ihya ulumiddin - Imam Gazali

Hticcetu'l-Islam, Zeynii'd-Din, Mticeddid-i Kebir,
Altm-i Rabbani, Mtir§id-i K&mil, Hadim-i
§eriat-i Mutahhara, Ehl-i Siinnetin Gbzbebegi

imam Ebu Hamid Muhammed

el-GAZALi

(Rahmetullahi aleyh)

iHYAU 'ULOmI'D-DIN

TERCUMESi

(BlRiNCi ClLD)

(Mtielllfin mukaddimesi ve on «Kitab»dan miitegekkildir)

www.ihya.org

ASLINA SADIK kabnar&k — gikartma ve ilave yapiJraaksizin —

hiarlanan bu Ihy&u 'Uiumi'd-Din Tercflmesl, escrin ARAPQA

ASLI GlBl dort cilt halinde negr edilmektedir.

Terciime eden :

Ahmed SERDARO&LU

Diyanet Jgleri Reisligi Mufettiglerinden

ISTEME ADRESI:

HUZUR
YAYIN-DAfilTIM
FaruksaGlam BEDIR YAYINEVI

Calalfegme Sok. Yacer Han. p,K. 1060 - Istanbul

No:46 / Kac 2 Cagaloglu-tST.
Tel: 513 50 57

" — — — . ■■ .'.-'-■'_■■ _ ■ — ■— ■■-■ — — « ■■■■■■■■ ■ i ■■■ ■ i —

www. ihya.org
Web Sitesi Sunar

www.yakup.info & www.hanci.org

ihyau 'Ulumi'd - Din (Cilt: 1)

Rub'u'l - ibadat

YEDtNCl KtTAB

KiTABU ESRARi'L-HACC

(HACCIN SIRLAHI)
<BU KlTAB t)C BABDAN MtitE$EKKiLDtR)

MUKADDlME.

1 inci BAB : HACCIN, MEKKE'NIN, KABE-i MUAZZAMA'NIN
FAZlLETtYLE, HACCIN ERKAN VE VttCtfBUNUN §ARTLARI BE-
YANINDADIR.

2 nci BAB : HACC SEFERtNtN BA§LANGICINDAN, DONU§E
KADAR YAPILACAK ZAHtRl AMELLERlN TERTlBt BEYANINDA-
DIR.

3 Oncii BAB : HACCIN EDEBLERI GtZLI SIRLARI VE BATINl
AMELLERI BEYANINDADIR.

HACCIN SIRLARI

MVKADDiME

Hamd, Tevhid kelimesini kullanna kal'a ve siginak, Beyt-i Atik'i
(Kabe-i Muazzamayi) miiracaat mercii ve daruleman yeri yapan Allah
Teala'ya mahsiistur. Kabeye oBeytullaho demekle zatina nisbet ederek
te§rif, tahkim ve minnet cihetlerinden faziletlendirmi§tir. Kabeyi, zi-
yaret ve tavafi, kul ile Cehennem azabi arasmda bir perde ve kalkan
eyledi. Salat, Rahmet nebisi ve ummetin efendisi olan Hazret-i Mu-
hammed Aleyhlsselama; selam halkin efendileri, halkin onciileri olan
Al'ine ve Ashabi uzerine olsun.

Bilmig ol ki: islam binasinm rukiinlerinden birisi olan Hac, omiir-
de bir defa yapilmasi gereken bir ibadet olup, emredilen ibadetlerin
sbnu, islamiyetin tamami ve dinin kemalidir. Allahu Teala :

n

ctBugiin dininizi ikmal ettim. Size nimetimi tamamladim. Sizin
igin din olarak Islami ihtiyar ettim.» (5 - Maide: 3)

Ayet-i celilesini Peygamber Efendimiz veda haccmda cum'a giinu
Arafatta bulundugu esnada indirdi. Ve Hac hakkmda Peygamber
Efendimiz :

■ 5 .1' • ". il * .- i S *' ,'l '• t ' -*-"i' tf ^ - • 1-- " ,-<•--„

«"Hac, kendisine bore, olup bir manii olmadigi halde" haccini yap-
madan olen, ister yahudi isteise de hiristiyan olarak olsun.u (790)

(790) tbn Adiyy, Ebfl Hureyre'deo.

€80 iHYAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'UX - tBADAT

Ne biiviik bir ibadettir ki, eda edilmezse din kemalini kaybeder.
Mazeretsiz olarak onu terkedenler, sapiklikta yahudi ve nasaraya mii-
savidirler. Bu sebeble, boyle muhim bir ibadeti, §erh ve tafsil etmek,
adab, erkan, siinnet ve gartlarmi izah etmek; fazttet ve esranni agik-
lamak iqin gayret sarfetme yerinde ve layik bir hareket olacaktir.
Biitiin bu saydiklanmiz, aziz ve celil olan AUahfi Teala'nin yardimi
ile tig babta agiklanabilir :

BtRINCt BAB

HACCIN, MEKKE'NIN, KABE-I MUAZZAMA'NIN FAZILETiYLE,
HACCIN ERKAN VE VtJCUBUNUN SARTLARI BEYANINDADIR

Birinci Bab'da iki fasil vardir.

. BiRINCt FASIL

BtlttNCt FASIL; HACCIN, KABE'NlN, MEKKE VE MEDlNE'NtN VE
BUNLARI ZlYARETlN FAZILETiNlN BEYANI HAKKINDADIR

I. Haccin fazileti:

Ayetler : Allahu Teala buyuruyor :

«Nasi hac etmege $agir ki piyade olarak, zayif develer iizerinde
bulunarak her uzak yollardan sana gelsinler.n (22 - Hacc: 27).

Katade (791) diyor ki, Allahu Teala, Ibrahim Aleyhisselama,
insanlan Kabe'nin zlyaretine daveti emrettigi vakit, Ibrahim Aley-
hisselftm: "Ey insanlar! Allahu Teala bir beyt in§a ettirdi, bunu zi-
yaret edin" diye bagirdi. Yine Allahu Teala :

•^'^Uil/4^-

(791) KatAde bin Dame, Ebolhattab'es - Stidtisl. h&fiz ve t&biindendir.

682 1HYAU 'ULOMt'D • DIN — Cilt: 1 — RUB'UX - IBADaT

«Kendileti igin menfaatli olan geyleri mii$ahede ve elde etsinler
diye.» (22 - Hacc: 28) buyurmu§tur.

Baa Slimier bu menfaat, hac mevsiminde ticaret kazanci ve ahi-
rette alacaklan mukafattir dediler. Seleften birisi bu ayet-i celileyi
duyunca: "Kabenin Rabbine kasem ederim ki, Allahu Teala ziyaret
edenleri affedecektir" demi§tir. Yine,

B

<iOnlar icui scnin sitat-i miistakiminde oturur ve onlan saptm-
nin.» (7 - A'raf: 16) ayet-i celilesinin tefsirinde "sirat-i mustakimi"
hac yolu diye tef sir etmi§lerdir. insanlan menetmek igin §eytan ' bu
yol uzerinde oturur. Resfil-i Ekrem (S.A.) :

" " . s** 4

«Kim ki hac eder, kotii soz konugmaz ve istikametten ayrilmazsa,
annesinden yehi dogmug gibi, butiin giinahlanndan siynlir.n (792)
buyurmugtur. Yine bir hadisinde :

Ǥeytaa, acefe giiniindekiiiden daha zelil, rezil, hakir ve kinli ola-
rak ba§ka bir giinde gorulmez.» (793) buyurmugtur.

Allahu Teala'nm aff-i umumisini ve nazil olan geni§ rahmetini
mu§sLhede ettigi igin arefe giinti geytanin en buyiik peri§anlik gunii-
dur. Zira denildi ki :

(792) Buhari ile Miislim, Ebfi HQrejre'dM.
093) Malik.

7 nci KITaB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZlLETl 683

«Gtinahlar arasinda oyleleri var ki onlan ancak Arafatta Vakfe-
de bulunmak mahveder.n (794) buyurmugtur. Bu hadisi Ca'fer Bin
Muhammed, Resulullaha isnad etmistir. *

Mukarreblerden, ke§if ve keramet sahibi bir zat; Arafatta Iblisi
insan suretinde gordii. Bakti ki zayif, benzi soluk, gozu yas.li, kambu-
ru cikmis, perisan bir vaziyettedir. Bunun uzerine bu zat iblise soyle
sordu:

— Nisin goziin yaslidir. Kim aglatti seni? iblis :

— Tlcaret fikri olmaksizin hacilann Arafata gikmasi. Baktim ki
raaksatlan yalmz Allah nzasi igin hac etmek emellerine ulagrr ve Al-
lahu Teala onlan bos. cevirmez, diye kbrktum ve iste buna uzulerek
agladim, dedi. O zat :

— Ya seni zayiflatan §ey nedir? iblis :

— Hac yolunda atlarm (HaciJan getirmekten miitevellid) inle-
yip kignemeleridir. Bu benim yolumda olsaydi benim igin daha sevim-
11 olurdu, dedi. O zat.

— Ya benzlni solduran nedir? iblis :

— - islam cemaatinin taat ve ibadetinde birbirleriyle yardimla§-
masidir. §ayet isyanda birbirlerine yardim etselerdi ben sevinirdim,
dedi. O zat :

— Ya seni gokertip boyle belini laran nedir? iblis :

— Kulun, "Allahim! Senden hiisn-i hatime temenni ederim. (Son
nefesimde iman-i kamil ite dunyadan aynlmak isterim) diye yalvar-
rnasi. Ben de vay bana, ben bunu nasil acaba du§urup amelini kendi-
sine begendirecegim derim. Ve benim bu sekil caligacagimi anhyaca-
gmdan korkanm da ondan, dedi. Yine Peygamber Efendimiz :

*i"I^-' , f-'1'* * i " 1"' f *'••* "f t" i' •" • " '* • -* «
r-UJl j>-\ 4j {£j>-\ uLi \j*J>* j\ L>-U- <U«j /y* /?j>; //>"

«Hac veya umre niyetiyle evinden cikip yolda olen kimsenin def-
terine kiyamete kadar hac ve umre sevabi yazilir. Mekke veya Medi- ,

(794) Kaynagi bulunsmanugtar.

684 IHYAU ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - iBADAT

ne'de olen ise, mahkemcye arzedilmez, hesaba <pekilmez, kendisine [bu-
yur] cennete gir denilir.» (795) *

Diger bir hadisde Resdl-i Ekrem :

l^J^^y h)s? *f*"J W^J W J -" l u^-^" "JSjt* *****

%

VJ?-

aliacc-i inebrur, biitiin varkgi ile diinyadan hayirhdir. Makbul
baccin mtikafali, ancak Ccnnettir.ii (796) buyurmu§tur.

Vine Peygamber Efendimiz :

-'.j ..- "... . >'* --.-: > '"•!'• r- j- •■ M'l

«Hac ve umre edenler, Allahu Teala'nin cemaati ve ziyaretcileri-
dir. tsterlerse, [istediklerini] verir, istigfar ederlerse magfiret eder,
dua ederlerse icabet eder ve §efaat etmek isterletse §efaatlerini ka-
bfil eder.u (797) buyurmu§tur.

Ehl-i Beytten rivayet edilen mtisned bir hadiste :

»

«fnsanlarm en bfiyiik giinahkan Arafat vakfesinde bulunap da,
Allahu Teala'nin kendisini magficet etmedigini zannedendir.» (798)

Ibn Abbas (RA.)'dao Resftl-i Ekrem (S.A.) :

(795) Birlnci kismi Beyhakl, ikinci kismi Darekutni rivSyet etraigtir.

(796) Buh&ri ile Muslim, Ebil Hiireyre'den.
■<797) Ibn MAce, EbG Hiireyre'den.

<798) Hatib.

7 nci KtTAB — 1 inci BAB ~ HACC'IN FAZlLETl 685

--.-' s

«§u beyte hergiin yiizyirmi rahmet incr: Altmi§i tavaf edenlere,
kirhi namaz kilanlara, yirmisi de beyte bakanlara bolunur.» (799) bu-
yurdu. Yine haberde :

>- * " .-•* \"*.\" -",-* -Tf "'•>■ "£'•■' ■*

nKabeyi 50k tavaf cdin, zira kiyamct giinii sahifelerinizde bula-
caginiz amellerin en kiymetlisi ve en ?ok heves edilenlerinden-
dir.» (800) buyurmugtur.

Bunun igin hac ve umre olmaksizm iptida tavaf etmek muste-
habtir. Yine haberde :

'• ■ "."1" 1" *"i ' *"I f'Tr - t *• f

ttBu beyti yedi kere bagi kabak, yalin ayak tavaf eden, bir kole
■azad etmi§ gibidir. Yagmur altinda yedi kere tavaf edenin gecmig gtt-
nahlan magfiret ediiir.n buyurulmu§tur.

Denildi ki, Allahu Teala vakfede bir kimsenin bir giinahim affet-
tlgi zaman, Arafatta bulunan butun insanlann o gunahim affeder.
Baza selef diyor ki: Arefe, cum'a giiniine tesadiif ederse butun Ara-
fatta bulunanlar magfiret edilirler. Diinyanin en faziietli giinii i§te o
gundiir. Resul-i Ebrem (S.A.) Veda Haccini o gun yapmi§tir. Tarn
Arafatta bulundugu sirada :

(799) tbn Hibban «Zuafa»da.

(800) Bu ifade ile kaynagi bulunamamigtir.

686 1HYAU 'ULOMtD - DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - 1BADAT

«Bugiin dininizi ikmal ettim, nimetimi iizerinize tamamladim, si-
arfn icm din olaiak tslami ihtiyar ettim.» (5 - Maide: 3) Ayet-i celi-
lesi nazil oldu. Bu hususta yahudiler dediler ki: Bu ayet ki: Bu ayet
bize n&zil olaydi biz o giinii bayram ederdik. Omer (R.A.) buyurdu
Id: Bu ayet-i celile Resul-i Ekrem'e Arafattan iki bayram gununun bir
arada bulundugu bir giinde nazil oldu. Zira o gun, hem cum'a, hem
de arefe giinii idi.

Yine Resul-i Ekrem (S.A.) bir hadisinde :

«Allahim! Hacilan ve Hacilann magfiret diledigi kimseleri affey-
le.» (801) buyurmus. ve dua etmistir.

Rivayet olundu ki Ali Bin Muvaffak Resulullah (S.A-
V.) icui birkag defa hac etmi§tir. Kendisi §oyle anlatiyor :

Rtiyamda ResuM Ekrem'i gordiim, buyurdular ki :

— Ey Muvaffak'm oglu benim ic,in hac ettin, degil mi? Ben :

— Evet ya Resulallah, dedim. Peygamberimiz:

— Benim icm telbiye ettin degil mi? buyurdu, ben de:

— Evet ya Resulallah, dedim. Peygamberimiz:

— Ben de ktyamet giinii, insanlar hesabin §iddeti icinde kivra-
mp dururken seni elinden tutup Cennete gotiirmek suretiyle bu iyili-
g£ne mukabelede bulunacagim, buyurmu§tur.

M u c a h i d ve diger bazi alimler: Hacilar Mekke-i Mukerremeye
girdikleri vakit melekler onlan kar§Uar, develere binenlere selam ve-
rir, merkeplere binenler ile musafaha eder, yayalar He de kucakla§ir-
lar, demi§lerdir.

Hasan-i Basri: Ramazan-i §erifin, muharebenin ve Haccui
akabinde olenler s,ehittir, dedi. Hazret-i Omer (R.A.) "Haci-
lar magfiret edildigi gibi, Zilhicce, Muharrem, Sefer ve Rebiulewelin

(801) H&kim, Ebfi HUreyre'den.

7 nci KlTAB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZiLETl 687

yirmisine kadar kimler iqin magfiret dilerlerse onlar da affedilirler"
buyurmustur.

Hicaza giden hacilan te§yi, gelenleri de giinaha girmeden, istik-
bai edip gozlerinden opmek ve onlardan dug, istemek Selef-i salihinin
giizel adetlerindendir.

Ali Bin Muvaffak anlatiyor: "Aref e gecesi Mina'da Mes-
■cid-i Hayf'da uyuyordum. Riiyamda ye§il iki melegin semadan indik-
lerini gordiim. Birisi arkadagina:

— Ya Abdullah? diye seslendi. Arkada§i :

— Buyur ey Allahin kulu diye mukabelede bulundu. Oteki:

— Bu sene Kabe'yi ziyaret edenlerin ka? ki§i oldugunu biliyor
musun? dedi. Arkada§i :

— Hayir bilmiyorum, diye cev&b verdi. Oteki melek:

— Tarn alti yiiz bin ziyaretgi var, dedi ve devamla:

— Bunlardan kac kiginin hacci kabul olundugunu biliyor mu-
sun? diye sordu. Arkada§i:

— Hayir bilmiyorum, diye cev&b verince, yine otekisi :

— Yalmz alti ki§inin hacci kabul edilmisjtir, dedi.

Ali Bin Muvaffak sozlerine devam ederek, sonra onlann
yiikselip gozden kaybolduklanni gordiim ve korku iginde uyandim.
Haccimin kabul olup olmayacagindan son derece endi§e ediyordum.
£unku alti yuz bin ki?i arasindan secilen alti ki§i arasina girmek be-
nim i<;in 50k uzakti. Bu dti§unce ile Arafatta Me§*ar-i Haram'da bulu-
nurken uyuya kaldim. Tam bu sira yine ayni kiyafette ayni melekleri
gordiim. Ayni §ekilde biri digerine seslenip oburii de cevab verdikten
aonra:

— Aziz ve celil olan Rabbimizin bu geceki hukmiinii biliyor mu-
sun? dedi.

— Bilmiyorum deyince, digeri :

— Alti kismin her birine yiizbin kisj bah§etti, dedi. Yani alti yuz
bin kiginin hepsini affetti.

AU Bin Muvaffak tam bu sirada buyuk bir ne§'e ve sevinc icjn-
<ie uyandim, dedi.

Yine bu zat anlatiyor: Bir seneki haccimda hacci kabul olmayan-
lan du§undiim ve "Allamm bu seneki haccimin sevabim hacci kabul
olmayanlara verdim" dedim. O gece Allahu Teala'yi riiyamda gor-
dum; Rabbim bana :

— Ya Ali! Sehaveti ve sehavet etmegi ben yaratmis. iken sen ba-
na kar§i cbmertlik mi yapiyorsun? diye buyurdu ve comertlerin co-
merdi, kerem sahiblerinin en keremlisi Ben'im. Herkesten ziyade seha-
vet ve kerem gostermege layik olan Ben'im. Haccmi kabul etmedikle-
rimin hepsini, haccini kabul ettiklerime bagi§ladim K buyurdu.

688 1HYAU "ULOMi'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - tBADAT

II. Kabe ve Mekke-i Milker rem e'nin Fazlletleri:

Resul-i Ekrem Sallallahu aleyhi ve sellem bir hadlste :

«AUafau Teala, her sene [asgari] altiyiizbin ki$inin Kabe'yi ziya-
ret edecegini vadetti. §ayet daha az olurlarsa, Melekler ile onlari ta-
matnlar. Kabe, ztfafa hazirlanan duvaklt gelin gibi siislii oldugu bal-
dc hagrolacaktir. Onu tavaf eden herkes orttisiinun eteklerine sarila-
eah, Cenncte girinceye kadar ettafinda donecek vc onunla beraber
Cennete gireceklerdir.n (802) buyurdu.

Yine haberde :

o^j o]_j i o>Ji CwjI^j,^ ^yw i^*-3i >>*>Jl op

... .. g „ *'\'' x

uHacerii'I - Esved, Cennetin yakutlarradan, kiymetli ta§lanndan^
bir tagtir. Kiyamet giinunde iki gozii ve soyleyen dili oldugu halde
hagrolacak kendisine hakkiyle ve sadakatle istilam edeulerin lehinr
gehadet edecektir.» (803)

Peygamber Efendimiz onu sik sik operdi. Yine rivayet olundugu-
na gore "Sallallahu aleyhi ve sellem, ta§in iizerinde Allah'a secde
ederdi. Resul-i Ekrem (S.A.) bihiti iizerinde tavaf ederken asasini Ha-
ceru'I - Esved'e dokundurur ve onu operdi."

(802) Kaynagi bulunamami$tir.

(803) TirmizS.

7 nci KlTAB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZlLEXt 689

Hazret-i Omer (R.A.) de Hacerii'l - Esved'i optii ve sonra.:

JUL* t Oly^jJl <_jU«juJj Oi^lsJl t_*SL-J L^al* ^-iJ'l LjI C

- *» *•*, s#5 '.- ■* •* •.* ■* <* ss-* •"■*'•" i s •*-■■, ^ . •' „,
^5 oj-U1Jp JUUJI o>-l UJ JL^- ill 01 : JU V ouT^

n"Ben, senin, ne kari ne de zarari dokunan bir tas. oldugunu bili-
yorum, Resul-i Ekrem (S.A.) in seni optiigiinu gormeyeydim, ben de
seni opmezdim" dedi ve agladi hatta inilti ve hickingi duyuldu. Sonra
ardina bakti ve Hazret-i Ali (R.A.) yi gordu ve Ya Eba Hasan! lijte bu-
rada goz ya§Ian dokiilur ve burada dualar kabul olur, dedi. Bunun tize-
rine Hz. Ali, Hz. Omer'e ' hitaben: Ya Emire'l - Mu'minin! [Bu ta§in]
hem zarari ve hem de kari olur, dedi. Hazret-i Omer: Nasil olur? de-
yince Haziet-i Ali: "Allahu Teala Ademin ziirriyetinden ahd-i misak
aldigi vakit onu yazdi ve bu ta§in icine koydu. i§te bu ta§, mu'minle-
rin, vefa edip sozlerinde durduklanndan lehlerine, kafirlerin de inkar
ettikleri icin aleyhlerine §ehadet edecektir," dedi.n (804)

i§te, Hacer-i Esved'i istilam esnasmda okunan:

(lAUahim! Sana iman eder; kitabmi tasdik eder ye ahdimizde du-
ruruz.» duasinm manasi da budur.

(604) Buh&rt ile Muslim.

C. I - F. 44

6gO tHYAU 'ULOMt'D-DIN — Ciltt 1 — RUB'tfX - iBADAT

Hasan-i Basri (R.A.) anlatiyor: Kabe'de bir gun oruc,, ha-
ricteki yiizbin gune, orada bir dirhem sadaka, harigte yiizbin dirheme
bedeldir. Her hasene ve iyilik igin de boyledir.

Yine denildi ki yedi tavaf bir umreye, uc umre de bir hacca mua
dildlr. Sahih bir haberde :

«Ramazanda yapilan bir umre benitn He birlikte hac etinek gibi-
dir.» (805) buyurulmugtur.

Yine Peygamber Efendimiz :

«Ha$irde yerden ilk kalkacak olan benim. Sonra Baki' kabrista-
mna giderlm. Oradakiler benimle ha§rolurlar. Sonra Mekke halkina
giderim ve Mekke ile Medine arasinda ha§tolorum.» (806) buyurmu§-
tur. Yine haberde :

(tAdem aleyhisselam, menasik-i hacci ifa ettiginde, melekler gele-
rek kendisini tebrik etti ve haccin mebrur olsuo. Biz burayi senden
iki bin sene evvel ziyaret ettik, dediler.» (807) diye varid olmugtur.

(803) Buhari ile Miislim, tbn Abbas'dan.

<806) Tirmizi.

(8OT) El-Mufaddal rf-Ctindi.

7 nci KlTAB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZlLETl 691

Yine eserde varid oldu.

VT ■"* Tr i*f* '"ti -*i* °' • " Vf - "fr-V? •n>£*-

-'.-: * *- ^ ^ T - • -, *'. --.- f j- *~- B ,f -' ?r . ^. f

8 Oj-ap «u*SJI A.J"...» UJlj el j /-• • <J

«Aziz vc Celil olan Allahu Teala her gece yer ehline bakar. tlk bak-
tigi Rarcm-i §erif halki ve bunlardan ilk bakhgi Mescid-i Haramda
olanlardir. Tavaf ederken gordiigiinii affeder, namaz kilar gordiigiinii
affeder, ayakta kibleyc kar§i duram da affeder.n diye varid olmustur..

Evliy&ullahdan biri ke§if yolu ile soyle anlatiyor: Du§man bas-
kimna ugramasi korkulan butiin hudut gehirleri Basra'nin cenub-i
§arkisinde bulunan Abadan icin secde ederler, Abadan da Mekke der-
bendi igin secde eder.

Denildi ki Kabe-i Muazzamayi her ak§am bir Abdal (808) ve her
sabah da bir Evtad (809) tavaf eder. Bunun sona ermesi, Kabe'nin
yerden ref olunmasina sebeb olacaktir.

Sabahleyin insanlar kalktiklarmda Kabenin yerinde bir §ey kal-
madigmi goriirler. Bu hadise ancak Kabe-i Muazzama haric.ten de-
vamh olarak yedi sene tavaf edilraedikten sonra olacaktir. Sonra
Kur'an-i Kerim, sahifelerden kaldirihr, millet sahifeleri ter temiz ve
yazisiz olarak bulurlar. Sonra da Kur'an-i Kerlm h&fizalardan silinir,
sabahleyin kalkmca kimse bir kelime hatirlayamaz hale gelir. Sonra
da insanlar bazi §iirler ve cahiliyet, yani eski zaman hikayeleri ile
meggul olurlar. Sonra Deccal gikar. Pe§inden Isa Aleyhisselam inerek
onu oldiirur. Artik ondan sonra Kiyametin kopmasi, ayina giren ge-
be kadinin ak§am sabah dogurmasi gibidir. (810) Haberde soyle varid
olmustur.

(808) Abdal, peygamberlerin bedeli olarak velilerdir. Bunlar yedi kigidir artmaz
ve eksilmezler. Biri oHince yerine bagkasi alinir. Allahu Teala yedi kitayi onlar ile mu-.
hafaza eder.

(809) Evtad da dort kimsedlr. Allahu Teala bunlar ile §ark, garb, $imal ve
cenabu korur.

(010) Gazalt'nin alem-i kubradan anlattigi bazi geyler zayif rivayetlerdir. (Mu~
tercim).

