Skip to main content

Full text of "De Novi Testamenti versione syriaca antiqua quam Peschitho vocant libri quattuor [microform]"

See other formats 


Cbc llniversil^ olCbicaao 




f^^^i/^^-. 

y / 





..-'V 



DE 



SOVI TESTAMENT! 



VERSIONS SYRIACit 




(iUAM PESCHITHO VOCANT 



LIBRI QUATTUOR. 



SCRIPSIT 



IOANNES WICHELHAVS 

il 
THHOLOGIAB LICENTIATUS IN ACADEMIA. HALENSI. 



HALIS 

TYPIS KT IMPENSIS RP H AN TR PHEI 

A. MDCCCL. 



IMi VKF ATIO. 



V ersiones Biblionun antiqnas , ab omnibus interpretibus sem- 
per plurimi habitas, in quibus edendis et recensendis reges, 
civitates, viri'-docti certatim sumraam et operam posuerunt et 
laudem quaesiverunt, neque nostro tempore spernendas esse ei 
puto , qui ad Verbum Divinum recte intelligendum et explican- 
dum via plana eaque firmiter munita ingredi velit. Quare ali- 
quot abhiuc annis edito lib ell o de leremiae versioue Graeca 
Alexandrina, ut primum otiuin nactus sum, curas meas in ver- 
sionem alteram contuli, Syriaeam et antiquissimam et nobilis- 
simam, quam vulgo Peschitho vocant. Quemadmodum eiiim 



IV . 

/ 

Veteris Testament! versio Alexandrina ad ,Novi Testamenti di- 

> ?c ;''!; - ;. "'".'.'_ "'.'. '-.' ' - 

ctionem yiam facillime aperit, ita -Syriaca Novi Testament! 

k - - ' - **.-,', 

translatio ex idiomate Graeco in ipsum Orientalium coetunret 
sermonem reducere videtur. Atque primum quidem in mente 
erat ? ad singulos N. T. libros annotationes s'cribere, quern ad 
finem quum quaedam de Versionis origine et indole praemo-^ 
nenda meditarer, subito me in tarn amplum vastumque quae- 
stionis campum abreptum vidi, ut quae praefationis loco di- 
sputaturus eram , libelli mei arabitiira paene excedere videren- 

. }-'* j '.' " " .' '- ' :' ' -' -";'- -.,--.--. - x 

tur. Etenim post I. D. Michaelem neminem vidi de versioueN. 
T. Simplici accuratius et plenius disseruisse , quae ex illo tem- 
p'ore et plurima et maxime memorabilia in rebus Syriacis ob- 
servata et detecta sunt, in libris variis et vix multis cognitis 
latentia, manum exspectare videbantur, quae membra disiecta 
in imum corpus colligeiet interque se colligaret; restaut quo- 
que obscura miilta, dubia, hand pauca plane erronea et falsa; 
omnia fere hisce in rebus raro ad amussim inquisita et ut de- 
cet illustrata sunt; deuique piurimi nostro tempore ^ersionis 
illius praestantissimae , quae saeculis prioribns theologorum 
nianibus terebatur, vix mentionem faciuut et quae de Syrorum 

ecclesia, libris, liUerarum studiis I. S. Assemanus, vir erudi- 

\>.i& ..-^> -: ;..-. -; " ; ' -- : 

tionis vere admirandae, in Biblio f thecae prientalis lomis qiiat- 



tuor ex -CdclicibuiS Mssl iniiumeris congessit, faerie bbsoleia et 
oblivioni tradita iaciBnt. Qu f are quae de versiohls Syriacae lin- 
gua -V origijieV Wstoria, usu in virorum eruditissimbrum libris 
repperi, ea examinavi, composui, atque cum iis, quae ipse in~ 
quirendo inveni, libris quattuor digessi. Qua in re si quid 
praetermisisse vel minus recte exposuisse aut etiam errasse vi- 

-t 

debor, melibra me eddceri facile patior; sunt enim quaestiones 
nirais multae et genere maxime diversae, adminicula autem et 
subsidia haud raro parva , raanca , aliena , frustra qnaesita ; 

-*"* --..', 

quare quae vel fugerunt me vel fefelleruut, ea a viris peritio- 
ribus emeudari me ipsum maxime iuvabit. Qtiodsi usum huius 
versionis, quae lingua scripta est dialecto Christi et Apostplo- 
rum proxima, nostro tempori aliquo modo commendavero , ope- 
rae non "poenitebit 

Sub finem libri adieci tabulam regum Edessenorum chro 
nologicam, quae ad Excursum libri II. respicit. Porro quuiii 
Syriae et Mesopotamiae tabulas, quas d'Auvillius et Reichar- 
dus ediderunt in rebus multis errare et variare viderem , ad- 
didi tabulam geographicam Syriae (Syriae propriae, Mesopota- 
miae, Assyriae) secntus maxime earn, quae Aiiis-worthi libro prae- 
lixa est, (Travels in the Track of the ten thousend Greeks. Lond. 
M.DCCC.XL1V). Fuit ille expeditioiii adiunctus, quam Britanni 



VI 



ad Euphralis litora exploranda publico sumtu exornaverimt , cu 
ius fructus simulatque omnes *) public! iuris facti erunt, geo- 
graphia Mesopotamiae antiqua de integro efformanda erit. 

In quaestioiiibus ethnographicis librum diebus his novissi- 
mis editum (Knob el, die Vdlkertafel der Genesis) in usum meum 
convertere non licuit, Quare rogo ut ille conferatur praecipue 
ad noniina '-pp et "im (pag. J152. 235.); quam sententiam de As - 
syriis et Ghaldaeis^ eorumque lingua protuliy testimoniis et ar- 
gumehtis iiovis (^146. 159. sq.) cohiprobari video. 

Scripsi Halis d. X. m. Aug. a. MDGGGL. 



1) Prodierujit nupemme volujaina priora operis praestautissimi : Ches- 
ney , Lieut. Col. , The Expedition for the Survey of the Rivers Eu- 
phrates and Tigris etc. London. 



VII 



CONSPECTIJS RMR1JM. 



LIBER PRIMUS. 

; De lingua Aramaea eiusque; dialectis;; 

CAP. I. DC Hngjiae Aramaeae patria et finibus aiUi,quis ,, . Pag.. ,1 
CAP. IT. De linguae Aramaeae usu in iraperib Assyriorum , Chaldae " 

onun, Persarum= ; . : '..,-/-. ; - i-M ;. ; % v .; * 9 
CAP. HI. Be linguae Aramaeae usu et conditione snb imperio Seleu- 

cidarum et Romanorum . . . . ... . s 22 

CAP. IV. De linguae Aramaeae dialectis eiusque ingenio . . s 33 

LIBER SECUNDUS. 

De. Syrorum ecclesia et versionia Simplicis online. 

CAP. I. Ecclesiae Christianaejn Syria primordia . . . pag. 51 
CAP. II. Quae rerum Christianarum in Syria et Mesopotamia COH- 

ditio fiierit saecc. secundo et tertio . . . . . - 54 

: CAP. III. De origine versionis Syriacae traditio Syrorum eiusqiie 

testcs aiitiquissimi . ; go 

CAP. IV. Graecae .et Syriacae linguae in utraque Syria consuetudo = 71 

CAP. V. Quid ex versionis ipsius indole de eius origine coniici possit = 85 

EXCURSUS. De Mcsopotamiae statu primis p. Chr. sacculis 

deque Xbgavo rege . . ; 92 

LIBER TERTIUS. 

Versionis Syriacae Simplicis lustoria litteraria. 

CAP. I. Studiorum littcrarumquc apud Syros ratio et consuetudo pag. 122 
CAP. II. Nestovianorum et lacobitarum historia brevis . f 126 

GAP. III. Codices Eyangeliornm aiitiquissimi ex Oriente allati . t 137 



VIII 

CAP. IV. Tcxlus sacri forma in codicibus variis inaxime Nestoria- 

norum . . . . . pag. 153 

(De pnnctatione vocalium et accentunm) . . . . t. 161 
CAP. V. Textus sacri forma quac fuerit apud lacobitas . . s 187 
CAP. VI. De cditionibns N. T. Syriaci . . . . . . . $ 213 

LIBER QUARTUS. 

De versionis Simplicis hulole, auctoritate et usu. 

CAP. I. De versionis Syriacae auctoritate in rebus criticis . . pag. 236 

CAP. II. De HSU critico . . - 247 

CAP. III. De usu henneneutico , atque primum de colore librornm 

N. T. Aramaeo . . . . . 271 

CAP. IV. Versionis Syriacae indoles exemplis illustrator / . ~, 294 
CAP. V. D usu dogmatico . . . . . . . . *:, 323 



Addenda. Corrigenda. Tabula chronologica et geographica. 



Liber primus. 

Be lingua Aramaea eiusque dialectic 



CAP. I. 

De linguae Aramaeae patria et finibus 

antiquis. 

Inter Semi filios Genes. X, 22 postremo loco leg-itur SD^N, de 
quo losephus scribit: ^Qotftaiovg &r#fiv, ov$ "EUyvsq 2yQOv$ 
TTQosayoQsvovGt. Occurrit quidem etiam alter n'ltt Gen. XXII, 
22. filius Kern uel , quern Graecus et Vulgatus interpret nuzsQa 
Svgwv habent 1 ). Quamlibet autem facile nobis persuadeamus, 
duplici notione nomen dlN v in usu fuisse, altera latiori, altera 
strictiori, tamen omnes huius nominis g-entes recensentibus no- 
bis ab Aramo Semi filio principium petendum est. Aramaeorum 
nomen non fuit Graecis prorsus ignotum. Homerus {II. H, 783) 
et Hesiodus (Theog 1 . v. 304) \dgiiiovq memorant 2 ) ; Strabo au- 



1) DIN a plerisquc hodie nomen non gentis sed regionis habetnr, 
terrain superiorem significans oppositam terrae inferior! p35. Sed histo- 
rica documenta non esse postponwida censeo meris nostratinm coniectviris. 
Neque vero ipsa locorum ratio coriiecturae favet; nam in Palaestinam 
ascenderunt Israelitae ex Babylonia , in candem ascendit Abraamus ex 
Aegypto. Mcsopotamiam , Syriam Damascenam quis tandem loca supe- 
riora ( Hochland ") diccret? St. Morinus nomen interpretatur regioneia 
subliincm, amoenam. 

2). De Arimis res dubia est. Homerus: lv 'dqiftotst 2#* yaal Tv- 
qxosoe epfisvai svvas. Cf. Her. 3, 5. uno St ^s^cavlSos Mpvqs, iv ry 8$ 
loyog vov Tvqxti xsxpvtp&ai. Gonstat creb ris, terrae motibus Syriam omni 
tempore concussam esse. Gallisthenes autem Arima Cilicibus adscribit , et 
Typhoeum Cilicem faciunt Pindarus et Aeschylus. Cf. Forbiger , Alte 
Geogr. II, 641. Anm. Steph. Byz, s. y. "A^p*. 

1 



tern refert, ^Aqipovq intelligi a quibusdam Syros, quos suo tern- 
pore Aramaeos s. Aramos dicerent '). Idem alio loco scribit: 
rovg yuQ v<f ^juwv SvQovg xaXovfj,svov$ vn aviwv rtov 2i>Qii>v 
^Qfisviovg xal l^Qitfjifiaiovg xafaiff&ai. Romanis vcro quum vix 
auditum esset Aramaeorum nomen, Plinius cum Scytbis cos con- 
fudit. Invaluit enira ubique in Ocddente nonien Syriae et Sy- 
rorum, de cuius origine nil certius esse et exploratius opinor, 
quam quod' Kerodottis Assyribs a. Graecis Syrios appcllatos esse 
scribifc 2 ). Neque ipsi se Syri hodie Aramaeos vocare solent, 
quare idem illis evenisse videtur, quod recte de gentium noini- 
nibiis statuimt lacobus Grimmius aliique, non ab indigcnis sed 
al) hostibus populisque affinibus dicta esse eorum plur.ima paula- 
timque in usum omnium deinceps prolata. Ita terra Israelis vulg-o 
Palacstina dicitur, a Graecis olim sic nuncupata,, qui ludaeos 
cum Pbilistaeis confundcbaiit, neqne aliter qui se ipsos Israelitas 
et ludaeos appellabant, ab exteris Hebraei dicti sunt bodieque 
dicuntur. 

Pater autem Syrorum , Aram , primum habitasse videtur 
in regione *Vp w , quam alii Cyro fluvio adiacentem , alii partem 
Mediae habent 3 ). Leg-itur enim apud Aiuosum- proplictam (c. 
IX, 7): nonne eduxi Israelem ex Aeg-ypto et Aram e Kir? 
Eandem in terram Damasceni postea ab Assyriis in exsilinm ab- 
ducti sunt. Primum igitur . terrain Kir Dbsid elites, delude alias re- 
giones petiisse Aramaeos propbeta innuit, neque a vero.inultuni 
aberrare nobis videmur , si in Mesopotamia stabilem eos sedem 
- collocasse statuamus. _Est autem Mesopotamiae pars una culta, 
quae Armeniae inontibus proiacet, felix satis ut Strabo scribit, 
pascuis et germinibus laeta; altei'a meridiem versus arida et 
sterilis. Utriusque regionis praeclaram descriptionem Xenopbon 
praebet in libro primo Anabaseos , qui in tractu illo Mesopotamiae, 
per quern Cyrus Euphrate prope Tbapsacum traiecto usque ad 
Araxeni amnem iter lecerit, vicos complures fuisse narrat fiy- 
mento vinoque refertissimos. Hanc rcgionem Xenophon Syriam 



1) Cft B'ochart, Phaleg. ed. III. Lugd. B. p. 75. 

2) Her. YIP, 63. O'VTOI Ss vnd fttv 'EMi'jvutv txqMovro 2vQioi, vni 
Se tiuv pappaQtov 'daavgioi exlj'&ijaav. Cf. Wilier R. W. S. V. Hoffmann 
Gr, Syr. Prolegg. pag. 2. et quae infra dicentur. 

3) Cf. Gcsen, in les. ad c, XXII ,6, 



vocat; est ea ipsa, quae in Genesi ons* f^ss appellatur, 
apud Hoseam (c. XII, 13), a Curtio campi Mesopotamiae dictr 
(I. HI, 2. .3). Praecipuas ibi Aramaeorum sedes efc quasi ciibi- 
lia quaerenda esse hide coniici potest , quod Laban eius reg-io- 
nis incola appellatur iiMn (Gen. XXV, 20; XXVIII, 5; XXXI, 
20. 24) idque non propterea, quod gente Aramaeus fuerit, sed 
quia in terra Aramaea habitavit. Eadem de causa iubetur Israe- 
lita Deut. XXVI, -5 coram Deo confiteri, patrem siuim fuisse 
13N 173-1^ et descendisse in Aegyptum; quocum convenit, quod 
losua Israelitas nionet, patres ipsorum trans Euphratem serviisso 
oliin id olis. *- 

Ex Mesopotamia autem varias in terras filii Aram dispei:- 
si sunt; recensentur enim D"i 133 Gen. X, 23 'irrti bini yw 
d7Ji, ex quibus Uz a losepho pater eorum dicitnr, qui Dama- 
scum et Trachonitidim incolant. Sane Damascena vallis (inter 
Libanum et Antilibanum) hodieque ab Arabibus el Gauta (^lL)**Jh 
dicitnr, cuius rei .testes laudat Bochartus; protenditur autem se- 
cundum g-eog-rapliuni Arabein spatio duarum stationum in longi- 
tudincin et unius in latitudinem. De nomine t=in alii aliter. ,.Ro- 
senmuellerus, Tucliius, alii monent, quod lacus Merom ab Arabi- 
bus el Hule J ) dicatur; Krueckius 2 ) autem Emesenos notat a 
Plinio (l.V, 19) Hylatas vocari. Minus etiam constat inter viros 
doctos de nominibus Getlier et Masch s. Meschech. losephus no- 
mine -im Bactros intellig-i putat; Krueckius Gindarenos, confert 
eius reg-ionis incolas, quae ex septentrional! parte urbis Aleppo 
sita est. Masch denique ad Masium montem referre solent, qui 
Mesopotamiam ab Armenia disiung-it, cui adiacet urbs Sjrorum 
celeberrima Nisibis; losephus autem Mrjauvalov? intellig-it, sinus 
Persici accolas. lam liquet, a filiis Aram g-entem null am origi- 
nem ac nomen duxisse, quae maiorem famam et auctoritatem 
sibi vindicaverit. Id tantum ex eorum nominibus collig-i potest, 
Aramaeorum par tern Euphrate traiecto Coelesyriam cepisse, 
partem vero in Armeniam sive Adiabenen et provincias Tigri- 
tanas transmigrasse. Si vero Arami filii vix g-entem suam pa- 



1) &5*rsrul i5,z.\2 cf. Schultens , index geogr. ad vitam Salad, 
s. V. Haula. 

2) Erklaerung der Voelkertafeln im I. B. Mbs. Bonn 1836. 



trisque nomen mag-nopere promovenint , gens altera eaque cog-na- 
ta sese quasi inseruisse videtur Aramaeoriim. stirpi ac terrae, 
ita ut in unum cum illis populum coalueriat; lam monuimus , La- 
banein dictum esse Aramaeum, neque omnino dubitari potest, quin 
cognati et poster! eius cum Aramacis sese confuderint. Quod 
probatur ex nominibus fill drum Nachoris, qui Gen. XXII, 
21. 22 recensentur. Etenim quum Abraamus iter prosequeretiir 
in terram usque Cananaeam, Nachoris fain ilia medios inter Ara- 
maeos propag-ata est. Nomina ig-itur filiis indita apud Aramaeos 
usitata; ipsi se Aramaeos dici passi sunt; atque Kemuel cog-no- 
minatur pater Arami cuiusdam, qui huic nomini celebritatem ali- 
quam parasse existimandus est. Porro inter filios Nachoris oc- 
currit fisstt (v. 24), a quo reg-num rtivn D"IN nomen adeptum 
est. Sarug- denique , ut alia quae minus certa sunt , omittam, 
urbi et regioni Mesopoiamiae nomen dedit inter Syros celeberri- 
mum. Omnino inter Aramum et Arpacbsadem , a quo Nachor 
et Abramus oriundi erant, cognationis et vicinitatis arctissimum 
vinculum statuendum est. Quare Chaldaei quoque, sive ad Ar- 
pacbsad sive ad Cesed 1 ), filiuin Nachoris eornm orig-inem refe- 
ras , cum Aramaeis proxime coniung-endi sunt 2 ). Ita vero iam 
a principle factum est, ut Aramaeoriim natio quum minis mixta, 
long-e lateqne diffusa, variisque dispersa esset reg-ionibus, nullo 
unitatis vinculo colligaretur neque coerceretur, quare etiamsi 
numero et terrarum , quas occupaverant , opportunitate satis va- 
lerent, nunquam tamen domininm in Asia exerciierunt. 

Tempore Abrahae vix iam constitutae erant Aramaeo- 
rum civitates; Davidis autem aetate floruerunt haec tria reg-na : 



1) In libro luchasin haec genealogia traditur: ,, Primus Elam, a quo 
desccndit quae hodie vocatur Persis. Secundus Asstir, a quo quae nunc 
vocatur Mpzal. Tertius Arphaxad , a quo qui nuno Chaldaei vocantur. 
Quintus denique Aram , a quo Aramaei , qui Graece Syri yocantur. Unde 
Syriac nomen. Hi condiderunt Trachonitidem et Damascnm habuerunt pro 
regni metropoli." Eusebius in Ghronico Armen. p. 110. ,,Et ab Arpaxad 
Arpaxadaei, qni etiam Chaldaei vocabantur. Ab Aramo autem Aramaei, 
qui Syri quoque appellabantur." 

2) Ur Casdim in Mesopotamia quaerendnm esse , patet ex Act. VII, 
2; neque displicet Bocharti sententia, natale solum Abrahae convenire cum 
eiusdem nominis loco quern Ammianus inter Nisibim et Tigrim amnem me- 
morat Inter Armenios quoque nomen Aram multis vivis commune fuit; 
cf. Tahulam principum ap. Mosen Chor. 



' . , : . , .5 

1) ptofi tn$ 2) fftfx d^sj 3) &;nrn bntt. Constituent aiitem 
dns-ru d^N et ptoan diN provincias Aramaeortim per onmes tem- 
porum vicissitudines celeberrimas , Mesopotamiam scilicet et Sy- 
riam Daniascenam. Media inter utramque habenda est provincia 
mrss, cuius rex Hadad Eser Davidis tempore inter omnes Ara- 
maeorum gentes principatum obtinuisse videtur. Ille erat, qui in 
auxilium vocabatur ab Ammonitis, cui succurrebat rex Dama- 
sci , cuius in ditionem redactus erat rex Hamathae , qui copias 
auxiliares etiam ex terra trans Euphratem sita in proelium ad- 
duxit. Tanien multuni de situ Zobae disputatum est. Syri qui- 
dem constanti traditione Zobam urbem Nisibim reddimt. quae 

1 P 7 

apud posteriores Sjrornin scriptores }^>Q* scribitur ! ). Minime 

tamen id convenit cum V. T. locis, ex quibus ni fallor satis 
certo evincitur, cis Euphratem Zobam quaerendam esse. Etenim 
Mesopotamia et Zoba (Ps. LX) diserte disting-imntur neque dice- 
retur Hadad Eser adduxisse 1H3 iii>7J Tiuit-dlN (II Sam f X, 16) 
nisi ipse cis Euphratem imperil sedem habuisset (cf. II Sam. 
VIII, 7). Audiamus igitur Bochartum in Sab en urbem animum 
advertentem , a Ptolemaeo earn laudatam et in Arabiae Palmyrenae 
finibus sitam. Cui sententiae maxime favet Chronicorum locus 
(1. H. c. VIII, 3. 4), ubi connectuntur naia -nttn et lann in de- 
serto. Accedunt nonnulla Aramaeorum reg-na minoris ambitus et 
atictoritatis , quorum principes Davidis et Salomonis aetate in 
Scripturis memorantur: !i35a (II Sam. X, 6) 'TfiiJlv (II Sam. Ill, 
3; XIII, 37) iirfi n"a (II Sam. X, 6) et nn,-'de quibus no- 
strum non est accuratius disserere. Tot vero constitutis Ara- 
maeorum civitatibus et reg-nis , quae quum omnia sui iudicii es- 
sent, nonnunquam confoederata, alias tamen sibi invicem infesta 
erant, communi tantum Aramaeorum nomine insignita: fieri non 
potuit, quin vires omnium tanta diminutione et fere amputatione 
frangerentur. Ipsa tamen locorum conditio obstabat, quomimis 
unius imperio singulae Aramaeorum g-entes et urbes in unam rem- 



1) Apud Clu-istianos deinum scriptores hoc nomen occurrit , quare 
maiorem huic tradition! auctoritatem nc tribuamus, quam Ephraemi alio- 
ruiuqne opinion! , qui Erecli E^essam, Accad Nisibin etc. interpretantur. I. 
D. Michaelis Syroriun traditioni de urbe. Zoba maxime patrocinatus est, 
ncc tamen validis earn argumentis comprobans. Debilis oranino et manca 
' Michaelis. 



6 

publicam coaluerlnt ; nam nimis distracta est ilia terrarum plag-a, 
interclusa et Euphrate et Antilibano et descrto. Ita vero faclum 
est, ut 'facile ah Assyriis subiicerentur. llli enim saec. IX et 
VIII tolam fere Asiam devorarunt , ita ut ex 1116 tempore plu- 
riirifs regiiis sublatis populisque ex suis sedibus in remotas vasti 
imperil provincias deductis, Assyriorum nonien terrain omnem 
tfbtexerit, quae ex Asiae interioris recessu ad mare usque me- 
diterraneum late longeque protenditur. Aramaeorum ipsum no- 
men cessit Assyriis. Conipreliendebantur enim tevrae omnes As- 
syriorum imperio subditae nomine ^rrN, id quod ex loeis S. S. 
facile cognoscitur. Of. les. X, 9; XI, 11; XXXVII, 12; 
II Reg-. XVII, 24 '). Obtinuit etiam posteriori tempore, nomen 
Assyriae; Esr, VI, 22 Darius vo.catnr -ntw* Y- ?J e * Pli"is 
(1. XIX, 19) Cyrum Assyriae reg-em dicit. Assyriorum autem 
nonien prorsus idem esse ac nomen Syrorum, ex innumeris 
exemplis probari jpotest , quarc iam null us dubito Herod oto fid cm 
liabere affirmanti, nomen Syrorum mutilatum esse ex Assyriis. 
Apud Aristotelem, ut pauca quaedam proferam, leg-itur M&tro- 
nQTUfjiia Tr t $ SvQiaq-, in Syria ang-ues esse circa Eupbratis ripas 
memorat Plinius, Ninus metropolis Syriae vocatur apud Strabo- 
.nem 2 ,), ipsi Cappadoces Leucosyri appellantur ab antiquis 3 ). 
Nullarn fere huius rei dubitationem relinquunt Strabonis loci, qui 
I. II scribit: ,,Magna Media quondam imperavit toti Asiae, xura- 
hvvaffa TTjV TWV 2vQiav ^>fv", et 1. XVI.: ,,Q.ui porro de Syro- 
rum imperio scribunt, quum dicunt Medos quidem a Persis, Sy- 
.ros vero ;a Medis eveVsos, non alios Syros intellig-unt , 
rovg sv Bafivkwvt xal Ntvw y.uraffxsvaffftsyovg TO 
Cui consentit flieronymus , ad Es. XIX. sicscribens: ,,Quosve- 
teres Assyrios, nunc nos vocamus Syrios, a parte totuin appel- 
.lantes 4 )". Plinius autem Syriae fines ita describit, 1. V, 13: ,,Sy- 



1) Cf. Tncliius de Nino urbc p. 14. 

2) lust. Hist. I, 2. Strabo 1. XVI ab initio. Diod. Sic. II, 13; 
XIX, 23. Slcph. Byz. 2vQOi } irolhiZv ovofta Iftvujv. 

3) Herod. I, 72; V, 49; VII, 72. Ctcsias secundum Strabonem XVI, 2 
scripsit tf a '*Aaai\Qia.Ka , ubi in aliis codd. legitur 2vQiaxa. In Ptolcmaei 
tabula Ghaldaei reges dicuntur Assyrii. Herodotus ubique Babylonios As- 
syriis adnumerat. Nebucadnezar Diod. I, 10 princeps.Syrus dicitur. 

4) Freinshemius in notis ad lust. 1. I c. 2 Assyrios dixere Syros, 
decurtantes pi-imam syllabain, nt ex Hispania fit Spania." Hupfeldns ; Grae- 



ria quondam fterrarum maxima e,t pluribus distincta nomiiiibus. 
Nanique Palacstina vocabattir, qua contingit Arab as et ludaea et 
Coele; dein Phoenice et qua nrcedit intus.Damascena, ac magis 
ctianmum meridiana Babylonia. Et eadem Mesopotamia inter Eu- 
phratem et Tigrim ; quaque transit Taurum, Sophene, citra verb 
etiam Comagene, et ultra Armenian! Adiabene, Assyria ante 
dicta et ubi Ciliciam atting-it Antiochia." En plenum terra- 
rum ambitum, quas imperium Assyriorunj complexum est '). 

Citius igitur periit Aramaeorum nomen, ab Assyriis primum 
absumtum, quos deinceps secuti sunt Chaldaei, Graeci, Romani, 
Persae et Arabes , ita ut semper fere in peregrinorum obedien- 
tiam redact! i'uerint populi illi, qui Euphratis ripis adiacent. Ne- 
quc tamen non maximi momenti fuit Aramaeorum lingua, consue- 
tude et terra, etiamsi alienis gentibus servirent, ita ut ex victis 
paene victorcs erasisse videantur legesque et mores tradidisse 
iis , quorum ditione tenerentur. Idque locornm ipsa rer unique ratio 
eifecit. Ut enim accuratius fines circumscribamus earum gentium, 
quae commune Aramaeorum nomen tulerunt, exordiendum est a Me- 
sopotamia, quae affinitate gaudet Armeniae, Assyriae, Babyloniae. 
Cis Euphratem in deserto Aramaei mixti erant Arabibus, ita tamen, 
ut Aramaeorum lingua et mores praevalerent. Sed tenebant quo- 
que Coelesyriam, Commagenem, Daniascenam , onmem denique 
regionem, quae ab Euphrate ad Taurum, mare mediterraneum, 
Libanum, Palaestinam spectat. Nonne ad nostra usque tempora 



cis noinen '^aatfiws auditura esse coniicit, quasi cuin ai;ticulo ot 
dicercntur, ut Arabes Alcxandrum Escandrum yocant. Fit saepenumero, 
ut in nomiiiibus propriis syllaba prima abiiciatnr, id quod inaxiine apud 
Germanos videre licet. Displicet aliorum senteiitia , qui noraen Syrorum a 
"IS vel a "jT^'TtU derivari yolnnt. 

1) Latins igitur patuit Assyriorum et Syrorum nomen quam Ara- 
inaeornm. Sed aliam significationeni nomen Syriae sub lit, Seleucidarum 
rcgno constituto et quum postea Syria provincia Roman a floret. Seleuci- 
darum imperium quo magis diminuebatur , eo propins ad eos flues recessit, 
qui olim Aramaeorum fuerant, ita ut quae terra turn Syria dicta est pror- 
sus fere conveniret cum antiqua terra Aram. loseplms Antiq. I, 6, 4. Syriae 
fines ita circumscribit , ut ipsas et fere solas gentes Aramaeas coinplecta- 
tur. Geographi posteriores Syriam vulgo cum terrarum tractum definiuntj 
qui inter mare mediterraneum et Euphratem a Tauro et Amauo montibus 
ad Aegyptum usque et Arabiam desertam vergit. Cf. Winer , R. W. s. v. 
Reland , Palaestina pag. 46. Infra alia ad hanc rem pertinentia dicenlur. 



supersunt et partim florent antiquissimae Aramaeorum urbes , Ha- 
matli (Epiphania), Damascus, Palmyra, Edessa, Haran, Nisibis, 
quamvis innumeras pertulerint vastationes et expertae sint tot 
tantasqne rerum vicissitudines , quas altera vix ulla terrarUm 
plaga viderit? Etenim insita quaedam est huic regioni opportu- 
nitas et necessitas omnibus temporibus emicans iterum et reful- 
geris. Scilicet locum medium tenebant Aramaei inter gentes lit^ 
teris artibusque maxime excultas et illas, quae plane rudes et 
barbarae fuerintj attingentes enim Babylonios, Phoenices, He- 
braeos, postea Graecos et A Romanes, pertinebant usque ad Ar- 
nienios, Persas, Arabes, alios Asiae interioris populos. Quare 
quas ab illis acceperant litteras, artes, mores, institutiones, tra- 
diderunt g-entibus vicinis et remotioribus , ita ut recte dixeris, 
Aramaeorum terrain et ling-uam viam quasi et vehiculum fuisse, 
quo Asia minor et Asia interior, Aegyptus et Babylonia, Oc- 
cidens denique et Oriens inter se mutuo commercio rerum suarum 
copiam permutaverint. X 0bsidebant enim Asiae aditum Aramaei 
Euphratisque transitus, quibus omnibus utendum est, qui cum ex 
Oriente in Occidentem turn ex Occidente in Orientem perg-ant. 
Aeg-yptiis , Graecis et Romanis advebebant Syri equos , mer- 
ces, fructus et delicias Orientis, illorum iterum res bellicas non 
minus quam artes humanas et liberates ad Asiae extremas usque 
plag-as propag-aturi. Simul enim ea aniini promtitudine erant 
Aramaei, ut quae facile ab aliis discentes suum in usum rerte- 
rant, eadem protinus aliis traderent, etiam iis se insinuantes, a 
quibus maxamopere abhorrebant, discipuli omnium iidemque ma- 
g-istri. Sed et aliud quoddam non praetereundum est. Erat enim 
terrae mag-na pars foecunda, uberrima, plana, aquosa, referta 
oppidis et vicis; sed neque monies et deserta deerant, eorum 
recessus, quibus tempore iniquo ex urbibus fugiendum erat. Ita 
levitati Aramaeorum mixta fuit ea vitae severitas consuetudinis- 
que constantia et aequalitas , quae montium et deserti incolis pro- 
pria est, ita ut ubi perdita iam et exstincta videbatur Syrorum 
ling-na et natio, ex solitudine et latibulo recreatis viribus denuo 
surrexerit. 

Ut autem brevi quae modo dixhims, consummemus, medii 
intercedentes Aramaei inter diversissimas gentes, mercatorum, 
interpretum , nuntiorum munus obibant inter Orientem et Occiden- 
tem; atque quod Phoenices via maris valebant, idem fere offi- 



ciuni et privilegium Aramaeis obtigit media in terra, quae 
ex Asia in Europam et African! traducit. Salomonis aetate id 
primum apparuit. Aramaeis enim a Davide subactis e,t Phoenici- 
biis in foederis amicitiam receptis , omne, terrarum commercium 
tune temporis Salomonis imperio traditum et concessum erat, qui 
postquam Thapsacum, Palmyram aliasque stationes YC! occapa- 
vit vel condidit, vias omnes obsedit, quibus obviam sibi veni- 
rent et conversarentur (Mentis et Occidentis gentes et nationes. 
Ouare non est, cur miremur, Aramaeae ling-uae usum olim latis- 
simuni fuisse, quum plurhuarum gentium nuituo commercio ser- 
viret. Quippe cog-nata erat ling-uae Phoenicum, Hebraeorum, 
Arabum; eiusdem in Oilicia et Cappadocia vestigia multa scru- 
tatus est Bocbartus; porro Armeniae et Mesopotamiae incolas 
corpore et ore valde similes fuisse, testantur scriptores antiqui. 
Ita Aramaeorum ling-ua maxime apta ') videbatur , quae diversas 
circuniquaque gentes uno quasi ore coniung-eret ; quod quomodo 
i'actum sit, iam accuratius nobis exponent! inn est. 



GAP. II. 
De linguae Aramaeae usu in imperio Assyriorum, 

Chaldaeorum, Persarum. 

Quaenam lingua in Assyria proprie dicta fuerit rernacula, 
difficile est diiudicare. Primum tenendum est,, Assyrian! non mi- 



1) Araraaeorum nomen plane non .cvanuit. Inter ipsos Syriae et 
Mesopotamiae incolas satis vulgare fuit. ludaei id s&vi), ut in N. T. 
uuo verbo "ElKrjvss dicuntur, ita Ghaldaico Aramaeos vocare solebant. 
Onkeloso Levit. 25, 47 Aramaeus est idololatra. Eodem modo ,,Ara- 
niaens " passim occnr'rit in Talinude estque medias inter ladacum et Cu- 
tliaeum i. e. Sainaritanum. In N. T. Syriaco rd t&vt) et ofEKXyvts vulgo 
redduntur yoce Aramaeornm. ' Bartholomaeus a scriptoribus Syris dici- 
tur Apostolus Aramaeorum. In epigraplie cod, Nitr. I. is , qui librum scri- 
pserat , Aramaenm se vocat. (Assemanus Adamacnin vevterat). -In epigra- 
phe cod. Heracleensis legitnr ; liber Evangelistarum , qui versus est e lin-, 
gua (Jraeca |^JQQ^, iibi adscriptnm est: M" 1 ^")^. Naainan Syrns Lnc. 
IV, 27 in Simplici Aramaeus dicitur. Aevo medio singula provincia voca- 
batur |M*I>)] ZN^p, inter Mosulam et Bagdadum media quam 'Assemanus 

Assyriam transferre solet. Cf. Michaelis Spicil. geogr. T. II p. 117 et in 
Lex. Syr. s. v. 



10 

nus atque Babylonian! in V. T. iibique distingui ab Aram. Quarc 
neque Babylon n'eqnc urbs magna Niniis Aramacae dicendae sunt. 
Erat qiiidem Assur eiusdem stirpis cuius Aramus , sed exierat Ba~ 
bylone, quum Niniven conderct. Locorum quoque ratio Assy- 
riam, Graecis "Arovqiuv , posteris Adiabenem vocatam, a Me- 
sopotamia disiungit. Eo ipso loco condita erat urbs Ninus, nbi 
ex Asianorum sententia Oriens ab Occidente dividitur '). Hand 
quid em immemor sum 2 ), ab Amira, Assemano aliisque doctjs- 
simis viris Assyrian! antiquitus Aramaeac linguae et terrae pro- 
vinciam haberi; ipsa tamen antiquitatis vestigia et mohumenta 
-vix idem nobis persuadere videnttir. In loco lesaiae vexatissimo 
c. XXX\ 7 I, 12* hortantur principes ludaeorum leg-atos Assyrios, 
ut m?:ntt cum ipsis colloquantur. Cui loco si vim intulisse iu- 
dicandi sunt ii , qui cum Simoni rwr\\n Assyriace " vertant , er- 
roris non minus arguendus est Haevernickius 3 ) , qui inde con- 
clndit, Aramaeam ling-uam Assyriis vernaculam fuisse. Nonne 
clamassent ludaei, nt Assyriace leg-ati oratioiiem haberent, 
si Assyriorum propriam linguam dixissent? Qnare rectius sta- 
tuerunt Gesenius, Winerus, alii, Assyriorum linguam fuisse Me- 
do - Persicae cognatam, Aramaeae autem linguae viguisse illo tern- 
pore usum tarn divulgatum et communem, ut interpretis fere lo- 
cum inter gentes alienas habuerit *). Fuerunt Nini plurimi mer- 
catores, multum erat Assyriis commercium cum Mesopotamia et 
Phoenicibus , in magno diversarum gentium impqn'o omnino opus 
erat lingua quadam publica et communi, unde factum facile est, 
ut Assyriorum qui nobiles et eruditi haberentur non minus Ara- 
maice loquerentur atque ludaeorum principes hanc linguam intel- 
ligebant, quae tamen captum vulgi excederet. Assyriorum lin-r 
guam Medo -Persicae similem fuisse , colligitur maxime ex nomi- 



1) Asscm. B. 0. II. p. 248. 251. 

2) Assemanus linguam Syria-cam vocat in maximo olim Assyriorum 
ct Chaldaeorura imperio florentem et ad summam amplitudinem et elegan- 
tiam perductam ; incarnati postea Numinis et cum lioininiJnis convcrsautis 
ore conscoratnin , Apostolis faiiiiliarcm etc. 

3) Einleit. 1 y 1. p. 96. 

4) Miruin skie est , quod regio quaedain Assyriae proprie diclae 
apud Mosulam a Syris scriploribus }.**&] A^2> dicitur. Lingiiam Syria- 
cam in Adiabene postea vulgarem fuisse, satis constat. 



11 

nibus propriis, quae Babyloniis affinia snnt, atque 'ex monumen- 
tis nostris demuni tempoiibus detectis, quorum inscriptiones 'cu- 
neatas ex dialecto Pelilevica successu lactissimo viri docti expli-r 
care cdeperunt '). Est tamcn res nonduni satis enucleata neque 
absoluta. Linguam certe Aramaeam in eniporio scliolisque Assy- 
riorum satis tritani et vulgarem f'uisse, inde liquet, quod Ara- 
maeas -voces multas in dialectum Pehlevicam irrepsisse Bohle- 
nius 2 ) dociiit : neque oimttendum , quod lingua Syriaca poste- 
rioribus aevis in ilia regione ubique viguit liodieque superstes 
est. Ex lesaiae loco c. XXX , 19. nihil de Assyriorum ling-ua 
protfari puto, quippe plane abhorruisset ab'idionmte Hebraeo; 
quia meo qnidem iudrcio non de Assyriis loquitur propheta, sed 
' de viris suae ipsius g-entis scbolasticis barbare nimis et abstruse 
'loquentibus. Facilius ex les. XXVIII, 11; Dent. XXV 7 III, 49. 
quispiam concluderet, alienae ct ig-notae ling-uae earn g-entem 
i'uisse, in cuius potestatem Israelitae Dei nuniine traditi sunt; 
neque tamen in ipsam Aramaeam ling-uam hoc non quadraret Iti- 
daeorum plebi ig-notam, deinde in exercitu Assyriorum ct Chal- 
daeorum proculdubio nationes cong-reg-atae erant ore et sermone 
prorsus ab Israelitis alienae et remotae 3 ). 

Quae vero omnino et in omnibus reg-ula observanda est, 
ut ad cuiusvis rei orig-ines reg-rediatur quaesiio, ita de Assy- 
riis vix certi quid statui potest nisi Baby Ion is simul ratio 
habeatur. Assur enim Babylone exiit; Babylone autem Nimro- 
dus olim papam et doniinum eg-erat, qui uavibus appulerat Eu- 
pliratis Jitora ex Aethiopia advena. Origines ergo Assyriae 
quaercndae sunt Babylone , Babylonis origines in Nubia et Ae- 



1) Inscriplioncs , quas ad hunc diem iulcrpretati sunt, tcuipori Pcr- 
sanim assignantur. Sunt ycro nupcrriinc aliac repcrtae ct accuralissimc 
Parisiis una cum figurarum tabulis transscriptae, quae lingiiis tribus textum 
cundcm proponcrc ^vidcntnr. Ad ChaUIaeorum ct Assyriorum tempera haec 
mouumenta refcruntwr. Lasscnins aliique putant, unum inscriptiomim ge- 
nus linguam Aramaeam profcrre. 

2) Cf. ^ymbblae ad intcvprct. Sacr. Cod; ex ling. Pers. , ubi e glos- 
sario Pehlevico apud AnquetUium sccundo permulta vocabula congessit 
Aramacac originis. Simili riiodo Persarum lingua receiitior multas Araln- 
cas voces fecepit. 

3) lereinias (c. V, 15) de Chaldaeoruiii excrcitu idem anuuutiat, 
quod lesaias de Assyriis. 



12 

gypto latent. Id ipsum est, quod minim in moduin monumentis 
antiquis et traditione vetusta probatur. Sedem habebant quidem 
Assy riorum reges in urbe Nino , terrae adiacenti imperantes; ex- 
struxerunt in ang-ulo illo, qi Tigri et Sabato superiore conti- 
netur, arcem illam, cuius tumuli hodieque magnam in altitudi- 
hem ascendunt; sectabantur vero mores, instituta, linguam, re- 
ligionem earn, quae ab antiquissimis iride temporibus Babylone 
exculta erant. Babylon commune Orientis fannm erat rerumque 
sacrarum metropolis, cuius splendorem maiestatenique tueri et 
augere ipsi Assyriorum reg-es officio babebant '). Quare Baby- 
lonem non inepte antiqui orbis llomam dixeris; colebantur . enini 
iibique dii Babylonis, quae urbs sacra aesthnabatur ap^id Assy- 
rios primum, deinde Cbaldaeos, etiani a pud Persas quodammodo 
nee non Alexandrum Macedonem 2 ). Neque aliter lesaias ora- 
culo -illo grand! et magnamino c. XIII. et XH 7 . Babylonem ^122 
rjiD^a?^ non earn urbem describit, quae divitiis et mercatura su- 
perbiat ut Tyrus, neque quae militia rebusque bellicis polleat, 
malleus populorum dictus ut Assur; sed describit earn tanquam 
metropolin cultus divini litterarumque sedem, astrolog-iae inveri- 
tricem, coeli spectatricem , coelestium rerum doctrina g-entes omnes 
seducentem, quae ut Lucifer in coelo, sic inter omnes populos 
gloria tain sapientiae quam sanctitatis splendeat. Id quod testan- 
tur etiam Graecorum Romanorumque scriptores , Babylone ab an- 
tiquissimis temporibns viguisse astrologiae litterarumque studia, 
eorumque sedem quasi catholicam per mulfa saecula fuisse. Astro- 
nomia miro modo Babylone exculta I'uit: pondera, mensurae, 
nummi ibi inventa, si Boeckio et Idelero fidem habemus 3 ); syste- 



1) Ninus , Semiramis aliiqne Assyriorum reges Babylonem templis, 
tiedificiis, muris ornasse et muniisse dicnntiir. Est quidem difficile ex- 
ponere, quae inter Babylonem et Nimun necessitas i'uerit antiquissimis 
temporibus; id tarnen certum milii videtur, Ninuni quidem sedem fuisse 
regum Assyriorum, qui per multa saecula Asiae imperium obtinebaut, sed 
Babylonis quoque illos praecipuam curam gcssisse tanquam atigustissimae et 
vetustae rerum divinarum matris. 

2) Alexandrum , Antigonum , Seleucum magni habuisse Ghaldaeo- 
rnm vaticinia, Diodorus Sic. refert II, 81; XIX, 85. 

3) Samir rex Babylonuis pondera et mensuras invenisse dicitur. 
Bar-Hebraei Chron. p. 10. Gf. Ersch u. Gruber Encycl. Art. Phoenizier. 
Boeckh, Metrolog. Untersuolmrigen p. 41 sq. 



13 

ma scribendi cuneattim, .cum liieroglyphico ab initio coniunctum, 
Babylone primtim adhibitum ease putatur ; religio denique Syro- 
rum et Phoenicuin una cum philosophia quadam practica et mo- 
nastica a sacerdotibus Babyloniis institute et propagata est *). 
Erant enim religionis et litlerarum studia certo et distincto ponr- 
tificum ordini commissa, qui aeque ac pontifices Aegyptiorum 
divinarum omnium humanarumque rerum magistri proprio iure 
constituti, disciplina autem et classibus inter sese distribnti et 
arcana traditione scientiam propagantes , tothis Asiae docto- 
res exstiterunt. Hie autem gravis et perdifficilis oritur quae- 
stio, cuiusnain g-entis et stirpis Babylonii eorumque pontifices 
primitus fuerint, undenam advecti, quae fuerit ling-ua ipsorum 
patria? Nimirum vocantur pontifices Babyloniorum a Graecis 
Romahisque scriptoribus XuMutoi , Chaldaei. Habes illud oracu- 
lum apud lustinum in orat. paraenet. ad g*entes: ,,Solis Chaldaeis 
sapientia cessit, Hebraei ^- ing-enitum reg-em mente Deumque 
colunt." Testis primus et quasi choragms scriptorum Occiden- 
talium 2 ), qui uno ore Chaldaeorum sapientiam laudant, Hero- 
dotus est, qui 1. I, 181 isgiug Babyloniorum Xahdaiovq appel- 
lari scribit, eo mag-is audiendus utpote qui ipse Babylone cum 
pontificibus illis versatus sit. Tilos tradere narrat similia quae- 
dam Aeg-yptiorum pontificibus, quod accuratius exponit Diodorus, 
qui Clialdaeos vetustissimos Babylonis incolas facit. Callisthenes 
philosoplius, Alexandri M. comes, reperisse se scribit Babylone 
Ghaldaebrum observationes astrolog-icas ad tempora usque Ale- 
xandri %ikitov siwv xul srrsaxoGiwv TQIMV. (Simplicius de coelo 
1. II). Sed id ipsum, Clialdaeos Babyloniae primaevos incolas 
fuisse, a plerisque in dubium vocatur, quare etsi Babylonicae 
astrologicae scholae antiquitatem concedant, Chaldaeorum tamen 
nomen novum habent et recens ortum. Quippe insinuavit se fere 
omnibus antiquita<is indag-atoribus ilia opinio , quam primus ni 
fallor Perizonius protulit 3 ) , Clialdaeos esse g-entem ill am Arme- 



1) Chaldaei nigl TO. &tia tpdoaotpijaavrss oraculonun Bcli ct reli- 
gionis interpretes. Cf. Arrian. VII, 16. Stanlcius Phil. Orient. 1. I. 

2) Cf. Winer R. W. s. v. , qui Strabonein, Diodor. Siculum, Cice- 
ronem, Ammianum, Clementem Alex, aliosque laudat. 

3) Origg. Babylon. Addenda pag. 366- Perizouius ipse secntus est 
aliquo raodo Kirachiuin. 



iiiae et Assyriae vicinam *), a Xenophonte ' laudatam , quorum 
coloniam- Assyrii d emu in in Babyloniam abduxerint, bellicosissi- 
niac huic et I'ortissimae genii id niaxhne imponentes , ut oanipos 
Babylonios adversus Arabum turmas " semper inquietas et bel- 
luin caique ihfcrentes defenderent; hac ex gente postea natos 
csse volunt reges Chaldacos, qui Assyriis ipsis imperium Orien- 
tis cripuerunt. Sed quomodo nomen Clialdaeorum ad pontifices 
transient quaeris 2 ) ? Nonnulli quidem (ex. c. Heerenius) pon- 
tifices nomen gcntis victoris accepisse siatuimt, alii ut Winerus 
Chaldacos imam pontificum classem constituisse, alii denique ut 
Gescuius Clialdaeos pontifices nil commune habere dicunt cum 
Chaldaca gcnte. Quibns omnibus haec quaestio non solvitur. 
Omnino autem ab Assyriis Carduchiorum inontiuui rudes ferosque 
incolas in Babyloniam abductos esse, nibil nisi coniectura est, 
Icsaiae loco vix satis probata. Clialdaeorum nomen latins patere 
puto. Chaldaei non solum obviam veniunt in Armeniae et Assy- 
riae montibus 3 ), ut de illis taceam, qui Ponto et Gappadociae 
aCfines erant, sed in Mesopotamia quoque, Arabia et Babylonia. 
Herodotus, Assyrios a Graecis Syros appellari memorans, ad- 
dit : ,,7 ows'wv ds fj,sru'v XuMuioi." (Ir Casdim in Mesopotamia 
quaerendum. Inter filios Nachoris ito recenselur, cuius posteros 
in Mesopotamia aut Arabia sedes quaesivisse verisimile est. 
Haran auteni, urbs Nachoris, astrorum observatione et venera- 
tione ab antiquissimis temporibus celeberrima fivit. Alia iterum 
gens Clialdaeorum lob. I, 17 citaluf, iutra Arabiae fines ut vi- 
de tur obsidens, barbara, bellica, fera. Perinde statuendum niihi 
yidetur, non ab Assyriis demum Clialdaeos in Babyloniam de- 
ductos essej sed antiquitus sedes ibi habuisse neque eos rudes 
et barbaros fulsse. oinnes, sed partem artibus litterisque dedi- 
tam. Quac enira terra a Babylone dicta est Babylonia, proprie 
Chaldaea apud omnes scriptores appellatnr. Babylon Chaldaica- 
rum g-entium caput dicitur a Plinio *) et sccundum Ptolemaeum 



1) Cf. Geseuhis ail les. 23, 15. RoscnmncUcr Altcrlli. I, 2. p. 36 sq. 

2) Dubia movet Idclcr, Haiulb, d. Chronol. I, p. 200. 

3) Gf. de nomine Xaldaioi , Xdlvfies " etc. Strabo 1. XII. p. 
825. 66. Cellaring, Geogr. ant. torn. II. p. 21214. Moses Choren. p. 87. 

4) Plin. VI, 30. 31. ,,Laeva ihuuinis (Pasitigridis) Chaldaei obti- 
nent, dextra Nomades Scenitae. " Idem c. 32, ,,Noniadas infestatoresque 
Chaldaeorum Scenitate claudunt." Cf. Winerum R. W, s. v. 



15 

/. Neque Babylone so- 
lum scholas instituerant Chaldaei; Plinius cnim scribit 1 ): ,,Sunt 
etiamnum in Mesopotamia oppida: Hipparenum , Chaldaeorum 
doctrina clarum. Orcheni quoquc, tertia Chaldaeoruin doctrioa 
in eodeiu situ ad meridiem versi." Atque Babylonios indigenas 
noii.esse a Chaldaeis disting-uendos, apparet quoque ex Ezechie- 
lis loco c. XXlll, 15 om>i &nii)n bnn 133. Etenim tmio hoc 
loco non gentem significat ,. sed terrain 2 ): filii Bahelis, quorum 
patria cst Chaldaea. Quare haec iam rcruni ratio probabilis mihi 
videtur. Babylonem venerant antiqiiitus coloni ex Aethiopia, qui 
Chamifarum litteras attulerunt. Babylon tacta est ut imperil, sic 
doctrinae et idololatriae sedes. Mox tamen imperio ad Assyrios 
et Ninum urLcin delate, campos Babylonios Chaldaei occupave- 
runt et eprum pars excolere coepit iina cum Baliyloniis astrolog-iae 
litterarumque studia, ex quo tempore inter ponlifices classis no- 
va instituta est, quae Chaldaeoruin erat. Pontifices maximi simul 
reg-iam quandam dignitatem aifectarunt 3 ). Sed quum ab Arabibus 
semper infestaretur et tnrbarctur urbis securitas, Assyrii terrain 
Chaldaeam quasi iteriun condiderunt, colonias eo transducentes, 
exereitum et procuratorem earn in provinciam ableg-antes, urbem 
ipsam tcmplis ornantes ct firmantes moeniis. Atque id ipsinn 
loco lesaiae vexatissimo (c. XX111, 13) 4 ) innui puto. Propheta 
proponit t^ira y-iN i. e. Chaldaeam terrain, vulg-o Babyloniam 
dictam. A Chaldaeis haec reg-io occupata erat, sed nulla vig-e- 
bat inter populos atictoritate et potestate; nam Chaldaeoruin alii 
quideni artibus et rclig-ioni dedili erant, alii vitam vag-am deg-e- 
bant et instabilem. Non erat regimen illis, niilhis principals; 
Arabes diu Babylone dominati erant 5 ). Turn Assyrii Chaldaeam 



1) CF. Strabo !. XVI. Constituta cst habitatio peculiaris in Babj r - 
lonia rots tTtixojploig {pdoaocpoit , plnrininm astronomiam traclantibus,, qui 
Chaldaei appcllautur. Est et Chaldaeorum natio et Eabjloniae regio ab 
iis habitata." Cic. de Div. I, 1. 

2) Chaldaei vcrsu antecedent! scribnntur 'd^ito et vers. scq. legi- 
tnr niito Cf. Ezcch. VI, 24. Icrcm. LI, 24. flto *-ZW\ 



3) CF. Diodorus 1. II , 24 de Belesi , qui 
I Fuerit. 

4) CF. Pcrizonius origg. Babyl. 1. IV. Vilritiga ad les. XIII , 19 et 
XXIII, 13. 

5) Babylon testc Bcroso per longum tempus Arabnin regibns ob- 
temperabat. 



16 

provinciam fecerunt, res publicas ordinarunt , Arabes expulerunt, 
Chaldaeos vero vagos aliasque -g-entes per Mesopotamiam disper- 
sas , deserticolas et scenitas *) congreg-averunt iisque reg-em 
praefecerimt 2 ). lesaiae tempore id factum esse videtur; aera 
Nabonassaris turn exordium cepit. Atque subito reflorescere coe- 
pit antiqua Babylon; confluxerunt divitiae, palatia et templa ad 
Eupliratis litora aedificata sunt, divinarnm rerum faniae addita 
est rerum humanarum copia ct bellica virtus. Hierarchica tamen 
dignitas ad hue apparet in rege Merodach Baladan, qui ad 
Hisldam legates misit et ipsius Nebucadnezaris tempore niagis 
et pontificibus regni administrate commissa erat 3 ). 

lam quae fuerit Ohaldaeorum lingua, quaerendum est. In 
libro Danielis cap. I. , ubi pontificum classes recensentnr , Chaldaei 
postremo loco positi stint 4 ). Sed qui unam dumtaxat classem 
constituebant , posteriori demum tempore acciti , ii re yera inter 
omnes priinuni locum obtinuisse videntur. iuvenes quattuor In- 
daeorum, qui et nobilissimi et ing-enio maxinie promti videbantur, 
mag-istro traditi sunt, ut discerent S'ntos ]V^n "ncD (Dan. II, 2). 
Chaldaei autem regem alloquuntur (v. 4) rpjoii* 5 ). Nonne se- 
quihir, ut Chaldaeorum lingua fuerit Aramaea, qua rex quoque 
| in edictis utitur ? Id sane certissimum est, viguisse Baby- 
lone ling-uam Aramaeam in usu vulgari. leremias ludaeis Ba- 
! bylonem abductis Aramaice scribit (c. X, 12); ludaci in exsilio 
[linguae Aramaicae assuefacti sunt; Xenophon (Cyrop. VII, 5. 

1 31) 

i,, j 

1) d" 1 "^ alii aliter explicarunt. Pcrizonius, navibus, ut sit navale 
s. emporium. Equidem non yerterioi : adversus deserticolas , scd pro deser- 
ticolis , quod nomen non quadrat in Carducliios. 

2) Hue facit Dicaearchi testimonium apnd Steplianum Byz. s v. Chal- 
daeorum qnartnm decimiim a Nino regem , nomine ,- nt fertur , Olial- 
daeiun Babyloncm celeberrimam urbem aedificasse , anavras tls vavro av- 
vatyayovTa rove xa&ovfitvovt XakSaiovS." 

3) Nebucadnezar , patris inorte rcnunciata, Babylonem regressus, 
invenit omnia bene administrata v-no Xaldatojv. los. Ant. X, 11 ex Be- 
roso. Scaliger intelligit sapientes et pontifices Babyloniae. 

4) Chaldaei etiam posteriori tempore sapientes et doctores etlmici 
dicebantur. Gabriel, episcopus Hormuzi (c. a. 540) scripsit librum ad- 

versns ^ f !^Ii t Simili inodo ''S^ton Cananaeus est, deinde mercator. 

5) Hierouymus ad 1. Quae sequuutur Hebraicis quidem litteris sed 
lingua scribvmtur Chaldaica, quam vocat hie Syriacam." 



17 

31) dicit 2vQi<n.l IniGra^svovq cos, qui linguam calleant incolarum 
Babylonia; cvQurrt autem LXX interpretes pro rpa'-itf scripserunt *). 
Haec igitur siimiua est eorum, quae invenimus. Babylon 
antiquitus litterarnm sedes artiumque liberalium metropolis fuit 
in Oriente. Babylone id genus scribendi, quod cuneatum dicunt, 
inventum est; inde ad Assyrios, postea ad Cbaldaeos et Per- 
sas perrehit. Videtur autem haec scriptura, ut Aegyptiorum 
hieroglypbiea, a solis pontificibus ririsque litteratis adhibita 
fuisse maxime iti monumentis, aedibus publicis et templis, ita 
ut etiam posteriori tempore eodem modo et eundem ad finem hac 
scriptura uterentur, postquam usu communi aliud iain litterarnm 
g-enus excultum est. Idem enim apud Aegyptios obserrare licet. 
Sacra ig-itur habebatur haec inscriptionum forma, usui regie tan- 
turn et publico destinata. Una cum hac scriptura vig-ebat ling-ua \ 
quoque sacra et antiqua, ad quam nomina propria apud Assy- 
rios, Chaldaeos et partim Persas referenda sunt, cum Deorum 
nominibus plerumquc composita 2 ). Ita se propag-arit antiqua Ba- j 
byloniorum et scriptura et lingua per multa saecula in Asiae g-enti- | 
bus regiis. At rcro in rita communi fere ubique lingua Ara- 
maea ralere coepit, primum in Assyriorum imperio, deinde in 
regno Chaldaeorum. Antiqua urbium nomina rix possunt ex 
lingua Aramaea explicari; quae post Assyrios rerum in Asia 
potitos conditae sunt urbes in Mesopotamia, Aramaeae orig-inis 
sunt. Quod apud Ezechielem legitur nomen urbis rtss, a Tar- 
gumista redditur pi->i5. Assyria postea Adiabene dicta est a 
flumine Zabo, apud Ammianum (1. XXIII.) Diaba i. e. Ni" 1 *! 
(lupus, My.oq). Arbela Bocharto est K?S^ V populorum 'colluries, 
ut Chald. Cant. I, 9. habet 'pi&n? p^i. cribrum frumenta- 
rium 3 ) ; Gaug-amela N>^^-^5 (sic distinctis rocibus in Plihii M. S. 



1) Vavia erant Babylone poiitificum et fatidicorum genera. Qui 
prime- loco Icguntnr b^ttts^n similes fuisse videntur Aegyptiorum sacer- 
dotibns, qui et ipsi B^^to'nln dicuntur Gen. XXXIX. Varias augurum clas- 
ses et vaticinandi artes Nebncadnezar coiisulit Ezech. XXI, TJbi etiam 
D^D'nn memorantur, quod antiquitus erat dcoruni genus apud Aramaeos; 

2) Multa qnidem nomina propria linguam Aramaeam redolere Viden- 
tur. Cf. Haevernick. Einl. I. p. 97. 100 sq. Lorsbaclrius, Bohlenius aliique 
e lingua Persica nomina hand pauca explicare studuerunt. 

3) Facilius Arbelam referas ad nomen Arbeli Assyriis usitatissinium. 

2 



optimae notae legitur) tributa cameli (testatur eiiim Plular- 
cjms prisqorum reguni aliqtiein,, qui hostes eft'ugerit camelo dro- 
iiia.de vectus, illam [b\ collocasse, certjs. vicis ct vectigalibus 
|n eius curam a,ttributis). Nuni ipsis olim Assyriis vernacula 
fiierit lingua Aramaea, in dubiis relinquam; scd in Assyriornm 
imperio, ergo, in terra tmi versa, quae ex illo tempore Assyria 
s, Syria dicta est, mag-is niagjsque illam omnium usui se com- 
mendasse, certissimum videtuv. Gentes enim variae et disieotae 
facile earn receperunt, quae iam Asiae fere communis videbatur. 
Accedebat, quod Aramaei JDamasceiu aliique deportati sunt in 
Assjriae s. Mediae reg-iones nee no.n a Salmanassarc Israclitae, 
qiui linguam Aramaeam cog-natam moK adoptarunt. Simul qui 
Babylone confluxerant neg-otiatores et qnas in Chaldaeam abdu- 
xe^nt b.ellicas g-entes . Assyrii , iis quoqua Aramae t a ling-ua aptis- 
sinia videbatar, qua oijmes uterentnr et cui cetera et inter se 
rsa aermonis idiomata cederent J ). Denique si statuere pos- 
Glialdaeis propriam fuisse liriguam Aramaeam, quae ab ipsis 
Chaldaeae nomen traxit, quis miretur, cum Chaldacis linguam 
quoque Chaldaeorum B.ab.ylone superiorem evasisse a ). Urbe Nino 
expugnata et imperio, ad Chaldaeos delato, eliam magis Ara- 
maea lingua in tota fere Asia usu probata est. Quae terra antea 
dicebatur Assyria, nunc dicta est Chaldaea 3 ) et lingua Ara- 
niaea, Chaldaeis usitata, coepta est eorum nomine appellari. 
Sed ad alios itcrnm reges et imperatores stnnma rerum 



us fuisse fcrlur fili.ns Arbeli. Est et tleastri nomcn apud Babylonios et 
Phoenices. Etiam inPcraea oppidum occurritArbcla. Of. Cellar, ed. 2. lip 656. 
Cf.Hos. X, 14. Winero (R. W. s. v.) Arbcla est: urbsBeH. 

l) Bafaylone variae genles ac nationes conflnxernnt. cf. Euseb. Cliron. 
Arinen. p. 20. -tv e rfi Bn^vJ^Mt'i <nolv irlrjfto? ai'^pcoTrtuv ysvtaftai oeAAos- 
&vwv xaroixt)a<ivi:<uv ri,v XaXSaiav. Clialduei autein ubique inter primes 
incplas laudantur. Cf. Aeschjl. Pers. 51. BO.PIJMV . . rrdfj.fuxTov, oyKov . . 



2) Est yei-ishmle, Babylone vajias linguas in usu fuisse et fortasse 
yariae classes virorum litteratorum yarias linguas exercebant. Id sane minim 
est, intsc qu.attuor ilia nomina Danieli et sociis indita unum (Abednego) 
essfi. Chaldaeum. Inter Hamanis filios nonien Dalphon Chaldaeum videtur. 
Veri simile e,st, Chaldaeos eos ipsos fuisse inter pontifices, qui Aramaice 
loguebanlur , quare et illi regem , Chaldaeum genere , alloquuntnr. 

3 t ), Ezeeh. I, 3j XI, 24. In Ezecliiele Aramaismi plnrimi. 



19 

populi ac linguae" commiscebantur et quo plures in unius ditio- 
ncni redact! stint, ep magis opus erat lingua, qua ad interpre- 
tandum omnes uterentur. Ea de causa Persarum quoque reges, 
in Babylonia, Mesopotamia et si quid cum Syris, Phoenicibus, 
Graecis comnumicanduni erat, lingua utebantur > Aramaea, quae 
quiim primum in regno Assyrio. adhibita fuerit, ab Occidentalibus 
vulgo Assyriaca sire Syriaca dicebatur, a ludaeis vero Chal- 
daea, quoniam sub Chaldacornm imperip earn receperunt. 

Ut autcm lingua Aramaea vulgo dicebatur a Graecis Assyriaca. 
s. Syriaca, eodem modo litterac, quibus in scribendo utebantur 
Aramaei , 'A a <r v Q i a y Q dp p a T a yocantur. Sic enim appellatur ab 
antiquis ea litterarum forma, quae Phoenicum, Assyriorum, Chal- 
(laeorum communis erat. Hanc form am intelligit Plinius (1. VII, 
56.) qnnin scribat: Litteras semper arbilror Assyrias i'uisse , sed 
alii apiid Aegyptios alii apud Syros repertas volant." Sed apud 
Seinitas alpliabetum illud primum .in tisu fuisse, ccrtissimum est 
atque veri simillinuini mibi videtur, Babylone, unde regulae vitae 
normaeque doctrinac in totum orbem exierunt, excultas esse eas 
litterarum form as , quas ut primum in imperio Assyriorum plu- 
rimis populis innotuerunt, Assyrias Graeci vocare solebant 1 ). 
Ilecte itaque Diodorus Sic. (V, 74.) ^Syros invenisse litteras 
dicit, a quibus acceptas Phoenices tradiderint Graecis. Esse 
autem ^GGVQKH yod/jLfiara revera Aramaeum scribendi genus, pro- 
Latur '.loco Esrae IV,, 7. 17, ubi traditur, epistolam regi Per- 
sarum missam, et scriptam fuisse niaiN et trans] a tarn rrWiN.' Nam 
litterarum usus latins patebat qnam linguae. In vasto Persarum 
regno, cuius nuntii epistolas omnes in terras ferebant, cuius 
singulae satrapae nummos excudendos curarunt nomine suo et 
imagine, y^a'^/iwra a Chaldaeis et Assyriis recepta ubique ad- 
bibebantur. Herodotus Dariuni narrat in columnis ad Bospo- 
rum positis oonscripsisse populos, quos secum duxerit, Grae- 
cis et Assyriis litteris. (IV, 87.) Apud Tlmcyflidem (IV, 
50.) legitur, Atbenienses legisse epistolam Artaxerxis ad Lace- 
daemonios missam, fiBruydatyaf.isvovg lx TMV ^Arrcrvqiwv 



1) Ad Aramaeam gcutem litterarum inventionem referuut 
Moversius, alii. Apiid Semitas aeternnm fuisse puto litterarum usum,; Se-- 
mitarum alpliabetum nil commune habet cum Aegyptiorum scripture hiero- 
glypliica. 

2 * 



20 



l ). Assyrium 'aulein nonien complect ebatur apud Graecos po- 
pulos omnes imperil Assyriorum 2 ) , lit patet ex locis plurimis, 
quos inter alios Relandus vir inprimis doctus diligentia qua solet 
collegit (Palaest. p. 1012.). Ipse Cadmus dicitur Assyrius et' 
Phoenices Assyrii, Assyrius Libanon, atque res plurimae, qnae 
Tyriae ( liabentur, alio loco Assyriae vocantur. Neque alitcr an- 
tiqmim scriptnrae genus Arabes Sari, Aetlriopes Suriamim vo- 
cant teste Adlero et de Sacio 3 ). Quam usitata fuerint yQup- 
[tuTu ^AGGVQIK 4 ) temporc regni Persici, hide quoque coniici- 
.twr, quod Enmenes, quum Persepoli esset, epistolam tanquam 
ab Oronte Armeniae procuratore scriptam inter milites circum- 
ferendam curavit, quae litteris Syriacis exarata erat (Dio- 
dor. XIX, 23.) 5 ). 



1) Cf. Kreuser, Vorfr. neb. Horn. I, 39 sq. Loci Ctcsiac, Diodori, 
Xeuophontis ab eodem citati p. Ql. 259. 

2) Instinns 1 , 2.: ,, Imperinni Assyrii, qui posiea Syri dicti snnt, 
mille trecentis anuis lenuere. " Secnudum Eusebium Assyrii regnarnnt 
1240. s. 1300. annos. 

3) Cf. Hoifniann, Gram. Prolog, p. 61. Nonne terminatio litterarum 
'Graccanuu alpha, beta etc. Aramaeam originem prodit? Certe apnd Phoe- 
nices status emphaticus minus vulgaris est. 

4) Quae a Graecis dicuutur litterae Assyriae, eas ..origine nori esse 
Assyrias , ex loco Alexandri Poly hist, liquet, quern legcre licet ap. Ense- 
bium Chron, Armen. p. 43 , ubi haee de Sanheribo narrantnr. Quum fama 
accepisset, Graecos in Ciliciam pervenisse, ad cos contendi^, partaque 
victoria iinaginein suam eo in loco erectara reliquit Ghaldaicisque lit- 
teris fortitudinem ac virtutem suam ad futuri temporis niemoriam incidi 
iussit. Idem Tarsum Ciliciae urbem coiididit ad Babylonis similitudinem." 
Proculdubio Chaldaicae litterae sunt , qnae vulgo Assyriacae dicuntur. 
XaKSa'tarl sacptus eodem sensu legitur quo ri^ti'nN. Eusebius ipse inter He- 
braeps et Chaldaeos arctissimnm cognationis vinculum fuisse statuit; Ghal- 
daea inquit (pag. 47.) ab initio erat natio Hebraica. Idem alio loco ,, Abra- 
amus priaium inter Chaldaeos vixit." 

5) De antique Assyriorum impcrio quacstio est dilTiciUiina. Ninus 
ab Eusebio coaevus habetur Abraami. Desiit Assyriorum regmim a Medis 
et Babyloniis eversum, in Sardanapalo. Ex illo terapore Ghaldaei, Medi, 
Lydi .yires snmsisse videntnr. Novum Assyriorum -regnuin, quod dcinde 
sub Phulo, Tiglath-Pilesaro, Salmanassare etc. floruit, distinguendum 
est ab illo antique. Phul in Ensebii Ghron. p. 4. Chaldaeus dicitnr. Ali- 
ter antem Herodotus , qui Asiae imperinm apud Assyrios fuisse scribit per 
quingentos et viginti annos ; ab iis primes Medos defecisse sub rege De- 
oce. In universum hac de re fide dignns videtur Herodotus. 



21 

Ita porro faetum est, lit ludaei in exsilio Babylonico, lin- 
gua Chaldaea recepta, ctiam litteras Assyrias sibi vindica- 
rent.' Babylone enim quum sedulo plurimumque iitterae exerce- 
rentur, genus illud litterarum magis magisque efformatuin est, 
quod cursivum vocant. Quare ludaei quoque illam formam, quae 
ubique in regno Chaldaeorum valeret et facilitate commendaretur, 
sine dubitatione assumserunt, quum Samaritan! formam antiquam 
servare pro officio haberent. Esra enim eiusque socii non tani 
pusillo animo erant et perverse, ut in litterarum forma sanctita- 
tem et integritatem scripturae servandam esse putarent; facilius 
et commune Chaldaeorum s. Aramaeorum scribendi genus li- 
benter adoptarunt, quod posteriores ludaei in genus quadratum 
transflectere coeperunt 'J. ludaei enim, postqua'm prim urn Ara- 
maeorum more litteras cursu quodam flecti , premi et quasi coa-^ 
lescere passi sunt, postea praecepta prorsus contraria secuti, 
calligraphiam et formam reetam s.'quadratam pro norma habuc- 
runt, ita ut litteras iam inflexas et inter se iunctas iterum di 
vimi, denuo. surgere, tegumentis quasi et fundamentis ornari et 
firmari, rcctis denique lineis in unum ordinem redigi iuberent 2 ). 
Aramaei autem, qua ratione et lege inceperant, litteras anti- 
quas mqbiliores reddere et faciliores, ea via procedebant, quare 
ab antiquiore forma, qualis in coctili Babrlonio, deinde in monn- 
mentis Palmyrenis apparet, facile transitus cognosci potest ad 
recentiorem Syrorum formam, quae aliter iterum apud lacobitas 
alitcr apud Nestorianos exculta est , mater simul alphabet! Ara- 
bic! facta. 

Sed haec hactenus. Iam liquet, quo hire Amira in Gram- 
matica tlefinire possit linguam Syriacam s. Cbaldaicam earn, quae 
et nata et dominata sit in Oriente, quae simul Assyriaca, Ba- 
bylonia , Aramaea , Hebraica vel Christiana nominari possit , quum 
gentibus illius nominis nota fuerit atque ab iis ustirpata. 



1") Nou possum Hupfeldo assentiri, qui genus scribendi "TKHH dictum 
interpretatur rectum". Assyriae scripturae illo tempore communis notio 
erat. Illam temp ore cxilii ludaeis acceptam esse, Rabbini docent. Ex 
Aramaea s. Babylonica scriptura genus quadratum formatum esse, Koppius 
demonstravit, Bild. u. Schr. I, 599. 

2) Kopp. 1. c. II. p. 15.6. 226. sq. Hupfeld, Stud. n. Krit. 1830. 
II. !> 266. sq. 



22 

GAP. III. 
Be linguae Aramae.ae usu et conditione sub im- 

perio Sel'eucidarum et Romanorum. 
Quae primum et proprie fuerit linguae Aramaeae patria et 
sedes quibusque finibus terra Aramaeonim circumscribenda sit, 
cap. I. exposuimus. Sed Eupbrati non absimilis, qui litora sua 
transgredi et lathis exundare solet, lingua Aramaea multis sae- 
cuiis in maxima (Mentis parte pervagata dominatum quendam 
occupavit 1 ). Insedit enim in terra ilia inter TMgrim et Euphra- 
tem media, qtiae cing-ulum quasi videatur, quo Asia inferior et 
superior, orientalis et occidentalis cum contineantur turn sepa- 
rentur. Quare f quicunque Asiae subactores et reges exstite'runt, 
liac in terra castra et sedes fig-endas esse duxerunt, quam ut 
primum Omar aspexit, Islamo Asiam subiecturus, terrae se pe- 
etus, Orientis clavem, viam lucis eamque orbis plag-am introisse 
nuntiavit, quae omnes vitae dclicias voluptatesque praebeat 2 ). 
Haec tamen reg-ionis ubertas et copia primum Assyrioram, de- 
inde Clialdaeorum quoque et Persarum mores viresque ita effemi- 
navit, ut qui orbi terrarum imperarent, tanta mox imbecillitate 
fere exliausti et correpti appareant , ut ne paucorum quidem im- 
petu'in arcere potuerint. Quis miretur, quod g-entis fata et mo- 
res etiam sermon! restig-ia impresserint, quod odorem sap ore in - 
que nativum fere exbalaverit lingua Aramaea, inustis perversi- 
tatis et luxuriei maculis, qiuim non tarn vitae naturaeque simpli- 



1). Assemamis qmim Nilo veheretur, libros Syrorum antiqnos Romam 
transducturus , nou incptc litteraruin Syriacarum historiam cum huius lluvii 
fontibns et cursu conijuirat. ,,Incertis, quippe foutibus nata inqnit . 
per mille atqne sexccutos annos quod ferine diiratit Assyriorum ct Chat- 
daeorum iihperinm, magua litterarum atque litteratorum afflucntia excurrit. 
Persanim postea et Graecornm armis atque dominatione angastioribus coer- 
cita ripis her coggit, Uonec Romanis Parthisqoe alternantc fortmia impe- 
rantibus , terrain praeceps subiit. Mox Christianac religionis favore emer- 
sitj quo tempore floruerunt Archelans, lacobus Nisibita, Ephracm, Maru- 
ihas, Isaac, lacobus Sarugensis aliique clarissimi soriptorcs , et scliolae 
sacris littcris apertae quas lunilius Africanns, Theodorus Lector et Dio- 
iiysius patriarcha celebrant. Paulo post oppressa per Saracenos Syrorum 
libertate, rc.ligio atque bonae artes in abditos Coenobitarura et Eremico- 
laruia recessus atque in Jiospitales terras se receperunt." 

2) Cf. v. Hammer, Laemler-Vervv. p. 77. Rich et Ker Porter apud 
Rittenim X. p. 877. 



23 

citatt et veritati, quant communi gentium conimercio , aulae pe- 
st ilcris blandisque nioribus, vitae denique languor! et taedib 
servierit '). 

Quare multum abest nt doleamus, quod una ciiffl imperio 
Persarum ling-ua quoque Aramaea principatn orbata est, quern 
satis diu in Oriente obtinuerat, ut laetemur potius ob invefc- 
tam in Asiam linguam Graecam, quo factum est, ut hac 
lingua et Apostoli divina cloquia scn'psermt. Priiniim auteni de 
Seleucidafum reg-ho nobis disserendum cst et linguae Aramaeao 
in illo usu et fatis. Arctioribus prinium finibus illud coactum 
mox tantopefe auctum est, ut totiini fere Persaruni .regnum illis 
obtig-isse videatur. Nova inde lux Syriae quasi^Tulsit , quare 
ut antea Cbaldaeorum aera vJg-uit , ex illo tempore ad aei'am 
Seleucidavum annos computati (coeptum 2 ). Utique nova et alia 
reruin omnium forma apparuit. Ceciderant et bunii prostratae 
lug-ebant Aramaeorum veterum sedes reg-iae, quas exceperunt 
Seleucia et Antiocbia aliaque oppida riiulta , Graecis nominibus 
et insignita et a Graecis colonis condita. Sinml artes ^ disci- 
plinae et litterae ad Graecorum normam excultae stint; Graeco- 
rum theatra, ludi, mores, ling-ua ubique se insinuaveruiit. tla- 
vus admodum librorum tisus fuferat apud OHentales antiques; Cbal- 
daeorum enim viri docti et sapientes oris "magis traditione artes 
et scientias propag-abant ; tanttim in tabulariis reg-iis historiae, 
series dynastiarum et catalog! populOrtim brevi stylo cdnipone- 
bantur ; libri sacf i solis saccrdotum mahibus terebantiif atqtie, 
si in foro, in vita communi, in cominercio reg-um*), popuiofuin 
ct privatorum hominum frequentior erat litterarum usUs, haec 
omnia non in usurii et memoriam posteritatis servanda videbaiitiir. 
Fuisse quidem Aramaeorum scrip ta, nullo modo dubitari potcst 



1) Ctcsias libro Persicoi-uin III. scribit, omrtes quidem, qnotquot ih 
Asia rcgnariiit , luxui et voluptatibus deditos faissc, sed prae ceteris 
Ninyam (apud Athen. Deipn. 1. XII). 

2) Aeram Seleucidarnm , vulgo Graecorum dictain, Syri etiam Chri- 
stiani sequuntur. Incipit d. I. m. Oct. 312 a. Clir. A Mahometanis scri- 

ptoribus nonnunquam niincupatur ^AJpJij) t3 ^y** epocha Corni 
gei'i, quo nomine alluditur ad Danielis visionem. 

3) Nae'man Syrus litterls conimendabatur a irege sUo i-egi Israelis, 
Id primnm in Bibliis Htterarnin Syriacarum exeinpinm. 



24 

perierunt aiitem, Graecitate silentio aeterno antiquaumonumenta 
obruente. Qui deinceps inter Syros reperti sunt virii litterati, 
quando aniraum induxerunt, scriptis aliquid mandare, ea lin- 
gua" utebantur quae usu omnium et doctorum et discentium turn 
ptobata erat. Quare lingua Aramaea ex sede regia et foro de- 
trusa, in vicos et agros secedere iussa, eos ad fines reducta 
est, quSbus antiquitns propria fuerat. 

Alia tamen fait alio loco linguae Aramaeae consuetudo 
et ratio. Seleucidae, quas terras occupaverant, vix diu tenere 
potuenmt. In Mesopotamia certatum est cum Parthis , in Asiae 
minoris parte septentrionali et Armenia nova reg-na exstiterunt 
nee non Palaejjpa Maccabeis ducibus yictoriam libertatemque re- 
portavit. Satis iam eversum et dilaceratum erat Seleucidarum 
imperium, quo tempore a Pompeio in formam provinciae redactum 
est; provinciae autem quae Seleucidarum iugum abiecerant aliae 
brerius aliae diutius libertatem twebantur, donee Romano im- 
perio et ipsae adderentur. Est ig-itur de hlsce tcrris seorsim 
ag-endum. 

Mesopotamia teste losepho divisa erat in factiones tres, 
Graccorum, ludaeorum, Syrorum; postremam reliquis numero opi- 
busque antecelluisse dicit. Graecos plurimos illo tempore in 
Asiam transmig-rasse , notissimum. Plinius (1. VI, 30.). scribit: 
Mesopotamia tota Assyriorum fait, vicatim dispersa praeter Ba- 
bylona et Ninum. Macedones earn in urbes cong-reg-avere , pro- 
pter ubertatem soli. Oppida praeter iam dicta habet Seleuciam, 
Laodiceam , Artemitam ; item in Arabum g-ente , qui Orei vocan- 
tur et Mardani, Antiocbiam, quae a praefecto Mesopotamiae Ni- 
canore condita Arabia vocatur *)." Seleucus Nicator trig-inta no- 
vem urbes sua sponte condidit (Appian. Syr. ed. Amstelod. p. 124.) 
cuius exemplum imitati sunt successores fere omnes, Graecorum 
coloniis in Asiam assumtis; Maxime inter Eupbratem et Tig-rim 
Seleucia ambitu opibusque aucta est 2 ) , cuius vicinitate antiqua 

1) Arabis nescio quid sit? Num Nisibis legendum? sed huius urbis 
Plinius antca in lib. V. mcntionem fecit. 

2) Parthis Mesopotaniiam obsidentibus , Seleucia eo. usque pervene- 
rat virium et auctoritatis , ut ad M. Aurelii tempora libertatem servaverit, 
ad rei publtce formam constituta. Civium habuisse dicitur milia sexcenta; 
Graecorum artes litteraeque ibi asylum qnoddam reperisse videbantur. Dio 
0. 1. LXXI. Eutrop. VIII, 10. Euseb. iu.Chronico. 



25 

Babylon exhausta 'iacehat '). Babylone autem ludaeorum magna 
copia insederat; babuerimt ibi locates t^iAwro^ug 2 ), qui postca 
Nabardeae et Sorae sedem fixcrunt, ubi Beniamin Tudelensis 
uiulta. eorum sepulcra se vidisse testatur, Saraccnorum autem 
tempore Bagdadi babitabant, regiae fere aulac splendore et dig- 
nitate gloriantes. Josepbi adhuc tempore Babylone degebantlu- 
daei phirimi, mox tamen exor'ta gravissima et diuturna persecu- 
tione in oppida minora vicosque qui Eupbrati eiusque canalibus 
adiacebant, se recepisse videntur 3 ). Condiderunt autem ubique 
synagogas, insOtuerunt scholas, in quibus neqne Graecorum 
litteras et disciplinas exercere neglectnm; Babylone enim litteras 
Graecas Hierosolyma translatas esse tempore Hillelis, traditio 
Talnmdica docet. Quantopere saec. post Chr. tertio et sequen- 
tibus scholae ludaeorum in Babylonia florucrint , satis constat 4 ) ; 
studia biblica et canonica, Rabbinorinn traditiones, Cbaldaeorum dis- 
ciplinas astronomicas et arithmeticas , Graecorum denique pbiloso- 
pluoas excrcitationes copulare et connectere studebant. Post Hiero- 
solyma diruta, niaxime Hadriani tempore, quum patriam fere omnes 
ritare et deserere cog-erentur, procul dubio multi ludaei Babyloniam 
petierant, ita ut vix alioloco tanta eorum multitude congregata fue- 
rit. Tres autem linguas Babylonii ludaeorum inagistri distingunnt: 
1) rnTn fT^ Hebraeam antiquam; 2) b^sn "putt 1 Talmudicani; 3) 
puib (Idutiwv) Aramaeam yulgarein 5 ). Unde Jure nostro 



1) Sub Tiberio ct Claudio Babylon magna ex' parte dcserta erat, 
Strabo 1. XVI. Plin. VI, 26. Stcteruut tamen reliquiae. Hyrcano per- 
missum esse uarrat losephus a Phraate , Parthoriim rege , ut Babylone 
degeret. . ; 

2) Babylone ludaeorum al^nKvnag^ag ad annum ustj. Clir. septiu- 
gentesimum creates esse, Scaliger notat ad Eiiseb. p. 205. cf. Fiirst, Cul- 
Inr und Literal. Gesch. d. lud. in As. p. 8. 

3) los. XV, 2. ,,Decom tribiis mine quoquc ultra Euphratem sunt, 
inlinita hominum milia, quae vix est muncro comprehendere." Cf. Act. II. 
9. Sub Artabano Parthiae rege , qui ab anno Chr. 16. ad a. 47. impera- 
vit, saevitum est in Indacos Scleuciae et in Babylonia degentes Syrorum 
Graecorumque couspiratione. Usserius ad a. 40 ex losepho autiqq. XVIII. 
cap. ult. 

4) Cf. Fiirst. 1. c. p. 63. sq. 

5) Rabbinorum alii liuguam Aramaeam maximi habncrnnt, excolere 
earn et purgare studentes, alii plane ab ilia abhorrnerunt. In uiiivcrsnm 
valet illud , quod legitur Midrasch Rabba sect. 74. : Syriaca lingua ne libi 



26 

colligiinns, commimem et constietum sernibtiein ilia in reg-ione, 
ubi Graeci vix inwlti vivebant, inter ludaeos et Syros fuisse 
ling-uam Aramaeam nostram. Repcrti sunt ludaei etiam in Meso- 
potamia proprie -dicta; Edessae synag-og-am habebant '), Nisibi 
scholam fandaverant. Tainen pauciores erant in his regioiiibus, 
iibi Syri minus mixti alienis g-entibus, proprio iure fruebantur. 
Floruerunt eiiim reg-na potissiiiium Edessenorum et Adiabenoruni, 
inter quos lingua Aramaea s. Syriaca fere sola et purissima ob- 
tinuit. Edessae quidem populiis satis mixtus efat, variis e g"en- 
tibits congreg-atus, in eiusque terrae finibus interiacebanfc vincinitate 
Graecorum nuiltae; in Atikbenonim autem reg-ione Iinlaeomm 
plurimi habitabant; vernmtanien praevaluit nomen et consuetudo 
Syronim. Qtiare Graecos Selenciae maxime, ludaeos in vicinia 
BabyloniSj Syros autem in septenirionaii Mesopotamia^ parte 
consedisse recte statuimus. Est auiem discrimen inter Graecos 
et ludaeos notandum. Graeci nullam fere curarii g-essenmt Syro- 
nim et Syriacae linguae; sibi solis suisque leg-ibus et-nioribus 
indulg-ebant , non tarn imitari alios soliti, qiiain exemplo esse om- 
nibus et admirationi. Itaque contemtui babcbant Antiocheni Edes- 
senos tanqwam mixo-barbaros et Selenciae aliisque in oppidis 
nil fere Graeois commune erat cum Syris,'qui in suburbiis habi- 
tabant. Eo magis Syri Graecorum mores litterasque recipere et 
exercere consueverant niaxime iis in locis , ubi res Graecorum 
florerent multuinque cum illis comniercinm esset 2 ). Sed ludaei 
Aramaeam linguam plane suam fecerant, licet doctorum nonnulli 
plebeculae tantum earn esse 'comniittendani diixerint. Uteban- 
tur vulg-o omnes ling-ua Aramaea , qua etiam iii synag-og-is 
Leg-em ct Prophetas interpretabantur. Quare ling-uam si spe- 
ctas, cesserant et applicaverant se ludaei Syris indig-enis; at 
vero religionem moresque quod attinet ipsi suas ad res trans- 



vilis videatur, quum in Pcntatcucho , Prophetis et Hagiographis Deus Hlius 
dignitatem agnoscat. " 

1) Rabnlas Edessae episcopns a. 412. aedificayit tcmptum Stc'phahi, 
quod antea domus Sabbati i. e. syiiagoga Indaeornm fuerat. Asscm. I 
P; 197. Epliraem multum cum ludaeis dispntavit. Edesseni ludaeos liuil- 
tos occJderunt, quum audivissent, lulianum Garrhis sacrificassc idolis et 
ludaeos Iionovifice excepisse. 

2) Gentis doniinaiitis dominatnr lingua, secnndum illud: quern penes 
arbitrium est ct ins et norma loqueudi. 



' 27 

duxerunt Syros , proselytas enlm plnrinios fecerunt. Ornriino 
constat, ludacos unique in Seleucidarum et Romaiiortim pqstea 
imperio disperses vixisse; Seleucus ipse, Antioclius, alii lu- 
daeos, ut colonias ducerent, impulerant, ratam habentes eorum 
fidem et strenuitatem , quum de Syrornni mente et rcligione 
dubitarent '). 

lam vero, qui linguarum usus i'uerit in ipsa Iudaea$ ex- 
ploremus. ludaei exsules in patriam reversi aures ling-uamque 
assuetas babuerunt sermoni Aramaeo ncque dubitandum cst, qiiin 
ludaei Hlo tempore non solum in commercio cum Persia et Sama- 
ritanis 2 ) sed etiam vita vulgari plerumque ling-na Aramaea usi 
siiit. Proplietae quidem, qui Serubabelis tempore et postca ex- 
stiterunt, Hebraice et loquuti sunt et scripserunt, unde certis- 
sinium est, patrii sermonis ludaeos adhuc memores et peritos 
fuisse. Sed qui Bsra 3 ) duce in patriam rediernnt , diutiiis illi 
remoti, vix omnes Hebraice calluisse videntur, etamsi ex loco 
Nehemiae yexatissimo c. VIII, 8. certo non liqneat, iam turn 
opus fuisse j ut Leg-em populo Levitae et scribae Aramaice inter- 
pretarentur *). Errant autcm, qui ludaeoruni gentem illam Bsrae 
et Nehemiae coaevram probe tenacem liabeant patrii moris et ser- 
monis ; aiidras Nehemiam querentem , quod viderit ludaeos fc* 
XIII, 24.), qui niulieres- peregrinas in matrimonium duxissentj 
quorum liberi n^inuJN loquerentur neq'ue periti essent loquendi 
n^lini 5 )i Quare quo diutius Persarum imperio subiecti eraiit 
ludaei, eo mag-is Aramaea ling-tia omnium communis et vulg-aris 



1) los. antiqq. XII, 3- . 1. 3. sq. de B. I. VII, 3. . 3. 

2) Samarilauoruin lingnam mixtaiii cssc dicuut ex idiomate Aramaeo, 
Hebraco iet tertio qnodam, quod Cnlliaeuin appellant. Samaritani linguae 
suac uua cum pristine alphabcto miro uiodo ad hunc usque diem teua- 
ces fuerunt. ' 

3) Cf.-iionien N1TN, titttlum JXrTO"\n. 

* T ; v ' TT : , 

4) Agitur de voce difftcili u3^b73i Terminus technicns fuit forte, 
modum legendi distinctum, certum, accuratum significaiis. Tamen obser- 
Yanduin est, in ling. Chald. vocem hanc ,,intcrpretationem u significarc 
atque ex Rabbinornin traditione antiqna iam Esrae tempore factam esse^ 
Legis expositionem Aramaeam. Gf. Esr. IV, 18. 

5) Ne.que interseruisset Esra libro suo capita Aramaice scripta , nisi 
liaec lingua eo tempore omnibus cognita fuisset. Nescio , an. rpTirP Ara- 
maeam Imlaeorum dialectum sighincet. 



28 ' ; 

V 

1'acta est, lingua Hebcaea servata in synagogis et a scribls Le~ 
gisque peritis in scholis exercita *). 

Sed grayiora imminebant fata et pericnla patrio ritui ac ser- 
nioui, Nescio, nura vera shit, quae de Alexandro Hierosolyma 
petente tradit loseplms; id tamen probabile videtur, Graecos 
omnino benignos se et "grates praebnissc ludaeis. Cum Seleu- 
cidis, qui magnopere ludaeis favebant, aeniulari ridebantur Pto- 
lemaei, qui Leg-em Graece transferri curasse dicuntur et ludaeo- 
runi plurimos privilegiis blandisque verbis in Aegyptum aceive- 
runt. ludaei vero cedebant in dies Graecorum moribus, erant 
quos iam pnderet nominis et signi a patribus accept!; Graecorum 
pompa ludi spectacula in Urbem sanctaiu invecta sunt. Quam 
defcctionem miserrima ^ecuta est clades; nam tempi nm a ludaeis 
sacrilegis i'actis sermonibusque foedatum Antiochus Epipbanes 
fastidio dedit et abominaudum reddidit totum, arccm diruit, ur- 
bem occupavit. Non imilto post Maccabaei patriam liberarunt, 
iemplum urbemque restituerunt. Sed Graeca lingua illo tempore 
ita iam sese insinuaverat, ut yix eius usus cohiberi et detorqueri 
potucrit. Cf. II. Mace. HI, 10. 13., V, 27., VII, 9. 11. 16. 
18. 30., XII , 27. Maccabaeos, ut omnino restauratores erant 
status aniiqui, ita operam dedisse, ut redderent populo vi- 
taeque communi' linguam Hebraeam vcrisimile est; ad Legem 
enim Legisque studia et lectionem omnes revocabant, nummos 
excudebant Hebraicis verbis litterisque signatos 2 ), qiium antea 
ipsi pontifices Graeca nomina assumsissent. Sed altas iam radi- 
ces egerat prinium Aramaeae deinde Graecae linguae nsus, ita 
ut ex illo tempore in scholis solummodo lingua antiqua Hebraea, 
in scribendo autem et inter eruditos lingua Graeca , atquc in yita 
communi lingua Aramaea obtinuerit 3 ). lesus quidem Siracida ante 



1) AHtcr Fiirstius (Gcsch. d. jii'd. Literal, in Pal.), qui linguam He- 
braeam polat superstitem fuisse , loseplmm Hebraicc scripsisse, plebem 
Yero Aramaeam linguam paulatira recepisse, doctorcs elemiim operam dedisse, 
ut in plcbe Aramaea lingua, inter cloctos autem Hebraea emendaretnr ne- 
que ambo inter sc cominiscereiitur. 

2) Cf. II Mace. II , 13. 14. Nuperrime sigillum qnoddam reperlum est, 
a Roedigero descriplum, cuius litterae nummis Maccabaeorum similes sunt. 
Pontificis fuisse videtur. 

3) loseplms Chaldaeam linguam dicit suae regionis sermonein. 1. XI. 
c. 4. 5. II. Mace. VII. mater filios nargaia ifwvp ailoquitur i. e. Aramaice. 



29 

Maccabaeortim terapora librnni r Ej$Qui<ni *) coraposuit quern eius 
nepos (anno XXXVIII. Ptolcmaei Euergetae) Graece trans- 
tulit. Palaestinenses postea scribendo hand multam operam dede- 
runt; Pharisaei loscplu tempore linguam Graecam profanam babe- 
bant. Sed in vulgus iatn sparsi crant libri permnlti Graece script! 
et Bibliorum versio Graeca Alexandria inter ipsos Palaestinen- 
ses locum viilgatae babuit, cuius testimoniis fides haberetur. 

Multum disputatum est, quae lingua Christ! et Apostolo- 
rum propria fuerit. Singulare . et maximum inter omnes Ara- 
maeae linguae elogium est, quod ore, Salratoris sacrata sit. Ne- 
que id i'alsum; valuit enim lingua Aramaea in vita communi, 
plebi maximc consueta et vulgaris. Ita babes in urbe locorum 
baec Aramaea nomina: Golgotha, Gabbatha, Akeldama; lesu 
ipsius ex ore citantur verba Syriaca: eyyu&u (Marc. VII, 34.) 
Tal&u xovfii (Marc. V, 41.) Aa.^ <rupa x avi (Matth. XXVII, 
46. , Marc. XV , 34.) 2 ) ; nee non lacobum et loannem ' le- 
sus appellavit Bouvsgysg , Simonem allocutus est {JUQ loom 
(Matth. XVI, 17.) et Levitam ilium egreg-ium Apostoli dixerunt 
Barnabam. Quare non audiendi sunt, qui demonstrabant Grae- 
cam linguam -Cbristo propriam et familiarem fuisse' 3 J; conce- 
dendum . tamen est, praeter, Aramaeam ling-uam fuisse omni- 
bus satis tritani et conmumem linguam Graecam, quae scri- 
bendo maxime legendoque , in commercio et foro adhiberetur. 
Cephas simul dictus est Petrus , Thomas Didymus , Tabitha 
Dorcas. Nomen Messiae cessit Christo. Paiilnni Hebraice lo- 
quentem mirabantur ludaei; ipsi servi Graecam ling-uam calle- 
bant losepho teste (Ant. XX , 9.) , templi septo inscriptio Graeca 
insctilpta erat ludaeos non minus quam alienig-enas respiciens. In 
laudibus Mariae et Simeonis Deo sacratis vestigia apparent ver- 
sionis LXXviralis (item in Zachariae cantico) neque Evang-e- 
listae et Apostoli eiusdem versionis verba citassent, nisi omnium 
illo tempore manibus tersa fuisset. Christus plebem allocutus 
sive cum Apostolis familiaribusque versatus, non dubito , quin 



1) Utrum Hebraice an Aramaice vertendum , nescio , malnerim 
Aramaicc. 

2) Memovabile est, apud Marcum plurima exstare Syriaca verba, 
ap. Lucam fere nullum, nisi Nomina propria. 

3) Is. Vossius. Diodati, de Christo Graece loquente. Neap. 1767. 



30 

Aramaice sennpneni fecerit ; certissiuuim tamen est , cum sae- 
penumero Graece esse locuium. Apostolos item Graeca lingua 
jam pridein in praedicatione Evangelii usos essc nonnunquam , inde 
veri simile est, quod permulH Proselytae ecclesiae Hierosolymi- 
tanae addicti crant; post ubi priminn Hierosolymis persecutionc 
exckata in Samariam aliasquc terras dispersi sunt, nescs.se erat, 
ut Graeco sernione lesu Christi mortem et resurrectionem adnun- 
tiarent omnibus, quarc postea Graeco sernione etiam Evange- 
listae ad ununi omnes scripscrunt. '). ludaeorum tamen auribus 
linguam Aramaeam sanctius quid et familiarins sonuisse, inde pa- 
tet, quod Paulas quum quocnnqnc modo posset animos popula- 
riuni flecteve et niovere rellet, patrio sermone usus est; aeque 
atque losepluis in g-entis suae gratiam libros, quos Romanis 
Graece scripserat, ipse transtulit in linguam Aramaeam 2 ). 

Ilaec ig-itur, tit dicta consummemus , lingnarum conditio in 
Palaestina fuisse videtur. In vita communi inter se iuvicera lu- 
daei, maxime ii qui ruri deg-ebant vel qui tenaciores erant pa- 
trii moris, loqiiebantur Aramaice ; quare Araniaicam dialectum 
utpote ludaeis illo tempore familiarem Evang-elistae linguam He- 
braicam dicunt 3 ). Ubi cum exteris, versandum erat, omnibus 
satis cog-nita erat lingua Graeca, quam eruditi a magistris accu- 
rate docebantur, vulgus usu publico facile percipiebat. In sa- 
cris celebrandis Lex legcbatur Hebralce; Psalini Hebraice cane- 
bantur (cf. parvulorum claniorem c Q<>avvu); aderant tamen in 
synagogis viri qui Aramaice (apud Hellenistas 4 ) Graece) Scri- 



1) Dionysius har Salibi (Asscm. II. p. 160.) Ha scribit: Quum Mat 
tliaeus. ad ludaeos. Evangelium seripscrit ct pierique HeLraeoruin lingua 
Graeca titcrent.ur. " 

2> Christianos ex ludacis oriundos uiagnam parlem miro motlo tcna- 
ccs fuisse ut Logis na.-tQO'naQaSoTov sic etiam linguae Aramaeac, probat 
vangclium Hebraice scriptum, quod inter Nazaraeos circuuiferebatur ct 
Ebionitas. (Paupet-tatis oslcntalioiie quadam Ebionitae dicti milii vidcntur, 
quasi veil D" 1 3T 1 3N essent). 

3) loan. XXI, 14. IS. 20. 'Ep^a'tarl. Act. XXI, 40. ty'E^u'iSt ta~ 
\txrtu. Titulus cruci affixus scriptus erat 'Ufaa'totl, 'EltyvioTl, 'Pwpal-. 
arl. Rabbi lochanan (Midrasch Tillim fol. 25 , 4.) : Tres sunt linguae : 
Latina bello inscrviens , scrmoni Graeca, precibus Hebraica, " Contra 
Philo Hebraeam Hngnam dicit Chaldaicam. 

4) Megillah fol. 23, 2. 24,' 1. Gf. Waelmer antiqq, sect, I. cap. 
XXXIX. . 265. 



31 

pturam intcrpretarentiir. In scholls tlomique Graece potissimuni 
Biblia leg-ebantur, qiumi Leg-is periti et scribae textus originalis 
studia et g-emiinam traditamque interpretationem sibi soils vin- 
dicarent 1 ). 

De Coelesyria et Comma gen a si quaeritur, distin- 
g-uendum niaxime est inter incolas urbium , praecipue recens con- 
ditarum, et eos qni run, in agris et in deserto deg-ebant. An- 
tiocbiae qiiidem Graeca ling-ua vig-tiit fere sola, secundum dictum 
Hind Itivenalis (Sat. Ill, 62.): 

,,Iam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes 

Et ling-uam et mores (Graeciac) vexit. 

lie quibus grata est picta lupa barbara mitra. " 

In Actis narratur, Antiochiae fratres primum esse dictof? 
XQIGTIMOVS ; Graeca ig-itur ling-ua ibi vulg-ata erat. Late diffu- 
disae se ilia in reg-ione Graecorum mores et sermouem inde quo- 
que elucet, quod pluriinis oppidis Graeca nonrina tribnebantur, 
ex. c. Ptoleinais, Epiphania; tamen apud homines indig-enas et 
vulg-ares non prorsus exstinctam esse antiquam rerum faciem 
non minus eo prob.atur, quod earundem urbium nomina peran- 
tiqiia tempore sei-iori resurg-ebant , ita-ut hodieque^ nomina loco- 
rum, indita pridem ab Aramaeis et Hebraeis, trita sint in toto Ori- 
ente et sola percipiantur 2 ). Maxime ruri, in reg-ionibus mon- 



1) Rabbinis quam sancta fuerit lingua Hebraica notissiimim est. Ab 
iisdem vero passim iaudatnr lingua Aramaea et Graeca. Cf. librum menm 
tie lercm. vcrs.- Alex. p. 32 sq. Vid. supra pag. 25 not. 5. 

2) Ammian. Marc. XIV, 8.: ,,Abusus Seleucns mnltitudine hominum 
quam tranquillis in rebus diittius rexit, ex agreslibus habitaculis urbes 
constnixit multis opibus firmas et valitlas: qnarnm ad pracseiis pleraeque 
licet Graecis nominibns appellentur , primogenia tamen nomina non amit- 
tnnt, quae its Assyria lingua institutores veteres indiderunt." Vides 
hoc loco Assyriam linguam dici , quam Syram Tiilgo dicunt. Selcncidarnm 
unus cognominatus est Syra voce Zabinas (emtiis), quo probatiir linguae 
usiis. Foy Vaillant, Seleucidaruni impcrinm ed. II. Hagae Com. 1732. pag. 
109.: ,,Selcucus Nicator Syria occupata non solum ut tradit Appianns plu- 
rima nomina Graeca urbibus Syriac imposuit, sed et lingnain Graecam 
populis communicavit et in publicis monumentis usurpare iussit; in Phoeni- 
cia tamen lingua yernacula aliquando servata videtur. Testes sunt Sydo- 
nis et Tyri numini, qui promiscue cum Graecis vocibns , modo cum solis 
Phoeniciis characleribus exhibentur. " 



32 

tanis et desertis, Aramaeam linguam nequaquam cessisse Graecae 
co certius est, quo magis Orientales minim in modum antiqiiac 
tradifcaeque rerum formae tenaces sunt. Itaque Palmyrenae reli- 
quiae saec. II. p. Chr. Aramaeam linguam tenent, addita tamen 
Graeca interpretatione, et inter Christianos postea ubique in 
agris , in solitudine reg-ionibusque suburbanis Aramaeam linguam 
snperstitem et vulgarem reperimus. Cui rei consentiunt testimo- 
nia ninlta vcterura a Relando collecta '). Hieronymus enim nar- 

' rat, Hilarioni Elrisae incolas acclamasse: Barech ("pi) voce 
Syra. Elusa autem urbs fuit Palaestinae tcrtiae in terra Moa- 
bitica. Theodoretus quaest. 19. in Indices baec habet: ,,' 

, vol xul 2vQoi xul EvcpQUTycioi %ul (frotvr/.gq -eft 2vQco 

i'JJ," Cyrillus, Coniiu. in les. lib. II. torn. IV. p. 293.: ,,TiJ 
r[] Xararhidi, TOUT' (T, TT? 2vQO)v, ytoi Tij xara 



J7aXne(rctvt]V /.iiv. yaQ hahovffi ylMGOy (froirixsg xul 
Orig-enes lib. III. in lobum scribit, Idumaeorum noinen et lingwam 
periisse omnesque Arabes appellari et Syriace loqui 3 ). Quibus 
testimoniis non opponendum est Ilieronymianum illud (Proleg-g 1 . 
in ep. ad Gal.): ,,Graecum totus Oriens loquebatur." Recte qui- 
dem id Hieronymus ; sed tenendum est, Hieronynmm virum.in re- 
bus aeque ac yerbis abundantem id tantum dicere voluisse, in 
totius Orientis maioribus oppidis ling-uam Graecam fuisse cog-ni- 
tam ct vulg-arem , quare Apostoli ea lingua in scribendo usi sint. 
Quac ruri et in agris remotioribus ling-ua vig-uit Syriaca, earn 

ne 

1) Sub v. lilusa lib. III. p. 755. 

2) Lingua Phoenicum inde a sacc. VII. a. Chr. ex l>ugua Aramaca 
nralta reccperat, turn vocabula turn forinarum ct scriptuvac proprietates. 
Tyro dcuicjue ab Alcxandro expngnata et Seleucidarum regno condito lin- 
gua Pliocnicia partim Graecae partim Aramaeae plane cessisse yidetur. Cf. 
Movers. Hall. Encyel. art. Pboenizier, pag. 423. sq. 

3) Addidit Relaiidus locum ex Eusebii Onoraastico ad vocem 
llbl Icgitur: ,,/74'rpa, no fa? tv yrj 'ESoj/j, ti/g 'Aqa^lag, rjng tTt 
'Isx&orjk, TJ y.al 'Ptxtfi TTttQii 'daavQiois ovof*,a,Tai. " Pro ' 
Hieronymus habct JSvpovs* At vero 'Pf*tp non est vocabulum Syriacum 

"sed Arabicura ^3. , quod urbem denotat, cuius onmes aedcs ex saxo 
vivo sunt excisae. Vid. Abulfedae Syriam ex Koehleri ed. p. n. Est autem 
in Peschito Rekem saepius positum pro Hebraico '^p Gen. XIV, 7. Num. 
XX , 1. et hid. VI , 3. habetur >Qd5 **JLO pro t31p 



33 

ne ipse quidem Hieronymus satis calluisse videtur *) , quippe 
qui in cella Betbleliemitica Rabbiiiorum maluerit nocturnas insti- 
tuti.ones accipere , quam in terris desertisque Syriae vagari bar- 
barorumque hominum sermonem cognoscere. 



CAP. IV. 

De linguae Aramaeae dialectis eiusque ingenio. 

Be linguae Aramaeae dialectis quaerentibus nobis et tem- 
porum et locorum ratio habeiida est. 

Antiquissimi temporis tinum tantum monumentum relictum 
' est idque ex ore Labanis, Aramaei, qui quern tmmiluni Ia- 
cobiis appellarit liv^,' lingua sua dixit Nrninio 1^ Gen. 31, 47. 
Quo loco in Pescliito habes (Hebraicis litteris utar, quo facilius 
cognoscatur et consensus et varietas) ^miriSi ariyi.- Eadem 
verba , eandem ling-uam babes sed posteriori tempore aliqno 
modo mutatam. Etenirn in versione Simplici ambo noraina, non 
solnm rectum sed etiani reg-ens in statu emphatico s. definito 
posita sunt, poii-o Genitivus littera Dolatb formatus. Utrumque 
ig-itur non genuinum , sed postea introductum A r idetur idque in mag- 
num linguae detrimentwm. Nam lang-uidi quiddam et unisoni adepta 
est ling-ua Aramaea, omnibus fere nominibus in statu empbatico 
positis, ita ut quod primum nonnisi statum qucndam nominis for- 
ma verat, cum nominis ipsa forma fere coalesceret. Neque illud Do- 
lath , quod coniungendis et nominibus et sententiis inservit , laudan- 
dum est; quo^quantum proficit facilitas sermonis, tantum deficit 
gravitas ilia et simplicitas Semitarum sermoni propria. 

lam vero explorato, Labanem Syriace esse locutum, quid 
minim, quod illis in capitibus Gencseos, ubi lacobi in Mesopo- 
tamia commoratio narratur, satis multa Aramaeae linguae vesti- 
gia inveniantur. Nomen nf?:p siguificat saginationem , habesque 
earn ipsam formam Targ, ler. c. XLVI, pro Hebr. J?S"ia, locus 
ubi saginantur vituli; bni apud Syros vox usitatior quam apud 
Hebraeos, quae saepenumero etiam apud. Targumistas legitur. 
Non minus iis in nominibus, quae Lea filiis dedit, Syriasmus 



1) Non prorsus ignarus fuit Hieronymus linguae Syriacae, ut infra, 
Yidebimus. Cf. Hieron. Opp. ed. Mart. T. I p. 989. T. V- pag. 170, 

3 



34 

cog-noscitur. Schimeon, Sebulon formam Aramaicam produnt. 
mp, unde Lev! , apud Syros frequens est in notione adhae- 
rendi *). Ad nomen Naphthali conferas Syriac. ]!\.1\> retorsio, 
-contorsio; nam revera retorsiones inter Learn et Racbelem factae 
sunt studio ambitioneque sese torquentes et retorquentes, ut do- 
mum lacobi aedlficarent. Fortasse etiam ad nomcn Sebulon con- 
ferendura est- Cliald. et Syr. bat, stercorarit, finuim ag-ris et 
arboruin radicibus inspersit foecunditatis gratia. Cf. Luc. 13, 8. 
Q?it apud Syros et Arabes vulg-o stercus, fimum sig-nificat.) Inde 
verbi PIT pviraaria apud Syros ea fuisse videtur notio: concum- N 
here cum femina eamque foecundam rcddere. Aliud vocabulum, 
quod Gen. XXX, 19. legitur iat Syris maxinie usitatum est 
,,donavit", imprimis de filiarum dotibus dictum (cf. g-lossa Bar 
Alii apud Gesen. in Thcsauro). Quod optime hie convenit '). 
Laudat enim Lea Domhium, quod ig-nominiam abstulerit. Etenim 
natura videbatur posthabita, quum forma csset imnime specta- 
bilis, a patre vendita poiiiis quam dotibus ornata, a viro non 
amata, sed a Deo ita demum donis dotibusque cumulata, ut cou- 
tenta et gloriabunda sorte sua virg-ini se comparaverit splendi- 
dissimis dotibus insignitae. Etiam Dinae nomen Aramaeum est. 
rtf/i cum I jni3 constr. significat rationem reddere alicuius rei. 

T I t 

Targ-. lonatb. Gen. Ill, 19. (cf. Hartmann, Suppl. ad Buxt. 
Lex.) Ad nomen Silpae conferas ]!a^) effusio, ^aXo] elegan- 
tia .vestium; etiam nomina Leae (fatiga(ae) et Bilhae (annosae, 
vetustae) facillime ex ling-ua Aramaica explicantur. Quod habes 
vocabulum Genes. XXX, 38. trtorn Aramaeum est (Peschito t. 
37.) canales, per quos aquae currunt (an^ = y^); neque mi- 
nus v. 37. wb Aramaeum nomen est amygdali J ). Ad bsS cf. 



1) Cf. Boysen , Erliiutoruiigen dcs A. T. aus dev syr. Uebersetzung 
ad locum. 

2) AUter quidem Schultensius Origg. p. 48: ,,Utrem mihi ineuni 
optima agitavit Deus agitationc." Quam interpretationem refellcndam csse 
hand dixerim; sed Schultensio notionem ,,donandi" tanquam frigidam ct 
incommodam plane abiicienti yix aecedas , modo recte sensus emicleetur. 



3) In eodem versu loco Hebr. ^^"J? liabes Syr. ^.CixO? , populus, 

platanus. Dnbitat Tucluus, platanum reperiri "prta, quam vocem locum 
sole exustum " interpretatur. At vero Ritterum consulas de arboribus fu- 
sius disserentem in Mesopotamia vulgaribus. Sabaeorum, qui Carrhis 



35 

rabb. bm caepa, quae quasi se ipsam exuat et decorticet. Etiam 
vocabula L^py et rrnpi v. 35. aliquid lucis accipiunt ex lingua 

p p > 

Syriaca: ^QQi. eniin de spira dicitur funium convolutorum; Dtrpa 
de punclis vocabulorum consnetum est Rabbinis *). T&p v. 42. 



connectere possis cum -Q&C&Q B. B. eleg-antia vestium; ligatum 
mini et complicatum esse in linguis Semiticis designat primum 
id, quod robustum, strcniium est, deinde quod elegans etbonum. 

De aliis linguae. _4ramaeae in V. T. vestigiis, quorum lar- 
g-am quis segetem afferre possit (cf. Ilirzel de Chaldaismi Bibl. 
orig-.) nunc noil aganws. Quae Haevernickius in oraculo Bileami 
investig-are sibi visus est (Emleitung- I , I. p. 99.) de iis vix 
mihi persuasum. Rationi consentaneum est, reperiri Aramaismos 
maxim e in lobo , in scriptis Salomonis iisque in proplietis , qui 
vel patria ex reg-no Israelitico oriundi vel aetate exsilio propio- 
res et posteriores erant. 

Versus autem integer Aramaeus exstat apud ler. cap. X, 
11. i-iStf"' Tiay Mb. 2 ) Kp^i j^/aizj-^ KTrh* ain> ^^a^n nsn^ 
:'n~$ wavi mnn ]?^i ^y~i^)j Quae rerba in versione Syriaca 
sic leg-untur: piiNi n^s Nb N^-SNI JWJh Mrt)?^ yrib 

.^?n NI?J^ n^nn p 
Quo clarius patescat et similitudo et varietas sermonis, sub- 
nectamus versum Danielis ex- g-r. Ill, 18.: 'p-K'ii-ib 
^^Da ^b n^^pn ^ sn- Dbizbi "pfibs ^in\x is'b ^b 
Simplex : n^pj*^ 4^il-ni Nttbitbi l^nbo Nb ^nb^bi Ni 
.p^AD Nb Haec exempla iterum docent, mutationes quasdam su- 
biisse ling-uam Aramaeam iis temporibus, quae inter utramque 



potissimum habitabant , sententias habes a Lorsbachio laudatas : Museum 
f. foibl. u. Orient. Lilt. p. 1. Cf. de Sacy Abd AUatif p. 81. Platanus 
Persis est arbor solis Christianis vero arbor mala, quae uullas ferat 
fruges. Platani comes populus. Ainat autcin pi atanus 'sugere aquas, quare. 
ad platani radices caiiales. dncere solent Oi'icntales ; neque aliter ad b^t)^ 
lacobi platani positac erant. Utique Carrhanua regio non est solis aestu 
exhausta, sed partim frugifera. 

1) Inde cp'ta notio apud Syros consueta: puncta removit, mundavit, 
purgavit. Sed nomen derivatum.,,guttam, impetiginem" signiflcat. Cf. 
Castelli lexicon. .x- ' 

2) Memorabilia forma durior Np'ns, cui substitute infra eodem 
in versu fcW~l5?. 

3 * . 



36 

scrfpturam intercedunt. Sunt maxlme consplcuae in usti particu- 
larum, pronominum, coniunctionum ? in coniugatione verbi Apbel 
et in participio. 

lam vero liac de re discrepantes videnms virorum doctorum 
sententias. Quum enim prioribus temporibus supra modum urge- 
retur diversitas Syriaci et Chaldaici sermonis,-.ita utnon dialecto- 
nim sed linguarum fere varietateni statuerent , ' iam altera ex 
parte eo nonnulli processerunt , ut onmem omnino dialectorum 
discrepantiam in lingua Aramaea negasse videantnr. Hnpfeldum 
dico (Stud. u. Krit. 1830. p. 391.), cuius sententiae de Wettius 
calculum adiecit, contradixit Haevernickius (Einleitung I, 1. 



Id primum agnoscendum est, in omnibus Aramaearum gen- 
tium provinciis imam eandemque ling-iiam vig-uisse, id quod evin- 
citur primum ex locis supra collectis; deinde ex testimoniis vete- 
rum, imprimis Strabonis (II, 84.), qui in utraque Eupbratis 
parte eandem lingiiam ore omnium proferri tradunt; postremo 
ex usu Simplicis Bibliorum versionis omnibus Sjris ultra et cis 
Eupliratem comnumi. 

Porro observandum est id, Aramaeae antiquae ling-uae nulla 
fere exstare momimenta, ex quibus sermonis indoles plane per- 
spici possit. Etenim quae posterioris temporis scripta satis imilta 
babemus, duas in partes abierunt, Syrorum Cbristianorum et 
ludaeorum Chaldaice loquentium. Illorum sermo multa ex Graeco 
bausit minimeqiie purus habendus est et qui antiquitatis g-enuinam 
indolem redoleat. ludaei autem cum Hebraismo eo magis Syrias- 
mum conformabant, quo diutius, a Christianis gentibusque se- 
iuneti et V. T. fere solo occupati propriam quandam dialectum 
et litterarum vitaeque formam excolebant 2 ). 

At vero id si Hupfeldo dcderis, meras esse nugas, quod 
Miehaelis, Eichhornius alii Aramaeas dialectos Occidentalem et 



1) Cf. etiam Winerus, R. W. s. v. Syrien. 

2) Si punctorum vocalium non habcs rationein, tarn similis est lin- 
gua Syriaca Chaldaeae , ut ludaeus quitlam doctus Michaeli narraverit, 
esse se iiactum N. T. Ghaldaicum, quod erat Syriacum Utteris exaratum 
Hebraeis. Cf. I. D. Michaelis , Abhandlung von der syrischcn Sprache 
nnd ihrem Gebrauch. pag. 5. 



37 

Orientalem fmxerfnt *) , et esse imam tantum Aramaeam a. 
Syriacam linguam dicendam, tamen in eo alias in paries abeim- 
dum esse iudico , ut linguae Aramaeae variae formae et dialecti 
statuantur. Primuin enim Danielis et Esrae capita Chaldaea 
vera Aramaeae linguae monumenta habeo 2 ). Quae igitur inter 
ilia et versionem Simplicem facile apparent diversitates, non ludae- 
orum jtJiafffiari. fucato tri.bnam cum Hupfeldo, neque vero illas 
onmes cum HaevernicMo esse dialecti Babylonicae proprietates 
dixerim. Est enim lingua Syriaca, qua forma post Christum 
natum vulgaris erat, proculdubio mutata et depravata, ut ipse 
Hupfeldus ex. gr. statum defi plur. ^_ contractual habet ex ilia 

forma, quae est in Daniele conspicua &*-_ . De qua linguae 
corruptione iam pauca dicenda sunt. 

Lingua Aramaea inter Semiticas recte dicitur et pauperrima 
et depravatissima 3 ) , cuius rei causas in propatulo liabes. Se- 
miticarum linguarum praecipua eaque nunquain satis laudanda 
virtus est simplicitas ilia , quae rerum omnium quasi nativum sen- 
sum et verissimam imaginem exprimat. Ex simplicitate simul 
orta est ubertas non minus quam gravitas sermonis, aeque ac 
natura ipsa maxima, varietate et fertilitate gaudet, licet panels ad- 
inodiim rerum iactis elementis. Linguae prima elementa sunt verba, 
quae radices vocantur. Etiam multas radices inter se cognatas 
familiam quasi sistere constat, cuius cubilia in radice bilittera 
quaerenda sunt, de his vero taceo. Iam vero quanta rerum 110- 
-tionumque ubertas ex una radice sese eft'undit! quanta imagintim 
vivarumque observationum copia apparet collatis inter se variis 
locis, in quibus elusdem vocis primaria notio diversas in partes 



1) Michaelis ipse hanc distinctioncin ita deftnivit, ut modo latam 
simul sustulisse videatur. In universum non inepte Michaelis hac de re 
disserit in libro citato. 

2) Buxtorfius: ,,In his enim purissimus et elegautissimus linguae ni- 
tor, ut time in florentissimo Babyloniae regno excolebatur , vivide per- 
spicitnr. " 

3) ,,Ex Arabnm gente" inquit Ebediesus (f 1318") ,,quidam Sy- 
riacam lingnam quasi minus copiosam, incultam et rndem iuiperite stulte- 
que vituperant; hinc nata occasio est mihi, adversus illorum praeposternm 
factum insurgendi et antique sermoni nostro victoriam vindicandi." 
Hoffmann Prolegg. pag. 10. Assem. HI. P. I. pag. 326. 



38 - 

flectatur! Abundant, tlelectantur et luxuriant Orientales divcrsa- 
*uni rerum collatione et comparatione , ita ut sermonis eloquentia 
sententiarumque ornattis maxime in tie oriatnr, quod cum natura 
Ipsa quasi iocari, diversas vocabulorum notiones miscere, men- 
tern modo line modo illuc flectere, denique sensus naturales et 
corporales ad animum contemplatiottemque rerum spiritualium et di- 
Tinarum transferre solent. Quare primariae notiones ujbique in rebus 
sensibilibus , in vita Nomadtmi, in affectu corporal!, in iis, quas na- 
tura ipsa porrigit, vitae causis et necessitudinibtis quaerendae 
sirat. Ita enim Deus rationem naturamque rerum visiblliuin om- 
nem composuit et ordinavit, ut ex iis quasi expressis certis- 
simisque figuris et imaginibus homines cog-noscant et perci- 
piant rerum divinarum et mvisibilium rationes et causas. Cum 
enim nos Occidentales , prorsus immempres, quod natura aluit 
nos atque erudivit, ex animo ndstro universam rerum natu- 
ram construere soleamus, onmia ad nos trahcntes, in omnibus 
nosmet ipsos contemplantes , quasi cogltationes nostrae rerum 
nattiram eiformaverint et effinxerint: contra Orientales vitae ve- 
ritati et simplicitati aures sensusque praebentes in imag-ine rein 
ipsam intuentur ut in speculo expressam et in iis , quae sub 
oculos sensumque cadimt, amplecti solent insitam rebus, et 
aeternam naturam. Maxime Arabes retinuerunt et excoluerunt 
eas Yerborum notiones, quae primarias et verissimas hominis 
observationes sensusque vitales exprimant; porro Hebraei lingua 
ea, quam natura Iioniiaes ipsa docuit, res divinas ac spirituales 
renuntiarunt simplicitate ilia et veritate sermonis, cuius vix g>u- 
stum nos Occidentales percipere possimus. Sed de Syris neque 
hoc neque illtid praedicari potest. 

Sublata autem sermonis liac simplicitate et veritate nativa, 

quae demum copia eius et ubertas scaturiret! Apud Aramaeos 

notio radScum primaria iam pridem ititeriisse videtur. Kxoptavit 

olim vir summus Albertus Schultensius (Orig-g-. Hebr. Lug-d. Bat. 

ed. II. pag\ 190.), ut post editam Bibliothecam illam praestantis- 

simam Assemanus novmn lexicon Syriacum scriberet, quod vetu- 

stam dialecti liuius indolem et abundantiam hauriendam daret; sed 

vota lexici Syriaci ad nostra usque tempora a permultis frtistra 

f prolata. Neque vero recte si iudico multum emolumenti capere- 

I tnr ex lexico Syriaco ad primig-enias vocum Semiticarum sigiii- 

I ficationes erueudas , propterea quod lingua Aramaea prorsus im- 



39 

in em or facta est primae radicuin signlficationis *). Relicta enirn j 
vitae simplicitate et sprcta fide naturae luxuriare coeperunt As- 
syrii, Syri, Bahylonii, mollescere et torpere. Accedit quod 
lingua Aramaea nuiltarnni gentium communis erat, quae oris 
alieni et varlae originis crant. Ita deimim factum est, ut lingua \ 
Aramaca mag-is magisque originnm suaruni oblita facultatem ami- j 
sent, sc ipsam excolendi et servandi, atque rescissis radicibus j 
neque exserere se potuerit novas in flexiones; ut proprietates j 
linguamm Semitiearum absterserit, verba denique aliena fere in- { 
numera civitate donare hand dubitarit 2 ). Id quod panels exem- 
plis demonstrabimns. 

In Verbis Seniiticarum liuguarum elementa omniumque vo- 
cabulorum radices conspicinntnr. Ex verboruin infinitivis et par- 
ticipiis formantur simplicissime nomiua. In lingua auteni Aramaea 
modo periit antiqua simplicitas et formandi flectendique facilitas 
et volubilitas. Vocalinni enim soitique mutatione verbi statum 
sensumque flectunt ceteri Semitae; Aramaei vero ubique prae- 
formativis utuntur ad infinitivos et passiva formanda. Ita infini- 
tivi apud Aramaeos iam origine nomina . videntur neqne aliler 
participia abeunt in adiectiva, ita ut cum pronominibus et verbo 
STifi copulata novam coniugationem eonstituant. Nominum ab- 
stractorum inagnus numerus est et finales nominum syllabae sunt 
graves sono , forma multifariae et extensae. Ita nbique vis vi- 
gorque linguae fractus et debilitatus videtur in interna formaruui 
flexione. Status constructus fere iam nnllus est apud Aramaeos, 



1) En pauca exerapla; ' UJy'n strepnit, convenit cuin strepitu. Syr. 

. . T\ y n\ 

coiisensit. rlZ rapuit, Syr. Vo)Q. correptus, inflaiuuiatus est ,2)QJ 
abscidit circniiicirca , cinxit) Syr. adiunxit se, cohaesit. Aph. inccpit. 

2) Cf. Gesenius de Bar Bahlulo p. 28: ,,Acquicscit auctor iii 

mm opinionibus diligenter coiiqnirendis , suam doctrinam adhibet suumque 
iudiciuiii iuterponit pacne nunquam , ita ut pateat, illius temp oris inter - 
pretes et philologos utpote etymologiae ope destitutes et solain'autiquio- 
rum interpretum auctoritatem sectantes in multornm yocabulonim potestate 
definienda miriun in modiini fluctnasse adeoquc plane eaecutiisse," Ncque 
tamen inflcias eo , multuiii valere Syi-iacae linguae collationeni ad Lexica 
Hebraea exornanda et aniplificamla. Operae pretinm esset factiirus , si 
quis phrases varias, locutiones et scntentias ex Eplivaemi aliorumque scriptis 
N et poematis congerevet ad dietiones Hebraeas illustrandas. G audio magno 
exceptnri sumus editionem Lexici Bar BalUuli proxime ni fallor instantem. 



40 

genitivus formatur praefixo i, accusativus praefixo ? et addito 
suffixo verbi. Quia vero neque forma neque flexionc neque sono 
verba arctius ligantur, crescit ' particnlarum , pronominum perso- 
nalium et suffixorum , porro coniunctionum et verbi substantial 
abundans usus, quibus membra orationis torpida, rigida et im- 
mobilia quasi caemento quodam iungantur et coalescant. Quous- 
que autem sui ipsius sensum amisisse iudicanda est lingua ilia, 
quae vix discrimine habito verba aliena, Persica, Armenia, 
Graeca, Latina assumpserit , immo particulas Graeca ex lingua 
mutuata sit ') ? 

Hand negaverim , bane , quant diximus , ab incunabulis fuisse 
linguae Aramaeae indolem et naturam, tamen ration! conscnta- 
neum est ipsiusque linguae historia probattir, niagis mag-isque 
in deteriorem statum abiisse linguam Aramaeam et motionum fle- 
xionumque facuUatem simul cum verborum primigeniis sig-nifica- 
tionibus et linguae Semiticae proprietatibus amisisse. Ita iam 
constat inter omnes , Syriacam dialectum , cuius doctores Maro- 
nitae nobis exstiterunt, minime retinuisse genuinam et antiquam 
verborum pronuntiationem , quod ipse Maronitarum heros Asse- 
manus probe agnovit. Tria potissimum hie notanda sunt, 1) quod 
lacobitae vocalem Zekofo sono o, Chaldaei per a efferunt; 2) 
quod litteras otiosas habent niaxime in coniugatione rerbi ; 3) quod 
duplicatam litteram non adniittunt. Syri Nestoriani minime his in 
rebus conveniimt cum lacobitis. Bar-Hebraeus quidem (Assem. 
B. Ill, 1. 100) incusat losephum Huzxitam, Nisibcnae scholae 
praefectum , quod lectionem Edessenam in Orientalem 2 ) , quam 
Nestoriani usurpent, immutaverit , sed Assemanus recte monuit, 
(H, 407; T. III. P. II, 379.) retinuisse potius Nestorianos in 
modo proferendi Syriacas voces genuinum vel saltern genuino 
propriorem veterum Chaldaeorum legend! modum. Zekofo enim 
a pronuntiant geminantque litteras, quibus praecedit Zekof^ vel 
Petocho, sequenti vocali Petoeho vel ilevozo 3 ). Ipse autem 
Assemanus audiatur. j,Pro Orientalibus ," inquit, ,,tota antiqui- 



1) Cf. Hoffm. Prolegg. . 4. Bottger Supplementa ad lex. Syr. 

2) Consuetum est, Syros distribuere in Occidentals ct Orientales. 
Syri ipsi medium faciunt Tigrim , minus tamen hac in re sibi constantes. 

3) Cf. gappl, y$a#, a^a, icpyadd, ftafifKava , .Zappa et in 
Genesi t3^N ^| Cf. Ewald, Abhandlungen z. orient, Lttt. pag. 89. 



41 

tas clamat eosque priscum legendi Syriace niorem retinere sua- 
dent turn voces, quae apud veteres scriptores Graece et Latine 
e Syriaco sentione expressae leg-anting ut Abba, Talitha, Pha- 
dana, Haceldama, turn urbium pagorumque nomina in Assyria, 
Mesopotamia et Phoenicia , quae Orientalhim more usque in prae- 
sentem diem pronuntiantur , ufc Caphar - Aura , Caphar - Hata, 
Resmaya et cetera huiusmodi *), quae a Syris Maronitis et la- 
cobitis secundum propriam illorura dialectum aliter prot'erri debe- 
rent." Accedit qnod nostro quoque tempore us in regionibus, 
ubi sermo Syriacus adhuc vnlgaris est, apud Mosulam et in qui- 
Lusdam Assyriae partibus, idem pronunciandi modus reperitur 2 ). 
In rerho denique olim non otiosas fuisse litteras finales apnd 
Syros Wisemamis ex antiquissimis versionis Simplicis codicibus 
demonstravit, qua de re postea accuratius dicendum erit. 

