De Habacuci Prophetae [microform] : vita atque aetate

University of CbicaQO

-'""'"' ' O' """ " '"*""" ~" 1 ' 1 "

DE

HABACUCI PROPHETAE

VITA ATQUE AETATE.

PARTICULA PBIMA

TBADITIONIS HISTORIAM CONTINENS.

K.a.1 twv doidextx nqo<fnrmv TO oata, dtm&dioi ex

10V T07IOV nVTWV, k

Sir. XLIX, 10.

DE

HABACDCI PROPHETAE

VITA ATQUE AETATE.

ACCEDIT
DIATRIBE DE PSEUDODOROTHEO ET PSEUDEPIPHANIO.

DISSKIITATIO

HISTOIIICO-ISAGOGICA

QUAM
AUCTORITATE SUMME VENEHANDI

THEOLOGORUM ORDINIS

i

rar ACAEMIA LIPSIENSI

PRO OBTINENDA VENIA LEGENDI

ILLUSTRISSIMI ICTOBUM OBDINIS CONCE8SU

DIB XVI. M. FEBRUARII MDCCCXLU HORA IX.

IN AUD1TORIO JURIDICO

PUBLICE DEFENDET
F-HAItfCISCUS DKfclTZSCH,

THBOI.OGIAK MCKNT1ATU8, PHILOSOPHIAE DOCTOR,
SOCIETAT1S HISlOHICO - THEOLOGICAR SODAUS. >

KX OVVICIJUA FRIDBBlCI N I E S 1 1.

4 yiiit

. n '.. , f -i

04672

Si- .

Etymon nominis HaftacucL

plpSH a stirpe verbal! pD~n derivari oportere,
nemo, puto, inficiabitur, nisi qui legiim linguae hebraicae
ignarus sit aut novarum reruin studiosus. Verbi autem
pD~n et conj. Kal (ter) et Pi el in S. S. reperitur,
illud semel vi primaria rov avfjuvrryvvvai h. e. compli-
candi (inanus, de segni Koh. 4, 5.), hoc, ut solet, vi
intensiva, ceterum utrnmque vi amplectendi s. ample-
xandi (prae amore}? nusquam vi (complicatis membris)
luctandi^ quam quidem vim, si etymon spectamus, sane
habere possit, utpote cum stirpe verbali pD~N C^*0 e
radice eadem sanscritosemitica prognatum. 1 } His posi-
tis, quaeritur, quanam formationis via n. plpsn coortum
sit. Facile intelligitur, intercessisse aliquod quadri li-
ter um, reduplicatione unius duarumve radicalium ad vim
stirpis verbalis adaugendam formatum. Quoad ego vi-
deo, non intercessit quadriliterum pp^H, sed potius p?j??H
(ad similitudinem formarum ^nDHX, I2"|?n ? Isn&Hj pljPl^

^RHp?? "in^nBQ, unde n. pip?Hj ex p2p?n abbreviatum.
Constat enim, in quadriliteris binarum extremarum radi-
calium reduplicatione ortis ultimam syllabae pennltimae
non raro hebetari et in vocalem emolliri^ quae potent

1) Radix est p2, nuy-'vveiV) pang -ere (v. librum meum Je-

i *

surun s. Isagogen in Grammaticain et Lexicograpliiam Linguae He-
braicae p. 177.), nude, praefixis praepositionibus, quibus vis radicia

varietur ac distinguatur: p3~K (de p3" *=a pi-jJ'O)) pQ""Tj p3~n
(depraep. H = p v. Jesurun p. 173. not.).