692 1HYAU 'ULOMt'D-DtN — Cilt: 1 - RLTBU'L - 1BADAT

«Bef olmadan [kaldinlmadan] Kabe'yi $ok tavaf edin, iki kerc
yiluldi, ugiinciide ref olacaktir.n (811)

Hazret-i Ali ( R.A.) Resul-i Ekremden (S.A.) Allahu Teala'-
nin §oyle buyurdugunu haber veriyor :

***\$<* .- > »"-.-•<, - *' f *. f -* '"f ,^,
-J 4^>** ^.y,; Ol-U UlJJl ^^>-l Ol OJjl bl B

«Diinyayi tahrip elmegi murad ettigim zaman cvvela beytimi
[Kabe'yi] yikanin, sonra da diinyayi harab ederim.» (812)

Mekke'de Ikametiu Fazllet ve Kerahati :

Allahu Teala'dari korkarak ihtiyath davranan bazi alimler Mek-
ke-i Mtikerremede ikameti u? sebebten kerih gormu§lerdir :

1 — Birincisi kendisine darlik ve agirlik gelmesi ve Beyte tinsi-
yet peyda etmek korkusudur. Her ikisi de Kabe'ye kar§i besledigi hiir-
meti azaltir. Bunun igin Hazret-i Omer, hac i§i bitince herkesi mem-
leketine sevkederdi.

2 — Ikincisi de oradan ayrilmakla, yeniden heveslenerek kalbinl
oraya baglamak ile blr daha ziyaretini saglamak ieindir. Qunku Al-
lahu Teala Kabe'yi insanlara dariileman ve tekrar doniilecek bir me-
kan kilmistir.

Aynhk bu gelip gitmeyi ve gonulden ona baglanmayi saglar. Ni-
tekim bazilan, «memleketinde oldugun halde kalbinin Kabe'ye bagh
olmasi Kabe'de durdugun halde oradan usanip memleketini ozlemen-
den 50k daha hayirlidira demi§lerdir.

Yine bazi selef: «Niceleri var ki kendileri Horasan'da {yani uzak
yerlerde) olduklan halde, Kabe'yi tavaf etmekte olanlardan Kabe'ye
daha yakmdirlaro demiglerdir.

3 — tJ^uncusii de bu muhterem beldede hat&ya du§mek, isyan i§-
lemek korkusudur. Qunkti (buradaki iyiliklerin mukafati 50k oldugu

(811) Bezzar. tbo Hibban ve Hakim, ibn Omer'den.
<Bi2) Bu rivayetin asii bulunamami$tir.

7 nci KtTAB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZlLETt 693

gibi) hatalari da tehlikelidir, cezalan daha agirdir. Makamin §ereti
oldugu igln burada isyan eden Gazab-i ilahiyi daha ziyade hak eder.

Vtiheyb b. el-Verd-i Mekki' den rivayet olunmustur.
Diyor ki: «Bir gece Hatim'da narnaz kiliyordum, tam bu sirada Ka-
beden gelen bir ses duydum §6yle ki: "Etrafimda donenlerin liizumsuz
dil§iince, faidesiz dedikodu ve bo§ sozlerinden once Allah'a sonra da
sana §ikayet ederim Ya Cebrail. Eger kendilerini diizeltmez ve bu uy-
gunsuz s6z ve hareketlerinden vaz gecmezlerse oyle bir kuwetle par-
§alamnm ki her par§am ve her ta§im nereden ahnmi§sa ta oraya ka-
•dar sigrar gider ve darmadagin olurum" diyordu.»

ibn Mes'ud (K.A.);

— insan iginden gecirip de heniiz yapmadigi kotuliiklerden his
bir beldede mes'ul degildir. Yalniz Mekke'de bunlardan da (akhndan
gecirdiklerinden de) mes'uldur dedi ve :

«Orada [Haremde] zulum ile haktan meyil ve Hhadi murad ede-
ne biz elem verici azabi tattinriz.n (22 - Hacc: 25) Ayetini delil ola-
xak okudu.

Yani orada iradesinden de mes'uldur. (813) Yine denildi ki, ora-
da iyiliklerin miikafaU kat kat f azla . oldugu gibi, fenaliklann cezasi
da (iki) katdir.

(813) Etiemmiyetine binaen bu mevzuyu kisa da olsa biraz agiklamak istiyoruz.
tnsanin kalbine gelen ler birkac kisma aynlir; bunlardan, yapmasina azmetmedigt ve
yalniz kalbine gelip ge^en scylerden. iyilik olsun, fenalik olsun mes'ul degildir. Yap-
masina karar verdigi §eyler de iyilik ve fenalik olarak ikiye aynlir. Yapmak istedigi
lyilikleri kuvveden fiile cikaracak imkanlan yok ve fakat imkanlan nisbetinde iyilikter
yapiyorsa. o yapamadiklannm da tam bir mukafatim alacaktir.

Fenahklara gelince : Bunlar da ikiye aynlir, biri yalniz kalb ile alakali fenalik-
lar, digeri de azalar ile alakali olan fenaliklardir.

A) Kalbi ile alakali olanlar. haset, nifak, kiifur... gibi. Bunlardan nerede olursa
olsun. tam manasiyle mes'uldur. Cunku bunlar kalbin igidir.

B) Azalar ile alakali fenaliklara kalbinden karar vennesine gelince. bunlan yap-
mamak da iki gekilde olur :

1 — Karar verdigi fenahga hig birmahzitr ve engeli olmayip butun imkanlanni
hazirladigi halde yalniz Allah korkusundan o fenaliktan vaz gecmis olmasidir. Buna
Sore yine bir sevabi hak etmisUr.

2 — Maddi engel. mahzur ve iinkansizliklar dolayisiyle yapamiyorsa, bundan
mes'uldur, fakat mes'uliyeti bilfiil iglemig olan gibi degil. yalniz niyet, kasit ve aim
cezasidir. Qiinkii Ayet-i CellLede: "Muhakkab joz, kulak ve kalb hepsl mes'uldfir." bu
yurulmustur.

694 1HYAU 'ULOMl'D-DlN — Cilt: 1 — RUB'UT- - JBADAT

■ ■■■■«■ ■■! ■ ■■ r " * h ' ' '" ™ " ' ------ ■■— - — — — ■ ™— ™—— ™_^

Ibn Abbas (R.A.):

«Mekkede ihtikar, Hareme hiirmetsizlik ve Haremde haktan aynl-
tnaktir.n

Denildi ki orada (Mekke'de) yalan konu§mak da ayni hukiimde-
dlr. Yine ibn Abbas "Rukye'de yetmi§ gunah, Mekke'de bir gunahtan
benim iqin daha ehvendir." buyurdu. Riikye, Mekke ile Taif arasmda
bir yerdlr. Hiirmetsizlik olur korkusu ile Mekke'de ikamet eden bazi
zevat, kaza-i haceti i?in haremin disma, Hill'e yani serbest bolgeye 51-
karlardi. Bazilan bir ay orada kaldiklan halde saygisizlik olur .diye
yan olarak dahi yatmami§lardir. Mekke'de kalinmamasi igin bazi
alimler, Mekke evlerinin kiraya verilmeslni de mekruh saymi§lardir.

Burada kalmamn mekruh olmasi makamin " §erefini nakzeder
sanma. Zira bii kerahat, insanlarin zafiyetinden ve bu makamin hak-
kina layikxyle riayet edemediklerindendir. "Burada kalmamak daha
faziletlidir demek, usanarak ve kusur i§leyerek orada kalmaktan daha
faziletlidir" demelctir. Yoksa hakkina riayet edilerek orada kahmrsa
en efdal makam oldugunda §1ibhe yoktur. Fakat o hakka riayet ede-
bilecekler nerede? Nasil en efdal makam olmasm ki Resul-i Ekrem
(S.A.) Mekke'ye dSndugu vakit Kabe'nin kar§isina ge?erek :,

*• " " ■*

«[Ey Kabe] Allahu'Teala'mn yarattigi en hayirh ve memleketler
!$ersinde en 50k sevdigim yer sensin. Eger senden <;ikarUmayaydim
ben de $ikmazdim.» (814) buyurmu§tur. Yine nasil en serefli yer ol-
masin ki, O'na, yaliuz bakmak bile ibadettir. Yukanda anlattigimiz
gibi orada yapilan iyiliklerin miikafati kat kat fazladir.

HI. Medine-i Mtincvvere'nin Diger Memle.-
ketlerdenttstunliigu:

Mekke-i Mukerreme'den sonra, Resul-i Ekremin sehri -olan Medi-
ne - i Mtinewere'den daha f azlletli bir belde yoktur. Burada da taat ve
ibadetin ecrf kat kat fazladir. Nitekim Feygamber Efendimiz ':

(814) Tirmizl ve Neset, Abdullah b. Adiyy b. Hamra'dan.

7 nci KlTAB — 1 inei BaB — HACC'IN FAZlLETt ' 695

"V \" ■ -Ji - • n " *«'■.'.' . " . * '.'

«Bcnim §u mescidhnde bir namaz, Mescid-i Haram'dan ba§ka, bii-
tun mescidlerde tuhnan, bin namazdan daha bayirlidir.n (815) bu-
jurmustur. Bunun gibi, Medine'de yapilan her amel, diger beldelerde
yapilanlardan bin derece fazla mukafat alir. MedJne'den sonra ugxin-
cti derecede gelen Kudiis'teki Beyt-i Makdis =■ Mescid-i Afcsa'dir. Bu-
rada kilinan bir namaz fazllet bakimindan sair mescidlerde kihnan
be§yiiz namaza muadildir. Diger amelier de bOyledir. Ibn Abbas '(R.
A.) in rivayetinde, Resfll-i Ekrem (S.A.):

* .. .- ■* -* -'

«Medine Mescidinde bir namaz, [digerlerinde] onbin namaza;
.Mescid-i Aksa'da namaz bin namaza; Mescid-i Haram'da [Kabe'de]
bir namaz, yiizbin namaza muadildir.n (816) . buyurmugtur.

Yine Peygamber Ef endimiz :

«Kim ki onun [Medlne'nin] giicliik ve darligina katlamrsa, kiya-
met giinii, ben ona §efaatci olurum.» (817) buyurmu§tur.

(815) Buhari iie MQslim, Ebfl Hiireyre'den. .

(816) Tamami bir arada bulunamiyan garip bir hadistir.

Birinci hadts sahlhtir. Yalniz dikkat edilecek muhim nokta, bir natnazm bio na-
maza muadil olmasi, bir namSzui bin namaz yerine sayilacagi manasmda degildir. Ne
kadar kiymetli olursa claim, bir namaz yine ancak bir naoiazdir. Mesela elli liraya bir
elbise alinabilecegi gibi, beg bin lira ve daha fazlasina da bir elbise aiintyor. Nihayet
iklsi de aym buyiikliikte birer efMseden ibarettir. tki elbise yerine geffmez. Namazlarin
■dejerl de bSyledir. (Mtitercim)

(S17) Muslim, Efcu Hiircyre den.

696 tHYAU ULOMi'D-DEN — Cilt: 1 — RUBU'L - iBADAT

Diger bir hadisinde :

«Gucii yeten, Medinc'de [kalsm ve orada] olsiin; cimkii hurada
kim oliirse kiyamet giiniinde ben ona §efaat<;i oluium.» (818) buyur-
mu§tur. Bu uc. beldeden ba§ka, Allah'in beldeleri derece bakimindan
musavidir. Yalniz Serhadler - derbendler - Hudut bolgeleri de ayn de-
ger tagirlar. Oralarda bulunup hudut bekgiligi yapmakta da buy*uk
faziletler vardir. En faziletli mescidler bu us tanesi oldugu iglndir ki
Peygamber Efendimiz :

■ " tf

pi^Jlo^l : ^.u. ^ JJVJ J£> aij. , 3»

«Yolculuk [kasden] ancak iic mcscid icin yapilir; Mescid-i Ha-
raro, benim [Medine'deki] §u mescidim ve bir de Mescid-i Aksa.» (819)
buyurmugtur.

Islam Buyiiklerini ve Evliyamn Kabirlerini Ziyaret :

Bazi alimler bu hadise dayanarak islam biiyiiklerinin ve salihle-
rin kabirlerini ziyaretin memnuiyetine zahib olmu§lardir. Bana gore
boyle degil. Belki onlan ziyaret ile emir olunmu§tur. Nitekim Pey-
gamber Efendimiz :

«Ben sizi, kabir ziyaretinden men etmi§tim; [siz] kabirleri ziya-
ret edin ve [onlar hakkinda] lena soylemeyin.» (820) buyurmugtur.
(Kavaidti'l - Akaid Kitabinda buna dair izahat vardir.) Hadis mescid
hakkir^dadir. Biiyiikler ba§ka, mescidler ise ba§kadir. Qunku bu tic.

(818) Tirmizi ve Ibn M&ce, tbn Oroer'den.

(819) Bufaari ve Muslim, Ebu Hureyre ve Ebu Said'den rivayet etmislerdir.

(820) MQslim, Bureyde bin Asid'den.

7 nci KlTAB — 1 inci BAB — HACC'IN FAZiLEXt 697

mescidden ba§ka diger mescidler arasrada fark yoktur. Mescidsiz de
bir memleket olmadigina gore ba§ka mescide gitmekte bir mana yok-
tur. Fakat biiyiikler (fazilet bakimindan) musavi degildir. Her biri-
nin ziyaretindeki bereket, Allah katmdaki mevkiine gore degi§ir. De-
mek ki Allah rizasi i?in buyiiklerin ziyaretine gidilir ve "bu ziyaret Al-
lahu Teala'nin nzasina uygun bir gekilde yapilir. Ancak bir yerde
mescid var iken bagkasina gitmege liizum yoktur. Yalniz, bulundugu
muhitte mescid yoksa o zaman gider veya isterse tamamen oraya gbg
eder.

Sonra, ne olyadi bileydim buyiikleri ve kabirleri ziyaretten men'-
etmek isteyen bu zat; Ibrahim, Musa, Yahya (salat ve selam onlara
olsun) hazeratmin ve diger peygamberlerin kabirlerini ziyaretten de
men'ediyor mu? Eger ediyorsa bu agik bir muhaldlr. Bunlarm ziyare-
tini uygun buluyorsa, evliya, ulema ve sulaha kabirlerinin kabahati
ne? Onlar da bunlarm pe§inden gelen zatlardir. Hayatta olan afimleri
ziyaret maksadi lie yolculuk me§ru oldugu gibi, salih mevtalan ziya-
ret icin yolculukta da bir mahzur yoktur.

Bu anlattigimiz, istifade maksadiyle ziyaret i§in baska memle-
ketlere gitmek isteyenler hakkindadir. Bir yerde ikamete gelince :

Memleketinde geginii iyi. olanin, llim edinmek maksadi* yoksa,
oldugu yerde kalmasi daha dogrudur. Eger memleketinde vaziyeti iyi
degilse; o zamans dininin selameti icjn tenha, salim ve huzur icinde
ibadet yapabilecegi bir yer secer ve i§te burasi onun i?in en faziletli
bir mevki olur. Nitekim Peygamber Efendimiz :

bJUj *al ju>-Ij -J Li Liij 4-i
. ** *- \ * *■ <* " ••

«Memlekctler Allahu Teala'nin yaraltigi yerler, insanlar da
Allahu Teala'nin kullandir. Nerede huzur bulursan orada otur ve
Allahu Teala'ya hamd eylc.» {821) buyurmu§tur.

Yine haberde :

•&$ ^^ ci^ c^y>- 0* * **>y* is^Jl ^ "j&i t>* "

« <u_U. j^-i i^>- *** Of^

(821) Ahmed ve Taberani, ez - Ziibeyr'den.

698 IHYAU 'ULCMt'D - DIN — Cilt: I — RUB'U'L - iBADAT

uBir §eyde bereket ve huzur bulan kimse ondan ayrilmasin. Bir
memlekette gesimi temin edilen kimsenin ge$inu bozulmadan oradan
aynlmasm.n (822)

Ebu N u a y m : Baktim ki Stif yan-i Sevri gantasim koltuguna
ayakkablanm eline aldi (ve yola koyuldu gidiyor) nereye gidiyorsun
diye sordum, Siifyan: "Qantami para ile doldurabilecegim bir memle-
kete gidiyorum," dedi. Baska birisinin anlattigina gore: Siifyan'a ne-
reye gidiyorsun diye sordugunda, Siifyan: "Bir koyde ucuzluk oldu-
gunu duydum orada ikamet etmege gidiyorum" dedi. Bunu niye ya-
piyorsun, boyle §ey olur mu? diyene de; "Evet olur. Bir memlekette
bolluk ve ucuzluk oldugunu duydugun vakit oraya git (bunda bir
mahzur olmadigi gibi)- dinin selametinedir. Hem de huzur icinde ya-
sjarsin" diye cevab vermi§tir. Yine Sufyan-i Sevri, oyle fena bir za-
mandayiz ki, siradan insanlara bile itimad yok,. nerde kaldi me§hu'rla-
ra itimad. Bu zaman intikal zamanidir. Ki§i, dinini korumak igin
memleket memleket dola§mak mecburiyetindedir, dedi.

Yine bu zat: Vallahi hangi memleketin daha salim ve sakin oldu-
gunu bilemedim, dedi. Kendisine:

— Horasan memleketi salimdir, diyenlere :

— (Guzel ama) Muhtelif mezheblere ve bozuk fikirlere sahne ol-
mu§ bir yerdir, diye cevab verdi.

— §am nasil? dediJer. Siifyan :

— Orasi da §an ve sShret yeri. insam parmak ile gosterirler, de-
di.

— Irak nasil? dediler. Siifyan :

— (§eytamn boynuzu orada) Orasi cebbarlar memleketidir.

— Mekke nasil? Siifyan :

— (Orasi da ziraat memleketi olmadigi igin kitlik yiizunden) Ke-
seyi, (oranm hakkmi eda igin de taat, ibadet bakimindan) bedeni eri-
tir, demi§tir.

Mekke'de mticavir kalmak isteyen yabanci bir zat, Siifyan-i Sev-
ri'ye, bana vasiyet eyle dedi? Siifyan Rahmetullahi aleyh, sana iic.
vasiyetim var, dedi.

1 — Birinci safta namaz kilma,

2 — Kureygliler ile arkadag olma,

3 — Sadakayi asikare verme.

On safta kilmasim uygun bulmadigi, orada tamnir, bulunmadi-
gi vakit aramr. BU sflretle ameline riya karigir korkusundandir. (Ku-
rey§i ile sohbet ve sadakayi a§ikare vermekte de nal boyledir.)

(822) tbn M&ce, Enes'den.

7 nci KtTAB — 1 inci BAB — HACCIN SIHHATlNtN 5ARTLARI 699

iKtNCI FASIL

jKtNCl FASIL; HACCIN VtJCtTB VE SIHHATtNlN SjARTLARI,

ERKANI, VAClBLEB! VE KACTMLMASI IcAB EDEN

MES'ELELER BEYAN1NDADIR

Haccin §artlan : Haccm sihhatinin iki §arti vardir: Onlar da
vakit ve miisluman olmaktir. Sabi goculpin hacci sahihtir. Qocuk
akil erdirebiliyorsa kendisi ihrama girer, akil erdiremiyorsa velisi
onun namma bu i§Ieri idare eder. Onun namina da kendisi i§in yap-
tigi gibi hac isjerini yapar (Hanefilere gore bu caiz degildir). Haccin
mevsimi, EJevval, Zilkade ve Zilhiccenin onuna kadardlr. ijfewalden
ewel hac igin ihrama girilmez. Ondan evvelki ihram umredir. Sene-
nin her mevsiminde umre olur. Fakat Mina'da cemreler ile mes,gul
olan kimsenin umre igin ihrama girmesi dogru olmaz. Qiinkii umre
i§iyle iigra§amaz.

Farz olan hacdan sayilabilmesi igin aranan gartlar begtir*

1 — Bulug, (ergenlik cagmda olmayanlar fiirug ile mukellef de-
giUer),

2 — Islam,, (kafirler fiirug ile mukellef degil.)

3 — Akil, (hitab-i seriat akla mevkuftur, mecnunlar mukellef
degil.)

4 — Hurriyet, (koleler servet sahibi olmadiklan icin hac ile mu-
kellef degil.)

5 -5- Istitaat,^ (Allah, kimseye, yapamadigim teklif etmez.)
Hac kime farz ise, umre de ona farzdir. (tmam-i Azama gore,

"umre" sunnettir.) Oduncu veya otcu olmadigi halde ziyaret veya ti-
c&ret gibi herhangi bir maksatla Mekke'ye girmek isteyene bir kavle
gore ihrama girmek lazimdir. Sonra ya umre veya hac ederek ihram-
dan <;ikar. (imam-i §afil'nin bu hususta ibi kavli var; birisinde siin-
nettir, diger kavlinde eger sik sik girip gikmiyar veya muharebe igin
girmiyorsa ihrama girmesi vacibdir. Qunkii Peygamber Efendimiz
Mekke'nin fethinde ba§i migferli olarak sehre girmistfr. Her ne ka-
dar Ebu Siifyan He muahede ettiyse de diger Mekkelilerin bunu din-
lememek ihtimali vardir. imam-i Azama gore her ne maksatla olursa
olsun mukerrer olsun harp igin olsun ihrama girmesi vacibdir. Resul-i
Ekremin ihrama girmemesi o ana mahsustur. Nitekim Ebu Su-
re y h ' in Peygamber Efendimizden" rivayet ettigi hadls, bunu sarih
olarak ifade etmektedir. Miitercim.)

700 1HYAU -ULOMi'D-DIN — Cilt: 1 — BUBU'L - iBADAT

istitaat, yani giicu yetmek iki nevidlr :

A) Hacca mubas.eret etmek, bunun da biri kendisinde, digeri
yolda digeri de kalbte olmak iizere iic. sebebi vardir :

1 — Kendisinde aranan sebeb, sihhattir, vasitalara binmekte ve
menasik-i hacci ifada zorluk gekmemektir.

2 — Yolda aranan, emin tariktir. Yolda can, mal ve lrz masuni-
yeti olmahdir. Yiyecek maddeleri kolayca temin edilmeli, tehlikeli de-
nizler, kuvvetli ve korkun§ diismanlar olmamahdir.

3 — Malda aranan sebeb, gidip gelinceye kadar hem kendisin-
den ve hem de iizerine nafakasi bore, olanlara yetecek yiyecegi olma-
si. Aynca borcunu odeyecek, binitine yetecek ve diger masraflanni
karsrtayacak paraya sahib olmaktir.

B) ikinci nevi, ayaklan tutmayan (kbturiim) kimsenin, ba§-
kasma para verip haccini yaptiracak servete sahib olmasidir. Vekil
olacak zat, kendi haccini yaptiktan sonra bir de onun igin hac eder
ve ona ancak binit parasi verir. (imam-i Azama gore bu gibilere hac
bore degil, fakat ba§ladiktan sonra olursa vekil tutar). Boyle ayak-
lan tutmayan kimsenin oglu veya torunu kendisi igin hac ederse is-
titaati yani giiCti var demektir ve haccma sayilir. (imam-i Azam ve
Ahmed bin Hanbel bunu kabul etmez, amelin sevabim verebilir fa-
kat, baskasinm gucii, ba§kasi igin gun ve kudret sayilmaz.)

Fakat evlad, mahni vermekle babasinm istitaati sayilmis, olmaz.
Zira beden iie evladin babasina hizmetinde baba icin §eref var. Fakat
rnahni vermesinde babasim minnet altma almasi vardir.

(Bu §artlari haiz olup) giicii yeten kimseye, hac etmek farzdir;
ancak bu farz fevri degil, gelecek senelere tehir edilebilir. Fakat ne
de olsa tehiri tehlikelidir. Eger omruniin sonunda da olsa haccini ya-
pabilirse, tehir mes'uliyetinden kurtanr; yok eger hac etmeden oliir-
se, asi olarak Huzur-i ilahiye gitmi§ olur. Vasiyet etmese bile diger
borclan gibi mahndan bu borcu da odenir. (Hanefilere gore, vasiyet
etmez veya diger borglan odedikten sonra mahnin iigte biri bu vazi-
feye kifayet etmezse, borg, vereseye intikal etmez, kendi zimmetinde
kahr. Vasiyet etmig ve mahnin iigte biri de kifayet ediyorsa o zaman
borg vereseye intikal eder) . Hac nisabina malik oldugu sene kendisi
hacca gitmemis, olup, hacca gidenler heniiz haccini yapmadan oliir-
se, hacdan mes'ul degildir.

Hac kendisine farz olup imkanlan oldugu halde, bu vazifeyi ifa
etmeden olenlerin, Allah katinda halleri pok peri§andir.

Hazret-i Omer (R.A.) tdmkanlan oldugu halde hacca git-
meyenlerden cizye alinmasi igin her tarafa yazip emir gondermegi
dusiindum» demi§tir.

7 nci KlTAB - 1 inci BAB - HACCIN ROkOnlERI 701

Said Bin Cubeyr, Ibrahim Naha'i, Mucahid
ve T a v u s gifai zevat hac kendisine farz oldugu . halde haccmi
yapmadan oleni bileydik namazim kilmazdik, demi§lerdir.

Hatta imkanlan oldugu halde haceini yapmadan olenlerin, bu
sebebten, cenazesine istirak etmeyenler de olmustur.

Ibn Abbas (R.A.) vaziyetleri miisait oldugu halde zekatim
vermeyip haceini yapmadan olenler, diinyaya geri donmek isterler
dedi. Ve :

«Rabbim beni diinyaya dondiir belki bu defa, kaybettigim omiir
fcar§iligi amcl-i salih i§leiim.» (23 - Mii'minun: 99, 100) ayet-i cell-
lesini okudu. Ve buradaki "kaybettigim 6mur"den maksat hacdir
dedi.

HACCIN Rt)KUNLEM

Haccin sahih olmasi icin be§- riiknu vardir:

1 — ihram, (niyet ve telbiye)

2 — Sonra tavaf, (Kabe'nin etrafinda donmek)

3 — Sonra sa'y, (Safa ile Merve arasmda gidip gelmek)

4 — Sonra Arafat'ta vakfe, (yani orada bulunmak)

5 — Daha sonra tiras. olmaktir. (823)

Umrenin rtikiinleri de aymdir. Yalniz Arafat vakfesi yoktur.
Terkinden kurban lamm gelen vacibler altidir:

1 — Miykatta yani njuayyen yerlerde niyet edip ihrama gir-
mek, niyet ve ihramsiz o muayyen yerleri gegen hacilara bir koyun
kurban kesmek icab eder.

