Skip to main content

Full text of "Gulielmi Rondeletii doctoris Medici et medicinae ... Libri de piscibus marinis : in quibus veræ piscium effigies expressae sunt : quæ in tota piscium historia continentur, indicat elenchus pagina nona et decima : postremo accesserunt indices necessarij"

See other formats 


ion 


Institut 


n 
ES 


thson 


z 
*. 
j 
r 
3d 
4 


wii 


fx 


GVLIELMI 


! DOCTORISMEDICI 


ET MEDICINAE IN SCHOLA 
MONSPELIENSI PRO. 
| FLSSORIS RE: 


G. II 
Libri de Pifcibus Marinisin quibus 
verz Pifcium effigies expreflz funt. 


Qua in tota ' Pifcium hifloria contineantur , indicat 


Elenchus pagina. nona. €. decima. 
Poftremó accefferunt Indices neceffarij. 
Un Sun NT T. 7 
LUGDUONwL 
| Apud Matthiam Bonhomme. 
BM We Lidl 
| Cum Priuilegio Regisad duodecim annos. 
; 
- * 


X euin 
ENS 


: i 
» 


ELA E 


X y fun 
OSGSTTI E 
add £5 Met 


1 J 
OUR 
dies. LAT. M "A 


1554 
o, Lee 


Priuilege du Roy. 


CxsOeme mr ENR Y Par la grace de Dieu Roy de 
"$710 France. ànoz amez & feaux Confeilliers les 
a^ Aa SS gens tenans noz cours de parlement a Paris, 
(A B Nd X) Tholof e,Rouan,Bourdeaux, Aix, Grenoble, 
Pme. » Diion,Senechaux,Baillifz &Preuoftz defdits 
S lieux,Lyon, Poictou,Berry, Champaigne,Iu 
» .ged'Aniou & du Maine,& à tous noz autres , 
Lee -: 5 iufticiers & officiers ou leurs lieutenans,falut 
P i74 & dile&ion.Noftre cher & bien amé maiftre 
GviLLAvME RoNpELET docteur regent en la faculté de Medecine 
en noftre ville de Morpelicr;nous ha fait remonftrer que auec grans 
fraiz & labeurs auroit recuilly vn grand nombre de poiffons tant 
de Mer que de Lacz & Fleuues:defquelz poiffonsil auroit fait ana. 
tomie;& leuer le pourtrait au plus prés du naturel,pour iceux inferer 
| dans les liures, qu il en auroit composes, & de long temps y auroit 
prius grand peine & dili gence pour en faire vnc hiftoire au plus vray 
. . quil luy auroit cfté poflible mettre en lumiere auec lefditz portraitz: 
Enfemble vn autre oeuureintitulé DE Fonwis REMEDIORVM, & 
CoMMENTAIRES fus Diofcoridesaauec vne O s s 161N x pourles 
A poticaites : lefquelz liures pour n'eftre moins vtiles que agreables 
aux lecteursjil delireroic faire im primer:maisil doubte que aucuns 
Imprimeurs ou autres,que ceux à qui il auroit donné charge;fe vou- 
fiflent ingerer d'iceux liures imprimer,ou en faire faire extrait,ou epi 
tome,ou les traduire en Francois;ou autre langage, chofe qui ne fe 
peut bien fairc au gré ou intétion de l'Auteur,& qui luy porroit def- 
uifer fon ouurage,& le fruftrer de fon intentio de le faire.Et auffi en 
cela luy tollir.les fraiz de fes labeurs,quilz ha fait,& conuiendra fai- 
res il n'auoit fürce noz lettres de permifsion ou priuilege:Nous hum 
blemét requerant icelles luy ottroyer pour le téps qu'il nous plairra. 
J» Povacr Eftil,quenousinclinant liberalementàla fupplica: 
tion dudit RoNpzrzrT,&en ceftendroit luy furuenir à ce qu'il fe 
puiffe aucunement releuer des fraiz,qu'lz luy ha ia conuenu & con- 
' uiendra fairc tant à luy queà ceux quiauront charge de luy, pour 
mettre en lumiere & impreísion lefditz liures,A icelluy RoxpsrzT 
& à l'imprimeur ou libraire ayant charge pour luy;auons de noftre 
grace fpeciale donné & donnons priuilege, conge, licence & per- 
mifsion d'imprimer & faire imprimer en telle marge & de telz ca- 
.- 4a&eres que bon leur femblera,& mettre en vente & diftribuer tous 
 & chacuns lefdis liures auecinhibitions & defences à tous de quel- 
- que qualite qu ilz foyent,de ne traduire en Frangoys,ny faire autre 
epitome deídits liures.Et à tous libraires &autres nc lesimprimer,ny 
faire imprimer en quelque forte que ce foit,ny en apporter vendre 
[^0 


AS EUN 


z 
S 
y 


AC 


d'autres Imprimeurs autre part, ny en debiter,ny en diftribuer dau- 
tres que ceux imprimcs par celluy qui aura charge du dir fuppliant, 
iufques au temps & terme dc douze ansjà conter du iour &datte,que 
la premiere impreflion; defditz liures fera paracheuée dimprimer,& 
ce fur peine de confifcation deíditz liures, & d'amende arbitraire, & — 
de tous defpens,dómaigcs.& inteteflz enuers les partcs. Et outre vou 
lons & tel eft noftre plaific , quemettanc ledit füppliant ou l'Impri- 
mcur ayant.charge de luy;en brief au commencemét ou à a fin def- 
ditz liures le contenuen noz preíentes letres au vray , Que icelles 
letres foyent tenues pour füfhfamment fignifiécs & venues à la co- 
gnoiffance de tous Libraires , Imprimeurs & autres. Et que ccfoit de 
tcl effect & vertu , que fi elles auoyent efté expreffement & particu- 
licrement fignifiées/faufsilz vouloyent;precendre que le bricf excrait 
du priuilegemis aufditz liures ne futt felon la verti de:ces prefentes. 
Et pource en demanderoyent exhibition leur cftrefaite. Auquel cas 
leur permettons faire telle demande que bon leur femblera, par de- 
uant1c Sencíchal de Lyon ou fon lieutenant feullement, fans ce que 
autres iuges en puiffent prendre cour , iurifdi&tion ou cognoiffance, 
laquelle leur auons du tout interdit & deffendujinterdifons & deffen 
dons par cefdites prefentes. Et vousmandons à chacun de vous en- 
droit foy, & comme luy appartiendra , que noz prefens priuilege, 
cohgé & permiffion:& de toutle contenu en icelles vous faites,fouf- 
frez S laiffez icelluy fuppliant & tousceux qui auront charge pour 
luy, iouir & víer plainement & paifiblement, fansleur faire ou don- 
ner empefchemenz au contrire : Lequel fi fait, mis ou donné leur 
cftoit,reparez, & remettez, ou faitesreparer & remettre incontinanr 
& fans delay au premier eftat& deu.Et à cc faire fouffrir & obeir con 
traignez ou faites contraindre par toutes voycs deiics & raifonna- - 
bles:car tel eft noftre plaifir,Non obftant oppofitions ou appcellations 
quelconques, & fans preiudice d'icelles: pour lefquelles ne voulons 
eftre differt , en quelconquesletres à ce contraires. Donne à Mar- 
chais le x x viij. iour de luin, l'an degrace mil cing cens cinquante 
quatrc.Et de noftre tcgne le huictiéme, 


Parle Roy enfon confeil. Dec Lomenie. | 


LE'U E S,publies & enregiflrées aupapier de lacourdela Seuc- 
fehaucte de Lyonyowy für ce eZMonfieur le procureur du. Roy emladite Sene- 
Jfchaucée à ce confentant. Fait à Lyon le cvnziéme tour d'odoufl lan mil 
€Inq cens cinquante quatre. 2i 3 


t 
——— — IAE UI. ee re 


4. Tignac. Z (Popper. 


; " E uu 3 
A E 
ES" » »* 
gf. AM RP 
jute BU ou Y CS CO Lud | A 
di UN I SS 72 P RSN : zx l. 4 9) 20 
j (s c ya » 2 , Ga N Jn i ; ? ; | 
a rec ey aa a SACO 


! D I- 
NALI FRANCISCO.A. 
TVRNONE GVLIELMVS 


RoNDELETIVS  $ 


LE LORIA HOMINIBVS EST MA X I- 


ex mum ad preclarasres gerendas incitamétum, 
"ey Cardinalisilluftriffime, vixque inuenitur qui 
Y*eXV72 laboribus fufceptis , periculifque aditis, non 
&3 quafi mercedem rerum geftarum & vera vir- 

R7 tutis fru&um defideret gloriam , huius gra- 
JJ dibusin exlum afcenderunt tot illuftres Gra- 
— Eo D Romani viri , quos priora fzcula tule- 
(ov ftc runt, ex quibus ij gloria maximé excellere. 
fiue pacis, fiue belli artibus preftantes, maximis be- 


^AMPLISS 


tui in Gallica noftra Republica gerenda tam fortiter ac praclare fefe 
gefferunt, vt (umma eorum virtutis ac magnorum in patriam me- 
 xitorum fama illuftris apud omnes fit peruagata , atque ideoin fem- 
piternagloriafintfuturt, Ineodem curriculo tanta cum laude fem 
per verfatus-es , vt maximis negotiis obeundis , & guberaaculis Rei- 
'ublice tractandis maiorum tuorum gloriam plurimüm illuftraue- 
ris. Verüm hac gloria , quoniam etiam fi non concupilcas , fponte 
tanquam vmbra virtutem fequitur , per fcipfam defiderabilis , atque 
expetenda mihi effe non videtur , fed potiüs virtusipfa , quam Deus 
Opt. Max. hominéfque omnes tum maximé approbant, quum in 
aliorum commoda confertur... Nihil honeftius , nihil homine Chri- 
ftiano dignius quàm de vniuerfo hominum genere bere mereri , at- 
que omnium commodis vtilitatique feruire.Q uod vt pro mea patte 
facerem,omni ftudio fum conatus. A te enim impetrata quiete ob z- 
tatem iam ingrauefcentem morbi(que obnoxiam,coepi rurfus in hac 
noftra preclara Monfpelienfi Academia tractare & contemplari res 
cognitione digniffimas,diuinam,& nondum omnibus plané perfpe- 

&am corporis humani fabricam, ftirpes plantafque multiplices & va- - 
rias quibus regio noftra abundat,m etalla;pifces,aliàq; plura qu& me- 
dico vel neceffaria funt,vel perutilia: neque enim breuibus cancellis 

[, 8 2, 


L 


circunfcripta eft medendi (cientia , fed multarum & magnarum re- 
rum cogn&ione inftructus atque ornatus effe debet is, qui Medici 

nomine dignus haberi velit. Ex iis omnibus cüm tractationem quan . 

- dam Depiícibus, quam iam olim quum in comitatu tuo effem in- 
choatamhabueram , tibi doctifque multis non difplicere intellexif- 
Íem, retexui atqucin ordinem redegi mulüque & iuftiffimis cauáis 
inductus , vtin nominetuo opusid appareret, cffeci. Nam qui p1- 
fcium , plantárum , atque aliarum huiufmodi rerum ingularum hi. 
ftoriam confcribit, fit in tenui re, fi perpetuo domi & in Bibliothe- 
ca fedeat , f ficilli cum libris folis muris magiítris confuetudo , pau- 
ca pro multis , fz-pe incerta pro certis , falfa pro veris proponens in- 
remperanter abutetur,& otio & literis. Magai igitur fumptus in pi- 
&orcs , in fcalptores;atque alios artifices faciendi funt , diuerfa lo- 
ca. diligenter perluftranda , docti viri, & in ea re de qua fcribitur 
exercitati , atque in. literas literatófque omnes bene affeái Íz;pe 
conueniendi , fxpe cum cis agendum & differendum , vt corum 
iudicio experientiáquein rebus certiüs diiudicandis vtamur. Quz 
omnia perte fum confecutus. Quum enim Galliam , Germaniam 
füperiorem , Italiam obires, atque vnà tecum effem , liberalitate & 
benignitate tua adiutus( neque enim mihi aut priuato cuipiam ho- 
mini,fed Principi aut munifico alicui Mcecenati fü ptus in cam rem 
faciendi fuerant ) omnia fucciíiua tem pora contuli in ea conqui- 
renda,qua ad inftitusum opus De pifcibus pertinebant , vfus fum 
etiam iudicio & confilio eruditorum hominum,quos Íumma tua hu- 
manitate atque egregia erga literas voluntate ad te allicis ,foucs ac 
 ernas. Quarefoetum hunc tuum domi tuz natum iure tibi vendi: 
cate potes, quem, vt vrfi faccre folent,qui foetus informes lambendo 
figurant,domi expoliui atque auxi, quantum mihi à publico docendi 
munere atque à domefticis negotiis vacauit.. Eum itaque cüm iam 
exire pofle videatur , ad te mitto , vt meam fingularem erga te vo- 
luntatem ac referendi bencficij cupidiffimam teftatam apud ani- 
mum tuum relinquam. |. Nam vt liberales viri & facultatibus abun- 
dantes vinci fe beneficiis cu rpiffimum effe ducunt: ita qui ab iis be- 
neficium acceperunt, f1 gratiam referre non poffunt , quanta de- 

betur , nifi tamen habeant quantam maximam animi capere pof- 
funt, iisturpiffima ingrati animi nota cft inurenda , à cuius criminis 
etiam fufpicione me alieniffimum effe,non poflum tibi cerciüs teftifi 
cari atque demonftrare,quàm mittendo hoc munete, quod fummis 
laboribus, maximis vigiliis , maximo impendio mihi conftitit , vt co 
nomine tibi gratius efle debear , quód rariffimum fit & cariffimum, 
Quod fi tibi placere intellexere, animum meum valde confirmaue- 
| ris, 


risjmaximámque infpem. veniam fore , vt aufpicio tuo multó tutiüs 
in publicum prodire poffit , ac improborum quidem & malcuolo- 
rum maledic&a effugere ;in bonorum autem & literatorum 
— . hominum multitudine multó'otnatiüs atque fplen- 
didis comparere. : Bene vale Cardinalis. — T 
llluftriffime,CalendisAugufti, ——— 
did diae d 


e 


PIRGIqUADCOSTYVS AD 
GVLIELMVM RONDELE 


TIVM MEDICVM PRAE. 
STANTISSIMVY M. | 


$ 


Vidimus ingentes, mmania corpora cetos 
Hunida natalis liquere tecta fol: 
Offzufosd, tuis cuifor INeptune quadrigis 
| ezidinos fe ex medijs eripuiffe coadu. 
Uidimus € proprijs orbatum pifcibus «quor: 
Nec patrios retinet caerula turba [mus 
| Ufa eft porticibus, primo te cvindue, nosíris: 
Sycá, mare Q terras alueus conus babet. 
Scilicet hac cuna est lauduycvir fumme, tuarum, 
(Ut quod erat pelagi. feceris efse foli... 
Quicquid &J Cuphrates fuluis [petlatus arenis, 
Quicquid & effufrs parturit Ister aquis, 
"Uliima quod Thyle, & celeves cvidere Britanni, 
Quicquid & immmenfis effica evorticibus, 
Quucquid edrabs tota dubius [betbauit. £rytra, 
| ét mirata fio est ( asbia porta finu, 
Quicquid G/ Oceanus prauaftis fluctibus ambit, 
Hoc totum cuna tui continet ora libri. 
| uut 


C'ATCOTINCCITVSDLL 


E. ESEIGIA. 


Qui[quis f'quamigeros pifces,genus omne natantum 
AN'offe eupis,preféns perlege Lectoropus. 
Quod ribi florenti contexuit integer euo 
RowpErLETvs Medici gloriarara chori. 
Inuenies bicqui (axis fFabulentur opacis, 
Incuruifque colant proxima litoribus. 
Hic lupus immitzs , fales, trigle, melanuri, 
Trachurbnque greges , fepia mugil,elop 5, 
"Anthias hic, [Carus cb perca turdique virentes, 
Hippuri celeres, Iulides e lamia: 
Et murana ferox, aurtqne imitata colorem 
Chryf8phrys favgus fcorpius atque faber: 
Etcengri, rapidique canes ,C glaucus Utroque 
Solstitio nunquam confpiciendus , adeft : 
Et qui preduro clauduntur tegmine pifces, 
Cancer gx obliquis greffbus equor agens: 
Miffilibus [binis horrens [bettatur echinus, 
Et varits gaudens polypus infidiis: 
Fallax limo [a5 pifcatrix vana paludes 
Incolit, & rigido conficit ore cibos, 
Difficilifque £1'y g0n,quo cernitur aequore toto 
Nb mage pestiferum, fed medwamen habet: 
Callida torpedo mira fe fraude tuetur, 
Dum pifcatorum membra vigere facit: 
Nautilus aquorets cautus [patiatur in vndis 
Et gaudet celeres a ffimilare vates: 
Saulcanteui puppim fluckus echenezs, c& altis 
Flatibus impul[am , fola tenere poteft: 
Inuenies blandos curui delpbinis amores, 
Fiduri xiphia in trita fataraant: 
Vt Phoca catulos miro feilentur amove, 
Vt ffolidus fcomberretia fponte fubit: 
Quas pelagi fedes teneant immania cete; 
Ft paffim vapiant [quamigerum omne genus. 
| Denis, quicquid habent & pontus c aspera faxa, 
Codice in angusto picta videre licet. 
Ergo cum vario celebrentur carmine vates, 
Etq utfquis medica nomen ab arte tulit, 
Et qui folertis natura arcana vecludunt. 
Cur laudem pre[ens non mereatur opus? 
Ex boc nanque potes verum co  gnofcere caufas, 
Orta vel immen[ó monstra flup enda mari. 
Quinetiam morbis medicam [uüperantibus artem, 


Fus fepe tulit pifcis, eb alter,opem. 


.ELENCHVS LIBRO 


RVM OMNIVM 
DESPTSCIBVS 


Primüm quz ad vniuerfam pifcium omnium cogni- 
üonem pertinentquatuor libris tradütur, fcilicet: 

Quz picium differentiz fumantur à vita viuendiq; 
rauone:à locisiin quibus degunt:ab alimentis,qui- 
bus vefcuntur. 

A partium fiue communium ftue propriarum mul- 
uplici varietate , à fubftantia , figura , magnitudi- 
ne, fitu, numero, exuperantia, defectu, fapore, 
WOCOU MR E oun. 

.À fingulis corporis pifcium partibus, capite , oculis, 
auribusore, roftro,maxillis,dentibus,fiftula,bran 

chus,&c.& ab Cirdiidum vfu. 

À pifcium generatione , motione, refpiratione, Íen- 
iibus,moribus. 

Sequuntur fingulorum pifcium defcriptiones, quo- 
rum fingula genera fingulis libris explicantur , iis 
igitur comprehenduntur. 

Lati & compreísi & Íquamofi piíces, vt aurata, Ípa- 

rus & fimiles. 

Saxatiles atque his proximi , maxima ex parte Jaü & 
comprefsi. 

Pifciculi, vtaphyarum genera: & quae hgura proxi- 
ma T euam fi magnitudine differant. 

Lacertorum genera, Íphyrznz, acus, thunni, & cya- 
nei pifces. | | 

Pifces feré rotundi & non comprefsi, nane vt 


mugiles,lupiafe]]i. 
Hisro- 


| Iis rotundiores , rabefcentes crafsoque capite , vt cu- 
culus,miluus,mulli.. | 
. Plani non carülagineirhombi;pafferes,folez. 
Plani carülagineijpaftnacz,rai,& fimiles. 
 Longyconger.ferpens,murzna. 
l'eregriniorbesorthragorifcus atque alij plures. 
C'etacei;belux marinz,monftra. 
Hac funt genera pifcium fanguine praditorum, qui- 
' bus fubiunguntur pifces fan guinis expertes. 
Molles polypi; loligines,fepia. 
rufta tenui contecti,locuftz,cancri. | 
Hzc funt quz in hoc opere continentur , quibus pro- 
pediem fuccedent reliqua genera;quz fanguine va- 
cant,fcilicet, | 
Quz teftacea vocantur , conchz , fiue vnica , fiue du- 
— plici tefta conftantes. 
Turbinata & cochlea. 
Infecta &zoophyta. —— 
Nt mari proxima funt marina ftagna , ita de pifcibus 
marinorum ftagnorum proximé dicetur. 
Tum de pifcibus aquarum dulcium , vtlacuum ma- 
gnorum. 
De pifcibus fluuiorum. 
De paluftribus & terrenis. 
Deamphuibiis. | 
Quibus omnibus vniuerfa pifcium hiftoria compre- 
drenspuingic! $u»s dk | 
| PR ZE- 


RC 2 
S eda Sd : 


PRAEFATIO OPERIS 
AD LECTOREM. 


E 


| VEMAD MO DV 'Uniuefitarem re- 


à ES ^ rum qua omnia continentur , bominis caufa con- 
EP ^ ditam , ita bominem "Dei cáufà creatum fuiffe 
Ne L3). Vg nemo est [ana mentis qui non fateatur. Quam- 
CS : aif IN obrem bomo in boc [plendido domicilio , evel po- 
V QA RU tius im pulcherrimo theatro collocatus celum , lu- 
dH JN, mma s [ellas , aerem , aquam , terram, plantae, 
animantia omnía , deniq, mundi corpora, tan- 
E Sr i Ee t4 arte condita, tam excellenti ornata [pecie tam 
mirabili harmonia connexa tanta cuipradita , tam pulchro ordine. diftri- 
buta. contemplari debet. — "Primum ct illufiribus teflimonijs quocunque 
oculos circunferat de "Deo opifice atque architecto totius buius operis , fam- 
se Lono , fapiente , cverace , tusto , Lenefico antmo confirmet ,quó ad eum a- 
mandum , cuenerandum colendum magis ac magis incitetur: deinde eut bis 
qua in [ui gratiam condita e[fe agnofr , ad commoditates fuas cutatur , ad 
"Dei gloriam omnia referens. His autem qua mon nouit nemo rele cuti po- 
tff, Üuareomne [ludium ,omnem operamyinduflriam,wram in 1d confer- 
ye debent pradlari eiri , cut eorum omnium qua in terra, aere , aqua gignun- 
tur, càu[as, aChiones , euires , facultates , formas interno[cant. Hac equidem 
exercitatione nibil praflantius effe duco , nec ullam rem aliam. effe exiflima 
(dempto unico "Dei cverbo quod [acris literis continetur)qua ilustrius Deum 
pnübis ob oculos ponat , quai, in hac cit& noflra caligine , & tanta opinio- 
pum cvartetate nobis , propius mspiciendum prabear ,quoad. ipfam. archi- 
teCbum aternum "Patrem , Filium. &. Spirirum [antium coràm itueamur, 
(Uerim bac pulcherrimarum rerum cognitio magnas ac cyarias multiplicij- 
que difficultates posteris ad eat aspirantibas reliquit : cum. enim. diwerfrs 
in loca (GJ à diuerfis bomimbus tradita GÀ. demonftrata fuerit , in difcen- 
dis diuerfis linguis maior &) melior etatis noftra pars conterenda efl. Sed ne 
bocquidem [atis fuit : nam qua est ment humana imbecillitas , à "vero fepe 
aberrant homines, interdum qua recle literis mandata funt , cuel temporum 
tnturia intercidunt,ruel hominum ignorantia deprawantur. Ratione tgttur QJ 
conformato , Atq, insiruclo ad ditudicandas ves ingenio opus fuit. Snare dif- 
, ferendi artem. coeluti organum. feu. certam cviam , evel ad recle , ordine, 


ts 2 7 . 
peripicue docendum ,cvel ad ea qua tradita fünt expendenda &. ad calculos 
| reuocanda, 


- veuocánda.feriptam mobi reliquerunt.('ui cvicinam artem adiunxerunt, qua 
de omni re propofita ornate, copiose , [blendidé, adhibitis lumimibus orationis, 
- docet dicere. — FTis artibus sasfrutlus f acilins atq, certius in rerum cognofcen- 
darum [ludis cverfari potest, G ea qua nouit reélins (£J dilucidius explicare. 
(mn cero res difcenda. fingula ata, deo infruita fint, quibus cagno[cendis plu 
rimorum bominum atates nedum conius,non fif cerent ingenioft viri vni- 
uerfam methodum excogitArunt, 1d est, certam cviam atq, rationem , ( or- 
dinem , quibus cveluti manu deducimur ad res fingulas mfpictendas.. Hac 
. smetbodus "Philofophia naturali («Mathematicis continetur. Elis entm cor- 
porum principia primaselementa caufa tradunturqua bis accidunt jmmuta- 
 4Iones, eArum caufa tum d (uperioribus, tum ab inferioribus corporibus profe- 
Leyatdq, alia huufinodi qua cA. risfoteles libris ete) quis &tpod(3os , ete 
Sede yate, ywsqits «9 qYopas arte nl eoposoyaxcad yate, Noisyatepi &'joSs]- 
($us x, ajeSnildw, atq, aliquot alijs libra proprie atq, ingeniose explicauit. Hac 
esi cuniuerfa rerum contemplatio , qua cot primum sta, non folum tenenda 
est, fed ad fingula demeniendum vtpote quorum gratia cvniuerfa difcuntur: 
xam cor prudenter feripfit Galenus cumuerfalium [Gientia nece[Jaria eft de 
nde particularium exercitatio. Quamobrem cAristoteles ad particularium 
eXerciF tionem de generatione anzmalium,de eorum partibus,de Hifforia l- 
bros cdidit AMaguo illo Alexandro ad ea qua conquirenda erant fumptas 
füppediáute. Idem de * Planti feripferat qua cum inchoata reliquiffet, Theo. 
phrastus dijcipulus perfecutus est, aliad, plura ctpifces metalla lapides , que. 
magno fludcoforum zcomamodo maiore ex parte interciderut. Hutc prouincia 
Je adinnxit Diofcorides, qua ea qua alovios nouerat , evel ab alijs acceperat, 
fumna diligentia liters mandauit." P linius cuero inter omnes [umma laude 
dignus,qui ex snelovibus autovibus optima quaa, decerpens integram natura- 
lem historiam contexuiteum quo , quem conferre pofemus, autorem nullum 
haberemus fi longiore evita à Deo data quadam recognofcere, & Ójs iudicis 
adhibere potuifset. ('um titur fieri nom po[git,ut conus omnia prastet,eum de 
literis pe[eime mereri exisiumo,qui non diligenter in eandem. curam €& flu- 
dium incubuerit,quique pro euiribus Joudsofos bac in parte iunare non conten 
derit. Quam ignauta culpam cum effugere -vellem , cum, im literas G lite- 
rarum amantes optime [emper fuerim animatus , pro czirili parte (um cona- 
| tus piféeium bisioram nec ex cveterum libras fatis bodie intelle&lam,, nec à re- 
centioribus recte explicatam literis illustrare, "Nea, ever me à fcribendo de- 
terruerunt illi qui de eadem ve libellos nuper ediderunt , in quibus fant qui 
conspetlis charta meis,argumenti nouitate (& Ct conum pulchritudine impul 
Ji, háueque gloiam mihi praripere cvolentes ,magnam partem fcriptorum 
| fuorum ex meis confaeruntfed ad eAm rem traclandam tam mmparati, "Ut 
1n pifcium partibus Ad eorum notitiam. neceffarus ,exprimendis turpifsume 
ballucinati fint jmpiféibus nominandis im citandis ceterum locis, (£) temer£ 
ad fenfa fua accommadandis, grauifsime errarint , adeo -Ut ex borum libro- 
rum leélione nthilo peritior enadat Letlor, £zo contrà magno labore, magna 


(dee reifa. 


retfamiliaris iabbara in nostro litore m Galliayn Italiayalima, im locis potes 
- dim consuifiui nonnullos per amicos reciiperaui di[fecul,mternas Q externas 
partes da, multumá, fum contemplatus, | c/Ariflotelis , Theaphrasta, Galeni, 
eAthenat, Oppiant,e d4eliani,  Plnj, tefhumonia adhbib ui, ex quorum fide &/ 
doctrina pifces ita exprefeimus,cut non folum eos qui his libris depinguntur. fis 
cogniturus,fed ctiam ad aliorum omnium qua fefe offerent not tiam,cvra tibi 
fit munita. Forum autorum locos alios ad nece[Jartam confirmationem. & 
' declarationem eorum qua proponuntur , proferimus , alios explicamus , alros 
emendamus,G meliores reddimus.( nius ve Lectorem admoneri opor twit,ne 
temere contetlos &/ confarcinatos e]fe autorum locos ad implendas paginas exi- 
Slmet. Hac omnta fi quis con[fideret non conus Vonuinis opera perfici potuifte 
intelliget. Flac itaq, &udUlocg, mea in lucem emitto multorum. eruditorum 
€ bonorum cutrartm doCbrina & iudicio efus autoritate atque adbortatio- 
me campul(us. "Primum omnium Gulielmum. Pelicerium. Monspelienfem 
Epifcopum in bonestiffimarum € pulcherrimarum rerum cognitione pracel- 

- lentem, non folum pifcium. fed etiam [lirpium plantarumq, ac multarum a- 


liarum rerum biftoria cognofcenda fua[orem , autorem atq, praceptorem ba- 


bui Gulielmi (aulij ezallobrogum ' Prafetli , antiquitatis peritifeimi , GJ 
erga literatos onenes. liberalifrmi opera librum: de. conchis &) turbinatii au- 
Cliorem reddidi. £0 acceféerunt bortatores afsidut GJ adiutores «AMonspe- 
.brenfes "Doctores eAMedici, necnon "Parifien(es eAMedies clariféimi , lacobus 
Sylums &. Jacobus Goupylus. — Quibus omnibus atque alijs multás, 
quorum in lifce libris memim, tantam babeo gratiam,quan-— 
tam. debeo , grato, erga omnes. animo me perpetuo fu- 
turum. profiteor. Ti cverà , fimdiofe Letfor , boc — 
nosírum opus candido animo excipe, inte- » 
rim dum qua ad 'Pifcium bifloriana 
omnino perficiendam fuperfant, — 
excuduntur , atque co - 
gnituperutilia tibi 
[praparantur, 


IOANNIS PELISSONIS. 
CONDRIACENSIS IN 
LIBROS G. RONDE- 

LETINDOGTORTSÉU 


MUEUDE SUI? 


Optimu ille mibi medicus fit iure colendus,. 
Cui vis ASirorum cognita praebet ;ter. 
Et quod agir ysouit, nec eum variantia fallunt 
Tempora,nec quod ei mens agit augurium. 
Sed venturorum pra[aaus cafibus buius 
AMartalts vita quo medeatur babet. 
INec fenit effe locum morbis,dum creditur illi, 
Data, voluptati frena [lutis amor. 
Nam mores babitufa, bominum pernouit, c borum 
Ex iis affeil us a$timat c vitia. 
Morborum [pecies, c£ cu vfus, atq, recur fus, 
 FP'sres,canfas, co femina prima tenet. 
Quid prins erumpat quid mox Jobolefcat acerbis 
Quanta fit appendix inde futura malis. 
Quomodo fuccurrat tuo , ac bene con[ulat agro, 
" Cumá, Deo miferum liberet interitu. 
Quid fi forté grauis qui nos fpe inficit aer, 
Impediat curam »Uimá, malo adiiciat , 
Etvemedi gnarus Medicus dattiffmus ille 
"Ara dinine temperat arti ope. 
Et tempestates ac fingula tempora feruaty 
Sydereafq, vices nocle diéa, videt . 
INec tibi terra paritde quo medicamina fiant, 
Quod quoque non idem calleat omne tibi. 
Sic sgiruy tandem prouifis omnibus ilfe 
Te faluum felix reddit c incolumem. 
Quod fi, Neptuni luffrauerit Ennofrgai 
Mürificis opibus regna (nperba Des, 
ANotorum2a, fibi cumulzs adiecerit inde 
A Omnia que mentis condiderit ffudium. - 
IN« mihi quum totum difciplina ambiat orbem, 
Poffit dlexicaci nomen habere patris. 
Quam laudem famama, tuam quum viceris, cl" iam 
 "RoupnEÉrLzTE.-ib cefferit inuidia, 
Istis qui fcriptis decus immortale mereri, 
Lo : Etde Principibus principis effe loci, 
uid nifi dollor es ex omni iam parte rotundus 
 Perfeii um numeris quod reor effe faz? 


FINIS, 


IN GRATIAM AV TORIS 
Mauritius Sczua. 


Jam celum e tellus longé patuere, f£ vitra 
uam fuerint prifcts edita de tabulis. 
Restabat tantum Neptunia vifere regna , 
Humida regna [iis qua patet equor aqui: 
un Phabus,quicuntia videt, non nouerat vnquam, . 
— Affiduo quamuzs decubet Oceano. — 
Nunc, quod nulli bominum licuit penetraffe, lieebit 
Ire (ub vndofas, atq, aperire vias: 
ANofcere [quamo[as hominum turma[a, gigantum, 
ita, Ops perfrmiles quas alit ipfa feras. 
Pelea quot varizs luft Thetisuda figuris 
Tot AMonkira bic pinnis [ant variata fuss. 
IVec folium. formas, fed ab. his noua pharmaca difces 
Haud fecus atq, herbis cernis Ad pollinezs. 
Rondelete , füo quantum terra addita Ponto , 
Tantum AMnemofyne debeat illa tua . 


IN EFFIGIEM G. RONDELETII 
Iacobus Dalecampius . ; 


Squamofóos pifces vitreas qui corpore. fulcant 
Vndas , atq, greges Protee diue 1u05 , 
ui nitida primus Latio defcribere penna 
Est aufus nosivo tempore,talis orat, 
Dotlzs ingenium libris per facula vwiuet, 
Fendicat bec facies corpus ab interitu, 
Sic vtraq, fiti vestabit parte.nec vnquam 
Occidet ,etevnus posteritatzs bonos , 
IN EANDEM,IOANNES CAVLIVS 


Dotla manus potuit viuos effingere vultus , 
Feriis expre[[rt doébum opus angenium. 


IN EANDEM, IOANNES 
Nicolaus Victorius. 


JQuorfum opus bos buxo pallenti incidere vultu? 
^ /— Zut facra vitluris ora veferre typus? 
Effe folent miferis fluxe hec folatia vite: 
— Maius mortali bic vertice culmen babet. 
Tolle tuas Lyfippe artes: fibi confcia virtus 
Nullius externe nititur avtis ope. 
Ouivaga lustrauit Glauci penetralia Regis, 
Etmwa equoreas arte vetexit opes, 
Ille poteft laqueum ferali mittere Parce , 
Et Stygiam. intrepida. fronte videre. vatem, 
Dum torta Triton perflabit cerula concha, 
e/Equoretfa, canet claffica rauca Deu: 
Dum vitreo pafcet Proteus fàb gurgite phocas, 
Aeptunig, petent. pafcua nota. greges; 
Florebit viuax autoris, gloria:quumiam 
Villa fitu buxus,erag, pulsis erunt, 


e 
[^2 
(No 
2 


77 DN 
'u v WV 
| A 

" 7 
NN 


| ms 
i 


* ES 
5 3 S 
; - SNN NS SE 
S 
(CJ / up, SS A 
E 


PETRVS.COSTVS. 
IN EFFIGIEM GVLIEL. 


Rondeletij Medici Prz- 
ftantifsimi . 
O fitamveré tenui te ponere calo 
"Ante oculos bominum qui potuiffét,erat: 
Quam bene venturo liber bic deliniat- auo 
4ngengj uultum, f[péma, decifa, tui 
Jam non f£ docto Magni ialbaret "pelle, 
Nec Phidiam efferrez clara Minerua füum. ^ 
Illa habeat cafes alieno munevevultus; - 
4t n animi Phidias diceris effe tui. 


Y b 3s ^ 
p - Di 4 [ 
ASEOX|- [C MES, D) O25 y at- ha |. les 
6 09 & 8 0 6 b NMINCNON ENCNCCNE NCC CRCEC CC REO 


xpwem-r qe pwbl 
vosenBs QN. IDE EE CE- dI 
, Do BISCGTIBVWS 
Perret. tT. 
Pifcium differenti cur initio cognofcendz. 
E EL du e iun 


nemque pifcium via & ordine tra&aturus, 
non videor mihi aliunde commodius ini- 


P ovg 


Ur 

d fe Ny KÀ 

MN ? TAENN 

s bo AW 
es S 


y A fine notis propriis certisq;, quibus "diffident, 
i9 notitia nulla haberi poteft; fic nec corü quz 
nec ** inaquis nafcuntur,nifi differentiis fuis, quas 
multas habentjà fefe difcernantur.Q uare à quibusrebus ec petantur 
primüm oftendemus:deinde fingulas ordine, breuitérque pertracta- 
bimus. Sed antequam hoc aggrediamur , exponendum e(t , cur tam 
folicité pifcium differentias inueftigandas effe exiftimemus. Propo- 
fita. enim rei vtilitas , eàque permagna,& ftudiofos ad noftra atten- 
tius libentiusq; legenda incitabit, & maleuolorum teprimet maledi- 
&a;qui noftram hac in re diligentiam, effusosq; fumptus vellicant & 
reprehendunt : fe bene doctos,ac fe de rebus vix folo nomine cogni- 
 tisprzclare diffetere exiftimantes , quum in fcholis de fuggefto,nul- 
lo repugnante , apud impetitos cum admiratione & applaufu multa 
effutiunt: inepti ah & ridiculi,qui ea que non nouerunt; confiden- 
ter doceant, Corne oftentent. Duz igitur imprimis funt cau- 
Íz,cur pifcium differentias indagare necefle fit : vna,vt illorum natu- 
ram ficut variam,ita abftrufam & mirabilem perfpectam habeamus: 


EAS 9) 


z 
^ A 
QE 


* 
is 


& 


2 DE PRISQLRYSL 
altera,vt fingulorum'formam figurámque internofcamus.Q ua dua 
caufz tam neceffariz (unt , tàmque interfe connexz , vt alterutrius 
ope deftitutus perfe&am de pifcibus cognitionem parare non poflis. 
Naturz enim actemperamenti cognitio quid prodeft formam & fi- 
guram non agnofcenti ? Aut cur pifcium nomina quxdam celebra- 
mus,cüm cos non poffumus,quum offerütur,feligere? Commemorat 
alius antiquorum Poétarum verfus de pifcibus , alius arum mul- 
lümque , acipenferem alius laudat , innumeros item alios , alius fem- 
perinore habet,quos; fi proponantur non poffit internoícere.Sca- 
rum, fquillam, melanurum videre cupiunt multi,quzruntetiam ftu- 
diofiffimé , quos tamen non raró manibus tractant , ac iis infcientes 
veícuntur. Vranofcopi fel , praíensad oculorum fuffufiones reme- 
dium effc aiunt Medici, paftinacz iecur ad pruritum conferre przdi- 
cant,coracinorum falfaméta ad carbunculos difcutiendos, remoram 
ad iudicia & amatoria vencficia valere affirmát. At his omnibus,mul 
tifque aliis praeftátiffimis remediis deftituti funt 1j, quibus pifciü no- 
titia negle&ta fuit.Iam cóuenientem vius rationem fanis aut zvgris, 
quomodo przfcribet isqui folas pifciü formas habet in próptu, tem 
peramentü illorum ignorat?Corporis autem naturam tempcramen- 
tümq; nunquá is tenebit, cui quibus alimentis vefcátur pifces, quibus 
jn aquis vitá traducant, num in littore,num inter faxa, num in oftiis 
fluminum degant;non exploratum fuerit : vt melioribus vtatur,à de- 
terioribus;itsq; qui naturz fuz accommodata loca pabuláq; na&i nó 
funt;abftineat. Cognofcéda igitur forma naturàq; pifcium, & ex illo- 
rum differentiis petend : que omnibus , & Medico prafertim expe- 
ditz effe debent. Quz enim medicinz pars fanitatem tuetur , hinc 
atate , ficcioribus naturis , pueris, denique omnibus quibus humi- 
dior victus ratio conuenit,alimenta depromit accommodata. Quz 
veró morbos depellit ; innumerabilia ac cfficaciffima remedia inde 
accerfit. Quot emaciatos & pené marcore confectos ,fquillarum 
vel cancrorum vfu priftinz fanitati reftituerim : Quot oculorum 
fuffufiones ac cicatrices vranofcopi , ac ranz pifcatricis felle curaue- 
rim , nihil attinet hic recenfere. Quid? iuuenem quendam olim 
cüm fcirrho hepatis pené confirmato iamiam in hydropem omnium 
iudicio prolapfu rus videretur , nos preter omnium opinionem me- 
dicamento ex oleo hepatis centrinz, maftiche, fpica Celtica, ac mo- 
dico fLtyracc confecto curauimus. Inucteratam neruorum cótractio- 
nem, & remediis maximis rebellem, codem. hepatis centrinz oleo 
non fine magna admiratione plané fanauimus. Alia item innume- 
ra ac preclara funt, à nobis pifcibus parata remedia , que fuo loco 
commoditis exponentur. dm 

s 


?TIIOBOE RS dL | 3 


Quz fint pifcium differentia. 
(4TVFT lL 

zcw VM perutilis neceffariaq; fit pifciü cognitio , & illa 

v cxcoru differentiis pendeat , que qualefq; fint nunc 
I recéfere oportet , fi prius admonuerimus differentiz 
MANYSO7» nomen hic latius patere , vtomneid quod aliud ab 
(s. 22) alio quoquomodo differre facit, fignificet,fiueid ac-- 
cides fit,quod potfit,vel nó poffit feparari,fiue proprium.Cüm enim 
verz differétiz,maximéq propriz pauciffiimz fint & inuétu difficili 
mzjin tanta penuria , antiquorü Philofophorü exéplo ad alias nobis 
cófugiendü fuit, quibus ita perfpicue & dilucide res indicátur, vt ca- 
rà diftin&tio pernofci pofsit , etiàft differétiis maximé propriis carea2 
tus : nam,vt fcribit Arift. etiam accidentia ad cognofcendum quid 
res fit, valde cóferunt.Pif cium igitur, vt ceterorü animaliü differen- 
tix à vita viuendique cófuetudine, à partibus, ab actionibus,à mori- 
bus omnino fumuntur,& his tanquam illuftribus notis,omnium que 
in aqua viuunt,animalium difcrimina diftinguemus.Hanc viam no- 
bis indicauit Arift.& e$ animalium naturam eft perfequutus: eádem 5246 
in plantarü hiftoria defcribenda progreffus eft'Theophraftus,eádem 2 ES 
& nosin ea qux mare continet penetrabimus , ab iique initiis profe- 1i».:.de 
&i totius noltri negotij & originem,& progrefhonem perfequemur. s d 
Pifcis enim vniuerfi generis nomen eft, quo infinite diuerízque for- - 
mz concluduntur : quód fi eadem fimilium difciplina;cur non fimi- 
lisin omnibus erit inueniendi tradendique ratio? Similem ergo in 
omnibus curfum teneamus, & ab eo quod primum in partitione po- 
fitum eft,hoc eftà pifcium vita illorum dissentias inquiramus, 

De differenuis quz à pifcium vita fumuntur. | 
Y eL eni LL EIU | 
gueERSPICVA magis & le&ori iucundior fiet fe- 

ly quens oratio, f1 quid fit 0 ilsjid eft, pifciü vita viaen- 
e dique ratio, breuiter declarauerimus. Quam ergo pi 
Wa fÍcesaqua partem fiue regionem incolunt , locorum 
| con£itutioné in quibus viuunt alimenta. quibus ve- 
Ícuntur & augeícüt,, denique omnia quz fingulorum naturz vite; 
tuendz neceffaria funt;per pifcium vitam, viuendique rationem hic 
intelligimus.Hac.autem piíces à fe differre oportere experientia ipfa 
docet:pro diuerfa enim maris natura;pro fluuiorü,lacuum,aliorüm- 
que locorum varietate,ctiam egdem pifcium formz tem peramento - 
& fucco plurimümà fefe difcrepant:tantam veró in iifdem ctià for- 
mis difparitatem;quó;nifi ad aquarum & alimentorum naturam rc- 


A zi 


[7 


Tsbr. $. de 
Hifl.anim. 


Tb, 3. de fa. 
cultat.alime, 
toram 


Wib as (ermos 
SALTA 


Lil.8.cap.16* 


DE PISCIDV S. 


ferre debeamus, non video:cuius rei locupletifsimus teftis eft Arifto. 
Q uemadmodumyinquit, ftir pium & quadrupedum animàátium ma. 
gna eft pro locorum varictate differentia , cm ad omnem corporis 
commoditatem, tum maximé ad frequentiorem coitum, generatio- 
nemque:fic in pifcibus locorum ratio caufa e(t maxima eorum diffe. 
rentiz,non folüm in magnitudine & optima nutritione,fed etiam in 
coitu & partu, vt iidem alibi magis, alibi minus generét. Quamobre 
folea,lupus;mullus,paffer,chombus, mugil;alitq; multi in mari capti, 
fucci faporisque gratia longe eis excellunt, quos (tagna maris,aut flu 
uiorum oftia aluerunt. Marinum mullum à lutatio fic differre guftu 
ipfo experiri licet , vt non minor inter hos quàm inter prateníem & 
montanam perdicem diffimilitudo comperiatur:fic lupi qui in umi 
nibus aut corum oftiis degunt, ab iis qui in alto natant tantoperé di. 
ftant, vt etiam veteri ac perito pifcatori diueríx fpeciei effe videátur. 
Hanc differentiam Gal.diligenter annotauit. Mugil;ait, ex fÍquamo- 
forum pifciü eft genere, nafcitürque no in mari modo, verüm ctiam 
in ftagnis & fluuiis: proinde particulares mugiles magnum inter fe 
difcrime habent, adeo vt pelagici mugilis genus diuerfum effe videa 
tur,ab eo quod in fluminibus ftagnis, lacubus, aut riuulis vrbiü cloa. 
cas expurgantibus prouenit. Eorum fané caroqui in aquis limofis ac 
fordidis degüt, excrementitia eft admodü & mucofa ; optima autem 
eotü qui in puro mari degunt , precipue cum vétorü procellis agita- 
zur. His aliquáto poft fubiungit. Fiunt mulli optimi vt ceteri omnes 
pifces , tum ob maris puritate, tum ob alimentorü przftantiam:alio- 
qui enim non infuaucs folüm , fed etià ad concoquendum difficiles 
funt, malique fucci : Simile cft iis quod cecinit Horatius his verfibus, 
Unde datum fentis lupus oic Tyberinus,an Alto | 
Captus biet,pontéfne inter 1a&latus an amnü 

. Ostia fub Tufci ? & cetera. , 
Extát & apud Columellam non illepidé dictum huic loco accom- 
modatiffiimum. Cüm ad Numidiü hofpitem Caflini Philippus diuer 
tiffet , & fibi é vicino flumine lupum formofum appofitum guftaffet, 
expüifsétque, dixit;peream,ni pifcem putaui effe. Víqueadeo àtybe- 
rino vel marino differre cognouit;vt illum nomine pifcis indignum 
judicárit. Verüm his omiffis, fi rationem ipfam intueri voles, veriffi- 
ma ifta omnino efle comperies. Quem enim corporibus noflris a&r 
ambietis vfum,eündem aqua pifcibus praebet. Qui enim corpora no- 
ftra. a&r continet , ea nunc calida reddens, nunc frigida, aliás humo- 
re füperitacaneo perfundens, alis preter modümrexficcans, aliisque. 
rnultis modis afficiens, varié commutare folet : fic pifcium naturam, 
atque fubítantiam áqua fimiliter immutat , vndique circunfufa Ms 

dr cg uo 


ZU USD EOS". 


fuo humore imbuens,atque peruadens;ac intro alimenti & refrigera4 
tionis necefsitate attracta, fimilem inuehensintemperaturz fuz con 
flitutionem. Calidior fiquidem aqua;aut frigidior , aut ficcior ( falfa 
enim facultate ficca dicitur)pi(ces fuo temperamento fimiles cur non 
efficie:Porró cum eiufmodi foleant effe corporum habitus, cuiufmo 
difunt humorum quibus nutriuntur conftitutiones , taléfque in his 
fucci generentur,qualia funt alimenta quibus illa vefcütur,piíces qui 
pura temperataque enutriuntur aqua , temperata fimiliter & optima 
carne efle neceffe eft:contrà qui in inquinatis, impuris,maleque tem- 
peratis aquis adoleícüt;illos etiá pabuli vitia retinere oportet. Vtriuf- 
- que modi,naturzque fluuius ladus fpectaculum nobis przbet,in quo 
piíces non pauci natant,fpecie formaque pares;carnis firmitate, fucci 
praftàtia longe difpares,hic ab infimis montium Cemeneorum radi- 
cibus oriens , primum leni tra&u € fontibus labens, puro folo excipi- 
tur , nec torrentes incurrunt qui placidé manantis aque alueum tur- 
bentiitaque incorruptusjidémque frigidiffimus, & vbiq; fontibus fuis 
fimilis primm fluit:illà deinde mox Monfpelienfis ager excipit, hinc 
torrentium aquis,agrorum quosalluit humore craffo;fordibus,& elu 
uie cloacarum infe&us priorem puritatem amittens, limofus & im- 
purusjin ftagnü fluit Latera dictu. Ergo qui in eius fontibus, fupcrio- 
ribuíque locis aluntur pifces,fluminis integritatem,& puritatem fer- 
uant, hifque falubriores,& delicatiores vix vlli habentur, Atqui infe- 
rioribus in locis defederunt, vt pabulo inquinatiore funt alti , fic car- 
nis, faporifque gratia nulla przditi funt, imó adeó infalubres, vt ve- 
Ícentibus non raró febres ex putredine generent. Non igitur medio- 
criter confert in pifcium conftituendis differentiis, quibus illi in locis 
Su es cibis alantur,cognofcere, atque pro horum varietate, 
pifcium quoque naturam variari manifcftó liquet. Salmonem aqui- 
tanicü,Plinius marinis omnibus przfert, amia byzantia, rhodia vul- 
pecula;anguilla beeotica, ponticus musmegaréfis thynnus,chariftize 
mznides,eretici pagrijmaximé commendantur.At cur,fi locus & pa- 
bulum nullum adferant emolumentum? Salpa qus circa ebufum ca- 
piturjinter veterum delicias numeratur : fed obícoenus pifcis alibi, & 


Iib.9.cap. 18. | 


qui nufquam percoqui pote[t , inquit Plinius , nifi ferula verberetur. ;aos. 


Lutetiz raia eft in preciozitaque & ditiorum epulis comparatur, hanc 
Gallia Narbonenfis fpernit, nec in ea feré quifquam eft, qui huius 
vfum iucundum habeat, aut fibi falubrem effe putet. Item cyprinos,. 
lucios , tincas reliqua Gallia celebrat , & iis libentiüs frequentiüfque 
quàm aliis vefcitur : Át eofdem fpernunt Narbonenfes;damnant, vt 
vidimus Romani,quorum omnium caufam,paícuorum probitati & 
locorum conftitutioni debemus tribuere. 


Á 3 


ggenefeos 
—OEap.te c 


DE PISCIBVS 
Aquam pifcium locum effe proprium. 


CA TBI TRLHAULI 


cr V M fingula quz cxli complexu co&reentur,effe&tor | 
z^ omniu Deus crearet,que primüm à fe facta fünt,ea in 
Iz operis reliqui materià fibi delegit, vt cuique rei nouz 
977774 cfficiendz couenirent:pifces itaq; geniturus à fe crea- 
So isecz 32) tas pritis aquas tanquam in focietatem cóuocauit , ab 
illtfque operis materiam capiens, aquatilium animantiü progeniem 
excitauit.Hoc philofophorum literis mandatum eft, & (acraram lite 
rarum teftimonio ,cui fidem abrogare non licet , confirmatur. Iuffit 
Deus, inquit Mofes, vt aqua natatiles ederet animantes , & volucres 
quz fupra terrá per aérem volarent, creauitq; Deus ingentia cete, & 
omne genus fluitàtium animalium,& alatarum volucrum, quzcun- 
queex aqua originem trahentia mouentur: quam rem cüm videret 
effc bonam,benedixit iis,his verbis, Foctificate, multiplicamini,reple- 
tc aquas in mari. Mira fané potentia bonitáfque omniü rerum Crea- 
toris : hac benedi&ione ( vt facra: fcripturz vocabulo vtar ) vt aqua 
fponte fua pifces producerent,effecitidq; quod humani ingenij vim 
excedit, nulla feminis intercedente natura. Huius aquatiliu genera- 
tionis primordiique rudimenta non raró apparent, argumentum in- 
compreheníz potentie & diuine artis.Poflum certe quod vidi verif- 
fimé fcribere. Locus eftinter Montempelium , Pezenatium & Beti- 
ras collibus vndiq; feptus:hunc fons nullusirrigatnullus fluuius, pa- 
lus aut lacus alluit:denique in illà preter imbrem de czlo nullus hu- 
mor influit , eum forte ish paucis anté diebus quàm illac iter fa- 
ceremus compleuerant,natura pifcibus exornauerat, cyprinique in- 
tcr alios plurimi apparebant. Hocidem in Gallix ftagnis intueri li- 
cet; in quz nulla vnquá principia aut femina multorum variorümq; 
pifcium qui in his reperiuntur,funt iniecta. At hzc conftare quo mo 


do poflunt, nifi ex aqua fint geniti? nifi cadem pifcium propria fe- 


des; ac vitz congruens fit domicilium ? Hzc certé fententiz noftrz 
plurimüm fuffragatur, & pifcium proprium effe elementum aquam 


. docent: illi aqua generati,eadem educati augeícüt, nec potiore cibo 
' pafti,ocyüs ad iuftum incrementum perueniunt , in cadem commo- 


difsime omne vitz tempus tranfigunt,proli incumbunt, lufus, iocos, 
pugnáfque frequenter exercent : & quod mirari liceat,domos priua- 
toíque receffus deligunt , in quibus falubriter viuant , aut fi grauior 
vis alicunde inciderit,fecuri delitefcant. Hinc vulgatum illud,quum 
eum qui profpera & integra valetudine fruitur , Pifce fanioré effe di- 
cimus. Quare propria pifcium fedes eft aqua ; hinc nifi per vim non 
5 onus qe c LR RO EL EE "em 


LE 75) s RPM E 


' abducuntur,occidunt,etiam celeriter,fi extra eam diutius retinean- 


tur.Quomodo enim à naturali clemento fecluft quieti confifterent? 
. neceffarioque natiui caloris pabulo, id ctt, aqua deflituti , quomodo 
" non extinguerentur? 
A mari,lacubus,fluminibus pifcium 
differentias fumi. 
C wdtPUT UU. 


E &veluti proprium elementum |, cam ob caufam inde 
Coe» varias pifcium differentias fu mpferunt Philofophi; 
Veg77^9 Quositaque mare continet, h os 9ax«zlées Grzci , nos 
DE. marinos dicimus.Q uos fluuij, vt cyprinos , phoxinos, 
barbos;aliofque huiufmodi pepererüt:ab illis zoo nobis fluuia- 
tiles appellantur.Q ui in lacubus gignuntur;aut lacuftrium aquarum 
pabulo magis gaudent,quales bramz;carpiones;pigi,lauareti,vt vul- 
gari verbo vtat,à Grazcis uudjoi, à nobis lacuftres nominantur. His 
veNuethaíuis id eft; paluftres addemus:nam quó veriüs ranam & lutaria 
teftudinem,quam i449». vocant,referemus Hac igitur & fiqua alia 
memoria & literarum luce digna paludibus occuluntur diligenter 
inquiremus,& in apertum proferemus. Ergo conftitutis his quatuor 
fummis differentiarum generibus, pifcium omnium varietatem in- 
dagabimus,exordium à mari ducentes,à quo digreffi ftagna paludét- 
que ingrediemur,ad flumina poftremó venturi. SE 


£e 


De differentus quz à mari fumuntur. 
| (Lodo Ag TEE. 


$) communi eodemque nomine marini nuncupantur. 
] 9 Atquamuis iiídem principiis omnes geniti fint co- 
M dem elemento femper contineantur,ab eadem natu- 
AEN wo raalantur & augefcant , plurimüm tamen funt dif- 
fimiles locique feiun&i: alios enim folitudo profundique maris 
receffus oble&ant;alios fera immanifque natura huc & illuc agit , & 
ad vitam rapto querendam concitat. Denique alij aliis oble&antur, 


quz in tanta maris vaftitate cüm innumcerabilia fint, fingulatim. 
deícribi non poffunt. Quid ieitur? partiendum nobis eft mare , & 
P , 


quemadmodum animalium quz in terra degunt difcrimina Philo- 

fophi à terra partibus, fic nos marinorum pifcium differentias à ma 

ris pattibus cóftituemus. Q uare fic mare vniuerfum diftribuemus, vt 
; A 4 


V M aqua cóueniens & commodus fit pifcium locus, 


jg VOS vltrócittóque mare gignit nutrítque pifces, hi 


DE PTSCQIDWN 


imis & altifsimis eius locis primum locum tribuamus: alterum , lito- 
ribusterrzque vicinis aquis:tertium faxa alluentibus. Qui igitur 1n 
intimis profundi(que receffibus degunt , litora continenáque pro- 
piores vndas cuitant;quales Thynni, amiz,lamiz , zygznz, galei o- 
mnes,raiz,paftinace,glauci;erythrini,congripagri,fcorpiones, afelli, 
aliique huiufmodiqui preda raptoque viuunt, hi primam differen- 
tiam efficient,à Grzcis , zr&yii à nobis;in imo profundoque maris 
degentes nuncupabuntur. Qui muco eluuicque marisiifque purga- 
mentis qux in continentem vndarum flu&ibus propelluntur , vitam 
fuftinent;atque ideo litoribus terre; proximas fedes elegerunt aj«- 
Ads, id eft, litorales appellantur:huiufmodi funt canthari;fcarabei à 
- Gaza nominati,oculata;mugiles,mulli,gobij. Prater hos alij (ant qui 
meliori gaudét pabulo,& vt minus noxiis delicatioribüfque alimen- 
tis vcícuntur;ita aliis meliores falubrioréfque habentur,hi mufco alüf 
que marinis herbis pafcuntur, & cius rei gratia proxima faxis domi- 
cilia deligunt,& in illis puriora falubrioráque paícua carpentes con- 
fencfcunt,quos esas Graci;faxatiles Latini dicunt. Huius ordinis 
funt fcaricynzdi,turdimerulz;percz,exocccti. 


De differenua pifcium ex marinis 
[tagnis fumpta. 
CAPUT UI | 


ENTORVM procellis agitato mari , & aquis dc- 
"5 cliuioresterra partes fubeuntibus complentibáfque, 
ftagna ampliffima altifsimáq; aliquando effe facta , fà 
JA j tis probant veteres hiftoriz : ide etiam efferente fefe e 

exe ieu fuis fedibus maris vnda;patrum noftrorum memoria 
apud nos contigiffe accepimus.Q uin & maris aquas € propriis finibus 
in latifsimoscampos iam maris magnitudine non contenta homi- 
nis deduxit indu(tria. | Cuius rei fide faciüt in Gallia Narbonéfi, ma- 
ximé Monfpelienfium agro ftagna magnis operibus , ingentibus c£ 
foffis alueis in amplifsimos agros deriuata , fpeciem maris , ftagnum 
effe non animaduertentibus, przbentia, Hzc innumerabilem pi- 
fcium multitudinem continent,nec pifcium copia varietatéqueà ma 
ri valde fuperantur: itaque in his totidem feré pifcium forma de- 
gunt, quod pelagus à natura donatum eft , aut certé in cis paucz 
fpecies defiderantur, Quare in iis folez, pafferes, rhombi, lupi, mor- 
myri, gobioncs , fquillulz , cancri , mytuli , pelorides, frequentifsi- 
mé capiuntur : tamen vt verum fateamur , carnis firmitudine, 
fucci bonitate, faporis fuauitate , multó marinis inferiores , qua 
- nota 


nd ED 


LIBER IL' 9 


nota maximéà marinis fecernuntur, & AuajaAastiss , id eft, in ma^. 
rinis ftagnis degentes nominamus. fh c 
- Depifcium differentia ex lacubus . 
paludibüfque fumpta. 
QuA P437 T. "UP EIL 

V M marinorum pifcium tribus generibus,quartum ex 
2e marinis ftagnis (umptum proximo capite adiunxeri- 
Ae» musjpía rerum nominifque affinitas , fluminibus tan- 
[NN 250 tifér relictis,ad dulcesaquas ftagnantes , quibus lacus 
VENUE paludefq; comprehédimus,diuertere nos cogit.Quem- 
admodum igitur ftagna quedam mari extra littora diffluente ; que- 


1 . o " .*^ LI . . .- 
dam hominum opera facta funt, ita in decliuia , & inferiora loca ex 


montibus irruentes aquz,in ci(démque afferuatz,ftagna, lacus palu- 
défque replent,)nonnulla inundant € fontibus & fluminibus fponte 
promanantes,interdum etiam hominu m arte deriuate aqua:horum 
plurima maximi fant nominis in Gallia & Italia,fed illa potiffimum 
celebrantur,que magna quedam flumina przterfluüt, aut ex quibus 
eadem ipía oriuntur. Omnia pifcium maxima. varietate abundant, 
nec iis accole matinos praftare putant: quibus quidam proprij funt, 
quorum fimiles & ciufdem generis nulli in aliis ftagnis reperiuntur. 
Lauarctum(fic incolz vocant)folus Lemanuslacus alit.carpionem in 
Italia vnus Benacus profert.In alpium radicibus, Larius & Verbanus 
lacustantüm pigum nutriunt;cateris lacubus infolentem. Plurimos 
tamen communes habent,quorum genus aliquod vix in vno fuerit, 
quod etiam in alio non reperias: hi magna ex parte funt barbi; lucij, 
perca;cy prini;aliique innumeri qui àloco nomen , vt dictum eftfor 
tiuntur: nam vel ougdjo vel reiutaoqoi dicuntur. Sed fi quis miretur. c5: 
-. lucios hic inter lacuftres;alibi veró ànobisinterfluuiatilesreferriin- —— — 
telligat pifces quofdam ancipitem agere vitam;id eft,hoc loco;aqua- 
rum diflidenté contrariamque conícétari naturam, vt iidéin fluuiis, 
lacubus paludibus,vrbium arcium; foffis reperiátur, nec minüs hic, 
quàm illic gratis pabulis fruantur: huiufmodi fünt lucius; cyprinus, 
perca)bramaaaliig; qui gulz magis ventrtqy dediti funt;quàm efcarii 
integritatem probitatémq; fe&étir;nec omnibus fine difcrimine flu- 
uiisaut lacubus dele&átur;fed iis potiffimum qui fuz voluptati funt 
accómodatiores:quamobré;éos tantüm fluuios aut lacüsbraima(exc- 
pli gratia)fectatur qui ftagnórumnaturá tra nquillitatémq; imitan- 
tur:qui przcipiti ac rapido curfu torrentià mo do ruunt, bramam nó 
aluntin placidis alioqui lemitérq; &uentibus aquis frequenté.Etenim 
hz pingues Íunt;& faginandis pifcibii smirifice accom odatz.Bramae 


—— 


IO 


DE PISCIBVS 


rum delicias,& gratiffima pafcua,huiufmodi fluuios & lacus Gallia 
Belgica multos habet, in quibus frequenter capiuntur, & in Arari, 


. quz Lugdunilota dicitur,quam nonnulli muftellorü;alij gobionum, 


generi aícribuntde qua quid fentiam , dicam fuo loco. In ftagnis la- 
cubüfque tincz,cyprinique capiuntur,non modó numero multitu- 
dinéq; celebres, verüm etia corporis proceritate infignes : cüm enim 
muco & fordibus vefcanturjin iique locis degát,quz harumcopiam 
permagná fuppeditent,neceffarió fit, vt celeriter in magnam molem 
accrefcant.Q ue cüm ita fint,hi etiam pifces differentiis à locisin qui- 
bus viuunt,petitis diftinguendi funt. Quare qui in fluuiis geniti edu- 
catiq; fuerunt,sorátuo, qui in lacubus Auudjoqui in paludibus vex- 
palo ceterorum modo appellabütur.Q uoties igitutin pifcium an- 
cipitis vita mentionem inciderimus, de quibus loquamur epitheton 
oftendet:nam fi(verbi gratia)de lucio fit fermo, fluuiatilem vellacu- 
ftrem adiungemus.Hactenus de pifcibus qui in dulcibus aquis fta- 
gnantibus degunt:iam de fluuiatilibus agendum. | 
De differentiis pifcium à fluminibus fumptis. 
ip xa CoA "PUT 1X. 

c VEMADMODVMwMarinorum piícit;eorümq; 
2) quiin aquis ftagnantibus viuunt;ita fluuiatili quoq; 
plura funt genera.Horü enim alij in fluuiis genitribi- 
dé perpetuo viuunt;fuiíq; edibus cóorenti,fua lati car 


A Woo punt pabula;externa minimé conquiretes;alij in mari, 
mariniíve fta gnis procreati, fua faftidientes aliméta , vtpote quz in- 


gratiora fint fedes mutant, & dulces amnium vndas fubeunt : illic ci- 
borum copia & fuauitate delinitijaquarü tranquillitate alle&ti recef- 
fuum amoenitate capti;reliquum vitz tempus tranfigunt, priftini do- 
micilijvitzeá; plàné immemores.Huius rci fidem facit,quod in fluuiis 
ftatisanni temporibus;ciuídem generis pifces femper capiuntur, aliis 


minimé.Porró alij funt qui fuorum.etiam pertoeíi, & iifdem ; quibs fu 


perioresjamnium illecebris captiymare deíerunt,& in flumina fefe in- 
finuant,vt lampetre;falmoncs;fturiones;alofz. Sed hi à fuperioribus 
differunt;quód natalis folinó omnino obliti, vt profe&ionis,fic reuer 
fionis certa ftatáq; habent tempora.Etenim maximé ineunte veredo 
mo exeunt;totá hácanni parté in fluminü pafcuis amceniffimé tranf. 
a&uri;etate veró appetente,zftum & ardorem pertimefcentes , hu- 
more dulci: faginati , in fuas fedes redeunt. Iam veró funt etiam in 
fluminibus geniti (incredibile , ni fidem faceret experientia ) qui 
fuis aquis naturalibüfque fedibus reli&tis interram prodeunt, quin. 
& liberiüs-& latiüs per campos expatiantur.. Quemadmodum 
enim ex mari quidam exeunt in terram , vt marini mures; polypi, 

| mure 


IHBER' L 


latà ab eo quód in ficcü fomni caufa exeat. Ira é fluuiis quum enata- 
uerüt quidam,in terra deerrant:hinc circa Babylonis rigua deceden- 
tibus fluuiis,in cauernis hebetes aquas remanere,quoídà exire ad pa- 
Ícua pinnis gradientes crebroque motu caudz,& contra venantes re- 
fugere in fuas cauernas,& in iis obuerfosftare,& circa Heraclea , Ly- 
coamne decedeéte,ouis reli&tisiin limo generari pifces quoídà, qui ad 


8 
pabula petenda palpitent exiguis branchiis Theophraftus comme- 


morat.Sed & anguille Lait nodi effc cenfentur, vt quanquam in flu 
minibus generentur,nec earum prater dulcesaquas vlla fint princi- 
pia,amaros tamen lacus, paludéfque fulphureas & alumen redolen- 
tes ingrediantur;ibique relicto natali folo, eoque dulcifsimo viuunt, 
in fontes,puteos cifterna(que illabütur,ftagna etiam marina frequen- 
tant:in quibus (mirum dictu) libenter agunt , humorem falfum diu 
fuftinent,atque eodem non modo augefcunt , fed etiam faginantur, 
Cótrà in mare;à quo ftagnailla profluxerüt,rarifsimé irrepütjin quod 
femelingreflze macie cóficiuntur , pifcatorümq; teftimonio breui in- 
tercüt:nos inter faxa & arentia loca reciprocis decedentibüfq; flumi- 
nibus relictas,aliquot dies vitam fuftinuiffe vidimus, nec parum diu 
viuas,exemptas aquis pifcatores noftri feru&t, pro pabulo arenam fup 
peditantes. Eafídem in Normania Gallix prouincia extra aquas va- 
gari afirmant,& Íerpentum more in ficco victum quaritarc. " 


De pifcibus qui extra aquas viuunt 
eorumque differentiis. — 


Cedo DA X. Eo 

ue VONIAM Pifcium qui extra aquas viuüt,quorum 

AV) proximo capite meminimus , permagna eft varictas, 
| |j non temere me fa&urum exiftimaui,fi perfpicuitatis 
N A gratia,quatuor fummis differentiarum à loco fumpta 
A Wwe rum generibus,hoc veluti quintum genus adderem. 
naim quamuis huius generis alij ad marinos, alij ad fluuiatiles , alij ad 
lacuftres paluftréíve rcferantur,quód ex mari vel fluuiis , vel lacubus, 
vel paludibus in terrà cgrediantur, vel illorü reciprocis vndis in terra 
relinquantur,vel in terra fübterraneifq; locis. vliginofis & vuidis de- 
gát:tamé illatam multiplex & in tam minuta fe&io potiüis quàm par 
titio,rerum confufioné peperiffet.Huc accedit, quód contrariam feré 
ac valde diffentientem naturà habeant;ab iis quibus vel tantillo tem- 
porc extra aquam citra prafens vitz periculum viuere non licet. Pri- 
mum igitur prater illa quz fuperiore capite dita funt , oftendemus 
multos effe huiufmodi pifces,qui libéter in terrà fecedantjin eaq; ver- 


II 


qmurenz:hinc,vt Plinius ait,miratur Arcadia exocoetum fuum, appel- Lib.g.cap,t9- 


i2 


Ysb.de i[ci- 
LIus:er vli- 
nius Libr.9. 
£4p. $7. 


Ishr. 34. Hi- 
floriarum, 


DAP TESCIIBS 


fentur ad tempus:multos item qui fub terra reperi&tur , quos devxrois 
Philofophi appellantjid eft,foffiles. Ariftoteles ipfe multos pifces in 
terra viuere & cffodiícripfit. Theophraftus quoque multos effe qui. 
exeat ad pabula circa Heracleam, T oroné & Lycum amnem.In pon 
to genus vnum effe, quod extremas fluminum oras fe&tetur cauer- 
náíque fibi faciat in tetra;atque in iis viuat reciprocis amnibus ficca 
to litore:effodi ergo,motu demum corporum viuere cos affirmant. 
Idem tradit in Paphlagonia effodi pifces gratifsimos cibis terrenos al 
tis fcrobibus in iis locis vbi nulle reftagnét aquz, miratürque & ipfe 
gigni fine coitu. His fubfcribit Polybius , qui narrat iuxta Narbonem 
agrum effe per quem ferütur fluuij, Ileberis & Rofcinus, in quo fof- 
files pifces reperiuntur folo macro , copiofo gramine , fub quo terta 
arenofa eft,ad duos & tres cubitos altitudine,fluuiauli aqua fcaturié. 
te,in qua pifces per cauernas fubterraneas excurrunt.Idem expetien- 
tia noftra frequens nobis perfuader. "Namin terra anguilias, ranas, 
aliofque pifciculos ibidem etiam generatos fepenumero vidimus: & 
é terra defoffas anguillas aliquoties fpe&auimusin villa Ioannis Sci- 
ronij viri do&isíimi Menfpelienfitquefcholz principis in qua fo- 

hiftarum barbarie Medicina mifere confpurcatam fuo nitor: refti- 
ruit. Huiufmodi veró pifces vitz breuitate diuturnitatéq; diftinguun 
rur:alij enim in terra diutius viuunt, alij difficilé magnaque molcftia 
vitam trahentes celerius intereunt.Q ui pulmonibus ceterifque qui- 
bus aér in interiora fubit,inftrumétis à natura donati funtij longiore 
faciliorémq; in terrà vitam ducunt:quód liberius fpirent, conceptám 
que animà mceliüs retineátideoque illa vitali aura aquz vice recrean 
tur. Huius generis funt vitulus marinus, crocodilus , cordylus, vtra- 
que teftudo, marina fcilicet & lutaria , rana , czterique huiufmodi 
refpirandi inftrumentis prediti. Quibus etiam minüs hiantes funr, 
minüfque diductz branchiz,iis longior vita coceffa eft: nam affatim 
nón fubit aér qui exiguum caloreni opprimat & extinguat , & quum 


tantus,quantus calori natiuo reficiédo fatis fit, (efe in(inuauerit , non 


facilé remeare poteft.In his numerantur anguilla , murena , ferpens 
marinus,exocoetus, qui tamen branchiis carere exiftimatur. Contrá 
breuioris in terra vite funt qui pulmonibus carent , quique patentes 


miriüfque conftri&as habent branchias : nam illi quidem in terra ca- 
loris natiui commoda refrigeratione recreationéque deftituti ocyüs 
exanimantur:hi veró aérisaffatim irruentis copia opprefsi protinus 


 extinguuntur.Item quibus valde exiles anguftzque funt viz , quibus 


ar intro fübitquód inftrumentorü incomoditas fatis fuccedere ne- 
'€effarj ad vitam prodücendam alimenti non patiatur. Iftis pifcibus 
extra aquam degentibs ixaxóSepua quedam , hoc eft , crufta intecta 


. addemus:horum etiam aliis breuius;aliis longius vite curriculum na- 


tura 


LIBENX:.:. 


Li d * L] pen » Nx. P M 
tura-circunfcripfit:in his funtlocuftz, aftaci , quibuslongior quam 
Íquillis vita tradita eft :diutius viuunt cancri minores & fluuiatiles, 


. maas veró & paguiriis cititis obeunt. Hisannumerari poflunt quida 


molles vt polypi;fepiz,vrticz. Item quedam. ógpaxóSteua, id eft, fili- 
cum duritia tecta. vt oftreaymytuli,fpondyli;purpurz,cochlez;cha- 
inz ,de quorum omnium rcfpiratione fuo loco dicetur. At dicet quif 
piam, quod. nouum pifcium genus hic conftituitur; cünmrprius fit 
oftenfum aquamillorum proprium effe elementum cuius vfura/fi ca 
reant,ftátim interitüri fint. Viuunt quidem hzc omnia quz comme- 
morauimus aquis excmpta,fed fine illis vitz: curriculum à natura da- 
tum conficere non poffunt : quamobrem qui fponte aquas deferunt, 
aliquanto temporis interuallo in terra commorati in fuas fedes re- 
meant,vnde 4uq/Cii dicuntur. Quód fi per vim in ficco diutius deti- 
neantur,familiari nature füzconuenienti ac neceffario fomento de- 
ftituti, moriuntur. Quorum etiam difcrimen à mortis modo ftatui 

otefl;aliis enim facilis placidáque mors contingit, id eft, nulla 1j ve- 
pa nm corporis agitatione motüque vexati, animam efflant: 


- aliiscontrà non fineacerbiffimo fenfu doloréque vita diffoluitur, cu 


iufmodi funt qua maiore,dum viuunt, membrorum cotentione mo 
uentur & incedunt, quorum corpora molis magnitudine tegmento- 
rümque pondere premuntur;quibüfve artus funt breues & imbecilli, 
Huiusrei domefticum exemplum fpectaculümque referre poffum, 


Marinam teftadinem ingentis magnitudinis duos feré menfes alui; 


quz in aqua ita expedité natabat;vt nullo modo ingreflui,fed folüm 
natationi,nullo modo terrz,fed aqux duntaxat natum animal dice- 
res. Eadem in terra cum valido adhuc effct firmóque corpore, vcluti 


mole corporis preffa, tegmentorümque oneri fuccumbens difficile 


moucbatur,nec fine magno corporis conatum agnáque alarum pal- 
pitatione & verberatione, vt cóuellitota videretur, paftum capeíle- 
bat: longiori veró quàm par effet tempore, natiuo folo pabulóg; ori 
bata tandem concidit:fcd prius aliquot dies vix animam trahens mo 
ribunda conípiciebatur , magnos interim ex imo corporis fonitus 
edens,egré vitam relinquentis acerbique doloris teftimonia. Q tare, 
qua aquas egrediuntur,ad eas,vt recreenturac reficiantur)non mul- 
tó poft redeant oportet ; neque enim vt extra eas diutiüs viuant,fieri 
poteft,quamuis in terra aliquantulum commodiffimé verfentur;ne- 
que veró fabulofum eft aut monftri fimile , quod de pifcibus foffili- 
bus Ariftoteles & Theophraftus literis mádarunt:etia 1 aquis exépti 
nulli diutiüs viuát. Etenim loca in quibus terreni ifti pifces delite- 
fcüt,aut limofa funt humoréque multo perfufa,aut velut per cunicu 
los ac terre venulas fubterlabentibus & errantibus aquis itrigata. 


Quare qui luto ceenóque gaudétjllic generati , aut in ca loca flumiz 


B 


Y my 


a3 


14. |. DE.PISXIBNMS 


Db oicapz. 


num cxundantibus ac. tcfufis aquis depulfi , ibi terra humore multo - 
diluta vel limofa aqua,ferpentum more vitam fuftinent. Huiufmodi 
funt anguillz,& ranz vt pauló anté diximus. Hauiuspiíciü vitze ipfe- 
met fum teftis oculatus:nam marina inteftina maximi digiti craffitu- 
dincinarena mihi vifa funt,quatuor fcre cubitüm longitudine , hu- 
manorum ihteflinorum gracilium inftar, quibus nulla erant fimilitu 
diniscum reliquis animantibus veftigia,nulle notejnulle linez; nul 
la. membrorum lineamenta: denique totum corpus erat informe, 
fcd intus arena plenum. Eft & echinorum genus quoddam dentibus 
carensoris inteftinorümque fitu à reliquis difcrepans, quod arena fo 
la viuere,cáque femper farctam habere teftam com peritur. Capiunt 
quidem, vt diximus hzc cibum ex teira fed no fola, verüm aqua per- 
fufa.Quód fi quisaliter exiftimauerit,fabulis & vanitati potius quàm 
vetitati credet , nec faümmorum philofophorum Ariftotelis 8: Theo- 
phrafti hiftorià de pifcibus foffilibus intelliget. Horum pifcium alia 
rurfus differentia conftitui poteft. Quidam enim luto ccenóque de- 
leétantur ,idéo voluptatis explendz caufa € finibus fuis egreffi , loca. 
ceenofa adeunt, hos ceenofos fiue lutarios appellabimus : hinc Plinius 
lutarium mullum , & caenofam falpam vocat , & Pelamydes Gracis 
dictz funt; «pa ' tvO ser pwidr jid eft, quod in cceno fe occultent. 
Quidam veró in litus exeunt , & arena fabuloque fefc operiunr , illic 
aliquandiu vi&titantes , cuiufmodi eft à Germanis gruzdzl dictus qua 
fi fundulusjftos omnesab arena Sjaupíras nominabimus.Sunt & qui 
quxjid eft,alga mirificé capiuntur, quam in litus proie&am magno- 
pere perfequuntur;ac in illa nidos fingere dicuntur, inde phycides di 
&x : coracinus etiam gobioque piícatorum teftimonio alga vi&i- 
tant; acin eadem nidos conftruunt. Sed hec quanquam proprié ad 
has differentias quz ab alimentis íumuntur pertineant , tamen hic 
ideo commemoranda fuerunt, quód ad hos cibos capeffendos aquas 
relinquunt pifces, cuius naturz omnes vno genere hiccomple&ti vo- 
luimus. Sunt autem his plura alia pifcium quz à locis fumi poffunt 
difcrimina; quz diligens naturz indagator poterit fuo ingenio in- 
ueniré : nobis nunc ifta enumeraffe fatis fit , am ad alias differentias 
properandum. .— | 
'" Depifcium differentiis ex alimentorum varietate, 
| | pU TANE 
| fed XPLICATIS pifcium differentiis à locis in qui- 
m 5 2 7 bus degunt petitis, fupereft eas que ab alimentis fu- 
XN P muntur tractare: hzc enim omnia pifcium vita vi- 
QI uendique ratione contineri diximus. Quemadmo- 


(955 2 
YT £2 dum igitur beftiz terrena , gulz voluptatifque caufa 
aEDiis i ei M ^ varia 


oLOEBOER:I Hg 5: 


TT MT 


ili duro mollique temperata carne prediti funt;alij duriore ficciore- 
que funt carne quales farcophagi: alij media-quadam inter. eosfub: 
ftantia,vt lupus;afellus : aliiq; permulti meliore ciborum dele&u vfi; 
Non defuntqui nófolüm predura funt carne;fed virofum:& tetrum 
aliquid redolent;qua omnia: alimentis accepta referre oportet:caufx 
enim extrinfecus occurrentes vt diuerforum & contrariorum fepe 
Íunt effectrices : fic maximé qua intus fumuntur continuó appulíu 
adhaionéque: qualia ipfa funt;talia efficiunt corpora quz nutritint. 
Idem perfpicué oftendit diuerfa partium :& internorum vifcerum 
compofitio;inam vt viuendi genere;ita moribus differre lupum; miu- 
gile oris gulzque figura & conformatio docet. Mugili non carnium 
voraci , ed continentiffimo'& piíciü juftiffimo: natura os paruü fine 
| détibustribuitupo veró hians vaftümq;, quod gule venttiq; dedirus 
carnibus vefcatur & rapto viuat. Ille paruü habet & gallinarü modo 
denfum carnosümq; vetriculum;quod muco.vel aqua foli vefcatur: 
hic amplum & capacé quiq; etiá integros pilces voratos capere: pof- 
fit.Poftremó,variiscibis delectari pifces etiam vulgó notü eft;qui và 
zias eícas pifcibus capiédisidoneas preparare folét, & hamatis pabu- 
lis vel eximis]atibulis euocant.Cuius reiíjego pifcatus ftudiofiflimus, 


16: 


DE! PISCIBVS 


fepe-fpe&tator fui ipfeque coiectisinaquam cibis iis quos gratos effe 
arbitrarer;multos. cepi. Extant & apud Conftátinum Czfarem com 
pofitarum eícarum exem pla multa, quibus pifcesin ficcum euocan- 
tur.Q'ux:cüm itafint ab alimentorum varietate , natura , tempera- 
mentó,nec pauciores ; nec minisinfignes quàm à locorum varicta- 
tc. notz:;& difcrimina pifcium conftituéntur ;ex quibus non modó - 
pifcibus cognofcendis;, fed. etiam vi&tus rationi recte inftituendz, 
morbifque multis fanandis perütilia remedia famuntar, | 


2b HJ 191 9411712 11S IIEL. 1 hy OfSITEING, (LIOSDIDO £isRITIS ii 34 
;Quibusin yniuerfum alimentis pifces vefcantur, ... 


j^ o»v oid autimendurm conferat ^ 9297 us 
fflusiDUlst: 25-ODIDb5UDHBR *J i J4!i 9T3MiD 5T 41 3111: 02L 2 
cliun SJEIDIGESV nads9 (C AT? VT à X1 " SIDE £DO).9122£1 
TN (XPONENDA:deinceps mihi primüm videntur 


I omnia; quibus pifces vefcuntur alimenta:deinde pro 
T eorum varietate ;pifcium: quoque varia differentia, 


menta. Prater hac ,fiquz fint alia ; facilà ad ifta referri poflunt. His 
autem-ali : piíces; prater peritoru m pifcatorum authoritatem expe- 
ricntixipfa confirmat:difle&tis enim.ipforum corporibus, vel algam, 
velàienam, vel quid aliud ex iisquz predicta fungjinillorum vifce- 
ribus reperias. Sed hec: omnia vt nutrire ; non ita omnibus eundem 
vfutnprabere poflunt;ex illis enim aqua nó magis ad educationem, 
quàmádicorporis refrigerationem à natura eft codonata:cüm enim 
non folüm ex alimentorum fubftantia corporis materia molé(que aü 
geatur, fcd ctiam calor natiuus excitetur; incrementümque accipiat; 
necéífe erat aliquid preter aliméta affumi,quod caloris vim acceffio- 
nómg; mítigaret, & velut ab incendio prohiberet. Q uare qui carne, 
radicibus jherbis , aliifque folidis cibis vefcuntut, ij aquam hauriunt 
rcfrigcrádi magis quàm alendi corporis cau(a.Cuius reicertiffimum 
cítareumentum-fübitus aquz per branchias exitus,cuius vfus gratia 
bráchizipfz pifcibus funt attributz : dum enim cibos hiante ore aui- 
diüs vorant; fierinon poteft quin liquid fluentíí(q; aque copia vnà 
cuu cibis intro fübeat, ficá; ventriculi capacitatem repleat, vt necef- 
fariüalimentü capere'nón poffit.Przterea flu&tuaret in tanta humo- 
tis:copia pábulum , & à farcophagis'deuoratos integros pifciculos in 


ventriculo natitare,& illic aliquádiu viuere nihil prohiberet : quibus 


incommodis folers natura profpexit; Nam vt branchias ad expulfio- 
nein cibü fequenris aqua dedirita ne nimia aque copia inter máden 
dum fübict,vt vorarent,non vt máhderent, cffccit. Quidam tamen 
SUC E |». gmandunt 


. 
IBER 
L 


17 


i 


DE PISCIPBVS 


permifta fatis nutrimenti poteft fuppeditare.- Sed quid rationibus 


opus eft , cm fenfus veriffimus iudex cffe poffit? Sunc in principum, 
& diuitum domibus ex lapide exzdificatz & (trate pifcinz jin qui- 
bus permulti diuerfi etiam generis pifces aliquot menfibus fola aqua 
yiuunt incolumes. Lutetiz, Lugduni , &in magnis aliis vrbibus quz 
prafertim procul à mari ab(unt, pifces in nauiculis perforatis inclufi 
neceffarió aqua fola illic victitantes diu commode afferuantur. In 
Gallia Narbonenfi curiofi quidam in vafis vitreis aqua plenis diu 
nutriunt,certümque eft.quo purior fuerit aqua;eó diutius vitam pro- 
ducere , celeriter auté interire, fi quid aliud prateraquam vt panem; 
aut aliud quippiam folidioris alirnenti in vas coniecerint.Hoc modo 
faauiffima coniux mea tres annos pifcem domi aluit;ficque educatus 
in cam corporis molem accreuit, vt tandem nec vas eum capere, nec 
qua ingreffus fuerat , eàdem exire potuerit. Q uód fi quis morofior 
his contentusnon fit , confyderet oftrea , mytulos , holoturia;;lepa- 


'. desymugiles, fardinas; aphyas. Vnde quefo  holoturia nifi abaqua 


alimentum accipiunt,cüm duo folum eáque perexigua foramina ha 
beant; per quz nihil prorfus alimenti,dempta aquaintró ad vitz füb- 
fidium meare poffit? Vno igitur neceffe eft ad alendü corpus aquam 
recipi : altero quod fuperuacaneum eft expelliquod etiam experien- 
tia docet: nam ex ipfis holoturiis manu compreffis multa aqua per 
eos meatus exprimitur. Q uid lepades faxis hzrentes alimenti prater 
aquam poffunt accipere ? Át forfitan animalia hac non effe conten- 
des,mugilesigitur;fardinas, aphyas cotemplator, quos pifces effe nc- 
tno fanus negaucrit.. At. omnium qui pifcatum exercent teftimonio; 
horum vitz ratio fola aqua continetur. Quare tum ex iftis, tum ex 


liis quz in progteffu operis dicenda funt, aquam non temere inter 


pifcium aliméta annumeratam effe cuius perfpicuum forc arbitror, 
75. Quód aqua maris natriatin eáque 
-.... dulas aqua contineatur. . 


b 
2U- 


datio P A leno dd deca rpaniqus 
Sex ED: ne fontium ,fluuiorum ,lacuum: denique dul- 
CE re es omnes aqua folüm nutrire videatur, marina veró 
SO aqua minime, quód falíis ; amaris ; acidis rion nutria- 
MAN VC " lcibt dicil e ; dl 
e Ea mur;fed folis dulcibus, vt medici loquuntur,non alie- 
edes 4 nümà repropofita fuerit,nunc paticis dé ea re diflere: 
re. Ac primüm huic difputationi multum lucis accedet; (i quid dulce 


ENDIUg RBRnÍO ^ x« 


tum akerum quod medetur ei , quód mutationem aliquam accepe- 
rit;,quod iam medicamentum cft. Hac fignificatione mel & faccha- 
rum fimili&que omnia quz fuaui illa qualitate & fapore guftu de- 
mulcent,eique grata funt, dulcia dicuntur: Illa , omnia quibus fenfus 
capitur & delectatur , nec minus horum. quàm illorum fuperiorum 
appulfu gaudet, (militer dulcia fiuc iucunda dicuntur, quz etiamfià 
melle & faccharo aliifque huiufmodi dulcibus plan? diuerfa & con- 
traria qualitate predita fint,ca nihilominus dulcia & iucunda recte 
nominantur , quecunque faporis differentia temperata fint , modó 
ori palatoque ptobentur & placeant, tandémque nutriant : qua ra- 
tione helleborum  coturnici , cicuta fturno,cichorium homini,& alia 
aliis animantibus dulcia erunt, cibique , quz aliis effent valde noxia 
velingratiffima:Item aqua quz optima eft nulliüfque qualitatis par- 
ticeps eft; vt Diofcoridis verbis vtar (294223 Z; yxvxis, id eft, fyncera & Lic i» 
dulcis,& quód hoc loco Diofcorides 539p xvx2, Paulus Aegineta de BI apte 
cadem re loqués 539 vocat.Q uare cüm innumera fint & diuerfa cibi - 
potionifque genera, quibus quotidie tum fubftantiam corporis au- 
gemus;tum eam quz fluxit & periit recuperamus;fiuc hac fiue illa fa. 
poris fuauitate & gratia przdita,fiue etiam infignis qualitatis exper- 
uafint,cáque omnia dulcia & iucunda appellarint medici "quid ve- 
tataquam maris in eo numerari genere , habita pifcium ratione qui 
cumin ca generentur,alantur,commodifumé femper viuant; neceffe 
eftillam fuz naturz conftitutionique fedem,locum; alimentum effe 
conueniens,aptum;familiare, denique dulce & iucundum. Quod fi 
aliter res habeat;cur,cüm facile poffintmare non deferunt;& ad dul- 
€esaquas non confugiunt? Át ex innumerabili pifcium multitudine 
paucosadmodum efle conftat , qui fluuios fubeant, quorum maior —— — 
pars mare repetit ftatis temporibus. Quod autem Galenus fcripfit Cy fri 
nullum animalamaris nutriri, vnde in ftagno.bituminofo Syrie Pale 55... 
ftinz nullum neque animal;neque plantam confpici,cümque duo in 
id fluuij longé maximi cofluant,pifciamque copia Ícatentes, maxime 
qui-prope lerichátem fluit Iordanis,nullum omnino. pifcium-fluuio- 
rum oftia excedere; ac fi quis.captosin flagnum coniiciat ; celeriter 
moriid fententiz noílrz non repugnat,quamuis falfa aridam éxfic- 
cantemque naturàm habeant,cuiufmodi facultas cüm immodicé in 
amaris infit,ob id nutriendo corpori prorfus-inepta effe exiftiman- 
turriam falía marisaquaabilla qualitatisafperitate ficcitatéqueexi- 
mia:& ideo ab amara multum abeft. | Quocirca in illa: pifces com- 
. madé viuere eademque ali videmus. Adde quod in mediis vndis fal- 
fis permultus humor dulciscontinetur admiftüfque eft; quem pifces 
in alimentum familiaretranfmutant,quam ob caufam frequentiffi- 
iniin pontum migrare folent,& ibi pihguefcere;quod ea: maria dul- - 
2 : B 4 


Praes 


üo . DIE PESCIBVWS 


gibro 8 . de 
Hift. fmm, 
ێpas 


cibus aquis abundátifsimé allu&tur, Quód fi quishoc ceu nouum ad- 
miretur in aqua falfa dulcem contineri,is natutz rerum parum peri- 
tum fefe prodit. Quare legat Ariffotelem diligentifsimum rerum 
indagatorem.Isin mari liquorem effe dulcem , ex aquz tranfmffio- 
ne ac percolatione docet:fi enim ex cera vas tenue finxerisid q; funi- 
cülo appenfum in aquam demiferis,die ac nocte vna humoris dulcis 
copiam intra fe colliget.Rurfus nautz, & qui arentia maris litora in- 
disieiaidn dulcium copia deftituti , puteis vix tres cubitos al- 
tis ad litus effofsis, fuauem dulcémque liquorem ex mari deducunt; 
qui per arenam tranícolatus à falfugine feparatur. Pratereà fi quis 
ambigat,qui fieri pofsit, vt in falfis aquis perpetuó natantes degentéf- 
que pifces bumorem dulcem hauriant,veniant illiin mentem plante 
innumerz,quz non modo in litore fed in mediis ftu&ibus nafcun- 
tur,quas omncs fine humore augefcere nemo fanz mentis crediderit, 
quem & fi trahant ex terra,tamen eum ab aqua quz hancterrz parté 
humeétt irrigátq; proueniffe;fateri eft. neceffe: qui humor fuccüfve 
fi dulcis cft, dulcis in mari aqua neceffarió inerit,(in falfus,aquz fal(ze, 
ex qua genitus téperatüfq; eft plante humor,nutriédi vim attribuere 
oportet, Q uid ergo herbis,arboribus aliifq; maritimis omnibus aqua 
maris conueniens alimentum fufficiet fupeditabitque , pifcibus veró 
cx fe generatis, quofque Grzci Nvypofógss appellant,nullum fugge- 
ret?Mco quidem iudicio pifcium generi natura nulla inre defuit, o- 
mnibüfque ad vitam fuftinendam neceffariis falcultatibus donauit, 
quibusquemadmodum reliqua animantia & plantz alimentum at- 
trahunt;& ex co quod familiare eft fecernunt & affimilant,quod alie- 
num & füperuacancum reiiciunt.Huic difputationi de aqua modum 


finémquefaciam,fi hoc vnicum adiecero, etiam folidas pifcium par- 


tes aqua nutriri:znam fi quz fluunt manántque vt vinum fanguis,lac, 
cateríique liquores, partibus folidis animalium formandis , nutriédis, 
promouendis,producendifque materiam prabent cur aqua pifcibus 
non poteri? Cüm prafertim ex aliis miftam miniméque fimplicem 
& fynceram effe,cáque ali li ifces fit demonftratum:fed iam vltra pro- 
grediamur; & eandem ad duriorum ctíam AE S compofitio- 
nem & nutritionem deducemus.Oftrea,mytuli,chamz, pectines , le- 
pades,& vtbreuiter dicam,omnia ogpaxó3teua, ex fola maris aqua na 
tura fabricata eft,eadémque fola vitam fuftentant:faxis enim harent, 
illicque infixa, vagantium przdantiümque modo;non poffunt aliun- 
de fibi vi&ü parare. Verüm ne quis imperfe&ta effe animalia obiiciat, 
anguillas proponam,Ha nulla feminis intercedente natura, quod eo 
cárere; nec ctiam coire longa multorum obferuatio prodidit, ab 
aqua fola generátur cáque purifsima, & quamuis inter ceteros pifces 
molli ihe lorné humore diffluente carne conflenr, fuis tamen fpinis 


offi 


elrBHb5RIgJLS 2r 


ofsibüfque non carent,quarum perpauce, vt fcribit Ariftoteles, & cer 12.9.4: 
tis locis.limo edulifque cateris , fi quis apponat, vefcuntur , contrà ^"^ «4p * 
vero plurimz folohumore. dulci pafcuntur & augeícunt. Quam- 
obrem vt idem traditjij quibus viuaria anguillatum curz furit; dili- 
genter dant operam,vt quàm niaximé pura fynceráque fit aqua a£ 

Huens & effluens femper per ripas vbi viuaria extruunt: nam ni(raqua 
limpida fit/breui ftrangulate intereunt. Sunt autem anguillz perfe- 

&a animalia; nec quifquam nifi rerum aquatilium plane imperitus 

aliter exiftimaucrit,nifi forté Homerum fecutus qui à pifciüm natura 

cos fcparauit. At funt prater cas fardinz, trichides , aphyze »iiiugilés, tbeiz 
vtíuprà diximus;jinnumeríg; aliquos breuitatis gratia ontitto quos ES 
fola puráque aqua viuete,reficijaugefcere, ex eáque carnes ipforum; 

Ípinas, cartilagines , offa conftare , genita factáque cíló experientia 
fenfuumque teftimonio cft lóngé certiffimum; Non ar fübtiliore 
tenuioréque natura eft quani aqua? At fola'a&ris infpirátione ali- 
quandiu quot viuüt animaliasquothominum corpora eiufdem haü 

ftu tanquam optimo pabulo:recreata funt? Aftomos qui'; ve fcribit 

Plinius, halitutantüm viuunt, &folo odore- quem naribus trahunt; 

miffos facio,fabulofum forté hocitamen ab aliis qui Pliniolongé ve: P7 
1uftiores fuerunt,literis proditum eft, vires in Íyncope & animi cori- 
fternationc admotis odoratis maxim refici & inftaurari." Romiz 

annos quadraginta facrificum quendam fola aris infpiratióne vi- 

xifle, ex Leonis Pontificis maximi,& multorum principum eüfto- 

dia,& Hermolai Barbari hiftoria fidéque certiffimum eft. "Quse 

noftra tate aut patrum noftrorum memoria acciderunt libeatiüs 
commemoro ;::Puellam annos tres in Gallia: Narbonenfi omnes 
audiuimus; vidimus multi, & Spirz in Germania aliam exritiffe 
accepimus, doctorümque & bonorum virorum literis proditum eft 

annos multos nullo prater aérem cibo potüque vitam falubriter 
traduxifle; Aliam etiam nos vidimus, quz etiamnum hodie viuit, 

eodem vicus generc: ad decimum atatis annum: perueniffe, tan- 

dem. grandem fa&am nupfiffe, & felicem. ptolem fuftuliffe. --Er- . 
goaér folida firmáque corpora nutrire & reficere poterit;aqua ve- - 

16 longé:craffiorum partium pifcium folidas partes non nutrieo 

Sed. nimiim fortaffe ab inftituto digreffi fumus. : Quare ad rem 
 redeamus,& quz ab alimentorum rationc. piícium differentiz con- 

flitui poffunt, deinceps inquiramus; ' UTOR: "bogus 


LES 


DE PISCIBVS 
De differentis pifcium ex alimentis, 
G4 D UI eX EE [5 iesieuitinted dun. 
VM pifcesaliis atque aliis alimen-is vefcantur, & pro 


prié,cüm prater carnem omnia quoque alia depafcantur , ex quibus 
quzdam funt ctiam carne iis gratiora. Quare in fingulorum natàris 
intelligendis,vt diftin&ius omnia tradantur,epithero alijab aliis fe- 
arandi funt,& ex a«ugéyors qui carnevefcuntur, zratiacyor x) (rpxc- 
g«'yo appellandi:ficut € uoogáyos ij qui carne folüm aluntur pocgpzyo, 
x9] (apxopétyo.Pratereà. povogétyov alij gux& , id eft , alga , pafcuntur , vt 
falpa,quare appellanda pobgecyos x9j quxoqdyos. Endem in cateris o- 
mnibus feruabitur differentiarum & nominum ratio : Supereft. ter- 
tium 


LISQEHEBGB RU VINEG ;23 
tium genus eorum qui naturz proprietate quadam alimentis quibuf. 
dam vtuntur;quibus, aliis fine detrimento vti. non licet, hi iSufogoi: 
nuncupabuntur : quód fi aliis omnibus etiam vefcantur,vt mullus al 

.gaycarne,conchis,coeno,& quibus deterior redditur;cácellis;jij ajo. 
yotyt, iSi poor nominabuntur, fi non omnibus , faltem multis , zA^«« 
Qéyoi x9] Sibtpogot. A c ficut ueyopd^yav à cibi genere quo vnico dele&tan- 
tur,variz funt differentiz , fic Si féqovab eo cibo quem: peculiariter 
& vnicé amant;& à quo alij omnes abftinent; Ex eo genere eft müllus: 

uilepore marino venenato veíci falubriter folus creditur,quáquam. 
Jia eodem vefci teftis eft Athenzus.. Salpa cucurbitam fola aui- 1;,,, 
diffimé perfequitur;fcarus mercurialem amat;funtá; alij permulti hu 
iufmodi de quibus fuoloco plura. Propofitis igitur initio quatuor 
fummis generibus ex quibus tot & tam variz pifcium differenti 
oriuntur,explicatifque iis: qua ex locorum alimentorümque ratione 

petuntur,que duo vitápifcium viuendique modo comprehendi di- 

ximus,reliquas fequentibus libris pertractabimus, | 


R.ONDIIEITII 
Dus cPISSGEI S WS 
Liskmk LL. 
Dequibus pifcium differenuis 
deincepsfit agendum. 


tur diffcrentizabundé fatisà nobis primo li 
AW broeftdemoftratum.Q uód fi quibus ad fe- 

i : parati ab vniuerfa tra&atione;fingulorü pi- 

Ícium defcriptioné properantibus,tum hzc; 
f rea tum fequétia diffufius fcripta effe videantur, 
ij cogitent quzfo,me quz à veteribus recentioribüfíq; de pifcibus tra- 
ditafunt,veluti fyluam quandam hic congerere noluiffe , fed partim 


———. 


24. DE PISCIBVS 


ab aliis fcripta partim mihilonga experientia, diffe&ionibüfque mul. 
tis pifcium cognita exploratáque j«8o3icds perfecutü fuiffe, vc non iis: 
modó pifcibus quià me particulatim explicabütur, fed omnibus etia 
aliis quibufcunque in. regionibus aquífve illi reperiantur , facilé co- 
gnofcendis & ad genus fuum reuocandis , labor hic meus fit profu- 
turus.Q uz fané inftituti mei ratio cogit me , quz ad vniuerfam pis 
Ícium do&trinam neceffaria funt perfcribere , cáque breuifümis. ra- 
tionibus pro rerum natura confirmare; neque enim perpetuo certif- 
fima illa & potiffima &xo3e£4, fed(xpe exemplis , fummorümque au- 
thorum qui hocin negotio feliciter verfati funt, authoritate vcdimur,. 
quod resaliter non ferat:nam nó femper vniuerfa, fed fingula etiam 
tractamus, quorum fcientiam: non effe planà notum eft omnibus. 
Huc accedit,quód quz hic traduntur , càm magna ex parte fenfibus 
- fubiecta fint, nulla egeant-demonftratione. Tmbecillis enim ingenij 
eft,inquic Ariftoteles,demonftrationem corum quzrere qua fenfus 
ipfe docet.Sed vt có, vnde digreffa eft, reuertatur oratio , de pifcium 
differentiis quz à partibus fumuntur deinceps eft agendum,quas ex- 
plicare conftituimus,priufquà eas quz ab actionibus moribüfque in- 
ueniuntur,attingamus:perfpicuam illà methodum fequuti qua qua 
, priora notioraque funt,priüs qux pofteriora minóíq; nota pofteriüs 
docentur, Cüm enim partes actionum cauíz fint vel inftrumenta,éas 
natura priores & notiores,idcoque priore loco exponendas effe meri 
to exiftimamus, - | 3 
CT OTEPRONSONUDEIE partes multas & diuerfas efle, 
dime doa d e 
4 VM vna eadémque particula. variis multiplicibüf- 


/à que actionibus obeundis fatis efle. non poffit, fed iis 


LIBER II. ay 


ipfi humores fucáque ex quatuor elementorum permiftione fuam 


naturam temperamentümquefortiuntur, necnon & ca quz id comi 
tantur,vt odoréfaporem, colorem atque his fimilia. Verüm quanti- 


tas,figura,numerus,fitus cómodus ad udeia deyawxg (vulgó partes in- 
fttumentarias appellant ) proprié referuntur, quorü particulz fimpli-- 


ces vt oscartilago nihil huiufmodi ex fefe habent,fed illa pro natura- 


& differentia organi quod conflituunt,his infünt;nifi fi qua particu- 
Iz fint fimplices eti dictz, quz quia fol vel munere aliquo fangun 
tur, vel vtilitatern quandam adferunt, figurámque ac alia fimilia ex 

- fefe hábeant;in organicis partibus habeantur,in quibus eft aculeus & 
Íquama: qus duo quanquam fenfu fimplicia efle diiudices , tamen 
hzc per fé magno pifcibus eft vfuijille águram habet ad pungendum 
aptiffimam. Sed vt rés omnis dilucidior fiat, inftrumentorum tres o- 
mnino claffes defcribemus. Prime claffis erunt partes qua fimplices 
nominantur, vt arteriz, venz,offa;cartilagiries vinculaymembranz, 
aculei,fquamz. Secundz que ex fimplicibus, & iis quz primae claffis 
funt,coponuntur,vt cerebrüm;oculus,pinna,cor bráchiz, pulmones, 
hepar,fplen; venter, inteftina,vterus, tefticuli, mentula;pedes,cap ut. 
Tertia veró corpora ipfa continebit ex variis organis contexta, Nam 
vtcorpus humanü animz hominis inftrumentum, fic corpus delphi- 
nianime delphini inftrumentü effe iure dicemus. His omnibus par- 
tibus fimplicibus pifces à (efe varié difcrepare fuis locis doécbimus. ' 


-.Decommunibus & propriis pifcium partibus, 
cocer Be RAI 0E wet s Ml 


RV ARTIVM illarum que multe funt & valde difpa- 
D//. res, ex quibus corporis pifcium veluti fabrica conftat, 


j tibus communes, quippe oculos, dentes,os, ventricu- 


tibus habent communia:aliis veró multis, vt branchiis, pinnis, fqua- 
mis, fiftulis , veficis , in ventre arc plenis, appendicibus fpinis, lapi- 
dibus qui in cerebro funt , à reliquis animantibus differunt ; nam pi- 
Íces foli branchiis refpirant : preter eos nullà aliud animal , dempto 
crocódilo, qui tamen &g(3ue eft. Fiftula in fronte velin tergo in M 
luismarinis tantüm inuenitur , qua refpirant, & aquam ore tractam 
reiiciüt. Alis quidé volucresper aérem volant : pinnis autem nullum 
aliud animal aut volat , aut graditur prater pifces: yefpertilioenim 
alas non pinnas habet, fquamis integi ferpétes videntur, at (1 propius 
irifpicias ; non fquamis , fed tenui cortice potiüs opertos effe dixeris, 
vnde Grzci huiufmodi animalia vnico vocabulo idque feliciter, vc 


'€8 aliz pifcium proprie funt, alie cum caterisaniman-. 


; lum, inteftina, hepar, fel, fplenem, cum aliis animan- 


26- 


Tibx.debiff. 


Lib. de hift. 


gnnal.ca.17. 


Li s debit. P 


giri C46 


($5b.4.dela[f. 


animal * £o 


DErFTPHESCIB MS 


omnia qox3ulà appellant, & qois tefte Ariftotele., Íquamis fimilis eft 
aliquando. rigidior & durior, vt in teftudinibus & crocodilis: ali- 
quando tenuior, vtin (erpentibus & lacertis, Spinz pifcibus peculia- 
res funt,nequein alio animantium genere reperiuntur,quz carni ad 
cius ftabilitatem affixe funt,pluréfque in iis qui in aqua dulci degunt; 
vt in alofis)herbis,cxteri(que huiufmodismultze etiam in murenis rc. 
periuntur, cuius rei caufa explicabitur , cüm ad partium declaratio- 
nem ventum fuerit: non.defunt tamen qui lacertos & ferpentes fpi- 
nas habere purct, multitudine ac tenuitate coftarum decepti. Porró, 
circa ventriculum appendicule Greci àsogud3as xg] xQudSas Vocant; 
non folis pi(cibus verüm etiam auibus, quibufdam peculiares funt, 
Áuesquidem fubter.& paucas habent, pifces fupra & circa ventricu- 
lum, vc Ícriptum reliquit Ariftot. Nos tamen fubter magna ex parte 
pifcibus ineffe comperimus: aliis coplures,vt lato, lacerto, coracino, 
Ícorpioni,gobioni,citharo,mullo,fcaro : aliis paucas,vt hepato,plau- 
co.Iam verà pifcium propriü eft lapidesin capite habere : neq; enim 
in vllis quadrupedibus nobis etiam diligenter perfcrutantibus conti- 
git vidiffe, Habent igitur lapides in capite lu pimugiles, corui, cora- 
cini,vmbraz,pagri;aurate, fpari, hepati omnéfque feré (quamofi : ex 
lanis folea (iue bugloffus;quorum neque naturam,neque vfum per- 
Ícripfit Ariftoteles, ted folüm annotauit omnesillos pifces quibus la- 
pidesinfünt in capite, hyemem pertimelcere, id tamen in paucis fe 
obferuaffe : nos veró formam, naturam , vfum fuis locis docebimus. 
Hic pattes pifciü proprias annotafle fatis fir,quarum poftrema eft ve 
fica in ventre interdum vnica,interdum gemina aére plena, maximé 
in fluuiatilibus naturz prouidétia illic collocatz, vel ne fübmergan- 
tur, vel potius vt in aqua fufpenfi facilius natent. ' Quz cüm ita fint, 
piícium alias quidem partes cum ceterisanimantibus effe cómunes, 
alias veró eorum duntaxat proptias, quibus tum à c&terisanimanti- 
bustum à fefe differunt;arbitror cflc perípicuum. 


Alia partium diuifio quibus à fefe pifces differunt, 
AO ect Gut s MEL AFE PR  s hin 


— 


cuz-ER n ARTES cas quarum alias proprias; alias commu: 

SA )» nes efle modo diximus. alia ruríus diuifione diftin: 

d e guemus;vt alix ezde inter fe fint; alie omnino diuer: 
4 oa fasalisaliisad portionem refpondentes; Eadem fpe: 
:  ECESSS ZO cie funt partes dextrz ac finiftra , fimiles funt oculi 
pagri& rubellionis ,cynedi & perez. |. Ad portionem aliis rcípon- 
dent;qua neq; ezdé: neq; eade fubftantiaaut ftrü&tura, yerüm eun- 
dem vfum prebent.Cancrorum yy (forcipatum pedem vertit Ga. 
za ) maribus hominum. pro portionexefponder:vt enimmanu cibos 


appre 


LIBER 'II: 


apprehendimus, ii[dem corpus ab iniuriis tuemur , illatas propulfa- 
music cancri,aftaci chelis cibos apprehendunt;ac ori admouent,if- 
dem vel fe defendunt, vel alios impetuntzat figura & cópofitione ma 
nui diffimiles funt , imó plané contraria ratione conítant: nam foris 
offez vellapidea funtjintus mufculos habét quibus mouétur; manus 
contrà intus dura & offa, foris mollis & carnofa, in quinque digitos 
diuifa. Quare non huic fed roftro potiüsauium figura fimiles dici 
poffent. Suntetiam Íquamz pifcium, & plume auium perzqua pro- 
portionc;nam, vt recte fcripfit Ariftoteles, quod in auibus penna eft, 
id in pifcibus eft fquama:& vt plumis obducitur auicularum corpus, 
quó fint à caloribus & fri goribustutiores(hyeme enim calefaciüt plu 
mz,zítate corpori vmbram prabét) fic ad propulandas iniurias mu 
niuntur frequentibus Íquamis pifcium siupuvlliasqie cnim onines 
fquamis integütur, vt aues plumis,vnde quidá leues di&i, Sed vt fqua 


27 


Lib. de bif. 


animal.cap.t. 


mz víu,pennis auiü refpondent,ita his neque fubftantia, neque figu- - 


ra, Íed hominü vnguibus potius fimiles effe dicas:qua omnia de par- 
uis plumis non de magnis quz alis infi unt, intelligi volo, volatui ma- 
gisquam iniuriis repellédis accommodatis , quz pinnis proportione 
refpondebunt.Branchias neque fubftantia, neque compofitionis mo 
do ftructuráque pulmonibus re&é com pares, vfu veró fitüq; & vcili- 
tatc perbellé : nam quemadmodà qui in are viuür;illá ad Ípirituum 
agitationem refrigerationémque intró trahunt,calcfa&ümque refpi 
rant, fic branchiis aquam fpiritümque aqua permiftü ad eafdem vti- 
litates viciffim trahunt reddüntque pifces. Palatum carnofum eft vi- 
ce lingue , percipiendorum faporum gratia : nam pifces omncs pa- 
lato carnofo przditi nullà linguá videntur habere , nifi imperfe&if- 
fimam;quod in cyprinis,bramis,tincis obíeruauimus. Ac vt fümma- 
tim dicà, partes omnes zqua cü iis portione effe dicütur, quibuscum 
cundé plané vfum fitümq; habent,cum parte;cuius officio fungütur, 
etiam fubftatia ftru&uráq; valde difpares, vt palatü carnofum in ore 
efobranchis circa cor,pinnz ad latus vel fub ventre, chel prope os, 
articulofq; habét articulis cubiti fimiles:vt ad osfle&ti poffint, Ha&te- 


nus dc partibus ad portionem refpondentibus, nunc de diuerfis qua 


maxime funt organiczfiguramagnitudine, numero,;fitu, contrariis 
affectionum qualitatibusodoris;faporis,coloris, agendi patieridiq; vi 
rum manifefta tum occulta,exu perantia defe&üg; à fefc differentes. 
Subftantia quoq; diffident, quz fimplices dicuntur, quarum ratione 
organica ctià fubftantia funt diffimili, Qua omnia in genere dixiffe 
mihi fatis effe non videtur, nif particulatim & ordine fingula decla- 
renturznam vt yniuerfas quidem res priüs nouiffe opottet,cum quód 
ad rerü fingulatü cogaitioné facilem przbeant aditü, tum quód fine 
illis intelligi nullo pa&o poffint ita fingulari notitia fic illuftrantur 
; | C 2 


-28 DE.IPISCIBNM. 


vniuerfa vt illis omiffis cófufam, indiftin&am, rudem imperfe&ám- 
que rerum cognitionem tecum circüferas , nifi adhibitis fingulis tete 
explices;euoluas atque confirmes. Quare nihil hic temere congere- 
rc volui;fed ita rem fufceptam tra&are vt eius do&trina parari poffit. 
Nuncigitur ad partium fingularum differétias aggrediamur ab illis 
exorfi quz fubttantia differunt:eft enim hzc aliarum differentiarum 
veluti fedes & fundamentum, | "en s ! 


De pifcium ex fubftantie varietate differentiis. 


(4?VT V. | 


9 VBSTANTIA fiuemateria partes pifcium differ- 
re non folüm fenfus arguit;fed etiam ratio id neceffa- 
 rià fuifle docet: nam qua fled aut ab externis rebus 
affici debent, minimé ex terrea duráq; fübltantia, fed 

yexexos e molliconftare oportet: fentire enim cft qu odammo- 
do pati;difficilé veró patiütur que dura & ficca funr,cótrà facile quz 
mollia & tenera. Quamobrem lingua partefque omnes fenfu aliquo 
praditz , ex molliore aliqua nempe ex carnofa vel neruofa fubftan- 
tia conflat funt:ex dura vero & ficca que ad tutelam defenfioném- 
que ac ftabilitaté aliquam funtcódite, vt fquamzjaculeifpinz, offa: 
nó enim,vt prouerbio fertur,e quouisligno fit Mercurius,fequacém- 
que oportet effe materiá reiq; faciendae aptam. Pulmones à bráchiis, 
Íquamasi crufta,veloffco lapideoq; tegumento;offa balenarum, del 

hinorum,teftudinum,vitulorum marinorum à pifciculorü fpinis, & 
hioroin catuesab illorum carnibus fubftátia differre quisnon videe 
Sic mollium, fquamoforum, cetaceorü, crufta intectorum, faxariliü, 
fubftantiam aliam atque aliam effe nemo nó dicet:znam exempli gra 
tia, mollium.vt polyporum fubftantia, mediam inter neruum & car- 
nem natura obtinet:eft etiim carne durior;neruo mollior, idque non 
fine (amima naturz prouidentia,quippe cim neq; fquamas,ncque fpi 
nas;neque offa habeant, flu&uà exagitatione fubftantia eorü mollior 
diffolueretur , & diffoluta difflueret neque durior tam bene flet in 
'omfies partes poffet:Cótra faxatilià caro mollis teneráque eft.Proin- 
'de ex hac fübftatie varietate quedà nómina pifcibus pofita funt. Di- 
cüturenim quidá Cartilaginei,& oca quaft éca,ld eft offea. Sed pre 
ftattàntüm varictatem (ubftátiz: fiue carnis pifciü in genera aliquot 
redigere, fingulorümque exempla fübiungere. Eftigitur pifciü quo- 
rundam fübftátia fiecior duriorque:xcontrà nonnullorum mollis hu- 
motéque multó diffluens : inter has media eft duro mollique tempe- 
rata,fiue quodammodo ad hanc temperantia accedens.His fuccedit 
quartü genus corü quicártic funt «8vpz, id cft friabili. Aliud eorum 


" qui 


CEUVSBIEO'.IIE 29: 


qui carné tenacem & velut glutino compactà habent;id genus Grz- 
cis 'yAdypor dicitur,cum Celío glutinofum dicemus: poteft & effe ali- 
quod inter ifta medium. Poftremó alia eft pifcium caro pinguis, alia 
&Juzpis,id eft;no pinguis (iue macra:ficenim celfus.Dure carnis funt 
draca,cuculus,miluus,(corpius,corax,vranofcopus, hirundo, trachu- 
rus, dgpaxó3soua omnia, depris oftreis & mytulis,& mollia omnia,mol 
lia inquam,fi teguméta tactumque fpectes, fi carné,dura, polypi, fc- 
piz, loligines. Mollis carnis funt,fparus,cant harus,aphy:etrichides, 
mznz : inter hos medij tunc lupi;coracini,auratee, dentices,rubellio- 
nes,pagrimylli.Friabili carne funt faxatiles omnes.Glutinofajoceani 
 gallici pola,raia,cogrus , ichthyocolla , quam Gallorü molluam effe 
putant : denique pilces omnes longi. Pingui carne funt mugiles,ma- 
cragalei:neque enim adipem neq; feuum habent prxterqua in hepa 
te:quia cartülaginei funt:ij enim vniterfi pingui carent, déptis mure- 
na fluuiatili & fturione.Praterea non pinguefcunt crufta inte&i, ne- 
que molles. Hactenus explicatz funt fubftantie pifciü. fimplices dif- 
ferentiz, ex quibus inter fe colligatisatq; implicitis funt compofita: 
nam pifces quida funt carne dura & fragili,vt rhombi,mulli:alij dura 
& glutinofa,vt buglofluszalij dura & pingui, vt thüni:alij dura & ma- 
cra,vt galei : alij molli & fragili, vt faxaules, & pafferes : alij molli & 
glutinofa & pingui;vt anguille:alij molli & no pingui, vt aphya;athe 
rine. Neque veró tanta fubftantiz diffimilitudine folummodoó pifces 
diuerfi, (cd ctia iidem fefc difhident, vc chunni qui ceruíce, abdomi- 
ne cómendantur atq; clidiojinquit Plinius, viliffima quz caudz pro- 
xima quia pingui carent. Eadé de caufa glauci epdloutw tantopere lau 
darunt cupediarü ftudioftores. Sed antequá hoc caput concludamus, 
alienum à propofito nó fuerit de faxatilium fubftantia ex Galeno & 
Athenzo pauca addere.Diximus ex Galeni fententia faxatiles omnes 
molli fragiliq; effe carne:is enim lib.t 1 1.de aliment.facult.aperté fcri 
bit illis efle carné «Ja6vealdltuo 2 pa eoterriztuw, meritoq; in faxatilibus 
pifcibus nullum effe inter cos,qui ciufdem fünt generis difcrimé ma- 
nifeftum,vt qui perpetuó in puriffimo mari degant,aquámq; dulcem 
& ex dulci marináq; miftam fugitent:Et nó multó poft, faxatiles nec 
alimenta,nec loca mutare;necin dulcibus aquis viuere;ob eàmq; cau 
fam perpetuó effe due io Athenzus veró , qui faxatiles vocan. 
turjinquit, vt gobiones,ícorpij,pafferes,hifque fimiles corporibus fic- 
cum fitppeditant alimentu m,augéntque & nutriunt admodü, faciles 
funt ad concoquendü,;neq; excremeta multa,neq; flatus gignüt, qui- 
bus mox fübiun git.His fimile eft genus eorü qui uaAvaxóocpxor, id eft, 
mollicarne praediti funt,vt cardi & merulz & fimiles. funt auté hi fu 
perioribus humidiores. Q ui cü inter fe pugnare prima fpecie videan 
tur, minimé tramé difiücta & cotraria dici ab iis xftimabit q noucrit, 
uL C 5 


Lig; capa: 


Lib.8, 


£-—-— 


30 


D'EVFPISCEBYXS 


pifcium quidé faxatilium vniuersé mollem fragilémque effe carné, 
f1 cos cum aliis com pares, quorum quidam molli funt catne, fed glu- 
tinofa , alij minime glutinofa , quain re faxatilibus funt fimiles , fed 
durajin quo diffimiles. Verum faxatilium ipforum alios cffe qui in (a 
xis procul à litoribus delitefcunt , alios qui degunt in faxisad lizora, 
illorum minüs mollis ficciorque eft fübftantia,horum mollior humi- 
diorque, vt ait Athenas: vnde paDvco(zupxss Greci vocant , illi ad 
pelagiorum, hi ad litoralium naturam propius accedunt. Ex his igi- 
tur perfpicuum effe arbitror pifces effe in magna fubftantiz difpari- 
tate, quz partim ex prima natiuaque pifcium conf(titutione , partim 
ex alimentorum varietate proficifcitur , de quibus libro primo fatis 
abundé multa. 


De differentia pifcium ex figura. 
WS ANE dp o AE LAN 
«39 VEMADMODVM f(ubftantiam fiue materiam 


; partium variari neceffe fuit, prout illas varie agere pa 
] p uique oportuit, vt proxirné demonftratum fuitjita di- 
NIIS ueris partibus alia:atq; alia opus fuiffe figura cenfen- 
Jt woo dum elt, quód inftrumentorum actiones fieura po- 
tiffimüm dependeant,vel certé figura meliores deterioréfve reddan- 
tur. Ventriculus [phzrica figura conftat , tum quód hzc omnium fi: 
gurarum fit capaciffima , tum quód difficilimé patiatur. Manusin 
quinque digitos diuiía eft, eámque figuram nacta vt omnino rem 
complecti poffit , meliüfque apprehendat. Idem fané de eorum pi- 
fcium partibus, qui moribus & actionibus differunt;e(t iudicandum, 


| pro quorum differentia varias natura figuraseffinxit. Neque veró 


folüm partes natura differunt , fed etiam diuerfa eft, diuerforum pi- 


' fciütn totius corporisforma;ob varias partium ex quibus com ponun 


tur figuras,cum ad faciliorem rerum diftin&ionem,tum ad Dei opti- 
mi maximi potentiam nobis ob oculos »onendam, qui innumerabi- 
lesrerum formas fpeciefque ex eadem prima fubflantia materiáve 
procreauit,& genuic. Vt ]epus marinus à lolligine differt, (zpia à po- 
lypo,locufta ab aftaco;aftacus à fquilla;fquilla à cácro;oftrea à fpon- 
dylisfpondyli à myulis,mytuli à chamis,chame à pe&unculis, puc- 
pura à cochleis & buccinis. Quód fi quz (unt eiufdem generis, figu. 
ra differre fecit,quanto magis quz diuerforum funt generum? Vnde 
aliis fpharicam figuram tribuit, vt orchi fiue orbi;aliis ftella, vnde & 


. pifci nomen,aliis cunci vt mu gili,aliis iugi;jvnde Qycwaz Latiné libel 


la.Iam egóeajrs à noftris pifcatoribus & Italis fPetzo , Luna , xiphias ,à 
veruylunaz; gladij in roftto gura nomen inuenernt. Denique axo, 
cucum 


LIBER IL 


3r 


LJ . ] - 3 / ^ LEES X . 
cucumeri,v uz,hippocaàpo aliifque infinitis, rerum terreftrium figu- 


ris nomina funt pofitaynon magis quód rerum varietate dele&etur 
natura, quàm quod carum diftin&io nobis fuerit neceffaria. Quid 
enim effet aliud inter nos quàm chaos quoddam & rerum omnium 
confufa congeries, nifi forma,colore alifque huiufmodi internofce 
rentur? quo pa&o lapides, herbz,pifces à fefe difcernerentur, fi per o- 
mnia fimiles fibiipfis effent? neilla quidem linguarum confüfio in 
Babel tantum vnquam negotij exhibuit,quantum illarerü omnium 
fimilitudo exhibuiffet: nemo Platonem 3 Cicerone dignofceret , fi 
huic ciceris nota,que in facie fpectabatur,illi fcapularum latitudo de- 
effet.Solemus enim fingulos homines,nafi,oculorum,fu perciliorum, 
menti,batbz;oris,aurium,;capillorum;reliquarümque partium colo- 
rejfigura,(ymmetria à fefe diftin guete:ficabfinthium à lactuca;aco- 
nito, veratro,quis diftingueree Venenum proculdubio pro medica- 
mento,& venenum pro alimento quotidie vfurparemus magno no- 
ftro malo. Vix poffumus, quz eft mentis noftrz imbecillitas , res ali- 
qua fimilitudine coniunctas difcernere: quid futurum fuiffe puta- 
mus,fi omnes figura coloréque inter fe conuenirent? Quz cüm ita 
(int,non temeró,fed fümma cum prouidentia,magnoque noftro có. 
modo,natura pifces non folàm viribus & probitate fucci , (ed etiam 
varia partium figura, varia item totius corporis mole, de qua mox 
dicemus;à fefe difiunxit. zi | 


Depifcium ex partium magnitudine differentia. 
| (x4 pog I 


4 EOS 
Tur 


y magnitudinis autem differentiam Bou & fzrzo parti 


eam differentiam videre licet,vt in roftro;cuius longitudine fola dif- 
v | | "5 C 4 


In 4nnotas; 
3n cap.3 lib.i. 
Dif. cor id. 


32 


DE PISCIBVS 


fert delphinus nofter à marfuino vulgó nuncupato.item acus longif- 
fimum roftrum habet,lacertus breuiorem,fphyrzna longum & acu- 
tum , lucius fphyrzna reliquo corporis habitu fimilisroftro eft brc- 
uiore & minus acuto:vulpecule marinz altera caudz pinna ad fal- 
cismagnitudinem accedit , quo nomine maltha, acanthia , canicu- 
la;aliifque galeis differt. Cuculus , hirundo, lucerna à multis pinna- 
rum magnitudine kl. iik ógÜuA.uia qua à Gaza oculata dicitur, 
oculosmaiores habet reliquis fquamatis. Item hepatus ab aliis fui 
fimilibusoculorum magnitudine diflinguitur:(ed,hzc omnia clario- 
ra fient cüm de partibus figillatim dicetur. Quare ad alias partium. 
differentias properandum. 


De partum differentia ex fitu. 
TP E OP Be ue E EOM 


eme ce IVERSOR V M piícium partes quafdam figura, 
NU magnitudine , numero fimiles quidem effe , (itu veró 
cà E ita variari contingit,vt in his & in illis cotrario Ízpe 
994) modo pofitz videantur. Atque vt capite incipiam, 
Z5 idin animantibus magna ex parte fuperiorem vel an 


: teriorem locum optimo iure occupat,vt pote quod cüm aliarum fa- 


cultatum,tum diuinz illius & immortalis que jysuswxodicitur in ho- 
mine fit domicilium:in cxteris veró animantibusjllius facultatis. fe- 
des quz fenfum motümque toti corpori fuppeditar. Multos tamen 
pifces videas,qui inter pedes & ventrem politum caput babeant, vt 
funt polypi/loligines fzpie:caput illis ea in parte effe indicio funt ocu 
li,qui femper in capite fiái funt.In cancrorum genere caput ea in par- 
te fitum eftin qua pe&usin reípirantibus effe folet , vtrinque pedes 
Jateribus herent , quanquam Gal lib. v 111. de vfi partium , cancris 
caput deeffe affirmet:fed hoc verü non effejarguméto fünt oculi »qui 
à cerebro per neruos opticos videndi vim accipiunt , quorum gratia 
caput factum effe eodem in loco ipfemet contendit: quód fi illis in- 
fint oculijinerit & cerebrum,ft cerebrum,caput quoque ineffe neceffe 
eft:id enim caput appello quod cerebrum in fe & fenfuum inftraz 
menta circa fe contineat,neque cerebrum temeréà Gracis byxégaouy 
di&à credidetim,(ed quod reuera femper in capite fitum fit. Quem- 
admodum enim nares,aures linguam,ita ctiam oculos cerebro pro- 
pinquos effe oportuit,ob magnam fpirituü copiam fenfibus illis effi- 
ciendis neceffariamrquz vt cófeftim fuppeditari & tran(mitti poffet, 
eos propits abeffe ab origine voluir natura. Omnis enim fenfus mo: 
tü(que à cerebro tanquá à fonte deriuatur,neque eft quod qui(quam 
putet caput id genus pifces non habere,quód ceruice careant : cerüix 
ením non capitis,fed gula & afpera arceri gratia inflituta eft: Sed 

Vt eo 


BIBEN: BH 
vtco tedcamus vnde digreffa eft orati o,oculi ipf fitu quoq; variant: 
fünt enim quibus oculi fu pra caput cz ]um vertus pofiti funt; vt vra- 
nofcopo,in aiiis ad latera magis Ípectát.Sed de oculorum differentia 
fuo loco fufius.Pinnz fitu differunt : in marinis enim ad partem fu- 
périorem verguntjn fluuiatilibus magis ad ventrem. Fel quidam in 
hepáte habent,vtfquamofi & galei:in aliis;in inteftinis fitàm eft; vt 
inamia & pelamyde:in nonnullis incapite, vt in aphyis &yxpaevylooie 
. obid coghominatis.Cauda parte pofteriorem , Vt caput anteriorem 
occupans fita tionnihil differinam in mu gile; lü po;alifque infinitis 
fecándum fpinz longitudinem fita eft, vt aquam findar , cuius ratio- 
ne tránfuerfa eft;ita vt latitudine fua aquam tangat & verberet in dcl 

hinisacbalenis; Necnon aculei ad tuendum corpus à natura dati, 
diffident:alij enim in fronte liabent, vt fquilla;aftacus:alij & in fronte 
& in toto corpore, vt locufte;cancri marini:alij in ceruice,vt araneus, 
vranofcopus,cyaneus vulgo derbius:alij à cerüice ad caudam feré, vt 
percayaurata, fargus , thyonus: alij in thorace & branchiis , vt vra- 
nofcopus:alij in pinnis, vt fargus,catharus,fparus , coruus,melanurus: 
alijin cauda tantümjqui proprié radius dicitur, vt paftinaca : alij in 
cauda & reliquo corpore, vt raiz nonnulle.Porró in omnibus linea à 
capíte ad caudá ducta eftquz in marinis magis ad dorfum vergit , in 
fluuiatilibus magis ad ventrem.Eadem in quibufdam re&a plané eft, 
inaliis obliqua.lam veró vterus locum na&us eft ad feptum tráfuer- 
füm in iis pifcibus,qui intus concipiunt & ex ouo viuum pariunt , in 
aliis vc in fquamofis inferiore in loco.Q uinetiam in delphinis, vitu- 
lis,balenis mammarum fitus alius eft;ac in mulieribus quod in illis ad 
pudendajin his in thorace locat fint:fed fingula perfequi nimis Ion 
gum foret,cüm in pifcibus paucz fint partes que eundem fetuent 
fitum:nam pro corporis figura;actionibus , moribus , alium atque a- 


Tian fitum fortiuntur. 


e£nDEIA 
Yi: s 


"Depifcium differentiaex numero partium. ^ 


$t 


CAPUT 1X. ) 81 ( 


2 


p—- 


3 hanc differentiam perftringemus.Branchix aliis funt 
3S binz;aliis quaternz;aliis o&tonz : earümque forami- 
e V ERN navariafunt:nam in lampetris fepténa ;in omnibus 
feré galeis quina, ín murenis & congris vnicum ex vtraque parte. 
Acüleiin dorfo crigunturjin nonnullis duo,vt in acanthia & centri- 
na:in aliistres, vtin araneo pilce & vranofcopo : in aliis plures vt in 
mugilejaurata;perca/fcaro,fargo, cantharo , radius in cauda paflina 


3 


34 DE PISCIBVS 


cz aliquado eft vnicusinterdum duo vel tres fuperadditi. Pinna ali. 
quibus dua funt,nonnullis quatuor, aliis plures, & quz in dorfo cft, 
nonnüquam vnica caque à capitis fine ad caudam continua eft , vt in 
amiis & pafferibusiin multis intres pinnas diniditur, vt in afellis & 
multisfluuiatilibus : interdü vnica eftad caudam,yt lampetrz inrer- 
dum vnica ad caput. Appendicum ventriculi etiam numerusin di- 
uerfis yariaturrmam coracino funt octo, plures trachuro;amiis, lacer- 
tis,quibufdam pauciores, vt cuculo;accipitri. Prxtereà vifcerum ipfo- 
rum numerum varium effe diffe&tio ipía docet. Nam qui per pulmo- 
nes tefpirant,duos cordis finus habent;qui per branchias, vnicum, vt 
rcétiffimé fcripferit Gal. (inum cordis dextrum pulmonum gratia 
fa&um effe.Galeorum hepar ita diuifum eft , vt nó vnius plures lobi, 
fed plané geminum effe vidcatur vtraque ex parte fitum. Poffem hic 
plura de dentium aliarámque partium numero dicere , fcd alio loco 
commodius explicabuntur, 


De partium differentia,ex carum 
exuperantia & defectu. 


CoePOTC X 


N^, ARTIVM exuperantia defe&tüfque ad carum nu- 
D/. merum recté quidem videtur referri pofle : commo- 
A69 diüstamen fore duximus,(i hzc ita [eiungeremus, vt 
numero partium pifcis à pifce differat, cüm eius quod . 
V ZezeMexb vtrique commune efb/huic plures infunt particule,illi 
Pauciores.exuperantia vero defe&tüque cim vnam, pluréfve partes 
hic habeat, quibus alter omnino careat, & contrà;neque enim pifces 
omnes parribus omnibus fiue communibus fiue propriis conftanr, 
etiamfi perfe&ti babeantur, vt delphinus & vitulus matinus partibus 
quibufdam przditi,quibus czteri carent;fel non habent.Q uare exu. 
perantia defectüque pifces differunt earum partium,qua velad com 
modiüs viuendum, vel ad ornatum,vel corporis tuendi caufa à natu. 
ra funt comparatz.Omnes crufta intecti;molles,oftrea;partes interio 
res indiftinctas habét,fi Ariftoteli credimus. óepaxl3sepia oculis & au- 
ribus orba funt: pulmones marini vulgó dicti, quos vernacula lingua 
potes appellamus , capite carent. Renibus & vefica carere permul- 
tos pifces , experientia ipfa docet:quitamen pulmonibus refpirant, 


renes habent, ve(icam,reftes & mentulam:iis enim propter fanguinis 
copiam calidis admodum, pulmonibus opus fuit refrigerationis cau- 
fa.Pratereà eofdem ob eandem caufam ferofts excrementis abunda- 
re neceffe eft , quz cüm propter cutis duriciem expurgari non pof- 
fint;jneque in partes v]las ablumi, natura nó renes duos, fed in vtra- 

Hs : i 


TAHBEOORq BHL 3 


que parte prope infinitos racemi modo coglobatos donauit : cx qui- 

bus efficitur, vefica;teftibus,& métula fimul donatos effe, quibus par- 
tibusfquamofimolles;alitque infiniti pifces careant. Pinnis vacant 
murenz,chelis fquillz , quibus aftaci & cancri abundant. Squamis 
óperiuntur permulti:contrà ]zues funt,id eít,ine Íquamis omnes car 
tifaginei;anguillzmurenz, lacerti magni & parui. Os pifces omnes, 

gulam non omnes habent, Q uibufdam podex deeft, ex quorum nu- 

mero cancellum eífe qui in purpurarum & cericum teftis degit, quan 

quam Arift.fit author,tamen id falfum effc fenfus ipte demonftrat.In adelifs 
Orpho feminis meatus non inueniri fcribit Athenzus , caudam can. «iml. cap 
cris non effe exiftimauit Ariftoteles:rem tame aliter habere fuo loco MPO bf 
docebimus, luna pifcisin rotundam figuram definens , nullam cau- Bins! " 
dam habere vidctur;fed duas tantüm pinnas,vnam fuperiorem,alte- 

ram inferiorem caudz vfüm prebentes.In Galeis funt qui aculeos ha 

bent, vt acanthias,centrina,aliis defunt; Rhomborum alij leues fünt, 
alijaculeati.Raiarum quarunda corpus multis aculeis eft hotridum; 

aliarum leue,nec nifi in cauda aculeis armatum: mullis aliis cft bar- 

ba, quos ob id barbatulos appellarunt Cicero & Varro , aliis de- NT 
eft. Quare his atquealiis pifcibus infinitis quos perfequi longioris VU Hec 
elTet operz, natura tum ad varietatem , tum ad diftintionem diuer- fe —— 
fas partes tribuit, | | hu srl 


De differentia pifcium ex fapore. 
Vua Decor T dno us NTOS QNINTISEB CEA 


cus? AC'TENVS partium maxime earum que organi 
| cz dicuntur, differentias multas expofuimus: nüc alize 
.funtrecénfendasquaz potiffimüm fimplicià funt par- 
stit,ex varia elementorü petmiftione orte, quaru. pri 


E 


C 27275 ma hic erit qux à fapore fumitur, de quo mihimé iudi E 
cium faciendum eft éx iis pifcibus,qui ditiorum.& principuni men- 
fis lauté atque exquifité apparati conditique apponuntur :cocorum 
cnim opera ita varie mifcentur ac temperantur ex aromatis herbis, 
obíonii(que omnis generis, vt genuinum faporem odorémque nullo 
pacto retineant:nam qua falfa ac nitrofa funt, frequenti dulcis aqua 
intct coqüendum mutatione; mellis. vel facchari permiftione fiunt 
dulciffima.Contrà.iis qu infipida funt naturà , tantam faliscopiam 
infpergunt,vt fapidiflima reddantur: que acrimonia nullalinguam 
pungunt ; palatumque irritát; cepa, potro;allio; omphacio, aceto ita 
condiunt,vt.acrid.acidaye fint.Tti igitur: de pifcium fapore ac odo- 
re fententiam xogandi non fu nt,fed qui citráfalem , acetum , oleum, 
butyrum apparatos pifces efitaritidque ad. mare :lóga enim vectura 


HERE 4 
ATTr 


36 


DUE PILSCIBNVS 


fuccus eorum fapidior acriorque redditur:cuius rei caufam alias tra- 
demus. Quare in aqua mediocriter elixi, vel fuper craticulam affi 
cdendi funr,quod ex hocapparatu ita non immutétur, quin odorem 
faporémque natiuum fatisreferant. Adhec iidem variis tempori-- 
bus deguítandi funtinam pro temporum natura alius atque aliuseft 
corundem fapor & odor,vtlam petra partu dura eft & infuauis,an- 
re partum longé minüs.Et mugiles mulliq; lutum aliquando magis, 
aliquando minus olent.Spectanda eft etiam diligéter locorum códi- 
tio,quoniam,vt lib.r. demonftrauimus,loci ratione meliores deterio- 


 relve pifces efficiücur, vt lampetra mariana amara eftiin aqua. dulci fa 


[5.51:62p.2, 


ginata;dulcis & minimé infuauis. Et Archeftratusille &J532/5:os que 
loca nó peragrauit,vtin fingulis,optimis quibufq; fele&is ac degufta. 


tisgule ventrique fatisfaceret? His igicur diorifmis vtendum effe 
non inutile fuit admonere,vt de pifcium fapore odoreque fyncerum 
iudicium fieri pofsit , quod ad meliores pifces deligendos , deteriores 
rciiciendos nón parum habet momenti. Sapor igitur picis proprius 
ille dicitur , qui 1n omnibus eiufdem generis eodemin loco degen- 
tibus percipitur.Sunt aliqui pifces fapore acri , vc thynni cauda ; (ar- 


; ding caputjalij acri & pingui;alofa marina;thynni venter;alijamaro 


vt olothuria zftate,& mytuli. Amarifsimos effe pifces ad Pelen infu-- 
Jam & ad Clazomenas Plinius refert:contrà ad fcopulum Siciliz ;ac 
Leptin Aphricz,& Eubocam & Dyrrachium.Rurfus ita falos vt pof- 
fint íalfaméta exiftimari , circa Cephaleniam , &' Ampeló & Paron, 
& Dcli petras;in portu eiufdem infulz dulces,quam difterentiam pa- 
bulo conftare non eft dubium.Dulces funt fquidlalz, & xvooj fquillz, 
cancri eydyunorpectu nculi.chamze magnz,alclli, faxatiles fere omnes. 
Infipidi pholis,paffer fuuiatilis, & alij perm ulti.Salfi pectines; con- 
chz;locuftz;polypiloligines,fz piz.Nullos comperi acido aut aulte- 
ro effe fapore;j quanquam Gal, libi: : 1.de aliment. facultatib.feribac 
Attici T da jo OIAoIOY maf sü xEQu AG eU o TEpord BpexDya] aluo x£qa- 
Alu) yd waxpoTépay gl lg "yel dE vrtpap ,id eft ;Leuciícum in ceteris 
quidem omnibus mugili plané effe adfimilem jat paulo candidio-- 
rem,capite minore;& fapore magis acido;cüm contrà fapore fit ma- 
cisinfipido:quód fi quis acidus aufterüfve fitjis pu ala- 
minofis fluminibus;caterifq; huiufmodi querendus e(t. Verüm & nos 
mugilesfluviatilesex Tyberi qui ppter albulas aquas nonihil alumi 
no(us cffe poteft, deguftauimus,& nihil acidi in eis percepimus,Quua- 
relucum: Galeni corrü ptum effeiudicamus, & pro y&Uewy &&vrtgau lez 
gendum cenfemus c£vpvyyertpav,& hanc germanam effe huius loci le 
&ionéfufiüs aliás funus oftefuri. Hzc omnia feré-de totius corporis 
f ;pore di&a funt,nune de partium fapore quzdam fübiungenda: In 
cliamis circa uuxora (papauer-ad verbü exprimés dixit Gaza) parem 
za SHORE MIR IEDSE MN CR n 2 : .— aliquam 


LIBER II 37 


aliquam amaram fenfu percipimus, qua in medio eft alba,dulcem.Si 
partes fapore non differunt, cur vetetes, qui rerum que palato gratz 
funt peritiffimi fuerüt, caput glauci,thunni epigaftriü,clidium, lum- 
bos;ícari vifcera, dorfum congri, caput & hepar mulli,caudam mugi 
* Jiscateris partibus pretulerüt?Cur ex cancris,locuftis,anguillis;alitíq; 

luribus mares reiicimus,fosminas eligimus » Cur mugiles circa Setiü 
monté Galliz Narbonenfis , & maximé ea parte ftagni , quod lingua 
noftra 7a» dicitur,captos tantopere laudamus? Curin ftagno Prouin 
cie quod Zartegue appellat;pifces cateris przftantiores? Cur antiqui 
anguillas Beeoticas,muré ponticü;thynnos Megatéfes, moenides cari 
ftias,pagros Ereticos, carabos fcirios adeo celebrarunt, nifi ex faporis 
. differentia & przítantia huiufmodi dele&à pifcià feciffent?]Nos veró 
thynnorü carne vefcimur,à delphinorü carne abftinem?;acáthias,ca 
niculas,fquatinas,malthas,libellas, & huiufmodi cartilaginea faporis 
ingrati caufa negligimus.Ex iifdé tamé cartilagincis làpetras & fturio 
nes qui in aqua dulci aliquádiu vixerint,quod palato optimi iudicen 
turjn deliciis habemus. Sed de piíciü fapore fatis fit hzc admonuiffe. 


De pifcium differentia ex odore. 


GU VP SE LLUX EL 
zomemws DOR &fapor fefe mutuó cófequuntur;atq; adeó in- 
! AN ter fc natura funt coniun&i , vt in rc infipida nullus o- 
P. dor ineffe poffit , id quod ex plerifq; bruts animátibus 
3 / homines odorandi fagacitate fuperantibus colligere 
(Ue 9 licet , quz nullü feré cibum ore & dentibus capeflunt, 
nifi prius naribus admoucrint,& probarint,nec quod odoratui iucun 
dum fuerit reiicerequod iniucundü vorarc foleant,vt fimiz (ues, ca- 
nes,equi. Verüm faporü quidem differentiz propriz, nobis funt per- 
fpe&tiffimz , odorum veró minüs notz. Cuius rci quenam caufa fit, 
cürque animantes multe odorandi vi hominibus przftent;non abfur 
dum fuerit exponere,priufquàm de pifciü odore quicquam dicamus. 
Tactu qui toto corpore cquabiliter fufus efthomo animalibus omni- 
bus longe antecellit , quód ad mediá illam & exquifitá temperationé 
corporis propitis accedat.Cüm enim in medio ferc fit omnis exceffus, 
ideo omné exceffum,qui füb ta&tü cadit;percipere poteft: nam ener- 
già omnis fenfus organi, id efle no poteft:cuius percipiédi gratia à na 
tura eft inftitutum,fed facultate tantüm, naturáque pre paratum effe 
oportet ad (imilitudiné rerum;qua fub fenfum cadüt. Ex quibus cffi- : 
citur guftatü quoq;;qui tactus quida eftin homine effe exquifitum,vt 
qui omnes faporü qualitates lingua palatóg; percipiat,noinfigniores 
modó manifeftáfq;fed & plane infipidas, neq; folüm fimplices & im- 
pmiftas, verüm etiá vel natura vel artc téperatas, vt qua dulcia fimul 
: D 


39 DEIPISGQBEBVMS 


amaraque funt,quale agaricum effe crediturqua dulcia & acida,que 
dulciajamara,& aftringentia,quale eft rhabarbarum. Cur veró odo- 

res non fimiliter,(ed infignes tantüm proprié,& extremas carum dif- 
ferentias,quibus quid bene vel malé olere dicimus ,cümtaótus & eu- 

ftatusin homine fint exquifitiffimi,omniümque fenfuüm quafi fedes 

& fundamentum fit ipfe tactus? Hoc vt apertiüs fiat,rem pauló altius 

Libde fe repetamus.Odor,Ariítoteli fumida eft & 1 gnea exhalatio,vel vt Gal.. 
yide » fim cenfet,eorum quz fub.odoratum cadunt &vudsye,id cf, vaporofa fiue 
peu. ^ halituofa, fiita dicere liceat, fubftantia eft, quód ea quz à corporibus 
effluunt ambienti aeri primüm permifta , deinde per infpirationem. 

naribus in cerebrum delata fenfum moueant. Pratercà vt modó di 

ximus ex Galeni fententia lib. de odoratu, à natura praparatum effe. 

oportet omnis fenfusinftrumétum ad fimilitudinem rerum quz fub 

tis de 4fi- fenfum cadunt,vel vt Ariftot. ait, id quod fentit tale faculate eft;qua- 
ERE 0 ipfum quod fenfum mouet,eft energià. Q uare odoratus fedes ac 
Libr.deod;- inftrumentum,vt nunc omnes loquuntur,neceffe eft vt fit &TJod3is, id 
"4".  — eftvaporifiuc halitui fimile Gal. authore:talis enim eft odorum füb- 
m May, ftantia fiue materia, vel vt fcribit Arift. facultate (iccum. Cüm enim, 
. inquit, odor fit ficci, vapor humidi, odorandi inftrumentum tale 
erit facultate. Qua cüm ita fint , homines quorum cerebrum ex fefe 
natiuoque temperamento frigiditatem magnam habet cum ma gna 
humiditate coniunctam , ad odores aperté & exquifité difcernendos 

erunt ineptiores. Contr , animalia quorum cerebrum ad calidiorem 
ficciorémque conftitutionem vergit, longé magis odoratu valebunt; 
cuiufmodi funt canes,prafertim venatici,qui ea odorandi fagacitate 

prediti funt,vt etiam veftigia ferarum,& dominorum longo poft in- 

teruallo perfentiat. Quód fi vel morbi, vel humidioris regionis,cofti- 
tutionísve a&ris caufa;obtuftore fint odoratu;cerebri temperié humi- 
diorem,fulphuris vfu corrigüt venatores.Item vultures eandé ob cau 
fam;auibus omhibus odorandi vi preftare credütur, & trecentis mil- 
liaribusad cadauera Troie aduolaffe. Hanc ob cauíam odoris diffe: 

rentiz minüs nobisfunt cognitz, & proinde nomina propria iispofi- 

ta nó funt:faporibus veró quód guftatu precellamus, minimé defun, 

qua per translationem odoribus accommodata funt. Dicuntur enim 

odorcs actes, & dulces;aufteri & acerbi,& pingues. Verütamé qui re- 

rum fingularü naturá diligentius perueftigarüt,iis non contenti, plu- 

ra ex rerumaliarü fimilitudine mutuati funt , quibus odorü differen: 

(ib.s.t4326: tias quaplurimas explicarent, vt Diofcoridi Ambrofia eft 75; 013) ànyái- 
e is 5,5, 9rs id efl;odore vinofo;, & Narciffus «tu Borauion iaogopds 04d , id eft; 
Edi i erbaceum virus olet.Idemalcyoniü, 56vos 6Q4vjid ef.;pifcé olere fcri- 
bit:alia quzdà odore effe mofchi, denique multis aliis odorum tranfz 
latitiis nominibus vtitur , que fufis perfequi noftri non eff inftiz 
tuti. 


T ; | 
LIBER: II. 39 
tuti.Nüc ad pifces redeo, quos odore admodüm differre negare pof- 
funtij,qui affos tantüm aut falitos,aut valde recentes edunt:nam affi: 
omnes njhil aliud feré quàm suzresuus redolent,faliti garum.& mu- 
riam, valde recentes pifculétum vel marinum quid. Q uare qui odo- 
rem .cuiufque noffe velit, tum fluuiatiles, tum marinos nulla atteap- 
aratos,alio atq; alio t€ pore faepe cotre&are, & naribus admouere nó 
recufet,nec Philofopho indignü exiftimet, Odoris igitur pifcium ge: 
neratim duz funt differenti : hic enim iucundus eftjlle iniucundus. 
Porró iniucundi alius marinus eft fiue pifculentus , qui omnium pi- 
Ícium communis eft , necnon eorum omnium qua in matigignun- 
tur.Nam ambra ex fe gratifhmum odorem fpirans, in litus eiecta ma 
rinum quíd olet , quod tempore deponit. Alius ex-eorum putredine 
ortus peffimus quidem & grauiffimus. Sed quidam citiüs, quidam 
tardius putrefcunt : fluuiatiles longe citius, ob dulcis aque maiorem 
humiditatem,ob quam faciliüs putrent,qua de caufa fere viui fastent, 
mortui ftatim peflimé : prudenterq; in Gallia fuit inftitutum, vt nul- 
li nifi viui vendantur. Tardiüs marinis putrefcunt ;ob falfuginem, 
ob quam etiam marinorum odor acris eft & mordax:fluuiatilium ve 
ro odor huius acrimoniz eft expers. Adhzc iniucundum & ferinum 
quid redolent cetacei omnes. Grauis etiam odoris funt cattilaginei, 
vt paftinaca, rana pifcatrix, galei omnes fturionis hepar. Vulpecula 
marina odorem vulpis terreftris,à qua nomé accepit,refert Athenz o Lis. 
authore. Lepus marinus emittit odorem ingratiflimü ,quonaufeam 
mouet;abortum prouocat, pulmones ledit. Iam veró iucundi odores 
varij € pifcibus exhalant:violz odoré refert qui vulgó Zsperlan dici- 
tur ab vnionum colore,quos perles appellamus, Aphyz Grecorum 
fimili odore funt preditz;Scari inteftina,fal nuper concretum, Thy- 
mus pifcis Ticini luuij nobiliffimi thymum dolo ,moíchü ofmy- 
lus é polyporum genere, vnde à Gracorü vulgà pocyívzs dicitur,qua 
nota ab aliis polypis fecernitur: eft enim odor huic ita proprius, vt 
ablutus & ficcatus eundem perpetuó retineat ; modà non putrefcat, 
Sunt & alie permulte odorum in. pifcibus differentiz parum nobis 
coguitz,quibus omiffis fermonem ad eorum colores transfero. | 


De pifcium differentia ex colore. 
e oC APTE: XJ LU, Tg 
fs MNIV M rerum que fub afpectum veniunt , nulle 


| A | Nd perinde fentiuntur , magiíq; ad rerum diftinctionem 


[; faciunt quàm color & figura, Quare merito pifcium 

5]y / colores diligenter funt obíeruandi, vtpote qui ad ho- 
S49 rum cognitionem non parum conferant, Verüm non 

colorum fumma duntaxat,& pauca genera, fed fpecies corum tenere 


Da 


Tib.s.ca.1i. 
ULib.s.ca 104. 
Lib. 9.cajais- 


Pt DE PISCIBVS 


oportet:rurfus harumin alia diuifiones quoniam ratione maioris mi- 
norifque;diuiduz funt, & lauffimé funduntur.Sunt enim album,;fla- 
uum,cceruleum,viride;purpureum,puniceum, croceum, nigrum; fu- 
Ícum,rufum rabrum;huidum,fuluum;aureum ]uteum,glaucum;cz- 
fium, & fubalbum , (übuiride, fubpallidum, fubrufum,fubfülauum; & 
exaturatü;purpureum,vel quoduis aliud.Sunt & colorum nomina ex 
rcrum aliarum fimilitudine fumpta, vt finopis optima cenfetur Dio- 
ÍcoridijzaviGuo«;id eft.hepatis colorem referens, & Chryfocolla lau- 
datiffima:r? eos xa(ocbpos zrpeciteion,id clt,viriditate porri exaturatat 
& Gal.bilis [peciem icwrd3y x, zrpuurod3? ab ifatidis & porri colore ap- 
pellauir. Plinius fcombros in aquis fulphureo colore effe fcribit.- Ad 
basé non fimplices modó fed etiam permifti quidam funt colores ; ve 
exálbo rubeícésex albo pallidus;ex rufo pallidus,ex viridi lauefcés. 
His.& pluribus aliis colorum differentiis Diofcorides herbarum flo- 
rümqtte diícolorum varietates pulchertimé notat, & oratione reprz- 
fentat;iiifdem nosin pifcium veluti pictura exprimenda yremur, non 
more PoEtarüm Oratorümve , & aliofum qui vniuersé naturam re- 
rum contemplantürilli enim fpe xg ayer ios ca vfurpár,hi minu- 
tas differentias negligu nt:íed Diofcoridis, Galeni;Plinij, aliorümque 
huiufmodi veftigus infiftemus, qui rerum fingularum naturam diliz 
gentis funt perfecuti.Pifcium igitur quidam albi funt , vt quos vul. 
gó Efpetlans , & Capellans appellamus; aphya alba jatherina. 15a: 
ox:s à. candore carnis; di&tus eft , lauus eft qui nobis auro! dicirur, 
-yetaspus à fuperciliisaureis nomen inuenit, luteus eft cyazedus, viri- 
d edu: & turdorum aliqui;alij ex flauo virides qui xA4po pro- 
pué dicuntur. KApgor enim neque viride , neque flauum fignificar, 
fed velex viridi flaucícens , vel ex flauo virefcens : qualis color vifi. 
tur. in malis medicis marurefcere incipientibus , quorum pars vna 
vireat , altera flauefcat ,qu& inter has media , veré opos cft. hunc 
ipfe facilé conficies ; parva aruginis copia croco multo permifta, - 
Ex his colligere potes ur interpretes yodpo modo viride , modóà 
flauum.conuerterint, Alij funt turdi ex. viridi ceerulei , alij ex vi- 
ridi nigri; A  glauco colore Glaucus piícis cognominatus eft, qui 
veré ceeruleus vel czíius cft: quanquam apud Ciceronem hi colores 
differant qui cafios oculos Minerua facit, ceeruleos Neptuni, nifi qui 
minus coerulei fint, eos proprié cíios nomines , qui magis coeru- 
leos.glaucoíque. aliter Vergilius vfurpaffe videtur: cdàm glaucam 
falicem dixit , quod ex albo vireícat, .Galeus item caeculeus eft, qui 
glaucus :eft /Eliano:, non is cuius pars anterior tantopceré com- 
mendatur , qui à nofiris Derbius dicitur, quod fuo loco demonftra. 
bimus; Sunt qui ex caeruleo virefcunt, vt lacerti minores, Purpu- 
rei violacei funr, turdi nonnulli,& anthias Oppiani. Rubri funt per- 

z . | multi, 


-LBBBRIJTI. 


AI 


multi, vt mulli tam barbati quàm qui barba carent , quos à mulleis 


calaramentorum genere cognominatos putant, vt is rubri coloris 
gradusin eis exprimeretur. Rubri etiam funt lyra, pifcis cataphra- 
Gus quem »alarmat dicimus , (ynagris , pagrus , erythrini fiue ery- 
thrici à rubro colore nomen habent. Rubefcunt ex cancris: leo- 
nes nuncupati , & feré omnes crufta intecti cüm co&i fuerint. Sunt 
& multi nigro colore; vt is quem antipolis incola ore appellant. 
clephas ex locuftarum genere ,coracinus: ex fententia. Oppiani , & 
cius enatratoris , quód. xipo, Grecis nigrum fignificet ; vnde coraci- 
nus ,& xópa£ ,id elt ,coruus , &-coracina pix Palladio.dicta , &:Vi- 
truuio coracinus color pro nigró: quanquam Athenzus libro fe- 
ptimo cognominatum coracinutm:effe fcribat, à 79 3ilwexds. xópas 
xn£iv id eft, quód. affidué pupillas moueat , apud quem Numenius 


coracinum ajoX , id eft , vario colore , & Epicharmus alibi àexitw; 


alibize9435e., id elt, cerei coloris effe facit. Sunt enim eodem; Athe- 
ngo tefle,coracinorum plura genera in Nilo: nam quod idem li- 
bro octauo coracinum ex Nilo vnum nigrum , alterum albà ftatuat, 
albus xve;o437s dici non poteft: cerz enim color non albusfed luteus 
eft,vtex ipfiufmet Epicharmi verbis colligere licet, ios, 4x gre atveso- 
pooirorTe xunejodSéessd pre a enim;id eft,cyncedi toti lutei funtjfa Plinio 
credimus,& . Athenzo fcribéti àaqueds v5 pSjo xov xrejodS6is eiat sróppu- 
eos X3 x1 qaa. boy id eft, omnino cerei efle cólorisalpheftas ,.rif1 
quod quibufdam partibus in purpureum vergant.Hic veró non inu- 
tle. fuerit annotaffe nigrü frequenter pro purpureo, vel coeruleo exa- 
turato accipi:(ic Plinius elephantem é locuftarum genere nigrum di- 
xit,qui ex ceeruleo niger eft:fic Diofcorides flores Circzze nigros;qui 
purpurei exaturati funt, conttà , violam purpuream , quam nosni- 
gram dicimus. Eft colorisindici turdorum fpecies quzdam , raia- 
rum , galeorum fpecies aliz funt colore fufco , aliz cinereo. Rurfus 
animaduertendum eft,cüm dicimus pifcem hunc nigrum effe , illum 
rubrum;alium flauum; denique quouis alio colore depictum,id acci- 
piendum effe non de toto corpore; fed de eius maiore parte; nam 
Ícorpoena, verbi gratia , rubra quidem cft, (ed multis partibus nigre- 
Ícit: vix enim inuenias ex infinita pifcium turba vnum aliquem qui 
vnius omnino fit coloris, fed eorum qui minus varij funt , maxime 
illuftris in eis color predicatur : qui magis varij funt xolij appellan- 
tur , quales potiffimüm füntfaxatiles. Sunt tamen nonnulli varij, 
quibus ab vno colore nomen elítinditum ; vt auratz ab aureis fu- 
perciliis , cüm dorfo fit ceeruleo , branchiis purpureis: glauci ali- 
quot generibus , quz fuo loco exhibebimus,à glauco , id eft, à coeru- 
leo dorfi colore,cüm aliis partibus minime funt caerulei coloris. Mul 
lo à rubro colore dorfi & capitis, cum ventre fit albo , & aurcas 


- 


Iib, 


Lib.jscap.ut. 
lib.;. 


Lib.5::ea.11. 
Li5.35.02.134. 
Lib.4.£4.152s 


DEPLSGEBSMS 


lineas habeat. . In: oftracodermis varij 'fpe&antur colores : funt 
enim quadam rubro «colore , vt pe&unculi , quedam nigro & albo, 
vt pe&ines;, mytuli nigro , pinnz fpecics.quzdam perfpicua eft cor- 
nu fimilis: mollesferé: omnes albi: funt; tamen polypus dum viuit, 
breui temporis momento multas colorum varietates reprafentat: 
viticz aliz albe (unt;alie purpurez;aliz rubre;ali coeralez,aliz vi- 
rides, alie varie. Preterea ex colore , maris & fosminz fit diftinctio: 
murena vátia: eft ;myrus vnius coloris fcilicet pini vel laricis : (cor- 
pium: & fcorpenam vulgus eiufdem generis effe cxiftimat , eóque 
diffeite , quód errque fitfiue rubra , fcorpius niger; Verun- 
tamen differentia hzc magis ad locum referenda eft ;quàm ad fe-- 
xum :vt qua fcorpzna vulgó exiftimatur , fit Ícorpiüs pelagius ruf. 


: fus; fue ruber; vel etiam fecundum Epicharmum apécoss , id eft, 


vatiüs: litoralis autem: fiue lutulentus fit. uito id. eft; nigri- 


"' caris. .Sepiz mas varius magis quàm fcemina dorfoque eft nigrio: 


re. In faxatilibus pifcibus ; foeminz magis exaturatum colorem 
habent: - Porro: nonnulli pifces diuerfis temporibus diuerfis colo: 
ribus diftinguuntur: nam mznz & fmarides hyeme candidz , &fta: 
te nigriores fiunt , vel potius variz , longis coéruleis , purpureit 


T — que lineis depicte. " Mutat & colorem phycis- reliquo tempore. 
^ candida, vere. varia. .Poftremó etiam interiores pifcium partes 


L7; 


coloredifcrepant.. Eft enim hepar. in iis qui pulmones habent , vt 
delphino; balena;,'phoca , fanguinco colore , in aliis vt fquamo- 
fis.colore miriüs rubro , in aliis colore albo; vt in eo qui lota dici- 
tur ; muftella: ftauiatili && marina ; anthia: albo ; & in omnibusferé 


- albicantibus. Paftinacz & cuiufdam raiarum fpeciei hepar croceo 


eft colore; Galeis magna ex parte cinerei eft coloris: folen quoque 
in diuerfis. magis minüfve rubet, in multis nigricat , vt in fcaro 
& cateris. Item fel varium eft. Vranoícopus plurimum fellis ha. 
bet, quod confiftentia & colore oleum refert. Hirundinis & Galeo- 

rum multorum fel porri eft colore : (caro fel vt fplenem nigrum 

—tzibuit Athenzus ex Ariftotele:permultis fcl eft lauum. Oua 

^ etiam colore funt difparia, nonnullis vt fquamofis fe- 
^ ré omnibus funt alba, hirundinis oua coralli 
- colorem imitantur;fimiliter & cancrorum 
"aliorüámque crufta intectorum. Oua 
etiam Hippocampi rubefcunt.Pa- 
. latum in omnibus album cft, 


preterquàm quodin hi- 
rundine quz ru- 
brumha- . 
bet, 


De 


LIBER Ii i43 


De pi cium iSfiocvynpi(Ja. 
COSI HOP CX TETS. 


SV 
3 Y ád eft, propria & occultae quzdam vires facultaté(que. 
2 C Torpedini tanta ftupefaciendi vis ineft, vt non fo- 
que »» lum fe tangentibus, fed etiam hamo Capta per fer- 
: CA rum,fetam & arundinem in pifcatorem fui torporis 
naturam transferat, quod à Platone, Ariftotele , Galeno , Athenzo, 
JEliano literis confignatum clL, & à me experientia comprobatum. 
Illa fingulari torporem inducendi facultate pifces quos in eícam ap- 
petit,retardat, atque iis vefcitur, frequenterque mugiles parui , qui 
reliquos celeritate preueitunt;hac arte capti & deuorati in cius ven- 
triculo competiuntur, '' Eadem ; Diofcoride authore , diuturnis ca- 
pitis doloribus admota,cruciatus vehementiam mulcet , & appofita 
fedem euerfam procidentémque coercet. Eandem Paulus ZEgineta 
viuam in oleo decoqui iubet , ad atticulorum dolores mitigandos. 
Quuid mirabilius effe poteft,quàm quod de remora fertur , quam na- 
ues velis remifque concitatas, ac veluti volantes remorari multi fünt 
expertivEandem ad iudiciorum caufas & 'amatoria vencficia vale. 
re aiunt. Ab Hippocampo Hydrophobiam induci Ícripfit ZElianus, 
quam antipathia quadam prohibet cancrorum fluuiatilium cinis, 
maximé íi ex moríu canis rabidi contracta fuerit. Pulmones mari- 
ni vulgó pores à nobis di&i oculos lzdunt : qui vero à prifcis proprie 
pulmones marini funt ditti; podagtis , pernionibus aliique morbis 
fanandisconferunt. Stella quicquid contingit vrere creditur , tans 
táque concoquendi vi przdita eft,vt cochleas integras cum teftis de- 
uoret & comminuat.Sunt & partium quarundam proptiz & eximiae 
vires.Caput mznidum & Smaridum valet ad callofas fedis rimas. 
Draconis marini & Ícorpij: aculei venenati funt. Paftinacz radio 
nihil in mari peftilentius eftjlenit tamen dentium. dolores ;eos fran- 
git ac excutit. Lepus marinüs perfe ; vel cum vrtica marina depilat. 
Sunt & quzdam contraria;prorfus facaltate pra dita ,vt'iecur patti- 
nacz fuo veneno refiftit. ;Mulli caro & cancer marinus, lepori ma- 
rino tota,vt aiunt;fubftantia aduerfantur. Sunt & aliz permulta hu- 
iufmodi propriz facultates ; vel ledendi vel iuuandi corporis noftri 
vel aliarum rerum efficiendarum, quas perfequi nimis :prolixum fo- 

ret.Q uare hactenus de pifcium differentiis ex ipforum par- 
tibus hzc fint di&a; Nunc fupereft eafdem parzó.:n 
tes diftin&é enucleatéque explicare, - 
quod proximo libro fa- 
. . eiendum crit. 


D 4 


I$CIVM diuerfe funt & mirabiles iwsvyxpzciu, 


Lib. €4p417. 


(GA. LiskR IIL 

" Defingulis parübus pifcium,corümque differen- 
.tuis efle agendum, primum de Capite. 

i5 (4D UT. 


we» ROXIMO . libro pifcium differentias 
PRSE ex fubftantia, partium figura, magnitudine, 
Y. fitujnumero;exuperantia defectüque, atque 
0/7 aliis que hzc confequütur petitas, fatis dilu 
Q cidé arbitror nos expofuiffe, & appofitis exe- 
j plis illuftraffe. Hoc veró tertio fingulas par- 
f |] tes & exteriores, & interiores pettractabi- 
AN Po 02 mus,cümque de harum differentiis genera- 
ry AG[: SEA tim atque vniuersé anteà dictum fit: nunc 
quanam earum differentiarum quibus partibus competant , fingula- 
tim explicabimus,que omnia fimul.eodem libro tradi potuiffe non 
diffitemur,ted illas partium differentias varias,ab hac earundem par 
tium ampliore expofitione ideo (eiunximus, tum ne fecundus liber 
innimiam molem excrefcerct,tum ne extot rerum coniuncta tracta 
tione confufio fequerétur.Poftremo vt mihi füpereflet maior cam- 
PR quo pauló liberius vagari, & fufiüs pifciü partes enarrare pof- 
ícm,quod nullz note perinde faciant ad prom ptam pifcium cogni- 
tionem;ac partium iplarum quibus conflant,exquifita diftin&io: nec 
cft quod mireris quzdam quz fuperiore libro di&a funt, hoc repeti: 
illicenim exempli tantüm gratia cà citata fuerunt: hic veró ita decla 
rantur, vt fingulas particulas fint omnes intelle&uri, & in diffe&ioni 
bus inuenturi.À capite autem eiü(que partibus ordiemur , ex quibus 
pifces potiffimüm agnoícimus difcernimüfque,non aliter quàm Phy 
fiognomones;qui fe profitentur hominum mores naturáíque,ex ocu- 
lis,vultu, frote pernofcere.Caput autem id vocamus quod cerebrum 
cótinet,& in quo fenfus omncs(dempto tactu qui toto corpore cqua- 
biliter fufus eft)interpretes & nücij rerütanquam in arce mirificé ad 
víus neceffarios collocati funt,à quo etiá motus in vniuerfum corpus 
veluti à fonte deriuatur.Huius varietas in magnitudine & exiguitate 
infigu 


in figura; partim quarundam numero,exuperantia defectáque, co- | 
lore;fitu,tubftantia confiftit. Magnitudo exiguitálque in diuerfi gc- 
neris pifcibüs manifefta eft;quie etiam in iis qui eiufdem funt gene- 
ris reperitur.Ex cartilagineis rana pifcatrix capite:e(t maximo , fimí- 
liter vran ofcopus pro corporis magnirudinc.Eádemà capitis differen- 
tiamugilum fpeciesa fefe diftinguuntur : qui xéga»s dicitur, capitis 
màagnitudinealios fupetateft ác capite rotundo: jos capite quidem 
magno efl;fed longiore: pss minori cft capite atq; c£ipvyyos t exa 
quem Gaza labeonem veitit;capite quidem magno eft,fed no rotun- 
do, vt xigaXos. Ab iifdem lupicapite difcernütur: funt enim hicapite 
quidem magnoprimtmitorundó,deindein acutum defiriente  mu- 
giles veró éuneiformàm magis referunt. Ex mullis qui barbatus eft, 
capite eft ràiboresdepreffo ; minus quadrato: non barbatus. magng; 
quodammodo quadrato,quà parte hirundini magis fimilis eft,quàm 
barbatus,quafiquam eadem parteàlia ratione hirundo à non barba- 
to mullo diffetat,quód hac capite fit offeo,lato; quadrato ; & incacu- 
leos.quatuor definente.Lyra v ulgó;gronautà nafi craffitudine dictus; 
à Prouinciz incolis fircar;capitismagnitudine hirundiriem fü perat; 
etíi non duritie faltem: eiufdem afperitate , duabüfque promufcidi- 
busquibus lyrz antique cornua refert. OA4gcs vero malarmat vulg 
promufcides quidem habet;fed.longiores& capite eft minore.Cucu- 
lus,lucerna;corax,atque id genus pifces,capitis magnitudine. & qua- 
drati forma,tum ab aliis,tum à fcfe diftant. Anguillas noftri , capitis 
magnitudine/figuráque roftri diftinguunt:mares, qui capite funt ma 
iore,roftroque obtufioreymarguegnonsfasminas Veró , quz capite mi- 
nore acutioréque roftro (unt;anguillesfines vocant: crangones & gib- 
bz fquillz;ab aliis fquillis & fquillulis cornu differücillis enim à me- 
dio capitis cornu acutum & ferrácum prominet ; quo lupos aliofque 
pifces deuorate intetirbünt,vt ele ganter cecinit Oppianus, 
UO Sud] S UXOR (areis orte (1 pofias, id eft, | 
- Occifa occidunt beflem,perimuntque necantem. M 

-- Aliis fquillis & fquillulis id cornu omnino decft.cantharus;aura- 
t£ capitis figura, fuperciliorümque colore diffimilis : ille enim capite 
eftdepreffo & fer& in acutum definente , fü pereilüfque ex rübro ni- 

refcentibusshizec capite magis rotun do;auretfqie fupereiliiscai fi pa 
rus alioqui valde fimilis eft;uifi quod capite fit magis depretfo; füper- 
ciliifque minus tumentibus & ex flauo virefcehtibus. Quanquam ve- 
ró caput in omnibusanimantibus fere, fuperiorem & anteriore par- 
tem occupet:tamen in fepia , polypo ,loligine inter pedés & aluüin 
fitum eft.in cancrorum genere qua patte in ceteris animantibus po- 
&us eft,vtrinque funt chelz brachiorum vice.Qus càufa fuit,cur Ga 
lenus cancros capite carere (cripferit , cuius opinionem lib. fecundo 


Isb.1t, ca-37; 


DE PISCIBVS 


reiecimus.Q iare dicemus quibufdam caput effe exertü , vt íquamo- 
fis,aftacis,locuftis:aliis minime; vt cancrorum generi : aliis , vromni 
oftreorum generi;indifcrerum,vt & reliquas omnes interiores partes; 
cuiufmodi etiam funt naturz,vrticz , echini , ftellz : Quz tamen o- 
mnia cerebro,vel co quod ei proportione refpondeat : carere nemo 
exiftimet.Oftrea enim claudunt & aperiunt reftas: & conta&a fefe 
contrahunt.Echini aculeos mouentjii(q; gradiütur. Hinc eximere le- 
pades poffumus,quibus exertum & difcretü effe caput dixeris.Preter- 
cà cüm caput ad cetebri quod cótinet tutelà duro integumento con- 
ftare debearzaliis eft cartilagincü, vt carrilagineorü generi:aliis offeü, 
vt delphinis,balenis;orcis, phyfeterilis, vitulis marinis:aliis media in- 
tet os & cattilaginem fubftitia, vt fquamofis, eáque aliquádo magis, 
aliquádo minus dura;nonnullis cerebrü carne ratüm fed duriore ope 
ritur, vt fepiis;loliginibus, leporibus marinis,Oftreorum generi cutis 
cadem,& cerebro & toti corpori cotegendo comunis eft. Rurfus non- 
nullis horü quibus offeum cft cerebri integumentum,id cute;adipe,pi 
lis munitur,vtin vitulo maríno:in aliis cute glabra;& adipe multo,vt 
jn delphinis;balenis,piftrizin aliistenui pelle,vtin murenis, anguillis: 
in aliis nulla plane praterquá tefte modó duro integuméto , vt in hi- 
rundine & teftudine.Cateriim capitis & quarundam capítis partium, 
vtoculorum , lingue , aurium , narium nurnerus in omnibus femper 
eft idem:quarundam, vt dentium,promufcidum , barbz in diuerfis 
pifcibus diuerfus eft,de quibus deinceps eft agendum. 


. Deoculis. . 
CAPUT 1L 


^ E » J/, folüm, fed totius corporis pars preciofiffima, vt aic Pli- 
ZA G8 nius , & qui lucis vfu vitam à morte diffinguunt , quo- 
N? rum gratia non caput factum, fed fupremo in loco fi- 
zi USC «V tum effe crediderim , vt illinc veluti 2 fpecula obfer- 
uent,atque perfpiciant qua nocitura, queque profutura fint, vt illa 
declinent,hzc perfequanturjidque de perfectis animalibus accipien- 
dum cft,quz loco mouentur,fiue gradiendo, fiue natando , fiuc vo- 
lando:nam mytuli;ofttea,& fimilia dura tefta intecta,quod fuis teftis 
hzreant;oculis carent,talpz veró, perfe&a quidem animalia oculos 
habent intus condiros,fuis humoribus tunicifque conftantes,fed à na 
tura inchoatos reli&tos,quód iis fub terra degentibus,oculorum vfus 
nullus foret;Cochlea autc terreftris,quiddam habet quod oculorum 
vicé adimplet,nempe cornua quibus iter tenet.Oculi piícii, magnitu 
dine & exiguitate;fitupartium quarundam defe&u , colore differür, 
: numero 


^ 7s X 
" 


L] 


LIBER IIL: 47 


numero minime:quoníam frin homine plures duobus non fint(nam 
quod de oret pos fertur fabulofüm effe puto) cert? nec ín vllis ani 
mantibus plures reperias : oportebat enim Mese: , cali terrzQue 
contemplatorem;oculatiffimum efle,& tot artium inuentorem , qua 
tot támque variarum rerum obferuatione conftant,non folüm men- 
tis perfpicacia,fed etiam oculorum acie plurimum valere.Sed ad pi. 
Íces redeo,quorum nonnulli magnos habent oculos, vt Goo, cui id' 
nomen ab infigni magnitudine oculorum, pro corporis modo pofi. 
tum eft.Melanurus,éebaxus latiné oculata dicitur, quód ei inter fui 
generis pifces oculi fint maximi. Hepatus oculorum amplitudine à 
fui fimilibus feiungitur. Torpedo oculos minimos,fi corporis molem: 
Ípectes;habet:quamobrem d£i3epxis;id eft, acuté cernés dicitur, quod 
qui oculisfunt maioribus videndi vi minus polleanr.Illi nonnun-- 
quam fupra caput fiti funt,vt in Callionymo, qui ab intuendo calo 
Spaybaxocos nominatus eft:in planisidem feré eft oculorum fitus , nifi 
quod &e«iexocos rectà czlum intuetur, plani magis à lateribus Ípe- 
&ant,vt in rana piícatrice videre e[t,raiis,bugloffo, paffere, rhombo.; 
Sunt tamen & ex planis qui oculum vtrinque habent, íquamoforum 


modo vt faber,& tznia lon ga.Porró aliis omninoin lateribus ca pitis. 


locati funttnonnullisin fuperiore eius parte fu pra os,vt araneo, thun 
no.Quibufdam in inferiore parte ad oris Ícifluram , vt delphinis & 
phocenissquibufdam medioinrer hac loco,vt Ícaro;lupo;auratamu 
giliymullo,lacerto;aliifque permultis.In aliis,adeó vicini funt 'oculi, . 
vt eorum radices fcfe contingant , vtin tenía longa, farda; aphyis:: 


contià in aliis,etiam fi magna corporis mole non (int,vel cubito vno: - 


à fcfe diflantiid quod figure corporis attribuedum ceníco, & in vni-- 
ca zygana à nobis eft obferuatum , quz refert figuram T',in: cuius 
extremis & fuperioribus partibus fiti funt oculi,nam in. balenis cxte- 
rifque beluis marinis,ob vaftam corporis molem mirum effe non do. 
bet procul à fefe diffitos effe oculos... Iam aliisin capite: conditi (unt, 


aliis prominent,fed corum alij femper prominenteshabent;alijcüm 


volütmodo proferunt;modó in lateribus velut in vagina recondüt; 
Prioris generis oculi funtlocuftarum;aftacorü & cancellorü:Pófterio 
ris,crufta intectorü ij,qui offei & articulati funt,vt in cancris. Superci 
liorum defe&u pifcium oculi ; à terreftrium: anirnalium: oculis diffe. 
runt,quanquam aurata veluti fupercilia habere! videatur ,3 quorum 
aureo colore Xxeteoqpus dicitur , palpebris verb-omnes carent quód 
commodé nictarein aqua non:póflent,fed duríorcs oculi facti, ne fa 
cilé ab aqua falfcdine;qua: a&roditlederentur;palpebrarümque de- 
fe&um cornez duritie penfauit Natura , quz vndique oculum am- 
bit,non ex aduerfo pupilla tantüm vt in hominibus.Ex canicularum 
genere ca quz à nobis z/landre dicitur,tunicam quandam habet,que 


* 


Cp. 46. 


Capt? 
C Ap, 


49 DU UPISGIDN'S 


oculum contegit aliquando;de qua fortaffe Plinius intellexit lib.: x. 
hzc fcribes.Canicularum multitudo circa eas graui periculo vrinan- 
tes infeftac ipfi ferunt v: nubem quandam craffefcere fuper capita 
animalium,&c. Quem locum in (eque ntibus interpretabimur. Eaau 
tem tunica palpebra nó 'eft,fed veluti adnatum quid : palpebra enim 
ex cute finonex interioribus partibus , vt illa canicularum tunica. 
Videndi visaliis pifcibus acutior,vt raiis,paftinacisiiifque qui per in- 
fidias venantur , aliis hebetior eft. Vc fummatim dicam , obtufiüs 
cernunt ij quibus oculi funt duri;acutiüs quibus humidi: quibus au- 
tem fragilia operimentajiis oculi funt duri.Thunni altero oculo mi- 
nis vident,quod deprehenfum indc fuit, quód dextra ripa intrant 
jn Pontum,exeunt lzua:id accidere exiftimatur., quód dextro oculo 
plus cernunt, vtroque hebete natura. Eft in Euripo Thracij Bofpho- 
ri, quo Propontis Euxino iungiturjin ipfis Europam Afiàámq; feparan 
tisfreti anguftiis,faxum miri candoris, à vado ad fumma perlucens, 
juxta Chalcedonem in latere Afix, huius afpe&tu repente territi,[em- 
per adueríum Bizantij promontorium,ex ea caufa appellatum Auri- 
cornu,pracipiti petunt agminc. Hac Plinius lib.rx. que fumpta ex 
Ariftotele lib.v 1 1 x. de hiftoria animalium,cuius verba funt: Thunni 
dextrorfum terram cótingentes fubeunt, fed reme&nt contrà, lzuum 
enim in latus (e admouent,quod proptercà facere dicütur,quód dex- 
tro oculo clariüs vident fua natura,lzuo hebetiüs. Mugiles acuté au- 
diunt;parum vident,hyemis enim tempore ob frigiditatem obczcan 
gur,natura oculos mucagine,aut cartilaginea fubítantia obducente. 
Oculis pifcium magna ineft colorum varietas in diuerfis, non in. iif- 
dem generibus:foli enim homini & equo diuerfo colore funt oculi, 
caterisanimantibusin fuo cuique genere fimiles:quippe omnes cani 
culz,omneslupi,omnes auratz,omnes (epis, denique finguli pifces, 
fuos & proprios oculorum colores habent : alij ca'ítos ,'alij nigros, 
alijalios:funt in quibus corona rufa fpe&tatur , vt in hirundine , in 
aliis aurea , in alis viridis : in aliis caerulea , qux. varietas in faxa- 
rilibus. precipue ineft, vitulorum matrinorum & hyenz oculi in 
mille colores tranfeunt-Q uin & in renebrismultorum pifcium 
.  refulgent , ficut aridi , robuftique caudices , vetuftate 
putres. Oculi primi fiunt;primique pereunt.In (ode 
- jamiam nafcentibus & adhucimperfedtis oculos 
diícernere licet,& in fepiis:& ob fpirirus (qui 
ad videndum neceffarius eft)inopiam, 
-1'.primiin morte debilitantur. - 

RTL S KA | De 


LoOWBHB B eI LG: 49 


De Auribus. 

CPU OT MEC MEET 7T PERS 
eeu X infignibus capitis partibus funt aures,quibus pifces 
EX pers /, tum ab aliis animantibus,tum à fcfe differunt.Inftru- 
| i .menta funt ad fónos percipiédos com parata,d ifcipli- 
3E * ne, fermonifque in hominc:in pifcibus corpotis tute- 
Duce Iz, defenfionifque gratia.Sonis enim territi pericula 
fugiüt;& vocati accedüt, de cicuratis intelligo. qui in mari & ftagnis 
dulcibus aluntur , vt nos frequenter in delphinis, lucis , alüfque hu- 
iufmodi experti fumus. Fit autem in pifcibus auditus, fine infpiratio- 
ne vlla , etiamfi organum intus pofitum fit , vt veterü quidam credi- 
derunt. Ex diuerfis partibus conftat auris : nam partim ex cartilagi- 
. ne, partim ex cute carnofa compaéta eft , vt foni ob partium ficcita- 
tem melius refonentiinterior pars turbinata eftjanfractui cochlea fi- 
milis, vt etiam refonantior fiat Echo : quibus. enim patentiores funt 
aures , minüfque anfractibus circumícriptze ij furdaftri funt. In offe 
litho4de foramen eft infigne , inquo veluti tympanum eft : obten- 
ditur enim membrana tenuiffima & fimpliciffima,cui officula duo al 


ligantur,quorum vnum incudis vicem gerit, denti(que molaris figu- - 


ra cít,& perforatum acus modo in terreítribus , in pifcibus finuofum; 
quo foramine neruum , vt acus filum , recipit , coque neruo fufpen- 
ditur,imul & membrang interiüs alligatur. Alterum malleoli officio 
fungitur,ex quorum percuffu, fonus ad cerebrum per neruuim defer- 
car. Nec audiendus cft Ariftoteles qui meatum ad cerebrum perfo- 
rari negat. Huiufmodi auris conftru&tio , in refpirantibus per pul- 
montes pifcibus tantüm inuenitur, vt in balenis,delphinis,vitulis ma- 
rinis, quorum meatus exterior , prz exiguitate difficilis eftinuentu. 
In aliis pifcibus vix conftat qua parte audiant: nefcias enim an fora- 
mina ante oculos pofita ad audiendum an ad odorandum data fint; 
Q uibufdam veró pifcibus certum eft aures omnino deeffe: nam qui 
oculisjiidem auribus carét,vt mytuli, oftrea, omniaque dura tefta in- 
te&taquz etfi fefe contrahunt, cum ferreis hamis appetuntur, agita- 
tione aquz potius quàm auditione admonita id faciunt. Eodem mo- 
do fpongiz fentire videntur, minime autem audire. Cüm enim par- 
tibus multis , vitz alioqui neceffariis priuatz fint :quo pacto eas qua 
commodioris tantum vitz caufa à natura funt conftrictz: habeanc 
Viuunt nanque plantarum fere more. Sed de earum natura fuo loco 
plura. Czterüm pifces qui aures habent , meatus auditus folüm ha- 
bent,íinc auriculis. Q uare illos hoc fenfu audiendi obtufiore effe nc- 
ceffe eft : funt enim auriculz à natura conftru&z, vt veluti per easin 
aures infunderentur foni: Cuius rei Adrianus Romanorum Conful 
: "s 


Ij debiff; 


dT. CAp.tT- 


go DE PISCIPVS 


Li s. depart. 
dnm, CAT. 


teftis eft locupletiffimus,qui cüm fenfum hüc lefum haberet, manus 
cauas quo facilius audiret,3 pofterioribus ad anteriora fpe&tantes, au 
ribus obtendebat : & Ariítotcles dixit equos, afinos,canes, & reliqua 
animalia quz magnas habent aures , eas femper circüagere ac verte- 
re ad fonos, voceíque percipiendas , partium earum vfum à natu- 
raedo&ta. Eos itidem quibus abfciffz funt auriculze , minus audire 
experimur. Adde quod meliüs audire folemus, fi loquentem fpe&a- 
uerimus, quàm (i nos obuerterimus. Ergo aut piíces hebetiüsaudi- 
re,aut perfe&tiori auditus organo à natura. przditos fuiffe, cüm fine - 
auriculisque fonos infundunt;audiant dicendum eft. Verüm ratio- 
ni magis confentaneum elt, piíces minus audire, neque iis perfectio- 
ré auditione opus fuiffe,cüm in aére ca meliusfiatpifces auté in aqua 
degant; & diícipling ceterarum animantium more fint inepti. Át 
cüm illi audiendi vi minus polleant,cur vt meliüs audire poflent;au- 
riculasnon tribuit natura,maximé cüm anguftiffimos meatus,& vix 
cófpicuos,relique veró animantes & auriculas, & patétiffimos mea- 
tus habeaneNon fine fumma prouidentia id eftà natura fa&ü. Cüm 
enim przterquam quod exquifita audiédi facultate pifcibus nihil eft 
opus, vt modó dixi , ctiam auricularü amplitudo natationi maxime 
fuiffetincomoda. Adhzc, fi apertas auriculas & patentes habuiffent, 
aqua fubinde replerentur,quod ne accideret,folerter meatus auditus. 
in pifcibus adeó anguftos & exiguos,vt cerni vix poffint, à natura fa- 
 &os fuiffe exiftimo.In vitulo marino vix apparent;mihique aliquan- 
do vitulum diffecanti & diu quzréti vix reperti funt;(ed tandé abra- 
fis pilis,confpecti tante exiguitatis, vt vix acum admitterent : neque 
enim maiores funt iis qui in delphine pauló infra oculos reperiuntur. 
Hac poftrema obiter adiicienda putaui propter Ariftotele,cuius ver- 
ba hecfunt x. 1 s. 1. de hiftoria animal.cap.x 1. Vitulus marinus mea- 
tus habet manifeftos quà audit. At delphinus audit quidem , (ed au- 
res non habet. His fimilia fcribit Plinius 115.x 1.cap.xxx vir. Sed ifta 
ex diffe&ione falía apparent:meatus enim audiendi in delphino hu- 
iufmodi comperiütur,qui ad fonos percipiendos idonei efle poflint. 


. DeOre. 


peono OT 


Sie Eoy1iTv osuius nominc faciem totam intelle- 


xit Ouidius,cüm dixit. — 
Os bomini [ublime dedit,celumque videre 
Jefe. | 
VR de-oS —Scdproprié facies homini tátüm,vt ait Plinius,cz- 
teris os,aut ro[tra, Eft auté os pars omnibus animalibus maxime com 
mun 


HJPBBERITIEG 


 munisqua cibus primüm intro demittitur,quo ipfa augcantur ac fu- 
füneantur.Extrinfecus enim appofitus concoqui;confici;deniq; fimi- 


uimus. Iam veró alia cft prater has oris differentia , quod aliis maxi- 


bii 


 DE:/JPISCIBVS 


mum patentiffimümque os habeant, vcbelu:e marinz, vtlaniitus , & 


lamia quz totum hominem , vel loricazum deuorare po:eít: alij ma- 
gnum quidem,fi corpus fpe&tes , vt rana pilcatrix, fquatina: alij ma- 
enum fed anguítum , qui Icilicet roftro tunc oblongo porrecteque, 
vt delphinus. Contra funt qui paruum obtinent , habita corporis ra-- 
tione;vt caprificus, orchis , & quicunque fpharica funt figura;qualis 
eft quià Germanis Aefolr dicitur ,& echinatus orbis. Denique pro 
varia alimeatorum quibus vefcuntur ratione , variam oris differen- 
tiam tribüit natura , nempe carniuoris omnibus os maximü , eorum 
qui fola aqua viuunt nonnullis, os minimum ; vt iis qui veluti per fi- 
ftulam aquam attrahunt, in quibus eft hippocampus, acus altera, fa- 
gittariusholoturiorü genus:aliis os eft media magnitudine, vt alofis; 
mznis.Inter eos veró qui aqua limóque viuunt latiffimum os habent 
mugiles. Eft in pifcium ore peculiare quiddam, quod in nullo alio a- 
nimantium genere inuenire licet , videlicet quod os quidám protru- 
dant, retrahántque;non aliter quàm homines labra extendunt,& re- 
tiahunt;atq; id in Izuibus tantüm & fquamofis reperire eft : hanc ar- 
bitror obcaufam , vt piíces quos infectantur facilius corripiant. Sed 
horum alij breuius , alij longius extendunt. Faber os longiffimé pro- 
crudit, ampliffimümque reddit, lupi, mulli , (axatiles minus, Sturio- 
nes, fphyranz , acus ; xiphiz id facere non poffunt, vt quorum ma. 
xillz in mucronem definant, qua: oris forma , ftru &urzque ratio 
huic caufz aduerfatur , forma quidem , quia roftro quàm nunc lon- 
gius protenfo : pifces alij corripi conftringique non poflent , tru&u- 
r2 ratio : quia roftra iis qui ea producunt reuocántque cüm lubet , ex 
multis offibus exquifitiflimé compas , mébranáque tenui reuin&tis 
conftant , vnde fit vt cüàm retrahant , ea veluti in vagina recondere 
videantur, quod in vranofcopo, rhombo, fabro cuidentiffimé ap- 
paret. Cacteri hac oris ftru&tura omnino carent, fed à natura acutum 
firmum , non articulatum, ad tutclam corporifque defendendi cau- 
fa datum eft , quod non extendere quidem, fed roftristanquam acu-. 
leis alios vulnerare ;& vulneratosfacilé rapere poflint. Sed & aliis 


- nullis animantibus , huiufmodi os à natura datum fuiffe exiftimo, 


quód quadru pedibus quidem cüm cibum mandant , firmas oportuit 
fuiffe maxillas, non tot articulorum diuifionibus imbecilliores. Aui- 
bus autem quia ( etiamíi non mandant) longum eft collum , quod 

quum volunt extendunt, & in fereducunt.Poftremó neque —— 

. mollibus pifcibus, neque teftudinibus id datum,quia 
- morfibus pafcuntur , non integris pifcibus. 

4 7 Quamobrem firmum quoque 
etse | os e(Ie dcbuit. , 


Iz NBIE OEIL | 53 
DeR oftro. 
(CUm LJ Sm dm 


em A ED cüm toties roftri mentio facta fit,quid prater ca, 
TES QERCEA quz dicta funt;in roftro pifcium obferuatu dignü fit, 
Pi NS A P 


UR confentaneum eft híc exponere: ab hoc enim mult 


ZN. 


! Ay) piícià differentiz inueniuntur. Pifcium igttur alij por 


Ts «54 rectum valderoftrum habent, vt xiphiz ( aliquando 
enim ad duos trélve cubitos extenditur)f, phyrenz,acus fturiones.ga 
lciraiz, hippocampi, fagitrarij. Alij breue vt mugiles, turdi, cynzdi, 
merulz;percz. Alij nullum,vt phocoena,fquatina,rana pifcatrix, vitu 
lusmarinus. Ex iis quibus eft porrectius, alij acutum habet, vnde o&-- 
fuyxo di&i,vt fturio,xiphias:alij oblongum quidem, fed obtufum, vt 
acus fecunda fpecies, hippocampus,fagittarius delphinus, acus prima 
fpecies roftro eft acuto & diuifo víque ad os,fecunda veró fpecics,ro- 
- ftrum habet fitulz feu canalis modo, cuius extremo alligatum eft ve 
luti operculum, vt in hippocampo. Eorum veró qui roftrum acutum 
habétalij non diuifum,vt xiphias:alij bifidum,vt lyra & óAóe«os. Rur- 
fus iis qui non diuifum habentzaliis ex vtraqua maxilla componitur, 
vt Íphyrznisacubus, fcombris : aliis ex fuperiore tantüm , vt xiphiz, 
fturioni;attilo. Pratereà alia eft in roftris differétia quedam enim ex 
. duriflimo offe compacta funt,vt in fturionibus, xiphiis, auibus ctiam 
naues perforant & faxa:xquadam ex cartilagine , vt in galeis,raiis:alia 
ex pingui quadam fubftantia & offe,vt in barbis,& in eo qui Antucr- 
pi& «cz dicitur.hinc ad maxillas tranfeamus. 


De Maxillis, 


[OP MP UTC A AIT N À 

EAD eoe AXILLISctiamà fefe pifces differunt:his enim qui- 
j SCAN dam carent, quidam non carent. Carent qui fiftulas 
MES duntaxat, & foramina pro orc habent,& quacunque 
d 1 I dura tefta integuntur , holoturia , vermes; hirudines 
CZ een marinz. Maxillis etiam carere crufta inte&a verifi- 
mile eft, & ftellarum genus. Maxillas habent quibus os fciffum eft, 
quales funt íquamofi omnes , quique roftro funt oblongo. Omnibus 
magnitudo maxillarum non vna eft: nam balznz. maximas habent 
maxillasjadeo vtinterdum triginta cubitcs equét, qualis eft illa qu 
in Motepelio in ede D.Petri cernitur, & altera Frórignani, quas vul- 
gus magnitudine deceptü, coftas effe putat , maximé cüm nulli in eis 
dentes fpe&tentur. Nos autem maxillas effe inde deprehédimus,tum 

| quod ofla int nulla ratione coftis aliis proportione refpodentia,tum 


j 


ja DE PISCIBVS 

quod idem mihi à balenarum pifcatoribus, in Aquitanici Oceani fi- 
nu apud Baionam fit confirmatum. Reliqui pilces logé minores ma- 
xillas habent. Pratereà nonnullis maxilla vtraque aequ alis eft , inter- 
dum inferior fuperiore maior,vt in fphyrzna,delphino, channa : in- 
terdum fuperior inferiore maior,vtin xiphiis. Porró maxilli in aliis 
cute carnéque muniuntur , vt in galeis & fquamofis pifcibus. In aliis. 
nulla pelle integuntur, fed offez tota funt. Pyxidifq; modo altera in 
alteram inferitur, víqueadeo dura acutzque, vt vice dentium ad di- 
uidendos cibos vtantur : tales funt fepiarum, polyporum & loligi- 
num maxillc quz Aquilarum Accipitrümue roftris fimiles funt,qua- 
re numero non differunt. At figura in his varia effe deprehenditur, 
quod fuperior ab inferiore differat, vt in Íquatina cuius inferior ma- 
xilla in angulum definit , fuperior veró in arcum infle&itur, quz in 
falmone vtroque in acutü definit, furfumque recuruatur, fed in ma- 

. tino magis, fluuiatili minus: marinum voco qui in Oceano degit, & 
veré flumina fubit : Buuiatilem,qui femper in fluuiis degit, vocantq; 
vulgó tro&tam.Vt apprehendantfefeque tueantur,non vt mandant 
maxille pifcibus datz funt , demptis ícaro & aurata , nonnullifque 
aliis fquamofis maxillas intus latiores habentibus , taberculáque of- 
Íca,qui paruis pe&inibus vefcuntur, non integris vt ftella , (ed com- 
minutis quaáquam antiqui fcarum folum ruminare dixerint. Maxil- 
larum quedam fine dentibus funt , quarum alia leucs , aliz afpera. 
Quadam dentibus muniuntur,de quibus mox fufiüs, 


De Dentibus. 


[ed Pops qu A Pbd, 


ED priu Íquam de dentium difterentiis dicamus, cur 
. pifcibus dentes natura dederit , inquirédum videtur: 
) neg; enim fine caufa mirum id videri poflit, cüm na- 
CUM tura caterarum animátium ora dentibus muniucrit, 
Jd cüm vocis explanatius efferendz,;tum mandendi gra 
tia;piíces veró & &govoi funt & minimé mandunt , fed integros pifces. 
deuorant,vt ex frequenti diffectione compertü nobis eft. At corporis 
tuendi defendendique caufa datos efle ftatim aliquis dixerit, à quo 
lübens fcifcitor: Cur in quibufdam vtin rana pifcatrice & lucio lin- 
gua palátoq; dentes affixeriePraterea,cur carniuoris & alga vefcen- 
tibus dentes tribuit, minim autem iis qui à carne abftinent, lutoque 
velaquafola deguneNon his vt cateris corpus tuendum fuitjac iniu 
riz-ab aliisillatz propulíandz? Hzc fi quis diligentius confideret,ad 
«ibos captandos potiti , q aàm:ad defenfionem datos effe dentes fa- 
tebitur, quanquam non eo inficias pifces quofdam dentibus ad mor- 
fum abuti.Iulides enim venenato morfu exanimate creduntur.Et ad 


defen 


ea di. 


LIBER III ss 


defenfionem comparatos cfe ferratos,& exertos dentes in terreftri- 
bus certum eft:nullis enim eorum quz ferratos & exertos' dentes ha- 
bentcornua tribuit natura,vc in apro;cane,leone,lu po panthera vi: 
dere eft,quorum illis exertihis ferrati funt dentes. At in omnibus pi- 
Icibus ferrati non funt:nam Ícarum,auratam,fparum, orbem, capti- 
Ícum latos habere;nec multam à fcari dentibus diflidentes;experien- 
tia comprobat,quicquid dicat Plinius lib.x i.cap.xxx vri. cuius ver-- 
ba funt:Pifcium omnibusjnquit,ferrati prater Ícarü , huic vni aqua- 
tilium plani. Ceterüm multis eorum in lingua ;& toro orc , vt turba 
vulnerum molliantqua attritu fubigere nequeunt. Multis & in pa- 
lato atque etiam in gula (fic enim legendum non in cauda. vt in vul: 
gatis exemplaribus legitur) Quod fi mand&di gratia dati effent, non 
ferratos,vt feró omnes, fed molares haberent. Ex his eum effe vfum 
dentium in pifcibus facile cóprobari pofle exiftimo;non vt mandant; 
neq; tam vt fefe tueanturjac defendat,quam vt cibos commodis ca- 
piant,retineántq;,cuius rei gratia dentesin os recuruos habét. Quod 
confirmat Plinius:Dentesjinquithabent in os vergentes, ne excidant Zt. cc; 
cibi,nullum habentibus retinédi adminiculum.Eadem de caufa can: — 
cri chelasfepiz,;polypi,loligines,brachia habét & acetabula. Etenim 
cüm ob otis,ventriculique angulítiam pifces integros deuorare non 
poflint,morfu diuidür, quod vz in illis diutius comodiáfq; liceat;mol 
libus,vt modó dixi,veluti brachia,crufta inte&tis chelas,& tanquá for 
cipes:ad predam captam retinendam, dedit prouida rerum natura; 
Iis vero qui fola aqua limóque viuunt, nullis opus fuit dentibus , nie- 
que ad mandendum, neque ad cibum retinendum, qui omnes mites 
funt,vnde & mugiles iuftifsimi funt appellati,quód omnino à carne 
abítineant.Quaz cüm ita fint dentium differentiz;iam (unt explican. 
dz, vt quz ab eorum varietate, pifcium differentiz colligantur, per- 
Ípicuum fiat.Dentium igitur varietas confiftit in figura , magnitudi- 
nefituyordine,numero,exceffu & defectu. Ac primüm dentibus ho- 
minum valde di(similes funt:nam quatuor anteriores , quos cci ab 
incidendo appellant,lati & acuti cibos concidunt, & ad diftin&tà fer 
monem efferendum nonaihil conferunt , fuccedunt canini di&i, 
partim lati, partim acuti;qui etiam diffecant, & fi quid ab incidenti- 
bus , quod fcindi non potuerit , pretermiffum fit , frangunt. Poftre: 
mi funt molares,lati & ingquales,qui comminuunt & conterunt. Pi- 
Íces autem magna ex parte ferratos habent,alij latos;alij exertos.Per- 
quàm pauci diuerfi generis dentes fimul habent, vt latos & ferratos, 
vellatos & exettosfiquidem fcaro & quidufdam aliis latos haben- 
tibus, in anteriore oris parte lati funt duntaxat, & minimé alte- 
riüs generis, late etiam interiores maxillz , & afperz , tuberculifque 
offeis inzquales , quz molarium vfum prabent ,fcaro càm ruminat, 
auratz cüm cochleas mandit.. Qui vulgó lepus marinus dicitur, & 


y |J DE PISCIBVS 


"Percepierre & Coquillade fexratos habent dentes prefsofque , & binos 
caninos in vtraque maxillajquos quafi exertos dixeris. Pifcibus den- 
tesin os recuruos elle diximus ex Plinio,fed omnibusid non contigit: 
nam delphino re&i funt, & zquali fpatio diftantes,& in deficcatis ma 
xillis,& in fenioribus delphinis finguli gemini effe videntur, quód in 
duas partes facilé findantur. Alus ad latera fpe&ant , vt ciex galeis, 
qui vulgó Z4zlazdre dicitur,& galeo glauco. Sunt quibufdam dentes 
ahj aliis minores;alij maiores,vt fynagridi inter ceteros quatuor lon- 

gi & acuti in parte anteriore , Íphyrenz in medio maxillae inferioris 
vnicus czteris maior. Orca acuti & maiores quàm noftrorum qua- 
drupedum vlli,cuiufmodi duos ad me mifit vir do&tiffimus & huma- 
niffimus Capellanus,HeN x1c1 Nauarre Regisilluftriffimi medicus, 
qui figuta cornibus vitulorum fimiles funt, dimidium palmü longi, 
quatuor digitos craffi. Non iniucunda eft varij dentium fitus ,ordi- 
nifq; cofiderauio in pifcibus:nullum enim eft in noftro orbe animan- 

tis genus,fi Ariftoteli credimus,quod vno plures dentium ordines ha 

Jtif Ub. beat dempra belua Indica,cui Manticorz nomen eft, cui dentes tri- 
Puoi plici vtring; ordine. At ex pifcibus funt,qui duplicem,triplicem, qua- 
.. druplicem dentium ordinem habeant:fcaro & auratz fimplex eft or 
do:galeorum nonnullis duplex,malthz triplex,fquatine quadruplex, 

& interdum quintuplex,lamiz fextuplez.Alij huc & illuc & fine or- 
dine fparíos dentes obtinent , vt coracinus , vel in quincuncem dige- 
ftos,vt maltha.Sunt qui in maxillis tantàm dentes na&i funt , vt qui 
latos habent.Sunt quibus in maxillis & lingua natura dtes infixit, vt 
alello.Quibufdam in maxillis,lingua,palato & gula, vt rane pifcatri 

ci, Nec minus varius eft ceorüdem numerus. Aliis funt multi;aliis ferà 
innumeri,nonnullis quinq;,vt quibufdam echinis, ftelle foli, arbori, 

. quibusosrotundum eft,dentéíq; in ambitu pofiti,qui cüm coeunt, in 
centro fefe contingunt, ofque claudunt. Horum autem echinorum 
dentes mirabili artificio nature intus exculptos laterne antique com- 
15,44; j^, Parauit Ariftotcles.Q uibufdam bini in vtraque rancüm maxilla fed . 
anina.eap s, Imagni,vt orbi,fue orchi,& ei qui lima vulgó dicitur. Hi paruo funt 
orejbinofq; habent dentes,vt di&um eft,cofque prominentes, non in 

os recuruos, vt permulti.Denig; aliis pluresjliis pauciores funt den- 
tes. Nec hoc parum ad pifcium cognitionem confert , fcire qui pifces 
dentibus carcant,qui minime. Q ui enim aliter in galeorum genere, 
eum qui vulgó £zffole dicitur, canicula internofceres? Carent igi- 
tur dentibus balzna,fturio , atrilus, à quibus duobus filurus alioqui 
omni ex parte fimilis tantüm differt quod dentes habeat.Carent cru- 
fta intecti,echinorum genus vnum , cyprini ( vuleó carpas vocant) 
teftudines, polypi,fzpiz, loligines, fed hanc dentium inopiam , alio 
uód portione dentibus refpondeat;penfauit natura, vt dux balznz 
mylticus Grzcis dictus(quem noftram balznam effe puto , vt in lib. 


de 


IgItboE. KR *; BERT! 57 
de beluis marinis demonftrabimus ) habet in ote laminas, in pilos 
fuillis (imillimos definentes.Alij.os robuftum,& lime modo afperum, 
quale eft in raiis,& ea Galeorum fpeciequam mile vulgó appella- 
r1 diximus.Cyprini in palato offa;vnü in fuperiore parte , in inferio- 
re duo contrario occurfu fefe contingentia, quibus herbas molliant: 
his veró molles dentes cfle fal(um inde deprehédas, quod roftris auiü 
rapàcium maxillasfigura, víu, fitu fimiles obtineant. Aliis maxilla 
funt durz,carne vacuz;quz pixidis modo congruunt, & coagmen- 
tantur,vnde veluti forcipes quicquid arripiunt,diflecant ; vt tcftudi- 
nibus,polypis;fepiis, loliginibus. Crufta intetis, duo offa ad latera 
funt pro dentibus validiffima. In echinorum genere, cui dentes dc- 
funt,tefta veluti labrum inferius in ceteris animantibus protenía eft, 
quo poflint aquam & lutumin os affumere. Neque veró illud prz- 
Aermittendum efbpifcibus quibufdam ftatim atque nati funt aper- 

10s & confpicuos effc dentes;aliis/fcilicet lactentibus , te&tos & oper- 
tos,qui non aliter quàm in quadrupedibus , decidüt nimirum fecun- 
dis protrudentibus cedentes,qui initio cafeo recens coagulato: fimi- 
les íunt,& à primis,veluti à theca quadam fiue operimento cótegun- 
tur. Id quod in delphinis , vitulis marinis , lamiis obferuauimus, non 
fine magna prouidentia naturz admiratione,quz in lactentibus den. 
tes prominere noluit;tum ne mammas offenderét , tum vt melius fu- 
gerent,quod cum dentibus commodeé fieri non poteft, nihildum ne- 
ceffariis,quod folidis alimentis vefci non poflint. "HIAMOND * 


DeNaribus & Labris. 
CAPUT "UILIl. 


SS ISCE S Odorandi fenfu preditos effe certum eft , id 

|j/. quod etiam aliás demonttrabimus , narestamen non 
C65 habent, fed in quibufdam , vtin fquamofis forámina 
yà ante oculos apparent.In delphinis nec forámen , nec | 
: ! meatus vllus eft, etiam(i fagaciffimé odorentur , vt tc- 1 e ; 
ftis eft Ariftoteles, & experientia ipfa confirmat, Quod autem id'fiat; 47, 7, v 
cüm de fenfibusagetur,pro virili conabor demonftrare. Labra veró : 
in nullis pifcibus effe facilé quis crediderit:à qua. fententia ftatim ab- 
ducetur,fi faxatiles pifces fpe&taucrit & contre&tauerit;qui labra car 
nofía,vera & perfecta,mobiliáque habét, & inter mugiles yeAàvLati- 
n8 Labeoàlabiis nomen inuenit.Labris igitur permulti pifcescarét, 
nonnulli habent , vt faxatiles , qui mufco paícuntar , labrifquetan- 
quam manibus cibos apprehendunt,quemadmodum bours , & oues, 
cxteráque quz lambendo viuunt;quibus labra neceffarià funt ; quod 
linguam imperfectam habeant. Chapa rut 


DE: PISCIBVS 
De Lingua & Palato. 
d o i E RE 


sesmencw V M. Omnesinftrumenti alicuius particulzjin vnam 
SU ACEENNPT totius actionem confpirare debeant , fitque os pifci- 

ERN 5 bus maximé cibi gratia datum i natura ad cümque 
| NS Xo VR retinendum comparatos effe dentes iam demonftra- 
dio) uerimus;fupereft vc quid ad eandem rem lingua & pa 
laturà conferant, queque fint carum partium varictates oftenda- 
mus:neq; enim lingua in pifcium,vt in hominü ore fita: eft, vt fonos 
diftin&os,& preffos efficiat,quia fint pifces feré omnes &cporoi neqi vt; 
ficuti ceterz animantes;cibos premanfos vertát, & congregent , quo 
meliüs omnes conterantur, quód minimé mandant. Quare alimen:- 
torum faporcs vt difcernant,linguam eis datam dicere neceffe eft; At 
qui verum id efle poffit, dicat aliquis,cüm neq; mandant, neq; cibum 
dentibus conficiant;Q uam ob caufam nonnulli etiam lingua carent; 
vtcyprini & crocodilus. Verüm delectu ciborum vtuntur , atque alij 
aqua magis dele&antur,alij alga, vt falpa , carus linozofti , permulti 
carnibus,mullus lepore marino.Q uonam igitur pacto hác ciborum 
vatietatem diícernunt,vt quod gratum & familiare capeffant , quod 
ingtatum & miniméconueniens cft, reiiciant , nifi linguz beneficio 
fapores internofcantitidq; potiflimü 1j qui dentibus pifces vulnerant, 
ex quorum vulneribus fanguis fucciq; defluétes linguam palatümq; 
titillare,& voluptate quadam afficere non eft dubium.Q uód fiin iis, 
& in aliis qui catnibus non vefcütur,non tam exquifité guftandi fen- 
fus afficiatur,quàm autin aliis animatibus,aut in homine , mirum fa- 
né videri non debet,cüm linguam imperfectam habeant. Quód fatis 
fit finon multarum vrilitatum, vt in aliisfaltem alimenra cóuenien- 
tia difcernendi gr atia,ad fuftinendam vitam,cam à natura triburam - 
effc; Porró lingua quibuídà deeft omnino, permultis ineft, in quibus 
alij imperfectioremsalij perfectiorem obtinent.Lingua carent cypri- - 
ni & crocodili,vt di&um eft, cuius vice palatum carnofum habent: 
Quód autem crocodili lingua careat,hoc maximé in caufa effe puto; 
quod.in illis fuperior maxilla moucaturjin qua inniti linguam opor- 
tuiffe lingua enim ei parti que mouetur alligari debet:quód fi in fu- 
periore crocodilorum maxilla cotigiffet;cibi tranfitus fuiffet praclu- 
fusrhaximé cüm cibosxno premaníos deglutiat.Lingua etiam carét, 
qui fola aqua viuunt;vt tefta fimplici & non turbinata omnes , & du- 
plici operti,quidam toti membranofi;quid enim his;vel teftis , vel fe- 
dibus fuis perpetuo harentibus,faporum dele&u opus fuit? Item alij 
quiin aqualutóg; veícuntur,linguz vice;palatü carnofumobtinue- 
runt,vt cyprini omnes, Gallis Carpes appellati tinca ,brama: quibus 
enim 


LIBER 59^ 
enim eft ligua;iis iure optimo palatum carnofum deeft. Rurfus ex 
iisqui lingua carent;(unt qui aliud quiddam habeant, quod linguz 
proportione refpondeaz,vt locuftz,ca ucti,aftaci,fepiz,polypi;loligi- 
nes;echini.Ex his autem;qui linguam habér,alij exertam & liberam, 
vt delphini;alij herétem;plané immobilem ac imperfectam, vt fqua- 
mofizatque etiam alij carnofam habent,fpifsámque , vt balenz , del- 
phini;quibus eftlingua (uilla: fimilis. Alij offeam vel cartilagineá tu- 
nicatantüm carnofa obdu&am; vt qui dentes in lingua habent, qui 
fubftanttz molliori affigi non potuilent. Magnitudo in diuerfis alia 
atq; alia:nam inter oftracea purpura linguam digito longior obti- 
nuit.Ceterisveró tam exigua eft, vt nifi labrum deduxeris,ne vefligiü 
quidem linguz videas.Balena inter cetaceós magna habet linguam, 
& vtdictum eftfpiffam.Delphin lógiorem habet, marfuino , maríui- 
nus eo latiorem.Lingua lemper vnica eft,& quanquam vitulo mari- 
no extremum lingue diuifüm fit,vnica tantüm cenfenda eft, fed bifi- 
da.Partium linguz numerus non fern per idem: riam quibus dura eft, 
fpinea;alligata atq; imperfecta;iis neq; mufculi;neq; nerui à feptima 
coniugatione dati.Delphin quia mobilem habet linguam & liberi 
ea mufculos & neruos Ícptimz coniugationis, vt fus terre(tris haber. 
Sed priufquam caput hoc cócludamus,hoc adiiciendü videtur,pifces 
omnes palatum habere,fed alios carnofam & molle;alios durü,carti- 
lagineum;offeum tenuíq; membrana oblitum,qua in re admirari nc- 
ceífe eft fummam Dei optimi maximi prouidentiam, qui iis,qui inte- 
gtos pifces deuorant & afperos,nonnunquam etiá aculeis horrentes, 
palatum durum dedit,nc facilé lederentur.Quofit, vt quibus lingua 
mollior,palatümq;tenerius fitjab huiufmodi pifcibus abftineant , fed 
folüm pifciculis & mollibus nutriantur,quod in delphinis experien- 
tia compertum nobis eft,vefcuntur enim polypis, fepiis, loliginibus, 
attingunt ctíam interdum afellos, quód etiam molliufculi fint. 


De Fiftula. 
(4 157 e ep d M 


m YAOZ Latinis fiftula inffrumentum eft,perquod | 
«ID fpiritus permeat,& omnis figura in rectum protenfa, L^ 
NC inquit Athenzus,hocà ftomacho differens, q ftoma- 

fÍ^ ve chus capacitati alicui preponatur:nam ftomachus eft 
Sae omni ventri collum prepofità, inftar ifthmi cuiufdá 
anguftum authore Galeno initio libri 1 1  .de vt partium,qui renes 
per ftomachos vrina attrahere,& vuluam femen perftomachü exci- 
, pere dixitEft igitur fiftula pifcibus quibufda per pulmonces fpiranti- 

bus meatus fiue du&tus,quo fpiritü hauriant,& aquáin ore colle&am 


60 


DE PISCIBVS 


reiiciunt ab intima palati patte ad. extimam perforatus, duplex fe- 
ptoq; diftin&tus,nariümque noftrarum foraminibus ad. palatum de- 
ductis quodammodo proportione refpondens. In extima parte vni- 
cum foramen apparet figura C literz,in quo operculum eft ex car- 
ne pingui fiftulis impofitum,quod eas aperit & operit. Non folüm fi- 
ftulas fed etiam ora interdum vocauit Plinius vt lib.1x. cap.v1: Ora, 
inquit;balen habét in frontibus,ideóque fumma aqua annatátes in 
füblime nimbos efflant:& proximo capite. Branchiz non funt bale- 
nis nec delphinis.Hac duo genera fiftulis fpirant,qu ad pulmonem 
pertinent;balenis à fronte; delphinis à dorfo. Fiftula igitur pifces càm 


ab aliis animantibus,tum à fefe differunt: nam vitulus marinus & te- 


ftado quamuis pulmones habeant,fiftula carent, fed eius vice vitulus 
marinus narium rimas habet;teftudo alterius generis foramina pro 
naribus,quibus non aliter quàm delphin aquam reiicit. Plani pifces 
& cartilaginci bina foramina ad os deducta, eiufdem vtilitatis gratia 
comparata;hócà balenarum delphinorámque fiftulis difcrepantia; 
quód procul à fefe diffita fint.Hic obiter reprehendenda efteius au- 
dacia,qui Sueuiz picturam ediditfiquidem balenas canalibus adeo 
eminentibus expreffit,vt aures effe dicas, quo fit vt plura alia ex pi- 
&oris potius arbitrio,quàm ex. Authoris fententia depicta effe cre- 


dam, vtex aliorum pifcium figuris coniicere licet. 


- De afpera Arteria & Pulmonibus. 
(09V? dy ood E Y oa. wl 


EQVITVR Vtpoft fiftulamde afpera arteria 
DA ulmonibus dicamus, fiquidem omnes cz partes 
s ) ad eandem a&ionem , nempe refpirationem condu- 
| 234 cunt.Etenim pifces fiftula donati per eam non aliter 
ues quàm nos per nares aérem hauriunt, qui fubitó con- 
fertimque illapfus,feseque penitus immergens cor frigiditate fua of- 
fenderet. Quare ad eius immutationem , pulmones in thorace ne- 
ceffarió ponendi fuerunt,ea ws quz aéris permultum conti- 
nere poflet,ne crebriores anhelitus fierent: veruntamen perinde ac 


z RR 


cor cadem aéris frigiditate offenderentur ( vt in iis quibus confoffus 


eftthorax,vel quibus Columella decidit, experimur quód omne fri- 


: gidum pectori fit inimicum, vt fcripfit Hipp.) nifi veluti ductus qui- 


dam & viaque afpera arteria dicitur, & Columella prapofita: effent: 
ab hac enim a£ris impetus violentia frangitur, ab illa frigiditas tem- 
cratur,Caterüm afpera arteria non tantüm excipit'animam cam, 
quz ducta eft fpiritujeandémque à pulmonibus refpirat , fed & , tan- 
quam ex abundanti , vocis formandz inftrumentum elt , pro Jis 
: on 


IIR lITIIL.- 6i 
longitudine latitudinéque vox vel acutior vel grauior efficitur, Sed 
hzc hactenus de partium harum ordine & vfu, Nunc confideran- 
dum quibus pifcibus ezdem vtiles , inutilefve finc. Vtilitas vocis, in- 24 6. de vfn 
quit Galenus,;pifcibus certé nulla eft,vt qui in aqua degant,fed ne rc- £e: 
fpirare quidem licet ipfis per fauces, quomodo ne nobis quidem ipfis 
quando in ea merfi fuerimus. Non igitur quemadmodum volacri- 
bus ac gradientibus animalibus, ita ctiam illis é re fuit , maximum 
vnum refpirationis ac vocis ortum effe meatum , fed earü quas bran- 
. chiasnuncupamus;conftrutio ipfis vice pulmonis eft:cüm enim cre 
brisac tenuibus foraminibus fint branchiz hx interceptz , aéri qui- 
dem ac vapori petuiis,fübtilioribus tam quàm pro mole aqux, hanc 
quidem foras pellunt illa autem prompte intromittunt. Huc adde 
etiam quód natura frigidiores fint pifces , quàm vt ipforum cor ma-- 
gna indigeat refrigeratione. Indicant autem eorum temperamen- 
tum tum alia multa, tum maximé fanguinis penuria;aut enim eo ca- 
rent omnino,aut plané paucum habent,Q uocirca que aquatilia mul 
to fanguine funt przdita ac calida, vt delphinus, vitulus,balzna, hzc 
omnia ex acre refpirant incredibili quodam refpirationis modo.Hec 
Gal. Afpera igitur arteria in iis pifcibus qui pulmonibus fpirant ,du- 
cendi fpiritus & refpirandi gratia eft conftruta , ciüfque aliquando 
retinendi cohibendique, vt furfum faciliüs ferantur :aér enim rc- 
tentus velut fufpendit in aqua demergique prohibet. Cuius vtilitatis 
caufa veficam are plenam quibufdam branchias habentibus dedit 
natura, Árteriz veró conftruc&tio in pifcibus ab arteria terreftrium 
animalium minimé difcrepat : nam iifdem partibus, eadémque pla- 
né ftru&tura conftat. Etenim primüm eft caput arteriz Adpvyfa. gra- 
ci vocant, fequuntur bronchia , deinceps infiniti in pulmones ramu- 
li fparguntur. Larynx tribus cartilaginibus conftat, quarum duz 
nomen habent, tertia 4éovupuos. eft, quod nulli eorum quz fenfu per- 
cipiuntur commodé comparari potuit.Prima & maxima 9vprod37s di- 
citur à cuti fimilitudine : tertia àpfaqod37s quod &pérapao referat , id 
eft vafculum ligneum quo nautze fuperuacuam é naui aquam exhau 
riunt, vel quo olitores ortos irrigabát, vel tefte Hefychio quo oleum 
in lucernas infundebatür:hec enim omnia &pyra|ws nomine fignifica 
ri authores tradunt, & quodcunque vas prominenti labro,vbi afperz 
arterie cartilago vltima definitibi (ecunda cartilago &ryuos incipit, 
cidémque arteriz cartilagini plané incumbit, Succedunt cartilagi- 
 nesálaryngead pulmones vfque , quz quod parte interiore ftoma- 
chum contíngant,ne eum premant ledántve,non ex integris circulis 
conftant;fed forma noftri Caut antiquorum figna figurate funt, vn- 
de od usd3tis appellari Galenus author eft,eedem membrana copulan 
tur, preterquam alia interior , alia extcrior eft. cüm veró claues pra- 


F 


62 | DE PISGEIB/VS 


tergreffa afpera arteria in thoracis capacitatem peruenit , bifariam 
diuiditur. ruríus ex vtraque infiniti propagantur ramuli in omnem 
pulmonum partem , cum vafis qui €x corde exoriuntur Íparfi. Cac- 
terüm cüm particularum inftrumentum aliquod conftituentium 
quzlibet,conuenientem conformationem pofitümque ad totius in- 
ftrumenti actionem accommodatiffimum habere debeat , pulmo- 
neíque tum fe contrahant afpirantes , tum fe fpiritu dilatent , necef- 
fe fuit ramulos iftos quos in omnes pulmones difpartitos effe mo- 
do diximus, à tota reliqua arteria figura conftru&ionéque differ- 
re ,quemadmodum eiuídem aíperz arteriz actiones ab huiufmodi 
pulmonum actionibus diuerfz (unt. Quare neque laryngi przcipuo 
vocisformanda inftrumento fimiles funt,neque reliqua arteriz car- 
tilaginibus eJusd3cs? fpiritui deducendo ad infpirationes & expira- 
tiones vocémque accommodatis , etiam fi Galenus id plané exifti. 
mauerit. Eiusenim r1 5. v 11. de vfu partium hzc funt verba. Vbi 
veró primüm claues prztergreffa arteria , in. thoracis capacitatem 
peruenit, ibi diuiditur atque in omnem pulmonis partem fertur cum 
vafis quz à corde proficiícuntur,in omnes cius lobos diftributa. Non 
tamen difcedit à natura quam parte fuperna obtinet : neque vlla in 
ze diffident aut variant foboles eius omncs , fed fimiliter omnes car- 
tilagines multe eryusd!is membranofis ligamentis contenta, víque 
ad extremos vifceris lobos conferuantur. Rurfus eodem libro. To- 
to thoracejinquit, dilatato, deinde cófequutione ad id quod vacua- 
tur dilatante , quod in arteriis eft membranofum in longum & la- 
tum facilé diducitur, in partibus quidem eryusqS4s cartilagines com- 
le&entibus, in latum , in conne&tentibus veró cartilagines ipfas , in 
PERS Verüm fi quis diligentiüs rimetur , & nullam non pulmo- 
nui partem diffe&ione perfequatur , dure 1pía flatim conuincc- 
£ur,& aliam arteriz in pulmones diffeminatz conftructionem fateri, 
& Dei optimi maximi incredibilem prouidentiam , atque excellésin - 
huiusarteriz dilatatione & compreffione opificium admirari : nam 
tota flatim atq;in pulmones fpargi coepit , vndique tenuibus cartila- 
ginibus contexta eft , qua fquamulis, feu potius pouGoq3er figurz funt 
haud diffimiles,(ic ordinate vt cüm foso43js altera fuper alteram in 
medio fui fteterit , vtrinque in eo quod hiat fpacio fitz fint aliz du 
fuis angulis acutis aliarum duarum conta&um attingentes , atque 
ita vbique & vndique femper inter fefe difpofitae & mirabiliter con- - 
textz, tenuibus membranis reuinctz funt, quemadmodum fuperio- 
ris arterie cartilagines, quarum membranarum bencficio latiores 
fiunt angulis acutis & duabus fu per fc ftantibus in medio fui , procul 
àÍe fecedentibus in pulmonü dilatatione : in corum veró contractio. 
ne angulliores, nimirum in vnum fe cogentes & cóftringentes vnius 


ang 


L-I/DRECR., tL ELT. 63. 


angulo acuto proximarum duarum fuper fe ftantium cotactum fu- 
pergrediente , altero eiufdem angulo duarum etiam fuper fe ftan- 
tium oppofitarum conta&um fubeunte. Ac quemadmodum ex 
mufculis epigaftrij (ine detrimento maximo nihil adimi poteft (nam 
f1 tranfuerforum aut obliquorum quempiam fuftuleris , excrementa 
omnia ad ilia aut coftas protrudentur ) fed necefle eft omni ex parte 
effe muículos qui vndique pari momento comprimant , ita arteria- 
rum ramulis iftis vndique neceffarie fuerunt cartilaginum veluti 
Íquamulz , vt nulla parte alteri cedente pari momento vbique , ma- 
ximé in pulmonibus contrahendis fieret aéris expulfio , vtin iifdem 
dilatandis attractio. Prater hanc intermediam membranam aliz 
duz funt vt in fuperiore arteria, vna interior,altera exterior. Hxc de 
aípera arteria in pulmones diffeminata à nullodum, quod Íciam ob- 
feruata , neque fcripta ifto in loco, ideo à me commemorata funt, 
quod non folüm in homine , terreftribüfque omnibus animantibus, 
fed etiam in pifcibus qui pulmonibus fpirant,ea omnino fit eius ftru- 
&ura& veluti fabrica. At in pifcium pulmonibus non ineft raritas 
illa,& affimilis fpongiz mollitudo , qualis eft in ceteris animantibus 
omnibus: ex denfiore enim & craffiore carne conftant, ob id fortaffe 
quod maior validiorque fit eorum motus in infpirationibus & expi- 
rationibus, aut ne aqua in pulmonum fubftantiam permeet fed po- 
tius in afpera arteria hereat , & quz colle&ta eft expirando per fiftu- 
lam reijciatur, alioqui neq; figura, neque fitu, à terreftrium animan 
tium pulmonibus differunt. 