Quae qnum ita sint, iam ad nihllum redcunt discrepantiae - 
inter Chaldaicam et Syriacam ling-uam, quas recensuit Winems 
(Gramm. des bibl. u. targv Chald. pag-. 9.) atque ea scribendi 
ratio, quae in libris Danielis et Esrae observatur, pro genuina 
ling-uae Aramaeae forma agnoscitur, id quod probatur Samari- 
tanae quoque dialect! consonantia et ai'finitate. Eodem modo, 
quae in Daniele et Esra observantur a seriori grammatica et con-, 
suetudine rarietates, eas non Hebraismos dixerim, sed antiqui-1 
oris ling-uae formas et reliquias. Syri et Samaritan! discrimeri 
g-utturalium N et ti fere tollere casque permutare et miscere so- 
lent; in Daniele autem 'adhuc "exstat aliquoties T, antiquum, ubi 
postea litterae j< cessit, ex. gr. in coning 1 . Aphel et Itlipeel, in 
pronomine nm (I. pers.), rrn^N (2. pers. masc.). In Daniele 
liabes porro formam dag-essatam ^tK 9 postea j^^,- relativum 
^ cui postea solum Dolath substituitur. *i autem ortnm est ex 

y. 

n.| et w (cf. Syr. ^-^"?, pron. poss.). Etiam in Palmyrenis 
inscriptionibus ^ et H3T occurrit. Tertiae pers. plur. suffixa 
verbi non leg-untur in Daniele et Esra, sed pronomina seorsim 



1) Chald. b^ii). Cf. in Anthologia epig'ranimatnm lib. Ill, in Me- 
leagrum: 

El ftsv JSvgos loci , JSotiaifi ' si ' ovv ovys 
NaiSioe' '5'"jBAV, Xays. 
Alia exempla Chaldaicae pronuntiationis infra proferentur. 

2) Roediger , Zeitschr. f. K. d. M. II. B. p. 84. 



ponuntur ut apud Syros. P^issiva verb! forma ^tap, quae anti- 
quam prodit facultatem, vocalium miitalione notionem flectendi, 
in Daniele tantummodo et Esra conspicitur '). Item forma Ho- 
phal Dan. IV, 33. Esra IV , 17. Minime autem flexionem pas- 
sivam vocali factam a linguae Aramaeae g-enio alienam prinuim 
fuisse, ex sat multis apparet reliquiis. niaxime nomimbus deri- 

p P !>, 

vatis. Cf. Chald. ]?^t et jams, Syr. M-Xioi; mn^n fin^n 
u>ipra et Syr. ]A$O?, J. Tlmoth. IV, 7. 8. "PfovJ" inflam- 



f p ^x 

matio, incendium, '] r i^Qa. , snbactio in servitutem , et alia multa 2 ). 
Praet. pers. 2. masc. in Daniele liaiul raro scribitur nn^-t3j7 vel 
ttnittp, in pers. 1. restat aliqnoties '^5 1. pers. plur. finitur syl- 

7 7 

lal>a 4O, ubi Sjri posteriores ,..- vel ^J (conferas 3. plur. fern. 

*" ' 



duplicem formam et Imp. M^B Syr. ^JQQS). Tertiae pers. 
fern, babes formam ^_ Dan. VII, 8; fornias se^olaias qiioqae 
Dan. II. 45; V, 11. 12 3 ). Tertiae pers. plur. forma masc. et 
fern, non di versa e' sunt. Observatione dig-na est etiam forma Fu- 
turi verbi rnn , cum praefixo ?. (Win. . 44 , 4.) lis tantum- 
modo formis b praefigitur, quae i incipiunt, (3. plur.) quod dc- 
inde eliditur. Nonne analogia hie cernitur Syriasmi 4 ), ubi pers. 
3. loco lud semper praefig-itur Nun? Infinitivi vocali N-. finiim- 
tur, at vero ante suffixa m (raro in stat. absol. Targ-um. Ps. CII, 
32., Num. IX, 17. , Estb. I, 5.) ut apud Syros, unde Syro- 
rum forma absoluta O- manasse videtur. Notam Accusativi n^ 
non prorsus i^notam fuisse Syris inde probabile fit, quod in ver- 
sione N. T. Simplici aliquoties leg-itur, Epbraemo quidem no- 
tante, ex Hebraeo hanc particulam snmtani esse 5 ). 

At vero ne cui esse long-iores videamur, ad propositum 
revertendum est. Aramaeae ig-itur ling-uae, ut Babylone in 



" 1) Winerus . 13 . 2. Cf. *2iiO) eroctus futt. 

2) Schultens. institt. Aram. p. 67. sq. Winer . 28- num. 15. 17. 

3) Debeo liaec exempla partim viro clarissimo Bleckio, cuins scho- 
las Chaldaeas olim frequentavi. 

4) lud praeformativum reperitur etiam in. Tersione Hierosolymitana 
teste Adlero. Contra Nun praeformativum in paraphrasi Proverbiorum le- 
gitur. Cf. Dathe de ratione consens. vers. Chald. et Syr. Prow. p. 16. 

5) Gen I, 1.; Eccles. II; 3.; Ill, 17.; IV, 1.; Cant. Ill, 5.; 
VIII, 4. 



43 

usu fuit, habemus exempla in Daniele et Esra. Haec inter j 
fragmenta et versionem Syrorum Simplicem medium quasi lo- 
cum tenet paraphrasis Onkelosi , quae patria esse dicitur Ba- 
bylonica, aetate Christo fere aeqnalis. Targumistae celeber- 
rimi Chaldaismus iam propior ad Syriasmum accedit. Cf. ex j 
g. Genes. II, 16. Onkelos: arinm tfwina ]-nn n -. _-,-. 
ttb'^ttb JO^T joina rrn N?T3 tahiiftb tt:n im'na 
etc. Peschito: ton K-p-a ao-m a-pr-ia -pin an-tf 
awnbTizib etc. Gen. XXXXIX, 6. Onkelos: -j^b ]in 

bitap etc. Peschito : -J73 nnns fcb pn^ia^ii ^sa nb^ b lint soa 

t ' 

Decent haec exempla x ) utriusque linguae eonsonantiam, | 
varietatem autem in vocabulis, in flexione formarum, in pronun- 
ciandis ac scribendis vocibus, denique parlicularum dirersitatem ; 
ita ut Aramaeae linguae recte iam dialectus Chaldaea opponatur 
alteri eiusdem linguae formae, quae in versione Simplici apparet 
vulgoque Syriaca appellatur 2 ). ludaei Palaestinenses linguam 
Aramaeam Babylone didicerant, quare ad dialectum Babylonicam 
s. Chaldaeam referenda est lingua Aramaea Palaestinensis. A 
nomrallis quidem dubitatum esse iiionuimus, in exsilio ludaeos 
linguam Aramaeam accepisse,- quum diu post exsilium lingua 
Hebraica in usu perstiterit. Etiamsi vero lingua Hebraica ipsius 
Esrae tempore satis nota fuerit plurimis ludaeis, non minus lin- 
guam Aramaeam iis vulgarem fuisse, ut alia omittam, inde pa- 
tet, quod Esrae libro Aramaea' capita inserta sunt. Antiquitatia 
pietas et religio monuit, ne eius linguae obliviscerentui'j qua 
patres usi et libri sacri conscripti erant- nihilominns quotidia- 
nae vitae consuetudo et necessitas magis magisque Aramaeam 



1) Maximo Proverbiorum pavajihrasis Chaldaea ad Syriasmum acce- 
dit. Ellas Levita in Mas. Haiumas. scvibit de Maronitis, quibuscum Ro- 
inae convenerat , propriam eorum linguam esse Chaldaicam , quam etiatn 
vocent Aramaeam , Babylonicam, Assyriacam , Syriacam, Targumicani. 

2) Cf. Haevernickius p. 104. los. Scaliger Epp. 1. IV. ep. 449. : Sy- 
riasmi multae fuerunt propagiries , sed ilia omnium nobilissima Syriaca dia- 
lectic , qua Y. et N. T. conscriptnm cst. Tempovc Christi ea in tracti- 
bus Antiochiae, Coelesyriae et Mesopbtamiae in usu erat. In Galilaea 
alia dialectns, et aliis in partibus aliae, quae omnes uno nomine Aram 
comprehenduntur." > , 



44 , ' 

linguam iuduxlt. Quum. autem lingua Aramaea patrio sermoni 
admodum vicina esset et cognata, ipsa dicebatur TIUTQIO? 
II. Mace. XIII, 37. Joseph. B. lud. praef. g. 1., et ' 
<J*Ax?:o, ut supra monuimus. Tahmidistae autera lianc denomi- 
nationem explioant "inin "fosn ptt> rrn:^ (Ligbtfoot ad.-Ioa. V, 
2.), qua re ipsi testantur, Babylonem esse linguae Palaestinen- 
sis patriam. Promintiationem si quaeris, ea prorsus convenit in 
iis vocalwlis, quae in N. T. leguntur, cum dialecto Chaldaica, 
ad quam etiam Samaritan! magnam partem ex regione Trans- 
eupliratensi advenae proxitne accedunt. Haevernickius memorat, 
Palmyrena quoque monumenta cum dialecto Babylonica plerumque 
convenire. Cf. Haevcrnick. pag-. 106. Hoffm. Gramm. Proleg-g 1 . 
g. ll, 4. ann. 2. . 

Aliquot saeculis peractis ling-uam Palaestinensem nmltis in 
rebus a lingua Babyloiiica distinctani f'uisse, ita ut propriam de- 
iiiuni dialectum constituerit, baud minim est. Quare Talmudistae 
distinguunt inter 'D'TiD et " l it\ , dialectum Palaestinensem et Ba- 
bylonicam (Baba Kara. fol. 83, 1. Sota 49, 2.), quam vis in 
Gemara Hierosolym. aliisque glossarnm locis ISTIS eiusdem signi- 
ficationis esse dicatur cum I?O^N J ). Illud ioniD Talmudis est autem 
minime lingua, quam nos Syriacam diciiiius, glossa ipsa ad So- 
tae locum citatum notante, linguam Syriani appellari earn, qua 
Gemara Hierosolymitana conscripta sit. 

Sed hie subsistendum est , nam quae porro post diruta Hie- 
rosolynia inter ludaeos et maxime doctores Rabbinicos variae 
linguarum formae excaltae suu^^ion tarn ad Aramaeam linguam 
refcrendae, sed, per se examinandae et componendae sunt. 2 ). 
Earn tamen dialectum, quae in plebe ipsa Palaestinensi etiam 



i~) Ncdariin 66 , 2. vir Babylonius et femina Hierosolymitana inter 
se colloquentes pvoferuntur, inter qaos inagna cxoritnr perturbatio et al- 
tercatio , quum idem vocabulum altter vir intelligat aliter femina. Voca- 
bulorum exempla traduntnr. 

2) 61. Ridley de Syriacarum N. T. vcrss. indole atque usu: ,, Ghal- 
daea dialectus, in qua Daniel et Esra scripsernnt , paulnlum . degenerata 
est in Ohaldaicaiu , ggnac apud Targiunistas invenitur et temporibus N. T 
in Ealaestina usitata* erat. Chaldaica iterum novam formam et novum no- 
men iiiduit Hierosolymitanae post dirnta Hierosolyma (Buxt. Tiber.). Po- 
stea in Babylonia sex scholas erexerunt lu'daei ; Babylonicam dialectum 
inile dictmus." 



- 7 



45 

posteriori tcmpore superstes fuerit, magnopere illam depravatam, 
reperisse sibi videtur Adlerus in versione N. T., quam ipse 
Hierosolymitanam dicit et saec. W. Tfcl V. factam habet. 
Chaldaeae igitur dialectt, ut tempore Christi vulgaris erat, du- 
plicem tantum statuamus formam , Babylonicam et Pal a (rs ti- 
ne n s e nu 

Palaestinensis dialecti varietas ab ilia, in qua Simplex 
scripta est, apparet maxime ex loco Actorum I, 19,, ubi in 

-,." ft? "> P."> t . ' I . 7 7 ,2 . f 7 9 

Simplici legitur: M? oiJLmXo ^Ol 

" V. '* . P ? $ 

,X>' A.43QO oiLQ-u 501 

NS .. 

Propria ig-itur illius regionis ling-ua s. dialectus ponitur, cu- 
ius verha interpretatione careaiit apud Syros '). Quamqnam enim 
vocabulum vvDw hand ig-notum fuit Syris, tamen minus nsitatnm 
i'nisse videtur, perraro enim in Simpliei legitur, in Onkelosi 
paraphrasi iam in Genescos primis capitihus saepius obvium. Ac- 
cedunt alia quaedam. Forma Golgotha Syris vix usitata est 2 ), 
in Simplici leg-itur ^AXjyt.. .^ Gahbatha est vox Chaldaica a iia, 

lapidibus viam sternere , cuitis. loco Peschito habet ^Sua.yt 3 ). 

Boanerges est Chaldaicnm ; nam ^*sA^ apnd Syros est sentire, 
cog-noscere; apud Chaldaeos vero rug-ire, strepitwm facere, to- 
nare (teste Boderiano in peculio Syr. Chald.) Quare recte Marc. 

viol ^(jovr^, Pesch. ].!iQ^3 .jLJ.o. Chaldaei dppa cum b duplici 

legunt; Syri !-Q^, a quo suffixnm vix potest disiung-i. Sed 
Marc. V, 41. et VII, 34. verba lufa&a, xovpt et syxpa&u pror- 



1) Cf. Act. II, 8.: Ovx 2ov Ttavrss ovrol siatv 01 Kaiovvne 
ialoi, ttal 7rft/g ijfttif oi.KOvofi.tv sxaaroe rr, ISta Staler. r<a qfAwv . . . 
01 xatotxovvTts TTJV MsaoTTorafit'av , 'lavoaua.v re y.al KanTraSoxictv etc. 

2) Cf. apnd Gesen. in Thesauro formam Sainaritanam et Arabicam. 

3) Eadem proculdubio est vox Gabbatha et ]A21fc2i. v . Beth eniin 

C ^V^ y 

saepe abit apud Syros in Phe. ^a, ^Jj^D rtpja*?, ]^sA - Wj?3, 
- of. b^sa apud Ezechielem et ti^ssa in Proverbiis. (c. IX, 3. 

&i cf. Schultensiuin ad I.)Matth. XXVH, 23. Peschito 
Cod. Guelpherb, AaQO. vid. infra. 



46 

sus conveniunt in utraquc dialecto, quare neque legltur in Sim- 
plicc interpret atio, quae addita est in textu Graeco '). 

Appellant autem earn dialectmn, qua Peschito scripta est, 
vulgo Syriacam. Concinit Iniius versionis dialcctus cum ser- 
inone plurimorum, qni postea et in Mesopotamia et in Coelesyria 
Syriace scripserunt, ita ut in illo terrarum tractu Euphrates dia- 
lectos separasse non videatur 2 ). 

Quura antiquiora litteraruiu inomunenta ex illis Syriae par- 
tibus non supersint, versioncm anteni nostram celeberrimam non 
inulto post fundatam ecclesiam Christianam secuta sit ing-ens li- 
brorum multitude , origines dialecti Syriacae liac ipsa in versione 
quaeri solent, quasi simili mqdo ac Lutheri versio novae littera- 
rum consuetudini ac formae fundamenta iecerit. Quod tamen ni- 
nunm videtur. Etenim nullo modo dubitari potest, multum et 
rarium' fuisse apud Aramaeos a priscis inde temporibus littera- 
rura iisum. lam Reg-. V, II. lilteras inisisse dicitur rex Da- 
jnasci ad reg-em Israelitarum. Daniel niTiii 1O didicisse fertur. 
Reg-es Chaldaeorum et Persarum annales historicos scribendos 
curanmt, quos in rebus dubiis inqniri iubent, res rarias et an- 
tiquas amplexos. Cyri laudes multis in libris fuisse dietas Xe- 
noplion connnemorat 3 ). Illiul sane semper tenendum est, non 
eundem fuisse apud Orientales Iitterarum librorumque usum at- 
que apud Graecos, qui tlieatri ludos, orationes in foro et dia- 
logos in ambulando babitas oninemque disciplinavum artem et ex- 
plicationem litteris inandabant, quare Graecorum copia collata 
Orientalium magnam librorum inopiam diceres. Sed satis scri- 
bendo exctiltam ct exercitam fuisse ling-uam Aramaeam inficias 
ire non possumus, quamris litterae antiquae ad nos nullae per- 
yenerint, quod nemo miraLitur, qui reg-norum interitum rerum- 



1) Alplicyus, tie linguae Syriacae usu in N.'T. lenae 1704. pag. 
35- sq. 

2) In nniversum bene do dialectis linguae Aramaeae Saubcrtns de 
stud. ling. Hebr. utilitate : ,, Syra lingua in tres scissa dialectos , Baby- 
lonicam, quae purissima, altera Hierosolymitana Ghristp vernacula, tertia 
Antiocliena we i'^o^v Syra dicta." 

3) Qui Graecorum actate historias seripsef-imt, Babylonii, Tyrii, 
Ctiidii , onmes hausisse se testantnr i-erum gestarum notitiaui ex monumen- 
tis antiquis. Scripta Chaldaeorum et Babyloniorum fuisse multa testis est 
Eusebius qiioque Ohron. Arm. p. 18. 



. 47 

que omnium vicissitmlines Orientisqne fata miserrima rite perpen- 
derit. Nonne totam librorum Syriacorum farrag-inem fere soils 
monasteriormu claustris debemus? Quare eo tempore quo Biblia 
vertebantur, Aramaeam ling-uam scribendo satis tritam fuisse non 
dubitamus. Graecis tamen litteris advectis et fimdata ecclesia 
Christiana prorsus aliam et novam renim Aramaearmn condjcio- 
nem exstitisse non opus est quod mqneamus. 

Duplex autem rerum ratio ex illo tempore disting-uenda est; 
multis enim in reg-ionibus Graecam lingnain plane receperant Syri, 
in aliis vero propriam ling-uam retinentes, Graeca exempla imitati, 
in universum rem litterariam ad Graecorum instituta et consue- 
tudinem conformare coeperunt. Indc diversa rerum condieio est 
in regionibus turn cis Eupbratem turn trans eum sitis. In Syria 
Damascena et Antiocbena lingua Aramaea in plebeium et rura- 
lem iisum detrusa et restricta , Edessae et in plurimis Mesopo- 
tamiae oppidis non solum ubique vig-ebat sed etiani in scbolis et 
academiis ad disciplinae reg-ulas excolebatur. Quare puriorem 
fuisse Hng-uam Aramaeam in Mesopotamia verisimile est, impu- 
riorem et rudiorem in Syria proprie dicta. Etenim quo prppius 
cum ling-ua Graeca contingebat Aramaea, eo maiorem rocabu- 
lorum suppellectilem ex ilia sibi assumsit, eo facilius cam rebus 
Graecis nomina qnoque Graeca civitate donavit. Maxima autem 
in pronuntiatioTie discrepantia variis in reg-ionibus fuisse videtur. 
Recte quidem ling-ua Aramaea in. universam 7rAart'oTo//os dicitujj- '), 
sed inter ipsius dialectos altera alterant ruditate et pronuntiatione 
lata, fusca et obiusa superavit. Maximo id in consonantinm 
mutatione et vocalium distractione et compressione cernitur. In 
Galilaea aliam pronnntiationem fuisse atque in Indaea notissimum 
est, quae diversitas ni fallor maxime ad vocales et litteias sibi- 
lantes pertinuit 2 ). Ita lesus dicitur Na&gul b? ; ut vero mag-is 
contemptus notaque vilttatis huic nomini impressa appareat, scri- 
bitur nonnnnquam ab Evangelistis Na&Qaiog 3 ). Vide num ve- 



1) Nonnus ad loll. 9, 13.: sva,ni<i> ds fapu&d 



2) Cf. quae Grimmius de litterarnm aspiratarum , mntarum et te- 
nuinm mutatione accurate et docte disseruit. Eadem fere inter Seraiticas 
linguas dialectornm varietas cernitur , quae inter Indo - Germanicas et lin- 
guae Germa.nicae variorum et temporum et locorum varias formas. 

3) Of. rdSqQa et 



48 

stigium haheamus Syriasmi posterioris. Quantopere rudiori ple- 
beia lingua voces mutilentur et varientur, satis cognitum est; 
exemplum apparet ni fallor in voce Boanerges 1 ). Etiam in voce 
'Efaat Marc. XV , 34. , haec Syriasmi forma conspicua est. Ma- 
xinie igitur in Galilaea et Libani regionibus eius dialecti origi-r 
nes quaererem, .cuius pronuntiationem et grammaticam Maronitae 
nobis tradiderunt, et qnam Syriacam vulgo dicimus. 

Si vero dialectus Galilaea 2 ) propius accedebat ad Maro- 
nitarum pronuntiationem, Hierosolymitana antem ad Chaldaeam, 
iam videntur duo potissimum distinctae fuisse linguae Ara- 
maeae formae s. dialecti , una , quae in terra Chaldaea vige- 
bat, cuius pronuntiationem hodieque Nestoriani sequimttir et lu- 
daei Chaldaice loquentes, altera cuius origines in Coelesyria 
quaerendae sunt. Chaldaeam dicimus puriorem et genuinam 
linguae Aramaeae pronuntiationem. Quod autem in Galilaea in 
sonos partim vel . fortiores vel molliores, partim in vocales magis 
obscuras et obtusas abiit lingua Aramaea, factum maxime est 
affmitate linguae Phoeniciae. Apud Phoenices enim Kamez 
mutatur in Syrorum Zekofo, STiJi 1. Reg. V, 24. 32.; 
VII, 40. dii^n (Eiowfjioc;) Ti^r ap. Pboenices 'IdSwdos ; pss los. 
XXI, 11. |?152>, porro i>Tia!Q pro bli'o, item ap. Phoenices bibw 
Hebr. D^S> (cf. II. Chron. XXXIII, 7. thVw *). Nee non termi- 
, natio 

1) Lud. de Dicu; ,,Memini me ex clarissirao viro Erpcnio audire, 
habere se ex ore doctissimi cuiusdain Maronitae, nullis praeceptis gram- 
waticis ac vix viva voce doceri posse , quern sonum Schewa habeat apud 
Syros praesertim sub gutturalibus." Cf. Lightf. ad loc. Marc.: ,,Iudaei 
in hunc usque diem Schewa per oa ennntiant, ut Noabhim." 

2) In libro. Talm'nilico Eruvin Galilaeus quidam reprehenditnr , quod 
eius ex ore non distingni possint vocabula "tori (vinum) .^lai* (^lana) ^a^ 
(agnus). Gutlurales igitur non distincte pronnntiabant, id quod de Phoe- 
nicibus quoque observaium est, qui N et y fere promiscue uturitur. . Deinde 
duriuscula et ansterior erat eorum pronuntiatio , cuius exeuiplura idem li-' 
her affert (Buxt. Lex. Talin. 2417.), imiliere Galilaea pro ^bS^T'Nn 
Nibn dicente Nib ^Sin ''nSliuJ. Cf.'Buxt. p. 436. Martini, de ling. 
Galil. Wittenb. 1683. Ideo contemta fuit Galilaeorum lingua ludaeis, de 
qnibus Hieronymus Ep. ad Tit. c. 3. ,,Si forte erraveriuius in accentu, 
in extensione et brevitate syllabae vel brevia prodiicentes vel .producta 
breviantes , solent ludaei irridere nos , maxirae in aspirationibus et in qni- 
busdam cum rusura gulae proferendis." Corripere etiam solebant Gali- 
laei syllabas quasdam et voces arctins dicendo connectere. 

3) Cf. Movers , Ersch. u. Gr. Encl. art. Phoenizien p. 435. 



49 

natio feminina N- eflercbatur per o , ex. gr. &OVQW ^/wrca *), 
Dido, Carthago. Vocalis o autem transit apud Phoenices in u. 
Satis porro constat, Phoenices non soliim in Galilaea, Coelesyria, in 
Syria Damascena et Palmyrena habuisse colonias suas, emporia, 
viarum forique comniercium , sed etiam eorum plurimos in Meso- 
potamia , ad Euphratem maxime sedes habuisse. Cessit lingua 
Phoenicum tempore Seleucidarum et Romanoruni partim Graecae 
partim vero Aramaeae; ut autem ipsa nuilta pridem ex Aramaea 
lingua*receperat, ita Aramaea lingua illis in terris Phoeniciae si- 
milis evasit. Simul rudior facta est, ex oppidis in vicos depulsa 
et ore tantum agrestiorum hominum prolata 2 ). Neque tamen 
potiiit quin Graeca nuilta vocabula reciperet, maxime, quum 
qui eruditione caruisse videntur et in solitudine vel per vicos 
dispersi fuerant, postea in oppidis congregati, primnm mores 
Graecorum deinde doctrinam Christian am docerentur. Ita demum 
Aramaeae linguae dialectus prodiit, qualis lacobitarum erat et cn- 
ius praecepta grammatica in Occidente propagata sunt. 

De magna dialectonun varietate et linguae Aramaeae cor- 
ruptione queruntnr ipsi postea Syri. Jacobus Edessenus quattuor 
aifert auctores, quorum sermonem tanquam normam sequendum 
suadet, Epbraemnm, lacobum Sarugensem, Isaacum Syrum et 
Xenaiam Mabugensem, unde satis erincitur, apud ceteros inulta 
eum reperisse, quae a recta linguae tramite aberrarent. Quia 
solae consonantes scriptura consignabantur , pronuntiationis varie- 
tas in libris scriptis vix observata est; sed etiam in rocabuloruni 
usu rebusque grammaticis dialectorum magna erat discrepantiai. 
Assemanus notat, lacobitarum et Nestorianorum grammaticam 
praeter varietates supra expositas aliis quoque rebus minoris mo- 
menti diversam esse. Bar-Hebraeus sua aetate tres dialectos 
distinguit , quarum elegentissimam dicit Aramaeam , quae sit lin- 
gua incolarum Rohae et Harran et Syriae exterioris; ei succe- 
dere Palaestinensem , qua utantur Damasci et mentis Libani et 
Syriae interiors incolae 3 ) ; omnium perditissimam esse Chaldaicam 
Nabataeam, in montibus Assyria? et pagis Iraci usitatam. Lau- 



1) #m cf. Dealer. XXXIII , 1. 

2) In oppidis lingua Graeca vignit cf. los. Aiitiq. XIV , 10. 2. 3. 

3) Syriam interiorem et exteriorem Euphrates dirimit. 

4 



50 



dabatur maxinie inter Syros lingua Edessena: 
f*uOi5o^ I. e. Edessa.) l ). , 

Ad dialectum Mesopolamiae et Assvriae proximo accetlunt 
Nestoriani; Palaestinensis in monasteriis Maronitarum satis Inte- 
gra et repurgata ad nostra usque tempora pervenit; in Assy- 
ria et Armenia autem eo usque lingua Araniaea delapsa est, ut 
prorsus degenerata ac paene exhausta videatur. 



1) Cf. Hoffmann Prolegg. pag. 14. et locum Pocockii ibi laudatum. 
Gl. Ridleius (de Syriacarum N. T. verss. ind. atque usu) in imiversum 
recte iudicat: ,,0innis Syria in tres paries divisa est: Syriam proprie 
dictam, Mesopotamiam et- Chaldaeam; sunt et tres dialecti, Aramaea, 
Nabataea et Antiochena." 

Addenda. Absoluta et 'prelo iam commissa hac commentationis nostrae 
parte hactus sum Dietrichii libcllum de sermonis Chaldaici proprietate. Gau- 
deo maxinie , quod auctorcm diligentissimum plerisque in rebus consen- 
ticntem yideo. Thesin proposuit, Ghaldaisino biblico Hcbraismos minime 
esse peculiares. Diversitatem Chaldaici et Syriaci sermonis accuratissime 
postquam exposuit, Lexici et Grammaticae ubivis ratione liabita, in ea 
demum sententia acqniescit, csse duas Aramaic! idiomatis species statueu- 
das, Chaldaeam et Syriacam, sonorum pronuntiatione , formarnm solidi- 
tate et copia atqne orationis conformatione non parum diversas (pag. 53.). 
Quam diversitatem et ipse partim temp or is partim locorum fuissc existimat. 
I losuper Syriacam dialectnm ex contagio linguae turn Graecae turn Phocni- 
! ciae traxisse mntationes. Quae cum ita sint, nequc inirum, quod maxima 
librorum flactuatio est inter utramque linguae forinam. Fabulae Aramaeae 
nuperrime editae Syriasmo propiores sunt. Hisce ipsis diebus legi etiam 
Bernsteinii studia Syriaca, Zeitschr. d. M. G. HI, 4. Cf. eundem de edendo 
Bar Bahlulo II, 3. Uthiam tandem Hceret Viro linguae Syriacae peritis- 
simo Lexicon nobis Syriacum parare, ne incassum tantum laboris, tempo- 
ris, industriae consumtUm yideatur! 



iiiber s 

/ 

Be Syrorum ecclesia et versionis Simplicis origine. 



.CAP. I. 

, 

Ecclesiae Christianae in Syria primordia. 
Primitiae ecclesiae Syriacae habentur vulgo Magi HH dno 



wv ad venae, qtii leswm CTraQY^roig involutum adoraveruht. 
Sane qui vulgo Magi dicebantur, terrain Babylonian! et Persi- 
dein incolebant. Magorum sectam satis mnnerosam Ctesiphonte 
fuisse, ex loco Maris Salomonis apparet de Maris Apostoli prima 
Evangelii praedicatione apud Assem. B. 0. Ill, 2, pag-. 22 J ). 

Petri. oration! pentecostali (Act. II.) adfuerunt progelytae 
ex Mesopotamia et Perside Hierosolyma advecti, qui evangeli- 
cain praedicationem patriae proculdubio attulerunt. Damasci, cu- 
ius urbis nmlieres fere onines ludaismo addictas fuisse losephus 
commeniorat, paucis post Christi mortem praeterlapsis annis multi 
habitabant fratres, ex persecutione Hierosolymitana fortasse fu- 
g-aces, quibus vincula mortemque Saulus parabat. Sed wltro ci- 
troque iam progressi fideles venerunt usque in Phoenicen et Cy- 
prum et Aritiocliiam (Act. XI, 19.); Antiochiae aiitem prinmni 
Graecis quoque Evangelium nuntiavennt ibique ecclesiam condi- 
derunt, quae prae ceteris g-audere magistris et augeri coepit. 
Antiochia deinde egressi sunt Paulus et Barnabas, iubente Spi- 
ritu ab ecclesia missi, ad Evangeliiim in Cypro insula et Asia 



' 1) In condenda Selcucia ad Tigriin sita ^yo* a Selcuco acciti. Cf. 
Appian. in Syr. Cf. Hierou. in Danielem: ,,Magi sunt philosophi Chal- 
daeorum et ad artis huius scieutiam reges quoque et principes eiusdem 
generis ojiinia faciunt ; unde et in nativitate Domini Salratoris ipsi primum 
ortntti eius intellexerunt." Plinius: ,,Magi Passagardas obtinent/' 

4 * 



52 

praedicandtun. Itaque primis iam ecclesiac lustris ubique in Sa- 
maria, Galilaea, Phoenicia. Antiochena regione et Cypro Evan- 
gelic fides data est *). 

Dubium est, quis Mesopotamiae et Persidis Apostolus fue- 
rit. In' N. T. nullus huius rei nuntius allatus. Paulus non in 
Orientem, sed in Occidentem itinera faciebat; quocunque viarum 
ceteri Apostoli vecti sint, non ^traditur in Actis; narratur tan- 
tummodo, et ludaeis et Graecis, in ludaea et Samaria et ad 
fines usque terrae Evang-elium esse praedicatum; Evangelium 
eiectum e Synedrio et temple Hierosolymitano ad Procuratoris 
usque tribunalia et subsellia Caesaris esse prolatuim 

Sfeque vero in Epistolis vestig-ia ulla reperiuntur Evang-elii 
trans Euphratem propag-ati. Petri 1 , 1. nulla Mesopotamiae men- 
tio fit. Sunt quidem, qui Petrum Babylone aliquamdiu versatum 
fuisse autument loco innixi I. Petri V, 13.: Erasmus, Drusius, 
Basnag-ius, inter recentiores Neander aliique. Sed Babylone Hid 
tempore satis devastata et fere diruta alii ut Spanliemius , Pearso- 
nias, Calovius hoc loco Babylonem Aeg-yptiacam s. Memphiticam 
intellig-unt, eo simul usi arg-umento, quod eodem versu Mavci 
salutatio contineatur, quern vulg-o Aegypti Evang-elistam habent. 
Accedit, quod Syrornm ipsonun traditio Petrum non niimeret in- 
ter Babylonicae terrae Apostolos 2 ), quos fuisse narrant Bartho- 
lomaeum, quern eundem habent quern Nathanaelem et Tho- 
mani, simulque ex LXX discipulis Adaeum et Marem. Tradunt 
enim scriptores posteriores ab Assemano (B. 0. Ill, 2, pag-. 5.) 
laudati, docuisse illos Geziram (Mesopotamiam) et Mosul (Assy- 
riani) et Savadam (Chaldaeam) et Babyloniam et Adiabenem. Est 
tamen satis inconstans sibi et dubia haec traditio. Prae ceteris 
Bartholomaeus ex XII nomine insig-nitur Apostoli Aramaeorum, 
Thomas vero Indorum, cuius corpus Edessam translatum esse 
perhibent. Quae de Matthaei et ludae, filii lacobi s. Lebbaei 



1) In Sj'ria Evangelii vox ad omniuni aures pervenit. Damasci Are- 
tae Ethuarcha a Indaeis excitatus Paulum capere voluit; Herodes Antipas 
lacobum trucidavit; Cypri Proconsul Sergius Paulum audivit, Caesareae 
Paulus coram Felice, Festo et Agrippa orationcm habuit. 

2) Dicunt quidem noimulli, Petrum Babylonem yenisse, sed loco 
illo I. Petr. V. pro teslimonio abusi , quern Syrorum alii ut Bar - Hebraeus 
aliter explicant. 



53 

adventu in Mcsopotamiam narrant, ctiam mag-is obscnra .et lu- 
brica sunk Summo tamen consensu onmes id tradunt, prima ec- 
clesiae Christianae fundamenta iecisse Adaeum (s. Thaddaeum), 
tuium e LXX discipulis, post ascensionem Christi ad Abg-arum, 
Edessae reg-em, missum, qui Abg-arum plurimosque Edessae in- 
colas (etiam ludaeos) ad fidem vocaverit, et ab itinere in Orien- 
tem reversus ibidem mortem obierit (secundum quosdam inter- 
fectus ab Abg-ari filio et snccessore ethnico). Cuius Adaei duos 
iterum discipulos celebrant Syri, Ag-haeum et Marim, ilium Edes- 
sae post Adaeum episcopum et martyrem, hunc primum Seleu- 
ciae Apostolum et patriarchalis sedis custodem. Ea aetate tre- 
ceritas sexag-inta in Oriente exstructas esse ecclesias tradunt. 

At vero haec de Abg-aro reg-e et Seleuciae sede patriar- 
chal! dicta vix satis probata, sed digna simt, quae accuratiuB 

examinentur. Abg-arus ille, nig-er (|.^Qlio|J appellatus (per an- 
tiplirasin putat Bar - Hebraeus , qniini lepra infectus albuerit) re- 
g-nasse dicitur annis 8 45 p. Chr. 1 ), Quis vero est, qui eius 
ad Christum et Christi ad ipsum datas epistolas g-enuinas ha- 
beat! Constat, Abg-ari successores simulque Edessae incolas ido- 
latriae etiam saec. II. addictos fuisse 2 ). Simili modo in urbe 
Seleucia series episcoporum, quam a Mare Hebraeo, Adaei di- 
scipulo, auspicantur Syri, manca et mutila est. Obiisse ille di- 
citur anno Chr. 82 j at deinceps si cont'eras catalog-urn Patriarcha- 
rum s. Catholicorum j ab los. Aloys. Assemano editum, prirnis 
post Christum saeculis lacunae reperiuntur millo modo supplendae, 
dissentientibus etiam inter se in variis catalog-is (cf. 1. c. pag-. 
6.) annorum numeris ad Papam usque, qui temp ore Concilii Ni- 
caeni vixit , quo Simeonem et Saadostum leg-atos misit. Sed si 
dubitamus, primo iam saeculo Edessae reg-ulos Christianae fidei 
addictos et patriarchalem sedem Seleuciae exstructam fuisse , nullo 
tamen modo dubitandum est, quin Eyang-elium etiam in Mesopo- 
tamia et Assyria illo tempore praedicatum et ecclesiae Christia- 
norum satis multae conditae fuerint. Ut vero ad statum eccle- 



1) Bayer , hist. Osrhoena pag. 95 125. Sed computationem illam 
yix rcctam esse postea yidebimus. . - 

2) Etiam Ephraemi tempore Edessenonun plerique erant ethnici. Cf. 
Ephr. vitam ap. Assem. B. 0. I. . 



54 



slarum saec. II. et III. descvibendum progrediamur , opus erit, 
publicartim rerum brerem mentionem praemittere. 



CAP. II. 

Quae rerum Christianarum in Syria et Mesopotamia 
conditio fuerit saecc. secundo et terti.o. 

Syria occidentalis a Romano praesule vegebatur, cu- 
ius sedes Antioclua erat, urbs in Oriente facile prima, opulenta, 
luxuriosa 1 ). Provincia satis ampla erat et extensa , minime ta- 
men ita Romanorum imperium hac in reg-ione fnndatum et stabi- 
litiun erat, ut non urbes regionesque multae proprio iure frue- 
tentur. Seleucidis pars quaedam Commagenes concessa erat; 
Palaestina suos reg-es liabuit, reguli item dominabantur in Ara- 
bia et Libani montibusj yix id effecerunt Romani, ut vias a la- 
tronibus tuerentur. In universum tamen per long-urn tempus pace 
g-audebat Syria; Antiocbia, Laodicea, Apamea, Epiphania aliae- 
que urbes opibus divitiisque auctae sunt. Vectig-alibus tamen 
fere suppriinebantur incolae a Romania et a sing-ulis rcg-ulis, ita 
ut paucoruni divitiae et luxuries ad paupertatem et inopiam plu- 
rimos adeg-erit. Deinde tota fere Syria perturbata est ludaeo- 
nim seditionibus 2 ) , Graecorum adrersus ludaeos odio et saevi- 
tia 3 J , bello denique ludaico et ludaeorum captivitate et exsilio. 
Paiipertate, captivitaie et Graecorum Romanorumque tyrannide 
premebantur etiam Cliristiani , quorum pars maxima ludaei yel 
proselytae erant; 'liuilti fiiga sibi -consulentes, in desevto, in 
Peraea, in Libani reg-ionibus novas sedes quaesiverunt. Quare 
si primum maxime in oppidis ecclesiae fundatae erant , iam in 
ag-ros, vicos, solitudinem reg-ionesque montanas Cliristiani dis- 
persi sunt. Sed qui status fuerit ecclesiarum in Syria qnaeri- 
inus, quac forma et interna ratio. 



1) Romam si excipis, Antiochia ct Seleucia inaximac erant urbe.s 
totins orbis Rojuaui. Cf. Mannert, VI. Th. I p. 467. 

2) Quot Graecorum milia in sola insula Cypro Hadriani tempore 
a ludaeis interfecta siut, ex Dione constat. 

3) Etiam Babylone et Seleuciae adversus ludaeos tioniuratum et sae- 
vitum est Glandio Caesare. 



55 

Silent Apostoloruni scripta ante expugnata Hierosolyma *). 
Quae Christus ipse onmesque eius Apostoli vaticinati sunt, ad 
linem et consummationem onmia pervenere. Hierosolymis exiit 
in totum orbem Evangelium Gbristi, sed cum Apostolis exierunt 
in omnem terrain etiam simulatores, imprimis ludaei, qui veram 
et salvificam doctrinam contaminarunt atque perverterunt. Antio- 
cbiae eo profecerunt, ut ipse Petrns et Barnabas pro tempore 
ad siniulandum seducerentur. Saeculo secundo in ecclesiis rece- 
pta videmus Apostoloruni Evangelia et Epistolas, sed vitam, 
mores, doctrinam onmesque iiistitutioncs ecclesiasticas simul cor- 
ruptas et infectas pravo illo Indaismo , cuius antagonistae per to? 
tarn vitam Apostoli fuerant. Saeculo secundo Hierosolymis Symeon, 
Antiochiae Ignatius propter fidem Chris tianam martyrium subiisse 
dicuntur. Quid de Ignatii 2 ) epistolis et Graecis et Syriacis iu- 
dicandum, non buius loci est examinare; constat tamen, illo 
tempore hierarcbicum systema ex Syriae ut videtur reg-ionibus in 
Orientem et Occidentem exiisse. Saeculo secundo et tertio in 
Syria multarum rerum primordia ac principia progerminant. Un- 
animi consensu haereseon origines in Samaritanorum et Syrorum 
terras Patres deferunt. Ex Syria litterae pseudepigrapbae } fa- 
bulae multae, evangelia suppositia, alia eius generis scripta 
provenerimt 3 ). Syria patria est et Marcionis et lustini; hie et 
Gnostici et Origenes semina doctrinae sparserunt. In Syria pri- 
mum commentarii in Biblia scripti a Tbeophilo Antiocbeno (Nean- 
der K. G. I. Thl. 3 p. 1136.), Serapione atiis, qui allego- 
riarum ista metbodo delectabantur , quam postea Origenes divul- 
gavit. Antiocbiae Paulus Samosatenus primus Papam et dominum 
gerebat et dissidia ecclesiae iam in bella civilia degenerare ride- 
bantur. Caesareae bibliotheca prima collecta;, Antiocbiae schola 
exstructa et exegeseos artisque criticae iacta fundamenta. Mo- 
nacbatus et coelibatus, proprii- Syriae foetus, inter ludaeos 



1) Eyangelinm loannis et eiusdcm Apocalypsin ante annum Christ! 
70 scripta esse, certis argumentis probari puto, quae proferre et exa- 
minare nort est hnius loci. 

2) vkoj a s y ris dictus - 

3") Hegesippus, fabulator magnus, e Syriacis multa depromsit, testc 
Eusebio. Ex Evang. sec. Hebraeos imgas sententiasque aniles proi'ert Hie- 
ronymus. Of. quae infra hanc ad rem diccnlur. 



56 

antea apud Essaeos et Eremitas satis vulgares, in eoclesia 
potissimum Syriaca laudatores lautoresque naeti sunt, et quantus 
ibi martyrii furor fuerit, ex Eusebii libro (de martyribus Palae- 
stinae) abunde cognoscitur. 

Ex Syria occidentali haec onmia in oriental em trans- 
migraverunt. Nam episcopo Antiochensi totus Oriens subiectus erat. 
Praemittamus autem iterum brevem civilium reruiu in Mesopotamia 
conspectum , pleniorem tractatum liistoricum huic libro annexuri 
frid. Excursum). Ex 'Vespasian! temporibus Edessa et Mesopo- 
tamiae pars maior Romanis a regibus Armeniae concessa, Ab- 
garis tanquam Ronianorum satrapis parebat et vectigalia Orientis 
Caesari cong^essit. Sed miserrima inde sors Mesopotanu'ae fuit, 
quippe quae Romanorum Parthorumqae quasi arena et praeda v4- 
deretur. Anno 115 (Pagi Criticam sequor) Traianus Edessam 
yenit , ab Abgaro , qui Antiochiam iam munera miserat Caesari, 
laute exceptus; Traiano ipsam Parthorum regiam petente Abga- 
riwn , qui paulo post ad Parthos defecerat , Lucius dux Traiani 
Edessa expugnata coercuit et in ditionem redegit 1 ). Mesopo- 
tamia , Armenia et Assyria provinciae imperil llomani factae, 
mox tamen ab Hadriano abiectae et repulsae. Palaestina eo 
tempore et Syria, adeo totus fere Oriens bello Bar Cochebae, 
acerrimo illo et furioso turbatae; ludaei Hierosolymis cedere 
inssi, plurimi in captivitatem abducti. Edessae ciriles tumultus 
inter Abgarum orti et Valem Sahari filiuni; ope Romanorum Ab- 
garus restitutus. Cuius Abgari filius, qui ab anno 152 ad an- 
num 187 regnavit, primus in nummis Crucis signum accepit 2 ), 
ab Epiphanio (liaer. LVI) vir sanctissimus appellatus, cui Bar- 
desanes familiaris erat. 

Parthis illo tempore imperavit Vologeses, acerrimus Ro- 



1) Dio C. Lucius recuperavit Nisibin; Edessam expugnavit dircp- 
tanique incendit." 

2) Cf. Bayer, hist. Edcss. 1. Ill p. 173., Assem. I p. 423. Anno 
282, quum magna Edessae iiumdatio esset, aquarum impellente procella, 

iemplum quoquc ecclesiae Christianorum T^J.^ilUiDJ l^fiv? V ^^(n") 

coucidisse , Notarii urbis litteris mandanmt. Notarii illi n'on fnisse yiden- 
tar Chrisliani , fuisse autem regem Abgarnm illo tempore Edessae impe- 
rantem, ex Africano Eusebius tradit in Chronico. 



57 

manorum hostis. Eiiai Lucius Verus a. 165 in officium redege- 
rat, quum duces eius Prise. Avid. Cassias et Martins Vems.Ba- 
bvlonem, Armenian! et Mediam vindicarent. Romanam ditionem 
ingrcssum iterum Vologesem (a. 194.) Severus coercuit, captis 
multis urbibus inter quas Nisibis. Deinde ab Artaxerxe Persicum 
imperium restauratum est, quod Sassanidarum vocant *). Arta- 
xerxis successor Sapores, infausti Romanis nominis, Nisibin, 
Carrhas ipsamque Antiocliiam cepit diruitque et Mennio post Cae- 
sarem ipsum Valerianum captivum abduxit. Urbe Roma hello ci- 
vili turn lacei'ata, Odenatus Palmyrenorum rex Saporem in Per- 
sidem redire coeg-it. Sed nova bella parantes Persas et iterura 
iteruvnque irrumpentes debellarimt postea , quuiu Narses illis ira- 
peraret, Cams et Nnmerianus (a. 282.), capta Seleucia et Cte- 
siphonte atque Mesopotamia tota exturbata; iidem in Christianos, 
Decii iani temporibus etiam illis in regionibus vexatos, acrem 
persecutionem converterunt. Post Cari obitum Persae quum 
Mesopotamiani recuperassent, a Diocletiano (284) et Galerio 
(297) devicti sunt et Mesopotamia per quadrag-inta annos Ro- 
inauis permansit ad annum usque Christi 337, quo Persae 
fracto foedere Mesopotamiani denuo ingressi Nisibin ohsidione 
cinxerunt. 

In tanta rerum civilium vicissitudine et perturbatione neque 
ecclesiae status pacatus fuit. Romano Martyrolog-io (ad d. Ian. 
XXIX et XXX) si fidem habemus, Traiani tempore Barsimaeus 
ecclqsiam Edessenam g-ubernavit , qui postquam g-entiles plurimos 
ad fidem convertit, ipse demum martyrio earn obsig-navit. Paulo 
post Abgarus Maani filius religionem Christianam confessns e'sse 
videtur. Ei familiaris fuit Bardesanes , de quo haec habet Moses 
Chor. (1. II c. 63.): Bardesanes Edessenus, historiarum scri- 
ptor, Valentinianae sectae prhno discipulus, quam postea reiecit 
ac refellit, neque tamen ad veritatem se adiunxit, sed ah ea 
secta decedens aliam ipse haeresin instituit. Vtr erat litterarum 
gnarus, qui etiam ad Antonium epistolam scribere ausus est 
multosque sermones contra Marcionitas atque simulacrorum cul- 
tum composuit. " Ergo post fidem mox Gnosticorum haereses 
invectae sunt etiam in Mesopotamiani. Sed alia eaque gravior 



1) Ex calculo Syrorum aera Persaruin cadit in a. 227. 



54 

siarum saec. II. et III. describendum progrediamur , opus erit, 
publicarum rerum brevem mentionem praemittere. 



CAP. II. 

Quae rerum Christianarum in Syria et Mesopotamia 
conditio fuerit saecc. secundo et terti.o. 

Syria occidentalis a Romano pracsule regebatur, cu- 
itrs sedes Antiocliia erat, urbs in Oriente facile prima, opulenta, 
luxuriosa 1 ). Provincia satis ampla erat et extensa, niinimc ta- 
men ita Romanorum imperium hac in reg-ione fundatum et stabi- 
litum erat, ut non urbes regionesque multae proprio hire frue- 
Xentur. Seleucidis pars quaedam Commag'enes concessa erat; 
Palaestina suos reg-es babuit, reguli item dominabantur in Ara- 
bia et Libani montibasj vix id effecernnt lloinani, ut vias a la- 
tronibus tuerentur. In universum tamen per longum tempus paee 
g-audebat Syria; Antiocliia, Laodicea, Apamea, Epiphania aliae- 
que tirbes opibus divitiisque auctae sunt. Yectigalibus tamen 
fere supprimebantur incolae a Romanis et a sing-ulis regulis, ita 
ut paucorum divitiae et luxuries ad paupertatem et inopiam plu- 
rimos adeg-erit. Deintle tota fere Syria perturbata est ludaeo- 
rum seditionibus 2 ) , Graecorum adversus ludaeos odio et saevi- 
tia 3 J , bello denique ludaico et ludaeorum captivitate et exsilio. 
Paupertate, captivitaie et Graecorum Romanorumque tyrannide 
premebantur etiam Cliristiani , quorum pars maxima ludaei vel 
proselytae erant; inuHi fug-a sibi -consulentes , in deserto, in 
Peraea, in Libani rcg-ionibus novas sedes quaesiverunt. Quare 
si primum maxime in oppidis ecclesiae ftmdatae erant, iam in 
ag-ros, vicos, solitudinem reg-ionesque montanas Christian! dis- 
persi sunt. Sed qui status fuerit ecclesiarum in Syria quaeri- 
inus, quae forma et interna ratio. 



1) Romam si excipis, Antiochia ct Seleucia maximac crant urbe.s 
totius orbis Rojnajii. Cf. Mannert, VI. Th. I p. 467. 

2) Quot Graecorum milia in sola insula Cypro Hadriani tempore 
a Iiidaeis interfecta siut, ex Dione constat. 

3) Etiam Babjlone et Seleuciae adversus ludaeos coniuratum et sae- 
vitum est Clandio Caesare. 



55 

Silent Apostolorum scripta ante expugnata Hierosolyma *). 
Quae Christus ipse omnesque eius Apostoli vaticinati sunt, ad 
finem ct consummationem onmia pervenere. Hierosolymis exiit 
in totum orbem Evangelium Christ!, sed cum Apostolis exierunt 
in omnem terrain etiam simulatores , imprimis ludaei, qui verain 
et salviflcam doctrinam contaminarunt atque perverterunt. Antio- 
chiae eo profecerunt , ut ipse Petrus et Barnabas pro tempore 
ad simulandum seducerentur. Saeculo secundo in ecclesiis rece- 
pta videmus Apostolorum Evangelia et Epistolas, sed vitam, 
mores, doctrinam omnesque institutioncs ecclesiasticas simul cor- 
ruptas et infectas pravo illo ludaismo , cuius antagonistae per to-r 
tarn vitam Apostoli fuerant. Saeculo secundo Hierosolymis Symeon, 
Antiochiae Ignatius propter Gdem Chris tianam martyrhim subiisse 
dfcuntur. Quid de Ig-natii 2 ) epistolis et Graecis et Sjriacis iu- 
dicandum, non huius loci est examinare; constat tamen, illo 
tempore hierarcliicum systema ex Syriae ut ridetur regionibus in 
Orientem et Occidentem exiisse. Saeculo secundo et tertio in 
Syria multarum rerum primordia ac principia prog-erininant. Un- 
animi consensu haereseon orig-ines in Sainaritanorum et Syrornni 
terras Patres deferunt. Ex Syria litterae pseudepigraphae, fa- 
bulae multae, erangelia suppositia, alia eius generis scripta 
provenerunt 3 ). Syria patria est et Marcionis et lustini; hie et 
Gnostic! et Origenes semina doctrinae sparserunt. In Syria pri- 
mum commentarii in Biblia script! a Theophilo Antiocheno (Nean- 
der K. G. I. Thl. 3 p. 1136.), Serapione aliis, qui allego- 
riarum ista methodo delectabantur , quam postea Origenes divul- 
ga vit. Antiochiae Paulus Samosatenus primus Papam et dominum 
gerebat et dissidia ecclesiae iam in bella civilia degenerare vide- 
bantnr. Caesareae bibliotheca prima collecta^ Antiochiae schola 
exstructa et exegeseos artisquc criticae iacta fundamenta. Mo- 
nachatus et coelibatus, proprii Syriae foetus, inter ludaeos 



1) EvangclLura loannis et eiusdcm Apocalypsin ante annum Christ! 
70 scripta esse, certis argumentis probari puto, quae proferre et exa- 
minare non est huius loci. 



2) 

3) Hegesippus, Tabulator magnus, e Syriacis luulta depromsit, teste 
Eusebio. Ex Evang. sec. Hebraeos nugas sententiasque aniles profert Hie- 
ronymus. Cf. quae infra hanc ad rem dicentur. 



56 

antea apud Essaeos et Eremitas satis vulg-ares, in ecclesia 
potissimum Syriaca laiulatorcs 1'autoresque iiacti sunt, et quantum 
ibi martyrii furor fuerit, ex Eusebii libro (de martyribus Palae- 
stinae) abunde cognoscitur. 

Ex -Syria occidental! haec onmia in oriental em trans- 
migraverunt. Nam episcopo Antlochensi totus Oriens subiectus erat. 
Praemittamus autem iterum brevem civilimn rerum in Mesopotamia 
conspectum , pleniorem tractatum historieum huic libro annexuri 
(Vid. Excursum). Ex Vespasiani temporibus Edessa et Mesopo- 
tamiae pars niaior Romania a regibus Armeniae concessa, Ab- 
g-aris tanquam Roman ornm satrapis parebat et vectigalia Orientis 
Caesari congessit. Sed miserrima inde sors Mesopotamiae fuit, 
quippe quae Romanorum Parthorumque quasi arena et praeda vi- 
deretur. Anno 115 (Pagi Criticam sequor) Traianus Edessam 
yenit , ab Abg-aro , qui Antiochiam iam munera miserat Caesari, 
jaute exceptus; Traiano ipsam Parthorum reg-iam petente Abg-a- 
rum, qui paulo post ad Parthos defecerat, Lucius dux Traiani 
Edessa expugnata coercuit et in ditionem redegit 1 ). Mesopo- 
tamia, Armenia et Assyria provinciae imperil Romani factae, 
mox tamen ab Hadriano abiectae et repulsae. Palaestina eo 
tempore et Syria, adeo totus fere Oriens bello Bar Cochebae, 
acerrimo illo et furioso turbatae; ludaei Hierosolymis cedere 
iussi, plurimi in captivitatem abducti. Edessae civiles tumultus 
inter Abgarum orti et Valem Saliari (ilium; ope Romanorum Ab- 
g-arus restitutns. Cuius Abgari filius, qui ab anno 152 ad an- 
num 187 regnavit , primus in nummis Crucis signum accepit 2 ), 
ab Epiphanio (Iiaer. LVI) vir sanctissimus appellatus, cui Bar- 
desanes familiaris erat. 

Parthis illo tempore imperavit Volog-eses, acerrimus Ro- 



1) Dio C. Lucius reciiperavit Nisibin; Edessam expugnavit direp- 
tamqne incendit." . 

2) Cf. Bayer , hist. Edess. 1. Ill p. 173. , Assein. I p. 423. Anno 
282, quuni magna Edessae inundatio esset, aquarum impellente procella, 
templnm quoque ecclesiae Christianornm r^JL*.^tX*iS> l^c-V? 11 2.*G1 j 
concidisse, Notarii urbis litteris mandarnnt. Notarii illi non fuisse viden- 
tur Christian! , fuisse autem regem Abgarum illo tempore Edessae impe- 
r ant em , ex Africano Eusebius tradit in Chronico. 



57 

manorum hostis. Bum Lucius Verus a. 165 in officium redeye- 
rat, quum duces eius Prise. Avid. Cassius et Martins Verus. Ba- 
bylonem, Armeniam et Mediam vindicarent. Romanam ditionem 
ingressum iterum Vologesem (a. 194.) Severus coercuit, captis 
multis urbibus inter quas Nisibis. Deinde ab Artaxerxe Persicum 
imperium restauratum est, quod Sassanidarum vocant 1 ). Arta- 
xerxis successor Sapores, infausti Romanis nominis, Nisibin, 
Carrhas ipsamque Antiocbiam cepit diruitque et biennio post Cae- 
sarem ipsum Valerianum captivum abduxit. Urbe Roma bello ci- 
vili turn lacerata, Odenatus Palmyrenorum rex Saporem in Per- 
sidem redire coe^it. Sed nova bella parantes Persas et iterum 
iterumque irrumpentes debellarunt postea, quum Narses illis iin- 
peraret, Cams et Numerianus (a. 282.), capta Seleucia et Cte- 
siphonte atque Mesopotamia tota exturbata ; iidem io Christianos, 
Decii iam temporibus etiam illis in reg-ionibas vexatos, acrem 
persecutionem converterunt. Post Cari obitnm Persae quum 
Mesopotamiarn recuperassent, a Diocletiano (284) et Galerio 
(297) devicti sunt et Mesopotamia per quadrag-inta annos Ro- 
inanis permansit ad annum usque Christi 337, quo Persae 
fracto foedere Mesopotamiam denuo ingressi Nisibin obsidione 
cinxerunt. 

In tanta rerum civilium vicissitudine et perturbatione neque 
ecclesiae status pacatus fuit. Romano Martyrologio (ad d. Ian. 
XXIX et XXX) si fidem liabcmus, Traiani tempore Barsimaeus 
ecclesiam Edessenam g-ubernavit, qui postquam gentiles plurimos 
ad fidem convertit , ipse demum martjrio earn obsignavit. Paulo 
post Abgarus Maani filius religionem Christianam confessns e'sse 
videtur. Ei familiaris fuit Bardesanes, de quo haec habet Moses 
Chor. (I. II c. 63.): Bardesanes Edessenus, Wstoriarum scri- 
ptor, Valentinianae sectae primo discipulus, quam postea reiecit 
ac refellit, neque tamen ad veritatem se adiunxit, sed ab ea 
secta decedens aliam ipse baeresin instituit. Viv erat litterarum 
gnarus, qni etiam ad Antonium epistolam scribere ausus est 
multosque sermones contra Marcionitas atque simulacrorum cul- 
tum composuit. " Ergo post fidem mox Gnosticorum haereses 
invectae sunt etiam in Mesopotamiam. Sed alia eaque g-ravior 



1) Ex calculo Sj'i-orura aera Persaruin cadit in a. 227. 



58 

haeresis saeculo tertio in Perside exorta est SWanetis ') , qui in 
Mesopotamia cum Archelao, episcopo Cascarensi, celebrem disputa- 
tionem habuit (anno circiter 262). Idem Archelaus septem mi- 
lia septingentos Christianos a Romania niilitibus captos redemisse 
dicitur, wide inagnus Christianoruni turn temporis numerus evin- 
citur; neque ipse Manes suam in Perside liaeresin excogitasset, 
nisi fides Christiana altas ibidem radices egisset. In tota autem 
Mesopotamia et Perside primas paries tenuerunt episcopi Seleu- 
ciani, patriarchis Antioclienis subiecti. Abraham Cascarensis (98 
120) Antiochiae esse ordinatus dicitur et pacasse persecutio- 
nem a PersJs (i. e. Parthis) incensam ; Achadabues vero non An- 
tiocliiae , sed Hierosolymis ordinatus , (139) quum apud Antio- 
chiae praesidem tanquam Persarum explorator delatus poenam 
capitis subiisset, nisi fuga sibi consuluisset (B. 0. T. II. p. 397.). 
Sciachlupha (162) initiatus est Seleuciae ab Orientalibus episco- 
pis, bello Persarum cum Romanis intercedente. Haec tamen om- 
nia non sunt satis probata; de episcopis Seleucianis vix cer- 
tus nuntius allatus est ante Papam, qui exeunte saec. tertio et 
ineunte quarto sedem episcopalem baud multa cum laude tenuit, 
et causam scbismatis praebuit, quum uni ecclesiae binos episco- 
pos praeficere consuevisset (Assem. Ill, 2. p. 612.). Persecu- 
tiones contra Christianos commotae dicuntur prima a Traiano 
Edessae, altera Decii temporibus Edessae et Nisibi, tertia a 
Diocletiano in plurilnis Mesopotamiae oppidis; atque in martyro- 
logiis satis multi nominantur ob fidem Christianam ilia in reg-ione 
morte mnltati. Monachatus in Aegypto ab Antonio, in Syria 
ab Hilarione institutus vix ullibi terrarum tantopere floruit, quan- 
topere in Mesopotamia. Aeg-yptus , Syria , Babylonia , quarnm 
g-entes olim Israelitarum populum seduxerant, nunc reg-ularum et 
liturg-iarum semina pestifera in orbem Christianum disperserunt. 
Apud Edessam, Nisibin, Carrhas, in tota demum Mesopotamia 
et Perside monasteria plurima exstructa sunt. In exercitationibus 
illis, quae ut naturam hum an am nihili faciunt, proterve leg-es 
ipsas divinas spernnnt, in zelotypia ilia et exitiali rcnim stupen- 



1) Manes ntinnunquamCubrieus appellatur, quod ita explicant: 

vas, quod sit |.Qu5 l^l^ vas vacuum. De Archelao Cascarensi vide 
Asseraanum Tom. I. p. 555. 



59 

darutn studio, in mystica contemplationum arte, fcrrida demum 
et exuberante iiuaginum et phantasiarum foecunditate, hisinquam 
laudibus Mesopotainiae et Syriae monachi ceteros omnes facile 
superarnnti Primtim quod sciam monasterium in Izlensi monte 
apnd Nisibin exstructum est, ex quo, prodiit lacobus Nisibenus, 
episcopus inclytus, cuius discipulns Ephraem Syrus Edessenus, 
vitae monasticae laudator. Inter Eremitas Inliamis Saba notissi- 
rnus, qui ex solitudine Antiocbiain vocatus est ad Arianos con- 
futandos, quo tempore JMeletius a Valente sede remotus erat. 
Monachi autem primum plerique rudes et agrestcs, ferarum so- 
cii, inox studiis.operam dederunt, ita tit omnium Syrorum postea 
mag-istri fierent et episcdpi quoque ex monasteriis acciri solerent. 
Maximam autem Edessa lamlem nacta est scholae et doctrinae. 
Scripturam ibi iam saec. tertio interpretatus esse dicitnr Maca- 
rius g ); saec. quarto Ephraenms innotuit, inter Syros celeberri-' 
mus librorum sacroruin interpres, Syrorum propheta dictus. 

Eum autem ad finem baec omnia exposuimus, ut Syrorum 
ecclesiam 'primis iam temporibus maxinie fuisse divulg-atam et 
excultatn certo c'og'noscatur. Neque enim hoc negligendum est; 
nam apparet, in Syria quaerendas esse multarum rerum orig-ines 
et incrementa, quae saeculo tertio et quarto in ecclesias Occi- 
dentales propagatae ecclesjae Romano - catholicae fundamenta ie- 
cerunt. Graeciae et Italiae incolis nimis alienae et incognitae 
erant res Christianae; quare si animo npn toto doctrinam Apo- 
stolorum sinceram et unice veram amplexi erant, facile ludaeo- 
rum fermentis inficiebantur; atque ita factum est, ut quae in 
Palaestina et Syria, ubi ludaei suae disciplinae, suis ritibus mo- 
ribusque plurimos diu subiecerant , ecclesiae forma post Aposto- 
los mortuos apparuit, totum deinde tcrrarnni orbem obduxerit. 
Deest accuratior illis ex temporibus ecclesiarum historia; sed 
quae in Syria occidental! viguerunt, eprum aemulationes et exem- 
pla primis iam saeculis in Syria oriental! grassata esse cogno- 
scimus. Pluriniarnni rerum, quae sedis Romanae postea decretis 
sancitae sunt, origines in Oriente non frustra requires 2 ). 



1) Ita legitur in- vita Luciani pvesbyteri et martyris , qui anno 312 
passus est et ipse Macarinm auclivisse dicitur. 

^ 2) Episcopatus, liturgiae, aedium structura (cf. Hirtii Orient. Bibl. Th. 
10 p. 60.), martyr ologia, libri apocryphi, porro lectionum recitationura cantus- 



60 

Saeculo quarto Mesopotamiae episcopos Synodis Interesse 
videmusj quae Nicaeae, Antiochiae et Constantinopoli habebantur. 
Concilio et Nicaeno et Antiocheno adfuit lacobus Nisibenus, vir 
famae magnae fideique ortbodoxae propugnator acerrimus, qui 
Nisibin postea a Sapore obsessam precibus liberasse dicitur (cf. 
Theodoretum et Philostorg-ium). Idem laudatur inter eos, qui 
Constantino et Constantio invitantibus Hierosolyma (a. 337) et An- 
tiochiam (a. 341) ad inauguranda templa se contulerint. Eius et 
Alexandri Constantinopolitani coniimctis precibus Arii diram mor- 
tem a Deo impetratam scribunt. Synodo autem Constantinopoli- 
tanae (381) subscripsere episcopi Edessae, Batnarum, Carrlia- 
rum , Amidae , aliarum Mesopotamiae urbium. Ecclesia igitur 
Orientalis ilia aetate cum Graecorum ecclesia arctissime coniun- 
cta erat. 



GAP. HI. 

De origine versionis Syriacae traditio S-yrorum 
eiusque testes antiquissimi. 

Bcclesiae eonditae sunt praedicatione verbi divini. Ubique 
in ecclesiis leg-ebantur Moses et Prophetae, quibus deinde addita 
sunt Evang-elia et Apostolorum Epistolae *). Canon librorum V. 
T. ab Apostolis proculdubio is ipse traditus est, qui ludaeorum 
Palaestinensium erat; quum vero yersio Graeca LXX interpp. 
in plurimorum usu esset , libri apocryphi simul recepti sunt. Primo 
iam saeculo Evangelia et Epistolas unum in corpus collecta 1'uisse 
non est quod dubitemus; Antiochiae potissimum Apostolorum li- 
bros mnltum lectitatos et transscriptos esse, quis est qui neg^et. 
Inde in Syriam orientalem libri sacri una cum fidei profes- 
sione allati sunt. At rero, quae saepissime esse solet origi- 
num obscuritas, eadem est Syriacae versionis. Versio ilia cele- 
berrima, quam Syri ,,Simplicem" vocant, qua hodieque Maro- 



que ecclesiastici rationes in Syria priinum inyentae. Assemanus eo nomine Pa- 
pae Syriacarum litterarnm studia commendavit , quod Romanae ecclesiae Ro- 
manarumque institutionum antiquitas Syrorum traditione probetur. 

1) Ephraemi Opp. Gr. T. Ill p. 106. : Ecce enim per universes fines 
orbis terrarum divina Scriptura in ecclesiis legituv, Lex, Prophetae, Apo- 
stoli ipseque universorum Dominus." 



61 

nitae utuntur , Libani accolae una cum (3hristianis S. TJiomae in India 
extrema , quae per tot saccula in pliirimis Asiae partibus viguit, ec- 
clesiis maximis usitata et pluries descripta magisque lectitata in re- 
giis et in claustris , in urbe aeque ac deserto , quam vix altera un- 
quam versio Bibliovum, quae tot nacta est commentatores, cuius quae- 
ris fere linea litterarumque apices criticam curam sollicitarunt , haec 
igitur versio a Syris ,,beata" dicta, prorsus incertae est originisJ 
magni fluvii instar, cuius fontes inaccessis montium et solitudinis la-' 
tebris tenentur. Ut vero sententiam feramus de huius versionis 
origine, quo tempore, qua ratione, ubi locorum, qnibus a viris 
scripta sit , - via satis immita et complanata progrediendum nobis 
est. Examineimis igitur primum , quid ipsi Syri hac de re vulgo 
traditum habeant; prolatis deinde antiquissinris versionis testibns 
ipsius indolem et rationem inspiciamus , denique consulamus, quid 
rcrum ipsarum conditio de origine et tempore translationis Sj- 
riacae auspicari suadeat. 

I. Syr or urn tradition era de tempore translationis Bi- 
bliorum Syriacae aifert Bar - Hebraeus ') in prooemio libri sni 
?)]'? 't1 (thesaurus arcanorum), qui commentarium exbibet in 
totam Scripturam , haec scribens de versione Simplice : Quoniam 
versio ista Simplex in manibus Syrorum ubique gentium verse- 
tur, ipsam quam vis quassatum fundamentum supposui 2 ). . . . 
De origine tres erant sententiae, prima quod tempore Salomon! ? 
et Hirami Regum conversa fuerit, secunda quod Asa sacerdos, 
quum ex Assyria missus fuit in Samariam , earn transtulerit ; tertia 
tandem, quod aetate Adaei Apostoli et Abgari regis Osrhoeni versa 
fuerit, quo tempore etiam Novum Testamentum ea- 
dem simplici forma tr a due turn est." Ergo de V. T. 
translatione dubitarunt Syri, quo tempore facta sit; de N. T. 
versione tanquam communem omnium opinionem tradit Bar -He- 
braeus, scriptam cam esse, quo tempore- primum praedicatio Evan- 
gelica Edessam pervenerit. Sed etiam quae de V. T. fabulantur, 
translatum esse illud tempore Hirami sive exsilii Babylonici, sc- 



1) Cf. Wiseman,' horae Syriacae pag. 94. Antca locum iam public! 
iuris fecerant Brunsius, Repertor. F. 0. u. M. L. VIII. pag. 89. Assem. 
B. 0. II p. 24. 279. 

2) Bar Hebraeus quum magis faveat version! hexaplari, iniqnns 
est vers. Simpl, index, cf. quae infra de eo dicentur. 



62 

riorum Syrorum esse commentum videtur '); idem cnim Bar-He- 
braens ad Psalm. X. boc affert dictum lacobi Edesseni 2 ), scri- 
ptoris Syrorum celeberrimi saec. VIII: ,,Iacobns Edessenus tlicit, 
interpretes illos, qui missi sint ab Adaeo Apostolo et Abg-aro 
reg-e Edessenorum in Palaestinam quique verterint libros sacros 

" <}uem Adaeum dicit lacobus, dicunt et Thaddaeum. 

Nan-ant igitur Syri de Abg-aro simile qnoddam atque ludaci de 
Ptolemaeo Philadelpho: misisse einn Hierosolyma qni sacros li- 
bros in linguain Syriacam verterent. lacobus boc loco de V. T. 
libris agit; quid de versione N. T. senserit, incertum. Evang-eliorum 
libro Edesseho, quod exstabat in ecclesiaAedium Roinaeorum inurbe 
Bag-dado, subnexa legebatur haec epigrapbe: ,,Absolutus est san- 
ctus iste liber anno Graecorum 389, (Chr. 78.) propria manu Achaei 
Apostoli , socii Mar Maris, discipuli Mar Adaei Apostoli 3 )." Plu- 
rimorum inter Syros haec fuisse opinio videtur, Evangelia translata 
esse in ling-uani Syriacam ab ipsoilloAchaeo supra laudato, discipulo 
Thaddaei, Edessae primo episcopo et martyre. Atque si histo- 
riae fides praestari posset, Thaddaeuin, unum ex LXX disci- 
pulis, Evang-elium praedicasse Edessae, eiusque discipulos fuisse 
Ag-haeum Edessae et Marim Seleticiae episcopum 4 ) equidem 
veri baud absimilc iudicav^erim, Ag-haeum ilium, g-ente Syrum, 



1) Gabriel Sionita, praef. in Psalt. Syr.: ,,Versionis Syriacae ea 
est antiquitas , ut secundum receptissimam Chaldaeorum et Syrorum tradi- 
tionem coaeva sit Salomoni. Sic euim legimus in Hbro antiquissimo Soa- 
dedi, Episcopi Hadethensis -. Sacrornm voluminum translatio hunc ordinem 

est adepta: Peiilateuchus , losua, Indices, Ruth, Samuel, Davides 

translate fuerunt tempore Salomonis , orante exoranteque Hiramo , rege Tyri, 
eius ainico. Reliqui vero libri V. pariter ac N. T. tempore Abgari, regis 
Syriae, cura ac sollicitudine Thaddaei aliorumque Apostolorum trauslati 
sunt. Quauiquam non ignore quorundam Syrorum, seutentiam , integrant 
V. et N. T. versionem Syriacam factam esse tempore Thaddaei et regis 
Abgari." Cf. Abrah. Echelle'hs. not. ad Catal. p. 78. Hotting. Thes. p. 226. 

2) Wisem. 1. ^. pag. 103. - Walton, appar. crit. pag. 91. 

3) Asscui. B. 0. T. II in ind. Cod. M. S. pag. 486. Marcum non- 
nullos Syrorum versionis Syriacae auctorem habere, ait Boderianus in 
praef. ad N. T. S. , sed sola Postelli auctoritate nixus. 

4) Duos Thaddaeos celebrant Syri, alterum ex XII, alterum ex 
LXX discipulis , quern yulgo Adaeum vocant Adaeum a Tlioma Apostolo 
ad Abgarum missum esse tradunt. Eius - discipulus Achaeus sive Aghaeus 

scribitur.' ^A-yt ]). 



63 

ante conversionem sericarum vestium textorem, Evang-elia socio- 
rum ope illo tempore in Syriacum sermonem transtulisse. Etenim 
ante Hierosolyma diruta quattuor Evang-elia scripta fuisse, con- 
st at ttiihi, (quam sententiam probare noil est liuius loci); An- 
tiochiac autcm tempore illo qnattuor Evang-elia iani cognita 
fuisse, dubitari potest, negari nequiti Ag-haei mortem d. 30. 
lul. assignant Syri, annum nesciunt; scribit Bar-Hebr. sub Ab- 
gari filio passum esse Agbaeum tres annos post Tbaddaeum, 
qui duodecimo praedicationis anno, i. e. duodecimo post ascensionem 
(45) obierit at vero omnia haec ab aliis aliter tradita et pror- 
sus incerta sunt. Haec vero de Aghaeo, Evang-eliorum inter- 
prete sententia, si non omnium Syrorum est, constant! tamen 
traditione a viris quibusdam Apostolicis versionem illam procura- 
tam et siipparem babent Apostolorum ae vo , quam quidem sen- 
tentiam ,receperunt plurimi N. T. Syriaci editores, quorum passim 
indicia Gutbirius praefationi N. T. adnexuit l ). Cuius rei arg-u- 
mentum inde quoque prompsit Waltonus, quod in bac versione 
desint Apocalypsis loannis, ep. Petri II et ludae epistola, quippe 
quae nondum editae aut nondum ccclcsiaruni conscnsu receptac 
fuerint, quo tempore versio Simplex prodierit. Etenim Syros 
non reprobasse epistolas illas, quamvis in yulg-ata versione non 
legebantur, notissimum est. Summam ig-itur rei bane teneamus, 
ex Syrorum traditione versionem Simplicem simul cum praedica- 
tione Evangelii factam esse temporibus Abg-ari reg-is. 

H. Id vero mininie placuit Romano - Catbolicis , tantam Sy- 
riacae version! antiquitatem tribui, quae .Vulg-atae ipsius natales 
superaret. Quare dubia movit iam Bellarminus 3 ) (torn I. controv. 
de ^ r . D. 1. 2. c. 4.), quoniam huius versionis nullam fecerint 
mentionem Clemens Alexandrinus , Orig-enes, Eusebius, Atba- 
nasius, Theophylactus , Epiphanius , Hieronymus, Cyriiliis, Theo- 
doretus, Damascenus. At verb si propter silentium Patrum du- 
bitari posset, versionem Simplicem in ipsis Antiocbiae et Aeg-y- 



1) Waltonus, Pocockius, Editores Operum Ephraemi (cf. Praef. 
Tom. HI Syriacorum) Carpzovius, Asseinaims (B. 0. Tom. II p. 24.) I. D. 
Michaelis primo vcl secuudo saeculo versionem Simplicem assignant. 

2) Inter recentiores idem demonstrare enixus csl loa. 'Baptist a 
Branca de sacr. libr. latinae Vulg. editionis auctoritate Mediol. 1781, con- 
tra quern disputavit Wisemanus Anglus. 



64 

pti ecclesiis publice recepiam fuisse (quod conlidentius quidam 
scripserunt) , minime tamen consequeretur, versionem Simplicein 
posteriorem esse Joanne Damasceno. Sed Patrum scripta . nejque 
tantopere volvit neque* memoriae ita impvessa liabuit vir dpctis- 
sinnis, ut non errare potuerit. Chrysostomus torn. I. in loannem 
diserte monet , Syros, Aegyptios v ), Indos, Persas, Aethiopas dog- 
mata divina in suam linguam transtulisse. Theodoretus in c. 3. lonae 
scribit: ^Tavtug (TQSIS y pzQuq) <Js xal 6 UXV)M$ xul 6 2v(j,(j.a- 
%og y.al 6 . &f odoxfav TSGGaQdxovra ItfUGuv^ GV^LOVOUGI ds TQU- 
TOH; o 2vQo<; y.al o 'EpQuiog." Basilius M. Horn. 2. in Hexaem. 
ex Syro vim vocis nsrs^/a exponit. Ad eandem yocem Ambro- 
sius 1. I. c. 8: ,,Denique Syrus, qui Hebraeo vicinus est et in 
sermone consonat et in plerisque congruit, sic habet: et spivitus 
Dei fovebat aquas." Genesin in idionia Syriacum translatam fuisse> 
Aug-ustini quoque aures at%it (de civ. D. 15, 13.)- Ghrysosto- 
' mum et Theodoretum versionis Syriacae notiliam habuisse , omnino 
n on minim est; Basilio autem ciim Ephraemo commercium fuit, 
Ambrosius ex urbe Antiochia institutiones cultus sacri plurimas 
mutuatus est. Maxime in Orig'enis Hexaplis a Montefaleonio 
lectiones collectae sunt coiuplures TOV~ Svgov, quarum Eusebius 
Caesar. ? Diodorus Tarsensis frequentius , Eusebius Emesenus, 
Hieronymus mentionein faciimt 2 J. Auctoritas ig-itur quaedam Syro 
tributa erat, cuius cum Hebraeo convenientiam Ambrosius laudi- 
bus effert (vid. supra). Ricard. Simonius, Montefalconius , I. 
G. Carpzovius alii 3 ) Syrum Imnc versionem Simplicem esse 
coniecerunt 4 ), i. e. non ipsam Syriacam, sed ex ea i'actam ver- 
_ sio- 

1) Gopticae versionis antiquitas probabilem facit antiquitatem no- 
strae. Scripta est ilia ante annum 271 , quo Antonius (secundum Palla 
dium c. 21 de Eulogio, Hieronynium in vita Hilarionis et Athanasium) lin- 
guae Graecae ignarus lectione Evangelii ad vitam monasttcam compulsus 
est. Tempore Hieracae Leontini etiam V. T. Copticura reperiebatnr sub 
finem saec. III. Cf. Hug, Eint. . 90 sq. 

2) Moutefalcon. in Hexapl. Orig. diss. praelim. c. I . 8. Citatio- 
nes Syri legnntur in Genesi, Exodo, in Psahnis, leremia, Threnis, apud 
Ezechielem , Danielem et Osee. 

3.) Cf. Hottinger, annal. p. 106. Carpz. Grit. S. p. II. c. 5. 

4) Idem pe'rperam de Syro coniecit Pocockius in appendice ad li- 
brum lobi in vers. LXXvirali citato. Doederleinius et Eichhornius tov 
2v$ov a Patribus landatum esse existimarunt Hieronymi versionem a Sophro- 
iiio Graece factam in Syria multum adhibitain, quod minime est probabile. 



65 

sionem Graecam *). Alii quidem aliud statnerunt, exempla au- 
tem ipsa examinata hortantur meo quidem iudicio, ut Simplicem 
nostram nomine Syri significatam putenius. (Cf. locos Psalmo- 
nuii, in Psalterio Syriaco Erpeniano' a DatMo rursum edito, 
praef. pag. XV. sq.) Graeci, V. T. textus originalis scientia 
destitiiti, colligendo yersiones quam plurimas doctrinae copiam 
simulare maluerunt, quam Hebraicae linguae accnratam sibi co- 
gnitionem acqnirere. Ipsius Hieronymi versionem Latinam m Grae- 
cuni translatam fuisse constat. Sed mireris Hieronymum de ver- 
sione Syriaca tacere, Ilieronyminn inquani, qui undique onmia 
collegit, quae ad intcrpretationem librorum sacrorum pertinerent, 
qui Rahbinoriim scholas nocturnas suum in usum vertit, qui Mat- 
thaei exemplar Hebraicum apud Nazarenos reperisse gloriatur. 
Sed Hieronymus non prorsus de Syriaca versione silet 2 }. Et- 
cnim in Epit'aphio Paulae ad Eustochium ep. 27. scribit: ,,He- 
braico, Graeco, Latino Syroque sennone Psalmi in ordine per- 
soiiabant 3 )." Geterum tenendum est, Hieronymum monachum 
fuisse et eremitam, qui Bethleheniiticam cavernam vix reliqtie- 
rit neque multum cum Syriae incolis versatns sit. Quod enim in 
prooemio ad Obadiam monet: ,,Qtiando ego et Heliodorus caris- 
simus pariter habitare solitudinem Syriae Chalcidis nitebamiir," 
inde non consequitur, multum eum temporis ilia in regione con- 
sumsisse. Videtur tamen versio Syriaca Simplex in Palaestina 
Hieronymi temporibus vix multorum in nsu fuisse. Bar - Hebraeus 



1) Non ipsc Origenes has notas adiecit, sed postea additae viden- 
tur, non qnidein ex Graeca versione Simplicis, sed .eontulit vir quidam 
Hcbraice et Syriace doctus utramque Scriptnram et Graece diversitates no- 
tavit. Inde in variorum vironira coinmentarios ciusmodi notae perveneruiit. 

2) Cf. Andr. Miiller, symb. Syriae. Berol. 1673. Hieronymum lin- 
guae Syriacae ignarum fuisse Gennadins inde evincere voluit, quod in 
libro de viris illustr. lacobi Nisibeni niiHain mentionem fecerit neque eorum 
Ephracini librorum, qui Syriaca tantum lingua circumferebantur. Sed la- 
cobum Nisibemim Gennadiiis ipse cum Sarngensi confudit, neque credibile 
est, linguam Syriacam latuisse Hieronymum, in lobo multa ex Syriasmo 
explicantcm. Cf. eiuulcm ep. 137. ad Marc. : ,,Maranatha magis Syrum 
est quam Hebraicum , tanietsi ex confinio utrarumque lingnarum "aliquid 
Hebr. sonat, et interpretatur : Dominus noster venit." Alia infra dicenlw. 

3) Paulam et Eustochium Hebraicam linguam didicisse, magnopere 
gloriatur Hieronymus, vir ob operam et indefessum laborem, quern in 
Biblia navavit, nunquam satis laudandus, ingenio moribusqwe non ita, ; 

5 



66 

quidein loco supra laudato (Wisem. pag-. 94.) versloncm 
cem cam fuisse perhibet, qiiam Orig-enes Eusebio teste apud mu- 
licrera quandam vid'uain inyenerit. Septimam Orig-enis , Hiericliunte 
detectam, innuisse Bar-Hebraeum Wiseinanus putat, scd errassc 
eum qiuim de Syriaca versione nihil liabeat Eusebhis *). Quid verb, 
quod Melito iam Sardensis TOW 2oQoa mentionem fecit? Habct 
enim ad Genes. XXII, 13: /fars^o/jsvo? nov XSOUTCOV 6 2vQog 
xul o 'EpQuTog %QSf.i,unvog tfr t Gtv^ cog auyt'tmooy TVTTOVV TOV GTUV- 
QOV" Neque Hebraeus ncque Syrus habent X^S/AM^E'-O?, sed tniO 

et (*x>>>]; videtur autem 31elito hanc intcrpretationem accepisse 
ab alio quodam, qui vocem illam ita interpretatiis est; delecta- 
bantnr enim ludaei einsmodi alleg-oriis , prout in Barnabae cpi- 
stola videre licet 2 J ; Melito autem ipse in Epistola ad Onesi- 
rnuni (Bus. hist. eccl. IV, 20.) se vcnisse dicit tig T^V dvuioXyv 
xul tW? TOV ronov ysvof.tsvov sv&a -/.rjQv^d-tj y.ui f irQuy^i] , xal 
dxQifiwg fiu&ovTtt TU rfg TtaXuiug dia$r>xri$ fiipMa quare, si 
illo tempore versio Bibliorum Syriaca iam exstitit, notitiam eius 
facile consecutus est. 

Ut consummemus quae supra diximus, iam haec rerum con- ( 
ditio fuisse videtur. In Palaestina Graeca ling-ua tarn crat con- 
sueta ct vulg-aris, ut de Syriaca versione nemo cog-itaret; lu- 
daei, Ebionitae, Cliristiani Graece V. T. leg-erunt. Orig-enes, 



1) Quintain Hicrichuntc vepcrtain cssc ait Epiphaniiis , sed in nnmcro 
variant scriptorcs. Quinlae cl scxtao cc!iliois Inilaicos translatorcs Hicrony- 
mus mcmorat. Idem cojniiiciit. iu Tit. Ill : ,, NonunUl vcro libvi et inaximc 
hi, qui apud -Hcbracos ' vcrsn compositi sunt, trcs alias editioncs additas 
habent, quaiu quintam et sextain ct septimam vocant, auctoritatcm sine 
nominibns interpp. consecntas. " Epiphaniiis ita scribit: ,,Septimo anno 
Antonini Caraeallae invcnti sunt libri quintae editionis in iloliis Hierichuutc 
absconditis cum aliis libris Hebraicis et Graecis." Cf. Drusius vett. interpp. 
Gr. fragmenta. 

2) Fortasse vocabulum Tji&la ita expUcarnnt. Scribit enim ad li. 1. 
Ensebius Emesenus apud Hieronymum: ,,Sabeck dicitnr hircus, qui rectis 

cornibus et ad carpcndas arboris frondes subliiuis altollitur. " SYHIS 
- A - * e. * J 

(A^QffiS (in raniis) , quod si legis ^AliflDO iam prodit iutcrpretatio : in 

palo suspensus. Montef. Hexapl, : o ^VQOS xal o l !^uioe XQIOS xsxpafitvos. 
Epliraeums Opp. Syr. I. p. 77 seribit: 'jj.^^'j.ii ]f3V interprctatur, pracfi- 
gurari Christum in palo snspensnm. Legitur Melitonis fragmentiini in scholiis 
editioni Romanae v&v LXX annexis, quare nescio, quae ei fides habenda sit. 



67 

litteras Hebracas non magni habens neqn.e textui Hebraeo veri- 
tatcm asserere ausus, cum versione LXXvirali contulit aliorum 
versioncs Graecas in opere illo celebratissimo , quod iam Ale- 
xandriae incepisse videtur. Origmis editio hexaplaris, a Pam- 
philo et Euscbio procurata , in Palaestina ubique locum babuit, 
neque Hieronymus alias yersiones quaesivit, postquam ad ipsos 
fontes aditum sibi aperuit. Memorat an tern Hieronymus ab An- 
(iocliia 'ad Constantinopolm valere Luciani martyris editionem. 
Is Hebraicae scripturae peritissimus fuisse traditur , eumque supra 
atiditorem Macarii Edesscni fuisse cognovimus. Eundem /fetra- 
plis Origenis in cditione sna usuni essc , suspicati sunt qui- 
dam; quid, si ille ex Syriaca versione quaedam annotaverit no- 
mine iov SVQOV ')? Ita Ghrjsostomus 2 ) , Theodoretus, alii 
lectiones Syri Graece factas conferre potuerunt. Maxime apnd 
Antioclienae scholae discipulos leguntur excerpta ex textii Syriaco. 
Antiocbenae scholae conditores habentur Lucianus et Dorotheus. 
Eusebius Emesenus, primum Edessae litteris institutus, postea 
Patropbili et Eusebii auditor factus, proculdubio textum Syria- 
cum cognitnm babuit 3 ). Diodorus quoque Tarsensis frequentiua 
Syruin et Hebraeum laudat. Utriusque commentarii multuni quum 
legerentur, notae ex Syro et Hcbraeo factae inter Graecos divul- 
gatae sunt. Unde Hieronymus quoque nonnulla sumsit ex Syro 
allata. Etenim Syriacae versionis fama tanta iam erat, ut in 
Italia Ambrosius earn laudaret; eiusque cum Hebraeo conve- 
nientia omnibus notissima fuit, quare in citationibus 'EfiQaiog -/.ul 
vulgo copulantur. Psalterium Syriacum etiam in Palae- 



1) Euthyinius praef. in Psalmos : Septiina prodiit a Luciano magno ere- 
mita etmartyre, qui omnibus Jiis editionibus visis ct cum Hebraica yeritate 
diligcntissiinc et magiio cum labore collalis propriam editionem nihli habentem 
maucuni et nihil superfluum Christianis tradidit, quae apud Nicomediam inanu 
cius conscripta reperta cst in turre quadam apud ludaeos calce illita." 

2) Chrysostom. Ps. XL VIII , 6- lectionem Syri affert quae sit p. Haec 
lectio nihil aliud est nisi yerbuiu Hebraicum Graccis litteris scriptum , quod 
confudisse Tidetur cum Syriaca lectione Eusebius. Inde vero suspieari li- 
cet, ipsa yerba Hebraea nonniinquam in notis descripta fuisse, unde con- 
fiisio quaedam notarum promanaverit. 

3) Cf. August! Eusebii Emeseni fragni. p. 66- 186. : Td it^a ww- 
nv&jj pipila. VJTO Ha.TQoipttov xal Elaspiov " (Socr. h. e.). Patrophilus teste 
Sozomeuo Scythopolitanae ecclesiae praepositus erat. 

5 * 



68 . 

stina cogriitum erat, nam a Paula et Eustochio canebatur. Testis 
autem antiquissiniiis versionis Syriacae est Melito , cuius de testi- 
monio ni dubitas, sacculo secundo iam satis icelcbrata erat versio 
Syriaca. Vix opus est hie memorare , quod de solo V. T. nunc 
animus; in N. T. nulla necessitas erat Patribus versionis con- 
sulendae; V. T. autem versionem non - multuni antecessisse N. T. 
postea videbimus. 

III. Patres Graeci et Latini altutu si silent! nm tenuissent de 
versione Syriaca, antiquitas eius certe suspecta fuisset; quid 
vero, quod Fabricius (Bibl. Gr. 1. V. c. 2. p. 351.) olim scri- 
psit, Ep lira em urn Edesscmim , Syrprnm mag'istruni , non esse 
usum versione Simplici? Ubi demum terrarum Simplex latueril, 
nisi Edessae publico in usu fuerit? Sed Syrorum ipsorum testes 
prinmm produxit I. S. Assemanus (B. 0. t. III. p. 61.), Bar-Sali- 
baenm et Bar - Hebraeum, inxta Simplicem verb a E 1 v a n g el i o r u m 
produxisseEpbraenmm; paulo postRidleio intcrrog-anti St. Ev. Asse- 
manus rescripsit, ,,primam N. T. versionem Simplicem esse dictam, 
in qua Evangeliorum traductionem credant Syri factam fuisse A r el 
ab ipsis Apostolis vel saltern a S. Adaeo Apostolo; Actus et 
Epistolas ab Apostolicis fieri; ea versione usos esse Ephraenunu 
aliosque Patres qui tertio vel quarto saec. floruerint." Cf. etiam 
Ephraemi opp. Vol. III. praef. altera. Sed liic distinguendi sunt 
libri V. et K T. In universiim V. T. commentaries scripsit 
Epliraemus, prout omnino Syri V. T. semper plurimi aestima- 
. runt multamque in eius libros operam impenderunt. Quos in N. 
T. commentarios edidit Epbraemus, in Evangeliis Ammonii har- 
mpniam *) secutus, eoruin iacturam querimur. Sunt tamen tra- 
ctatibus et commentariis inserti N. T. loci nmlti, ex quorum col- 
latione Ridleius probavit, scqui Epbraemum versionem Simpli- 
cem , sed more suo non ubique ad verbum sed libere multaque 
ex memoria recitantem 2 ). Usus est idem iis epistolis, quae in 
Simplice non leguntur et Apocalypsi loannis. De textu, quern 



1) Tatiani Diatcssaron Ephraemum habuisse alii dixcrunt. Cf. Grcd- 
iver , Beitrage I. pag. 437. sq. ' ' 

2).Y. Liengerke dc - Epliraemo pag. 29. de V. T. : ,,Tnnata enim 
honitas illius 'codicis , quo ntebatnr Ephraemus , qnanms sit certissiiua 
inaxiineque indubitata , vix tamen cogitari potest, quam libere, ne dixe-> 
rim dissolute cum traeta'verit." 



' . 69 

in V. T. sequatur Ephraemus, pi uriiiwm inter homines doctosV 
disputatum est, certissime tamen evictum , Simplicem ipsi sup-| 
positam fuisse. fist- autem pri'mum arbitraria ratio, qua texfuni 
exscribat, in Ephraemo notanda. Quum multis locis versionis 
Simplicis verba et ordinem fide reddiderit, alias textum contra-, 
hit, versusque niultos paucissimis verbis succincte admodum et 
ieiune exprimit, aliis iteruni locis interpretamenta addit, verba 
synonyma permutat, ambig-ua reddit frequentioribus vocabulis 
vitaequc vulg-ari propriis, quibus maxime abnndat, omninp 
compil.atorem , interpretem et parapbrastem ag-it. Ita vero plerum- 
que fit, lit versus cuiusdam, quern miro modo mutilatum et va- 
riatnm protulit,. alio loco maxime in scboliis lectio integra ser- 
vetur. Maxime autem observandum est, quo modo et quo no- 
mine ipse Ephraemus versionem Simplicem alleg-et. Locos colle- 
glt Wisemanus p. 115. sq. Cf. Laeng-erke p. 24. Versionis 
Syriacae rerba citat Ephraemus his formulis: ,,Ut dicit" (hsyei) 
vel dicit Scriptura" alio autem loco scribit: Vox 'He-. 
braica, quam mare reddit interpres, etiam occasum sig-nificat," 

/ y. v .7 \ 

et iterum: ,,Ut nostra versio (,-AasipJ dicit." Versionis autem 
plures auctores accepisse Ephraemum, inde apparet, quod los. 
XV, 29. diserte scribit: ,,Pro voce ista,,pagi", quum nescirent, 
qui in Syriacum transtnlernnt, quid sibi vellet vox Hebraica, 

in it 

posuerunt C5T.^Z.Q^^ ')." Facile quis suspicetur Ephraemum ean- 
dera sententiam secutum esse, quam ex lacobo Edesseno supra pro- 
tulimns, misisse Abg-arum viros in Palaestinam, qui Biblia in 
Syriacam ling-uam transverterint. 

Ex temporibus, qitae Ephraemo antecedunt, nulla nobis 
relicta vel edita simt Syrorum scripta , quae de textu biblico 
consuleremus. Tradit quidem Al Tacriti (ap. Pocockium in loe- 
lem pag-. 4. 29.), ante Ephraemum libros V. T. Hebraice lectos 



1) Haec eius loci ratio mihi esse videtur. In nostra Simplice legi- 

i C ?** . * ' ' 7 x 

tur \jkLQ* 3f.ll quod quum anteccdat \&zz jlli ortuin est procnldnbio 

9 

ex vera lectione ^ZQ^l^.^. Ephraemi margini adscripta erat lectio LXX- 
viralis ,,urbes et vici eius," quam illi vel ex v. 45 desumpserant yel pro 
iTTiT^tla legerant tT^m.ii. Hanc lectiouem habuit Ephraemus genuinain ex- 

plicationem Hebraeae vocis et intcrpretes erroris taxavit, queui ipse cou- 
ccpit. 



70 . 

fuisse Edessae , Pocockius tamen versionem Simplicem primo aerae 

Christianae saeculo scriptam liaLet. IpsiusEphraemi famaet commen- 

tariis nee mm opera multonnn discipulorum , quos ille instituerat *), 

factam est postea ut rersio Syriaca nmltum auctoritatis assequeretur 

latinsque diyulgaretur, veruntamen Ephraemus ,,nostram rersionem " 

non dixisset illam , nisi auctoritate et usu iam Celebris et cpinmunis 

ftiisset. Accedit quod ante Ephraenuim lain collatio facia evat vcvs. 

Syr, cum textu Hebraico et versione Graeca Alexandria; eteuim 

Graecum et Hebraeum hand raro in commentariis collaudat 2 ). Non 

est hums loci, varias et contortas multorum sententias reccnsere, 

quomodo et unde Ephraemus collationis textus Hehraei et versionis 

Alexandrinae particeps factus sit 3 ). Acquiescanuis in ea opinione, 

quam Crednerus et Laengerkius variis arg-umentis et solida renini 

perscrutatione firmanmt, notas marginales Syriaco sermone codici 

versionis Simplicis adscriptas fuisse, ex quibus Ephraeiiuis yersio- 

num discrcpantiani cognbverit *). Eteniui Ephraemo , qni patrii 

sermojiis copia et splendore facile onmes siiperayit, vix He- 

braicae et Graecae linguae peritiam tribuere licet, ipsaque ratio, 

qua versionum varietates profert 5 ), plane respondet mcthodo 

illis temporibus. omnibus fere coiinuentariorum scriptoribus com- 

munij qui codice utebantur marginalibus notis plus minn&vc iu- 

structo q ). Notas has marg-inales Crednerus ex opere Origeniano 

desumptas stispicatus, quia Symmachi versio in quibusdam laterc 

videatur, Laengerkiuni repugnantem habet, qui uulla Origeniani 



1) Consulas Assem. T. III. 2. pag. 60. 

2) Cf. Assem. B,. 0. T. I. pag. 71. 

3) Cf. 6. L. Spohn, dc rationc text. bibl. in Epliracmi Syri connncn- 
tariis obvii. Lips. 1786. Einsdem collatio yersionis Syriacae quam Pcscluto 
vpcant cum fragmeutis in commentariis Ephraemi Syri obviis. Lips. 1785. 

4) Laengerke 1. c. pag. 21. sq. Gredner do Proplietarum ininonira 
vers. Syr. iildole. Goettingae 1827. pag. 37. 51. 

5) Quum Ephracmus ad monachos Acgyptios proficisccretur , ut in 
vita eins traditur, adscitus est in sociorum nuinerum uiins ex discipulis, 
qui Graecae linguae gnarns erat, atque ut cam. Basilio colloqucretur , mi- 
raculo Ephraemus linguae Graecae facultateui impetrasse dicitur. HcbraicHe 
linguae n<w prorsug ignarus fuisse videtur Assemano , vix tamen exem- 
plis peritia probatur. 

6) I M, S. Orphanotrophei Halensis cadem Scholiorum ratio obser- 
vari potest. 



,. -71 

oporis vestigia se reperissc contendit. Qua in disputationc id 
quidem non absonum mihi videtur, ad nonuam Origcniani operis 
vcl pothis editionis ex illo a Pamphilo et EuseLio adornatac apud 
Syr os quoque talcs codices composites fuisse, quibus versionum 
varietates additae erant. Quodsi. Lucianus Antiochiae edidit Bi- 
blia collatione Hebraei et Syri adornata, Bdessae facile exsti- 
terimt, qui vel illud opus siiuin in iisum verterent, vel simili 
modo Hebraenm ct Graecum cum Ipsorum Syriaca v.ersione con- 
ferreiit. Utinam Bardesanis libros inspicere nobis liceret! Neque 
cirim dubitanms, quin saeculo iam secundo versio Bibliorum Sy- 
riaca Mesopotamenis probata fuerit. Sed ultra Ephraenmm nul- 
lus nobis adest testis; ipsius autcm temporibus versio Simplex 
gaudebat auctoritate, quac antiquitate non minus qnam simpli-' 
citate conmiendata crat. Quod autem de V. T. dictum est, idem\ 
de N. T. ut accipiamus causae gravissimae facile cuique per-] 
suadebunt. 



CAP. IV. 

Graecae et Syriacae linguae in utraque Syria 

consuetude. 

Renuntiatis suffrag-iis Patrum antiquissiiiiorum , qui versio- 
nis Syriacae testes exstitere, ipsa iam rerum ratio et consue- 
tude, quid nobis divinare stiadeat de versionis Syriacae origine, 
occasione, patria, tempore , acctiratius indag-anda est. c EQfj,q- 
veiag et necessitas et disciplina quanta fuerit illis temporibus in 
Syriae (iuibus notissimum est. Ecclesiae Christianae ad normani 
synagogarum instructae sunt. In synagogis autem proprinm fnit 
interpretis (pjfYin) munus , de quo Maimonides a diebus Esrae 
moris fuit, ut adesset interpres, qui populo exponeret quod lector 
ex lege praelegebat, ut sententiam verborum perciperent." DC 
ratione interpretationis disputaverunt quidem viri docti; Talmu- 
distas enim sequitur Buxtorfius, ex utroque Talmude (Tiberias 
1. I. c. 8.) ad Neb. VIII, 16. observans, Levitis impositum 
fuisse, ut textum Hebraeum in Clialdaeum converterent , et ac- 
centus , turn qui ad moderandam lectionem turn qui ad distinguen- 
.das sententias faciunt, apponerent. Altingius vero (de versione 
Scripturae c. I.) eumque secutus Vitringa (de synag. v. 1. 3. pag. 



72 

1. ed. alt. pag. 690.) interpretes fnisse potius commentatores et 
paraphrastes putant posteriori tempore invectos , quia He.braicae 
ling-uae peritia temporibus Antioclii demum Bpiphanis flaccuerit; 
tamen et illi concedunt, tempore N. T. fuisse in synag-oga inter- 
pretes ad textum biblicum in ling-uam Clialdaicam verteniium, quo 
munere functi ita plerumque videan.tur, ut sententias Scripturae 
simul explicarent et commeiitarentur. Exstructae autem erant tem- 
pore N. T. . ubique ludaeornm synag-og-ae et Moses habuit xaia 
wvg xriQvffffovTug UVTOV, &v Tttlg Gvvaywyulg XUTU Jtuv (rufi- 
dvuYiyvwGy.opwo? (Act* XI, 21.). Aderant in qualibet 
synagoga doctores , aderant etiam eQ^vsviai interpretes , qui 
Legis pericopas Hebraice praelectas in sermonem vel Chaldaeura 
vel Graecum transferrent ; etenim - in paucis tantummodo Hel- 
lemstarum synag-og-is Graece Leg-em lectam esse putannis '). 
Idem interpreting nnmiis in ecclesiis ij e. Christianorum synag-o- 
gis receptum fuisse inde vel certissime patet, quod in ipsa Co- 
rinthiorum ecclesia diKQiiyvsvTov. meminit Paulus (I. Cor. XV), 
qui vel aliena consuetam in linguam transferre vel obscure dicta 
explicare potuerit. Exstat quoque testimonium Patrum (id quod 
neg-avit olim Vitring-a), hoc mimus in ecclesias transiisse; narrat 
enim Eusebius in libro de martyribus Pal. , Procopium quendam 
in ecclesia urbis Basan tribus muneribus esse functum : nain pri- 
inum eum lectorem fuisse Sacrorum librorum, deinde ex Graeca 
ling-ua in Aramaeam interpretem , tertio denique daemones eie- 
cisse 2 ). Ecclesiis Syriae et Palaestinae sat multis hoc interpre- 
tis munus commune fuisse putamus. In plerisque qiiidem ecclesiis 
necesse non erat, ut Apostolorum scripta Aramaice transferren- 
tur, quia lingua Graeca satis omnibus cog-nita erat; lodus tamen 
Eusebii modo allatus testimonio est, fnisse ecclesias etiam cis 
Euphratem sitas, in qiiarum conventu quae Graece scripta erant 
ab interprete in ling-uam Aramaeam plebi auscultanti transferenda 
erant: Hanc autem consuetudinem officiumque interprets maxime 
in V. T. primis ecclesiarum temporibns diu obtinuisse putamus in- 
ter illos potissimum, qui ex Itidaeis crediderant. Erat autem iam 
ante Christum natnm religio ludaica minim in inodum per totum 



1) Exstaiit multi codices , in quibus ad qnemlibct vcrsuin tcxtui He - 
braico snb'nexa cst Aramaca paraphrases. 

2) Of. Ruinart, acla niavtyrum'pag. 373. 



73 

Orientem, inaxiine in Arabia, Mesopotamia et Adiabene propa- 
gata '). Erant ubique locoruiu synagogae exstvuctae, in quibus 
Moses et Proplictae legebantur. Ittdaeos vero genere fuisse doc- 
tores omnes et interpretes etiam illis in syuagogis certissimum 
est, quibns plurimi proselytae acc.esserant. Quare existimandum 
est, etiam in Syria Oriental! synagogartim interpret an di rationcm 
vulgarem fuisse atque in ecclesiis qnoque Cliristianoruin, quae 
ex synagogis prodierant vel certe ad synagogarum ritus iusti- 
tuebantur, a viro linguae Hebraeae perito Legem et Propbetas 
Hebraice recitatos fuisse, in dialectum autem vulgarem expositos. 
Quare neque a veritate plane absoiium raihi videtur, .quod Edes- 
sae, nbi ludaeorum plurimi degebant, ante Epbraenuini Biblia 
Hebraice esse lecta, Tacriti refert 2 ). lam vero, sicuti con- 
stat in Babylonia ex hac interpretationis consuetudine in ludaeo- 
rum sjniagogis rata et vwlgata ortas esse Cbaldaicas paraphra- 
ses, ita suspioari quis potnerit, in alia Syriae regione ab ipsis 
ludaeis iam ante tempora invectae fidei Christianae procuratam 
esse Syriacam Veteris Testamenti versionem, quam Pescbito 
vocant i. e. secundum terminum ludaeis notissimnm interpretatio- 
nem simplicem et litteralem 3 ). Inter alios Ric. Simonitis rersio- 
neni V. T. Syriacam ludaei bominis opus habuit, a qna opiuione 
neque Wisemaiius plane abliorret. Ut vero hoc loco taccam, 
interna versionis indole vix prodi originem ludaeam , in Talm title 
proculdubio huius versionis mentio exstaret, si bominis ludaei 
esset opus. Neque ea simplicitate gaudebant ludaei, qua versio 
Syrorum nitet et cmicat. Quare vix credinuis, a ludaeis bane 
versionem scriptam esse. Sed etiam quomodo factuni sit, nt ne- 



1) Cf. I. G, Hcyne , tic Etlmarclia Arctac Pa\ilo insidiante. Michac- 
lis, Iiitrod. in N. T. vol. I. eel. 3. p. 56, -ubi locus Abnlfcdac ad hauc rcm 
pcrtincns profcrtur. 'L. Bodcnhciiucr: die chcmalige Herrschaft der Israe- 
Htcn in Arabicn. Littcraturbl. des Orients 1842. pag. 785. 

2) Vide supra pag. 69. De Epliraeino ipso Laengerkius narrat pag. 
4. : ludaeorum Ghaldaeornmqnc longe pervagatos acritcrqnc agitatos er- 
rorcs maxumopere impugnavit." 

2) l3U5B!j.ct ^t2iu; apud Rabbinos est simplex et lilteralis sejisus; 
explicatio simplex, plana et clara. Interpres et commentator dicebatuv 
'2J^3J3. Interpretabantur autcni ludaei Legem quattuor niodis: 1) ^~l"! , Vs 
tszisri, 2) 'ib^an ^-IT bs>, 3) tpipn" ^11 '^, 4) rfcapfi ^ y. 
Aquilae cditioncin sccuudam ludaei xar' axQ^slav vocabant'. 



74 ' 

que Christian! prinuun in Palacstina et Cqelesyria versionc V. T. 
opus haberent, satis demonstrasse nobis videmur. T,amen ut pri- 
murn innotuit vcrsio Syriaca , quae veritate ac simplicitate maxiine 
commendabatur , ecclcsiae Christianae , quo magis gcntilium nu- 
inerus augebatur, ludaci autem se ipsos separabant et excludc- 
bant, co facilius addticebantur, lit versionem Hlam reciperent. 
Sane si verum esset, quod Eusebius tradit ! ), Apostolos ubique 
ecclesiis versionem Graecam LXXviralem tanquam autlicnticam 
Scripturam tradidisse, mireris, quod ecclesia Syriaca V. T. ver- 
sionem probaverit, quae vix mag-nam 2 ) cum Graeca affinitatem 
habet, sed Hebraeum textum accurate exprimit. Sed certissimum 
cst, etiamsi Apostoli ea aninii libertate fuerint, nt facile versio- 
nis Graecae receptae usum condonarint ecclesiis et ipsi eius testi- 
moniis doctrinam suam firmaverint, exortani tamen csse in pvimo 
Christianorum coetu desiderium multorum flagrantissimum , ut Mo- 
sis et Prophetarum libros non tarn ex Alexandrinorum manca pc- 
ritia et Targumistarum baud rare putrida et insulsa expositione, 
sed ipsa textus originalis veritate perciperent. Si inter ludaeos 
et Ebipnitas exstiterunt recentes Bibliorum interpretes, ecquid 
opinaris inter Cbristianos siluisse studia Hebraea 3 )? Aemulato- 



1) Eusebii Chroriicon Arineri. p. 149. : Constat itaque omni ex 
partc iiiterpretationem LXX yiralem ex antiquis et incormptis Hebraeonim 
excmplaribus desumtam fuisse; ideoque ut par erat, nos quoquc eadem 
utcmur in pracscnti Chronograplua , quum praescrtim et ipsa Ghristi eccle- 
sia per universum tcrrarum orbem diffusa illaiii solummodo tencat et Sal- 
vatoris nostri Apostoli ac discipuli ab initio utcndam tradidernnt." Simili 
inodo ante cum Origencs lib. in Cant. I, 41. ,,Nos inquit LXX in- 
terpp. scripta per onmia custodinius." Cf. librura meum do lerem. vcrs. 
Alex. pag. 4. sqq. 

2) Non oinnis omnino Syri cum Graeco convenientia neganda est. 
Cf. Gen. I, 27., V, 24., VI, 3., XLIX, 10. 11.; Num. XXI, 5.; Ps. 
XL, 8., LXVII, 1.; Prov. VIII, 23. (LXX fxnaV Syr. ct Ar. creavit 
me), les. VIII , 20. ^ntf nb ^4< ta 5N-. LXX 3<Ze* dovvat. Item Pesch. 

T commutaturn cum ^). Ezech. XXXIV, 16. ubi LXX pro 
legevunt 'n^'d, quod sequitnr Pesch. Dan. IV, 24. Zach. 

VI, 12. n2 LXX avaToti, Syr. ]_Aj?. Zach. IX, 9. NnfT $&&} p^S 

. p > P 
LXX aoj(uv. P. J.OOf.2. Vide etiam Geseniiun, Gominentar. z. lesaias 

Einl. .12. 

3) Aquila GJiristianns primum fuisse dicilur; Symmachus et Theodo- 
tion Ebionilac erant; versionis sexlac anctor, si genere fiierit ludaens, 



75 

res istos habeo studii atquc zeli in pvimaeva ecclesia apud non 
paucos viros excitati, qui in textum Hebraeum opcram , onmem 
navaverint. Sed ut propius ad rera nostram accedamus, mini sit 
verisimile quaerimns , Novi Testament! versionem Syriacam factam 
esse in Palaestina ant Syria Antiochena? De Vetere Testamento 
iam ,exploratum nobis est, vix ac ne vix quidem id translatum esse 
ab ludaeis; sed suspicari quis possit, inter Christianos in Syria 
Occidental} deg-entes factam esse vel utriusque vel certe Novi 
Testament! versionem Syram. Ut prinuun de Palaestina agamus, 
cuique notisshmini est , quam tristis fuerit ecclcsiarum status saec. 
II. et III. Ubinam erant fivgiot illi, qui ex ludaeis fidem Cliristi 
acceperant. quidem, sed fyXwTug iou vopov tantopere egerunt, ut 
Paulo letali odio succenserent, quo nemo unquam exstitit popnli 
stii amantior. Ex Palaestina et Hierosolymis eiecti erant ludaei 
et ludaeo- Christian}, quomm reliquias inter Nazaraeos et Ebio- 
nitas dispersas reperimus, qui in Peraea et Coelesyria seiles quae- 
siverant. Quae deinde Hierosolymis congreg-ata est ecclesia Chri- 
stianorum , mixta erat ex alienigenis *) ; cpiscopus Caesareae 
principatum Palaestinae tenuit; Graeca ling-ua fere sola universa 
in Palaestina time temporis in usu fuisse videtur. Sed ultra quo- 
que in Arabia, Syria Damascena et Antiochena ling*ua Ara- 
maea magis mag-isque cessit linguae Graecae. Quod probatur 
etiam ex eo, quod Aquila, Symmachus et Theodotion Biblia 
Graece verterunt et ipsius Hieronymi postea versio Graece trans- 
lata plurimis in Syria grata et accepta fuit. In Synodo, quae 
Bostrae habebatur saec. III. vix videtur lingua locum habuissc 
practer Graecam 2 ). Soli Nazaraei et Ebionitae scripta lege- 
bant, quae partim Hebraica partim Syriaca fuisse dicuntur. He- 
gesippum tradit Eusebius ex Evangelio secundum Hebraeos et 
ex Syriacis multa sumsisse. Evangelium autcm illud secundum 
Hebraeos, quo Ebionitae utebantur et Nazaraei, apud Hierony- 
mum Hebraicis litteris verbisque" apud Orig-enem ,,Iudaico 



confessione tamen erat Christianus. Cf. Redepenning , Origcnes Thl. II. p. 
165. Drusius, vcteruni interpp. fragm. in praef. 

1) Cf, Redepenning, Origencs II p. 1. sqq. 

2) In Synodis postea Constantinopoli , Bphesi etc. liabitis stint pauci 
adinodum Syri, qui Graece nomhia subscribere non potuerint, ex c. Bar- 
siinias Archimandrita. 



76 

scrmonc " scriptum dicitur. Contra Pelag-ianos accuratius Iliero- 
nymus explicat, scriptum illtul fuisse Cbaldaico et Syro sermone, 
sod lilteris *) Hebraicis. Dicebatur vulgo Evangelium Hebraeum 
sive seciindum Hebraeos; turn omnibus Apostolis, tnm maxime 
Mattliaeo tribuebatur; Nazaraei illud pro autlieniico Mattliaei Evan- 
g-elio vcnditabant. Jnde rumor ad omnes fere pervenit, Mat- 
thaeinn Hebraice scripsisse, quae constans Syrornm traditio est 2 ). 
Hieronyinus quoque prinnim aures praebnit liuic famae, sed fa- 
cile fraudem perspcxit , ubi libnun ipsum invenit 3 ). Vix mouen- 
dum est, nil commune habere Mattliaei Evaugeliunv, ut in Sini- 
plici habetur , cum foetido boc Nazaraeorum libro. Qnaerent aputl 
illos Erang-eliorum primordia, qui ab Essaeis doctrinam Cbri- 
stianam repetunt et Hegesippi fabulis homiliisque dementis dele- 
ctantur. Dialectus autem, qua Evang-elium illud scriptum erat, 
non purus Syriasmus fuisse videtur, sed declinasse ad Chaldai- 
cam ludaeorum dialectum liebraizantem , quemadmodum Hebrai- 
cis quoque litteris exaratum erat non Syris. Quare relictis Pa- 
laestinensibus et Ebionitis, qui Graece plenimque loquebantur, 



1) In Caesareensi bibliotlicca exemplar eius asservabatur ; idem a 
Pantacno Alexandrian! ex Indaca allatum erat; eius dcscribendi facullatein 
nactiis est Hicronyinus- a Nazaraeis in Beroea civitate Syriae dcgeutibus 
(^Majincrt VI H. I p. 514.)- Graece translatum erat ante Hieroiryjiium , qui 
idem latinitate dohavit. Secunduni hoc Evangelium Bartholomaeus inter 
ludos praedicasse dicitur. 

2) De antiquo Mattliaei exemplar! Graeco in insula Cypro Zenonis 
tempore, rcperto quod luaguiiice^descriptiini erat et in regia acde sunima 
veneratione servabatur , yid. Assem. II , 82. 

3", Refert Hieroiiymus ex hoc Evangelio narratioues aliquot auiles 
ct putidas , ueque enim erat vcvsio Mattliaei , cni iiiliil dcmtnin niliil ad- 
ditum fuisset, sed figmentum vario inodo couilatnin , Ebionitarnin ferinento 
foedaque doctrina non inquinatuni solum sed iiifectum. Cf. deWette, Einl. 
in's N. T. p. 71. Sunt vero inter Ebionitas et Nazaraeos miiltarum rerum 
pravissimarum traditionumque falsarum origines quaerendae; quae nou 
solum ad Syros , sed ad Graecos quoque et Latinos se propagarunt. Libri 
apocryphi ex hoc angulo prodiernnt; ab istis fictae fabnlae de Simone 
Mago , Apostolorum period! et alia. Inde ad Syros Orientates invecta 
multa. Cf. Ensebii Emeseni orationes in liistorias qnasdam apocryphas, 
illi cum Evangelio Nicodeini communes- In Cod. V. apud Assem. B. 0. 
Tom. I. coiitinetur narratio dc urbe Antiochia, quomodo conversa sit per 
praedicationem Simonis Pelri , loannis et Pauli et carmen dodecasyllabum 
ex apocryplris Apostolorum periodis dcsiuiitiini et lacobo tributum. 



77 

simulqne Naxaraeis, qui Cbaldaicam qiiiilcm dialeetnni servabant 
earn antem divefsam a Syriasmo versionis Simplicis, iam in SH- 
periorem Sjriam oculos transferainns , nura in Antiocbena regionc 
vestigia ct natalitia versionis nostrae detegere possinuis. Id sane 
erant, qui proponerent. 

,,Pastores quosdam credimus", inquit Ridleius, aestimator 
Iiarnni renim cantns admoduni et gnarus, } ,in rudiorum gratiam 
in pagis degentium, quibus Graeca lingua minus erat nota, tex- 
tum sacrum Latine Romae , Antiocliiae Syriace reddidisse," Idem 
alio loco: Antiocliiae nascente ccclesia Indaei in Graeeos et 
Hebraeos distinct! erant; erant multi, qni nullam nisi Syram eal- 
lehant dialectum. Antiquior et praestantior est Simplex omnibus 
antiquis Latinis vcrs.ionibus." Id sane dandum est riro praestan- 
tissimo, in Syria Occidental! minime omnium fuisse Graecam lin- 
g-uam satis yulgarem. Aliquot exempla posteriorum temporum 
hie colligere lubet, tmde Syriacae linguae consuetude in regio- 
nibus cis Euphratem sitis cognoscatur, quibuscum conferantur 
quae supra attulimus pag. 32. In vita Hilarionis Hieronymns 
navrat Palaestinenses Syriace loqui, quod de illis praecipue ac- 
cipiendum est, qui trans lordanem in desertis minusque cultis 
regionibus degebant. Syriace scripsit monasterii cuiusdam in 
Palaestina abbas Gregorius, Hieronymo aequalis, qui postea in 
Cyprum se contulit, ibi quoque ut videtur monasterii abbas fac- 
tus ') (Assem. I. pag. 170.). Ut ad Coelesyriam transeainus, 
in coenobio S. Maronis (Theodor. bist. relig. c. 16.), quod Apa- 
ineam inter et Emesam ad Orontem situm erat, lingua Syriaca 
viguit. loannes Maro patriarcha Antiocbenus circa annum Cbr. 
DCC, prope Antiocbiam nobilibus parentibus oriundus Antiocliiae 
quidem scbolas frequentavit, sed Graecam linguam postea deinuni 
Constantinopoli didicit (Assem. I. pag. 498.). Presbyter quo- 
que Antiochenus , Isaacus, qui Zenobium praeceptorem babuit, 
Ephraemi discipulum, abbas postea electus, qui carmine Antio- 
cbiae nu'nam planxit (459) ob sermonem Syrum nitidissimum ab 
lacobo Edesseno inter optimos, scriptores collocatur (Ibid. pag. 
210.). Item Cosmas in Coelesyria presbyter scripsit Syriace 
acta Simeonis Stylitae. In ipsa insula Cypro Syriaca lingua mul- 



1) Nuperrime in magno Palaestiiiae antro , quod non mnltnin a Beth- 
lehem distat, inscriptiones monachorum repertae suiit Syriacae. 



78 , 

torum in usu erat. Calluit Syriace etiam Epipbanius, quern Hie- 
ronyimis in apol. adv. Ruf. TrsiTayAtorrov vocat, linguarum pefitum 
Hebraicae, Syriacae, Aegyptiacae,,Graecae etLatinae. Omnino per- 
nnilti degebant in Cypro Syri, quibns etiam episcopi ex Syria non 
raro prael'uerunt, ut ipse Epiplianius et Spiridion. Item laudat 
lacobtis Edessenus orationem Syriacam a Proclo, urbis cuiusdam 
Cypri episcopo (a. 486), compositam. Quumque Oriens postea 
in factiones divisus esset, tres Cypri partes Syriacum ritum 
amplexac sunt, nimirum Maronitae, lacobitae et Nestoriani, qui 
suos ibidem episcopos liabebant *). Quo propius autem accedis 
ad Eupbratem, eo IVeqtienUor apparet Syriacae linguae usus, 
lion solum Palmyrae et in solitudiue, quae Damascnm inter et 
Babylonem late patet, sed etiam in Commag-ena, cuius partes 
ad Eupliratem sitae illis temporibus satis populosae erant et op- 
pidis refcrtae, bodie solis aestu ct aquarum inopia, quiim nulla 
adsit hominum cura , solitudini aequatae 2 ). Ex quibus omnibus 
satis evictum est, non ita ubique in Syriae partibus Graecam 
Jing-uam 1'uisse omnibus cognilam, quin interpreiatione Bibliorum 
Graece scriptorum opus fuerit. Niliilo secius vix nobis persua-- 
dere possitmus, ut Ridleii sententiae calculum adiiciamus, Antio- 
chiae versionem Siiuplicem scriptam esse 3 ), bis potissimum ducti 
arg-miientis. I) In oppidis maioribus Graeca ling-ua obtinuit sunt- 
que maxime reg-io Libani montosa et desertum Syriae, cuius 
incolae Syriace loquebaiitur iique potissimum rudiores et agre- 
stes. Conslat autem prioribus temporibus in oppid!s fere solis 
ecclesias exstructas i'uisse, in quibus auscultandi iacultas pag-o- 
rnin sinuil incolis parata erat in urbes passim confluentibus. Porro 



1) Cf. in actis coucilii Florcntini cpp. Eugenii* IV ad duos Cypri 
archicpiscopos. Dccimo adhuc sacculo in Cypro insula Syra lingua scri- 
bcbatur, scd quae iam a puritate sua dcflcxcrat, ut exempli causa fcmi- 
iiinum genus pro inasculino diccrctur. Assem. I. p. 307. dc cod. Syr. VII. 

2) Cf. Manner! ThK VI. H. 1. pag. 521. Chalybonitis. ,,Wo jetzt 
cwiger Sand die diirre Gegend dcckt, lohnle im Persischen Zeitalter rei- 
cher Ueberfluss den Fleiss des Bewohners; lachende, mit Baumeu bcsctzte 
Flurcn bildeten herrliche Landgiiter und Giirtcn." Burcldiardtus (iiber die 
Beduineu u. Wall. pag. 81.) narrat, in deserto Syriae plurinias esse vico- 
rum reliquias , in quibus Arabes mortuos sepelire soleant. 

3) De Antioclieno interprete.cf. etiam Corn, a Lapide praef. in P.entat. 
Thes. Ambros. introd. pag. 95. 



.79 

si in loqucndo viguit lingua Graeca, ciiam mag-is ct sola fere 
erat scribentium , ita ut rarissime videantur ex Syria citeriori 
Him prodiisse Syriace conscript!. II) Deinde pro certo habendum 
est, in quolibet vico turn complures fuisse, qui interprctis vices 
suscipere .potnerint, cuius omnino munns in Oriente semper fre- 
qnentissintuni erat, turn maxim e in ecclesiis certo cuidani viro 
propmim officiant delatum fuisse Graece scripta in vulgarem Sy- 
riacam dialectum vertendi, ut supra exemplo Basanis ') proba- 
vimus. Num opus fuisset tali interpretc, si Bibliorum versio Sy- 
riaca ibi in su fuerit? Ill) Antiochia' si patria esset versionis 
Simplicis, mentionem eitis saepius magisqiie accuratam a Patri- 
bns factam desideraremus et famam huius originis aliquo modo 
superstitem. Contra vero qui ultra Euphratem degebant.Syri, 
uno ore onmes in Edessae usum versionem Simpliceni scriptam 
esse tradiderunt, cui rei Syrorum occidentalium nemo quod sciam 
refragatus est. IV) In Actis Apostolorum loco (TT()r<(orwv Pe- 
schito habet ,,Romanos", unde ni fallor colligi potest, esse 
scriptam versionem in regione extra fines imperil Romani posita. 
MsaoTioru t uiu Act. "II. redditur ^JcriJ A^Ci. .V) Exempla supra 
collata si accuratius investigamus , maxime monachi sunt qui Sy- 
riace et locuti sunt et scripserunt, eorumque hand patici ex 
Mesopotamia advenae, ut Isaacus presbyter Antiochenus aliique. 
Quod ut clarius patescat, ex Tbeodoreti bistoria religiosa exem- 
pla baud pauca uobis praesto sunt. Inter eos , qui primi in Me- 
sopotamiam vitam nionasticam invexerunt, luliamis Saba a Syris 
celebratur, ad quern plnrimi statim discipuli se contulerunt , inter 
quos fuisse refertur Asterius, qui deimie circa Gendaruni, qui 
vicus- niaxiinus est sub Antiochia, palaestram fixit nionasticam 
multosque secum congregavit. Unde exiit Acacius, Berrboeae 
episcopus, quern in persecutione Valentis, Bleletio ex Antiochia 
urbe eiecto, mittunt Flavianus, Diodorus et Aphraates ad Sa- 
bam supra laudatum, utArianam flammam exstingueret. Ad quern 
nuntium, quasi ipse miraculum esset, dcserto relicto, postquam 
quadraginta annos bominum domicilia vitavit, Sabas Antiocbiam 
Her fecit et cum haereticis conflixit. Monacbus alter Marcianus 
erat, oriundus ex Cyro, quod oppidum duorum dierum iter 



1) Scjthopolis a Tzctze et Cedreno dicitur Basan, nomine ex Beth- 
san eorrupto, ut in Misclma p^ occurit. Cf. Relandum s. v. Scythopolis. 



80 . 

djstat ab Antiochia, qui tanta auctoritate pulluit, lit accesscrint 
ad cum nonnunqiiam Flavianus, Antiochiae episcopus, Acacius, 
Eiisebius Chalcidensis, Isidorus Cyri ct Theodotus Hicrapolita- 
norum episcopus; eius iterum discipulus fait Basilius, qui apud 
Scleucobelum , Syriae urbem , monasticum habitaculum. cxstruxit. 
Maxime ex iis apparct Graecae et Syriacae linguae in Syria 
affinitas, quae dc PuLlio Theoretus tradit. Hie quidem in urbe 
Zeugma habitavit, quo quidem loco transgredi solebant Euphra- 
tem qui in Orientem veherentur. Frequentissima erat liaec via, 
qimm alter vix esset expeditus Mesopoiamiae et Babyloniac adi- 
tus, quare plurimos Graecos hie consedisse verisimile est 'J. 
Hac ig-itur in urhe postquam Publius fratrum connu'unis vitae ra- 
tionem et disciplinam instituit, qui Graeca roce Deum Psalmis 
laudabant, laiius vitae amore eos quoquc eaptos esse Theodorc- 
<us narr'at, qui lingua illius regionis nterentur. Ideo concurrisse 
niultos et supplicasse, ut et ipsi in illorum g-reg-em admissi eitis- 
dem doetrinae parlicipes essent; quorum votis conniventem Pu- 
bliuni , in templo ibi eonstruclo iussisse et lios et illos convenire, 
ut vespertinos niatutinosque liymnos Deo una offerrent, in duas 
quidem paries divisi et sing-uli sua voce utentes, ex suceessione 
autem canticum emittentes. Permansisse etiam eins instituti f'or- 
niam ad Theodoreti usque tempera; post Publii mortem Theo- 
tecnnm Graecae linguae, Aptonium Syriacae praefecturam acce- 
pisse. Ipse Macedonius ille, cui Theodoreti mater accessit filii 
partum exorans, Syra voce utebatur; dicehajtur etlam a nonnul- 
lis Syriace'Gubta (quod Ace'xxov interpretatur Theodoretus) , quia 
in fossa profunda vixit. Aliquando quum civitas quaedam Impe- 
ratoris statuas contumelia affectas perdidisset legatique mitteren- 
tur qui eius rei vindictam peterent, Macedonius Syriaco sermone 
usus rog-avit, ut Imperatorem esse ipsum hominem monerent, ne 
pro suis imag-inibus imagines Dei occideret. Aliorum monacho- 
rum historian! Theodoretus tradidit, qui et gente et lingua Syri 
fuisse videntur, Marsymae, Maronis et Abraamis, qui in re r 
gione Cyri degebant, Salamani 2 ), qui ortus erat ex Capersana 
ad occidentem Euphratis, et aliorum. Constat omnino, conver- 

" SOS 

1) Cf. Ritler do uvbe Zeugma, Erdk. TJil. X. 

2) Salamanns cf. nomcn 'Jtt)?'lD' ab Hosea pro Salmanassare ut vide- 
tnr positum. 



81 

sos esse in Syria pagorum, montium desertartimque regionum 
incolas ad fidem ecclesiastiacam maxime monachorum studiis ct 
praedicatione , qui proh dolor! portentis magis et stupenda vitae 
suae forma, porro fervore illo et zelo , qualis inter continuassoli- 
tudinis exercitationes, ieiunia et phantasmata ardescere solet, quam 
verbi divini Integra expositione animos h omnium percellere sole- 
bant. Inter Bibliorum libros maxime vacabant illi Psalmis reci- 
tandis legendisque Evangeliis, nnde factum ridetur, ut solum 
Psalteriuni iSyriacum in Hieronymi manus venerit, a Paula et 
Eustochio decantatum. Evangeliarium secum gestasse traditur 
ex. gr. Millesius , qui ex Aegypto in Mesopotamiam reversus, 
quum lacobum Nisibenum construenda ecclesia occupatum inve- 
nisset, deinde ex Adiabene ]^O->] A A sk jSeleuciam et Ctesi- 
phontem se contulisset, ibidem in ecclesia cum episcopo rixatus ex 
pera codicem Evang-eliorum protulit (Assem. B. 0. I. pag. 186. 
not.)- Etiam posterioribus temporibns maxime Psalmos et Evan- 
gelia inter Syros lectitata fuisse constat. 

Quae quum ita sint, niliil impedit, quommus trans Euphratem 
vjersionis Simplicis patriam quaeramus. Hand quidem diffiteor, su- 
spectam mihi aliquamdiu fuisse lianc sententiam ea de causa, quod tarn 
nmlta vocabula Graeca in versipne Simplici occurrunt, quae vix ali- 
quo loco recipi potuerint, nisi ubi Graecae linguae usus creberrimus 
fuerit. Neque tamen tale Syriacae et Graecae linguae commer- 
cium defuit Edessae inque aliis Syriae orientalis oppidis. Ab Ale- 
xandri inde temporibns Graeca lingua In has quoque terras illata 
est. Deinde sub Seleucidarum imperio, ut de aliis taceani *), 
Seleucia ad Tigrim condita mox ita aucta est, ut totius Orientis 
urbs maxima et opulentissima baberetur, affinitate eius, ut ait 
Plinius, exhausta antiqua Babylone. Parthis Persisque Mesopo- 
tamia potitis Syri interpretes fuerunt in negotiis, quae illis 
intercedebant cum Graecis et Romanis. E conspectu Seleuciae 
in ulteriore Tigridis ripa Ctesiphonte condita , hie iam convenere 
tres Orientis gentes: Graeci, Persae, et qui inter utrosque 
medii erant, Syri. > 7 alarsaces ab Arsace Armeniae rex consti- 
tutus , secundum Mosen Chorenensem , Syrum quendam Maribain 
Catinensem , virum et Chaldaicarum et Graecarum litterarum bene 



. . 