2 — Bayram gunii Mine'de atilan Akabe Cemresi yani yedi ta§;
bunu da terkedene, bilittifak kurban vacibdir. (Hatta Malikilerden
Ibn Maci§un bunun farz ve rukun olduguna kaildir).

(823) Hanefilere gore haccin farzlari uQtiir. Bunlardan birincisi olan ihram, ya-
ni niyet garttir. Rijkun degiklir. ikincisi arefe giinii ogleden sonra olraak uzere Bayram
gecesinin sabahmm ilk vaklinj kadar ciiz'i bir miktar Arafatta buluiimaktir. YSni Zil-
hiccenin dokuzimu onutia bag lay an gece, sabah olmadan Arafata yetigebilen haceini
yapmi^tir. tsterse bir dakika olsun kafidir. Ociincusii de bundan sonra tavaf-i ziyarettir.
Bu ikisi d9 rukundilr. Bunlar bulundu mu Can olarak hacci ifa etmi§tir. Digerleri v&-
cib ve sunnetlerdir. (Miitercim).

702 tHYAU 'ULOMI'D-DIN — Cilt: 1 - RUBTJX- tBADAT

3 — Arafatta aksamlamak,

4 — Miizdelife'de sabahlamak,

5 — Mine'de yatmak,

6 — Tavaf-i veda.

Bir kavle g6re, bunlardan birini terk edene yine kurban lazim-
dir. Ikinci kavle gore de bunlarda kurban kesmek mtistehabdir. (824)

Hacci ifa etmenin iic. §ekli vardir :

1 — Hacc-i ifrad: En efdali budur. Once Mikatdan yalmz hacca
niyet eder ve menasik-i hacci bitirdikten sonra haremin disinda
"HiU'e" gelir, oradan umre icjn ihrama girer ve tavafini yapar. Umre
ihrami icm en makbul yer (Mekke ile Taif arasmda Mekke'ye yedi mil
veya alti fersah mesafede bulunan) Cirane'dir. Sonra (Medine yolun-
da Mekke'ye tic. veya dort mil mesafede veya bir fersah mesafede bu-.
lunan, Hazret-i Ai§enin minberi bulundugu) Tenlm, daha sonra da
Cidde yolu uzerinde ve bir konaktan az yedi mil mesafede bulunan
"Hudeybiye" kapisidir. Yalniz hacca niyet edene kurban kesmek va-
cib deglldir. Nafile olarak keser.

2 — Hacc-i kiran; Mikatta ihrama girerken hem hacca ve hem de
umreye ikisine birden niyet eder. Abdest, gusliin igine girdigi gibi bu-
rada da yalniz hac islerini yapmak kifayet eder. Yani gusl eden ab-
desti de almi§ demektir. Su kadar ki Arafata gtkmadan once sa'y et-
mesi menasik-i hacca sayihrsa da tavafi sayilmaz. Qiinku haccm tava-
fi Arafattan sonradir. Hacci kiran'a niyet edene kurban vacibtir. Yal-
mz Mekkeli olursa memleketi tamamen mlkat oldugu icin ona bu
bors degildir.

(824) Hanefllere gore haccin vacibleri :

1 — Ihrama miykattan girmek ve dikigsiz elbise giymek,

2 — Tavaftan sonra Safa'dan baglayip Sara ile Merve arasinda sa'y etmek ve iki
mil arasinda ko§ar gibi yapmak, t

3 — Arofatta Arefe giinii aksama kadar durmak ve aksamlamak,

4 — Muzdelife'de sabahlamak,

5 — Cemreleri atmak. Bayramin birinci gunii ogleden once Akabe'de 7 tag at-
mak, ikinci ve ucuncfi gunlerinde de lie yerde her gun yedigerden 21 tag atmak, yekfl-
au 49 tag eder. Gciincu giine kahrsa 21 daha atar. yekunu 70 tag eder.

6 — Kiran veya temettii' haccina niyet eden icin kurban kesmek,

7 — Farz olan Ziyaret tavafim Bayram gunlerinde yapmak,

8 — Tavafi abdestii ve avret yerleri kapah olarak yapmak,

9 — Tavafi sagdan yapmak ve Habmt'de iceri alroak.

10 — Tavafi yediye cikarmak (Farzlan her seferde dort donmektlr),
It — thramdan gikinca brag olmak veya sacim kisaltmak,

12 — Veda' tavafi yapmak,

13 — lki rek&t tavaf naraasn kilmak,

14 — Bu namazi kerahet vaktl dijuida kilmaktir.

7 nci KtTAB — 1 inci BAB — HACC1N ROKONLERI 703

3 — Hacc-i temettu: Mikatta yalniz umreye riiyet ederek ihrama
girer, umrenin tavaf ve sa'yini yapar ihramdan gikar, sonra sekizinel
gun hac igin ihrama girer ve haccini yapar.

Hacc-i temettuun be§ sarti vardir :

1 — Kabe'ye 18 saat mesafeden uzakta bulunmamak,

2 — Once umre sonra hac etmek,

3 — Umresi hac aylarmda olmak,

4 — Hac ihrami icin donijp Mikata veya ona muadil bir mesafe-
ye gitmemek,

5 — Hac ve umresi bir §ahis icin olmah. Yani birini kendine, bi-
rini baskasma yapmamak.

Bu bes. vasfi topladigi zaman hacc-i temettu edebilir ve Mine'de
bir koyun kurban kesmek de kendisine vacib olur. Kurban bulamazsa
orada bayramdan evvel tig gun ister bir arada ister ayri ayri, yedi gun
de memleketine dbndtikten sonra oruc. tutar ki tamami on giin eder.
Eger orada tic gun. oruc. tutmazsa, memleketine dbnustinde on giinti
dilerse arasmi ayirmadan, dilerse ayn ayri giinlerde tutar, kiran ve
temettu kurbanlari aynidir. En efdali ifrad, sonra temettu ve daha
sonra da kiran'dir. (Hanefilere gore tamamen aksine olarak once ki-
ran, sonra temettii ve en sonra da ifrad gelir.)

Hac ve Urn rede yasak olan § e y 1 e r ;

Hac ve umrede aiti §ey yasaktir :

1 — DikisH gomlek, salvar gibi elbise giymek, ba§i kapamak, ayak-
kabi giymek (basa gecmiyen ve yuksekte tutulan s,emsiye zarar ver-
mez) yasaktir. Giyecegi izar veya rida'dir. Yani a§agjidan ve yukan-
dan birer pestemal ile nalm veya burun ve okceleri kesilmis, ayakkabi
gtyer. Eger asagidan sanlacagi izar bulamazsa cion giyebilir. (Hanefi-
lere gore kurban cezasma carptinhr) . Ku§ak ve kemer kullanmakta,
golgelikte yani §emsiycde beis yoktur. Fakat yuksekte olmali ve ba§i-
na degmemelidir. Qunku ba§i da ihramdadir. Kadin, yalniz yuztinu
ortmez bundan baska diledigi elbiseyi giyebilir. Onun ihrami yalniz
yuzundedir.

2 — Koku stirtinmek, (ihrama girmeden diledigi kadar koku sti-
riinebilir) ihrama girdikten sonra sikmcaya kadar koku surunmek
yasaktir. Akil sahiblerinin, i§te. bu da kokudur dedikleri btittin koku-
lardan cekinrnesi lazimdir. Koku siirtimir veya dikish elbise giyerse
bir koyun kurban lazim gelir.

3 — Tiras. ve tirnak kesmek, (biitiin temizligi ihrama girmeden
yapar) ihrama girdikten sonra qikincaya kadar ne tira,? olur ve ne de
tirnak keser. §ayet bunlardan birini yaparaa kurban lazim gelir. Ha-

704 IHYAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - JBADAT

mama girmek, siirme gekmek, kan aldirmak sac. sakal taramak gibi
igleri yapabilir.

4 — Cinsi munasebettir. Birinci tahalliilden evvel, yani Arafat
vakfesinden sonra Mine'ye gelip, kurban ve birinci Akabe cemresini
atarak tirasj olmadan evvel cinsi munasebet hacci ifsad eder. Hem de
bir deve, bir sigir veya yedi koyun kurban eder. (imam-i Azama go-
re Arafat vakfesinden sonraki temas hacci ifsad etmez, yalmz kurban
lazim gelir ve yasaktir).

Birinci tahalliilden sonra, yani Mine'de tira§ olduktan sonra ve
tavaf ziyareti yapmadan 6nce olursa, hacci ifsad etmez, fakat deve
kurbani lazim gelir.

5. — Munasebetin basjlangici olan kadim opmek, oksamak gibi ab-
desti bozan hareketler de yasaktir. (Bunlar Hanefilere gore abdesti
bozmaz, fakat yine yasaktir.) Bunda da bir koyun kurbani lazimdirV
tstimnada da hiikiim boyledir. ihrflmda iken evlenmek ve nikah kiy-
mak yasaktir.

6 — Kara avcihgi, yenen hayvanlardan birisini avlarsa bedeline
kurban keser. Deniz avi helaldir, cezasi yoktur. (Hanefilere gore avci-
ya avi gostermek de yasaktir).

IKINCI BAB

HAC SEFERiNtN BA§LANGICINDAN, DONt*§E KADAR

YAPILACAK ZAHtRl AMELLERtN TERTlBi

BEYANINDADIR

Bunlar on cumlede toplanir :

BiRtNCt COMLE

Evden c.iki§tan ba§lar, ihrama girene kadar devam eden kisimla-
.1 ihtiva eder. Bu da sekiz kisma aynhr :

I. Birincisi mal ile alakalidir. §oyle ki, her §eyden evvel butun
gecmis. giinahlanna tevbe etmeli, zimmetine gegmis. kul haklanru
ddemeli, borcunu vermeil, donunceye kadar coluk gocugunun nafa-
kasini hazirlamaU, nezdindeki emanetleri sahiblerine iade etmeli, or-
ta derecede yani memleketinde ya§adigi gibi, gidip donunceye kadar
kendislne lazim olacak mlktarda helal ve temlz mahndan hargligini
haiarlamalidir. Yola gikmadan ewel faklrlere bir miktar sadaka ver-
meil, i§ine yarayacak iyi bir binek satin almali veya kiralamalidir.
Yalniz kiralarken butun yapacagi i§leri mal sahibleri lie konusmau
-ve onunla anla§mahcur.

II. tkincisi arksdag isidir. Hayirli §eylerden unuttugunu hatir-
latacak, hatirladiginda yapmasina yardimci olacak, korkakhginda
cesaret verecek, cam sikildigmda sabir tavsiye edecek §ekilde her su-
retle iylligi seven ve kendlsine yardimci olan blr yolda§ secmelidlr.
•Geride kalan, dost ve ahbabina, karde§lik ve komsulanna veda ede-
rek duaianni istemelldlr. Cunkii AUahii Teala onlann duaianni be-
reketlendirir. Veda ederken sunnet, olan §oyle demektlr :

>■ * j, - ,.'**•«'•***,* ^-•*** y.' f •*' ^

C. I - F. 45

706 1HYAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - IBADAT

aDfninde, emanetinde ve amelinin neticesinde seni Allahima ema-
net ederim.n (825)

Yani her bakimdan, seni "Allahima ismarladim" der.

Bizzat Peygamber Efendimiz yolculuga $ikmak isteyene su diiayi
yapardi :

4 - *

i^-t^i^Jia^-^

«AHahii Teala seni rahmet ve himayesine alsin, takvayi sana azik.
etsin, gunahlanm bagi§lasin ve ncredc olursan ol, yoniinu hayra cc-
virsin.» (826)

III. Uciincii vazifc, evden gikniak He alakahdir. Qikacagi zaman
iki rekat namaz kilraali, birinci rekatta Fatiha ve Kafirun suresini,.
ikinci rekatta yine Fatiha ve thlas-i §ertf okumalidir. Namazi bitirdi-
gi vakit safi bir ihlas ile ellerini kaldinp dua etmelidir. Duasmda :

nAllahim! Yolcuiukta bcnim sahibim, aile, mal, evlad ve dostla-
nmin da vekili ve koruyucusu Sensin, bizi ve onlan her tiirlii afel-
lerden Sen muhafaza eyle.

Allahim! Bu yolcuiukta, Senin razi olacagm ameli, iyilik ve tak-
va iizere bulunmagi, bize nasib eyle.

Allahim! Yolculugumuzu kolaylastir, bu yolcuiukta bize, mal,
din ve beden selameti ver, Kabc'yi ve Hazreti Muhanimed Aleyhisse-
lamin kabrini ziyarct ctmegi nasib eyle.

Allahim! Yolculugun her tiirlii sikintilarmdan, mal evlad, aile
ve cocuklanmiza kar$i olan kotii nazarlardan sana siginmz.

Allahim! Bizi ve efrad-i ailemizi, dost ve ahbablanmizi nzana
ulastir, nimctlerinden mahrum etmc, sihhat ve selametler ihsan ey-
le.» der.

IV. Dordunciisti: Kapi uzerinde de §6yle dua eder: «Bismillah r
tevekkeltualellah velahavlc vclakuvvete ilia billah.» Meali: «AUahim
sapmaktan veya saptinlmaktan, kaymaktan ve kaydinlmaktan, ha-
kirllkten ve tahkir edilmeden, zuliimden ve zulm olunmaktan, ceha-
letten ve techllden Sana sigininm.n

nAllahim! Bu seyahatim nankorliik, riya ve gosteris. i£in degil,
azabmdan korktugum, nzani aradigim, Habibinin siinnetine uydu-
gum ve Sana ulagmagi arzu ettigim igindir.n der.

(825) Ebfl DSvOd ve Tirmizl.

(826) Taberani. Enes'ten.

7 nci KTTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKt ZAHtRl AMELLER 707

Yola $iktigi vakit; «AUahim! Senln yardiminla adimlanmi ata-
jorum. Ancak Sana giivenir ve Sana yonelirim,» der.

«AUahim! Umldim ve dayanagim Sensln. Bilip bilmedigim, deger
verip vermedigim her §eyde Sen benim yardimcim ol. §anm all, kai-
rin yucedir. Senden ba§ka ibadete layik kimse yoktur.»

V. Beginci : Binittedir (Seyahat vasitasi) . Vasitaya binerken
§6yle dua eder: Bismillah veya Allahti Ekber. «AUaha tevekkiil ettlm,
kuvvet ve kudret ancak Qndandir. Diledigi olur, dilemedigi olmaz. Bu
Ijiniti benim emrime veren Allah'i noksan sifatlardan tenzih ederim,
^aracagimiz O'nun huzurudur.

Allahim! Yontimti Sana cevirdim, emrimi Sana havale ettim, bti-
tiin i§lerimde Sana baglandim, . Sen bana yetersin ve ne guzel koru-
yucusun.n

Vasitaya binip yerle§tikten sonra da yedi kere «SiibhanallabJ
ve'Miamdiilillahi ve la ilahe illallatro vallahii ekbero der. Sonra da:
«Beni bu i§e hidayet ederi Allahu Teala'ya hamdederlm, onun lutfu
■olmasaydi benl kim hidayet edebilirdi?

Allahim! Benl bindiren ve her l§imde bana yardimci olan Sen-
ain» der.

VI. Altinci vazifesi, vasitadan Inmektedir. Yolculugun gogu ge~
ce olmali, firsattan istifade ederek giines. kizarmadan vasitadan , in-
memelidir. Ztra Resul-1 Ekrem (S.A.) :

* jljllU 'ts'*& V £ j;lL is'jks u Vj*5T tyj&r&L jL-fci »

nSabaha yakin ve erken yola £ikin, <;iinku bu sirada katedilen
mesafe, gunduzun sicaginda katedilmez.n (827) buyurmu§tur.

Yolculukta mesafe alabilmesi icin uykuyu azaltmah ve uykudan
ieragat etmelidir. Konaklayacagi her yerde de §oyle dua etmelidir:

«Yedi kat goklerin ve golgeleri altinda bulundurduklannm, yedi
kat yerlerin ve hamili bulunduklannin Rabbi, seytanlann ve saptir-
-diklannm Rabbi, riizgarlann ve eserek siiruklediklerinin Rabbi, de-
nizlerin ve onlara da akanlann Rabbi olan Allahim! Bu mekanin ve
burada bulunanlann haynni Senden dilerim, bu mekanin ve burada
bulunanlann §errinden Sana sigimnm, kbtulerin fenaligindan benl
koruwder. indigi vakit orada hemen iki rekat namaz kilar ve duasinda;
«Butun yaratiklann gerrinden Allah'a sigimnm.n der.

(827) Ebfl DSvOd, Enes'ten.

708 1HYAU 'ULOMt'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L - tBADAT

~ Gece olunca da §oyle dua eder: «Ey toprak parcasi! Benim ve se-
nin Rabbimiz Allahtir. Senin ye i?inde bulunanlarin, tizerinde yiirii-:
yenlerin gerrinden Allah 'a sigininm. YUan, akrep ve yirtici hayvan-
dan ve burada bulunan biitun varhklann dogamnin ve doguramnm
gerrinden Allah'a sigimrimn der ve :

iLuii Ulsi '£ \ ,0\ \ dji . j ~&C *J ; *

dGecenin ve gunduzun icmde barman hergey O'tiundur. O, hak-
kiyla igitcn, ger^ek bilendir.» (6-En'am: 13) ayetini okur.

VII. Yedinci vazifesi, kendisini korumaktir. Bir kazaya ugrama-
mak 15m gtlnduzleri arkada§lanndan fazla uzakla§mamah ve bilhas-
sa gece uyuyacagi zaman kendisini son derece muhafaza etmelidir.
Gecenin ilk vakitlerinde uyuyacaksa bagdas, kurup uyumah. Sabaha
yakm uyuyacaksa dizlerini dikip dirseklerini dizlerine dayamah ve
basmi avuglarinm arasma alarak uyumahdir. Resul-i Ekrem (S.A.)
seferde bbyle uyurdu. Giinku bu kabil uyku hafiftir. Sabah namazi-
na uyanabilir, fakat ba§ka §ekil yatarsa, uykunun agir gelip uyana-
mamak tehlikesi vardir. Uyanamayip namazi kazaya- birakmasinda-
kl zarari, hacdan alacagi sevabtan daha fazladir. Geceleri nobetle§e
uyumak daha sevimlidir. Siinnet olan da budur. Seferde gece veya.
giindiizleyin diisjman veya yirtici hayvanm hxicumuna ugrayacagi
ihtimaline kar§i Ayetu'l - Kursi, §ehidullah, ihlas ve Muavvezeteyn-
leri okuduktan sonra da §u duayi okumalidir :

*i\ *p.c t sit % ^ij. ^\H *\ ;ii u « iij*

7 net KlTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKl ZAHlRl AMELLER. 709

&\*i>£i 4 ] & ^^ ' -zP >>■■

3 Jh &2U &? v -> '{& "M 1 Qi°,^A

« Allahim! Uyumayan gozlerin ve bozulmayan siginaginla beni
fcoru. Allahim! t)mit ve ricamiz Sensin. Kudrctinle bizi esirge ve he-
lakten muhafaza eyle. Allahim! Bizim icta yarattiklarmm kalbine
merhamet koy ve bizi serlerinden muhafaza eyle. Sen, rahmet eden-
lerin en merhametlisisin.» der.

Vm. Sekizincisi: Her yuksek tepeye giktigi zaman, tekbir alarak,
«Allahim! §erefierin §ereflisi, yiicelerin yiicesi Sensin. Her hal ii kar-
da hamd Sana mahsustur.»

Her issiz yerlere indikte, tesbih eder. Yolculukta yalnizliktan
korkarsa :

gyz&t&y&i .^j^'i & jitter-

duasini okusun.

tKINCi CUMLE

tkinci ctimle; Miykatta ihrama girdikten Mekke'ye girinceye ka-
dar olan edebler beyamndadir. Bunlar da be§ tanedir :

I. Miykata yftni ihram yerine glrdigi zaman, taharet bahsinde
anlattigimiz gibi, tirnak, koltuk, kasik temizligi yaparak, temizce yi-

710 tHYAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'UX - tBADAT

kamr sac. ve sakalmi tarar, biyiklanni keser, kokusunu suriinur ve
bunlan ihram lc,in yapar. (iki rekat ihram namazi da kilar).

II. DikisU elbiseyi atarak iki beyaz havluya (ihrama) sarilir.
Dilerse elbise ve bedenine koku surer. Suriindiikten sonra ihramda
iken kokunun bedende veya elbisede kalmasi, zarar vermez. Zira ih-
rama girdikten sonra Resiil-i Ekrem'in baginda once suriindugu
misk'in parlakligi goruliirdu.

III. Vasitasi hazirlnmncaya kadar bekleyip ondan sonra umre,
kiran, temettu veya lfrad'dan hangisini isterse niyetini yapar (Zaten
ihram domek ■bunlardan birini niyet etmek demektir, ve haccin §a-
fit'lere grin: birinci riiknu, Hanefilere gore s.arti budur: Yoksa beyaz
ihramla™ biirunmek demek degildir. Qiinku bu niyet farz, dikissiz el-
bise giymek vacib, beyaz giymek ise siinnettir.). ihranun yerini bul-
masi i?in yalniz (kalbinden) niyet etmesi kafidir. Fakat niyetine, di-
liyle telbiyeyi ulashrmak da siinnettir. TelMye'de :

4

der, daha artirmak isterse :

de der.

IV. Bu suretle niyet ve telbiye ile ihram i§i bitince ayrica dill ile
de .

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — IIAC ESNASINDAKt ZAIllRl AMELLER 711

«AUalum! Ben hacca niyet cttim. Sen ikmalini naslb et, bana
yardintci ol ve haccimi kabul eyle. AUahim! Hac farizesini edaya ni-
yet eyledim; beni emrine uyup, vadine inanip davetine icabet eden
kullanndan eyle, Sendcn razi olup, Senin de kendilerinden razi olup
liaclanni kabul ettigin kullanndan cylc.» der.

Keza :

((Allahim! Niyet etUgini bu haccin edasmi bana miiycsser eyle.
AHahim! Etim, kemigim, kamrn, damanm, iligim ve tiiyleriin Sana
ihram etti. Senin nzan ugrunda kadm, koku ve diki§li elbiseyi ken-,
dime yasak ettim.n diye soyler.

ihrama girdigi andan itibaren, evvelce yukarda saydigirmz alti
madde kendisine haramdir. Bunlardan sakinmalidir.

V. Ihramda bulundugu miiddetge, bahusus arkada§lan ile kar-
§ila§tigi vakitte, toplanti yerlerinde, tepelere yiikselip vadilere indik-
te, vasitaya bini§ ve ini§lerde sesx kesilecek §ekilde gaibe bagmr gibi
olmamak tizere yiiksek sesle telbiye ahr. (Kadmlar telbiye'yi algak
sesle getirir) . Nitekim hadiste :

it^vvS^^uiviii

mO gaibe veya sagira bagirmiyor.» (828) diye varid olnrn^tur.

Mescid-i Haram, Mescid-i Hayf ve Mescid-i Miykat'ta yiiksek ses-
le telbiye getirmekte beis yok. giinku bunlann mcnasik-i hac yerleri
oldugu sanilmaktadir. Diger mescidlerde de sessizce telbiye almir.
Resfil-i Ekrem (S.A.) bir §eye taaccub ettigi vakit :

buyururlardi.

tJQliNCt) CUMLE

tjcuncu ciimle, Mekke'ye girdikten, tavafa bastaymcaya kadar
olan edebler beyanindadir. Bunlar da altidir :

(828) Buhfiri ile Muslim, EM Musa'dan.

712 1HYAU 'ULOMTD - DIN — Cilt: 1 - RUBTJX ■ iBiDAT

I — Birinci; Mekke'ye girmek igln Zituva mevkiinde yikanmak-
tir. Buniar da :

1 — Miykat'ta ihrama girmek iqin,

2 '■ — Mekke'ye girmek i<jin,

3 — Kudum (van§) tavafi. i$in,

4 — Arafatta vukuf igin,

5 — Muzdelife vakfesi icin,

6, 7, 8 — t)"5 gun atilan cemxeler igin (Akabe Cemresi isin yi-
kanmaz),

9 — Veda tavafi igindir.

tmam §afi'i, kavl-i cedldinde tavafi ziyaret ve tavfif-i veda i§in
yikanmaga liizum gostermeml§tir. Bu suretle yikanma (Gusiil) yedi-
ye inmig olur.

II — Mekke haricinden, Hareme girerken (Mekke'ye yakm me-
safeden) baglar. Ot kesmek, agag kesmek, avlanmak serbesttir. Ha-
rem dahilinde bu gibi i§ler kat'iyyen yasaktir. §u duayi okur :

«Allahim! Burasi Senin haretnin ve emin kucligin bir yerdir. Eti-
mi, kammi, tuvumii, derimi [ve blitun bedenimi] atege yakma, kul-
lanni dirilttigin giinde beni azabindan emin kil, beni dostlanndan
ve Sana itaat eden kullanndan eyle.n

III — Mekke'ye, Abtah tarafmdan girer. Bu "Keda" daginin yo-
ludur. Resul-1 Ekrem (S.A.) o tarafa meyletmi§ ve oradan girmistir.
Oradan girmek daha evladir. Qikarken de "Kuda" tarafindan sikar.
Bu da Umre kapisi tarafidrr ki asagi tarafidir. Oradan Qikar, buna
Seniwe-i siiflS- bbfininp Hp «i»<W.i «i«a Hpt-Ipt ki <t*"**" nov^-^r

7 nd KtTAB - 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKl ZAHlRl AMELLER 713

IV — Mekke'de "Be'sii'r - Redm" mevkiine geldigi zam&n Ka-
be'yi g8rur. K&be'yi gcJrdugiinde :

Q&*4 & i. && Z& '£& & u* l\

«AIIah'tan bagka Tann yok, Allah her §eyden biiyiiktiir. Alla-
him! Senln bir adin selam, selam ve selamet Senden, cennetin ise
daru's - selamdir. Ey kereni vc azamet sahibi olan Allahim Senfn ga-
nin yftcedir. Allahim! Burasi ta'zlm ve tekrtm ile sereflendirdigin
beytindir. Allahim! Beytinin §atuni daha da yiicelt, §erefini arttir,
heybetini arttir, ziyaret edenin iyilik ve kerametini cog-alt, Allahim!
Bana rahmet kapilanm a$, beni cennete koy ve seyt&mn gerrlndeii
koru.n diye du& eder.