De Branchiis., 


(ART OREL NAE Ur 


3 PIRITV S duo effe inftrumenta in pifcibus pulmo- 
nes qui Gtzcis zvéJuss. dicuntur. &só 48 zvéUuerros, 
jo ) id efl,à fpiritu , & branchias ex iis qua fuperiori capi- 

S59) egy re ex Galeno citauimus, fatis liquet in quo cüm de 
EZ esi» afpera arteria & pulmonibus abundé dictum fit:nunc 
de branchiis differendum , quibus nullum animal demptis pifcibus 
praditum eft, quód fi quis cordylum quod pedes habeat , opponat, 
refpondemus Ariftotelem fecuti,eeum quoque ex aquatilium genere 
efíc.Branchiz igitur pifciü propriz funt,quibus tum à fefe, tum 3 cz- 
teris omnibus animantibus differunt: Sunt autem bráchiz veluti pili 
ordine difpofiti femicirculo offeo infixi, vtrinque cor refpicientes,ad 
ipfius refrigerationem ibi pofita , vtque pifces aquam ore colle&am 
remittant , fed eam refrigerationem per aquam fieri credit Ariftote- 
les, Galenus veró per aérem. Verum priufquam earum differen- 
E 3 


64. DE PISCIBVS 


tias explicemus, quz mihi fzpe multümque branchias contemplan- 
ti venerunt in mentem , hic exponere mini mé abfurdum effe duxi; 
hancmaximé ob caufam vt ftudiofos admonerem , vt nunquam te- 
meré à magnorum & vetultorum authorum fententiis difcedendum 
cffe,ficeorum di&a omnia tanquam ex oraculo Apollinis pythij edi- 
ta;non effe femper accipienda,fed omnia circunfpicienda, diligenter 
obferuanda, experientia ( quando licet ) comprobàda;quia tot tám q; 
miranda funt nature opera, vt nondum omnia penitus etiam à dili- 
gentiffimis perfpici potuerint,fempérque reftent aliqua perueftigan- 
da. Quód fi diligentia noftra effecerimus , vt aliquid quod à veteri- 
bus mínus accuraté traditum fit,illuftrare poffumus, vel incognitum 
obíeruauerimus,id liberaliter omnibus communicemus,& in verita - 
tis lucem proferamus. Quz igitur in branchiis animaduerti hzc 
funt : Primum illis fert immotis opercula offea impofita dilatari & 
comprimi : deinde in branchiis foramina nulla effe, aut cauitates per 
fe attrahendo ari vel aque , aut iftis attra&tis ad cor tranfmittendis 
accommodatas quz faciunt vt dubitem , num hiatus illius operculi 
offei dilatatione aperti , & eiufdem compreffione occlufi , potiüs 
quàm branchiarum beneficio fiat refpiratio. Q uis eft igitur brachia- 
rum vfus in pifcibus? nempe vt cibus per hiatum illum ad rcípiratio- 
nemáànatura comparatum non efllueret , ed branchiis veluti clau- 
ftris contineretur,& recta ad ventriculum delaberetur,& aqua fimul 
cum cibo haufta reiiceretur. Sed ad id vnde digreffi fumus reuerta- 
mur. Branchiarum differentiz confiftunt potiflimüm in fitu nume- 
roque.Ác primüm corü qui branchias habent alij te&as,vt Íquamofi, 
quales funt lupi, auratz,fcari, cynzdi, thunni,xiphiz,fpyrenz : Alij 
detec&tas habét vt cartilaginei omnes demptis fturione;attilo, quibus - 
offeo operculo integuntur Branchiz ,& f1cartilaginei fint. Quibus 
offeo operculo tectz funt branchiz;,iis fciffura longa eft, quibus dete- 
&c ij foramina habét:quidam vtrinque fingula,vt murznz, anguil- 
lz, congri ; cartilaginet quina , lampetrz vulgoque nuncupati catuli 
Ícptena. Rurfus quibus te&tz funt ez in lateribus funt , quibus dete- 
&z vt cartilagineis plani(que in parte fupina, vt torpedini,raiis,pafti- 
nacis. Rotundis veró & longis cartilagineis in lateribus , vtin quo- 
uis galeorum genere cernitur. Rana piícatrix & Íquatina plani cum 
fint cartilagineique pifces in lateribus etiam fitas habent, non fpi- 
neo quidem integumento fed 3:pug 7634 , id eft, vt ita dicam cuticu- 
lari opertas. Pratereà funt quz nec pulmones nec branchias habent, 
vt oftracoderma, quod iis paucus infit calor, qui fatis per cutim 
perfpirat, vtauthor eft Ariftotelesin libro de Refpiratione. Malaco- 
ftracis non defunt fed pilos tenues & confertos effe diceres in lateri- 
bus difpofitos. In corum numero qui branchiis carent,murenas non 

repon 


L/UBDIEAX - HI IS 6s 

 repono, nec Plinio affentior qui hzc fcribit x 13.1 x.cap. x x. de 
pinnis loquens, bi nz omninolongis , & lubricis, vtanguillis & con-. 
gris. Nulle vt murznis quibus nec branchiz. Nam Ariftotelesà quo 
hzc mutuatus cft id plané non afferit : eius verba hzc funt lib.fecüdo 
de hift.animal.Nonnullis é longis nulle omnino funt pinnz, vt mu- 
renz , nec branchiz integra vt ceteris pifcibus habentur. Non igitur. 
abfoluté murenis branchias deefle;fed imperfectas effe affirmat:inam 
nec fciffurá longam habent vt íquamofi,nec foramina multa vt car- 
tilaginei, fed vnicum, quod fubfint branchiz imperfe&e. Eiufmodi 
funt cogro,& caprifco,& orchragorifco, in quibus perfe&tiores quàm 
in murenis branchias non comperies. "Qui omnia authorum dicta 
mordicus tenent,nihil aliorum obferuationi experientizque tribuen 
tes , hunc Plinij locum de fluuiatilibus murznis, quas lampetras vo- 
cantjintelligendum effe contendunt, quod fi ita fit, non minus falfus 
erit locus.Hz enim vt murenz pinnis carent quidem, fed branchias 
habent. Exiisconftat opinor murznas ex eorum numero non effe, 
qua branchias non habent. Sed de earum numero dicamus. Aliis 
pauca funt;aliis nulle, ahis f(implices, aliis duplices, aliis multiplices, 
verüm pari femper vtrinq; numcero.Caprifcus fingulas habet eáfque 
duplices, elops & dentex quaternas & fimplices:alij quaterrias & du- 
plices, dempta vltima, vt turdus, perca, glaucus, cyprinus: galei qui- 
nas & duplices vt acanthias leuis, & canicula. Non defunt qui octo- 
nis donati funt ob ingentem fciffuram vt xiphias. Verüm omnia 
perfequi prolixum nimis foret. Quare catera ex fingulorum hifto- — 
ria petenda funt. M : j 


De Diaphragmate. 
C. LP, ICI ae osledi d 


ONSENTANEVM hocloco fuerit de diaphra- 
73 gmate pifciü aliquid annotaffe. Diaphragma Greci 
V m s ; etiam qeáas vocant, & 3iQoyua , fiue mona , Pli- 

X744 nius Przcordia , Ariftotelis & Galeni interpretes Sc- 
a 42) ptum tranfüerfum couertunt , quia per tranfuerfum, 
corpus cingit , quo differt ab aliis (eptis thoracis , narium ; c«tero- 
rümque huiufmodi. Eft autem mufculus quiin quadrupedibus non 
ex vnica membrana,fed ex peritonzo , & ea quam oyrr&va eol 
vocant,conftat,rotundus, hocà cateris difcrepans muículis, quód in 
ambitu carnofus;in medio aponeurofin haber,cüm alij in medio fe- 
ré femper carnofi in aponeurofin definant: partibus anterioribus & 
fuperioribus pe&us attingit:inferioribus & pofterioribus lumborum 
 vertebris alligatur in refpirantibus.Per hoc feptum vena caua ad cor 


F 5 


tik. 


66 DE II«BESCSHBIVB. 


jii arteriaà corde ad inferiora demirtitur, & gulain ventricu- 
um deí(init,neruos à colli vertebris recepit vtrinque pericardio inni- 
tentes , nc facilé rumperentur. Ad huiusmotum pulmones mouen- 
tür, yndeà Philofophis & Medicis przcipuum refpirationis inftru- 
mentum efle dicitur : tantus eft illi cum corde & cerebro confen(us, 
cognatioque vt colzfío pereat animal , eo inflammato ftatim mens 
cx fua fede & ftatu dimoueatur , multó magis quám lefo ore ventri- 
culi, vel alüs internis partibus , quibus per neruos fextz coniugatio- 
nis magna eft cum cerebro evurz34a. Cuius rei caufam hanc effe exi- 
fimo, quod maior fit immodici caloris cum cerebro & corde com- 
municatio eo lzfo,quàm cateris partibus interioribus. Etenim prout 
noxam acceperit, vel refpiratio omnino tollitur , vel lzditur , qua de 
caufa frigidi aéris infpiratione & calidorum halituum expiratione 
irnpedita cor non refrigeratur.Sed de his plus fatis.nunc de diaphra- 
gmatis vilitate. Qui pifces pulmonibus non refpirant,eos vt pulmo- 
nibusita fepto tranfuerfo carere neceffarió confequi videretur,quo fi 
careant, omnes cor in ventre habere neceffe eft: quare de afello tan- 
tüm hoc non erat annotádum , quod ex Ariftotele tradit Athenzus, 
fcd de cateris omnibus. Sed rem aliter habere experientia ipfa com- 
probat: nam & feptum in omnibus fere eft: quod finon effet, non 
minus aliis omnibus cor in ventre effet quàm afello. Q uis eft igitur 
diaphragmatis vfus? Subiiciet fortaffe aliquis ex Ariftotelis libris de 
partib. animal. hunc effe eius vfum ,vt (entientis animz principium 
(quod illécor effe exiftimat ) à ventriculi haliribus non lzdatur, & id 
à cateris animantibus ad pifces etiam transferet, fed id procul à veri- 
tate abeffe ratio ipfa oftendit:nam etiamfi nullum fit feptum quo pa- 
é&o cordi pericardio inclufo ,é ventriculo fublati halitus infefti ef- 
fent & noxii ? Idem Medicis eft (entiendum qui cerebrum fentientis 


animz principium conftituunt, Qui cnim quzfo diaphragma im- 


pediat quominus ex ventriculo per gulam , ex arteriis venifque fur- 
fum ad caput ferantur fumi & vapores? Quare vtilitatem. diaphra. 
gmatis duplicem cffe dicemus.primüm quidem & maxim: vt fit re- 
Ípirationis organum: deinde vt ad excrementorum excretionem 
conferat,ex Galeni fententia x. 1 s. v.de vfu partium. Q uibus addere 

offumusa diaphragmate , muículis abdominis vndique prementi- 
Lus fecludiinteftina à corde atque femoueri , ne illud opprimant , & 
tandem extinguant,neque etiam Philofopho indigna eft ratio,quam 
Plato in Timzo attulit,vt,inquit;in zdificiis fuerunt diuifionibus di- 
ftinctz habitationes virorum & mulierum : fic Phrenes funt interfe- 
pirum inter partem praftantiorem feu magis virilem , & inferiorem 
quz veluti culina eft.De pifcium diaphragmate ita ftatuendum.illud 
noftro fimile ac equé perfectum ad refpiratiohem , excrementorum 


exp 


LIBER III. 67 
expulfionem & vociferationem à natura habent qui pulmonibus 
relpirant,vt balena,orca;phy(eter, vitulus marinus;teftudo,delphin, 
phoczna.Squamofi & galei id imperfe&tum , ac non mufculum , fed 
membranam obtinuerunt, vt quibus minore opus fit refpiratione;iif- 
dem pericardium inferiore in parte duplicatum cft , anteriori parti, 
non dorfi vertebris,vt in quadrupedibus alligatum. Sub corde fitus 
eft (ine gula ventriculus;ymagna capacitate quz in caufa eft , cur dia- 
phragma imperfectum & membranam duntaxat habeant. 


De (Gordé 


CAPUOT XIIIL 


meatus prodit,tendensad medium in quo branchi omnes inter fe I» libr. dere 
Jpiraisene 


ftotelis fententia , cof ipfum effe:id fi verum fit, quis quao rcli- 
| ; pex 


"i DE PISCIBVS 


uarum duarum partium,(inuümque quibas vafa excipiun tur , víus 
erit?Quod fi vnius alicuius partis nominecor defigaand um foret, 
certe mediam partem cor ipfum effz dicerem. Pifcium, qui pulmoni- 
bus refpirant, cor à terreftrium animantium corde ferà non differt. 
Aures enim,quas vocant vtrinque habet,(imiliter (inus duos & arte- 
rias gAso31s,& venas «prrejédl4s, tunica quoque inuoluitur , quam 
"reta pStoy vocantnutriturque maxime vena à parte inferioreipfum 
cingente ac veluti coronante.Hoc tantüm intereft , quod vt in ter- 
reftribus,non ita in pifcibus adipe fit munitum. Cüm veró adeps fiat 
ex fanguinis parte magis area pinguíque & fluxili,quz vbi in frigi- 
dum incidit locum,cogitur,& concreícit,(1 veró in calidum, abfumi- 
tur non aliter quàm aqua, vel afperfum oleum à candente ferro: cer- 
té prater rationem in hac patte calidiffima,atque adeó caloris ipfius. 
fonte nafci videri poffit;nifi prouidentiz diuinz ratio habeatur, que 
necorin immodico calorein pevpacpsr, id eft ,fatmmam deficcatio- 
neni facilé incideret, imz cius patti adipem affudit, vel vt famis 
tempore pabulum cordi effet , & innati roridi fübitam confümptio- 
nem remoraretur : nonenim aliter intelligere oportet partes adipe 
nuttiriquàm rcfici aliquando & leuari, quoad libus & proprium 
accedat alimentum. — At pifcibus, quód terreftribus animantibus 
longé fint humidiores frigidiorefque , nihil opus fuit hoc ( quód à 
fumma exficcatione & fübita roridi innati confumptione multüm 
abfint) tanquam remedio & alleuamento. Situs cordis in pifcibus 
varius eft in iisqui per branchias refpirant , propius os cor locatum 
eft,vbi videlicet branchiz dextre finiftrzQue count , que. caufa eft 
cur extra aquam fubito fuffocentur, nimirum aris appulfu & impe- 
tu repente affatimque facto ,à quo exiguus calor non aliter quam 
paruus ignisà magna lignorum copia Íuperinie&ta extinguitur. In 
iis,qui per pulmones refpirant,paulo inferiüs cor fitum eft , vt afpc- 
rz arteriz locus fit.In terreftribus veró animantibus pauló adhuc in- 
feriis in medio thorace. 


De Peritonzo. 
(o PCIE EX Th 


SSEPITONAIOZ Membrana eft, omnia, qux 
755 fub diaphragmate funt vifcera contegens ac inuolues, 
(J a qua eadem fuas exteriores tunicas accipiunt. Nomen 
àtenfione pofitum eft, in pifcibus fimplex eft , facile- 
£i que prz(ertim in coctis ab aliis partibus fecernitur. 
colore differre obferuauiafello, mugili , auratz , falpe ni- 
gro colore perfufa eftin aliis albo. . 


De 


LIBER IIL 
De Gula. 
CeA "PUT XUI. 


9 ACTEN V S Expofuimus partes eas, quz ad re- 
35, fpirationem,vitalémque vim à natura funt condita. 


y 


[o5 His fuccedunt que naturalibus maximeque nutrien- 
: e di actionibus miniftrant, quas breuiter percurram 
: E$ facto à gula initio. Nam de dentibus initio dictum 
cft.Q uam nos gulam , Grzci proprio nomine à(sgé&yv, communi 
eópoyor appellant ductum fiue viam , qua cibusab ore in ventricu- 
lum, tanquam in cellam penuariam demittitur. Ingreffum cibi pi- 
fces omnes;qui in perfe&tis animalibus numerantur , habent , gulam 
non omnes;qui in perfectis animalibus numerantur , habent, gulam 
non omnes, verüm ij maximé qui pulmonibus fpirant , vt delphini, 
vitulus marinus ,balena, orca, teftudo omnis. llli ventriculum ori 
continentem habent:hi fatis procul difiun&tum ,1dque pulmonum 
caufa , qui refrigerandi cordis gratia facti , multó inferiore , quàm 
nunc funt loco, vt fub ventriculo commodé locari non poterant: 
neque enim tam facilé externus aér intió reciperetur , neque calida 
& fuliginofa excrementa foras mitterentur. Ventriculo veró infe- 
rior locus long? aptior fuittum vt ad meliis concoquendum mul- 
tis calidis particulis circumuallaretur, parte fuperiore à corde, infe- 
riore ab inteftinis,parte dextra ab hepate, finiftra à fplene ; pofterio- 
rcà vena caua afcendente & arteria magna defcendente , anteriore 


LÀ 
— /z 


69 


à fupernatante epiploo, & mufculorum epigaftrij oppofitione tum. 


vt excrementa , quz deoríum ferrentur, facilis expurgarentur. 
Sunt & aliz multz fitus harum partium caufz , quas lubens omitto, 
& ad pifces redeo, quorum mulu gulam habent , etiam fi pulmoni- 
bus,careant,vt qui oblon go & tenui funt Corpore,vt congri Íerpen- 
tes acus , anguillz , fphyrenz ,lucij: qui omnes,fi ori ventriculum 
continuatum haberent , propter corporis tenuitatem , aliarümque 
particularum vicinitatem, ventriculus nihil cibi capere vel retinere 
potuiffet , cuiincommodo profpexit natura, gula per angufta loca 
ad ventriculum liberiore in loco iacentem dedu&a: mollia gulam 
habent longam & anguftam , quz in cauía eft ,cur pifces integros 
deuorare non poflint , fed morfu diuitos deglutianr. Gulam etiam 
habent crufta inte&i pifces, quod & annotauit Ariftoteles, & cx 
diffc&ione manifeftum eft. Gula in omnibus rugas habet in longi- 
tudine & latitudine: in aliis breuior eft, in aliis longior , vt 1n echi- 
nis , ferpentibus marinis, murzna , lampetra ; denique in longis O- 
mnibusiin aliis atior,vt in lamia fiuc lamyro à gulz latitudine no- 
men adepto. | if 11 


lib.4 de biff. 


atiiinal.ca, 3: 


79 


d "d «rà je! 
2 e 
5 c 
2X 
(/ 


DE-PISCIPVS 
De Ventriculo & eius appendicibus, 


CUBA NENUIPA 


liàs vincitur à calore, quàm is quiin vnum coactus eft,vel vt non fta- 
tim effluatícd in appendicibus diutius afferuetur ,in tempore futu- 
rus vfui.Qui pulmonibus fpirant,appendicibus carent,quod plus ha- 
beant calidi innati,ideoque meliüs concoquant. 


De Inteftinis & Podice. 


velutiin plures partes diftributus, facilius conficiatur : ficenim faci- 


poris longitudinem dedu&a in podicem definüt , vbi 
| g:2:23 latiora funt,mefenterio anne&untur, venáfque me. 
faraicas excipiunt.In quibufdam recta ad podicem defcendunt, vt in 
galeis aliifque longis.Lucio longuminteftinum furfum recurrit , in- 
de ad podicem reuerfüm illic definit,qua caufa eft, cur tam gulofus 
fit.Sunt quibus inteftina pinguedine obducuntur & eduntur, quód 
dura non fint, vt mugilibus qui nutriuntur muco. Eadem decauía 
men 


LIBER III. 71 


menfis apponuntur inteflina fturionum , balenarum , delphinorum 


& Ícarorum;qui inteftina fpifla habent , pinguia , non dura, violam 
olentia.Podicem in omnibus effe pifcibus qui ore. cibum capeffunt, 
ratio ipfa perfuadet,vt id quod in alimento à natura ipforü alienum 
cftsideoque in fuccum verti non potefbjalio loco quàm fumptum fic 
expellatur,quem locum Graci spoxliy nos Podicem dicimus. Hunc 
habent faxatiles magnum & patétem, vt inteltinum aliquando pro- 
labatur,quod in turdis,merulis ,cynzdis frequenter obferuauimus: 
aliis ita paruus eft, vt nift ventré premas vix appareat. Pretereà. non- 
nullis omnino in extrema cauda eft fitus,vt in locuftis, fepiis , aftacis, 
Íquillis,denique in omni crufta inte&torum genere: aliis pauló fupc- 
riore loco fitus eft vt in longis & tenuibus,quales funt anguillz , mu- 
rznz ferpentes, acus , congri ,fpyrzax & his (imiles:in aliis magis 
àcauda diftat,vt in auraus,lupis,mugilibusfcaris percis, turdis , me- 
rulisin aliis in medio feró corpore vt in bugloffisin aliis ori proprior 
| efl quàm caudz,vt in rotundis, & qui figura funt rhomboide. Non 
dcíunt qui eadem feré in parteos & podicem habent vt holoturia 
purpurz,cochlez, & feré omnia quz rotunda funt, demptis echinis 
in quibus in parte ori aduerfa pofitus eft. Sepiz eodem meatu atra- 
mentum & excrementa reiiciunt autore Anftotele : Ego atramérum 
earum excrementum efle puto, quod per partem fiftulz infimam ex- 
pellitur. Omnium commune eft ore podicem minorem habere : quz 
enim affumuntur , vel mole, vel duritie fuperanteà qux egeruntur, 
qua femper vel liquida, vel in tenues pattes comminuta funt, 


De Hepate & Splene. - 
CeAPUT XIX. | ec: 
wr ISCIV M aliis hepar eftdifcretum , aliis non difere- 
|j/. tum, quod ramen hepatis functiones obit. Cüm enim 


hepar venarum fitorigo, & fanguinis fons , qui cibo 
à fuccove aliquo nutriuntur, ventriculo, hepate;intefti- 


AN 
pléxque eft hepar,vt lucio;lupo,afello, aurata , mullo, percz: in aliis 
eft geminum, vtin galeorum genere.Eft enim illis hepar in duos lon- 
giflimos lobos ita diuifum,vt merito duplex effe dicatur potius quàm 
vnicum,vt acanthiz,caniculz.Cartilagineorum hepar pingue eft, vt 
liquefieri poffit, & in oleum refolui,quo in multis affc&tibus frequen- 
ter vi fumus:eft & ad lucernas vtile. Aliorum hepar fanguineum eft. 
Potró in quibufdam hepar rubrum eft , vt in refpirantibus : in aliis 
ex rubro albefcit,vt in candidis qualis eft qui vulgo à noftris cape- 
lan dicitur , ex Anthiarum gencre. item in muftclla: aliis cinereo 


:S ^ nis carere non poffunt. Quibufdam vnicum fim-. 


Lib.a.de bif, 


"HN DE PISCIBVS 


" DeFelleeiüfque Vefica. 

tion der 25 pr apii ip em 
SN Omnibusfellis vefica ex hepate dependet, vt bi- 
JL lé&qua in hepate à fanguine fecernitur excipiat. Vc- 
g^ rimhoc intereft,quod in quibufdam hepati ipfi ad- 
A9 heretiin aliis per inteftini longitudinem extenditur, 
: E & in eam per venulam,tanquam per riuulum fel deri- 
uatur,vt inthunnis,pelamydibus, glaucis, In quibus hepati ipfi ad- 
haret,vcl eft in ipfius fumma parte per venulas bilem trahens, vel in 
ipfa eft hepatis fubftantia, & in ca fic, vt ita dicam, immerfus & obru- 
tus, vt vix apparcat,nifi conquiras curiofiüsiid quod in galeis obfer- 
uauimus,aphyis &paevyixos ob id dictis fel eft in capite,quà ob cau- 
fam caput abfcinditur,cüm faliuntur,ne fel garum vitiet. Carent ve- 
fica fellis vitulus marinus , delphin, Vranofcopus, fi corpus fpectes, 
magnam fellis copiam habet,(ubftanticá tenuiffimz.In aliis fel mi- 
nus eft & craffus.Galeorum & aliorum multorum fel viride cft , fca. 
1i nigrum,paftinacz croceum, | 


De Renibus & Vefica. 
(M TUT XXL 


&n29mO ENES & veficam non omnes pifces habent, quem- 
jy 


id SENOIS) 
UN JI : D 
n 


1d [e "T 
2 LAS NO) 
: À SPA 2 


METTRA 


veficam habét:inam cüm renes naturá ferofa fangui- 
nis excrementa attrahant & fecernat,neceffe eft,vt eo 


——— i —— 


ex- 


LIBDENX IIL 73 


excrementis abüdare eos oportet, quod cüm neq; in pilos neq; fqua- 
mas/fimiléfve particulas abfumi poffit, venas hoc onere leuariàreni- 
- busid attrahentibusactandem per veficam foras pelli neceffe ett. In 
horum pifcium numero funt balena,phyfeter,orca, vitulus marinus, 
delphin,teftudo. Renes vituli marini renibus vitulorum terreftrium 
fimiles funt;id eft,quafi ex multis exiguis renibus coftant.:in iis enim 
diuifiones paruz cernütur , vtin puerorum recens natorum renibus: 
id quod indicat Ariftoteles cüm fcribit , morbos renum curatu difh- 
ciles effe ; proptered quód quafi multi fint. Delphinorum renes ra- 
cemi formam maxime referunt : fic inter quadrupedes Lutra.multos 


racemi modo conglobatos habet id. quod ca de caufa iftis euenifle. 


atbitror , vtferofa excrementa. quibus abundant, facilis trahant & 
fecernant. Cüm enim actio,vt Philofophis vifum eft , conta&tu per- 
ficiatur , quo plures fuerint rei immutanda partes ; quas id quod agit 
vndique contingat € comple&atur , eo faciliàs eiufdem rei fiet im- 
mutatio , atque tota actio celeriüs abfoluetur. Quare ferofus fan- 
guis in plures veluti renes diftributus quem admodum chylus in 
omnes hepatis particulas deriuatus , & aér in omnes pulmonum ar- 
terias fefe infinuans , minore opera vincitur ,immutatur , fegrega- 
tur, Quantum ad veficam attinet, ea in iis quos diximus pifcibus 
du plex eft: vna £cl, altera vrinam excipiens quemadmodum in ter- 
reftribus animantibus. In fluuiatilibus prater has alia reperitur a&- 
re plena & in quibufdam gemina ,in marinis quibufdam eadem re- 
peritur. In aliis huius vice fpacium eft inter fpinam & peritonzum 
aére plenum. va des "on desideri 


De Teftibus & Pene. 


VS oc FORMAE o ga 


ESO eral R ISTO TELES libro quarto de partibus anima- 
CWAAN en lium , pifces omnes teftibus à natura priuatos effe. au- 
j bs | 


(i 


A Pert thor'eft. Teftes,inquit,nullus pifcium nec intus necfo 
SMS ANNA ris habet, neque animalium pedibus carétium vllum, 
fecic ANAZE neque ferpentes : meatum veró & excrementorum,& 
eorum quz ad generationem faciunt eundem , quemadmodum 
alix animantes quadrupedes quz ouum pariunt , quód veficam. non 
habeát nec excreméta humida. Et x. 1 5. 11 1.de hifto.animal. Pifcibus 
nulli teftes funt:& pauló poft:Pifcibus,vt modó dixi;teftes nulli.funt, 
nec ferpentibus, fed binos habent meatus à fepto tranfuerfo penden- 
tes ex vtraque fpinz parte,coéuntes füperné in vríum;atque víque ad 
 excrementorum exitum pertingunt:quod autem ad fpinam eft id fu 
perius nomino.Hi coitus temporc femine pleni reddu Ms quibus 


Lib 3.depart 
AITHACAD-9» 


Capi: 


Capi 


74. DE PISCIBVS 


attritu femen album effluit. Hactenus Ariftoteles cuius fententiam 
ipfa dvre|ía redarguit. Habent enim del phini teftes intus oblongos 
digiti magnitudine , id quod etiam perinde ac fui oblitus Ariftoteles 
alio loco affirmat:nam initio lib.tertij de hift.animal Delphinum in. 
ter eos annumerat quibus intus funt teftes,cüm alibi,vt pauló anté ci- 
tauimus , fcripferit nullum pifcium, nec intus nec foris teftes habere. 
Habent teftes etiam & mentulam vituli matini,& balenz. Nullis ve 
ró omnino teftes funt foris pendentes : nam & natationi maximo ef- 
fent impedimento,& ab aqua nimium refrigerarentur : quamobrem 
in omnibus quibus hz partes non defunt , eas delitefcere & intus in- 
cluías effe neceffe fuit. Nec folüm maribus, verüm etiam feeminis te- 
ftes funt;fed pofitu differunt:nam in foeminis ad vteri cornua:in ma- 
ribusad imum ventrem , non proculà vefica fiti funt: multó etiam 
magis masa foemina diftin guitur vaforum fpermaticorum fubftan- 
tia & praefertim magnitudine. In maribus enim multó minora,in fce 
minis maiora, & vuluz fimilia funt, fiquidem in his maior moles , in 
illis femen etiam exi gua copia,valdeefficax continetur. Eadem vafa 
in nonnullis à noftris differunt , & multó plura funt , vt in delphino 
innumeri feré venarum arteriarumque ramuli, ad teftes pertingunt, 
quod cofultó à natura , feminis fcilicet preparandi gratia factum ef- 
fe exiftimo.Cüm enim coitum citó perhici neceffe fit,quia refpiratio- 
nem reprimit, & remoratur , ícemen iam anté preparatum effe opor- 
tet , & fübitó affatimque eiici , quod in caufa eft cur meatus qui id à 
teftibusad mentulam deferunt breues fint admodum.Penem autem 
habent qui refpirant,quibü(que funt teftes, vuluc ceruici lon gitudi- 
ne parem:ac quantó propius atq; arctius in cóplexu venerco iun gun- 
^ turanimalia, tantó breuior eft mentula : quantó minüs copulantur, 
tantó longior vt afinorum, equorum, boum, ferorümq; animalium, 
quz dorfo à feminis admittuntur,vt femen calidum,& fine vlla fpi- 
ritus iactura,in intimas vteri partes perferatur.Hàc ob caufam in ba. 
lenis,quia ob corporis vaftitaté in commifcédis corporibus propiüs 
coiungi non poffunt , Penis quatuor & decem cubitorum longitudi. 
nem equat. Vidi equidem balenz mentulá tantam quz ctiam à pro- 
cero homine humeris geftata, vtrinq; terram contingeret,vnde quan 
ta fit,cim balenz libidineconcitatz feruntur, coniicere oportet. In 
delphinis breuior eftea pars,quia faciliüs copulari poffunt,nec vulua 
in alto corporc fita eft.Subftantia,ftru&ura;color in om nibus fere fi- 
miles funt. Figura plané non cadem:in Phoczna enim du plicatur,in 
delphinis re&tior eft. Hac parte carent qui attritu & com preffu folo 
| partium genitalium coéunt , non femen eiaculando fed fu per ouà 
fpargend o. Sunt & quibus mentula deeft, quod faeminz: quibufcum 
co&unt,mcatu amplo parteque extima fito cómodé femen idis t. 
De 


LABSENIMIL:c 75. 


. De Vulua & Mammis. 
eedem soy ro 


rinusbalana: etenim hzc mammas habent & lac : & alibi: Delphin 
- animal parit, quare duas habet mammas non fuperiore in paite, fed 
prope genitale,non autem papillas manifeftas,quadrupedum modo, 


fed veluti riuulos duos vtrinque fingulos , ex quibus lac fluit quod à 


1i 5.de éttim. 
€ 4p 39» 


Lib.z.de hift. 
C4p.12e 


fc&antibus catulis fugitur.Hzc Ariftoteles. Non folüm veró delphi- | 


ni/fed & balznz,& vituli marini papillis carent:in omnibus enim di- 
ligenter profpexit natura, ne quid natationis impulfum & motum 
impediret. Hac igitur mammz particula à terreftribus fecernuntur 
pifces: earum autem fitu à muliere , quz in pe&ore geftat , & ab cle- 
phante, qui in alis,àcane & fue qux in toto ventre. Hlis enim prope 
genitalia funt,& podice. Eadem partiü fubftantia mammxa in omni- 
bus conftant, venis arteriifq; permultis in corpora glandulofa & adi- 
. pem definétibus.Lac cópreffu exprimitur, quod catuli ore excipiunt. 
| CNUE 


76 DE PISCIBVS 
Quemadmodum autem teftes pifcibus omnibus alio loco adimit, 
alio delphinis tribuit Ariftoteles, fic etiam aliquoties eadem pagina, 
modo pifces omnes mammis carere , modo del phinos & cetacea ha- 
bere fcripfit: fed ne in citandis his locis longioresfimus, fatis erit lo- 
cum indicaffe,qui eft lib.fecundo de hift.animal.capit.x r1 1, Verüm 
- Atiftoteles delphinum & balenam & quecunque Coories funt, & cc- 
tacea;& fiftulam habent;pulmonibüfque fpirant «v 285or, id eft, pi 
fcium , fiue 7&y bd3eov, id eft aquatilium nomine proprié non com- 
prehenditneq; etiam ter reftrium : finquit, pedeftre eft quod aérem 


haurit,aquatile aquam,vtrunque enim participant, 


7" DeSpinis. 
[P EE n XXJIMP 


| PINAR VM in pifcibusis cft vfus, vt carnem ful. 
2/ ciant & contineant. Ez offibus portione refpondenr. 
e Spiniscarentbelug marinz;itque pifces qui pulmoni- 
[£9 bus fpiratquarum vice offa dura & dena, qualia funt 
AES es terreitrium animantium , habent, Cartilaginci neque 
fpinis neque offibus fulciuntur.fed caxtilagine. Spinas habent omnes 
alij vefquamofi, lues, fluuiatiles,& ij qui in fluuiis nafcuntnr,& qui 
reli&o mari flumina fübeunt,vt alofze qua plurimis fpinis abundant, 
& murznz, alij paucioribus firmantur: fic etiam earum quzdam te- 
nues funt admodum & breucsquales habent fatrdinz, menz, alofz, 
aphyarum genera , quorum omnium fpinz tanta funt exiguitate , vt 
fine noxa deuorentur , capillorum enim quadam tenuitaté referunt, 


inscs p Xeno, 
Good PUn X X UN 


S ACTENVS partes pifcium praefertim interiores, 
tradidimus:nunc fuperfunt paucz aliquot exteriores, 
az  dequibus nonnihil dicendum: ac primüm de collo, 
db xdebif | &vyfra; G& aps» vov Graeci vocant,quam partem omni- 
niri cap... (ESAE eS249 no pifcibus deeffe affirmat Ariftoteles. Pifciii , inquit, 
s METEO nulli collum;nulliartus;teftes,aut mamma. Q uid autem fit collum, 
|». — qua eius partesquis vfusex ipfomet Ariftotele proferamus.Collum, 
; quod inter faciem & thoracem eft, cuius pars anterior guttur , potte- 
rior gula,pars veró cartilaginea & anterior vocis & refpirationis du- 
:tus,arteria carnofa:at interior ad fj pinà eóuayos,id eft gula,extimaau 
Jil.,de par. tem colli pars ceruix : & alibi. Collum eft omn ibus animal parienti- 
animcapi2«. bus:Ouum parientia;alia habent;alia minimé:quzcunque enim pul- 
monem;etiam collum habent.Et pauló póft collum arteriz ed fa- 

um 


LIBER 'III: 77 


&um eft: propugnaculum enim cít;eámque & gulam vndique con- 
tegens.Quz cüm íta fint cur vitulis marinis)balznis delphinus, ceftu- 
dinibus marinis, & paluftribus, collum non tribuemus? nam & arte- 
riam afperam habent, & pulmonibus fpirant, & collo caput à thora- 
ce leiungi experientia comprobat , in aliis quidem magis manifefte, 
in aliisminüs, vt in balena & delphino: in quibus.collum indiícretü 
effe dicemus, eiufdem Ariftotelis exemplo, qui incancris caput effe 
afferit , fed indiferetum : fic enim Plinius exprimit quod Ariftoteles 
&leigor appellauit. div Tet 


De A ppendicibus circa os. 
I NIOACU 1e SORS P de B RPM MN: LONE 
cw V M Nontemete natura pifcibus nonnüllisymaximà 
NAA circa osappendices quaídà carnofas adiecerit, ne has, 
2 sp quidem filétio prztctire fas eft:hinc enini in quibut-.. 
ed S22 | dam maxima natura folertia elucet.Eas qus circa os. 

e mede) funt, barbam pifcium nó inepte poffumus appellare: 
nam inde barbatulos mullulos , & barbatulos mullos apud Cicero- 
nem dictos legimus. A ppendicum igitur hunc vfum effc exiftimo in 
quibufdam , vt pifciculi verméfque alliciantur : in aliis vt arceantur 
quz in os incidere poflent , ranze pifcatrices binas habent appendi- 
cesquibus veluti linea piícantur ; totidem fquatinz habent eiufdem 
víusgratia. Vranofcopus iners per infidias. pilcatur : nam ibter lin- 
guam & labrum inferius nafcitur membrana tenuis , quz foris pro- 
pendens infilum carnofum vermiculo fimile definit, quo tabquam 
fca alle&i & capti pifciculiattrahuntur,& déuorantur;quodiin vra- 
nofcopoà nullo quod Íciam;fcriptore obferuatum com peri.Submen 
to appendices habent muftellz , mulli: alij fupra 'oculos-vt fcorpio, 
Ícorpena, lepus vulgo dictusialijé collo petidentes tanquam iubam; 
vt bippocampus,quod nonnifi in nuper capto; & in aqua-natanteap 
paret. Alij pertotum corpus fparfas ornamenti caufa Vt raiz mari- 
na:Neque defunt fluuia tilibusfuz. appendices. Gobioni;barbo anté 
os pendent, cyprino in lateribus fiue in fine Íciffure oris fite funt qua- 
fi uigaxts.Habet etiam apperidices Padi pifcis capfo vulgo dictus , fcd 
. & dentesqua. de caufa puto hisapperidicibus pifces allici , alle&os 
dentibus apprehendi & retineri.Sturionibusante os propendent ma- 
gis prohibendarum feftucarum aliorümque: corpuículorum 'occur- 
rentium quàm pifcandi caufa:denribus enim carent.fzpiüfque ven- 


Jj 
na,xstopr f 
Li ^ 

e 


I9.4 de pav. 


antin. cap.xe. 


triculis eorum diffe&tis nihil. preter fpumam mucümque reperi.Quo 


fit vt exiftimem pifcibus eos non vefci;datáfq; à natura effe appendi- 
. cesmaximé muniendi oris caufa , prefertim cüm fint ore rotundo & 

aperto vt vix bene labra iungi.poflint. ern - 
G 5 


L.4.depar. f 


antm.cap. Ij 


8 DEB PISCIBVS 
i mp mtd OL pin ic di 


Gudtiqpcté folle edd - nisror ood 


VA j ^ & auium alis proportione tefpondent , non folüm eas: 
ACH quibus inter natandum pifces corpus impellunt; fed: 
dun yx etiam reliquas omnes que vel in dorfo funt, vel ad: 
CAD e A podicem'& cáudarum extrema, intelligimus propter 
fimilitudinem.Harum magna eft in magnitudine,fubftantia, figura, 
colore,numero;exceffu defectüque varietas, Miluo;cuculo,hirundi. 
nimagnz funt:cateris longé minoresiin nonnullis longiores;in aliis 
breuiores,fed latz.Q uzdam fibris tenuibus feu filis conftant & mem 
branis,vt in fquillulis:quzdá ex cartilagine,vt in càrtilagineis:alie ex 
cartilagine'& offe, vc in beluis marinis: aliz pedum figuram imitan- 
tur ; vt vituli marini priores pinnz vrfi: pedibus; pofteriores pifcium 
reliquorüm; caudis potids:quàm pinnis; vrsive pedibus fimiles funt. 
Teftudoiquatuor pinnas habet priores alis funt fimiles.Quzdam ro-- 
tandz funt, vc in luna pice; nonnullas alis auium re&té conferas , ve 
hirandinum marinarum pinnz,magnitudine,fub(tantia, figura, coz 
lore vefpertilionum alis funt quàm fimilimz. Sunt quibus pinna- 
rum extrema vnguibus munita funt,vt teftudinibus marinis & vituz 
lis : in aliis minime. Alice pinnz funtalbz ,aliz flauz; alic cerulez; 
aliz variz.: Nonnulli quaternas habent; binas fcilicec-ad branchias; 
& binasin ventre : quidam binastantüm' ad branchias; vt an guillz: 
alij nullas vt murznae: Infquamofis ; pimnz & quz in dorfo funz; 8c 
quz in veritre & ad podicem; aculeis innituntur:fed in quibufda tec- 
tiz furit;ia nonnullis binz: inaliis vnica parua ? interdum vnica quiz 
demifed à capitis fine ad caudam continua. In thunnojpelamyde,& 
lacertis omnibus;plures fant circa caüdam,ex equo à fe diftates; alias 
paruulz à podice'ad caudam;& ab vltima:doríi ad caudam víque.: 
Tt WürToT iti 5 HOISfTIBnmIo ezliegi 2901€ | . 

o1 DePedibus & Manibus. 

SA Cat Gi REP YR Ng MM! Oei ^ 
Gne ERRESTRIVM Quidem animantium corpo- 
s P ra, vniuersé in ventres, & inde pendétia membra fiue . 
ANNE 


: Ni artus, Graci x6A« vocat; diuidütur.Ar pifcibusomni- 
2 OQ & busx&A« adimit Ariftoteles. Collum,inquit, pifcium 


guine predita fint effentiz fuz ratione ; quod quidem natatiles fint 


pin 


pinnas habent:quód autem nom gradientes; món: habent pedes : pe: 

dum enim appofitio admotum j'qui/fic à «3i; id efty in folo vrilis: 
eft. Si quis igitur Ariftotelis authoritate: motusifta ad viuum refeca- 

re velit; pifcibus pedes ttibuere: nefas eile exiftimabit. Atf1 corima- 

nem Grecorum loquendi vfum ; atque eiarn forraffis rei ipfam 
proprius fpe&es;non inepte pedes pifces quidam habere «dicentur ; id 

quod. Ariltotelesipíe etiam. interdum ait.: Ac: primüm incipiam ab 
coloco;qui eft capit.j. libri quarti de. hift.animalium ; Katim in ini- 
tio.Piícium;qui molles dicuntur;exteriores partes Tz funr: primán 

pedes qui vocantur : deinde. his continuüm caput: poftremo aluus; 

qua totum corpus:continct.-Et mox ; mollibus omnibus accidic in- 

ter pedes & ventrem caput: habere. i: Pedes quidém: o&oni omnibus 
funt,per quos bina acetabula difpería (unt; démpto«vào: polyporuin 
genere.& codem libro; Pedes habent locuítz quinos vtrinque ; co rix 
extremis chelis:fimiliter cancri denoscum (uis: chelis; Ex hisigitü e &z 

aliquot aliis authoris locis fatis coftat;pedes pifcium non abfurdé noz 
minari; quosetiam idem aex(gxas vocat Plinius brachià; Polypig UEM A 
inquiunt;brachiis vt pedibus & manibus vtuntur:& polypi à.cxte- 57, c 


I:i6r99. CApfe 
ris mollibus differunt;quód.illorum patua fit aluus, pedes:longi : ho- :5 & :o 
rüm autemmagna aluus, pedesbreues, vt ingredi non: poffinc;. Ad 

hzc polypis nonfolüm ad nandum;fed. etiam ad ingrediendum:pe- 

des funt vtiles; eodem Ariftotele-tefte. Polypi foli: màollium: in- fic; 2359. de 1H; 
cum exeunt duntàáxat afperum;leuitatem oderé : his etiim:verbis Pli. Buen 
nius Ariftotelislocum interpretatur : Q uz. cünrita fintjnon folüm 
polypis,qui à pedum multitudine nomen inuenere, (éd etiam omni- 
bus crufta inrectisdempto vno.echino;pedesnon im propné tribue- 
mus, vt locu(tis;aftacistum fluuiatilibusitum marinis, leonibus , ele- 
phantis, fquillis, cancris omnibus.- Et ne ab eodem Ariftorele rcecc- 
damus.Vituli marini, inquit , vt quatiles quidem pedes habent , vt. rz, quarto 
pedeítres autem pinnas, pofteriores enim pedes omnino pifcium 4 pi ami- 
modo habent.Sed de pedum appellatione fortaffe nimis multa, nunc "^7 
horum differentias expendamus, Mollium pedes vt polyporum, fe- 
piaram,loliginum , conftant ex carne dura & flexibili , funtque gla- 

bri & fine articulis.Crufta inte&torum pedes foris offei, intus carnofi 

articulis aliquot conftantcs, afperi , in quibufdam hirfuti. Pratereà 

crufta inte&orum pedes ad latera fitm habent:mollium pedes qua- 

fi ab ore pendent & habent acetabula,quibus polypus, vt fcribit Pli- 12.5.27. 
niushominem inaqua complectitur & forbet, ac numerofo (uctu 

detrahit eum: hzc enim acetabula non aliter quàm cucurbitule par- 

tes quibus adhareícunt, hauriunt , & validé retinent. Ex fepiarum & 
loliginum pedibus alij breuiores funt , duo longiffimi , quibus fe fir- 

mant veluti anchoris , & tanquam manibus cibum apprchendunt. 


4. 


Lib. 9-€29.29] 


$9o- 


DE PISGIBVS 


Polypis pedes omrieslongi,& magnitudine pares, quorum alij ace- 
tabulorum binos ordiries habent;alij vnicum.Eorum,qui vulgó pul- 
mones marini vocantur, pedes €x vitrea pituita coagulatos efle di- 
cas. Aliorum mollium pedes rotundi funt:horam angulati , acuti, fi- 
nc acctabulis.Iam veró manus perfecte foli hominitanquam pru- 


- dentiffimo animali datafunt, fimiis imperfe&z : vero enim pollice 


carent;qui przcipua manus pars eft, $c 4/154 quafi altera. manus di- 


- eitur ob robur,magnümq; vfum.Pifcibusnullz (unt manus,neq; per- 


fcctz,neq; imperfectz,fed particule aliz qua manibus proportione 
refpondent.Etenim aftaci & cancri. chelis fuis cibos apprehendunt, 
retinent,ori admouent.Sed chelas habent alij maximas, vt elephan- 
ti,aftaci:alij paruas & latas ; vt vrfr: alij medias, vt pagurus, cancer: 
alij hirfutas,vtleo:alijglabras. Aliarum color eft indicus, vt in ele- 

hantis viuis:aliarum ruber, vt in leonibus:aliarum fufcus , vt in can- 
ctis fluuiatilibus.chelarum paguri extrema nigrefcunt. Hzc funt que 
de pifcium pattibus;dicere volui, & carum differentiis , quas omnes 


rhe complexum non effe,non fum nefcius.Nam infingulorum hifto- 


riaalizzquedam proprie traduntur, & aliz quxdam ex Ariftotcle, 


- cgterilq; fcriptoribus colligi poffunt.Infinite veró ex admirabili , & 


nunquam homini fatis perfpe&ta rerum natura , quz in tam vafto & 
immenío mari tantam rerum varietatem edidit, vc multis feculis 


- omnis humani in genij vis neque omnia affequi, neque in omnia pe- 


netrare pofsit.' Quare opereprecium me feciffe ratus fum,fi 
Ji teas praefertim differentias cóquirerem,quibus perípi- 
^5 cue pifces à fefe diftinguütur,& oblati ftatim 
TIEN internofci pofsint;ex quibus etiam 
reliquas minutiores 
colligere fic. 
facile. — 


às: th 


0 Agr Ug Mele M dise GAMMA d RO etl 
E Uer ueepeeepequansescin 
DE PISCIBVS | 
AD Lisa DHL 
| idiprorá 


.. Quid A&io,& que éius genera. 


rr vogeltbohiii eda baagioiitq 


z-(CVM Reti omnino non poffit, vt ad: quid 
Toy | agendum quaque partes à natura condit 
Sm fintícire poffimus , nifi prius numerus,figu- 

x DA ra/fitus,connexio,denique omnis carum có- 
wA» ftrudio, qux xeu? Gracis: dicitur , co- 
y/ gnita fit; atque doa ipfa plane petfpecta, 
/ 2] recté mihi videor pifcium partibus proximo 
C49 libro traditisjactiones eorum moréfque fub: 
IC 2 ? iungere.Et fi/verófingulz partes ad fuas a- 
&ioncs ita apté appofitéq; factz fint, vt ex harum diligenti contem- 
platione,poflit folertis conie&turz vir actiones diucrías, moréfque 
piícium varios colligere : przrftiterit tamen de iftis quzdam expli: 
care; vt ordo operis initio expofitus poftulat:fic enim & perfpicua 
magis & iucundiora legentibus hzc mea de Pifaibus Commentaria 
fore Ípero.Ac primüm quid AGio,quzqQue fint eius genera ; dicam. 
 AGio motus eft ciens & agitans. Huic oppofita. perpeffio , motus ab 
externo aliquo factus, quo nomine Galeno authore , prifci motus o- 
mnes etiani qui naturaliter fiunt , nift actiones fint , defignauerunt. 
Sic Platofenfuum immutationes &«0; appellat, cum iunioribus  in- 
quit Galenus,neício quomodo fit vifum, vt videlicet de eo folo qui 
prater naturam fit motujid nomen vfürpent. Recte vero Plato fen- 
fuum omncs immutationes,etiam voluptatem,z«9vs nomine appcl 
lauit;cüm quicquid motu cieatur exterio, & quoquomodo immutc- 
tur,id pati atque affici meritó dicatur, vt ex diametro opponatur ei, 
quod cüm quouis etiam modo agitetmoueat;atque mutet ; agere ab 


82 - DE PISCIBNSNS 


omnibus dicitur.Hunc fecuti Ariftoteles & Galenus, fenfum patjen- 
do fieri,& fentire effe aliquid pati cenfueruntinec id preter rationem: 
. nam oculi à fplendore,coloreq;:aures à fono, nares ab odore: lingua, 
palatámque à fapore: omnes corporis partes , quz fenfum habent à 
primis qualitatibus immutantur & afficiuntur, (i modicé & blande, 
cum voluptate:fi vehementer-& infigniter , cum magna partium, in 
quibus fenfus habitant,ia&ura & dolore: nam & radij Solis aciem o. 
culorum przftringunt,& tonitrui , tormentorümq; bellicorum vio- 
lentus fonus fardos reddit.Sed vt ab exterioribus fenfuum fedes affi- 
ci,vt fenfus fiat,neceffe cft:ita aliquid interius eft,quod agit, videlicet 
animus qui videt,audit,odoratur.Foramina veró illa, que patent ad 
animum à corpore;callidiffimo artificio natura fabricata cft , vt tan- 
tüm (int vie quedam,& quafi feneftrz fenfuum. Qu temere à no- 
bis adfcripta non fünt,(ed ne quis miretur nos, qui de pifcium actio- . 
nibus hoc libro agimus;fuo loco de pifcium feníibus differere , quód 
partim agendo,partim aliquid patiendo efficiantur. Verüm de nomi 
num explanatione fortaffe nimis multa. Nunc actiones partiamur, 
éá(que potiffimüm , qux ad inftitutum noftrum faciunt. Gubernant 
animal ( vt in lib.de placitis Hippo.& Plat.à Galeno demonítratum 
eft)tres diuerfa inter (ineneridis duwáp4s;id eft,facultates, fiue ani- 
mi partes,fiue Ipecies,toti corpori ex fuo vcluti fonte quzq; diftribu- 
ta.Eft enim earum quedam ,ad alendum animal neceffaria , ac cum 
ftirpibus communisquz iecur veluti pro fonte habet,canales veró ab 
hoc in totü corpus fparfos;ipfas venas.Hanc feu appetentem, feu na- 
türalem,feu altricem voces nihil intereft. Altera eft,que non modó vt 
ftirpibus vita przdiris,fed ctiam vt animalibus,anima eft inita, Haec 
fedem in corde habetjipfo quoque in(iti caloris feu fonte quodà. Ab 
hoc canales arteriz funt; vocatürgihac multis fané nominbus; nam 
& facultas vitalis & animofa,(iue irafcibilis dicitur. Tertia ratiocina- 
trixjin cerebro domicilium habet; vtitur & hec particulis quibufdam 
fcu canalibus;nempe ipfis neruis, fenfum motümq; per hosin totum 
corpus tranfmittens;Ab his tribus facultatibus totidem actiones pro- 
ficilcütur,naturales,vitalesjanimales,que rurfus in alias ationes dif- 
tribuuntur, Naturales enim actioncs funt attra&io, retentio , immu- 
tatio;expulfio;generatio;alizd; plures. Animales in fentiendi, loco fe 
mouendi actiones,& in eas,qua principes di&z funt , diftribuuntur, 
Rurfus fentiendi a&iones,videndi,audiendi,odorandi,guftandi,tan- 
gendi aCtionibus conftant.Principes ez funt,quibus imagines rerum 
comprehendimus,quibus ratiocinamur, & meminimus.Harum plu- 
"imis quidé à natura donati funt pifces, quibufdà veró priuati. Qua- 
-eactionibus pifces tum à fefe,tum à ceteris animantibus difcrepant; 

- lequibus deincepstra&abimus à naturalibus du&to principio. - 
| De 


LIBER IIII. 

De Naturalibus pifcium aCtionibus;attractione, 
retentione,mmutatione;expulfione. 
(ATVFT 11 

EX DEN 


0 MNE id quod viuit, natura fibi familiarem conue- 
Y 


LJ 
d u z 
» "t Wr Q 
t NS 
^2 (Pi y "Ns 
: 5 - Een 
C — - 
EX Wi 
M 
^h 


Az 


7) rittum quod fuperuacaneum eft ac inutile propellic. 

fue S Pifcesaliqui validiffimé attrahunt, ficuti hippocápus, 
acus fecunda fpecies, & qui fagittariusà nobis dicitur, holoturia : De- 
nique quicunque per fiftulam,vel foramina ita angulta, vt feré ocu. 
lorum aciem fugiant,aquam illiciunt.Non minor in quibufdam re- 
tinendi vis veluti in lamia,canicula;glauco,nihil aut parum ad reten 
tionis robur conferente vétriculi ftru&nra:ij enim fine gula funt, ven 
triculümque ad os pofitum habent,valdeq; hians, & amplum os. lam 
alimenta immutandi coquendiq; vi nonnulli pifces cxteris animan- 
tibus przftant;non fine fumma naturz prouidentia.Q ui enim pifces 
integros deuorant,cüm cos dentibus non conterant , vt confici faci- 
liüs pofhint(quia minimé mandunt eó quód quicquid effec melioris 
fucci id ab ore efllueret) huius ationis priuatione magno conquo- 
quendi facultatis robore peníauit natura.Sunt veró alij qui alimenta 
duriffima & quibufcum nulla illis natur , fubftantixüe fimilitudo 
familiaritáfq; intercedere videtur,coquunt;euincunt,atq; affimilanr. 
uod alimentum durius effe poteft marinarum cochlearü tefta pla- 
ne faxea?At ftellarü e(t genus,quod illis alitur faginatürq;. Libet hic 
referre quod vnà cum multis qui mecum erant,vidi.Stellam vix pedé 
vnum longamin litus proiectam, non procul à Magaloaa diflecui, 
in cuius ventre cochleas tres integras,duas alias emollitas & femico- 
&as inueni. Q uod facit vt verü cfle credam,quod de innato ftcllz ca 
lore Ariftot.fcriptum reliquic.Stella,inquit,qus vocatur adeó natura 
calida eft,vt omnia quz ceperit protinus decoquac. Et Plinius. Huic 
tam igneum feruorem efie tradunt vt omnia in mari cótacta adurat, 
omné cibum ftatim peragat.Porró quód balzna quz fola aqua mari- 
na minime fimplici impermiftáq;,vc primo libro demoftratum eft, & 
fpuma maris nutritur,in tam vaftá corporis molem excrefcat, cui nifi 
infigni caloris natiui a&tioni attribuemusznam certum eft omnia que 
alütur & crefcür,cotinere in fe vim caloris,fine qua neq; ali poffent, 
neq; crefcere,qua quáta fit in balena ex eo cóiiciendü nobis eft, quod 
ex aqua fpumagq;.fpiffiore defioréq; per conco&tioné facta, folida par 
tes,pregrandiaq; offa augeícat.Idem de fturione mugiléq; nobis cít iu 
dicandü,quos aqua mucoq;viuere coftat,accómodata ad id. vétriculi 


5 


Lib.s.de bif; 
C4p.AS.. 
Lif.9.£4$ 60$ 


94. DE PISCIBVS 


Libs.csprr- ftructura, de qua fuo loco di&tum eft. Pretereà actetio, qua fupra di 
&tas a&iones nutritionémque, etfi non perpetuo , neque neceffarió, 
fzepiustamen confequiturin pifcibus maximé euidens eft: citó enim 
ad magnitudinis conítitutum certümque modum prouehuntur.. Ec 
quanquam genus omne pifcium celeriter adoleícat, & przcipué in 
Ponto,tamen amie long? euidentiüs,quarum incrementum fingulis 
diebus perfpicitur,ficuti murenz,& hippuriiid quod non folüm ali- 
mentorum humorifque copiz,fed eciam calido natiuo acceptum re- 
ferre oportet. Nam domeftica multa animalia quotidie faginantur, 
& multz auesin humore degunt, vt fulice & erychrophoenices, qua- 
rum omnium incrementum long? tardius cernitur, His pifcium a- 
&ionibus explicatis;ad alias fermonem uransferamus.- 


DePifcium generatione. 
FL uL MATT p. 


euwcxes V ATVOR Ad&ioncs, videlicet attractio, reten- 
À V) tio,immutatio,fiue concoctio & expulfio(quz quales 

9 fint in pifcibus, vtrumque dictum eft) ad nutritio. 
3 nem rcferunturjllique tanquam auxiliares & admi- 
AL S weh niftrz parent:Quz quid à generatione differat , pri- 
mum breuiter explicandum videtur:deinde de pifcium. generatione 
dicemus. Nam cum nihil plané nutriatur , nifi ex alimento conuerfo 
 atq;immutato,;partifque alendz fubftantiz affimilato , nutritio fané 
nihil aliud quàm partis fübftantiz corporis , quod alitur, genera- 
tio videri poffit. Verüm fi confideremus generationem, mutationem 
effe (impliciter ad fubítantiam;cuius prius nihil omnino erat , nutri- 
tionem veró ad cam;quz iam eft,eique iam exiftenti adherentem ac- 
cedentémque,facilé intelligemus diuer(as re ipfa actiones efle facul- 
tatibus muneribüíq; diftingui.Pretereà nutritionem ad id quod pro- 

. creatum cft fuftentandum, generationem tanquam fubfidium ad 
immortalitatem opificij fui,quod propter materiani, ex qua conftat, 
neceffarió interit,natura comparauit : fic proprié pifcium generatio 
intelligitur, Verüm etiam cüm decuiuíq; animantis generatione di- 


cimus,varias generationis cuiufque cffcientes caufas, variofque mo- 
- dos,diuer(am materiamyalias atque alias pattes ad hanc actionem à 
natura conditas accipimus.Hoc igitur modo de pifcium generatio- 
ne loquimur.Pifcium igitur alij generant;alij minimé,Eorum,qui ge 
nerant, alij viuum animal pariunt, yt beluz marinz :alijouum , vt 
fquamofi,crufta inte&i,ficuti fquillz, cancri , aftaci, & molles , & ex 
 cartilagineis fturio, lampetra ; rana piícatrix , raia , galeus qui videAos 
. dicitur. Hisaddeteftudines marinas & lutarias, quz oua pariunt vti 


' gal 


LIBER IIII. 8s 


gallinz. Rurfus eorum qua animal pariunt , alij (tatim é femine, 
quadrupedum animalium modo concipiunt , perfe&üumque edunt, 
vt vituli marini, phocenz , delphini, balznz , orcz , phyfeteres, 


homines marini: denique monítra omnia marina quz & la&e fae. 


tus fuos nutriunt. — Alij autem viuum quidem animal pariunt, . 
Íed. prius oua prope feptum tranfuerfum in vtero concipiunt, 


quz ibidem excludunt, vnde viuus foetus prodit , vt in terreftribus 
vipera , in pifcibus fquatina;acanthias;galeus luis, centrina, lamia, 


vulpecula , aliique permulti cartilaginei. Porró oua parientium. 
P xegus p 5 p? 


nonnulli perfecta , nonnulli imperfecta edunt. Perfe&a oua. voco, 
quorum poftquam conformata funt , teftz rumpuntur , vnde perfe- 
étus prodit pifcis : qualia funt oua raiarum , ranarum , canicularum 
quz »8ejo dicuntur. Oua imperfecta. infinitorum funt pifcium, 
parua fcilicec & mollia , tum quia vterusanguftior eft quàm vt tan- 
tam ouorum fi maiora effent , copiam capere poffet: tum quia. fri- 
gidiores & humidiores fint , quàm vt tot ouorum partem .extimam 
& ambientem, duriorem folidiorémque poffint reddere. : Hzc fo- 


.. Tistempore augefcunt perficiuntürque , quorum incrementum per- 


appofité confert. Ariftoteles fermento , quod ex paruo magnum fit, 
folidioro parte humefcente , humida fpiritu diftenta. Id efficit in 
animantibus animalis caloris natura, quod in fermento humidi per- 
miíti caliditas. Cur foris augefcant in caufa eft pifcium feecunditas, 


quz tanta eíL, vt intus totum fuum incrementum capere non pot- 


fint : celeriter foris augefcunt , ne, (1 generationi foris augefcendo 
nora afferatur , totum genus pereat. Quare masin hoc pifcium ge- 
nerc ouis vitale virus afpergit ( fic enim conuertit Plinius quod Ari- 
. Kftotel. in pifcibus 3op vocat , qui in cxteris animantibus yov? fiue 
.. bres dicitur ) mas enim plus feminis habet quàm ad coitum fatis fit, 


.. mauültque id natura in ouorum iam repofitorum incrementum 


abfumere,quàm in primam ipforum conftitutionem. Confert ctiam 
ad incrementum marini humoris diuina vis, & fcecunditas ex fpi- 
ritu & animali calore. Hic annotaffe abfurdum non fuerit , quzdam 
non folüm non ouaimperfe&a;fed ne oua quidem proprié dici & ha 
beri,que in oftreis,& aliis huius generis fponte nafcentibus reperiun 
tur : quippe quz ad generationem nihil prorfus conferunt , fed me- 
lioris nutritionis funt indicium, quemadmodum in fanguine predi- 
tis adeps, quamobrem tum melioris funt fucci. Poftremó oua pa- 
riunt aliquando feeminz,cum maribus congreffz ; aliquando fcemi- 
nz tantüm fine vllo cum maribus congreffu , vt in erythrinis , chan- 
nis , & quodam pafferum genere. Hi pifces omnes feeminz dicuntur, 
de quibus fuo loco fufius,. | | 
H 


nera animal. 
tap.4. 


ITib.9. ca.$0, 
Lib.s.de biff. 


animal.c. 1o. 


65 .BDBPISCUBVS 


$1.5: de gen. 


cap.tt. 


Lib.5.de gen. 
atiim Cap. 


Tib.e.delift. 
eap.15. 
Lib. 


NEL 
ANN 


De Pifcibus fponte nafcentibus. 
CAPUT 111.1 


jM? 
3 u 


2 3$ feit: Sic mare , alizque aqua multa & varia gignunt, 


LYBEBA NO 87 


poft multos imbres nafcitur, Putpurz , & oflracoderma ex materia 
putrefcente & limo.Buccinis ortus idem. Limmoftreorum origo cce- 
nofis locis exiftit , conchz, chame, vngues, pe&ines in arenofis locis 
formantur. Pinnz red byffo alligatz, in locis arenofis & coenofis: 
denique teftacea omnia fponte fiunt in limo pro limi differentia. In 
ccenofo oftrea,in arenofo conchz,in petrarum cauernulis holoturia, 
balani,per fumma adhzrét lepades;neritz. Mytulis purpuris & buc- 
cinisorigo duplex. Aliorum oftracodermorum, inquit Ariftotel; na. 
tura fponte conftat, quorundam emiffa à fe facultate aliqua , quan- 
quam hzc quoque fzpe fponte oriantur : & alioinloco. Purpurz & 
alia oftracoderma é limo fere , & materia putrefcente fiunt. & mox. 
Oftracodermorum ea quz fauos conficiunt , codem modo quo alia 
oftracoderma fiunt.Hac prior eft origo,de qua etia pauló anté.Alte- 
raeorum eft quz dicuntur xiei&e dr ,id eft fauos conficere;quod faui- 
ficare & fauare conuertit Gaza, fiue ueAberpar , Uo dV. égur olov xurejar 
soit, id eft eodem interprete fauaginem, quz eft veluti fauus apum, 
condere , quod Plinius dixit de purpuris , cas mutuo attritu lentorem 
cuiufdam cerij faliuare. 1d faciunt mytuli;purpurz;buccina authore 
Ariftotele. Nam emittuntlentorem quendam fiue humorem mu- 
cofum velut à feminis natura , femen veró eorum nullum effe exifti- 
mandum eft. Ex illo purpuris verno tempore congregatis, veluti fa- 
uus quafi ex putaminibus cicerum alborum inter e cohzrentibus 
coagmentatur,quem pro maris (puma Pharmacopole quidam falsb 
oftentant : nullus autem huic meatus eft apertus , neque fiunt, neque 
nafcütur ex eo purpurz,fed eft veluti expurgamentum. Nam cüm fà 
liuare incipiunt ex lentore mucofo, vt dictum eft, putaminibus fimi- 
lia ifta componuntur, ex eo vero quem in terram emittunt ichore, id 
eft tenuiore humoris parte, coin loco fiunt in terra coagmétatz par- 
uz purpurz , non aliter quàm effufo in terram fungorum decocto, 
fungi permulti breui enafcütur. Ex his duos Axittotelis locos in qui- 
bus de iftis agit;dilucidiores fore Ípero. Alter eft libr. 1:1 1. de genera- 
tione animaliü. Alterà Gaza malé conuerfus libro quinto de hifto- 
ria animalium,citatus etiam ab Athenzo lib. tertio,quem fi cum Ari 
ftotele conferas menda aliquot facilé emendabis,maximé veró illud 
&gluok dV. ó elyev eig 719 yl), càm legendum fit ex Athenzo &glisi dV 
[dpa sis Tu) "yo, &c.necnó Plinij locus r. 1 s. 1 x.in quo fcribit muri- 
ces & purpuras faliuario lentore prouenire, clarior inde fiet;quàm ex 
Maffario, qui faliuarium lentorem fauaginem interpretatur , ex qua, 
vtex fuperioribus liquet;purpurz minime fiunt, fed. dum putamini- 
 buscicerum fimilis congeries fauago Gaza dicta fit, ex mucofo hu- 
more, qui faliuarius lentor à Plinio nominatur ; huius tenuiore parte 
interram effufa , proueniunt murices & purpurg. Huiufmodi ortus 
H a 


Lib.s. de gen. 
anim.cap. Ife 


Lib s de hift. 
Capi. — 


I1b.9 cap.36. 


Lib.s.de bifl. 


animal.ca.ige 


Capri. 
Cape: 


Cap.st. 


28 DE PISCIBVS . 


Yibr.3 de ge- 
neya.animal, 
t4pait. 


Iib.s.de bist. 
Caps. 


jhidem. 


Lib.s.de ifl. 


ammalscas. 


rationem idem Ariftoteles com parat plantis,quz & 78 arepaBBxagdody 
id eftex fobole, aut fi verbum é verbo exprimas, ex adgerminatione 
procreantur,vt ceparum genus. Hoc modo , inquit, mytuli gignun- 
tur, quippe qui minores femper circa eos qui primi nati funt , prouc- 
niunt. Purpurz & buccina queque fauos conficere creduntur eo- 
dem modo. Quare magna corum copia oritur , quando origo ali- 
qua príüs extiterit: nam cum omnia hzc fponte fieri contingat , ra- 
tioni confentaneum eft , cm origo aliqua przcefferit , multó plura 
formari. A fingulis enim eorum quz primz funt originis, quibüfque 
reliqua adnafcuntur , excrementi aliquid effluit. Quód veró prima 
iftorum origo ex materia putreícente fiat , certiffimo indicio id e(t 
quod in ftagni noftri parte quz eft ad oppidum Zalerzc vernacula 
lingua nuncupatum , multorum & magnorum mytulorum feraci, 
accidiffe vidimus. In hac cüm fepes pifcandi gratia difpofitzs,prz ve- 
tuftate computruiffentiis reuul(is, locus mytulis caruit , quoad fepi- 
bus repofitis, & ligno tempore limum contrahente, rurfus locus my- 
tulorum copia abundauit. Sed hzc de varia pifcium generatione fa- 
tis. Nuncad alia his proxima tranfeamus. 


Quomodo Pifces coéunt,quomodo con- 
cipiunt & pariunt. 
fa S RU. etd. 
RICE VM Pifcium corpora eorümque partes diuerfis ad- 
PA GENS modum formis figurarit natura , perfpicuum eft , va- 
riam quog; iis effe cocundi rationem , quz fi vlla alia 
4/9 pifcium actio; certe nobis eft obícura & incomperta. 
2) Congrefluri enim latebras querunt , & receffus fuos 
petuntceterorum animalium ritu,vel etiam quamuis maris partem 
incolantjin profundum fe recipientes, & tanta celeritate co&untes, vt 
vifum fallant;obferuari vix poffunt. Ariftoteles. 5 JU douryw ewodVos 
vy cigrox aw iy OUcoy OA ryctis óptiorad s dia o Tecyctos demoveo zrapacatesórras, 
FORD OGTO x9] 7) be TÉTOY ó*Eid, y wopSys TÉTOV TOY Tpóoy. Verus pifcium 


oua parientium coitus raró cernitur, quoniam congreffionem quàm 
primüm digreffio fequatur , fieri tamen ita eorum coitum vifum cft. 


Sunt tamen quidem qui moram aliquam cocundo faciunt: moran- 
tur enim in coéundo diutius,qux animal generant,quàm qug ouum. 
Delphin & cetacei omnes,nec parum,nec multum temporis, fed me- 
diocre in ipfo coitu confumunt, eodem Ariítotele authore. Pauca 
igitur ex Ariftotelis hiftoria , & ratione experientiaque comperta de 
pifcium coitu proferemus. Pifces omnes, inquit Ariftoteles , demptis 
planis cartilaginei generis mutuo attritu fupinarü partium coéunt, 

plani 


[LTBERS LH. 


| plani autem & quibus cauda eft, vt rana pifcatrix, paítinaca, & fimi. 
lesnon folüm,vt di&um eftfefe applicantes, fed etiam fupinis parti- 
bus füperuenientes foeminarum pronis , nifi cauda ob craffitudinem 
impediméto fit. At Íquatina,torpedo,& quibus cauda maior eft,mu- 
tuo folüm fupinarum partium attritu coéunt. Sunt qui vidiffe [e afür 
ment cartilaginea nónulla auerfa, canum terreftrium ritu cohzrere, 
Non aliter teftudines tam marinz quàm paluftres coire creduntur, 
fcemina fcilicet marem dorfo admittete , habéntque ad id accommo 
datos meatus.Pifces longi vt anguillz ferpentes,congrijmurenz mu 
tuo partium fupinarum complexu coéunt:vidi equidem fzpe anguil 
las hoc modo copulatas in Lado capi.Non defunt qui auerfi quadru- 
pedum retro meientium , vt leonum leporum , lyncum ritu coéant, 
vt vituli marini,& malacoftraca, vt locuftz, aftaci,gammari, fquilla- 
rum & cancrorum genera , vri. fit autem coitusis fcemina caudam 
protrudente,mare femen fuperponente, neque enim aliterob caud e 
- conftru&ionem poterant coniungi.Molles vt polypi;fepiz loligines 
mutuo brachiorum complexu, & ore ori compofito fiftulà coeunt 
non ore:cüm enim fiftula pariant,cadem vt coéant neceffe eft. Qua- 
re abfurda eft eorum fententia qui ore femen admitti exiftimant , fe. 
men enim velin ventriculo cocoquerctur , vt in illis euenit qui alio- 
rum femen vorant , vclalimento permiftum extingueretur , & peri- 
ret,vel alimenti concoctionem diftributtonemque prapediret. Ma- 
res cartilaginei feré omnescirca podice, appendices duas habét qui- 
bus coire creduntur. At ego illas Ízpe multumque córem platus,non 
video quo pacto his coire illi poffint : potius igitur ad retinendas fo- 
minas factas effe arbitror. Verüm vt varia eft pifcibus veneris explen 
dae ratiojita variis temporibus & concipiunt & pariunt. Etenim Deus 
optim. max. non folüm huius vniuerlitatis rerum qua omnia conti- 
nentur, opifex & zdificator, fed etiam re&tor , cuftos & conferuator, 
rerum infnitarü quotidianü interitum, & diffipationem nouis fübin 
de renafcétibus, inftaurare, vaculq; nihil effe voluit. Quamobré ter- 
rz, mari;aquis aliis, procreandi vim ind idit, beftias alias maves, alias 
faeminas fecit;& in iis commifcendorum corporum miras libidines 
excitauit,Harum alie quouis tempore cientur ad venere, Alie verc 
tantüm , aliz zftate, alie autumno. Homo quocunque tempore & 
omnia fere quz cum homine viuunt, ob alimenti copiam & ocium, 
ex pifcibus murznz , fepiz , vituli marini, cyprini , omni parte anni 
& congrediuntur & pariunt : alij femel tantüm , vt thynnus, pe- 
lamys , & cateri huius generis. Nonnulli bis coniugia agunt , vt 
lupus, & trichias, & faxatiles omnes. Mulli ter,fcorpiones bis, ac far- 
gi vere & autumno. Cartilagineorum fola fquatina bis parit , au- 
tumno, & circa virgiliarum occafum.Molles potiffimum vere,xfta- 


- 


2 


ds DE PISCIBVS 


te:delphini,thynnides circa folftitium. Mugil qui xexov vocatur;item 
uiEms coeunt tnenfe Decembri , ferunt vterum diestricenos. Quin- 
ctiam anthias xtate parit , mox aurata , lupus , mormyrus , denique 
omnes qui dUeougss ab Ariftotele , à Gaza curíiones vocantur. Pela- 
gici etiam magnacx parte zftate pariunt , cuius rei argumentum eft, 
quód minimé per id tempus capiantur. Mznides bruma pariunt. 
Parit folitariorum genus in vere. Denique plurimis partus circa 
a&quinodium vernum agitur. Et veré potiffimum non folüm pifces, 
verüm etiam alia omnia ad vniuerfi renouationem cófpirare viden- 
tur , plante ftirpéíque omnes, beftiz fiue nantes, fiue volucres, fiue 
ferpentes,fiue gradientes. Cuncta enim tunc glifcunt,& in animan- 
tibusfeminis copia vafa diftenduntur,cüm praceflerit optima nutri. 
tio,& concoctionis triplicis perfe&tio à calore innato, qui hyeme & 
vere maximus,omniümque actionum naturaliü eft author, qui veris 

tempore, folifque radiisiin quibus tepor ille cosleftis ineft , excitatur, 
euocatur, fouetur, vt veriffimé di&um fit , eius acceffu rerum ortum 
exiftere,& eiufdem receffu interitum confequi. 


De mora,numero foetuum in vtero,locis in quibus 
gignuntur,& eorumeducatione. — 


CAPUT UL 


ISCIVM Vtcaterarum animantium, alij breuiore; 
|f alij longiore tempore vterum feruut. Quorum oua 
C5 funtimperfeda, citiüs illa edunt , vt íquamofi , lues 
) quidem, vt acus,& qui [epiusanno pariunt.Qui enim 
diutius vterum ferrent cyprinus , & mullus , cüm hic 


ter,ille fexies anno pariat? Contrà,qui ex ouo viuum animal concipi 


lim, vt mulierum, ità horum quoque quandoque tres foetus effe pot- 


fc 


LIBER IIII 9r 


fe Balenz vnicum , ad fummum geminos edunt. Vituli geminos. 
Delphini aliquando geminos, [pius vnicum , quoniam fieri nequit 
vt multas & magnas beluas fimul pariant. Quibus veró contingit 
duos pluréfve parere,cüm vteri duos tantam fint finus, id ideo illis 
acciditquod vno iam vel duobus anim alibus é femine conceptis: vte 
rus rurfum aperitur, & femen apprehendit retinétque, quod locum 
in vtero idoneum nacum , fi commodé tam vteri , quàm fuo calore 
innato foucatur & regatur, fit fuperfoetatio. Diuería autem loca in 
quibus pariant eligunt pifces,tum propter paícua natura fuz conue- 
nientia, tum propter teporem partui, foeruümque educationi ma- 
gis accommodatum. Alij enim totum mare peragrant,vt in ponto pa 
riant,vt thynni, qui non nifiin ponto patere confueuerunt.ícombri, 
pelamydes idem facere credunturzalij alios maris receffus relinquen- 
tes litora querunt, vt multi ex galeis: alij fagna marina fubeunr , vt 
ftaenum noftrum latera di&um,mugiles, lupi;auratz , pafferes , bu- 
gloffi. Alij lumina & magnorum fluminum oftia,vt mugiles,aurate, 
lupi:alij in faxis pariunt, & viuunt femper , quales funt veri faxatiles, 
cynzdi,turdi,merula:alij & eéxo;id eftjin alga vt que inde nomen in- 
uenit phycis.item gobij hippocampi. mullus fua oua limo committit. 
Coracinus poft mullum,inter algas fcedificat. In litoribus atherina. & 
coruus.In ales orcynes, fcorpij,afelli:iuxta terram rana, inter cartila- 
gineos numerofrüs foetificat : fcd quia oua facilé pereunt  fitvt pau- 
ciores reperiantur:In terra iuxta aquam tcftudo oua (ua ponit : ibi- 
dem vitulus marinus catulos íuosin lucem edit , quos pofteà fenfim 
in mare pertrahit.Glani grandiores ftagno altiore pariunt , minores 
minus alto contenti funt gurgite.In flagnis fluuiorum , & arundine- 
| tislacum phoxini & percz parere folent. Vt breuiter dicam , non 
pifces folüm fed etiam animantes omnes natura inftru&tz querunt 
paftum & latibula,tum ad fobolem propagandam,tum ad fe feetüfq; 
fuos alendos ac tuendos neceffaria. At pifcium alij foetus valde cha- 
ros habent;denique fouent & educant : alij ftatim editos negligunt, 
atque ctiam in fuos finc difcrimine graffantur.Nam qui ftatim perfe- 
&i (unt,& patris matrífquetutela carere poffuntjij ftatim etiam li- 
beri fuo modo viuunt,vt fquamofi feré omnes , & lues. Contrà , qui 
la&te nutriuntur diu matres fequütur,vt balznarum, delphinorümq; 
catuli. Thunni quoq; quanquam laéte non nutrianiur, diu parentes 
fcquuntur,& ab iis gré diuellu ntur.Glani mares oua fua quadragin- 
ta, vel quinquaginta dies cuftodiunt,ne ab aliis deuorétur. Hoc. idem 
cyprinum facere fcribit Ariftoteles. Galei foetus fuos & emittunt & 
intra fe recipiunt:idem faciunt fquatina & torpedo : visámque fuiffe 
ait Arift.torpediné grandé qua foetus circiter o&oginta contineret: 


Li.e.dehifl. 


ATtIBA.CA ATA, 


id & glaucus,ZEliano tefte facit. Acanthias ob fpinam , paftinaca ob 1idcaso. 


4 


gi DE PISCIBVS 


Tib. 1. de bi- 
fior Af. 


radium,raia ob caudz afperitatem,rana pifcatrix ob capitis magnitu 
dinem aculeofque,partum intra fe recipere non poffunc. Delphin & 
phocena catulosla&te nonaliter quàm capra hoedos,nutriunz, & in- 
firmos geftant:non minorecura vitulus marinus fuos quadrupedum 
more educat,quos paulatim affucfa&tos , duodecimo à partu die ad 
mare deducit.Sed hzcad pifcium mores potiüs pertinent. Deinceps 
de altero actionum genere dicendum. 


De Pifcium differentiis ex actionis 
mouendi varietate. 


(4PVUT UIL 


3&f CTIONVM Animalium diui(io in tres partes 
Yy/ diftributa cft,ex quibus duas tantüm attingimus , vt- 
aee pote quz multas & infignes pifcium differentias no- 
e bis fuppeditent, & iis que à naturalibus actionibus 
ANSZZÁ fumpte funt: ideo notiores & illuftriores, quód fub 
fenfum noftrum cadant;pofsintque à nobis in mari , fluuiis , aquiíve 
aliis fumma cum voluptate fpectari. Verüm à mouendi actione pri- 
müm ordiemur,cuius duz fünt in pifcibus differentiz, Altera , qua 
totum corpus loci mutatione mouctur , vt in iis qui pinnas, vel pe- 
des habent,vel qui ob corporis longitudinem varios flexus faciunt. 
Altera,qua partes alique duntaxat fefe vel dilatando vel conftrin- 
gendo mouentur , reliquo corpore immobili , & harente defi 
xoqué. Animalia, inquit Ariftoteles, alia ftabili fede degunt , alia 
fedem locümque mutant. Quz ftabilem fedem habent, in aqua 
duntaxat degunt, nullius terreftrium fedes ftabilis eft. Ac in aqua 
ermulta haerentia fedibus fuis viuunt , vt oftreorum genera mul. 
ta.Quod cüm veriffimum fit,non tamen defunt qui repugnent, & 
contra veritatem affirment;in terra defixa animalia quzdam repe- 
riri,id quod mihi aliquando audiffe contigit ex homine , gente qui- 
dem Hebrzo, fed religione Chriftiano, qui Ariftozeli Rabinorum 
fuorum authoritatem opponebat,quos cüm nimis prxfra&té defende 
ret,non potui non opinionem hanc huiufmodi rationibus improba- 
re.Nam fi terrz herentnum plantarü modo,ex ea radicibus alimen- 
tum trahunt;ac veluti fugunt Vifceribus igitur & fenfu omni carent. 
quoríum enim iftis potius quàm plantis fenfum tribuiffet natura? 
Hac fiita fe habent;animantes effc nullus dixerit , cüm animantes à 
non animantibus fenfu & motu diftinxerit natura, num alimentum 
aliunde querügat terre, vt aisfirmiffimé affixa funt. Q uód veró pra- 
fensatq; in promptu femper aliment illis effe poteft , quemadmodü 
aqua 


LIBER III. 93 


aqua pifcibussaére certé nullum animal perpetuó vefci poteft.Q uód 
fi quis chameleonrem proferat;non folüm vulgi;fed doctorum etiam 
Ícriptorum aére folo victitare afferentium autoritatem fecutus , re- 
Ípondeo vidiffe me cum multis fide digniffimis viris mufcas venan- 
tem ,illifque vefcentem. Quare his & aliis fimilibus minutis ani- 
malibus,vel herbulis vitam eius fuftineri certum eft. Quód fi non 
aére , quo alio conuenienti alimento fruentur animalia ifta terra 
affixa:herbis fortaffe inquies: Aut igitur herbz illz perpetuo erunt 
folio,aut deciduo: fi perpetuo , arrofis & confumptis proximis prius 
fame pereundum illis fuerit, quàm noua renafcantur , idem dici 
poteft, fi vnà cum fructibus hyeme decidant folia , proximo vere 
- aut aítaterenouanda. Quare commentitia ifta & fabulofa effe. o- 
mnibus conftat,quibuíque non maiorem quàm Luciani veris nar- 
rationibus(quantumuis ille delectationis habeant) autoritatem de- 
bemus, aut fidem adiungere. Cenfendum eft igitur in mari folüm 
animalia reperiri , quibus ftabilis fit fedes. Alia veró byffo , id cft, 
delicatiffima & tenuiffima lana alligantur , v mytuli & pinna : alia 
ad faxa adharent , vt lepades , neritz , vrticz: alia aliis adhaerent, 
vt holoturia oftrcis: alia in arena. defixa funt , vt pernz , pinnz ,vn- 
gues:Alia fuper terram iacent ob teftz grauitatem , vt oftrea ma- 
gna: parua fuper arenam, item fpondyli , pe&ines, chamz , telli- 
nz:quanquam funt qui affirment pe&ines fupra aquam volitare. 
Purpurz,cochlez;buccina mutant fedes. Qui enim aliter ad efcas 
venirent & congtegarentur? Quo pacto aliotempore magis, alio 
minus laterent,vt fcripfit Ariftoteles ? Et nos fzpe in mari cochleas 
terreftrium cochlearum ritu moueri vidimus, praterea fefe circum- 
uoluendo natare. Qua binis teltis ficuti valuulis integuntur, vt 
mytuli , pernz , pinnz , chamz , petines , tellinz , oftrea , fpondy- 
ly, membranarum beneficio dilatando fefe, & conftringendo mo- 
uentur,nullam fui partem foras emittunt. Vngues aperta tefta ca- 

ut exerunt,& retrahunt:quorfum enim Natura altera tantüm par- 
te tefítam colligaffct,fi non aperiretur? Vrtice aliàs frondem expan- 
dunt;aliás ita contrahunt,vt nulla appareat:fimiliter que Powfepredz. 
Gallorum vulgus appellat, & iis quos egoa fimilitudine penicillos 
marinos voco,frondem fpargunt & contrahunt, Vermes rubri ali- 
quando faxis, aliquando oftreorum teftis hzrentes, partem antc- 
riorem ex fiftula proferunt & reuocant;quz tubis vel herbe que vm- 
bilicus Veneris dicitur,non eft diffimilis. Balanorum in faxorum ri- 
mis degentium,fimilis eft motio.Quz tefta clauata & turbinata in- 
tecta funt,caput exerunt & recondunt. Cancellus ex genere crufta o- 
pertorum,in conchis purpurarum buccinorü & cochlearum eode fe- 
ré modo mouetur, cochlez vita degés, partem enim fui dura tantüm 


Tibro quinte 


de hif ca. 157 


94. 


DBjJPISCLEIBANS 
foras promit,mollem tefta femper abícondens. Sunt qui (pongias 
contrahi& dilatari arbitrentur,quod falfum efle , iifdemque fenfum 
& motum omnem deeffe fuo loco docebimus. Hx funt motionum 


differentiz,quibus pifces ftabili ede dege ntes à fe differunt. 


ES 


De differentiis pifcium totum corpus mouentium. 
pP DTUNTLML 


gVEMADMODYVM terrenz animantes, vt 
) paftum,latibula, ceteráque , quz funt ad viuendum. 


feine cis promptu eft, nutriantur: dulcioris tamen & 


lusteftudo marina & lutaria, fcolopendra minor:inam cetacea etiam 
! mult 


EIBER ITI 


multos pedes habensjingredi non poteft ob maximum corporis pon 
dus.Natant & volant hirundines,milui,mugilum ea fpecies quz qua- 
tuor pinnas longiffimas veluti alas habet.Loligo quafi voligo prima 
litera commutata, Natant & fe trahunt polypi:nam acetabulis fuis fir 
mé hzrentes breuem aluum facilé trahunt;quod neq; fepiz,neq; loli- 
gines ob maiorem aluü facere poffunt.Hirudines marine & paluftres 
ita ore & cauda, vt Polypi acetabulis,hzrendo fe trahüt, natàt etiam 
vario corporis flexu. Vermium marinorum ide qui hirudinü motus 
eft:Neaq; veró his folüm differentiis,fed etiam motionis celeritate tar- 
ditatéq; pifces fe differunt.Tadiffimé omnià mouentur beluz ma- 
rinz,ob carnis & adipis copiam & veluti faburram.At velociffimum 
omnium animalium non blàm marinorum delphinus;fed ocyor vo 
lucre;actior telojinquit Plinius, & Thunnus &mo 18 y5Qv xg] opus» , id 
eft,quod celeriter moueatur & impetu feratur cognominatus cft : in- 
ter Íquamofos mugil celerrime natare creditur: vt fummatrim dicam 
qui c£devyxo funt;ac pinnas habent neque paruas , neque longas ad- 
modum,quique gracili funt corpore, velocius feruntur. Contra tar- 
diüs qui magno funt capite, vt rana pifcatrix,vranofcopus,orchis:pla 
ninon yon admodü celeritate incitátur,neq; qui pedibus natant, 
vt polypifepiz,neq; cruftaintecti,cauda & pedibus natantes. Teftu- 
dines latitudine corporis, & potiffimum pectoris in aqua fufpeníz, 
alarum & pedum impulíu celeriter feruntur. T roglodyta,inquit Pli- 
nius,cornigeras habet, vt in lyra annexis cornibus latis,fed mobilib?, 
quorum in natando remigio fc adiuuant.Celetum genus id vocatur 
eximiz teftudinis fed rarz.Cur vero alij aliis celerius natant, natan- 
di ratio & modus maximé in caufa eft. ui enim recta feruntur;cele- 
riüis iter conficiunt , qui veró fulcando vt hyzna piícis aut capite ob- 
torto;tardiüs:vt qui Juzleddtás à pafferina figura cognominati funt, 
vt Rhombi lzucs,& aculeati;bugloffitzniz.Denique omnes quibus 
vterque oculus in cadem parte fitus eft;ij fic natant. vt monophthal- 
mi in terra ambulátjid eft contorto capite, Hippocampi capite clato 
& ob id minus celeriter natant.Rana pifcatrix & vranoícopus capi- 
te depreffo cauda furfum fpectante natant,quo modo impetus mul- 
tum inhibetur.Porró eorü qui gradiuntur alij etiam cclerius,alij tar- 
ditis mouétur:cordylus extra aquam non minus celeriter,quàm ftcl- 
lio,aut lacertus currit. Crocodilus pro corporis magnitudine celeri- 
ter fatis ingreditur.Cancer celeriter & progreditur & regreditur, ob 
pedum multitudinem & breuitatem. Locufte ingredi non poffunt, 
quod pedes in obliquum conuerfos habeant,natationi quàm ingref- 
fui aptiores. V itulus marinus,& teftudines omnes pinnis fuisinnitun- 
tur & gradiuntur,fed cum magna contétione etiafi pinnas vnguibus 
munitas habeant;anteriores veró teftudinum marinarum pinnz alis 


Iibho.cap.t. 


lib.o.e4p104 


r 


m DE PISCIBYS 


auium ,quàm pedibus animalium f1miliores, magis ad natandum, 
, quàm ad ingrediendum fa&z funt, qua de. caufa multó meliüs na. 
tantquàm lutariz aut tetreftres: hz contrà. celeriüsillis gradiuntur, 
quippe qua pedes veriüs habeant , quàm pinnas: marinarum autem 
innz tam magne funt, vt tam gradiendo obfint , quàm natando 
rofint. Vi NO marinorum pedes anteriores vngues & digi- 
. tosindifcretos habent, vnümque duntaxat articulum ad omopla. 
tam;his ingrediuntur:pofteriores;pifcium caudis fimiliores quàm pe- 
dibusjiftis natant:nam fieri non poteft,vt eadem pars ex zquo , & ad 
natationem & ad ingreffum valere poffit. Quemadmodum veró de 
pifcium natatione & ingreffujita de volatu quoque nonnihil dicen- 
dum.Pifces quofdam extra aquam volitare fenfus perfpicué docet, 
Vidi equidem hirundiues marinas ad lapidis iactum extra aquam in 
aére volitaffe,& miluos,& mugilum genus illud alatum, de quo pau- 
ló anté.Huiufce rei locupletes funt teftes, quiad Herculis.columnas 
nauigant,quo in loco hirundines multz volare vidétur. Sed pifcium 
alij aliis longiüs,celeriüs, & frequentiüs volant. Quibus enim priores 
. pinnefuntlongiores)latiorétque & valentiore membrana contexte, 
jj meliüs,volare poflunt,fi rimam branchiarum paruam habeant , ob 
. quam diutius in aére viuere poffint,longiüs etiam volant. Quare hi- 
. rundo volatu omnesalios anteit, quippe qua pinnas habeat latiffi- 
mas,longiffimas & robuftiffimas,branchias quoque parum apertas: 
fecundas fert mugilis fpecies ea,qua pinnas quatuor habet magnas: 
tertias miluus.Exoceretus faltat verius quàm volat, vt troctz: fluuiati- 
les,qua furfum contra aquam mouentur: item falmo aquarum fon- 
tes petenslloligo etiam volitat extra aquam fe efferens , quod & pe- 
&unculi faciunt fagitte modo , autore Plinio. Volant autem pifces, 
Li.s.cp:»», Yt perfequentem fugiant hoftem,quanquam Trebius niger ex Mil- 
uaginis extra aquam volatu tempceftatum mutationem colligi velit, 
. Miluaginem,quem modó miluum dixi,appellans.Hz funt mutatio- 
. num loci in pifcibus differentiz, 


| .De pifcium refpiratione, Gc an pifces 
omnes refpirent,nécne, 


"IU PETP IY 


7 epe B5 PIRATION:E M Motum effe, quiab a- 
C9 nima & voluntate pendeat,quód mufículorum thora 
2. cis & fepti tranfuerfi beneficio fiat,vt iam recte i Ga. 
leno demonftratum, fumimus. Satis igitur foret hu- 


Aes, ius motus differentias in pifcibus annotaffe , nifi id 
priüs 


LIBER IIII 97 


priüs in quaftionem diíceptationémque vocandum effet , an refpi- 
rent in aqua pifces omnes necne: quod ctíi iam olim à veteribus 
multis,vt Democrito;Diogene;Anaxagora,Atiítotele,Plinio tracta- 
tum fittamen quia & varie funt ea dere fententiz,& Ariítoteles ve- 
tuftorum fententiam reprehendit & exagiratidque immeritó vt ego 

uidem fentio,videor operzprecium facturus , omnem quzftionem 
pauló fufiüs & dilucidiüs explicare. Ac primüm quid refpiratio , & 
quis eius vfus neceflitáfve fit in animátibus dicemus, ex Hippocratis, 
Galeni, & aliorum veterum fententia. Dcinde Ariftotelis de eadem 
refpiratione fententiam adiungemus , qua penitus perfpecta , ratio- 
nes quibus contra veteres contendit;piíces in aqua non refpirare, nos 
cóuellemus & funditus euertemus,ex quibus facilius, & certis quod 
poftremum eft confirmabimus, pifces omnes nimirum in aqua reuc- 
. rà refpirare & aérem trahere. .Refpiratio eft aéris circunfufi frigidi 

 attra&tio , calidi veró expulfto. Duz funt igitur eius partes &ovoy x9] 
ixano) , id eft yinfpiratio & expiratio : fit vtraque. per. pulmones , per 
branchias, per totius corporis exiguos , & fenfum fugientes meatus, 
Non folüm veró terrenas animantes , fed & piíces omnes pulmo- 
nibus praeditos refpirare inter omnes conftat, & per omnes: totius 
corporis exiguos meatus , infpirationem & expirationem fieri pro- 
barum fzpius eftà Galeno ex Hippocrate, qui docuit totum corpus 
noftrum eujce»ev efle x3] osépev ; id eft, confpirabile & confluxile, nec- 
non slaover xg] eoe» , id elt; infpirabile & «expirabile. Ea refpira- 
tio eft animalium exanguium;, quam Ariftoteles in libello de re- 
fpiratione attigif:, non tamen penitus intellexiffevidetur.. Quo- 
niam animantium , inquit , aliz aquatiles funt , aliz terrenz, iis qux 
admodum parue funt & exangues , refrigeratio ex circumfufo aére 
velaqua fatis eas ab interitu. vendicare poteft: exiguo enim calore 

reditz , exiguo egent prfidio: quam fententiam alio loco eiuf- 
dem libelli repetit. Hac refpirationis fpecies dicitur duco? , id cft, 
tranfpiratio , quz cft a&ris. per totum corpus introitus & exitus. Su- 
pere(t ea qua per branchias fic ;qua nuncin dubium reuocatur. Sed 
dehac pofteà , priüs fcilicet declarato refpirationis vfu, dequo va- 
rix veterum. fententiz. extiterunt. ; Refpirationem Afíclepiades ad 
animz generationem conferre ceníuit , Praxagoras , non ad genera- 
tionem animz fed ad robur ; Philiftion & Diocles ad caloris innati 
rcfrigerationem ,Hippocratesad fpirituum nutritionem & refrigc- 
rationem , quz fententia cum multis veterum verbis rantüm diflen- 
tire videtur, Cüm enim dicit Hippocrates fpirituum nutritionem, 
idem fentire videtur, cum iis qui ad anima generationem,vcel robur, 
refpirationem datam efle exiftimarunt. Nam Hippocrati fanguis aut 
fpiritus cft 3^): vnder I B. V 1. TüV £G'ioypuüy Ícripfit a/gpóos vykw 

t] | I 


D: D'E:PISCIBVS 


84 qUe0s] d yeiyaud rs, càm verà refrigerationem;cum aliisidem pla-. 
ne dicit.Przcereà ex A(clcpiadis, Praxagocz,Ercafificati Íententiisefa | 
ficitur,, ob aétis fubftantiam refpirationem ieri , ex aliorum (entena. 
tiis ob qualitatem & non fubftaütiam: Quod ft proprer fabftantiam: 
folam-aéris refpiratio fieret ; non:effet cut animalia plenis aére. pul 
monibusrefpirarent ; neque fi propter qualitateny duntaxat a&t tras 
heretur, refpiratione opuscílet toto corpore refrigeratis , vt mulieri- 
; bus exovteró fuffocationem: patientibus , aut apoplexia. correptis. 
Quapropter vtrumque vfum prudenter complexus eft Hippoc.atbi: 
tratus anim alia refpirare,tum ad fpirituum animalium nutritionem; 
tum ad-calidi innati refrigerationem.  Verüm ne quis nobis cx Arie 
ftotelcobftrepat , nihil a&re , vt nec vllo.alio elemento fyncero nà. 
triri poffe obiiciés,dicimus fpiritum animalem prímum, apciffimum; 
maximeque przcipuum efle a nimz actionum inftrumentum cuius 
tenuffima fit fubftantia , id quod perfpicué indicat mentis noftra di- 
uina vis & agitatio ;'cuius tanta eft celeritas ; vcnulla fit que cum:ea 
poflit contendere:ob id apré Hippo. à &puGiG: y id eft; qua cumim- 
petu meant , fpiritus appellauit. Cüm igitur ob fub(tantiz tenuica: 
tem ycogitationibus & rebus multis obeundis fpiritus i$ diffipetur; 
necceíle-eft iacturam hancaalicüde farciri.Q uamobrem. vt folide cor- 
poris noftri partes cibo & potu inftautantur:fic fpiritus animalis; ore 
& naribus haufli aéris, & fanguinis ténuiflima parte reficitur & auge 
tur. Alterà refpirationis neceffitas eft,qüa calor innatus ventilatur; 
& mediocritaseius; fuliginoforum.excrementorum vacuatione coris 
Íeruatur. -His expofitis quid Ariftoteleside refpiratione fentiat fub- 
iungamus;neipfius fenfuni alio detorquentes ( idiquod aliquando 
jn veterum fententiis refellendis ipfe facit) inique reprehendiffe vi. 
deamur. : Multis autem locis libelli dezefpiratione id clare oftendit. 
Sed. hoc potiffimüm. Refpiratione omnino animanttim;naturain- 
diget. ob animi in-corde feruorem. | Hzc. autem xefpiratio :effi- 
citar ,.in iis animantibus quibus non folüm: cor fed etiam pulmo- 
nem: dedit natura; Quibus autemcor datum eft ; non: etiam pul. 
mo vtpifcibus; ea:quoniam: natura ftia in: aquis viuunt.áqua. fe re» 
frigerant brátchiarum beneficio.Qug fi vera eflent;nullüfque aér in 
aqua eflet( vtipfeexiftimat)Diogenem ,Anaxagorant.& €cteros me- 
4itó redargueret , quód pifces in. aqua refrigerandi fui caufa trahere 
cenfüerint;: Sed quantum à veritate. abhorreant,ex rationum ipfius 
confutatione perfpicuum:fiet ; quasomnes non proferemus , quibus 
varios refpirationis pifcium-in aqua'modos à veteribus induc&tosre- 
fellic; fed cas folüm ex quibus effici putat pifces non refpirare , quod 
:Aérem jin aqua non tráhar;cüm nullus aer in ea fitjeaie nim ad prafen 
tem quaflionem faciunt. Aciftoteles igitur éxpofitis Mnppuer 
| log 


LIBER IHILZC . di 
. Diogenis fententiis , rationibusaliquot (quas ideo omittimus quod 
ez folüm nobis improbande funt , quibus tefpirationem.in aqua. 
fieri non pofle contendit ) hanc fubiungit..In omnibus;inqüit;refpi« 
rántibus.;;& fpiritum: trahentibus:, partis eius: qua :trahit motum: 
queudam exiftere cernimus , quod in: pilcibus non fit... .-Nihil enim. 
| eorum quz circa ventrem fünt mouere videntur; fed branchiastan: 
 tümm; & in terrai&c in aqua cümipalpitant.: Q uàm infirma fithéc:ra- 
tio facilé intelligecis; qui pifcium & ceterorum animantium diuer- 
fam conftru&tionem: accüratiüsinfpexerit. Nam in iis quibus;pul- 
mones: dati funt;:partes qua»circa. ventrem. Íünt, mouentur ideo 
quod mufculi epigalkrij thoraciannexi funt. At in pifcibusper bran- 
chias fpiratibus idem non vfu venit ; neque enim: epigaftrij mufculi 
ad.eas partes quibüsfpirant pertiüguntjid eft;ad branchias.& earum 
opercula fineforamina que cüm infpirando: expirandoimoucan:- 
tur ; miniméà-mitum nihil:eórum: qua circa ventrem fünt: moueri, 
Proxime fequitur alia Ariftotelis ratio. Quum omnia que refpirant 
inaqua fuffocaiitur; bulle excitaiitur fpirisuvi egredietite: vt fiquis 
reftudines aut ranas; aut aliquid ciufdem generis in aqua vi detineat; 
Inypifcibus Autenvid non fit etiam fi oróhi ratione cónemur id face: 
re ; quod fpiritum'nullum foris trahant.:;Hinc: minimé concluden- 
dum fuit. pifces non fpiraresfed:caafam curin aqua non fuffocen- 
tur;neque bullas excitent inuefligare oportuit;qua& eft branchiarurm 
rimaj d natura pifcibusin aqua femper victüris data j vt. liberé'aér & 
aquá egrediantur; quo fit.vt-fuftocationis periculum non:fübeant, 
neque bullasexcitent. . Ac inis que pulmonum ope rcfpirant,fi-in 
pulmones aqua ingrediatur , carh recineri necefle eft, & acris locum 
occupare, vnde neceffario füffocatia fequitur , qua: pifcibus: áccidere 
non potefl;qui a&re cum aquzhaufto refrigerati per branchiarum ri- 


mam, velfiftulaniaquam ftatiri'eüciunt. Et mox fic inftat. Ciagin- «6s 85 


quit, ratione pifces refpirare aiunt , cadem plane hominibusin aqua 
refpirare contingerer. Non videsbranchiarum rimam in caufa:effe 
cur nechomo; nec vllum aliudianimansin aqua co modo qiio pifces 
refpirare poffunt? Q uód fi homini 3 natura foramenaliquod ad;aque 
exitii in thorace datum effet j. cum pifcibus in'aqua viueret y & fimili- 
zer refpiraret5 yerüm mutus foret: periret enim: vocis materiaznimi- 
rum.aérimpulmonecolledtus: Sienim ,pergic Ariftoteles; piícesex 
circunfufa.aquain os fpiritum trahünt;cutinon:etiam trahent homi- 


nes,cateraque anim antia ?& eum qui ex ore editur cur-non fimiliz 4. s 


ter atque pif Ces trahe nt? laque fr illa ficti ;poffenc j haic:quoque fie- 
ientquia veró hec nó fiunt;perfpicuüeftinecalla etiam ficti. R elpon 
:deo homines vt pifces fpiritum ducere; hoc eft fim ul cuniaqua hauri- 
:re,fed. aquam attractam per aliam partem elicere non poffe, vt pifces 
Es | 


100 DE:PISCIBYVS. 


per branchias : quoniam autem neque aérem (ine: aqua haurire pofz 
funtjnequeaquam hauftam eiicere,non poflunt vt pifcesin aqua vi» 
ueré,oppletis enim pulmorum arteriis nece(fatió fequitur füffocatio, 
Protereajinquit Arftoteles.fi refpirant;cur in aére moriuntur;palpi-- 
taréque videntur vt quz fuffocantür?Td quidem alimenti inopiaillis 


.. &ccidit (ficenim vertendum;fi vulgares Grecos codices fequamur;fi 


veró: Latinos quofdam interpretes: addenda negatio) nam caufa; 
quam Diogenes affertinepta fane eft:ait enim eos inaére ideointer- 
ite; quód copiofiorem fpiritum: trahant , in aqua: mediocrem , etc- 
nim idem: gradientibusanimalibus accidere oporteret , nullum au- 
tem eorum quod. veliementer refpiret fuffocatur... Minimó veró 
ftalta: eft hiec Diogenis ratio , fed veriffima. - A£r enim cüm tenuif- 


 fimz fit effentiz per os & branchiarum rimam hauftus vehemen. 


Lib a5 


Libr dee. 


tiore appulíu , & affatim fa&to impetu nimis refrigerat cor inter 
branchias fitum,& tenui tantüm membrana contectum: quare nihil 
mirum fi pifces in are extinguantur.. Quod autem de cateris ani: 
mantibus affert id nihilcontra Diogenem facitznullius enim terre- 
norum animalium ; vt pifcium cor ita nudatum & a£ri expofitum,. 
ncq; ita ad id affatim & facile aér penetrat,fed prius per laryngé , per 
afperam arteriam, per pulmonü arterias propé infinitas permeans &c 
traníiésimmutatur,inde fenfim à corde trahitur. Id verum effe mul- 
tis rationibus confirmare poffum : vt quibus confoffum eft pe&us , (1 
per vulnus multus ar fefe infinuet, grauiter ab eo leduntur, adeo vt 
interdum fuffocentur. Et pifces quibus parua eft branchiarum rima, 
velforamen potiüs; diutius cateris extra aquam viuere ex perimur:vt 
anguillas ; quas equidem fzpius vidi fex dies extra aquam vixiffe , & 
in riuulisexiccatis ;& in arena menfes aliquot, atque'ctiam fub terra 
àtque inde etiam viuas erui. Exocoetus extra aquam: dormit ; vel 
quod b?anchiis careat, vt exiftirat Plinius, vel potiüs ob rimz bran. 
chiarum anguftiam. . Hirundo extra aquam volans aérem trahit 


branchiis: quia veró branchiarum opercula ar&iüs connexa fünr, 


diutiusin aére effe poteft , tum quia rion nimium a£risattrahit ,tum 


;quia. attradtusaliquantum retinetur: & caleícit : non omittam mu 


iznas quibus duo Íunt tantüm branchiarum foramina; quo fit. vt 
cot magisve&tum a£ris externi iniurias non tam facile: patiatur ; & 
extra aquam diutius viuat. Cancri in terra diutius viuunt propter 
branchias denfas ac veluti ex denfis piliscoagmentatas ;ac &ouofdf- 
pat, vt vocat Ariftoteles, id eft, complicationes aerem enim mo- 
dicum. attrahunt & immutant;fensimque emittunt. Chamz veró 
ab hiando di&z:citiüs intercunt ; quod. cüm femper hient , facilé 
ab aére fuffocentur. : At reliqua fere oftracoderma omnia fi teftis 
fint parum apertis , & aqua intus aliqua fruantur, diu extra iquam 

viu 


LIBER IIIL: 


viuunt. Contrà; teftis apertis , & aqua deftituta. ftatim moriuntur, 


ICI 


quód irruentis aéris impetum no& ferant. Hzc & multa alia huiuf- 


nodi fi quis:diligentius expendat , iudicabit! in| aére. mori pifces, 
quód cius fubitam vim & appulfum ferre non poffint, in aqua. veró 
autcum áqua hauíftum aérem: neque tánta copia atrüere , neque tam 
facilé peromnia permeare;ideo nec fuffocare pofle. Poftremó. addit 
Ariftoteles : Siomnia. refpirant; perípicuum eft etiam ea animalia, 
quz. infe&a' vocantur , refpirare: videntür autem horum multajin 
duas aut. in. plures: etiam: particulás diuifa viuere , vt.fcolopendrz, 
quz:quo modo aut qua parte refpiraré poffunt? Mirum fané. Atifto- 
rclem id quzrere;ctim codem in libello fcripferitjid quod antea cita- 
uimusanimalia exanguia;& exiguo calore praedita. a circumfufo. a&- 
revelaqua fatis reftigetari. An eüm- ignoraffe credibile eft corpus. 
animantiun :eawey effe-t£ Deve? Cüm igitur fcolopendrz & alio- 
rum iníectorum partes diffe&ae mouentur. & viuunt, renuioris aétis 
aliquid vndique infpirant & expirant. Hc funt , quz me mouent, 
uó.minüs Áriftoteli affentiar,contra veteres de piícium refpiratione 
 contédenti.Nuncexponam quibus rationibus inidüctuscum. iis fen- 
tiam;qui pifcesinaqua refpirare crediderint... Ac primüm imaqua 
aérem effe ex ipfius! Ariftotelisdogmaris colligere facile eft. | Cüm 
enim vnuraefle flatuat principiüm corporum; ex quibus eorum qua 
inorbem feruntur;natura conftet:alia autem quatuor corpora. pro- 
ter quatuor principia,quorum duplicem effe motum cenfet : vnum 
à medioj;alterum ad medium mundi locum: hiec quatuor cüm finr; 
ignis,acraqua,terra,omnium fu premum effe ignem , infima. terram, 
reliqua duoeandem quam hac rationé inter fe habere(aér enim igi 
cít proximus;aqua terra)fit,vt hicqui circa. terram eft orbis; his; qua- 
tuor corporibus conftet,qui neceffarió. continens.quodam modo eft 
 &orpotibus cceleftibus quz in orbem feruntur;vtab illis omnis. huius 
. yisadminiftretur. Vnde enim motusomnium principiü exiftit , cam 
primam caufam exiftimareoportet.Inde etiam coelü.folem,& f1 quid 
aliud huiufmodi eft;genitores & patres dici idem teftis eft. Qua cümm 
tà fint,tationi quoque &: Ariftotelice doctrinz confentaneum eft, 
quatuorilla.cofpora;quz elementa dicuntur ; ex quibus ómnia.con- 
ftant;que oriuntur& intereuntjlocis diftinóta inter fefe non mifceri, 
-fiegyconfundi;vt ex illis alia gignanrur,nifi cocli planetarum &- fide- 
-fum omnium motu perpetuo,laboris defatigationtfg; experte, lumi- 
neacradiis quz primüm ignem,dei nde a&rem igni vicinü. perpetuo 
-Commouent;& his inferioribus commifcent;vt terre aquifq; hzc in- 
'effe neceffe fit;quod ipfe;A riftoteles afferit lib:de gene;animal. Mare, 
inquit;& humidum eft,& corporatum; & natura -calidü ; & omnium 
;particeps.nirhirum humorisaéris;terre.Ergo ciim in aqua fit aé&r;eam 
i1129E5 j I 5 


Lil.x.de gen, 


AUm.cep. 2. 


Iib. de gen; 
animcap, 19, 


In libro zie 
gzQogiis« 


102 D':B:|PISICIEB VIS 


fine are haurire pifces on poffunt, quam: aérea parte refrigerati 
ftatim per bratichiasemittunt:quod quid: aliud:eft; quàm pifces.£uo 
modo;vel vt Plinij verbis vtar natutz fuz forte: refpirare?- Idein de 
terra fentiendum; cuius ámis cauernis.-mon (ohio niihi enisilicss 
dicimus, id quod 'Ariftoteles de fontium. generatione (cribens:exi- 
ftimáuit;fed etiam aliis eius partibus &: exiguis.meatibus:commifce: 
ri-Nam & vermes& talp: in ea: delitefcentes ,cerer&que liuiufing. 
di arimália x? dusenatw illic rcfpirat: Tam . vero alia eft. relpiratio- 
nis caufa quam aut ignorauit Ariftoteles; aur. certe iis:libris qui 
nün£ éxtafit;aperte non prodidit, ex qua:effici: neceffe left, velit-no- 
lit Ariftoteles, pifcesin-aqua fpirare...Ea:eft ab: Hi ppocrate tradita; 
à Galeno: fepius repetita & explicata fpiritus nutritio.- Hy) agis 
zv uetdos ; pives , g oj. P Bpoyyas E 7p ay xg ON. Gievzrvoij.:. | Principium 
alimenti fpiritus , iniquit-Hippocrates; nares; os jartéria;; pulmo;;& 
reli dia tranfpiratio. Naireüm fpiritus anintalis; vt dictum eftma- 
xitiia tot huius vitae a&tionibus fiat diffrpatio ; neceffe: omnino finiili 
aliquo ftatim refici; At quod promptius alimentuni! a&ris parte: te- 
nüiffima & vitali halitusPretereà cüm virium fubftantia fpiritu jcar- 
nofa fpecie;& folidis partibus confter,ex quibus: nullo-non tempo- 
tis momento aliquid defluat & difloluatur, fi falui & incolumes:effe 
debetus: horuti v numiquodque'iis; qua fimilia fünt; confetuari 
opórtet)fpiticum tefpiratione & tranfpiratione ; &-fanguinis Vapo- 
re; qui Grecis dicitur àcpdzis & r8 eusdos Xcaforrilueis y ipeis diss 
Adois jfolidas partes folido nutrimento carnofas ; có quód. in: humi- 


I 


dorüm &folidorum medio eft. At pifces animantes:effe nemo: in- 
ficiabitür motu fenfuQue prz-ditos,ad cas actiones; ad:quas à natia 
coiditifunt , fufcipiendas & obcundas; quorum omnium fua fünt 
principíà & cáufa neceffe eft;num alia quàm fpiritus: animalis &ca- 
las innatüs Conftant & folidis partibus , & carnofis; vt in fuo ge- 
nerejinfünt & pifcibus fui humores,& quibus fanguisdeeft pro-(an- 


. guine aliusineft humor; Vndenam igitur quafo, fpirituum quorum 
- alíquid perpetuo effluit & diffipatur , nutritio & inftaurátio , riifi ex 


rcípiratione & tranfpiratione? nam promptiffimé.ex folo fanguinis 
vapore;quód is crafliore fit fubftantia, fpiritus zefici;& celetrimé per- 


eate pet tenues neruos: non. poteft. Ac cuius-alterius natura: ín 


wY*» 1.7 


aquis quàm aqu& ipfius erit refpiratio vel tranfpiratio ; quazret-ali- 
quis. Aéris ,inquam;; & eius quem a&r; animantibus: prabec ; vitalis 
halitus fiue diuinijcocleftis,falutaris fpiritus non folüm in: aquas- & 
multó [pifsiorem terram penetrantis, fed per totam: rérum yniuerfi- - 
tatem. permeantis; -Quac res ne commentitia! videatur , & -werbis 


»potiüsfinigi,aut mente concipi;quam exifterc exiflimetur , ex áipfiuf- 


met Ariftotelis philofophiz arcanis res eft eruénda:;j & in. veritatis 
BM IE | . lucem 


LIBER IIL TE 
lucem proferenda.Is x 1 s. 1; meteorologicorum, orbem inferiorem. C« 
àcolettibus orbibus adminiftrari-regique ponit. Ergo illum veluti 
materiam effe;hos vt principium motus , primàmque caufam qui in . 
infetiora hec motu & lumine vires fuas exerantquo motu vna cum 
lumine diuinum ; & athereum: tenuiffimümque corpus ab ignis & 
calotis elemento diuerfum infiuit,& in hunc orbem demittitur. Hoc 
illud eft quodlibitecundo degenerat.animal; Ícribit foecunda effice- 
,I€ femiria. his.verbis.azvro» mh youp 8y vd axtpnuam bruzatpod. y 07r£p. qX0lE1. 
; ybvigo. e axcp jg oi s ir x&NSpdvoy Sreppiov , TETo dii. Kc Sdle «oiuTa 
Suvapus igi AN q0 toten [AdpoopSvor & qx puaom » X94 & Td &gpedl4 
UTI ty cà yai Quos du d.Xoty os S ES Ty. epa g'oryela ; id eft, 
in omnium femine ineft: quod. foecunda reddit femina; id. vocatur, 
- calót:is autem ignis non eft, neque-aliqua-huiu(moedi vis, fed. qui. 
in femine, & fpumofo corpore continetur ípiritus, & in fpiritu. na-, 
türà proportione refpondens elemento aftrorum. Et lib.tertio 54. 
vaj'dte i» »y$ sii] o Vyea C Gat y xg) và quG dli. 73 iy? uSp vzrte»d. Capit. 
pedapa na STEHEN. m » MEEEN EN / arie l 
VUyebr,er die 73a enveÜpu as, ey & Tito «dl Ospporra o: oxi ; (0$ TpoXor. 
EUDDTC Nbuyfiis eia Sp". Gignuntur in terra .& in aquis animan-. 
tia plante quiain terra ineft hunior;in humore fpiritus , in vniüer- 
fo:qtitem calor animalis,vt quodámodo omnia anima plena. fiac, Is 
fpiritur dicitur aliis:cceleftis & zthereus tepor , Platonicis magnum 
natura ferimarium ; Pythagoricis fpiritus vitalisyde quoctiam Vir- 
gilius r 15. v rJEneidos;. tiq 3d cae s sion TOME, 
- i EPrincipto celum: dc terras campófque liquentes . 
JC Ewcentémque globum Luna titanique aftra... 
^ dpiritus intus alit totámque infu[a per artus 
Mens agitat molem, magno fé corpore mifcet, 


"Hunc igitur fpiritum hauriunt pifces,hoc refpiratione &tranfpi 


ratione fpiritusfuos& calorem innatum reficiunt,inftaurant,tuens ——— . 
tütá moderantir;in qua etiam fententia eft Plinius. Spirant, inquir, 7^ 9*7: 
confeffione omnium & pauciffima animalia in mari, quz interno- 
rum vifcerum pulmonem hábent;quoniam fine eo nulli animal pu- 
tatur fpirare,necpifcesbranchias habentes: anhelitum reddere;ac per 
vices recipere exiftimant, quorum hzc opinio eft,nec multa alia ec- 
nera etiam branchiiscarentiajin qua. fententia fuiffe. Ariftotelem vi- 
deo;& mültisperfuafiffe do&trinz indaginibus, nec me protinus huic 
opinioni eorunt accedere haud diffimulo;quoniam & pulmonum vi 
ce aliis poffunc alia fpirabilia ineffe vifcera;ita volente natüura,ficut & 
profanguine multis alius humor; In aquas. quidem penetrare hunc 
vitalem halitum quis miretur,cüm ctiam reddi ab hiseum cernat , & 
interrastantó quóq; fpiffiorem nature partem penetrare;argumen- 
toaninialium quz femper defoffa viuüt ceu talpz? Accedit ápud me 


Cap.53 


104. DE PISCIBVS 
cert efficacie , vt credam omnia jn aquis fpirate naturz fuz for. 
te, primüm fxpe annotata pifcium afítiuo calore quzdam anhela- 
tio,& alia tranquillo velut ofcitatio. Omitto alia ;qua quiuis ex Pli- 
nio petere poteft. Qua vero Maffarius vir fané doctus in annota- 
tionibus fuis fcripfit, vt Ariftotelis tueretur pattes, ea contra me 
non faciunt. Efto enim vitalis halitus in aquas penetret , non aliter 
quàm aér, qui cum pondere aliquo delapfo detcenderit , mox ícíe 
referens vndámque: rurfus compellens bullas excitet , vel. vapores, 
propter Solis abftractionem , ex terra. fubdita mati , vel ex aliqua 
parte terrz cauernofz tranfcurrentes exhalent; vt. fit: neceffe auram 
aliquam fub aqua remanere: non poffe; & fi qua. ex: caufa pradicta 
oriatur ftatim afcendere,funt enim hac illius vetba.. Ergo fine aére 
& aut vitalinunquam eft aqua; perpetuó enim. & fine. vlla inter- 
miffione cecleftes orbes mouentur , & vires fuasin hunc infetiorem 
orbem demittunt,& aérem cum vitali halitu quoquomodo. omni 
bus commifcent, vnde aétem & aquam perpetuo agitari cernimus, 
etiam fi placidum ventis ftaret: mare. Et quanquam citiffimà aqiia 
diuifionem fui in. vnum conducat , nihil tamen obftat, quó minüs 
aér longe tenuioris effentiz eam diuidat & fecet, qua fubitó in vnum 
conducta aér & fpiritus tenuis quaquauerfum penetrat. Ex his lique- 
re arbitror contra Ariftorelis fententiarn pifces in aqua refpiration is 
cgere;& re vera omnes vt in fuo genere reípirare : neque folim eos, 
quibus eft arteria afp:ra & pulmo, fed etiam. quibus branchize datz 
funt naturz fuz forte. Pretereà iniquéab Ariftotele veteres Philo- 
fophos fuiffe reprehenfos , qui pifces refpirare cenfuerunt , fed re&e- 
ne an fecus refpirandi rationes & caufas intellexerint, nobis confta- 
re non poteft, vtpote quorum fcripta: ad nos non peruenetunt, 
Q uoniam autem ris quz fenfibus euidentia & perfpicua funt réfra- 
gari nemo poteft inde fumptam rationem vnam- aut alteram füpe- 
rioribus adiungemus. Siin vafe angufti oris &aquz plerio conclu: 
dantur pifces, illic viuunt & natant non. dies aut menfes, fed'annos 
aliquot. Si vel manu velaliquo operculo ita os vàfis obtures,vt o- - 
mnis'aéri aditus intercludatur , fubito: fuffocantur.-.Cuius rei. ipíc 
fzpius periculum feci.Q uod fané in illis.non fieret;, fi fola aqua.ad 
refrigerationem fatis effet; Aérem igitur liberum ,.& fuo motu qua- 
quauerfum fefe in aquam infinüantem ron torpefcentem &.immo- 
tum defiderant. Porro fiin eodem vafe ad fummum os non opple- 
to neque obtecto,vt maior aeri locus fit; contineantur , illic natan- 
tes & ludentes pifciculos.cum voluptate cernas. Si manum ori vafis 
admoucas;tum certatim alius alio füperior in aqua effe contendir, 
vt modici aéris víura fruantur, Q uate pifcium genus. ómne refpirat, 
fed varié:nam beluz marinz & quecunque pulmones habent, aérem 
iun : 
vnà 


LIBER IIIT 


vnàcum aqua hauriunt,eandem autem fiftula eiiciunt,qua etiam fpi 
ritum ducüt,veluti nos naribus, vt balenz, delphini, phyfeteres. Alia 
pulmonibus fpirant fine fiftula,vt teftudines marinz,paluftres,& flu- 
uiatiles : fimiliter vituli marini , quibus patentesfunt nares, pharinx 
anguftiffima , quo fit vt naribus aquam hauftam eiiciant, acrem reti- 
neant. Reliqui pifces, quibus branchiz vel aperte vel operta funt, 
iiídem aérem trahunt, & aquam fimul hauftam emittunt, molles 
aquam & aérem trahunt, indicant hoc maximé fepiz, quz capta diu 
toto corpore agitantur , aéremq; tra&um affatim reiicientes Íonant 
flou, que magna expirationis indicium eft. Crufta intecta denfis & 
hirfütis fuis branchiis aperté refpirant,& in are & in aqua, argumen 
to (unt bullz multz circa oris opercula excitate. Oftrea tenuiffima 
contecta cute, per illius cutis exiguos & fenfum fugientes meatus re- 
fpirare exiftimo,quoniam exiguo calido innato pre-dita, cxigua egét 
refpiratione.Omnia igitur quz in mari gignuntur animantia, refpi- 
ratione varié à fe difcrepant, pro caloris ventilandi , & fpirituum re- 
ficiendorum magnitudine vel exiguitate : vt ftabili fede viuentibus 
parum ineft fpirituü , beluis marinis ob maiores cotporis conatus & 
impetus , longé maior fpirituum copia neceffaria eft , aliis quz inter 
hec media funt pro corporis mole;pro a&ionum & motionum cele- 
ritatemagnitudine, robore, natura prouida cos fpiritus & eum calo- 
rem natiuum qui neceffarij effent;& proinde his refpondentem refpi 
rationem largita eft. Hzc de pifcium refpiratione ifto loco apté dici 
poffe exiftimaui, qua in reinuitus equidem feci, vt Ariftoteli contra- 
dicerem, fed ad id me veritas impulit , que apud omnes plus valete 
debet;quàm cuiufquam hominis authoritas. | : 


De Pifcium differentiis ex fentiendi aCtionibus, 
&an fentiant fpongig.- x 
QLP EE TT 


À X Senfibus quos animantibus dedit natura , partim 
X77 neceffarij funt ij nimirum fine quibus vita fu(tineri 
" 3NV . -— m v: " 

ri 2. non potefl;partim no adeó neceflarij, fed ad melioris 
x A : 


105 


/34. vita vfus conferentes.Omnibus praedita funtaniman- 


tia qua perfecta dicuntur, alia neceffariis tantüm. Sic 


pes àcapite in caudam víque porrigitur ) perfe&tis pauciores fenfus 


res, priapi marini, fol, ftella ,eàque quz infe&ta dicuntur , oculis at- 
EHEREC ORARE MESS 


3b. 4.de pár. 
anim.cap.Ag. 


106 Di iPPISCESBWMS 


que auribuspriuata funt. Quorfum enim iis quztefta inclufa per- 
petuó latent in tenebris oculos & aurcs dediffet natura?quor(üm aliis 
quz fedibus fuis perpetuó haerent , cüm illorum víus fic in prauiden- 
disiniuriis,; & tuendo corpore? Ta&u quidem & guftatu nulli non 
pr&diti fu&c: nam cüm alimenta corporis maxime diffimilia fint , & 
diuerfa ; pifces veró vt animantes omnes non nifi conuenientibus, 
naturzque fuz idoneis alantur , ad horum difcrimen & dele&um 
adeó neceffarius fuit guftatus,vt fine eo vita teneri non poflit. Pifces 
itaqj fuis quibufdam faporibus gaudent , & eícam imprimis ex pifce 
amia'expeétunt , & pifcium reliquorum pingue , vt qui guftatu huiuf- 
inodi dele&entur , voluptatem quz ex co genere efculenti capiant. 
Quod fi guftatutmi, ta&tum quoq; habeant neceffe eft , guítlatus enim 
tactus quidam eft: huc accedit quód tactus fenfüum omnium pri- 
mus eft. Quanquam vero tatu guftüque omnes à natura donati 
fint, non omnestamen ex xquo vtriufque facultatis fentiendi funt 
participes: nam marinis pifcibus qui folo praíenti femper alimento 
victitant,non eft exquiíitus admodum guítatus,quia variorum cibo- 
rum 'delecium habere non poffunt, neque ea oris conítructione vt 
alios pfater aquam poffint capeflere:illisautem qui vel herbis, vel 
pifciculis ; ve] aliis alimentis , qua femper in promptu non funr, 
"vefcuntur ; acrior eft guftandi vis quippe qui ciborum inopia vires 
languefcere cüm fentiant;apperitu illo qui animalis dicitur , incitaci 
vndique conquirunt, ex quibus fuauiores riaturzque fuz accom 
modatiores ab alienis citra guftus fatis infignem vim fecernere non 
poffurit: Q uamobré tangendi fenfum ad vitam animantis plané ne- 
ceflariü effe re&é dicimus;non autem fimpliciterad vitá, vt ex plan- 
tis Ícmipibüfque perfpicué liquet;quibus fine fenfu animaliq; appeti- 
tu fua ineft vita. Infinite pifcium multitudini oculos datos eile , eoíq; 
videre qui negauerit;is oculis carere iure dicetur. Stabili fede degen- 
tes nihil cernere prius oftendimus: fed de ftellis & echinis càm loco 
moucantur,non fine caufa dubitari poffet , cüm oculi ad circunfpi- 
ciendum & ad iter dirigendum dati first , nifi diffectio omnem dubi. 
tatioriem prorfus tolleret : illic igitur cecorü ritu huc & illuc temere 
vagaritur , cibi quaritardi gratia. Aüdire veró pifces plane conftat, 
non tamen omnes,qui enim non videntjij neq; audiunt : fed qui per- 
fci funtíquamofi, belug marin , galeorum genera , malacoftraca 
vt locufte;aftaci;fquillz;cancrorum genera,molliafepiz,polypi,loli- 


Qib4debif-- eines.Ha&c omnia vidétjaudiuntjodorantur;id quod confirmat Ari- 


anin:cap.S. 


ftot.Pifcesjinquit;audire &codorati perfpicuum eft, fonitus enim ma 


ex aquo ràmé ómnibus qui inaquaau diu nt difficilissmagnus & gra- 
A uls 


P PEXREIHLILICQG 107 


uis videtur,quod euenit in delphinis capiendis: Cüm enim eos repen 
te alueis circundederunt,fonos edunt in mari, & vniuerfos fu gientes 
compellunt in. terram , & capiunt ob ftrepitum capite grauatoós. 
Adhzc inter:pifcandum. quàm. maximé cauent , ne vel remo, vel 
retibus moueant. flrepitum : fed cum aliquo in loco gregatim pifces 
ftabulari intellexerint , certo interuallo coniectantes retia dimit: 
tunt , vt nequerefo , neque impetu cymbz ftrepitus ad locum de- 
ueniànt pifcium: & omnibus pracipitur nautis, filentio quam maxi- 
mo-nanigent dum gregem circundant. Nonnunquam vbi 'aggrc- 
gare pifces placuerit , idem faciunt, quod in delphinorum captura: 
obítrepunt.enim iactis lapidibus, vt deterriti in arctius coéant,atque 
ità vniuerfiirretiantur. Hac:de pifcium auditu ex Ariftotele , cuius 


fententiam experientia noflra confirmat. Nam fi piíces non audiunt . 


cut poft. tonitrua alofas infalubres dicimus? nifi enim audiant quo 

a&o affici ab bis poffunt? Cur fluriones eadem expauefcunt? Quo- 
modo delphini Simonis nomen. agnofcunt , eoque appellari gau- 
dent: quomodo permulti pifces, cicures facti adnatant ad nos voca- 
ti;nifi audiant? Non abfurdum eft hic referre , quod non mihi folim 
Ícd multis in.Gallia notiffimum eft.Non procul ab Ambiano in villa 
quada diui Antonij trocta nutritur , quz vocata ad cibum properat, 
 & demanu capit. Glani & cyprini in viuario edium nobiliffimi viri 
à Iarnaco pulfato pariete ad cibum properant , id quod ipfe füm ex. 
pertus. Audio in quibufdam viuariis Germaniz inferioris tintinabu- 
li fonitu piíces ad cibum vocati. Iam veró deodoratu non minus 
quàm de auditu certum eft. Etenim eos qui prafenti alimento non 
vtuntur , vt guftatu ita odoratu quoque ad ca qux conueniunt, feli- 
genda vti neceffe eft. Et quemadmodum vultures ad cadauera folo 
odore admoniti é lenginquoaduolant: fic & pifcesad familiare ali- 
mentum adnatàat vt falpa ad ftercus & porrum,fcarus ad linozoftim, 
polypus ad oleam.Et pifces vario efcarum genere allici & capi longa 
experientia compertum eft. Idem pluribus probat Ariftoteles loco 
antecitato.Plurimi pifcesjinquit, efcam non receétem non attingunt. 
Eícis autem non iiídem omnes:capiuntur fed. propriis ; has odore 
difcernentes. Sunt qui fcetidis capiuntur.vt falpe ftercore.. Com plu- 
resitem pifcium infpelücis latentes quoties euocare ad cápturá piíca 
tores volunt;fauces fpecus odoribus illinunt cetariis, itaque protinus 


excitant. Pratereà anguillami. codem modo capi palàm eft. Vas 


enim falfamentarium ponunt. obftaculo.in eius os. indito , quod 


colum vocant::. Nidores denique potius genera quzque pifcium 
appetunt. Vnde ctiam carunculas fcepiarum deuftas , odoris gra- 
tia efcam hamis affigunt, ita enim fit; vt. pifces auidiüs accedant. 
Quz fedibus fuis hzrent perpetuo , vt. non exquifito guftatu , ita 
| | 4 


—: 


108 D'EFBISGITBEVA3 


odoratu feré nullo donata funt, quippe qux alimentum in prom 
[E femper habeant, nimirum aquam vt nullus vnquam ciborü de-: 
ec&us illis fit neceffarius.: Quz cum ita hint qus in mati degunt;fen- 
fuum numero differre fatis liquet; neque etiam omnia perinde acri 
funt fenfu. Paftinaca,quz paruos habet oculos á£u3épiojs,ob vifus acié 
dicta e(t:contramugiles parum acuté cernunt, & facile hyernistem- 
[e 'obczcantur , thunni dextro oculo clariüs vident naturá , lzuo 
hebetiüs. Vt in fumma dicam;acuriffiimé vident quzcunq; pupillam 
paruam habent & oculos non prominentes: contrà ;quibus pupilla: 
magna eft , & oculi prominentiores : item quibus oculi offei func 8c 
duri-Audiendi vi przcftant mugil;chromis,lupus, falpa:permulti non 
nifi magnos percipiunt fonos. Delphin inter omnes pilces fagaciffi- 


1.4delif, mé odoratur,tefte Ariftotele.Hactenus de piícium fenfibus & ceteris 


wnimal.c.8. 


a&tionibus; de quibus multó plura dici poíle certü eft, fed ea partim 
ex propria cuiufaue hiftoria , partim ex vererum libris & experientia 
his adiici poffunt. Poftremoó huiasitractationis loco abfurdum non 
faerit illad pauló diligentius expendere ; an fentiant fpongiz nécne. 


2.s.de lif. Ac primum non fum nefcius videti-Ariftotelem in ea effe fententia, 
4nm^c^5.- fic enim de his fcribit: Sentiunt pongie, vt aiunitjinde apparet, quia 


vbiauulforem fenfete;cotractz miultó difficiliüs abftrahunturidem 


D^»c«p4*. faciunt flatu & fluctu vrgéte, ne fede fua cxcidant: Multó veró aper- 


tiüsPlinius. Nafcuhtur omncs in petris;aluntur conchis, pifce, limo, 
intelle&um ineffe iis apparet: quia vbi auulforem fenfere, contracte 
multo difficilius abftrahütur,hoc idem flu&u pulfante faciunt, viue 
re efca manifeftó conche minutzin his repertz oftendüt. Circa To. 
ronem vefci illis anulfas etiam aiunt , & ex relictis radicibus recrefce- 
re,in petris quoque cruoris inhzret color. Quicquid fit quod ab iftis 
velab aliis dici poteft,fpongias fenfu omni carere exiftimo.. Ac pri- 
muüm ad Ariftotelis di&ta refpondeo,dicoque loqui eum ex vulgi po« 
tiüis fententia , quàm quód ipfe ita fentiac, quod cius indicant verba: 

"d 3 den ás aci : fenfum, inquit, habet Ípongia,vtaiunt. Hoc 


Lbs.debif. vt ita efle credam, facitalius eiufdé Authoris locus: Spongia;inquit, 


snitoalsc y. 


omnino plantis fimilis eft: hasautem fenfu omni priuatas effe cxifti- 
mat. Poftremo locoante poftremum citato hzc fubiungit.. Suntqui 
de hoc dubitent ( de auulforum ratione intelligit ) vt qui Toronem 
incolunt:aiunt enim in fpongiis nutriri beftiaslumbricos, & alia hu- 
iufmodi ; que auulfis fpongiis pifciculi faxaciles deuoratít, & radices 
relictas,quod abrumpantur fpongiz , renaíci eas ; & ex eo quod rcli- 
é&um efb;yperfici. Que Plinij fententiam,& auulforum rationcm fal. 
fam effe conuincunt : neque enim fi conchz aliáque fimilia in pom. 
giis reperiantur, inde efficitur iis fpongias veíci, quin potiüsin fpon- 
giis alia que animata effe conftat, viuere; Iam quacunque in mari 


piíc 


 IÉBER:"TH 109 


pifcibus vel folidiore aliquoalimento vefcuntur, id vnum in locum 
concodionià natura deftinatum cogunt: At fpongiz cochleas vel 
lumbricosjnon vnum in locum; fed omnibus fuis foraminibüs exci- 
jiunt. Q uód petris cruoris fuccum inhzrere aitPliniusjnon cruorem 
pm funt enim in eorum numeró; qua agam. dicun- 
tüt;id eftfanguinis experti) fed fuccum eum;quo aluntur & acére-- 
fcunt effe dicendum elt.Porró quis fenfus fpotigiis ineffe poffet ; cm; 
in bis nüllutà vifcerum;neq; eorum; quz eandem rationem habere 
poffent;nulluti nerüorum velftigium infit, vt ex diffe&ione áppater? 
Quantum veróad auulforum rationem attinet; facile eft intelligere 
à tot aniniaftibüs;quz in fponeiarum cauis funt;cüm fe peti fentiüt, 
& fe pr metircontrahunt,fpongias quoque fimul contrahi: Hàs ob 
caufas A riftotelem fequor;qui plantis ominino fimiles Ípongias- effe 
eenfet,& proindefenfu omni vacare: idem etiam Plinius, quod. ne- 
fcio an parum animaduertérit , facit càm ex relictis radicibus recre- 
Ícére ait quod in animantes riüllo modo comperit; ex nulla enim ani 
inalis párterenafcitür animal, fed in plantis tis venit; ex quatum. 
radicibus aliz'renafcütur,ve in vitibus;oleis, aliq; infinitis videmus. 
«o DeDifcium differentiis à moribus fumpts. .. 
iim ier doa Coi er ed otii x m 
WU ACTEN V S Pifdum differentias, quas nobis: 
: E] eorum viuendi ratio,partes, actiones fu ppeditant ,lta: 
ie (d nosexplicuiffe arbitror , vt qui has diligenter: veluti 
Gy vias perfcqui voluerit; facil ad pifcium cognitionem: 
AD peruenire poffic.Supereft vltimum partitionis mem-- 
brum,nem pe ( 13» , id eft, mores pifcium qui etír maximé diuerfi 
fint;&ptoinide efficiant,vt magna fit pifcia diffimilitudojtamen nul: 
laalia ex re;quz quidem ad. pifcium: cognitionem faciat; pauciores 


uàm ex motibus differentiz fumi offunt.Q uis enim eft;qui imtam 
alienoa nobiselemento,;velin (xum & immenío mari tam affi- 
duus pifcium fpectator effe potcít; vt eor! mores penitus: cognofcat 
diícernátq; ? Pifcatores quique diu in: marí aquifve aliis verfati fun, 
pauca quz certa funt de moribus referüt. Eandem ob caufam Arifto- 
teles, Plutarchus, Athenzus,Oppianus;4lianus;Plinius, noadcó mul 
ta nec omhino vera, fed plerag; incerta de. moribus pifcium caetero. 
rümq; animalium literis mandarunt:quod vt minus mirer;facit i gno 
rantia multarum aliarum rerum;quealioqui familiares ac domeftice 
nobis funt.Q'uotus enim quifq; eft, qui eorum quibus cum viuit , ma- 
gnóq; vfu coniunctus eft,mores penitus nouit?Tanta femper fuit, & 
eft hodie nomine familiaritatis & amicitiz fimulatio ; ámque facilé* 


HO DE PISCEPRVS 


Lib.a.capa. 


fronte 2c vultu fuftinetur,vt verifsim2 à veteribus prouerbio ditum 
fit multos falis modios cum eo edendos effc quem pernofcere atque 
amicum afcifcere volueris. Verüm vt vt obícura fit morum cognitio, 
tamen ne quid à nobis pratermiffum effz videatur , quod ad pifcium 
notitiam coferre poffit; pauca de moribus dicam , f1 priüs;yeterum & 
corum quiillis forte affenfuri funt. opinione refütauero. ex qua icffici 
poffe videretur omnium. pifcium eoídetn. feré effc. mores ; aut. certe 
non admodum diuerfos:Sunt enim qui. exiftimauerint pifces omnes 
natura. calidiffimos effe , quare. cüm. mores animi. temperamentum 
corporis fequantur; vtin. libello. huic. rei dicato demonftrauit, Gal: 
non magnum eflein moribus corum difcrimen;qui eodem funt tem 
peramento.Hanc ópinionem refert Ariftoteles lib.de partib. animal. 
Quidam aquatiliaterrenisafferunt. effe calidiora ;. dicentes loci £ri- 
giditatem caliditate nature ipforum. penfari , & fanguinis expertia 
fanguine praditis,& feminas maribus effe. calidiores, Et in lib.de.rez 
fpiratione;Empedocles non re cenfuit ex animantibus calidiffima 
effeaquatilia;& ignis. plurimum habentia, quz naturalis.caliditatis 
exceffum fugiunt, vt quoniam frigido, & humido deftituuntur, loco 


Re deum PIA d. Ne rem 


ipfo hec contraria afci(cant, humorem enim aére minus effe calidum. 
In eadéfententia fuétuntex Latinis Lucretius,SeVitruuius quorum 
omnium ratio etfi prima fpecie vera effe. videatur , falfa tamen eft: 
corporis enim affectuum excetffus,contrartis locis & tem poribus con- 
feruantur;fimilibus leduntur. Contrà nàturales corporis habitus fi- 
milibus gaudent & conferuantur, contràriis eduntur. Quare ex eo 
quod pifces in locis frigidis & humidis deguntjnepté calidiffimos ef- 
Íc cocladunt;quia fi natura effent huiüímodi locis fimilibus fefe tue- 
rentur,contrariis offenderentur.Ergo quantum ad pifcium cem pera- 
mentum attinet,vniuerse dicimus pifces alios frigidos effe, alios cali- 
dos:collatione medij gerieris;frigidos fanguinis expertes;calidos:(an: 
guine przdiros.Calorenim in fanguine eft, vc Ariftoreles ; Galetus; 
cxterique omnes tum Medici;tum Philofophi toties inculcant. Ob 
cam caufam dicemusanimátia cztetis calidiora:fimiliter: partes coz. 
poris;ztares;alias aliiscalidiores quod maioris fanguinis copia abun 
dent.Pifces igitur qui. pulmonibus fpirant;fquamofis calidiores funt; 
Íquamofir mollibus;crufta, tefta ,, intecta, & infecta frigida dicuntur; 
quod'fanguine quidém;fed non omni calore deftituta fint: nam cüm: 
ipfa viuant,;vitáque incalido fita fit;jcalorem aliquem ipfis ineffzcerz 
tum eft;& humidam quandam fubftantiam;que fanguinis vice (it, & 
calóris pabulü.Hos caloris gradus manifefté refpirandi ratio. oít&dic; 
Q uibus enim plürimus ineft fanguis;ij pulmonibus fpirat,vt cum ma 
iore:calore donati fint magis refrigeretur,vt delphini; balenz, orca; 
'Cartilaginci vcró,fquamofi &lzuesbranchiis perfeétis vel impetfa- 

Qo 5 tis 


LIBER TIIIL 


II 


&is, vtpot c quibusminor infit calor , proindéque minori egeant re- 


frigeratio ne.Poftremó teftacea & infecta per vniuerfam cutim infpi- 
tant & expiránt, quz cüm parum calidi innati habeant, parua venti- 
latione egent.Que cüm ita fint pifciá diuer(a maxim? tem peramen- 
ta efle con(tat;non folüm in diuerfis iplorum gencribus, fed etiam in 
fingulis pifcibus,eáque tam varia & infinita, quàm varia eft & infini- 
ta pifcium multitudo, ex quibus diuerft & inexplicabiles mores pro: 
deunt.Pretereà quanta morum varietate pifces: à fe difcrepent ma- 
nifcfté indicat corporum & partium diffimilitudo. Natura enim, vt 
fcripfit Plato,animantibus corpus animi moribus & actionibus ac: 
commodatum dedit: id quod. Ariftoteles à Platone mutuatus eft. 
Quoniam,inquitjinftrumentum omne alicuiuscaufa fic, partes. au: 
tem fingulx corporis alicuius caufa fa Cz fin t;illádg; cuius caufa ali- 
quid fit,actio quzdam fit perípicuum eft totum corpus maioris alicu 
ius a&ionis gratia conftitutum füiffe,neq; enim fe&tio ferra ; led fer- 
ra fectioniscaufà inuenta:eft; Quare corpus animi caufa conditum 
cft, & partes operum & munerum caufajad quz finguls. nàaturá-con- 


dite func.Galenusetiam primo libro defi partium füfris:demon-- 


ftrauit omnes corporis particulas: animuz tiles effe, quippe -cuids in 
firumentum fit corpus : ob eamque caufam multüm à fe diuerforum 
animalium particulas differre,quoniam: pír animi maximé differüt. 
Idem Lactantius Firmianus: Theologus;:& Philofophus in libro de 
opificio Dei vfurpauit: Pifces igitur quidam: fünt animofi , audaces, 
feroces,hos natura dentibus acutis & validis armauit, vt galeos feré 
omnes;alios cornibus,quibus arietum more feriant, vt locuftas , afta: 
cos,fquillas:alios acutitlfimis aculeis in aliqua corporis parte muniuit, 
vt Ícorpionem,vranofcopum,ranam pifcatricem: alios venenatis a- 
culeis,vt araneum feu draconem: aliis in toto corpore dedit , vt vni 
raiz generi,cateris omnibus in cauda,palflinacz tantüm venenatum 
& ferratum in cauda radium:alij pifces mites funt & timidi, qui nulla 
à natura ad adoriendum arma acceperunt, ted ea ad tuendum cor- 
pustantüm.his integumenta quedam, vt Íquamas , illis aculeos de- 
dit,veluti mugilibus & auratis, quorum aculei in caudam Vergunt, 
qui fi non tuendi corporis,fed alios inuadendi caufa dati forent ,ad 
anteriora fpectaffent. Timidi quidam fu ga & pernicitate vitz fuz 
confulunt,vt cremys:alij tarditatem corporis vel imbecillitatem ar- 
te aliqua, aut facultate,aut ingenio compenfant, vt ranze pifcatrici, 
veluti filum ex anteriore capitis parte propendet,quo veluti linea pi- 
fcatur. Torpedo ftupefaciendi vi,qua przdita cft, mugiles etiam ve- 
lociffimos remoratur.Echeneis non folüm pifces,fed eriam naues rc- 
morari creditur. Aphyz non nifi gregatim natant, vt multz fimul 
iniuriis minus opportunz fint. Anguilla & fimiles ob lubricum cor- 


Ijb.de pav- 
tib. anim. c.g 


us DE PISCIBVS 


Tib.o.cap. 51 


pus facilé elabuntur, Quare differt anguilla à congro , quod illa 
mitis fit) hic ferus.Eadem ratione lampetra à murzna , mugil à lupo, 
iulides à faxatilibus,cremis à galeis.In mugilibus iuftitia & continen- 


. tia ineffe creditur:In galeis & polypis crudelitas : in Echinis pruden- 


tia,quia eostradunt,inquit Plinius;Cxuitiam maris przfagire , corre- 
püfque operiri lapillisymobilitatemque pondere ftabilientes , nolunt 
fpinas volutatione atterere.Delphini q2vópezo funt. Peruicaces & 
animofi galci,lamia,lamirus,caniculz, arietes marini : (colopendra, 
cete;amia, lupus.Infidiofi & ingeniofi pifces rana pifcatrix,vranofco- 
pus;paftinaca. Ingeniofa fed timida torpedo. Infidiofz & feroces 
Íquatinz;& raiz.Paguro fapientia prouerbio tribuitur : dicitur enim 
t rayspo (Ggla:cum enim tegumento fuo nudatum fe fentit , latitat; 
donec durum redditum fit quod renafcitur.Poffunt multa huiufmo- 
di ex variis autoribus;qui de pifcibus fcripferüt,colligi. Poffunt etiam 
à fedulis viris experientia quzdam deprehendi: (ed ea partim ftudio 
& diligentiz cuiufque relinquimus, pattim in fingulorum hiftoria 
 dicemus.Quare ne in rc fatis obfcura, & non multüm nobis perfpe- 
&a;vtiiam diximus, nimis.curiofus effe videar; pifcium differentiis 
5 «hic finem facio,quas quàm potui diligentiffime & comodifsi. 

mé digefsi,non vt omnia quz de illis dici poflent per- 

^» Cndcriberem(funt eniminfinita ) fed vt de pi- " 

|o fdbus aliquid. methodo fcriberem, 

ier '& ad eorum cognitionem 
facilem aditum 
darem. 


N (NA N NS q : a í. bro E E 
STRIS Nb. m (i à NS y X S NE 


DLL R RTI 
E PISCIPBVS 
| L1 a.m V, 
3 


Quis ordo feruetur in pifcium defcriptione. - 


- 


EU 
D 


[foni od ona | 
SS x zc ON ST A T. inter: omnes qui re&é philo- | 


"Vim dici poffunt , traduntur : deinde fingule par- 
DR tcs explicantur, ac in iis lector exercetur. Sed . 


(^ 


"2 


rata fcilicet, initium ducere : ad alios , in multisilli con fimiles fuis ta- 
men notis propriifque diffidentes progrediendo. Nolim autem 
quemquam exiftimare ; ideo nos auratam primüm depingere , quod 
ab A litera incipiat:hunc enim ordinem per literarum elementa, non 
minus in piíciü,quàm in herbarum defcri ptionibus vitiofum.effe exi- 


ftimamus :-& hunc fecutos iure. quidem à Diofcoride reprehenfos 1 raf. 


fuiffe. Sic enim neceffe cft difsimilia multa coniungere , & fimilia 


L 


———————— RR 


d4 .. DRE PISCIBYVS 


. difiungere. Quanquam:- co vis fit Galerius in tradendis fimplicium 


medic. facultatibus opinor , vt memoriz fidelius mandarentur : non- 
dum enim tum indicum vfum inuentum fuiffe puto, | Sed ideo hinc 


..&cepimus tanquam à. notiffimo , quemadmodum dixi, huic atque aliis 


quàm fimilimos femper adiungentes. Przterea in vniufcuiufque 
pifcis hiftoria declaranda is ordo à nobis feruatur, vt primüm nomi- 
na ponamus Graca , Latina , Gállica , maximeque ea quz in Gallia 
noftra Narbonenfi , & in prouincia vfurpantur. His aliquando Ita- 
lica, Germanica , Hifpanica addimus.Sequuntur figura & lineamen- 
ta totius corporis , declaratioque partium tum externarum,tum in- 
ternarum : nam hinc maxime fumuntur notz, quibus pifces inter- 
nofcuntur. Quz piícium veluti altera pi&ura neceffaria fuit, tum 
quód libri Ariftotelis-oei Conv 3 repi DV , quos fzpe citat Athe- 
nus , perierint , quibus ingeniofe ,vt coniicio,animalium & pifcium 
figuras , oratione repr&fentarat, tum quod ij, quorum fctipra ad nos 
peruenerunt , permultorum pifcium , vt co tempore notifsimorum 
deícriptiones omiferint , quà fit, vt nobis nunc fint ignoti id quod 
ctiam. in herbis vfuuenit : quarum multas vt maximé vulgares, 
explicatione dignati non funt. His actiones morefque fübiunguntur, 
tum víus pifcis docetur , fiuc in cibis, fiue in medicamentis. Quibus. 
nonnunquam piícandi ratio additur. Poftremó przparatio pro carnis . 
& facultatis cius varietate. Quorum nonnulla aliquando omittun- 
tur , quia vel nota vel aliis fimilia fint , aliquando ordo isaliquam ob. 
caufam immutatur. In his tradendis , veteres autores Grcos & Lati- 
nos fequimur,& citamus,horum locos alios emendamus:alios perfpi- 


, cuosfacere conamur , quedam à nobis obferuata & experientia ca- 


gnita proferimus: quedam ab amicis & doctis viris mihi communi- - 
cata : quos debita laude fruftrari minimé velim , fed illorum gratifsi- 
mo animo, quibus in locis eorum opera vfus fum , meminero, acillo- 
rum in me,ftudiosofque omnes egregiam voluntatem libenter przdi- 
cábo. Pifces nonnullos obiter tantüm , & paucis verbis veteres nota- 
runt ,& non nominarunt: vt Theophraftus de pifee Nili locutus eft 


Li depift, fuppreffo nomine.Et Plinius x. 1 s. 1 x.Duo lacus Italic in radicibus 


£Ape18. 


alpium;Larius & Verbanus appellantur;in quibus pifces ominibus an- 
nis Vergiliarum exortu exiftunt, fquamis confpicui , crebris atq; prac- 
acutis,clauorum caligarium effigie. Qui fint hi 255 coniecturis 
oftendam. Pratereà funt aliquot pifces, de quibus veteres audita po- 
tiüs quàm vifa fcripfiffe mihi videntur : quam ob caufam cueniffe pu. 
to , vt de iftis quedam longé aliter tradiderint , quàm nos expcrien- 
tià comprobauerimus. In horum pleri(que à veteribus diffentio, ve- 
ritatis tantüm  docende , non contradicendi ftudio. Nemo verà 
mirctur; nos qui in plurimis veteres fequimur & interpretamur , in 
| X qui- 


quibufdam eifdem refragariiid enim ipforummet exem plo facimus, 
qui que ab aliis vcra & comperta am rm velipfi re&te inuenerüt, 
ca nobis fideliter. tradiderunt, que falfa ftatim improbarunt. neque 
enim minus .neceffarium eft. falfa improbare, quàm vera docere, 
quod qui fecuti funt, philofophiam,mediciná, denique omnes bonas 
difciplinas à perniciofis erroribus vendicarunt. Quód fià veterum 
fententiss, fi quando cum vetitate non confentiant;difcedendum ef- 
Íe duximus:multó certé minus mirum effe debet,(i recétiorum quo- 
rundam fcripta, vbi res poftulat, improbemus:qui neque à fe inuen- 
ta,neque rerum víu perfpe&ta,neque rationibus firmata literis man- 
dant, fed variorum autorum locos,veluti centonesconfuunt,vel ab 
aliis dolo emendicata,, vel furto erepta (his enim artibus mihi im po- 
fucrüt inepti quidam Roma & Lutetig) publicant:digni cert non re 
prehenfione folüm, fed etiam poena.Hec funt que premonuiffe opor- 
tuit, vt nofter in fingulorum pifcium hiftoria ordo & confilium ab 
omnibus intelligerentur.nunc ad rem. ipfam aggrediamur. 


. De Aurata. 


fatate e t 
SPA , X 4 


GO ool 


qp UM 
LER | 1 - NONNA 


SO AC 


C iod IPoxu T... 


(e P/(ogpus , Latine Aurata vel Orata , ab auri colore: 
&i)nam pro auro orum ruftici dicebant, vt orichalcum 
i& oriculam, pro aurichalco & auricula. ievxss ab -46.15.7 
AS y Ephefus autore Archeftrato dicitur . Prouinciales & 
ez Nc. Hifpani dorade vocant,feruata ab omnibus eadem fe- 
re nominis ratione,nifi quod Greci yeX(Sgpuv, à parte, fuperciliis fci- 
licet aureis nuncupantes, rem melius indicarunt. Hoc quoque teni- 
pore apud Grecos nomen fuum retinetId etiam non omittendum, — 

à Grecis non folüm picem hunc,fed etiam Pompilum xeXGepiw 45... 
| 'appellatum.In Gallia Narbonenfi pro etatis differentia, quc magni- 
tudinc definitur,diucrfa nomina habet. Que palmi magnitudinem 

| L 


Se 
SS Y 


JI 


i6 DE-.PUV$:X:OGBBVS 
nondum attigit;imnene dicitur;que cubiti eft magnitudine; dau;a: 
de, que inter illas eftzseiaze, quaíi:dicas; mediam Piícatores aoftzi 
maximam autatam/abredaurade vocant;jid elt. (u prà auratam, quód 
communem magnitudinem fuperet:Galli Jaurée, quet :nos fabrum 
efle dicimus, vocant, ne:qui nominis affinitate. decipiantur. Auratá 
vcró noftram Zrazge detser:quo nomineetiam f, parumjcantharum,& 
fimilis figure pifces nuncupant.: Aurata pifcis: eft marinus;litoralis, 
ftagna aliquando marina fubit; ibique: pinguefcic; Tir dulces etiaai 
aquas cótiuchebatur ab antiquis.Inde: dàcus :Velinusjinde etíàm Sa- 
batinus;& item Vul(inenfis& Ciminuslupos auratáfque procreaue- 
Lit5«:6. fantjiinquit Columella. Ad cubiti magnitudine accteícit;lato efEcor 
pore;non rotundo fed.copreffo: (quamis integitür mediis , colore ett 
vaxio;variis in partibus; Dorfum ex coeruleo ni grefar,latera argétea 
funr; vebter-facteocolore; Superciliis quidem & palpebris carec,fed 
per Grilitudinem, à locis illis in quibus in:ceteris animantibus fu- 
percilia. eflefolent, aureo: colore: fulgentibus, aurea fupercilia ha- 
bere dicitur, maximé cüm fatis accreuerit: vnde illis nomen à Gie- 
cis pofitum. Oculis eft mediis.Branchiarum opercula funt offea alia 
parte purpureo, alia nigro colore perfufa. Os mediocre,maxille la- 
tc & robulte,dentes anteriores ferrati,latiufculi;in acutum defintes, 
breuesjin fuperiore & inferiore maxilla offea tubercula,dura,quibus 
vice dentium molarium pectines,& tellinas fran git,& mandit.Bran. 
chias vtrinque ME Ei gata quatuor,binis 
ad branchias pofitis, longioribus, binis in fu pina parte, breuiori- 
bus. Prater has quatuor pinnas ab Ariftorele numeratas, à podi- 
cc pinnam vnam compceries ad caudam fere deductam,tribus nixam 
aculeis. Dorfum multis & acutis aculeis, tenui membrana colinexis 
horrer, quos cüm natat, erigit,dum quietcit, deprimit, ac veluti ze- 
condit. Aculeorum primi minorcs,medij maiorcs,poftremi in mol- 
lem quandam & pilis (imilem fübftantiam degenerant:A capite ad 
caudam linee aliquot fubobfcure duct funt: Cauda lata & magna, 
furfum fpectat, veluti ca. duabus pinnis conftans tanguli-fouram 
;defcribentibus. Peritonzum | colore nigro. Ventriculüs fubiácec 
magnus,cum paucis appendicibus, breuibus & lacs. fplen nigrefcit. 
:Hepar magnum elt; à quo fellis veficula pendet longa;pinguedine 
obducta. Fel. viride. Inteftina pinguedine oblita;in gytos ductajla- 
Libro &.4, t Corin pe&tore quadratum. Aurata parit zftatemaximé vbi lumi- 
Hifto. ani- nà,àn mare influunt,vt fcribic Ariftotelesparit ctiam in ftagnis ma- 
pow ^ rinis.. Dormit interdiu tam arcte, vt: fufcina Ízpenumero capiatur, 
oss Mioqui fufcina eapi non poffe exiftimantur. Piícis eft timidilfimus, 
.— frügoris impatiensiquia lapides habet in capite,quó fit vc hyemisiniu 
tias maximé patiatür.Deinceps qua fit fubftantia fuccove dicendum. 
| : Arc 


OEKIBDBBR V. | X17 
Arxcheftratus peritus opfoóniorum eftimator auratam Ephefiatm lau- 
dat apud &thenos 2up side 3uibosulun eus Wikis oroh 
" xeu egeuo ipi Tio a; 13) ravourpat'ass sfrisi sups ut 
ot eduratamcex Ephe[o me pratermittito pinguem oo Coen os 
;: Apud cundem Hicefiusait;pilcemhünc xg] 7$ yxvxd fly T RN Dbidem. 
éUg'ouascyafl cov iia ae orsa Tpogupia Gerard. eft; Sc fuauiffimum; ec in- 
ter omncs ori effe gratiflimum;quíqueniaxime alat.Et Eu polis aura- 
tas lupis prefert,cüm fcribit: 3paudy grato [xBs  éovapéres , "Juoyov - óxdl 
Aciopaxtos,Svevsógpus ad3ute ideft pifces drachmis cétum emptos; octo 
folüm lupos;auratas duodecim:nec puduit Sergium Oratam Ccogno- 
uen inde accepiffe, quód ci pifces aurata fuerint chariffimi;Alio lo- rj s. 
co Athen. pxarspo da Ael 1: "ye ogpus ,& Mnefitheus Athenienfis 
difficilem quidem conco&u auraram effe; fed càüm concoctà füerit, 
multum alere dixit.Et Cornelius Celf.-auratam in iis recenfet icibis, 14.2.558. 
qui duri funt, & robuftiores; Romani tarentinam preculerunt jeam 


maxime, que Eucrinum lacum ingreffa; illi concharam efu pingue- 


Lib.7. 


*h 
352A 
T 


: Ibidem. 


rat;Martialiss $:5s3l5b stsalnulistosin3s ; 
—— Nen omnis laudem pretiumá aurata meretur, 
ded cui folus erit concha lucrima cibus... 

-.In pretio eft apud nos que capitürin ftagno, quod ;zarzegue, & in 
co quod latera appellatur. Optima que in ftagno ad mótem Cetium 
pinguit.In hac opinionum varierare fic fentiendum.Auratam carne : 
effe media, neque molli, neque dura; optimümque fuccum gignere: - 
& faxatilium carne paüló efle durioremi: vefcitur enim non folüm 
piíciculis, fed telliiis, conchyliis paruis,quas validis maxillis frangit, 


4^ 


56v. 


quibus degit;fueco effe diuerío:nam qu 


fi ex melle-fyncero faftidium, cruditáfve, que fit grauiffima incidar. 

ln ftagno noftro fiunt fepescx'tamarice, Quibus reua obteridi Inturiin 

quibus tanta/auratarum copia capitur&fale conditur; vtin'tótaGal- 
lia.Narbonenfi&: Delp hinatuymaximé quotépore à cártibus omni- 
noabftineturnon pauperumvmodó,fed ctiam diuitumi menfis appo- 
Basuur.Non mulrüm diffimilem auratarumcapiendarümi rátronem, S AUN 
v£geribusin:yfu fuiffe teftis:eft/Elianus eüns maris acceffit 8 receffu, 72:254; 
jn-litore exaggeratà aretia:naues aqua! deftitute füntjinquit tüm. i. 
pifcatores; arborum ranios cum frondibus i VASA CORN fh nae 
141 1 3 


a8 DE/PISCIBVS 

areham;dehiguntin circunfcriptum ab hislocum! mare rurfüs acce- 
.,,, densmagnam auratarum multitudiné trahit,que reciprocante eftu; 
| — inexigua aqua rcli&tg facile capiuntur, non folüm à pifcandi peritis 
fed ctiam à pueris & mulierculis. Preparatur variis modis:Nam fi in 
; aqua. & vino elixetur; vt; Galli: parant; paláto. grata. eft; item (i in 
aqua & aceto:optima frin oleo-& pauca aqua clixetur;croco,pipere; 
|, aceto, vuis paflis additis:vel wr Itali:faciunt, fi in craticula affetur,ri- 
" gata oleo. &. om phacio. Quód (i ventti1nferatur vmbella fceniculi, 
velramus/libanotidis, fit odoratior & melior,quod maxime quando 
in (tagno:nutriza eftfaciendum.A flatur & calida comeditur,velaffa- 
;: fü, aceto. piperéque confper(a. afferuatur,frigidaque editur. Fariná 
bene fuba&ta & pifta conclufa olco;om phacio, aromatífque delica: 
 fioribus condita,optima ctiam eftmaximé fi é maioribus fit:Sale con 
» ditain aqua dulci elixatur;& cum aceto cditur.Sunt qui aqua macé- 
ratamad minuendam falfuginem,in fattagine frigunt,& fapa;acete, 
cepifque;condiendo faporem . optimum ci conciliant, quo maxime 
noftri dele&antur.Sapa etenim falfuginem dulcedine fua tem perat; 

acetum acorem iucundum,cepa nidorem gratum addit. | 


l H 
. E iJ - ^. 
" 


V NS CL 
ANS NW 
RN 


Y 


2» M dc ' - DAI "N 


AJLib.o.c.15, (TT 9ETOPCIEE PETI: P | i. 2 - a URSUS 
Lix.2.3*. corporis fimilitudinem, aliquando à pifcatoribus ipfis primo: afpectà 
Lib.$-de non internofcuritur.aáeas Grecis dicitur;Plinio fparusyaliis fpargus, 
hif. enim. 2C Jib ca Hh : ^ 3 zw apa De Paro eo VÉ 
eq.iu, — fElianoadditisliterisafpargtis.Ariftorcli jo25,. quód mollis: fitj opi 


2 ALOLIBOERR, 21V LO 19 


nor5& facilé-diffluat, diflipeturque, Italis: parlo, aliquibus carlino:& 
carlimoto, nobis fparallon. Hifpanis fpargoil:-Aparus marinus cft- pifcis, 
litoralis,fquamus, pinnis, earundem fitu & numero aurate fimilis;cor 
pore rotundiore; tenuiore, & magis compreflo ac minore:vir enirn 


palmi magnitudinem fuperat: Superciliorum locus exviridi flaue- — T 


Ícit,vt hac parteaurate colorem imitetur.Ore eft minorc;capite ma- 
gis copreffo, roftro acutiore.Pinnz quoque flanefícuntymaximé quz 
Íuntin. ventre; quz ad branchias minüs.In: cauda maculat. nigram 
habet, veluti-melanurus ac fargus,quá ab aurata facile diftinguitur. 
Peritongum colore eftnigro,: ventriculus medius,cum. appendici- 
bus aliquot. inteftina crafía & conuoluta. Hepar ex rubro albefcit;à 
quo fellis ve(ica longa pendet;felaqueum continens;Splen:paruus 
eft & ruber;cor angulatum.Spari altera fpeciesefle videtur, cantha- 
ro fimilis, fuperciliis ex rubro flaucícentibus, nifi diuerfis tempori- 


bus,vt multialij pifces colorem: mutet: Marina. ftagna fubit fparus- 


cum auratis. ZEítate: parit autore Ariftoteleicirca. ZEquino&ium au- 
tore Plinio,gregatim viuit. Quz-mein.éam adducunt fententiam, 
vt cxiltimem ZEliani afpargum noftrum etle fparum. Pratereà fcri. 
bit afpargos fapientes effe pifíces;ad diligenter penitüfque cognofcen 
dam temporum mutationem, & ineunte hycmce ad vitandam fri- 
goris vim, ex natatione conquicícere (imülque commorando, ami- 
ce & fraterne fefe tepefacere, polteà verno tempore aggredi lon- 
. giora itinera, neque modó obuiis, fed etiam quafiris,& inucftiga- 
tis cibis pafci. Nam in ftagno noftro id fpari faciunt.Pretereà;de 
afpargo nulla apud Ariftotelem, Oppianum. ex quibus fua mutua- 
tus eft mentio fit;neque mirum cuiquam effe debet,quód nomen mu 
tauctitjin plerifque enim aliis idem facit.Poftremó facilis fuit fpari 
aut fpargi in apargum commuzatio.Nunc de cius fubftantia. Hice- 
fius apud Athenegum cenfet; [paros menis fucci bonitate praftare, 
& apud eundem. apos Sejjids Are Arp os, afepss , és psoyos, vel - 
os S orent los Gc mgs 5 SVanvallos.quem locum qui diligentius expen- 
det, facilé mutilum effe iudicabit. Sic igitur reftituimus . íg2s. 9x 
&atallorjid eft [parus acriseft,cenerz carnis, virus: non refipit; (Loma 
cho' gratus, vriríam ciens;elixus facilé concoquiturjin fartagine co-- 


Libve «.de 
biff. anim. 
€4p.11. 

L35.9.€.$1. 


Lib.7. 
Lib.8. 


éus;difficile:; Cuius emendationis.;& fententiz cx rerüm natura fa- 


cilépoffum rationem reddere, & eó libentiüs- quad non | folàüm in 
hunc pifcem de quo: nunc agimus, fed & in omaes alios competat. 
uz Lihidailiim & ob id;mollia;facilé tum à natura noftra immu- 
tantur,tumconcoquuntur,que ficca ideoque dura difficiliüs.Eam ob 
caufam dixit Hippo.victum humidum fcbricitantibus omnibus con- 


"ph. dd. 


lib.1. 


fétrejpropterea quàd ftue per putrefa&tioné,(iuc per attritionem fiar Lib.denp. 
coficodtio inquit Galen.qua: humida. funt, facie corrumpuntur vcl £7 -. «4 


HE. 
L 


Ed ML M '-A-—oe 2 


gb o DE.PISCIBVS 
"atterunturjidco facilius concoqui neceffe eft.Idem in carnibus expc- 
-ririlicet,Quz citius; vehémenrtiotique igne ita àffz; vt füccus multus 
adhucinfititeneriores/fuauiores;concoctüque faciliores funt lisque 


lento: igne:diu multümque affantur:fünt. enim hz multó ficciores, . 


Li). y,. dürioré(que, ac penitus exucce: Quod autem alibiin Hippo:fcripfir 
£s. Galenushumidum cruditatis caufam effe, & humidiora alui excre- 
menta ctudiatisefle figna: de fuperuacuo humido intelligere opor. 

tet, quod propter copiam nimiam: ventriculus amplecti non poteft, 

inde flatus gignüntut, flu&uationes, denique cruditas; Ex his non 

fparum duntaxat, fed pifces omnes molliores,fiueideo quód humi 

diores fint;modó nimio excrementitioque humidonon-abundent, 

fiue przparatione & arte tales redditi;facilius coquunturjn fartagi- 

ne veró.co&i quia ficciores durioréfq; abfampto humore fiunt; di£- 

ficilis; Caterüm fparus natura fua molliore carneeft.quàm aurata; 

ideo à diuitibus nó expetitur,fed rufticorum feré cibus eft, autumno, 

,. hyeme &vere.Quamobrem miror Hicefium mznispratulifle:funt 


DA.» QU. - ! : í E 7/ f : rx s 
sss as; £nim he carneficcioremeliotfque-fueci- 5005s 
A ioolongessupi ^DeGantharo. : 
S Ace SO QN " ^ à es ed 
| d AUT . 
NEUEM -— Wu (S QU Peer ELLOS C26" LOCO 410;*. 
n RINTIGAEBO TE DNA GN 
CEREREM MAS G LN CPC RERIG 
oM 
QU c 
M UN ye3y qup TRECE - ^ 
" eu ANS STRESS 
S NSSSS Y SN 


x5VEM Graci xdyaspor.; vocant, Gaza f arabeüm-ih 
Libro 8.4e 2I Ps «3 conuerfione fua nominat.In Gallia Narbonenfi, Pro- 
bi /t- SES D uincia; Hifpania parum mutato nomine (/antheno di» 
ANT JA óitür.Hodie quoque Graci quidam.cormupto vocabu- 

£o» d lo (tap appellant. Ligures tanade/ à calorejillis 

CHI vAQUF, colot eft, qui: pullus Karinis, Gallis enfümé.. Chantarns 
er Ant. coute (ithiliuidine 'eanthari terrenijqui &fimo ingentes pilasanere 
Linea. fis pédibüs volutary inquit Plinius; di&tusmihi- videtar, Vc:enim 
i055 Mié fimo dele&atár; &.in có; hyeme: conditur; fic «eantharus ;pis 
C E ;an'hitó & fordibus libehter:verfatur. —— 


TM 


7 


2 VLALIECEZR, Vit G 321 

portubus degit:in:qiz loca.màris fordes fluctibus pellátur,eaentimq; 

ex proxima rerra: pluuifque-cofluit. Piícis eft litoralis,aurate: vel(ar. - 

go corporis forma;branchiis, pinnis aculcifque fimilis:iquamis-ihte- 

gitur paruis:càput & qua circa óculos funt partes,ex nigro rubeícüt, 

quz permiftio pullum fiue fufcum calorem: efficit.Ore eftiminore, 

quàm aurata. vel fparus,dentibus paruis; A.branchiis ad. caudam li- 

nez ductz, funtfubaurez, non manifeftz,ycinfalpa,fed. obícusa, 
Internis partibus non differt à Íparo.Lapideshabet incetebro. Aqua 

& ftiercore vefcitur.Huius obiter inter litorales meminit folüm Ari- L5.8. 4e 
ftoteles:& in catalogo pifcium nominauit tantüm Plinius.Sed Op- bificapars 


' : À Ü D TEC L$.32.c.11. 
ianus de eius caftitate hac cecinit: Libro 1. 4- 
Kaj oi uSjo aAeóveosw opéra] a4s &AOyo( Aut] ina 


T'épsroflaj Queydils yévos 49] -Xgosuqos a[ 3dy 

Tol à pido etpys(12 uiqiirion dcoll 

Ka4ujeupor. o4 1yájor 75, (& S qXA cortos ycaus ^)... 
Quz íi veritinterpres ^7. 

U'xores [atgi multas & merulus ardens 

Ducunt, af] alij contenti coniuge. fola 

(antharus atnaus, [ernentes agmina le£li. 
Oppianum imitatus ZElianus fcribit cantharos non more fargorum 
pro multis coniugibus,fed non aliter quàm Menelaum cum Paride, 
pro vnatantüm decertare. Hic obfe 3 andum eft, videri Oppianum 
&tnaeum nomen pifcis facere, id. quod ctiam facit /Elianus multó 
apertius. Cuius hzc funt veiba : Sunt & cáftitate praftantes pifces. 
ZEtneus ita appellatus, pofteaquá cum pari fuo tanquam cunt vxore 
quadam coniunétus,eam fortitus fitaliam non 'attingit;neque ad fi- 
dem tuendam fponfalium tabulisilli opus eft,)neque male tra&tatio- 
nis poenam timet, neque-Solonem veretur; ex quo leges nobiles,& 
vrbes graues profectc funtquibus libidinofi homines non parere ni- 
hil verentur.mihi veró longé fecus videtur. Exiftimo enim: etngum 
epitheton effe canthari,quoniam nulla omnino,quod (ciam,mentio 
enel pifcis fiat apud Ariftotelem; Plinium; Athenqum, aut vllum 
alium vel Grecum vel Latinüm fcriptorem: veterem. Pretereà auto- 
rem habeo Phauorinum; cuius verba hecfuntjn di&tione Kirfeupos. 
Kaitopor ag tiájor y p&yolxot oro 9 e] vis , id. eft, Canthari: mágni-ab 
4Etna.quanquam hic legatur in vulgaribus codicibus, Karo: aj sva) 
pro aco] o. id quod indicat alter eiufdem locus in dictione -«/zvof or. 
Ai'riaj os x avÜeupos à. aeyovs. ouirya o Add A Ecos sta eupoy: Tow "vUrép- 
pres ; pejor ydp dpos 3 arr on dudgopot xay Ücupot oei(Xor), id 
eft, Cantharus etngus magnus:etneum : dicit. Ariftophanes cantha- 
rum permagnum: maximus enim mons-/Etna, aut quod. varij in 
Etna. canthari: inueniantur. neque veró:fum nefcius in locis de 


Ls. 11.635, 


In Pace, 


* 


Mi DE PISCIBVS 


Lib. 7- NOE 
B 


Lib.7. 


cantharo terreno mentionem fieri:fed ex his colligo cantharum ma- 
rinum atnzum pro vario fiue pro foedo diciquorum vtrumque 1lli 
apté conuenit, fiue corporis colorem;fiue vi&us rationé locümque, 
in quo degit fpe&tes;/Cantharus mollreft nimiüni przhumidag; cac- 
nc, nec boni fucci: quare meritó: viliffimus eft piícis,nec nifi paupe- 
riorum cibus, ventrem mollit elixus, in fartagine coctus vel elixus 
cum croco, cinamomo,pipere, zingibere, vel cepa & oleo,vel exic- 
catus multó mclior redditur. | 


DeSargo. 


A 203 
zs ees ES E 
ES VS 


E CNN 
E NNNM NES. 
VENUMENGIM ERE e 
RSEN Mec 
E- ts MAE 


dam maior eftin hoc quàm in aurata. Cauda. in pinnas duas val. 


de 


LIBER. V. - 


dea fe diftantes dcfinit.Branchias quatuor habet,cor angulatum , he- 


par & inteftina predi&tis pifcibus fimilia. Oppianus fcribit faxatilem 7^" 9v^- 
| e V eo. TH. 


effe fargum: 

Aa dV av zrobr(iv Em Dy Xoot ea pé TG Co, ' 

Dé$24 Gupyóv Cys(Qv fpdguov. 

Junt cuda cantes berbis à fronte «virentes, 

Hic domus est fargis: ! ic: 
Nullus tamen eft alius ex omnibus,qui de pifcibus fcripferunt,prz- ——— 
ter /Elianum , qui faxatilem fecerit; neque carne fubftantiàve cum P^ei» 
faxatilibus conferendus eft, vt mox dicemus. Sentiendum igitur in 
faxis, quz in litoribus funt , degere:nam reuera litoralis cft, & in zil.ode hif 
coenofis litoribus frequentior. Hoc confirmat Ariftoteles, vbi mul. 25. a). 
lus luto excitato abiit,fodere enim poteft, fargus defcendit, & pafci- je Plinrus l- 
tur,imbecillioré(que ne eodem .adnatent , arcet. At idem Ariftoteles 77; "oie 
mullum inter litorales recenfet. Nos veró fargos alios aliis longé me- 
liores deguftauimus. quare illos arbitror in faxis ad litora. degere, 
hos magis in luto:xquemadmodum mullus;qui cancellis vefcitur ; mul- 
tüm ab aliis (aporis gratia fuperatur .Etenim pro locorum & alimen- 
torum varietate,eofdem pifces àfe differre fubftantia & carne,libro — 
primo demonftratum eft.Sargus bisanno parit , vere & autumno , vt PA 
autor eft. Ariftoteles:vbi in. vulgaribus noftris codicibus pro (xipyis, d NP D 
malé legitur (2u9os , quod perfpicuum cuiuis effe poteft, ex Athenzo Live. — 
locum hunc citante.Ecex eodem Ariftotele alio in loco. Pariunt pi- 7/77" 
Íces plurimi his tribus: menfibus, Martio, Aprili, Maio. Autumno wc. - 
pauca vtfalpa & fargus.Ex his conftat eos nominis affinitate in erro- 
rem inductos, qui fargum in mugilum genus retulerunt , cüm non 
largum fed farginum dixiffe oportuerit,ob eamque caufam duos Ari-- 
ftotelislocos mendofos effe , in quibus fargum mugilis genus facere 
videtur. Horum alter eft libro quinto de hiftor. animal. Alter libro ye 
fexto eiufdem operis; Ac primüm quam abfurdum fit, fargum in mu- E 
gilum genere collocare;tum ex iis qus iam: diximus, tum ex iis qua de 
mugilibus fuo loco dicemus, perfpicuum fiet. Nam fargus melanuro 
fimilis eft,vc diximus;ab eoque difficile fecernitur , cm vtriq;nota ni- 
gra fit ad caudam,fargo corpus rotundum compreffum , caput parui, 
linez nigro dorfo ad vétrem,vt mormyro:quz omnia in mugiles, qui 
poffunt copetere? Deinde locos Ariftotelis , quibus id fentire videtur, 
mendo non carere;facile cft oftendere ex diuerforum eius autoris lo- 
corum collatione:fcribit enim largum vere & autumno parere. TÓcM 5 16sde bif; 
& 6 (2upyyàs Sis, rpos ta] udTasrdpt. 8c pauló poft dicit,fargü & falpam autu- HP e 
mno parere,loco non multó anté à me citato.Idé confirmat ex Athc- 
nao,qui de fargo ita fcribit; Aeigertovs treituarlo aree) Cator foe faci Voc 


1 


Da DE PISCIBVS 


€4p.51. 


dlloy quei dis , teupos tira. uerozróps , id eft, Ariftoteles in quinto de 
animal.hift.ait fargum bis parere, vere & autumno. His adítipulatur 
Plinius libro nono.Pariunt Ícorpiones bis ac fargi, vere & autumno, 
Hzc cüm vera fint, quomodo conftare poffunt ea quz mox fub- 
iungit Ariftoteles? T544 5 ta xà) xdudos € 96pss. Xdpr&yos uo. Aa- 
Bp , xsie'péUs , BeXog, & , Aeyoflaj 3 eld Td xeg'ptov óL jSpo X&Noves. 75 
am (3d Vs&vos , 4g) 0 (2upyis , xg). ó MQGY xaASpSuos , ( à xéQaXos, Kuci 3 
vpiet ares Spépus: id eft, pariunt. quedam. hyeme, quadam zftate. 
Hyeme quidem lupus;mugil;acus.Et incipiunt vterum ferre ex mu- 
gilibus chelones menfe Decembri , & fargus , & qui myzon dicitur, 


..-& cephalus. Ferunt autem in. vtero triginta dies. Iscft prior locus 


Capa; 


11b; 


UWib.o.de bifi 


ATIII.CAD. 3; 


T:b.4, 


. ex quinto de hiftor. Quod fi, vt ex fuperioribus liquet , fargus vere 
S autumno parit, quomodo cum mugilibus Decembri foetum con- 
cipit , quem poft triginta dies edat? neque eft quod quis zrocddlsGya,, 
menfem Septembrem interpretetür: nam Ariftoteles diferte. fcri. 
pfitmugiles hyeme parere, quod explicans fubdidit , menfe Decem- 
bri concipere, trigintáque dies vterum ferre, Quare hic pro (g»- 
yis, (apyiis,legendum effe exiftimo : & pro xéNorss ( vt id etiam obi- 
ter admoncam ) xeXáres .. Alter locus eft libro fexto de hiftor. Quo- 
yis. 3 xulaxcau JÀo pi d. cro dd leta. tua s x04 3 jufpus ekux o: , xg) 
Or xXaAXE(1 3 lois ysXüva. TV xegpcay , Q pudEcva. , 3 ox/loy »X3) (av "yebroy xd- 
(170 (iupyd, id cft, Sargus menfe Decembri concipit, vterum fert 
dics triginta, & ex mugilibus chelen; & myxen eodem & aequali 
temporc cum fargo vterum ferunt. Hic quoque farginum legen- 
dum effe cenfeo,qui à fargo diuerfus cít, vt annotauit' Athenzus. Et 
cum mugilibus alibi numeratur ab Ariftotele. (geyio, Beda , pid- 

'£ets. quanquam. hic corrupté legatur uxo pro jEovss , quam 
vulgarem le&ionem fecutus eft Gaza, qui papaucres conuertit. Qua- 
re cx his Ariftotelis locis recté colligere nemo poteft , fargum ex 
gencre mugilum effe. Caetera qua de fargo füperfunt , perfequamur. 
Is pifcis falax eft, vt cecinit Oppianus his verfibus, quos in capite 
de cantharo protulimus:nec folüm alienas vxores deperit , fed etiam 
miré ardetfoedo caprarum amore , quam infaniam pluribus defcri- 
bit Oppianus. i | : | 

ZXieupyyol dV. eiyetoi(À aróOois Eoi yUuey P yutcv, 
A tyày dV. iusipsow opdaiiXis ds ooic 
E^x ados oolpe(1 yug) sindouormep tdvres. 
Inuadit fargos caprarum mira cupido, 
Qui madidi [frmas cupiunt. trattare capellas 
e/Hontanis gregibusquamuss fint agmina ponti. 
Cetera peteex Oppiano; funt enim prolixiora , quàm qua M. 
| c 


IC qeNeR * Wn 25 


debeant. /Elianus id fcribit... Sargi capras vchementiffimé amant, 
namque cum caprarum proxime litus paícentium, vnius aut alterius 
vmbra in litore apparuerit,protinus gaudio exilientes, fummo ftu- 
dio adnatant,ac faltu non admodum ad faltandum idonei, capras 
contingere affe&ant, íenfum caprini odoris percipiunt, etiam fi 
fub flu&ibus natentjitaque volu ptate geftientes ad eas accedere ftu- 
dent. Quód autem tanta amoris infania in capras exiftunt, ex iis 
idcirco capiuntur, quz tantopere defiderant. Nam pifcator capri- 
nam pellem extractam cum cornibus induens, infidias patat, fole 
à tergo reli&o;atque farinam caprino iure madefactam in cam maris 
partem fpargit, vbi habitare folent fargi, quibus tanquam philtro 
quodam odoris alle&i acceduntfarina vefcuntur, pellis affimilatz 
capre confpe&tu. permulcétut:ex his autem pifcator multos hamo 
robufto capit;cuíus linea alba non ex arundine appenfa eftfed virga 
cornea,fimulac ad hamü adheferit fubtrahere expediuiffimé conue- 


nit,ne alios conturbet.Manu etiam capiuntur,íi quis Ípinas, quasad | 
tuitionem fui excitant, à capite ad parcem inferiorem reuocando,& . 
fic&endo declinet, premendóque ex lapidibusin quosad latendum - 


Ííc compellunt,extrahat. Hac /Elianus,qui Ípinas, quasad tuitionem 
fui fargi excitant, pinnas dorfi quas erigunt, intelligit. Apud Athe- 
nzum ab Hicefio íargus melanuro;alibi apud eundem melanurus au 
ratz comparatur, & alibi. (zeyei eqs gor, tg] y pe duepar tuc 
apopuaéiripo, id eft,fargi adítringunt & magis alunt quàm melanuri. 
Qui Brundufi capiebantur, ab Enniolaudantur. Noftrireiiciendi 
non funt, preíertim qui vere & autumno capiuntur,eítate funt de- 
teriores,Dicemus igitur fargos qui in litoribus coenofis degunt, cz- 
teris multo deteriores cfle, qui in faxis litorum habitant;vt Oppia- 
nus autor efbvel qui in purioribus vndis degunt,fubftantia auratis fc 
ré fimiles,media fcilicet carne;ad ficcitatem & proinde ad duritiem 
inclinante.Q uam ob caufam (fucci bonitate ab auratis vincuntur,& 
magis adítringunt,& multüm nurriunt,vt Hicefius dixit. Non folüm 
caprina pelle & caprino odore alle&i capiuntur:v prius di&um eft, 
fed etia lagena. Q ua ratione cares eofdem pifcarentur pete ex ZElia- 
no, Numenius in halieutico, narrante Athenzofcribit:pifcem hunc 
contra pifcantium infidias aftutum:& »uezovryewroy appellat,quod 
cum hamo tenetur,lineá ad Ícopulos atteratid confirmat 
Plinius L13.1x. Árcheftratus quód durus fit pifcis, 
aísü & calidü cafeo,aceto,condiri vult: 
molliores autem. & pingues. 
pifces fale. &. 
oleo. 


Libro7. | 
71 AM - La 


Cap.59. 


L1.6.20. 
thlib.r. 


Cap.59. 
Ath. lib.7, 


Cap.1t. 


126 DE PISCIB,VS 
De Melanuro. 


—— M d 


US 
Gd 


m 


I— A el v 
E US 


b 
* 
ena. * 


(«4 UT UI. 


EOGNITO  Sargo haud difficile eft me'anurum 
(3 aenofcere. Eft enim, vt prius diximus ex Hicefio,fargo 

P fimilis melanurus, & nominis ipfius ratio, melanuri 
Zh? ideam nobis proponit,vt ex caudz nigra nota ftatim 
" ab aliisinternofcamus. At nota hazcilli cum aliis com-- 
munis eft.nam fparus & fargus éjpezvyéevdoi (untjid eftin cauda no- 
tam habentes, quemadmodum melanurus, qua nota decepti multi 
eum à fimihbus diftip guere non potuerunt.Q uarc alia defcriptione 
opus eft,& aliis notis à reliquis fecernendus: Ac primüm qui usAdvs- 
f^ Grecé dicitur, à Gaza Latiné oculata. dicitur. Vtraque appellatio 
apudPlinium reperitur 115. x xxr1. in catalogo pifcium.Mcla- 
nurus, mzna,meryx, myllus, myftus,murex,oculata,&c. Quo argu- 
mento moti quidam,diuerfos pifces effe cenfuerüt.Plantus ophthal- 
miam vocauit, Pernam, ophthalmiam;horeum, fcombrü, trigonem, 
cetü: vt ophthalmia à melanuro diucr(a videri poffit. Ego veró eun- 
dem piícem effc exiftimo. Neque mirum cuiquam videri debet,Pli- 
nium diuerfis nominibus pifcem hunc defignaffe,in aliis enim mul- 
tisidem facit. Plautus aute quem alij melanurum à nigra caudajipfe 
ab oculorü magnitudine ophthalmiam appellauit, id eft, oculatam, 
ficuti & nüc Romani ocdiado;Maflilienfes oblado ex oculata,c , deme- 
do,& u, in b, mutando.Nicenfes z/ada,noftri Monípelientes zigroil, 
id eft,nigrü oculum.Omnesigitur ob oculis nomen pofucrunt,dem- 
ptis Grecis quia nigra cauda melanurum nominarunr.lsin litorum 
faxis,&corum locis arenofis degit.Oculis eftjhabita ratione corporis, 
admodum magnis ex ceruleo nigrefcentibus,ore paruo, déübus par- 
uls, pinnis,caudz forma auratz fi mulis, corpys cx caruleo nigrefcit, 
cauda antequam in pinnas rubefcentes dcfinat, macula notatur ni- 
gra; 


TADHBBSK. SV. 1277 


grajà qua & uexovepe & dpptzruyosócls nomen habet. Squamis tegitur 
latis,facilé deciduis,à capite ad caudá du&ta eft linea latior, ex Íqua- 
mis maioribus & rotundioribus,lincolis aliis frequentibus & nigris 
diftin&ta, ob quas zo yeaupues & peAdubyeapuess etià dictus eft:huic he 
par cft magnü;á quo fellis vefica pédet, ventriculus medius,cor angu 
latü,in ventre vefica aére plena,craffa densáque.Palmi magnitudine 
nó excedit. Imbecillus eft pifcis, fed callidus,qui vel retibus,vel naffa 
vix capiaturjà ciborü illecebris abftinet,tranquillo mari in arena de- 
Íes quicícit:perturbato tum, perinde ac fi intelligeret à pifcatoribus 
mare non adiri, libere fpatiatur.Q uz Oppianus pulchre defcribit: 

O v ud y peXdyCpoy &srolo£ ), trm en xÜpTOo 
Pai3ios. &xraddy,ev t 2uvospryt oNzr. 
Haud facile paruus melanurus fallitur arte, 
Nec curna capitur na[[aynec retibus amplis. 


Lib.5. 


Caetera ex ipfo autore petas. /Elianus cadem feré prodidit.In Sta- £/5.12.c«- 
e - . 5 : : "m S S . f ^ 
biano Cápanie ad Herculis petram;inquit Plinius, melanuri in mari 77 


panem abic&tü rapiunt, iidémque ad nullum cibüjin quo hamus (it, 
accedunt.melanurus fecundü Hicefium minüs nutrit quàm fargus, 
neque ea eft fucci bonitate, neque tà ori gratus. Carne eft molli, alga 


Lib.52.c.2. 


Ath.lib. 7. 


veícitur,vt fcribit Ariftoteles. Ve(citur etia coeno,is deterior eft. Qui. Lis 8.4 
in purioribus litoribus degit,& pifciculis vefcitur (nam in ventriculo Fife «i- 


m elanuri pifciculos [epe inuenimus) is magis probandus. Vt fargus 
velaurata paratur. 


De Melanderino. 


SS 
US SAT DO] 
Sn LCS pr 
AN SN tee dre e 
ODER EP PEDQIDA ERE 
PARAR ORG à 
Net otf sav. CS ESSA S, &: WOCUKRENE 
NO SNR NO db fis ME WA SP. 
S eset cad 
SUN NONSE EN Area 
6 A " E 
Vost RN Ce RANA a 
St NINE 
ACCESSO 


ape 


"Cra wDReT db op gr 


DEXWEAANAEPINOX Grzcis à nigrore cutis di- 
/ |j citur. Sunt qui picium Venetiis dici autumant, & eum 

C, cfle quià noftrisin Gallia Narbonenfi dento dici- 
| tur fed perperam: dento enim nofter verus eft fcarus; 
xcul dentes lati & acuti, non ferrati, fed hominis 


3—2 0s E ZZ 
dentibus fimiles, vt fuo loco demonttrabimus. Melanderini nul- 
lam quod fciam, mentionem fecerunt. Ariftoteles,Plinius, Oppia - 
nusícd Athencus duntaxat;qui fignificare videtur melanderinm à 

M z 


mal.cap.2. 


128 DE PISCIBVS 


11.8.0530. NE 
& libro 5. 


€Ap.17: 


Speufippo xoyeiv,à Numenio Jp appellatum:quód fi ita res habeat, 
vtrobique mendum effe füfpicor , atque in priore loco «Jcysei, id. ett, 
aq aypày & turpem:in altero 4óorjid eftjnigrum & Íqualidum.Is in no- 
ftro mari repcritur,& fargi nomine venditur,ob fimilem corporis:fi- 
guram. Et eft melanuro fimilis, fed corpore pauló rotundiore, toto: 
feré corpore nigrefcit, circa caput ex nigro purputafcit;ficuti viola, 
dentes habet acutos;paruos ficuti pagrus.Pinnarum etiam fitu,& nu- 
mero fargo fimiliscauda differt,quia in duas pinnas non definit, fed: 
in vnam latam faxatilium ritu. ventriculum gulàmque habet, circa 


ventriculum appédices quatuor magnas,hepar ex rubro candidum, 


a quo fellis vefica pendet, fplenem magnum, nigrum fcari vel lati -— 
modo,fel aqueum,cor priüs defcriptorum pifcium cordi fimile,lapi- 


des habet in capite,carne eft non ita molli,fed feré media;fatis boni 


fucci:vt aurata vel fargus praparandus. 


COGO 
AUN UAAN 


wwe 
XN 


S 
(e 


ORACINVS Mcelanuto fimilis inquit apud Athe 
^ neum Speufippus, melanuro veró melanderinus. 
» Quarehis coracinus commod? fubne&itur. xopaxós 
2 appellatio. Greca eft, qua feruata coracinus Lati- 
T né melius dicetur, quàm coruulus vel eraculus ; vt 

à Gaza in libris de hiftor. animal. conueititur. Neque enim apud 
TEC omn 


M 59 


H pBER: V.C 129 


omnes conftatjà corui graculiue;id eft, nigro colore di&um effe,co- 
racinum,vt docet Athenzus.dwudeS.r(oy dU: Xia no Silwepsd's as xopacs xi- 
Ey sta Ste vrais oy. dicti süt coracini,quia perpetuó oculos moueat, 
& nunquam mouere definant.& in alioloco. éwjugeSor yop &zà vw xd- 
pas xoci. dictus eft à mouendis oculis. Contrà Caelius R hod. Tropa, TÀ 
xoporid eft? uc au colore nigro dici putat.& Oppianus. 

Kaj x opeuxioy &axdvupusy d] Srocyt AXeori. 

Et nigro cut nomina ditfa colore 

Coracimus. : 

Et Vitrüuius,vt dictum eft v15.11.coracinum colorem, pro nigro 
dixit. At non omnescoracini nigri funt , tefte Athenzo. Koeaxtios óix 
a8 vex uiro S: 0 uéoos 9 XéUxE. Coracinus ex Nilo, minor aute niger 
albo. Vel meliàs »peéloy, id eft melior niger albo. Numenius ajo 


Libro 7. 


Li.7.c4. 5. 


Libro 1. &- 
Aust] iG. 

Cap.13. 
Lib. 8. 


Athb.lib.z. 


vocat, id eft varii. byiSíos $orollo, xd] o4 oXlw xopaxiior.& Athenaeus teftis . 


eft, x»e1od3tas, appellatos coracinos,id eft cerei coloris, S ufpicari licet 
Gazà qui coruulum interpretatur,hypocoriftico nomen facere, Xopu- 
xiio» 78 xapaxtos, fed non rectéznam sopa£ alius eft pifcis cuius poft cora- 
 cinum albü & nigrum,meminit Athenzus.ó xopalt itpsros emoorpbrepos. 
Cuius hypocorifticon nomen,nó eft xopaxiios fed xcpcouriSios, Atheneus 
L15.V11.de cotacinis fcribens.vavtopigocds dU lae fs epe peru 
d EauXToMevoi 7615 (gioi (Swüw :copazamSiois xg) jonbos. Has ob caufas in 
Athenci fententiam magis inclinat animus,& coracinum Latiné no- 
minandum , retenta Grecorüm appellatione , non coruulum neque 
graculum iudico. Grxci enim pluribus nominibus pifcem hunc de- 
fignarunt. Nam autore Áthenzo coracinus (gwspivs & aaTigaxos 

dictus fuit, Nili incolz zóxstw vocant, Alexandrini jjdmpo.Sed quod 
 jnauratajidem in hoc pifce vfuuenit,vt pro ctatis ratione diuería no. 
minaíortiatur,eodem Athenzo autorc: nam maiores coracini z«- 
 Tigw:2 qui mediz etatis funt, uiwo: minimi yrdlói« nominantur. 
Noftra Gallia Narbonenfis corp, per apocopen vocat, alij durdo,alij 
«vero, alij corbau. Iralia fere tota corao . Graci hodie xopepo./. Coraci- 
nus non eft qui Liguribus zanado dicitur, quem cantharum effe priüs 
diximus: eft enim coracino minor,& multis aliis notis caret,qua co- 


Lib.8. 


Lib.7. 


Lib.5. 


racino infunr.Neq; enim tazado fic varius cftjneque cereus,neque ni- 


gras pinnas velutialas habet,vnde uenavowfip/or coracinum appella- 
uit Ariftophanes. Verüm ex fequenti defcriptione,quid à cantharo 
& aliis differat perfpicuum fiet. Coracinus picis eft marinus, maris 
ftagna etiam aliquando fubiens,& Nilum fluuium,& Mxotidem la- 
ci;ex fquamoforum genete, Aurate vel melanuro quodámodo fimi- 
lis eft,cubitali magnitudine;aliquado multó maior, dorfo repádo,co- 
lore fubnigro;circa caput vario: maximé enim cü c mari extrahitur, 
caput füubaureo eft colore, ad purpureum exaturatum vel ad nigrum 
M 3 


1o DE PISCIBVS 


accedente ita vt aurum fübeffe videatur, colore ex purpureo. ni- 
greícente perfufum.Squamis tegitur magnis & latis: oculos magnos 
habet, prope hos duo foramina ad odorandum, vel ad audiendum. 
Ore cft mediocri, dentibus paruis.In fummo roftro,& inferiore ma- 
xilla foramina quedam parua apparent. Ad branchias pinne magna 
& latz,in ventre maiores nigraqua nota ab aliis Íquamofis difhdet. 
Podex magnus & rotundus,quem fequitur pinna longa & nigra acu 
leis nigris & robuftis innixa.In dorfo alia longiffima eft,conftans acu 
leis tenui membrana reuindis, duas efle poflis dicere. His maiores, 


| procorporis magnitudine nullas equidé vidi.Cauda in pinnam vni- 


cam latam definit. Ventriculumi magnum habet,cum appendicibus 
o&o vel nouem.Omnia inteftina tenuia)hepar magnumy,fel in hepa- 
tefplenem oblongum & rubrumjin pofteriore capitis parte ; lapillos 
albos, veluti lu pusquos ad morbos quofdam vulgus víurpatjgrega- 


lis eft pifcis.Sem per enim non vnicus fed multi fimul capiuntur. Pa. 


rit autumno poft mullum interalgas,longo tempore fertvterum; Ma 
xime Hippurus & Coracinus hyeme non capiütur,inquit Plinius,pre 


, terquam a ftatis paucis diebus, & iifdem femper. Arift. xis. viii de 


Lib.8. 


Lib.32.c.5. 
Lib. 5.6. 9. 


hiftor.animal.Pifcium complures hyeme latent;fed aperuffime hip- 
purus & coracinus.nam hi non capiuntur nifi ftatis quibufdam tem- 
poribus. Ex quibus nemo reáée colliget eum noneffecoracinü quem 
nos proponimus,quód plerung; hyeme in mari noftro capiatur:quo- 
niam ca eft noftra piícandi ratio per fagenam,vt omnes pifces qui in 
iis funtlocis ad quos fagena pertingit,quouis tempore capi poflint. 
Quod in marinis ftagnis reperiri dixerim, veriflimum efle docet ex- 
perientia.Etenim in tagnis noftris cum auratis & mugilibus capiun- 
tur,in noftrisautem fluuiis minimé.Veruntamen in Nilo degere fcri 
bit Athenzus. Déod dU 0 veiXos 49] Wa, "yen? Tro, D y Utov a4 zr (9x Tg, 
Musa. dV và TY t opeochram. mo À. yeu stg Tov yfrz.] dem. alibi, XopaxXi- 
yos ix vÉveiA9. , &c. Prius enim locum citaumus & emendauimus.Et 
Strabo.r rs. x v 1 1. Óy9óss oy vd Vico. Too: uSu aXXo Xepax-Tijpa, ido 
EXoVTts xd] ease ov, "yv ej ja acror dé. o6 OE Upurycs, xg) à A&erideos xd) A- 
Tos xg] &NafBris, gj xopaxiios, &c.Ex Plinius.Coracini pifces Nilo: pecu- 
liares funt.& alibi. Nilus incertis ortus fontibus,& per deferta & aren 
tia,originem in monte inferioris Mauritaniz,non procul oceano ha- 
bet lacu. protinus ftagnante, quem vocant Nilidem. ibi pifces repe- 
riuntur alcbetzcoracinifiluri.Sunt qui coracinum Nilija marino di 
uerfum cffe dicant,quód nomé mutétznam zóvitw vocant ZEgyptij, 
& jurmporyvt priis exAthenzo diximus. Ar in aliis qui lumina tubeüt 
idem non euenit: nam mugil dicitur,tam quiin ftagnis marinis & 
fluminibus, quàm qui in mari degit. & lupus fiue tyberinus,fiue ma- 
zinus,& falmo;lampetre,fturio,codem femper nomine dicuntur, fiue 

in 


LIBER. V. - 


in mari fint fiue in fluuiis.Sed ex his effici minime poteft,diuerfos effe 
Ípecie;coracinum,marinum & coracinum fluuiatilé,vt nec (almo ma 
rinusà fluuiatili f; pecie differt,neq; alofa fluuiatilis à marina,fed fucci 
bonitate & fuauitate differunt. nam pifces huiufmodiin fluminibus 
nutnti longé preftantiores funt iis,qui in mari capiuntur, & qui pro- 
pe fluuiorum fontes;iis qui in oftiis,quibus in mare influüt: vt fturio 
marinus multüm fuauitate inferior eft eo,qui in Rhodano vel Gará- 
na nutritus eft.aqua enim dulcis pingues pifces reddit,& odoréillum 
marinum veluti cluit. Huius rer guftatum iudice optimum quilibet 
adhibere poteft.O uare nominis varietas. differre fpecie nó facit, fed 
ca àfretorum & gentiü varietate inducta cft Exempli gratia: Amia 
in. Gallia Narbonéli Zon;topjin Prouincia palamide/T rachurus à Va- 
Íconibus c»zcharou, à noftris freurel. nominatur, Nunc de fubftantia co 
racini & fucco.Fluuiatilis & maxime € Nilo melior eftjniger albo,& 
elixus affo:eft enim ftomacho gratior;aluo facilis.& apud Athe. Am- 7. 
phis.Q uicoracino marino vcfcitur prafente glauco,fang mentis non 
 eft:Niloucos veró coracinos dulces,bone carnis, fuaues effe Íciunt,qui 
periculum fecerüt.A pud eunde dicitur effe fubpinguis, minime mali 
fucci,carnofus, qui multüm alat;facile concoquatur, & diftribuatur, 
omnino myllo preftantior. Marinus ficcior duriórq; cft;& ob id mi- 
nus palato gratusidem efto iudicium de mugilibus,lupis, caterifque 
huiufmodi qui in marino flagno,vclin fluminü oftiis capti piuguio- 
res funt & fuauiores marinis.ted omnes huiufmodi minus falubri eife 
Íuccomagiíque excrementis abundare cenfco,tim ob alimentorum 
copiam,tum quód minus exercentut,que etiam in caufa funt, cur ci- 
, tius puttefcant.Eafdem ob caufas Galenus mugiles ftagnorum mari- LL ME 
norum & in fluminum oftiis altos vituperat .Coracinus fale condie- alim. fac. 
batur.Galenus. Mc (zupsas 73 3, veNequll usó: bx vU alls xoptaC Ope 
pot. uNvor Tél) xg) pil ores. à xopaxirot, Poft fordas ac pelamy- 
das mylli,qui ex ponto adferuntur;precipué cómendantur, poft hos 
coracini. Et Perfius,Saperdámque aduehe. ponto.Coracinum autem 
faperdam etiam dici priüs oftendimus. Athenzus veró loco paulà 
anté citato, in quo coracinum myllo in omnibus prafert, Galeno 
aperte adueifatur,nifi dicamus à Galeno coracinum maiorem intel- 
ligi,ab Athenzo veró minorem, qui myllum pro medisx xtatis cora- 
cino víurpat,vt anteà docuimus:qui veró in [uo genere minores funt, 
maioribus longé preftantjid quod Galenus iple de chunnis declaraz. 
Thunnorum caro,qui & etate & corporis mole funt minores, non 
perinde dura eft;eóc; hi faciliüs coquuntur.Coracinus igiturmaior, 
durior eft & infuauior,minor contra, &myllo;qui iam fatis accreuit, 
melior.Carbunculos coracinorum falfamenta illita difcutiuntjinquit r;., ; «., 
Plinius:& càtnes eorundem aduertus Ícorpiones valent impofita. & 64. ee. s. 


Ibidem. 


Ibidem. 


- DE PISCIBVS 


J6id-c4.7- coracini fel excitat vifum.Lapidesin capite repertos valere ad ne- 
phriticum;vel colicum dolorem vulgus exiftimac.Alij collo fufpen- 
fosad morbum regium conferre credunt. Q ua ratione aut facultate 
equidem nefcire me fateor.Et experiétia ipfa hoc falfum effe arguit. 
Ad nephriticum veró dolorem valere fum expertus.Cominuit enim 
lapides renum: vel pituitam,ex qua calculi gignuntur, & retinentur; 
exiccando,vel pondere fuo propellédo, vtlapis Indicus;vel Iudaicus, 
vellapis Lyncis.Czlius R hodig. vir.& multe,& varie eruditionis x.1- 
BRO xrr-LcCt.Antiq.hzc fcribirPalladij locum caftigare volens; 
5citu non indignum efle;ab eruditis obferuatü vbi Palladius fcripfit; 
coracinam picem aduerfus arborum formicas pollere, reponendum, 
coracinum pifcem,& id ex agricolationum magiftris in Grxcorum 
Ícictia.At nos rem ipfam experiri voluimus,num coracinus pifcis an- 
tipathia quadam formicasab arboribus arceat, quemadmodü cácer 
boues à falicibus , aliifque arboribus . Sed rem aliter habere expe- 
rientià ipsà comperi.Q uare coracinam picem, vtàrefina , quz nihil 
aliud eft quàm pix alba,differat,legédum effe iudico, vt & Vitruuius 
coracinü colorem dixit pro nigro.Coracinus pifcis,f1 paruus fit,vt au 
rata à noftris pre paratur, vel in fartagine frigitur, vel in craticula af. 
fatur.Si magnus;elixus in aqua, aceto;& vino albo apponitur,& cum 
fucco oxalidis,vel aceto editur.Si diutius (eru&dus;a(lus aceto,& pau- 
co pipere conditur, additis foliis lauri, vel myrti,vel iuglandis,falfus, 
clixus ex aceto editur. 


De Vmbra. 


CAT 
eon 
SESS UM 


C D Tu rr T RENNES 25g 
zmeWWess MBRA Coracinum fequitur,necmeliüs certé vm- 


: bra corporis fui habitum refert,quam vmbra coraci- 
/D9 num.Ob quam fimilitudinem pifcatores, & ichthyo- 
/-(&9/) pole tam Rome;quàm in Montepelio coracinum pro 
diets vmbra,& vmbram,pro coracino vendunt, exiftiman- 
tes 


I5 SE iR SV. 133 


tes vmbram, coracinum, latum, fola xtate differre, vt coracinus 
paruus fit, vmbra maior,latus veró maximus. Quajvqo. Graci vocant, 
uam Latini vmbram, feruata Greci nominis ratione. Grzci qui- 
dam hodie corrupto vocabulo (&v vocant, alij prxonizoev: ab. Ita- 

lis & Mafhlienfibus,denique àtoto illo ttactu,qui a Mafhilia eft Nca- 
polin vfque, cvimlrijo vocatur : Baionae Porrugat , quafi verrucatus,à 

^  verruca quamin mento haber,à Gallis zazgr«in Gallia noftra Nar- 
bonenfi dae , nonnullis pez rei id. eft, piícis regius, fed peritiores 
dainam à pifce regio & coracino fic diltinguunt,vt pez re: fit is, qui 
latus dicitur. Dazna veró (uojva: poftremó coracinus corp , vt ditum 
eft priusminus corrupté pro daze dicitur à quibufdam carze,omiffo 
c. id quod Galli plerunque faciunt in nominibus , quorum initium 
eft f. hac autem fublata & x in d mutando, dazze fecerunt. Nomen 
habet (jaajv«. vel vmbra, à colore nigrefcente. Ouidius in fragmen- 


to operis de Pifcibus: Et auri 
(xyfaphrys imitata decusytum corporis. -umbra 
JAuuentis. 


Siue potiüs à lineis quibufdam obliquis,à dorfo defcendentibus 
áureis & obícuris, quz aliarum videntur vmbra: vna enim manifc- 
fta eft, fequens obfcura, & fic deinceps à capite ad caudam vfque. 
Vmbra in multis coracino fimilis eft, verüm ab co differt magnitudi- 
ne. Coracinus enim ad cubitalem,aut pauló maiorem magnitudi- 
nem peruenit, vmbra in multó maiorem molem accrefcitprefertim 
in mari Oceano:habet & verrucam in mento,qua nota à coracino & 
lato facilé.diftinguetur. Czterüm foramina duo ante oculos habet, 
coracini modo; in fummo roftro, & inferiori maxilla foramina ali- 
quot parua, fed manifefta, qua partes has afperas reddunt:dentibus 
caret, pinnas quoque fimiles habet, fed minus nigras & breuiores, 
maxime quain ventre funt & dorío,caudam fimilem. V mbrz alius 

- eftcolor, quàm coracino ob lineas obliquas,quafdam aureas mani- 
feftas,alias aliarum, veluti vmbras, vt dictum eft: corpore quoque 
eft minüs lato, fed longiore , dorfum minüs repandum. Oculi in 
vtroque fimiles.In vmbra (quamz capitis multe & paruz. Operculi 
branchiarum extrema nigrefcunc. Partibus internis coracino fimi- 
lis, ventriculum fimilem habet , totidem appendices, fplenem, he- 
paz, fel, (imilia. Infunt & in capitelapides. Oppianus vmbram fa- 
xa frequentare fcribit, iis verfibus qui capite defargo citati funt. 
Veruntamen in veris faxatilibus non habetur,neque enim molli eft 

-carne & friabili. Efttamen in pretio,& diuitum menfis apponitur. 
"Nam quamuis ficca fit carne, & conco&u non admodiüm facili ,ca- 
men fuauieft,& candida. Apud. Athenzum breuis admodüm de 


e" zt d N£s : Lib.7. 
hoc pifce fit métio. Epicharmus, inquit, GuaídUa Numenius Gudsra 


54 DE SPObSGXCHIBEV-S 


vocat.Suntqui oxidjvdu & cxwiSev. diuerfos effe pifces credant,quód 
alter vera vmbra. fit , alter pifcis vmbre fimilis. Sed Ícrupulum 
hunc adimit Galenus x 1 s. 111. de Aliment.£acult. &uSu. óusíts gi 
Aaxlu eys( cápxg. T'jTolS XgJ Tois weleajos ixXUvcw oí. xOiot, xgDzrtp w3E 
exuri8ts , iex va Siosds. yep. óvousGoflaj. Caeterum gobiones non per- 
inde mollem carnem habent;ac ifti & faxatiles pifces, veluti nec. vm- 
bre, quz Ícinides aut. fcigne duplici nomine appellantur. Aufo- 
nius vmbra mcminit, fed ea plané fluuiatilis eft: neque enim ma- 
rina fluuios vnquam fubir. Duas igitur vmbrarum differentias fta- 
tuimus, marinam & fluuiatilem, que in montium amnibus, vnà 
cum tro&is, à quibus plurimüm diffidet, capitur: de qua fuo loco 
plura. Hodie vmbra marina Romx maxime commendatur, & 
ciumuiris rei Romana conferuatoribus,capita dono dantur, quem- 
admodum apud nos delphinorum & glaucorum capita Epiíco- 
po Monfpelienfi tributi: nomine penduntur. Recitat non illepi- 
dam hiftoriam de Tamifio parafito Romano Paulus Iouius, vir 
do&us & elegans. Is Tamifius Romanis aulicifque falibus erat in- 
figais, fed guleadeó proftitute vt infamis haberetur. Is cüm per 
feruum, quiin foro pifcario in eam curam intentus,excubare fole- 
bat, ingentis vmbre caput, triumuiris delatum effe cognouiflet, in 
capitolium protinus aícendit, vt fimulato apud magiftratum ne- 
gotio, fermonéque de induftria protra&o,prandium captaret. Sed 
m ifero huic reslongé aliter cecidit ac [perabat,cóque die magno illi 
gula conftitit. Nam triumuir ad Riarium. Cardinalem dono mifit, 
hic ad Cardinalem Federicam (anf:uerinum 3s rurfum ad Chifium 
Publicanum ditiffimum: Poftremó Chifius ad (cort quod amabat. 
Intereà parafitus pertimefcens, ne bolus is € faucibus criperetur, ac 
veluti coruus hians,per fingulorum zdes pradam auidé confectatur, 
huc, illuc, furfum, deorfum curfitans, modó trans Tyberim, modó 
cis Tyberim. Tandem feffus, anhelans, totüfque fudore diffluens, 
hüic enim pinguis aqualiculus propento fefquipede extabat, cum 
Ícorto noui hominis aduentum admirante difcubuit. Lapides qui in 
vmbre capite funt, candem facultatem quam coracini lapides ha- 
bere creduntur.Ex vmbra ius albü optimum paratur,& quz gelatina 
vulgó dicitur, quemadmodum ex lupi carne. Preparatur coracini 
magni modo.Caput in aqua & vino decoctum ex aceto editur.In far 
tagine frigunt alij & cum fucco mali arantij edunt.Diuia etiam in 
aflulas & caryophyllis tranífixa, in craticula aflaturjoleo frequenter 
irrigata.Farina probe fubacta conclufa,caryophyllis, cinamomo,fale 
condita feruatur. Apud Pictones clixa ex aceto, & cepis minutim 
concifis:editur. Scieng interranea, & íquamz combuft, panos 
Tolg, diícutiunt autore Plinio. 


Dela- 


LIBER V. Bs 
De Lato. 


- ARRA 
SUSAN NN Ni MNA COS 
SQQ IAE SEE EAS RA 
ONES ERE URNA SENE 

N QUOS NS (aee. 


SENS NY ] ; 
RN ARTT 
QS 

X 


Q de cd M rx 
M 
E 


CAPUT. X. 


e B Similitudinem à coracino & vmbra latus. difiun- 
2. RN A gi non debet, Aves Grecis dicitur, Latino nomine 
5 Gc i caret.eum effe putamus,quem nonnulli pro vmbrina 
Nd PN vendunt.funt qui coracinum album effe credát, quo- 
E TUEASS rum fententiam nec probo nec improbo.fit enim per- 
fcpe vt idem pifcis, diuerfis in litoribus, diuerfis nominibus nuncupe- 
tur.Pifcis eft marinus, reperitur & in Nilo, coracino &vmbrz fimilis, 
verüm maior;candidior,tum carne, tum Íquamis. Tuberculoin me- . 
to carct,qua notaab vmbra diícernitu r,corpore minus eft lato quam 
coracinus,fquamis obliqué fitisargenteis.Cauda,pinnis,oculis, nari- 
bus, feraminibus ante oculos;branchiis, partibus aliis internis coraci- 
num azmulatur. dentes euidentes habet, lapides in capite.Frequen- 
tiffimus cft Rome & in Adriatico mari,apud nos non ita frequens. 
Vocamus *Pez rei , vt proximo capite diximus: quód delicatiflimus, | 
fuauiffimáfque fit, & dignus Regum menfis. De hoc plura Athe- Li. 
naus, quàm veterum quiuis. 'T&coy x z I (Xd xpe Tig oy eva] quei 
eu xécpatlos Aéyov fus. d 
"193 Aor ? xdv jt I GA moXUStrdlpo. 
Ó (xuNdjos. £54 "'opÜpss, Sawpus.g'ov eSeoqueu. | 
Of or 78. Neo aequ. dps XáTor, O peéo-tÜos Oei (Xoy) xj rip 
dluastooias Mas tyofls. O' 3 [yj0s Svos AdUxo(allos üv ,( nBigos. igi, (x 
Soror ie? rele 7reupovaoXxi (Cos y TG xt T ic pov yAdyuisi id cít ,Archc- 
ÍLratus in Italia optimum d icit effe latum,his verbis: 
e drboribus fecundaJlatum celebrem [tala pignit, 
Jérra frnn Scyleo.eratum & füaue alimentum. | 
Qui veró in Nilo fluuio funt latiinueniuntur tanta magnitudine, vt 
ducentarum librarum pondus fuperent.Pifcis hic candidiffimus cft, 
& quouis modo paratus fuauiffimus,(imilis elanidi iftri.Hec Ache nci 


7 Ass Pai d 


em. 


fe 


136 L2H PISCIBVS 


Lib.7. 
Cap.2. 


Ibidem. 


verba potiffimüm me in eam opinionem induxerunt, vt credam pi- 
Ícem,quem nunc exhibemus,verum effe latum: nam nullibi freauc. 
tiüs vidi, quàm in Italia,co potiffimü in loco,qui 525/429 hodie quo- 
que dicitur.Romam quoque aduchuntur quamplurimi ex Caieta, 
Neapoli, & tota illa extrema Italiz ora,quz magna Gracia olim di- 
&ka eft. Preterea, vt annotauit Atheneus cádidiffimus eft, & fuauiffi- 
mus.Eum ctiam Strabo in pifcibus Nili numerat, 115.xvi. locum 
protulimus capite de Coracino. Pra paratur latus vnibrz vel coraci- 
ni modo,fucci bonitate & fuauitate minimé his inferior . 


De Boope. 


NN 
MSS S Xe 
CERE eee. ( (uS 
EAE NEU E PC COR? Ve 


C (S (ILE UI Q5 
we cip HEU SNC 
5 SUE ore 


( (/ 
MSN TREE 
SANSA e eSI YAT, 


(4? UT. IX. 


vae QVAMOSIS aliquot iam defcriptis ma:na- 
VS SES, rum fpecies, libet magnitudine long? inferiores,fub- 

S5 iungimus, ob fimilem totius corporis imaginem . A 
A : boope autem incipiemus;qui in Gallia noftra Narbo- 
A ME. S nenfi, Italia, Hifpania, & re €& nomine notiffimus eft. 
Boch», BE, Bós£ , Bia. dicitur. Boc ab oculorum magnitudine . 
Bát ab Ariftotele citante Athen.lib.ose; Door. & 15.1x. de hiftani- 
mal.& ab Oppiano 1.12. 1. Biy£à Numauioje/4 à Speufippo,& ab 
aliis Atticis.zepa 7! Go , id eft voce,autore Athengo.quare & Mer 
curio facrum effe pifcem fama eft,& citharum Apollini. Pherecrate 
ctiam tefte, nullus omnino pifcis voce edit,przterquàm 4E Eodem 
inloco Ariftophanem Byzantium fic reprehendit Athenzus. Arifto- 


. phanes Byzantius malé ait nos dicere picem Bd».g,cüm dicere opor- 


teat Goczra; quoniá paruus piícis cüm fit, magnos oculos haber.fit igi- 
tur Bocx bouis oculos;id cft,magnos habens.aduerfíus hunc. dicendá: 
fi hoc malé nominamus;quare xopuxiro dicimus, non xopoxivov? dicitur 
enim àzp 7€ x opas xnéi.quare etià non (por dicimus: fed. «xpo? cüm 
fic dicatur Amo « (dv Gweyds ? &pas. Hxc Athen. cuius etymologiam 
Feftus Pompeius fecutus eft. Bocas, inquit, genus pifcis à boan dod 


Lí52«.1. eft vocé emittendo appellatur. A Plinio box,vel vt alij legunt, boca 


dici 


LISES EK LV. s, MDC 


dicitur,Greco nomine non mutato. Quare miror Gazam idem non 


fecille,& vocam conuertere maluitle. Venetiis loobajin reliqua Italia, r5, ae 
Liguria,Gallia Narbonenfi Hitpania,zogue nominacir.Piícis eft ra- bif. espaz- 


rinus,litoribus gaudens ex menaiü genere;pedali magnitudine,cor- 
pore fatisrotundo,non com preífo,qu ale teré eft mu gilü.Capite bre. 
ui,& paruo.Oculis maximis pro corporis magnitudine,vtpote qui to- 
tam feré capitis regionem occu pent.Colore eft vario.In dorfo à brà- 
chiis ad caudam lineas ductas habet;alias aureas;alias argenteas,mi- 
nus quàm 1n falpa illuftres, ob quas,ab Arift.in lib.ae; byobevyelbyen- 
urs, id eft,in dorfo pi&tus cognominatus eftin ventre nulle apparét 


Ath. liba. 


linec,fed hic fquamis tegitur argenteis. Pinng funt fpari,canthari,far. 


gi;pinnis fimiles, cauda tubaurea, ventriculus magnus,cum multis ap 

endicibus, inteftina tenuia admodümy,hepar rubrum, fplé ex rubro 
nigrefcens.Nutritur alga,carne,luto.Atheneus x. 1 ». v 1 1 1. Gà 2io- 
02s dOzreaflas ,dCovnio los, "yer dus dOxtolouos.ó 3 dva? du pei y Nux oT«pos (€ 
dz. rpos. vbi pro &&azcévleslegendü éd vros id eftbox elixus co- 

uitur,diftribuitürque facilé;iurulentum quid emittés : facile aluum 
reddens. A flus fuccenfis carbonibus fuauior eft,& tenerior.In Prouin 
cia fatis commendatur , vr eriam cgrotis apponatur. Veteribus vilis, 
nec vllo in pretio fuit. Reuera pifcis ite in fartagine coctus velaffus 
fuper craticulam mediocriter alir,quia ficcior redditur. 


De boopis fecunda fpecie. 


Jr itl (A at 
?. (a V PNALS, (A 


S» "t 


e v, 
& CS 
IN) 


ANS 


(-4 PUT XII 
^ $ VLLVS Veterum duas boopis Ípecies facere vide- 


N 


CN | cur,preter Oppianum. 
VN - a 


pee 5; NS € n / ] ; e 
X91 c 49-pi985 t2) [BXéwos 013 ext goto poTéporTe — Büxes. 
Noftri quog; piícem quendam, in mulus fuperiori 


à fimile , Zogue rauel appellàt:quid veró iftud rawel igni- 


— ficét,non potui omnino affequi, nifi quód peritiores pifcatores,Zogue 


rauel di&um cffe putant,quia capiatur,& vendatur cum pifcibus, vul 


go raualle appellatis, id eft minutis, quique fimul elixantur, & appo- 


Lib. aA 
&VzinGy. 


1j6 


DIE .PPPSiCc BIS 


nuntur,nec propter paruitatem feliguntur. Is igisur pifcis quem boo 
pis fecundam fpeciem facimus,boopi vel mznz fimilis eftjroftro ma 


| gis acuto,dorfo ex cxruleo rubefcente,ventre argenteo,cauda rube- 


L1. 9.0.26. 
Lib.8.de 
biffo.anim. 


€4p.30. 


L1.8.c. 17. 


Lib... 


Lib.31.c.8. 


Ícente,oculis magnis & variis, nimirum circa pupillam nigram circu 
loex aureo virefcente , corpore toro latiore quàm boops,fed breuio- 
re.Quis fit is pifcis dif&cile eft coaiicere, nifiin genere mznarum nu 
meremus,quique differat à boope non (exu tátüm ( funt enim in hoc 
gencre & mares & femina ) fed ctiam fpecie;fed propter fimilitudi- 
nemyalteram boopis fpeciem conflitui. ! " 


DeMezna. 