1

esse vel longa, velnt in "iBiton (pro "l"in) et
(== la^n}, vel brevis, sequente Dages, velut in no-
mine prophetae nostri; im. vero propria eo modo, quo
facilius volubiliusqiie pronunciari possint, decurtari ac
contrahi, vix necesse est, ut multis exemplis confirme-
mus. 2 } Veteres interpretes, textus hebraici signa dia-
critica vel ignorantes vel non curantes, n. Habacnci va-
rio modo legerunt ac proinde vario modo transscripsernnt.
Alexandrini scripserunt '^fifateovfji idque pro 'Jifupuxovx,
vel ne syllabam extremam eadem Htera et inchoaret et
eoncluderet (quemadmodum Bssl&flovl pro Besl
vel qnia aliud sibi nominis etymon, quod divinare, sed
non definire possumus, sibimet inforraabant. Legerunt
igitur pIpSH, quae forma, si a v. p2ft derivetur, plane
abnormis est, nisi forte earn pro metathesi mere eupho-

nica habeas- 3 ) Syri jo m n^.I, Arabes ^j&j^ scribunt,

quasi genuina forma sit pIp-H pro p1p?H propter guttu-
ralem, quae quidein forma, a quadrilitero ppDH facta, op-
time se habet. Nam ab omnibus ejus formae quadrilite-
ris, velut b^b?., b^ 9 tfp.K'p etc., talia nomina abstra-
ctiva, quorum lingua neohebraica paene infinitam multitu-
dinem exhibet, conformari possunt. Vehementer vero
fallitur Hitxigius, qui n. prophetae secundum puncta-

2) Jesyrun p. 163. Hilleri Ouomasticon c. XXVI -XXXI.

3) Dages per epenthesin recompensatnm est , queniadmodura
multis in vv. quadriliteris ex conj. Tfiel ortis (Jesurun p. 161.) et
nn. pluriliteris (ib. p. 207.), et quid em per /. propter sequentem la-
bialem. Erraat Clericus (in 1. III. Artis Criticae) eoque praeeunte
Carpzovius, qtii hanc formam 'Anfaxovp pro vitio librariornm
habent, non ab ipsis LXX, hebraicae lectionis utique peritis, profecto.
Quiu potius 'Anpuxovft, ut ex Codd. Palrumque scriptis apparet, ge-
nuina est versionis Alexandriuae forma, cujus varietates deinceps
ortae sunt: 'Apaxorn, ^Affiaxov/A, (Epiph.), 'Afifiaxovx, 'Affiaxovx (fotma
ad hebraicaiu receiis correcta). Latine scribitur Ambacum, verum
etiam Ambacuc CChrou. Pascli. p. 4100 et Aba cue. De cop tie a
nominis scriptione v. Dauiel. sec. LXX. ex Tetraplis editum p. 89.

tionera p1p?n a. v. ppS derivari censet; nam, quantum-
vis Dostra ex sententia litera n s. syllaba 'ha in stirpi-
bns verbalibus ex radicibus secundaria, at prise;! forma-
done or tis crebro praepositionalis sit, tamen earn ad
qnadrilitera aut nomina recens fingenda praeformative
adhibitam esse, plane millum exemplum exstat. 4 )

Signijicatio nominis HaJtacuci.

Nomen Habacuci ad abstractiva, quorum vocalis
Uj obscurior ilia atque, ut ita dicam, feminino-nentralis,
propria est, et simul ad iterativa, quae reduplicatione
formantur 5 ), pertinet. Significat igitur vel luctatio-
nem (metonym. subjectum luctationis) vel, id quod mihi
praeplacet, amplexationem eamque pluribus complexi-
bus it era tarn (metoiiym. objectum amplexationis). Sunt
inter judaicos interpretes, qui priorem significationem baud
improbent, velut Abravanel, qui Habacucum sic nun-
cupatum censet, ray y^b c^n cy pDHHD rpn i^io*);
at sola posterior cum traditione judaica vulgari, ut infra
videbimus, consentit, quae quidem hoc n. ex 9 Reg. 4,
16. (p npSPI ^n rpn nyr) illustrat. Iterativam nominis

4) Hitzigius confidenter, ut solet, dicit: ,,Die Punctation

leitet den Namen von pp^ her, iudem sie H auf gleicher Lime mifc
dem formativen n in ??2!n als eiue nicht zur Wurzel gehorige Ag-
glutination (vgl. nb32F1 ,- ^JOJn) betrachtet." At nn. haec adjecta
terminatione nominali el (a 1) formata sant e formis primariis VZlPI
(Jesurun p. 834.) et Q3H (ib. p. 335). Chet servile ad nn. e

verbis formanda adhibitum, sicut Tav in "WKfij ^3H^ CDlpR
(adversarius), merum commentum est.

i

5) De liorum variis formationibus disserui in 1. Jesurun
p. 163 165.

