karacaahmet sultan

^j^araca ^broet ^iiltnn

Hazirlayan

Abdulhalim Durma

Deryada sonsuzlugu fikretmeye ne zahmet!

Al sana, derya gibi sonsuz Karacaahmet!

-Necip Fazil Kisakurek-

Menkibevi Havati

Karaca Ahmed'in hayati hakkindaki kaynaklann basinda Haci Bektas Veli Vilayetnamesi
gelir 1 . Karaca Ahmed ve ug ders arkadasi Hasan Basri, Hayran Bah ve Yargeldi Sultan,
Afyonkarahisar Kalesi civannda gezerlerken 50k susarlar, su ararlar ve bulamazlar.
Neticede Karaca Ahmed, 'burada su olacak', diye elindeki asayi topraga vurur. Vurdugu
yerden gurul gurul su akmaya baslar. Kana kana igerler. Ardindan abdest alarak namaz
kilarlar. Orhan Altug'un gahsmasinda Suleyman Gonger'e atifla, 'Afyonkarahisar 'da
memba sulanndan olan ve arasinda Olucak suyu diye anilan, Olucak Cesmesi eskiden
Selguklu gaginda Mimar Gevhertas eliyle bulunup Alaaddin (Hisarardi) Medresesi'ne
akitilmis olan bir kaynakti', denilir 2 . Medresenin harap olmasi uzerine kaynaga yakin bu
cesme yapilmistir. Bugun Afyonkarahisar sehir merkezinde Olucak Mahallesi Goktepe
Caddesi uzerinde yer alan bu gesme, kesme taslarla insa edilmis olup halen
kullanilmaktadir. Arka cephesine yakin tarihlerde kuguk bir su deposu ilave edilmistir. On
cephesi kuzey doguya bakmakta olup cesme nisi silmeli bir yatay seritle ortadan ikiye
bolunmus ve uzeri sivri kemerle ortulmustur. Cesme nisini iki yandan gevreleyen
plasterlerden sagdakinin yuzeyine bir selvi, soldakinin yuzeyine ise igine gigek konulmu§
bir vazo ve bir selvi motifi islenmistir. Bir daire icine yerlestirilmis olan ge§me lulesi
piringten yapilmistir. Selvilerin uzerine birerku§, vazonun govdesine ise muhru Suleyman
motifi islenmistir. Lulenin hemen uzerine alti kollu bir yildiz, onun uzerine ise bir testi ve
stilize edilmis bir gigek resmedilmistir. Qe§me nisini orten sivri kemerin icinde, uzeri kahn
bir sivayla kaplandigi igin okunamayan bir kitabe yer almaktadir. Qe§me 1789 tarihinde
in§a edilmistir.

Menkibeye gore Karaca Ahmed yakinlan ile Afyonkarahisar'dan kalkar, ihsaniye'nin
Tezhuyuk yakinlanna gelir, konaklar. Yorenin beyi, kahyasini, 'Git gor bakahm, karsi

1 Ahmet Yasar Ocak'm islam Ansiklopedisine yazmis oldugu makaleden ogrendigimize gore, muhtemelen
XV.yuzyilm sonunda kaleme alman eserin yazarlan olarak Stifli Dervis lakabiyla anilan Musa b. Ali ve Uzun
Firdevsi kabul edilir. Kbkleri Orta Asya'da Ahmed Yesevi dbnemine kadar uzanan sifahi rivayetlerin yam sira
bazi menakib mecmualannin da kaynak olarakkullamldigi anlasihr. Eser, Haci Bektas'm Gmam Ali
er-Riza'nm soyundan bir seyyid ailesinin oglu olarak dunyaya geli§ini, Horasan'daki cocukluk ve tahsil
devresini, Ahmed Yesevi'ye intisabmi, onun yanmdaki hayatmi, Anadolu'ya gbnderilisini anlatarak ba§lar.
Daha sonra hacca gidisi, oradan dbnuste Sulucakarahbyuk kbytine (bugtinku Haci Bektas kazasi)
yerle§erek burada dergahmi kurmasmi, gevredeki Turkmenler ve gayn Mtislimler arasmdaki faaliyetlerini,
dbnemin siyasi otoriteleri ve diger sufilerle ahiler ve medrese mensuplanyla munasebetlerini hikaye eder.
Haci Bektas'm hayatmi da anlattiktan sonra halifelerinin gittikleri yerlerde islami yayma faaliyetlerini
naklederek son bulur. Horasan'da gecen olaylar Haci Bektas'i kafirlerle cihad eden bir gazi-veli huviyetiyle
takdim ederken Anadolu'daki menkibeleronu daha 50k kerametleriyle guctinu gbsteren bir veli olarak tasvir
eder. Genellikle dini teblig eden dervislerin havasmm hakim oldugu eser, Haci Bektas Veli'nin hayati ve
Bektasiliktarihi icin asli bir kaynak teskil eder.

2 ALTUG Orhan, Afyonkarahisar Yapi Kitabelerinde Hat Sanati, Yuksek Lisana Tezi, Canakkale 18 Mart
Uni.,

gadirlarda konaklayanlar kimlerdir? Hayvanlan var mi? Anla gel!', diye onlara gonderir.
Kahya gelir, iri yan, nurani ve guler yuzlu asiret reisini gorur. Kahya, beyin selam ve
davetini iletir. Asiret reisi, 'bey huzuruna eli bos gidilmez', diyerek sogut agacindan elma
toplamaya durur. Topladigi iri, sulu elmalan mendiline doldurur. Kahya hayret ve saskinhk
iginde kahr. Birlikte bey huzuruna vanrlar. anda yanlannda duran beyin biricik kizinda
garip haller gorulur. Daha onceleri deliren, gildiran, ustunu pargalayan kiz, bu yabanci
adami gorunce sakinlesmis, munis bir hal almistir. Durumu fark eden bey, reisin kimligini
ve nereli oldugunu ogrenmek ister. Asiret reisi, Horasan erenlerinden oldugunu, kendisine
'Karaca Ahmed' denildigini soyler. Bunun uzerine bey, Karaca Ahmed'in ellerine sanhr ve
'Aman Sultanim, kizimin dermani sendedir. Lutfen burada kal, kizimi tedavi et', diye
yalvanr, israr eder. Karaca Ahmed ug gunluk bir tedavi uygular. Boylece Karaca
Ahmed'in, bilebildigimiz ilk Afyonkarahisarh hastasi iyilesmis olur. Bey buna 50k sevinir.
Mukabilen bey, Karaca Ahmed'e .develerini ve sigirlanni sahvermesini, aksama kadar
gittigi yerlerin, kendilehne verilecek yurtlannin sinin olacagini', soyler. Neticede Karaca
Ahmed, tedavi ettigi hastasinin koyune, 'Kagnicilar'a yerlesir ve zaviye kurar. Halki irsad
ve tedaviye baslar. Unu kisa zamanda Anadolu'ya yayihr. Hastalar gelir, §ifa bulurlar.

Anadolu'ya gelen Haci Bekta§, bir arada sohbette olan elli yedi bin Rum-Anadolu
erenlerine selam verir. Selami, Seyyid Nureddin Dergahi'nda bulunan ve dergahin yemek
ihtiyacini karsilayan Seyyid Nureddin'in kizi Fatma Baci ahr. Yaninda babasiyla birlikte
Karaca Ahmed de bulunmaktadir. Selamin sahibini merak edenlere, 'Rum ulkesine gelen
bir er', oldugunu soyler. Rum erenleri, Haci Bektas'in varhgindan rahatsiz olurlar ve
bunun uzerine gelisini engellemek isterler. Ar§'tan Sidre'ye kadar velayet-erenlik
kanatlanni gererler. Haci Bektas, 'Bismillah' diyerek sigrar, ar§in tavanindan diyar-i
Rum'a gecer. Guvercin formuna girerek, Sulucakarahoyuk'te bir ta§a konar. sirada
diyar-i Rum'un gozcusu-kontroloru Karaca Ahmed'dir. Tasavvufun deyimiyle
'murakabe'ye varir, Anadolu'yu bastan ba§a tarar. Canhlan kontrol eder, kontrolu
sirasinda her canhyi gift e§li gorur. Sulucakarahoyuk'teki ak guvercin ise bir tasin
uzerindedir ve tek basinadir. Erenler, Karaca Ahmed'in murakabe aynasinda, guvercin
kihgina girmi§ Haci Bektas'i gorurler. iglerinden Haci Tugrul, dogan suretine burunerek
Sulucakarahoyuk'e ugar ve ak guvercine saldinr. Guvercin Haci Bektas olup, dogani
yakalar ve sikmaya baslar. Haci Tugrul bunun ardindan ozur diler ve Anadolu erenlerinin
yanina donerek olayi anlatir.

Anadolu erenleri, gokluklanyla ovunerek Haci Bektas'i karsilamaya gitmek istemezler.
Haci Bektas, Sulucakarahoyuk'ten ufler, Anadolu erenlerinin geraglanni sondurur. Hepsi
de uzun bir uykuya dalarak kirk gun uyurlar. Uyandiklannda ise Haci Bektas'i karsilamaya
giderler.

Karaca Ahmed'in vahsi hayvanlardan aslan ve ejderhaya sozu geger. Bir ejderha olan
yilani eline ahr, aslana binerek Haci Bektas'i ziyarete gider. Haci Bektas da, '0, canhya
binmis, biz cansiza binelim', diyerek tastan duvara biner ve karsilamaya gikar. Karaca
Ahmed, aslandan iner, ejderhayi atar, ardindan bir hafta Haci Bektas'in misafiri ve sohbet
arkadasi olur. Rivayete gore Karaca Ahmed, Haci Bektas'in olumunde ve cenazesinde
hazir bulunur.

Haci Bektas, Anadolu'ya Karaca Ahmed'den daha evvel gelmistir. Karaca Ahmed, Haci
Bektas'in yanindan gecerken su iltifata mazhar olur. 'Karaca Ahmed'im, bir yerde
mekanin olsun, kirk yerde geragin yansin'.

isminin nereden qeldiqi

Karaca Ahmed isminin basindaki 'Karaca', ten renginin ifadesinde karaya yakin, esmer
anlaminda kullanilabilecegi gibi, ozellikle geyikgillerden boynuzlan kuguk ve catalh bir
hayvan admin lakap olarak kendisine verilmesi seklinde de dusunulebilir. Karaca
Ahmed'in, Polath'daki zaviyesinin bulundugu koyde giftgilik yaptigindan, gifte iki geyik
kostugundan bahsedilir. Anadolu'nun pek gok yerinde Karaca Ahmed disinda Karaca'h
Bektasi evliyasinin var olmasi disinda Haci Bektas Muzesi'nde bulunan bir resimde Haci
Bektas-i Veli'nin kucaginda bir 'karaca'nin yer almasi, karaca ve geyik kavraminin Turk
mitolojisinde hem islamiyet'ten once ve hem de sonraki donemlerde daha 50k bolluk,
bereket, iyilik ve guzellik sembolu olarak kullanilmasina baglanabilir. Niksar'da
Coregibuyuk Camii'nin portalinde ve Kastamonu Taskopru'deki Abdal Hasan Dergahinda
yer alan bir tas uzerindeki figurler de karacanin kulturumuzdeki yerini ifade eder. Boylece
'karaca' gevresine bolluk, bereket, iyilik veren insan anlamini da ta§imaktadir. Bu arada
"karaca"adinin Karaca Ahmed'in bagh oldugu boydan gelebilecegi fikrini, -gogu tekke ve
zaviye seyhinin bir asiret reisi oldugu gibi- Karaca Ahmed'in de Karaca boyunun temsilcisi
oldugu dusuncesi ile uzak tutmamak gerekmektedir. Kazak Turklerinin Ahmed Yesevi icin
buyuk, ulu anlaminda, 'Kara Ahmed' tabirini kullanmis olmalan da bu bakimdan ayrica
onemlidir. Belki de Karaca Ahmed, ayni zamanda Ahmed Yesevi'ye baghhgin, onun gibi
ulu bir kisi olmanin i§aretidir. Karaca Ahmed'in savasci ozelligi goz ardi edilmeden
Oguzname'de buyuk cesaret gosterenlere "Karalar Karasi" unvani verildigi de hatirdan
uzaktutulmamahdir .

Hocasi

Karacaahmed'in rahle-i tedrisinden gegtigi Seyyid Nureddin'in Sivrihisar medreselerinin
yetistirdigi buyuk alimlerden biri oldugu ileri surulur. Onun Selguk Medresesinde
muderrislik yaptigi ve turbesinin in§aini Karaca Ahmet'in yaptirmis oldugu anlatihr. Mezari
garaj kahvesinin bulundugu yerde iken kaldinlarak Kursunlu mezarhgina nakledilmi§tir.
Onun adiyla anilan ve kurulu§u hakkinda bilgi bulunmayan zaviyenin yeri bugun
Sivrihisar'da bir semt olarak bilinmektedir. Menkibe Seyyid Nureddin'in Karaca Ahmed
sultanin hem seyhi hem de kayinpederi oldugunu anlatir. ilgedeki Seydiler Hamaminin
Seyyid Nureddin'in kizi ve Karaca Ahmet Sultan'in esi Seyyide Nuriye Baci tarafindan
1490 yihnda yaptinlmi§ oldugu soylense de, Karaca Ahmed'in 1390'larda 6lmu§ olmasi
bakimindan, tarih uyusmazhgi burada oldukga agiktir. Fatma Nuriye ve Kadincik Ana
isimleriyle anilan kisinin Karaca Ahmed sultanin bacisi ve idris Hoca'nin hanimi oldugu ve
Sivrihisar'da medfun bulundugu da ileri surulur.

Tarihi sahsiveti

Rivayetler disinda Karaca Ahmed'in yasadigi donem hakkinda ilk gercek bilgiyi de burada
Saruhanoglu ishak Celebi'nin 1371 tarihinde Manisa'da §eyh Revak Sultan'a vakfettigi arazi icin
duzenlettigi vakfiyedeki sahitler arasinda, 'Suleyman Horasani oglu Karaca Ahmed' adiyla
rasthyoruz. 1371'de sag oldugu anlasilan Karaca Ahmed icin duzenlenen, ishak Qelebi'nin
vezirlerinden Murtaza Bey'in oglu Emiri Bekir Hos Kadem Pasa'nin 1397 yihna ait vakfiyesinde

, Gokceagac denilen iki kit'a arazinin cem'isinden gelen hasilat Esseyh arif-i Billah

Karacaahmed Tekkesi'nin sakinlerine, orada yapilmis merkad ve turbesine gelenlere, merkadin
hizmetcileri ile gelip gidenlere halin iktizasina gore it'amiyye sarf edilecek...', kaydi ile Karaca
Ahmed'in vefat etmis oldugu anlasilmaktadir 3 . Asikpasazade Karaca Ahmed'in Orhan Gazi
devrinde sag oldugunu I.Murad zamaninda oldugunu yazmaktadir. 1371'de sag olan Karaca
Ahmet buyuk bir ihtimalle I.Murad'in olum tarihi olan 1390'dan once vefat etmis olmahdir. Tire'de
medfun bulunan Bali Baba'nin soy kutugunde Karaca Ahmet Sultan'in isminin de yer aldigini bu
arada belirtmek gerekir 4 .