S 
1 OD Ad 9. 
mU AUT 


| : D 5 (A U/ [/ M 
Ex—— Dates: SATA e 7 
E MM SNAM ER —— 

E: c SM 


(oti PETS Ae. 
ers AI'NIZàGrzcis,áPlinio mzna dicitur, Gaza ha- 
(£9. D) lecem no re&e vertit,neq; & ugpidua haleculas. Nam 


] D 


(A 


halec genetis potius nomen mihi efle videtur, vt fit pi 
D VL a S Íciculus omnis vilis, vcl muria códitus, vcl pifciü fex. 
je M 23 Vnde Columella, tabentes haleculas incrementiimi- 
nuti piíces;iubet praberi iis qui in viuariis feruantur pifcibus.Et Her 
molaus pifcem omnem vilem halecularium vocat. Eft etiam halec li 
uamen ex inteflinis piícium.Horatius: ^: 
Ego facem primus & balec 
"Primus & inuenipiper album. 
Dicitur & à Plinio alec muriz vitiü. laudatur & Clazomene ga- 
ro,Pompeique & Leptis:ficut muria Antipolis ac Thuria.Iam vero in 


Dalmatia vifum huius cftalex imperfecta nec colata fex. Quare Pli- 


J nij vocabulü retinendü arbitror. Mena à Liguribus,ac Romanis fer- 


uatis Latini nominis veftigiis ;zezola hodie vocatur, à MaflilienGbus 
meudole , ab aliquibus cagarel , quód aluum ciéat. A noftris in Gallia 
Narbonenfi zz f(le. Ab iis quiAdriaticum finum incolunt,/aue. Ma- 
na piícis eft marinus,ex (quamoforum genere;boopi fimilis:aliquan- 
to latior, & minor:apud nos vix palmum attingit. Roftro cft acuto, 


cap 


LIBER V. 139 

capite compreffo;oculis minoribusquàm boops,detibus paruis,hye- 
me candida, vere & zítate varia.Maculisczruleis toto corpore,& po . 
tiffimüm in capite, & dorfo [parfis. Pinnisaculeis cauda;boopi imi- 
lis. Vtrinque magnam & rotundam maculam habet in medio corpo- 
rc. Lapides habet in capite:internis partibus à boope non differt: mas. 
in eo teeminz diffimilis,quód latior fit,& porrectior, foemina rotun- | 
dior. Cüm foetu fcemina impleri incipit maris color in varietatem ztrifo.lib. 
quendam, & nigrotem muratur,& peflima carne efficitur, vocatur; ehe M 
hoc tempore $&yos, ob fcetorem;opinor:Martialis 1 1 5. x 1 1. | 

Fuilfe gerres aut inutiles manas i2 ida fry quin 

Oder impudicus bivai fatebatur. Fare 13 5223 | 
."»Sicetiam dicuntur Ariftoreli $2)464,jid eft;hircum olere, quiin- DN 
 €ipiunt venere vti , vocémq; inzqualem mittunt;quíque libidine ac- seria. 
cenduntur:hoc eft;mal? olere. An veto is fit qui ab Achenzo pos eit wd 
dicitur ; alio loco inueftigabimus. - Cüm Roma Venetias venillem, e». 
m&nas tanta coloris varietate confpexi,pra his quz hyeme vendun- 
tur, vt vix primo afpectu agnofcerem.In noftro enim litore minus và 
rio colore depi&tz funt,neque folüm ideo quod magna ex parte pe- 
riit color in forum delatis,fed etiam in ipfafagena. Mena parit bru- 
mz tetnpore;Q uotempore vterum fert,mcelior, vt reliqui teré pifces 
omnes. :&püd Atheneum Hicefius meliagis fucci manas effe cenfet, £7. 
quam gobiones,non tàmen ori tam gratas effe,neque tam facilé aluo 
deiici,qua in re falli ipfum exiftimo:quoniam gobiones friabili carne 
funt,nec faxatilibus multó inferiores: quare non poflunt mznz me- 
lioris effe fucci: Non negarim tamen mznás carne effe media;boníig; ' 
fucci.Co&tas in fatagine magis probo;qaaim'elixas. Ceterüm nullo ^ 
in pretio fuiffe apud veteres oftendunt- veríus Marualis pauló anté 
citati. Earum aliquem effe in medicina vfum;Diofcorides docet:Me-. 1453..0 
narum cx capitibus cinis fi illinatur , callofas fedis rimas abolet. Eius 
etiam garum , oris putrilaginescollutione fedat. Et Plinius, capitis Li.52.ca- 
menarum cinis cum allio tritus,ad chymia crudis illinitur.Q uid au. 7^c1o- 
tem fit hic crudis non video. Quamobrem fedis legédum etle puto. 
Hanc vim fmaridibus tribuit Diofcorides. Sed cürn (int eiufdem ge. Jbidem. 
neris pifces,carne & facultate arbitror non multüm diffidere.Prater- Ibid. ca.8. 
cà,menz falfz cum felle taurinoillite vmbilico, aluum foluunt. Ea. 
rum ctiam ius affumptum aluum foluit , quam ob caufam fortafle à . 
Prouincialibus quibufdam cagare! mena à cacando dicta eft, Rurfus E 
Plinius, Capitis menarum cinis, ad rhagadas, & condylomata vtilis. 75e. ..... 
Et mznàtum muria; & capitum cinis cum melle fanat ftrumas. Et. 
anginas menarum falfarum ex capitibus cinis,ex melle illitus abolet. 
Porro Galemás;Capitibus tugnidum fale inüeteratarü ad fedis rimas £434cf | 
vtebatür quidam;& isipfe àd Columellàm diuinduratam. Videtur Ss uM 

| | S ES 


140, DE/PISGIBVS 
ergo vis illarum deficcare , hon admodüm acriter ; hoc enim adufüs.- 
Li; qubuídam ineft,quemadmodum deficcandi vis omnibus.Et Paulus 
JE gin.deeadem re loquens X9) 'ysupyespediva.s Xeorus tGuppoudues dgeNS- 
i. Vbiinterpres yepcepedras guttur malé conuertit, cüm gurgulio- 
nem vertere debuiffec. Eft enim carnofa particula , é palati extremo - . 
fu [penfa, veluti ple&rum ad formandam vocem conferens : Vocant : 
.€tiam Graci xioa, Latini columellam vel vuluam.Fit autem fcirrhus . 
materia craffa vel glutinofa;aliquando ex inflammationis malécu . 
| fatz rcliquiisicui malo curando exiccantia non conuenire,& ratio & - 
experientia docent.Nam durata medicamétis malacticisegent, non 
iis quz multüm ficcent vel digerant. Hec enim id quod tenue eft dif- 
, €utiunt,quo difcuffo morbus curatu difficilior redditur,nimirum ma 
nente eo,quod craffius & durius e(t. Nifi quiscotendat, ea. nó omnis .- 
- fcirrhi curationi conducere;fed cius tantàm, qui ex pituita craífa , &  - 
-., Xtita dicam,congelata ortus eft,vel ex intem peftiuo , autimmodico ^ 
medicamentorum refrigerantium víu. Proptereà quod craffum; vel 
glutinofu m humorem incidant & attenuent, po(tremó ficcitate fua 
abfumant, congelatum veró diffoluant calefaciendo , & diffolutum 
difcutiant.Sed qua Galenus de capitibus menidum fcribit,nó ex fua: - 
fcd alterius cuiufdam fententia profert. Capitamznarum: cüm falfa. - 
»& exiccata (int,vim exiccangi habere conftat , & multó magis fi "rr 
in cinerem redigantur.Quare nec mirum fi cinis ad anginas valeat, - 
vt & illa omnia que affluentem humorum copiam abfumunt,quem- 
admodum cinis hirundinum, & ftercus canis. Eadem ratione ad oris 
vlcera, cinis é capitibusmznarum conducit quod putridum eft ex . 
'edendo,ob quam caufam etiam thymos fanat, $1302. 


S 


IM... 


. De Smaride.- : 


EM 


i LI 
E CNN B 
SA E-J 
- I 
UTE g 4 JR mud Tir 201 £39 FT 
[32k BREUI, seg soda 


Libro 8.de 


Né 9 MARIS Et Grecis & Latinis dicitur, Gaza cerrum ; 
difío.c.50. Q8 | 


27 Latiné vertit: ob id fortaffe, quó d, Neapoli fmarides: 
S9) vulgà dicütur ceres, Maflilie gerres. Mirum cur non. 
à potius Plinij & Martialis appellatione vfus fit, qui get 
$ rcs dicunz;Plinius 1 15. x x x 11,in catelog ospite | 
. ar 


Capi. P j 


LIYBER!TY. 141 


Martialis in verfibus fuperiori capite citatis. Smaris ea menz Ípecies 
e(t, qua Adotougíns ctiam à Graecis dicitur,id eft,mzna alba quia fem 
per alba remanet , cüm mena prior colorem mutet: vnde dedu&um 
putant quod prz timore pallidos, (maritos Itali vocent. Venctiis ho- 
die girol; & gerrulz. in Gallia noftra Narbonenfi, & Hifpania , pica- 
rel , ob id fortaffe quód falitus hic pifcis, & fumo exiccatus, linguam 
acrimonia quadam pungit & mordet. Vehementer errant , qui len- 
comznides effe putant , quas arengades vel barengs. nos dicimus, 
nonnulli haleculas. Sunt enim ex thriffarum , non ex mznarum ge- 
ncre, & maximé in oceano capiuntur, quo non penetrauerant vete- 
tes , qui de pifcibus fcripferunt , de quibus fuo loco dicemus. Smaris 
marinus eft pifcis , mznz fimilis, fed minor. Eft enim digiti tantüm 
magnitudine,corpo re ftri&iore,roftro acuto, maculam vtrinque ni- 
ram habet, notis czruleis, verficoloribüfque caret. Sed candida cft, 
lus quaídam argenteas, & fubaurcas obícuras à capite ad caudam 
ductas habens, pinnis,aculeis,cauda, partibus internis, mana fimilis. 
Hunc pifcem garum effe nominis affinitas facit vt fufpicer , cüm pro 
garo cerrus dicatur,& à Plinio & Martiale multitudinis numero ger- 
Ics. & Antipoli hodie garoz. Pratereà ex hoc pifciculo optimum fie- 
rigarum experientia quemlibet docere poteft. Ex Garo vero piíce 
optimum fieri garum teftis eft Plinius. Aliud cft inquit, liquoris ex- 
quifiti genus, quod garum vocauerc , inteftinis pifcium , caterifque 
quz abiicienda eflent fale maceratis , vt illa putrefcentium fanies. 
 Conficiebatur ex piíce quem Graci garum vocabant. Smaris eodem 
fucco carnéque cít,qua mzna,& ad cadem feré omnia valet, ad quz 
mzna, eique Plinius tribuit que Diofcorides mene. Plinius. Smari- 
des tritas , illitasad thymia fedis conferre fcribit , vti cinerem capitis 
menarum.& Diofcorides. Smaridis pifcis caput exuftum, excrefcen- 
tes vlcerum oras, puluillofque reprimit, nomas cohibet, thymos cla- 
uófque abfumit. Caro non fecusac falfamentum prodeft à (corpio- 
ne percuffis,aut à cane demorfis.Galenus poft rnenam de fmaride ni- 
hil fcripfit, hanc opinor ab illa nihil differre exiftimans. Paulus 4Egi. 


menisímarides fubiungit.Smaridisinquit, caput coftum ad pilorum. 


dcfluuia cum adipe vríino conducit.Ex his colligat lector, quibus,& 
quot remediis que minimo pretio comparari poflunt , careat is qui 
pifcium hiftoriam ignorat.Preparatur fmaris vt mena,& vt Íquamo- 
hialij. A pifcatoribus fale condita , aéri exponitur,vel in camino fuf- 
penditur, & exiccatur. Alij antiquorum more in muria finunt tabc- 
Ícere, vt garum faciant. Ex qua optimum & fuauifsimum garum pa. 
ratum vidi,apud Gulielmum Pelicerium epifcopum Monfpeliétem, 
virumfummalaudedigniffomum. ^ — 
| | N 2 


Li. 31.e. 7. 


L3.32.€.10. 


Li.2.€.30. 


Lib.7. 
Lib7. 


De Pagro. 


c—— wee *EeKXM 


$ V^ 6ti" 


S» 


(P 
" 
SQ) OT 
í XC S Cr CCS 
RARO Rde SSH TASA LETT 
OU CC Coa Ce Hei Cte DOE NGIEK 
AMON IE CN ANA UTRUM "t ») 
CENA eL OCC ORC MARNNITS 
ERE HS OG? A TELLUS 
AL (7 A 


EE PCM MR 6 cUA 
A^ E d : ; 4 * NON Ne , 
NE N Squamofis (unt phagri, erythrini, hepati, fynagri- 
Neo7] Peck JI. desinter fe fimiles. De quibus deinceps agemus;ob fi- 
p IC », militudinem quandam, quz illis etiam eft , cumali- 
jf & 


53) toxsy quot iam defcriptis. De pagro autem primüm dicc- 
I 22-4 mus,quod is notiffimus fit.e4)ec autem vel zjeos, vel. 


SN 
P. 
Ww 
" 


-— 


quyseis Grecis dicitur.Latini Grxcam appellationem, populi multi 


ciufdem veftigia conftanter retinuerunt , quod maximo argumento: 
eft, veterum pagrum effe quem hic exhibemus. In toto litore Gallia 
noftre Narbonenfis, pagre dicitur, Italis pagro, nonnullisphagorzo.Hi- 
fpanis quibufdam Zezogo : Dalmatis & Lufitanis phagros. qcyeos. dictus 
eft quafi eyes , id eft vorax , inferendo e. quemadmodum in ?ezeo 
pro?zev,que etymologia naturx huius piícis optime quadrat,de qua 
mox.Caue autem pagrum cum paguro confundas , quod do&ti qui-: 
dam fecerunt , nominis affinitate decepti, plurimüm enim à fefe dif- 
fident, nam pagurus eft in cancrorum genere,de quo fuo loco. Pa- 
grus pifcis eft marinus, litoralis , aliquando pelagius, & inter Niloti- 
cosab Athenazo & Strabone connumeratus. Corporis forma,pinnis,. 
carundem fitu;numero, aculeis;cauda , paruz auratz fimilis , colore 
diffimilis: eft enim colore ruffo , qua nota cum erythrino conuenit, 
cum co capitur,ac pro eodem venditur,ab erythrino tamen diffidec. 
quia c ruffo ad ceruleum hyeme magis vergit,erythrinus Íempex ru- 
bet. Pagrus toftro eft fpiffiore, rotundiore , ad aquilini nafi formam 


accedente , toto corpure rotundiore & latiore. Ventriculum maio- 


rem,fplenem minorem habet erythrino,veficam quoq; aéte plenam 

maiore. Appendices & inteftina eadé qug auratz,hepar fine felle;cor 

angulatum,lapides in cerebro. Quam ob caufam friguspertimefcit, 
ü vt 


LODBBG OR Ey. 14.3 


vt lupus, vmbra,czteríque omnes quibus lapides funt in capite. vc- 
Ícitur luto, alga, carne , vt fepiolis , fquillulis , loliginibus, cochleis. 
funtqui echinis etiam veíci putent , fed an propter aculeos poffit at- 
tingere , dubito : quanuis latas maxillas & dentes anteriores , acutos 
habeat. Ariftoteles citante Athenzo Ícribit , (2upxegelyor cio, auriy 
xj Mevipy , xeupd Udo 3 Zydv ec voy, , &xud cd TÉ ÉUgos., quz in Arilto- 
telis libris, qui nunc extant, non reperiuntur , funtque diligenter 
expendenda. farcophagum effe pagrum nemo ambugit. folitarium 
veró efle , vix credat aliquis , cüm maximé in litore noftro non nifi 
muli firul capiantur, nifi quis 74v&yeo hoc adfcribat , id eft, huic 
Ictis generi,quo omnia capiantur , omnia nimirüm qua obuia funt, 
& ad quz pertingit rete. Cor trigonum intelligit angulatum, cu- 
iufmodi eft in plurimis pifcibus. Q uid veró fit illud &xuged v6 iugpos, 
fatis ambiguum eft, num vere vigere dicit , vc fignificet eo tem pore 
cedendum etle, quód tunc fit veluti in etatis Bore, ideoque carnofior, 
fucci plenior , fuauior , minüfque excrementis abundans, ób crebras 
exercitationes & natationes?. At Archeftratus ad omnem luxum in- 
geniofiflimus apud eundem Athenzum ait , (delov apar9ollas diy 4 
-q&ygor oSv , 1d eft, canicula oriente , edendum effe phagrum:quo fit 
vt mendofum cffe locum fufpicer.Cümque pifcium alij vere,alij au- 
tumno,alij aftate,alij hyeme;alij vere & autumno, ali j vere , cftate & 
autumno;vt mullisjlij vere & autumno pariant, fit; pagrus ex his 
qui vere pariant (certum eft enim circa veris fincm parere ) legendü 
e(le puto,7od4 5 ipos,id eft,vere parit. Hicefius hec de pagris & fimi- 

. libus:qdyeo z; Xeouus e durs rg dateugidjzes y opo ta) (iwowfles e (iwa- 
yeiSes à So yóvd Giu pairAojotot v/mratp S (1, y NX$s T$ "youp x atapas iporles (E 
Sógiuot. Ato Ayer 3 xi, Susóace loi SogipirTepoi 2 dwldv oi (jupxdols, € ysuSize- 
fot s Agr lore, e ue) Évofles. phagri, chromis, anthias,acarnanes, or- 
phifyn odontcs,fynagrides genere quidem fimiles funt,(iquidé dul- 
ces & adftringentes , fatis nutrientes , & iure quidem difficilé excer- 
nuntur. magis autem nutriunt carnofi , & magis terreni , minüíque 
pingues. Dulces quidé fuaues & palato gratos accipere oportet: nam 
quod dulce eft,vt melfaccharum, fapa;tátum abelt vt aditringat, vel 
aluum fiftat,vt potiüs leniat.conitlringentes veró nó aufteri vel acer- 
bi, fed qui non facilé excernantur. Sunt igitur pagrus & fimiles fua- 
ues,media carne, vel íatis ficca,v nde fit vcaluum non cicant,vt mol- 
les & przhumidi,& fatis nutriant.Paerus marinus fluuiatili lalubrior 
— eft, vt & alij pifces qui relicto mari flumina fübeunz,cuius rei caufam 
expofui ca pite de coracino. Hinc demere oportet pifces cos , qui vi. 
rus vel ferinum quid redolent , vel nimis ftrigofi funt , vt fturionem, 
lampetram, alofam & fimiles , qui & fuauiores & falubriores, & ma- 
gis opimi in aquis dulcibus cfliciuntur. Aitcheftratus pagri caput 


Libr.7, 


"M  —— 


ud DE PISCIBVS 


Lib.52.ca- 
pite1o. 


Lib.32.ca- 
pie IO. 
Libro 32. 
& 9. 


Libro 7. 


Libro 1. &- 


2uet]ixGy- 


 prefert. Plinius inter remedia , que febrium circuitus tollunt, & hoc 


recenfet. Pagri fluuiatilis longiffimus dens capillo adalligatus ,ita vt - 
quinque diebus eum qui alligauerit, non cernat eger. quem locum 


corruptum effe facilé iudicabit is,qui pagrum noucrit;cui dentes alij 


aliis longiores nulli funt. Alij paguri fluuiatilis fübftituunt , fed. ca- 
dem dubitandi occafio eft, quid per paguri dentem lon gifsimum in- 


telligi oporteat,nifi forte 2 forficulis denticulatis (his enim verbis vti- 


tur Plinius eodem libro)longifsimum.Q uare hunc locum dotis efti 
mandum relinquo. 


De Erythrino. 


, Z2, X 
CEPELTTCDHLDES " 
211577555777, ERRRERSN 
VOIE . 
VIE Au 


NR RUE SERERE 
ANS E 


A' 
oven dem c ees 
E EIE SRQET 
ESSESESITO NETS 

S USNONSNSYSERES 


(-4?vT XU. 


z3)PY OPINOZÓ veéípexes, aliquandoà Pli- 
? nio rubellio, aliquando feruato Graco nomine ery- 
3IP thrinus dicitur. Gaza Plinium imitatus rubellionem 


INonnulli flauam pifces rn litore arenam 
Man 


AMandunt, E) terra quicquid nutritur in alta; L | 
Eippt, cocciges celeres, flauíque erytbrini. | cil 

yeme quidem in alto mari degunt;xftate veró terram petunt, 
& circa litora capiuntur. Sunt & quzdam profunda litora ; in qui- 
bus etiam quouis tem pote degere poffint. Erythrinuscolore eft ru: 
fo fiue rubefcente,ventre candido,corporis forma,pinnarüum fitunu 
meto, cauda, aculeis, branchiis, pagro fimilis, roftto acutiore & ftri 
C&tiore,corpore minis lato , oculis magnis, in quorum tunica cornea 
binz maculz aurex apparent:ore eft paruo,dentibus admodüm par- 
uis,rotundisacutifq;. Intus candidiffimus eft; ventriculum meditm 
habet,cum paucis appendicibus fed craffis & magnis:inteftina craffa, 
hepar ex albo rubefcens, à. quo pendet fellis vefica oblonga, mefen- 
tetio & fplenialligata.Splen ex rubro nigrefcit,& magnus eft,fi cor- 
pus fpectes. Lapides habet in cerebro: In erythrinis, pafferum gene- 
ribus,& channis, nulla eft diftinétio matis & fceminz fed omnes fce- 
minas cflc argumento eft , quód in omnibus oua reperiuntur atate, 
quum parere debent.Capiuntur etate, raró hyeme, vel quia pelagi 
cüm fint;eftate ad litus accedunt,vel quia pifcatores;eftate quàm lon- 
giffimé poffuntá litore, retia fua expandunt. Falfum:eft hos verti in 
denticcs.Quieerror indc ortus eft quód cm maiores fiüt, propiüs ad - 
Íynagridisdenticis ve formam & colorem accedunt, minüfque folito ' 
rufi (unt;ac veluti canefcunt.Quem colorem apté refert miniü pau- - 
co candido dilutum,fed facile peritus maculis,& dentibus,à fynagri- 
de diflinguct,de qua poftea Eft & illius errot coarguendus,qui vulgó peu 7». 
dictum pagellum fiuc phragolinü quem hic repreíentamus non effe rae D 
veterum erythrinum exiftimat. Verüm id me plurimim mouct, in. ^ 
quit, v ab illorum opinione recedam , g» Axiftoteles & Plinius ery- 
thrinos vel rubeculas grauidas,& ouis plenastoto anni tem pore ca- 
piaffcrant.Cüm in eo gencre mares non (int,quod phragolinis mini- 
m accidit;qui pluribus anni temporibus , fine vllo ouorum veftigio | | 
comeduntur.Locus Áriftot.eft 1 1 s. 1 111. de hift.animal. Quemad- Cep. | 
modum in oftracodermis & plantis eft quod parit & generat, nonau - 
tem co£&at:fic & in pifcibus pafferum genus.& erythrinorü & chánz, 
omnia ex hisoua habere cóperiuntur.E: lib. v x. de erythrino & chá- 
na ambigitur:omnces enim grauidi capiütur:& Plin. in quodà genere Libro 9. ea 
omnino non funt marcs,ficut in erythrinis & channis: omncs enim /"* 5: 
ouis grauidz capiuntur; Eft & alius de eadem re Ariftot: locus lib de z4.,.7.. 
gen.anim.His in locis,& omtibus aliisin quibusaut Ariftoteles, aut | 
veterum autorü quiuis pifcis huius memirieruntjomni anni tempore : ' 
ouis plenoserythrinos minimé dixerunt, fed quo tepore vterum fe-- | 
rüthoc ame illisvere acciditjomnes ouis pleni femper reperitur, vn-- | 
de omnes feeminas effe colligüt autores: Quis vero tam. foecüdus eft | 


146 DE PISCIBVS 


pifcis,qui omni annitempore ouis grauidus capiatur, ne mullus qui- 


dem , qui ter anno parere dicitur. Ex quibus perfpicuum eft, exco - 


quód pagelli noftri (iue phragolini, aliquando fine ouis reperiantur, 
.non effici eos non effe veterum erythrinos. Qui pifces inter fe fimi- 


Cd $ "" x E | 
liores funt quim phagrus ; erythrinus, hepatus, fynagris? At hepa- 
cum;& [ynagridem manifeftz notz , & minim? dubiz ,à.phagro &- 


erythrino diftinguunt, vt mox dicemus. vnde fit , vt phagrus & ery-. 
thrinus fuperfint quàm fimillimi;adeó vt etiam à vulg 
tur,vtex boost deícriptionibus liquet... At de noftro pagro nemo: 
dubitat, quin is antiquorum fit pagrus.Quare reftat enythrinus,pro-: 
culdubiois qui page! à nobis, Romanis phragolzzo dicitur; quafi par- 


uus;pagrus. Olim pifcem iftum néque vilem, neque commendatum 
fuiffe comperio. Si quis tamen illius fubftantiám mediam. glutinofi- 


humoris expertem confidere , & deguítet ; is murenis & bugloffo 


aliifque permultis;qui & apud veteres fueruüt;8e apud nos funt. ma-- 


gnoin pretio;przferet:nam neque dura carné eft, vc cuculus; draco; 


neque molli vel diffluente;vt aphya;neque tenaci glutinofod; fucco; 


E PPAR (af ! 
vtanguilla;fed carne auratis cateri(que medi fübftántig pifcibus fi- 


milis :ideoq; bonum fuccum gignit, fatisalit, non difficile coquitur, 
aluum non ciet: quia mediocriter ficca eft carne. Paratur vt aurata; 


frigitur etiam, & aceto, foliis lauri; myrti, citri; iuelandis afpergitur, 


diutiá(q; feruatur. ZEftate elixüsex aceto rofaceo fuauiffime editur. : 


De Nouacula pifce: |. 


CioPqwege oye prias aan IE QUOI IUE 
V N T, Qui pifcem huncquem hic exhibemus, Ves 
22/ rum erythrinum effe exiftimanr , hac rationc not, g» 


Leet- 


tisfigurá pagro diffimilis fit, & capite tàtüm quodam 
AS eS e modo fimilis,ab his diffentio , fequorque in hoc piíce, 
vulgarem app cllationem,quam cx Latina fumptam arbitror.dicitur 
enim 


CLA 


N NN /2 vea 


vo confundan-- 


3 colorc rubro fit,fiue ruffo,pagri modo. At cum corpo. 


LIBER 'v. 147 


enim ra 67,quz vox nobis,& Hifpanis nouaculam lignificat;à Plinio. 
veró,qui folus ex veteribus pifcis huius meminit, nouacula pifcis, E- 
ius verba funt : Nouacula pifce qua tacta funr, ferrum olent:nam in. 232.2. 
vulgaribus codicibus perperam locus hic legitur, & eo quo ciraui mo 
do reftituendus , & meritó quidem nouacula dicitur : eft enim dorfo 
cultellato:quo maiorem nouaculam apté reprafentar. Pifcis eft mari 

. nus fquamofus palmi magnitudine;tres digitos latus,vnum fpiffus,ca 

| pite pagrum quodam modo refert;pofteriore corporis parte buglof- 
fum;orce cft paruo,dentibus acutis, ma gnis & recuruis, oculis eft par- 
uisà quibus defcédunt ad os linez oblique purpuree, & cetulee:fqua 
niis tegitur magnis rubefcentibus. A capite ad caudam protenfa eft 
pinna vnica & continuaaltera à podice,qui ori quàm caude propior 
cft;ad caudam. In arena viuit.Pifcis cft Rhodi frequens , & in Melita 
infula , ex quo poft Rhodum à Turcis expugnatam illuc migrarunt 
milites,qui Rhodi; appellátur. Capitur & in Maiorica Minoricáque 
infulis, & inde à Pigno difcipulo quondam meo ad me miffus. Carne 
eft tenera , & delicatifsima , ac in illis infulis , quas modó nominaui, 
fummoeft in pretio. | Tm ! 


De Hepato, * 


TOR 


ADR 


iW 


No 


c3 
X 

Jj 

2M MIA 

fj N 

1 Y 
9/// : N Y 
uw SN N 
L) / . S 


RATS 

i »— 
NES 
v VCHSS c 
LL OM nS He 


AJ 
UDIN TRAP E uE- 
] RUN UU ML NS 
NN 


n 2 
CL LPS 


TL 
ONDE? 
LN US? 


CV Pm T E. 


M 
3 


i EP A T V S Similiscft pagro & erythrino , inquit 
Speufippus. De hoc igitur nunc dicendum : H'zzezos 59 
AeBias Grecis dicitur, Gaza verbum à verbo exprimés 
iecótinum interpretatus eft. "Hermolaus modó ie- 
ns Sí cur marinum ,modó hepatum appellat. Huius pifcis 
nullum vulgare nomen, neq; in Gallia;neque in Hifpania, neque in 


"m DE PISCIBVS 
Italia potui à piícatoribus extorquere , à folis Grecis huius tem - 
poris didici (i/wwwpw hodie vocari:cateri omnes anonymum effe 
dicunt ob raritatem , & pro mena vendunt, à qua tamen plurimüm 
oculorum magnitudine , corporis latitudine , colore differt. Hepa- 
tus pifcis eft pagro fimilis , oculis maioribusquàm pro ratione cor- 
poris, vt melanurus , colore obícuro, feu ex ceruleo nigrefcente, 
pinnarum numero , fitu aculeifque pagro fimilis , latiore , maio- 
réque cauda, nigram in ea maculam habet , melanuri modo, ad 

Li», quem alludit is, quiapud Athenzum dicit fe bilem non habere, vt 
nec hepatus habet, feque ex iiseffe, qui. uAaudavyor funt: Dentes 
non latos, fed rotundos , acutos, ferratos. ventriculum magnum | 
cum appendicibus quatuor , inteftina tenuia , hepar album finc £cl. 
le, cor angulatum , branchias quaternas vtrinque , in cerebro lapi- 
desduos. Hunc pifcem,quem proponimus, veterum hepatum effe, 
notis omnibus diu multumque contideratis , & cum aliis frequenter 
collatis,mihi ipfe perfuadeo, & equos rerum eftimatores mihi affen- 
tiri cogunt notz omnes , hepato à veteribus tribut: : quarum nulla. 
omnino huic noftro pifci repugnat. Primum pagro fimilis eft , dc- 
inde colore eft nigro, poftremo fine felle: qua tres przcipug funt 

Libwe7. hepatinote. Quas ngcomminifci videamur,audiamus Athencgum 
de hepato loquentem : uox T's Toy Quoi d € GoLitoy TR XU (Tzr nos 
dV Sjsioy pityeo 4. TigracTor. 6g 3. Morüpis , Gs quoiy Aeygóveoors , (upxoq- 
yes T£ Xd] xevpyreupbdVss , 7 Xeoide Mio uias , dgyaMusis dE peltovas 9 
xD difly yam xeupd Ud «etyaver , Nduxtw. | Diocles hunc ex faxatilibus 
effc dicit, Speufippus autem fimilem pagro hepatum: eft autem fo- 
litarius, vt ait Ariftoteles , carne vefcitur, ferratis eft dentibus , co- 
lore nigro, oculis , habita ipfiusratione , maioribus, cor trigonum, 

Lün;. a3lbum. Eralioin loco Athenzus ex Archilocho fcribit eum felle 

* carere : ex Hegefandro duos lapides in capite habere. Huc accedit, 
por quód paucas ventriculi appendices tribuit Ariftoteles , ficuti in hoc 
mal.o437. quatuor tantüm inuenimus , vt priüs eft ditum. Quod Íolitarius 
fiti ipfimet pifcatores fatebuntur , qui & raró vel potius nunquam 

multos fimul capiunt. Quód carniuorus , oftendunt ea que in ven- 

tre & intcftinis reperiuntur, dentibus efle ferratis , colore nigro, 

oculis maioribus «vro ipfa docet. Quód cor angulatum habeat, 

hoc illi cum multis commune eft.Q uum veró album effe dicit, men- 

dum fubeffe opinor. Cum enim in corde maximé abundet, & perfe- 

&iüs coquatur fanguis, ne in candidifsimis quidem pifcibus, album 

effe poteft, nifi partem fupremam cordis uw du/Xiy fao 

- véupádio vocat Ariftoteles, de qua fufiüs libro t&ftio. quarc legen- 

C? dum efle puto Yap Adoxo: huic enim pifci hepar eft huiufmodi , vt 

prius 


LIBER V. 149 


2 
diximus.Sed argutus quifpiam fortafle hic obítrepet, & nos noftro 
iugulabit gladio. Cüm enim, dicet, in hepate fanguinis fit officina, 
cur non rübrum erit,vt cor, vel qui candidum dici poterit? Animad- 
uertendum eft hepar in pifcibus nonnullis, vc 1n muftella marina, 
in afellis, & aliis multis album ab autoribus dici; non certé quód de 
candore, cum niue pofsit contendere, fed quód cum aliorum pi- 
Ícium, vel animantium hepate collatum, candidum dici pofsit,& vt 
magis exprimamus ex rubro albefcat. qui enim branchiis Ípirant, 
minüfque calidi funt,fanguinem magis pituitofum & magis album 
gignunt,non aliter quàm qui anaíarca laborát,quód pituità pro fan- 
guine gignant,candidiores fiunt. Quare in iftis hepar minus tube- 
Ícit. Cor veró multó calidius fanguiné coquit, perficit, rubrümque 
efficit, fplen veró quia fanguinem atrum trahit, non poteft non ru- 
bere quouis fanguine cum atro permifto.Hzc omnia me impule- 
runt, vt apud Athenzum legendum putem »epiiau. zetyovw , jowup 
A£uxor. Sunt qui pifcem eum qui Luteuz egrefis vulgó diciturhepa- 
tum efle arbitrentur, ob id fortaffe quód magno & delicato fit he- 
pate. Sed hoc falfum effe multa coarguunt: nihil enim illi eft cum 
pagro feu erythrino commune.Praterea nigro colore non eft, vc he- 
patus: denique notis fere nullis hepato fimilis eft, qui egrefiz dicitur: 
quis veró is fit, fuo loco oftendam, Elianus vno loco iecorini me- ry ,, ,,. 
minit, quem fi5aclo Grecé vocat ( penuria enim codicis Greci facit, p:re7. 
vt dubitem ) certé is hepatus non eft, quem ex Ariftotelis & Athc- 
nei fententia exhibemus: fcribit enim citante Pe. Gyllio iecorinum 
mulftelle fimilem effeque ab hepato noftro plufquam Uis 32. acd» 
diftat:alio loco ait in fpecubus abditos latere maris incolas oues, & 
hepatos (quanquamin verfione epathos malé vt opinor) & à piíca - 
toribus prepontes nominari folitosiij quidem. quanquam maximi 
videantur, tamen ad natandum f. gnesfunt;non enim à (uis latibu- 
lis longé aberrant,imó veró circum caipfa femper volutantur, infir- 
mioribus pifcibus adnatantibus infidias faciunt Et Oppianus r.12.1. 
"ptBalov x Wareroy in fundo. & faxis cauis delitefcere fcripfit,fit neis 
hepatus nofter, non facilé cft iudicare;nullas enim notas appingunt, 
quibus internofcatur.Diocles apud Atheneum faxatilem facit, ve- 
rüm faxatilis proprie non eft, vt faxatiles pitces appellant Medici, 
qui funt omnium optimi , carne molli& friabili. Hic autem quia. 
carniuorus eft,duriore eft carne. Recté igitur dicemus.cum Galeno 
heparum in medio effe pifcium dure carnis & mollis, quemadmo 
dum auratam, pagrum, vmbram & alios huiufmodi. Preparatur vt 
pagrus vel aurata. Jens | 

| | ^0 


IT 


Lib .5.. de 
Ali. f acult. 


—— — M — MEER dE 


1yo DE PISCIBVS 


De Synagride. 


* 
i 


« A 
QV, ORO | 


XS 
MN N 


XN 


b T. EX 
*-gguum| S i NA. 
V AEEEREEERE TES X 

A 


NONSE 


12v 


OR E MM m 


(erm, tale dicitur. A Maffilienfibus dezzé . 1n. Gallia noftra 


La 


" Narbonenfi marmo: pro mormiro oftenditur, venditürque. Ad- 


Libro 7. 


Lib. 8. 


Athb.lib.7. 


monere hic oportet, ab ichthyopolis noftris Ícarum Ariítotelis dez. 


£é vocári,à dentibus magnis. & latis, ne quis hanc. noftrum deuré: 
cum. deztali Italorum,& fynagride, vcl fynodonte confundat. Sy-. 
nagris pifcis eft marinus, in litoribus,& corum faxis degens, corpo- 
ris figura auratze, vel erythrino fimilis, pinnis quoque, & aculeis,& 
(quamis, & colore:nam ex albo: rubeícit,(ed maculis veluu pun&is 


" alpergitur, Capite magis eft compreffo, quàm aurata, vel pagrus, 


quaternos in vtraque maxilla dentes, caninis fimiles habet , 1nter 
alios paruos.eminentces, internas partes ficuti fupetiores pifces. La- 


| pidés in capite.-In Adriatico mariin infignem magnitudinem accre- 


* 


icit, in noftro litore auratam non fuperat. Suntqui fyaodonta non 
genere quidem fed fpecie à fynagride differre arbitrentur. Athc- 


' nzusenim ex Epicharmo tanquam diuerfos ponit Zuvayews ua. Ces 


72, (wl us. Te $puypomoixiNis, alibi fynodontis meminit fine tyna- 
gride.Ego veró fentio fynagridem, & fynodonté fola atate diifer- 


re, cui fimile quid in: auratis & coracinis priüs annotauimus, vt fy-. 
nàgris dicatur minor & iunior, Íynodon maior , vnde fynagridas. 
v^ uses, id eltb,.vt opinor,delicatas & teneriores nuncupauit Epichars 


mus:minores enira pifces, & qui xtate nó multü procefleruut mol- 
liores delicatiores funt grandioribus. Synodontem vero ipvbponoi- 
x^ cüm varietate rufum,fiue rubrü,queé Numenius vocat u£yau & 
Adox ais qu od epitheton cü tpuÜpomoiuiAo pugnare videri poflet. verüm 

A&Uxor 


o ESGIBE JV. 


AdUxoy Numenius vocat; à fübie&to & veluti primo colore, qui albus 
color cüm tanquam pun&tis rubeis afperfus fitjipulponoouAos ab Epi- 
charmo dicitur. Sunt in [ynodontis capite lapides,vnde Íynodotides 
gemmx Plinio. Hac in fententia de [ynagride & fynodonte perma- 
nebo, quoad alius differentiam aliquam fiue notam preter etatem, 
qua difcerni poffint oftendat, nullam enim aliam ha&enus inueni. 
cwwo38s 1g) xupele 8 uXp auTS "yivus tci Sia gép4 SEó xpo /£ inquit Athe- 
naus.Eiufdem generis funt euó3es & charax,preftantior auté eft cha 
rax,cuius «conem non propono,in noftro enim mari non reperitur, 

neq; ab Ariftotele Pliniove vlla huius facta eft mentio,fed ab Athe- 

ndo breuiter tantüm, vt dictum eft, & ab ZEliano.maris rubri foetura 

cft charax nominatus pifcis, pinnas habet,& vtrinqueà tergo auri fi- 

militudinem fpeciemque getit, inferiores partes purpureis fineulis 

illuftrantur,fimiliter eiufdem cauda auri fimilitudinem gerit.Purpu- 

reuscolor oculos pulchré adumbrat.Oppianus r1s. 1. AoudUlocd no- 

hxc. à din 
minauit rantüm. UH 2 


De Acarnane. 


PNEU 


(QUID QU x x. 


15)» erythrino venditur , codémque nomine fcilicet phra- 
Te osaline, nuncupatur. Idem eft fortaffe qui a/Zeres etiam 
dicitar Venetiis, quód albus fit. Axgpvao dicitur ab Athenco. Alibi 
&ycupros, Ab Ariftot. &Xeupras, & devra. &isos iDyüdos à pud Phauorinum. 
Acarne legitur in vulgaribus Plinij codicibus, in catalogo pifcium. 
Appellationes alias aut vulgares, aut Latinas non comperi.Dicimus 
igitur acarnanem pifcem cffe marinum, pagri vel erythrini forma, 
colore candido, fquamis argenteis, ore mediocri, tenuibus. den- 
tibus, roftro aquilino pagri modo, fpatio quod inter oculos cft 
compreflo, oculis m agnis pro corporis ratione aureique, pinnis can- 
: e Ra 


ISI 


^ 


IL5.37.€.10. 


Lib.8. 


Lii. 


Lib8. 


L1.32.6.11- 


TAA M IL ———-CPRE 


Áo o. DINWPLAGS53S 
didis. Ad pinnarum radicem macula eftex nigro rubeícens, cau- 
de extrema rubefcunt, linea re&a à branchiis ad caudam proten- 
fa; partibus internisà phagro non differt,eiq; & erythrino adeó fimi- 
lis vc procis vendatur,vt dictum eft,horümq; trium riomina confun- 
dantur Romz,omnes enim hi phragolini dicuntur. Athenaus LIB. 
VLLL. Ó49ASpSvos dxoprdp *yXuxio tq 15 crepasigar, Gópitss 3, 29] dUx-. 
xpilos. Q'ui acarnan dicitur dulcis eft & fubaftringens,fatis alit & fa- 
cilé excernitur. Eadem fané fum expertus,carnéque effe cadidiffima, 
media fubftantia;facilé concoqui & diftribuibonum fuccum gigne-. 
re; /Eftate & hyeme capitur: Quid potiflimüm in animum inducat 
meum,vt piícem quem reprefentamus acarnanem effe credam: bona 
cquidem fide dicam,ei qui alia vel meliora inuencritmagnam habi. 
 iib.;. Würusgratiam. Hicefiusapud Atheneum pifces aliquot eiufdem ge- 
neris enumerat, vt cap. de phagro citauimus, phagrum,chromin,an- 
thíam,acarnanes,orphum,tynodontas, & fynagrides. At pagrum & 
erythrinum non effe eum qué hicdepingimus,color rufus fatis pro- 
bat: hic enim candidus eftjlli rufi.fynagris etfi alba aliquando dica- 
tur, maculis tamen rubcis confpería eft,fimiliter & fynodon;quare 
hac maximé nota,& dentibus ab hoc noftro feiunguntur.Nec orphus 
effe poteft,nam vt pauló poftoftendemus,ruber eft, hic nofter albus. 
Supereft vt vel anthias fit,vel chromis/fed hos fuis locis ab acarnane 
Libro8.de Cetcris notis difcernemus. Acharnà fcribit Arifteteles zftate laborare 


hift. anim- tq: extenuariquod etiam in hoc noftro pifce verum effe comperies. 
€Ap-19. TOEEGUS 


TOWEL SIDE 


Wu per oO 
b T «t l a n 
j (020/076 

Me 


xot 
p—— da 
e nfi i m OM 
— s XQ o «t e 
(en 


Que TODNQgR vc 


POMIZE Etxppusan iidem,an diuerfi funt pifces, 
equidem me adhuc nefcire fateor:malo enim id fateri 
quàm fciens [tadiofisimponere,& rem incertam pro 
dA Net, certa proponere. Athenzo videntur diuerfi effe pifces, 
PELA WR diuerfis enim locis vtriusq; meminit, vno loco ex Epi- 
charmo gj (uglas xeluis TE ÓS QW Td "eA x, T du nor dor zrafler, iens, 


vbi 


LIBER V. Per 
vbi Gugíss ponitur pro £rpias per diere(im E in s; & hyperthefim 4€ 
ealteco loco, 2, G jd) MüoxépaAa, ás xpipvs. quem locum cirat cx Ari- 
ftorcle axe (ov. chromis Launüm nome nullum habet, noítris vcró 
pilcatoribus incognita cít:ob id nomine caret,chromin efle puto,& 
cam hic exhibeo, quz in ora Liguriz,Antipoli,& in infula Lerino, 
quz. nunc diui Honorati infula dicitur,frequentiffima eft vocatürq; 

à Liguribus cafZagzo à caftanee colore.Pifcis eft litoralis corporis figu 
ra, pinnis & fpinis. melanuro fimilis, fed. oculis eft minoribus,nota 
nigra in cauda caret, fed totum corpus nigricat,lineas haber rectas 
àbranchüs ad caudam,ore cft pàruo,fquamis paruisyinterna omnia 
aurate fimilia hibet.poteft etiam non inepte corporisfigura;& colo- 
recantharo comparari, ni(i quód chromis paulo nigrior eft.Lapides 
habet in cerebrojob id hyeme mal? habet. Ariftoteles (emelanno pa Libro s.de 
rere fcribit, & inter vis yvrés collocat;id cft, fufaneos piíces,vt Gaza 2E 
vertit. Ecalibi cum iis recenfet, qui exquiíito funt auditu,& grunni- Libro 4.de 
tum quendam edere fcribit.Pifcis hic paruus eft,& vilis habetur, hu- (AP, dS 
midior enim cft,ideo in craticula affandus. Archeftratus tamen dixiu. 78.1. S 
Te edu cr reo Nf uáyow, £g 3 clay 
Av Ütpos 2 xd) i &uBpaxín.. ENT, 
eHatorem chromin tn pella cape tempore meffisy 
6T "Pinguis enim eft,cvel tn ambracia. | 
Ouidius immundam chromin appeliauit. 


De Mormyro. 


Al 


SCRNMN 
[T 


L2 ANN 7 
NENESW CENE NR 
: A AES 


XE 2x 


| MN cT X X 1 I. 
SOPMYPOZ Velyuspeui2osà Grecis dicitur,à Gaza 
j t / mormur,hodie à Romanis mormillo,à Venetis mormi- 
^| ro. Maffiliz: & in toto Liguriz finu zzormo: in Gallia 

| ES Narbonenfi morme, inHilpania sarzzo nuncupatur. 
i Noftri ichthyopole quandoq; fynagridem pro m or- 
myro vendunt;qui admodüm frequens apud nos non eftjfed Rom x 


& Neapoli frequentiffimus.Pifcis eft marinus,litoralis,auratz fimilis, 
| O- 3 


EX 
d DE PISCIBVS 
(cd corpore minus rotundo compreflo, capite longiore;roftro acu- 
tiore- & magis compielfo, ore medio ; dentibus paruis , colore ar-.- 
genteo,lineas habet cranfuerías à dorfo ad ventrem, nigras vel pul. : 
las zqualibus fpatiis diftantes, quarum prima maior, altera minor, : 
& fic deinceps, quibus fargo (imilis eft, & pinnis & aculeis dorfi ,& - 
cauda.Ob has lineas dicitur ab Oppiano zpépuuxos dios Dus, 1d eft, 
varius: quod non fatis re&té expreflic interpres, & pito mormylus : 
ote, neq; enim in otejfed in lateribus pi&us eft. Rectius Ouidius, qui . 
pictas mormyras dixit: fquamas habetque facilé excutiuntur;dorfo 
eftex albo caeruleo, ventreargenteo.Internis partibus ab aurata non 
multüm differt. Branchias quaternas habet,coran gulatum ,ventricu..: 
lum paruum & albumjinteftna alba;peritonzum nigrum;hepar rus: 
brum, fplenem nigram. Carne e(t molli; prehumida,lutum olentez 
vefcitur enim terre excrementis, luto, cancellis, loliginibus paruis. 
Quare nifi co&us in fartagine,vel craticulà non eft edendus:non im- 
|. metitó igitur neque apud veteres fuit; neque apud nos eft in pretio, 
Lir7.. Quicquid dicatapud Athenzum Hicefius mormylum efle $opqidic-- 
wd eft multüm nutrire.Re&té veró apud cundem Archeftratus. 
MpptuAos aq AM Ls 1 gatos Dy yrs uSEmroT toos 
eMormylus efl paruus pifis, non cotilis vllo. Tempore Jlitoribus gaudet. 
Parit zítate, difficilius à pifcatoribus capitur, eadem enim arte 
Lim; qua lupus vtitur,tefte Oppiano.Nimirüm effoffa arena fe occulit. ad: 
vitanda retia. 
"Tola. 3 T&v x9) Mopisivos , c t àv 6$ ael 
Beds?) srpooiegüy y Ó E die) à xLequiboici. 


.. DeSalpa . 


AXabro1. 


Ja balieus 
1:0, 


AUNT 
RAD 
MSAPOUA XS 


(CH PUT?^sXXIIHH. 
cues NNIH Et edxozs Grecis dicitur, à Latinis idcm 
ACNEZUT ESCENA 
 CNNQGSNGO) nomen feruatum eft. Pancrates apud Athenzum 
ene: "WIE ATA E r "i B * LI * : 
PED Ícribit Bóxs opns , ab Halizonis VOCAI1, qui locus 
7 corruptus elt, legendümque és zofuss. Nam | óss 


qp 


LIBERA Vat 155 


"e 


Rv xa^ (Orid eft,(alpa pifcisquidam eftquem bouem vocát, fi etiam 
eundem fecu funt, qui Grzca lexica concinnarunt,apud quos hzc 
reperias. (eoxaon pifcis genus eft , qui boseuiam dicitu r,(atis recte an- 
notarunt, fin. falpam eundem piícem efle crediderunt , cum eo qui 
bos proprie dicitur ab iis qui de pifcibus fcri pferunt, vehementer cr- 
rant.Eft enim.bos ex planis & cartilagineis.Exiftimant quida falpam 
pifcé eum efle,qui à Germanis ftok fifch dicitur, ea moti ratione,quod 
fokfifcb baculo tundatur,priufquam coquatur,quod Plinius de falpa 
£xciendum effe feribit. Alijalibi pifces principatum obtinet , coraci- 
nusin ZEgypro. Zeusidem fabera ppellatus Gadibus,circa Ebufum 
 falpa, obíceenvs alioqui, & qui nufquam percoqui poffirnifi ferula 
verbererur.fed bxc ratio minimé conuincit , foh fifth Germanorum, 
noftram elle falpam,quod baculo tundi, (alpe cum multiscommune. 
fit.Etenim tek fifcb Germanorum linguá eft pifcis baculi;id eft, pifcis 
ui baculo verberacur, priufquam coquatur.Q uo nomine pifcem o- 
mnem fale conditum,& ià fumo,vel in aére exiccatum appellant,vt 
ráias, foleas, pafleres,hombos;aliotque permultos.O uorum mirabi- 
lem copiam A atuerpie vidiin aliquot tabernis mercatorum; qui hàe 
mihi pre patationem narrabann,vt quoniam ficci funt & preduri,ba- 
culo primüm vcl malleo contundantui:deinde aqua aliquandiu ma- 
cerati decoquantur .. Hoiufmodi pifcibus;fcilicec planis & tenuibus 
illic abundant, qui faciliüs exiccari poflunt, quos exiccatosin. Ger- 
maniam conuchendos curant. Non eft igitur Jfiok fich pifcis fpecies, 
vt Germanice linguz periti mihi.indicarunt. INon deiunt tamen, 
qui Ípeciem quandam afellorum exiccatorum proprie Jfiok fich dici 
putant qui falpa noftra efle non poteft,oblongus enim & rotundus 
eít pifcis.Salpam igitur. ex hac defcriptione agnoícemus.. Pifcis elt 
marinus, litoralis, tquamofus, folitarius , auratx , vcl potius boopi 
fimilis, pedali magnitudine, roftro. quafi mu gilem refert,capite eft 
jaruo & obtufo,lineas multasaureas,a branchiis ad caudam ducas, 
habet parallelas,à quarum multitudine qoo yeetpes,& ab Oppiano 
ajoxoreTos: à colore veró ipvüpoyeepauos dicitur. Pinnis;, aculeis, bran- 
chiis auratz- fimilis, cauda , largo . Oculis cft aurcis,(uperciliis quo- 
dam modo vitefcentibus, ore paruo, dentibus ferratis. Peritonzum 
nigrum haber, ventriculum. magnum,X inteftina lata ;al galüfque 


Li.9.c.18* 


5 DE PISCIBVS 

| excrementis foetidis referta. Hepar rubrum,& in eo veficam copio- 
fo femper felle diftentam,fplenem nigrum;cor angulatum.Alga vc- 
Ícitur & ftercore,vnde. (talegátyoi a3) B3tpa] dicuntur ab Epichar-- 
Liz.  moapud Atheneum,id cft,(tercus edentes,& foedi execrandiq; odo: 
ris,quo loco pro B3Evvear reponendum duximus B3:xvpaj .& obícoc- 
Lio, 4, Rus pifcis à Plinioappellatur.ld confirmat Arift.Nutritur falpa fter- 
bifc. anim. COT C & alga, porrum etiam depaícitur,capitur etiam fola pifcium cu- 
Ec curbirà.Eandem inter pifces, qui optimé audiunt, receníct, & femel 
Lib. s. de autumno patere fcribit.Oppianus autor e(t in fcopulis alga & mufco 
UM refertis habitare, nequaquam tamen dicemus cum veré faxatilibus 
Li.  onferendam effe.Salpa enim eft (Gp, dirouss , inquit Athen. id eft; 
L3. dura & infuauis,& Archeftratusindicat malü effe pifcem.Eft procul. 
dubio plane ingratus palato & ventriculo,fuccum malü gignit, idco 
vilis eft iisetiam qui eum nouerunt, & à pauperibus folüm emitur. 
Mefhs rem pore melior cftjautore Archeftrato,& ex Mitylene,fecun- 
Lil5«13. dumPlinium exEbufo.Sunt qui autumno captam przferant)fed ma- 
léinam cüm piíces omnes vterum ferentes meliores fint, falpa aftate 
grauida melior dicenda eft:parit enim autumno, & femel duntaxat, 
vt prius dictum eft. Eius nullum vfum in medicina comperio.Nam 
Lil31«4. quod citatur à quibufdi ex Plinio:Salpa fiue falpes expurgat vlcera 
P^  anlinteolis conceptis. Id non de falpa pifcefed de nomine mulieris 
obítetricis,cuius ctiam eodem capite bis fit mentio,& aliis in locisjin- 
telligendum puto, vt loci huiusis fit fenfus:Salpe obftetrix falfame- 
tis(de iis enim eo loco verba facit)in linteolis concerptis expurgat vl- 
Li;  *€ra. Athenaeus etiam ex Nymphodoro Syracufio fcribit Lefbiam 
| fuifle falpen, quz Pzgnia condideric.His additjideo quód varius fit 
hic pifcislocrum fiue colophonium Mnaícam, qui Pzgnia confcri- 
Lig pfita varietate falpam appellatum.Oppianus fcribit falpas alga dc- 

lectari;& ob id nafíis difpofitis in locis algofis capi. 

Zdovaso| 9 bxug.Acois pSyo &ei qpoxeosi ugiat 

"T éparoflaynsivn 5 3) dxyedosofla] tdVa3y. E 
Cetera pete ex ipfoautore.Piícis eft in noftra Gallia Narbonenfi, 
qui perappolité U/ergadelle diciturjid eft virgis fiue lineis diftin&tus. 
Virgas enim appellamus tenues & longos ramos fiuc baculos,quas 
. Greci páG5vs nominant, vnde 3/paC8. duabus virgis fiue lineis diftin- 
éta,& moNips esu que pluribus,vt falpa,& pifcis de quo hic loquimur. 
Quem non inepté virgatum nominabimusà virgis,quas habet fal pe 
omnino fimiles, neque cü à falpa genere differre puto,fed etate can- 
tüm, vt virgatus minor fit,neq; in eáà vnquam magnitudinem accre- 
Ícat, in quam falpa accrefcit.Pratereà tenuior & rotundiorfalpa vc- 
luti compreffu extenfa,fpifsaq; reliquis omnibus fimilis.Stagna ma. 
rina fubit hyeme, quo tépore capitur& vere;alio tempore minime. 
- De Stro 


TyLBHDR | Y. 157 


DeStromateo,. 


Cod RU TAX PPS | 
Ec ALPJE fimilem pifcem fubiungit Athenaus ex ;,, 3: 


EX QS LL. X : ; 
(OE, Philone: eerat2 Spero DOros eua EpuÜpQ Sredtoxy. ó srpc(g. 


2) yop ojos epougildos, péfó3us &yav. Si 6A «€ (iodos (c. 
[ee duas "evt G os, id eft,naícitur falpz fimilis pifcis in 
^s ues» mari rubro;qui ftromateus nominatur,vniuerfo cor- 
pore lineis aureis produ Gis diftin&tus.Hunc propter fimilitudinem, 
nos quoq; falpe fubne&ere voluimus,etiam fiin peregrinis pifcibus 
fit habendus;quos fcorfum libro vno comple&i ftatui.Pretereà vt fta 
diofos admonerem , iftum piícem fi in aliqua. mari mediterranei 
parte reperiatur, nec mari rubro tantüm proprius fit, fortaffe eum 
cfle quiRomz fiatola nuncupatur, eà à íalpa diffidens,quód lineas . 
aurcas breuiores habeat,nec ad caudam víque products. 


Ue Orpho. 


(eCPRUT XXU. | 
x6 RPHVM FHicefiusapud Achenzum, eiufdem ge- 
"l3 W, neris effe,cum chromi, pagro,fynagride,caterífque 
ó v huiufmodi afferit, ob id fuperioribus annectimus. 
A) " Orphum veró hic non depingimus eum;qui à Gracis 

2 quibufdam hodie vulgari lingua dpg& nomine dici- 


rr 


v E 
T eo 


— 


58 DE PISCIBVS 


"Atb.lib.7. 


Lib.7. 
Laábro s. de 
bifl.anim. 


Lib. 


Lib.;2.ca- 
puen. 
Capa6. 


tur: eft enim noftro longé maior, yt pote qui pondere viginti libras 
«quet,nec fit liroralis.Sed orphü depingimus ex Ariftotele, Athenzo, 
Plinio. 2egis igitur; & éppás Atticà dicitur,Latini veteres Latinum no- 
men retinuerüt.Gaza cernuà interpretatus eft:Paruus orphus orpha- 
cine dicitur Dorione autore.Piícis eft marinus,litoralis,pagro quodà 
modo fimilis;colore ex purpureo rübefcente;ideo rubentem appella- 
uit Ouidius. Oculis eft magnis,dentibus ferratis,pinnarum fitu nu- 
meróque & aculeis pagro fimilis, podice admodum paruo: habet 
enim rimulam tantüm, quam vix animaduertas;nifi ventrem com- 
primas, feminis meatibus caret. Talis eft orphus nofter,cui conue- 
niunt omnia quz Athenzus & Ariftoreles orpho tribuunt. Breui é 
paruo magnus fit , eft carniuorus , dentibus ferratis , folitarius, pro- 
prium huic eft feminis meatibus carere, & hoc quoque quod difle- 
&us diutius viuat: vnde &iispor yévs, óppdv, id eft, genus tard? mo- 
rientium orphorum Oppianus dixit. Latet hyemis tempore, litorà- 


 liseft magis quàm pelagius, viuit duobus annis non amplius.Mirum 


cft Plinium inter eos orphum repofuiffe,qui apud Ouidium tantum, 
& apud neminem alium reperiuntur, cüm r15. 1x. videri poffit ex 
Ariftotele in iis numeraffe,qui hyeme con diti iacet in fpeluncis,Sunt 
& alij plures quos citat Athenzus,qui orphi mentionem fecerc.Op- 


pianus cum faxatilibus adnumerat, fed faxatilem fu periorum quo- 


rundam modo intelligere oportet. Archi ppus apud Athenzum ait 
orphum facrum effe piícem,quod fufiüs exponit Elianus.In myrenfi 
Lycic inu Appollinis templum eft;ad cuius facerdotem vitulinas car 
nes diftrahentem;orphi adnatant,& tanquam íané conuiuz ad epu- 
lasinuitati carnes comedunt,& immolantes ex co magna volu prate 
afficiuntur, quód piíces fua facrificatione pafcuntur, quod quidem 
ipfum, res fuas bene. & focliciter fibi cafuras effe fignificare perfua- 
dent, idcircoq; propitium fibi Deum effc dicut, quód fuis cibis ea 
expleantur: quod íf1 caudis carnesin terram eiiciant;tanquam fordi- 


. das àfe deteftantes, inde fibi iram Dci portendi arbitrantur.Itaque 


Lib.8. 


huiufmodi pifcium genus facetrdotís vocem & agnofcit,& fiad eosa 
quibus appellatur accefferit,adeó incredibilem ipfis Iztitiam adfert 
vt fi contrà fecerit magnum dolorem eifdem inurit. De eiufdem fuc. 
co & fubftantia hec Athenas. ópghs duos amAyuDos , "yNvpos , 
dldogÜcupTos, quNVTpogos, wefleos, TÀ 2 "rpis TÀ xEQuA) dulE "Apa. 


/j 


émrez (x. TÀ. 2 (zupxdày didavtues, Bapirspa, karaNdTteor 2 e) gedjor.gA d 


Mdilos S'il Spugvtos ó DyBos, xg] SVavewiros .. Orphus boni & multi fucci 


eft,glutinofuscorruptu difficilis: mulrüm nutrit,vrinam ciet, partes 


€itca: caput glutinofz, faciles conco&tu, carnofz difhciles conco&u, 


quaque magis erauant, tenerior vero cauda, pituitam gignit pifcis 
ifte, & difhicile coquitur. Qux omnia non omnino mihi vera viden- 
Y tur, 


LIBER:V. I9 
tur: nam partes circa caput, fi glutinofzx fint,qui poffunt efle, con- 
co&u faciles? Glutinofa enim hzrent inter fe tenacius,ob id maio- 
re caloris vi, longiore tempore 1ncidenda, attenuandaque:quare & 
grauant magis, & difficilius coquuntur, vnde fit vt füípicer locum 
tranfpolitum fuiffe & fic legendum. € 3 opis 75 XEQuAD "yo ea, 
Éeeupórpa. , (x 3 (GupxddVs drweao. multam pituitam gignit, qua ra- 
tione Sela efle opinor, vt multa alia quz obíolam humorisco- 
piam vrinascient, Cüm enim glutinofus fit, neque fubftantiz te- 
. puitate,neque acrimonia id praftare poteft. Ob eandem glutinof1 
humoris copiam, vniuerfé quidem difficilis conco&tu recté dicitur, 
etíi aliz partes aliis collatz conco&u fint faciliores.Aufonius cer- 
nu menunitfed ca fluuiatilis eft,nos hic de orpho marino agimus. 


De Caprifco. 


4 — : 
SSNNNNEEE— ——3À 

VN CORREOS SERO p—— 2 
SS NN | uEEn————— —31 


ESQES ze sao re qe tU n 


à Strabone joipos, qui à noftris; & Siculis porco. Eft au- 
rem pifcis marinus, corporis forma pagro quodam- 
«. modo fimilis, magis rotundus, -conipreffus. Íquamis 
tam firmé. coherentibus, tàmque afperis , vt. iis li- 
bera poliri pofsint, veluti fquatinz cute, Ore eft paruo, 
pro corporis magnitudine, fed dentibus acutiffimis & validifhimis, 
- oculis rotundiffimis. Branchiarum operculum no eft offeum neque 
faffum, fed eft rimula tantüm orthragorifci modo;ad quam vtrin- 
que pofita eft pinna.In dorfo tres habet aculeos, robuftos , afperos 
rectos, membra na iunctos, à loco in quo branchie coéunt, offa 
duo iun&a per ventrem ad podicem extenfa;in aculeum vnicum & 


A IIPIZKOZ pifcis à Gracis dicitur, & ps, & Libr. 


160. DE PISCIBNS 


ALibro 1. &- 


2uet ip. 


AL3b.8. 


euidentem definunt, quz ventrem fic firmant, vtnon minus dura 
fit cota epigaftrij regio,quàm dorfum ipfum.Internis partibus aura- 
tz fimilis eft, hepate, magis albo.hunc pifcem effe qui js dicatur, 
notx eedem ab Oppiano tradit comprobant. . 

É 5 vy Xgvesrov *yévos of zr&eÀ zraiflay 

Ocup(gcor YemoSoy, at vavSpd (3 doTidtpor) 

Ot'zi s0(Di rep. tolles, Vost espe) 2 jugi 

Pwvà, (C zruxvoi( i qreTol ots tyd Vor 38 0(1. 

Eft quoque. pra. veliquis fauum muris genus audet 

Bella inferre cuiris gens tantulaytergore duro 

Fidens,& denfis armato dentibus ore. 

Nullus eft omnino pifcis ex fquamofis quitam duro tegumento o- 
pertus,tamque firmis dentibus armatus fit quàm hic pifcis,adeó vt ex- 
pertus ipfe fim, neacutifsimo quidem gladio penetrati poffe. Ex 
quibus colligas pifcem hunc plane ucupe effe; cüm nihil fruftra fiat 


 ànatura. Hisadducor, vt credam eum pifcem quem hic depingi- 


mus, ut» effe Oppiani, qui ab Athenzo dicitur x«ee(Xos ; & pis, 
vt hoc in loco non affentiar Hermolao, qui legendum putat 2s,ni- 
fi eodem modoapud Oppianum legatur, fed pracftat locum Athe- 
nai proferre. xo/GeAoxoS xaTa, Mo C 40s, [opopuóóus. dV esl xi (Qoi 
pis, xigeugs 3 ixl Suaseallürtpos, Jipug. dV Vd dOeeper. Caprifcus voca- 
tur etiam pis,virus rcfipit, & durus eft, citharoque conco&u dif- 
ficilhor. quod fequitur dUsgue. 2 2y4, &c. indiftin&um elt in vulga- 
ribus noltris codicibus: nam poft 3uesewilórspos oratio commate di- 
ftinguenda, & nomine &ogousy claudenda.Illud veró &cousr non fi- 
gnificat ori gratum : hoc enim fuperioribus plané repugnaret, fed 
bene firmum, durum & robuftum, à) 78 goideajquod inter cattera 
fignificat (oveja, id eft , roborare & indurare. Hunc veró pifcem 
ca efle fubftantia, fuccoque quem tradit Athenzus ego. guíta - 
tu ipfo deprehendi. De eodem Strabonem locutum fuiffe exiftima- 


 "gmus,cüm pifces Nili recenfet. Ty yolpoy &acyeoX, Ts. xtpoxoSeiNss , 


1 E / » Y e ec 4 NI ^. 
gpoy,yo^ay loy xj Eyovloy dutgaÜas, &wi T9) XtQuN), Cpspuous xid|wwuoY Toi$ 


 Sej'ais. id elt, Crocodilos. abftinere à porcis, qui cüm rotundi funt, 


& Ípinas ad caput habeant, periculum beluis afferunt. Quac adícri- 
plo vt intelligant omnes vel hunc pifcem,de quo agimus,vel cum de 
quo. proximo. capite. dicemus, verum efle. Nili porcum, non ma- 
guum illum qui in hortis Pontificis Romani. Zelueder. nuncupatis, 
circa Nili ftatuam fculptus fpectatur,porcuíque vulgo dicitur, cüm 
fit Hippopotamus. |... | uM 
"es Dec Apto 


LIBER V. 


Co4 PUT s XXUIJI. 


ay ATIPOZ, Pifcis nomen eft Apud Ariftotelem & 
So Athenzum, à Gaza aper dicitur:nam Latine 4o; a- 
(^ prum fignifica;non caprum vt quidam aliquado ver- 
vac terunt. Án vero pifcis quem hic exhibco;aper fit, pro 
o 1523 certo nondum habeo fed cüm rarus admodüm pifcis 
ifte fit, & notas infignes habeat, ftudiofos celare nolui, fed propofita 
pictura inuitare ad rem diligentius expendendam,vt tandem quis fit 
pifcis ifte conftare poffit. Eft autem fquamofus, nihilominus tamen 
preduro,ac veluti afpera & vilofa cute tecto corpore, feré rotüdo có- 
preffo,rubefcente;oculis magnis;roftro oblogo,& obtufo fuis modo, 
fine dentibus.mox à capite fecundum dorfi longitudinem;aculeosha 
bet preacutos,duros;longos,re&tos,fetas effe diceres, inzquales: nam 
primi breuiflimi funt, medij longifümi, poftremi mediis minores & 
primis maiores.Pinnas duasad branchias,in ventre duas ali«s,mulus 
hrmig; aculeis & à fefe difiunctis conftantes. A podicetres aculeos, 
breues & acutos:Cauda in vnicà pinnam definit. A i neus inter $a- 
X59: 9. numerat ex Ariftotcle, quz nota aptiffisé quadrat, cft enim 
duris afperifque (quamis aperto corporc.Diest aliquis Ariftotelé 44 
«yo fiuuiatilem facere;& in Achelooamxe vocalem: cüm hic nofter 
matinus plané fit.Id equidem fateor,fzd Athenzus hàc Ariftotelis |o 
cum mihi füfpe&tum reddit,qui ex Ariftotele adfert (geo gü6yecx 


7A 


EZ ea 
1 - 


161 


Libro 4.de 
bifi.anim. 
cap.9. 
Lib.8. 


3, 4 an (Gur yoipor vt fortaffe (rggpo legere oporteat apud Ariftotelem. 


'pro piíce alio,vel corruptus fit locus Athenei,& xpo pro (X4gpo rc- 
ponendá fit. Nemo aute exiftimet xoc apor GC xavsiejoxor idem efle: cer- 
tiffimis enim notisa fe di(crepantaxsweloxos dentes & acutiffimos & 
validiffimos habet,vt ex Oppiano docuimus,(22pos iis caret. Pretereà 
xemejoxss ab Athenzo dicitur durus,virus olens; 445pos veró, ex Ar- 


; Me ! : 1 x PM Lib 
cheltrati perititfimi artis opfonatricis (entetia fummopere laudatur. 


P 


SF ROM! UTE 
Pa, "ew t 


S DES 
W 2 AN z dao d 
S 277 E h 
E » S N : 
rie PY o o» 2 ^ 


RONDELETII 
DB PISCIBVS 
NE. ord! 


figu on iamiam 


—— ——— 


ui piíces faxatiles proprie dicantur. 


, 


oon PAM id 


AC'TENVS Pics aliquot fquamo- 
/9 fos maximé litorales,qua potuimus breuitate 
W^ & perfpicuitate defcripfimus.quorum aliqui 
p" ) ab Oppiano,Athenzo, Diocle in faxatilibus 
ccce] Bed numeranturjquos tame non elle verosíaxa- 
AEST BS ulesoftendimus multümque fucci bonitate 
MSS , mp | 
NUS R)A & praftantia inferiorcs effe iis quos veros fa- 
I AM QAO 2 xatileseffe dicimus,de quibus nunc agemus. 
QT CT Qui autem veri funt faxatiles,& cur ficnun 
cupati lent,cxplicat Galenus. 115. 111. dealimentorum facultatibus. 
Scarum,mesulam, türdum, iulidem,fucam,percam àlocis in quibus 
verfari confpicantur,pifces faxatiles appellant:non enim in lguibus, 
aut arenofisaut texreis litoribus,fed in petrofis promótoriis,& vbi fa- 
xa funt, delitefcunt & pariunt.inter hos autem ícarus fuauitate excel- 
lere creditur, fecundum hunc. merula ac turdi: tertio loco iulides, 
phycides ac perca.Porr alimentum quod ex iis fumitur,non modo 
ad coquendum eft facile,(ed hominum etiam corporibus eít faluber- 
rimum, & quod fanguinem medium confiftentia generetmedium 
autem voco, qui neque admodüm tenuis cft, neque aquofus, neque 
multum craffus.Et mox.Meritó igitur in faxatilibus pifcibus nullum 
cítinter congeneres difcrimen manifcítum,vt qui perpetuo in. purif- 
fimo mari degant, aquamque dulciffimam & eam que ex ciuímodi 
& marinaeft mifta fugitent.Et pauló póft.Saxatilibus omnibus caro 
ineft quàm aliis pifcibus mollior;ac fragilior.Et Diphilus Siphnius, 


au- 


LIBER VI 16; 


autore Áthenzo v& ÜaXaoxioy Dulóaw, . ài my ar&Sd]oi 20 eG ocior: , 
AyvAt, oxanllec oix gor, óAryogogot. Ex marinis pifcibus faxaules facilé 
corrumpuntur,boni funt fucci,abftergentes,leues , modice nutrien- 
tcs.Ex his qui fint veri faxaules, & cur. ita fint appellati perfpicuum 
eft. Nos quoque in Gallia Narbonen(i rechaws vel rochiers no- 
minamus à faxis.Roc enim nobis eft faxum fiue Ícopulus. Czretüm 
huiufmodi pifces vt (aluberrimi funr, ita nobis, vc notiílimi cflent, 
videtur voluiffe natura:etenim tam varia & tam iucunda colorum 
varietate eos depinxit,vt ad has veluti epulas quibus & fecundz va- 
letudinis, & morbi tempore commodeé vtamur, inuitare & allicere 
videatur. hfdem labra euidentia, mobiliáque tribuit, quibus alij pi- 
Íces carent. Et quemadmodüm venenata nobifque letalia,vel odo- 
re graui, vel fapore ingrato, vel aliena. hotribilive forma donauit, 
vel tetro horribilique afpectu effe voluit, vt iis deterriti ftatim abfti- 
neremus,& feduló vitaremus. fic qux nobis vel falubria, vel ad ali- 
quas vitz noftre commoditates vulia funt; pulchritudine quapiam, 
| vel notis illuftribus ita ornauit,vt ad ca paranda vel vtenda ftatim 
 incitaremur.Q uamobrem Plato recté dixit, vix fieri poffe, vt quod. 
pulchrum idem naturá fuà prauum fit, quod fi aliter contingat , vt 
in hominibus, ob deprauatos errores quibus mox imbuimur;quof- 
que veluti cum la&e nutricis fügimus;ita in animantibus, vel in plan- 
us, ob alimentorum, vel cxli, vel foli vitium, vel ob alias huiufmo- 
di caufas id euenire neceffe eft. Accüm ita nos ad. rerum vrilium 
vfum inuitarit natura, vulgus tamen imperitum adcó fenfu iudi- 
cioque carct, vt (ape deteriores pifces bonis pra'ferat.Q uis enim eft 
cx imperita plebe, qui non bugloflüm lupo praferat?At bugloflum 
glutinofum fuccum gignir,difficiléque concoquiítur, lupus marinus 
medium coníiftentia ianguinem. Quis non mullum grandem vel 
carifümum libenter emat, paruum veró reiiciat ? vtrunque veró 
quis non faxatilibus longé przflare putet? At grandis paruo multó 
durior;ficcior, infuauior eft,nec ni(i ob hepatis magnitudinem olim 
à gulofis expetebatur, vterque veró oculos hebetat, venerem extin- 
guit; lepore marino qui maximé venenatus cft, veícitur, quibus de 
caufis reiiciédus, & fola friabili carne commendandus,ac hominum 
gulz deditorum luxu magis celebratus, quàm vt obinfignem fub- 
Itantic carnis bonitatem , & fucci gratiam,quibus à multis vincitut, 
tanta laude dignus merito videri poffit, Saxatiles quidem nullo in 
pretio apud nos fuerunt,nec nifiin aliorum penuria vtebantur, fed 
cum obíeruaffent plerique me, & Ícpiffime eos mihi comparandos 
curare, & vt egrotis apponerentur iubere, tandem ipfi quoque ex. 
petere cosperunt.Hec de faxatilibus generatim dicta fintjiam ad fin- 
gulos aggrediamur. 
p^2 


164. DE PISCIBVS 


De Scaro. 


UM 


EET 


A OCACR 
ÜTRG eS CS SE SSe 
COO COO 


za 
C 


s 
LEE SN Wc CN, SUE — T Eu 
NES ANS e S 
^N 


[4p UT TE 


T 


Ze E faxatilibus dicturià Scaro incipiemus,qui vtinter 
| d NA. faxatiles omnes principatum tenct, ita primo loco 
M ea E defcribendus eft. Ac primüm admonendi funt le&o- 
ANNIS 3 res Scari duoefle genera,& hunc quidem órav vOCa- 
MEA ri, alterum vero dior, vt profert ex Nicandro T hia- 

ij;.  tireno Athenzus quorum vtrique multz quidem communes funt 
| not fed funt etiam propriz:ob cámque caufam Re de vtro- 
que tractandum putaui, vt res ipfz fcaros aliquando infpe&uris no- 
tlores fint. Zx&pos igitur Gracis dicitur &zo *€ (aj pdr autore Athe- 
nzo, quod fignificat falire fiue tripudiare, hic potiüs v£«&upid cft, 
depafci: id enim aliquando fignificat (Xe4 pdr,vt ex T heocrito docet 
Phauorinus. Scarus veró algam herbáfque alias depafcitur, vt mox 
fufiüs dicemus. Graci etiam huius temporis (4pv nuncupant.R o- 
manis noftrifque non plané notus eft; alij enim ob fimilitudinem 
denté, alij fárgo, alij cantheno vocant;à noftris pifcatoribus pro fargo 
venditur. Pifcis eft marinus, faxatilis, fquamis magnis tenuibus,co- 
lore ex caeruleo nigrefcente, ventre candido, fargo fimilis, corporis 
forma. ad rotundam accedente, aculeorum, pinnarümque fitu & 
numero. His notis ab eodem fecernitur, maculi nigrà in cauda,Ji- 
neis nigris à dorfo ad. ventrem du&is caret.dentes planos hominis 
modo maxillá(que habet, imó proprié folus latos haber,pluráque & 
 maiorain maxillis offea tubercula, caudam latam in duàs pinnas 
non diuifam. Ádhzc oculis eft magnis, fuperciliis coloris indi- 
ERO. Binas vtrinque branchias habet, alteras fimplices, alteras 
nr veró duplices autore Arftotele. Cor angulatum. Hepar td 
obos 


Jbidem. 


LIBER VI 165 


lobos diuifum ,à quo fellis vefica pend et, fed inteflinis alligata. Fel 
nigri coloris, & fplenem , ventriculum paruum cum quatuor vel 
quinque appendicibus, inteftinum conuolutum. Hunc piícem 
quem hic proponimus, verum effe antiquorum fcarum conítanter 
afürmo. Sed quoniam ex Athenzo,vel Áriftotele proferri quzdam 
poffe videntur, quz nos coarguant , locos iftos Ges diligentius ex- 
cutiamus. Sicenim & fcarus omnibus notior fiet , & multa qux ad 
mores actionefque & fuccum fubftantiámve cius pertinent , fimul 
tradentur. Locuseft Athenzi 1.15. v 11. quem ex Ariftotele pro- 
fett. cxgpor Aejgorévrs topycoplBur( sire quiol , x2) M9rlp , X9] acveo- 
qéyor y Éydv T6 juez paxpor , stg] y Xt (ay ws 7tQuxijdw , xeupSidu iy avoy, 
vrapaXéUx ov , pildoAor ofldyre »oXtuo , xg. asy. pisa, , Tüy dU payyylo 
O pSp Ser, O 3 &w AS , usvos 7 x9] TU» Xd. DyüUe pnpux e. orod- 
pg 3 7) Tdy quxitoy Soos) Slo xgj Ttt ÜrpdDera] » &xiide d j 0cpss , id. cft, 
Scarum Ariftoteles fcribit ferratis effe dentibus , & folitarium, & 
carniuorum , os paruum habere, linguam adherentem , cor trian- 
gulum , fubalbum , bilem nigram & fplenem nigrum. Branchia- 
rum alias duplices, alias fimplices. Solus veró piícium ruminat;gau- 
det alga , quare & ea capitur ,aftate viget. Hzc Athenzus. Quo- 
rum initio ftatim error eft infignis. -Ariftotelesenim r 15. 11. de 
hift. animal. hzc fcribit xevpyeupdserrts 3 ardvres à ixBéss , Eo 18 oxteiptl. Cz 
Serratis funt dentibus pifces omnes dempto fcaro. Et Plinius dc den- Lib ined). 
tibusloquenspifcium omnibus ferrati prater fcarum;huic vni aqua- 
tilium plani. Quare addenda negatio , legendümque exeo Aejso- 
TÉAUIS Qioiv XeUpeupo9 vac siu. At hzc nota huic noftro maxime 
propria eft, nullus enim eft ex omnibus pifcibus fquamofis;cui latio- 
res magiíque plani fint dentes , minüfque ferrati. Pratereà carniuo- 
rum elle fcarum , ex Ariftotelis libris, iis (altem qui nunc extant, non 
colligas/fic enim x 1 s. v 1 11. de hiftor. animal. Victus cadem ratio- C 
ne non omnes vtuntur. Quidam enim carne tantüm vefcuntur ; vt 
cartilaginei,vt congri,channz,thu nniJlupi,fynodontes;amiz,orphi, 
murenz,nulli veró nutriuntur alga, oftreis, coeno, carne.  Dafcillus 
caeno & ftercore. Scarus auté & melanurusalga, falpa ftercore & al- 
ga. Hic aperté Ariftotel. difcrimina alimentorum quibus vefcuntur 
pifces enumerat, quod fi fcarum carniuorum effe exiftimaffet , cur id 
in ícaro potiüs , quàm in aliis prztermififfet:neque cft quód quis ob- 
 liciatid quod mox fubne&it Ariftoteles.Cephalum ac ceftreum folos 
àcarne omnino abflinere, ac proinde fcarum carniuorum effe poffe. 
Nam Ariftoteles de iis tum loquitur , qui fui generis pifces deuorant, 
quod minimé faciunt cephalus & ceftreus, qua ratione omnes qui- 
dem carniuori dici poffunt , demptis his duobus cephalo & ceftrco, 
| pim 


366 DE PISCIBVS 


. qui tum à pifcibus fui generis, tum ab omnibusaliis omnino abfti. 

nent. Sed przftat verba ipfius Ariftotelis adícribere. Omnes fefe mu- 

tuó deuorant , dempto ceftreo , maximà autem congri. X Cephalus 

autem & ceftreus foli omnino carne non vefcütur. At quum proprié 

carniuorum piícem effe dicimus, eum qui aliorum & non fui modo 

generis pifcium carne nutritur accipimus:in quorum numero fca- 

rum non repono , non folüm Ariftotelis autoritate , fed etiam ratio- 

ne fretus : nam ventriculum pro corporis ratione paruum habet; 

qualem non dedit íis natura , qui pifces integros vorant , nec quic- 

2. quam in ventriculo huius , vel inteftinis preter algam , herbáfve 

Yibstap-Yr- alias reperias. Idem confirmat Plinius. Nunc fcaro datur princi- 

patus , qui folus pifcium dicitur ruminare , herbifque vefci , non aliis 

pifcibus. Necnon /Elianus: Scarus, inquit , cüm aliis herbis, tum al- 

ga vefeitur. Nullus ergo fcarum noftrum reiiciat , quód pifces 

alios non vorct , quem tamen carniuorum dixit effe Athenzus, 

cüm quxogéyo dixiffe debuiffet : prefertim: cüm fcarum fubiiciat al- 

ga dele&tari,& ea capi. Quo fit, vt alium etiam Athenxilocum 

demirer , qui eft 115. v111. quo fcribit fcarum recentem füfpe- 

&um effe, quoniam lepores marinos venatur , ilíque paícitur : id 

Ibi1«421.. quod foli mullo tribuit Plinius his verbis. — Veícitur lepore. mari- 

no vnum tantüm animalium , vt non intereat, mullus pifcis,& tene- 

reícit tantüm , & ingratior viliorque fit. Hacin re magis,vt Plinio 

quàm Athenzo affentiar , facit quod mullus iis in locisdegat , in 

quibus lepores marini reperiuntur & capiuntur, nimirum in locis 

cenofis lutosifque , vnde mullus lutarius nominatus eft , que loca 

fugit fcarus , & in faxis habitat. Sed plura de his cum de mullo age- 

mus. : Iam veró quod fequitur ;zagáAcUtor , ve/Boxor, plané depraua- 

tum eft, quoniam coralbum in nullis vnquam piícibus videbit, qui 

in horum diffe&ione fe exercere volet , nifi fupremam illam cordis 

1 partem albam , quz: ab Ariftotele àjf&» gosBodtpóxs dicitur, pro 

cordc improprió accipias , qua ratione in omnibus pifcibus cor effet 

album; de qua re fufiüs libro fuperiore, capite de hepato. Quare 

paucis mutatis legendum yep Aéuxor. Quid veró fibi velit Tei o- 

2vr; nemo , vt opinor , poffet hic diuinare , quid enim tribulo cum 

pifcibue At fi 8 & ^ loca commutarint , optimé legemus «eco, 

& fic legendum effe auda&er contenderim: eft enim in hoc pifce 

potanon minima, quod hepar in treslobos diuifum habeat , vc fu- 

t drm periüs diximus. Quod poftremó ponitur folum fcarum ruminare, 

PHA id plané verum eft,& ex Ariftotelis locis aliquot fumptum.Idem con- 
Lib s.c417-.fytmat Plinius & Oppianus. : 


235.. &Mdvz Am les dx A7 e »1/ 
7 pu ye (0C Kal oxavgoros 3) Mo Ps uU aa draiudofg 


Abreu v6. 


gy 


9 


PEIHPERR:SUVI 167 

BOO) DeuaMduo AeMNeyW yg] uiros 93v) 

Ap por zrpoln(ir uà eoa, SU mtpor uUi 

Aapóppuos ub Aoi(v doecoldcoy Vez pop euo; 

Incurut fcarus incola fax. 

Qui mites inter pifces clamore tremendo 

Intonat,G folus pallentes vuminat herbas, ^— 

efc eveluti pecudes reuocat fab guttura pastum. 

His maculis deletis, & loco Athenzi nitori priftino reftituto; 
omnia quz Ícaro tribuuntur , que fine tedio repeti non poffent, - 
noftro plané conueniunt , vt negare nemo poffit nos veterum fca- 
rum penitus noffe , & hic reprefentaffe. Noftris autem diu incogni- 
tum fuiffc,non eft cur quis mireturjcum Romanisolim , & totiTtaliz — 
feró vifus fuctit, vc nec latinum nomen pifcis habeatur;autore Co- P^*««17- 
lumella. . Scatus , inquit , qui totius Afi GracizqQuc litoribus Sici- 
lia tenus frequentiffimus exit, nunquam in ligufticum , nec per 
Gallias enauit ad Ibericum mare. Itaque ne fi capti quidem per- 
ferantur in noftra viuaria , diuturni queant poffideri. Idem Pli- 
nius: fcarus carpathio mari frequens, promontorium Troadis Lc- 
&on nunquam tranfit.Inde adue&o Iberio Claudio principe , Opta- 
tus Elipertius praefectus claffis, inter Oftienfem , & Campaniz oram 
fparfos diffeminauit. Quinquennio ferà cura eft adhibita , vt capti 
redderentur mari. Pofteà frequentes inueniuntur Italiz in litore, 
non anté ibi capti. Hac Plinius. In noftro mari capiuntur non 
procul à Maffilia ,& maximé circa Stoschadas infulas. Rhodi ma- 
ximam effe copiam à Rhodiis accepi. Saxatiles bis pariunt auto- - 
re Ariftotele, quod non de fcaro tantüm ,fed de omnibus faxarili- 7^4: bfE 
busfemel dictum fit. Seleucus Tarfenfis ait, citante Athenzo, fo- Eier 
lum hunc pifcium no&u dormire,vnde fit, vt no&u nunquam ca- 
piatur,hoc autem ei fortaffe propter metum accidere. Idem tradit 
Oppianusfcarum mollem, fic enim appellat , no&u non przdari nec 1/3: 
inalios feuire ceterorum ritu , fed in Ícopulis fuis fomnum capere. 
Scari inter fe amant,videtürque innatum & mirum ingenium , mu- 
truxque focietatis tuende ftudium,quz ex Ouidio fic declarat Plinius. 
Mihi videntur mira & quz Ouidius prodidit pifcium ingenia , in eo 
volumine quod &ucoruoinfcribitur.Scarum inclufum naffis n6 fron 
teerumpere, nec infeflis viminibus caput inferere , fed auerfum cau- 
dz ictibus crebris laxare fores,atque retrorfum ita erumpere quem lu 
tatum eius fiforté alius fcarus extrinfecus videat, apprchenía eius 
canda adiuuare nixuserumpentis. Hzc prolixé & eleganter defcri- Lil.4 
bit Oppianus : quz quia longiora funt quàm qu hicadfcribi de- L^'-cev- 
beant,ex ipfo autore petes. Hisaddit /Elianus. Sifcarusnaffainclu. 
fusincaputexierit , eum qui foris eft caudam illi porrigere vt ea 


Lib.g.capasg. 


9,7» 


Lib.sicap. s; 


168 DE PISCIBVS 


comprchenfa fequatur.Hzc illi quidem faciunt more hominum, qui 
etfi libros de amicitia non legerint , tamen leges amicitiz à natu- 


fliden.c3s, à hauferunt.  Pratereà pifcium omnium (alaciffimum effe fcarum 


| curíantes , alius alium preuertere & contingere ftudet , vc folent iu- 


biden c.18. 


afferit , cámque cupiditatem necis cauffam effe. Pif(catores enim 
comprceheníz faemins fummum os ad tenuem funiculum alligant, 
eàmque viuam per ea loca trahunt ,in quibus habitant , conficiunt 
ctiam graue plumbum rotundum, longitudine trium digitorum, 
quo ex chordis appenfo trahitur fcarus foemina captiua , alter pifca- 
torum nafle in pilcatorio nauigio accommodata os laté diducit, 
dátque operam , vt naffa in Ícarum conuertatur , ea enim fenfim de- 
mittitur , lapide ad certam menfuram fa&o : mares autem non ali. 
ter quam homines vifa amica furore libidinis perciti ; circa cam con- 


uenes amantes, aut ofculum aut vellicationem ,aut aliquod aliud 
furtum amatorium venantes , pifcator fenfim deducit fceminam re- 
&aad naffam , ac cum ca etiam amantes , libidinifque fuz dant poe- 
nas. Non folüm alga, fed herbis aliis vefcuntur fcari ,vt prius di- 
Gum eft. Nam & coriandrum efcam fcaris olim obiicicbant , vt ex 
Leonide citat ZElianus, quo alle&i facilé capicbantur. Et Graci ali- 
qui fzpe mihi affirmarunt miré etiam linozofti (quam mercutialem 


vulgó dicimus) dele&ari , eáque capi. Quantüm ad fuccum fub. 


. ftantiàmve fcari attinet, cüm non folüm faxatilis fit ,fed etiam in- 


zthlibs. 


ter faxatiles primas teneat , conftat mollis & friabilis effe carnis ,vt 
[cribit Athenzus;fuauem , lzuem , qui facile concoquatur & diftri- 
buatur, quique facilem reddat aluum. Celfus fcarum cum aliis ali- 
quot;iis ex quibus falfamenta fiunt , teneriorem quidem effc fcribit, 
Ícd tamen durum. Videtur etiam & numero faxatilium eximere, 
quainre omnium fententiz & fenfui repugnare videtur. Arche 
ftratus veró apud. Athenzum fcarum valde commendat, ciüfque 
praparationem docet. Inteftina fcari violam olent , nec magis 


rciicienda quàm afpalacis . Quamobrem re&té Epicarmus fcaro- - 


rum sli 3 (X&p 9epuróv ix civ Ücois , id eft, ne ftercus quidem fca- 
rorum fas effe Diis ipfis reiicere. Olim iecur erat in pretio; vt in 
Vitellij patina commemorat Tranquillus fcarorum iecinora ,'& 
Martialis: | 
Fic carus aquoreis qui venit obefus ab «undis, 
(Ufceribus bonus eflcatera cile fapit. | 


Bbhpcm. — Vtuntur ctiam,inquit Plinius,ad parotidas fcari pifcis marini ie- 


 €inoribus.Editur apud nos affus in craticula,vel in fattagine, vel cli- 
xus,vtaurata. | 
De $ca 


LIBER VI. 169 


e De Scaro vario. 


NNSNSNSNNNNNS 
NN I YAT 


uui yit 
eM PC ded: ec 
Ed qeu ess: 
am 


vm 
NN ere 
SESS SN 


S Grzco à prima fcari fpecie diftinguitur, quàm cpi- 


fi S) theto, quod alioqui multis pifcibus eft communc. 
- bu a 


oculis, ventris inferiore parte,in qua podex, purpurei eft coloris, 
cauda coloris indici, reliquum corpus partim ex viridi, partim ex 
nigro czruleum eft, fquamz veluti notis obícurioribus afperíz,ore 
eft mediocri, dentibus latis, in fuperiore maxilla denfis, in inferiore 
raris & acutis. A dorfo ad caudam feré aculei tenui membrana con- 
nexi,& equis interuallis difpofiti.In fingulorum fumma parte mem- 
branula. pendet. vexilli inftar: pinnx ad branchias fite, late funt;ac 
veluti oui figura. In medio ventris notas duas purpureas habct.In- 

tus ventriculum fatis capacem, hepar fubalbum, inteftina lata & 
multa;fellis multum, fplenem. magnum. formofiffimus fané eft hic 
pifcis, (1 quis alius. Carne eft tenerrima, & delicat iffima,nec dubito 
quinis fit, cui Galenus ceterique. medici principatum dederint, 
nunc nomine tantum notus eft, à Grecisfolis hodie & celebratus, 
& penitus cognitus. Quare hortor & monco (ítudiofos omnes; vt 
non nominum tantüm, fed rerum potius cognitioni feduló vacent. 
Roms femeftri fpatio vnustantum mihi etiam fzpius,& curiose fo- 
rum pifcarium adeunti,vifus cftquo fit vt hunc non admodüm illic 
frequenté effe creda.capitur aliquadoin noftro mari;é regione Ma. 
galone, & non procul à Maffilia,& Antipolcirca Stoechadas infu- 
las fepius:alij comuni faxatilium nomine rochas nücupát,alij adl, alij 
auriol leruatis, vt credibile eft, nominis àiAs veftigiis. Cannariarum 


A tblib.. 


356 DE PISCIBVS 
infularum incole, vt ferunt, Brechos appellant.A fcaris nobiliffim? 
Plin.li/37. Scaurorum familia dicta fuiffe creditur. Ab a£oli fcati colore,potiü$ 


€Ap.lle M . . : - 
? quam efhigie fcariten gemmam di&am exiftimo, ca eft fortaffe que 
fapphirus dicitur. Vt fuperior fcarus preparatur. 


De Cynzdo. 


S S AR RA TOUS Y 
ACE QUO PARCHI, 
MS 7» 


—: SEO M 
— mde SC Oe QOO (0 . 
S CACC (? eS CACGS Sfi 
, ASA SRPRCO A Geli 
SO AE. 


een, 


Cod DA P EP HE 


fimiles, quod. omnibus feré faxatilibus commune cft. A ceruice ad 
caudam fpinas tenui membrana connexas habet,non diuiías , vnde 
porcgrbos ab. Ariftotele citante Athenzo, dictus eft.Huiufmodi cüm 
fit. pifcis qué hic proponimus, fupereft vt eum effe oftédamusqui ab 
Athen.&Agres, à Plin. cynedus appellatur.Ac primü Athe. profera- 
mus Ly00s'lois à &àXquea, O poo oXov 1/1640d335, mop veA Colles 2 XE. mua np. 
ac] 5 dovde &A(X£o)u| (Qu Svo , xdj qo eade Oppo Vrepov xaT Spàr £mo- 
pjuor, do T8. v XT? zrortu) SaTépc 4 Crspor dx oily , vv cupo ov. lae 
Tss xpal$s xà) xo epepás CT xor. AeigoréAus cr TÓ E1220 C icoy Moya 
xdwor £ira| xg] xappr 4 àXeyrewor. Pifces quidam funtalpheftz;omni- 
no quidem cerei coloris, purpurafcentes tamé quibufdà in partibus: 
aiunt ipfos binos capi,& videri alteri alterü comitem effe ad cauda.ab 
eoigitur quód alter alterius nates fequatur,veteres quidá incótinen- 
tcs,& in venerem procliuesalpheftas nuncuparunt. Ariftoteles in lib. - 
de animali. vnica & non diuifa fpina effe dixit alphefticü & flauum. 
Plinius. 


Li6b.7. 


1 


NHENLÓM 


&»À 


Lib.1.c2- 
pei 75- 


Lib.2.ca- 
nm 10$. 


luteü, rufüm,rubrum;feu pouiüs rubefcens nonnunquam pro eodem 
Íumuntur,vt exemplis veterum cóoprobauimus,nonnunqua differunt 


172 . IDXB'PTSCIBAX!S 

fed ratione tantüm maioris & minoris. quà fit, vt propter magnam 
in colorum quorundam gradibus affinitatem , modó hoc,mdó illo 

, nomine diuerfi autores vtantur;etiam in eodem colore defignando. 
Ex hisigitur liquet qualis fit pifcis i(tius color,diuerfis nominibus ab 
antiquis expreffus, qui non folius eft cynzdi:cancri enim aliqui & 
cancelli, & leones parui,qui circa infulam D.Honorati,& in mari Li 
guítico capiuntur, flaui furit fiue lutéi:denique eiufdem cum cynz- 
do coloris,de quibus fuo loco dicemus.Quare meritó falfus non- 
nullis Plinij locus videri poflit.  Cynzdi foli pifcium lutei, vel ine- 
rnendarus, vt legendum fit, Cynzdi toti lutei, quemadmodum lo- 
cutus eft Arhenzus.S Jd 9o xrpiod3cis,omnino quidem cé&rei co- 
loris modó intelligas non ita omnino luteos effe,qui in aliqua parte 
purpurei finr, vt initio huius capitis declaratum eft. Carne & fub- 
ftantii cadem eft, qua cx teri faxatiles nimirum tenera,molli,& fria- 
bili; miniméque glatinofa. Iusex eo ventremlenit. Co&usin far- 
tagine melior eft affo in craticula vel elixo: hic enim mollior fitjille 
quia tener elt & friabilisin tenues partes facile foluitur. Preparatur 
fic. Exemptis interaneis fale afpergitur & farina, que partes continet 
& folui prohibet: deinde in feruens olcü iniiciédus.R efrigeratus cum 
fucco mali Arantij editur./Egrotis falubre alimentum, facilé enim 
coquitur,& temperatum fanguinem gienit. | 


De Merula. 


QU ue 


Ced HU. T .IuU 


pimus T Apud Grzcos x47/wes & auis & piícis nomen 
DN j? eft;ita merula apud Latinos. Peritiores piícato- 
/7 res AMerle vocant : nonnulli Zoz , non diftin - 
'guentes turdum à merula:alij communi faxatilium 
nomine Xec4». Merula pifcis eft marinus , c 

Íía 


IUEEXR VL 7j 


faxatilium genere,tince fluuiatili fimilis corporis habitu, colore ex 
indico nigrefcente, maris color magis ad violaceum accedit:feemi- 
nz ex vario nigreícit.os dentibus acutis & recurais munitum.labris, 
oculis,pinnis,fquamis reliquifque parubus;faxacilibus aliis fimilis.he- 
pate cft magno, à quo fellis vefica' pendetinteftinis latis, ventricu- 
lo longo, fplene paruo, corde angulato, branchiis, aliis faxatilibus 
fimilis; vefcirur muíco, alga, pifciculis ; Ccancris, echinis paruis & 
integris, cuius rei teftes oculati fumus:zid enim aliquoties ex eius dif- 
Ícétione deprehendimus Hxc de merula. Ariítoteles. uera Nei xg) vh ini 
els x9 ASci xorlógss, 19] xipves, QU toes Tb adis. t vis Pe da à: a 
ea, Ty Opyic, TE UOjo youp édpos pt&XaVES "yo lag, siTa, Cue T &dpos Ad Uxol 
75».Mutant colorem piíces,qui merul;e & turdi appellantur, atque 
ctiam Íquillz, pro anni temporibus vt aues quedam. Vere ni - 
greícunt, pofteà candorem (uum rccipiunt. Quem Ariftotelis lo- 
cum fic intelligere oportet, vtturdi & merulz fuum quidem feruent 
colorem , fed magis exaturatus fit circa. ver,eítate veró magis di- 
luitur , minüfque niger eft, que cauía cft, cur pifces hos candidos 
ficri fcribat. Idem de phycide, & mena. fentiendum, Merula inter 
faxatileslaudata, inquit Plinius:carne efl tenera & molli, facilis con- 
coctionis,parnm nutrit, & bonum fuccum g;gnit.Elixa. febricitanti- 
bus faluberrima, fi coquatur in fartagine farina coufpergenda, vt 
partes contincantur.Q uibus autem rationibus adducti pifcem quem 
hic depingimus,merulam efle e xiftimem,paucis dicemus, vt inde eo- 
rum refeliatur error,qui alium à noftro pro merula oftendüt. Admo- 
nitum autem prius lectorem velim,vt meminerit à veteribus colo- 
rem indicum, aut pürpureum exaturatum , nigrum vocari, vt pur- 
pyram nigram, violam nigram,circcam lore pigro,qurtamen pur- | 
pureus aurindicus eít.Eodem modo nigram merulam dici putet.]am 
vcró merulam pifcem à fimilitudine coloris merule auis nomen ac- 
cepifle ncmo elt qui negare poflit. Ac mernla auis nigra eft. Quare 
hunc noftrum pitcem nigrum faxanlem. merulam effe antiquo- | 
rum conítat,Q uod autem merula pifcis nigro lit colore,tefüs eft Nu- 757. 
menius apud Athengum. - m" | 
VAavxs ) dpa £yoLA oV yóvesyje HEN y ey 
K9ozugor. TE 


Pes Q 


Lib. 


4 . — DEIPISCHÉWE 


am tri a E m e 


UR ME S TENCTY 


De l'urdorum generibus, 


D 


M E Sí i | 
li iaa d 
IET ORA (o (5 
M M 


AC 
IRAN 


ORTA d Lb T AN MEN Cup 


aec V N C. Ad turdos veniamus,quorum multa funt ge- 
V nera,varia nomina,tantaque colorum varietas,vt in iis 
4 creandis lufiffe videatur natura. Turdorum complu- 
NDA ra: efle genera, vt inquit Columela., & eorum varios 
3 Aag SN IK admodum colores efle ex fingulorü defcriptione per- 
Ífpicuum fiet Pancrates apud Athenzum autor eít,multis nominibus 
appellatum fuiffe curdum , & Nicander sw^wwuer vocat: etenim 
x yw (stupor; oAi4p nunicuparunt,: Athenzusex Ariftotele uexaud- 
cios id eft, nigris maculis infignem;fed potiüs avsuxógvdo dixerim, 
id eft; variis notis diftinctum, & fic apud Athenzum legiffe videtur 
Phiauorinus. xy?» nomen frequentius fuit, vc auis, ita & pifcis . xov 
ab Atticis & non x/yo« dicitur,ita fuadente ratione;inquit Athengeus, 


"fceminina enim In A«ante A«, alterum A habent , vt (Xówa, (xóm 


xXx, Sa Na.quae vero in 2 delinunt non. item, vt. xov, vej- 


!PAné poo. Launi turdum nominant. Noftrates, Prouinciales,Itali, 


Lib.7. 


Hifpani £urdo.Galli euielle.Jam tutdorum qui folo feré colore differ- 
re videntür,omnes fpecies ordine recenfeamus.Primi generis eum fe- 
cimus, quià pluribus turdo dicitur,qui notas eti infigniores habeat, 
quibus à quouis nullo negotio ;difcerni poterit.: Eft autem non ad- 
modum diffimilis cynzdo,minor paulo & latior,ad auratz figuram 


'aé&cédens, dentibus. recuruis, pinnarum fituynumeroque caeteris (a- 
^xàtilibusfimilis:labra habet cra(fà: & rugofa, cauda non in duas pin- 
^ nàsfed invnam latam definit,qug maculis nigris & rufis infignis eft. 
"In reliquo corpore colore cft vario,vnde ajc^cs ditus. Dorfum fu- 


fcum eft,venter ex albo liuefcit.Pinnz ad bráchiasaurex funt,ad po- 
dice & in tergo flaug, nigris ceruleifque maculis afperfe. oculi 

xagni funt,rotundi, pars oculis fubiecta variis coloribus eft illuftris. 
| | | Part 


LIBER VI. 17$ 
Partibus internis ab aliis faxatilibus non multàm differt.Carne cft 
tenerrima & friabili. Ob infignem teneritatem à multis negligitur. 
Optimus affusin craticula vel in (artagine co&tus. Refrigeratus fir- 
miorc cft carnc.Ex aceto vel mali arandj fucco edendus:priufquam 
coquatur fale confpergendus, vt gratioris fit faporis. 


UR 


Lo a 


WS 


wz- 


M SECVNDI Generis turdorum is red cenfcbitur, qui à 
nobis difin&ionis gratia pauo nuncupatur. Hic priori fimilis eft, 
maior tamen plerunque. Coloreex viridi czruleo, vel indico, co-- 
lorem colli pauonis referente in. pinnis omnibus, & in cauda. Hinc 
pauonis nomen pofuimus veteres imitau, qui merulas & turdos 
auium nomina pifcibus dederunt, cum liceat cuiuis rebus anony- 
mis& nouis noua nomina ponere. Carne eft molli;friabili, tenera. 
Viícidi aliquid habere videtur inter faxariles. 


TERTII Generis eft isquieAVincbia di &eà nonnullis appel- - 
latur. Superioribus fimilis, colore veró difpar.Eft enim varius ad- 
modüm, vixque vllus eft,qui plurescolorum | differentias habcat. 
Viridis eft magna ex parte,fed pun&is purpureis ;cz ruleis, indicis, 


X UMP 


ix ^ DE PISCIBVS 
& aliis confufis coloribus confperfus. Pinnz ad branchias lauz fiue . 
rufz funt, alis omnes partim czrulez funt, partim virides,partim 
rüfz. Cauda rufa pundtis caruleis notata. Branchiarum opercula 
pun&is & lineis rufis, (inuofis, certis] fpatiis diffitis diftin&ta . Adeà 
varus & iucundis coloribus ornatus eft, vt pulchri nomine. fit di- | 
gniffimus.Carne tenera,friabili,delicata aliis non cedit frequens eft 
Roma & Antipoli & in Lerino infula. 


P S2 


AO SC 


L-nrL ap 
172 


QVARTI Generis turdus. varius etiam eft: dorfo nigre- 
Ícente, pinna eius virefcente. Ventre & lateribus flaucfcentibus ; 
A branchiis ad caudam linez virides du&z funt. Pinnarum que 
in ventre infima cerulea funt. Hunc: nonnulli ex pifcatoribus no- 
ftris "Perroquet, id elt;pfittacum vocant, quód ea fit coloris varietate. 
qua auis illa Indica. Similem fuccum gignit cum cateris faxatili- 
bus. Facilé concoquitur,quód tenera fit fubftaniia & friabili. 


- 


SS 
c RSS 1 s 
RS di MAU REER 
d SS AL C Ce Coe CS 
M 77 AM e oc wa di  ——— 
E uM 
pz —ueutaoón6 0040 qe eC — 
-— um AM n 


[^ I. 
Un det is if yet KM T 
Asa M CS MUSNENNSS 


QVINTVM Genus turdi gobionem flauum refert , hoc 
ab eo diícrepans, quód lineam albam du&am ab oculis ad caudam 
habcc. Deinde maculis. nigris, quibus afperíus eft gobius, caret . 
Pinna quoque vnica in. ventre neque. diuifa,quam habet gobius. 
Turdus iite colore aureo eft;nec differt ab aliis carnis teneritate. x 

| | i | SEX 


"LIBER vi o 


SEXTVM genus quinto omnino fimile,nifi quód huic liriea 
ab oculis ad caudam ducta,non alba eft,fed cerulea roftróque cít 
longiore & aquilino. 


* q » RO N SA a ENS 
: S d: - s SS SESSIONS 
- S SS NES SSSSEONSSESRSNEERN $ 
EpTLCAe NM APOYOS SS SN NS » di SN 
€ SRUX AAT dites 
[x hUTTXE : 1 
- zn Y " 7 
: CC QUE SQ 
- P S C NI 
* * AN [4 


(A 
PAL 


SEPTIMVM Genus à prouincialibus cero dicitur, maxime 
Antipoli, & noftrifpeciem vnam turdi cero vocant, in faxis degit 
prafertim litoralibus. magnitudine eft cubitali,coloribus variis infi - 
gnis,dorfo aureo, viridibus maculis confperfo, ventre candicante, li- 
neis rufis & tortuofis, nullo ordine difpofitis notato.Tales fere cer- 
nuntur buxi radices vel iafpides. Labra viridia funt , branchiarum 
opercula purpureum quiddam habent. Cauda & pinnz magna ex 
parte cerulez funt. Septimum hoc genus effe puto, quod xyeisab 
Athenzo dicitur , vnde cero fecerunt noftri.Sufpicatus fum aliquan- 
dolocum hunc mendofum effe,& pro xi'eA s legendum xóp, ca ra- 
tione addu&us, quód neminem vnquam ex his qui de pifcibus fcri- 
píerunt, pifcem fic nominaffe meminiffem. Tum quia hoc loco cüm 
de fcaro dixiffet,comodé x6 bu,id eftturdum fubiunxiffe videretur. 
Hisinquam rationibus motus,diu .in ea fententia permanfi,vt xbyXlw 

legendum exiftimarem. Cüm veró quz fequuntur;accuratiüs confi- 
derarem;orinia quz hic dicuntur,parum turdis omnibus conuenire 
animaduerti,qua caufa mihi fuit mutande fententie,Locus (ic habet 
apud Athengum 5 9 xaepyn xirey s. éaraNM (aptos » dUxoluos  4Üedud.- 
yos, 0 2 tuos duis srebywA xg] owryd. Ceris que dicitur tenerz eft car-- 
nis, aluo facilis,ftomacho grata, fuccus ipfius incraffat & abftergit. 


QU 


178 DE PISCIBVS 


 Pratereà obferuaui Athenzum de multis pifcibus mentionem face" 
re; de quibus alij omnino tacuerunt vt. 7e) xoputas. de coracino al- 
bo.de melanderino.Item Plinium de ichthyocola;de lucerna,de cor- 
nuta,de quibus nulli alij meminerunt.Idem feciffe Zilianum conftat. 
Porró multa ab iifdem effe omiffa, quc à nobis diligenti diffe&ione 
& experientia, & à peritis pifcatoribus percepta, literis mandamus: 
quod etiam fpero multos poft me fa&uros effe.Q uare vt ad rem re- 


/ 
deam,xye, slegendum non xbpvreamque efle putamus;cuius «conem 
prafiximus. 


OCTAVVM Genusiáfeptimo non admodüm differt:eft enim 
eodem feré modo varium,fed lineas multas habet in ventre fefc in- 
teríccantes. Carne eft aliis fimilis. 


"-——— 


SUP DEUM AO ROTE 
CM l SN ees Nr 
A EM : 22 D 


EE 


NONVM Genus fuperiori fimile eft;nifi quód lineam candi- 
dám habetà branchiis ad caudam;alias multas confufas, obliquas,vt 
cerisque aurei funt coloris,alioqui colore eft vario, viridi & flaucícé- 
te. À quibufdam ga;an dicitur, ab aliis &l/e, à noftratibus menestrier, 
hoc eft,tibicen:quia variis eft coloribus tibicinum ritu,qui verficolo- 
ri habitu vti apud nos folent.Carne eft tenera & friabili. 


DECI 


LIBER VI 179 


(S QU Te UP A 
EA ; ANSNE REOR 
SECO SCC (5 
ARUTASSGSWN $5 
Ez NM 


DIEA SSNNUY 


- ro 


DECIMA  Turdorum fpecies colore eft viridi , extrema 
operculi branchiarum & pinnarum ventris purpurafcunt:oculi ru fi: 
venter ex albo flauefcit:ore cft paruo, labrifque paruis:einfdem fub- 
ftantiz eft cum aliis. E 


S 
ECTS 


x 
Setetepes: 


VNDECIMJVM Turdorum genus eft, quod awriol no- 
ftri vocantquafi ajoxcrjd eft, varium: alij gazaz, alij durdo.Eft autem 
inter turdos maximus,ad lupi cubitalis magnitudinem & craffitudi- 
nem accedit.Colore eft rubrice,qua noftri pro terra armenia vtun- 
tur, multis nigris & liuidis maculis refperfuseft ventre cft plumbei 
colotis, labris magnis. Colorum duntaxat varietate àturdo feptimi 
generis differt. 


oi UN 
NS 


S ED Ethicinturdorum genera referendus mihi videtur, qui 
vulgó /e/le dicitur: neque enim minüs variuseft quàm caeteri iam 
deícripti.Capite eft ceruleo,dorfo virefcentejlinea viridis & tenuis 
à branchiis ad caudam du&a eft , in cuius extremo macula eft 


Ber DE PISCIBVS. 


Libvoo.de . 


bii.anim. 


€eap.2. 


rotunda,pauló fupra caudam. reliquo corpore eft rubefcente, pinnz 

varie ,fed maiori ex parte purpurea. Hos omnes turdos appellaui- 
mus,cum quia Columella turdorum complura effe genera fcripfit, 
tum quia nomina quibusa veteribus omnes ifti diftinct fint;non re- 
perio.Poftremó nunc alio nomine quàm turdi non appellátur pro- 
pter magn am inter fe affinitatem. Q uibus addu&us generis turdo- 
rum fpecies duodecim conflitui. | 


De lIulide. 


CAPUT QI 


em. OYAIE àG ecisdicitur,que à Gaza iulia , cuius 


Y 


nominis vice,Gracü retinere maluiflem:à Liguribus 
| pirello fiue girella,à nonnullis denzella . noftus inco- 
gnita eft, quia vix in toto noftro litore reperiatur. 
| A Pifcis eít marinus,gregalis,tefte Ariftot.ex faxatilium 
gencre,autore Galeno LIB. I 11. de facultaubusalimentorum.Di- 
giti magnitudinem vix fuperat.varius eft:znimirum dorfo violacco à 
capite ad caudam fubauream lineam ductam hibet,hinc & inde ro- 


vba ee 
r -— » m 
^R m 
X (c H (ee. 


LAU) 


. ftri modo dentatam,cui pars quz fübeft colore eft czruleo,venter 


Lib.7. 


candido flauefcente.Squamis tegitur paruis, pinnarum numero, fitu, 
labiis, dentibus recuruis,cauda,aliis faxatilibus fimilis.roftro eft acu- 
tiore, oculis paruis, rotundis, podicem hab:«tin medio feré corpore. 
internis partibus à faxatilibus aliis non differt,corpore eft breuiore 
ftrictioreque. Antipoli & in tóto Liguítico finu frequentiffimus eft 
pifciculus,& ob paruitatem vilis. Numeniusapud Athenzum iex 
udipyo appellacid eft,voracem,fiue edacem. memorabile eít id quod 
de hoc pifce fcribit JElianus,iulides pifces faxatiles funt,quibus os Íce 
lezatiffimi veneni refertum eft.Q uemcunque picem deguftarür, in- 
habilem ad edendum, perniciosümque ci qui pofteà guftaucrineff- 
ciunt. Pifcatores cüm fquillam quam media ex parte iulides exedif- 
fent & confeciffent, fine vllo precio parabilem offendiflent, cümque 
inopia preffi guftarc coepiffentjillorü alüos vehementes cruciatus ex- 
ceperunt.In piícatu vrinatores & natatores infeftiffimé perfequun- 
tür,ac vt terrenz mufcg mordicus premunt,fimiliter iulides frequen- 

tes 


LUIDAESR 2 VÀL 


I81 


tesiin eos,quos dixi incurrentes, morfu afflieunt quas repellere ne- 


cefle habent;aut ab his de morfi cruciabuntur, in quibus repulíandis 
. totus vrinandi & natandi labor perit.Haud diflimilia de iidem fcri- 
bit Oppianus. lulides hominibus faxa rimantibus, ore venenato in- 
feftiffimas effe: denfo enim agmine faxis erumpere. & circundare, 
nec morfu petere defiftunt,quantumuis illi pedibus manibüfque ex- 
cutere à fe conentur,eáfque mufcis comparat, quz meffores bios & 
fudore difluentes cateruatim inuaduntnec nifi fanguine plena. abi- 
gi poffunt, - | | | 

Ai di ao ar Cdteoy MOAD- AUC AO T PEDEM 

AySpa, "r£eyatpolée (1, xg) àOpóo] djugryéor) 

Ka jur ó88 Axe (Ci mov Syuov uyoltv owed 

Kv cea, g'ougTEosiwW dy ates ocu leu o xgpud 

Yu € «vs is Aemidend(as, 

Xspoi dV Q(ov oSstvos rivi rd yojuSuos re mroSkosu 

X44 duuwojSos dicpby gpaToy aj dVigémr ). 

Aekugás uu'ap aA yer] pit tar ipyoss 

Axtpas &purripas óGeejriv usb s 

'ayroc apenpo|. Ütptos eyes &p.gratéror ). | 

Cüm aliquando Antipoli & fanitatis & voluptatis caufa, corpus. 
in aqua marina lauare & pifciculos capere vellem,vidi equidem pi- 
fciculos iftos non aliter quàm fucos adproperare,& morfu tibias pe-. 
tere ne calce quidem,etiam fi pars callofa fit & dura,abftinétes. Idem 
mihinarrarunt,quiin comitatu erant Gulielmi Pelicerij epifcopi 
Monfpelienfis, viri 1n. vario doGrinz genere excellentiffimi , cüm 
Niceam nauigaret;ad conuentum trium fummorum totius Europz 
principum FaANcisci Gallorum R egis,literarum alumni,C A x or1 
quinti imperatoris, & PA vr: tertij Pontificis Romani.His addu- 
cor,vt credam iulidem veterum eam effe quam hic exhibemus. Cüm 
Pifis Portius magni nominis philofophus eundem picem affabre ac- 
que egregio artificio depictum mihi oftendiffet, (cifcitatü(que effem 
quem piícem exiftimaret;ille iulidem refpondit: non, vt aicbat,ve- 
terum fcriptorum defcriptione aliqua perfuafus, fed fufpicionibus 
quibufdam & communi confenfii.Sunt enim qui iurelam, alij iulam 


nuncupent,quz magis ac magis opinionem mcam confirmant. Hu- 


jus obiter tantum meminit Ariftotelesiinter gregales recenfens.Ga- 
lenus quarto loco inter faxatiles collocat.Oppianus & Artemidorus 
 inlibro defomniorum interpretatione inter varios pifces numerant. 
Plinivs nullam omnino mentionem facit. Eft carne tenera & fragili. 
Sed quz litorum & portuum faxa frequentat deterior eft;quz procul 
inde viuit in faxis melior.Ius ex ca aluum fubducit:Paratur vt reliqui 
faxatilesfed meliüs farina confperfa coquitur in fartagine. 


ida DE PISCIBVS 
"LEID 


A () (e ^ ic d 
ES (? COO 
- XC ENMAIA QU. 
: ze MAN. SS y 


SA 
CODO 

SCOSSSSSNSESS 

NES 


Cu PXAV DII 


202» V I Derebus citra 4jeejepzr difputant , eos fzpe la. 
ECCO V) bherrare,& de rebus perperam iudicare. necctle cft. 
Nr e Quod cümin aliis artibus tum maximé in medicina 
NON JA perniciofum eft. Sic enim & venenum pro medica - 
AE edo mento, & noxium alimentum pro falubri proponi 
«grotis potef:maximé veró inalimentorum dele&u imperitos falli 
| Cóftat,vt in perca:quam cüm & à Galeno & veteribus omnibus com 
mendatam effe fciant, xgris omnibus fluuianili vt velcantur,impe- 
rant,nec marinam coénofcentes, nec à fluuiatili difcernentes,que 
tamen fucco fubitantiáque plurimüm diffident: fluuiatilis enim. du- 
ra eít , 6 glutinofa, marina tencra & fragilis.Duz igitut funt per- 
carum differentix: altera marina cft, altera fluuiatiliDe | marina 
nunc loquimur . Ij» à Grzcis dicitur, aliquando epus, à Latinis 
perca.Gracietiam hodie antiquo nomine vtuntur. À noftris perche 
de mar dicitur. Pifcis eft marinus faxatilis, fquamofus , rufi coloris, 
ore mediocri, dentibus acutisJlineas multas in lateribus habet à dor- 
fo ad ventrem deícendentes, alias rubefcentes, alias nigrefcentes, : 
. fiue purpurafcentes . Vnde percasaj&es vocauit Epicharmus apud 
Athenzum, id eít, varias. Pedali eft magnitudine: Branchiis, pin., 
narum numero, cauda faxatilibus,aliis fimilis . Ventre cft promi- 
nentiore . Podex in medio fere eft corpore, à quo pinnalonga pro- 
tenditur. Venter ex albo purpurafcit vel liuefcit. Vt toto reliquo cor- 
pore, ita capite eft vario. Ventriculo magno cum appendicibus mul- 
iiem tisiid quod etiam teftatur. Ariftoteles. Inteftinis fatis latisiin. qui-- 
yes bus vermes frequenter reperiuntur . Athenas ex Ariftotele, à 
7 arSeA Coixdy Ícubit Ty yeso Dtm TÉ Tjs páf3os x£'yen- 
wor rtp , tg] gepoipua, dUégw. Vasa] vrepin psxduspo. En dior 
perfpicuum firnos percam veram hic depinxiffe:vbi pro vigi 
| c 


LL v 


^LÍBER VI. IT. 

legendum eft xeyeojAcor, id cft, percam ex iis effe pifcibus,qui lineis 

variis & tranfueríis colorati & depicti funt, éftque proucrbium,Se- 

quitur melauurum perca: & alibi , exei xoSryiilus uexdupor, id 

eft,percarum ducem melanurum appellat Numenius: quod fortaffe 

perce prudentiz tribuendum eft,que càüm melanurum callidum effe 

prauideat, vixque capi,vt capite de melanuro dictum eft,cum vt tu- 

tior fitfequitur.quaquam Erafmus deinfida focietate parosmiam in- 

terpretetur.Percam in veris faxatilibus numerat Galenus:quare mol T3. Hd 

li fragiliq; carne füerit,optimiq; fucci, fed de marina loquitur. Athe- fac. alim. 

neus tamen gobios fimiles efle perce fcribit;qui fuccibonitate veris "^— 

faxatilibus pares non funt.Ius ex percis alaum-mollit.Coércent car- 

cinomata, percarum capita falfarum, efficacius fi cineri earum mi- 

fceatur fal;& cunila capitata , oleóqs fubiganturjinquit Plinius.Opti- 

ma redditur,fi faxina confperfa in fartagine frigatur,vcl in craticula 

affatur:nam elixatota difluit.- ^ ^ 7 0 | TET 


De M oM dnas 


Lí.32.€.10. 


NER UEM. 
NN NS 


ERN 

NES 

S SORS 

SA AE 
Wa 


xe PEVSIPPJVS apud. Athengum percam, chan- ,; 
AES, nam,phycidem fimiles effe dicit: quamobrem cogni - 
jp: o) ta perca ; relique facilius. cognoícentur .. Dicitur ^i 
US Grecis: ydoni-&. xov, vttumque enim nomen 1c- 
Aedes perio:nam à verbo ajo, quod. fignificar,hio, deduci- 
tur. xewis, & per pleonaímum. 78 v, vel» dicitur y&vos vel xénos, vel 
xgii & xéámr vtroque enim genere pro pifce fumiturià verbo autem 
aio deducitur, quod femper orc hiante fit, vnde à Gaza. hiatula 
- xertitur.Eandem ob caufam ab Epicharmo dictas fuifle channas, i«e- 
yesvoyáppievas opinorid eft, multum hiantes.a Maffilienfibus,noftra- 
.tibus & Hifpanis /erran. dicitur, à quibufdam thanna, Channa piícis 
eft pelagius;autore Ariftotcle;nihilominus faxatilis fimilis,& cum fa-. 75, 8. 4e 
.xatilibusab Oppiano numeratus,lu pum corporis habitu referens, & f. nim. 
.oris fciffura. Maxillam. inferiorem fuperiore. prominentiorem ha- jy ^ 
bet, obquam caufam ore. fere femper eft aperto. Dentes acutos,acu- Aria, 
4 los paruos.Pinnis , cauda, aculeis , branchiis , internifque partibus 


184 DE PISCIBVS 
ceteris faxatilibus eft fimilis, fed ventriculo eft maiore & laxiore; 
colore eft vario, dorfum ex rubro nigrefcit, linez à capite ad cau- 
dam duce rufz funt.Cauda maculis rufis notata,item pinnaàpo- 
dice ad caudam.Pinna doríi rufa eft.Inde Ariftoteles,citante Athe- 
n2:0 obaAcevÜpor ju£Acirdyo appellauit, & TIODAND ea sy, quod partim 
nigro, partim rufo;fiue rubefcente colore variata fit. Adhzc cüm 
permultas viderimus & diffecuerimus, omnes vuluas habere compe 
rimus, & fzpius ouis,fed non multis plenas,quód omnes fcemine fint, 
Lib 4,4, Yt annotauit Ariftoteles. Quz omnia mihi fidem faciunt nos chan- 
bift.anim. nam yeterum hic proponere:quanuis Maffilienfes pifcem alium ifti 
^?5- J fimilem channam vocitent,& ftagniquod lingua noftra, ;artegue. di 
citur,accolz pifciculum alium canadelle,quod fieri propter fimilitu- 
dinem rcor,& hos pifces cum. channis confundi, quemadmodum in 
turdis, quorum plura genera reccfuimus,vfuuenit:quos omnes com- 
Lil» d; muni nomine zwrdoappellant, De channa Ouidius: — Erex fe 

pyabs. Conciptens chanue gemino fraudata parente eft , 
Et Ariftoteles Pliniüfque locis capite de erythrino citatis prodi- 
derunt, channas omnes foeminas effe, quód omnes vuluas habeant, 
nulla feminis vafa, quibus mares à foeminis difcernuntur,quód o- 
mnes grauide capiantur . Verüm qui fieri iftud poffit;non fine cau- 
Cas  faquisdubitauerit quemadmodum & de phoxinis,de quibusArifto- 
! teles L15.vi.de animalium hiftoria.Formantur oua per'coitumiin iis, 
qui venere vtuntur; fiunt & finecoitu,oftendunt id fluuiatilium qui 
dam: nam ftatim atque nati funt;propé dixerim,& parui adhuc pho- 
xini oua babent. Iam veró perdices non folàüm hypenemia oua,fed 
ctiam feecunda concipere aiunt,fi quo tempore glilcunt,& ad venc- 
rem incitantur,adueríz maribusífteterint, vento inde flante.Et equas 
quafdam in Lufitania fine coitu parere, funt qui affirment.Q uz na- 
turali & infigni animalium iftorum fcecüditati tribuere oportet.funt 
& mulierestam foecundx naturá, vt primo ftatim concubitu conci- 
piant:vnde prouerbium, spy Vra taxis o3e) eosupeir . Parit pucl. 
laetam fi malé adfit viro. Noui equidem matronas integerrimas & 
caftiffimas ex fenibus & prope effoctis. maritis ob naturalem foecun- 
ditatem liberos fufcepiffe.Ex quibus efficitur, vt minüs mirum videti 
debeat in mari,in quo fcecüdiffima funt animalia,erythrinos & chá- 
nas ex fe concipere,& fine mare oua parere,qua pofteà mare diuina 
' & procreatrice fua vi perficit;mafculique vicem gerit.qua de replura 
Ce 36:4. legere potes. 115. 1111. Dicetfortaffe aliquis erythrinos & channas 
! vtriufque efle fexus, quod de leporibus terrenis creduntaliqui:quod 
etiam in quibufdam comperiri aiunt, vt in mugilibus, in quibus 
modó oua, modó lac videri ferunt. (Semen autem lac vocant) idque 
mihi affirmauit Ioannes Laurentius vir iam fenex, & in pifcandi 
ar 


LIBER. VL " 


atte cxercitatiffimus, vtpote quam & in noftro litore,& in Hifpania, 

& in Italia exercuerit.Eam nunc in iníula qua ez4rtegue dicitur non 
procul à Maffilia exercet. At huic opinioni refragatur Ariftoteles, 
qui oua (emper in iis reperiri afhrmat. Verum dc hac re nihil ftatuo. 
Sed liberum cuique iudicium rdlnquo.Catera qux de channa dicen- 
da funt perfequamur. Channa tx farchopha gis cíttefte Ariftotele, Lio 8. de 
cui & fynodonti euenit, vt quà minores infequuntur,venter excidat, PE 
ed quód. pifcium ventriculus iuxta os pofitus eft,nec gulam 

abent; Etalibi. Pifces magna ex parte gula carent, vt qui coniun- 5, ,, 

.&um ftatim ori ventriculum habeant, quocirca (epius euenit gran- bif. es17. 
dibus nonnullis, vt dum per impetum iniectantur minores,ventri- — 
culus in os procidat.Sola igitur caufa cur ventriculus in ore channz 

& Íynodonus, & aliorum quorundam ízpe reperiatur,non eft ven- 
triculi fitus ad osjomnibus enim pifcibus qui pulmonibus non fpiràt, 
quique ob id,& arteria alpera,& gula carent,id accideret . Sed. vora- 
citas & tanta cibi appetentia vt ventriculus,cur red funt fibrz ad 
trahendos cibos, furtum feratur,& tum ob propinquum fitum, 
tum ob laxitatem in os procidatjid quod declarat Galenus r 1 ». 1 1 1. 

de facult. naturalibus, quo eriam in loco Anttotelis fententiam pro^ 
fertimó verba ipfa adfcribere videtur longé quidem diffufiis quàm 

in noftris exemplaribuslegantur. Sunt hzc Galeni verba: Ergó ex 
iam di&is patct;internam gula & ventriculi unicam,cui recta funt 
fibrz, que ab ore in feattrahat, cflc inftitutam,coque in deglutien- 
do tantüm agere, externam vero cuitranfuerfc funt fibre,quo con- 
ftringat ca qug continet,ac protrudat talem eflefa&am,candem ta- 
men non minusin vomendo,quàm deglutiendo operam fuam na- 
uantem. Clariffimé fubícribit iis, que dicimus,& quod in channis,& 
quod in iis qui Grecé euvóSorrss appellantur;accidit, vt quorum vetri- 
culus interim in oreinueniatur , veluti Aciftoteles in lib. de animal. 
hiftor. prodidit, reddita etiam caufa, pre gulofitare id inquiens illis 
contingere.lta enim fcribit: In vchementiore appetentia, ventriculus 
omnibus animalibus furfum procurrit;adeo vt nonulli cüm primüm 
incipere manifefté eum affe&um fentiunt;foras repere fibi ventrem 
dicant: alij veró cibos quos adhuc mandunt,nec dum fatis eos con- 
fecerunt;eripi plane inuitis. Ergo in iis animalibus que natura funt 
gulofa, quibüfque oris laxitas cft multa,ac ventris fitus propinquus, 
veluti in fynodonte,ac channa cernitur,nihil mirum cft.cum in ad- 
modum vehementi efurieminorum pifcium aliquem profequun. 
tur, ac iam in eo prope funt vt comprehendant,fi auiditate perurgen - 
te venter eorum in os furfum rapitur.Fieri autem id aliter prorfus ne 
quit nifi venter cibos per gulam veluti. per manum ad fe trahat. Sicu- 

ti & nos prz ftudio aliquando nos totos vnà cum manu extendimus, 

| i gU 


186 DE PISCIBVS 
quó promptiüs corpus quod petimus apprehendamus, ita& ventri. 
culus cum gula,vcluti cum manu vnà extenditur. Proinde in quibus 
animalibus hzc tria fimul incidunt, vehemens nutrimenti auiditas, 
gula parua, & oris laxitas amplajin his paulum extenfionis momen- 
tum totum ventriculum furfum in osfeit.His verbis Galenus & Ari 
ftoteles aperté oftendunt caufam rei, quam quarebamus, cur fcilicet 

. channis & aliis pifcibus ventriculus in os excidat.Hoc loco me etiam 
inuitum cogit veritas vt le&oresadmoncam, virum alioqui do&ifh-. 
mum, & mihi amiciffimum qui his Galeni libris annotationes ali- 
quas in margine afperfit, lapfum effe cim channas,id eft. hiatulas, 
concharum genus effe annotauit, fimilitudine nominis, vt opinor, 
deceptus.Sunt enim channz conchule quibus channz nomine tan- 
tüm fimiles;re valde diffimiles funt,quippe que (Íquamofz fintex pe 
lagiis vel Etoralibus pifcibus,vt initio huius capitis diximus. Channa 
tenera eft carne, vt fcribit Athenaeus durior tamen percá;paratur vt 
reliqui faxatiles. 


De Phycide. 


4 
5 SN a 


T 25s SS TNRUNM ven 


SO 
i eee 


Ce4 PUT X. 


9 Grecis guxis & quor dicitur,à Gaza phucaja noftris 
mole, fortaffe ob carnis mollitudinem, Hifpanis z»o- 
V2 lere, Romanis phyco. Audio à Neapolitanis quen- 
2x dam oftendi nomine pizara;pro phycide, quem Gra 
VANS SG z* ci huius temporis phocida , Veneti lepa nominant; 
Phycis pilcis eft marinus ex faxatilium genere;colore rubefcente & 

vatio percam & channam referens,quam ob caufam Tob e Ss, 
Like7. dicta fuit ab Ariftotele, vt autor eft. Atheneus; Anteriore corporis 

parte tincam fluuiatilem imitatur, pofteriore foleam ob tenuitatem 

& pinnarum fitum,quibus veluti cincta eft. Vnde àxauoz«o?, codem 

Athenzo telte , cognominauit Ariftoteles, id eft fpinis coronatam. 
p ds Quz tamen appellatio illicum multis aliis pifcibus communis eft. 
s Mutat colorem phycis,reliquo temporc candida , vere varia. Nam 
Plin». 9. (mum caput ex nigro rubefcit; pats inferior ventrem fpe&tans, 
£4p.26. Bc 


CLR 


lBESRG Ves 5 d 


tincz colore eft, Pars corporis pofterior nigrefcit.Pinne due , que 
funt ad branchias,rubcfcunt.Ore cft magno;dentibus paruis. Labüs 
caret,vt chána.Oculis eft magnis,auicis.Barba ex vnico pilo ex fum- 
mo inferioris maxilla: propendet. Pauló infra pili duo longiflimi 
pendent loco pinnarum. ventris. In dorfo primüm pinnam habet 
aruam & diuifam,mox fcquitur altera,membrana connexa,que ad 
caudam víque protenditur, huic [imilis eft alia, à podice magno,& 
in medio feré corpore fito,ad caudam víque. Ventriculam longum 
 habet;appendices quindecim,hepar magnu lactei coloris,à quo lon- 
ga fellis vefica pendet.inteftina lata,replicata;branchias magnas.la- 
pides in cerebro, quemadmodum afcllus aut lupus. Ex his ego colli- 
go veram phycidem hic expreffam eíffe:quz quanquam ad faciedam 
hidem faris effe poffint tamen multó magis fententiam hanc mcam 
confirmaui, cüm in media alga nidificantem vidi,id quod fola phy- 
cis facit teftibus Ariftotele & Plinio. Phycis pifcium fola nidificat ex 158.4» 
alga,atq; in nido parit.& id certiffimum cfle pifcatores multi obfer- e XT 
- uarunt,Q uod autem folam nidificare aiunt in alga;id falfum effe có- pj 15. bi 
erit Guliclmus Pellicerius Monfpelienfis epifcopus, vir in rebus per- «4P-9- 
ucftigandis diligentiffimus, & perfpicaciffimus,qui gobiones &hip- — 
pocampos in alga oua ponere & parere animaduertit.Eft & hic cor- 
rigendus error illiusqui Oppiant éudAtzrg verfibus Latinis expreffit. 
ficenim Oppianus ris. r. &xUladv. — 
Kaj xbyAaj paie] y:t9] uxid les, dios &utjes 
Ay3pis &exovupalus Syri gporos juB talo. 
Sic vcró interpres: Turdique evirentes, 
"Pbhycides £unuchi vero de nomme dicia cec c -A 
' Quam ineptécontra mentem Oppiani tributum fit phycidi eu- 
nuchi cpitethon, ciunt omnes, quibus phycis penitus hit cognita: 
nam & parit, & partus huic maiori curz eft, quàm reliquis, quippe 
quz nidum in alga fibi paret & (iruat:qui igitur eunuchi nomen rc- 
X competere poteft? Quare ne per fomnium quidem id Oppiano 
in mentem venit.íed receníens piíces,qui circa faxa,veliníaxis ver-. 
fantur, phycidibusfübne&it eum quem initio Jibri huius àAgretu. 
à Gracis,áPlinio cynzdum | nominari oftendimus, regi per peri- 
phrafirn cum aliis faxatilibus numerat Oppianus,vt itis fenfus; 
| CPhyadesy&/ eui | 
Pifcator mollis nomen dedit effe cynadi. | 
Nunc fuperfunt duo expendenda; fit ne idem pifcis quxis & quid. 
dor . Qux) & quxis. Ác primüm «puxid Vor nihil aliud efle quam par- 
uam phycidem nomen ipfum indicat: vnde Gaza 115. v 1. de C425 
hiftoria animal.pufillam phucam vettit,neque iisaffentior, qui phy- 
cidion eum pifcem cffe putant, qui a nobis capelar dicitur , idco 
| PUE ! SUFISMIPE 


si DE PISCIBVS 


Ibidem. 


Li.8. 


ALibyo 8. de 
bist. anim. 
Cap.2. 

Lib. 5. de 
lim. fac. 


quódis veluti phycis € mento pendentem barbam habeat.Sed qui 
diligentius verbaAriftotelis expendetfalli iftos iudicabit;funt autem 
hzc Ariftotelis verba.Pifces qui oua edunt, femel pariunt anno, prz 
ter pufillas phucas,que bis pariunt aniio.Differrautem mas phycis à 
fosmina;quod & nigrior fit & fquamis am plioribus.Atqui is qui vul- 
go capella» nominatur,piícis eft lzuis,& minime fquamofus.Ex qui- 
bus neceffarió efficitur phycidion fiue diuerfa fit à phycide fpecies, 
fiue eadem,non poffe effe eum quem capellaz dicimus. Ergo phyci- 
dion à phycide xtate tantüm,& magnitudine differre pato.Deinde 
qQuxóe, & quxlSw diuerfos pifcesfacere videtur Athenzus,cuius hzc 
funt verba. X9) Td rto. avó qux) xg] ? Quxis &ztre A e oc DyOUSia. OYec, 
& pog, X, dOplkup: iei. Ex faxatilibus phycen & phycis tenerrimi 
funt pifces, virus non refipientes,& corruptu faciles.Phycis inter faxa 
degit, non folüm alga vel mufco, fed etiam carne: nam fquillas ap- 
petit autore Arillo.& in eius ventriculo non fquillas modó;fed & lo- 
ligines,& pifciculos alios inueni. Phycis eadem bonitate et,qua cete- 
ri faxatiles autore Galenojfimili quoque modo preparaur. ———— 


.De Anthuz prima fpecie, 


CoL PUT: XL 


3f NTHIARVM diuerfa genera apud veteres au- 
WA (D tores reperio , manifeftam vel integram defctiptio- 

SN e nem nullam,fed notas qua(dam duntaxat, & harum. 
ACA" e nonfüllas inter fe pugnantes,vt ex fequentibus pet- 
8 fpicuum fiet. Adhzc de anthia alij ita fcripferunt, ac 
fi vnica effet piícis fpecies . alij quatuor fpecies conftituerunt. Ex qui- 
bus fit vt nominibus abundemus, rerum veró notitia nobis defit. 
Nihil eft autem in omni genere perniciofius quàm nominum tan- 
tüm peritum effe, rerum veró ipfarum infícium . Quamobrem 
quànta maxima potui diligentia,anthiarum Ípecies diu perueftigaui, 
eafque qu& mihi note funt, hic exhibeo ci,qui certiora & meliora 
: inuen 


LIBER V I. 189 


e * d NC bi ! e " 
inuenerit, magnam habiturus gratiam. A»&i4s dicitur à Graecis & iege 
i394; tefte Ariftotele. quo loco;inquir;anthias fit ibi nulla beluam ef- 
fe;quo indicio vfi fpongiarum pifcatores vrinantur, & ob id facrum 
pifcem hunc nominant. At hzc appellatio illi cum multis aliis com- 
munis eft.Nam Pompilus,delphin;mullus,& plerique alij pifces facri 
di&i funt. Dicitur & xax/x9vs, id eft, pulcher pifcis, & «anda, id 
eft; pulchri nominis. At vranofcopus Athenao & Plinio teftibus fic 
cognominatus eft. Vocarunt alij £voza , fed eft etiam pifcis alius, 
$AJ;qui fquamas ad os verfas habet. Hicefius à quibufdam jv«o,di- 
&um fuiffc ait , nifi quis pro A/x», legendum cfle cenfeat A«xov. Eft 
enim fpecies anthiz alba, neque enim nomen X/e cuiquam pifcium 
tributum reperias. nam qui à nobis Latiné lupus dicitur ; non ^xO., 
fed ^48ea£ dicitur à Gracis. Poftremó diciturab Ariftotele dvAozia: 
quem locum non fatis expreffit Gaza. 77) «e ? abAemias (9o xaAdQv 
anuo) liess id cft; parit ctiam acftate aulopias quem vocant anthiam. 
Oppianus veró dvieziy quartam fpeciemanthiarum facit. Sed de no- 
minibus fatis. Nunc eum anthiam quem primi generis effe fafpicor 
defcribamus.Is eft colore fimilis pagro;vel cynado,fcilicet rubefcen- 
te, vnde Oppianus Z»S5 appellat , eadem fignificatione qua. £205; 
tevJerne. Pinna ftatim à capite ad caudam fere vnica, rufa,cuius acu- 
leus primus longus & robuftus, ad branchias pinnz dux rufa. In 
ventre duz aliz multó longiores & tenuiores ciufdem coloris à po- 
dice ad caudam fere alia etiam rufa. Cauda rufa in duas pinnas lon- 
gas definens , caput rotundum , non compreffüm , varium: toftrum 


Lib.9. de 
bifl. anim. 
6.37: 


Lib. 8, 
Lib. 31. 


€.1I. 


Lib, 6. de 
bifü. anim. 


€. 17. 


ILib.x; 


Lib.x.dAdo- 


740v. 


non prominens. is cít qui à noftris Zar/;er dicitur. Oppianus Ícribit 75/4. 


 Anthiarum genera in faxis habitare, ea tamen aliquando deferere 
explende gulz gratia, voraces enim & gulofos effe , dentibus tamen 
carere. eius verba funt. 

Efoxya eB egi avrag &d«uoy(O- dise £A«uMd 

Ketysg C. vadévr&g Vou soja, xydpoV xo us 
Quaficconueto: —— 

Supra alios omnes ciet. in[atiata libido 

Ventris ,non etiam munito dentibus ore. amis 

Nad*; cnim inquit Suidas, eft ? & £yav odo es, At. his repugnant 
qu& cx Ariftotele profert Athenaeus lib. vx 1. Agjsvrote 3 o] noexa- 
pódeya. ciyag T. xaDXiyguo , apxoQaryolle € CuvayshaC oppor. Ariftoteles. ait 
anthiam (nam ex praccedentibus liquet «a224:$w híc pro anthia fa- 
mi)ferratis efle dentibus,& carniuorum & gregalem.Carninoros den- 
tibus praeditos effe conftat;cateros qui luto;ftercore;aqua viuunt mi- 
nime. Quare fi Oppianus qui anthias voracitate alios fuperare fcri- 
bit, eofdem ctiam intelligat carniuoros efTc , vt reuera fentire vidc- 
K s 


190 DEPISCIBVS 


$ x ak a 1 " : La x * ? 
tur LIB. 111. cüm fcribit anthias capi percis & coracinis in antra, 
in quibus latitant demiffis ;ipfe fecum pugnare videretur , nifi quis 


aliam Oppiano interpretationem affingat vt per »a4éemt vm sum 


a9eoi £x (as , rePionem oris internam dentibus vacuam , id eft, pala- 
tum & linguam ; quibus infixi funt dentes , in multis pifcibus, cztc- 
rum in maxillis ferratos ineffe dentes reliquorum faxatilium modo. 
Quz interpretatio mihi curiofior quam verior videtur cflc : nam 
idem Oppianus fcribit r12.111. anthiis eua effe doono», id cft, inetme. 
Vtervis verum dicatis quem depinximus ferratis eft dentibus & par- 
uis. Eft & alius fcrupulus qui non minüs nos torquct : nam Ouidius 
de anthia hac prodidit in halieutico fuo. 

Anthias bis lergo. qua non "videt «itur avmis , 

Vim [pine nouítque fue , vevfu/que fupino 

Corpori lina fecat , fiximque intercipit hamum. ^ 

Idem Oppianus LI2.r11. Plinius autem & alij capto anthiz non 


. id tribuunt, fed aliis non captis. Eius hzc verba funt. Anthiz cüm 


Zib.9. 6.49. 
Lib. ix, 
€.28. 


Lib.9. c.59. 


Lib. 3. 
aM nkaY, 


Lib.9.t.59. 
Li.3. dAgz- 
WA ye 


vnum hamo tencri viderint, fpinis quas in dorfo ferratas habent, li- 
neam fecare traduntur,co qui tenetur extendente, vt. przcidi poflit. 
Et /Elianus. vchomines fidi & commilitones veri, perinde pifces in- 
tct fc vlcifcuntur, quos anthias nominant, ex his quilibet cüm nouc- 
rit conuictorem fuutn captum efle;celerrime adnarc feftinat;ac dorfi 
fui nixu ad eum-inharefcit. Idem Plutarchus in. libello cui titalum 
fecit.An terreng beftiz aquatilibus fint prudentiores,fcribit anthiam 
captiuo anthiz füccurrerc., rciectamque in humeros funiculum fur- 
re&tis aculeis refecare,fpinz quce fuz afperitate refringere. Plinius fer- 
ratam fpinam anthia tribuit , alij non ferratam , fed alperam & acu- 
ram , quam Oppianus sztap» appellat. . At ferratam fpinam fiue 
aculeum in paucis pifcibus obferuaui,vt in paftinaca;& co quem clc- 
phantem velibin vocant. Nofter veróanthias nó ferratam fed afpe- 
ram & acutam fpinam habet. Quanam atte capiantur anthizfufiüs 
difces ex Plinio & Oppiano. Hicefius apud Athenzum fcribit an- 
thiam effe xgpudpudy , xoj dÜxuAOV , xo) dÜGustgyse) , QU. dÜgsu aoi 9), Qui 
locus aperté mendofus eft,quid enini fignificare poteft ypvZgsdyg iN c- 
que xodesersid cft;carcilagineus dici poteft: nam anthiz ex cartila- 
gineis non funt. Purto igitur legendum iefgatov , vel £ov9pocft cnim 
erythrino vel pagro calore fimilis, & eiufdem cum. his generis efle 
autor eft Hicefius:. Eftigitur anthias rubefcens fiue rufus , boni fuc- 
ci; excretu facilis.ftomacho non gratus, Qua nota huic noftro an- 
thie competunt. .. it | | 


N iMA 1 ) - ; " [| 


-sbiv ssi iy zo 361 16illo «i i De Án 


LIBE 191 


- 5 De Anthiz fecunda fpecie. 


E MELPIP I IT 


fübiangit Oppianus , anthiam Zr é»ev 
oleadidum. Quis autem is fic ^^^ 
Or :Ham quem capiti huic 


M. 


antrum motus anthiam 


moNTHIJ 


* 
(1e 


Rubefcenti 


rem nullum vn 
ME capeta i nor L j int; [ loe 
facerdotum capite quos cz rua noftra appellamus. Eft au- 
tem pelagius pifcis non fax ,aàd afellorum genus accedens , fed 
pauló latior. Molli eft & tenera carne;bonique fucci.Anno 1545.tan- 
ta huius pifcis captura fuit in noftro litore, vt duos totos méfes pifca- 
tores nullum fere aliud pifcis genus ceperint, magno fuo incommo- 
do. Cüm enim pifcis hic neque fale condiri , neque exiccatus feruari 
poffit cogeb tur cffoffa terra obruete;ne fxdo corruptorum pifcium 


odore à litore arcerentur. 


De Anthi« tertia fpecie, 


E 


i042 (129 Li.donQnup px IIT iuo its: 5 M 
cu weug ERTIVM'Anthiz genus Oppianus: nigtüm fa- rite 

AGO RES» ^ cit; 2 7). Tefrey epit XéNouvol, Anthiz tertj generis mj 
: Mr fünt atro fánguine fufci. Quod. non'ad pifcis: fan- 

dc? guinem fed ad totius corporis colorem refétre o- 

"v 'PS.-portet; quem per atrum fanguinem nigrum fiue 


| . AL | 
155 DEPISCIPVS 
urpureum exaturatum , fiue indicum intelligit: Qi color à Gallis 
dicitur violet obfcur. Affirmate aufim huius generis pifcem cfle eum, 
quem hic exhibemus, Eft enim faxa is , totus purpurei coloris vel 
indici, corporis forma fcaro vario fimi 70, cauda craf- 
fatis & acutis dentibus. Labra habet; oculos adi 
1 x rübros. Podicem magnum; quo in 
| viridíque Tiftin&ur excidit. Partibus internis cactet 
milis eft. Eft carne tenera.fragili,fi cca.optim 


corpore Torn 
M 
^ 


De quarta Anthiz fpecic. 


Li.&Nxe- AW 
7IKQy, / 


opos dictos;quód oc em veluti füpercilio rotun- 

do,obfcuro vel nigro cincti fint & coronati : quà fit vt caui & fint & 
videantur oculi. AvA»i; igitur «eed oua use intelligit , id eft, cauis 

«usos fieprofundis oculis , quibus przditi acute cernunt: contrà, quibus 

^» oculi. rominent; ynde & €» dicti funt , quód acic oculorum va- 

leantJN eque mihi probantur qua hocin loco fcholiaftes annotat;ni- 

mirum avesse , dxpss £xoiqs iQInAads dixlu! adc , id. cft , qui ocu- 

loslongos hàbeant tibia inftar. Quanuis interpretationem hanc 


appr Q 


approbet & Íequatur Calius Rhodig.qui 115. x11. lc&ionü anti- 
quaram fcribit aulopis oculos effe,cuiufmodi fünt pagürorum;nec- 
non aftacorum, quibus proprium elt forinfecus oculos protrudere 
infpe&andi caufa.Que demiror quomodo in mentem venerint do- 
€to & variz eruditionis viro,cüm nemo vnquam aut videtit, aut ob- 
ícruatit, aut audierit vllum effe ex fquamofis pifcem, cui fint oculi 
prominentes,vt locuftis & aftacis,quos cüm velit; poffit protrudere & 
recondere.Q uare priorem interpretationem, doctis omnibus longé 
mapis probatam iri fpero,qua caui & veluticorona nigra cinái di- 
cuntur aulopi oculi, & ideo acuté cernentes: alteram veró qua pro- 
minentes oculos tribuit, falfam & plané reiiciendam. Hzc nota 
quam diximus, cüm huic, quem oculis fubiicimusmaximé conue- 
niat ( habet enim fupercilia nigra oculos ambientia ) quin anthias fit 
quarti ceneris non dubitamus. | Plisksd 5r cc 


De Exocoeto. - 


QAI 
Irem 
9636- ala t6 etate s, 


CROCO EA 


SOC 

CSSOT GSCCCA AN 

áo «* C CÉ 
2772417777 S NN COR? SATA 


(ABRVT. XU 


£:2VANQVAM Plinio rarus videatur exoccetus Zij.g«as. 
A (nam miratur Arcadia, inquit, exocoetum fuum) 
)tamen vifum eft cum czterís faxatilibus fubne&tere, 
(/Af tum quód omnium fententia faxatilis fit, tum quód 
At ede in noftro litore nonnunquam reperiatur, & in faxis 
ftertentem aliquando viderimus . Multi funt pifees, qui peculiares 
locis quibu(dam effe dicuntur, qui tamen in aliis etiam locis repe- 
riantur. Sic fcarum dixit Columella nunquam per Gallias enauitfe 
ad Ibericum mare, qui tamen in noftro mari reperiatur:fic exocce- 
tum non folàm in Atcadia,fed in noftro ctiam mari videas. Duo illí 
Aveteribus pofita funt nomina:nam i£dxtoilos & dos dickuseflyte- — 
ftibus Plinio & Oppiano.Nullum huius vulgare nomen comperi,fed E s 
communi tantum faxatilium nomine nuncupatur. Exoceetus ab eo 4p. 
quód in ficcum fomni caufa exeat,vt fcribit Plinius. Oppianus. Ibidem. 
LENT dU tEdxollo & giu (orysvext a. x oítas C b 
E'sdlós &Aos 710^), uSvos dVtmiytp(eràpsed. —— 
eMulti exoce-tsa dicunt, quód profilit cundis. 


FM DE PISCIBVS 


Lib.8. 


Bub. 8. 


Lib.8. 


Jn litut, ficca ponens tellure cubile. nil: 

*' Athenzus, T'vojo. m» eiue du& O adus às dwazratuads Ere 
T eS moisyw, quód Íxpe extra aquam quiefcar.Pifcis eft Ícmipe- 
dali magnitudine, forma terete ,/a5zvjpos fecundum Athenzum, ^ 
Eav9is fecundu Oppianum, id eft, colorc aurco;partibus quibufdam - 
vircícente;aliis magis rubefcente.A bráchiisad caudam lineam can- 
didam,continuam habet.Corpore fimiliscft mznis iam foetis,aut go 
bionibus.Paruas habet branchias:qua de caufa Plinium dixiffe credi. - 
derim circa. Clitorium vocale tradi;& fine branchiis,quod fierinon 
poteft:fed qui branchias breuesiimperfe&tas,nec valde manifeftas ha 
bent,iis carere exiftimantur, veluti hippocampo propter paruitatem - 
& fitum deeffe videntur.Cur diutius in ficco viuat,in caula eft quód 
aris magna copia, à qua fuffocari poffit, affatim non trahatur ob 
branchiarum ftru&uram.Q ua de re fufius diximus 115. 1111. cüm de 
rcípiratione ageremu : vocalem aute effe fabulofum eft autore Pau 
fania,qui afferit fe captos quidem exocaetos vidiffe,vocem veró nul- 
lam audiuiffecum tamen illic, vbi capiuntur;ad folis víque occafum 
commoratus cílet,g eo maximé rempore vocales eos efle pifces di&ti- 
tant.Hos soniAss appellat Paufanias,id eft; varios : qua inre Athenzo 
non aduerfatur,qui v/zeappes vocat,neq; Oppiano,qui £4u66s. Nam 
Athenzusqui / zecdpes appellat;eifdem lineam albam à branchiis 


ad caudam tribuit, qua ratione varij ctiam illius fententià dici pof- 


funt. Idem Athenzus ex Clearcho multa notatu digna de exoceeto 
profert, quz Leonicus vtriufg; lingue peritus,& in philofophicis fe- 
liciter verfatus in libro hiftoriarum fuarum Latina fecit,his verbis: 
Exocoetus pifcis eft, quem nonnulli Adonidem appellant, idco fic 


 nominatur,quoniam fomni caufa Ícpius ex humore in ficcum exeat, 
colore. autem eft fubrufo, & ab iplis branchiarum initiis,ad extre- 


mam víque caudam virgulam vtrinque albicantem continenter ha- 
bet,forma veró eft rotunda,miniméq; expanfa,& magnitudine haud 


feré ab(imilis mugilibus iis, qui litorei appellantur, quos o&onüm 


maximé digitorum longitudiné plané adimplere percepimus, & ad 
fummam pifciilli perquàm fimilis effe yidetur,quem hircumvocant, 
nifi quód illi ventre fupino nigricans quzdam fubeít macula, quam 


hirci barbam appellant.Eft autem exococtus ex faxatilium genere 


pilcium, & circa fcopulos feré & lapidofa degit litora, qui pacato 
tranquilloq; mari in fummis elatus vndis,& illarum fenfim applaufu 
in nudis expofitus cautibus, in ficco diutius conquiefcit;fedue ad fo- 


lis radios fubinde conuertens immobilis manet. Ceterum poft - 


quàm tantum eo lociquantum fibi fatis vifum eft, conquieuit , rur- 
fus mare verfum cylindri more volutatur, donec ad primas dela. 
tus vndas extremum litus abluentes , reciproco illarum: abíceffa 

| in 


LIBER V I. | I0s 


in mare delabitur. Verüm dum in ficcum quo diximus modo cxit 
itorales maximé aucs przcauere dicitur, que tranquillis praíettim 
dicbus circa fumma equorum ludibunde natant,& fecundum ex- 
trema litora depafcuntur. Huiufmodi funt;cerylus, tochilus, & 
creci fimilis elorius, quas ficubi confpicatus fucrit exoccrtus , non 
fenfim, vt diximus, cüm nullüs fuübeft timor, ad marinas volutatur 
vndas, fed crebró feftinans faltu in pelagus fefe demergere prope- 
rat.Hactenus Athenaus de exococto,cui omnesattributz notz,cüm 
maximé in hunc noftrum. nec in. nullum alium, quem vidiffe aut 
audifle contigerit,competant:non dubito quinveti exocceti Cconcm 
hic exprefferimus. NEL PE Tres Hs 


De Gopione. 


EEUOANQORS 
00 — 
^ mi PATE ali h 
MEE COENA 
d Se ee sema ete: e. 
m DOS de eettecg et eo ane eta Cte. 
Eus s Jones rece C ese Seo C COO. 
—— on eee eC OCC CC 20 
; mL ( de eeetaaoet. 
uL 


— 
PrORRCY C Coe 


3 
(a 


(APUT XUL. 
Cw OBIONVM Mult funt differentis: quocir? 
ca nihil mirum,fi diuerfi autores diuerfa de his fcri- 
pferint, & rerum ipfarum diftindtio difficilior inde 
595 facta fuerit. Horum igitur, vt aliorum omniüm dif- 
eese (G1 Cerentiz, fumuntur à loco, viuendique ratione, fub- 
ftantia, à magnitudine, à colore. A loco quidem, & vita, quód go- 
biones quidam litorales int. tefte Ariftotele, tefte etiam Galenoli- z 
bro tertio de facultatibus aliment.Gobio litoralis eft pifcis, ex eo- 7. 
rum etiam numero,qui parui perpetuo manent. Alij funt faxatiles,vt z 
Athenzus ex Diocle profert,cui Galenus etiam fubícribit.Przftan- 
tiffimus autem ad voluptatem, coCtionem fimul ac diftributionem, 
& fucci bonitatem eltis gobius,qui in arenofis litoribus,aut faxofis 
promontoriis viuit. His verbis perfpicue diftinxit Galenuslitorales à 
4axatilibus.Nam inter veros faxauiles nullum manifeftum difcrimen 
ipfe conftituit , vt qui perpetuó in puriffimo mari degant. Quare 
àum litorales faxatilibuft praftare dicit, hos ab illis aperte fecernit. 
Sünt eodem. Galeno autore, qui in fluuiorum oftiis, aut marinis 
flagnis viuunt. Prztereà. fluuiatiles gobiones facit Dorion apud 
Athenzum.& Aufonius; |... | 234 


J 


o6 - DE PISCIBVS 


adth.lib.7. 


Libro 6. de 
bisi.anim. 


Gobio non maior geminis frne pollice palmis. | 
Subitantià differre liquet ex iis quz modó ex Galeno citauimus.- 
Hicefius apud Athenzum albos nigris przfert. Flauorum veró caro 
ficcior eft & macra.Porró alij albi funr, alij nigii;alij lauefcentes fi- 
ue pallidi quos virides non re&é appellant, vt mox doccbi- 
mus. Poftremó alij magni nimirüm flaueícentes,alij parui albi;alij 
inter hos medij nigri. Primüm de marino omnium maximo,& ve- 
ré faxatili.Ko3s nomen eft omnium commune, Latiné gobio,fiue 
obius, fiue gouius. Numenius in &XidUlicd fuo «Uus cobiones ap- 
pellauit, & Siculi teftibus Nicandro , Colophonio & Apollodoro, 
xdyevas vocabant. Et gobij XNopo: dicti funt etiam eva]. A no- 
ftris boulerotz, , à Mafhlienfibus gol, à Venetis pagazell; nominan- 
tur.Is,cuius €zconem capiti huic przfiximus, faxaulis cft;palmi lon. 


gitudine,toto corporc rotundo,non compreílo & fpiflo, (quamis ro- 


tundis tecto, colore vario. Etenim xoop2s cít, & diciturjd eft, dla - 
ueícens fiue pallidus, maculifque nigris confperíus,oculis furfum po- 
tius quàm deorfum fpe&antibus. Ad branchias pinnas duas haber, in 
ventre ton duas cxterorum modo,fed vnicam non diuifam,qua no- 
ta gobij maximé à reliquis pifcibus incernofcuntur. A podice aliam. 
In dorfo non vnicam, veluti alij faxatiles, fed duas, quarum prior 
minor cfbaltera ad caudam vfque extenditur. Caudam latam ha- 
bet non diuifam.Labiiscarct.Dentes habet paruos,os magnum, ven- 
triculum fatiscapacem cum multis appendicibus;hepar album, & in- 
eo fcl.Gobij ad litora inter faxa pariunt oua lata. & friabilia , (imili- 
ter & alij;quoniam tepidiora funt litora, & plus alimenti (uppedi- 


"P^* — tant,& tutiora.ne foetus à maioribus abíumantur. Quarein ponto 
circa Thermodoontem fluuium plurimi pariunt,tranquillus enim 
locus efttepidus, & aquis dulcibus abundans.Gobiones aliquando 
etiam in alga nidificare didum eft prius. lidem alga;muíco & reli-- 

Liüro8.4, qua. cuaneícente materia viuunt, vt Ariftoteli placet.Gobij,qui 3xvo- . 

bist. anim. pos dictus eftde quo hic loquimur,caro;inquit apud Athen.Hicefius, 

17. friabilis eft & macra, fuccum, paucum & tenuem fuppeditat, ma- 

 gisautem nutrit propter magnitudinem. Diocles ait faxatilem go- 

Li.8$. bium molliseífe carnis. Ec Athenzus:Gobi] qyAopoi ficci funt & ma- 


cri.Pra paratur aliorum faxatilum modo. Hzc de gobionum dif- 


£erentiis & prima eorum fpecie,qui yAopoi vocati funt : quibus finem 


faceremus, nifi fcrupulus eximendus effet,qui nonnullos impulit; vt 
crederent, eum quem depinximus gobionem X^opor non efle. Tota 
autem. difficultas in nominis x2«p8 fighificanone vertitur. Cüm 
enim GaleniDiofcoridis,& aliorum veterum interpretes x»xogiy vi- 
ride conuerterint, hic veró nofter gobius minime viridis fitfed fla- 
uus fiue pallidus, concludunt cum gobionem y»op» elfe non poffe. 


Quibus 


LIBER VI. (bios 


Quibus refpondemus ; gyNepór non. femper viride fed. ex flauo vi- 
rcicens , vel ex viridi llauefcens fignificare: qualiseft colorin fegcri- 
bus mellis tempore , infelici & macro folo natis , aut humoris penu- 
ria laborantibus,ex viridi enim flauefcunt. Eundem colorem exem- 
plis aliisilluftrauimuslibrofecundo. ^ Deinde 3»vop5 non Lolüm 1n 
hac fignificatione, led etiam pro pallido vfurpari autor eft Galenus 
in commentariis in libram fecundum Hippocratis de ratione: victus 
in morbis acutis. AW pSo xg] &ocpsugeo)w] oxeiv (x GU 4Nyuva, tois caelis 
Sio Tibi Queis) spei Ücp piov xg] XoNoptr. Osplliey Acyty SyNobrc TG ouvjus 


7 ' " N s ES 5 / 3 e ex o- 
Üspusrspur. — Xvapbr de , x9, hi ry isi ? àcías ÉNNlutov ios , 0 ig x9) vu? 


dece Cop iov. £ less yep as ios tpud (1 ? utl y dU tu) ro ysyora.- 
ü XANGpoL puer Sio.pepdv yyeuBuot Xovepir brei 2 dovei.E opaactyag dS iv dd 
Tia, «Np oTt por Ecuris Quoi , ? dye Urspor rto SyAoUrTts. £g dV3 ayer Xelua 
xx. aNieidu roS or y otov Up y xg] O ? xaAsjSs veas ; dEnwopfjuns o? 
z Wipocir, eid D pus c'uNxa[oys. xd) yeyrtlaj Toi Toy beipwyrepSpus. T0 
ijurdS4 eiejrdpalh , Goes T€ y xg] wuxpes xg] Eas drea opor 
xe^us O(s» yep cS ipuÜpS "ve perros iwi O Nuoto Axoxjdpit 8 
&dudovy Too Toy TérW Ó Gveür. Hactenus Galenus, qui quamuis: yX«poy 


Cap.13. 


interpretetur dxe,adhibito ctiam exemplo bilis lauz cum aquo- - 


Ío excremento permiftz , quz permiftio colorem viridem non cffi- 
cit fed flaui & nigri permiltio , tamen. Latinus interpres à vulgari 
fignificatione non receflit; & jXepoy viride conuertit , non fatis 
apte gradum coloris quem Galenus declarat, exprimens.  Re&tius 
Linacerqui L18 R 0. v 111, methodimed. ca»Pvr. r1. locam 
HipocraLex: L 185. 11. deratione vidtusin morbis acutis a Galeno 
citatum fic interpretatus efl. Kesuddu Soxéd duvoio: Tà ao ryyva,, x9) e 
pésos Üepyisy ug) opovopor. Sufpenta illis vifcera videntur , & calidum pal- 
lidümque mingunt. | Sic igitur Galeni locus. conuertendus fuit. 
Quinetiam Íufpenfa effe vilcera iis videri ait, qui parcius cibum 
Íumpfíerunt , coque calidum & pallidum mceiere.. Calidum intel. 
ligens folito calidiuszyoophvvero , id eft, pallidum Íecundum quan- 
dam Afiaticorum Grzcorum coníuetudinem , quz etiam nunc fer- 
uatur:quum enim pallidos aliquos vident, caufam quzrunt cur ita 
xXopoi facti fint;nilil intereffe ratijan. y2cpó dicant an. é^eóv, id eft, 
pallidum. Vidiffe autem aiunt aliquem feipfo yxp é'epor pallidio- 
rem volentes dicere. Eft autem pallidus color reucra,qualis eft ignis 
color.& a veas vocatz , cuius prior fyllaba in pronunciatione acui- 
tur,& fitiscolor bile quz pallida fiue amara fiue flaua dicitur cum 
aquofo excremento permiíta. Quantüm enim à rubro colore ad 
candidum abífcedit flauus, tantum à flauo pallidus. Vides, vt Ga- 
lenus yxopiv pro de fumi dicat, & ne qua in. y»op8 fignificatio- 
ne fit ambiguitas,d^ eór id effe docet , quod à flauo ad vom ci re. 


Cap 7 


.199 DE ETISGIÓVS 


cedit.Eiufdem 78 xar fignificationis ignorantia multos impulit, vt 
crederent nos optima myrrha carere,omnémque quz ad nos aduehi- 
tur vnà.cum medicamentis, que cam recipiunt, effe, reiiciendam 
quód nulla. fubuiridis reperiatur. Sic enim Diofcoridis interpres 
Ruellius 9zoy?opor conuertit. cüm fubflauam dixifle debuiffet : talis 
enim myrrha laudatiffimz color eft.Diofcorides libro primo cap.de 
myrrha. IIlporód 36 n Soyxc3vtac) x guo y cuo 8 y £o: cutus Xpas, 
d xd] $nccoc) (a, Sieiyjs 1d eft: omnium prima eft quz tro- 
glodytica appellatur , accepto cognomine.à loco in quo prouenit, 


dubflaua,mordens ac fplendens.His accedit Phauorini teftimonium. 


XAapoí quulov iei TG) Gi^eol. d]S xdj 7 Gebr Wapd'yta X, uvis Qc ix TE 
XovopS, uta DGad TS.0 49] &wENÓUod 18. X yànoTeAXtoqua, dV qorluvus ty qo- 
Apu) Jovoporilos quy) , id eft., apol idem quod. à^eoi , ld. eft, palli- 
di. quare etiam dictionem aes ,ex dictione xAopós deductum cef 
Íe nonnulli affirmant;tranfpoltita litera o , & fublatai^, effectus huius 
in bello palloris eft fuga.His fatis comprobatum effe arbitror XNopór 
proco gradu coloris fumi,qui aliter pallidus fiue flauefcens,, vel (ub- 
flauus à Latinis dicitur;aliter à Gracis: des vel bmiEov0cs. Et ea Íigni- 
ficatione.gobionem yxopór à veteribus dictum fuifle contendo, qua- 
lis eft hic,cuius conem oculis fubiecimus. Non tamen negarim pro 
viridi & herbaceo colore, fed diluto etiam àveteribus nonnunauam 
vfurpari,vt Arrftoteles in libello de coloribus vfurpaffe videri poceft. 
cuius Verba idcolibentüs adícribam,quód ex lis facilé colligi poflit, 
cur ynopir non folüm pro viridi, fed ctiam pro pallido fiue tubfla- 
uo fumatur:: E» aa 1 dli vois Queis &p?p) Q qmüSts ig Td Yveupgarav : zg) 
ydp ó1 Oval xgj v. QR y stg] 6t. xcouprot ytrovvay zt. dpyas odios. iov 
à dy qus TÉTO x9) ai TY Uo ioi , 0G9 y GXEIOVA, Xeno cg?) o 
USwp , ara)ur &umroEnpaqopyor yarera] T) Xedpat aTod3ss. xb Adyor dV awp.- 
[Bout] xg): ipd Toy ty gre (1 015 QuopSvois. too cuv iquua X Tüy "eodera T^ 
yep Vo es are XeencCopdua. xev àpyds uSo sAvélaj Xvopa, x&pamópSiua, eras 
ToU. jet: dyes: 207^ pasto de. pue ouópuuo y aro: ucyvpdyua TÉ y Acpü, yi - 
vlog amodo. yop Vypür ease eemrody zal Gm] areis duor 4d] Xs GEn- 
pandpójuor pexudidlaq s stoletosp. 49) Gi tr uds SE euBpueis storia. Kou 
yap. TÜTGY dg uu Eg à x99 iSalos » eiua. po cL aye a. ytvélay HeNaarec Six 
[s xs ofla. m Expadrea Suas jubuSuor Uypir.. 9v dU& &zrevINGudor 02oU-. 
T0 , O -.u od apes yaeloq- Sia. £diÜoy T8: uiri spam, O dS jug Nr 
qoU VrypoU 1 NxopSre. D mos yielay xo Gotopis: invupüs xg) wipa(sd3es. .d]s' 
xdi azilay ài Gee ol qToX0 ug Nó uot. Ty. Vécy Muéoges y or dV Exnolepor 312 
purae Ó bryporir duras uejediesyu,, Plura fequuntur quz ad-id quod 
volumus demonftrandum *pertinent , fcd quia vereor ne in his ci- 
tandis prolixior fim , ad. ca ftudiofum lectorem remitto. Primóm 
igitur quum dicit plantas omnes initio zo3us efle , id fien 

colo 


colotis,id de colore herbaceo diluto, nec dum exaturato , fed in 
quo flaui aliquid infit. intelligi liquet ex iis qua confequuntur, quum 
dicit ramulos recentiores veteribus flauiores effc, causamque cur id 
fiat exponit. ltem ex eo quod ait humidum nifi fplendore & ra- 
diis folis illuftretur , ilhfque permifceatur , candidum | manere, 
nifi inueterafcens , & ficcefcens priüs nigrum redditum fit , ob 
eámque caufam omnia ex plantis quz fupra terram funt, primüm 
yop. fieri, quz fub terra , alba vr radices. Hunc primum planta- 
rum colorem aquarum exemplo declarat;quz diutius loco vno mo- 
ratz initio fiunt xAop«i folis radiis permiftz , paulatim "Nero nigre- 
fcunt , rurfus 79 xyXopd commiftz fiunt herbacci coloris. | Quód 
fi aquas y^opàs virides interprerari libet, non admodàm repugno, 
modó flauitie diluta viriditas intelligatur: nam cüm dixerit 74 yao- 
fà permiftum nigrum fierizvGXs. Idem aqua exemplum perfe- 
quens mox fubiungit ,  sod3ts fieri 3d 72 £l nigro permiftum, 
ideft, herbaceum colorem fieri flauo cum. nigro commifto: ma- 
iore veró nigrore admifto fieri aG3ss xo (Gocopts y xg) pa (543is , id. eft, 
herbaceum exaturatum , & porracei coloris, vt differat ab- herba- 
cco diluto de quo prius. Quz differentia in ratione maioris mino- 
rí(que tantüm confiftit. Jam. veró coloris 78 328 gradum flauo 
colori affinem effe alioloco eiufdem libelli ad finem oftendit Arifto- 
teles 'docens frumentum & omnia qua à terra exiftunt , poftre- 
müm fieri flaua. humor enim , ait;/nondum nigrefcens, ideo quód 
citius exiccetur , coloris mutationem facit: nam quod nigrefcit 7G 
3^op8 commiftum fit herbacei coloris. Imbecilliore veró humore, 
& femper magis ac magis euanefcente , rurfus paulatim fit color 
yovopis , id eft, ex viridi flauefcens , poftremó flanus... Quare cüm 2? 
xxopir fignificet viride flauefcens:fiue viride flauitie aliqua dilu- 
cum,& non exatutatum,deflexa eftad pallidum & fubflanum figni- 
ficatio , fadumque vt Grzci 9 xxopó; pro. pallido vfürpauerinr, 
quemadmodum ex Galeno docuimus. Nequefolüm 9 xxepb» co- 
lorem fignificat , fed etiam quia corum quz & terra exiftunt prima 
germina , ramuli , folia, ftatim »»op& funt , id efE,-ex flauo viridia, 
di 1€ aspoogaTS «4j ve&i8 fumitur, ideft,pro recenti & nouo. Sic 
dicitur 4»«p9s rupis caleus recens , qui opponitur £rpis , id eft , ficcus. 
- Co&git me inueteratuserror prolixius «ei 78 jop8 dicere, ne ob 
voculz vnius maléíntellectz fienificationem , in rerum. cognitione 
cxcutiamus, ^g - | | 


US 7g 


L8. 


^ 
ON 


Cod PUT 


XFII 
OQ BI O'Z Mów«s gobio niger , à noftris Jouleror , à 


VAR. Venctis go dicitur.digiti eft magnitudine & craffitie, 

: 2 T corpore fere rotundo,non compreflo,priori firilis,ni 
][*wwWce« minor effet, & nigri coloris maximé parte anteriore. 
(ec NN SO Locobinarum pinnarum quz cxteris funt in ventre, 


vnicam habet nigram;barbam effe diceres.Q uc nota facit vt credam 
hunc effe pifciculum,quem Athenzus fy» vocat, id eft, hircum, cui 
vell conf hi Beso ! c rr Seite] rd * mq 

Eoo or CODTCrt , DIS VCLDIS. O QoU0AoY OL eto (acros egt TG XgNS uXyoo Sdryo 
EON NITE TÉ A Jar 7'8 q'oue you MEAga05,0 tao 18. Gacyou exd*yava, Exo- 
catus omnino fimilis cft pifciculo qui hircus dici tur , preter nigrum 
illud quod ventriculo fubeft, quod hirci barbam vocant. Quod hic 


Libr 8.4. Achenei hircus,non poft is cfle qui àb Ariftotele mosna mas dicitur, 


fif. anim, 
£f 5C 


à XU 


2 th f 


quum fcemina fcetu impleri incipit , perfpicuum eft ex his qua libro 

uinto capite de meena diximus:neq; enim mona barbe nigre fimi- 
le quid haber;fed duas in ventre pinnas,caterorü pifcii medo, neque 
rotundo eft corpore fed lato & compreffo. Ac fi fimilis it hic hircus 
exocoto, rotundo corpore effe debet. Quare diftin&tionis gratia, 
alium A:iftorelis,alium Athenai$dyo effe dicemus. Viuit gobius ni- 
ger in litoribus & fragnis marinis. Quamobrem femper fere fordi- 
bus obíitus capitur. - 3tsr | 


De Gobione albo. 


euPU "XUIIt 
OBIVS Albus qui à Grecis dicitur xou; Ados 
omniü minimus eft,non ita quid& candidus,vt cuma- 
i liorü multorum pifcium candore poffit cótendere,fed 


a 4 


E e Se e 
t ea TAL ES 7 À 


eme 5) quód ceteris gobionibus cádidior fit.De his Atheneus 
j T 4 ^ e BRI E WE !'e 
SAO ó. 3 x rod yay E(À 19 rne v Óa pupol x6 6: NEU ot roc 


» &$ 
£1gí 


LIINENRTY I 


&ioly, a pent HT , A ovezrroitol S2 XXopot (te No ty Tq E kou N ivan) Ex pol 


201. 


ect xg) &àNro'éis, id eft, cobiones percis fimiles funt, ex quim paruite- . 
neri funt, virus non refipientes;boni fucci,conco&tu faciles. Subflaui 


veró(vocantur etiam caulina )(icci funt & macri. . 


Dc Scorpio & Scorpana, | 


( 
zt 
20 
P 


t L 
MA 
2212271. 
HEC A 


De 20. 
VEN NT 
UND 


NE 


SANI gis dici videtur ab Ariftotele fcorpius foemina. — Ve- 
M ecxmm. runtamen aniidem fiat Ariftoceli an diuerfi exópaus 
& exop'ais dubitat Athenaus.E y "viepzr lo) Civ à A pig oTeAis oxop'artis Xdl 
oxopatiSas i Su qipors cUmois Oroja ed: eO Sb eias aves Xy. Ariftoteles 
in 1 1 5. v. de aninialibus:ícorpios & fcorpidas diuerfisin locis nomi- 


nat:incertum autem an eofdem effe intelligat. Scorpium autem & 


Ícorpenam Athenzo diueríos cffe pifces certum eft. Xitopgreardo t9) 
exop?es ToNNdous JAtls epatyopAtt s xg] oTi Sti gopot , tg] oi yuuet y xg) dun eodd 
eiciy S3els &xyrosi. Scorpaenas & Ícorpios fxpe edimus, & cos fucco colo- 
réque differre nullus ignorat.Et Hicefius , vt idem citat, ait, r&v oxop- 


n 


- 3 V , 265 c 
«xiv ó Dy &gl aie Ndryuos, 0 2) TéYazy 35:0 yu eA deyios vxuppos , ó dV vrepos pie- 


Graci quoque huius temporis exégzuw vocant. exop- - 


Lib.5., 


Capite 9 


Y " 


Lib.7. 


Act ay y duagépd 5 19 ydUad xg], TO Sogl o re tyis. Scorpionum hic 


pelagius eft , ille lutarius ( v&veyos enim. proprie dicitur yj tT AdLOY 

Uoc C9 (2, «St v3 inquit Phauorinus , id eft, «yos terra cft 

fapernatantem aquam habensaut coenofa aqua ) pelagius rufus eft, 

alter. nigricat. Saporis fuauitate & alimenti copia praftat pelagius. 

Et Pliniusin pifcium catalogo tanquam diuerfos nominat:Scoipius 

pifcis ditus eft non à fcorpij terreni forme fimilitudine, fed quód 
3 


3 


IEAPE EO 


Liz. (t eXpleos , vt ex Ariftotelecitat Athenzus , vbi perperam o». 
ats legitur pto avndocis, id elt, quod pungat & feriaz, venen ümque 
effundat Ícorpij terreni ritu, ElLenim capite, pro cerporis magni- 

tudine , maximo , multis & venenatis aculeis hortente , ore mano, 
dentibus paruis, fed deníis. In inferiore maxilla triangu]i figuram 
expreffam haber. In fuperciliorum loco àpophyfes duas cartilagi- 
ncas,molles. Pinnas laüffimas & robufliffimas. Qux enim ad bran- 

chias funt, medium feré corpus occupant: qux in ventre pauló mi- 

nores , quz à podice,magna eft & latifsima , acutiffimis aculeis ni- 
xa,quxindorlo nouem firmiffimis aculeis conftat. Cauda in vni- 

cam & latam definit. Squamis tegitur paruis, cottici ferpentum 

quàm fquamis fimilioribus. Branchias quaternas habet. Ventricu- 

n magnum , apophyles in inteílinis octo , hepar candidim,in co 

fellis véficam viridem;fplenem nigrumjinteftina lata, cor magnum. 

| Maiore ex parte.colore eft rubefcente fiuc rufo.Etenim à Plinio rufus 
bd dicitur,vt ab Hicefio zujpos,& xujpos à Diphilo. à Numenio iputpis. 
"iben hib. ab Epicharmo veró aomíoos , quód. maiore ex parte rufus fit , aliqua 
768. Qr parte nigreícar, Scorpium inter durz carnis pifces Philotimus 
Libro s.de connumerat :1dque approbat Galenus, qui in libello deattenuan - 
ali facit. vo. victu in faxatilium penuria eundem f(ubftituit. Q uum, inquit, 
faxatiles defunt, afellos, mullos , & alios eiufdem generis pelagios 
poffumus exhibere , & eos potifsimum qui cum finapi manduntur, 

Lig. Cuius gencris eft fÍcorpius. . Athenxus ex Diphilo. Zxop ario dV: Ó1zr- 
Adeyit Xd] sip bot GogudiTepos Gy Tévazy Soy y £y olg c yt Aoi y Ty | yd Non. 
Scorpi mad & rufi magis nutriunt quàm lutarij magni, qui li- 

torales funt. Siícorpius pauló diutius mortuus afferuetur , tenerior 

E dditur: quod omnibus que dura carne funt euenit. Calore enim 
naturali qui pattes continct & regit , cuanefcente , & calore externo 

in carnem agente & colliquante, humidior ea efficitur , fitque ad 
putrefa&ionem via. Quz veró hümidtora , eadem (unt molliora, 

& contrà quz ficca, dura. Idem de omnibus quz ficca (unt car- 
ne,intelligi oportet. — Elixus fcorpius editur ex aceto. Affus minus 

| probandus ob duritiem. Ius exeo aluum fubducit, teftibus Diofco- 
os ride, & Plinio. locinoris doloribus fcorpio marinus in vino ne- 
- düidem, catur , vt deinde bibatur, inquit Plinius. Et fcorpius marinus neca 
 — &usinvino,vefica vitia & calculos anat, Lapis qui inuenitur in ma- 
rini Ícorpionis cauda pondere oboli potus, ad eadem etiam vàlet. 

Qui Plinij locus mendofus eft : nullus enim pifcibus lapis eft in 

"m cauda, feff in capite tantàm. Quare pro cauda , capite legendum, 
Contra panos valetícorpio in vino deco&usjita vtfoueitur ex illo. 

13 fcl ícorpionis marini vnguium fcabritiam extenuat. Idem cicatrices 
Rod tollit, Diofcorides veró fcribit marini fcorpionisfel conuenire ad 


fuffu 


LIBER VI NS epos 
fuffuliones oculorum;albugines & hebetudines.Iam diximus piícem 
iftum exeo effe, quod 1ndicat Plinius quum fcribit. Sic&ícor- L432«a^ 
piolxdit,dum manu tollíitur:tot enim aculeos habet in capite , vt fine 
noxa tractati non poflit,nifi cauda arripiatur, vel duobus tantüm di- 
gitis medium corporis apprehédarur.Ob id accidit plerunq; vt piíca- 
tores noftri à Ícorpionibus pungantur;& ex puncta partis inflamma- 
tione dolor magnusoriatur.Puerum ab hoc pifce mifere itum , dum 
eum in finu recondere vellet, euraui mullo diffe&o & impofito cum 
ciuídem fcorpionis hepatc;adhibito ad vulneris ambitü lentifco con. 
tufo.Q uod idco commemorare -volui,vt fcorpionis i&tuum anti phar- 
máca à veteribus tradita vcrae(le, & à me experientia comprobata 
omnibusindicaré. Principio nullüferé venenatum eft animal,quod 
veneni fut antiphazmacum in fe non contineat.Cüm enim pattes di- 
uerfa lint,diuerfo quoque temperamentn inter fc adueríari neceffe 
cft.Deinde duplex antipharmaci genus effe comperio. Antipathiam, 
& fimilitudinem fubítantiz:vt hepar venenatorum animalium vul- 
neri impofitum fimilitudine fubftantiz: venenum retrahit, maxi- 
méque confert ea parte qua fel continetur. | Carnes: veró impofitz 
idem przftant per antipathiam , vt viperarum caro morfui vipera- 
rum medetür. ."T'errenusfcorpius totus ictibus fuis remedio eft... Sic 
mullus marini draconis, aranei ac Ícorpionis morfibus medetur , fi 
crudus atque diffectus ad moueatur,authore Diofcoride.Quod, vt di-/ 7.7.24. 
"xiexperti fumus. Ex his omnibus liquidó conftat nos veterum fcor- 
|^ pionem defcripfiffe,nifi quis nobis locum Athenzi opponat quo iri- Lib. ; 

ercartilagineos Ícorpium receníere videcur his verbis. sici D oxtopatiot 
cpnilet ol doce Tote N uot TON pogot, xordpdióds yap igi, Scorpij abiter- 
guntfacilé excernuntur , multi funt fucci , copiose alunt : funt enim 
cartilaginei. At locum mendoíum effe omnium qui de pifcibus 
(cripfcrunt,teftimonia conuincunt;nullus enim cft qui fcorpium in- 
ter cartilagineos reponac;fpinis enim non cartilagine conftat. Qua- 
re non x»3pé3tis fed-owpxd3us legendum-effe crediderim : conttat 
enim multa & firma carne,quam ob caufam copiosé nutrit. Nunc dc 
Ícorpzna,qua à fcorpione corporis forma mimmé differt , fed colo- 
teduntaxat. — Nam cüm ícorpionum alij rufi fint , alij higricantes 
vtex Hicefio citat Athenaus, quibus mox fübiungit Ícorpenam co- 
lore tantüm & fucco diffimilem effe , efficitur vt Ícorpenam cam effe 
credamus qu nigrefcat , queque infuauiot fit , minüfque boni fucci 
& litoralislutóque gaudens ex veterum fententia. Maflilientes con- 
"tra eum qui nigcr ett. Corpeno,qui flauus. elt : feorpena vocant.Scorp c- 
nam cx precedenti fchemate agnofces. mM 


-204. DE 'PISCIBN S 


DeScorpioide. 


Q4 TDALT o XX o 
SwC S Quem hic exhibemus, vulgó à noftris lehre de maf 
EYE id eft , lepus marinus dicitur, quia roftrum terrenile:. 
$, poris arporouj admodüm fimile habet, fed lepori mari - 
f1o vcterum omnino diffimilis eft, vt fuo loco docebi-- 
(—9—273 mus.Quamobrem fcorpioidem non inepté, vt opinor, 
appellabimus: efíLenim capitis forma ícorpioni marino fimilis, tori- 
démq; fupra oculos apophyfes molles habet:fed détibus differt:quos . 
ferratos quidem babet,(ed tenues & den(os admodüm,& infu perio- 
re maxilla duos exertos , cuiufmodi galerite- funt dentes. Pratereà 
- differt a Ícorpione & galerita pinna dorí1 magnitudine , duab üfque 
maculis nigris eiufdem pinnz. Cutis lzuitate galeritz fimilis eft, & 


carnis fubftantia, non autem Ícorpioni. Litoralis eft, muco vefcitur 
e aqua. 


De Galerita, 


(«4PUT XXL 


m R JETER Iam dictos pifces in faxis multos alios vi- 
j/, uerecom perio,quori nonulli neq; figuram:neque na- 
turam faxatilium referunt: vt canicula illa cazorochzz- 
à ro vulgo dicta,quód in (axis vjuat, vt locu(tz , murz- 


pte* 


dL DBER VI. 20$ 


pereepierre & coquillade dicitur : Galetita, alauda,de quibus nunc di- 
cemus. Àc primüm de galerita qua hactenus Graco vel Latino no- 
minc caruit.Sed vt interaues dua alaudarum fpecies funt , vna cri- 
ftata;altera minimé,(ic pifcibus anonymis foláque crifta. diffidétibus 
galerite & alaudz nomen pofuimus, veteres imitati qui fzpiflim? in 
pifcibus nominandis auium & aliorà animalià nomina mutuati funt, 
. Galerita igitur Grzcé dicetur $ Aógo ?y&(g., à noflris cogwillade. fie 
etiam appellant alaudam criftatam:pifciculus eft in litorum faxis de- 
gens Ícorpioidi fimilisadmodum corporis fpecie.Digiti eft magnitu- 
dinc aut pauló maiorc,tenui corpore,|zui,lubrico, fine fquamis , ore 
paruo,dentbusanterioribus ferratis, pofterioribus exertis, oculis par- 
uis,ceruleis, In vertice dum viuit ere&a cftcrifta, mollis & cerulea, 
Pinne ad branchias late fed breuesin ventre parue & tenues. Cauda 
vnica,pinna conftans breuis & rotunda. Podex non proculàbran- 
chiis diltat;à quo pinna ad caudam protenditur;aliaà ceruice ad. cau 
dam continua Corpus colore eft futco,multis tamen maculis partim 
rotundis.partim oblongis & tortuofis notatur, Peritoneum ex nigro 
viride eft. Cor angulatum.Hepar ex albo rubet, quo fellis vefica p&- 
det;perfpicuitate & coloris iucunditate fmaragdum referens. Intelti- 
na lata funt;coloris lutei,fatis diu extra aquam viuitob paruam bran 
chiarum fciffuram.Carne cft molli,(ed ob paruitatem negligitur. — 


, 


De Alauda non criftata, | 


RS 

2 AER EE ER 

P DDR SS NS S ES ROSE 
73757 EH SN NEN E EE ace EUAS 


VALIDUS 


CIO SD UE E AUR 


X T füperiorem Galeritam. appellauimus , ita hunc 
*- pifciculum alaudam non criftatam. Superiori enim 
plané fimilis eft, (icriftam in capite furrectam exci- 
pias Poffis etiam optimo quidem iure fimiam appcel- 
: 25 lare,quia capite fimiam refert:eft enim capite paruo 
& roii.io. Vel (i noftrorum appellationem fequi velis, qui percepierre 
nominant,nonabíurdé empetrum vocauerissnam vt empetrum het 
ba marinis locis prouenit,& maximé faxofis imó etiam nudo é faxo 
fepe cxiftit, ita pificulus hicin petrarum cauernulis degit , & illue 


nd 


LO S 
" 


Cap.57, 


6. DE PISCIBVS 


 confügiens;fe in abditifsimis earum rimis occulit , vt pifcantium in- 
fidias cffugiat, vnde noftri percepierre nomen pofuerunt.Eft igitur pi- 
Íciculus galerita fiue alaude criftatae himiliscapite paruo & rotundo, 
ore patuo;oculis paruis,dentibus anterioribus erratis , pofterioribus 
longiuículis,acutis exertis , pinnulas duas habet ad branchias , duas 
in ventre, iliam ftatim à ca pitead caudam continuam , item aliam à 
podice ori fatis propinquo ad caudam vfque du&am. Cauda in vni- 
cam definit faxatiliummodo. Maculz multz medix corporis parti 
afperí funt.corpore eftleui & lubrico. Aqua , mufco , paruis atheri- 
nis,& aphyis velcitur.Carnis fubftantia & mollitudine galeritg fere 
par,& nullius apud nos precij.Pifcatores mordet , vnde iulidem effe 
aliquando fum fufpicatus,fed cüm minim venenatum effe eius mor 
Íum comperiffem, verámque iulidem tandem co 


: gnouiffem , vtrunq; 
pifcem re&c mihi videor diftinxiffe. 


De Pholide. 


rara. 


CAP VT. XXIII 
VPERIORIBVS Et maxime alaudz fimiliseft 


z^ E 

(ts A UNE 
ES 

RM Ny C9) 


We (uperioribus non diffidens. Hunc picem effe exifti- 


tionem adiuuet, 


E 


NS 7 Y 
n - E i uz CEN 
D» (e, 2 9 
" a y VE E, 


. DeAphyis generatim, 


nor BicP OD f KM 

VN'T Ex pifcibus , de, quibusanteà dixi- 
) mus nonnullifatis magni, vt vmbrz;auratz, 
2 coracini,latijnonnulh parui,vt turdi , eobio- 
nes, phycides, iulides.. His nunc minimos 
fubnectimus , qui paruitatis caufa minime 
negli&endi-funtin parüis enim rebus fzpe 
multa magia admiratione digna fpe&tan- 
Kf CO tür. Quis enim echeneida pifciculum non 
OD OR RONDA mireturquo,Ariltotele & Plinio teftibus, ca- 


aphyes;quafi non nata. Q'uemddmodü enim Gracis priuandi parti- 
cula efjita & dlus bepiffimead quod infinitorü nominum compofitia 


1 
7. o e 
zur N M : [o7 JM am f 2 2 
N í T Á r^» y : i jp" / E ASSNN A pv 
cS —— / - — Ri Lr 
Qd !/ L m 3 Ü T 
7 . E fg.o! ; * Me "grad 7 m 
; ^ " | X E 
5 *« ; ur 4 vel T? r£ - - oc r , "T E ' » 1 - 
" s P j 4 ) 4 
- x $( - 


DEL P LS CD BEVS Soon iot ytuils bo 


Libro 2.de 
biffo.anim. 
CAp-14.- 
Libro 9.c4 
pe25: 


Libro 7: 


bos DE PISCI VS 


oftendit. Át fiquis vulgatam le&ionem fecutus Sieguáis dictas exifti- 

. metjid eftbis natas,quod temporis fpacio Aphyz pereant & denuo 
Libro6.de naícuntur autore Ariítotele,is imul cogitet non &quas fed dua ias po 
sdb oss tius appellandas fuiffc à renafcendo. Nec fentit Ariftoteles ex iis qua 
 interierunt;alias renafci. Verum aliquando interire, & quodam tem- 

pore non repceriri:deinde ex eadem fem per materia , fcilicet ex terra 
arenofa vel limo alias nafci. Quare aphyas potiüs ásdy &gvcis xg) Suc- 
queis , id eft , veluti non natas rectis dici cenfeo, Quz enim proprié 
dicuntur aphyz &rav£eis funt a9) &yova authore Ariftotele,id eft , nec 
accreícunt nec procteant,de quibus mox fufiüs. Plura aphyarum ge- 
nera conftituerunt veteres, quarum nonnulle ex femine nafcuntur 
non diuerforum pilcium vt nonnulli putantifemina enim non com- 
miícentur; piíciümq; genera diuería coire à nemine vifum eft, inquit 
Libro 8.de Ariftotclesfq uatina fola quz pí» dicivur:hoc facere creditur & Aves, 
bife. 41 id eft raja:eft enim pifcis qui buofdavos appellatur , fed ex femine eiuf- 


Ibidem. 


PEU Cen generis vt gobionum , mznidum , mugilum. De his deinceps 
dicemus. | | 
De Aphya Vera. 
(«4'PUT. 1I. 
dumme X Aphyisea veré aphya dicitur , quz ab Ariftotele 


i 7. &gpisab Athenzo àgejeis, à nonnulis 44er, à Ípuma 
Z|gmfaWAr maris vnde oritur nominata eft,vcel à candore fi Sui- 
S UvdEwA da credamus, qui etiam £c,eauxv à multis dictam 
eA fuiffe fcribitjnecnon Oppianus libro. quarto &Xiéuzi- 
Lil.gi cs. "MA poam Latini vocant;inquit Plinius, quoniamis pifciculus 8 plu- 
piá. — uianafour.:. A Liguribus non nata appellatur. Pifciculus eft admo- 
düm exicuus , vix vnquam minimi digiti longitudinem zquans, 
Íxpius.candi dus,aliquando rübeícens; nigricantibus oculis. Neque 
gignit,nieque gignitur,fed ex fpuma & originem & nomen habet , vt 

Libro6.de dictum eft... De huiufmodi aphya- hec Ariftoteles ||| Nafcitur a- 


ON phiain vmbrofis & tepidislocis , quando ex ferenitate terra calefcit, 
| | vt 


IXJBERZNIBG. og 


- vt circa Athenas in Salamine ad Themiftocleum, & in Marotone.. 


- Interdum etiam quum aqua multa é caeio eflluxerit,nafcitur in Ípu- 
- ma excitata ab imbri. Vnde illi nomen àgpis à fpuma.Fertur etiam 
nonnunquam per fumma maris,& in. Ípama conuoluitur, vt in fter- 
core vermiculi. Eadem Athenzus.A phyarum,inquit plura funt ge- 
| neraqua àgpinis dicitur;é femine non nafcitur, vt Ícübir Ariftoteles, 
fcd ex füperfluitante in mari fpuma, imbribus mulus colle&tis. Ea- 
dem etiam omnino Suidas. Aphyam Veneri facra effe;autor eft Athe 
| naus,quia ipfa quoq; ex Ípuma genita e[t vnde &qps3iTus nomen in- 
uenit, Apud eundem ab Apollodoro meretrices due Stagonium & 
Anthis forores Aphya dictz funt,quod candide effent graciles, & o- 
culis pregrandibus.Aphyam etiam &qp» fcribit Ariftoteles ex terra 
arenofa nafci,que tempore interit & renafcitur.Q uam hic depinxi- 
mus ea proculdubio eft, qux ex puma nafcitur,nulla repugnante no- 
ta in Ligufticolitore frequens,in fpuma conuolui cernitur, nomeng; 
. non natz ci apuffimé quadrat.Inde eciam in alias regiones afporta- 
tur,id quod de fui temporis pifcatoribus fcripfit Ariftoteles, qui 
vt deportare poflent, fale confpergebant: breue enim tempus durar 
aphya ifta, caput tantummodo & oculi reftant.Pretereà adeo mol- 
lis, tenera, tenuiíque elt,vt citiffime percoquatur. Idem apud Athe- 
neum Clearchus Peripateticus aitex Archeítraco,qui aphyam,quód 
paruo igne egeat,iubebat in calidam patellam iniici ac mox vbi ftri- 
dere cocperit,auferri.vnde parcemia,3: zrjp àg/r, ignem vidit aphya, 
quaft vidiffe modo fufficiat ad deco&tionem .. Vel &gyis zip, aphya 
adignem, dicitur, inquit, Suidas iai vdr Tos GEO Avus edubrlav, id cft, 
de iis quz celeriter intereunt,aut ab(umuntur,fiue qua, facilé. ac ci- 
tó conficiuntur. Ferebatur & illud apud Gracos | &gjov. ua, B eAqor. 
Aphyarum honor oleum,quoniam in olco coquebantur.Chryfippus 
Philofophus autore Atheneo fcripüt aphyam Athenis vilefcere ob 
copiam,& mendicorum effe opfoniü;alibi in pretio effz,mulcó etiam 
ilcteriórem.Lynceus Rhodiacas aphyaslaudat. Archeftratus aphiam 
omnem prater Athenienfem &Rhodiacam vituperat. Aphya omnis 
humidum alimentum przbet,flatüfg; gignit.Nicomedi Bithynorum 
Regi, autore Suida,cüm aphyarum edendarum dclidetio teneretur, 
procülque à mari abeffet, Apicius ille gulofus pifciculorum figuram 
imitatus,vt aphyas veras appofuit.Erat autem huiufmodi earum ap- 
paratus, Rapum foeminam in longiufcula & tenuia frufta fpeciem 
aphyz rcferentia fecuit,qua. in oleocoda fale & papauere, afperfir, 
ficá; hac. eum cupiditate. liberauit: Oppianus fcribit imidü.& imbe- 
cillum aphyarum genus, omniü prada expofitum cíIe;ob id in per- 
petua formidine viuere,& fefc in globos coglomerare,& ita fe im pli- 
care,conneGtereqs,vt diffolui vix poflint, fxpe etiam horum aceruo- 
| | T : 


Lib. 7. 


Ibidem. 


Lib.15. 


Libro 6. de 
bift. ca. 15. 


Ibidem. 


Lib.7. 


Ibidemz ^ 


Lib.i &- 
Audi 


Libro €. de 


s — — DE PISCIBVS 


rum occurfu nauium curfüretardari, ^ — — 


E'ev Série venodlo» 54s x9) dau UpuNos 
AGxrvelis qus &d luy tos o] X9.Xéoy- 
E yyeduMds iyod) 5 à(1s areifltosiw ga) 
TIx66saj ei Sour &ri Qjpeei qáca. disney. 
Ylau: dU Jnoeouee(1 wedge 3 0o 
ZopySiy pape(1 , &Üpóo| ipvoregUa(] 
Fé &yalPxaq'oro [oilw. dUsouero. Qpéptioo. 
Reliquaex ipfo autore petenda. 


De Aphya Cobite. - 


Sica SPEITR S In 


buf. anim. S NA 


ep 


locum hunc Ariftotelis peruertit his verbis. Reliqua apua faetura pi- 
fcium eftque enim gobionaria dicitur,gobiones paruos,ignobiles, 


nibus 


VIBIESE YE 2n 


nibus peculiaris, barbe inftar propendens ex ea ventris parte,in qua 
binz íuntin aliis pifcibus. Hepar la&tei coloris,& in co fellis vefica, 
Splen rubet.Inteftina & peritonzum ex albo nigrefcunt.- Cor ex al-- 
bo rubefcit.Noftri loches de mer appellant.Eft enim iis piíciculis,quos 
Galli Joches vocant tam fimilis vt vixab his diftinguatur , Differunt 

-tamen corporis figura.eft enim hec gobionum inftar corpore rotun- 
do non cópreffo;illi veró corpore depreffo & longiufculo. Cüm veró 
nullus (it omnino pifciculus qui propius ad formam gobionum ac- 
cedat, quàm qui hic à nobis exhibetur, certum eft aphyam cobiten 
eflc,qua grauis eft, & difficilà coquitur, veluti reliqua aphya. 


De Etro 


"o TE s! eue re à-- 4 
NIST ETUR M ENS i 
Gub P UT ug 


NTER Aphyas numerantur encraficholi ab Ari- 
IC 


« Mee ftotele,Athenzo,Suida. Verüm hi ex aphya cobite en- 
yr, m craficholos gigni fcribunt, ille ex aphya,quz in Athe- 
! e (975; ütenfium portu nafcitur. Vtvt resifta habeat , encra-, 
"AG C x: 44^ ficholos eos effe exiftimamus,quos noftri cum Prouin- 

cialibus Znc»oies appellant.Dicuntur etiam ZEliano 2wt9gouo, & ty- 

yeduMs, quam tamen poftremam appellationem primo aphyarum 
generi ab Oppiano & Suida tributam fuiffediximus. Encraficholi 
vcró nominati funt ós dv 7 xpali ? ooXl Cyolles, id eft, quód in ca- 
pite fel habeant. Ab oris forma Avrogoaor. Pifciculi funt digiti ma- 
gnitudine aliquando pauló maiore, fine íquamis, roftro acuto, ore 
maximo,;habita corporis ratione, eiüfque Íciffura magna vnde lyco- 
ftominomen. Dentibus carent/fed maxilla vtraq; ferrz modo afpc- 
ra. Branchias paruas habent & duplices, pinnas totidem. Cor oblon- 
gum & acutum;hepar rubrum,maculis rotundis confperfum. Ven-- 
triculi appendices multas & nigras. Venter eft molliffimus,quam ob. 
caufam ftatim abfumitur;ouis fcatent rubentibus,pro corpufculi ma 
.gnitudine fanguine abundant,& carnofi fatis fant: v nde fit vt. deli- 
catiores, mollioresfuauiorefque fint.Spinis carent,excepta dorfi fpi- 
najquz tenuis admodum eft,vt dentibus negotium vix faceffat. Sale 


conditi afferuantur, & in garum vertuntur,quod ne corrumpantur, 
[o un 


212 D'E PISCHBNS 


non nifitruncato capite condiuntur, cum quo fel vnd cum hepate, 
..cgterifque vifceribus & inteftinis: tollitur. De hoc pifciculo loqui 
L.5«8. Plinium autumant, quum garum fieri ex mutilato pifciculo fcribit. 
Quo loco alij. minuto;alij minimo promurilato legunt.Quód Vetos 
encraficholos exhibeamus, teftes funt locupletiffimi , qui Greciam 
hodie incoluntzaffirmant enim quos cAgcbores dicimus;encraficholos 
etiam hodie in Grecia vocari. Ex his optimum conficitur garam fi fà 
le conditos Soli exponas;donec caro diffoluta fuerit; Hinc optimum 
remedium ad .deicctam appetentiam recrcandam, ad craft pituitz 
attenuationem, citandámque aluum.Hüius gari vice fzpiffime ipfe 
domi hoc modo parandos iubco.Primüm piciculos,vt affolct,con.. 
ditos & illotos cum accto,olco,& apij foliis in patinam iniici, deinde 
fuppofitis prunis tamdiu agitari,dum omnino in liquorem abeant: 
idoxelzogarum merito nuncupari poteft, prcftanuffimum condi. 
mentum,& ad ea que pauló anté dicta funt;,efficax.Quz parandi ra- 
tio longe melior videturquàm que veteribus in víü fuitznihil enim 
vitij aut putredinis exelcogarü noftrum contraxiffe poteft,cim fxpe 
fupputri garo origano fit opusjiuxta veterum prouerbium. Putre fal. 
famentum amat origanum,quod hodie quoq; Rome obíeruari vide- 
mus.Nunquam enim'encraficholos vendunt falfamétarij fine origa- 
no.Magna iftorum pifciculorum copia in Prouincia capitur noctu à 
nauiculis igne accenfo.Magna item Baionz,fed hi maiores funejilli 


le] 
fuauiores & molliores. Crudi etiam cum oleo & fzlino eduntur. 


De Aphya Phalerica. 


m— 


MAL, ff AR uis c E me. M ji 
ASULOIN SANA NEGAR GENPEEY LS 
7 WAS j 


ff 


(4PUT' 4. 


Jibro 6, de. 8j s € 
biff. anim. | M ues YAN 


£4p.15. 


ex 
Üu 
gs 


GS 
Y 


tcm mco quidem iudicio , aphya phalericaca qus à nobis et 
E | ve 


L IBER V II. | KI 
velmelete dicitur.Pifciseft (ardinis fimilis, minor & tenuior, fed la- 
.. tior. Squamas 1n mari habere certum eft, fed ftatim,excidunt rema- 
nentibus carum vefligiis, ifque íquamis, qux ventrem firmant, & 
afperum efficiunt, vt 1n alofis & fardinis videre licet. Mollis cft, & 
adeó pinguis pifciculus ifte,vt fi aliquandiu digitis tra&etur, lique- 
fiat, aut fi magna copia in nauicula vehatur fu pernatantem pingue- 
dinem colligant pifcatores, qua olei vice ad lucernas vtuntur.Ma.- 
xima huius copia. przfertim autumno capitur;éftque merítà viliffi- 
mus: vidimus tamen pifcatores duos vnius dici capturam quinqua. 

ginta aureis coronatis vendidiffe, | | Dem. 

: a 


| e Aphya mugilum. " 


MUR D 
orit ese a". 


WE Er p AENEA 


£ONILT. Ariftoteles aphyam aliam mugilum r5».4; 
|/ fotum. Sunt qui ex limo & arena proueniunt Pom 
(fà ctiam ex 1is generibus, quz per coitum & ex ouis T 
Y» oriuntur , quod cum locis aliis paluftribus, rum ve- 
"(6 ro apud Gnidum factum olim memoratur. Stagnis 

la vigente exiccatis, & limo arido , vbi primüm imbri-- 

bus reftagnare loca inciperenr,pifciculi naícebantür generis mugi- 

lum, quod per coitum procreatur, magnitudine mznarum parua- 
rum, nec in his aliquid. veloui, vel feminis continebatur. Quin- 
etiam in nonnullis Afiz amnibus, qua effluunt in. mare pifciculi 
quidam magnitudine inteftinorum hepfeti (naricarum vertit Ga- 

Za) codem modo proueniunt.Sunt qui omne mugilum genus fpon- 
tc oriri epinentur, íed non re&éznam & oua corum foeminz, & fe- 

men genitale mares habere cernuntur. Verüm genus quoddam 
corum eft, quod non coitu, fcd ex limo atenáve enafcatur. Quare . 
aphyam mugilum nihilaliud effe puto quàm mugilum fpeciem cam 

quz fponte fine maris & feemine coitu nafcitur ex terraarenofa vel 

limo, cuiufmodi eàeft, quam habemus, quz nafcitur in foffis,non. 
proculà vicino nobis,eóq; antiquiffimo oppido Latera vocato. Eiuf- 

dem genetís cft quz in Lado noftro capitur,& Athelan nuncupatur, 
quam non dubito hyemis témporee ftaeno marino fluuium fubirc. 
É | T ; 


r^ DE PISCIBVS 


" DeAphyaMauidum & Mullorum,. 
AP TSAECRPISDOTSUD QU qq: 


E EANDEM 


ie reliquis Aphyis. i 
LS Upupr qnc quur 
yeso I Pifces omnes, qui ex terra vligi nofa vel limo , vel 
Dn pluuia vel quoquo modo [póte na fcuntur,aphye di- 
NA 


cA 


H 
" s 
AW 7 


wot OC A poe pica 
BCISCIS. Béxwos dicitur ab ÁAthenzo, qui ab Oppia- 


ge T 9 jf. no BAémos.Bajàv ab Epicharmo;quód breuis fit,opinor 
:uef |i fàpro corporis craífitudine, Pifciculus eft ei quià Tho- 
v3 lofatibus Pei de menage vel grauan dicitur, (imilis.Ei 

ZA veró qui à Gaza cothus nominatur tam fimilis, vc 
d 5 ior idem plané videatur.Pelagius cft & rariffimus corporis Ípecie ranam 


cip.  pifcatricem refercolore & carnis. fubftantia .aphyam cobiten. 
Eft igitur capite magtio;roftro acuto, orc paruo.Pinnam in ceruice 
vra 

* 


IIBOUIROSVM ÉLs 


v ranoícopi modo habe: nigrá,qua caret cothus fluuiatilis. duas alias 
infetiores ori proximas,fquamis caret, ventre elt cádido,reliquo cor- 
pore fufco;cauda non omnino rotunda: nam vtrinque depreffa eft. 
Hanc meam fententiam confirmat Athengus: & 2, inquit, x09. vtl 
IBÉAv arp) (osi cft fpecie fimilis eft cotho fiue cothio: nam vtro- 
uis modo legi peffe puto;nifi malis xoGid legere. huic enini fatis cft (1- 
milis, fed cotho,de quo nunc loquimur,multó fimilio::vix enim quis 
belennumáà cotho difcernat, nifi qui nouerit hunc in Ruuiisjillum in 


|215 


Libr.7, 


alto mari degere.Ex E picharmi verbis, qux refert Athenzus apparet Z4. 


vilem fuifle pifciculum,nec immerito:elt enim humida carne, plan? 
infi pida,corpore valde breui:quippe ctim caput toto reliquo corpore 
maius fit. dye  eecoos v2 xtoyepis'es Bajoras Ibidem. Athenzus autor 
cit apud Atticos prouerbium fuiffe, ju pec Bap ov xoxos gros , ne mihi 
bcon malus pi(cis,nec prouerbij vfum indicat.Belennorum cinis.cum 


ruta vefica vitia & calculos fanat,inquit Plinius. ju 
m EA D» [ NIRE 
1Je us qut E« li VOcantur 
Li.7; 
Lib.8. 


pifciculi vnius propriü etiam fuiffe:quod indicare videtut Athengus: 
H 3gós Borpla égu C SUase alos av Ada) vaodrap xu atis ( vbi legendum 
i eleus ) «9 6 Nnflos ) O puspov Dylfo3tov 8 wl eres tel d eft,aphya grauis 
eft;& difficilis coco&tu,alba cobites vocatur, &hepfetus paruus pifcicu 
us eiufdé generis eft. Hunc pifciculü effe opinor,qui à noftris 2467 di 
citur.Piíciculus eft digiti magnitudine;argetei coloris,corpore pellu- 
cido,dépta ea virga;que à bráchiis ad caudà extéditur;oculis depref-. 
fisymagnis pro corporis paruitate,ore ita fciffo & conforimato, vt in- 
ferior maxilla protenfa maior fit fuperiore fitá; veluti oris operculü. 


"1 DEPISCIBVS 


Libos.4, 8E 
pr Anm. ui v 


€4p47. 


De Athenna. | 


MEI Pg qt crit a 

Veit [P P SIT Vi lips 
NP CECVCNTCUU t 
NONE Sm CER. 


S SALAR( 


A DAOGCH Wa: 
ViW2vAVAT WAS. 
ACC 


SOUPE 9 


CNÉOEPINHN Vel qjkestw, vt apud Ariftote- 
lem legitur, c TÉ dudsejl vel "roro TOU y CAt ToU Grp, 
Wég Gaza ariftam conuertit: nam 4/36ejes fant ariftz,&c 


OM ANY 20rors fimpliciter Ípicz vel arifte. dicuntur . Proprie 


|n damen fummz funt hordei Ípice,qua ceu cufpides 
hibent, qua nulli funt vfui, fed inter metendum pereunt. Vel vt 
cx /Eliano profert Phauorinus,fpice funt degeneres, quas Ípicilegi 
colligunt à meffore neglectas: vnde & eeu dy fignificat oW Yo. 
qos , &geoft'dv , & fimilia, id eft, valde defpicere & negligere, 
B3se tu pifciculum dici putat idem Phauorinus, ideo quód á6eg/- 
GE) "às x9] cU) dii O dovexis , id eft, quia neglieitur ob vilita- 
tem. Fortaffe non inepté dictam putes ab ariftis,qua per metapho- 
ram pto fpinis fumuntur, quas mu:tas habet atherine, & duriores 
quàm fardinz;aphyz & reliqui huiufmodi pifciculi.Romz etiam ho 
dic idem nomen feruatur:nam Larbarina vulgó nuncupatur.In lito. 
re noftroraró capitur, dicitürque ele , Maflilie & in ftaeno quod 
eZ artegue vocatur, frequenüiffimé & Sascez, nominatur. Atherina 
pilciculus eft marinus, litoralis reperitur & in marinis ftagnis aphyis 
fimilis, dodrantali magnitudine, parui digiti. craffitudine , dorfo 
fpifIo, ventre leuirer depreffo, ore paruo, fine dentibus, oculis ma - 
gnis. Colore e(t vario:am venter argenzeus eft;dorfum fufcu m,cir- 
ca caput ex flauo rubefcicfardinarum modo.Locusqui inter oculos 


- eft.celatus videtur. Pinnas habet quatuor,duas ad branchias,duas in 


ventre, aliam à podice,prater has alias duasin dorfo, Omnes candi- 


| dz funt, Cauda ex duabus pinnis conftac.Pro linea in medio corpo- 


Libro 6. de 


buff. ca.. 17 


re àbráchiisad caudam protenía,fpiffum quid habet fub cute, quod 
non poffum aliter quàm fafcia per fimilitudinem vocare,qua quum 
coca atherina editur, euidentitfima cft, & quum lumini obiicitur: 
quia reliquo corpore pellucida eft, hac patte opaca. Atherina ex his 
qui autumni zquino&tio pariunt;prima parit in terra, autore Arifto. 
rele,atterens aluum arenz.Carne eft fatis (icca;media (cilicet,& opti- 
ma,faporífque grati,quicquid dicar Phauorinusqui pro vili pifcicu- 
lo habet:quod f1 cum fpinis edi. poffet,multà fuauior foret. Quum 
M Lue: " : DER MENUEERCUNE E 


LIBER VIL 


aliquando Avenione effem jatherinifque frequenter vefcerer, vnum 
idad fuauitatem & faporis gratiam illis deefle expertus füm, quód 


217 


Ípi nz inter edendum negotium faceffant, à quibus fpinis ariftis fi. 
milibusatherinas nominatas füiffe fufpicati fumus.Noftri pifcatores 
deo atherinam eer app eldant,quód eius aphyarum generis, quod. .- 
melete nuncupari diximus,marem effe credantfed falsó : nam aphye 


huius genensfponte fine mare & fcemina nafcuntur.Atherinarim 
veró genus& mare & foemina conftat. Prtereà quamüis vtcünque 
fimiles fint;tamen atherina. folidiore eft Ípifhortque corpore, aphya. 
veró illa molliffimo deprefsoque.Vero fimilius fuiffet,encraficholo- 
rum marem dixiffe,quos pifciculos effe oftendimus e4nchoies appel. 
latos, ad hocenim propius acccdunt:qua de caufa pro encraficholis 
Íxpe venduntur.fed qui propius infpexerit/facilé difcernet. Nam a- 
therinis fquamz funt frequentiores & duriores, os minus, caro fic- 
cior, encraficholis mollior . Quare ex atherinis garum bonum con- 


fici non potcft: quia non poflunt ita diffolui & contabefcere, veluti «—-: 


garus piícis vel encraficholus. Atherinz nullus eftin medicina vfus, 
egris tamen medici Maffilienfes apponi iubent;neque id abfurdé: 
etenim fatis ficca;non glutinofa eftcarne, quare neque difficilé co- 
quitur,neque flatus gienit, | 


men Sardinis. | 


BASEL READ Un, dec 
mm DS 
P SIS d 


SE CHARTAS i A 


IERVM cognitione, quas in vniuerfo orbe Dew? 
I»A optimus maximus ad vite noftre vel neceffitatem , ve 
73-05 commoditatem condidit, vt nihil przftantiusjita ni- 
e E 3 hil difficilius eft. Difficultatem veró parit maxime 
: ipfarum abftrufa & penitus abdita natura,nonnun- 
quam ctiam ipíarum fimilitudo,vel homonymis, vel vocis affinitas, 
vt aconiti fpeciem pro veratro nigro vfurpant multimarum pro oti- 
gano,chamzdrym vel allium fylueftre pro fcordio,& ne longius ab- 
eamus;chelonem pro cephalo, fpatum pro aurata,fargum pro mela- 
nuroSdyoralij menam marem,alij pifciculü alium exocosto fimilem . 
vocant. Alij banchum cü baccho,farginum cum fargo;glaucü cum 
glaucifco,lamiam cà amia;aliofa; quamplurimos confundunt. Idem 


28 c DE PISCIBVS 


nobisin trichide,trichia;thriffa euenit, quorum non nominis folàm 

Íed ctiam rationis nominis & rei affinitas effecit,vt alij pro codem pi- 

Íce hec víurparint;atq; modo hoc,modó illo nomine in eodem piíce 
defignando víifuerint: cüm alij ex trichidetrichiam nafci dicant vt 

Lilo &, d; Arilloteles: aliam veró ab his effe thriffam,quanquam fit aliquid his 
bif. ca. 1$. omnibus commune. Rei obícuritatem au get Gaza,qui trichidas far. 
| dinas,trichias fardas cóuertit:cüm farda apud veteres longé alius pi 
Hem.  Ícis efle videatur.Ac primum quantum ad Ariftotelem attinet,non 
oflum non fummopere mirari, fcribat ex phalerica aphya mem. 

ed ds bradas ex membradibus trichidas,ex his trichiasgigni. Cüm ipfe an- 
€ap.ax. - Rotaucerit pifces ex diueríz [peciei pifcibus non naíci,dem pto rhino- 
bato,quiex fquatina & raia gignitur, vt dictum eft cap.j.huiuslibri, - 

Deinde veró Gazam, qui trichias fardas conuerterit.cum farda fit ex 
lacertorum marinorum genere, eiufdem magnitudinis cü colia,qui 

La. Ícombro maior eft, tefte Athe. vel, vt Plinius fcribitpelamys longa. 
Li311. De hisigitur quid fentiam,breuiter & perípicue exponam. T ejus 
— Aeuylas,mexoxas liue Üplosus dro dv vex» diétas opinor,ob Ípinarum co- 
piam & paruitatem:nam capillorum tenuitate rcferunt,qua de caufa 

fine pefnicie eduntur:& trichida actrichiam eundem plané effe pi. 

Ícem thriffam veró ab co differre,de qua proximo capite. Aut fi qua 

fit inter trichida & trichiam differentia,eam folüm ztatis & magni. 
tudinis effe vt trichis minor fit,trichia maior;id quod multis pifcibus 
vfuuenire conftat,quibus pro etate & magnitudine varia polita funt 
nomina,non folüm ab antiquis,fed etiam a pilcatoribus noftris, vr in 

aurata & coracino priüsannotauimus.Idem in Gallia noftra Narbo. 
nenfijProuincia,Italia à vulgo obferuari videmus,in eodem pifciculo 

quem /ardie &/ farde appellant co tantum difcrimine, vt hic maior 

fitille minor.Hanc vulgi appellationem puto fecutum fuifle Gazá, 

vt cüm viderctab Ariftotele trichiam à trichide diftingui;illam far. 

dam, hanc fardinam vulgi more appellauerit.Dicet aliquis vtrung; 
vocabulum antiquum effe, & à Latinis víurpatum, id quod equidem 

fateor: nam Columella fardinam dixit, quanquam co loco non far- 
Li-5«17. dina fed fardinia legatur,& farda apud Athengum & Plinium repe- 
ritur. Át intelligi volovideri Gazam trichida & trichiam duobus no- 
minibus Latinis exprefhifle, quz vt vocum fimilitudine;ita lig nifica- 

tione cadem effc putabat cà vulgaribus,cüm rcs aliter habeat. Nam 
alterum fcilicet /arde non idem fignificat quod farda, que propifce 

longé diuerfoà veteribus vfurpatur,vt pauló anté dictum eft,& fuo 

loco fufiis oftendetur . Ego veró trichida & trichiam pro eodem pi- 

Íce accipio,qui /ardzze vulgó dicitur,nifi etate & magnitudine diffe- 
rant,que differentia duplex nobis nomen peperit,vt /arde dicatur; 

quz maior fit, Jard;ne quz minor.Dorionem, cuius librum de im. 

us 


LIBER VII ii 


bus fzpiffimé citat Athenzus,autorem ha bco,qui trinchida etiam tri 
chiam appellat.Atque adeó Athencum ipfum, qui trichiarum exem 
pla ex veteribus profcrens ipfas aperté cum tri chidibus cófundit. Sed 
hactenus de nomine,nunc de re dicamus.Sardina pifciculus eft ma- 
rinus,aphye phalericz omnino fimilis,nifi pauló maior & fpifhor ef- 
Íct;à parua alofa,ore;branchiis,oculis, pinnarum numero, fitu,fqua- 
mis,cauda minime difcrepans:fed in hoc tátüm quód alofa fir latior, 
Sardina igitur Íquamas magnas tenucs habet;colore eft vario, nimi- 
rum capite au rco,ventre albo;dorío cum viridi cerulgo, vtroq; fplen- 
dido rutilantéq; dum viua € mari extrahitur, vnà &ü vita viridis eua- 
neícit cxruleo manente, coá; hebefcente & fplendorem fuum amit- 
"tente. Inteftina habet parua & reca;alofarum inteftinis fimilia. Felle 
caret, quamobrem nó cxenterata in craticula vcl fartagine coquitur, 
velin olla cum oleo elixatur, Vere pingucícit.Linguam morder, ma- 
xime fi pauló diutius afferuetur .Sale conditz fardinz in annos duos 
Íeruantur, fiti; ex hisgarum fed minus laudandum ob Íquamarum 
copiam & fpinarum,à quibus caro difhcile feparari,vixque in muria 
ditlolui poteft.Si fardina noftra ea fit, quam Ariftoteles trichida vel 
trichiam vocar,vt reuera efle cxiftimamus,fcrupulum non tenué no- 
bis iniiciet locus Ariftotelis hec fcribentis: Of 38 «exydjor puto dv Dy 8t Lip 8.de 
eas coles uSyo d d(Xov ), Gacastolles 3 tor ópav) Aw ord x vg) us TOÀ Bv- Eo uH 
OM uonel dus G Sixdya. zréey aba pe(1,d ua p eie day Caci. "0v 2, oT; 
TOL TT dua Ace(iv TII ig pov, E10 y ocíce) Xa Ga Nee Civ ds T àyeidw. (ador 2 
x94 yotp (Uti eod d vea lior. c coles m» yep cix &A(Xcv), eis * áSeAdu,tis 
a Aoflss 3 &X(Xor).Q ue fic conuertit PliniusIntrantium pontum foli 
non remeant trichic,fed hi foh Iftrum amnem fubeunt,ex eo fübter- 
raneis eius venisin Adriaticum mare defluuntjitaq; & illinc defcen- 
dentes nec vnquam fübeuntese mari vifüntur.Nullus veterum fcri- 
píit,nullus etiam recentiorum aut pifcatorum aut Ícriptorüà memo- 
I1 prodidit,viditve aut ab aliisaudiuit fardinas noftras amnes fub- 
irc.Q uocirca locus Ariftorelis mihi (ufpe&us eft:item Plinij, vt. for- 
tafle pro seeydioi vel ecylat legendum fit pisa, quas vere ad flumina 
properatemagna frequentia illia; pinguefcere conftat. Eiufde loci 
pats poftrema deprauata etiam eft:nam pro &e»cofles Uo y3p cix áxi- 
(Xa! seis  àSpiau, elavAtofles 2 &X(3:7) , reponendum, &«socoles uo yàp 
&A((X or), easAdofls 5 sis d SpA CP AY *l ). Id oftendit Plinij con- 
uetíio.Idem re&é animaduertit Gazaqui ifta fic expreffit. Exeuntes 
enim femper capiuntur,fübeuntes nunquam.Deniq; res ipfa neceffa- 
rióficlegendum effe docet. Ait enim Ariftoteles hic cótra fieri quàm 
in ponto,quem Íabeuntes capiuntur,exeuntes autem non videntur. 
Ex Adria veró exeuntes videntur & capiuntur, fubeuntes minime: 
quia cx Iftro per fubterraneos meatus Adriaticum mare fübeunt. 


Li,'9.€. 1$. 