6) Prooem. in Ezecli. f. 153. col. 4.

1*

significationem egregie perspexit Simeon bar-Jochai aut
quicunque in 1. Sohar scripsit: Fpb ty3D

panntn jjB^Kn *irn rpc*n in xW nn

tray et-aiio loco: ywbxi "irn rpDn in nn ppnn pn

PB 'by VB Ct^l 3YO"!. 7 3~ Etiam veteres ecclesiae do-
ctores utramque nominis significationem proponunt, sed
quia, ea in re cum judaicis consentientes, nominibus pro-
phetarum characteres eorum portend! atque indicari exi-
stimant, significationem luctationis sive luctatoris prae-
ferunt. Synopsis Dorotheana n. 'djuficcxovfA explicat
per nsQ&ijtpis* 8 ') Hieronymus in Prologo ad Haba-
cucum ad Chroniazium Episc., vel ex eo, inquit, qnod
amabilis Domini est. vocatur amplexatio, vel quod in
certamen et luctam et, ut ita dicam, amplexum cum Deo
congreditur, amplectantis, id est ? luctantis sortitus est
nomen. Nullus euim tarn audaci voce ausus est Deum
ad disceptationem justitiae provocare et dicere ei: cur
in rebus humanis et in mundi istius nofart-m tanta rerum
versatur iniquitas ? 9 ) Idem in egregia ilia Epist. ad
Paulinum: Habacuc luctator fortis ac rigidus stat
super custodiam suam et figit gradum super munitionem,
ut Christum in cruce contempletur, et dicit: Operuit
coelos gloria ejus et laudis ejus plena est terra. Splen-
dor ejus ut lux erit$ cornua in raanibus ejus: ibi abscon-
dita est fortitude ejus. Lexicographi autem Graeci se-
quiores j hebraicam nominis scriptionem ignorantes, ex
alexandrina ejus forma etymon ac significatum expi-
scabantur, vocata in auxilium lingua aramaica. SicSui-

7) Sohar nBQ in. col. 73. 74. ed. SuUsbac. CKnorrii de Ro-
senroth}, cf. ib, H^^^lD col. S3.

8) Clu-onicon Pascliale p. 150.

9) Haec plane iisdem verbis Isidores Hispalensis in 1. VII.
ginnm (cap. de prophet is).

_ 5 _

das, qui a forma 'jAppcatovfi tanquam minus recta legen-
tes ablegat ad 'dfifiaxovfj, ibique sic scribit: .I

nciTt](> tyfyffscos* TO fjikv yap

TO d& K.OVJL (Dip) fysQffiG, (as xcd vtctgcc T(JJ d'stq) Evayys-
fa&cC) Kovfjb' ijyovv % naiQ tysigov. "O&w drjhov,
TWV vo fifi yocwrgov TO 'jlfificMovfji. Ex Suida

Phavorinus: '

3.
Epitheton *02Jn nomini Ilabacuci adjectum.

Scriptura Sacra de Habacuci vita atque aetate nil
refer t, nisi quod in capitis primi ac tertii inscriptione
nomini ejus additum est epitheton &02Jn. Vero indicio ?
inquitStickelius, mihi est hoc additamentum ; aucto-
rem inscriptionis vel de Habacuco nihil praeterea com-
pertum habuisse ignorantiamqne addito praedicato, quod
ex lectione sequentis voluminis nemo non supplere po-
tuit, celare, vel ne cum aliis ejusdem nominis hominibus
hie vates. commutaretur, cavere voluisse. In his lapsus
est Stickelius per verbi divini despectionem. Nam illud
epitheton neutiquam supervacaneum et ad ignorantiam ce-
landam additum est; quandoquidem ex eo perspicitur:
I} Habacucum non tantummodo singulares quosdam pro-
phetiae act us divina gratia expertum esse 11 }, sed eum
munus propheticum, h. e. ; munus per impulsum Spiritns

10) Sic quoque auctor liistoriae synopticae de Prophelaruta vita
et obitu auonymus a Dav. Hoeschelio cum Adrian! Isagoge editus:
Idftfictxov/t v[ 'Afijiaxov (sic) i^fvyvsvetat narrj^ cye^ffews.