TiirbGlGri Ankara Beypazan'nda Karacaahmet Turbesi

Tolga Bozkurt'un 'Beypazan'ndaki Turk Devri
Yapilan' isimli cahsmasindan ogrendigimize gore,
halk arasinda 'Karaca Ahmet Tekkesi' olarak da
bilinen yapi, Rustempasa Mahallesi Karaca Ahmet
SokakNo. 12'deyeralmaktadir. Sikisiksokakdokusu
igerisinde bulunan tiirbe, gtineybatidan kuzeydoguya
dogru meyilli bir arazi uzerinde insa edilmistir. Dis
cepheler kaba yonu ve moloz tas brgulti olup, on
mekan olarak tammladigimiz birinci bblumtin dogu ve
gtiney cephe kbseleri kesme tas brguludur. Burada,
ikisinin bas kisimlan bati duvanna yakm, birinin de
bas kismi bati duvanna acilmis kemer seklindeki bir
delikten gegirilerek kubbeli mekana dahil edilmis ve
birbirlerine yakm ebatlarda tutulmus ug sanduka

bulunmaktadir. Turbenin yapi kitabesi olmadigi gibi igerisinde yazih bir sanduka da bulunmamaktadir.

Karaca Ahmet Turbesi'nin insa tarihiyle ilgili elimizde herhangi biryazih belgenin olmamasi, yapmm kesin

Manisa'da Dere Mahallesi'nde, Grek Mitolojisinde Niobe olarak ismi gecen kayanm karsismda bulunan
ttirbe, Halveti §eyhi Revak Sultan'a ait olup 1371 yilmda yaptinlmistir. Selguklu kumbetlerini andiran
turbenin kuzey ybntindeki kapisi uzerinde kitabesi bulunmaktadir. Bu kitabede ,Bat fi sehir safer sene' yazisi
ile Ayet el kursi'nin son bbltimu ve ,Ya Alim' sbzctigu yazihdir. Kitabede Revak Sultan'in ismi gecmedigi gibi
tarih de bulunmamaktadir. Ttirbe muntazam tas ve tugladan yapilmis, uzeri duvar ile kbse uggenleri uzerine
oturan dik ve sivri bir ktilahla brtulmiistiir. ic mekan 5.07x5.24 m blcustinde olup igerisi dogudaki bir pencere
ile aydmlatilmistir. Kbse ucgenleri uzerinde de Allah, Muhammed, Ebubekir, Omeryazilan bulunmaktadir.
Ttirbe icerisinde ortada Revak Sultan'in turbesi bulunmaktadir. Diger iki mezann kime ait oldugu
bilinmemektedir. Ttirbe 1 963 yilmda onanlmi§, sandukalar betona dbnusturiilmustur. Halveti tarikatma bagh
ki§ilerin gbmuldiigii mezarligm igerisinde bulunan bu tiirbe ile dergah ile ilgili bir vakfiye diizenlenmistir.
Ancak dergahtan hicbir iz guntimuze gelememistir.

4 Bali Baba Zaviyesinin bahcesinde yer alan Biiyiik Ttirbe icinde ise dort mezar bulunmaktadir. Bu
mezarlardan sadece gtineyden ikincisinde yazi vardir. Ve 1510 tarihli bu kitabe, Bahm Sultanoglu Lutfullah
Qelebi'ye aittir. Kitabe, Prof.Hakki Onkal tarafmdan da okunmu§tur. Giizel bir sulusle ele alman kitabeden,
Lutfullah Qelebi'nin stilalesine de dikkat cekilmektedir ; "... Geni§ birstilaleye mensup Lutfullah Qelebi bin
Bahm Sultan" Sulale genislemesi, ilgingtir ki, Bati Anadolu'nun fetih ve yerlesim stirecine degin inmektedir.
Bu sulale zincirinde, Tugrul Bey, Dede Bali, Hamza Bali, Kara Baba, Yegan Baba, Karaca Ahmet Sultan,
Alihan Baba Sultan, Malkoc Bey, Tapduk Emre ve Qavh Beyler de bulunmaktadir.

insa tarihinin belirlenmesini guclestirmektedir.

Turbenin mimari tasanmi ve yapi malzemesindeki fakirlesme goz onunde bulunduruldugunda, 19. yuzyihn
ikinci yansmda insa edildigi sbylenebilir. Karaca Ahmet Sultan'm Beypazan'ndaki dergah ve tekkesine
mensup mtiritlerinden birkagmin mezarlannin bulundugu Karaca Ahmet Sultamn turbesi, Beypazan'ndaki
gee devirturbeleri icerisinde ozellikle plan semasiyla dikkat ceker.

Ankara, Polath Karacaahmet Koyunde Karaca Ahmed Zaviyesi

iS^3»C5.-«Sl«

Alev Qakmakoglu Kuru'nun cahsmasindan ogrendigimize gore, gunumuze sadece turbesi ve
birkac mezar tasi ile gelebilmis olan sifahane - zaviye ozelligi tasiyan yapi, mimarisinin disinda
adini tasidigi Horasan Erenlerinden Karaca Ahmed'in kimligi ile degerlendirilmektedir. Ankara'nin
Polath ilcesinebagh Karacaahmet kbyunun 1 km. kadarkuzeyindebirtepenineteklerindeyeralan
turbe, kuzey guney dogrultusunda uzunlamasina dikdortgen seklinde olup uzeri tonozla brtuludur.
Kapi uzerinde orta akstan kuzeye kaymis vaziyette mermer kufuk bir kitabe mevcuttur. Kitabede
yapinin §eyh Mehmed ve §eyh AN tarafindan 1833 yihnda tamir edildigi yazihdir. Turbenin i?inde
kimlere ait oldugu bilinmeyen u? mezar vardir. Duvarlan ust kisimlarda ve tonoz ortude yenilenen
turbenin kuzey ve guneyindeki tonoz alinhklanna birer pencere a?ilmi§tir. Turbenin
kuzey-batisinda duvarlarla ?evrelenmi§ bir mezarhk yer almaktadir. Zaviyenin guney -
dogusundaki tepede de Qile Dede adini ta§iyan ba§ka bir turbenin kahntilan gorulmektedir.
Karaca Ahmed Zaviyesi'nin turbe kismi, yakin zamanlarda ge?irdigi onanmla ayakta durabilmi§
ise de turbenin zaviyeye ait diger mekanlarla ili§kisini gosteren izler maalesef yok edilmi§tir.
Mescidin igindeki e§yalann tekkelerin kapatilmasi sirasinda Sivrihisar Ulu Camii'ne goturulmu§
oldugu belirtilmektedir. Gunumuzde Qile Dede adini ta§iyan turbenin bulundugu tepenin hemen
kuzey yamacinda yeralan Karaca Ahmed Zaviyesi, izlerden anlasildigi kadanyla ortadaki avlunun
guneyinde mescid, dogusunda turbe, kuzey-batisinda mezarhk, batisinda ise zaviyenin diger
mekanlanndan olu§maktaydi. Karaca Ahmed'in, zaviyesinin bulundugu koyde 5ift?ilik
yaptigindan, ?ifte iki geyik ko§tugundan bahsedilmektedir. Polath Karacaahmet Koyu Karaca
Ahmed Zaviyesi'nin Vakiflar Genel Mudurlugu Ar§ivindeki dosyasinda vakifi olarak Karaca
Ahmed, Karaca Firuz Aga, I.Murat, II. Mehmed, I.Abdulaziz isimleri ge?mektedir. 979 tarihli bir
vakif belgesinde Mezra-i Del Kariye-i Karacaahmedin §eyh Yusuf 'un elinde oldugu, 30 mulkluk
yerin eski sultanlann mektuplanyla kaydoldugu, halen padisahin beratiyla Yusuf §eyh oglu pir
Gaib'e verildigi §eklinde eski deftere aktanlmistir. Karacaahmet kbyundeki zaviye vakifi olarak adi
ge?en I.Murad, II. Mehmed dusunuldugunde bu zaviye i?in tarih olarak XlV.yy.'in 2. yansi uygun
gorulmektedir. XlV.yy.'in 2. yansmda Polath Karacaahmet Koyu Karaca Ahmed Zaviyesini Karaca
Ahmed'in el verdigi yakinlanndan biri, belki de kendisi kurmus olabilir. Zaviyenin yamacinda yer
aldigi tepede gunumuzde Cile Dede olarak anilan harap durumdaki turbenin Karaca Ahmed'in
olumunden sonra onun 'gozcu' kimligine yaki§ir bi?imde makam turbesi olarak yapilmis olmasi
muhtemeldir. Tepenin etegindeki zaviyede yer alan turbede ise Karaca Ahmed soyundan gelen,
bu zaviyenin yonetimini elinde bulunduranlardan birileri gomulu olmahdir. Cumhuriyet doneminde
1924 yihnda bir kanunla Tekke ve Zaviyelerin kapatilmasi ile bu zaviye i?in son ve en onemli
tahribat ger?ekle§mi§tir. Buna ragmen 1960'h yillarda turbenin zamanimizdan daha saglam
oldugu, turbedannin varhgi, mescidin yikildigi ama akli dengesi bozuk olan hastalarla ?ocugu

olmayan kadinlann buraya gelerek saghkdileginde bulunmaya devam ettikleri anla§ilmaktadir. Bu
zaviyeyi ozel kilan unsurlardan biri de, akil ve ruh hastalannin tedavi edildigi
§ifahane-zaviyelerden kabul edilmesindendir.

Sakarya-Pamukova-Pasalar Kovii'nde Karacaahmet Sultan Tiirbesi

Pasalar Koyu'nde oldukga sarp bir tepe uzerindeki kalenin yapim tarihini belirleyecek bir
kitabeye rastlanmamistir. Bununla beraber, sur duvarlannda yer yer Roma donemine ait
mimari pargalann ve mezar stellerinin kullanilmis olusu, kalenin Bizans doneminde
yapildigini gostermektedir. Kalenin kuzey ve guney sur duvarlan arasinda yapim
farkhhklarinin olusu Erken Bizans doneminde yapihp, geg Bizans Devrinde onanlarak
kullanildigini gostermektedir. Kale Geyve'den Mekece'ye kadar uzanan Pamukova'ya
tamamen hakim bir konumdadir. Osmanh akincilan tarafindan 1299 Yihnda Bilecik
Tekfurlugu ve Yarhisar kaleleri fethedilmis, 1305 Yihnda Lefke (Osmaneli) Tekfurlugu,
1313 Yihnda da Akhisar (Pamukova), Geyve ve Goynuk Tekfurluklan fethedilerek
Osmanh topraklanna katilmistir. Kalenin fethine dair iki rivayet vardir. Birinci rivayete
gore; Akhisar (Pamukova) ve yoresi Osmanh akincilan tarafindan fethedilmis, ancak
tamamen yok olacagini anlayan Karaceys tekfuru askerleriyle beraber dik bir tepenin
uzerinde kurulu olan kaleye siginarak saklanmistir. ilge tarihinde anlatilan Osman Gazi
nin emriyle gelen Osmanh akincilannin Orhan Bey in yaptigi oyunla kalenin fethidir. halk
tarafindan anlatilan ikinci rivayet ise; kalenin kuzeyindeki Kadikoy'u civannda
hayvanlanni otlatan gobanin yatarken, kaleye akmakta olun suyun sesini duydugunu
Osmanh akincilanna bildirmesinden sonra suyun kesilerek Karaceys kalesi halkinin
susuz kalmalanndan dolayi teslim olduklan seklindedir.Yorenin fethedilmesinden sonra
Akhisar ve havalisinin Sogut'ten idare edilmesinin gug olacagini anlayan Osman Bey
tarafindan gevrenin merkezi durumunda olan Akhisar "Eminlik" yapilmistir. Sogut
civannda Ya§ayan Balaban Turkmenlerinin sanatkar olanlan Akhisar (Pamukova)'a giftgi
olanlan da yeni kurduklan koylere yerle§mi§lerdir. Pamukova'nin ilk yeri; bugunku ilge
merkezinin ug kilometre batisinda Oruglu ve Ugevler koylerinin guneyinde, bugun tarla
olarak kullanilan Altinta§ mevkii ve halk tarafindan kasaba diye isimlendirilen yerdir.
Pamukova'nin ilk adi Kasaba-i Atik'dir. Kasaba-i Atik halki yerlilerinin, ilce merkezine
hangi tarihte ve nigin tasindiklan kesin olarak bilinmemektedir. Pa§alar Koyunden Kambur
Eyup 'un dedelerinden dinlediklerine gore bir defada kirk dugun olan Altinta§'a yilanlann
musallat olmasi neticesinde halk korkarak Altintas'i terk etmisler §eklindedir. Ancak ilk
tasindiklan yerin Elperek Mahallesi oldugu, tasindiklan bu yere "Yeni Koy" ismini
verdikleri kesindir. Elperek Camii avlusundaki mezar tasinin uzerinde yazih tarihten
anlasildigina gore MS. 1200 yillannda bu civar yerlesim merkezi olarak kullanilmistir.
1993'te elektrik kontagi sonucu yanan ve bugun yerine yenisi yapilmis olan Elperek Camii
civanna tasinan insanlar camii insaati igin kestikleri kerpigleri siraya dizilip elden ele
tasiyarak (elbirlik) camii in§aat alanina getirerek camii in§a etmi§lerdir. Kasabanin
buyuyerek geli§mesi neticesinde yerle§im merkezinin adi Akhisar olarak degismistir. Yeni
koy admin Akhisar olu§undan sonra Elperek Camii'ne "elbirlik "kerpig tasinmasi
hadisesinden dolayi, camii gevresindeki mahalleye Elperek Mahallesi adi verilmi§tir.
Kultur Bakanhginin ta§inmaz kultur varhklan veri tabaninda Pasalar Koyunde sit alani
iginde yer alan Karaca Ahmet Turbesi kayith bulunmaktadir.

Usak'in Banaz ilcesi Camsu Koyu'ndeki Karaca Ahmet Turbesi

Ormanhk bir arazide bulunan koyun ilgeye
uzakhgi 23 km'dir. Ulasim, elektrik ve
haberlesme sorunu yoktur. 1925 yihndan beri
koyde bir okul bulunmaktadir. Okuma -yazma
orani yuzde 96 gibi yuksek bir seviyededir.
Camsu kbyunde yun corap dokumacihgi
oldukca gelismistir. Kilim ve heybe ise el
sanatlan olarak kbyde yaygin bir sekilde
yapilmaktadir. Koyun ekonomisinde tarim ve
hayvancihk one gikar. Bugday, arpa, nohut,
mercimek, fasulye, bagcihk, ancihk, koyun ve
sigir yetistiriciligi gelisme gostermistir. Yurt
disinda cahsan isciler de koyun ekonomisine
olumlu katki yapan bir baska etkendir.

Usak'in Banaz ilcesi Camsu Koyu'ndeki turbe ve koyun tarihi ile ilgili kesin bilgiler mevcut
olmamakla birlikte, yerlesim yerinin Karaca Ahmet Dede adh biri tarafindan kuruldugu koy halki
tarafindan anlatihr. Burasi baslangigta bir ciftlik iken zamanla gelisme gostererek koy haline
donusur. Gediz agalanndan Donmez oglu Mustafa'nin koyun bu geli§mesinde buyuk katkilan
olmu§ bulundugu soylenir. Eski donemlere ait belgelerde ve koyun ya§hlannin ifadelerine gore,
Qamsu koyunun diger bir adi .Qece'dir. Boyle denilmesinin hikayesi ise soyle anlatihr. Koyde
yasamis olan Karaca Ahmet Dede'nin harmaninin ?ok olmasi sebebiyle, oradan ge?en yolculann
hayretlerini gizleyemeyerek ,Qece bak ?ece bak' demelerinden dolayi bu koyun ismi Qece olarak
kalmistir. (Yorede, Qeg, Harmanda samandan aynlan danelerin yigin haline denir.) Koy
sakinlerinde Karaca Ahmet Sultan'a ait oldugu soylenen bir kill? mevcut olup kill? etrafinda
zamanla birtakim ritueller olusmustur.