Libo 6.de E 


bist. anim. 


cs DE PISCIBVS 


De Membrade.- 


- ANS $9: x 
OTROSROUKAKUN Q St 
S ESRR GP INAIA AS ECOL SDT Cl 
BRUN RENE UUM U 
R SEE SSSSSESSNN NS NS (» e 
ij EINE 


Cs PUTA TS) GI ME 


EMBRADAS Ex aphya phaletica gieni fcri- 
püit Ariftoteles. Quo loco àed$us habent vulgares 
codices. Athenzus eriam auror eft antiquos varié di- 
| €i onem hanc exiuliffe. Nam Phrynichus B«Godsus 
dixit . Epicharmus GepaS vas, Attici Bep epdSus.Q uo- 
quo modo nominentur, conftat vcl aphyz fpeciem effe,vel certé pi- 
Íciculos viles, quos Phtrynicus tefte Atheazo xe xegdus spas 
cognominauit, id eft,aureo capite. Et Ariftophanes TN0-ve e ecs Ad eft 
cano corpore.Q uantum coniectura affequi poffum,hi funt pifciculi, 
quos Galli celerzss vocant, Suntenim candido admodüm cotpore, . 
capite vero 2uri colorem emulante , fardinis valde fimiles, vel quí . 
Agathopoli magna copia fzpe capiuntur, paruis alofis fimiles, vo- 
cantürque illic caZigues vel /afcbez , Mafhilie harengades, In qua fen- 
tentia permanebo,donec alius certiora & veterum autoritate confir- 
mata proferat. , 


^ De "Phffan | 


E 1 


xA S Ex COS Meter 
HRS HAMO IAN QASQQAT INI Rae) 
Asi cce afe Na eM Mae 1 
AMEN A NW y RH 3 


Vlad pd 5k! 
T 


(A4PUT.. XV. 


—J|GOPIZXZA varié Grecis nominata eft autore À- 


Zib.7. "1 22 K theneo: nam. Archippus & Mnefimachus bp oy ape 


2 pellaueruni, quo nomine Atticorum nullus víus eft, 
: IS inde 9 OpalidUuo. Dototheus Afcalonites 057740. Greci 
e S ZB UI in o mutando Qe oxdp Vocant. Aufonius & Gazapto . 
Greca appellatione, vulgari, vt opinor,vfurpata:atque hos fecuti alij 


Alo 


L/IDIEORC VH TL 


alofam.Galli a/ofe, Burdegalenfes coulac. Matfilientes halacha . R o. 
mani /accia . Hifpani fabora. Do&ti quidem je654». clu peam inter- 
pretantur nefcio qua ratione inducti, cünt de clupea. folus Plinius 
hzc fcripferitde auilo Padi loquens;Hune minimus ap pellatus clu. 
pea,venam quandam in faucibus cius mira cupiditate appetens mor 
Íu exanimat.Ecante hüc Ennius cuius verfus extat apud A pulcium. 


Osannuibus cut clupea prastat wusiella marina. 5 


Ex his quomodo confimari poflit clupeam noftram effe alofam 


non video,maximé cü clupeam minimum effe. pifcem Pliniusdicat. 
Alofía veró noftra cubiti magnitudinem aliquando füperec ; Mate 
farius nó alia ratione motusidem íenfifft videtur quàm quód Vene- 
ti alofam cjiepam nuncupant,quz vox à clupea deducta effe videtur. 
Alofa pifcis cft marinus,eregalis fardinis capitis higurá, oris fciffura, 
Íquamis, pinnarum fitu, numero fimilis, fed maior & latior. Spinas 
habet permultas, & inter vefcendum valde moleftas, vtpote quz fine 
incommodo edi non poffint, quenmiadmodum fardinarum , aphya- 
rum phalericarum, & membradum Ípinz. Vere & atate fontes dul- 
céfque amnes petitjllicque pinguefcit, molli fuauique carne reddi- 


22]I 


Li. 9.e, 1$: 


tur, & Athenaus inter. pifces Nilum fubeuntes recenfet. Quocirca Lj. 7. 


quó longiüs à mari capiuntur alofz eó meliores fünt . Itaque. burdi- 
galz& Lugduni,multó magis fucculentz palatoque gratiores ven- 
duntur quàm Maffiliz: marinz enim exuccz funt;aridz cum qua- 


" dam acrimonia àqua fitis excitatur. Oppianus Ícripfit nullam effe 


alofis ftabilem in mari fedem. 
Xauusis &v Üploxag. vs xg & Spes qop£or) 
Afpba Oo v6 dU dor &Xos groovy) ateA véTpas, 
H G'sA ey, 9o Dyoi( 1 T £zrédpaAsy duyta Nouv 
EVTETIT [STET Eeviluo 03ov yóT &AUTO. 
Chalcides & thrifée paféimyabramidéfque feruntnr, 


-Lib.a. 4- 
^ nef [mit ge 


c^dtque cateruatim percurrunt aquoris cundas, LOT 


Er curuis babitant [copulis,& litora cvifunt, 

edIterndntque cuias ponti currintque per aequor 

Ho[brtium mutant femper.pontóque cvagantur. 

Thriffas Zgyptias cantu dele&ari autor eft ZElianus. Qui Ma- 
rcotim lacum incolunt, inquit, Thriffas illic cantu & pulfibus tefta- 
rum concrepitantium confonantibus pifcantur. Etenim tanquam 
faltatrices, faltantes in pifcatoria ad fe comprehendendas explicata 
inftrumenta incidunr. Idem ipfe proculdubio in alofis noftris fum 
expertus: quum enim in Áruerniz oppido Maringuefio effem, & in 
fluuij ripa [zpe animi caufa deambularem;ad teftudinis fonos alofas 
vidimus adnatantes & faltantes;id quod no&u manifeftils apparc- 


bat. Abundat autem fluuiusille tanta & falmonum & alofarum co- 


222 DE PISCIBVS 


Lib.7. 


"- *-nuria igitur Greci Latinique nominis, notiffimo 


pià; vt fupra mille & ducentas vno retis iactu ca ptas viderim.His ad. 
ducor vt crédam de prauatum etle Athenzi locu in quo Ár iftotelem 
citat epi Couxdy, T'exyiSa. 4 A&yoySivov, ri nàé) dpygia4 9] 637), X24 dxs- 


(s ajaiod cu ba dosssQ uippe cam dechtilla, crichide , & ci - 
chia verba fecerit, & veterum de histeftimonia protulerit;his adiun- 


git Ariftotelis autoritatem deco pifcejquifaltu cantuque gaudeat, 
& eo audito é mari 'exiliat.Sic igitur locus, mco quidem iudicio rc- 


"ftituendus eft. dpyere olo AsyepSivov ori 13) ópyzo4 xg) c 3? "tdi dx (gis 


évazry34 G2? Oa dosis, Qui ad Thriffam retereada fuat quz ópy- 
gpisid eft faltatrix: dicta (it. Alofas fübire 8umina eorümque fon- 
tes appetere diximus, fed audito tonitru ad mare properare pifcato- 
resteftantur. Aufonius eas pro vilibus haber. 1 | 

Seridenté/que facts opfonia plebis Álofas | 

Verüm ob copiam quibufdam in locis vilefcunt quemadmodü 
res aliz etiam laude dignz,magi(que fpinarum copia moleftz fuac 
quàm infalubres. Nam quum pinguerunr & fuaues fuat, & fuccum 
mediocriter bonü gignunr,quíq; facilé diftribuatur.Q uà aliquando 
in conuiuio de polyporá, luporum,pagurorum prudenria ditferere- 
tur,Hieronymus Vida vir bonus & do&us pocta , dixit nullum fibi 
videri pifcem alofa prudentiorem qui non nifi obefus nobis appare- 
ret maximéque idonco tempore, quum carnium efu nobis omnino 
interdicitur;faceta ironia:cüm imprudentiffimos cffe pifces meritó 
dicamusqui non nifi quo tempore optimi funtyllifque minimé par- 
cimus, à nobis confpiciatur.Poft thriffas fortaffe aliquis chalcidas & 


 abramidas requiret:fünt enim fimiles admodam,eáfque coniungunt 


Athengus & Oppianus.fed cm fluuiactiles fintjin opere de fluuiacili . 
bus dc his dicetur. ! 


De Haren go. 


SS 
EN DONEC a 77 XAVWCOOOEIEr-- 
SCR SEU enit icm 
—— TEN NOM. MANI C HE 
— "1 ee Us GS (SS ASQ $49: 1E | 
: FRANE NR t id EN 
SCC SE IS S SPLICYCS CROCI, 33e 
AN Ae COGO ORAT A. Cs 
ACUARIO ue 
C MERE MSESNSNS NUMIIUTT — 


(od 4D. eL UU 


ZAR ENGI Nomen batbarum e(tneque vlla. eft, 
S quod fciàm , huius appellatio fiue Launa. fiue Grz - 


2 ca.funtqui non re&té halecem vocent. Quid autem 
«Be fit halec vel alex libro quinto declarauimus: In pe- 


& 


— 


LIBBETIV LL (323 


& vulgatifimo vtemur.Harengus ex thriflàrum eft genere, quiin 


oceano tantüm reperitur, minoribus thriffis, & fardinis maioribus 
plané fimilis, dorío cxtrulco, ventre albo & falcato , (quamis acu- 
tis & tenaciüs hzrentibus munito alofz modo,reliquis facilé deci- 
duis. Inferiores partes alofa [imiles habet. Aqua viuit. Gregalis eft. .- 
jifcis. Tam magni fuat aliquando harengorum greges vt pra 
multitudine capi non poflint. Sed poft autumni. equino&tium in 
acies fe diuidunt, locáque mutant, & gregatim per oceanum vagan- 
tar. Quà fit vt mulu fimul capiantur. Condiuntur, & in muria 
feruantur. Alios modicé falitos fufpensofque. in fumo exiccant. 
Illos harengos albos, hos nigros Gallicé /orez. appellant:fiue. haren- 
gos no&urnos , vel à nigrore, vcl quia que no&u fit captura fe- 
licior, & iis diutius feruandis accomodatior meliorque. iudica- 
tur. Citiffimà extra aquam moriuntur , ob magnam branchiarum 
fciffuram. Pingui funt & molli carne. Tam funt alofis paruis trat- 
tifque paruis fimiles, vt cas in craticula co&tas)butyroque immer- 
fas Normanis apponi iubens eis impofuerim credentibus harengos 
effe: adeó figura,faporc,fpinis fimiles funt, vt vix difcerni queant; 
nifi à diligenter animaduertentibus. Sunt tamen harengi dorfo 
fpiffiore, maculifque carenr, quas alofz paruz habent. Quare vehe- 
menter errat, qui in mediterraneo mari harengos nafci afferit, feque 
Romz vidifle in foroznam formz fimilitudine decipitur. Qui enim 


 harengi fpecie;non folüm Romz;fed etiam Maffiliz & Venetiis vi- 


dentur, harengi non funtfed trattz paruz,harengi & fardinis adeo 
fimiles,vt cas pro harengis facile accipiant etiam Galli,quibus hi no- 
tillimi funt.Sed his notis diftin guuntur,Trattis & alofis fpine multó 
. afperiores ventrem firmant, harengis minus afperz:quam —— 

ob caufam fi pauló diutius afleruentur, difrupto 
ventre inteftina procidunt . Prztereà fpinz E 
- inhis tenuiores, & edendo minus mo- 

leftz, in alofis & trattis,& —— 
-chaleidibus multó 
 '^gmolefüiores. - 


Libro 6. de 
bist. anim. 
eap. 2. 

Lib.25 c1 


RONDELETIJ 


DE PISCIBVS 
2M "Lissza  VIIL 


A / 4 & L me 1 
N EN f SC 2 A P RDà i Q7 Nh A 
n 2 a — E . S EDS 
iN VAN X 2 1 Ne NA ^2, 
ó i / » 
^ e (s RENE MA E i-. " SN m 
z ee a. ! n - AC : / 
TA 2 - a L) T 2 c3 x c WA NAA D c3 
4 B z pam - * 7a ^ ——— 
EM A: — A : de ^ Z4 
) i i j 
P , : 3 3 


* 


D Sphyrznz prima f pecie. 


ubod Ton E 


o e ES 2 AVLA'TIM A pifciculis ad magnos 
: Je . . ) 
ATP y pifces veniemus. Dicemaus autem deinceps 


n. 
[€ 
c 
I», 
icoys 
Bn: 
[d 
e " 
- 
£2 
e 
b 
t 
Pe 
3 
eje 
XD 
d 
[4 
: 
mn 
Ru 
e 
"D 
M 
[e 
eo 
- 
o 


l 2 

NS 3 iique fimilibus. Zigipapau alij,maximé At-. 
e £x) ucl xézpao appellant. Latini fudim . Noftri 
f Spet.ltali petto. Afrigani Szawm£. Graci 
SN y huius temporis egipouidu . Gaza non recté 
ce 3 malleolum. conuertit , cim Plinium auto- 


25 WU 
ee. [9 rem haberet, qui & fudim interpretatus eft, 
& interpretationis caufam reddidit. Eius hzc funt verba: Sunt prz- 
tercà a nullo autore nominati.Sudis Latine appellata, Grzcis fphy- 
rz na, roftro fimilis nomine , magnirudine inter ampliffimos rarus, 
fcd tamen non degener.Sudis teli militaris genus c(t, & paxillus a- 
cutus qui in rerra defigendus preurebatur, vel vt robuftior effet,vel 
vttardiüs putrefceret, — Virgilius .—— 
3 Stipitibus duris agitur fadibuscve praufüis. 

Eadem dc cauía xízpa ab Atticis dicebatur. Nam z£za teli genus 
eft 


LIBER-VIII | 225 


 & Perficobelloinuentum;aut ftimulus fiue ftylus apud. Sophoclem 
& Ariftophanem.Idem fignificat eq/p« accentu in priore fyllaba po 
fito, vt differat à plurali egopé. pro. malleolis. Phauorinus. Kérpa 
pay eA ParAcv, equip ft eiBos Lx8vos, ! gitur à equpa quz teli genus 
fignificat; deducitur cqipapa.Idem.etymum fecuti lunt omnes , Nam 
Hifpanis & Italis Perro dicitur;id eft veru,& à noftris detracta litera 
—Ofper.Eftenim pifcisifte longus, & acuto roftro: Qua de caufa Speu. 446.47, 
fippus acui aflimilauit. Ex his liquidó apparet Gaza error,qui mal- 
leolum interpretatus eft:fimilirer aliorum multorum qui eum quem 
Mafhlienfes pez touztou, id eft picem iudeum appellant .Sphyrenam | 
effe crcdunt,cüm zygzna fit, non fphyrzna, qux zygzna à figura 
 libellz 'T Grecorum fimili nomen habet,eamque,;pifcem iudzum à 
Maflilienfibus vocari veriffimé fcripfit Petrus Gyllius, quód capitis 
tempora tanquam cornicula emineant,more ludcorum, qui fic olim 
Mafhlie inducbantur. Sed de zygcna (uo loco. Ad Sphyrenam re- 
deamus cuius duo funt genera, vcautor cft Oppianus & experien- 55 oe 
tiacomprobat, . I Au MUN 

Xxoperios &ixTie Si8uuer yes Api porspal'ne 

Xigupaqva Soscyay . | | miisp er 

Vtraque pifcis eft marinus,lucio vulgó /roc»er. dito corporis fi- 
gura tam fimilis,vt qui proprium nomen ignorant Rome & in Mon- 
tepclio, brachet de-mer, id. eft, lucium marinum appellent. Eft igitur 
Sphyrena primi generis corpore longo, tenui,roftro prominente & 
acuto. Maxilla inferior fuperiore maior, in acutum definens fupe- 
riorem excipit;ficque ambe coéunt,vt dicas roftri vcl oris nullam pla 
neícilluram cffe,quam tamen maximam effe oportuit,tum ob roftri 
icnuitatem, tum. ob pifcis votacitatem.Dentes llli funt acutiflimi; in 
os recurui vt murenc, in fuperiore maxilla quatuor;in palato duo 
dentium ordines. In: media inferiore maxilla dens vnus in foramen 
in media fuperiore maxilla exculptum recipitur,omnium inferioris 
maxille denuum maximus. Roftrum foris celatum eft, eiufdem ex- 
tremum nigrum. Oculi funt maximi: ante hos foramina vel ad au- 
diendum,vcl ad olfaciendum deftinara.A capite ad caudam per me- 
dium feré corpus linca ducta eft ex fquamis contexta,reliquum COr- 
pusà fquamis nudum effe videtur. Sphyrena colore Afcllum emula- 
tut.Eft enim ventre albo, dorfo nigricante vel potiüs cinereo,Linea 
predi&ta flauefcrtinitio,& oris interna pars.Brachie fatis aperte funt. 
Pinne quatuor, duc ad branchias,relique in ventre;exiguc he ad. na- 
tationem conferunt.In.doifo eriguntur düc.prior quinq; aculeis con 
ftat;altera fine aculeis eft: quemadmodum ca quc ad. podicem eft. 
Ventriculo oblongo eft cum multis appendicibus, inteftinis longis, 
bepate albicante, carne candida;fuaui, dura ficcaq; fed quodammo- 

t'as goo a M 


226 DE IP4$CJI B.ACS 


do friabili,& afelli carnem vtcunq; referente,cui & lu po precipuam 
autoritatem fuiffe Cornelius nepos,& Laberius poéta minorum tradi. 
dére. Quarenon pofíum non mirari Hicefium de quo hzc Athe- 
maus. Zigupaivas quoi xus fogukeilépas eia, dy yeyMpor , &z40sis 4 2 


e yon, x, àcduse, dOxvAls Sys. Etalibi Athenzus aj epépapio dy 
yoyfpar tcl foguóiregaj.Q uibus aperté ratio repugnat.Quí enim Íphy- 
rene plus alimenti praitare poflent congris qui ex cartilagineorum 
funt genere,dura ficca,lenta glutinofadue carne? vnde 3v(a vepyos- 

Ahibro s. de goTteos cfle dixit Philotimus, quod approbat Galenus.Omnes autem 

Fito. gon folüm pifcesfed & carnes,& quacunque alia quibus veícimur, 

propter duritiem & fucci contumaciam difficilius conficiuntur, vc. 

difficilioris funt coctionis , ita plurimüm nutriunt.Non. eft igi. 
tur vera hzc Hicefij fententia;nifi fphyrena alium hic pifcerm fubfti 
tuas:nam alioqui locus totus integer non eflneque &z46c; T yé(y, 
xg) &g' outs doa. dii ud ios l cgendum , fed ày38s 5 2 y nj, &góttes, 
vA pcss, id eft, ouftui iniucundas effe,& ori in gratasjfuccibo-. 
nitate mediocri.Czterüm non fuerit alienum confirmare hanc ve- 
ram cffe fphyrznam quam proponimus. Ac primüm eundem effe 
pifcem qui'egépoqya, & xÉrpa. dicarurjfatis docet Athenzus ex Dorio- 
nc. Acpltoy egipepdu quiciv, luo XSAS( xégpdy. E'zrbreuoutes 3 cw pisa 4s see - 
gps dvoud (ais, Cox Ert opupad ras ooueat d áis vatfoy e (gs. x9) ài &Thyoi ás bo 

Ó q^) e'Q'paidu xoAs xécpdyu, Gx4Was 2) Td ? o-Qupa| yas oot tyey- 

(giloid eft, Dorion Íphyrenam ait quam vocant ceftram. Epichar- 

mus autem in mufis ceítram cüm nominauerit,non iam Íphyrznas 

dicit,vt pote quz ezdem (int.Et attici (epis fj phyrznam vocant ce- 
ftram, raró autem fphyrznz nomine víi funt.His accedit Plinij tc- 

Itimonium qui fphyrznam fudim conuertit nomine fimili roftto, 

quod perinde eftac fi diceret à roftro acuto füdim nomen inueniflz. 

Deinde fphyrzne acui fimilis eft autore Speulippo apud Atheneum: 

Libro 7. axtv(Tzrzros 3) Qs ara paze NM ia Cale) xéepdu, Bsxbitu , (&ve/8w.. Eft veró 

E M fphyrenajacus modo roflro acuto & longo.Poftremó longo eft cor- 

bift. anim. pte. vnde Oppianus S»2oàs appellat; id cft longas. Et Ariftoteles 

621). — wgy rdv agaxpalr yxeAws 43] [oorr epipaqa. Ex longisanguilla, acus, 
fphyrena.Mendofi enim funt vulgares codicesjin quibus pro co/aj- 
ya legitur Góyape.. Nam zygena in carilagineis numeratur:que & (i 
magnus fit pifcis, longus tamen non dicitur,cüm ij duntaxatlon ci 
dicantur qui pro corporis longitudine tenues funt admodum : alio- 
qui omnes feré ma gni,etiam longi dicerentur.Omnia veró que mo- 
do demonftrauimus in fphyrenam noftram competere nemo nifi 

- plané cccusnon vider. 


Lif.7. 


Dec fph 


LIBER: NIIL: jig 


r—————— iis Qa! 


De Sphyrene: parua finie Sphyrenz exi Moni 


| fecunda fpecie. ; 


p ! 


SeVAM Sphyrene fpeciem alteram efle diximus ex 
qSS ; " " : om 
2A V Oppiano, eam effe putamus que à nobis. bawtiz, nomi- 

| natur. Eft enim corporis fpecie fuperiori valde fimilis. 


Roftro efttenui & acifto,corpore oblongo, a fquamis 
At Wess nudo,ore paruo:fine dentibus,oculis magnis pro cor: 
oris magnitudine:cute argentei coloriscarne & offibus pellucidis. 
Cauda antequam in pinnam terminetur latefcit,& vulgó hodie à pi 
&oribus vfurpatam cordis effigiem refert.Pinnas duas habet ad bran 
chias, inferiori veniris loco affixas veluti in fluuiatilibus: . paruas 
alias à podice,quas fequitur alia ad caudam vfq; continua. Alia eft in 
dorfi medio fine aculeis.In corpore medio rectiffima à branchiis ad 
caudam linea duca eft. Hec fphyrena fuperiore minor. eftznam pal- 
mi magnitudinem non fuperat. Candidior eft,roftro breuiore,minus 
celato. In ventre ineft vefica oblonga aére plena. Ventriculus & pe- 
ritoncum nigricant, carne eft molliore quam fuperior,& ad faxati; 
lium carnem accedente. | "n 


De A cusprima fpecie. 


jet 


qub. i; 


A j " . " ;o€ o Ibidem. 
I REA pcr vocat. In rr. autem wel Qupd, :wt Ácribit 7/7, ,. 
ANIAZE Atheneus, jagiow etiam nominauit . Similiter Oppia- atl 
Labreo. 


nus jagists dU bri d) (y &poyod i emis etiam nuncupata eft . Atheneus 


228. DE PISCIBVS 


L532.c.1t. 
A5. 9.6.51. 


* 


"A:ifli. - 


r2 


Libro8, 


Lib.3. dA 
dna. 


Pais 9 sim , X92Mla, yexdj &SAewis , SVaseallos » V)els , uos. 
Gaza acuminterpretatus cfEPlinius aculeatum vocat. Belone;inquic, 
quos aculearos vocamus, Alibi acum. Acusjinquit, fiue belone vnus 
pifcium dehifcente propter multitudinem vtero parit. Qui nunc 
Grzciam incolunt corrupto vocabulo &:xof$x.. Noftri Crutlle . Itali 
arguzella. Hifpani agwilla vel agii pefcado. V eneti acicula.Normani 
orphiez . Habet etymum à roftri longitudine, tenuitate & acie, quód 
ideo fimile eft acui vel fagittz : vàde dEfpyyyoi ja983ss ab Epicharmo 
cognominatz funt. AÓxsis vero quód fine muco fit: BA enim 
mucum fignificat: hic autem pifcis carne eft plan ficca,& fine hu- 
more lento, glutinofo & mucofo, quo multi longi pifces obliti func. 
Duasacuum differentias obferuauimus:ynam,quz apud nos frequés 
eft. admodum,& vulgo notiffima,dec qua prius tractabimus:alteram, 
qua acus eft Ariftotelis,à noftra vulgari d»ffidens,de qua proximo ca 
pite. Acus vulgaris piícis eft longus lxeuismarinus quidem,fed inter- 
dum etiam in marinis ftagnis reperitur, roftro eft acuto,longo,tenui. 


faxilla inferior fuperiore eft lon giorjin mollem quandam fubftan- 
tiam degenetans. Dentes in vtraque maxilla parui frequentéfque, 
Caput eft triangulare , viride. Oculi magni, rotundi, lutei. Ante hos 
meatus ad audiendum vel ad odorandum trianguli fi eura. Branchie 
quatuor duplices. Pínnz dux parus ad branchias.Dus aliz breues 
fub ventre, quas fequitur alia longa;aculeis conftans & membranis 
ab vmbilicoad caudam progrediens.hac fuperior alia. eft magnitu- 
dine fere par.Cauda breuis eft in duas pinnullas terminata.Podex in- 
fima parte fitus,non admodüm confpicuus. Ácus hzc ventre plano 
eleg corpore quodam modo quadrato;ob lineam vtrinq; pro- 
tenfam é fquamis contextam,reliquis partibus lzuibus,& (ine Íqua- 
mis.Dorfo elt ceruleo,ventre candido,(pina dorfi viridi;czteris par- 
tibus interioribus, longis vt ventriculo, inteftinis fiue appendicibus. 
Hepate oblongo, & in co veficula fellis oblonga, corde angulato. 
4Eltate venter ouis multis refertus confpicitur. Quareillam zítatis 
tempore parere crediderim,fed (eró & m. vlla ventris fciffura, Car- 
ne eft dura & ficcaquam ob caufam difficilius coquitur,fuccum ta- 
men bonum gignit.Mirum igitur (1 Athenzus de hac noftra acu lo- 
cutus non fit, Pagis ? exon, xara] ye xg] à S Aemyjs y SVaxtertlos , ess, 
&oxv?«s.Cüm minimé humidam effe experientia conlet, fed ficcam. 
Oppianus de hac noftra acu videtur locutus fuiffe,cum tradit e dea- 
tibus retia eroderc & incidere,Détes enim paruos habet & Írequétes. 
Ka m» 3j pe«píd lov -aoios vóos o4 dU oe XoAmTOV | 
Aves CGaczrpopu^ye(1, aue d idlosSse yécar) 5 
Adis -Erigpogd(1, 2uvo dV taruríetou 
Axjryugit arre je, à dt Cg(1 S6) a. 
aer eer meon preis eta PPS [tun 


iyd 


LIBEJAXSVILI 229 


PS z uis aroxveis losSocy óSoY(xS. 

Pretereà eam. quam exhibemus .BcAóte fiue acum meritó dici 
tum figuratum nationum omnium con (enfus app ellationéfque te- 
flantur,à qua diuerfam fateor cflc cam,de qua Ícripfit. Ariftoteles. 
quippe cui notz: multe quz huic noftrz infunt, minimé competant. 
dentibus enim caret acus Ariltotelis tefte Athenzo. Adhec rimam 
habet in ventre.Poftremó hyeme parit.Quare diftin&ionis & perfpi 
ciuitatis gratia priorem belonem appellabimus vulgarem fiue com- 
munem:alteram belonem Ariftotelis,de qua iam dicamus. 


u 
PURI dM RESINA 


NUS Bsp Ce eere ere EN NSE SNANNSOUER Y 


M OCC RO EI. 
OCIS Aliquot, quos poftca citabimus, GcAws me 
minit Ariftoteles.Ea. veró: eft, quz à noftris Zrompette 


dicitur. Ab Italis quibufdam "Diawolo. Sunt: quifer- 
entem marinum clle credant, fed falsó, vt docebi- 


m 7 7 3 
Do] las 
e 


giti craffitudine, oculis, branchus hippocampo plané Íimilis , nec- 
non roftro, quod tubam zmulatur,vnde à noftiis nomen pofitum. 
A capite ad podicem , exagonus eít pifcis; podice. ad caudam qua- 
dratus. Podex in medio fer? corpore,a quo rima oblonga progredi- 
tur in qua oua reponi certiffimü eit.Ego cüm huiufmodi acum hyc- 
mis initio cultello aliquando ditlecarem;in rima oua permulta repe- 
ri; fidéq; digniffimis viris oftendi.Proximo anno quum nó proculab 
Aquis mortuis locusin mari turri edificande deftinatus,vndis: va- 
cuaretur, illicque maris purgamenta diligentius perluftrarem, duas 
acus repeti coloris diuerfi: eratenim altera viridis, altera pullajin 


Lib.7, 


55775) mus.Pifcis eft longus, tenuis , cubiti longitudine, di- - 


quibus càüm rimam illam infpicerem, oua. vidiin ea exclufa;mul- - 
tófque foetusiam perfe&tosquorumalij maiores erant ac. moucban-.. .. . 


turpartéfque omnes perfectas habebant;alij minores:alij tam exigui 
& tenues, vt oculi duntaxat & roftrum cernerentur.Cuius rei teftes 
habeo oculatos,& locupletiffimos doctores medicos,atq; alios. fami- 
liares,quibus eam rem tum demonftraui. Pinnas duashabet hzc acus 
exiguas, ad branchias.Aliam in medio dorfi vix confpicias,nifi dum 


gib DE PISCIBVS 
viuit, & in aqua mouctur, Longitudo corporis cum tenuitate alia. 
rum pinnarum vicem gerit.Cauda in implicem & tenuem pinnam 
terminatur. Gulam habet, qua plurimi pifces carent, Veatriculocit 
paruo, oblongo , hepate magno, inreflinis gracilibus re&is, noa in 
Ípigas contortis. Non Íquamis;fed Íerpentum modo integitur cor- 
tice pulchre cxlato & duro. Ob tenuitatem parum carnis habet: 
cámque ob caufam à menfis reiicitur.Sed à pleníque venuflatis gra- 
tia exiccata feruatur. Hanc oeasitw effe feu pagióu , de qua Íctipfic 
L&;. Ariftoteles, conflanter affirmamus. Namtelte Athenzo r 15. o. 
Tm effe dixit, id eft, fine dentibus , quod huic noftra 
quadrat.quippe cui non modó nulli fint dentesfed ne vlla quidem 
eris fciffüra,verüm foramen folum veluti in extremo tubz,tam pat- 
uum,vttum proptcr eius paruitatem, cum propter roftri longitudi. 
nem anguftiamque,ne minimus quidem pifcis hauriri poflit, fed hác 
veluti per fiftulam ex aqua alimentum trahit.Iam veró rima füb ven 
tre, quam Ariftoteles acui tribuit, quz ctiam ei,quam exhibemus, 
proculdubio ineft,omnem controueriam dirimit. Eius hzc funt ver- 
[4 7 ba: H^» 5 xA orlyes foexóvtw , 6o». dla Gpo, 3) T6 Lax ; rad) , xdi 


— 


bifl. anim. Wa (a dà EEépye) , Py "yevp lura &(to ó DyOUs ros di&Qu(» mo P yesgi- - 


£Ap,33. 


pa, € O So, Gasp ol qvgiva| o94s . é(av dV: TOO , CJ x, (7.73 aW 
Tis. Qusficconuertit Gaza:Qui autem acus vocatur, vnustem- 
pore pariendi vtero dehifcente oua emittit:habet enim hic rniam 
quandam fub imo ventre,vt cxciliz lerpentes.A partu autem viuit, 
Lio, 5, & vulnuscalle(cit. Item Plinius: Acus iue belone vnus piícium dc- 
X hifcente propter multitudinem vtero parit. A partu. callefcit. vul- 
nusquod & in czciliis ferpentibus tradunt.Paulüm digredi libecin 

avgAvas odds fiue. avexalras , quas czcilias [erpentes interpretatur 

Gaza, opinor, Plinium fecutus & Columellam;qui czciliz lerpentis 
meminerunt. Plinius quidem locoiam citato.Columella veró libro 

£6, Íexto. Eft etiam morrifer iis ferpenusictus, eít& magnorum ani- 
malium noxium virus: nam & vipera & czcilia Ícpe cüm in pa- 
Ícua bos improuideé fupercubuit laceífita onere, morfum imptimit. 
Et pauló poft:Cecilie norfustumorem fupputationemque molitur. 


. Hanc. vt à Grecisjita a Latinis appellata putoà debilitaxe vifus: nam - 


Li.cjc.48, 19A]. etiam vocatur tefte Zliano: ficuti alia etiam ferpens ab he- 
etiore auditu xegízs.Sed redeamus ad acum,de qua ruríus Ariftore- 

Pbi eid les: ON ovoy dié ig4 x8 xaNs Syn [óeoóm, € oJ zioNNaq otullo)y wpo T9 TÍ- 
lift. anim. : dy Sido) zs Tdv dy icvd dii Cx TO 7NNÀ &s [1597508 12] 
ep). - app & QaAE ry. die "réeAxéyuu^) » € «spi alw exbiu Caladd ydp 
apis aul) xa lis Oby» dye. Sic Gaza: Acus vero appellata fc- 

ró fostificat.compluré(que'eius generis difrupto ac dehifcente vtero 
"pariunt, non tam multitudine ouorum,quàm magnitudine.Et mo- 


do 


"e 


LIBER. VIII dus: 


| do phalangiorum proles parentem ofufa circundat, quippe quam . 
difcedere (tatim prolisamor non linat,& fi tetigeris, fugiunt. Quz 

ideg afcrip(imus, vt conuerfionem. Gazz conferat diligens le&or 

cum verbis Ariftorelis. Intelligec enim poftremam Íententiam. cor- 
ruptam effe; atque Gazam aliter legilie quàm nos in vulearibus no- 

ftris codicibus. Qui enim congruunt verba ifta, quippe. quam dif- 

cedere prolis amor non finit cum iis cxlo44 yep ws dl? Hac 

funt Ariftotelis teftimonia, quz neceffarió conuincunt eam elle bc- 
lonem, fiue acum, quam depinximus. Quz (erpeas marinus dici 
nullo modo poteft. Id quod eiufdem Arillotelis-autoritate confir- zjbo s. dr 
mo. Sunt & marinz ferpentes terreftribus forma fimiles, nifi quó d bist. anim. 
magis congri fimile caput habeant. Magnitudine igirur figura COE 
poris, capite congri fimilis diftinguitur ferpens marina abacu. De 
ferpente autem marina plura fuo loco dicemus. His quz propo- 
faeramus confirmatis, non ablurdum fuerit caufam inueltigare, 

cur acui dehifcat venter. Ac primüm non finecaufa mirum vide- Lis sr. 
ri poffit Plinium loco anteà citato; id ad ouorum. mulütudinem | 
refetre: ctim qua de acu fcripferit,ex Axiftotele mutuatus videatur, 
quitamen cauíam rimz (ub ventre non mulritudint ouorum, fed 
magnitudini adícribat,quum ait acum feró teccificarecompluré(g; 

cius generis difrupto ac dehilcente vtero parere, noa tam ouorum 
multirudinc quàm magnitudine, Rurfus íi mazn:cudinem ouorum 

rimz: caufam effe putes,cur in hippocampi ventre rima non hit cuius 
(& plura & maiora (unt oua quàm acus? ZE'anus aliam." adfert Lib &23, 
caufam . Marin acus, inquit, quód funr praztenues , minimé tor- | | 
tuofum & finuofum vterum feetumque capacem habentdcirco ca- 
tulorum fuorum non (uftinentes incremzntum dirumpuatur, non. 
igitur pariunt catulos, fed expelluncatque eiiciunt. Ác permulti funt 
fquamofi quibus finuofus non eft vterusmulti longi & tenues, qui 
rima ifta carent. Quare corporis tenuicati adiungendam caufam 
aliam effe cenfeo nimirum corticis duriciem.Nam vfque adeó duro 
cortice integitur acus, vt gladio acuto fecari vix poflit.Quó fit,vt 

venter diftendi nequeat, quemadmodum hippocampi venter, qui 
mollis eft.Emittit itaqueacus oua fua;atque in illa rima tanquam 
in alio finufouet,donec excluferit.Idem in crufta inte&tis quibufdam 
videre eft veluti in locuftis , fquillis & cancris omnibus. Quz 
omnia in appendicibus ad caudam pofitis oua fua racematim com 
pacta feruant, & fouent donec excludant. Qua nota difcernuntur 
fceminz à maribus. Natura itaque fagax & prouida in acu rimam 

oft podicem dilatat,donec pepererit,qua poft partum itacoit, vt 
 coalefcere videatur.Quanquam ficri poffit,vt coalefcat, vt Ariftotc- 


2j 


DE PISCIBVS 
les & Plinius cxiftimaffe videntur. Hoc qui Ángliam peragrarunt, 
& faciliüs credere,& aliis certius perfuadere poffunt. Illic enim ich- 
thyopolz lucios cultro diffecant,vt pingues effe empturis oftendant, 
quos non emptos rurfus in viuaria coniiciuntjin quibus vulnus coit 
& coalefcit. Quod nature rerum periti tincis attribuunt;quia iis fe 
lucij affricant,vt illarum mucum vulneri illinant,atque ita eius labra 


in vnum conducuntur.Sed idem inacu euenire non poteft ob cutis - 


Libra 7. 


Libro 9. de 
biff. anim. 
eap.2. 


tenuitatem & ficcitatem ; Verüm fic rimzx orz committuntur, vt^ - 
propius etiam infpicienti coaluiffe videri poffint. 


De Sauro, 


C obPUUL TALL e 


APEVSIPPVS apud Athenzum fphyrznam, 
7 belonen,(aurida fimiles effe ait. Duobus igitur prio- 
DW nbus explicatisde eo, qui (2wejs vel (pos dicitur , 
EX as P tradabimus. A Gaza lacertus nominatur , à quibuf. 
BERE. dam 'ex noftris aiguille, ab. aliis becaffe. Pifcis ett ma- 
trinus , pedis magnitudine , acubus breuior & craffior. Roftro aca- 


tiore fed breuiore & furfum recuruo. Huic, loco dentium maxilla 


funtíerratz. Branchiz quaternz , quibus & oculis & ante hos fo. 
raminibus, ventrifque fquamisac lineis,quz ventrem fere quadra- 


cum efficiunt firmántque;acubus eft fimilis. Reliqua vero corporis 


parte 3 podice ad caudam,caudáque ipfa fcombris par,fiue partis hu- 
ius, caudzQue figuram, fiue eiufdem pinnulas fpe&tes. Ventriculo 
eft oblongo , inteftinis gtacilibus longis, in gyrum non cogaolu- 
tis. Hepate longo, rubefcentejin eo fellis vefica eft.Fel & fplen ni. 
gricant:Carne pinguiore eft quàm acus , necà fcombris differente, 


Quare cüm & carnis fubftantia , & pofteriore corporis parte fcom- 


bris, qui etiam lacerti dicuntur, fimilis fit roftro vero a priore 


corporis parte acubus, exiftimaui acubus fubiun gendum effe,& ob 
fimilitudinem faurum nuncupandum.Rarus eft admodüm piícis,& 
à pifcatoribus noftris veluti nouus aliquando ad me delatus. 

M ah RE NN De Trach 


LTEBB!'VELL 
Vi "De Trachuro. | : | 


EM 


e 
SW 
CODE. EAT CON 
E SANT Pap. 
SON E 


i XSSRPHRSSE e AGAR GU Gd TS 
cU - (a 2. 
MERERI ret 


£(uTvr UL 
"eeUqACU P A'XOYPO:Z Idem effc creditur qui & (veces cui 
d qm Xa Y 


eC ences maquerean buflard ,id elt, (combrus. fpurius Arifto- 


tcles trachuri nufquam memiuit: fed ces tantüm, quem grega- 


x 


$23 


Libro 9..de 
hift. anim. 
€Ap.2. 


Libro t. &- 
Art [roy 


234 DE PISCIBVS 


omittendum vehementer errare eosqui trachurum eum effe credat, 
qui ctíam trachinus dicatur.Nam trachinüm eum effe ex Plinio de. 
monftrabimus qui araneus vel draco nominatur. 


D.Uf DU" PETS 4 
KOMBPOZà Gracis, à Plinio & Latinis omnibus 
Ícomber fiue fcombrus dicitur. A noftris cveirar quód 
vitri inftar fplédeat,vel peis d'aurion, id eft, pifcis apri- 
Jis,.quàd co potiffimum menfe capiatur. Á. Gallis 
ESCUCSEMAS, maquerean,à Mafhlié(ibus awrzol;ab Italis lacerto,à. V.e- 
netis fcombro. Ab Hifpanis cauallo.Greci huius ztatis corru pté (toxeiy 
pro xeXay yocant , de quo mox. Scombtos: etiam lacertos nonnulli 
vocantjà figure mufculorum noftrorü fiue lacertorum, potius quàm 
terrenorum lacerrorum fimilitudine:nifi quis ob viriditatem, quz in 
Ícombris exigua eft, eos terrenis lacertis comparare malit. Scomber 
Liln 9. * pifcis eft marinus;eregalis tefte Ariftotele, qui ad cubiti magnitudi- 
cep.; . Dem accedit.Squamis caret,corpore eft terete,denfo , carnofo, vtrin- 

| — queinacutum definéte.R oftro enim acuto eft , cauda acutiore, tan- 
dem in duaspinnas valde fe diftantes terminata. Thynnum ore re- 

fert fiquid£ oris fciffura magna eft, roftri margines acuti & tenues. 
Inferior maxilla in füperiorem recipitur & clauditur pyxidis modo. 

Oculis eft magnis;aurcis.Dorfum in aquis ful phurei coloris eft, extra 

& mortuo cerulci.Lineis nigricantibus, obliquis infignis eft, ventre 
lateribüfque argéteis.A podice pinnam vnam habet paruam, fupra- 

pofitam alteram in dorfo fimilem , quas ordine certifque interuallis 

aliquot ali. pinnulz fubfequütur. Quod. huic proprium non cft, 

Íícd cum amiisthunnis,peJamydibuscommune | Alia eft dor(i initio 
pinna. Ad Branchias alia duz . In ventre duz; Ventriculus cum gula 
longusin acutum definens ad podicem:vfque protenfus innumeras 

Lio s.4e appendices habet.fellis veficula ab hepate albicante pendet;inteftinis 
bif. «nim. adhaerens. Cocuntthunni. & fcombri autore Arifto.menfe Februa- 
cP47. — yjo poftidus, pariunt Iunio antenonas: edunt oua fua condita quafi 
vtriculo;idque in póto;vt arbitror,quia par uulos nunquam peus 

nobis 


DEIBERIMN ERL 


nobis vidiffe.Cüm thunnis pelamydibus & amiis in pontum ad dul- 
ciora pabula gregatim cum fuis ducibus commeant omnium primi: 
tbunnisenim cüm fint imbecilliores cenuioréfque , frigoris calorif- 
que iniuriis magis funt obnoxij.. Quamobrem frigidiora calidio- 
raque loca citiüs relinquunt , maxime auftro. vehementiüs flan- 
te; Ex fcombris olim garum conficiebatur. Plinius... Nuncé Scom- 
bro pice laudatiffimum in finibus Carthaginis fpartariz & ceta. 
ris,fociorum garum appellatur fingulis milibus nummüm permu- 
tantibus congios pené binos.Nec liquor vllus prater vnguenta ma- 
iore in pretio cfle ccepit , nobilitatis etiam gentibus. Scombros qui- 
dem & Mauritania , Beticáque , & Carteia ex oceano intrantes ca- 
piunt ad nihil aliud vtiles; Athenzus. xd) &lwu. oxoptfoptptau àczro vy 
&Xoxop Duc ext ou por, &E dy o &olgoy ox tud era] y«por. Scombrariam, in- 
quit,appellatam fuiffe à fcombris qui illic capiuntur , ex quibus opti- 
mum conficitur garum.Ad faliendum autem idonei funt fcombri, 
garumque parandum : quia eorum caro facilé conficitur, fpinis ca- 
ret: vere pinguis eft,Q uz enim dura,ficcajmacráque funt , faliri com- 
 modé nequeunt. In oceano maiores funt , quàm in noftro mari,fed 
ficciores duriorefque,& ob id deteriores. Sic Romze ficci funt & du- 
ri: Venctiis optimi,nimirum mollesppingues,delicatioréfque. —— 


| De Colia, 


e m 
Mure ANS 2S zd 
NEN p GIG ECUUS E 
SE NC KS ra " 
esce eii ees «T 
ELEC em SCORE (S CUM? 
GA RES NR DUAL 
P E SOSNN AMO 


QUod peg Tw T T. 


"OAIA'Z pifcisà Grzcis dicitur,quem Gaza monc- 
dulam interpretatur,parum recte , vt opinor .mone- 
)/-* dula enim auis non «4524s fed 45s , ab. Ariftotele, 
U Ewees & aliis nominatur. Quare Gazam «5Aocy legiffe cre- 
EACCSNN — diderim:neque enim aliter vir Gracé & Latiné do- 
Giffimus monedulam vertiffet.Sed pifcem de quo nunc loquimur, 

Iulius Pollux , & Athenzus x9xusv appellant : & zoxiy non xoXoivin 
- Ariftotclis exemplaribus quz nunc extant, legimus. Quare Graco 
, 2 


255 


Lib.z1.0.8, 


Libro 5. 


Libro'9. de 
hift. anim. 
cap.2. 

Lib.$ c.9. 


Lib. 


Libro 5. 
IL. 32.0.11. 


Lib.7. 


236 DE PISCIBVS 


nomine vtendum cenfemus , eümque piícem coliam effe putamus 
qui à Mafüilienfibus cog uio! vocatur. Eit igitur colias lacerto mino- 
ri,vcl Ícombro omnino (fimilis , his tantüm notis exceptis , quód co- 
lias maior fit & fpifsior , fquamifque integatur paruis & tenuibus, 
ac lineas obliqu asa dorío;breues,pundis nigris notatas habeat. Vn- 
de ab Ariftotele in libro «pi Qon 2562. ixüco» ,cirante Athenzxo 
vxoM$ygazrros dicitur. Parseft capitis vqueadeó pellucida , vt nerui 
optici cum cerebro veluti per vitrum appareant. Vere fanguinem 
emittit purpurz fplendorem perbellé referentem. | Rarus eft apud 
nos pifcis, in Hifpania & quibuídam aliis locis frequens. Hunc 
veró quem exhibemus, veterum effe coliam certó colligere pof- 
fumus ex eorundem monimentis. Nofter enim hic pifcis aut íÍcom- 
ber eft aut colias , neque v][useft, qui non primo intuitu ita non 
iudicet. Et piícatores noftri a fcombris ob fimilitudinem non di. 
ftinguunt. Scombrum weró non cfle fatis perfpicue oftendit Athe- 
naus,quum fcribit fardam magnitudinecolie parem effc. Atqui 
farda pelamys longa eft , autore Plinio. Quz fané magnitudo 
Ícombro praecedenti capite defcripto competere non poteft. Idem 
indicate videtur Hicefius Apud Athenzum , ait enim , vo9s ex cufopous 
Bey us uu eia , 0 pAeytÜcs y Gogipees 38 , Gy xoMÜy. cvyuXoTépSs , & puo 
éCexxeyvdléxsus. Sic enim. legendum efle , vel zpoguudlépus 32 ay z our, 
14] suuortpovs , non autem vt in exemplaribus excufis legitur, ma- 
niteftum fiet,locum iftum cum alio eiudem autoris loco qui eft in 
hbro tertio conferenti.  Hicefius igitur fcombros coliz compa- 
rans , minores effe & melioris fucci , qui tamen non faaliüs excer- 
nantur,aperté dicit. Quod & cuiuis qui pifcem hunc noftrum 
natus fuerit, experiri lice. Nam fcombros meliores effe , quia 
humidiores pinguioréíque finc, coliam multo detetiorem compe- 
riet.Locusille alter Athénzi eft huiufmodi.) edpSa eoocorer 79 x pud 


| py 599: ox opifpos x Sous xg) Tess &moyopür 8 «opos, ó xtoNlas 32 xoNo- 


exi ag epos , Sinllet repos yg] 9 aXUMTepos yrpócpipuss, xptlosty 3 6 &pwxAd- 
Yos , 4g) lozrayos ó caves A£ybjducstA ero TEpos y?p x9] "y^uxvTtpos. Q ui lo- 
cus rurfus mendo non vacat , quid enim fignificare poteft xowo- 
exiNoSég «pos? reponendum itaque puto xoNN Gee tpos . Coliz farda 
magnitudine aflimilata eft, fcomber autem leuiter & fubito & ven- 
triculo defcendit. Colias veró glutinofior , acrior fiue mordacior, 
deterioris fucci, multüm nutriens , melior autem amyclanus, & 
Hifpanus qui fexitanus dicitur , gracilior enim eft & fuauior. Mu- 
tua horum duorum locorum collatio , vtrunque  dilucidiorem 
emendatiorémque reddit. In loco proximé citato , dicirur co- 
lias. deterioris effe fucci quàm fcomber. In altero dicitur ícom- 
ber melioris effe fucci quàm colias. Adhzc dicitur illic Le 

cuis 


e WIBEqUV BUI 237 


Ixuis nec diuin ventriculo immorari , colias autem glutinofior , du- 
rior , mordacior : quam ob cauíam excernendi vim ftatim excitat, 
hic veró,fcomber non facilius excerni, quàm colias dicitur. Quare 
cüm colias maior fit , deterioris acriorifque fucci , Ícomber minor, 
melióorque:alioqui corpotis fpecie fimiles , re&tà mihi videor hoc ca- 
pite coliam reprz(entaffe , precedenti veró fcombrum ; qui à Gallis 
AMaquereas nominatur. Supereft fcrupulus eximendus, quem no 
bisiniicitPlinijlocus. Colias, fiue parianus , fiue faxitanus d patria 
Betíca lacertorum minima. | Sed locus hic adcó mutilus & depraua- 
tus fuit, vt in co omnino reftituendo & corri gendo plurimüm fuda- 
rit Hermolaus. Primüm igitur fic legendum : Colias parianus , fiuc 
fexitanus à patria Betica.. Id liquet ex Athenzo, cüm de colia. fcri- 
bit : Kesíosov dà ó. àpsic dos X9] Laus ó GEGais , AeybpSuos. . Q'ui- 
bus mox fubiungit :X Bor 3 tv cero *ytoyeaquiar , aypis (xis JpoxtAeds 
Quoi vois x. tevpoprdóra. Tlw xouo aoo &ia| (EEonidyo , iE 7s X9) TÀ &- 
eor &alovpLGS ACyeau] » xd] ET Grau pon.e ido ero Ty kA Iota (Xot- 
Dpov, & àv fo aejeor exéUkGec yu, ydpo.. Vides hic etiam Hifpanos fiuc 
Íexitanos commendari colias & amyclanos, à Plinio veró parianos. 
Quanquam quz ex Strabone citantur , paulo aliter apud ipfum re- 
perias : (cribit: enim libro tertio, H. 5 usveto: xd] e?vretoy udo. goi- 
vócys T senta , igs£us dle igiv 5 Ty &&ilayuüv TIONIS , el ys xd] TÀ T&pbyy 
tara ip. os M T eft, Malaca autem ad Phoenicez ciuitatis formam 
propiüs acceditTequitur Exitanorum ciuitas ,à qua falfamenta co- 
gnominantur. Et.aliquantó póft; EJ à 4E jpsxéss vss idUz vopis 
xaupypo ovo, , )w xSAS(1- oxtotufópospiay , &wo Tüy Aou oxaufapov , & 
&r &ejg ov (edo eeva] y&po.. Deinde Herculis infula obiacet Cartha- 
gini Scombroaria vocata , quod ibi capiantur fcombri , ex quibus 
optimum garum conficitur. Et Sexi autore Plinio oppidum eft Beti- 
cx Hifpanim. Poftremoó vero illud lacettorum minima cum fuüpe- 
rioribus non congruit , ni(i genera fubaudias, ex quibus tamen nc- 
mo re&té colligat coliz inter lacertos magnitudinem minimam effe, 


Li.32.6. 11, 


Lib.5. 


Lib. 5. €.1. 


.cüm farda, vt diximus, fit colis magnitudine par , quz farda pe-- 


lamys longa eft. Sed ad praítantiam non magnitudinem id rc- 


ferendum effe : dicique per collationem cum melioribus , demon- 


ftrant quz fequuntur... Ab his mcotici & cybium, & cetera. vc fit 
ienfus: Colias parianos & fexitanos fequuntur. praftantiores ma- —— 


ioréfque pifces, vc moeotici , pelamys concifa, cordyla; & cztera. 
Coliz , inquit Ariftoteles , fubeuntes pontum capiuntur , exeuntes 
autem minime (ob id forraffe quód aquarum dulcedine allé&i il- 
lic perpetuó defident ) optimi in Propontide funt , antequam. pa- 
riant. 

X 35 


Libro 8. de 
bif. anim. 


cap.13. 


2j DE PISCIBVS 


De Amia, 


Y 2 7 
(on VIA 


t] 2 —— 


UOS 


ig VE. Aja à Grecis dicitur, Latino nomine caret. 
VÀ A noftris & Hifpanis Byz4, quafi Dyzantia , vc opinor: 
amia enim Byzantia in pretio habebatur. Ab aliis Zo- 
j "ton Yocatur.&ájudv nominatam fuiffe autor eft Ache- 

Ai EE -nzus,quód & 4e edd gie), ay dxye)urBty , id elt, quod 
non Ííolitazia fit fed gregatim viuat. Alio veroloco etymum habere 
feripfit ex Áriftotelis fententia , ep 8 &ua ióaj (xis G!UpWTNICIUS, 
ert ydp Qwarys^aenoquód (imul cum fui fimilibus eat :eft enim gre- 
galis.Idem Plutarchus in libro, cuititulus, Vira animantia prüden- 
tiora fint terreítria an aquaulia. dap 2 X, TOgus quupio my à 
cuwemyeNeouss. Eftautem amia pilcis marinus;pelamydi vel thunno, 
vel fcombro corporis fj pecie;pinnis,cauda (imilis:cft enim roftro acu- 
to,ventre craflo,cauda tenuijin fieuram lunz in cornua curuate pin- 


b e 
nis eius conformatis dorfo cerulco,cóq; fplendente dum viuit, ven- 


tre argenteo. À dorfo ad ventrem linez du&z funt obliqua, nigti- 

cantes , certis interuallís à fcfe diftantes. Oculi parui funt auri emu- 

li-Cutis lzuis dempta ea parte quz circa branchias eft. Dentes habet 
ferratos, acutiffimos, in osrecuruos. Branchias Opertas.Ventricu- 

lum rugofum , longum , feré ad podicem víque demiffum, cuius a p- 
pendices funt innumere fcombrorum appendicibus tenuiores. In- 

teftina gracilía, hepar ruübefcens ,fplenem nigricantem , fellis vefi- 

Cap, — CAmtotiinteflino attextam , autore ctiam Áriftotcle libro quarto de 
Libro de pattibus animalium. | Vel, vt alio loco fcribit , cum toto inteflino 
Je "c extenfam,ex equo longam, fepe etiam conduplicatam. In Prouin- 
^. ciamulte amiz capiuntur , in maris angulliis , quas infula frequen. 
tes cfficiunt;in litore noftro paucz ob maris vaftitatem, Aqua dul- 

Libro 8.de ci delectantur. Ariftoteles Thunni, pelamydes ,amiz fubeunt pon- 
biffo.anim- tum were , atque ibi zftatem traducunc. Er mox.Petunt autem Pon. 
SM paftus gratia : qui vberior & melioribi propter dulciü aquarum 
permiftionem fuppeditatur. Beluz quoque magnz pauciores 2M 

em 


LIBER VIII $39 


dem funt. Et alibi. Celeriter pifcesomnes augefcunt;in pontocele- L4»6.d 
rnisindies enim amie multe manifcflé aucentur. Et Plinius. Di- mu 


Ícium genus omne precipua celeritate adolefcit maximc in ponto. [o PN 
Caula, multitudo amnium dulces inferentium aquas. Amiam vocat, 
cuiusincrementum fingulis dicbus intelligitur. Rurfus Ariftoteles. PHÉE Ua 
Eis TÀs mo(equds dpa A s(3 moi vüy CyO Ue y s) dU ture] iv avis a (- zd 
Lsis, uy t Quis Nuwaje y olor pda, x9] ee pdos, id cft, luuios petunt piíces 

multi , & in fluuiis & ftagnis commodé dele&abilitézque degunt. 

(ad enim fignificat dbülosi ) vt amia & mugil. Carne& alga vefci- — 

tur. Ariftoteles. Amia, chunnus, lupus magna ex parte carne vefcun- d MEN 
tur, algam etiam attingunt. Pingues igitur funt &-mollesámiz cepa. — 
[uauefque ,obid Archippus & Epicharmus autore Athenzo: zeysías 
appellarunt. Hicelius veró bonitucci & molles effe cenfuit, ad cx- 
cretionem medias, minds camen nutrire, Archeftratus ad. gulz lu-. 45,5. 7. 
xum ingenio murus amias optimas elle exiftimauit , tempore autum- 

ni poft vergiliarum occafum , Byzantiafque laudauit. Hos de amia 

recte fentilie exiftimo , locofque duos Galeni in tertio libro de ali- 
mentor.faculc.deprauatos effe. priorem in quo citat ex Philotimo pi- . 

fces dura carnis.Kal ete1 omar $eaxer 6 qixóiuss zT NE, vTos tv 3G- 

TÉpco WtCÀ Gogys.- Apxixolles 7€ ; X9jj XOXXUy£$, xd] ye Xdyupuot; X9] GX(ép Got X) 

qáryeo ,x3] wpos eros Éri Xd) Gecyupot ys TeCyNaI y 14 zov degoírt , xg] 
ycluxtai-s gj (rgipor € xóves xg]. yoyygor, € àpuaj, x, Qoyojra, lbi pro — , 
&pa4 legendum Najuct: elt enim lamia ex cetaceorum cartilaginco- 
rümque genere,& ob eam caufam dura admodüm carne. Alterum, 

quo piíces quos recté Philotimus durz carnis efle cenfuir, approbat. 

léyyess j, Xgj qírygus, € &uas , x, às, opÜüs sime Gevipo(Xtpstous 

icq. Vbi rurlus Aapuas legere oportet, alioqui Philotimi Galenique 
Íententiz fenfus rpíe repugnat. Sed ne emendationem temere affin- 

xifíz videamur,cam ex ipfomet Philotimo confirmo, qui amiam in- 

ter mollis carnis piíces connumerat, Galeno ipfius verba citante. 7455;.4; 
QiAOTquss j i» veiTo pl Gegus wepl vür gozo ce Lector. Odo TOS tyeá- cial . 
jer eivrois óvbjagusi. — Kitot. dé , xg poxes , xj (eNldVes , € extpxa y 1 oytipaj- d 

yo4 , xg NT * € X 5o3upot à uj (xopot , Xj Za XIV Voi . € «pos T'UToIS dpa, 
xNolan&c cetera, Vides hie amiasin pifcibus mollis & tenera car- 

nis numerari , Yt capite proximé fequenti cum pifcibus dure carnis 

nullo modo recenferi poflint. Sctibic Ariftoteles amiam ab aliis pi- 

Ícibus appeti. Difags íenfum guítandi habere conftat: multi enim dun 4.de 
fuis & propriis gaudent faporibus,& eícam ex amia maximé capiunt, Eu 
& pifcium pingue, vt qui guftatu huiufmodi dele&entur ,& in cibo 
huiufmodieíca. Sed ne vna omnibus predz (it, cam validis denti- 
bus,& velad propulfandam, vel ad inferédam iniuriam aptiflimis ar- 
mauit natura:ob eámq; caufam tro&am etiam appellatam arbitror, 


1.7. 


Lu 


40 DE PISCIBVS 


Li245» eundémque plané effe pifcem, qui amia dicaturj& tro&ta ab liano; 
iN enim funt cius verba : Pifcis trocta ,cüius naturam nomen & os 
declarant , dentes haber frequentes & continentes ; quibus quicquid 
inciderir, perfringere poteit. Dicitur ergo àzo 78 Gdydy, quod vorare 


fignificat. Deinde quz Oppianus,ex quo permulta mutuatus eft, a- 


myz tribuit,ea ipfe troctz.Hamo captus folus ex pifcibus no fe ab ha 


mo 


retrahit, fed impellit fefe in ferrum;chordam confumere cupiens. 


.Pifcatores contrà machinantur lon gas anfas:ille veró,quoniam quo- 


dam modo valet faltu;anfas [ape tranffilitjac linea qua agirur conci- 


Lib.3-23:- fa ad pifcium domicilia reuertitur. Oppianus veró: 


A: 


inu 


cat 


Aap]rpai di &ju404 tg) &X o mexss, OT ay &yay ), 

Eis duo avdU3(w rogas pa.  dosto 

Opus bor ó39 (1 i£ tugeyov) 3: t3) dxpus 

Xai(asyrsrex o. Tow Eat éU(gu0. Lviijes 

Kar Ez! &yxicpü Ob yG/T£poY e2vyos O9 OY TGY. 

eh amis celeres ,G/ vulpes fraude veuincle 

"Praueniunt [ummas qmorfa confringere fetas, 

t pifcateres longam ex qua pendeat hamus, 

Conficiunt virgam dentes qua arrofA vetundat. 

Subiungit Elianus: Troctz fui generis grege coacto delphinos 
adunt maximé fi quem fcgregatum circunuenire poffint : plané 


enim fciunt delphinum fuis morlibus verberari afperé folere. Itaque 
. ttoctz ci acerrime LP HAGNO Rana contrà refilit, fubfilit; atq; indi- 


vt ex dolore torqueatur; idcircotenaciter vrgent , fimülq; ad fal- 


rum delphini rolluntur,hic cos repellere conatur , illa vero: nihil re- 


jj, , ,. ittentes yiuum lacer epu vero quum pro fe quzqucaliquam 
; Yd NS ; e . . "A : 
xéiwip Elus partem vulnerarit,difcedit.Oppianus: 


A Ems 1e voi( iv dweup oi du Tipo ) 
Voies ds duos xncvtosauóju dV. à Myow( 


| AeA glor; ueOra] Si xata lo, dUrpibor ). 


Tas n &gaupotpoy uda Eug, áugi j (Guess 
ABorveal oauées 2 812. ejua. A&fÀpor oSoves 
O£ca aregeiea(1, O x2) aya Ups 02 


| | Oudlé xedlrldoss(iv UT £f ioY YyT'po, 


Jnueniunt diras AH, quas nomine dicunt, 


- Jntrepida fole pugnant, contráque feruntur 


Robore peores thunnis, in corpore molles. | n 
Carnes continuo den[i fant ordine dentes. 
In quibus horror ineft uic eft audacia tanta, 


Ha fortem ponti regem formidine nulla 
' ed grege feimntfum ajpiciunt, folümque cvagantem, 


"Atque caterndtim eveniunt ad. marti bella. 


Pete 


LiBRERBPUV EDI TETT 


Pete reliqua ex ipfo Oppiano, ex quibus facilé cognofces eadem 
"mnino efle ifta;cá iis quz ZElianus de tro&a fcripfit. Sunt qui quam 
Priüsfphyrenam effe docuimus amiam effe c redant,fed non fine cr. 
Fore:amia enim gregalis cft:cum thunnis fcombrifque potum ingre- 
ditur. At fphyrena folitaria eft. Paulus Iouius lechiam pifcem ita 
Romz nuncupatum amiam efle exiftimat. Sed lechia, vt ipfe fate- 
tur , folitarius eft. pifcis , amia veró minimc , vt docuimus, Nos le- 
chiam eum efle pifcem demonftrabimus,qui ab antiquis glaucus di- 
&uscíl,à noftris derbius. Poftremó alij Ja;mpugo pifcem hifpanicum 
proamia vera accipiunt;quód cito augefcat , quód gregalis fit, quód 
Ícombris quodammodo fimilis. At dentes , quamuis magni fint & 
validi,vt delphinum vulnerare poffint ; repugnant:non funt enim in 
os recurui, quales amic dentes funt.Lampupo autem hippurüm vetce- 
rum efle fuo loco docebimus.Q uare qui omnia diligétius cxpendet, 
amiam veram à nobis exhiberi facilé iudicabit, vtpote cui nulla pla- 
né nota,quz ab Ariftotele, Athenzoaliifque fide digniffimis autori- 
bus amiz tribuatur,non perappofité quadret. —— | 


Dethunni, Pelamydis,Orcynijaliisque 
fimilibus nominibus, | 
( e«4 dU LA Li LAS : 
Zw 3e-2 ON SINE magna ratione Galenus medicorum 
INS SIS omnium doctifsimus & eloquentifsimus optauit ali- 
6| Rt quando res poffe tradi fine nominibus vt fophiftis,& 
- natura contentiofis eriperetur de nominibus decer- 
455779) tandi & calumniandi occafio. Nihil enim cft quod 
cxquifitam rerum cognitionem obfcuriorem efficiat : quàm inutiles 
de nominibus difputationes & amphibologiz ; quz permultos etiam 
virosdoctos in errores induxerunt , quos cüm poftea non deprehen- 
derent,quod maioribus nimis addicti effent , illofque erroris infimu- 
lare nefas effe ducerent , eandem quam ab aliiserrandi occafionem - 
acceperant,cateris przbuerunt.Huc acceffit rerum neglecta peritia, 
ob quam multi fiue interpretando,fiue veterum Graecorum moni- 
menta Latina faciédo , in Philofophiam & Medicinam errores mul- 
tosinuexerunt. Id quod maximéin Ariftotelis, Galeni, Hippocratis 
conuerfionibus videre licet. Eandem ob caufam Ízpein multorum 
pifeium cognitione diu defüdauimus : nam interdum pifcis vnus 
multis nominibus à quibufdam defignatur,que apud alios nomina 
diuerforum fint pifciü.Interdum idé nomen à diuerfis Ícriptoribus, 
diuerfis pifcibus pofitum eft.Porró ea nónunquá aliter Plinius, aliter 
Gaza;aliter alij Latini fcriptores Latiné exprefferunt. Quz varietas 


ES 


M- 


Li.de bife. 


V0. CZ p 17» 


242 |iD'E uPTISCHBXS 


ium nominum tum interpretationum magnam rebus obfcuritatem 
affert,cüm in multorum pifcium defcriptione, tum maximó in thun- 
nis & pclamydibus,de quibus nüc agimus. Etenim alij thunnos,thà.. 
nidas, pelamydas eundem pifcem efle dixerunt. Alij pelamydasá 
..  sthunnis fola atate ; alij no folüm ztate;fed etiam genere differre exi- 
pis moe ftimauerunt. Alij nomina partium quarundam pifci toti tribuerunt; 
cp.:i;. Primum Ariftotclem proteramus,qui hzc de thunnis , 4G yàp áca- 
ETE Td. TIT , 72779 Uc T8 dS ds aA oi m» oxopSUNas Bu difta 5 duEt- 
Sas ,S9i4.O. Ey GAfyaJs jucpas cluEdve uy Xd] £Ecpar) 3 güwecsdps & luta; ais 
ÜUwois y lax (1 TE teupos ijdlg Gusd sri uis. Cum thynniin Ponto 
pepeictieeur cx ouo quas vocant alij Ícordylas ( funt qui cordy- 
as legant)Byzantij auxidas idco quod paucis diebusaugefcunt , & 
Ponto exeunt autumno vna cum thunris , remcant vere iam peia- 
mydes fa&e.Et &ouersoáv adhi s&v BwlSoy ivíowrror ,T& tyouSue £14 Xàj à 
9'iwor £&owmoy.Dexe(a d. viol "rpEofoUTEpoi Tüy eynAapuiSov. Cüm thyn ni- 
des anno vno aliquando nullz fuiflent, infequente anno thunni 
quoque nulli fuerunt:videntur enim pelamydes anno vno maiores 
: effe. Vbi pro ÜwvviSay Gaza. legit aepo dque rectius meo quidem 
L.9.05 indicio. Plinius. Cordyla appellatur parrus qui fcetas redeuntes in 
mare autumno comitatur , limofz veró à luto pelamydes incipiunt 
vocari,& quum annuum excefsére tempus , iam thüni. Vides cordy- 
lam , thunnum , pelamyda idem effe, nifi quod cordyla fit thunno- 
rum foetus , pelamys anno minorthunno. Athenaus.Zózperos dU ty 
dl Urépo aee Cocoy T aruNajiSa BuoviSa. xol ACyd , vou dUE you 
ÜUwor , €i. dl. pui ova, Dpxuor , Uotp[azWovres di& cu£wüpSuor yeu xijTos, 
id ef; Softratus in fecundo de animalibus pelamyda, thynnida voca- 
ri ait,opinor,quum thynnus fit , hoc autem maiorem orcynum , cüm 
vero mirum in modum accreucrit,cete.Et apud eundem Heracleon 
Ephefius thynnos ab Atticis orcynos vocari fcripfit. Et Archeftratus, 

-— Augi div Íepdo T£ Xgj &Op»yopoy aiusy Ovjd | 

Ouwoy Mos op Syuor ax'835) pu you Ov xe eC 
Q "pxuvor, ot dU v x Sos | 
cAd facram Samon & populis famáque celebrem 
"Pragraudis capitur thumnus quem nomine dicunt 
| Orcynon , afl alij cete. | 

Lijíc5. , Plinius Orcynus pelamydum generis maximus , neque redit in 
mocotin fimilis tritoni , vetuftate melior. Hic pro melior maior , vel 
peior legendum effe pofteà docebimus.Ex his conftat prater cordylà, 
pelamyda,thynnida;sthunnum,etiam orcynum pro eodé pifce acci- 
patate fola diftantem.Porró pelamyda fiue thunnum veluti genus 
efle quod tritonem,fynodontida,fardà, popilü,melandrya coprehen- 
L^3»655: dat veterü teftimoniis cóprobabimus.Plinius:trito Pelamydii generis 
magni 


Lib.7. 


?3 TEBIEOIG Ly. THEE VE 


magni ex eo vrza cybiafiunt. Ec, farda vocatur pelamyslonga ex 
oceano veniens.Et chunni («pe nauigia velis euntia: comitantes mira 
quadam dulcedine, per aliquot horarum Ípatia ; & paffuum milia 
à gubernaculis nó feparátur,ne tridente: quidé in eos ze pius iato ter- 
riti. Quidam eos qui éthünnis faciant. Pom pilos vocant. Athenzus 


péxaaSpus SE vy Eye or Dutvoy. £iSos 1g. amelandrys.maximorum thun- 


norü fpecies eft. Rurfus Athenzus ex Diphilo à 3$ aua apis avMrpeges 


ZPdom. 


L1. 9. C. 1$. ) 


Libro 5. 


Lib.8. 


OA TEC E e. o PERS Lusct-21. b^ "7 Ce Frau v7 
Uo &'t xg Bapeia,, spilli) 3: xgj SUanes s ; pide, 3&. xaNuio usos: 


? Ot ^ 2 m M e 
dotes stg] ez luflacr). 3 2 jue arouwoSoflis: s aEvaq. doe Nay jyoo Tol 
1 


/ ^ 5 EO ho / Doe 1 
XESovias 23) arai, exDorpbrepos iei. 3): 0: yer: Y, TO "o! iar tovto, | 
2/ ye UR RA ML Rev ?! dg N t Dee t fais s] 

t d [o eo alus Vy 90r £O veotay "WOW , Mod xXuvous quip .,019 Op2CuU/os Bops: 


ex zer 4 / ; , 
GopaiSns tg) ó pu&Í e oy Gzpostonts v6) xe2uidoría, 2A ^ ox Nn poH. TX mro olg ee 
» Lexi I , . ^ 
dwl& xg xXeis &Ce'ouesd) Gara x2. , 008 X oso: x8 ouSyuot y rreupi dU erres eiat 
2 bi ; V 225 LN 
mien Elías dV bw aoooy Geop. di3ys ig 3 stet) ásre AGTSpos gu T8 Gpxve,: 


Habes hic Sinodontida maiorem effe Pelamy da. To tum Athenzi lo- 
cum adícripfimus , vt deprauatiffimum pro viribus corrigeremus, 
& ci lucem aliquam adferremus. Prirnàm igitur pro aNuGí» repo- 
nendum xvGla:eft enim x/Giv conciía Pelimys tefte. Plinio, vel fali- 
ta pelamys,de quo pauló poft plura. Deinde pto &xeAoyüy, uSjo ol ó »e- 
ASorlas T2 er Na udi axnpottpós $«1 , legendum 5 d pneiüy awoSorris za 
Aciraq dua Aeyür uo TT) 3 wENSUV , T's atado axArportpós £x, & pro 
76 noN 7o , legendum 7G avwoiXo , pro ao yeuSenz , 59. udi. 
Poftremo pro £e0fas , Erglas. Nufquam.enim reperias chelidoniam 
pto piíce, fed chelidonem , qua hirundoà latinis vocatur, de qua fuo 
loco dicemus , neque £avüír fed. £iglav de quo pauló póft. Quibus 
quz hic dicuntur, optiiméquadrant. Locusigitur Athenzi fic verti 
poteft.Pelamys multum alimenti przbet,grauis eft,vrinam cit, diffz- 
cilé concoquitur, falita veró fimiliter ac cybium , aluo facilis eft,ex- 
tendandique vim habet.Maior autem Íynodontis vocatur , cui fimi- 
lis chelidon pelamy de durior eft:chelidon veró pompilo fimilis, fuc- 
cum ex fe habet;nitidum colorem efficientem,& fanguinem mouen- 
tem.Átorcynuslutoíus eft, & maior , tam ficca eft carne quàm che- 
lidon;huius imus venter, & clidium ori erata funt & tenera, colte 
falits mediocri funtbonitate. Xiphias virus refipit , & orcyno tene- 
tior cít.Non me latet Hermolaum barbarum coniectura. nefcio qua 
motum exiftimafle tritonem effe id quod chelidoniam vocant Grz- 
ciapole&um veró quá Synodontida : fed quàm leuis fit conie&ura, 
liquet ex ipfo cótextu:cüm enim femel xéxXiy legatur , cui lij pifces 
comparatur,cur in eadé cóparatione perfeuerante fentétia; non che- 
lidon deinceps fed chelidonias legatur? Prafertim cim chelidonia 
pifcis nomen neque apud veterem vllü aut recenté Ícriptorem Grz- 
cum Latinümve reperiatur. Dices chelidonem pifcem longé diuerfi 


L1.32.6.11, 


In Jnnaet. 
1n CcA- 11. lj, 


32. ling. 


24.4. DE PISCIBVS 


generis effe à thunnis & pelamydibus, quapropter ineptiffimam fo- 
rehorum cum hirundine collationem. At confert Athenzus non 
(peciem cum fpecie;non figuram cum figura, fed carnis fubftantiam 
cum carnis fubftantia, quz cüm in hirundine reuera ficca Fur, e 


lit;ei pelamydes,orcynófque meritó cófert.Hac collatione vti Athe- 


ALibro 32. 
Ep. 11. 


Abidem. 


Lib.9.c34. 


Cap 11, 
Ibidem. 


Lib.;. 
Iiidene.. 


Libro 4.de 
Jing Jati v 


nzum verba ipía perfpicué indicant ó3:opeawos opBopalSys sg) pelo 
rpootoIx Ti) e NIB x: oT alu) oxNrpoTo. Eode modo: intelligere opor- 
tet fynodontid! fimilem effe chelidona. . Quod veró Hermolaus ait, 
apolectum effe quam fynodotida vocat Athenzus, id equidem pro- 
babile effe , duco:nam vt fynodontis Athenzo maior eft pelamys, 
ita apolectus Plinio.Pelamys, inquit, carum generis maxima apole- 
le&tus vocatur ,dutior tritone , vel vt emendat Hermolaus, apole- 
&um vocatur, durius tritone.qui Plinij locus alterius loci me ad- 
monet , cuius. pauló anté ctiam meminimus. Orcynus pelamydum 
generis maximus , neque redit in moeotin fimilis tritoni , vetuftate 
melior.Hunc locum mendofum efle diximus , idque non fine ratio-- 
ne.Cüm enim,vt ex Athenzo diximus , orcynus fit lutofus , dura fic- 
cáque carne;cümque corpora omnia quo vetuftiora , có ficciora, du- 
riora,magifíque exucca fiant, necefle eft orcynum vetuftate deterio- 
rem fieri. Quare pro vetuflate melior reponendum vetuftate peior, 
vel maior. Hactenus de his qux nomini pelamydis vel rhunni fub- 
funt.Nunc de horum partibus , que fxpe totis pifcibus attributa funt. 
Plinius. Thunni membratim czíi ceruice & abdomine commendan- 
tur atque clidio,recenti duntaxat, & tum quoque graui ru&u , cztc- 
ra parte plenis pulpamenus fale afferuantur. Melandrya vocatur 
cacfis quernis affulis (imillima, viliffima ex his que caudz proxima, 
quia pingui carent,probatiffima ea qua faucibus , & in alio pifce cir- 
ca caudam exercitatiffima. Pelamydes in apolectos , particulatim- 
que confe&z in genera cybiorum difpartiuntur. Habes hic melan- 
dryam pro particula. thynnorum aflulatim diuifa, qne ab Athenzo 
loco antecitato magnorum thynnorum fpecies effe dicebatur. Ad- 
hzcapolectum pro parte:verüm r 1 ».x x x 1 1.pro pelamyde. maxi- 
ma.Cybium,inquit Plinius, vocatur conciía pelamys:qua poft qua- 
draginta diesà ponto in mceotin reuertitur, Martialis: 
"Uel duo frusía rogat cybij tenuemá, lacertum. —— 
At Hicefius apud Achenzum arsapisus xU tiva, quoi peyáxazpela- 
mydasait cybia effe magna.Apud eundem cybia & horca falfamen- 
torum nomina funt 7áv TA ytvyTdY AE OY xpaTig v. eiyo| [^ Gypad, 
dài 3€ «xibroy (&: wi id eft, fal(amentorum macrorum optima cfle ho- 
rea, pinguium veró thunnia & xpérigu 5 vür pio àcetilvor xlgua y tg] 
&puda ptg) Gc TÜtois óptoua. "yenit 3 ova (&: &uvadis., Macrorü optima: cíle 
cybia & horca;& his (imilia,pinguium veró thunnga. Varro cybium 
eds » 2e. &thyn 


L/IDOBER!VIII E 


& thynnus, & cuius partes Graecis vocabulis omnes. vt Meland rya. 


atque vrza. Plinius. Triton Pelamydum generismagni exeo yrza, 
cybia fiunt.Sunt autem ópdja (iue Spdja partes caudz proxima. Cy- 
bium vero dicitur autore Fefto Pompeio r 15. rr1, quia eius me- 


|. dium zqué patet in omnes partes , quod genus à Geometris xgos di- 


citur. Dicuntur. etiam 9ud3ss tefte Phauorino esusyz (&erys. Hzc de 
nominibus, ex quibus,nifi perité diftinguantur, magna rerum confu 
fio difficultáfque coníequitur . Ap 'eeidot 


| De l'elamyde vera;feu ThunnoAziftotelis 


ANNE 


TCI ETTEETITTI TET 


WILUATes 


SEES 


pr -— 


- EQ ———À 


NAM S A -— 


xa 
BT REESE: — X : 
x SONNEN ETE SEE ee 
EE RESESSS SS ENSEM 
E -— UOSASSOASEN SEO UEU 


Cep X, 


YAN ) 
END 


Ms 


diftantibus quàm in pelamyde farda.Pinnas & caudam. fcombri, 


Y 


Ei 


ICITVR $us à Grecis mas,& Üwis foeminajea- 
) dem nomina. Latini retinuerunt. ILrep$x Gaza li- 


Li. 9.6.15. 


M DE PISCIBVS 
coliz;amiz pinnis caudzque fimiles habet . Duas in dorfo, alteram 
fub podicc.. Ad branchias & fub ventre binas. Caudam crefcentis 
Lin s.de lunz figurà.Marem à foemina ita diftinguit Ariftoteles, & ex Arifto- 
bf. ^i" tele Athenzus,vt fcemina füb ventrepinnulam habeat quz aphareus 


€Ap.9. . : I 
i.;. -Vocatur,qua mas caret.Sed tam in mare quàm in femina femper pin 


[39 i» 


nam fub ventre deprehédi;yerüm in mare diuifa non eftin fcemina 
diuifa, opinor vt podicis foramen dilatari & cómodiüs £etus cdi pof 
fit.Branchias quaternas, duplices habet: vetriculi appédices prope- 

modum infinitas.ventriculum magnum. Inteftina tenuia,recta. He. 

par ex albo rubefcens.Fellis veficam ab hepate pendentem,& intefti- 

no fecundum eius longitudinem annexam.Carne eft pingui fuauiq;. 

Hunc verum effe thunnum Ariftotelis càm alia multa;tum hoc ma- 

Li... 4, Ximé confirmat,quod Ariftoteles thunnos inter leues pifces recenfet. 
bist. anim. Leuesautem vocat qui necfquamofi funt;neq; afpera cute:cuiufmo- 
*P* — di eftisquem hic oculis fubiicimus. At thunitus nofter,id eft is qui a 
nobis'ze; vocatur,fquamis magnis tegitur, fed itaad amuffim com- 
pactis,vt iis carere videatur, fed (quamz coctione dchifcunt,tümque 
perfpicue apparent tentti membrana contectz.Pretereà rhunnus de 

quo hoc capite agimus,gregalis eft;oeftro (iue afilo concitatur canicu 

Lib?3. ]a oriente,id quod Ariftoteles etiam prodidit. Thüni & xiphiz aeftro 
e ye concitantur,circa canis exortum,tunc enim habet vterque fub pinna 
| veluti vermiculum oeftrum,vel afilum nuncupatum;ícorpioni fimi- 
lem;aranei magnitudine.Infeftat autem tanto dolore, vt non. minüs 
interdum xiphias quàm delphinusexiliat, vnde fit vt in nauigia fze- 

Li.7«. 15. penumero incidat.Eadem Plinius 1 15. 1x. & Athenzusex Arifto- 
tele tradunt. ceftti à paucis cogniti figuram in orcyno reprefentaui- 

mus. His omnibusadftipulatur Italiz Prouincizd; vulgaris appella- 
tio.Quam veró pelamyde vocat vulgus iu'Gallia noftra Narbonenfi, 

canon eft exchunnorü,fed potiüs cyaneorü genete; de quibus dein- 

ceps tra&abimus. Cum igitur nulla omnino nota (it, qua thunnus 

quem hic depinximus;à thunno Ariftotelis difcrepet,eum hoc capite 

plane expreffiffe;affirmare non dubitamus.Neq; id omittendum, fine 
caufa'reprehendi Ariftotelem à quibufdam,quód dixerit pelamydas 

in thunnos mutari:illi enim non re&té thunnum vulgaré prothunno 

Liboe.de Atiftotelis víurpát. Et Ariftoteles nunquam dixit pelamydas inthü- 
bif.c-17 nos mutari, fed oftendere voluit eiuíde pifcis diucría nomina pro di- 
uera ztate,quum dixit paruos thunnorum foetus cordylas appellari, 

que ponto excunt foctas comitantes;eode redeuntes vere,quü iam fa- 

tis accreuetint pelamydes dici,pelamydibus veró maiores anno vno 

thunnos appellari, in quo quid erroris effe poffit non video.Id equi- 

dem falfum effe crediderim,quod fcribit thunnos non diutius bien- 

nio viucre.Sed id ex pifcatorum potius quàm ex fua fentétia profert, 


quod 


LIBER? VLL. 247 


quod fatis verba ipfius declaranr.Pelam ydas & thunnos idem A rifto £s ;. 4 
teles autor eftin ponto parere,nec. víquam alibi.Er chynni, pelamy MEA 
des, amiz Pontum fubeunt vere, & zítiua nt.Plinius. T hynniintrant Z7. 9. 1s. 
6 magno mari Pontum verno-rempore gregatim, nec alibi foetifi- 
cant.Ruríus Ariftoteles. 7E ftate menfe lunio thunnis | circa folfti. ,, e 
tium parit.Et;coéunt thunni & fcombri menfe Februario poft idus, bi. asi. 
pariunt lunio ante nonas.Q ue fi vera funt,nefcio quomodo confen DU P 
tire poffunt,cüm lis que alibi ipfe fcribi b) 2 uvis rade oed ow 52 bif 62.17; 
Ó & koe qxpcoijAg oc) ONpIM- mitia S duis Boum vidi qy. eei 90 M eoplTos yos 3 5d 
q«3:€A 4. 7Tod3 eda, (2- Tpozrdvó dV ^ e'pos &dpos id. eft, thyn nisfemel parit, 

fcd quia partem przmaturé,parte fero producit, foctificare bis credi- 

tur, ptior eius fcetus eft circa Decembremante brumam: alter vere. 
Vbiante brumam diximus, Gaza àbruma non re&e vert, fiquidem 

«je? Sora» lependum fit: fozas enim Graci folftitium vocát: Decembri 

vero menfe folftirium eft hybernum,cuius diesbruma à Latiriis dici- 

tur quafi Bguy? juap, 1d clt,breuis dics. Eft enim his totins anni. dic. 

rum breuiflimus. Porró per mihi mirum videri debet thunnos nuf- 

quam alibi quàm 1n Ponto parere. Fateor equidem pattumillic par- 
tümque tum commodiorem, tum vberiorem efle, propter dulcium 
aquarum copiam, quibus chunnos quamuis natura carniuoros dele- 

&ari & pingucícere nos ipfi experimur. Quum enim magna frc- 

uentéfque pluuiz fiunt,thynnos atque cófimiles.pifces pinguiores, 
crafliorétque habemus. Sin ficca & Íquallida fucrit anni conititutio, 
macros & tenues. Huc accedit beluarum marinarum,quz pifcibus 
infefliffimz funt, raritas:nulla enim 1n Ponto eft preter phocàm & 
delphinum (caftigandus enim eft Ariftotelis locus £&c yep qaxolvwrs /— Lies, 
x91 3£Xglios tv £g D Ünejor ey 9 molle. V bi Gaza qoxolms legit.Legen- 4 PHAR, 
dum veró gás ex Plinio, qui locum hunc Ariftotel. tranftulic. In noon 
Pontum nulla intrat beftia pifcibus malefica prater vitulos & paruos | 
delphinos) hzc inquam fateor. Verüm fi ideo in P onto folüm pare- 
Ic exiftimantur,quód nulli parui alibi reperiuntur,neceflaria ad id 
concludendum caufa hec mihi effe non videtuc;nam nec in. Ponto, 
nec alibi paruos admodum vix reperiri puto ,cüm pifcium genus 
omne przcipua celeritate adolefcat, maximé in Ponto, inquit ex Eos 
Anftotele Plinius.Iam veró fi thannos hyeme parere verum fit,vt j;5. abis. 
loco vno priüs citato fcripfit Ariftoreles, iidémque hyeme lateant und 
. àmisgurgitibus,vnde poftea pinguiffimi fiant,vt idem Ariftoteles au- bos a 
tor eft,nihil mirum paruos thunnos vbique non reperiri. Sed de hac 2.5. 4: 
re ftatuat quiuis pro arbitrio. Thynnus poft arcturum melior eft, fee 
tunc enim ceftro cieri definitjob id xftate deterioreft.In mari no- 
ftro vere & &ftatethynni capiuntur, fed in Hifpania & Prouincia 
multó plures. Vidi Romz thynnos qui hyeme capti effent. Subeunt. 
; b NE 


248 DE PISCIBVS 
aliquando flumina:nam Agathopoli vifi funt qui ad pontem vfque 
conícenderint, qui à.mari aliquot paffuum milibus diftat.Q uare ve- 


.... rum eft illud Plinijsamni tantüm ac mari comtunesthynni;thynni- 
ES des,(iluri,coracini;perca. 


DePelamy de Sarda. .. 


S 


e 


un d Dy NS 


d c D LAT ed 


N' TER. Pelamydasfardam numerat Plinius.Eam 
effe puto quam noftri & Hifpani /ze nomine com: 
muni cum amia ob fimilitudinem vocant,nonnulli 
ia pigo.. Pifciscft pelagius thynno, colie, amix corpo- 

VS PROC EM. ris fpecie fimiliscute lzui & fine Íquamis,excepta ea 
paite quz à pinnis quz ad branchias funt tegitur: ea enim tan- 
tum Íquamas habet, qua nota à pelamyde vera feu. thynno. Ari- 

. ftotelisdiffert. Carnis etiam teneritate inferior, ac dentes maio - 

res magique in os recuruos,quàm thunnus habet. Reliquis othni- 

bus adeo fimilis eft fuperioribus, vt nifi propius infpicias, hanc. 

cum illis facil. confündas. Hanc fardam effe colligo ex Plinij 
Athenzique verbis, Sarda enim, inquit Plinius, pelamys longa 

eft. Achzc quam exhibemus, pelamydi tam fimilis eft, vt eadem 

plané effe iudicezur. | Neque veró cordyla. effe poteft, cm pela- 

mys longa fit, neque thynnus quitotus luis eft,cüm hzc Íquamas 

circa branchias babeat, neque apole&us, neque triton, neque or- 

pi,  CcynusSuntenim pelamydes maxime, at fatda coliz magnitudi- 
Libro j.4e ne fimilis , autore Athenzo. Thynnis etiam pelamydibüfque far- 
facit. ali. ds coniunxit Galenus,ex iifque przftantiffima fieri falfamenta (cri: 
bir. Ex his liquet pifciculum , qui lingua. noftra Sarde nominatur; 

minimé veterum fardam effe,ne quis ob nominis affinitatem in er- 

rorem inducatur, Sed de hac fufiüs libro pracedente,capite de tri- 
chideéotichis;- sten; | 


e) 


[ew 


Deorc 


OUHBERSVH /— ^00 woo 


De Orcyno : 


BUDE 
E 
Ey 


CX CI qa CY 7 7. 


E) 
^m 
OÓ 
p 
co 
97 
E- 
ps 
& 
i 
Hc 
"5 
gs " 
- 
c 
d i 
o - 
E 
c 
5 
Bi 
[o 
3 
"7 
mie 
ie 


315 fimilis;ymaior&fpiflior,fquamis-opertus magnis;tenui 
EC membrana velatis, vt lxuis effe videatur,fed dum co- 
quitar (quam: difliliunz.Roftro eft acuto & fpilfo , dentibus fer- 
ratis, paruis; acutis, Lingua fere exerta. Oculis magnis, rotundis 
| prominentibus. Branchias habet duplices.Pinnas ad branchias,& in 
veritre. binas. Dorfum nigricat. In medio dorfi aculeos tenui mem; 
brana coniunctos modó erigit, modó veluti in vagina condit . 
Hos fequuntur pinnz fine aculeis ad caudam vfque tam inferna 
quàm faperna parte, eo ordine & fitu quo in lace ttis minoribus, 
& pelamydibus.Corpus caudam verfus gracilius ít & quodammo- 
do quadratum, ob pinnulam vtroque latere fitam.Cauda crefcen« 
tis lanzeformam refert. Ventriculus eft oblongus, fpiffus.. Hepar 
magnüm, rubrum. Splen nigricans.Fellis vefica inteftino adhzret. | 
Cor ángulatum multo fanguine abundans. Orcynus aliquando ita 
pinguefcit vt cutis dehifcat , appareantque in ea rima.Vere | & au. 
tumno capitur maxima copia in Hifpania,prefertim ad Herculis co- 
lumnas.Capiturin noftro quoque mari & Thyrreno. Membratim 
& in affülas diffe&us fale conditur; & in cadis. afferuatur. Noftri ron- 
aite appellant Itali zarantella à Tarétino,vnde aduehitur;finu.In ma- 
cram & pinguem diftingunt;: Orcynus carne eft dumped yas 


/ 


250 DE PISCIBVS 


Lib.7. 


Li2.6. 43 


poris acris, hemorrhoidas mouet vcl acrimonia fua, vel quia fucci 
melancholici multum gignit. s 


: De Pompilo. 


Cha Poo NEILE 
SSOMIIIAOZS Difis dicitur ab Athenzo,Zlia- 


fei 10,Oppiano aliifque Graecis. Plinius quoque huius 

ara 9 meminit codem feruato nomine,& à quibufdam inter 

e t thynnos numerari fcribit. Verüm hi, meo quidem 
ES D iudicio fimilitudine decepti fuerunt.Pompilus enim 
alius eftà thynnis & pelamydibus , & fi eis quodammodo fimilis 
fit. Pompilus pifcis eft pelagius,fquamis carens. A branchiis ad cau- 
dam linea magna curua ductajà qua ad ventrem linez multe tranf. 
ueríz interpunc&z defcendunt. Su pra lineam dorfum varium eft,& 
maculatum.Os eft medium, dentes parui pro corporis magnitudine, 
Pars quz fupra & inter oculos c(t flauefcit, aurique colorem mula- 
tur. Pinnas habet quatuor,duas ad branchias,duas in ventre.Aliam 
à podice ad caudam.In dorfo aliam. Cauda in vnicam definit non 
diuifam, neque creícentis lunz figurá thynnorum pelamidümque 
modo. Hunc verum effe pompilum quem depinzimus, rationes ali- 
quot demonftrant.Nam hic pelagiuseft piícis,& circa naues frequen 
cem efle in pelago;eá(que comitari certé experientia com probatum. 
Praterea varius eft , fuperciliis aurcis,pelamydi fimilis. Quz omnes 
funt pompili notz à veteribus traditz.Atheneus. igi. JA eae yos 19) 
Wevpi Tds vus qwuixyd, Qair£.) y tonis "ayrxapus3t arouiAos . Pom pilus pe- 
lagius eft pifcis, circa: naues frequens cernitur, fimilis pelamydi, va. 
rius. Callimachus eodem autore aurca fupercilia habentem, & (a. 
crum pifccm appellauit. Et Clitarchus : à vauflecgi giotzriAot: lepiy Didud 
expo yop cui Sjà Ó. Cac meAgeyus expo iudi Tás vus £os tis 2auDa. Nau. 
te pompilum facrum pifcem nuncupant, quód ex pelago deducat 
naues ad portum víque. Eadem plané /Elianus de pompilo.Sciens 
hic omitto fabula de Epopco;qui cum pompilos pifcatus efIct,eóoíq; 
cum 


LIBER VIII "SES 
eum filio comediffet;impietatis poenas perfoluit: eft e nim pompilus 
non modo Neptuno fàcer,fed ctiam incolis Samothracic Diis. Et alia 
dePompilo quondam homine poftea in pifcem mutato. Hec pete ex 7;,, T 
JEliano & Athenco.Ratus eft admodum apud nos pifcisiità vt vul. Z4. 
gare nomen nullum inuenctit;nii quod pro -pelamyde venditur. 


De Xiphia,. 


(s4PUT XU, 


9 IOTAZ àGrezcis didus 3 Gaza & Plinio gladius ziigegr. 
7/94? vertitur. Strabo yesedrtw & xw/« nominati teftis eft, L5: 
2-4 Er Plinius. Tomus thurianus quem alij xiphiam vÓ- RR 

j cant.Sed tomum thurianum ex Athenzo marini ca- 

C. 32-75. nis fruftü effe ait Hermolaus barbarus.Et marini ca- 

nis partem à Romanis thurfionem dictam furffe apud Athenzum Te-. 
gimus.Á noftris emperador. A Mafhlienfibus & Italis pefce [ada .. Hic 
aduertendum alium effe pifcem ex galeorum genere qui à noftris pes 

efPafe nominatur,ne quis ob nominis noftri cum Italico affinitatem 
decipiatur.Xiphias pifcis eft cetaceus, aliquando decem cubitorum 
magnitudinem attingens in noftro mari,roftro mucronato, maxilla 
fuperiore ad duorum cubitorum longitudinem accedente valde du- 

ra & offea,gladij figuram referente,quz ob id £/ps diciturjid eft gla- 

dius, vnde toti pifci nomen . Inferiore maxilla breuiffima, trianguli 
forma,dentibus caret £igías,fed horum vice quatuor offa oblonga,& 

afpera in palato habet .Oculi rotundi funt & prominentes, ante hos 

-. foramina.Pinnas habet duasad branchias,in medio feré ventre vni- 

cam. Magnam aliam in medio dorfo & paruam non procul à cauda. 
Extremum corporis priufquam cauda incipiat,latum & planum :in 

cuius plani medio erigitur tuberculum, vnde incipit cauda crefcentis 

lunz figurathynni modo fed latior.Reliquocor pore eft rotundo;cu 

te afpera,fia cauda furfum manus ducatur,fin cótrà lgui.Dorfum ni- 
gricat/fplendeftitque panni ferici inftar. Venter candidus eft pla. 

riéq; argenteo & fplendéte coloremaximé in aquis.Branchías o&to- y 2.de 
nas & duplices haber tefteetíiam. Ariftotele.Interng partes egdem "^ *"* 


232 DE PISCIBVS 


di . Efl vt.interram & nauesinfiliat. Sub pinna. veró. hzret exiguum 
Z3b.32.c2. 
Íi.12.c.64. 
Libro 3. d- 


3udt | ig 


UM Tm Rr MÀ 
Cm Rm RO CMM 
NUSEETEANSREMAM xs 

P d 


z—— 


C Pr owpay yi ciemos m à 


ae ISCIS. DlAzw(s Laátiné feruato Grzco nomine 
|A. glaucus: iseft proculdubio, qui à-Noftris. Derbi, à 
"(4 Romanis ;Lecbia,à Prouincialibus Ze , &/ (abrolle 
& Damoyb Illyricis *Polauda:à quibufdam Lampugo 
fed falso vocatur. Glaucus eft dictus à colore. Ett 

au 


e 
i 


it P A 
zm ' 
ON 
(^ É V Ü 
Ü " 
ON » 
- -— 


LUBIBROVYTITAO: 253 


autem glaucus color cxrüleusqui & caius dicitur & cyaneus, qui 
duplex eftaliquando ex albo caruleus,vt cüm glaucos oculos dici- 
mus:vnde toties apud Homerum yAauxdzrie àv, Yd eft, cafia, vt ait 
apud.Gellium Nigidius, de colore czli;quafi cxlia. Aliquando eft ce- 
ruleus cxaturatus;& veluti nigricans ac obfcurior,vt ceruleum mare 
cüm turbatum fuerit, laceffita enim & incitata fuperficie, paucis in- 
cam incidentibus radiislucciam diuulía atque diffipata vmbrofum 
nigricans fe offert,vt docet Ariftoteles in libro de coloribus. Item Pli. 
nius.Color aufterus in glauco & irafcenti fimilis mari. Glaucus pi- 
fcis eft in alto mari degens,corpore longo , compreffo ventre, dor- 
fo falcato. A branchiis ad caudam linea recta protenditur . Tricubi- 
talem aliquando vidimus. Nitida efl cute, fquamis paruis tecta, fed 
vix apparentibus nifi cute exiccata. Dorfo eft plané cxruleo , ventre 
candidiflimo, ore paruo;oculis mediis.Statim à capite aculeos habet, 
quorum primus in anteriorem partem vergit: quinque alij ad cau- 
dam Ípectant, breues fed acutijnulla membrana cónexi.Iuxta anum 
duo alij funtqui veluti in vagina conduntur. Aculeos pinna fequitur 
ad caudam víque continua, initio magna, macula nigta lata notata, 
inde bfeuis & tenuis, non aculeis fed tenuibus tanquam villis con- 
ftans. Ore cft paruo , maxillis afperis potius quàm dentibus munitis. 
Corpus à capitead podiccm latius eft. A podice fenfim gracilius fic 
in caudam defíinens inftar femicirculi rotundatam, deinde duabus 
pinnis terminatam . Pinne aurei coloris breues & latz ad branchias 
üitfunt. Aliz duz in ventre paruz. & tenues. Rima potius quàm 
foramen cft pro podice. Ventricülo eft magno cum vnica appendi- 
ce.Hepar felle caret:eius enim vefica inteftino adhzret.Splen paruus 
eft, caro candida, pinguis & fuauis. Pifcem hunc falsó lechiam exi- 
ftimari iam diximus. Giaucum autem verum effe conuincit color, à 

uo nomen pifci pofitum. Prztereà appendices ventriculi paucz, 
tefte Ariftotcle, quodque cftate lateat, eodem autore. Denique so- 
vou Mlajid cft, parsanterior corporis cum capite, olim ab Arche- 
ftrato, delicatiorifque gule hominibus tantopere celebrata, que in 
hoc pifce pinguis tuauiffimáque eft. De glauco pifce mirum quid- 
dam fcripfit /lianus Glaucus pifcis pater fa&us, quos fuftulit ex 
coniuge, diligentifhimé cauct, ne infidiis. impetantur , & ne per- 
nicies vlla eis inferatur, & quoad grandes fint & robulli, ac fine 
periculo natare poflint: tamdiu ille cuftodire non intermittit, nunc 
à tergo cum eis natans,nunc veró non à tergo,fed adnatant modó ad 
vnum eorum latusymodo ad alterum.Si quis veró ex paruulis timere 
coeperit, ille timore cognito, ore hiante paruulum excipit , deinde 
timorc preterito quem deuorauerat, reuomit qualem acceperat ,, 
ille rurius natat . Idem de-galeis & torpedine Ícribit Ariftoteles. 


Lib.9.626. 


L6b.2.de 
bist, enim. 
€4p7. 

€ 1.8.c.1$. 
"At b.lib.7. 
Li1.6,47 


Libro G.de 
hift. ca.1c. 


24 DE PISCIBVS 


galti factus fuos & emittunt, & intra feipfos recipiunt,& fquatinz, & 

rorpedines, Solus ex galeis acanthias non recipit propter fpinam , 
ex planis autem paflinaca & xaia non recipiunt proprer caudc afpe- 
ritatem, Quare nec glaucusille quem de pinximus,catulos fuosin fe 
recipere Ws propter dorfiaculeos femper ercctos. De hoc igitur 
glauco illa non fcripfit Zlianus, fed de galeo glauco, qui vulgó à 
noftris cagor las nuncupatur, id eft canicula glauca:quz ctim acu- 
leis careat cutéq; fit lui ceterorum galeorum modo, catulos fuos 
intra fc recipit & emirtir. Sed de galco glauco , plura,quiam de ga- 
leis fcribemus, | 


De fecunda Glauci fpecie, 


77 7 
/77 27 7 


m» 
PITT TTL 


(esti abs XII X. 


2? 


eR LAVCORVM Non vnicum effe genusnó fo- 
"Sec? lüm appellationum varictas,fed etiam notarum dif. 


De tet 


LIBER VIII o255 


, 


i 
l 


De tertia Glauci Ípecie. 


ct 


-—J 


ES 
RIA. 


ERU M 
vw w 
PY Mer ww 
z NN "wu wi VS 
d AS veuRtRw a luu lr i Wi 
? AY , (eStURAQWNA 
—Ó 29 RAM paiT M 


amar pti. AAA A wuemaStT 
, AN RA. P et 


2» 
£o : 


Copa uro gqeu gp 


ERTIVM Glaucigenus à fecundo. non multüm 
differt,nifi quód huic dentes funt acuti, linca à bran- 
chiis du&a longé magis lexuofa. tortu ofaQue cft. 
Q9 nimirum inftar ferpentum aut vermium corporisfle. 

2-345 xibus gtadientium,vel vndarum fefe attollentiü, & 
mox deprimentium.Dorfum ex ceruleo nigrefcit ad linea predictam 
víquelinez pars fübiecta candidiffima. Pinnisaculeis cauda, parti- 
bus internis, aliis glaucis plane fimilis. Carne cft pingui,fuaui, dura. 
Hic litoribus noftris vix notus e(t. Hz funt tres glauci fpecies, quibus 
color glaucus, id eft, cefius fiue ceruleus nomen dedit.diftin&tionis 
veró grati primum glaucum fimpliciter appellabimus, fecundum 
cAauxid Vo, tertium glaucum finuofum. | 


P 


urs C 


RS 


| CoD, UT. CX 
S'IIIOYPON Gaza equifelem vertit . Plinius 


/j Greco nomine vti maluit.Dorion xsjgapap etiam 4th. 
XP vocati fcripüt-Hicefius fa'c^ps nominauit fzspzz. 
| Numenius Prztpo cujéAljy vocat . Hifpani Lampuro, 
ER sz. Pifcis eft marinus noftris vndisincognitus. Ego qui- 
demin Hifpania tantüm natos hactenus vidi.Hxc pra aliis omni- 
bus pifcibus illuftris eft & Ípectabilis in ifto pifce nota; quód fta. 
tim àroftro vel à capite veluti crifta erigiturcantinénfque pinna 
magna ad caudam: vfque proten(a. Huic fimilis alia eft àpodicead - 


.jasó DE PISCIBVS 


Lib.5$.de 
biit.anim. 
cap 1o. 


"rift ibid. 


Lib.9 c16. 


caudam víque fed breuior.Pinna branchiarum breues latz,auri emu 
le.Qua in ventre funt longiores,nigricantes,podicem ferc attingen- 
tes quiin medio -corpore fituseft.Os mediocre cft,dentes exiguijacu- 
d in maxillis, palato & lingua.Oculi megni.Squama minutiffimz. 
Glauco,colore interpifque partibus hirilis ell,áb eo diffidens; quód 
hic. à capite fenfim tenuior fic (trictiorque;ille à podice tantüm do- 
necin latam caudam definat. Hunc veterum hippurum efle rationi- 
bus confirmare oportet. Ac primüm iplius etymum id docet. 5r apos 
enim à cauda equina nomen habet, quód pinna à capite incipiens 
caudz cquinc fimilima fitjid eft longa cócinens villifque multscon- 
ftas,cuiufmodiin nullis aliis pilcibus reperitur.Nemo enim exiftimer 
à cauda pifcisequi caudz fimili hippurü nominatum, id effet homi- 
nis partium víum ignoratis.Cuüm enim cauda ad diri gendà natatio- 
nem claui inftar à natura condita fit,fi tam longa propenderez,villif- 
que à fefe fciunctis conftaret,non facild huc illucque fleáti pollerne- 
que folüm natationem non iuuaret,fed ei maxime obeflec. Precereà 


Xspvg&mrs nomen ad id alludit. Nam à pinna quz à vertice incipit, - 


in coque vcluti crifta erigituryroeógapa. dicitur &zo ? x epvglis:eft enim 
Xefvg? vertex,pars capitis inter occiput , & Iynciput,& per. metapho 
ram cuiuflibet rei fummum & exircmum.. Quz fequuntur rationes 
magis ex pifcis natura pctitz funt. Ariftoteles fcribit, hi ppuri foetus 
cx minimis celerrimé in maximos euadere, quod in nullo pifce ma- 
nifeftiüs quàm in hoc obferuari poteft. Cüm enim Hifpani pifcato- 
res paruos hippuros ceperint,naffis includuntjllicque crefcerc finunt 
breui tempore, vtpote quorum incrementum indies confpiciatur. 
Prtere) hippurus vere tantüm parit. Et eodem Ariftorele autore, 
cüm pifces multi ferpentum more hyeme lateant , apertilim2 hippu 
rusid facit'& coracinus. Nam hifoli nufquam capiuntur nifi (taris 
quibufdim teniporibus, cildémque femper. id Plinius literis prodi-, 
dit.Quum afperz hyemes fuerintmulti Caci capiuntur: itaque his 
menfibus latent in (peluncis conditi,ficuti*in terreftrium genere re- 
tulimussmaximé hippurus & coracinus hyeme non capipraterquam 
eftatis paucis diebus & iifdem femper.Q ue in hoc piíce veriffima e(-. 
[c comperi, Càm enim in Hifpaniam huius pifcis recipiendi. eratia 


Ícripfitlem frequétiüs, diuerfis anni temporibus,nunqua nifi autum- 


noàd me miffus eft,id omni affeueratione affirmantibus pifcatoribus 


nunquam nifi 'flatis certis dicbus capi. Gaudet hippurus naufragiis 


Liz. 
Lib.7. Pl. 
lib.52.c 11. 


cum hippocampo,de quo fuo loco dicemus, | .. 


& naufragiorü fragmentis,quia carniuorus elt carne eft pingui, fua- 
ui & dura,qualis thynnorum, glaucorümque e(t caro. Archeftratus 
apud. Athenzum hippurum cariftium cómendat.MeminerüntAthe- 
nzus & Pliniushippi piícis,qui 1s it nondum plané fcio,ni(i idem (it 


De Sc 


LIBER VIIL 257 
De Seferino. | "s 


CAPUT XX. 


INTER Czruleosconnumerandus mihi videturqui 
! | à noftris zronchos vocatur, fola corporis latitudine à 
£556 7 glaucis difcrepans.E(t enim corpore breuiore quidem 

Sb )led latiore, compreffo, fine fquamis, cute ]xui, dorfo 
332.275 caeruleo, ventre argenteo.Pinnarum quz in branchiis 
& ventre funt fitu,non differt ab hippuro.Pinna fuperior non à ca- 
pite vt in hippuro;fed à dorfo erigitur.lineas duas à branchiis ad cau-' 
dam ductas habet, füperiorem curuam,inferiorem rectam, ob quam 
notam in ifto piíce manifeftiffüumam,in cam adducor fententiam, vt 
exiftimem feferinum effe,cuius exAriftotele ec Góc meminit Athe- zi&.7; 
nzus:xg] v& uSu SVpa Ga. (rtp Gems rd 5 moAUpa Sw. x, tpuüpiyemuum Gs 
(g Amy. Duas virgas fiue lineas habent,alij pifces vt feferinus, alij plu- 
res & aureas, vt falpa.Internas partes eafdem cum glauco habet.Car- 
ne eft molli & fuaui. | ) m 


De Fiatola, - 


Cy / L/l/LAr C^ 


qo aO T AEN T" 
2 IATOLA Romz vfitatum eft hodie pifcis nomen, 
í qui cum nullis aliis commodius quàm cum czruleis 
à ER 2 connumerari poteft.Dorfüm enim lateráque czrulea 
a Fes ZW funt, venter candidus, labra purpurea. Fere rotundus 
Cor M Set & compreffus feferino non valde abfimilis, nifi quod 

Z 


Ao, 


45 DE PISCIBVS 
lineas duas àbranchiis ad cauda dy&as nó habet. fed v hicá duntaxat. 
A dorfo aute ad hác linei & ab hácad venu linee demiffz funt;per- 
belle inflexa.R ome pifcis eft fatis frequés,in noftris litoribus nunquá 


vifus.A glauco fubftantia parum differt:e(t enim carne pauló mollio- 
re.Fiatola Romz vulgó nuncupatur,quemadmodum ftromateus ob 
fimilitudiné quandà: folent enim ichthyopole nomina pifcium pro- 
priafimilibus cómunia facere;quod in permultis pifcibus videre licet. 


( e S ] ) : z 
7 m 19) pA 
à uu rt P , y : . : po NE. EN €: 3 . A " 
Kass gdu- Rodsa dos ERE 


BSSQUNZJD BILBO 
DE PISCIBVS 


ir Lu«5 sgeochX. 
n: Eon 


De Mugilibus. 


AE COE, 


0 90s 


maxi 


LIBER IX: 7 


maximé veró congri.Cephalus veró & ceftreus foli omninoà car- 
ne abítinenr. Hic rurfus cephalum à ceítreo. diftinxit Ariftoteles. 
Non defuerunt qui mugiles etiam yAewx(Yss vocauetint, fed perpe- 
ram cum Aéxiexes legere óporteat. Hxc de nomine generis. Nuric 
de. eiufdem formis. Mugilum multa funt formz autore -Hicefio 
apud Athenzum.Alij enim funt xégaAciquos Gáza capitones, noftri 
cábotz; appellant. Alij xezpeisymugiles vertit Gáza. Alij yexaes, Gaza 
labeones interpretatur. Alij i£oi, Gaza mucones. yedres etià Bdscyos 
nominantur; Ariftoteles loco paulà ant. citato ceftreis, chelonem , 
farginum myxonem, cephalum (ubiicit. Alio loco cephalum à. qui- 
bufdam chelonem vocari fcripfit. Dorion libro de pifcibus mugilis 
matini fpecies duas fecit xéga2vr x3] Yigw  Euthydemus: Athenien (is 
in libro de falíamentis ceftreorum fpecies duas effe fcribi tol a xg) 


Lib.7. 


Libro 8. de 
bift. amm. 


cap.2.. 


"th. lib. v, 
"A itbenabi. 


Sub ssdluA dor: eqwsc dicum cíle quód quadrati formam habeat, SUP 


xlvxdjoi quód. digitos duos latusfit.Ab Oppiano dux Íolüm fpecies 
numerantur, EG TOET | 

* Kie'peis àuxeqe ole Sucaqü(oov *y£vos &Aqups. | 

'"Cüm tanta nominum varietate rcs ipfas ita im plicatas viderem; 
vtlongé obfcuriorés redderétur, pifcatores aliquando confului, vt 
de mugilum generibus certior fieri poffcem.Horum igitur alij duas 
duntaxat: mugilum fpecies «cfle: affirmabant , vnam 'eorum quos 
caboz, vocant,alteram famez... Alij capitones cüm fenuerint in mugi- 
les mutari aicbant , amez. in eos quos cergadelles vocant. Cüm vero 
€x liac difquifitione nihil proficcrem;ad rei ipfius diligentem confi- 
. derationem locoiüique qui in optimis autoribus ea de re extát col- 
lationem, confugiendum nihi effe potaui;ex quibus collegi mugi- 
: lum omnino quatuor efle. genera,reliquas differentias non rerum 
fed nominum elffe.Primum igitut genus eorum eft, qui xegpzis fiue 
"retis dicuntur,a noftris famez,. Alterum corum qui xéga2oià capitis 
magnitudine, à Latinis capitones,à noftris caborz.. T ertiü corum qui 
uiEores fiue uicores [iue pdEm, à Liguribus zzaxons. Quartum eorum - 
qui Xe^dies, à neítris chaluz, nuncupantur.Eofdem autem efle qui & 
kte'peis & mmis dicantur declarat paroemia xeepéUs vig 'ád.Ceftreus ie - 
iunat:cuius meminerunt Suidas & Athenzus ex Ariftotele.Chelones 
Béxya etiam di&ti funt tefte Hicefio apud Athenz.loco antcà citato: 
| e(Xa quoque,id eftafelli Boi dicti (unt tefte codé Athenzo.Sunt 
ctiam myxoncs bacchifiue banchi nuncupati . Plinius de felle pi- 
Ícium loquens.Item Banchi quem quidám myxona vocant. Supt & 
ceftrei plotes appellati. Ath.egAouc7at 38 xiepeis 7o tmo aires s quod 
VHONELLOV, CI TÀ qe, vdy CA Cie A mo (os. x) brbyeupues or pissojs Sus 
eas ovoug.C4.Sunt & murzna exero" dictz tefte Archeftrato. 

IGouas dU pi Ev xo qvod pSyas txopÜpaay T 
| Z. 


Lib. 1. 4- 
DTP 


260 DEXPISQUBNS 


H sul puabpeqva, xaxov «xol Agr, 

Superfunt alia duo nomina,quz fpecies mugilum ab aliis diftin- 
&as non cfüiciunt/fed vel epitheta funt;vel (ynonyma.eeaías x2] (zp- 
sfüosyatpalas quem tranflitoranum interpretatur Gaza, cít idem qui 
& xe péos & vies dictus eft:legendümque potiüis etealas quàm zrdjos. 
velQieais,vt apud Athenzum citantem locum Ariftotelis legitur. 
Locus eft huiufmodizie jp o x£qoos oy zt (1 Tias qEMGa,, arp oa y dos, 0 83 
ertpauas, S Bó(Xxélaq 38 Ó axtpalas y uid Tl) or dl, S) xg) Viet iq del, 
Capito, quem alij labeonem vocant, litoribus gaudet , alter. eiuf- 
dem generis tranflitoranus eft, qui non nifi mucore. vefcitur fuo. 
Quamobrem femper ieiunus eft. Quód fi. quis hunc cum myxino. 


- eandem effe velitnon repugno,prefertim cum dicat. Ariftoteles mu- 


co tàntüm fuo vefci. (jugyivs verà fi mugilis fpecies eft eundem cffc 
cum ieiuno exiftimo. Ariftoteles enim quum mugiles aliquoc locis 
recenfet, vribus fcilicet , myxoni, cheloni, cephalo, farginum ieiu. 
niloco annumerafle videri poteít, ceftreo pro genere pofito, quibus 
inlocis pro (gels: mendose cxpyes in vulgaribus noftris codicibus 
legitur,emendationémque noftram , cüm defargo ageremus,com- 
probauimus;ad quem locum prolixitatis vitanda caula lectorem re- 
mitto.Q uare ad quatuor tantüm fpecies,mugiles omnes optimo iu- 
rereuocabimus. Primus mu gil erit xígeAvs,capito.Alter ceftreus,qui 
& vigis Bc Bébcyos, 8 wisealas, & (zupytros dictus elt. Tertius x£Xiw , labeo. 
Quartus pov fiue ub eov fiue ui£mes. Hiomnesin mari marinifque 
ftagnis nafcuntur. Sunt. & fluuiatilium non pauciores diffe rentia. 
Sed prius de marinisordine dicemus. 


De Cephalo. 


os : 
vaa Dad 
ECT 
MNINNMTS A 
B Se 


LU 


m 


iB. 
SX VI Kies à Grxcis dicitur, Romz & in tora feré 

£5 V) Italia feruata eadem appellatione cephalo vocatur. A 
iss b noftris feruato codem etymo caot, qua(i capitacum 

YRCIP 7 dicas. Capite enim magno, craffo,latóque eft. Vnde 
Pu wes Euthydemus tefte Athenzo didum elle ait 5 8 
fBcup 


c 


LIBENR.IIX. 261 


Bavpdltpdu vw xsguAXiuo zd. Galli mullet vocant.Degit Cephalus maxi. 
mé in matinis [Lagnis & fluminibus, fquamofus eft, Cubiti magnitu- 
dinem aliquando fuperat. Capite eft maiore, latiore , fed breuiore 
quàm reliqui mugiles. Branchiz huic funt quaternz, offea earum 
opcrcula tumida. Oris fciflura magna/fed in ventrem defcendens. 
Os fine dentibus,labra tenuia, Oculi magni,mucagine quadam te- 
nul obducti,palpebram efle diceres.Linee nigra, branchiis ad cau- 
dam extenduntur, miniis quàm in labeone euidétes.Dorfum latum, 
nigricans, venter candidus.Pinne ad branchias duz;totidem in ven- 
tre;minorcs. À podice vna.In dorfo due;altera ex aculeis conftat;al- 
tera aculeis caret, ad caudam fpe&tans. Peritonzum nigro colore 
perfufum eft. Hepar cum fellis vefica paruum, tanquam manu ven- 
triculum ample&ens,fel rufum fiue flauum aque confiftentic. Ven 
triculuslogé alius eft quàm in carniuoris pifcibus eft.Carnofus enim 
eft, dentusque inftar ventriculi auium, foris planusjintus rugofusfi- 
gurá verticilli vitrei,quod mulieres fufis appendunt. Ventriculi ap^ 
édices magnz,craflz, Inteftina in gyros acta. In iis latet fplen. Cor 
angulatü. fub pinna locus aére plenus. Non folus capito fed ctià alij 
mugiles menfe Decébri concipiunt,gerüntque vtero tticenis diebus, Hrife lib s. 
Stagna noftra ingrediturjin illis parit & hybernat perlibenter,quo- de hift .«ni, 
niam à carne omnino ab(tinens,limo , aquáque dulci vefcitur,quibus ^" 
ftagna abundant;ob flumina fubeuntia, & terre purgamenta.Carne 
veró omnino non vefci demonftrat ventriculi figura. Eft enim. ven- 
triculus rorundus, parum capax, vr ne pifciculum quidem exiguum 
capere poffit, in quo przter mucum nihil vnquam reperias. Vnde 
Paufanias saisis BoAepdleeusrt vocat.Et Ariftoteles, capitonesomnes 5; 5. , 
limo pafcuntur,quo fit vt grandes & fordidi fint; Pifcem nullum o- bif. cap.:. 
 mnino vorant.Et quamuis in limo verfari foleant, efferunt fefe ali- 
uando vrinantürque, vt corporis fordcs abluant.Eftate magis lu- 
tum olent. Hyeme & vere magis probantur: quippe cum ftagna z- 
ftate exiccentur falfioráque fiant,minoremque dulcis aque copiam 
contincant. T'um igitur limo putrefcéte nutriuntur, marinique lon- 
gé funt przftantiores. Hicefius apud Athenzum capitones czrcris 
magilibus prafert.Commédantur apud nos qui prope montem Sc- 
tium capiuntur in ea ftaeni parte qua 74 vocatur. Locus enim fa- 
xofus eft, profundus fine limo,multzQue ac purzque aqua marinz 
capax. Optimi funt,& qui ininfula zarrzerue nuncupata capiuntur. 
Infalubres admodum qui Maffilie & in omnibus Liguíticis portu- 
bus, maxime prope magnas vrbes,vt Genuam;Neapolim,& in oftio 
Tyberis, Omnium deterrimi qui Venetiis.lllic enim aqua, flercori- 
bus, omnique fordium genere referta degunt.Marini fuauitate fa- 
poris reliquis praftàt.In marinis fta gnis educati pinguiores funt.fed 
| | Zi 


mo D E-BISQCHEBWVIS 
fere infipidi.Flnuiariles magis infipidi, magifque putredini obnoxij. 
In noftr o fta gno quotannis feré circa Decembrem tanta mu gilum Cá 


Lib.8. dde 
biff . cap.2. 


ptuta eft, vtfalire neceffe. fir,& toti Galliz Narbonenfi 


fuppedita. 


fe: Idque peropportune, quoniam mox infequitur tempus quo fub. 
latis carnium obfoniis, folis pifcibus eft vefcendum.In meliorü au. 
Xem inopia falfamenrum hoc boni contulimus iuxta veterü prouer- 
bium uj api) pto. exl d G.pbyo'id eft,fi non adlint carnes fal 
Íamento contentos effe oportct.Ex falfis igitur oprimi funt qui pin- 
guiflimi, fed fi diutius feruentur, &unt rancidi.Fiunc à noftris pifca- 


toribus mugi 


là 62 Tor poyat id cft;oua falita,& cxiccata ferantu rqua 


À bibacibus magno emuntur.deiectam enim appetentiam excitant, 


fitim proritant, vinique enftum iucundiorem reddant. 


vulsus bo- 


zargues appellar.Recens capito edirurin iure albo co&us;cui vice a- 
nethi porrique;ciucs noftri apij folia iniiciunt, ruftici cepis, allifque 
 £ondiunt.Editur etiam affus 1n craticula, oleo, om phaciog; coníper- 
fus.aut in fartagine frixus.Farina bene füubàcta & pi£a conclufus ad- 
ditis fuauibus aromatis optimus eft,& ob pinguem humiditatem fa- 
tis diu afferuatur. Czterüm erf aqua dulci capitones & reliqui mu-- 
giles deledentur,tame à copiofioribus imbribus Izdi certum eft.Ex- 
cecantur enim faciléjmortuique interdum capiuntur. Id quod non 
' folàm imbrinm copiz;fed etiam frigiditati adfcribendam credide- 
rim. Lapides enim habent in capite, maximeque in litoribus degunz. 
Capito adeó ftupidus eft, vt capite occultato totu m corpus latere pu- 
tet autore Ariftotele. Sic animantes omnes qug multüm humide pa- 
rum calidz,magnoquc capite funt ftupidas hebetefque effc videmus, 
vt de illis id dici poffit.O quale caput,& cerebrum non habet. 


De Ceftreo. 


Em 
recae. 


eec 

CELO 

—— oceetetetat e 
ROC CECI S S SC 


' VA 
E RM A cae 
E SUCUS SS 


CAORT LIT. 


T SVCCI bonitate, ita ordinecephalum fcqui- 
75, tut xegpéUs qui mugil à Gaza Latiné dicitur, à noftris 


A. lg fame diétus eft.Ceftreus à ceftro,quía teli modo publi 


ca Áthcnienfium poena intret adulteros:eft enim ce- 
jftron miffilis genus, quod Latini viriculam vocant, 


Hzc 


LIBER LX. 36; 
H «cHermolaus.Et xé&po,inquit Suidas, genus crat teli Perfico bello 422m» 
inuenti, Cauc autem ceftreü: cum ceítra confundas,; etfi à ceftri mif Euer 
filisfigura vtrique nomen pofitum ficille enim capitis, hecárofti —— 
figura vtraque figurz teli limili nuncupatur. Ceftrenm cephalo fimi 
lem omninojimó eunde effe diceres;nifi capite effet minore,& acu- 
tiore,lincáfque à branchiis ad caudam ductas breuiores haberet.He. 
par illi ex albo rubefcit; fel aqueü eft.Caro mollior,laxior,minus cá-' 
dida minüfque pinguis quàm cephalo.Gulam habet:in appendicem: 
longam definit ventriculus,cum inteftinis femper inanis.Lapides lia-- 
bet in capite,quod ex Dorione profert Achenzus, Toy 5 4e 2 xtga Aie 
a seplos or e pliSuA or drops . Qui locus vtintelligatur, fciendum 
echinum hic pro lapillo echinata fpecie accipi, id eit afpero, quem- 
admodum etiam echinus prater alia fignificata partem frzni figni- 
ficat; orbiculum fcilicet echinatum,quo coércetur equus contutnax. 
Huiufmodilapidé «253v appellat Dorion à fimilitudine verticil-- 
li, quo mulieres fufos aggrauant.id enim eft Gracis eolisvics vel- 
asóPuXos: nam vtrumque dicitur.Inde etiam partes fpingz dorfi 
axó)uxa nominantur. Sed & calculus zneus,quo füifragia fua 
 Athenisiudices dabant, fpondyli vocabantur,vt eft apud Iulium 
Pollucem. Muco folàm & aqua veícitur ceftreus, quà de caufa ie- 
iunus vocatur.Hinc paroemia , xsgpáus vetu, ceftreus iciunat, quz- 
vel de famelicis & voracibus dicitur, vnde & qui fame ofcitantxe- - 
ees dicuntur, & xegpézvr,quod conuitium olim in Athenienfes ia- 
&um tradit Hefychius, vel de iis qui vitam innocuam agunt, & ab. 
inferendis iniuriisabftinent, nec vllum emolumentum ex fua inno- 
centia ferunt, in qua fententia eft Athenzus: quoniam pifcis hic & 
cephalus minime carniuori funt, neque mutua deuoratione victi. 
tant: nihil enim huiusmodi in corum captorum ventriculo intefti- 
nique reperitur, neque animantium carne pto efca ad hos capien- 
dos vtuntur, fed offa panis autore Ariftotele. Ventriculi enimdfigura rs. de 
de qua proximo capite diximus,pilcium aut aliarum huiufmodi e- big. GIp.h 
fcarum deuorationi repugnat. Denique os ipfum nullis munitum 
dentibus, quicquid dicat Erafmus in explicatione prouerbij ceftreus 
ieiunat. Nam mugiles omnes dentibus carere. fol. ipfa conuin- 
cit. Quamobrem locus ille Athenzi corru ptus eft, quem ex Arifto- 
tele citat: Ev dUdWus gyoiy. Aeagcléours , 0 xegpdUs Xevpwopódus üy,cóx 
&XurNopa.cd, dere 35) $8 0A (2upxcapacyo, id eft, Ariftoteles ait,ceftreum, 
ferratis dentibus cum fit mutua deuoratione nó victitare,vtpote qui 
carniuorus omnino non fit. Àt neque ceftreo neque mugili cuipiam 
Ariftotelem dentes tribuiffe comperias. Locus veró quem citare 
videtur Athenzus, eft huiufmodi. ANNopwyS( 3 sedles uio «xU. Libro. de 
Xtgpíos , ugoucw dii oí yey[ponó dii uíqu^cs xgj ó xtqpsüs OAGS prot 2 Ml 


Lib. 


Lib.7y. 


25 


264 DE PISCIBVS 


$ Guptspi-ys(). vbi dentium nulla plané mentio. Cüm enim mu. 
giles carniuori minimé fint, quid dentibus opus eft? Plato tefte A - 
thengo Ceftreos appellauit ácrss, id eft ieiunos.Eandem ob caufam 
Libro 1. 4- Oppianus iuftiffimos.Caterüm horum innocentia ab inimicis mini- 
A," meétuta efl: deuorátur enim mugiles à lupis,viuüntque etiam fubla- 
tà cauda, vt refert Athenzus ex Ariftot.lib.de animalium moribus & 
€^ vita,]dem etiam Ariftoteles 115. 1x. de Hift.animal.Hisomnibus at- 
.. queadcó fibiipfe repugnare videtur Ariftot.quum aitA«/uupyes 5 ug 
Augu, Td» DyÜday ieiy à xEgpéUs, xd] droeros, d]3 3 xoi velle) , x3 Va 
7 A3 YigispouANsssmaximé omnium pifcium gulofüs eft ceftreus & in- 
fatiabjlis quare venter diftenditur, & quando iciunus non fuerit in- 
ers. Verüm fiiftud attentiüs expendas, nedum non repugnans;fed 
maximé fuperioribus confentaneum cfle intelliges. Càm enim Ma- 
giles nihil folidi cibi capeflant,neque etiam fi velint, isin ventriculü 
influere poflit, necefle eft omnino,vt vel limü, vel muct, vel aquam 
fubinde ingerant atq; intrudantquo refici fuftinerique poffint:quo- 
niam quz liquida funt, citiüs permeant nutriuntque,ac velociüs ex- 
cernuntur. Quare frequentiüs cibum fumerc coguntur,qui huiuf- 
modi veícuntur cibis, ficuti & ij qui lubrica (unt aluo. Contra qua 
crafía , denfa ac folida tardiüs pertranfeunt ; heréntque diutiüs ac. 
firmius, atque diffipatu difficilis nutrimentum partibus corporis 
fuppeditant. His igitur qui vefcuntur,diutius famem ferre poffunt. 
Quz certiora funt quàm vt longiore oratione demóftrari debeant. 
Quemadmodum veró gulofos infatiabiléfque mugiles efficit cibus 
liquidus frequentiffime ingeftus: vt mucus velaqua, ita etiam fala- 
ces, yt opinor,ob flatuum, quosis cibus gignit, copiam. Plinius.Mu- 
gilibus tanta falacitas, vt in Phoenice & in Narbonenfi Prouincia 
coitus tempore é viuariis mare linea longinqua per os ad branchias 
religata emiffum in mare, eademque linea retra&tum, fcemina fc- 
quantur ad litus,rursüfque foeminam mares partus tempore. Hac li- 
po bidinis veluti eíca, ad mugiles capiendos vtuntur pifcatores: quam 
Aa, capiendi rationem defcripfit Oppianus, Parit mugil maximé qua 
fa flumina ingrediuntur in mare, Mugil inter primos partum accele- 
biff. anis, Yatinquit Ariftoteles:parit enim hyeme, vehementi motu cietur ce. 
"p.17. ftreus donec pepererit,à partu quiefcit.Amnes fübit teftibus Arifto- 
tele, Strabone, Galeno, Plinio. Idem nos experientia docet.Nam in 
Lib.9.c.$, Garumna, Rhodano, Sequana;Ligeri capiuntur, Magna mugilü co. 
pia,in ftagno noftro capitur,quod etiam annotauit Plinius, quo loco 
narrat,quonampacto homines cum delphinis mugiles pifcantur. Et. 
nos vidimus mugilü luporümque capturá vno retis iactu centü au- 
reis coronatis venifle.Q uin & faltu retia aliquando tranfiliiffe vidi. 
mus.hac enim ratione cuadunt, & vitz fux confulunt,quod etiam 
| elegan 


Li.9.6. 17. 


LIBER IX. E 


eleganter de fcripfit Oppianus... 
"1 Ksgpé.s m (CONS P0 CH exyx oii ANiVo10 
Ete uSios S Eoor ^nt eite AS popuov mmyvotiatr, 
"Y^ 3: aealpd 4 2ugurpSiros V3 dlos cp 
Ops duo aptuStovyCosor oS:éros cLOuatla x5Qo 
OQ pudocu, Ou As 3: (gópporos c. udin 
D'oNaxi yap prriew xg] Üco. (ac ar&lo 149. e: QoNGy 
«c Porsíos TERT; xg) I2 NTC: MSporo. pi bz 
Ventriculus mugilum in cinerem reda&tus,& in cibo fumptus v en- 
triculi exoluti vires non minus reficit quàm ventriculi gallinarum 
pellis interna.Corroborat enim, & redundantem humiditatem ab- 
fumit. Idem prata in furno ficcatus,ablutüfque vino albo,& aqua 


abfynthij vel mentha. Elixus in vino, & ex aceto fumptus vomitum. 


compefcit. Idem efficiunt inteftina fublato pingui. Nam omne pin- 
gue vehtricu lum laxat.Lapides in cerebro reperti aduerfus nephri- 
tidem valent. fel adüerfus oculorum fuffafiones, eftque minüs acre 
quàm paftinace,draconisaut fcorpij fel . 


De Myxone. 


RS AAT : CO 
( ESSEN Was CESCTR e st 
SS " C? SS : CALCE t 
x———Ásecace eee Es SN ADS 
: T NEN ene 
: CC OCIDR 


(«4PUT 11IL 
»"VCONEM Quem à muco appellauit Gaza, ea- 


(C), (D) dem ratione Graeci itera, fiue deor fine pieno. no- 
^? mine juE«que nihil aliud eft quàm mucus, & pitui- 


| EY rofus humor. Galenus in comment.in Aph. Hippo. 
D / 


pus 
G4 wlEao , Aceruatur fx pe humor pituitofusin articulis, quem udo 
? j LA € 5 N 3 t) i f 
nominat. Ariftotel. $8óox) 5.6 etpalas,) dedu Tiu &zc als. Peraeas 
mucotantüm fuo pafcitur, vnde huic piíci nomen. Plinius Gra- 


Lib.6.apb. 


commet-vl- 


5 À , E x / N : 
n HE S2 dtüpoie ela] row exis CV Tols epUpots oU|9S QAE)44«] 3$,0y OYopigo timo. 


cam vocem retinuit:nam myxona vocat . Prouinciales & Ligures L5.5«7. 


maxon. Noftri communi vocabulo suge.Sapore fuccique preftantia 
capitoni & ceftreo poftponit Hicefius apud Athenzum.Aeisoi 3: sisi 
ÓL x fpa Aor x9) aypis lu) ye ! xg) «ipus tu) dX d Tepos di &ct TUTGY 
Ól AtyoUSyuat Xtg ptis ^ Yloxcyts dii 10 pii wot : Caucautem ijoSorés referas ad 
corporis magnitudinem: certum enim eft hic fucci bonitatis col- 
lationem fieri non quantitatis. Eft enim myxon ceftreo omnino 


Lib.7. 


266 DE PISCIBVS 


Ibidem. 


Lib.2 . de 
vfu parti 
£Ap Nos 


Íimilis,fed magis mucofus, capite miniis acuto;carne magis elutino-- 
fa. Eafdem partes internas habet quasceftreus; Bacchi vocatum 
fuiffe priüs diximus,forcaífe quia caput quodammodo rubefcat cir- 
ca labia & branchiarum opercula,foleántque bacchos ebriofos vo. 
care vcl quia natandohuc illücque temere feratur ebrioforum mo. 
rc.Locus eft Dorionisa pud Atheneum.Auagép&rn vt quoi XtQAAS xtga- 
Mer, Ov 234 Bea xaMisur.qui quide locus cm me diutius torfiffet, 
neque de eo certi quicquam ab vllo extorquere potuiffem,venit tan- 
dem mihi in mentem Bellas mendose legi, cüm nufquam alibi 
vocabulumni hot pro pilcereperias;neque vlla ratione ab afpectu mu- 
gilem vllu m xe pofhis Apellare. Quare usEwor dici xsgaoivo cre- 
diderim,quód cephalo capitis magnitudine feré par fitjcóque minüs. 
acuto quàm ceftreus, & pro BAebia» legendum BXtwóv vel Bondi, 
id eft inertem vel mücofüniIdem enim hignificat Baa quod ufa, 
vt fcribit Galenus. jio 38 az 45s cupaorilos a8 xam du(o và: jue), 
Qeraeuatos, Xe] 3 woNN dotis tou ay avtoÜey tet Iouigoertoy & pon. xis, 
35 [Bias uSo cz à) xXepuc au erue (1, MiEas dis ói ye Tepor. Non. 
abfurde igitur 9Aémos vel fAxewdSye à (Bm, vt Xe cv " MiEa. dici pote- 
rit.Si quis tamen certiora,& huic Athenzi loco accómodatiora ad- 
ferre potuerit, libenter ei affentiar. 


De uy mm j 


Em Ó 
GC COCHRANE 
Lá eet CC ecu. 
COO e 2,- Sete s 


SANCII NCC uw cle OE o 

EACON fiue x4JAdy Grecislabeo Latinis,Ouidio [az | 
(Rx) brus, noftris e^alnc. Pifcis eft cephalo fimilis , capite 
2 pauló minore;oculis prominentioribus, (inc pellicula - 
» illa niolli; veluti pituita concreta, quam veluti palpe- 
E: zs bram habet capito.Lineas nigricantes à branchiis ad 
caudam s qualibus Ípatiis diftantes, protenfas habet, vnde «vergadelle 
à quibüfdam vocatur.Labra craffa, fpifía, prominentia , vnde XPNdios 
& labeonis nomen.Partes internas capitoni fimiles habet, nif quod 
capitonis fc] magis flauefcit.Limo vefcitur,nec admodum pingue- 
fcit vt ceftreus.Q uamobrem ieiuni epitheton non folüm ceftreo fed 

EET | etiam 


LIBER IX. 265 


etiam reliquis m ugilibus conuenire poteft:omnes eim à carne ab- 


finent, Labeo. quantüm ad fücci. bonitatem fuauitatémque attinet 


omnibus poftha betur. Hicefius apud Athenzum x43ieepa Joco» 
ó xExdies. Omnium infimi funt labeones.Q uod veró fequitur à A«- 
yopSuo [oasoyor Doixoi 2 ol eqiSpa. tg] S oA gogor, xà) &explla.Si ad che- 
lonas qui & bacchi dicuntur referas,locus conftare nó poteftf1 enim 
chelones omnium deterrimi fünt,qui fieri poteft,vt fint & boni fucci 
& excretu faciles Quare fic legendus locus videtur. xo G3 ieepoi 5 
2refla ài xEAedies. ei 3 A Syopouoi [Bcbcyot door. &c.vt alij, fcilicet vel ca pito 
nes, vel myxini dicantur bacchi.Nà autore Plinio myxones di&i fint 
banchi qui quamuis capitonibus ceftreifque poftponantur,tamé nion 
funt deterrimi,vt labeones, fed. fatis boni fucci. & excretu. faciles, 
Quanquam bacchi vel banc hi nomenin plures competere in füpe- 
rioribus oftendimus. | LELI 


CDeMogile Alato. 


SENE, 

Mera CIT 
Lbs, NT. 
EDI ZA 


I» 
^: 


* E NN 
3 m UU 
LLL A 


c 
EL 
AA 


(«4PUT Ul 


x Soter ex ea parte matis noftri, que Rhodanum excipit. 
Mifit etiam ad me aliquando Frácifcus valeriola vir optimus, & me- 
dicus do&iffimus;pro hirundine marina,quod fe extra aquam effe- 
rat volétque.Neque me latet Romz etiam pro hirundine haberi & 
Aendola vocari quem veró pro hirundine exhibebimus miluum cre- 
di & vulgó dici siluo.Scd hzc falfa funt;& à veterum fententia alie- 
»a.Nam Speufippusapud Athenzum fimiles effc ait, cuculum,hirun- 


Lib. A 9. 


268 


^ DE-PISCIBVS 


dinem,mullum, vt clariüs oftendemus quum de hirundine tra&abi- 


mus.Q uare cüm ifti à nobis hic de pi&to pifci nulla plané fit cum cu- 
culo;aut mullo fimilitudo, fed plané mugil fit, & figura, & vi&us 
ratione; longiffimis pinnis,quas alas vocant folim additis,mugilem 
alatum appellare oportet;& ab hirundine diftinguere. Agathéfes fal- 
conem marinüm vocát,Piícis cft marinus,litoralis,maris ftagna ali- 
quando fubit, cubiti magnitudinem attin git,cefircü corporis habi- 
tu,colore,figura plané refert, pinnis caudáque exceptis.Os illi paraü, 
maxilla inferior fü periore maior. Dentibuscaret, Oculi rotundi funt 
& magani.Caput dorfumdue latiufcula mugilum modo. Squamis te-: 
gitur mag nis.Pinnxquead. branchias funt longifsimz latiffimzQue | 
ad caudam yfque pertin gunt. Ventris pinnz inferiore loco quàm in 
aliis fite magne funt ad caudam vÍque extenfe. Alia eft parua po- 


 dice;cui que faprapofita cft, magnitudine par eft.Cauda in duas pin- 


nas definit;inferior fi uperiore maior eft,cotrà quàm in vul pe,aut ftu- 
rionc. Lineam non à branchiis,vel à capite;aliorü pifcium inftar, (ed à 
pinnis ventris ad caudam du&á' habet.Interne parres)huic omnino 
ezdem funtque reliquis mugilibus . Carne quoq; & fucco fimilis eft, 


De Lupo, 


V S "Om 
MA 


(«4 PUT. UII. 
SS ABPAX Pifcisà Grecis, dicitur qui a Latinis lu- 
Àj, pus. Hodie à Romanis /wpaffo & fPigola. A Ligu- 
«25 ribus Jowwazze. A Venetis «varolo. A folis Hethrulcis 
e iraneo, ab Hifpanis /upo. A. Gallis Iubin pro lnpin a lu- 
po. Apud nos pro ctate nomenclationé habet, minor 
cnim 


OEJBESPUX 269 


. enim /spaffoz quali paruum lupum dicas, vtapad Grzcos Aa8pdiuy 
malor loup vocatur. Lupi veró nomen à voracitate pofuerunt La 
tinijnon quód à Grecis jos , fed 2&ópsJ£ à vi & voracitate dicatur. 
Atherizus.Nominatus eft Gps zapà 7 2opbrzGs. & Suidas. 2j po. 
- GTTyopla VXemoirTO) y 3lóri xÓywoer uv& 8 eua. , xg &Upós x9) 2o Gpes Ó 3E- 


Aet. x g(ocakd y yer sg] tvyspüis áxixeray, — Ideo appellatus eft afgp/£,. 


quia illi hiat os,& repente ac cum impetu voracitatéq; efcam deuo- - 


rat, qua de caufa facil capitur. Luporum duo videntur efle gene- 


ra.Aliusenim varius efttefte Columella;id eft;cuius dorfum ex albo 2453.:4- 
 cxrulcum eft,venter candidus,nigris maculis confperfus. | Alius fine 7"*7* 


maculis, qui appellatur laneus , fine lanatus à candore mollitiaque 


o 


 carnisautorc Plinio. Vterquein mari,marinis ftaenis, flüuiorum Li. 9.447, 


oftiis,& fluuiis reperitur,non quód in fluuiis nafcatur,fed quód é ma- 
ri marinifveftaenisfluuiosfubeat. Eft igitur lupus piícis marinus, 


magnus,fpiffus,(quamis tectus mediis, ferratis : capite oblongo, ma- . 


gno oris ri&u & hiatu,(ine dentibus,vel quia ob oris magnitudinem 
facilé przdam deuoret, vel quód ita voluerit natura, vt illi pifcibütq; 
reliquis confuleret. | Sienim os dentibus armatum foret , vix pifces 
eius impetum effugerenti píéque prz infatiabili vorandi cu piditate 
interiret. Dentium autem loco offa habet afpera in palato, linguam 
ofleam &adhzrentem. - Operculum branchiarum offeum , ferra- 
tum. Branchias quaternas... Oculos magnos. Lapides in capite, 
quapropter lupum in iis numerat Ariftoteles,qui à frigore infeltan- 
tür.Ob lapidesenim à frigore congelantur & moriuntur , cui aliam 
rationem addere poffumus.Q uod lu pi in fablimi natent, eoque ma- 
gis frigoris iniuriis opportuni;maxime feniores. Qua de caufa frigo- 
ris vi mortuos fepe in noflris ftagnis reperiunt pifcatores. Qui veró 


Libro 8. de 
biffo.anim. . 


€4D.17. 


in imis & abditis gurgitibus hyeme latent, minus à frigore leduntur, 


nec hyeme moriuntur , etiamfi lapides habeant in cerebro; vt folea, 
pafferes;afelli;coracini, fcari, lati j vmbrz,hepati. Lupus ventriculo 
eftlongo,magno;cum aliquot appendicibus , latis inteltinis & in gy- 
Ios contortis,pinguedine obductis.. Splene magno , rubefcente.. He- 


! | pate magno in quo vefica fel viridecortinens. Locus eft fub fpina | 


doríi multo aére plenus. Ad branchias & in ventre pinnzbinz funt. 
In dorfo acuti & inzquales aculei;tenui membrana colligati. :.Cau- 

dam verfus pinna alia aculeo vnico innixa;tribus veró ea quz cftà 
podice ad caudam. Cauda iti pinnam vnicam definit. Linea àcapite 
ad caudam ducitur. Qui minor eft;infperfas nigras maculas habet, 
quibus caret maior.Q ui in mari degit, dorfo eftex czruleo candido, 


qui veró in oftiis luminü;totus feró candidus eft; Lupus carne vefci- 245/4554 

de biff.c.s. 

Plin.-lib. 9. 
C6p.51. 


tur,nonnunquam alga,luto & fquillis,que deuoratz aculeo quem in 
fronte geftant lupum interficiunt.Bis anno parit;maximé vbi amnes 
| mo ^i | Aa 


x 


* 


o ^ DEB PISCIBVS 
in mare influunt,przfertim inítagnisnoflris, | Hz funtá veteribus 
omnibus traditz lupi notz , qux cüm prater gentium feré omnium 
appellationes maximé confentientes,lu po noftro appofitiffime con- 
ueniant,noslupum verum exhibuiffe conftat.Fuerunt ramen quilon 
ge fecus exiftimarint Nam alij lupum eum effe tradiderunt,qui nunc 
ftutio yocatur,quód lupus Tyberinus longé omnium pilcium apud 
Romanos effet laudatiffimus,& is maxime qui inter duos pontes ca- 
peretur.Cuiufmodi cüm fit nunc fturio,omnium fcilicet pifcium quí 
lautioribus menfis apponuntur preftantiffimus, eum lu pum veterum 
dici oportere.Sed quàm vana futilifque fit haec ratio, nemo non vi- 
det.Sic enim quicunque in Tyberi delicatiffimi optimiq; effentpifces 
lupi dici poffent.Pratercà notz vtriufque valde inter fe pugnant. lu- 
pus enim fquamofus cft turio minimé, lupus carniuorus & voraciffi- 
mus eft,fturio auté minimé.Sed hzc quia nota funt , longiore proba. 
tione noncgent. Probabilior eft, fal(a tamen eorum [ententia,qui 
lupum effe arbitrantur quem Latini lucium , Galli Zroche: appellant, 
vocis fignificatione in hunc errorem inducti,quia Lucius quafi A/zss, 
id eft;lupus dicatur:eft enim lucius etiam voraciffimus.Sed hoc inter- 
eft, quód lupus marinus fit piícis;aut (iin fluuiis reperiatur,huc ex ma: 
ti fubierit;teftibus Ariftotele , Galeno , Athenzo , Plinio, caterifque 
omnibus veteribus, . Lucius veró fluuiatilis e(t, paluftris & lacuftris, 


. Nonnulli quas troctas vulgus vocat , cenfuerunt lupos effe macüla- 


ALibro 5 .de 
Aliment . 
jacuit. 


Libro 7. 


tos, Quam opinionem duo maxime falfam effe areuunt. Nam troctz 
vulgó diétz (de his enim hic loquimur) in Tyberi , prafertim inter 
duos pontes non capiuntur,fcd harum co piam maximam, fuburbani 
amnes omni temporc fuggerunt,vt ex Reatinis,Sublaqueanifque, &c 
ipfo Tyburtino amne quotidie videntur. Deinde tro&à in fluuiis fon 
tibufque rantüm cápitur,frigidionbüfque locis gaudet. | At lupus in 
mari & marinis ftagnis degit, frigorifque iniuriam vehementer per- 
timeícitadeo vt pre frigore emoriatur,quemadmodum iam dictum 
cft. Quare refutatis hisad lupum verum quem oculis fübiicimus, re- 
uertamur.Galenus alimentum quod ex pclagiis lupis prouenit , fan- 
guinem ait confiftentia cenuiorem gignere, quàm quód ex pedeftri- 
bus animalibus prouenit,adeó vt non copiosé nutriat,& celerids dif- 
cutiatur.Et apud Athenzum Hicefius ef9paxes &UyvXoi eíl , Xà] S 0XU- 
vpogot. - Quum vterum gerit deterior cfl, contra ceterorum pifcium 
naturam.Q ui in Ágathenfi portu capiütur , aliis funt candidiores;ve 
dinerfi pifces cffe videantur,non colore folüm fed etiam fapore:fünt 
enim hi laxiore & molliore carne , faporc minüs grato. Apud Miletà ' 
Afic ciuitaté maximos & plurimos fuiffe lupos,autor eft Suidas; pro- 
piesdisenat infusbustinareEuetor cráfa. Lie pifcis aqua dulci. 
vnde Labrax Milelius prouerbio ia ftolidum & auidà dicebatur,quia 
i "ue REL PES pifcis 


LIBER IX E, 


pifcis lato eft oris rictujob id efcam totam. vn cam hamo ferreo fau- 
cibus corripitqua de caufa facilé capitur. Atiftophanes tanien apud Liv. 
Athenzum labraca pifcem fapientiffimum appellat: 

AdfopedE à aciem ille (optimos. : " 

Ob aftum fortaffe,quo vt fe feruet,vtitur.Plinius ex Ouidio.Lu. 152.22. 
pum pifcem rere circundatum arenasarare cauda,atq; ita conditum 
ttanfire rete. Idem cecinit Oppianus: 

Adfegale Ó ql pi*ytosi dli Abaqtoono Aaytuas 

Béobeor, (sy dUEadu Er 3iugs, óT. is 4Cylu) 

ExAbys ,xoíro udo bc? Wibvas xa Gcys (i E 

AixTvoy &apa2ies , dV. INUE xeludyvos ai TGs 

Aasactos NES S 49] Ucgvylo epus dA yp. 

Luporum optim: funt pelagij , his fuccedunt qui in marinis fta- 

nis,tum qui in oftíis Buminum capiuntur , poftremó fluuiaciles: 
idis enim excremenro redundant. Omnium infaluberrimi 
funt, qui in. Tyberi inter duos pontes, qui circa Arelatem , avt in 
portu Mafhliz alunturillic enim luto , fo:dibus, ftercoribus , pifci- 
cuhfque ex his alitis nutriuntur.|. Hinc conftat. veteres non femper 
quz falubria, fed quz gule tantüm palatóque lenocinarentur pro- 
baffe,qui lupum inter duos pontes ia&tatum tor laudibus effercbant. 
Eadem ratione vituperandi fint cyprini,qui Lugduniin Ararica- 
piuntur,cim contr vulgus imperitum eos multàm pra-ferat iis , qui 
pos ab vrbe in puraaqua degunt. Quocirca ex victus ratione, 
ocifque in quibus pifces degunt , fucci probitas vel improbitas col- 
ligenda eft, vt re&té docet Galenus. Lupus elixus in aceto & iure Liho;.4e 
albo febricitantibus conuenit,(anis etiam affus in craticula. Hepar YA ide 
aflum & mali arantij fucco conditum , delicatiffimum eft, quod nc- 
quc galli gallinacei , neque anferis hepatitantopere à veteribus ce- 
lebratocedat. Suntetiam luporum o2 &eiyz, qus etiam Zorergues 
vulgus vocat. Lapides,qui in capite inueniuntur , aduerfus nephri. 
tidem conferre creduntur; quemadmodum mulrorum aliorum pi. - 
Ícium lapides;cuius rei cau(am effe arbitror-non cecum aliquem ho- 
rum lapidum effe&um , fed grauitatem tantüm , àqua deprimitur 
renum calculus. Hoe poftremo loco non inutile fuerit locum Pli- 
nij expendiffc. . Foroiulienfes,inquit , pifcem ex quo garum faciunt, 
lupum appellant. Sufpicor Plinium non intellexiffe ex lupo, de quo 
hoc capite diximus , garum ficri:fed cüm ex aphyis garum confici 
folitum dixiffer, fubiunxit à Foroiulienfibus fieri ctiam ex pifciculo, 
qui inter aphyas numeratur, & encraficholus vocatur ; vel lycofto- 
mus ab oris fci(fura , vt docuimus cüm de pifciculis agcremus,vt qué 
alijlycoftomum,hic Plinius lupum nuncu parit. | 


Lib. 3. 4- 
Aat ina p 


Lib.st.c.8, 


Áa z 


20. DE IPISEITBVS 
sDebipan, 7007 


SECUN 
»; 


CS 


C ob PIU VULL- 
? OLVI te,candide le&or , pifcem hariétam rarum 


Y 


Ne 5 » & Ípectatu digniffimum celare, qué cüm aliquandiu 
X SÉ M Íeruare vellem, totus in oleum abiit , qui euentus me 
NI impulit, vt lparim;cuius meminit Plinius , nomincm, 
Tuxivgm quafi xurcp,id eft,pinguem Quanquam (int qui Pli 
Líijscr. nij locum emenderit& pro liparis,legant lelepris , qui pifcis alio no- 
.  mincab Helichio guxis dicitur.Pifcis hic,quem liparim vocamus, ca- 
pite terreftrem cuniculum refert;ore eft paru o,fine dentibus, fed ma- 

xillis afperis, virgam habet fatis latam à capite ad caudam , fquamis 

patüis cegitur.Pinnas ad branchias,& in ventre binas hábet, aliam à 
podice ad caudam;aliam à ceruicis loco ad eandem continuam , fine 
aculeis.Cauda in duas de(init. Adeó pinguis eft,vt non ventri intefli- 

niíque folüm infarcta fit pinguedo, velutiin mugilibus & lupis , fcd 

etiam fnb cutc carnisloco nihil aliud videatur cffe quàm pinguedo, 

vt liparis (iue Avocupis optimo iure nu ncupetur. Succo eft molli , pin- 
gui,infipido,quo ventriculus cuertitur,aluüfque cjctur.Eum non te- 

mere huicloco appofüimus:eft enim corporis habitu, & vi&us ratio- 


D] 


nému gilibus fimilis. Audio ab hisqui nunc Grxciam incolunt, alo- 
m quandam Duzre piy vocari. rb Ere | 


De Afello, 


4 


S CRANNNNNNS SSNSSNNSS NS Mm 
SMS m x - L-— "S 
quus Em M———— 1 qni AS / ^ DA 
Rr LA m2) $ b d" 
Dg ^" DEPTH 412727. VES ATTI 
i ve: ec eb d HPLC H UC crt ue artt uM MUS, A à Tra 
m : " ——— —] ". 
NM R.. ^ff. LLLI TP PT NT —— ^ ; 
22723: N ; ey 7, j p —À 
27 ERES N " Huttutith, 22707. T Q 
" o. 227 


- D mE 


C44 "PUR. od 


Libros.de | "ON OZ Pifcis Grecé dicitur, & ó/ox5s tefte Gale- 


": Iünent . »- : n à ; 2 MEER C 
E A) no.Quos Philotimusórss nominauit , alij ó/xsus no- 
ium €j |; minant. Ipfe quoque cofdem diuerfis in locis àríozous 
pha. c. 2. cf 1 appellat. Ariftoteles femper ovo. Gaza, Latinique 
Iib.7.64.6, 


'P omncs, Varro , Ouidius , Plinius afcllum vocarunt, 


per 


Ld BIA SX 273 
perinde acfifem per ó(xos,& nunquam res à Grzcis ditus fit. Ligu- 
res hodie quoque afell» nominant. Alij afizo,alij nafello. Noftri, merlus. 
quafi maris lucia : huic enim oris fci(lura caudaque valde fimilis eft. 
Galli etiam zzerlus vocat. A colore veró afellus dictus, tefte Varrone, 
idem innuit Ouidius. | 

Et tam deformi non dignus nomine Afellus..  b3i 2323 
- Vt vt ifla fe habeant;non femper ó(xos hunc pifcem qué hic ocu- 
lis fubiicimus , qui & ws dicatur, apud veteres fignificat. Athen. 3i. 
qed 2 0vos ov ets quai Sue, tr TÓ «Epi ExBowy yedigay S TUS. 0vos Ov zt 
"és y dor, ya ep idus Ov s ade wes. dv ov cre, ucédro. Differt: ors ab. ó- 
exo,vt ait Dorion in lib.de pifcibus fic fcribens. ws qué vocant quida 
gadon galleridas qué vocat quidà onifcon.Pauló anté id multó aper- 
tis oftendit. Stpíay &y v are pi LxUdav, tuu) aro (oa Quoi pipa. £ydv putay 
&xduÜav. ustw. óusidu TÓ óleo vd xaNsjÜAuo *yaXapia. Dorion in libro 
de pifcibus fcribit fruuiatilem murznam , Ípinam vnicam: folàüm ha- 
bere, oniíco qui galarias dictus eft, fimilem. Qui hzc afello compe- 
tere poflunt,quem Ípinas permultas habere conftat? Pauci fané funt 
pifces,quibus vnica fit fpina,murznz fluuiatilis modo, quam lampe- 
tram noftram effe fuo loco oftendemus. Quinetiam Oppianus ma- 
nifcfté vss & óv(xvs diftinxit. Nam ó(xvs inter eos numerat qui in 
cono,lutulentifque litoribus degunt. Deinde 3s inter cos qui in al- 
to mari perpetuó verfantur. !» on pla 
Aot 8 àv. aryXoi(] 39) £r Ter ysosd Üadosus 
SbéoBoflau, Batlises 5, [BoavU. üorpozrovex "yrs oec, 
Tevy&rr eUp'ycu XE pt PT TUULOY Svopta, ydp. 
*Fr24 48] XNapla. 15, Te4yNISES, EpyaT. ovi (3ceor. 
Er non multo póft. | 
C Axa" & [BéyÜeosi Varo pyra. puprie e 
$oeXdés. «000 
Ex his cüm aliquot enumerarit, adiungit 
Ev 3 Sos xebois &aplüpuos , ós otpi rely 
BN oaa uoio xus Segel óuoxAlws. — 5c IR LT 
Porró quid fimile habet àioxss chirurgicum inftrumentum apad 
Hippocratem eum afino:Q uare etfi ónoxos per diminutionem. dica- 


Libro 4.de 
ling.lati. 


' 3n H alien. 


Lib.7. 


Libia. &Ap 
sVrinéy. 


tur abiws;non vbique tamen afellum couerterim, Nec ovi(Xor. Dorio- . - 


nis afellum piícem à Latinis nominatum effe crediderim, vt: dc- 

monítrabimus quum :de. acipenfere didemus , quamuis hunc de 

quo nunc. agimus ; modó ow, modo ó(Xo Graci; Latini veró 

 afellum tantüm nominaffe videantur.. Huius aliquot funt genera 

in Oceano, veteribus forta fíe incognita,de quibus deinceps dicemus. 
| I I. "nM A 13 


274. DE PISCIBVS 
Ác primüm de co qui »erlus à nobis dicitur. A(inus igitur fiue mer- 
lucius pifcis eft pelagius , cubitali magnitudine, aliquando maiore, 
Dorío cinerco,ventre candido & argenteo, cauda quadrata, capite 
5 prominente & depreffo;oculis magnis , magna oris fciffara. Maxilla 
inferior fuperiore pauló longior cit , & latior , in vtraque non folüm 
dentes,fed ctiam in palatoacuti,in osrecurui. In interiore oris parte 
A poft linguam offa tunt patte fuperna infernaque afpera , & in gu. 
la é regione cordis duo alia reliquis longiora quz obftant, atque pre- 
prise pifces dum deuorantur,in gulz angutias compulíi, acu- 
corum afperitate cor vulnerent:cít enim valdé guloíus hic pifcis. 
Branchias quaternas habet duplices, inter quas fitum eft cor figus 
rà offis da&ylorum, id cft, fru&uum palmz, pericardio contectum 
fupra feptum tranfüerfum fitum , tribus conftans partibus,vcin cete- 
Dibsex4. ris pifcibusquas fuo loco perfpicué declarauimus. Ex quibus liquet 
minimé verum id effe quod de hoc pifce fcribit Athenaeus. sg id- 
vos &'ros Ly Ulo lu) xcopalay t 7) xoiMz Dad. Solus hic ex pifcibus corin 
ventre habet. Nam fi ? :46Puss nomine cauitatem iilam intelligit 
quz diaphragmati fubelt , &uloJ/a. id falfum effe iconuincit.Sin cam 
ctiam cauitatem quz fuperior eft diaphragmate, eadem in párte; 
cor habet, qua alij omnes piíces. INcque video cur natura inllitu: 
ti fui oblita;in hoc piíce potiüs quàm in alio, cor à. ventriculo ,inte- 
ftinfque diaphragmate non fecluferit , cuius vfum in pifcibus ah- 
L.$411 biexpofuimus. Caterüm afinus. ventriculo cft magno, fuperiore 
| parte lato, inferiore in acutum de(inente , quem hepar albefcens 
veluti manu comple&itur , magis dextra parte; quàm finiftra , ex 
uo fellis veíica pendez,felle viridi difteata. | Ventriculium fequi- 
tur angufta ecphyfis,cui cotinens eft latum & amplüim inteftinum, 
quod rurfus anguftatur , graciliüfque fit... Splenin mefenterij me- 
dio fitus rubefcit.Spinz dorfi fubeft vefica a&re plena. Pinnis natat 
quatuor : quz in fupina. parte funt ; fluuiatilium quorundam niodo 
ori propiores funt,quam quz ad branchias funt pofitz: Podex non 
multüm ipfrà locatus eft , à quo ad caudam pinna continuatur. 
Huic fimilis eft: alia in dorfo adicaudam feré protenfa. .Hacrürfus 
alia breuior,moxà capite ceruicis loco. Linea à fuperciliorum loéó 
Lib s.de ad:cáüdam ducitur... Galenus fcribit afellos,, fi probo. vtantur ali: 
els futt. clenito , & mari puro carnis bonitate cum fàxatilibus contendere; 
Qui:veró: prauo ;alimento vtantur; aut in aquis. mitis, &- poriffi: 
müm fiez vitiofx fuerint,degunt;carnis quidem mollitiem non abii- 
cere;fed pinguitudinem & lentorem acquirere;proptereà neque fua-- 
ues ampliüs , vt ante , manent ,fcd alimentum ex feip(is excremen. 
Capi, titium reddunt.Et in libro methodi medendi (feptimo, in iis MES 
: CIO1S 


Libre 7. 


LIBER IX 273 


cibis quí & boni fucci, & conco&u aciles miniméqaue olutinofi: 
, , 149.8 


funt. Et alibi , molli effe carne , nec minus probandos eife quam fa. 
xacules atque ex iute albo fecbricitancibus eílc apponendos fcribic. 
Quare alini carne quidem funt molli; fed noa eque ac faxanles 
in hoctantüm piíce , fed in omnibas feré aliis pileibus & auibus, at- 
que omnibus animantibus: qui carne folüm vefícuntur comperias. 
Idem igitut aíinis accidic quod mults:hi enim quamuis in praítan-. 
tiffimis pifcibus habeantur , tamen pro diuería victus ratione ,.vel 
meliores, vel deteriores efficiuntur. lecur afzlli delicaiiffimum .eft, 
& cum mulliiecinore comparandum. | Latec eíftare,ü. Arifloteli cre; 
dimus,longo temporc;indicio eft quod non nifi lon go tempore póft 
capiatur,noftri tamen pifcatores omi, fere tempore- afellos'capiunt. 
Plinius.Duo afcllorum genera funt.Callariz minores , & bacchi qui 
non niíi in alto capiuntur, ideoque pralati prioribus, Et alibi. Calla- 
rias aífcilorum generis, ni minor eflet. Et Achenzüs , vt initio capitis 
diximus , jw ab (xe ex Dorione differre tradit. Quz duo iw fci- 
licet & cox fi quis femper confundenda efie putet , fateatur ne- 
cefle eft afellum qui vulgó nunc ab ominibus pro merlucio habe- 
tur, neque àv, neque óicxo dici pofle fecundum Ariftotelem $ «6 
we Coixer citante Athenzo. neque cnim merlucius os habet ársj- 
pois óusies ois yaXtols id cft , apertum & hians fimiliter ac galei, 
id cft, in parte fupina , fcd oshaberin promptu partéque primüm 
obuia,hians quidem fed non vt galet. Przterea non ett & (wevysAa- 
«95, id eft; folitarius : hocenim talium effe apparer,ex magna afel. 
lorum captura;que fit in Áp gliasScotia,aliifque inlocs,ex quibus per 
totam Europà tale conditi & exiccati conuchuntur:ineque enim tan- 
ta merluciorum copia fimul capererur niíi gregaum  natarent.. lam 
veio ncc ill 


friabili, nonnunquam etiam ferinum quid refipiunt , id quod noa: 


Iud quadrat, quod «à ord tribuit Anftot. Obruuntarena 
Íeíc;afinus;raia, palier íquatina,cümque nuilam fui corporis. partera 
non tectam reliquerint , veiberant radiolis. fui oris quos piícatores 
virgulas:yocart, quas pifciculi cum. aípexerint; adnatanit., quafiad 
algas quibus vcíci foliti [ant.Elas virgasad alliciendos. pifeesin mer 
lucio nuíquam videas , qua. in Íquatina manifeftiffima funt, Poftre. 
mó neque merlucius qoouAbyascp eft cim Epicharmus apud, Athe. 
naum rss qoiuAeydeopes vocet.Nullaiinquam,harum notarum mer- 
lucio qui jos & és a ppellaturjineft.fed ei apertiffim2 infunr, quet 
10s óloxov capite de acipenfere cfle demonftrabimus. Quaregior,.& 
inde hypocoriflicon nomen iíoxorfateor. à Galeno: & veterum per 
multis pro co accipi pifce, quem bic depinximus, quique mexlucius 
vocatut. Áb aliis veró vt à Dorione ovo. pro alio longé diuetrfo., qui 


Li3neib. 
tAp.2. 


Lib. 8* de 


bif. Cap.g. 


L:.9. 6.17. 
1.32. €.11, 


Lib. 7, 


Libro 9.de 
bist. anim. 


CAp.37., 


Lib.7. 


(6 — DE PISCIBVS 


& "yoYWepiSus B "yaYvaplas , & "t9 dors nominatus fuit , multó fnaior 
merlucio.Et fi diffentiat Plinius qui callariam minorem afellum fa- 
cit.Q ui óoxes cim in magná molem accrefcat veluti diminutiuum 
nomen abóws in hac fignificatione non confiderabitur, in qua etiam 
bes ab Ariftotele dicitar , quum de radiolis- oris cius loquitur loco 
pauló anté citato. Ex his perfpicuum eft etiam veteres nomina ifta 
confudiffe.Hoc tamen capite vul gari omnium huius temporis do- 
Ctorum hominum fententia non recedimus qui merlucium afinum 
fiue afellum effe credantidque non fine ratione.Primüm id oftendit 

Li 4.4: cinereus color , qui cüm afinorum colot fit , ab co afelli pifces dicti 

Ung funt. Varro.Alia pifcium vocabula à coloribus,vt hec;afellus, vmbra, 
turdus.Deinde lapides in cerebro molis fimiles, Poftremó caro mol- 
lis & friabilis.Hec de príma afellorum fpecie. 


—À 


-.DeSecunda Afellorum Ípecie. 


XA 
TEES ACT 
AUT 


QieMd PU Tos. 


£-— 
1 e ou b pefce molle , à Romanis phyco nominatur, qui eft anti- 


Ar, iw marisoccani pifcis corporis habitu afino fimilis. Ocu- 
lis magnis;perfpicuiscoloris argentei.Squamis paruis tegitur , ore eft 


Galli, 


SULHDBBOESROI XDG —- 297 


/ 
a 


Galiqui durz carnis pifces probant ,ceterifque praferunt. - Mertla- 
nus ob carnis mollitiem aíffus mclior ct quàmelixus. Qüare in far- 
tagine fri gendus,farináque afpergendus,vt partes contineantur , nc- 
que diflluant.. Vefcitur aphyis, caridibus, gobionibüfque ignobili- 
bus & paruis,atquc aliis huuufmodi pifciculisquos integros deuorat, 
non dentibus in frufta. diuidit : dentes enim habet non ad inciden- 
dumy;fed ad retinendam predam.Pifciculi veróin ventriculo in fru- 
fta difciffi ideo repetiuntur;quod cibi in ventriculo dum 3 calore na- 
tiuoimmatantur. & concoquuntur , comminuuntur & atteruntur. 
Qua poftrema ideo adieci , ne mirum quid aut huic pifci peculiare 
annotafle videretur is qui de pifcibus nuper librum edidit. 


t 


De Tertia Afellorum fpecie. 


NS D TAPA 
PD ! 


Meri TS 2/7. 
1A Jy9y, 
!i Hf 


DJ 
^ 


A e, OUT, T 2 i 
: ONSE f SN / I jm 
XOSSZTPE FETTE SS. Pil ZEC 
4 OS zT Mil. v AY p 3 A ^j zx )Jss; Ü 
RN V iii sape RECED [ á Ay rnm 
LLL 2727272554 eV. d H AS (779 D T 
— No (0 MD EE Tc EM M XD 
ERES UC | | ro NS RO P au 
L4 37 M : i H Hu Hd EE rer SQ [ ( " 
/5 : AS b AUS : EL 
D , 


God PUT. X, 
Pm? EBVS Primüm nomina pofita funtiis in locis, in 
| quibus ipfe nafcuntur & proueniunt, quz deinde. 
9 leroant exteri, ad quas resez conuchuntur. Vt Ger. 
(Y mani oliuarum. & malorum arantiorum nomina. 
QANePISMA non mutauerunt:dicunt enim OLf & Orang ,& nos 
zingiber , piper; mumiam. vocamus nominibus barbaris , quz. vnd 
cum rebus à barbaris accepimus. Sic Zrefrn vel £rlefiz; vocamus pi- 
Ícem , cui Angli, Scorique , qui hoc pifcis genere abundant , nomen 
dederunt. Eft is ex Afcllorum genere Grzcis , vt arbitror , incogni.- 
tus. Capite cft magno, oris fciffura magna ; oculis magnis ; roftro 
aquilino. Quod nonnullos impulit , vt crederent ouem marinam 
eflejfed non fine errore... Quam enim vocauimus vmbram Greci 
huius temporis ouem marinam appellant. Sed de hac re mox. Pifci 
de quo nunc loquimur? mento carnofa appendix barbz inftar pro« 
pendet... Branchias quaternas habet;circa has,venulas veluti appen- 
dices fanguine plenasjinftar lumbricorum contractas & corrugatas. 


Ca 
NS 


* 


:38 — DE PISCIBVS 


In faucibus offaafpera alini modo. Similiter pinnasquattior ad na- 
tandum , fed in dorfo zres,à podiceduas. Maculas aliquot nigras 
infperfas habet, fed non multas , vt in alino vario videre licet.Carne 
lt molli & friabili. Hunc falitum à Britànnis Zadox quidam vocari 
exilumant, Atmuihialium ab egrehino pro adex oftenderunt ali- 
quando ichthyopolz , qui latior erat, & ad eum quem GoLerge pro- 
ximo capite appellabimus propiüs accedebat. | Hic mihi failà eius 
opinio 1mprobanda , qui egrefinum , veterum Grzcorum elle zá- 
Pao & arietem autumat : quód crifta in ceruice promuneat, in quo 
chamglconem & chameleopardalum rerreftiem &mulatur,quodque 
prater apicem;etiam gibbum füper naribus gerit; in rerreftrium. pe- 
cudum formam. Quid quaxío pinna ceruicis loco criftz inftar ere- 
&a facit, vt SeodaToid eft,ouis marina dici poflit? Ex ea ycró nota 
fola,quód gibbum fuper naribus gerar in terre(trium pecudum for- 
mam , effici non poteft, vt ouis marina dicatur , cüm vmbra pifcis 
non roftri folàm , fed torius oris forma terrenam ouem multó me. 
lis referar.Ridiculum autem id cim dicit fe credere cgrehinum zrá- 
Baro & aritem effe; nam rationibus confirmare, vel veterum te. 
ftimoniis comprobare oportet, nonremeré credere. Deinde fizj4- 
Palo & arietem pifcem pro vno & codem acci pit, vehementer errac 
Libo v. 4- quoniam aperte eos diltinxit Oppianus, qui aypóeaTo cum iis numc- 
Pudf sp rarqui in alro Jarenr. P | : 
Aoi dV & focsos; Üzrp epye. purae 
DoAos wpoGwror Tt xg] vawTor. 
Multo pott xpiórid eft,arierem cum cetaceis. 
Ka. dV deua. » EA deja. Dolo s mov T S, 
Quorum vim & immanitatem cüm cxpofuerit , & ex his multos 
Li521. yeceníuerit , addit, xe 7 «pyaaco. Item Plinius cum cetaceis & be- 
"m s luis marinis recenfec Arietem. Etalibi. Tiberio principe contrà Lu- 
gduneníis prouinciz lirus infularum, trecentas amplius beluas reci- 
procans deftituit oceanus,mirz varietatis & magnitudinis , nec pau- 
ciorcs in Sanronum litore , intérque reliquas elephants , & arietes 
candore tantüm cornibus affimilatis. Rurfus. Graffatur. aries vt la- 
tro,& nunc grandium nauium in falo ftantium occultatus vmbra , (i 
quem nandi voluptas inuitet , expectat , nunc elato extra aquam ca- 
pite pilcantium cymbas fpecularur , occultáfque adnatans mergit, 
Ex hiscfficitur , neque ayjdaro & arietem eundem effe pifcem , nc- 
que fi 1dem effet, y]lo modo eum effe,qui nunc cgrefinus nomina- 
tur,tum quod mores omnino repagnenr,cum quód cornua que aric- 
ti Plinius attribuit,egrefino defint. 


Jbid.c. A4, 


De Quarta 


LIBBQ' IX | 279 


De quarta A fellorum fpecie. 


AS SY 
pss 4 I/F. 
IST : 


NN 0339 422 
Aelses28e 5 |) 
Selle 
d j 


ÜWACPIU T--Y 11, 2 

Se LIA Eftafinorum fpecies , quz vulgo pgoberge dici- 
tur, maris oceani piícis eft , quiex terre parte nuper 
«7 reperta falitus ad nos aduchitur , morhua fiue molua 
latiot & maior:hzc enim cubiti eft magnitudine , aut 
iei nonmulto maiorejille duotum cubitorum magnitu- 
dinem fuperat. Colore eft cinereo,ventre falcato. Squamis tegitur. 
Ore eft mediocri fine dentibus. Oculisfatis magnis. Pinnarum nu- 
mero fitüque fuperioribus duobus fimilis eft. Cauda in vnicam defi- 
nit.Linea à branchiarum fuprema partead caudam. obliqué produ- 
citur.Partibus internis afino fimilis eft.' Carne conftat duriore quàm 
afinus,minüs glutinofa quàm molua, | Pifcisifte in aqua thaceratur, 
vcl fufte contuíus pauperiorum & rufticorum cibus cft. [aee 


-:De quinta À ícllorum fpecie. 


EN ue UNA NS 3 
—— — i ifi f u" (À à " | 
supo 


, 


Pose M ie LE d Pare a 


S'T Etiam inter oceani afinos;is pifcis qui inon- 
nülllis molua ; ab-aliis Aefcbebout ab aliis: leopard: 
àmaculis nominatur... Nosafinum varium: appella- 
| A bimus.Pifcis eft Íquamofus gobergo. proximé defcri- 
wee pto fimilisitem molaz. fedraior; /-Dorfo cinereo, 
multis maculis nigris confperfo,vétre cádido;falcato. Pinnas tres ha- 
bet in dorfo, podice vnicá,duasad bráchiasduasin vétre,que magis 
abore funt remotz,quàm in afino'& gobergo; in'quibus duobus hz 


AG 


RS 
S 


So — DE PISCIBYVS 


ventris pinnz,fluuiatilium pifcium modo ori propiores funt & loco 
firmiori innixa. Ore eft magno. Oculis minoribus quàm gobergus. 
Dentes habet in maxillis. Internis partibus afino fimilis eft, Hanc 
moluam maiorem effe puto: ei enim (imilis eft hic pifcis , & eodem 
modo maculatus. Subflantia carnis fer eadem : nam glutinofus eft, 
fed minüs quàm molua.. | E 


De Molua. 


ES 


er RUE 
EA A 
c— RUSRSQNO 


j" 

«€ 
27 o wChr 
r2 


"8 


SS 


Cod PUT X 111. 


V J£ Molua vel morhua à Gallis nominatur , ab 
N s; Anglis morhuel. piícis eft maris oceani,magis corporis 

) Bgurá,quàm carnis fübftantià afinis fimilis. Cubitum 
/A vnumlonguseft,& có pluspedem vnum latus.Ore eft 


JE S eee magno, dentes habet in tnaxillis.Eft inferioris maxillae 
extremo appendix carnofa , veluti pilusé mento propendet. Oculis 


inter edendum, vt vix reuellatur. Cüm cótra fieri oportere ratio ipfa 
fuadere videatur,quàd fal calefaciat,extenuet & incidat. At cur glu- 
tinofior morhua tempore efficiatur,in caufa effe puto tenuis humo- 
ris.confumptionem.. Quemadmodum in farina malta aqua diluta 
euenire videmus;que fi aliquandiu coquatur;tenuioribus partibus ab 
igne ab(umptis tam fpifTa elutinofaq; tedditur,vt ea. ad multa ferru- 
minanda vtamur.Idemin facchate in. aqua diffoluto experieris: co- 
&ioneenim gluatinofius multo fiet.Salpam nonnulli. promolua vfur- 
Lib.s.c.15. paruntfed magnoerrore; vt iam docuimus. Alij Plioij ichthyocol. 
| lam effe pütauerunt;qui & pto pifce & pro eiufdem glutino idvhye; 
c m 


eEIBBR!JX 
cellam vfurpat. Ichthyocolla , inquirappellatur pifcis, cui glutino- 
fum eft corium,idémque nomen glutino cius. Horum opinionem 
cüm de ichthyocolla dicemus im probabimus.Multó minüs Diof(co- 
ridis ichthyocolla dici poteft:H 5 lyOuox oat ASyojuSyun z otl &gy. ydg 
xillós vbt fortaffe non saa fed z 99a legendum.Nam morhua pi- 
| Ícis eft Gracis veteribusincognitus, non cetaceus , vt ichthyocolla . 
Pratercà ponticam praeferunt Plinius & Diofcorides,at morhua in 
toto mari mediterraneo non reperitur. Neque veró iex morhua 
ichthyocolla;id ef.clotinum fiat,re&é cocluditur mothua ichthyo- 
collam pifcem effe: Fuerunt qui pifces quofdam cum afellis nume- 
rarunt,quos potiüs in muftellorum genera referri oportet.funt enim 
longi & lxucs;fimiliter eum quem nos Plinij ophidion effz demon- 


ftrabimus,non re&é afelli [peciem fecerunt.Poftremà Angli Germa- 


nique pifces (alitos & exiccatos: Svok frfch appellant, qui omnes afel- 
lorum generibus non comprehenduntur ^ ^ - Tu | 


— 


Du Muftellà vulgan. 


SENS Y ESSEN eene Ces 

NN NEN ag uerum SERI RN SN S M. et 

ENSE AESSSSS SS SSSSSNSSSN NN SN S 
H] ? » 


QURE ? 


EE - S D 
g—M—— MX 
E 
T —ÀX 
ILIAD RSCOEUEN 
"S E E ies 

i A 


XN SY ERREUR EN 
DEUS 
22 Lp 


EELUOSUS e 
DA E ses Moeseteosciedm 
VEI Ui ANS SERRE ROMANS ARTITT 
AS uus: lee IET 


(-4POT XU. 


VSTELLAM  Nofti pifcatores appellant ; 
quam Ligures & Itali ealeam , alij poffe zoro. Grxci 
Hs hodie gaiderapfaro, Piícis eft marinus,lote vulgó Lu- 
jES gduni nominatz fimilis , vel phycidi anteà à nobis 
j Sacc224 defcripta. Corpote eft longo,fufci coloris, (ine-fqua- 
mis. Ore fatis magno, paruis dentibus. Ex maxillz inferioris extre- 
mo cirrus vnicus & candidus propendet, E füprema veró maxilla 
fuperioris fiue roftri parte duo cirri. eminent fed nigri, Pinnis dua- 
bus natat poftbranchias pofitis, item duabns aliis paruis in füpina 
parte propitis os accedentibus. Alia eft pinna à podice longa ad cau- 
dam feré attingens.Huic fimilis alia eftin dorfo,fed longior.In cer- 
uice cirrus alius eft, & vnicus velut parux pinnz initium. Corpus in 
mucronatam caudam definit, & in pinnam vnicam eiufdem figurg, 
Linea recte medium corpus interíecans ad caudam ducta eft. Ven- 
tre eft magno & paulüm prominente. Intus ventriculum eS ma- 
B 


281 


Li.32.0.7 


213.6302. 


de DEC PISGEBYVS 


gnum. cut appendicibus. Inteftina fine gyris ad podicem demiffa. 

Hepar album fine fclle.Squillis & pifciculis vefcitur. Carne eft molli 
^ &triabili;& eain faxatilium penuria;etiam cgri vefci poffünt,fi elixa 
fit, fani frixa in fartagine. Sit ne hzc Plinij & Aufonij muftella,ma- 
gnainter doctos contentio eft. Plinius:Proxima eft his menfa gene- 
tris duntaxat muftellarum;quas mirum di&tujinter alpes lacus Rhetig 
Brigantinus mulas marinis gerit. Aufonius in Mofella. 

Quaque per Illyricum per flagnabinomiais Istri 

dpumantum. indiciis caperis muficllà natantum. | 

Plureshzc ad lampetras noftras referunt,quorum verior fenten- - 
tia mihi videtur, vt fufiüis capite de lampetra. dicemus.Q vare pifcis 
quem hic oculis fubiecimus, à veterum muftella procul abeft.Ob id 
multellam vulgarem cognominauimus quam ex afellorum genere 
effe puto;vt fortaffe callarias fit.afellus minor Plinij.Quanquam hac 
de re certi. nihil flatui poffe exiftimem, nifi quód affirmare polfum, 
etraffe eum qui callariam & clariam pro diuerfis piícibus ponit, cüm 
fit plané idem pifcis,fed clarias ab Oppianotantüm per fyncopen di 
catur pro callarias. - | " 

d 31 ) xg) XN plodo ve4C AÍSes epo óvloscaoy. 

Idem mulftellz vulgaris pi£&uram aliter quàm nos expreffit,ve- 
rüm hzc, vt & mult aliz eiufdem autoris pifcium €zcones depraua- 
uffima eft;& à naturali figura alieniflima.Aliusex Eliano fcripfit mu 
ftcllam breuem effe. pifcem | fimilem iecori (cd càm in ZEliano,qui 
hodie extar,nihil tale compererim nihil certi ex ZEliano de muftcl- 


la proferre poffum. 
De Mufte 


Li.9.6.17. 


Libro Y. &- 
af |ixap. 


CAT UT XUI 


VESSEESERZISCEM Quem hicoculis fubiecimus , apud nos 

: |f/ rariffimum , cüm ad me attuliffet pifcator, diu mul. - 
& tümque nomen,naturámque fcifcitatus, comperi eum 
à effe qui à Maffilienfibus muftella vocetur, ob fimili- 
"(tudinem quam .cum fuperiore habet, ab Illyricis 


Pes 


LIBER X. 


spegorella,à Graecis huius zetatis etiam gaideropfaro, id eft pifcis àinus; 


. Pitciseft marinus merlano quodammodo fimilis: differt autem ap- — 


» 


- pendicibus quz in fuperiore maxilla eminent. Alia ex inferioris ma. 
xillz extremo,veluti é mento barba propendert.Pinnas duasad bran 
chias breues habet. Subfunt in ventre alix duz cirris quàm pinnis fi- 
miliores.A podice pinnam aliam habet cum pinna caud£ cótinuam, 
in dorfo duas;prior parua eft,altera magna cum pinna caudae conti- 
nens. Partibus internis fuperiori fimilis eft. Hepar ex albo rubefcit in 
tres lobos diuifum;quibus tanquam manu ventriculum amplectitur. 
In hepate fel habet. Ventriculum magnum cum appedicibus multis. 
Inteftina in fpiras conuoluta. Veficam aére plenam extunica craf- 
fiufcula & alba.Carne eft molli & friabili,& cum afinorum vel ctiam 
faxatilium carne. conferenda. Vt liberé dicam quod fentio,qui afino 
fiue afello notx infignes & euidentiflimz tribuuntur ab Ariftotele 
huic magis competere mihi videntur, quàm merlucio, quem omnes 
hodie afellum veterum effe iudicant maxime zà pu3.id cít,virgula 
ad alliciendos & capiendos pifces quibus prorfus casggt merlu- 
cius,quód lapides molaresin capite habeat,quodla- — 5 
teat.Necillud prztermittendum autorem. 7 
-c. libri de Aquadilibus nuper editi non 
. .. rete pifci ifti fquamas ade- 
.. miffe,cüm totus Íqua- p ur 
. . - mofus fit. | 


$ 


Ae 


* 


1 


DE PISCIBVS 
2m Qe. Lis mmnoX. 


| 3 
3 2n owe E | 
miginisdis pss De Hirundine, Ww 


Sucera 
NS 


— 


| LL 
ACTENVS Dc pifcibus maxim fqua- 
mofis & latistradidimus, nunc de rotundis 
& rubefcentibus,quorum alij funt fquamofi, 
Xe alij minimé: omnes veró vel apud antiquos 
q celeberrimi,vel notas certiffimas,& maxime 
& illuftres habentquibusab aliis diffidenr. Pri. 
| ma omnium erit ex Grzcis, hirundo La. 
7) tinis di&a , fané perquàm fimilis volucri hi- 
[essi 27 rundini. Quam ob caufam idem nomen 
ab omnibus feré gentibus feruatum eft. nam huius statis Grazcis 
xt^idbva vocant addita voce -[455,ad diftinguendü pifcem ab aue.No 
ftri arazdelz. Maris Adriatici accole rondela vel rosdola. Maffilienfes 
rond 


M 


(RR 


SM 


ER 


€. 
. 
SNP) et 
SNC 


Dp 


LIBI TX. 
rondole.Hifpani cvolador.Gallorum nonnulli olazr, quód auis inftar 
ad lapidis iactum extra aquam volet. Alij papilionem.Alij razzpena. 
ded cft vefpertilionem, quód colore;alarum ma gnitudine macu- 
lique vefpertilionem zinuletur. Quz tamen fi attentiüs confide- 
xresyrum ctiam volatum ( demifsé enim volat, quemadmodum auesé 
. fumine aquam haulturz,velé terra feftucas cibümve colle&urz hi 
rundini volucri magis quàm vefpertilioni affiniilaueris. .Hirun- 
do igitur piícis eft marinus,pinnis caudaque expanfis hirundini vo- 
lucri pecíimilis. Capite eft offeo vt teftudo, quadrato;duro, aípe- 
to,cuius poflerior pars in aculeos duos definit ad caudam Ípectan- 
tes. Branchiarum opercula offza funtjin duos itidem aculeos de- 
linentia qui pinnam quz ad branchias eft RÉlin var. Vttin- 
que in oris Íciflurz extremo duos globulos vnionibus fimiles confpi- 
cias. Oculis eft magnis , rotundis, m n rübefcentibus; veluti 


205 


noc&uz, oculi. Corpus totum fquamis alperis & offeis: contegitur , - 
quarum finguli ordines;fingulas lineas efficiunt, corpü(que vtcün- | 


que angulatum vel trium reddunt; Circa caput caudámque qua- 
drato cit corpore, circa ventrem rotundo & candido , dorfo: veró 


ex nigro rubceícente. Pinng ad branchias fitz longiffimz funt & - 


latiffima-ad caudam fere pertingentes,nierefcentes,(tellulisymacu- 
lhíque variis afperíz, veluti papilionum alz.Ante has pinnas pen- 
dent veluti pinnarum a ppendices,qua omnibus feré pifcibus de qui- 
bus hoc libro agimus,propriz funt, vt cuculo.:& miluo.In hisenim 
ante branchiarum pinnas fiti func veluti cartilaginei pili:Sunt aliz 
duz pinna in dorfo ete&tz;eifdem coloribus notifque quibus bran- 
chiarum pinna, depictz. Cauda in pinnam vnicam definit, hirun- 
dinis auis cauda 'imillimam. Corporis color maiore ex parte ex ni- 
gro rubeícit. Aliquando hirandines omnino rubrz Romx vifz funt, 


iNoftra mag 


is nigricant , maiore(que funt. Oris partes interne ru- ' 


brefunt,coloris iucunditate & fplendore , fandaracam vel cinnaba- 


rin fuperantes.lis parnbus hirundo no&u lucet, videtürque canden- 
tes carbones ore continere. Que faciunt vt hoc loco non.dubitem 
quod fentio exponere: Hirundinem fcilicet ob: caufam: modÓ. di- 
&am,pilcem eum exiftimari poffe,qui à veteribus lacerna appella. 
tur, Plinique: locum hunc inemendatum effe. Volat hirudo per- 
quàm fimilis volucri hirundini, Item. miluus fubit in fumtna maria, 
pilcis ex argumento appellatus lucernalinguáque ignea per os exer- 
tatranquillis noctibus relucet: Verba iftajitem miluus fubit 1n fum- 
na maria loco fuo mota effe fufpicor,vt fit hoc: pacto legendüm.vo 
lat hirundo fané perquàm fimilis hirundini pifcis ex argumento ap- 
pellatus lucerna, linguáque ignea per os exerta tranquillisno&tibus 


relucet.Item miluus fubit in fumma maria,vel verba ifta . Item mil- 
Bb ; 


L1. 9.c.32. 


286 DE PISCIBVS 


auus &c. fi ita legantur vt in vulgaribus noftris codicibus extant, pe 

renthefi effe includenda,& reliqua ad hirundinem non ad miluum 

effe zcferenda.Pilcienim qui à noftris lucerna dicitur, lin gua ignea 

non cft,nequeis aliter in tenebris fplender, quàm ceteri pifces qui- 

busoflea funt branchiarum opercula.Q uare non dubito quiti equus 

le&or lucernz birundinifque palatum linguámque & oculos con. 

templatus,(ententiz nieze fubícripturus (i Eft etiam aliud cuius ad 

-— monitum lectorem velim,nimirum neque lucernam, neque hirsn- 

* dincm,lingua per osexerta noctu relucere, quicquid dicat Plinius. 

Piíces enim linguam habent affixam harentémque,preter paucos:vt 

delphinum,cui libera eft,foluta & exerta. R eliquas hirundinis patti- 

culas perfequamur.Gulam breuem habet. Ventriculum cum multis 

appendicibus. Fcllis veficam in hepate,cor angulatüm. Oua rubia, 

Volat extra aquam hirundo,nc pifcium maiorum preda fiat,vt fcri- 

Lib. , 4- bit Oppianus. Et Ariítoteles . Strident etiam marinz hirundines,& 

kf fablimes volant haud quaquam mare attingentes:funt enim iis pen- 

bif. cap.s. nz longae & larz; Stridoris antem caufa eft branchiarum fciffura 

(o parua & ftricta:aér enim affatim. per angulta loca emiffus., fonum 

Itridorémve edit.Eadem de cau(a cueulus pifcis obftrepit, vt eodem 

inloco docet Ariftoteles. Preterea eandem ob caufam hirundo diu- 

tiusin a&re viuere poteft extra aquam,quoniam aér neque fubito,ne- 

que;affatim per angufta branchiarum foramina in greditur,permeát- 

que & ingreffus facilius intus retinetur.Hirundo carne con(tat du- 

Li8 a ficcaque,qua mulum natrit, fed difficile concoquitur. Hanc 

Athenzus Polypi, feu potitis Pompili carní comparat.Q uo Athenei 

loco ineptiffime abutuntur nonnulli,vc hirundinem marinam poly- 

€«ps». — poafhmilent,cum Athenco ne per fomnium quidem, id vnquam ia 

mentem venerit:nam fübftapciam cum fübftanria;non figuram cor- 

| poriscum figura confert,vt libro octauo fufiüis declarauimus, Cüm 

hirundo carne fit dura, diutius feruata tenerior fit & melior,vnde fic 

vt Romam aduecta melior fit quàm in litore. Hirundinis fel con. 

tra. óculorum fuffufiones valere ipfe fum expertus. .Ne quis fimi- 

litudine deceptus pró hirundine aut mugilem alatum;aut quemlibet 

.. alium volantem pi(cem vurpetjillius loci. Athenci meminerit, evdo- 

Red NM TS goo ob XE ira, Géy dv. Speufippus ait fimiles 

effe cuculum,hirundinem,mallum.Sic is,quem hic depinximus,cucu 

lomullóque;colore,corporis fpecie fimiliseft, longiffimas latiffimát. 

que pinnas habet, volat extra aquam,cuiusreiteftes fumus oculati, 

funt & teftes qui àd Herculis columnas nauigarunt,vbi tita aliquan 

do volantium hirundinum turba con fpicitur,vt non pifces (cd aues 
aquatiles eíTe.credantur, | Lk: | 

De cu 


LIBER X; : 287 
De Cuculo. | 


Ced POT JL 


OKKYZE Latiné cuculus, vt auis ita pifcis dicitur, 
« à noftris morrude àb ore, quia morre vocant os cum 
yH* prominentibus labris. Galli à mullis non diftinguen- 
ra tes,quod ciufdem fint coloris,row ger vocant. Santones 
| | hunc & fimiles perlon, Maffilienfes galline. A cathenfes 
rondelle à corporis rotunditate. Neapolitani Greci nominis veftigia 
Ícruantes coccbou, quafi coccysem, Maris Illyrici accole organo à Vo- 
ce. xooxvE & pifcis & auis à voce dicitur. Aper pifcis acheloi amnis 
vocalis eft,& chalcis , & cuculus:alter. enim: quodammodo ftridet; 
alter perinde vt cuculus auis obftrepit, vnde nomen accepit. Quz 
omnia creditam vocem emittunt, aut attritu branchiarum ( horridi 
enim afperique funt ij loci ) aut ventris internis partibus, in quibus 
fpiritum inclufüm habent,quem dum atteruntatque agitant , fonos 
illos edunt.Cuculus piícis eft marinus, hirundini marine corporis fpe 
cic fimilis/fi os;alarum magnitudinem,fquamarum copiam excipias. 
Ventte eft candido;reliquo corpore rubro.Capite magno, angulato. 
Roftrum in duosaculeos breues terminatur.Palpebrarum loco duo 
itidem funt acülei parui;capitis quoque polterior,& fuperior parsin 
duos aculeosad caudam fpeétantes definit.Item os branchias operiés 
"aculeos habet. Cute tenui integitur,preterquá in medio corporis la- 
tcre,in quo virga protenfa eft,ex fquamis tenuibus cótexta,& in dor 
Íoin quod capite ad caudáduo Íqua marü aculeatarum ordines pro- 
tenduntur,locum medium cauum relinquétes,? quo pinnz dus exo- 
 riunturquz natando erieuntur,quiefcédo in cauo veluti in vagina 
coduntur. Harü prior minor quidé eft;fed primos aculeos lógiores & 
acutiores habet:pofterior lógior eft,à medio dorfo ad caudá fere pro- 
téfa,fed aculeos minores,& pilis fimiles habet. Pinnis quatuor natar, 


285 


Lib. 8, 


Lih. 


Lib.7, 


Jidem, 
Cap.9 , 


D(IESPPSUHEPAS 


duabus ad branchias pofitis,medize longitudinis,que extremis patti- 


busrubefcunt, duabus aliisin fu pina parte zqualibus,candidis.ante 
bas pendent veluti fila, queéadmodum in hirundine diximus. Pinna 
3lia eft àpodice ad caudam, qui ori quàm caudx propior eft. T'oro 
corpore eft carnofo, fpiffo, rorundo, circa caudam latiufculo.Cauda 
in pinnam aram terminatu r,perinde feré acin hirundine.Branchias 
duplices haber, palatà lauam,gulam breuem. Ventriculi a ppendices 
multas.Hepar ex albo rubefcens,fiue felle: fplenem rubrunt vclicam 
a&ris plenam,fpifsa.Mafculos magnos haber & carnofos,vnde à Gal. 
lis quibufdam refazvocatur,quaft dicas bene curatum & faginacum: 
vtunturenim hoc nomine 7IpM( zu dio lignificare volentes, Ob fpif- 
fiora latera commodé io factagine frigi non poteft:ideo Irali in duas 
partes feptum frigunt,quam przparandi rationem per manus ab an. 
tiquis acceperunt. Nam Epicharmus & Dorion,apnd Athencum per 
Ípinam diuifos diu coqui itbér. Noftri elixos in aqua & vino ex aceto 
vel oxalidis fucco edendosapponunt.Vel in olla coquüt, omphacio,- 
croco,pipcre;foliis apij condienres, Cuculus dura,ficcáque eft carne, 
nihil aut parum admodüm glucinofa,cft ramen miluo tenerior, teft 
Atheneo, i5 lepoJE. (Gvrpo(zupscorspos. uS xexxvyos, Hunc quem depin- 
ximus verum antiquorum cuculum effe docet illa cum birundine & - 
mullo fimilitudo,maxime vox illa x&, quam edit,cü retibus capitur, 
zum color ruber,à quo Numenius apud Athencum :ejfp» appellar. 


12c. Mns, iu 
C eof PHP Ere b pm 


EOVVNTYVR  Mulli, hirandinibus & cuculis 
M fimt'es,yc ex Spenufippo diximus: Mulli,inquam,(and 
SS plus equoà vereribus laudari. Forum plura funt ge. 
(5. y ES nera, que figillatim exponemus,Dicitur. à Grecis ze1. 
Se eA you, non-esc2o , vt docet Atheneus. Nam fceminina. 
nomina in Ae definétia;alterum A poftulant, vt (wa; qug veró y 
annexum habenti 0Z delinunt,vt EC er AN ) Cro á Quanquam 
in excufis Áriltotclis exemplaribus fepe TEC. legitur. Cur 7e/-A di- 
catur;oftendit ex Ariftorele Achengus: Tuo 5 vom Au Quaiy -Neygori. 
Nurs ses "loc v8 rss cy atro CooyyTexpudpka X, Meyer 79s às a ro, 
C TE yore ae1 s gaurou Tus gisplTwais TO7rs, ayole. ow àv Or ig] x3) CE 
órugatas. Scribit Ariftoteles in quinto de animalibus , mullum ter 
patere pifcatores id coniicere ex eo quód quibufdam in locis ter. fcc. 
tura appareat , fortaffe igitur inde nomen haber. Id. confirmat Op- 
jjanus L1 B. E. éuUlocy, | E 

"T pí- A4 2 renyovoiov Eráyvuor sot yovi(. 


^ M (Cm £y 


Ác 


eJ DEN TXX g  'a89 
"Áccipiunt trigla à terno cognomina párth. ——. j | 
Non igitur quód triformis fit,fed quód ter pariat,ee-2» nomi- 
nata cft.Mulli nomen Feneftella à colore mulleorum calceamento- 
rum datum putatjautore Plinio.De mulleis veró hac Feftus Pom- Ar 
peius: Mulleos genus calceorum aiunt efle quibus Reges 'Albano- ^^ ^ 
ram primi, deinde patricij vfifunt, quos putant à mullando,id eft, 
fuendo di&os. Mulleos igitur purpureos fuiffe oportet, cüm mulli 
fanguinei,id eft purpurei fint.Ouidius in halieutico; 
Jénui. fuffufus, [anguine mullus , | 
Et Oppianusrofei coloris effe ait: | | LU YL» 
TeícAus 2 proven Y Viper). T A NE A Aue | in pe 
Velvariosmuilcos fuiffe oportet,cüm mulli ma gna ex parte pur 
purei fint;aliqua parte candidi,alia liuidi, habent & lineas au re38 pa- |. 
rallelas.Maximé cüm expirant,colorem mutant.Plinius: Mullum ex- d SÉ 
pirantem verficolori quadam,& numerofa varietate [pe&ari proce- ( 
res gule narrant,rubentium Íquamarum multiplici muratione palle- 
Ícentem,vtiq; fi vitro Ípe&tetur inclufus.Ego Írequenter in litore .ex- 
pirantes & varié colorem mutantes vidi. Épicharmus «eicAas xuQds 
nominat apud Athenzum quód capite lint repando,vt opinor , ma- Zibros.de 
ximé barbam habentes.Sophron apud eundem seras eura id eft, ^^ 
pingues parum apto epitheto.Nam mulli;autore Galeno,omnium fe . 
re aliorum. carnem habent duriffimá & valde friabilem,quod idem 
Áignificatac fi dicas,mihil in ea effe lentoris, neq; pinguedinis. Mullus 
hodieà Romanis,cüm iam vetus Latinum nome cxoleuerit;trzgla di- 
citut:à Mafhilienfibus fummoto A £riga:à Nicenfibus ffrilba:à Vene- ^ 355 
tis £arbout: à Burdegalenfibus bárbeau;à Gallis furmulet :à -nonnul- 
lis&arbarim: ab. alus moilid eft maris perdix:à Cretenfibus nomine 
-compofito ex Graco corrupto & Veneto g'eicaviirevpuartn: ij enim (à 
pet ew efferunt. Mullorum, vt diximus,plures funt differentiz:alij 
enim barbati funtqui »lovedrilss à Sophrone dicuntur, iz aj 8 yódo 
Euov 14] oves &lel ud Wy TY we». quoniam qui.barbam habent, czte- 
-xis funt fuauiores. Alij barbati non fu nt,qui diftin&ionis gratia &zrá- 
yoisd cftimbeibes à nobis dici peffunt.Rurfüs barbatorum differé- : 
tic àloco fucciq; bonitate inueniuntur:alij enim in alto mari degunt, 
qui omnium funt optimi;alij in marinis ftagnis & ccnofis litoribus, 
vnde latarij dici, vel. g;*lutum oleant,vel quód luto vefcantur. Pli- 
nius. Lutarium ex his viliflimi. generis appellant. Huiu(modi per- 
multos habemusin ftagno noftro.[tag; quemadmodum Plinius pur- 
purarum genera plura pabulo & folo difcreta facit, ira & mullorum 
genera diícernere poffumus, vt aliud fit lutenfe, putri limo, aliud'al. 
* genfe, alga enutritüm, aliud quod aliorum pifcium carne veícatur. 
Eodem modo à locis differenti: famentur.. FN 


Lib.7. 


Li. 9.6.17, 


Lig.637. 


50 | — DE PISCIBVS. 


Lib.1;. 


Lab.9.62 9, 


De Mallo barbato. . 


(PUT HILL. 
SVLLYVS Barbatusinalto marijin marinis ftagnis, 
C & litoribus viuit, raró inter faxa, nifi luto,arena, mu- 
5 fco obdu&a fint,frequentiffimé in mari noftro capi. 
fd E tur,pedalem magnitudinem attingit . Plinius . Mullis 
c magnitudo modica, biná(que libras ponderis raró 


' admodum exuperant, nec in viuariis pifcinifque crefcunr. Septem- 


Martialis, ——^ 
|. "Nolo mibi ponas rhombum mullumque bilibrem | 

: Horatiustrilibrem dixit, LLaudas zfane trilibrem mullum. Série 
cain epiftolis fcripfit mullum quatuor librarum pondo Tiberio Im- 
peratori donatum, quem in macellum cüm deferri & venire iuffiffet, 
ab Oéctauio quinque fefterciis emptum fuiffe. Mullum octoginta li- 
brarum in mati rubro captum Licinus Mutianus prodidit , tefte Pli - 


tríonalis tantàm hos & proxima Occidentis parte gignit Occanus. 


nio;quod credibile non cft. Mullus à capite ad caudam lineas habet 


aureas.Color eius pürpureus per íquamas nonaliter quàm per pellu- 


. cidam cornu confpicitur: funt enim ex magna,tenues;ferrare obli- 


In pavad. 
lib.3. de ve 
JL4.9.6. 17. 


quo fitu difpofitzfacilé deciduz,quz cüm deciden rubet ille co- 


lor veluti nitens purpura apparet,linez veró aurez euanefcunt. Ca- 
pite, & dorfo eft gibbo;oculis rufis,ore paruo,fine dentibus. Ex infe- 
rioris maxillz extremo cirri duo molles,candidi pédent,vnde barba- 
tuli à Cicerone, & barbati à Varrone cognominatur. Et has maxilla 
apophyfes feu appendicesbarbam appellauit Plinius . Mulli, inquit, 
barba gemina infigniuntur inferiori labro.Pinnas habet duasad bra- 
chias aurei coloris,in fpina parte itidem duas candidas, à podice a- 
liam,in dorfo duas;prior ex firmioribus,pofterior ex mollioribus acu- 
leis conftat.Cauda raübet,Gula parua eft,ventriculus paruus cum in- 


numeris appendicibus.Hepar ex albo rubefcit, felle caret , quam ob 


caufam exhepate condimentum paratur,de quo poftea.Splen nigri- 
cat exiguüfque eft, cor triangulare, branchiz quaternz & duplices. 
Partes 1nternz facilé putrefcunt,quamobrem cüm mulli longa ve- 


mari 


EEBBBR! TJ. :29t 


niai diffitis venalesreperiuntur ; cümque in. oceatio fint maximi, - 


praefertim in Britannia,qui procul amandare volunt;priüs coquunt, 
farináque probé fubacta piftáque. concludunt, Cur facile putrent, 
in caufa effe puto victus rationem: luto enim & fordibus fzpius vc. 
Ícuntur, vt mox fufius oftendemus. Mullum ter anno parere. auto- 
res func Plinius,Oppianus, Athenzus, Ariftotelem fecuti. Oppiani & 
Athenzi locos fuperiore capite protulimus.Plinij veró locus efthu- 
iufmodi:Mulli paniuntter annojhis certé toties feetura apparet. Q uc 
ex Ariftotelis 115. v. de hiftoria animal.fumpta funt,quo loco docet 
Ariftoteles alios piíces Íemel tantüm parere anno;vt thynnum; ce- 
ftreum,caterofque quos y//às vocat, Gaza fufaneos , alios bis; vt far- 

um vere & autumno,triglam vero ter.Q uc tam aperté dicuntur,vt 
hoc loco de Arittotelis (en(u dubitare nemo poffiat qui alium eiuf- 
dem operis locum cum hoc diligentiüs contulerit,non parum certé 
de mulli partu ambiget Locus is cft cda3i cv &ceAa der vix e) ver 


5 
EOS LONGUE C OMIT DUIS MEUSE PER PIENE ME e 
Q xopaxivosyrbds (1. 2 ror Ó epi pueómropor, loxd 36$ seac ovr erri vd QA, 


Li.9.c.17, 


Cap.2. 


3s eJ vhQH, aw yep Xveoror 3 NS NJwyeds ei. Vlumi gregalium - 


pariunt mullus & coracinus, pariunt autem autumno . Mullusin li- 
mo parit, quare fero foetificat: longo enim. tempore limus frigidus 
eft.Si mullus2ztumno tantüm parit, vltimusícilicet gregalium , atq; 
Íeró: qui fit vt teranno pariaiNam ter autumno vno parere verifi- 
mile non eft. Acheneus tecizata Ariftotelis fententia,qua ter anno pa 
rere afferit, lubiungit tez ranrüm vità parere,reliquo tempore fteri- 
lem eífe,quód 1n ipius vtero vermiculi nafcantur, qui femen. deuo- 
rant.Sed locum Athenzi, quia in iis quz extant excmplaribusjndi- 
ftin&é & inemendaié legisur,adícribere non grauabimur, vt lucem 
ci aliquam afferamus. "Iw. «eicAtw. quoiy Neigoróvis cens vbüdy E 
Vrus Gy eipusilo oy d'extodpe du Aéccov ves 2ucis TUTo Cac 18 yore QalYo- 
pows. x lads vows, ume ow? cuildo ev igi & 4 üvoutuotass , Gs duo, Ut 
aT udo Qépor )., oy &ysvibor.. Zutdipos 2 Amo v exaipdy , &giay 5 ás 
à» àguéis Sew, velicw Susquds, yes àmo v6 ÜMizi yep Opwflxas 
xt siu T8 xuubs ExrvtoN wo , dud, O. sm T8. 2 sequis cigpu EEEN UTE 20 
ec à XcUp^reupod us y (iwecysoa sites , «Ales uos , xg) (zuetogetyos. Tpi-Ag 
qtpíToy qexC(g, aiyovos &q't, ye) yetp wa, Qrooopao. cuu T9) 79) Ug epeula. à. i^ ovo 
4 ylioppyor. 3g toS d. Hsec fi quis cum vulgari le&ione conferat;loned 
. dilucidiora effe fatebitur.Cum autem de trigla coepiffet dicere Ache. 
naus acin cius atque aliquotaliorum pifcium etymum diuertiffet, 
de eadem continenter fcribit, poft tertium partum fterilem effe, 
hoc fatis demonftrat fequens contextusiin quo de trigla plura tra- 
dic. Ariftoteles mullum inter litorales numerat, Item Oppianus & 
Plinius.. Galenus inter pelagios. Qui barbari funt, in litoribus 
fzpius capiuntur, imberbes in alto mari, vt locisita victus ratione, 


Lib.7. 


Libro 8.de 
biffo.anine. 
€Ap. 15. 
Lib.i.&- 
Ast iG p- 


Li.9.6174 


20». DE PISCIBVS 


Lib5. 4e & ptoinde fücci bonitate mulli à fefe differunt. Ariftoteles Íctibit;al- 
bif. anwn. : d . "T ' 
ep. — Bo oftreis, luto,carne vefci, Oppianus fordidiflimis quibüfque ci- 
Li.;.4u. bis,vt hominum cadaueribus,auliümque in mari effe pifcem qui for 
4m — destam auide apperattantümquc aquatilia omnia Ípurcitie vincere, 
quantum fus terrena reliquas animantes, 
— Tecos dV swa. qup xepdeléev(v &3o5 js. 
Téewesdu, aua yep aw cA OS luxe xb 
dépGe^), jicelpd 5 Sv(artos fboya SujTis. 
ZXoue(1 dVouzacAos tztiTÉP GE) dy Spsucoi(i 
TI'ubouSywois ÁO ày aw £A gavósosa caosa. 
Exo. ) ety^(1 oitosl Tt quiu TE yo] 
Ha gupouSwoi(» st op yevz'épos ópiutuy. 
Aui dU aj uS £e duaxello ey Ezio Dto, 
OfdV cri XP (gir Aeg Uso carr. 
Galenus niullos,qui cancellos vorant,& grauiter olete, &infua- 
Libvoi.de -.— c. L LIUM a ; abge 
Alimen: , US efle, & ad coquendum difficilesymalique tucci effe Ícripíit.Q uare 
few. " eiufdem Galeni confilio ytendum cenfeo,qui monet, vt priufquam 
veícatisventrem referes,tum ex guftu, odoratque iudicium facias, 
Ergoij mulli optimi iudicandi funtqui in maxime puro mari, cibis 
opumisym iniméque fordidis veícuntur.Horum caro dura eft, maxi- 
meque friabilis,qux cüim probé conco&a fucrit, nutrit. aliis pifcibus 
copiofrüs Cibus enim durior ac craffarü partium alimentü corpori 
coprofius przftat,quam humidior & mollior:przíertim quando pre- 
ter id quod modó di&um eftfübftantiam habet corportalendo ác. 
commodaram ac familiar&; que voluptate iudicatur. Vt veró Diphi- 
Lj,5  lusapud Athenzum fcribit, mulli caro ftomacho grata eft, fübattrin 
m gens, dura;corruptu difficilis,aluü fiftitymaximé fuper carbones affa. 
In fartagine frixa grauis cft , concoctu difficilis,quouis autem modo 
Li.9.c17. parata omnisfanguinem elicit.Laudariffimi, inquit Plinius, qui con- 
|. ehylium fapiunt. Hzc cüm ita finiure mirum videri poffit : cur tam 
prodigo luxu infignis & pretiofus ab antiquis habitus fit mullus . 
Nam fi alimenti copiam, quam praftatfpe&tes,omnes alij pifces qui 
preterquàám quod dura;etiam glutinofa funt carne,copiotais alunc,(i 
fuauitatem gratiamq; fucci,à multis faxatilibus,aliifque ea laude fu- 
Liz. peratur.. Id quoque Galenus fe intelligere poffe negatcur permulti 
45 fai. o tandiffimos mullos emptitent,cüm nec adcó fuaui funt carne,vc mi 
nores, nec ad coquendum facili,vt qux dura admodüm fit. Ob eam 
igitur caufam, cum quendam aliquando interrogafletqui ingcti pe- 
cunia przgrandes mullos emerat,quid effet,quód tantopere illos ex- 
peteret , refpondit fc primüm propter hepar illos tanti emiffe , tum 
autem & propter caput.Hepar quidem perfe non edebant;fed ga- 
relum in vafe cum. pauxillo vini praparantesin eo vifcus ipfum 
| tant 


LIBER X. 


tantifoer comminuebant, quoad totum fimul ex ipfo,& humidis 
praeparatis fuccus. vnus fiat,fim plex ad fenfum & fimilaris , in quo 
mulli carnes intinctas edebant. At mihi. profe&to inquit Galenus, 
nequaquamtanta fuauitatis effe videtur, neque tantam corpori vti. 
litatem afferre, vt tantopere fit concupifcendum , vti nec ipfum ca- 


(put, quanquam gulofi hoc quoque laudantac fecundas poft iecur 


"Slusppas 9:65 id eftitriformis eft Dea;vnde Virgilius dixit, . 

cos Tesgeminámque Hecatemstria virginis ora Diana. | | 

s Ora evides Hecates in tres evergentia partes; 

co 7 eruet cot internas compitafetlacuias. 0 ibn 
"Hegefander mullum in Diana facris circumferri fcripfit, quia cen- 


120 


cAp.24.. 
Mbid.ca.16. 


Li.52.6. 1 


Zn libello 


1 
wortga (à. 
9p», CC, 


Lib.52.4. 


Lib.8. 
Cap.2. 


294. DE PISCIBVS 


fecur lepores marinos hominibus mortiferos feduló venati & deuo- 
rare, quod cüm fummo mortalium commodo faciat,venatrici Dez 
. venator pifas dedicatur . Simile quid tradit Plutarchus «eicAav «vs 
EXdUoii peras (1Gopdyus ptgy viis prs Qn dipryd vo lépddy &reyopSluo exl Tii 
TS Cds yT yotp Üo gi rtloy Aarycor, s &giy d Üptózrco üawd(luos xem (Civ o cer Nl 
uaNIqu xg) ACC ECTE Sic. TU (a is Quse. Xàj Qohneja Cua. T áSudu 
exe. Mullum Eleufinig facerdotes colere,eiuf demque Iunonis apud 
Argiuos antiftitem , ob animalis reuerentiam abítinere: marinum 
enim leporem exitialem homini mulli necant, cumprimifque infc- 
ftant. Quare tanquam hominum amantia,& iis falutaria animan. 
tia fecuritatem hanc obrinere.Item Plinius.Lepore marino vefcitur 
vhum tantüm animalium,vt non intereat,mullus pifcis,& tenereícit 
tantüm,& ingratior viliórque firEundem leporem marinum vena- 
tut & deuorat fícarus,autore Athenxo.Sed quibus de caufis hoc lo- 
co Atheneus lapfus fit,vel locusis fit mendofus libro fexto expofui- 
mus,noR folüm Plinijfed etiam Ariftotelis autoritate freti , qui di- 
ferté tradunt [carum algajherbifque vefci;non aliis pifcibus.His pro- 
batiffimorum autorum teftimoniis: rationem addidimus quam fuo 
| 
locolegsss. Locus veró. Athenzi is eft: 6/5 (opes dae uprtoss La 


: Bupss, yNuxüs E qos , denos , 4AdwdSlos , Ox suos TSTOy ) Ó «pbcquios 


Ia prafat . 


Uaoztlos, éxr43) vos Gu2galess Ao-yüs OzpdCorres (118). Cüm igitur mulli 


l epore marino venenatiffimo animali vefcantur, ob hanc maximé 


rationem, nonfolüm quiain lutulentis fordidifque locis degunt, ex 
Galeniconfilio exeaterandi funt;jcontra coquorum confuenidinem 
qui integros coquunt:reiedtis enim inteltinis, ventriculóque minus 
periculofi erunt, quanquam aliquando gallinas ederimusjin quarum 
ingluuié. ferpentes reperti fuiffent, & lacertos marinos quos 


fcolopendris matinis Vefci anatome nos docuit. Mirum illud: quod 
de mulli torpedinifque antipathia Ícribir Alexander Aphrodifieus. 
5 Aa / tjt J » ; ' Fo 
See 356 v Üxgoridy haute áyvo$ ads duà ? wreubu Ó eda. Yeuptol t 


Wb. prob nod dre woazeauS ur dio sire T vagi). Nemo ignorat torpedinem mari- 


Lib.32.c.8. 
Lí.2.6.24. 


fiam per funiculum corporis ftuporem iudüccre ; cui. trigla contre- 
&ata cótraria- vi tefi(titiPlinius [cribit mullos inucteratos tritofque 
ii potione vornitiones'concitare;Diofcorides mullum marini dra- 
€ónis , aranei ac fcorpionis 1ctibus mederi;(i crudus atque. diffe&tus 
admoueatur. H&c de mullo: tantoperc'à veteribus celebrato; quem 
nos graphicà depinxiffe certiffiinum ceíid enim confirmant cum 
cuculo,& hirundine corporis fimilitudo,color ille. magna ex-parte 


rofeus, qui vel cum minio certare poffit , alia ex parte varius color, 


maxime quum expirat. Praterea illabarba inferiori labro prepen- 
dens, tum carnis fubftantia duras ficca, & maxime fciabilisad hzc 


E "wd : 1 44 £ i::Bi4g 


^"LIBER Xi 2 95 
magnitudo modica. Poftremóà nominis Greci veftigia ad hzc vf- 
quc tempora à quibufdam gentibus feruata. - | [ 


repr , -De Mullo imberbi ; Jb 


(ee 3 tutato, & fplendido rubore piíci ifti nomen à noftris 
QPessic3y2 275 datum eft. Pi(ciseft marinus, ratus , hirundini & .cu- 
culo corporis figura fimilis , colore magis rubro.Capite magno,ftel. 
lulis czelato. Oculis magnis, Ore paruo, cuius pars interna cinna- 
baris colore eft,vt in hirundine, fine dentibus. Os. branchias ope- 
riens in aculeis terminatur ad caudam fpe&antes Ad branchias 
 pinnaíunt duz:rubiz cum appendicibus aliquot, vtin. hirundine 
& cuculo diximusjin ventre dux aliz. Cute afpera contegitur,& ru- 
bra in dorfo & lateribus: nam ventre eft candido;ad quemà dorfo 
linez multz du&z cernuntur. A capite ad caudam dorfo medio, 
duo (unt acatorum officulorum ordines cauum cfficientes, à cuius 
medio pinna rubra aculeis conftans erigitur ,. cuius pinnz aculei 
parum. ferrati videnturjid quod in nullo alio piíce preterquam in co 
quifagittárius vocatur, comperi:quanquam anthiz idem tribuant 
veterum Ícriptorum nonnulli. Sequitur alia pinna veluti:à mol- 
lioribus pilis conftans. Cauda rubra eft fcorpionis caudz fimilis. 
Ventriculum paruum habet cum. appendicibus multis & longis. 
Denique partibus omnibus internis mullo barbato fimilis cft, vere 
ouis multis diftentüm ventrem habet.Carne eft dura ficcáque.Hunc 
pifcem ex mullorum genere effe,certiffimo funt indicio tum maxi- 
ma cum hirundine, cuculo, mullobarbato fimilitüdo,tum infignis 
fplédidüfque rubor;nihilque omnino reclamat , nifi qp veteribus pa- 
rum notus fuiffe videtur,qui de folo mullo barbato vidétur fcripfiile. 
qNCyG . 15, 


296. DE PISCIBVS 


: » i) pureo. Capite, brachiis,pinnismullo proximé defcri- 
e pto fimilisfed fquamas habet paruas,ferratas,oblique fitas. A capite 
ad caudam linearh'ex fquamis contextam. Pinnarum que ad bran- 
chias fünz,color eft vàrius:nam parte exteriore candidz funt , parte 
interiore ex viridi nigrefcunt quemadmodum milui pinnz.. Ventri- 
culo eft paruo EdtH appendicibus paucis.Hepar habet candidum fi- 
ric fellcjongius quàm inaliis huiufmodi pifcibus,fplenem paruü, ex 
rubro nigricanté. Brichias quaternas duplices.Carne eft dura. ficcá: 
queà cuculi carne non difcrepante.Hunc piícem ob fiilé corporis 
fizutam, fimilem colorem, mullorà generi fubieci,& à fquamaram 
alperitate mullü afperum nominaui,cum nullá aliud nomen;imó ne 
mentioné quide vllam pifcis iftius,apud antiquos fcriptores legerim, 


rinus, corporis forma miluo fimilis,aculeorum pinna. 
rümque magnitudine difcrepans. Offa brachias inte, 
" y Y gen tía 


' 


LIBER X. 20 


sentia czlatain aculeos definunt.Pinnz quz ad branchias,minores 
quàm in hirundine,maiores quàm in miluo funt ex viridi nigrican- 
tes partc interiorc;exteriore albefcunt,cum maculis rubefcentibus. 
Dorfíum ex czruleo nigricat,latera rubefcunt. Venter la&ei eft colo- 
ris. Caput eft magnum,locus inter oculos czlatus.In dorfo virgás ex 
officulis contextas, inftar cuculi habet, in codem pinnas duas,prior 
. eft breuior cum aculeis longioribus acutioribüfq;, pofterior longior 
eft,cum multó minoribus aculcis.Linea fimplex à capite ad caudam 
ducta eft.Palato minus eft flauo quàm miluus. Ventriculum paruum 
habet cum multis appendicibus, inteftina tenuia, hepar ex albo ru- 
befcens,carne duriore eft quàm miluus,tefte Athenzo. Tti 


De Miluo. 


zl 

- - eun. ar o 
i do deed 

AX. 0-——— Occ giornali Ep Lada ifo ct 


eme QU 
c am EIER 23 
pu Y 


b 


5 
aD 
" 7 


ESSENSNNN 
£ 


^ut 5 
P Corr 


(4? UT QUII 
X E PAZ Non fíolüm auis,fed etiam pifcis à Grecis 
dicitur,quem cümLactini accipitrem conuerterint,non 


6 
C (s vel vt eft apud Oppianum Zoixg pifcem eum effe exi- 
AG Ote 4^ flimo, qui milaus fiue miluago à Plinio appellatur. Á 
noftris lacerna quod no&u Íplendeat,eadem de caufa à Prouinciali- 


bus /elugo: nam 5elaguez, fauillas appellant. Miluus igitur pifciseft. 


marinus;,corporis formà coruo perfimilis,corpore magis rubro, capi-. 
te minüslato, vtrinque compreffo.Pinnarum numero, caudaque fi- 
milisymagnitudine & colore diíflidens.De magnitudine capite fupe- 
riore di&um eft. Quantüm ad colorem attinet;parti pinnarum qua 
ad branchias funt excernznullz maculz rubrz infüntjnterna ex vi 
ridi non nigricat,fed pinnz ift partim flauefcunt;partim nigricant. 
Linea à branchiisad caudam du&a fimplex non cítjneque leuis, ve 
incoruo: fed.ex acutis breuibüfque aculeishorret.Non Íquamis fed 
cute afpera contegitur.Partibus internis mullo imberbi fimilis. Pala- 
tum parum flauum eft Carne eft ficca duráque, vt fcripfit Atheneus. 
ó 3 ipae COvrpo(2upxto Tspos yo xegowyes.Miluago quoties cernatur extra 
aquam volitans,tempeftates mutari Tebius niger auror cft, tradente 
Plinio. Oppianus etiam prodidit miluum in fummo mari volitarc. 

Tpns dV dris dr oceSóy fepttor) | 


Lib.8. 


Lib.t .4- 


Aut iy. 
Lí.9.c. 27. 


€ L32.6.2, 


Lib.8. 