V — Mescld-i Harama, "Beni §eybe" kapisindan girmeli ve gi-
rerken §u duayi okumalidir :

714 IHYAU ULOMl'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - iBADAT

Ka'beye yakla§tigmda :

Okuduktan sonra, ellerini kaldinp :

«AUahim! Burada §u hac vazifesinin ilk ba§langicinda Sender),
tevbemi kabul etmeni, hatalarimdan vazgecmeni, gunahlarimi def-
terimden silip kaldinnam dilcrim. Beni, insanlara siginak ve merci,
biitun aleitilerc hidayct ve mubarek kildigi Beyt-i Harama ulagtiran
Allahu Teala'ya hamdederim.w

«Allahim! Ben, Senin kulun, bu belde Senin belden, harem Senin
haremin, beyt ise Senin beytindir. Buraya Senin rahmetini dilemege
geldim. Rizam arayan, rahmetini uman, azabtndan korkan, sikigik
vaziyette kalims, bii" kul olarak huzuruna iltica edip atfim diliyorum.
Beni affcylc.» diye dua eder.

VI — Sonra Haceru'l - Esved'e gidip, sag eliyle sivazlamali onu
opmeli, sonra da :

«Allahim! Emanetini eda ettbn, sozitmu yerine getirdim, soziinv
de durduguma §ahit oI.» der.

Eger izdihamdan Haceru'l - Esved'e yaklagamiyorsa, kargismda
durur, ellerini kaldirarak ayni sozleri soyler. Sonra baska hi? bir §e-
ye bakmadan hemen tavaf eder. Buna Tavaf-i kudiim derfer. Ancak
cemaatle namaz kilimyorsa, namazi kilar, sonra tavaf eder.

DORDttNCtt CtJMLE

Dordiincu ciimle tavaftadir.

Tavaf etmek igin alti seye dikkat etmelidir.

I — Aynen namazm §artlan gibi, hadesden, necasetten tahare 1
te, beden ve elbise temizligine diktat eder, avret yerini orter ve 6yle

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAK1 ZAIilRi AMELLER 715

tavaf eder. Ka'beyi tavaf etmek, namaz kilmak demektir. §u kadar
ki Allahu Teala burada konugmaga miisaade etmisUr. Tavafa ba§la-
madan, iztiba' etmeli, yani yukandan aldigi pe§temah, sag koltugu-
nun altindan ge^irerek iki uglanm sol omuzunun ustiinden, bir ucu-
nu gogsiine ve bir ucunu da arkasina dogru siki§tirarak sag kolunu
serbest birakmak demektir. Ve bu anda telbiyeyi «Iebbeyk» demeyi
kesmeli. Ancak biraz sonra anlatacagimiz dualan okumahdir.

II — Omuzlarmdaki pestemali boylece yerlestirdikten sonra Ka-
beyi soluna ahr, Hacerii'l - Esved'in yanina gider ona muteveccihen
bir miktar kar§isinda durur. Sonra ilk ba§langigta biitiin cephesiyle
Hacerii'l - Esved'in yanmdan gecer. Mumkiin ise Ka'beye iic, adim
mesafede bulunur. Hem daha makbul, ve hem de §azervan iizerinden
tavaf etmi§ olmaz. §azervan Ka'beden oldugu igin onun dis. kisnun-
dan tavaf etmek lazim. Hacerii'l - Esved'in yaninda ise diimduz ve
yer ile beraberdir. EJazervan demek, temelden yuze kadar §ikan ka-
lin duvardan toprak seviyesine yukseldikten sonra duvann incelme-
si igin dis. tarafmda birakilan kisjmdir. Bu kisim Ka'beden sayildigi
icm bunun uzerinde tavaf eden, Ka'beyi degil, Ka'bede tavaf etmis,
olur ki bu tavaf sahih olmaz. iste boylece Hacerii'l - Esved'den tava-
fa ba§lar.

III — ilk tavafa ba^larken Hacerii'l - Esved'in kar§ismda su dua-
yi okur :

'-is s . h.%S& Q %) zft <# 'Ai j M &
*p 1 j& ai ji <£*.te iLl* bGij ii£.

■Allabin adi ile baijlanm, Allahu Teala her seyden buyiiktiir.
Allahim! [Bu vazifeye], Sana iman edip, kitabim tasdik, ahdini ye-
rine getirmek ve Habibinin siinnetine uymak iizere bagladim.n

Oradan Ka'benin kapisi hizasina gelince :

716 IHYAU -ULOMl'D-DOT - Cilt: 1 - RUB'U'L - IBADAT

« Allahim! Bu beyt, Senin beytin, harem Senin haremin, emniyet
Senin bahgettigin emniyet, §u makam, cehennemden Sana siginanla-
nn makamidir.n der. ve "§u makam" derken de Makam-i Ibr^hint'e,
eliyle i§aret eder. Ve duasma devam ederek :

((Allahim! Beytin azini, zatin ise kerfmdir. Merhathet edicilerin
en merhametlisi Sensin. Beni cehennem ate§inden ve geytamn ser-
linden koru, etiini, kanimi, cehennem ategine haram et, kiyametin
dehgetindcn diinya ve ahh-et cetinliginden Sen beni muhafaza eyle.»
diye dua eder, sonra "Siibhanallah" "Elhamdu lillah" diyerek "Rukn-i
Iraki"ye [Ka'benin Irak'a bakan ko§esi] yani o taraftaki kogeye ka-
dar boyle gider. O ko§ede :

« Allahim! Sjrk, §ubhe, kiifitr, nifak, ayrilik ve benzeri biitiin kolii
huylardan Sana sigmmm. Aile, mal ve evladima bakan hain gozler-
den Sana sigimnm.» der.

Tam Altin Oluk [Mizabirahme] hizasina geldiginde :

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKl ZAHJRl AMELLER 717

«AHahim! Senin rahmetinin giilgesinden ba§ka golge bulunma-
yan. kiyamet guniinde beni ar§m altmda golgelendir. Ve Habibin Haz-
ret-i Muhammed Aleyhisselamm bardaklariyle bana oylc bir su i£ir
ki, pndan sonra daha sttsamis. olmayayim.H der.

"Rukn-i §ami"ye yani Ka'benin §am tarafmdaki ko§esine gittigi
■vakit :

«AUahim! Bu haccimi iyiterin hacci gibi kabul eylc, sa'yimi meg-
lifir eyle, gunahlanmi magfiret eyle, sonsuz ticaretler nasib eyle. Ey
izzet ve magfiret sahibi; Rabbim! Beni magfiret eyle, bana merhamet
et, bildigin kusurlarimi bagi§la, izzct ve ikram sahibi ancak Scnsin.»

der.

Riikn-i Yemani'ye gittiginde de §u duayi okur :

«AlIahim! Kiifiirdeii, yoksulluktan. kabir azabmdan, dirilcrin ve
oltilerin §errinden Sana siginiritn, diinya ve abiret perisanligindan da
Sana sigininm.»

Riikn-i Temani ile Haccrii'l - Esved arasmda su duayi okur :

718 IHYAU 'ULCMl'D - DtN — Cill: 1 — RUB'UX-lBADAT

"* ■* " -* »• *

iiAlIahim! Bize diinyada liasenc, iyilik, ahirette de hasene, iyilik.
ver. Kabir fitncsinden ve cehcnnem azabinctan Rahmetinle bizlcri ko-
ru.»

Haceriii - Esved'in yanma geldiginde de §u duayi okur :

^->?\j>-J~$ ] ^ Pi *>* '2&i J,:P 54i*

--' ' "" ■ -* -^ ' ' ^

nAIlahim! Rahmetinle beiii magfiret eyle. Borclan, yoksulluktan,.
gogiis darhgmdan ve kabir azabindan bu' ta§in Rabbine sigimnm.»

Burada bir "§avl" yani bir donii§ tamam olur, boylece alti kere
daha doner ve yekunu yedi olur. Her donu§te ayni dualari tekrar eder.

IV — Bu yedi doniisun ilk uc,unde "Remel" yapar, yani ko§ar
gibi yiiriirler. Diger dort tanesinl de mutad yuriiyugle yapar. Sag omu-
zu Qikanp tig defasinda boyle serbest gezmekten maksat miigriklerin.
goziinii yildirmak ye §ecaat gostermektir.

(O siralarda Mekke'nin havasi saglam Medine'nin havasi sakat
idi. Muslumanlar Mekke'yi fethedip Ka'beyi tavaf edecekleri esnada
Mekke mtisrikleri, buniar Medine'de hastalandi, takatten kesildiler
diye bir dedikodu yaptilar, bunu duyan Resul-i Ekrem; onlarin bu so-
ztine kar§i musltimanlan kuwetli gostermek icm tavafta bu tedbiri
aldi.) Her ne kadar sonralan bu sebeb ortadan kalkti ise de hukmti
baki kalmi§tir. "Remel"de efdal olan K&benin yakinmda olmasidir.
Kalabalik sebebiyle bu mumkun olamiyorsa, uzaktan daha efdaldir.
Di§ taraftan tie kere remel eder, sonfa da yakla§arak mumkun oldugu
kadar kimseye eziyet' etmeden dort kere daha doner. Her dbnu§te Ha-
ceru'l - Esved'i istilam daha iyidir. Eger izdihamdan bu miimkun ol-
muyorsa eliyle uzaktan i§aret eder ve elini opei. Ayni §ekilde Rukn-i
Yemani'yi de istilam eder. Rivayet olundu ki Resul-i Ekrem (S.A.):

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKI ZAHtRt AMELLER 719

«Riikn-i Yemanf'yi istilam eder, cipcr vc yanagini iizerine siircrdi.*

Haceru'l - Esved'i bpmek, Riikn-i Yemani'yi ise istilam yani sivaz-
lamak daha makbuldur.

V — Yedi kere dbnmek suretiyle tavafi tamamladigi vakit Miil-
tezim'e gelir. Miiltezim Haceru'l - Esved ile Ka'be kapismm arasi olup
duanm kabul olacagi bir yerdir. Ka'beye yakla§ir. Ortiisiine tutunur,
gogsiinu duvanna yaslar. Sag yanagini duvara degdirir, kollarim ve
ellerini duvara yayar ve §oyle dua eder :

«Ey §u kadim mabcdin Rabbi olan Atlaluin! Beni cehennem ate-
^inden azad eyle, geytamn §eriinden ve her tiiilu koluliikten koru,
taksimatina kanaat edenlerden eyle. Beni, bana vcrdigini benim icin
mubarek eyle.

Allahim! Bu beyt Senin bey tin, bu kul [kendisi] Senin kulun, bu
inakam, Sana cehenneminden iltica edenlerin makamidir.

Allahim! Beni Senin [nzana mazhar olan] cemaatinden eyle.»

Sonra cokga hamd eder. Resul-i Ekrem'e ve butun Peygamberlere
bol salavat getirir. Hususi arzulanni ister, gunahlarma tevbe eder.

Hatta bazi eski zatlar, hizmetgilerine, bu makamda; «Etrafimdan
Sekilin, gtinahlanmi Allahima itiraf edeyim ve O'ndan magfirct dile-
yeyim» derlerdi.

VI — Multezimde bu i§ini bitirdiklen sonra Makam-i ibrahim'in
ardinda iki rekat namaz kilmahdir (Bu hamaz Maliki ve Hanbeli'ye
gore siinnet, Hanefilere gore ise vacibtir). Birinci rekatta Fatiha ve
Kafirun, ikinci rekatta Fatiha ve ihlas okur. Buna tavaf namazi der-

720 1HYAU 'ULOMI'D-DIN — Cilt: 1 — HUB'U'L - iBADAT

ler (Vakt-i kerahatte kilinmamalidir) . Zuhri der ki: "Sunnet-i Pey-
gamberi boyle cari olmu|tur. Her yedi d6nti§te bir, iki rekat namaz ki-
lardi. Hig fasila vermeden 14 defa veya yirmlbir defa donerse yine iki
rekat namaz kilardi." (Bu rivayet zayiftir). Tavaf namazmi mtitea-
kip dua eder ve duasinda :

a; dU ji asiuai ^ 54iT-«3j.vaia J t»jf ai».

«Allahun! Beni kolayliklara ula§tir, giicliiklerden uzakla§tir, geg-
mi§ ve gelecegimi magfiret eyle, Sana isyan etmekten lutfunla beni
fcoru, Sana ibadet etmek igin tevfikinle bana yardimci ol ve beni gii-
nahtan uzaklagtir.

AUahim! Seni, meleklerini, peygamberlerini ve salih kullanm se-
ven kimselerden eyle beni. AHahim! Meleklere, resullere ve salih kul-
lanna da beni sevdir.

Allahim! Bana tslamiyeti nasib eltigin gibi kendi liitf u keremin-
le beni tslamiyette daim olan, Sana ve Besuliine itaat eden knllann-
dan eyle, fitnelerin sapitmalanndan beni koru.» der.

Sonra yine Hacerii'l - Esved'i istilam ederek tavafi bitirir.
• 11. " **f. '-V-" *i ' " t *•'*, '"Ti "• if • -'.

1 >!* J yff

7 nci KlTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKI ZAHtRl AMELLER 721

«Beyti tavaf edip iki rekat namaz kElan, bir kole azad etmis. gi-
bidir.u (829) buyurdu.

I§te tavaf boyle yapihr. Namazm gartlanndan ba§ka, haccin va-
cibleri ve tavafin sayisini yediye cikarmak, Haceru'l - Esved'den ba§-
lamak, Kabe'yi soluna almak, tavafr Hicr-i Ismail ve Sazervan'm ha-
rlcinden yapmak, yedi donii§u birbiri ardindan yapmak ve ara ver-
memekten ibarettlr. Digerleri siinnettir.

BEStNCi CUMLE

Beginci ctimle {Safa ile Merve arasinda) Sa'y beyanindadir.

(Yukanda anlattigimiz §ekilde) tavafi tamamladiktan sonra Ha-
ceru'l - Esved ile Rukn-i Yemani hizasinda bulunan Safa Kapisi'n-
dan cikarak bir adam boyu kadar Safa tepesine cikar. Muslim'in, Ca-
bir'den riv&yetine gore Resfil-i Ekrera (S.A.) Ka'be'yi gorecek §ekilde
Safa tepesine tirmanmi£+<ir. Sa'y'e tepenin dibinden ba§lamak kafi-
dlr. Yukandan ba^lamak ise mtistehabdir. Oradaki bazi dereceler,
merdivenler, sonradan olmu§tur. Onlan geride birakmamak uygun-
dur. Qtinku Sa'y'i tamamlamamis, olur. Safa'dan ba§lamak suretiyle
Safa ile Merve arasinda yedi kere gider gelir.

Safa tepesine giktigi zaman Ka'be'ye donerek:

siticc k £lf , -$fi %j&. i\ \ i\ </ ( ^ gi

(•39) Tirmi*.

C. I - f. 46

722 tHYAU 'ULOMl'D - DIN — Cilt: 1 — RUB'U'fi - IBADAT

diye okuduktan sonra §u §ekilde dua. eder :

nAUahim! Senden iraamnuii devami ile sidk-i yakin isterim. Sen-
den faydali Him, korkan kalb, zikreden lisan isterim. Allahim! Sen-
den af ve afiyet ile dunya ve ahirette devam edecek sihhat ve sela-
metler isterim.»

Sonra Hazret-i Peygamber tizerine salavat-i §erife getirir. Ve bu-
nun akabinde hususi dileklerini Allah'tan ister ve bildigi gibi dua
eder. Sonra a§agi iner ve sa'y'e foaijlar; sa'y ederken :

fs£i\^-i\zX\ $\ p tel'A s &\i &&

jt, ^p\ c& <iij tii- :^f\ i,j \Zi. Cin j \£\

icRabbini beni magfiret et, bana rahmet et, bildigin biitiin gti-
nahlarimi bagi$la, Sen izzet ve kercnt sahibisin.

Allahim! Bana diinyada hasene vcr, ahirette de hasenc ver ve
cehennem azabtndan bizi koru.n

diye dua eder, ye§il direge gidinceye kadar agir agir yiiriir, zaten Sa-
fa'dan inerken ilk kar§ila§acagi direk odur. Tarn Ka'be'nin hizasinda-
dir. Bu direge alti zira' mesafe kalinca "Remel" denen nisbeten but'-

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — HAC ESNASINDAKl ZAhIrI AMgLLER 723

atlice yuriimege basjar. . ilerideki iki yes.il direge gidinceye kadar,
orada yine eski yiiriiyu§une doner.

Merve'ye gittigi zaman, Safa'da yaptigi gibi yine merdivenleri tir-
mamr, Ka'be'ye doner, Safa'da okudugu duayi yine okur. l§te bir kere
sa'y etmis. oldu. Buradan donup ayni §ekilde "Safa"ya gitmesi de bir,
yekunu iki eder (Yani bir gidi§, bir doniis, de aynca bir olarak iki sa-
yilir). Boylece yediyi tamamlar. Iki mil arasmda remel yapar ve du-
rak yerlerinde durur. Her durus.unda Safa ile Merve tepelsrine cikar.
Bunu yapmabla tavaf-i kudiim ve sa'y'i tamamlanmis, olur. Bunlar
siinnettir. (SaXa ile Merve arasinda) Sa'y- igin taharet vacib degil mus-
tehabtir. Tavaf igin ise vacibtir. Bu suretle tavaf ve sa'y eden, Ara-
fattan sonra sa'y'i iade etmez. Ve rukn olarak bu sa'y kafidir (Riikn
olmasi S&fi'iler'e gbredir.) Qiinkti Vakfeden sonraya kalmasi, sa'y'in
§ar£indan degildir. O, farz olan tavafin §artidir. Farz olan tavaf mut-
laka Arafat vakfesinden sonra olmalidir. Sa'y'in s.arti, hangi tavaf
olursa olsun, bir tavaftan sonra olmaktir (Umreye niyet eden, bu ta-
vaf ve sa'y'den sonra tiras, olur ve ihramdan cikar, sonra giinii gelin-
ce oradan hacca niyet eder ve yeniden tavaf eder ve Arafat 'a gider) .

ALTINCI CUMLE ^

Altinci ciimle vakfe ve vakfeye kadar yapilacak igler beyanin-
dadir :

Haci ancak arefe giinii Arafat'a cikabilecek §ekilde Mekke'ye ye-
tisft ise, kudiim igin tavaf ve sa'y etmez, vakit kaybetmeden hemen
Arafat'a cikar. Fakat bir kac gun once gelmi§se (Umreye niyet etti ise,
tavaf ve sa'y'inf yapar ihramdan cikar, sonra arefe giinii tekrar gi-
rer kiran ve hacca niyet ettiyse) tavaf ve sa'yini yapar, fakat ihram-
dan cikmaz, zilhiccenin yedisine kadar bekler, imam Ka'be'de ogle-
den sonra, bir hutbe okur, terviye giinii Mina'ya gitmek iizere hazir-
lanmagi, ve ertesi gun de oradan Arafat'a gikmagi emreder. Qiinku
farz olan dokuzuncu giin ogleden sonra bayram sabahina kadar
ciiz! bir miktar, Arafat'ta bulunmaktir. Layik olan bir giin ewel yani
sekizinci giin telbiye ederek Mina'ya gikmaktir {Tavafta kesilen telbiye-
ye buradan yine basjamr.). Mustehab olan, giicti yettigi takdirde biittin
bu yollan yaya gitmektir. (Yaya gidenler de vardir, fakat yabancilar
igin mumkiin degildir.) .

Hele Ibrahim AJeyhisselamin Mescidinden vakfe yerine kadar yu-
rilmek 50k daha makbuldiir.

724- 1HVAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - 1BADAT

Mina'ya gittigi vakit :

te'&tfi Wfr* &h £&£ &,£ XiSi

«AUahnn! Burasi Mina'dir. Evliyalarina, dostlanna minnet ve
liitf u keremde bulundugun gibi bize de in'am ihsan eyle.a diye dua
eder. O gece Mina'da kalir, bu istirahat i^indir. Yoksa hac ile alakah
bir vazife degildir. (Burada yatmak siinnettir, fakat bugiin bu siin-
net ifa edilmiyor. Qunku hem izdiham var, hem de vasitalar boldur.
Sekizinci gun hacilan dogru Arafat'a cikanyorlar ve hacilar drada
kahyor). Arefe giinu (Mekke ile Mina arasinda bulunan) Sebir da-
gindan gune§ dogunca Arafat'a gider ve giderken :

j Vjz Ufa &'£ dd\ i&i.b&z,. k*x$' a

>a . y^a»\j if* ^ ^

icAllahim! Bu sabahi [hakkimda] butitn yarattigin sabahlann en
hayirlisi ve nzana en yakin ve gazabmdan en uzak olan bir sabah ey-
le.

Allahim! Sana [nzana] yoneierek sabahladim, iimidim Sende,
yiivenim Sanadir, nzani kasdettim, beni, meleklerine iftihar ettigin
kullanodan eyle.» duasmda bulunur.

Arafat'a giktigi vakit, mescide yakm Nemire mevkiinde cadirim
kurar. Zira Resul-i Ekrem (S.A.) gadirim orada kurdurmugtur. Ne-
mire, Batn-i Urfe'dedir. Arafat'a yakindir. Orada, vakfe i?in yikanir,
guneg zevalde iken, imam veciz bir hutbe okur oturur. Imam ikinci
hutbede iken muezzin ezam okur ve akabinde kamet getirir. Hutbeyi
bitiren imam ogle ile ikindiyi bir ezan ve iki kamet ile (yalniz farz-
lari) seferi olarak iki§er rekat kilar, {buna Cem-i takdim derler, ogle
ile ikindiyi ogle vaktinde kilar.) Vadi-i Urfe'de durmaz, ondan baska
her yer mevkiftir. tbrahim Aleyhisselamin mescidinin on cephesi
vidide, arkasi ise Arafat'tadir. Mescidin on tarafinda bulunan Ara-

7 nci KtTAB - 2 nci BAB — ARAFATTA YAPILACAK DUALAR 725

iat'ta durmu§ sayilmaz. Arafat'in yeri mescidden itibaren dikilmi^
biiyiik i§aret ta§lan ile aynlmi§tir. En m&kbulii, o taglann yanmda
imama yakin ve kibleye kar§i durarak bolca tahmld, tesblh, tehlil ve
salavat getirerek du& ve istigfar etmektir. Vazifesini daha iyi ifa
edebilmesi it;in bugiin oruc tutmaz, arefe giinu telbiyeyi keser, b&zan
dua ve bazan tekbir ile meggul olur.

Hem gece ve hem de giinduz Arafat'ta bulunmasi icjn, ak§am
oluncaya kadar beklemesi evladir (Haneftlere gore vacibtir. Ak§am ol-
madan ayrihrsa kurban lazim geiir). Hatta ay hesahinda bir yanh§-
lik olmasi ihtimaline binaen mumkiin ise seklzinci gun Arafat'ta bu-
lunmak ihtiyatl bir tedbirdir.

Bayram guniimin sabahindan evvel Arafat'a gikamayan, hac et-
mi§ olmaz. Umreyi yaparak ihramdan sikar ve tehir ettigi icm bir
kurban keser. Haccim da ertesi sene kaza eder. Arafat'ta en muhim
i§i, dua ve istigfar olacaktir. Qiinktt miibarek yerlerde ve cemaatler-.
de dualann makbui olmast memuldiir.

ARAFATTA YAPILACAK DUALAR

Resul-i Ekrem (S.A.)'den ve seleften rivayet edilen arefe gunii-
ne mahsus dualar §unlardir:

o jfc Ju35 ^ aft 'J ya^'* tiLj &$) %y

1 ~C* *** $ > -»*-» *#*h*n *->-** ^->* -> ^

^•*V J,Ar5^ i*ja«* 4 £/-' *** 'w^j,-*.

nAllah'tan bagka Uah yoktur. Birdir, orlagi yoktur. Miilk O'nun,
hamd O'na mahsflstur. O, olmeyen diridir. lyilikler O'nun elindedir.
O, her geye kadlxdir. Allahim! Kalbimi, goziimii, kulagimi ve tfilimi
nurlandtr. Allahim! Kalbime ferahlik ver ve iglerlmi kolayla§tir.»

Bu du&yi okuduktan sonra §oyle mun&catta bulunur:
Allahim! Ey hamdin Rabbi, Sana, layik oldugun gibi hamd ede-
Tim. Namazim, ibadetim, olum ve dirim Senin igindir, varacagim Sen-
sin, (Senin huzurundur) miikafatimi Senden isterim.

726 tHYAU 'ULOMl'D-DiN — Cilt: 1 — RUB'UX - IBADAT

Allahim! it; vesveselerinden, daginik fikirlerden, kabir azabindan.
Sana siginmm. Allahim! Gece ve gtinduziin fitnesinden, esen riizgar-
lann ta§idigi (her tiirlii) kotuliiklerinden ve zamanm nobet nobet.
gelen musibetlerinden Sana siginmm.

Allahim! Hastahktan, §iddet ve gadabindan Sana sigimnm.

Allahim! Beni hidayetine ulastir. Gegmis. ve gelecek gunahlanma
magfiret eyle! Ey miiracaat edileceklerin en hayirlisi, kendisinden
istenenlerin en keremlisi, biitiin hacilara ve yarattiklarma verdigin
iyiliklerin en iyisini bana ver, ey merhamet edicilerin en merhametlisi.

Allahim! Dereceleri yiikselten, bereketleri arttiran, yer ve gbkle-
ri yoktan var eden Sensin. Ayn ayn dillerdeki sesler Sana yalvarir,
biitun ihtiyaelanni Senden isterler. Benim Senden diledigim (cese-
dimin surtiyiip yok oldugu ve insanlarm beni unuttugu sirada Senin
unutmaman ve beni terk etmemendir.

Allahim! Sen soztimu duyar, beni gorur, gizli ve a§ikare her ije-
yimi bilirsin. Benim halimden hie, bir §ey sana gizli degildir. Ben yar-
dim ve inayet dileyen iimidsiz bir yoksulum. Giinahim itiraf eden,
korku i?inde buiunan, ve §efkatine muhtac. bir kulunum. Yoksullar
gibi Senden ister, zelil bir gtinahkar olarak Sana yalvarmm. Korku
i^inde kivranan garesizlerin, Sana kar§i boyun egenlerin ve Senin
isin goz pinarlan tasanlann vucudu ile kargmda egilenlerin, burnu-
nu huzurunda yerlere siirtenlerin duasi gibi Sana dua ede,r ve yalvar-
malan gibi yalvaririm.