1) Cf. de Mesopotamiae statu ex t^mpore Seleucidarum Ritter vol. 
IX, pag. 1132 sq. . 

6 



82 

peritum ad Arsaeem nilsit, qui Armenfae historiam antiquam ex 
bibliotheca regia scrutaretur et describeret ipsi afferendam '). 
Bdessae potissimiuu Graecornm studia, artes et lingua exculta- 
sunt. Fuit quidem Edessa a principle colonia Graeca 2 J , et ipsa 
nomine Antiochiae insignita, videtur tamen postea a Sjris fere 
solis occupata 3 ). Sub Abgaris regibus magis innotescere coepit, 
Carrbis ante illius regionis partcs prinias obtinentibus. Moses 
Chorenensis testis est, Eruandi tempore Armeniis Mesopotamiae 
regno adempto , qiuini grariora etiam ex Armenia tributa Roma- 
nis penderentur, procuratores Roinanos urbem Edessam raaghi- 
fice exstnixisse atque rectigalium acraria ibi statuis$e sinuilque 
collectis tmdique tabulariis scholas duas instituisse , quarum altera 
Syrorum altera Graecorum usui esset *). Est quidem satis dubia 
fides Mosis Armenii, qua de re fusius infra dicendum erit, illu- 
stratur tamen ex his omnibus Mesopotamiae status, qui illo tem- 
pore fuerit. Hie enim Orientis et Occidentis regiones conting-e- 
bant, hie Roma Orientis rectigalia, divitias, opes exig-ebat, hie 
Syri et Persae Graecorum Romanorumque mores et studia di- 
scebant. Per Mesopotamiam via mag-na et frequentissima dnxit, 
quae Antiochia Seleuciam perg-ebat. Edessae regiili modo Ro- 
manis modo Parthis morem g-erentes amborum g-ratiam studiose 
quaesiverunt , timuerunt iram et vindictam. Mesopotamia comites 
et interpretes praebuit iis , qui vel ex Oriente in Occideutem, 
vel ex Occidente in Orientem viam fecerunt. Caesares omhes et 
Imperatores, qui Parthis bellum intulerunt, hospites fuerunt urbis 
Edessae, solo luliano, quod sciam, excepto, qui Edessae ut- 
pote urbi ob fidem Christianam celeberrimae graviter succensuit 5 ). 



1) Ex Maribac (Mar Ibas) tabulis miilta prompsit Moses Ghorcncn- 
sis. Reperisse ilium elicit (1. I. o. 8.) volumen inssu Alexandri ex Chaldaico 
sermone in Graecura couversum, quod lustoriam antiquam vel potius dy- 
nastianim ordines continuerit. Inde deproniptam historiam Armeniam dc- 
tnlisse Maribam Nisibin ad Valarsacem, Graeca et Syriaca lingua scriptain. 

2) Bar-Hebraei Chronicon pag. 38.: ,,Seleucus Nicator condidit An- 
tiochiam, Seleuciam, Apameam, Edessam, Beroeam, Phellum et Ger- 
maniciam, quae eadem est quae Marascb." 

3) Dicitur a Chrysostomo fi^o^a^a^oe, ncLs ay^oiy.oTSQd. Orat. 
LXV. 478. Plurajnfra hac de urbe dicentur. 

4) Cf. Buttmann, Mytbologus I. p. 235. 

5) lovianus templum Edqssae eadem petiit nocte , qua luliaims Car- 
rhorum fanum adiit. 



83 

Quare licet erroris arguendi sint Eichhornius aliique, qui Grae- 
cae ling-uae tarn crebrum et viilg-arem usum Edessae tribuerunt, 
ut Graece libri sacri populo recitari potuerint, negari tamen non 
potest, nraltain Graecae linguae ilia in urbe consuetudinem fuisse. 
Syriaca qiridem ling-ua apud homines viilg--ares sola adhibebatur, 
in quorum usum Ephraemus carmina Syriaca scripsit. Epnraenms 
ipse Graecae linguae ignarus fuit; sed. eius aequalis Eusebius 
Eniesenns nobili loco Edessae natus atque in scholis elementis 
primum sacrarum litterarum imbutus, deinde TO, 'EUyvav didicit 
jiaou rw TyvixavTa sv rrj 3 E6sffy litiSr]fj,rjauvTi Traidsvirj (Socrates 
hist. eccl. 1. IT. c. 9.), cni simile quid losephus ludaeus narrat de 
se ipso. Erant ig-itur Graecarum litterarum magistri Edessae; 
in nummis et inscriptionibus ea ling-ua utebantnr.' Qnae Syriace 
scribebantur , mox vertebantur in sermonem Graecum, nt de 
Bardesanis libris refert "Moses Choren., neque minus Graecorum 
libri hac potissimum in urbe facti sunt Syris communes et pro- 
prii. Sed et ipsa Syriaca ling-ua, qtiae in universum litteris mi- 
nus excolebatur et mag-na dialectorum rarietate et corruptiorie 
laborabat, Edessae ad nor mam g-rammaticae restring-ebatur et in. 
scholis exercebatur. Hanc in urbem deleg-arunt patres ex locis 
vicinis filios, ut reg-ulas ling-uae discerent *) ; ibi Persis quoque 
schola erat 2 ) , in qua Syrorum litteris imbiiebantiu* , qunm mag-ni 
facerent Persae Syrorum ling-uam profundissimam (Epiphanius Imer. 
66.). Itaque scholis et mag-istris omnino abundasse videtur Edessa, 
prae ceteris sedes litterarum habita, quamvis eius incolae ab 
Antiochenis pro semibarbaris habiti sint, ut Graeci omnino sibi 
solis verum litterarum g-ustum urbanitatemque rindicare solebant. 
Edessae litterarum peritiam plurimis propriam fuisse, apparet 
etiam ex historia Protog-enis, presbyteri Edesseni , qui a Va- 
lente in urbem Antinoum relegatus confestim ibi diSaGxahefov y.al 



1) Act. Boll. XV. Ian. in vita Alexandri Acocmetae: ,,Erectae sunt 
in ea urbe iain olim tUvino nutu linguae Syriacae scholae in Ticinarum 
civitatum commodum. Nam wi principes atque alii locupletes liberos suos 
eo institutionis gratia ablegant." Quare non est Ben-Attibus audiendus 
in eo quod Ephraemum liuius scholae fundatorem facit, etenim Ephraemi 
tempore (cf. eius yitam Assem. I. pag. 35.) iain frequentata erat. 

2) Cf. Asseraani I. p. 204. p. 351. epistola Syineouis episc. Beth- 
Arsamenis. Wiseman. 1. c. pag. 119 not. 4. Assem. Ill, 2. pag. 924. sq. 

6* 



84 



instituit puerorumque mag-ister factus est (Theodor. 
h. eccl. IV. c. 18.). Quare hire' nostro statuere nobis videmur, 
hac in urbe facillime repertos esse , qui Bibliornm in Syriacum 
sermonem interpretes exstiterint titriusque ling-uae Graecae et Sy- 
riacaje probe g-nari. Haec tamen non earn ad finem congessimus, 
tit his ducti arguments Edessae iam vindicarennis orig-inem ver- 
sionis Syriacae. Sane, .haec dc Bdessa urbe tradita si quis per 
penderit, facile traditioni Syrorum accedat, Edessae scriptam 
esse versionem Simplicem '). At vero haec ipsa traditio fle Ab- 
g-aro reg-e et urbe Edessa ad fidem Christianam aevo Apostolico 
conversa accuratins examinanda est. Id evicisse exemplo Edes- 
sae sufficit nobis, quod inter Syros non solum Graeca ling-ua 
satis trita et plurinumi exercita fuit, unde facile yocabula Graeca 
in Syriacam recepta sunt, sed etiain quod iam soliti erant illo 
tempore Syri, in Graecam ling-uain transferrc Syriaea et mag-is 
etiam quae Graece scrip ta erant, suorum in ustim et sermonem 
vertere. Id tamen obserrandum , has Syriacarum ling-uarum pri- 
mitias provenisse ex coetu Ohristianorum, quare de prima evan- 
g-elii praedicatione maxime opus est tit certiores fiamus. Quam 
ad rem felicius expediendam in excursuliuic libro annexe de Me- 
sopotamiae historia primis p. Chr. saeculis seorsim ag-amus. 



CAP. V. 

Quid ex versionis ipsius indole de eius origine 

coniici possit. 

Versio Syriaea Simplex non omnes N. T. libros exhibet; 
desiderantur enim epistola Petri II. , loannis II. et III. , epistola 
ladae et Apocalypsis loannis. Ordo autem librorum hie est: 
I) Quattuor Evang-elia, II) Acta ' Apostolornm , et epistolae tres 
catholicae, lacobi, Petri et loannis 2 ), HI) Pauli epistolae quat- 
tuordecim. Quern ordinem servant codices antiqui manuscript! et 
commentatores omnes excepto lacobo Edesseno, Evang-elia po- 



1) Huic opinion! favet Ewaldus , initio saec. II. factam esse versio- 
simplicein Edessae. Comment, z. Apocal. p. 60. Adde I. D. Michaelem. 
;^2) Ebediesus Sobensis in catalogo: ,,Epp. consignatae ab Apostolis 
omni charactere et lingua -ideoque catholicae mincupatae." 



85 

slremo loco ponente. Supra monuimus, Waltonum alios iude 
quod Apocalypsis et epistolae loannis II. et III., Petri II. efc 
Judae non leg-antur in versione Simplici, arg-umentum aritiquita- 
tis promsisse; scilicet scriptam esse versionem., antequam epi- 
stolae illae et Apocalypsis editae fuerint, scilicet ii N. T. libri, 
qui omnium consensu Apostolorum vitae extremae consig-nari de- 
beant. Alii yero has Simplicis lacunas rix sine ira el studio 
fo veas idoneas habent , in quilms librorum autlientiam veritatemque 
submergant. Ephraemum constat Apocalypsi usum esse l ), neque' 
onmino inter Syros veteres librorum illorum auctoritatem in dubium 
esse Yocatum , quin pro g-enuinis Apostolorum scriptis habiti fue- 
rint. Quare hire nostro. antiquitatem versionis inde firman puta- 
mus, quod libros nomuillos non repraesentat, qui saec. II. et 
III. in canpne ecclesiarum quam apud Syros non inaiorem ex- 
perti sunt repulsam quam Antiochiae , Alexandriae et in toto 
Oriente. Erant sane scripta ilia avr^sydftsva, non omnium ec- 
clesiarum applausu et fide accepta, neque sane mireris, contra- 
dixisse plurimos Apostolorum yerbis postremis, quum tanto ar- 
dore et studio in ecclesias earumque praesides invehantur, quod 
Christum praeteg-entes minime factis yeraque fide profiterentur 
eum , qui a peccato et servitute nos redemit. Laodicena synodus 
saec. IV. Apocalypsin reprobavit neque a vero aberrare nobis 
videmur statuentes, maxime Antiochiae et in Orientis hand pau- 
cis ecclesiis idem Apostolorum epistolis postremis evenisse, quod 
queritur et loannes in fine vitae: ,,Non excipit nos, qui primus 
esse vult ecclesiae illius", et Paulus: ,,0mnes in Asia me 
deseruerunt 2 ). " . 

Quattuor autem Evangelia, Acta Apostolorum, tres ca- 
tholicas epistolas et Pauli quattuordecim saec. II. in ecclesiis ubi- 
que canonis iure et auctoritate collectas et receptas fuisse tota 
historia clam at, suam ipsorum duntaxat in ig-nominiam renitcnti- 
bus quibusdam , qui historici appellari velint. 

Utrum, vero ab eodem an a pluribus translati sint libri N. 



1) Cf. carmen cius in Psalmum: Pone Doraine custodiam ori meo. 
Assem, I. p, 141. 

2) Beati Lutheri scripta ultima, ex. gr. Wider das Papstthum zu 
Rom Tom Teufel gestift" repudiata snnt ab eornm quam plurimis, qui 
stare se a paiiibus Lutheri dicebant. 



86 

T. Syriacl, difficile cst dignoscere. Stephanus Evod. Assemanus 
Evangelia Syriace versa dicit ab Apostolo quodam; 'sed id sola 
ex coniectura dixit Maronita, nt qnam inaxiinam posset dignita- 
tem Evangelioru.m libro Syriaco vindicaret, tamen metnens ne 
iiHgarum argueretur, si cum quibnsdam Syris al) Apostoli no- 
mine universum Testamentum repeteret. In Evangeliis quidem 
tanta est interpretaiionis constantia et aequalitas, idem ubique 
tenor eademque ratio, verborum forniaruinque tanta similitude, 
nt yix dubitari possit, ad eundem auctorem ilia esse refe- 
renda, lam vero in Actibus aliqua emergit differentia alio loco 
accuratius investiganda, quae tamen inde originem facile duxe- 
rit, quod interpres lioc in libro indulserit sibi quodammodo neqae 
ea diligentia, qua in Evangeliis usus est, etiam liunc librum ver- 
tendum esse duxerifc 1 ). Epistolam ad Hebraeos proprium interpre- 
tem nactam esse , I. D. Micliaelis patrem secutns inde couiicit, quod 
legevg in ea reddatur per ]f^DQD } quod vocabiilum neque in N. 
T. alioquin bono sensu legitur, neque in V. T. nisi les. LXI, 
6. et Ps. CX, 4^). Singulars quoque luiius epistolae ratio est 
, locos V. T. citandi , maximeque interpres Psalmos in ipsa rersione 
Syriaca legisse ac saepe sequi videtur. Quare quum epistolae 
ad Hebraeos Paulum esse auctorem sine tilla dubit^itione affirmet 
Syrorum traditio , coniici potest id quod aliis quoque de cau- 
sis verisimile est collectis primum tredecim Patili epistolis 
posteriori tempore adiunctam esse unicam earn , quam ad Hebraeos 



1) Idem sese ullro obtulit mihi versionem Simplicem iteriuu iterum- 
que volveiiti, quod his verbis exprimit Hugius (Einlcit. I. . (57, pag. 353, 
3. Aufl.): ,,Indessen kam es mir wohl auch so vor, als ware die Peschito 
des neucn Bundes nicht ganz von eiuer Hand. Das'Bcuehmeu des Ueber- 
setzers schien mir freier in der Apostelgescluchtc und in den Briefen als 
in den Evangelien zu sein , nnd aucli in der Diction glanbte ich einigc 
Verscliiedenheit zu bemerken." Ex. c. .ar()rttoTat in Evangeliis hoc ipso 
Graeco verbo redduntur, in Actis Roinani. 



2) Hugius quidem hoc argninentnm ex voce ]ik)QD suratum infir- 
mare et diluere studet; interpretem enim hanc voceni ex Psalmo CX, 4. 
recepisse. Vix tameu hac in re assentiri licet viro doctissimo; idem enim 
vocabiilum iam cap. II. occnrrit , ubi nulla Psalmi CX. ratio habita. Arabs, 
quiSyrum sequitnr, "j^IsDQS verbo rarissimo -j^ reddidit. In vita Ephracmi 

O appellatur pater Ephraemi , idolorum sacrificnlns. 



N - . .87 

non tarn Apostoli nomine (Apostolus enim erat gentium) quam 
fratris et adriionitoris direxit. Etenim epistolae ad Hebraeos apo- 
grapha nactae sunt ecclesiae ex Palaestina; cetera T$. T. scripta 
in Graecorum ecclesiis quam ocissime collecta sunt et Apostolo- 
rum iam aetate onmem in orbem invecta. 

Videtur igitur N. T. in linguam Syriacam translatum, quo 
tempore Canon librorum nondum ubique finittis et probatus crat ? 
atque qtiia ex Palaestina vel potius Antiochia vicina libri sacri 
in Mesopotamiam allati videntur, suspicari licet , maxime Antio- 
cliiae et in Syria uni versa fuisse illos, qui nonuullis Apostolo- 
rum libris contradicerent 1 ). Ignatio et qui similes ei in eccle- 
siis exstiterunt episcopi ( et rectores, iis non ita multum placuisse 
existimaverim Petri epistolam secundam et loannis Apocalypsin, ut 
eandem iis cum ceteris Scripturis auctoritatem concesserint. Vi- 
detur porro in tarn vetustum tempus referenda rersio Syriaca, 
quo epistola ad Hebraeos nondum ceteris Paulinis adhmcta erat; 
si quidem ab alio intcrprete Syriace reddita postmodum annexa 
est, agmen ducens totius N. T. 

Ceterum talem se praestitit interpres Syrus, qui linguae ; 
Graecae bene peritus fuerit, ut infra videbimus. Ton ita linguae 
Latinae; nam Act. XXVIII, 15. \A-xniov yoQov Nominativum 
scribit Appius forus ; erravit fortasse quod vocabulum yoQov non 
ad Latinum forum , sed ad Graecum tpogog retulit ; in universum 
autem non exstant similes errores, quin immo in verbis rebus- 
que minus cuique notis et vulgaribus satis bonam et multimodam 
erudition em probat. Neque minus in Palaestinensibus rebus om- 
nino promtus est et expeditus in transferendo ; nomina urbium 
et pagorum fere omnia recte notavit. ludaeum tamen gente vix 
eum habueris; loan. IV. snl nqofiaTMij negligitur ab interprete 
inscio, ut videtur, quid hoc sibi vellet; item Luc. VI, 6. dsu- 
est omissum; Act. IV, 1. orgaTJ/yos TOW ieqov mu- 



1) Inter Occidentals liulla exoritur iisdem de libris dubitatio , qai 
inter Orientales dvTtisyoftsvot dicuntur. In Syria ludaei et haeretici pri- 
inum despexerunt Apostolorum aliquot scripta; neque tamen inter ceteros 
Christianos deerant, qui non offenderentwr epistolis nonnullis; paucis igi- 
tur praefracte authentiam negantibus , plures haesitave coeperunt; ita ut 
de quaruni auctoritate nihil curaverit Clemens Alexandrimis , de iisdem dn- 
bia variasque sententias memoret Origenes, Eusebius easdem inter dvn- 

va, collocet. 



88 ' 

tatur in (fQ^ovrag ; Act. XVII, 19 interpretamentum additur : dies 
ieiunii ludaeorum; Marc. VII, 3. ilhid nvypfj, quod Indaicnm ri- 
tum exprimere videtur, vertit Syrus: diligenter *). Neque lu- 
daeos lectores respexit, pro sabbati via scribens stadia septem 
(Act. I, 12.). Lingua autem Syriaca, qua uti'tur interpres, 
prorsus convenit cum idiomate Mesopotamiae , vocabulis Graecis 
sat multis et sine ulla fere haesitatione receptis , maxime iis quae 
vel vitae forensi communia smt, ut npy, vel una cum Christiana 
ipsa praedicatione invecta, ut sv%uQtGTta vel rariora et diffi- 
ficilius Syriacam in iing-uam transvertenda , ut svQvxMStov et 
alia 2 ). Mul turn lion refert, quod Bar Hebraeus omnino non Le- 
nevolus vel addictus Simplici , reprehendit nonnuniquam formas 
minus g-rammaticae regulis probatas; etenim in univcrsuin pror- 
sus accedit versio ad illani ling-uae speciem , quam postea etiam 
magis per viros litteratos excultam Edessenam sive Mesopota- 
nienam vocare licet. Haec omnia igitur optime quadrant in yi- 
rum interpretem, natione Syrum, qui Graecis litteris bene et 
accurate institutus et omni modo illorum temporum ernditione sa- 
tis politus 3 ) , in usum popularium Canonem librorum ex Antio- 
cliena ecclesia in Syriam Orientalem advectum ctira mag-na et lae- 
tissimo partim successu patrium in sevmonem transtulerit. Sane 
castitas ilia et integritas, qua Evangelia et Apostolorum Acta 
scripta sunt, qua nilul unquam sanctius prodiit et admirabilius, 
ininime ubique serratur in versione; iam Christianum quoddani 
loquelae et formula'rum genus et perversam doctrinam hie illic^ 
dignoscere licet. Luca in Actis incipiente: . . . ,,wv ^Q^UTO o 
'IijGovg notstv zs xal didaaxsiv" Syrus ore pleniore habet: 
,,Doininus noster lesus Christus" ut saepius. Nomini Symeonis 
plerumque additus ,,Petrus". Act. II, 4., ubi in Graeco habes: 
^Hffav Jg TtQosxttQTSQOvvfSS TTJ $1801.%$ T(J5v unoGToXcov xal rrj xoi- 
tq xal zfj xhdffsi TOV nQTOv xixl TttTg ttQogsv%atg ," vertit Sy- 



1) In vers. Philoxeniana in. inargine legitur ad h. 1. 



.. u, quia digitis suis in aqua ludunt (?). 
V u 

2) ]Ex solo Matthaei cap. XXVII. verba Graeca colligit Hugius non 
minus undecini\ yyefjuuv, rt^itjj, dypoe, ivos, /??/, wrpartwra*, antiQu, 
xkafiv!, TtQQSionov , htjaral, anoyyos. Cf. Hoffmann, Grammat. Syr. in 
Prolegg. 

3) Errores gvaviores non multos cominisit, ut infra videhimus, 



89 

rus: ,,Et constantes erant in doctrina Apostolorum et associa- 
bant se in precatione et fractione en-charistiae " ; versa autcni 
46. UQTOV per ]AsQ.*f,2> reddit, ubi appositum est XT J ol'xovg; 
quasi distinxerit inter publicam cncharistiam et panis fractionem 
donii factam. Neque onmino ab errore et ieiunis quibusdam ex- 
plicationibus liber est interpres noster, quare Apostolicum virum 
nequaquam dixerira ilium. De lectione recepta I. Cor. V, 8. 
]f...SQ^>O in fermento, ubi alii tamen leg-unt ]ju^O in azymo, 



infra videndum erit. Sed et illud observatu diguum , quod 
vox episcopi nullo loco legitur nisi Actorum XX, 28.; ubique 
enim scriptum est \**&O nQSGpuTeQos', sic etiam I. Timoth. Ill, 
1. emffy.ont) ]1&A+AO (cf. Phil. 1 , 1.)- Diaconi il 



vertuntur, quod ipsum' nomen in usu ecclesiae perseveravit, 
etiamsi hypodiaconi et archidiaconi nomina Graeca postea recepta 
sunt. Inde sequitur, scriptam esse yersiouem, quo tempore sy- 
stema hierarchicum et episcopale nondum Invectnm erat, sed duo 
tantuinmodo munera sire oi'ficia seniorum et niinistrantiuni usu 
vig-ebant J ). Est quoque consideranda ratio, quomodo V. T. loci 
in Evang-eliis et Apostolorum epistolis citantiir. Etenim episto- 
lam ad Hebraeos si excipias plerumque sequitur Syrus xcerairdJa 
textum Graecum, neque illud ubique studium cognoscas seriori 
aetati proprium, ut verba citata conformentur cum iis, quae in 
Syriaco V. T. leguntur, id quod vix fieri ita potuisset, si V. T. 
Syriacum in ore et consuetudine omnium iamiam divulg-atum fuis- 
set 2 ). Altera vero ex parte neque in V. T. apparet interpretis 
studium textum ita reddendi, ut ad locos in N. T. citatos sive 
sensu sive verbis propius accedat. Unum quid em locum Psalmi 
LXVIII. celeberrimum ilium , de cuius citatione in ep. ad Ephe- 
sios gravissime reprehenditur divus Paulus- ab interpretibus 3 ) 

1) Tempore Ephraemi nomen episcopi" usu yulgari receptum erat 
apud Syros. 

2) Cf. Act. II , 25. , Marc. 1 , 1. etc. etc. Sed vulgo , non dixi seni- 
pev Syvura sequi textum Graecum, milla ratione habita eiusdem loci, ut * 
iu Syviaca V. T. versione legitur. Nonnumquam sane facta est collatio 
Matth. XIX, 4. 5.; XXI, 5.; XII, 18.; XIII, 14. sq. Pressius sequitur 
verba V. T. Act. IV, 25. 29- et Act. VIII, 31. 33. Cf. etiam Rom. IX, 
29.; XI, 9. 10. 

3) Apud homines sane lafi(idveiv" et ,,St36vat a ita sibi repu- 
gnant, ut conciliare nequeam. Sed aliter apud Deuiii. Act. II, 33. legitur 



90 

primus Gabriel Sioiiita, Psaltcrii editor, argumento esse voluit, 
versionem V. T. Syriacam factam esse ante tempora Christi, 
quia Paulus locum ilium attulerit eum in moduin, ut sola in Syriaca 
versione legatur. At vero alii id ipsum indicium esse voluerunt 1 ) 5 
versionem factam esse a viro Christiano , qui in Psalmo illo non tarn 
Psalmi quamPauli verba reddiderit. Ex Psalmorum inscriptionibus 
orig-o Christiana probari nequit; postea euim facile addebantur. Ma- 
xime rero versus tertius Psalmi CX. , perquam ille quidem ob^- 
scums et vario modo expositus de lesu dictus videri possit, 
Dei filio aeterno, ex iitero virg-inis nato. Haesito tamen in hu- 
itis loci . interpretatione , nescius, quid sibi voluerit Syrus. Neque 
ex Micliae cap. V. vel Ics. VII, 14. Christianae orig-inis arg-u- 
nienta solida promi possunt; turn etiam Targ-umistas fuisse Chri- 
stiauos pvobaverim. Earn autem utriusque Testament! Syriaci 
rationem dixerim, ut eodeni fere tempore, saeculo nascentis 
Christianoruni ecclesiae ; et V. T. ex Hebraeo et N. T. ex 
Graeco sermone translata sint Syriace ab interpretibus sobriis 
et bene peritis 2 ). 

lam vero de patria versionis Syr. V. T. dubia nobis mo- 
ventur a viro in litteris Syriacis exercitatissimo et eximio. Wi- 
semanus (1. c. pag-. 129. sq.) scribit: ,,Reperiuntur in versione 
Syriaca verba quam plnrima, quae Edessenis, ad quos Ephrae- 
mus suos libros dabat, iam ig-nota erant vel peregrinitatem ole- 
bant." Cui rei innixus quaerit vir doctissimus, ,,nonne dicendum 



dc Christo ,,ad dextram Dei exaltatus rr,v re firayysltav rov dylov . 
fiaTos hafiojv TtctQa. rov naTQoe, ll-ty^s TOVTO . . ." Noane id ipsum, quod 
acccpit filius hominis a Patre, eum tantnmmodo ad flnem impetravit, ut 
distribucret hominibns? Nonne Paulus id unice agit in cpistola ad Ephe- 
sios. ut ccclesia oumia quae sunt Christi, sibi esse coucessa et suum in 
usum coraparata intelligat? 

1) Cf. Cellarius , Excerpta V. T. Syriaci in praef. et Carpzovius, 
Critica Sacra. 

2) In V. T. observanda est ea, quae inter Syrum intercedit ratio 
partim cum Hebraeorum traditionc exegetica partim cum versione LXXvi- 
rali. Porro multa etiam in V. T. ex Hcllemstarum lingua reeepta sunt; 
ex. gr. lex redditur ].DQi)J. Contra in N. T. Syriaco quaedam ad ludaeo- 

rum usum loqncndi referenda sunt, ut illud ].A^D3]> ubi in Graeco edvij 
s. "EMyvfs- Merito etiam laudatur N. T. interpres , quod multis in loon- 
tionibus , quas Hebraismos appellant , ad V. T. formulas et idioma pro- 
,xime accedat. 



91 

sit, versionem istam fuisae conscriptam vel eo temp ore, quo 
maioreni cum Hebraica cognationem Aramaea lingua iactabat ver- 
bis tamen Graecis immixta magis, vel eo loci, ubi lingua Iiisce 
iisdem notis signabatur, i. e. vel in Occidental! Syria yel si in 
Oriental! longe ante quarttim saeculum." Verum si verba ilia 
ab Epliraemo interpretatione illustrata , quae maxima diligentia 
collegisse se testatur Wisemanus, examiui subiicianms , facile 
apparet, difficultatem non tantuni in verbis -quani ipsis in rebus 
positam esse. Quot tandem legnntur in V. T. vocabula, de quo- 
rum genuina significatione hodieque ambigitijr! Nonne in ipsius 
Lntli'eri Bibliis plurima leg-untur, quae interpretamento indig-eant 
hominibus vulgaribus? Neque facili neg-otio fung'iintur Bibliorum 
interpretes , qiiare omnino laudandus est niaxumopere Syrus, 
quod promte et Lene tot tantisque diffictiltatibus se expediverit. 
Vix tamen potuit interpres, qivin nonnumquam vocabulum ex 
Cbaldaismo vel Graeca vel Latina demum lingua mutuaretur, nisi 
aliis in locis ipsa Hebraea servare maluerit; erant etiam res ali- 
quot fere ignotae, remotissimae et ab usu temporis alienae ver- 
bis rarioribus vixque auditis reddendae. Cuius generis sunt ex. 
gr, nomina vestimenti alicuius vel suppellectilis vel mensurae: 
Exod. XXXVII, 16.: Trvn:0p>, Syr. ^sc^c-kD, vocabulum Eplirae- 
mo interpretatione egere visum; Exod. XXVIII, 4. "j^Si 
fe>o)..f2> (nsQfawa'); nMSJ? Syr. lAsu^D; Exod. XXXVIII, 
4., "laDto Syr. ^OfO, circulus (nempe foculi ignem continens); 
II. Sam. VIII, 7. swn 10^ Syr. i^; Zach. V, 7. pro fiD\vt 
Syr. ponit |AjLjLD ? rariori liac voce speciem quandam indicans 

(l^i)?. lam his in exemplis confugere videmus Syrum ad voca- 
bula extera, Graeca et Latina, vel ipsum Hebraicum retinere, 
si vox rarior ipsi occurat vix Syriaco sermone apte reddemla. 
Hebraeas voces servat etiam lias: lob. XLT, 13. ttnhn Syr. 
^oilZ; les. X, 26. ttui Syr. l^Qd; I., Sam. XIV, 4.' 
Syr. ^O-sr^; paucas reddit eodem vocabulo quo Targumista: 
Gen. XXX, 14., |>jO^; Num. XI, 7. Manna Tr-ante Syr. 
); Latino vocabulo redditur II. Sam. XV, 1. 



1) Ephraemus quoque nonnuinquam cum Targumista conduit seil 



92 



nempe ^-.tf--^-^ (tabular!?), Pcrsico -PS lisa Gen. X, 9. 
jjZ|U&J. Restant pauca verba rariora, quibus interprelatio- 
nem addit Ephraemus: i^fS> Ea. XX, 29. pro Hebr. irwi; les. 

Ill, 4. U>?QQ (?) Heir, nnip; I. Reg.. XII,- 11. Tl^O Hebr. 
^IR? (sec. Ephraemum species quaedam yerberum, quibus acu- 
lei infixi essent); I. Sam. XXIII, 28. fo^-LSD Hebr. j*s Ephr. 

].>^> et alia '). Satis cuique ex bis exemplis collustratis appa- 
riturum esse arbilramur, ex rarioribus hisce vocabulis vix ac ne 
vix quidem certi q'uid coniici posse de patria vel aetate Sjria- 
cae V. T. versionis; neqne dubiis a viro alioquin doctissimo pro- 
motis collapsam csse arbitranuir cam sententiam , ut in Syria 
Oriental! scriptam illam csse statuamus. 



EXCURSUS. 

De Mesopotamiae statu primis p. Chr. saeculis 
deque Abgaro rege. 

Neque iniucimdum lectoribus neque a quaestione nostra alie- 
imm fore speramus, quod Mesopotamiae historian! Arsacidarum 
temporibus caliglne tanta nebulisque oppressam , ut vix posse 
illiistrari videatur, paucis hoc loco, ut par est viribus nostris, 



cxempla sunt ncqiie inulta Jicqtie cius generis , ut Ephracmo usum quondam 
Targumistae certo vindicare possis. Cf. Lengerke de Ephraemo. In Pro- 
verbiis raaxime et Ezechiele Peschito cum Targamista facit ant viceversa. 



1) ler. LI, 41. tfiffi. Syr. ]A^Sa?]. Coniicit Wiseuianus satis inge- 

niose (pag. 273.) esse hoc vocabulum ^Iia3] Arsacida legendum. Seleu- 
cia cessit in locum Babylonis: Selenciam autera noimumquam dictara csse 
urbeiu Arsacidam Wisemanus exemplis demonstrat. Adde, quod in codice 
Amidensi primo, qui festorum dorainicanimque distributionem continet, 
Mosula nominator urbs Arsacidarum, ]Aj.DAa?] quare ne lectionem qui- 
deiu mutare necesse est. Assem. Ill, 2. pag. 386- Substituebant nonunm- 
quani interpretes nrbem , cui ipsi niinabantur , antiqnae sedi , adversus 
quam sermonem direxerat propheta. Apud Amosuin iiS'n riTan a ludaeis dice- 
balur Antiochia, 'Hieronymo tcste. Etenim utraque urbs ciusdom regionis 
caput erat. Cf. Haevcrnick, suppl. ad Lex. Syr. Regiom. 1843 pag. 6. 



93 

componere conamttr. Nam quod supra tliximus, probabile esse, 
in Syria oriental! scriptam esse versionem Simpliceni, in eo ma- 
xime nos adiuvit vetus Syrorum traditio, quae Edessae earn tem- 
poribus Abgari reg-is scriptam esse commemorat. Quid nobis 
vero, quaeris, cum fabtiloso illo Abg-aro? lam videamus, num 
certiora quaedam mag-isque probabilia de hoc Osrhoenorum rege 
statuerc possiimis. 

Ab aera Graecorum i. e. Seleucidarum Syri vulg-o compu- 
tant annos; inde nobis quoque incipiendnm est. Selcucum 
plurimas tirbcs condidisse Graecorum colonias *), supra monitum 
est, inter quas Appianus etiam Edcssam recenset, Antiochiam 
primuni dictam, atque ultra Mesopotamiam in Parthorum finibns 
Soteram, Calliopen, Charin, Hecatompolin , Acbaiam. Maxime 
aniplificata est viribusque crevit Seleucia ad Tig-rim, in Babylo- 
nis locum succedens; at vero a Seleucidis mox Antiocliiae sede 
regia fixa bellisque nuiltis exortis cum Ptolemaeis et in ipsa fa- 
milia reg-ia gliscentibus discordiis factum est, ut Syriae orien- 
talis imperio amisso Parthi ibi reg-nare coeperint 2 ). Minime 
vero ea Parthorum vis ac potentia fuit, quanta A r ulg-o creditur, 
neque Syris et Romanis terror! erant, nisi Syrorum et Romano- 
rum fractae vires fuissent. Maxima autem Parthis causa fuit in- 
firmitatis, quod regni successio leg-e nulla satis certa et munita 
fnit atque reg-es modo creati fratres simul vel filios vicinis re- 
g-nis et provinciis reges constituere conabantur. Quare nulla un- 
qiiam ei imperio concordia, inter ipsos Parthos pace semper tur- 
bata. Erant quidem in verbis abimdantes et g-loriosi Arsacidae 3 ), 



1) Cf v Ammiani ct Plinii locos supra laudatos pag. 24. 31. 

2) Parthi Selencidis mox terribiles facti. ,,Antiochns Magnus caesns 
est in Elamitarum proelio. Postea Scleucus (ille cui snccessit frater An- 
tiochus Sidetes) anno regni securido copiis collectis adversus Arsacem pro- 
fectus est Babylonem et in superiores regioues. Et auuo altero , qui erat 
Olynip. CLX atinus tertius ab Arsace in captivitatem redactus est, qui 
ipsiim in Parthiam servandum misit. Sidetis anno quarto supervenit Arsa- 
ces (Phvaates) cum diiodecim myriadibus. Sidetes in proelio adversus Ar- 
sacem sauciatns moritur." Eusebius in Chronico Ann. Cf. Vaillaut iuipe- 
rium Seleucidarum de Arsace Phraate pag. 167. 

3) Ammianus Marcell. XXIII, 6. haec de Persis tradit: Abimdan- 
tes sunt inanibus verbis insanumque loquentes et fei-um ; magnidici et gra- 
ves ac tctri , minaces iuxta in adversis rebus et prosperis , callidi , superbi." 



94 

deos se appellantes Seleueidarum more ct reges regum lit Persae 
olim; sed ad bella invasionesque semper fere promt! et faciles, 
qmim equitatu niaxime valerent et sagittariis , nihil tamen effecenmt, 
ubi acie concurrendum erat, neque ad expugnandas urbes satis 
instrncti erant et valid? , quare ubi resistcbatur, paccm requirere 
solebant, turpia et gravia sibi imponi baud raro passi. Partliis 
illusit Pompeius; Caesares et Imperatores Romani semper eos 
fugarunt; urbs una Seleucia aspernabatur Partborum dominatio- 
nem ; clades Crassi , Antigoni labores et aerumnae non tarn Par- 
tborum fortitiuline, quam terrarum iniuria illatae. 

Quum Romani imperil Euphrates finis esset, ultra Tig-rim 
autcm dominarentur Partbi, miserrima erat sors earnni regionum, 
quae inter anibos sitae erant. Causa belli Romanis, si minus" 
Imperatovum ambitio, semper fere Armenia fuit. Post Parthos 
Annenii quoqne a Seleucidis desciverant tempore Antiocbi Mag-ni, 
Artaxia ct Zadriade auctoribus; Artaxias maioris Armeniae, Za- 
driades minoris sibi quisque reg-na constituerunt 1 ). Artaxiam, 
ab Ahtiocbo Epiphane bello superatum et captiviim abductum se- 
cutus est Artavasdes , cuius filius Tigranes I. a Parthis bello la- 
cessitus , Tigranem filium obsidem tradere cog-itnr. Idem postea a 
Mitbridate Partborum reg-e in reg-num restitutus, concessit qtii- 
dem Partliis Armeniae aliquam.partem, sed Armenia minore sub- 
iecta rex regum appellatur. Erat onmino validissimus; Medos 
Atropatenos et Gordyaeos ipsamque Mesopotamiarn in potestatem 
redegit (Strabo 1. XI. Pint, in Lucullo). Mesopotamiam ilie 
Graecis incolis freqiientavit ex Cilicia et Cappadocia accitis. Mo- 
vit quoqne ex loco vivendi consueto Arabes Scenitas eosque 
traduxit et in Mesopotamia ad Euphratem e regione Commage- 
nes locavit, quorum opera in coinmerciis uteretur 2 ). Huic Ti- 



1) Armenian! inaiorem et minovein Euphrates disiuugebat. Cf. Cella- 
vius Orb. ant. 1, III. c. XI. Pliuius: ,, Oppitla cclebrantur in minore: Cac- 
sarea, Aza, Nicopolis." De Artaxia cf. Yaillant imp. Seleuc. pag. 84. 227. 

2) Pliniits VI, 32: Arabia gentium nulli postfercada , amplitudine 
loiigissima , a inontc Amano descendit, multis gentibns eonini dcductis 
illo a Tigrane Magno." Tigrancs Ciliciani occnpaverat et duas in Syriara 
et Palacstinam fecerat incursiones. Illinc Graecos , hinc Arabes in Meso- 
potamiam dcportavit. Erant fortasse Idumaei s. Nabataei, qui et com- 
jnercio et equitatu pollebaiit. Linguara Syriacam ab Idumaeis acceptara 
fuisse, supra monitura. 



95 

grani serviebant reges Mediae, Gordyaenae et Adiabenae. Idem 
quas res gesserit cum ludaeis losephus navrat Ant. XIII , c. 24. ; 
ludaeos captives ex Samaria in Semiramidis urbem tradnxit. At 
vero ^prospero rerum successu elatus et potentiss'imus factus, cum 
Mithridate adversus Romanes foedere inito ') , Luculli demum et 
Ppmpeii gloriam multiplicavit. Etenim Mithridatem, :qui in Ibe- 
riam cesserat, persecutus Lucullus Armenian! vastavit et cepit; 
Mesopotamiam deinde ingressus Nisibin obsedit, quam Parthis 
ademerat Tigranes (Dio. I. 35, 7. Plut. in Lueullo.) 2 ). Lu- 
cullo mox snifectus Pompeius rem onmcm in Armenia confecit, 
Mithridatem vicit, Tigranem patrem, contra quern filii Tigranes 
et Sariaster coniuraverant, in Armeniae regno confirmavit, deni- 
que Phraatem fugavit in Arbilitim usque insectatus. Elymaeornm 
et Medorum reg-es eo tempore libertatem adhuc tuebantur, quo- 
rum legati benigne a Pompeio excepti simt. Afranius, Pom- 
peii legatus, Arabes (i. e. Syros) regionem circa Amannm mon- 
tem prope Euphratem incolentes subiecit. 

Status eius terrae, quam Euphrates et Tigris continent, 
ex dictis cognoscitur. Adiacebant Romani, Syria in provincianv 
redacta, Armenii et Parthi. Quorum finibus qui interiecti erant, 
nee prorsus liberi erant nee subiecti; a barbaric Parthorum ali- 
eni, nee tamen Graecorum subtilitatem sapientes. Euphrati pro- 
ximi habitabant Arabes, a Tigrane adducti 3 ); urbes inter Eu- 
phratem et Chaboram, Carrhae antiquitate nobiles, Edessa et 
Resaina 4 ); de Nisibi, quam Graeci Antiochiam Mygdoniam ap- 
pellabant, inter Armcnios et Parthos din dimicatum est; Adia- 
bene, Gordyaene et Media Atropatia, ab Atropato Darii satrapa 
dicta, suis parebant legibus 5 ), quarum tamen reges Armenio- 



1) Cf. Mitliridalis cp. ad Arsaccm (Phraatem, vcgcm Parthornm) in 
Scalhistii fragracniis. 

2) Luculhis expugnavit Nisibin sex menses obsessam, tune Tigra- 
nis arcem rauuilissimam et acrarium. 

3) Syria provincia Romana extentlebatur ad Enpbratem et usque ad. 
Oruros (i. e. Edesseuos). Plin. VI, 30. 

4) In Mesopotamia snperiore coloniae Graecae numerum Syroruui 
aequiparasse videntur (Strabo XVI, 747.); Mygdoniam cam provinciam 
appellarunt a similitiuline , quae a Nicephorio ad Nisibjn nsqne spectabat. 

5) Atropatns ab Alexandri dncibus non erat supcratus; mansit regio 
baec suis sub ,regibus ad Vardancm usque, a quo snbiect.i est eique Ar- 



96 

rum sive Parthorum socios si minus satrapas dixeris rectius; 
Elymaei quoque Hbertatem tuebantur. Euphratis inferioris acco- 
lae erant ludaei a Nebncadnezare in exilium abducti medios inter 
Arabes sive Syros incolentes, quae r,eg-io a latronibus baud raro 
tnrbabatnr. Babylon Parthorum satrap am habuit. Seleucia ad Ti- 
g-rim , ? civitas potens, ut Taciti verbis utar r septa mii'ris 
neque in barbadem corrupta, sed conditoris Seleuci retinens; tre- 
centi opibus aut sapientia delecti ut senatus. Sua populo vis , et 
quoties Concordes ag-unt, spernitur Parthus." Sub Vardane 
a- Par this expug-nata est, qimm>sex annos restitisset. Ab eodem 
Vardane (42 p. Chr.) conditam esse dicit Ammianus Marcellinus 
Ctesipbontem , pag-um tribus milibus a Seleucia distantcm, sed 
antiquior a plerisque recte babetur. Pagus hie maximus Parthorum 
urbis potentia et mag-nitudine fuit (Strabone teste), quum Par- 
thorum multitudinem et apparatum omnem reciperet ac venalia et 
necessaria artificia suppeditaret ! ). 

Quae litterarum conditio fuerit illo tempore apud Parthos, 
Armenios et Mesopotamlae incolas, patet ex iis, quae Appianus 
de Orode Partliorum reg-e et Artabaze Armenio tradit. Etenim 
quum caput Crassi esset Ctesiphontem ad foras aulae allatum, 
lason trag-oedus cecinit ex Euripidis Bacchis carmen de Ag-ave. 
Omnino in Parthiam invecta erant acroanvata Graeca, Orodes 
Graecarum litterarum minime rudis erat, et Artabazes, rex Ar- 
meniae, tragoedias ipse scripserat, orationes et historias , qua- 
rum nonnullae Appiani tempore servabantur. Erat hie Artabaxes 
filius Tig-ranis supra laudati (Artavasdes II.), qui ab Antonio 
captus postea in triumpho ad Cleopatram ductus est. Arsacidas 
omnes in nummis se ynXt'^t'ug nuncupasse, satis notum; erat omnino 
frequens apud ipsos Graecae ling-uae usus, frequentior idem in 
plurimis Mesopotamiae oppidis , quae Graecorum coloniae erant 2 ). 
Cras- 

sacida pracpositus. Cf. Foy Vaillant, imper. Arsac. sub Vardane. Gor- 
dyaciiem ab Armcniis Parthi ccperunt sub Pliraate. 

1) ,, Ctesiphonte Parlhorum rcges hiemabant proptcr aCris tcmpericm, 
Selenciae parcentes, nc Scythicae ct militaris uationis. hospitio assiduo 
opprimeretur. Aestatem in Hyrcania et Ecbatanis agunt propter antiquam 
loci et adhuc durantem famam." Strabo. Moses Choren. Parthornm reges 
Balliae degere ait, alii'aliter. De Ctesiphontis vetustate cf. los. Ant. XVIII, 3. 

2) Tacit, annal. 1. VI. c. 41. ,,Nicephorium et Antlienmsias ceteraeque 
urbes , quae Macedonibus sitae Graeca yocabula usurpant." 



- 97 

* / - . . 

Crassum scriptores antiqui diserte memorant facile occupasse in 
Mesopotamia Graecas .potissimum urbes, cuius incolae vim Partho- 
rum graviter'ferentes ad Romanes baud gravatim defecerint '). Qui 
vero inter Parthos-Graece non callebant, iiSyriaca potissimum lingua 
utehantur, si quid cum Romanis ipsis agendum erat. Exemplo 
est Moneses quidam nobilis Parthus, qui ob discordias in familia 
regia exortas ad Antonium confuga tres Syriae urbes, inter quas 
Hierapolis, ab eodem dono acceperat. Cuius patruelis Mithri- 
dates, qui Antonium in bello Parthico comitabatnr , in reruni 
mag-no discrimine consilium daturus petiit , ut sibi daretur qtiis- 
piam, quocum posset colloqui ant Parthica aut Syriaca lin- 
gua, quod interpretis munus Alexandro Antiocheno commissum 
est j qui Antonio erat familiaris 2 ). Antonius vitavit Mesopota- 
miae campos Crasso letales; Crasso autem maxime causa mali 
exstiterat Abg-arus Arabs, praefectus alae, qui Romanis ante 
foedere coniunctus sub Ppmpeio, Parthorum partes tune potiores 
habuit missusque erat , ut Crassum in campum vastum duceret 
ubi cing-i posset equitatu. Haec prima Abgari cuiusdam mentio 
in historia Romanorum. In Appiano scribitur '^X@UQOG , Arabum. 
phylarcha apud Dionem ^t/'yagog, a Plutarcho l^Qidfj,vtjs di- 
citurque o ^dQ^ugog 3 ). Supra monuimus, Tigranem Armeniae 
reg-em Arabes Scenitas in Mesopotamiae earn partem, quae a4 
Euphratem Commag-enae ex adverse sita est, traduxisse; Ara- 
bes autem a Graecis et Romanis dicuntur *), quicunque Arabum 
more in vastis long-eque patentibus Syriae et Mesopotamiae cam- 
pis vitam Nomadum deg-ebant 5 ). Qui ab Appiano yvKuQxqg Ai- 



1) Excubiae Carrharum Latimiin quoque fugitivi Roman! sermo- 
n em excipiebant. 

2) Nomina urbium Tigranocerta, Vologesocerta etc. nescio an Sy- 
riaci quid s orient. 

3) Florus 1. 11. Mezeram eundem nominat, Syrum fugitivum. Apud 
Sext. Rufiun variant lectioncs. 

4) Mesopotamenos Plinius ubique Arabes dicit. Tigrim ait dister- 
minare Arabes Oreos et Adiabenos. Gf. Plin. VI, 21.: Arabia supra 
dicta scilicet Mesopotamiae pars, habet oppida: Edessam etc." Cf. Gel- 
larius Orb. ant. 1. III.V XV. ed. 3. pag. 605. 

5) Mitjhridatem Arsacidam regmun recuperasse dicit Appianus in Sy- 
riacis Arabum ope, qui Mesopotamiam incolebant vicini Seleuciensium et 
Babyloniorum. 

7 



98 

eitur j eins loco postea Arabum rex in scenam profertur ; Abg-a- 
rus autem titulus est omnibus deinceps huius regionis principi- 
bus communis *). 1 .. 

Haec praemittenda nobis visa stint, ut rerum status in 
Oriente planius cog-noscatur. lam propius ad rem nostram acce- 
damus. Aug-usti, .Tiberii, Caii ct Claudii temporibus Armenia, 
quam Juris Romani fecerant Lucullus ct Pompeius ita ut absque 
populi Romani consensu iam a neniine deinceps possideretur , bel- 
lis cum Parthis assiduis ansam dedit. Alii reg-es a Romanis, 
alii ab Armeniis vel Parthis constituebantur , inter quos semper 
de imperio dimicatnm est. Post multas rerum vicissitudines Tiri- 
dates, frater Volog-esis Parthorum reg-is, Armenian! occupat, 
' qui ipse postea Romam prot'cctus a Ncrone coronam accepit 2 ). 
Illis autem temporibus. floruit rex Adiabenorum Izates, de quo 
mine nobis agendum -est,' etenim ut sententiam meam aperiam, 
eum ipsum esse puto Abg-arum fabulae Christianae. 

Primum videamus, quid Rom a nor urn scrip tores de 
Izate tradant. Artabanum reg-em Parthorum (15 43) secutus 
est Gotarzes (4350). Is ob invidiam Parthis invisus; missi 
ig'itur Romani leg-ati, qui Meherdatem Romanis olim obsidem da- 
tum reg-em poscerent; C. Cassius, Syriae praesul, a Claudio 
iubetur, ut Meherdatem ad Euphratem deducat. Castris positis 
ad urbem Zeugma, proceres Parthorum rexque Arabum Abg-arus 
Meherdatem cxcipiunt. Sed Abg-arus iuvenem ig-narum et sum- 
mam fortunam in luxurie ratum multos dies attinuit apud urbem 
Edessam, deinde tempore importuno in Armenian! comitatur. 
Transmisso Tigri permeant Adiabenos, quorum rex Jzates socie- 
tatem Meherdatis palam induerat, in Gotarzem per occulta et 
mag-is fida inclinabat. Sed capta in transitu urbs Ninus vetustis- 
sima sedes Assyriae, et Arbela castellum insig-ne fama, quod 
postremo inter Darium et Alexandrum proelio Persarum illic opes 
conciderant. Gotarze vero moras nectente primus Izates, deinde 
Abg-arus cum exercjtu abscedunt, levitate g-entili, ut Tacitus ait, 
et quia experimentis cog-nitnm est , barbaros malle Roma petere 
reges quam habere. 



1) Abgarus i. q. magnus, potens. Dio, C. 68, 17. 

2) Armenii cum Parthis haud raro confnnduntur apud veteres. Bar- 
Hcbraeus Parthos aliquo loco scribit sive Armenios. 



99 

Plura de eodem hate tradit nobis Joseph us Antiqq. 1. 
XX. Patre Monobazo *), inatre Helena natus, educatus est Iza- 
tes .apud Abeimerigum , zroV Snaalvov %uQaixog (Saffdea 2 ), qui 
filiam ei collocavit cui nomen erat 2upu%og 3 ). Ibi Izates ab 
Anania ludaeo inercatore religionem ludaicam didicit, quani ct 
mater Helena codem tempore amplexa est. A patre paulo post 
acccrsitus , terrain Kaiqwv dictam , quae amonii est feracissima 
et ubi arcae Noachicae reliquiae asservantur 4 ) , sibi traditam ac- 
cipit. Post mortem patris, fratre s,eniore Monobazo ultro ce- 
dente Izates diademate et sampsera patris ornatur; fratres et 
filios , partem ad Glaudium Caesarem partem ad Artabanum Par- 
tluini mittit, ntrobique obsides futures. Helena eo tempore Hie- 
rosolyma se contulit et famem ludaeorum subleravit, frumenti 
magna copia ex Aeg-ypto advecta (a. 45.). Auctore Eleazare lu- 
daeo qui e Galilaea advenerat, Izates circumcidltur. Ad eundem 
aliquando Artabanus confugerat , structis sibi insidiis a satrapis 
eoque interveniente in imperium restitutus est. Quare maximis 
postea honoribus ab Artabano atTectus est, et regie mag-na atque 
bona, cui nomen Nisibis, in qua Macedones olim urbem Antio- 



1) Movojla&e Jj BaQats tnlxi^ott. Var. lect. Ba&tos- Nomen csse 
Pcrsicum s. Parthicnm videtur. Occurrit apud Ctesiam nomen Megabazi 
cuiusdam, quern Artaxerxes rclegavit. Cf, Ctesiae fragmenta ed. Lion 
pag. 90. Selcncus Nicator uxorem dnxerat Apamen, filiam Artabazi qiii 
erat e Darii ducibus. Artabarzani regi Mediae Atropatiae ab Antiocho 
Magno bellum illatnm est. Vaillant imp. Seleucid. pag. 44. Adiabeno- 
rum reges cum Arsacidis cognationis vinculo coniuncti erant. 

2) -Xa ^naotvov. Isidorus Characensis mansiones Parthicas no- 
tavit ab urbe Aparaia (ad Euphratem) ad Nicephorium usque. Duxit yia 
per locum , vallum Spasini Cxa'e jSitaaivov) dictum et Antliemusiam. Rit- 
ter Erdk. IX. pag. 1118. Alterum Spasini vallum , cui antea nomen Ale- 
xandriae ab Alexandro conditae , situm est .inter Seleuciam et Tigridis 
ostium. Ritter IX, pag. 55. De hoc agitur; cf. Plin. VI, 31. 

3) Var. lect. 2vtta%(u (cf. infra Abgarns Sumacha). 

4) KaiQuv. Haverkampius legit Ka^&v cum cod. Vossii et Epiplia- 
nio. Vix tamen e\-Ka$$i5v corruptum esset KUIQWV. Atque si ex' Strabone 
(1. XVI. p. 747.) comprobare possis , amornum in regione Euphratis prope 
Zeugma reperiri, aliam tamen in regionem ablegant nos Noackicae arcae 
reliquiae. Quare Bochartus ex KaqSmv corruptnm habet, ut montes KOQ- 
dvaiot, intelligantur. Alii denique MCUQUV versionem habent vocis D^S^T, 
quod nomen est vici, in quern Noachus ex area descendisse fertur. Cf. 
Cellarius lib. II. pag. 444. vide infra. 

-7 * 



1DO 



chiam Mygdoniam condiderant , adempta a Parthis Armeniae re- 
gibus (vide supra) Izati praemio data. Vardani, Gotarzis suc- 
cessor! , dissuasit Izates helium cum Romania. Caesum ab ipsis 
Parthis Vardanem secutus est paulo post Vologeses (53 90.). 
Magnates autem Adiabeni, in regent eiusque familiam ob ac- 
ceptos ludaicos ritns ira et indignatione perciti, ad Idfiiav Ara- 
bum regent scribunt, multa pollicentcs, ut helium Izati inferat. 
Sed fugavit Abiam Izates cptnpulitque , usque ad Arsamum ca- 
strum persecutus. Turn Vologesem ipsum ad belhim incitant pro- 
ceres, cuius viribus , imminente iam proelio ad fluvium, qui 
Adiabenem a Media dirimit, succubuisset Izates, nisi Vologescs, 
Daliaruin et Sacarum facta in Parthiam invasione, cito a suis 
esset revocatus. Hand multo post, anno regni yicesimo quarto 
exacto , moritur Izates , quattuor relictis filiis , regno tamen in 
fratrem Monobazum ob (idem olim servatam dclato. Monobazus 
ossa Helenae et Izatis Hierosolymis in monumento 511 o sepelienda 
curavit, quod Helena ante portas exstruxerat '). Quae deinde 
Monobazus imperii sui tempore gesserit, losephus postea se nar- 
ratunim promittit; sed frustra mentionent eius amplius quaesiveris. 

Haec igitur de Izate losepbus. Eundem esse ilium quern 
Abgarum Christianum, clarissime patet ex Mose Chorenensi. 
Sat sane yacillat Cliorenensis auctoritas , qtii nulla xoiffetag acie 
praeditus bonaque fide in qualiacnnque abreptus rerum, quas ra~ 
rios apud auctores legit, serient rationemque turbatam potius 
reliquit quant rite compositam, quare perquam caute eius Itistoria 
adbibenda est. Nihilo secius nmlta se probant a Mose narrata 
estque in eo laudandus, quod plerumque fontcs utule bauserit in- 
dicat. Sequitur in universum in illorum temporum historia lulium 
Africanum ; laudat losephum quoque; babuit etiam Bardesanis 
scripta, ex quibus Armeniae regum bistoriam ab Artavasde (ni 
fallor illo quern Antonius captivum duxit) ad Cosroem usque 
(tempore Severi regnantem) se contexuisse dicit. Africanum 
autem , quaecunque de Armeniae regibus narret , ea deprompsisse 
monet ex tabulario Edessae, in qnam urbem libri vetusti de fa- 
norum -historiis e Nisibi et Sinope Pontica advecti sint (Mos. 
Chor. p. 101.). Huius tabularii meminit etiam Eusebius, ipse 



J-) Cf. Krafft, Topogr. von lerus. pag. 212. sq. 



101 

Moses vidisse illud g-loriatur monetquc Lerubnant, Apsadari scri- 
bae filium res g-estas Abg-ari et Sanatrucis conscripsisse atque 
in tabulario Edesseno posuisse. Utrum epistola-3 Abg-ari aJb eo- 
dein Lerubna traditae sint an seorshn in tabulario positae, non 
leg-itwr apud Mosem ? vix tamen videtur Christianas ille fuisse, 
quum Sanatrucis simul liistoriam memoriae mandaverit. Videtur 
autem varia confundendo Moses sua sponte iu Abgarum contii- 
lisse multa, quae ad divei-sos potius Abg-aros distribuenda sunt J j; 
esse autem revera Mosis Abg-arum losephi Izatem, cuique facile 
patebit observata rerum mira consonantia 2 ). Abg-ari pater a Mose 
dicitur Ardsamus s. Arsamus 3 ), quern Syrorum nonnulli Moho- 
bazum nuncupaverint ; uxorem (?) Abg-ari earn ipsam Helenam 
vocat, cuius sepulcrum Hierosolymis exstet. Viguit iam in Ar- 
sami aula relig-io ludaeorum; Enanus cnim, eques reg-is, penes 
quern ius g-cntilitium erat, rcg-i coronam imponen.di 4 ), ludaeus 
fuisse dicitur. Erat ille ex Bagratidarum g-ente, de qua satis 
multa nobis tradit Chorenensis 5 ). Enanus postquam Hyrcanum 



1) Moses narrat tempore Herodis Magni Abgarum suscepisse re- 
gnum; Herodis iussu eum ad Antiocliiae plateas lapidibns sternendas ho- 
minum multa milia misisse ; cum Herode Magno et postea Herode Galilaeae 
Tetrarcha eundem bella gessisse ; hallucinatur igitur , si eundem duodevi- 
ginli annos regnasse sed ad Glaudii iisque tempora yitam produxisse tradit. 

2") lam/Whistonii fratres, Mosis editores, Abgarum esse Izatem 
losephi suspicati sunt. 

3) Arsamum a militibus regem creatum esse, dicit Moses. Conf. 
uoinen urbis Arsamosata s. castruin Arsami. 

4) Eadein dignitas est, quae apud Persas Surenae erat i. e. eius, 
qui secundns erat a priucipc et cui ius gentilitium demandatum , nt novo, 
regi diadeiua primus imponeret. Appian. in Parth. p. 140. ; Ammian. Marc. 
1. 30. De Sanatruce legittir apud Mosen (1. II. 34.) Bagratidarum nerni- 
nem ei coronam imposuisse. 

5) Nescio quid de co iudicandnm sit, quod Moses Armeniae regum 
dynastiam deducit a Yalavsace , quern Arsaces frater , rex Parthorum , Ba- 
bylone obsessa , Mesopotamia capta et devicto Antiocho Sidete regem Ar- 
meniae fecerit. Armenian! bane esse complexam ait Armeniam propriara, 
Mesopotamiam , Pontum partemque Assyriae (1. II. c. 8. .24.); regem 
Nisibi babitasse (,. 29.); ceteris provinciis praefecisse satrapas. Yalar- 
saci autem in occupando regno rebusque publicis instituendis multum prae- 
stitisse Sambaenm Bagaratum ludaeum , cui munus hereditarium conimi- 
serit coronam Arsacidis imponendi. Ab eo gentem Bagratidarum dictain- 



102 

captivum, ludaeorum pontifieem maximum , libcnim dimisit *), apud 
regem accusatur , quod terrain He'rodi tradere voluerit. Memo- 
ratu dfgna sunt verba delatoris. ,,Quid inquit est, quod 
vetustis rumoribus atque anilibus fabulis deludimur, Palaestinos 
DOS esse arbitrantes " (Mos. pag. 123.). "Contenduht igitur lu- 
daei , esse Adiabenos Israelitarum exsulnm posteros , q<ios deceat 
ad ludaeorum cultnni Hierosolymitanum accedere4 lubetur ab Ar-_ 
samo Enanus, leges ludaicas deserere et solem regisque simula- 
cra colere, quod ubi renuit in Armeniam supertorem in exilium 
delegatur 2 ). Erat antem eodem Mose teste -consuetude regibus, 
ut filios in superiorem Armeniam educandos mitterent, quare vi- 
deas, faciatne in eo Moses cum losepbo, qui a Monobazo Izati 
regionem Kougwv eommissam esse iradit. Quern Abg-arum vocat 
Moses, eius nomen proprium tacet; Abg-arum enim ipse dicit 
esse cognomen, vocabulum Armeniacum, virnm primarinm signi- 
ficans, proprie Avagair pronuntianduin , quod Syri- et Graeci in 
Abgarnm mutaverint. Propter insignem mansuetudinem et sa- 
pientiam hoc nomen ilium tulisse. Porro Abgannn scribit Moses 



Postulasse quidem Valarsaeem a Sambaco , ut ab ludaicis legibus dcsci- 
sceret, quod tameu quiim recusayerit, concessisse ci hac in re libertatcm 
(1. II. c. 8. . 24.). Etiam Valarsacis filium Artascn religionis causa ve- 
xasse Bagarati filios eosque id quidem obsecutos esse, ut sabbatis itcr fa- 
cerent neque liberos circnmcidcrcnt. Novam iniuriam autem intulisse Ba- 
gratidis Tigranem Pompeii aequalem (los. XIII, 16. de bello lud. I, 5;), 
qui qnum ritus Graecoruin induxerit, coegevit illos rcgiis sacrificiis et 
suilla yesci tantumque permiserit, ut ab iinmolando et venerando abstine- 
rent. Posteriori terapore Bagratidas patrias leges penitus abrogasse , Moses 
1. III. c. 60. narrat simalque snspicionem movct, ex illo tempore nomina 
inutata esse ex Semba in Sembatum, ex Bagadia in Bagaratum, ex- Azaria 
Vazariam etc. Ex eadem gente reges Georgiae originera dnxisse dicuntur. 
Scripsit Moses historiam suam in gratiam Isaaei principis, qui ex hac 
gente oriundus erat. 

1) Hyrcanum a Parthis captivura esse abductum loseplms narrat 1. 
XIV. c. 25. Invaserant in Indaeam Pacorus et Barzapharnes satrapa. Pa- 
corus (praeter regeni enim Pacornm alter inemoratur Pacorus dux equi- 
tum) princeps Osrhoeuorum fuit , ut infra videbinms. Num Barzapharnes 
pater Izatis haberi possit? Videtur porro Izates sive Monobazus aliquo 

"modo counectendus cum Ariobarzane, cuius mentionem faciunt scripto- 
res Latini. De Pacorp cf. Cicero 1. XV epp, ad famil. 1. 2. 4. 

2) Ex ehtsdem gente fuisse traditur Tobias ille vir ludaeornm pri- 
marius, apnd quern Thaddaeus diverlerit, pag. 136. 



103 

regiam detulisse Nisibi Edessam ergo Nisibi dominabaturj 
rex Armeniorum in epistolis dicitur *). Idem lites in aula Arta-: 
sis (Artabani) Parthorum regis exortag interventione sua compc- 
scuit, ut apud losephum Izates. Patet, tantam esse rerum si- 
militudinem , ut vix dubitari possit, quin Mosis Abgarus sit Iza- 
tes losephi. Videntur tamen variae personae in Abgaro Mosis 
coaluisse; atqne ut recte dicitur, ex confusione veritatem diffi- 
cilius emergere quam ex errore, neque nobis id sumimus, ut 
cnodare prorsus et explicare velimus res miro quodam modo tur-: 
batas. Facile autein error irrcpsit, quia Abgari nomen non so- 
lum Arabian phylarchis sive Osrhoenorum reg-ibus solenne fuit 
sed eiiam in quodam ipsius Adiabenes rege occurrit. Etenim 
ad Pescenniu/i) copias miserunt ainbo Abg-ari regies, Osrhoeno- 
rum unus, alter Adiabenorum (Dio 0. 1. 74.). Latet confusionis 
suspicio etiam in nomine Sanatrucis, quern successorem Abg-ari 
statuit Moses. Sanatruces autem rex Armeniae 2 ) saeculo se- 
cundo vixisse fertur, M. Aurelio Caesare, qui laudatur fuisse 
animo ad omnia magno, praecipue ad res bellicas, etiam strenuus 
iustitiae custos et in victus ratione castus et frug-alis 3 ). Quare 
si Lqrubnas res g-estas scripsit Abg-ari et Sanatrucis, non scri- 
psit eius Abg-ari, qui primo saeculo, sed qui secundo reg-navit, 
cstque communis African!, Eusebii et Mosis error, quod varios 
Abg-aros non distinxerunt. Nam quod Nisibi ait Moses reg-iam 
dejatam esse Edessam , id posteriori aetate factum pntamus *) ; 
ctenim aliis ex testimoniis id nobis probatum est, Izatis poste- 
ros regnuni Osrhoenorum saeculo post Christum secundo occu- 
passe. Sed fatemur iterum, inextricablies nobis videri rernm 
apud Mosen turbationes, quare in eo acquiescentes , quod in 
Abg-aro fabulae Christianae Izatis vestigia deteximus , relicta 



3) Eodem modo Niersis Ghelaiensis Armeniorum patriarcha (f 1173) 
in carmine de regibns Armeniae Abgarum Armeniorum regem fecit , ut re 
fert Clemens Galanus in conciliatione eccl. Arm. cum Rom. pag, 7. 

2) Inter Parthorum quoque reges occurrit Sanatruces quidam. 

3) Vid. Suidam s. v. et Tlieodosium in excerptis Cocceianis pag. 854. 

4) Moses tradit, Abgarum Tiberio imperante Edessam urbem con- 
didisse eoque regiam suam a Nisibi et simulacra sua (Nabogum , Belum, 
Bathnicalum , Tharatha'in) regumque tabularia transtulisse. 



1C4 

aliis Mosis iiistoria concilianda cum iis quae Roman! de Arme- 
nia narraverint , ad loseplium fidosque scriptores redeamus *). 

Regnavit igitur Izates losepho teste in Adiabene, Arme- 
nia inferiorc s. Gordyaene et regione Nisibena, quae et ipsa olira ' 
pars fuerat Armeniae. Abiam 2 ) regem Arabum vicit , persecu- 
tus eum ad castra usque Arsami i. e. Arsamosata, urbem non 
multuni ab Enphrate distantem, Edessae e septentrionali sitam, 
ea ipsa in regione, in quani Arabes olim colonos duxerat Tigra- 
nes. Region! igitur satis amplae praeerat Izates, quae Meso- 
potamiae pars nobilissima est atque in totius regni eius finibus 
Syriaca lingua proprie et antiquitus locum habuit. Mortuus est 
Izates Vologese Partbis imperante. Vologeses Pacoro fratri 
Mediam minorem, a Vardane captam, et Tiridati fratri Arme- 
niam distribuerat , ita ut Adiabene turn cingeretur tribus ^rsaci- 
darum regnis. Izati successit Monobazus frater, cuius mentio- 
nem faciunt Romanoruin quoque scriptores. Vologeses enim quum 
Armenian! invasisset, Tiridatem regem impositurus, Nero Cor- 
bulonem misit ad Armenian! partam olim a Lucullo et Pompeio 
recnperandam et Tigranem regem constituendum. Tlgranes pri- 
mum populatur Adiabenem; sed Monobazus rex Adiabenorum et 



1) Haec fere tradit Moses de Abgari sucessoribus. Abgarus Ghri- 
stianam fidem professus duodevigiuti annos regnavit. Quo niortuo regnum 
duas in partes divisum est , Artano filio imperitante Edessae , Sanatruce 
yero sororis filio Armenia potito. Uterque Mem Christianam abnegavit; 
Ananus Addaeum, Thaddaei discipulum occidit clausaque deornm teiiipla 
apernit; Sanatruces prinio fidem et ipsc amplexus Annenioriim magnatium 
inetu in ox earn deseruit, Quum delude Sanatrnces filiis Abgari belluiu pa- 
raret, Ananus mortuus est, Edesseni autem Sanatrnci se tradiderunt ea 
conditione, ne a fide Christiana eos traduceret. Sed Abgari stirpem ferro 
snstulit Sanatruces , Helenae primae ex Abgari uxoribus Mesopotamiae prin- 
cipatu permisso. Helena iussa ut Oarrhis inter ethnicos habitarct, Hie- 
rosolyma cominigravit Claudio regnante, qua in urbe insigne eius uionu- 
nientum exstat. Sanatrnces, cuius nlia ob iideiti Christianam inartyrium 
subiisse fertur, magnificentissime Nisibin exstruxit et duplici muro inuni- 
vit , consumtis eum in finem omnibus snis thesauris. Eins successor Eruan- 
dus Mesopotamiam concessit Romanis Vespasiano et Tito imperantibus , ex 
quo procurators Romani Edessae aeraria statuerunt, quae vectlgalia ex 
Armenia , Mesopotamia et Assyria coacta exciperent. Ernandus uostquam 
in Armeniae partes extremas se recepit, Eruandocertam condidit. 

2) Num Abias ille idem fuerit qui Abgarus., rex Arabum supra di- 
ctus, mihi non constat. 



105 

JMonoeses Partlms missi a Vologese repulsum Tigranem intra Ti- 
granocerta concluserunt. Ultra tamen nihil de Monobazo tra- 
dituni. Monobaziim Izatis fratrem fuisse ex losepho cognituni, 
sed eiusdem quattuor quoque filios relictog. lam qui in Chronico 
Edesseno dechnus nonus recensetur Osrhoenorum regulus , nomine 
insignitiir Abgarus, Aiazetae s. Izatis (<.).*]) filitis ("circa an- 
num 89); neque a vero aberrare nobis videmur statuentes, fuisse 
litinc Abgarum filiinn Izatis regis Adiabenorum. Quae conjectura 
ne ci audacior videatur, iam circumspiciendum est de regni 
Edesseni origine et statu. ^ 

Regni Edesseni conditor *) Orrhoes fuit Heviae filius; ab 
hoc Oniioe s. Osrhoe 2 ) regio ipsa, scilicet urbs Edessa. cum 



1) Cf. Chronicon Edessenum , Asscin. I. p. 427. sq. Anno Graeco- 
rum 180. (Chr. 131) coeperunt principes regnare Edessae, Antiochi Side- 
tis et Phraatis temporibus, 

2) De Edessae origine nil certi conipertum est. losephus (Antiqq. 
I, 6; . 5.) Edessam Ur Casdiin habet, sed nescio quibus usus argumen- 
tis. lulianns Imperator exclamat: ,,0t z]v 'EStaaav oixovvrfs tspcv t 
alwvog j)Ktov %o>(>i'ov." Appianus (ed. Amstelod. p. 201.) anctor est, Scleu- 
cum urbi recens conditae nomen Maccdonicum Edessae imposuisse in Ale- 
xandri honorem. Similis enim esse dicitur regio Edessae cum Edessa Ma- 
cedonica. Erant antein plura huius urbis noiniua. Apud Syros nomen vul- 

P t>. 

gare ^C713O{- Bayerus in hist. Osrhoena hoc nomen rctulit ad Hebr. 11N 

(Ur Casdiin), urbe ita denominata, quia ignicolae fuerint huius regionis 
incolae. Sed facillime nomen urbis ad nomen conditoris Orrhois s. Osrhois 
rcfcrtur. Arabicum lirbis nomen V&rt est, Roha, quo designari putat 
Bayerus alveum in convalli aqnam complexum et oinncm omnino riviim. 
Sed nouien Rohae facilius ortum esse pntes ex Syriaco nomine Urha. Di- 
citur etiam Arabioe Orfa et apud scriptores Christianos Arach s. Orach 
(cf. Theophilus ad Autol. p. 207. ed. Wolf.). A nominibns Urha et Roha 
gens ipsa dicta Oruri, Orel et Rohali apud Pliuium V, 21. Hue facit ni 
fallor etiam nomen mansionis Apamiam inter ct Nicephorium apud Isido- 
rum Charac. Mawovo$$a AvtQr,& t in quo yocabulo noiniua Orrhoa, 
Maanus et Augarus" coaluisse videntur. Erat autem Edessae fons claris- 

simus , untie eliam Callirhoe nominabatur. De cuius fontis mira nonnun- 

9 y 
quam aqnarnm inundatione cf. Ritterum. Syriace dicebatur . ._? i. e. 

\ 
ox/pros a rad. yil , . o? et Jo?. Cf. Luc. 1 , 44. (taxl^rijas Pesch. .A 

Ea enim huius fontis natura erat, ut magna vi hand raro prosiliret. Ita 
legitur in Chronico Edesseno ,,ttuvius Daizan qui alluit urbem." Et alio 
loco: ,,In Daisanem quinque et viginti torrentes cum suis alienisque aquis 
undique confluunt, " Idem nomen occurrit apud Gregorium Abulphara- 



106 

locis adiacentibus dicta est Osrhoena; Osrhoem atilem reg-nasse 
dicit Procopius J ) superioribus temporibus, quando lii coloni Per- 
sis (Parthis) foederati erant. Neque omnino dubitari potest, 
fuisse a principio reg-num illud satrapiam Parthorum sive Arme- 
niorum a ). Pag-os quosdam prope urbem Zeugma ex antiquis 
temporibus Persis concessos fuisse pro feris educandis, in Plii- 
lostrati vita Apollonii (1. I. c. 38.) leg-itur. Decimus Edessae, 
princeps in Chronfco dicitur Pacorus, qui Syriam invasit et Hyr- 
cannni atque Phasaelem captivos duxit. Erat Pacorus teste lo- 
scpho dux Partliorutn , qui alae equittim praefectus in ludaeam 
a Barxapharne satrapa praeniissus et ab Antigone in urbem Hie- 
rosolymam exceptus est. Quocum convenit, .quod Abg-arus Hie, 
qui Crassum in avia et deserta abduxit, praefectus alae dicitur. 
Abg-arus autem connnunis erat titulus omnium eius regionis prin- 
cipunt, qui apud Romanos scriptores phylarcliae et postea reg-es 
Arabum dicuntur. Qui Pacoro praecessit, Abg-arus (IX.) Allaha 
dictus est ; duodecimus Sumacha (^QiDQSCi ruber), decinms quintus 
Uchama (nig-er) , ex quibus nominibus patet, non tarn Arabes eos 
fuisse quam Syros 3 ). Reg-es multi nomeu Mani (Maani, Manni 



gium. IndeBardesanes dictus esse putatur, utpote qui ad fluvium Daizan natus 
sit. Sunt qui nomen ipsum Edessae hide derivatum yelint; a Selcuco enim 
Antioohiam earn esse appellatauu 

1) Procopius de bell. Pers. 1. I. c. 17. 

2) Osrhoes uomen Parthicum est. Occurrlt Othrias vel Osrhoes dux 
Parthorum tempore Antonini Pii, teste Luciano in vita Alexandrt Pseu- 
douiantis. Theodoretus scribit, quae Osrhoene turn esset, earn antea Par- 
thyaeam fuisse dictam. 

3) Sextus Osrhoeiiorura princeps primus nomen gerit ,,Abga- 
rus " , quern sequitur Abgarus , Abgari films , qui ad Cn. Pompeium 
in castra venit. Qui antecesserant , Parthi fuisse videntur. Illo. autem 
tempore Tigranes earn in regionem abduxerat Arabes , qnare iam Ara- 
bum phylarchae seqnuntur. Noraen ipsum Abgari esse Arabicum puta- 
verim d'dxflaQos, Avya-Qot) cum H. Valesio, Ezcclt. Spanliemio , aliis; 
iam inter reges Idumaeos Gen, XXXVI, 38. legitur Channn ben Acbar. 
Assemanus Syriacum habet (,,claudum" significans) , Mosi Glrorencnsi 
Anneniacum est (Avagalr), quern sequitur Bayeriis. Mixti sane erant in- 
colae Edessae, Graeci, Armenii, Parthi, Arabes sed pluriini Syri s. 
Arabes et Idumaei Syriace loquentes. Cognomen Izatis, Avaga'ir (ap. 
Hieronymum Abagarus) distinguendum mihi videtur a titulo Abgaro s. Ac- 
baro. Scd hoc ipsum nomeu errorcs progenuit. 



107 

Syr. oiuio) g-erunt, inm Syris turn Arabibus familiare *). Qui 
veto in liac reg-ione habitabant, Arabum vitani deg-ebant; terrae 
pars magna solis aestu exhausta est et aquarum inopia similis 
tleserto. Quae antiquitus hie conditae erant urbes Graecorum, 
ut Carrhae, Nicephorinm , Resaina, in^ularum instar in campo 
vasto et long-toque, libertatem tuebantur, ut constat ex nummis. 
Etenim haec omnino in Mesopotamia ut in Syria occidental! et 
Arabia reriim conditio erat, quae bodieque, ut oppida magna 
satisque munita suo iure g-ubernarentur , quuni in niontibus cam- 
pisque desertis reguli et phylarchae sing-tilis Nomadum g-entibus 
imperavent 2 ). Praeposuevant autem huic Mesopotamiae ang-nlo 
jam olim Parthi s. Annenii satrapam, quia transitus Euphratis 
bic custodiendus erat et omne Occidentis commercium hac via 
cxpediebatnr. Eadem de causa Tigranes postea , Mesopotamia 
politus, Arabes cundem in locum incolas duxit, quibus ad com- 
mercium uteretur. Sedem fixerant principes in urbe Edessa, 
Antiochia olim dicta, a Seleuco condita, quae brevi temporc 
mag-nitudine divitiisque mag'nopere aucta est. Quia vero Parthi 
longissime distabant resque Armeniorum turbatae erant, Osrboeni 
reges sui ipsorum inris fieri coepenmt 3 ), et medii quasi positi 
inter Parthos et Romanos , pariter et Caesares et Arsacidas me- 
tuentcs ntrique parti studebant, neutri fidem servabant, propensio- 
res tamen, nisi aliter iusserit necessitas, in imperium Partho- 
rum (cf. Dio C. 1. 68. de Abg-aro , qui Traianum excepit) 4 ). 
Erant autem ob loci opporturiitatem atque discrimen reg-es Os- 
rhoeni non spernendi Romanis, et quia commeatus inter Antio- 
cliiam et Seleuciam comitabantur 5 ) , divitiis opibusque splendere 



1) De nomine Maani dnbitatnr. Baycrns Mercurinm inonet M6- 
dici rcfcrtque noinen ad rad. VAC , unde Manns virum talcni si- 

gnificet, qui et facnndiae et negotiationis potens sit. Qui Crassiun se- 
duxit, erat Manns Deus sec. Bayerum. Equidcin Persicum nomen liabeo. 

* 2) Sept. Severus totam Mesopotamiain snbiccit, sed imam urbeiu 
Hatram maxime niunitam bis frnstra obsedit. 

3) Bar Hebraeus Partluam dividit in tres gentes: Pcrsas, ^rmenios, 
' Eilessenos. 

4) Ita Arsamum tradit Moses Choren. Romanis vectigalia solvissc, 
qtuun rex Parthorum infans fuerit. 

5) Cf. Strabo XVI, 747. Slephanns Byz. s. v. Batnae. 



108 

coeperunt J ). Sed ea ipsa tie causa, quod libertate modo gau- 
debant, modo ex Romanorum ant Parthorum arbitrio pendcbant, 
reg-ia successio mininie certa erat. Turbatam earn i'uisse exeuute 
saeculo primo non panels testimoniis probatum est. Rex XIX. 
Abgarus est Aiazetae filtus, neque id mirationem subit, Ixatis 
Adiabeni filium promotion esse in reg-num Edessenum. Multum 
enim pollebat suo tempore Izates, Nisibena regio-ei connmssa 
erat, Abiam Arabum reg-em devicerat, quern sola fiig-a sibi cou- 
suluisse tradit losepbus, ita ut terra eius Izati patuerit. Sequitur 
tanien mox Abgarum Izatis filium Pliarnataspates , quern (Par- 
tbamaspatem a Dione dictum) Traiamis postea regem Parthorum 
fecit. Eo tempore Edessae rex constitutus est Maanus Aiazetae 
filius sub Traiano, qui vel idem habendus est qni Abg-arus 
supra dictus, a Pbarnataspate forte depulsus, vel alter Izatis 
filius et frater Abg-ari prioris 2 ). Successit eius filius Maanus 
Maani films, Izatis nepos, qui contra Valem Saliari filium seditio- 
nes moventem Romanornm auxilio implorato ab Antonio restitu- 
tus est. Hos Abgaros revera Izatis Adiaieni posteros fuisse 
mde quoque probatur, quod eoruni unus in nuinino caput habet 
mitra exornatum 3 ), quod est Mediae sigmun. Facit etiam ad 
rem nostram, quod Moses tradit, regiam Nisibi ab Abg-aro Edes- 
sam delatam esse librosque bibliothecae regiae eo advectos e 
Sinope Pontica et ex Nisibi 4 ). Itaque cog-nito , Izatis Adiabeni 



1) Abgarnm Mehcrdatem lautc excepisse. Edessae supra inonitum. 
Traiano epulae splcndidae parabautur. Dio G. 1. 79. : ,., Aurelius lotizns 
inquit Roiuam maxima poinpa pcrdnctns est, quanta non venit Abga- 
rus Sever! aut Tiridates Neronis temporibus." 

2) Bayerus hanc regum tabulam statuit: Abgarns Aiazetbae lilius 
86 93. Pharnataspates 94 97. Maims Aiazethae filius 99 115. Ma- 
ims Mani filius 116 153. Eius filius 154188 Abgarum Izatis filium 
cum Abgaro Uchama confndisse videtur etiam Procopius, apud Bayerum 
pag. 157. Narrant enim Procopius et Malala Antiochenus , Abgarum iter 
Romam fecisse et Edessam ornasse multis aedificiis. Abgarus Traiano 
aequalis , a Pacoro regnum eraerat magno pretio. 

3) Foy Vaillant, imperium Arsac. pag. 329- Bayerus: ,,Reges Edes- 
seui in capite cydarin s. tiaram in nummis genint. Tiara autem, ut ait 
Hieronymus, est genus pileoli, quo Persarum et Chaldaeorum gens utitur. 
Anacrcon: Kal HaQ&a.lovs ris avdgas, 'Eyt'dtQto' uv Ttefpatff." 

4;) In Ghronico Edesseno, ubi magna inundatio describitur facta a. 
Chr. 202 , mentio fit castelli , quod dictum sit Persarnm , atque tanquam 



109 

posteros in regnum Osrhoenum successisse , perganms hrevi Me- 
sopotamiae liistoriam primis post Christum saeculis prosequi. 

Substitimus supra in Monobazo , Izatis fratre et siiccessore- 
Turn Mesopotamia fore praeda videbatur Arsacidarum, Vologese 
Partliiae eiusque fratribus Pacoro et Tiridate Mediae et Arme- 
niae imperantibus. Pacoro vero moras et labores crearunt Alani, 
qui coniuncti cum Hyrcanis in Mediant Armeniamque incumbunt; 
Parthi autem civilibus semper discordiis aegrotabant. Volpge- 
sem (52 90) in Parthico regno secutus est frater ille Pa- 
corus, Mediae rex ante creatus, qui in nummis epitbeta ,,Dei" 
et ,,Magni" aspernatus est 1 ). Pacoro (91 107) succedit 
Cosroes (108 133), cuius tempore Exedares in Armenia 
regnat; Armenian! minorem autem partemque Mesopotamiae oc- 
cupat Manissarus (Abaissarus in nummo), durantibus Partborum 
discordiis civilibus. Ita Parthis desiderio ardentibus Mesopota- 
miae oceupandae defecerunt tamen vires; instabant autem fata 
nova ab ambitione Caesarum. Traianus Orientem invadit; qui 
qvumi esset Antiochiae, Abgarus Osrhoemis legatos misit; postea 
Traianus ipse Edessam venit laute ac blande ab Abgaro exce- 
ptus, qui maxime ob filium formosum ambiguae fidei veniam gra- 
tiamque Caesaris adeptus est. Illo tempore Mannus erat Ara- 
biae finitimae regulus, Bebarsapis rex Adiabenae aliique minores 
(teste Dione). Nisibin, Batnas expugnavit Imperator, ipse mili- 
tis aerumnas omnes et labores sustcntans, captaque Ctesiphonte 
Partbamaspatem regem Parthorum fecit, quern Cosrois hostem 
fuisse Malala tradit, utpote qui Exedarem patrcm ex Armenia 
depulisset. Erat igitur Parthamaspates Exedaris Arsacidae, re- 
gis Armeniorum, filius, ille ipse quern supra diximus aliquamdiu 
post Abgarum Izatis filium regnum Osrhoenum obtinuisse. Attamen 
metus tantummodo praesentis Caesaris legionumque coercuit (Men- 
tis civitates Parthorumque animos inquietos , quare optime Hadrianus 
imperii paci consuluit , Eupbrate iterum orbis Roniani termino consti- 



custodcs portarum quibusquc impositnm sit, .aquarum subitas alluviones 
observarc , memorantur Gcziraci , qui ab insula Gezira in Tigre nomen 
duxenmt. Nova habcs argumenta, Edessam multa advecta esse ex rcgno 
Parthorum et regione ilia, quae proprie Izatis fuit. Nam Gezira est 
Bezabde in terra, quam losephus yocat 
1) Vaillant 1. c. pag. 301. 



110 

tuto; Etenim Partbamaspatem , alias Psamatosirim dictum , a Par- 
this non mag-ni habitum , proximis Afmeniis g-entibus reg-em dedit 
(Spartianus in Hadriano), Mesopotamiae cam parlem , cuius urbes 
praecipuae Amida et Nisibis, Partbis reliquit, Osrboenem vero 
Abg-aro ea leg-e concessit, ut tributum penderet, cuius tamen 
onere eum postea liberavit. Antonino imperante Vologeses III. 
Parthus (139 488) ') fines Romanes infestavit, scd victus est 
a Cassio, qui Seleuciam expug-navit et incendit, caesis trecen- 
tis hominum milibus, Ctesipbonte autem Volog-esis reg-iam solo 
aequavit. Maanum, Izatis filinm, in reg-no Osrboeno ab Anto- 
nino restitntum supra conimemoravimus. Illo tempore L. Verus, 
bello Partbico imperator datus, milites veteranos Carrhis reliquit 
eamque Romanorum coloniam fecit. Eodem tempore Nisibi mili- 
tes in praesidio collocati. Osrhoenes rex XXVI sequitur Abg-a- 
rus Maani filius, cui Bardesanes familiaris, qui primus Christia- 
nam fidem professus esse videtur. Haud multo post bellum Ro- 
manorum civile inter Severnm et Pescennium nig-rum incensum 
etiam Orientis terras turbavit. Miserant enim Pescennio copias 
auxiliares ambo Abg-ari reg-es, Osrhoenorum unus, alter Adiabe- 
norum (Dio I. 74.), id quod Severe g-loriae bellicae studioso 
idonea causa visa est Eupbratem transg-rediendi. Eo tempore 
permulti Roman! } milites praecipuc nee non fabri, qui Nig-ri 
partibus studuerant, ad Partbos coufug-erunt, per quos Roma- 
norum disciplina militaris, artes et instituta baud pauca in g-en- 
tem barbaram translata sunt (Herodianus 1. III). Severtis in 
Oriente victor Ctesiphonte expug-nata, cog-nominatusque Arabi- 
cus, Adiabenicus, Parthicus Nisibi mag-nam dig-nitatem dedit 
eamque coloniam Romanain factam equiti Romano commisit. Sae- 
pius idem g^loriari solebat se mag-nam reg-ionem adiunxisse impe- 
rio eamque propug-naculum Syriae effecisse. Tamen revera coh- 
stat ait Dio (1. 75.) earn Romanis ut frequentium hello- 
rum ita multorum quoque sumptuum causam exstitisse, propterea 
quod paucissima pendebat insumebatque multa, quodque Roman! 
ad Medos finitimos Partbosque prog-ressi pro iis semper quodam- 
modo pug-nare cog-ebantur." Tres legiones , Partbicas inde di- 
ctas, Severus in Mesopotamia reliquit, Armenian! Sanatrucis filio 



x l) Vologeses II. regnarerat a. 134138. 



Ml 

Vologesi dedit, Sophenem vero retinuit. Abg-arus Osrhoemis, 
qui ad Severnm transfugerat, in regno ab eo confirmatus' est 
(Herodian. Ill, 73. Dio 1. 75). Instabat tamen regni Edesseni 
finis *). Btenim idem Abgarus postea, quum ad Caracallam An- 
tiocliiae versantem tanquam ad amicum venisset , in vincula 
coniectus est ; quo facto Osrhoenem rege destitutam Caesar oc- 
cupayit et Edessam , qua in urbe turn Liemavit , Romanorum 
coloniam fecit , Marciam Aureliam Antonianam dictam 2 ). Sed 
sors Orientis statusque rerum uni versus mox nmtatus. Qui Volo- 
gesi III successit, Artabano IV., ex Arsacidarum gente ParUio- 
rum rege ultimo ab Artaxerxe eiecto , miperium Sassanidarnm con- 
ditum est, gravioribus in posterum plagis imperium Romannm 
afflicturum. Artabani frater, Arsaces II. rex Armeniae fortitev 
quidem restitit Artaxerxi , ita ut Armeniae reg-num penes Arsa- 
cidas adlmc remanserit. Semper vero dubii haesitantes inter Per- 
sas et Byzantii impcratores, tandem eo usque viribus attenuati 
sunt, fracti simul discordiis civilibus, ut Tigranes VI. ultro se 
suumque regnum regi Persarum tradiderit ineunte saec. V. Erat 
autem Jam Diocletiani tempore Armeniae rex, cuius nomen igno-_ 
ratur, Artavasdis V. filius fidem Christianam amplexus 3 ). 

Addenda de Abgaro. 

In rebus dubiis nemini facile esse acquicscendum puto in senten- 
tia probabili visa, nisi vel septies earn et ab omni parte explo- 
raverit. Quare et ipse haec antehac scripta percurrens et iterum 
pensitans animo , alios etiam libros et scriptores consului , pos- 
sintne nova auxilia et argumenta parari ad probandam opinio- 
nem meam, Izatem losephi eundem esse quern Abgarum Cbri- 
stianum. Quam ad rein quum a Mose Chorenensi plurima sup- 
peditari cognovissem, fore speravi, ut ex Armeniorum scriptis 



1) Errat Bar-Hebracns, qui in Chronico scribit, anno Hadriani 
quarto desiisse rcgnuin Edcsscnum, quod praefecti dcinceps gubernaverint 
aequc ac cetera loca. 

2) Cf. dc Vaillant dc coloniis torn. II. pag. 48. Prorsus quidem 
Abgarornm dignitas noinenque nondura exstinctum est , id qnod patet ex 
nuinmis^ sed qui postea Abgari exstabantj niiUins monicnti fuisse viden- 
tur. Secundum Chronicum Edesscnum regnum Edessenum hoc tempore 
finitiim est. 

3) Euseb. hist. eccl. IX, 8. Cf. Sozom. 1. III. 



112 

alia hue pertinentia prodirent. Neque haec spes me fefellit. Li- 
bruiii jam antea a me quaesitum: St. Martin, Memoirs de 1'Ar- 
menie, neque mine nactus sum, sed incidi insaliuni libellum 
,,Recherclies corieuses sur 1'histoire ancienne de 1'Asie par Cha- 
han de Civbied et Martin. Paris 1806." Brevi exponam, qam 
rerum historiarumque seriem et rationem illi secnndum scriptores 
Armenios seqtiantur. , . 

Artaxias et Sadriades Armeniam possidebant tempore An- 
tiochi Mag-ni; ab Antiocho bello lacessiti sed superiores facti 
proeljo , liberos se constituerunt a Seleucidis. Eorum posteros 
Valarsaces Arsacida cxterminavit (a. 150) et Arsacidarum in 
Armenia dynastiam condidit. Tigranes Mag-mis (Arlaxiac filius, 
inde falso a Romanis dictus ex Artaxiae g-ente oriundus) reg-na- 
vit a. 95 38. Victus a Lucullo et Pompeio Armeniam supe- 
riorcm filio Artavasdi tradidit, qui Artaxatae resedit, ipse Ni- 
sibin reg'iam sibi deleg-it. Deinde cum Parting coniurat con- 
tra Romanes , atque Partbi , Armenii et Pacorus Edessenus in 
Romanam ditionem incursiones faciunt. Antonius recuperat Ar- 
meniam et in tres partes divisam Medorum reg-i, Alexandro filio 
et Polemoni tradit; secuto autem bello civili Antonii cum Octa- 
vio, Phraates Arsacida et Arsamus, frater Tig-ranis Armeniam 
occupant. Arsamus Armeniam inferiorem possedit et cum Roma- 
nis pacem iniit; Arsami filius et successor Izates s. Abgarus. Ciam- 
cian (Tschamtschean), Mechitarista, Arsamum non dubitat esse Mo- 
nobazum , Abg-arum autem Izatem ; utrumque Armeniam inferiorem 
obtinuisse. Etiam Michaelem , patriarcbam Syrorum in tract, histor. 
et chronolog. (M. &) testari, Abg-arum fuisse Syrorum reg-em 
et Armeniorum. Izatem contendunt idem sig-nificare in ling-uis 
orientalibus , quod Avag-ai'r Armeniace, scilicet hominem vene- 
rabilem. 

Porro in Arsami et Izatis historia Cirbiedus et Martinus Mosen 
Chorenensem presse secuti scriptores Romanes erroris arg-uunt. 
Arsanumi enim esse putant Abg-arum Uchama dictum; Arsamum 
et Izatem Edessae sedem habuisse, Taciturn ig-itur Abg-arum 
Edessenum et Izatem Adiabenum male duos reg-es habuisse, quum 
idem Abg-arus et Edessae et in Adiabeiie reg-naverit. At vero 
hoc ipso loco residet scrupulus. Supplenda sane est Romanorum 
historia ex scriptoribus Armeniis; sed et Armenii castig-andi 
sunt et maxime de Mosis Chorenensis fide dubitandum. Id ipsum 

est, 



113 

est, quod supra diximus, varies Abg-aros confndisse Mosen. 
Quare rectius jam Ita statucndum videtur. A Valarsace Arsaci- 
darum imperium exordium cepit in Armenia. Ex more. Arsaci- 
darum erat, satrapias condere. Praecipuae erant Edessena, quae 
Osroi nobili Partho demandata est, et Adiabene. Tigranes re- 
gnum amplificavit eiusque throno adsteterunt reges Adiabenae , Me- 
diae et Gordyaenae; Edesseni rel Parthis yel-Armeniis obnoxii 
erant. Tiberii temporibus Adiabenae imperavit Monobazus ex Arsa- 
cidarum gente. Eius filius IzatesGordyaenem simul et Mesopotamiam 
possedit. Izatis frater Monobazus secutus est in Adiabene ; eiusdem 
filiis reg-num Edessenum postea a regibus Partliorum vel Armenio- 
ruin aut a Romanis concessum. Izatem recte et Armenii et Syri suum 
habent, cuius poster! quum Edessam possederint nomenque Ab- 
g-ari tulerint eius regionis reg-ulis solenne et facile conftindendum 
cum cognomine Izatis ALag-aro, vix mirum est, quod scriptores 
posteriores varias personas non satis distinxerint et Izatem reg-em 
Adiabenam et Mesopotamenum babuerint euudem Osrhoenum. 



Hac Mesopotamiae historia baud sine labore hinc illinc con- 
g-esta si cui visus sim remota magls et aliena tractare, Jam ac- 
cipe sententiam nieain, earn novani quidem sed ex antecedenti- 
bus satis firmis ut opinor argumentis munitam. Constat, Izatem 
reg-em Adiabenae, qui circiter annis p. Chr. 40 60 reg-navit, 
Indaenm fuisse. In Adiabeuorum regione ex antiquis temporibus 
plurimi ludaeorum babitabant; eadem in reg-ione constat primas et 
pluriinas fuisse ecclesias Christianorum. 

ludaeos quam plnrimos in Adiabene babitasse diximus. 
Etenim decem Israelitarum tribus a regibus Assyriis in exilium ab- 
ductae, sedes habuerunt secundum II. Reg-. XVII, 7. Tnital nbtii 
nft i~ii>T ]t^ "IMS. Minime equidem us accesserini , qui eandem 
bane esse regionem putant cum tractu fluvii ^ia, quo Nebu- 
cadnezar ludaeos deduxit, inter quos Ezechiel vaticinatus est. 
Fluvius ^iD proculdubio XafiatQu? est, qui in Eupbratem immit- 
tit (cf. Winer R. W. s. v.). Ast illas sedes qnaerendas esse 
puto in Assyria et 5 vicihitate Mediae, licet summi et doctissimi 
viri, Robinsonius et Ritterus aliter sentiant. Recte ni fallor, 
qui nostris temporibus propagandae fidei causa illara in regionem } 
quae olim Adiabene dicebatur, missi sunt ab Americanis in ipsis 

8 



114 

illis Assyriae montibus statuerunt Israelitarnm exsulum sedcs 
quaerendas esse , ubi hodieque medios inter Muhametanos Nesto- 
rianorum. reliquiae reperiuntuv ! ). Cui quidem sententiae firmandae 
haec praestb sunt argumenta. Primiim veri simile est , ab Assy- 
riis aliam in regibnem Israelitas abductos esse atque postea a Chal-- 
daeis ludaeosj neque, quum additum sit nan:?') <le hac regionc 
imiUum dubitari potest 2 ). Fluvius autem vel regio nnn accura- 
tius describitur addito jm "ifti. Interpretatur autem Tr. Kiddusim 
ad II. Reg* XVII, 6. :mn it TIM% Ergo in ipsa Adiabene 3 ) 
Israelitae liabitarunt. Consentit Ptolemaeus, secimdum quenvJCet- 
fiwgas (VI, 1.) Assyriae est montosa pars, quae Mediam attin- 
git *). Ibi fluvius parvulus , qui prope urbem Amadiam gigni- 



1) Grant, the Nestorians or the Lost Tribes etc. New -York 1841. 
Gtuus sententiam refellere conatus est Robinson, The Nestorians. New- 
York 1841. Cf. Hitter Erdk. X. p. 247. Adde Dr. Grant, Monatsbe- 
richte iiber die Vcrhandlungen der Ges. f. Erdk. in B. 1841. p. 110., Hit- 
ter IX. p. 713. sq. Adde Roseninuellerum, Alterthumsk. II, p. 94. 98. 102. 

2) Mediae nomen latius plim patuit. Xcnophon Anab. 1. III. Medos 
ad Tigrim Larissam incoluisse dicit. 

3) Adiabene aliquando totam Assyrian! significat, ut ex Plinio (V, 12) 
et Amlniano (XXIII , 20.) liotat 'Cellaring Geogr. III. c. 17. De Adiabene 
et Elamitide cf. Assemamun III. vol. II. p. 414. Regna Ararat, Minni, 
Aschkenas apud leremiam a Targnraista reduntur a'HW ^^^oniu nip 
Gardu, Armenia et Adiabene. Cordnene et Zabdicene partim Mesopo- 
tamiae, partim Armeniae et Assyriae assignantur. 

4) Omneni dnbitationem tollit, quod noraina qnoque nbh et "Jt^ 
eadein in parte Assyriae repermntur. Sic enim Strabo scribit lib. XI.: 
,,nsqne ad Calachenam et Adiabenain, qaae extra fines smit Armeniae." 
Et lib. XVI.: Campi Nino vicini et Dolomene et Chalachene et Cha- 
zcne et Adiabene." Ptolemaeus 1. VI. c. 1. collocat hanc Halacham s. Ha- 
lavanam sub Armeniae montibus a Tigride ad Lycum aut Arrapachitim 
regionem. Ab eodem Gauzanitis dicitur primum quidem regio inter Char 
boram et Saocaram in Mesopotamia sed etiam Gauzania in Media. Cellar. 
cd.,3. pag. 603. 666. Ebediesu Sobensis inter Assyriacae provinciac sedes 
metropolitanas recenset etiam AJ^J^JJ cnius urbis regio vocatur .Q^Qjj, 
Arab. ^UAi^. Herbelotius cam urbem quattnor ant quinque dienim 
spatio a Bagdado ad Boream distare scribit. Cf. a Asscm. III. Vol. II. p. 
418. Omnino distinguenda sunt 0^5, ctnbln, Tns et T)in. fibs et 
135 in Mesopotamia, rfch ct TlSn in Assyria quaercndfi sunt. Etiam 
illnd esse argumejito potest, decein, tribns abductas' esse in Assyriam et 



115 

tur fluitque in Tig-rim, usque hodie nomen habet Chaburis *). 
Eadem in regione sunt montes Dschudi i. q. Kurdi (I. Rich Narrat. 
II. p. 124. Ainsworth Researches p. 216) , ubi area Noae dicitur 
resedisse. Plurimi semper ludaei ibi hahitarunt neque negligen- 
dus losephus (Ant. XI, 5, 2.) cunique secutus Hieronymus, qui 
tradunt, in Perside superstites esse Israelitas exsules. Act. II. 
inter ludaeos proselytasque alienos primo loco Medi et Elamitae 
leguntur. Etiam ubi Agrippa rex ludaeos dehortatur, ne spem 
ac fiduciam collocent in auxilio ?wv Ix rfg ^ddtaftqvijg opoyviiav 
(d. B. J. II, 16, 4.), non intellexit proselytas sed qui genere 
ad tribus duodecira pertinerent. Quare non possum Rittero assen- 
tiri, ludaeos Izatis favore alicctos esse, nt sedes ibi quaererentj 
potius Izates ipse ad ludaismum adductus est, quia ilia in regione 
ex antiquis temporibus ludaei plurimi habitarunt. Ibi urbs erat 
celeberrima Beth-Zabde, etiaiii Gezira i. e. insula, Gozartha Ze- 
bedaca dicta, ubi Beniamin Tudelensis quattuor milia Iiidaeorum 
reperit. Fortasse haec ipsa erat urbs et reg-io, quam Monoba- 
zus Izati filio tradidit, nam Beth - Zabde significarc nonhullis vide- 
tur urbem 2 ) Adiabeui. Scribit enim losephus donavisse patrem 
filio dilecto reg'ionem KUIQWV hsyopsvqv , amomi feracissimam ,,ubi 
servantur arcae reliquiae, qua Noe fertur evasisse diluvium, et 
ostenduntur hodic quoque videre volentibus." Proculdubio intel- 
ligendi sunt montes Cardui, qui in paraphrasi Chaldaea pomm- 



Armciiiam, quod Amos IV, 3. 'jVJ~in a Chaldaeo , Symmacho et .Syro 
rcdditur ,,in Armcniam abducemini." Adiabeiie Arabibus est 8 



. 

1) Schnltcns ind. gcogr. s. v. .^Acw v. Hammer, Asiat. Tiirkei. 

Wiener Jahrb. 1821. B. XIII. p. 255. Apud Assemannm B. 0. T- II. p. 
221. 226. hacc Icgnntur : Mar loaimcs donayit molehdinum , quod sitnm 
est super fontem Taban et Sahimiae ('<7ljiQjL*>OO <~>lX) > ^ ar Zoarae 
atqne insuper eccksiac Taban et Sahimiae , quae. est in Chabwro iluvio 



2) Rosenmiiller Bibl. Alterthuinsk. yol. I. P. 2. p. 94. Reiske, not. 
in Abulfed. tab. Mesop. apud Bueschingium IV. p. 244. Provincia inde 
Zabdicene dicta. Ipsa nomina: Beth -Zabde, Beth-Garme etc. ludaeos 
incolas prodere videntur. Sunt autcm in ilia i-egione plufima oppida, cum 

Toce A*3 composite Cf.Assein. III. vol. II. p. 730. v- r S) A^O facilins re- 

v . 

feras ad nomen o r O) Aramaeis yulgare (donatus). 

8* 



116 

ir loco montis Ararat, quo Syrorum traditio unaniniis deleg'at 
Noachi apobataerium J ). Ad verba vero concinit cum losepho 
Eusebius Chron. Arm. p. 36.: ,,Navis autem, quae consedit in 
Armenia, etiamnum aliquas in Gorduorum montibus Armeniae re- 
mansisse reliquias dicnnt." Exstruebatur postea hoc ipso loco 
monasterium, arcae super monies Carduos situm et ad nostrum 
usque diem similia quaedam fabulantur in ilia reg-ione Arabes 2 ). 
Reglonem apud loseplmm Kaiq&v dictam esse hanc ipsam Arme- 
niae partem, etiam ea de causa verisimile est, quod amomum 
in Armenia et Media reperiri Plinius testatur 3 ). 

lam plana sunt qmnia, quae de Izate losephus, de Abg-aro tra- 
didit Moses Choreiiensis. Neque illud negligendum, quod A r me - 
niaereg-em apudMosen in epistolisAbgarus se appellat. Izatiig-itur 
a patre ilia Armeniae s. Assyriae pars assignata'crat, ubi ludaei 
exsules sedes acceperant. Unde patet, quo sensu apud Moscn 
ludaei g-loriari dicantur, illius reg-ionis incolas esse patria Palae- 
stinenses , neque sunt dubia amplius , quae de Bagratidarum g-ente 
ab eodem narrantur. Ita facile factum est , nt ad ludaeorum 
relig-ionem Izates converteretur simulque Helena mater -eius , quae 
si Mosi fides habenda est, Carrhis oriunda erat. Patre mortuo Iza- 
tes in Adiabenorum regno successit, quod illo tempore amplis 
finibus patuisse videtur, ita ut recte Armenia minor s. inferior 
dicatur. Izate reg-nante etiam addita est Mesopotamiae pars, 
quae a losepho Nisibis dicitur, nbi Antiochia Myg-donia a Grae- 
cis condita erat 4 ). ^Da^J sig-nificat proprie stationes, man- 
siones, quibns hac in regionc opus erat commeatibus in via 



1) Cf. los. Ant. 1 , 3. Euseb. praep. evang. I. IX. c. 21 , qni Bero- 
sum et Abydcnum huius traditionis landat testes. Cf. Assem. II. p. 113. 

2) Cf. Dionj'sii Chrouicoii ap. Assem. II. p. 113.; Rich, Narrat. II. 
p. 124. not. CurdL ii qui olim Chaldaei, Gordyaei, Cardnchii etc. 

3) Silentio rion esse praetereundem puto , quod prope Geziram 
monasterium posittim est El Kosch, unde Naluim oriundus fuisse dicitur. 

4) rt3S Ezech. XXVII, 3. Targ. pS^X Secundum annalcs Annenio- 
rum urbs primum dicta fuit Medzpin unde Nesebin in lingua vulgar!. 
Martin M<jm. sur I'Arme'nie I. p. 161. Bar-Hebraeus in Chronico pag. 
66. ,, Nisibis, etiam Antiochia Mygdonia appcllata, a Sapore bis cincta et 
obsessa." De MvySovlif cf. lulianum in Orat. I. ed. Spanhemius p. 190. 
Strabo XVI. p. 747. 



117 

magna, quae Euphratem et Tig-rim iunxit ') Quod autem apud 
loseplumi nomen regionis, id vulgo urbis nonien est a Syris 
ipsis postea ].Oo. appcllatae. Earn in urbem, quae paulo ante 
a Tigrane amplificata et maxime munita erat (vide supra) , regiani 
Izates detulissc videtur. Nisibis autem inter ludaeos aeque ac 
Christianos urbs clarissima. Ibi ludaeorum schola floruit 2 ) at- 
que qui ab Eusebio ecclesiae Persicae lumen celebratur, episco- 
pus Nisibenus erat , lacolnis ille magnus , cuius discipulus Ephrae- 
111 us. Edessa utpote propior Graecorum Romanor unique finibus, 
pluribus innotuit; at verp Nisibis antiquitus non minore fama inter, 
Christianos gaudebat. Quare Christianae ecclesiae orig-mes non 
tarn Edessae quam in Adiabenorum rcg-no quaerimus. 

Gertissimum onmino est, primis post Christum saeculis ultra 
Euphratem nullibi tot Christianos fuisse quam in Adiabene, de 
qua Sozomenus (1. 2, 12.): ,,Haec Persidis reg-io est maximam 
partem a Christianis habitata." Edessam ig-itur mihi translatum 
videtur Evang-elium ex Adiabenorum regno. Qui primus inter 
Edessae reg-ulos Christianam fidem confessus est, Izatis pronepos 
erat. Ephraemus, Edessenorum doctor, cuius tempore urbis vix 
niagna pars fidei Christianae addicta erat, Nisibenus erat. Nisibis 
illo tempore fere universa ad fidem con versa fuit. Mares, qui re- 
vera fuisse videtur in Syria primus fidei mmtius, prinmm docuit 
Beth-Garmenses et Adiabenos 3 ), deinde Seleuciam petit. Quid 
quod teste Mose Chor. ipse Thaddaeus de vertisse dicitur apud 
Tobiam quendam ex Bagratidarum familia. Persarum reges , Chri- 
stianorum persecutors , immensam hominum multitudinem occide- 
runt in Assyria; ex urbe Bezabde novem milia Christianorum 
cum episcopis abducta et maximam partem occisa sunt. Christiani, 
qui Nisibin incolebant, cogebantur Amidam exire. Sed de his 
in libro proximo plura dicentur; constat onmino, earn regionem, 



1) Steph. Byz. ,,Jf/ot/Stc, Naoifits, Nfotfiis. Philo: cTtjhue significat. 
iog: lingua Phoenicia U&ovs avptfoqqTovs." 

2) Beniamin Tuflelensis ibi mille ludaeos reperit. 

3) Ex urbe Edessa praedicatio Evangclica priniuin translata esse 
traditur in Garduenem s. Bezabden. Edessa autem in traditione ecclesia- 
stica est urbs regia Abgari; quare eius loco substituenda est vel Nisibis 
vel quae turn Adiabeni regis sedes erat. Etiam monasterium priraum con- 
ditum est in Nisibis vicinitate. 



118 



ad Tigridis utrumque latus sita est in angulo illo , quo 
Mesopotamia, Armenia et Media contingunt, semper fuisse Cliri- 
stianae religionis quasi focum et propriam sedem, ubi hodieque 
lacobitarum et Nestorianorum reliquiae latent. Ut auteni ad Iza- 
tem nostrum redeamus, non mlruin est, quod Christianum cum 
fuisse iactarunt postea, quum Helenam quoque eius matrem, 
Philonem, alios ecclesiastici viri Christianos fecerint. Neqtie 
vero omnino negari potest, pervenisse illo tempore praedicatio- 
nem Christianam hanc in regionem, quae referta erat ludaeis 
et proselytis. Error autem de Izate tanquam principe Christiano 
ut primum conceptus est, facile ad rem amplificandam et illustran- 
dam fictae sun't fabulae et epistolae scriptae, accedente" vario- 
rum virorum confusione. Etenim Abg-arus erat titulas , non Osrlioe- 
nis solum sed etiam Adiabenis familiaris; saeculo secundo Edessae 
regnavit Abgarus, Izatis pronepos, cuius in nummo crux prininm 
apparet, etiam in Adiabene eodem fere tempore apparet Abga- 
rus. Nisibena bibliotbeca Edessam erat translata; facillime igitur 
factum est, ut posterioris Abgari res gestae confunderentur cum 
historia principis illius , qui tempore Christi vixerat. Vera fortassc 
scripserat Lernbnas scriba, sed erravit Africanus, qui Sanatru- 
cem quoque ex saecnlo secundo in primum detrusit ; postremo 
historiae annexae sunt epistolae fictitiae, quemadmodum Moses v 
Chorenensis tradit, inter Armenios circumferri acta et fata non 
solum Abgari, sed etiam Tobiae, Tbomae, Addaei, filiae Sana- 
trucis et aliorum. Ita detecta videtur fabulae veritas. Utinam 
losephus stetisset promisso, Monobazi, Izatis fratris res gestas 
se esse traditurum , ntinam liceret , non tarn indagare coniecturis, 
quam historiis probare veritatem. Adiabenos post mortuum Iza- 
tem propensos mansisse ludaeis, inde patet, quod Agrippa de- 
hortatur Hierosolymitanos , ne in ope ab Adiabenis ferenda spem 
salutis et fiduciam ponant. 

Redeamus ad Simplicem nostram. Tradit loseplius, Iza- 
tem niisisse Hierosolyma nevrs TOV uoi&iiov vlovg ryv fatxfav vsovg 
yXwTiav rr/v naQa 3 Iovd'aiotg itdtQiov xul iraideiav uxQtfiwc; ^uS"rj~ 
aofisvovg , nonne huic loseplii nuntio respondet locus lacobi Edes- 
scni supra citatus, vcrtisse Biblia illos, quos Abgarus olim 
Hierosolyma miserit? Izatem volumina Mosis legentem invenit 
Eleazarus, proculdubio Graeca in versione; putasnc regein ope- 
ram dedisse, ut in patrium sermonem verteretur ea, cui totum 



119 

sc suosque tradiderat, Lex ct -Scripture? Certe misit Hieroso- 
lyma pueros, qui Hcbraeam linguam et doctrinam probe insti- 
luerentur *). Izatis frater Monobazus et ipse videtur addictus 
i'uisse ludaeorum legi atque ritibus; legitur enim in Talmude 2 ), 
Helenae filium Monobazum vasa aurea teniplo Jlierosolymitano 
consecrasse. Eius igitur tempore, sub fmem saeculi primi pu- 
taverim, in regno Adiabenico, quod illo temp ore etiam Mygdoniam 
partemque Armeniae amplectebatur, factam esse versionem V. 
T, Syriacam ab iis, quos olim Izates Hierosolyma miserat lingua 
Hebraica sacrisque "ludaeovum ritibus imbuendos. Ita quidem sta- 
tuitur, id quod ex versiouis ipsius indole probatur, g-ente Syros 
i'uisse illos interpretes , sed optima eos linguae Hebraeae cogni- 
tione instructos nee non exegetica satis bona institutione ad in- 
terpretationem idoneos 3 ). Ita etiam factum est, ut versio Graeca 
LXXviralis baud quidem ignota fuerit interpretibus Syris, mi- 
iiime vero ea pro fundamento interpretationis posita sit, etiamsi 
locis multis sequatur Syrus interpretationem Graecam tune tem- 
poris etiam in Palaestina plurimi habitam. Quin imo versio Sy- 
riaca luculentum maximeque praeclaruni nobis restat testimonium 
ac monumentum scholae traditionisque exegeticae, quae illo tern- 
pore, tempore Christ! et Apostolorum, in Palaestina floruerit. 
lam supra notavimus, nulla nobis reperta esse argumenta, qui- 
bus pateat, eiusdem fontis et originis esse utriiisque Testament! ver- 
sionem, quum in V. T. ratio onmino nulla habita sit N.'T. , neque in 
Evangeliis omnia propbetarum dicta conformata sint cum textu 
V. T. Syro. Cui consentit traditio Syrorum ipsa, quae ad tern- 
pus idem, non ad eosdem interpretes utrumque Testamentum re T 
i'ert. Facta autem V. T. . versione exeunte saeculo primo , iam 



1) Clcricos Nestorianos in schola Urmiae a praedicatoribus fidei 
i nst Hut a facillime linguam Hebraicam disccre tcstatur Perkins, Icttre etc. 
Ritter, Erdk. IX. p. 685. 

2) Tr. loma c. 3 , 10. : Monobazus rex fecit oinnes ansas vaso- 
rum, qnibns .usus erat die expiationis , ex auro. Helena mater eius 
lychnura fecit, qui crat supra portam Sancti." 

3) Cf. quae supra (p. 62) attulimus ex lacobo , quid interpretes in Pa- 
laestina de voce Sid^a^a traditum acceperint. Kirscluus (^Peutateuclius 
Syriace) interpretem habet Syrum origine; Michaeli (Orient. Bibl. vol. IV. 
n. 64) gente ludaeus, sed religione Christianus fuisse videtur. 



120 

reapse fit prohabile , invectam eodem fere tempore eandem in 
regionem fidei Christiatiae praedicationem probasse sese eorum 
hand panels , qui ex Syris ad ludaicas leges iain pridem con- 
versi erant. *). Quare V. T. interpretationem secuta sunt Evan- 
gelistarum et Apostolorum scripta Syriaca non inulto post quam 
onmino ilia orbi terrarum innotueriint. Primum fortasse Matthaei 
Evangelium Syriace translatum est, quae versio simplicHate et 
fide praestat ceteris. Izatis posteri num permanserint in reji- 
gione patris, compertum non habemus; Christianorum tradi- 
tionibus si quid hac in re tribuendum est, videntur filii dese- 
ruisse spretam Indaeorum sive Christianorum fidem. At vero 
saeculo secundo Izatis pronepos Maanus, Maani filius, Christia- 
ims fuit et Traiani iam tempore non solum Edessae 2 ) , sed etiam 
in aliis Mesopotamiae oppidis martyres satis multi exstiterunt, si 
Romanornm martyrologiis fidem habueris. Quare saeculo iam se- 
cundo putamtife in Myg-donia, Armenia, Adiabene et in urbe Se- 
leucia ecclesias Christianas fuisse , qui Bibliorum versione Syriaca 
uterentur. Quibus in urbibus lingua Graeca viguit, Biblia Graece 
leg-ebantiir neque reiicienda prorsus videtur traditio supra pro- 
lata, ad Ephraemi usque tempera V. T. Hebraice lectutn esse 
Edessae. Erant enim fortasse Edessae interpretes ex ludaeis 
oriundi , qui in Syriacam ling-uam transferre potuerint perico- 
pas Hebraicas. Ephraemi demum tempore data pace eccle- 
siae, in plebem mag-is et suburbanos vicosque 3 ) atque in de- 
serta Mesogptamiae fides Christiana invecta est; atque Ephrae- 
mus ipse , qui Nisibi oriundus erat , matre nata in urbe Amida, 



1) Quid de Thaddaeo iudicein, nescio. Vix spernenda est unanimis 
hacc Syrorum et Armeniorum traditio , licet fabulis submersa. TJnum ex 
LXX discipulis in Mesopotamiani venisse, non improbabile est. Eleazarus 
Galilaeus ab losepho in vita Izatis meraoratus Christianus haberi non po- 
test. De Thaddaeo narratio, quae ceteris differt simplicitate , legitur ap. 
Assemamim Tom. IV. p. IX. ex Menologio sumta. Ibi de Thaddaei marty- 
rio nil legitnr, sed dicitur ille senuisse , postquam Mesopotamiam docuerit 
et per Aghaeum discipulum etiam remotiores regiones converterit. 

2) Edessae episcopus Barsimaens martyr factus , quum Lucius Traiani 
legatus Edessam fracta fide expugnaret. Assem. Ill, 2. pag. 38. 60. Cf. 
Dio C. 68, 21. 

3) Edessenorum plerique Ephraemi tempore idolatria tenebantur. 
Cf. eius vitam apud Assemamtm et Lengerkinm. 



121 



in usum potissimum hominum vulgarimn scribere solebat. Ergo 
ex Adiabcne vel Nisibi J ) advectam putamus versionem Syriacam 
Edessam, quae eadem causa fuisse videtur, quod versionis no- 
titia in Occidentem posteriori demum tempore translata est. At- 
que hue usque quum pervenerimus , iam absoluta sunt, quae de 
origine versionis Syriacae probabilia liabemtis. Quae quid em sen- 
tentia nostra, eruditorum iudicio proposita, si aliorum assensum 
nacta fuerit, quum unius non sit, omnia expedite agere et con- 
summate, speramus fore, nt ab aliis alia detegantur argumenta 
et indicia 2 ), quibus res certior fiat et iteratis curis examinata 
conficiatur. 



1) In qua urbe Adiabenac rcguli scdem habucrint, imspiam dictum 
rcpcri. Mebarsapis regis Adiabenorum arx Adenystra a Traiano capta 
11 on nuiltnm a Nisibi remota fuisse vidctuv. 

2) Nora qnacdam Abgartim spectantia edentur fortassc a Curctono 
Anglo. Audias eum (The festal Letters of Athanasius p. XXIII.): ,,Euse- 
bius' account of the conversion of Abgar. I have found amongst the Sy- 
riac manuscripts in the British Museum a considerable portion of the ori- 
ginal Aramaic document, which Eusebins cites as preserved in the archi- 
ves of Edessa, and various passages from it, quoted by several authors, 
with other testimonies which seem to be sufficient to establish the fact of 
the early conversion of many of the inhabitants of that city , and among 
them, of the King himself, although his successors afterwards relapsed- 
into Paganism. These, together with accounts of the martyrdom of some 
of the first bishops of that city , forming a most interesting accession to 
our knowledge of the early propagation of Christianity in the East down 
to about A. D. 3.00 , I have already transcribed , and hope to publish, 
with a translation, and such illustrations as may appear necessary etc." 
Videntur documenta ilia de Abgaro convenire cum Mose Chorenensi. 



r tertius. 

Versionis Syriacae Simplieis Mstoria litteraria. 



CAP. I. 

Stinliornm litterarumque apuil Syros rcitio cl 

consuetude. 

Quae nunc fere vasta est et deserta terra inter Bupliratem 
et Tig-rim media, earn vidimus maxSme primis p. Chr. saeculis 
floruisse. Plurimae ibi et opulentissimae exstruotae erant urbes, 
firmissime munitae, coloniae partim Graecorum, partim Romano- 
rum *), in quibus mixtae et congreg-atae erant onmes fere ter- 
rarum g-entes. Etenim hue Annenii et Parthi venerunt, t Grae- 
coruni Romanorumque linguam artesque discerent; liic ludaeoruin 
Rabbini, Persarum Mag-i, Sabaeorum Astrolog-i antiques mores 
recolebant. Maxirne autem ecclesia Christiana in Mesopotamia, 
Adiabene et Perside saeculo tertio pervag-ata est, aucta potis- 
simum opera studiisque monachorum. Monachatus enim ante an- 
num CCCXX in Mesopotamia et Assyria propag-atus adeo statim 
accrevit et inyaluit, ut coenobia plurima ubique conderentur. 
Discurrentes deinde monachi per urbes , vicos et deserta et omnem 
in reg-ionem dispersi , Syros fere onmes nee non Persas et Ara- 
bes quam plurimos ad religionem suam traduxerunt, superstitem 
daemonum cultum destruentes 2 ). .Sinral quod inter Germanorum 
postea g-entes evenisse videmus, ut disseminarentur a monachis 
cum fide Christiana eruditionis disciplinaeque leges atque mores, 



1) Romanonim coloniae erant Carrhac, Edessa, Rcsaina, Nisibis, 
Aniicla. Gf. Th. Sigfr. Bayer dc nuiuino Amidensi in opusc. Hal. 1770. 
pag. 551. 

2) Sozom, 1. VI. c. 34. 



123 

idem in Syria factum. Erant tanien Syri iam prorectiores in 
vitac rationc satis urbana ct cxculta, quare ut prinmm excoli 
coeperunt litterae Syriacae, scliolae institui, acdificari et guber- 
nari ecclesiae, -r- mox ita profecerunt res Christianae, ut saeculo 
iam quarto et quinto in omni vitae litterarumque g-enere formam 
earn et perfectionem assecutac sint, quae postea tantum abest 
lit superata sit, ut ne servari quidem potucrit. Testis est Epbrae- 
mus, saeculo quarto litteras Syriacas quarnm antea vix erat 
mentio fact a, non solum ampla in regione pervulgatas, sed etiam 
fastigium quoddam esse consecutas artis et perfectionis. Ephraemo 
plurimi erant discipuli ; Edessae ex illo tempore scliola flotere 
coepit, in qua Syrorum plurimi Bibliis litterisque institueban- 
tur^ quorum alii, in Armenia monasteria condidertint '), alii in 
Persidem usque dogmata eruditionemque transtulerunt, quac ipsis 
ab Alexandria et Antiocbia advecta erant 2 ). Multum enim erat 
Mesopotamiae eommercium cum Syria occidental! et imperio Ro- 



1) Cf. Neumann, Versucli ciner Geschichte der armeu. Litter, pag. 
22. Gregorius Illuminator cognatus erat lacobi Nisibcni (queni et ipsum 
aliquo modo suum facinnt Armcnii) Syrosquc multos accivit, inter quos 
Zcnobius laiidatur, abbas monastcrii loannis baptistae in provincia Daron. 
Scripsit ille Syriace histotiam Evarigelii in provinciam illam allati. Quae 
qnidem historia, continnata deinceps , historia Assyrioruni dicta est, qnia 
monasterii illius patres omnes Assyrii (Syri) erant et Syrornm lingua at- 
quc liturgia utebautur. Thokigins (cca a. 600) Assyrios omnes ex mona- 
sterio detrusit. 

2) Edessa ^urbs sancta diccbatur (cf. Ephracmus in carmine dc Edes- 
sae laudibus ct losue Stylites apud Asseni. JB. 0. I. p. 261. 78.) et bene- 
dicta .(Ckron. Edcss.). Post priniam conversionem Edessenos -nnnqnam de- 
fecisse , Enscbius narrat hist. eccl. II. c, ,2. Edessae libri plurimi Graeco- 
rum transferebantur in scruioncm Syrnm. Iam cdidit diebus nostris Samuel 
Lee Eusebii Theophanisim ex codicc Syriaco anni 411. Testes sunt illi 
codices ex monastcrio Scelensi erepti, Patres fere omnes saec. V. a Syris 
csse translates. Theodori Mop^ucsteni libri Eddessae vertebantur in lin- 
gnam ct Syriacam ct Arincniacam et Persic,am. Bibliolheca inagna Edessae 
collecta erat. Exstabat etiam bibliotheca .artium profanarnm et auctorum 
classicorurn , cui tempore 'Mcsrobis praefectus erat rhetor quidam ethni- 
cus, qui Mcsrobem ad Epiphaiiium delcgavit.de alphabeto Armeniaco con- 
sulendum. Neumann 1. c. p., 33. Carniina quoque, ex. causa carmina Gre- 
goril Nazianzeni yertebantur a Dionysio quodam. Apud Syros ipsos hy-| 
innologia post Ephraemum, qui Bardcsanem eiusque iilium in componendis] 
carminibus secutus est , maxirae exculta est. . 



124 

mano, et inaxime. monaclii- in desertis Libyae, Syriae et Meso- 
potainiae communicabarit inter se invicem fata sua, doctrinam, 
linguam et mores. Biblica studia fervore magno tractabantur ; 
scribebantur non minus universes in Hbros scholia et commentarii, 
quam singulae fere omnes historiae V. et N. T. tractatibus et 
carminibus illnstrabantur. Perlustrantibus nobis apud Asscnianum 
catalogum librornm, expositionum et exhortationum , quas saeculo 
quarto et quinto nmlti auctores lingua Syriaca ediderunt, tantum 
apparet stadium Biblicnm , quo mains non floruit illo tempore apud 
Graecos et Latinos. Neque vero negligebatur illud doctrinae 
genus, quod Htteram vocesque et formas curat in libris Biblicis, 
ut in Ephraemo videre licet, quamvis ille vix praeditus fuerit ea 
eruditione, quae fuisse aliorum existimanda est. Praeter Biblia 
alia ante et nuilta scripta Syriaca exstitisse, supra memoravi- 
mus; in conspicuo tamen est, Bibliis Syriacis fundamentum quasi 
lactum esse litterarum Syriacarum , quae deinde a plurimis vario- 
que genera excultae sunt. 

Scholae J l in pagis non minus quam oppidis frequentissimae 
episcoporum procuration! et tutelae commissae erant et mona- 
steria pi n rim a facta sunt sedes et asylum variae eruditionis. 
Ephraemus ipse a lacobo prinuim Nisibi Syriacae linguae magi- 
ster electus, postea Edessae scholam instituerat, quae post eum 
floruit. Eusebius Emesenus ab infantia imbutus est litteris sa- 
cris in schola Edessena. Quae vero scholarum institutio fuerit, 
patet ex iis, quae de Protogene tradit Theodoretus (hist. eccl. 
l\ r . c. 18. rid. supra pag. 83.), a Valente ilium Edessa eiectum 
StduGxuXsfov xal itaiSsvr^Qiov in urbe Antinoo condidisse, in quo 
turn Davidis cantica pueris dictaverit, per notarum compendia 
scvibere docens, turn ex Apostolicis libris locos utiles ediscendos 
curaverit. Neque vero pueri solum litterarum rudimentis imbue- 
bantur, sed fiorebant Edessae et postea Nisibi aliisque in locis 
scholae , quas non inepte academias dicercs. Ita enim de Nar- 
sete scribit Amrus (Assem. III. 2. pag. 917.), qui circa annum 
Chr. 490 scholam^ Nisibenam condidit et Orientis lingua Christia- 
naeque religionis poeta appellatus est Edessa a Barsuma Nisi- 



1) Schola Syriacc dicta ](2-IiD vel 

t p 



bin accitus per annos vig-inti sacras Ibidem litteras interpretatus 
est *). In locum quippe Rabulae doctoris snffectus Scripturas 
exposuit, lectionem ct scientias docnit, cuius rei fama plurimos 
undique accivit. Ferunt ab illo quinque et sexaginta supra ter- 
centum sermones fuisse dictates. " Cuius scholae fama etiam ad 
Occidentales pervasit, qui mirati sunt, apud Syros Nisibi per 
magistros publicos Leg-em divinam online ac regulariter tradi, 
ut grammaticam atque rhetoricam apud Latinos 2 ). Huius scholae 
canones inter res alias iubent: Fratres ad scholam admissi, nisi 
urg-ente necessitate, non debent a scribendo, legendo et expo- 
nendo cessare." Primum Psalmi Davidis 3 ) legebantur, deinde 
Novum Testamentum, mox Vetus, postea Doctores, demum 
Interpretes. Non sohun leg-ebantnr Biblia, sed etiam scribeban- 
tur. Canon scholae Nisibenae apud Sobensem iubet, scribere 
pueros anno prinio prim am partew sessionum 4 ) et librum Pauli et 
Pentateuchum , anno secnndo Psalterlum Davidis et Prophetas, 
anno tertio Testamentum Novum. Artes quoque mundanae in his 
scholis exercebantur, exordio tamen nbique facto a libris sacris, 
ut iubet canon Theodosii patriarchae : ,,In summa omnes filii 
Christianorum antequam exercendis artibus tradantur, legant Da- 
videm et Novum Testamentum et tomds Lectionum." Educaban- 
bantui enim in scholis illis et nionasteriis etiam illi , qui me- 
dendi scribendive 5 ) artibus incumbebant," praesertim saeculis 



1) Carmen eius legitur: Zeitschrift der deutsch. morgenl. Ges. vol. 
III. fasc. II. pag. 235. 