Libro 1. g- 
Met [ua 


298 DE PISCIBVS 
— Axpy tariecvofles GAS drOpcy Gesoy Ies 
Augu viryouSyeoi (1 2X Ir o oiov OMelot. 
At radunt jummam milui lati equoris cundam, 
Hos naut: fimiles dias, Jitnilefaue colanzz. 
Quam noftri lucernam vocant , miluum. Q em calore cornuum 
effe exiflimamus, his adducti rationibus.Coruo piícià nigrore no- 
ien eft datum,ficcoruus nofter omnium huius generis,de quo nüc 
agimus, pifcium nigerrimus cft. Prztereà carne eft multó duriore 
quàm miluus,quod corno tribuit Athenzus.Miluus veró poft cor- 
unm minis ceteris rubet,per fummum mare volitat,vt fepe vidimus. 
Neque mclatet alios aliter huiufmodi pifces diftinxiffe,vt eum qui à 
nobis coruus dicitur cuculum effe afferant;)non animaduertentes cu. 
culum £efeiy,id eft, rnbrum dici, eum veró quem pro cuculo exhibét 
nigrum effe.Deinde mjluum effe quem coruum appellamus, ob pin- 
narum quz ad branchias funt longitudinem.Sed fatius eft ob pradi- 
&kas cauías ita diftinguere, vt nos diftinximus. | 


De Lyra , 


—* 


7 Ae E SN &] e p Hs v / SS 

o A3 Sx SC evt, [Ed 
€ (/ ^C AM "s 
(ORA aA SPD : 

to 

Sn 
SN 


(«4 UT IX. 


| YRA Pifcis nomen cft,pud Grecos & Latinos, qui 
à noftris grouau vel grougnant vocatur, quód grunniat 
more fuis.A Liguribus organo,ob fonum quem edit. A 
3322/2 Gallisrouget, à rubro colore.A Germanis inferioribus 
c Man) 257) l«chan,quafi gallus marinus.Lyrapifcis eft marinus te- 
res, tuber, Capite ofleo magno.In pofteriore cius parte , ín offe bran- 
. chias tegente,& in dorfo aculeis magnis & robuftis armatus . Roftrü 
in duocornua lata protenditur,quibus lyrz antique formam refert, 
Íquamis paruis & afperis contegitur.Partibus internis fuperioribus fi- 
milis eft Plus offium quàm carnis haber,quz dura eft,ficcáque, fatis 
fuaui tamé fi clixa ex aceto edatur. Varie fuerüt de hoc pifce fcripto- 
rum 


I2IHBIRE!ITYE.:« 299 


Inm fertentiz. Alij capitonem à copitis magnitudine vocauerunt, 

Led xégaDs id eft;capito cfle nequit,cóm ex mugilum genere non fit, 

Alij orphum.Ali] erythrinum,;cob colorem rubrum, fed falsó: hi enim C«a6. lis. 
pagro fimiles funt ,vt fuis locis dccuimus.Non defunt qui pro citha. € ?:2*- 
10 acceperunc. At cith arusthembo fimilis eft,antore Galeno. Quare. — 

cüm rhombus, cíque fimilis citharus plani finc pifces latique, lyra m DN 
veró piícis teres longus,crafsoque capite;ea citharus dici nequaquam facw;, ' 
poteft. Pratereà citharus carne eft dura & friabili| yra dura quidem, 
fed glutinofa.Q uare pifcem quem hic depinximus,eum effe conten- 
dimus;cui lyre nomen à vcteribus darum fit.Primüm quia roftri cor, 
nuajlyre antiqua figuram referunt,vt comprobant,cüm multa anti- 
quorum monimenta qux Romz hodie vifuntur,in quibus lyrz anti. 
quz forma infculpta efttum illud maxim? quod vidi Romz, initio 
pontificatus Iulij tettij, in qno Atlas czli globum humeris futt i nens, 
figna cxleftia,& in his lyrg antiquorum figura;expreffa erant.Lyram UEM 
veró cornua habere teftis eft Plinius, de teftudinibus loquens. J'ro- uis 3 
glodyte cornigeras habent, vt in lyra;annexis cornibus latis, fed mo. 
bilibus quorum innatando remigio fe adiuuant.Deinde vocalis cff, P cn 
qualem lyram effe affirmat Ariftoreles.JJ4ous S£ cwas &gii(]yg) veAouess hi. cap.9- 
Ovs AÉys( 1 qur£w,oioy Xüpo. t3) Xesuis rot yep &qiii (i daxep ye vNucjasy. Pifces 

quidam ftrepitus ftridoréfque edunt, quos vocales effe dicunt , vc 
lyra & chromisshienim vcluti grunnitum quendam edunt. 


—— 


De Cornuta,fiue Lyra altera, 


(A PUT. «XX 


LINIV S. Locisduobus cornutz meminit.priote 
quum de volantibus pifcibus loquitur: altero quum 
de cetaceis.De cornuta cetacea. aliás dicemus, nunc 
de altera quz cornua attolit é mari, quzque vola- 
AS re nititur.Eum pifcem effe exiftimo,qui à noftris a- 
larmatjd eft;per antiphrafim male armatus vocatur. Nos eundé cata- 


Líi.9.6. 27, 
Li. 3246.17, 


: CN Jed x 


p 


eo DE PISCIBVS 


Lí.94.17, 


Liicgr 


ghra&um vel iAzzo primi nominauimus,quód vndiquaq; armatus, 
torüíque offeus fit. A Li guribus zalearmato pefce. A Romanis forcharo 
& pefce forcbaà duobus cornibus nominatur. Nonnulli. lyrz fuperio- 
ris'marem efle arbitrantur,fed falsó:nam in. huius ventre oua. rube- 
Ícétia fcpe reperiuntur.Eft igitut cornuta marinus pifcis octogonus , 
colore phoeniceo;totus Íquamis offeis cote&us;in quarum mcdiotu- 
ior durus erigitur, qui in omnibus continuatus corpus angulatum 
efhcit.Capite eft duro,offco in duo lata cornua defincnte.Os in fupi- : 
na eft parre,fine dentibus.Ex inferiore maxilla cirri carnofi , breues, 
inolles propendent.Aculeorum,pinnarü numero fitàq; & cauda cu- 
culo;mullo imberbi;& lyrz fimilis. Pinna dori longis conftat villis, 
rubris. Totum quoq; corpus rübrü eft dum viuit;extincto color ille 
euancícit, Ventriculum paruü habet cum appédicibus paruis. Hepar 
magnum pro corporis ratione,album, in quo fellis veíica. Splenenr 
parnum,rubrum.Veficam ma gnam aéris plenam;ob Íquamarü pon- 


.dus opinor, Branchias quaternas duplices. Carnis parum habet, ob 
eam caufam facile exiccatur fitque leuiffimus. Caro ficca cft durág;, 


minus tamé quàm cuculi,vel milui.In edibus exiccatus fufpenditur, 
cauda,vnde ventus fpiretiindicante.Nos piícem hunc aliquando ly- 
ram effe purauimus:fed càm vocalis non fit;etiam fi cornua maiora 
habeat,cornntam rectiüs dici nüc arbitramur. Nec obftat id quod de 
cornuta fcripfit Plinius,cui fefquipedalia feré cornua tribuit. Attollit 
cornua mari fefquipedalia fere cornuta, quz ab his nomen traxit. 
Nam de maximis cornuütis intelligit:quz veró fepius capiuntur,femi 
pedalia feré, vel etiam minora cornua. habent,vt forta[ffe apud Pli- 
nium femipedalia pro fcíquipedalia legere oporteat. 


De Dracone. 


Qut POT wx 
Doe R AC ONEM,- Dracünculum , vranofcopum,. 
"m D A2 T4. " A 3 " 4 EY 2 z E 
5 NV non abfurdé proxime defcriptis fubnectemus, tum 


|j quia fimiliter aculeos ad caudam fpectantes habenr, 
rum quia duta ficcáque funt carne. Praterei id facio 
; Plinij exemplo; qui cornutz draconem fubiunxit, 
quéim à dracunculo diftinxit,quum literarum ordine pifces enume- 
rat 


LIBER:.X. 


tat.Draco.quidam aliud volunt effe dracunculum, eft autem gracu- 


301 


Li. 32.615" 


lo (imilis,aculeos.in branchiis habet ad caudà (pe&tantes, fic & fcor- 


iolxdit dum manu tollitur.Q ux de dracone non. de dracüculo id 
cipienda funt quoniam etfi dracanculus aculeos ad caudam Ípectan- 
tes habeatminimé ramé vt fcorpio ledit dà manu tollitur,quod ma- 
gno uo malo quiuis experiazur.d cüm probé norint pifcatores,ich- 
thyopole,coci draconem viuum intrepidà non contre&tant, & Galli 
norí nili. truncato capite menfis apponunt. Verüm idem e(t draco cü 
coquem araneum alibi vocat Plinius.Rationes quibus in eam addu: 
cor fententiam hai funt. Nufquam legas in mari animantia effe'acu- 
leis venenum immittentia, prater paftinaca,cuius radio nihil in ma- 
ri eft exccrabiliusjinquit Plhinius,fcorpium,draconem, àrancü, porcü 
marinü,de quo hec Plinius, Inter venena funt pifciü porci marini pi 
ng in dorio,cruciatu magno lzxforum,remediü eft limus ex reliquo 
pilcium eorum cotpore.Paftinacam & (corpium nemo vnquam cum 
dracone vel aranco confuderit,fi modó eorum notas ex veteribus di- 
diccrit.Porci nulla eft cum dracone (imilitudo,fiue corporis fpeciem, 
fiue vitam, [iue mores con(deres, vr inde marini porci nomen iure 
tribui queat. fuperett araneus,quem eundem cum dracone effe con- 
vincunt acula ipinz in dorfo nigri maximé venenatijiidé modó ara 
nco;modo diaconi a Piinio attciburi,vt nulla fit rei, (ed noministan- 
tüm differentia.Pratercà quod de dracone fcripfit: Pliniusjd inara- 
neo noftro quiuis experiatur,qui pifcium ca pturz intereffe voluerit: 
captum enim arena Íem pet fe obuoluenie cernet.PlIinius:d raco ma- 
rinus captus, atque immuiífus in arenam, cauernam fibi roftro mira 
celeritate excauat. Huc accedit gentium fententiz noftre confentiés 
appellatio. Noftri enim Ligures,Hifpani, Maffiienfes,eum.qué dra- 
conem efle conltat, quemque Graci huius ztatis Spdxapau dicunt; 
araneum appellancEtb igitur 3pdxov 3a2dozes;Latiné draco: marinus 
fiue araneus Galliscvime dictus, Siculis & Neapolitanis trAgina cortu- 
pt voce pro draczaa.Pifcis in arena & litoribus degens,tcftibus Op 
piano & Ariftotcle. In noftro mari palmum matorem raró. fuperat, 


Z5l.. cA 3 
fíite48. 


Mbidem. 
Lib.421.€.5. 


Li.9.6.48. 
Lib.52.6- 5e 


Lí.9.6.27. 


Lib.dA- 
d VTiRGy. 


Libro 8. de 


in occanojaliquando cubiti magnitudinem attingitfalcato cft ven-. 157. uis. 
tre, dorfo re&to, colore vario: dorfo enim fufco eft,ventre candido, «443. 


lateribus lineis aureis tranfueríis pulchié diftin&tis. Capite percam 
marinam emulatur;oris fciflara obliqué à fuperiore patte in inferio- 
rem vergente, quó fit vt ore aperto & hiante, maxilla inferior. fu- 
periore maior videatur, dentibus paruis densi(que. Oculis eft fur- 
Ííum Ípe&tantibus , & adcó fplendidé virefcentibus, vt Ímaragdum 
pulcherrima viriditate fuperent iidem breui interuallo.à fe di. 
ftant, in quo triangulum expreffum, & aculeos paruos ccrnas:bran- 
chiarum opercula in aculeos ad caudam fpe&tantes terminantur , 


302 | DE-PISCEBVS 


Lin.e.42. 


quz poftarticulationem eum offibus capitistenui membranzque 
fimili fubftantia potiüs quàm offea conftant.Q uamobrem draco ea, 
quum extra aquam aér€ trahir inflat;non aliter quàm nos cum buc- 
C4$ inflarius.In ceruice vel dorfi principio,quinque aculeos habet;te- 
nues,tiiBros,przacuto$;tenui membrana nigra connexosquibus ve- 
nenatum vulnus infligit;mul:oque perniciofius quàm branchiarum 
aculeis; A capitejocuhis, venenarifque aculeis draconi nomen datum; 
tefte ZEliàno. Matinus. draco aliis pifcibus reliquo corpore aflimilis 


eft, cius caput, & oculorum magnitudo , terreni draconis fpeciem - 


fimilitudinémque geruntmagni enim funt,& venufti.Maxille etiam 
fimilitudinem quandam habent cumterreflribus,& eius pellis non 
proculabeffeà terrena palpanti videtur, fimul & infeftis,& venena-- 
tis armatus eft aculeis . A ceruicis aculeis pinna incipit ad caudam 
víque continuata. Alia eft à podice ad. caudam. Alix duz'ad bran- 
chias; eodem fitu. quo in-flauiatilibus, id eft , inferiores multó quàm 
in marinis effe foleant.Inter has & fciffurz oris inem in parte fupina 
duzaliz fünt minores,candidz.Podex nó procul à branchiis diftat. 
Linea à branchiis ad. caudam ducta multo eft altior,dorsoque pro- 
pior quàm in ceteris pilcibus, cute dura tegitur, fquamis paruis & 
teüiibus afperfa. Ventriculo eft magno, fplene paruo;hepate ex al- 


-: bo' rübefcente, corde abgulato. Loliginibus paruis, alü(que minutis 


Libro 5. de 
ali. facult. 


Libro 4.de 
bist. anim. 
eap. 4.. 


pifcibus vefcitur. Moribus & veneni viribüs fcorpioni fimilis eft, car 


ne dura; ficcáque eft, vc Philotimus tradidit, id quod. Galenus ap- 


probat. Némo exiftimet nos araneum Plinij cum aranco Ariftotelis 
confutidere,cüm toro genere differant. Eft enim ó 4pwysjid eft,ara- 
neus Áriftotelis ex genere malacoftracorum, cui fimilem cancellum 
facit; Araneus vero Plinij pifcis et fanguine preditus, '& venenatis 


. aculeis, v&oftendimus. Hic filentio praterire non decet eius fenten- 


Patu.Do.lib. 
de Ro. pifc. 
£Ap-19». 


tiam qui draconem Romz /rac/ina nominatum, trachürüm vete- 
rüm nominum fimilitudine deceptus effe putat,eius verba funt; Tra- 
china & ipfa ctiam in fri&turz numerum refertur, quam trachutum, 


: vt Oppiano videtu r,effe putamus, vel vt Athenzo placet,trachidam, 


eo argumento quód infeltam & prope letalem fpinam in ceruicibus 
habeat, & binas itern alias,& quidem acutiffimas ab auribus promi- 
nentes. Hic pifcis oblongus eft ac tenuis , & falcatus in ventrem,cu- 
ius latera linez frequentes & oblique, vergentes ad cruleum colo- 
rem pulcherrimé defcribünt.Fal(am effe opinionem hanc etymum 
ipfum, & modo citata verba clare oftendunt.$4yspos enim à caud 


. afperitate aculeifque nome habet,at draco nó in cauda,fedvt ille ait, 


in ceruicibus infeftam & propé letal fpina habet, & binasité alias, 


.& quidé acutiffimas ab auribus prominétes. Reiicienda quoque eft 


Alberti magni fentetia, qui draconé belua marinam efle cerifet,qua 
: Vcue 


venenatis dentibus & pifcatores & ali asanimantes fübitó interficit. 
Neque enim draco inter beluas marinas recenfetur aut à Plinio, aut 
ab O ppiano, neque dentibus, fed aculeis. venenatis nocet, vt cx Pli- 
nioanté probauimus. Idem confirmat Diofcorides. 3pdxor Ga25osws rj, 1c. 
dezrluy eis ya) exiles, TTC ici qpós alu C cis dodyo e ctu] eXrylw Dra | 
co marinus diffe&us & apertus impofitüfque- ictus fpinz fuz qua fc- 
rit , medela eft. Quanquam Diofcorides aliquando 35yux. aui js 
Ny lS V furpet,id cft,morfum pro 1ctu fiue pundura,vt cum de mul- 
]o loquitur. Gu duasreüei(a. X9) trim ei(a. aeos Sea allos xgj tope Jlbid.c.24. 
x8] &péyrie. Sys ira. Mullus marini draconis & Ícorpi onis,& ara- 
nez morfibusmedetur . Non minori reprebenfione dignus is qui in- 
fuisin Diofcoridem commentariis capite de dracone marino pro 
€o hippocampum verum defcribere videtur:nam iniis que capite 
de hippocampo, de ipfo hippocampo tradidit vehementer errat,cá- 
que cüm dehippocampo dicemus improbabimus.Porró id abfurdü 
elt quod fcribit, non cundem effe draconem marinum,de quo tradi- 
derint Diofcorides & Plinius, duas ob conie&uras, quse vaniffimx 
funt.Prior eft, quód draco marinus Diofcoridis fpina venenata pun- 
git, cui i&tui draco ipfe diffe&us,atque impofitus medetur, alter ve- 
ró Draco,népe Plinij morfu folàüm nocet. Vbinà quafo hzc Plinius? 
nufquam fanéc.Imó veró eadé plané qug Diofcorides fcripfit. Draco- 
nis marini Ícorpionámque iétus,carnibus eorü im pofitis Íanantur.Ec 
ibidem. Draco marinus ad fpinz fuz qua feritvenenü ipfe impofi- 
tus,vel cerebro toto prodeft. Altera coie&tura eft, quod ex Diofcori- 
dis verbis colligere fiecc facile efle draconem marinum habere, qui 
veneno fuo remedio fit,cótrà difficillimum alterum habere cü gran- 
dis. fit/:belua: Minime vero Pliniusin beluis marinis draconé nume- 
Xauit; imó ab iisfeiunxit.Cüm enim 15. xxxt1; beluas marinas rc- 
«cenfet: draconis:matininob meminit,fed poftea cà aliis pifcibus nu- 
fnerauit;Sunt qui non intelle&o nominis etymo; quod anté ex ZElia- 
nó tradidimiis,quum draconem marinum audiunt;fimile quid ani- 
ino fingunt iis draconibus quos pi&tores proarbitrio pingunt; Vnde 
fit vt quidà raias exiccatas;atque in eum modum efformatas pictáf- 
:que quo pictóres.dracones. terrenos ficurare folent;pro veris dtaco- 
:Bibus matinisaccipiant;fed facile im peritis imponitur ,qui neque ex 
antiquorum: fcriptorum lectione pilcium. cxterarümque ahiman- 
-tium naturas didiccrüt,neque res;pías intuiti funt Quz fi; feciffent, 
ex capitc;or'e;bráchiis.apertispinnts;aculeis;cau da afperirate, atque 
.ab aliis hüiufmodi; raias agnouiffent. Huiüfmodi raiz. Anwerpie 
fic efformátur;atq; inde alió deportáàtur. Verüad dracone redeamus 
| aduerfus cuiüs vénena;multa & prafentia remedia dedit natura. Nà 
..Nt ex locis. arte citatis liquet, iple impofitus ; itus fuos fanat. Mulli 


Tb) 330:3: 


Lib32.e5. 


Cap. | 


ja. DE PISCIBVS 


Libro r1.de 
fim medi. 
faculr. 


 Lib.8.c.6. 


caro impofita idem praftat.Idem Galenus fcribit,Draconem mari- 
num aduerfum fuum ipfius i&um impofitum,necnon mullum va- 
lere. Ec Diofcorides. Peculiariter autem ictus à marino Ícorpione & 
Dracone inferuntur qui moleftos cruciatus cient, interdum autem 
fcd raró nomas excitát,quibus abfinthij faluie aut ful phuris ex aceto 
triti potio fubuenit. Et nos aliquando vidimus partem à dracone 
marino pun&tam in tumorem erigi, & cum doloribus vehementif- 
Íimis inflammari,que fi negligatur,facilé gangrzna corripitur, quo 
in malo pifcatores noftri ad lentifci folia, tanquá ad facram ancho- 
ram confugiunt;ii(que partem vulneratam confricant, meliüs fibi 
confulturi/fi draconis ipfius diffe&i carnes vel cerebrum imponerét. 
Necelt negligéda theriaca confectio cü aqua abfinthij fumpta.Que 
omnia remedia cóferunt priufquàm gágrena parté vulnerat occu- 
pauerit, tum enim gàgrazne caufa fcarificáda pars eft,& garo aceto- 
que fouéda,caput mulli fliti imponédà.Eiu(dé etiá recentis capite 


cinis contra omnia venena prodeft;czca quada naturarü. difcordia, 


De Dracunculo. 


CL PUT XIL 


RACVNCVLI Pifcis Pliniusfolus, quod fciam; 
meminit , quem à dracone differreícripfit,vt proxi- 
|j mo-capite oftendimus.Hunc effe putamus quii no- 
ftris /acert vocatur,quód lacertis terrenis: corporis fi 
gura fimilis fit;,$& dracunculum vt à dracone maio- 


fant 


funtjin radice argentez.Quazia fupina parte , à ceterorum marino- 
rum pifcium pinais,(itu, magnitudinéque diffident ; nam & ori pro- 
piores funt;& longioresiis quz funt ad branchias. In dorfo. duz eri- 
. guntur, prior parua clt, aurea,& argenteis lineis diftincta, polterior 
magna admodum in medio dorfo , papilionumalis non valde diffi- 
milis,radiis quinque hordei ariftis fimilibus,membr anaque conftans. 
Radij priores longiores funt, pofteriores breuiores., contrà quàm. in 
mermbrana;que fingula radiorum interualla, veluti intertexta occu- 
pans paulatim crefcit.Eadem quoq; varia eft,lineis enim argenteis in 
medio duarum nigrarum fitis diftin guitut.Facin medio doríi cauo 
veluti in vagina conditur. Alia eft à podicead caudam etiam aurea, 
demptis eius fimbriis quz nigricant. Corpustotum fenfim gracilius 
.fit& in pinnam longam terminatur, cuius fimbriz nigricant. Eft & 
pi&o corpote:nam ab buius medio argentez linex ad vétrem du&z 
íunt.,In maxillis partibüfque anterioribus veluti punctis argenteis 
. notatur. Ventre eítlato;plano,candido. Cuticula tantüm tegitur. Ca 
pitur hic picis maxim caniculz vigentis tempore ,cuiusfyderis vim 
omnia feré animantia fentiunt,etiam pifces ipfi quorum alij.é pro- 
fundo furfum fe efferunt,alij in profundum Íecedunt;alij ad faxorum 
latebras confugiunt.Carnis fubftantia gobionibus paruis fimilis eft, 
iiídémque alimentis vcíci traditur.Manüs venenatus. eft huius quàm 
draconis ictus. In-Agathenfi litore capitur;alioqui raruseft , & cum 
ob raritatem,tum ob veauftatem (ummümque. omnium rerum opi- 
ficis Dei in hoc piíce artificium,pilcatores ipfi admirantur ,.& amicis 
qui.naturz-reram contemplatione dele&antur dono dant... 


: - 


]2e Vranofcopo. ii 


P t -— Bim i TTL 
CC ENSINNNS 

Wm: ES 
: SS 


D à N NENENS ze 
ANS. H N — EL AM SEN 
gu DRE AES TEECNOERNUNS 


E : TASSI », Cft 
ATTI rr IT TS 


e oce TATE cudocs *? — d z 
); Jive yc "ER 
4 : ! o4 4244s a 4 444), 
NER WS ^ SS 
NONEM 5 
BL SN 


S 
DONA SS 
CUN NARRIST 


VERUS MEAS OUI H PE ELI LP Erie 
ze ze cV. I SpdioaXomos à: Graecis, & xguidyuuss: vocatur, ab Lib.8. 
PECORE ) Athenzo etiam ds dicitur;qua: vox quanquam ca- 
ADDS apud veteres autares legas... Veteri: Latino.nóminc 
"c SS caretsquam ob:caufam Plinius Grecis femper vfus cft. 
"Và i Dd 


Lib.4.4- 
aet [may 


26 DE PISCIBVS 

Galeni ipterpres coli fpeculatorem. | appellauit. Gaza pulchrum 
pifcem ; perínde ac fi xgwOlw , non 4gXNudruusr legiffec. Atqui 
cum ob fufcum colorem,tum ob capitis,toriü(que corporis fpeciem; 
foedus eft afpectu. Et xowidvoes,id eft pulchri nominis pifcis nomi- 
natur;ob pedro aro appellationem,qua pulcherrima eit, & homi: 
ne quam: pifce dignior. Hominis enim proprium eft furfum afpi- 
cere, id eft mente natüram rerum. & calum contemplari, fragi- 
lia & caduca , quzque falsó in bonis à vulgo habentur defpicere; ac- 
queinfra fe pofita arbitrari. Quemadmodum veró ab anuquispul. 
chro honeftoque nomine donatus efthic piícis , ita à Maflilienfibus 
curpi paderidoque, quod honeftz matronz prz pudore nominare 
vix aüdeant. Vocatur enim ab his zapecoz,quod pefliinitar confor- 
matus effe videatur , & rafpecon , quód caput ob afperitatem ad fcal- 
penda muliebria pudenda accommodari poflit. Ab Talis Zoca 75 
capo , à noftris rar appellatur. Oppianus jjegoxcírtw nominat,quód 
interdiu in arena. dormiat , noctu vigilet przdz quzrendz caufa, 
vnde & wxrtejs vocatus eft. Ex quibus liquet non de phoca, vt opina- 
cur Erafmus, etiam fi no&tuin terram exeat fomni capiendi caufa, 
fed de vranofcopo potius intelligendum effe Suid locum quo fcri- 
bit. $jtpótgrros DyUUs i5 12] Ó xAcalluis ,id eft , hemerocoetus piícis- eft 
quidam , & fur. Fures enim quód interdiu dormiantzno&u vigilenz, 
Sutpótortorapté nüncupantur,etiam Heítodi teítimonio; | 

Myadles jjhspbxorros djnp dam Xenuao QurtoJ. 


*/'"N'ranófcopus pifcis eft marinus litoralis pedali magnitudine, 


finc fquamiís. ' Capite magno , ofíco, afpero ran pifcatricis capiti 
quodammodo fimilis... .Os longé fecus quàm reliqui pifces fitum ha- 
bet , nimirum fupra caput; magnum & patens , cuius operculum e(t 
maxilla inferior, furfum valde attra&a. Lingua breuis fed lata , oris 
internas partes ità occupat,vt eas nifi linguam digito valde coprimas 
& füummioueas videre non poffis. Ex ea parte .quz inter linguam eft, 
& niaxillam inferiorem;,oritur membrana in principio latiufcula,fen 
fim ia catnofam rorundámque apophyfim definens;extra os propen 
deris,qua pifciculos alliciat;alle&tos demoret.Eandem cüm vult retra- 
hit & exerit. veluti fecpens linguam.Oculi fupra caput fiti re&a cz- 
lum intuentur,vnde vpewoxozs nomen optimo iuredatum. Nam 
dracunculus , rana piícatrix, raia, paítinaca, rhombus, pafferes , bu- 
gloffi,(epia;poly pus,ocaloshabent fü pra caput. Sed pupilla ad late- 
fa fpectant, non furfurn ad cxlum. --.Offa capitis , caudam verfusin 
aculeos deinunttenug membrana opertos.- Ab offibus branchias in- 
tegentibusitidem duoalij aculci ad:caudam fpe&ant membrana te- 


€i dempto extremo muctone- Branchias quaternas habet , iuxta 
'quarum fciffuram piuna dus magaz& robuftz; &-variz exoriütur, 


Sub 


eg BERIXJ 207 


Subíunt in parte fupina alic duz minores,albx,maxille inferiori pro- 

inquz.Has pinnasfequicur os , veluti fternum, quod tribus aculeis 
xn Succedit pinnaalia à podice ad caudam. In dorfo dug funt, 
quarum ptior;capiti propior parua eft & nigra, vt in araneo., Poftc- 
riot ad caudam víque porrigitür, dorío concolor. Cauda in pinnam 
latam definit;pauonis cauda dum pifcis viuit mulam, firnbriz pur- 
paraícunt.Dorfum fufco colore eft;venter candido;qui colores,dum 
viüic,manifefti fu nt;alioqui vnà cum vita pereunt. A capite linec du 
ex Íquamulisconftantes ad caudam protenduntur, reliquo corpore 
cute dura intecto, queque facilà excoriari poffit. Ventriculus firmit- 


fimistunicis conftaté cuius'ore appendices octo dependent. Hepat 


candidum eft ; àcuius exteriore parte fellis vefica pendet,admodum 
magna,fi corporis magnitudinem fpcetes,felle valde diftenta; Fellis 
fubftantia,oleam cclore,& confiftentia refert. Vulua. multàm infrà 
polita eft bifida. Carne eft albaydura;non multüm à carne rane pifca- 
ricis differente,grauifque odoris,de qua fic AthenzusSeaiosz 405 dU. 
xgj à a^yvos xaNSUS vos ,3) xg) sec Nidrutes, Ceupis. In arena & ceetio latet, vt 
pilcibus infidietur.Cüm igitur carne;ceenofáque aqua vefcatur, gra- 
uem virofique faporise(fe neceffe eft. Vranofcopus in venando co- 
dem aftu,quo rana pifcatrix vtitur:cüm enim lato fe immerferit ; ca- 
pàt paulüm exerensmembranam fiue apopbyfin ex óre demittit,ad 
quam piíciculi tanquam ad vermem adnatánt,qua pramorfa ádmo- 
nitus vrapofcopus ftatim retrahit;& cum eà pifecicnlum. ^ Nos primi 
particulam iftam in hoc pifce deprehendimnus;quóque aff pifciculos 
venetur,obferuauimüs,nulla enim prorfus , quod fciam , huius men- 
tio fit apud vllum aut veterem jaüt recentem ; Grécum Latinümve 
Ícriptoré. Vranofcopi meminit Gàlenus his verbis. 8 3 gie ORO 


Lib.7. 


Lise vfg 


- / bo» /2 " x hs Od ants Sob vv 
OpÜGs &quad, 7 &yUpcomrov , iy &g T Oupaycy eTol[L(os &xo AE goy , stg) AEyty £o, part. cap.s. 


au (acy&c 7rpos ÜAULUTTOV; &Teupfotyroici voXpootómrous dala D ieay Sx. kopouto- 
TOY SSecydrmoTe 4 You GUduoy SpaOpx 5 7r0V , PX6uv.ós Sos y€ xay & 1) Bsxorro 
yis 4 Spar ad BA Pos Exiftimate;inquit , obid hominem re& flare, 
vtczlum prompté fufpiciat; hominum eft qui nunquam vranofco- 
pum viderüt, qui etiam inuitus clum femper afpicit.Porró eundem 
effe pifcem qui vranofcopus & callionymus vocatur , confirmant 
Athenzus,Plinius,reliquiq; veteres authores. Athenei locus iam cita- 
tus eft. Plinius. Callionymus fiue yranofcopus. Etalibi. Callionymi 
fcl cicatrices fanaz;& carnes oculorum füperuacuas confümic, Nulli 
hoc pifcium copiofius, vt exiffimauit Menander quoq; in comacdiis. 
Item pifcis & vranofcopus vocatur ,ab oculo quem in capire habel 
Diofcerides de felle loquens.Eft vis omnium acris & excalfaciensjin- 
tenfis tamen & remiffis viribus differunt.Siquidem preftantius in cf- 
fe&u eflc videtur fel marini Ícorpionis,& pifcis qui callionymus ap- 


Dd za 


L1. 32.0.11. 
L1,32.6. 7: 


L1.9 6.96. 


Li? 1». d pellatur. Idem fere, Galenus. Animaliàm quorundam fingulariter 
facul fümp. bibis Axagedr ha td. cu . Ls e 


"rS 


dad 2 E : (a s y 
L4, 4, Petocenen Oppiani, perípicue: declarat. & veluti ob oculos ponir. 
Melliaay. cius pictura, dese, gua Ve 


^ T8 dV itoiepanos qd doo vérpuafla) Ferep0ny 
M ita og) 2049 N&Bpor & gU usis eoi. 
£M Acci 3l augda(1 VIAE Ao TEGvvlag: 

- rBerynicla 3s pns Aue yevai Y Aoc Dvrra], 

"P 18 C xévrad X9 Yvxd)epis, m— 


Qua fic.conuertiy «nude 


* 321. 


JAeulti 


Ned 


ncc" 


£i-4 


ls UH : » , , ; rer j JUR Zorn n uou j 
Dormit,noctu autem euuilat, faltifque KUagatur . ET 
ru justo ium! 2B s i A KA51ss 74 J)SibgE-1i-c Js» l3. à x41 
| "Nytlerida binc etiam appellant; dy 


AY NUT ;' M dk LAC à; lees . D vto eem T ens T xs in ; 
His fubiungit adco voracem effz picem, vt ciboru m copia nimis 
,, Giftento ventre difrumpatur atque emoriatur , quo vifi 


c 


CTAO, Ug NO gw Yee d Pape Sr 
4 55, Xitu bomines a luxu erapulàque deterret, - 
omcoonps Sadtemperaniiamad- 05s 


tes T! h : 
i 
" 
" Yalasut lOItatur. e 3f£5]1 
13 j* às e PX VE RSIARSXEvG UU E 
- E L NP 
P rra )V Y 
ILIA CA rvge desibedili vu smt £r4 d NE 
Y 2rYi (3175 25 
dq18 t & 
" - ut 
$ v rH , 
: & 
, 2 ^ 3 
$ ; LIT : . i 
r 4453 T 1 i 
, 
"S ; 0OO03£f noon 
S: 3 [ 
A jon. |fn 
Tu Mee TR ( d |j $1234 
E kx. 
7 Mega: b iiaslost 
Ad LÀ 
" 
» , 1 nrhbgpee 
;5 rr''TEEPT I 1 f 12372 
i " MY * 
?j 'IUfD3l! [ 11 143 
5 wy 
DAU 


mi rd Y 
Kf f. 2s BUS 
P ESI 


(aur QUT QA) es Ns 
G VEIEILMI 
CONDELSETII 
DE PISCIBVS. 
Lissg XL —— 
Qui dicantur plani | piíces, 


U-iwuv n 


moe 3ms ACTENY SDclongis fimülg fpiffis fiue 
er 7-19 corpulentis pifcibus diximus. Nüc de planis. 
OW tractabimus.Ne quis veró auratam, fparum, - 
Jo cantharum , melanurum , glaucam feferi- 
6 numj,aliofque multos huiufmodi pifces;cum - 
E thunnis,lupismugilibus, comparas;illos pla- 
) ^ nos ELE rotüdos,ne quis Tea 
VEN 2 proiguibusaccipiat,primum qui plani pro- 
! » ) bra ardllensi scs ; deindc sili ibt ed: 
rum differentie explicandum.  Suntigitur plani, fiuc lati, à Grzcis 
wrtis dictiqui prona fupináque parte;ita in longum latámque e&- 
tenfi, vt in tenuitatem degenerent extrema, neque in dorfum ven- 
trémque fed in latera dilatentur,fpináque media a capite ad caudam 
prorenfa , apophyfes longas feu radios noii ad pronam fu pinàmque 
partem,fed ad latera emittat.Hos proftratosfiue iacentes, ficutalios . —— 
non planos,erectos:vt faxatiles mueiles appellauit Columella. Plano-. 7^57- 
rum alij fpinas habent,vt rhombus, paffer, bugloffam ; alij pro fpinis 
cattilaginem,vt torpedo,raia paftinaca. Rurfus horum alij lues ; a- 
lij fquamofi , alij afperi. . Defpinofis prius pertractabimus,quoniam 
omnes qui fuperioribus libris explicati funt;etiam fpiriofi funt;proxi- 
mo libro de cartilagineis dicturi, Illis omnibus hoc eft commune, 
quod parte fupina candido, prona, fufco colore fint , quod in prona | 
parte oculos habeant ad latera fpectantes , id quod in caufa eft, cur vs im 
eodem modo natét,quod altero oculo orbati incedunt;tradente Ari- j;. a 
Dd 5; 


unus Wt 
LN 
y Pe 3 
A 2 
d lis 


d 1 


yo 0 DE-PISCIBYS 


ftoteli,petuerfa eft enim iis oculorum acies, quemad modum ftrabo- 
Abidem. "nibus Planos omnes piíces Ariftoteles -bula4Seis vocat. | 


aeo 


De R bombo aculeato. 


[AT CE ar MN es 


ZPzEa7Pm OM ANI Greca voce rhombum pifcem appellaue 


Tee ia (3 
dz Vni NONAS 
Libro 9.de g SEXES les vÍquam rhombi meminit. Praztereà quod Arifto- 


bifl.ca.37. . o Dee Sy et y t E. 
cad teles Píectae rribuir, nempe quod arena obruat fefe , vt piíces alliciat: 


Libro 7 z3 pafferem interpretatus eft, Athenzeus poriduoiz 3A ( 


Li5.62^« mitur etiam paffer fiue Jis pro diuerfo pifce à Rhombo. | Plinius, 
Marinorumalij func plani,vt rhombi,foleg;ac pafleres,qui à rhombis 
fitu £antüm corporum differunt.Galenus quoque libro tertio de ali- 
ment.facult.& Diphilus apud Athenzum Píettas à rhombis manife- 
ftc feiuaxerunt.Rhombus pifcis à rhombo figura nomen habet , quz 
quatuor qualibus lateribus cóftat,non autem retis angulis. A Gal. 
lis lozange dicitur. Itali omnes & Maffilienfes , rbom£o piícem appel- 
lant,noftri romb;Galli rurbot;Normani Pertozean.. Graci huius tem po- 
xissJoac.R homborum duas fpecies facimus, trhombum aculeatum 
& lzuem,quibus rhomboidem addemus.Primüm aculeatum defcri- 
bimus... Is pifciseft planus, litoralis; parte prona fufca,in qua multi 
funr aculei maximé circa caput, & à capite caudam verfus. In eadem 
parte linea. ducta cft nigra, pinnz quoque illic nigra funt , alibi can- 
didz.Osmagnum haber, hianfque;(ine dentbus,(ed horum vice n 

"Y xillas 


Lib. 3. 


LLIBER X Ii. ju 
xillas afperasobtinuit,. Abinferiore maxilla propen dent appendi. 
ces duz,tenues barbz modo. | Non procul hinc podicem haber. E re- 


gione pinna incipit m agnaad caudam víque continua. Huic fimilis . 


alia ftatim,à capite, | Vtraque paulatim ab initio ad medium vÍque 
crefcit inde eadem. proportione, ad caudam víque decrefcit. : Hae 
totum fcré corpus ambiunt, rhombique figuram efficiunt. Bran. 


chias quatuor habet rhombus, duplices... Cor compreffum. Ven-. 


triculum magnum , oblongum in fuperiore. parte complicatum,. 
dorfo annexum,quem inteítinum excipit. Sed inteftinum duas apo- 
phy(es habet magnas, fed breues, in. angulos duos definentes; in-. 
ter quos ventriculi ecphyfis alligatur.. Hzc. ventriculi cum inrefti- 
nis coniunctio propria eft,inhoc rhomborum & pafferum genere. 
Ventriculum hepar tanquam manu, comprehendit , ex albo rube- 
Ícens,cui har ct vefica multo felle diftenta. | Splen ex nigro rubcefcit;. 
inter inteftinorum fpiras latitans. Oua rubra funt replicata ventri- 
culi modo:facit enim ventris breuitas, vt omnia feré interna repli- 
cata fint. Carne vefciturmaxime cancris,vorax elt , pifcéfque mul- 
tosingerit, Quamobrem in lluuiorum ftagnorümque oftiis pluri- 
mum ell,vt pifces fubeunres perfequatur. | In mari noftro,& in oftiis 
Rhodani magni capiuntur,fed in Oceano mültó maiores, Vidimus 
Occani rhombum quinque cubitos longum, latum quatuor , fpiffum 
pedem vnum. Quanuisigitur ab Ouidio dicatur,& Adriaco miran- 
duslitore rhombus , & à Martiales. ' ( 
Quanui lata gerat patella rboubum, 005 
Abonbus latior eft tamen patelia. | en (D USES xs i 
Tamen nunquam rhombi Adtiatici;noftrive magnitudinem at- 
tingunt eorü qui n Santonico,vcl Britannico litore capiuntur. Cüm 
gulofus fit pifcis,facilé hamo capitur. Ad gulz veró libidinem ex- 
plendam multum illi confert pifcandi folertia à natura data , de qua 
Plinius. Nec minor folertia ranz, qui in mari pifcatrix VOCAtUF; 
eminentia fub oculis cornicula turbato. limo exerit , affultantes 
pifciculos pertrahens:donec tam prope accedant , vt affiliat. Simili 
modo fquatina & rhombus abditi pinnas exertas. mouent fpecie 
vermiculorumjitémque quz vocaturraia. Quzex Ariftorele fum- 


-— 


E 
v 


pta efle apparet,quo inloco J/jzloy pro rhombo dixit , vt initio capi 


Lí.9.0,42 


tis docuimus. | Ke(guies(1 dV. £wTuos X9) Oros. xg]. od Gees , x9) iri, | 


5S re ! 2/ Spas € ^» r2: 
X9 piv say oap Trot dou (ea lid Vo, £1 (oe. pa [834 Ue) ois. iv. T edam , xg 


ASQ ot uis pa Gal. (sc dl puotpa. irá ue. rpoctpyolla cs pos, quxia, 


AQ dv Gégor). .Obruunt fefe. afellus , rana, & paffer Íiue Rhom- 
bus & Íquatina , camque. fe totos occultauerint , verberant oris. fui 
virgulis., wt vocant. pifcatores., ad ,quas pifciculi adpatant tan- 
quam ad algas;quibus vefcantur:; Reperiuntur in hoc gcnere mares 


»ro Mt DE: PISCTBVS 
Liros.de & fceminz:alij enim femen , alij oua. habent. Rhombus dura eft car-- 
Lass: & friabilijquanquam Galenus Philotimum reprehendat ,quiin- 
tér pifcesqui molli fnat carne , càm citharos numerarit , eis fimilem | 

| rhombum prztermiferitqui tamen molliore fit carne,quam cithari, 
carneque afellorum multó inferiore.Locus eft huiufmodi : 11:2? 5 48 

xiyeups zd] r&v Baupito TÉ quAdiuug , axeupovzt Ny Jos ydp &r ó Pótsflos etu- 

Tüy [Neo taTépdo yd T. (pita y v rev. &mooumóuos. cix jAtye. Sed 

qui Rhombum praferrim aculeatum guftauerit;is proculdubio dura 

carne effe judicabit,maximé fi grandior fi:quienim parui funt, hu- 
midiores mollioré(que funt. Elixus ex aceto. velin fartagine coctus 
editur,cum mali arantij fucco. Rhombum inter delicati(simos cibos 

habuit veterum luxus: vnde prouerbium, nihil ad thombum , de his 

quz minimé conferenda funt. Lieni medetur rhombus viuus impo- 

fitus, vt tradit Plinius, deinde remiffus in marg. 


—— 


De Rhombolzui. 


Dieu Hox yi a 
pu HOMBVS Aktereft,qui vt à fuperiore diftin- 


guatur ,lxuis à nobis dicitur , quód aculeis proríus 


mus,in rhombis haberi eft neceffe.Eftigitur rhombus lzuis rhombo 
[ i Duk acule 


f 


"us , ue" 7h 3 I y p 

e WLgdBDERHUX B d ES 
aculeato figura partibüfque tum internis , tum externis omnino par, 
demptis aculeis:nullos enini neque in fupina,neq; in prona parte ha- 
bet.Pieterea latior eft,& tenuior thombo aculeato, carnéque mollio- 
rejfuauiore quàm paffer. Quare de rhombo lxui Galeni locus intcl- 
lig: poffet , quo rhombum cum pifcibus mollis carnis connumeran- 
dum cenfet. Vel fortaffe nonabturdé quis exiftimauerit, rhombü la- 
uem Galeni citharum effe,quód is mollis fit catbpis,cuiufmodi rhom- 
burn lzuem efle cóftat,quódq; eum rhombo fimilem faciat. Alianus 
autem longe alium ex mari rübro citharum deícripfit. Et Achenaus 
cithati fpecies duas alias tradi dit, de quibus pauló pott dicemus. | 


— —À— 


De R homboide. 


uil no3br ies ORA T) d bul 


Cuuaa9emO O ME. Pifcem [zpe vidimus , qui ab ichthyopolis 
1123) (EA. R hombi nomine venditar; quem tamen à füperio- 
|ER« (GS nous rhombis.diuerfum efle fenfus. ipfe doceat, 
» oy etiam. f1-figurà. rhombum imitetur. Quare hunc 
Aetas! rhomboidem appellaummus, vt tantum: à rhombo 
pice differaz , quantüm figura rhomboides:àl rhombo figura :' eft 
enim rhomboides figura , quz neque latera zqualia , neque angulos 
rectos habet. | Eft igitur rhomboides pifcisthombo vel pafferi (imi- 
lis, fed. à paffere. (itu differens, fquamis paruis intectus, ocalismül 
tüm à fefe diftantibus. Linea. à capite ad. caudam per medium cor- 
pus du&a initio: finuofa deinde.reéta corpus in duas aquas pattes 
dirimens... Corpore eft exiguo-& breui: nunquam enim quantum 
obfernaffe mihilicuit palmi magnitudinem .fuperat. Internis par- 
tibusà thombo non differt... Carne eft media, neque molli. nimium 
neque dura, |. In litore noftro raráscfh; femélquetantüm vidiffemi- 
gi contigit... Huius mentionem: nullam à veteribus fa&am fuiffe 
comperio. un | 


3r4. DE PISCIBVS 
| De Citharo. 


ENS 

TE A 7/703; 
052, d a. 
MI" 


fict (Pda Lat. 
E Citharo ex Ariftotelis lib.de animalibus & pifcibus 
hzc profert Athenaus.éxíóspos Quei. xeupyeupóSus , usyi- 
ps , QuXogéyos , 7 y^ AamASAUU los xeupSiay Aduattus 
: Exo x2] aea. Citharus ferratis eít dentibus, folita- 
OS uUSW A riusjlga vefcitur,linguam folutam habet,cor album 
Libo sd; & latum.Piaieica Galenus citharo rhombum fimilé cfle Ícripfit. Ex | 
ali. feculi, qnibus colligo bunc verum cicharü efle,quem hic exhibem us,qui ho- 
i die Romz latis frequens cít;& f?!'io nominatur, Cüm enim pifcibus à 
AERE natura lingua data fit óg'é3ys xj cix &zoA eA vuSup,vt ait. Arift, 1d cít ofíca 
hb.1.ca15, & non foluta vel eovipd s, àxapÜd3ys x, &poavtguxija'ld cft, dura Ípinea 
| &adhzrensjifq; vnicus fit ex planis cui lingua foluta fit , tefte A rifto- 
tcle,contra aliorum pifcium naturá,recté mihi videor hunc citharum 
efle affirmare.His adde norzas reliquasquz aptiffime quadrant,quód 
Íerratos habeat détes,quod lolus capiatur;quód alea veícatur quem- 
. admodü lalpa,quó fit, vt infuauiore fit carne quàm bugloffum.Vnde - 
Pherecrates apud Athenzü à àyatol egw t xil Ti xaxov Eft ioitur ci 
tharus pifcis planus rhombo,quodámodo fimilis)bugloffo fimilior , fi 
Íquamas excipias,que in citharo func magnz rhombi fieura. A capite 
ad cauda linca tenuis dutà eft.Partibus internis rcliquis planis fimi: 
lis.Ex hisliquet de citharo non rc&é fenfiffe eum qui pifcem à. Gallis 
cgrefinum fiue eglefinii nominatum cithatum effe crediderit:cüm ex 
Galeno citharum planum pifcem efle conftet linguámq; ei folut&. ef- 
fc.Q uz egrefino nullomodo coueniüt. Lógé grauior cit, minimeque 
diffimulandus error illius qui citharum cum cantharo cófundit, cum 
roto genere differant:nam cantharus litoralis eft piícisiquem cumau- 
Libro8. de ratajorpho;fynod onte numerat Ári(Loteles:iis enim fimilis cft COrpo- 
bist, anim. yis figura,citharus vero. planus pifcis bugloffo (1milisvel thombo;Ga: 
MA lenoautore;& canzeza(lic enim à Mafhlienfibüs citharum appellari 
/ fcribit)non folàm planus pifcis non eftfed etiam carnis-fubftantia, 
vita,moribus, à cicharo plurimüm differt. 


x 


ANY 


À 7 Lis 
RAS NES 
UL" J^ ex 

a ox 

z SS 

e /u 


l 


De cit 


LIBER Xl 355 


De Citharo flano fiue af pero. 


«cete 
P- P3 


b; FT L 
— 


QC PU T, vU 


SPFLTER IVSCithari ex Archeftrato meminit 7^7 
wr Athenzus rufi fiue fubfaui , qui affanduselft ; càfco 
multo oleoque condiendus,quique fine fümptu ap- 
«y parari non potefb/prior veró albus,& in aqua faléque 
IesiANGZ* multo elixandus;additis herbis. Verfuum Archeftra- 
ti hicferé tenfus eft,qui cüm apud Athenzum fatis mendose leg an: 
turjfic reftitui poffunt: | B (ope 
K/bcupo dA xsAdUo s : xa 
&r uSo. XdUxas 6b, Gugra qtpcis TE équx) 


-- 


Libsz, de: d 
bif, anim, (. 


Apyls, 


 cipiant ftudiofi.. 


y6 —  (DEXPISCIBNWS 


fimilitudinem lingulacz cius latitudo gerere feratur, Squama non 
magnam tangentia afperitatem habent fubaurco eft colore , & lineis 
fummo verticc capitis, ad extremam caudam fic diftinguitur , vt 
cas citharz fidiculas contentas effe dicas , vnde is citharus appella- 
tur, Osilli peffum it,& fubfidit , idémque nigerrimum eft, atque 
cingulo croceo Ciega vertex varietate diftinguitur , ful- 
gorcaureo & nigris quibufdam lineis. Cauda eft nigra prater ex- 
trema,ea enim candidiffimo colore afperguntur.Alij item pi&ti na- 
fci dicuntur , toto corpore purpurei, certis interuallis aurcolas li- 
neas poffidentes : corum veró caput cingulis violaceis illuftratur, 
vno quod eft ante oculos ab branchias pertinente: altero fecun- 
dum oculos víque ad medium caput excurrente: alio autem tan- 
quam monili fic collum circumplicante. Hac pi&urz vice ex ZElia- 
no tranícripfimus , vt citharorum rubri maris uconem animo con- 


Apt oti A o o ec MI n "aie 
£ISGIS xw à Grecis, à Latinis, paffer dicitur, 
/. Pifcis alius «pos, id cft, paffer, ab. Ariftotele. dici 
videtur ,càm de felle pifcium. loquitur. : O/4A ao: 

)33 apis Tuis trrógors o£ Lr zrogptirepor y oi. Eyfürtpor olas Bd 
SA GeUXS VAR Quwayeis, cuudpaura. » Glas, JEPudlar , gpe- 
no beret , his propius, illis remotiiis à iecore, 
vtin, rana; ellope ,fynagride , murznajgladio, hirundine , paffere. 
Sedhocloco hirundinem & pafferem expungi oportere cenfeo. Su. 


fpicionishuius:occafionem. mihi. przbet primum, Gaza: conuerfio, 


ee 


H 


ls, In:aliis, fclinteftin 


2*954 


in qua hec omiffa funt: deinde ex fententia, quz proximé fequitur, 
uc 


LIBER. XL. 


| 
huc tranflata effe videntur duochzc nomina; que pro auibus nó pro 
piícibus pofita. funt. Sed ad Pfettam reuertamur, que ab Italis no- 
fttifque plane, ab alisplarufe,à Gallis plye nominatur,Piícis eft rhom. 
bo figura fimilis, fzd contractior, bueloffo latior. In. parte prona fu- 


377 


Ícáque oculos habet. Pinna totum fere corpus ambiunt. Cauda in. 


vnicam, larámque definit.A capite ad caudam, linea parum finuofa 
per medium corpus ducta eft.Os parnum haber bugloffi modo, finc 
dentibus,cuius fitu à rhombis differt.fi enim pafferem ita erigas in Ia- 
tus, vc maxilla inferior humum-yerfus (pectet, fupina pars Izua erit, 
(. prona veró dextra: Contra in rhombis quibuseodem modo in latus 
 €rectis fupina pars dextra erit, prona,finiftra. Plin.Marinorum alij 
funt plani, vt rhombi,folez,pafleres, qui à 1liombis fitu tantüm cor- 
porum differunt:dexter refupinatus eft illis,patferi lauus.Partibus in- 
ternis rhombo fimilis cft. Stàgna fubit & fluuios:delectatur enim a- 
qua dulci. In ftagno noftro magna pafferuim captura eft hyeme.In 
Ligeri lamine fzpe etiam capiuntur;minus nigri mollioréfque ma- 
rinis,qui proculdubio non genere, fed aliment varietate folüm à 
marinis differüt.In boc genete mas eft, & fcemina:in aliis enim oua, 
in aliis emen reperitur, quodlac vulgus appellat,quia lactis inftar 
candid. m eft,quod propter. Ariftorelem dico qui hzc literis prodi. 
dit. £r 2 £a. X gUdr:p Cw Tels és post oSepMuets xg) qulois, O judo vixdor vg QE 
yuraoo 3 dy&Uor cix eg ro stg Cw ois DX O mdr Mprcldy -yács, (( & adv 
£putpicdir, xg aJ x&vo4 ( creo. (ge "ortus o q«i) yo. In teftaceis 
& Itirpibus eft quod pariat & generet,quód autem maris officio fun 
gatur decíl.Sic etiam inter pifces,genus pafferum & rubellionum & 
chanarum : oua enim in his omuibus reperiuntur . Quod fi de omni 
paflerum genere intelligatur falfum efle experientia docet. Hyeme 
ventrem ouls diftentum habet paffer,idque potiffimum obferuár qui 
emunt: oua enim meliora fuauioráque ipía carne habentur. Pafler 
vere paiir.In Gallia rariüs cü ouis capitur , in noftro litore feré fem. 
per. Cuius rei. ca eft caufa,vt arbitror, quód piícatores noflri in fta- 
gno tantüm hyeme pifcantur, quo foemine pariendi caufa fubeunt: 
in Gallia in mari tantüm piícatur mares potius quàm faeminas,que 
ouorum copia preflz in imo latent, Pafleres & plani omnes in limo- 
fislocis foeliciter proueniunt , vt annotauit Columella, ob eam cau. 
" famin ftagna noftra fe à mari recipiunt.In Oceano veró planorum 
omnis generis maxima eft copia. Vidimus Antuerpiz in taberna 
" quadam pafferum planorümque pifcium omnis generis,exiccatorü 
tantam copiam quanta cuiquam credibiliseffe queat. Latent- enim 
in arena & limo ob id reciprocante Oceano. facilé capiuntur , Paffe- 
res matini minus humida mollique funt carne quàm qui in flagnis 
| | | Ec 


Lí.9.c. 20. 


Libro 4.de 
bif. enis. 
Cap 1I. 


js DE PISCIBVS 


vixerunt,qui prater quàm quód molles (unt, lutüm etiam refi piunt. 
Molliores funt, & feré infipidi in dulcibus aquis educati. Przferendi 

itaque funt omnibus marini. Secundum locum obtinent in ftagnis 

: verfati.Poftremum fluuiatiles:à noftris friguntur in fartagine,& pro 
poo bono, gratoque cibo habentur . Galenus pfettam bugloffo fimilem 
feet, — cffc annotauit,non tamen eiufdem plané effe generis: mollius e- 
nim;ciboq; gratius,denique omnino melius effe bugloffum pfetta, | 


.. .Dealia Pafleris fpecie. 


Ü n , gw 
i "n HOLT 
Ma V HH n 7 dd 
e j^ à x ROADS ps ENTE " uet —— 
» : N SONS jugo Ur S TED 
NS [jocis 
(iu 
(APP POS PI i 


Y j ASSEREM Pro vnica pifcis plani fpecie cum ve 
D, ceribus autoribus fuperiori capite vífurpauimus.Nune 
-&8 (1 pro genere accipiamus cui fpecies aliquot fubfint, 
) de quibus deinceps dicemus,nihil abfürdi nos fa&tu- 
Ziacan GAS z ros arbitror: nam Atiftot. & «dy rcd yos conftituit 
| — &r5. de Hifto.animal. & v3s-rdo3eis 1 1 5. de animalium ingreffu 
omnes eos appellat,qui plani cüm fint;oculos habent in prona parte, 
ideoq; ita natár,vt ftrabones ingrediuntur.Omnes igitur huiufmodi 
plani di&i funt pafferes,à colore pafferum auiü:ná parte fupina albi- 
cant, prona fufci funt,& terrei colorisjinftar pafferum auium. Igitur 
pafferum geneti cü planum fubiicimus qui quarreler à Gallis, id eft, 
verbum 2 verbo quadratulus nominatur.Sunt qui eum hoc tantum 
omine appellent, cüm minoreft,quim veró fenuit p/ye. Ego veró 
fpecie hunc a illo differre exiftimo:magis enim quadrata cft forma 
ds qui ab ea quadeatulus nuncupatur, maculáfque rufas. fiue fabfla. 
uas plures habet. Totus leuis eft.Carne candida,molli, valde humi- 
da.Huius magna copia in Oceano capitur. 


De Pàf 


LIBER XI "lo 


vu RETIA o 
RUNS 2 
PESE EI 
iint | S AMOR MT Heu. 
P ESSE ; 2319342 3232 144/272 84: 2:14 

RE i " E UERURAME eC INURO 224 E 

p m iN M NAM E 

B. 7 I d MR EAE E S i à 

E CO RE SUSAN ACIOCREOQR) * 

L— REDE dE AE e e e - 
us (5 (NS NE. 2» 
D ROS 
P.-— : SA | 


T MT I AEN v 
( p i n 
| ES Ina 
NRNNE JM 
I 


Aue. x. | 
S38 CEANVM Marc planis pifcibus abundat, in qui- 


403. Bia WV) bus numeratur pafferum fpeciesquz à Gallis /;zazde 
7t  vocatur,ab Anglis bru fquamis;afperitatéque à fupe- 
"3 riore differens. Flauas maculas in pinnis quz corpus 
; ambiüt, & in reliquo corpore habet.Linea corpus in- 
ofa , in paffere noftro retior eft.Carne e(t candida,hu 
mida,molli , minüs tamen quàm fuperior, parum glutinofa, non 
multüm ;bugloffis inferiore. Antuerpiani exiccatos vendunt, ma- 
 gnóque fuo lucro alió conuchendos curant. X wew) 


Cap.7. 


De Pafferis tertia Ípecie. 


SAN 
ME 


een eM - PPS IEEEEIG] reet 
e PASO ZA 
NES UC $ LEN 
EU IANUE ANNE UN 
C EQUI ANN A SENOSCES RN WIN 
d ivegu id vt M NY, , 
CIS AV S No A0 üare vts A rir p NIE R67 ! 
— ài i MOST ODEEU PI MANI ORD ORDRES » 
A SETS A NANRNNN v MNA IAUE NV "». 
QA UM SAU ERETA X s 
CANON ORO ERUT ES ee Aum 
S NS SRM GNSOGSR NES; : 
Bhifq SABEN A CER 
X E PRUAS WM y 
p 
SES SE RN NN NSS 


7L 1, 7 
M 


zz 7 T, 7 


Ec 2 


gio DE PISCIBVS 


Lib.;, 


fupina.Carne cft candida & molli.Hac, & fuperiore pafferum fpecie 
mare noftrü prorfus carct,ac fuiffe vtranque veteribus incoguitam 
affirmare aufim: quia ad Oceanum vfque non penetrauerunt,necin 
Occani pifcibus cognoícendis operam ftudiüimque pofuerunt.Sunt 
qui flez Ruuiatilem pifcem effe pucent.Q nód fiintelligant in Bluuiis 
nafci & viuerejd plané falfum eft, nam in mari reperitur. Quód f 
in mari natum flumina fubire fentiat,re&té dicunt.Non folüm enim - 
hac, fed etiam aliz pafferum fpecies in fluuios migrant.Iftius fpe- 
cics duz videntur effe, vna minor que flez dicitur, altera maior, que 
fletelet,etiam (1 diminutiuum nomen id effe videatur,ab Anglis /z- 


&ut, noftris litoribus incognitus, ín Anglia frequens, Lutetie rarus, 


& ob raritatem folàüm commendatior,neque enim priore falubrior, 
dclicariorve eftfed pauló durtore carne. 


"Me Buglcflo. 


BEN CASAN er 
I AN ANQUINN NOR ) AI y) A Aer 
PL NINS NAA ANRAS JN A NE e x 
gu mo UD eet 
RO (07D ye SON CX XX) s : - m x 
onn T. 
2 MAR RRERRAR 
QARCAAS AA 
NND 


Aet 
DP a 


DASS 


MN NS D Ere 

dde eue TOUT 

2 NAMEN. aM XS 
DE DU Ede ! 


cA Xr aiaie 
t rir me: 


RANA 
ZO 
Vmvidurs d SESS 

E perd 
NN 


(34 pup X 
39 VBIVNGIMVS Rhombis pafleribüíque buglof- 


27^ fa:nam victus ratione locoque conueniunt,& vt apud 
? Athenzum fcripfit Speufippus r15.11. fimilium.Simi- 
X les pifces funt pfetta, bugloffum,tznia. Huius gencris 
5S «S4 fpecies aliquot conftituimus , que deinceps exeque- 
ur.Ác primm debugloffo proprié fic appellato dicemus. BAoyAo7 
G xd BryA nose BAG yel € BAV yAaosor vel G&y2«oscs à Grecis dice- 
batur,hodie yd. A Varrone & Plauto,lingulaca,à linguz figura, 
qua Grzcis eft AG, cui Bs particulam additam fuiffe puto,vt ma- 

nitudinem potiüs quàm bubulz lingue figuram fignificet. A Pli- 


Va ees 


InHalitit^ nio (olea.Item ab Ouidio, 


Fulgentes foleg candare (£ concolor illis 
*Paffer. | 
A figura foleg que folo pedis fubiicitur,in tota Gallia /oleiin Hi- 
fpania l/nguado, Rome linguata, V enetiis /foia, à folij alicuius perc 
ris fi 


LEBEBDEROUXTLO — y 

ris. Gmilitudine. Solea. pifciseft. planus, tenuis, longiore contractio- 

réque corpore quàm pafferita yt: pafler inter foleas & rhombos mc- 

dius fit, pedal: magnitudine, vel maiorc.in. Oceano, fu pina parte 
cándidas proná nigricante in quà oculi infunt.. Ore eft incuruo;finc 
déntibus.Branchias.quatuor;cor.compreffum, denique: vifcera .om- 

nia eade cum:pafleribus habet.Squamis tegitur paruis.Lnea recta d 

tapite ad. caudam: ducta eft; Corpus fepiunt pinnz breues, quarum 
altera-à: capite dd caudam continuatur;altera e regione podicis,non 

procul à branchiis diftantis ortajitidem ad caudam vÍque protendi- 
.tur.Hx colorem à proxima.parte mutuantur; Etenim parte fupina 
candide funt; prona nigricant. Similiter & que ad branchias funt,& 

in ventre .Caudalata cft, vnica pinnaconftans. Fel in hepate habet 
aduerfus (uffufiones vtile. Fiyeme.vado maris excauato condiíntur, 
torpedo, folea, & píctta;autore Plinio. Frigusigitur folca: pertime- Zi..c.r». 
| fattum quialapides in cerebro babet, tum quia: corpore eft tenui, 
Carne eft dura, & nonnihil glutinofa,qua ob id difficilé corrumpi- 
tur, diutiusferuatur,neq; loága ve&tura putrefcitimó melior effici- 
tur & falubrior. Id verifimum effe iudicabunt ij qui diligentiüs o- 

mnia expendunt, quibüfque fapit palatum.Hinc fit vt Lutetiz api. 

diores meliorefque fint folez quam in ipfolitore. Nam caro omnis 
caloreexcerno primüm ten erefcit,eiufque fapor ille dilutus,& vt ita 
dicam,fere infipidus, acrimoniam quàdam non ingratam acquirit , 
poftremó putrefcit, moleftàque. acrimonia linguam , palasàmque 
torquet, qua tamen acrimonia quidam delectantur , quibus ftupi- 

dus eft; hebefque guftatus fenfus.Et maris noftri folez Lugduni mc- 
liores,quam in Montepelio,vbi fzpius viuz adhuc coquuntur:quam 

ob caufam,duriores funt;difficiliorifque concoctionis. Galenus fimi- Libro s de 
les quodammodo inter fe effe pafferem & foleam fcribitjnon tamen tive . 
omnino eiufdem effe fpeciei. Soleam enim molliorem effe;ciboque Jd 
fuauiorem, ac omnino paffere praftantiorem.Suauitate quidem,ali- 
menti copia, fucci bonitate, folea precftantior eft. At carne duriore 
folidioréque effe experientia. fensufque congincunt, Neque veró eft 
quód quis de bugloffo dubitet;ifne fit quem deícripfimus;omnia E 
nim ad amuffim conueniüt,omniü etia qui. hactenus de pifcibus ali- 
quid literis mandarunt,confenfu.Neque quicquam obítaz Athenzi 
locus ex Atiftotelis yrs.de animal, heec citantis (odor, guai, 88s, Gu- 
yiryeugrer Butlis fo Gutovos Ger vote ros puts. Caxtila ginca funt, inquit 
bos, paftinaca, torpedo,raia, rana,folea, patfer, mus, Nemo eftenim 
qui ftatim no iudicet, locum effe corruptum,ctim neque Arift.neque 
Plinius,neque vlli alij qui in pifcium cognitione exercitati fuerunt, 
quique diligenter cartilagineos pifces enumerarunt,in eorüm nu- 
meram bugloffum vel pafferem repofuerint; quibus vtpote peritio- 

ECT" 3 


Lib. 7. 


322 DE.PISGCEBVS 


ribus fidem adhibendi effe iudico potiàs quàm ZElíano, 8: Artemi- 
dorojqui non fatis recte cartila gineos definierunt. Carrilag inca. vo- 
catur;inquit ZElianus, quz fquamis carent,vt: murena, conget,tor- 
pedo, paftinaca, bos, muftellus, delphinus, balena: hzc enim fola 
funt de aquatilibus: viuipara. At murzma fpinas habet non cartila- 
gine, nifmürenam fluuiatilem- intelligat: Delphinus: veró & balz- 


Lib. 4. de na,neque Ípinas, neque cattilaginem proprie 'habere dicuntur, fed 


Snterpret. 
oma. 


Lib.7. 


folida offa terrenarum. animantium modo.A rtemidorus vero.Q ui- 


cunque, inquit, pifces cartilaeinei:funt;ex his longi omnes vanü la. 


borem -fignificant;& quz fperamus non perficiunt, quonià elabun- 
tur,& Íquàmas non habent;que corpori circumlite funt,veluci ho- 
minibus colores. Sunt autem hi;Murena,anguilla;congrus. Quibus 
rcie&tis;; A riftotelem;Pliniüámque excelléris do&ring viros, & rerum 
cognitione przftantes fequimur ex quoram ;fententia bugloffus ,& 
patler plani quidem funt pifces;fed fpinofi, & non cartilaginei. -.. 


eSolea oculata. 


Z 
E SET 
EN P C MNR 
je e ho 
S SAXA AUN 
ARE ON SSSSEA N A 
PUN SEDES —BX—H-K Y A ue em 
ANNA RECUERDE SS QOL qeu 
RSS Boo o 


(uh SD. i UU 


| ricdeguo PECIEM  Bugloffi alteram facimus eam qux 
SES/7 Maffiliz fatis frequens cft, quzque illic & apud. nos 


SSwzr ie), maduerint,defquamari non poffit. Eft aliis foleis cor- 


effe dicat;quam Atheneus &y«po vel 44e ex Dorione vocat .4to- 
i / eV Er ef 

eio 3 cy Td. 7rteA tyOdov esed, PRECIO) B&exarla, dau oaa, ob 
xaX x3) xen. Scd hoc aliis xftimandum relinquo. | 
"IE De Cy 


((uPUT XL 


i "u^ à Gallis nominatur, neceffe effe inter buglofh tpe- 
(6 5 977 $ cies numerare forma ipfa fatis arguit, qua bugloffi 
ANS [2e ND plane fimilis eft.Eft tamen eorpore fpiliore & bre- 
MN eeee y) uiore,fquamis tegitur paruisiin ambitu (erratis. Co- 
lore eft fufco: vt rhombus à paffere, ita hic à prima bugloth fpecie 
. differt fitucorporis, necnon fapore. Verusenim bugloflus fuaui cft 
fapore, & perdici comparatur, quemadmodum rhombus phafia- 
no.Athic inífuaue. quiddam & grauc redolet, quod inter eden- 
dum facilé percipiunt. ij, qui vel verz folex ignorantia, vel pretio 
paruo inducti hunc pro illa emunt. Sunt qui non niíi pabuli ratio- 


LANVM- Pifcem quem hic.exhibemus qui- pole. 


ne differre credant, quod equidem non probo. Etenim fi pabu- 


li varietas faporem, Íuccümque immutare poteft, non ita ad cor- 
poris habitum formámque immutandam nullam vim habet. 
De colore nihil dico, qui pro alimétorü differentia variari potcft. 


Quare cüm victus ratione, notifquealiis quas fupra pofui piícise 


hic à bugloffo diflideat, re&é aliam à bugloffo fpeciem conftitui- 
mus.Ea fortafle eft, quam Epicharmus apud Athenzum xuvóyAcc- 
(v appellauit... Vel fi Epicharmi sewóyAoosw» nonfit (nihil enim 
certi ex tam paucis verbis Epicharmi ab Athenzo citatis colligi po- 
teft) optimo quidem iure,vt à caeteris buglofft generibus diftin- 
guatur,cynogloffum nuncupabimus, nequealiud eft genus cui no- 
men hoc apuiüs quadret.Eft autem cynogloffum carne dura,glurino- 
fa &ifficiliorifque concoctionis, fcrinique faporis , ob algas, her- 
báíque alias quibus vefcitur. In mari noftro non reperitur. In Ocea- 
2o frequens eft.Sunt qui (imilitudine decepti in mari noftro capi pu- 
tenc eümque effe pifcem quem Maflilienfes fersantin v ocant.Sed hoc 
fiio loco refellemus. lE Ent n | 


Libre 7, 


$34 DE PISCIBVS 


rm SN SENSN — 
SOSA 


xx 


God DUX LIPPE 
? 73 M V 

OP citer ea buglofl fpecies à ncbis vocatur,quz fquamis 

e£? carere videtur, prorsü(que lxuis effe.Nam vt planza- 

Y gini herbz à figura vel foliorum Izuitate;arnogloffi, 

ANZ id eft, agninz lingua nomen pofiturn cfl, ita Ípecies 

ftris p.rpeire vocatur,Eft revera ex buglofforum genere,quod corpo- 

ris habitus, figuráque indicat. AÀ cxteris differt,quód multis Íquamis 

tenuique tantüm cute opertus effe vidcatur.Corporc cft valde gra- 

cili, pellucido, candido. Carne cft tencta;delicata;palmi magnitudi- 

admodum aphya.Sunt qui hàc buglofh fpeciem tzniam effe exifti- 

mauerunt, hac tantüim moti cóic&tura,quód tenia;pfetta,& buglof- 

bist. anim. tia. facile conuellitur. Ariftorelis autoritate, qui teniz pinnas duas 

^PJ* — duntaxat tribuit, càm hzc fpecies quatuor habeat, duas ad bran- 


fRNOGLOSSVS Leuis fiue arnogloffüs fimpli- 

2 

S à 
hac arnogloffus à lzujtare vel figura re&té nominabitur,quz à no- 
tenuiflimis, & ftatim deciduis integatur,vt mericó lzuis dici poffit, 
nem nunquam attingit.Statim atque ignem vidit coctus eft, quem- 
TM fum fimilia funr autore Speufippo L15.11.fimilium. Sed hzc feuten- 

chias,duas alias quz corpus feprunt,quemadmodum in bugloffo. 


h — De Solea parua fiue lingula. 


/ 
es 
Med x 


09,0 MA d 
SENS 


x72 ANC Bugloffi parui fpeciem diminutiuo nomine 
/ 85 Jingulam appellamus;quód fit buglofforum omnii, 
19 qux à lingàz figura nomen traxeruntminima Neq; 

/:s Ex debet exiftimare aliquis maiorum feeturam effe. Cer- 
2-3) ta enim. nota à bugloffis omnibus difcernitur. Fit 
enim 


enim pifcis planus bugloffis-reliquis fpecie quidem fimilis;fed fem- 
per paruus, dodrantalem magnitudinem nunquam éxcedens.Linea, 
quz. corpus dirimit, fpinàmque firmar vel. tuetur;ex fquamis con- 
texta eft longe eminentioribus quàm in toto corpore,dempta ea par- 
te quz circa maxillam inferiorem eft. Durioreeft carne quàm:bu- 
gloffus lzuisglutinosique nonnihil habet.fatis rarus eft. pifcis; & ob 
corporis tenuitatem. vilis. Solent enim. magni. corpulentique pifces 
robari, parui veró reiici,nifi ex Aphyarum fint genere,vt vhàcum 
fpinis edantur.Exigui alij quibus eximendz funt fpi nz molctti. 


De Hippogloflo P 


out i iN 
77, QN Ge CN de : N 15 
P CeQU SM (Cf Cos SRI 
Tae ITIN ATATRLUNIES 
KC CAL DON. CS (7 ai cU xot A STO 
iN ze (Cx N 7i VN ( NC C S "TUA LL 
CX CC. MO TATA V (e (ko (X LT c 
X et eee CONG PUMA ICELT CX ee E AA 
1 n USPTO f f SX 
(XXX« Lr à CP NCC SNC (e c t e T TA E —— " - 
CR We 3c FGC jdn dod C eG f SS c ACCU Up TERR o me 
AUi Ceca e eS Coe Sete lc Ei, iae MR 


(HMM. CBRERIEERUE NIE 
So PC CCCE(. CC C CC OC 


m» PES M ri C € ED d 
c NT CC CE TI ja 
z- NOUIS 
T NN ( (& ^ 
22 NN 
6 » 


2 uo vu x 
(«4POT XUL 
EAIPPOGLOSSVM  Vocamus bugloffi fpeciem 


D Ji 
1 


quam Galli fferan appellant,quód fluitando natet, vt 


:9) opinor. Huius nomen nullus apud Ariftot. Plin. Op- 
u- uL j pian um requirat; ve teribus enim incognitus fuit, O- 
$2039 ceani tàtüm accolis notus. Quare huic proipfius na- 
tura nouum nomen impofuimus,quod faciendü efle cefent Plato & 
Galen. Hippogloffum igiturà nobis vocatur,quód bugloffa omnia 
magnitudine fuperet. Greci enim rei magnitudinem indicant £s & 
Im particulis,vt in érae(1Adro Prmopevpstpo . Sic hippogloflum dici- 
mus à magnitudine nonà fimilitudine cü. hippogloíIo herba.Q uod 
autem bugloffi fpecies fit hippogloffum noftrum,nemo cft qui nó fta 
tim primo afpe&u iudicet: oblongo enim cotra&tóq; eft corporc;al- 
tera parte candido,altera nigricantejin qua oculi fiti funt.Ore eft có- 
torto, dentibus munito cithari modo;quibus bugloffi carent. Pinnz 
corpus ambiunt, vc breuiter dicam.Bugloffus eft cetaccus. Vidimus 
enim hippogloffum quatuor cubitos longü. Carne eft dura, fed fua- 
uiad rhombi naturá proxime accedente. Offa fpongiofa habet, qui- 


AX JAGS CN | 
m 


lis DE PISCIBVS 


- bus ineft medulla;que &cupediarum amatoribus expetitur.Pifcis e(t: 
marisOceani. Antuerpiz falitus & in frufta diffe&us venditur.Cá- - 
pitur etià fepe in Oceano iuxta Gallis Bolonia.Ibi huius frufta fari- 
ne maffa:pbé fuba&a & piffa inclufajaromatifque códita in furno co 
quunt, vt diutius feruari poflint, & aíportari.He funt'omnes bugloffi | 
Ípccies: quas vidiffe: contigit, qux cüm omnes veteribus cognitae | 
non fucrint, nemini mirum: videri debet)fi pro rei natura noua nos - 
mina.fecerim ur | |gdurbro: Woo 


—— — 


De Tznia. 


mmu 
p 


2$ nollrz capillos redimire folent,quam feruatis Latini 
AC 22245 nominis veltigiis noftri verre vocant.Sed à fafciarum 
fimilitudine dicütur tgniz la pides fub aquis candicantes, in longum 
porre&ti;quales funt in finu maris noftri non procul ab oftiis Rhoda 
niànautis formidati, quas Grzci vocabuli imitatione zimiez, appel- 
lant. Ab cadem fafciz fimilitudine picis-rapia vocatur,quem Gaza 
yitam interpretatus eft. Pliniustzniz vocabulum retinuit. A noftris 
pilcatoribus flambo. vocatur, id eft lamma,quia colore eft rufo, (iue 
flammeo,vel quia quum natat, lammz modo moucatur, & fle&a- 
tur. A quibufdam fPafejid eft,enfis nominatur, figura. Capite enim - 
latocít, reliquo corporein acutum paulatim definente.Tzni diffe- 
tentias duas obferuaui. Vna vera e(t Ariftocelis tenia. A lteram fimi- 
litudinis caufa tzniam etiam vocabimus.De tznia Ariftotelis priüs 
dicemus.Pifcis eft fafciz: fimilisjid eft, longo;tenui,ftri&dtóque corpo- 
re;ac flexibili longorum pifcium inftar,corporis tenuitate, carnis fa- 
pore & candore bugloflo fimilis.Capite cft depreffo, offibus multis 
conílante. Oculis magnis, rotundis , pupilla. exi ua. Ad branchias 
pinna vtrinque vnica, ad natandum data.In prona parte villos ha- 
bet ad caudam víque, & in eofdem cauda terminatur. Tante eft te- 
qisigitis vt offa vertebrarum fpinzque quibus firmatur, carne non 
tecta appareant.Craffum lentümque fuccum gignit;quia carne eft du 
r^ & glutinofa, cuiufmodi funt longi omnes qui flexuofo corporum - 
impulfu vtuntur. Pfilothrum palpebrarum ficri ex txniz Pine 
| | icca 


LXbE 7X 317 


ficcato, cum oleo cedrino perun&is pilis;autor cft Plinius.Hanc ve- 
ram Áriftotelis teniam efft affirmamus, quia tenuis, longa,candida: 
innas duas duntaxat habens, vt fcribit Ariftoteles; Oc jd Adis o 
Té epa. altis ex9(1, ói 3 7rpouxds óww- FyyeAus 300 ,0 Qe "wpis & 
Bpsyyi , Óusies 3 xtepris, ei er (igdijs ó& or T) Muy SUO) 9 xXS- 
AspSus vaa (3ilos. Pifces platimi pinnas quaternas habent, longi 
autem vt anguilla binas;iuxta branchias, & mugiles lacus fipharum 
itidem binas,fimiliter & quz tenia dicitur.Pratereà bugloffo fimi- 
lis eft tefte Speufippo,fed hoc differt quód oculos in prona parte 


non habeat(cd. vtrinque vnum. 


t 


MÀ 


De altera Tanix fpecie , 


Tie » 
TIT 2 


R -x MET rre 
QREENIITOID LO DIUILUPLUCUUPAN ERERHAAETPAMI lily Tii e m 
uU DD, | Jeter tr] VIP, quu (ae 

| 3 


77v 
MP AMT LLLI PI 
D LLBATU / u dn 27 llo 


E CU ERES rermTADS (i i / i 
fS SCOUEENTM "NE Eo— 
5 Wi k 
A nan ^ 
NS NS Rub APR li Ji] J/ 
e EEENNTT EERERDSIDWEEDCE M 
oii PCS SS ETT LI 


(«4PUOT XUIIIL 


UTAES AINI' A. Alizeft cuinomen hoc, vcl fafcia: aptif- 
l Si im? quadrat:eft enim tenuis & longiffima , quippe 
NS quz ad duüm triüm ve cubitorum longitudinemac- 
eS) icrefcat. Corporis fpecie priori fimilis eft, eo veró 
b S5 differt, quód preter pinnas quz ad branchias funt fi- 
tz, duas alias habet fub maxilla inferiore rufas, cuius coloris funt 
villi dorfi caudáaque. Pratereà quinque maculas habet in parte 
| prona, purpureas rotundas, certo fpatio fcfe diftantes, quales feré 
in folea oculata.Squamis caret;aculeifque. Ob id fortaffe de hac in- 
tellizendus Oppiani locus vzapí &Oxryeai; id eft, imbecillz . Colo- 
re eft argenteo. Ventriculum magnum habet, & longum. Inteftina 
recta, fine vllis gyris ad anum porre&ta.Cor compreffum.Hepar ex 


Li.32.6. 7. 
Libro 2. de 
bifl. anim. 
€4p,13. 


Libro 1, d» 
Ast [inp 


albo rubefcens. Lien & fel vix ob paruitatem apparent. Carne. eft - 


dura, glatinofa, malum fuccum gignente.Hanctzniam re&é dici- 
perfpicué indicat corporis longa & fafciz fimilis figura.Nam me- 
dici etiam longos latofque lumbricos 7apías vocant , quz etiam 
xtejo| dicuntur. 'Tzniam noflrz fimilem Pifis mihi oftendit Portius 
philofophus grauiffimus, quam ad fe é Gallia miffam narrabat 1 
fed cerulea erat , dentibüfque maioribus,que à pitore prater pifcis 
naturam adiecta fuifle arbitror. | a 


» | ^  DEXPISETBWS 


Li. 8.0.17. 


De Fabro fiue 


: T 3 S 


Gallo marino, 


collocari poteft , quoniam iis omnibus diflimilis eft: 
Oca nequeinter Aroasds recenfendus, quippe qui vna 
parte candidus,altera,nigricans non fit,fed corpore concolore dem- 
pta vnica macula. A. planis veró oculorum fitu differt. At. cüm exi. 
gua fit hzc differentia, corportque plano fit,& figurà trhombo ca- 
pite tenus quodammodo fimili;non1nepte plaais pifcibus adnume- 
rari. poffe videtur. Sequitur alia multoque maior dubitatio,quo ni- 
mirum nominc pifcis hic à veteribus nuncupatus fit. Varie enim 
hac de re fuerunt fententiz. Sunt qui ol» Athenzi elfe fufpicen- 
tur,fola nominis affinitate moti,qui à Romanis hodiczirz/a nomi- 
natur. Sed. iis,cüm nulla prorfus ratione fufpicionem hanc confir- 
ment;affentiendum non arbitror. Iidem aliquando Acanthiam effe 
putauerunt,ob dorfi aculeos,íed non (ine magno errore.Cüm Acan- 
thias veterum Grecorum Latinorümque fententía,ex Galeorum fit 
genere,hic auté pifcis de quo nunc agimus,minimé hit yoXá3js. Q ui- 
bufídam videtur effe chalcis de genere rhomborum apud Columellà. 


. Hinc efca latétium mollior effe debet,quàm faxatiliü:nam quia den- 


tibus carent;aut lambunt cibos;aut integros hauriunt,mandere qui- 


dem non poffuntiitaq; preberi conuenit tabentes haleculas, & fali- 

busexefam chalcidem, putrémque fardinam,nec minus fqualorum 
. branchias, & quicquid inteftini pelamys, vellacertus gerit.Ex his li- 
quet chalddem inter viles pifciculos numerari , qui ad aliorum 


Lib.7. 


cícamin viuaria coniiciebantur. Athenzus quoq; trichiis & triffis 
É affimi 


LIBER:;XI 292 


affimilat eodd Ves 3 x8) (: Soto. eoo Te ySis. Gc, Üexoxa. xg, à TOT Lib8. 
Xgovxis xg) ipériues. Poftremo hanc opinionem funditus euertit Arifto- 

telis autoritas, qui chalcidem inter fluuiatiles pifces recenfec. Hisigi- Li. 64e 
tur refutatis. noftra quidem fententia, picis ifte fuerit qui ab Athe- DU 
ngo yaAx£vs , à chalcide diffidens,vocatur : du«odpi 9 3 uddVos à yav- Libr. 7. 
xtv. A Plinio faber fiue zeus. 1.1 s. 1 x. Zeus , inquit , idem faber ap- c4. 
pellatur,& 1 15. x x x1 1. faber fiue zeus. A Maflilientbus truete quia Cap.ir. - 
dum capitur, fuum more grunnit. In Lerino infula, & Antipoli rode 
vocatur , id eft, rota: quia rotz modo rotundus feré fit, roftro non 
exerto nec hiante , & in medio corpore maculam nigram habeat , ve- 

luti centrum. Caue autem rotam Plinij hicaccipias: eam enim inter £2.».c4. 
vaítiffimas beluas commemorat. Apparept rot appellate à fimili- 
tudine; qüaternis diftincte radiis: modiolos earum oculis duobus 
vtrinque claudentibus.. Rome pifcis hic nofter citula , vt di&um eft, 

& pifcis fancti Petri cognominatur. ferunt. hunc piícem fuiffe quem 
iubente Chrifto D. Petrus ceperit, vt in eius ore numifma pro tributo 
reperiret, vnde digitorum imprefforum veftigia in medio corpore rc- 

lica fuerunt... Galli dore vocant , ab aureo laterum colore. Noftri 

cum Hifpanis gal. Santones & Baionenfíes zaw,, id eft, callum à dorfi 
pinnis furrectis, veluti. gallorum gallinaceorum criftis. Graci hodie 

Xe egor, aiüntque Chriftophorum;. dum Chriftum humeris gc- 

ftans, mare traiiceret , pifcem hunc apprchendiffe , &impreffa. digi- 
torum veftigia reliquifle. Faber pifcis cft planus , vel certe compreflo 
admodum corpore, varij coloris: caput enim & dorfum obícura funt, 
pinnz nigticant, latera aurca funt. In medio corpore nigram macu- 

lam habet vtrinque minimi nummuli magnitudine. Squamis tegitur 

tam paruis tenuibüfque, vt nifi digito Ícalpas , vix appareant,leuique 
corpore cffe videatur. Linea obliquaà capite ad caudam .ducta eft. 
Oculum vnum vtrinque magnum habet. Supra. oculos aculei duo 

funt acuti. Spina dor(i decem aculeis inz.qualibus firmatur: poftremi 
minimi funt , primi maiores, medij maximi. Inter binos aculeos emi- 

nent veluti pili longiffimi , fetis porcimis fimiles , ad quorum radices 
ofsicula funt , veluti claui bifidi & ingquales , quorum alter in ante- 
riorem , alterin pofteriorem partem vergit ,€ quorum medio nafíci- 

tur pinna tenuibus radiiscontexta , víque ad caudam protenfa. Huic 
fimilis aliacftin ventre pinna; quinque tantüm aculeis cenftans.Pars 
ventris, vtrinque offibus inftar acuti cultti fecantibus firmatur. Ex ea 

* duz longiffima pinnz propendent. Dua funt alie ad branchias. Cau- 

da in vnicam definit; Orc eft admodüm hiante. Branchias quaternas 

habet. Gulam manifeftam. Inteftina tenuia in gyros conuoluta. He- 

par candidum finc felle. Lienem rubefcentem , exiguum y mefenterio 
bzrentem. Inter inteftina oua rubra latent. Cordis pars infima rubet, 


Ff 


330 DE PISCIBVS 


Lib. 
Bist ixóp. 


ALibre 8. 


Lib.9.c.8. 


fuprema quemadmodum & media ex albo rubefcit , quod. in paucis 
pitcibus Ípe&atur.Carne e(t minus dura quàm rhombus. Non defunt 
qui orthragorifcum Lacedemoniorum efle putent , & porcum mari- 
num Latinorum , nec fine ratione, nempe quód grunniat dum capi- 
tur, Plinius. Áppion maximum pifcium effe tradit porcum, quem La- 
cedamonij orthragorifcum vocant, grünnire eum quum capiatur. 
Eandem fententiam confirmant dorfi fpinz , quas idem Plinius por* 
co marinotribuit: Inter venena funt pifcium porci marini , fpinz in 
dorfo, cruciatu magno leforum remedium ett limus ex reliquo pi- 
Ícium eorum corpore. Sed cüm porcus vel orthragorifcus in maxi- 
mis pifcibus habeatur , iseffe non poteft de quo nunc loquimur, & fi 
fatis magnum in Oceano captum Antuerpiz viderim. Duo funt qui- 
busà noftra fententia deduci aliquis pofsit. Vnum eft; quód faber ab 
atre fuliginis colore dictus effe videatur ;idque ab Oppiano indicari 
his verbis : uon | ai 

Tléfoq (2upyor Cyseir tg£gio 54V: Gucdras, 

Kopucén, , 1 xopaaciior. &oxéyupusy Gilozri Xo. 

Sed quod de nigro colore hic dicitur , ad coracinum folum refe 
rendum e[Iz perípicué liquet ei , qui verfus re& diftinxerie, Alterum 
eft quod Columelle Gadium freto, & Atlantico mari fabrum pro- 
prium effe placet. Vt litorum'fic & fretorum differentias noffe opor- 
tct, ne nos alienigeni pifces decipiant: non enim omni mari poteft 
omnis effc , vt elops qui Pamphylio profundo, nec alio paícitur , vt 
Atlantico faber, qui & ia noftro Gadium municipio generofiffimis 
pifcibus adnumeratur , eámque prifca confuetudine zeum appella- 
mus. Q ue fic accipienda effe puto,vt maximé in Atlantico mari,& Ga- 


| ditano freto reperiatur faber , illicque potiüs quàmalibi principatum 


obtineat, non quod nullo alio inloco nafcacur. Q uod Plinijautorita- 
te confirmatur. Et hec natura vt alij alibi pifces principatum obti- 
neant, coracinus in /Egypto;zeus idem faber Gadibus. Non equidem 
diffitcor pifces quofdam effe , qui quibufdam in litoribus folüm aut 
fluuiis aut lacubus reperiantur." At plurimos etiam pifces effe conftat, 
certis locisà veteribus aflignatosqui aliis in partibus maris etiam tum 
capicbantur, vel pofleà capti funt: itatamen antiquorum literis pro- 
ditum fuit , vel quia horum locorum pifces optimos & frequentiffi- 
mos,alibi rariffimos celebrare voluerunt, vel quia indigenarum incu- 
ria , aliarum maris partium fiuc aliarum aquarum , quas ipfi non per-. 
luftrauerant , pifces ignoti erant. Quare cüm nulla fatis fitma ratio 
efle videatur , quz propofitam fententiam poffit conuellere, in ea 
permaneo , veterümque fabrum feu zeum effe puto; qui hoc capite 
deícriptus fuit. ion | id 
| ! GVL 


RONDELETII 
DE PISCIBVS 
Lisza& XIL 
» 


De Paftinaca. 


un 
NPSEERONME 


[NS S RSS DN 
CIUS quw 77777 
qs. Rh i 
fy ; » s 77 o —ÁÓÁnt AMA TER /h 
iS. A 


(«PUT I | 
oL ANOS Pifces in duo genera diftinxi- 


— ESSSS wed 
Z RÀ 
S T, 
Z rc 
N 
t» 52 s d 
( TE 
Qj Ó QA 
S [| 
(id 
53 
2 
Wy) 
/ / 


mus: alios enim fpinas habere diximus, alios 

|I pro fpinis cartilaginem: fic enim. quz yo- 

c ódlesos0s. Ariftoteli dicuntur , interpreta - rj ;.4» 

9$ tur Plinius. Eadem (Dub & (Pcyeldls Ari- - md 

j ftoteles appellauit primus , zo 4€ eius Cu, pj, 1. 

] autore- Galeno , quod no&u cütis corum /*94:«: 
Eo 0 2W fplendeat. Latiné cartilaginea Plinio au P. 

3) X AT) tote dicimus. Cartilagineorum alij plani — 54e. 

funt; alijlongi. De planis hoc libro tra&tabimus, in quibus haben- 

tut paftinacz, torpedinum,raiarum fpecies , aliique pifces memora- 

tu digniffimi. Ac primüm de paftinaca, qua notas viréfque maxime 

"i : | |OFRfo 


3n DE PISCIBVS 


Lib.9.ca- 


pite 48.in 
bexamero. 


perfpicuas & infignes habct, ipfoque nomine noftris & aliis fatis co- 
gnita, cuius fpecies duas effe dicimus : quamuis antiqui vnius dunta- 
xat meminerint, vcl ob fimilitudinem non diftinxerint , neque enim 
facultatibus, neque caudz aculeo differunt, fed roftro tantüm & ca. 
pite , vt pofteà declarabimus. Tevyàv Grecé dicitur , Latine paftina- 
cajita vertente Plinio. Ambrofius urturem Latiné exprefsit ad ver- 
bum, quem fecuti funt nonnulli, vt Maitinus Gregorius medicus 
Grecé & Latinc doctifsimus , inlibello Galeni de Atténuante victu, 
quem Latinum fecit. Nos cum Plinio & Cornelio Celío , quos Ga- 
za etiam fecutus eft , paftinacam dicemus,cuius nominis veftigia íc- 
cuti funt noftri, qui paffenago vocant, Romani brucdoo, Ligures ferra- 
za,Siculi bastonago, Mafhlilienfes bougaette, quia farina confpería & in 
fartagine fricta, itrij genus quod vulgari lin gua bougnette vocant, rc- 
ferat. Nonnulli Prouinciales baffazgo vel cvaffango. Flandti lingua 
fua muris caudam. Galli raiam ob timilitudinem , quam cum raiis 
habet. Burdegalenfes rarerende. Dalmate laccizza. Epicharmus óc - 
eSxoxer$or , quod in pofteriore parte aculeo armata fit. Sunt qui co- 
lumbam marinam appellent. Paftinacam à Latinis dictam puto, à 
caude colore , rotunditateque paítinace radici fimili. Tevydys veró 


non à colore , vt quidam fcripfit:nam pifcis hic flauefcit , fed ab ala- 


€ap.7. 
Cap.27. 


rum expanfarum fimilitudine. Hic vtile cft ftudiofos lectores ad- 
moneri paftinacam marinam , & pro pifce , & pro herba à Cornelio 
Celío fumi,ne quis homonymia fallatur. Is enim libro fexto ita fcri- 
bit: Plani pifcis quem paftinacam noftri , $vyyóy« Greci vocant , acu- 
leus eft,&c. & libro quinto remedia docens aduerfus Italie ferpentes. 
Ixalia , frigidiore(que regiones , hac quoque parte falubritatem ha- 
bent, quod minüsterribiles angues edunt , aduerfus quos fatis pro- 
ficit herba betonica , vel cantabrica, vel centaurium , vel argemo- 
nc , vel triffago, vel perfonatia , vcl marina paftinaca , fingule , bi- 
ng'vetrite, & cum vino potui date , & fuper vulnus impofitc. Cüm 

allinacam marinam herbis adnumeret, cáfqueterendas, & potui 
dandas effe prefcribat , que de herbis proprié dicuntur, eam pro her- 
ba accipiendam puto. Sunt qui paftinacam erraticam pro marina 


. legant, ego veró le&ionem non murandam ceníco. Nam 1dem au- 


tor la&ucam marinam pro fylueflri dixit, & quemadmodum brafsi- 
cam marinam:ita paltinacam marinam dicere poffumus.Q uam con- 
tra ferpentes prodeffe etiam teftis eft Diofcorides. Serpentium mor- 
fibusicibü(que prodeft, inquit, prefumentes quoque nulla afhci in- 
iuria à ferpentibus traduntur. Sed paftinacam piícem depingamus, 
vtà fimilibus internofcatur.Paftinaca pifcis eft planus, carcilagineus, 
leuis , finc fquamis, aculeiíque in toto corpore , preterquam in cau; 
dajn qua aculeum longum,acutum, vtrinque ferratum haleuqiiem 
| | ra 


LIBIER. (OXITE 


radium Plinius appellauit, Greci xófo, cuius dentes ( fic cnim ferra 
Íciffüras Cicero pro Cluentio appellauit, & Columella denticulatas 
falces dixit, & Plinius cancrorum forcipes denticulatas ) caput verfus 
refle&untur , cui aliquando duo alij parui breuéfque ad radicem ad. 
nafcuntur. Cauda longiffima eft , lxuis , flexibilis , cauda muris per- 
fimilis : initio enim craffa paulatim in cam tenuitatem terminatur, 
vt filum effe dicas. Improprié mihi videtur de radio paftinace locu- 
tus Diofcorides. Tpuyovos JaAgexias: Ó xérgor 9 dij dro P Seas oQUT5)s GE- 
-Qux& dyegpadupoor. (is. poA (3v dv (c moves "patur y Üpuafld yyoxp xg) mo - 
Ga» , id eft, marine paftinace radius, qui eius cauda enatus aduerfis 
Íquamis refle&titur dentium dolores mitigat : nam eosfrangit & 
cuocat, Vel aculeifertati dentes ad caput fpe&antes goxdtas , ap- 
pellat , vel paftinace tegumentum , id eft , fquamas , fiue corti - 
cem , quorum alterum goA$»s nomine fignificari non poteft: altc- 
rum paítinace minimc competit. gods enim proprié funt v» 
ogsuv Aedes , id. eft , ferpentum fquamz, vel cortex meliüs, vt in 
- Ariftotele vertit Gaza , vnde qwdio animalia vocat cortice inte- 
&a;que hyeme latent. ld apertifsimé oftendit Alexander Aphrodif. in 
Problematis. IHeCois 2 Gois veas ) quos erede y Sprélois dU: qoXidlas, 
&iid pois dU Aemrid les, 1 9e poota, id eft , pilisgradientes beftias natura tc- 
xitferpentes cortíce:aquatiles (quamis vel tefta. Quare càm neque a- 
culei ferrati dentes: goxduss dici pofsint,quod fubftantia fit dura pla- 
neque offea , neque paftinaca cortice vel fquamis intecta fit , aduer- 


32 


Lib.9.cap. 
42.€7 48. 
E 2. c. 21. 
Lib.9.6.31. 


Libr.2.c4- 
pitez2. 


Íus quas à capite ad caudam verías radij dentes refle&antur:non | 


pofíum non exiftimare, vel Diofcoridis locum inemendatum effe, 
vel improprio vocabulo, aut radij dentes:aut cutem lguem pafti- 
nace expreísiffe. Que reprehendendi eiusauthoris caufa, cuius ma- 
ximé fum ftudiofus , nemo à me dicta cffe putet , (cd annotanditan- 
tüm loci gratia , ne vnica vocula à pifgis huius cognitione-lector 
diligens retardetur. Verüm paftinace pi&uram períequamur.: Kadij 
dentes quó propiores caude, eó maiores funt: quod in caufa cft cur fa- 
ilis penetret , difficiliüs autem educatur , ob. reflexos dentes. Itaque 
fi pifcem pupugerit , tanquam hamorctinct. Radius in media fere eft 
cauda ex crafsiore eius parte ortus. Roftrum in angulum acutum de- 
finit, non venenatum vt Rauifius Textor fcriptum rcliquit , fed citra 
periculum edule eft.Venenum in radio eft,duntaxat,quam ob caufam 
abfíciffa cauda venditur, ne emptores infcij ledantur. Idem autor fal- 
(ó (cripfit;jnullum effe huius veneni remedium,cüm multa fint à vete- 
ribus experientia comperta , & pofteris tradita,qua deinceps profere- 
mus.Oculos in prona parte habet paftinaca.Os,foramina pro naribus, 
item branchiarum foramina in fupina parte , quia neque in. hoc pifce, 


1 cFÉ po Ó 


Ó3 o DBIPMISCBE 


neque aliis cattilagineis planis ,ob corporis tehuitatem ,in lateribus 
collocari potuerunit ; demptis fquatina & rana. Partes in quibus 


Libro de branchiz fitz , liaccidz tunt, & carne vacuz . Quamobrem Gale- 


alim.fac. 


nuscartilagineis planis hoc commune effe Ícripfit ; vt partes: quz cir- 
ca caudam funt, carnofiores fint mediis partibus , quod torpedini- 
bus maxime ineft: videntur enim mediz ipfarum partes , veluti carti- 
laginem quandam tabidam habere , illud eft circa branchias muco- 
fum,vel vt modo diximus;fl accidum,quod x64tpor (gccpóv , id eft; car- 
tilaginem cabidam vocat, nam pauló infra quina branchiarum fora- 
mina , alia cft cartilago dura ac fer& offea ; que naturales partes à fpi- 
ritalibus feparat, quam in paftinaca;torpedinibus, raiífque videre eft. 
Paflinac& os cft paruum , inrerna oris regio ampla, fine dentibus, 
fed horum vice maxillae funt afperz , ac feré oflez.. Ventriculus 
fatis ab ore diffitus, idcirco ftomachus ei praeponitur. Paruus ven- 
triculus, anguftüfque in ecphyfim definit , à qua eracile:breucque 
inteftinum depender. Sequitur aliud initio anguftius , quod fenfim 
latius fit, fed priufquam maxime amplificetur , rurfus anguftatur, 
poftremó in. re&um inteftinum de(init , vnde excrementa porra - 
cci coloris excernuntur , qualia in morbis quibufdam , & à pueris 
reiici videmus. Iecur in lobos duos diuifum ex albo fiauefcit , cui fel 
adhzret ex viridi Baucícens. Vterus eft oblongus, quo: oua conti- 
nentur. Paftinaca latitudine fua natat: pinni$ enim caret , autore 


Lilsdehi. Axiftotele. Item Plinio. E planis aliqua non habent pinnas , vt pa« 


ffor. cap.5. ft 


e libro 9. 


€ 4p.20 , 


inacz : ipfa enim latitudine.natant. Incauda pinnulam quidem ha- 
bent. :Sed Ariftoteles & Plinius quum de pifcium pinnis loquuntur, 
cas quz ad natandum impellendüámque corpus data funtintelligant; 
non casquz velad tuendum corpus, vel ad dirigendam natationem 
confcrunt.. Non folüm natat , fed etiam volat , fi JEliano credimus, 
quum.enimjinquit, natandicupidicate affecta eft;natare poreft.quam 
zuríus volandi ftudio tenetur , furfum verfus fublimis volat. Latera 
in tenuem quandam fubftantiam, & branchiarum fübftantie fimilem 
definunz.: In ceenofis locis non procul à litoribus degit , vefcitur pi- 
Ícium:carne quos non robore fed aítu & folertia. capit. Plinius. Pa- 
ftinaca latrocinatur ex occulto, tranfeuntes radio( quod telum eft ei) 
figens. argumentum folertiz huius , quod tardiffimi pifcium hi , mu: 
gilem vclociflimum omnium habentes in ventre reperiuntur.Coéunt 
paltinace ;.non folàüm admotis fupinis partibus , fed etiam tergo 
fominarum fupinis marium fuperpofitis : cauda enim càm valde 
craffa. non: fit , impedimento efle non poteft. Foetus veró non re- 
cipiunt; vtriccraiz ob caudz afperitatemr; vt autor eft- Ariftoteles. 
Verüm. ih: paftinacis caudz afpcritas , de aculeo tantüm intelligen- 
da cít: pratér huncenim tota cauda luis , in raiis veró tota me 
Ra 


, SE/TB/ER-^ XIII. 5» 


Radij paftinacz miras vires tradit Oppianus , quippe cuius veneno 
mertifereque vi cedant tela Perfarum venenata;qui mortua ctiam pa- 
ftinaca vires fuas feruat,quas non folüm in animantes,fed etiam in fa- 
x4, herbas, atboréfque exerit:illiusenim contactu exareícunt & con- 
tabefcunt. Hunc radium Circem Telegono dediffe narrat, vt co ad- 
uerfus hoftes vteretur, quo tamen incautus patrem necauit. Verfus 
aliquot Oppiani adfcribam,vt eorum elegantia le&tores.ad locum in- 
tegrum perlegendum incitentur. | We art 
o CTeuyorer 5 zo 7i axdrepor VarXero tug. 
"T'edunoelos, Sv eg »yElpts &pia. Teyviiodlo d 
XeOochtuy dV Sosa, gepealeptsyar var oig dy 
IIcecou qepuaxliipes óA&Sjej« pofl zylo: 
"T puyon yup: Qíyre Gies ejgaeor tud VÀ 
ZaqXeyis , olov are vis dunp aee àxior, 
Zád vt qUiSoss, (€. &vupéo. dUd£) &uxlu 
-— ZElianus hunc aculeum infeftiffimum periculofiffimümq; vocat: 
& mox addit,adeó mortiferamvim ci ineffe, vt celeriter non modo ho 
mines,fed etiam animalia perdere queat;quod quidem iplum, vt non 
admirabilitatem facit, certé id ftupendam admirationem habet:quod 
fi ad maximam arborem & vegetam & fumme virentem , aculeüm 
àadmoueas & defigas , non multo poft amittit folia , qua poftquam de- 
fluxerint ; totus truncus fimilis eft arboribus Solis ardoribus cxiccatis. 
Quod homincs necet, idem fcribit , vnde & Nicander óNopyov Tpuyo- 
v« Vocat. Nihil víquam , inquit Plinius , execrabilius , quàm radius fu- 
per caudam eminens trygonis, quam noftri paftinacam appellant. 
Ídem paftinace radio arbores necari dixit.Id hoc loco veré referre pof- 
(um , cuius teftis przfensfui. Rufticus quidam € Cemencis montibus, 
cüm paftinacam fe furto fublatam velte tegeret , telo femori infixo 
vulneratus eít fed ne furtum deprehenderetur , ad vulneris dolorem 
exclamare non aufus;clàm ad. me venit;rem omnem apcrit,telum ad- 
huc infixum monftrans quod dilatato vulnere extractum eftatquein- 
tereà dum cremarctur , & in cinerem redigeretur , vulneri paftinace 
iecur imponendum curaui,nec id fine fucceffu : pauló poft enim feda- 
tus fuit dolor, ccepitq; tumor fummitti,nihilominus tamen cüm non 
ignorarem pifcem iftum fui veneni habere in fe antipharmacumyradij 
cinerem cum aceto vulneriadmoui.. Q uo & veneno medicatus fum, 
& vulnus recens plané exiccaui. Venenum iftud noftris pifcatoribusmo 
cum eft:captis enim paftinacis caudas abfcindüt, nifi fi aliquado in fo- 
rum pifcarium iBtegras deferant , in gratiam medicinz ftadioforum; 
qui àámc & de pifce & de eius in medicina vfu admoniti, cas emunt & 


* 


Libro 2.4 
Aust] ix p 


Lib.1. e.$. 
C cap.6., 


Libro 9. c5 
pite 48. 


Lib.32.6.2 


T: DE PISCIBYsS 


exiccant. Sunt permulta alia veneni huius remedia. Paftinaca ipfa 
diuulfa & vulneri impofita, fui ictus medela eft, vt tradit. Diofcori- 
vius des.Superftitiofius aliud remedium docet ZExius, Denique omnia qua 
dera viperarum morfibus medentur, ei qui à marina paftinaca icitur, con- 
Jhiden. uenire autor eft Dioícorides. Plinius contra paftinacam & omnium 
"d marinorum ictus vel morfus , coagulum leporis vel hzdi vel agni, 
Lib.31«- drachme pondere prodefle tradir.]tem contra eandem prodeffe etiam 
P"* mullum in cibo fumptum. Neque veró folitrn: multis nos pracfidiis 
contra malum hoc muniuit parens rerum natura , fed etiam vt malo- 
rum aliorum remedium à paftinaca fumeretur effecit , vt nullus pla- 
Li^:2-9*- n fit de ea' conquerendi locus. Nam , vt Diofcorides docet ; Paftina- 
PÁ*^ — ec radio dentium dolor mitigatur , quoniam eos frangit & euocat. 
Li.31..7, Quod Plinius apertis docet. Paftinacz radio fcarificare gingiuas, 
OMS in dolore dentium vtilifsimum , conteritürque is & cum elleboro al. 
bo illitus dentes fine vexatione extrahit. Aliam vtendi rationem do. 
Li-5.e9. cet Cornelius Celfus de dolore dentium fcribens. Plani pifcis quem 
| paftinacam noftri $vyóe Graci vocant , aculeus torretur , deinde 
€onteritur , refináque excipitur , qua dente circundata , hunc foluir. 
Prztereà paftinac radius adalligatus vmbilico exiftimatur partus 
faciles facere , fi viuenti ablatus fit jipsáque denuo in mare demiffa. 
Paftinacz veró iecur in oleo decoctum , pruritum fcabiémque non 
hominum modó , fed & quadrupedum cfficacifsimé fedat,id quod 
in cane primüm , deinde in homine verum effe furn expertus , fed effi- 
cacius redditur medicamentum, fiin oleo iuniperi iecur diffoluatur. 
Si veró crüftofa fit fcabies, olei tartari modicum admifcendum. Pa- 
ftinacam ctiam venenato radio armatam pracipue períequitur. Ga- 
153257 Jens eodem Plinio autorc, quemadmodum delphinum crocodilus, 
vt nihil fit ne in mari quidem , quod aduerfario careat. Profuerit hic 
Galeni locum illuftraffe , in quo de iis quz ftu pefaciendo dolorem fe- 
dant, loquitur t 1 5. x x 1 1. methodi medendi 2339) àx« aZ 
Aà quopuso o diua rv avtppgoroy rope. Spon, xtd) Gybros, atre sa|repa, jg ts 
d TÀ queo. xen veupidw axirdyrórtpa, 2 &s O pov. vbi pro $uyóns, id eft, 
paftinacz legendum $éyow: fic enim à trianguli figura vocat Goyíexess, 
xàj xuxAioxus ; quos Latini paftillos appellant. Hzc peruería lectio 
ThomamLlinacrum medicum Latiné & Grzcé doctifsimum , Gale. 
nique interpretem optimum , in errorem induxit. Sic enim Galeni Io- 
cüm citatum conuertit.Sunt (an & alia non paucaex feminibus con- 
fecta, Grece uà axtpudtov , & Gvylws cx paftinaca pifce. Q ui locus in 
nonníillisexemplaribus Latinis emédatus fuithoc modo. Sunt & alia. 
medicamentá non paucá éx feminibus cófectayGrecé dlà astpudrroy & 
éyov« nominata, quz ficut ad torporé in przfens inducendü mitiora, 
ita 


Plinim li- 
£r.32.€.10. 


T Qu £ 
— *XTÍBER XrLC Jy 
ita in futurum funt tutiora. Illud veró medicamentum ex femini- 
bus, fiue trigonum , fiue trochifcus non paftinacam pifcem ( etiam 
fi dolorem in vulnerata parte ; ftuporem in toto corpore inducat , vt 
prodidit ZEtius ) fed aptj;hyofcyami, anifi femina, & opium recipit, 
dolorisleniendi vim habens,ftupefaciendo quidem ob opium, hyo- 
Ícyamümque , difcutiendo veró , ob apium & anifum. Vide quanti 
erroris , quantümque in Medicina perniciofi , occafionem prabeat 
vocula vnius perueríz lectio. Nunc illud difquirendum eft , num à 
menfis reiicienda fit, neque in cibis numeranda paftinaca, quod 
nonnullis vifum , quia radio venenatos i&us inferat. At omnia qua 
veli&u, vel morfu venenum infundunt, omnibus partibus venena- 
ta non funt, fed vel aculeos duntaxat , vel dentes venenatos habent, 
reliquas veró partes veneni expertes. Et , vt terrena omittamus , in 
marini aranei, fiue draconis aculeis , qui ad branchias funt, & dorfi 
initio venenum ineft , fic & fcorpio ictu ledit, illis tamen citra vitz 
vel valetudinis periculum vefcimur. Idem de paítinaca fentiendum, 
cuius radius duntaxat venenatus eft: quo reíciffo citra incommo- 

. dum vllum quilibet ca veíci poteft. Quanquam quz de eius carnis r;,, x» 
fubftantia fcribit Galenus , non fatis probem , cám eam mollem iu-. 4t/mesz 
cundámque effe dicat , & in libello de Attenuante vi&u faxatilium T pil 
loco fubftituat. Sola , inquit , cartilagineorum torpedo & paftinaca 
(ficenim meliàs quàm turtur , vt vertit interpres ) laudantur , pof- 
fisque nonnunquam in faxatilium penuria iis vtl, fatius tamen fue- 
rit eos pifces praparari,aut albo iurc porrum prolixius immifcendo, 

& piperis portiunculam. Quz przparatio fatis arguit paftinacam 
torpedinemque , fucco & fubíftantia,faxatilibus minime [imiles effe. 
Porrum enim pipérque non nifi ad craffi fiuc glutinofi , vel craffi 
glutinofique humoris attenuationem in cibis permifcetur. Quod fi 
certius huius rci iudicium facere volueris , fenfum guftatus iudicem 

- adhibeas, quemadmodum ego fzxpius feci. Nam reuera carnem 
aftinace mollem , infuauem , ferinum quid refipientem , malique. 

fucci effe comperies. Quare non fine rationc ctiam. à. plebe reiici- 
tur, nec nifiin fumma aliorum pifcium inopia emitur. Elixa. ex ace- 
to editur , vel farina confpería frigitur. Hactenus, de paftinaca, 
quam veré nos reprefentaffe conftat , ex his quz ex Ariftotele , Pli- 
nio , Cornelio , Celfo , Galeno , Diofcoride protulimus. Omnium 
enim confenfu planus eft pifcis , cartilagineus , à cuius cauda radius 
enafcitur. Que omnia fenfusipfe , & experientia ei quam depinxi-- 
mus, conuenire docent. His accedit vulgaris gentium variarum ap- 
pellatioLatininominisvefügiaretinens. — — ^ 


33. | DE.PISCIBVS 


— Defecunda Paftinace fpecie. 


C ESENNNNSN 


T rH IS » Ww NS 
- : SNSNUSN 
NS SS SEEN 


EGER 


DSSERSSSSSNMUSSSNSN 


m 


NN 
7 
Q 


i 


RUN 


Y 


«S 


X S 
LT: 


Ced PUT JL 


e ISCISQuemhic exhibemus, à noftris Glorieufe. 
|f. À Romanis & Neapolitanis aquila vocatur. A. Ge- 
( (9 nuenfibus roffo, id eft, bufo , & pefce ratto. A nonnullis 


E 


ciem facimus:quia fu periori vita,moribus, partibus internis & exter- 


"Dan 


ici yr bt : JINVM "2 : ; ; ou 
benéque curatus pretiofoque ornatu inftratus cum faítu graditur, & 


Ícri P 


| T —. 

| | LIBER XH 339 
Ícriptorem legit; paftinacam marinam effe aquilam? Aut quis vn- 
quam aquilz radium in cauda venenatum tribuit ? Aut quis aduer- 
fus i&us venenati radij aquilz remedia preícripfit ?» Quód fi Ro- 
mani , Neapolitanique aquil& nomen pifci huic dederint; non ideo 
hinc efficitur veterum aquilam hanc fuiffe , cum infinitorum pi- 
Ícium vocabula , quibus hodie variz gentes vtuntur, à ptifcorum. 
fiue Latinorum , fiue Grecorum vocabulis valde diffentiant. Sed 
quid in his diutius immoror , cüm cuiuis , ing Galenum diligen- 
ter legerit;perfacile fit opinionem hanc conuellere.Is enim 1.1 8. 1 1 1. 
de Alimentorum facultatibus, quum de pifcibus durz carnis fcri- 
bit , Philotimi fententiam approbat , qui aquilam marinam dure 
carnis effe cenfuit , quemadmodum & lamiam & congrum. At 
qui paftinacam hanc guftauerit , eam przhumida mollique carne - 
effc iudicabit , nifi ei vel morbo vel natura guftatus fenfus plané he- 
bcs fuerit. : n" 


M ————— á— 


De Raiis & earum diuifione. 
Ce4 PUT J 7 I1. 


zwx2 AR E Ita raiisabundat, vtterra fpinis, tribulis, rhan- 
Cni. Quod mirum nonnullis videri poffet ,cüm raia 
i S vnum duntaxat , aut fummum duo ouá , eámque ob 
| caufam , vnicum duofve foetus femel edat , quod etfi 
-* 222 verum fit, raias tamen inter cattilaginca omnia fce- - 
cundifsimas effe pofteà docebimus, que non folàm magniraiarüm 
prouentus caufa eft( nam. plurimi alij pifces numerofiüs fcetificant, 
quorum longé maior eft quàm raiarum raritas) fed ctiam quód ra-- 
 jarum factus paucis aliis deuorari pofsit. Longé veró magis impro- 
banda eft;& impia iudicanda eorum fententia, qui naturam tanquam 
nouercam accufant , que plura ferajafpera,, noxiáque produxerit, 
quam cicura iucunda, vtilia, cim contra nihil temere, nihil (ine fum- 
ma rationc ,à Dco opti.max. omnium bonorum autore fit creatum, - 
vt,ne àrebus marinis reccdamus , pulices maris , oeítri , pediculique 
aliis pifcibus maxime funt molefti , at quibufdam funt iucundifsimi: 
nàr hepatus iftis lubentifsimé vefcitur , fcolopendra venenata eft,at 
acui gratifsimo eft alimento, lepus marinus lalis eft nobis ; at mul- 
locibus eft innoxius & delicatus. Et ne fingula períequamur , raize 
quadam totius corporis , omncs caudz aculeis horrent , afpectu ip- 
(o deformes funt , tamen rufticis ii(que qui corpus graui labore fati- 
gant in cibo funt vtiles, plurimümque nutriunt.Fel earundem oculo- 
rum cicatricibus & fuffufionibus curandis prodeft; Dc his nunc dicen- 


4o X DPE:PISCIBVS 


dum eft, funt enim inter planos cartilagineos noufsimz , maximéque 
varie. Quareprimüm vniuersé de iis quzdam dicemus, earümque 
fpecies partiemur : deinde eas figillatim explicabimus . 84ros. 39] Ga- 
vis à Grzcis raia dicitur, 3 rubi, quem fro vocant , (imilitudine. 
Quemadmodum cnim fpinofus elt aculeatüfque rubus, ita ra1a o- 
mnis aculcis afpera , non quidem toto. corpore: funt enim Aulgaoi, 

id eft, lauesraiz , quibus nulli (unt in corpore aculei , fed fiue lues 
fint raiz fiue afperz , omnes vncos aculeos in cauda geftant, ficuti in 
rubo; cynofbato,, & rofis cernuntur... Latini nulla habita Grace ety- 
mologig ratione raiam. vocarunt, veluti zgvyóra paltinacam. Fuit 
qui aliquando mihi negarit raiz vocabulum Latinum effe , prafer- 
tim cümPlinius in pifcium catologo eo minimé fit vfus , fed Greco. 

E Box ; Batis , Banchis, &c. Et alio in loco bati fel dixerit non raiz. ; At 
| Cap.a4. Latino nomineidem libro nono vfus eft. Planorum piícium alte- 
|. rum eft genus, quod pro fpina cartilaginem habet, raiz , pa(tina- 
cz , &c. Latini nominis etymum nullum reperi , nifi forté à radendo 

raiam dictam effeexiftimes.  Diftinguunt nonnulli Gzzo 9j Garidla., 

bara Yt hzc fcemina fit , ille mas. idannotauit qui nomina Graeca quibus 
bites.» Latina refpondent ex Gaza interpretatione collegit, in fine librorum 
pies Ariftotelis de animalibus. Ariftoteles quidem Gázs nomine fzpius 
BP. 6.6.10» ; V M V / x /54 7 1 
vfus eft, vno veró loco Bav$vs : (& Ju wv. oxiou. xg] [ButidVes besos ( 

és poxdoy , &c. Et reuera quibus in locis Ariftoreles Gérs nomen ponit: 

dc his loquitur que tam ad marem. quàm ad feeminam fpe&tant, de 
branchiis,de pinnis, de coitu: quum vcró de co quod faemine tantüm 
proprium eft, Garidlo, dixit , vc non vana mihi nominum differentia 

AM effe: videatur. Poffet cadem etiam Grammaticorum autoritátc 
confirmari, qui Gris. mollioris pifcis genus effe (cribunt,vnde G422»- 
Dbiyet b prdicantur éJog£ya & gulones autore Celio Rhodig. vt, quoniam 
foemina. in omni genere humidiore mollioréque fit carne , quàm 
mas , Gdl/s raia fcemina, proprie dicatur. Athenzus t, 15. v r1. Gaz. 

dia.xg] Bávo ctiam diftnxiffe videtur , (ed locus is adeó corruptus eft, 

vt nibil inde certi elici pofsit. In hoc omnes confentiunt raias carti- 
lagineos effc planofque piíces , cauda afpera , fine pinnis quibus na- 
D tent , latitudine enim fua natant, Ariftot. zd» 5 cian, plo cix yd 
64pAO, qilspiyis y roy (relin, X9) x&px opor & y Glaptp Gros x2) Suyàr , Y qois 
y o5 «ll. Cartilaginei quoque generis aliqua pinniscarent, vi- 
delicet que plana fünt , & caudam habent, vt raia , paftinaca, fuáque 
ipfa latitudine natant... Neque eft quod quis mox fequente fententia, 
ab hac opinione abducatur Bos 3 £yd , x9] 9(g. O zeros n Cd. &m- 
AsxamojSuo. Locus enim manifefté mendofus eft,legendümque G- 
Sas. pro: Bites. "Idem error in codices Latinos irrepfit. Raiam ta- 
men habere pinnas videmus, & quacunque Íuam latitudinem non 


L IBER XII. 341 


colligunt: in. mucronem. Legendum veró ranam autem &c. Rana 
enim pif catrix & fquatina quamuis cartilaginei fint planique piíces, 
tamen pinnas: habent ad natandum, nec fola fua. latitudine natant 
codem Ariftotele autore: Of. 5 Bro «gj Gc eid , Avr. dy elepu - Lib. 4. de 
(yov T6 tocérdd WAT] vés(1, 3e pln xg) B gacyos (x oU T GpdjEl XoTO , parti. ami 
dà .Ó Pate Tdv dvo Ria /& fimiles, pro pinnis extrema fui corpoz «p.17 
ris latitudine natant. : Squatina. & raia pinnas lateribus accommo. 
datas infra gerunt propter amplitudinem partis fuperioris. Sed rur- 
fus locus proximé citatus mendo: non caret:nam pro 5 2 pós xgj B&- 
eos legitur in impreffis: Grecis codicibus 5 3 ràpxz, non re&é càm 
mox Axiftoteles «5 »tpióiyideft, torpedini alias pinnas tribuat, fcilicet 
iuxta caudam. :Q ue , cüm de-fquatina & torpedine dicetur, clario- 
rafient. Gaza vel meliore: víüscodice, vel re diligentius confidera- 
ta, nontorpedinem fed: fquatinam conuettit, ciusenim interpreta- 
tionem adícriphimus. Conftat igitur raiam pinnis natandi caufa à 
natura donatam non fuiffe.: INam que in.caudis raiarum pinnule 
funt, non natandi fed dirigendi itineris caufa date funt, pinnas ve- 
ró eas duntaxat appellat. Ariftoteles, quibus pifces natando cor- 
pus impellunt, quemadmodum in paftinaca priüs annotauimus. 
Omnibus raiis membranula que nebüla vocatur, oculis obtendi- 
tur.Iuxta oculos foramina funt ampla, ad oris intima víque paten- 
tia, quibus operculum interiore parte à natura additum cft,que fo- 
ramina ore aperto dilatantur, claufo ore magna ex parte occludun- 
tur, neque enim, maximé in mortuis raiis ab operculo tota obturan- 
tur.Foramina alia pro naribus omnes ante oris rictum obtinuerunt. 
Harum alie dentes habent, alic minimé, fed horum vice os aípe- 
rum rugosümque. Branchias detectas in fupina parte codem fitu 
ordinéque omnes habent. Aculeis varié à fefe differunt. Alic in pro- 
na fupináque parte aculeis armate funt, aliz in prona tantüm , ali 
in roftri fupina parte;alie 1n nulla parte preterquam in cauda,quo- 
rum ea eft diuerfitas,vt in aliis triplici ordine difpofiti fintin aliis fim- 
plici. Pretereà ipforum aculeorum plures (unt differentiz. Sunt 
quidem molles & imbecilli, pilorum vel lanuginis modo, nonnulli 
paulo validiores, alij robuftiffimi ex offea plané fubftantia. Rurfus 
alij longi & tenuesjalij parui & vix Íupra cutem extantes,alij medio 
modo fc habent, omnes feré ad caudam fpe&ant, longi feré ad Cà- 
put. Partibus quibufdam internis differuntin quibuídam hepar ma- 
gis rubefcit, in aliis fllaucfcit magis. In hepate omnium fellis eft vc- 
fica. In ventriculi plexu fplen fitus. eft.Inteftina craffà , in ecphy- 
fi,& recti inteflini extremo anguíla. Cartera in fingulorum de- 
Ícriptionibus exponentur. Nunc deraiarüm generibus,quas antiqui 


Gg 


342 CODEXEJPISCIBVS 


vel differentiis ali ir i 
crentiis aliquot negledtis ;. vcl fortaffe: nominibus deftituti, 
: , 


E TE Er TA 


MA. 


y», ; 
: 


" "orare 7 


771 
77 
mr 


; T^ 


jeje czceéBSVRDVM Hic minimé fuerit caufam reddere, 


7 


e 


e 


LIBER XII b 
telis autoritate confirmandum vtimur. Raia inter cartilagineos fee- 15. «.4, 
tificat numerofiüs, verüm quia facilé pereunt, hinc efficitür v appa- Af. cer. 
reant paucz. Nam. neque raia hoc loco legendum fed rana. Gtzci c- 
nim codices Ga$axo. habent non. Gro, neque paucz raiz apparent, 
icdin oceano & in mari mediterraneo plurima. Sed alia eft certior 
foecunditatis cauía,quz non facilé ab omnibus intelligatur, nifi raias 
grauidas aliquando diffecuerint, & diligentiüs contemplati fuctint. 
deraiarum ouo hzc Arnftoteles: (€. jo Sv exeloua. 3j a ris lee] Lib. 6. de 
Ge ógpaaxtódit , tv ous bycbc) God9ys iypórye, OQ dU qa. TE. omoes, Ojasuor Cd 
qdjs TY euAdy "yXdalajs , Xd] "rópoi Gryddds eyrlor) TOis Ocpéxoi$, Tuis 
pie Sr exuMos; Us X9AS(] Tuc ripis "axes, (v aitejfboryii x, trat- 
ay à 0g pax 9 , otrof). à veoloiydjs - dé Bat (iv &&r- eeréco (i TÉ Ogpáxis 
wiejppactyóles , tepyeTag d weerlós, Caniculg & raiz teltacea quz - 
damgerunt, in quibus humor ad oui fimilitudinem confiftit. figu- 
ra cius tefta: finulis tibiarum ligulis eft, meatüfque fiunt capilla- 
mentorum fpecie in teftiscaniculisquidem quas nonnulli nebrios 
galeos vocant, foctus rupta dilapfaQue tela proueniunt, raiis cüm 
pepererint rupta tefta excluditur fous. De caniculis & earum olo, 
partuque, fuo loco dicetur. Nunc de raiis tantüm. listeftaceum 
ouum vnicum tribuit Ariftoteles, quale reuera habent. Fostum 
igitur vnicum aut fummüm duos vno partu cedunt, quod verum 
cít, fed prater ouum teftaceum quod hic depingendum curaui, 
aut duo, que perfecta in inferiore vulue parte cernuntur, ex dif- 
fc&ionc competi permulta alia, & feré infinita. in fuperiore vulue 
parte. haberi, que tempore perficiuntur, ex quibus íepius iteratis 
partubus , fostus excluduntur, Atque hec facunditatis caufa eft 
cadem quein gallinis vt quotidie experimur , que vnicum ouum vni- 
ca partu ju dme camem aliain vtero geítent,quorum fingu - 
la pofteà, vt prius abfoluta fuerint , ita prius eduntur . Hec de raia ^ 
rum fecunditate. Nunc vt piura, ita oratione carundem oua 
reprefentemus . Qua qualia in. prefix. capiti pi&ura fuperiore 
loco fpe&antur,fine tefta: primüm concipiuntur, in fuperiore vulue 
parte quorum alia galling ouorum magnitudinem equant, alia 
his minora funt,quedam vix ciceris funt. magnitudine. Equidem 
plura centenis aliquando in raiis fingulis numeraui. Ex his que à. - 
perfc&tione propius abfunt,in inferiorem vulue partem ; demiffa 
tefta operiuntur, in qua. albumen & vitellus continentur, quemad-. 
modum in gallinarum & auium aliarum ouis primüm conforma- 
us, quz tum vitello folo. videntur conftare, càm tamen. poftea 
albumen, à vitello fecernatur. Quam rem cm: vehementiüs ad- 
mirarer, caufamquc eius folicité inucftigarem, oua gallinarum re- 

| ME 


314 . ^ 3E PISCIBVS 
cens formata, in quibus ne veftigium quidem albuminis apparebat 
coxi, tum. caloris vi ( cuius proprium eft quz ciuídem funt generis 
congregare. & cogere, que diuerfi diflipare;& difcutere.) candidum 
à luteofecretum. vidi. Quamobrem initio quidem vtrumque com- 
miítum eft & confufum,fed paulatim calor magis ac magis vires fuas 
exerens, feparat,& ex. craífiore partc indurata, tefta: circundat. Tale 
ct igitur in tefta fua raiarum ouium, quale gallinarum;& auium ini- 
tio. Teíta veró ouum fuum concludens fub pictura ouorum tefta 

' nüdatorum expreífa,quz à figura puluinar à quibufdam hodie voca- 
tur,quadrati forma eíl, demptisangulorum. appendicibus;qua varie 
funt. Vniusenim lateris appendices,longiores funt fimiles foliis gla- 
dioli herbe;alterius breuiores, latiores, replicate, quibus vndique fum: 
motis,laterum anguli tibiarum ligulis fimiles funt, vt fcribit Arifto- 
teles. Qua de re plura,& ni fallorjnocatu digaiflima;quum de canicu: 
lis dicemus. Teftaceum - ouum raiarum à canicularüm ouo differt: 
illarum enim magis fufcum eft,harum magis flauum;appendices gra: 
ciliores, lyre fidibus fimiles.His expofitis,nunc fingulas raiarum dif. 
ferentias perfequamur. ietibulsxs j 


DeRaialeui, 


CAPUT VU Ha aes 
SeICITVR àGris fers, à Latinis raía le- 


à V uis, ab Hifpanis sd, à cute leui & pellucida. Sunt 
T t qui ra(am vocentà glabra cute. Noftri non à cutis leui- 
e py n) tatc, fed à colorc fumar & . fumado appellant. Sát enim 
UI colore fufco quem ezfumat vocamusquod co «si 
" | int 


LIBER XII '3Ms 


fint quz fumigantur, priufquam maximé denigrentur. Eftigiturraia 
leuis pifcis planus , cartilagineus , Corpore.tenui , & in ampliffimas 
alas expanto. Cute glabra lauique , 1d eft, ab aculeis nuda,prater- 
quam in locis prope oculos, quorum vterq; aculeo munitus eft, item 
excepta media dorfi linea, & cauda.In illa infixi funt aculei parui, 
rarique in cauda tres aculeorum ordines , qui rariores renuiorcíque 
funt quàm in aliis generibus.In fupina parte aliquot funt in os recur- 
ui, cibi, opinor, reunendi gratia. Roftrum tenui cattilagine conftar, 
& pellucida mediz eft longitudinis. Oculi in. hac fpecie vt in aliis 
omnibus, in prona parte, non furfum fpectantes, vt in vranofcopo, 
ícd ad latera. Nebula, hoc cft, craffa & alba tunica,adnatam efle di- 
cctes,à partc inferiore afcendens, fimbriata,vel in ambitu ferrata,pu- 
pillam totam integit, dum pars digito comprimitur,de qua re plura 
quum de caniculis agemus. Pofl oculos foramina funt,ita ampla, vt 
in ca digitus minimus immiti poffit,de quibus anté dictum eft. Os in 
fupina parte, & multüm ínfra, quam ob caufam non nifi refupinata 
rala cibum capere poteíl:os latum cft , offibus afperis pro dentibus 


munitum, foramina pro naribus ante os fita.In cadem parte bran- 
chiz vtrinque, ad aquam cum cibohauftam , quzque prima palati 
foramina effugit, reiiciendam.Branchias fequitur cartilago,cui inni- 
xum diaphragma haeret, ad branchias cum corde; ventriculo,hepa- 
te;alifque nutritioni deftinatis partibus fecernendas.R ima pro podi- 
ce eft, padendo muliebri non abfimilis. Al vtrinque expaníz,tenues 
. funt, prona parte nigricant, vt & cauda,dempta quadam patte can- 
dida,fic etiam tota fupina pars alba eft. Ventriculus huic generi par- 
uus eft, ecphyfis gracilis & dura.Inteftina breuia fed craffa.hepar ru- 
beícitjin quofel latet. R aig omnes odorem ferinum,& marinum quen 
dam fcetóorem recipiunt, qui in diutius feruatis fere euaneícit.O uare 
Lutctiz meliores (unt raig quàm Rhoromagi;& Lugduni quàm Maf- 
filie: longa enim ve&ura tenerefcunt, & füauiores efficiuntur. Recte 
igitur Athenzus: O 5 »44«fo; SuaxorMárTtpos xtd) Bpopusóis , id cft, lacuis Lih8. 
raia aluo difficilior eft, & virusolet,nec mirum cum carniuora fit, & 
in ccenofis locis, litoribüfque viuat, tefte Oppiano. Galenus in libello Lib. 
de Attenuante vi&tu torpedines & paftinacas prefert.Sola inquit,car- 97 
tilagincorum torpedo & paftinaca laudantur . Quz mollitie carnis 
torpedinum & paítinacarum indu&tus Ícripfit , cüm tamen mollities 
illa,füumma cum infuauitate coniuncta fit.Idem r1. 111. de alimét. 
facult. Raia luis, raiajfquatina, omniáque eiufmodi duriora funt,& 
concoctu difficiliora, alimenti copiofioris quam torpedo vel paftina- 
ca. Raia omnis hyeme minüs infuauiter olet,& melior eft:quamob- 
rem Archeftratus opfonatorum omnium facild princeps,hyeme eden- 
damefle ctianx atque etiam monet;elixam cum eafeo & filphio, quia 

» Gg 5 


346 DE PISCIBVS 


Uy 


pinguis rion fit, vt nec alij quidam marini fcetus, hec etiim Tunt que 


Íequentibus verfibus exptimait. ^. "usnio 
Koj at; £q0 luo Cod uoi xdpavos ey py, d 
Keg vury aui 49) (Yvon dere Se otii 
Mr «atidpdo Cd "rfl hae. e 3t Gba. sel 


ZxéUd e dry (2i byà Go S&G epo atu S8); LL I3-£DOEO f 


^. Hodie clixaraia omnis ex aceto editür. Hepar-m 
tum ha 


ixime delica- 


betur, quod alij ex 'áceto tantum comedunt,alij ptimüm eli- 


xum, deinde in fartagine frizum aceto veloxalidis fucco cum pipere 
condiunt.'À pud nosraiz.&on fünt in pretio.Galli qüi duris,& firmio- 
ris carnis pifcibus dele&antur, long mazis probant; ex quibus non- 
nullicum: me aliquandoin conuiuio de fucco fubftantiáve raiarüm 
interrogaffent, refpondi idem quod Dorion apad Atheneum gás- 
3t3llos Tw3s Ay Bv £iva Dou: GaiSw., Gaxep do & ds, e egOoy Gio ye; £o -ut, 
id eft; quum. diceret raiam optimum efle pifcem;perinde'ac fi quis, 
inquit Dorion, pallium elixum:comedat.Eft enim carne dura,ficca, 


exucca;quzque haud faciléin partes: diuellatur ; quapropter Dorio 


clixo pallioccomparauit.::: 


" LI 


&ve4R 


AE DE: 


€ z A AZ 
. Jl 7 7 
1 LL 7 1/7 17 /, / 7 2 
EN NUT 1 li 
^ nti, //| 


f MEET 
, // Íj /] 
// /! 7 
/f i// JT 
ul Hl 


n 


EET 


— 


$1 


1515 49€ Raja Vndulata fiue Cinerea.... 


/ f 
UI . 
H 
- i» A /77 i 
: RM C Vm ET. TIR 1U.i 
Nut MAN Y 
| pesa 1H 
: HT coy rrt es J MANY Mese waiil " 
e tj J 2722 m, ^ í (il ENS 
" ERE - - EA] 1133131 
1 Tm : AMARI vA ANN "nd 
in 7. SÉ ie «e 
^ Ps NEN INEENNUE 1 
TIPpIIUTÉ NH NC Vah A PER » 
i TEE t 1 Ue n 
i N SN li St ANNE EN S - . iy" 
| RSS NN EN 202 fii 
E SAN IAN NN i FIERI à INI iM lj 3 
i PAN N N WM Y We L ^ 
" E NS 0 EN | 
E , -— * 
4 H — ' "n - P^ . t , 2319.7 ; $ TR 
] AA &2d44 -— P... 3 ! E " ; - 
$44 $a d 11112 J Z1 e Du í FI. M : E 12 
t Ea be T Ab ak anbu "III li ; 


i9 7E. V.D V: M. Et. afperarum: raiarumv ge 


nus multiplex: 


eS elle, vtrarumque fpecies. demonftrabunt.. Leuiam: 
x L)/ fpecies nunc excquimür.Eam igitur'quam' hic:exhis 


A 


A bemus;à! colore cineream; à maculis sendarumm odo 
) lexuofis,yndulatam vocamus. Quidam coliartappelo ' 


lant 


CVBER 'XTÉ Ba 
lant. Raía eftex Izuium genere,corpore miniis ad rhombi figuram 
accedente, quàm in reliquis raiis,féd oui potius forma,corpus ab acu- 
leis nudum przterquam inlinea dorfyjin qua pauci funt, parui,rari, 
circa oculos nonnulli. In cauda funt.triplici ordine difpófiti, maio- 
res & denfiores. In eadem pinnulg dug funt. Orc , oculis ; foramini- 
bus,branchiis,partibus internis, carnis düritic aliis fimilisied colore 
. eft cinereo, prona parte multis finuofis lineis defcripta. ; — 


De I&aia Olpe 


j n à 


n 
qu 


ASSSSSNWWN 
SS Nom N 


| NOUS lu j 
B. Jm iir MN : 
| ^ (m : L- : 


om riusiunslLelunodsg1725,io bisludul fis en 
MANU VET: chc Uli d T EL CMM R 


V ezcweLUD-E R-^A cL xuis raig fpecies eft,quam à-roftri lon- 
CSS Cy gitudine & acumine raiam Epvyyo appello: Eadem: 
MEE Vd de caufa noftri eleuo vocant . Itali perofa rafa, alij fot! 
/zf/ SCAN ali gilioro. Corpore eft maximo, maculis multis len- 
AER LCANAZE tis pecie in parte prona notato,qua de cauía à. noftris 
piícatoribus lentillade dicitur." Ad. oculós quatuor habet aculeos. In. 
cauda tres corum ordines; qui diuerfi- funt; & incquales;:vt primus 
medij ordinis maior fit fecundo;tertius primo, quartusfecundo ref- 
pondet, & fic deinceps donec ad caude pinnulas ventum fit, circa 
quas aliter-fiti funt: vtrinque: enim perzranfuerfum recti funt;ad la- 
tera conuéríi, qui; hos fequuntur in.cauda: extremi in:caput recur- 
uantur.In: füpina: parte roftrijalij fant acusiores,alijin osrecurui, ad! 
capiendosovebreumendos pifces. Dentes 'habetjin os: vrgentes,fqua-: 
tine dentibus fimilesjnonin lateribus,féd inamedio maxillarum.Ocu-: 
lis;ore; forátihibus,caude pinnulis, aliifque: partibus: & internis &! 
externis:fuperioribus fimilis;/Carne eftnon cqué düra.c o 205 05 205 


- 


*1 


534 DE PISCIBVS 


De alia R aia dElpvyyo. 


^ : ees 
cE N 
aun "1 


MI 
/ ARM 
B SS NN NO Ni i l liy 
A. NS WU b l / 2», 
z , 
| : (CCUCCHHAN VILIA HR 
S —s UD 
b NE ENS e (i5) —. 2 
* 7 7/7 25. II IEUTB ZA H9TELLU AA ORA A RSS zT "Y" - 
*« 7 // per jog Carm Cem d. ^ "A Tos 
USE " E - AS 
rZ A / 7 7, fti iy 
1»" 


d 


(4m UTER. 


: SENSU AR A A I 4E oeupiy fpeciem aliam hic ponimus à fu 
Pi 29) (25) periore multüm diuerfam, dempta roftri figura , à 
* — CU qua idem nomen cum fuperiore fortita eft:nam in- 
^ de óbJpvyyo appellamus, & lingua noftra eleuo , quae 
Se SAN o vox fubulam fignificat , inffrumentum cerdonum " 
quo ad perforandos calceos & fuendos vtuntur,Gallicé alefüe.Qua- - 
lis enim eft ubulajid eftjacuta,tenuis,latiufcula, non rotunda, tale cft 
huius roftrum.Sunt qui bouem antiquorum effe putent, quód in ma- 
ximam molem accreícat, quód in ore latentes habeat dentes;pargos; 
inualidos, vt pote qui mobiles effe videantur , que omnia Oppianus 
boui tribuit his verfibus: | | 
UC EiX ms ats(wigéros dusqdyos Büs 
Eipi(orros, aseo pat YQ yeu ol opos 
ILéus àBetgrryns Mo diet 'ammgd c tv 
OvridVauis 3 Blnst, ol Sins ppiepor &2ocis 
MaAbxop, bt of ucivasidueva ior ó3oíhs, 
| Bayol? jixpairspotTé cC. | : 

- His confentit nonnullorum vulgaris appellatio: vaccam enim 
vocant,quidam ex noftris à magnitudine f'afJade,que vox ftragulum 
le&i fignificat. Vtut res ifta habeat, raia hec proxime defcriptz fimi. 
lis cft, alis quidem valde amplis & extentis,fed ipfo corporis trunco 
[tri&tiore, acutioreque,dorfo longiore; . Aculeos nullos omnino ha- 
bet, przterquàm in:cauda, in qua vnicus eft corum ordo.Partibus ce- 
tcris ab aliis non differt. Carne eft molliore & fuauiorequàm cete- 
I 


LIBER XII -349 
rz maximé finon fenucrit.Pifcatores has raias fale conditas in fumo 
& fole exiccant, vulneribus multis priüs lateribus inflictis,quó melius 
& ccletiüs exiccentur. Exiccatz diu incorrupte feruantur,tüm ob hu- 
miditater fuperuácuam & . excrementitiam à fole abfumptam ; vt 
nullum fit putredinis periculum, tum ob carnis fübftantiam glutino- 
fam & vifcidam.Nam qui pifces carne nimiüm pingui mollique fünt, 
faliturz idonci non fünt;quia in ea contabefcunt & diffoluuntur. 


De raia oculata &lzui. 


ONUS SN 
| CO NES 


SEN SN : 

SESS ESSI NN 
NE — SS 
qa 


coc PD 


E T5 bd z 
Pac DUNS 
- TEN : 
o» 2D poor M 

4,6, 00799 D 
U^ D oc SUN, S 
ZA t 27 ENS ANSRURA. NI 
N 


P z : 
asi (/1: | yim 1 RN es 
"Ulis ANUAL IU a PANT, y " 
SAN ^| I tet lit t UNA » 
MITES AES MIS ce 
POLEN RUE E" U d 
MESS PN 
eh QM $2 - 
m PAAR " 
À, H 
(Y 


i M 
l 


Dr 


L—— ——7 


Ü 


SERE 


DDRUS 
à NN 


104 
ut yu Pe 


"INTER Lzues etiam. numeranda cft ca;quz à ma- 
culis, oculorum figuram referentibus oculata à no- 


CAMEUNÉ 
0l PL 


emer] [1546 bis nuncupatur, à Prouincialibus »/raZer, à. fpeculo-: 
sten 5 eS rum paruorum fimilitudine:ea enim vox illis fpecu- 
esos lum paruum fignificat: fed quia maior eft his macu- 


manifeftis , in toto corpore fparfis afteriam. Prztereà veterum aftc- 
rias tencrior eft,boniq; fucci; quod de hac,de qua nunc agimus,dici 


35? DE PISCIBVS 


non poteft. Eft igirur raia oculata ex lxuium genere, aliis fimilis, 
roftro cartilagineo,pellucido corpore fufco , maculis obícuris.cóf; per- 
fo.In vtroque latere magnam maculam babcet;oculis fimilem, vt di- 


ximus, Aculcos plures frequentiorcfque habet;quàm fuperiores dua 
leucs. Roftri fupina pars afpera cft, circa oculos aculei funt aliquot, 
poft hos duo magni in dorfi linea. In cauda quinque horum ordines 
funt, medius à caude principio incipiens in priorem pinnulam ter: ' 
minatur, vtrinque duo minorum aculcorum ordines, reliqui duo la- 
fera cauda occupant.Carnc eft dura malique fucci. 


. DeRaia Afteria, 


(uPvVI X 


2939 AIA Aflerias cum oculata comparata veluti pur- 
) pura cum purpura ccrtiüs dignolcetur. Illa ex 1z- 
-: Có uium quoque genere eft, rarior , idcóque multis mi- 
EN cop nus cognita. Corporis fpecie ab omnibus primo afpc- 
Ey meo) Qu raiz fpecies effc iudicabitur, tamen ab aliis diftin. 
guetur aculeis, quos in. dorfo habct, mox à capite incipientes, & 
in priorem caudz pinnulam dcefinentes. Prater hos. nulli alij funt 
in toto corporc. Dorfi pars prona, alzque expaníz, ftellulis pere- 
leganter funt depi&tz, à quibus afteriz nomen inuenit. Cauda tc- 
nuis cft & breuior in hac fpecie quàm in reliquis. aps primo ge- 
neri paftinacz quam raiis aliis fimilius, eftenim craffius & latius.In 
alto mari & puriorc aqua degit, ob id rarior cít, & in litoribus minus 
frequens. Quamobrem meliore eft carne quàm reliqua;fcilicet Qe 

| | iore 


DOLIBER XIL ss 
liore ; teneriore, facilioris conco&tionis; meliorifque fuc; Reàe 
igitur Atheneus: H3 àgtejas [bolus Az AN TÉ po, X) éoyuXos ; Stella Lib, 
ta raia tenerior eft, bonique fucci Nec dubium cft, quin faxarili- 
bus fubftitui poflit, torpedinique &/ páftinace. preferenda fit, quas 
tamen Galenus raiis refert. Hanc, quam capiti prcfiximus , raiam 
afteriam veterum efle, tum ex carnis fubftantia;tum ex maculis ftcl- 
lularum pi&tarum fpecie, à quibus etiam galeus afterias nominatus 
fuit comprobauimus, quibus plara adderem, nifi res meridiana luce 
clarior foret, cüm nullus fit, qui non ftatim primo intuitu. maculas 


pro ftellulis agnofcat. | Yu 


st - E: . wo 
- - MP" Pme d L jy eS, 
un 254 48. 


... De raia oculata &afpera. 


NBN 3E N /). 

SS SS X SNR CM 

um ON ote» 1 22 
SON NN NON VANS) 


1 
DW p. dra AN » n 
v yt MITES t) 


! NC») BL CUm D 
^" M S 7L FAY 
I ne J I 


; z cea bDbiCm12 ANSA 
: Jf. zi E] EN NM S oruEMEUEEES 5k 
zi Dp. : N i 
Y SN i 
NNI * " |] $5205 15f6(1 .27171 


z € ML KANN UN 
MIN mS Lu Xu SEIT Lis " 
GilLIIOdiOS HOIOSUIDIO Srt 3UD Alt SEA 


" » ^4 E 

fi É. Vas, uai 4 

I3 SEIII5.4. 39 6G5fITL 5190I8 3 ^ 
AY uS. - 4 F H 


É ow ii 14g aeu ue n E cA d. RUE Uu v4 
; $ 3344 — [-s t [1 
. rd LITERA porthxz re gntkexgqeus bug ks *x3443 
t o6 n ^ 1 , mE bugs ib iELOL21w AB ELE 
1 E co m PL J zu DE iJILECREÉSA e di. n 
* & i. w " * 

i e E: j 

: : TUM : j| [ 

- 3rPPGT i^ t^s "EO, vx mel A 

] ; "s x "un R55 ESbosg r0. ^». tí ' TAN 

c Pwadh ELS X be ud (i3 63 , Ir 

; . ] 


Tiri ! 


ét pact E 


d * 


iO d 2: uo ZUGqTo32S3UDIDIDJONiGERHIOA 
4E V.L.V M. Raiarum fpecies executi fumus, nunc 
3 de afperis dicemus:primüm de oculata. afpera , que 
24^ oculate leui;máculis fimilis eft, aculeis autem. dif- 
fert, quos inalis;expanfis à regione macularum 
rrr vtrinque habet, alios in lateribus capitis vtrinz 
que, alios in dorfo, alios in cauda maiores , Validiores & frequen- 
tiores. Colore ab oculata lguinon differt. Noli exiftimare hanc 
ab illa fexutantüm differre. Nam in vtroque genere marem cflc. 


352 DE.PISCIBVS 
& fotminam cx lacte oüííque coríperi.Oculatá afpera carne eft durá 


» ical ined 
0» te [. 
E28] IO11512 


iN 
iffi, 
Ü 


" 
BM 
E - o, : 1J 
, 3 25 
2s Sid TA 
is Z 13: e 
ZLNEEASANESE T XC —— zm i 
2 € La TT A m D» 
$1777 i Ad ffi S 
LZ SS 
i, 


() 


"T 


Di "t 
AME Ll, " ij FLA A 
TEAM NL 
c 
d (HH 4 
OE NUR QNA S 
NS UNS NS MCA x 
SN 9 N S NM N NS N 
NN NN 
S NN NN W W » NS 
| X SN RSS 


"N RAIIS Afperis numcrabitur afterias alia ad 
t leuis difcrimen ; afpera nominata, que à. Gallis ra; 
B^ esieléeyab Itális-fometa vocatir; Alterias igitur ap- 
7 S pellabitur à ftellulis mültis;! quas habet in lateribus 
BEz-X & caude principio depictas, afpera ab aculeis plurimis 
quibus tota horret In oculorum interuallo multi funt breues, frequen 
tes, peracuti,in medij dori lineajalij magniin cauda tres magno- 
rum ordincs;aliis plurimis & minutioribus diftincti.Infiniti funt alij, 
huc illücque fine ordine toti corpori infperfi.Pro dentibus offa dura 
.. & afpera habet. Carne eft dura ficcáque; Huius generis fpecies 
... éuceffe videntur:vna,que ftellulas habet,in medio al- 
bas/fed quas ambitcirculus exnigrispundtis — 
conftans,totiimque corpus aculeis hor- - 
xidum eftaltera ftéllulas pror- 
— fus candidas: cutn-mul- 
(11910; ^5 :tó paucioribus. 


Dc Raiá 


LIBREX XTT | 353 


De raia clauata. 


NS 
E I 
b) Y | EM AC. 1 
NNNS à SS NS x Ji fete i - o- N 
zT MSN OA: 5 2 (A e ] S 
23002 22977 pop pl des 
Su MM S GP .g. 
HG GEL gm. MM (UM Nl A NY 
: — 7 77723 Ji aao rs SS NW 
L8 o A SS i QW 
ATTI y 


UU RRÁÓÀÀ 
SE E 
ASKS 


L————— 


| WE 


(-4PUFT XIII 


CP? A IA Clauata ab aculeorum magnitudine & fimi- 
20 di litudine cum clauis cereis, fiue ferreis,cadem de caufa 
f à Maffilienfibus & noftris clauelade vocatur. A Gal- 


bit,qui illius defcriptionem cum noftra, & vtran que cum ipfo pifce 


Hh 


S4 DE PISCIBVS 


contulerit.In hoc idem plurimüm fallitur,quód cateris omnibus de- 
licatiorem effe affirmat, cüm contr duriore fit carne,cuius rei iudi- 
cium faciat feníus ipfe. Sed ad alias partes referatur oratio. Hepar - 
flaucícens in duas partes fe&um eft, in quo vefica fcl aqueum & te- 
nue continens latet , illud pro delicatifsimo cibo habetur, pingue 
eft : ideo in oleum refolui poteft,contra affe&us hepatis vtile , emol- 
lit enim citra magnam caliditate, fel aduerfus fufufiones prodeft, 
Poffet hzc raiarum fpecies aquila antiquorum exiftimari(nihil enim 
hic affirmo) colore enim nigricante eft, incurui aculei vncis vngui- 
bus refpondent, alas valde expanfas habet veluti aquila. Preterea in : 


Libr 9.c« gcnere cartilagineorum & planorum numerarunt antiqui. Plinius: 


pite24. 


Planorum pifcium alterum genus eft , quod pro fpina cartilaginem 
habet, raiz, paftinaca, (quatina, torpedo, & quos bouis,lamiz,aqui- 
lz , rane nominibus Grecia appellat. Poftremo dura eft carne, cus 


Libr 5.4. iuímodi carnem aquilz Philotimus effe fcripfit, quod &à Galeno: 


Aliment . 
facul. 


D 


-— 


ue cdto p 


approbatur. 


p 


Dealtera Ípecie raiz clauatae. 


PX NO Wy XS 
j // A b V b zz 


-— : E. d 
P aid 22200077 utt 


» 


e 
) dfi FE 
(j J 3j 
(072 
4 N ip 2 
A Nu 4I 
A Mà P 02, 
S Eo AS vr 
dp REC CSS oun PS, SYN 
NA — A 3 i T D 
EU R- ALI 4 ££ UR 
*N pora coe g- 


»» 


(tet 


qu^ 


T) 

ew 

- x Tj 
e B 
E 

N 

E 

X 


De 
N : 
"ou 


e 


E—N ^ My 
2 E " MUR e. A 
z ANNNNSSSZ ÁN S , 

; à 3 ; n RN S S MU 

AS u&N W NS RS ws 

H NS VS SN NS 
QA NS 

SA NS NS 


(4 T-OUT XIILI. 


- B - 3 2. A 7 
1 TE BA "a 
e m EDI an, rmn EE C ww à 
WE - "E | 


T 
S 


2n LAVAT A Etiamraia dicetur ca, quam hic ex- 
f SEN hibemu s, quam noftri Aoz/£ vocant , id cft, rubum. 
Cota wz À fuperiore differt , quia roftro eft acutiore quàm fü- 
NS 9). ' 


T. E2243 perior , aculeoque illic caret.In ore dentes nulli funt; 
Rios (Sr 


2) 


fed pro dentibus maxillz afperz. In lateribus vtrin- 
inas longas habet cuti fuperpofitas , quibus aliz raiz 
| . omnes 


"CLUBS CXII 55 


omnes carent. In dorfo aculeos quatuor habet , clauis vel fibulis fi. 

miles , cuius forma aculei funt in fuperiore , inter quos in media 

doríi linca tresalij funtalterius generis, quos ftatim fequitur acu- 
leorum fimilium ordo, per mediam caudam ad pinnulas víque con- 
tinuatus:Vtrinque in cauda aculeorum clauis fibulif ve fimilium or- 

do eft ad medium víque , reliqua pars alterius generis aculeis arma- 

ta efl. Colore eft cinereo. Carne eft dura, & ferini odoris. Sunt qui 
bouem veterum hanc raiz fpeciem efle credunt, fed facilé ex Oppia- 24 2- 
no refelluntur,qui boui dentes tribuit,vt anteà docuimus,quibus hec SUDO. 
raiz fpecies caret. Quód fi qua raiz fpecies bos fit vererum, nulli fa- 

né veriüis bouis notz competunt , quàm raiz c£vpóyyo , vt iam de- 
monflrauimus. | 


Deraia Ípinofa. 


Om 
RR 


0 S 
2777 AT 

3/72///f) : 
P Z0) 
7 


ud m: 
127064227777) 7 NN 


| CcA'PUT XF. 


V A M Hic proponimus , lzui raiz fimilis eft, 
3 fi longas curis fpinas excipiat, à quibusnoftri eam 
) cardaire , id eft, lanificam vocant, à fpinis illis fiue 
VA aculeis , cuiuímodi multi infixifunt inftrumenus iis, 
(rx A quibus lanifici lanas carpunt. Nos ab his fpinis fpi- 
ofam appellamus , quas non in alis tolüm habet , vt fuperior, 
Ícd etiam in lateribus circa caput. Oculis prafixi funt ahj duo. 
In medio dorfi linea, & ad priorem víque cauda pinnulam con- 
tinuuseft aculeorum ordo vnicus. Carnis fubftantia & fucco aliis 


fimilis cft. 


Hh i: 


5»5 ^ DEIPESGAEGQS 


^ "Deraia afpera. 


mA 
NIS 


( A PUE coi 


epu AIAM Afperam particulatim hic appellamus, 

di? quz ab aliisco differt,quód aculeis paruis latera con 
S) Íperfa habeat;corporis ipfius truncum nullis, 1n cau- 
(yy da tresfuntlongorum & firmi(Simorum aculeorum 
GONE ordines ad extremum vfque caudz. .Roftro eft acu- 
tiorc.Carne duramalique fucci;vt cater. 


nom 3 


- De raiafullonica. 


— - - — AS XS. Dow NS $ - E 
T rin e Ped, 2 e i) agir i c pu; a 94 2T i SMS SN NN ST Made d 
XESEA ts A FII ed ag pn 3752523 2125 32-32 
a j^ H 


-D D D i fuer dj 
TRUE 
ANS i 

li |y 


* EL. 


C aeo Bi 2 0 Gail 
fx PECIEM hanc vtab aliis diftingueremus, fullo- 


5 
ms 


AC o 
" m 


2/ nicam appellauimus,eó quód vbiq; in alis, in corpo- 
ES) IC;in capite, in'cauda, tota frequentifsimis & afperis 

à aculeis confpería fit,inftar inftrumenti eius, quo ful: 
5 lones pannos curant;poliüntque, quod totum acule 1s 


fer B 


LIBER XII 57 
fetreis confertum eft.R oftro fatis longo eft & acuto;caudz aculei in- 
cuui funt, triplici ordine difpofiti. Hzc raia pugnaciffima eft, & ra- 
ra.Carnis fubftantia ab aliis non differt. L | 


De raia afperrima, 


] rr 


AES d 
Ue - coss 
Bi NNSSERO 


? 
(TP - T 
d TERR gu ^ 
——PVryyy24 


34 
2 y 


rimz,fed horá vice maxillas habet afperas,& fere offeas. Hicaddam 

qua de omnibus raiis dici poffent.Auribus vuliffimum Bati pifcis fel 
recens;fed & inueteratüm vino,inquit Plinius. In penuria hepatis pa poe 
ftinacz hepate raiz vfus fum ad priuatum, non exempto felle, idque M 
cum fucceffü. Q uod Plinius officulo de cauda raiz marina tribuit, 

id de ofsiculojid eft; aculeo caudz raiz intelligendum fufpicor. Vet- 

ba eius funt. Mnarum muria , & capitis cinis cum melle fanat ftru- E 
mas. Pungi pifcis eitis qui raia in mari appellatur , officulo de cauda, RE 
ita vt non vulneret, prodeft;id faciendum quotidie donec percuren- 

tur. Neque aculeos in cauda habet rana marina, vt ex cius defcriptio- 

:ne pofteà perfpicuum fiet; neque offa; cum cartilaginea fit;ieque de 
paftinace radio locus intelligi poteft : dé eo enim c Eà- 


-— 4 


55 DE:!IPISCEIBVS 


detri vis-& paftinace radio. Quamobrem rion video quo meliüs;fta: 
rcfetri pofsint , quàm ad raiatum:aculeos:ex his enim funt que ma; 
gnos habent & firmos, planeque offeos; prafcrcim cüm c raia in ra 
nam facilis lapfus fuerit, qui Ízpius etiam in conuerfione librorum 
Ariftotelis reperitur. |... ' 


De l'orpedinibus, 


(A 3 y SN —. 

(A Y 

See ( 

E v B3 » 
' quit Ác 

ZLib.7. 


LIBER XI ax 


eit planus cartilagineus, parteanteriore latus, lateribus rotundus, in 
caudam carnofam definens;in cuius initio , partéque prona pinnu- 
]z duz erectz funt, prior maior elt, altera minor, in extremo pinna 
cítlata,, vt caudam clauisnauium , quibusini Rhodano & Sequana 
vtuntur , apté comparare pofsis. Oculos paruos babet pro corporis 
magnitudine, poft oculos foramina oculis maioza , qua ad. os vfque 
patent , quorum ambitus tops funt carnoíe, écwg/«(À cordis ter- 
renorum animalium , quas Latini valuulas interpretati funt ; fimi- 
les. Osparuumin fupina parte , dentibus paruis munitum ; ante os 
foramina pro naribus. Branchias in. medio-feré corpore , quia ob 
corporis tenuitatem: ad latera , quemadmodum in galeis & Íquati- 
na, collocari non poterant. Cor deprefluni, ventriculum latum, in- 
teftina breuia & lata, hepar album, in quo latet vefica fellis.In cce- 
nofis litoribus degit torpedo ;vecitur. carne pifcium , quos aftu ca- * 


4 


5T [^d aM... L] 


pit- Ariftoteles: H vwepiorveupxor aie (o. dv du x pacto ip iva ; Td Libye vd, 


Goa $y D: àv 0G Hinata Aaqu[Sdu e (a. $ége) -Tilots. xg ox ps 2) Doug di bif. anim. 
&upSv- xdi seio ; Nau [odd 3€ twwéo(. , og. à veupicjo emigspopdyoe Ty M 
ixy3Uoy , xgy vr aiutboflo, "yscóiuorad luis. vbi pro & 79 (ug perperam 

legitur in vulgaribus codicibus, à» 79: eost. "Torpedo pifces, quos 

appetit ftupore afficit, ca quam fuo in corporc haber; facultate; 

atque ita tardos pra ftupore capit , & veícitur. Abdic Ícinarena & 

limo, tum pifces, qui adnatantes obtorpuerint s corripit. Quam 

rem plerique à fc confpe&tam retulerunt... Idem Plinius: Nouit r5, ,., 
torpedo vim fuam , ipía non torpens , meríaquein limo fc-occul- «42. 
tat , pifces qui fecuri adnatantes obtorpuere ; corripiens. Áthc- 
nzus: Egcj 5 wipus , s quoi Aeg oris y TY. ecd lon x9]: v8» 
Qxopwotox óuwoy.- pd 3 eis Goctu. dull G ExBUd ia. epo (oral pyon , 
veux dy y gj daft y moi (a; igiNos 2 jw 9 T ceA là» Nuxgy- 
E Owejaxàv. pu) rey o Cio quoi v&pxdy tuaroitiy . Lnépos défi eusss: à 
eitlous aos qa(xov sidVea, , id eft, Torpedo vt ait Ariftoteles, ex ^7 
cartilagineis eft, iifque quz catulos non oua pariunt. Venatur au- 

tem pifciculos , quibus vefcatur , quos attingens ftupore afficit, im - 
mobiléfque reddit. Diphilus autem Laodiceus in libro de. Nicandri 
"Theriacis, non totum pifcem fcribit ftuporem inducere, fed partem 

cius tantüm , idque fe experientia longa cognofcere. Quoloco pro 

sid la; mendosé- Ova, legitur. His adftipulauir Oppianus , qui i z.;- 
cccinit torpedini molli , tenera , debili ;tardiffiméque. natanti pro ^4lsr- 
robore venenum à natura effe datüm..- Huius itaque latera, que 
vtrinque veluti alc expanduntur ; radiifque contexta funt ( ca cnim 
intelligi puto pet xepiidtas sepe «Xxduplu) &xgltpater Apqiduduóvs.) 1 

quis attigerit, illico membrorum vires diffolui,concretoque langui- 
neartus pre ftupore moueri nó poffe. Q uam flupefaciendi vim cim 


LE 


Libro 7... 


f  — DE PISCIBYS 


fibi ineffe fentiat,refupinatam in arena iacere immotam,mortueQue 

fimilem , cuius latera fi pifcis contigerit ftupore impeditum euadere 

non poffe. in $151 in Jalserr ELT | 

Of xj veo Téptó^ eoi qeupusaxoy &oadis 

É axtea) dulod Vig wxloy cw oixsíois: jue XÉeostw, too 530£. 

H 1p yi ua2uoch ve dudugs (C ario pud, ; cariibi 
: Nos T€ Bpadilim , Gaupuwe ) , Sdléxe qais i 

Noyoudlw. ópddu', use: yop. SVoqppaqu. xeNdUTa. 

EíAsiT&. , aToiolo du ZSadlos ipasiC (o... ! 

ANN, el. d Ayovtoxi downs SUovos dor 

KepxidVes &uréqpia(1 araupài v Uplu  bxaerepyty 

A'ugíduuuon, rdv el mis Erisjotu(de ma osas, 

Aibrórg of utXéGy oSstvss Vofetaey. PEUT TEUR T i1 
iis Cateraex ipfo autore petito. Torpedines hoc pifcatu vti , id ar- 
/ . gumento eft, inquit Ariftoteles , quod capiantur , quz in ventricu- 

7.- lomugileshabeant omüium velociffimos , cüm ipfa fint tardiffimz. 

Neque vero pifces folàm, fed homines ctiam ftupefaciendi vi. af- 
Jhdem.  ficiunt. Ariftoteles: H. 2 wevpier qawipá- igi 9) 8s du Üpdaovs moiti(g; yejp- 
PPM x9». Plinius ex eodem : Maris torpedo etiam procul , & longinquo; 
vel fi hafta,virgáve attingatur, quáuis przualidos lacertos torpeíce- 
rc facit, quamlibet ad curfum veloces alligari pedes.-Ego reucra tor- 
pedini pridem mortuz,quz domi afferuabatur, cüm in fummis cíta- 
tis feruoribus manum aliquando admouiffem,fenfi frigefcere,vt ve- 
Libro ide riffima torpedinis viuz contactum , inter ftuporis: caufas à Galeno 
prete numeratum fuiffe exiftimem , quod fortafle ex Platone haufit, qui 
». 4^' cümide. torpedine loqueretur : Kai yao avc , inquit, 4 e»v(j4Qox 
wupxór 05. Hacarte € pifcatorum manibus euádit : cüm enim fe ha: 
mo captam,vulneratiimque fenferit lineam pinnis ample&itur, mox - 
per lineam virgámque ftuporin pifcatoris manum immitutur,vt pt 
Ícatoria arma excidant. Oppianus: | 
Kai po € veupxs (ipérspavvóoy cix daroAxelaid | 
IIouc$ avide eg. , vrtaopSos dV. ó9wv(r 
E OATURE MEM CUTE CXV PREE M 
Latis 9ivescos 6 Sd Vpau iu, i5 2 vios. iof. 
As£vréglu, Vosore qepáuusy Cy Sydos yos. ra 
Doa: dV Curudeets x iooues aon dee yppre 
: T'olos yap xpigóngu, Gee) oM flota. xdex. i uubse | 
Lt,  Rrigorisimpatiens torpedos ob id hyeme conditurterra , hoc 
Li". e(t, vadomiaris excauato. "Theophraftus citante Athegzo, Gdgpa- 
!ets- cv: TG aree) qo dulrloy , dud O^] byos epyad 9 vweupidus 2 nyis: dude. 
( vd vxeA dy diaxéruy , xg| [B2dfuxüv y diiecstpreayug quei at) vápulur 
elu ay. auris Séva quy a] diu dr Evo, (C31. vy aeAod lov sroiérdyo: wupiciy 
7'oé 


2 


Libro 9.de 


Libro 5. à- 
Audet uxo. 


LIBER-XII m 


T86 iv ipod Cyo(es. "Theophraftus in libro de his qua hyeme latent, 
fcribit vorpedinem ob frigus fub terra condi. In libro autem de iis 
qua mordendo & eiaculando venenum infundunt, vim à fe emitte- 
re;& per ligna, fuícinafque ftuporemànu illatenentes afficere.Circa 
autumnum parit;autore Ariftotele,non oua,fed foetus viuos ex ouis, 
qua intus excluditjhosin metu intra Íe recipit & emittit,eodem Ári- 
ftotele autore. Et quidem, inquit, iam vifa torpedo eft grandis, quz 
fetus intra fe circiter octoginta haberet. Diphilus apud Athenzum 
ait torpedinem conco&ü difficilem efle, demptis iis partibus, quz cir 
ca caput funt,quz tenerz funt, ventriculo gratz, & conco&u faciles, 
paruas autem meliores effe;prafertim fimpliciter coctas.Hicefius ait 
non nutrire ; infipidam efle, aliquid tamen habere , quod ventriculo 
valde gratum fit. Huius iecori teneritas nulla prefertur , vt fcribit 
Plinius. Qui torpedinem in cibis damnarunt;, ij.mihi rectius iudi- 
caffe videntur:eftenim mali fucci, 1nfuauifque, humida, molli, fun- 
gosaque catne, ob id à noftris reiicitur : quod fi quando edatur , ab- 
icctis capite, partibüfque qua circa caput & branchias funt,alliis ce- 
pique condita editur. Et Venetiis, ne in foro pifcario vendatur, 
autoritate prz-fecti fanitatis cautum eft.Q uare non poflum non mi- 
rari quz Galenus de torpedinc Ícripfit. Mollem habent carnem tor-- 
pedo & paftinaca , quemadmodum ctiam iucundam , quz modice 
aluum fübducat , & non difhicilé concoquatur , queque modicé nu- 
triat. Etin confilio pro Epileptico ,torpedinem folam ex cartilagi- 
neorum genere;epilepticis conuenientem cibum efle. Et in libello de 
attenuante victu, faxatilibus in penuria fubftitui vult, prepararíque 
cum beta, aut porro, admifto piperis tantillo. Et in libro octauo 
method. medend. cim faxatilibus pifcibus afellos fubftituerit , pro- 
ximé afellos , inquit, funt folez & torpedo. ldem literis prodidit 
Íc experientia comperiffe torpedinem marinam non mortuam , vt 
nonnulli exiftimauerant, fed viuani admotam capitis doloribus me- 
deri , fcdémque euerfam coércere , idque eadem vi efficere, qua alia 
medicamenta , qua fenfui ftuporem adferunt. Quod. quidem cgo 
fic interpretor, torpedinem adtotam capitis dolores euare , ftapo- 
rem inducendo , cuius ftupotis caufa fit frigiditas, 1d quod etiam de 
opio,mandragora , hyoícyamo vere dicitur , ed non ca folüm, fed 
& ceca quzdam vis torpedini à natura infita. Nam idem Galenus 
hanc torpedinis vim nó frigiditati folüm, verum etiam obfcure eius 
facultati adícribere videtur:cüm enim ftuporis, qui ex difficili fenfu 
motüque componitur , caufas recenferet refrigerationi , partiümque 
neruofarum compreffioni , torpedinis marina contactum adiungit. 
Paulus ZEgineta oleumjiii quo viua torpedo decocta fuerit, ad acer- 
biores articulorum. cruciatus leniendos prodefle fcribit. Mirum 


Lib.6.de 
biff.anim. 
Cap.1o. 
Lib.6.de 
biffo.anim. 
CAp.1O. 


La. 9.6.41. 


Libro 5.de 
alim.fac. 


Libr. x1.de 


f^c. Jfimpli. 


26a. 


Librot. de 
can. fympt. 


362 D'E.PXSCI BVS 


L3 quod de torpedine Plinius fcribit. Si capiatur cüm Luna in Libra 
fuerit, triduoq; afferuetur fub diuo, faciles partus facere, poftea quo- 
tics inferaturadiuuare. Et: Eel torpedinis viuz genitalibus illitum 
venerem inhibet. Et : lieni medetur rorpedo impofita. De torpedine 

- fuuiatili nibil hic dicendum , à marina enim non differt, Fluuiatilis 
in Nilo réperitur,teftibus Athenzo & Strabone. 


n 
^ ' 
0 
"n 


j 


INSETS 


ER 
EDS 
wm 
T 


SESS 


SECVNDA Torpedinis fpecies à prima differt , quód 
maculas nigras, rotundas, circulisnon diftin&tas habeat , fed cadem 
pentagoni figura difpofitas. Eft etiam prime concolor. 


VAT 
jl 


- P 
SN * E n 
SNNT AR 
- // ^ 


V 


7777 ; 
77775 
| MATT 


Lm 
ij 


| 


( 


TERTIA Magis varia cft, habet enim maculas diuerfa- 
rum figurarum,huc & illuc fparfas;& fine ordine. 
Quar 


41 009 


J 


UIBEGYX AU UT. 363 


ANN v NN 
UN 
SANSA 
NM NNACARIURY 
SENSN 
SS ASSNSSSSSSSSSSONSSSS 
AS SN eS ese USD - 
200 PN 


RR 
^ 


VART A Er rotundis & cuiufuisalterius figura maculis 
prorfus caret. Eft prima & fecunda concolor. 


Derana pifcatrice. 


Jmm / 


Vir ze 
tieni eta MINGN S777 —27 
UU E 7 TL 


Ce4 "PUT X Xi | | 

R AIIS Ettorpedinibus ad longos cartilagi- 

neos veniemus per. medios : hos voco, qui vt non 

AV omnino longis fimiles funt, ita longiore contra- 

JAGY NS Gioréquefunt Ves & cauda fpifsiore quàm pla- 

J5 ni. Prztereà branchias in lateribus habent;prater pla 

norum cartilagineorum naturam. Huiufmodi funt rana marina 

& Íquatina, quas tamen in planis numerarunt Ariftoteles & Plinius. 

Dc rana autem marina czxteris ralarum generibus omifsis nunc lo- 
quimur, quz GáSaoros àouds ab. Ariftotele dicitur ,id eft , interprete ri o4 
Plinio ,rana pifcatrix. Hodie quoque à Neapolitanis rana pifcatrix ^54". 
dicitur , ab aliis Italis zsartgo pijcatore vel diauolo di mare. A Mafhlien- FRA 

fibus &audroy à lato & amplo oris ritu,quo marfupium refert quod 


" DE PISCIBVS 


Libro 9. cA 
pite si. 


Jn hetlao. 


bausrier vetnacula lingua nominatur.A Burdegalenfibus pefcbereau. 
Siculi lamiá nefcio qua ratione appellant nifi ab ore admodáü hiante, 
velà voracitate.Monfpelienfes gallanga. Pifcatricis nomen à pifcan- 
di folertia inuenit , rang veró à rane paluftris nuper nafcentis fimili- 
tudine.Pariunt enim rane paluftres,tradenre Plinio, minimas carnes 
nigras,quas gyrinos vocantoculis tantüm & cauda infignes; mox pe 
des figurantur,cauda findente fe in poftariores. Theon quoq; ranarü 
partusinformes vocat, à3CrAXaqu, Juge xy d'aroSa, quoniá vrfarum 
more pariüt rane. Gyrinorum etia meminit Aratus in Phenomenis: 

Albo E S alos zrocripss [BoG((1 "yuplyow. 

Et apud Platonem prouctbio dicitur:Nihilo rana gyrina prude- 
tior: Ó 4; jueis pO duy aastp Sev ow pig CoSv earl (ooi, ode dpa Ero 
Xoyotv y Eis gpovi(i edis B.exlsoy aede yup. Nos illum tanquam 
Deum fapientie nomine fufpiciebamus , at ille neutiquam fapientia 
ranam gytinam fuperabat. Quo in loco Erafmus pro yyveós legen- 
dum ceníet yewste : eft enim Gryneum Myrencorum oppidum , vbi 
confentaneum efbinquit;ranam defpicatifsima fuiffe,propter Apol- 
linem,cui peculiariter id animalinuifum, propter fabulam de rufti- 
cisin ranas commutatis. Eft autem eo in loco templum Apollini fa- 
crum candido marmore,& oraculum vetuftifsimum.vnde etiam ipfi 
cognomentum Gryneo.Verüm cüm optimorum autorü teftimoniis 
conftet gyrinos paruas efle ranas,vel ranarü partus informes, quibus 
illepidius nihil pofsit videri, Platonis locusinteger miniméq; immu 
tandus mihi videtur. Sed vtra le&io magis probanda,penes doctio- 
res iudicium efto. Ad ranam marinam redcamus, que à ranarum pa- 
luftrium recens natarum fimilitudine dicte funt:capite enim) caudá- 
que tantüm conítare videntur , vt etiam cottis fiuuiatilibus piicibus 
appofité com parari pofsit. Hic indignum plané fucrit veritatis ftu- 
diofo preterire filenuo,monttrü illud,feu tabulam potis, quam pro 
rana prícatrice , & cius hiftoria propofüit is , qui de aquaulibus tupe- 
riore anno lib.edidit : ei enim pedes appinxit tam abfurdé , quàm fi. 
leoni terreno pinnas appinxillet , ranámque appellatam elle putat , à 
pedibus quosfub ventre geminos habet;ad ran paluftris fimilitudi- 
nem membrana intertextis, quibus veriíimile eít, inquit , hanc in ra- 
nz modum per fundum maris incedere. Que omnia quantüm à ve-- 
ritate abhorreant, ex Ícquentibus perípicuum fiet. Rana marina pi- 
Ícis cft cartilagincus, planus, fufcus, fiue fuliginis colore, capite ma- 
ximo; rotundo & comprello. Cor poris figura & colore cotus pici- 
culis fimilis. Capiti cauda tantüm fine corpore affixa effe videtur , vt 
nihil feré preter caput , caudámque in hoc pifce videas. Caput acu- 
leis multis,acutis horret. Os illi non in Íupina parte, fed in promptu, 
amplum & latum;& ad pifcis ingenium moretque à prouida natura 

rc- 


CN GSEdW DOBLES. —— . 8965 
rccté accommodatum. Maxilla fuperior breuior eft, inferior longior 
& prominens quo fit vt femper. os hiet; pateátq;.Lingua quoq; maxil- 
la iuperiore longiorlata eft & magna pro maxilla magnitudine. Eft 
membrana quedam gingiuarum Interiore parte enata & in os co pli- 
cata,quz à maxilla feparari,nifi diligenter infpicias non videtur.Den 
tes non folüm in vtraque maxilla funt magni;acutijin os recurui; fed 
etia in palatioffibus duobus infixijitem in radice linguz.Oculi (upra 
caput ad latera fpe&tantes;aculeis fepu:ante hos propendent appédi- i ap 
ces duc,tenues,albe, tetriq; odoris,hiOppiano credimus;quibus veluti 55,5, 
. €Íca pifces mira folertia allicit & capit, qued non folàm grauifftimo 
Ariftotelis teftimonio;fed etiam pifcatorü multorü experientia com- 7, , 7, 
probatum eft. Ariftoteles:rana ea quz ante oculos propendent » qua hif. anim. 
longa pilorum fpecié referuntjin extremis autem crafliufcula rotun- Ar 7 
dantur, veluti cíca vtrifq;adiecta;ea inquam capillamenta;cum are- gin ick 
na,aut turbidis aquis,quas ipf: a conturbarit,fcfe obruerit;attol lit,quae 
quum tangunt, pulfantque pifcicul,cos allicit donec in os perduxe- 
Tit:qua veró capillamenus illis cafu quodam caruerit;macilentior ca 
 pitur.Eadem Plinius ita traftulit. Nec minor folertiaranz qux in ma b 
ti pifcatrix vocatur,eminétia fub oculis cornicula turbato limo exe- Nota i 
rit : affultantes pifciculos pertrahens,donec tam prope accedant, vt £/o2.4- 
affiliat. Eadem Oppianus pereleganter expreffit.- Iris m Mele 
Beayos du voUss. uS, ópds xg] ug Xaxss ixOUs : 
Ais/icos dU BR, ous. - d ory£) épv MA . 
ANUGpa «gi Td Qrts dodUpao yovztek qot . 
AbT0s mo 4X'?Xolo x38 dopoórros A voGstis 
KóxA) &Seéoy , ortu: dV ava (upra. TiTade] y 
pe. t. Ct yórvos verus S restreple weguxd 
Aez/j 7 , àpyplunpre, x9) 2.9 £gw. &iTut.. 
Tuw Üaugs SwdU4 Socr éxOU(1 BagorépoiCw 
Or Bá. puv Gt(opbowres &gopuso (1 2 S eC, 
Aie 8 lu a dmi ipee) S uas 207 
Hs. ugX &apadp Au bri qgOug. Tol3 igémor) 
O'uSiv. dios Sjuol. xpvserir S'ÉAoy, eye 2e do 
Bade éGpuw(w Wi» ywososw purévres . Tum : 
Ex his liquet iure optimo pifcatricis cognomentü additum.Con- 
tra aliorum planorum cartilagineorum naturam pinnas duag habet 
in medio corpore,.Branchiarum foramen vtrinque vnum, cute non 
offeo operculo conte&tum.Cauda carnofa eft fpifsáque;in pinnam la 
tà definensjin eiufdem fupina parte pinna alia erigitur.Ex caudz ca- 
pitiíq; lateribus appendiculze quzdam carnofz dependent,ccertis in- 
reruallisà fe diftantes, quz natante rana füpernatant . Intus perito- 
nzum nigrum eft, ventriculus magnus, vtrinq; appendicem vnica, 
| Ii 


366 DE PISCIBVS 
— breuem habens.Inteftina graciliajin gyros multos conuoluta & re: 
plicata,quod necefle tuitob Voracitatem & ventris capacitatem par- 
uam. Hepar rubeícens, paruü,contra voracià & guloforum pifcium 
naturam, neq; in lobos fe&um veluti in galeis, teneritudine torpedi- 
nis hepati non cedit;ob eam folüm expetendum.Fellis veficz meatus 
longus, ab hepate propendens mefenteriojinteftinóque adhxrct,fel 
aqueum eft.Sple nigricat.Huic pifci fi per os,ventriculus interaneáq; 
omnia eximantur;corpüfque quod eius fieri. poteft. diftendatur, cotü 
pellucidum fit;immifsoque lumine laterna apparet horrifico afpe&u, 
uemadmodum & pifcis ipfe viuustetro faedóq; eft confpe&tu,vnde 
ab Italis diauolo marmonuncupatur,& ab Oppiano in verfibus pauló 
| anté citatis focda vifu dicitur.rana oua parit; cüm cateri cartilaginei 
Libro 2.de animalpariant: Ariftotel.ó; m» Aez1SwToL eit 7raTEs doTiz oL e ^ (oor 
wieri aa x aoro. aw BaSeys. Et: Gaoroxsi 2 (e (30er póTepoy dio zo A i 
Lib. 6. de à duvolsstd) C gea (I ev ecrrois axo Bares. Animal pariunt cartilagi 
den) y nea;fed priüs ouum pariuntin feipfis,augéntq; & excludunt;excepta 
fos rana.Quoin loco pro rana,medofélegitur raiain Latinis codicibus. 
Litros. 4* plinius.Cartilagineum genus animal parit,excepta quam rànam vo- 
prn cant.Huiusrei caufam reddit Ariftoteles. xgxsus MALI dy Xov 
c» deis: uS dovoxei Ó TEAEd0y GOy, e Co 9 Gooxti, «Alo &os;oy ta S18 - 
d aotoryslos 3 dioToxtl Opus Q qÉXG1oy by Musyos . IS fluo 9218 edu glos Qdcis, vto) 
TÉ yep xt paw aoWacrAecidu yd TE Nofzr's Gporesss eut &xdu6e3 x3) 
e'qodp2. Gayeidv. Auborep 83 Ugtpor £o ye qs yeo eg , 36 && Apyys CioTo- 
x&i. & ydp pnireDos yid] 0 Qapti rs ? xegoXis, Gage qj] elatNUei oid reo s) 
i£eA Ori. Cartilaginea perfectum ouum intra fe pariunt , animálque 
foras emittunt , excepta rana:hxc enim fola, perfectum ouum foras 
emttit. Cuius rei caufa eft corporis natura:caput. enim multó maius 
reliquo corporc habet,idque aculeatum,valdeque alperum:quamob- 
rem neque pofteà catulos fuos recipitjneque initio anímal parit:capi- 
tisenim magnitudo & afperitas qucadmodü ingreffum, ita etiam 
Lib ede exitum. impedir. Idem alio loco fcribit, ranam animal non parere, 
bif.c:0. peque foetus fuos recipere,tum propter capitis magnitudinem, tum 
ropter aculeorum impedimentum.Cur vero rang paucz reperian- 
Libro 6e tur,cüm inter cartilaginca foecundiffimz fint, idem Ariftoteles do. 
Ed Cet. zo Uy ove Gaclov Sieg. Td DyOUcy 9. guowíís rd 8€ (Exeyt Bees , 4Xà 
Fd odia cio, d ua, O dev pales bcr: d ydp &Bpóa dug «ps 75 "yj. Foecun- 
diffima pifcium eft mznajinter cartilaginea veró rana,fed rarz funt, 
quia facilà pereunt, parit enim vniuería ad terram. Rana marina 
' extra aquam aliquandiu viuere poteft. Vidimus ipfi aliquando in 
litore inter herbas dies duos vixiffe, vulpeculeQue terrenz no- 
&u paftum quaritantis E dentibus arri puiffz , & ad auroram 
yíquc retinuiffe, ex quibus oris dentiumque robur colligere p. 
| arn 


LIBER XII lig 

Carne eft molli,excremétitia,infuaui;ferini faporismalique fucci.Fel 

 €ius aduerfus fuffufiones vtile eft. Ranarum marinarü,autorc Plinio, r;.,,, ;. 
ex vino & aceto decoctarum fuccus contra venena bibitur, & contra 

rang rubete venenum,& contra falamandras.Os in cauda nullum ha 

bet rana,cuüm cartilaginea fitjneq; aculeum exertum paftinace modo, 
Pliniustamen,Ofliculum de cauda ftrumis curandis prodeffe his ver. £732.68 
bis fcribit: Pungi pifcis eius,qui rana in mari appellatur, ofliculo de 
cauda,ita vt nó vulneret;prodeft.Id faciendü quotidie,donec percu- 

rentur. Sed quid de eo Plinijloco fentiam, anteà expofui.Ex histum 

&ledla à nobis cognitis, tum grauiffimorü autorü teftimoniis confir 
matis, notior cuiuis effe poteítrana piícatrix à cx cius defcriptione 
qui pedescei tribuitquiq; eam maltham appellat:cuius erroris refuta- 
tioné in hunclocum reiecimus.Ac primum quam friuola ficfola hzc 
ratio,g, maltha fit,quia molli fit carne;nemo non videt: id enim no- 
men in infinitosalios pifces,qui molli (unt carne,competeret.Deinde 
Oppianus, cuius verfusà Lippio Latinos factos profert;facilé eum ab 
hoc errore reuocaflet.Is enim 1.13. 1. &uéUlx&y cam cetaceis maltham 
numerat:libro veró fecundo torpedini fubiunxit.Q uare inepté pri- 
mo Latino verfui libri primi duos alios ex libro (ecundo fubiunxir, 
quafi veró maltham & ranam tanquam eundem picem Oppianus 
coniunxifletiíque tribus verfibus,vt de eodem locutus fuiffet. 


De Squatina. 


DJ 
«NS, 
NNNM, 
"M, 


CR TBU ATP PE | 
[zo t. . . 2 * v * 
^ INHN Accentu in priore pofito, vt differat à 
WW bw),qus limam fignificat,Gaza re&te fquatinam con- 
/ (6 uertit Plinium fecutus: eiusenim hzc fünt verba in 
ERN 


] 
j 


Li.32.6.11, 


TIT" s. 


WS 5 DEPISCIBAS 


citis afperitate, Noftri Maffilienfes, Galli;Ligures-atigelum vocant; 


à fimilitudine angeli picti.cim alis expàáfis. Veneti quaquam vocant; - 


alij Sgwaiam, alij Squadram. Burdegalenfes Crea de-buch. Graci huius. - 
temporis Bát 9] pad Gulor. Squatina pifciscft planus; cartilagineus, 


magnus quidem,vtpote- qui ad- hominis. magnitudinem aliquando : 


| Aecreícat. Vidi etiam fquatinam ceritum & Ícxaginta libraspondere 


L1.52.6.10, 


&quantem, Eftenim bene longa,fed. corpore contractiore ftrictio- 
réque;cute afperrima, duriffima, qua lignum &ebora: perpoliuntur: - 
nàm:& é fnari fabriles vfus exeuntjinquit Plinius; Partes pronz.co-. 
loris furnt:cinerei ad fufcum vergentis; pars fupina alba:& lzuis. Os 
non habet in. fupina parte;necinfra roftrum. raiarum modo, fed in « 
promptu:partéque .primüm obuia, veluti rana: pifcatrix,atque fqua-- 
mofiymaxillarum offa in angulum:obtufüm definuntlingua veró in 
acutum,in cuiusextremo carneum tabernaculum eft. Oshabet. bre- 
uibusfed acutiffimis dentibus munitum, aliter quàmn vllis aliis pi. 
Ícibus difpofitis:funt enim dentium ordinesjnteruallis dentibus. ya 
cuis à fefe diftin&ti & diftantes. Horum ordinum inguli tam ar&te 
connexis cohzrentibüfqu c dentibus conftant, vt non plures dentes, 
fed vnicus planus latüfque dens efle videatur: verüm vnguibus, vel - 
cultelli mucrone: inferto facile Íeparantur, quig;- à reliquis fepara--. 
tus eft, reliquis immotis mouetur;& loco eximitur.In inferiore ma- 
xilla,linguz extremo acuto locus dentibus vacuus cedit nature pro- 
uidentia, dextra finiftráque dentium fünt-ordines, quinque denti- 
bus conítantes, tertius & quartusordo quatuor duntaxat dentibus 


. conftat. Ordines qui hos fequuntur, quique in anteriore oris par- 


te fiti funt, tribus tantüm. Contrà in maxilla füperiore: ea enim 
in parte que maxille inferioris parti dentibus vacua: refpondet, or- 
do eft ex quinque. dentibus vtrinque fimiles.duo ordines. Quar- 
pus, quintus, fextus & feprimus ex quatuor dentibus; qui fubfe- 
quuntur ex tribus tantiim. Dentes omnes in osfünt recurui; Maxillze 
fuperioris extremum cute non integitur,ex eo apophyfes duz in os 
demittuntut in alias diuifze,de quarum vfu pofteà dicetur.Oculos fu- 
pra caput habet;jnon furfum fed ad latera Ípe&tantespoft quos fora. 
mina funt, quz ad os víque patent veluti in raiis.In lateribus bran. 
chias detectas habet,non in fupina parte, vt raiz:illarum enim fitu& 
oris fciffura fquatina à reliquis planis pifcibus differt. Corporis lati- 
tudo in pinnas definit maiores , fequuntur aliz minores. In cauda 
'veró pinrniülz dua erecta funt,eadem in vnicam & continuam defi: 
nit.E media dorfi fpina aculei parui exiftunt;item alij prope oculos. 
Reliquis cattilagineis, internis partibus fimilis eft. Nam ventricu- 
lum magnum habetjinteftina magna latáque; hepar in lobos duos 
diaifüm, in quo fellis vefica latet, felle viridi plena. Lien ex rubro 

| ni 


LIBER XII 369 


nigticat.Cor angulatum,compreflum vnico tantüm finu donatum. 
Marcsà foeminis diftinguütur appendiculis quibufdam carulagineis 
circa anum,quibusfoeminz carent. Cocunt Íquatinz mutuo par- 
tium fupinarum attritu.Cartilagineorumvna Íquatina bisparirinam 
& incipiente autumno,& circa vergiliarum occaíum,íed per autum- 
num fcelicius.Singulis veró faeturis partus feptimi aut octoni prouc- 
niunt.Hec Áriftotcles.Idem fcribit Íquatinam foetus fuos in metu in- 
tra fe reciperc;& ruríus emittere,nonnullorü galeorum modo. à m 
Ey Nol aco] xij Lee pud 1) Séyor') eis owes r9s volv'ss x aj prey] o4 vip- 
«4-Et mox.dy j aA réov guyóv i Béeros t SÓyof ) dua. 7 SayiTI(. ? fex. 
cix &icSEyE) 3&3 Cá gecuos 8s veovllus 3à O jaeysÜos ? xequXis egy Ts. atq 
Üns.Cateri galei & emittunt,& intra feipfos recipiunt foetus. & fqua- 


Lib. $. de 
de bift.c.10. 
Libro 6.de 
hift. ea.10. 


tinc, & torpedines: cx planis autem paftinaca & rana non recipiunt : 


propter caudae afpceritatem.Neque etiam foetus recipit rana propter 


capitis magnitudinem & aculeos.Q uz addidimus vt admoneremus - 


Latinam Ariftotelis conuctfioneminemendatam efle,in quà pro ra- 
na perperam raia legitur, vc ratio quz fubiungitur, & Graecus con- 
textus conuincunt.Oppianus Íquatinam non fuos foetus intra fe re- 
cipere, fed pralidio alio eos tueri autor eft, nimirum laus vtrinque 
pinnis,feu alis expanfis tegere. : m | 

"oí xgj pi exte» posue) &Xxlw, 

BOW cic ss vidus xelras SU 16, ola, xive(u 

AW óLe! wA Up aw Vmvogeyis &pqortgow 

Euoir bao uileei-ycy oup "trus yOdow Nos 

"l9ecw &muCoUdu ay TÉXEQV qo Gor p quegNóoiiq. 

Sed cum aculei parui (int;& in recenter natis molles adhuc, neq; 
capiris magnitudo, vt in rana piícatrice, neque caude afperitas vt in 
raia prepedire poflunt, quominus Íquatina foetus fuos recipiat. Ari- 
ftotcli potius credendum efle cenfeo.Hanc (quarinc folertiam attri- 

buit Auftotcles,vt arena fe obruat,cümque fe totam occuluerit , ver. 
berat oris fui radiolis feu virgulisquas pifciculi cüm afpexerint, ad- 


Libroi.g- 
AMef|inap 


Lib. 9. de 
hift. ca.37. 


Lib.9.c4 - 


natant quafi ad algas, quibus velci foliti funt.Plinius.Simili modo riz 4:. 


Íquatina & rhombus abditi pinnas exertas mouent fpecie vermicu- 
lorumjitémque que vocatur rana.Mirum veró,quod Plinius appen- 
diculas illas quibus fquatina pifciculis infidiatur,pinnasappellet,cüm 
neque pinng fintjneque pinnis vllo modo fimiles, fed. vermiculis, vc 
ipfemet ait. Ariftoteles proprié paG3í vocat, radiolos& virgulasin- 
terpretatus eft Gaza.Squatina carniuora eft,& in alto mari verfatur. 
5 bí, inquit apud. Atheneum Diphilus, 19j &vry edv (32ocyíev (a, Dass- 
vilos ig y xg) xig) 2 puel ogupallépo Kowos 5j aX (a otii Quod" 
£g, Xg] xpta3u, x9) Sut llépyosu. , «yAsora C opua. Te (ois ONbeis A Gui. S qua- 
tina ctiam ex cartlagincis eft;conco&tu facilis& leuis. Quz maior 
NIE EO ee RESPIT 


Lib.8. 


Li32.c10, 


379 DE PISCIBVS 


magis nutrit. V niuersé autem cartilaginea omnia flatus pienunt,cat 
nofa funt, conco&u difficiliaquorum mülto vfu oculorum acies he- 
betatur. Quod temere di&à eife nemo cxiftimare debet.Cüm enim 
cartilaginca &atuum;craffiorümque & glutinoforum humorum mà: 
gnum prouentum adferant,craffos ex his caliginosofque fpiritus effi: 
ci ncceíle cft, quorum perfpicuitatem & fplendorem ad clariüs cer- 
nendum neceflariü effe certum cft. Apud nos nullo in pretio eft Íqua- 
tina,etiam à ruflicis negle&tatum ob ferinum faporem, tum ob car- 
nis duritiam & infuauiratem.Ex hepate oleum fit,quod ad hepatis du 
ritiam valet, addita fpica celtica vel ftyrace,vel abfinthio.Oua exic- 

cata ad fiftenda alui profluuia multàm conferre experientia comper 
tum:iisenim ad omncs alui fluxiones vtuntur pifcatores noftri.Cute 
enfium capuli integuncur. Ex eadem optimum fit in pfora & fcabie 
Ímegma.Fiutde m cutis cineres cotra alopeciam & vlcera capitis ma- 
nantia profünt. Totà fquatina mammis impofita carum incremen- 
tum prohiberi, duriufcula(que reddi traditur. Q uod à me experiétia 
comprobatum eft, huius quoque rei teftis eft Plinius. Squaung il: 
liz crefcete mammas non patiuntur.Id n6 manifefta qualitate, fed 
obfcura quadam vicfci puto;maximé cum fale afferuata idem non 
preitet;cuius falis caufa magis digerere & exiccare deberet. Hác fqua. 
tine facultatem fi refcifcant mulierescultui & ornatui plus equo de- 
ditz pluris eam empturz fint,quam vlli Romani vnquam mullum, 
vel etiam acipenferem emerint. Audiui abexcellétis do&riaz viro 
cum diceret,cam quam nos fquatinam effe diximus rhinobatum effe. 
Squatinam veró eíle quam cazzo rocbrero in Prouincia vocant.Sed de 
rhinobato mox,de eo qui carro rochiero nominatur,quum de caniculis 
dicemus.Sür qui Ícribant fquatinam fubinde coloré mutare, & eius 
cui adheferit coloré corpore imitari polypi more, quod. fané rationi 


; confentaneum non eft. Quz enim coloré fic mutát,vel quia corpore 


ellucido funtjid faciunt,vt chameleo:vcl quia cute fünt ita tenui,ve 
in humorü fpirituümq; perturbatione atque agitatione; varij eorum 


. colores perluceant. Quorum neutrum dc Íquatina dici poteft,vtpote 


Libro 6.de 
hift .ca.11. 


qua cute fit aípera,dura ac denía. 


De KR hinobato. 
( c4 d v ZI" -.XX 4 1. 


IM 


T Pedo Grzcijta Gaza Latiné compofito nomí- 
25 nc fquatinoraiam appellauit. Huius fic meminit Ari- 
EA [ MIT, 24 5 

/ 0) ftoteles. Tó m» NE Pylócy Tup (s CU TRY [n 
S3 d euv3u«CopSuor : bm dà Meye $vxj vÜco awéis 
xag] Pre, frt yap vis DOS, ós vuNdta) bul eulos. il 
y^p 


trs. 


ERIBJSW XTI. 371 


yep alu m» xtgaAlw ,. € & turpcoSosy Bre, 9 Ü7rlooEy. pius, es 
yuwoudvos &E &pqorépay Toy ixG&ev. Plinius: Pifcium diuerfa genera 
non coéunt prater fquatinam & raiam , ex quibus nafcitur prio- 
ri parte raiz fimilis, & nomen ex vtroque compofitum apud 
Gracos trahit. Prater hec nihil víquam alibi de rhinobato le- 
gi,aut ab aliis accepi.Nec mihi omnium generum pilces diligentiüs 
perquirenti v idifle vnquam hunc pifcem contigit,cadem mihi fenes 
& periti pifcatoresaffirmarunt. Quz cümdiiigentius expendiflem, 
in cam tandem fum addu&usfententiam, vt exiftimem ne Ariftozc- 
lem quidem , aut Plinium vnquam rhinobaton vidifle , pifcémque 
plané commentitium effe,quique re non exiftat quod quidem Ari- 
itotelis verba iam citata fubindicant,quzque alioloco fcripfit: Eze 


Li.9 €t. 


3 vdy Üa2gafoy SSiv &EiNoyor idu.) , SexS(i JUS pgousu.Ór pardSador x. — ripresa 
AGB ooi vesc Cac paris tg «ters (3ova.Codoor. In. marinis nihil. adhuc gez. anm. 
exploratum habemus dignum memoratu;qui tamen rhinobad ap- ^75 


peilantur , maximé gigni creduntur cx fquatina & raia. Squatinam 
itaque cum raia videu coire ait, quo quidem loquendi gcnere; & fi- 
milibus, vtferunt, tradunt , aiunt, creditur, vtuntur Herodotus, 
Theophraftus, Diofcorides, quum fe rem aliquam pro incerta. ha- 
bere lignificant.jam veró rauo,quam fubdit Ariftoteles, plané in. 

rma cít.Si enim idco coéunt Íquauna & raia; quia piícis fit, qui rhi- 
nobatus nominetur , vtrique fimilis , & hippocentauros & tragcla- 


hoseffe pofle dicemus,f1 centaurus cum equa, & hircus cum cerua 


commilceatur. Az, vt fcribit Galenus, fieri fccandum naturam non Libres. de 
z-dsfüidend PN LCALENSE s] - offa partió 
poteft redis iflidentia corpora comiíceantur: neq; enim co 


lores & figurastafitüm componi oporteret,quemadmodumaá ftatua 
riis & pictoribus fieri folet,íed totas fubftantias natura ab huiufmo- 
di permiftione alieniffimas . Neque (1 diuer(z animantium formz, 
non tamen víqueadeó diffuniles,coéant,id animal gignüt, quod vna 
arte huic altcra illi fimile fitled quod vni tantüm procreantium - 
fimile fit, vel tertium quoddam: vt cüm afinus,equam iniit, mullus 
— gur mulla neutti per omnia fimile animal gignitur. Si lapus. . 
. eum cane vel vulpe congrediatur, canis vol vulpesal ^ 
teri tantüm fimilis. Quare,meo quidem iudi- 
.. €iojfides iis habenda non eft, qui rhi-- 
hobati miftümque genus,pro- " tni 
. lmg;biformem nobis | 
B obtrudunt . ? Y 


XA— 
: 3 Ty V^ 
USA. - : 213 
* LI * 4 
- 


s/n A 


-— 
Y — 
SS 
AN 


RONDELETII 
DE PISCIBVS 
Lisza XIII 


De Galeorum nomine. 


(Vr. 


4, M VMVS Nunc de longis cartilagineis di- 
357 &uri, in quibus funt »a2«o!, quos muftellos 
Zw vertit Gaza: nomen à corporis habitu mu- 


) 


ftellis terrenis fimili datum eft. FaAzs veró 


s 
Ay 


wv 
EP? 


WO KON RE M | | 
One SY wgaleus acanthias ; galeus afterias, galeus 1z- 
ARA d Ry uis. Galeos Plinius Íqualos appellaffe vide- 
Lái.94.24- tur.Planorum pifcium alterum eft genus, quod pro Ípina cattilagi- 
nem habet, raiz, paftinacz, fquatinz , torpedo , & quos bouis la. 

mia, aquillz, ranz nominibus Grzcia appellat , quo nomine funt 

fquali quoque quanuis non plani. Quo loco non (quali fed galei 
legendum cenfet Maffarius, quia galeos vocauit Ariftoteles, ex quo 

hzc mutuatus eft Plinius. Át non femper Grzcis vocibus vfus eft 

Lil.9. es. Plinius, nec huius loci le&ionem .mutandam effe arbitror, prafer- 
tim cüm alio etiam loco fqualos nominauerit, Plurimi pifciumjn- 

. quit, pariunt tribus menfibas, Aprili, Maio, Iunio.Salpe autumno, 
Li.5€17« (pari, torpedo, fquali circa equino&ium, molles vere. Et Colu- 
mella pifcibus,qui in pifcinis alu ntur,eícam preberi iubet tabétes ba. 

leculas, & falibus exefam chalcidem, putrémque fardinam, nec mi- 

nis fqualorum branchias,vel quicquid inteftini pelamys, aut lacer- 

tus 


LIBER.XIIL.:, | 373 


L4 
tusgerit. Quanquam co loco pro Íqualorum, Ícaurorum,vel fca ro- 
rum legiturin vulgaribusexemplaribus,fed mendose, Nam cüm, vc. 
iple. Columella fuperiore capite fcribit,fcarus totius Afia Greciaque 
litozibus Sicilia tenus frequens cflet, verüm Rom: rarus;qui fieri po 
terat;vt Ícarorum branclhaas pro eíca in pifcinas coniiccrent, vel i pío- 
rumánteftina;qua: precerquám quód rarus erat.pifcis, à gula: proce- 
ribus .auide expeterentur,fummàfque in deliciishaberentar;Recté s. 
veró.galei fquali vocantur,quati (qualidi;id. eft; horridi.afperique; ^35. 
funt enim omnes afpera cute.Nà fqualidum,diciturquicquiditaob- — ^7 
fitum incultámg; cfl; vt horridum afperimque videatur. & fenciarur, 
& fqualam rem pro fordida.dixerunt antiqui,vt Ennius citante,No.- 
nio Marcello:Elauere lachrymas, veftern fqualam & fordidam.Ga- 
leis cartilagineifque pifcibus proprium eft branchias babere.detc- 
&as;id cft,/line.ofleo.operculojfed huius vice foramina quinque, ha-- 
bent, prope branchias pinnas: duas, à podicealias duas,p£zter uas. 


"Libro 3. de 
Ali.facnls. 


IC Weg» eq otn 


35 GALEO Quiéxaéas cognominaturincipie: 
y mus,quod is facilé cognofci;&à reliquis (ecerni pofhi. 
A rs Axeyliías dicitur ab. aculeis, quos in tergore gerit,fpi- 
WU nacem conuertit Gaza. A noftris :& Maffilienfibus 


ANSA Aruilat,ab aculeis nominatur: acus enim à Gal - 


guribus 4gufco. A Gallis Chiez de mer.Galeus corpore eft longo ,co- 
loris cinerei;duos aculeos in dorfo habet, quibus pinnz innituntur, 


374 DEPISCIBVS. 


Libro 2, de 
bisff.anim. 
€. 4p P E 


detectos , firmos, acutos, non admodüm latos, veluti in. centrina. 
Roftro eft primüm ato,deinde in acutum delinente. Oculis ma- 
gnis,poft quos foramina duo habet.In füpina parte oris rictum la- 
tum, denribus ad latera fpectantibus munitum, cadem in parte an- 
re os foramina duo pro naribus. Branchias detc&tas in lateribus. 
Omnium enim carülagineorim , quz longo funt corpore; bran- 
chig detecte itx füntin lateribus, tefte etiam Ariftotele, vt in quouis 
galeorum genere. Branchias fequuntür pinnz duz ad natandum. 
In parte fupina nulle fuat;praterquàm «ex podicis vtraque patte, 
quzin fcmina minores,in mare maiores funt.Prztereà mas appen- 
dices: paruas tilic habet, qua. nota à feemina diftinguitur. Corpus 
fenfim gracileícens in caudam de(init geminam, fuperior pars lon- 
gior eft,inferior breuior.Colore dum viuit in mari feré eft argenteo, 
quum expirauit ex cinereo rubefcit. Ventriculum habet magnum 
& latüm, inteftina ata, hepar geminum, vt galei omnes , flaueícens, 
in quo fellis vefica later.Splenem in duoslobos diuifum,rubefcen- 
tem. Corangulatum. Vuluam iuxta diaphragma fitam , in. qua 
oua àliaiam conformata, alia qua adhuc conformantur, reperias, 
vitellis ouorum gallinz maximé fimiliafed maiora.Galeus hic ven- 


- tre foetus excludit per venam, quam anatomici vmbilicalem vo- 


Lib.6.de 
biffo.anim. 
eap.1o. 


Lib.7. 


cant, ouis adherentes. Oua veró nullo vinculo vtero alligata funt. 
Itaque ex ouis alimentum trahunt foetus,donec perfeGti foras emit- 
tantur. Faetus editos rurfus intro non recipit, neque enim poteft, 
ob dori aculeos, qui antequam in lucem edantur, molles funt, 
pofteà duri, acuti pungentéfque fiuncHunc, quem depinximus, 
galeum acanthiam effe, preter aculeos dori, à quibusnomen po- 
fitum, demonftrat generationis modus, de quo Ariftoteles: O 5- 
xduÜlas youxsbs Gr. 1G "rmoG uat lord (& dà. dyoÜev dy ugdu, lau 35 sa. 
(ag O dor, bri rtr. &morEuloev ne). o vols. Galeus qui acan- 
thias dicitur, ad feptum tranfucríum oua habet,fupra mammas , in 
quibusiam abfolutis,cüm de(cenderint foetus nafcitur. Vidi equi- 
dem fexin ventre perfectos foetus, ex ouis, per venam quam dixi- 
mus, pendentes, mulrisaliis ouis nondum exclufis. Acanthic pe- 
culiaritet cor pentagonum attribuit Atheneus, fed id huic. cum 
aliis omnibus galeis commune eft. Carne dura. eftferinum olente, 
nec apud nos nifi in füumma pifcium inopia à pauperibus emitur.Eli- 
xos ex butyro Galli edunt.Fel ad oculorum fuffufrones valere exper- 

ertus füm.Ex hepate oleum fit, quoad lucernas vti poffumus, & 
ad induratum heparemolliendum,dolorémque (edandum. MEE 
SuA S, FEN 3 | e Ga 


LIBER XIIL-: 375 
AME LE ien ais lag si» maji 


CUM OU IY 


dum curauimus,vt à caniculis,vulpibus, aliifq; galeis difcerneretur, 
càm nullus ex galeis alius fit,cuius foetus fecundis, membranpifque 


376 DE PISCIBVS 


innoluatut,vreroque matris per vmbilicum alligetur. Ncque me latet 
alium effe galeum in quó'cütis quàm ii hoc fit leuior, fed cüm eo 
quem iam diximus,generationis modo non procreetur galeum lz- 
uem veterum effe negamus, verüm ZEliani glaucum effc afferimus 
de quo paulo poft dicemus, - | 


d 


S e 


————Ó 


Cer De Galeo Afteria. ON: 


Libro 6.de imilis.Maculz dorfi aliz ftellarum fpeciem referunt, vnde 

bit. a9" 3i nomen;aliz rotundz funt Partibus ctiam internis à fuperioribus 
£Ap. T, T 4c Aa "I Ns 43 4 . PO. aer 

Li.s.c10, non differt. Ariftoteles fcribit ex cartilagineis fzpiffimé fuperfoetare 

-galeos: ftellatos, quippe qui menfe bis pariant. Alio veró loco videri 

galeos ftellatos bis mee parere, fed hocaccidere, quia omnia corum 

L4.; Qua fimul non perficiantur. Hicefius apud Athenzum autor eft ga- 

! Jeorum optimos effe ftellatos & tenerrimos,Sunt qui galeum ftella 

tum effe credunt eum qui à noftris carro rochtero, à Mafhilienfibus ea:- 

to álgarie vocatur, fed non re&té,cüm is oua teftaceis quibufdam, vt 

ita dicam,membranisi nclufagerat,id quod caniculis,rait(que tribuit 


Ze Ariftoreles,minimé veró galeus ftellatus. Quare galeus ftel. 
10, 6. , d LI | 


bifla.anim. — "laws is non erir, etiam fi maculas nigtas afperfas 
Li — habeat, quarum nonnullz fpeciem. ali- : 
quam Ítellarum referant, vt in 
hoc noftro,quem pro ftel- 


- ato exhibemus. 


De Gal 


LIBER X III 377 


' '«DeGaleocane. 


T e 


mt 


EN J Ii» - ; z, 
RÀ e emm rtm DRLLLECLLLECLURILUIUL LULA li, 
LO » . s N 3 


| oed D ACET, LA j "3 
Xa ER ALEVS Canis à Latinisdici poteft , qui à Grecis 
(usd E 


7 


' ie *yaAts xiovà Plinio communi vocabulo canicula vo- 


e eee ( 
W 


dre & cagnot ,id eft , paruus canis. Corporis fpecie iam deífcriptis ga- 
leis valde fimilis e(t.Dentes habet acutos ad latera recuruos. Ex par- 
te oculorum inferiore tunica enafcitur, quz totum oculum ope- 
rit, palpebrz auium modo, non quód reuera palpebra fit:nam, auto- 


re etiam Ariftotele,palpebris carent pifces, & palpebra ex cute fiunt. 


hec autem membrana eft duntaxat, quam Plinius nubem appellari 
tradit , que inter dimicandum plurimüm obeft , oculos obtegendo. 
Lógé alia eft hzc Plinij canicula,fiue canis galeus, ab eo galeo quem 
Ariftoteles (vx appellat , Gaza caniculam , vt ex generandi ratio- 
ne pauló poft confirmabimus.Q uam veró hic proponimus Plinij ca- 
niculam efle , duo neceffario demonítrant. Primüm nubesilla qua 
oculos contegit,deinde atrox illa cum hominibus dimicatio , quam 


E caturà Mafsilienfibus Liguribüfque,pa/jà Grecis hu - ; 
4 E99 ius etatis Qa npo,à Romanis lamiola , quafi parua . 
«S1 lamia,quód dentibus lamiz (imilis fit, à noftris zzzla- 


Libro 2.de 


A portio ani. 
£Ap-15. 


L$.9.€.46« 


hodie quoque piícatores , litorümque maris accolz timent : appetit 


enim canicula hzc calcesjinguina,poplité(que tam auidé vt aliquan- 
do in terram exiliant.Sed fatius eft Plinij verba adícribere , quoniam 
pattim ex iam dictis,partim ex dicédis totus Plinij locus fatis obfcu- 
rus,longe dilucidior fiet. Canicularum maxima multitudo circa eas 
(pongias fubaudi*de iisenim fupra'loquebatur Plinius ,qui libros 
fuos in capita non diftinxit)vrinantes graui periculo infeftat, ipfi fe-. 
rurit vt nubem quandam craffeícere fuper capita animalium,;plano- 


L1.9.€.4.6- 


rum pifcium fimilem , prementem eas arcentémque à reciprocando: - 


- & ob id ftylos przacutos lineis annexos habere fefe, quia nifi perfof-. 
fi ita non recedant, caliginis & pauotis, vt arbitror, opere. Nubem 
enim & nebulam(cuius nomine id malum appellant )inter animalia. 
illa haud vltra comperit quifquam. At cum caniculis atrox dimica-- 
 tiojinguina & calces omnemque candorem corporum appetunt. Sa- 


o s » PE ^ " 
lus vna 1n aduerfas eundi,vltroque terredi. Pergit deinceps pugnam 


exponerecanicularum cum vrinantibus,quam apud ipfum autorem 


Kk 


2. DE PISCIBVS 


leges, Quam nubem füper capita cráffefcerc fcribit,eam quam dixi 
cunicam ex inferiore parte oculorum enatam,oculófque operientem 
intellieere oportet, qua prepediuntur caniculz ab ictu iterum infe- 
rendo, quam fi Plinius vidiflet , non ab alüs referétibus audiiífet,no 
fuper capita , fed fuper oculoseraffefcere dixiffet , maxime cum eam 
comparet planorum pifcium nebulz;eadem enim cft in planis piíci- 
bus,vt in raiis;nifi quód in his ex interiore parte oriturjac in extremo 
ferrata eft. Ex hisigitur galeum illum quem slazdre vocamus cani- 
culam Plinij effe;tum ob nubem oculos operi&tem , qu « in nullo alio 
galeo pteter quàm in. hoc,& galco glauco,de quo mox reperirur,tum 
ob id quod partes corporis humani nudas. candidáfque. . appétat. 
Q ui ob caufam etià ab his qui nüc in marí verfantur ; reformidatur.. 


ra 


| DeGaleo glauco. - 


(A 1 t - - AEERAROR 
* SDN E — UNI 
: SERE 


Ri aA ARR 
DIMDILRNS 


* T 

C ed PpiTSS eu 
Xe ALE VS Glaucus ex cartilagineorum genere eft, 
CUI NEE quatuor àut quinque cubitorum magnitudinem at- 
d [eR iS tingit Dorfum carulei eft. coloris exaturti, vnde illi 
ex b) cognomen, venter candidi. Roftro cft acuto , ocu- 
GARECAMCA hs fatis magnis, ex quorum inferiore parte enafci- 
tur membrana candida,que ad oculos furfum attollitur, eifque ve- 
liti nubes caliginem offundir. Os habet infuüpina parte. Dentium. 
acutorum , latorum , quodammodo ferratorum , ad latera Ípe&an- 
tium ordines duos.In palato fubftantiam quandam fungofam & 
mollem;digirifque cedentem,quz füupernam. internámque oris par- 
tem replet. Linguam craffam , latam , afperámque. Ventriculum am- 
pliffimum ac longiffimum. Huic fplen anne&itur longus,ex multis 
'atticulis carnofis rotundi(que inftar racemi compa&tus, renum del- 
phini modo.Inteftina primüm gracilia funt,deinde lata;(ine v llis fpi 
ris Ex venis mefaraicis rami duo oriütur , quórü alter ad hepar, alter 
ad ventriculum perduciturjin co in alios multos ramulos diuifus he- 
pat adipofum in lobos duos diffe&um , quorum alteri vefica - is 
- : | eret 


d X 


í 
Facto i) 
NM 


2E 


"LIBER XIII 379 


hixretfel viride eft;cor angulatm. Ventris parte infima in maribus 
feminis vafa in partes duas diuifa confpicias, in foeminis vuluam. 
Pratereà in. maribus fubftantiam quandam carnofam digitali ma- 
gnitudine penis fpecie. Branchiz detecte funt , propé has pinnz 
duz magnz ad podicem alie dux minores. Alix duz funtin ter- 
gore , prior in medio ferc maior : pofterior prope caudam minor. 
Cauda ex duabus conftat,[uperior multó longior eft , quàm inferior, 
furfümque fpcctat. Cute lxui egitur. Hunc galeum , liani glau- 
cum efle multis rationibus addu&ti arbitramur , non eum glaucum 
quem iam antc defcripfimus qui deri vocatur. Cüm enim aculeos 
multos, preacutos validofque quamuis breuesin dorfo gerat , non 
poteft à parente intro recipi, quod de glauco fuo fcripfit /Elianus. 
At hic ore eft ventriculoque ampliffimo , nec procul ab orc diffito: 

uam ob caufam facilé quicquid in ventriculo continet, euomit , (1 
cauda fufpendatur , ita vt ventriculus in os decidat. ZEliani verba, 
cum de glauco tractaremus, protulimus. Item Ariftotelis,qui ga- 
leis hoc tribuit , vt faetus fuos intra fe recipiant, & foras emittant, 
demptis aliquot. His accedit color glaucus , id eft , czculeus ; qui in 
nullo alio galeo [pe&tatur : vnde etiam noftri cagnor lan , id cít , ca- 
nem glaucum fiue ceruleum vocant;à cane galeo , de quo proximo 
capite cgimus diftinguentes. Porro glaucum iftum ex canicularum 
i genere confirmo ex Plinio, qui caniculis nubeculam quandam 
attribuit, qualis eft in planis pifcibus, que ex omnibus galeisin hoc 


folo , & in cane galeofuperiore comperitur , cui cani galeo , glaucus 
fxuitia audaciaque non cedit : humanas enim carnes eodem modo 
appetit , cuius rci ipfe oculatiffimus fura teftis. Cüm enim zítate- 


puer,qui militi cuidam erat à pedibus, in litore ambularet , eum dia 
fecutus glaucus, calces, tibiafque quin arriperet, parum abfuit , & à 
puero gladio confoffusin litus eiectus eft. Plinij locum , quo de nube 
canicularum, & earum cum hominibus dimicatione tradit, proxi- 
mo capite explicauimus. Carne vcícitur hic: galeus e(tque voracif- 
fimus.Carneeítdura , ferinum olente , concoctu difficili , fed conco- 
.&a plurimüm nurrit. Hepar quibufdam eftin deliciis, fale conditum 
afferuatur, editurin vino co&um vel affum , fed clixum cum origa- 
no, hyffopo;lauri foliis, additis cinnamomo, nuce mofchata , caryo- 
phyllis,vt ferinusodor euaneícat,optimum redditur.Ex eodé oleum 
conficitur ad hepatis duritiem emolliendam, & ad doloris articulo- 
rum alleuamentum. Infantium gingiuis , dentitionibüfque multüm 
confert , dentium caniculz vtriufque modo defcripte cinis; Hau- 
ius ctiam dente giogiuas tangi prodeft,quam vim etiam lamiz den- 
tibus ineffe ferunt,adeo vt é collo fufpenfos lamiz dentes prodeffe 
vulgus exiftimet. : i | : 
| Kk 


Libro8. 


jo. jDE PISCIBVS 
De Cabicula Ariftorelis. 


2-1 


unb AGE aA 
3 V ZE G& exQua. vocat. Ariftotcles , Gaza: caniculas in- 


es d^ Wide ims Mae: ctiam »spíss teftis eft idem Ari- 
j| 1toceles,td eft, hinnulos. : SUI MMPENSS 
ue ) ) los. Non vocem fed lienificatio. 


Libro 6.de 
bift. anim. M» 


£Ap- YO, 


Ibidem. 


Inus 


LUHHDRIX AK 38t 


mus fimilia funt : ex angulis dependent meatus longi , tenues quos 
Ariftoreles zw0p5s eyo3ds vocatyd eft , meatus capillares, hos lyzz fi- 


dibus apté compares : inftar .capreolorum. vitis conuoluunzur , fed . 


dum explicantur duorum cubitorum longitudinem zquanr. Tc fta 
intus rupta ,dilapfaque foetus prodit, fic ex ouo viuum animal pa- 
rit caniculaNos teftaceum. ouum feparatim depingendum curaui- 
mus,& in diflecta canicula mammas illas candidas , bifidamque vul 
uam, vt Ariftorelis locus perfpicué intelligi poflet , cuimator eriam 
lux accedet, diligentiüs duo hzc expenderimus, Ícilicet figuram re- 
ftaceorum ouorum caniculz, fimilem (i 8 &uAGy AG (ous , id eft,ti- 
biarum ligulis. Et, fint meatus an non , tenucsillz & capillares con- 
uolutzque apophyfes ex ouorum angulis dependentes.H yA& pre- 
ter notum fignificarum lingulam fiuc ligulam fignificat; qua uibits 
adhibetur,à figura fic vocatam,quz ex amplo ad Itrictius rendit.fieri 
folitam ex arundine, teftis cft Diofcorides. xaadpuor 5 plo mi x92 £i (oa 
vagos,E $ (x BOuryiveraj, 6 SC mis Üovs i g ab ya] qois duAois xao (Xxeu- 
&co/a. In arundinum genere quzdam vasis jd cít;far&ior vocatur, 
cx qua fagittz fieri folentjalia foemina,qua tibiarum ligulas. efficiunt. 
Ezdem ligulz hodie quoque übiis adhibentur : abfque iis enim Ío- 
nus edi non poffet;galli azches nominant. Huiufmodi ligulas refe- 
runr anguli teflacei oui caniculz , qui ex angufto inam plum latüm- 
que euadunt,vt fi quatuor ligulas coniungas;teftacei illius oui figu- 
ram cofticuifle vidcaris.Locüs ifte me admonet, vt eum errorem tol- 
lam,quiiampridem in medicorum fcholis inolcuit:Batus cx Launis 
quibufdà autoribus, & maximé ex Galeni interpretibusqui £owy^ o7- 
73a. ligulam vertunt;perinde ac f1 &gvyxilis & -yXéTlis idem eflent, 
diceretirque ligula à lingux animalium fimilitudine , non à ubia- 
rum ligula. Idem errorin Grzcos quoque Galeni codices irrepfit, 
in quibus fexcenties éaryA chis pro Adis legitur.cüm tamen admo- 
düm diuerfz fint particule. Eftautem yacvhisyd efthgula,rima ac 


L1. 1.115. 


[citlura quzdam veriüs quàm foramen, antequam orificia cius pate- | 


facta fintzrimajinquam, quam duo tertiz cartilapinis fcilicet arytac- 
nam rcferentis proceflüsin media laryngis amplitudine cóftituunt. 
cius figuram lin gua tibie Galenus comparat, proprietate vero fub- 
ftantiz tale eius corpus effe ait , cuiufmod; nullum aliud eft eorum 
quz corpori infunt.membrano(um enim eft , fimul & adipofum , & 
glandulofum, éftque primum , & maxime przcipaum vocis inftru- 
mentum;minimé vero taryAd1lis, deinde ad fpiritus cóhibitione con- 
fert. Horum omnium fufam explicatione causafque pete ex Galeni 


Libro 7.de 
vfu parti. 
Capit. 11.69" 


€ap 12. 


LIB.vII.de vfu partiüac quamdiu ea in re verfarur Galenus , toties eapil.11.2, 
mendu efle exiftimato quoties egryAoTlis legeris,& yog reponito. &'5- 


3 


Lr DE PISCIBVsS 
Capié. — Eztey Noi Nero inftrumétum effe longe diuerfum figura fubftantia, 
víu Galenus ipfe codem libro declarar.Rotunda enim eft, ac cartila- 
ginea ,ac magnitudine paulo mator laryngis orificio:vergit auccm 
ad ftomachum , pofitionémque habet terae cartilagini arytznoidi 
contrariam,hanc nc dum traníglutiuus cibus potáfve in laryngem 
incidat natura prouidé laryngis orificio admouit velut operculum 
quoddam , re&am quidem omni alio tempore quo animal refpirat: 
quum autem: quiduis tranfplutit laryngi: ipfi accedentem. . Vides 
yxotlda 8C rryxovuou, figura, fabftanzia , víu differre;ac yxo10354 ti- 
biarü ligulis fimil&, quas A&&s Ariftoteles & Diofcorides vocat,li- 
gulà Latiné dici oporterc:izeryxo Ga. veró laryngis fiue axteriz afpe- 
rz operculum.Cicero 1.1 ». 1 .de natura deorü. Aípera arteria tegi- 
tur quafi quodam operculo.His addam locum vnum Galeni;in quo 
pro yA«1l legitur éayAéus, vt cx co reliquos ftudiofi deprehende- 
rc poffint;ac emendate. Locus cit initio libri primi api vdv azr's65- 
TGY TO GIG. X21) jS 39 saei «8 pdpaxis v& adlà. Bares &vevzrlü(gyros ami yu- 
yo, grec Un xd) yon eor erepta, 207 T Apu: & cta O iSo, ó xd) 
loc VatryNan S0, wig a(jnyeiraq. Acque etiam in adolefcente qui tuffi cx- 
pucrat tunicam craflam vifcosamque ,coniccimus partem cfle cor- 
poris in interna parte laryngisquod epiglottida conllituit. hic yxoz- 
15a legendum  etfe manifefüiflimum elt... Nam , vcex fupradi&isli- . 
quetjligulz fubftantia cra(la, viicola, pinguifque eft, laryngis inter- 
nam partem occupans. Epigloztis cartilaginea folüm eft , extra a- 
ringem eamque operiés. Similes multos errores ex vttiuíque figura, 
fitu, fubftantia, vfu perfpectis,emendare quiuis poterit,etiam medio- 
criter eruditus. Supereft vt deiis dicamus quos; vt diximus, Arifto- 
teles ,uopss $ry34s , id elt; meazus capillares appellauit ,1j proculdu- 
biointantamtenuitatem degencrant, vt nullum meatum iaefle pu- 
tem:liberé enim proferam quod vidi. Cum caniculas fzpius ditlc- 
&ucrim , recentiaque carum oua, nullus mihi omnino meatus appa- 
ruit fruftráque,fi aliquis effztjllic à natura mihi conditus videretur. 
Nam aut vr aliunde aliquid. hauriatur , quod ad nutritionem accre- 
tionémque neceflarium fit, aut vt aliquid ex ouo exhauriatur , mea- 
tus illic ineffe neceffe cft. Si per hos trahendum aliquid effet, corum 
capita vteri. venis adhaerere alligarique oporteret , quemadmodum 
in quadrupedibus vteri cotyledones cum fecundarum venis coale- 
Ícunt.Praztercà meatuum capita , quibus in cos aliquid primum in- 
fluit , ampliora effe , fenfim veró anguftari neceffe eft. | Quare cüm 
neque capita vtero adhzreant ; fintque anguftiora qua parte am- 
pliora effe debent,neque effe meatus, neque dici poffunt: nibil vero 
per hos ex ouo effluere perfpicuum eft ex humoris ipfius cófiltentia, 


qui 


LZBBRIX IIL 333. 
qui craffior cft,quàm vt per tam tenues meatus perm care queat.Non 
funt igitur meatus fed ouorum appendices capreolorum vitis modo 
intortz,ad retinendum ac firmandum vndiquaque in vtero ouum, 
vt neque furfum,neque deoríam loco moueatur,quoad in eo, calore 
vteri formatus fcetus ftato tempore in lucem excat.Scd longiusfor- 
tafle egreffa eft orauió. Quz de canicula füperfunt perfequamur. 
Carnc veícitur quemadmodá reliqui galei , coeno gaudet , vnde for- 
dida & lutoía femper capitur , maxime hamo. | Caro virus refipit,ex- 
crementitia eft,concoQu difficili | Quam hic delineauimus canicu- 
lam effe Ariftotelis oftendunt anatome generandique ratio ab Ari- 
ftote tradit : denique nomen ipfum , cüm enim nunquam ad ma- 
iorum galeorum molem accrefcat , dicitur (ovv ab Ariftotele, & ab 
Athenzo (séprosjid eft;catulus. Vt autem penitus nofceretur , non fo- 
làm fupinam & diffe&am,fed & pronam exhibere voluimus. z 


De Canicula faxadili. 