Allahim! Duami kabul et. Beni mahrum etme. Bana aci, bana.
merhamet eyle, ey istenenlerin en hayirlisi, verenlerin en keremlisi.

Allahim! Sana kar§i kendini kim ovebilir? Ben biitiin kusurlan-
mi itiraf ile kendimi levm ediyorum.

Allahim! Giinahlanm, dilimi susturdu, Senin affina olan iimi-
dimden ba§ka huzuruna getirecegim ne iyi bir amelim var ne de bir
§efaat$im.

Allahim! Gunahlanmin, Senin katmda bana bir mevki ve hatta
ozur dilemek igin Sana yonelecek yiiz de birakmadigini bilirim, fa-
kat keremlilerin en keremlisi Sensin.

ilahi! Rahmetine ben liyakatli degilsem, her §eye §amil olan Se-
nin rahmetln bana da ulagir.

ilahi! Her ne kadar gunahlanm buyiikse de Senin affinm karsi-
sinda hi§ denecek kadar kii$ukturler, Sen gunahlanmi magfiret eyle
ya Kerim!

Ilahi! Sen yuce Allahsin, ben aciz bir kulunum, ben sik sik gu-
naha du§ersem, Sen de,( fazh kereminden) oylece affeder ve bagi$-
larsin.

7 nci KlTAB - 2 nc.i BAB - ARAFATTA YAPILACAK DUALAR 727

tlahi! Sen yalmz itaat edenlere merhamet edeceksen ya asiler
nereye siginacaklar?

Hani! Bile bile kullugundan uzaklastim, kasdi olarak isyana dal-
•dim ! Seni noksan sifatlardan tenzih ederim. Benim uzerime delillerin
biiytik olmakla af ve keremin biiyukttir. Aleyhimde kuvvetli delillerin
olup benim Sana kar§i hig bir tutanagim olmadigi halde, Senin ben-
•den mustagni olman ve benim her an Sana olan ihtiyacim hakki igin
beni bagi§la. Ey merhamet edenlerin en merhametlisi! Ey dua edilip
duaya icabet edenlerin en hayirlisi ve ey limit baglananlann en iis-
ttinii! Islam (in erkani) hiirmetine, Muhammed Aleyhisselam hiir-
metine Sana yonelirim, giinahlanmi magfiret eyle. Butun ihtiyagla-
nmi yerine getirdigin ve isteklerimi verdigin halde beni buradan
uzakja§tir. Dunyada ve ahiret husfisundaki umid ve dileklerimi ger-
■geklegtir.

ilahi! Bana bildirdigin dua ile Sana yalvanyorum, Peygamberin
vasitasiyle bana ogrettigin bu limit ve dileklerimden beni mahrum
«tme. \

tiahi! Azamet ve Celalinin kar§isinda husu' ve huzti' ile egilen,
kusurlarmi itiraf ederek Sana iltica eden, goz ya§Ian akitarak tevbe,
zulumlerinden istigfar, aglayarak af dileyen, umduklanna ula§magi
ancak Senden bekleyen biitiin gunahlanna ragmen vakfesinde ihsa-
nmdan umidini kesmeyen aciz kuluna bu ak§am uzeri nasil muamele
edeceksin? Ey biitiin canhlarin siginagi, ve buttln mu'minlerin koru-
yucusu! iyilik edenler, Senin rahmetinle kurtulur, fenahk edenler
kendi hatalan ile helak olurlar.

Allahim! Huzuruna (Senin nzan igin) ciktik, senin civanna kon-
■duk. thnitlerimiz, ancak Sendedir. Senin fazl u ihsanmi ister, rah-
metini umar ve azabmdan korkanz. Gtinahlanmizin biitiin agirhgt
ve goklugu ile yine Sana iltica ettik, senin beytini kasdettik. Ey iste-
yicilerin ihtiyaclanna sahib olan, sessiz duranlarm iclnden geglrdik-
lerlni bilen. Ey kendisinden baska miiracaat edilecek ortagi bulunma-
yan Rabbimiz, ve ey yalmz kendisinden korkulan halikimiz, ve ey ba§-
•vurulmak igin yardimcisi bulunmayan yardima ihtiyaci olmayan
(Allahimiz) ve ey ne kadar gok isteyen olursa, (ona kizmadan) istegi
nisbetinde 50k veren (Allahimiz), ve ey kendisine arzedilen biiyiik
ihtiyaglara o nisbette sehavet ve kerem gosteren (Allahimiz), dilekle-
Timizi kabul eyle, isteklerimizi ver ve bizi af eyle.

Allahim! Sen her misafire bir konak yeri hazirladin, biz Sana
misafir olarak geldik, bizi cennetinde agirla.

Allahim! Her gelen cemfiate bir hediye ve her ziyaretgiye bir ik-
ram, her isteyene bir atiyye verir, her umana bir miikafat, her ilti-
masgiya bir yardimda bulunur, her merhamet isteyene merhamet

728 1HYAU 'ULOMfD-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L- IBADAT

eder, Sana ragbet eden herkese yakinlik gosterir, Senin yoluna gireni
affedersin. Biz toplu halde Senin beytine geldik, burada vakfe ettik,
bu miibarek yerleri mu§ahede ettik, gayemiz Senin nzana mazhar ol-
maktir, iimidimizden bizi mahrum etme.

ilahi! Nefsimiz razi olacak kadar bol nimetlerinl verdin. Delille-
rin ile dilsizleri konu§turacak derecede ibret ve ders alinacak §eyleri
ortaya koydun. Verdigin sayisiz nimetler karslsinda §ukiirden aciz
olduklanm dostlann itiraf etti. Azametine, kudretinin kemaline §e-
hadet eden delilleri en ac,ik bir §ekilde ifade ettin. Srfat-i kahriyen ile
oyle tecelli ettin ki her §ey, Senin izzetinin kar§isinda dize geldi. Bu-
ttin yiizter, azametinin kargisinda yerlere egildi. Kullarin, cehaletle-
riyle hataya dtigtukleri vakit onlara mulayim davranir, mtihlet verir-
sin. Taat ve ibadet ile iyilik yaptiklan vakit kabfil eder ve bol miika-
fatlar bah§edersin. isyan ettiklerinde giinahlarindan vazgecer ve on-
lan bagi§larsm. DuS. ettigimizde duamiza icabet eder, yalvan§Ianmi-
zi dinler, Sana yoneldigsmiz vakit Zat-i Kibriyana Iayik bir §ekilde
bize yakla§irsin, gaflet ile Senden ayrildjgimizda bizi kendine davet
edersin.

Ey bizini Allahimiz! Sen Kur'an-i Kerimde, peygamberlerin so-
nu, Hazret-i Muhammed Aleyhisselama :

«[Habibimj Kafir olanlara soyle, eger [kufurlerinden] vazgecer
[iman eder] lerse, gec.mi$ gunahian magfiret olunur.n (8-Enfal: 38)
buyurdun. Onlann inkarlanndan sonra getirdikleri bir kelime-i tev-
hid, .Seni razi etti. HalbOki biz hu§u ile Seni tevhld eder ve ihlas ile,
Habibtn Muhammed Ateyhisselamin risaletine gehadet ederiz. Bu §eha-
det hiirmetine, bizim de ge$mii} gunahlarimizi magfiret eyle, bu hu-
susta bizim hlssemizi, yeni Islama girenlerin nasibinden eksik birak-
ma.

Allahimt Maliki bulundugumuz, cariye ve kolelerimizi azad et-
mekle Sana yaklagmamizi seversin. Bu f azl u kereme herkesten ziya-
de layik olan Sensin. Biz de Senin kullanniz, Sen bizi cehenneminden
azad eyle, yoksullara sadaka vermek suretiyle yardimda bulunmagi
bize emrettin, biz ise, Senin yoksullann ve Sana muhtac, olanlarda-
niz, Sen vermege bizden daha layiksin. Sen fazl u kereminden bize
ihsan et ya Rab.

^Allahim! Bize kar§i fenalikta bulunanlari affetmemizl bize tav-
siye ettin, biz de nefislerimize zuliim ettik. En iistun kerem sahibl

7 nci KtTAB — 2 iici BAB — ARAFATTA YAPILACAK DUALAR 729

olan Sensin, bizleri affeyle, ey Rabbimiz. Bizi magfiret et, bize rah-
met et. Sen bizim Mevlamizsm. Ey Rabbimiz! Bize dtinyada hase-
ne, ahirette de hasene ver, rahmetinle cehennem azabindan bizleri
koru.

Aynca Hizir Aleyhisselamin da duasini okur. (Duanin meali
budur) :

«Ey bir igten, diger i$ kendisini ahkoymiyan, ey bir duydugu di-
gerinden kendisini meggul etmeyen, ey duydugu sesleri birbirine ka-
n§tirmayan r ey isteklerde §a§irmayan, ey her lisani bilen, ey israr He
isleyenlerden bunalmayan ve ey bunca istekleri yerine getirmekten
aciz olmayan Allahim! Affinin serinligini ve Sana yalvarigin zevkini
bize tattir.n

Aynca kendiliginden diledigi duayi yapar, kendisi, gegmigleri ve
bfitiin mii'minler icin dua eder, duada israr eder. Allahu Teala'ya hi?
bir gey agir gelmedigi itjin buyiik dlieklerde bulunur. (Basrah) Mu-
tarraf I b n Abdullah Araf at'taki duasinda :

"Allahim! Benim yiiziimden buradakilerin duasini reddetme, ka-
bOl eyle." diye dua ederdi.

Bekr-i Miize.nl anlatiyor : Adamin bir tanesi diyor ki: Ara-
fat'ta bulunan insanlara baktigunda hatinmdan soyle gecti: "Eger
ten bunlann arasinda bulunmasam Allahu Teala bunlann hepsini
magfiret ederdi."

YEDINCl CtJMLE

Yedinci ciimle, Arafat'ta vakfeden sonraki, Muzdelife'de sabahla-
mak, Mina'da tag atmak, kurban kesmek, tiras. olmak ve tavaf gibi hii-
kiimler beyanindatur : '

Arafat'tan aksamdan sonra, vasitaya stir'at vermeden, agir agir
Muzdellfe'ye dogru yol aiir. Vasitalarini kogturmaz. Peygamber Efen-
dimiz :

>«

*.-

ilXi \£'£% lw ijk;V %£- \£*

«Atlan ko§turmaktan ve develere siir'at vermekten menetmi§ ve:
Allah'tan korkun, giizel yurtiyiin, zayiflan ezmeyin ve tnusliimanlara
«ziyet etmeyin.n (830) buyurmu§tur.

(830) Nesel ve Hakim, UsSme b. Zeyd'den.

730 1HYAU 'ULOMl'D-DIN — Cilt: 1 — EUB'U'L - iBADAT

Muzdelife'ye geldiginde, burasi Haremden sayildigi igin'mumkun.
ise burada yikamr, hatta giicii yeterse, daha saygih olacagi iqin bu-
raya yaya gelir. Ve yolda telbiyeye devam eder.

Muzdelife'ye geldiginde spyle dua eder :

uAllahim! Burasi Muzdelife'dir. Muhtelif dillerdeki insanlan bu-
raya topladjn. Her biri Senden ayri ayri ve yepyeni seyler istemekte-
dir. Sen beni, Sana dua edip duasi kabul olan kullanndan, Sana te-
vekkul edip, Senin kafi geldigin kullanndan eyle.n

Sonra aks.am ile yatsiyi, yatsi vaktinde cem ve tehir olarak bir
ezan ve iki kamet ile kilar, tabi yatsiyi da iki rekat kilar. Qiinkit
seferidir, farzlar arasinda nafile kilmaz. Yani aksamih son sunneti,
yatsimn ilk sunneti kihnmaz, fakat farzlan kildiktan sonra once ak
§armn son sunneti, sonra yatsimn son sunneti ve daha sonra da vi-
tir namazim Kilar (§afi'ilere gore vitir de sunnettir). Zira yolculuk-
ta sunnetleri terketmek, agik bir zarar ve sunnetleri vakitlerinden
terketmek farzlan ile irtibatlanni kesmek olur. (HanefUerde yolcu-
luk halinde sunnetleri kilmayabilir, fakat istirahat ettigi yerlerde
kilar). Nafileler farza tabi oldugundan farz igin yaptigi bir teyem-
mum ile istedigi kadar nafile kilabilecegi gibi burada da yine farza
tabi olmalan bakimindan nafileleri de sira ile ve bir arada kilmasi
evleviyetle caizdir. Nafilelerin vasitalar iizerinde caiz olmalan baki-
mindan farzlardan aynlmis. olmalan bu hiikme mani degildir. Onla-
nn farza tabi olup zaruret ve ihtiyac bunu iktiza ettigine isaret et-
mi§tik. Bu geceyi Muzdelife'de gecirir yan geceden evvel (Hanefilere
gore sabah vaktinden evvel) buradan ayrilanlar kurban cezasina
carpilir, gucu yetenler bu mubarek geceyi de her tiirlli taat ve iba-
det ile gegirmege gayret etmelidir.

Gece yansi olunca (Hanefilere gore erkenden sabah namazi-
m kildiktan sonra) yolculuk icin hazirlamr, kumlar igerisinden
(nohut biiyuklugunde) yetmi§ veya daha ziyade tas, alir, cunkii
belki dusuriir. Taster, parmak uglarimn kaphyacagi buytikliikte
olmali ve miimkunse yikanmahdir. Muzdelife'nin son noktasi olan
"Mes/ar-l Hiram"a geldigi vakit orada tan yeri aganncaya kadar dua.
eder ve :

&S.\j&X> £P ciJIS .Jj£\ J&yc&\

7 ncl KlTAB — 2 nci BAB — TAS ATMA KEYFIYETt 731

(lAHahim! Me§'ar-i Hiram, Bcyl-i Haram, §ehr-i Haram, Riikn
ile makam hurmetine Hazrct-i Muliammed Aleyhisselamm ruhuna
bizdcn tahiyyc, selam ve salavati ilct ve bizi dariisselama idhal eyle.
Ey celal vc kercm sahibi olan Allahim!» der.

Sonra gune§ dogmadan oradan "Vadi-i Muhasser"e gider ve o
-ColU siir'atle ge?er. Sabahtan sonra tekbir ile telbiyeyi birbirine ka-
tar, yani hem telbiye, hem de tekbir ahr ve bu suretle Mina'ya gider.

Mina'da tie. Cemre yeri vardir. Birinci ve ikinciye ugramaz cun-
kii bayram gunii onlarla i§i yoktur. tjgiincusu olan Akabe Cemresi-
ne gider, burasi Kibleye dogru giden caddenin sagindadir ve biraz
yuksektedir. (§imdi buralar diizenlenmis. gidis. - gelis, yollari yapil-
mi§tir) ve nisbeten agiktadir. Gune§ bir mizrak yiikseldikten sonra
burada Akabe Cemresi olarak yedi ta§ atar. (Dikkat edUecek miihim
bir nokta tasjari on taraftan atacak arkadan atmayacktir. Arkadan
atilmaz diye levha varken, hacilann pek cjoklan yanilmaktadir. Mii-
tercim.)

TA§ ATMA KEYFXYETl

Ta§lan atmanin keyfiyeti: Kibleye veya Cemreye kar§i donerek
ellerinl kaldinr, artik telbiyeyi birakarak tekbir alir, her tagi attik-
?a:

duasim okur. Tasi attiktan sonra telbiye ve tekbiri keser, ancak bay-
ram gtinii ogle namazinda baslayip bayramin son gunii sabah nama-
zina kadar farzlarin pe§inden tekbir ahr (Hanefilere gdre arefe giinu
sabah namazindan ba§lamak iizere 23 vakit tekbir ahr). Bayram gii-
nu vakfe yoktur. Onun igin evinde istedigi kadar duS. eder.

732 iHYAU "ULOMl'D-DlN — Cilt: 1 — RUB'UX - IBADAT

BAYRAM VE TK.SKlK GttNLERlNDE ALACAGI
TEKBiRlN KEYFtYETl

^8 • jJs=^\ -dill j

Akabe Cemresini attiktan sonra kurban keser. Evla olan kendL
eliyle kesmektir. Kurbani keserken §u duayi okur :

(Hanefilere gore "Bismmah"dan sonraki "vav" okunmaz.)

nBismillah, Allahii Efeber, Allahitu bu kurban Sendendir. Senin
nzan i^in kesiyorum, Halil Ibrahim'den [oglu ismail'e feda olarakj
ko$ kurbanim kab<U ettigin gibi buuu da benden kabul eyle.n

Sirasiyle, fazilette deve, sonra sigir ve daha sonra koyun gelir.
Bununla beraber hisseli olarak deve ve sigirdan, tek koyun daha
makbuldur. Res<tl-i Ekrem (S.A.) :

«Kurbanlann en hayiihsi boynuzlu kogtur.n (831) buyurmu§tur.

(831) EbO DSvud, Ubfide b. es - Samit'ten.

7 nci KlTAB - 2 nci BAB — TAVAF-I ZlYARET VE VAKFE 733

Beyaz ve (gbgsti siyah) olan koyun, boz ve siyah koyundan mak-
buldiir. Nitekim E b u Hureyre de kurban igin «Beyaz koyun
siyah koyundan efdaldim demigtir. Kurban nezlr degilse ondan bir
miktar yer, su sekiz kusurdan (ayiptan) biri bulunan hayvan kur-
ban edilmez.

1 — Ced'a : Burnu veya kulagimn yarisi kesik olan,

2 — Abda : Boynuzu dibinden kink olan, ayaklannm biri ol-
mayan,

3 — §erka: Kulagi iistunden yank olup iklye bolunen. (Hanefi-
lere gore mekruhtur),

4 — Harka: Kulagi dibinden yank olan (Bu da Hanefilerde ca-
iz ve fakat mekruhtur),

5 — Mukabele : Kulagi onden kesik,

6 — Miidabere : Arkadan kesik olan (Hanefilere gore bunlar
caizdir),

7 — Ada : <Jok zayif olan,

8 — Area: Kesilecek yere gidemeyecek derecede topal olandir.
Boylece kurbani da kestiKten sonra tiras. olur. Tira§ta da siinnet

olan Kibleye doner, once ba§imn sag tarafmi, sonra diger taraflanni
tiras. eder. Tira§ olurken: nAUahim! Her sasima karsilik blr gunahimi
mahveyle, defterime bir sevab yaz. Ve cennette derecemi yukselt.»
diye dua eder. Kadm, saemi bir miktar kisaltir, kel olan da usturayi
basmda gezdirir. Bu suretle birinci derecede ihramdan ijikmis olur,
her §eyi kendisine mubah olur. Yalniz av avlayamaz ve kadini ile
miinasebette bulunamaz.

TAVAF-I ZIYARET VE VAKFE

Sonra (mumkiin ise) aym gun Mekke'ye iner ve Ka'be'yi anlat-
tigimiz gibi tavaf eder. Bu tavaf rukiindiir. Buna Tavaf-i ziyaret de-
nir, bunun ilk vakti, bayram gtinu ogleden sonradir. Ve ayni gun ya-
pilmasi daha makbuldiir. Sonu igin vakit yoktur. Fakat bu tavafi ya-
pincaya kadar, tamamiyle ihramdan $ikmi§ olamaz, ailesine yaklasa-
maz. Boylece tavaf edip tamamiyle ihramdan cikar ve her seyi ken-
disine helal olur. Artik diger cemrelerden ve Mina'da kalmaktan ba§-
ka bir i§i kalmaz, bunlar da vacibtir. Bu tavaf, tavaf-i kudiimde an-
lattigumz gibi yapilir, iki rekat tavaf namazim da kildiktan sonra,
eger tavaf-i kudiimde sa'y etmemi§se sa'y'ini yapar. Eger once sa'y
ettiise yeniden sa'y etmez.

ihramdan gikmanin uc. §arti vardir :

1 — Remy-i Cemar, cemre atmak,

2 — Tira§,

3 — Tavaf-i ziyaret'dir ki bu da rttkiindur.

*734 1HYAU ■ULOMI'D-DIN — Cilt: 1 - RUBU'L - IBADAT

Bu ug tanesini takdim ve tehirde beis yoktur. Fakat efdal olan
once Akabe cemresini yapmak, sonra kurban kesmek, sonra tirag ol-
mak ve sonra da tavaf-i ziyareti yapmaktir.

imam igin siinnet olan, bu giinde — zevalden sonra — bir hutbe
okumaktir. Buna Hutbe-i veda denir.

HACCIN HUTBELERi

Hacda dort hutbe var :

1 — Zilhiccenin yedinci gunu Ka'be'de ilk hutbe,

2 — Arefe gunu Arafat'ta bir hutbe,

3 — Bayram gunu Resulullahm veda' hutbesi,

4 — ilk ayrihs. gunii hutbesi.

Hepsi zevalden sonra okunur ve arefe hutbesinden ba§ka digerle-
ri tek hutbedir. Yalhiz arefe hutbesi iki hutbedir.

Tavaf-i ziyaretten sonra yatmak ve ertesi giinlerde ta§lan at-
mak iizere Mina'ya doner. O gece Mina'da yatar. Bu geceye "Ley-
letii'I - karri" istirahat ve duraklama gecesi denir. Qtinku ertesi giin
orada kalacaktir. Bayramin ertesi gunu giines, zevale geldikte {siin-
net olarak) yikamr ve birinci Cemre'ye gider. Bu yolun sag tarafin-
dadir, buraya yedi ta§ atar. Bu ta§lan hazirlayinca caddenin sagma
gekilir. Kibleye doner, hamdeder, tehlil eder, tekbir eder. Kalbinin hu-
zuru ve azalanmn hu§uu ile dua eder. Sonra Ccmre-i vusta • Ikinci
Cemre yerine gelir, burada da aym sekilde yedi tas. atar. Sonra Aka-
be. Cemresine gider, orada da ayni gekilde yedi ta§im attiktan sonra
yerine doner. O gece Mina'da yatar, bu geceye de birinci yolculuk ge-
cesi denir. Ertesi giin ogle namaziru kildiktan sonra, bugun de ayni
§ekilde tic. yere yirmibir ta§im atar. Bundan sonra Mina'da kalmak
lie Mekke'ye donmekte serbesttir. Ak§am olmadan donebilir, fakat
ak§amladiktan sonra o gece de kalmak zorundadir. Ertesi giin de ge-
ride kalan yirmibir ta§iru atar. Ta§Ian atmaz veya Mina'da kalmazsa,
kurban kesmek cezasi vardir. Kestigi kiirbamn etini dagitir. Yatmak
Jcjn Mina'ya gelmek sartiyle tavaf igin ak§amlan Ka'be'ye gidebilif.
Resul-i Ekrem (Sallallahii Aleyhi ve Sellem) boyle yapardi. Mescid-i
Hayfda cemaate devam eder. Cunkii mescidde kilmak faziletlidir.
Mina'dan gdgttigu vakit Muhasseb'de ikindiyi, ak^ami ve yatsiyi kihp
hiraz istirahat etmek evladir. Qiinku siinnettir. Sahabeden bir cokla-
ti bunu rivayet etmlstir. Boyle yapmazsa bir ijey lazim gelmez.

7 nci KlTAB — 2 nci BAB - XJMRENlN MlYKATLARI 735

SEKtZINCi CUMLE

Sekizinci Cumle, umre ve umreden sonra Veda' lavafina kadar
olan i§ler beyamndadir.

UMRENlN MiVKATLARI

Umrenin en makbul miykat yeri «Ci'rane»dir. Sonra Ten'im ve
sonra da Hiideybiye'dir (Bunlann yerleri yukanda anlatdmigtir) .
Umreyi niyet eder, telbiye eder. Hazreti Ai§e'nin (R.A.) mescidinde
iki rekat namaz kilar, diledigi gibi dua eder. Telbiye ederek Mekke'ye
ve Mescid-i Haram'a girer. Mescide girince, telbiyeyi keser, anlatligi-
miz gibi yedi kere taval eder, namaz kilar, yedi kere sa'y eder ve ti-
ra§ olarak Jhramdan gikar. i§te Umre budur. Bunu yapan tamam et-
mi§tir.

Mekke'de mUcavir kalan, umre ve tavafi cok yapmah, sik sik
Ka'beye bakmahdir. Ka'benin igine girerse, efdal olan, iki direk ara-
sinda iki rekat namaz kilmahdir. Ka'be'ye girerken ayakkabilarim
gikarmali ve saygi ile girmelidir. Hatta zatin birisine: «Ka'be'ye gir-
din mi?)> diye sorduklannda «Rabbimin beytinin etrafinda bile yurii-
melerini uygun bulmadigim bu ayaklanm ile Rabbimin beytini nasil
^igneyebilirim?)) diye eevab vermi§tir.

Oraya giren, nerede yuriidugunii ve nasil yuriiyecegini bilmeli-
dir. Mtimkiinse zemzem suyunu kendi eliyle cekmeli ve kanincaya.
kadar da bolca icmelidir. igtigi vakit :

uAIlahnn! Bu suyu her hastahk ve dertten bana sjfa kil, ihlas.
ile yakiyni, diinya ve ahiret saadetini bana nasib eylc.it demelidir.
Resul-i Ekrem (S.A.) :

((Zemzem suyu ne maksatla icUirsc ona §ifadir.» (832) buyurdu.
(832) Ibn Mace, CSbir'den.

736 iHYAU "ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUBU'L • 1BADAT

DOKUZUNCU Ct)MLE

Dokuzuncu Cilmle Veda* tavafina dairdir :

Hac ve Umre ile alakali vazifelerini bitirip memleketine donme-
ge sira geldigi vakit, ihtiyaglanni ahr, biitun i§lerini bitirir ve en so-
nunda veda' tavafini yapar. Remel ve tztiba' yapmadan yedi kere
Ka'be'yi tavaf eder, ikl rekat tavaf namazim Makam-i tbrahim'de ki-
lar. Zemzemden iser, MtUtezime'ye gelir, orada dua ve tazarru ederek
§6yle yalvarir :

r&x vis. QjZ'a 3 -■&& p\i at c£i\ %\ vfr

^ 'eX\ >*Lk

Jr^j->

aAllahim! Beyt, Senin beytin, kul, Senin kulun. Kulunun ve cari-
yeldn ogludut. Nasib ettigin vasltalar ile beni memlekellerde dolagtir-
din ve nimete ula§tirdin, Menasik-i hacci ifaya yardimci oldun. Eger
bu hareketlmle benden razi oldunsa nzam atltir, razi olmadinsa,

7 nci KtTAB - 2 nci BAB ~ MEDlNE-t MONEWEREYi ZlYARET 737

liuradan ayrilmadan, kereminle bendcn razi ol. Allahim! tzin ve mil-
saaden olursa, geri donmek iizereyim. Fakat bu donii§um Senden ve
beytinden degil, goziim gonliim Sende ve beytindedir. Allahim bede-
nlme sihhat ve afiyet ihsan eyle, dinimi [§eytanin §errindenj rauha-
faza eyle, doniiijumu hayirli eyle, oliinccye kadar beni taat ve ibade-
tinden ayirma, diinya ve ahiretin lyiliklerini bana nasib eyle, Sen her
■seye badirsin.