Afyon'un ihsaniye ilcesi Karacaahmet beldesi

Cami Karacaahmet belediyesi imar plani icinde, Mezarhgin 260 m. kuzeydogusunda yer
almaktadir. Bina, Camii ve Tekke olmak uzere iki kisimdan olu§ur. Camii guney. tekke
kuzey yonundedir. Di§ duvarlan kesme ta§ kaph, duvar ko§elerindeki ta§lar di§ bigiminde
dizilmi§tir. Her iki tarafta da ig mekani tek kubbe ile ortuludur. Tekkeye giri§ kuzeyden,
camiye giri§ batidadir. Minaresi guney batidadir. Tekke iginde 31 adet yatir vardir. Camii
kismi; Binanin guneyde kalan kismini olu§turur. Ug merdivenli, dort dev§irme sutundan
olu§an ug kubbeli revakh bir giri§i vardir. Giri§ kapisi batida yassi kemerli, ah§ap iki
kanathdir.

Kapi uzerindeki dort satirhk eski ve yeni yazi ile yazilmis kitabe §6yledir.
Karacaahmet Sultan aleyhi rahmeturrahman efendi hazretlerinin.

1- Turbe-i zevil garyeleri ve ittisaline is bu camii serif bais.

2- Gufrani cenabi hak celle ve alain inayeti ve ol sahibi kerametin ruhaniyeti ve mahzi.

3- Eshab-i hayrun ianet ve ced ve gayret ile tevsian ve muceddiden insaasi husnu hitam
bulmustur. 1 324(1 908M.)

ig mekani tek kubbe ile ortuludur.
Kubbeye gegis koselerdeki tromplarla
olur. Tramp aralannda sagir kemerler
vardir. Mihrabin ust kismi uggen alinhkh,
kademeli sivri kemerli, iki yani donen
sutuncelidir. Minberi guneybatida kufeki
tasindan yapilmistir. Yagh boya ile (gri
uzerine siyah kirmizi gizgilerle
boyanmis) boyanarak tas sekli
verilmistir.ig mekanin kuzey duvannda
merdivenle gikilan, balkon seklinde iki
yani konsollara dayah muezzin mahfili
vardir. Kubbe, ortada ig ige yildiz ve
kollanndan Afyon ihsaniye ilgesi Karacaahmet Koyundeki turbe olusan uggenler iginde
gri, siyah, kirmizi renkler kalem isi gigek motifleri ile susludur. Koselerde tromplann
olusturdugu dort kuguk kubbeler, son zemin uzerine kirmizi, yesil, sari renklerden olusan
yildiz motiflidir. ig mekan doguda 3, batida 2, guneyde 1 olmak uzere 6 adet yuvarlak
kemerli, dikdortgen pencere ile aydinlanir. Aynca sagir kemerlerin bulundugu kisimlarda
her duvarda bir adet olmak uzere dort adet kuguk ve yuvarlak pencere bulunur. \g duvarlar
tas sekli verilmi§ yagh boya ile boyanmistir. Trap kemerleri degi§ik renklerde boyanmistir.
Minaresi guney batidadir. Dikdortgen prizma kursu uzerine, duzgun kesme taslardan
yapilmi§tir. §erefe alti profilli, sivri kulahi ginko kaplamadir. Camiin kuzey batisinda etrafi
parmakhkla cevrili, yerden yarim metre yukseklikte 'Kaymak Dede' adiyla anilan bir gomut
bulunur. Tekke ile ilgili inanislar nedeniyle inangturizmi bakimindan onemlidir. Tekkenin
ilk kurulusu gok harap ve eskidir. Camii kapisi uzerindeki yazittan 1-1:1324 (M: 1 908) yihnda
onanm gordugu anla§ihyor. En son 1966 yihnda onanlarak yenilenmistir. Cami ile
Tekke'nin birle§ik olmasi nedeniyle cami tekkeyi ziyarete gelenlerce ziyaret edilmektedir.
Tekke Bina, Camii ve Tekke olmak uzere iki kisimdan olusur. Camii guney. tekke kuzey
yonundedir. Dis duvarlan kesme tas kaph, duvar ko§elerindeki taslar di§ bigiminde
dizilmi§tir. Her iki tarafta da ig mekani tek kubbe ile ortuludur. Tekkeye giris kuzeyden,
camiye giris batidadir. Minaresi guney batidadir. Tekke iginde 31 adet yatir vardir. Tekke
kismi; ig mekani tek kubbe ile ortuludur. Kubbe koselerde yer alan dort trompa dayanir.
Tramp aralannda dort duvarda dort sagir kemer bulunur. Giris kapisi, kuzeyde olup basik
tas kemerlidir. Kapi uzerindeki yazit dort satirdan olusur.
Kitabe soyledir:

1- 726 tarihinde Sultan Orhan Gazi zamani saltanatinda.

2- calisi post nesim-i irsat tarikat-i Aliyye ve sahib-ul havarikul adad ve zakir.

3- Keramet semiye bulunan Karacaahmet Sultan guddise surzetul gufran hazretlerinin
turbe-i atir nakina fatiha.

4- Sene-i hicriye 1324, sene-i rumiye 1322 (ortada) mebdei tecdidi turbe.

Kapi girisinin solunda, camiin kuzey batisinda hastalann tedavi edildigi yer olan tahta
perde ile gevrilmis, aralari tahta perde ile dort hucreye ayrilmis kisim bulunur. Hucrelerde
tomruk adi verilen yan kenarlan delikli ahsap hatillar vardir. (Buradaki tedavi yontemi,

hastanin ayak bilegi tomruga gegirilerek baglanmakta, karsi koyan hastalann ayaklanna
dayak atilmaktadir). Tekkenin guneyinde, camii ile musterek duvarh kisimda basit bir
mihrap yer ahr. Mihrabin batisinda merdivenle gikilan ahsap kuguk bir mahfil kismi vardir.
Tekke her duvarda iki, camiye bakan duvarda bir olmak uzere 7 pencere ile aydinlanir.
Tekkenin ig mekaninin yansindan fazlasini yatirlann bulundugu kisim kaplar. Etrafi demir
parmakhklarla gevrilmis olan bu kisim tekke zemininden 25-30 cm. yuksekliginde olup,
uzerinde Karacaahmet'in oglu §eyh Esref ve ogullannin oldugu soylenen 31 adet yatir
vardir. Adina koy ve tekke kurulan Karacaahmet Sultan, Horasan erenlerindendir. Haci
Bektas dergahindan futuvvetname almistir. Karacaahmet kurdugu ocakta delileri tedavi
etmis, daha sonra kurdugu ocak basina oglu §eyh Esref'i gegirerek, kendisi Bati
Anadolu'nun fethine katilmistir. Manisa Akhisar taraflannda da bir ocak kurmustur.
Akhisar Gokgeagag koyu arazisi kendisine vakfedilmis Akhisar Karaca koyunde Miladi
1397 yihndan once olmus ve orada gomuludur. Akil hastalannin tedavi edildigi yer olarak
kabul edilmekte olup bu nedenle ziyaret edilmektedir. Tekke gok harap ve eskidir. Camii
kapisi uzerindeki yazittan 1-1:1324 (M:1908) yihnda onanm gordugu anlasihyor. En son
1966 yihnda onanlarak yenilenmi§tir. Tekkenin kurulus tarihi gok eskidir. Tekke kapisi
uzerindeki kitabede gegen H.726 (M.1325) tarihi, Karacaahmet'in kendi adiyla anilan
koyde ocagini kurdugu tarihi ise, 14. yy.da yasamis ve tekkesini kurmustur.
Karacaahmet'in Manisa'nin Akhisar kazasinda oldugu igin, mezari burada degildir. Oglu
E§ref ve torunlannin mezari tekke icindedir.

Manisa Akhisar Karakby'de

§ukru Haluk Akahn makalesinde,
Akhisar-Sindirgi karayolunun 14.

Kilometresindeki Karakoy'un guneyinde
camlarla kaph bir tepede bulunan Karaca
Ahmet'in turbesinden soz ederken mezarin,
koyun mezarhginin bir hayli uzaginda
oldugundan bahseder. Gergi turbenin
guneybati tarafindaki fundahklar arasinda
eski bir mezarhk bulunmaktadir, ama bu
mezar bu gun tamamen fundahklarin altinda
kalmi§tir. Turbenin yakin zamanda yapildigi,
Akhisar Karakoy'deki turbe kullanilan
malzemeden anla§ilmaktadir. Turbenin
igerisindeki tek mezar Karaca Ahmet'e aittir. Turbede ve Karaca Ahmet'in mezannda
herhangi bir kitabe bulunmamaktadir. Mezarin uzunlugu normal bir mezarin
uzunlugundan fazladir. Alti adim (yakla§ik 4.5 metre) uzunlugundaki mezarin uzerindeki
betonun da yakin zamanda dokuldugu gorulmektedir. Beton mezarin uzeri ye§il ortulerle
kaplanmistir. Mezarin ba§ kisminda insan basi §eklinde bir ta§ bulunmaktadir. Bu tasa da
ye§il ortu ortulmus, tasin uzerine gegirilen beyaz bir tesbihle bu ortu tutturulmu§tur.
Mezarin bas tarafina gelen yerde yaklasik otuz santim derinliginde iki delik bulunmaktadir.
Bu deliklerin hemen yaninda ise ug su testisi durmaktadir. Bu delikler di§inda turbenin
tabani tamamen

hahyla kaplanmistir. Turbenin guneydogu kisminda sonradan yapildigi belli olan bir cami
ve turbenin giris kapisinin hemen karsisinda da bir sadirvan bulunmaktadir. Turbenin
kuzey tarafinda ise uzeri kiremitle kaph odalar bulunmaktadir. Eskiden turbenin bir kulliye
halinde oldugu anlasihyor. Ancak, zamanla bu kulliye tahrip olmus, harabe haline
gelmistir. Turbenin I950'li yillardaki halini tasvir eden Muderrisoglu, kerpigten insa edilen
turbenin etrafinda higbir bina olmadigini, yalniz turbenin dogusunda ve hemen yakininda
birgesme ile bina enkazi oldugunu yazmaktadir . Gegen zaman igerisinde Karakoy halki
turbeye sahip gikmislar ve guglerinin yettigince turbeyi onarmislardir. Muderrisoglu'nun
enkaz olarak tanimladigi bina kahntilan ashna uygun olmasa da yeniden insa edilerek
kullanihr hale getirilmistir. Turbeyi ilk defa 1991 yihnda ziyaret etmistim. 1992, 1994 ve
1995 yillannda da turbeyi ziyaret etme firsati buldum. Her gidisimde, turbenin ve
gevresindeki binalann onanmdan gegirildigini, gevrenin daha da duzenli hale getirildigini
goruyordum. Bu durum, sadece Karakoy halkinin Karaca Ahmet'e ve turbesine verdigi
onemi gostermektedir. Yapilan onanmlar sirasinda turbenin giri§ kapisinin yeri de
degi§tirilmi§tir. Bu gun turbenin kapisi doguya bakmaktadir. Ancak, turbenin kuzeye
bakan duvanndaki basamaklardan ve ta§lardan, eskiden turbenin girisinin kuzeyden
oldugu anlasilmaktadir. Karaca Ahmet turbesinin Karakoy ve gevre giftgiler igin onemi pek
fazladir. Koyluler, Karaca Ahmet'in kendilerini tehlikelerden, afetlerden koruduguna
inanmaktadir. Ekim ayinda mahsul aldmldiktan sonra koyluler ovadan koylerine
inmektedirler. Koylerine gelen giftgilerin ilkyaptiklan i§ Dede olarak adlandirdiklan Karaca
Ahmet'in turbesini ziyaret etmek, turbede kurbanlar keserek etlerini dagitmak ve ge§itli
hayirlar yapmaktir. Karakoyluler, turbe ziyaretlerini genellikle Cuma gunleri yapmaktadir.
Adagi olan, dilegi olan koyluler Cuma gunleri namazdan sonra Karaca Ahmet'in turbesini
ziyaret ederek, adakta bulunmaktadir . Disandan gelenler ise ziyaretlerini daha gok pazar
gunleri yapmaktadir. Turbedeki adak adama, dilek dileme gesitli ibadet sekillerine
baglanmi§tir. Adakta bulunacak kisiler turbede iki rekat namaz kilip « Karaca Ahmet'in
yuzu suyu hurmetine! » diyerek adakta bulunmaktadir. Dileginin yerine gelmesinden
sonra kisi tekrar turbeye gelip iki rekat sukur namazi kilip yaninda getirdigi kurbani burada
kestirmektedir. Adak kurbani kestiren kisi kurbanin ancak sag bobregini yiyebilir.
Girisecegi bir isin hayirh olup olmadigini ogrenmek isteyen kisiler ise turbede yine iki rekat
namaz kildiktan sonra turbenin icindeki tespihlerden birini imamesinden tutarak asagiya
sarkitmakta, serbest kalan tesbihin saga donmesi halinde bu isin hayirh olacagini; sola
donmesi halinde ise bu isin hayirh olmayacagina hukmedilmektedir. Bu Gslami ibadet
sekillerine uydurulmus bu inani§lardan ba§ka, turbede mum yakmak, gevredeki agaclara
bez baglamak gibi islamiyet di§i inanislarda bulunmaktadir. Mezarin ba§ tarafindaki mum
kahntilan ve turbenin batisindaki agaclara baglanmis bezler, bu inani§lann yaygin olarak
yasadigini gostermektedir. Qocugu olmayan kadinlar, turbe ziyaretinde gocuk sahibi
olmak igin dilekte bulunduktan sonra ellerini mezarin ba§ ucunda olan deliklerden birine
sokmakta ve delikten eline gecirdigi ta§i, topragi, kumu, tahta parcasini yutmaktadir.
Bazen delikten bocek yakalayan kadinlann bu bocegi yuttuklan bile oluyormu§. Yutulan
bu nesnenin dogacak gocugun alninda sekillenecegine inanilmaktaymi§ .

hanisa gore; turbenin iginden, gevresinden, turbenin yakinindaki ormandan bir sey ahp
goturmek kisiye zarar vermektedir. Agaglardan bir dal bile kopanp goturmek insanin
basina dert agabilmektedir. Fahrettin Dogan , gocuklugunda hayir simitlerini tasimak igin
turbenin yakinindaki agagtan bir dal koparmis, bu dala simitleri takip evine gitmis. Ancak,
gece ruyasina Dede girmis ve agag dahni geri istemistir. Adagi yerine gelen kisi turbede
adak kurbanini kestiginde kurbanin etini de evine goturememektedir. Bunun igin bir uyan
yazisi turbenin girisine asilmistir. Kesilen kurbanin derisi ise turbede gorevli kasaba
kalmaktadir. Koyun adi, bu velinin adindan gelmektedir. Akhisar ve gevresinde Karakoy
dedesi olarak bilinen Karaca Ahmet'in turbesi, sadece bu gevrenin degil butun Bati
Anadolu'nun onemli ziyaret yerlerinden biridir. Turbe, zaman zaman yurdun diger
bolgelerinden gelen ziyaretgiler tarafindan da ziyaret edilmektedir.