11) Actus prophetiae ob speciales rationes ad manifestatiouem
et amplificationeia regni Dei spectantes noonnnquam etiam non conver-
sis vel iion constantibus vel omnino viris prophetico raunere destitu-
tis obtigerunt, velut Danieli, qui, tametai visioaum propheticarum
excellentissimanim particeps factus, tamen J^i^J sensn strictiori non
erat ac proinde inter hagiograplia relatus est. Hinc de Dauiele, cum

Sancti ex supranaturali illuminatione docendi, continue

gessisse. Cognominatur igitur N'OJn, utpote legatus Dei

specialiter et extra ordinem missus, docendi redarguendi-

que causa. 2) eum non, sicut Amosum (1 , 1. cf. 7,14. 13 ),

ab alio munere ad propheticum avocatum, sed adprophe-

ticum munus disciplina quadam (Tort, scholae Elisaei)

praeparatuin , deinde iminediata Dei vocatipne promotum

esse. 3) eum, quippe non paullisper actu prophetico

gaudentem, sed munere prophetico inde a tempore \ r oca-

tionis suae constanter perpetuoque functum, non sola

haec vaticinia, quae in canone sacro divina nobis provi-

dentia conservata sunt, sed plura quoque edidisse, certe

inulto plura publice sermocinatum esse. Haec omnia ex

ipso volumine, at hallucinatur Stickelius, certo cognoscere

non possemus. Si quis vero quaesierit, cur, si haec ita

sunt, in lemmatibus aliquot prophetarum hoc epitheton

N'QJn desit, hoc ipsam, inquam, vero indicio est, has

inscriptiones varias ; multiformes omnisque aequalitatis ex-

pertes non a collectoribus aut redactoribus, ut ajunt, re-

centioribus adjectas esse, sed ab ipsis prophetis pro sin-

gulorum arbitrio divinitus directo, praesertim cum uios

proprie orientalis sit, ut auctores nomina libris scriptio-

nibusque suis praefigant, ac prophetas, qui se non solum

aequalibus, sed etiam poster is scribere bene sciebant,

vaticinia sua anonyme edidisse vix credi possit. Quae-

Haggai, Malachia et Zacharia collate, in tract, talmudico Megilla f.
3, a. dicitur: i3i yb \r\itf\ ^33 mVTl H'i'O 'BHy mii;
f. African, in Ep. de Susanna ad Origeuem : Amn^ cilia rgonu TIQO-
<PHTevei) oqdjtaat xat ovei^ot,^ (M TTOVTO? xaiQOV, xai ayytlov ertitpaveiaq
tvyxdvei, ciAA 1 ovx STttTtvoia ftQoyqrtKJri.

13) Quern Ad locum egregie adaotat Cyrillus Alexandrians (ad
Amos. Opp. Tom. III. p. 329.): ixetvo Ifytov, wq ovie ZTpoy^T^? fa
ovte (vtjv U()oq>yTov yfyovev viog, Kara lAa-Q-^ieiav Se Trcevtrco?, jjyow
xara avev/ta) <ptn*i, xn&drteq d/telei xai 'Ehaaaib tov 'Hllov all'
ev TOVTOK; ovta 0eoq xara ri> twro7 Sbxwv

ritur igitur, qua de causa Habacuc suo nomini hoc epi-
theton addiderit. Hoc, si non definire, certe conjicere
possumus. Cyrillus Alexaudrinus 13 } hoc idcirco factum
arbitrator, ut significaret, se divinitus revelata eloqui:

OTl 0V TCI JTO T1JS XKQdlKQ CtVTOV KttfalV fyvfOXS , 8lCt-

$& ficchhov sis fjftas TOVQ HMQCI Oeov

ffcecpcog nQorptjTVjv kavrov ovofuxactQ xat
slg TOVTO XCIQITOG anocpecivcov fynteav. At haec valent
etiam de ceteris prophetis, qui in lemmatibus suorum
vaticiniorum hoc epitheton omittunt. Propius ad verum
accessit Abravanel^*), qui illud ^^in noinioi vatis
additum ideo cense t, ne cui suspicio oboriretur, ac si di-
gnitatis, quam reliqui prophetae, inferioris noster esset,
qnia trita in aliis vaticiniis vestigia &eonvev0Tias (e. c.