2) lunilius Africanus ad Primasium scribit ineunte saeculo sexto 
(Bibl. Pair. toin. X.) secuin communicassc Paulum quondam, qui Edessae 
litteras didicerit. prolegomena in Scr. sacr. sive regulas quasdam ad co- 
gnoscendam intentionem ordineniqne causarum , quae in divina lege yer- 
sentur. Assem. IV. pag. 927. 

3) In Noraocanone Arabics Abulpharagii Assem. IV. pag. 942. 

4) De sessionibus ' yid. Assem. Ill, pag. 292. Psalmi uno contexta 
ex antiqua traditione legebantur; plebe autem inde molestia affecta statue- 
runt patres, ut sint lefctionis iiitercessiones , quarc distributum est Psalte- 
rium in ^>Z'QiO. Fabricius Bibl. Gr. Tom. V. pag. 40. 

5) Cf. constitutionem Theodosii (f 85S) apud los. Aloys. Assema- 
num, de Gatholicis s. Patriarchis pag. 101: ,,Qui medendi scribendive ar- 
tibus incumbunt, ncutiquam negligant attcnte legere expositionem N. T. 
et codiccm sacramentorum auctore Mar Theodore, magistro magistromm 
et interprete interpretum." 



126 

posterioribus , quiim Nestorianorum clerici sub Saracenorum Chali- 
pbis eruditionis cuiuslibet magistri clarissimi haberentur. Eius- 
modi scliolac permultis in locis exstructae simt, maxime in Adia- 
benica regione ; etiam monasteriis adiunctac erant. Monasterio- 
rum aiiteni maximus erat mini ems; sola in iirbe Edessa, quiim 
a, Sarazenis occtiparetur , plus reperta sunt trecentis (?) *). Ad 
nostra usque tempora supcrsunt monasteria quaedam illo tern pore 
condita. Quis tandem mirabitur, ita florentibus studiis biblicis 
tcxtum biblicum ad Hiteram usque et apicem examinatum et con- 
stitutum essc. In scholis et monasteriis dictabantur , legebantur 
et canebantur indefesso labore libri turn V. turn N. T., neque 
erant rudes monachi et semibarbari, qui codices> transscriberent, 
sed cura maxima smim quisque sibi Testamentum , dictantis verb a 
excipiens, si ve exemplar vetus et probatum secutus, propria manu 
confecit 2 ). Ita factum est, ut versionis Syriacae hodieque ex- 
stent codices multo plures et antiquiores quam ipsius texttis 
Graeci, et qui miro niodo inter se consentiant. Antequam verp 
recenseamus codices versionis Simplicis in bibliothecis occidenta- 
libus reservatos, opus est, ut de Nestorianorum scbismate et 
ecclesiae Syriacae fatis pauca moneauuis. 



CAP. II. . 
Nestorianorum et lacobitarum historia brevis. 

Septimio Severo Caesare Mesopotamia provincia Romana 
facta erat. Syria universa illo tempore admodum populosa fuisse 



1) Abu Ishac (liber olimatum ed. Moller pag, 42.) narrat, Roham 
i. c. Edcssam habitatam csse maxime a Christianis, qui ibi plus treceiita 
monasteria, proseuchas inultas et'ccclesiam maximam habeant. 

2) Masius in cp. dedicat. Gramm. ad Ariam: ,,Uti ludaei, ita Syri 
quoque accuratissimo illo scribcndi genere in sola sacrorura librornm scri- 
pt'ura utimttir." Frodnnt, lacobnm Sanigensem habuisse amanuenses 
sepluaginta describendis cius sennoiiibus occupatos. B. 0. II.- pag. 322. 
Episcopis e.t magistris insignioribus ingens aderat multitudo discipulorum. 
Etiam posterioribns sacculis episcopi lectores et scribas habebant. Ita 
loanni lacobitarum patriarchae (a. 1208) discipulns adfuisse narratur, qui 
eo munere fnngi solebat, ut Scripturas ei praielegeret. B. 0. II. pag. 
134. Erant hand pauci inter Syros, qui memoriter Scripturas recitabant. 



127 

vidctur 1 ), sctl tarn gravi ct asshlua bcllornni fatonimqne miseria 
confiictata ct vastata .est, lit tribus saecnlis post vix reliquiae 
superstites fuerint pristini valoris. Persariun imperio a Sassani- 
dis restaurato Mesopotamia 2 ) crebris incursionibus vexata est. 
Sapor I. Armenian) oecupavit, Valerianum sul) Bdessae nioeni- 
bus captivum fecit totamqiic S} r riam vastavit. Armenia quidem 
sub Tiridate Pcrsis iteruni erepta est, sed de Mesopotamia con- 
tintio inter Persas et Romanes diinicatum , donee a Galerio victo 
Narsete imperil limes super ripam Tigridis restitutus est. Sae- 
culo quarto Inlianus quidem terruit Persas, sed lovianus Adia- 
benem omnesque provincias Tig-ritanas Persia concessit, Nisibi 3 ) 
ter frustra a Sapore obsessa aliisque oppidis, quae hiaxima vi- 
rium contentione Persis restiterant , detestantibus imperatorem Chri- 
stiammi, qui Christianos Persarum tjrannidi et furori mag-orum 
prodidisset. Quodsi enim experti erant antea Christian! odium 
persccutionemque Decii et Diocletiani, iam niliil passi vidoban- 
tur, rabie Saporis II. et mag*ormn contra nomen Christia- 
inmi concitata. Caesa a Sapore dicuntnr centum nonaginta circi- 
ter inilia; ex urbe Bezabde milia circiter novem virorum ac -11111- 
lierum in Persidem abducta sunt; ex urbe Nisibi incolac fere 
omnes excessernnt lugentes *). Sub Ardasciro , Saporis succes- 



Rabau Abulpharagius , Elisaci filius (non confimdendus ille cuiu Gregorio 
Bar-Hebraco) totinu ecclesiasticum officium memoria scrvabat. Ipsi epi- 
scopi ct archiepiscopi N. T. dcscribcrc solebant. 

1) Sub "Maineluccorum irapcrio rcccnsita sunt in Syria proprie dicta 
pagonim scxaginta milia. Histoire de" Tiuiur 1. V. c. 20. 

2) Mesopotamiam dicimus eodem nomine , quo Plinius VI, 31.: 
,,Mcsopotamiam ab orientc Tigri, ab occasu Euphrate, a septemtrione 
Tauro , a meridio man Persico inclusam , longitudiue DGGG mill. pass, 
latitudinc GCCIX." 

3) Of. Theodorcti hist, relig. de lacobo Magno. 

4) Notantur plnrimae urbcs , pagi et vici , quorum episcopi , pres- 
bytcri sive homines laici occisi sunt. Erat igitur religio Christiana ubique 
pervulgata. Ipsius regis nntritor et praefectus artilicum inter martyres re- 
censentnr. Memoratu dignum, quod tria potissiimun postulata snnt a Chri- 
stianis ad mortem evitandamt Christum ut abnegarent; solem, ignem, 
aquam colercnt; sanguinem demum comederent. Martyrum, quorum 
nomina rccolnntur , fuisse dicuntur sedecies milia. De Marutha apud lez- 
degerdem cf, Assem. B. 0. t. I: ,,Maruthas favore lion exiguo gavisus 



128 

sore pace reddita ecclesiis, altera g-ravissima persecutJo com- 
mota est sub lezdegerde, quae interrupta saepius, mox resusci- 
tata, triginta per annos duravit. Episcopi plurimi interfecti sunt, 
dirutae ecclesiae, monasteria solo aequata. Postea quidem paee 
fruebatur ecclesia Christiana sub Persarum regibus , sed gra- 
viorem et perniciosiorem cladem cepit ex haeresi Nestorianorum. 
Syria ab incunabulis Ebionitismo addicta fuit. Tempore con- 
cilii Nicaeni cpiscopi undecim recensentur, qui in damnatione Arii 
non consenserint l ), scilicet Edessae, Circesii, Darae, Sing-a- 
rae, Maiplieractae , Amidae, Aghel; ex urbe Edessa sub Va- 
lente orthodoxi expulsi sunt. Quae Edessae floruit scbola Per- 
sica, Nestorianismo a principio indulsit. Ilabulas quidem episcp- 
pus Edessenus huius scholae 2 ) conatus compescuit, sed vires 
ea resumpsit sub Iba neque delude ad (idem orthodoxam revo- 
cari potuit, quare Cyro episcopatum adepto iussu Zenonis eversa 
est et scholastici in Persidem relegati. Schola, Edessena autem 
turn floruit minim in moduin litterarum studiis; scripta Diodori, 
Theodori, ,Tbeodoreti, aliorum in ling-uam Syriacam translata 
erant oiunesque Graeeorum artes et disciplinae tractabantur. Qui 
Edessa excedere iussi snnt'viri litterati (IsADj Nestorianismo 
dediti, in Persidem se contulerunt. Hlo tempore etiam schola 
Nisibena condita (440) et Barsumas postquam ex Edessena schola 
sub Rabula eiectus est, episcopus Nisibenus factus, nihil inten- 
tatum reliquit, ut Chaldaeos Persasque omnes suani in liaeresin 
pertraheret 3 ). Episcopus ipse Seleucensis Nestorianismo indul- 
sit neque imilto post a patriarcba Antioclieno liberum se con- 
stituit *). Ita ecclesia orientalis abscissa est ab ecclesia occi- 
. den- 

apud lezdegerdem duo Ctesiphonte concilia habuit, ut collapsas ecclesias 
repararet disciplnianrqne restitueret. Fides Nicaena turn corroborata in 
Persiae finibus." Of. Chrysosthomi ad eum cp. XIV. 

1) Asscm. I. pag. 170. * 

2) De huius scholae auditoribus cousulas Symeonis Beth - Arsamenis 
cpistolam Assem. I, pag. 203. 351. 

3) Assem. T. III. pag. 69. sq. De Barsumae ingenio doloso, frau- 
dulcnto , procaci vide Neumann I. c, p. 67. 

4) Orientalis Asiatica dioecesis Patriarchae Antiochcno pwuit,-sub 
quo duo fuere ab initio Catholioi, Persidis Metropolita et Archiepiscopus 
Seleucianus. Defecit primus Babaeus a. 498. Seleuciae et Ctesiphontis se- 
des , quam et Babylqnicam dicunt et ecclesiam Cuchensem , quinta dicitur 



129 

' ^ 

dentali ct episcopus Seleuciae ex illo tempore catholicum se. pa- 
triarcham appellavit. Regibus autem Persarum yix credihile 
quantopere se insinuaverint Nestoriani, maxime quia medica 
aste J ) et eruditione varia excellebant , ita iit in >reg-ia aul& 
mterpvetum et legatorum, niediconim et scribarum muhera nacti 
sint, ad intima rcgni consilia haud raro admissi, licet aeg-errime 
id tulerint mag-i 2 ). Delectabantur enim reg-es Persarum fere 
omnes Graecorum libris 5 quos Syri in- linguam propriam transtu-; 
lerant 3 ). Maxime C.osro.es Nuscirvamis (531^ ^579), etianisi 
fabiilantur, qui antequam mortem obierit eum baptizatum esse 
dicant, mag-no tamen favore Nestorianos nonnullos prosecntus 
est 4 ). Eiusdem tempore institutum vitae monastiuae, quod apud. 



a Ne&torianis (ex tlecreto cone. Nicaeni) Celebris ob reyerentiain triiim 
Apostolorum , qui terras illius ditioni subiectas ad fidem Christianam tra- 
(luxermt, Thoinae Indornm, Bartholomaei Aramaeorum Apostoli et Adaei, 
imius ex LXX (Ebediesus Sobensis). De urbe Seleucia cf. Ritterum vol. 
IX. pag. 69. sq. Goche (Xtu^ apud Arriajium) nomeu antiquum fuisse vide- 
tur vel ipsius Seleuciae vel pagi, in cuius yicinia 1 Seleucia concilia est. 
Scribit eiiim Zosimus: ,,Tijs itQOTtQov (ilv Zwxdoqs , vvv SI ^siEvxslas ovo- 
[iuoit,lvi)g" Arrianus et Ammianus Marc. (XXIV, 18) Gochen distinguunt 
a. Seleucia. Koche cohaeruisse videtur cum Macliusa, suburbio quodara, 
a ludaeis obsesso (^121 iX'npN in Tamude. Tr. Ionia f. 11. a.)- Quare 
pi\tavcrim , in liac Seleuciae parte ecclesiain Christianam primam fuisse, 
unde mos iuvaluerit, archiepiscopos hoc loco ordinandi. Cosroes Nuscer- 
vanus eodeiu fere loco Rumiam aedificavit. Cf. Fiirst, Kultor- uiid Lite- 
ratur - Geschichte dcr ludcn p. 107. , Ritter. IX. p. 155. 

1) Bar-Hebraei Chronicon pag. '62.: Cum N Saporis Roniana uxore 
advenerunt periti medici Graeci, qui medicinam Hippocrateam iii Qriente 
propagarunt. Fucnint etiam inter Syros praestantes inedici , ex. gr. Ser- 
gius Resainensis , qui primus 'lib ros philosophicos et medicos ex lingua 
Graeca in Syriacam convertit et Atbanasius Aniidensis et Philagrius et 
Symeoii monachus, cognomento Taibutha et Gregorius episcopus et Theo- 
dosius Patriarcha et Honainus praestantissimus , filius Isaaci aliique multi 
his posteriores usque ad hodiermun diem." 

2) Cf. Eichhoru , Gescluchte der Syrer-, ein Fragment in Meusel's 
Gescluchtsf. Thl. 5. 

3) Ndn omnes Persarum reges Syriace callebant : Pherozes episto- 
lam Syriace scriptam non intellexit, sed Gabrieli medico interpretandani 
dedit; deinde ut alter quoque Yir Syrns ad legendam epistolani aecersere- 
tnr praecepit. A'ssem. B. 0. IV, pag. 405. . . 

4) Cf. Assem, Tom. III. pag. 91. 94. 101., IV. pag. 745. Agatluas 
].. II. c. 6671. Menander excerpt, legal, pag. 142. Pagi Critica Tom. 
II. pag. 626. ' v ' 

9 



130 

Nestorlanos collapsum erat, opera Abrahae Cascafensis restitu- 
tnm est. Scholae ( floruerunt Scleuciae maxime et Nisibi neqne 
defuerunt viri docti magnae famae ut Hananus aliique. Multi 
onmino in imperio Persarum erant Syrorum , qui litterarum. stu- 
diiim enixe colerent. Maxime tractabantnr Biblia cum com- 
mentaries patrum; sed adiunctae erant artes mundanae, ma- 
xime medicina* ars scribendi, g-rammatiea et philosophia. Bxem- 
plo est inter alios Mar Abas r ) cog-nomine Magni et Martyris 
decoratus, qui antea magus fuerat, deinde ad Obristianam fidem 
conversus Nisibin perrexit ibiqwe sermonem Syriacum didicit; 
mox Graecae linguae amore ductus Edessam petiit, nbi Thomae 
viro lacobitae eius linguae perito operam dedit, ipse Syriace 
exponens, quae Thomas Graece legebat. Ad liunc mbdnm con- 
iunctis studiis Mar Theodori libros collegerunt. Ambo deinde 
Constantinopolim profecti, quum iis imponeretur , ut Diodornni, 
Theodorum et Nestorium anatliematiKarent , fuga sibi consulue- 
runt, Ille interpretatus est totum Testamentum \ 7 etus ex Graeco 
Syriace. Marabas Nisibi postea litteras docere coepit, Nisibe- 
iiis id enixe exposcentibus. Idem d em inn Nestorianorum episco- 
pus eleclus est 2 ). Docet onmino Nestovianorum liistoria, ple- 
rumque episcopos et patriarcbas electos esse tales, qui in mo- 
uasteriis fuerant; vigebat ante in in monasteries summnm litterarum 
studium. Confiigerant etiani Graecornm Latinorumque multi in 
Orientem, qui a partibus Nestorianorum stabant, atqne quo magis 
in doctrina et disciplina a norma ortliodoxornni defccerunt Nesto- 
riani, eo maiorem operam posnerunt in artium liberalinm luuna- 
nannnqiie rerum cura et exercitatione. Erant illi in vita ple- 
rumque contentiosi , ambitiosi, arari 3 ); in verbis derotionem 
simulantes et humilitatem , agendo denegabant virtutem Christia- 
nam; doctrina adulterata, bierarchia fundata et promota, nan 
minus atque Romano - Catholici dogmata omnia et praecepta cor- 
ruperunt et depravarunt, quae ab Apostolis acceperant pura et 
salutifera; id solum est in iis laudandum, quod Biblia semper 



1) Assem. ex Bar-Hcbr. Ill, 2. pag. 93. 

2) Idem scholam aperuit in Modaina, testc.Amro. 

3) Syri a scriptoribus et veteribus et recentioribus dicuntur esse 
natura cupidi et avari, praeter modum rerum appetentes, gens inqnieta 
avidaque rerum noYarum, 



131 

tractarunt fitterasque mag-ni aestimarunt, ita ut barbararum gentium 
magistri f'acti in maxima rerutn vicissitudine tamen nunquani selro- 
larum traditionein prorsus derelinquerent. 

Erarit autem Nesto riant per totum Persarum regnum dis- 
persi, eorum doctrina fere sola obtinente in Perside et Baby- 
Ionia ; , in Adiabene et Mesopotamia mixti erant cum lacobitis. 
Quantus fuerit illo tempore Christianorum numerus , videre licet 
ex catalogs ecclesiarum, quae Nestorianorum patriarchae eiusque 
metropolitis'subiectae erant (Assem. torn. Ill, 2. pag 1 . 705 sq.), 
neque a vero aberrare mihi videor, si dimidium incolarum ems 
regionis fuisse Christian os statuerim *). Maxime favit Nestoria- 
nis Cosroes II. Abruizus, qui ecclesiam ipsam Edessenam ortho- 
doxis ereptam Nestorianis tradidit. Dudum quidem Edessa glo- 
riata erat elog-io illo , quod ex ore Christ! promanasse putabatur, 
fore nunquam, ut liostibus traderetur 2 ) ; optime munita g-rayes 
et diutinas Persarum oppug-nationes superaverat 3 ). Impenderant 
etiam Imperatores Byzantini multam operam, ut regni fines contra 
Persas defenderent; Amida> Edessa, Martyropolis *) , Dara fos- 
sis moenibusque tanta arte cinctae erant, ut vix superabiles es- 
sent; arx tamen nulla, nullum oppidum restitit Persis, qui uni- 
versam denique Mesopotamiam et Armeniam subeg-erunt. Ita 
Edessa quoque, quae post exterminates sub Cyro episcopo Ne- 
storianos semper Graecis et lacobitis foederata fuerat , a Persis 
occupata et Nestorianis tradita est; sed non multum temporis 
hunc locum Nestoriani possidebant. 

Anno 640 imperio Persarum ad Avabes devoluto Nestoriani 
non minore Chalipharum gratia et farore condonati et usi sunt 
quam Sassanidarum antea. Nil moror quidem traditiones Nesto- 
rianomm, Mahometum pacto t'oedere cum lesuiabo Nestoriano- 
rum patriarcba favisse et multa concessisse Nestorianis, quia ipse 
olim magistro Nestoriano usus sit; constat tamen, Nestorianos a 



1) Degmit hodie iu regno Persico 10,000000 liomiijuin. 

2) Procopius de bell. Pers. II, 12. Evagrins IV, 27. Tillemont, 
torn. I. p. 362. 383, 617. losue Stylites ,,solvi nequit yerbum 

Christi, quem ill! (Edesseui) adorant, de ipsa dicentis: non dominabitur 
ei inimicns in acterrium." 

3) Cf. Assemani B. 0. Ill p. 407. 411. Tom. IV (proprie III, 2) p. 93. 

4) Ritter, Erdk. vol. XI. pag. 72. 

9 * . 



132 

Chaliphis adhibitos esse ad regimen pixwnciarum et urbium , prae- 
sertim in Adiabenc et Mesopotamia , ubi plurimi habitabant. Scri- 
barum quoque et medicorum munus semper fere demandatum erat 
Nestorianis, tinde medicorum et scribarum in ipsa ecclesia tanta 
evasifc auctoritas , ut neque patriarcharum electiones neque eccle- 
siastica negotia illis non accitis conficerentur. Ea de causa se- 
dem Bagdadum transtulernnt patriarchae N estorianorum , tit Chali- 
pliarum medici et aulici, tantaque aemulatione dig-nitati et domi- 
nation! suae consuluenmt , ut Melchitis et lacobitis vetaretur 
ecclesias ibi exstrtiere '). Etenira ' quuni Graeci plurimi .Bagdad! 
morarentur sibique a patriarcha Antiocheno metropolitan! expo- 
scerent, Nestorianorum Catliolicus a Chaliphis impetrarit, ut Grae- 
comm metropolitae non liceret Bag-dadi permanere; quare etiain 
lacobitarmn Mapliriani Tagriti considere coacti sunt. 

Saracenico imperio a. 1258 a Tartans occupato primum 
. quidem pace fruebantur Cbristiani, postea maxima crudelitate 
caesi, turbati, comminuti sunt. Sub Kazano, filio Argoni, qui 
1295^1303 regnavit, persecutio in Adiabene_ concitata est, in 
qua ecclesiae omnes Tatirisii et Arbelae destructae et monasteria 
direpta sunt, quum in Mosulana regione Christian! ingenti pecu- 
niae summa soluta pacem adipiscerentur 2 ). Illo tempore labal- 
lalia Nestorianorum patriarcha epistola ad Benedictum IX. data 
fidem catholicam professus est. Maior iteruni strages atque ca- 
lamitas Persidi, Chaldaeae et Mesopotamiae illata est a Timtsro, 
Tartarorum rege maximo. Hie Bagdadum et Tagritum vi cepit 
diripuitque (1394), deinde Arbelam, Mosulam, Geziram, alias 
urbes primum quidem oblatis muneribus pacifice obfciniiit, postea 



1) Ipsi cpiscopi baud raro corumque filii facti sunt duces, nrbiiim 
et proviiicianini praefccti, vectigalium exactorcs, medici, scrihae. Cf. 
"Assem. B. 0. III. pag. 96. 216. 482. . Bagdadi academia condita est, in qua 
ducibus Syris Arabes litteras excolere cocperunt. Ut antea Seleucia, ita 
mmc Bagdadnm a Syris nonnumqnam Babylon dicta. 

2) Quanta strages fucrit inter Christianos tcnipore Bar-Hebraei, 
Couspicere licet ex eins vita ab Assemano Tom. III. edita. In Cod. M. S- 
Vaticano CCGLXXXVI. (Mail torn. V.) exstat continuatio chronogi-aphiae 
Gregorii Bar-Hebraei ab a. 1393 usque ad a. 1492, ubi de Tartarornm 
in Mesopotamiam incursione sub Taine % rlane, de yastitate, quae facta est 
per enndem in Turabdin, deque reliquis Tavtarorum, Turcarum et Cnrdo- 
rura rebus gestis in Assyria, Mesopotamia et Cilicia agitur. 



133 

simili crudelitate tractavit; Edessam quoque, Rhesainam et Ami- 
dam, quum in Palaestinam arma intulisset , vastavit. Neque 
inelior fuit Christianorum status sub Turcomanis. Causa fuit 
ha'ec- maxirae calamitas , ut propensiores facti sint Nestbriani ad 
amicitiam Papae sibi conciliandam. Pfaedicatores e fratribiis mi- 
iioribus a Nestorianis recepti sunt; anno 1551 Sulaka, patriarclia 
electus Romam ad lulium III. missus est, a quo ordinationem ac- 
ciperet. Cui in Mesopotamiam reversuro Ambrosius Theseus ad- 
iunctus est, idem ille, qui primus inter Occidentals litteris Sy- 
riacis operam dederat. Nestorianorum metropolita in Cypro in- 
sula iam a. 1445 fidem catholicam amplexus erat, quum prae- 
cedeute anno Sjrorum lacobitarum patriarclia Ignatius leg-atos 
Romam misisset. 

Haec Nestorianorum fata .fuere in Oriente. Reg-io , qiiae 
populosissima et amplissima fuerat, postquam inctirsiones Per- 
sarum, Hunnorum, Scytharum, Alanorum, Arabum, Curdorum,. 
Tartarorum, Turcaruni experta est tulitque vastationes et cala- 
mitates tantas, quales vix ullus terrarum tractus, reliquias 
tantum ling-uae, eruditionis religionisque antiquae ad hodieriumi 
diem servavit. In urbe Mosula Syriaca scripta antiqua a viris 
litlteratis et clericis si minus intellig'untur , leg-untur tamen; co- 
dices manuscripti satis multi etiam nunc reperiuntur , unus Ri- 
chius octing-entos Syriacos et Arabicos Mss. collegit; agunt ad- 
huc vitam pauperem et inopem in montibus et vallibus Adiabenes 
et Mediae lacobitae, Nestoriani et Chaldaei, i. e. .Nestoriani illi 
qui ad Romanae ecclesiae commimionem accesserunt ') ; in ore 
vulgi etianmunc Syriaca lingua viget , quamvis corrupta 



1) Gf. Niebuhrii itinera Torn. II. p. 283., lie Ncslorianis iu Meso- 
potamia. Hitter , Erdk. vol. X. pag. 680. sq. Grant , the Nestorians etc. 
Ainswortli , Account of a Visit to the Chaldeens etc, (Journal of the Geogr. 
Soc. of London vol. XI. p. 21760- lllem Travels and Researches vol. 
II. p. 179 sq. Lib rum- Evangel iorum osculis venerantur. In cultu sacro 
lingua Syriaca antiqua adhibetur , fit tamen translatio iu linguam. vulga- 
rem. Scribunt quoqne epistolas clerici in lingua Syriaca, scriptura non 
multum diversa ab Estrangelo. Diem dominicam sanctissiinam habent, an- 
tea sabbatum quoque celebrarunt. Apud patriarcham reperit Grantius Bi- 
i)lia universa, sex voluminibus .coinprehensa; ceteri singulos tantum libros 
possident, Evangelia, Epistolas, Psalinos, Pentateuclium vel Prophetas. 
Grantio a Patriarclua liber Evangeliorum antiquus litteris Estrangelo scri- 
ptus dono datus. ' . ' 



134 

et degenerata atque Urmiae a fidei praedicatoribus Testanientum 
Novum Syriacum typts excusum st. Sed avaritia , ignorantia et 
simulata humilitas Games fere preuiit et obtinet, qui ilia in re- 
gionc Christianorum nomen gerunt. 

Vidimus supra in historia Nestorianismi, scholam Eojesse- 
nam atque cum ea sindia litterasque Syriacas Nisibin tMnsmi- 
grasse, ex quo temp;ore apiid Nstorianos s. Syros oriefltales 
ling-ua Syriaoa in schola Nisibena niaxime colebatur. Rejnaiise- 
rant tamcn Edessae viri aliquot docti et studiosi; sed qui Ne- 
storio restiterant, tradiderunt se erroribus EutycMs, qttos primus 
Barsumas Arcliimandrita in Ortente disseminavit '). Variae exinde 
Monophysitismi formae exortae sunt in Syriae., Asiae et Aeg-ypti 
fmibus; factionum et rixarum nee modus erat nee finis._ Alter- 
cationes, dissidia, Leila, deturbationes totam Syriam depopulari, 
artes, disciplinam litierasque , quippe quae pace ei otio indi- 
gnant, exterminare et obruer^ minabantur. IJbi post Zenonem 
et Anastasium , Imperatores Monophysitis propensos, lastinus 
episcopos onmes concilium Chalcedonense comprohare detrectan- 
tes sedibus deturbavit, factum est inaxhnc opera lacobi Baradaei 
Edesseni, ut Monopnysitae in Syria ab ecclesia Graeca pror- 
sus avulsi suos sibi patriarchas constituere aninnim inducerent. 
Ab eodem Monopliysitas lacobitaruiu nomen traxisse verisimile 
est^ Stabant autem episcopi plurimi aon solum Syriae et Pa- 
laestinae sed etiam Mesopotamiae a paiiibus Monophysitarum, 
inter quos episcopi Amidae, Edessae, Harau, Rhesaiaae, ir- 
cesii, Darae recensentur 2 ). Ita factum est, ut quum Orientales 
Nestorianismo faverent, pars Asiae occidentalis eaque maxima 
proprium lacobitarum coetum constitueret. Erant enim Syri la- 
cobitae societate turn Armeniis coniimcti turn Aegyptiis. Arme- 



1) Les extremes s touchcnt. Ebionitae et Patripassiani antiquitus 
in Syria. Cf. duodecim Testamenta et Evang. sec. Aegyptios. Redepen- 
ning, Origenes I. pag. 96. Concilio quod Ghalccdone contra Chrysosto- 
mum convocaverat Tlieophilus Alexandrinus , episcopos Syros adfuisse 
Chrysostomus queritur in ep. ad Innocentium. Scripta Cyrilli , Theophili ct 
postea Severi, luliani, aliorum Syriace Tertebantur Edessae. 

2) Cf. Assem. torn. II. , dissert, de Monophysitis . 2. In Syria 
Monophysitis adhaeseruut episcopi Apameae , Laodiceae , Aieppi , Damasci, 
Palmyrae , Cyri , Mopsuestiac , Epiphaniae , Sebastes , quibus accesserunt 
alii ex Caria et Asia. 



135 

niorum cum lacobitis unione scissa postmodum, perduravit tamcn 
Syrorum cum Aeg-yptiis fraternitas atque foedus , quamlibet va- 
riis temporibus inter utrosque vel de dog-matis vel de ritibus 
quibusdam et de patriarcharnm iure finibusque diniicatum est. 
Erat enim universa terra lacobitica duobus patriarchis- subiecta, 
Antiocheho et Aegyptio. Antiochenus in Oriente Maphrianum 
s. Primatem ordinavit , Aegyptius metropolitan! Aethiopibus dedit. 
Insignis fuit prinmm in Syria lacobitarum coetus plebis frequentia 
magna virisque magnis et doctissimis abundavit. Palaestina eo 
tempore erat ferme populosissima regni Byzantini provincia , eccle- 
siis ubique ornata, monasteriis adeo usque referta, ut gens ilia 
cssc coelibum videretur *). Gravissimis autem persecutionibus et 
ladibus innumeris Syri lacobitae mirum in modum correpti, di- 
ininuti ac paene exstincti sunt. lugtiniano frustra id quinque 
collationibus aggresso , ut eos in catholicae ecclesiae g-remium 
reduceret, mox decreiis poenisque adversus baereticos in utraquc 
leg-e latls saevitum est in lacobitas , ita ut in servitute libertatem 
sibi nacti viderentur, Aegypto primuni, delude Syria a Malio- 
metanis occupata. Magna tanien strages , priore tempore a Co- 
sroe, postea a Chaliphis maxime inter monacbos edita. Vexati 
sunt in dies et omni modo lacessiti lacobitae a Maliometanis 
principibus et ab Imperatoribus Graecorum 2 ). Episcoporum non- 
nulli in carceres coniecti; alii ex sedibus depulsi, onmes denique 
Cbristiani intolerandis exactionibus saepenumero afflict!. Mitio- 
res experti ,sunt Francos in- Mesopotamia , Palaestina et Cypro. 
Bed .aliae iterum . alias exceperunt plag-as , quare quis tandem 
miretur, nationem ad nibilum fere reductam, quae olim maxima 
fuit 3 ). Tempore Gregorii XIII. saec. XVII. ita describitur la- 
cobitarum status a nuncio et visitatore Romano: ,,Natio lacobi- 
tica dispersa est per civitates, terras et oppida Syriae, Meso- 



1) Cf. Itiuerarium Antpnint martyris in Ugolini antiqq. torn. VII. 

2) Cf. Excerptum Chronici Bar-Hebraei de Hakimo halipha in Ghre- 
stomathia Roedigeriana pag. 27. 

3) Lingua Syriaca in Syria cvanescere coepit. lacobitarura patriar- 
cha Antiochenus Ignatius ct Alexandrimts Cyrillus inter se rixati sunt (circa 
a. 1200) ea de causa quod Aegyptius episcopum ordinaverat Hierosolymi- 
tanum. Multi cnim iuris pcriti Acgyptii illo tempore Hierosolyinis comnio- 
rantcs de Syris cpiscopis conqucsti crant, quod ab ipsis propter diffe- 
rcntiam sermpnis 11011 rccte pasci posscnt. 



136 

i 

potamiae et Babyloniae tnixta aliis nationibus , mimerum quinqua- 
g-inta milium domuum obtinens, cuius praecipua pars panpercula 
est quotidianoque labore victum quaeritat. Ecclesia patriarcbalis 
est extra civitatem Marden in monasterio ZSafran. Sub patriar- " 
cliae obedientia vivunt Metropolita Hierosolymitanus et episcopi 
Amidensis, Mosulanus, Edessenus, Damascenus alii." Non mul- 
tum differt status hodiernus. Qui in urbe Marde residet pati'iarcha 
Jacobitarum, est proprie patriarcha Antipchenus. Eteiiim ubi ve- 
titum est tempore Graecoriim lacobitis tanquara haereticis Antio- 
chiam ingi'edi , patriarcliae per dmtiirnum tempus in monasteriis 
latuerant. Initio qnidem imperil Saracenorum eonati sunt Antio- 
chiam revertij sed ab illis qnoque eiecti, qtuun nusquam fere 
locorum securitate gauderent, primujn Amid am. 1 }, deinde Mar- 
den sedem patriarchalem transtulernnt , in cuius vicinia coeno- 
bium Zaplfarense obtinent non minus illud numitum, quam miri- 
fice diictis aquis hortisque exornatum 2 ). Sedes Mapliriaiii est 
in coenobio S. Mattliaei prope Jfiniven. Maphriaims i. e. foecun- 
ditatem tribuens, quasi pater patrum et episcopus episcoporum 
a lacobo Baradaeo primus creatus erat Achudemes. Est autem 
Maplirianus sive Primas Orientis lacobitarum genti loco archie- 
piscopi Seleucensis constitutus, qni aevo primo a patriarcha 
Antiocheno ordinabatur. Certain sedem primus fixit Maruthas 
in nrbe Tagrito 3 ) anno Chr. 629, qni Saracenis arce Tagri- 
tensi ultro tradita pacem et libertatem ab illis nactus est, ita 
ut lacobitarum numerus in Perside magnopere aug-eretur atque 



1) Amida nunc Caramit dicta i. e. nigra Ainida, quia arcein am- 
plam habet murosque ex nigris lapidibus, in quos ut Abiilfeda scribit HOC 
ferrum valet ncc ignis. 

2) Cf. Bitter , Erdkunde Th. XI. p. 383. Marde arx est munitis- 
sima, quae omnino capi nequeat. -Cf. de lacobitis, quorum quinqua- 
ginta quinque milia in ilia regione habitave dicuntur, St. Southgate, 
Narrative II. p. 275. In monasterio Deir ez Zafarau, non niultum a 
Marde distante, bibliotlieca servatur clarissima, libros continens duode- 
cim linguarum. Ainsworth Trav. and Res. II. p. 115. Buckingham Trav. 
1,280 85. - 

3) Summus Assemanus a Renaudotio in errorem primum abductus 
est (B. 0. 1 p. 174.), ut Tagritura eandem urbem haberet quam Martyropolin, 
regionis Sophensis metropolin, 240 stadiis distantem ab Amida Boream ver- 
sus. Ritter XI. p t 72. Est potius urbs ad Tigvim sita non procul a Mo- 
sula. Cf. Ritter X, p. 222. 



137 

episcopis multis temporis successu a Maphriano constittitis , laco- . 
bitae in provinces etiam Transtig-ritanis locum ubique mediosSra- 
ter Nestorianos susciperent. Quanto in dies mag-is patriarchae 
dig-nitas et iurisdictio diminuta, eo aucta est et amplificata 
auctoritas Mapiiriani, ita ut Bar - Hebraeus , qui ipse liac dig-ni- 
tate clarus erat, dioecesim suam patriarchali facile praeferret. 
Tagi-iti ecclesias exstruxerant lacobitae mag-nificas ad .annum 
usque 1089, ex quo tenipore neque hac in urbe habitandi secu- 
ritas relicta est. Post fug-as multas et errores Ig-natius Lazarus 
Maphrianus a. 1152 sedem fixit in supra dicto coenobio S. Mat- 
tliaei, quod ad lumc usque diem aliquam famam iactat ct anti- 
quae celebritatis nmbraculani '). Mbg-ulorum copiis in Assyrian! 
invadentibus (a. 1262) plurimi lacobitae ex urbibus Mosula, Ni- 
nive et adiacentibus locis Arbelam se receperant, quare mine 
quoque in illius reg-ionis montibus vallibusque fere inaccessis g-ens 
lacobitarum permanet. Quemadmodum fieri solet, ut inter cala- 
mitates et persecutiones sedentur turbae atque sileant inimicitiae, 
ita lacobitae cum Nestorianis aliqua fraternitate iuncti sunt in 
Assyria et Mesopotamia, ut videre licet ex rita Greg-orii Bar- 
Hebraei , qui ipse rbetoricae et medicinae Tripoli apud lacobum rne- 
torem, virum Nestorianum, operam navaverat. Accesserunt etiam 
lacobitae pluries ad communionem cum ecclesia Romana , scd 
simulate et propter exspectatam pecuniam rel auxilium, foedi- 
frag-i, inconstantes , ambitiosi. 

Ad lacobitas proximo accedunt Maronitae in monte Libano, 

- Monotheletismo dediti, qui saec. VII. in regione monasterii S. 

Maronis ad Orontem fluvium cong-reg-ati , proprium sibi patriar- 

cbam, Antiochenum dictum, creaverunt. In Ecclesiae Romanae 

societatem illi recepti sunt. 



GAP. III. 

Codices Evangeliorum antiquissimi ex Oriente 

allati. 

Quot fuerint ab initio scholae et monasteria apud Syros, 



1) De coenobio S. Matthaei cf. Asseiu. II. p. 408. Asservabautur 
- ibi caiioncs antiquissimo charactere script!. 



138 

% 

supra menioratum est. Omnes fere quotquot in Europa liabentw 
codices, a monachis script! et ex monasteriis allati sunt. Obti- 
nuit consuetude j ut clerieorum fere unusquisque maxime Psalmos 
ct Evang-elia sua manu describeret. Exstant in bibliothecis 
libri seqiiioris tcmporis ab ipsis episcopis ct patriarcliis exarati. 
Auctoris no men vulg-o cotlici subscriptum est , addito anno , mense, 
die, nonnunquam ipsa bora, qua liber confectus sit. Erat qui- 
dem aliquoties turbata et collapsa disciplina in Nestorianorum 
scholis et monasteriis; sed turn exstiterunt, qui earn aliquo modo 
restituerent. Monasterimn primum in Oriente fundatum erat ab 
Eugenio in monte Izlensi apud Nisibin, mox exstructa sunt alia 
multa maxime in urbe Bcth-Zabde eiusque prorincia, Zabdikcne 
dicta, quorum postea alia lacobitis alia Nestorianis cesserunt l ). 
In Assjria incljtum erat monasterium S. Mattbaei (lacobitarnm), 
<jod et Chnchtae dicitur, et S. lonae (Nestorianorum). In r- 
g-ione Marg-ensi tredecim monasteria sunt condita. Neque in Ba- 
bylonia defuerunt coenobia, alia ad Eupbratem, ad Tig-rim alia 
sita; in Carduis montibus monasterium arcae celeberrimum fuit. 
Sed lato dift'usus monacbatus saeculo quarto et ubique celebratus 
In Oriente, in turpitudinem abire videbatur saeculo quinto, qiuun 
Barsumas Nisibenus, Nestorianorum ille princeps, sacerdotibus 
inonacbisque, qui continere se nequirent, potestatem nub end i fa- 
ceret. At vero in fide moribusque omnia sibi concedentes et di- 
vinam Ghristi gloriam detrahentes, Nestoriani mox acrius mona- 
sticae vitae severitatem restituerunt; nam in monacbatu et coeli- 
batu nititur ilia religio, quae specie sanctitatis bominurn con- 
scientias devinctas tenet 2 ). Abrabam Cascarensis (circa a. 500) 
qui in Aegypto monasticam vitam induerat, ex Aegypto servi- 
tutem illius vitae in patriam rctulit. In monte Izlensi prope Ni- 
sibin monasterium fundavit, post Eug-enium alter nionachorum 
pater eelcbratus. Inde plurimi eg-ressi , qui ubique in Assyria, 
Babylonia, Mesopotamia monasteria renovarunt et exstruxerunt 



1") Coenobium S. loannis in Gamula in Zabdikcne (Nestorianorum) 
anno Arabum 449 quadringeutos monachos habuit, teste Gregorio Bar- 
Hchraco in Chvonico. 

2) Ornawut sc inonaclii liis titulis : 



139 

et severani vitae disciplinam restaurarunt. Monasterium lacobi in 
Beth- Abe plus trccentos monachos habuit. Eodem tempore Mar - 
Abas Nestorianorum patriarcha factus (536 552) vetuit ne epi- 
scopus fieret qui uxorem duxisset, Clerici in monasteriis eru- 
diebantur in ritir ecclesiastico et litteris sacriss Erant etiam mo- 
nachi, qui proprie et ex officio litteris vacarent. Sic lesuiabus 
Arzunita in synodo a. Chr. 588 habita can. 8. de jnonachis sta- 
tuit, ut si quis litteris yacare voluerit aut studiorum causa Iter 
susceperit, litteras Hie episcopi secum deferat artemque aliquam 
(mcdicinam , aritlimeticam etc.) exerceat. Saeculo nono queritur 
Nestorianorum patriarcha 1 ), quod quum nionasteria visitasset, 
collapsam reperissct disciplinam neque fere ullum ridisset nionachum 
cruditum et litteratum; sed nequc illo tempore antiqna eruditio 
prorsns in monasteriis cxstincta est et quotiescunque ad canones 
regulasque veterum disdplina revocata est, niaxime Bibliorum 
stadia commendata sant. - 

Quae studiorum litterarumque- ratio vig-uit apud Nestorianos ? 
eadem lacobitarum fuit. Christiani in Perside fere omnes erant Ne- 
storiani, quorum patriarcha primum, ut supra diximus, Seleuciae, de- 
inde Bag*dadi sedcns to turn Orientcm sibi subiectum tenuit. Erant 
etiam Nestoriani plurimi in Armenia , aeque multi in Syria , ubi nunc 
unam tantum cclesiam liabent Hierosolymis ; in Cypro quoque 
Nestoriani consederunt. In Mesopotamia et Adiabene mixti erant 
cum lacobitis, qui ecclesias et nionasteria plurinia Edessac et in 
regione Euphratis liabuerunt, in Syria citeriori numero et digni- 
tate Nestorianos multum superabant. Solent et Nestoriani et la- 
cobitae tempora consig-nare secundum patriarchas suos, ut pas- 
sim videre licet -etiam in epig-raphis codicum ? ). Quo t<;inpore 



1) Sabaricsus (f 836) scribit : Omiiia in Aramaeorum ten-is castella 
pagosquc doctis clericis indigere perspcxi, adco ut in schola quoque Mar 
Theodori ct in altera Mar Maris atque in ista Mabuzae praeter aliquot 
sencs, qui ex tanta doctowun hominum copia panel remanserunt , ex iu- 
nioribus nullum litteratum reperire contigerit. " 

2) Catalog! Patriarcharum apnd Assemanum "reperiuntur. Habent 
Monophysitae etiam Maphrianorum suorum in Oricnte collocatorum cata- 
logum , qum incipit Bar - Hebraeus , ipse suo tempore lacobitarum Ma- 
phrianus , .ab Achudeme , quern Jacobus Baradai metropolitam praefecerit 
(vid. supra). los. Aloys. Assemamis Maruthain primum lacobitarum Ma- 
phrianum statuere vult, qui in urbe Tagrito sedeni primalialem fixit. 



140 

i 

Nestoriani ex ecclesia externrinati simt , ' haercsin et comnumio- 
iiem propriam formantes , v^rsio . Bibliorum Simplex; iam ubique 
in Syria oriental! et occidental! divulg-ata erat; haec igitur versio 
commimis est Nestorianis cum iis non solum, quos catholicos et 
orthodoxos appellat Assemanus quorumque vitas et scripta primo 
Bibliotbecae ' tomo recenset, sed etiam cum lacobitis, qui saeeulo 
sexto Monophysitarum dog-ma ab ecclesia reprobatum sua in bae- 
resi fixerunt. Quare codices rersionis Simplicis quotquot exstant 
saeculi quinti, sexti, septimi null am Deque scripturae neque tex- 
tus diversitatem produnt, sire catholicorum sive lacobitai'um aut 
Nestorianorum fnerunt. Atque de hac quideni textus forma , qua- 
Jis in vetustissums Mesopotamiae codicibus appareatj prinnim 
dicendum est. 

Antiquissimi codices Sjriaci, accuratius a vivis doctis de- 
scripti, asservantur in bibliotheca Vaticana, quo maximam par- 
tern allati sunt ex monasterio Nitriae, quare vulg-o Nitrienses 
nominantur. Assemanus in Bibliothecae tomo primo fata illoriuu 
codicimi describit, quomodo et quo tempore ex desertis Aeg-y- 
pti et Libyae in Europam allati sint, pars prima ab An- 
drea Scandar pars altera ab Assemano ipso. Roniam quum pri- 
nuini advecti essent codices illi Nitrienses Nili aquis aliquo modo 
consumpti (navi qua veliebantur submersa) omnes primum litte- 
rarum periti ? qui Romae deg-ebant , bos codices nullius onmino 
pre'tii esse iudicaverunt, ling-ua barbara et eiusmodi characteribus 
; 'scriptos, quos nemo mortalium leg-ere posset. Sed nacti sunt 
Assemanos interpretes. Erant olim illi codices in monasterium 
Scetense traducti ex Mesopotamia per Mosen Nisibenum (aliis 
Tacritensem) , ut ipse testatur initio codicis Nitriensis ? qui Epliraemi 
opera continet (Assem. B. 0. I. pag-. 83.). Advexisse se dicit 
Moses ducentos et quinquag-inta codices *) , quum Bag-dadum es- 
set profectus, anno Graecorum 1243 (Chr. 932). Illo enim tem- 
pore iam evanescere coepit doctrina in Mesopotamia et Assyria, 
quare facile Moses nosier codices illos emisse et comparasse vi- 



1) Cf. Allg. Literat.-Z. 1846. Nr. 203 sq. Omnino in inultis Aegy- 
pti et Mesopotamiae monasteriis eruditio plurimi habita est et cura im- 
pensa in colligenda bibliotheca. Aegidius Lochiensis Capuzinus in mona- 
sterio aliquo deserti Scetensis librorum inanuscriptorum se vidisse dicit 
plus octo milia, quorum nohnnlli ex tempore S. Autonii fuerint. 



141 

detur. . Collegit autem maximam quasi et fere plenam librorum 
sacrorum et Patrum antiquorum Biblipthecam , sicuti nuflc apparet 
ex libris Mss. in Museum Brittanicum translatis '). Quum enim 
Assemano aliisque vix magna opera et sumptibus non cxiguis 
contigisset, ut paucos inde codices nanciscerentur , nostra Jam 
aetate ex monasterio illo Syrorum , quod vulgo monasterium S. 
Mariae Deiparae in eremo Scetensi dicitur, thesaurus librorum 
vetustissjmorum universus in mantis Anglorum pervenit. Vetuit 
enim lex rigidissima, ne monacal libros Bibliothecae suae ven- 
derent, ut scribitur in cod. Nitr. 2 fol. 5. ,>Qui dominicnm hoc 
praeceptum riolaverit ? anathematizatus esto et a Deo universaqne 
sancta ecclesia eiectus." Sed vicerunt tandem moiiachorum stul- 
titiam et superstitionem Ang-li dona ferentes. Ita igitur factuni 
est, ut Codices saec. V. VI. et VII. quamplurimi, in eremp 
Scetensi per saecula niulta reconditi , in nostra usque tempora 
reservarentur. Fuerat omnino multuni semper commercium inter 
monasteria Libyae et Mesopotamiae 2 ) et in ipsa urbe Alexan- 
dria Syriaca ling-ua nonnullis in ecclesiis adhibebatur. Sunt autem 
inter codices illos duo antiquissimi , qui quattuor Evangelia con- 
tinent. Haec enim antiquitatis consuetude fuit, ut Evangelia 
plerumque seorsim scriberentur. 

I. Qui ab Assemano in bibliotlieca orientali (torn. I. pag. 
561.) codex Nitriensis- primus dictus est, descriptus a St. Ev. 
Assemano in Bibl. Vat. catalogs P. I. T. II. pag. 27. sqq. et 
ab Adlero (N. T. verss. Syr. Hafniae 1789 pag. 3. sq.) , exara- 
tus est ille anno 548 Edessae a fratre Mar Eusebio Aramaeo 
(Adamaeo apud Assemanum) in usum coenobii S. Thomae (As- 
sem. I. pag. 399.). Idem delatus postea in castrum quoddam 
(forte Uremam ad Euphratem situm") quod lacobitarurii patriar- 
cliae Antiocheno subiectum fuit, ibique bis 3 ) assutus etcompactus 
(a. 718 et 728), veriit tandem (a. 1081) in coenobium S. Ma- 



1) Vide: The festal Letters of Athanasius , edited by W. Cureton. 
Lond. 1S4S. Preface p. XXIV. 

2) Isaac Niuivita , in coenobio S. Matthaei apud Niniren primuni 
monachus , mox Ninivitarum episcopus , abdicata dcmnm dignitate in Scei 
tense erenram secessit. 

3) Primuin Codex compactus est, quum Patriarcha monasterium vi- 
gitaret. Saepius legitur, episcopos curani gessisse, ut Codices transscri- 
bereutur, emendarentur , restaurarentur. 



142 

riae Syrorum in deserto Scetensi (Bibl. Or. I. pag 4 . 41. 305.)? 
undc Remain adductus cst. LHterae , sunt Syriacae antiquae, 
vulgo Estrang-elo dictae , quod rectius hoc tempore plerique non 
cum Asseroano repetunt a voce Graeca ffrQoyyvXog , sed ex -louw 
et VAsrul compositum habent ! ). Duae sunt columnae in sin- 
gulis paginis, membrana fortis. Quodlibet Evangelium in peri- 
copas parvas dividitur, quavum Mattliaeus habet 426, Marcus 
290, Lucas 432, loannes 271: singulae nova linea incipiunt *)... 
In hypographis sccundum coninmnem Syrorum traditionem refer- 
tur, Matthaei Evangelium Hebraice scriptum esse in Palaestina, 
Marci Latine Romae, Lucae Graece Alexandriae, loannis eadem 
in lingua Ephesi. Scripturae specimen Adleri tab. I. exhibet. 

II. Prorsus similfs est codex Nitriensis II. (Syriacus Va- 
ticanus XIII.), qui a. 736 in Urema castro 3 ) ad Euphratem 
scriptus, a Georgio episcopo visus etemendatus, postea ad Abra- 
haimim Hadathae in Mesopotamia episcopnm perthmit, denique 
a Lazaro Presbytero a. 1221 compactus et monasterio Scetensi 
donatus est *). 

III. In bibliotheca Medicea asservalur tertius Evangeliorum 



1) Etenim sicut hulaci proprio scribcudi gcnere ntnntnr in Blbliis, 
eodem motto Syri accuratissinie lillcris antiquis et inaioribus Evangclia 
cxarabanl. Epigraplic cod. Nitr. I. anni 548 scripta jam est Utteris minu- 
sculis teste Adlero. 

2) Gf. Adler, Ucbcrs. seiner krit. Rcise pag. 92. 

3) Urema inter Samosatam ct Zeugma cf. Cellaring Orb. antiq. 
pag. 342. 

4) Hadatha, urbs ad Tigriin sita, ubi Zaba maior affluit (Assem. 
IV. pag. 772.)) cpiscopos habuit et lacobitarnm et Nestorianorum. 

Verba pvologi ab Assemano torn. II. pag. 235. transsoripta sunt liunc in 
modnm: ,,Possedit liunc sacrum/ codicem quattnor Evangeliorum Lazarus 
monachus ae presbyter ex regione Tur-Abdin de^pago, quern Beth- 
Manaem appellant et instauratum compactumque auro etiam ct argento 

oblivit exornavitqnc , <TL^Of..Do (TllQj^C) ^O OlQCi?O GlZfJjo) 
].i)].CDO ].L>ai p D CTlAo.Oy et loeulum ipsi fecit, in quo reponeretur, 

et dono ipsum dedit sanctae ecelesiae coenobii Deiparae, quod in sacro 
Scetensi deserto situm est et monasterium Syrorum appellatur, pro anima 
sua .et in piam memoriam etc. Per tremendum autenv Dei yerbum definivit 
pater noster Mar loannes Damasci, nemini per Deum fas esse, ipsum ex 
praedicto monasterio quoquo modo extrahere (a. Chr. 1211.)." 



143 

codex, secimdiun epigraphen manu ealligraplii Itabulae a. 586 
seriptus. Dubitat tamen Adlerns, mini haec epig-raphe g-enuina 
sit. Fuit codex coenobii S. To a mils ') in Beth-Zag-ba, Me- 
sopotamiae urbe. Transiit ad coenobium S. Mariae Maipbucense, 
deinde ad coenobium S. Mariae Canubinense 2 ) ,. e quo a. 1497 
ad bibliotbecain Mediceam translates est. Praeniittuntur Eusebii 
epistola ad Carpiamuu et canones. In eadem bibliotheca alter 
Evang-eHorum codex exstat incertae aetatis, set! ante saeculum 
nonum seriptus. 

IV. Codex Syriacus Guelpherbytaiius a Brunsio descriptus 
(annalcs Htterariae 178'2. lulius) , in monasterio Beth -Hale 3 ), se- 
dente Antiochiae patriarcba loanne , anno 634 exaratus est 4 ). 



1) Coenobium hoc fuit lacobitarum, Cf. dc hoc cod. Bibl. Mcdiccae 
catalogum, script 11111 a St. Evod. Assemano, cd. ab Antonio M. Bisconio. 
Cod. I. (58) bibl. Palatinac. Nescio , iiuin in re de huius codicis antiqni- 
tate et cpigraphes anthentia dubitaverit Adlerns. Codex monasterio loau- 

nis in ^CiJJtl A^ii dono datus erat, pcreximia arte seriptus. Insnnt 

ctiam picturae variis coloribns et auro exprcssae in tabulis XXVI , quae 
historian! V. et N. T. exhibcnt et imagines qnattnor Evangelistamni prae- 
ter Prophetas et Reges. Cf. Blanchiiii, Evangeliarium quadruplcx vol. II. 
pag. DLXXXIV, ubi additnm specimen scriptnrac. Ibidem cod. Florcnt. 
dcscribitnr sccnndiis, seriptus a Theodoro ante saeculum Chr. IX. , pecu- 
lium eoenobii S. Mariae dc Kannnbin et cod. 111. seriptus a. 757. Cf. ca- 
talogum supra landatum pag. 25. 29. Recte quidem monet I. D. Michae- 
lis, ex cpigraphc miniinc semper verain codicis aetatem cognosci, quia 
in usn Syroriim fuerit, ut codicis antiqui descriptor epigraphen eiusdem 
addcret , id quod viderc licet in codd. vers. Cliarklensis. Cf. Cod. CCLXVI1I 
in Maii coll. nov. Tom. V. Sed aliter res se habcl in codicibus, de 
qnibus nunc agitur. 

2) Eiusdem eoenobii fuit cod. Vatic. CCLV11I. (Asscm. 16.), V. T. 
versionis Syrorum vulgatae continens. Cf. Maii nova coll. Tom. V. Ca- 
nubin (xowoptov') nunc sedes est Maronitaruni Patriarchae. De Maiphe- 
racta s. Maiphercin v. Assem. II proll. 

3) Cf. Assem. torn. III. pag. 160. 

4) Huius codicis hanc habes dcscriptionem (Merkwiirdigkeiten der 
Wolfenbuttler Bibliothek) -. Evangeliarium Syriacnm vetus , in der Estrau- 
gelo - Schrift auf 280 Bl. fol. 1' 3" hoch und t' breit , jede Seite in zwci 
Spalten geschrieben. - Auf der Vorderseite des funften Blattes 1st em gros- 
ses grieehisches Krcuz in Gestalt einer Monstranz, in dessen Mitte das 
Bild des Heilandes , die Rechte auf das im linken Arme ruhende Evange- 
lium legend. Die Inschrift, welche die vier Schenkel des Krenzes erfiillt, 



144 . ' 

V. Parisiis quoque codex Evangeliorum Synacus antiquns 
exstat, olim pecnlinni bibliothecae .monastern S. German!.* Scri- 
ptus est saeculo VIII. fuitque primum coenobii S. Ananiae in 
monte Maredinensi 1 ). 

VI. Eiusdem fere aetatis habetur codex Altdorfinus nimc 
Erlangensis. Dubitatnr tamen de liiiius codicis antiquitate. Fuit 
liic codex is ipse , de quo Jo. Ern. Gerhardus dissertationibus 
pluribus egit, qiiarnm partem recusam babes in Thesairi tlreo- 
logici - philologici Amstelod. vol. II. p. 43 sq. Codex est Evan-^ 
gelionim, quern Cons. D, Fetzerus Damasci a Patre Olichaele 
Damascino Maronita emtuni bibliothecae Altdorfinae legavit. Scri- 
pta sunt quattuor Evang-eKa, foliis 186 litteris Estrangelo, in 
cliarta antiqua. Sed posteriori manu, in papyro turcica suppleta 
sunt folia 20 ultima. Epigraphe, a viris aliis aliter translata, 
monet solummodo, quo tempore folia postrema addita sint, scili- 
cet anno Chr. 1246 in loco Pharech. Fuit turn liber proprius Rab- 
ban Pauli monaclii Turabdinensis ex pag-o Cafarsalta. Dignus est 
Codex, qui accuratius examinetur. Nam videtur Tocajibus ani- 
inatus; lectiones quoque insig-nes exliibere dicitur et lacunas ali- 
quot Simplicis supplevisse. lacobitarum coetui, ni fallor, ad- 
diceudus est 2 ). 

Etiam bibliotlieca Heidelberg'ensis iVoniam postea translata 
possedisse dicitur codicem N. T. antiquissimum teste Rutgero 
Spey Bopardino; fuit fortasse ille, quo usus est Tremellius 
sua in editione, ut infra videbimus. De eodem aliquoties Fr. 
Imiiiis loqui videtur (cf. animadv. in Bellarm. controv. p. 449.). 

Codices supra dicti omnes sola Evangelia continent , quibus 
unus tantum accensetur ab Adlero, qui pericopas ex Actis et 
epi- 

sagt , dass dies Evangelicnbiich gefcrtigt sei im Jahre 945 (a. Chr. 634) 
am 24. des Gonnn im Klostcr Beth -Hale bei Damascus zur Zeit des Pa- 
triarchen lohaiui yon Antiochia. Herzog Aiigust erhielt die Handschrift 
i. J. 1666 als ein Geschenk der Dankbarkeit you seiuem Buclier - Geschafts- 
tra'ger Ath. Kircher in Rom." 

1) B. Orient. II, 222. " 

2) Cf. Irmischcr, diplom. Beschreibuug d. Mss. d. Erlang, Bibl; 
Hottinger diss. de transl. Bibl. p. 575. Opitii Syriasmus p. 13. 14. Miirr, 
memorab. Mbl. pnbl. Norimb. vol. Ill p. 3844 (ubi specimen additnm 
est scriptnrae). 



145 

epistplis Pauliuis selectas circulo anni in ecclesiis recitandas exhi- 
bet, et multo sequioris aetatis est (a, 1041) in irionte nig-to, in 
suburbio Antiochiae scriptus *). 

Acccdunt his codicibus alii quidam nostra aetate Londinum 
allati partim ex Nitria partim ex Mesopotamia, qui accuratius 
nonduni descripti stint. , 

VII. Godex quattuor Evangeliorum , qui antiquitate modo 
j'ccensitos pnmes superare dicitnr, utpote saeculo quinto assi- 
gnandus, cuius textum modo edendum curat Curetonus typis ta- 
libus, qui litteras codiois ipsius accuratissime repraesentent 2 ). 

VIII. Inter codices Ricbianos ex Mesopotamia allatos ex- 
stat M. S. Novi Testament! Syriaci, quod esse dicitur anni 768 
(cf. L Rich, Syriac. Mscr. app. III. pag. 306. 745. sq.) 3 ). 

Addi possint codices alii minoris.auctoritatis et aetatis dubiae. 
Ita inter codices Assemanianos , nunc Vaticanos recensentur (Mail 
nova collectio Tom. V.) cod. CCLXVI (Assenr. 9.) Novum Testa- 
mentum saec. VII., cod. CCLXXIII. (Assem. ife.) quattuor Evan- 
gelia saec. VII., cod. CCLXVII. (Assem. 10.) N. T. saec. VIII. etc. 
Item catalog-us bibliotbccae reg-iae Parisiensis Tom. I. p. 54. mul- 
tos exhibet codices versionis N. T. Syriacae (Cod. XII XXXII), 
qui partim antiqui esse videntur. Codex XVIII. scriptura Estrang-elp 
exaratus, omnes N. T. libros continet praeter Apocalypsin. Codex 
XXXII. membranaceus , olim Colbertinus, charactere antique scri- 
ptus , exliibet lectiones Evangeliorum et Epistolarum etc. etc. 

Exstant ig-itur versionis nostrae codices satis multi admiran- 
dae vetustatis. Eadem fere omnium ratio est, quam esse dixi- 
mus codicis I. Nitviensis. Forma plerumque est quarta , sed ma- 
ioris moduli, membrana fortis, litterae nitidissimae , partim magna 
cura exaratae, formae antiquae Estrang-elo dictae, cuius speci- 



1) Cf. catal. bibl. reg. Paris. I. pag. 59. 

2) Videsis Zcitschr. d. deutsch. Morgenl. Gesellsch. yol. III. pag. 
361. ipsius Curetoni verba de codicis editione, et eodcm in libro pag. 
397. Berns'teiniuin eandem'rem tradentem. Of. AHgem. Liter. Ztg. 1846 
Nr. 203. sq. : ,,Es finden sich darunter an 40 Manuscripte, Theile der 
Peschito des neuen Testaments enthaltend, mehrere aus dem 6., einige 
Avie es seheint aus dem 5. Jahrlmndert; darunter die Erangelien und die 
Briefe lacobi, Petri, loannis, ludae nach der Philoxcnianischen Version." 

3) Monasterium Rabban Hormuz non procul distans a Mosula ha~ 
buit quingentos antiqnos libros mss. 

10 



146 

mina praehent Adleriis et Blanchinus. Quattuor duntaxat Evan- 
gelia in his codicibus leguntur, foliis plus minus ducentis com- 
prehensa. Tituli Evangeliorum duobus verbis continentur , Evan- 
gelium Matthaei etc. Capitum divisio facta est secundum Am- 
monii et Eusebii canones, qui hand raro in margine notati sunt. 
Differt tainen capitulorum numerus ab eo, qui codicum Graeco- 
rum est. Matthaeus habet capita 426, Marcus 290, Lucas 432, 
loannes 271 ; .in Graecis auteni codicibus sectiones Evangeliorum 
sec. Ammonium et Eusebium sunt Matthaei 355 , Marci 236, 
Lucae 342, loannis 232. Capita nova linea incipiunt. Addita 
est Evangelic epigraplie. In cod. Florentinb consignata sunt 
ctiam commata brevia , jiQ-ytAs dicta , puncto rubro inter se 

divisa. De punctorum ratione infra sermo erit. 

In exornandis editionibus versionis N. T. Syriacae codicum 
illorum nullus factus est usus. Quotquot autem inspexerunt cos 
ct examinarunt, uno ore testantur, reperiri diversitatem fere 
nullam a textu Simplicis edito. Praecipue Adlerus locos varies 
contnlit codicum variorum neque multum excedere ait vadantes 
lectiones drthographiae et particularum diversitatem. Idem Wi- 
semanus memorat. Praebuit Adlerus specimen variarum lectio- 
num in libro saepius laudato ex cod. Nitr. I.; vix una et altera 
reperitur diver sit as, quae- sensum vel levissime immutet. 

Variantes lectiones Cod. Guelpberbytani Brunsius collegit 
in Repertorii Eichborniani voll. XV. et XVI. Sane huius codi- 
cis est aliqua diversitas. Nihil tamen dubito, pauca si excipias 
quin ille ad textum Graccum aliquo modo conformatus sit '). Nulla 
fere est a textu vulgari discrepantia , nisi quod omittat codex 
pauca verba, quae in Graeco non leg-untur, vel addat omissa 
vel ordinem verborum restitnat. Quae fere omnia manum emen- 
datricem - produnt. Ex. g-r. Marc. IX, 14. Pesch. ^^.O Cod. 
^.A*5? Gr. ffvfywvvTag. vs. 19. Pesch. ^Q^ki^. Cod. ^CDZd^. 
Gr. jfQog vfjiag et alia. Brunsio ipsi suspicionem movit, quod 
ubi codex a textu edito discedat, semper fere facit cum textu 



1) Codex Guelpherbytanus fuit lacobitarum , prope Damascinu saec. 
VII. exaratus. Illo terapore versio Philoxeniana iam inultis probata erat 
atquc ex illo tempore animadvertitur lacobitarmu stadium, textnm Simpli- 
cis confonnandi cum textu Graeco. Vid. infra. 



147 

Graeco et codice Coloniensi, cuius variaiites lectiones ut infra 
videbimus nihil aliud sunt nisi correctoria textus Syriaci facta ad 
lextiun Graecum et Latinum. Sunt perpauca eaque levissima, in 
quibus concordat codex cum versione Persica contra textum edi- 
tum (ex. gr. Matth. XXII, 18.; XXVII, 23.) atque ne in his 
quidem locis eius auctoritatem tanti haberem, ut ad eum Sim- 
plex nostra emendaretur. Observantur etiam in hoc codice ali- 
quot orthographiae proprietates ; ex g-r. pro $QoA&D> leg-itur 

X?oA!iQ ,-k) , neque participia et pronn. separ. unam in forniam 
contrahuntur. Quantum igitur facta est hucusque codicum illo- 
rum collatio, miro modo evincitur textus forma probatissima et 
aequabilis. 

Codices fere omnes modo recensiti erant olim lacobitarum, 
saec. VI. et sequentibus in oppidis et monasteriis Mesopotamiae 
et Syriae litteris nitidissimis exarati. Neque id mirum est, 
quod lacobitarum potissimum libri in Europam translati sunt. 
Etenim qui in Nitriae deserta confug-erunt ibique in monasterio 
Mariae Deiparae sedes fixerunt, Monophysitae erant et codices 
attulerunt ex lacobitarum monasteriis; deinde plus omnino com- 
mercii fuit ccclesiae occidental'! cum lacobitis quam cum Nesto- 
rianis , qui interioris Asiae tractus incolebant. Neque tamen 
saccc. V. VI. et VII. discrimen statnendum est inter Scripturam 
lacobitarum et Ncstorianorum , quum eadem textus Syriaci forma 
fuerit turn locorum ubique, in Mesopotamia, Perside, Syria et 
Armenia, turn inter varias Christianorum partes et haereses. 
Postea quidem exortae sunt varietates scripturae, pronuntiationis, 
pericoparum , de quibus infra dicendum erit. Textus tamen ipse 
adeo conformis et prorsus idem erat apud Nestofianos et laco- 
bitas, ut exempli gratia codex Nestorianorum Vaticanus XVI. 
(apud Adlerum Nestorianus I.) aliquo tempore lacobitam posses- 
sorem habucrit. 

Sunt tamen Nestoriani saepius accusati textus biblici cor- 
rupti et adulterati , quare accuratius hac de re inquirendum est *). 
Primum Nestoriani libros N. T. eos tanquam canonicos accipiunt, 
quos versio Syriaca Simplex exhibet neque Theodorum Mopsve 



1) Cf. Assem. III., 2. pag. 236. sqq., Adler I. c. de codicibus 
Nestorianornm. 

10* 



148 

stenum seqountur, qui epistolam lacobi repudiavit, quare non Ne- 
storianorum sed antiquae versionis vitium habendwn est , quod epp. 
Toannis II et III, ludae, Petri II et Apocalypsis apud illos non le- 
guntur *), Porro in synodo Diamperiensi 2 ) in India orientali habita a. 
1559 sedente Romae papa Clemente VIII. Christiani S. Thomae, qui 
sectam et instituta Nestorianorum sequuntur, accusati sunt, quod 
locos quosdam N* T. ad dogmata Nestorii accomodaverint. At vero 
in locis notatis omnibus nihil peccaverunt Nestoriani, unum si exci- 
pias ; etenira partim vitia et varietates sunt non Nestorianorum sed 
versionis Simplicis, partim a Vulgata solummodo discedunt, textu 
Graeco consentiente. Qui restat locus a Nestorianis deprava- 
tus, est Hebr. II., 9, cuius in lectione Nestoriani et lacobitae 
in diversas ita abeunt partes , ut hie ipse versus utriusque sectae 



1) Illud sane discrimcn observatur inter Nestorianos et lacobitas, 
quod hi cum Graecis arctiore Tincttlo coniuncti etiam illos libros agnove- 
runt, qui in textu Graeco, non in SimplicL leguntur, quum illi repudia- 
verint Apocalypsin et epistolas supra dictas. Nam quod luuilius trailit, ut 
a Paulo Persa Nisibenae scholae aluinuo instructus erat ,,de loanuis Apo- 
calypsi admodum dubitatur apud Orientales" de Nestorianis intelligendum 
est. Cf. Haevernick, lucubrationcs crit. ad Apocal. spectantes. Regim. 
1842. Progr. Pentecost. De V. T. Canone Nestorianis accepto consnlas 
Adlernm: Uebers. s. Krit. Reise pag. 103. sq. Codex V. T. Nestoria- 
uns insignis exstat in Bibl. Vaticana , de quo conferendus est Wisema- 
nus I. c. pag. 139. In codicibus hie librorum ordo observatur: 1) Pen- 
tateuchus ]Au5O^? ].iAD. 2) Liber integer ludicum: los. lud. Sam. (et 
Reguin) liber Regutu filiorum Israelis (Chron.). Sapientia. Proverbia. 
Siracides. Coheleth. Ruth. Canticnm lobus. Hist. Susannac. 3) Liber 
Prophetarum; in quo leremias cum Threnis, Ezechiel et Daniel cum addi- 
tamentis post Malachiam leguntur; annexa est historia Beli et draconis. 
4) Psalmi. Esra, Nehemiae et Estherae liber desiderantur/ In libro lo- 
suae c. I, g c. II, 7 desunt commata IS. Ebediesus Sobensis in cata- 
logo librum quoque ludith, Tobiae et Baruchi recenset, sed in Codd. nou 
leguntur. . Versio Simplex libros canonicos solos praebuisse videtur; 
sunt libri apocryphi apud Nestorianos fortasse ex Mar Abac rersione ad- 
diti, ut apud lacobitas ex Hcxaplari. 

2) Sanxit in hac synodo Alexius Mcnesins Lusitanus, archiepisco- 
pus Goae , ut Christiani illius regionis codices vers. Syr. ad vulgatam La- 
tinam corrigerent. La Croze hist. Christ, etc. 1. III. pag. 285. ed. Gall. 
Mansi, Cone. coll. nova T. VI. pag. 23. sq. Praeter libros in Sim- 
plici desiderates taxantur loci Luc. X, 1, discipuli LXX pro LXXII; 
Matth. X, 13. doxologia, quam Vulgata omittit. I. loan. HI, 16. amor 
Christi pro Dei. Act. XX, 28. Christi pro Dei. Hebr. II, 9. I. Cor. V, 8. 



149 



Schibboleth yocari possit. Legunt enim Nestoriani f$& ^t ocn 

JciJa* ,-isQ ipse enim excepto Deo (sine Deitate) pro omnibus 
gustavit mortem '). Quae tamen lectio .proculdnbio in textu 
Graeco primum inventa est, quum xaQiTt &eov facile cor rump c- 
retur in #w(>/ Stov, Ita legere Nestorianos monet etiam Theo- 
phylactus; idem Nestorianis obiicit Bar-Hebraeus 2 ), hanc lectio- 
nem Nestoriani ipsi, Sabariesus presbyter et lesuiabus metropo- 
Ht'a Nisibenus 3 ) ad versus lacobitas jet Melchitas defendere student. 
Sed lacobitae et ipsi hoc in versu propriae lectioni fa vent; le- 
g-unt enim ClZQa^O ]cn- r*^ OC51 ip se en " n Deus gratia 
sua g*ustavit mortem, quasi in Graeco leg-isscnt non &eov sed 
&o$. Eadem lectio in editione Viennensi, a viro lacobita et in 
usum lacobitarinn facta, reperitur nee non in aliis N. T. Syriaci 
editionibus. Tremellius ex M. S. Heidelberg-ensi lectionem Ne- 
storianam recepit, eumque ed. Paris, min. et Hutterus sequuntur. 
Novissima editio Londini procurata ordine verborum nintato ha- 
bet: ]OT^ OlZQaj^S jUyt OOl. Auctoritas codicum ad hanc 
lectionem prolata cst milla; sumpsit earn ni fallor editor ex co- 
dice Bar-Salibaei, in quo locum ilium eundem ad modum repe- 
riri monet Ridleius 5 qui ? omissum esse pfltat ante 1<TU. Codex 
vero Bar-Salibaei minime fidem lectionis genuinae et antiquae, sed 
correctoriam ubique manum prodit, ut infra videbimus, Quid hoc loco 
an tiquitus Simplex habuerit, vix investigari potest, nisi codices anti- 
quiores epistolam ad Hebraeos continentes" consulantur 4 ). In loco 



1) In paraphrasi Arab. cod. IV. apud Adlernm Nestoriana lectio ita ex- 
plicatur: ,,Ipse in sua humanitate praeter diviiutatem suam, quam (sc. 
huraanitatcm) veluti maiestatis suae yelameu assnmpserat, pro omnibus 
hominibus gustayit mortem." Lect. y,wQ\e &. primus affert Origenes. 

2) Asscm. II. pag. 290. Theophylactus ad L: ,jO* Si Nsaro^tavol 

ri}v ygatpyv yaat, %<Qls -&sov . . 1v avarqawaw , or* 
y XQIGTW ov avvqv ij tfeorqe." 

3) Id. torn III. pag. 304. 543. Cf. Kuiiioelii comm. ad 1. 

4) Maronitarum lectionem neglexi conferre, quo tempore editio 
eoruni in usum facta in manibus erat. Nestoriana lectio ex textu Graeco 
variato in Syriacum translata videtur. lacobitarum lectionem antiquani 
habeo, exstant enim alia dogmatis Patripassianorum yestigia, ut infra 
yidebimus. Legit interpres &sos pro deov, quae fuit facillima erroris 
causa. Arabs Erpenii liabet: ,,Ipse pro singulis mortem gustavit ex gratia 



150 

hoc perdifficili dubitationem iam iniecit interpret! particula OTTO)?, 
cuius loco habet: f*yt OCHj etiam quod scquitur #'m &eou 
vix intellectum est a plurimis. Nestoriani earn, quae in Graecis ali- 
quot codicibus exstabat, lectionem (XWQIS &eou) dogmati ipsorum 
maxime faventem lubenter exceperunt; imo vero ex hac ipsa le- 
ctione totani Antiochenae scholae theoriam esse pronatam quis- 
piam diceret. lacobitae altera ex parte Deum ipsum esse pas- 
sum sacrae Scripturae aliquo loco demonstrabant. 

Accedit alter locus Act. XX, 28., ubi q*uae in Graecis 
exemplaribus lectionis diversitas est , eadem in Syriacis reperi- 
tur. Vulgo enim legunt: ut pascatis ecclesiam Chris ti, qtiam 
acquisivit suo sanguine. Sabariesus presbyter Nestorianus ! ) 
monet , lacobitas leg-ere ecclesiam Dei. Hoc de versione Hera- 
cleensi intellig-endum esse iudicavit prinuini Assemanus, sed cor- 
rexit opinionem, postquam in codice Syriaco Vaticano XXI. ec- 
clesiam , } Dei" reperit Fuit codex proprius olim lacobitarum 
fuitque ni fallor haec rerum conditio, ut Nestoriani- omnes le- 
gerent ,,Christi", lacobitarum alii codices Christ!." exhiberent alii 
,jDei", quam Graeci textus lectionem g-enninam et veram habemus. 

Nestorianorum scrip tnram prorsus eandem esse quae est. an-, 
tiquae versionis Simplicis , aliis quoque testimoniis probatur. Et- 
enim praeter antiques illos codices ex Mesopotamia advectos exstant 
In Europae bibliothecis alii multi recentioris aetatis, qtii Nestoriano- 
rum erant. In his Nestorianorum codicibus capita Integra contnlisse 
se testatur Adlerus (pag 1 . 33.) cum versione Simplici, neque ta- 
men ullas nisi forte orthographiae discrepantias animadrertisse 2 ). 

Ex his omnibus probatur , textum versionis Simplicis satis 
sibi constantem et stabilitum fuisse saecc. V. et VI.; etenim 
turn ipsi codices, qni illis saeculis in Mesopotamia script! aetatem 
tulerunt, turn posterioris temporis et lacobitarum et Maronitarum 
et Nestorianorum et Melchitarum scriptura eundem omnino textum 



Dei." Citat Ephraemus versuin nostrum Op. Syr. I. 'pag. 76; sed verba 
priora omittuntur. 

1) Assem. III. pag. 543. 

2) Bar-Hebraeus citat variantes lectiones Nestorianorura. Has ac- 
curate in codice Bar-Hebraei contnlit Wiseraauus nee unquam invenit pun- 
ctorum et apicum dtscrepantiam excedere, excepto imo forsan et altero 
loco, in re nullins moinenti. 1. c. pag. 141. 



151 

tanta constahtia proponit, ut in versione Syra locus non , datus 
sit recensionibus, quales in textu Graeco primis Jam saeculis 
exstitissc dicnntur. Ad hanc codicum conformitatem efficiendam 
prhnum conduxit, quod pleriqne codices in monasteriis viris pe- 
ritis recitantibus vel ccrte ex probatis exemplaribus summa ciira 
et diligentia scribebantur; deinde quod iidem codices saepuis a 
clericis et monacliis leg-ebantur et examinabantur. Hue accedit, 
quod Epbraemi iam tempore excitatum erat anxium circa litteram 
Scripturae studium, laudanturqne satis multi Syrorum, qui totum 
fere N. T. mcmoria tenuerint. Floruit etiam in scholis, eeclesiis 
et coenobiis tale docentium et discentium commercium, ut si quae 
textus discrepantiae exstiterint, eae neque observationem effugrc 
neque temporis consuetudine inveterascere potuerint. Denique. 
silentio non praetereunda est ea quae in Oriente semper vig-uit 
linguae, sermonis vitaeque conforniitas. Etenim eius regionis 
Cbristiani mag-nam partem ludaei fuerant , cum ludaeis disputare 
coacti sunt, ludaeorum scholas vicinas habebant atque ita assue- 
facti sunt, Scripturae sacrae voces sanctas et inviolabiles habere 
ipsasque fere litteras. numerare. 

Erat autem iam saec. V. et VI. N. T. Syriacum, niaxime 
Evang-eliariinn innumeris exemplaribus per totum fere Orientem 
divulg'atiini plurimisquc eeclesiis publico usu sacratum. Syrorum 
monaclii multi in Armenian! sc contulerant, ibique monasteria 
condiderant *) ; contra Armeniorum iuvenes Ed ess am et Alexan- 
driam mittebantur ad linguam Graecam et Syriacam ediscendain 2 ). 
Armenii occidentales Graeco sermone utebantur; in provinciis 
ad orientem sitis Persae vetuerant us tun ling-uac Graecae, quare 
Armenii illi N. T. in versione Syriaca leg-ebant, priusquam pro- 
priam versionem nacti sunt. Qui versionem Armeniacam scripsit 
Mesrobes, omnia onmino opera ecclesiastica reperit lingua Sy- 
riaca conscripta 3 ) , quae a plebe non intellig-ebatur. Ipse ex 



1) Neumann , Versucli einer Gesohiclite tier arm. Literatur pag,, 22. 

2) Eusebius Ghron. cd. Vcnet. Vol. I. pag. XII. Moses Choren. 
Ill, 50. ,,Mesrol)es et Isaacus, Armeniae apostoli, in Mesopotamiam ad 
nrbem Edessam viros dimisernnt , nt quaccunqiie ibi sanctorum patrum scripta 
reperissent, in nostrum sermonem com r erterent. " Theodori Mopsue- 
steni scripta a Nestorianis Syriace , Armeniacc et Persice versa sunt. Vid. 
Baroninm ad A. 435 ex Liberate. 

3) Neunianu 1. c. pag. 32. 



152 

Graeco Bihlia traduxit, fuerunt tanien, qui Armeniorum Scripturam 
ad Syriacam conformatam esse putarent *). Apud Persas ling-uam 
Syriacam sumrao in honore fuisse, Persaram iuvenes scliolam Sy- 
rorimi Edcssenam frequentasse , Syros quoque plurimos, qui 
Nestoriani partibus favebant, in Persidem relegates Syrorum lit- 
tcras in remotissimas Asiae terras propag-asse, supra ^monuimua. 
Evang-eliorum versio Persica Simplicis filia est, et ipsa Syriaca 
yersio in Arabia, in insulis, in India publics ecclesiarum usu 
adhibita est. Postea et Arabica versio 2 ) facta est ex Syriaca; 
Nestorianorum episcopus quidam ab ipso Cbalipha iussus est vertere 
Scripturam in ling-uam Saracenorum. In Syria occidental! lingua 
Graeca vulg-aris erat; sed nionachi postquam ad fidem etiani ho- 
mines agrestes, pag-os et vices converterunt et in desertis mon- 
tanisque regionibus monastcria condidcrunt, Syriacam rersionem 
attulerunt in Ooelesyriam , in Libani monies , in deserta Palae- 
stinae et Arabiae, denique in Aegyptum et Libyam. Exemplo 
sit Alexander monachus (-|* 428) 3 ), qui exstructo ad Eophra- 
tem coenobio per viginti annos quadringentis monacbis praefuit, 
qui qiiattnor linguis distinct! erant, Latini, Graeci, Syri, Aegy- 



1) Ex vers. Syr. ortae Arabicae complurcs. Armcniacam N. T. ex 
eodem fontc profluxisse post Simonium putavit Michaelis. V. T. Armenia- 
cnm ad Syriacum conformatum esse, Bar-Hebraeum tcstcni laudavit Wal- 
tomis, sed quo iure videas apud Wisemanum pag. 142. V. T. translatum 
esse Armeniace ratione habita vers. Syriacae , ipsornui Armeuioruiii noiiuulli 
tradurit Cf. Neumann 1. o. p. 37. 

2) Syrum sequitur Arabs Erpenii in Epistolis et Actis , in Evange- 
liis Persa. Cf. Michaelis , .curae in Act. App. . II. 

3) Acta Sanct, Bollandi, lanuar. pag. 1024. Quam vulgaris et re- 
cepta fuerit monachis Psalmorum recitatio , satis constat. Antonius mona- 
chos legere iussit N. T. et Psalmos. lulianus Saba CTheodor. lust, relig.) , 
in regione Osrhoenornm celeberrimus fuit, ad quern niulti congregati sunt 
monachi. Ea in regione monet Theodoretns urbes inagnas esse et populo- 
sas , sed partem alterara esse inhabitabilem. Ille igitur praescripsit mona- 
chis multam et assiduam precationem et Davidis Psalmovum cantationem. 
Canones Rabulae praescribunt: Monach^Psalraos discant et moniales etiam 
cantica. Recitent Psalmos die nocteque. Moiiachus, qui imnm dumtaxat 
Fsalmnm novit, enndem in omtiibus orationibus repetat." Edessae chori 
virorum et virgiuum Psalmos in ecclesia canebant. Gf. etiam Ephraemum 
de Psalmo. Opp. Gr. torn. I. Ex Oriente cantum ecclesiasticnm in Italiam \ 
pervenisse,^notissimum. Armenii qnoque accentus musieos habent, quos 
codem tempore quo litteras (saec. V.) accepisse videntur. 



153 

ptil Hos in octo chores partitus est, ut alacriter et assidue 
canerent et psallcrent Deo laudes, Idem Alexander, qimm Tro- 
phimum ei coenobio praefecisset, Palmyra atque Antiochia lu- 
stratis Constantinopolim se recepit ibique monasterio iterum con- 
dito e tribus nationibus eleg-it Ilomanos , Graecos , Syros , mimero 
trecentos monachos , qui in sex choros distributi assiduam liymno- 
diam obirent. 



CAP. IV. 
Textus sacri forma in codicibus variis maxime 

* 

Nestoriaiiorum. 

Ut in ecclesia Romana textus versionis vulg-atae pro authen- 
tica Scriptura babitus est, item apud Nestorianos versio Syriaca 
Simplex V. et N. T. auctoritatem nacta est g-emrinae et indubi- 
tatae Scripturae. Atque quo mag-is Nestorianorum baeresis ab 
ecclesia occidental!- abscissa proprii reg-iminis forma stabilita est, 
inhibitoque Syrorum cum Graecis commercio consuetude linguae 
Graecae abolescere coepit , eo mag-is rersio Syriaca proprio 
Marte apud Nestorianos constitit. Neque enim in historia Nesto- 
rianorum quod sciam compertum est, operam dedisse viros do- 
ctos, ut textum Syriacum N. T. cum Graeco conferrent et co'n- 
formarent; neque aliae unquam versiones apud Nestorianos com- 
munem in usum receptae sunt neque onmino dnbitatum est de 
textus recepti probatissima forma. Versio Simplex niaximis effe- 
rebatur laudibus; babebatur ea ipsa quae primis teniporibus apo- 
stolica auctoritate scripta sit; vocabatur non solum antiqua, sed 
sacra et beata. Quodsi vero dubia nulla movebantur de versio- 
nis autbentia interpretationisque veritate et integritate , eo plus 
conferebatur studii et operae in textum versionis ab omni erroris 
ct varietatis labe pimim et immunem conservandum. Vidimus 
supra, codices antiquissimos fere omnes sola Evang-elia.exbibere. 
Idque ex historia ipsa ut onmino ecclesiae antiquae , ita maxime 
Nestorianorum probatur, Evangelia magis in usu fuisse quam 
Epistolas et locum prim urn obtinuisse in ecclesiastico ritu om- 
niumque veneratione. Scribebantur Evang-elia in unum volumen 
summa cura et fide, praecipue quae usui ecclesiarum et mona- 
steriorum destinata erant. In codicibus ante annum Christi octin- 



1S4 

g-entesimum exaratis scriptura Estrangelo dicta reperitur, turn 
vero minusculis characteribus codices describi coepti sunt, quos 
Nestoriani ad liunc usque difim adhibent quique a reliquis Syris 
Nestoriani s. Clialdaei dicuntur. Scripturae exemplum Adlerus 
praebet tabula III. Nestorianorum codices satis multi recentioris 
aetatis in bibliothecis asservantur '). Cf. Adler I. c. pag. 20. 
sq. Haud pauci Novi Testament! Syriaci libros onincs continent. 
Dividitur autem totum N. T. corpus in partes tres: Evangelia, 
Acta Apostolorum , quibus additae sunt Epistolae catholicae, 
Epistolas Paulinas. Singuli libri in capita distributi sunt, quo- 
rum numerus usque ad finem totius N. T. producitur. In Evan- 
geliis numerus capitum repetitur turn a primo Matlhaei, turn 
vero ab initio sequentis sing-uli Evang-elii, ita ut Matthaeug ca- 
pita contineat XXII, Marcus XIII, Lucas XXIII, loannes XX, 
.totusque sit numerus capitum LXXVIII. Acta Apostolorum et 
Epistolae catholicae XXXII capita constituunt, Epistolae autem 
Paulinae XL VIII , ep. ad Hebraeos VII , unde totius N. T. capi- 
tum numerus prodit CLXV. Numerus in niargiue notatus. Ha- 
bent vero Nestoriani non solum propriam et singularem capitum 
distinctionem , scd etiam in lectionibus publice per anni circulum 
recitandis a ceteris ecclesiis recedunt. Auspicantur annum eccle- 
siasticum in dominica quarta ante nativitatem Christ! et caique 
dominicae assig-nata est lectio quaedam Evangeliorum. Quae qui- 
dem lectiones plerumque in margine notatae sunt, ex. g*r. in initio 
Evang-elii Matthaei in margine legitur : Pericopa in dominicam ante 
Nativitatem. Exstant etiam codices , qui seriem lectionum continuam 
exhibent, ex. c. codex apud Adlerum Nestorianorum quintus, 
cuius titulus est: Liber S. Evangelii adorabilis distinctus in pe- 
ricopas diebus Dominicis et diebus festis et in commemoratione 
sanctorum recitandas secnndum ritum Musulensem 2 ). 

Haec tamen externam solummodo formam spectant, nullam 



1) Roniam Nestorianorum codices plurimi allati sunt ex India , quo 
tempore Romanorum praeilicatores ilia in terra maximc Malabaria sedes 
fixerat. Etiam Schaafio ex Malabaria codex M. S. dono missns est, 
qnum ipse editionis suae exemplar eo ablegasset. 

2) Ex saec. IX. coeptum est, maxime Lectionaria et Litm-gias de- 
scribere. Biblia iam soli recitationi et ecclesiastico ritui servirc videban- 
tur. Quare ex illis saece. reperiuntnr Lectionaria plurima Nesloriaiiorum, 
Mclchitarum , lacobitaruui , Maronitarum. 



155 

constitmmt textus ipsius varietatem. Orta tamen cst textus va- 
rietas ex manca Syrorum scriptura et grammaticae varietate. Si 
variantes conferas lectiones ab Adlero ex codice Nitriensi primo 
collectas (1. c. pag\ 8. sq.), eas fere onmes vix excedere repe- 
ries discrepantiam orthographiae et grammaticae. In nonnullis 
vocibus accuratior est codex lectione vulgata, sic Matth. II , 6. 
'scribitur ^ajfttLt], ubi Schaafius habet ^fQ*; turn -vero mater 
lectionis deest in codice, ubi in textu recepto scribitur 1 ). Pro 
U J? in codice scribitur W?, pro llo.a c. VI, 30. ^Q-u et si- 
milia. Yarietas maior est in syllabis finalibus ; femininum genus 
personae secundae scribitur sine lud finali. Grammaticae varietas 
porro in eo conspicitur, quod accusativus nonnunquam scribitur 
vel cum vel sine Lomad (c. V , 5. , VII , 3. etc.) , quod pro 
statu constructo c. V, 8. in codice legitur _j r ^i^_i. et alia. C. 

IV, 2. Scbaafiua habet ^^^0^], codex .-^SOQa. Inter va- 
riantes has lectiones sunt paucae, in quibus codex Guelpberby- 
tanus a Brunsio collatus cum codice Nitriensi facit. Omnino 
optandum esset, lit ex antiquissimis codicibus accnratius exami- 
natis varietas lecttonum ederetur certas ad classes distributa; 
etenim quae in Evangeliorum ediiione a Birchio procurata varian- 
tes lectiones versionis Simplicis in notis allatae sunt cura Adleri, 
vix multae sunt mag % nive momenti. Reperiri in codicibus varie- 
tatem aliquam lectionum, d ubi tar i nequit; argumento sunt Adleri 
et Brunsii collectiones , argument est etiam nota . marg-inalis 
nonnunquam in recensione Karkaphensi et versione Philoxeniana , 2 ) 



1) loh. Ern. Gcrhardns 1. c. p. 48.: ',,Littcras Ebraeorum quiesceu- 
tes N ^ "J vocales quondam, hodierna quuni yocalium figura abesset, reprae- 
sentasse, censent multi iique cxccllcntissiini viri philologi; candem in Sy- 
riaca lingua gessisse provinciam litteras quicscentcs ] o ^ sed additis pun- 
ctis solitariis , nrbitratur vir in rebus his indagandis sui noiuims Lud. de 
Dieu. Caussam hanc esse nos putamus, cur in God. nostro 'incmoratac 
litterae totics omittantur, ubi editis in Codd. additae, et inviccm inse- 



rantur. ubi reliqui non cxhibcnt. -Q^Q.\4I pleruinque sine lud scriptiun, 



sed Matth. VI, 29. .GiOQa cura Yaw. Hebraicam punctationem seqni- 
tnr Cod. etiam in nomine <apss Matth. I. cuius syllabam primam cum Re- 
vozo scribit." Cf. infra, quae de recensioue Karkaphensi dicentnr. 

2) Ex. c. Matth. XXVIII, 5. ad voeem Na&pijvov in marg. PMIox. 
legituf : Iji tribus exempli. Graecis et in uno Syriaco antiquiore non invenitur. 



156 

obvia, quae in aliis versionis Simplicis exemplaribus aliter legi 
uioiiet. Verumtamen in universum tencndum est, miram quandam 
adesse in antiquis codicibus consonantiam , ita ut onmes, quibus 
facultas fuit codices antiques inspiciendi et examinandi, consen- 
tiant, reperiri discrepantiam fere nullam a textu edito et recepto, 
s! orthographiae varietatem excipias et scribarum errores l ). Inde 
regula critica efficitur f'undamentalis, ut textus Simplicis in Novo 
Testameiito r quoad consonautes intactus maneat et probatissimus 
babeatnr, nisi antiquorum codicum auctoritas aliam lectionem af- 
ferat et confirmet 2 ). Tanta enim est textus recepti cum codici- 
bns non solum antiquis sed etiani Nestorianorum recentioribus 
conformitas , ut ipse Adlerus , vir eximiae doctrinae , seducere- 
tur quandam textus editi cum Nestorianorum recensione conspira- 
tionem statuere, quamvis editio Viennensis a lacobita lacobita- 
rum in usuni excusa sit. Probatur autem Syrorum circa textum 
sacrum dilig-entia accuratissima 3 J ea re , quod simili modo atque 
ludaei suam habent Masoram; etenim non solum textum in ca- 
pita et lectiones cum proprio titnlo dispertiunt, sed etiam com- 
mata numerant uninscniusque libri. In fine codicum Karkapliensis 
recensionis exacta habetur enumeratio , quot ^.^^tAzt in unoquo- 
que libro tam V. quam N. T. leg-antur (Wisem. p. 203.)- Eodem 
modo I. E. Gerliardus disput. II. de N. T. Syr. refert, codici 



1) Wisem. 1. c. pag. 139. sq. Adler krit. Rcise: ,,Variantcn finden 
sich fast nur in dcu Partikeln und Coniunctionen." Idem de verss. etc. : 
,,In panels qnidem qnae evolvi locis nullam ab editioue Viennensi discre- 
pantiam repcri." Vid. supra pag. 146. 

2) Bernstein Syr. Stud. Z. d. M. G. vol. III. fasc. IV. pag. 396.: 
Die P'schittho des N. T. , welche wiederholt herausgegeben und nach 
Handschriften verbessert worden 1st, liegt tins in einem verhaltnissmJissig 
besscrn Zustande vor, obschon auch sie aus besonders altcrn Handschrif- 
ten nock vielscitig wird gereinigt und verbessert werden kOnnen." Duo 
tantum vir doctissimns affert exempla scvipturae , quae ipsi corrupta vi- 
deatnr Act. XX, 15. *.aCQoZ, ubi legendum sit .OQflD^ et Apoc. XXI, 

19. H)OA.>AD mutandnm in 



3) Codex recens scriptus cum exemplaribus probatis accurate confe- 
rebatur , ue seribarum errores residerent Ita cevte explicat Ewaldus voca- 

Iniliim ^Q*>S3 saepius in codicum epigraphe repertum. Wisem. hor. Sjr. 
pag. 164. Ea omnino valnit consuetude inter Syros et Graecos, ut libri 
descripti correctoribus tradereiitur. 



157 

Evangeliorum } qui Altdovfi servetur, masorethicam observatio- 
nem calci subnexam esse, qua numerus sectionum M-wjj.y 72, 
lectionum (1J..^OJ 234, commatum (^Q^As) 9963 notetur. 
.Secundum Ewaldmn in codicibus Ncstorianorum numerantur Evan- 
geliorum sectiones 78 et conimata 9863 (Abbandlung-en zur ori- 
ental. Literat. pag\ 57.). Suspicor in Gerbardi citatione erro- 
reni inesse et cundem esse utrobique numerum restituendum *). 
Acta Apostolomm et Eplstolae catbolicae continent 32 se- 
ctiones et 4149 conimata; Epistolae Paulinae autem sectiones 
55 et 6463 V- iQ^A-S. Numerus capitum consonat cum eo, 
quern supra ex Adlero proposuimus. Distinctio in puAa re- 
peritur iam in Cod. Flor. , sed nescio , mini eadem sit quae Ne- 
storianorum. Est omnino hoc vocabulum notionis variae et sin- 
g-ularis; videtur autem baec mini buius distinctions ratio sta- 
tucnda. Leg-cbatur Scriptura in ecclesiis magna cura et arte, ut 
omnino inter Orientales ars quaedam sonore, rite et clara voce 
recitandi antiquitus exculta esse videtur. Quemadmoduni ig-itur 
Graeci N. T. GTt%r t dov scribere coeperunt, simili modo Syri tex- 
tum breves in versus distinxerunt , qui facile continent!, non 
intermisso spiritu a lectoribus recitari possent 2 ). Puncto rubro con- 
sig-nabantur, ut apud Graecos artym parti m nova linea script! partim 
puncto diremti sunt. \ f ix dubito , quin consuetudo ilia cr/^cJov scri- 
bendi ab Orientalibus accepta sit. Primuni enim GTi^qwq exarabantur 
libri V. T. poetici: lobus, Psalterinm etc. et in N. T. Acta et Epi- 
stolae. Numerabantur Giiypi, ut ludaeos antiquitus pnto numerasse 
conimata librorum sacrorum. Pependerunt autem crrixoi turn ex ora- 
tionis sensu ac mente turn ex rhy thmicis legibus , ut Orientales so- 



1) De Codice Altdorfino raihi parum constat. A viro Maronita cin- 
tus cst et lacobitamm olim fuisse vitlctur, disocdit autera et in numero 
capitum ct in ratione pnblicarnm Icctionura ab eiitione Vicnnensi. Accu- 
ratissime punctis animatus esse videtur , maxime in Noininihus propriis , atta- 
men non dignosci potest ex Gerhardo, cuiusnani generis sit haec punctatio. 

2) ^.kivtAD (cf- Gesenium in Thesauro) vocabnlum Persicum habe- 

tnr : inandatum , inde seritentia brcvis ct omne omnino vcrbnm. In poe'si 
liac voce versus significantur. Est ciusdcm notionis , qua Graecum OTI'XOI, 
qni et ^jftara dicnntnr. Sicut Hcbr. dJ<fl5 a rad. 5>tlB derivatnr , ne- 
' scio , possitne vox Syriaca item Scmiticae originis esse. 



158 ' 

lent et versus et sententias imiltis intervallis in particulas minu- 
tissimas distribuere., Numerus ort^wv non multum discedit a nu- 
luero Ikl^tAD. Numerantur enim Evang-. Mattbaei Giiyoi fly 
Marci ,/3, Lucae ,/fy, loannis ,?r, quorum summa est 9900 (Syr. 
9863). Actorum sunt ciiyoi ,/Sw; Pauli epp. quattuordecim ,ET. 
Cf. Millii Proleg-g-. n. 1030. Sticbometria ad Eutbalium Ale- 
xandrinum refertur; ut Ammonii et Eusebii canones, ita Eutbalii 
GTiyovs Syri probasse videntur, nisi Eutlmlium putaveris secu- 
tura esse inventionem Syrorum. 

In maxima ilia, quam diximus, textus Syriaci aequabi- 
litate consonantes si spectas, dubia plurima relicta erant in vo- 
calibus. Atque hoc quidem loco industria Syrorum laudanda est, 
qua textus sacri ambig-uitatem omnem tollere studuerint. Earn 
enim, quae est litterarum et Hebraicarum et Syriacarum ratio 
ambig-ua, dubia minimeque perfecta, compeiisarunt tarn exacto 
et curioso vocalium systemate, ut nesciam admireris tarn subti- 
lem curam an rideas. lam exploratum est nostris temporibus, ex 
puncto Syrorum diacritico progerminasse paulatimque completum 
esse systema vocalium, quod in libris sacris non Syrorum solum 
sed etiam ludaeorum postea adhibitum ad nostrum usque diem 
permansit. Puncium illud diacriticum iam Epbraemi tempore in 
codice sacro adhibitum fuisse inde verisimile est, quod ad Genes. 
XXXVI, 24. (T. I. pa^. 184.) ita scribit: ,,Attinet scire nos 
hue usque ]^^ invenisse in utroque Testamento neque ^f^^j, 
uti putarunt nonnulli imperitorum (^]ZQa^^ P ^.^O ^AAJ]^. Erat 
ig-itur yox in Bibliis distincta aliquo pronuntiationis sig-no. De 
huins puncti usu vario et accuratissimo nee non de punctis Sy- 
rorum vocalibus ex puncto diacritico formatis primus mira sa- 
gacitate atque iudicii subilitate scripsit Hupfeldus; deinde Ewal- 
- dus multis et variis Syrorum codicibus examinatis *) accuratissime 
exposuit systema vocalium et antiquum et recentius. Codices 
antiquissimi, scriptura Estrangelo exarati, adscriptas non habent 
vocales, voces autem aequivocas puncto diacritico distinctas, ita 
tamen , ut in aliis mamiscriptis saepius , in aliis rarius reperia- 



1) Hupfeld , Stud, und Krit. 1830. 3,7- Ewald : Abhandlungen, zur 
orientalischen und biblisclien Literatur. 1. Thl. Gottingen 1832. Idem: 
Zeitschr. f. K. d. M. vol. 1. 2. 1837. 39. 



159 

tnr '). . ' Peal . et Pael in verhis, item in nominibus, pronomini- 
bus, particulis etc. prommtiatio fortior ant levior, elatior aut 
obtusior ex ratione ut simplicissima ita rectissima distingmmtur 
yaria puncti diacritic! positione 2 j. Grammaticae, orthographiae 
et critices studia liac in re coniuncta erant. Erant etiam viri 
docti, qui indices contexerent vocabulorum similium sen aeqni- 
vocbrum , qnae iisdem consonantibus scripta vocalibus tantum et 
signis diacriticis discernuntur. Eiusniodi librum scripsissc fertur 
losephus Huzita, scholae Nisibenae rector circa a. 580. Eodem 
modo Eudocluis sive Eudoxius presbyter Melitinensis scripsit opus 
quod inscribitur : distinctio yocum scriptura similiuni , sensu 
diiferentium , quae per puncta distinctiva nosciinlur et discernun- 
tur. Si quae relicta fuerit scripturac ambiguitas, subveniebat 
traditio firma et fixa, quum libri N. T. in ecclesiis scholisque 
assidue tractarentur. Oumem enim operam impenderunt, ut ad 
normani probatam et reg-ulam antiquam textus publice legeretur, 
cuius sententiae singulae ipsaqne verba in scholis accuratissime 
explicabantur 3 ). Bum ad %em adscripsernnt nonnunqiiani tbeolog-i 
docti textni sacro, maxinie V. T. glossas, qnibus voces minus usi- 
tatas consuetis redderent et exponerent *) ; omnino tractabantur 
Biblia a nionaclus et viris litteratis sumnio semper studio , ita ut 
tarn usitata et crebra fuisse videatur Bibliorum apud Syros in 
usu et ore omnium recitatio, qualis vix repcrta sit aliam apud 
gcntem. Singula quaelibet pericopa commentariis, tractatibus, 
homiliis et carminibus exposita est deque minimis rebus quaestio- 
nes subtilissimae promotae sunt. Inde sequitur, ut similem rerum 
conditionem apud Syros fuisse statuanuis, qualis apud ludaeos 
valuit; scripturae ambig-nitas prorsus suppleta est publicae lectio- 



1) Cf. in Blanchinii Evangelistario quadruplici T. II. cxemplumi 
scripturae. 

2) Praetcr Hupfeldum ct Ewaldum cf. Isenbiehl, Beobaclitnngen fiber 
den Gebrauch dcs syr. p. d bei den Verbis. Getting. 1773. (Schultcns) 
Institt. Aram. pag. 28. 29. Punctuni diacriticum yide ex. c. adhibitum in 
cpp. Ignatianis a Curetono editis. 

3) Cf. scholia Ephraeihi et lacobi Edesseni. 

4.) Roediger de Arab. lib ro rum V. T. historicornm interpretatione 
pag. 43. 80. Sic Anauiesus bar Saruschvai, episcopus Hirtae, scripsit 
quaestiones in tcxtum Scripturae et vocabularium cum interpretationibus. 
Gesen. de Bar-AIio etc. pag. 9. 



160 

9 

nis doctrina et traditionis rcgula accnratissima et constant!. At 
vero idem quod apud Graecos Alexandrines et Indaeo's Babylp- 
nicos atque Tiberiadenses cognoscitur studium, linguae normani 
definiendi ct scripta antiqua accentuum signis animandi, hoc igi- 
tur grammaticae acnratissimaeque scripturae studium iis saeculis 
apud Syros quoque invalescere et augeri coepit, quibus Syro- 
rum gens atque lingua primuni a Graecis deinde ab Arabibus 
deturbari videbatur. Quae fuerit inter Indaeos et Syros his in 
rebus studiorum societas, commercium et aemulatio, detegi non- 
dum potuit; vix tamen dubitatur, quin eodem fere tempore et 
simili mo do a ludaeorum doctoribtis et Masorethis puncta voca- 
lia textui sacro apposita sint, atque in Syrorum codicibus loco 
puncti diacritic! vocalcs paulatim adscribi coeperunt, ad quas 
formandas puncta duo vario niodo composita sunt. Quo tempore 
et ubinam baec rocalium signa inventa sint , quos habeant aucto- 
res , incertnm est. Neque vero eum tan turn ad finem adscripta 
vidcntur, ut ambig-uitas orationis tollatur, sed potius ut textus 
sacer rite et sine ulla vacillatione in ^cclesiis ad eandem pronun- 
tiationis normani lectitari possit. Sunt maxinie Nestorianorum codi- 
ces sununa baud raro eleg-antia script? , in usum ecclesiaruni sive 
monasteriorum destinati, in quibus omnia vocalium et accentuum 
sig-na maxima cura textui sacro apposita sunt 1 ). Tanta autem 
e*st reverentia textus ab antiquis traditi, ut punctum diacriticnm 
etiam in recentioribus codicibus servatum sit neque raro antiquio- 
ribus litteris etiam nostra aetate libri sacri a Syris scribantur. 
Sed tanti moment! est haec punctationis quaestio, ut paulo accu- 
ratius nobis tractanda videatur. 
De 

1) Cod. Syr. XV. Parisinus: Codex N. T. ex recerisionc Ncstoria- 
norum , Coiistantinopoli Parisios allatus , a. 1217 soriptns in niouastcrio 
Mar Gabruni prope Telain in Beth-Zabde. Ewald pag. 57. Apud Adlerum 
vide codd. Nestorianornin I. et V., exemplar scripturae tab. III. et IV. 
Artde Ewaldum , Weitere Erlautertingeiv der syr. Pniictc-ilion aus syr. Hand- 
schr. Z. f. K. d. M. II. pag. 210. sq.t ,,AHe mir bekannten Cdd. iibertrifft 
an genauer , vollstandiger und schoner Ansfiihrung des ganzen Punctiitions- 
systeras eiiie iiberaus prachtvolle Abschrift der Peschito-Evangelien (v. J. 
1546) welche die Bibl. der rdm. Propaganda besitzt. Man muss sie sehen, 
urn sich einen Begriff YOU den Muster - Exemplaren zu machcu, nach wel- 
chen die gewdhnlichen Abscliriften genommen wurden. Alle Arten von 
Zeichen sind neben den schOnen grossen Buchstaben aufs vollstandigste 
und deutlichste ausgefiilirt." 



161 

De punctatione vocalium et accentuum. 
Haec ni fallor in universura punctorum ratio statuenda est. 
Ubi vix erat de pronuntiatione dubitandum , in vocibus breviori- 
bus et maxime usitatis, etiam posteriores Syri uno puncto ute- 

bantur ex. c. V& et ,Jp. Porro litterae o et sa apud Syros 

etiam magis quam apud Hebraeos pro loci varietate turn conso- 
nantes turn vocales erant *), quare suffecit, puncto adscripto 
notare , o esse -n , vj esse I legendum 2 ). Litterae 01 semper pun- 
ctum subscriptum est, sed litterae o multis in codicibus supra 
appositum est, ubi fortiori accentu leg-endum, infra autem, 
ubi accentu minore. Si autem littera non aderat, quae vocalis 
naturam habet, duo puncta componebantur f].iiDj.iO^) -^-, ~ , 
-r- figura ipsa tres sonos indicantia, sonum altiorem s. superio- 
rem (Zekofo); sonum medium s. iirmum et rectum; sonum sup- 
pressum, inferiorem, graviorem. (Punctorum figura declinata 
cum scriptura Syrorum cursira, celeriori oninino convenit). Pun- 
cta Zekofo yario modo componuntur -- neque quod sciam 
discrimen inter has formas compertum est. Puncta inferiora -r- 
ab initio et Cheboao et Reboao significarunt , ut videre licet in 
lectionis exemplo , quod Hanebergius praebuit ex codice aliquo 
Nestorianorum (Zeitschr. d. D. M. G. HI , 2. p. 241). Ut autem 
vocales i et e distingui possent, figurae T et' sibi oppositae 
sunt. Sunt etiam codices , in quibus e per -77, i per scri- 
bitur. De dipbtongis taceo. lam patet, quomodo et Arabum 
punctatio siniplicior et ludaeorum ilia omnium accuratissima ex 
bis Syrorum formis originem duxerint 3 ). 



1) Nomcn VQAA sccundum Hauebcrgium Nestoriani pronuntiasse vi- 
denlur: Iscliu. Ubi in scriptura non pvmctata indicabatur, lud non con. 
sonantis sed vocalis naturam habere, adscribcbatur Olaph, ex. gr. pro 

^Uf&U ^vjif 0^1 (vid. supra cod. Nitr. I.) , *^V-*1 etc - Omnino docet 
Godicnm antiquiorum collatio, niaxime ad iiomina extera recte pronun- 
tianda sacpe adhibitas esse litteras ], >*, O loco vocalium, unde etiam 
factnm, ut aliis in exemplaribns eaedcm additae, in aliis omissae sint. 
Chirek magnum nonnunqnam Hebraeis dicitur Ti" 1 t&ft , Schurek 11 J<6fc, 
Kibbutz IT "ion. 

2) Ewald, Zeitschr. I. p. 211. 

3) Arabibus satis fuit , tres sonos distiuguere linea superior! ( ) 
liuea inferior! ( ) et signo ~, quod ortum videtur ex littera . Re- 

11 



162 

ludaei enim simili modo litteris 1 et "> punctum addebant 
.(i . 3 . > ) , ntebantur autem eodeni puncto ctiam, ubi bae lit- 
terae non aderant, ita ut punctum superius semper Choleni, pun- 
ctum inferuis Cblrek notaret. Ceteras ad vocales significandas 
non placuit ludaeis Syrorum ratio duo pun eta varia modo com- 
ponendi, quum quantum fieri posset, puncta subscribere mallent. 
Posnerunt igitur duo puncta (a) ut sonum Zeve (e) exprimerent, 
lineolam autem (5) quae Patach esset. Sed insuper sonorum 
aliquot nmtationes scriptura consignaridae erant, scilicet e breve ? 
(51) quod alio loco ae legendum est; porro a saepissime protra- 
hendum erat (^) quae forma similem sonum brevem (6) reprae- 
sentare potuit. ^ T am ubi s a vel 6, ubi i c vel ae leg-endum 
sit, facile cog-nosci potest. Denique u breve formarunt S 5 quod 
idem signum it long-iini valet, si littera vocalis i deest. 

Etiam nomina vocalium conveniunt apud Svros, Arabes et 
Hebraeos. Nomen Petocho omnibus est commune, sig-nificans 
sonum principalem, qui aperto ore profertur; ])} (cf. infra 

Hebr. blp niii^) sonum altum , superiorem, l^JJ et K (sensu 
ut forma similes) sonum gravem, depressum, inferiorem signi- 
ficant '). Plane simili modo apud Hebraeos "n:-: et pTn oris 
aliquam compressionem sive angustiam indicant dentiumque stii- 
dorem et linguae adhaesionem ; alterum nonien minus usitatum 
*)1ti plane convenit cum Arabica voce t^C fractio , diremtio 

oris. Maiorem etiam oris clausuram yap et ?i^ exprimunt 
(plTO ffvQiafjtog) ;, denique 1*5 (constrictio) et yp, voces sensu 
similes, sonum dicunt oblusum, obscuriorem , labiis fere clansis 



spondcnt tres litterae: ,1, ^, . Arabcs Kufici snnt piinclo usi, quod 
snperne vel in media littera ycl infra positum tres sonos significabat. Cf. 
Hupf. Stud. u. Krit. 1830. p; 796. 

I) Tra'ditio Arabiun refert, Abulasvadem scrihae pcrito praecepisse, 
ut, ubi os aperiret, supra lilteram, nbi frangcrct, infra littcram, ubi 
clauderet, ante litteram pnnctnm adscribvrct. Silv. de Sacy Memoir, do 
1'acad. d. inscr. L. p. 323. sq. Magis placet Zekofo et Rebozo de soni 
etevationc et siippressione , qiiam de punctoram loco superiorc s. inferiore 
iiitclligcre (cf. infra Eloio et Tachloio). Vocales no men accepernnt vel 
de oris aperfnra vel do sono acnto et gravi. 



163 

ex g-ula protusnm '). Hebraeum Sbin (etiam t?is *6a dictum) os 
plenum, altius apertum est (cf. Hupfeld, hebr. Graniin.). 

Satis cuique ita perspicuum est, qnotnodo punctatio Syro- 
rum accuratissima orta sit ex puncto diacritico, quod Gramma- 
tici prinmm vel supra vel infra formam aliquam ambiguam po- 
suerant, ut pronuntiatio vel plenior ct fortior vellevior, tenuior, 
facilior 'indicaretur. Eo dcinde progress! sunt, ut graimnaticae 
forniae ratione non habita ipsa pronuntiatio sire vocalium varie- 
tas punctis significaretur , ita ut plane pboneticam rationem pun- 
eta scqiierentur. Scd etiam in consonantibus nonnullis distin- 
g-uenda erat pronuntiatio fortior et durior a molliori et tenuiori; 
iterum ig-itur puncto utebantur vel supra vel infra litteram appo- 
sito (^._QO et ^>o>). Apud Hebraeos respondet Dagesch lene, 
quod mediae litterae insidet (cf. etiam 31appik et Raphe). In 
codicil) us nmltis maxima ctira et dilig-entia puncta haec adscri- 
buntur, baud raro colore rubro , ut facilius a punctis vocalibus 
disting-uantur, J)e punctis Ribui et lineolis Mebag-iono et Mar- 
betono, item de linea occultante non luiius loci est, uberius 
disserere; puncta Ribui g-rammaticas f'onuas disting'uunt; lineae 
illae ad consonantis alicuius diversam pronuntiationem pertinent. 
Ita onmis demum scrip turae ambig-uitas plane sublata est et vo- 
calium varietas non minus quam aliquot consonantium pronuntia- 
tio diversa accuratissime punctis notata. 

lam tr an se iind ii m est ad accent us. Puncta vocalia a S y- 
ris parva dicuntur, accentus puncta maiora, Rucocb, Kuscboi 
et Ribui babentur pro niediis. Est etiam forma accentuum multo 
maior et crassior in codicibus quam punctorum yocalium. Syri 
sentenliae finem puncto iiisigniunt. Ubi autem sententiae pluces 
unam in pcriodum s. sententiam maiorem cpalescunt, ita ut pro-, 
tasis oriatur et apodosis , quae et ipsac iterum duas in partes 
dirimi possunt, Syri sententiam tripartitam s. quadripartitam 
etiam tribus quatuorve sig-nis disponunt. Puncto enim addunt 
aliud punctum, quod ex obliquo vel superscripserunt rel suppo- 
suerunt (' , '. ); denique duo puncta adbibuerunt aequalia 
(: ). Ita orta sunt sig-na qnattuor, quae radices omnium accen- 



1) Elias JLevita testis est, doctores Tibcriadenses Kamez promm- 
tiasse sono aliquo inter a et o inedip, magis ad o inclinante. 

' 



164 

tiuim a Bar-Hebraeo dicuntur: V^- 1 "- (* ) Eloio, \*&**L (. ) 
Tachtoio , VQ* ( ) Sclievaio et IpQfiOO (. ) Posuko. Quo- 
rum ratio.nem idem ita describit *), nt protasis longior claudatur 
signo Tachtoio, dividatur per Schevaio; apodosis autem clauda- 
tur Posuko et distribuatur per Eloio , quoties id iubeat sensus. 
Ouare ab initio sententiae ad finem omnis ovationis prog-ressus 
distribnitor et componitur primnm per Schevaio (:) quae excipit 
Tacbtoio ,(); deinde per plura Eloio (.* ) quae sequitur in 
fine sententiae Posuko, punctum unum, cuius loco ubi pausa 
maior indicanda est, quattuor puncta : ponuntur 2 ). 

Haec quidem interpunctio log-ices regulas bene sequitur, 
quare non minim est, quod Bar-Hebraeus refert, Graecos et 
Syros Grammaticos inter se disputare de accentuum (punctorum) 
mventione. Etenim eandem prorsus sententiae alicuius maioris 
distribuendae proponit regulam, Graecos grammaticos secutus, 
Isidorus Hispalensis Msec verbis (Orig-g-. I, 19.) ' Ubi in initio 
pronuntiationis necdum plena pars sensus est et tamen respirare 
oportet, fit comma id est particula sensus et vocatur subdistin- 
ctio ab eo , quod punctum subtus id est ad imam litteram acci- 
pit. Ubi autem in sequentibus iaui sententia sensum praestat, 
sed adhuc aliquid superest de sententiae plenitudine, fit colon 
mediamque litteram puncto notamus et niediam distinctionem vo- 



1) Cf. Bar-Hcbraci gramin. metr. p.. 86.: Eloio cadit in mediam 
sententiam et Pur'ono (apodosui) si tarn longae smit, at in legendo spirl- 
tnm praeciudaiit; Tachtoio in media seritentia locum habct ante Pur'ono 
(et huic accidit, ut etiam interroget); Zaugo (Schevaio) inter mcinln-a 
oratioiiis incnsuras possidet, nuuquam autem IOCUJH habet in Pur'ono; Pe- 
suko in fine orationis sedet." 

2) Hums interpunctionis specimen videre licet in cpistolis Athanasii 
editis ab Curetono. Conferas porro ad punctonim rationem observandam 
versionis Simplicis V. T. editioneiu Londincnscm. Maxime in prophetis 

' ct libris poeticis iuterpnnctio et acccutuatio satis accurata est. Ex. causa 
Ics. LV , 4. singulo caique verbo appositus est accentus. Punctatio voca- 
lium viam quasi mediam ingreditur ; punctnm enim diacriticum adhibetur, 
sed nonnunquam signa quoque vocalium composita et diphtongi. In no- 
minibus exteris vocales ad formam Graccorum effictae apparent, qua de 
re infra dicendum erit. Snspicor , ad lacobitantm codices procnratam esse 
editionem V. T. Londiiicusem. Editio quoque N. T. Viennensis satis multa 
habet puncta. - 



165 

camus, qui punctum ad niediam litteram ponimus. Ubi vcvo iam 
per gradus pronuntiando plenam scntentiac clausulam facinms, 
fit periodus, pnnctunique ad caput litterae ponimus et vocatur 
distinctio i. e. disiunctio, quia integram separat senteritiam." 
Progreditur igitur oratio per. tria puncta a. a- a* , pun- 
ctum inferius, medium, superius. 

Sed addit Bar-Hebraeus, veram punctoruni notionem non- 
nisi viva voce tradi et auribus accipi posse, quia signa non- 
nunquani sint nielodiarum sive artis cuiusdam recitationis solennis. 
Dicuntur enim in universum ^.5iQx>Q2> *-.fl.-*J i. e. signa, quibus 
oratio bene componatur omnesque eius partes rite definiantur et 
ad leges numerosae declamationis distribuantur, nani /Q.> est 
comparare, componere, metiri, dimetiri '). Sed aliquoties simt 
etiam ]-kJ.ib3 ^.j.'.* signa melodica , musica et pertinent ad 
|.Aili.J \JLD) 2 ). Radix <-35 significat autem vocis declinatio- 
nem, inclinaUoneni , undo noniina derivata ad cantuni et melodiam 
referuntur 3 ). Atque baec sonorum modulatio, quae fit aut ele- 



1) Cf. Bar Hebr. 1. c. de accentibus vers. 54.: A.J J) 



2) In Bar Hcbr. grainni. mctr. ]A^|!o Aj~*O. Qnod yocabiilum 
oplimu illustratur ex loco I. Cor. XIV, 9. ubi Graeca: i'r* avlos tl're xt- 
&O.QO, tuv Siaaro^v rot's tp&oyyois fty 8$ rcdduntur Sjriace : ^JLJIJQD . ]o 



3) Hupfeldus optirae accentus dixit: Exponenten des rhythmisclieu 
Vcrhaltnisses. Hie omnino de -acccntuatiorie tulit iudicinm verissiinnra. 
Ewaldus 1. c. p. 105.: ,,Dcr Zweck dcr Accentuation 1st, das richtige uml 
schone Lescn eines Ganzen nach dem Sinn und Umfang des Satzes zn be- 
stimmcn; sie ist nicht bloss cine Interpunction ira Siime nnserer Sprachen, 
sonderu die Vorschrift einer rhjithmischen Declamation. Fiir die heiligeri 
Biicher zuniichst bestimmt hat die Accentuation irn Syrisclien wie ini He- 
braischen zugleich diesen umfassenden Zweck, in das Einzelne und Feinste 
einzngehen und es nach der Vorschrift schflner Declamation zu regeln. ". 
Cf. Chr. Ben. Michaelis de cantillatione in textibus sacris in diss. , qua 
ritualia quaedain codicis sacri ex Alcorano illustrantur . XV. I. D. Mi- 
chaelis , Argumenta contra antiq. punct. Hebr. in examen yocata pag. 89. : 
,,Iinino in eo plane nostras linguas superant orientales , dum non simplicem 
modo sensum, scd et f^9>T*x<uT*(>ws dicta, quae nos contentione quadam 



166 

vatione vocis aut declination^, ipsa accentinim fig-ura indicata 
videtur, ita ttt puncta accenttunn scalam quandam forment et 



_ 

comparanda sint cum notis musicis p-p* 8 | -jss> p*H . Nam in 



recitatione sententiac longloris procurrit prommtiatio bona et iu- 
cunda primum per sonos paulo altiores sed aequabiles (Sclie- 
vaio)^ deseendit deinde (Taclitoio), assurgit itefuin, donee ad 
sonum fuiidamentalem in fine sententiae recedat. 

Haec recitationis et cantilenae cuiusdam ratio raaxime lo- 
cum habuit in lectione Bibliofdm, ut omnino punctatio et voca- 
lium et accentuiim exercebatur in Scripturis et officiis e'cclesia- 
sticis. In Evang-elils autem sententiae plernmque sunt brevlssi- 
mae et iliylhmo facili nnmeroque non ita ponderoso absolvimtur, 
quare puncta supra dicta vix adhiberi poterant. Sed erant alia 
puncta nfmoris ponderis et ambitus, puncttim superius et infe- 
rius, qtiae non copulantuir cum puhcto media in linea posito, sed 
verbis jpsis adscribuntur bunc in niodum * -7- -^* Ptmctum 

superius nomen liabet ^O) (commotio) apud Syros orientates 
UD/J (nutatio, nictatio) (Bar-Hebr. N. 30.) punctum inferius 

dicitur i^kSSO (inclinatio). Illud in intonatione valere pro di- 
'midio Eloio monet Bar - Hebraeus , hoc esse dimidium Taclitoio. 
Illud ig-itur haec sig-na voluerunt, ut ab initio sententiae vox 
conimov'eattir et quasi solvatur, ad allevationem m altum et su- 
spensiim se accingat, deinde vero ante fineni inclinetur, Haec 
sig-na in antiquissimis codicibus fere sola conspiciuntur. Ubi vero 
textiis in ^iD^tAD distinctus est, sententia igitur in multas par- 

ticulas decisa, quae ipsae punctis maioribus separabantur ^ accen- 
ttiatio invecta est mnlta accuratior, ut reperitur in codicibus 
recetttioribus i primiim enim sententiae et elocutiones per distin- 
ctivos maioves in particulas minimas distiibuuntur , deinde sin- 
g-ulorum verborum ratio et vicissitudo punctis notatur ad recita- 
tionem accuratissimam 5 leg-itimam, bene compositam. Ubi in 
aliquo verbo elevandum erat voce vel declinandum, ubi inbi- 
behdum vel aquiescendum , porro utrum corripieudum sit an pro- 



vocis ant actiofte coi-poris pi'aesentes sigfiificnmus , abseiites in i'pisis Iccto- 
rttm oculis pOssMJit defigere t '' 



167 

long-ail (lu in ct mora aliqua insistendum, etiam ut sermo per verba 
varia coordinata sono aequabili protraliatur , omnia haec propriis 
signia notabaritur (cf. ?? Q -U- J fafsk )* ^a denium factum 
cst , lit shmli mo do atque in textu Hebraeo quodlibet verbum 
accentu notaretur. Lectoris numus erat Biblia et officiate accu- 
rate secundum accentus rccitandi; nam accentus omnes certum 
quondam soiuim notabant. Convenisse puto hanc Syrorum reci- 
tationem cum recitationis arte, ut hodieque apud Romano -Ca- 
tbolicos exercelur, quam si nolis musicis depictam habes, earn si- 
mill modo procedcre invcnies atque accentuationem Syrorum. Ne- 
que baec recitationis ratio a Scripturis prorsus aliena est. P^alnii 
ad i^strumenta musica canebaniur; prophetae prinuun ad cjtliaram 
ediderant eloquia sua. Inest etiam bistoricis libris musica quae- 
dain, rhjthmus et numerus, atque quam aptae sint narrationes 
Evang-eliorum et Actorum ad recitationem canoram, vel satis 
caique ex aurium perceptione probatum est. Constat, cantum 
ecclesiasticum ex Oriente advectum esse. Armenii quoque, qui 
saec. Y. ineunte alphabetnm formarunt, eodem tempore accentus 
suos accepisse videntur, de quibus Scbroederus (Thes. p. 246.) 
conferendus, qui signa musicalia vel supra lineam vel in ipsa 
linea hymnis apposita indicare ait turn intervalla turn sonorum 
mensuram et pausas, iuxta quae byinni sacri (ex. c. Oda Mo- 
sis Ex. X> r .) rite decantentur. Sunt numero sedecim. In Grae- 
cis quoque codd. cantillationis signa reperiuntur (Montfaucon, 
Palaeogr. 229.). De ludacorum cantilena in synagogis usitata 
vide Hupfeldum Stud, u, Krit. 1837. p. 863. 

Erat tamen recitatio Syrorum rhetorica magis quam plane 
musica, id quod maxime patet ex iis accentibus, qui aifectum 
quendam indicant, quo sententia vel verbum aliquod pronuntian- 
dum sit. Ubicunque enim inesset sententiae lamentatio quaedam, 
querela flebilis, ibi accentus positus ^i-kDr^Q ex. gr. ler. IV, 30., 
forma similis Tachtoio; verbo, quod est mandantis,' iubentis 
additur 1?QQ2> (is, qiii mandat ex. c. ^>i) qui idem a'dhibetur, 

ubi res variae et abscissae cum affectu enumerantur ex. c. Rom. 
I, 30. Quod verbum stupentis est, admirantis, dehortantis cum 
indignatione , id afficitur accentu "\SL^L (p is qui retinet, co- 
hibet). In formula precationis locum habent |^!sD et 



168 



Mattli. VI, 9, in benedictione accentus -PQ^ *Dcriu pimctum 
verbi primis litteris super positum (Ps. XXXII, 1.); piinctum parti- 
culae interrogativae superscriptum dicitur lJ.AJ.aio, item in 

particula demonstrativa , quae dstxitxwg dicta est |~LQ,i.>,i> ; ubi 
praeter opinionem pausa fiat, ponitur VlX^l^O (Posuko, ubi 

accentus minor exspectabatur) ! ). Quanta industria haec accen- 
tuatio facta sit in libris sacris, patet vel ex uno exemplo, quod 

aftert Bar^Hebraeus, accentum V 1 ^ 1 -^^ a Syris lacobitis se- 
mel tantummodo adbiberi Gen. XLIX, 9. loco illo celeberrimo, 
ubi vox fcooi.* hoc accentu signata sit, ut blanda voce syllaba 
prinia legatur 2 ). 

Recte si iudico, non prorsus spernenda sunt baec Syro- 
rum studia. Viguit iu Oriente avs quaedam lectoris, qnae et 
grammatical!! et rhetoricam complexa est. Atque revera Biblia 
tanta scripta sunt simplicitatc, ut ad intellcctum plurimum 1'aciat, 
si quis yero aptoque animi sensu legerit. Etenim ut scripturae 
genus non verba proponit, quae plana et perfecta pronuntiatio- 
nis ratione animata sint, sed lectori relinquit, ut litteras quasi 
nudas ipse indnat et expleat aptis vocalibus, eodem modo Scri- 
ptores Sacri plenum sensum, animum totum vix aperiunt, scd 
ut lector ipse inter legendum et consideranduni afficiatur latente 
anima, fervore et spiritu, innuisse et exspectasse videntur. 
Neque voces singulae, quibus scatent Biblia, ut nirr, Idov et 
similia ita negligenda sunt, ut nostri omnino moris est, quod 
Syri rectissime observarunt. Porro transitus et connexus sen- 
tentiarum plerunique solo fere aceentu et vocis variatione indi- 
cari potest. Hue aliquo modo spectat , quod Epiphanius de 
pondd. et inenss. dicit : ,, Kai Ttq&xov fj,sv dei sldsvou 



1) Conferendns est locus celeberrimns Ps. XGV, 7. ^ 

, ubi voci 1S?3'ODn praeter consuetudinem appositus est Sillukus. 



2) Hunc acccntum Bar-Hebr. monet Graece appellari 
de qua voce dubitat Ewaldus. Est totus ni fallor nago^vrovot , nam pro- 
prium est hums accentus , ut syllabae prunae apponatur. Ceterum in illo 
rerbo conspicuum est, Syros litteris ], o, O maxime Graecis in vocalw- 
lis pro vocalibus usos esse. 