SES NNS 
SERE NNRNINEDE 7 
m e e T€. -. rri 

COCIIGUGE TT DNSEEESECHUES 


bU. LUE A 


jesesaue ANICVLAM Saxatilem apellamus cam quz à 


Ae / noftris eatto rocbiero, A. Gallis vt fuperior,rosffete voca- 
^X. tur.Caniculz- Ariftotelis pinnis, branchiis partibus 
EOD. internis, pariendi modo, plané fimilis eft. Vita vero, 


(9) magnitudine,cutis afperitate duritiaq; differc. illain 
coeno & litoribus degit ,hecin faxis & alto mari frequentius; vnde 
fit vc illa £epius , hec ratàgapiatur : illain mari noftroad íummum 
cubitalis eft : hzc binos cubitos aliqüando fuperat , cutéque adeó 
afpera ac dura eft, vr ea lignum ebürque perpoliri poffint, non 
aliter quàm cure fquatinz , eadem enfium capuli muniuntur. Prz- 
tereà maculas corpori afperfas latiores habet. Carne eft melio- - 
re, nihilominus tamen ferinum quid redolente. Caterüm mammas - 
illas candidas, veluti fuperior canicula habet, oua teftacea plané fi 
milia,nifi quod maiora fint.Hz differentiz mc impulerunt , vt a ca- 
- nicula Ariftotclis diftinguerem,vocarémque cum noftris caniculam 
fAxatilem. | | | 


3475 DE PISCIBVS 


Lib, 7* 


does xideuati er co TP WR 


(«4PUoT a 
V JE. Ke/éim à Gracis dicitur; Latino nomine caret, 
1 quáobren. Grzco víi funt L atini interpretes. Plinius 
oua nufquam huius meminit,neque ipfe Ariftoteles jin li- 
EM SR brisqui nunc extant. Quáquam Arhenzus Ariftotc- 
27] lem citet;centrinam in galeis.numera ntem: C 3? Aej- 
b "rep olo) Cop xy xe olo quot Tira ya NOI &iya 33) vorriBayv gre verdes ) 
& óNpsuglulocii zr wofliSeo, x £1. xeipora 5 £a] Tl) xeVeliluryxg] Susc9y. Centri- 
nam ali] Zerzadet , alij renard, alij bumantbin. vocant. Noftri & Maf- 
filienfes porc , nec id inepte , vel quia fpeciem porci referat , vel quia 
porci morein ceno fe volutet.Centrina igitur ex galeorum eft gene- 
re,tefte Athenzo ex Ariftotele,li reliquos galeos Ípeétes, breuis craf- 


MÀ — MÀ 
rama eui 


| saque & fpifía. A capite ad podicem trianguli eft figura, ventre nimi- 


Libro 3. g- 
Aet] ima y. 


rum planolatóque, vnü latus , partibus que vtrinque dorfo adiacent, 
reliqua duo latera conftituentibus ; itaque in fupremo dorfo vnus eft 
angulus:reliqui duo in vétris dextro finitroquelatere.In dorfo pin- 


fie due cum fingulis aculeiscriguntur. Prior pinna ftàtim à capite 


incipit, mulrüm furrecta crifte inftar , eiug aculeus longus eft , magis 
ad caput inclinatus,ea dé cum aculeo, pofteriore maior eft. Pofterior 
re&ior eft. Vtrique in radice lati, mebrana feré ad exuremum víque 

circuntecti;albi, etfi Oppianus nigros appellauerit. 
ut i m X Soi XeAaois ; cir Mica " 
Ka fia duda] tesxósuusy, | : 
| Q uod ob integumentum dictum fuiffe intelligendum eft : intus 
enim candidi funt,foris membrana nigra obtecti. Pinne alic duc ad 
bráchias, totidem ad podicem,inrer quas ad cauda nulla pinpula ctt 
multorü galeorü modo,qui co in fpatio fupine partis pin nulà aiii 
auda 


- 


LIBE XIII. 38 


. Caudainbreuem pinnà definit, Cute afperrima integitur, nimirum 


aculeis breuibus. t£requentibufque conípería , zobuftioribus in ca- 


| pite & dorfo. | Capite eft fads .paruo & 'depre(lojmaxime inferiore 


parte fuis caput refereüte , oculis magnis, pupilla vircícente,vittique 
modo pellucida. Poft oculos foramina duo triquetra haber,alia duo 


antc oculos fupina roftri parte pro. naribus.  Branchias in. lateri- 


bus galeorum modo. . Os magnum in cuius maxilla fuperiore trcs 
dentium ordincs fpectantur , in inferiore vnicus tantum , dentes la- 


 tifuntacütique.. Quodad interiora attinet , ventriculus. oblongus 


eft, inteftina lata, non multüm conuoluta , hepar album;pingue; in. 
duos lobos inzquales diuifum,in co fcl eft albuin ,aquofum. | Splen 
etiam in duos lobos diuifus colore carnis efL..Cor compreflum ex ru- 
bro albeícens.Centrina oua viginti parit ouis acanthiz. fimilia , ouo- 


rum galline vitellos magnitudine zquantia, fulcando natat , in coz- 


'nohabitat... Carne elt. víqueadeó dura , fibri(que duris adeó inter 


texta. vt vix culti aciem admirtat;neque à cute diuclli pofsit.. Ra- 


hY . "t - . S : E n X derit ^ - 
1Ó capitur hic pifcis captüíque negligitur etiam à rulticis noftris, 


in pifcium penuria: durifümus enim cít, vt diximus, & virus refr-. 
pite Hunc quem depinximus centrinam veram efíle. primum IA- 
't1o nominis cflendit : à. centris enim , id eft, aculeis & fümulis nun- 


cupara. eft autore Oppiano loco anté citato: dcinde qux cx Atifto- 
tele profert Athenaus , qui cüm centrinam ex galeis pefhmum fuc- 
cum gignere , maleque olere dixiflet, fubiunxit yropíce d dle 6x 7 
Gips 1) wd) Nagua. Eydv xctrlpor , r&v ousdd Viv ci exor, 1d eit , cogno- 
Íciautem centrinam ex co. quod in ceruicis pinna aculeum habeat, 
quo.qüz eiufdem íunt fpeciei carent. ^opiá. veró (vt interim in- 
terpretationis noftre rationem reddamus ) de fue proprié dicitur, 
vt yeíz? , id eft, iuba de equo & leone; cftque in fuis ceruicibus fur- 


- recta feta, Aógos vero apex fiue id quod 1n auium quarundam ca- 


pite eminet : uto goejxds igitur 7. epérw Aegity Centring appellat 
pinnam illam quz ceruicis loco eft ere&a. |. Sic Ages ceruicem ali- 
quando, & galeorum criftam, & quicquid aliud eminet fignificat. 
Sed ad centrinam redeamus; quam ex certiffima nota ab Arifto- 


tcle.tradita cognitam proponimus. Ac galeus acanthias in. dorfo 


aculeos habet. Cur igitur hic potiüs quàm ille centrina diceturzaut 
quo acanthias à centrina. fecernetur ? Procreationis ratione per- 
m ultüm differunt. Acanthias enim ex ouo viuum foetum parit, vt 
fu fiüs ex Atiftotele anté docuimus;centrina veró oua dütaxat. Qua- 

recum ex galeis duo fint tantüm qui aculeos in tergo gerànt, nem- 
pe acanthias & centrina, qui procreandiratione manifeftiffimé di- 
itinguátur,cfücitur tum Ácanthiam tum centrinam Ariftotclis rete 
nos diftinxiffe. His (uffragatur ZElianus de galeis fcribens. Reliquum 


é- 


386 DE PISCIBVS 


genus qui cetrinas appellarit;non errabit, eis innati funt aculei du- 
ri, & aduerfus omnia refiftentes , quorum alter. capitis fummo verti- 
cejalter in cauda, atque venenatum quiddam habet. que in galeum 
acanthiàm non competunt; vtpote qui indorío potiüs'quàm in cer-. 
uice aculeum geftet./ Ex his perfpicuum elt erraffe cum qui in li- 
bello de Aquatilibus nuper edito, quam nos centrinam effe com: 
probauimus,vulpeculam nuncupauit, vulgari appellatione deceptus: 
Ííuntenim qui centrinam regard appellent. Quam opinionem con- 
uellere vtile fuerit.Vtar autem Athenzi autoritate,à qua nullus fanz 
mentis diffentiet. «n4 dà 6 yaXeàs (& oA Eig". Tpla,, Xd] &s34ys(oa (x "yev- 
vió. s Ó qüta.stg) TUM &qitet Md Dua dV o arovtNos sd) Ó &Xorexlas m 
dV Aio vx ci Si vw vpacyót Ge Parit galeus plurimüm ternos, & fce- 
tus in os recipit, rursüfque emittit , maximé veró galeus varius , & 
vulpes,reliqui non item propter afperitatem. Cüm vulpecula maxi- 
mà foetus intra fe recipiat & emictat , qui poteft id efficere ea quam 
defcribit fciolus ille ; cuius dortum acutiffimis aculeis armatum eft, 
cuius cutis tanta cft aípcritate , vc non poffit non introitu exitüque 


 partesinternas parentis vulnerare, & dilaniare? His adde eam non 


magis odorem vulpinum referre, quàm reliquosgaleos. Ex quibus 
fole clarius fit bon fine magno errore pro centrina' vulpeculam ab 
ceo propofitam fuiffe. Sed & cüm vulpeculas duas propofüerit jin 
vtraque exprimenda plurimum hallucinatus eft : nam priorem dort 
pinnam minorem ,. pofteriorem maiorem contra naturalem pifcis 
figuram cffinxit.In tecunda;pinnarum vice quz adbranchias & ad 
podicem efle debent , nefcio quid informe, & pinnis nullo modo fi- 
milcappinxit. - Prztereà in eadem dentes lati funt tantüm ,cüm la- 
ti fimul & acuti effe debeant, Plura. prztermitto qux diligens lc&tor 
anijmaduertere poterit , [1 has picturas cum noftra ,& vtrafíque cum 
ipfo pifce contulerit. Sed ad ca quz de centrina fuperfunt refera- 
tur oratio.Hepar eius, vt reliquorum galeorum, in oleum abit , quod 
ad hepatis humani duritiem emolliendam confert, idémque fimili- 
tudine fubftantiz corroborat, maximé f1 ad(tringentia quzdam ad. 
mifceantur , vt cy perus, fpica nardi, abfynthium ,ladanum, ftyrax, 
fcd tum minüs emolliet.: Id etiam dolores articulorum leuat,que 


quidem magno cum fucceflu experti fumus. Eodem olcoadlucer- 


nas vti poffumus. Fel füffufiones delet,melli permiftum & palpebris 
illitam.Cute artificum opera politi poflunt.Cinis ad pforas & capitis 


. vlcera manantia detergenda, exiccanda , miráque celeritate percu- 


e "d 
randa valet cum cedria admotum. Vrinasnon minus mouet quàm 
cancrorum vel erinaceorum cinis. ! 

S eua s n | De 


t 


|LIBER X ILL $87 


ADAE DS UN RON UR 
DOMESNEIMNE UU mme esu n 


«539 EQVVNTVR Galciquiad cetaceam magnitu- 
24 dinem accedunt. De Vulpe primüm dicemus,que 
9) a» uzt & àxwarex las à Grecis dicitur, à Plinio vulpes, 
ab aliis vulpecula , à noftris à caudz longitudine , fi- 
D 4-4 guraque en( fimili pes fpafo , ab 'aliisà caudae longi- 
- tudine ramart:vt enim vulpesinter quadrupedeslogam,denfamque 

caudam habet,ira pifcis hic inter galeos caudae pinnam longifh- 
mam. Vulpes pifcis elt cetaceus,ex galeorum genere , corpore rotun- 
dofpifsoque,ore paruo, non multüm infra roftrum , dentibus acutis. 
 Branchiis & pinnis aliis galeis & lamis fimilis. : Pianz quz ad bran- 
- chiasfunt;& ad anum longiores funt iis quz in dorfo. Cauda pinna 


que furfum abit , toto Corpore longior e[L, falcis formam réterens, 


Nas 


Li.9.€. 45. 


altera multó minor.Internis partibus à canicula feroci- non differz,- 


eodem modo concipit;paritque quo galeus acanthias. : Vtterréna 
vulpes zeJepyos eft x9) «toxSpyos, vt verbis Atiftotelis vtar,id eft, cal- 
/ lida & malefica , ita marina vulpesaftuta eit eodem autore... cà dt? 
(Uc o ON rex 0(a. Gog-vTo4 OT: O. e yXIg pov Xo Gcateatax a (1 , Gor os 7rpos 
ao, Cop xtd) » Gto oartrpac epe aS (gu "ydp vor noD Wpos alu) pieta dimro- 
Sd»ye(v dulis.Q uz fic expreffit Plinius.Vulpes maririz hamo deuora- 
to glutiunt amplius vfque ad infirma linez , qua facile prarodant. 
Qui veram effe. vulpem. marinam. quam oftendimus negarit, eum 
morboaliquo , vel fenfus ftüpore grauem illum & ingratim vulpis 
terrenz odorem non fentire dixerim;à que odore nomé pifci poficu. 
- Athe.$ 5 AXo7rXxlas Qeuós Eq T) "yév( | v xtpocuo Co, Sio xg] ?8 o dpalos Zrvy e 


Libro 9. do 
bift.ca.37. 


Li.8.0.4.3. 


398 


Cap.10. 


Libro 7. 


Lib.7. 


Jbidem. 


DE PISCIBVS 


His accedit quod viuum animal parit veluti acathias. Ariftoteles lib. 
fexto de Hiftor. animal. cüm expofuerit quo pa&o ex ouo foetum 
procrcent galei acanthiz, fubiungit. 4 dri 2 póno (upfBcard ? vysre- 
(isstgj 6l ví) &Xeraiécoy. Poftremo foetus fuos , intra. recipit , cuius rei 
teftes famus oculati.Q uum enim aliquando in litore diflecaretur , in 
cius ventriculo catulos vidimus, quos pro cibo deuoratle pilcatores 
exiftimabant,fed cüm viui atque illzcfi inuenti effent, eos 1n metu in- 
tro receptos à parente dubitádum non eft. Neque obftat cauda lon- 

itudo:etenim quum adhuc parui funt,& tenelli foetus , mollis ea eft 
& flexibilis. Id igitur cm vulpes faciat , paucique alij galei qui cer- 
tifsimis notis à vulpe diftant, dubium nemini etle debet , quin mari- 
nam vulpem veram reprafentauerimus. Vicus eft Athenzi locus, 
qui nobis obiici poteft. A'eicoróvs 2 &dy. dla groiv tiva aso Gc giliar, 
aitov, rovc A cov (cpror y Are A mov Ed Quaiy Avogiay pos TÓ Ovpayó, tot 
3 ajs pájtos $3ap&s. — Ariftotelesgaleorum plures cílz fpecies tradit, 
acanthiam,lzuem,varium , catulum,vulpem , vnà habere fpinam in 


Spavàin dorfo veró nullam. At locum hunc mendo non vacare con- 


ftat. Nam f1ad omnes galeos qui hic nümerantur,poftremam fen- 
tentiam referas,nullam fcilicet eos haberein tergo pinnam (»ogiis 
enim nomine metaphorix&s pinnam fignificari anté docuimus ) id 
procul à vero abefle,omnibus qui vel galeos viderunt, vel de galeis 
aliquid legerunt,notiffimum eft.Si foli vulpi id tribuas, quid id fibi 
vult vnicam haberc pinpam «pis vd $pexo? Nam wears in animan- 
tibus dicitur palatum quafi oris cxlum , quod etiam segaríexos & os- 
pc appellatur : quód f1dicas pinnam in palato effe , quid abfurdius 
legendum itaque puto «yis 76 $palojid eft,ad caudam. Caterum nul- 
lam in tergo pinnam effe,neque de vulpe , neque de vllo alio galco 
vcté poffis dicere, preterquam de zygena; qua neque in ceruice , rie- 
que in dorfofed «2s và spa 2ogidr 2, id cft ad caudam pinnam 
habet, quó fit vtin galeorum cnumeratiope polt &Xoaiexlay Goya 
addendam putem,ad quam referantur ifta, quer 2 Oydv quai Vogiay, apis 
v& Spies tui 9.9 poses S3upitis. Id de vulpe adiiciendum, appellatam 
fuiffe xu/a vía id eft,canem pinguem à Syracufiis, vt profert Athe- 
nzus ex Árcheftrato. | | | 

E'y 36 pdSo yai 1 A ubratena, tto &moÉrjoxdy 

Mrs £v pl (ot exti DEA evpara Sy dio 

Ó» xc (]. Cvpasto(1ot sva, astova.. d xh 

Cüm tamen neque adipem,neque pinguedinem vllam galei ha- 
beant;quód cartilaginei fint,vt idem. Athenaus autor eft. : 
x ! EI | | " 


LIBER XIII 


HH mn í (IFEICIFTETEÉT QR 
H TRITT E tEELELTTEETE TUTETIITTELTD, TY ANS 
ra ] 156 ts 

;j TU 


ANS 


C EE uu d. X I. 


es «Y AZA Zdyepap libellam interpretatur. Et autem 
A EENEE22 libella fabrorü lignariorum;cmétariorümgq; inftru- 

mentum,quo,non recte parictum lignorümq; facies, 
535 vc inquit ille qui de aquatilibus nuper fcripfit, fed. rc- 
x rum in plano pofitarum zquilibrium fiue libramen- 
tum,& neutram in parrem propendens fitus exigitur.Gallis sea di 
citur.Q uo veró recte parietum, lignorümq; facies oculorum nictu 
pernoícuntur perpendiculum vocatur,à Gallis e plomb. Q uo anguli 
dirigütur,norma /éguarre. Q uo longitudines, regula fiue linea Ja re- 
gle. Vitruuius longitudines ad regulam & lineam,altitudines ad per- 

B 

tur ligno tranfuerfo conítat,in huius medio aliud ere&tü eft, € cuius 
fummo filum annexo plumbo demittitur.Hanc figuram pifcis ifte ca 
pite tranfuerfo & reliquo corpore in huius medio fito apié refert, 

uamobrem libella merito dicitur. Caja veró quia Cvycr tranfuer- 
fum librile fignificat,ex quo lances dependet. Velüimpliciter C yoyra 
&no E CryS,id eft;à iu go nuncu patur,quod vt tranfuerfum boum cer- 


" - " : cu w Lib. r 
pendiculum;anguli ad normam refpondentes exigantur.Libella igi- j 


| Uicibusimponitur,ita in zygena caput ex tranfuerfo [itum eft:Eadem. 


de caufa balista ab Italis vocatur;ab aliis pefce maitellooquod malleum 
etiam referat:eámque ob caufam quidam (phyrenam efle crediderüt, 
quod egg« malleus fit, vnde (phyrena pifcis.Sed hanc opinioné im- 
probauimus,quü de (phyrena tra&aremus,vbi docuimus fphyrenam 
acui fimilem cffe, cüm zygena fit ex galeorü cetaceorü genere. Maf- 
filiefes pets towzzon appellàt;no à feritate,fed à teguméti capitis fimili- 
tudine,quo olim Iudei inProuinciavtebátur.Hifpani pezs Imo lada, 
toilandalo:Non defunt qui lamia,dentiü (1militudine decepti, effe pu- 
tent.Eft igitur zygcna pifcis cetaceus,galeodes. Brachias detectas ha- 
bet in lateribus,os in fapina parte.Capite ab omnibus differt,quod ex 
ttáfuerfo fitum eft libellg vel mallei,vel arcus baliftz figura.In vtroq; 


Lib.8.ca3 


5» DE PISCIBVS 


capitis extremo pofiti funt oculi.Os magnum eft, dentibus triplici or- 
dine difpofitis munitifhimum,latis,acutisfirmiffimis , ad latera ver- 
gentibus,lingua lata humane lingue inftar.Doríum colore eft nigto, 
Venteralbo.Pinnz dug ad branchiasiin dorfo nulla; prope caudam 
due tunt exigue.Cauda in duas definit ingquales. Ceruicem, gulàmq; 
habet zygena.Afpe&tu eft horribili truciq;ac'eius occurfus nauigan- 
, , , tibus & natantibus infauftus inaufpicatüfque eft.Carne elt dura & 
yd ore infuaui,ferinique odoris:ob id Galenus inter cetaceos numcrandam 
— - cenfet qui carne funt dura, infuaui, mucofa,excrementitia,malique 
fucci.Quamobrem diffecü fale condiendi funtin vul gi abum. 


De Lamia. 


EN SORA NASREES 


NN 
A YACTRENEENM 3 
EY mL SS 
2 SSEESTSERENEN 
1505229 
2 


TVAE RICO PSON E 

VOD  Lamiam in cartila gineis longis, cetaceifque 
S^) numerem. reprehendent fortaffe multi, qui apud Pli 
Bie nium in planorum pifcium nu mero legerint. Plano- 
Sarum pifcium, inquitalterum eft genus quod profpi- 
i" jpa carülaginem babet, ranz ,paftinaca, fquatinz, 
 torpedo,& quosbonislamiz,aquilz nominibus Grecia appellat. Sed 
càm lamiam czterorü galeorü inftar longü effe fpifsümque pifcem, 
ac rotundum fenfus iple doceat, dempta fola dorfi latitudine qua à 
cxteris galeis differt, quaque Pliniü impulit, vt cum planis cartilagi- 
neis numeraret,proculdubio in longis cartilagineis,& cetaceis cen- 
fendus eftjjouua dicta eft àmo v8 £lv iójon Suporiid cft,quod magnam 
habeat gulam. Aajuss enim guttur fiue gulà fignificat, vnde Aajuap- 
Lig. y S N«iteupyes. Nicander colophonius d» vdjs yadosa;s citante Athe- 
| ngo lamiam & xepyeugídu, & (XUNNd vocari fcripfit. seupyeuplau veró à 
dentium afperitate,acuminéque dici putovxepyeups enim afperü acu 
Libo 1. 4- tümque fignificat,vnde xepyeupowG: animalia,quibus acuti pcdtina- 

Mél] timque ccéuntes funt dentes.a& va» Oppianus vocat. 

o0 Av(aMléa xásua (n. Adonis. Et alibi. | 

Tis d edv qoped XNshs odios Goxcy aar Tot 
adu 


Lz.9.6.24.,. | 


Gaz 


^» 


LIBER eH dri. 391 


^ Gaza Grzca appellatione vfus eftin conuerfione fua. In Italia, 
Prouincia,Hifpania idem nomen feruatum eft. A noftris quo que /a- 
;io vocatur. Baione f;ax.Lamia piícis eft galcorum om nium maxi- 
mus,nam aliquando ad tantam magnitudinem accrefcit, vt currui 
impoftta,vix à duobus equis vehi poflit. Quare cuiícerata,& in frufta 
difle&ta curribus duobus aliquando imponéda fuir. Vidimus m edio- 
crem lamiam mille librarü pondere.Capite eft dorfoque lauffimis. 
Cauda fi reliqui corporis magnitudinem Ípe&tes,minüscraffa fpifság; 
in lateribus compreíla pinnis duabus conftans,non procul à cauda a- 
lix duz. funt pinnule, vna inferior altera fuperior;ad branchias,& 
ad podicem, aliz. binz,in medio fere dorfo vna alia. Cute afpera in- 
tcgitür cui, pingue quiddam fubelt. Capite eft magno,;doro breui, 
fed latoyoris fciflura maxima,dentibus acutiflimis, durifhmis, trian-- 
guli figura, vtrinque ferratis,quorü fex funt otdincs,primi ordinis dc 
| tes extra os prominent,& in anteriorem partem vergüt,fecundi recti 
[unt, tettij,quarti,quinti, & Íexti in os recurui maxima ex parte;in v- 
traque maxilla-carne molli,fangosaque contecti. Ventriculo eft va- 
fufiimo;gulaque ampliffima,ob id recte Oppianus SusdU Tte. Setoqut ox 
Acus dixitid eft;periculofos vaftofque lami& hiatus.Hepate eft adi 
pato,in duos maximoslobos diuifo.Oculis maximis , rotundis,quo- 
rum mufculi qui farfum,deorfum,dextrorfum,finiftrorífum mouent, 
manifefté confpiciuntur.Q ui oculos quodammodo intro trahunt;& - 
veluti in. contemplantibus diligenterque aliquid intuentibus fixos, 
immotóíque tenent, non radicem ncruorum opticorum ambiunt, 
Ícd à fuperiore parte offis regionis oculorum orti in longum exten- 
duntur. Similem huiufmodi mufculorum fitum etiam in humanis 
oculis fepius oftendimus,quum in fcholis noftris publicé anatomen 
corporis humani doceremus.Eft aliud in lamiz oculis obferuatu di- 
gniffimum. Neruorum opticorum loco, qui in hominibus cateriíq; 
animantibus infunt,fubftantia eft cartilaginea dura,omnifque mol- 
litudinis expers. Tunica cornea parte. anteriore pofterioréque dura 
efb;/parte ctiam anteriore exquifitiffimé perpolita.Caterüm in lamie 
oculis humores omnes,tuniceque longé manifeftius, quàm in bubu.. 
lis oculis confpiciuntur,maximeé quz humorem cryftallinum inuol- 
uit telisoaranearum tenuior maximéque pellucida.Pifcis eft carniuo 
rus, voraciffimus& anthtopophagus:cadauera enim mortuorü etiam 
integra vorat,quod cx difle&ione compertum cft. Maffiliz enim & 
Nicez aliquando capte (unt lamiz;in quarum ventriculo homo lo- 
ricatusinuentus eft. Ab hac infigni inglauie lamias appellatas fuiffe 
opinor mulieres quafdam nialeficas,qua: cüm carnes humanas auidif 
fime expeterent,venerisillecebris forma praftantes iuuenes, quique 
optima effent corporis conftitutione , dclinitos atque ri di deglu- 
L 2 


T DE PISCIBVS 
ticbant, quod Menippo Lucio contigiffet , nifi grauis & pruden- 
tis viri confilium ab amore iuuenem auocaffer , eumque hoc di. . 
&o dcterruiffet, 9g 00d, 9j t Üois.Serpentem foues & ferpens te, 
quod percommode de eo dicitur, qui id amat,fouet, ample&iruc 
quod tàndem certum exitium cft allatarum. Sed ad pifcem redea- 
mus. Vidiequidem in Santonico litore lamiam,cuius os guláq; tan- 
ta erant vaftirate,vt hominem etiam obefum capere poffet. Magna- 
rum itaque lamiarum os r hians feructur,reliquo corpore contecto 
canes ventriculum facile fubeunt pifcium reliquias voraturi, Quz 
cüm accuratius confiderare, mihi in mentem venit lamiam fuiffc in 
quam increffus Tonas, illicque triduo diuina prouidentia conferua- 
tus,tandémque incolumis eiectus, quod facre Bibliorü fcriprarz nul- 
lo modo repugnat.Legitur enim Ionasiti ventre magni pifcis fiue ín 
ventre ceti fuiffejquod nomen generis e(l;quo grandes pifces copre- 
héduntur.non omnes quidem fi Ariftotelis autoritate fequamur, fed 
ij tántüm qui ftatim ànimat concipiunt,& non ex ouo,perfe&tum a- 
Libri. dc riubt.Sic enim fcribit. «gj & po Cadlora, (x 2 GOlox 25 (t ) (ceDorcolós a - 
hiffo.anim. ZLtodlózzo. po olov 230ptyzos xo] Vr 0$, 1t] Qaa) (Q. da o(g; X4 Srvas, xg) vef 
T iv/Spc (go val Sy ,olov 9E gs xal G casu va. (ey. Alia animal pariunr, 
alia cuum; alia vermem. Animal pariunt homo,equus, vitulus mari- 
nus;& alia pilis inte&ta;& ex aquaulibus cete,vt delphin & que carti- 
Libro s.de laginéa nominantur.Ecalibi.ugzvs Us $(z Codloxà xdj dy dvedis , xdi 
Hr ed £o, £3) C(g. e Gixas V4 wave a üptrmvs, tg] Vermosy a) 9 xc)T4 olo SEA ois xg 
qéxn«3] qéocia. Mammas habent quecunque animal pariunt in- 
tra fe,& in lucem edunt; quaeque pilisinte&ta funt,vt homo, equus, & 
cete; vt delphin,vitulus marinus, balzenz. Veruntamen Galenus in- 
Libro . de tet Cete numerat canes;zygznaschunnos magnosqui non ftatim ani 
4i facili» tna], fed onum pariunt, vt videatur pícesomnes pregráades cetacecs 
Lig,  appellare.EtapudAthengum Softratus thunnum qui permultüm ac- 
| creuit,cetum vocat.Eadé fignificatione cete vfurparunt Paulus JEgi- 
neta & Varro. Quicquid fit ceti nomine non potiüsbalena quàm 
quiuis alius immanis pifcis intelligeturmaximé cum balzna pulmo- 
nibus fpiret, quibu s,alpereque arteriz cüm cedant ventticulus,gulá- 
que, anguftiores cas partes effe necefle eft,id quod etiam ex diffe- 
&ione conftet.Harum vero partium in lamia ca eft vaftitas, vt Io- 
nam capere potuerit, quemadmodum cadauera totain ea inuenta 
fuiffe experienta compertum eft.Lamisg cuti pingue aliquid fubeffe 
videtur. carne eft candida non multüm dura;neque ferini faporis,ob 
id multorum galeorum carni praferenda, neque ideo rciicienda 
uod lamia horainum cadaueribus veftatur:nam mullus quiin prz- 
ftantiffimis & optimis pifcibus habetur,hominü etiam cadauera per- 
fequitur.Lamiam igitur effe opinor,de qua carcharie nomine multa 


apud 


L'UDBEPEECXEBII: 353303 


apud Athenzum Ar cheftratus ille obfonatorum Hefiodus, vel Theo 24-7. 
gnis, qui in fuis przclaris preceptis maxime hypogaftria extollit, 
quóq; modo preparanda fit docet. uibus fubiungit multos ignora- 
re quàm preftans fit is cibus,hi(que leuem infulsámque effe mentem, 
qui ideo ab hoc cibo abítinent,quód 4o0ponogáyos fit pifcis. 

ANN 9 aoo (zi eddy qo dle Üciov $3149. 

Oà dV sS-d. £e. (o: x*edu ys2SdSy 

"vw x él). eryrrdly dV eiciy &mozroentloi 

£s du Üpenopáys TS Orpiss Ovlos. 

Noftri carnem lamig alliis,cepifve atq; aromatis coditam edunt: 
Dentes argento aurifices includunt;quos ferpentis dentes vocát:hos 
mulieres é collo puerorü fufpendunt, quia dentitionem iuuare credü 
tur,& puerorum pauores arcere. Ex ii(dem dentifricia parantur opti- 
ma,quorum afperitate dealbantur dentes, ficcitate conferuantur & 
firmantur, ne quisa czco copiam effectu id prodire putet. 


De Maltha. 


ES 
2 -3Hh ES 
2 
TER. 


55:55:36 détesenim latos & acutos lamig modo babet. Maltha 
y eM pifcis cft cetaceus ex galcorü genere , roftro breui. Os 
habetin fupina parte non multüm infra roftrum,dentiü multos or- 
dines.Pinnis,caudajinternis partibus à cane non differt,nifi quod al- 
ba oculorum nebula caret.Caro huic eft laxa mollifque,no fenfu mo- 
dó fed & facultate. Aluum enim mollit cietq; fucci letorejinde etiam 
nomen habet:dicitur enim ugA6y quafi ue02:x), Oppianus. mr 
My d n ugAeaci (v ezrvujuss aw3pdun(ir. Tv s n) 
- Malthz meminit Pliniusnon pro pifce fed pro permiftione qua- £456.54 
. dam, quz ex calce fit recenti,gleba vino reftinguitur, mox tunditur 
cum adipe fuillo & ficu, duplici linamento, qui res omnium tena 
ciffima & duritiam lapidis antecedens,hac qui oblinantur , malthari 
dicuntur. 


EI 


Libro 7. 


A PM e b Ser 


yq 


ROQONDIELIE SZOJSI 
DE PISCIPBV.S 
Lisza XIIII. 

P 


De Congro. 


N N NW NN - 
» À 3 MR N : - 
222 27S RA ASSISTE PESO ELS 


v [od D DT p cs 
SUECEeE-?V OONIAM Longi pifces feré omnes car- 


X- 


7 


f. vi tilaginei funt, de iis ordine dicemus, vt om- 
; t7 nem de cartilagineis tractationem deinceps 

y abfoluamus.Dicuntur autem longi a corpo- 

"W) Iris fpecie, qui à galeis, qui longo etiam funt 
*» At corpore, differunt quód rotundiores fint, 


"Wu Z4 quodq illi muftellis, hi ferpentibus imilio 

ET e, eyres fint. Pretereà galei neque feuum, neque 
: (Si. pinguedinem habent,vt Athenzo placet, ex 
longis autem funt qui pinguedinem habent.A congro omnium no- 
tiffimo initium fümemus, qui ,2fpos à Graecis dicitur, à verbo 5eó 
quod vorare fignificat.Callimachus.$55,ea« x13 usa. fla mE VoSorer p S 
p'higiros. Ovoug. 905 td] f SivzrAe(Incpu yoy[pos, toS] vep TV qioXvmo3coy 
95 90x g uis. Hsc Phauorinus.Nicander,tefte Athengojeów ss etiam 
congros vocatos fuiffe tradidit,id eft porcos,ab eadem, vt opinor vo- 
racitate. À. noftris congre vocatur. À Mafhilienfibus fiar, quia. in- 
ftar retis pifces inuoluit & implicat. Duo funt congrorum ge- 
nera, vnum albicat, & pelagium eft , alterum nigricat , & litorale 
magis eft quàm pelagium. Conger pifcis cft longiffimus, fcilicet 
quatuor vel quinque cubitorum longitudinem attingens. Athenzus. 
| | éo3 


EVBREI -X PLE. 398 
Eij»os 2j dw Glà yüs wej03w yoypus Quei moNSs diSpe Deis cr (iud 
&u(xse, àv. dwles civay xd) áugEiníes, id eft, Eudoxusin libro fexto de 
terrz ambitu fcribit eongros multosin Sicyone capi quos homo vix 
ferat, horum aliquos cfle etiam plauftrales. Afpectu ac. leui lubri- 
cáque cute anguille proximus eft. R oftri extrema fiue labra habet car 
nofà, in fuperiore apparent appendiculz duz carnofz.Dentes habet 
paruos pectinatim coéuntes,oculos magnos,branchias binas, vtrin- 
que duplices, carum vnicum vtrinque foramen,non offeo operculo 
Ícd cute conte&um. Pinnas duas, vnam à ceruicis extremo ad cau- 
dam, altera à podice ad caudam porrecta eft,vtraque non membra- 
nz fed cutis potius fubftantia conftat, & tota ora nigricat. Cauda in 
acutum terminatur. Á capite ad caudam linea ducta eft.Circa caput 
puncta funt aliquot, zqualibus interuallis diffita. Venter lacteo co- 
lore eft,dorfum nigricat 1n vno generejin altero etiam dorfum can- 
didum cft.Q uod ad partes internas attinet,gula ventriculo prepo- 
nitur,idque ad corpris longitudinem & tenuitatem accommodate. 
Ventticulus longus eft podicem feré attingens.Hepar rubrum,à quo 
pendentem fellis veficam femper vidi, quod Ariftotelis caufa dico, 
qui in quibufdam ad iecur, in aliisinfra iecur fitum fel effe Íctipfit. Libros. de 
Dowebus. tg) eil "y&cs yoNuo ir. &ppórspa, gale) Cyoryoloy. yóy[pos, ot uS Pis anim. 
«yos T Varela, o 5 otro. ubt. Sepe etiam idem genus,vtrum- PT 
que fellis (itum habet, veluti conger;alij enim ad iecur,alij infra iecur 
annexum habent.Hgc Ariftoteles.Ceterüm fel aqueum eft.Splen ni- - 
gricat. Congri oua intra Íc pinguedine obducta longa ferie conti- Lilre8.de 
nent,quod perfpicué declarat Ariftoteles his verbis : Tos 9 oi yeyfpoi á- d pA 
xvyHg ae. cio ev are Toi vómois Ouslos TÜTo taridgAO, S38 O xÜgue. oQo- din 
Spa. Qdutptr dua. alu) apex, iyd yeu |Agpày alat p (€ ofogds, AN. Exi "rp 
qiücuSuov dud Sor moi , 2 n Yyeup wueN) Üvpadiro| y tg) TÍxE), & 5 mw 
Xj Aog ca» GbuSua . £r &v vus Jo^eos xe) «ex» vois Suxlixos , O uio 
q'écup .A£ioy qae), e 3 Gy 7TeCÜ , "ol Dm» eu) yeylpot g'teup Msyoy Os : 
dr 5 93v; or 5 aóuvvd ultor, giu uo. SS, diy ^ qoia» Solo» geld Meivuv d. 
eft,Habent.congri foeturam,fed non in omnibus locis, fimiliter con- 
fpicuam,neque enim ob pinguedinem apparet.Eft autem in longum 
protenfa,quemadmodum in ferpentibus, verum in ignem coniecta 
manifefta fit: quod enim pingue eft liquitur,& in vaporem abit,oua 
veró exiliunt,& ab igne elifa crepitant.Pratereà fi digitis contrectes 
& teras, fubeffe pinguedinem Izuem;oua crathufcula fentias. Con- 
gri igitur alij pinguedinem folàüm habent,ouum nullum:alij contrà 
pinguedinem nullam, ouum autem quale modó expofui.Oppianus ri x. 2- 
cüm expofuiffet anguillas mutuo corporum internexu coire,& ex his ^tfliip 
lentorem quendam fpume fimilem deftillare in arenam & limum,;ex 


quo anguilla procreentu r(ubdidit. 


396 DE PISCIBVS 


"Tols 5 yoy[po( o?ueSsapoi(a y iuéüour. | 
... Quod fiita intelligas,vt ex ftrigmentitio quodam humore arc- 
na, limóque excepto concipiátur, gignantürque congri , quemad- 
modum & anguille, id veró confentaneum non eft. Congri enim 
oua pariunt, ex quibus aliorum pifcium modo,qui oua concipiunt, 
Lib 54, COBgti alij procreantur, vt pauló anté cx Ariftotele docuimus. Sin 
biflo.snig. Ynutuo corporum innexu complexüque coire accipias, id verum eft: 
"P^  itaenimlongipifces corpora commifcent. Ariftoteles: T 4 3: zo9x 4g) 
Mgatpa y Cáo, oov 0gis vt xj judpouya, aroieira, T. dycidu eteyam ex opdoa. Tois 
"zt lors pas (x bz liz. Que pedibus carent, & que longo funt corpore, 
vtíerpentes & mureng circumplexu mutuo fu pinarum partium coi- 
Lij3.4, tum peragunt. Congri carniuori funt tantüm,vt fcribit Ariftoteles. 
bij. anim. Ob id fluuiorum oftia petunt;maiotis przdz caufa,non folüm veró 
15... 0b dulcis aquz defiderium,vt fcribit Oppianus. 
4Vriióy. IU o usSs, yey[po TE 19] OV zt NE e(v 0 Ato Ssov 
T'efroya, voelae( dei. ao (oquoi(à tros dw 
H" Aijwoqs,00: Aeupov U3op E Gralu£) CONUS 
Io 3 wevxus (uu S£) [AUOEOXG, 
Et ouo d Uva(]v &mro Davos abo. vá4sr) 
SopGtu) fup) yxp) dV ài vievor | 
Congri et(i magni & validi fint,vincuntur à locuftis,fed polypos 
Lis..62. ipfi vincuntquibus repugnare videtur Plinius.Polypum tantüm lo- 
cufta pauet, vtfi iuxtà viderit,moriatur.Locuftam conger,ruríus po- 
lypum congri lacerant.Q ui locus ex Ariftotele;à quo permulta mu- 
m tuatus eft Plinius, vel emendandus cít , vel explicandus.Ariftotelis 
cep.. . Vetba hzc (unt: Of 3spaGoi xpuvs(1 uS xg) Tdy ueye cov DOUG zal TG 
| cuu ead wteAzTETQa. TUTO &yiois. TUS uo yep xa/páeus ol. TIOAUTTOSES Xpoa- 
En, dee xvoXs exovioloy y Told duxd'óco acieSstor ), roro tt o£ Xgpa- 
em duà 4 qQüGor. oí dli xeupa ot qs ye ypss , dua yep ai Gay b TIG: CÓ 
EE oA ose Moy dldw. o£ dà. yeyfpot TUS qoAUnoP us xod iw, SSv oup diu- 
tole dua tul dois dac) venosa. Q ug fic conuertimus.Locufte ma 
gnos etiam piíces fuperant,& mirabilis quidam cafus horum nonnul- 
lis accidit.Locuftas enim polypi fuperant,vt (iiuxtà in iifdem retibus 
polypos fenferint pr metu locut moriátur.Locufte veró congros, 
quia propter cruftz afperitatem elabi congri non poffunt. At conegri 
polypos deuorant, neque enim congris propter corporis lzxuitatem 
.polypi refiftere poffunt.Ex his falfum effe liquet locuftam à congro 
lacerari.Q uare vel legendum in Plinio.Locuíta congrum, rurfus po- 
lypum congri lacerant,vel fic diftinguendus & intelligendus eft con- 
textus. Polypum in tantum locufta pauet,vt fi iuxtà viderit,omnino 
moriatur,locuftam conger,fubaudi pauet:rurfus polypum congri la- 
Li.;. Cerant.Archeftratus apud Athen.congrié Sicyone magni & pinguis 
ca 


LIBER XIIIL 397 


caput,& i üteranea commendat. Hicefio. placet congros duri effe car 46/4ev. 

nis,inter gregales, item rare carnis & minus nutrientes;mali fucci, 

 ftomaclio tamen gratos. Apud nós nullo eit in pretio . Hifpanis fatis Libros. dc 
robatur. Galenusinter dura. carnis pifces recté à Philotimo tuinc- e 

ratos effe ait. Albertus magnus fcripht congros occulta quadam vi le- 

pram generare, Viuunt abícila cauda congri & murznz capitales 

hoftes autore Ariftot. Ca(J JU: avus &prpzpSoot 0c aar pEiS T Itpxoryg] puo, 

Ót yo r7yeot utyeue Eb ? ieyzla(1os y éaitoSe) die o xig éos! nio Age. biff, Ec 

Quos, 6 dA ydeyeos mo wpaders. Viuuntfzpe mugiles fublata cauda, ^? 

& congti vfque ad excrementorum meatum. Deuoratür autem mu. 

gilis cauda à lupo, congri à murzna.Plinius. Mugil & lapus mutuo Z£9e62. 

odio flazrant.Conger & murzna caudas inter fe prxzrodentes, 


SNESS CSSSSN: CSNANY ONESS SSESSQSSUA NS WSN SOSSSSSSN WM 
eEESSSURANDUUY Ue V 69 v0ot 902207 p" 2 909199 g USE. 
ESSI EQUI FEHIRFIFUUSPUNR2 — 7. 
x Sind aU d 0 Q 0d 0 E ( 0 s 0 ? Ó 0 C^ E 


S 


RITTER ERE d 


us [ n t I 
ANNPNTSVSSERNR MEC : |susungessud R3 
SSNRRNVSSRE RR RN S: ed du Ne 
EE ERRREN NN E EAM * SN SEE NERNSSNRRNRN MSS SSSSSSRA SA 


"(od £P. U Tu I. icum 
ONGRO. Simileeft ophidion quafi paruum fer- "75 
2N9^ pentem dicas, diminutiuo nomine ab ooi. Eft autem : 
d MEAEENS 6 opbidion pifciculus quià noftris vocatur deszelle, cu- 

A NS 722 ius Plinius duobus locis meminit: vno nominat tan- z/zc« x. 

Ec ea2) vim in pifcium catalogo;altero: qualis fit breuiter in- 764». 
dicat.Vring incontinentiam hippocampi tofti,& in cibo Éepius füm- 
ptiemendant.Item ophidion pifaculus congro fimilis, cam lilij ra- 
dice. Pifciculi minuti ex ventre ciusquos deuoraucrit.exempti & cre 
nati: ita vt cinis corum bibatur ex aqua.Ha&tenus Plinius . Quonia 
vcró pifcis quem capiti huic prafiximus tam congro fimilis it quàm 
ouum ouo,vt eft in prouerbio:videor mihi veriffimé pro Plinij ophi- 
.. dio propofuiffe.Eft igitur ophidion pifciculus longus & luis. Pin- 
- pas duas habet in dorfo & in ventre,fitu figura, fubftantia cogripin - 
nis fimiles.A congro gemina barba e maxilla inferiore. propenden- 
te differt, & orisrictu,qui in congro maior cft. Bine. linec tenucs 
dcapite ad caudam produàe funt, qua notaincam aliquando fen- 
tentiam adducebar vt feferinum Athencei effc crederem.Sed tandem 
vcro feferino cognito;qualem antea demonftrauimus;ré omnem di 
 ligentiüs cdm expédiffem,Plinij ophidion efie iudicaui.Q uod autem 
aduerfus. vring incontinentiam prodeffe cum lilij radice legitur in 
Plinioloco modo citatoymendofum effe fufpicor,fubftituendümque 


f Pr 
T W 
z (33 


399. DE PISCIBVS 
feminisincontinentiam cum rutz radice, quod & rationi confenta- 
neum eft, & ita in vetufto quodam exemplarilegifle me memini.Ce- 
terüm opbidion carne eft candida,dura veluri draco.Inepté fecit,qui 

 ephidió inter afellos numerauerit,cüm plané iis diffimilis fit corporis 
habituscapite,pinnis,atque cum longis plané connumerandus. Circa 
Lerinum infulam. & Anripolim fzpe capitur pifcis (uperiori omni- 
no fimilis corporis fpecie & carnis fubftannia;eo differt q cirri car- 
nofi barbz inftar à maxilla inferiore non propendent. Colore etiam 
' à fuperiore diffidet, e(tenim flauus.O uam Es caufam ophidion fla- 
pum vel ophidion imberbe, vt à fuperiore difcernatur,appellabimus 


De Lampetra, 


( ot pop ny 


(mA*20A MPETRA Ex genere eft cartilagincorum 
( A S pifcium, qui longi lubricique funt. Quamobrem mi- 


J/ nimé ablurdum fuerit de ea. nunc dicere. Ea à lam 


piexze. Lampetra piícis cít marinus & flnuiatils. Veris enim initio 
fluaios ingreditur, vt illic oua pariatin mare deinde reditura: fed 
tum magna earum fit caprura , aliás in mari rariffimé capiuntur,nec 
vnquam feré nii quum roftro nauibus adherent, Anguillz, vcl mu- 
renz marinz valde fimilis eft Lampetra; (1 caput. excipias.Os enim 
neaue in longum, neque in latum fciffum eft, fed excauatum veluti 
in hirudinibus , quas fan guifugas vocant.In cauo illo fparfi funt den 
tes flaui coloris, in eiufdem imo particula eft contrario occurfu fora- 
men interius occludens.Pretereà corpore eft rotundiore quàm mu- 
rena: cauda tenui & latiufcula.Venter la&teo eft colore,dotífum ma- 
culis partim ceruleis,partim albicantibus eftafperíum. Cute leui fed 
dura & firma. Vtrinque feptena fant branchiarü foramina rotunda. 
Inter oculos, id eftjia füpremo medioque capite fitula habet, que ad 
alatü. vfque patet, qua, vt pulmonibus Ípirantes pifces & aéré vra- 
bin& hauftam aquà reiiciteàmque ob caufam in fumma aqua flui- 
tat, facileque fuffocatur, inuita (ub aqua diutius retineatur. Oculos 
| ro 


LPTBBXSAXIB:T | -399 

rotundos & profundos habet.Lingua caret,nullis ad natandum- pin- 
nis donata elbfed flexuofo corporis impulíu agitur, & pinnulis dua- 
bur iter dirigit,vna feréfupra caudz extremum erigituraltera pau- 
ló fuperior eft. Cor pericardio cartilagineo concluditur,cui annc- 
xum eft hepar ceruleum punctis aliquot notatum, fel deeft... Ab ore 
adanum vnicus ductus elt longusjinitio ftri&tiorjin medio latior,rur- 

fus ad anum anguftatus, Offa nulla habet,(ed pro vertebris & fpinis 
cartilaginem;cur medulla ineftjillam noftri chordam vocant;que ve 
re tenerior,x[late durior eft, multoque infuauior,vnde tum in pretio . 
efle definit lampetra,cüm vere,quo tempore vterum fert, in lautiffi- 
mis cibis habeatur,& à diuitibus,luxüq; deditis maximo pretio ema- 
tur, vt eorum opfonatores aliquando in. foro pifcatorio fuperbiüs 
ambitiofiufque. contendendo licitentur. Marc repetunt lampetrz 
cum fuis foeibus,quos Burdegalenfes pibales appellant.Aqua & mu- 
co vefcütur.Sunt qui cíca quadam compofita 1n fontibus & aliis dul- 
cibus aquis nutriunt & feruant.Á partu contabeícunt, & paulatim 
emoriuntur. Annos duos duntaxat viuunt.Carne funt. fatis molli & 
nonnihil glutinofa.Magna fuit,& eft hodic inter doctos viros difcc- 

tatio de veterc huius pifcis apud Grzcos fiue Latinos appellatione. 
Quibufdam galeum afteriam effe placet, quz opinio parum validis 
rationibus confirmatur:quamuis enim maculata (it lampetra;tamen 
maculz ftellarum figurá noa funt, veluti in afteria.Praterea à galeo- 
rum natura plané abhorret:neque enim viuos parit,neque foecus orc 
fuícipit & remittit, quz maxime galeo afteriz competunt. Sunt qui 
acipenferem eíle falso dixerunt,quia longiore roftro non eft, neque 
trigoni figura,vt fcribit Athenzus. Fuerunt qui labricaum marinum 
efle crediderint, ob valde fimilem cum lumbricis terrenis corporis 
fpeciem .. Quibus adhibent Plinij auroritatem,quippe qui lumbri. 
corum mentionem fecerit,quum de pifcium pinnis loqueretur. Bine, Li.9.c3o 
inquit, omnino longis, vt lumbricis & anguillis,& congrisuullz vt 
 muizais. At hunc Plinij locum corruptum fuiffe liquetex Ariftotele. ,,.— 
Tà 5 pvo 35o «flegsyia out 6g. espopupe] xg) Xtle,olor CyxsMUs, (& yor- B ooanim. 
yeos , (& 3 GAcs cix Ed, oiov uipoure.. Alij piíces binas pinnas habent, c4 
quicung; longi funt & lzues,vtanguillz & congri:alij nullas onni- 
no,vt murena.Q ue cüm à Plinio couerfa fuiffe conftec;nemo eft qui 
non videat Aci lubrica interpretatum fuiffe,vt omnino legédum fit: 
Bing omnino longis & lubricis,vt anguillis, Quare cüm ne quc Pli- 
nius, neq; vllus alius lumbrici marini meminerit, lampetre vetus hoc 
nomen fuiffe non potuit,quéadmodum neq; vermis aquatilis. Caret 
enim omnino pinnis, vt murena. Quanquam Caftellanus epifcopus 
Matifcon.vir etate noftra do&tiflimus,& qui do&ring caufa maxima 
ingrat iafuitapud FRANcIscvM RzczM illuftritlimum,& optimü 


Lb 


do DE PISCIBVS 
literarum patronum & alünum lampetras vermes effe aquatiles cre- 
diderit,eidemq; FaANcisco Rzor períuadere conatus aliquando 
NAM. fuerit,nec id fine ratione.Hzc enim Plinius.In Gange Indiz Statius 
Sebofus,haud modico miraculo affert,vermes branchiis binis fexa- 
ginta cubitorum czruleos, qui nomen à facic traxerunt. His tantas 
effe vires vc elephantos ad potum venientes mordicus comprehenfa. 
manu eorum abftrahant.Color cxruleus lampetrzitem mores qua- 
drant:nam petris & nauibus ita bzrent lampetrz,vt auelli non pof- 
fint;neque repugnat cubitorum fexaginta longitudo: in India enim 
omnia grandiora funt. Aliis lam petra, Aufonij muttella effevideatur. 
-Quaá, per Illyricum per flagna binomzmis Istri 
Spumarum sndicits caperis mufiella natantum, 
In nostrum fubuetla f retumyne lata Mofella 
Flumina am celebri defraudar entur alumno, 
Quis te?Natura pinxit color'atra faperne 
"Punüla notant tergum,qua lutea circuit iris, 
Lubrica caruleus perduat tergora fucus. 
Corporis ad medium furtim pinguefat,at tllime 
"Ufque fubextremam. fqualet cutis arida caudam. | 
Hzc pictura cüm lampetre noftre optimé conueniatdecadem 
intelligendam effe cum Maffario puto,nec illi affentior,qui pifci qui 
lotaLugduni vulgó appellatur,verfus Aufonij accómodat,cüm lota 
in fluuiis duntaxat nafcatur:Aufonius veró muftellam fuam & mari 
fluuios fubire fignificet.Eandem lampetram muftellà Plinij eff cen- 
Lis.17. Íct Maffarius, Proxima eft his menfa generis duntaxat muflellarum, 
quas mirum diétu,inter alpes lacus quoq; Rhetie Brigantinus mu. 
las murznis generat.In eadem eft fententia Sipontinus, cuius hzc 
verba funt in commentariis Cornucopiz inícriptis.Muftellz in lacu 
Brigantino Rhetiz murznis feré fimiles, & czteros omnes pifces no. 
ftra ztate excedentes pretio, quas à lambendis petris nunc lampe- 
Inlibro de ttas nominant. Idern confirmat Paulus Iouius his verbis: Is hodie 
pifc. Kom. |^ eus Hydtus eftinTridentinorum finibus,qui proculdubio antiquis 
fuit Brigantinus. Is emititamnem Clifium, in quo lampetrz repc- 
riuntur. Sebinus quoque Brixianorum lacus, Brigantino proximus, 
qui bodie Hifcius dicitur, & Ollium amnem emittit, vt plures eius 
accolz mihi affirmarunt, aliquando lampetras Hetruícis ac Roma- 
nis fpecie faporéque fimillimas prxbuit. Hac Paulus Iouius. In Gal- 
lia quoque huiufmodi lampetrz reperiuntur,& maximé in fontium 
fontibus & riuulisjin quos lampetrz marine nunquam penetrare po 
tuerunt,qug reuera marinis emule funt, & figura & fapore fimiles, 
magnitudine fola diffidentes.Q uod f1 muttelle lapetre fint, à muftel 
Jino colorc;id eftfubliuido dictas fuifle aibitror.Q uód fi quis muftel 


lam 


LIBER X IIII. AOI 


lam Plinij, Aufoniive non effe contenderit,nihilominus tamen v ete- * 
rcs eam avóvpo» minimé reliquiffe, affirmare aufim . Quidni enim 
B3éxau marinam,id eft hirudinem marinam vocemus Strabonis exe. 
plo qui fcripfit in quodam Libye fluuio nafci 839was feptenüm cubi- 
torum, quz branchias habent perforatas,ita vt per eas refpirare pof- 
fintNam lampetrz ore ita faxis & nauium clauis herent,vt optimo 
iure 8369aj, jo 78 Avid cft,ab emulgendo dicantur,quemadmo- 
dum fanguifugz.Iam veró lampetram murenam fluuiatilem appel. 
latam fuiffe ex Dorione perfpicuum cft,qui in libro de pifcibus ita 
Ícripfit, referente Athenzo.z ave ptpaqydu dr td eidudu utu, 
- Gueldu TG Óioxo) vd x 9Xepdue yoXNapia jid cft,fluuiatilem murznam vni- 
cam haberefpinam fimilem afello qui gallarias nominatur. Itaque 
cüm duo fint que vnica fpina conftent(nam per &44040,7 pid eft, 
dorfi fpinam intelligo)murzna fluuiatilis,& afellus gallarias , perfpi- 
cuum eft lampetram quód vnicam huiufniodi fpinam habeat murc- 
nam fluuiatilem hic dicifluuiatilem quidem,vt ab alia murzna que 
nunquam mare cgreditur,vt fluuios fubeat,diftinguaturymurznam 
veró à corporis fimilitudine:cft enim fimiliter longa,lubrica, colore 
| vario,nullashabet pinnas ad natàdum,fed corporis flexu impellitur. 
Afellus veró gallarias longe alius eft,vt poftea declarabimus.Q uod 
fine hoc quidem vetuftum fluuiatilis murznz nomen tibi placeat, - 
 agealiud ex Oppiano proferamus. Is enim proculdubio quam lam- 
petram nunc vocamus £e». ab effectu appellauit, quz Latiné re- 
mora dicitur, quam ita graphice depinxit,vt nullus fit fan mentis 
quieam pro lampetra noftra non agnofcat.Eftinquit;pelago amica 
echenceis, lon ga;cubiti Ícilicet longitudine,fubfufco colore, an guillz 
 fimilis,acutum eft illi os fübter, contortum, rotundi hami cufpidi fi- 
mile,de quo pifce nautz rem mirabilem narrant, omnibus qui non 
viderunt incredibilem: nauem enim fecundi venti vi impulíam paf- 
sifque velis per mare currentem pifzis tanquam cam voraturus ore 
admoto fiftit, inuiti(que nautis retinet , perinde acíi in tranquillo 
portu quiefceret.Hxc feré funt,qua fequétibus verfibus cecinit Op- 
pianusr r3. r. &uéUlxv, I. 
Kai po 3) areAg-ysosw ópsdis txenis pi | 
155 v Qaa) po Ie uiptes S lobocryus. 
Xpoij dub AdEo3a., Qi) 3ó Vy ENUSOU) 
EXE), 0£0. 2 óxegaoXis «opus. vipOs vévdte 
KpwzruAor &yxig ps teurytos xtAor dud. 
Odugsg. dV. NE &yevnidos &gpetosdulo 
Nauk, $ USo Sis ii Qpioi vwug'ócailo 
E'icaíGy, duel. pio &vctipyyTov vdos duSpd 
AUoqigtos 63 DEA uot :9) &Tptxtto: alto X. 


p DE PISCIBVS 


ILibro 2. de 
biit.anim. 
€ap.14. 

Li.9.2.25. 


Na, mlloqyopSpoluo: éxepts Gacyedtos opp j o RHEUIES 
fajgs( exer Guo oo(iv &X2s dui ut fa. Os (2o, E 
T3695 àjcpoyavàr GXíyov e'üjgovépUey $pixd Pv. 
Ia(5w vamoGozruos [BeGiuSivos 3t v& aud | v» 
Kug. gj ispdon , x0) dV üucoredor éeyejxtlag | 
Tur dr &xXogoi(v icp'youSyva DupSineost. 

His omnibus quz nulli alij meliüs quàm lampetrz noftre com- 
petere poffunt, accedit experientia ipfa,cuius primüm me admonuit 
Gulielmus Pelicerius epiícopus- Monfpelienfis fingulari eruditione 
praditus, ex qua experientia conftat lampetram nauibus iis prefer- 
tim quz recens pice illitz (unt ore adharere,picis, vt aiunt, exugen- 
dz gratia.Q uod fi triremis clauo os affixerit,eius impetum retarda- 
ri certum eft.Id nobis euenit Romam proficifcéibus cum clariffimo 
Cardinali Turnonio. Vidimus enim optimz triremis cuius cinffimo 
curfa vehebamur impetum inhibitum, cuius incertam caufam cüm 
vectores perquirerent, tandem compertum fuit lampetrz ore clauo 
affixz vi id effici, qux capta,& conuiuio appofita morz allate poenas 
dependit.Cuius rei locupletiffimos teftes habeo nobiles & graues vi- 
ros qui eadem naui vehebantur.Non me latet aliam effe Ariftotelis 
& Plinij Echencida fiue remoram pifciculum faxis affuetum,pinnas 
pedibus fimiles habentem, quo carinis adhzrente naues tatdiüs ire 
creduntur, de quo fuo loco dicemus.Neque mirum cuiquam videri 
debet diuerfos pifces codem nomine à diuerfis autoribus nominatos 
fuiffe, veluti neque cüdem pifcem diuerfis nominibus nuncupatum: 
id enim permultis & olim, & nunc accidit, quemadmodum Íz pius 


exhisquz iam fuperioribus libris diximus, & iis qux pofteà dicentur 


perfpicuum eft. Decarnis fubftantia iam dictü cíE, de eiufdem con- 
diméto quod ex delicatioribus aromatis & eiuídem fanguine confi- 
cíturde immodico huius pifcis pretio vide Platinam. 


De Murzna. 


ORERRN 


ANTES 
dur 
nS 


COAASPLUCET j A | 
pc VRZENA Corporis habitu lampetre affinis eft, 


// cam ob caufam de ea nunc dicemus. A Gracis uvpapa 
;& appa vocatur. À noftris, ab Italis, & Hifpanis 
zu mourene. Murzna pifcis eft pelagius aliquando li- 
toralis, ad duorü cubitorum longitudiné accedens, 
1 | anguille 


LIBERVXIIL 403 


anguille afpe&u proximus fed latior, oris fciffura magna, fuperiore 
maxilla aquilina, in cuius extremo dux funt breues apophyfes, 
vel verruce,vt in congro.Dentes habet longos acutiffimos in os recur 
uos,non folàm in maxillis.fed etiam in palato, quà ob caufam lingua 
carere videtur,adeo illa imperfecta eft; fed huius loco carnofum pa- 


latum obtinuit. Oculos albosjin vtroque latere vnicum & rotüdum 


foramen branchiarum, quas integras no cfle-Áriftoteles,Plinius nul- 
las effc fcripfit, cüm tamen vtrinque fimplices effe fenfus doceat.Co- 
lore eft fuíco, vnde xsx«pw eam vocauit Oppianus, cute Ixui ;albi- 
cantibus maculis afpera; dorfo cultellato,fpina nimirum acuta,& 
feré vtin congro pinnulam conftituentc. Pinnis quibus natare poffit 
carct,ideo murzna czterique longi flexu ofo corporum impulíu ita 
mari vtuntur vt ferpentesterra, in ficco quoque repuntjidco ctiam 
viuaciora talia.Cuius caufam reddit Theophraftus in libello de pifci 
bus. «^w xeoro 35v) Cuv £o 78 UyeS dua. xp à. & Bpcoua £ydr, xg] 
OM yov SysaJS O. 0ygor, x9] ?) pe paras, xg) & dt No Tol Tory) sg). O üXvov Ogiüóss, 
Longiori tempore extra aquam viuunt murzna, & fi quod aliud eft 


ferpentibus fimile, quia paruas habent branchias & parum aque ad. 


mittunt. Eadem veró de caufa longi piíces qui ferpentis funt fpecie, 
pinniscarent,qua ferpétes pedibus.Cüm enim omnia animalia fan- 
guine predita quatuor folüm notis moucantur,vt demonftratum cft 
àb Ariftotcle in libro de animalium ingreffujaut male, aut omnino 
non mouerentur longi pifces, fi quatuor. pinnas,& ferpentes fi qua- 
tuor pedes haberent.Nam fiuc iuxta fe pofitas haberent pinnas, fiue 
longiüs diffitasymoueri vix poflent:in illis enim altera alteri impe: 
dimento ad motum effet , in his ob longiusinteruallum nullo adiu- 
mento. Si plures mouendi notas haberent animalia fanguinis exper- 
tia. forent . Pinnis autem carentes pifces longi,vt ferpentes pedibus, 
ob longitudinem flexüfque corporü,quatuor moueri notis demon- 
ftrat Ariftoteles in libro modó citato.Quantum ad interiores partes 
attinctmurena przpofitam gulam habetjin caufa eft corporis lon- 
gitudo,ventriculum ipfum lógum,à cuius medio oritur, inteftinum 
fine fpiris ad anum protenfum,iuxta quem cellulas habet inftar in- 
tcflini eius quod in terrenis animalibus xd»ov vocant Graci. Hepar 
magnum,longum, flauum,a quo fellis vefica longa pendet inteftino 
annexa,fplenem nigricantem. Murzna carne folum vcícitur,frigi- 
dibribus hyemis menfibus latetin faxis, quamobrem non nififtato 
tempore capitur. Parit quocunque temporc, partus eius numcrofior 
eft, & ex paruo celeri incremento augcícir, vt hippurus.Ob tam fre- 
quentem partum exiftimo nonnullos in eam fententiam addu&tos, 
vt nullos mares effe crederét in hoc genere;fed omnes feminas, cáf- 


Libro 2. de 
bift.anim. 
cAp.15. 

L.9.c4.$. 
Libro 1. &- 


Aat nog 


que ferpentibus comifceri.Plinius: Licinius Macer murznastantüm ^57 


Rut ILU 


Mm a 


£ 


404 DE PISCIBVS 


foeminini fexus effe tradit,& concipere  ferpentibus,ob id fibilo à 
Lio .4. pilcatoribus euocari & capi.Hancfententiam fecutus Oppianus tra- 
wp didir murgznam & ferpentem mutuo.amorc ardere, ac ferpétem ve- 
neno mortifero in faxis depofito € litore fibilo murznam cuocare, 
quo audito hzc telo ocyor ruit;ille pontum fubit, vbi expleto vene- 
ris defiderio,venenum reli&tum repetit,quo non inuento prx dolore 
emoritur., 
Augi E pwupavus QT tet) cix àiSyAos 
KYs uy ügis oun Testa) ££ &A0s &p»£) duh) 
lWeigeov iutipw(g, mwup iutipofh youioio 
Hoi ó mum Qoy& TÉ Üoc iu Sivos ty9 v0, Ados 
Mae) sis qixovu Gs 14) y[00. odp£) daxhas 
Taxis 0gus (a3 "yAequpi (cado eittu 
T 3 Gel Aofor v &srds( are S ogolloy 
E^ wéUxeg oov Cau yoXor 0A oy GA EOpts 
C gea. yo uo cxpyrós 6,xd] 0316s dio ')04s. 
ZG S p ord paryptávos eov vopuoy I: 
Kpos xor gura (o, Dods dV tacore(]. xsXap) 
Tüylw piopoqua, xgj zosyTo Üdozor ig. | 
Cztera ex ipfo autore petenda, Idem ZElianus literis prodidit: 
Li»; thenzus quoqueex Andrea , cuius hec verba funt, AySplas 5 dy o 
eyepi QuxETOY, TY ptupaquay Qoi Suxb(gs ducJp£iy (s &E yos. sivo j duos 
rlovas x3) orceugepcisymixiDosd eft, in libro de his quorum venenatus 
eft morfüs, ait murznas quz ex mare vipera genitz funtmorfu in- 
terficere,ipfas veró effe minores, rotundas, varias.Ibidem Athepeus 
Nicandri verfus cx theriacis profert,quz etiam nücextant: iis horri- 
ficam murznam efle ait quoniam veluti é viuario prodiens, laborio- 
fos pifcatores prz metu fugientes fape frendens vel mordens (vtrun. 
que enim fignificare poteft iuepíea( tefte Scholiafte, aut c«6»4E«(2) 
é nauiculis in mare precipitauit.Siquidem verum eft cam cum vene- 
natis viperis coire,mare permutantem continénte. 
—— Megaíris dV Éezrhgyor Ert ueryspss dius 
I'oWdxuis tup Ea (a, xalezpint treodlpay 
Es dog. qu&Üó as, excl on tEawaSOg.. 
E; Sizvuer xiblus vys(uU io SUAois. Vyíeost 
Oóbprus X, (Cr at GLAS TC? yz £(poi(1. 
At hanc opinionem paucis refellit Plinius de murznis loquens.In 
ficcum litus clapfas vulgus coitus ferpentum impleri putat.Ariftotc- 
les myrinum vocat marem qui generat. Locuseft Ariftorelis libro 
eio. — quinto dc Hiftor. animal. quo murenz & myri difcrimen explicat, 
de quo proximo capite plura.Et Nicandri Scholiaftes Graecus fcribit 
Archilaum exiftimaffe murznas cum viperis coire, illique dentes 


effe 


Li. 9.6.23» 


LIBER XIIII. /a408 


effe viperinis fimiles, Andream veró affirmaffe id falfum effe;ac ne- 
quc viperam in mari verlari.Eadem Atheneus ex Andrea profert: £47. 
AvSpéas 36r T& api cd AJ 4U3ds eemrig do oy Abos guai) £i O. uipauidu 
£t pryvua X, (oposp?to uSuluv £r O qtvayüSts, $5: yep ti TüdryUs uds VÉLA S X, 
quAoSouv(us Suuuras«(1 tgrutos. Andreas in libro de his quz falsó cre- 
duntur,(cribit,falfum cfle murznam ad lutulenta loca venienté cum 
vipera commifceri: neque enim viperz in huiufmodi locis degunt 
gaudentes limofis folitudinibus. Fabulofum igitur murznas cum 
ierpentibus congtedi,cüm ferpens Íeu vipera fui generis marem ha- 
beat, quod fi cum ferpentibus coirét,cum marinis potiüs quàm cum 
terrenis copularentur.Sed fabulz occafionem dedit myri mariscum 
fcrpentibus tanta áimilitudo,vt qui myrum murznz copulatum vi- 
derint ferpentem etie crediderint,maximé cüm ferpétum more cor- — 
pora commiíccant, tefte Ariftotele. Quz. pedibus carent, inquit;& i 
longo funt corpore vt ferpentes, vt murzne,iis coitus complexu mu- c«p.4. 
tuo partium fupinarum peragitur.In alto mari & circa litorum faxa 
viuit murzna carniuora, circa fluuiorum quoque ollia verfatur, at 
fluuios nunquam fubit.Pingueícere iactatu Licinius Macer autoreft | 
apud Plinium,fufte non inteumi,eandem ferula protinus,caudáque L43j2.e2. 
icta celerrime exanimari,at capitis ictu difficulter. De mutuo congri 
& murznz odio érximus,capite de congro.Multó veró magis in po- 
lypum ízuit murgna:quorum pugnam luculenter exprefhit Oppia- EN 
nus Ícribens, polypum cim nullisartibus murznam vitare poflit;ad ^P 
neceffariam pugnam inuitum venire,flagellifque velati Ípiris & vins 
culis murznam implicare, fed fruftra,quoniam illatam. lubrica fit, - 
vt inftar aquz. dilabatur. Omnibus itaque fruftra tentatis polypum 
mifer dilaniari. aw 219 r5 
H up v Gu trs dpwptos Spuntéi(g. 
Qo A én uipaa, Siéosv.) ETUTCS avide | 
SopGtu; uou Syn, Gcya. dU. S36 Sao àxle t 
A xpa. dliegzriCor(oc,ttoj &zreioilo eri Ünpluv | 
E'oílo yieeuw yz dV $20 eft 7 Sg, Tg , 
AX. roi vxpoTov po &ruCopjuos Sow) 
Es qiGor, $3 dtpat (30$. £d pipavdyo &XUEa 
É parv vryopSptuo TE x, (ré aepo ao. 
A ne 3 uy xxallépeup ^e, yénw. dV Grépdo: S'qontw. 
I&Auaos àul à£xcw óXoyjs trous. p(o dU ceyxirs 
Byigl 3: eeosw vos de Y Nas 
I'aloias gpogaAcy[as 1977- (xoci tus (i 
Tuto mas pus tpud (36 Bpóxe(r 
Ap giGao d, &N. ei Xoacy &xtos, 3 AAcGpi), 
Péia yop. pguzrtoóilos oAoSanpois Iesv minui 
abiere a RB Qd id ary tr M 


406 DE PISCIBVS 


Bbidem. 


O San pipaqva, dievpbe, Grcrtp USup . | 
Verüm,vt aitHomerus£uvssómouos xd] 4 xtate Go id eft, Mars 
communis viciffim perimentem perimit. Nam, vt idem Oppianus 
cccinit . 

KpaGos &U pAopeidyo &vrVET Sp ug (o 

E94, drago (y &ytoe ka Suuelodu. — 

Id eft,locufta murznam quantumuis fzuá deuorat,fua ipfius au- 
dacia domitam,vltróque ad. interitum ruentem. Q'ue prolixius ab 
Oppiano defcripta prztermittimus, ne tzdium lc&ori adferamus. 
Pifcatores noftri dentium murzne malcficam valdeque noxiam vim 
rcformidantes, viuam non nifi forcipearripiunt: vénenatum enim 
cius.demorfum effe di&irant, qui cinere capitis eiufdem murane cu- 
ratur. ldem cinis ftrumastolli;necnon murznarü muria;que hodie 


, quoque Antipoii & in Lerino infula fit. Pars à murzna demoría ni(i 


L. 9.5.23. 


tota abícindatur, à moríu liberarinon poteft ob vncinatos dentes, 
maximeque in os recuruos.Hoc magno multorü malo nouerat Ve- 
dius Pollio eques Romanus ex amicis Diui Augufti, qui inuenit in 
hocanimali documenta fxuitiz,vt cradit Plinius,viuariisearüm im- 
mergens damnata mancipia, non tanquam ad hoc feris terrarü nón 


fufficientibus,fed quia in alio genere totü pariter hominem diftrahi 


Ípe&re non poterat . Nequefolüm dentibus audaciáque,fed etiam 
altu,mircoque in vitandis periculis ingenio murcxnas donauit natu- 
.,; Yazamplius enim deuorant hamum, admouentque denubus lineas, 


InH alien. 


atque ita erodunt. Ezdem infixx hamo inuertunt fefe,quoniam funt 
dorfo cultcllato,fpináque lineam prafecant. Ouidius prodidit mure- 
nam maculas(foramina retis intelligit.Gallizzaler quafi sacles vo- 
caat) appetere ipfas, coníciam teretis ac lubricitergiytum multipli. 


ci flexu laxare fores donec euadat. Molli. funt & pingui carne,nec 


"Etblib. y. 


Li.9. 55. 


magis alunt quàm anguillz,longé veró minus quain congri,vc rete 
dixit Hicefius. Murznam viuarium primus excogitauit Hirtius 
ante alios qui coenis triumphalibus Caefaris di&tatoris fex milia nu- 
mero murenarum appédit,autore Plinio,qui itidem fcripfit Horten- 
fium Oratorem murznam adeó dilexitfe, vtexanimatam fleuiffe cre 
datur.Et, Antoniam Dru(i murznz quà diligebat inaures addidiffe. 
Caterüm quod Hortenfo Plinius, L Craflo illi diferto & Cenforio 
viro Macrobius tribuit, qui murznamiin pifcina domus (ux: mor- 


tuam atratus tanquam filiam luxit, neque id obícurum fuit;quippe 


collega Domitius hoc eitanquam deforme ctithen obiecit, neque id 
confiteri Craffus erubuit, fed vltro etiam (fi Diis placet) gloriatus eft 
cenfor, piam affe&uofamque rem fecifle. fe iactans. Idem Ma- 
crobius ex Varrone fcripfit,in Sicilia manu .capi murznas. flutas, 
quod hein fumma aqua prz pinguedine Huitenr,quas ibidé opti ji 

ra M clic 


LPVBEROXTBIN — ^o 4e 


eife (ecundo libro de re ruftic a tradidit Varro. Accerfebantur autem 
murznead;pifcinas Romane vtbisab víque freto Siculo,quod Rhe- 
gium à Meflana difpefcic:illic enim tà murzne quàm anguille opri- 
mz à prodigis effe creduntur,& vtreque ex illo loco Gtecé eAcra; vo. 
cantur, Latiné flute, quód. in fummo fupernatantes fole torrefactz 
curuare fe poffe,& 1n aquam mergere deíinunt;atque ita faciles cap- 


tu fiunt. Huiufmodi murznas Columella quoque comm endauit. His 
acceffit poétarum teftimonium. Iuuenalis, k ils 

"U'irroni murena datur qua maxima euet 

- Gurgite de Siculo. Et Martialis, 
£u natat in. yiculo grandis murena. profundo 
*Non.cualet exustam mergere. fole cutem. -- | 

Archeftratus voluptarius Philofophus muregnam ex freto Sicu lo 
celebracid enim appellat eevox^jSux aoplusy apud Athengum, 
«Mas 9 pé Eu x1 etvoxiUudua. mop psy : 

H Adr. ulpoqva, sedo dp ale 2urgf y 

CYvoU, ToUTo yep igw C$ Üaupueuror £Skotg.. 


x 


Viuaria murgnarum tantüm ficbanr,quód hc foecundiffime finr, 
nec vllialij pifces nifi cibi gratia iniiciendi,ob voracitatem.Sed. ne 
id quidé(ine magno fumptu feri potuit,vt. veriffimé fcripferit Var: 
ro, viuatia edificari magno:fecundo impleri magno, tertio ali-ma- 
gno. In piícinis veró commifceri cum alterius generis pifcibus non 
debent, quia preter. voracitatem quum rabie vexatur,quod huic g€4 
neri. veluticanino accidit, in alios pifces feuiunt, prorsüfque ab- 
fumunt. . Ne es «edi e | | : 


LO DIU T UI 


PXSB Ariftotele eudoos murene mas dicitur, quem etian 
udpo dici poffe puto, quemadmodum epwdpana. & pi- 


- Libo 7. 


Libro $. de 


T DE PISCIBVS 


OyA44y £a. Differunt myrus & murzna.eft enim murzna varia & in- 
firmior, myrus concolor & robuftior,colore larici,vt vertit Gaza, 

Ízd melids;meo quidem iudicio,pin arbori fimilis, huic funt dentes 
intrinfecus & extriníecus. Aiunt hunc,vt in aliis marem effe, murz- 
Lig, làm fceminam.Plinius locum hunczranftulit , cuius vulgares codi- 
| «es habent myrinum pro myro, non fine mendo, vt ex Ariftotele & 

Gazz interpretatione liquet. Hanc ramen Je&ionem fi quis tueri 

velit Ariftotelis ipfius auzoritate,à quo myrini pifcis alibi fit mentio, 
rcfpondemus hunc quoque Ariftotelis locum mendofum effe,vc 

pro deyos legendü illic (it uoss.Id contextus ipfe & Ariftorelis fen- 

Lilo. 4, fus apetté docent. vois pfo Guo aedes XB cupqépd uio ( de imbre 
bifl.anim. loquitu L) xégpà 2 39| x£Qd2xo, xg] ór xtgovsot wes juÍe oy TOwwdyfltor , Var 
UA os yep dw Ou Gee Uo worav Ot 7roNol aUldw &moTUQAEI) 0gdloy ay bte dA 
A«(j.Plurimis pifcibus imbres conducunt. Mugii tamen. & capito- 
ni,& ci quià nonnullis myrinus vocatur,nocent:multi enim ex iisà 
pluuiis aquis, fi immodiczx Iuerinrobczecantur.Mugilum fpecies hic 
coniungit, in quibus eft u/£»os, quem etiam jor vocat,vt fuo lo- 
co docuimus. Ex eodem Ariftorelis loco quem de myro citauimus 
liquet, de myri à murzna difcrimine,que dam à Plinio prztermiffa 
fuiffe. Locus Plinij eft huiufmodi. Ariftoteles myrum vocat marem 
qui generat, diícrimen effe,quod murzna varia & infirma fitmyrus 
vnicolor & robuftus, denteíque extra os habeat. De coloris fpecie, 
de dentibus qui intra os funt nihil dixit. Poftremó inde etiam re(ti- 
tuendus Acthenzi deprauatus locus fuit. 53: Judpos s guai. A exgdléouns dy 
exsul Cav, d apto] Ts pwupadnsyn m» yap TTOLXCÍANOV X9) Leotvéeépor 3E Ltdpos 
A br pas d b umet 2 xedua. o4otor £y] id y [66v TE £i xgj os. 
Nam pro Aebyeos, ópsyess pro ivy[t, esvi. Pro oxollare. &c. xgj óSv(as 
Ov 3 Qv xj iEc0a. Myrus ferpenti magis fimilis eft quàm murzne, 
rollro acuto, longo corpore nigricante,tenui, rotundo,fine maculis, 
fine (quamis.V nicum vtrinque branchiarum imperfcétarum fora- 
men haber,Pinpulas duas valde exiguas cutis fubítàtia à ceruicis lo- 
co ad caudam víque,& ab anoad candem , quarum ora nigra eft vt 
in congro.In vtroque latere à ceruice punétis aliquot aureis notatur 
quz magisin viuentibus apparent quàm in mortuis. Gulam ventri- 
culo prepofitam habet, inteftina longa,re&a ad podicem porrecta, 
iecur longam,rubefcens;fine felle.Splenem longum, tenuem. Carne 
eft tenera; fine vllis fpinis, aut cetté pauciffimas habet, Capitis cinis 

ciufdé morfum curat, Apud Athenzü ex Dorione duz funt myri Ípe 

Jbidem, cies, Seo) d jaópoy giai Gs dua c'&pX9$ axdu Üas cx Votdv ON 0X tiyd| "ved- 
| eur, 13 rw ND VarepleoAS), £ia| 2 eT yea dudo aei yep ó udo Ness oi 2 UTO- 
erue AGorlis xptuosarts à üclv ài puiniGolls. Dorió Ícripfit myrü per carnem 


fparfas 


Libro 7. 


LI BE K. XA ILL 409 


fparfas fpinas non habere: quaretotum vtilem effe, & fupramodum 
tenerum, ipfius autem gencra duo efle.Suat enim nigri myri & ru fi: 
meliores veró funt rufi. 


De Serpente marino. | 


Led DEL ELE, | ; 
o iE ERPENTES  Murznis & myris forma & natura 


CAp.T$. 


cinereo. Oculi flaucfcunt. Internis partibus à murzna non dif- 
ferc. Nullus et omnino quiprimo afpe&u hunc ferpentem efle 
non iudicet. Quare non poffum non mirati eum,qui cüm in varía- 
r6m rerum cognitione feliciter verfatus fit, acum Ariftotelis, que à 
noftris trompete dicitur, pro ferpente marino. vfurpauit, quam acum 
antcà depinximus.Hanc opinionem conuellere facile eft ex Arifto- 
telis verbis, qui ferpentes márinos congri capite efle fcripfit, figura 
reliquaferpentibus terrenis plane fimiles,cüm acus caput in fiftulam 
definat, roftrümque tubam imitetur, vnde illi à noftris nomen pofi- 
tumque figura à capitis congri figura alieniffima eft. Pratereà acus 
capite ad podicem corpore eft hexagono,à podice ad caudam qua- 
drate, quz forma neque ferpentibus terrenis,neque marinis compe- 


titquippe qui corpore fintplanérotundo. 


Eu 


41O 


DE PISCIBVS 


DeSerpente rubefcente.- 


: - A cxafe E 
fus eres , * 
hace MN EUN Ue 
m eni SSSSSSSNSSISESSEREESEN SINE E SEESSES EU SS B Sese n 
M m : 2 » 
e OMEMSSERSSSSSTT) NEN SSSSSTE) j| PESREUTNS Y i CANA 
DXANNUT Mr Re 10155. A IN rare (RINIMES puse LES 
- XS NS pp I IIT, SS eV SPON UN NN EAE EN - 
CLOSE. L7, 58 8955527, MESSER SERE NN E 


VECUT m 
IiTe M Ores sonet VL. 


(«4 PUT "UIII. 


eye A ERPENTEM Hunc marinum primusmihi mó- 
eS QE fuavic vi humaniffimus & eruditiffimus Gulielmus 
(e RN Pelicerius Monfpelienfis epifcopus. Is ob raritatem 
A 72» minime pratermittendus hoc loco fuit, quem non- 

cures nulli myrum effe putauerunt fed falsó , vt ex de(cri- 
ptione liquet. Nam branchias offeo operculo íquamoforum modo 
intectas habet;pinnáfque ad natahdum maiufculas quibus murzna 
& myruscarét.Sed Dorionis myrum alterum efle avzvpiCoGoid eft, 
rufefícentem non abfurdé quis exiftimaucric. Eft igitur ferpens, dc 
quo nunc agimus corporis fpecie ferpentibus terrenis fimilis,colore 
rubro vel phoeniceo,lineis obliquis & finuofis à dorfo ad ventrem 
ductis, eam lineam, qua à capite ad caudam prote eft fecantibus, 
Sciffura oris non admodüm magna, dentes habet acutos ferratos, 
branchias opertas (íquamoforum pifcium inftar. In dorfo à capite 
feré ad caudam veluti capillamenta tenuia à fefe difiun&a, in ventre 
fimilia. Cauda in pinnam vnicam definit. Anguillz longis pifcibus 
& ferpentibus marinis maximé fimiles funt,& € fluuiis mare cofcen- 
duntquia veró in fluuiis & lacubus,& riuulis nafcuntur,earum tra- 
€tationem in librum de fluuiatilibus reiiciemus. 


De Acipenfere. 


i 


-— T 


ja 
r3 


RR em. 


na 


D 
N 
NR 

TAMSGESASE 


JEAN 36 hh. n 
NEA NASA ORA 
SANUS G S SESS RENS 


CUTvRPTO PE 
SNNTEOQVAM Quid de acipenfere ftatuendà noz 


/ bis effe videatur exponamus,operzpretium eft doce. 
Ly ES N46 re veterü & optimorum autorum teftimoniis acipen- 
e )* TAN) ferem ab clope, & anthiam differre. Quemadmo- 
s Nz& dum enim homonymia difputationem omnem ita 
perturbat, vt tandé invarias & incertas fententias diftrahátur " i, 
icin 


LIBEQENWNOXIBL. 4 


fic in rerüm cognitione nominum varietas limáde veritati multüm 
obeft, id quod in acipenfere perfpicere licet, quo càm nullus alius 
apud Romanos celebriorvnquam piícis fuerit, tamé quisis fit hodie 
ambigitur: hac maximé de caufa,quód elopem eundem effe & aci- 
peníerem exiftimarunt permulti, qui cüm quz elopià veteribus tri- 
buuntur, vix vlli é pifcibus noftris competere viderent;acipéfere nos 
hodie carere;perind e ac fi omnino é medio fublatus effeo,vel in rerü 
natura amplius non exifteret, multis perfuaferunt, ac proinde quis 
fuerit elops vel acipenfer apud veteres nos penitus ignorare. Acipen- 
fcrem igitur & clopem eundem efle pifcem non recentiores folüm, 
Ícd ctiam veteres quidam opinati funt. Athenzus . Avrzríor 26 yeapug- L7. 
ixos ow 1G eee Tis Acaruxós Gugiis t xogret s axo iov quay siyo4 T dxa- 
7ráctpa. Appio grámaticusin lib.de A picij deliciis,pifcé qui elops no. £i..r7 
minatur acipenferem effe (cripfit.Plinius,apud ntiquos pifciu nobi- 
liffimus habitus acipenfer, vnus emnium fquamis ad os verfis contra 
aquam nando meat, nullo nunc 1n honore eft, quod quidem miror, 
cüm fit rarusinuentu.Quidam eum clopem vocant. Gaza quoquc 
toro. Átiftotelis acipenferem vertit.Ex his eundem effe elope & aci- 
penferem liquidó conftat.Q uibus duo alia teftimonia opponimus, 
Ouidij nimirum & eiufdem Plinijiille enim in fragmento operis de . 
pifcibus diuerfis in locis acipenferis & elopis meminit. , 

Et pretiofus elops nosíris incognitus condis. | 

Et circa finem. | 

Thque peregrinis. acipenfer nobilis cundis. 

At ne videatur Ouidius eundem pifcem diuerfis nominibus ap. r;zex. 

pellaffe, audi Plinium citantem priorem locum:clopem quoque di- 
cit effe noftris incognitum vndis,ex quo apparet falli eos qui eundé 
acipenferem exiftimauerunt.Elopi palmam faporis inter píces mul- 
ti dedere. Minimé fané ver(imile eft Ouidio, qui in optimatum & 
principum domibus plurimus fuerat, acipenferem diuitum tantüm 
menfis dignum habitum,ignotü fuiffe. Ouidio affentitur Columcl- 
la, qui de elope hzc fcripíit: fretorum differentias noffe oportet,ne ri. c6. 
nos alienigeni pifces decipiant, non enim omni mari omncs cfle,vt 
elops qui profundo Pamphylio;nec alio pafcitur. Idem. ZElianus tra- Liire2r. 
didit in mari Pamphylio folüm, nec nifi raró & vix capi. Vatro ta- 
men elopem Rhodium eriá fuiffe fcripfit in Satyra eei Seougiror in- 
fcripta. citante Aul.Gellio:genera,inquit,nomina eduliorum,& do- £476 
micilia ciborum omnibus aliis preftantiora quo profunda ingluuies 
veftigauit,qua Varro opprobrans executus eft,hzc (unt ferme quan- 
tü nobis memoria eft.Pauus é Samo,phrygia attagena;grues Mclice, 
hocdus ex Ambracia, pelamys Chalcedonia, murgna Tartefia, afelli 
Peffinuntij, oftrea Tarentina;pe&üculus Chius,clops Rhodius, fcari 


im DE PISCIBVS 


.. cilices,nuces Thafsiz,palma ZEgyptia,glans Iberica. Quód veró an- 
Lb thiasab eodé elope differat,docet ex Dorione Atheüeus. Cüm enim 
dixiffet 5 ao0i3o ruis xg] X&Nry Bu XgAScw, ert dU ta Nidhvuoy s &Xozraz. 
: Aii: eM 
aliquanto pott fubdit, Aoplor ? ef TG tpi iUc da. pépdr Qoi d iau 2 
xéNy uv, Fri 2 xg xrjg tta] ENoza. CQ uare non fiue veterum au- 
toritate ab acipenfere & anihia clopem iecernimus. Dicá quod ma- 
ius eft, clopes ctiam communi nomine pifces omnes dici,quód voce: 
careant. Áthenaus:o? 3 M3: à) Oca Xov ar0 Aog. Mhupliose da 7i ói cyÉdes 
vo dy aroufladv Acres x gov Joi, ós, Tot dA O. aigewor ivo] : [BExof) yip 
xa & «lw dpa ovy (du oz lares sivag 3d. O prysa X poris yop & uoo eec 
Apod i0: Pb esi,id eft,dic mihi ó Theffale lu&ator myrtile , cur pi- 
Íces à Poétis clopes vocantur? Et. ille:videlicet quia voce carent,vo- 
lunt enim fecundum analogiam illopas dici,quód voce priuati fint: 
nam wea fignificat seipsa)» , id eft, prohiberi, & 9 vox eft. Idem 
Phauorinus: woe, weízorles Tis oos yrs &QUy[or epo. Ellopes di- 
cuntur quia voce deítituai funt. Alij vozes fquamofos pifces intelli- 
gunt,zepa. O dy Aezíow sivo j. Et apud Theocritum ,woziUd pro pifcari. 
His expofitis de acipenfere dicamus, in quo explicando fruftra me 
non laborare exiftimabunt 1j qui in omnibus artibus multa effe con- 
fyderant,quz à veteribus olim tradita,patribus autem noftris parum 
cognita velanteà penitus jgnota,nunc in-veritatis lucem proferun- 
tur: quod fumma Dci optimi maximi erga nos bencficentiz ac- 
ceptum referre debemus. Acipenfer Latinum nomen | eft tefte Athe- 
nao fimplici c. fcribendum duabus primis fyllabis breuibus,vt ex 
. Lucilij verfibus liquet,quos Cicero citat 1.1 ». 1 1. de finib. 
O Publi, o gurges, Geloni es bomo miferymquit, - 
Cenastim coitanunquam bene cum omnia im iflo 
Confumis (quilla, atque acipen[ere cum. decumano. 
Et Martialis. | 
edd palatinas acipenfera mtttito men(as: 
eAmbrofias ornent munera vara dapes 
Ex his apparet Grammaticorum quorundam error,qui autore 
Sipontino acipenferem ab accipiendo dictum putant; quod frequen- 
ter accipiatur:nam & rarus eft piícis,& nomen duplici cfcribendum 
- foret. Q uis verà fit is pifcis,ex nullo veterum meliüs quàm ex Athe- 
nco difcere licet.Is cüm de galeis ex Ariftotele locutus fuiffet, poftre- 
m de galeo vario,& vulpe,fubiungit. Apyéepalos 26 4 lor (2upyuwd.- 
TUO das lovyecp: T8 e po3to you toU AéyovyT. olov sio jry£iro4 T Tua, jo. 
M&-tot$ moi P y xe)j q'é geo e$ Ge SelzrYo, qeeAQspoSu a ies pauopSu cr xa) 
ay Qspórloy df s Xuuor dx iE pau. ellos uy JA4Xtp5 t9) ug xpopuryxó- 
TÉpés iiy TÀ ogipgde. T'piyaos Caclvooy uo. alay 3 eA bellos xd) dm e 
. 0$ 


Lib. 7^ J 


/ N 
, 


LIBER-XIIII. 


Glos eo dro &TIicdy Xo«icy arose (x) , id eft, Archeftratus qui Sarda- 
napali vitam vixit,de galeo Rhodio fcribens eundem effe opinatur, 
cum coqui apud Romanos cum tibiis & coronts in ceenis circumfe- 
rebatur, coronatis etíam iis qui geftarent, vocántque acipen(erem, 
Ícd hic quidem paruus, & porre&ttore roftro e(t, & lgura triangular 
magis quàm illi. Horum viliffimus & minimus non minoris venit 
quàm mille nummis Atticis.Partim ex lispartim ex aliis qua mox di- 
ceutur, colligo pifcem eum marinum qui à noftris: fturio dicitur à 
Gallis 2fezgcon , à Burdegalenfibus creac, ab Italis poretlleto acipen- 
ferem cfle. Nam cum galei, vt vulpes roftro fint oblongo, huic multó 
magis prominet roftrum,vr merito vulpe galeo paxpopeyybrepos di- 
catur.Huic notz accedit alia certa admodum & eüidens , nimirum 
Corporis. totius figura triangularis. Centrina quidem corpore eft 
triangulari, fed roltro non porre&o, eftque pifcis plané ignobilis & 
infuauis. Galei cxteri rotando fant corpore,íed fturio ventre eft pla- 
no latera ob offa vtrinque pofita angulos duos, dorfum intet hec 
eminens tertium angulum copftituunt. Adde quód cartilagineus eft 
piícus ,quam ob caufam Athenzus cum ceteris cartila gincis coniun- 
xic.Q uod fi quis alique ex cartilagineis proferre poflit;cui hec acipé 
feris figura magis conueniat quam fturioni, libentcrin eius opinio- 
nem diícedam. Veruntamen duo funt qua [fententiz noftre repu- 
guare videntur; Vnum quod acipeníerem Athenzus paruum effe 
dicat,cum fturiones noftri ízpe ad. cetacei pifcis magnitudiaem ac- 
creícant. At de fturione marino verba facit, qui feré cubiti magnitu- 


415 


dincm non excedens cum vul pe galeo collatus re&é paruus dicitur, | 


in aquis veró dulcibus faginatus longé grandior fit. Olim Romam 
aduehebantur marint,quod etíam hodie fic, vidique illic paruostan- 
tüm fLuriones, quales ctiam noftri funt qui in mari capiuntur.Cice- 
ronis de eodem piíce hzec verba funt in dialogo de fato,citante Ma- 
crobio.Q uum effet apud (e ad Linternum Scipio,vnaque Pontius.al- 
latus. eft forté Scipioni acipenfer,qui a dmodum raró capitur, fed cft 
pifcis vt ferunt,im primis nobilis.cüm autem Scipio vnum & alterum 
e€xiisqui eum (alutatum venerant inuita flet, plurefque etiam inuita-. 
turus viderctur,in aurem Pontius: Scipio, inquit, vide quid agasjaci- 
penfer ifte paucorum hominum eft. Hec poltrema Ponti; verba, & ad 
pifcis paruttatem,& ad conuiuarum dignitatem referri poffunt, per- 
Andeac (1 dicat,piícem minorem effe , quàm vt tot cóuiuis fatisfacere 
poffi,vel przftantiorem & delicatiorem quàm vt quibuflibet conui- 
uis apponi debeat. Alterum quod fententiz noftrz reclamat, ex Pli- 
nio & Nigidio fumitur: Aci penfer inquic Plinius , vnus omniü (qua- 
mis ad os verfis contra aquam mando mear.Et Macrobius. Q uod ait 
Plinius de acipenferis Íquamisjid verum efle maximus rerum nátu- 


Nn 


Li.3,Satur, 


qd4u 0 DEPISCIBNS 


ralium indagator Nigidius figulus oftendit;in cuius libro de animali 
bus quattoita pofitum eft:cur alij pifces fquama fecunda, aci peníer 
aduería (iQ uibus refpondemus de acipenfere hec di&a effs ab iis, 
quieundem ctle cum elope crediderunt,vr quod clopi conueniret;id 
acipenferi tribuerint. Prztereà contra aquam nando mcaré non cít 
clopi propriam, fed cum aliis omnibus commune: pifces enim mo- 
do Íecunda, modó aduerfa, modó obliqua , modó tranfuería aqua 
natant, prout impetu vel predz auiditate feruntur. Proprium qui- 
dem elopi fucrit [quamas ad osver(às habere. Ac fi [quamas ad os ver 
fas habet,quomodo peculiare illi eft contra aquam nare?Etenim hu- 


iufmodi fquamarum pofitus fubeunte. leuantéque eas aqua, magno 
'ad.natationem impedimento fore mihi videtur. Poftremó ex Athe. 
ngo perfpicuum elt acipenferem non effe ex fquamiofis,ted ex cartula 


gineis pifcibus,qui omnes fquamis carent:nam galeis cum coniunxit 
Atheneus, & Archeftratus Rhodium galeum etle exiftimauit, à quo 


«um roltri tantum longitudine,corporifque triangalari figura. diffi- 


deat,cfficitur cxtera galeis fimilem effe, id eft carulagineum lógüm- 


que effe pifcem.Ha&cenus de fturionis nomine Latino,quem aci pea- 


ferem elfe credimus. Nunc inueftigandum eft quo nomine eundem 


Greci nuncupauctint. Àc primüm. dAsexg. ftue yooveor Sio, quem 


Syracu(ij xiva sors vocabant,non fuifle,vt fentiebat Archeftratus,ex 


- Athenzo demonftratum eft.Dorion in r12. de pifcibus or & oorr 
. differre facit,quamuis Galenus ceterique tum. veteresyturn recentio- 


res oro 8c dox ov, Latini afinum vel afellum. pro eodem pifce fcilicet 


. pro merlucio vfurpauerint.At Dortion voy V OCAt oA dt oy VetO ug.- 
- Edo, & yoowie bw, alij yeveetws, ali] *yawapiau nifi mendofi fint codi- 
- es. Hoc diícrimine pofito cripüt idem Dorion 7 avGyudu. ufpapdu 


Libv 7, | 


Édy pd aca lao puru Gpslóyo vd cto t apu yonplasid cftjmure 
nam fluuiatilem vnam habere fpinam folam (imilem onifco. Zau04p 
fiue fpinam intelligo totü vertebrarum contexium, ex quibus col- 
ligo óvexo fturionem effe: proferat enim aliquis quafo, pifcem cui 


 cattilaginea dorfi fpina vnica fic, & in nullas vertebras diuifa prater- 


quàm lampetrz & fturioni. Hzc quidem nota tam certa elt atque 
perfpicua,vt cüm lampetrz notre & fturioni conueniat;inficiati ne. 
mo poffit murznam fluuiatilem noftram effe lampetram, & Dorio- 
nis ori: o» turionem.His adiungam qua Atheneus ex Atiftotele pro- 
fert de oniíco: Quciv AeAgotíAus OW v arepi Cioncdv, e g oue. diu topcyos ó 
ualtos vois yeu ANtols tg] 9 ewevy£Na eos. Scribit Ariftotin lib.de animali 
bus,os habere hiàs pateníq; fimiliter ac galei,& folitarià effe,que aícl 
lojd eft,merlucio quadrare minimé pollunt, fed fturioni apiiffime: 


.. os enim valde fciffum habet,fempérq; hians,& in prona parte,quem: 


admodá galei,nec gregalis eft;nunquam enim plures fturiones (imul 


cap 


LIBER XIIII TP 
capiuntur;afelli veró gregales fantad quos etiam referenda fuüntre- - 
liqua, qua codem in loco ex Ariftotele ab Athenzo proferuntur. ;5,,, 7, 
Sufpicor eundem óc fiue fturionem eum effe qui à Galeno: oou. ati. fc. 
Elas vel yaos£as dicitur;ab Athengo modóya»«eSus,mo dà yaXap ls: 
vt alterutri codices mendofi fint. Galeni verba hzc funt: «d» yaoeóy 
Sy & cios iqd.Ó oto dor aiaup &bouglois Gp acdlos (00s ov oru eC yo Eidu, 
Cat T8 md "yay 6g ytves, 6s S3tv uva C ox. x, fÉNIridu) ÜctAgroseyp, 
xg] 2 vto "yb à quus. luy lryromctrad adi) "yém pur.) Spo 85 Sdldis 
cy qois 4 TiCpdipors STR PN m QW ecl c'uNNa S d]s xol eua ye ear 
TC 3 dr «ilt xdi Met; 190 SyXorót dy dre o(gupnuov tgy ó qxupoX vols 
ponag-lois MZIDRE yaAlÍas 0t) 9M à you Eo Govepb( zu oi 4B. NNoy eii. Galeo- | 
rum non vna cít fpecies: nam pifcis qui in maximo habetur pretio 
apud Romanos zgalaxias vocatus, ex venere eft galeorà quiin Grecie 
mari nafci non videtur;que caufa eft cur ipfum Philotimus: ignorafle 
videatur. id quidem nomen dupliciter in exemplaribus fcriptum 
jnuenitur, in quibuídam galei per tres fyllabasiin quibufdam galeo- 
nymi per quinque, & conftat fané celebrem illum apud. Romanos 
galaxiam in eorum numero qui mollicarne conftant. effe habendü, 
reliqui galei dura magis funt carne.Fieri vix poffe opinor,vt quis a- 
lium proferat pifcem ex galeorum genere magnopereà Romanis ce 
lebratum qui molli fit catne prater acipenferem;fiue fturionem no- 
ftrum. Quod fi quis galeum effe neget,dicimusideo quod carulagi- 
neus fit, non plano fed longo corpore galeis fimili,quod osin pro- 
mà parte habeat galeorum modo,meritó in galeis haberi.Quod bran 
chias opertas liabeat, id ei ex galeis peculiare effe; quemadmodum 
etiam quod pinguis fi:preter hunc enim & vulpem,fiue galea Rho- 
dià czceri om ics galei pingui catent.Hazc func que de Romanorum 
acipenfere & ftarione noftro veterüGrecorü monumétistradita fuif 
fe puto: quz temere à me non efle fcripta exiftimabit is;qui res i pías 
diligentiüs expenderit,vitata vocabulorum multitudine & varietate, 
uique longé praftantius effe duxerit,conari ea qua diu iacuerunt 
in tencbris litcrarum lumine accendere,quàm maiorum noftrorum 
ignorantia ad perpetuam delidiam abuti. Acipenfer aliquando ma- 
ximoir pretiofuit apud veteres Romanos, aliquandotam celebris 
elle delit. Macrobius Hac Sammonicus qui turpitudinera conuiui] r;, s, 
priacipisfut làudando notat prodens venerationem qua pifcis habe- 
batur, vt 3coronatis inferretur cum tibicinis cantu quafi quadam 
non deliciarum fed numinis pompa. Idem fecundo bello panico 
celebre fuiffe pifcis nomen; nec illius feculi diuitias euafiffe pro- 
bat ex Plauti comoedia: Verüm Traiani temporibus tantoin hono- 
fe non fuit,áutore etiam Mactobio;nec inficias eo temporibus T'ra- 
iani hiünc pifcem in magno pretio non fuifTe;tefte Phinio fecundo, 
IN S 2 


RTCMME DE PISCIBVS 


Li.9 «c, », 


quiin natürali hiftoria,quum de hoc pifce loqueretur fic ait. Nullo 
nunc in honore eft,quod quidem miror cüm fit rarus inuetu;fed nec - 
diu ftetit hec parfimonia.Ná tem poribus Seueri principis,qui often- 
tabat duritiam morum,Sammonicus feuerus vir vt eo feculo doctus, 
quum ad fuum principem fcriberet, facerétq; de hoc pifce fermone, 
verba Plinij quz fuperiüs pofui pramifit,& ita fübiecic.Plinius vc fci- 
tis ad vfque Traiani imperatoris venit ztatem,nec dubium eft, vt ait, 
nullo in honorc hunc piícem temporibus fuis fuiffe verum ab eo di- 
ci:apud antiquos autem in pretio fuiffe ego tefüimoniis palam facio, 
vel co magis quod gratiam eius videam ad epulas quafi pottliminio: 
rediiffe:quippe qui dignatione veftra quum interfum cóuiuio facro, 
animaduerto hüc pifcem à coronatis miniftris cum tibicine intro fer 
ri. Ha&dtenus Macrobius, Eft reuera fturio pifcis delicatiffimus,fua- 
uiffimus bonique fucci,vt non immeritó ab iis quigule deliciis dedi- 
ti funt, plurimum commendetur. Nondum me omnibus fatisfeciffe 
puto ; nifi iis qua de fturione dicta funt;adiungam refutationes eo- 
rum qui alios atque alios pifces pro fturione reprefentarunt,quorum 
ftudium conatüfque laudo,fententias veró hac in re non Ícquor.Fue 
runt igiturqui fturionem exiftimauerint effe lupum, quorum opi- 
nionem quum de lupo diceremus, reiecimus. Alij Padi attilum ftu- 
rionem effe centendunrqui nunc adilo dicitur, quod manifeíté fal- 
fum effe fenfus ipfe docet:attilus enim fturione maior eft, figu rajfapo 
Ic, pretio, tota denique natura à fturione diuerfus. Alia opinio Plinij 
turfionem, noftrum fturionem effe affirmat,cuius pracipuum auto- 
rem fuiffe TheodorumGazam complures arbitrantur,multi eandem 
fententiam fecuti funt maxime nominis affinitate addudti;parü enim 
abeft fturio à turfione, pretereà Plinij autoritate , qui fturionis for- 
mam capite de turfionibus videtur expreffiffe.Del phinorum fimilitu 
dinem habent qui vocantur turfioncs,diftant & triftitia quidem afpe 
étus:abeft enim illa lafciuia,maximé tamen . roftris canicularum ma- 
leficentia affimilati, Ac (1 Plinij curfio , phoczna fit Ariftotelis,vt in- 
terpretatur Theodorusjis fturio nullo modo dici poteft, càm phoce- 
na delphinorum modo catulos pariat lactetque,fturio ver oua edat. 
Hermolaus Barbarus iuuandis literis,optimifque ftudiis promouen- 
dis natus, in tanta eruditorum diffenione rogatus fententiam per 
cpiftolam Paulo Cortefio refpondit, ftarionem antiquitus hyccam 
fuiffe ex teftimonio Athenaei hac conie&tura addu&us, quód hycca 


porcum fignificet,fturio autem percelleto quum prefertim fit. paruus 


appelletur ab Italis magna eius nominis fimilitudine. Qua in re ab 
Hermolao diffentio,quem virum alioqui ob fingularé eruditionem, 
magnamque rerum optimarum cognitionem fufpicio : ex | Athe- 
nzo enim nihil colligi poteft vnde coniicere rect poffimus hyccam 


ftu 


- 


LIBER XIIII Tm 


fturionem effe:fcribit enim hyccam facrum pifcem àCallimacho voz 
.. cari, & à Zenodoto anriotari;& erythrinum à Cyrenzis hyccam di-.— 
- eirab Hermippo veró Smyrnzo hyccam iulidem.Multi hodie Pau- | 2 /.4e 
.. lum Iouium fecuti/fturionem filurum effe opinantur: quam opinio- 74e 4*7 
' fem eó animi candore à me redargui omncs quafo exiftimentquo 
idem Iouius multorum de fturione fententias refellit.Ex Aufonij ve- 
ró Mofella filuri nomine fturionem depi&um fuiffe ait his.verfibus: 
qNunc pecus «quorum, celebrabere magne [iliere, | 
Quem «velut c/Aclao perductum tergora oliuo 
eAmmnicolam delphiná reor, fic per fretà magnum 
Laberis, longi cvix corporis agmina foluis, 
cut breuibus defenfa cuadis,aut fluminis culnis, 
elut quum tranquilos moliris in amne. meatus 
Jé euirides ripa, te.cerula turba nat4ntum, 
Jé liquida mirantur aqua diffunditur alueo 
e Aesius & extremi procurrunt margine fluctus. 
- Tàlis Atlantiaco quondam balana profundo. 
. . Horum quedam quanuis fturioni competant,multa tamen re- 
 pugaant. Primum filurus fluuiatilis eft,fturio marinus flumina fub- 
Aens, neque tam vaftus, neque dclphino fimilis, deinde tergore olei 
colorem non refert:etenim. oleum flauefcit,fturio tergore eft cru- 
lco. Iam veró quz de filuri. moribus tradit Plinius, à turione valde £9.«. s. 
funt aliena: filurus graffatur vbicunque eft, omne animalappetens, - 
.equos innatantes. fxpe demergens:fturio veró ob oris fitum & figu- 
ram id efficere non poteft.Poftremó neque maleficus eftjneque den- 
tibus armatus. Quate cüm fturio neque veterum lüpus fitjneque. at- 
tilusneque turfio, neque hycca,neque filurus;ma gis ac magis in ear 
adducor fententiam, vt acipenferem Romanorum & Dorio- 
nis órícxorfiue Galeni galaxiam effe credam,3 quafen- — 
tentia non dimoucbor, donec aliquis alius in- 
.génioftor vel diligentior aliud quod 
magis arriferit, inuenerit &' 
| comprobauerit. 


$ 


-x 


AR OANBpdepe pedal 
DE PISCIBVS |. 
Bourse ri Rel 
Suae E 


L !, Y U E] 
—— 


De quibus deinceps dicatur. 


itg cer nr oca 


ER RIVSOVAM Ad pifcium | fanguinis 
ACE cxpertium tractationem aàgerediamur , de 
IRY peregrinis & raris pifcibus, & de beluis mari- 
oy niis dicemus. Peregrinos autem pifces hic ap- 
pello , qui in mediterraneo mari & Océano 
pracipuas & magis celebres Europz noftre 
| partes alluentibus nunquam capiuntur , aut 
$^ W certe ratiffimé, nec nifi qüüm cótinuos com- 
TG we 2 plures dies fcuiente tem peftate ventorum & 
flu&uum vi élonginquo in maria noftra compelluntur . Sic Indici 
maris, verbi gratia, vel Rubri pifcesn obis. peregrini funt, non autem 
Adriatici, nec Thyrreni, nec Liguftici,nec totius huius tractus, qui à. 
Maffilia eft vfque ad columnas Herculis Quorundam etiam ex his 
forma eft, vt ità dicam,peregtina,tantopereq; à noftris pifcibus diffi- 
dens, vt nullicorum quos1am defcrip(imus;generi recte fubiici pof- 
fint:huiufmodi fant rotundi qui orbes vel teftes dicuntur . Peregti. 
norum alij lxucs funtjalij Íquamofi,lij cetacei,alij ex beluarum ge- 
nere: in quibus explicandis ob diífimilitudinem,minüs quàm in iis 
. quos iam executi Íumus,ordinis ratio conftare poteft,tamen quoad . 
eius fieri poterit, fimiles fimilibus adiungemus,vt meliüs agnofci & 
diftingui poffint. Sed in tam inuidiofis & maledicis temporibus te- 
meritatis crimen vix effugiam,qui peregrina & non vifajideóque in- 
certiora hic proferam. At qui me accufabunt,Plinium,Galenü, Dio. 
Ícotidem,& alios infinitos accufabunt,qui de exoticis & aduenritiis 
rcbus permulta memoriz mandorunt, quorum notitia nulla plan? 
di | fo 


CLESBBRIXWA o9 
foret;nifi eas veteres litexisconfignaffent.Plinius igitur de: multis.ar- 
boribusja uibus, pifcibuscaterífque. peregrinis animantibus fcripfit, 
Galenus & Diofcorides de 11s quorum :magnus eft in medicina vfus, 
uo nominetantum abeft, vcreprehendendi fint, vc maxima iisfir 

habenda grafía; quod eorum ftudio:&: opera effectum fit, vc mulrá 
quc etiam hodie à peregrinis, & procul'à nobis remotis regionibus 
aduehuntur, agnoícamus; magnüm que cx iis .fru&tum percipiamus; 
Quare nemo iure id mihi vitio verterir,fi tàntorum virorum-cxem- 
plo peregrinos pifces à euriofis viris qui eos: vel: viderunt, vel. de iis 
aliquid fcripferunt acceptos bona fide ftudiofis ics ies ij Ícri- 
ptis meisadmoniti,fi quando inter nauigandum;vel peregrinandum 
propiüs intuendi & contemplandi occatio- fc obtulerit,integram de 
;'his hiftoriam nobis relinquant:de iis loquor,qui cum fummo cogrio- 
fcéndarum rerum ftudio & curiofitate,[ummam doctrinam ex vetu- 
ftorum & fpe&atiffimorum autorumlibris petitam atque confirma | 
tam coniunxerunt, qua qui carent, non multó do&iores ex longa 
peregrinatione redeunt. fed perfepe in rerum quas viderunt,dele&u 
atque diiudicatione czcutiunt.Q uo fit,vt cüm primüm fibiipfi im- 
pofuerint,deinde aliis temere credentibus imponát. Quod qui ferió 
doai funt facile perfpicient in cius fcriptisqui nuper. de. aquatilibus 

«& aliis quibufdam rebus veluti centones confarcinauit. B. 3£ 


"ifia : 


z 


effi 


UE o0 D raf) 
i 


/ 
em 
E P P 
Prud d 


GRUT ri o eain 
3 RBICVLATOS Pifces vcl orbes primum ^ 
7) defcribemus, quos fic appello, quód in orbé & rotun- 
; dam figuram circumacti fint.Horum aliquot funt ge 
Jy nera, quorü primum ex Orientis, alia ex Septentrio- 
E&49 nis plaga delata vidi. Eft igitur orbis primusisqui à 
tfche colombo, à Grzccis. quibufdam: huius «tatis. flafcopfao 


420 | DE-PISCIBYS 


nominatur,quód lagene figurà referat;inNili oftiis capitur, figura eft 
. Íphzrica,fi caudam cxcipias;proríus.à fquamis nudus, vnde cum hal- 
. Jucinatum fuiffe conftat,qui totum (quamis opertum exhibuit. Cute 
dura admodüm contegitut;quam afperam cfüiciüt: aculei parui,qui- 
bus tota confpería eft;ore cft paruo , dentibus quatuor latis munito. 
. Vnicum vtrinq; foramen & pinnam vnicam habet ad branchias ca- 
» prifci modo, pinnulam aliam in prona parte. prope caudam , aliam 
huicferé refpondentem in fupina.Caudain vnicam & latam definit. 
Pifcis hic efculentus non eft:totus eninr capite vel potiüs ventre con- 
— ftat: quare exiccatus & tomento velalgaoppletusanter templorum 
 anathemarta,vel cubiculorum ornamenta futpenditur, c&li partem à 
. quaflat ventus,roftro ad cam conucrío indicans.Ex his omnibus per- 
 fpicuum eft pifcem c cfle;qui à Plinio orbis dicitur, quanquam eo in 
loco pro orbis in exemplaribus quibufda: legitur orchisjid eft teftis, 
E figura etiam rotunda; Verba Plinij func. Duriflimum effe pifce.con 
ftat, qui otbis vocetur, rotundus eft & (ine (quamis, totüfque capire 
conftat. Quz omnia noftro orbi conueniunt: duriílima eft & pro- 
pter aculeos afpera cute;cui cuticula alia tenuis fubiacet,figura elt ro- 
.tunda, denique totus caput eft: voftrum enim duntaxat paulüm pro- 
,minet; reliquum exertum- non eft:vel, vc diximus;totus ventre con- 
ftat & cauda. E mari Nilum fubire conftat;aiüntque vnionces ex ro- 
Icore excepto concipere & parcre,quod falfum efle exiftimamus. . 


De Orbe Ícutato. 


Li.j2.62. 


aos ud PT. PII. 

: CVTATVM Olibem vocamus quem hic ex- 
$224 hibemus, vt à fuperiore & aliis orbiculatis diftingua- 
Wee, tur, cuius nominis imponendi caufa fuit osillud fcuti 
e (5 ) N forma, quod ea in partejin qua in terrenisanimanti - 
i ST $24 bus peus cft,terni vice habet. Sunt. qui fcutiferum - 
appellant, qua appellatione inductus quidam pro Ícutifero pifce, ri- 
diculé hominem capite galea operto,fcutum manu tenentem depin- 

" e 


LIBER !IYXYi: "A21 
xit.Holandi apud quos pifcem hunc vidi, /zerolr;alij 4ufolr nominant 
à muco quem ore emittit. Eft igitur hic pifcis corpore teretemucofo, 

capite magis exerto quam fuperior;oris Íciffura maiore , dentesin co 
funt plures & minores,oculi parui,& exquifité rotu ndi.Branchiarum 
rimam multo maiorem habet,infra has,pinnas duas.Subeft pro fter. 
no os illud,quod fcuti fpecie effe diximus.Neq; prona neque fupina 
parte pinnas habet,cauda in vnicam latam definit. A capite ad cai- 
dam víq; offa oui figura. difpofita funt,inter.quorum interualla acu 
lei interiacent. Pifícis eft rarus &. non edulis. | 


De Orbe echinato fiue muricato, 


. 
Zi 
E———À] 


Dx 2 
X 
Low 


(CAPUT d4II 


eeWaGOERTIVM  Olirbis genus quod etiam in Septen- 
o trionali. Oceano capitur,manifeftis notis ab aliis diffi- 
9 det, nempe aculeis plures cufpides habentibus,cui ob 
q$id echinati fiue muricati nomen dedimus. Echinus - 
CN zu enim afperum & hirtum. fignificat, vnde. echinati 
calyces caftanearum Plinio.Nuces vocamus & caftaneas,quanquam 
accomodatiores glandium generi: armatum iis echinato calyce val. 
lum, quod inchoatü glandibus. Muricati. veró nomen. à. muricibus .. 
deducitur. Suntautem murices machinulz ferrez quadrati figura 

quz dolosé aduerfus fures,aut hoftes in terram coniiciuntur;quia in. 
quamcunque parte incubuerint,vnum aut plures aculeos tranfituris 
infeftos protendunt.Curtius: Bion quidam transfuga nuntiat Regi Lir 4. 
muricesferreos in terram defodiffe Dariü, qua hofte equitum emif 
furum effe credebat. Valerius de Scipione ZEmiliano loquens;in ea- 
dem fignificatione vfürpauit: ftudentibusquibufdam vt circa moe 
nia vrbis quam obfideret, ferreos murices fpargeret, ne fubita eru- 
ptione hoftes impetum in noftra przidia facere poffent &c. Dicun- 


Liarc24 


Lib.5. 


* 


T DEPISCIBVS 
cur'à Grecis zeiSoxosquo vocabulo iti eadem re vfus eft Vegetius: 
Galli Cbauffes trappes appellant.Ab huiufmodi muricibus orbes mu- 
ricátos appello ob aculeos,quemadmodum muricata carduorum ca- 
cumina- Plinius vocauit: Vtrique,inquit, folia pauca;fpiriofaymurica. 
tis cacuminibus. Muricatis igitur aculeis totus hic orbis riget,vt ma- 
nu tollere non poffis;nifi cauda extrema apprehenfa.Capite eft mul- 
tó minis exerto quàm proximé defcriptus,corpore magisrotundato 
& maiorejin quonullz funt pianz praterquam in caudajquc in vni- 
cam definit.Sunt qui hyftricem ab aculeis nom inepté appellent.Pof- 
fet euam nonnullis videri Zliani agittarius , quem rubri maris pi- 
E Ícem effe Ícribic.Sagittarius ineo mati procreatur,& quoniam heri- 
nacei fpeciem & fimilitadinem habet,firmis & bene longis armatur 
aculeis.Sed de hac re iudicent ij, qui mari rubri pifces viderunt, nihil 
temere de rebus parum compertis affirmare volo. | 


Li.20.6.23 


x Scolopace. 


TN in 

z COO 

EI 
2 MSS. CY 

I. Y 


« ORA 


L 
CRUEL eT Ee UNE 
N eX YS IUS 
dett PC COCUCRGAS 
EAD c MC UM OC : Kee 
» ? - : AI ANE SCT 


(«4 TT" 


' Libro 9. de 
bif. anim. 


^— fümare aliquis poffet cam anthiz fpeciem cfle;cui antiquorum non- 
nulliaculeum feu fpinam in dorfo ferraram tribuunt,qua quum ha- 

mo -ténetut lineam fecat. Nullum aptius pifcis iftius nomen mihi effe 

| APA vide 


» 


LIBER XV. ids 
videtu£, quàm f sàlcpseis aüt afcalopacis. Gorpodé et rotundo, ru- 
beícente erythrint. modo, fquamis afperis. Dorfi extremo. 'acu- 
leum magnum,exertum; altera parte ferratum geftat.Cauda tenuis 
eft. Carnis fubítantia pagro fimilis eft;bonii igitur eft facci,& facilis 
concoctitonis.Sed. cüm rarus (it pifcis & peregrina. forma, exiccatus 
feratur porius quam editur.. . | 


De Mugile nigro. 


AT CS SEEN XC SM i 
SOR Muda MEE 
WY 


t A eed 
ee TE 
AM SUN SENS SR AREA. (97 
i ix x NNSNAAE E CASCONE LE KASS 
ü «€ Ju E N 
ER Y ESSSS ND ARN CSNN 


nor SRROARIOA IO 


23 NDIS mE incognitus eft ,& rarus ined ls 
| 5 pifcis, quem hic expreflimus: fquamofus eft, mugili 
Do corporis fpecie valde fimilis,fed totus ater, lincáfque 


2 
VE Ce mE. à branchiis ad caudam produétas Baier :eam 
A uedssiU: ob caufam mugilem nigrum vocaui. Maxillam infe 


riorem valde didu&am habet,ob id valde hiante eft ore ' Septem 
o&tove aculeos in dorío gerit,à (cíc difcretos, nullàque membrana 
connexos quos pinna parua fequitur. Hunc pifccm mihi depingen- 
dum dedic Pifis Portius virin Philotophia f. Íummus,& qui cum excl- 
lenti doctrina (ingularem humanitatem coniunxit,nec huius folüm 
fed etiam ik nias aliorum videndorum copiam fecit,quo nomine 
magnam illi perpetuo. gratiam fur habiturus Liberalis enim eft & 
ingenui hominis fateri à quo beneficium ; acceperis. Eadem erga me 
E dee víus eft vir pereruditus Geínerus , qui Danubij piíces , 
quos fummo ftudio & labore collegit,mibi communicare voluit, qui 
me memorem & gratü erga fe fore fentiet,(i quando vlla in re opera 
mea illi comodare potuero. Eoinme animo non fuerunt ij,qui cüm 
pcr dolà & fraudem pifciü meorum €icones defcripfiffcat, maluerüt- 
plagij crimini obnoxijefíe,quàm grato animo accepifle à àme aliquid 
fateri.Horum vfus fuit &«ousaorerCzé cümin comitatu effem clari 
fimi Cardinalis Turnonij medicine faciendz caufa.Is i igitur cüm.me 
fcpius de pifcibus veiba facientem,& eorum picturas amicis commu. 
nicantem videretjeorü. nomina aliquot & liguras. éxpifcatus. tan- 
dem aliquanto poft peregrinationem fuam (quam. equidem. valde 


Bor DE PISCIBVS 

probo;fi cum multarum rerum. videndarum ftudio do&rinam ali- 
quam coniunxiffet) me infcio & ne femel quidem nominato edidic. 
Tam in meiniuriofus.fuit Medicus Cardinalis à San&a Cruce,cui. 
cüm R.omz chartas meas videndas. prabuiffem,repente Medicus & 
argumenti nouitate,& varia pifcium pictura ille&tus,ti ex mets per- 
multos, rum alios quos fubitó nancaici potuit;przlo cemmifit;vt au- 
dio, idq; Cardinalis fumptibus.Mirü fi veri aliquid ipfe ex fefe de pi- 
fcibus poffit commentari;qui enim in diuerfis maris partibus diutius 
yerfari, qui in diffecandis pifcibus per fpiciendifque corum partibus, 
notis differentiifq; omnibus ponere opera potuit,qui totos dies in ía- 
lutandis,ducendis,deducendifa; aulicis confümit, vt fportulam eme- 
reaturillli igitur cüm fumma diligentia me pruertere ftuduerint, 
nec ingenue volucrint;à quo aliquid accepiílent fateri tum vt noua 
rei tractatione,tum vt nominis mei filentio gloriolam aliquam au- 
cuparentur, hoc affecuti funt,vt veluti canes nimiüm feftinantes cz- 
cos pepererint catulos. Hzc candide Lector veritatis demonftran- 
dz caufa, vtáuc certius &-mcelius de illorum meique Ícriptis iudi- 
cium facere poffis, dicta à me effe exiftimato, | 


à 


De Orthragorifco;fiue Luna pifce. 


EN 


UII 


(w4PUvr 


, (IN TER Cartilagincos magnos fiue cetaceos pote: 
me di rat pifcisquem híc expreffimus, recté collocari: nam 
& etiam in noftro mari aliquando capitur fed c üm ra- 
SG hriffimé id contingat, fitque peregrina & parum vfitata 

ps c5c3322? forma, inter peregrinos recenfere vifum fuit. Noftri 

. Lunam vocant,quia extrema corporis parte,qua pinnis fübeft, Lunz 
| cre 


LIBER XV. A25 


crefcentis figuram aptifsime refert, vel quia demptis pinnis toto-cor- 
pore rotundo eft Lune plena inftar, Matlilienfes »ole vocant à rotun; 
ditate,quod mole molendinariz fimilis fit. Hifpani Zur appellant. 
Nonnulli ex noftris qui Prouimnciam, Hifpaniamque frequentarunt, 
vtraque coniuncta appellatione zolelout nominant. Quo veró no- 
mine veteres Graci Latinive pifcem hunc defi gnarint parum coftat. 
Nam quanuis à noftris Luna dicatur, vel propter corporisextremum - 
Lunz in cornua curuatz fimile:vel propter rotundam totius corpo- 
ris fieuram Lunz in orbem finuatz fpecie, vcl quod no&tu fplédeat: 
tamen ZEliani Luna dici non poteft, vt ex eius verbis perfpicuum fiet. 
Demoftratus vir à pifcandi fcientia,eatenus inftru&us vt probé rem 2224. 
pifcatoríam interpretetur,pifcem formz 'imilitudine eximium dicit 
appellari lunam;exigua magnitudine,lata figura.Idemq; affert cya- 
nei coloris fpeciem fimilitudinémque gererein dorfo pinnas habere 
molles & lzues,eafdémque in natando explicare; & ad fimilitudi- 
nem Lung femicirculum cfficere;fimul & eum ipfum quum eft plena 
Luna, tum impleristum implere.Nempe arbores f ex hisillum appen 
deris decreícenre Luna.exiccari atque interire:ac ft ad plantas admo 
uetis, eas marcefcere & euanefcere: fiiam. plena Luna , in id aquae 
quod in perfoffis puteis reperitur,quis hunc pifcem inuenerit,aquam 
iugem & perennem fore,fin extrema Luna;aquam exarefcere.Q uod 
fi hunc eundem in fontem fcaturientem conieceris, quomodo de pu- 
tcojis ad rationem Lunz modo euancfcet,modomplebitur. Cum in 
his multa lunz pifci tribugntur,que huic noftro defint , ZEliani. luna 
dici non poteft,/hic enim nofter magnus cft & cetaccus;argérei colo- 
risin mari nó cyanei,pinnis dorfi mollibus caret;neq; cum Luna im- 
pletur,neq; mirabilia alia efficit quc narrat ZElianus,a quibus eum dif 
cefferis, nullus , quod fciam , pifcis eft cui meliàs reliqua quz fcnbit 
JElianus competant quam feferino.Exiguus enim eft & rotundus,la- 
tüfq; , cyanei coloris , pinnas molles leuéfque in dorfo habec. Quare 
cüm pifcis hic nofter JEliani luna dici non poflit; videamus num rota 
Plinij effe poffit,cui Mafhlienfium appellatio athinis eft , ole enim à 
rotunditate vocant.At quz rotz tribuic Plinius à piíce de quo loqui- Lib.9.c.4. 
mur alieniffima funt.Apparent;inquit rotz appellatz à fimilitudine, 
quaternis diftinétz radiis, modiolos earum oculis duobus vtrinque 
claudentibus:neque enim nofter hic quatuor radiis conflat,neq; tam 
magnos habet oculos,vt quatuor radiis diftingueretur , totum rotz 
modiolum,id eft medium id cui radij rorz affixi (unt, occupare pof- 
fint.Quocirca cüm rem attentiüis confyderaffem,non porui non exi- 
ftimare pifcem iftum effe qui orthragorifcus à veteribus dictus fit.De 
quo hec Plinius: Appio maximum ptíciü effe tradit porcà quem Lace- zi, 4. 
demonij orthragori(cü vocant.Grunnire eum quü capiatur;In hanc 
Oo 


A26 DE PISCIBVS 


opinionem ttes potiffimum coniecturz me induxerunt. Primaeít 
quód Plinius ex Appione piícium maximum effe dicar, quod certe 
noftro apti flhimé quadrat:nam ad mirandam molem accrcícit, vt po- 
te quiquataor vel quinque; velfex cubitorum molem &quct , neque 
quicquam obftar,quod beluz multz marinz multó (int. grandiores, 
vt balenz, phyfcteres , priftes, Ícolopendrae cetacez ;cum reliquis 
enim pifcibiss non cum beluis marinis; quz propri pifces non di- 
cuntur autore Áriftotele , Appion orthragorifcum contulit, Altera 
conic&tura éft qua magis moueor , quód: porci modo grunniat dum 
capitur,cuius ego rei auritus fum teflis.eius foni caufa rima eft bran- 

; ehiarum ftrictajid quod quum de aliis pifcibus fonum edentibus tra- 
&aremus ex Ariftotele expofuimus,neque folüm porco grunnitu;fed 
etiam afpe&tu,cauda porci pedibüfque demptis, fimilis eft. Orthra- 
 gorifcum igitur effe exiftimamus quem. hic reprzfentauimus. Her- 
Li4. molaus ex Athenxo la&antes. porcellos , atque adhuc fubgrumos 
 épllgáyoEjoxss nominatos fuiffe. fcripfit. Lacedemone | àmo 7& opos 
x3j &pyopaGecdu| , quoniam matutinis omnibus venales circunferren- 
tur. — Obiiciat nobis aliquis Plinij autoritatem , qui alio in loco de 
Lib: porcomarino hzc prodidiInter venenafunt pilcium porci mari- 
nifpinz in dorfo cruciatu magno laforum , remcdium cft limus 
cx rcliquo pifcium eorum corpore. | Acalij funt prater orthragori- 
 Íícumqui porci dicti funt , vt caprifcus , qui porcus àStrabone ctiam 
dicitur & aper , quibus funt in dorfo fpina acutiflimz & noxiz:: de 
quorum aiterutro Plinij modó citatum locum intelligendum effe 
arbitror. Sunt & alij qui vel à figura , vel ab aliqua cum porcis mo- 
um affinitate porci nuncupati funt... (Nulla igitur reclamante no- 
tà orthragorifcus rect à nobis exhiberi videtur , qualis veró fit ex 
defcriptione melius agnofcas. Itaque piícis eft maximus,longus,la- 
tüfque , terete vel porius ouata figura: etenim pars anterior acutior 
eft ; pofterior latior & rotundior. Cute integitur afpera, argentei 
coloris. Ore cft paruo,dentibus latis continuiíque Oculis paruis 
&rotundis. Pro branchiarum f(ciffura foramen eft in medio circuli 
veluticentrum. Adbranchiarum foramina pinnz fitz funt breues 
&rotundz aclatz, que pinnarum conftitutio ad furfum deorsüm- 
vc impellendum corpus accommodata eft, prope caudam aliz dux 
funt aliter conformatz , nempe longiores & fizicuores quibus cor- 
pus dextrorfum finiftrorsumque moueturjaltera harum in dorfo elt, 
altera prope anum.Cauda creícenus Lunz figura eft , fuperiore infe- 
rioréque parte articulata eft,vt tum in dextrum,cum in f1niltrum mo 
ucaturjitérque dirigat. Caro huius cocta glutinu ex tergoribus boum 
confectum refert, vel fepiarum falfarum & co&tarum carnem. Prz- 
tcr carné adipis multim habet porci modo.Partes interna, ob totius 
cof 


corporis rotanditatem conglobate funt. Totus pifcis ferini odo- 
riselt,vndeà noftris pifcatoribus fi quando capiatur, quod raró fit, 
negligitur. Quum aliquando frefconios fcopulos qui in Agathenfi 
(unt finu,& in his hzrentia oftracoderma infpiceremillic grunnien- 
tem orthragorifcum audiuimus , tandem à pifcatoribus captum vi- 
dimus, qui quidem mihi affitmarunt fe alis etiam & grunnientem 
audiiffe & cepifle. Alius multo maior ex Magalonenfi finu ad me dc- 
latus eft.No&u quibufdam partibus ita lucet,vt ex iis ignis fplendi- 
difsimus, vel aliquod aliud illuftrifsimum lumen emicare videatur, 
ita vt feruus aliquando meus , cüm no&u in locum in quo orthrago- 
rifcus eratincidiffet, territus inde. fugerit. Pifcis huius pinguedo . 
multa eft & candida;quz liquefacta ad lucernas valet, fed hoc habet 
incommodi quod pifculentum fcetoré redolet, veluti balzna adeps. 
Eandem ad dolorem articulorum & neruorum contractionem fiue 
rigorem valere experti fumus, Cum farina frumenti abfcefsibus im- 
pofita fuppurationem promouct. Tumoribus duris hepatis , lienis, 
velaliarum partium molliendis confert , ftyrace addita. Dentes vfti 
fpodij vice efle poffunt. | 


De Rara boopis fpecie. 


25 D» m 
D MI 
,, "ra 


/ f I 


AC 


Aem z 

qSEELOUN OESTE 
gu DOE, 
e. T, 

z— 7 


/ 


PITT uLjdand 


Ce4 "PUT VIIL 


aW a AR VS eftpiícis quem hic exhibemus cuius nomen 
19A neque à pifcatoribus noftrisneque ab aliis potui vn- 
quam extorquere propter raritatem. Pifcis eft pal. 

mi maioris longitudine , totus à fquamis nudus, ore 


AE 

mesa s 

y Ze NOT 
-— Juihce P 


d TEN 
DIE o - 


428 DE PISCIBVS 


— DeLacerto peregrino. ; 


' At [or Mb aoo a d lir a 

IRIDITA TE Iucunda coloratus eft pifcis, quem 
j prafiximus,à quo colore,nec nó ab oris totiufque ca- - 
pitis fimilitudine cum lacerto terreftri, multi lacertü 
j vocant.Piícis eft cubiti magnitudinem attin gens,ca- 

&& pitecraffo,ore magno & hiante,dentibus acutis mu- 
nito.Sunt qui (Zupor vel (26/32 efle credant, non fine errore, quia,vt 
antea docuimus (ivpos vel(ue/s acui. & fphyranz fimilis eft, quibus 
nulla eft cà co,de quo nuc loquimur;affinitas. Aliis placet lacertum 
effe maris rubri, quem his verbis defcripfit ZElianus de pifcibus maris 
rubri loqués.Eiufdem maris lacertus eft,cuius magnitudo ei qui na- 
Ícitur apud nos,xqualis eft; virgatus Ípc&atur,lineis nimirum aureo- 
lis circundatur àbranchiis ad caudam pertinentibus , quas media ar- 
gentea diftinguit.Ore eft hiante,maxilla inferior eminet in fuperio- 
rem, virides oculos habet,quos aureo fulgore palpebrz ambiunt.Hz 
omncs notz cüm fatis expreffe fint,nó dubito quin maris rubri lacer 
tus fit His accedit aliud quo magis in eadé fententia confirmor, quód 
pitcem hunc ex ea regioncín qua eft mare rubrum, delatum & mihi 
à viro pererudito Gulielmo Pelicerio epifcopo Monfpelienfi dono 
datum depinximus. 


Li1.6,50« 


| De phyffalo. 


4J WA uU 
72F 
(p. pi MM 


Dg cgo" Io QN C ME e 
2ONTTER. Pifces maris-rubri ZElianus phyffalum ex 
|.Leonide recenfet & . deícribit- his verbis. |. In ma- 
ri rubro; finu Arabico , picem Leonides Byzancius 
jd3 gigni ait, gobio ztatis perfe&e. non magnitudine 
S. inferiorem: nullos oculos nullàmque os habentem, 


Lí.12.6.42* is 


CVYLUBDER! S XXV. . 429 
more tamen pifcium branchias his innatas effe , capitis figuram etf 
minus expreflam coniectari poffe:infra imum ventrem formá quan- 
dam leuiter contractam in finum apparere , que Ímaragdi colorem 
redditjhanc ei oculorum loco & oris effe idem ait.Q uifquis hunc gu- 
(tauerit,fentiet magno malo fuo expifcatum illum fuiffeznam ftatim 
vt guftauerit,acerrimis doloribus premitur:deinde illius venter cum 
extrema vitz pernicie difrumpitur:veruntamen & is tanti mali fi fe- 
mel capiatur,poenas pendit.Quum primum cft extra aquamjinflatur: 

. & fieum tetigerismagis magifque intumens exardefcit. Tümque fi 
quis affidué eum moueat,prz fiti totus perlucer , & tanquam morbo 
 intercute denique difrumpitur. Siquis hunc etiam nunc viuentem 
in mare velit reiicere,is (upernatat more inflatz vento veficequocír- 
ca cx affectu Leonides ait phyffalum appellatum effe. Idem eodem in 
loco phyfam pifcem ponit,fed à phyffalo diuerfum,ne quis ob nomi- 
nisaffinitatem eundem effe putct:e(t enim phyfa pifcis ZEgyptius ad- 
mirabili natura. przditussnam eum notionem habere ferunt , quádo 
Luna augeaflir & diminuatur, ciüíq; iecur pariter cum Luna decre- 
Ícere;paritérq; recrefcere,corporifque habitu modó effe opimo, mo- 
dà gracili & tenui. Cum phyffalo eundem plan effe eum quem hic 
exptefsimus;non affirmamus,quanuis pifces aliqui locis quibufdam 
proprij effe patantur,qui tamen in aliisaliquado,fed rariüs, repcrian- 
tur.Sed (i phyffalus non efti certé non valdé diffimilis iure dicetur, 
vel erucarum marinarum generi rectis fübiicietur.Ore & oculis ca- 
retjin medio latior eft,extrema gracilefcunt & incuruantur, in ven- 
trc fiue in füpina parte rugofus cft, pudendi muliebris fpeciem refe- 
 rens,in prona parte, fiue in dorfotumores parui eminent , verrucas 
pifcatores noftri vocant;é quibus pili virides exiftunt. At contactum 
intumefcit & fupernatat,vt ZElianus de phyffalo Ícripfit.Pretereà ve- 
nenatum efle in cane experti fumus. 


De Perfíeo maris rubri. 
CuPYT XL T 
PISCES funt multi: maris rubri & aliarum maris 


)w» in Africa & Indiafunt, quae nufquam alibi gignun- 

EC ZI tur. Quanquam aliquando víuuenit vt maiorum in- 
curia quibufdam nos carere crediderimus , qux pofteà doctorum 
& fedulorum hominum reperit induftria , vt viperas in Gallia 
nullas effe fibi perfuaferant patres noftri, quod ramen hodie cer- 

!.ta experientia refutat: & diuitum qui vel voluptati ferviunt, vel 
| Oo s 


430 DE PISCIBVS 


nouarum rerum ftudiotenentur fum pribus & opera cffe&um eft;ve.. 
ab externis & procul remotis locis, in noftras terras deportata fint 
quzdam anteà à nobis non vifa. Quod non folü in czterisrebus;fed 
ctiam in pifcibus accidit, vt de fcaro anteà dictum fuit..Quare non 
omnes pifces parti alicui maris affignadi in ea fola reperiuntur, etiam 
fi quidam fint nullisaliis communes quales funt ij de quibus nunc di 
£xurifumus,quos ex ZEliano potiffimüm defcribemus fine €rconibus;. 
nolumus enim fcientes ftudiofis imponere,& librorum: duntaxat io 
nimentis cognita perinde acea quz vidimus , contrectauimus, diffe-. 
cuimus depingere.Neq; confilium hoc noftrum exem plo, neq; ratio-: 
ne carer.Etenim certum eft Plinià permulta nunquam à fe vifa ex ve- 
terü & fpcdtatorü autorü libris cranfcripfiffe,que diligentia fua ab ho: 
 fninum obliuione atq; à filétio vindicauit. Ac Ípero breui futurum vt. 
Petrus Gyllius vir do&tiffimus & in omnium rerum cognitu digniffiJ 
marü peruefti gatione diligentiffimus,non folü pifces;fed alia. permul 
ta quz viditin Grecia , /Egypto, Syria , Perfide ftudiofis fpectanda 
proponat.Interea ad eorum lectionem & cognitionem'Üüncitabuntur 
& praparabuntur pbilologi omnes, iis quz breuiter hic tradituri fu- 
müs. Ac primüm de períeo;cui JElianus tam illuftres. notas tribuit,vt 
Lirw. abaliisinternofci facilé poffit. In mari rubrojinquit, pifcis nafcitur 
"44? ' quem Arabesperícuni nominant, Grzci quoque codem nomine ap. 
pellant: nam vttriq; louis filium Perfeum vocát,ex cuius vocabulo no- 
men traxiffe pifcem hunc przdicant.Is pari eft magnitudine cum an 
thia maximo,afpceé&tus finulitudo illi etiam eft cum lupo , nafo eftlc- 
uiter adunco;cingulis aureis diftinguitur,qua à capite exorictia. obli- 
que feruntur,& ad ventrem víque pertinent,frequentibus & perma- 
gnisdentibus munitus cft. Ex omnibus pifcibus qui in eo mart ver- 
fantur,robore & audacia maximé excellere dicitur. 


De Elope. 
Ce4TdDVT XII. 

jLOPEM Ab acipenfere & anthia differre anteà 
t^ docuimus. Eftautem facer piícis vocatus, vt Ícribit 
4Elianus , rarus inuentu creditur , in profundo Pam- 
d phylio capitur : fed tamen etiam inde nifi vix & ad- 
pr. 75, modüm raró,quód fi capiatur coronis ob íccundam 
pifcationem (ce non modó pifcatores ornant, fed & pifcatoria naui- 
giz fertis redimiri curant;& plaufu & tibiarum fono predam teftan- 
tesad terram nauem applicant. / Alij non huncíed anthiam facrum 
exiftimant,quia locus quem anthias incolit,& beluarü expers , & vri- 


natoribus tutus eft,& cuim pifcibus pacem feruant.. De eodem elope 
- x ATE * E DU ae -—. LE , ex 


Li3162: 


LIBERXY. T 
ex Columella & Plinio plura,quurn de acipenfere. ageremus.- Hoc . 
vnum non poffum non mirari, quód ícripferunt antiquorum qui- : 
dam elopi foli [quamas effe ad os verfas : hic enim (quamarum fitus: 
maximé mihi à naturali conítitutione alienus effe videtur. Nàm cürnd 
pifcibus vt ceteris animantibus fenfuum fedes finc in capiteequorum. 
ope nocitura declinent, profutura. per(equantur, necefle eft in ante- 
riora natationem dirigi,quód fi ad os verfz effent fquam« , etiam in. 
leniter fluéte aqua impetus retardaretur ; in rapida vero prorfusinhi- 
beretur:vndis enim fquamas fübeuntibus & leuantibus in aduerfum 
pellerentur pifces:cogitare itaq; non: poffum quid caufx fit cut opti- 
mum & pifcium conftitutioni accommodatiffimum fquamarui po- 
fitum natura in elope mutarit,quod id in pifcibus creandis maximé 
obferuaffe videtur,ne quid effet quod natationem impediret , qua de 
caufa auriculis,pedibus,manibus , pudendis propendentibus , mam- 
miíque omncs priuat. Hanc tam infignem in elope notam non pra- 
termififfet Ariftoteles,qui clopem vidit,vt iudicare licet ex iislocisiin r2. 4 
quibus particularum elopis meminit, de branchiis pifcium loquens: 5 anu. 
Oi 3 Svo ip btgrtepa, O' uS deiMoÜ» O 3 diucyAoUr , oic yer yeos xd] (Xo UR 
oS sol Q TET (pa. ip Draitepa, GIA. olo &Xovy , (Ueyeis, opttpolras P'yXEXvS. 
alij binas vtrinque branchias habent;alteras fimplices , alteras dupli- 
ces, vt conger,ícarus:alij quaternas vtrinque fimplices,vt elops;fyna- 
gris,murzna;anguilla. Item alibi quum de fellis fit verba facit... Of HR 
e &ot pis Tuis ülsejs , us moppsitepoy , ol 2 eft brépor , oíoy Betas, ie s. à 
Eo (Gwacypis.alij in inteftinis fitum fel habent , hislongiüs à iecore, 
illi propiüs, vc rana, elops,fynagtis. H«c funt que nunc declo- 
pc fentio. TOL eHE 


De marino Gruc. 


(4? vT XIIL 


QA ARINI Gruis ZElianus meminit , mirabilémque 
2) rem de co narrat ex Demoftraro viroin pifcium co- 
gnitione exercitato, his verbis: Marinus grus Corin- 
thiaci finus aluninus ad-quindecim pedum iufta mé- 

$225 fura dimenforum magnitudinem procedit; Eius & 
caput & os alitis gruis Ípeciem fimilitudinémque gerit : Íquame pen- 
nis gentilis auisei fimiles funt. Tanto robore faliendi eft, vttan- 
quam emiffum à contento neruo telum feratur. In fermonem Epi- 
dauriorum venit,hoc animal ex nullo pifce generari,fed quum vo- 
lucres grues T hraciü frigus fugientesytum faeminz ad coitum exar- 
defícentestum mares veneris libidine conflagrantes inter fe coplexu 


432 DE PISCIB VS 

venereo iungi cupiunt;feeminas fufpifum coitum fuftinere non. pof- 
fe,idcircoque femen emittere,quód voti compotes fieri non poltfint. 
Acfifüpra terram volentjidipfum ad nihilü recidere, (in fupra mare, 

id dclapfum tanquam thefaurum per manus traditum;fic à mari hüc 
faetum afferuatum animantémque efficijneque velut. in aluum fteri- 
lem illapfam perire. Demoftratus,inquit , huncpifcé vidi, & magno-- 
pere confiderani,quümqy vt aliis oftendere poffem, fale condire vel- 
[EV ponc se: ipfum fecantibus vifcera intuerer,tum ex vtroque la- 
terc fpinas fimiliter atque tabulas legum triangulas effe,tum eius ie- 
cur in longitudinem procedere afpexi;tum iecori fubie&um  fellon- 
gum;follem tanquam fcorteum habere,vt faba recens videretur. vbi 
veró primüm iecur & fel exempta fuiffent, ambo ftatim intumuiffe, 
vt iecur inftar hepatis maximi piícis videretur , fel vero lapidem, fu- 
pet quem forte pofitum fuerat,confumpfit. 


De Elacatene. 
(eanPUTOXIIIL 


UN Pifcium catalogo ftatim poft hepar C e C UR 
Plinius numerauit ,& Arhenzus poft hepatum. Sed 


Lune "wd £39 3 animaduertendum apud Plinium fcribi helacathe- 
; YO 7. ls NN : z 
An (QUIS 5) nes,apud Athenzum elacatenes,quam poftremam le- 


75 ctionem fecuti Feftus & Columella elacatenam dixe- 


(ejysido. Mnefimachus in hippotropho; fcomber , thynnus, gobius,. 
elacatenesfunt autem elacatenes cetacei ad faliendum idonci. Fe- 
ftus:Elacatena genus eft fal(amenti , quod. appellatur vulgó melan- 
Lí$2:480rya. Columella: Scombri, carchari, elacatenzá; ventriculos, & ne 
fiagula enumerem , falíamentorum omnium purgamenta. Ex his 
colligoelacate nam pifcem fuiffe ex thunnorum genere , vel thunnis 
& lacertis corporisfpecie confimilem,longum fcilicet & cetaceum, 
iaculi vel.coli vel fufi figura , in extrémis tenuiore, in medio craffiuf- 
culaà verbo «(xo quod fignificat circumuoluor & circumuertor. 
Cüm faliturz idoneus effet pifcis fa&tü eft,vt non pro pifce folüm,fed 
pro falfaméto (umeretur,quemad modum garum, liquor qui ex garo 
hit pifce. Quod. exrhunnorü genere fit vel chunnis, fimilis elacatena 
füfpicari licct ex Fefto, qui elacate nam genus eflc falíamenti fcribit, 
Lib,  quodmeládrya vocaturinam ucAauspvs autore Pamphilo & Atheneo. 
"T àr ueyígr Dime siSos $e. fu nt & | eA duSpio] , G suc dI Ducreupárrspa.. 
Éic ain Piceusdtd id 


id eft;particulz thyanorü pinguiores,quz alibi,vt opinor , dicuntur 

xoyei TS dpxóve. His fubícribit Plinius de thynnis membratim cafislo dem 
quens : melandrya vocatur cafis quernis affulis fimillima. Pratere dL 90s 
cx co quod (imiles pifces coniungit. Athenzus in iis quz ex Mnefi- 

macho profertquz iam citauimus perfpicuum effe poteftmendum 
vnum-efle,vt pro xofeàs xoXias legendum fitznam xoBós diffimilis cft, 

& vita & corporis formayxoXas veró eiufdem generis vt ex füperiori- 

bus libris conftat. t 117v 


De ruminali piíce. 
(SELER UU X m) 


zw AZA Etqui Grzca Latináque nomina animalium 
in fine librorum Ariftotelis de animalibus collegit, 
zar ; : SW e ! Capite «o 
ruminalem picem nominantqui Gracé dicitur jj- Ct 5o. 
33) put ab Ariftotele L 1 5. 1 x. de Hiftor. animal. urpvx- 
3 M M5 1 ANN S: 2 
EXCAL CO & u &ptgoSorax y otov [oss , tg] poa (oc y to] ety&s , Cert 
2 T&y &yeioy SSórzro (iwüztla, , 9. pao (1r éilag vorne, oio £A. Q0$ QUU TI) 2) 


adhuc fitincertam; Hac vt vera efle credam , facit. Ariftotelis ipfius 
autoritas qui duobus in locistradit ex pifcibusomnibus fcarum fo- 


lum ruminarc , prior eft; in quo de pilcium ventriculo verba facit,. 
T N SUC EY, c Li E Jj AO S 7 E YT. — Libro 2.de : 
paw yap A9) ect DS s Siagtpear ToOÀS qpue(: EVI0L "yep gre re STE poda DE oan, 


» zgAS( Qrapor 0s 3y di IAsvos. UXOUs Sox£i uanpvx o dv. Ventriculus t2p47. 


P3 M 


Eos oloy 


434 DE PISCIBVS 


Libro8.dc 


biff. anim. fag, 


Cap.2. 


jis vnus & fimplex,fed figura varia eft,vt ei quem fcarum vocant,qui. 
&ruminare folus pifcium creditur. Alter eft. 3ox& 3. 49] ede 2d 3] 6 
X8 GpSyuos Qrapos panpuxáe dv G(7rsp e Té cómoda, Msros. Scarus vnus Inter pi- 
Íces ruminare quadrupedum ritu videtur. Qua cüm ita fint, fecum 
ipfe pugnaret Ariftoreles,(i preter fcarum pifeem alium effe diceret: 

ui ruminaret, vt neceffe fit , vel ruminalis pifcis nomine (carum in- 
telligi,vel ruminalem;aliquod aliud animal effe ex eorü numero qua 
vtrinque dentata funt,tamen ruminant. 


De Cercuro,bopgyro;aulopio & ah- 
qot alus pifcibus. 
Cod NAT dv. 
EPKOTPOTYT Meminit Ouidius inter cos pifces, 


maximi chunni fuperant,& robore aulopios cum illis collatus pinnas. 
T ABA f fert 


TAUBSEURM OXONII 43 


fert. Quanuisthynnorum natio fortiffima cft,& aduerfarij aulopij 
prompté repugnantis primum impetum vi fanguinis confiftentis Íu- 
ftinet,quo celeriter depulfo vincitur. Aulopios veró perdiu pugnam 
tolerat,ac nimirum contra pifcatores decertat , & Ízpiffime victoria 
reportat,fefe vrgens,& caput in profundum deprimens:fua enim na- 
tura ore ac tanquam ceruice eft robufta. Quum elt captus eximia 
forma fpectatur. Oculis eft patulis,rotundis, magnis, cuiufmodi Ho- 
merus bubuloseffe canit.Dorfo eft cxruleo , & ventre candido, à ca- 
pite ad caudam pertinens quzdam linea in orbem definit. Ex his col- 
ligunt nonnulir aulopion effe, quem lin guà vernacula vocamus Zo- 
nitor,quem amiam efle demonftrauimus. Atnotz aliquot infignes 
reclamant; neque enim cetaceus eft pifcis ficuti aulopios,nequeli- 
ncam auream à capite ad caudam ductam habet , neq; oculis eft ma- 
gnis patulifque. Hzc duntaxat nota vtrique communis eft, quód 
dorfo fint czeruleo,ventre candido. : pbi,shsnr 


Dereuerío indico. 
Gig PUT. Xl 


2IRABILIS Eft pifcis , quem Indi reuerfum 
t^ vocant. Eodem quo elephas ingenio effe videtur: 
4 B nam facile cicuratur ; docilis eft , & loquentes inrelli- 
| gere videtur, adeó vt Indi cum eo pifcari foleant, Pi- 
ícis eft palmi magnitudine , (quamis rugofis conte- 
&us;fpinisacutiffimis,& maxim in dorfo munitus eft, & ab vmbili- 
co ad caudam,quibus pifces etiam maximos ferit, & veluti affixis ha- 
mis retinet atquetrahit.. Hunccum aliis captum feruant & cicurant 
vteo pofteà phocas,tiburones,manatos venentur;aliofque huiufmo- 
di pifces,qui idem quód pulmonibus fpirent ,in fumma aqua fzpius 
natant. Funiculis igitur alligant , annexis aliquot fuberis fruftis, 
blandifque verbis hortantur & incitant , vt magno animo in fortio- 
res & meliores impetum faciant , atque ad litus cogant, tum in 
mare iniectum natare finunt ; atque cum praeda reueríum laudant, 
& gratias agunt, perinde ac ft pifcis ratione praeditus & in cos be- 
neficus,monitus atque hortationes audiat, cüm ipfe dvvodUSaxlos 8 
folutus idem faciat , quemadmodum ali; plurimi funt , qui alios 
etiam feroces perfequuntur , vt in fingulorum hiftoria fz pe di&um 
eft. Aiunt pifcem hunc in cibisbonis haberi , quód neque ficca fit ni- 
miüm carne neque glutinofa. , | ds 


436 DE PISCIBVS 


De remora; 
CeA PUT XUIIL 


XENETYSE A Grizcisdicitur pifcis, sro 46 Vy vàs 
7 ydusid eít,à retinendis nanibus,fic & à Latinis remo- 


uou) veteribus , raro tamen hodie cerniturjimó pauciffi- 
mis cognitum cffe putauerim,qua de caufa inter peregrinos & igno 
tos repono.Cur autem parum notus fit, in caufa fuerunt diuerfe à 
diuerfis fcriptoribus tradite huius pifcis defcriptiones, vt fi omnes ve 
1a fcribant,neceffe fit pluribus pifcibus nauium retinendarum vim 
inefíc, id quod non animaduertentes plurimi , quum remorz notas 
ab Ariftotele, Plinio , Oppiano traditas confundunt, perinde ac fi 
omnes,de eodem pifce loquerentur;euenit,vr neque Ariftotelis, ne- 
que Plinij , neque Oppiani echencida internofcant. Quod autem 
alia atque alia fit variorum autorum remora ,iam demonftrandum 
eft. Oppianus ttadit echeneida pelago amicam effe, longam cubi- 

tum vnum,fub fufco,colore;anguille fimilé , acutum os habere fub- 
ter,contortum,rotundi hami cufpidi fimile,de qua naut rem mira- 

bilem natrant,omnibus qui non viderüt incredibilem : nauem enim 

fecundi venti viimpulfam,pafsifque velis per mare currentem,eche 
neistanquam eam voratura ore admoro fiftitinuitifque nautis reti- 
net,perinde acfi in tranquillo portu quiefceret. Oppiani. verfus ci- 
tauimus , quum de lampetra diceremus , quos hic omitto, ne proli- 

Libgncs, xior fim, Plinius limaci magnz fimilem elle dicit eorum teftimo- 
| —mioquicam viderunt,que Cai) Principis quinqueremem tenuit. Li- 
Cspite25. bro autem nono diuerforum diuer(as fententias decadem profert, 
vt ipfe monct libro ttigefimofecundo: Nos , inquit, plurimorum 
opiniones pofuimus in natura aquatilium , cum de: eo diceremusli- 

bri nonilocum intelligens,quem iam citauimus. Eft paruus admo- 

düm pifcisaffuetus petris,echeneis appellatus: hoc carinis adhzren: 

te naues tatdiüsire creduntur &c.. Ibidem. Mutianus muricem efle 
latiore purpura,neque afpero,neque rotundo ore, neque in angu- 

los prodeunte roftro,fed fimplice , concha vtroque latere tefe colli- 

gente. Ermox. Trebius Niger (cíquipedalem effe , & craffitudine 
quinque digitorum,naues morari. Quam diffimilia funt ifta,remo- 


ràm anguilla fimilem effe,longam cubitum vnum, & pifcem admo- 
düm paruum effe petris affuetum : deinde muricem efle. purpura la- 
tiorem , tum limaci fimilem effe, Poftremó fefquipedalem effe ,& 
quinque 


I/LBIEXCIX VC 437 


quinque digitos craffam,íed interim annotatione: dignus eft Plinij 
locus.libro nono.Eft paruusadmodüni piícis:affuetus petris , eche- 

neis appellatus: hoc carinis adhzgrente naues tardiüsiré creduntur, 

inde nomine impofito: quam ob caufam amatoriis quoque venefi- 

ciis infamis elt & iudiciorum aclitium mora;quz crimina vna laude 

peníat. Pedes enim. habere arbitratur. Ariftotelesjita pofita penna- Liroz. 4e 
rum fimilitudine.Imó reprehendit Ariftoteles cos qui remorz pedes EI. 
tribuunt. Eg 3 bx843idy 1. Tdv. "re Gator , 0 Neo. les tueri X8]. xedr- 

val Twes: cla) wpos dlótgs,x, giuste j &epullor. TsTo 3 £wuot qásiv &ydv 

aiio ws, Coe E yov, 9M quive), dua. 9 Qs wtevyas óusíus Cydv moi, Legen- 

dum igitur apud Plinium;pedces habere arbitrantur ex Ariftotele, ita 

pofita pennarum fimilitadine, vt re&e emendauit Maffarius.ZElia. L5:2.c2- 
nuscandem quam Oppianus remoram deícribere videtur.Echeneis dd 
pelagius e(t pifcis,afpectu niger,longitudine cum mediocri anguilla 
aquandus. Nomen à rebus;quas agit habet, ab inhibendis nauibus. 
Echeneida Grzcé fcientes appellarunt.Nauis fecundo vento & ple- 
nis velis propulíz extremam puppim mordicus premens táquam in- 
domitum atque cffrenatum equum freno robufto inhibens, violen- 
tiffimé ab impetu reprimit,& conftri&tam tenet:fruftraque vétis vela 
dantur,fruftra venti afflant,qua res vectores angit,& follicitos vche 
mentet habet.Ex his id conítare puto;quod initio propofueramus,ni- 
mirum non vnam echencida à veteribus defcriptam fuiffe. Nunc de 
ciufdem pifcis vi facultateq; dicédum,quam cüm czteri autores,tum 
maximé Pliniusad ftapore víq; admiratur,in diuerfis locis. Addatur 
his reciproci zftus mirabilis vis,veríumd; totum mare in flumen,ta- 
men omnia hzc pariterg; eodem impellentia,vnus ac paruus admo- 
düm pifciculus echeneis appellatus in fe tenet.Ruant venti licet& fe - 
uiant procellz imperat furori viré(q; tantas compefcit, & cogit ftare 
nauigia,quod non vincula vllajnon ancora pondere irreuocabili ia- 
&zinfrenat impetus & domat.Mundi rabiem nullo fuo labore, non 
retinendo;aut alio modo quàm adherendo.Hec tantilla eft fatis con 
tratot impetus,vt vetet ire nauigia.Sed armat claffesimponunt fibi 
turrium propu gnacula,vt in mari quoque pugnetur veluti é muris. 
. Heuvanitas humana,cüm roftra illa ferroq;ad ictusarmata, femipe- 
dalisinhibere poffit;ac deuin&a tenere pifciculus.Fertur actiaco ma- 
ritenuiffe pretoriam nauim Antonij properantis circumire. & exhor- 
tari fuos donec tranfiret in aliam.Ideoque Czfariana claffis impetu 
"^ maiore protinus venit. Tenuit & noftra memoria Caij Principis ab 
— Afturain Antiü remigantis,vt res eft;eti&aufpicalis pifciculus.Siqui- 
dem nouiffimé tü in vrbem reueríusille imperator fuis telis confot- 
fus eft. Neclonga fuit illius mors admiratio; ftatimcau(a intellecta, 
cünré rotaclafle quinqueremis fola non proficeret , & exilignribus 


Pp 


Lib.33.c.1. 


"m DE PISCIBVS 


protinus qui id quererent;circa nauium inuenére'adherentem guber . 
naculo, oftenderüntque Caio indignanti hoc fuiffe, quod fe reuo- 
caret;quadringentorumq; remigum obfequio contra fe intercede. 
ret. Conftabat peculiariter miratum quomodo adhzrens tenuiffet , 
nec idem polleret in nauigium receptus.Qui tunc pofteáque videre, 
cum limaci magne fimilem effe dicunz.Nec dubitamus idem valere 
ad omnia genera,cüm celebri & confecrato etia exemplo apud Gni. 
diam Venerem,conchas quoque ciufdem potenti credi neceffe fir. 
E noftris quidam Latinis remoram appellauére cam: Mirümque à 
Grxcis, aliislubricos partus atque procidentes contineri ad maturi- 
tatem alligato co prodiderunt.Alij fale afferuatum alligatüm q; gra- 
uidis. partus foluerc, ob id alio nomine odinolyontem appellaucre. 
/ Quocunq; modo ifta (e habeant,quis ad hoc tenendis nauigia exem- 
plo de vlla potentia nature atque effe&ujin remediis fponte nafcen- 
Lizj.c4.55, tium rerum dubitare debeat Et alibi. Mutianus muricem effe purpu- 
ra latiorem;neq; afpero;neq; rorundo ore,neq; in angulos prodeun- 
te roftrojfed fimplice, concha vtroque latere fefe'colligente,quibus 
inhzrentibus plenam ventis ftctiffe nauem portantem nuncios à Pc- 
riandro vt caftrarentur nobiles pueri, concbáfque quid praítite- 

| runt,apud Gnidiorum Venerem coli; Trebius Niger fe(quipedalem 
effe;& craffitudine qu inque dieitorum naues morari.Prztereà hanc 
cffe vim cius afferuati in fale, vt aurum quod decideret in altiffimos 
puteos, admotus extrahat. Huius tam mirandi effectus cxcam pla- 
néq; occultam effe caufam videtur fignificare Plinius:Adamus Leo- 
nicerus in libro. de aquatilibus huius nullam omnino caufam natura- 

: ]em reddi pofle cxifhimar. Non immetitójinquit, tantas in. tantillo 
pifciculo vires aliquis miretur,magneti quidem fua eft in ferrum fa 
cultas;adamantem coram toxico ferunt madere; turchefiam appe- 
tente periculo autícindijaut omnino rimam aut maculam aliquam 
concipere,fed longé alia nature venit admiratio in noftra echenci- 
de,lapidibus fiquidem & metallicis naturalis pro materiei varia con- 
flatione;cxleftiumque corporum in ea elaboratione quadamtenus - 
cauffa affignari potefl,partim etiam natura. fecretis eft. relinquen- 
da.Bafilifcamferpentem adeó venenatum effe fcribunt,vt vifu etiam 
in hominem virus tran(fundar, Torpedo pifcis non:tangenti pifca- 
tori per. hamum & virgam torporem,vnde nomen etiam accepit;fi- 
icut. & Gracissépx dicitur, immitit, ac totum deinde corpus occu- 
pat imquibus |. veneno-ea-vis tribuuntur, fed quid de hoc piíciculo 
x afferemus in medium? quam eiüs viribus& potentiz afcribemusra- 
tionem?Hic ficuc & reliqui pifces in aquis agit. Non alibi nifi in aquis 
vires fuas exercet, nulla.adeft magnitudinis ino violentia, minu. 
tulus ipfe naui fe adiungit, nulla vis.contra ipfum fatis eft, nullus 
.G impe 


impetus loco mouerenauem poteft;nifi pif: ciculus hic naui adhaerere 
1nuentus eflet. Adícribi illud poteft;cur non ali fimiliter. naues &x& 
manent? cur hxctantüm, cui pifciculus hic (e adiunxit?cur inuento 
hoc & amoto plenis mox velis nauis procedit, .nec impedimentum 
amplis fentiFatendum eft rationem hic naturalem adferri nullam 
pofle.Et quis non videt in codem fatale quoddam indicium & preía- 
gium quafi futuri mali preícium,periculu m imminens cupiens auet- 
tere? Tenuit. Legatos Periandri de caftrandis pueris nobilibus, tan- 
quam indigaum iudieante natura homini id quod confetuationi 
ipfius donatum effet auferri,& idcirco nauem inhibuit;& à curfu re- 
uocauit,(cd fecurum & improuidum genus hominum velut rem ni- 
hili foccipendit. Tenuit nauem Caij Cxfatts, non multó poft Ro- 
mz interfecti conidolens mifero Caefaris exitiojipía natura cupit ab 
ipfo malum auertere,atque à curfu infaufto & infelici reuocare. Ha- 
&enus Leonicerus,cuius verba ideo adícripfi,tum quód ea qux de 
aquatilibus fcripfit raris leguntur ,tum quód huic loco fint. ac- 
commodata: recenfemus enim qux de remora literis prodita funt, 
admiratione quidem digniflima,fed qux magna ex parte ceffauerit, 
fitam mirabiliseuentus caufa reddira fit. Nam,vt rc&té dixit Arifto- 
teles, Gauge) adv iSo x9 quoi. cuu ecvirloy Sav dyrotira] O avi. Is 
in librojquem juryduro infcripfitquaritcur clauus càm paruus fit& 
inextrema nauitantas habeat vires,vt abexiguozemone, & ab ho- 
minis vnius viribus alioqui modice nitentis magnz nauium moles 
moucantur.Cui quaftioni preter alia tcípondet facillimum effe mo- 
uenti ab extremo, mouere aliud: quia prima pars fertur celerrimé,ac 
quemadmodum in his que feruntur, in fineceflat impetus , ita in 
continui quod mouetur fine, maxime imbecillis motus eft, qui veró 
maximé imbecillis cft, facilé dimouetur: vel, vt dilucidiüs loquar, 
in puppi extrema fcilicet nauis parte re&é collocatur clauus, quo- 
niam moles omniscontinua ab eo extremo;cui admotum fit aliquid 
quod moueat, facilé tota mouetur. Etenim ficuti in iis que vibran- 
tur, initio vehemens eft motio, quzin fine languefcific continue 
: molis prius extremum,cui id quod mouet coniunctum eft;celerrimé 
fertur: alterius veró extremi imbecillis admodüm eft motio & reni- 
xus.Imbecille autem omnefacilé in quamlibet partem leui momen- 
. to impellitur.Ex quibus efficitur fiin hanc vel illam partem clauus 
moueatur,proram quoq; vel dextrorfum vel finiftrorfum ferri,in rc- 
&um veró remorum impulfu.Idé aliis rationibus demóftrat Atiftot. 
quas volens omitto.Q uare fi redtà. & celerrime currat nauis,& eche- 
neis ore clauo vel puppi affixo caudam vclíe totà modo, in dextrü, 
modoó in finillrum moueat; neceffe eft etiam in'prora motione hanc 
percipi,& ad echencidis motum ambiguum,ambigué quoq; moueri, 


Pp 2, 


TER DE PISCIBVS 


Lib.xo. de 
fnibidlitat. 


ac proindeimpctum cius inhiberi,cüm ab Ariftorele demonftratum 
fitgcexperientia comprobatum, ad exiguam vnius extremi motio- 


nem,extremum alterum;atq; adeó totam molem cótinuam nutare. 
Lampctra igiturverbi gratia vel quauis alia remora,non in ipfa naue 


ncque ipfius lateribus fed puppi. vel gubernaculo adhzrente, & cau 
dam vel reliquum corpus motitante fluctuat nauis,nec progreditur, 
nec vltra fertur;non aliter quàm (i tranquillo mari in profpero & ce. 
leri nauis curfu gubernator imperitiorem ad gubernandü admittat; 
qui clauum re&é tenere non poflit.firmiflimé enimin curíu tenédus 


 eftne flu&uet nauis, alioqui mox retardabitur impctus.Eadé de cau 


fa validis retinaculis ad puppim clauusalligatur,etiam in fluutatili-; 
bus nauigiis,libero in obliquum motu non impedito; atque in rapi- 
disamnibus in terram alté defixis palisin vtraque ripa funes alligan-: 
tur ad dirigendum iter, ne aquarum vi llu&uant e naue progreffus 
inhibeatur,neque rectà fluuius traiici poffit. Alias remorz vires tri. 
buit Ariftoteles:bac enim. vti quoldam fcripfit ad. fudicia & philtra 
quod apertiüs Plinius.Amatoriis quoque veneficiis infamis eft & iu. 
diciorum ac litium mora,quz vero parum confentanea effe mihi vi:- 
dentur, nec id afhirmac ArilLoteles, ed ex aliorum potis fententia, 
quàm: ex fua profert, Qui id crediderunt, videntur cxcam illam;, 
quam putabant, remorandi naues facultatem ad mulieres firma. 
amicitia deuinciendas cranttuliffe:quze cim natura leues fint & in- 
conftantes, nulla &fficaciore remora. quàm auro conciliari vel in a— 
micitia retineri poflunt: non ad. conciliandos vel irtetiendos ama- 
tores, fed ad eorum liberalitatem eliciendam & exhauriendos locu- 
losícorta Romana hyppogloffum hetbam domi curiose alür, quam 
ab effectu bonifaciam appellant.Sed. nein remora explicanda diu. 
rius le&ores remorer,iam &nem facio,hoc vno annotato quod Hie 
ronymus Cardanus parum re&té de remora Íenfiffe videatur hoc in 
loco. Sunt & pifces viribus clari,vt torpedo,quam Ianueníes vocant 
tremori zam.Frequentiflimus eft, & ex echinorum genere,qui fpinis 
abundat,quorum captura pifcatorum manus hebeífcunt & obftupe- 
Ícunt innata quadam vi,que tamé folüm viuéübus ineft.Sed c(t alius 
echinus no à genere fpinofz torpedinis,fcd ex cocharü genere,quem 
remoram Latini vocanc.Dié&tus echinus à TS £d ?iurquód naues 
fiftat fandoillarum hzrens. Vnde C.Caligulz Caíaris triremem mo 
ratus cfít,malo illiusomine;limaci magng períimilis eft rarüí(q;, vt qui 
poft ea tempora non vifus fi:vnde remoram aliam cíle à torpedine . 
conftat,quamuis Ariftoteles nominis Gimilitudine & effe&u vnü ge- 
nus exiftimauerit, Vide quot errores paucis verbis complexus ficPri- 
mum id Ariftoteli falsó adícribit,quó remorá & torpedinem nomi- 
nis fimilitudine & effectus genus vnum effe exiftimauerit,cüm id ne 
RRHENTVGUES M AMMNUME qp rds 


LIBIOR!'X Wk. 441 


perfomnium quidem A riftoteli id vnquam in métem vencrit. Nam 
 L1B.II. de hiftor. animal. diferté fcripfit remoram pifciculum effe 
faxis affuetum, torpedinem veró libro quinto eiufdem operis intet Cap. 
cartilagineos numerat,& inter planos cartilagineos Plinius libro no- 
no.Deindetorpedinem exechinorum genere facere videtur ,.quod 
plane à veritate abhorret, vt ex iis que de torpedine diximus;& iisque 
de echinis dicemus,perfpicuum eft.Tum remoram echinum appel- 
lat, àzà 49 iydy f viv cüm echeneida appellare oporteat: echinus 
enim long? aliud fignificat, népe hirtum & a(perum. Adhec id om. 
nino contra veterum fententiam dicitquod remora naues fiftat fun 
do illarum harens.Scribit enim Plinius,circa nauim adherentem gu £4.57. 
bernaculo inuentam fuiffe remoram,quz Caij Cafaris nauem tetí- 
nuerit;miratumque eum fuiffe quomodo adhaerens: cenuiffet. pifcis, 
nec idem polleret in nauigium teceptus.Poftremó vehementer errat 
qui remoram Ariftotelislimaci magne perfimilem e(Te credit, cüm 
Ariftoteles pifciculum effe dicat faxatilem. | 


Cap.14. 


Cap.14. 


RONDELETII 


DE PISCIPVS 
hd. B VA Y L. 


$ 


— Quz dicantur pifces cetacei & beluz marinze 


CT prp 


PUxd48-Gxe-VPERIORIBVS. Lbrisdeíqua- 

«oS Mmofis , Izuibus; cartilagineis diximus: nunc 
poft peregrinos de cetaceis & beluis: mari- 
nis agemus, quoniam in iis funt nonnulli 
edam peregrini: & idcoincogniti ,nifiindu- 
| (trij viri & cognitionis rerum ftudiofi illo. 
vic ; rum hiftoriam literis mandaflent, Sunt. au- 
de eem cetacei pifces ij proprié autore Ariftot c- 

p 


ue 


AS | 
) wA d GERE Le; qui magni funt,& perfectü animal ex íemi. 
ne noh ex ouo gignunt,vt delphiniybalene,phoce.Quanqua alij tum 


DA Us 


Tom DE PISCIBVS 


Latinitum Grzeci veterescctaceos acceperint pro grandibus cuiuf- 
uis generis piícibus,vt aliás monuimus; veluti in thunnorum & ga- 
leorum generc quidam cctacei funt.De prioribus maxirna ex parte 


. hicloquemur;quos Latini beluas marinas etiam vocarunt ab imma- 


Lib. 8. de 
biffo.anim. 
cap. 


Ibidem. 


nitate. opinor, & magna cum terreftribus beluis fimilitudine: nam 
codem modo concipiuntur & gignuntur, & pulmones habent, re- 
nes, veficam, teftes , mentulam: foeminz vüluam, teftes, mammas. 
Carnis quoque (fubftantia non multüm a terrenis difcrepant, qua res 
patres noftrosimpulit,vt dubicrarint aliquando, an quadraginta dic- 
rum. fpatio, quo carnium eíu nobis eftomnino interdictum, belua- 
rum marinarum carne vefci liceat.fed vc multa iis funt. cum terrenis 
animalibus communia, ita quzdam füntjin quibus diffident:exter- 
nis enim partibus mutilati funt, naribus carenr, pedibus, auriculis, 
mammz papillis. Nunc confiderandum num potiüs in terrenarum 
quàm aquatilium genere habendz fint ez, qux przterquàm quod 
acrem recipiant, in terra etiam pariant , & catulos cducent. Etenim 
animantium difcrimen à locis fumitur, quód aliz terrenz fint, alic 
aquatiles : terrena, qua acrem recipiunt: aquatiles, quz aquam. Et 
nulla carum, quz humorem recipiunt,aut volucris eftaut pedeftris, 
nec cibum fibi ex tetra petit autore Ariftotele, At funt quz inter 
has ambigunt, in quo genere funt bcluz marinz,& quacunque fi- 
ftulam vel quid fimile cum pulmonibus habent,vt delphinijbalenz, 
teftudines & fimiles: quod genus, inquit Ariftoteles, neque terre- 
fire , neque aquatile facile dixerim,fiquidem terrenum eft, quod az- 
rem recipit: aquatile, quod aquam fecundum naturam: vtrunque 
enim participant, cüm & aquam hauriant reddántque per fiftulam, 
vel foramina narium loco, & aérem per pulmones. Vel fortaffe re- 
&iüis aquatile genusita diftinguemus, vt aliud (it quod aquam ad. 
mittat emittátque,vt vnàcum aqua admilfo a£re refrigeretur,aliud 
proprer cibum: quum enim in humore cibum accipiunt, fieri non 
poteft quin aliquid humoris fimul hauriatur, quod hauftum , quo 
emittant, inftrumentum habeant neceffe eít : refrigerationis veró 
caufa aerem: per pulmones trahunt, cuiufmodi funt cetacei;de qui- 
bus nunc tractaturi fumus. Hi à fefe differentiis quibufdam fecer- 
nuntur. Sunt qui corporis magnitudine reliquis preftant,vt bala- 
na,phyfeteres, orca, priftes delphinis & phocznis longé funt im- 
maniores, teftadines marinz mediz funt magnitudiais . Differunt 
& partibus quibufdam internis & externis. Orca truculentos den- 
tes habet,delphin multos quidem fed paruos & minus noxios, pho. 
ca luporum terreftrium dentibus fimiles;mufculus nullos fed horum 
vice cetas longas fuillis fimiles. Teftudincs etiam dentibus carent, (ed 
pro his maxillarum pyxidatas commiffuras habent. Cetacei multi 


f 


; 
hiltulam habent przfe rtim maximi, vtbalenz, phyfeteres, quz de- 
eft teftudinibus.& phocis, fed iis funt foramina duo ante oculos lia- 
rium loco. Vita diferruntinam balenz aqua & fpuma maris. veícuns 
tur, orca. & phoca pifcibus. Balenz , delphini & omnes fere belux 
ex femine. concipiunt, & viuum animal pariunt . T'eftudines ob in- 
tegumenti duritiem & compreffius laciü(que corpus viuum animal 
; vtcro geftare non poflunt. Ab his vtpote quz. notiores funt, or. 
iemur. | 


Judi. De Te&udinibus. ^75 "i 


CUP ome d. 


Wem ESTVDINVM uatuor .funt gencra , f 


P --- e— Y "IP . " " : 

3l Plinio credimus, qui ris. xxxr:. hac fcripfit. Cap. 4. 
£4 [25:54 Geminus fimiliter victus in aquis terraque & teftudi- 
VEM (C. ) num effectus quoque pari honore habendi,vel pro- 


ACE 345 pter excellens in víu pretium, naturzque propricta- 


: S NX (7 Znfineeiuf 
quatuor genera diltinguentem audiat;aliquanto poft; Ex quarto ge- Eis jg 


effe neget, quanquam pedes ij ad natandum magis quam ad ingre- 
diendum fint; comparati. Tw 5 «tgamóSur. Mon gon) 3 Bags 


—mMÀ— 


iui ^" DEPISCIBVS 


As. CAp.3. : 


C a2p:9. ? 


Cap, s. 


Cap. 2. 


peytÜos: a Abyov «dy due Hsekop, oueisis 3 6d ads vegptis 5 BaAgdlec. E - 

Xy rois fotos; Q uadrupedum wna teltudo marina habet magni. 

tüdine:czterarum partiamrationem,(imilesbubulis renes omnino 

€i adhzrent. Alioloco eiufdem opetis de vtraque loquens vcrique 

epitletoa addidit . To dafov 5 Gonor 3t "tdv axeCd» (o Tide w., C do- - 
5g awiitu v. dyelaoz (e plo yerp Vaniosdvo e. xaldorsp (o. Qadlbia oir 
yEXdomal 9 Sansa. x39 »xtp(ala. Quinetiam pedeftrium quadru- 
pedes quzoua pariuntceodem coéunt modo,quo ea qux animal ge- 
nerant mate fuperueaiente,vt teftado tam aquatilis quàm terreftris. 
Idem libro tertio de partibus.animal.O usos JUDA x5] oe) vegpdh, 
tov ydp ytgpss $3b dy zlepala , 25; A&zriSiily Pd, $3 Ty goNiS ly ; 
axxo o] Üa2gelaaq €. o3 otp(oiog yeSraj R.enum edam fimilis eft ratio: 
nullum enim pennatum,nullum fquamarum,nullum corticatum re. 
neshabet excepta teftudine terreltri & aquatili.Ex his perfpicuü eft 
Ariltotclem duarum dütaxat teftudinum métionem fecilfe ui vero 
quam teftudinem lutariá interpretatus eft Gaza,nunquá jexdrlov ap- 
pellaffe (ed (eorfum (emper exprefhiffe,vt ex iam citatis locis liquet. 
nunc expendendum non potitis pau apud Ariftot.quàm pu legere 
oporteat.Q uanuis enimzeftudinem lutariam Gazamurem aliquan- 
do wertetit,vt indeappareat uuu legiffe;stamen libro tertio de parti- 

 busanimal. non uisíed ópus legitur.Cüm enim de vtriuíg; teftudi. 

. nis renibus locutus fuiffet Ariftoteles, (ubdidit., 5542s $3y &Qpss Sb 
xügwUy], dui usAgato rs "yàp. yes doin yv ove) Ó Ae. genus. 
tamen teítudinis, quam lutariam vocant, & vefica renibus caret: fit. 
enim propter eius molliridinem tegminis,vt humor facilé diflletur. 
Et libro octauo de hiftor.animal. TÀv3-otodw x, dieyopSuon &£pa, 7ioÀ - 
2e € io Gras diee pero2 Com usd, wei liue. ? TUA Sues qi(zus, 
iov di TE "'taospdeat Daag atat Xexdva| » Xd] xpoxo9d Aoi j X9) izr7rot moi - 
quioi y x quel , 4 Uy tAgalbvos Catov, olo'o4 TejuiSes. Multa. Ípirabilis pe- 

. deítüáfque getierishumore gaudent,& ita nonnulla vt ne viuere qui- 
dem diíclufa ab aquz natura valeant ,vc qux marinz teftadines ap- 
pellantur, & ctocodili, & fluuiatiles equi, & vituli marini, atq; ctiam 
ex minori generc teftudines lutariz (iue mutes aquatiles dicti. Vides 
apoftrophim folüm dceffe, quominus 20/35 legatur, vt pro oj uid. 
3:s fubftituendum fita] répusiSis.atque ita vbique legendum e(fe con. 
tenderim vbique apud Ariftotelem vt apud Plinium.Hoc confir- 
mat ex Hefychio Phauotinus, uis Cdav dw 2djwy tg] Gt atry ywopipvos ot 

- 3 xpo T ys(Au pap . Quare duobusteftudinis generibus ab Ari- 
ftotele conflitutis, tertium addere poffumus fcilicet sibus, quas in 
duo genera partitus eft Plinius,vt aliz finclutariz,aliz-in aqua dulci 
viuunt.Dec marinis tantüm dicemus, quarü tria genera defcribemus, : 

De Teftu 


eL IBER XVI. — "445 


—— 


-De Teftudine corticata. 


bom 


PI), 


»») 


Y 


NGA 


u 


zcwV' M Teftudinum marinarum genera diuerfa fint, 
2 nominibus eas diltinguere oportet. Primam igitur 
159275 id eft, duro & cruítofo ac afpero integumento operta 
2) (it, ab arboribus ad animantes ducta tranflatione.Eft 
igitur corticata teftudo terreftribus ac. lutariis fimilis capite ac tcíta 
Íed maior: caput nunquam in tefta condicfed Íemper exertü habet, 
acceruicem tantüm pro arbitrio modó extendit , modó conttahic; 
Dentibus teftudinum genus omne caret, fed roftri margines acuti 
funt fuperiore cius parte inferiorem claudente pyxidum modo.Na- 
tura tefludini maripz tanquam amphibio animali partim pinnas, 
partim pedes tribuit: priores pinne latz fünt admodüm,alas recte ap- 
pellaueris, hz duris aculeis veluti vnguibus munitz fünt;pofteriores 
pedibus fimiliores funt cum vnguibus , qui vngues natationi nihil 
confcrunt,fed ingreflui in terrajale veró pedéfque natationi in mari, 
linguam imperfectam habet, fed afperam arteriam, palmones;cor, 
diaphragma,tecur,lienem,inte(tina teftes & mentulam mas, vterum 
fcemina, Pulmonesin teftadine maiores funt & multó denfiores : 
quàm in terrenis animantibus,ne,vt opinor,aquz maior copia vnà 
cum alimentis haufta in tenues meatus Íc penitus infinuatus reiicito 


I, corticatam vocabimus, fiue corticofam,quia cortice, 


ta non poflet per foramina illa,qua narium loco in fuperion roftri 


parte habet,quibus aquam reiicit non aliter quàm delphini per fiftu- 


lam. Et filinguam minus perfectam habeat teftudo , perexiguum 
tamen & abruptum fonum edit,yt fcribit Ariftoteles, qui terreftri 


LibroA. de 
biff.eap. 9. 


a6 —— DEVEISCHHVS 


. Cap.9. 


Cap.15. 


1antüm id tribuere videtur,fed etiam marine competit,vt ego expe- 
rientia comperi.Cüm enim in omnibus fit eadem oris,afpere arterig, 
pulmonum conftru&tio;cur nó omnes eundem fonum edent? Quin 
& manifefta fufpiria emittit marina, id quod in ea expertus fum, 
quam domi alui,quum diutius extra aquam moribundam detine- 
rem. Cüm ex iis quz oua pariunt aues pifceíque,neque veíicam,ne- 
que renes habeant quadrupedum vna teftudo haber,rationc magni- 
tudinis ceterarum partium:habet & renes quafi ex multis patuis rc- 
nibus conftitutos, fimiles vitulorum, lutrarum, delphinorum reni- 
bus.Idem in puerorum renibus obferuauimus,dum vtero geftantur, 
& quandiula&e nutriuntur,cuius rei caufam alias expofuimus.Q ui- 
bus vefica ineft,neceffarió & renes,vel quod renibus portione relpo- 
deatjineffe oportetjnon contra: nam aues quzdam vefica quidem 
carentfed renum vice carunculas quafdam latiufculas babent, renü 
fpeciem oftendentes,quafi ea caro quz renibus delegata eft, locum 
non habeat, fed in plura difperfafit.Renesautem & vefica auibus 
defunt,quia raro potu vtuntur;ficcioribüfque vefcunwr alimentis: 
quamobrem fi quid ferofi fit humoris;facilé per cutim digeritur, vel 
in plumas abit Illud non fine caufa miretur aliquis;cur teftudo ma- 
tinarenes veficámque habeat: lutaria veró & vefica & renibus ca- 
reat exfententia Ariftotelis libro tertio de partibus animal. quem 
locum fuperiore eapite citauimus. Cuius quidem ratio quam ipfe 
Ariftoteles reddit, infirma mihi effe videtur: fit hoc, inquir, propter 
tegumenti eiusmollitudinem,vt humor facilé digeratur. At teftudo 
coriacea,de qua pofteà dicemus;mollius cegumentum habet,plüfque 
humoriscolligit, tamen & renes & veficam habet.Q uare cum maio- - 
rem 75 d/lolis quàm cuiusdam hominis autoritate fidem adhibe, 
affirmo teftudinem lutariam & veficam manifeftam ac magnam, & 
tenes cranofos habere prope teftes. Idque per mihi mirum videtur 
Ariftotclem;qui fplenem admodüm exiguum in ea viderit vt recté 
annotauit libro fecundo de hiftor.animal. veficam & renes non ani- 
maduerterit, nifi forté impedimento fuerint offa, quibus coxz arti- 
culantur, fub quibus, veluti fub pubis offibus in homine latent ex 
partes, vel vnà cuní peritonzo difrupta euulsáque fuit vefica , qua'& 
peritonzo non nifi ab exercitatiffimo difiungi poffic. Hzc demon- 
ftratione nulla mihi funt confirmanda,;cüm fenfus folus huius rei fi- 
dem faciat.Sed cm rem ita babere compereristum quzrenda cau- 
'fa vfusque harum partium, quz eadem füntin lutaria ac marina te- 
ftudine;Sed iam deactionibus differamus. Teftudines tam aquati- 
les quàm tetreftres,& pedeftrium quadrupedes quz oua pariunt;co- 
dem co&unt modo;quo ea que animal generant,mare fcilicet fuper- 
neniéte fine vllo negotio,vt aliqueties vidimus,etiam fi cortice con- 
| tecte 


LIBER XVI - s. 
 te&z funt:habent enim in quod meatus contingant, & qu o in coitu 
adhareant.Pariunt autern marinz egrefTie intcrram;oua auium .cor- 
talium ouis fimilia,& defofTa coopertáque incubant. noctibus. -Ouo- | 
rum numerus maximus eft:nam ad centena pariunt, Hzc Ariftote- |; c 
les, cuius fententiam retulit Plinius his verbis:In terram egreffe in caps. 
herbis pariunt oua,auium ouis fimilia ad centena numero,cáque de- 749^. :e- 
foffa extra aquas & cooperta terra,ac pauita pectore ac complanata 
incubant noctibus. Educant fectus annuo fpatio. Cüm de marinis 
loquatur Plinius, vt ex toto contextu apparet,commifcet ea quz Ári- 7; Te» 
ftotelesde marinarum & terreftrium teltudinum partu feoríum fcri- 4eifi.ca;. 
bithoc modo:Teftudo (de terreftri intelligendum ) oua durioris te- 
fte, & bicolora edit,quale ouum auium elt, eaque defoffa & cooperta 
terra,ac pauita & complanata incubat crebriüs repetens; foecrümque 
Áequente anno excludit. Ec pauló póft. Teftudines marine egrefle p. 
in terram pariuntoua auium cortaliü ouis (imilia,& defoffa cooper- 
táque incubant no&tibus.Ex his igitur diftinguenda erit Plinij lectio. 
Idem ex quorundam fentétia aliam pariendi rationem adfert:Q ui- 
dam oculis (pe&ando quoq; oua foueri ab iis putant.Feeminam coi- 
tum fugere,donec mas feftucam aliquam imponat adueríe, in qua 
fententia fuit Oppianus fcribens teftudines foeminas timere atque ro, 
odifle .concubitus,quod nulla in coitu voluptate fed dolore Inagno flip. 
afficiantur,quia maris pudendum veluti ftimulus'e(t acutus, durus & 
offeus, eam ob caufam inter [e dimicant,ac multüm incuruis. denti- 
busjid eft roftris,fefe lacerant;ille concubitus moleftos fugientes,ma- 
resinuitas magisac magis concupiícentes donec vi victas neceffario 
amore fibi copularint. - i43 
AL pues Sou de xg) Ex Oepto XEXd yo4 
Ov yeusy: S yop Tij gputpos ola 1 9MeIS, 
Tego» A eXÉGy, GOD 5 «A£oY GC. Ecl: à 
ZóoOurpor yc dA» xor x ep(E(uy &is &gpoSiriu 
O'q'éor cé? s Lemod xlv &TEp cti 65c2) eor " 
"T évex o: ug puddlodl 8 ooeryraiqueztlousw.: 9 Uo 
AONJASsS Svozleucw,oe evo dU Tocc . 
Ai pO &xéooyS ua] Grow euer , oi3. &dxsody 
Eivlw fueipofles txsior, slcbxty &2o6) 
. Noo (gs CéCE» pu dia.cxab quier. ] | 
Teftudines marinz conchis vefcuntur,& herba in tetra, denig; 55 8.5 
pamphage funt,quemadmodum & cruftacei piíces, fi Ariftoteli cre bipouni. 
dimus. T eftudines marinc,inquir,conchulas petunt:habent enim os **^2- 
omnium robuftiffimum,quicquid nang; in os ceperint, fiue. lapide, 
fme quiduisaliud perfringunt ac deuorant,exeunt etiam in terram, 
|. ac paícunt herbam:hicidem modus vefcendi cruftaccis cft: nam ea 


Es 0 DE RISOTEMS 


Lé.9 .€.10. 


quoque omniuora funt;quippe que & lapillos;& limum & algam de- 
uorant. Plinius.Ín mari viuunt conchyliis.tanta oris duritia vt lapi- 
des comminuant. Duas habuidomi,quas & aqua & quibu Ícunque 
iniectis pifcibus;roftro comminutis viuere fum expertus.Carnem po- 


'tiffimàm omoplatarum, pofteriorümque crurum fuauem ac delica. 
-tam pinguemque habet te(tudo,& omnis feré marini odoris exper- 
:tem. Sanguis qui etiam à viua cffluit,a&tu frigidus fentitur.Ouorum 
: albumen co&ura nunquam bene fpiffatur, quod no tam frigiditati, 


14.32.64 


quàm partium tenuitati adícribo: que enim natura craffa funr. vel 
léta, quantumuis frigido diluta;facilé fpiffantur, que valde tenuium 
partium,vt aqua nunquam. T'eftudines omnes magni funt in medi 
cina vfus. Sed nunc de marinis tantüm. Harum carnes, vt tradit Pli. 
nius,admiíta ranarum carnibus, contra falamandras przclare auxi- 
liantur, neque eft teftudine aliud falamandrz adueríius. Sanguine 
alopeciarum inanitas, & porrigo,omniaque capitis vlcera curantur: 
inarefcere autem eum oportet, lentéque ablui.Inftillatur & dolori 


sutium cum la&e mulierum. A duerfus comitiales morbos manditur 


cam polline frumenti:mifcetur autem fanguis heminis tribus aceti, 
hemina vini addita his, & cum hordeaceafarina;aceto quoque ad- 
mifto,vt fit quod deuoretur fabz: magnitudine.Hac fingula & ma. 


- tutina.& vefpertina dantur , dein poft aliquot dies vefpera.Comitia- 


libus inftillatur ore,deductis labris his qui modicé corri piantur.Spa- 


- fmo cum caftorco clyftere infunditur. Quod í1dentes per annum 


colluuntur teftudinum fanguinejimmunes à dolore fiunt.Et anheli- 
tus difcutit quaque orthopnoeas vocant;ad has in polenta datur. Fel 
teftudinum claritatem oculorum facit,cicatrices extenuat, tonfillas 
fÍedat & anginas,& omnia oris vitia:priuatim nomas ibi, & arden- 


tium teftium.Naribus illitum comiriales erigit attollirque.Idem cum 


| Libro 2 de 
antidotis. 
Li.2.6.97- 


vernatione anguium, accto admilto, vnice purulentis auribus pro- 
det. Quidam bubulum fel admifcent, deco&tarümque carnium te- 
ftudinis füccum,addita xqué vernatione anguium: fed diu in vino 
teftudinem excoquunt.Oculorum quoque vitia omnia fel inun&tum 
cum melle emendat.Suffufiones etiam marinz felle. Vel cam fluuia. 
tilis fanguine & la&e mülierum capillus inficitur.Fel & contra fala- 
mandras,vel fuccum deco&um bibifle fatis eft .Galenus autor eft ve. 
terc$ medicos Íxpius in antidotis fanguine teítudinis marinz víos 
fuiffe; vt Dorotheumin antidoto «ps £yo3ides, & in aliis multis . Et 
Diofcorides.Sanguis marinz teftudiniscum vino & leporiscoagulo 
cuminoque contra ferpentum morfíus;& haufta rubetze. venena con- 


-. genienter bibitur.Aduerfus venena & ad copeícendüm fluxum fan- 
: sguinisé naribus vel vefica plurimüm valet per fevel addito fanguine 


draconis vtrifque inaqua vulgaris herba: quz buría paftoris nancu- 
-— 2^ patur 


LIBER XVI T 


atur diffolutis.Capiüntur teftudines marinz multis quidem modis, 
vt tradit: Plinius, fed maxime euectz in fumma pelagi,aut meridia. Lij.c, 
notempore blandito,eminente toto dorfo per tranquilla fluitantes, 
quz voluptas libere fpirandi,in tantum fallit oblitas fui,vt folis va- 
pore ficcato cortice,non queant mergi , inuitzqQue fluitent, oppor- 
tunz venantium przda.Ferunt & paftum egreffas noctu , auidéque 
faturatas laffari, atque vtremearint matutino, fumma in aqua ob- 
dormifcerc, id prodi ftertentium fonitu, tüncque leuiter capi , ad- 
natare enim fingulister nos;à duobus in dorfum verti , à tertio la- 
-queuminiici fupinzatque ita ad terram à. pluribus trahi.In Phoeni- 
cio mari haud vlla difficultate capiuntur , vltroque veniunt ftatuto 
temporc anni inamnem Eleutherum effufa multitudine. Ariftote- 
les. T'eftudines marina laborant plerunque & intereunt quoties in- 
natantes ficcantur fole , deferri enim in gurgitem facilé nequeunt . 
Diuerfam ca piendarum teftudinum rationem adfert Oppianus. Ali- Li ;.«- 
quando tcftudines, inquit, importuné pifcantibus obuie prede pa- ^lsse 
rande nocent damnümg; afferunt.Sed facile eft.audaci & intrepido 
.Viro eas vincere.Si quis Ícin mariimm erges teftudinem fupinam in 
dorfum conuerterit,quantüuis connitatur,fatum vitare non poteft. 
Na ITUTE 2 XXÉAUES oA Tro NN caus dyTibGc0| (f aas | 
Opus xe ei dota) AoSpd(] vtae *yévoflo 
T icr dV £zAdlo TO EA Ely prios &zrdjT'ay 
AvéeA Ücue (o lC dvreup eia. Üupsy yorl: 
Ei ydp Tis x o(o.3Us xpdualu) Xéxuw e poc. C 
"Y loy dept 4o tyr 0g pax oy CExCTI xev 
To 2. sf feuSyon duóva:) uopor $Eavetiiag: DN 
Capiuntur apud nos fagena quemadmodum & reliqui pifces;ca- 
piuntur eti iifdem retibus, quibus thunni. Terreftres teftudines frc- 
quétiüs vifuntur, & notiores funt & minores quàm marinc.Ex occa- 
no marinam aliquando apud me alui aliquádiu.Q uum Rome effem 
aliam vidi multó maiorem.In India maxime funt , quéeadmodum & 
reliqua animalia.Plinius.Teftudines rante magnitudinis Indicà ma- Z4.s.c.. 
rc emittit, vt fingularü fuperficies habitabiles cafas integant;atq; in- 
ter infulas rubri precipue maris his nauigét cymbis.Immanis fuit. te- 
ftudo illa que in mari noftro anno 1520.capta eft tanta, vt pueros atq; 
homines imperitos terreret,iis erat viribus,vt funibus tracta homines 
tres fupra dorfum ftantes veheret,eadem bigis vix trahebatur . Qui 
ceperat,circulatorü more per vicina oppida oftentabat lucri faciendi 
 caufa.Huiufmodi teftudinem arbitror fuiffe cá; que olim inProuincie 
oppido,quod Tarraíco nominatur,capta fait,quantü ex eius pictura, 
ue ctia hodie in oppidi templo cernitur,coniicere licet;nifi quód pi- 
&or abfurdé pedes duos addidit;aculeófque maiores etiam in dorfo 
c finxit. Quanquam longé aliter de ca re olim fcripferint.Ferunt ad 


Qq 


450 DE PISCIBVS 


Rhodanum in nemore quodam inter Arclatem & Auenionem mon 
ftrum quoddam fuiffe altera parte terrenum animaljaltera pifcé refe 
rens, boue craífius, equo longius,dentes habésin vtraq; maxilla, bi- 
nos,enfe longiores & acutiores,in flumine delitefcens in homines ir. 
ruebat, & naues fubmergebat , huc ex. Afia erüpifle ex Leuiathaa 
aquatili ferpente & ferociffimo natü,tandem à diua Martha ita eui- 
&um;vt oue placidius reddiderit,quod cingulo fuo ligatum , cüm in 
terrà eduxiffec à plebe faxis fuftibüfq; perem pci fuit.incola monttrü 
id Tarafconü vocabant, vnde oppido quod etia hodie extat nomen 
pofitü cü antea nerluog, id cfniger locus vocaretur à nemore den fo, 
vmbrosóq;. Alij ré pauló aliter referunt.Sed vtut res hzc habeat;an- 
tequà Martha in Prouinciá venire potuitlet Tarafco oppidü diceba- 
tur,Strabone tefte:Abeftjinquit,à Rhodano Nemaufus cétena circi- 
tct ítadia,quo in tra&u vlteriore Tarafco exiguü oppidü, quo nó nifi 
poft Chrilli in celos aícéfum appellere potuitMartha:ícripfit autem 
Strabo tempore Tiberij Czíaris fub quo paffus cft Chriftus. Neq; eft 
quod quis miretur teftudinem marinà in Rhodano ad Tarafconé re- 
pertam fuifle,neq; enim procul locus is à mari abeft, & aquaiü dulce- 
dine captz aliquado belug marinz,vel vndarü & procellaràvi cópul 
f loge altius luuios ingrediütur,quod deteftudinibus marinis aífe- 
Li.» «10. xit Plin.fcribens in Phoeaicio mari haud vlla difficultate capivltióq; 
venire tépore ftatuto anni in amnem Eleutherü effüfa multitudine. 


-— 


De T'eftudine coriacea iue Mercuri, 
"n. E z b, , 


(i 
T e n LI 
- I AF ge 
m. TU ea LI TEE 

- QNT LEOTE] 271777 2 
A T9^7 

SUME A EDT] 

si TiHiros/7^*606,, 


Anm 
d au. 


m SS 


7fYei 7 
ep t hà 
r7 TERIDITTDPEPEIPEIDEDODDEDDDPA 
iv : TEES z 2" 
SOSSSSSNSNSSSSSSSSSSSNSNS omm n USRa21323174721727/777 
URL am eA 
3-4 Lee : y 3 
RIA EHI) AM RR oaa a 
2 : ; H 
DS Y ! i 


(op P ALLT. EPILDI. 


EA NH Owl Latiné teftudo marina voca- 
7173 rur; à quibufdam Plinium fecutis mus marinus.Sed nó 
Se immerito dubitauerit aliquis,cur Plinius cüm (pius 
jJ aliàste(tudinem marinam Latine vocarit, mutato no- 
* mine;ali quando murem marinum nominauerit ei tri- 

buens 


C» D 


LIBERA CNW. PTS, 
buens quz Ariftoteles tribuit emydi feu teftudini lutariz fiue muri 
aquatili,vt conuertit Gaza. Verba Plinij funt:Mus marinus in terra 
Ícrobe effoffa parit oua,& rurfus obruit terra,tricefimo die refoffa a- 
perit, foetümque in aquam ducit.Q uz ex Ariftotele mutuatum effe 
conítat. H 5 «0s iuis Gu T8 s 3wlos Tax dpUEa (o. foóluvoy sibi , X9] 
Cats (ac aX Aelrd, t (aoi 3 juepas qescotoY(oc, duopóTld x, Ca tard (0, 
€ &getyd £U00s 9s veolds sis O X 73wp. De marina veró teftudine mox 
Atiftoreles. Téds(]. 33, a] Ge2uirleog xedvapco 79 7, &c. Alio inloco 
proteftudine marina murem marinum vidctur dixiffe.Exeunt in ter 
ram, & qui marini mures vocantur.Ex quibus efficitur vel Plinium 
parum animaduertentem aquatilis teftudinis (iue lutariz Ariftote- 
lis nomine marinam vocafle, vcl teftudinem marinam etiam murem 
Latiné dici poffe;atq; etiam non folüm emyda fed & uu) apud Arifto Z5.«:. 
telem legi pofle.Galli zorzues vocant. Noftri fortugues. Hifpani tortu- 
gas; Iali galanas v oce,vt apparet deflexa ex accufatiuo Graco yeAd- 
vas..Q uam nüc defcribimus,coriaceam appellamus quod integumé- 
tum habeat non tam cortici fimile quàm corio bubulo,duro nigróq; 
& iam concinnato ad calceos equorümq; frznos & fellas cxteráque 
, ornamenta conficienda.Eandem Mercurij teftudinem appello,quód 
cam effe exiftimem;a cuius fimilitudine Mercurij muficü inftrumen- 
tum nobis/ewz,Gallis Ísc vocatum excogitarit ex ea teftudine, quam 
Nilo decrefcente in litore repererat,confi umpta iam carne fuperfti- 
tibus neruis,& ob tenfionem ad cota&tum fonantibus,cui inftrumen- 
tü muficum adcó fimile eft,vt nemo fit procul eam videns capite pe- 
dibüfq; truncatis, qui non chelyn noftram theca fua conclufam effe 
iudicet,vt enim hac, ita teftudo. altera parte fupina fcilicet plana cft 
latáque;prona connexa ex fex affulis contexta longis angulos acutos 
efficientibus, toto ambitu rotundato preterquam in cauda, quz in 
longum & acutum definitcui ctiam inftrumenti pars gracilior ( cui 
infixi funt collopes, quibus fides intenduntur & remittuntur ) re- 
fpondet.Hzc teftudo à fuperiore partibus internis,alis, pedibus, vn- 
guibus non differt, longiore acutioreque eft cauda, capite offco.R o- 
ftri pars inferior acuta eft,& furfum recurua, fuperioris extremum 
in partes duas diuifum,inter quas inferioris exzremum recipitur.Hu- 
iuímodi roftro minüs auem refert quàm fuperior teftudo . Oculis eft 
maioribusjante quos funt foramina narium loco.caput femper pro- 
minet. Ceruix lata eft & torofajin fupina parte maculas aliquot ro- 
tundas habet,quas inepté qui de aquatilibus fcripfit pronz parti te- 
ftudinis corticatz appinxit. Carnis habet plurimüm anteriore in 

arte mufculis fcilicet omoplatarum , in pofteriore multó minus , ea 
bubulz fimilis eft. T'efta vertebris dorfi allicatur.Coftas latas con- 
tegit cutis duplex interior corio fpiffo denfoque fed 1xui fimilis; 


Oq 2 


MENCEEE CIS IUE ri LA 


Liaic47. perguees coa 
op cartilaginca,& velut fquamarum expers,eaque ipía non magna.Co- 


Lí£.9.€J0. 


fuperiortenuis & alba.Sub cute pingue plurimum coaceruat . Vidi- 
huiufmodi teftudinem ad folem menfes aliquot fufpenfam,ex qua 
quotidie pinguitudinis libra vna deftillabat, qua, qui ceperat, ad la- 
cernas vtebatur,eiufdem carne falita loco bubula. Ea ad Frontigna- 
num capta fuerat, longa cubitos quinque, duos lata. Alteram ante 
. videram ad Magalonam captam multo minorem. Aliquot anté an- 
nis vnius &conem mihi dederat Agathenfis,qui tum erat Epifcopus, 
quam ad Niceam captá fuiffe affirmabat cubitos octo longam.Carne 
eft multó duriore quàm fupetior.Ceterüm iifdem facultatibus & car- 
nem & fel pollere exiftimo. Hic prztermittendum no eft coriaceam 
fiueMetcurij teftudinem;quá depinximus ab Eliano fortaffe (imiam 
maris rübriappellari,id quod ex cius deícriptione clariüs intellige- 
tur.Eft etiam in mari rubro fimia;non pifcis quidem hac, fed beftia 


lore eft terreftri fimilis, tum afpe&tu fpeciem fimilitudinémque ciuf- 
dem terrenz fimix gerit. Non pifceo tegmine reliquum corpus, fed 
Alliufmodi circumueftitur,cuiufmodi teftudinis inuolucrum eft. Ea- 
dem fimiliter ac terrefttis refima e(t;cius reliquum corpus inftar tor- 
pedinis latum eft,vt dicasauem effe alas explicantem . Quum natat, 
volare videtur.Cum igitur terre[lri partim differt, partim conuenit, 
maculis diftinguitur. Sed eam rem dodis,qui pifces rubri maris vi- 
dcrunt,zflimandam relinquo. 


"UE 
- De Teftudine cornigera fiue. troglo- 


dytica & alba. 
Cod PU T. EU 


LINIVS Cornigerarumteftudinü diuerfum à 
ceteris genus facit.Troglodytejinquit;cornigeras ha- 
bent,vt in lyra annexis cornibus latis fed. mobilibus, 

quorum in natando remigio fe adiuuant.Celetum ge 
Piers pen nus id vocatur eximie teftudinis fed rarz:namg; quafi 
Íc puli praacuti clelonophagos terrent: T roglodytz autem ad quos 
adnatant,vt facrasadorant.Q uo loco pro mobilibus alij immobili- 
bus legunt,fed perperam, vt opinor:nam fi cornuum remigio in na- 
tandoíe adiuuant,quomodo immobilia effe poffunt?Deinde pro ce- 
letum alij celtium;alij celetinum. Hermolaus aliquando exiftimauit 
legendum chelytium;&m vÉ xeXvos,qua vox & teftudine fignificat & 
pe&tora,quafi magnas & pectorofas intelliei voluiffet.Placuit pofteà 
vt celetü legatur,vt dicantur celetes teftudines à celeritatezquoniam 
cornuü remigio adiuuant fe natando;ceu equites videri poffint;non 
pedeítres:funt cnim celetes fingulis equis currentes in certaminibus, 


& 


- 


LIBERCUXYI- 1453 


& equi ipfi .celetes jui/foliiagitabantur 4 Sic:cancrorüm eft. genus 
quoddam /zzésAriftoteli;itemque formicarum alterum;quas. Pli- 
niuspennatas vocatà velocitate..Cornigerz teftudinis effigiem elc. 
ganter infculptam &.expreílam vidi Romzinantiqui ílimo:marmo- 
 xeyquz à fuperioribus xeftudinibus ron: differebat: nifi cornibus ex 
xtroque capitis latere latis & longis,qualiain eo pifce funt queman- 
tca.cornutarm fiue àXogev appellauimus,& inlyra fed in his breuiora, 
ánteftudine pro magnitudinecorporis longiora: Atrianusin naui- 
gàuione marisrubriin reftudinum genere:albam teftudinemynumc. 
xat;fed aquarilis fijan lutaria, an terreftris parum conftat.Ego :teítu- 
dinem 'vidi.cortice maxima ex parte albeícente & den fo,quam mihi 
oftendit Iacobus regius vir in-chirurgicis operibus exercitatiffimus & 
peritifimus. Ea ceftudo ab aliisomnibus in'eo differre mihi: videtur 
quod iu medio cortice pronz partis articulationesdüas habet;qirales 
in locuftarum caudis cernuntur,ex quo apparet animal hoc: in pilz 
modum totum corpus conglobare: Sit ne:€a teftudo Arriani.alba, 
nefcio,neque enim de re param mihi períp ecta temere quicquarn a£. 
firmare volo. : 403 2 LyisipA m apst 


" - 


7 "DeVitulo maris mediterranei, 


Y 
Y ' 
SS 


S : 
W 
! 


ex NS 
EUN 


W 
N 


N 


o 25 pedi in LES sa ae isinos éncaiuim raul 
: l T VL V S Marinusáug(2wranimal eft ; nam iri má- 
(za ri degit, & aérem haurit fpirátque,& dormit interra, 
^ (er egrefsüíque in eam paricin litoréterteftrium, more. 
Ad d (25 Cum veró diutiüsin mari quàm in terra imtrioretur, 
eX Qui f^ cibum4 ex humore petat; nec -diuab aqua feiundus 
poffit viuerejinter aquatiles beftias rect numerabitut. qx à Graecis 
dicitur, ducto nomine ex 8dx; ob boatum fiue mugitum quem edit. 
phocam appellauit Vergilius.à Plinio, Gaza & aliis vitulus marinus 
Vocatur;cuius nominis rationé fecutz funt gentes multe. Itali cuecbo 
mrim vocat noftrievedel de mar, Galli -eau dé mer, Flandti zeboont, 
id eft,canem marinum:ita & Germanieer bunt;Mallilienfes bouem -- 
marinum, Vitulus marinus corio integitur düro:& hirtojn dorfo pili 
funthigricantes & cinerei in quibufdam macule parucjin ventré pili 


Qq s 


b] 


24 DE PISCIBVS 
albicatites. Vitulo terreftri fi aures excipias, valde fimilis eft.Oris (cif 
füra-eft mediocri, dentesin eo ferrati;acuti,duri,candidi lu pinis den- 
tibus fimilimi.Maxilla inferior lupinam etiam refert: füpetior latior 
cít quam.in lupo; qua & naribus vitulisterreftribus affinis elt. -Pilos 
duros aliás albos:aliás nigros , longiufculos in fuperciliorà loco j& in 
fuperiore labro habet. - Lingua lata eft & fciffa; ^ Oculi fplendent;& 
fubindein mille colores veluti hyzne oculi tranfeunt. Aures non ha- 
bet,fed.earum loco meatus anguttiflimos, & valde exiguos, in viuen 
tibus euidentiores jin mortuis 1ta confidunt vt vix reperias, intus fo- 
rainen eftcum officulis & tympanum , quz qualia finc explicauimus 
cum de pifcium auditu diceremus. Caput breuc eft & paruum. pro 
Corporis magnitudine, collum longius , quod pro arbitrio extendit 
& contrahit,lato eft pe&orejomoplatas enim habet quaternis mufcu 
lisconnexas fuperiore vel pofteriore in parte quàm canes terreftriad; 
alia animantiaquz in lateribus eas habent; ob id angulto funt pe&to- 
rc; vituli veró latiore ad meliüs natandum:.. Veluti brachia fine cu-- 
bito finevlna habent breuiffima;quod Íequitur carponoftro refpon- 
dens ex multis offibus conftatymetacarpium vero ex quinque oflibus 
qua pelletantüm conteguntur, inde tanquam manus indiuifa , prz- 
rerquam in extremo-in quo quatuor lincarum diftin&tiones tantüm 
fpe&antur, vngues autem quinque difindi. Quanquam aliter de 
p s c. his (cripferir Ariftoteles: 5 iur aep arezipaduor TE Sdr'ey iet , &Ug0s 
* pl» : yop £d "o ? Spass uw TW$ v53as ópsisis xpaiv Gaptp X9] ot $? aupxde yoscufle-- 
Sáxluxoi "yàp. tios ; Xg] oos Tdv Soo st aupiras Vx] Tp5s , xg] ovy. pd- 
yev. Mitulus marinus tanquam lzfa imperfe&aQue quadrupes ett, 
quippe qui continuó fcapulis pedes habeat , manibus fimiles modo 
vifa. In quinos enim finduntur digitos , qui finguli ternis articulis 
. fle&antur, & vnguibus muniantur. Vcrüm ego diligentiffimà vitu- 
lum marinum contemplatus,pedes anteriores tales omnino effe qua- 
les depinximus cognoui hodie quoque vitulum exiccatum domi fer- 
uoyex quo oculata fide idem ab omnibus qui videre voluerint,cópro- 
^batur. Ineptiflime vitulum marinum reptzíentauit autor ille lib. de 
aquatilibus:non enim daxp aezzpopdpor efr vt recte dixit Arifto- 
ts depinxit, fed ci ea crura (iue brachia;cubitum tribuit, pedes an- 
tériores & pofteriores non vituli fed caftoris fcilicet diuifos , mébra- 
nis intertextos.Noftri delincationem períequamur,is corpore eft ob 
longo;in caudam paruam definente, ceruorum caudis (imilem;& in 
pedes pofteriores caudis reliquorum piícium fimiles fine digitorum 
Libr 2.de diuifione,fine vnguibus,etiam fi aliter tradiderit Ariftoteles:O/ 5 àz«- 
bif. anim. Sio, op ÀSeg le dddluA ot m» eai y € (xs Xon » Xo) tes Ovvyas usi. &- 
ri ysG dois GipocSplois y Td j agnus. hi er S pase (Jos (eis ry Dy yÓuy pde tii. 
Pedes pofteriores quinis difcretos digitis habet , & curuatura. & vn- 
| guib 


LIBER. XVI. ASS 


uibus cum primis conuenientes , verüm forma proximos pifcium 
caudis. At rem aliter habere «reis conuincit , nec aliam huius opi- 
nionis refutationem quzrédam cenfeo quàm fenfum ipfum: fi enim 
vitulos marinos fiue mediterran ei maris, iue Oceani diligéter infpi- 
cias,pedes pofteriores tales effe comperies quales depinximus.Q uod. 
ficaudis pifcium fimilesfunt;vt apuffimé comparat Ariftoteles, qui 
fieri poteft, vt in quinque diuifos digitos & vngues definaat? Q uo-- 
modo vera efle poteft hzc figura cum pifcium caudis fimilitudo? In- 
tus pulmones habet;cor,ventriculum;hepar,lienem,inteftina,quadru 
pedum terreftrium modo. Fel in hepate non habet autore Arifto. 
tele. Plinius veró eidem felattribuic. Vitulisquidem marinis, inquit, 
ad multa quoque fel nobile. Qua veró in parte fitum fit non expri- 
mit , ex verbistamen cius colligi poteft vitulo marino fel effe in pe- 


Libro 2. de 


bift.cap.2, 


Li. 11.6.32. 


&ore,(ic enim fcribit: Fel (erpentibus portione maximé copiofum,& 4e». 


pifcibus. Eftautem plerifque toto inteftíno, ficut accipitri ,miluo. 
Praterea in pectore eft & ceris omnibus. | Renes habet vitulis tetrc- 
firibus,vel delphinis,vel lutrisftmiles, de quibus 1n fuperioribus dixi- 
mus.Meatus qui à venacaua & à magna arteria oriuntur, nomin ca- 
uum quod in renum medio eft ; fed in ipíorum renum totum corpus 
videntur abfumi. A renibus meatus vreteres tenucs admodum ad ve- 
ficam pertingüt.Leporum & aliorum animalium retro mingentium 
ritu mingunt & coéunt vituli ;& diu ligati in coitu cohzrent , vt ca- 
nes: eft enim maribus pudendum magnum, fceminz vetó riria raia- 
rum modo.Ex femine ftatim animal concipit intra fe & parit,fecun- 
das quoque emittit,& lac reddit modo pecudü.Parit fingulos,aut gc- 
minos,aut complurimüm tres,màmis quas geminas habet;educat fce 
tum ritu quadrupedü , & parit vt homo omni tempore; fed maxime 
cum ptimis capris , prolem circa duodecimü diem à partu deducit in 
mare,fubinde affucfaciés,lla decliuis fertur nec ambulat, cum non- 
dum inniti fuis pedibus poffit.Miram matris erga catulos follicitudi 


Libro 1. d- 


nem iin iis educandis,& ad natationé affüefaciendis defcribit Oppia- x. Asp. 


nus.Duodecimjinquit;diesmater cum catulis in terra degit;decimo: 
tertio die vIniscomplexa in mare defert, & immergit , cófque veluti 
in alieno & peregrino folo enixajin patriam & proprias fedes dedu. 
cit(ingulaqueà matre dedu&iperluftrane, ^— ^ ragnnbrV 
Mun dV Tug (orari Sudden qs ow vexéeoswy 

Abdvéi Tpa spy, TEJGxG]Bex gir 3 civit. 
Zixéjures dcyx as Ure (z via Staus sis &Xà. 904 

T'di(y &yaNeopSyon y vr tuo cre ouuauve (a, 

CI, 5 -yunj Esims vais txiwdjjeTeeu 

- Aaxaaíos wa lw 5 y xgy 9v Sdpev ei(g por) j 
IIdjow dV c» &cotolyn(Iy ense) qopés(g. 


456 DE PISCIBVS 


AM os Spero poros vUuer Aui gazyasra tA 
TtezoNw x opte orod V. &gportay ip tea. etc yai 
Mocaflaird uev esto 30a otdr a Toxlov,. 
Xs ipu si, xen (epétépov syfros tiva Nos 9p..- 15i 
SES anóiloy Gjeogépd yztoi] disbov) &pla. SaAXeomws. 00s " | 
Vituli marini cicurantür, & hominem agnofcunt; funt; del phi- 


i i . . L 
Lii 1. horum more qoeDpooi. Eius rei exemplum ex Eudemio narrat 
*4^56- Elianus.Vitulum marinum Eudemiusait,in hominem fpongias pi- 


Lib. L«Àt- 


d Vriuy. . 


Tb. 


pd . . 
xéfjwüp ficiunt.Oppianus. S 


fcarifolitum,amore flagrafle,eoque vbi.fubterranea. petra effet,extra 
marc progreffum cum Ípogiatore verfatum fuiffe. Is , cuius. siconem 
hicexprelsimus circa Lerinum infulam captus , & in infülc illius xe- 


nobio multos dies educatus. nullo. metu cum horninibus veríabatur, 


per terram fe trahens,gradus etiam fcándens.Somniculofum eft ani.- 
mal,grauiffimoque fomno opprimi folitum, inter dormiendum tam 
alié ftertit vt mugitum edere videatur, vnde vituli nomen... Huius 
cau(a eft. piruitofus humor,qui in afpera. artetia efbinfpirando & ex- 
pirando agitatus. .. Talesfonos dormiendo edunt; qui craffo funt 
collo:& breui ; deftillationibus obnoxij:itemij , quibus excidit colu- 
mella, Dormit vitulusextra aquam ad Solem;in arena litoris vel fu 
pra faxa;vt liberiüs tefpirer maxime noctu; (cd.etiam interdiu non- 
nunquam;Oppianus:: ilz t 513 | 
obra dU comb o &i Acier (1 Sr Nodo. 

Toe d yjugeted- o6 mpus dV rl x; Nauta 
EUx»Xoi papre(3 191] Seca NOV Ü7rYOV exs (1. " TOIT 
Carne & pinguitadine multa abundát. Offa cartilaginea habent, 
corio dro & fpi(Io integuntur,fed plicatili;quó fit vt fefecontrahere 
& colligere poffint , vnde diffici]lé tibus leduntur conglobato cor- 
pore , ob carnis & pinguicudiniscopiam : vix enim nifi collifis tem- 
poribus interficiuntur ;; que pauca carne: & pinguitudine obducta 


. fünt,quo fit vc nerui, ac proinde cerebrum facilius patiantur.Eadem 


ratione feles domeftici difficiliüs ictibus: necantur. Pugnant inter fe 
vituli marini ,. & cum aliis pifcibus : funtenim carniuori , & admo- 
dum voraces. Vidimus aliquoti es in. yinariaimmiffos vitulos magna 


reliquorum pifcium pernicie, vc.luciorum, tincarum ; cyprinorum. 