^K ; n IDT DTn/ 'D C*0) frustra in eo requiras. Atnonne,
nisi tota capitis primi structure dialogica, certe capitis
secundi initium huic sententiae vehementer reclamat?
Qnin potius lyrica et p sal tic a indoles, quae vatici-
niis Habacucianis prae ceteris propria est 15 )j flagita-
visse videtur, ut. ne forte minoris fierent, prophetam
se esse, praesertim in tertii capitis initio, profiteretur.

4.
Fontes vitae Ilaftacuci.

Fontes, ex quibus, quae de Habacuci vita atque ae-
tate scire avemus ac possumus, haurienda sunt, duosunt:
primum, traditio, qua edocemur, quaenam veteres tem-

13) Comm. in Habac. I, 1. Opp Tom. III. p. 519.

14) Citante Carpzovio, Introd, p. 399.

15) Solus Habacuc inter prophetas voce musica Pl^D utitur id-
tjue ter, quod bene urget Eusebius, in 1. de propheticonun librorura
appellatiouibus sic de Habacuco loquens: 'A/tflaKovp. Aijupa xal

JtqoyrTevei tiiofttvog fitv fteqi rij<; aA&Jaeo;; ti)<; 5

poribus, de quibus agitur, multo propiores non suismet
ingeniolis , set! narrationibus a majoribus acceptis nixi
comperta habuerint memoriaeque prodideriut. At non om-
nia, quae vtaQaSoais nobis praebet, tantumdem valent;
quin potius disquireudum est, quam auctoritatem habeant,
quo prlmum tempore apparuerint et quam late pervulgata
sint. Praecipue necesse est, ut in vitis prophetarum tra-
ditionem synagogalem et ecclesiasticam discerna-
mus. Synagogalem appellamus earn, quae priscarum ju-
daicarum literarum monumentis consignata exstat} eccle-
siasticam, quae in scriptis ecclesiasticis quatuor priorum
seculorum vel in recentioribus e talibus desumta reperi-
tur, Ecclesiastica autem traditio neutiquam synagogali
inferior est-, nam Judaei in iis, quae ad vitas propheta-
rum pertinent; conservandis, quia omnino Halacham Ha-
gadae longe anteponebant 16 ), negligentiores esse depre-
henduntur et non pauca (m his mire absurda} exhibent,
quae tantnmmodo ad Hagadam hermeneuticam, mi-
nime ad historicam referri oportet: quare permulta,
quae in judaicis scriptis frustra quaerimus quaeque tainen
a Judaeis accepta esse ex indiciis satis certis concludere
possumus, a solis s ecclesiae scriptoribus tradita inveninn-
tur. Cujus rei hanc quoque causam esse credo, quod
nonnulli Patrum hebraicaruiu literarum gnari libris judai-
cis, apocryphis potissimum, usi sunt, qui, etiam in Tal-
mudibus Midrasisque hie illic nominati^ ad nostra tempora

& fteql xr^ TiaQOVdletq tov Seirijgoq. iiyet d& xal
tevet xarn rwv xwratpQOVtiTwv , elrot /tterafw jtgoqevx'tj sort .tov

ydiji;. xal rqtct dta^a^narn sarw tv ifi Isyopevrj tidy oi&ov~
avrov aegl ri^q rzagovalnq rov Swtfyoi; xal TIJC; xara &aiid,Tov vixys,
Efc Hieron. (pr^ef. 1. II. iu Habac.): In Abacuc librum scribimus,
proprium cantico ejus opuscnlum dedicantes, sermoneinque epic urn et
psalterii, id est, lyrico more compositum totis viribus aggredientes.

v 16) Hinc istnc: TTVfflQ ppO ^N h. e. ,,in Hagada non valet
critica diaceptatio."