169 



?vy%<i,vi ev iaTg nQopyTstaig (.ilQij. Elg 6'sxa ye 
al nQbyriTsittt , oviwg itsqityovaai' d'lduffxuMag , 

ttHSthag 9 ohoyvQfiovg ', itgqvovGi su%ug t 
Decem sig-na respondere ait idem, in exemplari- 
l)iis quibusdam adscripta. Etiam de Samaritanis monct Morinus, 
vir in MSS. Samaritanis versatissinnis , occurrere notas apud 
illos quae interrog-ationum , exclamationum , ironiae, indig-natio- 
nis etc. videantnr sig-na esse, quae tamen nee in diversis codi- 
cibus nee in eodem codice constanter observentur , sed modo 
liac modo alia fig-ura nsurpentur, modo plane oniittantur. 

Quae autem omnino est humanae mentis artisque perversi- 
tas, ut quae summa sunt et dirina, neg-lig-antur , minima quae- 
que ambitiose et cum superstitione tractentnr et explodantur, 
ita et Syri vix multnm a Rabbinorum scrnpulositate et scurrili- 
tate abscedunt. Delectantur enim eiusmodi Uulibviis Syri, ut 

contendant ex. gr. , Gen. I, 1. vocem ]crL.Ss accentu Taclitoio 
instructam esse ad innuendam scntcntiani , Dcum se humiliasse 
quiini niundum crcaret, et quae sunt eius g-eneris similia. Om- 
nia omnino verba accentu praedita erarit in Bibliis atque tain 
artificiose nonnunquain distinctum est inter accentus similes eorum- 
que vicarios, ut scholarum certamina et disputationes accentuuni 
discrepantiae procrearent. Vix iam opus est, demonstrare con- 
venientiam accentuationis Hebraicae cum Syriaca nostra. Btenim 
quattuor punctis maioribus respondent Hebraeorum distinctivi 
maiores; Taclitoio claiulit sententiam priorem ut apud Hebraeos 
Athnadh; dirimuntur autem seg-menta minora per i ii a s ut apud 
Syros per Eloio et Schevaio. Quemadmodum in sententia brevi 

apud Syros tria verba sig-nantur -D p ii, sinrili modo apud He- 
braeos s ^2, ut maxime fit in Psalmis in hemisticliio secundo 
breviori. Habent accentus etiam vicarios suos ut apud Hebraeos 
ita apud Syros. Ne coniunctivi quidem prorsus desiderantur 
apud eosdem; ubi enim verba duo (in Graeco unum vocabulum 
formantia) copulanda sunt, sub finem prioris punctum infra ap- 
ponitur, quod dicitur ^J^^^^D is qui unit, copulat (Bar-Hebr 
Nr. 24. 25.). 

Quare aucta auctoritate pnnctationis Syriacae propterea 
quod Hebraica ab ilia repetenda est, quaestio vix vitanda de 
eiusdem antiquitate. Monet Ewaldus, perfectam punctationem, 



170 ' - . 

turn vocales quotl attinet turn acccntus, non repcriri ift codici- 
bus, qui saec. XII. antecedant. Sed magnopere erravcrit, indc 
si probare quis voluerit, punctationcm ipsam ante illuil tempus 
non fuisse apud Syros. Etenim dubitari non potest, qnin saeculo 
quinto vel sexto systema punctationis universum absolutum t'uerit. 
Gums rei haec sunt argumcnta. I. Saeculo quinto Syri abierunt 
in Nestorianos et lacobitas sive Syros orientales et occidentales. 
Quae in scriptura et accenttiatione utrisque communia sunt, ea 
omnia habenda sunt pro antiquis. Tanta an tern cst consonantia 
inter grammatical!!, 'ttt de rebus tantum miniitulis ambo partes 
discedant et ea est exemplariutn uniformitas , nt tanquam insoli- 
tum quid nioneat lacobus, les. I, 4. in exemplaribus Edessenis 
accentuationem vulg-arem (lacobitieam) reperiri, in Nisibenis 
f Nestorianprum) occurrere accentum extraordinarium Rohto f ). 
II. In margine codicis recensionis Karkaphensis (de qua infra dice- 
tur) occurrit vox ].J.X].a!>, quae punctum semicirculum (?) signi- 
ficat, in textu appositiim rerbo, quod interrogative legendum est. 
Occurrit etiam nomen ].^AjjZ, quod Wiseniano obscurnm (qui ]jA^Z 
scribit). Habes nomina accentuum in Cod. saec. X. In Cod. Guel- 
pherbytano , qui est saec. VII, pun eta accentuum baud pauca obser- 
vantur (Poqudo, Goruro nee non accentus aliquot compositi). HI. 
Bar-Hebraeus de nonnullis acccntibus sententiam profert Thomae 
Charklensis et lacobi Edesseni (utpote lacobita laudat nonnisi scri- 
ptores lacobitarum) ; ergo saec. VI. exeunte accentuum et fignrae 
et nomina et notiones fuerunt. Quid vero, quod exstat lacobi 
ipsius grammati.ca in cod. nianusc. bibl. Vatieanae, quae agitde per- 
sonis, generibus, partibus orationis, tandem de punctis ]VOQJ ^>A.!iO 
(Bar-Hebr. lAaQJ) 2 ). lacobus ipse qnibus de punctis agat, 



1) Simile est cliscrimen apud ludaeos inter lectiones orientales et 
occidentales. 

2) Wiseman, p. 32. Utiiiam aecuratius lacobi tractatum de punctis 
nobiscum comnninicassct Wisemanus! Loqui autem lacobum de punctis 
Syrovuin YiiJgarifaus inde patet , quod Wisemanus pag. 183 nionet : seiimis, 
lacobum puucta haec (quae. ex nnius alteriusye puncti positione sonum 
dcsignant qualiaque adliuc hodie in libris tarn maim exaratis quam editis 
conspiciuntur) ut aequivoca et erroribus obnoxia reiecisse ct alia indn- 
xisse. Plura de lacobo infra. 



171 

accuratissime exprimit, diccns: |-i.'.5Q0 



i. e. quippe ,,noiirina" 

vocant Syri puncta, qiiarido supra verba ponunttir, et sive sim- 
piicia sive composita quadrag-inta et septem sunt varia sig-na. 
Miror, quod Wisemamis in translatione habet XVII sig-na. Enu- 
nierat lac o bus haec sig-na onmia in capite, quo data opera de 
iisdeni tractat , ubi dicit, ex his praeserlitn penderc. gravitatem 
et eleg-antiam s. expolitionem , quae sit in lingnia. Eadem phrasi 
utitur antiquior Thomas JDiaconus, cuius tractatuni de punctis 
et interpung-cndi ratione scqnitur lacobus. Reperiuntnr haec in 
codicc celebeitinio , qui rccensionem quoqiie Karkaphensem exhi- 
bet, ab Assemano B. 0. II. p. 499. nuniero XXII. inter eos si- 
gnato, qi\os Andreas Scandar ex Oriente attulit, nunc Cod. 
Vat. CLIlI '). Satis vulg-arem fuisse consuetudinem piinctationis, 
probatur ex loco Moysis Aghelaei (a. 550), quern mtegrum 
infra profereiiitis, ubi dicit de versionibus sais Patrum Graeco- 
rum: ,,-Si quid in syllabis aut in pnnctatione (cnlJAD ')) 
pcccatutn erit, prudentes lectores decet errata leg-endo corri- 
g-ere." Sing-ulari tanien cura exercehatur punctatio in Bibliis 
atque erat hoc ipsum proprium inunus et officium eonini, qui 
]_J.u f )kD lectores periti inodiilationis diccbantur. Ita nionet Bar 
Hebraeus, aecentum Masclilenionuto traditum esse a lectoribus sclio- 
lae Persicae, quo tempore ilia Edessa depulsa sit (a. 48S.); 
<le alio accentu ipse frustra interrog-at lectorem veterannm. Et- 
enim sonus vocisque variatio , qua vel hoc vel illud recitari 
dcbeat, accurate ab illis docebatur et artis cuiusdam summam per- 
fectionem in eo collocare solebant, ut Biblja publice onmi qua de- 
ceat g-ravitate et eleg-antia leg-erentur. Schola ilia Persica mag-na 
g-audebat fama; illuc Persae venerunt, ut Syrorum ling-uam 
profundissimam discercnt; Syri ig-itur ipsi ling-uam suani ita turn 



1) Codici anncxus est ctiam tractatns Epiphanii de punctis ; dc pon- 
deribus et menSuris et dc significatione lilterarnm alphabet!. Cf. Cod. 
XXVllt. ap. Assem. II. p. "502., qui continet Epiphauii libruin de linguis 
ct teliaracteribus. 

2) Idem vefbttra ha bos ap. Bar-Hebr. in gr. melr. pag. 5. vers. 30. 



172 

tractarunt, ut etiam alienig-enis praecepta eius traderent. Qtiam, 
ad rein opus crat g-rammatica. Eandetn in urbcm Syri divites 
ac nobiles filios suos deleg-arunt cum ad finem, ut linguae Sy- 
riacae pronuntiationem legitimam, eleg-antissimam ediscerent. Quare 
errare in eo non videmur , quod priorlbus iam saeculis in scliolis 
Syrorum grammaticam floruisse putamus. Neque Bar - Ilebraeus ulla 
veritatis specie traderc potuisset, disputare inter se Graecorum 
et Syrorum .grammaticos de accentnnm inventione, nisi ad tem- 
pora earn memoriae antiquissimae retulisset. 

Iam videas, quid inde redundet ad Hebraicae punctationis 
probandam antiqiiitatcm. Timide quidem et verecunde in cam- 
pum descendimus aleae plenum, in quo, mehercle, qiiot quan- 
tique viri desudarunt. Quare neque aninuim inducimus ad amus- 
sim ornuia vocare et in tuto liquidoque posita relinquere, sed 
potius earn proferemus sententiam, quae postquam apud arbitros 
et auctores certissimos sollicite rem inquisivimus , consentanea nobis 
et probabilis videatur. De scripturae Semiticae ambig-uitate non 
est, quod moneamus. Quare ars quaedam erat hon solum scri- 
bendi, sed etiam leg-endi et proprium lectoris munus. Iam ante 
exsilium Babylonicum illi, qui 'isio dicebatur, etiam officium 
demandatum erat, quae scripta erant, rite legendi. Barucbus, 
leremiae amanuensis, "IQID dictus, postquam scripsit, et ipse 
le^it librum a leremia ipsi dictatum (ler. XXXVI, 10. 20.); 
in templo proprium erat conclave Scribae, ubi si quid legendum 
et ex Leg-e quaerendum fuit, Principes se cong-reg-asse viden- 
tur. In exilio Babylonico ars litterarla aucta est. Erant diver- 
sae g-entes in imperio Chaldaeorum et Persarum coniunctae. 
Exteris et alienig-enis etiamsi Syriace callebant, in leg-endo opus 
erat magistro. Quare Daniel et socii non solum ling-uam sed 
etiam 'nst) Chaldaeorum docentur. Maxime Esra hoc nomine ex- 
celluit. Etenim appellatur c. VII, 6. Trift leiS et in ipso Ar- 
tachsastae diplomate ornatur titulo: ^aa '*> Inbtf ^ Nfn ^s& (c. 
VII, 10. 12). Qua in g-ente in emtionibus, diplomatis etc. cau- 
tum est sig-illis, testimoniis, ler. XXXII, 10. sq. , nonne putas, ibi 
curam quoque adhibitam esse, ut scripturae ambiguitas tollatur? 
lain ad locum Nehemiae procedamus vexatissimum c. VIII, 8. 
Memorabile est, quod eadem vox ti^K legitur Esr. IV, 17., 
ubi Rex Persarum scribit, epistolam sibi lecta.ni esse \u 



173 

Fnit ig-itnr terminus technicus, qui certum quendam legendi mo- 
duni sig-nificabat, et adfuerunt Reg-ibus scribae, qui et mandata 
ipsius scriptis consignarent et epistolas praelegerent. Revera 
opus maxime erat lectione distincta (tifrsa) ') ut scripturae am- 
biguitate remota, ex linguae peritia, prout locus et ordo flagi- 
taverint, turn voces variaeque forniae rite distinguerentur turn 
sententiae partes probuni ad sensum et sermonis clcganUam com- 
ponerentur. Notissimum est, prout in Talmnde versus explice- 
tur, (cf. Buxtorfii Tiberias ed. sec. pag. 33.) {Sinn nt unbfc 
.rmbJatt nt JOpEto wvri { & m >m k t2!rj i^ Irato nhiun Sane tria haec 

T : - - T : 

postulantur in Leg-is perito et scriba, prininin ut sensum probe 
intellig-at et clare proponatj deinde ut textura in leg-endo apte 
dividat suas in partes, denique ut singulas voces recta ratione 
pronuntiet. Scd de vocibus &>& et n"nft res dubia est. Tal- 
niudistaruni alii aliud hoc loco ponunt et Talmud Babylonicntn 
discedit ab Hierosolvinitano.' Ubi Talmud Hieros. ta^aso, ibi 
Babyl. liabet .ta^~i&s>, a quibus disting-uuntur deinde .^piD^s 
ta^ayts. Glossa R. Salomonis non dubitat quidem , explicare verba 
per accentus et puncta vocalia, sed Targ-umistarum ipsorum 
hac de re discrepantia monet, ut accuratius rem examinemus. 
tn^ya -j?l&& occurrit etiam in illo loco, ubi quaeritur, liceatne 
accipere tynsb pios ^suj, ubi glossa: pro eo quod docet pun- 
ctatipnem et accentus. Et iterum alio loco leg-itnr: Quarc non 
absterg-unt sordes manu dextra sed sinistra ? Raf Nacliman di- 
xit: propterea quod ostendit ea rt^in biiJ'N^p5Q ifcsto. Id omnino 
negari non potest, a^ya. apud posteriores fuisse accentus, qui 
dictionis cuiusque naturam et sensum ut' sapor cibi indicent; sed 
quae sit g-enuina et primaria notio quaerimus. Posteriori tern- 
pore componuntur vulg-o Q^JayialTJ Tip^i-j, puncta et accentus, sed 
priscis temporibus punctorum vocalium nulla est mentio. Tantum 
tria haec laudantur, utpote consuetudinis priscorum propria &ipiD& 

Ad vocem tpfcytt conferenda videntur 



1) Ad vocem V*-\t> cf. Dav. Kimchi: 'a 
pnnctatores posucrunt discrimen inter praeteritum et participium in Niphal 

UJ 

etc. Apud Arabes ipsa cantillatio VA'J-'J dicta est a .\->r> distiuguere. 
Apud Syros 4 ai2> consuetum est de distinctione sonorum et vocalium. Cf. 
Bar-Hcbr, gramm. metr. Prooera. v. 34. 



174 



et trpio&n M : *n '). M fallor, baec rerum ratio 
statuemla est. Ex Esrae temporibus Talimulistae repetunt con- 
suetudinem rov cn:nn; eodem tempore earn curam in textum 
adbibitani esse asserunt, primum tit in t-PpTDG i. e. versus di- 
stribueretiu'j deinde ut vcrsuum partes qnoque minores, prae- 
ponderantes, versuimi subdivisiones notarentur, denique ut ope 
Masorae lectio sing-alarum vocnm definiretur, versusque et litte- 
rae tcxtus numerarentur. Certissimiun omnino est, ex Esrae 
temporibus operam niultam posuisse Levitas et scribas in textu 
sacro eiusqne publica lectione et interpretationc. Tempore Tal- 
mudis de lectione vera s. simpljci et de yera interpretatione 
non ambig-itur, cuius traditlonis constautis et flrmissimac prin- 
cipia ne dub.itemus ad tempora Esrae referre, Sed Jam quaexi-^ 
tur, utrum traditione orali an sig-nis quibusdam lectionem Scri- 
pturae docuerint atqne quo tempore quoque modo orla sit accen- 
tuatio ilia et punotalio, quae nostrorum codicum est. Id nemo 
inficias ibit, qui accuratius ling-uae Hebraicae indolein perspe^ 
xerit, Masoretharum operam ex A r erjssima subtilissimaque lin- 
guae observatione et cog-nitione promanasse. Postquam Ewaldus 
interiores , linguae sensus g-ustusque aperuit, Hupfeldus autem 
rbytbmicas leg-es explanavit, abundc liquet vel minimis in .rebus 
Masorethas secutos esse earn, quae ipsius linguae est in for- 
niandis flectendisve vocibus, rationem et naturam. > 7 iget autem 
in punctatione et accentuatione lex quaedam ponderis et libra- 
iiienti (Dicbotomic , Hanptton und Nebcnton, Gleicbg-ewicht und 
Gegengevvicht) atque hac ipsa via ponderandi, dividend!, oppo- 
nendi et componendi leges inventas esse puto accentuationis si-r 
mill et punctationis. Pendet revera flexionis et formarum do- 
ctrina ex accentu et varia prommtjatione (Umlautung und Ab- 
lantung*). In voce 'pip babes tria eleiwenta; ubi accentum in syl- 



i) Ad vocein tr-St: cf. locntioncs in Esra obvias: &i' 
tZ"t3 ^i>5. Rcspoiitiere aliquo moclo viiletur Syr. ^^Q^tAD. Liceatne, 

Rabbiiiitum Na^iiS ab hac voce dcrivarc? Ad voccm C2iJ? -1 "Ori~ cf. 
Bnxtorf., clavis Masorae c. \l. S^tt pp. cst ponderis gravitate depres- 
sit, inclinavit lancem trutinac. Doleo , quod nimierus rwv Pcthgome 
in Psalmis notatus non cst a Wisemano; suspicor, uumerum Pethgome 
Svrorum, Pesukim Hebr. et arl^atv Grace, non niultum differre. In Tal- 
mude Psalmorum vcrsiculi numerantur 5896. Buxt. Tiber, -p. 43. 



175 

laba priore ponis, fit Nomen (ra ;,) sin in syllaba ultima, 
est Verbum (?). Vcrbum clara voce si effers, est Perfectum, 
si sono superiore, strictiore s. arctiore est Infinities, Impera- 
tivus. Imperfecto praeformantur, Perfeeto afformantur prono- 
niiha. Ubi in Perfccto mcdio in sermone (cum l) accentum pre- 
fers in syllabam ultimam, habes Futurum; retracto accentu ex 
Imperfecto fit Aoristtis. Vocali graviore, densiore formantur Par- 
ticipia btiip-^ipp. Acne, condensa, i'ortiorem redde sjllabam 
primam, et babes Verb! notionem irequentativam; extendas syl- 
labam posteriorem vocali i_, et causaliva est significatio. Item 
in Nominibus est t'or'nia levissima, est et media et gravissima 
(rjbto i;n tjV'iy). Ex vocali cius syllabae, quae- babet 
accentum, pendet prommtiatio sjllabae antecedentis (Vorton) 
atque nova iterum leg-e mutantur vocales propter accentus sen- 
tentiarum. Qnare ex accentu et sonorum modulo consistit g-ram-^ 
matica ct legitima pronuntiatio. Erg-o ubi primum accentuatio 
inventa est et leges rhythmicae observatae, facile etiam eo per- 
ventum, ut ad leges quasdam principals omnis revocaretur va- 
riatio formarum r ). Quare Hupfeldwm acu rem tetigisse puto, 
a vocibus QipiD& et ti^3>t3 exordinm sumentem ; nam ex distin- 
ctione sententiarum revera sese effudit punctatio iiniversa. In 
libris bistoricis versus distincti sunt, sed in libris poeticis nii- 
nora commata, quae idem fere valent" quod Graecorum or/^o/, 
Syrorum l-^QyfAs. Ubi semel distinctum est in sententias, nia- 
xime in libris poeticis pronuntiatio rbytbmica caesuras novas, 
pausas, interstitia et biatus induxit atque coeptum est, versus 
secundum leges rhytbmicas in caesa et segmenta distribuere in 
usum pronuntiationis congruae et elegantis. Etenim universa 
punctatio servit recitationi publicac et solenni. Quare ex ipiois 
tzp72i>t3 origin em duxisse puto mn^ar; ^pio^a atque denique ipsa 
puncta .ta^wyurti lip" 1 ^ (cf. glossa R. Salomonis Buxt. Tib. p. 
34.). Atque id ipsum probatur Bar-Hebraei dicto, accentua- 
tionis universae quasi radices et elementa fuisse accentus illos 



1) Beae in libro Sohar scribitur: ,,Nou est littcris poteslas incli- 
iiare in hanc partein. vel in illam absque punctis. Litterae oiinies sunt ut 
corpus sine anima , quum adyeninnt puncta , tune constitnitnr corpus in 
statura sua." Et alio loco: Litterae sunt dictiones absque gustu 
et al)sque motu 



176 ' " . 

quattuor: Eloio, Tachtoio, Sclievaio et Posuko '). Nam hac 
interpunctione distincta sunt membra sententiarum secundum le- 
ges rhylhmicas atque inde factuin est, ut per puncta siiperiora, 
int'eriora et media oninis denmm et vocalium et accentuum diver- 
sitas notaretur. Atque id sane admirandum est, quomodo Sy- 
rorum et Hebraeorum grammatici pronuntiationis leges, vocis in 
legendo flexiones, sononnn in declamando mutationes, oris de- 
nique in loqnendo positiones accuratissime- observaverint et pun- 
ctatione sua -ipsis oculis spectandas praebuerint. Ni fallor, rhy- 
thmicae leges ab Orientalibus prius observatae simt quam gram^ 
maticae 2 ). Ubi autem obserratum est, quomodo in recitando 
vox per ^accentus sententiam univ r ersam ad leges uQGswg et ^f- 
aW? ordinet et dirigat , perrexerunt Grannnatici ad similes sonorum 
leges (soni altioris et profundioris , fortioris et levioris) etiam 
vocalium varietatem revocare. Quam ad rem primum usi sunt 
puncto superiore et iuferiore 3 ), quae ei vocis syllabae s. IHte- 
rae apposuerunt, cuius pronuntiatio aut altior fiat ant inferior, 
fortior aut leyior; Denique ex puncto diacritico vocales forma- 
tae simt, quum oris in pronuntiando officia varia grammatici 
animadverterent; atque ita denmm vocalium puncta rationem plane 
phoneticam secuta sunt, sicut simili progressu accentuatio, .quae 
primum logica f'uit et rbytbmica , in cantiHationem et modulatio- 
nem abiit , usque taudenf aberravit in cantilenam. 

Quo tempore Syri puncto diacritico uti inceperint, dubium 
est. Accentuationis initia, ut modo diximus, pervetiista viden- 
tur. Omnino viguit apud Orientales, sensus acerrinnis legis 
. rhr--- 



1) Ita patet, qnoniodo ta" 1 ?^'^ postca accentus ipsos significa-ve- 
rint. In V. T. Syriaco Loiulincnsi fere oculis consptcere licet, quomodo 
pnnctatio et vocalium et accentnnm orta sit ex quattnor his principiis 
.' *. ' Recte igitur dicniitnr accentus illi quattnor ]^..ltf ia, 

ex quibns ceteri omnes quasi raml derivati et propagati sunt, ut gram- 
matici Syri do cent. / 

2) Gf. Hupfeldus: ,,Die Empfanglichkeit dcr alten KaHigraphie fur 
die leisesten Regungen des Rhythimis zeigt sich etc." Stud, nnd Krit. 
37. pag. 849. 

3) Cf. locutiones Latinas: altins intendere Yocem; soni altiores, 
acutiores ; voces inferiores , yox ima, 



177 

rhythmicae *), et quae aurium sermonisque facultas erat, flectere 
et modular! verba per accentnum et sonorum varietatem, ea- 
dem a grammaticis recttesime obserrota et ad regulam revo- 
cata est. Ea tamen studia eamque artem, quam proprie gram- 
matical)) dicimus, ad Orientales pervenisse putaverim a Grae- 
cis s quare punctum diacriticum , quod grammaticas formas di- 
stinguit, turn deniuin adhibitum milii videtur, ubi Graecorum 
disciplina Syrorum aemulationem excitavit. Grammaticae stadia, 
quae Alexandrlae floruerunt, etiam in Mesopotamia tractata sunt. 
Seleucia asylum litterarum artiumque Graecarum a veteribus di- 
citnr. Primis post Christum saeculis grammat'ca Graeca ubique 
cognita erat. Quare coeptum est illo tempore in Syrorum scho- ; 
lis, etiam Syriacae ling-uae leg-es et formas in ordinem quen- 
dam digerere; Persas Epipbanius dicit Edessam venisse, nt 
Syrorum profundissiinam ling-uam in schola eius urbis celeber- 
rima discerent. Ut autem Alexandrini grammaticam exercuerunt 
in Homero 2 J, ita Syrorum et Hebraeorum grammatici linguae, 
pronuntiationis 'et interprctationis leges maxime in Bibliis expo- 
snerunt. Inter ludaeos primi Babylonii litteras Graecorum exce- 
pisse dicuntur. Quanta deinde scbolarum fama et frequentia fue- 
rit primis, post Christum saecnlis inter Hebraeos non minus quani 



1) Cf. locum Hieronymi pag. 48. landalum : Si forte erraverimus 
in acccntn, in exlensione et brevitate syilabae vel brevia producentes vel 
prodiicta breviantes , solent ludact irridere nos etc." lacobus Edesscnus 
in pnnctornm doctrina linguae et gravitatem et elegantiam sitam esse 

dicit 



2) Praeter Alexandrian! Pergamnm, Rhodus, Ephesus sedes erant 
grammaticae. Cf. Rnmpcl, die Casuslehre, pag. 12.: ,,Das characteri- 
stische und der wahre Fortscliritt dieser Epoche (der Alexandriner) berulit 
in der grammatischcn Praxis, wie sie sich als Grundlage fur die gelehrte 
Erklarung und Kritik der Sehriftsteller , Tor alien des Homer ausbildete. 
Diescn granunatiscben Bemiihungen liaben wir die diplomatiscb und gram- 
matiscli bewahrten Texte der alten Autoren zu danken." Cf. etiam Beru- 
bardy, tvisseuschaftl. Syntax der griech. Sprache pag. 27. de Apollonio. 
Inter libros grammaticos usitatissimos antiques a Pachoraio abbate receri- 
sentur tractatus ^wy^oviov jrotr^iaQ^ov , 'loiavvov ypa/u/aaTtHov rov 
y.ot, JSegyiov dvayvtuarbv ^Epsaivov sis ra Alklov 'H^otSinvov , 
tov etc. (Runipel 1. c. pag. 17.) , unde patet , quanti grammatica habita 
sit in Oriente et quibus a viris exculta. 

12 . 



178" 

Syros, satis Inter omnes constat 1 ); qiiare quum Syri saeculo 
sexto et septimo perfcctum pimctorum systema habnerint, cuique 
verishnile erit, non nuilto post accentuatlonem Hebraicam factam 
esse. In Talmudc quidem milla fit ,,pnnctorum u mentio; at 
vero trPk5>D piD 1 ^ quod dicitur, comprehendere mini videtur 
iiniversam prommtiationis doctrinam 2 ) , aeque atque Hieronyimis 
vocales nominal; aeeentns. Hieronymi exemplar vocales non ha- 
buisse- facile eoncesseriin , ut omnino nefas putabatur, punctis 
Biblia instmere ; vix tamen Hieronymus de acc,entibus ut solet 
locutus esset, nisi conipertnin liabuissct, Hebraeos per accentus 
i. e. pimcta varietatem promintiationis in scholis docere 3 ). Bi- 



1) De scholis Hebraconim in Babylonia vide Fiirst, Cultur-Gescb. 
etc. pag. 63. sq. Magistris celeberrimis inaxiinc Nahardeac adfueruut vel 
octingenti discipuli. Artes inundanae sutiuno studio ad normani Graeco- 
ruin tractabantur, ' 

2) il^nn ^?J3>t2 in glossa R. Salerooms explicantur : n ?^2 ms^AS 
blp n^rsai-ri .^a "ipSS f5 N1p?3 i. c. accentns Scriptiirae tain in pim- 
ctationc quam elevatione vocis. Memorabilis etiani locus Megillae c. 4. 
fol. 32 a.: 'ai M.S3V5 Nb^ ^mp^J }>5, qui legit scripturam sine modula- 
lionc etc. Anctoi- libri ti^y "VliXti ad Talinndis locum in Neb. VIII, 8 : 
,,Non est dubinin ait quod locntioncs iliac inclinant niagis ad cre- 
denduin , intentioiiem Talmudistarnm fnisse de figuris accentuum simplici- 
ter ct non de sono dnntaxat. " Vix potuit grautiuatica ct punctatio do- 
ceri, nisi notas accentnnm adhibncrint ot ygafiftariis , licet nefas habue- 
rint, fiiblia ipsa iisdem instrncre. 

3) Loci Hicronymiani satis vulgati sunt, in quilnis ,,pro yarietate 
accentuum" idem yetbum yario modo yerti dicit, ex c. ad lereni. I. 
"Jp'iZJ si varietur accentus, et nucem signiftcat et yigilias. Acccntiis apud 
Hieronyimnn idem significat quod D' l ?0i''t2 ) postca !3 n ?^t3l llpS, Syr. 
|V-*QJ- Phrasis ,, declinato accentn " respondet Syriaco _2J. Omnino 

termini grammatici conyeniunt inter Syros et Hebraeos (v. supra Sfb'W). 
Hieronymus fortasse Graecis yel Latinis littcris ex doctrina Rabbinorum 
sibi notaverat, prout textus Hebraeus legcndus sit, ut factum erat in 
Origcnis Hexaplis. Etiam quod dicit: ,,Hcbraei in medio vocales non 
habent" punctorum rationcm innuere mihi videtur, quamvis id .dcrideat 
Hupfeldus. Neque deridendum est, quod Buxtorfius monuit, cavisse sibi 
Hieronymum, ne Hebraeorum omnia exponeret. Audias Hieronynium se 
defendentem adversus Rufinum: ,,Mihi non licebit, disputare dc verbis 
et in commentariorum operc Latinis docere, quod ab Hebraeis didici ? 
Nisi enim et prolixum esset et rcdoleret gloriolam, iam nunc tibi osten- 
derem, quid utilitatis babeat niagistrorum limina terere et artem ab arti- 
ficibus discere, et yideres, quanta sylva sit apud Hebraeos ambigiiorum 



179 

bliorum exemplaria ipsa turn demum punctis exornata esse viden- 
tur, quo tempore etiam Talmud em litteris consig-nare amplius 
non dubitarunt ludaei, id quod suadet systema punctorum ipsum 
accuratissimum et ex Syriaco derivatum. Ceterum non video, 
cur Rabbinorum traditio sperncnda sit, doctores Tiberiadenses 
textuin biblicum punctasse. Ita ex. c. Aben Esra scnbit: ,,Ad 
punctatores (ta^p.attii) quod attinet, est eis mos punctandi 
Scheva sub Thau. Et sic est mos sapientum Tiberiadis , talitt "O 
-Tip^n 3 nx' isbip ttfttti mt>fcn ^:N T>n." Idem alio loco (ad. 
Ex. XXV , 31.) : Et vidi codices , quos inquisivenmt (tznpnsuj) 
sapientes Tiberiadis et iuravenmt quindecim ex senioribus illorum, 
quod consideraverint onmem vocem , omne punctatum 
omne plenum et omne defectivum et tamen est lod in 
Et plane ad veritatem tradidisse puto Aben Esram (Area Aro- 
matica c. 26.): ,,Quum licuit Legeiu ore traditam describere, 
eodem tempore necessitatis etiam causa licuit similiter docere 
fig-uras punctorum et accentuum scribendo (^nDi), quum antea 
eos praeceptor doceret et ostenderet discipulis 



Redeundum est ad Syros. Studia g-rammatica maxinie flo- 
ruerant Edessae in scliola Persica. Sed post exterminates pri- 
mnin Persicae scholae doctores et altnnnos, deinde o nines omnino 



nominum atque verboriiHi." Et alio loco : Qnodsi Demosthenes in una 
littera fecit exprimenda, ut a cane rho disceret, tu in me criurinaris, 
quare homo ab homine Hebraeas litteras didicerim?" Item; Audio prae- 
terea te quaedam de epistola mea philosophice carpere et homiiiem rugo- 
sae fronlis adductique snpcrcilii Plautino in me sale ludere, quod Barra- 
bam ludaeum dixerim praeceptorem meum." De loco Clementis Alexan- 
drini dubito, utrum de V. T. textu Graeco an Hebraeo agatur (Strom. 
1. Ill, p. IV. pag. 529- ed. Potter): ,,OTH' slaiv ol xard t^v dvayvwaiv 
cpmvr/g tovta SiaaTyttpovTts tag y^atf/as IIQOS rds idias i}ovfa, xal iivotv 
xal uTiyfiiuv (aeccntunm et punctorum) ftera&easi rd wapayyeA- 
rs xal av(JL<fQovt<us ^la^o/ntvoi JIQOS qdvna&siag rds eav~ 
Agitur de lectionibus ex tivotv nQotfunxtuv itcgixoiKuv. Dubius 
est etiam locus Philonis (de nomm. niutat. ed. Colon, pag. 816): ,,'Tito- 
voslv atov, on (tsQij iu>v oi'Oftdruiv ij avliafids t] ypdftuuTa ov 
ftovov e?AAd xal ttcpmvtt (vocales et consonantes) avrds (Moses) 
xal fisQ-^fto^e." Sermp est de nomine '^^adft et V^/. 

12* 



180 

Sfestorianos et Orientates J ), condita cst scliola Nisibena, in 
qua saec. V. VI. et VII. fimdamenta csse iacta putamus ehis 
prommtiationis , quae ex illo tempore apiid Nestorianos invaluit. 
Biblia summo studio tractabantur 2 ). Quum quart! et quinti sae- 
culi scriptores maxime V. T. libros commentariis illustrassent, 
coeperunt etiam Novum Testamentum libris multis interpretari. 
Narses, scholae Nisibenae rector, cyihara dictus Spiritus 

Sancti, commentaries scripsit in V. T. 3 ). Eius aequalis Barsu- 

31'" "* ? 
mas , episcopus Nisibenus , edidit P Q v\' ^- ' e homilias in Evan- 

gelium diei currentis soluta numeris oratione. Narsetis discipuli 
loannis Betb - Rabanensis quaestiones laudantur in V. et N. T. 
Eodem fere tempore Mar -Abas patriarcha, qui Nisibi lingnam 
Syriacam, Graecam vero Edessae didicerat, totum V. T. ex 
Graeco transtulit in Syriacum idemque commentarios edidit in 
utriusque Testament! libros 4 ). Post Narsetem Ha nan us Adia- 
benus floruit, scholae Nisibenae magister, qui ei canones dedit 
(Assem. Ill, 1. pag-. 82.) multosque commentarios scripsit (ex. 
gr. in Marcum et epp. Pauli), quorum tamen pars mag-na repu- 
diata est propterea quod Theodoro Mopsuesteno contradixerat. 
Tanta enim erat huius auctoritas apud Nestorianos, ut lianc ipsi 
legem sancirent : Sententiae omnium nostrum , episcoporum orien- 



1) Asclcpius , episcopns Edessenus (522) cxpiilit monaclios oricn- 
talcs eorumque sodales, quod videlicet Chalcedoneiise concilium respuc- 
rent. Illi igitur monachi 'j.A^Jj.k)? ](Tl.SQ_A.!jD *)] ]OJ' ]^_i)QL.? 

uCTl5O^ raonastevii magni et eeleberrijni Orientalimn in urbe Edessa 
Monophysitae eraut, de quibus conferas Dionysinm narrantem Assem. 
I. pag. 411. ' 

2) Of. supra pag. 124. 128. Narses lectionem " et scientias docuit. 
Lectori iterum conferendam coinmeudo epistolam Symeonis Beth-Arsa- 
inensis, unde cuique facile patebit, tune temporis Edessae congregationem 
et academiam fuisse virorum eruditissimonim. Scholae illius alumni plu- 
rimi episcoporum et magistrorum inunera nacti snnt in Perside. 

3) Narses in cantico supra laudato Christum maxime cam ob cau- 
sam celebrat, quod genus nostrum i. e. naturam liumanam ad culmen 
Deitatis pertulerit. Sapienti sat. 

4) Vide supra pag. 130. Simplex antiqua V. T. oanonicos tantum 
libros continuit. Sed ex illo tempore inter Nestorianos partim reiecti 
iionnulli et libri apocryphi inserti. 



181 

talium fundatae sunt super fidem patrum trecentonim dccem et 
octo; in expositione autem scripturarum sanctum Theodorum se- 
quiniur. " Et alibi: Commentariis Commentatoris magni omnino 
inbaerendum; qui vero iis quo quo modo repugnaverit aut aliter 
senserit, anathema sit" (ibidem pag. 84.). Erant autem iam 
pridem commentarii Theodori trarislati in sermonem Syriaeum ab 
Iba Edesseno *) (-J- 457) necnon Aristotelis scripta a Cuma 
et Probo. Hananus octingentos discipulos babuisse fertur. Eo- 
d em temp ore Paulas Nisibenusf, Mar Abac discipulus, scripsit 

conmientarios in Scripturam (l2$o. ) et Babaeus Archimandrita. 

Patet ex bis omnibus, illo tempore litteras apud Syros ita ex- 
cultas fuisse a tot tantisque viris , ut INisibena s'chola recte aca- 
demia dici possit omniumque disciplinanim magistra. Iam vero, 
si fides habenda sit Bar - Hebraeo , ad losepbum usque Hu- 
7, it am 2 ), Hanani successorcm , servata est Edessenorum le- 
g-end i consuetude 3 ) j ab illo autem v el inducta vel restituta , ut 
mavult Assemanus, coninumior et antiquior ratio Cbaldaeorum. 
Nestorianos per a legisse , quae lacobitae efferunt per o , ex 
ipsis eorum codicibus probatur. Legitur enim in quibusdam co- 
dicibus ex. gr. |.iQ^ 4 ) , neque dubium , quin in vocibus X^t QQ-* 9 
^o] etp. vocalis (a) apud illos per a legenda sit. Idem vel 
clarissime patet ex punctationis specimine , quod Hanebergius 
(Z. d. D. M. G. Ill, 2. pag. 241.) proponit, ex. c. oooi; scri- 
biturque Petocho, ubi secundum Maronitas Zekofo exspectares 
ex. c. ^-i-if. A <_ . Eadem pronnntiationis diversitas apud He- 
braeos observatur et Arabes. Etiam vix fines circumscribi pos- 
sunt eius regionis, in qua alterntra pronuntiatio familiaris fuit. 
In Mesopotamia, Syria Antiochena et Damascena antiquis tern- 



1) DC Aristotele Bar-Hebraeus in Chronico pag. 59.: Commen- 
tarii in Aristotelis libros, qui a Graecis et aclinic a Syris atque Sarazeuis 
optimi habentur. " 

2) Magnam doctrinae laudem ille assecutus est ctlitis inille non- 
geutis tractatibus. Dictus est ]^Vj i. e. videns , propheta. 

3) De lacobitarum prommtiatione row Olaph finalis cf. Barsalibaeum 
in praef. in Matthaeum ap. Assem. I. p. 379. 

4) Ewald Abhandlnngen pag, 78. 



182 

poribus uhique puto vig-uisse pronuntiationem Cbaldacam. Earn 
enim ad rationem Syriaeas FOCCS notarunt losephus (!^o-{?#, 
Bezetha etc.), Plinius (<Nabar Malcha), . Hieronymns (Blain, 
Essaitha), Epiplianius (Sabitba) *), Tbeodoretus (Adamtba), 
Euseblus Emesenus 2 ) , alii. Sed supra {pag. 48.) vidimus, apud 
Phoenices fuisse aliam pronuntiationem ad sonos obscuriores de- 
clinantcni, quare non mirum, quod apud Syros in Libano et 
Antilibano habitantes cadem ratio viguit. Sed ni fallor etiam 
in Armenia simile quid statuendum est; cf. noiuina ]ti^ (Gazene), 
a&^nirj, Tntt et Plinius scribit, Tigrim superiorem vocari Di- 
glito (1. VI, 31.). Addas nomen mentis Tauri ({mitt in Idna- 
tbanis paraphrasi). Quare iam ita statuendum videtur, in reg-io- 
nibus montanis Phoeniciae, Syriae superioris et Armeniae cam 
pronuntiationern locum babuisse, quae inter Syros Edcsscna di- 
citur. Porro linguarum variarum historia probatur, sonos cla- 
riores et altiores temporis abusu obscurari,- quare apud Syros 
simili modo saec, quarto et quinto pronuntiatio declinasse videtur 
ad seriorJs temporis rationem 3 ). Ita in parapbrasibus posteriori- 
bus nonnunquam vocalis o loco a legitur (p^s-jD , ivinss vid. 
Dietrich 1. c. pag 1 . 5.). Schola Edessena panlatim eandem in 
leg-endi rationem abiit, quum Nisibenae scbolae rector, lose- 
pbus Huzita antiqunm morem retinendum essc censeret. . Ex illo 
igitur tempore scholarum discrimen ortum est inter Syros. Alias 
reg-nlas Edesseni secuti sunt, alias JS^estoriani s. Syri orientales. 
Etiam in punctatione librorum diversitas observata est. Distiu- 
g-uebantur exemplaria Edessena et Nisibena. Accentuatio fere 
iam absoluta fuisse videtur, quo tempore duas in partes itum 
est; sed in vocalium appositione maior apparet differentia. In 
lacobitarum libris vocalium sig-na omnino non sunt ita multa ; 
punctuin diacriticum adhibetur; ubi ambig-uitas flag-itaverit , pun- 



1) Epiph. de pondd. et menss. sub firiem. Eidem vox Icgitur in 
Etymologico Gudiano. Cf. Dietrich de serin. Chald. proprietalc pag. 8., 
quern Epiphanii locus fugisse videtur. 

2) Ad Genes. XIX, 13.: ,,2qyd>(> dM.a%ov St y "j'Qo-f't ^ojyoga 
xu^tl, 6 Sf 2vQO$ ZO.O.QI ttal Baku. 

3) De vocali Zekofo singularein tractatiun olim scripsit Dan. Schweii- 
tcrus. Cf. ex autiquioribus Danziuin, fir. Hebr. pag. 45. sq. Eiusdem 
adilum Syriae reolusuin. Pfeiffcruin, Exotica N. T. (dubiis vexatis aiuiexa). 



183 

eta composita maxime p, rarius a adscribuntur; sed apiid Ne- 
storianos pnnctatio accuratissima exculta cat, tit supra vidimus. 
Sed audiamus Syrorum ipsorum aliqnem scriptorem, doctrinae 
laudc suo tempore clarissimiini de hac pronuntiationis discrepantia 
canentem. Bar -Hebraeus in grammatica metrica (ed. Bertheati p. 
3.) de differentia vocalium monet, secundura sermonera principa- 
lemSyriaco-Edessenum vocales qninque cog-nosci, Petoclio (a) Ze- 
kofo (o) Rebozo (e) Cbebozo (i) Ezozo (u); orientales vero', filios 
vcteres Cbaldaeorum vocales Petocho etZekofo eodem sono (a) pro- 
ferre, cum Petoclio autem litteram duplicare , tmde apparet Zekot'o 
a long-urn , protcnsum apud illos fuisse , P-etocho autem a breve l ). 
Porro 'scribit Bai 4 - Hebraeus, orientales diphtongum a leg-ere 
per o (jJQ^), neque vocem .QJ leg-ere , 5 non" neque vocem 
]jJi per Chebozo sed Rebozo. Quare iam haec fuit Syrorum 
oricntalium protumtiatio, a ut Hebraeorum Patacli, D, a (Ka- 
nic'z) , Q> o (Cholein) 6 u (nun , ut placet etiam Berthavio) ia 
c. Inde luceni accipiunt, quae supra de punctis o, o et o, ^ 

et t ex ipsis codicibus protulimus. Sed apud Nestorianos quo- 
que accuratam pronuntiationem antiquam in oblivionem iam ve- 
nisse inimit Bar - Hebraeus , quum moneat, puncta (j.!>.fcCr) eos 
permulta ponere, in. sermone autem nunquam disting-uere et 
alias etiam vocales praeter quinque illas numerare , quaruni men- 
tionem fecerit lacobus Edessenus (cf. lacobi locum supra lauda- 
tum). Clialdaeorum systema complectebatur ig-itur vocales plu- 
res ut illud Hebraeorum. Fatetur ipse Bar -Hebraeus, orienta- 
les, quos ^crL^SoZ appellat, filios veteres esse Clialdaeorum, 
eorum ig-itur pronuntiationem esse antiquissimam. Tamen pro- 
ptcr nonien Zekofo, quod in sonum o (clarnm et altum) qua- 
drare magis videtur, quam in vocalem a, opinio Bar-Hebraei 
aliquam veritatis speciem ^accipit, in Edessena scbola vigwissc 



1) DC duplicatione littcrac post vocalem Petocho satis obscura suut, 
(juac scribit Bar .Hebraeus, neque Berthaviuin rein absolvisse puto. in 
syllaba composita littera sequens duplicavi 11011 potuit, sed in syllaba 
apcrta illam Icgem viguisse apud Ghaldaeos , salis constat , ita ut Ailaha, 
schemaiia, kaddisclia etc. legeruit (Paddan , Xa$$av, 2a$$a etc.). 



184 

morem Syrorum occidcntalium. Statuamus igitur, saec. IV et 
Y. in schola Edcsscna declinasse prommtiationem ad sonos eos, 
qui postea probati sunt Syris omnibus occidentalibns ; losepbum 
Huzitam autem in schola Nisibena antiquum Cbaldaeorum morem 
in Oriente nunquam plane abrogatum resiituisse. loscpbus eiiim 
patria erat Huzita, ergo Chaldaeus, Orientalis. Quod postea 
apud lacobitas vocalium numerus diinimitus est et grammatica 
nmtata, maxime factuni est ob invectas Graecorum formas, tit 
infra videbimus. 

Altera inter Iac6bitas et Nestorianos differentia haec est, 
lit illi terminationem femininam pers. 3. in Verbo servent, Nesto- 
riani autem earn corripiant. Id in antiquissimo codice (apud Adle- 
rum III.) ipsa manu lacobitae cuiusdam hionitnm est '). Postea 
et ipsi lacobitae sjllabas lias finales scripserunt quideni scd non 
legerunt (Bar-Hebr. gramm. metr. cap. II. v. 179 185.: ,,de* 
eo , quomodo verbum sing-, et plur. par sit sono non fig-ura 
scriptionis" v. 186 196.; ,,de eo, quomodo par sit verbum quod 
ad masc. referatur et ad feminam sono non fig-ura scriptionis"). Ea- 
dem in codicibus diversitas obtinet, vide supra pag\ 135. In 
versione qnoque Philoxeniana scribitur in plerisque codicibus illud 

^ finale, in codice autem Bar-Salibaei omittitur 2 ). Hotting-e- 
rus non dnbitat, quin Svri ut alia imilta bane vocales quasdam 
ulteriores absorbendi consuetudinem ab Arabibus mutnati sint. Sed 
simile quid in plurimis ling-uis temporis successu factuin vide- 
nms. Vocales o et o in Verbo finales olim non otiosas fuisse, 
etiam Wisemanus ex punctatione Kartapbensi probavit (pag 1 . 
193.), sed onmes paulatim Sjrorum partes denique abiecisse 
videntur syllabas lias postremas. 

Saeculo VIII. abolescere coeperunt apud Nestorianos lit- 
terarnm studia. Quae enim saec. VIII. et sequentibus ex Ne- 
storiarorum castris prodiit satis larg-a librorum s?ges, in iis 



1) Nota margiuaiis : Omnia noinina fern. gen. scribuntur cum lud, 
in singular! sine punctis, in plurali cum duobus punctis." Item: ,,In 
exemplis noslvis lacobitarum expriinitur lud in fine verbi fern. gen. , non 
vcro apud Nestorianos. " Cf. etiam Kypkii recensio codicis Ms. Syro - 
Arabici Regioni. 1746. p. 4. dc forma \y^O ouimisso finali o sive <j. 

2) Cf. WJiite to in. I. in annotationibus. 



185 

tnaxiiuc tractatur commendatio monasticae vitae et ecclesiastico- 
rum rituum expositio '). Sic a lestiiabo Adiabeno compositum 

" x -n 

est Ncstorianonim breviarium s. divinum officium }A.*ai2> (niva) 

")' * I'A x "" 
s. |?5Q*j? (AAQJ.S tomns circuli dictum, eodem fere tempore 

quo Ananiesus inonachus Paradisum scripsit, Hbrum in omnibus 
Orientis monasteriis receptum et celebratum 2 ). Eadeni omnino 
incessit studioruni ratio, quae in Europae monasteriis mcdii aevi 
fuit ; historia ecclesiastica scribebatur legendorum et martyrolo- 
g\i forma; in Biblia catenae colligebantur ex scriptis patrum; 
divioa officia onerabantur ,et obscurabantur canonibus et institu- 
tis recens inventis, et qnae olim emicuerat in intellectu simpli- 
citas et sobrietas, in vita gravitas, in studiis alacritas, in lit- 
teris dig-nitas, obfuscabatur indies ea omnium rerum perversitate, 
quam qui sanae est rationis g-audetque veritate, non potest quin 
I'astidiat. Neque tamen prorsus abrog-ata sunt litterarum bibli- 
carum studia, in minutiis eo acrius excitata, postqnam rerum 
medullam amiserunt. Biblia quanta cura , qua litterarum ve- 
nustate et gracilitate , quam accurata punctorum observatione 
Nestoriani postea transscribere soliti fuerint , videre licet ex 
codice eleg-antissimo illo in bibliotbeca Propagandae Romae ser- 
vato. Neque enim de sententiis, sed de verbis, neqiie tarn de 
verbis, quam de verborum forinis solliciti disputarunt inter se 
lacobitae et Nestoriani, atque intelligerentne Evang-elia vix cu- 
rantes, inquisiverunt quo accentu boc illudve verbum Scripturae 
insig-niendum et publice recitandum sit. Atque id quum necessi- 
tate quadam e venire soleat, ut qui omnia nescio qua subtilitate 
disting-uere et definire voluerint, tandem caligine se ipsos ob- 
ruant suisque telis irretiant, idem grammaticis accidit Nestoria- 
norum (nee non ludaeorum), ita ut posteriores saepenumero du- 
bitaverint, quid sibi voluerint doctores antiqui. Ex Nestorianis 
scripsit g-rammaticam hodieque in M. S. superstitem inter alibs 
Elias episcopus Nisibenus (c. a. Cbr. 1000), cuius tractatus 



1) Post losephnm Huzitam scholac Nisibenae praefuerunt Mar Abas, 
Paulus, lesuiabus Arzunita, Abraham Cheddadi, Hananus, lesuiabus 
Gndalensis et Adiabenicus, de quibus consulendus Asscmanus in Tom. HI. 

2) Assem. 1. c. pag. 146. Codd. Vat. CCCLXXII VJI. Maii coll. 
nova t. V. 



186 

loanncs bar Zugbi (1200) grammaticae suae inscrnit *). Ita 
ipse incipit Elias grammatical!! suam, ut memorct, Hebraeos, 
SJTOS, Persas, Aetbiopes, Arabes, alias g-entes non habere 
litteras, quae sufficiaiit ad expressionem dictionum; id ergo 
granmiaticatn supplere , ut punctis signisque diacriticis scriptura 
repraesentet accuratam et legitimam ling-uae formam. Quare agit 
Hie de litteris quae niovcntur ct de quiescibilibus, de litteris 
radicalibus et servilibus, de asperis et lenibus, de litteris quae 
occultantur , quae invicem permutantur, de punctis, quae plu- 
ralem numerura indicant, de pronuntiatione litterartira etc. Ag-it 
ctiam Elias de nominibus punctorum , discernentium , quae mag-na 
tiicuntur, i. e. de accentibus. Et .alii g-rammatici laudantur a 
Joanne bar Zug-bi , lesudenab episcopus , Acbudemes , loannes 
mcdicus. Tpse quidem loannes bar Zug-bi g-rammaticam disposuit 
ita, ut de orationis elements, de nomine, verbo etc. siug-ulis 
capitibus quaereret 2 ). Scripti stint etiam commentarii in diffici- 
liores voces in Scriptura et patribus obvias; loannis bar Pbin- 

?{"* " 
caie laudatur opus M-^3 *.?? inscriptum, i. e. expositio vocuin 

S. S. 3 ). Latet vero g-rammatica Nestorianoruin partim in scri- 
niis et monasteriorum cubilibus, partim sui ipsius in oblivioncm 
venerat eo tempore, quo scriptis mandabatur. Etiam in Lexi- 
cis , quae illo tempore scripta sunt , ratio babetur locorum Scri- 
ptiirjie. Lexicon dictum est (Geseuius de Bar Alio pag-. 14.): 
Explicatio vocabulorum usitatorum *) Syriacorum Graecorumque et 



1) Assem. I. c. pag. 307. 265. Exstat hiuus grammaticae M. S. in 
cod. Syr. Ecchcll. 27. , qui ct alios tractatus continct ad grammaticam 
pertincntes. 

2) Assem. I. pag. 578. 

3) Assem. HI, 1. pag. 190. Ananiesus nionachus scripsit de signi- 
ficatu et usu voctim difflcilioruia apud patrcs. Ib. pag. 146. In codice 
27. Ecchell. exstat tractatus exhibens distinctionem vocum scriptura simi- 

liuui , ex quo Assemanus hoc dat specimen : .Juaj< lapis alb us et splen- 



, 
dens; t.A0)L wrbs et portus Sinaram. Bar-Hebraeas grammaticae me- 

tricac subiunxit tractatnm de .vocibus aequivocis ordine alpliabetico , qua 
de re alios multos Syros auctores turn Nestorianornm turn lacobitanuu 
scripsisse dicit, losuc bar Nun, Honain mcdicum, Isaacum iilium, Io- 
scplium Huzitam ct Eudochum Melitiuenseni. 



p 



p 



4) |Aj^,A*j Gescnius verlit: vocabula usitata (?). In Lexico Ca- 



187 

vocabulorum peregrinorum varil generis, quae reperiuntur in li- 
bris, difficilium in facilia, Graccortim in Syriaca, Syriacorum in 
Arabica etc. Post saec. XII. evanuit prorsus Nestorianonim 
iloctrina et disciplina. Bennatibus Nestorianus, Bar-IIebraeo 
aequalis , patriarcbas Nestorianorum redarguit, quod cruditionciii 
ccclesiasticam negligerent. Ebediesus Sobensis fere ultimus est 
inter Nestorianos, eruditionis fama clavissimus (St. Evod. As- 
scin. catal. Catholieoruni pag. 49. sq.). Quare quo tempore 
Nestoriani cum ecclcsia Romana i'oedus inierunt, ne ea quid cm 
reperta est apud illos facnltas , ut libros suos artesque antiquas 
satis exponere potuissent. 



CAP. V. 



Textus sacri forma quae fuerit apud la.cobitas. 

Inter codices Richianos, mine JMusco Britannico traditos 
recensitae sunt a viro doctissimo, Sam. Lee, Arabicac linguae 
apud Cantabrigicnses professore , versiones biblicae Nestoriano- 
rum et lacobitarum. Mirandum sane est, quod quamvis tot Ne- 
storianorum et lacobitarum codices in bibliotliecis satis diu la- 
tuerint, tamen ad nostra usque tempora non dubitationes soluni 
sed errores viguerint de varia textus sacri forma apud lacobi- 
tas et Nestorianos. Wisemanus primus nebulas plane dissipavit. 
Idem omnino est lacobitarum et Nestorianonim textus. Alia ta- 
men est studiorum biblicorum liistoria, alia quoque textus forma 
cxterna apud utrosque. Atque de his mine nobis agendum est. 

Nestoriani, nulla prorsus cum Occidentalibus iuncti socie- 
tate suisque legibus indulgentes, quum textus N. T. Gracci 
nulla fere babita ratione versionem antiquam Simplicem in omni- 
bus autlieuticam haberent, id tantum curarnnt, nt quomodo lin- 
guae Syriacae genio aptum et conciimum videbatur, textum 
sacrum accuratissime vocalibus accentibusque animarent. Longe 



9 " ..7 



stelliano vox ] Aj^ftjs> redtliluv : Goagmentatioiics syllabariun , prooiinlia- 
tiones artioulatae ac distinclac. AdiccUvum est : ulilis , neccssarius etc. 
De Lcxicis, qnac hodie apud Mmronitas circuinfcnnitur , vid. Z. d. M. 
G. vol. II. fasc. 3. p. 374. 



188 

vcro alitcr lacobitae. Edessae "semper floruit lingua Graeca; 
qui Antiocluae et in Syria occidental! rivebant, homines quasi 
tiling-lies Graecis litteris non minus vacabant quam Syriacis *). 
Tanta apud illos non erat versionis reverentia , ut textui origi- 
nali earn praetulerint ; sive rectius ut dicam, Biblia* Graeca se- 
quebantur, nam in V. T. versio LXXviralis pluris habita est 
quam textus Hebraeus. Ita factum est, ut q~uod omnium erat 
Syrorum stadium circa litteram sacram accuratissiiuum , apud 
lacobitas non tain in versione antiqua acquiesceret quam in vcr- 
sionem alteram eamque exactiorem, imo vero exactissimam ela- 
borandam inclinaret. Suasore Philoxeno , Monopbysitarum ebo- 
rago, in'bis Mabug s. Hierapoleos episcopo a Polycarpo cliore- 
piscopo Novum Testamentum cum Psalmis ex Graeco iterum 
translatnm est in Syriacum (a. 508.) , quae versio vulgo Philo- 
xeniana vocatur 2 ). Exstat in multis codiibus mamiscriptis, neque 
tamen ea, qualis a Polycarpo scripta est, sed recognita et notis 
aucta a Thoma 3 ) , qui originem ducens ex urbe Heraclea in 



1) Aegyptios nunquaiu Graccitatis colorem plane assecutos essc, 
inoiieiit scriptorcs vetcres. Sctl Syrorum tauta erat linguae Graecac pc- 
ritia , ut fcrc origiiie Grace! esse viderentur. Oinnino fuit Syrorum ma- 
gna Hnguarnm facnltas. 

2) Vctus Testamentnm ad fidem versionis ,Graccae translatum est 
ut videtur a Paulo Telae episcopo. Cf. librum metim. de lerem. vers. 
Alex. pag. 43. Versio Hexaplaris vulgo dicitur; nam secundurn epigra- 
phen libri IV. Regnorum facta erat ex libro , qui sumtus erat ex opcre 
Hcptaplorum i. e. septem colnmnarnm bibliothecae Caesareae Palaestinae. 
Et collatus est accurate cum exemplar! septem columnarum, cui subscripta 
erant haec: Eusebius emendavi, Pamphilo collationem instituente." 

3) Cf. Bar-Hebraeus in Chron. ap. Assem. II, 334.: Thomas 
Heracleensis , coenobii Taril inonachus, qui a puero litteris Graecis ex- 
cultiis postea Mabugi episcopus fuit; exagitatus autem a Domitiauo Meli- 
tinensi in Aegyptum profectus est habitavitque Alexandriae in sacro Anto- 
nianorum monasterio, ubi memorabili diligentia sacrum Evv. codicem et 
reliquos N. T. libros admodum exacta et accurata emeridatione restituit 
post primam versionein Philoxeni studio elaboratam." In eo errasse vi- 
detur Bar-Hebraeus, quod Thomam episcopum dicit Mabugi, quum Ger- 
maniciae fuerit prope Mabugum. Porro non silentio praetereundum est, 
quod de Thomae et persona et aetate omnino ambigitur. Cf. Assem. II, 
pag. 91. sq. 411- White in editioue Philox. et I. D. Michaelis Einl. pag. 
421. Ex epigraphe versionis Charclensis vulgo traditur facta esse versio 
Thomae a. 616, a quo non multum discedit auctor anonymus vitac Tlio- 



189 

regione Palaestinac, dein functus aliquot! temporis episcopi nui- 
nere Germanjciae prope Hierapolim , postremo Alexandriam in 
nionasteriurii Antonianorum se vecepit, ubi versionem PMIoxeniji- 
nani ad tria excmplaria Graeca accuratissima et correcta contu^ 
lit corn in in usum, ipse ut ait, qui diligant quaerantque utilem 
et exactam divinarum scripturarum integritatem nosse et custo- 
dire." Id factum est a. Clir. 616; versio Polycarpi exinde 
Charclensis s. Heracleensis dicta *). Edita est sub nomine ver- 
sionis Pliiloxenianae tonris quattuor a viro strenuo et doctissimo, 
I. White ex codicibus Ridleyanis (Oxonii 1778). Polycarpus 
et Thomas 3 ) Graccum exemplum presse secuti verbum de verbo 
reddidernnt tantanique SHO in negotio adliibuernnt curam et dili- 
g-entiam, ut fere sing-ulam qaamlibet particulam expressam et 
conservatam reperias verborumque collocationem rctentam, ita 

<"p. y ' V 7 

ut ipsissiuiain Graeci textus iinag-inem ]AA_I.D(;JV |AQaiD pro- 



mac apud Asscin. II. pag. 91. Setl Bar - Hebraeus iara suspicioncm movit, 
nbi Mar- Abani Ncstorianum tradit cum Thoma Eilesseno Biblia vertisse 
et cum eodein Alexandriam se contalisse, videaturne idem esse hie Tho- 
mas qui Thomas Charclensis. lllo temporc (c. a. 530.) Thoniam, Ger- 
maniciae cpiscopum, vixisse ex Dionysii Chronico constat. Quare I. D. 
,Michaelis statnit versionem Pliiloxenianam a Thoma emeiulatam esse Ale- 
xandriae anno fere Chr. 530. , iternni autcm collatam a. 616. a viro alio 
(qui fortasse ct ipse nomen Thomae Syris admodum vnlgare gessit). Cui 
sententiae id favet, quod in versionis epigraphe in nonnnllis codicibus 
legitur: It e rum collatnm est a. 616. Omnino hnius cpigraphes magiia est 
in codicibus varietas et perturbatio. Cf. locum Moysifc Aghelaci pag. 191. 

1) Cf. Bernstein, de Charclensi N. T. translation Syriaca. Vra- 
tisl. 1837. 

2) Thoniam Pliiloxenianam versionem non contulisse solum cum 
exemplaribus Graecis sed in aliam plane formam retulisse, probat Wise- 
m anus ex fra'gmcntis paucis Pliiloxenianae versiouis pag. 178. Polycar- 
pus liberius verterat, Simplicem, ubi potuit, secutus, Thomas plane ri- 
gorosus fuit in eo, ut Graecam littcram in omnibus sequeretur. Tamen 
et Thomas rationem ubique habet vers. Simplicis, quac V-*^)fO dicitur; 
vel tales diversitates, \ibi Simplex singnlarem, Thomas plnraleni habet, 
notantnr in margine. Conferendus est de vers. Philoxeniana Storrius (ob- 
servationes super N. T. verss. Syr. Stutg. 1772), quern libnim doleo fru- 
stra quaesivisse. Multum disputatum est de vers. Charcl. obelis et aste- 
riscis, quos alii ex collatione Simplicis alii ad codices Graecos referunt. 
Nescio an ad vers. Pliiloxenianam deferri possint, qnam Tliomas emendavit, 



J90 

ponat. Quarc si Pniloxenianam cum Simplici confcras, hacc 
qiiidem liberior est non tarn verba quam sententiani exprimens, 
sed consueludini sermonis Syriaci accomodatior, elegantior et 
intellectu nralto facilior; ilia enim tarn servilis est in repraesen- 
tanda Graeci textus vera et accuratissima effigie, ut sexcenr- 
ties Syriacae linguae leges et genium violet et novo quod am 
harbarae linguae charaetere expressa vix intelligi possit nisi ex 
textu Graeco, quern vult interpretari. Quare recte omnino iu- 
dicarunt viri docti, maiorem esse huius versionis utilitatem ad 
rem eriticam, quam ad librorum sacrorum expositionem et lin- 
g-uam Syriacam discendam ; etenim restitui fere potest ex ea 
textus Graecus eorum exemplarium , quae tanquam sui temporis 
correctissima Thomas secutus est. Hanc vero curae fideique su- 
perabundantiam nierito si vituperes in Tlioma, est tamen eo 
laudandus, quod non diligentissimum solum, sed eliam pruden- 
tem in universum et Graecae linguae satis peritum interpretem 
se praestiterit , idem fere inter Syros in N. T. prosecutus, quod 
Aquila in V. T. inter ludaeos. Haec autem versio, etiamsi 
erroris convicti sunt ! ) , qui in sacris publicis liac versione la- 
cobitas uti contenderunt, _nacta tamen est baud exiguam apud 
illos i'aniam et auctoritatem , ita ut plurimum transscripta sit et 
variis temporibus a lacobitarum doctoribus laudata. Mentionem 
eius fecerunt lacobus Edessenus, Bar-Bahlulus in Lex. Syr. et 
saepissime Bar - Hebraeus in coinnientariis 2 ). Publicis sane in 
lectionibus nee non in coinnientariis a doctoribus lacobitarum 
scriptis adhibita est versio antiqua, cuius tamen auctoritas di- 



1) Cf. Wisemaiium pag. 108. contra La Crozium disputantcm. As- 
scm. B. 0. 11. pag. 24. lacobitae cniusdam locum afFert Assemamis, qui 
Sjris omnibus, Melchitis, lacobitis, Nestorianis , Maronitis vcrsioncm 
Philoxenianam probatam essc ait. Ouius errorcni taxans Assemanus , ipsc 
in altennn incidit affirmando, solos lacobitas versionem Philoxcnia- 
iiam publice legcrc. Exstaut tamen versionis Heraolcensis lectiones pro 
licbdomade passioiiis in pervctustp ct clcgantissimo Evangcliorum codice 
bibliolh. Barber. , unde nescio an probari possit , i'uisse iuterdam Yersio- 
nciu illam in publicis sacris adhibitam. 

2) Bar -Hebraeus in horreo mysteriorum cxempla Charclensis pro- 
tulit innlta, quorum specimen dedit Bernsteinius 1. c. , quibuscum textus 
editus conferri et unde corrigi possit. Omnino in textu versionis Char 
clensis inagna est codicum diyersitas, quod etiam Adlerus testatur, qui 
codices Vaticanos contulit. 



/ 191 

imnueretur nccessc erat altera versione divulgata , qnae specie 
se veritatis fideique maioris coniniemlarct. Versio Simplex n't minus 
firma et aliquo modo suspccta fieret lacobitis, id quoquc effecit, 
quod Patruni Graecornni scriptis inninneris in sennonem Syria- 
c 111 iranslatis locorum Scripturae plurimorum translatio nova et 
varians leg-entibus innotesceret. Sic Moyses Ag-helaens (c. a. 
550.) in epistola ad Paphnutiuni datascribit: Si quando ex sacris 
scripturis petita testimonia in hac versione (librorum videlicet 
Cyrilli Alexandrini) occtirnmt , quae Syriacis exemplaribus hand 
consentiunt, ne animi pciulcas; nam in Bibliorum vcrsionibus 
magnam est repcrire discrepantiam idque pal am deprehendes si 
vcrsionem N. T. et Davidis ') a Polycarpo ad Xcnaiam Mabn- 
gensem Syriace elaboratam evolvas, ubi mireris tot varietates, 
quae in vcrs. Syr. e Graeca confecta cernuntur. Nos autein 
qui e sermone Graeco in Syriacum nunc interpretamur , nt erat 
in Graeco tcxtu , sic reddimus et describi curanms ab hisce fra- 
tribus discipulis nosiris tironibus, a quibus si quid in syllabis 
aut in punctatione peccatuin erit, prudentes lectores decet errata 
in legendo ^corrig-ere." 

Erant autem inter ipsos lacoLitas alii qui ad Graecos in- 
clinarent ma^is , alii qui plane abhorrerent. Non est huius loci, 
cum Assemano contend ere, utruni lacobitis an ortbodoxis adnu- 
merandns sit lacobus Edessenus; a lacobitis inter suos re- 
censetur. Similein auiern locum inter lacobitas occupat i.lle atque 
losepbus Hu7<ita inter Nestorianos. Ohmes fere grammaticae, 
pnnclationis et interprctationis leg-es lacobitis postea probatae 
a lacobo Edesseno, librorum interprete dicto 2 ), repetuntur. 



1) Psalnionun vcrsioiieifl confccit etiam Simeon abbas monastcrii 
Licinii. Assein, II. pag. 83. I. pag. 612. Eiusdem epistola de sua ver- 
sione exstat in cod. 83'!'. Clement. Vat. XI. 

2) Dubinin est, utrnin ita dictus sit lacobus proptcr comnicntarios 
in Scriptnram cditos an ca de causa, quod libros Graecoruin pliiriinos 
Syriace vertit. Assein. I. pag. 4/5. Transtulit nou sohun Patrum opera 
inulta sed etiam Aristotelis dialecticain , quae apud Severianos ct lacobi- 
tas non in in ore in prctio fuit qnam apud onuics omnium actatnm schola- 
slicos et sopliistas. Transtulit etiam hoinilias Severi, undo lacobitam 
facile cognosces. Asseinaniis fatetur ipsc, haereticornni cum libros ver- 
tisse. Interpres librornm dictus est etiam Paulas, cpiscopus Edessenus 
(B. 0. I. pag. 409.). }.iiAD facillime cxplicatur de Scripturis Sacris cf. 



192 

Jacobus, prope Antiochiam natus, postea Alexandria profectus,' 
Graccam linguam a puero diligenter didicerat '). Bum Edessac 
ephcopum constitutum, mox tamen propter disciplinae severi- 
tatem exagitatum monachi Eusebonae exceperunt, apud quos 
per nndecim annos Psalmos et Scripturarum lectionem Graecam 
docuit Graecumque sermonem fere exoletum restituit,. Quam oh 
rein a fratribus in Graecos pessime animatis vexatus in dies, ad 
magnum Teledae coenobium migravit, ubi annos novem coinmo- 

/ ?fy v 

ratus V. T. libros emendavit (,5Zj 2 ). Edessam deinde revo- 
catus discipulis librisquo suis eo transvectis biennio post vitam 
finivit. Patet, lacobum doctrinae collapsae restitutorem fuisse, 
favisse autem vel maxiine litteris Graecis. Tanta sane fnit illo- 
rum temporom ang-ustia, taritus nionacborum contra Graecos vigor 
furibundus, tot minabantnr ubique vitae pericula, wt actum fere 
videretur de litteris et eruditione. Sed Patres Graecos, quos 
Nestoriani antea verterant, denuo suorum'in usum transtulit la- 
cobus nee non philosopher urn scripta multa Syriaca fecit. Tan- 
topere autem abhorrebant illo tenipore Syri a consuetudine in-, 
veterata, Graecas voces in sermonem Sjriacum recipiendi, ut 
niniiam inulti purgandae linguae operam darent, quibus restitit 
lacobus, mediam ipse viam incedens, qiuim voces Graecas cen- 
tum annis ante invectas retinendas, in universum autem scripto- 
res classicos Ephraeniuin, lacobum Sarugensem, Xenaiam, Isaa- 
cum Misibennni sequendos iudicaret *et tarn polito orationis genere 
ipse in libris suis uteretur , ut opera maxime lacobi i'actum esse 
videatur, quod serniQ. Syrorum dominans T|.^Jf!) ut ait Bar- 

'^^^W ^ 

Hebraeus) dictus et ifabitus sit Edessenus 3 ). Illius tenipore' 

arte 

Matth. XXVI, 54., Luc. XXIV, 45. lacobum Biblia vertisse constat, de 
Paulo infra viclebinms. 

1) Bar-Hcbr. ap. Assem. II. pag. 336. 

2) Teleda et Telanessa vici non prociil distabant a Gabalis , me- 
morati a Theodorcto in hist, relig. c. 26., apud quos freqnentissiina ino- 
nacliis Syris cpenobia erant iara inde a tcnipore Anuniani, Eusebii, Euse- 
boiiac, Abibii, Heliodori et Symeonis Stylitae. 

3), lacobum contra Puristas disserentem vide B. 0. I. pag. 478. 
Episcopus Edessenus illo tempore fere principis dignitatem et potentiaui 
habuit, ut liquct ex Chronico Edesseno. Factus est aliquando episcopus 
Edessenus, qui comes (Mentis fuerat. Urbs ilia afflnebat divitiis. Eccle- 



193 

arte ac methodo ling-uani Syriacam doceri coepttim esse , auctor est 
Bar-Hebraeus, quantlo videlicet Saracenis Syriam occupantibiis 
sermo Aral)icus vernaculam indigenarum linguam, ut fieri solet, 
fere everterit. A A eiusdem circa litteram sacram studia critica 
et grammalica cognoscenda maxinii moment! sunt ; qui in cod. 
XXII. apud Assemanum Tom. II. p. 499. asservantur tractatus. 
De codice hoc accuratius scrip^it Wisemanus pag. 175. sq. 
(vide supra pag. 170.). Exaratns est a. Chr. 980. in coenobio 
S. Aaron in Sigara ditionis Callisurae. Negat Wisemanus earn, 
quae prinio loco legitur ,,recensio et punctatio vocum diffieilio- 
rum, quae in Syriaca V. et N. T. versione occurrunt", cam 
ig-itur recensionem , vulg-o Karkaphensein die tarn nomen prae se 
ferre lacoLi Edesseni, sicuti scripserat Assenianus; continet ta-r 
men codex lacohi nomine sig-natam non soluni granimaticam , sed 
etiam vocum Ilebraicarum '), quae in V. T. occurrunt, sig-ni- 
ficationeni ex Tecensione lacohi, porro recensionem vocum diffi- 
ciliorum , quae in Patrum Graecoruui versione leg-antur et episto- 
lam ad Georg-ium Sarug-ensem , in qua lectorem de suis ptm- 
ctandi leg-ihus certiorem facit. lam hie quaestio oritur de recen- 
sione Karkaphensi et de orig-ine eius punctationis , quam Grae- 
cam vocare licet; earn dico, cuius pimcta vocalia ad normain 
Graecorum efficta in libris Syrorum editis adhiheri solent. Quae- 
stio sane est calig-ine multa obtecta^ quam nescid num plane 
abstulerit Wisemanus, qui plura onmino praestitisset, si eadem iu- 
dicii sagacitate scripsisset, qua splendet eruditione. Neque vero 
nobis aliud quoddam sumimus, nisi ut lucis aliquot radios con- 
feramus, quibus viri periti ad rein plane, illustrandam adiuventur. 
Quum saec. IV. et V. in Syria citeriori lingua Graeca Sy- 
riacam plane ahrogare visa sit, saec. VI. et VII. vires ilia 
resiimpsit. ' lacobitae enim ex Syria superior! r et Mesopotamia 
repulsi in Palaestinam et Aegyptum recedere coacti sunt; eodem 
tempore Graecorum societate fracta Biblia ex Graeco iterum 
versa sunt in sermonem Syriacum; denique postquam Saraceni 



siae, baptisteria, inonasteria cxstructa sunt phirima; etiam aegrotorum 
ct panpcrnm hospitium hac in urbc aedificatuin est 

1) Trium lingiiarum aeque peritus erat, Hebracae , Graecae , Sy- 
riacac. Cf. Wisem. ex Bar-Hebraeo pag. 184. not 22. De Jacobi cor- 
rectorio biblico vid. Journ. ties Scarans. Amstel. 1765. vol. I. p. 67 69. 

13 



194 



obsederunt, propter affinitatem linguae Arabicae Syriaca 
facilUis servari pqtuit quam Graeca. Ex urbibus Christian! se 
teceperunt in regiones montanas, monachi a Muhamedanis ve- 
xati refng-ia nacti sunt in locis abditis et remotis. Ita factum 
est, cum 'ut Syri ipsi ling-uam suam purgare studerent, turn ut 
eorurii haud pauci, qui litteris Graecis assueti eraht, Syriacas 
litteras recolere iiiciperent. -*lacobitae et Maronitae a Graecis 
avulsi siia iing-ua Uti maluerunt. lllo tempore lacobus Edesse- 
nus locum quasi medium tenuit inter Syros illos, qui plane ab- 
rogatas vellent litteras Graecas, et Graecos, qui Syriaconun 
librorum curam gerebant. Graecis autem molestiae c't difficul- 
tates 'parabantur manca Syrorum scriplura. Maxime de absentia 
vocaliiim querebantur. Etcnim punctum illud diacriticum cum ce- 
teris sig'nis efflag-itabat accuratiorem quandam disciplinam et co~ 
gnitionem, lectoruin non minus quam scribarum. Quare Paulus 
quidam Antioclienus tog-avit lacobum, ut alphabetum Syriacum 
suppleret. llespondit ille, complures alios iam prius id pero- 
ptasse, verumtamen ne perirent codices isto imperfecto cbara- 
ctere exarati , a re tarn utili destitisse. Misit tamen septem 
novas vocalium fo^nias. Eas consig-navit Bar-Hebraeus in g-ram- 
matlca, nemo tamen quod sciam locum hunc grammaticae leg-it 
et publico sui dedit. Ooniecit Wisemanus arg-umentisqne pro- 
bare hititur, septem has lacobi vocales fuisse vocalcs Graecas 
et lacobum, ipsnm in libris suis eas adhibuisse '). Hanc Wise- 
man? sententiam, licet viri sit in rebus Syriacis exercitatissimi 
et codJcum sci'utatoris diligentissimi , vix tamen probare licet has 
ob causas. 1. Assemanus in Bar-Hebraei grammatica lacobi 
vocales 'cohsig-natas vidit, quae si fuissent Graecae nos'trae, vix 
silentio id praeteriisset. Videtur potius tales vocalium formas 
Paulo Antiocheno lacobus misisse, quae una ciim consonantibus 
in media voce scriberentur. II. Assemanus ex communi Syro- 
rum recehiiorum traditione vocales Graecas refer! -ad Theophi- 
lum Edessenum (^ ^S5), qui quum Homeri carmina in sermo- 
nem Syriacum verteret , primus Graecorum vocales adhibuerit 2 ). 
HI. Quodsi Wisemanus opinion! suae favere putat, quod in co- 



1) Iam ante Wisemanum noiimtlli vocale^ Graecas ad lacobum re- 
tulerunt. Ridley de Syr. verss. in Wetstenii libellis t?rit. pag. 304.. 

2) Asscm. I. pag. 64. 521. 



195 



dicibus illis, in quibus lacobi tractatiis et patriim Jibri ab eodem 
Iranslati contineantiir, yoeales Graeeae appareant 1 ), certissi- 
mum tamen est, de punctatione maxime consulendam esse epi- 
stolam earn , qua Jacobus punctationis regulas librariis et lectori- 
bns coimnendat. Hanc epistolam utinani integrant nobiscum com- 
niiinicassct Wisemanus! Fatetur ipse '(pag. 187.), saspicionem 
nasci, lacobum ci praecipue rei operam dedisse, ut vocabula aequi- 
voca punctis supra vel infra gpositis discerneret, atque haec 
opinio fit vcri siniillima nob is ex lacobi verbis ab Assemano 
allatis (I. pag 1 . 478.). Efflagitat enim Jacobus a acriba haec: 



. 



ut attendat scriba in positionem borum punotorum et in ea quae 
sutit colligata ct in ea quae sunt eoruni inntationes s. vicarii pro 
iis positi; et iteruni in scholia ilia etc. Assemamis quidem ita 
vertit: ,,Ut consideret et puncta huiusmodi, quae apposita sunt 
et quae colligata , quae deinum pro ipsis eg-o substitui etc." 
Colligata vocave lacobum puncta ea, quibus circulum diacriticum 
calamo apposuerit. Vix video , quid de circulo hoc diacritico 
iudicanduni sit. Memini Wisemanum tradere, sig-num semicircu- 
lum positum esse in recensione Karkaphensi pro signo interro- 
gationis s. exclamationis , quod "quuni Nestorianis plane ignotum 
sit, induxit fortasse lacobus. Sed dubito de Assemani interpre- 
tatione. Videtur inihi lacobus loqui de punctis simplicibus, de 
punctis corapositis et de aliis quibusdam signis, quae distinctio- 
nis causa accesserint 2 ). Utut res se habet, nil lacobum repe- 



1) Scribit lacobus: ,,Siant scribao, quomodo scripserimus haec 
,,bnoto il ct noil ,,birioto" et sdant quomodo eos oporteat punctnm ap- 
ppnerc et distiiiguere iiomina ,,birioto" et ,,berioto" ab iis quae ,,bar- 
ion" (inculta) et eliam ,,bavoioto" (externa) etc." Quaerit Wisemanus, 
quoriiodo has voces distiiiguere potuerit lacobus , nisi vocales apposuerit. 
Certe apposuit vocales, sed quasnara posuerit quaeritur. In cod. Barbe- 
rino signa diacritica non adsunt, sed vocales Graecae, in cod. Vaticano 
antem reperiuntur puncta; puncta igitur apposuit lacobus, ut ipse scribas 
iubet 'IVOQJ .QkUffiJ? punctum recte apponerej.apposnit wtem ea pun- 
cta , de quibus egit in granunatica , simplicia et composita. Si Maroni- 
tae s. lacobitae postea loco punctoruiu vocales Graecas in lacobi operi 
bus posuerunt, id nil attinet ad lacobum ipsum. 

2) Monet Wiseraanus , praeter puncta diacritica alia quaedam signa 

13 * 



19G 

rlo tie vocalibus Graecis monentcm. Praefigitur hacc epistola 
ftoOJO Ix&fiD l^ffip ^#> de orthographia Syriaca et de pun- 
ctis Vocalibus tomo II. homiliarum Severi in cod. Nitr. XXXI. 
(B. 0. I. pag. 570.). Secundum epigraphen Severi homiliae 
a lacobo translatae sunt a. 701., ergo annis non multis ante 
eins obitum. Codex hie Nitriensis Wisemano accnratius in- 
quirendns fuisset, nam videtur ex eorum nuinero esse, quos 
Moses Nisibenus monasterio S&tensi attulit (vid. cod. XXX.), 
in quern vix aliae vocalium formae illatae sunt, nisi quas la- 
cobus ipse posuit , quod minus valet de codicibus recensionis 
Karkaphensis Vaticano et Barberino. Videtur autem lacobi epi- 
stola ilia *) omnibus eius operibus praefixa et eadem esse , quae 
alio loco ab Assemano dicitur epistola ad Georgium Sarugen- 
sem. Sed patet ex bis omnibus, quant am operam adbibuerit 
lacobus , ut orthograpbiam et punctationem ad regulas certas 
revocaret. Idem teste Elia Nisibeno grammatical!! Syriacam scri- 
psit prinms. 

De lacobi curis laboribusque in Biblia impensis non satis 
compertum est. \ 7 eteris Testament! libros ipse emendavit, ut 
supra retulimus ex Bar-Hebraeo. Bxstat Parisiis codex libro- 
rum aliquot V. T. versionis ab Hexaplari diversae, quae in 
epigrapbe tribuitur lacobo Edesseno et mixta esse videtur ex 
Simplici et Hexaplari 2 ). Item inter codiges Nitrienses Londinum 



adesse in epistola , scd de forma tacet. Quid si lacobi figurae cognationcm 
aliqnam haberent cum puiictis Hcbraeis"? Fuit enim illc linguae Hebraeae 
peritissimus eiusque tempore Masoretliarum punctatio facta esse yidctur. 

1) Of. Wisem. pag. 237.: ,,Praeclpio illis omnibus, qui scribunt 
libros istos , .quos traiistnli ct composui." 

2) Journ. des Scavans. 1765. Aout. Bugati , Daniel sec. LXX interpp. 
praef. pag. XI. Sylvestre de Sacy in Eichhornu biblioth. VHL.pag. 588. 
sq. Brunsius ibid. pag. 94. De V. T. Syriaco nmlta snnt diibia. Ver- 
sionis Simplicis editio nova optanda est. Est pollicitns cam Curetoims ex 
codd. antiqnissimis Musei Bvitannici. Gollatione dignus yidetnr etiam Ne- 
storianoriifli codex praecipuus bibl. Vatic, (vid. supr. pag. 148. not, 1.). 
Nestoriani solain Simplicein, sequuntur; unde vero libros apbcryphos 
acceperint nescio. De auctore quoque versionis Hexaplaris res dubia est. 
Si vertun esset, quod de Tiioma suspicatus est Michaelis, etiam de He- 
xaplari versione magis circumspicicndum esse videtur. Mar Abas Edessae 
una cum Thoina" Biblia V. T. transtulisse dicitur ex Graeco. Id codem 
fere tempore factuin est, quo Edessae clarus fuit Paulus (c. a. 528.), 



nuper allatos exliihet uiius Jesaiam ex versione lacobi, Ibrlasse 
et alios V. T. libros. In Psalmis variantes lacobi lectiones ci- 
tat Bar-Hebraens (Assem. I. pag. 493.)i In Novo Testamento 
lacobus Simpliceni sequitur, utitur autera etiam Appcalypsi, in 
qua tamen versionem liabuisse videtur al) ea quae nunc leg-itur 
t diversam *)._ lacobus igitur ut omnino viani mediam ingressus 
est, ita in V. T. rersionem ipse confecit, quae inter Simplicem 
antiquam et Hexaplarem illam, quae etiam Graeca dicitur, me- 
dia est; in Novo Testamento autem Simplex tantae erat auctp- 
ritatis, ut retinendam earn esse censeret, curaxn tantum adhi- 
bens, ut Nomiua propria rectiua scriberentur et formae verbonim 
ad g-rammaticae reg-ulas exig-erentur. Etenini in codice .saepius 
laudato (Assem. II. pag. 499.) leg-itur lacobi Edesseni recensio 
et punctatio vocum (i. e. Noimmnn propriorum) N. T. iaxta ver- 
sionem Thomae Heracleensis : scilicet Actuum App. , Epp. Paul. 
et Evang-g-., ubi in marline Graecis cubitalibus vocibus apposita 
diCficiliora vocabula Syriaca elucidaiitur 2 )." Nascitur inde opinio 
inihl, codicem Erlang-ensem sequi orthog-raphiam regulasque la- 



cobi. lacobus enim inter alia scribi iuhet 






non ut 



librornm iuterprcs dictus , (qui Seycri Hbros transtnlit) , de quo Asse- 
inaniis riescit an idem sit cum Paulo Tclac episcopo. II. pag. 47. (Telia 
Mauzaleth urbs erat Mcsopotamiac. B. 0. I. pag. 395.). Refellitnr tamen 
hacc coniectm-a ex cpigr. Cod. Paris, vers. Hexapl. Cf. Adler de verss. 
pag. 50., cuins seutentiae accedo. Tertia accedit V. T. versio la- 
cobi, inter Simplicein et Hexaplarem media s. Simplex ad Hexaplarem 
recensita et emendata, sed quae vix maioris nominis fnit; nam aBar- 
Hcbraeo in loco celebcrrimo de Bibliornm versionibus (Wisem. pag. 84. 
ct 93.) non recensetur. Versio figurata mcrum est Pocockii figmentum. 

1) lacobus . (Eplu-aemi Opp. I. pag. 192.) citat Apoc. XYII. 3 6. 
Cf. Michaelis, Eiul. ed. 4. pag. 415. et quern laudat Storrium de verss. 
etc. pag. 97. 

2) In eodem codice legitur vocum Hebraicarum quae in V. T. oc- 
curriint significatio ex recensione lacobi Edesseni. Etiam illud ad morem 
versionis Hexaplaris factum est, in qua noniiua Hebraea Amosi , Michae 
etc. Syriace explicantur. Monet Wiscmanus (pag. 177.), vocabula diffi- 
ciliora, quae dicat Assemanus, intelligenda esse Nomina propria, quae 
ut Thomas Syriace accuratissime transscripsit , ita addidit uonnunquaui 
in margine nomen Graecum ipsum. Thomas in transscribendis vocabulis 
Graecis litteras quiescibiles plane pro vocalibus adhibuit , ex gr. 

Mai-c. VI, 55. 



198 



vulgo fiat <QSo** (etenim se scire quiddicat); atque id ipsum 
notavit de cod. Altdorf. Gerhardus, qui onmino Nomina propria 
accuratissime ex origine Graeca a. Hebraca punctata exliibeat. 
Quare quum idem codex nuiltas Simplicis lacunas supplevlsse 
dicatur, accuratius investigandus est, utpote qui contineat versio- 
riem Simplicem in Nominibus emendatam, in locis nonnullis cor- 
rectam, in usuni fortasse lacobitarum sive Maronitarum. Maro- 
nitae enim et Melchitae etiam mag-is quam lacobitae cum tcxtu 
Graeco conformare studebant Bimplicem. 

lam patet ex his lacobi studiis (de ems commentarus ob- 
servatione dignissimis taceo), quae grammaticorum inter laco- 
bitas curae fuerint in textu sacro. Atque hoc loco agen- 
dum videtur de Karkapliensi versione s. recensione, quae vb'os 
ddctissimos exercuit et rexavit. De ea non multuni comper- 
tum est, nisi quod Bar-Hebraeus lectiones ex ilia promptas 
paucas refert in Psalmis '); deinde in co'dice sacpius laudato 
legitiir Assemano intefprete: Onomasticon s. lectiones V. ct 
3Jf. T. iuxta traditionem Karkaphitarnm 2 ). Correctoria biblica apte 
dicuntur hae lectiones ab Ewaldo. Bst autem titulus Syriacns 3 ): 



. Vertit Wisemanus: Libcllus punctationis et leg-endi 
modi Veteris Novique (Foederis) iuxta versionem Karkaphensem. 

]^C3QD proprie est compactum aliquid; inde notio oritur in Lexi- 

s / <c i, 
cis obvia quaternio chartarum (cf. Arab. &^L> pars libri). Ag-i- 

tur maxime de vocibus ](TLii^ et ]Aj^D, quae plerumque in li- 
brorum singulorum epig-raphis repetuntur , ex. gr. ]dik)* QSo^ji 
j.A^J f ^6?J }A* f Oo finem habent nomina et lectiones Davidis pro- 
phetae (Psalmorum). Wisemanus his vocibus significari putat: 



1) Bar-Hefaraei loci Karkaphensem cilantes primmn editi sunt in 
Polyglottis Anglicanis. 

2) Bibl. Orient. II. pag. 499. Codex nunc est Vaticamis CLI1I. 
Codex alter res plane easdein contineus quas Vaticanus servatur in.bU 
blioth. Barberina; tertium Asscmanus in monasterio Scetensi detexit, qui 
mine Londinensis est, iterum similem Parisiis exstare 'testatur Ewaldus. 

3) Wisem. pag. 185^ 197. 



199 

ptiiicta vocalia (vid. supra pag\ 171.) et lecttoiiesf grammati- 
cae conformes. Dubito tamen de voce Icnkj* , ctenim JXomina 
propriaJuxta Graecorum pronuntiationem accurate scripta in cod. 
Paris, vers. Philox. vocantur l^^Ofw "jcniQ* (Adler, N. T. 
verss. pag*. 56.). Continet autem liber iste maxime Nomioa propria 
accuratius iuxta Hebraeum et Graecum exemplar expressa simul- 
que varias lectiones ex collatione versionis Simplicis, Philoxenianae 
et Cbarclensis depromptas. Ipse Wisem. id proprium esse dicit re- 
ccnsionis Karkaphcnsis, ut textum Simplicis plane retinens in Nomini- 
bus tantum et vocibtis Graecis deilectat, orthograpliiam potius Cbar- 
clensem secuta. Quare de hac A r ersione id statuendum videtur. Sim- 
plex antiqua versio tanta vig-uit auctoritate etiam inter lacobitas, ut 
versio Pbiloxeniana ininiine cam hire suo ac sede prirare potuisset. 
Atque cuius tandem quaeso utilitatis fuisset versio ea ratione scri- 
pta , ut niiniam affectans in litter is fidem , sententias omnemque ser- 
monem plane obscuraret. liemansit tamen apud viros grammaticos 
stu ilium textum sacrum corrig-endi et emendandi, quare qua erant illo 
tempore maiore subtilitate quam eruditione, in eo acquiescendum 
essc nonnulli putarunt, ut nomina tantum propria ad Qraecam yeri- , 
tatem revocarentur simulque in punctatione reg-ulae g-ramniaticae 
strictius observarentur. Qua igitur via ing-ressus erat lacobus, 
eadem g-rammatici posteriores emendare Biblia perrexerunt. Hisce 
ex stiuliis orig-inem duxit recensio Karkaphensis , in qua vocales 
Graecae adhibitae esse videntur. Postquam enim, traditionem 
vulg-arem si sequimur, sub finem saec. VIII. vocales ad formam 
Graecam cffictae primum in Homeri carminibus appositae sunt, 
facile eo ventum est, ut etiam in Bibliis eadem sig-na scrihe- 
rentur '). In inarg-ine codicis nostri saepius memoratur Theodo- 



1) Theophilus Edessemis Maronita a Bar-Hebraeo laudatus visit 
sub finem saec. VIII. (f 791). Homeri carmina elegantissime yertisse di 
citur. Nominibus aliquot difficilioribus ille apposuit yopales Graepas. Idem 
in Bibliis placuit. Codex antiquissimns , in quo vocales Gvaeeae conspi- 
ciuutur, est codex Ephraemi (Assem. I. p. 64.), Edessae scriptus a. 861. 
In illo Nomina propria (Assem. expmpla affert ex Hosea) ins^ructa sunt 
Graecis vocalinm signis. Eadem ratio oinniuo iuvaluit apud Maronitas ct 
lacobitas, ut nomina tantum propria et voces nommllas dnbias et diffici- 
liorcs vocalibns Graecis notarent. Cf. Novnm T. ex editione Maronitarum 
ct V. T. Londinense. - 



200 

sins quidam, Bibliorum corrector et emendator; statiiamns igi- 
tu'r, post lacobum fuisse inter lacobitas s. Maronitas viros cri- 
ticos et grammaticos , qui textum Simplicis adornarunt ialem, 
in quo Nomina propria ad versionem Charklensem emendarentur, 
porro punctatio Graecis vocalibus facta sermonis Edesseni ratio- 
nem et recentioris grammaticae reg-nlas sequeretiir, denique va- 
riorum codicum variae lectiones conferrentur. Haec recensio 
Karkaphensis dicta integra non legitur, sed superstes esse vi- 
detur in Psalterio pentag-lotto Barberino *) ; deinde excerpta eius- 
dem leg-untur in Codicibus supra laudatis. David enim, mona- 
ehus monasterii S. Aaron in Sigara nionte ex recensione Kar- 
kaphensi contulit et composuit voces onmes, in qiiarnm scriptura 
et punctatione ilia a Simplicis textu vulg-ato recederet, ita ut 
in marg-ine varias lectiones Simplicis potissimum, sed etiam vers. 
Philox. et Charkl. nee non variorum codicum lectiones varian- 
tes notaret 2 ). Ipse in epig-raphe monet id factnm esse 



\. e. jusrw dxQijisiag correctionis , cum collationibus autem non 
paucis ad perl'ectionem pulchritudinis s. rectitudinis firmissimae. 
Haec excerpta cum sclioliis marg-ini appositis repraesentant nobis 
studia critica et grammatica in textu Simplicis inter lacobitas 



1) Psalterimn illud pcntaglottnm exliibct textum Aelliiop. Syr. Copt. 
Arab. Armcn. Versio Coptica medium locum tenet, scriptor tamcu Syvus 
fuisse videtnr. Excellebant Syri, ut saepius diximus, liugnarnm mnltarum 
cognitione. Antoninus Martyr in monasterio mentis Sinai tres rcperit mo- 
naclios quinque linguarum pcritos: Graecac, Latinao, Syriacae, Go- 
pticae et Arabicae. 

2) Secutus sum scntentiam Wiseinani. Ex Bar-Hebraei locis sequi 
videtur, exstitisse totius Scripturae recensionem , . Karkaphenscm dictam. 
Ilia frnstra quaesita est. Sed illius excerpta esse videntur correctoria 
haec, de quibus agimus. Tribuit ilia Assemanus lacobo Edesseno. Wise- 
manus ex epigraphe probare stndet, Davidem monaelmm anctorem esse. 
Legitur quidem haec epigraplie non in fine libelli nostri , sed totius codi- 
cis, tamen et niihi ad excerpta ilia respicere videtur. Putandus igitur 
est David monachns primum excerpisse varias lectiones rcccnsionis Kar- 
kaph. , deinde addidisse lacobi tractatus atquc ita librnm composuisse, 
qui rerum grammaticarum et criticarum quasi thesaurus esset. Mnltis id 
placuit atque haec excerpta saepe transscripta sunt, qinim recensio ipsa 
in oblivioncm venerit. ' 

3) Idem vocabulniu legitnr iu epigraplie versionis Charklensis. 



. 201 

posita. Facta sunt haec excerpta anno Christi 980. Eo tern- 
pore lacobitae se rccipere coeperunt in regiones montanas Meso- 
potanriae et Assyriae, et monasterinm illud S. Aaronis in nionte 
Sig-ara satis inclytum erat illo tcmpore; nam in catalog-o Pa- 
triarcharnni Athanasiiis V. et VI. (a. 1003 et 1058) recensentur, 
monachi olim S. Aaron in Sigara (Assem. II. p. 480.). Qtiae 
ig-itnr florucrant studia prim'um Edessae aliisque in urbibus, hisce 
in monastcriis contimiata sunt quantum licuit per temporum cala- 
mitates et evanescentem eruditionis fortnnam. Ubi recensio ipsa 
Karkaphensis orta sit, incertum est. Andreas Muellerns (de Syr. 
librr. sacrr. verss. p. 40.) nomen refert ad Mesopotamiae urbem 

*&QfD (Arab. v^O-5*)'; Assemanus dictani esse putat versionem 
111 on tan am cam, qua incolac montium (lacobitae et Maronitae) 
utantur *) , Wisemanus ipsum Sigarae niontem significari putat. 
Sed vix ]AaDf,D quod proprie cranium, caput (Golg-otba Matth. 
XXVII, 33., loh. XIX, 17.) deinde verticem significat, in imi- 
versMm niontem sive reg-ionem in on tan am desig-nare potest, quare 
minus si placeat ad urbem eius nominis hanc recensionem deferre, 
cog-itandum videtur de vertice quo dam montis, qui proprie Cal- 
varia dictus est. Satis notum est, plurima monasteria condita 
fuisse in cacumine mentis; celeberrimnm erat coenobium in monte 
Edessae, alterum in monte nigro, suburbio Antiocbiae etc. 

Sunt autem haec praecipue, quae in excerptis versionis 
Karkapliensis observare licet. I. Prinium sing-ularem sequitur 
librorum ordinem (Wisem. p. 213., Assem. II. p. 499.): in V. T. 
Pentatetichum et losue excipit lib. ludicum, deinde lobus, Sa- 
nuiel, David (Psalmi), Reg-es, Esaias. Propbetae duodecim con- 
sueta serie. leremias , cuins cum vaticiniis tlireni coalescunt imuni 
in librum. Accedunt libri apocrypbi, leremiae oratio, Epistola 
Baruch, secunda Baruclii epistola i. e. liber Baruch, leremiae 
epistola. Succedit Eaecbiel et Daniel, intextam habens oratio- 
nein et canticum Azariae. Adiung-itur historia Beli et Draconis, 
liber Susannae. Proverbia s. Sapientia mag-na, Koheleth et 



1) Assemanus in Bibl. Vat. Catol. P. I. Tom I. p. 287. recensioncra 
Kark. apud lacobilas ct Maronitas in nsn esse dicit. Sane ex ilia pun- 
clalio orta est Maronitis el lacobitis recepia. 



202 

Canticuin. Liber Mulicrum i. c. Ruth, Esther et ludith. 
Finem tacit Sapientia Bar Asiro. In N. T. libri sic ordinan- 
tur: Actus, Epistolae catholicae tres, Epistolac Paulinac XIV, 
Evaiigelia consueto ordine. Ni fallor, in hoc librorum ordine 
componendo ratio temporum habita est , ut in V. T. satis per- 
spicitur, cuius in fine extra temporis seriem adduntnr: libri tres 
Salomonis poetic! et liber Mulierum. Libri apocryphl . textnni 
ilium exhibent, qui editns est in Bibliis Waltonianis depromtus, 
ni fallor ex vers. Hexaplari. II. Distributi sunt libri onines in 
capita (]>*)., quorum numernni Bar-Hebraeus quoque observat 
in commentariis; porro sectiones quaedam notantur, quae nonien 
tin cunt ah argument , ut promissio Abraham etc.; denique in 
cuiuslibet libri fine accurate numerus signatur roV Pethgome. 
III. Character litterarum est Chaldaicus, quern dicunt, paululum 
a scriptura antiqua Estrangelo declinans, qui ig-itur minime solis 
Nestorianis tribuendus est. Specimen scripturae praebet Wise- 
manus. Puncta Ilibui, Rucoch et Kuschoi accuratissime posita 
sunt. Sed loco punctorum vocalium apparent vocales Graecae 
^atque tali forma, ut plane forma Graeca genuina cognosci pos- 
sit: A, E, H t O ! ). Vocalis quinta u non Graeco Ypsilon 
respondet, sed potius diphthong-o ou, insidet enira Omikron T<W 
Ypsilon. Sed componilur Ypsilon etiam cum a, e et i, quare 
quattuor vocalibus illis accedunt proprie quattuor diphtong-i, ow, 
uv , e v , tv. Ita legendum esse apparet ^.-A_k3Q_u iaumin , porro 
|x*Oo] eukino, G*Xioo vameliu. Vix monendum est, quod eu 
ct iu rarissime obviam veniunt. Sonus Graecp v respondens de- 
est in Karkaphensij adhibetur tantum ad nonien Graecum ex. c. 
2vQdxovcat exprimendum. \y^> scribitur ubique col, quod etiam 
Ewaldos in codd. quibusdam observavit. IV. Textus differt a 

Simplice maxime in Nominibus propriis. Apparent in textu ubi- 

p o 7 ? x 
que Nomina Gharklensia, ex. c. scribitur >Q2L.]..iM etc. etc., 

lectione vulgata apposita in marg-ine. Sed et aliae pronuntiatio- 
nis varietates, partim levissimae obviam veniunt, pro 



1) Vocalis i fonnam habet J/, I valet . Conferas alphabelum 
Copticum. Linguae Hebraicac vix gnarus fuit David monachus, nam li- 
brum ludicnm Hcbraicc dioi scrib.il Scliapblc. 



203 



(in Simplice) scribitur ]\sSo, Deut. XXXII, 4. varietas con- 
spicitur solius puncti sub.voce ]ocn, Eccl. XVIII, 10. in Kark. 
littera Z habet Rucoch, in S. Knschoi, iterant aliis in loeis dif- 
ferunt vocales 3oZZ et .2>oZ"Zj ^siNli et ^sZ\i et quae sunt 
similia. Simplex in margine scribitur Q^ i. e. 1-1^>Q^ beata. 

X 

Nomen Peschito occurrit tantum in notis Theodosii. V. Praeter 
Simpliccm in margine notantur in V. T. ,--.fc.X_!^*? versio TWV 
LXX, versio Hexaplaris ni fallor, in N. T. vers. Philox. et 
Chart]. Sed sunt etiam notae marg-inales satis nniltae, quae 
Simplicis ipsius lectioncs variantes afferunt ex codicibus variis. 
Formula afferuntur: ,,invenitur" vel ,,5n codicibus" vel ,,alii". 
Notas bas marg-inales Wisenieinus transscripsit pag-. 225. sqq. 
Plurimum ei, qui haec excerpta fecit, auctoritas valet Theodo- 
sii ! ), ex. c. ad Act. XX'T, 7. in margine notatur, reperiri 
etiam ].*3 (pro |jL,fl5j), sed non esse accuratuni, ut notet Theo- 

dosius, eo, quod Graccus uhiw t auia liabeat i. e. praetextus 
pravos, accusationes. 

Haec ad rein nostram sufficiant. Quae inde sequuntnr , ma- 
ximi sunt momenti ad bistoriam textns. Videntur enim lectiones 
omnes, in quibus recensio Ivarkapbensis a Simplice discedebat, 
in bis excerptis collectae csse putatque Wisemanus , libros ali- 
quot V. T. ideo neglectos esse (?), qwia in illis nulla textus 
varietas observata sit. Ag-itur maxime de nominibus exteris et 
accuratissima punctatione. Statuamus igitur, in ceteris omnibus 
congruisse recensionem illam cum Simplici. Porro patet , Simplicem 
illo tempore plane instructam Cuissc vocalibus, pnnctis puto, et 
recensionem Karkaphensem tantum in eo a textu vulgari diffcrre, 
quod loco punctorum vocales Graccas indnxit et nonnullis in vo- 
cibus punctationem substituit, quae accuratior habebatur a la- 



1) Ut in nominibus propriis soims Graecus ne latuin UHgiiem qni- 
dciu nmtetur, iubet Theodosuis litteras Gomal, Dolath et Beth non. indn- 
rari, quia apml Graecos nnnquam dura sint. Presbyter fuit Theodosiiis, 
ceternm nihil de illo oonipertum est. lacobitas litteras non duplioasse ut 
Nestorianos, inde patet, quod Gr. ,/9/9 scribitnr ]_ap]. Accentuum 
usus in Karkaphciisi pariini cognosci potcst ex Wisemano. 



204 

cobitarum grammaticis. In consouantibus fere nulla est neque 
in V. ne.que in N. T. lectioiunn differentia '). 

Denique prohattir, textum ilium, qiii a Mose Mardeno la- 
cobita et Gabriele Sionita Maronita editus et vocalibus" instructus 
cst, fere in omnibus convenire cum textu illo, qualis saeo. VII. 
et sqq. a grammaticis lacobitarinn siunina cura et induatria exa- 
minatus, emendatus et probatus est. Ubi in margine. codicum 
varietates notantur, textus editus fere ubique facit cum excer- 
ptis nostris. Etiani in punctatione plerumqne non earn lectionem, 
quae saec. X. in Simplici exstabat, sed lectionem Karkapbensein 
emendatam magisque accuratam textus noster editus profert 2 ). 
Restant pauca quidem, quae apud lacobitas posteriores mutata 

. P . >> _ , P jc 

sunt: \i>^ pro V^^ ? &*() pro AA*J.S alia id g-enns, restant 
oinnino tales pronuntiationis et punctationis varietates, quales 
etiam in editionibns observantur. Sed haec minutula sunt ma- 
g-isque grammaticam spectant, quam textus diversitatem. 

Satis inde lacobitarum studia biblica explorata essc iu- 
dico. Simplex tanquam beata, sancta et antiquitate probata 
interpretatio ut apud oumes Syriacae ling-wae g-entes et factiones 
ila apud lacobitas quoque locum obtinuit; tacta tamen erat apud 
erudites suspicionc, quod minus accurata et correcta esset. Ita 
medii et fere dubii baesitabant lacobitae inter versionem anti- 
quam et noram , qiium illam seponere nefas videretur , bane ta- 
men mag-is probarent, Hexaplarem in V. T., Cbarclensem in 
Novo. Quo ex tempore in usum venisse videtur nomen Simpli- 
cis 3 ); apud Nestorianos enim niilla fuit distinctionis causa; laco- 
bitae vero, altera versione facta, eandem, quam antiquam vulg-o 
et beatam dicebant, nomine Simplicis laudasse simul et vitupe- 
rasse videntur; revera enim Charklensem si conferas, simplici- 
tate insig-nis est versio antiqua. Ita innatum fere et proprium 



1) Varietates vix nvaiores sunt, quam inter Plur. et Shigul., Praet. 
et Put. , Ethpeel et Ethpaal , Praet. et Partic. 

2) Perraro lectio marginalis Graininaticac legibus magis respondet; 
Hcbr. X, 25. ad vocem .SfO5 posteriori inanu adscriptuin est, id re- 
ctum esse. Cf. Matth. XXI, 2. 

3) Aliam sententiam de origine huius nominis infra proferemus. Apud 
antiques scriptores quod sciam noincn non legitur. 



205 

est lacobitis studium quoddam corrig-endi atque emendandi, quod 
apud nullos eorum doctores non reperitnr. Accessit grammaticae 
studium, ex lacobi temporibus excitatum, quod neque Scriptu- 
ras intactas reliqnit. Conferebantnr ig-itur variae lectiones in 
Simplici V. et N. T. versione; varietas codicum revocabatur ad 
exemplar quoddam probatissimum; ubi fieri potuit oinnia ad re- 
g-ulas grammaticas coniormabantur, ad voces exteras rite scri- 
beiidas Graecorum vocalibus adbibitis. 

Ad lacobum usque Edessa sedes doctrinae fucrat. Sed sub 
Saracenorum imperio Christianis nulla'mox aerumnarnm etpericulo- 
rum requies. Qui rite Cbristianorum vitam, doctrinam moresque 
illis temporibus perpenderit, iustas Dei pocnas agnoscet x ). Pri- 
muni quidem Saraceni mitius Chrislianos tractare videbantur. 
Anno 649 loannes I. patriareha iubente Aniro , Arabum d jnasta, 
Evang-elia e Sjriaco in sermonem Arabicmn converterat. Sub 
Abibo J , lacobi successore, Edessenorum calamitas exordium ce- 
pit (cf. Series episcoporum Assem. I. pag 1 . 426.). Episcoporum 
Edessenorum ulthmim Dionjsius in Chronico recenset Eliam (769} 
hominem .erudelem et flag-itiosum. Eo cpiscopo, Dionysius ait, 
Edcsseni dig-ni erant, non ille dig-nus Edesseno episcopatu. Tanta 
omhino ex saec. VIII. inmiinebat et obruebat undiquaque clades 
et pernicies, lit qui urbes maiores t'ere onmes antea impleve- 
rant lacobitae se recipere cog-erentur partim in Mesopotamiae 
reg-ioncs montanas partim in Libani et solitudinis recessus. Qui 
Libanum incolebant', acriter cum Saracenis dimicarunt, sed ipsi 



1) Maxiinc monacliorum quanla fucrit simulatio, pcrrersitas, dis- 
cordia, libido, vix crcdibilc. Unum aiFcram exemphun. Dionysius in 
.Chronico ad a. 510. hacc affcrt ex loanne Asiac episcopo (B. 0. 1. pag. 
409.): Eo propcmodum tcmporc cxcogitavit Diabolns in rcgione Per- 
vhovum crrorem quorundam , qui noc panem comcdcre nee aquam blbcre 
sesc iactabant. Quidam igitnr ex fratribns , quovnni monasteria nccdiim 
cogiiila sunt, et alii Arcbiinandritae cins loci inanem gloriam et novum 
nomen apud vulgns aucupantcs de se ipsis falso pracdicabaut , quasi pa- 
ncm non comederent nee aqnam bibercnt et a Tino abstinerent, Nazaraeo- 
rum more; necessitati autcin cibi et potus Sanctorum Mysteriorum usu 
per summam impietatem succnrrebant. Eapropter buccllam , quam ipsi 
conficiebant, diu fermentabant et data opera condiebant, nt fie ret e is in 
cibum potins quam in mysterium corporis Christi , quod in azyniis iiian- 
ducatur." Hierosolymis disputabant clerici de duabus Cliristi natnris , quum 
Arabes ante pbrtas esscnt. 



206 

duas in partes abiernni, qiium alii Byzantinis imperatoribus oh- 
temperarent (Melcliitae) , alii nullam eorum curam g-ererent (Mar- 
daitae, rebelles) J ). Mar d ait is loannes Maro dux factus est et pa- 
triarclia, qui ad Romanam ecclesiara propius accessit, querenti- 
bus lacobitis de huius terrae apostasi. Ex illo tempore Chri- 
stian! Libanum incolentes Maronitae dicti sunt, ecclesiae Romanae 
semper faventes, tainea cum lacobitis plurimis in rebus consen- 
tientes. Utriusque seciae patriarcliae appellant se Antiochenos. 
Patriarcliae autem lacobitarum Amidam et Marden trausfugerunt 
in JMesopotamiae partem septentrionalem , quae hodieque lacobi- 
tarum sedes est. Quemadmodum eiiim Nestoriani in montibus 
Kurdis refugium quaesiverunt , ita lacobitae ad dextram Tigri- 
dis montes prope Nisibin, Amidam et Mardem obsederuut. Haec 
regio monasteriis referta dicta est Tur Abdin (nions seryorum) 2 ). 
Ab Anania quodam, episcopo Mardae et Capliartutae (a. 793.) 
coenobium illud instauratum est, quod sub eiusdem nomine (Mar 
Ananiae) alias Zapharanense dictum ad hunc diem patriarcliae 
sedes est. Erat autem ille ad vena ex coenobio , quod ad latus 
Callinici situm est, ab ipso lacobitarum patriarcha Mar Cyriaco 
accitus. Illo tempore 3 ), ut narratur in vita Mar loannis (Assem. 
II. p. 217. sqq.), florente concordia atque pace rerumque copia, 
collegerunt posueruntque in eodem sancto loco sacros libros om- 
nis generis et congreg-arunt eos in Beth - Gaza h. e. tliesauro coeno- 
bii ad utilitatem omnium cuiusvis g-radus. Idem coenobium Mar 
Ananiae instauravit iterum Mar loannes *), in in onto Edessae pri- 



1). DC Meloliitarum ct Maroiiitarum origine Tide Asseuiannm I. pag. 
507. in vita loannis Maronis. De Mavonitaruin codicibus et punctatioiie 
vid. Ewaldnm Z. f. K. d. M. I. pag. 211. Inter Codices Vaticanos reperi- 
tur inimero CCCXCV signatns (Mail nova coll. T. V.): Stephani Aldoen- 
sis Antiocheni patriarcliae vindtciae gehtis Maronitarum. Multa ad histo- 
riam spectantia his vindiciis inesse yidentur. 

2) Hodie Dschebel Tnr noniiuatur , in quo septuaginta circiter mona- 
steria superesse diCHntur. Ritter vol. XI. pag. 440. 

3) Eadem aetate Nestorianornni res niagnopere in ilia regione auctae 
sunt sub Serguna (a. 755.). 

4) Laudatur etiam circa a. 1000. Mar loannes ex monte Edessae et 
Mar loannes Marouis, qui profana et sacra eruditione extructus mona- 
chos multos in coenobio Sergii in finibus regionis Gubensis sacrarnm litte. 
rarum cognitione imbuit. Cf. Assem. II. p, 350. ex Chronico Bar-Hebraei. 



207 

nui in inonachus, metropolita Mardae ordinatns 1125., cuius tem- 
poribus tanta fait desolatio, nt in morite Therapcutai'um (Tur- 
Ahdin) et dioccesi Mavdensi ne imus quidcin monachus supercsset. 
Magriam operam dedit Joannes, tit tantae calamitati mederetur, 
ne prorsus antiqna laco'bitarum cruditio et disciplina periret. 
Ipse codicem scripsit E van gel i or urn suum in usum; innltos porro 
codices procuravit et pluriinmn impendit, ut comping'eret ct uni- 

rct (|..AO ?] |..*>o .QS? j codices disperses et diuturnitatc tern- , 

poris lacerates. Scripsit quoque quattuor Evang-elia parva auro 
et arg-ento, quorum unum exemplar in nionasterio Ananiac serva- 
batur. Idem monasteria nova condidit multa. 

Anno 1171. patriarcha lacobitarum sedem Amida Mardcn 
transtulit. Hand multo post episcopalem dignitatem Amidae na- 
cttis est Dionysius Bar S alibi Melitinensis (obilt a. circi- 
ter 1207). Eleganti ille sermone Sjriaco commentarios scripsit 
in scripturahi V. et N. T. '). Us us est commentariis Ephracmi, 
Chrysostomi, Cyrilli, deinde Mosis Bar - Cephae (-j- 903.), loan- 
nis Darae (c. 833., Assem. IT. p. 218.) aliorum intcrpretum. 
Praemittit ad singnlos Evang-ellstas luculentas pracfationes , in 
quibus de g-estis Evang-elistarum ag-it et exponit, quando, qua 
occasione et quo sermone Evangelium conscripserint , quot ca- 
pita, sectiones, versus, canones, parabolas, miracula et testi- 
inonia unumquodque contineat. Scripsit etiam commentaripg in 
epp. ludae, loannis II. et III. et Apocalypsin, describit et illu- 
strat bistoriam quoque adulterae ex libris Marae episcopi Ami- 
densis et Zacbariae Melitinensis sumtam. De eadem lustoria Bar- 
Hebraeus scribft hunc in modum: Post ilium versiculum : pro- 
pheta non stirg-et ex dalilaea, repertum est in cod. Alex, caput 
de muliere .adultera. Id enim effecerat Thomae versio a ), ut 



1) Exposilio in quattuor Evangelia exstat in M. S. ,'Bibl. Vat. Ita 
incipit: ,,AbsoInta expositione Lcgis et Prophetarnm brevi et conciso corn- 
mcntario ac simplici ubiquc stilo , ut nostrarnm virium modus ferebat, ad 
N. T. progredimnr, Evangelium videlicet et Acta atque Pauli epistolas. 
Quo in . opcre euin nobis modum proposuimus , ut ex proprio iudicio 
nilul proferamus, sod super praeiacta ab expositoribus fundamcnta aedi- 
flcationem spiritus et aniinae utilitatem construamus." Inter codices Ri- 
chianos Bar-Salibaei coramentarii in Museum Britaniiicntu venermit. 

2) Notat ipse Dionysius in praef. ad II. Petri cp. , earn non iiivemri 
nisi in translatione Thomae episcopi. 



208 

illae quoque epistolac innotescerent lacobitis , quac in Simplici 
desiderantur simnlque versuum quornndam mcntio fieret, qui li- 
cet in Simplici dcsirit, in codicibus aliquot maximae auetoiitatis 
legerentur. Bar Salibaeum et ipsum eodem niodo, ut antea cle 
lacobitis dictum est, correctoriam manum admovisse textui ver- 
sionis Simplicis, luculentum exstat documentum in codice Bar 
Salibaei, qni quondam Kidleianns erat. Codices Ridleiani ex. 
Amida iirbe, ipsa Bar Salibaei sede, allati sunt, inter qiios 
alter, codex Bar Salibaei a Ridleio dictus, Evang-elia continet 
secandum vers. Heracleensem , Acta et Epistolas secundum Sim- 
plicem. Emendationes ex boc codice Ritllcius protulit, unde 
Bar Salibaei critica cog-noscitur. .Nonnulla enim, quae desunt in 
Simplice, in hoc codice adiecta sunt, ex. c. Act. II, 22. %al 
rsQuai c. IV, 30. TSQitru; c. X, 2. particula coniunctiva ; c. X, 
22. Mxatos; c. XX, 26. Ai6 et alia eiusmodi. Ubi vero redun- 
dant quaedam in Simplici, ea omittit B. S. , ex. gr. c. VII, 21. 
sxTtdsvTu P. addit: quum abiectus esset a populo suo, B. S. 
a matre sua. Neqne sola punctoruni mutatione contentus est, 
sed etiam inversione et mutatione litterarum , particularum appo- 
sitione, formarnm et numeri variatione textum corrig-ere suscipit 
et Graecae veritati propriorem reddere. En exempla J )': 

I) Vocabula Graeca scribuntur accuratius: Hebr. II, 9. 
jpWns B. S. i '0'Tits; Hebr. IX, 11. i<pn^ B. S. y\-i*ni 2 ). 
' II) Vitatur dipbtong-us in fine yocuni Graecarum: I. Tbess. 
HI, 1. oiwnKS B. S. os^nNi; Epb. VI, 12. oianN (^r?) B. 

S. OfitSIN. 

Ill) Puncta nmtantur vocabulorum: Act. XVII, 13. ttnbj 
B. S. Kn)#; Rom. IV, 15. ^y B. S. ^hi> 3 ); Rom. VIII, U. 
(E^hpeel) B. S. 'jnrnnto (Etbpaal); I. Tim. V, 25. 
* (serri) B. S. Nia's (opera) 4 ); Hebr. VI, 16: 17. ^n?3i?oa 
B. S. cum punctis plur. Cf. etiam Act. VIII, 23.; XXVI, 12.; 
I. Petr. Ill, 3. 8. 
_ IV) 

1) In Ridleii iibcllo variae lectioncs Hebraicis litleris scriptae 
sunt, quas rctinni. - 

2) Item Act. XXVII, 16. KOVQO. B. S. Klavda. 

3) DC punctatione ^A^i*. (ara) ct iJiJ!*. (transgressio) ainbigitur. 
Cf. Schaafium in Lexico ct varias einsdcm Icctiones ad 1. 

4) Cf, var. lect. ad 1. et Philera. 6. 



209 

IV)Mutatur Numerus: Rom. XI, 21.; XIV, 16.; Gal. I, 14. 

V) Particulae adduntur, Pronomina nuitantur: Gal. I, 16. 
qg B. S. _5]jo (cf. Philem. 6.); I. Thess. II, 4. y& B. S. ;y; 

I. Thess. II, 14. prt B. S. wart (I. loh. IV, 11.); 11. Tim. 

II, 16. i*rt B. S; part; Hebr. II , 9. Ntin tta B. S. Wn ]&. 

VI) Participii cum Pronomine flexid nonnunquam splyitur: I. 
Thess. I, 10.; II, 2. IS.; II. Thess. I, 7. Contra I. loh. V, 9. 
pro prapfc legitur jai&pja. 

VII) Mntatione t'acili vel inversione conformatur versio cum 
textu Graeco: Act. XX, 20. nips 46 (?) B. S. rmi; Rom. 
IX, 28. 'tsw B. S. tru '); Act. XXIV, 3. ia3- (multos annos 
habitamus) B. S. w5 (in pace); Act. XVIII, 27. ^m&an (ra- 
puertint) B. S. ->-rosn 2 ) (hortati sunt); Rom. XIII, 9. Peschito 
praecepta secundum decalog-um habet, Bar S. serrat ordinem 
textus Graeci 3 ). Eph. I, 19. P. et quae sit hereditas virtutis 
eius. B. S. quae sit supereminens magnitude (j^niriT', Nrn^n 1 * 
Nnii~n). Cf. II. Thess. I, 7. Porro exciderunt vel consulto 
omissa sunt Act. VII, 45. S]J<; VIII, 13. ^n; X, 2.> wr> post 
brn; I. Thess. II. 10. la^a. Redundat autem I. Thess, II, 2. 
Nnnna ante ^rtjrNi; Act. XIII, 2. Samuel legitur pro Saul. 

Patet ex hoc Bar Salibaei codice, item ex eiusdem codice 
versionis Heracleensis (cf. White in annotationibns ad finem Evan- 
gcliorum annexis), quanta i'uerit etiam tune temporis Grammati- 
corum cnra in textu Sacro ab omnibus mendis purg-ando. Gli- 
scebant adhuc scintillae quaedam antiquae Syrorum ernditionis, 
quae indies imminuebatur. Units post Dionysium exstitit lacobitarum 
vir doctissimus isque tanta doctrinae mole clarus et spectatus inter 
SHOS , ut quum ,ag-men clauderet omnium in se iunxisse videretur 
vcterum famam et eruditionem 4 ). Erat tamen ille genere non 



1) Vid. var. lect. ap. Scliaafium s. v. X^Vo: 

2) Gr. nQOTQsydftsvot. 

3) Ov \i>EvBo(iaQTVQ^osis decst in ntro'qne. 

4) Bar - Hebraeum dicimus, cuiiis post mortem ita queritur fra- 
tcr cius : ,, Non remalisit inter nos , qni extraneo satisfacere posset circa 
aliquant quacstioncm de rebus ecclesiasticis aut de aliqua alia profanarnm 
scientiarnm sive facili sive difflcili disputatione aut qui scribere scivet 
cpistolam sensatam et dulccin et conditam sicut illas, quas scribebat vir 
iste , quern ornaverat Deus cognitione omnium scientiarum nostrarum et 

14 



210 

Syrus, sed patre ortus Hebraeo, quare dictus vulgo Bar -He 
bra ens. Gregorius Abulpharagius nattis a. 1226, patria Meli- 
tinensis, obiit anno vitae sexagesimo a. 1286, M'aphrianns 
laeobitarum. Scripsit librum horrei mysteriorum , in quo colle- 

1 P A ' P * *)\ 

git expositionem et correctam lectionem (JAjkfO OOLj totius 
Sacrae Scripturae. Latet adhuc in bibliothecaruni Manuscriptis 
hoc Bar-Hebraei horreum, in quo variarum lectionnm tibique 
raentionem facit niaxime earum , quas Nestoriani sequantur , quas 
tamen fere onmes sola puncta vocalia respicere testatur Wise- 
inaiuts. Sunt potissimuni quaestiones grammatica'e et orthogra- 
phicae, in quibus aestimatorem se satis languidum et frig-id urn prae- 
bet vir doctissimus *). Ipsum audias de Simplici (maxime \ 7 . T.) 
baec disserentem: ,,Qnoniam vero haec Simplex versio, quae 
Hebraicae consonat et iuxta Eusebium Cacsareensem ab Origine 
apud viduara quandam reperta est , Syrorum manibas ubique 
teritnr, ipsam licet qua ssa turn fund am en turn subieci , ex 
jGraecorura vero h. e. LXXII mterpretnm versione ad cius con- 
firmationem plura adduxi, Aquilae vero et Symmacbi et Theo- 
dotioms versiones declarationis non confirmation is causa protuli." 
Affert deinde sententias varias de orig-ine versionis V. T. Sim- 
plicis shnulque vers. Philoxeti. inentionem facit, nt supra moni- 
tum est. Dicit autem Bar - Hebraeus Simplicem quassatum fun- 
damentum eodem sensu, quo alio loco (in Grammatical) errores 
quosdam in ca deprebendi scribit, quibus in grammaticae et re- 
ctae orationis leges peccatnm sit. Continet enim Grammatioa 
eius integrant hac.de re titulum, qua probare studet, versionem 
TWV LXX esse Simplici multo exactiorem. Simplicem enim ait 
esse rudem 2 ) , versionem LXXviralem accuratam et probatam 



externarum quique ab anno actatis Tigcsimo usque ad nltimum spiritnm 
a lectione et. scriptione nunquam ccssavit." 

1) Scripsit ipse Bar -Hebraeus grainniaticam fusius explicatam (li- 
brum splendorum) , grammaticae epitomen, quam imperfectam reliquit (li- 
brnm scintillarum) , deuique graniniaticam brevissiinain metro S. Ephraemi 
succinctain. 

2) ].^Qj.j> a rad. X^-*^* PP- niger fuit, Pa. simpliciter fecit, plane 

et aperte egit. Inde |_^QAJA simplex, sincerus , purus , noh caelatus 
admixta taincii notione cius, quod ornameutis careat, Gommune, proini- 
scuum et insulsum sit, Inde: fatmis, stultns, idiota* 



211 



OP X N ^ ' 

r**+z> J , id quod rationc simiil et anctoritate probetur. Et 

ralione quidem, quia nudi errores in ea reperianturj auctoritate, 
quia quae testimonia in N. T. ex V. attulerint Dominus eiusque 
Apostoli, cum versione TWV LXX concordent. Arguit rudita- 

fi") * 7 1 
tern (J^Q^I-vviQ i. e. orbitatem, sterilitatem, inopiam) Simplicis 

ex eo, quod particulis exornativis (adverbiis, coniunctionibus 
etc.) plerumque eareat. Menda autem, quae vituperat, sunt 
istiusmodi, ut in Evangelic legatur cnA*.*l> &}D, (sufficit 

p p ' P X Y - P ^ 

diei malitia sua) pro . (.Q212D (ut in Pluloxen.) porro If > ]o<3l A^f 

(erat pascens grex porcorum) ubi legendum ZoCTl et alia '). Est 
plerumque Numerus vel Genus grammaticae regulis non exacte re- 
spondens, quam ob rem in Simplicem invebitur Bar - Hebraeus. Ita 
autem pergit: ,,Quod auteni testimonia in N. T. prolata cum locis 
quidem Y. T. vers. TWV LXX conveniant secus vero cum versione 
Simpl., declaratur bis exemplis : Evang. ecce virgo concipiet et pa- 
riet fiiium. S. concipiens et pariens. Paulus : ut Justus sis in verbis 
tuis et vincas, qunm iudicant te. Simpl. Psalmorum: ut iustificeris 
in verbo tuo et vincas in iudiciis tuis. In ep. ad Hebr. : Corpore 
autem induisti me; Simpl. Ps. aures autem peribrasti mihi. Sed 
et Syrorum sol Epbraem noster sermonem composuit in illud : 
,,Extolletur impius, ut non videat gloriam Domini", ubi in 
Simpl. legitnr: Domine in altitudine manuum tuarum non vident. 
Hacc autem omissis pluribus , quae affcrre poteram , non eo hue 
congessi, ut gentilibus meis insultarem, sed ut veritatem fundi- 

/ ,".. ' JF 7 t 7 

tus edocti Simpl. versionem plane exactam esse (JAaAjj X^^ 
vide supra pag. 180.) cum ceteris populis non contendant. " 
Quam pusilli ingenii criticum praestat se Bar - Hebraeus ! In ipsis 
commentariis variantes lectiones accurate notat, receptas qnas- 
dam emendat, voces lectu difficiliores quibus afficiendae sintpun- 
ctis vocalibus declarat , Scripturae denique sensum concisis ver- 
bis enucleat. Ordinem librorum sequitur in N. T. hunc : quattuor 
Evangelia, Acta, Epp. lac., Petri et loannis, Epp. Pauli XIV. 
In V. T. utitur Hebraico textu et vers. LXXvirali. Insuper Pen- 



1) Graviora sunt menda aliquot ex V. T. allata; sed ne ilia quidem 
maioris moment! et errata potius levia quam yitia dicenda^ 

14* 



212 

tatcuclius JSamaritanus , in Psalmis vero versio Armenia'ca ct 
Coptica, Heracleensis et Carcaphensis recitantur *). Singulis 
fere paginis notantur etiam variae Nestorianorum punctationes 2 ). 
Atque hie quidem absoluta est lacobitarum historia littera- 
ria. Quae Bar Salibaei et Bar-Hebraei temporibus reflorescere 
panlnlum yidebatur Syrorum religio et eruditio, hand multo post 
penitus exstincta est, quum Mamluki totant Syriam rastarent. 
Quot tandem ilia regio experts est harbararum gentium invasio- 
nes, quibus Asiam dcgeneratam tanquam praedam consnmere 
Divino nuniine oblig-it! Syri quidem Nestoriani satis callidc et 
anibitiosc insinuaverant se facetiis artibusqiie suis apud omnes 
fere gentes et dynastas, qui Asia potiti sunt; sed nc ita qnl- 
dem pacem dhiturnam et barbarorum gratiam adepti sunt. laco- 
bitae ex urbibus in vicos reiecti, ex Syria in Aegyptnm et 
Mesopotamiam fugaces, in montibus et nionasteriorum arcibus 
reclusi . licet saepenumero disciplinam et religio'nem 3 ) antiqiiam 
reformare et restituere susceperint, eousque tandem coinminnti 
et detrusi sunt, wt quae eoi'um supersunt reliquiae, testes tan- 
tnmmodo videantur excisae et deperditae g-entis 4 ). lustas lue- 
runt poenas, quod a recto doctrinae vitaeque tramite declinarant. 
Quanta fuerit tempore loannis Scribae, lacobitarum patriarcbae, 
(a. 1208) praesidum inonasteriorum temeritas et audacia, ex 
historia Simeonis (Assem. II. p. 234.) videre licet. Tempore 
Timuris (1496.) coenobium ditissiimim Mar Ananiae calamitate 



1) Non inepte Wisemaiuis coniicit, Bar - Hebraenin Psaltcrium po- 
lyglotton habuisse. De Psaltcrio quiiitujilici vide Elanchini Evang quadr, 
II. pag. DCIV. 

2) Assem. II. p. 260. sq. 