Vidimus id Gandaui,& in ftagnoR egio ad Fontem bell aque. Mul- 
tifuntin Oceano vituli, aliquando gregatim natant, quos pifcatores 
aliquando (agittis & tridentibus infe&tantur,vix tamen'ferrum in co 
rium denfum adigitur. Sine magno damnoin piícatotia: retia non 
incidunt, quia vt delphini & xiphiz vi omnia perrumpunt & dilace- 
rant, id quod fi fenferint piícátores quàm celerrime poffunt, retia in 
terràm pertrahunt, tum fuftécapiti & temporibus fzpiusillifo inter- 


€ 


$ó- 


LIBER XVI. 457 
pág dV cix &yxigpa vlde) eire "us od an) - 
"TeirAugos Yeu £Aoi xeliis 94495, Soo. yop pt isa 
Pos Vaip pXtoy egt) 2v V Geor Eexss. | 
EON Ur. dar Aexttosi Nvois aee ytux Na (or ) 

Qdxlu) &asa ies ov. vy Un cix tÜcxorles, 
Aj vbrt Tois xpoymros TE qiovos axi) T€ 3 a eAxcdy 
Alcoy ts piryjüras year qx peat] du 
Qux àv éprev( 3s, 2 €( [4Ag- TON A, "roupelon 
Abra, bises 3 [Bin T ovo Va. Axoxdjs. 
JPARQT &i£4 TE yo fot) bye v &vxtevp 
EiXxtopSwois, jadyoo dV. dyes Gri. qpsair. &ara oua 
OON. eiu 3t geo bao gla Ey[0bi yours | 
- É vUa, xij ae109 ole, sg] igUiuors Boro | 
Apucí TÉ gi eupoi(1 xo Gi y3lu ÉAXóQyIss 
** Eexpogequs atéqre(Istmrei qdxy(I 0NcOpos 
- O£Gdos XtQa NY) Qu jxtgue ) SGuSo»( mu i 
Vituli carne conftant molli, fpongiofa & pingui;adeó vt liqua- 
tur fi diutius manibus tra&tetur,ob id citó fatiat,naufeam parit, malü 
fuccum gignit,ferini odoris eft. Qua de caufa etiam à plebe negligi- 
tur iisin litoribusiin quibus frequenter capiuntur. Maiore eft in pre- 
tio apud eos qui procul à mari abfunt.Corio etiam mortuorum, ven- 
torum mutationes fignificantur:auftrinis enim ventis infurgentibus 
piliinhorrefcunt, & furriguntur, in Boreali conftitutione ita defi- 
dunt,vt nullos cfle affirmes,id quod £zpius obferuaui. Quo fit vt id 
verum elfe credam, quod Plinius fcripfit. Pelles eorum ctiam detra- LT 
&as corpori fenfum equorum retinere tradunt, fempérque eftu ma- 
tis recedente inhorreícere. Ex iidem pellibus zonz fiunt in multos 
annos vtiles,& tabernacula olim iis operiebantur,quia fulmine non £.2.er. 
tangi credantur. Plinius ex iis que fulmine non feriantur. Ex iisque 
terra gignuntur, lauri fruticem non icit,)non vnquam altius quinque 
pedibus defcendit in terram, ideo pauidi altiores fpecus tutiffimos 
utant , aut tabernacula é pellibus beluarum , quas vitulos marinos - 
appellant,quoniam hoc folum animal ex marinis non percutiat . Ob 
eam caufam Seuerus Imperator le&icam fuam corio vituli mari- 
ni tectam voluit.Ex eodem calceari vtileeffe podagricis articulari- 
büfque morbis quidam autores funt.Eiufdem cinis contra alopecias 
prodeft. Adeps quoque vituli marini, qui inco copiofus eft, vt ín 
delphino, balaena, & aliis per pulmones fpirantibus, magni olim 
fuit in medicina vfus. Adipe vituli marini, inquit Plinius, canis ra- 
bidi morfu potum expaucfcentibus faciem perungunt cum vtilita- 
te medici ,igni inftillatur naribus intermortuarum vuluz vitio, 
& cum coagulo eiufdem in vellere imponuntur, eadem lepras 


lichenáfque tollitjarticuloruim dolores leiiat & fanat.Coagulum eiuf 


Li.;.;,8,, dem comitialibus, & ftrangulazis vuluis valde confert;id accipien- 


dum priufquam in mare ingrediantur.Diofcorides.Coagulum vitu- 
li marini caftorei vires reprafentat, comitialibus,(trangulatis vuluis 
potu conferre exiftimatur.Sed fi fit vituli marini hoc experimentum 
cít aqua infpergitur,qua paulifper cm alterius animantis,tum pre- 
cipué agni coagulum maduerit: nam fi erit Íyncerum, ftatim lique- 
Ícicin aquam,fin minis confimile permanet.Excipitur autem catu-. 
lis, qui nondum natare poffunt. Hic meminifle oportet illius, quod 
annotauimus quum de lepore marino diceremus, fcilicet médofum 
effe Plinijlocum x1». xxxi1. Iuba in iis voluminibus quz fcripfit 
ad C.Czfíarem Augufti filium de Arabia,tradit vitulos marinos ter- 
nas heminas capere, neque enim vitulos marinos;fed lepores legere 
oportet:cüm deleporibus marinisagat,velitque oftendere eos in In- 
dia (in qua omnia animalia grandiora funt ) maiores noftris effe, vr 
ex toto contextu liquet. Vituli veró marini nullo in mari tam parui 
funt, quin heminas multó plures tribus capiant. 


De Vitulo maris Oceani. 


ele 
UNNS 
NS 


":*eyv- 
NAE... 
Myers 
N NN SS 
4 SN 


MIT 
DHTHE TN 


m Sois 
ng RR 7i 
JT j 
7 1L PL 


Bod TUI BUE 


5 S Quem hic reprzfentamus,etfi paulüm diuerfo fit 
yeos d corporis habitu à fuperiore,nihilominus tamen vitu. 


714] E3& fo Ius eft marinus,qui nafcitur in Oceano,corpore craf. 
oe X Kom Ss f - i : 
del (5 fiore eft magifque in fe colle&o. Vitulum effe indi- 
aS CAP cant mugitus,vnde nomen,lingua bifida, dentes fer- 
ratipedes pofteriores piíciü caudis fimiles, cauda patua ,integumé- 
cum cx corio pilifque;pedes priores iidem;qui in fu periore,digiti ma 
gis funt diuift,oculi rotundiores.Idem indicant & partes alic interio 
res & exteriorcs,mores & actiones. Vt tamen ab altero internofcere- 


tür vitulum marís Oceani nominaui. 


De Del 


De Delphino, 


7 717 // 7 T, / 


qe 5 
727 jl 
| 207 M PI MM 
N MT » 
222 Qu os der dao 7 at ZR 


y J jl D!) 
gun 
TAENSES 


7 
ANSA ui 
c 


MAN. "n. f 
N Mun I, prs 
2. 4 


Cub UT: Un 


T7 e VI AGrzcis dUeA gis vel dleAgiy & dle on(( os, à Lati- 
EO VEA wj nis non mutato nomine delphin vel delphinus,& dcl 
it ) phinulus dicitur,ab accolis marismediterranei Zelpbzz 
NN "n DAN vel dauphin, à quibufdam oceani accolis marfoum vel 
weiss »eerfcbouin, quafi maris tuem dicas: à Gallis £ecdoye , 
quod prominentiore fit roftro. Cognominatur /epàs i00; & exu 3e- 
pss & qi dsÜpanos abamore quo pueros & homines profequitur, & 
Simo,quod hoc nomine dele&etur.Nonnulli delphinos berellos vo- 
cant,eo quód ( vt Alberti verbis vtar ) ante naues aquam euomant. 
Delphinus tanquam genus phocenam fub fe cóprehendir tefte Arift. 
quum fcribit phocenam delpbino fimilem effe,fed minoré,& 3 com- 
pluribus delphinigenus effe cxiftimari.EtElianus de Taprobane in. 
ful: pifcibus loquensbalznas delphinis infidiari fcribit;horum duo 

enera illic nafci:alterum ferum & | inexorabili immanitate pifcato- 
ribus infeftam:alterum natura manfuetum circum. homincs natare, 
& more canum blandiri,& fe conrre&tan fuftinere, atq; obiectü cibü 


Ífume:e. De delphino eo qui omnibus notior eft,& hominum amans. 


rimüm dicemus,cuius partes tum internastum externas co diligen- 
tiis explicabimus,quó plura ab Ariftotele, Plinio,ceterifque probatis 
| autoribus dc eo fcripta funt,& vt que pretermiffa func addamus,& vt 
que ab iis tradita funr,dilucidiora reddamus,poftremó vtintelligant 
ftudiofi quantopere cetacei quidam fiue beluz marina cum quadru 
pedibus terrenis conucpiant.Ex delphinis quos multos vidimus duos 
foeminam matrem, & foetum marem proponimus graphice depictos 
& ad viuorum delphinorum veriffimam imaginem exprefTos. Del- 
phinus igitur cetaceus eft pifcis corio xui & fine pilis fed duro con- 
te&us,corpore oblongo;terete,dorfo repando;roftro longo, rotüdo, 
refimo;orisíciffura longa,que ad vnguem clauditur veluti ceruorum 


LIBER XVI: 459 


Lib. 6. de 
biffo.aniz. 
£Ap 12. 
Libre 10. 


duo . DEIJPISCPERMS 


os, dentibus paruis , acutis , pectinatim coéuntibus, lingua carnofa;. 
exerta, in ambitu parum ferrata,mobili fuille fimili. Oculis ma- 
gnis,fed cute adeó te&tis vt pupilla folum appareat, ij non procul ab 
oris Íciffura fiti funt, in eadem feré linea-Nullum meatum neque ad 
odorandum,neque ad audiendum habet/f Ariftoteli credimus,eum 
tamen & odorari & audire certum eft. At meatus habere quibus au- 
dit nosex anatome deprehédimus.Hi poft oculos funt tenues admo: 
dum & exigui veluti in vitulis marinis,& multa pinguedine circüte- 
&i,vt vix appareant, fed 1n caluaria altis interne conftitutio tota 
manifefta eft. Poft roftrum fiue fupra roftrü fiftulà habet geminam, 
quz ad caputarteriz afperz pertingit,foris figura C. internus finus 
carne quadam molli & pingui oppletur,qua vtrumq; foramen aráé 
clauditur,eáq; fiftula ante cerebrum eft;ne quis credat poft cerebrum 
effe:nam fping dorfi continuus du&us fiftu laánterciperetur,(ed à ve. 
teribus dicitur in dorfo effe, quia magis ad partem pofteriorem fpc- 
état, quàm in balena, in qua fiftula magis ad anteriora vergit. Eius 
vfuseft,vt per cam refpiratio fiat & aqua cum cibo haufta reiiciatur. 
Pinnis natat duabus validis, que veluti hominis brachia cum omo- 
platis articulis iunguntur, earum muículi quatuor robuíti dorfo 
pe&orique anne&untur. In medio dorfo pinna vnica furrigitur 
partim offea, partim cartilaginca fine vllis fpinis aculeifve, etfi Pi- 
nius, Appion;Paufanias fpinas in dorfo habere dixerint. Cauda ex 
duabus pinnis conftat &lateribus ortis que in femicirculü finuantur. 
Inferior ventris pars equali fpatíoà fefe difiunéta hzc continet, vm- 
bilicum,pudendum,anum.dorfo eft nigro,vétre candido.Cute fpiffa 
& firma fed molli ob pinguedinem,quax fubeft veluti in porcis terre- 
firibus, Caro eft nigricans fuilla: vel bubule fimilis. Non fpinis vel 
cartilagine (ed offibus fuftinetur. Sub peritonco partes quz ad nu- 
tritionem & generationem conformare funt ad quadrupedum ter- 
zeftrium magis quàm ad pifcium partes accedunt. Nam epiploum 
habet, fed minis pingue, quo ventticulus & inteftina incalefcunt & 
fouentur, Ventriculum magnum,;cüm ad iuftam magnitudinem ac- 
creucritjin reces nato exiguus eft & geminus videtur, cius fundo pá- 
creas heret , definitin inteftina,que in multos gyros conuoluuntur, 
cadem feré vbique craffitudine preterquàm in: extremis, que mediis 
paulo funt latiora, mefenterium vertebris anne&itur glandulasni- 
gras, venas,arteriafque intertextas gerens.Lienin recens natis ma- 
gnus pro corporis ratione, in adultis paruus & niger. Hepar colo- 
ris fanguinci fepto rranfuerfo annexum,ventriculum totum com- 
ple&ensjin duoslobos diuifum.In caua parte vmbilicalem venà ha- 
bet,quoloco vena porta exoritur.A gibba parte caua vena prodit fur 
fum & dcorfum ramos quáplurimos mittens.Fel nullum cófpicitur. 
TEM AEeME 2L cae x Renes 


^ LIBER XNL a 461 


Renesvenz magnz trunco arterizque magna per emulgentes alli- 
gantur funt corporis iMddewtium ampliffimi inter hepar & teftes fi- 


tijnumerofis carunculisracemacim compacts . veluti aciniscónítan- 


res. Vrina per vreteras in. vcficam percolatur,que terreftrium ani- 
malium veficisfimilis fita eft inferiore ventrisparte. In iis qui vtero 
adhuc geftantut ,in vrachum definit, per quem vrinam deponit in. 
'' alantoidem tunicam ad diem vfque partus... Editi in lucem per pu- 
dendum vrinam ficuti terreftria emittüt,& per mufculum fphinéte- 
rem retinent. Vrachoarteriz vmbilicales adhzrent; arteriz magna 


inferioribus ramis infertz.Vtrinque funtteftes oblongi , quibus prae- 


parantia vaía propofita funt jinfiniti (cilicet venarum & arteriarum 
é magna vena arteriaque ortarum ramuli , qui poft. varios & multi- 


plices anfractusin epididymin inferuntur.Cüm enim magna fangui- 


nis copia multo femini generando neceffaria fit, qua "longo vaforum 
ductu ob fpatij breuitatem tran(mutari & elaborari non poteft.fo- 
lerter admodum natura gyros illos vaforum inltituit, vr illis;iid quod 
longitudini deeft peníaretur , & quibus fing | 
do intorti- dependent, & in glandulo(a corpora radici pudendiad- 
nata definunt , ex quibus , meatu vrinario, neryo cauo genitale con- 
ftat;humano fimile,cuius extremum foris propendet;in glandem te- 
nuem linguisauium fimilem definés, que przputio non omnino in- 
tcgitur , intus replicatum latet , ad veneris v(um exeritur.O ppianüs. 
 My»dta T dy dpousoiei aree ENGL xpo.TUvoyzat | t 2nd: 
O?dy ài qxpogdyuis Wopbs ei pa'tyos AN ó1 £i60) 
Kécevarra] Net 5 x Xess £AXETOJ io. | 


Venas fuas,neruos, arterias idem pudendum habet;ofh innititur, 


vuli meatus:capreoli mo-«- 


. Audt [inp 


quod otli pubis proportione refpondet. Inferiorem venzrem fumus **. 
executi;de fupertore iam dicamus. Thorax coftis veris & mendofis, 
fterno,vertebris;mufculis conftat, cuius capacitatem pulmones ma- 


gnicomplent;denfiore fubftantia quàm in terreftribus , craffitudine 
& colore hepar quadrupedum referunt, tum ine aqua. in rariorem 
(ubftantiam altiüs penetrans eiici non poffet, tum ne in. magnis expi- 


rationibus,quibusin aquis feré femper vti coguntur tenuior fubftan- 


tia facilé diftumperetur.Hi in duas partes diuulfi funt j parte inferio 
re adeo gracilefcunt,vt membranam efle afirmes,vndique.cor com- 
ple&untur pericardio conclufum, in medio thorace locatum ;'nulla 
in re porcorum cordi ab(imile:duos finus;totidem auticulas, denique 
fimilia omnia babet. Adhzc afperam arteriam;oefophagum,muüfcu- 
los;& quzcunque in terreítrinm corporibus funt ; clanicula exempta. 
reperire:eft. Caput cum vertebris articulatur:. Cerebri:difpofitio eft 
diuerfa; nam in anterius :&  pofterius diuifum eft: nonin: dextrum & 
finiftrum ; vtin homine ; neruorum coniugationes ex eo nafcuntur, 
. Rr 


Hoz. - E- PISCIBVS 

plexus xopoi57s in co,tcte fnirabile,meninges duz pro iutegumento. 
vtotinia hzc in fummam contraham,porco terieftri maximé fimi- 

liseft : differt autem colore , felle , renum forma.Su pereft vcfoemina- 

rum partes internas explicemus , quó foetus generatio intelligi poffit. 

Vulua ceruicem palmum vnum longam habet , ea deinde in ramos 

| duos diftribuitur , veluti in quadrupedibus terrenis videre cftueftes 
ad vteri cornua pofitijpudendum inter vmbilicum & podicem. Non 
párte fuperiore fed prope pudendà mammz fine papillis . perfpicuis 

fed harum vice alueoli humoris duo funt, vtrinque vnus é quibus lac 
fluit,quod ore catulorum parentem fectintium excipitur. Foetum ex 

femine concipitfine ouo. & perfe&um in lucem edit; fingulos vno 
partu;jinterdum tamen & binos,vterum gerit decem menfibus. Afta - 

Lib. 6. de té patit,nec vllotempore alio, vt re&é fcripfit Ariftoteles. Vnde Pli- 
ra nij locusis falfus videri poteft. Agunt vere coniugia , pariunt catulos 
Lib.9. c8. decimo menfe,xítiuo temporc. Nam fi vere delphini cum fceminis 
comtnifceantur,gerantque vterum decem menfibus, qui fieri poteft 

vt zftate pariant? Dicam quod ipfe experientia comprobaui. . Quum 
hzc ícriberem, € matris vtero foetum quem hic depin gendum cura- 

uimus vere extraxi. Alteram O&obri menfediffecui;in cuius vtero 

 tüm primüm formari caeptos catulosinueni. Ex quibus cffici necef- 
fc eft;eum quem feré perfe&um vere comperi proxima eftatis initio 

in lucem edi oportui(le : alterum initio autumni conceptum decem 

^''"* menfibus poft nimirum xítate gignendum fore.Q uare Plinij locum 
 mendofüum effe exiftimo,neque eum intellexiffe delphinos veris tem- 

pore coire,cüm mox fübiungat decimo menfe catulos parere , xítiuo 
tempore. Sed. legendum. Agunt vera coniugia, quod ex Ariítotele 

Libro 9. de füutm ptum eft. Auc ios( O ueT WA xt cuQUylas ÓL ap beves Tas ÜgAeiaus. 


bif.anim. 0. ^5 — Gee PUES n de i m : 
sg.,j, Qeguntconiugatim marescum feeminis.Chorio;amnio;alantoide tu 


nicis foetusin vtero inuoluitur,fanguine nutritur per venas. vmbili- 
cales,fpiritum per arterias eafdem trahit. Denique eodem plané mo- 
'do quo quadrupes animal vel homo in vtero concipitar & nutritur, 
& m lucem editur.Coéunt delphini fupinis partibus admotis mutuis 
Lib.tdni- amplexibus inherentes,hominum more, Oppianus... .- | 
dyrisi. AeXqits B. Apdpsosu és "yd puo ütürov o4. um 
Quz sapagqpaguxüs vertit interpres. 050505 siio o 
— dn faciem rver[i dulces celebrant bymenaos 
- Delphines fimiles bomini complexibus barent. 
.* Id quod à me aliquando in mari noftro fpectatum eft... Lace nu- 
triunt catulos, geftántque cofdem infirmos, adultos diu comitantur, 
:adolefcunt autem celerrimé;quippe annis decem ad (ümmam peruc- 
niüt magnitudinem, viuüt annis cópluribus.Conítat enim.nonnullos 
vixiffc annis vigintiquing;ialios triginta, quod cognitü ERG) 
I » Ari 


LIBER XVI. 1463 


Ariftoteles praciía à pifcatoribus cauda, vt quos ita reddidiffent ma. 
ricaptos item agnofcerent,& fpatium temporis fcirent. Item Alber. 
tus tricenis annis viuerc fcripfit.Dormiunt roftro. füblato, (iue fiftula 
elata per fumma zquoris qua etiam fpirant, pinnas fuas leuiter mo- 
uendo, ftertentes etiam leuiter audiere nonnulli. Narrant quidam 
delphino motumadcó efle familiarem genuini mque, vt ftandi in- 
terquiefcendique nefcius eundem vite fortiatur finem quem & agi- 
tationis/ficubi veró fomno fit opus , euolat in fummum, móxque re- 
fupinus fenfim ad ima deferri fe patitur , ad terre autem contactum 
velut expergefactus refilit,denuó ftridens,ru rsümque rationem ean- 
dem init quietem fibi hoc modo miftam motioni machinatus. Cer- 
tiffimum & hoc efle futurz tempeftatis prognoflicon , vbi in maris 
fuperficiem frequentiüs fe vibret,& quodammodo colludat, cuius rei 
caufam D. Thomas hanc reddidit : hyemali inquit,procella ingruen- 
tcab imo maris confurgunt exhalationes , quz hyemi fomenta fug- 
gerunt, tüncque calor excitatur in delphinis , quoniam vero calidi 
propria eft agitatio,inde contingit id animal crebrius erum pere , ac 
fefe oftentare. Ex quo illud eft Plinij delphini tranquillo mari lafci- 
ulentes, flatus ex qua veniuns patte prafagiunt. item fpargentes 
aquam,item turbátes tranquillitatem. Id verum effe affirmant pifca- 
tores & nautz.Non folüm vero delphini, fed & alia etiam animalia 
tempeftatem prafentiunt,vt echini arena fe faburrantes , vt ranz vl- 
tra folitum vocales.Sunt & multó plura qua tempeftates prefagiunt, 
de quibus Plinius t 1 s. x v 1 1 1. Quarecrediderim pifces in aqua 
aéris agitatione mutationéque affici , non aliter quàm imbecillos & 
valetudinarios ob auftrinos inítantes flatus , dolorem in capite, vel 
articulis fentire , quod euenit iis qui cum Neapolitano morbo diu 
conflictati funt,vel arthricis.Sic laterum vel thoracis doloribus ob- 
noxij feptentrionales ventos prenunciant. Nam paulatim magis ac 
magis immutatur aer, priufquam omnino in contrarium permute- 
tur.Leues autem immutationcs facilé ferunt , qui profpera funt va- 
letudine;magifque externis caufis morborum refiftunt. Ad alias del. 
phinia&ionestranfeamus. Stridorem edit,vocifque nonnihil , quia 
afperam arteriam & pulmoncs habet, & lin guam mobilem;quod vt 
intelligerent ftudiofi exertam in pictura expreffimus. Sed ftatim re- 
clamabit aliquis ex Ariftotele, vnáque cum Plinio-nos errare affirma- 
bit,de delphini lingua hac Ícribente.Lingua efthis contra naturam 
aquatilium mobilis)breuis atque lata, haud differens füille. Pro vo. 
ce gemitus humano fimilis. Ariftoteles autem diffentire videtur his 
verbis. Agérs: ) X9] o SeA gis Gustav) TEC TN ET To &&e4 , C32 Óptolas 


Lib.8.c.55. 


Cap.55. 


Lio. 


Lib. 4., de 


Al hiffo.25ip, 


- Cr SEV PES, ^ Nu ' 5/ N p N 4 AIUN 
Q9 ToI$ ep? |ouors » £TI 'y&te jeu. oiu yd x9 7tYéC uova. , stg &pT e AY : ouo Fa Cap.9 


yo CÉ2: TO AEN SI 8 5 Xov, o dipÜpdy Ti 7$ QuY)s soisiv.Del phinus 
SE tL Rr az 


Lib. 4, de 
biffo.anim. 
eap-8. 


464, DE PISCIBVS 


ftridet ac. mutit cfferens fefe in aérem , fed non quemadmodum ca 
quz fuperius enumeraui:hic enim vocem & pulmonem, & arteriam 
habet,fed linguam non folutam;neque labra , vt articulatam vocem 
poffit edere. Át qui Ariftotelis cotextum proptüs infpexerit nobis,Pli. 
nioque minimé aduerfari intelliget. Etenim Ariftoteles hoc capite 
oftenfurus,quz animalia vocé,qux locutionem,que fonum aliquem 
fiuc ftrepitum edant,fübriliter hec omnia diftinxit:vt vox à pharyn- 
ge & pulmonibus pendeat,vt quibus pulmo defit,iis nulla vocis emit 
cendz fit facultas,locutio veró non nifi vocis per linguam explanatio 
fit quamobrem quz linguam non habent;aut jj &zo^eoviSilw,id eft, 
non liberam & folutam,;ea neque vocem emittunt;neque loquuntur, 
atfonos edere vcl aliis partibus poffunt.Lyra igitur & chromis fonos 
ftridoréfq; mouent,quia neque pulmonem , neq; arteriam habent, & 
pe&ines quoties per fumma humoris nitibundi ferütur, quod volita- 
re dicunt,ftridere fentiuntur;atq; etiam marina hirüdines qua fubli- 
mes volitant mare non attingentes.Delphinus veró non eodem mo- 
do ftridet ac mutit,quo hec omnia,quia vocem habet ob pulmonem 
& arteriam : przterca linguam mobilem ac liberam,fed non ita libe- 
ram & folutam vt voci articulatz & locutioni efferendx fais effe pof- 
fit.Quare non negat Ariftoteles delphinum linguam mobilem habe 
re,fed nonirà mobilem & folutam,vt vocem articulatam efferre pof- 
fit.Eftenim breuis vt ait Plinius. Atq; hüceffe germanum Ariftorelis 
fenfum confirmo ex ipfiufmet teftimonio,cuius pauló poft hec funt 
verba: 3 zz ia, Gane xg) Ty 9&yoy IL OEAGY CÓX tyXpaT) igi &Tos, SdV£ 95 
yer 5 pO Tolo) Vg Y &TENI) y xg] d mo NE Gat euairepor , Gg Jede eiii] 
Gau itoGa (& qoa. Pueri vt cetera fua membra continere ac regere 
queunt;fic etiam lingue funt impotentes,& quidem imperfe&i,& fe- 
9] lingua abfoluuntur.itaque magna ex parte balbutiüt , tortiq; funt 
lingua.Pucris igitur lingua non deeft, neq; adharens eft, fed mobilis 
& lata quz; exeri potelt,fed nondum ita libera vt voc diftináé ar- 
ticulatéq; enunciare poflint.Ita delphinis lingua eft lataymobilis,qua 
modó exerimodó condi poffitjnon hzrens palato, neq; offea;non ita 
tamen foluta vt voce explanaté efferre queant.Porro neq; labra,neq; 
palatum cameratum habet,quz locutioni conferunt.Delphinum au- 
dire,czteroíq; omnes piíces cóftat ex iis qua diximus, quü de pifcium 
fenfibus ageremus. Huius veró fenfus organum nullà manifeftü re- 
periri poteft ne in delphino quidem vt putat Ariftoteles. Acaudire 
fine meatu vllo partéq; huic rei deftinata,nullum animal poteft, per 
quam foni, vocéíq; ad cerebrum perferantur. Qua ratione impulíus 
cum delphini cranium diligentiflime contemplatus effem,manifcfüt- 


fimum audiendi meatum,qui ad ccrebrum víque patet inueni , 6 rc- 


gioncin viui delphini capite foramé tam exiguum , vt feré oculorum 
3 | Palat iv aciem 


LIBER'IXVYI "46$ 


aciem fugiat ftatim poft oculum ; qui fitus in caufa eft, cur difficiliüs 
reperiatur:funt enim oculi & foramina illain eadem feré linca cum 
oris fciffura.Cüm verófagaciffime odorétur , multó difficilius eftin- 
uenire quz pars huius ferifüs miniftra fit,quod non folüm in delphi- 
, Biofed in omnibus aliis pifcibus admiratione dignü eft: neq; eft quod 
quis per foramina illa qua: ante oculos funt nar ium loco pifces odo- 
rcs percipere certó credat , ad cerebrum enim vfque non pérmeant, 
fed partim obfepta,& ceca mox definunt,partim ad branchias:ferun 
tur.Omnes tamen odorari certum e(t;cüm efca recenti abítineat;nec 
ii[dem efcarum generibus omnes capiátur,fed variis;fcilicet fui agni- 
tioni odoris , quippe cüm vel foctidis nonnulli alliciantur. Quare 
meatus iftos caecos effe exiftimo , & qui oculis noftris cerni-non pof- 
funt;per quos tamen odori ad cerebrum pateat adítus,vt qui tenuio- 
riseflentiz fit quàm humor.Q uod fi in his qui branchias habent. per- 
fpicui non funt,quan:ó minis effe debent in iis qui pulmonibus fpi. 
rant?Tn illis enim branchiz valde patent,vt fine ipfpiratione magna 
odorari poffint , hi cüm refpirationis organum intus lateat, fine 
magna inípiratione & aéris tractu odores non percipiunt , vt docet 
Galenus in lib. de odoratu , quibufcum vnà in cerebrum penetraret 
aqua,fi per apertos meatus permeareht. Odores autem in cerebrum 
piícium fefe infinuare id maximo eft argumento ; quod ad efcam ni- 
dorofam accedunt;odoribüfque caput repleatur & grauitate tétetur. 


Et vt de cateris taceamus , de delphino odore vnguenti grauiter of-- 


Oo 
fenfo hiftoriam ex Plinio narremus. Alius inter hos annosin Africo 


litore Hipponis diarrhyti,fimili modo ex hominum manibus vefcens, 
ferénfque fe tractandum, & alludens natantibus , impofitófq; portás, 
vn£&uento perunctus 3 Flauiano proconfule Africz, & fopitus ( vt ap- 
parvit)odoris nouitate, flu&uatüfque fimilis exanimi, caruit homi- 
num couerfatione, vt iniuria fugatus per aliquot menfes , mox reuer- 
 Íusin eodem miraculo fuit.Q ua in re delphino cum fuibus conuenit 
quibus amaricinum inimicum elt , f1 Lucretio credimus. 
Dentque amaricinum fugitat fus QJ timet omne 
"Unguentum. "s 
Quoniam actiones fine partibus qua harum gratia à natura con- 
ditz funt explicari vix poffunt:iis addàmus quzdam de delphini ore 
ab Ariftotcle & Plinio prodita;quibus fit vt dubitare poffit aliquis, fit 
ne delphinus veterum quem bic exhibemus.Cüm enim delphirio no- 
ftro fit os ante & in promptu,longa etiam fciffura & multum infra to 
ftrum defcendens,tamen Ariftoreles hec fcripfit: 5 «x«i xj 3:- 
Qivts;td) araVT&s ck xi TÀ34s vorlío: a dures AepiBave(1.xorro y?p Ó cóua Xe, 
b axéColle] ud Nov of bdlus,sl Myra di gex&(]v GAtyos Sieq Sg) yap 578 
&EA pilos OE UIS Xd) Sudequs 78 qu'ygivjgexei cra] apa. Cartilaginei, del- 
R2 


Lib.9. e.8. 


Libre 9. 


Libro 9.de 
biff. anim. 
€ap.2. 


Libvo 4.de 


partibus, 


eap 


Lib. $9: e.8. 


^ 


-—- 


4466 DE PISCIBVS 
phini & otines cetacei tefupinati cibos capiunt.habent enim os füb- 
tcr,vnde fit vt minores periculü faciliüs poflint euadere, alioqui pau- 
ciadmodum feruarentur;quippe cüm delphini celeritas,atq; edendi 
facultas mira effe videatur.Et alio loco apertids:2 j 3, exei & edu 
Siagopas ;& ue ydp Xo duc IX pU end O eiua xj ts e) Sie ooSotv (x: 3 £y "roÍS 
bradiors ouoy SEN gives 1, Ge ae , xor. Varia, eptqipdua. Agua T Soglu, 
DalyeTa] 55 queis & uovor clue jas Sexy roii] To Tüy d Gy Cav (iv oto T9 
«p^ CT T &àXXà 8j BBpa wor Gcr a ydp & TOL UU (ax (too yos £gly ) &A- 
Ad Xj pos y D» dx oXOciy 7n ^ed dy. T) «teA A Tpoglu)* bor yàp Anu 
voro: Suégpldporr. ajo oi GJpacw (Soyévs.TTo3s TETOIS wteAQtp? 3g) Xealllu) 
Exo T. a8 poyyus qi( y t div 7" dO SiaipeTor £ydv. Sunt & oris differen: 
tic,aliisenim oseftante & in promptu;aliis infrà parte füpina, vt del- 
phinis & cartilagineo generi,quamobré hac nifi cóuerfa refüpinen- 
tur, cibum corripere nequeunt, quod natura non folüm falutis gra- 
tia reliquorü pifcium feciífe videtur ( dum enim illa fefe conuertunt 
mora intercedit , qua pifcis quem infe&tantur euadere poffit: nam 
omnia id genus rapina pifcium viuunt)verüm etiam ne nimis deuo- 
randi auiditatem explerent, (1 enim faciliüs caperent, breui prz im- 
modica fatietate perirent. Prztereà roftrum rotundum eft & tenue, 
quodque diuidi in os non poffit. Ex iis fua mutuatus eft Plinius : Nifi 
multüm infra roftrum osilli foret, medio pene in ventre, nullus pi- 
Ícium celeritatem eius euaderet.Sed affert morá prouidentia naturz, 
quia nifi refupini atque conuerfi non corri piunt,que caufa pracipué 
celeritatem eorum offendit.In his Ariftoteles & Plinius videntur del 
phinis os in fupina parte tribuere,quod galeis & aliis multis cartila- 
gincis proculdubio compctit;delphinis nó item : de quibus id veriffi. 
me dici crediderim quod in fu pini conuerfi cibos corripiat:tum pro- 
pter caufas quas reddit. Ariftoteles , tum propter longam oris fciffu- 
ram,& multüminfrà defcendentem , ob quam fi proni vefcerentur 
cibi vix bene corripi poffent, atquc hinc & inde diffluerent;nec rectà 
in oris fündum,ac inde in ecfophagum deferrentur. — Addam aliud 
quod à veteribus dictum eft,vero haud confentaneum. Aulus Gel.in- 
quit: verba Appionisfubfcrip(i eruditi viri ex /Egyptiacorum libro 
quinto;quibus & delphini amantis , & pueri non abhorentis confue- 
tudines, lufus geftationes , aurigationes refert:caque omnia feipfum, 
multofque alios vidiffe dicit. Koj duis 5' y eiSoy este) 3otaprpyao Se- 
gira ted. vraies, xdj Gpos wajSixluo &oflosuSor quar. (p ey xg] arpoait- 
y5uSyves ó [BUS , JueSéyeTo a*v crei S uL ROrl Ty vóTa , Xd) (gs àxduÜus wxte- 
gay , iva, uu» To aU uuoy Yes Api Ede, xg] ierawidov weis o 
poer duaxosiov diy quSlor. E Edoxtro 3 dpa, 9. bajun xdy aos. $ 1GAa 
Ée(c Bud vrydu Sur 6 Zporros, id e(t, Et nos quidem vidimus apud 
Puteolos delphinum amantem miré puerum; inclamatum à puero 
acciri 


m 1 P n MN 


acciri. Quinetiam adnatansdorfo puerum admittebat,ita vt pinnz 
aculeos velut vagina conderet,ne dilectum fibi corpus-laceraret,re- 
ceptümq; equitis modo infidentem per magnum zquor,per ducen 
ta itadia deferret, Roma igitur tota,omnífque Italia confluebat, vt 

iÍcem amoris cauía vectorem pueri fpe&aret.Pauló aliter rem nar- 
rat Plinius.Diuo Augulto principe Lucrínum lacum inuectas paupe- 
ris cuiufdam puerum,ex Baiano Puteolosin ludum literarium itan- 
tem,cum meridiano immorans appellatum eum Simonis nomine fe- 

ius fragmentis panis,quem ob id ferebat, allexiffet , miro amore di. 
unl cons rcferreni res Maecenatis & Flauiani , & Flauij Alfij,mul- 
torümqy effet literis m andata.Q uocunque diei tempore inclamatus à 


puero,quanuis occultus atq; abditus ex imo aduolabat,paftüfq; éma. 


b 


nu prabebat afcenfuro dorfum,pinne aculeos velut vagina condens, 
receptumque Puteolos per magnum zquorin ludum ferebat. Simili 
modo reuchés pluribus annis,donec morbo extincto puero fubinde 
ad coníuetum locum ventitans,triftis & moerenti fimilis i píe quoque 
(quod nemo dubitaret ) defiderio expirauit. Hi delphino aculeos in 
pinna dorfi tribuunt , quod falfum effe fenfus ipfe conuincit:nullas 
enim omnino fpinas,neque aculeosin vlla corporis parte habet del- 
phin.Q uare vel fabulofa ifta effe opottet , vel eos qui 1fta [cripferunt 
parum diligenter delphinos infpexiffe.Pinna vnica eftin medio dor- 
fo fatis rigida;aliz: duz in ventre, ita fitz vt non folüm natatum, fed 


€tiam vt motü quo furfum fefe effert ref, pitrandi caufa adiuuent. Aliz 


duz in cauda,quarum etiam magnus eft vfus & diuerfusacin: aliis fi- 
tus. Non ex recto fpiaz dori du&u oriuntur,vt altera furfum,;altera 
deorfum fpectet,fed ex cauda Jateribus , altera dextram, altera fini- 
ftram partem verfus,ita vt cauda fua latitudine aquam verberet. Cu- 
jus tanta vis cfb,vt prouerbio di&um fit , Sei gia apos. 4 ports duy id 
e(l, delphinü cauda ligare,in cos qui fruftra quidpiam conátut , quod 
non dictum eft propter caudam lubricam , etfi luis fit , fed propter 
cius robur:nullus enim quantumuis viribus praítans delphinum hac 
parte retinere poteft.O uum deorfum cótendit,caudam furfum mo- 
uct,contrà quum in fumma aquz fefe cffert:fed ea celeritate , vt nul- 
lum co velocius animal effe dicatur. | Ariftoteles, — Azrziyeoy diox£t 
TT TÓY Co Gruig'or " 19i Td eid lea , xg) 7dy xp (guy ; X9] /rtpeaeioidar 
3í s9Aoloy Aye a ieu. Mobuga 5 ro dois (wai , S74 dlexcod 1- 
yat, FxDoy ogus xe , TÓ TE yop. tày Azo péoyd , (3wastaSs OS (v sis [BuÜoy 
dla. B aiv. dvdp 3 eoi M9Xpd. Svr, 3 duaspogy) , Xaéye (mv 


Libro o.de 
hift. Anm, 
€«4p.48. 


Ua, dassp dpaAeyodu vot y x3] (erpéspailts tonus, Qipo!) Gato TüEdUum 


Gouiefl O wies. Sux0e Buxbudvor expos Tlu/ duwervoli) , xoi) vate wor ) 
Tus ig Us Lay dGoupavTUxye('Tr 1v roa. Omnium tum aquatilium tum ter- 
reftrium. animalium velociffimi mihi videntur effc delphini: fuper 


- 468 DE PISCIBVS 
filiunt enifh nauigiorum magnorum malos , quod maxim faciunt, 
, quum pifcem quempiam cibicaufa perfequuntür:tunc enim fi is fa- 
git,ad fundum víque fame vrgéte infequuntur : quod fi longior fue- 
rit reuerfio fpiritum continent,quafi fpatium apud fe reputantes, & 
conuerfi fagitta modo feruntur,celerrimé itineris longitudiné eme- 
uri volentes refpirandi caufa , quo impetu nauigiorum quz forté il- 
Lib.9.3. ]uc fuerint,malos fuperant. Qua Plinius maiore ex parte expreffit.- 
 Velociffimum omnium animalium non lolüm marinorum delphi- 
. nus, fed ocyor volucre, acrior telo. Nam cüm fame concitati , fu- 
. gientemin vada ima perfecuti pifcem;diutius fpiritum cótinuere,, vt 
arcudimiffi ad refpirandum emicant , tantáque vi exiliunt; vr. ple- 
, rung; vela nauium tranfuolent vento euntium. Vnde qui hierogly: 
. phicisliteris res fignificabant, velocitatem per: delphinum exprefle- 
. runt:quod indicat celeberrima illa & omni Principe digniflima fen- 
tentia avéUdVe BpaStos,id cft,feftina lenté, que Octauio Au guíto adeó 
arrifit , vt non in fermonibusmodó quotidianis crebriüs víurparet, 
verumetiam epilítolis fuis frequenter infereret, admonens his dua- 
. bus vocibus,vt ad rem agendam adhiberetur fimul & induitriz cele- 
ritas & diligentiz tarditas. Eadem Tito Vefpafiano adcó placuit , vt 
 numiímatis infculpferit , quz altera ex parte faciem Titi Vefpatiani 
cum inícriptione pr xferrent,altera-ancoram, cuius medium ceu tc- 
monem delphin obuolutus comple&itur , ancora tarditatem , del- 
phino celeritatem defignante, Eandem delphini celeritatem compa- 
. rat fagittz Oppianus. una ; 
Lib. 2 LE AA gives dV yen» &ADs uéyx Xoipeares(v 
AHLSE E E'Eoyoi iwop£y 7t 4g] &y Xa x ojagorfles., 
Pio? T7 Gxud xod a yap fBéxvos ("e J'áAXaosdu 
daeniqs v Vp ep de cst | | 
.« Ab hoc delphini in natando impetu ortum eft prouerbium, 3. 
| gia, viso dud (94s, delphinüm nare docesiin eos cópetens,qui mo- 
,nere quépiam conantur in ca rejin qua cüm fit ipfeexercitatiffimus, 
nihil eget doGtore.Veruntamen delphinus etfi velociffimus & fortif- 
fimus fit aduerfario non cáret: ámiz enim cum eo pugnant,& expu- 
gnant,vt capite de amia fufius expofuimus.Iden crocodilos necat in 
Nilo;vt tradit Plinius. Verüm in crocodilo maior erat pettis, quàm vt 
|. vh effet eius hofte natura contenta.Itaq; & delphini immeautes Ni-- 
.. loquorum dorfo tanquam ad hunc vfum cultellata ineft pennajabi- 
gentes eos przda;ac velutin fuo tàtüm amne regnates;alioqui im pa- 
. xes viribus ipfi altu interimunt. Callerit enimin hoc cücta animalia, 
..,, fciüntqi non modó fua commoda; verüetiam & hoftium aduería,no- 
runtfua rela,norunt occafiones , partefque diffidentium imbelles.In 
yenue mollis eft tenuifqüe catis crocodilo;ideo fe vt terrriti immer- 
MI ym UIROU VN M gunt 


Lé8.635. 


LIBER XVI 99469 
gunt delphini, fubeuntéfque aluum,illam fecant fpina; Superis an- 
notauimus delphinum non in dorfo tantüm fed & in toto corpore 
fpinas omnino nullas habere,quamobré pro fpina,legendum opinor, 
pinna vel penna,quemadmodum ante cultellatam pénam dixit. Sed 
non fine caufa dubitauerit is qui delphinum & crocodilum diligen- 
tiüs infpexerit,qui fieri poffit , vc delphinus dorfi pinna crocodili al- 
uum dilaceret.. Nam crocodili cutis minüs eftin aluo dura quàm in 
dorío,nop tamé ita mollis vt cultro etiam peracuto penetrari poffit, 
delphini veró pinna nó víqueadco dura eft neq; acuta, cui tame vim 
magnam à celeritateaddi non negarim. Non defunt qui fturionem 
noltrum,veterum delphinum effe crediderint; ob dorfi cultellata. of- 
fa,qua clypeos referüt,quibus etiam ligna vcluti ferrà fecari poffunt. 
Atq; in ca fententia fuiffe fcio virum do&tiffimum, cuius iudicium his 
in rebus plurimifacio. Vulgus pifcatorum ait delphinum balznz 
praire,& iter przmonftrare ; quod veteres muículo tribuerunt. Sed 
eius opinionis occafioné inde ortam arbitror , quod vbi balznz funt, 
ibi delphini & lamiz frequentes fint, à quibus balzna dilacerantur. 
delphinos fama eft,i pompilum aut vrgente fame , aut cafu aliquo 
deguítarint,ftupidos fieri fubitó,& viribus defe&os nullo poíteà ne- 
gotio maris zítu in litus eiiciibique à mergis,cteri(que auibus ma- 
ricimis dilaniari & abfümi.Tricenis diebus latere circa canis ortum, — 
occultarique incognito modo fcribit ex. Ariftotele Plinius quod có Lik.g.e. 8. 
magis mirum efl,inquit(1 Ípirare in aqua nequeunt. Neque ego id ve 
rum cfle crediderim , nifi in ícopulorum fpecubus lateant,in quibus 
libere f, pirare poffunt,quemadmodum faciunt & viculi mari. Solent 
etiam in terram erumpere , incerta de cauíà iifdem autoribus;fed id 
citro diuexati faciunt veluti thunni & gladij.Prz dolore igitur inter 
ram exiliunt , cuius rei oculatus fum teftis, reperi ipfe ceftrum, fiue 
afilum delphino quiin litore iacebat inherentem. | Idem eis accidit 
mugiles velocesadmodum períequenribus,quum enim citatum cur- . 
fum inhibere non poffunt in terram vfque impelluntur.Statim tellu- 
re tacta moriuntur,ait Plinius. Et Ouidius. | Lib. 9.8. 

Quem postquam bibulis iniecit flucfus arenis 

Unda [imul merum cvitas, destituit. 

. Ex co natum fuiffe prouerbium autor eft Plutarchus:delphini in. 
terra vis,de iis dictü qui id in quo minus valeanttoto conatu petunt, 
quód delphinus tam ftupendz agilitatis animal terre contactü non 
patiatur.Sed hoc falfum effe docet experientia. Nam foemina quam 
diffecuimus,vt eam cum foetu exhiberemus,viua diu iacuit;& delphi- 
ni viui à noftratibus Lugdunum vfque aliquando deportaufunt. Ci- 
tiüs moriuntur fi iifdem retibus quibus thunni capiantur,ob 1d quod , 
:nuiti fub aqua. retinentur, refpiratione priuati.. Si fagena noftra 


470 DE PISCIBVS 


vulgari capiantur,n on capiuntur,quia [cfe cfferendo tefpirant. Mul- 
tó ocyus moriuntur fiftula obturata, quod argumento cít magis per 
fiftulam quàm per os refpirare. Ichthyopola noftri longiüs afporta- 
re volentes,& viuos feruarejin fiftulam vinum inftillant, quod fiftu. 
lam non obítruit,fed per cam in os & ventriculum penetrat, & diu- 
tius fpiritus conferuat. Delphini magna ex parte fingulos eduntjin- 
terdum binos,quos inter animantes omnes magno amore pefequunJ 
tur , vnde fi forte pifcator alterum ex catulis tridente aut hamo ca- 
piat,ipfa fui cafum non perhorretcit , neque captum deferit , (ed ipfe- 
quitur,nec vl]o modo ab infequendo deterreturzalterü autem ,fifoi- 
té adfit caudz verberatione perfequitur , ac mordicus premens able: 
gat ne capiatur jpfa veró manet, vt cum filio moriatur , cui liberum 
erat periculo fefc fübtrahere. Mortuorum ctiam curam habere tra- 
ditum eft:extin&os enim ad continentem velut fünere illos efferen- 
tes,hominibus ipfos fepeliendos tradunt : poft veró fequitur magna 
delphinorum multitudo, tanquam funeri operam dantium , eos ab 
impetu aliarum beluarum, ne deuorentur defendentium. Ferüt eos 
dignofcete,qui € delphinis deguftarintjillofque deuorare:ab. aliis ve: 
1o abftinere,qui nunquam delphinum contigerunt , vt ederent , tan- 
tà beneuolentia fefe mutuo profequuntur. "Tradunt etiam Veteres, 
delphinorum opera homines in pifcatu vfos fuiffe. V nicum ex Plinio 
exemplum proferemus,& có libentiüs,quod in Gallia noftra Natbo- 
nenfi folitum fieri narrat eo in loco, qui à Montepelio parum diftat, 
quiq; Monfpelienfibus noftris tam notus eft,quàm fua cuique domus. 
Pratereà locum Plinij in vulgaribus codicibus corruptis aliquot lo- 
cis reftituimus opera Guilielmi Pelicerij Mofpelienfis Epifcopi, an- 
tiquitatis peritiffimi.Locus eft huiufmodi. Eft in Nemaufienfi agto 
ftágnum,Latera appellatum, vbicum homine delphini focietate pi- 
Ícantur, Innumera vis mugilum ftatuto tempore;angultis faucibus 
ftagni in mare erum pit obíeruata zcftus reciprocatione. Qua de cau- 
fa prztendi non poflunt retia xquà,molem ponderis nullo modo to- 
leratura.Et iam fi non folertia infidictur tem pori,(imili ratione in al- 
tum protinus tendunt , quoniam vicino gurgite affigatur , locüm. 
quefolüm pandendis retibus babilem effugere feftinant. Quod vbi 
animaduertére piícantes(concurrit autem multitudo temporis gna- 
ra,& magis etiam voluptatis huius auida ) totüfque populus 8 lito- 
re quantum poteft clamore conciet Simonem ad fpectaculi euen- 
tum:celeriter delphini exaudiunt defideria, Aquilonum flatu vocem 
profequente, Àuftro veró tardiüs ex aduerfo referente.Sed runc quo- 
que improuifo aduolant:propere apparet acies, quz protinus diípo- . 
nitut in loco,vbi coniectus eft pugnz;opponit fefe ex alto , trepidof- 
quein vada vrget. Tum pifcatorcs circundant retia, fü Masi fub- 

e euant 


VLIDER'JXW. L ID 0«471 


leuantmugilum nihilominus velocitas tranfilit./. At illos cxcipiunc 
delphini , & occidiffe ad prefens contenti , cibos in victoriam diffe- 
runt operz. Przlium feruet , includique retibus fe fortiffime vrgen- 
tes gaudent: ac ne hoc ipfum fugam hoftium ftimulet j inter nauigia 
& retia,natanté(que bomincsita fenfim elabuntur,vt exitus non ap- 
pareat. Saltu(quod aliás blandiffimum his ) nullus conatur euadere; 
ni füummittantur fibi retia , egreffus ante vallum protinus praliatur. 
Ita peracta captura quos interemere diripiunt. Sedenixioris opera 
quàm in vnius dici premium confcij fibi operiuntur in pofterum:nec 
pifcibus tantüm, fed & inrita panis ac vino fatiantur.Q ue de codem 
genere pifcandi in Iaffio Mutianus tradit, hoc differunt ; quod vltro 
neque inclamati prato fint;partéfque à manibus accipiant; & fuum 
queque cymba é delphinis focium habeat, quanuis noctu & ad faces. 
Hacpifcandi ratione audio Hifpanos aliquando víos fuiffe non pro- 
culab vibe *Palamos nuncupata.Eadem hodie quoque vti poffent pi- 
fcatores noftri, nec dubito quin delphini offa vinoque cicurari. pof- 
fent;& inclamati accurrere,cüm aliquoties fibilo euocatos accetiffe 
ad naues,& circumnataffe viderimus,nec mins hodie quàm olim ad 
id accommodatz íunt ftagni fauces ad oppidum Malgurium voca: 
tum.Q uc fi vera funt,nec illud mirum effe debet,quod fcribunt, del: 
phinum hominisamicum animal effe; nec hominem expaucfcere vt 
alienum,obuiam nauigiis venire,alludere exultantem,verü & mufica 
arte mulceri fymphonie cantu;& precipuc hydrauli fono. Hinc tan- 
topere ab Herodoto primüm, deinde ab aliis celebrata hiftoria, qua 
ferunt Arionem Methymnazum delphino infidentem ad Tenaron 
fuiffe eucctum,;qui erat citharoedorum fui feculi nulli fccundus,quiq; 
primus hominum,quod nouimus,& fecit;& nominauit;& docuit. Co 
| rinthi Dithyrambü.Hunc Arionem ferunt cüm permultum tem poris 
triuifletapud Periandrum cócupiiffe in Italiam,Siciliàmq; nauigare: 
rurfus parta ingéti pecunia voluiffe Corinthum reuerti, & quum pro- 
fe&urus é Taréto effet, quia nullus magis quàm Corintliiis fidret;na 
uigium virorum Corinthiorü conduxiffe.Q uam illum tenerét , iftos 
Arioniinfidiatos,vt eo deturbato pecunia potirentur, hoc illum in- 
telligentem oblata eis pecunia mortem tantüm fuiffe deprecatum. 
Non perfuadéti nauitas iuffiffe,vt aut fibi manus inferret , vt fepultá- 
Kamin terra nancifceretur.,;aut illico in mare defiliret. Arionem ad 
hanc neceffitatem redactü obfecraffe,vt quandoquidem ipfis ita: pla- 
citum efle,vt cernerent fe omni fuo ornatu. coopertum , ftantémque 
fuper foros audirent cantantem,& càm cantaffct (ibi (e manus illa- 
turum , atque-iftos permittentes ( inuaferat enim eos libido audien: 
di preftantiffimum inter homines modulatorem ) é puppe in mediam 
nauem conceffiffejillum induc&to fibi ornatu;ac Íumpta cithara fuper 


MR DEXPISCHBVS 
forosinchoaffe carmen.quod dicitur Orthium , eoque decantato fefe 
vteratornatus,in mare iecifIe.Et hos quidem curfum renuiffe in Co 
rinthum,illum:veró aiunt à delphino. exceptum in (Tenarum fuiffe 
tranfuectum,& cim e delphino defcendiffet Corinthum eodem ha- 
bitu perrexifTe.Et vbi petuenit,quicquid contigerat enarraffe ,& Pe-. 
riandrum ( quia non crederet ) tenuile bominem in cuftodia, ne quo 
prodiret:carerum curauiffe vt nautas haberet, cos accitos,vbi adfue- 
runt ,percontatum fi quid de Arione memorarent,& referentibus 
illum fofpitem circa Italiam agere;fortunatüm q; Tarenti fe reliquit 
fe, Arionem apparuifle eodem quo defiliiffet habitu , iftos terrefa- 
€tos nihil amplius habuiffe quod conui&i inficiarentur. Extat in Te- 
naro ingens Árionisex aére donarium fuper delphinum fedens. Ea- 
dem cecinit Oppianus.Iam ad magis neceflaria conuertimur.Delphi- 
num in menfas principum venire , magnoque in precio effe in prin- 
cipum aulis vidimus, fzpéque mirau. fumus cüm ferinus ille odor - 
omnem cibi gratiam fi qua fit , ingratifhümam reddat, Apud nos fof- 
fores ipfiatque infima plebs omnino abftinent,hinc fit vt rariüsin fo- 
ro noftro confpiciantur venales. Ad eos mittuntur qui longius à ma- - 
ri abíunt,vtad Auenionenfes,& Lugdunenfes, quia extra mare diu- 
tius viuitlongiüíque afportari poreítcitra putredinem, quoniam du- 
ra eftcarne,& corruptu non ita facili Qualem fuccum gignat in cor: 
pore delphini caro;íatis ex eo perfpicuum efb,quod ex cetaceorum fit 
generc.Qua de re Galenus x. 1 5.1 1 1. de alimentorum facult.Philoti- 
mumzreprehendens.Pofthzc auté canem adícribit, quem in cetaceoz 
rum gencre numerare oportebat, vt qui carnem duram & excremen- 
titiam habeat.Q uapropterin partes fe&to atque falito vulgares. ho- 
mines yeícuntur,ingrati enim faporis ac mucofus;ideoque cum fina- 
pi & ex oleoatque acribus condimentis enm mandunr. Ex boc gene- 
re funt balenz , delphini, & vituli marini, ad quos proxime ma gni 
thunni.accedüt.Item alio in loco.Diximus quidem iam anté de ceta- 
ceis animalibus,que marina funt;in quo numero funt phocz, balenz, 
delphini, libelle;ac grandiores thunni,& prater illa canes , quz; his 
fimilia funr Nunc auté de ipfisin fumma;dicendü,quod. omnia eiuf- 
modi duram. & praui fucci , atque:excrementitiam habent carnem: 
Quapropter/fale potius condientes,ip(is vt plurimü vtuntur, alimen- 
tum quod ex ipfis in corpus diftribiiitur;ea laliturá: tenuius facientes, 
coque co&ioni.& fapguini-faciédo commodius. Nam recens corum 
caro ni valdéprobé coquatur,crudorüm Íuccoram copiam - magnam 
in venis congerit. His addam quod experientia ipfe didici , delphini 
carné preterquam quod dura fit & difficilis concoctü etíam pinguem 
effe;quo fit vt ventriculum relaxet;& nau(cam moueat.Nunc de pra- 
paratione dicendum ,cuius vniuersé: duo funt potilfi'màm genera. 
i; Vn 


IIBER XVI. 473 
"Vnum quo cibi viti aliquod corrigitur, veluti quum falitur, vt craf- 
fus humor falis viextenuetur , & generando anguini accommoda- 
tior fiat, vel cum cibus decoquitur veterum more,;cepa, porro;appio, 
anetho;atque aliis huiufmodi coctioni additisad craísi humoris atte. 
nuationem , qua preparatione meliora redduntur omnia, quz craf- 
fum glutinofumqQue fuccum gignunt. Alterum eft przparationis ge- 
nus quo fzpius vtimur, voluptatis potius quam valetudinis rationem : 
habentes, quum condimentis ea permiícemus quz ad gulam irritan 
dam titillandámque palatum faciunt. Sic delphini carnem quidam 
praparant in veru torrentes quemadmodum & fuillam recenté,ma 
li arantij fucco intin&tam edunr,vel ex condimento quod aceto fac- 
chare,& cinnamomo conftar.Alij in craticula affant.Alij farina bene 
fubac&ta concludunt caryophyllis , pipere,zin gibere , nuce mofchata 
condientes, quibus odor ille ingratus euincatur. Elixam magis pro. 
barim quàm affam,modó in aceto & vino coquatur;iniedtis apio,hyf 
fopo , origano. Partes delphini qua magis commendantur funt he. 
par & lingua.Hepartenera quidem eft fubftantia , fed malum fuccü 
gignit. Lingua autem tencrior & pinguior atque hepati pracferenda; 
Delphini cinerem in medicamentis numerat Plinius quz lichenas & 
leprastollunt. Quidam delphini iecur in fictili torrent , donec pin- 
uitudo fimilitudine olei luat,ac perungunt.— Et febrium circuitus 
tollitiecur delphini guftatum ante acceísiones Plinio autorc. Et hy- 
 dropicis medetur adeps delphini liquatus , & cum vino potus. Prz- 
terca delphini adipe linamenta accénía excitàt vulue ftrangulatu op- 
reffas. Infantium quoque gingiuis dentitronibüfque multüm con- 
fert delphini cum melle déntium cinis , & fi ipfo dénté gingiuz tan- 
gantur adalligatüfque idem pauores repstinostollit: Abfardum pla 
né eft,quod fcripferüt quidam matres in os catulos recipere, quod fi- 
eri non poffe perípicué oftendit oris compofitto; ocfophagi anguftia, 
catulorum iplori magnitudo.Id faciür gaici vt fuo loco diximus. 


De Phoczna. 
2: CAPUT 1X. | 
Exe HOCINAM Dclphini fpeciem effe indicat Ari. "v ba, 
D Wes ftoteles: T5439 93v 3: pis & uA moe rre 35€ So, 0 
uu M NN ecf X m VERRE x 
NOE 23 Qaa 3 SUo (o: GAEiqu. Xj QANEOVOUXUS 17 tv. ó|telcos 5T) &kA- 
Cen v. CES z N £3 ^e . à m. /. à » 
RI quao] ? Qa , 2) yco iro OMteloy SEA pivi puxpd. yo£) 9or 


EN ! «xoílco d'Uecqpepd 2 taa. SeXepivoss en y&e OG ueys9os tAgAlor, 7 
dopo C^ TÉ vóTS ,O xedue. xydyouU , "axoNxol due piam Ta *yfvos T 
qaci qéxgpóv. Delphini fingulos magna ex parte edunt interdum ta- 
men & binos. Bálenz vel binos complurimüm: magnaque ex patte, 

does SES 


Li.32.c.7. 


Abid.e. 10. | 


LÁ LN 


474 DE PISCIBVS 


vel fingulos procreát.Idem & phocene partus qui delphino fimilis eft 
naícens in Ponto,fed intereft cg» phoczna minor eft;dorío am pliore, 
colore ceruleo,plures etiá genus delphini effe opinantur. Alio in loco 
phocene meminit,eamd; in Ponto nafci Ícribitquanquá vulgares no 
ftri codices mendofi fint,fic enim habent: Eo yeup Qa2gns x9) SeX- 
ilios &dlÀ 6e ip td esl, s) 63els ux pis: legendum enim qoxaíss nó 
Lib.o.c5. Quin, VUCX priüs citato Ariftotelis loco perípicuum e(t, & cx Gaze 
conuerftone qui phocená turfionem interpretari folet. Iam veró co- 
deminloco n6 goxglws fed gxss legendü effe alibi annotauimus ex 
Plinio,qui Ariftotelis locum ita tranttulit:In Pontü nulla inttat beftia. 

pifcibus malefica preter vitulos & paruos delphinos. Verifimile non 

eft Pliniü gexobas vitulos appellatfe cüm Qéros vitulos marinos e(fe 

noffet , neq; delphinos paruos pro phocznis accepi(le , quáuis dixerit 
Ariftoteles phocana delphini fpecié effe fed minoré : nam in Ponto 

- paruos duntaxat delphinos effe,vbi veró aliquantum procefferis ma- 

gnos haberi affirmat Ariftoteles: Ad quod refpiciens Plinius in Pon- 

to nullam beftiam effe dixit preter vitulos & paruuos delphinos.Cüm 

veró in Ponto ctiam hodie vitulos marinos cffe certiffimu fit , vel le- 
.&ionem Ariftotelisimmutandam effe non immerità quis exiftima- 
ucrit,vel in ea rc Plinium ab Ariftotele diffenfiffe, | 


De Turfione. 


Lib.8. de 
biff cap 15. 


C et PUT X. 


Lib.9. €, 9. 


Ars 


milis 


milis eft,fed.differc eriftitia a(pectus, id eft, trifti corporis habitu: ge- 
ftuQuc eft;& abeft lafciuia illajmaximé vero roftrum canicularum ro 
fixis fimile habet; vr in galeis videre eft. | Fuerunt qui fturionem no- 
ftrum turfionem effc dixeruntnominis fimilitudine,vt arbitror, im- 
pülfi ;eranfpofita enim:ex medio in principium litera S. ex turfione 
fturionem efficics;cuius opinionisautorem ferunt effe Gazam, quod 
verifimileinon cfnami phocenam Ariftotelis turfionem non conuer 
tiffec. cum phocdna & lachabeat & catulos delphinorum modo pa- 
riat(Luriohemv cro oda parere non ignoraucrit. | 


— Tz EIL - Zink 
'ri 2ZIJIC LÍ CilJEMA . JÀ3 Mp &S 520a 


i. De Balena vulgó dicta fiue de Mufculo. 


] 1 NN 
ta5rdaivo B i3Vv 4 ;ridgplt asigoturtd ? VIA ON 
22D 6 Qi00 01310 L3 LL RNSSSSSSNSSSNSSSNNNSN 
un ' n A SAM EN N à M M NN NS 
' S SS 1 EIC : H n ) N Mute, 
SS : 4 S 
La M : Cm yas 
: iw CERNERET ^ * T7 C 
, eua E AI 
alb LA. 5 CREDE, I : ; 14; ji" 
T * Y om" 
ED RE fu | «een // y» 
m. Pme 
72017 1:7 LHIBETHBIMIMITI — zusanuttlj J AP" 
228—752 POTITI Jil 
- p í UN s 


PANEL 
i, // 
ToS M) i » 
ag p FATUA iet ; ) MADE Pos MEA 
pei Usa e NNI i M 


hono ECL PLEX Teu | 
MeNTEQ V AMImmenforum pifcium hiftoriamex- 


plicemus,le&orem admonitum velim,antiquos bale- 
ne nomine vnicam duntaxat beluam intellexiffejquo 
nüc pifcatores Santonici & Hifpani àd phyfeteres, or 


em 
En 


2: 
a 97 yate 
P— H ^e E 
3 CEDAR Ms E 
x PEEN SY. 
UTCS 
i 


2 


476 DE PISCIBVS 


Libro 3. de 
biff. anim. 
£Ap.12. 

L:.11.6,37. 


Li532.61, 


1L$.9.6.62. 


in vtraque maxilla cornez funt lamine nigré fenfim ín pilostuillis 
fimiles definentes, quz in anteriore , & polteriorc fiae interiore oris 
parte breuiores funt;in media longiores;ab ICA. Ka intüs 


continetur , & coércetur , inde educta vel abíciffa , ita. diffürdicur, 


vt in eundé locum recipi poftea nó poffit: maxima enim elt, laxa ad: 
modum fubftantia , ale conditur; &àplurimisin- maximis habe? 
tur deliciis : eft enim omnium éorporis:pattium ténerrimà j'ex ex 
xx1irIrr vaíaimplentur, cuiüfmodi funt eà quibusin Gallia fal- 
famenta conduntur, vt huc & illuciconuchantur;- Oculi quatüot 
vInarum fpatioà fe diftant, foris parui apparent, intus capitis hu- 
mani magnitudinem fuperant.Q uamobrem falluntur ij qui bubulis 
maiorcs effe negant. Pinnas duas maximas in laceribus haber, quibus 
natat & catulos in metu occultat.In dorfo nullam habet.Cauda (itu 
caudis delphinorü fimilis eft, fgurà non multüm abfimilis , quam 
quum mouctjita mare agitat,vt nauiculas fi ubmergat,vcl ficymbam 
attingit, cuertat.Roftro eft breui,fiftula caret,corio duro;nigro inte 
gitur fine pilis , cui lepades & oftrea herentia aliquando reperiütuf. 
Internz partes vcluti in delphino,pulmones, renes, vefica teftes; pu- 
dendum.In hutus belua ventriculo mucus, fpuma;aqua, alga fcetida 
inueniuntur fine vllis pifcium fruftis , vcinde appareat carniuoram. 
non effe.In quarundam ventriculo ambra vifa cft. Huiufmodi plané 


£ft belua. quam capiti huic prefiximus , quam cum vulgo balznam 


appellauimus r1 5. 1 11 1. fed balena veterum non eft , fiftula enim 
caretid quod mihi omni affcueratione affirmárütqui quotannis his 
beluis infidiantur & captas in partes fecant. Fiftulam auté veteres o- 
mnes vno confenfu balzne tribuunt.Q uare cüm balena veterum nó 
fit,ex vnica nota,propria quidem, & quz nulli cum hac communis Gt 
uve efl Ariftotelis cfle collico,quem Gaza Plinium fecutus mufcu- 
lum Latine appellat: E": 5.32, 0 avg botlos 09:0Y (us cw Td g ouo cóx Ond,reA - 
yas à óuots velas. Gaza : Mafculus etia piícis pilos in oreintus habet 
vice dentium quibus omnino caret, (uillis fimiles. Plinius : Mufculus 
marinus qui balznam antecedit dentes nullos habet,fed pro iis , fetis 
intus os hirtum. Alio in loco Plinius inter beluas marinas mufculum 
numerat. Vt à belüis ordiamur;arbores;phyfeteres,balene, priftesri 
tones,nereídces, elephanti , homines qui marini vocantut, IOtC,Orcz, 
arictes,mufculi, & alij pifciü forma arietes,delphini.Q uare cüm cor- 
nec illz laming in pilos fuillis ita fimiles definant , vt (rinde auulfos 
fcoríum cuipiam oftendas;aliunde quàm ex porci dorfo auulfos effe 
neget,quibus pilis belua ifta os hirtum habet,quam notam nullis aliis 
tribui à veteribus comperias,ciim etiam belua (it à pifcium forma a- 
liena;non eft quod dubitem Ariftotelis uvzóolo (iue, quodidem eft, - 
Plinij mufcalum appellate, Eum alio in loco Plinius balznis viam 

| monít 


LIBER XVI, 477 


monftrare tradit.Balene mufculus quandoque pragraui fupetcilio- 
rum pondere obrutis cius oculis , infeftantia magnitudiné vada prc. 
natans demonftrat,oculorümque vicc fungitur.A quo valde diffen- 
tiunt Oppianus, ZElianus,Plutarchus,qui longé diuerfum à mufculo 
non folàm balenarum.fed etiam reliquorü przgrandiü cetaceorum 
du&orem defcribüt. Primàm Oppianus beluis marisimmanibus du 
ce opus effe docet;tum quia nimia corporis mole & pódere opprefle 
tardé mouentur, tum quia omnes demptis canibus parum acuté cer- 
nentes facilé poffent impingere:idcirco vie comesillis adeft paruus 
quidem afpe&u, fed longo corpore,cauda renui,qui anteit viàmque 
monftrat, vnde jy/f;ea, id eft ducem nominant,beluis marinis adeó 
gratus & amicus efb,vt quo is velit fequatur;in eoque vitz falutifque 
Ípes omnes fitaschabeant. 
T évesta. 1t vreleosi 6o oos tpe ) Xon 0s 
Bajas (S&ir , Go)uydv T€ Sigue, Neal) 2 od py 
E'Eoyos,ós Giporratpol'y CJ dA s opor Wysusréo :| 
Euge Td xac pur gau yrlüpa. | 
(v Kind dU Cacrety Nos x£yevpisuSyoos te'iy &rá]pos, 
Ilouzys 7 , gpSpós vt , pépd 36 ju X9. evi 
P'urSías, efr yotp étant) (rot pev 
T'ugd oigiy EX &ei vàoy,. 
ZElianus de eodem duce hxc prodidit. Omne feré cetaceum £i. 
genus ducc ad fibi moderandum eget, illi&(que oculis ducibus ad 
videndum vtitur.Is autem dux eft, quemadmodum harum rerum 
periti teftantur,longus pifcis colore albo , capite pralongo, angufta 
cauda.Hunc ne ducem vnicuique cetaceo natura dederit, an amici- 
tia quadam isaddu&us cetum vltro antegrediatur,baud fcio plané, 
fed id tamen fa&um nature impulfu arbitrarer. nà (ic fepararim nü 
quam ab illo nauigat,fed ante huius caput antecedens,iplius dux exi 
ftit:etenim cunctailli & prouidet, & prafentit ,caudáque pramon- 
ftrat fingula tum horribilia formidolofaque inhibet, tum cibaria 
conciliat,infidiáfque à pifcatoribus pofitas figno quodam éftendit, 
atque quem locum propter magnitudinem adire no oporteat;prz- 
fignificat, nequando nimirum cetaceum genus irretitum funditus 
intereat.Q uod mirum videri debetminimam beftiam maximo ani- 
mali vitz caufam afferre:cüm enim belua huiufrjodi ad. pinguitu- 
dinem peruenit,amplius nec audire nec videre poteft: carniü enim 
moles & videndi & audiendi viam intercludit,& tanquam illius lu- 
minibus obftruit , quare cius oculusimprobé afficitur ad videndum. 
Quód fiis pifciculus quo ad neceffaria vtitur , peritjilli quoque per- 
eundum eft.His fubfcribit Claudianus: | T CB 
- SE rUIETR TUpes amio pice  fodals 


Db... 
Audet y. 


Ss 5 


43 . | DE PISCIBVS 


elua, fulcandas qui praums edocet vndas, 
]mmen(umá, pecus paruo moderamine cauda 
Jemperat, Q tanto coniungit federa monftro. | 
Hxc /Elianum ex Oppiano mutuatum effc facile perfpiciet is 
qui Oppiani verfus cum iftis contulerit. Quare obferuádum eít O p- 
ianum ducem balznarum depinxiffe paruum,longo corpore, tenai 
cauda : /Elianum veró longum pifcem , colore albo, an gufta cauda, 
qua faciunt vt fufpicer Oppianilocum mendofüm effe Bajs iXeiv , 3o- 
Ayofle 3éugs. Si cnim paruus eft pifcis , quo pa&tolongo corpore cíle 
dicetur? Ex ZEliano igitur legendüm crediderim 14s ia, vel quid 
fimile,vt Oppianus & fecum & cum ZEliano confentiat.Quanquam 
Plutarchus hüc du&oré paruum pifcé effe affirmet.Locus cit in libel- 
lo, Vtrum prudétiora int terrena animalia aquatilibus: 6 3 «aA Spduos 
ysuv jeycdd pu. £x € oenuugt. xo Sid des Dry , 7 dV ezrigáy€idu Opw3 
qeXosuli dia vw) Gasydva(. 2 AezriBos tonchva] Aéyeral , xg] ei Cuieg &ni vd 
pues coy xil. x qxponyxlod 1 dleluoy try uio ros cix Cy yos") Bp&- 
xtcw , 53i tis TtYaryos 3 TwÀ aiopüusy iprzréon di(zEoSor * tarélaj yop dur 
à xóiros dias oÍaXXL Vdtus Reannd éUx€fyds. Kaj vdv pp av OTI &y 
srovpae en 118 eloqagdh Color 3 ost ggpos 3) Aor 4GSyos duc 0er) xg) &uoAeAE 
d. suce oido, 25 Moran dpa Aud 76 bed uid &y- 
xupdy c/flos * tad Ud4 yevp euTG xd) O xis Ceux dwavzrawouSuos , x2) 
ópusi zrgoeN oll 2 Uis. &zrotoxs Oei ure juépas juirre vuxlós. dmNXCtaoUSwov, 
3 pep e) sg] Giro y stg) o2». duegüeugn sca orrep dou Gtpnits «pos -yluo 
iore 0er . Kaj yàp isis axteA &ilixupdy £opcot guo y Gad] 3) pó- 
4'£pov igopb(Civ e Wioppo svdy &coxtlAdlos y x8] xta o (ararios Noisy yet. 
Isquem gubernatorem vocant , magnitudine formaque gobij pi- 
Íciculus , toris quidem auium quum horruere , propter afperitatem 
Íquamz fimilis, grandiorum balenarum cuipiam femper haret;pre- 
itque curfum dirigens, ne vel in breuia ceenümve im pingat,ne vel in 
anguftias incidat vnde exitus non detur. Hunc balena lubens Íequi- 
tur Velutitemonem nauis. Ác cxterorum quidem quicquid intra ba- 
rathrum belue venit animal feu fcapha , feu faxum , peflum it (tacim 
peritque;in alui profunda merfum. Hunc autem agnitum , ore velut 
ancoram recipit , dormitque vnà , quieícente quicícit , progrediente 
progreditur,haud vfquam diu no&üve deftitues,hoc ni(i facit errare 
impingeréque certum cft.Periére multe dum velut gubernatore ca- 
rens nauigium , delatz ad terram funt, quod ipfi quoque circa Anti- 
cyram vidimus , ac priüsetià multó haud ita procül à Bunis balzna 
cie&ta & putreícente, peftem inuafifle narrant. He (ant de balenarü 
ductore diueríz veterum fentétig. Ego fzpe balanarum pifcatores 
interrogaui, num pifcis aliquis balenas agtecederet , qui fabulofüm 
hoceífe mibiaffirmárunt, — Belua hec viuoscatulos parit , id quod 
| ex 


LIBER XVI. | 479 


ex diffe&tione certiffimum eft , habent mares & teftes & pudendum, 
feeminz & vterum & mámas.Q uz cüm ita fintjiis quz ex Plinio ob- 2^9 
lici pofsüt refpondendü frc enim fcribit;Q uz pilis veltiuntur animal 
pariunt, vt priftes,balena,vitulus. Et mox:Pilo carentium duo omni- 757. «14. 
no animal pariunt , delphinus & vipera.Quafi veró nulla ex iis qua 

pilo carent , pariant animal prater delphinum & viperam ac proin- 

de uugbollos de quo nunc agimus : animal non gignat etià fi pilo non 
veftiatur. At turfiones,orce ,phyfeteres pilo carentes animal pariüt ex 

femine non ex ouo.Sunt quidem plures alij pifces vt cartilaginei,ga- 

lei , finc vllis pilis ex ouo animal procreantes , etia ipfo Plinio autore 

codem modo quo vipera. Nam ea delphini modo animal nó gignit 

fcd ex ouo priusconceptü,delphinus veró ex femine fiue ouo. Qua- 

rc vterque Plinij locus vt in codicibus excufis legitur , falfus eft , vel 77, ;, a, 
inemendatus , quem ex Ariftotele vt & multa alia defumpfit. Zadló- hif. coss. 
X9. Bye oloy i y perros (& arcos x, qinanya G: wa (ac usd velas C Tdv risp 

Q old oiv 3: gis x] & X9NStS a. (2er. TUTO 5 (9 uU dU AOV eXEt paty- 

31.3 cix gd , olor 9exgls «dj qdxaya. Procreant animal homo , equus, 

vitulus marinus , & reliqua quz pilis integuntur , atque in generea- 

quatili quz cete appellamus, Vt delphini, & quz cartilaginea vocan- 
tur,quorum aliis hftula data eft, branchiz defunt, vt delphinis & ba: 

lanis. Vides hic balenam ab eorü que pilis integuntur genere feiun- 

&am & eadem fententia cum delphinis & cartlagineis comprehen- 

fam , qux (ine controuerfia pilis carent , vt fortaffe apud Plinium fic 
legendum fit: Animal pariunt priftes, balzna,& quz pilis integütur, 
vt vitulus.Praterea illud non fine caufa quis miretur,quód belua ifta 
pulmonibus fpirans fiftula careat,quam habeat balzna vera, phyfe- 
ter,orca, qua fiftula cüm non folüm ad reiicienda aqua fed ad refpi- 

randü data fit: huius vice mufculus rimas feu foramina habet , quód 

roftro fit no oblongo fed obtufiore quàm cetere belue, quemadmo- 

dum teftudines & vituli marini.Caro mufculi nullo eftin pretio,lin- 

gua fola commédatur , pinguitudinis maxima copia ex partibus cuti 
fubie&is , & ex ventre colligitur, que liquefacta non concrefcit , ob 

partium tenuitaté , eam ad lucernarum vías feruant./ Offibus apud 
Ichthyophagos populos teta fepiuntur , nec non hortiín Aquitani- 

co litore,vbi frequenter capiuntur maximé ad oppida illa que lingua 
vernacula Ziarris & (apreton & 5. Iean de luj nominantur: capiuntur 

illic circa brumam non linea & hamis validifsimis vt fufiàs defcri- 

bit Oppianus,& ex eo Elianus fcribens balznas duce fuo orbatas & zi; 
carnea mole oculis imminente;oculos tenebris circunfundi, ideo ad ^7»5r 
fcopulos & litora facilé impingere. Tum robuftos pifcatores pri- ^ 
müm belue magnitudinem coniecturis affequi. (1 enim vertex extra 

aquam emineat, non obfcura fignificatio eft beluam ingentem effe, 

| contrà 


Ao DE PISCIBVS 


contrà fi dorfum extra fummam aquam appareat:deinde robuftif. 
fimum hamum ad catenam ferream alligatum proiicere , belua vt 
cícam videt fine mora effreni auiditate cam rapit , fimülque ferro 
guttur tranffigitur,cnius dolorc incitata,catenam excedere & confi 
cere conatur, quod ipfum poftquá diu multümque conata eft , acer- 
rimis doloribus affe&ta, in pelagi profundum demergitur, cui fu- 
nem omnem relaxant ,tum quod nullis viribus retrahi poffit , tum 
nc pifcatores vna cum nauigio deiiciat, fed vtribus vento plenis fu- 
nibus appenfis in imum defidere prohibitam , & fluitanté alij ha- 
ftisalij cridentibus, alij fecuribus cedüt , & plagis multis eui&am in 
litus pertrahunt, Sed in locis illis que sia anté nominaui codem 
modo capiuntur balenz, quo modo circa Scylleum tra&um capi 
folitos olim xiphias , qui & galeote vocantur , narrat Strabo. X52: 
ye.p'épécone x o mos vois "v goppE(ur c Spcdiarois ot qiSlors atoNols , Suo x93 *xa- 
coy cta iSi. Q3 udo Eogir€t ,6dV il ? Gjppas ey Spy exor , (rugdvor- 
os T$ ox ood alu erigévCtdu TÉ youvideTod, péptla]  O aea qv ufpos tEaAoy 
"C y 6e pouflos 546 cxt d. gus , 0 uo Var2oE ow Gc yEtpis , vir iere(tw Cn a8 
(iua:los e) Sopu XGpis P tmriSopelliSos, &J; xigp a3 €ts 7E yop £g, (C 22e püs emp- 
(Tv Td Sópa]i verirudes t a o diduov d. yd pgexpov upon roro eye Ao vd 
ordi idis Qv zt oput ca wor, 1 rmoqéO-yoy, To re dV. vtov arl 2 yWw, 3) ei 
o C d CETTE IE GUNT 3 pee 1 TEAEGS D cdig.. Manétibus in fta- 
tione multis biremibus fcaphulis, alter remigat, alter in prora ftat 
haftam tenens.fignificante autem fpeculatore galeotam fuperemi- 
| nereiná belua tertia parse mari prominet, & propinquante fcapha, 
ille é manu coniecto telo vulnus infligit:deinde relicto ferro hattile 
extrahit: ferrum enim hami figura fa&tum eft,& leuiter haftli apta- 
tum de induftria.ex coappenfus eft funiculus longus quem vulnera 
tz belus laxant,dum difcruciata, & effugiens mortua fuerit, cum vel 
in litus trahunt,vel in fcapham recipiunt. Nautz & pifcatores co- 
rum quz anté dixi oppidorum in capiundis balznis admodum fo2 
lertes & expediti,vt ipfimet mihi narrarunt, vt etiam diligenter rem 
omnem mihi per literas explicauit Capellanus vir do&tiffimus & hu- 
maniffimus clariffimi Nauarre Regis Henrici medicus fimili in ba- 
lznarum pifcatu ratione vtuntur,nifi quod pluribus cymbis opus 
fit, & celeriüs actis, atque vel ad fugiendü,vel ad infequédü habi 
lioribus.llli igitur é turribus fpeculati,fi quas balzinas viderint tym- 
panorum fonitu omnes conuocantquo figno dato omnes tanquam 
ad vibis excidiü accurrunt,telis & omnibus quz neceffaria fünt in- 
ftru&iffimi.In fingulis igitur cymbis deni collocantur robufti remi- 
gesalij multa tela, longa cufpide hamata,quorü figuram (ub beluz 
figura expreffimus, in beluam coniiciunt,quibus infixis& altiüsin- 
harentibus funes longiffimos telis annexos relaxant, vfque düm 
13 vitam 


Li. I £e0- 
graph. 


LIBER XVI: 4 


vitam cum fanguine fuderit,tunc vnà cum funibus balenam in litus 
retrahunt adiuti maris vndis,prz dam partiuntur,cuius pars vnicuiq;. 
cedit pro telorum coiectorum copia , quz propriis notis & infculptis 
internofcuntur. Mares difficilius capiuntur; foemina faciliüs;maxime 
fi foetus fequantur : quum enim in his protegendis immorantur., fu- 
giendi occafio perit. Eadem ratione orcx , phyfeteres omnef(que fi- 
miles beluz capiuntur, quam lic femel expofitam aliis locis non re-: 
petemus: fuperuacaneum enim id foret. Mihi non viderer hominis 
veritatis ftudiofi officium feciffe , nifi priufquam caput hoc conclu- 
dam, impudens mendacium eius detegerem , qui de aquatilibus li-. 
bros duos edidit, Is initio prioris , quum debalxna loquitur , ncfcio: 
qua fronte audet dicere Ariftorclem partem baleng mufculuim.ap--: 
preislisquesa ctiam Oppianus veluti quendam alterum pifcem ba- 
ene ducem efle cecinit. Verba cius adícriba, vt omnibus pálam fiat, 
quàm infoeliciter in bonis autoribus verfatus fit; imó.eos ne attigerit: 
quidem.Prztenturas ante oculos habet,ob id appellatas,quód his fibi 
pratendar iter : funt autem tenues quedam; aflulz , quaternis vlnis 
longa , ac fc(quipedem latz , adextrema in faftigium acuminata, 
longiffimis villis ad latera preditz (fetas aut barbam appelles,per me 
licec) vulgus falsó interdum caudam , interdum coftam balene no- 
minat, cuius É acbene exiccatis fruftulis, politiores mulier- 
culz fua pectoralia ( qua bufta vocant) communire, veftiümque fi- 
bras ti gidiores ac rotundiorcs continere , atque apparitores publici, 
virgularum ac fafcium loco geftare folent. Partem hanc balzene ap-- 
ellauit Ariftoteles.quem etiam Oppianus veluti quendam alterum 
pifcem bala ne ducem effe cecinit: eR 
Hacrationejinquit,comes cuntIa du&lorá, eviarum 
eAMufculus est paruus cvifu.(ed. corpore longo, 
Ét tenui cauda paulum [emotus ab illo 
"Praecedit. — Et pauló oft: 
- Huncpifcem cveró duélorem nomine dicunt. | 
Q uid hocaliud eft quafo quàm grauiffimo autori iniurià facere? 
Mufculum,inquit;partem baléne appellauit Ariftoteles ; qui ne per 
Íomnium quidem id vnquácogitauit:nam mufculi nomine non vti: 
tur,fed Gaza interpresex Plinio, vt antea docuimus, qué fi vel aia. 
qierlcs legiffet,in tata foedum errorem haud incidiffet.Eius enim ver 
ba funt: Mufculus etiam pifcispilosin ore intus habet vice dentium. pee 
Ariftotelcs uveborro nominat;cuius locü priüsprotulimus.Cüm vetó ap.iz. 
hoc. folo loco mufculi fiue. uugoc/i mentio fiat, quisinde colligat 
partem balzne, fcilicet affulas illas mufculum vocari? neque. Plinius 
tribusin locis, quos initio huius «capitis citauimus , mufculum par- 
tem balene facit, fed beluam marinam. Ex his auteni Latinis verfi- 
v 3 bus 


p» DE PISCIBVS 


bus Lippij quos citat fatis liquet eum nunquam Oppianum legiffe 
qui tantum-abeft,vt balzne partem mufculum faciat , vt mufculm 
ne nominet quidem,fed pifcem alium effe dicat;qui balzenis iter pre- 
monftrat;quem paruum fiue album vt ex /Elianoemendaüimus;effe 
ait,longo corpore,catida tenui nominatum 7y/ljpaquo orbara bala- 
na mox perit; : Latintisinterpres Plinium & Gazam fecutus mufcü- 
lum conuertit in cüius cortuerfione legenda mirüm quam ftupidus 
fuerit;qui non viderit illic defcribi pifcem diueérfum 3 balaénis;femo- 
tum abillis przcedete ; quod prztenturis'illis couénite riallo modo 
poteft. : Hisaddendum Plutarchi teftimonium qui pifceni forma 8c 
magnitudine gobij balenarüm ducent 7s. vocat. --Horum om- 
nium locos antea citauitiüs confultó tum vt quod propofitum no- 
bis erat demonftraremius, tum vt deinceps érrorcs iftos refelleremus. 
Quare nihil attinet iterum locos proferre, necin tàm mánifeflis er- 
roribus coargüendisimmorari, ^^" 767 Fée NLTESN 


^DeBalzenavera- 000 a 


T REEERERE / aie 
] HH ur A 


! iX 


pU 


777) | Ds 


ZEE wp, o ON 
[A y Xe UU 
*"4t2.24 ; A //, )» S92 535 
: » . y AN P À K 


TRUE No. m (t 
MM, 1 


2) DS AY 2j 


sei 3 li 
Unt 
: ER SA //// 


VA 
yp 
CR A) 1) LA aut / 


Eme " — 
x —E 
€ 


VAY uacsp em AM 


ye X PR ESSA Eft balena quam bic exhibemusad 


à 22-0 veram viuz effipié,cnias etiam €rconem perfimilem 
S ad me mifit vir do&tifsimus Gefnérüs.Eam Santones 

24 S0 bel ans 4 ifc Eee Ariete 1322/4 As ibb d f s 
53694. beluarum pifcatores vocát piblar, à gibbero dorfo, id 


É; 
EI 
d rod. eft in tumioré eleuato; in quo eft pinna; -Hec balzenis 
vulgó dictisminor nó eft,fed minüsfpiffa minüfg;obefa;longiore eft 
& acutiore roftrojob id fiftula habet; pinriz in ventrébteüiores & ni 
nores,lingua quoque minor,vtpoté qua quatuor dütaxát vel quinq; 
fal(amétaria vafa impleat. Vorat hic aphyarü turmas.In mari Indico 
balene cüm (e füpramodüingurgitarint;clamát vel mügiüt tàmagno 
: & con- 


LIBER XVL' 48; 
| & cont&to fofo, vt qui binis Gallicis miliaribus abfunt exaudire pof- 
fint. Minore pinguitudinis faburra premuntur : ideo celeriüs cxteris 
mo uentur & natant.frequentes in India funt & nouo orbe. In fronte 
fiftulam habent, faeminz mammas,vterum, viuos foetus pariunt; la- 
&éque nutriunt , & paruulos pinnis fuis tegit ac tuetur mater. Dor- 
miunt atque adeo quecunque fiftulam habent , elata per fumma: x- 
quoris fiftula. Pinguitudinis,carnis eadem natura , idem vfus qui fu- 
perioris,denique eadem pifcandi ratio. dr: | - 


De Orca. 
tu manto 


E- NN 
um di, Ne 
qu P HUN T 
MZ 
Im 


S 
2 M EEEL 
AALAEREPVAN 

£ ERST 
142777 DM 


(uw PUT XIL 


£t RC A Ex beluarum marinarü eft genere,cui nomen 
NV pofitü eftà vafis olearijfiue vinarij fimilitudine quod 
. tereti eft, & vniformifpecie,co hodie in Prouincia & 
(^ Gallia Narbonenfi ad hauriendá & feruandá aquam 
Ner cer vtimur,& parü mutato nomine dorgos vocamus;quafi 
orchos id eft,orcas. Talis eft huius beluz figura : nam toto corpore cft 
valde craffo & rotundo,extremis nó valde prominentibus & tenuio- 
ribus. Santones efPaulars vocant;ab humerorum feu potiüs fcapula- 
rum latitudine & craflitudine. Eft igitur orca roftro & fiftula pinnis 
& cauda delphino fimilis,corpore vigefics crafsiore, potiffimüm cir- 
ca ventré,dentes habet valde latos in acutü definentes, ferratos qui- 
bus balgnam perfequitur,quá quum mordet, veluti mugitü tauri ca 
nibus cóprehenfi cogit edere. Quà ob caufam naute qui pifcatus cau 
fa in nouum orbem nauigát,barbaros rogant, vel fi liceat,imperant, 
ne orcas ledant,aut venentur,quoniam orcarum opera balenas,pho 
casaliáfque beluas capiunt. Orce enim truculentis dentibus "eu 
alias 


434. DE PISCIBVS 


 aliasiimpetentes maris gurgites cogunt relinquere , & ad litora con- 


Lib. 9.c.6. 


. ventis, Hüctibus veróa 


Libro v. $- 
Aufl imi p 


Libr 7, 


fugere; quas illic fagittis telisQue aliis interficiunt. | Ex quo colli 
licet vetuni 1d effe;quod de balenarum & orcárum pugna Plinius li- 


gere 


teris mandauit. Balenc & in noflra maria penetrant. In Gaditano 
occaro non ante brumam confpici eas tradunt ,condi autem zíta- 
tis temporibus in quodam finu placido & capaci , miré gaudentes ibi 
parere. Hoc fcire orcas infeftam his beluam;& cuius imago nulla re- 
prafentatione exprimi pofsit alia , quam carnis immeníz , dentibus 
truculentz. Irrumpunt ergo in fecreta,ac vitulos earum & fcetas,vel 
ctiam in annum granidas lacerant morfu , incurfuque feu Liburni- 
carum roftris fodiunt. Illx ad lexum immobiles , ad repugnandum 
inertes, & pondere fuo oneratz, tunc quidem & vtero graucs,parien 
dive peehis inualidz , folum auxilium nouere in altum profugere, & 
fetoto defendere Occano.Contrá orcz occurrere laborant , fefzQue 
opponere , & cautium anguftiis trucidare , in vada vrgere, faxis illi- 
dere. -Spedàntur etiam is íÍcu mari ipfo fibi irato , nullis in finu 

anhelitus ictüfque quantos nulli türbines 
voluant.Subiungit his Plinius rem memoria dignà.Orcam in oftien-- 
fi portyà Claudio Principe cum pretorianis militibus oppugnatam, 
fcque vidiffe vnum mergi reflatu belue oppletum vnda. Ab huius 
belue fimilitadine puto pregrandes Oceani naues ourdez, vocari. 
Fuit aliquando in ea fentetia vir quidam doctus,vt eam belua quam 
depinximus,xiphiam elfe crediderit,fed xiphias roftrum prelongum 
habet eníis fpecie non dentes , hec vero dentes infeflifsimos & ma- 
ximos,quare xiphias effe non poreít,id quod etiam ex iis qua fuo lo- 
co de xiphia diximus clarius ht, Rurfum hic turpiter impegit autor 


libri de aquatilibus qui orca & orcynum cofundit cx Oppiano, quod 


falfum efle docent Oppiant verfus, qui orcynüà cüchunnis numerat. 
Cwupor m» QBvorlos cw 59r eoo Spur 
Kpay?zwbailos , Eia ve peparuust, 3 dV. v/arépomr os 
O'pxuvorypeh. | | 
His fubícribunt veterum teftimonia , que. Atheneus citat ; Xá- 
epillos à dy dye Ultpo ates Civ T. hy ud we Dui a x aola ved y vopeto 
5 yropjoluo Buwwr rt à puel ora, Spxciuor , irartp sails 3 duEdwbpS uo! , ires X 
xijvos, vbi provojuto legendum puto eic, vt fit is fenfus: Softrarus in 
fecundo de animalibus pelamydem thynnidem vocari (cribit , hac 
maiorem thynnum , eo adhuc maiorem orcynum , immodicé veró 
auctum cete, His accedit Archeltrati huiufmodi rerum peritifsimi au 
toritas ex codem Athenco: | í 
n Appl à $5 fepdpi ul dU pUyopor (&usv V4 
| Oudar &Quescg tl puoyr arid ydo Or x Ne Civ 
Q'pxuwoy , &Nxoi dV &v x3Tos. / 


LIBER XVL- 4dy 
-— Quosverfus Latinos fecimus, quum de thunni, pelamydis;orcy- 
ni appellationibus ageremus , quo ex loco quis fit orcynus veterum 


facile agnofcere quiuis poterit. 


- De Phyfetere. 


quii zm 
2277, tii | ss 


E TT. a T 
D 7 | Atm. - T rl 


7, 
Ia 


n ! | it du » NC Ex 
7 77 


S 


X) S S 
* 
(P (QS 


r 


^ 486 DE /PISCIBVS 


Lib 9.6.4. 


Lib.8 geo- 
graph. 


corij.dentate pripeditur. Sic & in hominibus cutis confti patiocor- 
porisconttitutione plechore fimilem efficit: lam:quum-: voraci ani- 
mali alimentum femper in prom ptu eft , id ad fagi nandum corpus 
multüm confert: exemplo funt luxui ac crapulz dediti, qui obefi ef. 
c folent. His adde temperamentum calidum & humidum, quo que 
preditg fuerint belue, atque. adeo animantes omnes, pinguiffima 
redduntur,quód ad fanguinis copiam generandam fit accomodari(- 
fimü. Sed ad phyfeterem redeamus,quem in Oceano noftro reperi- 
riteffatuf Plinius:In Gallico Oceano phyfeter , ingentis columnz 
mado fe attollens, altioremQue nauium velis diluuiem quandam e- 
ructans:Eiufdem meminit Strabo : Plurimüm eos turbant phyfete- 
rum niagaitudines , flu&um maximum & cumulatum , & calidinc 
tantam relationibus excitantes , vt que ante pedes erant confpici 


"mon poflent . Sed cüm nauigationis ducesillis timentibus & cau- 


famignorantibus indicaffent beluas effe quz facilé tubarum fonitu 
& pliuftrexaudito difcederent , Nearchus naues in flu&um egit qua. 
maximé arcebatur , ac tubis beluas exterruit: ille vndas fubeuntes 
nauüle certamen à puppi minabantur. Verüm fubitó ceffauere. 
Q uotquot nuncin Indiam nauigant beluarum quidem magnitu- 
dines rcÉerunt , quz nec gregatim, nec Ízpius fe offerant , fed difce- 
dant clamore ac tubis repulíe. Dicunt easterrz nequaquam appro- 
pinquaire , offa veró iam diffolutarum à flu&ibus facilé eiici , & ma- 
tcriam faciendarum tegetum ichthyopolis fuppeditare. Nearchus 
cetorum magaitudinem vicenum & ternum paffuum refert. In litus 
noftrum ciectz [unt aliquando immanesbeluz. Vnius maxilla in- 
ferio Ípe&tatur in fummo ciuitatis noftra templo D. Petro dicato 
in ipto vefibulo, quam vulgusob magnitudinem coftam effe putat, 
fcd falsó :nam coftz breuioresfunt , & minüs craffe. Ex vertebris, 
Frontignani in litore fa&a fedilia. Alia vifa eft à pinnisad caude ex- 
tremum triginta palus longa , caput in aqua latebat , corpore erat 
ÍLriato, nefcio an natura an euentu quodam, vt ob pinguitudinem à 
Sole liquatam partibus aliis defidentibus , alie prominentes manfe- 
rint,quemadmodum in ftriatis colünisjalic partes eminent,quz ftrig 
vocantur;aliz caue, qux canaliculi & ftrigiles.Aliam in litore vifam 
à patre meo audiui centum paísuü longitudine. Aliam in Italia ca- 
piam vidimus , quam exiccatam Florentinorum Dux ante palatium 


.collocárat, fed ob diuturnum & grauiflimum factorem auferri opor 


tuit. Ex huiufmodi beluarum cerebro pinguitudo olco liquidior de- 
fuitque partium tenuitate facilé quocunque penetrat , quum hzc 
diu multumque dcfluendo exhaufta fuerit , fub cranio reliquis fqua 
mulis fardinarum in aceruum coa&tis (imiles funt , quz igni admo- 
tz liquuntur , deindefrigore concrefcunt.. Quales quales Rienink 

«he be- 


| ^ COLIBER XVI. /487 


hie belue cert? verum phyfeterem hic exhibemus, quod maxime in- 

dicat fitola multó'ampltor quàm in cxteris,qua veluti nimbos aqua 

rum efflat, quam notam & totius belue figuram ex iis qui beluas ve- 

nantur,magnumque ex his queftum faciunt;didici. Suam etiam hac 
 inréoperam mihi przeftitit Capellanus medicus doctiffimus, qui nó 
| ptocul 3 Baiona liabitat,quo in finu quotarinis belue capiuntur. 


— DefPrife. 


S em S ( j / 
CUN " ( 
NS SED 77777; i 
ios 7 77 2725244 pem "fff ma i5; 
NE 2 mfi ; 1 l P 7 2 Das AA X7 
E. etii : C. Q, mESeua. 
T lii S SLRASEUE 
; EE Mea ILLI ELLAS // j pr 'j 
: ER ' (m 
10 
d Pd 


(4? VT XU 
5c NDI Cetaceum quendam pifcem nórunt , quem 


ae: 


viuellam nonnulli appellant;qui infuaui eftcarne, & 


| cibo inutilis , mirabili forma , maximé ob roftrum, 
quod valde longum cft , offeum, vtrinque aculea- 
22. tum , raftri modo figuraque , cius aculei validi funt, 
& delphinorum dentibus firniles , (ed longiores. Os, cui infixi funt, 
latum, tenue, cute afpera,cinerea,/ Huiufmodi roftrum mifitad me 
Guinus Pifanus door peritiffimus. Vidi aliud Maffiliz , quod mer- 
cator ex longinqua nauigatione attulerat, Ego in ea femper fui o- 
pinione bcluam hancantiquorum effe «ect , quam Plinius & Ga- 
za non mutato vocabulo Graco priftem nominant , vt dicatur &- 
a0 4€ wej€x , id eft, à fecando , weievs Íe&tor & ferra , & cetaceus pi- 
(cis à roftro fimili ferrz vtrinque fecanti,idem fortafle cum eo,quem 
Latin vrioloco ferram Plinius vocauit. Rerum quidem non folum £5: 
animalium fimulachra ineffe : licet intelligere intuentibus vuam, 
.gladium,ferras.. InIndico mari priftes ducenüm funt cubitorum. 
Neício qua ratione impulfus autor 1. 1 5. de aquadilibus priftem cal- 
deronum vocet: nam fi anteriorem capitis partem fundo cacabi per- 
TT. q E^ OE 


/£zeid. $ 


4.88 SUDE PISCIBVS 


fimilem habet,vt ille ait, qua. parte zej& , id eft,fecate dicetur. nam, 
ideo apígys nominatur , & à belug fimilitudine nauis oblonga dicta 
cft pri(tis. "Vergilius; |... Kl aniey? stc entm rhliren D 
| Uelocem eMnefleus ag it acri remigepristim. 3adiaeccok 
Vbi Seruius: Priftis à fectione vndarum dicta eft:cindit enim mi-: 
rum in modum fluctus propter tenuitatem : Graci autem axe j(iv Íe- 
Cionem;spietw fectorem dicunt. ! 


De Scolopendra cetacea. 


: il 
SS i 

27, 77 : du 
e M 
P irc" Y 


" e: E 
7j 


ANN MW p : | E 2 i: (n rm - VN ) 7 ! 
20 Ae E 
NN N S ny ; . SS j/ 


A " | 
, 7 P 2, fir : 5 
7 ; (/7 : N NNNS P ENS f à Y ; 

f jj //, ) y 


MEC Mer re quo da P 
COLOPENDRRAE Marinz duo funt gene-. 
24 ra: vnaex infectorum elt generc , altera cetacea eft. 
S9) Depriore Ariftoteles , Diofcorides & ali j tradárunt, 

GA dequa & nosdicemus fuo loco.De cetacea nunc age- 
AM ZeSLe mus,quz dicta eftà pedum multitudine: nam fcolo- 
pendras terreftres centipedes appellant. Qui pedes dicuntur , ap-. 
pendices funt , quibustanquam remis fcolopendra corpus im pellit. 
Eius formam , quam exhibui, accepiab iis, qui in India vidiffe fe a£ 
firmant, quz ab /Eliani defcriptione non differt. | Scolopendrz , in- 
quit , vim & naturam quanto equidem maximo potui ftudio, cüm 
multüm ac diu perfcrutatus effem, fic mihi períuafi: quoddam e- 
tiam maximum cetum marinum fcolopendram effe, quam de mari 
tempeftatibus in litus expulfam nemo eft tam malé fanus & audax, 
quin afpicere horrea. Tj, qui res maritimas percallent, eas inquiunt 
Ípeé&tari eminentes € mari , & narium pilos magna excelfitate appa-- 
rere, & cius caudam fimiliter atque locuftz latam perfpici , reli, 
quümque corpus conferti poffe cum  triremi iufta magnitudinis 

| non 


LIBER XVL 489. 


non enim intra aquam abditum, fed per fummum mare innatans 
perípicuum effe atque permultis pedibus vtrinque ordine fitis tan- 
quam ex Ícalmis appenfis natare. | 


De Tiburone. 
gero" "Yos 


DedtecS IBVRO Pifcis eft Indicus,quem ex genere vitulo- 
i & rum marinorum cfle puto, fi vera funt que fcribit au 
tor hiftoriz Indice.Plurimüm decem pedes logus elt; 
33 fex craffus,corio contectus fine pilis.Dormies ftertit, 
NAuCoe 24 in litoribus.Mari genitale efle ai1unt du plex,lon gum. 
Foeminz vulua eft bifida,& mamma plures. Viuos parit,& la&te nu- 
ttit. Latiffimo eft oris rictu pro corporis magnitudine.Duplicem den . . 
tium ordinem habet, qui continui funt, admodum denfi & ttuculé-- 
ti, crenati. Sa pius e mati egrediuntur in continentem , magna ob- 
, uiorum pernicic: nam in homines, vaccas, equas impetum faciunt. 
Subeunt & fluuios. Velociffimum eft animal, farcophagum , admo- 
dum vorax. Qua de caufa hac arte capitur. Accedétes ad naues itaé 
mari eminent vt faciló videantur,nautz hamum vtrinque vncinatü 
ex catena appenfu me puppt in mare demittüt, hami extremo anne- 
xi funt annuli aliquot ferrei, quorum vltimo alligatur funis canabi-. 
 nus)hamocraffior multo. Eidem hamo affigitur pro eíca , particula 
pifcis alicuius,aut thunni ,aut alterius tiburonis affi , fi quando alias. 
captum afleruarint. Hisigitur velati praeparatis infidiis, etiamfi ce-. 
lerrimé currat nauis, fecundis ventis remilque impul(a, eam tiburo-. 
nes non folüm affequuntur,fed etiam przteruolant aliquando;collu 
dentes modó à proraad puppim & contrà currunt , modó circa na- 
uem gyros aliquot faciuntjidque adeo (ine defatigatione, vt interdu 
quadringentorum miliarium Ípatio naues Íequantur, quicquid pur- 
 gamentorum à naui elicitur vorantes. Quod (i contingat ab aliquo 
hamum arripi,magis ac magis impactus haretob celerem nauis tra- 
&um. Quemadmodum fi vncum infixeris quo magis trahas,eo fir- 
miis haret,& altius penetrat.Sic capiuntur tiburones, quorum non- 
 nullitam magni fünt,vt vixà duodecim vel quindecim viris róbuftis 
ininauem pertrahi poffint. Quum naui propinquus eft, tam validis 


caude ictibus e quatit, vt in periculo verfetur. Necati tiburonis car* * 


nes in particulas longas & tenues fecátur, quz vt exiccentur a€ri ex- 


ponuntur funibus nauis appenfe. His deinde vefcütur elixis vel affi, 
| etos 


ajo DE PISCIBVS 
cibus eftin mari nó verfatis infaauis, nautis vtilis: quia in multosdics 
velutifuccidiaferuatur. — — 


. De Maraxo. 


(4 TUT XUL. 


eres IBVRONE Multó maior & truculentior eft be- 
Koo ego, lua maraxus , fed celeritate tiburone multó inferior. 
Corio integitur vt tiburo , eique in multis fimilis eft. 

[93 Nouem aliquando dentium ordinibus ora maraxorü 
229€, armata vidiffe fe affirmat autor hiftoriz Indice. Hi 
eadem arte qua tiburones capiuntur,fed rariüs, neque corum carne 
vefcuntur nautz , verüm in mare reiiciüt, nifi in fümma omnium ci- 
borum penuria.Huiufmodi beluas aliquido in Hifpanico etiam ma- 
ri rcpcriri aiunt,qui in co mati verfantur. | 


235 


LI 


De Manato. 


(depu qr. ATTI. 


3f LIA Eftbelua Indica quam manatum vocát Hifpa- 
J/ niqui in Indiam nauigant. Bouem capite refert, dor- 
SA V7 fo cít plano;pelle duriffima. | Foemina duas maximas 
| mámas habet & lac,viuos foetus edit & nutrit. Ad eam 
RNSZzà magnitudinem accedit , vt mortuus vix à terreítrium 
boum iugo trahi poffit. Caro vitulinz fimilis , fed pinguior & infipi- 
dior. In capite lapides reperiri aiunt, ad renum calculum remedio 
efficaci. Cicuratur hzc belua & dociliseft canum more,fed iniuria - 
rum memor e(t. Hzc de maraxo literis prodita funt ab iis qui eum 
viderunt. Q uibus addemus hüc fortaffe bouem effe marinü, beluam 
Lib. €. de lcilicetbouis nomine, cuius meminit Ariftoteles, quam ctiam viuos 
hifto.enim- catulos parere fcribit: AeAgis xg) gdoape, € Gc ue. xir (a a3 Cd Bed] 
£ap«tt X ,99à quf ipa. , Gaolox odo: 91 3 ejes x9) 585. Delphinus balzna; 
& reliqua cete quz branchiasnon habent fed fiftulam , animal gc- 
nerant, praterea priftes&z bos. Eft: & bos alterius pifcis plani carti- 
laginei nomen , de quo alibi diximus : Ead JU ixl Gere. pupa ua) 
Gs, x ^a uat, xg] &tlos , (& veupyn y 1 i paos. Carülaginea funt iam di- 
Qa,pr&terca bos,lamia;aquila,torpedo,rana. 


Libro s. de 
hift. ca.5. 


De 


^ 


 ZTIDIEESAYG. 491 
De Monftro Leonino. 


c 


WS US 


Q 
a SS 
Jj NS) TZ 


LEMMA NS DER 


'ONSTRVM Eltid,quod hic exhibemus & perfc- 
I1, () (tum animal partibus nullis ad natandum aptis pre- 
Y Á Fi ditum. Quamobrem quum dubitarem extitiísécne 


i e 
A 5 


SANARE : ANM lr. : 
| Germanus qui Roma medicinam facit,vir proculdu- 


tij centucellis captum in medio mari fuiffc.Q uare ex illius fide quale 
fuerit hoc monftrum defcribere no dubitaui.Id,vt rcfercbat,magni- 
tudine & figura leonis erat,quatuor pedes habebat,nó muulatos nec 
imperfe&os, vt vitulus marinus:non membranis mediisiunctos velu 
ti fiber & anas, fed perfe&os,in vbgues & digitos diuifos, éauda lon- 
gam, tenuem,in pilos de(inentem, aures yalde patentes, Íquamas 1n 
toto corpore,non diu vixit, proprio naturali; loco & alimento defti- 
tutum. Hacquanuis bona fide mihi narrárit Gifbertus medicus, ta- 
men cxiftimo pro pictoris arbitrio quedam detracta, quedam addita 
fuiffe,vt pedes longiores factos fuifle quàm aquatilibus beftiis effc fo- 
leant,vel omiffam membrana digitos coniun genté , aures patentio- 
rescontra aquatilium naturam , Íquamas prater veritatem additas 
pro cute afpera & ru gofa, quali cute pedes & alz teftudinü marina- 
rum conteguntur,neque enim Íquamas habent que pulmonibus fpi- 
 zant,& offibus fuftinentur.Non folüm in hoc;fed in aliis monftris & 
beluis marinis pi&ores multa pro arbitrio appinxerür, vt intueri licet 

intabulisillis regionum pictis; quas chartas Septentrionales appel- 
lant. In quibus & Munfteri cofmographia , baleng pide funt cum 

fiftulis duabus prominentibus , cüm fiftulamvnicam habeát , id elt, 
| ! fora- 


uo | DEUPISCTBVS 


foramé in fronte in afperamarteriam definens.Item cum branchiaZ 
rum Iciffura,cum pedibus, vnguibus fquamis quibus omnibus certif- 
fimü eftbalznascarere. Preterea ex teftudine marina finxerüt mon 
ftrum à quo vitulus marinus auriculas habens prater veritate, deuo- 
ratur. Nec minüsabfurdé orca pinxerüt,qua balznà perfequitur , & 
naues cuertit. Abfurdiffimé veró phyfeteré forma equi cum patulis 
naribus & fitulis duabus prominentibus,cum auriculis a(ininis,cum. 
lingua longiffima & prominente.Nec minüs monítrofam finxerunt 
Scolopendrá cetaceam quadrato capite,promiffa barba. Nó minore 
errore porcum marinü reprefentarüt , &€ orce Ípeciem quandam cul 
à celeritate nomen pofuerunt,& vaccam mariná,& monítrum aliud 
rhinoceroti fimile: Hzc fibi in chorographia illa Septentrionali per- 
miferunt pictores,que tamen vera nonnulla continet,vt aftarum ma 
rinum,onocrotalum fatis re&é expreffum,& terreftria aliquot. 


DePifce monachi habitu. 


NE ' 
SMS 


ili 


Lor 


os 


CL eb 
T. DAT LEG 


SUR S C AN 


2? vs 


zn 


-b 
ul 

«ui 

t 


aere 
(ev fi 
fox 


Ced i DEUPTIWoX Xi | 

,NTER Marina móltra referemus & illud quod no- 
j^s [tra etatein Nortuegià captum eft mari procellofojid 
(3 quotquot viderüt,ftatim monachi nomé impofuerüt: 
y humana facie effe videbatur,fed ruftica & agrefti,ca- 
2e. pite rafo &lcuijhumeros cotegebat velutimonachorü 
noft 


MWTLEDERU XV 4.93 


noftrorum cucullus. Pinnas duas longas pro brachiis habebat. Pars 
infima in caudam làtam definebat, media multó erat latior, fagi 
militaris figura. Hanc effigiem mihi dono dedit illuftriffima Mar- 
garcta Nauarre Regina, gencris fplendore , ingenij, doctrine, virtu- 
tis, fumme pietatis laudibus ita cumulata , vt omncs cius xtatis fpe. 
&atas & illuftres fceminas fuperarit. Ea à viro nobili effigiem hanc 
acceperat , qui fimilem ad Carolum quintum Imperatorem in Hi- 
fpania tum agentem deferebat : ille Reging affirmauit fe monítrum 
hoc in Nortuegia captum vidiffe poft grauiffimas tempeftates vndis 
& fluctibus in litus eie&um, locümque defignabat Diezum iuxta op- 
pidum Dezelopoch.. Eiufdem monftri pi&turam mihi oftendit Gifber 
tus medicus ex eadem Nortuegia Romam ad fe miffam, quz pictura 
nonnihil à mea differebat. Quare, vt dicam quod fentio , quedam 

rater rei veritatem à pictoribus addita fuiffe puto, vt res mirabilior 
WESS Crediderim igitur monftrum hoc humanam formam 
co modo referre,quo pars capitis ranarum:tum quia poft caput par- 
tes erant vtrinque latz,hominum omoplatis refpondentes , mufculis 
mouebantur, qui cuculli monachorum figuram repra'fentant , qua- 
lis in nobis fpe&atur fecundus mufculus omoplatas mouens, fcilicet 
eas partim ad fefe attrahens, partim attollens, cuculli monachorum 
formam aptiffimé referens. Adhac non fquamis;fed cute dura & ru- 
gofa veluti cortice conte&tum putárim,quemadmodum de Icone ma 
rinoiam diximus, Eftinter beluas marinas homo marinus,eft & tri- 
ton. Harum vtrauis belua fit quam proponimus,non affirmo. Dc ho 
mine marino Pliniuslibro trigefimofecundo, & libro: x. Autores 
habeo in equeftii ordine fplendentes, vifum ab hisin Gaditano O- 
ceano marinum hominem , toto corpore abfoluta fimilitudinne , a- 
Ícendere nauigia no&turnis temporibus ftatimq; degrauari quasin- 
federit partes;etfi diutius permaneat etiam mergi.De tritoncibidem. 


Tiberio Principi nuntiauit Olyffipponenfium legatio ob id mila, 


vifum , auditümque in quodam fpecu concha canentem tritonem, 
qua nofcitur forma. De-quo & Vergilius: 
Frons bominem prafertyin pifcem definit aluus, 


Paufanias vero tritonem vidifIe meminit Romz, capite Ípecie CO- 


mofo,vt ranis paluftribus, ctiam colore, ne diícerni tamen capillusa 
capillo queat;fed corpore (quamofo, forma veluti fquatinc, bráchiis 
füb aures,nafo hominis,ore ampliore,dentibus ferinis,oculis glaucis, 
 manibus.digitis,& vnguibus conchularum teftisfimilibus:cauda fub- 
tusaluum vice pedum,vt delphini.Q uz fabulofa effe puto.Eft & tri- 
ton pelamydum generis magni , cuius meminimus , quum de thun- 
Lanix vis ib | J 


. DePi- 


Cap.ir, 
Cap. . 


Lib. 9.e.5. 


494 . DeE* PISOTBWS 
: De Pifce Epifcopi habitu. - 


AES 

PCS 

eo; 
Cp 


e 


ZA AN 
P s N 
NS : 
ASNMNSN 


m. 
NN 


Z - 
a ra. 


aae 
TTE t 
SN 


S 


qf 


" 


/il 
NY 
SN 


zz; li 
LT LTIZ 


777 
ff 
NN 


f 
S 
NS 


67 


Ce4 "PUT XXL 


7 E ONSTRVM. Aliud multó fuperiore mirabilius 


fubiungo,quod accepi à Gifberto Germano medico, 
cuius anté aliquoties memini, quod ipfe ab Amftero- 
damo cum literis acceperat;quibus ille affirmabat an- 
m Ee no1551.in Polonia vifum id monítrum marinum Epi- 
- Ícopi habitu; & ad Poloniz.regem delatum , cui fignis quibufdam fi- 
gnificare videbatur vehementer fe cu peread mare reuerti,quo dedu 
Cus ftatim in id fe coniecit.Sciens omitto plura,qua de hoc monítro 
mihi narrata funt,quia fabulofa efle arbitror. Ea eft enim hominum 
vanitas, vt rci per fe fatis mirabili prater verutn plura etiam affingát: 
cgo qualem monftri econem accepi;talem omnino exhibeo. Vera ca 
- fitan nonjnecaffirmo,nec rcfello. " 


D€ Nereide. 
CA PAUL XXI | 
EjO ET E Nercides effc finxerunt Nerei &D oridos fi- 
liasquarum pars narc videtur,inquit Ouidius, ea 
"Pars in mole [edens cvirides ficare capillos, 
"Pifce cuehi quadam, facies non omnibus cuna: -— 


x ue Ry n ER 


ID 


LIBER XVI. 495 


Id non omnino fabulofum effe exiftimat Plinius. Et nereidum Z4 55. 
falfa opinio non cft , fquamis modo hifpido corpore:, etiam in quo 
humanam cffigiem habent: nanque hec in eodem fpectata litore eft, 
cuius morientis etiam gannitum triftemaccole audiuere longe. Ec 
Diuo Augufto legatus Gallic complures in litore apparere exanimes 
nereidas Ícripfit, Vc igitur homines funt marinijita nereides mulieres 
marinz fuerint, qualis à Gaza vifa eft,qualem etiam Cornelius Am- 
fterodamus vidit in Pomeranica regione, poft fzuas maris procellas 
inoppido &am , muliebri erat facie , falaciflima , quze vixit aliquot 
annos , Zgovs. Similem audio(fed pro vero tion affirmo) ab Hifpano 
quodam nauta in naui educatam,que tandem in mare fe deiecit,nec 
poftea videri vnquam potuit. — ! 1 


——— 


De pluribus aliis beluis marinis. 


QATP UT XXII 


NS panthere, melanthyni;hyene rote, dromones;atque 

x aliz infinite. Arietes Oppianus r 1 3.1. &xid lixdv inter 

SEX eSe4 pelagios numerat,& feroces. 1 5.v. inter cetaceos. 
Kpooi parAorópoy TÉ jaoty [dlov, S36 Qa osys - V 

Kejois penoyto( (uot ce) o(Xe QUAD OH. ] 

Nominat etiam 46s, id elt oues, fed beluz fint necne non in- jl 
dicat. Plinius Tiber Principe contra Lugdunenfis prouincie litus Lib. 9.5. 
infülarum trecenta amplius beluas reciprocans deftituit Oceanus  —— 
mirz varietatis & nagnitudinis , nec pauciores in Santonum litore, . 
interque reliquas, dephantos & arietes , candore tantüm affimilatis 
cornibus, nercidas ero multas.Elephanti autem ij non funt, de qui- 
bus poftea inter crutata dicemus. Panthere meminerunt AElianus 
& Oppianus , an v dc belua, an vt de pifce , dubito. Pardalis pifcis, 
inquit AElianus, vtij qui ipfum viderunt dicunt, in mari rubro na- 
fcitur, colore & mulis orbiculàtis fimilis eftterrenc pardali. Op- ri. 
pianus: IIojp34X€1s 7 Nod]. BC LIB.V. | ^ 0 vrixüp- 

VicupSuAay "yat dNoby dot os , AKA Üx0ecosys 

AdóTepo. — dig E : : ^ 

Idem Mclantynos hominat folus , pro pifcibus fortaffe potiüs p; 
quàm pro belts jr T ! 

Er 5 ee ME. ysvos. | 

Hyznam ZEliaris pro pifce ponit, quam nonnulli centrinam effe Zi. 1.2.51. 
putant. Si, inquit, [icis marini hyene nuncupati pinnam dextrá ad 
hominem fomno c(fopitü admo ucas , fané quàm cum ipfum pertur 


Lí.12.6,57 


496 DE PISCIBVS 


- babis. Etenim formidolofa fecundum quietem monftra videbit , a- 
Lib. :. s, CctbaqQue. infomnia perpetietur, Oppianus hycnam pro belua po- 
Xéilsip , fuiffevidetur: — " 
Ardjcior ax Dos vis , && LY B. v. 
X£p(ov uSjo erigere Uca, 
I'owó dV dr jotrors xputpiTEpe]. 
Li.se4- . Inter maxima Oceani animalia rotam collocat Plinius, A ppa- 
rt & rote appellate à fimilitudine, quaternis diftin&te radiis, modio-- 
los carum, oculis duobus vtrinque claudentibus, Rotam aliam intel-- 
lexiffe videtur Iouius quum fcribit : Eft in Oceano cetarij generisro-- 
tà ,quam vidit Lufitana claffis , dum extremum Ethiopie promon- 
torium fuperaret, geminas dorfo rotas geftare videbatur , ad earum * 
fimilitudinem que frumentarias molas impellente vento editioribus 
in locis circunducunt.. Extimuere tante bae congreffum periti nau 
tc , qui modo ignoti maris immenfos flu&us, certaque pericula con- 
tempferant , fatiufque vifum conuerfis velis fugam capere, quàm 
expectare beluam terribili fragore vaíta fpumofaque maria profcin 
dentem, & fupetbo fremitu veluti confpeétis hoftibus prelium cien- 
tem. Nequc cam terruere excuíla nauibus tormenta, quorum bo- 
atibus ca maria refonabant,, fugientefque proculdubio immanis be- 
lua vaftis mxandris adnatando fuiffet confecuta , ventis ac velis ce- 
leritate cedentibus , ni(i mirabunda fubftiiffet , quippe quz perpe- 
tuam intendentibus fugam, fatis gloriofa infeQatione victoriam ex- 
prefsiffe videretur. Dromones à curfu fortaffe, Plinius pro fpecie 
belue vfurpat. Ariftoteles dUpousus à curfu piftes omnes eos a ppel- 
lat , quiin Pontum aliunde excurrunt, quique vix vno loco con- 
..  quieícunt, cuiufmodi funt thunni , pelamyde:, amig. Sic enim 
C^ — Ip. 1. de hiftoria animalium : Kai zd» zr «ld V0AA yém dy DOUor, 
oioy 60s x9 o1 dVpouasus » Bot , AP uu3Es , Ae, Complura inter 
nantes pifcium genera gregatim degere fcimus, rt quos curfores vo- 
cant, vtthunnos , pelamydas ,amias. Arbor eiam inter maxima 
Occani animalia à Plinio numeratur , quod foraffe de flella arbo. 
Li^5.4- refcente!de qua poftea dicemus , intelligi poffe , nifi Plinius dice. 
ret: In Gaditano Oceano arbor in tantum vatis difpenfa ramis, 
/— vtexcacaufía fretum nunquam intraffe creatur. Quzin 
— — ftellam arborem competere non poffint , ideo 
quód in tantam magnitudinem nin- 
. quam accreícat. 


In lib.de 
pyc. Rom. 


Li.32.c.11. 


RONDELE 
DE PISCIBVS 
Lisrz& XVII. 


». 


: .. Qui pifces molles dicantur. . 
C5. A62 vue Av MEN A 


Qc ISCIVM. Genera diuerfa que hactenus 

35! executi fumus, omnia zuo. funt, id eft, fan- 

LÀ guine przdita, Nunc 9vaqie,jid eft, fanguinis 

f expertia perfequemur, quorum tria funt ge- 

Q nerazimprimis quz mollia appellátur, dein- 

| de contecta cruftis tenuibus, poftremó teftis 

Z^ conclufa duris. Huncab Ariftot. inftitütüm Z/.4. de 

Z5 P ordinem , & à Plinio repetitum deinceps fe- ii deo dd 

V AVLU/3 quemur. Molliaigitur Latini vocant, quz 
Greci ugagauia a. Caos £y€1 O ccupxdid iss d/los  O e'epevyt at] arp x; (& &aj- 

ug, qua foris carne obducta intus folidum continent, quemadmodü 

fanguine przdita, vt fepia, loligo;polypus. Dicuntur etiam à Grzcis 

H9:2exaduepue'id eft, molli cute cotecta, cüm que cruftis inte&ta funt, 

- Ariftot.fzpiffimé QovpidUspus nominct.Idem manifeftum eftex Ga-. 5, 1, 
leno.Cur enim mollia dicacur,apertiüs ex ponés ait: Maawoua xt oA era ali fcu. 
(& pire Aezcid las TNT GocyD uar og tpeocadd les e dUépug ua ot or dU s 
Tos 6s qupd aos eet 5 ToC quoXUmoSts T 1 raro], (C v Áo yíd ues o T dux Tu- 

Tois orc. &xlouSiuo uo. ou uo Aextg. qauelaj ; dua e) pre Aeris Uloy Cr, 
popTE Cuyo uy Og pecloa $ & Ckéaroje, Qovipb(euexto. dV £g. Mollia voca- 

tur, neque fquamas, neque afperam, neque teftaceam cutem haben- 
tia , fed mollem perinde ac in hominibus eft, vt polypodes , fepiz, 
loligines, & his fimilia, quz tangenti quidem mollia videntur : quia 
neque fquamas,neque afperü,neque teftaceü tegumentum habeant, 
durz auté funt carnis. Verüm dubitauerit aliquispofsintne animalia 

aliqua fine fanguine viucre;cüm bilis vtraque pituita ,fanguis viuen- 

! | M 


dest DE PISCIBVS 
tium animantiurn elementa effe videantur. Humorem quidem cer: 
té genus omne animantium continet,quo fi aut natura,aut vi priue.. 
tur,intereat necefle eft: habet etiá partem aliqua in qua humor is fiat 
. & contineatur , qualis eft fanguis & vena , aut quz his proportione 
paria funt. Quare is humor vel fanguis fuerit in iis que natura cali. - 
diora funt , vel alius qui fanguini proportione refpondeat inis quz 
naturà frigidiora funt. Itaque recte dicemus animalium alia fa ngui- 
ne predita effe;cuiufmodi funt homo,equus,denique omnia que per- 
fe&ta aut pedibus carent;aut binis quaternifve gradiuntur. Alia fan- 
— guinis expertia,veluti apes, vefpe:ex marinis fepia,locufta , denique 
omnia que pedibus pluribus quàm quaternis mouentur, Mollium o- 
pw mnium partes ab Ariftotele fic diftin&z funt: & xiros &Sibeagov, id eft, 
€ Iib 4. de 3]uus; (iue alueus indifcretus , Gaza interprete, eum pinnz in orbem 
s ane IDEE Sequitur xtA), id eft,caputtum oí wodVes id fb; pedes fiuc 
pediculi,fiue brachia, o&tóna omnibus; binis acetabulorü ordinibus 
du&u perpetuo omnibus,excepto genere vno polyporü. Eadem (D 
xlavas etiam vocat Átiftot.Gaza crura, barbas,, cirrosque interpréta- 
tur. Habent igitur molles omnes caput inter ventrem & pedes fic: 
Cüm veróin reliquis animantibus parte priore polfterioreque velin 
lateribus (iti funt pedes , cur hos mollia ante caput habeant caufam: 
reddit Ariftoteles,quód que partesin cxteris animantibus priores po 
fteriorc(que (ciuncte funr, & (ammg ac ime: in mollibus & teftaceis 
turbinatis edem funt,quia extrema coéunt & confunduntur. Inte- 
ftinum enim quafi reflexa linea ad os reuoluitur. 


 DeSepia. 


iseleC dO TUTUP at 
! HT!T'A A Gracis vocata Latinum nomen non inue 


nit : ab Italis 65; à noftris fKqpro , à Gallis /écbe dicicur. 
Pifcis eft marinus litoralis,aliquando ad duorum ciu- 
S bitorum magnitudinem accedés,tenui fed (atis firma 
cute contectus, foris carnofo corpore , intus quid fo- 
TM F. lidum 


LIBER/X VH — 499 


lidum, quod (rv vocat Ariftoteles, continente? Athenzus veluti. £47. 
Anftotelem interpretatus, ógpaxor à 6 vávo , Columella fepiz te. M 
ftum appellat. Capiti afhixos habet pedes o&o, cxterorum mollium 

modo, rotundos, craffiores initio: deinde paulatim gracilefcentes, 

omnes interiore in parte 3ujlóosss , id. eft, duplici acetabulorum 

ordine , qüibus cedentia comprehendat, & comprehenfa firmiter 
premat ,retineátque inftar medicarum cucurbitularum . liídem 
pedibus fiue brachiis natat, cibofque ori; iuxta quod fita. funt, ad- 
mouet. Prater hzc duas promufcides quas Ariftoteles epoGooxitus. 
vocat, longiores pedibus, tenuiores, rotundas, vbique lzues prater- 

quàm in extremo , vtroque binis acetabulis afpero, quibus fepiz ca- 

piunt, orique é longinquo cibos admouent,iis ctiam quoties tempc- 

ftates vrgent, ad faxa aliqua adhzrentes fe veluti ancoris ftabiliunt. 

In pedum promufcidámque medio velutiin centro roftrum & os 

fepiz: fitum eft, duabus carüilaginibus duris altera. fuperiore, alte- 

ra inferiore conftans, colore & figura auium carpiuorarum vel 
pfittaci roftro plane fimile. Neque me latet Ariftotelem dentes ap- fub 
pellafie ,cüm de mollibus ita fcribit. Ex9s dU V4 9, v6 700 oda par.anim. 
Tos xÓTos à3ibe jor, Oy, T's mr ws jtrp cocer eA Tlu) xégabu) y £vros. poo. "7:9 
dy ógÜa Aui , cte) 3 Tb ipe. x, Tes BUlas. Qus. fic conuertit Ga- 
za.Habent hac foris alueum corporis indifcretum , & pedes parti 

prior: iunctos circa caput, infra oculos, circa os & dentes. Ex qua 
interpretatione perfpicuum eft Gazam non Jegille ios Gy ógx.- 

pv, led. 6a ome 1dy ógUaxudr , vel quid. fimile , cui I. &ioni alodio 
ipfa adftipulatur: nam infra oculos, & circa caput, osque fepiz, 

pedes cum. promufcidibus fitos efle cernis.Sed ad rem reuerta- 

mur . Vides hic os denté(que fepiz nominari cüm roftrum fit dun- 

taxat, & os quod nulli rei aptiüs quàm adunco roftro carniuora- 

rum auium, vt dixi , comparari poteft, ex partibus duabus compo- 

fito, altera inferiore, altera fuperiore , commiflura pyxidata , ita vt 

inferior intret. Dentes ibidem nulli nift roftri fiue oris partes den- 

tes appellet, fed cum mobiles fint neque firmé innitantur ad la- 
niandam vel retinendam predam , non fatis proprié dentes vocari 

poffe puto, fed «5 éyyos potius vel Sus. id eft,roftrum vel os.Quod 

autem oris vel dentium nomine,quas dixi roftri partes intellexerit 
Ariftoteles, (atis ipfe: declarat, quum de mollibus vniuersé loquitur L:4.4e 
hoc modo: M:& 3 72s TIUS tus ) xtQaAN) £g, &zrAU Toy C/ foco Té aroSdhy, TÓY d. nig 
xp Soorerxex ord (ciómis 5 70 ud £g que c d &lot Uo ó3ovres. Caput B 
mnibus inter brachia,cius pars oris habitus eft, in quo dentes duo. 
Pratereà autorem habeo Athenzum,qui de fepia hec tranícripfit ex. Libre 7. 
 Ariftotelc. Z (yao Aejcovévors quo) auibus Cr Uxlo, v c9s. Vmoxao 

So tyi is atpoloo (lois Vot, scu. ally tus óg yas , x) vUa. d ) 

| | | Vv az 


d DE PISCIBVS 
xg] ó39Y(«s dio , v jS ajo» , Ó x40. € Ó Atyoi wor Og pav(ó! C» Td Yr ar 

Scpie feripfit Ariftoteles octo pedes effe , fub his duos maximos íci- 

licet promufcides duas, Inter hos habere oculos & os , atque dentes 

duos: alterum füperiorem , alterum inferiorem , ac in dorfo tcftam. 

Hzc Atheneus. Roftrum quod diximusmembrana quadam craíla 
carnofaQue veluti annulo vndique ambitur & firmatur ,qua difru- 

pta roftri partes difiunguntur. Intus lingue viceeft caro fungofa. 

Oculi maiufculi funt , inter hos cartilagoclt cerebri parum conti- 

Lil. 4. 4, Dens , vtrccté annotauit Ariftoteles , & hunc fecutus Plinius. Cere- 
ifl. anim. brum omnia habent animalia quz fanguinem. ZEqué & in marique 
ES A ^ mollia appellauimus, quamuis careant fanguine. Os oc(ophagus 
excipitid eft, gula , longa & angulta, qux per só7w tendit ad iaglu- 

uiem. Eft autem mutis in mollibus que vifceribus carent (ub ore 
membrana humidum quid continens, cordi propordone refpon- 
densquorundam fententia , quam pauló póft expendemus. Gulam 
ergo fequitur ingluuies ampla , & auium ingluuiei fimillima , quz 
E ^ ka apos dicitur. Ett autem aipóA eos autore Ariftotele,dUfpus. X9iot, 
Capa. x2) Heo o à y Qop) apa elisa. &oresios egt, Eg 2) elo. ju duro o0 
G'o|d XS q'ourárepos , err Eta &opT&pos , ?3 to iud. edour Wis T X9UNdo Ae- 

: srlortpos , id eft, eyp6ooGos eft cutis in amplum finuata , qua primüm ci- 

: busingeftus continetur inco&us: hac parte qua iungitur gulz angu- 

ftior elt, mox amplior , tum qua definit in ventriculum : ar&tior ve- 
luti in gallo gallinacgo, palumbo, columbo, perdice. Gaza aliquan- 
do guttur , aliquando iugluuiem conuertit. Columella in auibus in- 
gluuiem appellauir , de gallinis loquens.Nam fi vacua non eftinglu 
uies crudiratem fignificat , abítineredue debent dum concoquant: 
Gallice /a poche d'un oyfeau."Sepic igitur gulam fequitur inglauies, cui 
iungitur ventriculustanquam omafum , figura firailis 5 cv vo xfpv- 
£v £X, id eft, circumuolutionibus fiue clauiculis earum concharam 
quz à Grzcis x/pvxsis, à Latinis buccina dicuntur. |. A ventriculo in- 
tcílinum tenue , gula craffius , partem Íaperiorem repetens ad os fer 
tur. Quà veró ad fuperiora reuoluitur , vefica eft (iuc membrana in 
qua humor niger,quem Cicero atramentum appellat,continetur,cui 
inteftinum fubiicitur, cuius membrana meatus vefice atramenti ob- 
du&us eft,vt idem fit & atramenti & excreméti exitus pet fiftula,que 
in fupina eft parte inter alueum & os, prope alucum latior , prope os 
angulftior:hac effluit atramentum quod in fepia plurimum eit, Gra- 
ci &oXiv appellant, cum accentu in vltima:Nam 6vs cum accentu in 
priore,rotundam domü fignificat, in qua epulari confucucrát qui in 


Lib.s.e23 Pritango alebantur às? 78 2:e3$rà circuncurrendo. Diofcorides 6o- 
d ILib.9.6.29 


Libro 2 de 
siat. Deoriíz 


ra 


fan guinem 


TMGRENRON NL C7 0000xn 


- fanguinem vel quod pro fanguine e(t nutriméti caufa, veluti thefau- 
rum diligenter feruatminimé autem in quolibet m etu effundic.Pre- 
terea meatus nullus eft venz proportione refpondens , quo alendi 
corporis caufa in vniuerfüm corpus diftribuatur. Quare f atius effe 
duxerim excrementum appellare,quod ab alimento fecretum in ve- 
fica réponitur, quóque natura imminente periculo tuendi huiu- 
Ímodi pifcium generis caufa abutitur. Atramentum vocatur ab atro 
colore,& 0o2s à 78 UoAcJ X, quod fignificat curbidum effe. Eo pro a- 
vamento fcriptorio fiue librario vti poffumus: eft enim niger gluti- 
nofusQue humor. Perfius: | 91 

Jam liber &7 bicolor pofitis membrana capilla, . 

In, manus charta nodofaá, uenit arundo, 

Tum querimur craffus calamo quod pendeat humor 

"Nigra quod infufa cvanefcat (epia lympha. 

ODilutas querimur geminat quod fistula guttas. T ay: 

— - Eidem atramentotanta vis eft , vt ex Anaxilao tradit Plinius, vt. 72210. 
€oin lucernas addito xthiopes videantur. Atramentum id quodin — 
fepia plurimum eft, non in ea parte quam uir vocant , continetur, . 
neque in ca cfl fententia Ariftoteles , vc nonnulli exiftimant. Athe- 75; * 
nzus citans Ariftotelem cv 7$ uwl(du o Üox2s ier, ci) 3 xeira, mupau- ^c 
T) O eue. ,xígtos Sómw Vys(g.  Eftin mytide atramentum, quz ad os 
fita eft, folliculi (iue vefice modo. | At qui Ariftotelis fenfa diligen- £5. 4. 4e 
tiüs inuefti garit, eum in diuerfa fuiffe fententia comperiet : exc yy bif fous 
dV &diiy Zy€t dy ug Aoxcícoy T 3v xq olet puit Xd] &ri T1 oov. Vi- UR 
Ícera mollium nullis , fed habent quam mutin appellant , atrumque 
illum humorem , cui nomen atramentum. Neque eft quod quis £i - 

T2415 in ea muti;fcilicer;interpretetu rfequentia enim reclamàat,& iri 
vw poft hanc interpretari oportere docent: H uS ond. promis xeirag .- 
zo O giug. xg) dua ToIgs TelVCt 9 e Opugcyos, » 30 üspo duas] y xtaoSrcr 
$0o23s pi TG al) pi Cet eeejeybuvor t exópor vd oigo. Mutis fub.ore 
e(t, & per eam gula tendit , ac vero atramentum infrà continetur, - 
quà inteftinum petere incipit fuperiora , foramenque fuum eadem . 
obuolutum habet membrana , qua inteftinum. | Quo fit vt Plutar- 
chum grauiffimum alioqui autorem demirer , qui de codem fepiz a- 
tramento à veritate magis aliena fcripferit in libello , in quo diffe- 
rit , plüfne rationis infit aquatilibus beftiis quàm terrenis: E73 9A- . 
Adw vd) cups 42g GGtdv , stg) GipoguAdxuo € &mod pa (ov üVlay "oyeupxd A Gz- 
syugetor cix oJedy 6v O 2 Qrarlas exupsN gr , 7 yop tae uolo. gr "aya. 
pa a Goto dyov(z: Gp? Cogtpas bygótillos , lu Üoov x gXoX y 0T Àp- 
xa (aep ales ueyi(i Eo, vevopSun ? Datus d'utaDooyelous atontoa (a. 
quee duTitu) oxgTos ; Vzrex duly xij moSpduo 2. 78 Ovpáorlos obw mop 
m v3s ópdpe Üeds xuduéy vegeNi aoNAgous ov. dy (Iioc OD (v bgoqpouSwss 
Vv s 


go DE PISCIBVS 


3i SiaxNerToGes id eft,cüm fint id genus cautionum, circunfpectio- 


Lib. 4. de 
toifft.ca.1. 


num ,euafionümque exempla permulta, hoc vnum Íepiz praterire 
nullo modo potfum. Veficulam hzc (fic nominatur ) collo depen- 
dentem habet atro liquore( atramentum vocant) plenam. Hunc ca- 
pua cffundit obícurato circum mari, & tenebris affufis latitare fuge- 
reque venants aciem ftruens,Homericos Deos imitata , quibus atra 


fubinde nubecula hi quos feruatos volunt, belli difcrimini fubdu- 


cuntur & clam eripiuntur.Sed quid tandiu in his immoramur? con- 
trouerfiam i(ítam itatim. diremerit interiorum fepiz partium ana- 
tome,qua infpe&ta nullus eft nifi plané cxcus, qui non fententiz no- 
ftrz facilé fit aflenfurus. Idem videbit mutin colore effe flauo, laxa 
fungosáque fubftantia , parenchyma potius quàm folliculum vel 
veficam, qua hepati pouüs quim cordi proportione refpondet, vt- 
pote cui confiftentia fimilior fit, inferioréque loco fita quàm cor in 
aquatilibus beítiis fitum effe foleat. Quod. vccredam magis me im- 
pulit pars alia poft cerebrum latitans, purpureo humore quem fe- 
pix pro fanguine effe puto infecta. Hanc fepiis arbitrorineffe loco 
cordis, In vtroque latere fepia particulas quaídam habet , quas ex 
minutioribus anium plumis compofitas cfle dixeris » Capillamenta 
appellac Ariftoteles vfu eorum non adie&o. £ys(j 5 2, &oyd3y dti 
dy vdadugmjid elt;capillamenta etiam quadam in corpore oronium 
habentur. Idem,meo quidem iudicio, corum eft vfus qui branchia- 


- rum in reliquis pifcibus ; Huiufmodi funt branchix in cancris & 


Lib.6. de 
biff.cap.6. 


Li. 9.6.25. 


alüs cruftatis. Fittula. eft 1n ventre fimplex mari , foeminae duplex. 
Hzc de fepiz partibus tum internis,tum externis, in quibus multa 
funt fepiz. cum ceteris mollibus communia. Nunc de actionibus 
moribülque . Sepiz coeunt, vt reliqua mollia os oti admouentes 
complexüque mutuo brachiorum ,. vt fcribit Ariftoteles. Pariunt 
vero, inquit; ca corporis parte que fiftula dicitur , qua & coire eas 
nonnulli arbitrantur. Plinius. Sepiz & loligines linguis coéunt 
comple&entes inter.fc brachia,& in contrarium nantes. Et pariunt 
ore. Ego fepias vt fiftula coire;ita fi(tula parere exiftimo . Pariunt 
autem iuxta terram inter algas & arundines, etíi quod aggeftum 
tale inie&um it, vt farmenta, auc lapides ,aut qualibet alia mate. 
rici congeries. Et pifcatores quidam de induftria fafces farmento- 


rum diípoaunt. Hz perlibenter in illis loculamentis pariunt pro- 


lixam illam continentemque ferietn ouorum qualis cirri muliebris 
fpecies eft . Enituntur aluum per interualla reprimentes afper- 
Ed atramentum, interpofita quiete, vtpote cüm non ni(i cum 


labore emittant. Mas oua. edita perfecutus iis fcemen fuum afper- 


git. Deouis proximo capite plura dicemus . Sepia vere parit , & o- 
mnibus anni temporibus, períeueratque in edendis ouis dies quin- 
e xs Mec pon dens decim 


LIBER XVII dgo3 


decim. Hzc Ariftoteles. Ex quoliquet in contextum Athenei ea- Zim. 4^ 
- E NER E- M: | / Ive tps po P5 Lanim. 
dem citantis negationem malé irrep(iffe, Tdv dU ugoooto vd (] aspil. PM 
vej 78 idpos o] (win , dp 9 xis(i eo dpdus x3] xv(XoV) dle € Lir. 
Siro. 3pdpaejs. Expungenda igitur particula s. Idem confirmar Pli- 
nius, qui fepiam omnibus menfibus parere fcrip(it libro nono.Se- 
pia pedibus & pinnis natat. Atramentum in. mctu effundit. Athe- 
nzus. AuoxgpSos 7$ 9 rai 4 ÜoXov &glo(1y cv aula xpbae) , it gyra- 
(g QéUcdy eis TUzrpooOstl : Aéc£) 3 ás ZA 9npeUOe( ys ? SuXsles aeA0gofl oc 
eese Pareupirye(] dé Oeoorofles dulbiv. y 5 oi &ppeves &xdew o] 072oq- qpdU- 
ysc:. Plinius. Sepiz vbi fenfere fe apprehendi effufo atramento zi. 94.25. 
quod pro fanguine iis eft;infufcata aqua abíconduntur . Mares per- 

cuff faeminz tridente auxiliantur;at foemina icto mare fugit. De 

mare feeminam adiuuante eadem Ariftoteles 1 15.1:x. de Hiftoria C41. 
animalium.Item de eiufdem aftu. Mollium aftutifhima cft fepia , MU LUY 
fola hec füo vtitur atramento non modó,quum metuit, verüm cep.7. 
etiam abfcondendi & occultandi fui caufa, & cüm progreffa paulu- 
lum fe oftenderit, redit in atramentum. Venatur etiam fuis illis 
przlongis promufcidibus, non folüm pifciculos, fed ctiam fzpius 
mugiles. Hos & alios magnos pifces brachiis & acctabulis retinent 
fepie morfibüfque dilaniant, ac per particulas deuorant , quia func 
ore paruo. Sepie dolos in capiendis pifcibus eleganter exprimit 
Oppianus. Callida fepia,inquit,furtim przdam venatur , ex capite 
enim enatus ramis pralongis veluti cirris pifces tanquam lineis ca- 
pit, iifdem, in flu&ibus & tempeftatibus ad faxa adhzret, quemad. 
modum nauis rudentibus ad litorales fcopulos alligata. H. 

Ka pSpo 89 86 NOpafls &zrbcNomoy &Upotlo Uyplur. —— 

Xwrrity Gn dU epa ol x&Qa/Nijs aiti eugo.ot 

Ax péaores, axpoleveis det «vU ot ola 6, oU 10) 

Sie exp dppadicu Egi) QyOUas eye», 

IIpmyjs cw Le ug. ous "7r Og !pdoceo twÜd(g. 

Kebaje 5 zrAgatgqtot (C. dg. edax 00q 

Xeijgils, osé Ley domieye ue dis vatus 

IIdioquo. terea Gahnow ENTRE, axiNe-Stost, 

Sepiz & loliginibreue vitz tempus. Nam exceptis paucis bi- 
matum non complent.Sepiz mas magis varius eft,quàm fcemina, 
dorfoque eft nigriorejac partes omnes afperiores habet quàm foe- 
mina, & lineas varias caudámquc acutiorem. Differunt etiam afta- 
tia, vcanté di&um eft.Prztereà fcemina. inteftina habet duo, veluti 
mammas quibus mas caret. Elíxa fepia vt Diophilo placet;tenera 44/43. 
eft, ori grata, conco&u excretüque facilis , eius fuccus fanguinem 
attenuat, atque excretionem per hgmorrhoidas ciet. Diofcorides. 24225. 


Cap ni $ E 


Lib. 7. 


Zibro 2. d- 
Austin 


* à 


din  DEJUPISCIBVWS 


"Libros. de 
alim. f acu. 


Sepiz cot dum eftur atramentum e&gré concoquitur , aluum mol- 
lit... Galenus veriffimé omnium fcripfit fepiz & mollium omnium 
carnem duram effe , concoctu difficilem quz parum fal(i facci ba- 


beat. Caterüm fi concoquatur multum alimenti corpori prz'ftare. 


ILib.4.de 
biffo anim, 
cap. 8. 


Crudi veró fucci copiam omnia hzc aceruant. Sepia molliaQue o- 
mnia grauida meliora funt, Sepiarum carnes deuftas , odoris gra- 
tia efcam hamis affigebant pifcatores tefte Ariftotele : ita enim fie- 
bat vt pifces auidids accederent , quod certiffimum eft pifcium odo- 
ratusargumentum. Sepium magniin medicina vfus eft, viribus f1- 
mile oftreorum teftis , fed partium magis tenuium : quare exiccat & 
detergit. Eius cinis medetur lentigini. Idem carnes excrefcentes 
tollit, & humida vlcera. Additur collyriis ad palpebrarum fcabri- 
tiam. Expurgat vitiligines , furfures , dentes , & vitia cutis in facie; 


Libro ude Vftum fepium inquit Galenus, falifoffili admiftum vngues oculo- 


facul fimp. 
med. 


rum eliquat. 


De Sepiarum ouis. 


QUT RUM IT 


29 EORSV MHic fepiarum oua qualia à mari reii- 
ee: LÀ ciuntur, depingenda curauimus,, vt meliüs intelli. 
(ie JE gant, & agnoícant ftudiofi, quz de hisab Ariftote- 
ACE leliteris prodita funt. Noftri racemum marinum 


SS—4 vocant à fimilitudine racemi vuz vitis, quem áb 


Li.ex. vua Plinij multüm differte exiftimo.- Eft enim Plinij vua floren-- 


& vua fimilis , vt fuo loco declarabimus. Hic oua funt duntaxat 
OM LUCES SOAMMEPQ US TE : floren- 


ILIBEROXVLIL 


florenti vue nullo modo fimilia. De quibus hxc Ariftoteles. Sepie 
. oua edunt fimilia myrti baccis magnis & nigris : atramentum enim 
 fuperfundunt , coherent inter fe omnia ad Ípeciem. racemi vni cui- 
dam nexui obducta , nec facilé alterum ab altero detrahi poteft:mas 
enim humorem quendam emittit, éuius lentore fibi adherefcunt, & 
augcícunt: Cumprimüm edita candida funt, atque exigua, mox atra 
mento perfufa , nigra maioraQue redduntur. Cumque fepiola iam 
intus conftiterit , videlicet tota ex candido oui interno concrefcens, 
tum rupta oui membranula proles exit.Primüm pars illa interior can 
dida , veluti grando confiftit , cüm foemina atramentum fuum a- 
Íperferit. Nafcitur enim fepiola ex co ipfo candicáte corpufculo ver- 
ain caput, modo auium ventre annexo. Sed qualifnam fit in his an- 
nexus vmbilici nondum exploratum habemus. Conftat tamen can- 
didum illud fubinde diminui , dum fepiola augetur : & pofttémó vt 
luteum auibus , fic cándidum his aboleri. E fingulis Ícprarum ouis 
Ícpie fingulz nafcuntur. Et alio in loco: Sepie alueus bipartitus eft, 
oua albicantia grandini fimilia multa comple&ens. Rurfus alius 
 Ariftotelis locus minimé omittendus elt , dc iifdem ouis 1 1 s. v. de 
Hiftoria animalium : Ow 3 5 (ría toríléxo Qd , 6 dpt ettupsio- 
As9dy xo(& quas. O Uxor , 4g] yartlos igpd. Quem locum Gaza fic vertit, 
non fatis recte meo quidem iudicio: Q uoties Íepia oua cdiderit;mas 
. eucíligio fequens atramentum ouis fuperinfundit , atque ita cffici- 
, tur, vtfolidcícant. Cuius male conuerfionis occafionem dedit di- 
€tio temeréadie&ta 7 6x poft xo«quos , quam delendam effe con- 
uincit Plinius 1.1 2. 1 x. qui Arittotelis locum fic interpretatus cft: 
Oua (cpiz glutino atramenti ad fpeciem vue cohaerentia mafculus 
perfequitur afflatu , aliás fterilecunt. Vides bic Plinium pro x9«- 
quor, perfequi afflatu reddidiffe. His accedit Athenzi autoritas 
locum Ariftotelis citantis: Ovau 3 véxo(] owzío] (& àà à &iblw epu. 
- XgNe yr xg (quo yg] gp. Vides hic 78 6620 mentionem ullam 
. fa&tam. Poltremó non mas fed foemina, vt priüs ex Ariftotele perfpi 
cuum fuit, ouis atramentum afpergit. Hzc que exhibemus fepia- 
 rumouacíleab Ariftotele defcripta afpectus ipfe docet. Sunt enim 


sos 


Libro $.de 
bif. anim. 
cap. 8. 


Libro 4.de 
bife. anim. 
€ap.1. 

Cap.iz. ' 


Cap.51.- 


Lib. 7. 


raccmatim compada , tanquam a pediculo dependentia oblonga, 


initio bacce myrti , tandem aucllang nucis magnitudine , folliculo, 
vcl membranula contecta, coharentia foris affufo atramento nigra, 
intus alba. Quz ibi continentur,oculorum humoribus fimilia func. 
. Primüm enim aqueus & tenuis humor cffluit;mox alius priore cra(- 
fior , tertius veluti cryftallinus. Caeterorum mollium oua his fimilia 
magna ex parte eífe exiftimo. In litus recens eiecta à quibufdam E- 
duntur frixa in fartagine. Vrinam mouent,renum pituitas extrahüt, 
acproinderenesexpurgant. ——— ! 


Aieó DE PISCIBVS — 


 DeLoligsesagna. 


[^2 pg qux oq 


Lib.4. de 
biff. anim. 
€ap.1. 


——RIVSOVAM Adloliginum hiftoria veniamus, 
p de nominibus v4U0is », 7405s aliquid dicendum ne 
; d nominum varietas rerum cognitioni obftare poffit. 
rS Arifloteles U02w ;, v4)» magnitudine differre 
cma .13| fcripfit, vt "4U0o/ maiores (int , 7.08: minores. Sunt 
hzc cius verba . «dv. «68v ài vu0o] x XSlvo Primo NO utiEus, ycyror) 
yep x, arlle asrytay 5 uéyebos. "Theutidibus multó maiores funt teu- 
Lir ;. thi quippe quiin cubita quinque excrefcant. Athenzus ex Ariftote- 
le càm de teuthide dixiffet fubdidit o 5 7«U0s uóro leo dip pd 14 us- 
y44. 6€) 5 3 (iiy ambaudv. A teuthide magnitudine fola teuthus 
. differt, accrefcit autem ad tres palmos maiores . Veruntamen parui 
Lov, Ctiam fünt teuthi. Ariftoteles : £43 9 yos GA yov dy vU dy.Eft etiam 
Libro 4.,de " 4i 
biffo.nim. parqumsteuthorum genus.Vides hic edv eéUy(dVor 4g] và véUydv in ma 
^P — gnitudine difcrimen. Praterea váy 7&/3dv alios magnos , alios paruos 
. effe. Iam veró figura ctiam differre (s v«U0(dlas «gj vs 4039s docet 
Jdem. idem Ariftot. duagtps(1 j Td gest dV T4.0Sar oi T&LSoL, Gl UTEpoy -yeu 
gi dE) edv váy dv £m 3 74 xbv «lepuyAot eeÀ ard ig xUTos ri3e do 
QS osa tri «Ayr davsp 1?) Uis. Figura à teuthidibus diffidét teu- 
thi;pars enim teuthorum quz exit in acutum latior eft. Praeterea pin 
nulz totam aluum ambiunt, quz in teuthide funt minores. Pelagius 
Libro 4.dg VetO cft teuthus, veluti & teuthis. Et alioin loco Ariftot.de mollibus 
partib.ani. loquens : IIvtpüptor dV esa qux TA XÜxXA.c vie O x/Tos.T ob: 02 eri 
e4p-3- E dy oy ausa Ou puor x, wexés CONS Eri Ty jtyá xcov v Uy a] 5 tog 
Tus E xao, rdyid ues palo epüv 1 nro uS (Lytad 9 g'orbv, dlasep aj o- 
aria 4G oí qyoXUmTOS:s tg) TÉ^T'0 mo jubet Vel usur, x ga & xx dua exdlós, Pin- 
nam habent omnia hzc aluum ambiéntem,quz quidem in aliis iun- 
&a continuaque eft atque etiam in magnis teuthis : minores autem 
qux teuthides nominantur, latiorem habent,& non anguftam veluti 
habent fepiz & polypi , non totam aluum ambientem , fed à medio 
initium fumentem. Rurfus hic habesteuthos magnos, vtà paruis 
HIA NEW SEM opc a NU NEUE diícer- 


B 


LIBER XVII. 507 


difcernantur , & teuthidasparuas, earumque à teuthis differentiam. 
His declaratis quibus nominibus r4U9/ la z, vU yv veteres Latini ex- 
preflering, in quirendum.Gaza r&js loliós, véUDíd Vas loli ginesinter- 
pretatus eft. Ac lolij vocabulo nullus veterum Latinorum, quod fci, 
vfus eft. Idco nomenhoc à Gaza factum fuiffe perípicuitatis gratia 
iudico. Etenim f1 eodem , loliginis fcilicet nomine z«/94ft« 3, Té oy 
exprceflifet, incertam obícuramque interpretationé reddidiffet.Plin. 
uem véL6» vocauit Ariftot. loliginem Latine dixit. Qux enim Ari- 

(loc. vxeA véU0dv dixit )tyror.) yep x, wele wey O uéysos , yeyrorlag j o) 
rero s duvarty€1s, Plin. fic conuertit : In noftro mari loligines quinüm 
cubitorum capiütur,fepiz binüm.Alibi quas Ariftot. z&U9ídtas dixit, Lis. e 
Plinius etiam loligines interpretatus e(t aj 3 ourlas 3 ef áU hes we "oc 
&ug. agere Sa , s eua xtd) (c5 NEx cvs &geupusile Cu , xellalocgo ; 
eris véorles ewawlios. Plin. Sepiz & loligines coeunt linguis coponen Lib.9.e.gi. 
tcs inter fe brachia,& in contrariü nantes. Ex quibus efficitur , vtin- | 
terim maculam vnam deleamus, pro é«() legendum effe &y«/«(; vel 
&xéUoflas. Idem confirmat ipfe contextus & Gaza interpretatio. His 

addam ex Athenco mollia omnia && «4,053; nominata fuiffe: ugAgaua, Toro 7- 
inquit;taAdiva & véU6d4Ur. Q uare cüm Plinius & veteres ali; loliginé 
dixerint, codem nomine fem per vtemur. Dicemáfque aliam loligi- 

nem efle magnam,aliam paruálludd; inter has difcrimen eflc,quod 
Ariftot.explicauit.Loligo igitur magna;que ?4Uj3s recté dicitur,ca eft 

quam calazar noftri vocát;à chece fcriptoriz fimilitudine, fiue quód 

in ca reperiantur,qua ad [cribendum neceffaria funt,videlicet atra- 
mentum & gladiolus,qui altera parte cultrum, altera calamum, fiue 
pennam refert,minimé veró officula duo vt quidam impudéter con 

tra dolia fcripferunt,quorum alter cultri;alter calami loco lit. Pro- 
uinciales to//ena corrupto nomine pro teutho vocát. Baionenfes cor- 

netz, & cormches magnam leliginem àparua diftinguetes. Piícis eft pe 
lagius,gregalis,ex mollium genere, pedibus, pro mufcidibus, capite, 
oculisore,lingua.fiftula, partibus internis quibuídà, coéundi modo, 

fepiz fimilis. His veró dillidet : corpore ctt longiore , rotundiore,in 
acutum delinente.Sepia breuior cft & latior,durioreQque carne.Sepie 
osinternum in prona patte fitum quod fepium vocatur, robuftü, la- 
tum,media natura intet os & fpinam,fiiabile quid & fungofum con 

tinens. Loliginis 5 £ígos, id cft,gladius,tenuis elt, an guftus;cartilagi- 
neus,pellucidus.Promufcis dextra craffior. Atramentum nigrum nó 
| infra vt in fepia, fed prope mutin. Pinnulz latiores funt quàm in fe- 

pia,non toram aluum ambiétes, & in angulum acutü in lateribus de. 
finétes.Loligo mas à foemina differt,quod intus meatus duos habeat, 

quibus mas carct,ficuti in fepiis euenit. Quamobrem errát qui loligt- 

nem foeminam effe putant,lolium veró à Gaza nominatum, marem, 

cum etià in lolio differétia maris & foeminz modà dicta reperiatur. 


Li. 9.€30. 


gc8 DE PISCIBVS 


Prater atram entum,fuccum quendam purpurafcenté continet,vnde 
. fubpurpureas loligines co&as reddi puto.Hunc fuccum loliginem in 
Lib. 4. e. inetu effundere , vt fe feruet, fcripfit Oppianus quemadmodum à fe- 
Put]. pia atramentu m,negatqQue loligini atramentum effe. | 
— "Tdi áV ig TEXr St X9) yepógo (x yécÜ D. 

"Téosídes, &dV dpa Tjci HAS Üoxos, Ny Uzrépu'ypos 
E$ég) , uiyrw 2 qyAueliceNvor cihwwor ). | | 
NS Hac inre ab Ariftot, diffentit Oppianus.Ariftoteles enim autor 
hifi. cap.1, eft mollia omnia vifceribus carerefed mutin habere & atramentum, 
| quod omnia in metu effundunt. Parit loligo oua connexa fepiarü mo 
 do;non in litore vt fepiz , fed in alto, quam ob caufam rariüis oua lo- 
liginum quàm fepiarum inueniuntur. Promufcidibus cibum capit o- 
rique admouet fepiaru m more. neque huic, neque fepiz bimatu vita 
longior. Habetur hodie inter delicatos & bonos cibos. Sed de carnis 

fubílan tia & pra paratione proximé dicetur. 


De Loligine parua. 


—M Mem » 
nr: SS» 


(«PUT K 


OLIGO Parua ea eft quz à Gallis , prfertim San- 
3 tonibus ca/fferon dicitur, à noftris glaugio , corrupta vo- 
SO ctopinor,ex gladiolo.quanquam Monífpelienfes no- 
S ee ftri calamar & glaugto fepe confundant. Alij magnitu 
Ud A2») dine diftinguunt.z.6$ eft Ariftotelissnunquam enim 
in magnitudinem accreícit.Pinna lata inferiore loco oritur quàm in 
loligine magnaquam «4t» appellanimus cum Ariftotele. Preterea 
extremum acutius eft, eladiolus etiam ipfe acutior , quibus notis 7&»- 

05: à v4.0 fecreuit Ariftoteles. Alioqui pediculorum numero, pro- 
mufcidibus , oculis , capite , corporis forma , gladioli fubftantia , a- 
tramento , denique partibus omnibus , tum internis, tum externis 
perfimiles funt. Mollitie & teneritudine carnis preftant loligines 

Li ;, patug , magiíque à noftris commendantur, Hzc Athenzus - 
| teuthi 


LIBER XVII -$09 


teuthide ex "Áriftotele. Aejgoróvis civ quoi sg votiw Tdv Gwayea: 


Copy oy , £ydy Ti wiXElg a. 2 oweslas T adv aod Voy fe) Ouev Gs "pofboosiSas, T div : 


1 


zt eic A: , à Mosley: ves: A Le 
à TaluTwe mo38v y cf pO x dere puxpol toloi 3 due ptus. xg) r&y apoforxi- - 


Joy 3 SeElat sreDuvTépa: «dj O Sor eojuseriby Gugepir , xg] aropaneis epo. td 


P] 


E xg) UoXóv .& 35 xógd' € uéAdua M) "Giove oy , X9] O Ocpuxoy justpoy AÍdo Xo] 


xorSpaSts. Id eft Ariftoteles fcribit 
ejin plurimis fepiz fimilem , maxime pedà numero;promufcidibus. 
Pedum autemalij minores,qui inferiores, alij maiotes;qui fuperiores 
funt.Ex promufcidibus dextra craffior.Huius corpufculum tenerum 
longiufculum.Habet autem ii vefica humorem non mgrum ,fed pal 
lidüm,;teftam paruam admodum & cartilagineam. Quz omnia per- 
appofité quadrant,& ex Ariftotelis fententia dicta funt;przter illud 


uod de atramento dicit: negat enim nigrum huniorem Teüthidi | 


ineffe:cü Ariftoteles mollibus omnibus ? 6X» tribuatjid eft;atramen- 
tum quod in metu effundüt,vt co infufcata aqua abfcondátur.Q ua- 
, requü Athenzus atramenti vice humorem pallidum loliginibus inef 
[c Ícribitmutim quz pallido vel fübflauo humore fuffufa eft;pro hu- 
moris huius folliculo fiue vefica. vfurpauit. Atrüloliginis humorem 


use poejxüs pro liuore hominis atri , id eft, maleuoli pofuit Hotatius. ^ 


Hicnigra [accus loliginis, becefd. : 
seMerugomerd. 5 0o 0o 5e ! 
. bi Pórphirio ex loliginis fucco liuorem mentis vult intelligi,ex 


olieinem paruam ex gregalibus ef- 


Lib. 1. fér« 
220 [A0 y. 4 


eruginevenenum.Loligines paruz ob mollitiem à multis carniuo- * 


ris picibusexpetunturmaxime à lupis marinis fed volatu vita fuae 
eojulunn tefte ppm, «len wouns- phe, sormHp eum f XEM 7 
-HiepaS. &v vipuwe(] sg) sivaDvtol ev£p tores 
"T do0iSss ipixcov cre *yévos [B uDüyre evi. 
uS dre voupfodoe (Ir raitprspor V yfulev Cy Ba 
| ; E£exis au Üpdese(, x2) eoi atoTéol.). | 
- Quanquam ctiam fine metu& citra periculum loligines extra 


aquam volitantes fefe efferant;tanta multitudine aliquando vt naui- 


gia demergátiinquit ex Trebio Nigro Plinius,quod omnino incredi- 
bile mon eft:nam loligines plurimz mutuo fcíc complexa natant, qua 
decaufa euenit vt multz fimul capiantur.Plutarchi interpres edb0ias 
gladiolos interpretatur,non fatis rc&e, cüm long? alius fit pifcis qui 


; Zibro M 
- Aat lini y. 


Li.32.€.2, 


à Latinis gladiusà Grecis £iglas dicatur. Minimé filentio prétereun- 


dum perelegans Themiftoclisin Eretrienfes fcomma; quo eos timidi 

tatis & ignauiz notans loliginibus fimiles effe dixit , & usoxupav ido 

bydr, xeupSídu 3: cix &ydy , id eft habere quidem gladium;cor veró non. 

habere. Vilem hunc fuiffe pifciculum;przfertim Athenis indicat pro- 

uerbium inde fariptum, vt qui ita inopia premeretur , vt ei vilifhima 

quaque corroganda. effent , ettam:teuthide egere diceretur. Arifto- 
Hs Xx 


sio DE PISCIBVS 


phanes in comoedia. cuititulus. &yzupitis. 6 rio vule S$:0pduor, 
id cft, quem etiam videam teuthide egentem. . Contra hoctempo. 
re loligines parue à diuitibus , & à gulz proceribus maxime appe- 
cuntur , & magnopere commendantur , prafertim à perito coquo 
apparatz... Sunt autem cum atramento fuo coquendz, & oleo fiue 
butyro; pipere, omphacio condiendz. | Alij farina coníperías cum - 
oleo vel butyroin fartagine frigunt..- Sed mihi duriufcula carne ac 
proinde. difficilioris- conco&tionis effe videntur, maximé [1 pauló 


Lov grandioresfint. « Alexis citante Athenzo,in Eretrico coquum expo- 


nentem facit , quonam pacto ex loligine placentz, fiue libi, fiue tar- 
ciminis genus fieret fcilicet abíciffis pinnis , infar&a pinguedine, & 
afperfis recentioribus & delicatioribus aromatis. Atque id farcimen. 
ctiam éL0a appellatum fuiffe fcripfit Pamphilus, 


| De Polypis. 


C c4 ep (Dy Coin 


SVO ATYILOYZ Etaccufandi caufa avvaodta. gj 
9 m/m dixerunt Greci à pedum multitudine. Vn- 
de illi quoque qui Grzciam. nunc incolunt 2dizo- 
dla vocant. Noftri per Íyncopen poulpe , Galli pour- 

Z3 pe. Polyporum plfura unt genera. Vnum genus cft 
corum qui cxteris maiores funt & notiores, cuius generis duz funt 
differentiz à loco fumptz ,alij enim pelagici funt & alij eicy4o: 
id eft, litorales, quos Plinius terrenos vocauit, hi multó maiores 
funt pelagicis. Alterum genus eft eorum qui parui funt , varij ci- 
bo inepti. Tertium genus tAcSólw vocant , à cateris pedum pro- 


- lixitate differt , & acctabulorum ordine quem fimplicem habent, 


cüm caetera mollia duplicem. habeant; id genus alij Goxuraau,alij 


Libr. A de ew vocant;inquit Ariftoteles,Plinius ozanam,alij ósuuMdp,alij üogau- 
bif. anim. xov. His tribus generibus adiungit. Ariftoteles alia duo in. oftreis fiue 


cap .1. 


conchis condita, prioris generis polypum vali» fiue vasi» vocat, 


Li.«25. nonnulli polypi ouum,Plinius pompilum , alterius generis is eft qui 


* 


tefta conte&tus eam nunquam deferit cochlearum more ; fed brachia 
tantüm interdum exerit.Hzc funt polyporum genera ex. Ariftotele, 
in quibus diftribuendis cxiftimauerit aliquis nos perperá duoin vni- 
cum redegiffe.fcilicet buSylu x, BoS(eyav fine OG oDur que' videatur Ari- 


Libro 4.de ftoteles feparaffe iz 5 yn exseíto mo^ ves Sow c» So MANIL TEN oV tg 
bifl.caa— puéeyig'oy duldv,siot 3 a0XU pti us ót zpoo"yd ot TGY Ge azy lov. £io 2) Moi Maxtpol ioi- 


35 [y lj 5 eo e 
XlAoL,01 CÓXE toS lor).ona vto Te jaa NeruSyoi Exe pud Sun gptpsi(gz TG vv ao- 
Sar , xg] T MsvoxgTUNoY &iya|. Sor "Ty jug.Aexio v, (x yocp oues mre. Sut utuAd 
TD T Mic wer CF an 5»! 


LIBER XVII. no 


$e 't9) T X9AS(v 01 mu o^ aciduo, ài dé 0C oy. Q uibus fubfcribit Gazz 
interpretatio.Polyporum genera plura funt:eft enim quod & confpe- 
étius & maximum elLcuius terreni maiores quàm pelagici funt. Et 
quod corpore exiguo varioque eft cibo ineptà. Et quod eledonam vo 
cát;crurum prolixitate diuerfum:& quod vnum ex mollium numero 
fimplicem acctabulorum ordinem agat:catera nanque omnia dupli- 
ci calculantur.Adhac quod alij bolitenam alij offolem appellant. At 
reiipfius veritas pauló aliter quàm Ariftoteles polyporum genera 
pattiri nos coegit. Cüm enim eundem (emper polypum viderim & 
odore effe graui & lougilima brachia habere , fim plicémque aceta- 
bulorum ordinem non potui non exiftimate bolitenam (tue ozolin 

fiue ozenam ab odore nominatum & eledonam eundem effe poly- 

pum.Octonabrachia funt polypis, &Xe&vas vocat Ariftoteles, qui- 

bus vt pedibus ac manibus. vtuntur , probofcidibus carent , quibus 
à fepia loliginéque diliunguntur , fed harum defe&um natura pe- 

dum ad eofdem víus commodorum longitudine penfauit. Caput 

iis eft inter pedes & aluum vt reliquis mollibus,at ab ii(dem eo diffi- 


dent, quod paruam aluum, crura pralonga, contrà cxtera amplio- 


rem aluum,crura breuia habeant , ita vt poteftas nulla fitingredien- 
di. Hzc pinnis natant , inillis nulle cernuntur.R.oftro;partibus in- 


ternis,eula,ventriculojinteftino,muti;fepiis & loliginibus non diffi-: 


miles. Supra ventriculum veficulam habent, & in caatramentum 
autore etiam ÁAriftotcle, (cd non ita nigrum vt in fepiis & loligini- 
bus,verüm purpurafcens. veficulam hanc uyxor« vocat Athenaeus € 
qua atramentum per fiftulam effundit antealuum fitam. Certum eft 
polypos eodem modo quo fepix ac loligines coire, nimirum ore oti 
admoto & mutuo brachiorum complexu. Polyporum igitur alter ca- 
pite in terram verfo nitibundoq; explicat porrigitq; brachia , tum 3l- 
ter füperueuit, pafsi(que brachiis fingulis ad fingula fubie&i , iuncif- 
que acetabulis adhzreícit. Alij marem aiunt,in brachio vno quod pu 
dendi fpeciem referat habere,in quo duo funt acetabula maxima, nér 
uo id quafi cóoftare porre&um ad medium víq; brachium , torümque 
in foeminz narem inferi,fed hec fomnia effe anatome certo demon- 
ftra... Mihifepius polypos diflecanti)nunquam viía funt acetabula 
ifta maiora in vno brachio quàm i^ alio , przterquam primo & ma- 
ximo polyporum genere in quo non duoin vno brachio fed quatuor 
in quatuor brachiis acetabula prz cxteris omnibus maxima compe- 
rias, in aliis generibus minimé.Q uod fi femen hac emitteretur,necef 
Íc foretmceatum aliquem ab internis partibus huc dedu&tum foemi- 
nam quoque codem meatu femen excipere ouáque edere , qua ficri 
Xx i 


Libro 44de 
biff.ca.1. - 
Li. 9.6.37* 
Libre 7«..- 


sm DE .PISCIBVS 


non poflefatebuntur omnes qui polypos viderunr,& ouorum in infe 
riori alui loco fitus neceflario conuincit alio quàm brachij acecabulo 
oua edi.Q uocirca vera mihi videtur eorum lenzentia;qui fiftula pa- 

Libro s.de Yerc affirmauit.In qua opinione fuit Ariftoteles de mollibus omni- 
bif-c4p5. busloquens.Pariütjinquit,ea corporis fui parte quz fiftula dicitur,& 
"7 eum fecutus Atheneus o4 du eua totos rg] rou "vebror arovr- 
cii , dua & auajuss eirajocrd dA diii v8 AyouS/ S quowrilpos , 0$ tg 
aiopos 1G cdgeri , sg) vbcrd dà [Bougor. Polypi fefc complexi longo tem-- 

pore coitum ab(oluunt;quia fanguinis tunt expertes: pariunt autem 
fiftula,qui meatus eft in Ccorpore,oua racematim. Hieme coéunt,. 

vere pariunt in cubilibus , vel fi&tili vel in aliquo alio cauo oua 

fimilia labrufce florentis racemulis aut fru&ui populi alba , mira 
faccunditate,quibus ruptis,maximé diebus quinquaginta poft polypi 

paruuli erumpunt phalangiorum modo, quorum forma tota mani- 

fefta quidem eft, fed nondum membra fingula perfpicud diftin&a 
fiunt,nonnullique adeo patui,vt nulla partium conítent diftin&io- 

nejfed ad contactum moti agnofcantur, magna pars propter imbe- 
cillitatem & paruitatem perit... Ouis polypus fcemina aliquando 
incubat;aliquando cubilis oftio affidens taper ea brachia exporrigit. 
Foerninam & marem à partu ita fenefcere debilitarique ferunt, vc fa- 

ciléà pifciculis deuorentur , & à cubilibus detrahantur , vnde genus 
hoc pifcium breui interire, nec vltra bimatum ícripfit Ariftote- - 
Li.5:ds les. ^ Oppianus itidem. fcripfit polypum longo coitu ita debilitari 
bjj.et57. frangique vt vires omnino deficiant eàmque ob caufam in arena 
p^r iacens ;preda fit reliquis pifcibus quos antea nullo negotio: deuoraf. 
et, foeminam  veró ob partus dolores emori, quoniam non feiun- 

cta oua 'vt reliqui pifces,fed compacta racemorum inftar edant per 

anguftam fiftulam; 275 .h6 


Ov yep (C72 7 quAOTirtos Amie) 93 Amiyd, 
Ie USjo &mro | boy WpoM"ru oSofvos ASpoucorsc 
Avlós v i dequo aitov &udumos 02v). 
IIauzts yocp pav 9 (v, boot oe&Sovd Tee (p 
Kevpxwddes SaAatjyg xeupxívos 1j96 xg] Not 
Ix0vs, . | 


^. 


Ecmox de femina, 


(o5 &uTos xg) Ürus bay aSiyco uery ee (ge dnd 
C18 yov arii aropt3oy oia, g) ors 


LIBER XVII. 
Ca Sia poete A pnpb S &XNopNo((iv 
Bog Soy, tolo jAd*yts Suctose Ta] UAM. 
Hactenus dc Polypis in vniuerfum. - 


De prima & fecunda Polypo- 


rum fpecie. 


ir z z 
3 o T E 
? us E 
A S) c — 
D NN ALS ORSSNSSNSSSSDSS - x f, S 
NN E A I TAS 
NOn : . TASA ce à S M 
SES au E AND CER 
T R- A - (Q. iN 
€ BW cha 


3 


ope SY wii jp 


i& mus eft & notiflimus, cuius differentias duas effe dixi- 
3| mus:alter enim litoralis eft,alter pelagicus vita folüm, 


35 


S OLYPVM Hic depinximus qui omnium maxi- - 


" |» $e fpecie nullo modo diffidentes. Vterque igitur ore,ocu- - 


eA Iis, partibus internis fcpiz ac loligini fimilis, brachia 
véró longiora habet, promufcidibus caret , aluo eft rotundiore , fc- 

ia latiore, loligo veró longiore. Acetabulorum in brachiis con- 
tinus eft;& duplex ordo,quz initio maiora deinceps minora funt. 


Sünt etiam quatuor pedum acetabula omnium maxima , his omni- : 


bus mirá visineft, Vndé Trebius Niger apud Plinium negat vllum 
- effe atrocius animal ad conficiendum hominem in aqua... .Luctatur 
enim. complexu & forbet.acetabulis ac numerofo fu&u detrahit 
eum;in naufragos vrinanté(ve impetum capit;fed fi inuertatur elan- 
guefcit vis.Cztera qux de polypo tradidit idem Trebius Niger qua 
monftro propiora videri poffuntlege apud Plinium. Fatuus quidem 
eft polypus cüm ad demiffam hominis manum accedit , fed rei fami- 
liari profpicit cüm omnia colligat , & veluti in domicilio reponat, 
v SE T T 


Li. 9. 630. 


L95.29. 


Libro 8. de 
lift. éap.2. 


Lib.2.dA- 
dVirikiby- 


Log DE PISCIBVS 
cümq; quantum vtile fit arroferit, aggeritteftas , cancrorum crüítas, 
putamina conchularum & fpinas pifciculorum.Coloris etiam fui mu 
tatione yenatur pifces,colorem enim refert fimilem iis quibus fe ap- 
plicarit faxis quod etiam in metu facit: vnde Plutarchus in libello in 
quo differit, plás ne rationis infit aquatilibus beftiis quàm terrenis, 
ce polypum aliter affe&um quàm chamzleonta colorem muta- 
re.fic enim ait, M34 yep ó uSp eua AXEcoy S Say UryauouSuos,s dV 
o eoxpbadew tauoy M oy "mo Sáss Was Sé , QUc4 xlogosers Gy xgj 34- 
AS , cua) 3 x9) q3VEUJAg:TOS A 30os , (6$ Üsógps.eos , OA yoy yet &moael 
ay Ó cópa TU Cioy eyXppts tiv, vovéUuisyos , ó TéxpdpeTA] Ó. avéougari- 
x9 als , x9) Sid TÉTO GipUs (xs MEG Boxas Gedloy, "lUco jamwAXUmoSs £p- 
yov eg SaoUss 5 us BoA) » GM yip Ex | "Wrpololas purye) "ye diuSyuos 
TE Adu0dudy & S56 , xay 2eufeduvdr ois ége)- vrpoxpovoUauos ovp dupti 
M3 QéoyorG: , (x dV xot weuptpxopSu«. Colorem quidem mutat 
chamzleon nihil machinatus neq; latere volens,fed temeré in meta 
mutatur natura pauidum,& ad omnem ftrepitum expauefcens ani- 


mal. Confequitur autem aurz copiam autore Theophrafto , quo- 


niam parum abfit quin totum corpus pulmo expleat , vnde aura 
viuere & mutationibus obnoxium effe coniicit. I(thec verà polypi 
mutatio non ex perturbatione oritur:nam de induftria colorem mu- 
tat, vt hac fraude & que metuit vitct,& ea quibus vefcitur capiat.Hac 
enim ratione & non cauentibus obrepit,& dolum ftruentibus fucum 
facit.Hanc polypi varietatem celebrauie Pindarus. 

T*oflis Üvpàs xeoti J.A us voy 

ITeocpépow,zreuo4s sroAMie(Tv ópuXe1 
Et 'Theognis fimiliter. 

T'oxdmo8 os voov loy TOU Og 9 ql wey 

T5 wp ópuvjo Toios IS Ely igpay. | fao: BS 
- *Hezc polypi natura in prouerbium abiit,zo 4m yb ixsquo mo - 

nemur pro tempore;alios atque alios moresalium atque alium. vul- 
tum fumere. Idem Plutarchus fcribit falfum effe polypum fibibra- 
chia arrodere , íed murznam & congrum pertimefcere verum eft 
Plinius. | Polypum brachia fua rodere falía opinio eft:id enim 
congro euetiit ei , fed renafci ficut. coloris & lacertis caudam ; haud 
falfum. 'Quzomnia cx Ariftotele fumpta funt. Contrà Oppia- 
nus autor eft polypos hyeme latentes in. cubilibus: fuis brachia 
fua abfumere , non aliter quàm alienas carnes, eaque identidem re- 
naíci. Ji | | 
— Xue $ gudle quoi bae eboedy dos Sup 

YIoAdap3as , Cau fudis ydp LAC T évÓas - 

NU WIBUDAT 2 TOP xd 


"LIBER XVII. 
c AX rye ya up? i» btouSvo Da duro 
III; aures au) ids a03as, üt odpxos 
AXNolas.o13 Aurws tes x ops(ayrts duraxlos 
$íor).«ó3E wS eoi mooqd9wor teriduct. 


515 


Polypi foli mollium in ficcum exeunt duntaxat afperum,lzui- 


tatem odere. Veícuntur conchyliorum carne, quorum conchas 
complexu crinium frangunt, itaque praiacentibus teftis cubile co- 


rum deprchenditur,miré dele&antur olez ramis:atque iis alledtis ca-- 


piuntur.Oppianus. 


H'row ao?dmod Ves yo à Bars quit 

E prvextg] ÜaWolc url yXowtgiow. tpa 

E'avacdyu) Uéya Oda. qroUco gp SwdVerefl 

E»otta X, Auaioups Tt qus züalopSo(1 yérva X. o UEESSESSSOSNNNNRAÉA, 

Nec folüm olea , fed etiam ficu arbore gaudere autor eft Áthe- 
nzus: Kai yxipe(i dé TG» qurGv 4g) Tdjs Delajs , x9) Tox tvelóxov- 
qa| Tdjs vrAex(avns exte doorgorts Q ext, &popetege(gy dS stg) (Coxéeus 
qpoavtquxuais d5 Baada]y Ulpoa Aet opduot , X9) qd oUx«y toSlovrts , às qu- 
ci xMeupyos t Td wxeA Tdv i» Td Uye. £e: de Scy, 78 Td vec etum 
Ti) £Aala, xg] TETo tQuTis xXd3y Qur& TUTS CUT ETO Tl Üdanosdo xy, 
jw tiw "oXUTOdles xd) puxpo» taro Acrovfli dvéoud Td XAdS0 GJ TAU(9- 
UAsssWSustyé. ^ Dele&antur polypi olea arbore , cuius truncum 
brachiis amplexi fepe comperiuntur : deprehenfi funt ctiam ali- 
quando ficum arborem ad mare natam complexi & ficos edentes, 
vt Ícribit Clearchus in libro de his quz in mari fiunt. Hos olea de- 
le&ari id argumento efti quis enim arboris huius ramum in ma- 
re demittat , quo loco fuerint polypi, breui mora & citra laborem 
polypos ramum amplexos trahet quotquot. voluerit. Amant & fal- 
famenta , quod oftendit Plinius exemplo polypi illius, qui Carteiz: 
in cetariis affuetus erat noctu exire à mari in lacus apertos ; atque 


Lib.4. 4. 
Aue] io 


Libro 7. 


Li. 9.6.0, 


ibi falfamenta popalari. Polypi dura funt carne, quaque:mollcíce-- 


re & facilé concoqui non poffit ,;nifi diu, feruata multümque; fu- 


Li.31.6.10. 


. fte contuía ad dirimendas frangendáíque fibras , quibus caro con- 
texitür,— Traduntur ,inquit Plinius , muriam ex fc. emittere ,:.&- 


ideo non debere addi in coquendo , fecari arundine : ferro enim 
intingi vitiümque trahere natura deferente. | Craffum. fuccum gi- 
gnit & glatinofum , veneremque irritare creditur, tum ob flatusa 
ctaflo lentoque carnis fucco genitos,tum ob-htmoris, qui ineo ineft, 
falfuginem,quam Plinius muriam vocari dixit. :/ Affus durior fit, eli- 
xus in aqua & atramento fuo longé melior additis oleo,omphacio, 
pipere. Secundü polyporü genus feparatim no depinximus,quod Ía- 


3i DE PISCIBVS 
tis ex primo cognofci poffit , animaduerfis notis,quas tradit Arifto- 
teles:paruum enim & varium effe dicit, ciboque ineptum. Ex quibus 
verbis quidam colligunt hunc polypum effe quam fepiariam vulgus 
vocat, quz parua variaque eft, fed hanc ex polyporum genere non 
efTe pofteà docebimus. 


— Detertia Polyporum fpecie. 


(Ee EP aad AA d 


ws ERTII. Generis polypum effe cum diximus, qui 
&^ dicitut Zu , vel Boorajra , & oos fiue oCaqra, fiue 
$f5 dapuAos ab odore, vt anteà demonftrauimus. Graci 
59 huius temporis pecu vocant;ab odore mofchi.Pli- 
| 439^ niusozgnam à graui capitis odore dici tradit , ob hoc 
murznis maximé eam cófe&tantibus:cgo veró quód eo fit odore,qui 
grauitátem- capitis inducat , di&am fuifle puto:nam odorata,teíte 
Hippocrate,muliebria ducunt , fed grauiratem capitis faciunt. A re- 
liquis igitur. polypis differt, quod corpore fit magis rotundo, longio- - 
ribus brachiis vnicoin eis acctabulorum ordine , preterea odore eft 
mofchi,non folüm viuus fed etiam mortuus atque cxiccatus. Quam 
|. obcaufam.magis quàm cateri ad vencrem ftimulat ; etenim. 
-.^-eam veluti fopitam odorata exufcitant quemad- . 
.::modum:ambbra & mofchus, quofit,vtqui.— . 
vnguentis delibuti efle folent,cateris.. - ji 
— "fint falaciores.Praparatur a 
| h rri NC fuperior. 


f 


| DeTeit 


LIBER XVII ^57 


sidsibx T'eftacei polypi prima fpecie. 


P 2) Po E "S 


AESRNS 
TCR » AI DUET 
SEQERTEPIRSRRESEEDEERERIR PEERS REESE mh 


! (-47TUT IX. 
€: N Librum de teftaceis polyporum genera duo con- 
G9 chis indita reiici poffent, fed cüm.polyporum tradta- 
:«5 tionem aggreffi (imus, fuperioribus vtpote quorüm 


? genera fint , vt Ariftoteli placet, re&té adiungentur, 
Pn 


XxAdé e) ss Enporyxg) wtexmascorres TE ógpés &Acx£) X2) 9 7) y? &nioüvyexd, 
eio. jj dflol paxpoiyrà. £34 3 usioi vd]s [BoAu(ro4s. Kad aWos & ógrpdxan oioy 
xeyMas ós Cóx tec) ox TE Ogpax, Ay Üg'y GJaptp Ó X oS s Xd] $tor tvio- 
as Wportlid Gs aNex(oas. Id eft , Duo, alij fünt polypi teftis conclufijis 


( E à) ' r4 *: j ! ^ - 1 JL j ; 

qui dicitur à nonnullis nautilus;fiue nauticus,fiue ouum polypi.tefta 

huius pe&inis teftx (imilis,qua caua eft,nec ita vt ei cohareat, fzpiüs: 
P qi at, ep 


ij iuxta terram paícuntur,vnde fit vt in eam, fluctibus eiiciantur , & 


tefta excuffa capiantur, velin terra pereantifti parui funt & facieft- 


miles bolitznis, -: ^ Alter cochlez modo teftà munitur quam nun- 
quam deferit, fed brachia duntaxat interdum exerit. Ex hiscon- 
iicio prioris generis teftam effe eam, quam capiti prafixinius : eae- 
nim vnica concha conítat caua ; & vt inquit, Plinius; Acatij mo- 
do carinata , puppe inflexa , prora roftrata. His fubiecimuspolypum 


pronum & fupinum, qui paruus eft- & facie fimilis bolytnis; vt ait 7; 


9.6.30, 


Li.9.c.29. 


Libro 1. 4- 
Audf] my. 


j3 DE PISCIBVS 

Ariftoteles:nam aluco eft rotundojbrachia vnico conftant acetabu- 
lorum ordine.Q uód is fit nautilus , quem exhibemus , quódque fim- 
plici tefta conftet,maximé Athene autoritate confirmatur. Eius hzc 
funt verba: O^ 3 vavlos XeASpdyvos queiy A Jg ores , amo NUmToUS uSo cix 


1 
EI 5 b m 


rwy iugepis 3 3X ae(Gras. — Eod 3 vüror depo uepuor , Mau 3 t 
TS Bue ip tau/]oy EXOY à Og pa.Xxoy Uu Q9 T OaXaT(ay EX. E eva pa- 
Qus 5 ta AS.&yo qoos 3Uo Gy GAEX(JUV, d] uv duldw Aeafliy Upon, 
eys(i Siva'e qx ox. 6s X2] Táy dpvitc oL 7reàts Spay) MÉtu vGv PuxUXGY S- 
Moeraoy s) uua. Exorles Mas 3 So aA Ex (o-Yas xoÜir eis 2 Üdonosau dui 7ri- 
SaXev. Ordo S6 mi "pov i3z , duis (ve 95 "T0345 Xd] wNypá(gs O 
Ügpaxor ? Da Adosurs XV Bv0E Gs (Gs yopfi Vides hic nautilo dorfum 
duntaxat teftaccü tribui ,eiq; ob 1d fim plicem effeteftam,quàd eam 
aqua modó impleat,modó vacuet,reliqua quz dicit Athenzus ex iis 
qua fequuntur , nota fient; quam ob caufam conuertiffe füperuaca- 
neum fuiffet. Ariftoteles non minüs cleganter quàm iucundé nautili 
polypi,quem nautam interpretatus eft Gaza,nauigationem depinxit 
hocferémodo. |. Eft nautilus polypus & natura & actione mirabilis: 
nauigatenim per maris fumma clatus, ex imo gurgite effert fe tefta 
inuerfa, vt afcendat facilius,& inani fcapha naui get.Cüm veró emer- 
Íerit,concbam conuertit. Brachia mébrana con genita connexa funt, 
quemadmodum palmipedum auiü digitifed hzc craffiores & den- 
fioresjllc longé tenuiores aranearum telis fimiles, hac vt velo fpiran- 
tc aura , brachiis vt gubernaculis vtitur , fi quid metuerit,teftam pro- 
titus mari replet, atq; ita demergit.Plinius nautili mentionem facics 
eandem nauigationem defcribitfed mendum vnum illic fübeffe opi- 
nor:nam pro pompilos,polypi ouum legendum effe arbitror. ex Ari- 
ftotele,ex quo Plinium bec mutuatum effe certiffimum:nam pompi- 
lus longé alius eftà polypis. Verba Plinij (unt hzc.Inter precipua mi- 
racula eft qui vocatur nautilos,ab aliis pompilos.Ariftoteles verà. a 
AS uos s "mro TwY yessT(Xos Xd) o veulix as , "A. Bricoy dx qoAUTONvS. Percit 
Plinius.Supinus in fumma zquorum peruenit ,ita paulatim fubri- 
gens, vt emifla omni per fiftula aqua, veluti exoneratus fentina facilé 
nauiget.Poftea duo prima brachia retorquens, membranam inter il- 
la mirz tenuitatis cxtendit,qua velificante in auras ceteris fubremi- 
gans brachiis,media cauda vt gubernaculo fe regit.Ita vaditalto li- 
burnicarum gaudensima gine:& fi quid pauoris interueniat , haufta 
Íe mergens aqua.Propius adhuc ad Ariftotelis mentem acceffit Op- 
pianus:nec minis perfpicué nautili nauigationem cecinit. Eftin te. 
fta concaua latens fpecies polypo fimilis nautilus fua celebris naui. 
gatione.In arena quidem degit,fed in fumma maris etiam fe pronus 
effert,ne teftam aqua compleat:íed càm in fumma aqua fuerir,con- 
ucría tefta nauigattanquam gubernandi acatij peritus homo:duos 
| itaque 


| LIBER XVI I 9*egio 
itaque pedestanquam rudentes extenditjinter quos tenuis membra- 
na vcluti velum panditur vento fpirante,fübter veró alij duo aquam 
cóotingentes gubernaculis fimiles & domum & nauem & pifcem de- 
ducunt.Q uod fi mali quid alicunde immineat , rudentes omnes, ve- 
la;gubernacula contrahens haufta aqua grauatusdeprimitur. — 3 
00 Eg dés yXa qup x&x Xv pos Og páxeo tyOos. 15 eriritirzn] 
Mopgluo amasiSeosir &ALy[t05 0v. es ! 
NawliXov , oixely3v. aye. voii 
Na44 uo NLaquai Boss doa S tex£) &xpoy t$ Ud Uto 
Ieyijs , ógeaxé jj. pur iav (de0dXaosa. 
AX OT dava dios) pori oastp &pquireumus, 
Alla Meet pe guis Voufloe) ; Gg" &xgiTolo 
Ttejs àvjp,Suis uo doe aoSus uet xoAdas 
- Avlaudd udoscs 3 Sia ppéd UTE Adjgos H 
Aecfls ojlw vto j vílan£),atuleup typBer 
Zool. àXàs. [xvorlss to 9Tts oi JA toti - | 
Ioni dV. Suis SvUevyxg] vij. d] GyOuo. 
AN. Vre teg oC» eye grey x9xXor, wxer. doyrous 
$44 tege as 5 (udV Vasa( zov you 
Igía v oiwxgs Te, TÓ dV. àÜpbov ySov i30xlo 
Kp [2cvpuvuSwos j x9UExx2) Ud Vlovros opu. ij 
Ariftoteles téftaceum polypum primi generis duntaxat nautilum 
fcu nauticum vocat. Alterum cochlez fimilem facit,qui teftam fuam 
nunquá deferit.Id genus fponte nafcitur,vt ccterz coche. De nautilo 
idem fentio,ctiam fiid fibi nó exploratum effe fcripferit. Ariftoteles. 


| De Sepiola. | 


[SP PUTCu c | 

zc ST Exmollium genere pifciculus bic depi&us,qui 

XU? cüm neque in polyporum,neque in fepiarum,neque 
25 mb iy oliginum genera referri poffit,vt mox demonftrabi | 
e en mus, feparatim defcribendus fuit. Is fepiz nafcenti - 

| KE E fimilis eft,pollicis craffi magnitudinem non füperat, 

. o&o pediculis copftat,duas probofcides habet , nec fepium in dor- 

fo , nec gladiolum habet. Vtrique lateri pinnula veluti ala par- 


52 DE-PISCIBVS 


ua affixa eft, rotunda, nec figura, nec fitu pinnis fepiarum & loligi. . 
num fimilis,neque enim angufta longáque totam aluum ambit, vc in 

Íepiis,neq; lata,& in acutum angulum terminatur:vt in loliginibus, 
fcd rotunda,parua, vtrinque veluti adnata modicam alui partem oc. . 
cupant,neque ad extremum víque corporis protenía. . Colore eft va- 
rio;paruulis enim püctis in dorío notatur.Ore;oculis, fiftula; partibus 
internis à fepiis non differt. Carne molliore & delicatiore eft quam 
polypus vel fepia. Vere maxima copia capitur cum reliquis pifcibus, 


& ob paruitatem negligitur;cüm tamen, vt dixi, fuauiffimus fit. Ha- 


ius pifciculi nullam , quod. fciam , mentionem fecerunt Ariftoteles, 
Athenzus,Oppianus,lianus;Plinius,ob id cüm nomen defit, fepio- 
la non abfurdé vocabitur,non quod ex genere fepiarum fit, fed quod 
corporis forma fepiz fimilior fit pifciculus quàm loliginibus vel po- 
lypis:quód enim fepia non fit oftendit pinnarum magna differentia. 


item quod fepio carear,alteriuseffe generis à loliginibus arguit cor- 


Líi.9.6.48. 


Li. 2.8.20. 


poris forma,qua in hoclata efbin illis lon ga,tum quod gladiolo de- 
ftitutus fit. Cum polypis veró numerari'non poteft:cüm polypi om- 
nes probofcidibus careant, vtanteà ex Ariftotele docuimus,hic ve- 
ro duas habeat , cáfque longas. Eius partem pronam & fupinam 
depinittun | visor d 


TT! 


. DeLepore marino. 


EAR 


EP V $ Marinus hatterius à paucis cognitus fuit tum 


obraritatem,tum ob variam à veteribus traditam eius 
defcriptionem. Fuerunt ctiam qui quz legendo vel 
(acad. rs, percontando nó oculata fide didicerant de lepore ma 
v Se 7) rino literis mandarunt. Pliniusoffam informem vo- 
cat,/Elianus cochlex exenteratz fimilem facit. Diofcorides loligini 
paruz. Suntquigronaw: vulgó di&um leporem marinum effe pü- 
tent,pifcatorcs noftri cum qui qoA4 anteà à nobis dicus eft leporis. 
nomine vendunt;alij liparim effe credunt.Quz omnia vnica ratione 


fal 


2 


2I/KBIE2K XLV IJ | 21 


falíaeffe conuincuntur: nam modó nominati pifces frequentiffim? 
meníis apponuntur, iisque fine vllo periculo vefci omnibus licet, 
cüm veterum omnium teftimonio lepus marinus maxithe fit venc- 
natus, & eó magis cognofcendus;non folüm'vt à menfis omnino reii 
-eiatur , fed etiamne. vel odoratu vel diutino ciusintuitu ledamiit: 
. verum ad alia que pra ftat remedia vtamutr;vel noxa ab eo ferte con 
-tractz antipharmacis occurramus. Lepus igitur marínus à Launis di- 
«itur Grecorum imitatione , qui Aeyooi za wosiy vocant , noftri zz- 
:errago.Vatcis eft ex mollium genere in mari nafcens , atque in ftagnis 
refertim coenofis fubftanta loligini: fimilis eft autore Diofcoride. 
-£Elianus cochlez tefta exempte aptiffune'cóparat, ei enim perquam 
Aimiliseft. Plinius offam informem, id e(t; maffam carneam potius q 
.pifcem vocat : neque enim oculos ; neque pinnas neque alia mem- 
bra apté diftincta in hoc videas , quemadmodum ia aliis pifcibus, ob 
id fubftantia fiue carne loligi ninon corporis fpecie affimilauit Dio- 
Ácorides.Quum viuit colore eft ex rubro nigricante , vnde noftri zz. 
s eriago, id clt, ebrios vocauerunt , quód ebriofi eo colore effe foleant, 
mortuus ex fuíco albicat, fed càm hoc fit colore quomodo ab eo no- 
men illi pofitum eft? nam;vt fcribit Plinius,colore tantüm lepori ter 
-. steftri fimilis eft. Veteres colorem leporinum ézizspxyo v ocabát, quód 
it percna(ea eftoliug non acerbe , nec omnino nigrefcentis fpecies) 
fimilis , ab coigitur colore lepus marinusdictus. Huius genera a- 
liquot reperimus : quz caufa effe potuit cur diuerfe ab autoribus tra- 
dita (int eius defcriptiones. Primum genus quod hic exhibemus ma- 
xime letale eft , ex mollium genere, cochlez exenterate valde fimile 
maxime pofteriore corporis parte. Os habet in dorfo veluti Íepia,te- 
nuc , volute inftar contortum , qua parte ad caudam fpectat: in la- 
teribus fepiaram modo pinnashabet alueum ambientes replicatas, 
mox cornicula duo carnofa, qualia funt in cochleisialteratantüm ca 
pitis parte zygzne caput imitátur:altera parte foramen elt, per quod 
carnoíam quandam fubftantiam exerit: vt in piura vides, ean- 
dem pro arbitrio retrahit. In harum duarum partium medio rima 
eft pro ore, atramento, & reliquis partibusinternis loliginem refert. 
ld in hac leporis fpecie mirandum , quód cüm in omnibus animan. 
tibus partesfiniftre dextris fimiles fint , in hoc valde fint diffimiles, 
vnde offa informis meritó dicitur. Odore eft pilculento tetroQuc. 
Vefcitur limo ,aqua , fordibüfque , ob eam caufam in ftagnis mari- 
nis lutulentis libens verfatur : foli mulli eo fine pernicie vefcun- 
tur, vcantea dictum eft. Venenatum effe pifcem ex Nicandro , Dio- 
Ícoride , Galeno , Paulo ZEgineta, Aetio, Plinio didicimus. Pli. L4. 
nius : non funt minüs mira que de lepore martino traduntur , venc- 
num eft aliis in potu , aut in cibo datus , aliisctiam vifus: fiquidem 
| tu | ous 


$22 DE PISCIBPBVS 


granide fi omnino afpexerint,feeminam ex eo genere duntaxat, fta- 

tim nauíea & redundatione ftomachi vitium fatétur,ac deinde abor 

tum faciunt. Ec mox: Eadem res in mari & ta&tu quidem nocet. Ve- 

Ícitur eo vnum tantüm animalium , vt non intereat,mullus piícis,& 
tenereícit tantüm,& ingratior viliorque fit. Homines quibus in pa- 

ftueít pifcem olent, hoc primo argumento veneficium id deprehen- 
ditur.Ceteró moriütur totidem diebus quot vixerit lepus;incertiQuc 
temporis vencficiü id effe autor eft Licinius Macer. In India affirmát 

. non capi viuentem;inuicemqQuc ibi hominem pro veneno effe,iac vel 
digito omnino in mari ta&um mori;e(Tc autem ampliorem mulxó (i- 

cut reliqua animalia.Iuba in his voluminibus qua Ícripit ad C. Cz- 

farem Augufti filium de Arabia, tradit lepores marinos ternas hemi- 

nas capere: fic enim legendum nó vitulos marinos, vt habent vulga- 

ta cxemplaria,qui longé plures heminas capere poffunt. Sunt enim 

valde magni maxime in India,vbi omnia maiora funt , mirüm veró 
leporem matrinü modice magnitudinis ternas heminasin India ca- 
Li.6.30. pere.Diofcorid.veneni eiufdem indicia,fymptomataq; fic docet.Q ui 
| leporem matinü biberüt, pifcium virus olent , procedente tempore 
aluus dolore afficitur,& vrina fiftitur,& (1 quando eam reddere con- 
tingat,purpureum colorem refert,.Omne pifcis genus auerfantur, & 
odio habent, foctido ac graui fudore manant,biliofus vomitus inter- 
dum fanguini promifcuus fubfequitur.Eadem Aétius & pauló aper- 
tiüs. Lepus marinus reperitur feré inter loligines,animal paruum, vi- 
rofum odorem habens,comitantur autem eos qui in corpus eum in- 
geílcrunt;(apor in ore fimilis pifcibus, virofus , pauló póft aluum do- 
lent, & color corporis ad arquati fimilitudinem permutatur. deinde 
plumbeus redditur , cum faciei tumore incenduntur pedes , planta. 
& pudendum tumefa&um cohiber vring effufionem , progrediente 
vero malo ctiam czrulei coloris lotium emingunt , quanquam fan- 
guinolentum.: deinde naufeabüdi fa&ti biliofa vomüt fanguine per- 
mifta,& pifcium loturam olentia.Exudant autem graucolentia,& o- 
Lis. mnepifícisgenus auerfantur prater cancrü. Idem tradit Paulus ZEgi- 
neta: Agoyos Üa agree roS alos GiepatoN 18 y 4o (s opea. Davos Bpopiid Vas, 

eos 3 tzriyyouSios x oot TÉ &Xy$, X2) Spa. Erie) , timple 5 CAxejgebr, 

op Que Co. opaTa| T Xeon ; &nocpége(a ydp x9) TU DXyui d rA, 

ÍdUpodo: 3 div(3 ansias ppl uin .. Leporis marini venenum epotum 
fcquitur guftus pifcem redolens, virofusprocedente tempore venter 
dolet,vrina retinetur,quod fi quando excernatur, purpurea eft,aduer 

fantur & oderunt pifcem omnem , fudor foetidus fanguini permiftus 
écorpore emanat. Hxc ideo ex variis autoribus fufius à me citata 
fuerunt , vt diligentius expendatur Galeni locus de lepore marino ex 

libro de Theriaca ad Pifonem : Ew« 3 &Cejoxou d xg) tpely Vày cy d 

IDEDIOR. T: BOB HS (us 


Libvots. 


LIBER XVII. 523 
cdiugts T xgoco (o ides zroiSuSdun. O you Üaag aos Ag^ycos Due T wdo- 
usra.Id eft, quzdam inueniuntur quz corporis partes quaídam pecu- 
hariter ledunt. Lepus enim marinus pulmonem vlcerat. Et r i B. 1. 
de medicamentorum compofitione x7 yás ftatim initio fophiftis COS 
cauillantibus qui de medicamentis fcripferunt , que certas corporis 
partes vel lzdunt, vel iuuant, refpondet. Ao «Ero y? 9 (kd, dUr- 
Avi «3s rd: XéyoVGecs , tis To( oU Tov &vreiptis sivo] qi»ppgocoy dUwdg4tos , s à- 
olv ^ zo po 8 Üaagetles: Aaryes uovor vclv exp uv cv TG cual egy. £A- 
xstdooy eorfUpsr.. At hoc cauillumjinquit;eos qui ita iocantur arguit 
facultatis medicamentorum adco efle imperitos ; vt pulmonem 1o- 
]üm ex omnibus corporis partibus à lepore marino exulcerari igno- 
rent. Quod quidem vt veriffimé à Galeno Ícriptum eft, medicaméta 
efle qux cerus corporis partibus vel profint vel obfint;idQue quotidi- 
anaexperientia cognitum nobis fit , non ita veritati confentaneum - 
cilc puto folum pulmonem lepore marino [xdi. Nam Paulus ZEgi- 
neta , Á&ius , qui omnia ferétua ex Galeno tranftulerunt, veneni - 
huius grauia ac fxuafymptomata variis in partibus tradiderunt , dc 
peculiari pulmonis folius affe&u ne verbum quidem. Diofcorides 
& Plinius quanta fit eiufdern veneni pernicies fatis fusé declarant , at 
de folius pulmonis noxa mentionem nullam fecerunt. Neque folüm 
fententiis omnium qui de lepore marino fcripferunt , fed ctiam ex- 
petientic aduerfatar Galenus, quam pauló polt fufiüs enarrabo. Ni- 
cander pifcis iftius venenum non omilit ; cuius verfus eleganter ver- 
tit loannes Gorreus medicus: | | | 

"Difce cuenenatos leporis cognofcere potus 

" Pesiiferiymedijs peperit quem fluctibus equor, 

roft [quamas & purgamenta marii. 

"Pisis olet er. gri 

Is interpres fententiam Galeni huc quantüm poteft accómodat, 
maximé quum dicit. Nicáder carnes tabeícere fen fim. & pauló poft: 

(Uidiá, malas, | 

(eu flos exorsenstumidas rubor occupat ambas. 

Corpusjinquitjinterpres in Annotationibus nutriri definit , vel 
quód corruptos à lepore humores non poffit fibi affimilare , vel pro- 
pterea quód pulmones malo quodà lepotini veneti occulto tandem: 
exulcerétur, vnde febris & tabes fiunt,quod quidé vleerati pulmonis 
malum Nicander aperté indicauit, (cribens genas rubefcere,& velut 
 tofco colore pictas videri genas: hoc enim fit humoram in pulmoni- 
bus putrefcentium calore in faciem füblato, At hzc multorum alio- 
rum morborum & (ymptomatum communis eft nota , neque necef- 
farió ex febre & tabe pulmonum exulceratio concluditur : poteft 
enim vel ob erypelatis , vel ob alicuius interioris partis , vt cordis 


Ty $ 


$4 oc o — DÉPPESCIEVS 


Li. 6.6.30. 


Lib. 2.c.8. 


hepatis inflammationem rubor in facie apparere , & tabes vitiatam. 
nutritionem & aflimilationem fequitur. Denique malarum rubor 

eripncumoniz nota & propria atque certa,non vlceris pulmonum, 
nifi vlcus cum inflammatione coniun&um fit. Quare. Nicander ex 


his qug de veneni vi tradit,effici nó vult pulmones folos à lepore ex- 


ulcerari.Sed hzc de veneno íatis:de antipharmacis nunc dicendum. 
Ea feré omnia paucis complexus eft Diofcorides.His,inquit;qui lepo- 
rem marinum biberunt,dandum lac afininum, vel paffum continué, 
aut radicis maluc foliorumque decoctum , aut trita cyclamini radix 
cum vino , aut veratri nigri , aut Ícamonij fucci drachma cum aqua 
mulía , punicidue maliacinis. Cxdria contrita cum vino efficax eft, 
anferinus fanguis, vt tepebit;potus.Sod cüm pifces omnes retpuant, 
afpernenturque , folis fluuiaulibus cancris vefci poffunt , bibuntQue 
cos admifto vino;adiutique ab his percoquunt.. Quumque appetere 
& comeffe pifces coeperunt , fue falutis indicium habent. Eadem ex 
Diofcoride mutuati funt , qui de veneni huius remediis fcripfcrunt. 
Agciam, fi qua fint pifcis iftius commoda, inquiramus. Diofcorides: 
Lepus marinus per fe tritus , aur cum vrtica marina illitus,capillos e- 
uellic.Plinius aduerfus ftrumas valere (cripfit. Pungi pifcis eius qui ra 
na in mari appellatur officulo de cauda, ita vt non vulneret;prodeft. 
Idem cft faciendü quotidie donec percurentur. Eadem vis eft pafti- 
nace radio & lepori marino impofito,ita vt celeriter remoueatur.Idé 


tradit leporis marini fanguinem,vcl fcl,vel oleum in quo lepus neca 


tus fuerit pfilorhrum effe.Supereft vt oftendam veterü leporem ma- 
rinum efle, de quo nunc agimus. Sunt enim qui aliter exiftimauerüt, 


in quibus eft Latinus Nicandri interpres.Lepus marinus;inquit,ex la- 


certorum genere eft, paruxque loligini fimilis , informis magis offa 
quàm pifcis, folo colore leporem refert. Quod fi ex genere lacertorü 
fit , quomodo parue loligini fimilis effe poteft, qug corporis figuri, 
fübítantia, toto denique genere à lacerus differt? Nam hi fanguine 
praditi funt, Izues, corporis partibus diftinctis , lepus veró ex molliü 
genere & av«ipovjnformis,quicum loliginibus capitur,in ceenofo fta 
eno degit, ftomachum diffoluit;abortum facit, ventrem (auis dolo. 
ribus torquet : denique nifi fuccurratur , mortem affert, quz omnia 
quomodo à me experientia competta (int, veriffimé exponam. Cüm 
cgo piícium nature, varietatisque cognofcende (tadiohiffimus pifca.- 


torium forum frequentiffimé inuiferem , cumque piícatores propo- 


fito przmio alleài , certatim ad mei quid rari aut noui in mari ca- 
perent,vel in litus cietum reperirent,ad me deferrent.Ecce pifcator 
leporem marinum cum aphyis & loliginibus in faucibus malguria- 
niscaptum, nunquam à fc aliás anté vifum, afpe&tu foedo , odore te- 
trojbete foliis inuolutum mihi offert,quem cüm diligentius contem- 


pla- 


LIBER XVII. 


555 


plarer , mihi multisque qui vnà mecum erant , naufeam mouit, fed. 


ne hac quidem à pifcis infpe&tione reuocatus, ditlecabàm,partelque 
omnes internas ieduló rimabar : quum interuenit mulier quzdam 
de mariti morbo me confultura, cui quum ad difledionem attentior 
ftatim non refponderem , odor pifcisque confpe&tus vomitum dif- 
folutionemque ventriculi protinus creaui,& de venis dolore (erat 
autem grauida ) grauiter queri ccepit , viam abortus umendus to- 
ret , quem alftringentibus emplaftris ad reaunendum foetum ventri 
lumbisqdue admotis prohibui, & vt aliquet dies cancris veíceretur 
confulut. Permulti funt huiufce rei locupletiflimi teftes, viri boni & 
ftudiofi , qui ea que dixi [ymptomata , & infe, & in grauida mulie- 
rc experti [unt ,& viderunt , vt omnino ex his, quz de lepore marino 
veterum literis prodita fuat , huic noltro competere expetiericia do- 
cuerit,à qua ita fum confirmatus , vt ab eatententia deduci nun- 
quam poflim , vel debeam. Poft meníes aliquot aliusad tme déla- 
tus efbted lingula ilia carnofía, de qua initio locuti fumus, carebat, 
-osin dorfo nullum erat , ceteris omnibus partibus internis & exter- 
nis omnino fimilis. Hunc, de quo nunc loquor , marem efle iudi- 
co, alterum feeminam, quód in ca fimile quid polyporum ouis repé- 
rerim. Effe autem in hoc genere marem & foeminam , teftis elt PIi- 
nius. Grauidz , inquit , fi omnino afpexerint foeminam ex eo genc- 
re duntaxat , ftatim naufea & redundatione ftomachi vitium taten- 
tur, ac deinde abortum faciunt. Remedio eft mas , ob id induratus 
fale vcin brachialibus habeant. ZElianus aliam leporis marini [pe- 
ciem adfert , quam eti nunquam viderim , nec eius €econem prote- 


Lib.32.c.1. 


ram,tamen eius verba fubiungam:quoniam in leporum marinorum: 


tractationem incidimus , vt fi quis forté in hunc inciderit ex defcri. 
puone poffit agnoícere. Magni marisdepus, inquit ( nam alterum, 
quialto mari naícitur, anté dixi) ex omni parte ad terreni fimilitu. 
dinem accedit, prater pilos : nam tereítris pili & molles funt, & ad 
tactum haudquaquam reliftentes.Conurà illius fpinofi & erecti, hunc 
qui contigerit , la detur , ipfum in fumma aqua maris natare, non in 
alntudinem demergi dicunt. Celeri acconcitata natatione vti , co 
difficillimum ad capiendum effe , quód neque in rete incidit , nequc 
ad lineg efcam accedit. Quum zgritudine afficitur , natare nequit, 
fimul & funditus expellitur atque eiicitur. Q uifquis tum manum ad 
" eum admouet , nifi medicina adhibeatur, petit ; ac fi bacillo tetige- 

rit , hoc idem periculum ci procreatur , quo bafili(cus baculo tatus 
afficit. Hiec ZElianus. | m» 


Li.cof. 


$26 DE PISCIBVS 


De fecunda Leporis marini Ípecie. 


à p n 2 ^w 3 
iN ES N Li y RM f 
^m RAS 
: NY i QA 
m SN N Un ái m Tm KR ES 
E (n (m E OM Sh F 
qut Su 
" - D XTeS ES 


(A PUT. XI 
v ECVNDVM Leporisgenus fubftantia,atraméto, 
AC ERES, partibus internis fuperiori fimile eft. Differt auté par- 
[E55 yy tibus externis , finiftrz & dextra fimiles funt, parte 
Sew priore duaslatas appendices carnofas habetjin quarü 


PERS 3 
rm P f AES 


Su medio rima eft:pauló infrà, cornicula duo, qualia in 
fuperiore defcr ipta funt,nifi q acutiora & breuiora fint. In dorfo os 

Anullum,neque pofterior pars cochleg exenteratz fimilis eft, huius po- 
fterioris partis vtroque latere, veluti in fepia funt pinne,magis expan 
Íx & non replicate. Eft & hoc genus faperiore maius. 


De tertia Leporis marini fpecie. 


jj pores marinos numerandum duximus.Hic parte pro- 
& nam & fupinam reprefentamus.Q uod in partis fupi- 
»-4«5 ne fere medio vides;eft os,fuprapofita ori pars alueus, 
qualis in fepiis oui figura , fed in ambitu crenatus , ori fübiecta pars, 
membrana eft tenuis,carnofa, magis expanfa in rotundum, cuius ora 
fimbriata eft,fimbrie nigre funt.Intus cerebri nigri parum eft;gulam 
exci- 


L LB ERJ X Vil: $27 


excipit vétriculus , ex quo oritur inteftinum inftar capreolorum vitis 
conuolutum. In medio fübftantia quzdam eft fungofa fuccum fufcü 
continés, fortaffe jJxor eft cum atfaméto fuo. T'oto corpore eft fplen 
dido, cryftallà. vel pituitz maffam concreta congelatamq; effe dicas, 
raró admodum capitur, & vix vnquà nifiin íummo zftu, tum enim 
à fummis feruoribus omnia conturbátur , ea etiam quc in maris imo 
latent. Odore eft valde ingrato & pifculento, naufeam mouet,fplen- 
dore diutius infpe&tantibus dolorem oculorum capitisque adfert , id 
quod in me ipfo fum expertus. Deniq; tiídem viribus fed imbecillio . 
ribus eum effe cenfco , quas ex veter um fententia & experientia no- 
ftra primo generi tribuimus.Hoc ctiá fortaffe difcrimen fuerit;g, hic 
in alto matijille in coenofis locis maris;ftaguifve lutulentis degit. 


De V rticis. 
PQutpPpm-oxrdd 
z RTICAS Tam easque faxishzrent,quàm eas que 
&- folute faxis errátjin animalià numero cenfendas effe, 
fo ex Ariftotele conflat.Sentit enim vrtica, & manü ad- 


Ariltoceles.Cüm igitur vrticg frondem fuam,quz pedum vice cft,mo 
dó dilatentmodó contrahant,cüm ore cibum accipiant,id eft,cü ta- 
&u gultatuá;, qui duo fenfus ad vitam animaliü funt neceffarij , pre- 
ditz finc , non inter CooguS, vt Plinius,fed inter animalia non omni- 
no perfe&ta,eas numerabimus.Polypis auté & leporibus marinis fub. 
iungimus,quód ex molliü fint genere,g etiam modó fronde expanfa 
polyporum inftar pedes multos habere videantur,modó fronde con 
tracta maffa tantüm carnofa, informi veluti lepores marini conftare 
videantur. Dicitur à Gracis dxo5Jor,à Latinis vrtica , nomine herbe 
ab vtrifque impofito ob vredinem & pruritum, quem tacta immittit, 
terreítris vrtice modo: vnde & vrtica ab vrendo Latiné dicitur : ita 
Jaen , etupà O pi) Cut qaNw) &glw, cp ta&u fit infuaui folia enim 
cius tacta acriter vrüt:fic & pifci huic vis pruritu mordax, vel dicitur 
&xaodien xoT dU quiatur? du rigpá(£os,vt ait Athen. quafi &zra i) 5) &Qii, 
cüm contrà afpera fit & iucu ndiffima, tactu lzdens & vrens. Eodem 
autore Eupolis 444925925 marinas,vocauitioidvss;nift mendofus (it lo- 


cus. Nam xu» & xit en vellicare & pungere fignificat. Ariftoteles 


Lib . 4 de 
bift.cap.6. 


Li.9.6.45. 


Libro 5. 


bidem. 


duo viticarum genera fecit,vt ex verbis initio citatis conftat: vnum - 


quod 


" DE PISCIBVS 


Libr. 4.de 
hift. anim. 
£ap "6. 


quod faxis hzret, alterum folutum. Et eodem in loco: D uofunt VI. 
ticarum genera,funt quzdam minores cibo aptiores, alic maiores & 
duriores, quales circa Chalcidem nafcuntur. Hyeme denía funt car- 
nc, ideo cas venantur,quia cfculente (unt. /Eftate pereunt,frondes e- 
nim glabrefcunt,erfi tetigeris;facilé difcerpuntur;nec totz auelli pof 
funt.ZEftu afllicte faxa interiüs fübeunr.Et Athenzus:E"g 5 zd wu54) 
dico yéviryal m» yep CW Tos X olAots CE: &moA do) TGY ase d. aj Sod bd TU Xj 


o Aelopuod Le(iv &amoXxvójdua M xceSG. Duo funt vrticarum genera: alie 


funt in curuis faxis illic perpetuó affixe , alie planis & zqualibus fco- 
pulis , fed foluta huc & illuc feruntur. Vidi equidem viticas fagena 


 captascum aliis pifcibus : qua ratione, que faxis harét,capi non pof. 


funt. Quare neceffe eft aliquas efle que íedes mutent, & in mari va- 
gentur. Cüm vcró plures vrticarum Ípecies cópertas habeamus , eas 
fic diuidemus,vt vrticarum alie velíaxis, vel cuilibet alteri reiin ma 
ri adhzreant , alie minimé. Ruríus earum que faxis vel alteri rei hac - 
rent, alie perpetua ftabiliáue fede illic degunt, quz funt vrtica parua 
in rimis faxorum latitans , que purpuris & buccinis adnafcitur , quz 
cinerea eft, longisque cirris conftat-. Alic fedes mutant , & libere per 
mare feruntur, natantQue vt purpurea vrtica.Semper folute liberxá; 
funt ec , quas vulgus pores appellat : vna eft,que quatuor pedes fiue 


brachia haberaaltera, que oéto, polypi brachiis non valde diffimilia, 
De his omnibus ordine dicemus. 


De Vrtica parua. 


NUN 
: "m 1») 
a 


fi 


i 
) 


3 » I 
] 3» l DJ) 
Y IA 
: UAM P 


(, R TIC A Hzc nucis iuglandis magnitudinem vix 
- füperat, ob id parua à nobis dicitur.Maffilienfes cr. 
tigo vocant. Grecorum vulgus xexidsav, velaouxé- 
- ydp. Normani cul d afe. Burd egalenfes cuba[eau. Tota 


carnofa eft,cirros breues habet, contracta reti ps 
Nie ini 


LIBER XVII. $529 


ftini extremum fpeciem refert,colore vario eft.Q usdam enim eft vi. 
ridisalia carulea, alia fubnigra, fed pun&is aliquot ceruleis, vel Ha- 
uis, vel rubris notata.Hc efculenta cítjin Oceani faxis,& maxime in 
Santonico finu frequens, & apud Santones Burdegalenfesque in de- 
liciis habetur, eas diligenter ablutas & leuiter coctasin fartagine fri- 
gunt.De vrtica hec Diphilus apud Athenzum:H 3 dxtAdqn quoi ign 
xt oibuosereifloc, dO üugcos, xintodusy eroi) "rois Gwéys(i, tr€1549 u) pot 
Atlas) las yop auid 9s ÜnpdUw (us clvrtul. Vrtica , inquit, aluo facilis 
eit, ftomacho grata , pruritum mouet iis qui eam capiendo manum 
FOU , hifi przunxcerint , reuera cnim eos qui venantur dolo- 
re afficit. DORUM 


De Vrtica cinerea. 


2422. 


LE 
Er LN) 


7 
Xm 
p SEN 


SET 


58) 


/ 
* SS S y" (S 
SN P emi i 
SS /^ Ver ANSARNSS 
/ 


Vrtica 
cinerea; 


(«4 PUT XUI 


(owes INEREAM Voco vrticamà colore,que tenuis eft 


i/i x admodum, quia fródem:magnam fiue cirros multos 
d (EU ; habet, carnis parum.In faxorum rimis viuit, comam 
A Ser 77 5 femperexplicatam habet,nec vnquam contrahit, re- 
(GO 37) ueratamen vrtica eft: acriüs enim pungit ac mordet, 


fi pauló diutiüs manibus contractetur.Huiufmodi vrtica in fcopulis 
| EET eat Frefco- 


530 DEPISCIBVS 


Frefconiis Agathenfis finus repetitur ; integra à faxo euellinon po- 
zeft;cum quia tenaciüis heret;tum quia mollior, facilé difcerpitur. 


De Vrtica rubra. 


c 
Z7 
Y y "^ 
Z ZG 


S 


(:4TUT XUIL 


Z8 A35 O C Tertium vrtice genus; noftri ob colorem pur- 
M da 3 D pureum fiue phoeniceum rofam appellant,alij pofferol, 
es p quód contracta recti inteftini extremum cum mu- 

(a esEES ) Ículo fphin&tere fiue podicem referat , quem posferol 
PRAE S243 nomine intelligunt quód pofteriore loco fitus fitali j 
pouféepie Britannorum : alij ew de cbeual vocant. Eftautem hac pri- 
mz fimilis , nifi quód frondem & longiorem & copiofiorem habet, 

rubra eft , faxis aliquando haret , aliquando foluta vagatur: 
. vidienim huiufmodi vrticas retibus cum aliis pifcibus 
— captas , quod non contingeret , i faxis perpetuó 
affixz effent, quoniam quum hzrent, 
otiüs difeerpuntur , quàm a-- 
uclluntur,ezdem cículen 
te funt,fed prima vr- 
tica duriores. 


De Vtti- 


LIBER XVIL. 


- A 


De Vrticz quarta [pecie. 


Y 


(4T UT XUIL. 


2^ VARTVM Vtticarum genusid erit; quod inftar 
3 holothutiorum teftis alienis adnafcitur, & maxime 
purpuris. Pars exterior dura eft & rigidiufcula, fpif- 
mi/AT fiorque quàm in aliis vrticis, cirros breuiffimosin am 
JEU Ad 5 bitu habet,ex interioribus eius partibus flumlongum 
deducitur purpureo colore tam iucundo, tamque florido infectum, 
vt cum prctiofo illo purpura fucco certet. Verifimile efthanc vrti- 
cam purpure adherétem à cane Herculis demorfam fuiffe, quz tam 
excellenti fuauique colore ritum dentesque canis illeuerit, vt nega- 
tit puella quam deperibat Hercules fore vnquam eum optati com- 
potem , nifi priüis eo colore infectam veftem dediffer. Inde purpure 
colorem inuentum fuiffe. Etenim fi mortuam purpuram dentibus 
arripuit canis, iam vna cum vita fuccus ille euolarat,f1 viuam, ea vn- 
dique1ta munita eft, tum tefta clauata, cum capitis operculo; vt vn- 
dique ab omnibus iniuriis tuta fit. Preterea purpura tanta eft duri- 
| tie, vt dentibus canis robuftiffimi minimé cedat. Sed de ca re fiue fa- 
bulofa fit fiue hiftorica,ftatuat quiuis pro arbitrio.Hzc vrtica de qua 
 nuncagimus;duriore eft carne:quam ob caufam à noftris reiicitur. 


DE PISCIBVS 


De Vrticx quinta Ípecie. 


n et t 


1 " Af * 
ARN 


NU 
Cm. 


(577 y 
. medio perforata , phipuiss veluti fafciola ambiente, pileum plané 


refert, altera parte po 
habet craffiufculos extremis partibus quadratosin acutum deíinen- 


EDBENE X WVILO. 33 


De alia Vrtica foluta. 


— 


E 
MIR am 


É c4 DENID d 


.N Sinu Agathenfi vidimus eam quam bic exhib emus 


P vrtice fpeciem,que füpradiatis fubftantia, vita,viribus 
(50 9 fimilis cft, quatuor duntaxat pedes habet, feu frondes 
s : potiiis longiores quàm vlle aliz vrtice , fatis apte fo- 


rc differant,quamuis Ariftotcles holo- Libr, 4.de 
thuriis & tethyis vrticas bift. anim. 
fubiunxerit. 52 ad 


$ | 
2:2 


DE PTSCG:IBVWS 
Lis&iR XW TM, 


Quz dicantur Cruftacea. 
(eU OTRA, 


2 TELA e : : s: 
2a "Fg9) guinis expertium generibus, & horum primo 


iam explicato , fupereft vt ad fecundum ag- 


N S zd / Sd N 
A 44 grediamur, quo continentur ea quz à Graz- 
NE e ZO £N cis us Aex5epax appellantur, id eft,molli ce- 

199. C.12. M » Ae If | 

€ lib.n.c. (Go 4 fta operta , que Plinius ccuftis intecta & cru- 
37 zc CA) |] ftata vocat , vulgus cruftacea, quód tegmen- 
Us E tum non zqué durum ac denfum habeant, 
E (9 GO Ty Ac ógpaztodVsppg. , qui óg'pdco, id eft,tefta dura 


& filicea integütur,neque molle veluti fquamofi pifces, vel ij qui mol 

les nominantur,fed durius mollibus & tenuius oftracodermis.Ea,in- 

Li.9.c.30. quit. Aziftoteles,partem folidam foris, mollem carnofamd; intus con- 
rinét.Solidum illud fragile non collifile eft,quale cancrorü genus & 
locuftarum. Plinius tamen locuftarum cruftam fragilem dicit. Hoc 
aquatilium beftiarum genus latiffimé pater , eftque varium admodü 

& multiplexxnam magnitudine, fpecie,fig ura;aípetitate, lxuitate di- 
ftinguütur. Vita etiam diflàt. Nam in Italiaymaximé in fontibus & ri- 

uulis reperiuntur cancri no diffimiles noftris marmoratis. Ibidem & 

in Gallia fepiffimé in fontibus & riuis capiuntur aftaci maritimis mi 

zn d nores.Cruflatis autore Galenojineft falfus fuccus,funtque omnia du- 
U" EE carnisideoque conco&u difficiliafuntmultumque nutriunt,prius 

in aqua dulci elixa. Horum caro quemadmodum & oftrcorum ven- 

trem fiftit, quandoin aqua prius elixa fuccum falfum depofuerinr. 