Manisa, Horozkoy'iindeki turbe

Bir du§unceye gore, Karacaahmet Sultan'in gergek turbesi, Manisa'nin 5 km kuzey
batisindaki Horoz Koyu'ndedir. Manisa-Menemen Yolu, bu koyun yanindan gecer. Aynca,
demiryolu uzerindeki Horozkoy istasyonu'na da bir km. mesafededir. Kanuni Sultan
Suleyman'in cahyesi olan Gulfem Hatun, Manisa Sancaginda bulundugu sirada sik sik
Horozkoyu'ne giderek Karaca Ahmed Sultan'in turbesini ziyaret ederdi. Bilindigi gibi,
istanbul'daki makam yehnin in§aini da o gergekle§tirmi§tir.

Edirne, Kiyik (Kiyak Baba) - Bucuk Tepe

Anlatildigina gore bu semt adini, Edirne'ye ilk girenlerden ve sonradan adina bir zaviye ve
turbe kurulan Kiyak Baba'dan almistir. Kentin kuzeydogu yonunde uzanan cadde bugun
de ayni adla anilmaktadir. Fetihte baruthane ile Yenigeri ortalan burada yapilmistir. Kiyak
Baba'nin mezari da Kiyik Halki tarafindan yaptinlan Kiyik Camisi yanindadir. Haci §akir
Baba vaktin hayli ilerledigini anlayinca, kendisi sabah ezanini okur ve butun herkes
erinden padisahina kadar herkes kalkar. Padisah boyle guzel bir ezan sesi ile uyanir ve
kirn boyle KIYAK ezan okuyan der ve huzura cagnhr. da korkarak huzura cikar ve
kendini tanitir. Taltif ve ikramdan sonra huzurdan cikar. gun de sehir kan dokulmeden
teslim ahnir. Ve o gunden bugune ezan sesi Edirne'de hig susmamistir. Bir muddet
ya§adiktan sonra Kiyak Baba denilen Ordu Kilercisi Haci §akir Efendi vefat eder ve
bugunku turbesinin oldugu yere gomulur. Ve adina da bu mescit insa edilir. Qok eski ve
yipranmis olmasi sebebi ile 1990 yihnda yeniden ug kath ve kubbeli olarak insa edilir. Alt
kati Resmi Kiyik Kiz Kuran Kursu olarak hizmet vermektedir. Ust katlari ise Cami olarak
kullanilmaktadir.

Havdar Sultan Tekkesi Kinkkale-Keskin

w

i

! I

Ankara yakinlannda bir Bektasi tekkesi
olan Haydar Sultan Tekkesi'nde Karaca
Ahmed'e ait oldugu soylenen bir mezar
bulunmaktadir. Hasluck'un gahsmasinda
ileri suruldugu uzere, Ankara civannda bir
SJi koyu olan Haydar es Sultan'da bir lakap
sahibi olan aziz Haydar, muhtemelen bir
asiret azizi iken, tamamen anlasilmaz
sekilde ve Bektasilerin tesir ve yonetimi
altinda, Bektasi ananesinde Haci Bektas'in
piri olan Hoca Turbenin eski hali Ahmed
Yesevi ile ya da yine ihtimale gore aslen bir asiret azizi iken Bektasi evliyalan halkasina
dahil edilmis olan iranh veli sehzade Karaca Ahmet ile bir addedilmistir. Haydar
es-Sultan'daki aziz Haydar hakkinda sunlar anlatihr. Haydar Gran §ahi'nin oglu olup
Yesevi ismindeki kentten gelmistir. Kendisine Hoca Ahmed de derlerdi ve Haci Bektas'in
muridlerindendi.

Bununla birlikte Kayseri'ye seyahat etmis

ve orada Mini (Mene) isminde biriyle

evlenerek beraberinde turbesinin

bulundugu yere gelmis, orada gocuklan

dogmus ve daha sonra da vefati vuku

bulmustur. Butun Adak kesim yerleri koy

kendisinin neslinden oldugunu iddia eder.

Bekta§ilerin bu yerel menkibeye yaptiklan

ilave, gorulecegi gibi, Haydar'in Hoca

Ahmet ile kanstinlmasidir. Her iki Ahmet

de Bektasi halkasina ic edilmi§tir. Bekta§i

menkibesinde genellikle Haci Bekta§'in muridi olarak gorulen Hoca Ahmet degil, Karaca

Ahmet'tir. Bu zat Sadeddin tarafindan Orhan devri azizlerinden biri olarak

gosterilmektedir. "Esseyh Karaca Ahmet Acem beldelerinden bazi meliklerin

ogullanndandir. Cezbe irub bilad-i Rum'a geldi. Akhisar'a yakin bir yere yerlesti. Kabir-i

serifleri unlu bir ziyaretgahdir ve temiz topraginin bir §ifa merkezi oldugu Rum

beldelerindeki halk arasinda meshurdur. Hasluck devamla, '17. yuzyihn seyyahi Evliya da

Haci Bektas ile Karaca Ahmed arasindaki mursidlik ve muridlik ili§kisini bir vakia olarak

zikretmektedir', der. Oyle anlasihyor ki, Karaca Ahmet'in turbesi de daha bir goklari gibi,

Bektasilerin ikbal devrinde bu aziz pir'in yaranindan oldugu bahanesiyle, isgal edilmistir.

Muhtemeldir ki Bektasilerin nufuz ve tesiriyle Karaca Ahmet perestiskarhgi Sakarya

boylannda Akhisar civanndaki -ki burada iki, hatta ug tekke onun ismini tasimaktadir- asil

yerinden cok daha uzaklara yapilmi§tir. Ramsay Usak kazasinda ug defa daha fazla

adette turbe sayiyor. Bundan baska, istanbul civannda iskender'in buyuk mezarhginda da

Karaca Ahmet turbesi oldugu gibi,

Rumeli'de Uskup civanndaki Tekke koyunde de bir tane vardir. Haydar es-Sultan'da Hoca
Ahmed Yesevi ile Karaca Ahmet arasinda var olan olan kansikhk Evliya'da da vardir.
Zevcenin isminin kahsi fevkalade bir seydir. Ziyaretgahin bashca cazibesini teskil eden
Kesif Kuyusuna bakihnca bu yerin (gercek ya da degil) Ortodokslar tarafindan gizli seyleri
kesfeden bir sahsiyet olarak telakki edilen Hiristiyan sakini Aya Menas olsa gerektir.

Danaciobasi ve Koprukoy arasinda yer
alan Haydardede hakkinda Kinkkale ilinin
resmi web sitesinden ogrendigimize gore,
ruh ve sinir hastahklanni gidermek igin
Kinkkale'nin Keskin ilcesinde Haydar
Sultan Tekkesi ziyaret edilir. "Kinkkale'nin
Keskin ilcesine 22 km. uzakhkta bulunan
Haydar Sultan koyunde, Boyrek
Daglan'nin eteklerinde koye 500 m. kadar
uzakhkta yer almaktadir. Muhtemelen Gee
Roma ya da Erken Bizans donemlerinden
kalma bir manastir uzerine insa edilen
Haydar Sultan Kulliyesi Camii, Turbe,
Hazire, Qesme ve Kuyu'dan ibarettir. Yapilan onanmlarla asil huviyetini kaybeden
kulliyeden gunumuze Deliler Kuyusu adi verilen kuyular ile iki adet kitabe kalmistir.
"Keskin'e Haydar Dede koyundeki kuyu ve turbenin o eski yere giden bir tarihgesi ve
anlatilan menkibesi vardir. Buna gore Haydar sultan ve kuyu hakkinda anlatilan ve
yazilanlarla, buyuk Turk mutassifi ve evliyasi Hoca Ahmet Yesevi'nin oglu Haydar'in
Kinkkale-Keskin bolgesinin Muslumanla§tinlmasinda ve bolgenin Turk yurdu olmasinda
en buyuk yardim ve hizmeti ifa ettigi ileri surulur. Deliler Kuyusu camiinin yaninda etrafi
duvarla cevrili avludadir. 50 cm.gapinda bir kuyu bilezigi, onun alti ise 60x60 em'lik kare
bir kuyudur. Kuyu agzi beton kaplamalarla yukseltilmi§ olup zeminden derinligi 1,5 m.
kadardir. Suyu soguk olmasina kar§ihk kayniyor ve buhar gikanyor gorunumundedir.
Suyun kukurtlu olmasi ona boyle bir gorunum kazandirmi§ olmahdir. Topraktan gikan
gazlarla birlikte fokur fokur kaynar gorunumdedir. (Haydar Sultan hakkindaki fotograflar

Haydar Dede Koyu Sitesinden ahnmistir.)

^ ^ _ Kutahya-Karaca Ahmet turbesi (Ayvah koyu)

Tav§anh ilgesi Ayvah Koyunde Karaca AN,

Kastamonu'da da Karaca Ahmed

Zaviyesi'nden soz edilir. Sivrihisar Karaca

Ahmed Zaviyesi disinda Bilecik'in dogusunda

Osmaneli'nin yukansinda Karaca Ahmed'e

izafe edilmis Pa§alar Karaca Ahmed Tekkesi

bulunmaktadir. Geyve-Tarakh'da Karaca

Ahmed'e ait oldugu soylenen bir tekke

bulunmaktaydi. Tokat'da da bir Karaca Ahmed

Zaviyesi'nin adi gecmektedir. Bolu'da Aktas'ta,

Bolu'nun Goynuk ilgesi Dedeler koyunde

turbeleri vardir. Dedeler Koyu'nde de bolge

koylerinin birgogunda oldugu gibi bahar aylannda "Hacet Bayrami" adi altinda bir toren

duzenlenmektedir. Koy turbe meydaninda butun koylu ve diger koylerden gelen

misafirlerle beraber hazirlanan yemekler yendikten sonra ogle namazi kihnarak yagmur

duasi yapihr. Ramazan aylannda hemen hemen her gun bir ki§i tarafindan koy odasinda
iftar yemegi verilir ve topluca bu davete i§tirak edilir. Dedeler Koyu'nde sunnet merasimleri
kina gecesi ile tertip edilir ve bir dugun kinasi nasil olursa hemen hemen bu §ekilde
duzenlenir.

Turgut Tok 'Denizli yoresindeki Alevilik ve Bekta§iligin tarihi suregte genel bir
degerlendirmesi'ni yaptigi gah§masinda, Saraykoy ilcesinin Kumluca koyunde
Karacaahmet Sultan'in muhtemelen makamlanndan biri oldugu bir turbeden soz eder.
1672 yihnda, Evliya Qelebi Denizli'yi ziyaret ettiginde, Denizli'nin ugranilacak yerlerinden
biri olarak gosterdigi Karacaahmet Sultan turbesi, Alevi ve Bekta§i'lerle birlikte yore
halkinin da sikca ziyaret ettigi bir turbedir. Gegmi§te tekkesi mevcut idi. Gunumuzde
gelenek devam etmemektedir.

ISPARTA-BARLA

Isparta'nm Barla ile Barla Golu arasmda Karadut mevkiinde bir ziyaretgahtir. Barla'ya yaya yirmi dakikahk
bir mesafededir. Bagoren'de Barla'ya gikmadan a§agi duzlukte makami vardir. Ruhsal bozuklugu olanlar
oraya gottirulurse iyi olur inanci hakimdir. Hakkinda anlatilan bir menkibe, Amasya'da Kurtbogan evliyasi
hakkinda anlatilana oldukga benzer. ,Yatinn bekgisine rtiyasinda Karaca Ahmet Dede. 'ben Kibns Sava§ina
gidiyorum. Kimse ben gelene kadar ziyaretime gelmesin' der. Nitekim sava§ d6nti§u rtiyasinda bekgiye
dondugtinu haberverir. Bir gun koye bir Kibns gazisi gelir. Yanmda kahramanca savasan Karaca Ahmet'i
aramaktadir. Ama kbyde veliden baska Karaca Ahmet admda baskasi yoktur.' Egirdir, Bagbren (Glama)
Kbyti yolu ayrimindan 100 metre igeride sag tarafta ardicagaclarimn arasmda yanmda gesme bulunan ustu
agik turbedir. Turbenin iginde beton sandukadan yapilmis Karacaahmet Dede'nin mezan bulunmaktadir.
Turbenin ig ytizeyinde adak paralan, adaklar ve duvarlarda mum koymak icin bblmeler bulunmaktadir.
Karacaahmet Dede'ye cocuklan olmayanlar, cocuklan yuriiyemeyenler gelmektedir. Buraya gelen
ziyaretgiler lie kere, tig hafta list uste gelerek dua ederler ve ziyaretlerini tamamlarlarmis. Ziyaret surasmda
adak olarak tavuk, horoz, keci gibi hayvanlar ile mevlit adanmaktaymis. Adak hayvanlan turbenin yanmda

kesilir, cevrede ihtiyag sahibi varsa ona verilir ya da fakirlere gbturulurmus. Aynca turbe igine ihtiyag
sahipleri icin de para birakilmaktaymis. Karacaahmet Dede ile ilgili bircok rivayet anlatilmaktadir. Bunlardan
bazilan sunlardir: Ttirbe yanmda yillarca gati malzemeleri durmaktaymis. Bu cati malzemeleri turbenin ustu
icin almmis ve birkac kez yapilmak icin ugrasilmis. Gunduz gatinin bir kismi yapihyormus fakat sabahleyin
gelindiginde cati malzemeleri cevreye sacilmis olarak gbrulmekteymis. Bundan anlamislarki, Karacaahmet
Dede ttirbesinin ustunun brtulmesini istemiyor. Bu yiizden malzemeler bir kenara konmus hala orada
bulunmaktadir. Anlatilanlara gore turbenin yanmdaki cesmede bazi ihtiyarlar her sabah turbeden cikarak
abdest alan ak sakah bir ihtiyar gbrurlermis.

Karacaahmet Dede'nin istanbul'daki Karacaahmet oldugunu sbyleyenler varsa da bunlann farkh kisiler
oldugu, akraba olabilecekleri kanisi daha yaygmdir. Bir rivayete gore de Karacaahmet Dede Horasan
Erenleri'nden biridir.