3) Bar-Hcbracus tcstis est, historiam libris miiltis tractatam esse 
ab lacobitis. Chronicornm magnus erat mimenis, quorum quaedam in li- 
bris Mss. adhnc reperiuntur , undc innllnm ad historiam Asiae explanan- 
dam conferri potest. Sed maxime Patrum , Doctorum et Martyrnm actis 
dclectabantur Syri, quorum quinque supra centum ct viginti nnmerat 
Bar-Hebraeus. 

4) DC lacobitamm patriarcha prope Harden sedente in monasterio 
Zapharanensi et de lacobitarum cultn divino cf. Buckingham, Reisen in 
Mesopotamien (Berlin 1828.) p. 225. sq. Lingua Syriaca in cultn sacro 
adhibetur, a plebis captu aliena, Eidem ostensum est exemplar Evange- 
Horum pretiosissimum. 



213 

Ha pressmn est , ut abbas ipsos officii Sanctorum tomos et Evan- 
gclium per anni circulum dispositum vendere cogeretur. Neque 
iiuilto melior erat Nestorianorum status. Bar-Hebraei tempori- 
bus paulo post inclaruit Ebediesus metropolita Nisibenus, qui 
quasi finem impositurus gentis suae liistoriae litterariae catalog-urn 
scriptonim Syronnii confccit, auctor ab Assemano pereximius 
dictus et elegant! sermone clarus. Ex illo tempore altum silen- 
tium excipit foecundam scriptonim copiam; id unum Syris poste- 
rio'rum teniporum relictum est, ut codices suos et sermonem Sy- 
riacum in Europam transferrent, eruditionis omnimodae heredem 
et venatriccin. 



CAP. VI. 
De editionibus N. T, Syriaci. 

Ut primum textns versionis Simplicis editus est, Widman- 
stadius in dedicatione ad Ferdinandum scripsit, Asiaticos chri- 
sjtianos vetere Syrorum lingua alios in vita vulgari alios in Sa- 
cris tantuni uti, eoruinque incredibilem esse nMiltitudinem usque 
ad finem orbis ill ins dispersam. Neque id praeter veritatem di- 
ctum erat. B'unplicem N. T. versionem fontem quasi et princi- 
pium fuisse constat niaximae librorum molis, quae apud Syros 
nuilta per saecula congesta est; Syr! autem qunm omnium fere 
Asiae gentium magistri fuerint, iure suo dixerit quispiam Asiae 
litteras , eruditionem , doctrinam omnem ab hac Bibliorum versione 
repetendam esse. Quam divulgatus fuerit, quas usque ad terras 
pertinuerit usus versionis Syriacae saec. V. etsequentibus, supra 
expositum est. Legebatur et tractabatur ubique in ecclesiis, 
sciiolis et monasteriis non solum Mesopotamiae , Assyriae , Per- 
sidis, Arabiae, Syriae, sed erant etiam, qui Constantinopoli et 
Alexandriae celeberrima bac versione uterentur. LHurgia Severi 
Patriarchae Alexandrini a Fabricio Boderiano edita pericopas 
biblicas exhibet cum Simplici prorsus convenientes *). Ex quo 



1) Cf. Bibl. bibl. cd. Adler.: ,,Hymnus Zachariae, Mariae virginis, 
Symeonis, historia Fhilippi et enmiclii Candaces, Nicodemi historia, non- 
nulla ex ep. ad Hebr. in hoc libro Icguutur excerpta e vers. antiqua Sy- 
i'oi-um Simplici." 



214 

tempore Monopliysitarum plurimi in Aeg-yptum secesserunt, Sy- 
riaca lingua tarn vulgaris facta est et communis , ut Copti Maho- 
metanis terra potitis Evangelium Syriace leg-event, deinde in ser- 
inonem Arabicum transferrent. Versiones Arabicae partim et 
Persicae facta'e sunt ex Simplici '). Fertur fama , Caroli Magni 
tempore in -Bibliis Latinis corrigendis . emend andisqoe Syriacam 
versionem esse collatam. Scribit enim Theganus, correxlsse Alcui- 
num collatis Evang-eliis cum Graecis et Syris. Cuius rei etsi 
alibi non occurrit testimonitim , vix tamen prorsus reprobanda 
videtur. Etenim in Bernard! libello de locis sanctis traditnr bi- 
bliotbeca Hierosolymis fuisse beneficio Caroli Mag-ni conquisita, 
cuius comniercium cam Oriente satis am plum et rarium fuit. Ac- 
cedit, quod Alcuinus in Britannia iis in scholis institutus erat, 
quas Theodorus, ex Cilicia oriundus, fandaverat 2 ). Quods! vero 
in Europa versio Syriaca minus cog-nita erat , turn ob linguae insci- 
tiam turn earn ob causam, quod Syria tota ab ecclesia Graeca et 
Latina desciverat , eadem in Asia ipsa ad extremes usque Indorum 
Sinarumqne fines pervenit. Emisit quideni in Europam qnoque 
aliquot radios Syrorum eruditio; a Syris enim Arabes instituti 
et ludaeis et Cbristianis auctores facti sunt grammaticae , medi- 
cinae, pbilosophiae ex Graecorum pracceplis recolendae, nude 
plurimum postca ad biblica sttidia denuo excitanda collatum est ; 
at vero baec qmim remotiora sint, intra Asiae terminos acquie- 
scendum nobis videtur. Utebantur autem versione Simplici pri- 
mum Nestoriani onmes long-e lateqne in Oriente dispersi, quorum 
qui in India deg-unt, Christiani S. Thomae appellantur 3 ). Nesto- 
riani in Assyria et Mesopotamia Chaldaei s. Syri orientales di- 
cuntur, quorum alii cum ecclesia Romana confoederati , alii sui 
iuris sunt. lacobitae, quamvis in India quoque et Malabaria se- 
des habuerint, tamen maxime meridiem versus ct ad solis occa- 
sum se difluderunt, ut Ncstoriani in Asiae plagis insulisque ad 
orientem sitis. Monasterium babebant celeberrimum S. Deiparac 



1) Cf. de Wette, Einleitung ins N. T. . 12. 

2) Neander , Kiroheng. III. p. 47. 306. 

3) Cf. Asscmani torn. Ill, 2. cap. IX. et X. pag. 413 614.; Hitter 
V. pag. 608 615- de Christianis in India, qui Suriani dicuntur. Consu- 
lendi snnt etiam Vitriacus hist. Orient, c. 76. 77. Villamontius II , 23. et 
alii ab Andr. Muellcro citali. 



215 

in deserto Scetensi. Melchitae primura et ipsi Syriace legebant Bi- 
l)Iia, postea prorsus abiecerunt antiquum sermonem, linguae Arabi- 
cae assueti. Maronitis denique in monte Libano Arabica ling-ua vul- 
g-aris est; recitatur tamen Scriptura Syriace , addita interpretatione 
Arabica '), atque in monasteriis ling-uae Syriacae usus et exercitatio 
nunquam prorsus defecit. Quare vix fuit Asiae reg-num , provincia, 
insula, ubi repcrta non sit Syriaca N. T. versio antiquissima. 

Saeculo Christ! decimo sexto, quod omnium terraruni 
aditus Europae aperuit, opes undiquaque adduxit atque quod 
maximum est doctrinae vitaoque renovationem praebuit, hoc 
inquam saeculo Biblia quoque Syriaca eruditorum orbi _ pri- 
mum tradita sunt laetissimoque applausu accepta 2 ). Erant qui- 
dem ante lacobitarum, Nesforianorum et Maronitarum nonnulli 
Romam ingress! , pactum erat cum Orientalibus foedus, datae 
multorum confessioncs 3 ) , praedicatores et nuntii eo terraruni 
ablegati, sed null a adluic ling-uae Syriacae familiaritas com- 
parata erat. Jtaque primus litteris Syriacis in Europa imbu- 
tus est Theseus Ambrosins, iuris consultiis (ut Reuchlinus), qui 
mag-istros habuit A curium losephum sacerdotem, Mosen mo- 
nachum diaconum et Eliam hypodiaconum , tcmpore Leonis X. 
leg-atos ex Syria ad concilium Lateranense mis^ps. Quocum Wid- 
manstadio Bononiae congresso anno 1529., Theseus aetate pro- 
vectus ,,hospes, inquit ing-emiscens, peregrinis his studiis dedi- 
tus gum annis circiter quindecim eaque sine aemulo ad hunc diem 
ainavi. U tin am obveniat mibi aliquando promto paratoque ing-e- 
nio vir, qui sermonem hunc lesu Christi sanctisshni labris con- 
secratum posteris tanquam per manus tradendum nam aetas 
mihi prope exacta est a me accipere velit*)." Nactus est 
senex ipsum Albertum Widmanstadium I. C., Senatorem postea 
Rcgium et Austriae Cancellarium , Syriacarum litterarum promo- 



1) Renaudot Liturg. Orient, pag. 69. 

2) De editionibus N. T. Syriaci egerunt: Georg. Erdra. Vogtins de 
vers. N. T. Syr. diss. lenae 1670. (recnsa in lo. Oelrichs Germaniae liter. 
Opuscc. IT. fasc. 5.) R. Simon, Schaafius in praef. editionis suae, I. D. 
Michaelis in introd. in N. T. , Htigius , Hoffmauuus in tractatn de Syro- 
rura Scriptoribus (Bertholdt, krit. Journal). 

3) Bibl. Patr. IV. pag. 1050. 

4) Widmaiistadius in praef. ed. Vienn. 



216 

torero, qui ita liac de re scribit: ,,Haec igitur Syriacae Ara- 
bicaeque linguae initia tanqnain semina in Thesci et Aegidii , cla- 
risshnorum hominum ingeniis praestantissiims olini inclusa mihique 
tradita ingens utriusque sermonis in Christianas scholas tandem 
aliquando producendi desiderium in me procrcarunt. " Eo autem 
ipso tempore missus est ab Ig-natio lacobitarum patriarclia ') 
Moses sacerdos ex Mesopotamiae urbe Mardin oriundus, inde 
Meredinaeus dictus, qui Papae catholicae fidei confessionem fa- 
ceret simulque Novum Testamentum Syriacum typis excudi cu- 
raret. Frustra id exsequi conatus Romae ac VenetiiSj forte in- 
cidit in Widmanstadium , qui Ferdinando Caesari persuasit, tit 
ad edendum Evang-elium Syriacum inipensas praeberet. Ita pro- 
dierunt Viennae anno 1561. Evang-elia quattuor ,,Divi Ferdinandi 
hissu et liberalitate , cbaracteribus et lingua Syra lesu Christo 
vernacula, divino ipsius ore consecrata et a lohanne Evange- 
lista Hebraica dicta, scriptorio prelo diligenter expressa." Mo- 
ses Mcredinensis ipse in epistolis ad Masium datis lacobitam se 
profitetur 2 ) ; in usum lacobitarum editio parata est et in peri- 
copas secwndum ritum huius ecclesiae distributa 3 ). Adeo liabe- 
tur inter pericopas etiam lectio de genitrice Dei' 4 et inscri- 
ptum est Evangeliam liber N. T. Domini nostri et Dei nostri 
lesu Christi." Inde autem veritus Widmanstadius , ne propter 
locos a Vulgata discrepantes totum opus per calumniam depre- 
henderetur, in fine operis inter menda typog-rapbica etiam ad- 
denda vel corrigenda putavit ea, quae in textu Syriaco deside- 



J) Eatriarcha Antiochenus , sed qui in urbe Mardin sedit. 

2) Andreas Masius, Ducis CUviaci consiliarius a Mose didicerat 
linguam Syriacam , cuius primus inter nostros grawniaticain scripsit. Idem 
confessiones Mosis et Sulakae Ncstorianornm patriarchae edidit. Episto- 
las Masii et Mosis edidit Andr. Muller, Symbolae Syriacae, Berbl. 1793. 
Rogarat Moses Masium, ut ipsum I. I. Fuggero comincndaret , cuius 
sumtu rarissimos Syroruin libros advehere velit. Erat Moses vir non ina- 
ximae eruditionis , animi inconstantis , avari , cnpidi. 

3) Exemplaria mille excusa sunt, quorum ducenta utriqne Patriar- 
chae (lacobitarum et Maronitarum) doiio missa sunt. Lectioties domini- 
canim et festormn uno conspectu praebet editionis appendix et brevis 
Widma'nstadii tractatus in Polyglottis Antverp. Tom. VI. editus. Exem- 
plaria huius editionis rara habentur. Reperi cam in biblioth. Halensi et 
Bonnensi. 



217 

rarentur vel aliter legerentur atque in Latino. Desunt antem 
pericopa de muliere adultera lo. VIII, verba nonnulla Matth. 
X, 8. et XXVII, 25. versus delude Luc. XXII, 17. 18.; 
I. loh. V, 7.; legittir porro I. Cor. V, 8. j,in fermento" et 
Ebr. II, 9.: ,,ipse Detis ')." Asservatur Viennae 2 ) codex, quo 
usus est Moses Mardensis 3 ); est auteni niininie ille pervetu- 
stus, sed Mosis ipsius manu exaratus. Quod Adlerns putavit, 
Nestorianos codices in hac editione adlubitos esse, error est viri 
doctissimi, quum Nestorianorum codicibus soils defectus illos 
tribueret qui omnium Srrornni sunt. Editio Viennensis ntpote 
princeps et a Syro ipso procurata niaximi semper pretii babendat 
est. Accuratissime operis forma et institutio describitur in Hir- 
tii bibliotheca vol. II. III., ubi conferuntur qnbqne edd. Tremel- 
liana et Antverpiensis. Capitum et yersuum nulla est distinctio, 
in marg-inc tantum capituin nostrorum numerus notatur. Textus 
distinctus est more Sjrorum in lectiones , propria inscriptione 
scuuictas. Interpunctio satis accurata est. Vpcales plerumque, 
non semper appositae , formae partim Sjriacae partim Graecae. 

Quod a parte Romanorum incboatum est, studio maiore et 
alacritate exceperimt Protestantes. Tremellius, ludaeus con- 
versus, Professor Heidelbergensis, Testamentum Novum edidit 
Syriacum tjpis tamen Hebraeis descriptum, addita versione La- 
tina (a. 1569.) *). Ipse ut erat Chaldaeae dialecto assuetus, 
ad earn deflexit pauluhun sermonem Syriacum, defectus supple- 
vit, alia correxit, sicut ipse in titulo editionem suam vocat 



1) Cf. Biga cditiomun principum N. T. Syriaci pracs. lac. Christ. 
Beckio. Basil. 1776. 4. flirt, Orient, und Exegct. Bibliotli. vol. HI. 
Brans , in ELcliliornii Repcytorio vol. XV. 

2) Cod. Laiubccii 258. Adlcr krlt, Reisc pag. 13. 

3) Ad Evang. finem testantur Moses Syriace, Widnianstadius La- 
tinc, factam esse editionem e duobns exemplaribus ; quorum iimun erat 
Mosis , Mosulae scriptum teste Masio in dedic. Gr. Syr. , alterum TVid- 
manstadii idque yel Thesei Ambrosii YC! Laotantii Ptole^naei, utriusquc 
enim apographa liabuit (Praef. p. 22.). Andr. Muellerus 1. c. testatnr suo 
in exemplari edit. Vienn. Mosis propria manu esse notatum in marg. ad 
Act. XXII, 11., addenda esse verba: prehenderunt me inanibus qui me- 
cura erant. 

4) Cf. Hirt, Oriental. Bibl. II. p. 289. Bruns in Eichh. Repertor. 
XV. p. 153 sq. , 



218 

plerisque locis cmcndatam. Hehr. II, 9. exhibet Nestprianam 
Icctipncm, quare codex Ileidelbergcn&is , quo ille usus est, po- 
stea cum bibliotheca Heidelbergensi Romam (ranslatus , scriptus 
videtur a viro Nestoriano *). Henricus Stephanus Generate libruni 
excudit. Rationem editionis Tremellianae fere neminem accura- 
tius descripsisse video praetcr Brnnsium (Eicbh. Repert. XV.)-?). 
In eo magnopere peccavit Tremellius, quod linguam Syriacam 
ChaldaiKantem ipse forma vit, ita ut punctaiionem ad proprias 
regulas institueret et Futiiri pers. 3. lud loco Nun praeformaret. 
In textu emendando usus est libris Mss., scd laborabat nimia 
cupiditate textum Syrlacum cum Graeco cpnformandi. Non tain 
stndnit textum talem praestare,, qualis apud Syros receptus sit, 
sed versionem Syriacam s. Obaldaicam edere, textui g-enuino 
conformem. Laudat saepenumero in notis mai'g-inalibus M. S. 
Heideibergense. Supplevit editionis Viennensis lacunas Mattb. 
XXIV, -17.; lob. V, 20.; VI, 39.; Act. XXII, ll.r Rom. 
I, 17.; I. Cor. IX, 22. etc.; correxit errata (typographical) 
ex. gr. Matth. XIV, 3.; XVI, 22.; Act. HI, 5.; Rom. Ill, 7.; 
XV, 2.; Hebr. II, 9. Aliis locis fatetur, non posse se lectio- 
nem, quam a'dulteratam babeat, ex M. S. suo corrigere, Matth. 
VII, 23,; XXII, 23.; Act. V, 41.; I. Cor. XII, 23. Pagina 
ultima exstant apud ilium loci quidam, in quorum scriptnra par-: 
tim peccarint operae, partim codex Viennensis ex Heidelb. sit 
emendandus, ex. c. Matth. XXVII, ,20 ^oen-L ?f-A.J? Heid. 

^Q^laJ?, item Raphel. et Guelpberb. Lnc. XIV, 21. *.a4.-A^O 
, Heid. et Guelpb. *=4^Aioo. 

Tertia prodiit editip versionis Syriacae ex officina Planti- 
niana a. 1572. in tomo quinto Polyglottorum Antverp. 
Textus et Syriacis et Hebraicis litteris consignatus est. Fabricius 
Boderianus editor in praefatione dicit: ,,Syrum N. T. contextwm 
a me litteris Hebraeis descriptum diligenter recognovi atque cum 
vetustissimo exemplar! Syro M. S. (a. Chr. 1173) religiose contuli. 
Illud autem vetustissimum exemplar allatum fuerat ex Oriente 



1) Andreas Mueller de hoc codice autiquissimo csse consnlcndos 
(licit Rutgher Spejr Bopanlianum et luninm. 

2) Liber rants videtur. Exstal in biblioih. Halensi Mariac nomine 
insignila. 



219 



a Postello." Idem ') in praef/in Ritual. Seven , M. S. illo se 
iisum esse ait turn in conferendis turn in restituentlis qnamplnri- 
mis locis in ed. Viennensi vel diminatis vel perperam impressis 2 ). 
Idem iterum: ,,Ceterae epp. Canbnicae et Apoc. quamvis ex- 
slant apud Syros, tamen et in exemplaribus, quae secutns est 
Widmanstadius ct in antiquissimo Cod. M. S., quo usi sumus, 
defuerunt." Herbertus Maresius 3 ) suspicionein movit, Postel- - 
liaiuim hoc M.- S. esse codicem Coloniensem , cuius variae le- 
ctiones a Francisco Raphelengio collectae in eiusdem oflicinae 
editionibus N. T. Syriaci a. 1575. 83. appendicis loco additae 
sunt. Eundem codicem nunc esse dicunt Bibliothecae Lugdunen- 
sis *). At vero gravem hie errorem latere puto. M. S. illud 
Coloniense vix ac ne vix quidcm in Oriente exaratum est, id 
quod luculenter cuique-apparebit collatione facta variantinm , quas 
exhibet, lectionuni. Sunt videlicet permulta in hoc codice atl 
textum Gvaecum, nae inqnam ad textum Vulg-atum Latinum ca- 
. En exempla ex Matthaeo: c. Ill, 16. Pluralem mJ- 
restituit. Nomen ,,Iesus", aliquoties additnm in Sim- 
plice, iug-ulatur c. IV, 19. 21. etc.; c. V, 24. Gr. i'inrQOff&v, 
Raph. nip, bi Syrs habet: super altare; c. V, 42. qui vult 
mutuari. P. qui mutuatur; c. VI, 25. R. addit Amen, quod legi- 
tur in Gr. et L.; c. VIII, 15. P. .ocnX R. Singularem scribit 

avid ut Griesbachius quoque et Lachmannus; c. VIII, 25, P. ut 
suscitarent. R. ad textum Graecum restring-it: et suscitarunt; 
c. IX, 35. cod. Colon. Sing-ularem VOGOV in textum Syriwn in- 
trudit mutatque verborum ordinem; c. X, 21. P. parentes suos. 



1) Bodcrianus addidit versionem Latinam. ,,Hoc in studio ait in 
Pracf. incredibilibus cxantlatis laboribus adeo ut bis in inorbum summo 
cum vitac discriminc inciderim , tandem Divini imminis gratia et auxilio 
octodecim mcnsiuin spatio N. T. charactcrcs Syriacos in Hebraicos ct scr- 
mfliiis Syr. in Latinum conversionem absolvi." Nonnulli ex Catholicis in 
Tremellium iurgiis iiivecti sunt, quasi Bodcriani versioncni transscripsig- 
sct , quod plaiip nctitium. 

2) Scripsit Fabricio Postcllus , Syros ex vetere traditionc affirmave, 
Marcum Evangelistam non suntn tantum Evang. sed ct ceteros N. T. Hbros 
lingua patria transtuiisse. 

3) H. Marsh's Anm. und Zus. zu Mich, Einl. I. pag. 142. 

4) Per Nicol. Heinsium codex Coionicnsis in bibl. Golbcrtiuam abla- 
tus est, iudc Lugdunum (Nr. 1198.)- 



220 

U. delet stiffixum ad normam textns Gr. ; item c. XIII, 23. TOV 

sine suffixo ; c. XIII, 29. a^Uvovieq. Simpl. quum selig-atis. M. S. 

i\ 

pro fcuscribit f0l quod vocal). Gr. respondet; c. XIV, 3. P. ^? 
M. S. cum Gr. yuQ; c. XV, 7. P. les. propheta; M.S. proplictam 
expung-it, quod neque leg-itur In Gr.; c. XVIII, 8. abiicit particulam 
jUAt in St abnndantem; c. XVIII, 10. addit in coelis sec. Gr. et L. 
c. XVIH , 21. anotQTfaet; P. Praeteritum habet, M. S. Futiirum; 
c. XX, 34. additur lesus; c. XXII, 24 vnonoStov deest in P., 
additur in M. S. 1-JLOQO; c. XXIII, 37. nTiQvyus. S. Singula- 
rem, M. S. Pluralem proponit; c. XXVI, 29. S. Dei. M. S. pa- 
tris mei, utGr. etLat.; c. XXVII, 1. additur: omnes; c. XXVII, 
30. S. ut solverent, M. S. ut petereut cum Gr. et Lat.; c. 
XXVII, 40. additur ^o] quod respondet Latino vae; in Gr. nulla 
legitur interiectio; c. XXVII, 42. abundant in S. verba ,,ut 
videanuis", delentur in M. S.; c. XXVII, 59. S. et venenmt . . 
et advolverunt, M. S. Singiilarem scribit sec. Gr. et L. 

Luce clarius est, M. S. hoc Coloniense, cuius varr. lectt. 
notavit Raphelengius , ad for m am Graeci et Latini textus emen- 
datum et castig-atum csse; imnio textui Vulgatae patrocinatur, 
quocum nonnullis in locis (cf. supra Mattli. XXVII, 40. et Marc. 
V, 42.) conspirat adversns Graecum. Nihil erg-p proficit haec 
collcctio Raphelengii ad textum Simplicis aliquo niodo pung-en- 
dum et commutandum ; cum tamen in usuiu adhiberi potcst, nt 
quibus locis Simplex a textti Graeco et Vulgato discordet, 
conspectu inde facili cog-noscatur '). 

Est tamen aliud qnoddain Me obiter notandum, quod vide- 
licet in Rituali Severi a Boderiano .edito, quod textum Simpli- 
ceni repraesentare supra diximus, notantur variantes qnaedam 
lectiones p. 33. Accipe .eas ab Andrea Muellero descrlptas: 
lob. Ill, 2. tivwtev ^iA r l); loh. Ill, 4. 

^ 



1) Editiones illas, quae ad rein crilicam jiulHus.prctii sunt, taceo. 
I. D. Michaelis notat, in bibl. Wciinarensi exemplar edit. Antverp. scr- 
vari , cui adscriptae siiit variautes ex cod. Vierressi (?). Collatio eil. 
Viennensis cum Antverp. reperitur in Hirtii bibl. orient, vol. III. a Lind- 
nero facta. 



221 



Act. VIII, 12. Spiritus sanctus; Act. VIII, 34. 
of!>} Hebr. II, 9. "jcn^s ,_k> ?AflD (lect. Nestor.). In Polyg-1. 
Antverp. torn. VII. Masii Grammatica et Peculium Syrorum edita 
sunt et Bodcriani Lexicon Syro - Chaldaicum. 

Tr os this in edition c Cothenensi satis elegant! vix adhibuit 
codices Mss. ') , adiecit autem primus syllog-en variarum lectionum. 
Seorsim deinde prodierunt libri ii, qui in versione Simplici de- 
siderantur. Ludovicus de Dieu Apocalypsin S. loannis ex MS. 
e bibliotbeca loseplii Scaligeri depromto cliaractere Syriaco 
ct Hebraeo edidit una cum versione Latina additisque notis 
a. 1627. Quern virum dc lingua. Syriaca optime meritum se- 
cutus est Edvvardus Pococldus, editis epistolis quattuor, Petri 
sccunda, loannis sec. et tert. et Indae una ex M. S. Biblioth. 
Bodleianac 1630. Ita quidem quae deerant in N. T. Syriaco 
suppleta sunt. Esse tamen ininime Apocalypsin et epp. illas 
einsdem orig-inis atque indolis cum yersione antiqua Simplici, fa- 
cile cniqne, qui versus paucos contulerit, perspectum erit. Om- 
nino non exstant illae in versione Syrorum Simplici Nestorianorum 
et lacobitarum. Apud INestorianos nulla fere earum mentio fit; 
inter lacobitas alii ut Bar - Flebraeus in commentariis omittunt 
eas, alii receperunt. Monet tamen Bar Salibaeus, qui commen- 
tariis epistolas illas illnstravit, eas non inveniri in versione an- 
tiqua, sed in ca solummodo, qnam Thomas Charclensis confe- 
cerit. Itaque in codicil) us omnibus versionis Simplicis frustra 
quaernntnr. Promiserat iam Moses Mardemis, Widmanstadio 
teste, se allaturnin ex Orientc has quoque N. T. particulas, sed 
prinium detectae sunt in M. S. Maronitarum. Possevinus in ap- 
paratu apud Maronitas eas receptas esse refert atque iam turn 
Latinitate donatas fuisse a Balthasare Etzelio lesuita; neque 
minus Scalig-eri 31. S. Apocalypsin exhibens a Gaspare quodam 
Indo 2 ) exaratum Maronitarum scripturam prodit. Ex Apocalypsi 
Georgius Amira quoque in grammatica testimonium protulit, quod 
convenit cum textu edito. Sunt enim in Canonem Maronitarum 



1) Trostium cotl. Nestoriano snm esse , putavit Asscmanns. 

2) Einsdem manu scriptus Codex , Liturgiara Chaldaeorum continens, 
cxstat in Biblioth. Orphanotrophci Halcnsis. Caspar Indus alninnns fuit 
Pi'opagandae. 



222 

libri hi omnes recepti; ex epistolis lectiones quoque publicae 
sumtae sunt, quod non factum est in Apocalypsi. Quare id 
quideni certissimum , ex Maronitarum scriptura depromtos esse 
libros illos, de quibus nunc agitur; cuius tanien auctoris sint, 
plane dubium est. A Mar Aba cos scriptos esse, quern Biblia 
V. T. Syriace transtulisse supra reiulimus, coniidt Assemanus, 
sed ne iis quideni argumentis exstructus, quae bane hypotbesin 
intentius examinari iubeant. Ex Bar Salibaei verbis multi Thp- 
inam auctorem esse comprobare c'onati sunt , cui opinion! suffra- 
gari prinnim videbatur aliqua interpretandi similitmlo. ' Ita in 
Apocalypsi articuli nonnunquam redduntur, suffixa vitantur, ver- 
borum etymologia J ), structura, ordo ac fere numerus dilig-en- 
tissime observatur ita ut vel Tboinam vel similem eius interpre- 
tem facile ag-noscas 2 ). Reperhmtur tanien horrenda quaedam 
vitia, _nisi potius inesse putes etymolog-icum ludibriuin et de- 
tectani sententiam. lud. v. 6. Js'tr/io/e d'iMotg redditur: vinculis 
ignolis; Apoc. VIII, 13. nsvovQavriua conipositum babetur ex 
l.i(rog OVQU et J/i (sed c. XIX, 17. in medio coeli?). Ver- 
sione Pbiloxeniana s. potius Heracleensi edita dubitationi locus 
non relictus est; apparet enim satis inagna diversitas. Quare 
sunt , qui epistolas Pocockianas Polycarpi versionem habeant, 
quam Thoniam correxisse constat. Alii aliter. Accedunt omnino 
epistolae illae quattuor ad illud interpretationis g-enus, quod in 
vers. Pbilox. conspicitur; tanien non eadem est in illis dilig-cntia 
et scrupulositas neque sufficiens linguae Graecae peritia. Apo- 
calypsis in versibnis Philoxenianae codicibus non leg-itur; Hug-ins 
earn, quam edidit de Dieu, Pbiloxenianae versionis partem 
babet 3 ). 

..Neque vero hie praetereundum est, ex illd tempore, Ma- 
ronitarum collegio Romae collocato , grammaticam Syriacam ita 



1) Cf. Hug, Einleitung 3. Anfl. I. Thl. pag. 353. Gutbirins Lexico 
aduexuit spicitegium conlincns nonnullas dictioncs-partim peregrinas par- 
tim rarius occurrentcs, qiianim plurimac leguntur in epp. illis quattuor 
et in Apocalypsi. 

2) Apocalypsis in Philoxenianae yersionis M. S. Ridleiano non rc- 
peritur. Monuit Whitius, reperiri cam in cod. Florentine, cui Thomae 
iiomen stibscriptum sit. Sed vide Adlernm dc verss. p. 78. 

3) Cf. Storrinm in 1. c. et I. D. Michaelem in Introd. in N. T. 



223 

\ ^ 

nbique usu reccptam esse, quomodo a viris Maronitis, Georgio 
Amira J ) potissiiiium tradita est. Itaque inonet Ludovicus de 
Dieu in pracfatione ad Apocatypsin , "se relicta Chaldaica Tre^- 
mellii et Boderiani punctatione in omnibus se applicasse Syriacae 
linguae regulis, quales ab ilHs expositae essent, ad quas pro- 
imilg-amlas inque communem consuetudinem introducendas multum 
deinde contulit Syriaea V. et N. T. versio, in Poly glottis 
Parisiensibus opera et manu Gabrielis Sionitae edita. Emen- 
dasse quaedam et variasse dicitur Sionita, qui vocales ubiqae 
apposuit et V. T. libros primus punctis instruxit, qua in re 
utruni codices M. 8. an proprium iudicium secutus sit, incertuni. 
I. D. Micliaelis 2 ) niaxinie in Apocalypsi reperiri mnlta ab edi- 
tione Ludovici de Dieu discrepantia nionet neque defuerunt, qui 
omnino arbitrarium minimeque certum probatumve habuerint hunc 
Bibliorum punctatorem. Veruntamen in Apocalypsi aliud fortasse 
M. S. sectitus est Sionita in locis quibnsdam diversum ab illo, 
quod de Dicn a se accurate descriptum, sed nniltis mendis re- 
1'ertum esse testatur; quod autem in punctatione universa non 
tarn suo ingenio indnlserit, quain rationem et traditionem anti- 
quam sit secutus , Wisemanus collatis Karkaphensis recensionis 
partibus comprobavit. Est ig-itur tenendum, punctationem textus 
nostri Syriaci esse in universum earn, quam lacobitae et Ma- 
ronitae tradidenmt. 

Polyglotta Londincnsia textiim exhibent, ut in Pro- 
legomenis dicitur, non ex propriis iudiciis, sed secundum exem- 
plaria Mss. constitutum. Memorantiir etiam in apparatu Waltoni 
codices, quorum facta sit collatio in V. T., M. S. duo Usserii, 
alterum Pocockii et aliud ex Bibl. Cantabrig-iensi , sed de N. T. 
altum silentium est. Historia de adultera addita est ex M. S. 
Usserii vers. Phlloxenianam continente, ubi marg-ini adscvipta 
fuit 3 ). Proponnntur solunimodo in Tomo ultimo variae lectio- 



1) Georgins Auiira. in patriam rcdux Maronitarum patriarcha cle- 
ctus est. 

2) Einlcit. ins N. T. I, pag. 375. Apoealypsis et epp. qualtuor ca- 
tholicae primum in Paris. Polygl, cum vcrsione antiqua Simplici coalue- 
runt atque ex illo tempore in omnibus exemplaribus leguntur. 

3) In coclice Ridieiaiio historia haec de adnltera Sj T riace versa esse 
dicitur a Mar Aba a. 522. Storrius m Cod. Paris, vers. Philoxen. al- 



224 

nes textus quoque Syriaci, quas colleg-erat Trostius. Gut- 
birius, cui duo erant manuscripta, textnm a se editum ad M. 
jS. Lug-dunensis fidem in vcteris, ut ait, punctationis honorem 
restHuit '). Larg-issimam variarum lectionum segetem prae- 
buit Scliaafius, qui Nov. Testam. Syr. ad onmes editiones 
dilig'enter recensnit. Hacc Leusdeni et Schaafii editio tanquam 
accuratissima ceteris palmam praeripuit. Discessit tamen Scliaa- 
fius in eo a Leusdeno, ut ipse Syriacam, Leusdenus Clialdaicam 
punctationcm probaret, ut ipse scribit his verbis: Leusdenus 
cum Tremellio , Masio , Buxtorfio , VYasero aliisque fere He- 
braizantibus et ChaldaiKantibus ad Waw terminale 3. pers. plur. 
inasc. Praeteritorum et 2. pers. plur. masc. g-en. Imperativorum 
adscribi volebat vocalem Ezozo, eg-o cum ipsis Syris vocalem 
nullam ibi adscribendam esse asserebam. Terminali lud Prono- 
njinis jA-'], Affixorum, Verborum 2. pers. sing-, foem., 3. pers, 
plur. foem. etc. praeponi volebat vocalem Chevoao , in qua v- 
quiesceret: eg-o et bic Syros imitans nullam vocalem praepo- 
nendam esse dicebam. Dein tertiam radicalem 1. pers. plur. 
Praeter. punctari volebat vocali Petocbo, eg-o ex Syrorum sen- 
tentia earn litteram sine vocali imprimendam csse aiebam. Si- 
mili modo Imperativum Ettaplial Defectivorum prim a radical! 
punctabat .Q2jZZ], Syri punctant *CaZZ] et alia." Secutus est 
Scliaafius praecepta Leusdeni; eius tamen morte intercedente, 
qiuini ad versum usqtic vigesimum cap. XV. Evang-. Lucae ven- 
tum" esset, in sequentibus propriam sententiam servavit. Ipsum 
textum quod attinet, pro fundamento posuit Scliaafius editionem 
Viennensem; quae tamen quum non omnibus instriicta sit voca- 
_ libus 

tcvam versionem invenit, cui adsoriptum crat, non qiiidcin legi hunc 
locum in Syrorum excinplaribus , scd invcnissc enra Abbain Paulum (?) et 
transtnlissc hanc historiam in Syriaciun. Et aliae ciusdem historiac yer- 
siones exstare videntur. Cf. Bernstein , Syr. Studicn. DC Bar Salibaeo 
vide supra. 

1) Cf. appendix Lexici Syriaci exhibens variantes punctationes. 
Bnnis in Eiclihornii Repcrtor. XV. Animarerat Gntbirins exemplum snum 
Trostianuni vocalibus ex M. S. Constantini L'Empereur. Vid. Roseumuller, 
Literatur der bibl. Kritik nnd Exeg. Thl. III. p. lie. In M. S. illo se 
reperisse ait reliqnias qnasdam aritiquae punctationis, quae in nonnullis 
libri Tocibus vocnmqnc syllabis apparuissent. 



225 



neque accurate iis ubique Ktterae et syllabae appositis, se- 
culus est in punctatione Parisiensem edit, et Londinensem, Gahrie- 
lem ig-itur Sionitam. Textus an tern in capita et versus distributus est 
secundum textum Graecum; ordo quoque librornm ad nostram con- 
suetudinem miitatus ; epistolae, quae deerant in Viennensi , Apoca- 
lypsis et historia de adultcra, a Schaafio etipso insertae sunt, ita 
ut a Syrorum exemplaribus satis discedant vulgatae nostrae editio- 
nes. Variae- lectiones a Schaafio mag-no sudore collectae " 
neque mag-ni momenti sunt onmes, originem et auctoritatem si . 
spectas, quia non MSS. sed editionum rationem habent neque 
fere ullam nisi punctationis varietatem afferunt neque tandem ad 
reg-ulas quasdani et classes dispositae 'sunt. Etenim id recte de 
Schaafio iudicavit I. D. Michaelis, maximam spectari in viro 
dilig^entiam et curain , non idem iugenii acumen et dexteritatem J ). 

In proprium Maronitarum us urn Romae typis congreg-ationia 
de prppag-. fide anno 1703. Novum Testamentum excusum est Sy- 
riace et Arabice (Carschunice i. e. ling-ua Arab. , litteris Syria- 
cis), duobus tonris, quorum primus ,,Sacrosancta lesu Christ! 
Evangelia" alter ,,Acta App., epistolas catholicas et Pauli" 
continet. Textum ex codice Bibliothecae collegii Maronitarum 
de urbe, quern Patriarcha Antiochenus eiusdcm nationis cum per- 
multis aliis ecclesiasticarum rerum roluminibus transmiserat , eden- 
dum curavit 2 ) Faustus Naironus Banensis Maronita , qui in .prae- 
fatione suscepti laboris rationem reddit. Epistolae "Petri II., 
loannis II. et III. et ludae una nee non Apocalypsis , paucas 
lectionum vaHetates si excipis, eundeni textum exhibent, quern 
de Dieu et Pocockius ediderant. Versus Luc. XXII, .17. 18. et 
historia de adultera recepta sunt, sed asterisco notata; loci 
Act. XXVIH, 29. etl. loh. V, 7. desunt; Act. XX, 28. ecclesia 



1) Schaafius vcrsionem addidit satis accnratam. Noununquam tamen 
hire quaesiveris, num recte transtulerit. Cf. II. Tim. Ill, 17. ut sit per- 
fectus homo Dei ad omne opus bomim et consuinmatus. Facilins So\^So 

refertur ad .Di. , ut Schaaftus ipse habet in Lexico. I. Io. Ill , 2. etc. 



2) Bernsteinius monet (Syr. Stud. Z. d. M. G. III. fasc. 4. p r 
factam csse hanc editionem e codice, quern a. 1611 Antonhis Sionita cle- 
ricus et inonachus exaraverit secundum Mss. tria collegii Maronitarum. 
Bum codicem nunc esse bibl. Florentinae. De eadem edit, conferendus 
Schnurrer, Bibl. Arab. p. 370. 

15 



226 

,,Christi"; I. Cor. V, 8. legitur ,,azyimim"; Hebr. II, 9. ne- 
scio quam lectionem sequatur. Eiusdem textus cditio altera esse 
videtur quae inter Biblia Londinensia reperitur, -hoc titulo ') 

adornata: 



Reperi lianc editlonem in 

Bibliotbeca Acad, Bpnnensis, nil tainen certius de ea eompertum 
habeo. Vocalcs raro admodum appositae sunt. 

Londini cura Saniuelis Lee editum est No vum Testamentum 
Syriace denuo recognitum atqe ad (idem codicum manuscripto- 
rum eniendatnm X 1816. 4. Biblia universa ibidem edita sunt 5m- 
pensis societalis Biblicae <"U~2>1 ^Aa.j^,a.ak) Aj.as (anno cbri- 
stiano 1823,). In Veteris Testamenti litulo notatnm est: ,,Bos 
tantummodo libros esse in liac editione receptos, qui in He- 
braeis exemplaribns leg-antur; esse porro emendates ad M. S. 
Syriaca alicuius vetustatis in usum eoruni, qui in terra Malabar 
degant etc." In N. T. editione anni 1816. notatum erat, fore 
ut brevi promulgentur codicum Mss. collationes , ad quorum fidem 
haec cditio emendata sit; neque tameii quod sciam id i'actum est, 
nisi quod editor, Sam. Lee Cantabrig-iensis in Diario quodam 
pauca de editione sua monuerit, mihi incognita. Locus I. lob. 
V, 7. deest; I. Cor. \ r , 8. legitur ,,in fermento" sed adnota- 
tur, in aliis exempl. reperiri ,,'m azymo". Historiae de adultera 
inscriptum est, earn non reperiri in Simplice. Matth. XXVII, 
35.; Act. VIII, 37.; XV, 34. in notis apponuntur, quae desunt in 
textu; versus Luc. XXII, 17. 18. uncis inclusi simt etc. Secu- 
tus est igitur editor Londinensis quam maxime potuit textum 
antiquum, ita ta'men ut textus Graeci et Syriaci recepti ratione 
habita aliquo modo conciliaret Simplicem Syrorum cum textu 
nostro. Punctatio convenit cum ilia, quam Scbaafius sectitus est. 
Vocales Graecae adbibitae solae. Puncta Ribui, linea occultans, 
RucQcb et Kusclioi ponuntur. Lectioncs, in quas libri sacri dispositi 
sunt, Syriace medio in textu inseruntur. Textus accurate ex- 
cusus, a mendis typographicis quantum fieri potest purg-atus. 

Nuperrime societas Amerikana pro propaganda fide Ur- 
, ubi pracdicatorcs nonnulli sedem fixerant, No vum Te- 



j) Titidtis idem est atque editionis Romanac cf. Hug; 1. c. p. 374. 
2) Ritter IX. p. 948.; Roediger, Zeitschr. f. k. d. M, 2. p. 77- 



227 



staiiientum in usum Nestorianorum ibi degentium typis excudi 
curavit, cuius tanieu, cxeniplaria perpauca nostras in reg-iones 
translata sunt. Ipsi Nestoriani magnopere id exoptaverant , lit 
Evang-elia cius versionis-, quam solam norunt et venerantur, an- 
tiquae Chaldaeae videlicet i. e. jSimplicis , publici iuris fierent 
et in scholis leg-erentur. Primum quidem consilium ceperant Mis- 
sionarii textum Bibliorum edendi in dialecto Syriaca nunc vul- 
g-ari; cuius tamen quum locis variis nimia esset varietas et in- 
constantia, textus antiquus editus est, ut in ecclesiis illius re- 
g-ionfs addita interpretatione in dialecto vulg-ari hodieque leg-i- 
tur* Misera tamen sorte Nestoriani illi nuperrime afflicti sunt,- 
propter admissos Occidentales suspicionc et ira paschalis Mo- 
sulani in patriarcham excitata. Denique exspectandus est pro- 
pediem liber Evang-eliorum recensionis antiquissimae ex codice 
pervetusto Nitriensi , quo edendo W. Cureton Ang-lus occupatus 
est , qui V. quoque Testament! editionem novam secundum codicem 
saec. VII. ex Mesopotamia allatum se curaturum esse promisit f ). 
Atque hactemis de editionibus versionis N. T. Simplicis. 
Pertinent auteni ad apparatum criticum ctiam coniecturae et emen- 
dationes, I. D. Michaelis in introductione in N. T* quasdam 
affert versionis Syriacae lectiones, quae ipsi corruptionis suspi- 
cionem moverint. Ita Matth. IX, 36. levi mutatione legendum 
putat pro ^+f* <z*p*i ( l ll d vocabulum Graeco sgQiftevoi ma- 
gis respondeat. Suspectum ei videtur, quod in Simplice pro 
via sabbati le^itur ,,septem stadia" et Act. II, 42. ,,encTiari- 
stia", quae lectiones interpretamenti speciem prae se ferant. 



Hebr. W, 3. xuS-ug e^T/xe, in Syr. verba sunt interrogantis : 
quomodo autem dixit? Hebr. IV, 12. additum est ,,ossa", quod 
Micbaeli irreptitium videtur; c. VII, 21. additum ,,per Davidem 

(dixit)"; c. VII, 12. le^itur: ^okn]? aiZoLop ^*? fSo] , ubi 
Michaelis cum Arabe leg-ere vult: non autem dixit. Sensus sane 
neg-atioiicm postulat, quare Scbaafius vertit : dixisset auteni ", cui 
version! accederem , si probatum esset , Perfectum hoc sensu dici a 



1) Tischcndorfins , ex itinere iu Angliam rednx, retulit (Augsb. 
Allgcm. Zeit. 30. Ian. a. c.), maxirae insigne esse in codice, cuius textum 
cditnrns sit Curetonus, Evangelium Matthaei, plane diversum .a Matthaeo 
iiostro et propius ad Lucam accedens, Id ipsiun codicem universum mihi 
suspcctum reddit. . 



228 



Syris. II. Petr. II, 1. pro o facilius legi Va ; c. II, 17. 

pro ^i*.-^ J^O snperne ]li.-^i. (?) into ^/JLjrof, ut Arabs 

_ p $- 
quoque legal; c. II, 18. Syrus liabet fIi-jjQ-yt risiis , ubi in 

Graeco vnegoyxu, cui satisfacere putat Michaelis, si legatur 

i ' ** 

(..^JCU (?) '). Laborant autem hae coniecturae nimia vel faci- 

litate vel difficultaie; etenim tcxtum Syriacum aut mutatione fa- 
cili ad Graecum conformare student aut voces substituunt formae 
ususque rarioris. Mutuatus est Michaelis haec corruptae lectio- 
nis exeiupla maximam partem a patre, qui et alias profert emen- 
dationes, quarum nonnullae magis probabiles videntnr. Onmino 
enini ille ? Chr. Ben. Michaelis , dilig-entia erat accuratissima , lin- 
guarwm prientalium op time gnarus, cuius vestigia si pressing 
insecutus esset filius , artem criticam felicius exercuisset. Putat 
igilur Luc. II, 10. (itu AMC) in Syriaco falso scrip tuni essc 



pro 1-bQ^ (cf. supra 11. Petr. II, 1.); e. II, 30. (TO 

e f ..77 



ov ffov) ^-J._J._*j pro ^i A-* A> ; c. IV , 19. 

pro O? P AliQ.^ etc. (tract, crit. de varr. lectt. N. T. 
g. 66. pag*. 71.). Si qviis coniecturis et emendationibus locum 
dare velit, facillhnae sane sunt eiusinodi mutationes, quibus lit- 
terae forma similes (? et 3, ] et Z, vide supra Bernsteiniuiu 
pag. 156.) vel pluralis et singularis, Peal et Pael inter se per- 
mutantur, ut lectio Syriaca ad Graecam propius accedat. Ita 
ex. c. Matth. XXI, 14. in Graeco legitur nQo?tjl$ov, Syr. QDfOo 
habet cum punctis TOU Pael, Persa et Arabs accesserunt. " (Cf. 
de Dieu, Cr. S.). Item Matth. VIII, 4. }joiO cum punctis 
Ribui, ubi lectio Graeca singularem exhibet. Haec tamen re- 
gula si agnoscitur ab omnibus, id non esse critic! et editoris, 
ut textum Syriacum talem fingat et formet, qui melior et 
Graeco accomodatior sit sive etiam qwalis fortasse ab initio 
fuerit, sed potins eum textum ut servet, qualis in Syrorum 



1) Observations dignum est , quod praeter ep. Petri seoundam raa- 
xime in ^p. ad Hebraeos lectiones reperiuntur, quae emendatione egere 
Tidentur. Nonue inde quoque probatur , hanc epistolam ad alium aucto- 
rem referendam esse quam libro& ceteros? 



229 

libris reperiatur, cavenduni onmino erit, ne facilitat! emendatio- 
nuni indulgentes accuratae codicum collation! supersedeamus. 

Sed aliani cntendandi viam ingreditur Micliaelis in curis in 
vers. Syr. Actiium (Getting-. 17.,5.), ubi vitia quaedam textus 
Syriaci posse deteg-i putat ex versione Arabica, quae nimiruin 

ex ilia facta sit (g. VI.). Ita leg-endmn statuit Act. II, 9. Ela- 

p 7 
mitae pro Elami; c. VII, 43. Reniphan pro <~>?3j suspectum 

quoque habet c. XIII, 8. Barsuma, cuius nomen interpretatione 
redditur Ely n) as et c. XIII, 15. versionem niendosam dicit. 
Veruntamen hie quoque magnopere cavendum est, ne leves fa- 
cilesquc shuns in corrig-endo et emendando. Micliaelis enim ipse 
saepius memorat, niinime in omnibus et ubique sequi Arabem 
versionem Syriacam; quare si quo loco aliter leg-at Arabs, sta- 
tim non est eadem lectio in textum Syriacum transferenda turn 
maxime, ubi Arabem ad textum Graecum propius accessisse ve- 
risimile est. Est tamen in Evang-eliis Persa, in Actis Episto- 
lisque Arabs Erpenii rite probeque consulendus, ut lectio Syriaca 
ubi forte dubia sit, restituatur. Hoc quoque neg-otio Micliaelis 
pater multo rectius functus est quaiu films. Etenim quas ille in 
libro laudato . 72. (pag-. 76.) ex Persica versione attulit Sy- 
riacae matris emendationes , multam veritatis speciem habent, 

ex. c. Matth. XXVII, 60. Q-^^t-^o et sequentia verba in plu- 

^O y- 

rali, ubi Gr. et Pers. sing-ularem habent; Luc. VII, 45. A^L. 
pcrs. 3. pro A^; lo. II, 14. <-**>} pro ^I^^D etc. Item, 
ex vers. Arabica Erpeniana Syriacam corrig-endam esse ex. gr. 
Act. V, 10. U.VT&V pro auroo; VII, 11. spoffxoTFoiyffsv sing*, pro 
plur.; Hebr. II, 9. ^m ^fo? pro teow; c. XI, 26. TOW dyauv- 
QOV sing-, pro plur. etc. etc. Sunt et haec pleraque eittsmodi 
exempla, in quibus vel numerns niutatus est vel persona vel 
casus vel littera similis etc. Variata si est versio Syriaca, ac- 
cidit id proculdubio saecnlis primis, anteqnam nmltis exemplari- 
bus transscripta est, quo .tempore neque puncta apposita erant 
neque textus Graecus a scribis conferri potuit. Sed quis est, 
qui discernere possit, utrum ab interprete ipso textus varietas 
quadam et pra vitas prig-inem duxerit an a manu posterioire indncta 
sit? Placet onmino, antequam huic capiti finem ponamus, sen- 
tentiam nostram proferre dc textu versionis Simplicw critioa 



230 

cura inquirendo et consiitiiendo. Sunt ig-itur baec potissimum, 
quae observanda et pensitanda ducimus, si quis novam versio- 
nis editionem ag-gredi velit. 

I. Primum id tenendum est ? quod omnes testantur ') et 
historia Syrorum ipsa luculcnter probatur, maximam in co curam 
ab antiquissimis temporibus collocatam fuisse, ut Httera Scri- 
pturae saerae sui semper similis probe servetur. Maxima enim 
fuit versionis Simplicis veneratio; antiqtia et bcata dicebatur; 
ne lacobitae quidem, licet despexerint eius simplicitatem , dero- 
gare earn ausi sunt; inliaerebat memoriae monacliovum et lecto- 
rum , ipsa conunata ntimerabantur , quare neque disputatnm est 
inter Syros de inag-na lectionum varietate, neque loco nee tern- 
pore ullo prodiit textus ab eo inag-nopere discedens, quern Sy- 
rgnuii nationes et sectae omnes yencrantur. Stat igitur baec 
reg-ula, ne facile admittatnr in vocibus litterisque niutatio a textu 
omnibus probato. Tamen is et tantus non est bic concentus, 
ut omnis omnino varietas sublata sit. In orlhographia, in par- 
ticulis, in forniis grannnaticis aliisque rebus vix mag-ni momenti 
apparet antiquissimorum codicum differentia. Quare in examen 
vocandi sunt codices supra laudati, imprimis antiquiores , ex 
Mesopotamia in Europam trans vecti, quae ciuusque scriptura et 
lectio sit. Specilegium van*, lectt. cod. I. Nitriensis praebuit 
Adlerus; cod. Guelpherbytani variantes collegit Brunsius; cod. 
Altdorfini (Erlang-ensis) yariantes Gerhardus notavit, quas ad 
Matthaeum et Marcum edidit Albrechtus 2 ). Cong-ruit nonnim- 
qwam cod. Guelpb. cum Nitr. contra textum receptum maxime 
in lectionibus talibus, quae propins ad textum Graecum acce- 
daut. Prae ceteris collatione dig'nus mihi videtur codex Florentinus. 
Nam quod dubitat de ehis aetate Adlerus, non satis mihi pro- 
batum est, quum epigraphe accuratissime nomina eorum, qui 



1) Rocdiger de origine et iiidole Arab, librr. V. T. historr. interpre- 
tationis pag, 41.: Satis cnim inter omucs harum littcrarum cxistimatores 
constat , . quum N. T. interprctatio Syriaca proptcr magnam qnam nacta 
e'st dignitatem ad nostra tempora fere integra servata sit, longe aliter 
V. T. inter pretationi accidisse etc." 

- 2) Variae lectiones Syriacae codicis IV. Evaiigclistarum ms. vetuUis- 
simi e bibl. Gerhardina, ' leuac 1666. cf. I. E. Gerhardi exercitt. ad N T 
Syr. Wittcb. 1646. ' ' 



231 

liunc codieem monasterio Iqannis in Hetli - Zagbe eoiiiparaveriht, 
recenseat. Est auteni codex Hie arte admirabili et cura summa 
scriptus eo ipso tempore, quo Syrorum.sclvolae florebant in Me- 
sopotamia. Eiisebii canones et epistolam praefixam habet, undo 
oritica quaedam cura et sollertia patet. Est auteni in codicibus 
prospiciendum , uirum lacobitarum au Nestorianoruni faerint, quo 
loco et.quando script! sint. Nam lacobitanun codices post edi- 
tam versionem Pbiloxenianam ad textum Graecum corrigi coe- 
ptum est. Si quo loco de vera lectione dubitetur, in auxilium 
vocandae sunt eliam versiones ex Syriaca factae, ct ubi fieri 
potest Epbraemus; denique ad textum Graecum turn demum ac- 
cedendum est, ubi manifestum est, talent .errorem in versione 
latere , qui facili litterarum mntatione a primis versionis tempo- 
ribus J ) irrepsertt. Nee vero rersio Syriaca talis habenda est, 
quae naevos nullos habeat neque a veritate unquam abierit in 
perversam et satis absurd am lectionem; turn noil corrig-endum 
est, sed interpretatio prava, parum accurata neqiie satis per- 
spicua notanda. 

II. Codices illi antiquissimi turn quod sola Evangelia con- 
tinent neque ilia non laesa lacunis et litterarum abstersione, tiim 
vero, quia dit'ficillima satisque impedita est eorum collatio, ad 
alios deinde codices recurrendum est recentioris aetatis, maxime 

' \ 

illos , qui in ecclesiarum et monasterioruni usum summa cura. et 
industria tantaque arte exarati sunt, tit littera quaelibet suis 
cum punctis accuratissime scripta appareat. Eiusmodi sunt codex 
Bibliotb. societ. Rom. de Propag-. fide 2 ), codex Parisinus ab 
Ewaldo Cod. lu. signatus 3 ), alii similes in Europam translati. 



1) Saeijcnumero animadvcrti iis in locis, in quibus a tcxtu Graeco 
discrcpat versio Sjrriaca, facili umtatione lectionem talem restitui posse, 
quae Graecae respondeat. Animadvert! porro , ubi vers. Syr. a textu 
Graeco aberrat, minime ubiquc codices et versionem Persicam s. Arabi- 
cam consentire. Quare id verisijnile est, saccc. primis librariorum culpa 
textnm Syriacum paululum variatum esse. Tamen vix multa neque magna 
sunt, quae mutata, omissa vel irreptitia videntur. Povro iu codd. 
sacc. VI., VII. et VIII. varietas inaior obsevvari videtuv, quam iu codici- 
bus serioribus; quare putandum est, postea iu ecclesiis textum receptum 
lanta constantta servatum esse , ut exemplaria fere omnia plane congruerent. 

2) Ewald , Zeitschrift fiir K. d. M. II. Thl. pag. 210. 

3) Abhan'dhuigen pag. 56. 



232 

Fieri si potest, codices Nestorianorum , lacobitarum , 
rum, Maronitarum conferendi sunt variis locis variisque tempo- 
"ribus scripti; etenim in qua Icctione omnes Syrorum partes con- 
sentiunt, in ca sine dubitatione acquiescendnm cst. Romae prae- 
sertim , Parisiis l ) et Londini codices Syriaci exstant plurimi a 
nomine hucusque examinati et public! iuris facti. Rarius quidem 
Acta et Epistolae reperiuntur in codicibus; sunt tamen libri nia- 
nuscripti satis multi, qui vel universmn Testamentum continent 
vel lectionum seriem ad anni ecclesiastic! circulum compositam. 
Epistolae denique quattuor illae in Simplici non exstantes et 
Apocalypsis loannis et ipsae in codicibus aliquot leguntur, qui 
melioris notae esse videntur 2 ) , quam ii , ex quibus primum 
cditae sunt; qtiare illi consul en di sunt una cum Maronitarum 
editione Romana, qnia ex Maronitarum canone libros illos ad 
nos pervenisse constat. Ut vero facies versionis Simplicis an- 
tiqua et g-enuina quantum fieri potest servetur, librorum ordo 
Orientalium more restituendus est nequc lacunae ad arbitrium 
editoris vel ex aliis versionibus supplendae, sed in margine so- 
lum quae in Simplici desunt notanda sunt et aliunde suppleri pos- 
sunt; denique Epp. quattuor catholicae et Apocalypsis appendi- 
cls loco recipiendae. Parum quidem refert ad textum ipsum 
dispositio in capita et versus, neque quae ad ecclesiasticuni 
usum pertinent edition! criticae inserenda videntur; tamen abs 
re non fuerit, si in Prolegomenis sive notis exponeretur Orien- 
talium consuetudo in textu distribuendo et adornando. Primum 
enim Ammonii et Eusebii canones adhibuerunt , deinde vario 
modo in sectiones s. capita disposuerunt Evaiig-elinm, Acta, 
Pauli Epistolas, tres illas N. T. partes, denique variae Syro- 
rum sectae, Nestoriani, lacobitae, Graeci 3 ) lectiones certas die- 



1) Rich. Simon, Kritische Hist, der Ucbers. des N. T. (deutsch von 
Cramer) I. pag. 337- Quocuin conferenda sunt, quae supra protulimus 
ex Catalogo Paris, p. 145. 

2), Catal. Bibl. Reg. Paris, cod. Syr. XV. (pag. 54.) conlinet scri- 

ptura Estrangelo exaratos libros N. T. omnes pracler Apocalypsiu 

Apocalypsis exstat in cod. Florentine , in bib!. S. Marci PP. Dominicauo- 
rum asservato , de quo vide Adlerum 1. c. p. 78. 

3) Apud Adlerum cod. VIII. Vatic, conliuct XXI pericopas ex Actis 
et Epistolis Paulinis. Cf. onmino Adlerus de Lectiotiariis Syrorum in 
libro saepius laudato. 



233 

bus festis et dominicis adscripserunt. Habent Orientales notas 
quoque masorelhicas et titulos sectionum argumentum indicantes, 
quorum notitia haud infructuosa est. De quibus omnibus Scri- 
pt urae Syriacae lector brevi admonendus est. In textu ipso vix 
probarem nostram versuum distinctionem , quorum numerus in 
margine notetur. 

IH. Gravior neque facile expedienda videtur quaestio de 
scripturae et punctationis genere. Scriptura quideni antiqua, 
Estrangelo dicta, duas peperit, Nestorianorum unam, alteram 
Maronitarum s. ut Nestoriani dicunt lacobitarum. Haec quideni, 
qiuuii apud nos a primis inde temporibus invaluerit et fonuaruni 
facilitate se commendet, non reiicienda est. Utrum vero adlii- 
benda sint puncta Orientalium an sig-na rocalium Graeca, dubi- 
tandum videtur. Graecorum vocales mag-is mag-isque libros editos 
occuparunt, quum prius iunctae essent cum punctis antiquis. Fa- 
cilitas quideni vocalium Graccarum maxime si prelo scriptura 
conimittenda est, commendatur; attamen ab antiquo et proprio 
scripturae Semiticae charactere plane abhorrent. Punctum diacri- 
ticum vix sufficerct; quare potins qninque vocalium puncia Ne- 
storianis et lacobitis communia adhibeantur. Affigantur autem 
tabulae exempla exhibentes variae scripturae simulque in Pro- 
leg-omenis notetur vocalium apud varias Syrorum nationes discre- 
pantia et diversa pronuntiatio , accentuum quoque formae et no- 
mina tradantur; sufficiat autem in textu ipso interpunctio talis, 
qualis in edit; Viennensi reperitur. Porro punctatio a praeceptis 
grammaticis pcndet. Qua in re mine non quaerendum est, utrnm 
Tremellium, Buxtorfium, alios viros clialdaizantes an Syros 
ipsos, Amiram, Echellensem , Gabriel em Sionitam eorumque 
pedissequos audiamus, ut ol.im Gutbirius, Leusdenus et Schaa- 
fius disceptarunt; comperto enim, Syros inter se ipsos variis 
locis ct temporibus in varias partes abiisse, quaeritur potius, 
quorumnam praecepta normam nobis et leg-em ferant. Syllabas 
quideni finales in Verbo Syri onmes mutas esse iubent, sed ma- 
xime de vocalium pronuntiatione et aliis quibnsdam rebus minoris 
momenti Nestoriani a lacobitis differunt; adeo in vocabulis for- 
misque multis quibus et quot vocalibus instruendae sint, amhi- 
g-itur , quum alii auctores et exemplaria aliam rationem sequan- 
tur. Primum igitur certac ac probatae g-rammaticae et ortho- 
graphiae leges constituendae sunt, ad quas punctatio aequabili 



234 

ct constant! modo adornetur. Id taincn MaronHis et lacobitis nos 
debere mihi videtur, quos prinios et unices linguae Syriacae 
magistros habuimus, ut ad illorum praecepta et rationem aece- 
damus, quantumvis qui princeps eorum et inter snos incompa- 
rabilis existimandus est, los. Sim. Assemamis ingenue ipse fa- 
teatur, Nestorianorum grammaticam et pronuntiationem cursum 
rectiorem tenuisse et antiquitate probari. Erat tameii neque 
Edessenae scholae spernenda auctoritas et fama, atqne si laco- 
bitarum lingua et consuetude panlnlum deflexit ab antique Ara- 
maismi genio, propior et facilior facta est Occidentalibus nobis, 
qnnm lacobitae ct Maronitae. crebra Graeci sermonis consuetu- 
dine linguam suam detriverint paululnm et transformarint. Ad 
hanc autem grammaticani punctationis quaestionem feliciter expe- 
diendam magni momenti foret, si lacobi Edesseni, Bar-Hebraei, 
aliorum grammatica nee non tractatus aliquot antiqui de vocum 
punctatione, de vocibus aequivocis etc. conferri possent. Multis 
enim de rocabtilis, niaxime iis, quae minus usitata formaeque 
rarioris stint, non tarn ex grammaticae leg-e, quam usu iudican- 
dum est, quare quid ipsi Syri statnerint, quomodo legere et 
scribere iubeant, inquirendunj. Gutbirius in appendice Lexici 
Syriaci uno conspectu obtulit puncta varia, quibus dictiones N. 
T. Syriaci rariores et difficiliores ab auctoribus aliis alio modo 

3 f "*^ P f f f C V 

instructae sint; alios leg-ere | r j>if alios f|>j^|; fQ*? et fCi*?; 
]lo? et ]lo? et quae sunt alia eiusmodi. Ipsiim constat Bar- 
Hebraenm in commentariis quavis fere pagina varias punctatio- 
ncs afferre Nestorianorum et lacobitarum, quarum paucas apud 
Wisemanum videre licet* Apud ipsos olim Syros in aliis codi- 
cibus aliter legebatur, ut probant variae lectiones in rec. Kar- 
kapnensi obviae l ). Varia liaec punctatio non ortbographiam 
solam spectat, sed etiam sensum tang-it aliquando. Ita Pluralis. 
scribitur nbi in alio codice Singularis, et punctis appositis for- 
marum varietas exsistit, quae in consonantibns non conspicitur. 
Variant porro Verbi coniugationes , quaeritur sitne ad Verbuin 
an ad Nomen aliqua forma revocanda etc. In quibus omnibus 
non ad arbitrium confugiendum est ? sed quaerenda auctoritas. 



1) Of. variae quoquc leotiones ex Pcntateucho Syriaco a Tuchio 
colleotac. 



235 

Praebeatur autcni in app^ndice specimen punctationis dirersae, 
iiiaxime Nestorianorum ; online alphabetico voces componantnr, 
de quarum punctatione ambigitur; si quo loco sensus pimctorum 
varietate mtitetiir, varia lectio eiusque testes pvoferantur. De- 
nique ad locos primarios, in quibiis Simplex a texlu Graeco 
recepto discedit vel omissione vel addito intcrpretamento vel di- 
versa lectione, brevis in appendice scribatur connnentarius; ver- 
sus autem, qui singularem interpretationem praebeant sive her- 
nicncuticam sive dogmaticam nee uon ii, in quibus antiquus 
scribarum error latere videatur, cum textu Graeco, versione 
Persica et Arabica collati lectoris examirii subiiciantur. Ita de- 
mum versio Syriaca talis in manus eriiditorum et studiosorum 
tradctur, quae Syrorum textum probatissimtnn et receptum eum- 
que secundum lacobitarum g-rammaticam et traditionem punctatuni 
repraesentabit; simul cuique facultas erit, historian! textus lit- 
terariam et diversam diversorum temporinn et nationum scriptu- 
ram cog-noscendi ; si quo loco varietas lectionis est, de testibus 
et auctovibus iudicare licebit, denique vcra et geniiina textus 
Syriaci forma servata cautum erit, ne ob yersionis fata, lacu- 
nas, naevos et errores auctoritas, efficacia, sufficientia , puri- 
tas, perspicuitas textus originalis obscuretur. 



Liber qnartiis. 

Do versionis Simplicis indole, auctoritate et nsu, 



CAP. I. 

De versionis Syriacae auctoritate in rebus 

criticis. 

Quaenam in rebus criticis auctoritas version! nostrae tri- 
buenda sit, ubi quaeritur, primnm circumspiciendum est de an- 
tiquitate. Quid vero, de antiquitate d ubi tar i quaeris? Nonne 
audire tibi videbaris criticos onmes uno iam ore exclamantes: 
En testem antiquissimum ! versionem Syrorum Simplicem accura- 
tissimam primo vel secundo post Christum saeculo factam, in- 
tactam illam et illibatam, summo semper studio apud Sjros 
transscriptam et servatam, cuius codices haud pauci habentur, 
qui Vaticano fere et Alexandrine, clarissimis textus Graeci mo- 
numentis, aetate aequiparandi vel etiam anteponendi sunt. Nonne 
timendum est, ne operam et oleum perdidisse videamur, nisi 
criticorum suffragia et iudicia accedant sententiae nostrae, quam 
de versionis Simplicis antiquitate tot historicis argumentis et te- 
stimoniis probare conati sumus? Videlicet si viris qui summi 
habentur in re critica, si Wetstenio et Griesbachio fidem habeas, 
desperatum est de labore nostro, actnm de versionis Syriacae 
vetustate et integ-ra forma. Praeiverant enim Fullerus, Grotius 
et Is. Vossius, qui ex voce Quaestionarius Matth. XXVII, 65., 
XXVIII, 1. infimae Latinitatis vocabulo luce clarius evictum esse 
putabant, saeculo sexto non esse antiquiorem versionem Sim- 
plicem. Confirmaverat ea in opinione Vossium vir eruditissimua 
Samuel Bochartus , qui duabus ad ilium litteris datis ex per- 
inultis vocabulis Graecis, quae in utriusque Testament! versione 



237 

Syriaca legerentur , recentem eiiis originem probari duxit |). 
In epistola altera Bochartus inaximc innititur voce pi.*t>, quant 
aeque atque Targumistarum KfttfO ortam putat ex Graeco UGTJ-- 
iov, aovjttov, unde concludit, quum Targumistae et Syri hoc 
vocabulum a Graecis desumpserint, apud Graecos autem vesti- 
gium eius nullnm reperiatur ante Ptolemaei aetatem, qni M. 
Aurelio Caesare vixerit, non posse versionem Syriacam neque 
paraphrases illas Chaldaeas scriptas esse primis p. Chr. saecu- 
lis. Grotii argnmentuin aliud petitum est ex Matth. VI , 13. ; 
certissinnnn videtur criticis, hanc orationis dominicae clausulam 
additamentum esse ex liturgia posterioribus temporibus inve- 
ctum; qua de re dubitare quum nel'assit, sequitur versionem Sy- 
riacam tertio saeculo posteriorem esse. Sed sibi ne satisfaciens 
quidem hisce argtimenUs nova protulit Wetstenius, qui Renaii- 
dotio et Lelongio fide habita hodie non alios exstare codices 
Syriacos docuit quam eos, qui ex Thomae recensione descripti 
et correct! sint. Qua de re familiariter monitus Wetstenius a 
loanne Eippax et erroris convictns non solum perstitit in nova 
Proleg-omenorum editione in sententia sua, sed etiam addidit ar- 
gumentum illud, quod urbs Ptolemais in Simplici diceretur Acco, 
quod nomen ilia 11011 ante imperium Saracenorum recuperaverit. 
Indigiium habeo, viris tanta mentis acie tantaque doctrina prae- 
ditis ad eiusmodi arg-umenta respondere ; si quis refutationem quae- 
rat, adeat Ridleium, qui- in dissertatione saepius laiidata hanc 
vindiciarum pr.ovinciam in se suscepit, sive I. D. Michaelem in 
introductione in N. T. (. 58.) arg-umenta ilia refellentem 2 ). 



1) Cf. Boeharli opera omuia cd. tert. , Phaleg et Canaan pag. 856. 
sq. Quae ex V. T. Graeca vocabula profert Bochartus partim ne sunt 
quidem Graeca, partim nihil probant. Sic ]A-kJL.ZQ3 Gen. Ill, 21. scri- 

ptum esse dicit pro ^morae, T. 24. MAO] pro f^a^dxojas et alia ciusmodi. 
Omnino dolendum est, quod Bochartus vir tantae eruditionis et sagaci- 
tatis nimiuin ingenio iudulgens saepemimero fere ad arbitrium lusisse 
videtur. 

2) Unum attingam, qua in re mihi non satisfactum est. Matth. 
XXVII, 65. legitur in editionibus omnibus (Londinensem exceptam esse 
dicit R. Simonius) ^jJL^QffiD ubi in Graeco xovoTwSta. Monuit iam Si- 
monius, in codd. nonnullis pro Risch legi Dolath ct esse in Syriaco yo- 
cabulum ,,custodiam" restituendum. ,,Custodes" verterant TremelHus et 



23$ 

Sed id praetereundum non est, quod simili levitate usns est 
idem Wetstenius in spernentla auctoritate versionis Heracleensis, 
Etenirn quum nuntius ill! allatus esset, reperiri in Angliae Bi- 
bliothecis codi.cem versionis Syriaeae, cuius margini adscriptae 
sint variae leetiones Alexandriae ineunte saeculo VII. ex duo- 
bus tribusvc probatis et correctis exemplaribus summa cura et 
diligentia collectae, ea quidem videndi huius thesauri cupiditatc 
percitus est^ ut Ang-liam illico advectus codicem ilium versionis 
Heracleensis per coiilinuos aliquot dies manibus volveret; quid 
vero eum reniuitiasse putas? Censuit, variantes illius lectiones 
maximam part em ex Itala descriptas esse, et codices illos, qui- 
bus Thomas Alexandriae usus esset, nunc ne desiderari quidem, 
scd esse Cantabrig-iensem et Stephanicorum octavum J ). Itaque 
lit suftVag-iis codices privaret atque auetoritatem eorum tolleret, 
quibuscum mirum in modum consentiunt Heracleenses lectiones 
marginales, vir xQiTixwiarog nullam earum curara et rationem 
babendam esse decrevit 2 ). 



Eodcriamis; Fullcrus autcm monutt, voccm Syriacam esse Latiimin ,,quac- 
stionarius ". Custodiam rcpcrit Ridlcius in vcrs. Philox. ; idem I. D. Mi- 
chaelis scribi voluit , qui leclioncm reccptam pro mcndo typographic ha- 
bjiit. Et ipsc putavcrhn , lectionem gciuiinaiu fuisse |uj.^CPQD ; qnae 
tanicn TOX quum tanqiiam Latina Syris ignota fuerit, ia'm pridem irre- 
psisse videtur lectio reccpta. Est sauc ]jJQ2\CQ vox Syris nonigjiota; 

cf. Ohald. "i^oMp, p-ODp, Nta&lp Arab. Ja-^J. Solent confcrrc La- 
linnni: quacstionarius (carnifex, inquisitor), quod vocabulum secnndum 
'Ducangium legitur in Cod. Thcodos. , Inl. Afric. , Hist. Apost. , Act. 
Apost. etc. Eandcm notioncm si TOCI Syriacac tribuis , minime loco Mat- 
thaei apta est , sed amplioris significationis fuisse inde coniicio , quod 
Adlerus (p. 151.) notat, in vers. Hierosolyra. antiyav Matlh. XXVII, 27. 
rcddi per ^i^&O, neque dubito, qniii haec vox ,,castra" signified. At- 
que ex eiusdem vocis abusu lectionem nostram originem dnxisse puto, 
quae ni fallor legitur iam in cod. Guelpherb. (ap. Brunsium nulla var. lect.) 

1) Cf. Adler N. T. vcrss. Syr. pag. 79. sqq. , qui annotaliones cri- 
ticjvs ex yersione Gharclensi descripsit et cum cod. Cantabrig. aliisque 
contulit. 

2) Equidem minime palronnm me pracbucrira cod. Gautabr. Qui 
temp ore Tliomae codices probatissimi habiti sunt, facile ceteris deprava- 
tiores erant. Yidetur autem saec. YI. Alexandriae recensio exstilisse, quae 
proximo ad Cantabr. accessit. Reperiuntur enim inter codices Copticae 
versionis inulti illi similes; ut coinnninicavit mccum Boettcherns, N. T. 



239 

Set! non soliim derogata est versioni Simplici ea qua pol- 
Ict antiqtiitatis aucioritas '), scd etiam tantae eorruptionis cam 
multi incusabant, ut fere nullus in re critica Syriacae lectionis 
usus esse debeat. Antequam versio N. T. lleraclecnsis edita 
est, vulg-aris opinio ferebatur, ad earn correctam esse versio- 
nem Simplicem, ita ut in editionibus minirae vera antiquae ver- 
sionis forma superstes sit. Sed nequc nostrls temporibus earn 
non cecinerunt cantilenam de textti Simplicis corrnptiss!mo et 
variato. Griesbachius in praefationc editionis suae 2 ) baec ba- 
bet: ,,Nulli barum recensionum Syriaca vcrsio, prout quidcm 
typis excusa est, similis verum nee ulli prorsns diss'milis est. 
In multis conduit cum Alexandrina recensione , in pluribus cum 
occidental!, in nonnullis etiam cum Constantinopolitana , ita ta- 
mcn ut quae in bane posterioribus dcniuni saeculis invccta sunt, 
pleraque repudiet. Dirersis ^ergo temporibus ad Graecos codi- 
ces plane di versos iterum iterumque, rccog-nita esse videtur 3 ). 
Syriacae versioni Cbrysostomi Evangeliorum textus eo baud 
est absimilis, quod hie quoque e diversis recensionibus aliquid 
traxit." De tanta socordia in viro critico quid iudicandum sit, 
nemo non videt. Citare solent tot codices, editiones, versio- 
nes illi, qui de vera textus Biblici lectione idoneos se aestu- 
matorcs et indices babent, ut in ipso quaestionis limine deter- 
reantur omnes seque exclusos videant, qui non aeque multis 
praesidiis et documentis stipati in arenam descendere possint. 



Coptic! cdilioiicm post Sclmarzinm continuaturus. Hicroiiymus , qui , ut 
onmino erat prndciitissiuins , Italam codicum Graccornm sed vetcrum 
ciuendata collatione corrigcbat ; aspcrnatus est codices ,,quos a Luciano 
et Hcsj'chio nuncupatos paucorum hominum asscrevct perversa contentio, 
quum iiuiltanim gentium linguis scriptara ante translata doccrct falsa esse, 
quae addita essent" Ex Hlo igitur tempore Alexandrine ct in Oriente cir- 
cumfercbantur codices rebus in multis variati et interpolati , quibus crant 
fortasse similes, quos contulit Thomas. 

1) La Crozius, nimio litterarum Armenicaruni studio abrcptus, 
,, Nihil sane est, inquit si cum Armenica comparetur Simplex , qnam 
nt longe nielioreiu ita et antiquiorem iudico." 

2) Ed. 111. curavit Schulzius pag. LXXII. 

3) Editor hanc addidit notam: Illustrari hoc potest codicum non- 
nullorum Latinorum cxemplb, qui priscam quidem versionem ad occiden- 
talem recensionem accomodatam vepraeseutant sed passim ad iuniores li- 
bros Graecos refictam. 



240 

Atque ipsi illi, qui omnem eruditionis thesaurnm consummasse et 
scrinia i bibliothecarnm oninia perreptasse videantur , ne in sacro 
Biblioriini textu falsi quid et irreptitii haereat, operae non pre- 
tium habent, ut certiores fiant de versione Bibliorum, quam 
viri omnes harum rerum periti antiquissimam dicunt, cuius codi- 
ces satis multi mirae vetustatis facile conferri possint, cuius 
non soluni in editionibus sed et codicibus et apud totius Orientis 
ecclesias explorata est aequalitas et constantia. An vero suffi- 
ciat, queri cum Griesbacbio: ,,Syriacae novam editionem ad an- 
tiquissimos et optimos codices inanuscriptos ab artis criticae 
perito diligenter conformatam desideramus", vel cum Semlero 
dicere: ,,Syriacae translations critical quasi bistoria adhuc desi- 
deratur." Nonne Griesbacbius dubitare debuisset de recensionibns 
suis , ubi ex tribus istis recensionibus conflatum esse animadver- 
tit textum eius versionis, quae antlquior habetur ipsarum recen- 
sioniun orig'inibus? Sed solent homines potius de rebus omnibus 
dubitare quam de sua ipsorum opinione. Minim e vero id dan- 
dum est criticorum dictis et clamoribus, ut versionem Syrorum 
Simplicem tantam et tarn iteratam subiisse putennis comnmtatio- 
nem et depravalionem , sicut illi existimari volunt; quod si 
statuerunt, ut comprobarent necesse erat. Quod pilusquam fa- 
ctum est, liceat nobis neque de antiquitate neque de incolumi- 
tate rersionis Syr. admodum dubitare. 

Sed aliud quoddam non praetereunduin est. Qui tandem 
codex repertus est, quern latinizare non dixerint Wetstenius 
quique eum sequuntur? Quod si in codicibus Graecis facile fa- 
ctum esse veri non absimile videri possit, quid porro existiman- 
dum est ea de re, quod ipsam Syriacam nostrum versionem 
fuerunt qui filiam haberent versionis tatinae *)? Omnes enim 
observant, mag-nam intercedere Syro similitudinem ,et societa- 
tem cum versione Latina Hieronymo antiquiore, quam vulg-o 
Italarn dicunt. I. D. Michaelis, qui, quemadmodum ilia aetate 
solituiu erat, variantes lectiones cumulare, dig-erere, conferre, 
examinare, earn operam in versionem Syriacam Actuum Aposto- 
lorura impendit 2 ), ut quam accuratissime onmem versionis diver- 

sita- 

1) Contra illos disputat I. E. Gerhardus in diss. laudata. 

2) I. D. Michaelis , curae iii vers. Syr. Act. App. Getting. 1755. 



241 

sitatem eiiam in rebus minimis notaret, miiltis in locis conspirare \ 
animadvertit Syriacam versionem cum Blancbinianis codicibus ve- I 
teris Latinae etiam turn , ubi ab Hieronymi vulg-ata versione dif- * 
f'erat '). Ex Marco haec attulit exempla: c. I, 17. 30. 31. 35. 
41. 45.; II, 7. 19. 20. 21. 22.; Ill, 1. 13. 18. 35.; IV, 12. 
36. 41.; V, 13. 21. 30.; IX, 18. 44. 45. 47.; X, 4. In plu- 
ribus tamen idem animadvertit, Syriacam babere nullani versio- 
nem sibi assentientem. Negat omnino, Syram esse filiam Lati- 
nae, cognationem autem utriusque tribus de causis explicare 
studet, quas ipsins verbis proferre placet. ,,I. In vetere La- 
tina versione tot sunt Hebraicae sive adeo Syriacae linguae 
idiomata, tarn aspcra atqne barbara, tarn supra onme id quod 
in Novo Testamento Graeco Palaestinam sapit, insolentia, ut' 
dubium vix sit, quin ilia versio t'acta sit ab hominibus barbarls, 
patria Syris. Hand absimile veri videtur, usum esse ilium, 
quisquis fuerit, versione Syriaca quae prima concentus causa 
cog-noscenda est 2 ). II. Videntur aliae quidem variae lectiones 
ex marg-ine in Syriacam versionem intrusae , quae forte ex col- 
latis aliis codicibus adscriptae crant similiter atque in versionis 
Philoxenianae exemplo Ridleyano observare licet. III. Thegta- 
mis in opere de g-eatis Ludovici Pii (du Chesne hist. Franc, 
script. T. II. p. 277.) narrat de Carolo Mag-no: ,,Postquam di- 
visi fuerant, Dominus Imperator nihil ag-ere coepit nisi in ora- 
tionibus et eleemosynis vacare et libros corrig-ere. Nam quat- 
tuor Evang-elia in ultimo anno ante obitus sui diem cum Graecis 



1) Coiitrarium aliqnid obscrvasse sc (licit .R. Sim onius: vers. Syr. 
inagis congruere cum iis codicibus, sccundnm quos Hieronyinus vers. 
Latinam correxerit, quam cum Itala vclcrc. Utrumque ex aliqua parte 
verum esse potcst. Quod Simplex et Itala in multis rebus consentiunt, 
maximi moment i cst ad rein eriticam; acccdit cnim testis orientalis antiquis- 
simus ad lectiones occidentals probandas. Sed Itala partira a principio 
minus accurata et liberior erat quam versio Syriaca, partim multa in earn 
irrepscraut interpretamenta. Quarc quum Hieronymus secundum codices 
Graecos yeteres Italam entendaret et corrigeret, in locis aliis propius 
accessit ad versionem Syriacam , in aliis autem deflexit. 

2) Exempla proposuit Michaelis, quorum unum afferam. Marc. I, 9. 
Latini codd. habent ab loliannen, quae nominis terminatio Syriacnm quid 
redolere videtur. Cf. Mdydcda. Syr. o^ AV-^' Lat. Magadan. Dpi- 

* ^"v^ 

nantur, Italara scriptam esse in Africa. Cf. Lachmann, Prolegg. N. T. 

16 



242 

et Syris oplime correxerat." Haec Micliaelis. \ r ix monendum, 
causam tertio loco positam nihil facere ad vers. Syr. concentmn 
ctnn vetere Itala explicandum ; omnino non nuiltnm his Carol! 
Magni correctoriis tribuendum est. Quod secundo loco atinlit 
Micliaelis, supra refellimus '). Restat, wt in Itala ipsa. causa 
similitudinis quaerenda sit. Sed aliis id explorandum relinqui- 
mus. Id sane nostram ad rem aliquo modo perting-it, quod 
versio primaeva Latina colo're tincta apparet, quern recte Orien- 
talem dicimus. Est omnino dicendi g-enus praecipue in Evang-e- 
liis Aramaeum, neque fieri potuit, quin illud ubique quasi inter- 
luceret turn maxime, ubi ea simplicitatc voces pbrascsque red- 
debantur, qua in Itala factum est. Neque vero id prorsus re- 
iecerim, fuisse Orientales g-enere rersionis Latinae auctores. 
Constat ex Oriente, ex Syria maxime plurimos venisse in Ita- 
liam et ^African) , ludaeos ubique in doctorum et mag-istronim 
locum se insinuasse et post diruta Ilierosolyma bellumque Ha- 
driaiii ludaeos vel captivos vel fug-aces vix numero comprebendi 
posse, qui in Occidentem transvecti sint 2 ). Praeter bane 
Simplicis proprietatem , qua propius ad versionem Italam accedit, 
eadem nmltis in locis congruere dicitur cum codice Alexandrino, 
qnem et ipsura latinizare iudicat Wetstenius 3 ). 



1) Retractavil Micliaelis ipsc postea liauc opiuioucm, autLatinam vcrs. 
ad Sunplioem aut Simplicein ad Latinam correctam csse. Tamen codem 
fere temporc Adlcrus a Michaelc certissimc evictum cssc scripsit, \vrs. 
Syriacam interpolatam essc ex Lalina. 

2) Idioma liugnaruin oricnlalium familiare fuisse auctoribus Italae, 
statuit etiam Ridleius. Ex Itala in .Vnlgalam multa tivuisinigra'riuit cum 
Syro concordantia, Notantur a R'ullcio aliquol exempla. Act. VIII, 13. 
aclditur in Simpl et Vulg. et niiratus est". Act. XIII, 45. omissiim est 
dvTtliyovTte > c. XIII, 42. TO jusral-v aa^arov scquejis sabbatnin. Matth. 
XXIII, 19. Nominativus absolutus in Latino -positns. Matth. II, 7. 10. 
Vulg. didicit , quod minus Gr. yxQipwas quam Syr. *.aA^ cxpriniit. Cave 

tain en , ne illinium tribuas eiusinodi locis, qui speciem cognationis prae 
se fernnt. Alia infra. 

3) Simplex aliquotics etiam cum codice Cantabrigieiisi conspirare 
dicitur, d quo Beza, cuius fuit olim : ,, Multa milii videor deprehendisse 
inagna observatione digna, quaedam etiam sic a rccepta scriptura discrc- 
pantia , ut taincn cum veterum quorundam et Graecorum et Latinorum 
Patrum scriptis conscntiant, non pauca dentque, quibus vetusta Latina 
cditio coiToboratur: qiiac omnia pro ingenii mei modulo inter se compa- 



243 

Sed etiaiusi probayeris versionis Simplicis antiquitatem, etiam- 
si certissimum sit, expertem earn corruptions ct invariatam ad nos 
p'ervenisse, tainen alia quaedam viri critic! rcprelienderunt, quibus 
de causis non niagna huius versionis in rebus criticis auctoritas sit. 
Arguit Wetstenius Syrum interpretem, quod magna saepe licentia 
lisas alia pro aliis substituat ct frcqncntius tanquam paraphrastes 
agat. Matth. XVII, 14.; XX, 16.; Luc. II, L; XXI, 11.; 
Col. IV, 16.; II. Tim. IV, 13.,- Hebr. VI, 4.; VII, 3.; Act. 
I, 12.; XVII, 19. 36. Porro id vitio dat Syro Wetstenius, 
quod loci ex V. T. citati secundum textum Hebraicum legantur, 
sic neque Beelaebul sed Beelzebub; etiam omisisse earn quae- 
dam, quae nesciret: Luc. VI, 1. tteorsoo'/rgwrov; 16. V, 1. jrgo 
puTtxij; Act. XIX, 38. dyoQuioi. Haec onmia obiter admodnni 
et negligenter ad versus Syrum prolata, partini ne yera quidem 
partim non niag-ni inomenti csse, quis est quin videat. Quo- 
mod o cum hoc Weistenii iudicio conciliari possuut dicta aliorum, 
ut Waltoni: ^Ostendit versio Syra faciem natiram textus orig-i- 
nalis ci usque integ-ritateni tcstimonio suo confirmat. Graecum 
enim textum xx noSu plerumque sequitur. " Cui consentit I. 
D. Micbaelis, qui oplitnam earn appellat versionum omnium, quas 
noverit; cuius pauciora sint vitia, quam ullius altering, qnam 
saepenumero et libenter consnluerit '). Est sane versionis ratio et 
proprietas observanda ct describenda accuratius, ne oblivisca- 
mur textus Biblici non auctorem Syrum, sed interpretem esse. 
Quam ad rem bene et sobrie, ut solet, proposnerat quaedam 
Millius (Proleg-g 1 . . 1240 sq.), quern omnino reperio criticum 
diligentissimum et veritatis amicum. Prlmum monet, Syriaca 
Graccis suis vix adeo accurate semper et velut ad amussim con- 
venire, ut ex iis intelligi possit, quid legerit interpres. Cuius 
rei has affert species: I. In nonnullis pro versione Syrum ex- 
bibere commentarium. Exponere eum UQTOV SJCIOUGIOV, panem in- 
dig-entiae nostrae; Matth. VI, 11.; ibidem c. VI, 11. dito 






rata ct cum Syra et Arab lea editioiic collata in niaiorcs meas annota- 
tioncs congcssi." Of. Wetstenil Prolegg. ed. Semi. p. 81. 

1) ,,Sie cnthalt das reinste Syrisch uud weiss das Griechische , wo 
es von der Art der syrischen Sprache abweicht , ineisterlich auszvulriteken." 
Cf. Chr. Ben. Michaelis in syntaxi graram. Syr. Ric. Simonius rers. Syr. 
diligcntiam et indolem accitratissimam landat. 

16* 



244 

TSXVOJV avTtjg, ab opcribus suis; c. XII, 4. ji^o^scBtog mcnsac 
Domini ; c. XIV , 24. jrAofov ? tty jisaov rrjq 9-uXdffff^g yv navJs 
recesserat a terra stadiis multis ; c. XVII , 19. sxputeiv avro eum 
sanare; XXIIIj 35. ^u faxutov sanguis iustoruin; Luc. XXIII, 46. 
igsWsvre consuiiimatum est etc. Id sane verum est, Syrum agere 
nonnunquam tanquam paraphrasten et comnientatoreni , ut pluribus 
infra ostendeimis; hac tamen libertate versionis non tollitur in 
omnibus fides eius et diligentia. Quodsi nonnunquam quod lecto- 
ribns ignotum habebat, id illustrarc studiiit interpres, quis est, 
qui magnum id vitium duxerit ')? Ita Act. XVII, 19. idQtiov 
jruyov circumscribit senatum, qui vocatur Areopagus; GUV TW 
ffQ(tTS{ji(j(,Tt Act. XXIII, 27. vertit: cum Romanis; vrpTstuv ex- 
plicat c. XXVII, 9. diem ieiunii ludaeorum et id genus alia. 
Bed pauca eonim, qnae modo attulimus ex Millio, ne sunt qui- 
dem liberius exposita neque a viro clarissimo notaia fuissent, si 
non versionem Latinam sed textum Syriacuni consuluisset. Nam 
Luc. XXIII, 46. non legitur: consummatum est sed X^-^-^O; 
Matth. VI, 11. agitur de varia punctatione vocis w f :^.; lectio, 
yarians c. XIV, 24. ex loco loannis parallelo facile invecta est, 
pro r/ Mxuiov leg-it fortasse &XMMV etc. II. In locis aliis 
observat Millius, Syrum omisisse quaedam, quae rel superflua 
iudicarit vel ignoraverit , in aliis iterum inseruisse, addidisse, 
mutasse varia tiberioris sensus et perspicuitatis gratia; denique 
perperam eum Graeca reddidisse rarius et praeter sententiam 
loci. III. Exemplum Graecum, quod secutus sit Syrus, absque 
omni spirituum et distinctionum apparatn fuisse neque pravis 
lectionibus et libraviorum erroribus liberum. Ita lectum non- 
nunquam esse Syro UVTW pro avrw-, Ion. V, 21. distinxisse eum 
perperam ott viog dr^Qomou IGTI , py 9-uv^ttiySis TOUTO ' on 
eQXerui WQU, queniadmodum Cbrysostomus quoque et alii. Porro 
menda ygurpixu fuissc codicis illius Graeci Luc. XIV, 31. STUDIO 
pro 6TSQO) 2 ) (item I. Cor. IV, 6.; XIV, 17.; II. Cor. VIII, 8.J. 



1) Horatius: ,,Nec vcrbnm ycrbo rcddcrc curabit fitlus interpres." 
Laudaut in yersione Lnlheri, ,,illam textus originalis sententiam fideliter 
exprimere, sermone constare perspicuo, pnritatem linguae tucri, et in 
locis difficilioribus paraphraseos et commentarii operam praestare." 

2) Id vix rectum. Certissimum potius , vocem Syriacam ?>M simili 



245 

Col. II, 22. xt r et'Tu^fiuTu pro xr r tvid\[tuTai Phil. II, 1. 
iov pro *' r*j II. Cor. XI, 20. uvte%ffd-e pro j/g- 
Gal. HI, 4. a'fo pro styt; Epli. VI, 9. oysdqv pro 

^v etc. 

Hacc ig-itur _ .Millius. Nihilo secius ag-noscit, originaria 
Graeca pressing insecutuin esse Syrura et fere xard TrotTa, ita 
ut in uniyersa propemodum versione veluti in speculo quodain 
textus ipsius , unde expressa sit , faciem nativa mintueri liceat *) ; 
textum autcm Graecum, naevis panels exceptis, accuratissinmin 
fuisse, cuius tain mirifica etiain Millie apparuit cum Graeco 
Vulg-ati cog-natio, ut uterquc ex eodem codice descriptus fuisse 
. prima fronte videretur. Syro et Latino collatis, Millius depre- 
hendit, convenire eos in lectionibtis etiani, quae ab excusis ya- 
rient, plus sexag'inta supra mille; ^a de causa se prlmum in 
opinionem propendisse , translationem Sjriacam, Persicam, Ara- 
])5cam et Aetliiopicam expressas aut saltern castigatas fuisse ex 
Italica vetere, quo tain en sonmio nihil inanius fuerit; esse po- 
tius dicendum, Sjnun textus Graeci exemplar ad in anus ha- 
buisse , quod in plerisqne cum" Yulgati codice convenerit. Ne- 
que tamen in omnibus utrumque conspirare; esse enim in locis 
plus minus octing*entis discrepantiam ab ipso depreliensam. Fusius 
bane Millii sententiam exposuimus, ne cui iniquius de Wetste- 
nio et Griesbachio indicium tulisse yideamur; quae enim sua 
aetate baud sine labore rimatus erat Millius, neg-lecta sunt a 
posterioribus. 

Sed iam. ag-endum est de collatione versionis Syriacae, 
quam ciltici instituerunt. Atque bic satis apparet, Novi Testa- 



modo in usu fuisse atquc Hebr. lln^l fiN 'i^N. Quare Chr. Ben. Michae- 
lis inter idiomata linguae Syriacae recte recenset, phrasem Graecam ers- 
QOS a'Mij/lot in Syriaco reddi per locutiones paulo diversas. Cetera 
quo-quo codicis menda, quae profert Millius, accuratins examines. - 

l) Rich. Simon: ,,Da sie cine der altesten Uebersetzungen ist, 
wclche die Kirche hat, so kann man nach derselben verschiedene Stelleii 
ira griech. Texte yerbessern, nach welchem sie gcnau genug gemacht ist. 
Dock ist sie auch in einigen Stellen mehr Paraphrase oder Erklarung als 
wOrtliche Uebersetzung ; dieses findet sick aber nicht nur nicht haufig, 
sondern man kann auch dennoch aus solchen Stellen schliessen, welche 
Lesart im griechischen Texte muss gestanden hah en , den der Uebersetzer 
gebranchte. " 



246 

menti criticam , cuins auctores loannes Millius et loannes Albertus 
Beiig'eliiis exstiterunt, non tantam habere (idem, quantam speciem et 
famam. Etenim in eo, quod Millins de tot variantibus lectioni- 
bus moimit, dilig-entiam sudoremque viri omni laudc si prose- 
quimur, minime tamen in collectione variarum lectionmn Milliana 
rectam veramque rationem ag-noscere licet. Prhmim ea de re 
vituperandus est, quod yersionis Syriacae varias lectiones colli- 
gere baud dubitavit, licet linguae Syrae inscius Latinam dun- 
taxat versionem conferre potuerit; deinde mag-nopere erravit, 
quod varietatem lectionum statuit, quae est versionis solummodo 
discrepantia a textu original!. Nostrum non est, aberrare in 
vastam fllani variarum lectionmn copiam et vires in campis istis 
fatig-are, quibus tantum inest arenae tristissimaeque solitudinis, 
quantum deest recrcationis; praebuit tamen huuieros tantae moli 
vir diligentissimus et strenuus , Chr. Aug-. Bode , ut varias 
onmes lectiones ex versionibus Oricntalibus a Millio et Beng-elio 
collectas examini severo subiiceret. Viain praeiverat C. B. Mi- 
chaelis in tractatione critica de variis lectionibus N. T. caute 
colligendis et diiudicandis ! ); S. I. Baumg-arten examen insti- 
tuerat lectionum in epistola facobi obviarum; I. D. Micbaclis in 
Curis in vers. Syr. Actuum Apostolorum et ipse maxime varia- 
rum lectionum rationem babuit; Bodius autem d nob us voluininibus 
ad omnes N. T. libros alleg-ationes versionum Orientalhini, Sy- 
riacae, Arabicarum (Polyg-lottae , Erpenianae etRomanae), Per- 
sicarum (Polyg-lottae et Whelocianae) , Aethiopicae et Armenicae 
recensuit, refutavit, eliminavit. Pseudo - criticam Millio -Ben- 
g-elianam appellavit librum suum, nam a potiori fieri denomina- 
tionem, alleg-ationes malas numero longe superare bonas. Rem 



1) Demonstravit Micliaelis , Millium et Ecngcliiun I. fabricates cssc 
multas lectiones, quae ne legevt'utur qnidcin in vcrsiotiibvis Oriciitalibus 
sed in earnin duntaxat versionc Latina. ' II. non obscrvasse illos idioma 
linguae, eins, in quam , ncquc cius linguae, ex qua facia sit vcrsio. III. 
nequc observasse eos licciitiam interprctis, qui alia omiltat, alia addat, 
alia transponat. IV. versiones Orientales ipsas non cxpertcs cssc intcrpo- 
lationis et corruptiouis. ,V. distingnendum' esse inter versiones immcdiatas 
et mediatas. Palmam autem facile praeripit versio Syriaca orientali- 
bus cetcris , non solum qaod iinmediata et antiquissiraa est , sed etiam 
ob indolcm mnlto meliorem. Persa abundat iriterpretamentis ; Arabs Er- 
penii verbnm uiwjii pluribus rcddere ainat. 



247 

tamen habuit cum solis duumvir is illis, Beng-elio et Millio, quos 
sibi laborem et molestiam tantam creasse testatur, ut pluri- 
bus ferendis impar fuerit. Sed Wetstenio maiorem non esse 
fidem tribuendam comprobat I. D. Michaelis in Curis ad Acta 
.Apostolorum ; idem in Marco trecentas sexaginta lectiones ob- 
servasse se dicit, quas vel omiserit Wetstenius vel falso alle- 
g-averit. Quid ergo confecerunt viri illi, qui varias omnes le- 
ctiones collegisse videntur? Prinmin Millius et Beng-elius ex 
vcrsione Syriaca tales proposuerunt variantes , quae inaximam 
partem text us Graeci variantes nunquam fuerunt, sed a criticis 
ipsis effictae stint, ut Chr. B. Micliaelis luculenter demonstravit. 
Cavit Wetstenius sibi, ne in eosdem errores incideret, sed et 
ipse multa oniisit, alia falso allegavit, denique quae versionis, 
quae textus orig-inalis propria sint iiiiniine satis distinxit. Post 
castigates illos a Bodio Gricsbachius nuilto accuratius variantes 
Syri lectiones notavit, sed neque Bodium rem absolvisse neque 
Griesbacbium omnia recte notasse iudicat Winerus, qui ,,tantum 
abest inquit ') ut ab eo inde tempore, quo ad rem cri- 
ticam accessimus, de ista quani crepant relig-iosissima diligentia ' 
persuader! nobis potuerit, ut intrepide contendamus , versiones 
certe N. T. orientales de integro esse cum Graeco fonte confe- 
rendas, priiisquam quas lectiones istae sectentur probabiliter 
possis iudicare." Quousque tandem ea critica desiderabitur , quae 
levia a rebus g-ravioribus disting-uat, neque tarn nimiae dilig-en- 
tiae specie superbiat, quam recta ex ratione iudicet, in dubiis 
haesitans, in alienis inscitiam fateri non erubescens, in omnibus 
aeque et caute perpcndens! 



CAP. II. 
Dp usu critico. 

Collectis varietatibus omnibus, quae inter textum Graecum 
versionemque Syriacam observantur, vix multum emolument! ad 



1) Winer, observatt. in ep. lac. ex vei-s. Syr. maximam partem cri- 
ticae. Erlang. 1827. Progr. Pentec. 



248 

rem criticam comparatum est, nisi leges antea certaeque regulae 
ferantur, ad quas variantes illas disponere et diiudicare liceat. 
Id ipsum est, quod Milling, Bengelius, Wetstenuis neglexerunt. 
Idem desideratur etiam in libro loannis Guilielmi Reusch: Syrus 
interpres cum fonte N. T. Graeco collatus; nam recensentur qui- 
dem in librorum singulorum quolibet capite versus omnes, in 
quibus Syrus aliquo modo recedat et declinet a textu Graeco, 
scd mil him fere adhibetur iudicium de indole cansisque varieta- 
tum, quae ne Jpsae quidem satis accurate et perspicue le- 
ctoribus propositac sunt, quum plerumque non verba Syriaca 
sed Latinam tantum versionem auctor afferat ! ). Omniiio id iu- 
dicandum est de virorum doctorum studiis saeculo XVIII. susce- 
ptis, nnllam fere quaestionem, licet a plurimis vario modo tra- 
ctatam, ad finem perductam esse. Fuisse illo tempore versionem 
N. T. Syriacam multorum in manibus, Gutbirii et Schaafii edi- 
tiones probant; idem testantur dissertatiohes hand paucae illo 
tempore de versione nostra scriptae ; prae ceteris 'Clir. Bened. Mi- 
chaelis vir pereximius studia Syriaca comniendasse et promovisse 
videtur, a quo et ipse filius I. D. Michaelis se institutum esse 
monet. Sed qua via JVIicliaelis pater incesserat, ea non pro- 
gressus est filius et quamvis sub finem saeculi proximi id fere 
vnicum viri docti aggressi sint, nt criticam operam in colligendis 
et diiudicandis yariis lectionibus ponerent, tain en onmes, qui de 
versione Syriaca egerunt, Brunsius, Adlerus, Bircluus 2 ), alii 



1) Collatio Syri cum textu Graeco ante Reuschinm snscepta crat in 
variis Diarii illius plagulis, quod nomen gcssit: Freiwilliges Hcbcqpfer 
1715. sq. (Beitrag 26.)- Rcuschius aiictorem habet Georg. loa. Heu- 
ckium, diaconnm Glauchenscm , qui nou per oinuia loca utramque scri- 
pturam conferre , sed exemplis aliquot insignioribus versionis illins nsnm 
demonslrare sibi proposuerat, Eodem fere tempore- Mich. Henr. Rcinhardi 
dissertalioncm scripserat de versione Syriaca N. T. a textu Graeco rece- 
dente. Viteb. 1718. 4. 

2) De Evangelioruin cditione Birchia'na supra dixiimis pag. 155. 
Inesse dicnntnr variae lectt. versionum Syrarum, veteris, Pldloxenianae 
et Hierosolymitanae. Addidit eas vir alias magni iiominis L. G. Adler, 
quern hac iu collatione vix multum praestitisse dixeris. Plurimam indu- 
striam non tain inSimplici quara Hierosolymitana conferenda posuit, quam 
ipse primus detexerat. Perpauca tantuui hie illic inspersa vides ex codi- 
cibus vers. Simpl. allata. Libros .alios hue pertinentes laudavimus 
saepius: Storrium, Hirtii bibliothecam , Eichhoniii Repertorium etc. 



249 

ne id quidem effecerunt , ut de critica versiouls illiiis indole in- 
dicium vennii et accnratum prolatum sit. 

Est ig-ittir primum yersionis ipsius indoles aliquo modo de- 
scribenda, antequam in usum criticum adhibeatur '). Nomen 
vcrsioni nostrae inditum renuntiat landem eius facile maximam; 
Simplex enim dicta est. Monuimus supra (p. 75. 211.), varias 
esse de huius denominationis orig-ine virorunr doctorom opiniones. 
lacobitae quidem hoc nometi eum in moduin explicant, ut indoles 
versionis antiquae opponatur versioni Heracleensi, quae sane 
ininime simplex " did potest. Quaeritur utrum a principio ver- 
sio Syriaca nomen illud tulerit an postea acceperit. Equidem 
vestigia nulla appellationis illius reperi ante yersionis Hcracleen- 
sis tempora; quodsi nominis vetustas probari posset, magno- 
pere arrideret mihi eorum opinio, qui ].$..&> ex Rabbinico ttv:D 

explicuerunt. Hug-ins (Binl. ins K". T. Thl. I. 3. Aufl. pag-. 
349.) primnm Vetus Testaiuentum Syriacum lioc nomine insig-ni- 
tuni i'uisse putat, ita ut Indacoruni more paraphrasi et uberiori 
exposition! Syriaca versio ftpponeretur , utpote quae modo sim- 
plici textum Scripturae redderet 2 ). In Novo Testamento ].^.*AD 
leg-itur, uLi in Graeco scriptum an\oT<s (Matth. VI, 22.), xce- 
xoq (Rom. XVI, 18.), awJlo'r^ (Col. Ill, 22.), efohK (Hebr. 
I, 18.). Utcunque res se habet, "hand immerito versio Syriaca 
nomen ,,Simplicis" g-erit. Sed ut alia mine praetermittamus, 
quae boc nomine versioni nostrae tribuuntur vel tribui possint, 
simplicitatis et illud proprinm est, ut ubi ex Graeco translatio 
fit in Syriacum , ling-nae Syriacae idiom a probe et simpliciter 
teneatur. Prorstis aliud proposuerant sibi Polycarpus et Thomas, 



1) C. B. Michaelis de variis Icctioiiibus N. T. caute colligcndis et 
diiudicandis Halae 1794. 4. libcllus vcre aureus dictus a Winero , dignns, 
quern diurnis nocturnisqnc maiiibus versarent omncs qui cauti inalint quam 
acuti critici vocari. Winer, de vei-sionis N. T. Syrijicae usu critico cante 
institiieudo. Erlangae 1823. . 

2) ludaei solebant yersiones denominare ex modo et genere inter- 
pretationis. Aquilae editionem secnudam xar dxQiflelav vocabant. T}^ 
ttfi&n sumitur pro simplici et litterali senteutia, quae non est allegorica 
vel mystica. Nta^ttJo giossa plana et clara in 1. Zohar. Proprie t2 T i2J3 
est extensus, res quae rectam habet lineara absque curvitate, deinde sim- 
plex, purus, planus, luundus. 



250 

versionis Heracleensis auctores, qni Grace! exemplaris iinagi- 
nem accuratissimam linguae Syriacae ut ita dieam imprimere et 
fere inurere voluenmt. Quare in universum recte dieunt, ad 
collationem criticam J'acilius adhiberi versionem illam quam Sim- 
plicem nostram, quia versio Heracleensis quamlibet vocem, par- 
ticulas orationis minimas, etiam verborum structurani , ipsas 
denlquc etymologias reddere studet '). Earn ipsam autein ob 
causam facile possuimis indolem versionis antiquae definire et 
illustrare ex collatione versionis Heracleensis. Etenim propterea 
quod nimis libera Syris ipsis videbatur versio antiqua neque 
plane repraesentans faciem textus originalis, scribendam novam 
versionem eurariint, in qua dilig-entiae accuratissimae et perfe- 
etissimae ratio hahita sit \). 

I. Ex versione ig-itur Heracleensi quisque facile perspi- 
ciet, quanta sit saepenumero difficultas Graeca transferendi in 
linguam Syriacam. Minime^ quidem desperarunt Syri, quin ipsa 
Homeri carmina et Aristotelis tractatus philosophicos in ling-uam 
patriam verterent; sed neqne dubitabant ling-uam flectere et de- 
torquere quocunque vellent neque animadvertebant, qtiantopere 



1) White in pracf. vers. Philoxen. Tom. I, pag. XV. : Graecum 
tcxtum T *n68a nt Jidus intcrprcs sequitur Polycarptis , vcrbornm ctiam 
collocatione ipsisque articulis emphaticis retentis: non in nulionim gra- 
tiam paraphrastice intcrprctatus est, sed ipsissimam Graeci textus faciem 
exprimit; explicationibus igitur abstinet, quae in Shnplici frequentes in- 
veniuntur; voces Syriacas in textura Graecum admissas et ibi Graece qtio- 
que redditas, quas neglexit iternm intcrprctari Simplex, haic est religioni, 
quominus praeteriret; Graeca verba quae vel ipsa parnm iut'ellexerat vel 
aequipollentibiis Syris reddere desperaverat, vel retinet iu textu vel hor- 
ridius aliquando ad etymologiam vcrtere conalns est potius quam faciiiii 
Graecis obdnccre. " Suut maximc Ridleyi verba, quae Whitius repctit. 
Cf. porro Michaelem in Introd. ed. 4. pag. 427. sq. et Storrinm in 1. c. 

2) Winerus ut usus criticus caute instituatur tres proposuit regulas 
lias: I. Primum probe attcndendnm est ad lingnae Syriacae ingenimn, ne 
ubi Syrus interpres , grammaticac cuidain necessitati obtempcraus , a Grae- 
cis verbis paululum deUexit, lectionis varietatem dcprehendere tibi vidca- 
ris; II. deinde secludendae sunt ab hac critica qnaestione minutae illae, 
quibus millus non indulgere solet interpres , orationis inversiones muta- 
tionesque ; III. denique videndnm erit , ut quae huic potissimum interpret! 
peculiaria sunt, ex assidna lectione prius cogwoscas, quain de versione 
Syr. ad corrigenda Graeca adhibenda cogites. 



- 251 

scripta ilia tain Barbara translation deformarentur. In univer- 
suni laudandum est in versione antiqua, quod intcrpres negotio 
dil'licili optinie functus est. Erat quidein niaxime Evangeliorum 
versio cam ob causani ninlto facilior, quia in illis, ut infra dice- 
nius, genus diceudi tinctum plane et perfusum est idiomatc Ara^ 
inaeo; crat etiam illo tempore lingua Syriaca nuilto cominodior 
et mobilior fauta quam i'uit olini Chaldaea. Id enini recte Dietri- 
chius nionuit , discrhnen esse inter dialectum. Chaldaicam et Sy- 
riacain , quod haec linguae Graccae conimercio imiltnm efus- tardi- 
tatis et rigiditatis exuerit, quae Chaldaeae propria est. Et- 
enhn quam gravi et dura particularuni lorma premitur Chaldaismiis ! 
Syri illi, inter quos scripta est versio nostra, parliculas Grae- 
cas et yocabula Graeca ninlta receperant; porro adiectirorum 
et noniinum niagnus est numerus; leg-es strocturae sunt facilio- 
res; oninino ling-ua facta est mobilior et flexibilior. Ni fallor 
cog-noscitur ex versione Simplici iani consuetude qtiaedam etexerci- 
tatio ex Graeco in Syriacum transfcrendi , ut postea in Syrornm 
scliolis artcm quandam interpretationis excultam fuisse constat. 
Leg-es et rationes, secundum quas Synis Graeca in Syriacum 
transvertit, si quis accnratius cognoscere velit, adeat syntaxim, 
quam g-rammaticae suac adnexuit Chr. B. Michaelis. Hie enim 
ex professo id agit, ut quomodo Syr us \ 7 erba passiva et de- 
ponentia, Vcrba composita, Participia, Tempora, Modos, In- 
finitivos exprimere soleatj exemplis demonstret larg-a manu ex 
N. T. Syriaco dcpromtis. Item quae sint Syrornni leg-es in usu 
Nominum et Particularuni J ). Sed qnamqnam si quis consuetndi- 
nem illam rite observaverit, ex Syriaco plerumque facile cog-no- 
sci potest, quomodo in Graeco leg-crit interpres, plurimis tamcn 
in rebus linguae ipsius ratio et ingenium inhibuit interpretem, 
quoiniiiiis omnes orationis particulas accurate redderct. Utruin 
appositus sit in Graeco articulus necne, vix intellig-i potest in 
versione Syriaca, nam stricte non observatur apud Syros discri- 
men inter statum definitum ct indefinitum. Porro quanta est lin- 
guae Graecae copia et ubertas coniunctionum et particularnm, 
tanta est inopia apud Syros ; ita ut variae Particulae Graecae 



1) Est oninino tractatus laudo dignissimus , quern fere integruiii 
exscribere non abs re fuerit. 



252 

uua eademque reddantur in Simplici *). Verba composita sex- 
centies vis accurate reddi potcrant a S yro , etsi nonmmqnam 
duobus verbis vel Adverbiis ct Praepositionibus utitur, ubi lin- 
guae consuetude id permiserit. Participia alter! Verbo apposita 
vcrbo finite reddere solet, ita tamen, ut nullam addat coniun- 
ctionem; ubi vero Participia plura in Graeco posita sunt, stru- 
cturam solvere cogitur. Neque modos neque tempera in lingua 
patria accurate ubique reddere poterat. Si quando Graecorum 
more structura vocabiiloruiu inembrorumque orationis dil'ficilior est 
variis sententiae partibus consertis et complicatis , maxima oritiuv 
interpret? Syro difficultas denodandi et solvendi ligamenta ita, 
nt non perturhetur rerum counexus. Qua in re quamlibet saepe- 
numero vix forte forttma diffieultatibus subvcnerit, nonnunqiiam 
tamen miratus sum quum dexteritatem diligentiamque interpretis, 
turn vero apostolicae mentis simplicitatem ex sententia-, quae 
primo obtutu implicata admodum et contorta videbatur, sponte 
promicantem 2 ). 

Qnae ig-itur linguae Graecae copia est Particularum , flexio- 
num et verborum compositorum varietas, structurae ratio excul- 
tior et artificiosa, ea impulit et adegit interpretem Syrum, ut 
multa omitteret, alia distinguere non posset, baud pauca deni- 
que mutaret. Nam quae in Graeco idiomate expressa sunt, non 
accurate onmia reddere potest idioma Syriacum, quod et ipsum 
babet proprias suas causas et rationes, quae rerum multartim 
in rersione formam diversam esse iusserunt a textu origi- 
nali. Inter proprietates interpretis Syri Winerus illud recen- 
set, quod ubique, quando de Christo sermo sit, pro xugiog 
scribat ,,'domiuus noster". At vero id non tarn interpretis quam 
linguae proprium est, ut iis vocibus, quibus alios alloqui sole- 
mus, pronomina suffixa addantur. Ita in K T. ipso legitur Ma- 



1) Multas pavticulas plane omitterc debet Syrus ; alias non potest 
distinguere ut sis et lv , wro , napd et aitb etc. etc. Go'uiparatirnm ple- 
rnmque expriinere nequit, quare ex. c. Act. XXIV, 20. utrnm tv&vftmg an 
tv&vpoTfQov legerit, cognoscere non licet. 

2) Totae emmtiationcs mutantur, appositiones vel sententiae prae- 
ppsitivae in relatiyas (Rom. II, 1.; V, 1.); deflnitivae pro copulativis 
poniinlnr (Act. XIV, 2.); copulativae pro disiunctivis, iiulirectac pro di- 
rectis, affirmativae pro negativis; attractiones resolvnntur et alia id ge- 
nus innumcra. 



253 

ran atha (pro quo Paulus alio loco o y.vQtos cyyi>V)j Rabbi et 
Rabbuni, TTUT^Q TJfiwv atque quo loco in Graeco legitar ufifiu, 
6 TTWTjJe, Syrus .vertifc <Q->1 (cf. Monsieur, Madame, Notre 
Dame etc.). Est sane discrimen apud Syros inter <->f_LG et 
. fiD ; posterius enim de regibus dicunt *) atque eodem nomine 
semper Christum appellant 2 ). Quare in ore ang-eli reperitur 
.Q3flO Matth. XXVIII, 6. Item cum pron. pers. 2. legitur I. 
Cor. VII, 35. dominus vester. Vulg-o autem additur pronomen 
pers. 1., quod plane coaluisse videtur cum voce ipsa. Ita ubi 
Davides dicitur Messiam XVQIOV appellavisse sive Sarae exem- 
plum proponitur maritum xvgtov vocantis, in Simplici scribitur 

o>^So. Sed additur pronomen suffixum et alils vocibus in allo- 
cutione adhibitis, dyaTtrj-iol , aJsAr/Jot, vjj{>, ys/rwv, y/Aof, y/- 
Xj?, vio$y Texi'tov, ffvyysvyg, ffv&yog etc. 3 ). Cf. Chr. B. Mi- 
cliaelis 1. c. . 50. 55. 57., ubi et alia quaedam memorantur 
Syriacae linguae propria. Porro Adiectiva, quae in syllabam 
uvog exeunt, circumscribere solet Syrus Orientalinm more in 
auxilium assumtis yocibus g-eneralibus A-a.-D, f-O et similibus. 
Cf. Act. XIV, 11.; Rom. XIV, 18. 19.; Act. XIV, 20.; Rom. 
X, 16. (Vij? rta pro axofi *). Pro plurali saepenumero scribi- 
tur sing-ularis et vice versa, aluveg, Js^ctt, 



1) Cf. Michaelis in Lcxico, ubi excraplum affertuv: Domimis noster 
Abgarus. 

2) DC voce i^ij ^^l? 'J^^ cf. Buxtorfiiim de abbreviaturis Hebr. 
pag. 148. Quibus vcrbis utitur Thomas lesum adorans : d KVQIOS 
pov xal o &ios pov" plane sunt Syriaca. 

, 3) Additur oranino saepius Pronomen possessivum; cf. Matth. VIII, 
20.; IX, 21.; XIII, 13.; XIV, 26.; XXVI, 14. (Evangelium meum); 
XXVI, 31.; XXVII, 19. etc.. Alias autem negligitur, ubi legitur in 
textu Graeco, 

4) Novissimns N. T. editor, de Muralto, Vaticanum in omnibus 
vcpracseutarc stiulens , mult a attnlit , quas ob cans as vcrsio Syriaca Sim- 
plex non idonea sit, ad quam textus librorum N. T. recenseatur. Scribit 
cnimj ,,Scd no haec quidem versio. quac idiomate non minus quam tern- 
pore tcxtui genuine proxima est et a sinceritate nomen habens Pescluto 
lectionem nondum recensitam exhibct, primitivam Graccam cins indolem 
totam exprimcre potest. Scrmonis enim Orientalis ex ingenio multa ne- 
cessario mutantiir in singulis yerbis. " 



254 

17.; V, 19.; Rom. I, 14.; lud. 13.; I. Cor. VI, 13; VII, 2, 

Subiecta saepenumero supplentur vel repetuntur, item Prono- 
inina, etiam loco Prononihiis liaud rare ipsuni Noiuen legitur. 
Ordo quoque et structura verbortim ut mutaretur linguae ratio 
saepenumero postulavit '); Verbum fere ubique ab initio ponitur 
excepto Infinitive et Participio , quae saepius ad fineni delegan- 
tur, Adiectiva Substantivis postponuntur; numerus cardinalis locum 
baud rare tenet ante Nomen, negatio ante verbum negandum scri- 
bitur. Monendum est id quoque, quod plnralem Syrus nonmm- 
quam inutat in singularem , ubi quis de se ipso solo loquitur 2 ); 
II. Cor. X, 8.; I. Tbess. IV, 2.; Gal. I, 9. Syris porro pro- 
prium est, ut alloquentes in pers. II. post interveniens vel Par- 
ticipium vel Pronomen relativum sermonem aliqnando ex sec. in 
tert. deflectant: o Hierusalem, occidens prophetas, qni missi 
surit ad ipsam; Gal. IV, 22.: dicite mini vos, qui volunt esse 
sub leg-e etc. Quare opus est accurata linguae Syriacae cog-ni- 
tione, ne quis in iis interpretem aliter legisse putet, in quibus 
a textu Graeco declinat, ut linguae Syriacae rationem scquatiir. 

Notissinms est verbi ]c<n usus abundans, item Pronominum, ma- 

xime suffixorum. Ilabct proculdubio interpres etiam snas ipse 
proprietates. Multum ad bane rem eonferunt Cbr. B. Michaelis 
syntaxis Syriaca eiusque supplementa, quae Agrellius scripsit; 
ut enim Micbaelis ex N. T., ita Agrellius ex aliis Syrorum 
scriptoribus exempla collegit, quibus Syrorum ratio dicendi co- 
gnoscatur. Hue referendae sunt locuiiones quoque sive phrases 
Syris vulgares, ex. gr. quomodo Graeca aA^ot, tiSQog expli- 
cent etc. etc. 

II. Praeter bane diversitatem , quae ut intercedit inter 

linguam Graecam et Syriacam, ita interpret! causa fuit, ut multa 

mutaret, deflecteret, ordine inverse poneret, vel minus accurate 

redderet, libertatem et arbitrium interpretis Winerus causam 

. alteram statuit, cur multis in locis a textu original! Syrus ali- 



1) Est nonmuiquam emphasis structnrac singularis in Graeco: 
&sui TTui'Tiuv 4* x" 1 * 'Sfxdrijv 'A@Qa.op iSiuxsv .... o Trarpieepj^s. Sj- 
rus ordincin vulgareiu scqui dcbet. 

) Cf. Agrcll, snppleinm. syntaxcos Syriacae . 43. pag. 69. :',,SiH- 
gnlaris et plnralis priinae pcrsonae alternant." 



255 

quo modo abierit. Etenim non anxie sibi cavisse antiquiores 
librorum sacrorum interpretes, ne a Graecorum verhorum ordine 
omnique conforniatione ullo modo deflecterent. Potuis id unice 
HIos egisse, nt popularibus ad intellig-endos libros divinos viam 
aperirent, sehsum magis quam verba curantes, quare non dubi- 
taverint, vocabulorum vel declinattts alios ponere vel alium ordi- 
nem structuramqne orationis ingredi vel denique addendis detra- 
bendisque yocibus prout utile videretnr passim operam dare. 
Hacc Winerus. Quod etsi (Ie interpretibus antiqnioribus non om- 
nibus valet, tamen vertnn est in nostro. Neque ille eg-o sum, 
qui Aquilae istam vel Polrcarpi scrupulositatem imitandam cen- 
seani, qua de littera solliciti sententiam non observarunt: ve- 
runtamen mag-nopere cavendum est interpret!, ne libertas in li- 
centiam et arbitriuni abeat. Non prorsus bac culpa liberandus 
est interpres Syrus. Atque id ipsum est, quod admiratione 
saepenumero ct verecundia mag'na animum percellit animadvertenti 
niibi, tantani esse in . smmna simplicitate ') verbi divini dfligentiam 
et copiam, dignitatem et g-ravitatem, ut interpretes omnes vix 
ex long-inquo textus orig-inalis sublimitatem et veritatem unicam 
assecuti esse videantur 2 ). Nam in Bibliis latent revera tbesauri 
inexbausti; quae 1'acillima, eadem sunt difficillinia; iterum quae 
captain omneni excedunt, puerorum captui accomodata sunt; 
omnia sunt accurate dicta ct bene composita; nihil arbitreris le- 
viusculum esse et superfluum 3 ); quare interpretes, quum quae 
aliena et obscura viderentur, illustrare, quae oifendebant ani- 
immi, removere itaque corrig-ere Apostolos et emendare volue- 
rint, ad uniim omnes sibi ipsis erroris reprehensionisque inaculam 
contraxerunt, id quod et Sjro nostro non semel accidit. Q.uo- 
modo doctvinam ille adulteraverit, infra vidcbimus; subsistamus 



1) Luther: ,,Dcnn wir niussen tlcss sicher scin , das keinc cinfiilti- 
gcrc Rede an f Erdcn koinmen sci, dciui das Gott geredt hat." 

2) Bocclerns, diss. de ling. ?S T . T. origin. . 21.: ,,In Scriptura 
Sacra simplicitatem Dens cum tanta maicslate conhmxit, ut et sum ma in- 
gcnii snbtilitas^ ct maxima doctrinac copia Spiritns Sanctl luinine perfusa 
satis supcrquc quod discat, quod expendat, quod mirctur hie inye- 
nire possit. " 

3) Io. Chrj'sostomus Horn. X. in Genesin: ',,Ovv fan TWV iv ry 
ftsiq, ypttfp)] ttiilu!s xctl fixy xslftevov , AA xal to TV%OV $fj[ia. jroivv f^et 

rov 



256 

primum in chismotli locis, qni levloris moment! ease videantur 
et rem criticam maxime attinent. Apparet ig-itur neglig-entia, 
le vitas et praepostera quaedam corrig-endi illnstrandive sollertia 
lit imiltis exemplis. Varia est Evangelistarum et Apostolorum 
ratio ct consuetude dicendi; alter amplior est, alter brevier. 
Quis non vidcrit, Marcum ubique corripere sermonem, senten- 
tiam ad amussim et fere fornnilam quandam redig-ere, quare bre- 
vis est omnino, parcus in verbis, vehemens autem et acerrimus 
in ig-niculis quibusdam sermon! inspersis , velox , properans , ur- 
gens in omni expositione. Quo pertinet, quod vox evd-ftag sex- 
centies leg-itur apud Marcum; promptum eius et expeditum ani- 
muni indicat. Saepenumero earn omittit Syrus (cf. c. I, 30.43.; 

11, 3. etc.); nam languid u in ipsi videbatur vocabulum toties re- 
petitum, quia non animadvertit, quanta insit sermoni celeritas, 
quae urg-eat semper, insistat, ad nova et alia veritatis testi- 
monia et documenta propellat. Parcus autem est Marcus in po- 
sitione Nonrinum, qua abundat Mattbaeus; quare Syrus in Marco 
Pronomini baud raro substituit Nomen (c. II , 1. 4. etc.) , in 
Matthaeo additum Nomen neglig-it. Cf. porro Marc. IX, 46. 
Idem in Luca observari potest c. I, 11. 22. 42. 56. etc. Cf. 
Winer 1. c. pag. 21. Sed Nominis loco legitur Pronomen ex. 
causa Act. XIII, 43.; XX, 37.; XXV, 21. Porro omittit 
Syrus saepenumcro voces, quae abundare ipsi videbantur, sive 
temporis, ut g?ra, W/r, ro'r, [texa TUVTU, nuktv , Uot> sive 
actionis ut diroxQi&etg, Afyroy, sh&wv, ia/Swv, UVU.(TT>!<;. Eadem 
autem quae omittit, aliis locis addit ad arbitrium. Simili modo 
yocem nug turn neg-lig-it, ubi in Graeco habetur, turn vero ap- 
ponit neque codice ullo neque versione consentiente. Compara- 
tionis particulas quoque, w?, JWe^, o/tot'w? baud raro deside- 
rantur. Matth. XII, 5. omisit rolt; ffciflfiaGc, supervacaneum id 
iudicans, quia sabbatum violari non possit nisi sabbatis. Marc. 
IX, 43. dg TO JIUQ TO wV^sorov expung-it, quia versu sequenti 
leg-itnr TO JIVQ ov Gfievrvxat. Cf. c. XIV, 68. (ov&e E7ttaru[.iai) ; 
Luc. XVII, 33.; Luc. XVIII, 25. (slsslteir) ; I. Thess. Ill, 

12. (o y.i'Qiog); Col. I, 28. (TTUVTU uvfrQwnov). "'Omittit etiam 
pauca, quae nescivit, ut illud TtgofiaTixq , fevTBQoitQimov et in 
lacobi epistola c. I. difficile illud ysvecswg voci jr^oVwjrov appo- 
situm. Sed si brevitati lionunquam studet et particulas orationis 
amputat (II. Cor. II, 3. etc.), alio loco addit pauca ad inter- 

pre- 



257 

pretationem : Act. XVII, 9.: Senatus, qui vocatur Areopagus; 
XXVII, 9.: dies ieiunii ludaeorum *). Exemplum evidens est 
Marc. II, 4., ubi brevins dictum , eos qui paralyticum Domino 
afferebant, tectum remoyisse; quare Syrus : interseruit verba ,,et ; 
ascenderunt in tectum." Pro Simeon " scribit idem saepius 
Simeon Petrus"; pro ,,Iefus" nomiunquam ,,Dominus noster 
lesus Cliristus." Formulam benedictionis amplificat Rom. I, 25.; 
IX, 5. In Graeco enim legitur: 6V SOTIV evXoyt/ro$ slg rovg 
aiwvas, d^v, Peschito autem liabet: cui sit laus nostra et 
benedictio nostra in saecula saeculorum. Amen. Alia exempla 
infra legentur , ubi de interpretamentis agendum erit. In locis 
aliis, maxime difficilioribus , minus accuratus est interpres et 
in alia omnia nonnunqiiam abit, ubi sensum non perspexit. 
Id quod in rebus et magnis et minutulis yidere licet. Exempli 
causa, ubi in Graeco legitur o &f.og v.o.1 'jrarijo TOW xvgtov yp&v 
L X. (I. Pctv. I, 3.; II. Cor r I, 3.; XI, 31.; Gal. I, 4.; 
Epb. I, 3;) vix vidit interpres noster, Genitivum ad utramque 
vocem referendum esse; scripsit enim Deus, pater Domini no- 
stri. Permiscet etiam mirp niodo praepositiones et coniimctiones 
Syrus noster, non multxim ab iis alienus, qui olim particulas 
<ya,Q , 3 M' , e lva , DTI',- oTKag et similes contraria omnia signifi- 
care dixerunt- 2 ). Invertit porro ordinem seriemque verborum, 
qua in re nonnimquam satis -prodit perversi critici ingenium. En 
exempla. I. loa. II, 24. legitur: manere in filio et patre; Sy- 
rus patrem filio praeponit. Hebr. II, 10. dt 3 ov ra Tidvta xul 
61 ov T TIUVTU ; logicam didicit Syrus , ergo posteriiis prae- 
mittitnr in Simplici. Eodem modo hoyog scribitur ante Ttvsv^u, 

11. Thess. II, 2., Paulus ante Barnabam Act. XIII, 2. 7.; XV, 

12. 25^, viri primarii civitatis ante feminas XIII, 50.; XVII, 12. 
vel ante turbam v. 7., ludaci ante Aramaeos c. Ill, 11., Ico- 
uium ante Antiocliiam Act. XIV, 19., Sadducaei ante praefe- 
ctum templi IV, 1., vir sapiens ante proconsulem XIII, 6. fieiu- 



1) Nominibus propviis adiicinntnr noniiuiiquam voces :-civitas, in- 
sula, regio etc. Act. XXVIII, 13. Putcoli civitas. Italiae." Additamen- 
tum Matth. XIV, 24. (navicula mnltis stadiis a terra rcmota) ex loco 
parallelo surntum videtnr. Alia infra. ; 

t.2) ^ide exempla in praef. N. T. quod edidit de Muralto^ Sed ve- 
lveineii.|e>>caveas , nc exe_mpla ibi prolata nnllo discrimine habito accipias. 
" "17 



258 

niiim ante preccs Act. XIII, 2. Marc. HI, .31., ubi in Graeco 
leg-itur 01 adtXyot xi ? (it]TJQ, Syrus malrcm primo loco collo- | 
care religioni liabet '). Multum refert saepenumero in Graeco 
utrnm XQIGTQS */ij<ro?g scriptnm. sit an ^Irjaovg Xoiaroq., Id nc- 
glexit Syrus multis in locis. Sctl Ionium est omnia id genus 
recensere 2 ); satis probatum esseputo, Syrum interpretem inagna 
licentia esse usam in libris N. T. transfercndis. Taracn nc cui 



1) Vix opus cst causas cxponere , cur in textu Gra.cco ordo scries- 
que verborum scripta sit, quatn utpote minus concinnam et consuctani 
Syrns corrigeiidam esse duxit, Joannes consulto scripsit: ,, ijiaiieamns in 
Filio et Patrc " codcm scnsu, quo aliolocoi Qni Filinin negat, ncque Pa- 
t'rem habet." Lucas fiarnabam Paulo anteposnit Act. XIII. , quia turn Barna- 
bas auctoritatc. Paulo praeibat etc. Inversionis alia exerapla.accipe 
haec: Matth. XII, 25.' (nohts rj otKt'a); XV, 19. (yorot) /noi^siai); XVIII, 
17. [E&VIXOS xal TeA&ji^s) >' XXI, 35.. {aTtixtsivav r tXi&o 

XXIII , 28. (vnoxQtrut Mai avo(j,oC) ; XXIV , 10. (jragaSaiaovai, 
aouot)- Ordinem vnlgarem et qui rationi magis coiigruerc yidctnr, Syrus 
sequitur. 