De horum plurimis hoc librotra&abimus. Sed pris admonendus 

Le&or, veteres nomina quzdam confudiffz , vo,cancri nomen aliter 

L^9.931- atque aliter vfurparunt. Plinius pro genere fic vfuscft. Cancrorum 
Lib. 4. d genera , carabiaflaci, mze,paguri, heracleotici, leones, & alia igno. 
bif.cp.2. biliora. Ariftoteles cos tantüm cancros vocat , quibus rotundum cft 
corp 


bVBENXYVILO -— 


corpus , quibusque cauda deeft. Illud veró animaduerfione dignum 
cít,g Ariftoteles fcribit folis cancris ex cruftatis caudà deefle : O 495- 
x'ivcs |ASYos dy Tore/TGY dyooppozriytor j Inquit " quod falíum effe du robla. con 
uincit Nam cancri omnes caudam habent. (ed corpori applicatam, 

uam non extendunt nifi fosminz, cum eam partem ouorum copia 
ailtentam habent.Componitur autem cancrorum cauda ex quinque 
tabellis(fic enim appellamus 79s &2ex95 cruftas fectas & congeftas,& 
&Asxd3€ts tabellatos)fed he in acutum definunt, non in pinnas, vt in 
locuítis:quia cancri cauda non natant,vcrüm in ea oua deponunt,& 
conferuant,in cadem eft excrementorum exitus.Huiufmodi cüm fit 
cauda víus & cópofitio,non video cur cauda dici nó pofl, etfi per- 
petuó nó promineat,neqy extéta (it. Que veró ab Ariftotele ratio ad- 
tertur,nihil neceffarió mihi videtur concludere:differütinquit,locu- 
ftc à cancris,g locufte caudam habeàt,qua carét cancri,quoniam lo- 
cuftis vt nantibus cauda vtilis cft:natát enim,caude vt palmulisinni- 
tentes,cancris veró inutilis:quia terrenam vitam agunt;cauernáíque 
(übeüt. At fquilla lata pedes habet & graditur,cauda tame non caret. 
Jtem cancellus purpurarum,buccinorum,cochlearum teftas fubit, il- 
licque degit, nihilominus tamen caudá longam habet & extentam,vt 
ipfemet Ariftoteles fcripfit. Quare rectiüs dicemus cancros caudam 
haberejfed corpori appreffam,ne ingreffum impediat. 


De locufüs. 


Co4'PULT II ! 

SW RVSTATORVM Quáatuor funt fumm 
A gencrajautore Ariftorcle.locufte, aftaci,fquille, cicri. 
^ EUREN 5 Primum locuftas, reliqua deinceps exequemur. Dici- 
j* ))5f tur locufta à Grecis xapaCos, quem etiá &guxor vocauit 
x9) Archeftratus, vt ex Epicharmo confirmat Athenaus. 


72r NES 


536 DE PISCIBVS 


Dicta etiam eft locufta je« jos à Grxcis , codem Athenzo autore. 
A noftris langousfe, à Liguribus alagoufla , ab aliis lanchrima. Locufta 
duo habet cornua ante oculos magna , initio afpera & aculeata :de- 
inde rotunditate przpilata , in exortu craffifsima, qus paulatim ma- 
gis ac magis ita gracilefcunt , vt tandem in tenuiflimum cirrum dc- 
finant , in omnemque partem pili inftar lle&i poffiat. Initio quater- 
nis articulis diftin&a funt, vt cüm nullus ingtuat metus recto mea- 
tu cornibus ad latera porre&is ,in pauore iifdem erectis obliqué in 
latera procedant. His alia duo cornua articulata , lzuiora , minora, 
tenuiora fubfunt, quibus pifciculos, vt opinor , allicit & venatur. 
Oculi cornei femper prominentes & exerti , in obliquum mobiles, 
aculeis acutiffimis , firmiffimisque vtrinque tanquam ptopugnacu- 
lis muniti. | Orís lateribus addit appendiculz tanquam parui pe- 
des ad tutelam .. Dorfum afperrimum cft, & aculeatum , veluti é 
fronte aculeus magnus eminet. Inde illa Tiberij Caefaris crade- 
litas,qui apud Capreas locufta os pifcatori dilacerariiuffit. Inlate- 
xibus branchias habet veluti é pilis coagmentatas , pedes plures qua- 
ternis: quia fanguine carentia pluribus mouentur notis quàm qua- 
tuor ; fiue terrena fint vt fcolopendre , multipedz , (iue aquatilia, 
vt mollia & cruftata. — Sunt igitur locuftis pedes vtrinque quini 
annumeratis extremis. chelis, quas Gaza modo forcipes denticu - 
latos , modó brachia forcipata interpretatuseft. Xv» proprie elt 
ó owl vngula, & dicitur zi «d» dover Gov , de animalibus qui- 
bus bifida eft vpgula, qua(i o», &o 78 duco , às ómov) , tor vy 
usroróyov, Indeigitur accepta (igaificatione , chelas in cruftatis dixe- 
runt non vnico aculeo conftantes, fed duplici & articulato veluti in 
forfice. Fle&untur omnium pedes in obliquum , chele veró intror- 
fum. Cauda lzuis & finc aculeiscx quinque tabellis contexta , in 
| pinnas quinque definens natandi caufa,et quafi remo locufta inni- 
titur , ctdue in ea fitum totius corporis robur , quod expericris fi ea 
parte locuftam apprehendas : nam valida frequentique agitatione 6 
manu clabitur,nec nifi cauda corpori apprelfa, vel é cornibus fufpen 
fam retinere queas. Differt mas à faemina,quód foeming primus pes 
duplex, mari fimplex. Przterea in cauda fupina parte foemina ap- 
pendices pinnis fimiles, duplices habet ad contegenda & conferuan- 
da oua , mas fimplices & paruas. Sunt & qui magnitudine corporis 
diftinguant, vr faeming maiores fint , mares minores.Poftremo mari 
in nouiffimis pedibus veluti calcaria maiufcula prominét, acuta; que 
foemina parua habet, &lauiora. Locuftis bini funt dentes magni 
in lateribus pofiti, contrà quàm in czteris pifcibus, in ore caruncula 
lingua fpecie , fequitur gula breuis. Hanc ventriculus membraneus 
excipit , cuius offio tres infixi funt denticuli : duo aduerfi, xy 
E infrá. 


LIBER XVIII. 537 
inftá. Inde inteftinum in ventriculi latere fimplex, pari [emper 
craflitudine in caudam terminatur,quà excrementa excernit, & oua 
edic.Prater ifta1n locuflis meatus eft; qui à pectore pendensin anum 
terminaturjin foe m inis vulua eft, in maribus feminis receptaculum: 
hic meatus iuxta carnis cauum continetur, ita vt media caro inter 
inteftinum & meatum fita fitjmeatu,carniscauum, inteftino conue- 
xum contingente. Hoc meatu,mas à foemina non differt.pam in v- 
troque à pe&ore pendet, tenuis eftcandidus,humorem quendam pal 
lidum intra fe continens.H «c Ariftoteles. quz vera effe docet ditle- 
&io,nifi quod in femi nz meatus qui pro vulua eft, non femper hu- 
mor pallidus ineft,fed oua que cocta rubefcunt, v nde corallum appel 
lant noftri, quotempore meltor eft locufta.Capitis colliq; tefta fub- 
tus tota perforata apparct. Coéunt locuftz more quadrupedum re- 
tro meientium , fcilicet vt fcemina caudam fupinam exponat , mas 
luam fuperponat & applicet: coéunt vere iuxta terram, oua vtero ge- 
runt tribusmenfibus.Maio, Iunio, lulio.Deinde ouain.appen dicibus 
illis fupine partis caude reponunt,qu& deinde vermium more augen 
tur. Locullis omnibus vita diuturnior eft; crufta exuuntur quemad- 
modum angues fene&tute,id quod confultó à natura factum eft:cru- 
fta enim denfior reddita motum impedit;eique veluti prauiori oneri 
Íuccumbentes locufte longé fegniores ad motum redduntur. Iis igi- 
tur excrementis que in cam abibant ,in aliam que fubeft gignen- 
dam abfumptis, formaque fuperiore accepta , ilIa alimentis deftitu 
ta ficcior efhicitur, facilliméque colliditur. Teftaceis idem non cuc- 
nit:quia locum non mutant, fed ftabili in fede viuunt. Locuftz car- 
niuore funt , murenas interimunt & vorant , coritrà à polypis vin- 
cuntur, cibos ore conterunt. hoc oftendit oris conftitutio,& gule an- 
guítia. Lzdinon poffunt nifi fub cauda , dure funt carnis & diffici- 
lisconcoctu , que fuperiora , teneriora funt, que caude proxima , du- 
riora,candida. Noftri ore & ano diligenter ftupa obturatis,ne fuccus 
interior cflluat,in furno affant: alij in feruente aqua elixant, alij cru- 
fta fpoliatas in frufta diuidunt;aromatis,aceto condientes;apiique fo 
liis afperfis.. Dorion quidam apud Athengum feftiué admodum di- i558. 
xit locuftam tria in fe habere, dai Clu) € Ced , xg] 0ccoejdu, id eft, 
exercitationem;edulium, & contemplationem. Q uum enim integra 
menfis apponitur, frangendis pedibus & brachiis, thorace diuellen- 

do, cauda diftrahenda,manus oculique exercenturtum edulium eft, 
cibüfque conuiuis non ingratus. Interea mirabilis & ingeniofa: fpe- 
&atur animalis huius fabrica , cornua mobilia tum ad prztentan- 
dum iter ,tum ad pugnandum, item aculei , magna toto in dorío & 
capite afperitas tum ad propulfandas,tum ad inferendas iniurias;ar- 


P 


$38 DIR VEXSGHBSVS 


Libro 7. 


ticulorum vincula , tabellarum connexus,que omnia imitati milites 
loricas fuas fabricati funt. Hicjnquam,triplex fru&us ex locufta in- 
tegra appofita percipitur in conuiuio minimé muxo, & in quo nó fo- 


/ 


. lüm corpus cibo potuqQue reficitur,(ed animus do&tis fermonibus le- 


pore aliquo fcmper conditis recreatur. | 


De A ftaco. 


eod DIC TIL 


Z T AK OÍ Quafi dcuxla mcaquidem fententia di- 
cuntur, id cftaon dcefüillantesfed abundé fluentes, 9 
£7 tubercula plurima tum alba,tum purpurea guttarum 
- fiue lacrymarum fpecie forcipibus infperfa habeant, 
$ nominabant etiam óquxis Attici pro ácuxss , vt ógugl- 
endo. Gaza gammaros conuertit, vulgi Italici appel- 
lationem vt opinor;fecutus: dicitur enim gammaro,vel cambaro.Non 
fum tamen neícius, zammari vocabulum vetuftum effe & Latinum; 
vtapud Martialem: | 

«5t (oncolor im noftra gammare lance rubes. 

Sed gammarus fquillarum fpecies erat veteribus Romanis, 
Athenaeus: Kéupgpo. Ezryvpuss à» neus yoqto re dV. ix Gross (adl- 
xts ; 'ougypld ues , &qiaj y xapuuapor. €. (igpoy. Ov yn apetfers pues etlloly 
pétnílos , Ve. VÀ staplden "yóvos. yxdj mo. pasuajoy vos xaM). Gam- 
mari. Epicharmus in nuptiis Hebes: Praterea boce, (marides,aphyc, 
gammari. Horum etiam Sophron meminit in muliebribus mimis; 
Eit autem fquillarum fpecies , & ita à Romanis vocantur. At afta- 
cus non fquillarum,fed locuftarum potiiis generis effet: nam, vt Ari- 
riftoteli placet, locuftis (imilis,neque multis notis ab iis diffidet; T d» 3 

| M&- 


LADIRUXIJYGI. 539 


M&2oxaepáxer Sr uis igv yis O edv apa Gor. Q viro wapanNI(Ior 
érepoy O ddy tgp dpor àquxdr .. Cruftatorum animalium. primum 
genus eft locuftarum , & huic fimile aliud altacorum. Preterea nul- 
lus eft opinor , qui «uugpss & xouuigplous idem efle neget, at. has 
Galenus aperté ab aítacis fecernit : Aquis xg] wiryspot, 1, xtgpxilol TE, Libros. de 
ag] XdpaGo,, x3] xapidlss , x esta pid ues , Uic oy. Nenoy CuEt D. aeu l-. "Pm face 
Jw Upexog. Quod fi Latinam «8 ws appellationem. defideres, 
cum plané effe arbitramur,quem Plinius clephantum appellat,à ma- 
gnitudine opinor & longitudine pedum & brachiorum. Id ex eius 
pi&ura perípicuum eft. Elephanu locuftarum generis nigri, pedi- 
bus quaternis , bifulcis : preterea brachia duo , binis articulis, lingu- 
lis forficulis denticulatis. Qua omnia tam aftaco conueniunt ; vt 
nulli magis: ctenim fpecie & longitudine corporis locuftis fimiles 
funt , fed colore differunt : funt enim nigri , id elt , purpurei fiue vio- 
lacei coloris exaturati , pedibus bifulcis, brachiis duobus , forficu- 
lis denticulatis , ad eorum difcrimen qui pedes quidem habent , fed 
fimplices, vt locufta , & chelas (ine denticulis. Sed aftacum noftro 
more fufiüs defcribamus. à Gallis & Normanis bozar , à Romanis 
gamimaro , vel cambaro di iare , à Venetis af£afe , à Genuenfibus 
lombardo ,à Grecis huius temporis àquos ,à. Conftantinopolitanis 
 iczuda , vel lichuda vocari audio , ab Illyricis larontola , à noftris lan- 
grout, vel eféreuice de mer. Altacus corporis habitu aftaco fluuiatili, 
quem Galli ofcreuice vocant , fimillimus eft, magnitudine &. colore 
diffidens: nam marinus multó maiorcft. Vidi aliquando forcipis 
partem alteram , que libram aque caperet. Colore cft,dum viuit;pur 
purco exaturato,fed vnà cum vita coloris nitor euaneícit, maculis va 
riis vt caruleis, rubris, candidis notatur. Co&tustotus rubet ; vt cru- 
flataomnia. | Cornua duoante oculos habet, initio articulata , lon- 
ga, tenuiora;quàm locufta: fünt & alia duo breuiora. E media fron- 
1e exiltit aliud paruum, vtrinque ferratum Jatius, obtufiüfque quàm 
in Íquillis , in quibus eft tenuc acutiffimumque. . Pedes fitu nume - 
roque à locuftarum pedibus non diftant , bini forcipibus proximi, 
bitulci, & hirfuti , chele glabre funt, magne , biais articulis diftin- | 
&z , roftris auium fimiles : harum pars fuperior mouctur , inferiore 
immobili , veluti in crocodili maxillis... Interiori. parti maiora tu- 
bercula affixa. denrium fpecie, quam ob caufam denticulatos.for- 
cipes appellant. Cauda, vt in locufta ,ex tabellis contexta eit, in 
pinnas definit , fed duriores. Dentes duo veluti locuíta habet , ca- 
runculam pro lingua. Gula, ventriculus;partesque internz omnino 
fimiles. Vtoftendamus nos verum Ariftotelisaftacum reprarfentaf- 
(c, & vcheinenter crraffe autorem r. 1: 3.de aquatlibus, qui longé 
RS | FEM | alium 


'$40 DE PISC BVS 


Libro 5. 


Lib. 4.de 
partib.ani. 
cap.8. 


alium ab aftaco cruftatum pifcem exhibuerit , aut potiüs fomniá. 
rit: adícribam integram Ariítotelis defcriptionem «'spagpasuxdis, 
cx libro quarto de hiftoria animalium, vt melis omnia incelligi pot- 
fint. / Altaco, inquit; nitet color nigro afperío. Primum inferiore 
loco octo pedes habet, vtrinque quaternos , deinde duos magnos, 
vtrinque fingulos, multó maiores , in extremo latiores, quàm locu- 
Ít1, fed inzquales : dextri enim extremum latum eft , ppominens & 
tenue , finiftri craffius & rotundius , vtrunque tamen indiuifum cft, 
fuperiore & inferiore parte , veluti maxilla deates habens , fed dex- 
ter pes paruos omnes & ferratos , finifter 1n fummo ferratos, inter. 
nos veluti maxillares, inferiore in parte quatuor & continuos , fupe- 
riore tres & non continuos. Aliquando contà euenit, vt poft ipfe. 
met ànnotat , vt quod fini(tro tribuitur, dextro infit,& contrà. Vter- 
que pes fuperiorem partem mouet, & ad inferiorem altringic , vter- 
que inferiore fitu extrorfus obtortus eft, vnde yexebávoyor &cwxl ab 
Epicharmo dicti funt, tefte Athenzo, tanquam ad capiendum. & 

remendum nati. Supra horum magnorum exortum duo alij pat- 
ui exiftunt, hirfuti , ore pauló inferiores. paulo adhuc inferiores 
funt branchic, circa os veluti ex pilis multis compacte , quz affi- 
duémouentur , duos paruos & hirfutos pedes ad os adducit , qui & 
adnata quedam tenuia gerunt... Dentes duos habenc aítaci locufte 
modo , fuperiore loco cornua multó breuiora & tenuiora quàm lo- 
cufta , quatuor item alia his forma quidem fimilia,fed. breuiora &z 
tenuiora. Supra hzc oculi parui & breues , non vt in locufta magni, 
frons quafi quedam acuta & afpera. Supra oculos extat latior,quàm 
locufte. Denique facies acutior , & pe&us latius, quàm locuftz car- 
nofius & mollius. O&to pedum inferiorum , quatuor in fummo bi- 
fidi funt ; vtrinque fcilicet bini magnis chelis propiores , reliqui qua- 
tuor , vtrinque fcilicet bini, minimé. Cauda quinque tabellis con- 
ftat; quam $5», id eft, collum vocari fcripfit Ariftoteles, nifi men 
dofus tit locus , fequitur fextailla pars latior. Interiora, in qui- 
busfoemine priüs pariunt , quàm oua edant: quatuor funt hirta,qui- 
bus fingulis fpinc fingulz breues ad exteriora prominent. Pectus, 
corpüfque totum lzue eft , non quemadmodum in locuftis afperum. 
Foemine & maris in hoc genere nullum eft difcrimen. Etenim mas 
& foemina. vtcunque contigerit alterutram chelarum maiorem ha- 
bent; vtranque zqualem nunquam. Et alibi idem Ariftoteles: Lo- 
cufte ; cancrique omnes , chelam dextram grandiorem valentio. 
remquehabent.  Aftaci folinon hanc velillam , fed alterutram , vc 
forstulerit. Quis dilucidiüs vnquam rem vllam exprefht , quàm 
altacüm Ariftoteles his verbis ? His adde inter omnes doctos con: 
E TR | ftare, 


LIBER XVIL $41 


ftare , aftacum fluuiatilem cffe , quem Galli efcrewice appellant. Quo 
magis error przclari illius autoris r. 1 p.de aquatilib. conuincitur,qui 
ineptiffimam,& à naturali alieniffimam a(taci formam exhibuit, que 
locuíle etiam quadrare nullo modo poteft, vt ex codem Ariftotele, & 
ex precedente capite colligere facile eft. Idem autor credit adultum 
aftacum à Latinis elephantum di&um , & Plinij elephantum aftaci 
delineationi planc conuenire,fed quàm inepte iftaaccommodet,con 
fidera quao ftudiofe Lector. Inter marina, inquit ex Plinio,funt cle- 
hand locuftarum generis nigti,pedibus bifulcis. Ego veró pro pedi- 
bus bifulcis quaternos intelligo, quos duo etiam brachia vtring; fub- 
fequuntur. Addit praterea brachia duo, binis articulis, fingulisque 
forticulis denticulata, que in aftacis cernimus. Nam fingula grandia 
|: aftaci brachia , binis articulis intercipiuntur , & denticulatis forcipi- 
bus bifulcisarmata funt. Hzc funt novi illius autoris verba. Primüm 
in aftaco quem depinxit quaterni pedes bifulci non funt , imó nulli, 
(cd omnes articulis antüm intcrcepti, & in vngues fiue &jx$a defi- 
nentes. Quare aut deliraffe ipfum oportuit in pingendo aftaco , aut 
qui bifulci pedes dicantur , non intellexiffe. Ipfe vero fecum pugnat, 
qui elephanti deícriptionem aftaco accomodans,pedes bifulcos qua- 
ternos Ic intelligere ait , alio autem in loco qui eum quem modóci- 
taui pracedit,duos tantüm bifidos aftacis pedes tribuit.Pedes,inquit, 
vtrinque quatuor habent,quorum duo priores in extremo bifidi funt 
adinceflum : alij duo natatui magis inferuiunt. Deinde duo brachia 
in eiufdem aftaci delineatione binis articulis , fingulisque forficulis 
denticulata nufquam comparent fed illa funt reliquis quaternis craf- 
fiora duntaxat, in fingulos vngues fiue aosx$a. definunt , qus altera 
parte vel ferrata, vel hirfuta fpe&antur. Q uare quod pro aftaco pro- 
pofuir,neq; locu tc,neque aftaci formá apte refert,fed potius comen- 
titia res eft.Praterea hoc docere nó eft,fed ftudiofis imponere, aliud 
pictura;aliud verbis demóftrarc. Ad aftacos veros redeamus,quos ex 
iétura noftra facilé & veré agnoíces,& eofde fiue adultos fiue no a- 
dultoscü elephátis Flinij effe exiftimabis,ex iis quc in fuperioribus di 
ximus.Ij in uibus locis nafcütur,vt ex Ariftotele citat Athencus,lo 
cufte in afperis & petrofis, neutri in lutofis. Quare in Hellefponto & 
^ circa T halum nafcütur aftaci,circa Sigeum & Atholocuftz. 
Theophraftus eodem tcfte prodiditaftacos,locu- —— 
7^ füas, fquillas [ene&tutem exuere. | 
dT Cun Pea Dc Leone. 


ZLib.5. 


$42 


Cap.3t. 
Cap.1 Io 


DE PISCIBVS 


De Leone. 


7, 
zs 7707272 duet 


Mri com anon: 
T H E N ££ V S Obiter zantüm ex Diphilo Ico. 


GVAN nem inter malacoderma recenfuit , quo 1n loco pro 
3/0 - d M99 od Uéppuy perperam legitur og jx odVspu.ay Vt Cx 
D / SSUEN NL : : AS / 
5/5 Nu NS contextu apparet : "To 2 M9Ag od Ufp.aoy X95 , &quxos 
i cA NC 


Ce IN. xg palóos , Xeupxivos , Xétoy T8. au/lod yéres OY dUegépe(r. 
pielcoy dV &givó Xéy TE &qwxo. Ariftoteles nullam omnino mentionem 
fecir.Plinius 1 1 5. 1x. nominauir trantüm. Cancrorum genera carabi, 
aftaci,mze,paguri,heracleotici leones. L 1 ». veró XXXII. notam ad- 
dit , qua à fimilibus fecerni poffit: Leones, inquit , quorum brachia 
cancris fimilia funt, reliqua pars locufte.Ex quibus verbis quifnam fit 


vetus leo poft longam diligentemQue omnis generis cruftatorum 


: o ) 
temnendus , imo fpe&tatu digniffimus effe videatur , pauló fufiüs 


qualis fit exponà.Acorv a Grecis diciturjita à Latinis leo à colore flauo, 
vt arbitror , quo coloratus eft dum viuit , & é mari captus educitur, 
& quód hirfutus fit. Aftaco corporis fpecie affinis eft,fed brachia lon 

iora habet , forcipes tenues & latiufculos, quorum íciffura maior 
quàm in vllo alio cruftatorum genere;pro corporisratione. Tuber- 
culorum qui in elephantis funt loco brachia villis veftiuntur & acu- 
leata funt,Pedes tres, qui proximé brachia fequütur , longiores funt, 
aculeati;in calcaria terminati,vltimus exiguus,breuis & tenuis,neque 
aculeis , neque pilis munitus. Praterea ab aftaco dorfi aculeis differt, 


qui- 


inucftigationem,certó me cognouiffe exiftimo, quicüm minimé con 


LIBER XVIII. 5545 


quibus cum locufta conuenit. Vtrinque cornua duo longiffima te: 
nuiffimaque habet.Item alia in fronte breuia ,1nter que vnum éme- 
dia fronte eminet acutum,neutra parte erratum, hzc funt oculorum 
propugnacula,qui cornei funt,& prominent. Corpus totum vndula. 
tum citnftar panni ex hircorum camelorumque pilis contexti , ca- 
melorum vulgà appellamus. Cauda perinde ac in aftacisin pinnas 
quinque definit, fed lineis magis diftincta.Captus lco circa Lerinum 
infulam , quz nuncinfula D.Honorati dicitur,non proculab Anti. 
poli,ad me miffus eft.Hzc qui cum Plinij verbis conferet,ex brachiis, 
cancris fimilibus,locuftg corpore leonem effe quem depinximus, fa- 
cil& iudicabit.Ex cancris enim permulti brachia pro corporis magni- 
tudine longa habent,hirfuta,forcipata.Corporis locufte figura longa 
eft;cauda ex tabellis conftat, dortum aculeatum, qug in leone no(tro 
expreffa fpe&tantur. Non minus ab(urdé deleone quàm de aftacolo- 
quitur autor libri de aquatilib. nam quemadmodum aftacum adul- 
uum ,à Latinis elephantum dictum fuiffe credit , ita Grecos aftacis 
grandibus nomina immutalle,& leones potis quàm elephantos ap- 
pellare maluifleznam ZElianusjinquit,eam deícriptionem tribuit leo- 
ni quam Plinius elephanto. Efto, idem fit leo. ZEliani & elephantus 
Plinijan propterea re&é concludetur eundem efle Plinij elephantum 
& lconem:? fic enimille concludit. Conftat igiturleonem eundem 
efle pifcem quem elephantum.Non vides Plinium hunc ab illo aper- 
té diftinxiffe.Nam cüm Plinius de elephantis dixiffzt,pauló poft leo- 
nes fübiunxit,& notam diuerfam addidit, quorü brachiajinquit,can- 
cris [imilia funt; reliqua pars locufte. Alius cft igitur Plínij clephantus, 
alius leo quem hoc capite ex preffimus. Uia 


DeS5quillis. 


CA'TOT 


S CS EN EQ VIT V R TávxaejÓvor genus,quod tertium poft 
(CN P Z7 . 

NOS ec) en locuftam & aftacum ab Ariftotele numeratur , Gaza 
NS (NO cum Cicerone & Plinio fquillas conuertit.Cicero lib. 
5) 1.2 1.de Natura deorum;fquillam paruam vocat; 15e7- 
EAM SD " fus x Mio 
ADS duo Ariftotelis. Plinius veró 1 8. x . Cruftrà fragili 
inclufis rigentes oculi,locuftis fquillisque magna ex parte fub eodem 
muniméto preduri eminet,& r 1 s. 1 x.Cotüt locufle , fquille , cancri 
ote.Athenausautor eft à Sophrone & Epicharmo xoveus ditas Si 
monide xopidtas. Idé tradit 4254s à capitismagnitudine nominatas: 
dvougoSen (gv 3 xtopld es aro T x epa, eror yip jatpos Ti adpodltos 3) scepav) 
- &xwlboflo.diGte (unt carides à dictione «gp, id eft capite : maximá 
i enim 


Li.32.€.11. 


Libro 4.de 
biff. anim. 


€4p.2. 


Cáp.37. 


Cap.st. 
Lib. 3. 
Ibidem. 


$44 DE PISCIBVS 
enim corporis partemcaputoccupat. Quod etymum fi verum fit, 
non poflum non mirari Galenum qui x 1 s.vin. de vfu partium ma- 
. lacoftraca omnia capite truncarit: nam cüm initio libri in quibufda 
 folàm id feciffec : Tois 39 &369oly ig: ( de collo & capite loquitur ) zois 
27 x£Qu) pov. Xap&Gois US ow x2] Aquis , (s wxyspos , xd) xgpiiois 
| Sd lérspor. vols dV. (yüdciy &zra(1 xigaN) pdu igi onto dV cix dg ,ali- 
quanto polt malacoftrata omnia eadem lege conclufit : A»o&. 4a7- 
Xírois € , X9) Toi Wyus "rois M9-A3A Cor peotots , xa) uio cio igi .. To dUE vd 
cuo (2v TE, Tdy xi, poculpE(CIv xi coy y &ory uS vor MSeA gu , dior 
«Tos alo XV d dpa. TE Grypluoy üfyevrtp dilois &gw cvzrdula. (x dy 
aids (Sov üplaua. Sed & cancris & aliis cruítatis caput deeft, partem 
| veró qua fenfibus & motionibusà voluntate pendentibus przeft, il- 
. li fané inthorace fitam habent , in qua omnes feníuum fedes habi- 
tant. Acmaluit Galenus quantum ad animantes iftas attinet , in 
Ariftotelis fententiam difceffionem facere, qui é corde fenfum mo- 
tumque omnem tanquam é fronte manare credebat quàm iis ca- 
puttribuere, vt ipfius verba claré oftendunt : «Zo Ute ir Juv 6 d - 
xépaAos, TET dw Cat tip ay ois Cors O seo , eis 9 ordiy spud dia. 
qópe). » e uj VyXÉQuAOS guy, aua xXapala, ay dreloy eun. Itaque 
quod in nobis cerebrum eft, id fit in aliis animantibus pars illa ad 
quam quz dica funt,fcilicet fenfus & motus referantur : aut fi cere- 
brum non eft, certé cor omnium horum principium fuerit. At quód 
canctis caput fit , fed indifcretum,alibi diximus. Q uód fquilla, plu- 
raque alia malacoftraca caput habeant,& di(cretum,& pifcium cetc- 
rorum modo ab aliis partibus diftin&um,fenfus ipfe demolftrat;quic 
quid dicat Galenusalio etiam in loco prater iam citatum:Kevpxivós 7e 
ouv x3) (pray O dy. MEA epic *ytvos, ld or 3 3 qoajra4, € uat «9A - 
Ae. Td xuparNroir , . uo Sil GXs JC xtQaAlw , (&. ) olor VTOyea- 
quu Twa uiu. Cancer igitur & vniuerfum cru(tatorum genus,prz- 
terea balzng & multa alia huiufmodi vel capite omnino carent , vel 
cius folàmodo rudimentum habenr.Q uód veró balena in eo nume 
ro recenfeturmendofüm effe puto.neque enim balgna ex genere cru 
ftatorum , neque capite caret , fed id habet difcretum'& diftin&um. 
— Quare soxsGSugiae ( nam ea inter cruítata à veteribus nominatur ) 
velaliquod aliud affine;cruftrati pifcis nomen reponere oportet. Sed 
Libra4.de ad fquillas referatur oratio. Harum ttia genera conftituit Ariítote- 
bif am leg; funt-xizo, id eft, vibbz , xedyfors , crangines vertit Gaza , funt 
€4p.T. : (B ("f 1 - à 
, &paruz,quaz maiores nunquam fiunt. Nos fpecies plures facimus, 
quia ad' tres fuperiores referri omncs non poffant , vt fquilla lata, 
aliaque czlataeft & glabra, preterea qua ug/ls dicitur , nulli re- 
&iüs quàm fquillarum generi attribui poteft , vt fuis locis deinceps 
explicabitur. ! | 


De Squil- 


LIBER XVIII "— 


De Squilla lata. 


(«PUT Fl 
zo9 Q VILLAE Quam hic proponimus cognomen la- 


h M NN 


tz damus, vt ab aliis diftinguatur , nec id fine exem- 

) plo. Nam Archeftratus autore Athenao zr2v«crelas xa- Libro 5. 
eus appellauit , quanquam locuftas, aftacos,caridas 

S4 confudille videatur,que tamen fecernenda effe & fpe 

cic differre oftendit Acheneus.Squilla lata noftris incognita eft,8z ob 

id audyupos , & Liguribus orchetta nominatur. Si quis ob fimile corpo- 

risfpeciem cum locuftis potiüs quàm cum fquillis annumerandam 

cenfeat,vel hoc vno refelli poteritquod locuttis pedes vltimi in for- - 

fices terminantur,quos chelas vocant , quibus fquille carent autore 

—. Atiftotele.Squilla igitur lata locuftarum eít magnitudine , fed latior 35.4. 4e 

multó & magis depreffo corpore & hirtojin fronte oífa duo, vtrinque DENS 

vnicum,in ambitu ferratum , in quibufdam acutius , in aliis latius;his 

pinnz duz alligantur.inter hzc,duo enafcuntur cornua,initio articu 

lata , circa medium bifida , vtex duobus quatuor fiant , tenuia , non 

valde longa.Os & orisappendicesita habent vt inlocufta. Brachia . 

duo habet cum aculeis, veluti clauis eminentibus, pedibus maiora 

nonbifida quz in os fle&untur,quibus cibum ori tanquam manibus 

admoueant.Hzc quibifulca non effe videbant , pedibus annumera- 

- bant, vt quinque pedes effe dicerentur.Sed hoc fquillis proprium eft 

chelis carerej,harum autem vice brachia maiora pedibus habere.Pe- 

des vtrinque quaterni funt,vt in locuftarum & cácrorum generibus. 

Oculi parum prominent,ob id conditi videntur,frons quadrata & la 

tior quàm in vllo cruftatorü genere, Tumores multi per dorfum fpar- 

fi funt ex quibus extant tubercula , quorum fumma pars adeo rubet 

vtcarbunculos in annulorum palainclufos cffe dicas. Cauda tabel- 


AA. 


TNI f: Miu 


.1.546  DE.PISCIBVS 


lis quinque conftat,& in pinnas totidem definit, in cauda füpina par 
tc appendices funt, ad oua reponenda quemadmodum in locuta, 
Eadem modo coit,& zftate paritinternáque omnia fimilia habet. In 
ccenofis locis viuitargumento eft quod fordida lutóq; obfita € mari 
extrahitur,carne eft molli vt aftacus:Rara cft apud nos , Maffiliz ali- 
quando capitur.In Africa frequentiffima eft , & maxima, quam fi vi. 
diffet A picius ille Jogayos,qui fquillarum pregrandiü caufa in Afri- 
cam nauigarat,non tam citó ad. fuos rediiffet : illic enim confpe&is 
 Íquillis paruis, execratus prouinciam ita. regrediinftitit,vt terram il- 
lam non attigerit.Sunt qui de Archeftratoid narrent.Explodenda eft 

. corum fententia-qui fquillam latà quam depiriximus vrfum effe cre- 
dunt,cum vrfum videatur Ariftoteles cum cancris numerare, vt fuo 
loco dicemus. "WE | 


DeSquilla czlata ftue Cicada ZGhliani. 


(«4 7?UT VII. 


V À M Hic proponimus noftri cicadam marinam 
A vocant;alij cicadam marinà eam effe opinárur, quam 
) pofteà ugrtw effe demonftrabimus. Eam de qua nunc 
agimus cicadam potiore ratione nominandam efle 
A TE i cenfüimus, ob maiorem cum cicadis terreftribus f1mi- 
litudinem:fquillam veró tum quód fupràdi&z fimilis fit, tum quod 
brachia priora indiuifa habeat,qua nota fquillasà locuftis & cancris 
 Íccerni diximus,celatam veró vtab aliis internofcatur. nam quinque 
- tabelliscoftat & dorfo egregio naturz artificio varié calatis & fcul- 
ptis vt in pictura expreffimus.Squilla hxc tota rubet , offa vtrinque 
, habet in fronte ,in ambitu ferrata , acuta , veluti fquilla lata, quibu: 
Kd ur | pulsa io ann 


LIBER XVIII :$47 


annexe funt p innz veluti alz,cornua duo habet, brachia duo indiui. 
fa quibus ori cibus admoueupedes quaternos,circa os appendicesjin- 
ternas partes,caude pinnas eafdem quaslocuíta, magnitudine veró 
differt:nam dodrantalem magnitudinem vix luperat. Carnis fubítan 
tia aftaco fimiliscft, | Cicade marine neque Ariftoteles , neque Pli- 
nius meminerunt in iis qui extant libris.Sed ZElianus Latiné conuer- 
fus his verbis. Eft etiam cicadarum genus marinum, quarum maxime 
pars carabi fimilitudinem fpeciémque gerit , veruntamen cornua, 
non fimiliter atque ille magna , nec aculeos habet , pinnz ipfius exi- 
guzterrenarum fimiles funt... Hominum plerique idcirco ab co fe 
abftinent,quod facrum exiftiment. SeriphiJ in retia. vel fortuito de- 
lapfam non fané retinent , fed mari reddunt, atque etiam mortuam 
Bentes & fordidati bumatione afficiunt, quod eam dicant Perfeo Io- 
uis filiooquem ipfi fumma religione colunt,confecratam effe. Hanc 
Íquillz fpeciem cffe puto,quam antiqui cammarum fiue gammarum 
vocauerunt autoribus Athenzo, Plinio , Columella. Ac primüàm cam 
marum ex generc fquillarum effe probauimusex Athenzo capite de 
aftaco.Deindeinter incrementi parui pifces eum recéfuit Columella 
LiB,vrrr.&uuenalis. j | 
—— aA tibi dunidio oonflritlus cammarus ouo, 
"Ponitur. | | 

Poftremó color idem manifeftiüs oftendere videtur,magis rubens 
in hoc quam in vllo alio cruftato;fiue crudus fit , fiue coctus , quique 
colorem mulli maximé refert , cuius rei autorem habeo Martialem. 

Jpoduci tibi flaua tegunt. Chryfendeta mulli 
(oncolor in noftra cammare lace rubes. 


De Squilla crangone 


"m 
ann 
Y 


] 


MM E IS Raes, nic 
SS 
[OSSA S SMS 

7 


(«APT UII 


PATTONEZ Squille vocantur ab Ariftotele, 
& ab eodem nonnunquam fquilla x25/ dicitur,cran- 
gines Latiné à Gaza dicuntur , ab Italis gambaro. d7- 
mare:à nonnullis cammarugie & parnochia,à noftris ca- 
ramote, ab aliis lengouftin , à Burdegalenfibus feruata 


AAÀ 2 


Lía1.639. 


Saty.5. 


ALibro 4.de 
bifl. anim. 
€4p.2. 


g48 DE PISCIBVS 


vetere appellatione fquilles.Eft hzc íquilla palmi. maioris longitudi- 
ne;crufta tenui contegitur, lxui, candida , nonnunquamex albo pa- 
rum tubefcente,cocta veró tota rubefcente , inftar. cornu pellucida, 
habet é dorfo enatum cornu in fronte , ferratum , furfum reeuruum, 
illius denticulatz afperitates in fuperiore & inferiore funt parte, non 
in lateribus veluti in aftacis & íquillislatis.. Oculi cornei funt fatis 
prominentes,quibus fubie&a pars caua. eft cochlearis modo. Cor- 
nua quatuor habet,duo bene longa,tenuia, flexibiliàque, his alia duo 
breuiora in fummodiuifa. E lateribus veluti ale exoriuntur parus, 
albz,radio fiue aculeoinnixe. Os & oris appendices cuiufinodi funt 
in locufta & aftaco.Pedes quinos habet, prater hos brachia duo qui 
in calcar cerminantur , pedes terni qui hzc fequuntur parum diuifi 
funt;bini & vltimi indiuift. Pofterior pars pro reliqui corporis craf- 
fitudine & magnitudine longa , feptem tabellis conftans, in pintas 
quatuor definit,é quarum medio extat aculeus latior quàm in fquil- 
lagibba. Supinz caudz appendicibus,coéundi pariendique modo, 
partibus internis à fuperioribus non differt. Carne tenera eft, dulci, 
bonique alimenti,faus nutrit, hecticis & atrophia laborantibus cibus 
vtilifümus. Squillam *ecfors nos re&té reprefentaífe demonftra- 
fcoportet. Ác primüm cum cruftatorum animantium quatuor fint 
genera ,vt prius ex Ariftotele oftendimus, nulli potiüs quàm fquil- 
larum generi fubiici hinc perfpicuum eft. Ea enim quam exhibemus 
leuis eft, locufta toto dorfo afpera , chelas ante pedes non habet vt 
aftaci,caudá eft protenfa non rotundo corpore & fine chelis:non eft 
igitur excanctorum genere. Quare fquillam effe neceffe eft non la. 
tam quidem,neque czlatam , vt corporis fpecies & lzuitas fine vlla 
celatura oftendunt;neque paruam que maior nunquam fiat:nam ea 
longé minor cft,quàm paulo poft exhibebimus,neque gibbam quia 
gibbo caret. His omnibus accedit nota certiffima ab Ariftotele tra- 
dita qua fquillà crango à fimilibus internofcatur, 4gj 5 «pis 2 xvg) 
E Spdyo xg) afleptyia TÉoJeUpa, s ed 3 Xe) 5 xpay[n «xlepi*y uot tp bxgTtpa, £u 
Lo $eg* Ó 2 pov. diurüy xal Ses. ju porepa GA ve] up Gru) 
Sxugn c£. Squilla gibba caudam habet,& pinnas quatuor, totidem 
& crangon in vtráque cauda parte,quarum medium in vtrifque fpi- 
noíum eft fiue aculeatum,fed in crangone latum, in gibba acutum. 
Hsc nota in vtraque fquilla;& crangone de qua nunc agimus, & in 
gibba de qua mox;cuidentifsima eft,& veriffimam cfle com- 
periet,qui piétasa nobis fquillas cum'viuis contulerit, 
. Hacíunt que fidem faciunt fquillam cran-- 
gonem recté nos ab aliis 
diftinxiffe, — 
De Squil 


LIBER XVIII $49 
. DeSquilla gibba. | | 


tandem tamen. moriatur. | 


Tuoi, à. S0xo((1 xg] oupisy GAS(2o ixX6uc 
A pax. egerépi(Iv eaeNca. Ae poni. 
C po yip. axcuS (js t3] PB (y Ae SED 

- KapGSonyrd4s 9. $i Qu'y£iy oSstvos, 3e uS ect, 
CvlgSua, 3. óxécs isa] 9s eréqve(] qorias. 

- Eóve yop &piqryétvorres (io pepbo(uw óSbvr ov 
Aí 5 Daug Opi c sg) is n Gere varspdu. - 

| AAÁ 3 


Cap.51- 


Xe 


yo "DE PISCIBVS 


OE) xtpas xXeitiate(. 

Non negarim fquillam crangonem cornu idem efficere poffe, 
fed cüm fquillis paruis id tribuat Oppianus, de gibbis potiüs intelli- 
gendum ceníco:nam quz minimz funt, cornucarent. Eam quam 
propofuimus fquillam gibbam effe conuincit tumor ille caudz ini- 
tio , medius inter caudz pinnas aculeus acutior & anguftior quàm 
in crangone,magnitudo qua paruas fquillas fuperat , à quibus etiam 


-«cornu frontis difcernitur.Elixantur gibbz fquillz inaqua & ex acc- 


to eduntur. Vel in fartagine friguntur.hectcis in cibo mirum in mo- 
dum conferunt , & longé delicatiores falubrioréfque funt quàm lo- 
cuíta velaftaci. Non minüs adferunt conuiuis 3ieiCtw , Cod ag) 


"Étepidu quàm locuftz. 


DeSquilla parua. 


——— 
pj 


cediné quibuídam faftidio fit : vix enim vllum aliud cibi genus dul. 
cius hoc deguftaucris. : Cum ctufta & pedibus integra frigitur.funt 
qui priufquàm coquant , in fartagine perforata pedes vrunt , deinde 

v inaquá 


LIBER XVIII User 


in aqua & oleoclixant. Squillz in aqua hordei lotz , & in carnisius 
re coctz hecticis maximé conueniunt. nam bene alunt, ad expur- 
gandum pe&us conferunt, multoque vtiliores fuat fluuiatilibus 
aftacis, quibus medici plerique , pro cancris fluuiacilibus vtuntur, 
cüm tamen duriore fint carne & minus dulci.Si gris parentur fquil- 
le de quibus nunc loquimur,cruftis fuis nudandz funt: fienim vnà 
cum his edantur , flatus gignunt, veluti aphyz cum fpinis comefz, 
Squillz cum cruftis clixe in aqua. & oleo iniecto pipere fopitam ve- 
nerem fimulant:tum quia femen fatis copiofum generant ob dulce 
& bene nutrientem fubftantiam,tum quia flatus gignunt. Si frigan- 
tur in fartagine flatus deponunt , quemadmodam frixa legümina: 
idem de gibbis & crangonibus fentiendum. Hyeme in ftagnis ma- 
finis capiuntur,& in magnorum flauiorum oftiis, e mari ctiam ex- 
trahi fepe vidi,ne quis ob carnis fuccum dulciffimum , in dulci aqua 
gigni tantüm exiftimct. 


De Squilla qua Idris dicitur. 


(4 TUT XI 
S XPLICANDYV M efthocloco cruftatum id quod 


7705 Mgrre nominaui , priufquám à fquillis difcedamus: 
" nec ad vllum aliud quàm ad fquillarum genusrefer- 
re poffum.chelis enim caret, quibus à locufta & afta- 


JS 

; S ^E] 

UT en co diftinguitur , aculeos in cauda habet, fquillarum 
modo,corportis fpecie fquillis fimili , longo , quo à canctis differ t, Ne- 
mo veró hanc (quille fpecie apud Ariftote. Achenz, Oppianum, Pli- 
nium requirat:ab iis enim ulli huius mentionem fieri puto. Quem- 
admodum autem Latini à terreftris locuftz fim;litudine marinam lo- 
cuftam nominauerunt,ita nos u4éw à beftiole (imilitudine quc e(t ex 
locuftarum terreftrium generc, Eam beftiolam noftri preguedious ,id 
eft, precantem Deum appellant, quod femper manus ( brachia vel 


Sl 


ss DE- PISCIBVS 


pedes in iftis animantibus magis proprie dicuntur) iunctasteneat, - 
corum more qui fupplices Deum deprecantur. Pratereà corpore eft. 
valdetenui & macilento, vt qui afliduis iciuniis fefe conficiunt & 
macetant.Eandem beftiolam diuinare vulgus ait:captà enim pueri 
noftri interrogant , qua fit Romam vel compoftellam ad D. Iaco- 
bum proficifcendum, ea perinde acfi intelligeret , altero brachio ex- 
tento iter monítrat. Ab huiusinquam , beftiole diuinantis fimilitu. 
dine fquillz fpeciem ugvzw nominauimus: nam vtraque corpore cft 
longo;gracili,circa caudà latiore , brachia duo prima longa admo- 
düm.Sed marinam fufiüs defícribamus. Mau marinus crultis tenui- 
bus, perfpicuis, albis intectus eft , brachia duo prima longa habet,ar- 
ticulis intercepta,vt ad os fleri poffat,chelarümque víum praftent, 
interiore in parte ferrata, quorum denticuli initio minores funt,in 
fummo ita magni , vt aculeis incuruis aptius quàm ferra denticulis 
comparari poffiat , cornua duo longa prominent , in quorum fum- 
mo ramuli duo exoriuntur.funt alia duo his minora ante oculos,ca- 
pitis figurà cancellum feré refert. | Oculi perfpicui funt & lati , ad. 
quorum radicem fitz funtalz dux longcjin ambitu hirtz. Vtrinque 
pedes fex habet,terni primis brachiis proximiin tumorem paruum 
definüt,lentisinftar rotundum & depreffum , à quo tumore aculeus 
paruus vncus enaícitur , reliqui terni parui (unt & tenues, quarum 
extremura in appendiculas quafdam tenues terminatur , quod ca- 
putfequitar & collum vocatur,tabellis.decem conftat inzqualibus, 
priores breuiores funt, & ftriétiores , quo propriores funt caudz ex- 
tremo,eo maiores & latiores fiunt , eadem aculeorum ratio, quibus 
fingulz tabella munitz funt , in prioribus parui funt aculei in ma- 
ioribus tabellis maiores: & cuidentiores , cauda in os latum definit, 
cuius ambitus multis r1get aculeisjin ofsis huius fu periore parte ma- 
culz duz fpectantur oculis pi&is fimiles. ttes vtrinque pinnz offez 
cx vltima tabella oriuntur.Supina caudz parte appendices habet;& 
in ore quemadmodum locufta,& fuperiores fquillz.| Eodem modo 
cott. & paric, Toto corpore cft pellucido. Carne eft molli, dulci & de- 
licatajbeae nutriente, venerem ftimulante, fico modo paretur quo 
Íquillz proximé defcriptz.Q uam ias dicimus , nonnulli cicadam 
marinam appellare malunt, fed quia fquillz celatz maior eftcum 
cicada terreftti fimilitudo eam. cicadam nominauimus, hanc veró 
pdjrir ob eas quas diximus caufas. Si quis velit nimiüm £ejzvxs efle, 
appellet vt volet,fatis eft nobis fquillz fpeciem à veteribus non tra- 
ditam exhibuiffe. Nam autor r 1 s. de aquatilib. perperam depi. 
Gam, & à naturali alieniffimam propofuit , multis fcilicet omif- 
fis , multis additis temere, vt ex collation c perfpicuum cuiuis efle 
poteit  — j "t 

s Delan 


LIBER XVIII. 


De Cancello & Scyllaro. E 


(«4A"PUT X1 


V I Cancelli figuram diligentius infpexerit , aftacis 
annumerandum duxerit , qui cancelli nomen audie- 
Iit cancrorum potius generi: nam Galenus canctis 
minimis comparat, alius locuftis fubiiciendum effe 
AE i weSR contendet, quód fimilem effe «eis xevpa Godd Ui] dicat 
Auftoteles.alio loco idem cum teftaceis recenfet. Nos hoc loco repo- 
nere voluimus,vt medius effet inter cruftatos,qui longo funt corpore 
(hos enim xepaGo43eis vocat Ariftoteles)& cancros : ineft enim in eo, 
quod & locuftis & cancris fimile (it. Inter oftracoderma veró referri 
no poteft,quia teftas nos fuas ingrediatur , quemadmodü aliquando 
& Ípongias,i quando foramen in eis ca pax nanciíci poffit.Eum Ari- 
ftoteles xeupxíu vocat; noftri bernard l'ermite,ereraitam quidam quód 
alios fugiés in tefta perinde ac in folitudine viuat.bernardum autem 
quód plebs noftra bernardos etiam vulgari prouerbio fatuos effe di- 
&titet , fatüümque effe cancellum , qui crufta tectus , chelas habens, 
que ad vitam tuédam fatis effz poffent;alienas domos quzrat, in qui- 
. buslatens viuat.Q uód fi non hzc folüm , fed pofteriores etiam can- 
celli partes fpe&auerisprudentem effe iudicaueris, qui nudas & iniu- 
rie valde opportunas partes dura & firma tefta muniat.Ligures £raz- 
cha vocant vel hd s ;, Prouinciale bxws cambus. Nos primüm 
teftam vacuam;deinde cancellum nudum reprefentamus, vt meliüs 
particulz omnes perfpici poffint,tum cancellum in tefta, parte prio- 
te exerta altera latente.Huius defcriptionem quàm maximé dilaci- 
dé poterimus, proferemus ex Ariftotele qui in minuto animali ex- 
plicando diligentior videtur fuiffe , quàm in multis aliis explica. 
tu alioqui digniffimis. Cancellus, inquit , quodammodo inter cru. 


353 


Libros. de 
facult. ali. 


Libro 4.de 


biff.amm. | 


€ap.4.. 


Lib.5.6.15e 


Libr, 4.de 


bifl. anim. 
C4p. 4, 


$54. DE PISCIBVS 

ftata & teftacea animalia ambigit natur enimiis qua fpecie locu- 
ftarum funt fimilis eft,& ipfe per (c nafcitur, quatenus veró teftas in- 
grediatur illicque viuat, teftaceis fimilis eft. Quare cancellus inter 
hzc anceps videtur effe.Forma autem arancis fimilis eft , prater par- 
tem capiti & pectori fubie&tam que in cancello maior eft, cornicula 
duo rufa tenuia gerit,fubiacent oculi duo longi , qui nunquam intus 
conduntur; neque occluduntur. veluti in cancris, fed Ícmper emi- 
nent:iisfubeft os,circa quod veluti capillamenta quedam plura. His 
fubiun&i fünt pedes duo bifulci quibus ori. cibum admouetbini alij 
vtrinque hzrent lateri,& tertius paruus. T horacis inferior pars mollis 
tota,& diíIecta pallida eftintus, ab ore meatus vnuseft ad ventrem, 
excrementi,nullus eft qui appareatpedes & thorax duri funt, minus 


Libros.de tàmen quàm in caacris,nexu nullo te(tis adharet purpurarum modo 


biff.ca.15. 


& buccinorum fed liberé & facilé hinc migrat. Haec Ariftoteles qui 


alio ctiam in loco hzc de cancello. Initio gignitur ex terra & limo 
cancellus.deinde in vacuas teftas ingreditur , vbi cüm accreucrit , in 
ampliorem tefta fubit, videlicet aut neritz aut turbinis , & aliorum 


 huiufmodi,(pe etiam parua buccina , ingrefsüfque eam circumfert, 


Lib.4.de 
bift.cap-6. 


Rbidem. 


ibidem nutritur & augetur,deinde capaciorem peut. Obferuandum 
eft Ariftotelem alterum hofpitis alienarum teltarum genus facere, 
Longior eft,inquitqui in turbinibus , quàm qui in neritis viuit. Ge- 
nus igitur illud. diuerfum in neritis habitans cztera quidem fimile 
eíl fed ex pedibus bifidis dexter paruus eft,(inifter magnus , quo ma- 
gno potiísimüim graditur.Idem genus in conchis reperitur quibus vt 
cancelli adharent.Id genus vocant exówWapo. | Et pauló póft.Q uibus 
finifter pes grandior eftjij nunquam turbinatorum hofpites funt , fed 
neritarum duntaxat.Liberé dicam quod diu multümque obferuaui, 
fola corporis longitudine duo hzc cancellorum genera differre pu- 
to , vt cancellus turbinatorum hofpes longior fit, quia corum te- 
fta longior fit , neritarum berceuior , quia neritarum tefta eft leuis, 
ampla & rotunda. Quantum ad pedum bifulcorum longitudi- 
nem attinct , in omnibus cancellis quos plurimos vidi, femper fini- 
ftrum pedem craffiorem dextro perípexi, quod non fortuito fed 
certa ratione mihi videtur contingere. Cum enim viuant in tc- 
fta circa corporis medium complicati, quantum dextre parti com- 
pretlz alimenti ac proinde incrementi decedit,tantàm finiftrz libe- 
riori & laxiori accrefat.Praterea videtur Ariftoteles tertium genus 
conítituere quum dicit.Sunt inter cochleas,que intra (c beftiolas ha- 
beant aftacis paruis fimiles, qui vel in fluminibus gignuntur , fed ea 
differentia , vt premollem intra fuam teftam carunculam habeant. 
Forma quales nam fint ex diffe&ionibus contemplare. Q uz quanuis 
ita fint , vnica tamen defcriptionecontentus eatria non 3dmodum 


m 


LIBER XVIIL 5g 


differre fenfiffe videtur , earümque paucas & non infignes differen- 
tias effe.In mytulis, pinnis & olftreis caneri valde minuti nafcuntur, 
de quibus nonnulliea quz priüs ex Ariftotele protulimus intelligen- 
da effe opinantur:verüm toto czlo aberrant. Nam cancrisiftis qua- 
drare hzc nullo modo poflunt , (fcilicet cornicula duo tenuia, rufa: 
iis enim prorfus carent;oculi femper eminentes , cüm : in cancris mo. 
dó emineant , modó condantur , prater pedes duos bifidos duoalij 
vtrinque , & tertius paruus , thoracis pars inferior. tota mollis. Hac 
inquam paruis cancrísnon conueniunt. His &illud accedit,quód 
cancelli fine tefta nati in alienam ingrediuntur, deinde grandiores 
 faca fübinde teftas mutant , in ampliorestcilicet migrantes. Cancri 
parui eodem Ariftotele autore in teftis nati nullum perfpicuum ac- 
cipiunt incrementum, vt fubinde teítas mutare iis necetleficcorpo- 
ris magnitudini accommodatas.  Poftremó cancelli & cancri par- 
ui in variis teftis habitant,vt codem in loco tradit Ariftoteles. ; Ab- 
furdé igitur faciunt, qui paruos cancros, quos in oftreis viderint, 
Axriftotelis xexinis cffe putant. Plinius etiam pinnotherisfiue pin- 
nophylacis nomine & cancrum paruum, & Ó x«epxíuo, id cft, cancel- 
lum Ariítotelis confadiffe: videtur contra: Ariftorelis fententiam. 
| Sic enimille quum de cancris loquitur. - Pinnother autem vocatur. £i ger. 

minimus ex omni generejideó opportunus iniuriz. Huic folertia eft | 
inanium oftrearum teltis fc condere,& cüm accreuerit migrare in ca- 

aciotes. Quumex cancris minimum dicit , manifeftum cft locum 

inus Ariftoules expreffitle : Eugéorrog 32 2v ivios v Og paxoScpputoy xeup-. p ip, x 
xivot AdUx 9i 93 p&yeDos are ra puaxtpol *uAtigov [Ojo &y ois [&vci ois *XUEA d bift.anim. 
Sii éud( xg] ex o1 eiwagsct xoAsiSuoi noyipoj.C) uü vero dicit inaniü ^5. 
oftrearum teftis fe conderej&c. hunc interpretatus eft, & 5 xepxiwor 

ye) uS Peuple ex 2 yis xp UNdes , eie els Gc. xterà. ür Og peior &ieE ), 

xg) av£duip Suo ueri S404 zreDur £i ET pfo )geaxos — At quanuis Ó 
axeupiinor Gc 78 xeupxíiou hypocoriflicon fit nomen , tamen apud Ari- 
ftotelem valde differunt beftiolz duz 5 xeupxiios puxpàs. & O  xevpxi- 

nor , id eft, cancer paruus & cancellus , vt ex fuperioribus liquet, 
: maximé cum ille minimus fit,& in pinnis & nonnullis aliis nafcatur, 

|" & fedes non mutet,quia nunquam accrefcat, nec in inanibus habitet: 
cancellus veró nó adeó paruus,& per fe naícatur,& augefcat, & fub- 
 indeiin alias teftas migret;eafque inanes. Alio in locoPlinius pinno- Zee. 
therem fiue pinnophylacem facit fquillam paruanr& cancrum- pro- ^P 4^ 

ius hic Áriftotelis mentem fecutus. - Concharum generis eft pinna, 
nafcitur in limofisfubre&a femper , nec vnquam fine comite, quem 
 pinnotherem vocant;alij pinnophylacem , id eft , (quilla parua;aliubi 

cancer dapis affe&tator.Q uz ex Aniftotele fumpta funt:e) 5 ew] op- L5». $ 4* 


/— buf. anim. 


| | £aj quo) eX qS vos , £y TOiS àpqp das 1g] BopGopddle(1, exe dU &y QUTdJs cap. 15. 


Lib.5., 


confirmo ex Athenzo,apud quem eadem plané le 


| $56 DE PISCIBVS 


| uuo QUA 9.0] ply xeuplSuoy oui 3t xeupxtinon, e'tpiotopSiueg Si gleipoyro, 0galox. 


quo loco O xepiinoy dpr1 8 xeupxive puxpS id eftpro cancro paruo non 
pro cancelloanteà defcripto locuftis fpecie fimili vfurpatur,pugnan- - 
tia enim ícriberet Ariftoteles qui cancellum in inanibus teftis habita- 

rc Ícripfit.de paruo autem cancro mentionem hic fieri claré oftendit 
Ariftoteles. quum mox fe explicans fubdit, zjgéorza] d$ Gv ivtois r8» 
og paxo3Eppuoy xxeupiciiot AdUxoi , à 5 péyslos reuera puxpot, GiXEigor ppp ir 
"ois psi quEAGSEGiyrGHd(a. ) £v TO]S wolWous t xeMXSpSor «woTipaj. Horum 
duorum difcrimen ex iis qu anteà fufiüs tradidimus perfpicuum eft. 
Q uód veró Plinius loco proximé citaro duos pinnoteras fiue pinno- 
phylacas faciat, 9 xepiSior, id eft , íquillam paruam fiue fquillulam,& 
cancrum paruum,nó cancellum quem eremitam appellari diximus, 

quód'non cum pinna aut vllo alio verüm folus in tefta aliena habitet 
guntut de cancro 
pinnothere,quz apud Plinium de cancro dapis aífectatore.Plinj ver- - 
ba funt;aliubi cancer dapis affe&ator,pandit fe pinna luminibus,or- 
bum corpus intus minutis pifcibus przbens. Affultant alij protinus & 
vbilicentia audacia creuit,implent eam. Hoc tempus fpeculatus in- 
dex,torfu lxui fignificat.Illa ore compreffo,quicquid inclufit exani- 
mat,;partémque focio tribuit. Athenas. Xpi(1oros 2.6 (3C b n 
«xépaleo iteA 5 XgAS xg) Tis )819j5 , 9 qiwitygyet , «9 qoTlpys cuwtp- 
yo &NNy)AoIS xaT iSÍdu € 3uvauSua. cupuSydv ,» Ue &y cmt Og"p£oy ihi 
«owyorrljpis sccupxivos puoxpos , xg) 9 «xm Sv (ag. O. Ogtpaut ov, jovy& 64 upS- 
(g & Egi((10YGs iy yiSva, , O 5 quwoTiprs Giayptqüs 9 (àv sio 0» 1, Sud ETE UT 
dtp ox .aqov y) 5 rli cuut0d xg) Sas O &moXigÜtr Soy xg toS (i 
xoi5.Id eft,Chryfippus folenfis in quinto de honefto & voluptate, ait: 
pinna & pinnoter operas mutuas przftant, feorfum viuere non pof- 
funt.pinna ex aftreis efE,pinnoter cancer paruus, pinna teftam pan- 
dit ingredientes pifciculos obferuans , pinnoter adítans fiquid fubic- 
rit;marfu pinnz fignificat, que demorfa teftam claudit:coque quod 
inclufum fit communiter vefcuntur. Vides quod »epxtvey dixit Ari- 
ftotelesloco poftremó citato,cancrum dici à Plinio,à Chryfippo x«» 
xüpuxpb. Qua omnia hicfpectant, vt admoneam diligenter ani- 
maduertendum effe in legendis his Ariftotelis & Plinij locis diftin- 
guendas effe beftiolas duas quz iifdem vel fimilibus nominibüs nun- 
cupanturfcilicet x«pxiwo, id eft, cancellum pro eo quem initio capi- 


' tis depinximus,quem eremitam vulgó nominamus , qui locuftis fpe- 


cie fimilis eft;& cancellum pro cancro paruo cancris figurá omnino 
fimili qui pinnoter fiue pinnophylax eft & dicitur, quorum prio- 
rem 9 xepxínov (emper vocat Ariftoteles,alterum fxpius,T xeupxtior pa- 
xpiv femel tantüm quod fciam »epxinv. His illud addam. Hermo- 
laum barbarum non re&é quod fequitur annotaffe apud ed 

* Oco 


LIBER XVIII. 557 


loco proximé citato:fquilla parua,hoc eft cancellus quem Greci vo- 
cant xgej3io: fubditur enim, aliubi, inquit, cancer dapis affe&tator. 
Hoc fecutiopinor,qui lexica Greca concinnárunt 9 446i» cancel. 
lum perperam interpretantur. Nam Ó xgpiàwr Íquillulam fiue par- 
uam íquillam fignificat, diminutiuum nomen 5s xgpi9»s quam 
fquillam effe conttat,que fpecie differt à cancello fiue. cancro par- 
uo, vt ex antedictis liquet, qui epu vel xeupiiros puxpós nominatur. 
Neque veró Plinius idem vult effe fquillam paruá & cancrum, fed 
duo diuerfa, que pinnam cuftodiant, fcilicet quillam paruam in 
quibufdam pinnis reperiri , cancrum paruum in aliis cibi caufa, vt ex 


Athengo comprobauimus. Scribit Auftoteles pinnophylacas etiam £4 s.2 


infpongiarum cauernulis teperiri vy 3 exbyfor cy vs «2e ntajs i- 
vola) wovglAgatss , ipt ) oio) &pdzyvioy iri quy. Üa 2v. putr , xg] dUoiyorles xt) 
eeyolles Onde ei(i G ogédue. (& puxp3, y pir uSpo. sies Sv dVobyovlss due, 
Urdu j eic y (iyofls.. Nafcuntur etiam in fpongiarum cubilibus 
pinnophylaces , miles araneo paruo , apetiendo claudendóque pi- 
iciculos venantur : aperiunt antequam ingrediantur , claudunt & 
contrahunt cüm ingrcili fuerint. Hec de cancro paruo di&a funt,fed 
idem etiam cancellusjid eft eremita nofter facitin fpongiarum enim 
cauernis latet & viuit: eius rei oculatus fum teftis, Vidi primüm can- 
«ellum captum non proculab Aquis mortuis in co fpongiarum ge- 
nerc quod denfiffimum cft: deinde & alios plures in eodem fpongia- 
rum genere. Hanc autem ob caufam cancellus alienas domos que- 
rit, quód pofteriorem corporis partem. mollem habeat , & integu- 
mento externo egentem ,lxui quidem nc lzdatur , & non hzrente 
vt mutare poflit, quodque fecum trahere queat cibi quzritandi cau- 
fa.. Nunquam igitur cancellum in faxorum rimis & cauernis repe- 
riastum quód faxa intus aperaytum quód immobilia fint: contra in 
turbinatis frequentiffimé: quiacorum mediis partibus circa quas te- 


ftc volumen clauiculatim intorquetur , eas Diofcorides iv vocat, 
cancellorum mollis cauda cedens implicatur & alligatur , vt teftas 
circunferre poffint. Similiter íecundum fpongiarum cauarum & in- 
tus lauium finus cauda contorquetur , & accommodatur vt eas tra- 
here poffint: nam,ob denfitatem pauciore aqua funt imbute , ideó- 
ue leues, & in litore aluntur fzpius faxis non hzrentes.Cancelli qui 
in huiufmodi fpongiis viuunt ingratum & pilculentum odorem rc- 
fipiunt, quemà fpongia contrahunt: fpongic enim geaus illud prz- 
durum atque afperum autore Ariftotele 7p&yos nominatur, lutoque 
alitur. Reliqui cancelli qui in teftis viuunt , huius odoris funt. exper- 
tes. Hec de cancello fatis effent, nifi pauca qug. Ariftoteles.in. defcri- 
ptione omifit, fu pplere oporteret , vt integra de cancello hiftoria ha- 
beatur. Canccellus ex cruftaccorum eft genere , locuftis vcl aítacis 
| BB 


bist. anim. 
€Ap. 1 6. 


Lib. 2.6.6. 


Libro s. de 
bifl.c.x6. 


Jiíbro 5. de 
alim. faci. 


Jbidem. 


i 


DE PISCIBVS 
fimilis:corporc enim longo eft, cornua longa;tenuia,flauáque habet, 
totum corpus ex rubro flauefcit. Chelarum quarum alteram craffio- 
rem effc diximus , fciffura parua eft, qualis in hirfutis cancris fpecta- 
tut. prater chelas pedes duos vtrinque magnos , incuruos &€ acutos 
cum ch:lis & capite foras effert, quum ingredi, vcl pifces capere vult. 
Duo alij vtrinque hirfuti, mollesintus latent , quibusinnixus corpus 
intro trahit. Pars pofterior nullis tabellis conftat , fed cute duntaxat, 
ob id ab Ariftorele mollis dicitur, fed ad eam firmàdam certis inter- 
uallis diffiras lineas tres habet latas durioris fubftantiz. Corporis ex- 
tremum duas pinnas tenues,breues, molles, in lateribus fitas gerit, in 
eiufdem extremi fupina parte excrementi meatus cernitur , quem fi 
digitis comprimas, excrementum emitti videas , quo meatu cancel- 
lum carere non affirmat Ariftoteles,fed non euidentem effe ait,quod 
facit vt credam Ariftotelem , non tam diligenter cancellum à tefta 
nudum ,quam eadem opertum [pectaife : nam meatus isin cancello 
telta fpoliato perípicuus eft , magis auget fufpicionem quód de ouis 
nihil dixerit , quz ex parre interna pendent per latera , tanquam ra- 
cemi vel globuli filo annexi , imó crediderit ex terra limoque non ex 
ouisgenerari. At noszfLate cancellos cum ouis vidimus , caque dif- 
ferentia mares à fcéminis aperte diftingui,quod eodem tempore hec. 
oua haberent,lli minime. Ex quibus cfhcitur,ex coitu maris &fcemi 
nz nafci;no fponte vt teftacea.Neque dicédum àcoituomnino prz- 
pediri quod tefta integantur. Nam quemadmodum tetas fuas de. 
ferunt vt in' capacioies tranfeant , ita flatis temporibus natura ad 
coitum incitante , teftis (c exaunt , vt corpora commtíceant. In ti- 
moreétam citó in ceftam faam fe recipiunt , vt ea fonum edat: itáque 
occultantur , vt caput intra chelas lateat , nihilque é tefta emineat 

rxter cornua. In faxofislocis verfatur , & in litoribus, carne; lu- 
to: Denique iifdem vefcitur quibuscruftatorum gencra. Cancellos 
Galenus xcupitivda ws appellat t Zobgua dU egi TÀU(& , GXdyuÜ G]AXpols Xaup - 
xívus toveota, , Edyà aluo "ebdo. Paruajinquit;funt animalia, lauo co- 
lore , mintmis cancris fimilia.Quód parua fint animalia;quód flauo 
colore ; hzc cancello noftro perappofite quadrant, quód mini- 
mis canctis fimilia fint, non item:íunt enim locu(tis, vel aftacis (- 
miliora ,quàm canctis , nifi cancri nomine vhniuersé cruftata o- 
mniàcomple&atur. Idem Galenus fctibit, mullos cancellorum efu 
d«tertoses fieri « Af yeu? 7e)r 24 , inquit , 73s xeupiumdó ws toDolson| y xg] 
JVo(USCss £o , xd] ard Us , xij dudar os , C ot ipe. Id de cancellis qui 
iri (pongiis quz yer à foctido odore nominantur,re&te intelligecar, 
ac de cancellis aliis qui in coenofis litoribus degunt ; paruique funt: 
nam funt aliquande quiadaftacorum fluuiatilium magnitudinem 


accrefcant, Lutum olent , marinum odorem refipiunt ; difücilé con 


coquun- 


LIBER XVIII. T. 


coquunturfuccum falfum & vitiofum gig nunt, à pifcatoribus prot- 
fus negliguntur. Denique nomine eremite , & moribus celebriores 
funt, quàm vlla alia laude. Nos tamen in eo explicando prolixio- 
res fuimus: quia res minute ctiam diligentiam poftulant , & à mul- 
tis ficpiusignorantur. 


'.. De Cancris. 
Cc4A PUT 1H. 

scr RVST À Inte&orum quartum genus eft cancer, 
5 (DS xq cuius [pecies funt permulta ctiam i hic nontam laté 

if Ma es) pateat , quam apud Plinium qui ci locuftas atque afta. Li.9.e. yr. 
a lee n cos fubiiciat. INos veró cancri nominc ea tantüm com- 
tSez55E-7 plectimur, que cüm caudam corpori appreffam habeat, 
rotundo funt corpore, cüm locuftz, aftaci,fquille, longum habeant. 
Cancrorü genus, inquit Ariftoteles, multiplex eft, nec facild enumc- 
randum,maximum quas mzas appellant, fecundum paguri, & quos 
heracleoticas vocant, tertium fluuiatiles, caeteri minutiores, & nullis 
pene nominibus annotati. Et genus cancrorum litorale Pheenice fert 
cante velocitatis, vt eos confequi facile non fit,vnde js, hoc eft, c- 
quites appellant. Genus item aliud eft quod magnitudine cancrum 
non excedit facie aflacis fimile. Nos plura genera numerabimus, 
uc fub cancris contineri nemo non fatebitur. Ea multiplici varicta- 
tc afe diftinguuntur.Vt magnitudine differuntmze,paguri ab albis 
& pinnophylacbus:hi enim parui funtjilli magni , inter hos alij funt 
medij. Heracleotici fufco funt colore,paguri & mze rubefcente , v- 
dulatiflauo quum à mari extrahütur,latipes,& qui in oftreis nafcitür 
albefcente;qui in pinna flauefcente, vríus colore corticis mali punici. 
Diftant & pedü longitudine: aliorü enim pedes breues funt, aliorum 
mediocriter longi;aliorà longiffimi. Oculorum quoq; fitu differunt, 
horum oculi feré fe contingunt: illorümagno interuallo à fe difiun: 
guntur. Sunt nonnulla in quibus omnes conueniunt: omnibus enim 
pars dura & teftacea forts pro cute eft , mollis & carnea intus: fupina 
corporis planiora & magis tabellata funt;quibus & oua deponüt,quü 
pariunt. Omnibus pedes funt deni cum chelis, cornua tenuia,parua, 

& pauca.Cauda omnibus complicata & introrfus reducta;quo- 
fit vt rotundo fint corpore,& omnes cauda carere cen-: 
fuerit Ari(toteles.Corporis totius alueum atq; 
caputindifcretum omnes habent. | 


BB ye 


B;  . pETISCIBNS 


De Cancro mza. 


Ce4 "P'UT  XIITI. 


Ec ANCRI Maia dicuntur ab Ariftotele, à Gaza maie 

75 fortaffe à magnitudine: nam ugi« quz amitam figni- 

» ficat & nutricem , aliquando etiam pro grandiore na- 

NN 19 tu fumebatur.Cancer hic à honnullis caraze dicitur, ab 

cos e^ aliispoerreni, à Venetis granci porront ab aliis cazchbaro de 

barbarie, Noltris elt àórupss : quia rariffimé in noftro litore capitur. 

Eft omnium cancrorum maximus. Vidiex Occano cancrum meam 

cuius latitudo palmum maiorem fuperabat, longitudo ad femicubi. 

tum accedebat. Tefta lai contegitur,cuius laterum ambitus in femi- 

circulos definit, pedes octo & breues habet pro corporis magnitudi- 

ne,chelas duas, dextram maiorem finiftra. Omnibus enim cancris,ve 

WT fcripfit Ariftoteles magna ex parte maior eft chela dextra,quàm 6ni- 

bift. zap. 5. ftra,chelarum extrema nigrefcunt. Cornua quatuor ante oculos pro- 

tenduntur,duo breuiora € media frontejlongiora duo fub oculis na- 

Ícuntur, ij non magno interuallo à fe diftant pro corporis totius m4- 

gnitudine,hos modó promit, modo condit. Cauda fubtus eft lata a- 

. liorum cancrorum caudis plané fimilis... Carne conftat dura & in- 

fuaui;coquitur in furno dii aqua , & ex accto editür, difficilé con- 

coquitur , malümque fuccum gignit.. In huius cancri cognitione 

valdehallucinatus eft autor. 1. 1 8. de aquatilib. quicancrum vulgà 

Maffilie /gninado di&um, pro cancro mza exhibui , non intellc&is, 

rib.4. de vel fotraíle ne le&is quidem notis, quas cancro mzc Ariftoteles tti- 

part 4nP- buit. Cancrum enim mzam omnium maximum efíle tradit : deinde 
£4p.8. C , : j MESS ENERO Ln 1.7.7 en Pri 

crura ei breuia & tenuia tribuit: O(i 3 eld eaeyiol. ei(1, du v8 

qyo0AU eupyolcess exse Os alu alU ldiy ipis 4 qXoptidu,otoY aie [4uid ; xgjj oi 

| SpaxoNEadlis ol st e püyuon xt a prion, ot Gy xyedilaj ari (1,982 $3 (ihnpia llus 

7d ógpetdd Vs sivoq ye ),a]o at Spo aga ora loce ds sol 3 pzieNel ler ol puxtpo- 

exs^5s eic. Cancris qui ex pelagiis funt,pedes funtad ingrediédum tat 

diorcs, vt mais , € Wiper cancris,quia parua vtuntur motio. 

ne, 


LIBER XVIII. 0 6 


nejfed falus iis firmioris crufte beneficio contingit , quarum me te- 
nuia crura, heracleotici parua habent. Qui veró cancrum cuiuspictu 

"ram capiti przpofuimus cum viuo contulerit,& fepius ac diligentius 

. infpexerit, longó maiorem effe co quem Maffilienfes /quimado vocát, 
comperiet,& crura pro corporisrationelongé tenuiorà & breuiora. — 
His accedit alia nota minimé negligéda,quam idem Ariftoteles pro- P. oli 
didit: £ye(; 5 égyaA uds of uS Cx v8 ments ivo Viro vpduts 4U00s axo) cap 3. 
diuegü(as "aris , £o e ptc y xg) tycUs &W Ay y olov ol ypeatxetdlotol 30, o4 
ugio4. Cancri alij oculos habent é latere fupra, ftatim füb prona par- 
te multum à fefe diffitos: alij in medio breui difcrimine, vt heracleo- 
tici & mze.Sic in noftro oculi breui fpatio à fe diftantin altero multó 
maiore,vt fuolocooftendetur. —— — | 


di 


De Paguro. 


CA PUVI YU. 


59 AT OYPOX Altera cancri fpecies eft, nomine 
09 Graeco vfi funt Plinius & Gaza. In Prouincia /guinado 
d [Q9 vocatur, ab aliis gri, JGuaranchon, grampella, ab Hi- 
) fpanis chabro Dicitur excyspos e opa. O Spy x3) guae re- 
pue E Qui jy vols ois; id cft , quod in editioribus & przci- 
pitibus locis veretur. Exiftimare aliquis poffet eofdem effe pagu- 
ros & heracleoticos cancros ex Ariftotele , qui fic illos coniunxerit: 
didUcspor 3 el Tt aidcypor 4g] of. poxAedliol xpo. Secundum caficro- 
rum genus paguri & heracleotici cancri. Magna vtrorunque fimili- 
tudo effecit, vt iidem effe viderentur: reuera tamen diuerfe funt Ípe- 
- cies Ariftoteli ac Plinio paucis differentiis fefe diftincte , vt ex (e- 
Hl B 


- 


ge, 


g6z 


DE PISCIBVS 


quentibus perfpicaum fiet. Pagurus poft cancrum meam maximus 
elt , parte anteriore , & in lateribus fenis aculeis longis & validis ri- 
get. € fronte protenduntur appendices duz rotundz ; acutz , firme 
admodum , ub quibus cornua duo minora articulata. Ex lateribus 
valde. prominent oculi magis ad latera quàm ad anteriora Ípectan- 
tes, magnointecuallo difiundti qua nota à cancris mais differunt. 
"Tefta tora minime lxuis fed afpera , vtpote quz tuberculis & aculeis 
tota confperfa fit.In ea, maxim in fuperiore cius parte;pictores noftri 
fpecula includunt, nec id linc gratia ob aculeos & tefte colorem. Pc. 
des octo habet, longos, craffos, fex articulis interceptos , chelas duas 
magnas;aculeis horrentes. Caudam ex multis tabellis contextam, in 
cuius parte interna oua a ftatis tempore appedicibus racematim hz- 
rent rubra. In lateribus branchias,& partes internas eafdem quas lo 
cufta. Carne eft media,neque dura,neque molli, & dulci,non camen 
zqué ac fquillarum caro. In furno affatur,ore & ano obturatis;alio- 
qui quicquid intus eft liquidi effluit , & fit fimilis cancris Phoeniciis, 
quibus nihil eft intus ob pabuli inopiam. Sentit & vimlune, vt reliqui 
cancti,qui crefcenre Luna Íucculentiores & meliores funt. Verezum 
fcriptis fatis celebratus cft pagurus,muficam amare,& ca delectari di 


—^ citur. Laudatur etiam prouerbio Paguri fapientia cuius etiam cau 


 Sdbro 1.d- 
PudVLino p 


(à puto écollo Ephefic Diane Pagurum olim fufpenfum fuiffe, pra - 
dentig & confilijfymbolum.. Paguto veró fapientia tribuitur , quia 
vere quum cruftam cxuit,aculeis armifque omnibus fpoliatum fe fen 
tiens later, & viribus fuis diffidens, nullos aggreditur, quoad teítam 
nouam,& duriuículam recuperárit. Vtitur & prudentia in excutien- 
da grauiore tefta. Quum enim tempus appetit huc & illuctanquam 
furiis incitatus fertur , alimenta perfequens, vt ex pleniore victu ad 
corporis molem facta acceffione tefta difrum patur. Que omnia Op- 
pianus ficexponir: | 
| |» O15 wyspo 

Hoa baryrujdpooro fattw gpdostr) £AUCU, 
aie poder £ytios iovdobonlles 

P'uirépn paolo ducxej(is Dgpa."yánt.) | 

Too (gay dC" à 2 d e ugeysr sprtos 0099 
Of dipri arp) roy uS &ri aqua TÉTÀU), 

AvTGs et [ó epyjs Map von, ere To dus 

E AxamouSyuot qwe; uela] Y Üepucy 
E wan, bud j exte op es (ay cupa 

Agligivo, ud, dV $16 àyGtpbuSvo vor 92 
| Bajv&eex(alss go xLegagcoro qyacdulo, 

Té geo 3 Üuutev esu Aw dur A dpdyotov x 

gp ge) JLEAEÉSOXL Véoy (carnes &p puracyan. | 

— of UTE YT WT Id veró 


LIBER XVIII. 563 


Id veró fapientig paguri attribuunt,quód natura edocti, vt & re- 
lique omnes animantes faciunt: neque folüm paguri,fed etiam locu- 
ftc & cancri crufta fua exuuntur vere,quemadmodum angues mem- 
brana vernationis quam fene&utem appellant , vt tradit Ariftoteles. . Z4. s. 4e 


Idem (cribit Oppianus , omnes crufta intectos cruftam veterem exu- PS M: 
* 5 : : €2D.17. 
cre,deinde aliam renaíci: CHAR 4j 
IlIacvés dU oicí € xdi Vzt gpéoteo $e") eX) Judf]ixig 


Ozpato GaU s] yspa[tépor do dV. tep9re 
Z/?pxas "vr Ga vede dio aee). : 

Q uos verfus ideo maximé citauimus,vt admoneremus Poétam 
non adco verborum folicitum;9eeaxor pro crufta,non pro duriore tc- 
fta,qualis oftrearum eft, vfurpaffe. Nam. que veré teftacea funt;integu 
mentum fuum non mutant,fed cruftata tantüm.cius rei caufam aliás 
reddidimus. us 


De Heracleoticis cancris. — 


(PO? RP gre abono AR aieo 
z9 IC TI Sunt Heracleotici cancri ab Ariftotele;ab Hc- 


NO racleailluftri vrbe ad Pontum Euxiuum fita , que ob 
$5] |? id etiam Pontica dicta eft potius , quàm ab vlla alia 

y, P) Heraclea : fuerunt enim plures alibi vrbes Heraclea: 
ecc nominate. Hicancri paguristam fimiles funt,vt vix 
difcernantur, veruntamen fpecie, vt diximus,differunt, vt ex defcri- 
ptione iam fit perfpicuum. Heracleotici aculeos in fronte habet, & 
in lateribus, pars teftz prona aculeis afpera eft & hirta , colore eft fu 
Íco, quo à paguro differunt.Paguris pedes breuiores multó & tenuio- 
res, habent cornua ante oculos articulata,corpore funt minore,quam 
paguri ,in alto mari degunt. Carne funt media.. Ius ex 1is aluum fol. 
uit , mediocriter nutriunt , affi fapidiores funt, quàm elixi. Rariores 


funtin noftro mari. 


Lib.3. 
Libro $. de 
bifr.ea.1 7 


Libr. 4..de 
lif. anim. 
&4p. 2. 


DE PISCIBVS 
De Vrfío. 


CA"P'UT XFV1LI. 


xe THENZEVS Tt ápxlointer cruftata nominat tá- 
»y tum.Ariftoteles cum cruftatis etiam recenfens,idem ci 
£7 pariendi temipus effe à natura ftaturum tradit quod lo 
YN cuftisaihilque praterea , quoin loco videtur mihi vr 
| ANZ E fum cancrorum generi fubieciffe.Cüm enim locutta- 
rum,aftacorum,fquillarum meminiffet,quorum aliquot , eáfque cev- 
tas fpecies alio ia loco numetaflet, vrfum fubdidit, vc à fuperioribus 
diuer(um,qui cüm ex cruftaceis (it, nó poteft alteri quàm cancrorum 
generi fübeffe , quod valde multi plex eft , nec facilé enumerandum. 
Vríi nomen nonáà forma impofitam elt vc locuftis,fed ab actionibus 
moribütque,vt lupocynzdo. Quemadmodum igitur pedibus prio- 
ribus vt manibus vríus vritur,ac in iis magnam roboris vim fitam ha 
bet,ita cruftatus hic pifcis brachiis cum forficulis breuibus quidé , fed 
latis & validis multüm potcft. Vtriufque forficis pars vna alterius ex- 
cremum recipit ad id excauata, pars exterior criítc galli gallinacei fi- 

urá refert. Noftri migrane id elt, malum punicü vul gó vOcát,à ügura 
& colore valde fimili. Przter brachia o&to pedes paruos habet & te. 
nues, quos corpori applicat;brachia ori & oculis opponit , veluti per 
corum crenas infpeQturus;ac fic conglobatus dormit vrfi more.Car- 
nc eft molli,excremétitiajinfuaui, virus refipiente. Quo fit vc in luto - 
degere puté. Vifum mihi oftendit Iacobus Regius Lugdunenlis Chi 
fürgus in lapidem conuerfum, ea vt arbitror ratione, vt vifo in faxo 

mortuo & exiccato, aqua marina que multüm corporata elt, - 
velfpuma perpetuo alluente,pedes & brachia cor- 
pori continuata (int jac crufta firmior & la 

| pidea corpori obducta. 


DeCan- 


LIBER X VIII. 


De Cancro latipede. 


Ce4'P'UT. XUIII 


gi | 
Yyr alibus. Inter paruos & ignobiles primüm dicemus de 
Nae co qui apud nosfrequentiffimus eft , nomine tamen 
(QN caret ob vilitatem , nosa nota fatis infigni latipedem 


" Cancris magnis ad paruos delabimur, omiffis fluuia- 


Y65 


s66 DE PISCIBVS 


-De Cancro flauo fiue vndulato. 


A 
[D 


(D PNDE  YnE 


ANCER Quem bic exbibemusjinter anonymos & 
74 ignobiles magnus eft , cancrisftagni marini vel flu- 
az, uiatilibus equalis.Flauum à colore nominauimus,vn 
2449 dulatum à lineis qu in prona parte funt finuofz: vn- 
Medws2) darum modo, non aliter q in cameloto vulgó nun- 
cupato.Capitur circa Antipolim & Lerinum infulam, nec vípiam fi- 
miles vidi.Caudam extentam depinximus,ex tabellis aliquot contex 
tam, pedes quaternos haber, longos & hirfutos, chelas duas magnas 
etiam hirtas,cornua duo fatis longa, in fronte aculeos fiue appendi: 
ccs duasjin lateribus alios aculeos. 


epe ri 
S uoles A d 
DX zn EN 


——— 


— 


De Cancro vario fiue marmorato. 


Ce4'"PUT XX. 

WEIN Saxis Agathenfis litoris degit hic cancer,quiideo | 
Kd) ^ à nobis varius fiue marmoratus dicitur , quia tefta eft 
2^ lxui ac perpolita coloribus variis confpería : marmor 
$3 varium fiue iafpidem pulchre referente, fiue f; plendo- 
£773 rem teflz , fiue lzuitatem , fiue colorum varietatem 


fpectes: 


LIBER X VIII 


Ípe&tes:cern untur enim in ea maculz virides , czrulee ,albz, ni gre, 


567 


cinereg qua mortuo cancro maiore ex pore euanefcunt. S1 mortuus 
in Sole exiccetur , totus fitflauus. Brachiis nonnihil ab aliis differt, 
for fices enim breuiores habet & craffiores, tubercula veluti gemmz 


in cis eminent, vt in aftaco. Cornicula duoé fronte extant , oculi fa- 
tisà (cfe diftant;pofít oculos hinc & inde ferrata eft tefta. In faxorum 
caucrnulis degunt;& fi quem confpexerint, intro fubeunt,itaque pe- 


dibus hzrené , vt auelli.vix poffint. Metu vacui fuper faxain Sole a- 
crar Ciulla (unt ceteris duritore.Id cancri genus in Agathenfis 
itoris Ícopulis tantüm vidi. 


IDe Cancro anonymo. 


(4?UT XXL 
w ANCR VM Hicexhibemus eum ,qto frequentius 


! in Gallia: Narbonenfi vefcimur, qui nafcitur in mari 
iC! & marinis ftagnis.Diu extra aquam viuit, nomine ca 
EJ» retnifi quód à noftris generis nomine eazcre appella- 
(022) tur.Brachia habernon admodum magna,pedes lon- 
os in acutum definentes,cornicula duo. Super carbones affatur,vel 
clixus, & crufta fpoliatus in fartagine frigitur: optimus eft quum oua 
habet. Qui in ftagno marino degit; inter luuiatilem & marinü me- 
dias cft;quoin flauiatilium penuria aduerfus canis rabidi morfum v- 
tendum cenfco,loto priüs inaqua hordei vel pimpinellc. lidem can- 
cri priüs etiá loti $ decocti in iure carnis, heticisvalde profunt, mul 
tumque nutriunt. Eorundem cinis cum fyrüpo ex Adianto hauftus 
3: fanandis pulmonum vlceribuscon fert, multó veró efficacior - 
cU oU fiet, glycyrirhiza , (eminibus fri cidis maioribus addi, ... .... 
eu | tis, & intenüem pollinemredadis.. |... 
| inui Spps dis buile olintiisnse sioe £at- 


*s68 


DEPISCIBVS 


De Cancro puto. 


z^ p, 2 : 
977/77 o c 
pa 307 iei 
e 

7 ro 

7. 


2 oS 
dL A 


vitis 


Cu "PEDhE XXL 

NTER Cancrosqui circa Lerinum infulam capiü- . 
59 tur; is eft quem hic depinximus , ex rubro nigricans, 
WEB paruus, corporis figura ab aliis cancris nonibil diffe- 

ij ! rente : corpus enim polteriore paàrte contra quàm in 
I&yopubezh. cztetis latius eftjanteriore acutias.Chelas duas habet 
valde breues & tenues, vnde Be«yvy?*s nomen dedimus. His proxt- 
mi pedes duo longiffimi pro corporis ratione;craffi;acutifsimi,vt vi- 
deatur voluiffe natura quod chelis detraxeratpedum horum longi- 
tudine peníare: lidem Tanugine quadam obduài funt. Terni qui fe- 
quuntur, etiam longi funt;fed tenues & Ixues,fupina pats aculeos ha. 
bec. Rariffimus eft alibi cancerin Lerino frequens. 


AL ÓÉÓÁMMMÀ——Ó—ÀÀ 


De Hirfutis cancris. 


(HS DAUE X XI. 
! IR SV T A Suntquzdam cancrorüm genera, variis 
] in partibus : aliain fupina patte,alia in pedibus. Par- 


uorüm vero-cancrorum, qui hirfuri funt, differentias 
RUPEM tres obferuaui; Prima eft eorum qui chelas aculeatas 
Am mU habent;& in extremo ni grefcétes,cornicula duo, que 
fequuntur vtrinque partes ferrate funt. In tefta media cordis hu- 
mani figura expreffa cernitut . Chelis:pedibü(que omnibus hirtis 
fint. Huic generi (imile aliud eft qué hirfutum , fed Aperi 
iftert, 


LIBER XVIII. $60 


differt , minus enim eft füperiore , & chelarum extrema nigricantia 
non habet. Tertia differentia eorum eft, qui fecundis ita fimiles funt, 
vt eofdem cum iis plané effe diceres , dempta fola magnitudine , nifi 
oua in vtri(que reperiffem , quod facit vt credam fpecie differre , ta. 
men, ob magnam cum fecundis affinitatem, pictura horum feparata 
nihil opus fuit. Tria hzc genera cum reliquis pifcibus euerruntur,& 
ob exiguitatem prorfus negliguntur. 3 


— e — 


De Cancro cordis figurá. 


(oti P DE XA ! 
ANCER Hic corporistrunco cordis figuram ont» 
nino rcfert. Cornua duo habet é fronte prominentia, 
/G brachia duo breui forfice , quaternos pedes. Pelagius 
408 eft& paruus, vix vnquà inter litorales inuétus;fed pa- 
Au auod) nagrocx alto mari cum Pelagicis pifcibus in litus per- 
trahitur,neque admodum frequenter,quia ob exiguitatem facile é re- 

tium maculis elabitur. In maiorum afellorum ventriculis huiufmodi 
cancros fzpe inuenimus. | (EAM: | 


De Cancris paruis qui in alienis teftis viuunt. - 


Ce4'PUT. XXU. : 
da s ANCR OS Paruosin alienis teflis hofpitari Arifto- 


teles prodidit , & idem ex perientia docet , non tamen 
59/255 in omnibus teftisfine difcrimine cos reperias,non 1n le- 
yr V3 pade,non in tellinis)non in conchulis, nüquam in my- 
tulis marini ftagnijfed in mitulis pagis pa nnis,pc- 


EARN 
4573) 


"T DE PISCIBVS. 


Libro s. de 
. bift. anim. 
eap. 


Lib.s, 


Libro 2.&- 
Afix y 


&inibus atquc oftreis. Ariftoteles : E ugów) 5 à bois Toy ógpaxtodiéo- 
quy xeupidioi NdUxol , & 3 jaeyeSyos erquzdo quxpol, Yi ue dr avis u- 
si Tóis "G'uEA dct , V €i e Xgj & vdJs wmajs , oí Xeon amoyiypay vor) 
3: X2.) ty TOiS »déve(7 » X8] &) Tois ?«tutog tais ; een b Sdlsuudy S Tol ES AoV 
Ae aos. Qai! 3 dlss oí &ou$s Gg. Cy eve X Mreu$vos. Innaícuntur 
in teftaceis quibufdam cancri albi , omnino parui plurimi quidem in 
mytulis foliatis ,tum in pinnis quos pinnoteras vocant. Q uinctiam 
in pectüculis atque oftreis, verüm nulla ij confpicuum capiunt incre- 
mentum. Pifcatores aiunt cancros iftos vnà cum illis quorum te- 
ftam inhabitant nafci. Athenzusin pinnis & conchis margaritife- 
ris naíci ait,cuius locus emendatius quàmin vulgaribus codicibus le 
gi hoc modo poteft: cuj dU Srt pae 3 esibe(À asposqud(1, Pica oA cd- 
ci y xàvtáUSe, aoo, 7. uaupl Spiri ydo: » Co Sot 2. xg) $égor) diia 78 Gjpoo-- 
7rEQUX ToS 71) (gpxoi jtptis ,TÜTW y cULUTÉQUXE TO TS X9c XS vÜust aas 
yov , 29) voulu) eiegépor 0 dii ig. toros Xorpxivo papás, x aS Suoy Go) - 
AeE.  Pinnz qux petris aut faxorum cauernis adhaferint radices 
agunt , illic magaritam generant. Viuuntautem & nutriuntur 
per partem carni hztentem. — Huiusautem conche ori adnafcitur -- 
animalculum chelas habens , & cibum affumens, quod cancro par- 
uo fimilecft, & vocatur pinnophylax. Dicam quod (xpiflimé vidi. 
Cancri parui qui in offreis reperiuntur , minores funt, paruz icilicet 
faba magnitudine ,toto corpore candidi preterquam in prone cru- 
fte medio; quod rubefcit. Qui in pinnis reperiuntur, maiores funt, 
& magis rubri quàm albi funt , alioqui chelis pedibus , toto denique 
corpore , tum inter fe , tum aliis omnibus cancris fimiles; 3 cancellis. 
autem differunt, quód parui cancri viuentium pionarum & oltreo- 
rum hofpites funt, cancelli inanes duntaxat teftas & turbinatas füb. 
eunt.funtque longo corpore locuftis;)non canciis fimili.Cur cancelli 
in alienis teftis habitent,antea caufam expofuimus, nunc de cancris 
paruis idem faciendum. Sunt qui mirar beftiolz hac in re pruden- 
tiam extollunt, inter quosOppianus. Q uum;inquit,oftrea teftas ape 
riunt, vt limum & aquam ad vitam fu ftinedam hauriant , cancer la. . 
pillum chelis arreptam ín teftas mediasimmittit , quo à claudendis 
teftis cum oftrea impediuntur, cancer ingreffus epulatur illic , & co- 
rum carnem depafcitur: TEILE to 

O'epca. m» Xy Us dii «alil duo Üupc Scy 

Iw Oud Cor) xd] e xtlos foeda 

I5 aj &yxt olov tgyuSua. qé aw. 

Kovpxivos a "]ipidua. v pà pirypuros &ipas, 

Acyens óEslye1 qtp1 uto pusuaupràs, E 
— Adllps dU dire , posa dU eil ddo 5 
«C O'eptastb co Vrda aropnpduos sAesrdid 


LIBER XVIII $7 


N 


Ad QiAlw, SIM &p i x9) iL Quóv p tpjou| 
A gqisluss Ge qr[as tyot eOsévos, "var ap legs 
Ofy£) ,9gpa 0aUifls, xi dzyed liia x epéosy. Y 
Sed hoc fabulofum effe puto: nunquam enim m ytulos 1 pectines, 
pinnasoftrea in quibus funt cancri,arrofa vlla ex parte reperias. Ali- 
ter Pliniusqui fcribit cancrum dapis affe&atorem , pinne in capien- 
dis pifciculis auxilio effe,& communi przda communiter cum pinna 
veícixquem locum capite de cancello citauimus;item Athenzi locum 
| illi plané fimilem. Oppianus quoque (cribit pinnam in magnis teftis 
effe imbecillam fine mete, fine aftu, fed hofpitem cancrum excipere; 
à quo nutriatur & cuftodiatur, vnde pinnophylaxvocatus eft.Quum 
igitur pifcis teftam fubit , pinna morfu à cancro admonita , teftam 
claudit,predámque communem depafcuntur: 5 hall 
»7 -* l No, / 7 dee A - * 
Ocpwxgr a9 uias po £y€t Agata , Of 2 or DOS 
Ttóyy vaja Ct xexAiSios, 9 39 davis 
Oréri ulia tariqu.) , 9TETI PeEay. | 
AX dipoL o£ Eire Suus, Ewtwre xaxa plu 
K evoxivos cuvalt , g£p e Ct die uv , 5 3 quAS o4, 
| Td 2 ehwog UAE xi NI(X€) j 2M OTt X9 Xe | 
Iy00s à9wy bof) 0l 9 gporés(dy &piEns 
: Ayo x £go t. Acto «iuo EAE j jdV óSw»(Oy 
O'egoxg (Uwzre yos yo We yor igod(g &yelu) 
Air) T, ydU topo 27 dV cue. dUjarvor $C oll. dr j- | 
| Sed hec omnia fabulofa effe;inde neceffarió efficitur,quód neque 
pinnz,neque mytuli,neque oftrea pifcium carne pafcantur,fed aqua 
tantüm & luto. Quod ab his autoribus cancro paruo tribuituriidem - 
à Cicerone fquillz parue ; fic enim xaeidUo» Ariftotelis interpretatur, . 
quz fquilla parua etiam in pinnis reperitur,quemadmodum & cácer . 
paruus, teftibus Ariftotele & Plinio, vt capite de cancello docnimus; . 
Ciceronis hzc verba funt. 1.1 5.1 1.de Natura deorum,Pinna vero(fic . 
enim Gracé dicitur) duabus grandibus patula conchis. cum parua 
fquilla focictatem init comparandi cibi. Itaque cum pifciculi parui in. 
concham hianté inpatauerint , tum admonita à fquilla pinna morfu 
comptimit conchas, fic diffimilis beftiolis communiter cibus qua- 
rituriin quoadmirandum eftcon grefsüne aliquo inter fe, an iam in- 
de ab ortu natura ipfa congregata fint.Que eadem ratione falfa effe .. 
conuincuntur , qui enim cibo eodem vefci poflunt fquillz parue & 
pinnz, cüm fquille pifciculorum carne , vt crüftata omnia viuant, 
pinnz veró nullo modo, fed aquatantüm & luto? Cur igitur in pin- 
nis & oftreis cancri parui reperiuntur? Quia cüm omni generi ani- 
mantiumà natura tributum fit , vt fe vitàmque tueantur , vt paftum 
& latibula quxrant , cancri parui. molliore tefta tei: & ideo iniu- 
CC 5 


Lib. 2. 4. 
2udVliniy 


$1 DE PISCIBVS 
riis magis opportuni concharum caua fübeünt,vt illic táquam in f, pe- 
cubus & antris tutiüsdegant. | Quare non folüm in teftis,fed ctiam 
in fpongiarum cauernulis ,in (axorum rimis , in externis teflarum, 
quibus oftrea tecta (unt , cauis fa:piffimé cancros paruos reperi. Nec 
immeritó dubitat Cicero congreísünc aliquo inter fe iam inde ab or 
Lim; tunatura ipfacongregata fint. Pifcatoresinquit Ariftoteles,cancros 
paruos naíciconfirmant , vnà cum illis , quorum teftam inhabitant: 
Athenzus de cancris & pinnis loquens : $aci d£ wes x3] cul - jua 
du( aiUlois , ug] ás Ay &E ios astppedos ey. Aiunt quidam pinnas &c 
cancros paruos (imul genezari , & tanquam ex eodem femine fieri. 
Ego veró cüm cancros paruos in pinnis & oftreis Ízpiffimé cuis tur- 
gentes viderim , affirmare audeo non fponte ex limo aquáve vtte- 
ftacea fed ex coitu maris & foemine,& ex ouis prouenire. Quare vel 
in teftis pariunt , vel ftato tempore teftas cerediuntur , & cocundi & 
oua pariendi gratia. Hactenus de cancris paruis. Nunc quedam de 
iis dicemus , quz vniuersé ad cancrorum omnium actiones & mores 
perünent, eorümque in medicamentis vfu m,vires ac faculcates.Q uo 
Libro s. de pacto coéant cancrific docet Ariftoteles : Of 5 xogxivo xL. Gs aipbcSia. 
bif .ca.7. "Quay cuiSudCor) Ne Em oL ug e & vluydd Vy Weós &ONAS. cu e - 
Aollts. aipdror 3 óxapxiros dpa ead à tolo» Ga. Td boriSsor , Srdp 5 da.- 
6 STUOS , ó pel oy QAa2AGS trig pto]. ANxo uS ous S3 $ O9AGta, 4G &d- 
beros diuxgéo. "To 5 trreedovgupua. LS Cory) Ad.NNov &pegruxós ipu? nA eas, 1 
c'WUnptpér e por ; £is 0 cadixlec, xd) ? S «eet loud. teg). useJor 3 So iy qupoit— 
la Üdirspor eis repo, id eft, Cancri partibus polterioribus inter fe coz- 
' unt , opercula illa rugofa mutuó componentes. Primüm cancer mi. 
nor ab auerío fuperuenit, tum maior vbi ille f(üperuenerit, conuerti 
fein latus. nulla alia re mas à foemina differt , praterquam opercu- 
lo,quod in foemina maius eft, magis difiun&ü à corpore & deníiàis co- 
tectum,in quo oua pariunt, & quà excrementa excernunppartem au 
rem nullam alter in alterum immittit. Q uam nos caudam appellaui- 
mus,que ex tabellis manifeílé cófta évtg^vpnua allvyddies vocatquia 
corpus pofteriore patte integit , necin pinnas de(tait , nec extenditur 
ad natationem.Cancti enim magis ingrediuntur quàm natant,etiam 
f1 aquatiles fint.Cüm veró cztere animantes & quadrupedes, & mul- 
tipedes per diametrum, vel in anteriora moueantur,cancri per tranf- 
uerfum & in lacus progredi videntur.Sed quonia oculis femper prior 
fiue anterior pars ad iter delignatur , quia in priore animantis parte 
iti funt oculi,cancri in anteriora reuera progrediu ntut,ad eam fem 
per partem ad quam oculi,tendentes:nobis veró in latus ferri viden- 
tur,quia oculi membra imitantur, quz in latus , fi in greffus noftri vel 
aliorum animalium rationem habeas, progrediuntuz. Reáé i citur 
P]inius ; Cancri in pauore etiam rezrorfum pari velocitate redeunr: 
is 


LIBER XVIII. 
is autem motus ci qui fitantrorfum ex diametro opponitur. Cruftata 
omnia aquam marinam ore excipiunt, inquit A1iitoteles, fed cancri 
exceptam oris parte exigua reiiciunt , qua de cauía circa cancrorum 
os puma apparet , ex aqua & aere vnà cum aqua haufto attractu & 
rciectu agitatis, locufte per branchias,quas maiores babent,tranfmit 
tpnt.Cancri in ciborum penuria a fuo genere non abftinent, quod fi 
quis procul amandare velit,eos ita difponat oportet; vt alteri 1n alte- 
rum 1mpctum. faciendi poteftas nulla fit : (unt igitur cancri ex pam- 
phagorum genere,fiue marini fint,tiue fluuiatiles, fiue inter hos me- 
dij, qui fcilicet in ftagno marino nafcuatur & degunt. Cancros cer- 


573 


Libro 4.de 
iff. cap.2, 


uis à phalangio demorfis prodeffe fcripfit Ariftoteles,atque etiam ho £4. ». e 


mini fed non fine faftidio,de quibus autem intelligat non adícripfit: 
equales enim omnium cancrorum vires effe negant , vt marinos ad 
canis rabidi morfüm non valere funt qui affirmant. Ac. Diofcorides 
exiftimare videtur in fluuiatilium penuria illos fubítitui poffe(ed mi: 


iff.es. 


norc efficacia... Cancrorum,inquir;Huuiatilium exuftorum cinis,qui Zib.2..12. 


duo cochlearia expleat , adiecto dimidio radicis gentianz modo tri- 
duo potus cum vino, magnopere prodeftcanis rabiofi mor(ibus.Ri- 
mas pedum fedifque perniunculos,catcinomata cum decocto melle 
lxuit,triti crudi , potique ex afinino la&te auxiliantur contra ferpen- 
tum phalangiorümque morfus atque fcorpionum i&us , decocü auté 
& cum iure efitatijiis profunt qui tabe conficiuntur;aut leporem ma- 
rinum hauferunt,necant fcorpiones triti,& cum ocimo admoti.Pof- 
funteadem marini, verüm omnia incfficaciüs preftát. Eft & apud Ga 
lenum 1 1 5. x 1. de fimplic. medicamét.facult.ex cancrorum fluuia- 
tilium cinere compofitüm medicamentum , cui thus adiicitur à Dio- 
Ícoride omiffum aduerfus canis rabiofi morfum, & eadem mala que 
Diofcorides recenfuit.Plinius: Cancri fluuiatiles triti potique ex aqua 
recentes,fcu cinere adferuato cótra venena omnia profunt, priuatim 
contra fcorpionum ictus cum lacte afinino, vel fi non adíit , capri- 
no,vel quocunque. Addi & vinum oportet.Necant cos triti cum oci- 
mo admoti.Eadem vis contra venenatorum omniü morfus,priuatim 
Íícytalem & an gues & contra leporem marinum;ac ranam rubetam; 
Ciniscorum feruatus prodeft pauori;prodeft periclitantibus ex canis 
rabiofi morfibus.Q uidam addunt gentiand, & dantin vino. Nam fi 
iam pauor occupauerit, paftillos vino fuba&tos deuorandos ita preci- 
piunt.Decem veró cancris cum ocimi manipulo alligatis, omnes qui 
ibi funt Ícorpiones ad eum locum coituros dicüt magi:& cum ocimo 
ipfos cinerémve corum percuffis imponüt.Minüs in omnibus his ma 
tini profunt,vt Trafylus autor eft. Nihil autem zqué aduefari ferpen 
tibusquàm cancros fuéfque percuffas hoc pabulo fibi mederi.Q uum 
Sol fit in cancro, torqueriferpentes. Plura leges apud Plinium & 


3 


Lá 32.0.5. 


$e 3 


V4 DE PISCIBVS 


Li41410. fÓiedicos ex cancris fluuiatilibus & marinis fumpta remedia, quz fci- 


L1b.47.de 
bift. anim. 


8AP.I E, 


nk 


, entesomittimus,hoc vno dempto. Cancri fluuiariles, inquit Plinius, 


illiti, vel marini pilos in mamma , vel muricum carnes appofite tol- 
lunt. Hicenim locus me impellit , vt quod feritio dicam,de morbo 
quem mulierum mámis accidere fcribit Ariftoteles , vocátq; zerylau, 
Gaza malui pilare interpretatur , de quo morbo Plinium hic loqui 
niaxime verifimile eft. De eo veró fic Ariftoteles : Ázas ó 94s (guiols 
igu ras, Ges xov cy ad abustla 2e Ga(1 Gba. tros tyr We) d 76ls agis D zo. 
As 2» » tas &y D auloj gor AN Ou GouSyy ,) "as 18 yelaaatlos Cc q- 
2095). Q ue fic conuertit Gaza: Vbera tota ita fungo(a funt, vt fi in po 
culo forte pilum hauferit mulier, dolor moucatur in mammis, quod 
malum pilare appellat;nec fedatur donec pilus vel preffus exeat fpon - 
te,vcl cum lacte exugatur. Ego veró malum ex pilo haufto fieri nul- 
lomodo pofle contendo;etenim plané repugnat anatome.nam pilus 
hàuftus per ventriculi in inteftina delabitur, & inde per atium cà ex- 
crementis reliquis egeritur. Qui enim pilus per venas mefaraicas, & 
ex his per tot hepatisexiguos ductus & mzandros in cauam venam,à 
caua vena ad axillares venas,ab iis ad mammas penetrare pofle? Vcl 
fi illuc permcarit,cur non per-venasin papillà definentes potiiis dela. 
bitur, vel fu&u extrahitur, cüm he multó latiores (int mediis ,idQue 
fine dolore.Q uare cüm huiufmodi malum mamma infeftatjid no ex 
pilo haufto Spies ex vermiculo paruo capilli fpecie;ex pitui- 
tófioris & putrefcentis fanguinis copia generato , qualem quidé ali- 
quando vidi ex nobilis & fpectatiffime teeminc mamma natü.Huiuf 
modi capillares vermiculos aliquando mihi in vrina oftendit excel. 
lentiffimus medicus preceptor olim mcus Gilbertus Griffiusqui faci- 
lé parüm aduertétes latuifset,huiufmodi eti (epe reperi in fontibus, 
quarum aqua craffa eft & vifcida,nigros,pedem vnum longos.Fiunt 
vermiculi etiam in dentibus,in auribus,in inteftinis,n vlceribus for- 
didis. Vidimus etiam é cute vermiculum eductum.Narrabo aliud cu- 
ius non ipfe folüm, fed eti3 multi fpe&tatores vnà fuimus. Laborauit | 
iuuenis brachij dolore annos aliquot , qui fecundum longum fentic- 
batur,& tumorem excitauerar,factüíq; eft tandem abfceffus quo fcal 
pello diuifo, acicula erugine obducta , forficulis inde edu&ta eft, eim 
ex iis qui aderant nonnulli à puero vnà cum cibis deuoratam fuiffe 
crédebant;tandemgy illuc penetraffejquod fieri non potuiffe arbitror. 
Egoin ea re aliud coniicere non potui quá puerum dum petulan- 
tiüs lafciuiret,vel procaciüs colluderet;brachio in aciculà impegiffe, 
idque fine dolore,quemadmodum in ira vel magna animi contétio- - 
ne,mente alio fpe&tante dolor ftatim non fentitur , tüm quia zrugi- 
nem acicula contraxiffet vi ficcandi preditam,progreffa tamen tem 
poris dolor excitatus eftfa&tüfque abíceffus. nud 
; De Aran 


7 (ABER XV —— e 


nopye A rayas medie Vrsam 


CACTUT. XXUL 
NTER Ctrultata eft 6 4pdyyzs , id eft , araneus; vel 
, potius aranea, vt ab aranco Plinij diftinguatur. Arifto- 


7^ teles illius meminit in cancelli deícriptione : Tw 3 usp 


gw (s m» &zrAdls £/zr$y Ost egi aT'oiS &pduajs wA 


xoa à x&quXijs x9) TS Üdpoztos jeittoy vY€t Cx3vs..— Forma, - 


vt breuiter dicam , fimilis araneis eft, nifi quód partem capiti&c pes 


Cori fübie&am aranco maiorem habeat.Q ue aranez noftre optimé 
quadranc:parte enim priore cancellis fimilis eft , capite magis exerto 
quàm reliqui cancri, in acutum definente, oculis prominentibus, in- 
ter quos cornicula duo protenduntur. Brachia forcipata habet lon- 


giffima, pedes o&o longiffimos pro corporis exigua magnitudine, ... 


quibus aranee nomen datum puto. Corpore cft tenui pellucido,& ob 
paruitatem reiicitur. — | : | 


.A De Pulice marino, 


"upuwT XXUIL- as 
VM Maris purgamentis aliquoties reperi beftiolam 


IE cie homuncionces ridicule pictos,vel fimiam reprefen 
- fat: aliis partibus locufte fimilis eftjin cauda appendi- 


: | dine 


/ tenuicrufta inte&tam,quam hic depinximus,quz fa-- 


Lib.4. de 
biff, anim. 
cap. 10s 


o6 DE PISCIBVS | 


Libro s.de 939 


bift.aniti?. 


€Ap.31. 


Ibidem. 


dine illarum beftiolarum occupati abfumütur. Gignuntur ec in pro- 
fundo mari tanta fcecunditate,vt efcam ex pifce confe&tam,fi diu in 
imo manícrittotam corrodant;atque pifcatores fepe efcam demifsá 
glomeratis vndique his beftiolis perinde vt globum recipiunt. 


DePediculo marino. - 


UC ud XU TS IU. 


P9 EPONE ND V S Erat inter infecta pediculus 
j marinus fed quia cum pulice confpirat ad infeftan-- 
«cn dospifces,& tenui crufta integitur, ideo de eo hic di- 
EY cendum duximus. A Grzcis vocatur qe as4tos, 
qui duplexeítápud Ariftotelem : vnus, qui in mari, 
quod eftà Cyrena atl ZEgyptum , circa delphinum cft, quiomnium 
pinguiffimus fit pabuli copia,que delphini opera fuppeditatur. Alter 
pediculus eft,quem hic depinximus,maioris fabe magnitudine & la- 
titudine,fcarabeo terreftri fimilis,corpus ex aliquot tabellis, veluti lo 
cufte , vcl fquille cauda conftat, ante os duo cornua breuia habet, 
vtrinque pedes multosjincuruos;in acutum definétes pifcibus ita bac- 
ret,vt eripi non poffit.fueit vt hirudo, nec priüs abícediz, quàm tabi. 
dum & exuccum pifcem reddiderit;reperitur ceruici mugilum,lupo- 
rum,& faxarilium pifcium affixus.Hunc pediculum marini effe À ri. 
ftotelica defcriptio aperte indicat: Ev 2 7$ 62oi7]y iro) udo. d» «ois 
XQ qüSpss ; &Tor 2 iE eld» dv PXBocr , 2M C. 7 iAos V slot )) (xs ST 
Wueuor. ois Dvois TolS "oAUT(1 ; gAlw Sedi Vxs(1 Ao T$9v. In mari funt 
pifcium pediculi non ex pifcibus ipfis/fed ex limo generati : funt au- 
tem afpe&u afellis multipedibus fimiles , ni(i quód caudam latam 
habeant. Qui igitur oves, qui Latiné multipede dicuntur , quz fub 
aquario vafe ftabulantur, cognouerit, facilé ex carum fpecie pedicu- 
lum marinum agnofcet. Vnde perípicuum fit turpiter ballucinatum 
faiffe autorem r1 1 ». deaquatilibus. qui pediculum marinum afi- 
]um , fiue ceftrum Ariftotelis appellauerit, quem afilum Ariftoteles 
ftatim poft pediculum longé diuerfum defcribit : Tuoi 3 7v Üvwptoy 
ve V4 Q^ SZ A ») doni ^ LL M 7U 
cig'pos Jo *yeredoy dye weA (& wiepia, y E12 ores Toi cXep'rios xg) O 
péyeyos lig &pmis. Afilus fub quorundam thynnorum pinna ori- 
tur, 


LIBER XVIII. 577 


tur, fpecie fcorpionis, aranci magnitudine. Si afilus fcorpioni fimilis 
eft figurà,vbinam quzfo in afilo tuo ca reprefentatur? vbi cauda lon- 
ga &flrita? vbiin codem arancei magnitudo? Hzc aperté conuin- 
cunt te neque afilum vnquam  vidiffe,neque traditam ab Ariftorcle 
eius defcriptionem diligenter legifle. Sed de afilo aliás, cuius veram 
effigiem in otcyno depinximus fupra branchiarum pinnam , quia 
fub pinna videri non potuiffet. Vocant in mari pediculos, inquit 
Plinius, eofque tritos inftillari ex aceto auribus iubent.Et pauló poft, 
Rigor ceruicis mollitur cum marinis,qui pediculi vocantur drachma 
pota. Ego corum cinerem ad. vlcera capitis manantia valere fum 
expertus. | 


De Echinis 
Cub EDOCTUS ODE 
ce cS VBl TARI Nonimmeritó pofhtinter crufta- 
T | NO táne , an ibter teftacea numerandi fint echini : nam 
uL 2e) ]$ cos inter teftacca Ariftoteles recenfuifle videtur, quü 
JA) (cribit : Tà 3 égpexodUspus. TG Citov olor oi t X eMaU, 
AN KL cud xd) ei X9XXot » Xa] are o. & xoNsudva. ügpt& eT 3 Q qüy 
byor ylos, &c. Plinius veró inter cruftata : cüm enim de cancris & 
locuftis dixiffet , fubiunxit, Ex eodem genere funt echini,&c.quan- 
quàm non nefciam Maffariumhorum genus ad exanguium genus, 
dequo multo arité Plinius , referri voluiffe , fed ad propinquius cru- 
ftatorum genus rectids mihi referri videtur. Si enim horum integu- 
mentum propiüsinfpicias,non durum neque filiceum fed fragile po- 
tiüs cruftz tenuioris modo effe iudicabis: Sed quilibet ad vtrum vo- 
luerit genus referat pro arbitrio. Vt vt res habeat , de his commodé 
ito in loco dicetur, poft reliqua cruftata , antequam ad teftacea ag- 
 grediamur. Dicitur &jos , do 48 oy owl , vy (Gupxov pauliv or, 
. vel per antiphrafim , &mo v8 po) duae] Cyeeal dui Qs dxdutas, ós 
| &xpáriflcs,quoód teneri ob aculeos non poffit.Duplex eft echinusterre- 
| ftris & aquatilis.terreftrem Gaza erinaceü conuettit;aquatilis nomen 
Grecum retinuit,Plinium opinor fecutus,qui echinum appellat. Vo- 
cantur echini à noftris vrfzzs corrupto ex erinaceis vocabulo, ab aliis 
caftagnes de mar,quód veluti caftanez echinato calyce cótecti fint. A 
Malhlienfibus cfgzs &/ doulcins , qui fint edules , etiam fi dulces non 
fint, fed falfi & fubamari maiores quique edendo non funt rafcaffes 
. abifdemappellantur.Fos noftri zzgraues vocant, quia cüm detriti 
.. aculei deciderint , putaminibus malorum punicorum fimiles fint. 
^ Germanis dicuntur meerigel , Hifpanis errzo di mar. Liguribus zisziz. 
/." Omnibus crufta cft tenuis , vndique fpini s fiue aculeis armata , que 
"n DD 


Li.33.0.7. 
Cap. 8. 


579 D!E/ PISCLIBYS 


pro pedibus funt.Ineredi eft his in orbem volui j itaque detiitis fepe. 
aculeis inueniuntur.Omnes carnem intus nullam continent,fed pi- 
gra quzdam vice carnis,funt in omnibus oua ;Íed nonnullis exigua, 
nec cibo apta. Alij nigricant;alij purpurei funt. Ampliorem partium 
defcriptionem in fingulis trademus, | bau 


De Echino ouario. 


CATUT XXX. 
——— RIMVM Echini genus, quod cibo idoneum eft, 


| inquooua multa & magna fu nt,cícu lenráque,non Ío- 
làm in maioribus fed etiam in minoribus:ftatim enim 
parui ouis pleni reperiuntur. Ab ouorum multitudine 
: M: AB|« magnitudine ouarium hunc echinum apellat —€— 
molaus.Forma eius in rotunditaté conglobataeft,dcm ds vna Pues 
parum compreffa,in qua os eft rotundum quinque dentr z jeune 
intus cauis,& in idem pun&tü coéuntibus Aro eni: sd is 
internis conexi funt,quz ab ore intus eredtz,ex acuto in s p ^i 
tes & ambienti calyci non continuz,tam mirabili is eie 
cio funt conftru&z & cclate,vt nihil fit intoto mari i ih dà D 
tüg; iucundius. Quing; j gitur funi dps per fymphytn cóiu c 


'! LIBER XVIII. "E579 


quorum füprema pars latior rofz pite figuram reprefentat:exea de- — 
pendent quinque alia officula minora , tenui membrana alligatajid un ib 
totum eft quod comparat Ariftoteles: v9 »auszlies p) Vyorti O aeboxo caps. 
Spa y id elt, laternz que pellucida aliqua pellicula fiue membrana 
circundata non fit. Inter dentes interna caruncula quzdam eft,qua 
lingua vice eft;mox iungitur gula quz in inteftinum definit, logum 
perteftam ftellatim difpo(itum , eius tenuibus fibris fufpenfum,tan- 

dem in parüum foramen terminatur,quod foramen ad egerenda ex- 
crementa deftinatum cít;ex áduerío oris (itum;ita vt os in terram ver 
(um litexcreméti foramé fupra habeatur paftus enim ex imo petitur 
vnde fit vt osad paftum fit verfum;excrementum  veró fuperiüspar- 

te prona teftz contineatut;excrementa rotunda funt exiguarum pi- 
luiarum inftar.Q ualisinteftinorum, talis ouorum ordo elt.nam inter: 
nigrum id quod carnis vice eft & inte(tinum oua flaua cernütur, qua 

fola eduntur cruda;orique grata funt etiam fi falía & fubamara fint.: 
Sunt quidem omnibus echinisoua, inquit. Ariftoteles ,fed nonnullis 
exigua nec cibo apta nifi in hoc echino,E: alibi. Omnia teftacea vere. z54ev. 
& autumno oua habent , echini veró edules his quidem temporibus 
ouorum copia abundant, fed'& omnialio tempore habent, nec vn-. rip; 4. 4« 

uam iis carent,ac maxime pleniluniis diebüfque tepidis reftituütur, Pf. «vm. 
redduntürque pleniores. Tefta tota intrinfecus foraminibus paruis Lu 
plena eft,per qua mouendifacultatem nerui aculeis fuppeditant, ex- 
trinfecus in exigua tubercula eriguntur aculeorum cotylen excipien 
tia, vinculo,membranula (fcilicet obligata , vt in orbem moueti pof- 
fint. Talisradij cum brachio articulatio, Aculeorum igitur caput ca- 
uum eft,craffius,& in acutum illi definunt... His in gyrum mouetur. 
Hoc eft admirandum Dei opt.max.in hoc animante opificium,quod | 
vt clariüs perfpicerctur,füperiore locum echinum integrum, inferio- 
re diffe&ü in partes duas depingendü curauimus, vt quantum picturá 
planá affequi pictor potuit, internz huius echini partes intelligi pof- 
fent. T radüt fcuitiá maris echinos prafagire,correptiíq; operiri lapil- 
lisymobilitatémq; podere (tabilientes,nolunt volutatione fpinas atte- 
rete, Quod vbi videre nautici pluribus ancoris nauigia infrznant. 
Veícuntur aqua;luto;arena. Maiore ex patte quum viaunt purpureo 

funt colorejin mortuis floridus color euancícit. Ab aculeorum qui- 
bus obdu&i funt afperitate ortum eft prouerbium yis Sayócspos , id 
eft,echino afperior , in hominem intra&abilem & infuauibus mori- 
bus dictum,metaphora du&ta eft à marino, & à terreftri. vterque enim 

afper eft fed marinus toto corpore afper,terreftris non irem. Eft& 
aliud ab his prouerbium , Hei 3 S6o tior eis. qiuav ExBoero plo ix Te- 

wiyus ,ó 3 tx 9tpos.Prius echini duo inierint amicitiam alter é ma- 

tijalter à terra, de iis qui moribus ac ftudiis inter fe funt, ita diffiden- 

ni | DD zs 


cepto DE PISCIBVS 
tes, vt nulla fpes fit aliquando neceffitudinem inter.eos coituram 
.. Olimante cenam echini integri & crudi cum oftreis [pondylis , pe - 
. &unculis apponebantur,quia horum fuccus aluumict.. Vnde. Athe-- 
nzus ex Demetrio fcepfio feftiuam narrat hiftoriam de co qui echi-- 
nos integros deuorare voluit.Laconem ait ad ceinam: vocatum apo- 
fitis echinisqui quomodo edendi eflent.cüm ignoraret; ac quomodo 
alij ederent non animaduerteret,vnü in osimmiffum.cür tefta;den - 
tibuscomminuit,& ftridere fecit... Cümdgiturmiferé os difcruciare- 
tur ob duram cibi afperitatem. O fceleratum inquit; edulíum;neque 
nunc te omittam emollitum ,peque pofthac vnquam fam Bíesocbinà 
firi lapide teflam frangunt; & Hauam fiue croceam.partem id eft;óua 
edunt. Olim ex mulfo & gato fübducendz alui gratia deglutieban- 
n tur,vrinam etam mouent; Crüfta in medicamentis.vtilis. eft. Nam vt 
S dii. Ícnbit Galenus , Erinacei vtriufque tam.marini quam terreftriscor- 
ened. pus vftum cinerem;cfficit facultatis tum detergentis, tum degerentis, 
tum detrabentis.Itaque eo quidam ad .excrefcentia, & ad. (ordida vfi 
.. funt vlcera. Ad capitis vlcera manantia valere expertus fum,& ad ea- 
dem Paulus ZEgyneta commédar.Ex iifdem cineribus fiunt dentifri- 
Li32.eo. Cia ficca;aut melle fcillitico excepta. Dlinius tradit echinis viuentibus 
tufis,& in vino dulci potis egregie proflauia. purgari, 


MÀ ——MM 
4 
^e 


WEE HUMEUR S daa 


f 
1 «ont 


" 


ESSE 
CSS 


n * 


(o4 BUT Y) 
294 EC V ND I Et teicij generis echinorum breuiter 


SEE Ariftoteles meminit his verbis. Ava 32 36o yóor dire vy 


genus ,fpatagi & br iffi, quz genera pelagia funt,ra- 
; raque 


LIBER XVIII. E E 


ráque inuentu.Ex his Ariftotelis verbis , nequeex vllo alioautore ve- 
tere notas aliquas colligere poffis,quibus hos equinos ab aliis differre 
intelligas. Sed cüm echinum , quem hic exhibemus, pelagium & in- 
uentu rariflimum efle certó fciam;qui ab echinometrz,echini ou atij, 
echini parui , notis:à veteribus traditis facilé diftinguatur,non dubi- 
taui pro fpatago velbriffo proponere. Hic igitur echinus fiue fpata- 
gus, vcl fpatangus ( vtroque: enim: modo legitur) (iue briffus minüs 
rotundus eff,quàm fuperior à cordis figura non valderecedens;acu- 
leis paruis & raris feptus,altera parte in. qua fcilicet os eft magis pla- 
nus quàm fuperior.Os dentibuscaret ; verüm maxilla. infcrior fupe- 
riore prominentioreft , ad. hauriehdum aquam, arenám que accom- 
modata:his enim.& lato vefcitur. In interiore tefta nulla talis fpectaz 
tur fabrica, qualem in echino ouario defcripfimus,fed cft inteftinum 
conuolutum;aqua & arena. plenum , neque oua, neque nigrum 
continet,quod carnis loco eít. | T 


d 


——— 


De Echinometra. 


CE UE CXXXIL 


VARTVM Echinorum genus echinometram 


BUCO 
numerat Ariftoteles, quafi matrem aut matricem di- 


Js E » Y 
iy P 


"WA in hoc genere marem à foemina non diftingui : neque 
eso enim exífemine vel ex ouo generàntur , fed fponte O- 
riuntur,vt oftracoderma.Echinometras maguitudine ab- aliis omni- 


bus diftinguit Ariftoteles: 27 aj Exuopo ou steel auty£yd. dry 


piget fed hanc magnitudinem non ad corpus fiue. calycem , verüm 


ad fpinas refert Pliniusquum (ctibit. Ex his echinometrz. appellan- 


turquorum fpinx longiffimz,calyces mini m cnius fententiam Gyl- 
1 E i T "i » D D 3 


illad 


casechinorumjinquit Gaza,quanquam fciendum eft, 


Libro 4.de 
bif. £8p. $* 


Libra 4 de 


bifi. cap.s. 4 (s 


p^ UDEJPISCIBYS 


lus Ariftotelis fententia: prafert his verbis. Ariftoteles dicitechino- 


metràs cateros magnitudine calycis fuperare. Plinius Echinometras 
fpinis logifimis,& calycibus minimis defcripfit,quod ipfum mihi ve 
rofimilius videtur,cüm ab aculeis nomen omnes echini traxerint, re- 
é&tiüs nominantur echinometrequi aculeorum proceritate pra ftant, 
quáob magnitudinem calycis.Ego vcróà corporis fiue calycis potiüs 
quàm aculeorum proceritate echinometras diciexiftimo. cur enim 
echinorum matrem vcl matricem ab aculeis longisnominaffent. ve- 
tercs;cüm-fit aliud quintum Ícilicergenus paruo calyce Ípinis longis 
duriíquehoc quidem genus proechinometra vfurpaffe videtur Pli-- 
nius & eum fecuti contrà Ariftotelismentem,cüm perfpicué vtrunq; 
gefius feparet. Quare. Ariftotelem: hic fequendum cenfeo ex quo fua 
tran(cripfit PJinius.Illiusigitur echinometram hic exhibeo , qui ma- 
gnitudine reliquis preftatjadeo vtambabus manibus quaquauerfum. 
extenfis capi vix poffit; aculeifq; eft medioctibus.Internze partes oua- 


riis chinis fimiles funt, demptis ouis fiue flauailla parte eduli,quz 
exiguacft & plané exucca. 


i —— 


De Echinorum quinto genere. 


| anges C2 dd 93 3o o3 AJ. 

ig VINTVM Echinorum genus id cft quod faxo in- 
jj herens reprafentamus,calyce paruo, fpinis longis pro 
) corporis ratione,& duris, quo ad vrinz deftillationes 
JAM foclici fucceffu fum vfus , vnde affirmare non dubita- 
i musideffe quintum echinorum de quo fic Ariftoce- 


les.Genus item aliud eft minutum fpinis longis, przdurifque, gigni 
in alto gurgite folitum , quo nonnulli ad ftillicidia vrinz medica- 
mento vtuntur. Ariftoteles autor eft echinos alios nafci circa To- 
ronem , qui candidi funt , & fpinis , & tefta, & ouo, augentur forma 
productiore quàm cateri , fpina iis parua , necrigida fed mollior,ni- 
graautem illa ori applicata, plura à fefe difiuncta,& ad foramen ex- 
terius coéuntia. 

Hactenus,ftudiofe Le&or,que ad vniuerfam pifcium omniü co: 
enitionem valdé conferüt , primum executi fumus,deinde figillatim 
de pifcibus marinis permultis diximus,fingula corum genera fingu- 
lislibris complexi , ab iisqui fanguine praediti funt , ad cos qui fan- 
guine vacant progtefh.horum cüm quatuor fint genera, de duobus 
tantüm diximus,(cilicet de mollibus & cruftatis:fuperfunt igitur duo 
quz cegp«xcd pue. , id eft , teftacea , & troua, id eflinfe&ta vocantur, 

qua cum aliis ad integram pifcium hiftoriam omnino abfol- 

uendam neceffariis propediem ea Os edentur.In. 
terim his fruere, quz magno ftudio & labore, 
magnis fumptibus, multis vigiliis co- 
quifita & coghita tibi candi- 
doanimo &liberaliter —— 
impertimurt. 


E 


/ EA 
"T éxos ouv Otà, 


I:NS64D VW NL 
Excudebat Matthias Bonhomme. 


LIBER XVIII 585 


Lib.4.de 
biffo.anim. 
eap. 


Serisi 
Es net Dad 


nm / 
, T . 
» 
23 
| 
gu 


INDEX "RERVM COGNITV 
| NECESSARIARVM, Vp 


TOTO OPERE SPARS/E 


(0$ v NT. 
c4 

CoA NTTHI 8 acus riflotelis pro ferpente marino 
Gal. quaft carne. non recte ufarpata. 409 
Ap pag. 34 4dulterorn pana apud Atbeniefes.262 
SN Vcn n fe^. eder carie corpora immutat, 4. 
vA - 2008072 03747 edércum aquapermifius. mos 
nblà galei defcriptio. 323 edérenullum animal perpetuo cutuere 
Acanthia Gal.iecur oleum emittit; 314. « potefl — 93 
A carnanis pifcis defcriptio. — pat Ko infpisationg nonnulli aliquan- 
"Acarnan qualifie fucco. H2 dia "vixerunt. 2l 
"Aecipenfer paucorum bominum. 4 c"detnaus picis proprium nomen 0n 
cipefer no qt ex [quamofts pif Gb.arg. — eftfed epitheton. 421 
eeipenfer oviesos dorionis. 414 oIAMauda mon criflata deferta. 206 
Acipenfer quo tempore fuerit i In pretio . elimenta pifcium. 546 
apud Romanos: quo tempore lau. edllofe deferiptia | "TACIIE T. 


dari defit. 


Aapenfer fimplici c, fcribendum tn fes 
cunda tua 412 


edcipenfer cum coronis (/ tibi ince 


nts circunferebatur. Ali 
- Metpenferis defcriptio. 413 
A&tio quid. | "8I 

Aébiones pifawm naturales. 83. 
Aéclionum duifto. TS P. 
&xoNIQn ende dicfa fit. 427 
c cus prima defcriptio. - 228 
Acus quafi fit carne. 70 228 

e dcus fccunda defc criptio. (229. 


ccn Artfloteli quomodo. pariat. 


229.(7 230 


cus cur debifcente cutero parit. 231 


AUG 4 16. 


Aape[er ( elops diuer, j fant pifces 7772 


bos: p »" generis Q tertij. 191 


AAqyisa) zncontinentes. B 
edmia pifcis non eft qui lechía Roma 


dicitur. 241 
cmi reliqui Pi [ces deleantur. 239 
emiaconde dicatur. 238 
edmta defcriptra. 238 
e Imia Pontum fubeunt.. E 
Amis celerrimé auge[cunt. 239 
edm qualif fint fucco. 239 
c dInguilla pura aqua eviuunt. 2l 
cdnima quid , Hippocratis ;. 97 


eAnimalia an fin Ue fengeite pofeimt CUL 
- Mere. 448 


eAnthias antbiam captum liberat. 4190 
enthias picis eur facer. 189 
e dnthias qua arte. Mad 490 
EM 


INDEX 


elnthia primi deferiptio, 


3 "y 
AvÜce ces Q2 à Utpss. 216 
eAphareusquid...... 2446. 


e^dppendices circa os pifcium. 77 
Agen. eel 86 
Ages ex [uma maris nafCitur.. 209 


ephya coidit ignem. 209. 
cApbya ad ignem. 209 
ephya cveneri facra. . 209 
e-dphya cobites ex. gobiontbus crea- 

tur. 210 
cAphya cobites quali fit. 2I 


cpbya manidum €) mugilum quid 


ft- | 214 
eIphya mugilum quid fit. 213 


ephya quod nutrimentu prabeát. 209 


eAphys phalerice defcriptio. 213 
edphys phalerice conde ditla. .— 212. 
c^Aphya cunde dita funt. 207 
Apbye conglomerata natant. 209 
eAphyarum bonor oleum. 209 
c7 phyarum plura genera. .— 208 
ephyas quomodo INicomedi regi re- 
prafentarit pictus. 209 
Apolectus pelamydis [bectes. 244 
edpri pifcis defcriptio. | 161 


"qua marina pifces nutriuntur. — 19 


e/dqua pifces alij refrigerantur alij nu 


iriuntur. 17 
A qua proprium pf CIu) elementum.c 
equa annatria. 77 0c I7 


Aqua marina ineft hemor dulcis. zo 
quarum cvartetaspifrium naturam 

cuarie zmnutat. ^7 n 
Aranea marina deferiptio. ^ pr 
Araneus Plinij &) araneus cdriflote- 


lis longe diuerfüpifces. ^ o2 
Airaneus pifcis GJ draco idem. ^^ soi 


eh riflotelis rationum refutatio quibus 
improbat veterum philofopborum 
fententiam de refhiratione picin. 99 
e Arnoglofs pifcis defcriptio. 324 


rteria a[pera confiruckto fn bomini- 


bus & pifcibus. "7, 
dirteria afpera in pulmones diffemina- 
ta conflru£tio a.mullo batkenus re- 


. éetradita. 62 
feli pifeis defcriptio. 274. 
"Afelli qua fint carne & fucco. — 274 
eAfellorum plura genera. 273 
- fimi evarij defcriptio. 279 
:eHflaci unde dicti. 736 
Aftaci defcriptio. 39 


Aflaci maris & femina nullum difcri 
nen. 6 36 
e/flacus nonveéle cammarus latine 


dicitur. $40 
e"AItberina unde dica fit. 215 
Atherina quomodo pariat. 216 
cberina qual fit cArne. 216 


Atramentum an fanguint proportione 
respondeat. 500 
cAramentu fepie QJ eius meatus. yoo 


Augufls & "Uesbafiant dictum. 468 


4 ulopus pifcis cur aicatur. 192 
"urata tarenttna. 7 
Aurata lucrini lacus. 17 
"urata pifcis timidus. H6 
"urata aréle dormit. H6 
Aurata Epbefia. 17 
e^furata quali carne Qj[uco. — 17 
Aurata falita. H7 


Aurata &g lupi in dulces lacus à ce- 
teribus inferebantur. "2; 

Aurata partes iptern& gl externa, 
IIÓ 


Aurata [as in mediana. 17 
Aurata quomodo capiuntur. 17 
Aurata quo modopreparantur. — 118 


e duris coftruélio mterna in bominibus 


&pifahus. 49 
Auriculis cur careant pifces. jo 
eAurium cvfus. 492 

y 
Salana vulgo appellata carne pifcium 
non nutritur. $3 


Bal- 


RERV M COGN. NECES. 


alena prima aqua &) fuma mars 
tantum cvefatur. $r 
Zalenarum cofta effe coulgo creduntur 
quemaxille funt. — 446 
Zalenaru dux quis ex Opptano , e/de- 
liano, Plutarcho. 477 
alan cvera defcriptio. 442 
Balena nomine plures. belua. intellr- 
guntur. 475 
Zalene quomodo olim caperentur 
440 | | 
Balene quomodo capiantur in /4qui- 


 tanico finu. 440 - 
Beridooxómui. 340 
Báros £ «vis cur dicantur. 340 


- Sranchiarum in cartilagineis longis 


ftus. 374 
Sranchie pifcium. j 65 
Ziranchiarum cufus. 631. 64 
Branchiarum differentia. 64 
Zelonius. 423 
Belenni pifcis defcriptio. ing 


Belums marina in litus eAMagalouenfe 


aliquando eietfa. 446 
os pifcis cartilagineuz. 348 
Zoops eAMercurio facer. 136 
oops qual: fucco. 7 
Zoops peregrinus. 427 
Boopis defcriptio. 137 
Zioopis [bectes dua. 137 
ooo. am Bore. dicere oporteat. 136 
guccina faliuant. 87 

C 
Cacili& ferpentes. 230 
Callartas &/ clarias. 282 


Cancelli &) cancri parui qui. in oflreis 
reperiuntur à fefe diuerft funt. yy 
(ancells in [bongiarum cauernis vepe- 
riuntur. 377 
(ancelli amplior defériptio. 157,87 55$ 


Cancellt [onte non proueniunt. — 558 


Cancells defcriptio ex c/Ariffotele. 54 

(ancellus cur im alieni teftis babitet. 
477. 

Cancellus an in genere cru[latarum an 


teflaceorum reponendus. 443 
Canicularum cvitlu. 363 
Canicula dentium cinis. 379 


(amicula efriflotelis defcriptio. — 380 

Canicul« oua qualia fint. 379 

Canicula oculi nebula obteguntur.. 377 

Canicule faxatila defcriptio. 353 

Cancri parui cur in te[lis alienis babi- 
tent. 7I 

Cancri parui [ponte non proueniunt. 
472 

Cancri. an in anteriora. moueantur. 
72 | 

Canert fefe mutuo deuorant. J73 

Cancri marini an in. fluuianilium pe- 


nuria fabflitui poffint. 773 
Cancri omnes in quibus conueniant &J 
dn quibus differant. D 
Cancri maa defcriptio. 360 


(anc parui quibus ín tel bosbiten- 


tur. 69 
Cancri cordis fieura defcriptio. — y89 
ancrt cauda non carent. J35 
(Aancrilatipedis defcriptio. y6. 
Cancri flaui defcriptio. f66 
(ancrimarmorati defériptio. — 566 
Cancri anonymi defcriptio. 767 
Cancri Bpeyvy?Ns defcriptio, -— sa 

- (aneris an defit caput. 32 


Cancrorum paruorum defcriptio. — 7o 
Cancrorum nomtne pro genere cru[lato 

rum omnium cofas eft Plinius. 534. 
Cancrorum genera plura. 778 


 Cancrorum pirfutorum genera. | J66. 


Q 69 
Cancrorum tn medicinacofus. —— 572. 
(ancrorum COlfUs. 772 


 Cancros paruos lapillum in te[las inii 


470 


Cere félf«m ei. 
Ee 2 


INDEX 


Canthari caro € faccus. € prapara- 


tio. i 122 
Canthari picis defcriptio. I2 
Canthari pifcis caflitas. 121 

its 
Canthbarus &tuneus, I21 


C antbarut quibus in locia eUiUAt. 120 


Caprifci prfcu defcriptio. 159 
Caput quid. 44 
Capitis pifcium d ferentia. 4 
Carnes diutius feruentiore. gne. affa- 

tedeterioves. — — X xutiizdo 
vaeASes cunde dicla. 743 
(rnt 4 gn eorum pifcium multo eUfu 

oculorum actes bebéetatur. 370 
Channa cventer in os excidit. 18 
Channa defcriptio. 183 
Channa omnes femina. 184. 
Channe quali iat carne. 186 


Chawmaleon aere folum non eutuit./. 9; 
Clauus cur facile nauem mouet. 439 
Cemenet montes, — Mi: 
Centrinam non cognotut author libr. de 


aquatilib. 346 
Centrina defcriptio. E 
Cent: ine oua. 385 
Centrina caro. 36* 


C phalus quomodo praparandus. 262 
(cphalus limo &/ aqua tanum cefci 
tur. 261 


Kégoovs mugile [bectes eis deferi- 


pim. 260.Q7 261 
Kézpa quid fit. (234 
Cefirei dentibus carent; 263 
Ceflrei pifcis d- feriptio. 26j 
Kég'por quid. 262. 267 
(eftrem ieienat. SW! 263 


26 4. 
262 


Ceflreus cu gulofus dicatur. 
KeepeUs mugi cunde dicatur. 


Cete qu& duantur ab c4 i[lotele,Ga- 


leno & cateris. 392 
TL pes qui. 444 
2 E e x . 
Cczaret pifcescarna fatflantia à c&te- 
ns differunt. UOTE 


(racer pifces. in quo genere animan- 
tium fint. - ibid. 
Cetacet pifces In quibus conueniunt GJ 
dfeideant. ibid. 


Chelas babent pifees manua cuice. so 


Chelarum differentia. - ibid. 
Cheloni defcriptio. 266 
Creata primu 4 Deo reliquarum reri 

fuerunt materia. ó 
Cicad« c Aeliani defcriptio, J46 
Kigptv quid [rt. ^ wu 
K»ejod3tis color quis. ilid. 


Citbari flaui fiue afperi defcriptio. 215 
(itbari ifc defcriptio. 34 
Citharus martis vubri. 3 
Cuhbarus. egrefinus non ef multo mi- 


nus cantharus. 34 
Cybia cur dicantur. 245 
Cybia qua dicantur. 244. 
Cynadi pifces cur dicantur. "7 
(onadi pifca praeparatio. -472 

ibidem 


Cynadus quali ftt fucco. 
Cynads pifcis deferiptto. v (428 
(ynoslaffus à olea quid differat. 322 


Colias maior eft fcombro (z) deteriorts 


fucat. 236 
Colias partanus QJ) fexitanus. — 237 
Ko»ids pifets non 1 9Xois. 235. 
Collum an pifces babeant. 77 
(tis defcriptio. 236 
(angri deuorantur à locuti. 396 
Congri quali cárne. 397 
(oneri -viuunt abfcifJa cauda. — ibid, 
Congr pifcis defcriptio. 365 


Congri oua non pariunt cut anguille 


contra Oppianum. 196 
Coractna pix. 1j2 
Coracini picis defcriptio, — 129.& 130 
Coracini falfamenta. "E 
Coracts pi(cis deferiptto. 296 
Coraciaus quali fir fucca. II 
(oracinns «unde diclus fit. 129 


 Coracinus ex niloticis pf ibus efl. 130 


Cora 


RERVM COGN;NECES. 


PA pro coar 2 atate cUaria ba- 
bet nomma. ' 129 
(oracinus quomodo praparandus, 13 132 


Cordtecs color. 129 
Koglas fei pens. 2J0 
Cor pifcium fquamoforum. 67 
Cor pifcium pulmonibus Jpirantium.a 
Cordà fitus in pifcibus. "E 
Cordi cur affufa pimguitudo. 68 
Cordyla quid. 242 


Corporum. diuerforum commifho won 

poteft generare. qu 
Corpus animi caufa conditum. |. 1t 
Corpus omne partibus varii coftat. 24. 


Kópov quid fit. 129 
XXaptr quid fi inificet. -197 
Cornuta pifcis defcriptio. 300 
((orui pifcis &) milui diférimen. — 28 
Chromis pifcis defcriptio. 173 
Cuculi pifcis defcriptio, 287 
Cuculus quomodo praparandus. — 288 
Cuculus quali fit carne. 288 
Clupea non eft triffa. 22i 
Crustata in genere. quali fucco. — 134. 
Cru[tata qua dicantur. S 534 


Crufdatis omnibus caput non deefl. 544. 
Cruflatorum [umma genera. 735 
Cruftatorum genus coalde cuartu. 534. 


AapeMs qua dicantur. | 177; 
"Draco ( dracuculus diuerfipiftes.3: 
"Draco marinus conde dicíus fit... 302 
"Draco belua marina non e[L,-vt puta- 

uit e/Albertus magnus. 302 
Draconem marinum Plinij & Dtofco 

ridá diuerfos effe falfum eft. — 303 
Draconis marini cuenena quomodo fa- 
30.&/ 


nantur. 304. 
"Dracontá pifciá defcriptio. gol 
"Dracunculi pifcis defcriptio. 304. 


Delphini "unguentis offenduntur. 44 
Delphini pinna. 
Deipini cur in terram nonnumquam 


467 


exiliant. 469 
Delphini lingua & iecur. a7 
Delphini "ufus in medicina. 473 
Delphini non couica fpecies. 459 


Delphini ampliffi ma deferiptio. 479 


deinceps. 
"Delphini animal flatim concipit. fene 
0u0. 462 
Delphin quo tempore pariat. 462 
"Delphini ex. "ga fetus amor. 462 
"D elphini dm cviuunt. 462 
Delphin moueri non definit... 462 


Delphini fiftula obturata f'atim mo- 
Vumtur. 470 
Delphini diutius -vtui quomodo [er- 
uentur. 2470 
Delphini ergamortuos fetus cura. 470 


Delphini cicurari po(funt. 471 
Delphini mufica deleantur... a7: 
"Delphini & e/Arioni bifloria. 471 


Delphinorum opera. quomodo bomi- 
nes olim in pifzcando coterentur.470 
Delphinus i in mari fummum frequen- 
tius fe cvibrans tempeftatis f fignum 
e. 463 
"Dephinus audiendi meatu babet.a o 4 
Delphinus ftr idet, € cvocis nonnibil 
edit. 463 
"Delphinus veloafi us. 467 
"Delphinus cum ancora quid firnifi — 
cet. 466 
Delphinus bí fit carne & facco.472 
Delphimus anos babeat in fnpima par- 
te ex c"]driflotele &) "Plinio. 446 
Delphinus aculeis in pinna dorfi ca- 
ret. 467 
"Delphinus crocodili boftis. 464 
"Delphinus balena non antecedit.44 9 
Delphinus an tricenis diebus. lateat. 
469. 
"Delphinum flatim tellure min mori 
falfum eff. 469 
Delphinum caida ligare. 467 
Ee 


INDEX 


Delphinum natare doces. 468 
Dentifficia ex dentibus lamis. — 393 
Dentes cur pifcibus tributi. 4 
Dentium pifaum di vus 56 
JDiaphragma quid. "3 


"Diaphragmate i inflamato eitius men 
€ fua (ede mouetur, quam lefo ore 


eventriculi. | 66 
Diapbragmatis ev[us in pic ibus. ibid. 
Aag) quid. 97 


"Differentia pifcium amoribus. 109 
Differentia pifcium ex odore. 37. &7. 3$ 
D ferentia piaum ex cuiuendi ratto- 
ne. EC e 4 
Di ifferentia pi jfcium ex. alimentorum 
cuarietate. 14-0 15 
Differentia p ifcium « ex alimentis. 22 
Diffen entia pifcium ex Jélflantia cUa- 
—— Tietdte. 28. 29 
Differentia pifcium qua [i finite vds x 
Differentia pifcium ex colore. 40. 41 
D: jfferentia pium extra aquas eUí- 


uentium. H 
Di ifferentia pifcium ex mari, lacubus, 
uminibus. 7 


Di iferen tio pifcium. marinorumulta.z 
2Di jfferentia pifcium ex propriss focut- 
tatibus, 43 
"Differentia piféium ex: partibus. 44 
D: ifferentta pifcium ex fugura partiu. jo 
Differeie pifaum ex magnitudime to- 
Uus 7 partium. E 
"Di ifferentia pifcium ex fitu partium. 22 
Differentia pifcium in imnarinis s[tagnis 
degentium. $ 
Diffzrentia pifium paluftrum &la- 
cufirium. — 
Differentia pifcium fluuiatilium. — 10 
Differentia pifcium. ex. numero. par- 


Hum. D 
Differentia pifcium ex exuperatia & 
defeciu partium. 24 


Differentia pifzamm ex fapore,.—— 35 


Dule quid ff utn ! | " 


Echeneides vic apud dineros auto- 
Yes. 436. € 437 


 cheneis Opiami noflra eft lampetra. 


401 
y. cheneis cur nauem vemoretur. 439 


Echeneis conde dicla ff*- 436 
Echeneis "Plinij & Ariftotelis ab echa 
neide Opiani diuerfa eft. 402 
Echtni duo prius amicitia Interint, 579 
Echini cinis ad quid cvtilis. 760 
Echíni [patagi vel brifci defcriptio. 
380 
Echini parui pis 383 
Echini ad deflillationes cvrina efus. 
Jó2 
Echmi an in cru[latorum an in tefla- 
cearum genere reponendr. 377 
Echini partes interna & externa, 578 
e 379 
Echini tempeflate pranuntiant. — 579 
Echinometra magnitudo ad, calicem 
an ad [pinas fit referenda. Jét 
Echino a[pertor. 379 
Echinus integer. à lacone deuoratus. 
760 
E chinus. 26j 
Echinus € echinatus quid. 42I 
&chinum & echeneida male. confudit 
C ardanus. 440 
€ereft nid efcriptio. 277 
Egrefinus veterum aries non ef. 268 
E grefinus ex afel'orum genere. — 277 
E xpo. Lo oO et Aux q'optol cur diClt.z1 
Elacatene. pifcis. & fal[amenti no- 
228. 432 
Elementa quomodo commifcentur ad 
verum generationem. I0l 
Elopes pifces cur dichs. 412 
Élops pamphrylij maris proprius. .. 430 
Elops Jquamas ad os cuerfas nonha- 
bet. 431 


Én- 


RERVM COGN. NECES. 


Encraficholorum defcriptio 2 
E wi a otuug. zrlvyüSes m caters 772 


E oryAXddLs quid fit. 342 
E^rroi pifces qui dicantur. 7; 
Er ytbrini pifcis de[criptio. 14 


Erithrinos ín dentíces everti folfem 

eft. | I4 
E puÜpby quid. 171 
Erythrinus non omni anni tempore o- 


uis grauidus eft. I4 
Erythbrinus quali fit fabflantia... 146 
E$6tusiv quid. | 293 
Ego quid Jimificet. 160 
Exoc&ti defcriptio. . 194 
Exocatus "vocalis non est. 194. 


Exocatus cur dicatur... 193. 195 


F 


Faber pifcis idem qui Gallus. 329 
Fabri pifcis defcriptio. 329 
Faces. | 70 
Felis differentia in pifcibus. 72 
FiatolsRomani pes defcriptio. 207 
Fiflula pifaium. 9 
Fetus cur plures duobus cum. cotert 

duo tantum [int frmus. 9r 
Füungorum decocto effufo in terram 

fingi alij nafcuntur. $2 


" | 


Galaxias five galeonymos qui pia 


4L 
Galea pifcis & eius. deferiptio.282. G7 

2E 
Gale: pifces qui dicantur. 372 
Galei glauc defcriptio. 378 
Gale: In quibus conuenrant & difr- 


deant. 373 
Gale: leuis defcriptio. 375 
Gale [auta fetus. 37* 


Galei asierie defcriptio. 376 
Galet canis fiue canicula defcriptio. 377 


Gali pifcis defcriptio. 329 
Galeus glaucus quA fit carne. 379 
Galerita puc d. efcriptio. 204 
Garum ex [combris. - 235 
Garumfit ex encrafrcolis. 218 


Garum ex dro puce primum fiebat. 
141 

Gladium babet fed. cor mon babet. so9 

Glauci fecunda Jpecier defcriptio, 24. 


Gíauci tertia 7/7 ectet defcriptia. 2j 
Glaucipifas deferiptio. —— — — 253 
Glaucus color quis. ibid. 


Glaucus edeliant à glauco noftro di- 
. Merfus. ouad 
Generattonis pf cium CUarietas.$4. C 
ó* Hoi | 
Gefnerus medicus. 423 
Grit qui dicantur. 364. 


Goberge afellorum fpecies Q) eius de- 


fero, 279 
Gobij nri defcriptio. 200 
Gobiones in alga nidificant. 196 
Grobionis arii defcriptio, 196 
Gobzonum differentia pores. 295 
Toy quia. * | ^ $89 
Voyypos cunde diélus fit. 394 
T'apyoysüy quid. | 140 
TAG fiue yNorlis quid fit. 3ót 
Vxodilis laryngis pars qne fit. 3ót 


Gruis pifcis ex. Aeliano defcriptio. "m ! 


Halec quid fit. 134 
Harengus ex Trifsarum genere Ge iu[- 

demdeferiptio. —— 223 
Hepar candidum in quibufdam. ptfa- 

bus cur dicatur..— 449 
Hepar pium quorundam pingue. 2: 
Hepati pifeis defcriptio. 145 
Hepatis pifiium differentia. 71 


INDEX 


Hepfeti pifeis defcriptio. — 21 
Héeracleotici cancri quales. y63 
Fhppolytus medicus Romanus. | 423 
Fhppogloféipi cis defcriptio. 325 
FEhppuri de[crtptio. 215. (D 256 
ippurus cunde nomen habeat. — 256 
Fhppurus hyeme latet. - ibid. 
Hippurus naufragiis gaudet. ibid. 
Hirudo marina. di dua 2714 
Hirundo pifàs cur dicatur, 254 
Hirundo qua fit carne. 280 
FHüirendinis pifcis defcriptio. 28y 
FEhirundtnis os notíu lucet. ibid. 
Fhirundinis fel. 286 
KEhrandines marina volant. — ibid. 


Fomo non folus calum fuspicit. .— 307 

Horaa qua. |. 244 

Hwmida € mollia facile mutantur 
e concoquuntur. M. r- PELA 

FHumidum nimium cruditatis caufa. 
120 


JJ 
Infula *D.Honorati. 153 
Jv qua dicantur. 457 
Jlónas in cventve lamis fiie. 292 


Ingluuies pifcium QJ auum quid, $00 
Infecta quomodo respirant. ; IoI 
Inflrumentorum ex quibus corpus can- 


flat diuifio. | 2* 
Intefiinorum differentia. 7o 
Julis quali fit ficco. I8I 
Julidis pifcis. defériptio. 180 
Julidis mor(us eft cuenenatus. — i81 
| Ls 
Labra pifcium. | J7 
Labrax AMlefius. 270 
Lacertt peregrini defcriptio. 4.26 
Ladus fluums. n 


Lamia an inter* Planoscartilagineos, 
'^ an inter longos numeranda. 390 


Lamia -unde dita fit. i^ ibi d. 


Lamia pifcis anthropophagus. — sp: 

Lamia quot dentium ordines habeat. 
39r. 

Lamia defcriptio. ibid. 


Lamia oculi quales neruos opticos ba- 


beant. ibid. 
Lamia mulieres conde diíla. — ibid. 
Lamia gula quanta. 292 
Lamía caro qualis. ibid. 
Lamia bypogaftria. 292 
Lampetra conde dicla fit. 398 
Lampetra naues remoratur. 4.02 


Lampetra quo nomine acueteribus no-. 
minata fuerit ex diuerforum. opi- 


nione. 399 
Lampetra defcriptio. 298 
Lampetra [pina dorfr. 399 
Lampetra quali carue. ibid. 
Lapides in coracini capite. 132 


Lapides in -ombra pifcis capite. bid. 


Lapides in capite lupi. 221 
Latera ftagnum. n 
Latera [lagnum. 91 
Lati praparatia &j faccus. 134 
Lati pifcis defcriptio. I3* 


Latus efl ex pifcibus 9Niloticis. — ibid. 


Leonini monflri defcriptio. 4.91 
Leonis cruflati defcriptio. 742 


Leporini cveneni experientia. 124. 
: 72* 
Leporini veneni iudicia & fympto- 
mata. | 722 
Leporini cueneni remedia. 524 
Leporis marini cveri defcriptio. — y21 
Leporis marini [Pectes Alia ex. cde- 
liano. 42y 
Leporis marinicvenenum [olos pulmo- 
nes non afficit. 423 
Leporis marini in. medicina. cvfus. 
724. (done 
Leporis marini fecunda fpeates. — 526 
Leporis marini tertia [peces. ibid. 
Lepus marinus mas & femina. 325 


RER VM COGN. NECES. 


Lepus IArinus cur à paucis cognitus. 
$20 : 
Lepus marinus conde dicatur. 


J2l 
Lepus marinus coenenatus eft, ibid. 
Lermustnfula. I3 
Libella quid fit. 389 
Libella pifeis cunde dicatur. — ibid. 
Ligula [iue lingula quid. 38t 
Lingua pifcium. d 
Liparis pifcis defcriptio. 272 
Liparis in oleum abit. ibid. 
Lyra pifas defcriptio. 298 
Locufla in conuiuio tria praflat. — 757 
Locuflarum coitus. ibid. 
Locufla cruflam exuunt. did. 
Locufle defcriptio. "ha gd 
Locufla quomodo preparanda. — 53; 


Locufla femina à mare difcrime. 556 
Loligines quomodo praparanda. | yo 
Loliginis i ater metapborice. 09 
Loligines evolant,-vt fe feruent. ibid. 


Loligini magna defcriptio. $07 
Loliginis parua defcriptio. fo$ 


Longtpifces cur pinnís careant. — 483 


Longi pifces qui dicantur. 394 
Aoqi& ( 3bgos quid. 36r 
Luciorum. cuulnera in aquis. coale- 
fcunt. ! 223 
Luna pifcis defcriptio. PT 
Lupi pifas defcriptio. 269. 


Lupi idem non fent cum trochis. 270 


Luporum cibus. 269 
Luporum duo genera. ibid. 
Luporum qui optimi Q7 contrà. — 271 
Luporum oua. ibid. 
Lupus non idem qui lncius. 270 


Lupus quali fit carne & fucco.ibidem 
Lupus pifcis cur à latinis dicatur. 269 
Lupus bis parit. ibid. 
 Lupuscveteri non eft [lurio nofler.270 


e714 
eMaltha pro permifHione quadam. 93 


AMaltha pifcis cunde dicatur. —— alid. 
AMaltba defcriptio, — dbid. 
AMammarum fitus inpifabus....— 2r 
eeMamma pifaum. ibid. 


AMMamma pifcium. in quo differant à 
mammis aliorum animalium ibid. 
AManati Indici defcriptio. 4.90 
eZMarina aqua crafstor quauis alia a2 
ad gigneda animalia aptifema. $5 
eZMare animates babet loco baretes.o2 
AMaraxus Indicus pifcis. 449 
AMaxillarum pifcium differentia. 53. 


SCA Jd 
AMaxillarum efus in pifibus. rg 
eJMana Sáyos, | 139. 
Mana non reéfe balec dicitur... 158 
Mana defcriptio. 138.8 130 
Mena color quando cuariatur. 129 
Mana quo fint facco. ibidem 
eManarum in medianis eufas... ibid. 
AMelandrya quid. 244 
eZHelanuri defcriptio. I26 
JMelanuri aflutía. 127 
eAMelanderini defcriptio. 128. 
AMelanurus quali fucco ftt. 122 
eLMembradum defcriptio. 220 


AMentula pifum differentia. 74. 
eMentulam qui pifces habeant,& qui 


eadem careant. ibtd. 
Merula quali frt fücco. 173 
 AMerlanus ex afellorum genere Q2 eius 
defcriptio. 276 
eAMerlanus qua fit carne. ibid. 
Merula pifcis praparatio. 173 


Merula pifces colorem mutant. ibid. 
Methodus , qua libri ifli confcripti 
fent. 24. 


AMilui pifcis defcriptio. 297 
Myri €) murana difcrimen. 407 
eMyri defcriptio. 408 
AMyri[becies dua. bid. 
eMyrrba optima fubflaua. 194 
Myrrha -vera non caremus. — ibid. 


INDE X 


e4yfliceti e riftatelis deferiptio, 476 


AMytuli faliuant. 87 
ME quid. | 265 
AMyxonis nomina evarid. 266 
Mollia cerebrum babent,etiam ft [an- 

uine careant. 400 


AMolles pifces qui dicantur. 497 
eMolles pifces eur pedes ante caput ha 


beant. í 4.98 
eMollium pi[aum partes. 4.98 
Mollium coitus. $9 


eMores pifcium diuerfi fant. IIO 

AMorhua ex afmorum [pecie e[1,&2 eius 
defcriptio. 240 

2M orbua falta cur glutinofior recente. 
ibidem. 


AMorbua ichthyocolla non e[?. ibid. 
Morbus oculi. ibid. 
Mormyri defcriptio. 154. 
eMormyrus quali fit fucco. 1/4. 


JMormyrus qua arte cuitat retia. ibid. 
eZMotionis pifcium differentia, — 92 
AMugil amnes fubit. * 264 
AMugil faltu vetta tranfilit. 267 
eMugiles ab. imbribus tmmodicis la- 

duntur. | . | 262 
eMugiles eubi falubres & infalubres. 


26I 


JMugilis alati defcriptio. 264 
AMugilis nigri defcriptio. 423 
AMugilum falacitas. 264 
AMugilum oua alita. 262 
AMMugilum nomina c"Uaria. 278 


eJMupilum genera quatuor, &. eorum 
noml1iná cUaria. 259 
Mugilum cventriculi efus in medi- 


cina. 265 
 Mulli Diana facri. 292 
Mull: qui fint. 289 
eZMulli pifces cunde diti. — ibidem 
Adulli afperi defcriptio. | 296 
2Mulli imberbis defcriptio. 295 


Adulli exenterandi prisfquam coquán 


.— tur. 29* 
eAMulli qui optimi. 292 
AMulli quali carne & fucco. ibid. 


ZMulli quomodo venere inhibeat. 293 
eZ4null; contra mulierum. cveneficia 

evalent. | ibid. 
AMulli cur. tanto in. pretio apud «ve- 


teres. 292 
AMulli hepar &) caput. — 292€ 293 
AMulli magnitudo. 290 
JMulli barbati defcriptio. ibid. 


eAMullilongam cvecturam non [erunt. 
ibidem. nl 

eZIdullos in garo necabat Apicius, 203 

AMullorum eftt oculi bebetantur idem 


neruis inutiles funt. ibid. 
ZMullorum aliquot genera. | 289 
AMullorum cufus in medicina, — 294. 


eXMullus expirans rverficolor eft. 289 
eMullus lepore marino folus cvefcitur 


eut tionintereat.. 294. 
7Mullus torpediniscoi vefiftit. — ibid, 
e:ullus quibus in locis vitat. — 290 


eZMdullus ter parit, an anno , an evita. 
201 ! — 

Adullus fordibus maoime delectatur. 
292 | 

ZMurana carniuora e[t. 403 

JMurana quocunque tepore parit.ibid. 

AMurana cum ferpente non. cott contra 
cueterum quorundam fententiam. 


404 : 


Murena fluuiatilis. 40t 
eAMurana branchias babent. "J 
Murana in Sicilia optima. 407 
AMurana defcriptio. 402 
AMurana moríascuenenatus, — 406 


Murena cummpyro mare coeunt. 405 


Murena G) congri odium. — ibidem 
Murena & polypi pugna. ibid, 
eMuranam mortuam luxit. (vaffus, 
eyel Hortenfius. 406 
AMurenam locu[la deuorat. ibid. 


Aur 


RERVM.COGN. NECES 


JMisssnin foi olarum "viuaria. —4o7 
Ac:Murenarum cUÍLATIUm primus exco- 

gquauit Hibiws. 406 
AMurices & muricatus quid. 421 
Mus marinus Plinij tefludo e[) ma- 
rina. 4J4 


M ufculi lingua fola in pretio e. 479 


A7Mufculus cviuos fetus parit... 479 
AMufculus fiftula. caret. ibid. 
AMufculus belua marina. 476 
AMufculus balanarum dux. | ihid. 
AMufculum partem balana e [fe falfifes- 

mum eft. 48r 
AMuflella qual; fi fit carne. 282 
Aduftella Plinij. ibid. 
Ad uflella "ta cunde dicantur... 4,00 
AMufiella cuulgaris defcriptio. — 281 


AMutis in pifcibus quibufdam quid Li 
500 

7Mutis quali fit. 702 

AMutis atramentum mon contihet. ror 


eNautili natigatio. | 18 
^ eNereidum falfa opinio non "a 493. 


INicandri interpres fallitur i in lepore 


marino defcribendo. 24. 
Nos quid. 489 
SNouacula pi[ci defcriptio. | 147 


INutritio quid à à generatione di ede 


rat. gp 
Oo. 
€Xà (pra. | 262.0 271 
Oculi pium di ifferentia. Wee 
Odor quid fit. i oii a 
Odorandi «vi cur animantes multa bo 
minibus preftent. . A m 
Odorandi meatus in pifabus nullus cer 
nitur. 465 
Odorum differentia. 38.239. 
Odorum nomina. & vade 


Odorum differentia. 40 
Ole ex hepate centrina "ufus. ut 
Oleum hepatis centrina. 


Oleum ex bepate galei glauci ad m. 


[A onfer. At. 379 
COviestos c4 riffotelss. 414. 
Orietos g^» oyos 80H femper idem p ! 

fces- 273. 27 . 
Orphi pifcis defcriptio. 138 
Ophidij pifcis defcriptio. 397 
Opbidion quali carne. 398. 
CYodjo. fue Spdja. 24 
Ora differentia in pifaibus. — 1.852 
Orbis pifcis defcriptio. "420 
Orbi fcutati deferiptio. ibid. 
Orbis echinati defcriptio. 422 
Orca cuafts genus. - 463 
Orcarum &/balanarum pugna, — 494 
Orca belua defcriptio. 443 


Orcam & orcynum magno er fore qui- 


dam confundunt. 464. 
Orcyni  deftriptio. 249 
Orcinus maior tbunno. 242 


Ordo quis  Jeruetur i im pifcium E 


ptione. 113 
Orphus pifcis facer. ' 278 
Orphus quali fucco ft fit. f. ibid. 
Orwm proauro. — Ho 
Orthragoriféi pifc ifc 5 joi (^ 426 
Ortbragor[cicaro. — 426 
Ortbragorifci pinguitudo. 427 
Orthragoriecus unde dicatur. — 426 


Osqud. — — 07 po yr 
Offracoderma omnia [ponte nafaun- 

tur. 86.87 
Offracodermorum fáuos covficientiuim. 


orgaduplex. — ^ $7 
Owapifawm.. 000 0 7 8f 
Osa pice Ces quidam Gonofpiunt 27 ne coi- 
Lt. u 184 
Qua pium forisperficiantur. — &r 
Ouaradiarum qualia Wh 34 


Quaraiaru quale Asc habet. uu 


INDEX | 


Oua teflacea canicularum quomodo ti 
biarum ligula comparentur. — 381 
Ouorum camcula meatus capillares an 
reuera meatus fint. | 362 
Ouorum [pts defcriptio. J0F 
Ourche naui magna [Peces eunde di- 
Ca fit. | dii 
Oz«na fine ozolis polypus conde dica- 
£u. . A16 


'P 


*Pager àpaguro cvalde differt... 142 
Paguri alij funt ab beracleoticis, — 561 


*Paguri defcriptio, 62 
*Paguri prudentia, zbid. 
Pagni pifcis deferiptto, 142 


Pagrus quo tempore edendus «vel non. 


143 ie 
Partes. carporis attionum. caufa con- 
dita. PC 
Partim, quibus pifaium, corpora con- 


. flant, diuifio. We died 77 
"Partium corporü pium diuifio. 26 
*Paffergeneri momen, — 318 
*PafFrn asperi fiue Jquiareofe Jdeferz- 

- ptio. 319 
Pafferis tertia fpecies. — ibid. 
Pafferes quomodo natant. 318 


"Pafhinaca marina pro pifce e pro 
berba. | 332 
Paftmaca qua fit carne € fucco. 337 


*Paflnaca quomodo pifces evenatur.. 


334... ! 
Pafhnaca tecur. ^ 36 
Pa[lnace boflu galeus. ' did. 
Pafhnace defcriptio. | TUE 
Paflinacs [becies dua. | T: ilid. 


Paflinaca fecude [Pectei defcriptio. 25$ 
*Pafhimaca fecunda [pecies pro aquila 
. emartna falsó reprafentata. — iid. 
DPájyosquid. |... | 8l 


"Phagrus qualiftfua. o dag 
*Plaui pifces quidicantur.- ^ 309 


"Plani omnes inprona parte oculos ba 

Lent. 309 
*Plani latitudine [uanatant. — 340 
Plani pifces quomodo cocant. 89 
Pedes pifcium. 79 - 
"Pediculum marinum pro eAriflotelis 

afilo magno errore quidam repra- 

Jentarunt. — : D 
"Pediculi marini defcriptio. 776 
Pediculi marini in medica cofus.s77 . 
Pedum differentia 1n pifcibus, 79 
"Pelamys &thunnus genera nomina 


fnt. 242 
Pelagmys vnde dica frt. 245. 
*Pelamydas in thunnos mutari. non 

féripfie Ariffoteles. | 246 
"Pelamydu farda defcriptio. 244 
Perca qualifit 'faeco. 183 
"Percarum dux melanuros. ibid. 
€Percarum in medicinarofus. — 194 
Percarum duplex eft differentia. — 182. 
Perce praeparatio. | 183 
Perca marina deferiptro. 182 
Peregrinipifces qui dicendi. 418 


*Peregrinoru aliquot. piam nomina. 
(434 


Peritoneum tn pi Gbus. —— 64 
*Perfeus Aclant. 430 
"Preparation: ciborum genera. duo 
fumma. c : 473. 
Pilare malum. 74. 


Pinnarum in pifcibus diferentia. 78 
«Pinna dirigend: itineri caufa, — 341 
Pinna pifcium qua fint. 78 
*Pinnophylaces fiue pinnotheres duo, 
y Jfquillula& cáncer paruus. .— 356 
"Pinnophylax etiam in (pongiarum cA 
Uernts reperitur. -- 437 
Pifces teflibus carent ex Ariftotele... 73 
Pifces qui tcfles babent, Q)quiifdem 
carent. «74 
Pifces ex aqua genii. M 
"Psfces molles facilius-concoquuntur, 
H- 


INDEX 


duri difficilius. 220 
*Pifces quidam hyeme latent. — 130 
€Pifces [axatiles qua fmt fübflantia.2 o 
Pifces quidam quare [irident. — 286 
Pifces marini "mias fubirefolitt , ime- 
ltores iis qui inmari capiuntur. 131 


"Pifces quidam mandunr. 17 
Pifces fofstles. 12 
Pifées &ugiior. I3 


Pifces in terram prodeuntes. . 40 
Pifces quomodo 1 aquare[pirát.og.104. 


Pifces pelagi]. 8 
*Pifces litorales. | ibid. 
Pifces faxatiles. ibidem 


* Pifces curin aere cito intereunt. — 100 
Pifces qui diutius extra aquacviuut.ib. 
* Pifces qui falitura idonei. 349 
* Pifces ore femen non admittunt. — 89 
CPifées quibus. temporibus co&unt & 
uottes. 89. 9o 
*Pifces quandim ferant vterum. — 9 
Pifces quot fetus edant. 90 
"P'ifces longi quomodo coeant. 
Pifces multi [onte nafcuntur. — 86 
"Pifces quomodo coéant. 88. 99 
Pifces cur in * oto celeriter crefetit. 29 
"Pifces quomodo erga fetus affechi. or 
"Pifces quidam fitus intra fe recipiut 
QJ emittunt. ibid. 
"Pifces quibus in locis pariant. — ibid. 
"Pifces ex diuerfa [Deciei pifcibus non 
nafcuntur. 218 
Pifces marini dulces aquas amant. 94 
Pifces quot modi corpus Holedt. 94.95 
"Pifces qui pulmones babeant, & qui 
its careant. 6I 
"Pifces qui aspera arteriam babeat.1 
Pifces qui (edibus (uis femper bareat. 93 
Pifces manibus carent. $o 
Pifces qui gula habeat qui minime. 6.9 
Pifces nullos artus babet ex Ariflo.. 78 
Pifces qui renes &/-veficam babeant, 
7 qui ea careant. 72.873 
"Pifces calidifsimos effe falfum efl. 110 


Pifces aqua aeris mutatioes setiut.463 


*Pofces odaranttar. 467 
"Psfces plures retinendarum. naumm 
cutm babent. 436 
Pifces q extra aqua diutiuscuinát.a03 
*Pifce [antor. "rw 
"Prifcis monachi babitu defcriptio. 492 
Pifci.s epifcopi babitudefcriptio. 494 
*Pifeium coitus vitu animalium vetro 
metentium. $9 
Prfciuresbirationi differentia.toa. 10s 
Pifcium mores. Ht 
"Pifcium cognitio ex differentiis eorum 
pendet. | Lp 
Pifciumforma& natura cogno[ceéda.2 
"Pifcium cottus celeriter perfeitur./— 87 
"Pium temperamentum. "o 
Pifcium cvolatus. 96 
"Pifein fanguine carentium genera. 497 
* Pifabus proprium lapides in capite ba 
ere. 26 
Pifeibus proprium cveficam aere plena 
tn corbore babere. 26 
Tujbos color quis. 471 


Philippi dicium de lupo pice. 4 


"Pbyets colorem mutat. 146 
Phyesin alga nid/ficar. 187 
Phyes quali fucco fit. 188 
"Phyedis defcriptio. 166 
"Phy[Jalus c/deliani qualis. 429 
"Phyfeteris defcriptio. 44* 


"Phyfeteres tubaru fono terretur. 486 
*Prislis defcriptio. | 447 
Pfetta aliquando idem pifcis cum vhà- 

bo,aliquando dinerfus, 310 
"Y pifets non z pss ab edriflotele 

dicitur. 36 
* Podicis pifcium differentia. 7 
Pollio in muranaru cviuaria danata 

mácipta inicere primus docuit.408 
Polypi pbrachij acetabulano cotut.sit 


* Polypififiula coéunt &2 pariunt. — y12 
*Polyp: cubi pariant. J12 
*Polypi coitu debilitantur. I2 
* Polypi primi defcriptio. j12 


* Polypi quando colorem mutent. 514 


Ff 


INDEX 


"Polypi mentem babet. ibid. 
*Polypi an brachia fibi arrodant. | 514. 
*Polypi € fepia in quibus conuentant 


SEA difsideant. 177 
"Polypi nautili defcriptio. 17 
"Polypi in terram exeunt. D 


Polypiolea t ficu dele&tantur. ibid. 
"Polypi qua fint carne & fucco. ibid. 


Polypi ofrnyli defcriptio. D 
Polyporum genera, IO 
Polyporum coitus. 177; 
"Pompili pifcis defcriptio, 270 
* Pompilus thunni fpecies. 243 


"Pontum petunt pifces multi , evt. illic 


pariant, 91 
Yiophes qua dicantur. I 
Portius philofopbus. 423 


*Phocena delphini [becies e[t. 473 
"Phoca femina erga fetus follitudo 
e charit. E 


4 
So» quid... 333 
«Pholidis defcriptia. 206 
TIpóxofdos quid ; f00 
"Pulcbrum natura bonum. 163 
Puluss marini defcriptio. 7 
"Pulmonum cojus. meos 
Purpura color-unde originébabuerit.s;: 
"Purpura quinta [pecies. 52 
"Purpura faliuant. 87 
"Purpurarum fauus quifalsó pro[bu- 
mA maris euendutur. $7 


Plutarchi error de cUefica atramentu 

fepia continente. E 
Radij paf'imace antipharmaca. 335.326 
ARadrijspa[linacecv[us tn mediana.336 


Rad pafiimaca cUis. E] 
Radius paftmaca. "Hr 
Raia clauata dura e[t carne. 24 


Raia afterias meliore carae quam c&- 


tera. J3/I 
Raarum magna eft copia. 339 
Rauaru differentia. D, 
Aauarum dinifn. 342 


Aararu f eaumnditatucau[a.342.G7 343 


Rai« fel quibus malis medeatur.. 357 
Raia aculeat& defcriptio. 


4o 
Rata [tellata defcripcio. 350 
Rata oculata aspera defcribtio. — a1 
Rata flellata aspera defcriptio. — 352 
Aaa clauata defcriptio. 33 
Rau alterius clauata defcribtio,. 354 
Aaa fpinofa defcriptio. 3 
Aaa a[bera defcriptto. 316 
Aaa full onica defcriptio. 3/6 
C7. asperrima defcriptio. 257 
Rata leuis defcriptio. 345 
Aaa quali fint carne. 145 346 
Rata quando edenda. 347 
Aaa condulata defcriptio. 347 
Ata OE upU ys defcriptio. 347 


Kata alrerius óEupUy ys defcriptio. 344 
AAus omnibus nebula ante oculos. ob- 
tenditur, 24t 
Aana pifcatrix extra aquá CUIUIt. 5 6 
Aana pifGatrix cunde dicba fu. — 354 
Aana fola ex cartilagineis animal no 
pant. 366 
Rana gyrinanibilo prudentior. — 364 
&ana pifcatrix imeptifsime cu. pedibus 
depicfa. 364. 
Aanam pif!atricem veterum maliba 
effe falfum. eft. 367 
Ana pifcatricis aff? d capiedis pifex 34 4. 


Ana ptfcatricis defcriptio. 364 
Aana picatrix rara. 366 


Renes coituli marini GJ eorum mmea- 

tus à cUcha caua. 445 
ARenibus &-vefica aues carent,fed. re- 

num cuicealiquid babent. — 444. 
Aespimratto exanguium animalium. 97 
Respiratia quid. 96.7 97 
ARespmationa caufa cuna [piritus nu- 

trito. 102 
Respirationis partes dua. 97 
Respirationis ufus ex Ariflotele. | 98 
Respirationis vfus. 97.67 98 
Reuerfus pifcis adicus et e1? natura. g3y 
Rhinobatus commentitius e[t pifcit-sot 
pz G exa. 367 


ni L 1 
LN» 


RERVM COGN. NECES. 


Rhombi leuis defcriptio. D 
Rbombi aculeati defcriptio. gto 


Rbobiqua arte pifciculis infidietur. 31 
Rhóbi mares & Ffüeminarepermtur.412 


Rhbomboidi pifcis defcriptio. 313 
Rhombus quali fit carne. 32 
Rofiri pifcium differentia, 3 
Rota Plinij qualis fit. | 42f 
Ruminalis picis nomen non. eft. apud. 

Ariflotelem. IIT. 

Ay 

Salpa bos dicitur, "a 
Salpa non eft [loch fich germanora. ibr. 
Salpa qual: fit fco. 1/6 
Salpa cobi optima. ibid. 
Salpa quo tempore melior. ibid. 
Salpe obftetrix. ibid. 
Salpe pagnía condidit. ibid. 


dalpe quibus delectetur & quibus CcA- 


piatur. ibid. 
Salpa defcriptio. "Z7 
Saliuare lentorem quid fit, de qui- 
bus dicatur. 82 
Saliuarius lentor. 47 


Salfametum putre amat origantu. 212 
Sarda cveterum mon eft ea qua farde 

cuulso dicitur. 249 
Sarda pelamydis [pecies. 243 
Sardina &/ [arda latinacvocabula.218 


Sarda defcriptio. 219 
Sargt defcriptio. 122 
Sarpi pifcis falacitas. 20771 
jargicdpras amant. — I2* 
Sargi quomodo capiantur. ibid. 
Sargi quali [ucco &7 carne. ibid. 
Jargus vere faxatilis non efl. — 122 
Sargus quibus in locis cviuat. 123 
Sargus bis parit. 123 
Sargus & farginus differunt. 123 


Jargus in mugilum genere non nume- 


randus. 123 
Sauri pifcis defcriptio. 232 
Saxatiles veri qui dicantur. 162 
Saxatiles quali funt fucco. ibid. 
Saxatiles bis anno pariunt. 167 


Scart genera duo. 164. 
Sari inte[lLna. 168 
Scari ajóNw. deferiptio. 169 
| Sari inter fe amant. 167 
Scart defcriptio. 764. 
Becarus noCiu dormit. 167 
carus carniuorus non e[f. 166 
dcarus vuminat. ibid. 
dcarus conde dicatur. 16 4. 
OcAY us quomodo capiatur. 168 
ócarus falax. ibid. 
Scars alga,coriandro , linozofti dele- 
atur. | ibid. 
Ócarus qual fit ficco. ibid. 
dcaurorum f amita. 170 
BSmaridis pifcis defcriptio. 141 
Amaridi in medicina cv(us. ibid. 
ówmariti ab Italis cur dicli. ibid. 
Snaridis preparatio. ibid. 
Spari defcriptio. 119 


BSparori mutua iter fefe amicitia.ibi. 
d parus quali carne & faicco ui 9. 120 
Squalicondedithi. — 373 
d'quatina tota mamarum. incremen- 

tum impedit. 370 
d quatina conde dicla fit. 367 
S uatina quotteset «uot fiet» parit. 369 
d 'quatina an fetus intra fe recipiat.3a 9 
$quatina qua arte pifces capiat. ibid. 
Squatina quali fit carie & fucco. 1514. 
Squatina defcriptio. 368 
Squatina iecur oleum emittits —— 370 
Squatime oua ad quid «valeant. ibid. 
Jquatina cutis CUfus. 370 
ótagna marina cvel maris exundatio- 
| mey'vel arte facla. KE 
Sragonium Q antis meretrices apbya 

dicla. 209 
Seminafecunda quid efficiat. — 103 
óen[us pattendo fi. ó2 
Senfaum. differentia im. pifcibus. 104. 


105.106 .Z/ 107. 
- Sepia an dentes babeat. 499 
Sepia quali fit carne € fücco. J02 
Sepia quando melior. f04. 


INDEX 


4 cepta defcriptio. 494 
Sepia cubi pariant. 502 
3) epi& aftus. E 702 
Sepia breuds evita. 703 


Ó epi mai & femina diferimen tbid. 


Sepiola qua fit carne Q7 fucco, — 2o 
Sepiarum branchia. VN $02 
Depiarum coitus. 702 
d, epirum carnes pro efca. 304. 
Sepiola defcriptio . J19 
77 qua pars infit loco cordis. — yoz 


pum & eius cu[us in medicina. 504 
3e "]!/ Orata cognomen. 117 
Jeferin: pifcis defcriptio. 277 


erpentes cortice integuntur. 26 


Serpentis marini defcriptio. 400 
5 erpentts rube[centis defcriptio. 410 
4 erpentem foues & [erpens te..— 392 


Aplenis fitus cvarius in pifabus. — 72 
tella marina tnnatus calor. 83 
dicca GJ dura d Jfficile concoquut ur. 9 


diprus conde diclus. 136 
Simia maris rubriex Aelian. — A2 
Synagra & fynodon idem pifcis. — 1o 
oynagrida pica defcriptio. ] ibid. 
dynadontides Jem. IfI 
Sanodontis pelamydis[becies — 244 
Sarrbus conde fiat. 140 


Seirrbus ex ficcantibus no curatur.ibid. 
Seyllari & cancelli diferimen. — 554 
dpiritus animale. 98 
ópim arum cv(us in pifcibus. 76 
Spiritus animalis aeris tenuifeimz in[bi 


ratione reficitur. 102 


dpiritus diuinus, cvitalis ,G etbereus. 


per omnia fufus. 103 

| dphyrana quali fit carne. 226 
Spbyrana defcriptio. 22; 
ópbyrana fecunda defcriptio. 227 
Zipdpa. quid frt. 22* 


Squillaparua quali fucco & carne. 5o 
M quilla gibba pifces á quibus deuoratur 

Interinat. 449 
Squilla uafis qualisfit. — »sr.& rz 
óquilla parua cancellus non ef? contra 


Hermolaum. — 3/7 
Squille parua defcriptio. JJ0 
Squille parua quomodo praparada, ssi 


Squilla crangonis defcriptio. 748 
JSquille gibba defcriptio. 749 
Squille lata defcriptio. J4J 
JSquilla celata defcriptio. $46 
Squillarum [beci es. 344. 
dolea cuade dica. 320 
Solea quali fit carne. 321 
olea defcriptio. 32 
Solea aculeata defcriptio. 322 
dolea parua defcriptio. 325 


S'olopedra belua marina defcriptio. 2.58 
Acolopaci pifcis defcriptio. 422 
Órombrz defcriptio. 274. 
Ótombrigresatim pontum adeunt. 23* 
Ócombro aria. 217. 237 
Scorpij «vfus in medicina. 202 
Seorptj £fus cuenenatus est, & quibus 


autipharmaci chretur.. 203 
óorpij pifcis defcriptio. 202 
Órorpius pifcis conde dickus. 20I 


óorpius à fcorpana in quo differat. 203 
Scorpius pifcis quali fft carne. 202 
óeorpius quomodo preparandus. ibid. 


Seorptoides pifcts defcriptio. 204. 
ópongt non fentiunt. 108. 109 
Zigor3 UXoS fiue aso uA os. 263 
ZirÓLtgyos. ' dad 69 
dromachus. 59 
Sroch fifch. germanorum quid. — 155 
udis quid fit. 224 
jturio delicatus pifcis. 416 


ÓturiocUeteru lupus non esi,neque At- 
tilus neque turfia, neque bycaa , ne- 


que fiurus. 416.7 417 
fa 

Tamifius parafitus. 134 
Tàrafco oppidum Straboni. 44 
Tárafconis oppidi monsirum. 449 
Tenia quid Jit. 326 
Tàniaquals fit fucco. ibid. 
Tanta pifcis defcriptio. ibid. 
Tania in medicina cvfas. 227 


Tante 


RERVM | COGN. NECES. 


Tinia fecunda [Peciei defcriptio. — 327 
"achnri defcriptio. | 23$ 
Trachurus & trachinus ei fant pz- 
izarsi me 234. 
Trachurus gregalis eft. p 
Teayicar. | 139. 
200 


Tedyos pifcis. 
Telegonus Vtyffem afe páflisace 

adio. c E Weir 
Térra animátes nullas fert fedibus fais 

perpetuo alfixas. 1 92 
Te[lacea carne pifcin non cvefcutur. 77i 
Tefludo marina renes babet. —. 446 
Tefludo lutaria renibus & cvefica. ca- 

ret ex Ariflotele. 446 
Zeftudo lutaría renes & eveficam ba- 


Let contra Ariflotelem. ibid. 
Zéfludo femina coitum fugit. 5 a7 
Zeffudines quomodo coeant. 446 


Zeftudines maria quil? cvefca AUT. 447 
Tefindines quomada capiantur. 449 


Tefludines quomodo coeant. 89 
Zcfludinis corticata defcriptio. — 4a 
Jefludinis caro. 448 
Jéfhudmis[amguis. — ^. — did. 


Jéfludimis ouorum albumen: collura 


. non [Prffatur. ibid. 
Tefhudints coriacea defcriptio. 44 
Zi fiudinum quatuor genera. 443 
Tefludinum im medicma evfüs. — 44$ 


Téftudinum martnaru magnitudo, 4.4 9 
 efiudinum oua. 447 
Jéffium in pifabus differentia. — 74 
"TéGgus farciminis genus. ^ | 
T'éU0i5 Q2 vdo0os in quibus differut.sos 


"Teuthide egere. j09- 
T crudelitas. 536 
TAhuronis indici defcripta. 489. 
T'buro quomodo capiatur. ibid. 

- QwuiYos cunde dicatur. 

T exylas mammarum morbus. — 374 


Tiicbides an fasdina fint &)trichia far 


da. | 218: 


Tischides trichiatrifleconde dicat. 218 


TekyNa non Styx dicendi eft. Atbe- 


& 


Jo 


"4o. 

? nif cantu deleciatur. 22I 
Zrije quali fent ficco. 222 
JHitones aliquando cuijr. 493 
Oxo r7) ÜcA ds. - 'J00 
opos uid. 8; 
Torpedo piis cunde dicatur. ps 


Tórpedo inter fiuporis caufas rede à á 
Galeno numeratur. i Jor 
Tórpeda capitis doloribus pense 361 


- Tórpedo qua arte pi ffces capiat. — 359. 


Torpedo quibus corporis partibus ffupo- 


ren inducit. ibid. 


Tórpedá per lineam & cvirgam flupo- 


rem bominibus inducit. 360 
Torpedo frigoris i impatiens, ibid. 
Torpedo fetus i in fe recipit. 361 


Torpedo an in cibis damnanda fit. ibid. 


Tórpedo quali fit fucco. ibid. 
Torpedimisfecuda et tertiadeferiptio. 362 


Torpedinis prima defcriptio. ET 
Tórpedinis in medicina cufus. .— 362 
Torpedints quarta defcriptio. 363 
Jórpedinum genera plora. 378 
Trocía cAeliani amia eft. 240 
Thunnaa fal[amenta. 144. 
Tbunni pifcis defcriptio. 24 
bunni quando captuntur. 247 


Thuni an no diutius Lienio cUiuát. 246 


- Thuunian folum in Ponto pariat. 247 


Tbunnt aqua dulci delectantur... ibid. 
Thwunnusquando melior. — ibid. 
Thunnus € pelamys atatefolium diffe 

runt. 242 
Türdi pifcis defcriptio. | 174 
Türdi fécundi generis defcriptia Q eius 


faccus. 175 
Türdus noni generis. 128 
Türdus decimi generis. 179. 
Jürdus condecimi generis. ibid. 
Tierdus duodecimi generis. - ibid. 
Türdus quali ft fucca. PU: 
Tárdus terti] generis. - sbid. 
Türdus quarti generis. 176 
Türdus quinti generis. ibid. 


Ff i 


INDEX RERVM COGN. NECES. 


Tardus féxti generis. 177 
Turdus oCtaui genera. 174 


Tarftonis defcriptio. 
V 


"Uaforum [permaticorum: differentia 
im pifcibus. 74. 


"Umbra pifeu quali fit  fuicco-133 8 124. 


Unbra pifcis defcriptio. 133 
"Uranofcopifel. — 07 307 
Vranofcopi aflus $ capiédis pifeieulis.o7 


Vianofcopi membrana ex ore pendens 


à nullo antea animaduer[a......307 
Urano[copi pifcis defcriptio. 306 
Vranofcopus quali fit carne. 307 


Vetica cunde dicatur tà marina quam 


terrefiris. 727 
"Urtice marina in animantium mume 
ro cen[enda. 427 
"Urtica rubra defcriptio. 530 


V*tice quarta [peces alienis teftis ad- 


nafcens. 7t 
(Urtice parua defcriptio. 328 
"Urtics quali fucco. 29 
Vrtica cinerea defcriptio. ibid. 
"U/rtica foluta defcriptio. 333 

| "Uvticarum genere plura. 728 


Vrfiex crufiratort .generede[criptio.sa 4 
Uermes in corina. | 74. 


474 


"Uentriculi pi[cium appendices. — ibid. 
"Uit pifcium cviuendique vatio. — 3 
Uituli marini defcripuo. 453 
Vituli martni corij &2 pinguitudinisco- 

fis im medicina. 4/7 
Vituli marini coagulum. 478 
Uituli marini QuAdU Üpc7roi funt Pasa : 
Vitulisaarini fommiculoft fant & [ler- 

tunt. 476 
vituli diffiale iélibus leduntur.. 458 
qituli in cviuaria immifet reliquos pi- 

fees cvorant. 446. 
Vitulorum marinorum caro. 4/7. 
Vitulorums marinorum corio cUentoriu 

mutationes fignificantur. ibid. 
Vitulora marinoru pellibus zona fiebat 

€) tabernacula opericbantur. ibid. 


Vitulus maris Oceant. 4J4- 
Vitulus marinus animal ftatim. conci- 

pit. 445 
Uocem locutionem,fonos que. anima. 

lia edant. | 464 
Vulpis pifcis defcriptio. ES 
Vülpis pifcis aftutia. 357 
Vülpes picis cunde dicatur. ibid. 
Vülpes pifcis coiuum parit. 388 
Vulpes fatus intra fe recipit. ibid. 


(Vulpes cama pinguis etiam dicitur Abr. 


enenata animalia antipharmacum. — Value pifcium confiructio. EZ 
fei "venen in fe habent. 203 — Vlua pifcium differentia. ibid. 
Vere potifmum animantes ad coitum | X 
indtantur. 90 
Véntriculi appendices tn auibus. & pi- Xiphia defcriptio. "m 
féibus. | 26 Xiphia e[tro diuexantur. 272 
Ventriculi fitus. | &9 — Xiphia robur in roftro eff. ibid. 
Ventriculi pifcium differentia. Jo  Xiphíe quomodo capiantur. ibid, 
FINIS 


Errata,quz in hoc opere occurrent fic corrigito. 


12.pro paandeleoa vano gpax at. 17-pro a&ream aquam;aéream,aqueam.26.pro hexbisbar 
bis. ibid. pro eadem fpecie, ezdem fpecie. 27. pro rum, tum. 52. pro! caprificus, caprifcus. 
$6.pro lima,luna.56.pro myfticus myfticetus.59.pro AvAG" ; AUAG».61.pro figna, figma.70.pro 


isin medio,iis in medio. 


K 
AfBXewis. 2227 
Aoc. $27 
Agios. 373 
Ácarnan. Ij 
Ácicula. 2:8 
Acharnas. | 1g 
Acipenfer. | 410 
Ácus. 227 


Acusfíecüda. 229 


Adonis. 195 
AloAÍas. 174. 
eguille. E 
Agua pefcado. 228 
Aguilar. 373 
e^drufeo ibid. 
Alabes. 434. 
Alauda. |. 20; 
e Albores. I/I 
Alofa. REI 
AXwE GC AN 
XÍas. 387 
AXqie^)s & àXguea 
X8 170 
Ámia. 28 
encboyes. — zn 
Angel. 368 
A"yros. 30$ 
Anthias. 189 


Anthias niger. 19: 
Anthi.ZuAczrs.192. 
Anth.egyevés.ibi. 
. Aper. U- ol 
Apole&us. 244 
Aphya mugili.z1; 


PISCIVM NOM 
n ET INDE tX. 


Aphya manidum 

& mullorü:274 
Aphya &dpiris.zo$ 
Aphyia cobit. 210 


Aphiaphaler. 212 
Aquila. 338 
Áranea. ^ | 55j 
AÁraneus. ^" 301 
Airguzella. 228 
Aries. 4.95 
Arnogloffum. 324 
Arondelle: 284 
Afellus. 273 
Atherina. «216 
Aftacus. $38 
A'etejas gale?. 176 
eAthon. 249 
Aulopius. — 434 
Aurata vel orata. 
n5 | 
cAuriol.17 9. 224. 
Auxides ^ 242 
Acto. 375 
B 
Beocyor. 259 


. Balenavera. 482 


Balena vulgo di- 

ea. 475 
Balifta. 389 
Zarbue. I2 
Bastango. 232 
Baflenage. ibid. 
Bá oaoyos uas. 363 


drame de mer. 116 
dZranucha. 753 


272 


Becd'oye. ^ 479 
B3ÓAAa. AOI 
JBelugo. 297 
BeAóvr. 2129) 
Belennus. ^ 214 
Bernard lhermite. 
553 
Bernardet. — 324 
Bertoneau. 310 
Bios cambus. 553 
Briffus. $80 
222.258. Bize ibid. 
Boca imcape. 306 
Jopue rauel. — 537 
BowTw]j)&. ^ $10 
Boniton. - 236 
*Boulerot. 196 
Bogyrus. — 434 
Doops. 136 
Boops peregtinus. 
427 
orrugat. 137 
Bongnette. 332 
out. 42; 
Jiche. 272 
Bugloffum. ' 3:0 
Ziruccho. 332 
C 
(atorz. 2:9. 269 
Cabote. 296 
Cagarel. 138 
Calamar. 307 
Xa2otéUs. 329 
KaAAuwyUMos. 306 
KaANDrus. 189 


bu 


Cammarugta. 547 

Cancri hirfuti. $68 

Cancri parui. 769 

Cácer Gea Aos. 
. 768 

Cacer cor.fig. $69 


Cancer. 367 
Cancellus. $55 
(anre. 467 
Xam & Xon. 183 
Canicul. ^ 377 


Canicula faxat. 381 
Canudo. 170 
Canis galeus. 377 


Canus; 170 
Cantheno. 120 
Capelan. 19I 
Cantharus. 120 
Captdolto. 46* 
Capriícus. I9 
K «wes. 16 I 
Carabo. 469 
Carlinoto. H9 
Caramote. 47.549 
Carlino. 72 
(afferon. . 3506 


(aftagnes de mer. 


27 


Caffagno. 13 
Chat de mer. — 8o 
Claueladé. |. 35$ 
Crangon. — $47 


Catto rochiero.. 3$r 
Cauallo. 234. 
KavN. 196 


INDEX ET NOMINA. 


Emffole. 


Centrina. 384. Cothi. 196 37 
- Cero. 177 Coulac. zz: Encralicholi | zu 
KégeXs. 158.260 Chromis. ^ 152 E yyecuMs. ibid. 
Kécpa. ^ 225. Clupea. 21i rango. 3j 
Kieptis.259.€t262 Cubafeu. 328 Erizodimár. 77 
Cercurus. — 434 (dafne. .. ibid. Exythticus. — 124 
Cheurettes. — 49 D. Ls Epytlitifius. 2 dbi 
— Xe... 284 Daina. 433 E'yepos. — 322 
XeA dires, 259 Dafcilus. . 434 Efpaulars. — 453 
Creac. 413 Daulpbin. 459 E fourgeon. 413 
(«ac de buch. 368. Daurée. H6. E Niro, 215 
Cremys. t5, Dourée., 329 Erclis. 444 
Cicada. $46 Draco. .30! Exocoetus. | 195 
Kc,s. 177 Dracunculus. 304 ieri 
Citula. 329 "Delafanté. 549 Pibed 328 
Kópvr. 174. AA pis vel | ON gir, Falco. 334 
(icharou. 433 . 4$2. Flambo. 326 
Cithar? flauus. 355 £ £A guniox 9s. ibid. Flafcopfaro. | 419 
Cicharus. 314. "Dentale. 1/0 Flauus canccr.566 
Xiphias. 3st .Derbio, | 2:2 Forraza. 3g 
Chien de imer... 372. Dorade. vr. Fesraza. 332 
Xpugt^japos. 32.9 Dormiliouse. 356 Flettan. E 
Xpi( »xppus. TTE Doulcins. 477. Hez; 219 
| Cybium. | 244. Donzela. 180. Fiatola. || 257 
Cynodexia. 4/4 Donzele. |. 397 Fiat. 394 
CA ne 3,4 Dromones 496 Fwnado. 244 
Cynops. 434. Durdo. | 429 CL 
. Koouias. 230 7. Gaian. 178 
Kou. $29 Echeneis. 40r 436 Gaiderop[aro,. 26I 
Coliart. - 346€ Echinus ouar. $78 Galanas. — 4n 
Conger. 394 Echin? paruus.582. Galea pifcis. 282 
Congre, | ibid. Echinus. 577 Gal. 329 
Gorbau. .. 129 Echinometra. $81 Ua Ael, ; 372. 
Cordyle. | 242 Egréfim 277 Galeuslxuis. 37; 
Coracinus. | 128 Elacatene. — 432 Galeus glauc?. 378 
Kóga£. 296 /E AtSyr. $10. Galerita. 204. 
(one. 507 Eleginus. 434 Gallme. E 
Kógys. "5322 Eleotris. : ibid. Gallus marin. 528 
Kóxxv£. 287 leno. 347 Gambaro di mare. 
Corp. 129 Elephanti. 49$ 747 
Coruo. ibd. Elops. |. .43o Garen. IAI 
Kóvrvgos, — 172 Emys444-& ay Gafcom. 23] 


-. Gobi. 


Glaucus. . 252 
Glaucus.254.et 255 


Glaugio. 02 
Grampella. — s61i 
Granc porront. 6o 
Gerres. 139 
Gerruli. 141 
T'pasbctjos. $39 
Gibbar. 442 
Giroli. - 4l 
Girella. 180 
Gita. J6I 
Goberge. 279 - 
196 
Gobius. ^ ibid. 


Gobius niger.200 
Gobius albus. ibi. 


Tóyyeos.  — 394 
volu. 129 
Glorteufe. 334 
Gronau. 293 
Grus. 'A3I 
Halachia. — 22: 
Halec. 18 
Halecula. — ibid. 


Halecularius pi- 


fcis. ibid. 
Halefurius. 434 
Hareng. 227 
Harengades. 441 
Hepatus. 147 
Heracleotici. $6; 
Hippoglofsü. 325 - 
Hippurus. 255 
Hirundo. | 234 
Hyzna. 495 
Horza. 244. 


Humanthin. 384 
I 


Jan. 


ILlada. 


329 
126 


Icht 


Ichthyocolla. 28: 
Iéea£. 297 
Hpuepoxotrzs. 206 
H purmpos. 129 


Imbriago. 295.206 
Ivicxos. n 
Iulis. 190 
Jufcle. 138 
Turpenna. 454 
"Y^wars. 144. 
f 
Ad paE. 268 


Lacertus peregri- 


nus. | 423 
Lacert. 304. 
Lacerto. -— 234 
Lacciza. 332 
Lamia. | 390. 
Lamiola. 377.393 
Lampetra. ^ 398 
Lamproye. — ibid. 
Langou[le. — 536 
Langousii. — 547 
Lachrina. 536 


Latipes cancer. 56; 
Latus. | 


| Dj 
Latherina. - 216 
Asiias. 147 


Lebre de mar. 204. 


Lechia. - 272 
Adoialos. (—— 344. 
A &sxiox os. 258 


— AéUxoueje. 141 
Leo. $42 
Leopard. 279 
Leoninumn mon- 

ftrum. 


49! 
Lentillat. 376 
Lentillade. «347 
Lepus marinus. 
$20.& $26. 
Libella. 389 


PISCIVM: 


Liche. z;4, Manola. — ibid. 
Limande, 219 Mxzotes., 434. 
Limaria. 245 e/Maigre, 133 
Limo(íz. . ibid. e44eane. Ió 
Linguata. 320 Mcelandrya. 244 
Liparis. . 272 Mclanderinus. 127 
Liuda. 344 Melanurus. | n6 
Aux oq o|49t. 2n eAMelanthim. 495 
Lyra. 298 eMelet. 416 
Locufta. $36 Melys. 434. 
Loligo magna. Membtades. 220 
$06 AMendole. 138 
Loligo patua. o8 AMenefirter.. — :;$ 
Lopida. zr4 eMeerigel. J77 
Loup. 269 AMeerbunt. 43 
Louuazzo. | 268 AMerlam. 276 
Lubin. — ibidem Merula, 172 
Lucerna. 297 eAMerlus. 273 
Lumbricus mari- eAMrames. — 577 
nus. 399 AMilandre. — 377 
Luna. 424 AMiluago. 207 
Lupaffn. ^ z«9 Müluus. ^ ibid. 
Lupafjo. 268 MwXonomotos, 133 
Lupo. ibid. M33. 1 434. 
0M  A:Miraillet. 249 
eMalarmat. 290 Myll. — 329 
Maltha. 393 Museos. 476 
Manatus — 49o Mythus —— 434 
Mdyuus. - $51 Mi£orts E wot, [d 
eMaquereauba- Corts.2$9. 8c 265 
flard. 23; AMole. :86.€ 42 
JMaquereau. — 234. eAMole bout. 42r 
Maraxus. | 490 eAMolere. 186 
Marino pifcatore. Morme. 13 
363 AMormille. .— ibid. 
Marmoratuscan- ZMorgsyre. . ibid. 
CeEss $46 Mormyrus. ibid. 
Adarmo. 153 eMorrude..—. 287 
AMarfoutn.— 374. AMorue cuel molue. 
Mace (Mpagoemoal 
Mznidion. — 738 AMorbuel. ibid. 
Mazenis. ibid. ZMewreme. ^^ 402 


Muco. 263 
Mugil. 258.82 262 
Mugilniger. 425 
Mugilalatus. 267 
Mulli. 288 
Mullusimb. 295 
Mullus barbatus. 
290 
Mullus afper. 2.96 
Murzna. 402 
Murzna fluuiati- 
. is. 


401 
Mus marinus. 450 
Mufculus. — 47; 
AMufchebout. 279 


Muftella. 281.400 
Muftelli. 


372. 
N 
sNafello. 273 
Nevpoor. 358 
Nautilusfiue nau- 
ticus, sro 
Nédejo. 380 
qNigr oyl. 126 
Nes. 259 
Noxleejs- 306 
Nouacula. — 146 
O 3 
Ollado. 126 
Orca. 485 
Organo. 298 
Orthragorifcus. 
424.:. 
OCaa. $10 
Orbis murticatus 
feu echinat?. 421 
Orbis. 419 
Orbisícutat?. 420 


Ochiarella evel ocu 


latella. 378 
Ochiado. 126 
Oris. 164 


2 


INDEX ETNOMINA 


Cvlcxer. 259 Penmular. — 475 Dorcdemer.. 384. Rafcaffe. 20! 
Ophidion. — 397 *Pes lino. 389 Porcelleto. 41 Rafcaffes. 77 
O:phies. 226 *Pei[bafo. ^ ss; Porromi. s60 Rspecon. ^ 3o6 
Orphus. 157 *Peisiouziou. ibid. Poulpe. | j1o Ratepenade. — 285 
Orcynus. — 249 Peisefpafe. 25; Powrpe. — ibid. Remora. 436 
Orcynus. — 242 TIHpx & artpius i82 phocena. — 475 Renard. 384 
OspuMas, — sto llepajas. 2€o Pholis. 206 Reuerfus. ^| 43 
QojNos. idid. Perofa rafa. 347 ox». 455 Rhacinus. 434 
Q2ógtos. 300 *Perlon. 287 Ins, 259 Py. 367 
Qvos & óvíox os. 271. *Perroquet. — 176 I'eóBae.. 495 Palfüuros. 370 
O'Mogéyo. ' 434 fPerche. 182 Pulexmarinus.575 Puàe. — n8 
O Cos. 919. Perpetre. 224 C Rode. 329 
Oculata. 126 Perfeus. 429 Quadratulus. 3:8 Rom. glo 
P Pefce martello. 389 CIE Rometa. 272 
"Paganell. — 196 Pefceratto. — 55; Raia oculataafpe ARendola. 267. 
Pagel. 14.4. Pefce ?20Y0. 28I ra. 5 $1 244. 
Pagurus. g61 Peffecolumbo. 37; Kaiaafpera. 356 Aeuget. 287 
Pagrus&phagrus Pefcefpada. — 2: Ria vndulata fi- Renfe. UA 
142 Pefcemoll. | 275 uecinerea.346 Rospo. 339 
Pal. 37 Petrofa. ^ — 3$; Raialeui. ^ 344 Rota. 4.96 
*Pan[ar. 312 "Prcarel. 141 Raia altera claua- Rhomboides, 55 
Panthera. — 495 ^Po. 245 v5. 54 Rhombus so 
Pardalis. ^ ibid. Pifcismonachi ha Raia oculata &le Rhóbuslxuis. 312 
Parus. 434 . bitu. 492 . uis. 349 Reuffette. 360 
Paffar. 312 Pifcis(acer. 189 Raiaclauata. 55, Ruminalis. — 45; 
Paffer fquatmofus. Pifcis fancti Petri. Raiaafterias. 350 
) 319 32.9 Raiafpinofa. 353 Salpa. 154. 
Paffet. 316 Pifcis epifcopi ha- Raia fullonica. Jalecoques, — 549 
Pafferis tertia fpe- ^— bitu. 494 3556 james. b 
cies. 319. Phyea. 434 Raia aflerias afpe Sardina. m 
Phagurus. — 142 Quxis & quxia. 187 — ra 332 ZewpylWs. ^ 260 
Phragolino. | 144 Sphyrena. 224 Raia altera o£vpvy Sarginus. 124. 
Platiftacus. ^ 129 Phyfeter. 48$ os. 348 Jargo. 22 
Paflinaca. 332 Phytarus. — 434 Raiadbégvyyos347 ZXevpns. ibid, 
"Paflenago. ibid. Phyffalus. — 428 Raia afperrima, | dawdes. —— z:& 
Paftinacaícda. 338 Priflis: — — 487 — 337 jawquene. — n& 
Pediculus mar.76 "$c. 31.& 316 Raiceftellée. — 372 Saurel&feurel.255 
Pelamys farda. — Polauda. 2;2 Raie boudée. 3;; Sautus. 232 
248 "Polé. ^ - 32; Rana pifcatrix. Xuupos dios. 164. 
| Pelamys. 242245 Poly pus. glo — 363 (7a 169 
T'éxus. 129 Pompili. 243 Pags. 227 XagrmUqos. — I20 
"Pei rei. 133/135 Pompilus. — 250 Aafom. 147 aue. 138 


Jcatt 


PISCIVM.. 
2:9 Teftudo troglo- "Turfio fiue tytíio. 


d'caumé. 224 Eqs. 
Smaris. 140 Squilla czlata.s 46 dytica. 493 LATA 
Spatagus. — s8o Squillagibba. $4» Teftudoalba. 455 Turtur. 332 
jpargotl. 1:9 Squillalata. $45 Tefludo Metcu- 7er. $29 
Sparlo. ibid. Squilla parua. sco — rij 4.50 V 
Sparailon, — ibid. Squilles. r48 Té.0is. $o6 "Uarolo. 264 
Zuerápos. n8 jquiado. 6: TéUyis,06.&t508 Faflango. 332 
Squaqua. 36$ Solea. 320 Tremorize. — 38 "Ueaudemer. 453 
Squaranchon. s&; Solea oculata.322 Tiburo. 489 Urat. 234 
Squatina. — 367 Soleaparua. 324 Thynnea. 244 VFergadeles. — 259 
Setche. 498 ole. 420 Thynnades. 24.5 Vergo. 129 
Zumovpos. —— (4s opi. 49$ 'Thynnus & thyn Viclle. 174.€ 179 
Sepiola. $9 Scolopax. ^ 422 nis. 242.&24$ Vitulus maris o- 
depio. 49$ Scolopendraceta- Trachurus. — 235 — ceani. 438 
Serran. 193 | Cea. 488 Tiachina. jor Vitulus marinus. 
Serpens. —— 409 Scomber. — 234 Teáéyosz00.& 1559 — 447 
"Serpens rubefcés. Scorpena. — 2o: Thriffa & thratta. "U/isella. 497 
4i Scorpius. — ibid. ^ &thetta. 220 Uwe. gor 
Seferinus. — 257 JSeorpeno. — ibid. Texyow. 288 Polador. 28f 
Bret G/ [Detto. 224. fora. 320 Ttiton. 245 Volant. ibid. 
Simus. 434 ótokfyfc. 155 Trompette. — 229 Vmbra. 132 
2yzria. 49$ Stromateus. 157 Zroncbou. 27; Finbrino. 133 
Synagris. —— 150 Swhredaurade. 116. Tpuyàv. 334 Vranofcopus. 35 
Synodon. ibid. Sturio. A5 Zolandale. — 559 Vra. 24 4. 
Zoxucra,. . 133 Jónnine. 249 Vrena. 434- 
Xxuís. 154 Teniafecüda. 327 Torpedo fecunda Vrfus. $64. 
xlos. 153 Tania. 326 — G&tertia. 362 Ufms. 377 
Sodoun. 38o 7anado: 120 'lorpedo quarta. Vitica. 527. & 529 
ZXxUAAapor. $54. Japecon. — joó | 363 — & $30.& 53r. 
Xudxolape s77 Jarantella. — 249 "Torpedo. 398 "Urtigo. 728 
SOMME 38o Tarefranke. — 338 Tórpille. abid. Vulpes. 387 
Ziupos &pudpos. 407 Tàreronde. 332 Tortues. ELE Z eos: 
ópigola. ze8 Thanna. 483 Tórtugues, — ibid. Zeeboont, — 453 
Spinax. 75 leragus. — 434 Tóthena. 70 Zeus 3219 
Sphyrena parua. Teftudo cortica- 7a»bor. | 3o Zünzin. 777 
217 ta. 44$ Turdo. 394 Ziyaya. 379 


FINIS. 


LVGDVNI, 


ICHTHYOLOGY 31 


473 


475 


476 


477 


478 


479 


480 


48 


- 


482 


483 


484 


485 


486 
487 


PLINIUS (C.) Libro Nono, De Caio Plinio Segundo, De La Historia Natural de los pescados, 
del mar, de lagos, estanques, y rios. Hecha Por El Licenciado Geronimo de Huerta ... En 
Madrid ... Afio 1603. 
om. 4to., repair to margin of Dj ?nvolves loss of a few letters; age-stained throughout; but a cvisp 
copy in modern vellum. Madvid, 1603 412 $33.60 
Although chiefly on fishes, includes frogs, molluscs and sea snakes. 


RONDELET (G.). Gulielmi Rondeletii ... Libri de Piscibus Marinis, in quibus verae Piscium 
effügies expresse sunt ... Lugduni, Apud Matthiam Bonhomme, M.D.LIIII ... [Pars IJ. 
Folio, 7 //., 583 pp., 12 Il., with portrait and 245 woodcuts; a tall, washed copy with some neat 
marginal repaivs; modern vellum, with ties. Lyons, 1554 £122 10s. $63.00 
Without the second part, Umivevse Aquatilium historig, published in 1555. 
Although the bulk of this classic work treats of fishes, much material on conchology, mollusca, 
crustacea and marine growths is also included. 


STAHMER (M.). Fischhandel und Fischindustrie. 
8vo., with 33 text-ilustrations, many full-bage; cloth.  Stutigart, 1913 Al $2.80 


SWAINSON (W.). The Natural History of Fishes, Amphibians and Reptiles, or Monocardian 
Animals. 
2 vols., sm. 8vo., with many text-illustrations; cloth, spines faded. 1838-39 42 15s. $37.70 
ScamcE. Contains an appendix on "the characters and descriptions of 62 new or little known 
fishes alluded to in this work". Classification based on McLeay's "Quinary" System. 


WOOD (W.). A complete Illustration of the British Fresh Water Fishes, with some Account 
of their Habits. 
3 parts, 8vo., all published, 12. hand-colowred. plates, wh descviptive texi; original printed 
wrappers, torn, enclosed in morocco portfolio, ties missing. | [1842-43] 112 $33.60 
VERY SCARCE. The plates are numbered 1-2, 7, 12-18, 22, 29-30, 36, 38, 42 and 46. 


ENTOMOLOGY 


ABBOTT (J. and J. E. SMITH. The Natural History of the rarer lepidopertous Insects of 
Georgia, including their systematic Characters, the Particulars of their several Metamorphoses 
and the Plants on which they feed. 

2 vols., folio, with 104 colowved plates (some befove leitevs); the text im Emglish and French; 
contemporary siraighi-grained green movocco, gilt frame sides, gilt edges, enclosed. in a movocco tipped 


.Slip-case. 1797 4425 $1190.00 


One of the rarest as well as one of the finest books on American natural history. 


ACCENTUATED LIST (An) of the British Lepidoptera, with Hints on the Derivation of the 
Names. Published by the Entomological Societies of Oxford and Cambridge. 
8vo., cloth. 1858 10s. $1.40 


ACHETA DOMESTICA [Miss M. L. BUDGEN|]. Episodes of Insect Life. 
3 vols., 8vo., with coloured frontispiece and mwmerous other illustrations, some coloured; cloth. 
Vol. 3 neatly vebachked. | 1849-51 £3 15s. $10.50 


ADKIN (R.. The Butterfles of Eastbourne. S8vo., with 15 plates. Eastbourne, 1928.—The 
Moths of Eastbourne. 2 pts. and Supplement, 8vo., wiih 2 maps and 55 plates. | Eastbourne, 
1930-31-34. 

Together in 1 voL, 8vo., boards, buckvam bach.  Easibourne, 1928-34 £3 $8.40 


ALCOCK (A.. Entomology for Medical Officers. 
8vo., with 136 ftext-illustrations; inscription cut from half-tile; cloth; scarce. 1911 
fl 15s. $4.90 
ARROW (G. J.. Horned Beetles. A Study of the Fantastic in Nature. Edited by W. D. 
Hincks. 
8vo., with 148 illustvations; cloth. The Hague, 1951 £l 5s. $3.50 


AUSTRALASIAN LEPIDOPTERA. A Collection of 8 Papers on Australasian Lepidoptera 
by G. A. Waterhouse, R. Illidge, A. Quail, etc. 
In 1 vol, 8vo., w??h 3 plates; half movocco.  v.p., 1892-1903 42 $5.60 
Includes Waterhouse. Cat. of Rhopalocera of Australia, and Notes on Australian Rhopaloceva. 
Pt. II. 


BARRETT (C. G.). The Lepidoptera of the British Islands. 
11 vols., roy. 8vo., Lavge Paper, with 504 colowred plates; cloth. 1893-1097 £35 $98.00 
A descriptive account of the families, genera, and species indigenous to Great Britain and 
Ireland, their preparatory states, habits and localities. 


another issue. 11 vols. 8vo., Small Paper; original cloih. 1893-1907 £6 $16.80 
BARRET (C. and A. N. BURNS.  Butterfles of Australia and New Guinea. 


8vo., with 8 coloured and 10 plaim plates, and. 14 text-figuves; cloth. Melbourne, 1951 
£2 10s. $7.00 


— 


32 BERNARD QUARITCH'S CATALOGUE, No. 842 / 7 £5. 3 


BEES: 


488 [BAZIN (G. A.)]]. The Natural History of Bees. Containing an Account of their Production, 
their Oeconomy, the manner of their making Wax and Honey, and the best Methods for the 
Improvement and Preservation of them. Translated from the French. 

8vo., with 12 folding copper-plates; tear across tille-bage vepaived; contemporary calf (worn), 
vebacked. 1744 £42 10s. $7.00 


489 BUTLER (C.. Monarchia Foeminina, Sive Apum Historia, Enarrans Naturam ipsarum 
mirabilem & proprietates ; Generationem & Colonias ; Politiam, Fidem, Artem, Industriam ; 
Hostes, Bella, Magnanimitatem, &c. ... Nunc primum Interprete R. Ricardi 
Londini ... 1673. 

Sm. 8vo., with folding plate, small tear in blank margin of title amd. 4n fold of woodcut; light 
water-staim on a few leaves, paper of some leaves at beginning and end vathev soft and. brittle; 
coniempovavry calf vebaired. | London, 1673 £16 $44.80 

Wing B6262. 

490 EVRARD (E... The Mystery of the Hive. Translated by B. Miall. 

8vo., cloth. 1923 10s. $1.40 

LEVETT (J.. The ordering of Bees ; Or, The True History Of Managing Them From time 

to time, with their hony and waxe, shewing their nature and Breed. As also what Trees, 

Plants, and Hearbs are good for them, and namely what are hurtfull: together with the 

extraordinary profit arising from them. Set forth in a Dialogue, resolving all doubts what- 


49 


mÓ 


soever ... London, Printed by Thomas Harper ... 1634. 
Sm. 8vo., with plate; small marginal tear in last leaf mended; a few small stains; eavly MS 
notes in the wide margins; 19th cent. half voan repaired. | 1634 449 $126.00 


'THE ONLY EDITION ; SCARCE. S.T.C., 15555. 


492 RUSDEN (M.) 4A Further Discovery Of Bees. Treating of The Nature, Government, Genera- 
tion & Preservation of the Bee. With the Experiments and Improvements arising from the 


keeping them in transparent Boxes instead of Straw-hives... London, Printed for the Author 
203/679* 
Sm. 8vo., with frontispiece and 3 folding plates; modern calf antique style. 1679 
428 $78.40 
Rusden calls himself ''Bee-Master to the King's most excellent Majesty". 
Wing R2313. 
493 SCHIRACH (A. G.). Histoire naturelle de la Reine des Abeilles, avec l'Art de former des 
Essaims ... On y a ajouté la Correspondance de l'Auteur avec quelques Scavans, & trois 


Mémoires de Bonnet sur ses Découvertes. Le tout Traduit de l'Allemand ou recueilli, par 
J. J. Blassiére. 
8vo., with 3 folding plates; half calf; scarce. The Hague, 1771 44 15s. $21.70 


494 SLADEN (F. L. W.). The Humble-Bee, its Life History and how to domesticate it, with 
Descriptions of all the British Species of Bombus and Psithyrus. 

8vo., with frontispiece, l Plaim and 5 coloured plates containing wwmerous figures, and. 34 text- 

illustrations; cloth; very scavce. 1912 £44 10s. $12.60 


495 VEJDOVSRY (F.. Remarques sur la Structure ... des cellules adipeuses et des (Enocytes 
pendant la Nymphose de l'Abeille. 
Impl. 8vo., weh 2 plates; sewed.  Lewve, 1924 10s. $1.40 
Extracted from La Cellule, Tom. XXXV. 


496 WILDMAN (T.). A Treatise on the Management of Bees ; wherein is contained the Natural 
History of those Insects. To which are added, the Natural History of Wasps and Hornets, 
and the Means of destroying them. 

4to., with 3 folding Plates; contemporary calf, gilt spine, Bvidgwater crest n gilt on sides. 1768 
45 $14.00 


497 BERCE (E.. Faune entomologique Frangaise. Lépidoptéres. 
6 vols., 12mo., with 4 (of 5) plain and 69 coloured plates; a few plate numerals cut (nto; origimal 
vrappers, those to Vol. 1 missing, others very worn and. stitching loose. Paris, 1867-78 
A working set of this very scarce book. Á9 $14.00 


498 BEIRNE (Bryan P.). British Pyralid & Plume Moths. Descriptions of the families Pyralidae, 
Pterophoridae and Orneodidae. 
Sm. 8vo., with 405 figures of which 216 ave from photographs 1n colour; cloth. 1952 
15s. $2.10 
499 BIOLOGIA CENTRALI-AMERICANA : or, Contributions to the Knowledge of the Fauna 
and Flora of Mexico and Central America. Lepidoptera Rhopalocera. By F. Ducane Godman 
and O. Salvin. 
3 vols., roy. 4to., with 118 hand-coloured plates comprising hundreds of figures; mewly bound 
im half ved «ovocco, gilt tobs. 1879-1901 £115 $322.00 


500 ———— Lepidoptera Heterocera. By H. Druce and Lord Walsingham. 


4 vols., roy. 4to., with 111 hamd-coloured plates comprising hundveds of figures; newly bound . 


in red buckram, gili tobs. 1881-1915 £85 $238.00 


SMITHSONIAN INSTITUTION LIBRARIES 


TUE 


3 9088 00635 9053