Bursa Yenisehir-Karacaahmet kbyu

Bursa'nin Yenisehir ilcesine 10 km.
uzakhkta olan Karacaahmet koyu
havaalanina da 5 Km. mesafededir.
Yenisehir'e1290 yillannda geldigi sanilan
Karacaahmet Veli, Maverunnehr diger bir
rivayete gore Horasan erenlerindendir.
Asil adi Seyyid Ahmet'tir. Baba adi
Suleyman Horasani'dir. Buyuk bir maiyet
ile Yenisehir'e gelen Karacaahmet veli
Bursa Yenisehir Karacaahmet Koyu'ndeki
turbe Osman Gazi tarafindan Turgut
Alp'in kusatmakta oldugu Gnegol'e gonderilmi§tir. Bu ku§atmadan bir sure sonra
maiyetinde bulunanlarla birlikte adini tasiyan koyu kurarak buraya yerlesmistir. Koyun ilk
ismi Sultan Yaylasi'dir. Burada ilk zamanlarda yarah askerler tedavi edilir, iyilesenler
tekrar savasa gonderilirdi. Cesur ve yurekli bir ki§iligi oldugu rivayet edilen Karacaahmet
veli Osman Gazi'nin sancaktandir. Ahmet Cevdet Pasa 'Peygamberler ve Halifeler Tarihi'
isimli eserinde digerleriyle birlikte onun da ismini zikreder. "Kesis dagi eteklerinde geyikler
ile yasayan Geyikli Baba diye un kazanan aziz, yine Karacaahmet veli ve Ahi Evran diye
bilinen velilere, Abdal Musa ve Abdal Murad, Bursa savasinda gazilere dug yani ayran
tasiyan Duglu Baba gibi seriat ve tarikat prensiplerine uyan bagn yanik gonlu Allah askiyla
yanip tutusan dervi§lere gereken..' ilginin gostehldigi yazmaktadir. Karacaahmet velil 301
Koyunhisar Savasinda sehit olup maiyyetinin yerlesmis oldugu Bursa'nin Yeni§ehir
ilgesinin Karacaahmet Koyune defnedilmi§tir. Kendisine ait bir de sancagi mevcuttur.
Sancaginin ash yakin tahhlere kadar turbesindeki direginde asih idi fakat cahnma
tehlikesine kar§i Vakiflar sancagi kaldirmi§tir. §imdi sancagin yerine Turk bayragi
asilidir.. Karacaahmet'in turbesi halkin ziyaretgahidir. Ozellik hafta sonlan yogun ziyaretgi
akinina ugrar. Sonradan ruh ve sinir hastasi olan hastalar cok yogun ziyaret etmektedir.
Saghginda sinir ve ruh hastalanni dogal yontemlerle Allah'in inayetiyle iyi eden
Karacaahmet veli zamanin sifa ocagi olmustur. iyile§en hastalara butun koy halkinin canh
§ahit oldugu soylenir. Hastalar iyi olduklannda adami§ olduklan kurbani kesmek igin koye
gelirler, ihtiyag sahibi olsun olmasin herkese ziyafet verirler. Koyun cami dernegi
vasitasiyla her yil Eylul ayinin 2. haftasinda Karacaahmet Veliyi anma gunu tertip
edilmekte ve yemek verilmektedir. Onca yogun ziyaret?iye ragmen yemekler hep artmis

oldugu anlatihr. Koy Yenisehire 10 km uzakhkta olup 45 hanedir.gecimini tarim ve hayvancihktan
saglar. Ogleden once karacaahmet veliye imamlan tarafindan mevlut okunur. Yenisehir muftusu
mevlut sonunda gunun onemiyle alakah vaaz ve irsadda bulunur. Ogle namazindan sonra
yemekler yenir. Yenisehir Osmanh mehteri mehter gosterisi yapar. Daha sonra Karacaahmet veli
turbesi ziyaret edilir.

Makedonya'da Uskiip-Kumanova

Makedonya'da Uskup-Kumanova arasindaki Tekkekby'de Karaca Ahmed Tekkesi denilen yerdeki
yatir ise Hiristiyanlarca Aya Yorgi olarak kabul edilmektedir. Makedonya'da Karaca Ahmet'in
etkileri uzerinde duran Hasluck, Hiristiyan azizi George'un admin telaffuzunun Karaca'ya
benzemesi sebebiyle, Aziz George'a ait menkibelerin Gslamilestirilerek Karaca Ahmet'e izafe
edildigini yazmaktadir . Boylece Balkanlarda islamiyetin yayilmasi sirasinda Hiristiyanlar kolayca
Karaca Ahmet'i dolayisiyla da islamiyeti benimsemislerdir. Karaca Ahmed'in Aya Yorgi'ye
benzetilmesi, Hiristiyan halk katinda o kadar saglam kok tutmustur ki Balkan Harbi ve Sirplann bu
yoreyi zapt etmesinden sonra ziyaretgah, uzerine bir ha? dikilmesiyle acikca Hiristiyan olmak
uzere sekillenmekle beraber icindeki gorevli dervislere yol verilmemistir.

iskece-§ahin Kbyundeki Karaca Ahmet'in
turbesi iskece'de Echinos (§ahin)
Kbyundeki Karaca Ahmed Tekkesinin
Pomak kadinlar tarafindan hala ziyaret
edildigi anlatihr. Bekta§i tekkeleri listesi
i?inde yer ahr. Buradaki Karaca Ahmet ve
Karaca Ayse turbeleri hakkinda anlatilan
ve Pomaklar arasinda derlenmis bir
menkibe soyledir. .Osmanh devrinde iki
karde§ yolcu olarak iske?e'nin dere
kolunda bulunan Emirler kbyune
ugrami§lar. Bu kby ancak 17 hane imis. iki
kardes i§ arami§lar, fakat maalesef

kendilerine gore is gbsterilmemi§ ve misafir olarak kabul edilmemislerdir. Mahzun olarak §ahin
kasabasina dogru ybnelmislerdir. Buraya ula§tiklannda husnu teveccuhle karsilanmislardir.
Kendilerine ne istedikleri sorulmu§, cevaben is aramaya geldik demi§lerdir. Onlara ,baghk
tarlasinda (Karaca Ay§e'nin turbesinin ustu) orak bi?me vardir' denilmistir. Teklifi memnuniyetle
kabul ettikten sonra onlan o tarlaya gbturmuslerdir. Burada sizin icin tahminen bir haftahk i§ vardir
denilerek i§leri ile bas ba§a birakilmi§lardir. Kasaba halki, ,AHah yardimciniz olsun' diye dua edip
evlerine dbnmuslerdir. Misafirler de ise girismislerdir. Halk i§lerin nasil gittigini gbrmek ve yiyecek
gbturmek i?in ertesi gun tarlaya vardiklannda ne gbrsunler, bir haftahk is bir gunde bitmi§ ve
kendileri giyim kusamlanni birakip kaybolmu§lardir. O zamanki alimlere muracaatedip sormu§lar.
,Ne olacak bu i§, ne yapahm §imdi?' §a§ilacak bir §ey yok, bunlar ermislerdendir. Erkek olan i?in
kasabamizin ortasinda, kadin olan i?in de kasabamizin kar§isinda (kendilerine gbsterilen tarlanin
alti) turbe yapilacak ve onlan daima rahmetle anmahyiz' denilmistir. §ahin o kadar hayirh dualara
nail olmustur ki, o andan itibaren nufus itibanyle hep buyumus ve buyumektedir. Bunun yani sira
hi?bir fenahga da maruz kalmamistir. in§aallah bundan sonra da felaket gbrmeyecektir. Onlann
yuzu suyu hurmetine Cenab-i Hak, bu memleketi muhafaza etmektedir.

Bu menkibe farkh sekilde de anlatihr. Metin
Karahoca'dan naklen, 'Karaca Ahmet ve
Karaca Ayse'nin iki kardes olduklan soylenir.
Emirler koyune vardiklannda misafir edilmek
istemisler. Onlan kimse kabul etmemis.
Abdest ahp namaz kilmalan i?in su
istediklerinde koyumuz susuz diyerek su da
vermemisler. Koyun disina ?ikmadan once
sormuslar. ,Ka? hanesiniz?', ,19 haneyiz'
demeleri uzerine ,20 hane olmayasiniz'
denmistir. (Bir baska rivayete gore, ,39
haneyiz' demeleri uzerine ,40 hane
olmayasiniz' denmistir. Koyun disina ?ikmislar ve bismillah diyerek ellerindeki iske?e-§ahin
Koyundeki Karaca Ayse'nin turbesi degnegi yere vurduklannda su fiskirmis, abdest almislar ve
namazlanni kildiktan sonra yola koyulmuslardir. Bunun uzerine koy halki ?ok pisman olmus, fakat
koyde kalmalan i?in onlan ikna edememislerdir. Ertesi gun §ahin'e varmislar. §ahinliler
kendilerine buyuk misafirperverlik gostererek bir ?ok aile onlan evlerine almak istemis. En son
§ahin'in merkezinde bir eve misafir olmuslar. Aksamleyin etli pilav ve ayran ikram etmisler,
yemisler, sohbet etmislerdir. Yatsi namazindan sonra ev sahibi aynhren onlara tasin i?inde kalan
pilavi, su ve ekmek birakmis. Belki gece vakti biraz daha yerler diye. §ahin hakkinda sohbet
ederken, ,bu koyun bereketi hi? kalkmasin' diye dua etmi§ler. Sabah namazi sonrasi ev sahibi
onlara kahvalti ikram etmek istemis. Fakat onlann orada olmadiklarini, aynldiklanni gormus.
G?inde pilavin bulundugu tasa baktiginda (onceden yansi yendigi halde) sanki pilava hi?
dokunulmamis, ak§amdan hi? yenilmemis vaziyettedir. Ertesi gece bir ?ok koylu onlan ruyada
gormus ve iki yerde isaret olarak emanetler biraktiklanni gormu§ler. Ruya sonrasi o yere
gittiklerinde (Karaca Ahmet Camii'nde) bir ku?uk kill?, Karaca Ayse'nin yerinde terlik, ?ember ve
ibrikle karsilasmislardir. Kill? Balkan savaslannda Bulgarlardan saklanmi§ ve bilinmeyen bir
ailede saklandigi soylenmektedir. §ahin halki onlann isaretlerini bulduklan yerde turbeler
yapmi§lardir. Bu menkibe ?evre koyler tarafindan da bilinmekte ve bu sahislann melek
olduklanna inanilmaktadir. Giorgos Mavrommatis'in makalesinden ogrendigimize gore, Xanthi'nin
otuz km. kuzeyinde daghk bir bolgede Karaca Ahmet ve Karaca Ayse tekkeleri, daha dogrusu
turbelerinin yer aldigi koyde sadece Sunni Muslumanlar bulunmaktadir 5 . 1882 tarihli kitabesi olan
Karaca Ahmet turbesi hi? olmazsa 1960'lann ortalanndan beri Tekke Camisi'nin bir par?asidir.
Karaca Ayse tekkesi ise i?inde mezan ile 5X7 m. boyutlannda ta§tan bir yapidir. Koy kadinlan
tarafindan ziyaret edilir ve mevlid okunur. Buradaki turbe ile ilgili hi?bir Bekta§i aktivitesi
bildirilmemi§tir.

Manisa'nin Seyyit Hoca Mahallesi Vak Vak Tekkesinde Karaca Ahmed'in gomulu oldugu
soylenmektedir. Manisa ishak Qelebi Mahallesi Ulu Tepe Caddesinin guneyinde bulunan ve XIV.
Yuzyilda yapilmi§ olan tekke ve yanindaki turbe kare planh bir yapi olup kesme tas ve tugladan
in§a edilmi§tir. Tuglalar taslar arasina dikey olarak yerle§tirilmi§tir. Dogu cephesinde bulunan ve
merdivenle ?ikilan giri§ kapisi duvaryuzeyinden di§an taskin olup ta? kapi ozelligi gostermektedir.
Tekkenin uzeri sekizgen kasnakh kiremitli basik bir kubbe ile Srtuludur. Tekkenin batisindaki ve
ona bitisik durumda olan turbeye tekkeden ve kisa kenanndan iki kapi ile girilmektedir. Turbenin
giris kapisi uzerinde kitabesi bulunmaktadir. ,Bu nurlu turbe, Allah daha nurlandirsin,
dokuzyuzseksenu? senesi recep ayinin ilk gunu tamam olmustur. Turbe ?ocuk kutuphanesi olarak
gunumuzde kullanilmaktadir. ishak Qelebi Mahallesinde bulunan Vak Vak tekkesinin onanmi
Vakiflar Mudurlugunce yapildiktan sonra 25 yilhk bir sure ile kullanma hakki Milli Egitim

5 By Giorgos Mavrommatis, Monuments and communities: Bektashism in 20th century Greece

Mudurlugune verilince burada bir ?ocuk kutuphanesi acilmasi du§unulmu§tur. 1967 yihnda
hizmete giren kutuphanenin kitap sayisi 936, 1970'deki okuyucu sayisi 9500'dur.

Uskudar'da da Karaca Ahmed Sultan'a atfedilen makam veya tiirbeler

Karacaahmet Mezarhgi, istanbul sehrinin ve dolayisiyla Turkiye'nin en buyuk Musluman
kabristanhgi olup ayni zamanda dunyanin da sayih buyuk mezarhklanndandir.Gstanbul
Uskudar ilgesi sinihannda yer alan mezarhk, yuksek bir mevkide bulunup, meyilli bir
arazide kuruludur. Tarihi kaynaklara gore; Karacaahmet Mezarhgi Gstanbul'un en eski
mezarhgidir.Rivayetlere gore de ilk olarak Gstanbul sehrinin Araplar tarafindan
muhasarasi sirasinda sehid olan askerler Karacaahmet Mezarhginin bulundugu bu alana
defnedilmislerdir.Mezarhkta hicbir zaman Roma veya Bizans lahdine rastlanmamistir.
Karacaahmet Mezarhgi'nin etrafi; Nuhkuyu Caddesi, Tibbiye Caddesi, Gcadiye Mescidi
Sokak, Buyuk Salim Pasa Caddesi ve Gcadiye Camii Sokagi ile gevrilidir.Yaklasik 750
donumluk bir araziyi kaplayan Karacaahmet Mezarhginin yedi kapisi mevcuttur.Bunlar:

1-Seyyid Ahmed (Graniler) Kapisi

2-Namazgah Kapisi

3-Harmanhk Kapisi

4-§ehitler Kapisi

5-K6rkapi

6-Yanik Omer Kapisi

7-Fistikh Kapisidir.

Karacaahmet Mezarhginin belkemigi ise, eski Menzilhane Yokusu Caddesi olan simdiki
Gundogumu Caddesidir. Mezarhk burada hadiye'den ba§layarak ibrahim Aga'ya kadar
uzanir. Mezarhk koklu birgegmi§e sahip oldugu igin toplam defin sayisi hakkinda kesin bir
rakam ifade etmek zordur.Ama toplam defin sayisi milyonlarla ifade
edilebilir. Karacaahmet Mezarhgi; 1917,1940,1956 ve 1974 yillannda olmak uzere toplam
dort kez istimlak edilmi§ olup ozellikle son 1974 yihndaki Karayollan istimlakinde ciddi
sekilde tahrip edilmi§tir.

Mezarhk ismini Kimden Ahyor?

Karacaahmet Mezarhgi bu ismi; Horasanh bir Turkmen Beyi'nin oglu olan Karaca Ahmed
Sultan'dan almaktadir. Hakkinda ilk yazih kaynakMiladi 1371'de tanzim edilen birvakfiye
senedinde adi "Suleyman Horasani oglu Karaca Ahmet" diye gecer. Karaca Ahmed, 14.
yuzyilda Mogol istilasi onunde gogen buyuk bir Turk kafileleri arasinda Anadolu'ya
gelmi§tir.Bu sirada Selguklu Devleti son gunlerini ya§amaktadir. Karaca Ahmed, once
bozulmus ve 5urumu§ Bizans Hukumeti'nin topraklanni yer yer fethe gah§an Turk
Mucahitlerinin saflanna kan§mi§, bir cok fetihlerde bulunmu§, hekimligi ile de Anadolu'da
yasayan halkin derdine dava olmustur.daha sonra ise Haci Bektasi Veli Hazretlerine
baglanmi§,

onun dervisi olmustur. istanbul'a da Haci Bektasi Veli Hazretleri tarafindan islam dinini
yaymak uzere, hizmet maksadiyla gonderilmistir.