2) Uno conspcctu proponam ex panels Marci oapitibus varielates, 
quae in textu Syro obviara milu veucrnnt, 1) Desunt apud Syruni c. I, 2. 
fft,n(>oa&iv aov; V. 17. itoiyaw vfiag yevta&ai; v. 20. tv rta -miolq?. II, 4. 
f'l-OQvgavTes V. 17. sis psvavolav; III, 5. vyir/g we q ahiij (quac verba dcsnnt 
etianriu God, Alex, ct Cantab r.). C. Ill, 19. interrogantis verba repetiintur 
in response , Syru^ solam ncgatiouein ponit. 2) Addnntur ad intcrpreta- 
tionem c. III, 3. fystgai sk ro fifaov. Syrns addit xi ary&t. V. 4. xal 
)ilyi, avrois- Syrus: <etiam illis , quiim versus antecedentis verba ad 
virurn , cuius arida erat maims , seorsim dircxerit. Ut in plirasibns omnino 
brevior est Marcus, illustrat Syrns e. 1,6. locutionein brevem: evStSv- 
pivos Tp/^as etc. , pro quo scribit: indutns crat vcstimcnto pili, et 
cinctus erat zona; v. 38. Hwpoitofais vertit: in vicos et in nrbes. C. 
Ill , 5. its<;>tf}iyd/j:i>os avkJivrcovfiBvos intnitus est cum ira , quum dolor 
exsisteret ei. 3) Liberior est Syrus in iis, ut pluralcm inutet in singula- 
reraJ, 45. EV SQ^OK TOJTO; II, 20. in illis diebus, v. 7. blaspliemiae. 
Pro passivo scribit activum I, 5. epamtgovro baptizabat illos; III, 9. 
dixit discipillis, 'ivn irkotdQiov TrgogxaQTSyy avru. Syrns: lit admovcrent 
sibi navigium. Marcus duriusculc scribit: III, 14. xul tnolijow SuiSexa, 
S, elexit; T. 15. fttganevsiv rds voaove S. morbis affectos. Marcus verbo 
fyeiv saepius utitur, quod Syrus reddcre non potest : III, 21. tiles %* 
S. finis adcst. V. 20. 29. 30. Beelzebub sive daemon est in eo, ubi in 
Graeco legitur l'^t. Solvit porro structuram verborum insolitam III , 17, 
27. 31. C. Ill, 10. bis verbis finitnr: oaot slyov fiaonyas, Syrus haec 
cum sequentis versus verbis primis xal rd JIVM/IUTO, ra dxd&ctQTa conne- 
xuit hnnc in modnm: Et ii, quibus erant plagae spiritimm immundorum. 



259 

niniitiin videatur quaeso ihterpretis nostri arbitriuin, ex omni- 
bus N. T. libris collecta haec exempla percurrenti. Neque in 
libris omnibus eadem est varietas textusque discrcpantia. At- 
que id ipsum aliquando dubitationem milii movit, ntim ab uno 
eodemque auctore universum N. T. translatum sit. Pressing enim 
sequitur Syrus textum Graecum in Evangeliis quam in Episto- 
lis; in Actis quoque -mira nonnunqnam Yariejas, sicut ex curis 
I. D. Michaelis hunc in librum collatis facile viflere licet. Ve- 
runtamen altera ex parte tanta est similitude iis ipsis in rebus, 
in qnibus ingenio suo indulget Syrus, at auctorem eundem facile 
cognoscas. Causae complures erant, ut in aliis libris accuratius 
in aliis liberius interpres ageret; nani neque eadem librorum om- 
nium dictio est, neque eadem cura Acta et Epistolae translata sunt 
qua Evang-elia, quod idem in versionibus aliis cognoscere licet. 
Quare nisi librorum sing-ulonnn versione accuratissime ante exa- 
minata avgumenta certa proferantur, quibus ratios rersionis 
auctores fuisse probetur, equidem non dubito, libros omnes (ep. 
ad Hebr. si excipias) ad eundcm interpretem referre. 

III. Ex iis, quac mot!o attulimus, satis liquet, non earn 
yersioni Siniplici aiictoritatem tribuendam esse, quantam nonnulli . 
statuerunt, nt apostolicam earn et fere dirinam haberent. Ipsa enim 
versionis indoles ostendit et arguit, quod neque ab apostolo 
neque vir-o apostolico pvofecta est; id quod mag-is turn nobis 
persuasum erit , shmilatque de dogmatica eius indole dictum fue- 
rit. Qna're perquam caute usum eius instituendum esse in re cri- 
tica, iterum iterumquc monendum est; etenim si, multis in locis 
simplicitas et fides versionis revera talis conspicitur, nt fere 
Apostolum ipsum qxiae Graece scripserat Syriace exponentem 
andire yideamur,*minime totius operis ea natura est, ut in om- 
nibus textum Graecum cxprimat et religiose sequatur; nam Sy- \ 
rus addidit et omisit nonnulla, omnino corrigere et emendare [ 
non erubuit et quae mente non assequebatur , suo ex ingenio inter- 
pretari coepit Quare, si pro vero et probato accipimus, initio saec. 
II. factam esse hanc versioncm , argumento est indoles eius et in- 
geniuni, quod illo tempore in ecclesiis neque plena fide neque 
recta ratione vel intellectu integro retinebantur, quae Apostoli 
tradiderant. Est omnino in iis , quae (idem .et doctrinam: spe- 
ctant, regula critica singularis observanda, quam qtii negligunt 
in errores incidant necesse est. Quis putet^ Lutberi opera Vite- ' 
. 17 * 



260 

bergae edita viri sumriri vcrba praestare non Integra et puris- 
sima; tamen exploratum est, ct omissa nonmilla et variata esse. 
Confessio Augustana a Melantone ipso edita cui suspicionem 
moveat interpolationis ? tamcu ne ilia quidem invariata mansit. 
Itaque postquam ab eccles!is Oi'ientis Apostolor'um scripta pro 
norma vitae et doctrinae accepta sunt, primiim de fide quaeren- 
dum est, mim ecclesiarum antistites et doctores in "Apostolonim 
verbis pevstiterint. Quis lectitatas non habct Apostolorum que- 
relas de ecclesiarum apostasia, de pseudoprophetis , de doctrina 
adulterata, de scissa pace. Atque qnis tandem est, qui Apo- 
stolorum scriptis cum scriptoribus saec. II. collatis dlscrimen 
maximum non attenderit ? Sunt sane nostro temporc viri maxima 
sag-acitate praediti, qui inter Evangelia et Clementis homilias 
vix mnltum interesse putent. Apostolorum scripta, quibus Verbi 
divini et Spiritus Sancti characteres ita impress! sunt, ut stimn- 
lis eorum et aciileis barbarorum hominum corda compuncta, ser- 
inonis ardore et maiestate ing-enia summa commota , gentes con- 
versae,^ saecula renovata smt, Apostolorum inqiiam scripta no- 
stri temporis criticis eadem loqui videntur quae Clementis Re- 
cognitiones et somnia Gnosticorum. Conferant illi textum Graecum 
et versionem Syriacam, ut quae sit doctrinae diversitas saec. 
I. et II. cognoscant. Adulterata autem doctrina non potuit 
Scriptura non affici. Scriptura Syrorum partim manca est par- 
tim adulterata. Quo tempore Canon euro ad modum constitutus 
sit, qualis Syris acceptus est, difficile est explicare. Supra 
monuimus, Bpliraemum Apocalypsi et epistolis catholicis omnibus 
nt libris apostolicis usum esse. Unde Hugius argumentatur, 
Apocalypsin post Ephraemi tempora ex codice N. T. remotam esse 
neque eius versionem Syriacam, qua ille usiis sit, ad saecula 
posteriora pervenisse. Nescio omnino, num de Canone V. et 
N. T. traditionem. firmam et constanlem aut Conciliorum decreta 
Syri secuti sint. Laudant quidem Canones apostolicos et Laodi- 
cenos Bar - Hebraeus et Benassalius ! ) , at vero in imiversum 
tanta libromm perturbatio est maxiine in V. T., ut fere ad libi- 
tum libros accepisse et reprobasse videantur. In Canone Ebed- 
iesu Soberisis adiiciuntui libris V. T. ipslus losephi libri et 
traditio Seniorum, quam Assemanus JWiscbnam babet a ludaeis 



1) Cf. Assem. B. 0. II. p. 5. 6- 



Babyloniis in idioina Syriacum translatam. Inter libros canonicos 
et apocrypbos vix ah ullo Syrorum scriptore satis distingnitur. 
In N. T. librorum series vulg-o ea est, quae saeculo tertio etiam 
a scriptoribus aliquot Graecis proponitur: Quattuor Evangelia; 
Acta Apostolorum et Epistolae catholicae; Pauli epp. quattuor- 
decim. Apocalypsis desideratur etiam in Canone Cone. Laodic. 
(Mansi Concill. nov. et ampliss. coll. II, 574.) et apud Cyril- 
lum Hierosolynritanum. Gregorius Nazianzenus haec habct de 
canone N. T.: ^Tirtg ds yutrt T}V JTQOC; 'EfiQuiovg v6&ov t ovx sv 



emu ffuffiV) ot Ae rgslg fid vug %oflrui 6e%e<r9'at. Trjv 6s u,noy.u,- 
'hvil>iv T^V 3 Id)dvvov ndkiv Tirtg [t.iv ^x^tVoz/cr<v, 01 nfotovg ds ys 
vo&ov hsyowiv ')." Gregorius Nazianzenus, in Oappadocia pri- 
ihum episcopiis, Syris vicintis fuit. Ipsa Syrorum haec sen- 
tentia fuit, epistolam ad Hcbracos servandam, sed tres tantum 
epp. catholicas legendas neque Apocalypsin addendam esse. Si 
vero dtibiis eesserant Syri , quae saec. II. et III. in Oriente 
ag-itata eraiit adversus libros nonnullos posteriores et acerbiore 
animo scriptos , quid iniruin , quod locos nonmillos e contextu Scri- 
pturae expungendos esse censuerunt, quos vel pridem remove- 
rant Gcclesiaruiu antistites et doctores yel removendos aliterque 
leg-eudos esse mag-na voce viri clarissimi clamabant. Putasne 
acceptam et gratam fuisse inonachis et disciplinae ecclcsiasticae 
auctoribus pericopen illani de , feniina adultera apud loannera ob- 
viam 2 ) ? Haec ig-itur pericope , quam vere evang-elicam habeo, 
quam nemo unquam nisi Apostolus scripsit, quae daninat te- 
stimonio suo g-ravissimo Papani et Episcopos , deest in Sy- 
rorum Scriptura, quos prae ceteris monacliatui deditos fuisse 
constat. Deest in Simplici etiam locus vexatissimus I. lo. V, 7., 
qui omnirio in ecclesia Oriental! plane ignotus fuit, de cuius 
Kvd-svrla uberius quaerere non est Imius loci. Id tantum me- 
inorem, quod I. D. Micliaelis in Curis Actuum momiit, ex Sim- 
plici nostra auctoritatem aliquam pvoficisci codici Montfortiano, 
qui unicus locum ilium exliibet. Probatur enim liuius codicis 
indoles sing-ularis , antiqua et propria ea de causa, quod in le- 



1) Cf. de Wette, Einleitmig ins A. T. ed. 6- p. 42. 

2) Armcnios hanc pericopam dptorsissc dlcit Nicou, pKajisQuv sTvat 

"" TOig TtoMots Tt]V TOlttVTIjV KXpOCHSlV. 



262 

ctionibus nonnullis rarioribns adversus textum vulgatum cum Sy- 
rorum antiquissima versione facit. Etiam I. Tim. Ill , 16. &so$ 
non legilur (cf. infra). Sed et alia desidcrantnr in versione 
Simpliei , qnae vel ob levitatem quandam neglecta vel ob dog- 
maticas causas praetermissa et nuitata sunt. Etenim id omnino 
in re critica observandum est, Scripturam Divinam ea ipsa de 
causa, quod vitae et doctrinae leges regulasque praescribit, 
experiri hominum corrigentem adulterantemque niannm. Nam ea 
est hominum ratio et natura, ut Deiim loqnentem vel addendo 
vel demendo vel variando cum praeceptis propriis conformare 
studeant 1 ). Quodnam fuit tandem doctrinae fundamentum et do- 
cumentum, quod niutationibus, scruptilis, expositionibus falsis non 
violatum sit? Atque haec erant et erunt Scriptnrae fata inter bomi- 
nes, ut mutilata restituatur , obnita resurgat, ut corrupta, con- 
temta, depravata et ab omnibus lacessita victrix denique appa- 
reat. Desunt in Simplici Mattb. X, 8. verba pauca vsxQovg 
sysCgsTS. In editione Viennensi supplentur in indice eoruni , quae 
in versione Syriaca desiderentur ; postea in plurimis editionibtis 
recepta simt. Quae verba, in Marco et Luca non obvia, quum 
nimia neque vera viderentur multis, non solum in Simplici sed 
etiam in codicibus permultis abiecta sunt. Loci alii in Simplice 
vel comminuti vel mutati coenam Domini spectant et baptisimmi. 
Luc. XXII, 17. 18. narratur Christus discipulis poculum de- 
disse ante fractum panem et v. 20. poculum iterum distri- 
buisse IIETU TO dentvTfiut 2 ). Quod etsi convenit prorsus cum 
Indaeorum ritu in festo Paschatis celebrando , non tamen convenit 
cum coena Domini , quails inter Christianos administrator, Quare 



1) In Lege scriptura est: Ne quid addas , ne quid demas." Christus 
dicit: ,,Quisquis unum ex praeceptis illis minimis solverit, minimus in re- 
gno coelorum -vocabitm-." lu Apocalypsi legitur: ,,Testor cuique verba 
vaticinationis libri huins audienti: si quis eis atliecerit, Deus ei plagas 
infliget in hoc libro descriptas, et si quis abstulerit a verbis libri vatici- 
nationis Jniius , auferet Deus partem eius a ligno yitae et ex urbe sancta, 
quae, in hoc libro scripta sunt." Cavendiun nobis, ne quid cum Ro- 
mano - Gatholicis scripturae addamus neve quid dcmanius cum Syris. 

2) Assemanus Bibl. Vat. II. p. 70. monet , in versione Hierosoly- 
mitana duo commata Luc: XXII, 17. 18 haberi, qnae in vulgata Syrorum 
versione et in plerisque Thomae Heracleensis exemplaribns desiderentur. 
Tremellius siipplevit, Schaafius recipere non dubilavit. 



263 

lids versus silentio neg-lexerunt Syri. Sed ct inutarunt textum si- 
inilciii ob causain; I. Cor. Y,.8. pro pane infermcntato posuenmt 
i'ernicntuin , quia pane fermentato ulebantur; sententiam Apostoli 
Iiac nmtatioiic prorsus obscurari non ciirasse videntur '). Act. 
VIII, 37. formula proponilur, qua Pbilippus Aethiopcm ad ba- 
ptismum dcduxit; quac quia noh eadem est, qua postea in eccle- 
siis utebantur, neg-lig-itur a Syro et in codicibus nonnullis. Mat- 
tliaei c. XXVII, 35. sublata sunt ilia verba ,,Vr nfynwd-ij TO 
Qtjfrev vno TOV Trooff^rou' diffisQfaavTO TU Infold fiov etc." 
Nescio, an offenderit Syrmn aliosquc illud vno TOV nQopyrov, 
quia locus Psalmorum est. Observes vero , apud Matthaeum j 
exstare ex Vetere Testamento citationes niunero duodecim; id 
quod consilio factura yidetur. Nomen lereniiae in loco Mattliaei 
vcxatissimo c. XXVII, 9. non legi apud Syrum, ex ante dictis 
rccte suspicaberis (cf. notas marg-inales vers. Philox. ad h. 1. : 
,,Haec proplietae citatio non iiivenitur in duobus exemplaribus 
Giaecis neque in vetere Syro.")- Brevier est textus Luc. I, 75.; 
dcslderantui* aliquot verba etiam Act. XV, 34.; XXVIII, 20. 2 ). 
Consulas oninino notas edition! Viennensi subnexas, ubi recen- 
sentiir- loci versionis Simplicis, in quibus a textu vulg-ato differt. 
IV. Non tanicn omnis criticus usus versionis Syriacae Sim- 
plicis praecidendus est. In mullis quid em obstat lingua Syriaca, 



1) Quo tempore varia hacc lectio invecta sit, ntniin in Graeco pil- 
muiii codice an ipsos apud Syros orla, obscunim est. Miror quod Ephrae- 
mus haec scribal in Exodo , Paschatis legein et iustitnta ad eucharistiam 
rcfcrcns : ,, Quod praecipit Moses populo , ut quarta clccima die occidatur 
Pasclia , siguificat , neccm Eimnanuclis in libris Prophetanun et in Yisioni- 
bus vatuui praefignratam qnidem fuisse , inipletam vero post saecula in 
cnice (scilicet die XV.)-" Idem: ,,Azyiiwm sigiiificat, nos debere a ve- 
tustis operibus ad novae vitae coiivcrsationein transire, deinde ad sacram 
soleiniitatem accedcrc. " Retuliiniis supra p. 205. locum ex Dionysii Chro- 
nico de cocna Domini , quac ,, in azyinis " celebretur. Quare accnratius 
hac de re inqnirendnm est, quo loco et quo tempore usus panis ferinen- 
tati, receptus fiierit. Ceterum lege fabnlam mirain ile fermento apud los. 
Aloys. Asscinanum de Gatholicis s. Patriarchis etc. p. 179. 

2) Cf. Bmns, Bemerkungen ftber einige Ansgaben der alten Syr. 
Uebers. d. N. T. in Eichhornii Report, vol. XV. Est maxiinc ob prae- 
termissa versio Syriaca conspicua, additamenta non nmlta repcrinntnr. 
Mattb. XXV11I. additum est ex loanue- ad Aposlolorum dignitatem boc 
loco inculcandam: Ut me misit pater meus, ita vos mitto ego. Facilius 
omnino omittiuitur , quam adduntur quaedani. 



264 

quin ex versione t'ormam textus Graeci nativam indagare ubique 
et construere possimus; vetat porro interprets , licentia , obscu- 
ritas et nonmmquam hallncinatio aninrique hebetude, ne ubi de- 
flexit in interpretatione , aliter eum legisse statuanms in Graeco. 
Etenim mutavit , detorsit confuditque multa. Porro tanta non 
est fides Scripturae, qualis apud Syros recepta est, ut rite in 
omnibus et religiose id servaverint et reddiderint , quod in auto- 
graplio Graeco legebatur. Dubitatur quidem, utrnm ab iuitio in 
Simplici libri et loci nonnulli desiderati an postea abiecti smt, 
neque certi quidquam liac de re statui potest, nisi historia eccle- 
siastica saeculi eius, quod post mortuos Apostolos secutum 
est, documentis novis illustratum fuerit. Meo quidem iudicio de- 
fecttis illi non tarn Syris, quam iis doctoribus tribuendi sunt, 
qui ecclesiae Orientalis post Apostolos rectores exstitenmt. Infra 
videbinmsj doctrinam Simplicis infectam esse iisdem erroribus, 
quos saec. II. in ecclesia Oriental! animadvertimus , atque si quando 
historia illius aevi detecta fuerit, apparebit, apud quosnam ec- 
clesiae hierarchicae et disciplinae catholicae origines quaerendae, 
quibus defectus Scripturae et dubla adversus libros sing-ulos pro- 
mota tribuenda sint. Causas dog-maticas fuisse, cur in Simplici 
quaedam neg'lecta sint, cuique ex supra dictis patuisse puto. 
Neque saec, I. et II. textum Scripturae Sacrae alias mutationes 
expertum esse puto , nisi quae doctrinam spectaverint. Qua're 
si missas facimus textus varietates ob causas dog-maticas inve- 
ctas, in rebus ceteris non video, cur textum Graecum, quo 
Syras interpres usus est, non ^ simillimum fuisse putemus Apo- 
stolorum autog-raphis. Sed accuratius lac inquirendum est pri- 
mum de textu Simplicis ipso, deinde de Scriptura Graeca, qua- 
lis Syro proposita fuerit. Causas nullas esse, cur de textus 
Syriaci deformatione et mag-iia variatione cogitemus, supra do- 
cuimus. Curetonus quidem editurus est recensionem Evange- 
liorum antiquissimam , nondum in Europa cog-nitam. " ludicium 
non ferendum ante rem conspectam; vix tamen pataverim, mul- 
tum hodie distarc'Simplicem ab ilia forma, qua primum saec. 
secundo prodiit. Etenim si quo tempore cura maiore recensita 
et conimuni , ecclesiarnm consensu haec recensio probata fuisset, 
proculdubio correctores mundassent earn a naevis plurimis, quos 
facile erat expungere et emendare, modo textum Graecum con- 
tulissent. Neque tanta esset codicum similitudo et textus apud 



265 

paries onmes constantia, nisi antiquitus tails auctoritas et vere- 
cundia stetisset Simplici nostrae, ut corrig-ere e^m et innmitare 
nefas baberelur. Quantum ig-itur per licentiam interpjretis et Yer- 
sionis indolem mancam, incertam et spuriam licet, testis est 
statuenda versib Simplex nostra ea ipsa forma, qua ex codici- 
bus edita est (excipias, quae postea per editores intrusa et 
variata sunt), testis est inquam Scripturae Novi Testament!, qua- 
lis saec. II. in Oriente legebatur. Porro id consentiunt critici, 
codicem, quo Syrus interpres usiis sit, in universum optimae 
notae fuisse et acciiratissime descriptum. Quas litteraruin amLi- 
g-uitates vel librariornm lapsus vel potius ipsius interpretis erro- 
res tang-it Hng-ius (Einl. p. 350.), baec ad niliilum fere onmia 
redeunt, rem accuratius si inspexeris. Mininie enim opus est ut 
statuamus , Syrum Matth. XI , 19. pro TEXVWV leg-fsse 
Marc. VI, 1. faokov&qaav pro cxoH?f^(ravj Luc. IX, 42. 
ipsv pro e$$)feev. Act. XVIII , 7. scripsit sane Syrus noiiien 
Titi, ubi in Graeco legitur lustus J ); tamen ita si leg-isset, ut 
. Hugius satis acute quidem proponit, g-rammaticae reg-ulam omnino 
millam observasset. Textus Graecus igitur eius indolis erat, 
ut vix multam err and i ansam interpret! daret 2 ). Etiam quas 
in interpunctione et accentibus varietates notavit Millius, noa 
sunt magni moment!. Statuamus igitnr , exemplar Graecum ac- 
ciiratissime scriptum interpret! Sjro propositum fuisse. lam vero 
altera quaestio ventilata est inter criticos, ad quamnam recen- 
sionem referendus sit codex ille, quern in manibus Noster ha- 
btierit. Griesbachius neque Occidentalem neque Alexandrinam 
suam neque Constantinopolitanam rimari potuit; Hugius ad xoi- 
vt}v sxdoviv refert Syriacam versionem, cui Winerus accedit et 
Muialto , qui ante textum recensitum earn factam esse dicit. 
Erg-o recensiones illas Latinorum et Alexandrinorum nondum ex- 
pertus erat textus Graecus Syr! nostri oculis obversatus; erat 



1) Mirum est, quod versio Syriaca in vocibas Latinis titubat: cu- 
stodia, f o ruin Appii, Justus.. 

2) In codice Graeco per oscitantiam aliquamlo Syrus litteras com- 
mutasse yidetur ex: c. Matth, XXI, 41. pro xaxovs >taxws xoxws x- 
x<s, sed potest etiam liberius vertisse. C. XXIII, 35. pro aT/*a dlxatov 
vertit aipa, Stxalojv, sed vix aliter Syriace reddere potuit; c. XXIII, 9. pro 

Syrus et Arabs habeiit vfttv GnmYnlg.-, I. Petr. I, 13. ya^nv pro 



266 

omnino, rit ab Apostolis acceptus est, varietates illas si exci- 
pis , qiias vel * iniuria scribarum vel temporis progressu vel , ne- 
gligentia quad am contraxerat. Liber erat additamentis postca' 
inveetis vel ad interpretationem vel ad lo.ca parallcla confor- 
manda, neque ad Graecae linguae regulas. adstrictus ab iis ? 
qui Alexandrini idiomatis praecepta in Bibliis servanda esse pu- 
tarunt. Quod si dederis, auctoritas versionis Syriacae- baud 
spcrncuda est in variis lectipnibus diiudicandis , maxime ubi te- 
stimonia Italae et codicum probatissimorum version! nostrae acce- 
(lunt. Alio fortasse loco facultas nobis et oppoiiunitas data erit, 
iiberius sententiani nostram de textu N. T. Graeco exponendij 
pauca hoc loco inonuisse swfficiet, quae ad versionem Syriacam 
attinent. Statuitur vulgo discrimen maximum idque per omnem 
N. T. dictionem diffusum inter lectiones Orientales et Occideii-- 
tales; qua in re magni moment? esse videtur, quod versio Sy- 
riaca inter utrasque locum medium tenet. UIIo earn versionis 
Latinae contagio affectam esse, nemo dcinonstravit nee, totus ni 
fallor, demonstrabit unquam; ctcnim tan turn abfuit ut Syri Lati- 
nae lectionis curam gererent, t ne Graecam quidetn conferrent. 
Linguam Latinam interpreti ignotam t'uisse diximus. Qnare mul- 
tnm facit ad auctoritatem versionis- Italicae s. Afrae commen- 
dandam, quod versio Syriaca, testis ig-itur Orientalis, in rebus 
plurimis cum ilia congruit. Sed versionis Latinae non eadem est 
librorum omnium conditio eamque interpretamentis auctam, ab 
aliis alio modo tractatam , mox sui absimilem exstitisse , que- 
runtur Patres. Quare iterum alicuius moment! est, quod R. Simo- 
nius Simplici cog-nationem intercedere ait cum codicibus Graecis 
veteribus , quibus Hieronymus usus sit Italam ad veritatem Grae- 
cam quantum licuit revocaturus. Nam nou in omnibus cum le- 
ctione Latina facit Syriaca, accedit in rebus aliis ad lectionem 
Orientalem et cum Chrysostomi textu familiaritatern ostendit. 
Quodsi non perperam olim Bentleius ex Vulg-ata lectionis veri- 
tatem inquirere voluit, multo tutius ille in neg-otio critico vcrsa- 
bitiir, qui ex iunctis versionum Syr. Ital. et Vulg-. testimoniis 
lectionem antiquam pensitet. Etenim id si probaveris, quod pro - 
batum esse puto, nisi antiquitati maiori, certe saeculi II. initio 
adscribendam esse versionem Syriacam, verisimile est, praeter 
omissioneis illas ob causas dogmaticas i'actas vix multuni varia- 
lum fuisse textum Graecmn. Origenes, Pierius et si qui alii tex- 



267 

/" 

tus bibliei corrcctorcs cxstiternnt, niamis illi nondum admovc- 
rantj quorum cura et mcdela Htleras sacras graving afflictas et 
laccratas essc puto, quam incuria librarioruuu Copticac ver- 
sionis lectiones confcrre non licuit niihi; non magnam cum ilia 
Nostro cognationem . intercedere , scripsit I. D. Michaelis. Sctl 
exemplis potius * rationem coivtexlus Syriaci demonstrenuis quam 
coniecturas sectemur. 

Pauea quaedam proferamus. In Mattliaeo variae lectiones 
notantur prae ceteris ad haec loca: c. I, 11. losias g-enuit le- 
clioniam et fratres, v. 13. Abiud; v. 18. ysvvtjffigi c. II. 6?Jov al. 
sugar} C. Ill, 8. YMOTcovq al. xuofrdv; III, 11. Y.al TTWJH'; c. V, 
22. eiy.il; c. - VI, 3. clausula orationis dominicae; c. VI, 18. 
verba extrema textus recepti a multis abiiciuntur; ic. VII, 2. 
USTQijfrijfferat al. urTipSTQrid-r'crsTai. Syr. ^sZAk) (?J j c. VII, 

14. T crwvtf al.5w; c. VIII, 15. dneMyto Syr. ]A^ki^ '); VIII, 

15. avroig; X, 10. gapdov etc. His in locis varias lectiones si 
conferas, Syrus noster ubique tuetur text am receptum. C. 
XVIII, 29. rerba elg -IQIK; nodug UVTOV et nu-vca, in multis codd. 
desiderata leg-untur in S. neque minus v. 35. nuQUTiTWfiura UVTWV 
(cuius Sing-ularem scribit Syrus). C. XIX, 9. lectio /u,J snl 
noQvtiq confirmatur ex Syro ^Q v iU? cnZAj] ; nam si cum Lacli- 
inanno legisset naoexiog A,o'yow noQvtfag simili modo nt Mattli. 
V, 32. transtulisset; c. XX, 22. verba f TO ^wTrr/ff/ia etc. le- 
guntur in S. , item in versu sequenti verba aliquot multis in 
exemplaribus abiectai c. XXI, 3. u7roffzM.ei t ubi lectio facilior 
dnoarstet , videtur Syrus Praesens tempus leg-isse , Participio 
usus 5j.A^D etc. Long'um est, omnia recensere, in quibus ver- 
sionem Syriacam cum textu recepto consentientem reperi. Sed 
rem miram me . dicere ais et incredibilem. Textus receptus 
secundum Griesbachium a viris editus et recensitus est qui- 
bus codices praesto fuerunt nonnisi pauci, recentes et exi- 
gui pretii; qui subsidiis destituti erant, quorum ope carere ne- 
quit , qui ^libros bonos ab interpolatis et lectiones g-enuinas a 
spuriis discernere atque textum purum et bonum formare vult," 



1) Sunt loci similes multi , in quibus iudiistria fidesqne Syri inter- 
pretis satis conspicua est. Cf. R. Simon, krit. Gesch. d. Uebcrss. d. N. 
T. cap. XIII, ubi exempla aliquot critioa proposita. 



268 

qnarc idem excfamare non dubitat ^Quis est, qui istarmn editio- 
nuin auctoritatem opponere nobis audeat." Et cuins animi in 
textum recepttim sit Laclimannns , satis indicat liis verbis: ,,Ni 
mirum, tametsi confiteri nolint, pudendam supersiitioncm unum 
niendax vocabulum incntit: nam ista recepta editio, quam 
nemo ' doctus autbenticam liabuit, si potius vel vulg-aris yel ple- 
bcia vel denique tolerata, cum vix tolerabilis sit, diceretur, 
hodie ista levissima duorum eximiorum typographorum opera in 
refingenda fortuito nata lectione posita non videretur emendabilis, 
sed reiicienda." Qnomodo igitur fieri possit, ut versio Syriaca 
antiqua lectionem istam receptam repraesentet? Nonne Simpli- 
cem manibus terentes exspectemus potius, illam lectiones osten- 
suram esse, quas critici nostri tanquam antiqnas, g-enuinas, 
probatissimas, veras riniati sunt? An forte dicamus, ut olim 
Simplicem ex versione Heracleensi et Latina interpolatam habue- 
rant, codices Syriacos saec. VII. et sequentibus in Mesopota- 
mia scriptos ex textu nostro recepto refictos esse? Griesbachius 
textus Graeci recensiones disting-uere docuit: versio Syriaca an-r 
tiquior est. Laclimannus antiquitatem laiidat, nihil vult recipi, 
quod ex testimonio vetustatis probari nequeat, quare miror, 
cur ille versionem nostram ne confcrre quidem pretinm duxerit. 
Si vero ille ex Orig-enis et codicum Graecorum vetustissimorum 
lectione textum conformare instituit, antiquiora documejita nobis 
praesto esse non deneg-abit, "si versionem Syriacam Orientalem 
testem proferemus. Quo certiores fianuiSj in qtiamnam partem 
inclinet trutina, in Lucae capitibus decem varias lectiones, quas 
Griesbachius in textum recepit vel in marg-ine notavifc, examine- 
inus ex testimonio Syri. , Luc. I, 5. et uxor eius; Griesb. in 
in. et Lacbni. ywrj awrcw, Syrus cum textu recepto facit; I, 29. 
ISovcra; aufert Gr. , habet Syrus; II, 14. ev dv&Qionoig evdoxia', 
Laclim. sv dv&Qwnotg evSoy.iag^ Syr. et spes bona Itominibus; 
II, 22. wiwv, consentiente Syro, Griesb. in m. avrov al. y- 
r^C; II, 33. loseplms autem et mater; Gr. o TMTTIQ avrov , II, 43. 
losephus et mater, Gr. in m. et Laclim. ol yoi'sls; II, 45. avTov 
Gr. et L. omittunt, adest in Simplice; III, 19. (UiXijtrcov G. 
et L. delent, legitur apud Syrum. Nullus dubito, quin bisce 
in locis textus receptus probandus sit contra Griesbacliium et 
Laclimannum; c. I, 29. tiowa plane ex more Hebraeorum et 
Syrorum est, minus vero Graecorum (Vulg. audisset, sed cod. 



269 

Fultl. vidisset); c. II, 14. certissimum est^ Syrum leg-isse Nomina.- 
tivum evdoxlu, qiianiqiiam scntentiani non plane perspexit, qiiam 
plerique non ceperunt, quare lectio orta sutioxtug, Iren. It. Vulg*. 
bouae voluntatis. Lectio UVTWV (dies lustrationis Mariae et 5n- 
fantis) c. II, 22. difficilior quidem est, sed probatissima et vera. 
Porro c. II, 33. 43. Lucas consulto scribit: losephus et mater, 
licet apud eundejn Maria ipsa ad Christum dicat: pater tuns et 
eg-o te qnaesivimus mag-na sollicitudine. Cap. IV, 18. verba, 
IdffuG&at Tovg GuvTeTQi/j.[4evovg TI?V xaydiav omitiit Griesb. , tue- 
tur Syrus; IV, 25. irjg 2t6wrog G. in m. et L. 2i8wviu.<;* Syrus: 

P V 

. r j ; c. IV, 21. verba Petri, mag-ni confessoris : Tu es Cliri- 
stus, filius Dei, a Griesbachio et Laclimanno expung-untiir tan- 
qnam hoc loco irreptitia, sed habentur in Simplici; c. VIII, 26. 

">f 7 

TuduQrjvoC Syr. |"5j-a5 c. IX, 56. G. et L. omittnnt verba multa 
textus recepti, quae leg-untur in vers. nostra. His in locis 
omnibus auctoritas versionis Syritacae antiquae refrag-atur criticis 
nostris. Sunt tamen alia quaedam, in quibus convenit; c. VIII, 
31. nuQsyMtet; Syrus pluralem exbibet, quern Gr. in m. et L. 
receperunt , quae mera correctio ridetur; c. VIII, 3. 
avTio Syr. auroTg ut Griesb. in m.; c. IX, 1. rovg JcuJisxa 
T.ug uvrou Gr. verba postrema omittit, Syrus et ipse 
non reddidit, sed scripsit: dnodecim suos; si vero UVTOV pro- 
baveris, neque jita^Tg swstuleris '); c. VI, 10. d ds s-noirjGsv^ 
G. in m. I'^sistvev^ item Syrus, sed ex ratione Syriaci idioma- 
tis. In eodem versu vyirjg desideratur apud Syrum; sed leg-itur 
(JOQ fj uU.rj. C. VII, 44. 9-ot'^l rrjs xsyahtjg, G. et L. rtjg xtyuXijs 
additicium habent;. deest in Syro. Vides quod his quoque in lo- 
cis, in quibua cong-ruit partim versio Syriaca cum criticorum 
emendationibus , ea mag-is suspectas illas facit utpote correctoris, 
qnam probat. Arbitrariam correctionem prodere mihi videntur etiam 
liaec exempla: c. IV, 8. vnays oniaio J.LOV SuTuva. Griesbachius 
omisit haec verba, quae neque in versione Syriaca reperiiintur. 
Possunt sane ex Matthaeo hue esse translata; sed potest etiam 
criticus ineptum habuisse, quod haec verba prolata simt in ca 



1) Usitatum ci-at, duodccim Apostolos tliccre (ut legitnr ia It. et 
Vulg.); non placuit: duodecim discipuli. Laclinianniis Icctioncni reccptain 
repracscntat. 



270 

tcntatibne, qnae apud Lucain secundo loco poslta est; nam his 
rerl)is vix add! posse videbatur tcntatio tertia. C. VII, 45. V 
f g tigJjXd-ov. G. in margine sltfhd-sv. Syrus et ipse personam 
tertiam scribit, quae certc multo facilior videtur; sed delectione 
Syri dubitandinn , Persa enim personam primam liabet. Restat 
ima lectio ? quae ab initio pericopae lectionis publicae causa ad- 
dita videtur. C. VII , 31 . textus receptus habpt : sine o xty'tog. 
Knappius, Laclmiannus , Grlesbachius omittunt; item Syrus. 

Exempla haec sufficiant; alii alios libros examinent. Non 
ille ego sum, qui rccepta ut recepta laudet aut a textu edito 
castigationem oninem arcere velit '); sed expertus sum, id quod 
quisqne experietur, modo versionem Syriacam accurate exami- 
naverit, testem earn locupletissimam esse, in universum niinime 
ea labe et depraratione textum nostrum esse infectum, ut non- 
nulli clamitant; criticornm nianum corrigentem sua auctoritate 
rarissime adiuvat, et si quando a textu edito discrepat, ple- 
rumque causae in conspicuo sunt, cur a lectione Graeca Syrus 
declinaverit. Non dubito equidem asserere, quod ad textum rite 
constituendum (exemtis eximendis) verslo Syriaca inter optima 
et firmissima praesidia recensenda sit. 



1) Wine*ns 1. c. aliquot locos ex epistolis Pauliuis congessit, in 
quibns Syrus cum codicibus probatissimis , maxime iis , qni rfj xoivfj exdo- 
ast assignantur , lectionem exprimat a textu recepto discrepantem. Epli. 
Ill , 3. tyvojpios sc. o &os- Syrns et codd. A. B. C. D. tyvoiQtadr). Phil. 
II, 26. sntno&wv ?jv navrag vftas. Syrns vocabulnm ISslv interponit ut 
codd. A. C. D. E. Operae pretium esset facturus, si quis maxime ad 
lectiones dubias per libros N. T. omnes notaret accurate lectionem versio- 
nis Syriacac. Si quis per pauca tantnm capita versionem Latiuam con- 
tulerit, perspectum habebit, quanlo illain antecellat textus puritate rersio 
Syriaca Simplex. Est porro quacstlo miiiime absoluta, quae ratio inter- 
cedat inter versionem Syr. et Lat. antiquam. Nonnunqnaui concentus cum 
Vulg. quoque Hicronymi mirus est. Ex. e. Matth. X, 13. Il9irta Syr, Vulg. 
Futurum ; v. 14. aovioyrov t&v nofSuiv Syr. Vulg. de pedibus yestris ; v. 15. 
o Sovlos Syr. Vwlg. Dativus. Sed pleraque haec ex -yersionis ratione idem 
in ntraque lingua suadente explicanda sunt. 



271 



CAP. III. 

De USH liermeneiitico, atque primum de.colore 
librorum N. T. Aramaeo. 

Maximo adhibenda est versio N. T. Syriaca ad usum lier- 
meneiiticum. Dupliccm autem eius rationem disting-iiamus neccssc 
cst. Primum ' enim ipsum dicendi g-enus , quod in N. T. apparet, 
versiouem Syriacam prae ceteris omnibus aptam facit, quae sub- 
sidia miilta ad notionem verborum g-enuinam eruendam suppedi- 
let; deinde quaerendiim est, quo successu munere suo functus 
sit Syrus intcrpres et quid valeat expositio et interpretatio eitis 
ad Apostolorum mcntem litterasque sacras intellig-endas. 

,,Sacri viri Syriace conceperunt, quac Graece scripsenmt, 
unde plirasium, quae passim in N. T. usurpantur, verus senstis 
vix aliunde qnam ex Syriaco petendus est. " Sic olim scripait 
vir crudilissimus Ludovicns de Dieu (in Gramm. Hebr. Cliald. 
Syr.). Id si plane vernm esset, N. T. ex Graeco in Syriacum 
sermonem prius transponendum esset, \it Apostolorum mentem 
perspiccremus ; quod vitium gravissimum esset , meditari Syriace, 
Graece loqui. Apostoli quae Graece scripserunt, Graece etiam 
cogitarunt; sed ut ea ipsa ratione cogitarent et scriberent, 
quomodo leg-itur, multuni effecit ling-uae Syriacae consuetude et 
familiaritas. Neg-otium ne quis babeat tarn facile expediendum, 
scriptorum sacrorum mentem rite et ad aimissim explicare. Est 
omnino brevissimus Scripturae stylus atque Evang-elistae et Apo- 
stoli tarn obiective, ut ita dicam, rem omnem proposuerunt, 
ut quid ipsi senscrint, cur vel hoc vel illo verbo usi sint, qua 
ratione sermonem contexuerintj quae sint in scribendo consilia 
secuti, celaverint potius qnam aperuerint, quare Scripturae 
sensus et nucleus omnes latuit semperque latebit, quorum corda 
animique motu non simili moventur atque Scriptorum corda, quos 
Spiritus Sanctus impulit, docuit, replevit. Quare primum Spi- 
ritus Sancti institution^ opus est interpveti; deinde vero, si 
quis Apostolorum ratiocinationes et - sententiarum quasi modes 
et orig-ines indag-are velit, minime ei spernenda sunt auxilia et 
subsidia litteraria, quae ad Apostolicae mentis penetralia ilia 
viam muniant, nnde ea quae in manibus est sermonis doctrinae- 
qc forma promanavit, qua ritae aeternae arcana continentur. 



272 . . , 

* 

Cliristns ipse sermone Chaldaeo sive Aramaeo iisus est, wt in 
libro primo demonstravimus. Post effusum Spiritum Apostoli, ol 
dn 3 uQ%yG avTomai y.al vTrqQfTut yGvopsvoi TOV Xoyov, tradere 
coepenmt in ludaea et Samaria res onmes, quas Christum exse- 
quentem et docentem viderant et audiverant. Petnis et Paulus 
in Actis, quotiescuiique praedicationem auspicantur, exordium 
petentes a baptismo loannis res gestas lesu Nazareni persequun- 
tur ad ascensionem eius in coelos. Onmino dubitari nequit , quin 
erangelicae praedicationis certa quaedam et constans forma usu 
invaluerit, maxime Petri ore prolata, qnae fide et simplicitate 
- summa ipsa Serratoris yerba intra parietes accepta onmem 
in orbem exseruit. Quare si postea qnae prius Aramaice narra- 
bantur, translaia sunt in sermonem Graectim, fieri non potuit, 
quin ubique orig-inis vestigia laterent. Neque enim erant Graeci 
lesus et Apostoli eius, sed ludaei, Hebraei, Aramaei; mm- 
quam puduit eos orig-inis et patrii sermonls; non novum effin- 
xertmt dicendi g-enus, sed eo utebantur, quod a patribus acce- 
perant, quod ex libris lud^aeorum sacris didicerant; contemtui 
erant Pharisaeis lesus et Apostoli Galilaea obscura et rauca voce 
loquentes, derisui erat Stoicis et Epicuraeis Paulus GnsQfjiohoyos, 
utpote qui Graecortim subtiles quaestiones et orationem ornatis- 
simam ne sensu quidem perstring-eret. Vitae delicias si qnaeras 
et superbiam vitae, adi Graecorum tempi a, lucos, stoas, spe- 
ctacula; o affir/g 6 itqwivot; non effulsit in Helladis coelo. Om- 
nino non potest esse non diversus eorum sermo et genus di- 
cendi, quorum ing-enia prorsus diversa sunt. Spiritus Sanctus 
omnia quidem adaptat sibi et sua facit, ling-uarum novarum fa- 
cultatem poirig-it, omnibus sese accomodat sed servat colo-^ 
rem Spiritus, non amittit pristinum saporem, sui non immemor 
est nee onginnm saarum, proprias habet normas et suum genus 
loquendi. Qua de re recte Glassius (Phil. S. 1. I. tract. IV. 
sect. II. can. II.): ,,Quemadmodum quod ad res ipsas sancti Dei 
viri N. T. tempore nihil extra dixerunt vel scripserunt quam 
ea quae Prophetae locuti sunt futura esse et Moses, quod colli- 
gitur. ex Act. XXVI, 22., I. Petr. I, 10 12. idque ad conci- 
liandam N. T. anctoritatem et ad demonstrandam ntriusqiie Te- 
stamenti av^wvluv et convenientiaiii : sic etiam in styli et ser- 
monis qualitate ad Hebraicum V. T. sermonem se accomodare 
voluerunt propter eandem rationem." Et Fabricius in praefatione 

Gy- 



273 

Gyinnasii Syriach ,,-In N. T. non fluit purus Graecismus , sed 
permiscetur Graeca lingua liquove Hebraei sermonis. Ea enim 
indoles est rerum sacrarum, ut proprietas primae linguae Tion 
solum se diffundat~per veterem Scripturam, sed ctiam sese in- 
sinuet in Graecisnunn N. T. Unde multis in locis N. T. Grae- 
cismus pure Graecis est barbarismus propter phrasin Graecis 
ignotam. 'Ecclesiae auteni non , est barbarismus: agnoscit enim 
ea sermonem primaevum eunique in Scripturam N. T. manare 

deprehendit." 

Utique non solum vocabulorum et sonorum diversitas est 
inter linguas Orientales et Occidentals, sed sentiendi, cogi- 
tandi, loqucntli plane aliud genus. Superbit tumetqtte Graecia 
gloria sapientiae; tanquam dominos illi se gerunt rerum omnium 
visibilium et invisibilium; vitae miseriam celant et obvelant, mor- 
tem soinno similem fingunt; Deorum nomine humanae regnant 
cupiditates, vires, passiones; pulchra forma rerumque specie 
delectantur omnes atque cincti ornamentis omnibus, quae ars et 
natura suppeditat, xcd.ovg xwy^owg se appellant. Quod Grae- 
corum ingenium esse omncs si perliibent, fieri non potest, qnin 
linguae quoque impressae sint superbiae notae et sapientiae hu- 
manae , candoris et venustatis, quae externa specie nitet; quare 
quo excultior est sermo, eo remotior a genere dicendi casto, 
sincere, v.ero; inest fucati, simulati, elati aliquid, et regnat 
in oratione superbia liumana, -quae sententiis grandibus, verbis 
blandis et arte loquendi delectatur. Quae quidem omnia nata 
non sunt ex veritate. Amor divinus aes non est retonans neque 
cymbal u m tinniens; yeritatis nitor ipsa veritas est, castitas, so- 
brietas. Quare Evangelistae et Apostoli Graeca lingua quum 
uterentur, genus et normam sentiendi loquendique servabant earn, 
quae in Hebraeorum gente valuit, a Mose et Prophetis exculta *). 



1) Quare quae est Scripturae Sacrae eloquentia vix ac ne yix qni- 
dem perspict potest, nisi animus ante attentus et conformatns sit ad eas 
ipsas res, quae' Proplietarum et Apostolorum nientibws insident. Qua de 
re recte Augnstinus , 'Conff. 1. III. c. 5. : Non sicut modo loquor , ita sensi, 
quum attendi ad illam Scripturam; sed visa est mihi indigna, quam Tiil- 
Hanae dignitati compararem. Tumor enim meus refugiebat modum eius 
et acies mea non penetrabat interiora eius." Et optime Boza II. Cor. 
XI, 6.: ,,Quamvis naUva ilia et germana masculae facundiae ornamenta 
Paulo non defuerint, fateor tamen, illura fucatae .illius rhetorices pig- 

18 



Recte igitur statuunt, qtii.maxime ex Vctcre Testamento, 
ex vcrsione Alexandria et genere tliccndi temporibus Christ! 
inter ludaeos consueto diqtionem N. T. explicandam esse dicnnt *). 
Est taraen diversitas inter Hebraemn et Aramaeum idionia ob- 
servanda atque ii, qui de N. T. Hehraismis scripserunt, felichis 
rem expedivissent, si rationem simnl linguae Syriacae habuis- 
sent 2 ). In V. T. babes stilum historicum, propheticum et poe- 
ticum. Historicus est brevissimus , propheticus poetico non ita 
absinrilis. Sed ut -tempera processerunt , plantar fluere coepit 
oratio et illud loquendi genus excoli, quod pracdicatorinm nun- 
cupave licet et quod mixtum est sing-ulis diccndi generibus. .Prb- 
pbetae omnia fere per imagines expresserant , coloribus vividis 
poetarnm more. Saeculis posteriovibus eoeptnm est, quae in 
Mose et Prophetis vario niodo depicta et adumbrata leg-ebantur, 
ad doctrinae et planioris sermonis I'ormulam revocare. In Tar- 
gumistis hoc stodium sacpissime apparet, ut uno nomine et una 
sententia propositions et imagines variac ..comprehendantur et 
imagine sublata ex attributis mnltis caput quoddam et articulus 
doctrinae formetur. Id enim seriori loquendi docendique generi 



mentis uti noluisse, nempe ut vi Spiritns hominnm auimos ad Christum 
raperet, non autcm sermonis blaiulitiis adulatorum more alliceret. Sed 
quum orationis ipsius totam indblem et fcapaxi^pa propius considero, nul- 
Inm ego in ipso Platone similcm grandiloquentiam , quoties illi libuit 
mysteria Dei detonare, nullain in Demosthene parem Setvor^ra comperisse 
me fateor, quoties auimos vel metu divini iudicii perterrefacere vel com- 
monefacere vel ad coutcmplandam Dei bonitatem attrahere vel ad pietatis 
et misericordiae officia constituit adHortari; nullam denique vel in ipso 
Aristotele et Galeno , praestantissimis alioquin artiflcibus , magis exactam 
docendi methodnm invcnio." 

1) Martini in praef. N. T. Syr. Trost. : Licet phrasis N. T. originali- 
ter Graeca dici possit, non tamen pura fluit, sed liquore Hebraei et Syri 
sermonis permixta est, Quare licet lector N. T. in Graecis litteris dex- 
terrjme sit institutus , linguarum tamen Hebraicae et" Syrae ignarus , in 
Graeca illins lectione infelicissime versabitur. " Olearius : Gertum est, 
Denm in Vi et N. T. vere admirandam minimeqne fortuitam loquendi cnm 
hominibus servasse consonantiam , quare neque facilius neque gravius ad 
ipsum N. T. nucleum pervenitur, qnam ea resolvendi interpretandique 
ratione, quae V. T. stylo N. T. voces ac phrases metitur, expendit, 
evolvit. " 

2) Vorstius, cuius liber dignus, qui a studiosis litterarum sacrarum 
omnibus lectitetur, Syriacae linguae rationem yix multam liabet. 



275 

proprium est. Qaam ad rein multum contulit lingua ipsa Ara- 
maea. Nam ilia gaudet nomlnibus abstracts; formam induerat 
magis pedestrem, et primigenias vocabulorum notiones dediixe- 
rat in usum urbanum magis, communem et vulgarem. Ut pro- 
verbiis docuerant veteres, mine parabolarum genus inventum, 
estque uberior "facta et magis contexta oratio. Quae dicendi 
forma a Christo quoque est adhibita, ut inter doctores Rabbini- 
cos et omnes omnino Syros satis trita erat et vulgaris. 

lam illud exemplis aliquot Hlustrabimtis, quod quae in Pro- 
phetis legehantur , ea in idiomate Aramaeo consummata et ce% 
tis avticulis definita esse diximus. Exponamus primuni ,- quomodo 
ex lingua et versione Syria ca notio Evangelistis iisitatissiraa 
/9r/Aaa TOW &eoi! , jSrurtfaia TMV OVQUVWV illustrari possit. Nb- 
tissimum est 1 , noniina abstracta non placuisse Hebraeis; voca- 
bulum ^^?J s. linlb?j)o rarissimum est; sed Syris ita vulg-aris 
vox ^Zon^^D , ut paene abstractum pro concrete dicatur *). In 

Chronicis primuni observatur g-enus scribendi hoc recentius, quod 
Aramaeo proprius est; ex tempore enim exilii Babylonici ludaei 
linguam antiquam transformare coeperant. Itaque onmia, quae 
Prophetae dixerant de tempore tandem aliquando future, iiLi 
Deus apparitnrus esset in urbe et reg-naturus toto in orbe, haec 
consummabantur notione ,,regni Dei", ut Daniel Propheta regnis 
mundanis opposuerat regnnm illnd coeleste , quod superne ad- 
veniens simulacra omnia fracturum et contusurum sit 2 ). Erat 



1) Agrellius in snppl. synt. paragraphum singnlarcin liabct de tisu 
vocis ^Zo^XSo (. 54. pag. 117.)- Quod nomen hoc abstractnm ponitur 
pro concreto, his probatur exemplis: Quando venit ad urbem aliqnaia 
magnam imago nova regni (i. e. regis , imperatoris) , unusquisquc accur- 
rit ad earn yidendam. Assein. I. pag. 218. Ex metu regni, i. e. regis. 
Ass. Ill, i. pag .91. Qui filius regis, idem dicitur filius regni. Ubi de 
Romanis sermo est, ]ZcdbiiD significat Imperatorem vel Imperatores. Id. 
pag. 306.: ,,Tingebant sericum sanguine peregrino in vestitum regalitati 
impiae, i. e. ad vestes regum impiorum." Cf. Matth. XIII, 38., ubi 
viol Tr t e fiaodetas opponuntur viois rov itovypov. 

2) Dicunt -vulgo, Prophetas vaticinatos esse regnum mundanum et 
Messiam gloria terrestri splendentera. Id ne ulla quid em veritatis specie 
dicerent, nisi imagines,, quibus Prophetae uti solent, orationis poeticae 
ratipne non habjta urgerent, Conferatur autem Targumista, qui jes. 
IX , 6. explicat : Messias Legem in se suscipit , .nt seryet et exsequa- 

18* 



276 

autem Chaldaeis et Syris iisHatnm, nomine ,,coelorum" poten- 
tiam et regimen divinum opponere viribus, vplimtati, licentiae 
humanae. Habes exempltun Dan. IV, 23. *). Itaque quod re- 
gnum Dei , idem dicebatur regnum coelornm 2 ). Illud regnum 
dummodo advenisset, ludaei sperabant rerum omnium fore nuliy-* 
YVffav t quod vocabulum a Matthaeo c. XIX, 28. adhibitum 
optime illustrator ex versione Syriaca ]2f* ]A^t>. Ternpus 
enim novum, tempus adveniens (alwv fyxofievog) dicebant tern- 
pus Messiae, aevo huic sive iastanti oppositum, in quo nova 
omnia fierent et novi coeli, terra nova crearentur. Quare idem 
. Petrns exprimit vocabulo djioxarucfTUff/g Trarrwy, i. e. restitutio 
omnium quae Prophetae olim vaticinati erant, quo loco in textu 
Syriaco leg-itur ^_*i^GLD, i. e. impletio, completio, consummatio 
rerum omnium. Atque alio loco idem scribit Apostolus: , ? No- 
vum coelum et novam terram exspectamus , in qua iustitia babi- 
tet." Hue facit etiam , quod verba Martbae Ipa. XI , 24. , sv 
TJI dvaffrdasi sv TTJ <T^TJJ y/ASQc*, vertuntur.a Syro 



Multum enim sperabant ludaei de temporis fu- 
turi requie et beatitudine, quam ex temporc Messiae exordium 
sumpturam esse dicebant. Unde emphasis accedit verbis lesu: 
gyto ^ dvuffTUGis xal 77 ^wf; hortatur enim Martbam, ne in spe 
vana rerum futurarum collocet id quod praesto sit. Ex bac vpce 
Incem accipiunt verba quoque Petri: ut advenerint tempora dvu- 
quod vocabulum idem fere quod j.lOwQJ. Hoc ig-itur 



tur;" c. LIII, 5.: ,,Per. doctrinara eius salus magna super nos veniet, 
et si verbis eins obedientiam praestabimus , pcccata nostra nobis remitten- 
tur." iNostri temporis homines de Christo et ecclesia opiniones magis 
terrestres habere quam ludaeos, quis non videt! 

1) Cf, Lampium in Comment, ad loa. T. I. pag. 561. Wolfii Curas 
ad Matthi XXI , 25. Deylingii Observatt. S. P. I. n, 24. Keilii dissert, 
de regno Messiae. Lips. 1781. 

2) Satis notum est , inter ludaeos non admodum tritam fuisse no- 
tionem regni coelorum. Ab loanne earn maxime adhibitam putcT. Etenim 
tit ille TOV^OVTO, ex tfjS y%S opponit TW Ix TOV OVQKVOV Q%ofii>cu , qiium 
ludaeos de regno Messiano opiniones nimis terrenas foyere Tideret, verbo 
usus est , quod regnum adventnrum tanquam regnum coeleste hominibus 
proponeret. Nomen autem malouto tarn tritum erat Syris, ut de regno 
loqnentes de Rege cogitarent. 



277 

iempore, aero futuro omnia ea impleta fore sperabant, quae 
In Prophetis leg-ebantur hac formula introducta: tPfciln n^naO 
D\S^ ENF ct similibus, quo Paultis alludit Hebr. I, 1. , quum 
scribat: lii* G%UTOV TMV ynQ&v TOVTWV. Eapropter, quia futu- 
rtim exspectabatur regnum novinn et nova creatio, antecessu- 
ram esse dicebant noram generationem , si quis in hoc regnuin 
intrare voluerit. Quare Cbristus Nicodemo dicit, ne oculos qui- 
dem ipsi esse, quibus hoc reg-iuim observare et de eo iudicare 
possit, nisi avo)&tv fuerit g-enitus, quam vocem Syrus interpre- 
tatur *.*.?? ^.^O a principio , ab initio , denuo , iterum *) (von 
vorne), ita ut novum prorsug et aliud vitae principium et ini- 
tium esse debeat, si quis huius reg-ni civis inscribi velit. Puto 
Christum his ipsis verbis Syria cis usuin esse, unde facilius etiam 
explicatur responsio .Nicodemi. Docebant porro ludaeoruin ma- 
g-istri, fore ut adventum huius reg-ni recreatio populi Israelitici 
antecederet per baptismum. Ea de causa loannes praedicavit: 
fiSTuvosTfs. LutheriiSj qui g-ravissimo erroris onere liberatum 
sc vidit, postquam a Melanthone de, vi vocis (teruvoia instru- 
ctns est, cius formulae scntentiam etiam mag-is perspexisset ex 

verbo Syriaco ]-SoZ, revertimini. Nam id ipsum est, quod sem- 
per Prophetae clamaverant: ,,Animum vitamque alio dirigite, 
viam novam ingredimini, t erg-urn date iis, quae usque ad liunc 
diem finem bonorum vobis proposuistis et advertite ad Deiun 
fidemque praestate Domino 2 ). " Quo scnsu etiam Paul us scri- 
bit: 3 ,0bliviscor, quae sunt de terg-o et me ipsum protendo ad 
ea, quae a facie sunt;" et alio loco: Cogitate quae sunt in 
coelis." Patet porro, quid sibi velit formula, qua Pharisaeos 
Christus interrog-at, loannis baptismus utrum ex coelo fuerit 
an ab hominibus. Quocum convcnit, quod alio loco de loanne 
lesua testator, eum venisse sv odw dixuKaffuvys j nam 



1) Vocem dvayewlfv etc. Syrus eodem inodo rcddit (*.**>? 

Fuit igitnr solennis haec locutio. loannes earn ad verbum transtulit (W- 
&tv~); alii scripserunt itahyyevsolffi , avayevvgv etc. Lightfootus putat, 

Christum -"dixisse Nb^bft. Attulimus supra variam lectionem ^^..^ r^' 

2) Cf. Luc. 1 , 16. 17. cntOTQeytt enl XVQIOV rov &eov avrcu)>. Ver- 
sio N, T. Hebraica S"tt)% .Peschito 



278 

eum prorsus statum eamque indolent significabat, quae regno 
Dei s. regno coelorum propria esset et competeret. Quare Chri- 
stus instruxit populum , nisi Sixotiocrvvrj ctvr&v meliov esset Pha- 
risaeis , non esse eos ingressuros in regnum coeleste. Neqne 
fab ul a erat regnum illud coeleste; illud ventunim praedicabat 
loannes, venisse laeto nuntio praedicarunt Apostoli. Ad regnum 
hoc coeleste resque divinas et invisibiles Evangelistae et Apo- 
stoli corda et animos dirig-unt , ubi tradunt : Ex coelis nuntium 
esse allatum Mariae et pastoribtis Betlilehemitanis ; coclos direm- 
tos esse *) et ex coelo vocem auditam , lesum esse filium dile- 
ctum ; in coelos ascendisse lesum et ex coelo auditum esse soni- 
tum magnum, quum Spiritus 'sit effusus. Christus se ipse ap- 
pellat TOV OVTU, ev no OVQUVW. IHustratur etiam quid Petrus 
verbis iimuat ,,ov Set OKQUVOV d^acd-at^ quid Paulus formula 
henedictionum ,,ev rolg litovQuvloiq" et quae sunt id genus alia. 
Est antem duplex Regiii divini adventus , primum in verbo 2 ), 
deinde in maiestate , primum fidei deinde realis visionis et con- 
summationis. Itaque adimntiat Christus , ,, adstare quosdam , qui 
non prius mortem sint gustaturi, quam vide ant nlium hominis 
venientem in regno stio" (Matth. X\ r l, 28.), et alio loco: 
,,Iterum non videbitis filium hominis, priusquam veniat in nubi- 
bus coeli 3 )," et Apostolis promittit (c. XIX, 28.), quando 



1) OvQavol a^o(j,svot apntl Mavcum. Bene Syrus : , QO?Aco] coeli 
scissi suut et disrupti , ita ut fere parturientcs et impeta maximo motuque 
proprio quasi diffissi sese cffuderint super filium Dei dilectum, ut olim 
lesaias exclamaverat: mT b^3TU ni>n-^ et iterum 



2) Cf. formulae : TO svayy&tov rfs paaifaias etc. Christus Pilato 
dicit, se ad id natum esse, ut veritati testimoninm det. Et iternm dicit: 
Ki]Qv%&ij<seTai, TOVTO TO fvayyttiov tv p/w ty x60fi<a sis fittpTvpiov av- 
rots " et iterum : J'Eaev&s pot fta^Tv^ss. " Ad vocem paQti/Qiov cf. Hebr. 
m^y et Syr. ]Zo?(TL0 , quo usus est in Genesi iam Labanus. Inter Orien- 
tates testimoninm multo veri'ns, excelsins, gravius est; primum rem ali- 
quam certificat, deinde eius est pignus et quasi , sacramentum , quod 
partem utramque obstringit; ad idem denique in iudicio quaestio redit 
ad refellendum et damnandum eum , qui illnd neglexerit et violaverit. 

3)^Cf. ev vvd(tsi, Marc. IX, 1. P. ]1 AA>> D, cf. Hebr, pttO 
et quae sunt similia. 



279 

consederit filius lioininis in solio rnaicstatis suae, fore tit et ipsi 
considant in diiodecini soliis, iudicantes duodecim tribus Israel. 
Opthne Syrus reddit vocabulurn ayfttiov, quod turn visuni iri 
Christus annuntiat (Matth. XXIV, 30.); scribit enim i**J (03). 

Quam ad vocein si in inentem revocamus, quomodo ia V. T. 
cad cm usurpetnr, dixit Christus in capite illo Matthaei vexatis- 
simo, ipsam illam generationem esse experturam, quomodo di- 
vino nutu et divino regimine vires omne,s et potentiae convo- 
carentur ad cxseqiienda dira lesu Christ! verb a adversus Hiero- 
soljma prolata '). 

Transeanius ad formulam altcram, cui multum lucis affer- 
tur ex Syriaco sermone. Adventum reg-ni divini turn fore ex- 
spectabant Israclitae, simul atque Messias apparuerit. ludaei 
ex muKis quae in V. T, occurrunt Messiae nominibus, bane 
potissimum denoniinationem ^j^.^AiDJ elegcrant, quia se ipsos 

utpote homines et carnales vera Spiritus unctione indigere ani- 
inadverterunt 2 ). Etsi enim per Mosen Lex data erat, tamen 
non inveniebatur inter homines, qui Legem expleret, quare ex- 
spectabant Viium a Deo missuni, qui esset jthyoyg %UQITOS xai 
iifaldttug. Christus ipse aliam Messiae denominationem recepit, 
et ipsam in V. T. obviam, sed cuius notio vix a ludaeis intelli- 
gebatur. Appellavit se vulgo tov mov iov dv&Qwitov Syr. 
|.aj|3 Ol^D. Constat inter Syros nil esse vulgarius, nil tarn tri- 
tuin et commune quam vox JAj^a. Iain vocabuhun simplex 
.AJJ significat quemlibet hominein tanquam mortalcm (ullus, ali- 
qnis, quispiam); *Aj] v>p simile quid innuit atque Franco - Gal- 
1 or inn tout le monde; vox composita ].*.JfO humanam naturam 
tanquam fragilem, imbecillam, nulia dig-nitate amictam vel di- 
stinctam, praecipui nihil prae se ferentem exprimit, quare loco 
Pauli: homo noster vetus crucifixus est, legitur apd Syrum 
^.AjfD. Rom. XII, 18. scribitur *.JiJj.o Vko sensu hominis qua- 



1) Observatione dignuni, quod losephus narrat, ante diruta Hiero- 
solyma multas fuisse visiones in coelo. 



2) ]AwQjfti) mensura, metrnin, modus; statura; digiiitas. Mes- 
sias Sjr. is, qui uiiclus et is, qui mensnratiis est. 



280 

liscuuque, cuiuslibjet generis. 1 ). Ipse Adam I. Cor. XV. o 
rog avd-QWjrog in versione nostra dicitur ^AJfS nnde certissimum 
est, naturam hum an am hac voce indicari. Pilati verba loa. 
XIX, 6. Uou 6 uv&QtOTtog ab interprete nostro redduntur ^^]cn 
sed multo reetius in versione Philoxeniana 1-AJf.D OOl ](71. Si- 
mili modo David exclamat Ps. VIII: Quis tandem est homo, 
quis filius liominis ? Est autem observatu dig-num , quod apud 
Ezechielem saepissime formula legitur tnat p et deinde in Da- 
niele Messias depingitnr aspectu similis filio liominis : uterque 
enim Aramaeo idiomati proximus. Quare mirabantur ludaei , quid 
sibi vellet Cliristus denominatione ilia , quis esset iste filius liomi- 
nis 2 } ? Nam omnino nullam hoc noinen prae se ferebat distin- 
ctioneni, exclusit potentiam omnem et maiestatem, nihil expres- 
sit, quod placuisset et quo attendissent homines. Sed id ipsinn 
est, quod Paulus scripsit, se exinanisse lesum et esse reper- 
tum Iv of-ionafiuTi uvd'QWTTov , forma servi assumta. Quod filiuni 
liominis se appellavit Christus , eo testatus est se eoruin fratrem, 
qui esse se homines meminerint et hnmani nihil a se alienum 
putent. Iiigressus ille in nuindum, eundem locum partitus est 
cum animalibus brutis atque ex mundo rediturus ad Patrem , unde 
venerat , cum sceleratis numeratus est. Eteiiim in mundnm non 
venerat, ut superhiret, sed ut personam liominis indueret, nt 
loco liominis et in omnibus similis hominibus, excepto pec- 
cato, ig'iioniiniam tolleret, quae nomini ,,Hominis" inusta erat 3 ) 
coram Deo et Ang-elis, ut expleret, quae explenda et prae- 
standa erant homini atque in se ipso eriperet ex morte et pec- 



1) Discrimeu iiiter .Aj] et ].Aj] ^ obsjerves ex. c, loco Mattli. 
XII, 12. 

2) Dan. VII. M5i4t "15. In versione et Siraplici et Philoxeniana lo- 
cutio o vlos TOV av&Qwnov de Christo dicta ubique redditur 

(item 



3) In linguis omnibus quae hninaua, eadem sunt terrestria, fragi- 
lia, errori et peccato obnoxia. Nostris temporibus relictum erat, Deos 
et homines confimdere , coehim et terram miscere. Ro?n. VII, 24. ]^O? 



, 281. 

y 

cato eos, qui totam per vitam morti obnoxii erant. Ea de causa 
libuit else appellate filiura hominis l ). 

Sed haec stifficiant ad demonstrandum, quot et quanta 
subsidia afferat cum ling-ua Syriaca turn ipsa N. T. versio nostra 
ad intelligendam et explicandam vcram notionem earum locutio- 
mim, quae universae N. T. dictionis quasi rudimenta et funda-- 
nienta appareant. Etenim nescio , quo tandem aberrarem et quos 
denique mibi fines cdnstituerem , omnia si amplecti vellem, quae 
ex Syiiaco simul et Hebraeo idiomate proferre liceat ad illu- 
strandas Evang-elistarum et Apostol.orum sententias. Pauca tan- 
tummodo subnectamus exempla, quibus pateat, phrases et voces 
N. T. plurimas felicius et simplicius non posse illustrari quam 
ex analogia serinonis Syriaci. 

Difficillima est phrasis Matthaei c. XXVIII, 1.: o> ds 
GapfiuTWv rfj IniyiwcxovGri elg niuv GU^UTCOV^ in 'qua explicauda 
vario modo desudarunt interpretes. Recte ni fallor I. D. Mi- 
cbaelis et Adlerus in auxilium vocarunt locutionem Syris usita- 
tissimam. Solent enim Syri a vespera diem auspicantes pri- , 
mam diei partem noctem diei sequentis afful^entem dicere. Pror- 
sus plana sunt Matthaei verba in vers. Simplici: ^-? |-A.iOj.li 

yespere sabbati , quum illuscesceret 



dies prima septidui. In vers. Philox. pro c^-V^J legitur JcnJ, 
quod vocabulum Michaelis probavit apud Syros de diluculo diei, 
ex. c. apud Bar-Hebr. I^OO.? ]}.S>. 5O1J? 



nocte feriae secundae, quae (s. quo tempore) in diluculum 
sollennis diei ieiunii illucescebat 2 ). Sed errat Michaelis in eo, 



1) Non lmius loci est, cuni iis disp.utare, qui fortuulam modo di- 
ctam prorsus aliter cxplicant. Id tautum viros illos rogaYerim , pro- 
beutne regulam hauc hermerieutices sacrae, ut N. T. locutioiies ex illo 
idiomate explicentnr, quod tune tcmporis in Palaestina vulgatum erat. 
Sunt sane, qui ex Flatone vcl nostri tempovis philosophia malint Christi 
et Apostolorum senteutias illustrare. 

2) Optime Adlerus raonet, Epiphanium uti eadem voce eodem sensu 
quo Matthaeum in expos, fid. cathol. (ed. Petavii I. p. 1105.) tv w 
8$ TOTiote r^v (VVKTO) fisio. vqv nsfvnTijv dypviivovoiv titiyojaitovaav eit 
TO Tt$o<5a.p{}aiov. Etiam in sermonem Latinum haec locutio transiit. In 
epigramraate a. 364, apud Blanchinum legitur : puer uatus . . . hora noctis 



282 



quod verbo 3OTJ notioneni primariam vindicat ,,aperiendi, inci- 
piendi " atque vers. Simplicis auctorem vituperat , qai Olj^-J 



posuisset pro JcrtJ '). Verbum oi^cj tain usitatum est Syris 



de nocte, \it-Luc. VI, 12. Gr. dcavuxTSQsvtov vertatur: ]ocn 
Idem vocabulum habes in Lectionariis ; ex. c. ep. Pauli ad Phi- 
Jippenses sub finem notatur, hanc esse lectionem 



ubi carsclmnice : CT._AA.i*. cu (&AXC) uo d verbum 



po^tremam pattern diei sig-nificat s. tempus a preoibus vesperti- 
nis incipiens. Eadem phrasis occurrit in hist. loannis episcopi 
Asiae (Assem. II. p. 89.) ?5 aiino 879. Ian. W. Hlucesceiite fe- 
ria VI. post mediani noctem terrae motu urbs reg-ia quassata est." 
Item Assem. IV. p. III.: 1=JO A^Z oij^J? ].A!iD. Neque 
aliter loa. XIX, 31.: ludaei, quia TtuQuGxevq erat, dicebant: 



ne corpora maneant in cruce l(Tl^t.J "jAli*? ^.^>!). Ergo hanc 
Matthaei sententiam esse discimus 2 ). 5 Oi/< TOIV ffu^drwv i. e. 



quum sabbatum din satis durasset et properaret ad finem: T^ lm- 
(fuaxovGri ea bora s. ea nocte, qua illucescere coepitsfc fifavrwv 
GufifiaTUv in primam sabbatorum diem i. e. in diem dominicam 
iamiam exorituram etc. 3 ). His autem verbis Matthaeum altius 



IV. quae inluxit V11I Idus; aeque in epitaphio S. Gaesariae (a, 587.): obiit 
medium noctis, die dominica inlncesceiitc. Luc. XXIII, 54. xal o^- 
fiaTov InitfoiaKs. 

1) Philox. habet j<TLj sed Hieros. OTju-J ut Simp!. 

2) Solttura est Hebraeis, nootein et diem componere, ut horanun 
XXIV spatium significent. Diem anspicantur aut a crepusculo aut a dilu- 
culo. i^^i praecipue adhibetur de lunae et stellarum splendore et satis 
constat, in Oriente noctes multo lucidiores esse. Quare idem >verbum di- 
citur turn de tota nocte turn speciatim de diluculo (Ferrarius) , quando lux 
diei appropinquat. Nox Orientalibus' est vespera, quae diem exspectat 
et antecedit Ubi in Graeco legitnr: oytas de ysvo^vtjs Syrus scribit 
CMatth. XIV, 23.): qw ortae sint tenebrae. Quid, valeant Orientalibus: 
lux et tenebrae , omnibus notissimum. 

3) Chaldaice yertenda esse putat verba nostra Kaiserus hoc modo: 
NnS'^n isnnb SIIPT "nosa "n Nni^n wzia^a ^Comment. , qua linguae 

. Aram, nsus ad iudicanda et interpret. Evangg. defenditur Erlangac 1823.) 
Targ. Esth. II, 9, ^n^fil 1)13. 



283 

quoddam et magTiificentius inculcassej satis apparet ex locis Evan- 
geliornm parallel's, Marci J*yi'o,roy rov aa(ifiu.zov, Lucae OQ- 
&QOV fid&sog, loannis TJI <)f fil(f TMV ffupfiurtav, nocai G-S.OTMS en 
ovvyg. Praeteriit nox et nocturnus sabbatorum splendor; novas 
novae aerae dies illuxit; eo ipso memento, quod inter utrumque 
erat medium, sepulcri lapis devolutus est l ). 

Multum lucis accipit etiam vox crxitfro'w, in N. T. quinquies 
obvia. In loco illo nobillissimo , lo. I, 14. o Ao'yo? o-a'^' 
rsro xul Gx>]va)(Tv sv qpiv versio nostva vocabulo utitur 
quod exprimit plane et illustrat vocabulum Graecum. Nam signi- 
ficat: habitavit, pp. autem obtexit, protexit, obumbi'avit, de- 
scendit , s. supervenire et descendere fecit. Cui hie non in men- 
tern veniant loci V. T. plurimi: Deus obteget super vos; Deus 
me recondit in tabernaculi sui tentorio; in medio vestro Deus 
liabitaculum sumct, obumbrabit super vos ut in nube, illucescet 
super vos et in coetum nostrum se demittct etc. Ut ]3S (les. 
XXXIV, 5.; Zach. IX, 15.) constrnitur cum^N et b>, ita G-XJ/- 
row in .Apocalypsi VII, 15. axyvwcet en uvxoug. (Animadver- 
tasj quod nonnisi in Evangelic loannis et Apocalrpsi c-x^vdw 
occurrit). Aqnila, Symmachus, Theodotion idem verbum posue- 
runt Ex. XXV, 5.: toini Tiasuii as-rpa .^ TOOT et Ex. XXIV, 
.16. ^i-in ns 'jash te~>i "^D ^n ^y m^i -n^' pu5^. Ne dubitemus 
de vera significatione vocis ffxqvoSv,. accedit locus II. Cor. 
XII, 9. c ivu STtiay,rjvway In sps q duvupiq XOIGTOU, ubi Syrus: 
|xKAAl)5 CTL^W ^-^L. ^v^?' Erg-o (rxj/foto non est nude : ha- 
bitare, neque multum quaerendum , quomodo cum l-ni construi 
possit, sed est: tentorium facere, tentorii instar super aliqnem 
pbtegere, quasi descendere atque ita in medio hominum, cum 
et super aliquo habitare. (.ytl dicitur^ etiam de spiritu , qui de- 
scendit et acquiescit super aliquo. Cf. Luc. I, 35. sniffxiuffsi trot. 

-In parabolis diabolus saepenumero dicitur 6 SZ&QOS. Con- 



feras Syriacum \Z3GQ ^L.Si. ^ (OO irrepsit, leniter, molli- 

ter incessit) est pp. reptatio, clandestina obtrectatio , unde pro- 

'verbium Arabicum .VJijtii ^Jlio reptant scorpiones eius i. e. 



i) Sach. XIV, 7. sn tar 1 i>.rti^ FTP MX 'ins crn 

wrn rr 



284 

calumniae et obtrectationes. llle igitur proprie innuitur, qui 
lente incedens , munnurans , submisse et molliter loquens clan- 
culum obtrectat et nocet , qui serpentis instav affert venenum. 
Notisshna est vox ]j.Q YO^ , quae respondet Graeco dtdfiohos. 
ynp est pp. Jabia et palpebras scindere et diducere ad contem- 
tum et subsannandum , ergo |f-Q vv-^l 5 qui id sibi negotiant 
sumsit, inde vitam quasi, nutrimentiun et delectationem quaerit, 
qui in eo totus est occupatas , ut in contemtum et subsannatio- 
nem alios deducat. Bene in Targum legitur hoc vocabulum, ubi 
in Hebraeo scriptum >i^ "jfcn ^, Lev. X\ 7 '. et Ps. XV.- bA1_b 
?3U5i? ^y. Prov. XI , 13. eadem locutio b^i *fin in versione LXX- 
virali redditur per Sidpolog. Plane ex propria notione verbum 
Syriacum redditur ab Joanne in Apoc. XII, 10. o xaTijywQ (vid. 
varr. lectt.) TCUV a'JgAywv fywv. Etenini xarqyoQsoi) (Matth. XII, 
10.) est Syr. ]^D ^3\. 

Sed f reno me cohibeam necesse est , ne terminos huic li- 
bro positos transgrediar. Maxime in Erarigeliis ad idioma Ara- 
maeum res plurimae revocandae sunt. Locutiones sv hstvy ty 

et similes sunt translationes Syriaci ^A^.AC> ens. 

etc. Allocutiones cobortantis live, aywnw. noosvov 

' ' r s r>:.; 

(TV Tioitl o/ioHoe (Luc. X, 37.) Syriacum aliquod redolent, c'f. ~\L 
Gen. XXXI, 14; lo. XI, 7. Item Imperativi sa (Luc. IV, 34; 
Marc. I, 24) j 'Sysg (Matth. XXVII, 29.) ut Syriacum *OQa. 

xal TfQoos%BTS %/rf xttl uiQst (pifolv cum Jnfin. 

es. LVI, 10.; ler. XIV, 10.) noqsvov slq SIQ^VIJV 
sv 6d(S dtxaioffvvqg ysf^etv e' ffQnuyrjg ~ d&wog and sv 
rivt, ultad-fosTui (v fere i. q. &'), haec omnia Syriaca. 
fig Tyv ysevvuv recte Fritzchius usque ad, Syr. X ] 



Matth. XVIII , 12. Sfw'g sfiSo^xovraxig STITU ^AO) ^.i-.Ci.JL A, 

Via* Itoa (cf. Gen. IV, 24 Targ. Gen. XXI, 32.). Item 
Marc. I, 4. ieyi'rero fiamfewv; VI, 2. xui dwdpsiq TOiavrai dtu 
TWV %siQWt> UUTOV .yivovTUi; IX, 12. xal nw$ ysyQunmi ]iDO 
.L>*Au? etc. etc. Matth. XVI, 22. 'tiewg ffoi XUQIS verba, quae 
ad Christum dirigit Petrus, explicantur ex Syriaco ^ *Cjj 
; haec enim phrasis est Syronnn usitatissima : ,,Absit, par- 



285 



cas tibi" (belfute, Gott behiite). Cf. Act. X, 14. pro 

xvQie-, Gal. II, 17. $ r^ votTO > Rom - n > 4 ' 6 ' 31 - etc - 
XVIII, 25.; los. XXII, 29.; in Chrestomathia I. D. Michaelis 

pag-. 33. -Zc^uSD ^ *Ow etc. Nic. Fuller Misc. IT, 2. Arab. 
, A\.. Rabb. on. tnHJI OH. Locutio uv&Qionog oVo/tta imw 3 /w- 
>^ respondet Syriaco cn^D*? **j] (Uhlemann, Syr. Gram- 
matik. pag-. 154); ad Matth. XXIV, 21.: .i<rr dtiipis' psy&h 
ola ov ytyovsv cf. Bar-Hebraeum pag-. 190. ^1 . . . OVw M 
ocn ]^OQ.? ]j^o] et similia. Locutio sv ovopuTt plane est 
Syriaca (Buxt. Lex. s. v. Jw5). Marc. IX, 41. sv ovd/iart or* 
XQIGTOV IGTS-, item Mattbaeus: qui prophetam recipit iri nomine 
propbetae, ii-^g. earatione habita quod propheta est, Ita in formula 
baptism! : baptize vos els TO ovofia . . . . i. e. in bane leg-em et ra- 
tionem vos plane trado et totos vos tales , quales estis immerg-o , ut 
ex plena auctoritate sip onmique vi sua et ea quae inest ratione 
apud vos valeat, vos, in se susceperit, laverit, alluerit, con- 
sperserit Nomen Patris et Filii et Spiritus Sancti. 

Sunt alia multa, qnae hie memorari possint. Quaedam pro- 
posita snnt ab Hartrnauno (Ling-uist. Einleitnng- pag-. 383.): - 
vocabula, quorum notio ex Aramaismo sumta: QyEtkypa, WQU, 
Uysiv (inhere), dsxsv&ut (in mentem et animum recipere = b?J?), 
sig (primus; aliqtiis) etc.; Participia cum Verbo tlvat$ Nomina- 
tivi absoluti in sententiae exordio; verba multa cum vtog, rtxru 
composita; phrases Syriacae jr y.ul Mgj rifrsvat psgos Tivog 
/isrce rtvog; usus Praepositionum a Graecitate alienus; pleonas- 
mus Pronominis alt-cog etc. etc. De Matthaeo praecipue recte 
nionet Adlerus: ,,Nec modo in singulis verbis ac phrasibus 
hanc cum Syriacis conformitatem animad vertimus , sed etiam uni- 
versam formam orationis ita esse Syriacam, ut ad verbum ex 
ea vel Aramaea versum videri possit Evang-elium Mattbaei." 
Stilus plane convenit cum libris Syriacis. Exempli causa oratio 
montana neque ad V. T. stilum propheticum accedit neque ad 
siihilitudincm Graecorum. Si autem Ephraeimim conferas in tra- 
ctatibus de Psalmo aliisve rebus (licet Hie Jam declmarit ad rhe- 
toricam Graecam), simile cog-nosces orationis genus. Sententiae 
parallelae , quae fere proverbia dici possint, cnmulantur , et facilis 
est transitus ad res alias; exempla et imagines ex vita vulgari 



286 

\ 

afferuntur; inseruntur adhortationes ; ratio sermonis onmino plana 
tamen rhetoricum quoddam et pocticum sonat. Atqne id ipsuni 
est, quod in sermone Apostolico onmino bbservari potest. li 
quidem errarunt, qui quum Hebraismos N. T. nimis urg-erent, ad 
g-enus litterarum rude ac fere barbarum detrusisse sibi videbantur 
orationem biblicam. Qtiare Raphelius, Albertius, Elsnerus, Kyp- 
kius laudandi sunt, viri magni nominis ct in scriptoribus Graecis 
exercitatissimi , quod locos parallelos undique attulerunt, quibus 
phrases et verba biblica probantur utpote mini me a Graecisjtno 
aliena et abhorrentia *). Utique ea est Graecarum litterarum 
copia, ea facultas, ut quodlibet fere dicendi g-enus inter Grae- 
cos excultum sit; verborum locutionumque rarietas, facilitas et 
multitudo quanta apud illos reperitur, plenum quasi et perfectum 
ling-uae orationisque humanae tliesauruni complectitur. Sed mul- 
tum diversa est dictio Homeri a Demostliene , atque caveant illi, 
1 qui orationis Graecae virtu tes nimis urgent in posterioris aevi 
scriptoribus, ne patres litterarum Graecarnm vituperaverint. Cui- 
que id exploratum esse puto, anologiam multam esse dictionis 
biblicae cum Homero, atque maxinie ex poetis promti sunt loci 
parallel! ad locutiones biblicas illustrandas. Cuius rei causa in 
conspicuo est. Proprium eriim est sermon! Orientali, ut magis 
ad vivum exprimat onmia, ut actiones vitae quasi deping-at, ut 
in simplicitate orationis g-audeat poetica dictione. In verbis fere 
omnibus latent imag-ines et mctaphorae; in sententiis analog-iae 
et adag-ia. Evang-elistas eiusmodi locutiones quis tandem puta- 



1) Cf. Winer Gramniatik pag. 19. sqq. , ubi rectissimum hac de re 
iudicium fertnr. Maxinie ad Syntaxin pertinent, qnae idiomati N. T. 
propria sunt. Qui linguae Syriacae assuetus est, in iis, qtiae apud scri- 
ptores sacros a Graecitate vulgari discedunt, pleruraque idioma Sjriacum 
agnoscet. Nam in usu Pronominum , Coniunctioniim , Pracpositionum lo- 
gica Syrprum simplicior est quam Graecorum ; rationes , sccundnm qnas 
sententiae turn o'riuntnr et formantur in animo, turn in oratione inter 
se nectuntur, inulto differunt apud homines, qui res ipsas intuentur et 
apud illos, qui ex arte quadam cogitandi et dicendi omnia compo- 
nere - solent. Ea -de causa idioma Scripturae propius accedit ad sermp- 
nem popnlareni (Volkssprache) , atque prae ceteris Lntherns idoneus erat 
ad interpretandum. Syntaxis Syriaca etiam post Hoffmann! et Agrellii 
cnras satis nondum exculta est. Cf. Satzlehre in Ewaldi grammatica 

Hebraea In N. T. epistolis structurae sententiarum discrimen magnum 

est apud Paulum, loannem, Petrnm, lacobum. , ,: 



287 

verit ex scriptoribus Graecis snmsisse, quae apud Graecos ra- 
riores et poeticae shit 1 ), vulg-ares vero et usitatissimae apud 
Hebraeos et Syros. Sermo antiquior et simplicior solet etiam 
sensus naturales et corporales , ut ita dicam , ubique exprimere et 
artem non tarn in loquendo ponere, quam naturae ipsius artem 
intueri et depingere. Accedit quod Orientales magis sub divo 
et ipsa cum natura vitam degunt ; vespere fessi et lassi niraio 
illius plagae atdore, sedentes sive acciimbentes colloqui solent. 
Id quod non potest vim aliquant non exserere in genus dicendi. 
Exemplis illustrabimus sententiam nostram. 

Homerus eodem verbo lititur ad hominum et animalium actus 
describendos ; ita in N. T. %OQTU.'C,KIV , tywfii&iv dicitur ut de 
animalibus ita etiam de liominibus. Apud Mom em in frequentis- 
simae sun.t phrases ev yowl &s(r3-ui (nb H k b" 1 ^) et similes; actiones 
animae describuntur ad similitudinem corporalium. Ita in N. T. 
spirituales necessitudines simili modo describuntur sub imagine 
lov Tietviiv et 6iq>rtv, quo pertinent ipsa sacramentorum elementa 
et tropi. Nani is qui revera esuriat et sitiat iuslitiae causa, 
percipiet quid sit Christi camera edere et Christi sang-ninem bi- 
bere; qui sordibus peccati plane se defoedatnm ridet a capitc 
ad plantam pedis usque, is de lavacro et balneo sibi gratula- 
bitur. Hue referendae surit phrases plurimae: uvofyeiv TO O-TO'^UK, 
TOW'S S<f>d-ul.fiovg , svtOTi&a&ut , rtfrevrti slg TU tora, crryQitsiv TO 
nQosamov etc., quae omnes sensus et actus tan quam corporales 
exprimimt. Simili modo Gjrhuy%va et o > /rAay^i'/fO'9'/, irgogwrrov 
; Paulas -scribit Inlarvvd-y )? xot5/ (nm) , ut ex LXX 



1) Ex. causa apud Platonem legituv scmel: ov %aftal jrco7rt.or* V 
Graecis haec phvasis insolita est , Hcbraeis vulgar is. Potest autem 
locus Platonis argumento csse, a mente humana et optimo genere dicendi 
miniine alicnam esse hanc sententiam. Si quis accnratius inspexerit natn- 
ram et indolem locutionnm Hebraearum, earn veritatem inveniet simulque 
imaginis elegantiara tantam, ut raerito hoc diet ionis genus inter stadia, 
quae humaniora dienntur , referatur. Quis non miratus sit , ubique senten- 
tias parallelas ex scriptoribus Graecorum et Romanorum optimis afferi 
posse ad illustrandam dictiouem biblicam. Nain id proprium est scenae 
et carminibus, ut eritatem rerum humanarum tanquam imagine depin- 
gant, quam vulgo homines mutuo commercio detegere et obvelare solent, 
ita ut gentium ingenia summa, ut tlieatrum et encomium testiraonia prae- 
beant veritati, quam iiovunt qnidem omnes, sed non bmnes sequuntur. 



288 ' ^ 

>, / 

Matth. Inaxor&Tj y-xaQdtuavT'<3v, roig oy&aKfjioig sxu^fivffav. Ea- 
dem shnplicitas est locntionnni : UQTOV yaysiv , itOTiJQtov nivstv, &u- 
rurov Idtiv 1 ), uifio, ex^&tv, fyretv tyvxi'v, BUQIGXUV %uQtv t jtotttv 
fi).0, slgeQxsG&ut fig rov xoV/iov. Vitae ratio describitur sub 
imagine viae: venit Joannes ev 6d(3 dixutaxrvr^g ; doctrina ipsa 
dicitur, qnocinn convenhmt locutiones: xuqdfa svd-etu, ir6Qi~ 
SVWTIIOV TOV frsoSy dtwxeiv Sixaioauvriv^ TtoQevsfr&ui oniaia 
niQxeG&ai. slg xa on iff w , similes. Addas etiam : sv$v 
XQiffTor, yvhuGGeiv vofiov etc. Gubernatio depingitur 
tahquam jro/jiiMtrs/v, frsfishiov nfrsrut ? vTrr^sTstv^ olxoSo^tv. Pbe- 
ticum quoddam orationis g-enus etiam in eo conspicitur 2 ), quod 
res multae vitae vulg'aris, quarum sig-nificationes usu tritissimae 
colorem et distinctionem fere onmeni amittere solent, sub ima- 
gine quadain vel ex attribute stiis appellantur, ut ?(?', 
(de litore), nsQaru, Tr t g yyg, UVK/.IOI TsvffuQsg, ansQfjLU 
owfvog, xaQnog ^e/Afwv, ysv'rijfiu TOU dfijrsXov etc. Usitatissi- 
mus est usus vocis i>iog, TSXVU ad hominum indolem et nattfram 
describendam ; loannes baptista acerbius increpans exclamat: yev~ 
v^iura %td-rwv. Quae omnia Orientalium consuetudinem redo- 
lent 3 ). Phrases: ev %IQI s. sv duxTvty.&sov, sv %tQl 



1) Phrases: gustare mortem, -nittv to itotf^tov et similes plane 
sunt -orientales. Ephr. in Conim. in Gen. Lainechnm dicentem inducit: 
ebibendo mortis poculo effiigiamus periculum inrminens. 

2) Cordatus quisque homo cognoscit, in proverbiis vulgi mcdullam 
rationis et in carminibus vulgi poesiu summam inesse, quam arte et ingenio 
nemo asseqni et imitari potest, Sed ne quis putet simplicitatem formae 
per se ipsam id efficere; potius ubi ratio iunata, sana et sincera, ubi 
gustus saporque aniniae genuinus in forma simplicissima tanquam velamine 
tenerrimo copiam vitae uberriniam effundit , turn fortitude et pulchritude 
membrorum conspicitur. 

3) Si quis me somniare putet, quod haec Syrorum sermonis esse 
propria dico , conferat vel solas locutiones eas , quas C. B. Michaelis ex 
N. T. proposuit, (Syriasmus pag. 141.): in honore aliquem tenere; co- 
inedere iurgia i. e. accusare ; premit aliquem negotium , res i, e. neces- 
sum habet; ante se venire i. e. proficere; in manus alicuius venire i. e. 
in potestatem eius ; veniunt lacrymae i. e. lacrymari ; cor alicui male' af- 
fectum,est i. q. aegre ferre; vacavit ipsi super aliquo i. e. curam gerere; 
facies retecta est i. e, fiduciam habeo; foris fieri i. e. expelli; spiritus 
alicui curtatus est i. q. tristitia est affectus ; in corde plenum facere , explere 
i. q. consolari ; spiritum protahere i. q. longanimera esse ; ad caput ascen- 



289 



sv ovofiaTi plane sunt Syriacae. Etiam yJitoffffg etyhuffffais 
hue transferendum est atque magnopere errasse puto, qui dictionem 
hanc ex Graecorum scholiastis explicare velint,* nam yAwaro-j/ lin- 
guam significat (L Cor. XIV, 9. 10.). Sunt et alia mnlta verba, 
quae lucem accipiant ex collatione vocabuli Syriaci et Hebraei. J7o- 
QSVOV dg slQTJvyv respicit ad salutandi formulam Oriental, vulgarem. 
Evangelizare est Syr. f-i-2D. SmyQict redditur nonnunquam 
^J.o5Q2>.; ato&ff&ai. l-*^ (cf. poijQIi ^ ]** reconvalespere ex 
morbo Dan. V, 19.); ator^ ].l-fc>jiD, ad quam vocem conferas 
loannis formulas: ^w^v Sidovai et similes. Vox jiu^up,vd-iov re- 
spondet Hebr. n^ ^ Tnai ; ad yavsgov noieiv cf. l^A} xarUV- 
aiad-ut, ^5Z] gratos se facere sibi invicem (les. XL. )13> 

vox svkoytiv plane induit notionem Syr. ^f-^>; e 
pbrasin Syriacam exprimit; ,,manus alicui imponere" Syriacum 
aliquod sonat, ut in nialani quoque partem leg-itur in Peschito 
Act. IV, 21. non invenerunt causam, quam ponerent in capite 
illorum. Notio vocabuli TSTeteacui multo fit plenior, ditior, for- 
tior, si delegas ad Syriacum >Q^*!> (loa. XIX, 30.) perfe- 
ctum, absolutum, consummatum est; ad integruin revocatum, 
ad plenitudinem perductum; ventum est ad pacem. Jtone&a 

II. Cor. V, 20. illustrator ex Syriasmo, ubi saepius ]^> pro 

hortari. Alwv et xotr^og notionem attrahunt Syr. 
; ex Syriaco explicanda sunt cxsvog UG&SVSGTSQOV I. Petr. 

III, 25.; I. Thess. IV, 4.; <rx>og apud Paulum II. Cor. V.; 
voces %T6i>fo Act. XII, 5., nQogxaQTHgovvrsg Act. II, 46., nv- 
xvog I. Timoth. V, 23., constantiae 'adiunctam babentes notio- 
nem assiduitatis ex ratione Semitarum: Marc. Ill, 7. l-jn 



dere facere i. e. ad bonnin cxitum perducerc ; spirituiu excedere facit i. e. 
se defendit; in capite poiiere i. e. suppliciuin sumere ex aliquo; in corde 
ponere i. e. apud se constituere ; transit super yinnm i. e. vinosus est; 
intravit in annos, i. e. provectus / est aetate; ad protectionein alicuius 
provocare i. q. appellare; succiditur spiritus i. q. segnescere; pone ali- 
quem incedere i. c. sequi; post aliquera mittere i. q. accersere. Baud 
inepte Arias Montanus in Appendice Bibl. Polygl. phrases et locutiones 
Scripturae vulgares congessit, ex quarum collatione idem probari repe- 
, quod supra exposuimus, 

19 



290 

Marc. Ill, 21. l#mr n lo. I, 16. x dotv dvrl 



Maxime quidem id conspicitur in Evangeliis , quae Christum 
talem nobis deping-nnt, oculis proponunt, animis imprimunt, qua- 
lis in mundo obambulavcrat. Etenim non fuerat ille vir scholae 
et eruditionis sed vitae et plebis, atque qui in rebus divinis 
plebeii erant et infantes, eos erudire voluit oratione tali, quae 
facilis, perspicua et plane humana erat, a rebus humanis et na- 
turalibus verba sumens , quibus invisibilia et aeterna quasi cum 
lacte instillaret. Et quis quaeso est, quin voces coelestes, toni- 
trua simul et aurae flatum tenerriinum percipere sibi videatur in 
tarn simplicis orationis velamine? Quae tamen simplicitas tantum 
abest ut arte careat, ut Paulus praecipue, liug-narnm peritis- 
simus, et Lucas verbum baud raro forment vel consulto dig-ant, 
quod simplicissimam et verissimain rei notionem exprimat ') vel 
quod ad instituta et verba V. T. propius accedat. Quis v non 
videt, ritns omnes leg-is Mosaicae, tentorimn et templum, res- 
pontificales et civiles Hebraeorum redire iis in vocabulis, qui- 
bus utuntvu* -Apostoli ad Christ! opus salvificum et statum g-ra- 
dusque ecclesiae describendos, de quibus long-urn est mult a 
disserere. Quare pptimi semper interpretes statuerunt, in sen- 
tentiis et dictione N. T. rite illustranda redeundum esse ad 
V. T. libros, ad qnos Christum, Evang-elistas et Apostolos 
ubique et in omnibus respexisse luce clarius est, ita ut nemo 
sententiae "apostolicae rationem, formam, scopum et finem rccte> 
perspicere possit, nisi eadem cum Apostolis iudicandi loquendi- 
que via ingrediatur, nisi una cum Christo et Apostolis ad V. T. 
dicta respiciat, quae omnia consummanda, implenda et ad vitam 
veritatemque perducenda erant. Itaque nbi.de slilo N. T. quae- 
ritur, rectissime puto Boeclerum (diss. de ling-ua N. T. orig-i- 
nali) dixisse, quaestionem non ag-i, num phrases et verba, qnae 
in N. T. occurrant, e Scriptorum profanornm monumentis pos- 
sint erui , sed an tota dictionis indoles faciesque stili "totumque 

1) Cf. vocabula multa composita: f'xrpw^a, dnoxapaSoxia, tntQw- 
TtfftK, otTiGza^ irtQiJ.v'jros > KTroysvo/usyoi , ffovTu t tXfjtvxTij^i^siv , vnw- 
Titu^siv , ftiTSWQi&a&at , xaityfa vmv , dvaxiffa^aiojoac&ai , MaTajfQafisvftv, 
7TttfttSeiyftarl^it> , ohfomoTos etc. etc. 



291 

orationis corpus conveniat cum ea Graecitate, quae in profanis 
scriptoribus occurrit. Ne vero nietuamus ab eorum conviciis, 
qui impuritatis notam litteris Divinis iiuiri putant, si stilus N. 
T. mere Graecns esse negetur 1 ). Sane si pro barbarismis essent 
omnia habenda, quidquid a Graeci sermonis consuetudine alienum 
cst, si scriptores Graeci soli essent tanquam norma dictionis 
sequendi, si ea sola hum ana, polita, eleganter et bene scripta 
habentur, quae apud Graecos reperiuntur , pudore suffundi nobis 
videmnr, quod a barbara gente, in barbaro Hehraeorum ser- 
mone, semibarbaro N. T. stilo fidei nostrae his tori am et doctri- 
nam traditam accepimus. Sed etiam turn iis, qui Graecos solos 
laudandos esse putent, ex Graecis scriptoribus probari potest, 
locutiones Apostolorum ncque a Graeco ing-enio alienas esse, 
reperiri potius easdem apud optimae notae scriptores, neque 
linguae grammaticaeque Graecae leges violatas esse ab Aposto- 
lis. Tamen dictionis suae colorem non tarn ex Graecis scripto- 
ribus sumserunt auctores sacri, quam ex V. T. et linguis Orien- 
talibus. Atque qui priino oculorum obtutu barbarism! et soloe- 
cismi videntur, si originem causasque interiores investigaveris, 
insitas habcnt scintillas quasdam veritatis et elegantiae et accu- 
ratissimam rerum competentiam , porro imagines, tropos et rhj- 
thmos sequuntur, qui splendida orationis orn amenta merito dicun- 
tur. Subsidia igitur ad N. T. interpretationem liabemus certis- 
siina: V. T. textum Hebraeum, versionem Alexandrinam, porro 
Targumistas 2 ) et versionem Syriacam. Observetur igitur in 



1) 'Lactantius , inst. div. V. c. I.: ,,Haec impviinis causa est, cur 
apud sapicntcs ct doctos et principes huius saecnli Scriptura S. fide careat, 
quod Prophetae simplici ac communi serraone ut ad populum sint locuti." 
Et panlo infra: ,,Nemo rein veritate ponderat sed ornatu. Non crednnt 
ergo divinis quia fuco carent. " Philo interpretes LXX excogitasse 
dicit avvTQt^ovTa t rots irgdyfiaai rd ovofia-ra, quibus cjutptmxcue yim Hebr. 
vocum exprimerent. Stilnm idioticum .describit Aristoteles jrcpl TIOIIJT. c. 
II. utpote qui EX t&v xvptwv ovofiaxoiv ac verbis usu communi tritis con- 
stet. Dionysius Halicarn. irspl rov Jyftoo&svovg detvoryros agit etiam de 
characteris Lysiaci simplicitate , qui rd xotvd xai tv plow xtiptva ovopara 
TTJV rs ovv&eaiv rrjv IStojrtjv secutus sit. Simplicitas sermonis biblici a 
Boeclero definitiir: conspicua sinceritas , imiata minimeque affectata vis 
et admirabilis competentia. 

1) Scripsit Theod. Hackspanius de usu script. lud. in expl. libro- 
rum N. T. Lightfootus et Schoettgenius quam multa attulerunt ad il- 

19* 



292 

interprctatione ]S T . T. linguae Graccac lex et rcgula ea via , quam 
Winerus sua, qua solct, subtilitatc praeivit; removeeintur conatus 
omnes, quibus vis et notio particularum , praepositionum, ver- 
borum confunduntur , variantur , debilitantur; afferantur loca par- 
allela ex optimis Graecorum scriptoribus sed agnoscatur 
dictionis color Orientals , Aramaeus 1 ). 

Affert etiam multum utilitatis versio Syriaca ad singuli 
cuiusque scriptoris dictionem singularem cognoscendam. In Mat- 
tliaeo tanta est textus Graeci cum Syro convenientia , ut fere 
nihil mutandum sit et verbum de verbo reddere possis , si Mat- 
thaeum Syriace loquentem facere velis. Etenim ut omnino ob- 
scrvatum est, versionem librorum N. T. maxime Evangeliorum 
facillime fieri in ling-uam Orientalem , et vocabulis , quibus Apo- 
stoli usi sunt, respondere ubique vocabula textus, Hebraei et 
versionis Alexandrinae , haec inquam N. T. convenientia cum 
ling-uanim Orientalium idiomate tanta est in Matthaeo, ut vir 
linguae Syriacae peritissimus Adlerus Matthaei textum Aramaeum 
originalem statuerit. Id minime verum habeo; Matthaei exem- 
plar Graccum satis se probat genuinum, primarium , authenticum, 
neque moror traditionem vcterem, Hebraice Matthaeum scri- 



lustranda Biblia! scd ad dictiouem mnlto plura ajTerri possuiit. Targu- 
mistae inaxime earn ob cansam confcrendi sunt, qnocl tropos et imagines 
V. T. solverc et in cam dictionem prophetas quasi transscvibere solent, 
quae sermoni pedestri ct aetati serioi-i coinmiinior est. Uaum exemplnm 
ut affer'am, les, LI, 16. Targumista ad servttm Dei haec verba Deum 
loqnentem facit: In umbra poteutiae meac protexi te, ut suscitarcm po- 
pnlnin . . et fundarem ecclesiam. Ad qiicin Iouin vcrba Cliristi confe- 
renda: aedificabo ecclesiam incam. Bartol. Meyerus Phil. S. P. II, c. 2. 
p. 165 200. ex Targumistis inulta attulit ad phrases biblicas illustrandas. 
1) Optime in nniverstini Olearium iudicasse pnto. Wineri votis ac- 
cedo, ut Hebraismi N. T. curis novis colligantnr et proponantnr. Of. 
Ernest! , iustitutio intevpretis : Atquc ita constitute! ac definita quaestione, 
jifgamus sine dtibilatione , dictionem N. T. esse pure Graecam Hebrai- 
camqne consuetudinein imitari defcndimns nee modd in singulis verbis ac 
plirasibus et figuris dicendi, sed etiam univcrsa forma orationis, idque 
exemplis perspicuis constare, quorum numerus etiam maior sit, quam 
vu.lgo crcdant illi ipsi, qui a nobis non dissentiimt, ut bcne monet Weren- 
felsius, quum etiam Lncas, qni inagis purus ceteris putatur, innumerabi- 
lia habeat Hebraica sitque iuitinm Evangelii eius totum ita Hebraicum , ut 
ad verbum ex Hebraico versum videri possit" Quot Hebraismornm 
manipulos Olcariiis ex solis sex Lncae capitibns congessit! 



293 

psisse. Sed quos seripsit Matthaeus lesu Christ! sei'iuones, quas 
narravit historias , ea omnia Aramaice dicta , in gente Aramaei 
sermonis g-esta erant, atque probatur Erangelistae in reddendis 
iis,-quae audiverat et conspexerat, fides sntnma etveritas, quod 
plane ad verbum Graeco sernione expressit , quae Aramaice le- 
sus locutus erat. Eo magis admirabilis est ratio, qua vocabula 
Syriafca et omneni orationis habitum in Graeco depinxit, id quod 
exemplis infra satis niultis demonstrabimus. lam qtiaedam est 
in Marco differentia ; minus facilis et expedita est versio Sy- 
riaca; occurrunt apud Marcum vpcabula et structurae, de quibus 
apte reddendis haesitavit desudavitque Syrus. Est in Marco 
succmctum quoddam, breviuscule dictum, nonnunquam rapidum; 
habet vocabula emphatica, rariora, non tain planus et ampins 
est quam Mattliaeus, quare Syrus minus expedite huius Evah- 
gelistae sermonem sequitnr. In primis statim capitibus id appa- 
ret. Exempli causa apud Matthaeum rarior est usus verbi sx eiv > 
apud Marcum in cap. III. toties occurrit, ut Syrus de versione 
sollicitus sit J ). Lucae prooemium rhetoricam Graecam redolet, 
versibus quattuor una pcriodus constituitur. fn hoc prooemio 
reddendo illico impegit Syrus; lie sententiam quidem satis per- 
ccpit. Deinde vero ubi Lucas narrare incipit , quae accurate a 
testibus oculatis exploraverat , ita plane dictionem et idioma 
Apostolorum excipit et suum facit, ut virum Orientalem audire 
Ubi videaris 2 ). Idem in Actis , licet eandem sermonis rationem 
sequatur, est tamen liberior; quare in huius libri capite 11110 
Syrum saepius vacillare, offendi, flectere orationem reperies 



1) Syriasiiu Matthaei passim detegi possunt ex Marco. Ex. gr. 
Marc, sv&ews, Syr. et Matth., ev ixstvy rfi aJpo-j Marc, xax' ISlav, Syr. 
ct Matth. inter se et ilium; Marc. 'Iva naeel&fi arc' avvov j wpa (c. XIV, 
35.) ubi Matth. Syrorum more (c. XXVI, 39.) noTrftiov etc. 

2) Litcac oratio mollior est et mitior, quam reliquorum et adini- 
rabili quadam dulcedine perfusa. Paraholas nouiiullas ita coraposuit, ut 
linguae vcrnaculae nostrae scrmo popularis felicissime eas reddcre possit. 
Agnoscitur facile vir perpolitus, eruditus, Graecus, sed qui Orientalium 
simplicitatem nativam optime imitatus est , qua animus eius totus erat com- 
motus. Format ille verba et phrases hand paucas ex more Orientalium. 
In Actis scribit ex. gr. xaQhoyvtoaTye , ubi Syrus: qui scis , quae in cor- 
ilibus sunt oiniiiiim , ut loanncs : scichat , quae eraut in hoiuinc ; at 

ftjs xuQiag, ubi Syms ^OijAOj irgostaitoiqni;f f s etc. etc. -, 



294 

v 
quam in decem capitibus Evangelii. loannis Evang-elistae , cuius 

Graecitatem landant, tanta est sermonis simplicitas et color vere 
Aramaeus , sive notiones principales v spectas sive verba sive 
verborum syntaxin, ut hiiius Evang-elii ipsa Heracleensis versio 
promta, splendida et facilis videatur, alios libros si contuleris. 
Denique quod miratus sum, in lacobi .et Petri epistolis Syrp 
interpret! fere plures et maiores difficultates se praebuerunt'quam 
in Paulo, cuius omnino tanta est ars et facnltas, ut quas in 
dicendo propter sententiarum abimdantiam nbertatemque quasi 
provocavit difficultates 5 easdem superasse simul et subeg-isse 
dicendus sit et reriim g~ravitatem profunditatemqtie inexliaustam 
moderasse siimma distinctione sermonis et perfectione. In epi- 
stolis tantum ad Corinthios, in quibus vehementiores animijm- 
pulsus et sermonis alacritatem splendidamque rbetoricam admi- 
rantur omnes, toties et tantopere lapsus est Syrus noster, ut 
operi suo hisce in scriptis imparem eum fuisse liqueat. 



GAP. IV, 
Versionis Syriacae indoles exemplis illustratur. 

Quum omnibus satis compertum sit, Christum Aramaice 
locutum esse et Apostolorum omnium eandem linguam fuisse rer- 
naculam, minim videri potest, quod tarn pauci reperti sunt, qui 
versionem Syriacam ad N. T. libros illustrandos adhiberent. 
Cuius rei causae plures esse videntur. Primum enim, quam- 
quam versio Syriaca toties edita et ubique pervulgata est, ra- 
rior tamen est ea ling-uae Syriacae cog-nitio et facultas, qua illi 
opus est, qui ex versionis illius usu fructus uberiores percipere 
velit. Accedit, quod Syriaca scripta admodum pauea edita sunt 
et desideratur adhuc eiusdem ling-uae lexicon et thesaurus, ex 
quo verborum notio plan his cog-nosci possit *). Delude, licet 
Ernestius, qui hermeneuticae leg-es optime descripsisse dicitur, 
primum oportere statuerit interpretem N. T. bene peritum esse 
Graecae et Hebraicae consuetudinis loquendi, factum tamen est 



1) Delectat nuntius recens acceptus, Bernsteinium lexicon prope- 
diem cditnrum esse. 



295 

nostris temp ori bus, ut plcrumqiie N. T. iuj,erpretatio a V. T. 
explicalione plane divelieretur, qua via eo usque ventum est, 
ufc ex Pliilone , Platonc , ne dicam nostri temporis philosophis 110- 
tiones biblicae definiantur. Dcnique qui versionetn Syriacam con- 
tuleniiit, partini non adeo miilta praestiterunt par tint tantuni 
. abest, ut eius usutn probaverint, ut suspectum eum reddidisse 
videantur '). Qui 'primus ct fere solus versionis Sjriacae usum 
uberiorcm instituit, Ludovicus de Dieu, licet multa optime mo- 
iiuerit, tamen non ea facilitate praeditus erat, qua in verborum 
fontes ct notiones, in locutionum et structurae granimaticae ra- 
tiones et modos, in sentcntiaruui tropos inquirendum cst. I. D. 
Micliaelis et Adlerus pauca tantuni exempla proposucrunt , quibus 
imitationem aliovum excitatam non esse doleo 2 ). Quae Boltenius 3 ) 
attulit, quamvis non onmia plane spernenda, propter huius viri 
rationem interpretandi illeg-itimam vix multis innotuerunt, paucio- 
ribus probata sunt. Quae Kaiserus de linguae Aramaicae usu 
ad N. T. illustranduni pluribus tractatibus eg-it 4 ), pauca si ex- 
cipias , plane erronea sunt et a tramite recto aberrant. Hie enim 
non illustrat sed obscurat Evangelistaruni dicta ex suo, quern 
laudat, Araniaismo; eteniin baud raro talem fingit Aramaeam 



- 1) Wincv, Graram. p. 35.: ,,Hennebierg, in (lessen exegetisehen 
Scliriftcn viel Gcbrauch voin Syrisclicn gemacht 1st , hat diese Vergleichung 
nicht wahrliaft gcfordert, da ihm feste Principien abgingen." 

2) Fricdr. Eberli. Boysens kritischc Erlaiitorungen des Grnudtextes 
d. h. Sch. N. T. aus d. Syr. Uebers. Fasciculi trcs. Qnedl. n. Leipz. 1761. 
62. Huius libri Icgendi facultas turn clemum facta mihi, postquam liber 
metis fere absolutus erat. Contijiet res aliquot bene observatas, sed et 
falsas ; atque deest copia doctrinae. Sunt tamen studia Yiri rebus aliis di- 
stracti laudanda et comniendaiida nostri temporis pastoribus. Dicit eniin 
illc optime: ,,Unser ganzer Glanbc, unsre HofFnung und der Fricde un- 
sercs Geistes grundet sich auf das heilige Buck der Offenbarung, und 
wir sind ihm unsre ganze Aufmerksanikeit schuldig. Bin Diener des Evan- 
gclii kann sich nicht genug init demselben beschaftigen etc." 

3) Der Bericht des Matthaeus YOU lesu dem Mcssia. Item: Des 
Marcus , Lucas , Johannes. Uebersetzt und niit Anmerkungen begleitet 
von loh. Adrian Bolten. Altona 1792 97. 

4) Th. Ph. Chr. Kaiser: Gomnientationis , qua linguae aramaicae 
M SUS ad iudicanda et interpretanda evangelia canonica novis excmplis de- 
fenditnr, sectio I. Erlangae 1823. Progr. Pasch. Simile quid auctor pro- 
secutus est in programmatis postea editis. 



296 

- ' "ft 

vocem et sententiam , qualis ex ore lesu prodiisse vel in arche- 

typo Erangeliorum Aramaeo fuisse ipsi videatur , quae sensum 
plane diversum praebet ab eo , quern in Graeco habemus , ita ut 
Graeci textus errores statuat, ubi ad Aramaeae vocis veritatem 
revocare studet *). Maxiine id egit, ut Evangeliorum varieta- 
tes a variis Aramaeae cuiusdam vocis notionibus repeteret, qua 
in re minime feliciter egit. 

Equidem quum prinumi Evangelia Syriace legerem, adeo 
placiiit seque mihi commendavit haec Scriptura, ut animum induce- 
rem , ex yersione Syriaca annotationes scribere ad quattuor Evan- 
gelia, quibns, si aliorum assensum nactae essent, similes ad- 
derem ia onmes N. T. libros. Neque in posterum ab hoc con- 
silio plane destiti. Nam revera versio Syriaca apparatus et 
thesaurus uberrimus dicendns est ad dictionem N. T. facillime 
explicandam , nequedubito, quin ab omnibus, tnaxime si Evangelia 
Syriaca legerint, tenor colorque orationis nuilto facilius perspi- 
ciatur 2 ). Hoc tamen loco sufficiat exemplis aliquot id demon- 
strasse. Primum autem indoles versionis Syriacae accuratins 
describenda est; virtutes enim primariae eius jtton tantum inter- 
pret! tribuendae siint, quantum ex linguae ipsius indole redun- 
dant; habet deinde et interpres ipse suas laudes sed mixtas 
vitiis et erroribus. * 



1) Winerns in diss. dc usu vers. Syr. critico pag. 2. recenset scri- 
pta quoque plura, quae ad usum hermeneuticura pertinent. C. Sonntag, 
miculae ex N. T. Syriaco. Altdorf. 703. 4. (Chr, B. Michaelis lumina Sy- 
viaca alio loco laudata legi). M. Weber de usu vers. N. T. Syr. herme- 
neutico. Lips, 778- 8. F. G- Maier , Beitrage zur Erklarung des Evang. 
Matth. Wien 1816. 8. Des lohannes , Linz 1818. 8. A. F. Pfeiffer in vers. 
Syr. I. ad Tim. ep. Erlang. 1776. 4. I. M. Faber observv. in'ep. lac. 
ex Syro , Coburg. s. a. 4. Adde : Agrell , de dictione N. T. Wexion. 1798. 
otiola Syriaca Lund. 1816. 4. p. 53 58. Hos libros inspicere rnihi 
non obtigit, Omnino in plurimis bibliothecis dissertationes et scripta ad 
versionem Syriacain pertinentia admodum parca maim collecta sunt. Ex 
antiqnioribus cf. Rich. Simon, hist, des Versions du N. T. chap. XV. 

2) Io. Franc. Bernd, schediasma plulologico - exegeticum de prima- 
riis quibusdam versionis Syriacae virtutibus in quorundam N, T. locorum 
illustratione conspicuis. Scribit ille in fine p. 24.: ,,Non difficile mihi 
foret, plura eiusmodi collationis exempla adducere; quaiuloquidcdn ultra 
chiliadeia ex instrnctissimo isthoc , non vereor dicere , herraeneuticae 
sacrae (hesauro collecta habeo." 



297 

l 

* In universtfm igitur non dubito cum omnibus versionis Sy- 
riacae fautoribus earn sfniplicem dicere, bonam, accuratam, splen- 
didam partim et nonnunquam vere admirandam. Graecam linguam 
bene norat interpres, in reddendo facilis est et promtus, atque 
eo sermone ipse utitur, ut inter optimos et- classicos linguae 
Syriacae scriptores merito eollocetur *). Quod si in universum 
cuique probatum erit, qui vel pauca versionis Syriacae capita 
contulerit, tamen ea non fuit fides interpretis, ut non multa 
sibi dederit minime laudanda, neque tanta linguae Gr. scientia im- 
butus est, ut non erraverit saepius, denique Apostolorum sen- 
tentiam tantum abest, ut in omnibus assecutus sit, ut plane earn 
baud semel perverterit. 

Primum quidem partim linguae alterius idiomati partim 
versionis libertati id dandum est, ut ad sententiam rite et ex 
linguae ratione exprimendam interpres non tarn verbum de verbo 
reddat quam seiisum assequi studeat. Quare non vitia dicimus, 
si addita quaedam sunt ad interpretationem vel ordo paulisper 
mntatus vel pronomen insertum vel nominis status et numerus 
mutatus, ubi linguae Syriacae consuetude id flagitaverit. Verun- 
tamen quum maximc in Evangeliis interpret! licuisset, textum 
Graecum Jere in omnibus accuratissime reddere, satis liquet, 
nonnunquam eum minus accurate et liberius in translatione ver- 
satum esse. Sententiarum particulas quasdam abiecit et neglexit 



1) Io. Era. Gerhard: ,,Id vero hand veremur cum Tremellio , ad- 
serere, quod maiori ex parte e Graeco ilia archetype fidelissime sit ex- 
pressa. " Vide alia testimonia in Gutbirii editione ex. c. Martiuii, Prof, 
olim Witeberg. : ,,Versio est haec Syra, sed omnium prima et antiquis- 
sima; versio est inquam, sed omnibus aliis ut probatior et plenior prae- 
ferenda ..... per hane solam Graecus textus vere illustratur, recte 
intelligitur; huius enim solius auctoritas proximo ad ipsorum fontium ma- 
icstatein accedit." Wolfg. Franzius: ,,Hanc versionem omnes eruditi ma- 
xime purissimam essc statuunt et pronuntiant etc." I. D. Michaelis Einl. 
pag. 399. : Sie ist die beste Uebersetzung , die ich bislier kenne ; Dr. 
Luther seine, die ich so hoch schatze , wiewohl im N. T. nicht TOllig 
so hoch als iin Alton, steht ihr am nachsten und beide haben einige 
Aehnlichkeitcu mit einander . . . Sie liisst sich sehr gut lescn, meistens 
\vie Original nd gut yerstehn. . . ; Die syr. Uebersetzung hat so Avenige 
Fehlei-> als ich in keiner gefunden habc und ich frage sic gern urn Rath. " 
Quod minium est his in iudiciis , menm non facio ; a nugis non libera 
est versio Syriaca. 



298 

Syrus, quae cxprimendae fuissent, ex. c. particulas compart- 
tlvas wf wgst hand raro practennittit; particulam -ml in Graeco 
saepe inscrtam ex. c. og xul. naosSwxsv et alia id genus inuljta 
non curavit; particulas /(>, 6s omisit vel.cum aliis permutavit; 
noiiiinum numerum mutavit, ubi milla inslabat necessitas; addere 
quacdani hand raro sibi penulsit, ubi melius tacuisset. Ita omi- 
sit quaedam, quae bis dicta et supervacua ipsi videbantur ex. c. 
Matth. XXII, 32.: Dens non cst Dcus mortuorum, ubi Dei 
nomeii semel scribit (legitur tamen apud Persam); c. XXVI, 60. 
ov% ZVQQV semel reddit; XV, 4. Ivsre&uTo taytov S. dixit; c. 
XXVIII, 9. desunt plura yerba; .Marc. VII, 36. /*Uov neQie- 
Syr., unum verbum scribit; Matth. XXIV, 31. psra 
ywvtjg fisyott.ij(; cum tuba magna. In solo Mattliaeo 
verba aliquot omissa repperi c. XIV, 22.; XII, 8.; XXII, 13.; 
XXV, 1. 13.; XXVI, 9.; II, 18.; V, 27.; VIII , % 32.; IX, 
13.; XI, 28. 35.; XII, 5. 28.; XVIII, 5.; XXI, 41.; XXIF, 
44.5 XXVI, 60.; XXVII, 1. 2. 

Magis interprets animus et consilium conspicitur in iis 
quae addidit. Primufii quidem, quae lectoribus i^nota esse pu- 
tavit, explicat interpretamento ; ad nomen ,,Puteoli" addit ,,ci- 
vitas Italiae" (Act. XXVIII, 13.; XIII, 13. etc.); Act, XIX, 
35. vocem Jion^Tovg explicat: simulacrum, quod de coelo de- 
scendit; Act. V, 37. jroy^^v explicat in diebus, qujbus 
scribebantur homines ob argcntum capitis;" c. XVII, 19. scri- 
bit ,,Senatus, qui vocatur Areopagus." Nomini Herodis Act. 
XII, 1. additur ,,Agrippas"; Timotheus c. XX , 4. dicitnr Lystra- 
nns. ReperiuiHur et alia Syri mterpretamenta. Act. XIII, 13. 
ol yrQl rov Huulov reddit: Panlns vero et Barnabas; Act. VI, 11. 
vjitpahov miserunt et docnerunt; c. XXVIII, 31.: conduxit sibi 
Paulus de suo domain et fuit ibi duos annos. Omnino circumlo- 
cutione utitnr multis in locis: Matth. VIII, 32.; XIV, 13.; 
XV, 20.; XXI, 34.; Luc. XII, 45.; IX, 34. Aliquoties, raro 
tamen, unam vocem reddit per duas et ex synoiiymortim numero 
vel omittit ,num vel etiam addit. Rom. XI, 4. ovx szapipav 
yow S. non gemia flexerunt, nee adorarunt; Eph. V, 4. SVTQU- 
jieXta aut (verba) frrisionis aut scurrilitatis. Reperiuntur etiam 
additamenta ex aliis Evangeliis sumta: Matth. XXVIII, 18. ex 
loa. XX, 21.: ut pater me misit, ita vos mitto ego; Luc. IX, 
39. Matth. XXII, 37. additum est ,,ex virtute sua" ex Luca 



299 

et Marco. Cf. Marc. XIII, 14. : quod dictum est a Daniele 
propheta. IMC. IV, 18. misit me ut sanarem contritos corde; cf. 
Matth. XX, 22. 23.; Marc. VI, 11.; Matth. XIV, 24. /ts'rrov 
rjjg &o&uffffi]s S. reinota a terra stadiis multis. Nonnnnquam vero 
non interpretem solum vel paraphrasten agit, sed etiam com- 
mentatorem. Turn simili via ingreditur qua Alexandrinus V. 
T. interpres, ut pluribus notavi in libro meo de leremiae vers. 
Alex. p. 130. sq. Ita Act. X, 22. addit: dictum ei est in 
visione ab angelo. C. VII, 31. dixit ei Deus 11-Q-S cf. 
XII, 22. ^] IOT.^? 116' AJb ^cn ; Act. XVIII, 5. 6. Paulus 
premcbatur verbo. Hebr. VII, 3. vocem a/srsaAo'/T/Tog com- 
mentario circumscribit; vertit enim: ctiius nee pater nee mater 
scripti sunt in genealogiis neque principium dierum eiua neque 
finis vitae eius; v. 6.: liic vero, qui non est scriptus in g-e- 
nealogiis illorum, etc. I. Cor. VII, 35. dK\u TtQog TO sufffflnov 
xul evnuQs$Qov nd xuQtta dnsQiGTruffrtog (quae verba propter trans- 
lationis difficultatem a vetere Latino interprete omissa esse pu- 
tat Hieronymus adv. lovin. I, c. 8.), ut sitis seduli (s. firmi, 
constantes <--*-l^)!) erg-a Dominum in honcstate decora, non co- 
gitantes de mundo. In eiusdem capitis vers. 36. liberiiis iterum 
versatur Syrus: ,,Sl quis autein putat quod despectus sit pro- 
pter virginem suam, quod praeteriit tempus eius et non tradi- 
derit earn viro etc." Ita sane sententia moribus Orientis eonve- 
nlentior est. Hand raro vim voeis alicuius bene circumseribit 
Syrus. Luc. VII, 39. rig xui noromq fj ywri quae sit et quae 
eius fama. Act. VIII, 1.: Paulus erat awevdoxwv morte Ste- 
phani; Syr. bene ei placuit et consortem se fecit mortis. Act. 
IV, 21. xul Ssyd-evTwv UVTWV, Q2A3Z|o QZ> (3o. Nonnunquam 
optime et facillime structuras g^raviores solvit; maxime ubi protasis 
longior est et participia copulantur , vix potuit Syrus , quin senten- 
tiam breviorem reddere et maiorem in minores distribuere studeret. 
Si in voce quadaiii notiones plures coniimctae sunt (Zeug-ma), 
nonnisi apte explicat Syrus, II. Tim. II, 26. xul dvavfywcnv sx 
tys TOV diapoXov jruyidog et reminiscanttir sui ipsorum et libereu- 
tur ex laqueo Satanae. Quae per ellipsin supplenda erant, 
plerumque rectc posuit. Matth. XXVI, 13. ngog 10 svmyiaffat 
addit: tanquam ad 'sepeliendum. lo. VII. Spiritus nondum da- 
t us. erat. Sunt autein alia additamenta leviora. Matth. XXVII, 



300 

* 

37. ryv ahtav aJrow Syr. ctilpain mortis. Nomini Petri addi- 
tur Symeon; nonicn lesu vel additur vel ommittitur et quae-sunt 
similia. Habes circumlocutionis exempla Mattli. VIII, 32.; XIII, 
35.; XIV, 13. 35.; XX, 17.; Luc. IX, 34.; Act. V, 4.; VII, 
45 etc. etc. Pro ,,Angeli" scribit angeli sancti Mattli. XVI, 
27.; e. XXV, 10. non soluni sponsum scribit, sed addit ,,et 
sponsae " (ut Itala). 