(k

iion pervenerunt. 1T } Ab hac igitur traditione judaico-
ecclesiastica, utpote initio et quasi fandamento investiga-
tionis, ne temere hariolemur aut in vanis conjecturis ex-
cogitandis et stabiliendis frustra desudemus, exeundum
est; at nonnisi creduli ac superstitiosi in ea acquiescent.
Imo materiam duntaxat suppeditat eorum, quae ad Sacram
Scripturam tanquam lapidem Lydium diligenter ac sobrie
examinanda sunt. Scriptura Sacra, licet de vita
Habacuci nihil expresse nobis referat, est tamen fons al-
ter, ex quo, assumta traditione, hauriendum. Perpen-
denda sunt deinceps: 1} argumentum libri Habacuci;
2) ordo, quo collocatus est; 3} historia temporum rei-
publicae judaicae, quibus maxime conveniat; 4} ratio,
quae inter eum ceterorumque prophetarum dictionem ac
vaticinia intercedit. Sic consultum erit, ne vel^ ex sola
8. S. augurantes, in ventosas conjecturas argumentis con-
jectatoriis confirmatas delabamur, vel, sola, traditione con-
tend, anili superstitione obligemur. Primum igitur omnia,
quae traditio de Habacuco narrat, Patrum Rabbinorumque
scrip tis diligenter excussis ac pervestigatis, recte atque
ordine exponemus.

5.

. Testimonia htstorioyraphorum judai-
corum de aetate Habacuci.

Vetustissimum inter historiographoss judaicos de ae-
tate, qua Habacnc prophetaverit, testimonium exstatinl.

XD1T P^iy 11D, qui, etsi ea specie, qua ad nos pervenit,
seculo VIII. non antiquior, tamen e relationibus partim an-
tiquioribus concinnatus videtur. 18 ) Ibi legitur: DHJ hw

17) Velut ^DPJI' fl^JD pluresque JTlJH ^BD sine dubio etiam
historias deprophetiscontinentes (Zunz, 6ottesd.Yprtragep.128.1890

18) Zunz 1. 1. p. 135139.

to

M. \f

-rao nvx) rpn *i? ID HBOD wa-uajw pipani

^37 ttOpJ, h. e., Joel, Nahum et Habacuc propheta-
runt regnante Manasse, at quia Manasse non erat pro-

bus, ejus nomen ipsorum vaticiniis non praefixum est. 19 )

n
Librnm JJD, longo temporis intervallo interjecto, excipiunt

opera ilia historica notissima pDITP, nbpn rhtifaff et
in, quae in eo consentiunt, Habacucum sub Manasse
prophetasse et Nahumi discipulum fuisse. David Gans }
auctor 1. Zemach David, haec adnotat ad a. 41 90: 5J Joe1
b. Petue"! propheta, cujus aequales 30 } erant Nahum, Ha-
bacuc et Seraja sacerdos summus. Hi doctrinam traditam
acceperunt a Micha Morasite 31 ), quae est secundum Isaa-
cum Abrttvanel traditionum propheticarum (h. e. in-
stitutionum prophetarum per prophetas) decima, sinaitica-
rum vicesima quarta" etc. Idem ad a; 4954: ,,Haba-
cuci, qui de Nebucadnezare, Persis ac Medis vaticinatus
est, aetatem nescimus. Quid veteres ea de re sentiant,

supra protulimus (ex J?D et tfbrQ Hl^n ad a. 4190),
testante 1. Juchasin doctrinam traditam accepit a Na-
humo Elcesaeo ao. 4254.-- Eadem fere in 1. Shalshe-
let reperiuntur. Habacucum sub Manasse prophetasse,

%

suo assensu comprobarunt Jo. Harduinus, Herm. Witsius,
Franc. Buddeus, alii. Eum a Nahumo informatum esse,
mera conjectnra esse videtor ex ordine dodecapropheti 88 }

19) Idem iisdem verbis in Jalkuth Nahum 560. et, ut sponte
intelligitur, apud interpretes ad Hab. I, 1.