Allahim! Bu son ziyarctim olmasin, tekrar tekrar gelmeler nasib
«yle, Allahim cger son ziyaretim ise buna kar§ihk bana cenneli na-
sib eyle.»

Boylece Mescid-i Haramdan <;ikar. Di§an sikincaya kadar gozle-
rini K&'be'den ayirmaz. Bu da kahkari yani yuzunii Ka'be'ye gevire-
rek geri geri gekilerek Harem-i §eriften ?ikmak ile mumkun olur.

ONUNCU CtJMLE

OnunCu Cumle, Medine-i Miinevvere'yi ziyaretln adabi beyanm-
dadtr :

Resul-i Ekrem (S.A.) :

a ^^ <4 &y~> u - jLS ^* ^j ^ ^'j a* *

ntrtilialimden sonra beni ziyttret cdcn, saghgimda ziyaret etmi$
gibidir.» (833) buyurdu.

Yine Resfll-i Ekrem (S.A.):

«Vaziyeti musait olup da beni ziyarete gclmiycn bana ezlyet etmig
«lur.» (834) buyurdu..
Diger bir hadlsinde :

(833) Taberan! ve Dare Kutni. Ibn Omer'dea.
<B34> Ibn Adiyy ve Dare Kutni.

C. I - F. 47

738 tHYAU 'ULOMi'D-DiN — Cilt: 1 — RUB'U'L - iBADAT

> ii » i n i ■ "" ■ " ' ■— ^-— . . . M iii-iii^ .m* ■ ■ -■

uYalniz beni gormek maksadiyle ziyaretime gelenler, Allahu Tea-
la'nm izniyle gefaatimi hak etmi§Ierdit.» (835) buyurdu.

Restil-i Ekrem Ei'endimiz (S.A.V.) i ziyareti kasteden kimse, yol-
da bpl bol salavat getirmelidir.

Medine-i Miinevvere'nin duvar ve agaclarmi gordiigii zaman :

-j £&'&/'■& 1 4 .feu q^j &'& 'm

((Allahiml Burasi Rcsftlunun haiemidir, Sen bu harem sayesinde
beni cehenncm ate$inden koru ve azabindan ve hesatmnin cetinii-
ginden emln kil.w demelidir.

Medine-i Munevvere'ye girmeden, "Be'rii'l - Harr" (Me^hur Harre-
kuyusudur) 'de yikansin, gttzel koku surunsun, en temiz elbisesini
giysin. Medine'ye girdigi zaman, (Resut-i Ekrem'in §ehri oldugunu
diisunerek) tevazu ve saygx ile^sehre girsin. Girerken:

chiasmi okusun. Sonra Peygamberimizin mescidine giderek minberin
yamnda minberin diregini sag omuzu hizasina alarak Sandigin bu-
lundugu taraftaki direge kargi ve Kiblede olan daire tarn iki gozii-
niin online gelmek iizere iki rekat namaz kilar. Mescid geni§letilme-
den once Resul-i Ekrem (S.A.) burada namaz kilardi. Namazlanni
Resul-i Ekrem'in asil mescidinde kilmaga gayret etmelidir.

RAVZA-1 MTJTAHHARANIN KARSISINDA
DURU§ KEYFlYETl

Sonra Resul-i Ekrem'in kabrine gider ve ytiziinun kargisinda ar-
kasim Kibleye, yonurni tiirbenin duvanna cevirerek dort adtm uzak-
ta durur. Tavanda yanan kandil ba§i iistii hizasina gelir. Kabrin du-
varlanna yapismak veya onlari opmek (bazilannin zannettigi gibi>

(835) Taberflnl. Ibn Omer'dw.

7 nci KfTAB - 2 nci BAB - RAVZA-t . MUTAHHARADA DUBU§ 739

megni degildir. (Hatta mekruhtur) . Makbul olan ve Peygambere hiir-
meti ifade eden, hiirmet ile kar§isinda bulunmaktir. Bu §ekilde fear-
.§isinda durur ve bu duayi okur.

tL. 2& jjtHil « &u; &£ ^fcl , i>\ ££ f ai Ai£i1

^ c 51 ^ ^ c ^^. c?*^ *p^»^f t^ i^l /iJ

ii£;5L£m ■< j^a-fe j&tf *i?t i;ai- f&fi *4*ia

ii&jsjfol , £§\ &x && && t m £ffi t&£&\

w-nnifwD^iM<

740 1HYAU 'ULOMI'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'UX - 1BADAT

i' '» " ■

l{ff\'M- -ff 1 >i' - » *- -- f> 1 - M » "-

(Buraya kadar okunan bu dua salavat ve §ehadetten ibarettir.
Esasen orada bu kadar uzun zaman durup ba§tan ba§a bu salavatlar
okunamaz; Turkgeleri de zaptedilemez. Onun igin bunlann tercume-
sine luzum gormedik. Tabii Peygamberimizin huzuruna geldigi icin
bildigi salavat-i §erifeleri okur.)

Bundan sonra §oyle der :

«Ya Resulallah! Senin, risaleti teblig emanetini eda ettigine, urn-
mete nasihat edip, dii§manlann ile miicahedede bulunduguna, um-
metini, Allah'a giden dogru yola hidayet edip, yakin gelinceye kadar
ibadet ettigine gehadet ederim. Sen, seni ziyaret edenlere §efaat ede-
cegini va'dettin. Ben aciz blr ummetin olarak §efaatini dilemek uzere
huzuruna geldim. Bana kiyametin dehsjetinde §efaatci ol. Ya, Rab!
Kiyamet giiniinde Habibini bana §efaatt;i kil ve §efaatini kabiil eyle!
Salat u selam O'na ve Ehl-i Beytine o!sun.»

Resul-i Ekrem'e selam gonderen var ise :

der.

Sonra bir ar§in kadar ileri gider ve Hazret-i Ebubekr-i Siddik (R.
A.) 'in kabri online gelir. O'nun ba§i Resul-i Ekrem'in omuzlan hiaa-

7 nci KiTAB — 2 nci BAB — RAVZA-t MUTAHHARADA DURU§ 741

sindadir. Hazret-i Omer (R.A.)'in ba§i da Hazret-i Ebubekr'in omuz-
lan hizasmdadir. Hazret-i Ebubekr'e de: uEssclamii aleyke ya Eba-
bekri's - Siddikn diyerek selam verir; Hazret-i Omer'e de aym §ekil-
de «Esselamii aleyke ya Omeru'l - Farukn diyerek selam verir. Sonra
bir zira' kadar geri cekilir ve her ikisine birden, §6yle hltab eder :

«Ey RestU-i Ekrem'in hayalinda dint iidcrde kendisine yardimci,
irtihalinden sonra uinmetinin i§leriiii tedvin eden bu husfista onun
izinden gidip siinnetine uyan iki biiyiik vczirlcri! Allahu Teala'nin
selami, rahmeti sizin iizerinize olsun. En biiyuk miikafat He sizi mii-
kafatiandirsin.» der.

Sonra geri gelir, Resul-i Ekrem'in kabr-i serifleri oniinde durur,
.Kibleye doner Allahu Teal&'ya hamd ii seha eder ve Resul-i Ekrem'e
bolca salavat-i serife getirdikten sonra §oyle der: Allah'im Sen
Kur'an-i Kerim'de :

«U^-j UjJ4B! IjJbj-jJ Oy»j\ (H-J

«Eger onlar nefislerine zulmettikleri zaman s'ana gelip Allah'tan
magfiret dileseler, peygamber de onlar igin istigfar etse, elbetfce, Al-
lab'i tevbeleri babul edici, ve merhamet sahibi bulurlardi.» (4 - Ni-
sa: 64) buyurdun. Buyurdugun da haktir, gergektir.

«Allahim! Biz Senin bu kelamini duyduk, buyruguna uyduk. Ha-
ta ve kusurlanmizi itiraf ve gunahlanmizdari tevbe ederek onun §e-
faatini ve yuklendigimiz agir giinahlanmizm affmi senden dilemek

iizere Habibini ziyaiet ettik.»

742 1HYAU 'ULOMJ'D-DIN — CUt: 1 — RUB'U'L-tBADAT

«Allahim! Tevbemizi kabul ve Hablbini bize gefaatgi eyle, O'nun
hiirmetine bizim derecemizi de yiikselt.»

nAllahun! Muhacir ve Ensari magfiret et. Bizi ve bizden once
iman ile gocen butun din kardeslerimizi magfiret et.»

«Allahim! Sevgili Habibin ve Beyt-i §erife yaptigrmiz bu ziyaret
son ziyaret olmasin. Daha nice sefer gelip ziyaret etmegi nasib ey-
le, ya Erhame'r - Rahimln.» diye dua eder.

Sonra Ravza-i Mutahhara'da, minber ile Peygamberimizin kabri
arasinda iki rekat namaz kilar ve diledigi kadar dua eder. ZIra Re-
sul-i Ekrem Efendimiz (S.A.):

-• - _*" »- „ . ''-•'.<"' -• - t.1" •* ,-*

«Kabrim ile minbcrin arasi cennet bah^elerinden Mr bahcedir,
minberim havuzun iizerindedir.» (836) buyurdu.

Minberin yaninda diledigi kadar dua eder. Mustehab olan Re-
sul-i Ekrem'in hutbe okurken elini tuttugu asagidaki "Ramane" (Her
halde bir ta§tir. Sonralan yanginlarda bu minber §eklini degigtirmi?-
tir.) elini tutar. Persembe gtinu Uhud sehitlerini ziyaret etmek de
mustehabtir. Sabah namazim Mescid-i Nebi'de kildiktan sonra ziya-
rete gider. Ogle namazini yine Mescid-i Nebi'de kilmak uzere geri do-
ner. Medlne'de kaldigi miiddetce, beg vakit farzlan cemaat ile Mes-
cid-i Nebi'de kilar. Her gun Resul-1 Ekrem'i ziyaretten sonra Baki*
kabristanim ziyaret etmek mustehabtir. Orada Hazret-i Osman (R.
A.) 'in, Hazret-i Hasan bin Ali (R.A.)'nin kabirlerini ziyaret eder. Ay-
nca Ali tbn Huseyin, Muhammed ibn Ali, Cafer ibn Muhammed (R.
A.) de orada medfundurlar. Hazret-i Fatima (R.A.)'mn kabrini, Ib-
rahim (R.A.) bin Resul-i Ekrem (S.A.)'in kabrini ziyaret eder, Re-
sul-i Ekrem'in halasi Safiye'nin kabrini de ziyaret eder, hepsi Baki'-
dedir.

Her pazar giimi Kuba Mescidine giderek orada namaz kilmasi
da mustehabtir. Zira Resul-i Ekrem (S.A.j Efendimiz :

(836) Buhdri ile Muslim, Ebu Hureyre'den.

7 nci KlTAB — 2 nci BAB — RAVZA-1 MUTAHHARADA DURU5 743

*,,>■' ,-r^ s •'•"_:?"* *^ •■'" '-**".•■*.

«Evinden ?ikip Kuba'ya giderek orada iki rekat namaz kilmak
bir umreye muadildir.u (837) buyurdu.

Eris Kuyusu'nu da ziyarete gider. Kuba'ya yakin bir kuyudur
(Resul-i Ekrem'in yuziigli Hz. Osman'in elinden buraya dusmu§tiir.) .
Resul-i Ekrem bu kuyuya tukurmusjtur. (Bu rivayetin de ash oldu-
gu bilinememi§tir) . Abdest alir ve suyundan iger. Hendek civarinda-
ki "Mescid'el - Feth" ve diger mescidleri, mubarek makamlari da zi-
yarete gider.

Medine-i Miinevvere'de mescid ve diger ziyaret yerleri otuz ka-
dardir. Medineliler bunlan bilir. Miimkun olanlan ziyaret eder, (Fa-
kat imkan nisbetinde farz namazlan Mescid-i Resiil'de kilar, diger
mescidlerde de n&file veya kazalan kilar.) Resul-i Ekrem'in abdest
aldigi diger kuyulan da ziyaret eder. Bunlarda teberriiken yikanir,
abdest alir ki bunlann yekiinu yedi kuyudur.

Resul-i Ekrem'in haremine htirmet ve riayet etmek §artiyle Me-
dine'de ikamet edebilirse, bunun biiytik fazileti vardir. Resul-i Ek-
rem (S.A.):

«Medine'nin darlik ve sikintisina kim katlamrsa, kiyamet gunun-
de ben onun gefaat$isi olunim.» (838) buyurmu§tur.

Yine bir hadisinde :

(837) Nesei ve Ibn Mace. Sehl b. Hanlf'den.

(838) Yukanda gegmigtir.

■744 IflYAU 'ULOMt'D - DIN ~ Cilt: 1 - HUBUX - JbXDAT

«Giicu ycten, oliinceye kadar Medine'dc kalsin. Zira Medme'de
her kim olttrse, kiyamet giinu ben ona gefaat veya gahadet ederim.»

(839) buyurmu§tur.

Medlne'den ayrilacagi sirada mtistehab olan, yine Kabr-i serife
gelerek ziyaret duasim tekrarlamali, Resul-i Ekrem (S.A.)'e veda' el-
meli. Allahu Teala'dan tekrar ziyareti ve bu yolculukta sihhat ve sela-
meti dilemelidir. Sonra Ravza-i Sagir'e yani sonradan biiyutulen mes-
cide degil, asil Resul-i Ekrem'in zamarundaki Mescidde (Bu kisim
muayyen direkler ile bellidir. Bir yam kabr-i Peygamberi, bir yam
minberdir) iki rekat namaz kilmahdir. Mescidden sikarken sol ayagi
lie sikmali ve «Allahiimme salli ala Muhammedin ve ala al-i Muham-
med» diyerek «Ya Rabbi bu ziyaretimi son ziyaret yapma, bu ziyaret
sayesinde giinahlanmi mahveyle, Ya Rab! Yolculugumu asan eyle,
kolaylikla beni vatanima, efrad-i aileme ulagtira diye dua eder. O ci-
vardakilere imkani nisbetinde sadaka dagitir. Medine ile Mekke ara-
sinda yirmi mescid vardir; bunlarda da giderken namaz kilar.

SKFKRDKN GERl DONMENtN ADABI

Resul-i Ekrem (S.A.) gazadan, Hac ve Umreden dbndtigtt zaman
her tepe ba§mda tig kere tekbir ahr ve su duayi okurdu (840):

*<& J* S* S a^K 13 s JjjUi U ij iu> *v Z&.J 'irfv j ii i v »

>i *•_*■ - " ■* - " t* ■" -* -' ' .' * > ■* *■ -' ~ * .'|!''

Dontiste aynen bu duayi okumak lazimdir. Resul-i Ekrem (S.A.)
Efendimiz Medine sehrini gordugu zaman binegini sur'atlendirir ve:

«Allahim! Bizi burada yerlegtir ve bize hayiru rraklar ihsan ey-
Ie.a derdi.,

(Ill) Yukanda ge^raijtir.

(848) Buhari ile Miislim, tbn Omer'den.

7 nci KtTAB — 2 nci BAB — SEFERDEN GERt DONMENlN ADABI 745-

Sonra evine haberci gbnderip geldigini haber vermeli, eve ani ola-
rak gitmemelidir. Bu da siinnettir. Gece vakti eve girmesi de uygun
degildir. §ehre girdigi zaman, evvela, mescide girmeli ve iki rekat na-
maz kilmalidir. Resfll-i Ekrem (S.A.) Efendimiz boyle yapardi.

Hacdan dGnerken evine girdiginde :

nTevbeler tevbesi olsun Rabbimizc ki, dondiik! O tevbc bizde gti-
nah birakmaz.i) der.

Evine yerle§tigi zaman Aliahu Teala'mn, Ka'be'yi, Ravza-i Mu-
tahhara'yi ziyaret gitoi, kendisine bah§ettigi buytik nimetleri hatirm-
dan cikanp, isyana dalarak gaflete diigmemeli. Kufran-i nimet etme-
melidir. Makbul ve mebrur olan haccin alameM bu degildir. Hacc-i
mebrflrun al&meti zahid olmak, ahirete yonelmek ve Allah'a miilaki
olmaga hazirlanmaktir.

ti- g ar c o bab

HACCIN EDEBLERl, GiZLI SIRLARI VE BATINl
AMELLERi BEYANINDADIR.

Haccm ince edebleri on adettir :

X — Nafakasi helal olmahdir. Huzururiu kagiracak ticari bir
me§galesi olmamali, himmeti yalniz Allah nzasi olmah, kalbi zikrul-
lah He siikun bulmah ve yalniz vazifesiyle meggul olmahdir. Ehl-1
beyt tarikiyle gelen bir haberde :

: ^? s# \pi Ji ,;ui '£. ocfy 'J 'wr iV

«Ahii zamanda insanlar dort sinif olaiak hacca gider :

1 — Sultanlar, tenezztih isin gezici (turist) olarak,

2 — Zenginler, ticaret icin,
3 — Fakirler, dilenmek i^in,

4 — Okuyucular da gosterig icin giderler.» (841) diye rivayet
edilmigtlr.

Bu haberde Hac yolunda diinyalik lie alakali olmasi duguniilebi-
len .butiin maksatlara i§aret edilmigtir. Butiin bunlar, haccin f azileti-
ni kaybettiren ve hacci, «Allah i?in hac» hususiyetinden gikaran §ey-
lerdir. Bflhassa ticareti haccin kendisinden yaparak iicret mukabili
bagkasi icin hacca gidenler, ahiret ile dunyahgi taleb ederler. Takva
ve basket sahibleri bunu ho§ gormezler. Ancak maksadi Mekke'de
kalmak olup oraya gidecek parasi olmazsa bu maksat ile para ahp

(841) Hatlb, Enes'ten.

748 IHVAU "ULOMl'D - DIN — CHt: 1 — RUB'U'L - iBADAT

bedel gitmesi caizdir. Qiinkii bu takdirde gayesi din He diinyayi elde
etmek degil, belki diinya ile dini elde etmektir. (Bunlar bir fayda
saglamaz. Filhakika acziyet halinde hacda niyabet caizdir. Fakat ve-
kil giden masraftan fazla bit §ey alamaz, niyabet ticari maksatla ola-
maz.) Boyle vekil gideceklere yaki§an, esas maksad Beyt-i Mu-
azzama'yi ziyaret ve dolayisiyle oteki adami borgtan kurtarmak icin
ona yardimci olmaktir. l§te bu gibiler hakkinda Resul-i Ekrem Efen-
dimiz ;

(^j^^JI : aj>JI ijxi so^l^l 4^>JL 4JU»1— <*! A*-^.*

((Allahu Tealii bir hac ile iic. ki$iyi Ccnncte kor:

1 — Vasiyel edcni,

2 — Vasiyeti infaz edeni,

3 — Vekil olarak hacca gideni.n (842) buyurmu§tur.

Ben, kendi vazifesini ifa ettikten sonra vekil gidenin aldigi iic-
ret helal degildir veya haramdir demedim. (Hanefilere gore kendi va-
zifesini ifa etmeden de vekil gidebilir. Ancak hem mali ve hem de be-
deni olan bu hac ibadetinde para ile, niyabet olmaz, belki masraf ala-
bilir). Fakat evla olan buna yanagmamali ve hac yolunu kazanc yo-
lu yapmamalidir. Allahu Tealfi. din sayesinde dunyahgi verir. Fakat
diinya ile dini vermez. Haberde :

ttAlUah icm gaza edip buna iicret alan, Musa Aleyhisselanun
annesine benzer. O hem. kendi cocugunu emzirdi, hem de iicret al-
di.H (843)

(842) Beyhaki. Cabir'den.

(843) tbii Adiyy, Muaz'dan.

1 nci KtTAB — 3 uncii BAB — HACCIN BATINI AMELLERl 749

Musa Aleyhisselamin annesi gibi olan hacilann iicret almasin-
da beis yoktur. Qiinkii haci, ucret almak icin hac etmiyor, hac etmek
igin iicret ahyor. Nitekim Musa Aleyhisselamin annesi de para almak
icm cocugunu emzirmi§ degil, anasi oldugunu sezdirmeden ?ocugu
emzirebilmek icin ucret almi§tir.

II — Harac vermek suretiyle Allah dusmanlarma yardim etme-
melidir. Onlar, yollar iizerinde bekleyen bedeviler ile Mekke ileri ge-
lenlerinden bazi kimselerdir ki, Mescid-i Harama girmege mani olur-
lar. Muayyen yollarda bulunan bu gibilere para vermek, zulme yar-
dim ve zulmiin sebeblerini kolaylagtirmak demektir. Bu, (Insaiun
du§m&m olan) nefsine yardim etmesi gibidir. Onlara para vermemek
icin careler ara§tirmalidur. Eger buna imkan bulamazsa; bazi ulema-
nin dedigini yapmakta beis yoktur uZuIme yardimci olmaktansa, na-
file hacci terkederek yoldan geri db'nmek daha efdaldir.» Qiinkti on-
lann yollar iizerinde durup bu paralan almalan bid'attir. Onlara uy-
makta bu bid'ati yerlestirmek; muslumanlardan cizye almakta onlan
kiicuk dtistirmek vardir. Ne yapayim zaruri olarak veriyorum, gibi
m&zeretler gbstermek fuzultdir. Qunku evinde dursan veya yoldan
geri dbnsen, onlar da senden bu parayi alamazlardi. Hatta bazan
kendisini zengin gostermekle onlann fazla para almalanna yardim-
ci olmus. olunur. Eger kendisini fakir gSsterseydi, bu cizyeden kendi-
sini kurtarmig olurdu. Kendisini mu§kul vaziyete dugiiren, asil bby-
le gosterigtir.

III — Bol azik alip cimrilik ve israfa varmadan, gbniil hos.lugu
ile muhtaclara vermek. israftan maksadim, zengihlerin yaptigi gibi
ge§itli yemekler yemek ve ge§itli serbetler igmektir, yoksa bol sadaka
vermek israf degildir. Qiinkii israfta liayir olmadigi gibi, hayirda da
isral olmaz. Nitekim, hac yolunda gok sehavet, Allah yolunda infak
sayihr. Ve bir dirhem yediyuz mislinedir, denilmistir. ibn Omer
(R.A.) : ''Yolculukta iyi ve bol azik almak, ki§inin keremindendir"
demi^tir. Yine: "Hacilann en faziletlisi, niyeti en halisi. azigi en iyi
ve en helalinden olup Allah'a kar§i en kuvvetli yakine sahib olandir"
buyurmustur. Resul-i Ekrem (S.A.) :

uHacc-i roebriirun [iyi haccin] kargiligi muhakkak ccnnettir,
(buyurdu) . Denildi ki :

750 tllYAU - ULOMi'D-D!N — Cilt: 1 — RUB'U'L - iBADAT

"Haccin iyiligi nedir? Ya Resulallah!" Resul-i Ekrera:
"Giizel soz ve yemek yedirmektir." buyurdu.» (844)

IV — Kur'an-i Kerim'in agikladigi gibi refes, fisk ve cidal'i ter-
ketmektir.

Refes : Her ge§it liizumsuz ve cirkin konugmalara §amil olan
bir kelimedir. Hatta kadinlann §akala§masi ve sehevi sozler de bu-
nun igine girer. Qunkti bu gibi gfizler, yasak olan, cinsi miinasebete-
yol agar (Bu ise hac yolunda yasaktir) . Binaenaleyh harama yol agan
geyler haramdir.

Fisk : Allah'a itaatten insam uzakla§tiran her §eye samil bir
kelimedir.

Cidal : Giizel ahlaka yaki§mayan tavir ve harekettir. Arayi
acacak, kin tutmaga yol agacak §ekilde husumette ileri giderek kav-
Calagmaktir. Siifyan-i Sevrl: "Cirkin ve kaba sozler konu-
garak agiz taskinhgi yapanlann hacci fasittir" diyor. Resul-i Ekrem
(S.A.) giizel soz ile yemek yedirmegi, haccin iyiliginden saymi§tir.
Miinakaga ise giizel konu§maga aykmdir. Arkada§lanna fazla itiraz-
da bulunmamah, etraftakilere yumusak ve miilayim davranmali, Ka-
be yolculanna sefkat kanatlanni agmah, butiin arkadaslarina karsi
guzel ahlakli davranmalidir. Giizel atilak, sadece kotuliik yapmamak
demek degil, eziyete katlanmak demektlr. Yolculuga, asil manasi par-
lamak ve agiga gikmak demek olan "Sefer" adimn verilmesi, ki§inin
ahlakim agiga gikarmasi bakimindandir (Geceli gundiizlu yemek, ig-
mek ve bir adam ile tic. gun bir yolculukta bulunmak onun her hali-
ni agiga gikanr). Bunun igln birisinin ahlakim iyi bildigini zanne-
den (ve onu Hazret-i Omer'e oven) bir kisiye Hazret-i Omer:
"Bu adam ile, hiisn-i haline delalct cdecek bir yolculukta bulundun
mu?" diye sorar. Adam :

' — Hayir, bulunmadim. Diye cevab verince, Hazret-i Omer :

— Peki, bu adanila bir muamelcde bululidun veya alis. • veris et-
tin mi? Diye tekrar sorar. Adam yine :

— Hayir, diye cevab verir. Hazret-i Omer:

— O halde bu adam hakkmda senin bir §ey bildigini zannetmi-
yorum, diye mukabelede bulunur.

V — Gucii yeterse yaya olarak hac etmektir; en faziletlisi bu-
dur. Hatta Abdullah Ibn Abbas (R.A.) irtihali esnasinda
ogullanna: «Ogullanm! Yaya olarak hac ediniz. Cunkii yayalarin

(844) Ahmed. CSbir'den.