Quanta interpret^ nostri non libertas solum sed licentia 
sit in inversionibus , supra vidimus ~(pag. 200.). Turn sane non 
explicare solum sed corrig-ere vult et dig*nitatis rationisque le- 
ges, quae ab Apostolis minus observatac ipsi yidentur, pressius 
sequi, quare matrem lesu praeponit fratribus, Paulum Barnabae, 
Deum Patrem Filio. Cf. etiam Matth. XXIII, 28.; XXIV, 10._ 
To &s\eiv praeponit rtS jrotfcui II. Cor. VIII, 10. Habet igitur 
interpres propriam suam sententiam, sibi placet in sapientia sifa, 
est talis, qui Apostolorum sermonem cum rationis legibns conci- 
liare studet. A tque inde nascitur licentia, qua saepenumero abuti- 
tur, lit ad arbitrinm suum contextum leviter immutet. Exempli 
causa Syrus, qnandocimque in textu Graeco legitur 6 &eog xctl 
nwtfiQ^ copulam omittit et scribit: Deus pater (exceptis paucis 
locis lac. Ill, 9.; Apoc. I, 6.}. Sed alio iterum loco inserit 
copulam, Rom. I, 1. xty-rog cwrooroAos: vocatus et apostolus. 
Id igitur sibi permisit interpres, ut quae ipsi faciliora et mag-is 
consentanea viderentur, baud raro substitueret et immutaret. Ita 
Ebr. II, 6. disfiotQTvQuro Ss Ttov Tig , Syrus: sed sicut testatur 
Scriptura, c. XI, 20. niarsi nsQl peMovTMv svkoyqGs, Syr. per 
fidem eius, quod futurum erat; c. XI, 35. sXafiov ywaixsg S. 
et reddiderunt mulieribus filios ipsarum per resurrectionem ex 
mortuis (ita interpres historiae et veritati rein mag-is respondere 
putat) ! ). Phil. IV, 19. pro sv do'Hj? sv XQiffTto'lrjcoo vei'iit: % v 
doty X. I. Ebr. VI, 2. pro ^umiffpwv sing-ularem exliibet /?- 
unicum baptismum intellig-ens ; Ebr. Ill, 3. pro TW 
rr t g duvupewg UVTOV mnlto melius scribi putat: potentia 
verbi sui; pro dyy&aav duvdnewg UVTOU II. Tbess. I, 7. scribit: 



1) Non plane pro explorato acceptum vclim , ep. ad Hebr. ab alio 
interpvete Ir^nslatam esse atqwe libi-os ceteros, licet mulia id suadeant. Loco 
laudato interpres oslendit accuratam historiae sacrac (Elisac) coguitioncm, 



301 

cum exercitu angeiorum suornin ; Ilebr. VI , 1. TOV rf,g aQ%iji; 
TOU XQIGTOV loyov recte interpretari putat, si verb a aliter com- 
posucrit : iriitium scrmonis Christi. II. Tim. IV, 1. XUTU TJV 
IjTiyuveiav avrov xai ryv @aail.tiav ' UVTOV Syr. in revelatione 
yegni sui (Hendiadyn esse putat). Haec exempla ex multis elegi, 
quia mentem et consilium interprets illustrare videntur. Quis 
tandem est ex interpretum numero , quin multis locis mederi studue- 
rit diflicultati verborum vel comnmtando particulas vel demendo vel 
addendo vel variando. Id ipsum in Syro quoque conspicunm est. 
Bunt loci alii satis multi, in quibus liberius et minus accurate 
vertit, quos vel ex iino N. T. libro onmes recen'sere longum 
est; cf. Mattli. IX, 32. Gr. egressis autein illis; Syr. Arabe 
accedente: quum egvessus esset lesus. Mattli. XIV, 13. 
\ov^r\(!o.v nety Syr. aptius putat scribere: per aridani 
oppositam mari). Marc. I, 38. : uy<apev elg ing %ofiem; xw- 
(.lonoJiSig S. in vicos et in urbes propinquas. Marc. Ill, 31. SQ-- 
%ovrai . . . xal s'w saiajzzg aTcsffTSiXav , Syr. venerunt sf antes 
foris . . . et miserunt. Ex Matthaeo inter alios ireperi Synnn 
liisce in locis liberius et minus accurate vertentem: c. II, 8.; 
Ill, 7.; VII, 24.; XII, 4; XIII, 18.; XVII, 19.; XX, 29.; 
XXII, 4. etc. Sunt autem, ut non semel monuhnus, in Evan- 
geliis multo minus obvia praetermissa et loci minus accurate s. 
liberius redditi, qnam in Epistolis; atque minim est, quod sae- 
penumero, ubi paululum Syrus a textu Graeco deflectit, textus 
Graeci ipsias variae lectiones reperiuntur cum Syro congruentes. 
Ita Matth. VII, 24. o/tcuwVa) S. onotM&ijfferui. Matth. IX, 15. 
itev&siv Syr. vijvzsvetv ut cod. Cantabr. et Montfori. Marc. Ill, 
4. unoxTslvai S. O f ^Q^O Vat. djtoXsffai. Mattli. IX , 8. e 

Syr. QXw?, exemplar qnoddam Gr. teste Beza: 

II. Cor. I, 20. Syr. per ipsum reddimur Amen, ut Vulg-. etc. 

Possunt et alia exempla collig-i, unde patet, interpretem 
Syrum nonnunquam non solum minus accuratnm , leviorem , dor- 
mitantem, sed etiam talem Bibliorum explicatorem fuisse, qui sibi 
ipsi placens, de Apostolorum ratione dubitans, suae rationis 
certissimus, pro bebetitudine sua verba divina corrigere et.emen- 
dare voluerit. Quae capere non potest, ex propria mente ex- 
plicat. Ita I. Cor. X, 2. baptizabantur slg Mwvafjv scribit: per 

Mosen (r*>). II. Cor. XIII, .10. sensus plane mutatur mutato 



302 

Pronomine : Christns qui non infirmus est in.robis, sed potens cst in 
robis. Rom. IX, 22. locus cst rexatissimus, cuius structura difficilis. 
El tJs &SJMV 6 #oc evdti'Zua&ai Trjv oQytjv . . . tjvsyxsv sv nohKy nay.QOf 
&vni(t exsvri oQyrjq . . Syrus vertit: Si yero voluit Deus osten- 
dere iram snam, intulit pro mag-na Ionian imitate sua irain super 
rasa irae, quasi legisset nl . . . I'fota)', yrfyxev . . . ogyyv dg etc. 
Rom. I, 20. vertit: Opera Dei a (?) creaturis mente cermmtiir. 
I. Tim. II j 15.: GW&fottai Stu rsxvoyovtug, lav neivwGiV) (ubi 
est enallag-e numeri , nam [isfawviv ad feminas referendum est) 
Syrus scribit: Vivet perliberos, si manserint. lam rides, aucto- 
rem quod capere non potest, ad arbitrium exponere. Est non- 
nnnquam etiam /.uxQoloyiu eius conspicua, quae taedio aflicit. 
Matth. XXVII, 60. sXuTO^(rsv . . . nQogxvKiGug . . . uTtrjlfrsv. lose- 
pbum ipsum effodisse sepulcrum et lapidem adrolrisse, rix: cre- 
dibile. Quare Syrus scribit: quod effossum erat; delude: adrol- 
rerimt. .(Notandum tamen, quod Persa habet sing-ularem. Cf. 
rariantes quoqtie rers. Heracl. ap. Adlerum). Mattli. XXI, 7.' 
yyayov TOV ovov xul TOV TicSXov xai eits&rjxav STIUVW UVTWV roe 
ifjLUTM UVTWV xul snsxd&iGev s-jtdvia avriov. Hoc loco si UVTWV 
referatur ad ovov xal moJtov, homines ennmcti naris nostro quoque 
tempore monuerunt, non potuisse le^um super asinam et pullum 
insidere. Quare simt, qui UVTOJV omittant rel legant UVTOV vel 
ad {[.lUTta referant. Syrus et ipse Evangelistam purg-are studet. 
Scribit ig-itur.: posuerunt restimenta super pullum et insedit ill! 
lesus (cf. lectiones marginales rers. Heracl. ap. Adlerum) l ). 

Putant rulgo, mediocrem ling-uae Graecae eruditionem suf- 
ficere ad N. T. interpretandum. Id qui dicunt, explicent, quo- 
modo factum sit, ut riri ling-uae Graecae peritissimi in libris N. 
T. interpretandis baud parram operam posuerint. Sunt enim omnia 
in Bibliis tarn distincte, tarn dilig-enter, tarn exacte dicta, simt 
rocabulorum notiones, sententiarum eonsecutio et structura, stint 
denique et maxima et minima tanta cura obserranda et ex mente 



1) Mirum est- quod noununquani usum loquendi satis vulgarcm vel 
quac poctice dicta simt critici vitupcrant. Scribit Homerus , Diomedeiu 
corpora .divina vulncrassc , quum Venercra solam laeserit. Dccet regcin 
non uiio velii equo sed pluribus. Rex noster clcmentissimus , quum uvbera 
suain ingrederetur , liostes omnes in aetcrnum devicturus et vegnum snnm 
coeleste occupaturus , biga ista usus est asinae eiusque pnlli. 



303 

Apostolonini exponenda, ut opus difficillimum sit libros illos 
aliam in linguam transferre. Syrus interpres oimiino satis gna- 
rus erat linguae Graecae; contra leges grammatical vix mnltum 
peccavit; nonnunquani ejiiam quae difficiliora stint, apte et recte 
exposuit. Hand raro miratus sum, eum in notiones et senten- 
tias biblicas intrasse inagis et niulto accuratius res sacrs exa- 
minasse et perspexisse, quam solet mterpretum vulgus. Saga- 
citas quaedam, rerum verborumque copia et recta interpretandi 
ratio conspicittir in auctore nostro.. Tamen non ea linguae Grae- 
cae peritia erat, ut omnia recte intelligeret. Id quod maxime 
in Epistolis apparet. Pauca sufficient exempla ex epistolis ad 
Corintbios, quas utpote rbetorico verborum apparatu abundantes 
interpret! nostro multas difficultates parasse supra diximns. II. 
Cor. XI , 25. ro'ig svavuyrera , vv%D~q(ifOov sv no fiv&ca nSTtot^xa^ - 
Syr. ter fui in naufragio die et nocte; sine nave in mari fui. 
C. XIII , 7. opto autem a Deo , ne sit in vobis aliquid mali , ut (!) 
probatio noslri appareat etc. I. Cor. II, 5. Ira ^ s-mfiaQw; S. ne 
vobis sit onerosa res (s. sermo). I. Cor. IX, 12. el ullot rfe 
v/itov e^ovorlag fiste^ofo'trf S. si aliis est potestas in vos. Luc* 
I, 1. Tra^xo^ovS-tjKOTi ; S. quia proxinms (praesens) fni accurate 
(sollicite) iis omnibus (Evangelii praedicatoribus ?). Adde Phil. 
1 , 16. 26. ; II , 13. 15. etc. Tamen pauca haec esse video , in 
qnibus a sensu verborum longius aherraverit interpres Syrus, at- 
que etiam turn, ubi recte non explicat, est tamen consideratio 
quaedam conspicua, ut aptum sensum rimetur '). Erat sane ne- 
gotium arduum et difficillimum Apbstolorum libros in linguam 
alienam vertendi; sententiae erant a vulgari dicendi ratione alie- 
nae, notiones verborum singulares, partim novae atque si pro- 
pter colorem Aramaeum multa interpreti Syro familiaria erant, 
alia maxime in Epistolis Graecismum redolebant, cui explicandb 
inipar fuit Syrtis nisi in Graecorum libris exercitatissimus fuerit. 



1) I. D. Michaelis landcm nimiam tribuit Syro his verbis: ,,Eigent- 
lich sclwaclie , thovichtc , \in\vissonde Erklarungeii crinnere icli mich gar 
nicht in ihr gefundcn zu habcn , nnd da ich sie oft in Collegiis bei sch\ve- 
ren, zweifclhaftcn Stcllcn anfiihre , sotidcrlich bei COTIX Asyoftcvois, time 
ich cs iinmer rait Rcspekt, anch >vo ich nicht bcitrete; bei manchen an- 
deru TJebersetzungen kann ich mich nicht iinmer des Liichlens envehren, 
bei ihr bin ich, so viel ich mich eutsinnen kann, nie dazn "versucht 
wordcn. " 



304 

Si rectc^statuimus t fcupr-avyxexeiiiplar Graecum habuissc interprer 
tem> nostrum accentibiis etunteilpurictione > noiivinstructum ~, maxime 
laudanda test eiusfacultas 1 , quod in 5 nivei*sum"0ptimd sehtentias 
pavtesque sermon-Is disposuit. ' Nonnunquam tamen structurae- le- 
ges violat vel parum observat: Hebr. IX ^ 6. Toarwv cJe 'oz/Vto 
yMTaGxsvaGpsrwv ; haec verba Syrus priori yersui adiunxit: per 
quaquam tempus est, ut loquamur de unoquoque,ex istis, qiiae 
ita adornata erant. Mattli. VIII, 29. Syrus verba KQO xatQpv 
ad fates attrahit, quae potius. ad sequentia trahenda; c. XXVI, 
71.; Act.. HI, 18. verba: ov Jg? ovgayov M'&a&ai falso con- 
struit Syrus. Aliis in locis error versionis vel ex varia Graeci 
textus lectioiie originem diixisse videtur vel ex eorruptione tex- 
tus Syriaci. Matth. , XXII , .23. ot Keypviss. '.$ slvui < uvdcfraGtv 
S. Sadducaei dixerunt ei , non est resurrectio mortuorum. Sura- 
sit Syrus vocem As'yorrsg notione viilgari, neglecto articulo, qui 
neque legitur apud Lachmannum. Act. XII, 10. dis^ovteg ryv 
yvhaxtiv S. ! Zf,Qi>. pro >* (Philox.), et quum praeterita esset 
custodia priraa et seciinda. Matth. XXVI, 71. Jisyei roiq sxst 
KM ovtog. In contextu Syriaco, ut niinc punctis distinctus est, 
sxst ad verba posteriora relatum est: Dixit iis, quod ibi etiara 
Lie erat; sed possimt etiam coniung-i verba ^.ioZ? .001^. 

At vero lit non tacemus vitia et errores versionis Syria- 
cae, neque eius laudes praeterniittendae sunt. Bona sunt mixta 
malis. Est nonnunquam liberior Syrus, sed in universum accu- 
ratusj peccat baud raro, quum sensum apostolicum non assequa- 
tur, 'etiara corrigere audet, onmino tamen promte et bene ea 
quae facilia et plana sunt in sermonem Syriacum transferre solet. 
Quam scite et apte nonnunquam idiomati Syro accomodet verba 
Graeca, exemplis multis comprobari potest. I. Cor. VII, 31.: 
ol xQwpsvoi T<$ xofffjiM TOVTW w$ ^ 7raQa^QMfj.vot. Syrus: qui 
iituntur saeculo hoc ]A^Ajj? \>y) ^D ^^ |J n'e extra conve- 
nientiam (iustitiam) usus sc. utantur. Locutionem kuvrovg qwiGTu- 
v&iv reddit: ut ostendamus vobis, quid (quales) nos fsimus). 

II. Cof. Ill, 1.: dxdQtc-iot reddit cnZoa^a o r 'ao (II. Tim. 

III, 2.); offvfiTtQsepvzsQosl. Petr. V, 1. ^QDj.:^ ].ju*O; svys- 
vfe Luc. XIX, 12. }.= l^DCiQ^ p etc. etc. Si qnis perpendat, 
quam difficile fuerit, verba multa transferre,, mirabitur Syri in- . 

ter- 



305 

terprelis dexteiitatenj. Cf. voces sixatQog Hebr. IV , 16. ; JTSQI- 
TrotVf Epli. ' l*k xttjr^fi'o) II. Cor; II, 17. ; frQiafifovo) II. 
Cor. H, 14. Delectat saepenumero verbum Graecum, quod 
Syriace verti omnino non potest, a Syro interprete ad notionem 
shnplicem Ha redactum videre, ut sensus optime exprhnatur. 
Neoyvros II. Tim, III, 2. Syrus OlfLo^oZ ]1$ (die noch frisch, 

jung sind in der Jiingerschaft) ntyxrrig I. Tim. HI, 6. cuius 
manus currit ad percutiendum etc. etc. Promte utkur quoque iis, 
quas lingua Syriaca porrigit, orationis figuris; paronomasia ali- 
quandp reperitur, Act. II, 30. ^ *oZo] ^CDp? iJ'^ ^D9 
y^jOD. II. Cor. XVIII, 4. Optime Rom. IX, 6. ex idioniate Syro 
scribitur: fcnL^? ^A^D A^aj ^aSo ]oOl P nequaquam cadcndo 

cecidit verbam Dei. Item Matth. XII, 30. vim verbi ffxoQnt&t 
Syrus apposite Infinitive augere studet 

Sufficiant haec ad facultatem mentemque interpretis decla- 
randam. In universum eruditus et optime instructus erat Syrus 
noster et ad interpretandum maxime idoneus ; Graecae linguae 
tantopere g-narus, ut plnrimis rebus par raro in errorem ab- 
ductns sit; lingua autem Syriaca tanta facilitate usus est, ut 
vix multi melius. Graeca enim tarn scite, simpliciter et vere 
transferre solet in sermonem Syriacum, ut- viri ingenium baud 
mediocre cognoscatur. Atque si Micbaelis cognationem quandam 
cum Luthero reperisse sibi videtur, id maxime in eo situm est, 
quod Syrus ad vitam omnia et ad captum vulgi exprimit, ser- 
nione usus piano, forti, simplici. Neque ingenii dexteritas et 
sagacitas quaedam neganda est. Bed quod maxime in Biblioruin 
interprete postulatur, fides est sincera et Spiritus Sancti insti- 
tntio. Interpres Syrus non perstitit plane in doctrina Apostolica 
neque ea in verbum divinum reverentia est, ut probe eius lit- 
teram in omnibus tueatur. Quare non minim est, quod senten- 
tiam saepenumero non assequitur , ita ut in explicando plane 
aberret vel ea, qua est levitate, corrigere et nmtare incipiat 
Quare si Apostolicam menteni et Verbi Divini expositionem veram, 
castam, accuratam, in omnibus fidam requiris, earn non inve- 
nies apud Syrum ; si de adminiculo et instrumento cogitas ad 
linguam N. T. facilius cognoscendam et ad notiones rerum et 
verborum felicissime indagandas, versio Syriaca antiqua maxime 

20 



306 

iibi commendata sit. "Qtiomodo ex scntentia nostra tisus heime- 
neuticus institui possit , cxmplis demonstrabinius. 

Recite momiit I. D. Micliaelis, USHIIV versionis Syriacae 
fieri posse ad nomina propria et nomina geographica illustranda. 

Capernaum scribitur XKk^JfSS vicus Nahumi, Betbania \.* A-*O ? 
Betlipbag-e V^ 25 A-kl> (de Dieu: donuis patientis et domiis blan- 
dientis 1 )), Alvwv ^Q-ji ^-*-^? Bethesda Tf.CD.>j A^.li etc. Cf. 
Mattli. XV, 39. oj.y^o 2 ), c. XIV, 34 fi-L^ c. XXVII, 57. 
1A^)5 (Arimathia) Luc. XXIV, 23. *fflop^.'. Cf. porro ver- 
sionem Syriacam ad vocera Boanerg-es Marc. Ill, 17. o l-O 
]}& oLlD ^OloA^l) saA^. Thaddaeus scribitur ].^?Z, quod alii 
aliter explicant (vide Michaelem in Lexico), Kavavtryg ^kJ.Jio 
(Nap) cui respondet Syriacum 1-iJ-^ Luc* VI, 15. Iscariotes in 
Syro yenit ^Qjpi}i> ad quam forraam de Dieu confert 

apud medicos i. q. psna suffocatio. Addaa nomina >-fO) . 
etc. 3 ). Falso Syrum scripsisse putant nomina Gethseniane et 

Barrabaej ^QCDf^d^jion ^?) et ]z>] f^ (secundum Hierony- 
nmm tan "\i) *). ' 

; i ' J , 



1) ^.^t.-2 ex altera notionc cst amarus, iminaturns (D^5 grossi, 

vox plane alia Luc. XIX, 4- avxofioiQKia ]Zoi^IiD "\LL ficus insipida). 
Pro Bethabara lo. I. Syrus Bethaniam scrihit, ut codd. nonnulliV 

2) lisdem Htteris urbs Megiddo apnd Syros scribitur. Hieronymns 
,,minc autem regio dicitur Magedena circa Gerasam.'* Iiidaeornm inappa 
a L, de Dieu laudata habet ]n^?3 inter Dalmanulham et Gerasam. Sed in 
eiteriori terra Magdala quaerenda. Arabs eddem nomine locum appellat, 
quo hodieque dicitur. 

3) Mirum est , quod Act. XIII. pro Bagiqaovs legitur ].kiQ zp, 

de quo .nomine varias yiroruni doctorum sententias vide in Lexico Castell. 
ed. Mivhaelis. 

4) Obiter hie memorem, quod ex noininibus propriis fortasse pro- 
nuntiatio vocalium cognosci potest, qualis fuerit Syri interprets. Ita sori- 
bitur Thomas ]..!)o]Z Thaumas etc. Cf. *iDQj..^Z]..O ^Afyvais'). Si 
credibile esset in versione nostra legi noinina, nt primum ab interprete 
scripia sunt, patet, eum litteras o O ] pro vocalibus adhibuisse ex. c. 



307 

\ 

, Nonnunquani versio Sjriaca? ln-7.subsidi.iim vpsarl^flptest ,ad 
iisiini et consuetudinem tcmporis illiu^ cognoscendam. Exempli 
causa jiagaffxevij lo. XIX, 31. vertitur jAoofV et notissimum 
est, apud Syros dies septimanae ita numerari et appeilari, ut 
?Aooj diem Veneris sig-ni licet. Dies quae praecedit sabbatum 
illo nomine ubique intelligitur. loannes ig-itur non (licit, parasse 
so Iiulaeos ad paschatis diem primum celebrandum , sed crucifixum 
esse lesnm die VI. in ipso Paschatis festo sabbatum antecedente, 
quod ea de causa magnum evat, quia in Pascha incidit. Vide Luc. 
XXIII, 54; Matth. XXVII, 62.; loa. XX, 31. Porro pta cuppdrwv 
a S yro non solum dies I. septimanae intclligitur, sed patet etiam 
ex versione nosira solitum fuisse Christianis diem primum ut 
diem dominicam celebrare I. Cor. XI, 20. Porro pro hora ter- 
tia, sexta, nona Sjrus scribit: tres lioras etc., unde facilius 
cog-noscitur, integ-rum trium Lorarum spatium intelligi. (De nu- 
nierorum syntaxi cf. Ag-rellium). 

Sed fnictus uberrimi et laetissimi percipiuntur ex collatione 
versionis Syriacae ad vocabula sing-ula textus Graeci. Etenim 
nt supra demonstravimus, Evang-elistae et Apostoli voces multas 
et locutiones mutuati simt ex ling-ua Aramaica, quare saepenu- 
mero vocis et locutionis cuiusdam orig*o et signifieatio optime 
cog-noscitur ex versione nostra. Ex Matthaeo praecipue exem- 
pia proponam, unde ni fallor cuique patebit, Evang-elistam ea 
ipsa veiba, quae Aramaea a Domino nostro audiverat, fide 
sumnia et ea arte reddidisse, ut.vox Graeca plane exprimat Sy- 
riacam nee tamen ipsa a Graecitate aliena sit. Erat quidem .inter 
dialectum Sjriacam Palaestinensem et earn linguae formam, qua 
interpres noster usus est, differentia; sed nori solum sermo et 
dicendi g-enus in .versione nostra quain proxime accedit ad Evan- 
geliorum ididma, quia est simplex, planum, veg-etuhi, plenum 
sang-uinis et nervorum, ab idiomatc populari et proverbial! baud 
alienum, sed etiam ed maxumopere laudandus est interpres , quod 
verborum notionem, vim et efficaciam rectissime percepit et 



Act. XVII, 17. *Do3QQjkD] . . . ].DQ_PQ_^.^fc.D philosophi Epicu- 

Vtsvn T ti tit T . _ _ ! - _A_ A -.A 

20* 



Act. XVII, 17. *Do3QQjkD] . . . ^.DQ_PQ_A^t.D philosophi Epicu- 
ros. In tcxtu edito Nomina propria vocalibiis ita instructa sunt, ut^ 
ad formam Graeoam propius accedant. -? 

rwt 



308 

optime reddidit. Patet quoque, ut pluribns ; dempnstrahnmis, In- 
terpreti ludaeorum rationem, sernionem et theolog-iam satis f:a- 
miliarem fuisse, ita ut locutiones usitatas oinnetnqne vitae formani 
ad veritatem exprimat, unde probatur sententia nostra, scri- 
ptam esse versionem in eius reg-ionis finibus , ubi ludaei plurimi 
habitaverint. Quam ad rem etiani ilhui facit, quod supra dixi- 
mus, Syris consnetum esse, dies ad norniam ludaeorum mime- 
rare; sabbatum quoque Syros Christianos celebrasse, ., cognitiun est. 

Proferamus ig^itur exempla ex Matiliaeo. Cap. I, 1. fiit&og 
yfveGew$. Syrus '? ClZo r *-^ji? |oAo i. e. liber s. tabula gene- 
rationis, cpg-nationis , erg;o g-enealog'ia. Gf. nnbin 'nsp in V". 
T. nbi Syrus Uf-^pZ. , Sed v. 18. yswrimg a Syro vertitur 

] r ^ partus, natales. Rectissime igitur vidit, prhnum per g-e- 
nerationes ter qaattuordecim a Matthaeo yevmiv lesu Christi pro- 
pom, qui filius dicitur Abraham et filhis David; deinde a versu 
18. narrari yi'vvyfftv partum lesu Christi, quomodo Maria lesiim 
pepererit Nazarenum. c. I, 18. jitv^trzrsw^f/o-^ ]f*zD (ven- 

dita) in uxorem promissa, desponsata; J/xw? S. ]j^O vir pro- 
bus, rectus, Justus. ;V. 19. nttQuSeiYpaTfoat (LXX ler. XIII, 
22. etc.) S. .Df>. Monuit R. Simon , melius reddi mm potuisse 
vocem Graecam ; nam Syr. est deteg-ere , in publicanv proferre 
turpitudineni vel ig-nominiam. Idem yerbum Es. Ill > 17. > jnn& 

ffMH\- Cf. Col. II, 15. - Cap. II, 1. pdyoi S. ].*Qj^D, quod 

vocabulum de Dieu refert ad rad. *-*\x palpare, scrutari, e^- 
plorare (?). In Simplici V. T. hoc vocabulum nbh leg-itur , sed 
in Da'hielis vers. Philoxen. Etiam Act. XIII. fiayog alia voce 
redditur. V. 5. fid TOV TCQO^TOV. .Syrus praepositiohe *D 
utttur, sed v. 17. vno "Isqsniov j^b. V. 13. eysgd-etg, qua 

. . % ....'-. - . ' '' , "* . * 

voce saepius utitur Matth., plane respondet Syriaco ^Q-D/ 

, ' ' -- : - . - . -'-: , : ..- : a i-/ '. rl - . ' >*' JTS V 

Vocabulum fiwtttilpiv Syrus reddere solet per r -:i-^ abluit se, 
ablutus , intinctus , immersus est aqua, quod optime id ex- 
primit, quod baptismi proprium est; unde explicatur quo- 
que, quod Apostoli decent, per baptismum ablutos nps esse, 
item immersos et sepultos cum Christo et quae sunt simi- 
Mia. Cap. IV, 5. meQvyiov Syrus ^-ll>. Patet 



309 

eodem tfsii adhibHiNii esse ab Evaugplista, quo vox Syfiaca nsi- 
tata crat. V. 24. daifiovtfcofjtevoi f..JQ-?, ffe\qviad(ievoi f-S 
Wl 1 U * ex ^ ra tectum anibulare solent, noctambulohes , nagu- 
\i,Tixol j.-j.Al>. V. 15. 7ifv TOW '/ogdttvou. Syrus: limites 
lordani; ..-JIIQUV Hellenistis -limitem designat et citeriorem et ulte- v 
riorem, ut Syria flUk cis et ultra. Cap. V, 3. ol jrrw^ot 
Tip ~ jtvevftaTt. S. -uwOfD liasoto. ^JC^D depauperavit (Lev. 
XXV, 39. 47.), Ethpa. attenuates, exhaustus est; adi. pauper, ege- 
nus, tenuis, inops. Oppositi sunt igitur qni dicnnt: oxi TC\QV- 
Giog slfjkl xul nsn^ourrixu xal ouffisvog %Qsiav e^co (Apoc. Ill } 17.). 
V. 5. nQazig \2*zkQ pp. depressus, demissus, atque inde man- 

suetus, humilis, quare respomlet Hebr. ptiis.; V. 13. alifff&q- 
ffsrai Syrus refert ad uhaq. V. 14. snuvw OQOV$ xsifisvtj ut Lat. 
urbs Macedonibus sita i. e. condita, S. aedificata. V. 18. xeQufa 
i. e. y()ju./iTog 'xoor, Hebr. 'ypiy a. yip litterarum aculei, emi- 

ncntiae , cornicula. Syr. ^f0 lineola, litterarum ductus, quod 
vespondct Syrorum scripturae. Ibidem: 2wg ^v Trcevra yilvijjat 
cnooij ^D? V&r donee quidquid est Legis, factum sit iuris 



sui. V. 22. faxd Syrus iisdem litteris retinet (Theophyl. x- 
TuniuGTOv). V. 25. I'cd-i evvowv Syr. concordare, consentire 
te facias , concordem te reddas. V. 26. xofynvrys ]jo!iQ 
Rabb. et Talm. p?^; sec. de Dieu pars dimidia quadrantis, 
Marc. XII , 42. Asyrra duo , o tart xodQavTtjg. V. 29. Gxav$a\l- 
&v. Recte nionuerunt nmlti, hoc verbuni explicandum esse ex 

Hebr. b'ODS. Item ubique Syrus. Hoc loco : si est ^*-^ 11*2^0 
si res est offcnsionis tibi, qua impingere possis, ut concidas. 
C. V, 37. sx TOV novfaov. \*~>> ^.So cf. c, VI, 13. ^O . JD 
(..Ji.^.0 *). _ Graecum o n^aiov plane respondet Syr. ^afO 
propinquus, proximus loco, g-enere, sanguine. V. 44. liti\~ 
Qedlfa. Hesycb. /9<v. Syr. qui ducunt vos cum violentia, qui 
vos violenter tractant. Cap. VI, 1. T^V dixouoavvriv 



1) |.AA!> et-Masc. et Neutr. esse potest. Vide cap. X1H, 38. viol 
vol jroy^oti 1. lo, V, 18. o 



310 

recte notattir in Cod. Nitr % II. ad? hunc locum, sig-nificari hac 
voce et IterjiiiQGJJvnv et, dixatoffyvyv. .. JVlattliaeus baud incon- 
sulto vpce posteriori utitur;, in leg-e scriptum erat: Pauperi ne 
detralias vestinientuni , quod lib i erit in iustitiam. ludaei id sibi 
iustitiam reputabant, quod dona dedefunt. V. 2. py <rahifi- 
ffyg Syr. ne cecineris huccina ante te. UTIS^OVGI acepenint 
mercedem suam. -V. 7. puTioXoysTv *.Q.G.D Cliald, obmutuit, 
Pa. sec. Ferranum: eifutivitj g-arrivit, blatcravit. 
Syr. bene ]]^-0 U^^^O. V. 8. wv xQstu 
.Q^i.A ^._l>*\JLp quod vobis requisitnm s. requh'ciidum cst. 
V. 16. ffy.v&Qa)Troi (LXX pro d->ss?t Gen. XL, 7.; Dan. I, 10.) 
2.D; monachos ludaei . b^niQis vocant. V. 19. 



.-. C. VI, 32. ifr^*? U^^. - Cap. VII, 14. 

it <TTsr7 ^"faS a ,-^O coang-nstaius cst, macruit, attcnuatus est. 
Occurrit idem vocabnlum les. XXVIII, 2.0. : A^D lA.iA.A.k: 
Q.i\L&O ]Jo textnra nimis angusta est, quae non sufficit ad 
explendum. V. 5. d'tupXsye/g bene Syrus : ^-i ^oAj per- 
spicuitas tibi erit, potestas tibi erit animadvertendi. V. 25. 
TCQogsjisGov Syr. bene Qaj.^Z] irruit, donflixit, allisus, obductus 
est. V. 29. we fgovffiav 1'^wv j^^AliD (Einer, cfer dainit zu 
sclialten iind zu walten versteht). Cap. VIII, 17. s^aGT-aasv 
Syrus optime ^.^J tanquam onus imponet sibi et portabit (Prae- 
terita nnitat in Futura). Liceat hoc loco memorare, quod in 
Matthaeo pleraque, quae ex Prophetis citantur, ad verba Graeca 
accurate reddnntur , ratione nou babita textus Syriaci , ut in V. 
T. legitiir. V. 24. csiafioe est Syr. fco). V. 30. [IMQUV 
an avT&v (Luc. (laxQo&sr') respondet Syriaco ^OOTJ.kJ ^OT._^. 
Cap* IX, 15. filii thalami est Syr. 1-JQJ.^ ^CHQJLO. ^ V. 22. 

^ | ** 

&doffsi ^1^Z] (fasse Herz, fasse Muth). V. 36. IvkvK- 

\\ ' 

fjtevoi y.ul l^Qtfisvoe. Syrus ,-.-^f.ao OC01 ^,^\1 fatig-ati et soluti. 

Minus accurate. Sig-nificat autem interdum (rxy'AXw fatig-are et pro 
,..*{., quod lectioni hlelv^trot responderet, Micliaelis leg-ere 
vnlt 



311. 

\ 

Cap. SL",' W'tixsQuiot ?.!USo2. -: V. 32. otioloytfff&cu lv 
6(.ioi plirasis Syra cst <-?o] cum >. Quod verbum in Aphel si- 
g-niiicat pp. emisit, professus est; quae accepta sunt, reddere, 
retiibuere ; erg-b in aliquo collocare retributionis , professions 
jwiterieni , acquiescere in aliquo cum confessione sua omniquc 
vcrboruni vitaeque ratione; in aliquo habere causain gratiaruni, 
ag-nitionis, laudis, eonfessionis. Cap. XI, 25. ubi Christiis di- 
cit: 'OJUOXOJ'OI~/JMI <rot , 'irfar-'Q . . . OTI unsxQftyag ra/Irct dno GO- 
ywv etc. idem verbum legitur in Syr. cum .^, confessionem fa- 
cere alicui, i. e. id tibi verum et rectum esse ag-nosco, ea de 
re tibi rationem reddo, confiteor id et pyofiteor et ea in re tibi 
lau'deni et veritatem et 'iustitiam affero et renuntio, quod etc, 
Cap. XI, tl. -ZyfyeQTai. Haec -vox saepius leg-itur in Evang-eliis 
notioue a Graecismo aliena. Cf. Matth. XXH 7 ", 11.; loa. VII, 
16. propheta non surrexit, non excitatus est. Sed respondet 
plane Hebr. tip I. Reg 1 . Ill, 13. et ^ Syriaco /Q-O. Hoc verbo 
utuntur Syri in phrasi: constitutus s. factus est episcopus, ex. 
c. dixerat Abulpharag-ium dig-num esse .ocn.^ ^QQJ? qni illis 

V^_ y. 

praeesset ut Mafrianus. Bst porro: inclaruit, vixit; in Chro- 
nico Edess. anno 782 inclaruit Eutycbes. (Cf. nostrum: es kam 

em Prophet auf). . r- V. 11. ysn't]Tol'yvrtiux(5v?eat.8yr.]f*-* 

' - 

],ij (apud lobuni >7iL : N s n b i^ -i LXX yerritfog -yvruixos). Ibi- 
dem o juxQOTSQog. In Evang-eliis (if'yug et fiixQog plane eadem 
ratione dicuutur, ut Syr. .C)3 et iJO-S^l. Ihde cognoscitur em- 
phasis, qnae inest locution! Matth. V. ,,qui vero ita facit et do,- 

cet, fjisyag dicetur in Regno" (cf. . a*n Rabbi). *p3 nonniinquam 
dicitur id, quod per eminentiam inag-num est: inandatuni magnuni, 
nrbs reg-is inag-ni, ubi inag-nus i. q. sumnius. Sunt et alia sibi 
opposita, quae plane conveniunt cum locutiorie Syr. iit dyairKv et 
I.UGHV kpw et ]JLSD. Non abs re fuerit, g-enuinam vim, amaridi " 
et ,jodio habendi" ex ling-uis orientalibus explicare. i^N pp. 
est adspiravit rei alien i, quae allicit et capit venustate sua, 
adspirare , - in earn inclinare , in earn ferri ; Sih arete amplexus 
est, sibi attraxit, in g-remio suo tulit et fovit. N5to autem: ab- 
stinuit re deformi, aversatus est, neglexit, odio habnit. Inde 
intellig-itur, quam vere dicat Christus, non posse hominem aniare 



312 

duos dominos, necesse esse,utunnm ainet, alter ihw oderit. 
Etenim rebus duabus homineni allicientibiis, lion potest in jutram- 
que adspirare e.t inclinare; iihi acclinabit, ab altera ..abstinebH. 
Plane alias notionis sunt verba alia ut ]Qto, quae et ipsa nos 
vertinius : odio habere. Stint pdrro uya&oG id GanQog s. <puvio$ 
sibi opposiia , ut Syr. *c^ et *JuD ; etehim verbiim posterlus 
pp. est id quod foetidum, putriduiii, eniarcidtim. C. XI, 13. 
ot jtQoyJjTut* xttl 6 ro/iog. Syrus vulgo scribit j.fiDOSiQJ, sed hoe 
loco ]Aa5o| j ut Pentateochns Syriace dicitiir (c. XII , 5.). 
C. XI, 17. WQ$GU,G&S -- epoyuiT&s. Syras bene eodem verbo 
ittitur r Or cums ribtio in Pael iabilare, in 14.p1iel plarigere. Ad 
dictum conf. Herodotum : Ttafaa&s ftpi oQ%s6iisvoi , t-jrsl ovx g/tf'o 
uvJkSovzog ij&&STS sxpawsiv oQxsofiei'oi. Geniar. Sanhedr. iB. XI 
ad ProT. XXIX, 9.: hoc est, quod ait vulgus: flevi viro, at 
non agnovit; risi viro, at non ag-novit, ubi sensns innuitur: 
Sire succenscat sire ludat sapiens cum improbo et stulto, nil 
efficit; opera perdita est; giibernari non vult nee edoceri l ). 
Ibidem v. 19. OTTO rwr rsxrwy auTtjg S. OT^jJ^i* _io Trem. a 

cultoribus sais, Boder. in Reg^. a servisf; de Dieu vertendum 
monet ab operibus suis. Aethiopl ex operibus. Pers. ab operi- 
bus suis sapientia perfecta est. Ita legi in exemplaribus non- 
nullis, Hieron. quoque testatur. In textu Syriacd ag-itur de puri- 
ctatione. Mir or, quod Schaafius quoque vertit: a cultoribns suis, 

V f . 

nam lectio recepta referenda ad vocem | r & optis. In Lexico 
auteni Schaafius scribit CTUj. 1 (Partic.) qni colunt, qiii jfaciuut 
earn.* -Ita si scripsit Syrus interpres 2 ), recte iriterpretatus esi. 
Eteninirnoii dip)ito, quin Christus dixerit, sapientiam i. e'.'.sa- 
pientiam ilHus temporis, sapientiam Pharisaeorum - ab ^nlbii^, 
qtii earn sectabantiir, contra loannem defensam esse et proba- 

tam,. -r V. 20. ovedf&iy Syr. p f jCCuwiQ.J! probro exponejre, 



1) Placuit Domino saepins uti adagii^ et proverbiis.f Non dubito, 
qiiin ex scriptis Aramaeis et Syriacis multa prdini possint ad N. T. ada- 
gia et j)rotverbia.5illustranda.^ : : v v-.f ; ...-.-' .'.' 

tf 2) Potest piuiij/tari. quo que cn^jOi*. ? servis suis^ itais cei'j,e saepfi 
Syr, ^ f a>-<c. XII, 18). , '- 



313 

laiidem gloriamque adiniere r atque -v^rbis -aliqiieni deliffne'stare. - 

V. 28. 'jrdvTsg ot xoina>n&; |$ ^&&& otiiAes vos't qui fessi 

," . " . T , " " - - '',,'' i r. '-. x " ^^^" ' , ' , ' * v "-"'--. ' - l . V "' " - ' * '' * 

estis laboribiis, viribus exlenuati.; V. 30. 6 vyo$ pou xQq- 
S>. J)O-A-ai.l> snavis, benignus, dulcis. Cap. XII, 13. 

q vytfa-- plane exprJmit Syr. A-lpZ. V. 20. Mvov 
rvyofievov Syrus Graecae vocis sonura imitatus 5i^a^i3 ^(cre- 
pitavit flamma, fumig-avit, lente extincta est. hald. JKSU ex- 
tinxit). V. 36. ^/7/* (>yo v S. ]l-^~> iuutilis , , otidsus , s. 
rectius, id quod a recta via deflexit et defecit, Arab. VJaJ 
quod incassum fuit et evasit; Adi. y amis, irritus , frustaneus. 
Inde oritur haec notipnum scalar iocus, mendaciuni, npfas (cf. 
nH\). ...V.. 39. /io/#A/g ^iZfAy^ V. 43. $i 

Syr. ad verbum: in locis, ubi non sunt aquae (in 

,p P, y ' . . 

V. 55. TC'XTWV ffvjH * e< teste Ferrario: faber Hg-narius, tigna- 

rius. - ' Cap. XIV, 2. fyegfri] dno rtiv VSXQWV haec formula 
ex Syriaca orta ]AJ!Sb Alb ^. V. 2. dwu^siq evsgyovatv 

Iv UVT<$. Respondet Syr. fi^\flD| quod pass, fieri significat, sed 
active : operari , efficacem esse. - CC- Eph; III, 20., I. Thess. 
II, 13. Y. 6. ysvtatu }* A^S. V. 8. nQopipuvd-sfca 

- ^ ''-' , 

S. quia edocta erat a matre sua. wgofiipu^ttv (LXX seinel pro 
M~nlri) proprie est ipraecedere ; Orientalibus id verbum placuifc 
propter notionem et imag-inem ex vita communi snmtam. V. 10. 
unsxe<pu\iGs S. caput amputavit. ... V. 17. UQTOI S. . ^- *f"v&. 
placenta, torta panis. B. B. Ex. XXIX, 13., lud. VIII, 5. 

'' l ' ' ' ' ' " 



. 

V. 31. sig iC ediGTaffag verbum plane Syriacum: *._v, 

C. Xyil, 17. els uytdotovd. hfidMsTat. Syrus Schaafio interprete: 

if. I 7t 

atque inde purgatione eiicitur foras. (A*D?^ ^burgwv nescio nura 



latrinam sighificet. V. 24 nQopu, tu ajrwMdirt S. 
Cap. XVI, 22. emnnnv Syr. ]]^ quod plane respondet. Sed 
var. lect. U^. ' . Cap. XVII, 2l. ixnogeueTM cf. Marc. VII, 
29. Syr. U quod est turn exire turn eiici. (Luc. XVI, 4). 
Vox exfldMietv quoque in N. T. saliquo inodo imituata est eaiidem 
rationem, qua Syri dicere solent *OSiJ. - Cap; sXIX, 6. 



314 



tQv&y 'Syr. eodem 1 ^ verbo utitur, s^PV H 110 ^ '" idiomatc Sy- 
riaco usitaturii est de matrimonii lion iugo dicam seil vinculo. 

I. Tim. IV, 3.., I. Cor. VII, 36., 1. Tim. V, 14., Hebr. XIII, 
4. Etiam Subst. wPl nieliori sensu apud Syros -in usu est quam 
apud Graecos ; -j^l fS cst comniilito, sodalis, socius .11, Cor. 

VI, 14. cf. Pauli allocutio: ffv&ys yvfais. Apud Graecos. rarius 
a poetis "^eZyog de coniug-io dicitur. V. 1.1. 12. %a)Qiv S. 
.D2^D quod vocabulum in linguis Semiticis est I. percutere ut 
audiatur sonus, spec, pulsavit testudincin s. vas magnum, am- 
plum, vacuum, quod sonum dat profnndum. II. evacuavit, vacuiis 
fait; Pa. evommt. III. ccpit, suffccit. 

Cap. XX, 12. ftiav IOQUV snofyffav S. confece^imt , absol- 
verunt. V. 28. MTQOV ]j.OJQ2 quod verbum I. redemtionem 

II. rcdemtionis pretium deuotat. V. 30. sxQagav S. U-O 
alias OiQ.^1 (r. 31). Cap. XXI, 5. tMpsptjxu 

iog re.ddit Syrns l-jZ( asina domita, portando assueta opp. 

, quam vocem ante adhibuit. V, 32. tiovzzg S.yrus bene 
amplificat illiistrairdo : neque vero turn, quando vidistis, eg-istis 
resipiscentiain. V. 37. IviQait^aovxui S. . QCTlAaJ. V. 44. 
ffvrd-Xuat bene Syrus l^jAj (Hebr. ci>-in Ps. II.). Vocem A/x/*>;- 
(rei Syrus reddit per f3?, Arabs ^A'^:-iJa:3 coinmolet eum. Verbum 
utrumque convenit in notionibiis variis; hrifniiv enira pp. est ven- 
lilare friimentum (vid. Albertinm ad I.) ut Hebr. trnt, pro quo 
LXX Rutb. HI, 2. hxfjv.v. Graviorem vim induit ^x^u/v apud 
Graecos notatque perniciosam cladem et deturbationem. (LXX 
Dan-. II, 44.). Item JTYT et ])? dispersionem significat quae fit 
per modum allisionis et contdtionis. Zaclu I, 19. ilia eornua, 
lit I'^N. quae frang-endo et illidcndo dissiparimt ludam (zerstie- 
ben). Quare imago loci nostri ita explicanda est: neque aliter 
iis eveniefc, jquibus lapis il!e incident atque paleae , quae venti 
turbido flatu onines in auras dissipatur; nam pondere sue gra- 
vitateque levitatcm illorum et inconstantiam vapulabit; qui IruT- 
ctibus non sunt repleti et vacui timore Dei, eos auferet et con- 
iringct idem lapis f qui piis fundanientum vcritatis iactum et 
coluinna fiduciae iinica et iirmisshna exstructa cst." Cap. XXII, 



315 

13. TO ffxorog TO &rsQov S. jLj> i.e. quod extra, quod foris 
est, quod exitranetim , quod in deserto est* Solent Syri oppo- 
nere f-l&t ,_.!> ol lZ f _s* ,-Lo res ecclesiasticas et profanas. - 

V. 15. itayideiuco Syrus ?o, vcnatus, aucupatus est, illaqueavit, 
irretivit. V. 19; TO ro'/ifff/fw TOU x/fro-ow S. denarium argenti 
capitis; item aliis locis. V. 35. rd/tt/xo? ^J3DQ-SQ.J l'r- " 
V. 40. in duobus his praeceptis xQefiuvrat Lex et Prophetae. 
Cf. Hebr. nbn quod construitur cum i et b> (Es. XXII, 24.). 
Est imago, Orientalibiis vulgaris clavi , de ? qno pendeant quam 
plurhna. Hacc ig-itur mandata sunt quasi duo clavi firniissimi, 
duae columnae, de quibus suspendeant, in qnibus haereant . o'm- 
nia 'mandata et statuta verbi Divini. Cap. XXIII, 5. (pvlu- 

xrr'Qiu S. ]ls>Z "J^sin. Patet oninino, Syrum in rebus ludaeb- 

rum exercitatissimum fuisse. XQO.GJIE da (LXX = niJfs) ^AbiDZ 
Ni'Sn, quod pp. est hjacintlius , inde fhnbria purpurea, fimbria. 
^ r . 7. ftVarao'/tot S. amplexus. Evang. Hebr. miD'ns nianuurii expan- 
siones, complexus. V. 8. Syrus hoc versu legisse videtiir 
JJ<rxa^og, habet enim ^QliCiV. Rabbi enirii Graece diSuaxahos. 

Dicunt Rabbini: "ittio 'p'na' VnJii p*n ^i^ ;-)?n3i 'in si?j bnx 
V. 10. Syrus vocem xad-yyyTfc (Seldenus: dux, princeps, gu- 
bernator) optime rcddit per ].-Jf.-3f..i); ad quam vocem cui in 

i * * 

incntem non veniant loci V. T., in qiiibus Dens celebratnr, qui 
iideliiini dux est et gubernator, qui peccatores bcnigne ins'ti- 
tuit, qui ad vitam, honorem et beatitudinem per mortem , igno- 
niiniam et miseriam perducit omnes , qtii atictoritatem ipsius se- 
quuntur. Locum luculentum affert Elsnerus ad vocem Graecaui 
illustrandam; Pltitarchus enim tradit, fuisse Alexandro plures 
TQoyeigy TTUI duyfayovq , ditiuaxdhovi; , sed Le'piiidam, omnibus ' im- 
positum , repudiato paedagogi nomine dix TO ' u^iwuu, xi T>]V 
olxstoiijTa TQOfpsa ldfa'dr6Qov xi x^^7jr?}r appellatum fuisse. 
V. 13. TTQoyucet HUXQU TtQoqtv%6nVQi S. eo pvaetcxtuj quod 
pro duel Us preces vestras. Versus 14. neque Origeni neque 
Eusebio lectus videtur ; Syrus versum exhibet , sed proxime prae- 
cedcuti antepositum , ut Arabs quoque. V. 15. jrQogr' 

^'Q-SA (-IA Giaur). V. 23. ^SvoG^oq ]zLl in Talm. 

^^ ^A ^ 

' q. Nna^J tesle Anich. uvqfrov (Aa eadem vox ap. Arabem, 



316 



quae iiete.' 'Gbliii^^iMhum. ^l] '"2 C)A*M '.' -H excola- 
vit, defaecaviU Orta est "ootio a sono aquae per imilta eaque 

...,,-. "I-!?.":-- :!.-!/> '.' ' ^'' ;*<:-'':* '.-;.'',. 5.^ , " V '' ' : " : "! ' 

ininutissinia foramina fluentis. Sic Arab. &JUo notat pluviam lar- 
g-am, et alio notionis flexu pluviam lencni et dispersaui. ,., Cap. 

XXIV, 15, TO pd&v Y (ia etc. Syrus: si videritis ]A^J.^ U? 
I^JQ^j? abominabile sig-num vastationis, quae dicta est in Da- 
niele propheta, quod statura sit in loco sancto. (Schaafius non 
recte vertit: sig-num abominationis desolationis, quod . . . ). * 

9* * " ' 

V. 6. n6Kt(ioi S. ].-Of-O contentiones, altercationes, pug^nae, 
tribulationes. V. 28. ffw/i S. If ^--2>, quod pp. corpus. 

Prooemium hoc Syrorum fuisse videttir. Marcus clarius mw(ia. - 
V. 32. Ixtpvy intr. v sumendum , ut iSyrus habet, Vulg 1 . Arabs. 

io 'frsQag |.l.^wjJD y^p, ^[ uae vox ver quoque comprehendit.' 
Vi 3.3. or* lyyvg SGTIV ent &VQUIS impersonaliter dictum vi- 
detur. S. oiS A_^ui)? prope ventum est. V. 38. xi^utTog 
bene S. ll^S- Miruni est, quod neque in Genesi neque I. Petr. 
III. idem vocabulum leg-itur, sed Graecum xtfiwtos. Est auteiii 
illud (quod rocalibus variis instruitur) ad rent significandam 
aptissinuim, a capiendo, comprebendendo dictum. Idem yerbum est 

^i ' * 
etiam plaustrum coeleste, et ll^QD navis oblong-a. V. 49* 

(J^oro/tT/Vg*. Foedifrag-is minabantur antiqui, ut simili modo dis- 
secarentur atque animalia mactata super quibus OQXIO, TSfivsiv so- 
litum erat. J/^oro/tJ/juara Gen. XV, 17. et Ex. XXIX, 17. de 



aiiimalitim segmentis. Syrus optinie *.u-A> diffidet, dividet. 



Cap. XXV, 27. rots Tqmis&Tmq S. proiicere |5oA> ,, super 
inensam. Cap. XXVI, 8. slg ii J? dirwXeia oSlnt] (wozu diese 
Verg-eudung-). Vix apud Graecos ita dicitur 7rw'A/j Syriacum 
est 1 Jjo], quod simili sensu niemini leg-i apud Bar-He- 
braeum. V. 10. xonovg readers ^jlJsO, ad quam rocem 
conferendum les. VII, 13. s-'ttJSfi* "nw^n tb wart. V. 18. 

TTPO'S as now Syr. r ZQ^>. V. 23. sufidyus <TI,|^.o.. 

. o 

V. 29. yfifny/ta rfg u^nsXov, ad verbum haec ex Syriaco a Mat- 

thaeo translata sunt. Onmino maxime in ultimis Evang-elii <5api- 
tibus est tanta Syri cum Matibaeo in omnibus et minimis confer- 



317 

niltas, ut pateat, timi Matthacuni lesu yerba atque fjita postrema 
plane ad yerbum et ex idiomate illius terrae reddidisse, turn 
interpreterii Syruni his in capitibus sumina diiigentia expressisse 
verba Evangelistae (cf; v. 18. 23. 26; 29. 30. etc^ ^- V^ 30. 

' ' ' ' " '9 A '''"'" ' " ' " " ' 

vftvt'iffuvTtg C*>TiJl. V. 36. #wo/oi> lOb?V locus, villa, fuii- 
dus. - W 37. JiVTtftvftut xctl ddr^iovstv. Sunt vdcabula pecu- 
liaria, quibus Eyangelistae lesu luctam et conflictationem in borlo 
describunt. Syrus OjiQ^Ak) i. e. caligine obduci , tenebris^ue 
tristitiae ,- nioeroris omniiiniqiie dolorum ita affici ut lux fug-iat, 
spes oninis evanescat et quae modo floruerint, ea omnia abieant 
in putridam, marcidam taetramque speciciii et deformitatcm sum- 
main. Idem vocabuium Marc. X. 22. pro aivvvaC/eiv , Mare. XIV. 

.- -' , -' ' " s ;'.;. : ; *. *' ;',';-;', '.^ i,;; f -';'!' "-''?'' '- * 

23. pro ixfranfoiGSui. Lex. $yr. Arab, vertit per rj^^c con- 

' .. - .'" ' , ,. ,' . ^ "" -',' '" . *' " "j'.'i- ^^^fi'^ir .- *.'".'> - 

tristatio, *djdf niorosHas, ^jjw.jtA.lf sJi^ malitia animae. ,,Pro 

(Ut]fiovtv Syrus scribit -QC&IJ&D arctari, angore et angiistiis 

Ha confici vebementerque premi, ut:; animum quis despondeat^ 
moerore C;Qnstrictns quasi _et .iugulatus. 5 

Ion. II, ,8.v etc ; ). Vi ,Y* r49 ?R 4rc(> %r, 

^ Tcuosi : : S. ; ob idne ;,est^ ,quo& venisti?, -; Vi 64. 

Vulg-. Mdit Dei." nniaiii inter Dei ;nomina emphatica; iisitatum 

erat Indaeis. Eodem verbo Syrus utitur. Hebr. VIII, 1V. 

67. xo)M(flio *jjao pugnis caedere; fit colapbus contracto pu- ; 

gno. V. 73. oi fcrrwregj Marc. XIV ? 70. nuQeGrwrsQ -Syr* 

qui stantes erant. Dan. VII, 16. ^p }J3 in. lo. XVIII, :26: : r-r 

Cap. X^yil, 3. ^'TO S. criAOJ *QA^ (item Arabs),, 

dirdyxo[.iqt ; pro p ; 5.n3 II. Sam. XVII , 23. strangulayit , . 

se. - V 7 . 14. nQoq ovds ev .ffifia S. ne uno quidein verbo re- 

spondit.-- V. 29. aTEyuvog s dmv&wv S. 
vertitur rbaninns Plin. XXIV, 14. V. 44. 

>4> i.;'. 'i ;.--.'-K'.', .-'-. -: 1 . i : ' '-- ..'--. - 

tro, grassatorj ille, qui ipse refugium haibens magno conatu 
omnia perpetrare audct; sicarii, qnibus turn ; re|Ferta,..erat, Jn.- 
daea. V. 50. uyrjxe TO itvev^a *Qa* reliquit, deseruit, si- 
vit,. ut- ipse dixerat: potestatein habeo yitarii tradendi et. 



bir. V. 57. a-^tToft xa5- S* inyolvit involucre lini niundi 



318 

(lib. Iiicliasih fpl. 54, 2;). -- Cap. XXVIII, 19 
non dubito, qnin Matth. hoc vocabuluni eleg-erit ad reddendum 
id ipsum ,"" quo 'Christus usus erat O^^L. Mullo g-ravius id 
est quam ,,dbcere"; est enim discipulos facite". Siciit Chri- 
stus duodecim illos fecerat discipulos suos, ita ipsos in nuindum 
exire iussit, ut g-entes eiusdem 'doctrinae discipulos facerent, 
quam ex ore magistri acceperant; quare additur: docentes cos 
servare oninfa, quae vobis mandavi. Quare qui fid em accepe- 
Timtj^M^rw/ dicebantur omnes et apud Syros f ii^ZZ| est i. q. 
Christianum fieri. Plura liac de voce vide in Lex. Cast. ed. Mich. 

* ** 

Sui'ficiet haec obiter tetig-isse et quasi digito demonstrasse, 
ut cuique ling-uae Syriacae perito probatum sit, quam bene et 
feliciter Graecitas Matthaei illnstretur ex versione Syriaca. Ap- 
pafet enim , Matthaei verba plane respondere idiomati Syriaco, 
ita ut ex versione nostra quibus verbis Doininus noster ipse usus 
sit, plmimque cog-nosci possit. Id nonnunquam cum mag-na 
animi oblectatione adniiratus sum, quam scite Apostohis verba 
Syriaca in Graecum trahsformaverit. Tan turn enim abest, ut 
Matthaei color Aramaeus in opinionem nos deducat, Syriace Mat- 
thaeum sci'ipsisse, ut ex ipsa versionis collatione certissimum 
hobis sit, textum Matthaei Graecnm anthenticum, ab ipso Apo- 
stolo scriptum et genuinum esse. Quia niaxhne in ludaeorum 
usum Evang-elium hoc scriptum erat, verisimile est, iam pridem 
elus versionem Aramaeam (Hebraicam) factam esse , quae postea 
tanquam authentica venditabatur. Apud Syros fama vulg-aris 
erat, Matthaeum in Palaestina scripsisse Hebraice^ sed quis 
quaeso Evang-elium Hebraicum illud inspexit? versionem Syria- 
cam factam esse ex Matthaeo nostro in conspicuo est ! ). 

Neque tamen in Matthaeo solum , sed etiam in libris ceteris ad 
vocabula e.t locutiones a scriptoribus sacris adhibitas rite illustran- 
das muUnm profert versio Simplex, quia orig-ines Graecitatis 
N. T. in usu Syriaco quasi indag-andas praebet. Qua in re in- 



1) Verba Gracca in Syriacum Matthaei textum assumta habes haec: 

ittiQO,, a^otv, Tfrpa'p^S, ysvos , avayxq, 
OTtoyyoe , niva^, &QOVOS, envois, xoytvoe, xitides, %ivos, 
nafoe, /iaeyctelTqs , porro verba Latina: Praetoriuin, centurio (VIII, 4. 
etc. 



319 

lerpretis nostri virtus et facultas eximia conspicitiir ea,> quod 
linguae suac peritisshmis, in rebus ludaicis satis exefcitatus, 
propriam vim verborum et dictionis colorem quam plurime ita 
expressit, ut Icsu et Apostolorum sermoncm ipsuiri in illo reful- 
g-ere videamus. Ad versionis indolcm describendam adiiciaimis 
aliquot cxempla interpretations partim bonae partim singularis. 
Mattli. VI. orati.o dominica iis verbis legitur in vcrsione nostra, 
quae vix multmn diiferunt- ab ipsis Domini nostri. Minim est, 

quod uQrog emoi'Gio? redilitur: ^.JLQJQCD? ^.kl^Js., quod yertunt 
paiiem sufficientiae, Trein. necessitatis , Boder. indigentiae no- 
sti'ae. (Arabs \.G\.S.CA3 -^.^-). Panis, quo nobis opus est, 
quo indig-entiae nostra.e et necessitati succurritur. Quae inter- 
pretatio eo magis memorabilis est, quum certissimum sit, Eran- 
gelistas yerbo smovaiog respexisse ad yerbtun Araniaeum, quo 
Christus iisus erat. ^Entovatoq Orig-enes ait na.Q ovtisvl 
IMV 'Ehb'vwv OUTS JMV Gorpiov wra'^OT/. Suidas : UQTOV tov snl 
Tfrowia fiiiwv'uofio&VTa. Philoxen. ]_*J.QJQ2D OO1 ^.^j? |.k3j>^ 
pahis, qui nobis est necessarius, respondens necessitati nostrae. 
(Hieros. IjZQ^r ,-ka^Ji. panis noster opulentiae.) Ad commen- 
dandam bane versionem facit locus Talmudis a Lig-htfooto lauda- 
(us: necessitates populi tui Israelis sunt multae et cognitio eorum 
tennis (ita ut non novint necessitates suas patefacere); sit bene- 
placitum tuiini, ut des unicuique "jn&an& ins quod sufficit in ali- 
mentum. 'L^f/tg r^tv TU oysi^fiuTu ^wi', Syrus recte ex pbrasi 



ludaeis nsitata reddit: ,- ._Ocjkji ^.__^>OQ.Q. Eodem y.erbo 



utitur c. XVIII, 21. pro Gr. ddreiov; v. 14 autem 
reddit ^OCTlZQAOCD (ribm) id quod yituperio et poena 
gravissima dig-num, udix^a r flag-itium. 'Pvcrat fyug dno TOO 
novrjQou plane respondet Syriaco : ].A>A.^) ,...10 . ^.2) , ad quae 
verba iteriim consulendus Lig-btfootus. Cap. S XI , 12. f, ftqffi- 
TWV ow{Jvf.5v fitu&Tat . xal (ituffral uQjra^ovffiv avrr'v Syr. 
^a^i) ].J^OO fCi?ASD ]^QS. Satis miror, quod 
interpretes fere omnes verba haec intelligent bono sensu de ra- 
tione, quomodo quis in reg-nnm divinum intrare debeat; a quo 
errore ne Syrus quidem liber est,. (Luc. XVI, 16. d_-i ^5s.p 
>;); sed Syri verba satis probaht, verba Graeca 



320 

traetationeni duram , x violent am, superbam signilicare atque 
sum de iis ex;pli,ca,ndnm ,esi?e,; } qui .vim^Jnferantwj&t sibL, quasi ^r,-' 
ripiant. regnuiu divinum. Phrasis ,enim .Syriaca ; per * jriojentjtqm 
ducere idem est, quod violcnter tractare. Luc. VIII, 29. ,,XV, 
23. , Act. VII , 24. <Juare recte Ferrarius et de Dieu : , v/iolen- 
ter tractatur. Arabs: cog-itur, vim patitur (^xot/juevog). Item 
*a$..j ut Gr. dqm%eiv vim, violentiam et iniuriam exprimit. 

Cap. XV, 5. 6wQov o suv e efioS wyeHij&ris X>r-^ >--J-=i5Q-O 
sjj.i) ^JOlZZ? i. e. donnm Deo id sacra vi, ex quo vos a me 

/ " 

vultis adiviv^ri, unde ntiiUatem vultis a me percipere; erg-o non 
licet tibi, ex meis tibi aliquid adsciscere, quoniam omnia Deo 
devovi (tosips NiN ^ trvss ^xw rtx: ^i). In vers. Philox. 
leg-itur hoc scliolion lacobi Edesseni: ,,Abibat unus eorum et 
liabitabat, cum saccrdotjbus. Et veoiebat pater eius aut mater 
et imbecilles corporibus atque senes se fing-ebant dicebantque ei: 
lionora nos , (dono da nobis) omnibus in rebus , quibus egebant. 
Responderuut illis sacerdotes: quae vos postulates, ut a nobis 
accipiatis,, sunt Dei sacrificium etc. " -r, 

Exeniplis his ex Matthaeo sumtis, quibus alia multa ex eo- 
dem addi possunt, pauca tantum subnectam ex aliis libris, quo 
niagis versionis nostrae usus exegeticus commendatus sit. Marc. 
X, 22. o Oe aivyvdauc; snl T(y Aoyw etc. trfvyvdljo est pp. vultu 
taelro, nigro, tristi afflci, plane ig-itur respondet verbo, quo 
utitur Syrus itt (ein bo's, saner Gesicht machen, finster wer- 
deih); v-^ ; Gap. XIV, 70. jj--Kakiu uov opoiafcet phrasis Syriaca 1 
eise videtur; Pesch. et Phil. 1-iiD? similis est. In eod. cap. 
phrasis Itrcti ul [.ia.QTVQiui ovx rpav v. 56. convenit cum usu Sy- 
rdrum. ibid. v. 72. ejHpahwv s-Aaie S. incepit flere. Luc. 
II, 25. (jfyietov uvrdsyoftevov Vlafjj? ]Z] sig-num litis, contentib- 

1 i .' ': -.' ; : ';..."- . i * J ' i 

njs, iuvgii, obstinationis. ^f-"M repugnavit, litem movit, al- 
tercatus est; quare respondet Hebraeo na->'n ifc, LXX vdwg 
dvTtlipyiai; (Num. XX, 13.) et n^/3. Cap. V, 10. sfft} toyQ(J3v 
SI. eris'; cap turns (venaturus) ad vitam. C. XII, 29. xal [it} 

faihvct nicht hoch her. Syr. ]<7l_a_J 3 ]]o 
ne aberret, evagetur cpg-itatio vestra his 

in ^rebus. Idem verb urn reperitur ler. HI, 14. pro b^wtj ex 

vers. 



vets. Syimnathi. -tf C: XVIII, H. teaft-fc fi%fe tavtov nqog- 
t]v%Tb Syrus : stabat seorsihf cum se ipso et precatus est. lo. 

XIV, 1. TtlGTSlttS t$ TOV &6QV Xttl d$ 1/t* JftffTSl'STS^ Syr US Inr- 

perativiim scribit: fiduciam collocate in Deo et in me fiduciam 
collocate. V. 19. $w (JIIXQOV xai o xofffiog jus OVXSTI fata^st, 
v/jLtTg Je SstoQetzz'-jts'. Syrus rverba $11 (tixgov ad versura prio- 
rem attraliit: vcnturus eniin sum ad vos paulo post.^ Et mundus 
non yisurus e^t me etc. quia ego vivo, vos quoque vivetis. ; 
Act. I, 4. GvvuKi6fivog quiiitt ederet cum iis panem. C. II, 
24. hvaus TU wdivug TOU &avuTOv (v. 1. uSov) Syras CSTJiXl^j 



? qoae verba et ipsius Petri tuisse videntur et ad V. T. locos 
parallelos rcspiciunt. - C. X, 36. o>>r.6g SOTI ndvT&v xvQtog. 
Syrus hoc loco forma em phatica utitur ]^f^O , quam Syri Tetfa- 
grammaton vocant, qua sig-nificari dicunt: dominatioheni, maic- 
statem, es : sentiaih,'\aetei^tale'hr' ; '{t'k-:Sch'aa'flu'ni iii Lexico). 
'G$ XXVlil , 12. ''on navTayvu uvTiKsystui Syr. qiiia a nemine 
accipitur , imde probabite , eo tempore scriptam esse versionem 
nostram, quo vix imilti ad doctrinam Ghristianam accesserant. 
Rom.: I, 10. slnwg . . svodwd-faofipi Syr. si quando aperiatur mihi 
via, ad quam locutionem cf. Pauli verba alio loco obyia: dvs- 
<UY?] {tot &VQU ju-sya^. C. IV, 17. Syrus: coram Deo, cui 
fidem habuisti, quod mortuos vivificat. Pers. II utitur, ut Vulg*. 
V. 21. ntyQoyoQq&eig Syr. optime ]; quod verbum in Kal et 
Pacl significat : eventu comprobatus est II. Sam. XVII, 23.; 
Ps. 105, 19.; Act. 111,7. Brg-o eventu probatus, ad plenam 
veritatem certitudinemque perductus, consolidate et certificatus 
est. Aliis quoqvie locis verba nXrjQorpoQstv et ntyeoyoQia Syrus 
optime reddidit. C. Ill, 23. locus hie celeberrimus a Syro 
transfertur rectissime: quia onmes peccaverunt ^^O ,--f-A_flD_>jO 



Vpce f.afijj Syrus saepius utitur, ut ex- 
primat uygovsg Eph. V, 17. carentes mente, uTriGxinv Rom. II, 

23. etc. ]AwQ:D*Z reperitur ex. c. I.'Petr. II. pro distal TOW 
&ov. Sensus ig-itur est: homines carere ea, quae Dei et in 
Deo est, rerum perfectarum, g'loriosarum , laudabilium copia; 
in statum et habitum omnes delapsos esse, ut frustra apud eos 
requiratiir ea v in qua creati sunt, gloria et virtus. Verba ver- 
sus sequentis ita rcddit Syrus: . c^^ .iZocu^io 

2.1 



. 



-- - 

" 



Tfo rrjg /ftfjLUQTtu^ Syrus sententiani Appstoli bene 3 explicat 
5fj->Zl liberatus. liber factus, man n missus est. quo eodem 

V"' - . '. _ % . ' -:\ . ,. .*-...,...., - - "'--;.. -- ;"".- .-'. ., f- V--TV-. . if j-s '.', , 

llHfilt* P.. VII J Q. v//r>fnvrT/// irt-rrn Tt\'7i" -vnimn rnTi r# vf^ninr ."^- 



rierbo iititiir c. VII, %.' xurtfQyijTui uno iou~ vo^ov rov 
Cap.' Vlly 6.- r/m Jt xr %>/?/#//*>' WTTO TO? ro^bf S. 
abolitl siinius ppi inutiles, otiosi redditi stimus , abrdgati suiniis, 
ita r iut etiamsi velimus, tamen non possimus neque liceat nobis 
(Ve operibus Leg-is curare et in Leg-e operari, quia per Christl 
mortem ad ;lianc rein plane inutiles facti sunviis^i ut^ \iac ; aby i?e 
abstinere et cessare debeamus. Ceterum Syrus, rion legit dnod-d^ 
vdvrtig seA ujroS-uvovisg. - C. VIII, 27* o j>gyrw' J Ta^'x^- 
dfag -Syriis verbo utitwr .flQi) r*.ASby palpayit ^ perscrutatus 
est ; i* e. qui cbrdis intestina et abscondita palpaiidd perquirit 
et ; explbrat. In eod. versu 6'rrxr &av lytvy%&vi : V^SQ u$(av 
Syrus, cpn venit cum Luthero: quia secundum voluntatem (bene- 
placitum) Dei pro sanctis; orat. ; Qum; Lutbero et Dallas Syrus 
consentit, ex. g-r. .in reddendis verbis: istc s'/'x<^oV porj&eiav 
Hebr. IV, 16. : Luther: ^ur;^eit, wo tlulfe notli Jein wird; 
Syr. ad auxilium, quando ang-ustia faos^pVesserit. /C. IX, 12. 
inaior minori sevviet. Syrus male : ^natii maior niinori. (/. 
XII, 16. TO avio slg u\\rjKo>.i(; (fQorovvif.g S. idem, quod de vq- 
bis ipsis curatis s. cog-itatis, etiam de fratribus vestris sc. co- 
g-itate. I. Cor. VII, 35. .-ou% r iyu ^o'^oj/ vfuv lnifiu,\(i> Syrus 

bene: nequaquam laqueum (jAAOQJ.j^,iD) iniicio vobis, qulvor 
bis sit quasi ad strangulandum , illaqueandum , irretiendum. 
C. II, 17. y.unrfksvovT(; ^.^^D verbum misccre, ut vinum 
miscere solent. I. Cor. XI, 10. t'govffiu in capite mulieris, Sy- 
rus baud inepte j-l^-^Qa ne,appareat talis, qnae proprii arbitrii 
esse velit, cui non sit dbmimis et dominatus. - II. Cor. V, 19. Deus 
erat in Christo et reconciliavit mimdum cum se ipso. Syrus : conci- 

liavit mundum GlZoaJ /C; vocem sing-ularem elig-it, t prono- 
nien ^ipse" de Deo exprimat. C. VI, 16. gt'^JLct Syriis 
I?!*.,. - ,Gal. II,, 2. wtg. doxovffi.. .Mira est yersio Syri: cum 

V'-?VM H *< '---' . r ' : ''- - - ' , " '- : --...-. ,'.-... V *-i. '"'.<'...' ._-'. ..;,; .,;-.-; ; -. :. * '.Mf r/-^. .i".> ; 

iis, qui putabantur aliquid esse inter me et x ipsos, i. e. 



323 



qgi 

Syrus mm jrQqoQivt; agjconiidit* r- >Y,, 



T TVUVTU sv J J. X Isfyr. tot oiiinia a 






turi Christo Phil, " qui 

-.<:iiii'''''J ' ''!-:i.-. 1 ,..M-;J ''...:.'. ;?;'i'".K'; * '".ir> .-"" : ' "':-.! .-. -;'< ;-? "sihs **J,4A 

ncquaquani duxit (.*OQ3*j frapinam, praedam) , quod erat 

-.^*^-<n ^MC -...<;>, .9,-K -?^.s '.-- ,;'-:o,-: .--'<-;^- /v i.K. 

]oi-^? (aequalHas , comparatio ., .. exepiplav , par ? apqu^lis 

sed se ipsum *.O^,flD (evacuavit). (Verbum *2i^w sig-niflcati qiio-r- 

que: sibi arrogavit, cum vi sibi arripuit. Vid. Hahn et Sieffert 

Ghrest. in Lex.). C. II, 13. xdl TO frefaiv xbl 

vnQ rfg^itidQxiug S. falso: tarn velle quam agere id "q 

tis. ;--' VV 15. loyov "Qurjg sjes^ovrsg quod sitis jllis^ loco] i 

C. Ill," ;12- Pt\ curro,:si quiol modo apprehendani'id^ cUius i 

(lg? .y) appreh^ndit; me ( I. Chr- 

Syr. de theca librorum explicat. -r Hebr. IV, 13., TTOOC n v 

* -"''r~< f } : 'M';-. ,;j'' i ' ; --.'""..'"'">'-'.' .' ' .-'-i* '""".'-,'! -'.'J'''lJ*'? t ! ' s s : ' '-J 1 -i " *H. 

^M> o Xpyos ^yrus, optime: ]ip,,.As> ,^5014^01.^ cut 

reddere debemiis* *-.-. lac. VY 11. TO T&O TOV 

plicat: et;-finem(exitum), quern 'fecit ei^Domm 

ad. quern beatitudinis finem fDominus Iobiim;uperduxerit 

riis, compertum habetis. -r- I. Petr. Ill , > 2. a vsv Xoyov* S. sinfe 

gulariter neque recte ; sine labore- et opera. ;-;* .-Y , i 5. Tijv 

ra3Ttvoy^do i j;i'?v e/xd/i^waiwer^'e 'Aal^ugf- CS^\UL| induimini circuni- 

' " ^J '.-.:. ' V k j f" " ' ' 

circa animi siibmissionem , cdntritioneni; - : " I. lo. II, 9. vocdm 
na$Qi]aia Syrus reddere solet : faciem detectam , undo pHrasis 
Pauli hicem accipit II. Cor. Ill, 18.: dvaxexahvfjifjisvtp 

XVQIOV KUtOTCTQt^OfJiEVOl. ' 



De u s u d o gm a t i c o. , ; - 

Postquam exemplis illustravimus , qui usus versibiii^ 
riacae in rebus criticis et exegeticis essc ppssit, pauca der-: 
iiique specimma proferemus, quae ad res dogmaticas et dp- 
g-niatuni iiistoriam pertinent. Id quod saepius dixinius, bona in 
versione nosdlai mixta esse mails, I recta perversis , ' idem apjpa^ 
rebit doctrina iiiterpretis Syri in singulis fidei articulis exaniinata. 

21* 



324 




?:; vel ^latte ;tfnrissaml Vel" cflin^Proh. 
<*e .",c.o;mmutatam.- esse y supra- monuimus. ; Iiule suspfcari quls posl- 
5it ? v^rsioiiem Syr. dogmati Ebipnitarum ab inciniabulis indul- 
silse; neque defuerunt, qui Nesjorianorum opinidnes in illa i la- 
tere pro certo habereiit *). Sed hoc plane errqheum et fictithim 
est. P*raebet yersio documents praeclaraet satis mnlta ad Ti'i- 

,. S '...,';.. ... .'.'.. ...... ">,: -' ">. v ... .^".... 

nitatem 5 et diviham I. C. personam probandahi. Act. X, ; 36. Petrus 
riithtiuin de-I. C/hir. filiis Israel allatnnv esse dicit, quod ? illc stinuvttiv 

! Qiiemadmfoduitn o XVQIO? in vcrs.'AIe^ iet in'' Ni s ; -Ti ? re- 
Hebraeyj ^"i^j item Syrus. hoc loco fbniiai emphatica 

j.^v'qiiabi in V. T. pro 'frfrr* scribitur^ ijiiae Syrii pdste^- 

riofibiis iibnien tcivagrammaton dictum ^ siniiii ? nibdo sanctuih eit niystc- 
iii^liehum'ividcbatur atque nomen lehova Iwdacis. ^ Scribittir vulgo 
fittina - ilia" ^eniphatica d Deo Patre , sed interduhv dc Filio ; le- 
gitur>4etiam dei; Spirit^: Sancto. ; Etenini IL Gor, IH,;18. vcrba 

7ro wgfoy^vevitftTQSi Syrus vertit: l^-nf-iiQ^-iip? y>+*\ 

..ut. a Domino Spiritu, Genitiyiim xvQtov non de Ghristo 
explicans, sed connectens cum ypce jrvf/'/tro?. Enuntiatar igi- 
tur nomen Domini, quod Deo soli competit, de Patre, de Filio, 
de Spiritu Sancto. Ea de causa addit quoque Syrus lo. VII. 
Spiritus nondum datus erat^ ne de aeternitate Sp. S. dubite- 
tiir; Cliristus homo verus et deus verus in Scriptura'"$yrorom 
I. Cor, XV, 47. U^Q* ^O 1++Q ^fyffa^ltimo 
Dominus e coelo. lesiim Christum esse Deuhi veruiii, 
Syri palam confitentur his quoque in locis: Mattli. I, 23. nomen 

:i.-rv;;'yif -,-.:- . ;-,- : ' * * - '/v . ;.; .o ly-yt-yiii^&t" .. 



;. _, . - ' , 

t) 'Indolem non Moiiophysiticam sed Nestorianam fedplcre 



. Asseinani (Cat. BiW. P. I. T. II. p. 1880 ct 'Adlerus dc 
Nestpiuanis fayentes; ; genuinas t ,esscf i^ftt^t Jiciet 
plane rcrum haruui iuscius Gibhonins cap. 47. not. 35. 

'*'- 2) Cf. Bar Bahluli glossam in Lex. Schaafii et Castelli (etl. Mich.). 
J GdnnexUs filter ' ; ludaeos " 'et t! Syros in rebus plurimis / conspicifiir.' r -i Rabbini 

panio post Apostbiortaih tempora pro iSDJ* p/3 dicere coeperuiitr'^riitj&ilJ. 
jSatiSHtoiimin ^est^ qwod v ipro ;Barlesus legitnr in yefs^^Syt*, Bar(:Schumo, 

quasi uomcu lesu violari putassent Syri in yiri istius nomine. ,. : -^ 



Woltuf 




ct ri^MSb inii^) fWS ;OliservatMJ)p<s^igTiIs8lmiiS3est Iqcust 
i) ita 



icibA*i f ioi$^ 

erajf Ye&unV^ ad B>eum yersus^ e't cfeus erat 

hoc' \Yeroum. UbV plura mpnenda suni. Pnmnm ^uod'Xoyoe 
vertitur ,J|A^ii verbum , quare , versionibus antiquis in ^ha.c icx- 

plicationc conscntieiiUbus, interpretcs vidcant, quo iure, l^hjlo.njji? 
notioncm ex philosophia Platonica desumtam, iu Eranffelium^in- 

*^ 7-rj ;., _-. ^ ..- .. .^ I- V. i/ I- - '.- - 4 '' " ' " ' i. _ '. ' ; .' / ._.*-, i -'-,:.-.,.-...,. ^3 v. ,i\T S *t v; J,. 

siiment. 5 l)einde rccte Gutbirius notavit, antiquitatem 
a prinn's , inde nascentis ecclesiae temporibus 

bprum |ppn^trucil!oneni A lid^?.nij;s;tejr iuni. hi^ in|iuiss^| 

'- * i ''- -' - **- ' ..-'.. .- .. ^ I -, . ^ ' ..- : . . -. 7 ....... f . \ >, 1^* - 

quod jfemininl; gejiiejFis ,, Jlipi; loc,p , cum-^e^boyniaScujlmciiyi 
unde/ patety, Yerbuiiindici-Iiyposltaticum^ ^e^bun\jii 
divinami?). ^Porro Syrusnon scribit sinipliciter 

nit ]bC7l >cylbA-jkf ; "qiiocum' 
de Filio haec' 



[?I Neque id }hegligeMum7 jod Bjrrua, qui tulgo 

ticuluin non exprimit, hia .scribit, JjAXio o<7l hoc ver 
dendus locus Kom. IX, 5. : ex. quibus apparuit Cbristws secuiir 
dum , carnem , qui est Deus ; supra omncs, cui (sint) ,Iaudes n eJ, 
benedictioncs in saccula sacculoruin, Amen. Quod Syri testimo- 

/'f.\',' ! '.'ff "': f . ,~' -\ ~ >- . --.'-' * . " ..^ " ,*'-*' j^ij? j; g;'j I^^'-. 

njum. tacuit ,, Wctstenius , v ,adeo in coatrarium flexit ^Grotius; ~jA 
quemM,pCunY scholiastes auiem Syrus in M. S. Rid^j. " scrtpsu : 
(Dbtureritur ergo ora Kesiorianoriini, qui earn, qiiae peperit 
Christum in carne, &eowxov esse negant." Item I. lo. -V,20. 
dubium r non, est, qujn ad Filium retulerit Syrus yerba ,4p ( 

-/ - '-'_'" '-.' - - . . - - ----,- - . . . - % - _ . .. .'.-. f I , . : - c *. ,' 



oyios.iiiffTty o u^\f~tv6g tftog xai y ^wjy. aifavi.oG; , scribili^.e.nini: 

Item Tit. H*sl3. :^ex- 



-Ex ;hoc loco lacobitae deHominationem^'SiviMisse.mdeMtut j, ; ,qua 



inodo Apoci?!^IlI ,;<;*; ; beSlia* > 
dcsignat, uonnisi cum masculinis iiingUur. 



326 



lleifM U 



. . 

iu .ail l,es^m'- Christ 

^^ quia ,? 'WViyepptifti anj;e 

heque verba Graeca roS-^syu^ 

jgrammaticaW de? articuli ^ 



18| ^/^^''observasj aliter construeSi ' Quod Filius 'Patri^non 
dfioidvfftos -'sed^ fofidbvffiog est, probatur ex Syrorum Scriptura: 
IbaP V, 18. ludaei eum interficere quaerebant, 

pater ipsius essety dicens erat.et aequalem fecit 

se c ipsum^cum iDeo. Item Phil. 11^ 6. riequaquam, jrapinam ... duxit 

fa&'j quod erat .!JG!L^O:-;|^QjP _(vjde 
aiiteni-est: merisus est et eiusdem 

demopretii <cogno;vit;Haequalis, aequiparatasJfuit; aptusy dignus, 
c? negbfeio -fui^; unde Subst.: cbmparatio, (aeqaalisj^ exemplar. 
deVse testatur: -Pater et ;egioiv% iscr/tev , Sy- 
quod hbn tantutii ! est eiiisdem consilir sed ita 
uiiitr siiinusy ut utrum de Patre; aii de'Fiiib cbgites^ eadem sit 
iitriusque substaritia, vbluntasj vis et veritas; sicut Glmstus 
alib loqo dixit, qui me videt, videt Patrem; ut non possit quis 
cbgnovisse et vidisse Filium , quln coghoverit et viderit in Filio 
Patrenu Christi opus salutare optime illustrari ex iis verbis, 
qiiibus Syrus verba Graeca: ffwiyQ, GcatyQia,) hvrQov, vMTak- 
hdffGw et similia reddit, supra monuimus; umim hoc loco profe- 

*: --." 

ramus, quod Syrus nbique, quando Christum HBQI vel VTTSQ 
^wv passum esse Scriptura docet, particula i2j-^ii 'utitiir , ex. 
c. Mattli. XXVI, 28. hie est sanguis meus ( . ..,, j^^^ >aj^'j^? 
item I. Tim. II, 6. .auisua ]j-23Q2i ,cn,AaJ , >onu? 0(71 

II, 14. | I. Petr. Ill, 18. etc. etc. ' iSpW^ 'jpiur 

pro certo; habuit, passionem et mortem I. Ghr. explatoriamjet 
vicatria^i faisse; - - " ; : " -- : -^ <.>->' ?;< ?-X^ir? 'w>> 



._.._' . ; .Q.aodsi., ,,y.ero :|nterpres Syrus locos pkrimos, ,de Christo 
agentea ( pptimp; treddidit et recte explicavit, restant, :alii ? : in 
quibus nescio ;qub aberrayit. lam illud minim, est, ;quod<Jo. 

33^ i*iK : :t?:i^ ;'V>'- ! - l i-'- ^' ' : "i^i-^ T- :iv;?i w" ~^~ A'WJ 
pro {tovoysyrtg vio$ legitur (01-^ |^u r -jk_j>,-a unig-enitus 



ut ex doctrina Trinitatfs Deus Pater /: 'dyvititp's'"ei a ~tiem^Ki\&8 

p^^^^^yM^^iMfrcW^int^M^ Ifiift 1 res ! se^ Sb9^firt- 
H fi 10i ] e^HsM Vf;?a 'Lectionehi i Hfeb^illUte^ip^l^iihsDeji 
pey^r^tiam suain pm- qmnibus gustavit jnbrtem^o ab interprete 

praesentat, sed etiam Epliraenuis , quantum ex conniientarip eius 
Arnijeniace edito iCPgripscere licet, ita legisse vi4etur ; , ^ut P. JJoettj^ 
clierSiSffaiuiliariter inectnn cpiuiiiunicavit. Porro Hebr. V- 7.' ver ; ba 

(fuoxog (nurott leguntur Syriace: (. -) <t-.O| 

7. . - . " . ' " ^' 

>^ ell lain ; qum cariie vestitus^l(indutus^sejsefci 

i^-9;icorpore aiitein induisti une ) r Est quideni ^| 
duniy^de^ep. ad Hebraefis^satis dubiuin"essejM;nam 1st 
interprete ftrarislata sit as qiiqj;libri xjeteri^lsed qiiae Jh-thaci epif 
stola palam profertiir doutmia ^ ea ^ in uniiersa) vei"sione ; delite> 
scit. 5;Eteuinij, utiPatres yecclesiaje ;iprjniaej;ae in ; .cap Sjententiani 
lere .pniu.es- declinant , Filiuiu,, Dei aeterninn parasse sibi et jas- 
sumsisse corpus ex utero virginis , Jiaec inquain doctrina., se- 
cunduni quam veteres in Christo de corpore huniano fere spjo 
cogitabant, versioni Synacae ; faniilia.r!s : esse videtur. Mysterioin, 
illud mag-nuni, raUonem buinanani excedens: quod Deus J>ate- 
tacUis" iii. came, et iterum: VerLum caro factuni est^ et iterum: 



ls lJ);Aliteryeiii ; noa posse puto; ^(.AJ^JI in loois EvangelWVUitt :aiiis 

iibique cst filius .unigenitus. Eamlcm lectioiicm apud Nestqrianos reperiri, 

l ,UjvU;i _o 



iiiilu cXposuit Vir Cl. Roediger. 

DO ^4i5^ ! l5octi : iiiaiii: Trinitatis Syro plane consuetain et familiarem liiisse, 
iudc = quoque;, patet , quod pro Qsos xal naryo ubiquc scilbit: Deus-Pater. 

-liii*f)V *;^i) : : lr j^, * ^-''-' * : - 1 ; ^ ' .- .- ^ ' V- f ? i- '^s 

biinifi inbdo pro xly-cos dnoatolos scribit: vocatus et Apostblus ; ""nain 
ji^To^iiiilingim ecclesiastica idem fere quod ffater , , Christianuk :~ oV^- 
cem" na(idxli]Tos Syrus retinet lo. XIV; eadem Christus^ ipse uti'pptuit, 
warn in linguam liidaeorum recepta erat (Targ. lobi XXXIII, 23. p. 'pbfc). 

A :- ).;??"> f.*, -:;-'-.-, ' ..: ,-- ...-,..,...,; .,,,-,, -^.-^n 

/ gy Hebr. II, 16 . nequaquaih enim ex'aiigeli assumsit, sed ex se- 

mine- ' Abra'n'am '* assuiiisit , '^- wbi ex 1 'inehte Syri ' iii "-fatter 1 ? stipprehdftM ? , ^ 
arrieiuj}et iSanguihein^'i yj;MieMorabilisl;estieJiam loons ?U>a(ior.?JMji;6i: 
(jiua p.eus, qui dixit, ut e^fenebris lux oriretur, ipse ortus est UK.cordj- 
bus i nostris. Cf. carmen Narsetis ab Hanebergio ditum. ' 



interpEelMiSyro. "dBtenim ( n 

A > 

S ; crfptura:lsigiiJficailet ;iqaniqwani^ 5 Sini; inteip- 

tity- pleriimqiiie Daniel "wa^i 

l^iso*..^- ft'.li:if*i 

M\ 

im ^ 

I. Chr. ag-itiir, 
dicere sqlent ? vel ut in Symbolo Apostolicp legitr: ; ;X^*- 



A 7 f CJ ---- / x :; r ^_ ~ 7' 1 , -" 

"Tti' 5 -S iE'S IJiSJVJiitt'.i'f 3 ( = STi-.V >,", li-'Vj, . : .'".-'-- : /: K- \ 

Monopflrsitarum aog-inata delapsi sunt. 

..5?Kl)l% J5 ;^;?aft5^^if6 ,7 l-oTs;- ? i ;:i = 

. f ,, ( iD,e, iustitia fidei. -r , Sumnius Lutherus ffravi^sime rep.rehenr 

'' ''->'EacV*^'S ^-. '"-* **rt{. v ->>'"v 1 W.-.-, i -w:i. n -l-- ? i J . : i--, ^,-. ( ; .!.:. t ,- -.1.-: ',- ' : s 1 . - ' ,^-,.. ;- -',^i _ ::!. ..'\* :' t.-^ 1 -,*-i I:.'M^. ---.L-. 

sus iest a Catholicis, quod Horn. HI, ^^ 28. scrip^it sola fide". 




^<? r) fe6 fllid :5 ^ ! soiJS : ^ riiininie a i sBnlientia Apostoili aBesse^ potius 
jnhaererei serinoni etlfcofinc&uij testis ieist^intferpfes Syriis, ? iqui 
siniili niodo '(AfaBe^ipsum^ecut^vlltfih. IV'j ^. itiseruitipairticiilam 
3GStA^Dr" ei viero^ qiii rioh op^atn'r^B^ credit tant%rir in eurii, 
qm r fustificat peccaitores, ^ireiJHiatuir ei fides sua in iustitiam. 

,.--*..?*? :.-.!,- ..:.:.-..'..-.?...?.-.;";"!. O " ;'- : s ; -" -a! 1 ^ ;>: U-:;i !* ;.''> '* ?:.''. {'.:'. ' ".''', '-'."-'' i- '~. ''..-.'.:: 

pmninp mterpreii noistro npn'ignqtiiiir Tuisse, quid ILpostdli de 
fid6 loqiientes intellexennt, ex aliquot locis demonstraLimus. 
Iff ep."ad HeBr. fidei liotio haec exstat in Scriptiira Syrtaca , c. 



-- - '' "-- -' i--> > 

jAjjA^p ]j? i* e. est autem fides persuasio super? "(de)mfe, l quae 

5.^!/S-"i.5 ; s .' 1 J ; ;?f ;?*! -'- -' , ' -,-'' '"' '-' ":''.' '^ f "'.-- J- : ' i*. f^-i'M's-f-'n-f 



" l)" : CiCpetri'llV 11.; .Rom. 'Xlfl/ 14. ;" 'i-^Co i...lt. 
XIX? 3 6vpXX^l; ^41. etc. Rom. VII, l optime qfudM"^ui Wtii 



ixos reddit per J.J 
Hebr. VII, 6.; Io. VIII, 15. Quod discrimen statuendum inter tEjiuSb 

r m ii.[ Mn '^tsf if5 m v ^ 

'"" ; ; -'-'-. <' ~l 

giiis effluiit-; tWS nible^V Id qiiad 1 criissuitf"\!st, 



suocumbit;! indc corpus^ ;sei apud Syrtfs " ?3flB v de^ 'cWp'ift 
et ijjortuo ct viyo : dicitmv 



stint in 

(inaniljc&tatlo) n eoruni , quae J Won ,ens]pichiHtam?s! Fides 

quasi a 

pcvsuasione et veritatis firmitate aniplectitur et obtinet,, quasi 

jam egsent in facto ; futura ut praesentia , promissa ut praestita, 

ca quae solo verbo continentur, ut re ipsa apparentia p0ssid;et; 

cadeni est manifestatio et revelatio reriuu earum, quae npn 000- 

spicinntur, Ha ut res divlnae et invisibiles revera adsint, dete- 

gantur , corani omnibus manit'estentur et probentur ipsa fide. Vox 

Syriaca ]ZQJ.kl*(7l per sc ipsa multo mac-is quam Graecoruru 

, f *>. -f r -'r,- ?j *,">>?' 

nlfftts fidei notionem verani expriniit; nam v cam aninii indo- 
lent " innuit, qua quae vera sunt pro vcris . babentur . et fidiir 
cia cordis collocatur in eo, quod et firniissimuni et cerlissi- 

1 " " - IT '""' 

mum est. Rom. Ill, 25. Syrus vertit: C7L-^Q-2D >6 r _orl JOl 
, t , ^ ii ''''- ^ r w? 

.... OliO5J IZQA^Q^CTLCi ]^DQoj (ai.^ ille, quem s a principio 

\* ~~ 

(antiquitus) posuit Deus propitiatorium (pp. rent s. persopani, 
propter quam et in qua Deus parceret et iodulgerct, quominus 
occideret et perderet) in fide, quae est in sanguine illius, 'pro- 
pter peccata nostra, quae antea peccavimus, in spatio, quod 
dedit nobis Deus in longanimitate sua ad ostensionem iustitiae 
suae, quae est in tempore boo: ut ipse sit iustus' et iustificet in 

rectitudine s. firmitate, probitate (JZoilso -.D5)Jo) ilium qui 

est in fide ilia , quae est Domini nostri I. Chr. Vocem "\l&$> 

1 . \ - - 

,ex SUQ addens Syrus innuit, fieri in iustitia et veritate , er^0 uiarn 
firmanV certamque esse earn iustificationem, qua Deus iustus iustificet 
^denis inl^ C. Phil. Ill, 9. ut reperiar in illb, ubi nod elt uustiitia 
mei ipsius, ilia quae ex lege, sed ilia quae est ex fide Christ!, 
quae est iustitia qnae est a Tex) Deo. Ouibuscum verba v. 10. 

j{}<rS*; .<.'| :! .-'.-..', * '-. *'. ::' f' ".'.' '. ,\.i ' I 

{C^ow \%ywyui,,miTov) Syrus Ha connexuit, .ut in fide-^an^cognir 
tionemr:;sHanKiiesse scribat: Aj5QAV<n)5 in qua 5S*;t ^er -earn 
cpgnpscam jlesjim et vim resurrectionis ejugj; et j=fianf i.particeps 
passionuiH eius etc. v ,. , '-, . ., ..,-. ;*< 

(*-s?^;'f 'f'-?"i: "f'"!'; ' ' >''''':.. cC-i" . i>ij '.* r. ,.; ;.'- l .V J t v .- , J . 






?; .Verunt^men ne Ha qiiidem interpret? 
b.ene r , de, ; fjde, dpcuisse yideat^r^;;vexp!er;teni u2i se sdJfYa^i3ti illius 
e^Kpjds , ; quod '^non tarn fide quani-. op.erihS5ui?:epa 
ligio .constct. Gal. V, 16. nUtttq. 



330 



s. di- 

vi-h-.-kom-- ^H?;uv^y*>-!!-rrafiJ jun^is ^;TO;ar?Y H^ f a V )! ^ >$rf yi; 
lectione. Lrg-o non vidit, Paulum in hac epislola loqm non de 
:;?&. 3 f j-'?*r-tww;, iiWMizz fi;M.?pp:;^' zitfupt fu |u tmjiifit 
tali fide, quae ad perfectionem ..aliqtia re eg-eat - sed, hoc ipso 
.cna-fc: ?j^w/^v *:" ^^A-^:H-.^.- : ;s JAOJV vusji -,fc 
loco Paulum descnbere earn lid cm, quam omnmo dicat et velit, 

';(< '--i?'*5a-;v--"Vis;. ;-Y:--s': '-;:-,.", "' \\:^ : .::** x-';r^f5 'i;;; 1 :'^ - -'> kUJ(5 ! Hrs 

fidiem tfefain, vivam, quae ex sua ipsius natura efficax est, &n\- 

..-,- s- r . v'j'i-.' . ,->j?;-- ; . ,-.-.-. ,' .-"-, - .:-">' - ' * -. ; " '." ' .."'"-! .'".-",-.';: 'J^?'*^ l-> 7^ ^Un^> ~ ! ;--jJi^ 

cacem se praestat in aiiip're Dei lilieratoris riostn et araorc fra- 

' : , : , - ' : 'A. ^ ' - .- - - . ' ' - ' ' : ; * "- --'-- ', -(-*'-'*- -" t""i f.\ Vf '^ 

tHni. Utin;am verb amoreni et opera amoris docmsset Syrus! sed 
in Cam doctrinaiii et ipse delabitur, quae ecclesiaiii Byriajbam' u'fli^ 
versahi pes^umdedit; laudari enim ab eo opera al)^tineiiti]a5e ; e( 
pravae Imnulitatis , satis eonspicuum est ex capite illo^ ^tib 
ni^Mme et^ Hieronymus etomnes semper m6naclr1h i; vita s e ?i ai(^e^ 
ticae la^de l cdtifiriMri se putabant. L Gor^ VII j J 5. a ^{)d ? sioliii^ 
scribit : ; '^' 'rtirOffTS^lts a^Xovg , si firjtt s'it^fifvfi^pcavba 'frQo^'xitit- 
ov'^7iw'o'^oA^ts tjj jTQogsvxf'. Syrus verba posterlora cbrfurn-^ 
pit ur "e't r ' ipervertiti = nisi quiiin cdnsenseritis de tempbre^ xjuo affll^ 
galls ^ 'vbs (^Cli^^) 2 ) ad ieiuniiim et prec^tioiienu Ibiderii v. 

^ TOVTO ' M ^SY^ ^ (t ^ ^^y j( ^^ '^^ Syrus: hoc atttem dicb 
lanquam 'infiyniis (erg-o quasi per iridulg-entias et ad Yos de- 
scendens) noil vero ex mandate; v. 7. ego enim cupiens siiiii, 
ut bmnes homines similes mei sint in purita t e. Ibidem '"y\ 
21. iibi Apostolus scribit, si qui servus liber fieri possityut 
libentius occasione s. libertate utatur, Syrtis in contrarium flec-^ 
tit sententiam (ut interpretes quoque baud pauci): Etiam si po- 
tueris liber fieri , elig-e tibi , ut servias. Ergo abstincntiam , affli- 
ctionem corporis per ieiunium, puritatem vitae coelebis, vohmtariaiii 
serritu tern Syrus turn prava expositione turn ad<litamentis in texi- 
tunj f intrusis 3 ) tanquam doctrinam apbstolicam venditat. itein 
verbum GwyQovtiv plerumque de castilate Syrus exposuit : Tit^lI, 
4. 6. etc. Quantopere doctrinae istius venenum inter ^SyrbS' pb- 
stea se diffuderit, cuique compertum est. v ^ Y-wSf^w 



1) Idemvocabuhunhabeslac.il, 22. q irlans STsfanuQi]; scd la- 
fiobus ;CX prpfesso id agit , ut inter fidcm et Mem discrimen -faciat ; c ftflein 
- mqrtuam let Mem yiyam. . . : : "-,' ;!;/L;;;- -) 

'":_ ... 2), Idem Yocabulum in V. T. occurrit^in quo praeceptainoli mult a 
de i^ciunio i ! qae Bhacisaei .autem ampliiicayerant. Pharisaeorum iniattdata 
et traditiones iam Apostolorum tempore in ecclesias invecta suiiti r ' r - i 
" ! \ '"3) Nij<j<ti<tv addimt v:- 51' etiaiii- C^rillus Alex, -eti'-etid.? aliquot. 
Millius: : quo.d preces ieiunium fere 'comitetur in S. Litteris i adsci-ipsisse 



, Videamus de .;ajiis <; qujbu^danv ji^ IJl 

p. 89. antiquHateni versidnis noBjf.ra.c inife, probavimus,., quod ,<lup 
tanCiim inf Hla imiiiera ecciesi.asfica apparent presbyteri el' dia- 

--,.! V i -*i, i - <-- - ; '"j ' ' '.-- <.." -.' if".' \~\ ^ ? f ',- i;-'r <- s'j $ t, j '*. ;' i V V ; -- < : A'. ^".' i j f.,- '' -') ' i ? ; I; .- I * *" 4 

coiii. Inter yiros omnes veritaUs amahtes satis cpristaty In eppV 
Pauiinis episcopi miinus rion differre a munere presbyteri, qiiod 

>;1'i' V-'-'- *!','.".> ,: :-' - : : ,:;'.. '.'. , ..''...' :'<...".: ... ;?!--:-:'*J -' 't-irf? i'.'i 

clarissime dcmonstralur etiaiii ex vers. nostra, in qua vox titra- 
cjue .epdem yerbo 1 A *^P I'^ditur. Hoc, autejii..S^'i 1 ;te^tim.oniq 
r^feliuntur ; etiam ii, qui nescio quid sibi persuadentes a Jjoanne 
cpisoopattim institutum esse dicant. Certissinmni est, tenippre 
intei'pre ; t}s SyH in eccle^ia nullam fuisse Bpiscopi .praer.pg^liYgiii. 
Apostoli omnino non dcderunt constitntiones; qui verbo fitlem 

. .f ;'; -.'':.-. .*'.' : :'->'< - . ' - ' ' * '* - ' --' -'-..'. ^.. i '-. * ,!-, 

prae^tabant^ eos- congreg-arunit, plane ut consuetudx) illoirum tejtn T 
porum, lerebat, quare lacobns ludaeorum more : cr l !;rj'tti^i',i!Ra.u-r 
lus, JGraecpruni more: fXJt^^fft^v vocat coetura cprurn, q,ui .jOliristp 
nomen dpderant, ad audienduin verbum die dpmimca conyeme- 
bant et fractipne panis in unum vitae spiritualis corpus coalesce- 

"' ''~-'< i .''-'.',-:' '. ' ' '''''>}' " "'"' ' '. ........ .' '' " ^ '.'"-'-' 

bant. Syrus e<;clesiam dicit \{-p* 0~rp).. cong-reg-atipneni , coe- 
tum ,; conventum , in quo alii inunere presbyteroruin , al]i - : dia- 
conoram (niinistrantiuni) fung-ebantur. Petrus let loannes. ex lu- 
daeorum consuetudine etiam se ipsos presb jteros dicunt, Paul us 
episcopi nomine uti nialu.it i).. 'Vocem sniffxojrovvTsg I. Petr..V, 2. 
Sjrus explicat: A^AJJOJ OJQ^ffiO, ita ut presbyteri officium sit, 
visitare, curam gerere, operari, invisere modo spiritual!. 

moral) ills est etiam locus Pauli I. Cor. V, 1. Ibi'Paulus - 

~ ' v 1 - y ' 



iou 



. . .- TlUQttdouVUl TOV TOIOVTOV etc. PailluS liOC 1000:30^0116111 

ecclesiae 5 cui mente adfuerit, describit talem, in qua cdngrer- 
gsata; ecclesia et apostolo peccator traditus sit Satanae. uPatet, 
Apostplum non sua sola auctoritate id facere voluisse, quuiii scribat 
<rvva%&VT(jt)V v[i(J5v xul TOU fi/iou jivBu^iatog. Syrus >ipsuni i Infi- 
nitlvum Ttagadovvat diserte ad ecclesiam trabit; iudicavi, ut . . . 



vidctur; studio sus aliquis vel etiam librarius. i. '-'-'iv sfMgar^i\, -Q, ! aHdit 
Chrysostomus. ,Vide Tertul. dc Monog. c. 11, ad : TJi. l : , ih 3,, r> Exhort: ad 
,cast. c. 4. , Ad? caput imiversum. cf. Hieron;-adv. ;r I6Tin; -^ri/Locfim Pauli 
^ifemina-salva erit :Sta rsttvoyovlas '-; a'Syro.ie'orruptumoessev sti- 



ioin.ihi l)>(Eaulus I,- =Cori' ;l XI^ 16.-:ih Plurali 

Yersiones fere piniies Syr. Lat/ Arab. f \etht op. Singular em exlubcnt.! i^ ; 



332 



4 vos -; 

liuncS;atariae. ^a 
cum episcopo coiiiuhctam erat illo temporc ius exconnwinicaitionis; 
D.ijp sabbal^rum hpfjma'ni /pltpote ?;diero Jftominic^eleblsataffl^esse} 
probatur, ex 1* Cor.nXl, 20. \Ad r arehaeoloffiam ecclesiasticam 

*?.< -8 'f iCi y'J'jiij r^is-s S '.,'.-.' i ; ;!.->' '.;.-.;: ?:' o ,',,. .i'~;y. ! . 3 -.; .^.jT 1 '"'. - Vrl '- i- C ; '- "'" '<<'' 

spjjctat UJud quo^ue, quod Hebr. YI, 4..yerbHm rc| .g^or^ 
u&hisq a Syro v;ertitur: qiti semel ad baptismum descenderunt; 

fif;;ifj'? ;p 'Viii t k3'h^ ...; '"'.' :,"-">'"'-: ' ' : ''. -,<<- : . ..-'P-E >.j-'^H '*''. ,.' - ->'-'-.. v.1, 

uride apparet prinium recens baptizatos dictos esse 
deinfie in Ixalneum descendisse , qui baptizabantur. 
ihfantcsvbapUzari solebant in ecclesia antiquay ihniii 

VH^;l;4.^oiabi? Syrus t ( alioquin filii eorum spolluti^ iessehtf ^ 

'astern "ipntF-Sirnt; ? ciubd enirh uyiu reddit p6r'vocem v |^3^ f iri^'ieS 

., *, , 9 c- .-.c ;. -- 1 : * I : jS- ...... .- <: - ->."3 - ; ; 

H *'pexisse videtur. tie ieufeliaristiay s di} p pre^ibus 

t ljoi(Giis '- ^iDU II, 4f;^ Efr^Hud ? niqhefiQrf qud 
iwv rsx^wv vertitnr a Sjro: loco,, pro mprtuis, 

quam cxplicationem yeram habeo. Petri doctrina.de baptismo 

*,,' (? j ff tt ' i * - > * - r 

I. Petr. HI, 21. minime satis intellecta est ab interprete Sjro; 
pa|et autem ex yerbis eius ,,cum confitemini Dcum in conscien- 
tia pura" Dei confessionem factain esse in baptismo. In cocna 
sacra vestigia consecrationis reperissc milii yidcor. I. Cor. X, 
16. ro itOTijQiov Ttjg sv\oyia$ o evhoyouftEv S. (A^JoZ? 1 OC71 |.Q3 
-J-ATi^Vo? poculum hoc gratiarum actionis, cui benedicimus. 
IdemLiyerbum adhibetur : C. XI, 24. de pane, ubi in Graeco le-r 
glint J^j>ffz^ffg sxlucs , in versione Syr* autem ]v 
et benedixit et fregit. Ceterum ex verbis Syriacis tnni in 
g-eliis turn in ep. ad Cor. facile cognoscitur, quod coenae sacrae 




nnro 

mini iiostri, editis et bibitis. Diem igitur : ;.;-do,niinicam)idicL>coii^ 
'suetumierat, non autem coenani Domini. V. 27* lafrtetvl 
Syrus 'inale vertit: qui biberit ex poculo et non est J 



1) Ex cp. ad Cor. interpres Syrus explicat locum ep. ad Hebr. X, 
20. TO aTfta rip &a#j?x?s xotvov qytjaatpev as , ad quae explicanda iititnr 
verbis ex II. Cor. XI, 29. qui iron distinguit sanguincm Domini; videtur 
igitur de coenae sacrae USH indigno cogitasse. 

2) DC laudibus Mariae apud Nestorianos decanlatis cf. versus ali- 
quot a Tuohio prolatos (comment, de Lips. Cod. pag. 8.). - Petruin 



iae; wii^inis ^heratio^qtfaedani^ conspicitur an'/ falsawersione 



e igitur veifba ^e^Ghrteto "alHiilinit IHM^- 
ito$i'- eadem ?d'er Maria inter jgres'^yruS. 
iilig'; (quasi'' ex ; SyVo sumsisset) gratia plena f ' y^r'H. Hiefos. 



IPlnlok. ^.a r -^ Hebr, rt53nh]. Etiam Petri ni 

praerog-atiya quaedani innuiUir Mattb. X, 2... 

Qaa,e japjitl> ?ecclesiae primaevac doctores sentcntia 

^(^ce^UfteQliristivsyatl K jnferos/j cadeni; conspicitur mi 

,s\yn^ yersionc;^, I^^pctr. . Ill, 19. } :iibL verba iv .g>.{/^x^^y^.^d, 



.. in 
s - Scribcre debuit 



ranti ; Versioiiein falsam et perniciosanif habeo ; patfet lapfem ^'yef 
teires cic "hoc' lociy' de desiicehsia r'ad finfieros docuisse, '- "lieriiqucr ne 

;' , ' '" " . ' ^ :i ( J ii -- ,.-..'- - - '' .'' -^ ,-. T ; r? ---:.-, i .--- ,-' ir i - 

locum ; de ''rcllius ijp^issimis plahie Iritabiuni" reliriquaiims^ 



intcrprfctem Ap^si^Iitiani s Hfloctrinain ^ie reisurrectiohe carnis ! pro- 



basse, ut ex aliis 16cia niiitis^ ita dehionstrari potcst ex loco 
iPaulirio II. Cor. V, lO^r rtoyc ya^i ^Vr? rj^fiq '(p'di'sg'ta&ijfat. 
dst SfijrQOff&ey TOU ftqfiiut&g * rbv XQIGTOV, 'ivot xopifrrjTcti l'xcrroj 
TU dtu, TOV GMfiarog itQpg a STTQU^SV . . . . quae Syrus vertifr: iit 
reportet unusqujsque in corpore sup id qiiod fecit sfce bonum 
siye maluni. , - '''.''. ."- -'- " - ' :'/-', ^?"?5' .r.i 



...- ..-.-...- :.-. .- - . - . . . .- . , 

Apostoliun in hvmno cclebrat Ephracinus: tc beatum, qui ,factus,>es et 

u-.^*'?-. ;VV a , v '' 1 "''''' '' v" '-.'-''- ' ' . . . . ; . :,:.-':* i -^/,JU X? ? ^'VviC^I 

caputyet lingiia in corpor* "Tratruin. Item in cod. iiliquo Barberino inter 
jjiii^:^ j^^csii^iiBtura iiifcrscrta, Christus inter Mosen et^etffin^' 
SimeoiiMilictus ?fcfipnt -Apostolorum. Ephraemus in o rat 'in AppWOppi 
^gni,,.^ R^;''J[d.8;i ,,^.iicerna Cliristus, candelabrum^ est Pctnis,i;oleum ^a 
subminisli'.atip S. iSplritus." . Cf. ciiisdcin oratioucs ad, ^Mariaj^., Djcipavaiu. 
In lE|). Cosinae presb. ail Simcoucm Stylitain noniinatnr Simon Petrus: 
fundamental]! ecclesiac Christi. ~~ 




Add e n d a. 



Lib. I, cap. I. Ad nomen Aram. Bar-Hebraeus hi Granihr; 
meiri m'Prbbeinio se - scriplurum esse ait 



ja AVaniaea , eadem Syriaca. Idem dialectos discernens Edes- 

-,;.-., '. /, - -.- ;-":! ", - /( '.'' ";, '. ' f -,'". . - ' , -.-' ,- ."-..-'.".' . t '- . . ". !;-,:, -::'; *"; I "- , : :" '; ; " - "" '. 

seiiam yocat Ai'amaeam xr j elo^jy iv Mesopotamia apud Armenios 
quoque dicitur Aram. Neum. Arm. Lit. p. 11. In lacobi JBdesr 
sen! 'scligliis ad Genesin (BJplir. Opp. Syr. I. p. 15^)!ha(ec le> 
: Et venerunt in hac partitione fih'is.Semi: 



. 

Terrain igitur inter Euphratem et Libanum filiis Aram, \3z et 
Chul contig-isse docet lacobus. Ad nomen Meschech moneo^ 
Caesaream Cappadociae ab Armeniis did Mascliafc (Neumi 1. c. 
p. 14) quod nomen accepisse fertur a viro quodam eiusdem no-r 
minis, qu.l bis mille annis a. Clir. vixerit. Aram Zioba iiiili 

--'-' '.I'--'- f '-' i '--'-- ;- ^ - . - ' .,..'. 7 

ludith^edire xi^etur sub nomine Syriae Sobal (c. Hl^il.-.!!,) , 
distinguitur a Syria propria et Mesopotamia et tmctjini't 
sig-nificare yidetur, in qua urbs Aleppo sita est* CJbalefeuiiiL 
Abulfedae Syria ; dicitur ^.Q&N: baec est urbs as Sctiohba; :(?),? 
qujae ( antiquis temppribus fuit ex oppidis aniplissinii territprii. ,-fr- 
Syrps eo?.dem esse quos Assyrios, probatur inde qupque, quod 
apH^,,Armemps Syri dicuntur Assyrii. Nomen Syriae ad Regem 
ayquemrrefertur. in scholio Cod. Iac? Usserii ad Gen. -XXIV, 30. 
(Hottinger,, Diss. III. Thes. XLVII.) : Aramaeus Syrus -esti; 
Syria fisd .noniine ifiDOJQiC appellata est, qui '. interfecit fratrem 
sutinv et* regnavit in Mesopotamia et vocata est omnis terra -posr- 



335 

sessionis ehis Syria. Ant'ca yocabantnr Aramaei et qnum (leniinn 
vegnaret eis Syrus, turn Syri dicti sunt. " Nescio tie quo aga- 
tur; vix tamen de alio nisi' dc Selcucida qnodani intelligendum. 
Syria quid sit scriptoribus Arab,um et Nestorianorum vid. Assem. 
IV. p. 782. \ 

Ad pag. -23. not. 2. Alexandri cognomen ,,Corniger" fa-* 
cilius inde explicatiir, quia cormbus, loyis AmnionH se ornavera't. 

Ad pag. 39. In lingua Arni'enica idcim observatnr, adhi- 
Litas esse postea . particulas , ubi antiquitus rocabula flecti sole- 
bant. Neiim. 1. c. p. 11, D.e dialectoruin linguae Syriacae 
reliquiis scripsit F. Larsow. (Progr. Gymn. Berolin. zum grauen 



.-,.7 Jbib^II-sf; c.nHJv..;(v.^p)pJ l ft rt * us -- v cr.?iQueni .Syriacain ^Jv^t 
nis et Actprunt monet, sed nescio qwam. - ^Tbeftdora^Mqpsue- 
steniis in V. T. te^tiini jGraecum iibiq ; oe^seViils"'ffsfp'"Be(qiuie' TO? 
2vQov neque Vow 'Eft'Qufov j'atione habita. Sed frater eiiis Pply- 
chromus, ciiins comnieiitarios Jii JDaniej^riV edidit JVlaii ^(lipva coll. 
Patruni ^toiji. , Ii) saepehume^o exeimplari Syirp riti^q^ , ndtaitji 
simul f arietate versibniini Graecaruni Symm. etc. Cf. Maii toni- 
Ii p.t XXXII et lectioh'es ' feyri ; m coinrrientario allatks io 5 niV-''i.' 
p,j 108. 113. 140 V 152. 17Q{ Gitationes ex N. T. niultar in 
Epbraemi cominentariis obvias vid. apud I. D. Michaelem in Introd. 
Ad pag. 72. Intefpretis numiis ecclesiis Syrlae et Palae- 
stinae coniriuine fnisse Eusebius diserte "irad.it* " CfV Assehii'I. 
pag. 475. " : ;: ' ' " '-- " -'" :: , '-'- '' '^'- -'''' . ;! "' : 

; Ad Excursum. Facit ad coniecturam nostram de Ab^- 
garo fprbfrandam etiam illiid, quod Helena apud Eusebiinii in ^ib. 
H. capitis XII. Inscriptiorie dicitur s r o~eii o r u m regina",^li(det 
ex monuniento Fleleiiae Hierosoiyniitaha--ii6teturj 
eginam eahi fuisse. Ergo qnae A^iabehbrniii f 'rfe^ 
^bebatur regina Osroenoruni. Orosiits f ffiel^nani 
GKristianani ^fticit; ; Abgams ipse dicitur al'lSuSebio '(1^* 



quadrant in regcni Adiabenorum 

toter regei* Edessenos, Adiabehos ^t' ; 
reperio^iiidicia faniiliaritatis* et foederisl In 
Maris traditur Pbraates Phraktis *B d e s's en i ^ 
tenipOM! Parthis u imperasse* ^flyrc^u 
Par. thus, Barzapbarnes et Pacorus Edessenus captiyum fecerant, 



336 

detinebatur ab Arsamo Adiabeno. Plane caderc vidctur in Izatis 
Adiabeni filiuin, quod Abgarus, Izatis fil, Edessae Mausoleum 
sib! aedififiavit a. 89. sec. Chron. Edess. Edessae de regni suc- 
cessione illis temporibus tumultus et seditiones multas fuisse ex 
eodem Chronico clarissime patet. Secundum Armemorum histo- 
riam Eruandus II. a Chr. 75. Romanis Edessaiu et Mesopotainiam 
concessit. Illo tempore tradnnt Romanos a Sinope Pontica , quac 
urbs hucusque aerarium et archivarium t'liisset, Edessam biblio- 
thecam ct vectig-alia transtulisse eique loco top ar cham praepo- 
suisse. Toparcbas mansisse ad Caracallae usque teinpora. Quod 
si yerum est, videntur Roman! a. circiter 80. Abgarum, Izatis 
filiuni , tqparcham et reg-uluni Edessenum constituisse. Izateni ali- 
quot filios Roniani misisse , ex losepbo cog-nitum. Mansit regnum 
apud Izatis posteros, qui contra Partlios regnum occupantes et 
Edessehos ipsbs tumultuantes auxilium Romanorum saepius im- 
pibrare coacti sunt. lit Roman! a Sinope ita Izatis filius Nisibi 
bibliotbecam et aerarium Edessam transtulit. ' 

Ad ge o graphia m M es o p o t aniiae. Izati a patre re- 
gionem earn commissam esse, in qua Israelitae exsules babitabant, 
certissimiim milii videtur. Ad urbem Beth-Zabde (Gezira) prae- 
cipue attendendum est. In ilia plurimi ludaei babitabant, in ca- 
dem plurimi a primo inde tempore Christian!, in eiusdem regione 
plurima monasteria cxstructa sunt. Monasterium Arcae inde di- 
stare dicitur milliaria quattuor. Fluvius Oabur eidem pppido 
proximus; legitur enim in Chronicq Dionysii-(Assem. II. p. 111.): 
a. 1067 accidit terrae motus in regione iGezirae et tria Chaburae 
adiacentia oppida corruerunt. De hac urbe cf. Ainsworth , Travels 
p. 148. et Buckingham, Reise durch Mesopotamien p. 320. De 
fluyiis, qui ex Curdorum montibus in Tigrim imnrittunt, yide 
Ainsworth Travels p. 167 not. 1. Betb-Zabde (jDjezire ibn 
Omar) apiid geograplios Arabes describitnr tanquam urbs non 
niagni ambitus (Schultens, ind. geogr.): secunduiii Bucldngha- 
niium fabnlantur Arabes, antiquitus tot aedes" Turcicas huic urbi 
fiiisse quot dies in anno numerantur. Traditionem de area ab 
ludaeis originem duxisse puto, qui etiam nomina Erech, Zoba 
etc; oppidis Mesopotamiae adaptarunt. Monies jGordyaei (in 
quibus Monasterium Arcae) apud Arabes sunt Dschebel, Dscbudi 
,,mons imminens insalae fil. niar (Beth-Zabde) ad latus orien- 
tale Tigris, super quo consedit area Noae." Legitur locus ex 



Lexicographo Arabe apud.SelHiHensiuw {s. v, GiirdijV ; <f'ii "tie 
loseplii lectione (/farcin) vix;dub5tationem relinquit. ,,Kardy et 
Bazydi sunt duo vici mentis Dschudi in Mesopotamia prope vicnm 

"!**' ' - .... ' - ' ... " ' , - ' , 

(^ov.*.) (-pDfct xougbt) ubi area Noae resedit. " I)c Kurdo- 
rum nomine ambigitur,,nHm et ipsmii a Gordyaeis s. Clialdaeis 
aut aliunde repetendum sit. Rehellus putat Kurdorum rcgioiiem 
?sse i. q. 1">j? Script, Sacrae. Geograpliia Mesopotatiiiae ex 
, seriptoribtis Syroriini et Arabiini componenda adhuc desideratiir. I)e 
Edessa, Kisibi aliisque urbUnis of. Scliultensii Indieem geog-rapliiciiMi 
et pereg-ririaftores recentiores. In tabula geograpiiica "uriie's tahtviiii- 
inodo nobillores iiotavi j eteniin de situ locorum plurimorum, quorum 
in Asseniani Bibliotlieca mentio fit, non satis conipertimi est. 

Lib. III. ' p. 126. not. 1. Abulfeda quoque tradit (Sciuiltens, 
Ind. geogr.), Edessae Chdstianos trecenta amplius liabuisse nio- 
nasteria. Edessa saec. IV. sqq. tirbs amplissima, erat et Qpu- 
lentissima. v .. 

Ad pag 1 . 130, Mar Abas (qi i If isibenae schplae postea 
rector) Alexandriae cum loanne Granuuatiftv conversatiisv est. 
Assem. II. p. 411. v . ' ,.-:. - fiV ^- -^ ---:-'--'^^ '.U.. uv^^v-w,^- 

Ad pag-i 142. Gum Evang-eliprumiepigsraphis apud Syi-os usi- 
tatis aliquo modo converiit frag-mentuni e cod. M. S. Taurinensi de- 
promtum (Hippolyti Opp. ed. Fabrichis II. p. 50.): ,,Scireiuvat 
quod S. Mattliaei Evang-. scriptum est in Palaestina Hebraice VIII. 
post assensionem anno ; Marci Ev. Latine scriptum Romae a. 
.XII; Lucae By. Graece in.mag-na Alexandria XV; Ev. loa. 
Graece in Patmo ins. XXXII." , ' 

Ad pag-. 161. De vocalhim punctatione in Codicibus Mss. 
cf. etiam Tuchium, comment, de Lips. Cod. Pentat. Syri M. S. 
part. I. Lips. 1849. Ex. Ill, 14. si in codice ita scriptum est, 

ut reperitur in commentatione p. 4. criaOl f.a] cruel) discrimeu 
statuendum videtur inter formas > et *.>. Ceterum non video, 
cur Tuclrius yocales has pronuntiatas velit vocali o, quas om- 
nes leg-imt, per a. Cod. Lips, si Nestorieinorum fuit, non inter- 
dum solum (p. 15.) sed in imiversum voc. Zekofo per a. leg-enda 
est. Nestorianos u ct I scripsisse o et ^ (puncto uuo sub- 
scripto) probatur etiam ex specimjne scripturae. quod Adlerus 
praebet (de verss. p. 36.), ex. c. ^Zo^^iD. 

22 



m 

s'fji p'unctorum 



-esse h ac1;entu distinctivtis 

falldr idem? valet de puirctatione'Heli^ateoriim.-^IJfafn 
(vidl 'jp. 174) ; significare piito versimm segmehtia niaiolra.' uEteriim 
ill f-fa^H' dicituB in Gehesi de quattiior fliiniiimhrinitiis (ag^at), 
ut idem de exe'fcitits agminibus ct apud ludaeosideilibii partibus 
adhibetur, Jta : /sh ">u;^ esse puto initia,; quae :per ac^centus ma- 
iores fiunt mediis in versibus, vemium seg-menta, capitiija, prin- 
e ip! a ? jftuare; accentus maiores dicuntur reges et duces earum 
.sgctipnum, in qu 33 versus distributi simt. Leg-jtur aiitem in Tal- 
nijide Tr. , ,Swplierim c. 3i liber Leg-is, in quo, inqisum est - 
(ipDap) ; etf. in-quo ineniliRj? incisorura piinctata sunt ,( T ^n ,,qp1Wi 
t5ppi).ne 5 Jegas inreo.^ Unde prpbatur sententia, nostra: pun- 
ctaty)niSvinij,ia facta, esse apud HebraeQs; eadein^uae apw4^y]CP s 5 
ut versuum subdivisiones praeponderantes siye capitula punctata 
sint per accentus maiores. ludaeorum scliolas quod attinet, 
memoro a Bar-Hebraeo ad a. circiter DCCC. dissidium tradi. 
inter ludaeos Babylonios et Tiberiadenses. . , 

Ad " pag. 189. Evangeliarium Barberinum (Adler p. 66.) 
exhibet indicem omnium pericoparum ex vers. Charldensi. Apud, 
eundem vide p. 74. Missale Syriacum iuxta ritum lacobitarum s. 
lectiones apostolicas et evangelicas ex vers. Herapleeusi. 

Ad pag. 189. not. 2. Storrii Hbrum din frusira quaesitiim 
his novissimis diebus nactus sum. Memorabilia quaedam continct 
de vers. Pliiloxeniana , de vers. Simpl. admodum pauca. Ex- 
cerpta ex Ephraemo diligenter sunt collecta. Afferuntur lectiones 
variantes Cod. cuiusdam Parisiui ad Mattli. capp. XIV. Codex ille 
Arabica versione instructus lacobitarum vel Maronitarum fuit et 
ut alii lacobitarum Codd. ad textum Graecum in rebus multis 
propius accedit. Utrum autem ad textum Gr. ipsum an ad vers. 
Philox. castigatus sit, dubium. ldem*de Cod. Coloniensi dicen- 
dum, de quo indicium p. 220. latum suspendo; nam ad Vulgatam 
ilium coni'ormatum esse, ex duobus tribusve locis vix probatur. 
Optandum est, ut cod. Coloniensis (mine Leidensis) indoles et 
origo accuratius investigetur. Memoratu dignum, quod in 
Cod. illo Parisino (apud Montefalconium in Bibl. Bibl. penultiino) 
in verbis Arabicis litterae Eliph, le ct Vaw vocalium locum 
ob Uncut. 



339 

j pag-i. (199.1 Inter;, iOodiceatRJcliiangs recensetur sub num. 
39. : mhe - Correct Reading- and Proniiinciajti/on of Proper Nomes 
and Difficult Words occurring in the Syriae Translations of the 
Old i and : New Testament and of other works by (?) lacob of 
Edissa, written A. D. 1035. Rich, Nariit. II, p.- 309. Inter 
eosdem Codd. sunt plures versionis Philoxenianae. ' 

Ad jpag-. 203. . Ad vocis ^^O/prtaiuhliationem variam cf. 
Tuchium in comment, laud. 

Lib. IV. ad pag-. 239. De urbis nomine Acco cf. Bern- 
hardy, Analecta in Geographos Graecorum minores pag. 12, ubi 
eiic ihdice urbium transscribuntur : '^x/, nohg ev o'tx)j, ij vvv 
sfial'g. oi ds (poiaiv Itiiwq ti]v axgonohiv UzoKe^a'i'fog 'Uxqv x- 
i. Ibidem aliae Syriae urbes rccensentur rsQuuvfasiu y vuv 
^(Bsoobici TO vvv Xuhsn xul noKig May.dovty.y etc.'- '' . 




340- 



Cor r i 

//' V 



Pag. 14 lin. 9 pro victovis legc -vu 
26 s 10 - viiicinitate legc 
t 20 ; mixo-barbaros 

39 not. 1 s- tW^ Jcgc ufrl 

gregavit. 

54 Hn. 8 * pars quacdam 
Syriae superior 
68 not. 2 (el saepins) pro L(i 
8Q Hn. 7 pvo Thcovetns lege 
102 s 3 (a fine) ct saepius 
105 * 4 pro Ghronico Edcss 
124 s 3 (a fine) pro pag. 91' 
128 not. 2 pro Bcth-Arsainenis 
143 $ 1 lin. 2 pro Biscoiiio 1 
145 I'm. 13 lege Rich, Narrat. ^ 

p. 306. sq. 
158 * 6 (a fine) pro subilitatc 

237 not. 2 pro ^JL^QflQO legc 

lege \ 

z 318 ' I. pro ffTpecrteJrat legc 
Cetera, quae insuh't , ' be: 



HAHS, lypis 



r ri Ji en il a, 

l^v V N ' 



> legc vietricis. 

:ate legc coloniae. 

jarbaros legc scinibarbaros. . . ,. 

ige "Wl; Hem pro conseiisit : sensjt , Pa, con- 
it. 

[uaedam Commagenes , lege, pars quaedain 
supcrioris , Gommagene 
) pro Laengcrke legc Lcngci-kc. 
itus lege Theodorctus. 
sacpins pro Avagair legc Avagair. 
co Edesseno lege Chronico Dioiiysii. 
i pag. 917 lege pag, 927. 

sameiiis lege Beth- Arsaincnsis. 

isconio lege Biscionio. 

Varrat. vol. II. p. 76. App. 111. Syriac Mscr. 

subilitatc lege subtilttatc. 
3 legc ] f 'j.^CCQD, in cad. not. p. 238. pro 

lege ji-ASDO. 

rat lege arprtwrat. 

suri't, bencvolus corrigat Lector. 



ypis rpliauolroplici - 



TABMA CHROSU 



Uomara. 



Reges Edesseni. 



Armenia 



(Aritioelms Sidetcs.) 



LucuUus. 

Pbinpeius. 

Crassus. 

Antonius. 

Augustus. - 

Tiberius. ^ 

Caligula. 

Claudius. 



Nero. 

Domitiaiius. 

Nerva. 

Traianus. 



Hadrianus. 
Antoninus Pius. 
M. Aurelius. 

Septiraius Severus. 
Caracalla. 



I. Osroes (131). 

Scqniuitur reges ex Parthonim gcnte. 



IX. Maanus Divus , qui Crassum seduxit. 

X. Pacorus , qni in Syriam iiivasioiieiu 
fecit, Hyrcanum abduxit. 



XV. Abgarns Uchama (8 45). Meher- 
datem Edessae excepit. 



XIX. Abgarus, Izatis films (85 92). 
Mausoleum Edessenum acdificat. 

XX. Parnataspates , Parthis postca rex 
impositus a Traiano. 

XXII. Maanus, Izatis filius (98 114). 
Traianum excepit. 

XXIII. Maanus, Izatis ncpos(ll4 137), 

eiectus e regno 
ab Antonmo Pio restitutus est 

(139 151). 

XXVI. Abgarus, Izatis pronepos (152 
157) , cui familiaris Bardesanes. 

XXIX. Abgarus postremus (200217), 
yir sauctus ab Ensebio dictus. 



Valarsaccs Arsacic 
cui familiaris 
ludaeus. 



Tigranes Magnus ( 
ArabesinMeso 
- ducit , Nisibi 
statuit , mores 
imlucit. 



Bella cum Romanis 



Tiridates a Ncronc 
accipit. 



I CHRONOLOGIC!, 



341 



Armenia. 



Adiabene. 



ParlhL 



falarsaccs Arsacida (150), 
cui familiaris Bagaratus 
ludacus. 



(Armenia inferior.) 



rigranes Magnus (95 38). 

Arabes inMcsopotainiain 

- ducit, Nisibi aerarium 

siatutt , mores Graecos 

inducit. 



Jella cum Romanis oontinna. 



iridatcs a Ncronc tovonam 
accipit. 



Arsamus s. Monobazus, 
(Tigranis frater?) 

qui de dimisso Hyrcano 
succenset Enano. 



Izatcs , Monobazi ex Helena 
filing (40-60). 



Monobazus, Izatis frater. 



Bebavsapis sub Traiano. 



Artabanus (1543). 

Gotarzes (43 50). 
Vardanes (51 52). 
Vologeses (5290). 



Traianus Seleuciam expii- 
gnat. 



Abgarus sub Sept. Scvero. 



Seleucia expugnata a Lucio. 



Sept. Severus Adiabenicus, 
Parthicns. 






;SCS'i^fe?v;ifiiav?5s;US.rsrfes'SCSffia 




"" J ^l*^ svf wV 

' * > 







r 

a fin nig 




IBS 

If/4 



1 



28260, 



Of I A 



UNIVERSITY OF CHICAGO