SO) 13D h. e. HI"! yaD, non p n^D, uti ridicule Vorstius: n e
domo judicii u

21) De quo Baba Batra 14. (Pesacbim 38.): p"lSD 1N3JHJ njD"M<

rO^D tVyW DID^ W^ ^nN. Jesaias, SBeha, Amos, Habacuc chro-
nologica serie nominantur Makkot III. Een Jacob 146, b.

22) 0i ad viros Magnae Synagogae refertur in illo Babae
Batrae:

11

facta. Erant tarnen , qtii hanc conjecturam , quasi vete-
rem traditionem, admodum verisimilem esse assererent. a3 )

6.

Testimonia MstoriograpTiorum ecclesla-
sticorum tie aetate Htibacuci.

Habacucum jam regnante Manasse prophetam ex-
stitisse et usque ad Daniel is et Jesu filii Josedec, primi
a Cyri aetate pontificis, vitam perduxisse, in Judaea
vaticinantem, dum in Babylonia vaticinaretur Ezechiel,
inter christianos auctores testatur Syncellus. 2 *) Ckro-
nicon autem Paschale Habacucum paulo recentiorem fa-
cit 5 nam primum eum comineinorat ad Olymp. XXXII,
5 7. (A. M. 4856 4858), h. e. ineunte regno Jo-
siae (4851 4888}, ut Sophoniae et Nahumi aequa-
lem; deinde ad Olymp. XLII, 4. fA. M. 4897} } h. e.
regnante Zedekia (4894 4905), ut Baruchi in Ae-
gypto, Ezechielis, Nahumi, Malachiae junioris, Haggaei
et Zachariae aequalem*, turn ad Olymp. LI, 10 19.
(A. M. 4932 4934), versus finem regni Darii f.
Assveri (cogn. Astyages 492249.35), ut Danielis
in lacum leonum conjecti obsonatorem; denique ad Olymp.
LII, 1. (A. M. 4936), ineunte regno Cyri (4935
4965), deleto Medorum imperio, ut Danielis etEzechie-
lis in Perside, Haggaei et Zachariae in Judaea aequa-
lem. 35 ) Habacucum non modo sub Zedekia, sed jam sub

23) Velnt auctor diatribes de Hab. aetate et scriptis in Eichhor-
nii Bibl. T.X. p. 3. p. 379 ss., qui Hab. inter Jesaiam et Jeremiam ponit.

34) Gbronograpbia p. 2U. 230. 840.

2&) Chron. Paschale ed. Carolus du Fresne p. 119, d, 130 d. 143,

a. c. 'Eqyaalas ftdrctiov * avxb eivai. "Jrt Si xcu rov dqaxovta dvsi-
Aev ov eatfiovTO Bafivlwvioi, Si %v air lav avtov alrtjadfievoi fpaiiov
S idxitov hovTwv. 'Ex nqovoiaq de Qeov St AnfiaKOVp TQCtyets enra
ooioq ctv^x&-f} t xai dvtt avrov ol vnevavriot avtov

Josia prophetasse, solum prius concedens, negat Georg,
CedrenuSj cum dicit (Hist, p; 86.): &nl

TCC (jL^t KVTOV 'Isgsfilaq, 2ocpovta$, 'OXdw,
sxlov 'IsgsfAtccg, 'JLiujSuxovft. Habacucum vero sub Ze-
dekia munere prophetico functum usque ad tempus, quo
Daniel secundum in lacum leonum conjectus est, unanimi
consensu ab ecclesiasticis historiographis confirmatur. Sic
jam Clemens Alexandrinus in epitome historiae israeliti-
cae, quam Stromatibus suis intexuit: zhct 2s8sxi&Q
Hvex&) XKt (i6%Qt TOVTOV ttQotprjTSvav

8k xcd BovQ xcii QVQIOQ 6 vlbg JZceficitov xat
GVV avTip, idemque de aetate Darii loquens
TOTS dia JQMXOVT& (propter draeonenf) davivj),
iitb '^fificfxovfi ngovofy Qeov
vrcei.W) Haec omnia vel ignorans ve
aspernans, Augustinus ait: Tres prophetae de minoribus
Abdias, Naum et Abacuc nee sua tempora dicunt ipsi,
nee in Chronicis Eusebii et Hieronymij quando prophe-
taverint, inveuitur. :

7.