Asil Turbesi Manisa Horoz koyunde bulunan Karaca Ahmed Sultan'in, Karacaahmet
Mezarhginin bulundugu alanda , Gundogumu ile Nuhkuyusu Caddesinin birlestigi kosede
de bir turbesi vardir.Bu turbe 1539 yihnda gordugu bir ruya uzerine Kanuni Sultan
Suleyman'in cariyelerinden olan ve §ehzade Murad'in annesi olan Gulfem Hatun
tarafindan yaptinlmistir 6 . Gulfem Hatun, kendisi Manisa Sancaginda bulundugu sirada
sik sik Horozkoyu'ne giderek Karaca Ahmed Sultan'in turbesini ziyaret ederdi.
Karacaahmet mezarhginin tarihgesinin gok eski olmasi hasebiyle burada Osmanh
gizgisini yansitan, Osmanh estetigine sahip gok sayida mezar tasini gormek
mumkundur.Yine

e

Gulfem Hatun Camii Cami, Gulfem Sokagi ile Eski Mahkeme Arkasi Sokagi'mn birlestigi yerde ve ikinci
sokagin sag kbsesindedir. Sicilya kokenli olan ve asil adi Rozaline olan Gulfem hatun Sultan Suleyman'in
cariyelerinden biri olup ayni zamanda Sehzade Murad'in annesidir. HadTka'da su aciklama vardir: "Baniyesi,
Sultan Siileyman Han'm Harem-i Hiimayunlan cariyelerindendir. Mezar tasinda; Sahibetu'l-hayrat saide
sehide Gulfem Hatun sene tis'a ve sittm tis'a mie-969 (1561-62) yazihdir. Tastan yapilan caminin kible
tarafmda sag ve solda olmak uzere dbrt pencere bulunmaktadir. Camide bir de son cemaat yeri
bulunmaktadir. Mimar Sinan'm eseri olan Gulfem Hatun camii, rivayete gore, Gulfem'in hayatma mal
olmustur.. parasi yetmedigi icin, insasma baslanan camii bitirilememistir.... Giilfem'i cekemeyen bir haseki,
padisahla birlikte olma sirasmi kendisine verirse, bunun karsihgmda camiyi bitirmesi icin para vermeyi teklif
etmis, Gulfem de bu teklifi kabul etmistir... Kanuni ise, gece Gulfem yerine baska bir kadm gelince, "Benim
yatagimi satip, sirasmi ba§kasma verenden hayirgelmez, kellesini ugurun"diye emirvermistir.... Aradan bir
zaman gegtikten sonra Kanuni gercegi bgrenmis, cok tiztilmtis ve blumtinden sonra Gulfem'in adma
baslanan caminin insaatmi bitirtmi§tir.... istanbul ili Uskudar ilgesi Gulfem Hatun Mahallesi'nde bulunan
Gulfem Hatun Camisi'nin yanmda bulunan turbe XVI. yuzyilm ikinci yansmda yapilmistir. Gulfem Hatun
Kanuni Sultan Suleyman'in (1520-1566) cariyelerinden olup, Uskiidar'da kendi adma bir cami yaptirmistir.
Caminin dogusunda kuctik bir hazire vardir. Gulfem Hatun Camisi'nin yanmda medrese, turbe ve sibyan
mektebi bulunuyordu. Bu yapi toplulugu 1850 yilmdaki yangm sirasmda butun mahalle ile birlikte yanmistir.
Bu yangmdan on dokuz yil sonra 1868-1869 tarihinde cami ile sibyan mektebi halk tarafindan onanlmistir.
Ancak medrese ile turbe onanlamamistir. Bu nedenle de Gulfem Hatun'un turbesi yikilmis ve gunumiize
yalnizca mezan gelebilmistir. Eski ismi Karacaahmet Caddesi olan simdiki Hakimiyet-i Milliye Caddesi
uzerinde idi. FevkanT olan bu mektebin altmda ismi bilinmeyen bir cesme bulunuyordu. ihtimal mektep ile
beraber yapilmistir. Yanmda ve kbsede Gulfem Hatun Turbesi vardi. Gulfem Hatun Medresesi bahsine
bakmiz. Gulfem Hatun, 969 (1561-62) tarihinde camiini tamamlayamadan vefat ettigine gore, digereserleri
gibi mektep de bir miiddet sonra bitirilmistir. Mimar Sinan'm eseri olmahdir. Mektep, 1930 tarihlerinde
mevcuttu. Yeri, Pervitij'in yapmis oldugu sigorta paftalannda gbsterilmistir. 1940 tarihinde mektep yikilmis
ve yeri satilmistir. Gulfem Hatun'un kabri de bu sirada camiin yanma nakledilmistir.Gmaret-Giilfem Hatun
Camii yakmmda ve kervansaraymin yanmda idi. Abdurrahman kizi Gulfem Hatun'un 949 Cemaziyelahirinin
ortasmda (1542 senesi Eylululun ortalan) yazilmis birvakfiyesi vardir. Burada imaretin seyh-i imaret (imaret
mudurij)vekilharc, kilarT (kilerci), nakiyb (seyh yardimcisi), tabbak (asci), nazir-i hiiddam (hizmetgilere
bakan) ve gerdum-kub (bugday vuran, dibekgi) tarafindan ybnetildigi gbrulmektedir. Vakfiyeden aynca
imarette yolculara hangi yiyeceklerin verildigi de bgrenilmektedir. Bunlar hergtin bugday corbasi, hergiin
taze ekmek, hergiin tuz ve nohut, hergiin maydanoz ve piyaz, hergiin yogurt ve kimyon, hergiin et, ramazan
ve bayramlarda hergiin asure ve zerde idi. Gmaretin hangi tarihte yok oldugu belli degildir. 1182 (1768)
tarihinde tamamlanan HadTkatii'l-Cevami'de imaretten bahis yoktur.

Karacaahmet Mezarhginda 50k sayida onemli §ahsiyet medfundur.Seyh Hamdullah Efendi,
Suleyman Hilmi Tunahan(k.s), Hattat Hamid Aytac, Mazhar Pa§a , Abdurrahman-i HarputT Efendi,
Ehl-i Cennet Mehmed Efendi, Sair Nabi bunlararasinda sayilabilir.

Uskudar Belediyesinin web sitesinden
ogrendigimize gore, Karacaahmet
Mezarhgi, Osmanh Gmparatorlugunun en
buyuk ve en eski kabristani olup, ortalama
yuz elli milyon insanin ebedi istirahatgahi
oldugu tahmin edilmektedir. Kabristan 12
parsele aynlmi§tir. Bu parseller Sehitlik
Sehit Ahmet Deresi, iranhlar Mescidi,
Harmanhk, Miskinler Zaviyesi

Ayasofyahlar, Ucler Qe§mesi, Yuksek
Kaldirim, Tazicilar Kogu§u, Kaygisiz Baba,
Hattatlar olarak adlandinhr. Mezar
ta§lannin §ekilleri ve hat tarihi muhtevasi
itibanyla buyuk bir ehemmiyet ta§iyan mezarhk Servileri ile me§hur olupjcinde adini aldigi
Karacaahmet Sultan Turbesi ile birlikte bir 50k meshur sahsiyetin turbeleri bulunmaktadir.

Uskudar'da en 50k ziyaret edilen turbelerden biridir. Nuhkuyusu Caddesi ile Gundogumu
Caddesi'nin birlestigi kosededir. Karsisinda Fethi Ahmet Pasa Camii, sol tarafinda 1154
(1741) tarihli Sa'deddin Efendi sebil, cesme ve agik turbesi, sol gerisinde halkin yanh§
olarak Karacaahmet Sultan'in atinin mezari dedigi, alti sutunlu ve tek kubbeli, Rum
Mehmet Pasazade Ni§anci Hamza Pa§a'nin acik turbesi vardir. Kapinin sol tarafinda Ziya
Bey'in ayni tarihte insa ettirmis oldugu sebil vardir. Kapidan uzunca bir avluya girilir. Sag
tarafta, mezarhga agilan bir kapi ve pencereler bulunmaktadir. Sol tarafta ise, sebil odasi
ve onun arkasinda ug kabir mevcuttur. Tekke, Karacaahmet Sultan Turbesi yaninda idi.
Kuruldugu tarih ve hangi tarikten oldugu belli degildir. Evliya Celebi Seyahatnamesi'nde
adi gegtigine gore 1600 tarihlerinde mevcuttur. Burada yalniz "Karacaahmet Sultan
Tekkesi, mezarhk igindedir" diye kaydedilmistir. Yine ayni esere gore, tekkenin yakininda
"Civan kapicibasi yani Rustem Pa§a Sarayi" bulunmaktadir. Aynca Asude Dede'nin ve
Bedreddinzade Mevlana (Kadi) Mehmed Emin Efendi'nin de kabirleri buradadir. Asude
Dede Sultan I. Selim devrinde (1512- 1520) yasamistir. Celebi, bu Dede hakkinda sunlan
soyluyor: "Tarikat ehli bir meczub imi§. Her vakit goklere bakip soylenir, ge§itli hallerin
vukua geleceginden haber verirmi§. Selim Han Acem Seferi'ne giderken "Yuru Selim,
Gsmaili imamlar yoluna cildir cildir demeden kurban edip Gavri'ne var", buyururlar.
Hakikat Selim Han, Sah ismail'i Qildir Sahrasi'nda bozub askerini kihctan gegirdikten
sonra Gavri (Misir sultani) uzerine gidip Misir'i fetheder. Asude Dede hazretlerinin inci
tanesi sozleri dogru gikar. Kendileri Karacaahmet Sultan Tekkesi yakininda gomuludur."
Karacaahmet Sultan Turbesi'ni ilk defa 946 (1539) tarihinde yaptiran ve Uskudar'da bir
kulliyesi bulunan Gulfem Hatun'dur. Tekkenin bu siralarda veya bir muddet sonra tesis
edildigi sanilmaktadir. Bugunturbe iginde 1050 (1640) tarihinde vefateden Seyh Mehmed
Efendi'nin ve 1173 (1759) tarihinde vefat eden Seyh Halil Dede'nin kabirleri
bulunmaktadir. 1199 (1784) tarihli tekkeler

listesinde tekkenin adi "Karacaahmet Sultan Tekkesi" diye gecmektedir. Fakat, 1256 ve 1294 tarihli tekkeler
listesinde ve Mecmua-yi Tekaya'da ismi yoktur. Osmanh Arsivi'ndeki, Rebiyulahir 1254 (Haziran 1838)
tarihli bir 'temessuk'te (bore senedi) "Karacaahmet Zaviyesi'ndeki hisselerini ilzam eyledikleri" seklinde bir
kayit vardir. Bu hisseleri ellerinde bulunduran Hatice ve Ummtigtilsum Hanimlar bu temessuku mustereken
imzalamislardir. Tekkenin, 1256 (1840) tarihinden ewel, 1241 (1826) tarihinde meydana gelen Vak'a-yi
Hayriye sirasmda resmen kapatildigi sanilmaktadir. Cevdet Tarihi'nde bu olay anlatihrken Uskudar'da
bulunan BektasT Tekkeleri'nin kapatihp yiktinldigi yazilmistir. Yiktinlan tekkeler, Oktiz Limani (Yanmca
Baba), Merdiven Kbyti, Qamhca (TahirBaba) ve Uskudar BektasT tekkeleridir. Uskudar Tekkesi diye anilan
tekke, Karacaahmet Sultan Tekkesi olmahdir.

Nisanci Hamza Pasa ve At Mezan Tiirbesi

'e-tarih.org' sitesinden ogrendigimize gore,
Gstanbul ili Uskudar ilgesi, Karaca Ahmet
Turbesi'nin yakininda bulunan bu mezarin
Karaca Ahmet Sultan' in atina ait oldugu
soylenmektedir. Gbrahim Hakki Konyah da
bu mezarin Rum Pasazade Nisanci Hamza
Pasa'ya ait oldugunu belirtmistir. Turbenin
kitabesi bulunmamaktadir.

Hamza Pasa, Sultan III. Murad (1574-1595)
devri Sadrazamlanndan olup, Reisulkuttaphk ve Ni§ancihk gorevlerinde bulunmustur.
1585 yihnda Sadrazam olmu§, ug kez Ni§ancihk ve Anadolu Beylerbeyligi yapmi§tir.
Sultan I. Ahmet (1603-1617) tarafindan ilk nisancihgindan 1591 tarihinde azledilerek
Kostendil Sancak Beyligine atanmissa da bunu kabul etmemi§tir. Sultan III. Mehmet'in
(1595-1603) tahta gecmesi uzerine Anadolu Beylerbeyligi ile taltif edilerek pasa unvani
verilmi§tir. Bundan sonra ikinci kez Nisanci olmus, III. Mehmet tarafindan yeniden
azledilmistir. En son Sultan I. Ahmet tarafindan bir kez daha Nisancihga getirilmis ve
1604-1605 yihnda yeniden azledilmistir. Bundan bir yil sonra 1606 yihnda da olmustur.
Turbe Klasik Osmanh mimari uslubunda acik turbe §eklindedir. Yapim tarihi ve mimari
kesinlik kazanamamistir. Birbirlerine yuvarlak tugla kemerlerle bagh alti granit sutunun
ta§idigi altigen kasnakh bir kubbe ile ortuludur. Kubbeye gecis pandantiflerle
saglanmi§tir. Sutunlar arasinda demir sebeke ve turbeye giri§ kapisi bulunmamaktadir.
Turbe igerisinde Hamza Pasa'ya ait oldugu sanilan bir mezar bulunmaktadir.
Bunlardan ba§ka Evliya Celebi'de Qorlu'da, Edirne'de (Evliya Qelebi 1999: 171, 254,
267), Mihalic (Evliya Qelebi 2001:148) ve Kir§ehir'de (Evliya Celebi 1999: 26) Karaca
Ahmed'in makamlan gegmektedir. Evliya Qelebi Cohu'nun Musluman mahalleleri
arasinda Karacaahmet Sultan mahallesini de sayar ki mahalle bugun hala bu adla anihr.

Ailesi

Karacaahmet Sultan' in bilinen gocuklanndan Hidir Abdal Sultan, Erzincan' in Ocak
koyunde, diger oglu Esref Sultan ise buyukbaba ve annesi ile birlikte Usak ilinin Ulubey
ilcesine bagh (Esme'nin degil) Karacaahmet koyundeki turbede defnedilmislerdir.
Karacaahmet Sultan'in Kan Abdal (Gani) ve 'Kamber Abdal * isimli iki oglu daha vardir.
Turkmenlerin bu bolgelere Karaca Ahmet sultanla geldigi ve Karaca Hidir Abdal Sultanin
Turbesi Ahmet sultanin bu bolgeleri dolasip irsat gahsmalannda bulundugu bir baska
beldeye gegerken de Hunkar hazretlerinin duasi ve vasiyeti ile ("Kirkyerde ceragin yansin
karacam") sozu uzerine yesiloba koyune kuvvetle muhtemel buyuk oglu gani abdal (kan
Abdal) i birakarak yola devam eder.dolasarak Karaahmetli koyune mekan tutar daha
sonra irsat icin istambula geldiginde de hakka yuruyerek oraya defnedilir.Bu gun Karaca
Ahmet sultanin Aile efradi Kara ahmetli koyunde yatmakta, Buyuk Oglu kayip olarak
bilinen Gani Abdal ise Yesiloba koyunde erenler mevkiinde Erendede olarak yatmakta
koyluler bu bilgiye vakif olmadiklan icin yillarca hep alevi koyunde oldugu gibi dua dilek ve
ziyaretlerde burayi ziyaret eder orada evliyalardan birinin yatmakta oldugunu bilirler.(
Denizli'nin Bekilli ilcesine bagh Yesiloba'nin, Eski adiyla Medele Koyu'nun Mezarhgi da
oldukga eskidir. Burada bulunan "Kartal Dede" yatinna kom§u koylerden bile gelinerek,
adaklar adanir. Yatir acik alanda, antik donemden kalma ta§ bloklarla gevrili, bir me§e
agacinin altindadir. Me§e agacina bez baglanarak dilekte bulunulur. Adaklar adanip,
dualar edilerek hayir yemekleri yenir. Koyun guney batisindaki "Erenler" yatin da ayni
ozelliklere sahip, pinar ba§inda bir adak yeridir.)