7 nci KtTAB - 3 tincu BAB ~ YAYA VEYA BtNtT ILE HAC 751

tier adimina yedlyuz harem sevabi vardir. » Haremin sevabi nedir? di-
ye sormu§lar, O da «bire yiizbin misli Iazla.» diye cevab vermi§tir.

Yolu yaya gezmek (Miistehab), fakat Menasik-i hacci yaya ola-
rak yapmak, yolu yaya olarak yiirumekten daha kuvvetli bir muste-
habdir. Yaya olarak girdigi hac yoluna, {Miykattan degil de ta) evin-
■den ihrama girmegi bazilan haccin tamamindan saymi§lardir. Hz.
■Cmer, Hz. Ali ve ibn Mes'ud Radiyallahit annum, Allahu Teala'mn:

atlacci da, umreyi de Allah igin, tarn yapin.» (2 - Bakara: 196)
ayetinin tefsirinde boyle buyurmu§lardir.

YAYA VEYA BiNlT JLE MAC ETMEK

Bazi alimler de vasita ile hac etmegi daha makbul saymi§lardir.
£iinkii burada vasita ucretini odemek bakimmdan infak ve baskasi-
na yardim olundugu gibi, bedene fazla eziyet yoktur. Bu sayede hac-
cim selamet ile tamamlar dediler. Hakikatte bu §ik birincisine mu-
hallf deglldlr. Belki bu hususu a§agidaki §ekilde aciklayip telif etmek
daha uygundur. §6yle ki: Yiiriiyebilen icin ytirumek daha uygun, yti-
rumekten aciz olup haccma aksakhk gelmesinden korkanlar icin ise
binmek daha uygun olur. Nitekim misafir ve hastanin, kendilerini
fazla diistirmeyecek ise, orug tutmalannm daha efdal oldugu gibi.

Alirain birine, Umreyi yaya olarak yapmak mi daha faziletli, yok-
sa bir dirhem verip hayvan kiralayarak yapmak mi daha faziletlidir?
diye sorduklarmda: "Fakir olup dirhemi vermek gticune gidiyorsa,
dirhemi verip hayvani kiralamak daha faziletli, zengin olup yaya yu-
rumek zoruna gidiyorsa, yaya yuriimesi daha faziletlidir." diye cevab
verdl. Bununla nefis miicahedesini kasdetti. Gerci bunun da kendisi-
ne gore delili vardir. Fakat efdal olan umreyi yaya yapmak, dirhemi
de bir hayira vermektir. Boyle yapmak, parayi kira olarak bdemek-
ten daha evladir. Eger bunlann ikisine birden katlanamiyorsa, o za-
man o &limin dedigi gibi yapar.

VI — Oturaginda bir mani yoksa ve oturabiliyorsa hevdec kur-
madan devenln sirtma binmegi tercih etmektir. Bunun da iki hikme-
ti vardir: Birisi deveye (hevdec yiiklemekle) fazla agirlik vermemek,
digeri de miitekebbirlere benzememektir.

752 1HYAU 'ULOMl'D-MN - Cill: 1 - RUB'U'L - tBADAT

.lai-JiU-Ul ,Lpi_3li> j j*b J -"*ij' V 1 ^ * L " > " ^^V^J '-'J

*>

«ResuI-i Ekrem (S.A.) hac ettigi vaklt allmda eski bir semer
ve semerin uzerinde dort dirhem dcgerindc eski bir kadife silte
vardi.» (845)

Deve uzerinde tavaf etmesi, herkesin kendisini ve yaptigi vazife-
leri gorup anlamalan iLe §eklini taniyabilmeleri igindir. Nitekim Re-
sul-i Ekrem (S.A.) bir hadisinde :

j»^o^*«Ul»

«Menaslk-i hacci benden aim, [Benim yaptigim gibi yapm.]» (846)
buyurmugtur. Denildi ki hevdegleri ilk icad eden Haccac'dir. Zamam-
nm ulemasi bunu uygun bulmazlardi. Siifyan-i Sevri, ba-
basindan rivayet ediyor. Babasi diyor ki: "Hac etmek iizere Kufe'den
Kadsiye'ye gittim yolda muhtelif memleketleri*:n gelen bir gok haci
namzetleri He bulugtum, baktim ki hepsi semerler ve gullar uzerinde
seyahat ediyorlar, biitun bu kalabalik arasmda yalniz iki tane hevdec.
bulunuyordu." ibn 6mer (R.A.) Haccac'in ihdas ettigi kisve
ve hevdecjeri gordiigu vakit, "Biniciler 50k fakat hacilar az" derdi.
Sonra ustii ba§i tozlu, Qui uzerinde seyahat eden bir haciya tesadiif
edince "t§te bu hacidir" derdi.

VII — Salihler, miitevazi kilikta tozlu ve yorgun vaziyette ol-
malidir. Zayiflar ve miskinler cemaatinden aynlip, mutekebbirler
defterine kayid olmamak icin, stis ve ziynetten kaginmabdir.

Resul-i Ekrem (S.A.) iistii ba§ina aldirmamak ve yalinayafc
yiirumekle emretmi§, bol yemek, suslenmek ve zevki safadan men'
•tmigtir. Yine hadisde :

(845) Tirmid ve tbn Mfice, Enes'ten.
(848) Muslim ve Nesei, Cabir'den.

7 nci KlTAB ~ 3 uncu BAB — YAYA VEYA BtNtT tLE HAC 753

'" ." t* » s .

«Haci dedigin, sa$i sakali kan§nu§ ustii bagi toz olan kimse-
dir,» (847) buyurmu§tur.

Ve Allahu Teala : «Beytimin ziyaret^ilerine bakm, nasil her ta-
raftan toz ve toprak i$inde gelmi§lerdir.» tauyurur.

Yine Kur'an-i Kerimde Allahu Teal& :

ttSonra kitlerini (tirag olsunlar, tirnaklantu kessinler, koltuk-
lanni, kasiklanm) temizlesinler.n (22 - Hacc : 29) buyurmugtur.

Hazret-i Gmer ibn Hattab (R.A.) ordu kumandanlarina "eski ve
kaba elbiseler giyin" diye emretmi§tir. Denildi ki hacilann ziyneti Ye-
menlilerdir. Qiinkil onlar eskilerin ahlakinda, zayif ve miitevazi kim-
selerdir. Bilhassa kirmizi elbiseden ve umumi olarak §ohretten kagm-
mak lazundir.

-iiji JUi ^uivfjp ^;C~ri JiS&^yf c^S^*

l'"1t l'' - I V-'?'''!' ' '1' •■SH"Mf ■* '? • V •* <• I'

\f-J] U«_jU I^Jl* *3x-JU- C*JiP Jl3 O^xJWJa^jI *_U_j aJU-

«RIvayet olundu ki Resfil-i Ekrem (S.A.) bir yolculukta ashabiyle
bir yere indi. Develer saliverildi. ResOl-i Ekrem semerlerin iizerine ce-
kilmi$ kirmizi bezleri goriince: "Nedir bu, ktztlligin sizleri istila ettigi-
ni goruyorum" buyurdu. (Ashab) Dediler ki; Bunun iizerine hemen
kalktik, develerin sirtlanndaki kirmmlari sokmek ile me§gul oldak;
hatta ban develer etrafa degildilar.n (848)

(847) Tirraizi ve tbn Mace, ibn Omer'dwi.
(M6) EM D&rud, Kofi' bin Hudeyc'den.

C. I - F. 48

754 IHYAU 'ULOMl'D-DIN — Ci!t: 1 — RUF/U'L - iBAD.VT

VIII — - Binite iyi muamele etmeli ve fazla yiik vurmamalidir.
Develer uzerine konan hevdeg fazla bir agirhktir. Deve iizerinde uyku,
ona eziyet ve agirlik verir. Takva sahibi insanlar, deve iizerinde faz-
la uyumaz ve devamli olarak binmezlerdi. Nitekim Hadis-i s.erifte :

«Develerinizih sirtim karyola haline getirmeyin.» buyurulmu§tur.

Sabah ve aksam deveden inerek deveye istirahat vermesi miiste-
habtir. Bu, selefte goruldiigii gibi, Resul-i Ekrem'in de siinnetidir. Hat-
ta bazilan hie inmemefe iizere pazarlik eder buna gore bol kira ver-
dikten sonra hayvana merhamet olarak yine iner ve bu merhametin
mukafatim hayvan sahibi degil, kendisi aurdi. Kim bir hayvana, dov-
mek ve sovmek suretiyle eziyet eder, gucunden fazla yiik vurursa ki-
yamette cezasmi $eker.

Ebu'd-Derda (R.A.) olurken devesine: "Ey deve kiyamette ben-
den davaci olma, zira ben sana gucunden fazla yuk vurmadim" de-
mi§tir. Hiilasa, her bagn yanikta yani her canh varlikta ecir vardir.
Ona yapilan iyiligin mukafati, fenahgin da cezasi vardir. Yolcu, bini-
tinin ve sahibinin hakkina riayet etmelidir. Bir saat inmesinde hem
hayvam dinlendirmek ve hem de sahibinin gonlttnu hos. etmek var-
dir. Birisi, ibn Miibarek'e, su kitabimi beraberinde gotursen deyince,
ibn Mtibarek "Ben kiraladigim hayvana binecegim, sahibine sorayim
da ona gore" diye cevab vermistir. Bak nasil bir kitab i$in bile hay-
van sahibinin miisaadesine miiracaat etmi§tir. l§te halis takvamn
yolu budur. Zira insan kiictik §eylere aldms, etmemekle, yavas, yavas.
buyiiklere dogru gider.

IX — Kendisine vacib olmasa da mumkiin oldugu kadar giizel ve
besill bir koyunu kurban kesmelidir. Nafile kurban ise, kendisi de etin-
den yemeli, vacib ise yememelidir. Bazi alimler Allahu TeaJa'nin:

" .oil Jlii '^u '^ \ aiJ j »

(22 - Hacc : 32) ayetinden muradi, kurbanin *"jzel ve besili olmasidir
demi§lerdir.

Eger mu§kulat yoksa, Miykat yerinden kurbani gondermek daha
faziletlidir. Kurbanin fiyatmi degerinden dugurrnemelidir. Selef tic,

7 nci KlTAB — 3 uncil BAB -• YAYA VEYA BlNlT tLE HAC 755

geyde aiding etmez bol para verir ve bunlarda fazla pazarligi ho§
gormezlerdi. Bunlar da hedy yani Miykattan gonderilen kurban ve di-
ger kesilen kurban ve kole azad etmekte idi. Bunlann en degerlisi ba-
hasi 50k ve sahiblnin nazarinda kiymetli olamdir.

Abdullah ibn Omer rivayet edlyor: Babasi Hazret-i Omer (Arap
ve Acem develerinden dogma, cins) bir di§i deveyi hedy olarak, yani
kurban icin aldi. Kendisinden bu deveye ugyiiz dinar aldilar ve Haz-
ret-i Omer, Resul-i Ekrem'e giderek: "Bunu satayun da baska deve
alayim mi?" dedi. Resul-i Ekrem: "Hayir, onu kurban kes" buyurdu.
£unk(i iyinin azi, kotiinun ?ogundan hayirlidir. Halbuki bu para ile
otuz deve ahmrdi, bu suretle. et cogalirdi. Fakat maksat et coklugu
degil, nefsini, cimrilikten kurtarmak ve temizlemektir. Allahu TeS-
la'ya ne eti gider, ne de kam. O'na ancak sizin takvaruz gider ve bu
da sayi goklugunda degil, kiymet ustuniiigundedir.

Resul-i Ekrem'e, haccin iyiligi nedir? diye sordular. Resul-i Ek-
rem: «Lebbeyk» demek ve «kurban kesmektir» buyurdu. Yine Resul-i
Ekrem Efendimiz :

J.' ■*-> " 3 ,„ * ,- ,- .J|f.f - y. ■*-"- -'\* -\['*' ' -\"\ \'*\"-

ttAdem oglunun kurban bayranu giinu yapnug oldugu amellerde,
azla ve celil olan Allah katinda kan akitmasindan [kurban kesmesin-
den] dataa sevimlisi yoktur! O kurban boynuzlan ve tirnaklanyle
manner yerine gelir. Kam topraga diigmeden Allahu Teala'mn diledi-
ji yerde muhafaza edilir. Onunla nefsinizi tezklye edin onu giizel ke-
sln.» (849) buyurdu.

Diger bir hadiste :

**'.'" 1' " • ~'\ - 9 So" tr** ,- : . - > i i. . >s

\m) Tirmiri ve tbn M&ce.

756 iHYAU 'ULOMt'D-DIN '— Ciit: 1 — RUB'U'L - IBADAT

«Ku£banm deiisindeki her tiiy sayismca size sevab var. Kaninin
her damlasi kadar miikafat var ve o sizin mizanmiza honur, miijdeler
olsun» (850) buyurmustur.

Diger bir hadiste :

(iKurbanlarmiza iyi bakin, zira onlar kiyamet giinii binitleriniz-
dir.» buyurdu. ,

X — Sadaka ve kurbam gonUl ho§lugu ile vermek. §ayet bir za-
rar ile kar§ila§irsa bunu ho§ gormek lazimdir. Qiinkti bu, haccin ka-
bul olduguna alamettir. Hac yolundaki zarann bir dirhemi, diger
vakitte Allah ugrundaki infakm yediyiiz dirhemine muadildir. Hac
yolundaki zahmet, cihad ugrundaki eziyet gibidir. Katlandigi her zah-
mete ve ugradigi her zarara kar§i mtikafat alir, Allahu Teala katinda
hie bir §ey zayi olmaz. Denildi ki haccin kabul olma alametlerinden
birisi de eski gunahlarmi terketmek, arkada§lanni iyilere tebdil et-
mek, kotu yerlerden aynlip, iyi meclislere gitmektir.

HACDA BATINi AMELLERtN BE YAM

1 — Niyette ihlasm yolu,

2 — Kabe'yi miisahededen alacagi ders,

3 — Musahede esnasinda dusunme keyfiyeti,

4 — Basmdan sonuna kadar haccin esranni ve manalarini dii-
§unmek.

Bilmis. ol ki insanin ilk vazifesi, haccin dindeki mevkiini bilmek.
Sonra ona neves etmek, sonra da onu yapmaga azmetmek, sonra engel-
leri atmak, sonra ihram almak, sonra azik tedarik etmek, sonra binit
kiralamak, sonra yola cikmak, sonra yolculuga devam etmek,. sonra
Miykatta Telbiye ile ihrama girmek, sonra Mekke'ye girmek ve daha
sonra da yukanda anlattigumz gibi hac i§lerini tamamlamaktir. Bu-
tiin bunlarda dusiinenler icin dusuniilecek hikmetler, ogiit alacaklar
icin pek 50k ogiitler, sadik miiridler icin tenbih ve ikazlar, umum in-
sanlar icin acik tarifler, zekiler icin de ince isaretler vardir. Biz bii-
tun bunlarin anahtarlarma i§aret edelim, ta ki bu anahtarlar ile ka-

(B50) Ibn Mfice.

7 nci KlTAB — 3 iincu BAB — HACDA BATINi AMELLER 757

pilari acihp sebebleri bilindigi zaman, her haciya kendi safiyeti, temiz-
ligi, kabiliyeti ve anlayi§i nisbetinde bunlann sirlan agiklanmi§ olsun.

HACCIN ASLINI ANLAMAK

Bilmi§ ol ki AUah'a ula§mak, §6hretlerden uzaklagmak, zevklerden
ayrilmak, zaruret miktari ile yetinmek ve biitun iglerinde ancak Al-
lah nzasim gozetmek ile miimkundur. Bunun iQin gesmisj milletlerde'
ruhbaniyet icadedildi. B&zi kimseler daglann tepelerine Qekildi ve
insanlardan uzaklagtilar. Maksadlari Allah'a yakla§makti. Allah iQin
pe§in lezzetleri terkedip, ahireti elde etmek iQin, Qetin bir nefis mii-
cahedesine giri§tiler. Allahu Teala bunlan ovmek tizere Kur'an-i Ke-
rimde §oyle buyuruyordu :

«£iinkii onlardan ke§i§ler ve diinyayi terkeden rahipler var ve on-
lax kibir etmezlei-.» (5 - Maide : 82)

Vakta ki bunlar munderis oldu. insanlar ^ohretlerinin pe§ine
<Hi§tti, Allah iQin ibadeti terketti ve uzakla§tilar. Bunun uzerine ahi-
ret yolunu ihya etmek ve Peygamberlerin sunnetlerini tazelemek tize-
re Allahu Teala, Muhammed Aleyhi's - selami Peygamber olarak gon-
derdi. Kendisine, geQmi§ milletlerin dinlerindeki ruhbamyyet, inziva
■ve dini seyahatten sual ettiklerinde Resulullah :

*?> ^<> '*£& 5 W it-'ii OUiT »

tcAllahu Teala onlan hac ve cihad etinekle bizim i$in degi$tirdi.»

<85l) buyurdu.

Yine Resul-i Ekrem «Saihftn» dan sorulunca :

«Onlar oniQ tutanlardir.» buyurdu.

Allahu Teala bu timmete ln'am etti de hacci onlar iQin ruhba-
niyet olarak kabul etti ve kendi zatina nisbet etmekle yani (Bey-
tullah) Allah evi demekle Kabe'yi §ereflendirdi ve kullan iQin onu bir
ziyaretgah kabul etti. Ta'zim olarak etrafim da o beytin harimi kildi.

(851) Ebfc D&vud, EbQ Om&me'den.

758 1HYAU 'ULCMt'D - DIN - Cilt: 1 - KUfTU'L - iBW.W

Arafati, havuzun etrafmda bir oluk, haremin civarim bir meydan
bir igtirna mahalli olarak tayin etti. Agacini kesmekten ve civannda
avlanmaktan men'etmekle bu muhitin §erefini bir kat daha arttirdi.
Onu her taraftan zlyaretcllerin yoneldigi bir melik huzuru gibi Jsildi.
Mekandan munezzeh oldugunu itiraf ile beytin Rabbine kar§i tevazu
gostererek huzu' ve meskenet iginde her vadiden ve usak mesafeler-
den gelen tozlu toprakh insanlar burayi ziyaret ederler. Bu vaziyet,
gontillerini daha cok yumu§atir, kulluk ve ibadetlerini kuvvetlendirir,
anlayi§ ve baghhklanm arttinr. Bunun icin hacilara, insanlann iihsi-
yet etmedigi ve mahiyetini akillann kestiremedigi bazi ibadet gekil-
lerini bore etmi§tir. Cemreleri atmak, Safa ve Merve arasinda tekrar
tekrar sa'y etmek ve benzeri ibadetler gibi. Yumu§akligm kemali kul-
luk ve zilletin tamamx bu gibi ibadetlerle zahir olur. Zira zekatmin,
ebnayi cinsine aeima neticesi bir yardim oldugunu; orucun, Allahu
Teal&'nin diisrnam olan §eytanin aleti sayilan sehveti kirmak ve oru?-
lu iken yapilan ibadetin me§galesiz ve huzur icinde oldugu; rtikii ve
sucud gibi namaz iginde AHahu Teala'ya kar§i saygi ve tevazuun bu-
lundugunu akil kolaylikla anlar. Fakat sa'y etmek, cemreleri atmak
ve benzeri hac i§lerinin hikmetini akil idrak edemez. Bunlan insan
tabiati kolaylikla benimseyemez. Bunlan ancak bir Emr-i ilahi olarak
yapar. Burada akh cali§tirmamak ve nefsi arzulanndan menetmek
vardir. Ciinkii manasim akhn anladigi her §eye, insamn nefsi de bir
derece meyleder. Bu meyil, o emre inkiyadi ko!ayla§tinr. Bununla da
kullugun kemali ve egilmenin tamami hasil olmaz (Fakat ef 'all hacda
"bu yoktur. Qiinku bu hareketlerden akil ve mantik bir §ey anlamaz).
Bunun icin ResuM Ekrem sadece Hac i§inde : «Taabbud ve Rikkey et.
Kolelik ve kulluk olarak senin hac hakkindaki emrine imtisal ettik.»
buyurdu. Namaz ve benzeri ibadetlerde boyle buyurmadi.

Vakta ki Allahu Teala hikmeti, insanlann kurtulu§unu, tabiat ve
arzulannm hilafina olan amellere baglamagi ve dizginlerini §eri'atm
hiikmunde bulundurmagi iktiza etti. Onlar da kulluk icabi inkiyad
yolu ile, sa'y ve cemreler gibi mahiyetini anhyamadiklan bu ibadet-
leri, tekrar tekrar yapmak zorunda kaldilar. Qiinkii mahiyetini anla-
yamadan arzulannm hilafina olarak yapilan bu gibi ibadetler insam
arzulanndan men'etmekte, kulluk zevkini tattirmakta ve nefsini tez-
kiye etmekte daha muessirdir.

t$te §u anlattiklanrmzi dusiinursen, bu kabil ibadetlere s.agmanin
yegane sebebinin, kullugun esranndan gaQet oldugunu anlarsin.

Haccin ashm anlamak igin in§aallah bu kadan yeter.

7 nci KTTAB - 3 uncti BAB -.HACCA I§TlYAK, HACCA AZMETMEK 759"

HACCA I§TiYAK

Kabe'yi ziyarete heves etmek, onun (mekandan munezzeh olan)
Allah evi oldugunu ve oraya gitmek bir melik huzuruna cikmak sayil-
digini, Kabe'ye gitmeyi niyet eden, Allahu Teala'yi ziyareti kasdetmi?
olacagini ve bu maksadinin kaybolmayip zamani geldiginde gercekle-
secegini, bu fani gozier, gorii§lerindeki noksanliktan onun cemalinin
nuruna dayanamadiklan icin diinyada goremiyeceklere de, ziyaret-
ten maksat olan rmigahedenin cennette kendilerine nasib olacagini.
beytini ziyaret etmekle va'd-i kerimi muktezasmca beytin Rabbini
g8rmege hak kazandigini bilmekledir. Allah'a olan istiyaki, mtil&katin
sebeblerine de kendisini tesvik edeceginde sUbhe yoktur. Ayni zaman-
da seven kimse sevgilisine nisbet edilen her §eyi sever; Kabe Allah'a
nisbet edllmis, ve aAllah evi» adim almi§tir. Va'dedilen miikafatlar bir
tarafa, yalniz Allah'a nisbet edilmesi bile burayi ziyaret Icto kafidir.

HACCA AZMETMEK

Hacca karar veren kimse, Beytullahi ziyarete yonelmekle ailesin-
den ve yurdundan aynlmagi, arzu ve isteklerinden uzaklasmagi kas-
dettigini buyiik ve muhlm bir i§e kalki§tigim bilmeli, Kabe'nin kadrini
ve Rabbinin azametini dugunmelidir. Biiytik ve ehemmiyetli seyleri
isteyen o nisbette btiytik tehlike ve zorluklar ile karsi kar§iya oldugunu
unutmamalidir. Riya ve sum'adan g5steri§ ve desinlerden uzak kahp,
yalniz Allah nzasim niyet etmeli. Allahu Teal&'nin ancak kendi nzasi
i$in yapilan amelleri kabul edecegini ve en btiyiik giinahin baska mak-
satla Allah evini ziyarete gitmek oldugunu bilmelidir. Buna gore ni-
yetini duzeltmekle iyiyi verip kotuyii almaktan kacmmalidir.

HAC IQ1N HAZIRLANMAK VE ALAKAYI KESMEK

Alakayi kesmek demek, hacca gidecek olan kimse her turlii kul
haklanni odemesi ve btttun gunahlanndan halisane tevbe etmesi de-
mektir. Her hak bir alakadir. Her alaka da kar§isindaki alacakusi gibi
yakasina yapisarak : "Evinde hakkina riayet etmeyip alay ettigin
inelikler meliki'ni ml ziyaret edeceksin, bbyle gunahkar ve kusurlu
olarak huzuruna $ikmaktan utanmaz misin? Kabul edllmeyip red edi-
leceginden korkmaz misin? Eger ziyaretinin kabul buyurulmasim arzu
edersen, emirlerini yerine getir, kul haklanni ode, butiin gunahlann-
dan tevbe et ve gGnlunu ba§ka her seyden kes ki, kahbin ile Beytine
yoneldigin gibi kalbin ile de O'na tevecciih etmis. olasin. Eger boyle

760 1HYAU mCMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - JBSDAT

yapmazsan yolculugundan, ewela zahmet ve yorgunluk, neticede is&
kovulup uzakla§tirilmaktan ba§ka tair fayda saglayamazsin." Der.

Geri donmeyecekmi§ gibi yurdundan alakasini kesmeli, vasiyetini
yapmahdir. Qiinkii sefer edenin AUahu Teala'nin koruduklanndan
baska, serveti her an tehlikededir. Hac yolculugu igin alakasini keser-
ken, ahiret yolculugu igin olacak olan alakasini da kesmeyi hatirla-
mali, cunkii o da pek yakindadir. Bu yolculugunda o biiyiik yolculuk
i§ln ne hazirladigini dusunmeli, cunkii ewel ahir varacagi crasidir.
Bu yolculuga hazirlik esnasmda o yolculugu ihmal etmesi dogru ol-
maz.

HAC IgtN AZIK

Azigini helalden sesmelidir. Fazla azik ve har^lik alma ihtiyacim
kendisinde hissediyorsa, ahiret yolculugunun daha uzun oldugu ve bu
yolculukta daha fazla aziga miihtag oldugunu da hatirlamalidir. Ahi-
ret aziginin Ise takva oldugunu ve bu takvadan ba§ka azik sandigi
her seyin, tez bozulup da liizumu aninda sahibini hayretler iginde
birakan yemek gibi, daha olum aninda kendisinden ayrilacagim ve
nig bir karini goremiyeeegini bilmelidir. Gosteris. ve kusurlan lie bo-
:zulmu§ olan amellerden sakmmali ve ahiret yolculugu igin hazirladigi
amellerin boyle ctiruk olmalarmdan kaginmalidir.