AN Yaman'in makalesinden ogrendigimize gore, Karaca Ahmet Sultan'in gocuklanndan
Hidir Abdal Sultan'in turbesi Erzincan, Kemaliye Ocak Koyu'nde bulunmaktadir. Hidir
Abdal Ocagi Dedeleri yuzlerce yil Haci Bekta§ Dergahi'na vekaleten Du§kun Ocagi olarak
hizmet vermislerdir. Ozellikle Malatya, Erzincan ve Tunceli yorelerinden talipler Hidir
Abdal Sultan'in turbesinin bulundugu bu koye gelirler. Gunumuzde Hidir Abdal'in anisina
her Agustos'un ilk Pazar gunu on binlerce kisinin katildigi buyuk bir etkinlik
duzenlenmektedir. Hidir Abdal Ocagi'na mensup dedeler Ocak Koyu'nde 12 ailedir.
Bunlann disindaki Ocakhlar talip soylu ailelere mensupturlar. Hidir Abdal Ocagi'ndan
dedesoylular Erzincan ve Sivas Divrigi'nin (Mesela Hobek Koyu) gesitli koylerinde de
bulunmaktadirlar. Hidir Abdal Ocagi'na bagh talipler de Malatya, Erzincan ve Sivas
yorelerinde bulunmaktadir. Haci Bektas Veli, halifelerine gorevlerini bildirip, nasiplerini
verir. Ayrica on iki hizmeti de dagitir. Pirden nasip almak, yeni bir hayatin baslangici, yeni
birseferin ilk adimidir. Gorevdagitimi sirasinda huzurda bulunmayan Hidir Abdal Sultan,
Hazreti Pir'e vardiginda kendisine verilecek bir gorevin kalmadigini ogrenince
mahzunlasir. Haci Bekta§'in 'Nigin uzulursun Ya Hidir Abdal?' sorusunu, 'gordum ki

bana, erilecek bir hizmet kalmamis, ona uzulurum.' diye
cevaplar. Hz. Pir, Hidir Abdal'in gonlunu, su sozleriyle
feraha kavu§turur. 'Gam gekme ya Hidir Abdal! Sen butun
ocaklann ba§isin. Benden du§en, sana gele... Ancak,
senden dusenin de, Pir Dergahinda derdine derman
olmaya.' Anadolu Alevi kulturunde du§kunlugun onemli bir
yeri vardir. Du§kunluk, tarikat dilinde, halkin sug i§leyene
karsi tarn bir boykotudur.

'Duskun' ise, yol terbiyesine aykin sug isleyen kimseye verilen addir. Alevi-Bektasi
yolunda duskunluk anlayisi, toplumsal bir yaptinm olarak, Haci Bektas doneminden
itibaren uygulanmaya baslamistir. Bu nedenle duskunluk, ibret veren toplumsal birtedbir
niteligi tasir. Talib, dede, mursit kim olursa olsun kotuluklerden kendi iradesi ile
sakinacaktir. Haci Bektas Veli'nin koydugu 'eline - diline - beline sahip or ilkesine
uyacaktir. Bu asildir. Ancak o kisi, kendisini kotuluklerden kurtaramamissa, yol geregi
duskun sayihrdi. Soz gelimi haksiz olarak esini bosamis veya adam oldurmus veya ahlak
kurallanni ihlal etmis kisi, yasal cezanin disinda mensubu oldugu toplumun disina atilarak
soyutlandinhrdi. Duskun olan kisi ile kimse selamlasmaz, konusmaz, evine gidilmez, mail,
davan komsulannkine katilmaz, bayramlarda bayramlasilmaz, dugunlere gagnlmaz,
kurban eti yiyemezdi. Duskun, sugunun agirhk derecesine gore gevresi ve ayin-i cem
erenleri, onundogru yola yoneldigine inandiklan taktirde, sugtan magdur olanlann zaranni
odemek ve onlann nzasini almak ko§uluyla du§kunlukten kaldinlmakta ve topluma
katilmasina yardim edilmekteydi.

Arkadaslan

Hayran Veli

Mustafa Karazeybek'in gahsmasindan anla§ildigina gore, Kirhisar Nahiyesinde
Kayirviran koyunde Hayran Baba Zaviyesi bulunmaktadir 7 Bu koyde 43 ki§i kayith olup
bunlann yanindaki bir kayitta, 'karye-i mezburede sakin olan kimesneler Hayran Baba
neslinde zaviyedar ve zaviyedar ogullandir.', seklinde ifade bulunmaktadir. Bu ifadeler
soz konusu koyun zaviyedarlar tarafindan olu§turuldugunu gostermektedir. Hayran Veli
turbesi, Kayihan beldesinde camiyle bitisik bir turbedir. Gginde Hayranveli ile muhdlerine
ait mezar yerleri bulunmaktadir. Onun Horasan erenlerinden bir halk tabibi oldugu ve
kurdugu tekkede bir tur cilt hastahgini iyilestirdigi anlatihr. Hayran Veli'nin Haci Bektas
Veli Dergahi'nda yetisip Kayihan'a geldigi, burada tekke kurup yerlestigi belirtilmekte ise
de Musa Seyirci Hayran Veli'nin 13. yuzyil sonlari veya 14. yuzyil ba§lannda buraya gelen
Hoca Ahmet Yesevi Ocagi'na bagh Horasan Erenlerinden oldugunu soyler. Bekta§i
menakibinda Karaca Ahmet Sultan, Yargeldi Sultan (Aksemsettin) ve Seyyid Hasan Basri
ile arkadas oldugu anlatilir.Tahsillerini tamamladiktan sonra Karahisan Sahib e donen bu
dort arkada§ sehri gezerken, susarlar, namaz vakti gelmistir. Ggmek ve abdest almak icin
su ararlar. sirada Karaca Ahmet elindeki asasini yere vurarak su burada olacak der.Ve
vurdugu yerden su fiskinr. Kana kana igerler, abdestlerini ahrlar. Zamanla bu suyun giktigi
yere ge§me yaparlar. Halen kullanilan Olucak ge§mesi bu olayin hatirasidir. Kerametleri
ortaya cikinca dagilmaga kararverirler. Turbe Hayranveli Camii'nin dogusunda ve camiye
bitisik olarak ve cami ile ayni bahce igerisinde yer almaktadir. Duvarlan orme taslardan
yapilmi§ olan dikdortgen planh turbenin uzerinde birbirine biti§ik iki besgen bigimli kubbe
vardir. Kubbenin ve etrafindaki bolumlerin uzeri kiremitle kaphdir. Turbeye giri§ turbenin
kuzeybatisina eklenen yeni mekanin dogu yonundeki kapidandir. Ggeride yukseltilerek
olu§turulmu§ platform uzerinde 3'erli gruplar halinde sandukalar yer almaktadir. Ortada
Hayran Veli kuzeyinde esi, guneyinde ise oglu, arkalannda da alti tane muride ait
sandukalar vardir.

Afyonkarahisar'da Zaviyeler, Mustafa Karazeybek

Turbenin ig duvarlannda mavi renk boyanin hakim oldugu motiflerle yapilmis suslemeler
yer ahr. Dikdortgen planh olan ig bolumde kubbelerin altinda kemer bulunur. Guneyde iki
kuzeyde ise bir pencere yer almaktadir. Pencereler uzeri kemerli dikdortgen bigimli kahn
nisler bigiminde yapilmis olup cam kismi dis kisma yakin olarak yapilmistir.

Cami ise, Kayihan Beldesi Turbe mahallesinde, Hayranveli Turbesi'ne ve Kayihan Turbe
Mezarhgina bitisik olarak yer almaktadir. Caminin dis duvan uzerinde yer alan mermer
kitabede yapihs tarihi Arapga rakamlarla 1311, tamir tarihi de gunumuzde kullanilan
rakamlarla 1967 olarak belirtilmistir. Camii uggen kirma gatihdir. Kesme blok taslann
kullanildigi duvar siva ile kaplanmis ve san boya ile boyanmistir. Dikdortgen planh
caminin girisi kuzeyde yer ahp giris kapisinin bulundugu bolumun onune kapisi doguda
olan gikma bigimli on bolum ilave edilmistir. Ayakkabihk olarak kullanilan bu bolumden
asil giri§ kapisini kullanarak caminin igerisine girilmektedir. Uzeri kemerli dikdortgen
bigimli ve nis §eklinde agilan pencereler ile dogal i§iklandirma saglanmaktadir.
Pencerelerin ust kisimlannda kemerler arasinda kuguk ni§ bigiminde pencereler yer
almaktadir. Mihrabin bulundugu duvarda ise mihrabin her iki yaninda birer pencere,
ustteki kuguk pencereler ise mihrap ile buyuk pencere arasinda olacak sekilde ve konumu
her ikisinin de uzerinde olacak sekildedir. Gslemeleri gok guzel olan ah§ap minber
caminin guneybati ko§esinde ve basamaklannin yonu kuzey-guney dogrultulu olacak
bigimde bulunmaktadir.

Giris bolumunun uzerinde yer alan asma kat ahsap sutunlar uzerinde yukselmektedir.
Duz ah§ap tavanh kademeli olarak yapilmis ah§ap panolar igerisinde geometrik ahsap
suslemeler yapilmistir. Bu panolara avizeler tutturulmustur. Caminin ig isinmasi kalorifer
sistemi ile yapilmaktadir. Kalorifer radyatorleri cami duvarlannin alt bolumunde yer alan
ah§ap lambiri bolume tutturulmu§tur. Belde igerisindeki diger kulturel varhklarla birlikte
inang turizmine yonelik etkinlikler igerisinde bulunulabilecegi gibi Goynus Vadisi'nin belde
sinirlan igerisinde yer almasi bakimindan da onemlidir. Cami hala kullanilmaktadir.
Turbenin yaninda olmasi ve Hayranveli adina yapilmis olmasi nedeniyle onemlidir.
Yerlesimin guneybatisinda yer alan Tekke Bayiri Tepesi'nde bulunmaktadir. Etrafi 120
cm yuksekliginde, 50 cm genisliginde kesme bloktaslarla dikdortgen bigimli duvarla gevrili
bir alanin igerisinde dogu-bati dogrultulu sanduka bigimindedir. Sanduka Dedemagaci
mezannda oldugu gibi yigma ta§lann beton harci ile sivanmasiyla olu§turulmu§tur.
Sandukanin bati ucunda mezar tasi vardir. Ta§ duvarlann kuzey ve bati di§ kisminda
zemin ta§ gevrilerek olu§turulmu§ bir platform yer almaktadir. Giris kapisinin saginda
bayrak diregi bulunmaktadir. Hayran Veli Tekkesi'nin bulundugu Tekke Bayiri
Tepesi'nden gevreye hakim bir konumda olup, tepeden Kayihan Beldesi, Kizilay Maden
Suyu Fabrikasi'nin bulundugu alan, Gazhgol Kaphcasi, Ayazini, Ye§ilyayla, Karababa
Tekkesi ve Beykoy gorulebilmektedir. Tekke bakimsiz durumdadir. Qevreye hakim bir
noktada bulunan Hayran Veli Tekkesi gevrede bulunan tabiat ve kultur varhklannin
gorulebilecegi yer olarak onemlidir. Kayihan beldesinde yer

alan diger kultur varhklan ile birlikte inangturizmi bakimmdan onem arz etmektedir. Ancakbakimmin surekli
olarak yapilmasi gerekmektedir.

Seyyid Hasan Basri

Onemli gorulen ve bilhassa onceden sikga ziyaret edilen turbelerden bir digeri Seyyid
Hasan Basri Turbesi'dir. Seydiler Koyu'nde bulunmaktadir. Turbede bulunan on
mezardan ugunun Hasan Basri, hanimi ve ogluna ait oldugu, digerleri hakkinda bilgi
sahibi olunmadigi nakledilmistir. Seyyid Hasan Basri, Halep'te ogrenimini yaptiktan
sonra, Kirsehir'deki Haci Bektas dergahina ugrayarak burada da bir muddet tarikat egitimi
almistir. Arkadaslanndan Yargeldi Sultan, Hayran Bah Sultan ve Karaca Ahmet Sultan'la
Sahip ogullan ulkesi olan Afyonkarahisar'a gelerek, her bin takdir edilen koylerde birer
zaviye kurmuslardir. Seyyid Hasan Basri de Seydiler koyunde zaviyesini kurmustur. Koy
halkinin anlattiklanna gore, burada Hasan Basri'ye ait cami, turbe, hamam, ashane,
misafirhane, zikirhane, hastane ve bir de gesmesi varmis. Kadiri tarikatina mensupmus.
§u anda koyde cami, turbe ve gesme bulunmaktadir. Digerlerinin yikilmis oldugu,
zaviyesinin ise 1924 yihna kadar hizmet verdigi anlasihyor. Halk bilgilerine gore, Hasan
Basri kuduza yakalanan hastalan tedavi etmis, vefatindan sonra da tedavi sekli
gunumuze kadar gelmi§tir. Seydiler Kasabasi Gscehisar ilgesine bagh bir
kasabadir.Glcenin dogusunda Afyon-Ankara kara yolu uzerindedir.Glgeye uzakhk
1 1 .km.dir. Gl merkezine uzakhk 34.km.dir. Puskuru arazi uzerine kurulan kasabada tabiat
harikasi olan peri bacalan vardir.kirk inler ve gatalkayalar mevkisindeki peri bacalan
Roma ve Bizans zamaninda islenerek mabet, kilise ve evler yapmislardir.Tarihi Arkaik
devre kadar uzanan bu bolgede,Yanarlar mevkisinde agilan Hitit mezarlanndan o devir
tarihini aydinlatacak onemli malzemeler bulunmu§tur.Osmanh donemi vesikalannda
Gnlice koyu ismi ahnir.Qevresindeki Gnlerden dolayi bu ismi almistir. Seyyid Hasan Basri
zaviyesi kurulduktan sonra, bu unlu zatin ismine izafeten Seydiler karyesi, Seydiler sultan
karyesi ismi ile anilmistir. Seydiler kasabasi Tarihi kahnhlan ve tabiat harikasi peri
bacalannin yaninda Kuduz hastahginin tedevisinde de kendinden soz ettirmektedir.kuduz
hastahgini tedevi eden unlu hekim Seyit Hasan Basri hazretlerinin turbesi Seydiler
kasabasinda bulunmaktadir. Seyid Hasan Basri Hazretleri hayati hakkinda kesin bilgiler
yoktur.Elimizde bulunan vakfiyenamesi ve bu vakfiyenameye zamanla yapilan eklentiler,
mulknameler, icazetnamesi,ge§itli zamanlarda verilmis beratlar ile §eriye sicillerinde
bulunan kararlardan edindigimiz bilgilere gore, Gscehisar kazasinin Seydiler kasabasinda
medfun bulunan Seyyid Hasan Basri'yi kuduz hastahgini tedavi eden bir doktor, tekkesi
olan bir dervis olarak goruyoruz. Seyyit Hasan Basri, bektasi menakiplannda sik sik adi
gegen unlu hekim Karaca Ahmet sultan ile cagdas gosterilmi§tir. Karaca Ahmet Sultan,
Beylikler zamaninda ya§ami§, bazi kayitlara gore Orhan Gazi zamanini gormustur. Buna
gore Hasan Basri'nin de 1 3. asnn sonu 1 4. asnn baslannda yasamis olmasi gerekir. 1 333
tarihli icazetnameye gore kunyesi Hasan Bin Basri bin Habib'dir. Haleb'te tip tahsili
gormustur. Gcazetname de daha sonra Karahisar-i devle kadisi tarafindan onaylanmistir.
Haleb'deki medreseden mezun olduktan sonra Kirsehir'e giderek, Sulucakara Hoyuk'te
oturan Haci Bektas Veli'den el almistir. Bektasi menakipnamalerine gore devrin unlu
alimlerinden Sivrihisarh Seyyit Nurettin'den ders almistir. Burada okurken Karaca Ahmet
Sultan, Yargeldi Sultan (Aksemsettin) ve Hayran Veli ile arkadas olmuslar.Tahsillerini
tamamladiktan sonra Karahisan Sahib'e donerler.