BtNtT

Vasitayi te'min ettigi zaman, Allahu Teala'mn, bu vasitayi kendi
■emrine verdigine ve bu suretle yaya yuriimek zahmetinden kendisini
. kurtardigina gtikretmeli, oldugu zaman konacagi tabutu hatirlama-
lidir. gtinkii hac yolculugu bir nevi ahiret yolculuguna benzer. Elin-
deki vasita ile yapmis, oldugu bu hac seferi, o uzun yolculukta kona-
cagi tabut icinde kendisine azik olmaga elveri§li olup olmadigim du-
gunmeli ve o yolculugun da 50k yakin oldugunu hatirlamalidir. Olii-
mun ne zaman geleeegini bilmez. Belki bu vasitaya binmeden tenegire
konacaktir. Hac icfo hazirladigi vasitaya binecegi stibhelidir ama, olum
vasitasma binecegi muhakkaktir. fjiipheli olan seferi igin butiin ihti-
yaclariru tamamlamak uzere her careye bag vururken, kat'I olan yol-
culugunu ihmal etmesi dogru' olur mu?

HtYKATTA GlRECEGt 1HRAMI SATIN ALMAK

Bu ihramlan satin alirken kefenine biirunecegini hatirlasin. gtin-
kii blumiinde aym onlar gibi bezlere burunecek ve hatta bu yolda

7 nci KlTAB — 3 iincii BAB — MiYKAT YERlNE GlRMEK 761

oliirse, onlara sanlacaktir. Belki de haccmdan evvel bunlara sanlarak
kefenli olarak Allah'a ula§acaktir. Nasil ki Kabe'yi, giydigi ve ali§kin
oldugu elbiseden ba§ka bir kiUk ve kiyafette ziyaret edecekse, bldiik-
ten sonra da huzur-u Rabbtilalemine bagka bir elbise ile gidecek. O da
aynen bu ihramlar gibi diki§siz beyaz kefendir. t§te ihramlan satin
alirken bunu hatirlamali ve ona gore hazirlanmalidir.

HAC tCtN YOLA giKMAK

Memleketinden aynlirken, diger yolculuklara benzemeyecek §e-
kilde, §oluk gocugundan aynhp Allah'a yoneldigini bilerek neyi mu-
rad ettigini, nereye yoneldigini, kimi ziyaret etmek istedigini ve diger
ziyaretcUer ile birlikte melikler meliki'ni ziyarete yoneldigini dii§iin-
melidir. O ziyaretgiler ki, davet olundu icabet etti, te§vik edildi istiyak
duydu, yardim istedi yardim olundu, kendilerine imkanlar saglandi,
her §eyden alakasmi kesti, yaratiklardan aynldi, aziz ve celii olan
Allah'm beytine ybneldiler. O Allah ki beytine kavu§magi beytin Rab-
bine vasil olmak kabulii ve sonunda iimitlerine ve hakikatte Mevla-
larina ula§acaklan tesellisi ile O beytin §an u §erefini yuceltmi§ ve
kadrini ali kilmi§tir.

Aynca selamet ile Kabe'ye ulagmagi ve haccimn makbul olmasini
Allah'tan dilemeli; fakat bunu servetini harcayip memleketinden ay-
rildigi icin degil, ancak fazl u kereminden Allahu Teala'nm yapmi§
oldugu va'dinin tahakkuk etmesini istemeli ve yalniz O'nun lutfu ke-
remine sigmmahdir. §ayet yolda emr-i hak vaki olursa, Allah yolunda
olenlerin derecesini Allah'tan istemelidir. Nitekim Kur'an-i Kerimde :

«Evinden, Allah ve Resuliiniin nzasi ugrunda goc, edip de sonra
[yolda] olen kimsenin ecri, Allah'a aittir.ii (4 - Nisa 100) buyurulmus.-
tur.

MiYKAT YERlNE GtRMEK

thrama girecegi miykat yerine geldigi ve oraya kadar gektigi zah-
metleri d(i§undtigu zaman, olmesiyle dunyadan aynhp matter yerin-
de toplanacagi ana kadar gegecek olan zamani ve oradaki vaziyetini

762 1HYAU -ULOMl'D-DlN — Cilt: 1 - RUB'U'L - iBADAT

hatirlamalidir. Mesela haydutlarin yol kesmesini, Nekir Miinkerin ka-
birdeki sualleri ile collerdeki yirtici ve zehirli hayvanlann eziyetini
kabir azabiyle, golde yalniz kalmayi kabirde yalniz kalmakla mukaye-
se etmeli ve bu arada kabir aleminin korkusunu icmde ta§imalidir.

IHRAM VE TELBlYE

Miykat yerinden niyet ve telbiyeyle ihrama girmenin, AUahu Teala'-
nin davetine icabet demek oldugunu bilmeli ve bu icabetin kabuliinu
limit etmeli, "Lebbeyk fermaruna uydum emrine geldim" dedigi za-
man, kendisine hayir hayir kabul etmiyoruz denileceginden korkma-
Iidir. Kendi kudret ve kuvvetine dayanmamah daima korku ile limit
arasinda bulunmah ve Allah'in . fazl u keremine siginmahdir. Qiinku
telbiye baslangigtir, bu bakimdan tehlikelidir.

Stifyan tbn Uyeyne anlatiyor: Ali bin Hiiseyin'in, biniti iizerinde
hac icin ihrama hazirlandigi vakit benzi sarardi, viicudu titremeye
bagladi, bir tiirlu "Xiebbeyk" deyip telbiye edemiyordu. Sebebi kendi-
slnden aoruldukta: "Rabbimin, kabul etmiyorum diyerek red etmesin-
den korkuyorum" diye cevab verdi. Ve nihayet "Lebbeyk" deyince ba-
yildi ve dii§tu. Bu hal, hac vazifesinin nihayetine kadar kendisinde-
devam etti.

Ahmed ibn Ebfl'l-Havari anlatiyor: «Ebu Siileyman Darani ile
bulunuyordum. Miykatta ihrama girecegi ve "Lebbeyk" diyecegi sirada
bayildi bir mil mesafe gittikten sonra ayildi ve dedi ki: Ya Ahmed!
Allahu Teala, Musa Aleyhi's-selama §6yle vahy etti, israil ogullannin
zalimlerine soyle, beni fazla anmasinlar. Zira o zalimler beni her ne
kadar anarlarsa, ben de onlan lanetle ananm. Yaziklar olsun ey Ah-
med, yine ben duydum helal olmayan para ile hac edip "Lebbeyk" di-
yenlere, Allahu Teala elinizde olan kul hakkim Gdeyinceye kadar "size
Lebbeyk yok" der. Bize boyle denmeyecegine emln olabilir miyiz?»
Miykat yerinde "Lebbeyk" diyerek ihrama giren haci, AUahu Teala'mn
davetine icabet ettigini diigunmeli ve buna gore kendini ayarlamalidir.
Davet eden bizzat Allahu Teala'dir. Nitekim ayet-i celilede :

^Jb^&i^oifS

tcinsanlan hacca davet eyle.» (22 - Hacc : 27) buyurdu.

- Burjun gibi kiyamette sur ufurulerek halfcm gaginlacagiiu. ve Al-
lah'm davetine icabet eder olduklan halde kiyamet yerinde toplana-
caklanm, makbul, merdud; said ve §aki olarak ikiye boluneceklerini
ve hacilann, Miykat yerinde. hacci tamamlayip tamamlayamiyacak-

7 nci KiTAB — 3 tincii BaB — MEKKEYE GtRlg, KABEYl MOgAHEDE 763

Ian, haclarmin kabul olup olmayacagi endigesi gibi, mahserde ilk top-
lanti yerinde korku ile Omit arasinda olacagini hatirlamahdir.

MEKKEYE GtRl§

Mekke'ye geldigi zaman, selametle buraya ulastigmi hatirlamali
oraya girmekle Allah'in azabindan emin olacagina iimitlenmeli, kurbii
ilahiye mazhar olamiyacagindan ilahi gazaba mtistehak oldugu halde
Mekke'ye girmi§ oldugundan korkmali ve Allah'in rahmetine nail ola-
cagi umidi galip olmahdir. Qtinkii Allahu Teala'nin merhameti bol ve
keremi umumidir. Beytin serefi buyiik oldugu i?in ziyaretginin hakki-
na riayet edilir ve oraya siginamn hakki korunur.

KABE'Yl Mt)$AHEDE

Kabe'yi gordugii zaman, layik olan oranin azametini du§unmeli
ve adeta beyti degil, beytin Rabbini goriiyor gibi kendine gekidiizen
vermelidir. Kabe'yi gormeyi hasib ettigi gibi, cemalini gostermesini de
limit etmelidir. Kendisini bu makamlara ve mertebelere ulastirdigi
icin Allahu Teala'ya §ukretmelidir. Cennete girmek uzere insanlann
mah§er yerinden sevkedildiklerini, sonradan hacilarin bir kismimn
hacci makbul ve bir kismimn merdud oldugu gibi, cennet tarafma sev-
kedilen insanlardan bir kismimn emin olarak cennete girecegini ve
•digerlerinin de cennete girmekten men'edileceklerini hatirlamahdir.

Hacilarin her hareketi ahiretin hallerine benzedigi igin her ha-
linds ahiretin vaziyetini hatirlamahdir.

KABE'YI tavaf etmek

Kabe'yi tavaf etmek, bir nevi namazdir. Onun igin namaz faslin-
■da anlattigimiz, ta'zim, havf, rica ve muhabbet gibi hallerl itjinden
hatirlamali ve bu hal iizere tavaf etmelidir.

Bilmi§ ol ki sen, Kabe'yi tavaf ederken, ar§i azami kugatip etra-
fmda donen meleklere benzersin. Maksud olan, yalniz cisminin Kabe
etrafinda donmek oldugunu sanma. Asil maksad beytin Rabbini hatir-
lamakla kalbinin tavaf etmesidir. Tavaf, Kabe'de ba§layip yine Kabe-
■de sona erdigi gibi, Allah'i zikr ile ba§Iayip Allah'i zikr ve hatirlamakla
i§i sona erdinnelidir.

Bilmi§ ol ki makbul olan tavaf, kalbin huzur-u tlahideki tavafidir.
Kabe, ba§ gozti ile gorulmeyen o melekut aleminin, bu Miilk aleminde
bir timsalidir. Nitekim beden, gayb aleminden olup goz ile gorulmeyen
kalbin, §u alerade mu§ahede edilen bir misali oldugu gibi. Esasinda,
goriUup mu§ahede edilen bu alem, AUahu Teala'mn kapisim actigi
ikimseler igin, miigahed* edilmeyeri alemi melekutun bir yoludur. i=te

764 1HYAU 'ULtHt'D - DlN — Cilt : 1 — RUB'U'L - IBADAT

bu muvazeneye i§aret olarak gbkteki Beyt-i Mamur da tam Kabc hi-
zasindadir. Meleklerin onu tavafi, insanlann Kabe'yi tavafi gibidir.
Vakta ki insanlann $ogu melekler gibi, kamil tavaftan aciz oldular,
imkan nisbetinde onlara benzemekle emrolundular ve :

r*"^ -*** s**s ^^ & "

«Bir kavme benzemek isteyen, onlardandir.» (852) buyurmakla
onlardan sayilacaklan da va'dedilmi§ oldu.

Meleklerin tavafi gibi tavaf edebilenler ise, haddi zatinda Kabe'yi
degil, Kabe onlan tavaf eder. Nitekim bazi ke§if ve keramet sahibleri
veliler bunu miisahede etmisterdir.

HACERtJ'L - ESVED't ISTtLAM

Hacerii'l - Esved'i sivazlarken, Allahu Teala'ya kulluk ve ibadet
edecegine soz veriyor gibi olmah ve samimi olarak bu soziinde dur-
maga azm etmelidir. Zira verdigi sozde durmayanlar gazaba ugrarlar.
ibn Abbas, Resul-i Ekrem'den §6yle rivayet etti;

■j\ »

•*-:

■Haceru'l-Esved yeryuziinde Allah'm yemlni'dir, yani sag koludur.
Ki§i kardegiyle musafaha ettigi gibi Allahu Teala da onunla insanlar
ile musafaha eder.n (853) buyurmufjtur.

KABE DUVARLARINA SARILMAK

Kabe duvarlanna sanlmak ve Multezime yapigmaga gelince. Ka-
be'ye bu sevgiyi gosterirken maksadin, Kabe'nin Rabbine yakla§mak
ve cehennemden korunmak olsun. Halkalara asilmakla, bir kigiye kar-
51 hata edip sonra israr ile affmi dilemek iizere yakasmdan yapigip,
etegine sarilip beni affetmeden aynlmam diyen gibi, Allahu Teala'dan
eman dilemek Ve giinahlannin affmi israria talep etmege niyet etme-
lidir.

(852) Ebti D&vud, sahih senetie tbn Omer'den.

(853) tlim bahsinde gefmistix.

7 nci KlTAB — 3 iincii BAB — ARAFAT VAKFESi 765

SAFA iLE MERVE ARASINDA SAY ETMEK

Kabe civarmda bulunan Safa ile Merve arasinda Sa'y etmek,
melik'in huzuruna girip giktiktan sonra dileginin kabul olup olma-
digini bilmedigi itjin sarayin etrafinda doniip dola§an kimsenin du-
rumuna benzer. Sarayin bniinde ileri geri gider gelir acaba dilegim
kabul oldu mu? Belki bu defa gormedi, bir dahasmda goriir ve mer-
hamet eder diyerek bir kac, defa Sarayin etrafinda ileri geri gider ge-
lir. Sa'y eden de bunun gibi, acaba Allah beni af f etti mi, acaba bu
defa bagi§lar mi? diye beytin yakimnda olan Safa ile Merve arasmda
gider gelir. Ayrica Safa ile Merve arasinda Sa'y ederken Kiyamette se-
vab ve giinahm tartilacagi mizani hatirlamahdir. Mesela Safa'yi ae-
vab gozii, Merve'yi de terazinin giinah gozii kabul eder. Hangisi agir
gelecek diye bir o goze bir diger goze baktigi gibi biiylece Safa ile Mer-
ve arasinda Sa'y eder.

ARAFAT VAKFESI

Arafatta durdugu vakit, orada dil ve renklerin aynligi, seslerin
yiikselmesi, insan kalabaligi, herkesin kendi imammm etrafinda top-
lanmasi gibi haller ile kiyameti ve herkesin peygamberlerin ve imam-
lann ardinda toplandiklarim, herkesin kendi peygaznberinden gefaat
bekledigini ve oradaki tereddtitlerini, hayret ve deh§etli vaziyetini ha-
tirlamahdir. Onu hatirladigi zaman, cam gonulden Allah'a baglansm
ve O'ndan af ve magfiret dilesin. Umulur ki o giinde rahmet edilmis.
iyiler ile hasrolur. Bu mevkif hem §erefli ve hem de sallh ve basiret
sahibi insanlardan hali degildir. Bu gibiler vasitasiyle Rahmet-i ilahl
umuma nazil olabilir. Bunun i$in duasinin kabul olacagina kat'i ola-
rak inanmahdir. Bu gibiler ile miisterek gaye ugrunda gdniiller Al-
lah'a baglanir, eller semaya kaldinhr, gozler goklere dikilir, hepsi bir-
den Allah'tan rahmet dilerse, Allahu Teala'mn, dileklerini kabul
etmeyip rahmetini onlardan esirgeyecegini mi zannedersin? Zaten bu
mevkiler afv-i umum! yerleri olduklanndan dileklerin kabul oldugu
hususunda tereddiit edilmemelidir. Hatta denildi ki: nArafata ciktigi
halde hala Allahu Teala'mn, kendisinl magfiret etmedigini zannet-
mek, en biiyiik giinahlardandir.»

Sanki haccri sirn, her taraftan muhterem ve raaneviyat sahibi
insanlann bir araya toplanip bir anda bir gaye ugrunda Allah'a dua
etmeleridir. Allahu Teala'mn rahmetinin nuzulune vesile olacak bnn-
dan daha kuvvetli amil dugunulemez.

CEMRELERl ATMAK

Cemreleri atarken, mantik ve muhakemeye ba§vurmadan mucer-

766 iHYAU 'ULOMt'D-DIN — Cilt: 1 — RUB'U'L - tBADAT

ret emr-i ilahi oldugu iQin ve kendine dii§en kulluk vazifesi mucibince
Allah'in emrine uymagi niyet ederek ta§lan atmahdir. Aynca Halil-i
Ibrahim'e benzemege de niyet etmelidir. Qiinku burada ya isyan ettir-
mek veya hac amelinde yamltmak icjn §eytan, Ibrahim Aleyhi's-sela-
ma goztiktu. Allah'in emriyle Ibrahim Aleyhi's-selam da onu ta§ladi.
§ayet Hazret-i Ibrahim geytam gordii ve ta§ladi fakat bana goriin-
miiyor neyi ta§hyayim? Bo§una bir i§ yapiyorum, dersen. Bilmi§ ol
ki bu da §eytandandir. Seni bu vazifeden §a§irtmak i§in sana vesvese
verjyor. Bu gocuk oyuncagi gibi bir §ey dersen seni aldatmaga $ahsi-
yor. Sen seytamn inadina; hikmetini anlayamadigm bu kulluk vazi-
feni yerine getirmege cali§. iyi bil ki, bu g6runu§te her ne kadar ta§lan
o muayyen yerlere atiyorsan da, hakikatte bu ta§lar ile §eytanin belini
kirmakta ve §eylam icinden atmaktasin. Qtmkii §eytamn asil burnu-
nu surtmek ve belini kirmak; sirn hikmetini anlayamadigm halde,
yalniz Allahu Teala'mn emri oldugu igin O'na saygi ve ta'zhn goste-
rerek bu vazifeyi ifa etrnekledir.

Kurban kesmek ise, emre uymak ile Allah'a yaklasmaktir. Onun
i?in kurbani iyisinden kesmeli ve onun her ciiz'iine kar§:lik senin her
cuz'uniin cehennemden azad olmasini Allah'tan dilemelisin. Nitekim
hadiste boyle va'dedilmistir. Kurban ne kadar biiyuk ve ne kadar iyi
olursa, cehennemden azad olman o nisbette kuvvetlenmis. olur.

MEDlNE-I MtlNEWERE'Yt ZlYARET

Medine §ehrini gordiigun zaman, Allahu Teala'mn, Resulune ayir-
digi ve Hazret-i Resulullahin hicret ettigi bir §ehir oldugunu, ilahi
emirlerin ve Peygamberlerimizin bir 50k siinnetlerinin burada mes.ru
oldugunu, oliinceye kadar buradan du§man ile harb edip tslam dinini
ilan ettigini, sonra kendisinin ve kendisinden sonra hilafet vazifesini
ifa eden iki dostunun (Hz. Ebubekir ve Hz. Omer'in) tiirbelerinin de
burada bulundugunu hatirla. Sonra Resiil-i Ekrem'in buralarda gez-
digini ve ayak basmadik bir yer birakmadigim du§iinerek o nisbette
husfi ve huzur icinde yiirii. ResOI-i Ekrem'in kalbine Allahu Teala'-
mn ifaze ettigi biiyuk ilim ve marifeti ve Habibinin admi yucelterek
kendi ism-i §erifiyle bile andigim, konu§urken yuksek sesle de olsa
Resul-i Ekrem'e hiirmetsizlik edenin amelini mahvettigini du§iin.
Sonra, O'nu goriip, sozttnii dinleyen ve O'nunla konu§an ashabi kira-
mina Allahu Teala'mn biiyuk hltuflanni diistin. O'nu ve ashabim g6-
remedigine iiziintii duy. Sonra dunyada gormek serefine nail olama-
digin gibi ahirette de gbrememek tehlikesiyle kar§i kar§iya oldugunu
dusiin ve bu korkuyu hisset! Nitekim hadiste :

7 nci KlTAB — 3 lined BAB — RESOL-I EKREMt ZlYARET 767

«[Kiyamet giiniinde] Allauu Teala Mr kisim kimscleri karsjima
cikanr, onlar: Ya MuhammetJ, Ya Muhammed! diye bagn§irlar, Ben de
Ya Rab bunlar ummelimdcndirlcr, dcrim. AUahu Teala, senden sonra
onlarin neier icad cttiklerini sen bilmezsin buyurur. Bunun iizerine
ben de, uzaklagin def olun derim.n (854) buyurdu.

Bir an olsun eger islam §eri'atina hiirmetsizlik ettin ise, bu se-
beble Resul-i Ekrem ile araniza hail girmesindeii emin olma. Bunun-
Ja beraber iman §erefiyle mu§erref olup ticari veya maddi herhan-
gi bir maksad gdzetmeden yalniz ResuM Ekrem'e olan ask ve §evkin-
den buralan ve onun tiirbesini ziyarete geldikten sonra iimidini kes-
me. Qunkii senin bu hareketin, Allahu Teala'nin sana rahmetle bak-
masimn en kuwetli amilidir.

Resul-i Ekrem'in mescidine vardigin zaman, buranin ashnda bir
arsa iken, Allahu Teal&'nin burasini Habibine ilk ve en ustun muslu-
manlara mescid olarak segtigini, olu ve diri nice makbul miisluinan-
larin burada toplamp namaz kildiklannz du^un. Buraya girmekle be-
raber Allahu Teala'nin seni de bagi§layacagmi kuvvetle limit et, hugu
ve hurmet ile bu mescide gir. (Kabe'den sonra) Saygi deger en ustiin
makam burasidir. Nitekim Ebu Siileyman Darani §oyle anlatiyor:
tiveys'el - Kareni haccini yapti ve Medine-i Miinevvere'ye gitti. Mes-
cidin kapisina gelince: i§te Resul-i Ekrem'in tiirbesi buradadir, diye
kendisine haber venldiginde hemen bayilip yere diistii. Ayildigi za-
man oBeni buradan cikarin ResuM Ekrem'in medfun bulundugu bir
beldede benim icin ya§ama zevki olamaz» demistir.

RESUL-t EKREM (S ALL ALLAHU ALEYHt VE SELLEM)t ZlYARET

Yukanda anlattigimiz sekilde, Resul-i Ekrem'in tiirbesini ziyaret
edersin. Hayatinda nasil ziyaret edilirdi ise Qlumunde de ayni hur-
metle ziyaret edilir. Hayatta olsa kendisine ne kadar yakla§man icab
ediyorsa, turbesine de o kadar yak)a§. Fazla sokulma! Hayatinda iksn
huzurunda takinacagin edeb ve terbiyeyi turbesinde de ayni §ekilde
muhafaza et. Duvarlara ve parmakliklara sarilma, onlan opme. Zira

(854) Buhari ile Muslim, tbn Mes'ud'dan.

768 IHYAU TJLOMt'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'UL - IBADAT

bu gibi el etek dpmeler, duvar ve demire sanlmalar, yahudi ve nasara
adetidir.

Bilmis, ol ki O sen! ve senin her hareketini goriir ve bilir. Getir-
mi§ oldugun salat u selam kendisine duyurulur. Cism-i serifinin orada
medfun bulundugunu ve Allah katindaki yiice mevkiini dusun. Resul-i
Ekrem'den rivayet edilen bir hadiste: «Allahu Teala'mn, kabrine bir
melek muvckkel ettigini ve getirilen salat ii selami kendisine teblig et-
tiginin haber vermisttr. Bu hadis kabrinin baginda bulunmayip diinya-
mn herhangi bir kosesinde bulunan muslumarun getirdigi salavat
hakkindadir. O'na olan a§k ve §evkinden, memleketinden aynlip uzak
mesafeleri katederek tiirbesinin ba§ina gelenlerin salavatlanni once-
likle duyar. Diger bir hadiste :

«Kim ki benitn iizerime bir salavat getirirse, Allah ona on rahmet
inzal eder.» (855) buyurmustur.

Bu hadis, haricte diliyle Peygaraber uzerlne salavat getirenler
hakkinda olduguna gore, huzuruna gelerek salavat getirenlerin rmi-
kafati elbette daha fazladir. Sonra minberinin yanina gel ve Resul-i
Ekrem'in mlnberde Aliahu Teala'ya ibadeti te§vik eder sekilde hutbe
irad etmekte oldugunu, muhacir ve ensann, gbzlerini oraya gevirerek
dikkatle hutbeyi takib ettiklerini dii§un ve kiyamet giintinde Resul-i
Ekrem'den ayn kalmamagi' Aliahu Teala'dan dile. i§te hacda halbin
vazifesi bunlardir.

Boyle bir huzur i£inde haccini yaptiktan sonra da haccimn mak-
bul veya merdud olmasim dusunmeli ve bunun korkusunu iginde ta§i-
malidir. Kendlsini murakabe etsin, hareketlerini seriat mizanma vur-
sun. §ayet bundan sonra, niyeti Allah nzasina, hareketleri s.eri'ata
uygun dusuyorsa, haccimn kabul olduguna inansm. Qiinku Aliahu
Teala sevdigi kulunun amelini kabul eder. Sevdigi kimseyi iblisin §er-
rinden korumakla sevgisinin alametlerini onda belirtir. Binaenaleyh
hac ettlkten sonra isyan etmemek, haccin kabul olmasma delildir. Fa*
kat kendisine sekidiizen vermeyip yine eski isyana donenlerin bu yol-
culukta ellerine yorgunluk ve zahmetten baska bir sey ge^meyecegin-
den korkulur. Boyle olmaktan Allah'a siginmz.

(iHaccin Sirlann kitabi burada sona erdi. in§aallah bunu «Kur'an
Okumamn Adabi» kitabi takip edecektir.

(Ihya - Cilt : 1 - Kitab : 7*nin sona)

(855) Muslim. Ebu Hureyre'den,

www. ihya.org Web Sitesi
Iftihar ile Sunar

Web Sitemizde

Online Kurani Kerim Arama Motoru

Kutubu Sitte, Sahih Buhari

Ruya Tabirleri Sistemi

Binlerce Siir ve Sairler

Kamus Projesi

Turkce-Almanca-lngilizce-Hollandaca

Sozlukler

Fazilet Takvimi Arka Yaprak Konulari

Mehmed Emre'nin Eserleri

Muhtasar llmilhal

Muhtasar Islam Tarihi

ve nice ekitaplar, islami bilgiler
yer almaktadir..

HIZMET MUVAFFAK OLSUN DA,

VARSIN BIZIM YERIMIZ

CAMININ PABUCLU6U OLSUN

(S. H. Tunahan ks.)

Eser Hakkinda

ya da

web sitemiz hakkindaki gdrus ve fikirlerinizi

bizimle paylasmak icin mutlaka

ziyaret ediniz..

www. ihya.org

www.yakup.info & www.hanci.org