Bu dbrt arkadas Sehri gezerken,susarlar,namaz vakti gelmistir.icmek ve abdest almak icin su ararlar. O
sirada Karaca Ahmet elindeki asasmi yere vurarak su burada olacak der.ve vurdugu yerden su fiskinr. Kana
kana igerler abdestlerini ahrlar.zamanla bu suyun ciktigi yere cesme yaparlar.Halen kullanilan Olucak
cesmesi bu olayin hatirasidir.Kerametleri ortaya cikmca dagilmaga karar verirler. Olucak cesmesinin,
Seydilere ait bir varyanti daha vardir. Bu varyanta gore Hasan Basri, bir gun askerleriyle Afyon ve
iscehisar'dan zaviyesine dbnerken askerlerinden birisi yolda rahatsizlanir ve kann agnsmdan yolda
yiiruyemez hale gelir. Arkadasimn rahatsizhgmi gbren Hasan Basri, asasmi yere vurur ve vurdugu yerden
,aci su' bungtimeye baslar. Asker, sudan iger ve iyilesir. Su ise o gun bugiindiir, yaz ve kis iscehisar'm
dogusunda, ikitepe arasmda bungtimeye devam eder. Doktor, seyh, kolonizatbrTtirkdervisleri kendilerine
dirlik olarak verilen kbylere giderler. Oralarda tekkelerini kurup halki hem tedavi ederler hem de isik olup
aydmlatirlar. Asiretlerin iskam.kbrelmis yerlesim birimlerinin isimasi.aydinlanmasi icin cahsarak olu olan
yerlesim birimlerini hayata gecirirler. Bu unlu dbrt Seyhin tekke kurdugu kbylersunlardir.
1. Seyyit Hasan Basri: inlice kbytine gider Tekke kurar. Burasi bugiinkii Seydiler Kasabasidir. Kuduz
hastahgmi tedavi eder.

2. Karaca Ahmet: Kagnicilar Kbytine gider tekke kurar. Simdiki ismi Karaca Ahmet Kasabasidir. Akil
hastalanni tedavi eder.

3.Hayran Veli: Kayibren kbytine gider ve tekke kurar. Bugunku ismi Kayihan kasabasidir.Cilt
hastahklanni tedavi eder.

4.Yargeldi Sultan:Gbyntik kbytine gider tekke kurar. Bayilma ve benzeri hastahklan tedavi eder. Bugiin
tekkeye Seyyit Hasan Basri hazretlerinin tekkenisin olan torunlan bakmaktadir. Hasta kadm ise kadm bakici
erkek ise erkek bakici Tekke sahibinin soyundan, tekkenisinin gbrevlendirdigi kisiler hastayi ahr. Hasta
gunun her saati kabul edilir. Hastaya bakmakla yukumlti bu is icin deneyimli kisi once hastayi giizelce
muayene ederler. Hastanm gbzlerine bakarlar. Bir kabdaki suyu gbsterirler. Usuytip iisiimedigini sorarlar.
Kendi hastalan olduguna kanaat getirirlerse hastayi tekkeye ahrlar. Hasan Basri sandukasmm bntinde dua
ederler. Arkasmdan yanm bardak tekke suyundan ve cesmesinden ahnmis yanm bardak suyun icine bir
fiske kuduz tozu.birfiske tekke topragi kanstinlir ve hastaya tig yudumda icirilir. Daha sonra mayasiz ekmek
ile yagsiz ve tuzsuz corba ikram edilir. Bu ikram giinde tic defa tekrarlanir.Tedavi genellikle bir gtin surer.
Eger hasta iyi olma belirtileri gbriilmemesi halinde tekkedeki tedavi tig gtin devam eder. Ucuncti gtin bir
miktar kuduz bbcegi tozu bir miktar tekke topragi hastayi getiren kisiye verilerek, uyacagi diyetlere devam
etmesi sbylenir. Tekke kapismdan cikarken hasta tekke sancagi altmdan gecirilir.Kuduran hayvan olursa
ayni tedavi yapihr. Aynca hayvan agilmdaki veya ahinndaki butun hayvanlar getirilerek suyundan icirilir.
Gelenler mutlaka iyi olup gitmistir.Tekkenin ktilliyesi: Cami, bimarhane, Tekke, ttirbe, cami, hamami,
misafirhane, zikirhane, cesme, ve haziresi oldugu vakfiyename ve temliknamelerde yazihdir. Bunlardan
gtinumtize cami, ttirbe, cesme gelebilmistir. Kuduz hastahgi ilacmi hazirlani§i: Tekkenislerin anlattiklanna
gore, her yil Agustos aymm basmda Seydiler kasabasma bilhassa tekkenin cevresine 1 cm.btiyuklugunde
kirmizi renkli kuduz bbcekleri gelir, bu bbcekler burada yalniz 10 gtin kahr, daha sora ortadan kaybolurlar.
Bbcegi yalniz Tekke sahipleri toplar.Baskalannin topladigi kullamlmaz.Toplanan bbcekler bir kutu igine
konur, Hayvan orada oldukten sonra gtineste iyice kurutulur.Sonra hayvan iyice ezilerek toz haline
getirilir.Yapilan bu kuduz ilaci kapakh kaplarda saklanir. Seydiler beldesi'nin icinde Cumhuriyet mahallesi,
Afyon caddesi uzerinde yeralan ttirbe ayni isimle yapilmis cami ile bitisiktir. Yapiya cepheden bakildigmda
sol yansi ttirbe sag yansi ise cami olarak gbriiniir. Turbenin iginde Seydi Hasan bin Basri ile muritlerine ait
biri buyuk olmak iizere dokuz adet sanduka bulunmaktadir. Seydi Hasan Basri'nin Horasan erlerinden bir
doktor oldugu ve bugunku Seydiler beldesine gelerek burada kurmus oldugu tekkede kuduz hastalanni
tedavi ettigi ve bu gelenegin halen devam ettigi anlatilmaktadir. Turbenin giiney kbsesinde hastalann
yatinldigi bir yatak mevcuttur. Ahsap tavanh olan turbenin ortasmda yer alan iki ahsap siitun yer ahr.
Turbenin zemini mermerle kaplanmis olup kilim ve hahlarla drtuludur. Turbenin iginde 4 tane de sancak
bulunmaktadir. Ttirbe, Seydiler beldesinde yer alan diger dogal ve kulttirel varhklarla bir butun olusturmasi,
beldenin iginde yer almasi ve ulasimimn kolay olmasi nedeniyle de bnemlidir. Vakiflar Genel Miidtirlugu'ne
ait olan ttirbe, beldedeki bazi ailelertarafmdan muhafaza edilmektedir. Tekke ve caminin bulundugu alani
gevreleyen bahcede mezarlar vardir. Bahgedeki duvarlarda devsirme malzemeler gbrtilmekte olup
bunlardan bazilan Turkmen mezar ta§lanna aittir. Aynca Roma dbnemi mezar steli ve mimari bgelerle
Grekce yazilmis bir kitabe de kullamlmistir.

Yargeldi Sultan

Karaca Ahmed, Seydi Hasan Basri, ve Hayran Bah Sultan ile birlikte Haci Bektas Dergahmda egitim alrmis,
rivayete gore Afyonkarahisar'in fethine katilmis, Afyon'un Cobanlar ilcesine bagh Gbyntik Kbytine
yerleserek tekkesini kurmustur. Karaca Ahmed'le arkadashgi sebebiyle bu durumda on dbrdtincii yuzyilm
baslannda yasamis oldugu dusuntilebilir. Onun da bir halk hekimi olarak birtakim rahatsizhklan tedavi ettigi
kabul edilir. Hasluck'dan bgrendigimize gore, Ankara civannda bir Sii koyu olan Haydar el Sultan'da bir
lakap sahibi olan aziz Haydar, ihtimal asaleten bir asiret azizi iken, tumtiyle gayn makul bir tarzda ve
Bektasilerin tesirveybnetimi altmda, Bektasi ananesinde Haci Bektas'm piri olan Hevace Ahmed Yesevi ile
ya da yine ihtimale gore aslen bir asiret azizi iken Bektasi evliyalan halkasma ithal edilmis olan; Granh veli
sehzade Karaca Ahmed ile bir addedilmistir. Haydar el Sultan tekkesinin Bektasiler ile siki iliski vardir.

Ankara Civannda Haydar es-Sultan Tekkesi

Burada gbmulu olan Haydar ve Bektasilerin tesir ve ybnetimi altmda Haci Bektas muridlerinden Hevace
Ahmed (Karaca Ahmed)'e temsil edilmistir. Haci Bektas ise Mene isminde Kayseriyeli Hiristiyan zevcesiyle
burada iskan etmisdi. Yerel (Musliiman) sbylence buranm yeri bir Hiristiyan manastin oldugunu kabul
ediyor. Bektasilerle olan irtibat menkibeden vuzuhen* gbriilmekdedir: Kby Kizilbas ya da Siidir, bu itibar ile
onlann dini sultasi altmdadir. Usktib Civannda Karaca Ahmed Tekkesi bugunkii (Uskup'le Kumanova
arasmda kain) Aleksandrovo istasyonu civanndaki Bektasi tekkesi Evans tarafmdan mufassalen tarif
edilmistir. Bu zat Turkler zamanmda Hiristiyanlann burasmi Aya Yorgi gunii ziyaret ettiklerini kaydeder.
Karaca Ahmed'in Aya Yorgi'ye temsili Hiristiyan halk nezdinde o kadar saglam kbk tutmustur ki Balkan
Savasi ve Sirblann bu havaliyi zabtetmelerinden sonra ziyaretgah, uzerine bir salib remzile sarahaten
Hiristiyan olarak vaziyed edilmekle beraber, igindeki muvazzaf dervislere yol verilmemisdir.

Kiiltur Bakanhqinin Turkiye'nin kultur miraslan veri tabaninda su liste ver almaktadir.

Usktidar'da Karaca Ahmet Camii (Rodosi Hafiz Ahmet Pasa Camii ) ile Karaca Ahmet Ttirbesi, Sakarya
ilinin Pamukova Glcesinde (Pasalar kbytinde) Karaca Ahmet Sultan Ttirbesi, Manisa ili Merkez ilcesinde
Karaca Ahmet Ttirbesi, Afyon ili Dinar Glcesinde Karaca Ahmet Sultan Camisindeki levha, Ghsaniye
ilcesinde Karaca Ahmet Sultanm Askerlerine Ait Mezarlar, Karaca Ahmet Sultanm solunda basmdaki aile
esrafmm mezarlari, Karaca Ahmet Sultanm mezan, muridlerinin mezarlari, Karaca Ahmet Sultanda delinin
tomruga baglanmasi, Gscehisar ilgesi Seydiler kbytinde ayni isimli kby cami icerisinde bulunan Ktictik
Karaca Ahmet ttirbesi topuz, Alanyurt'ta Kuguk Karaca Ahmet'in mezan dismda turbede iki mezar daha
bulunmaktadir, Karaca Ahmet'in askerlerine ait oldugu sbylenen mezarlar, Karaca Ahmet'e ait oldugu kabul
edilen miizik aletleri (Karaca Ahmet hayattayken hastalan miizikle tedavi ediyormus), Karaca Ahmet'e ait
sanduka, ve Karaca Ahmet dbneminden kaldigi sbylenen geyik boynuzlan Once cesitli savaslara katilarak,
daha sonra kurdugu zaviyelerde akil ve ruh hastalanni kendine bzgii metotlarla tedavi eden hekim olarak
Karaca Ahmed'in Anadolu'nun Tiirklesmesi ve Gslamlasmasinda bnemli katkisi oldugu bir gergektir.

Kaynaklar

1. http://www.karacaahmet.com/

2. http://www.uskudar-bld.gov.tr/

3. http://www.turkmedya.com/

4. www.ocakder.org.tr/

5. www.e-tarih.org/

6. http://www.balkanlar.net/

7. http://www.sahinliler.com/

8. http://kirikkale.turizm.gov.tr

9. www.usak.edu.tr

10. http://www.banaz.net/

11. Evliyalar Ansiklopedisi

12. SAHGN Hasim, Karaca Ahmed, DGA

13. YAMAN AN, Anadolu Aleviliginde Ocak Sistemi ve Dedelik Kurumu

14. GUNDOGAN Mehmet, Afyon Alimleri ve Evliyalan

15. Koprulu Fuad, Turk Edebiyatinda Glk Mutasavviflar

16. §ukru Haluk Akahn, Akhisar'da Karaca Ahmet turbesi ve bu turbe ile ilgili inanglar

17. KURU Alev Cakmakoglu, Ankara, Polath Karacaahmet Koyunde Karaca Ahmed
Zaviyesi

18. OZ Gulag, Karaca Ahmet

19. GORKAS. Grfan, Afyonkarahisar tasavvuf hareketleri dusuncesi -1-

20. BOZKURT Tolga, Beypazan'ndaki Turk Devri Yapilan

21. OCAK Ahmet Yasar, Haci Bekta§ Veli Vilayetnamesi, DGA

22. TUFANTOZ Abdurrahim, Uskudar'da bir Selcuklu bakiyyesi: Gozcu Baba Karaca
Ahmed Sultan

23. VASSAF Huseyin, Sefine-i Evliya, Kitabevi

24. TOK Turgut, Denizli Ybresinde Alevlik ve Bektasiligin Tarihi Suregte Genel bir
Degerlendirmesi

25. ALTUG Orhan, Afyonkarahisar Yapi Kitabelerinde Hat Sanati, Yuksek Lisana Tezi,
Canakkale 18 Mart Uni.,

26. By Giorgos Mavrommatis, Monuments and communities: bektashism in 20th century
Greece

27. ERDENK Yasin, Isparta Ybresi Ziyaret ve Adak Yerleri, Yuksek Lisans Tezi,
Suleyman

Demirel Uni., 2001