Jlabacuc speculator a JTesaia constitutus
et ejus ctrculus propheticus.

His expresses de Habacuci aetate testimoniis adjicie-
mus aliud midrasicum, quo ejus aetas tectiusinnuitur. In
Jesaiae cap. XXL, cujus initio (v. 1 1 0) interitus Ba-
bylonis per Medos et Elamitas emblematice praedicituiv
propheta jubetur, speculatorem (ns^DH) constituere, qui.

a rov OVUTOV JBaaiisw? (dagslov vlov 'j4.QaovJ}gov nnit tov
Mr/Sow) sis rov huxxov ruv faovtani ntuqaxq^a e^ta&^aav.

36) Stromat. p. 391. 393. (duobus locis) ed. Oxon. Cf. Lib rum
Generationis apud Du Fresne, Chronicon Pascli. p. 418.

87) De civit. Dei XVIII, 31. Angnstinma ad probationem tem-
poris Abacuci tcstimonio apocryplio nonusumesseurgotLiid. Vives.

quae videat, mmtiet. Qui ut vecturam equorum jumen-
toriimque eminus conspexit, ad haec attentissimus, instar
leonis, h. e. altissima voce (rpltf Klpil), exclamat: In
specula, Domine, ego per diem adsidue sto, inque mea
custodia totas noctes permaneo; et ecce veniunt currus
hominum bijugesque 1 equites! Turn (accepto Dei visio-
nem interpretantis responso3 ? cecidit, cecidit, inquit ? Ba-
bylon omniaque deorum ejus simulacra humum prostrata
perfregit (Deus). Ad haec Raschi (qui totas in tradi-
tione prisca referenda versatur): ,,Significat Deus, exsti-
turuin aliquem e discipulis Jesaiae, qui de Dei attributis
(quibus munduin gubernat) propter longam ac diuturnam
Babylonis prosperitatem expostulaturus conquestnrnsque
sit, h. e.j Habacucum, qui circulum fecit (r\y\y yy) in eo-
que constititj non inde egressurus, donee Dens ad semet
ipsum justificandum ei respondisset (Hab. S, 1 . 28 ). Hunc,
inquit Deus Jesaiae. in ista specula statue, de me ei pro-
mittens futurum, ut in specula permanens ruinam Baby-
lonis conspiciat conspectamque palam pronuntiet." Fa-
bnla de Habacuci circulo, quae ex ipsius verbis ejusque
cum ceteris, qui de Dei providentia querelas dubias atque
anxias jecerunt, comparatione a9 ) elicitaest, nonrecenscon-
ficta est, sed jam primo post Chr. secnlo ferebatur et,utex
historia de Onia eodem modo tempore maximae siccitatis
Deum implorante 30 ) apparet, non addubitabatur. Hinc
etiam in Targume tertii cap. Hab. quondam exstabat, sed
nescio quo casu excidit. Interpretatio vero illjus

28) ynmur iy JNDD -mw N> IDW ruita ijn. pipnn
^nn^sra n^m D^D NIH no^ nxt in^Nty by ^ nai^ no
nsinn^ o^an ^N a^N noi Basciu ad nab. 2, i.

29) fbyo ^b nDJpi nten'moff on n^aiM jaikuth aanab.

3, I. 563. Ikkarim 43. 44.

so) tiin) . S^snn po w rrv N^I m^ an NSJI inN n^s in

quam nemo non pro nova conjecture, at lepida profecto
atque ingeniosa habebit, eo fnlcitnr, quod rTHN (V. 8.)
per gematriara numerum eundem, quern n. plpSfi., efficit,
Stickelius ad earn refellendam male aniinadvertit, n,
i"i5&> a Jesaia nusquam de propheta dici, cum 1) in
vaticiniis jesaianis nullibi praeter hunc locum reperiatur$
23 ^libi hac significatione solenne sit, velut Micha 7, 4$
3) n. D^BIS ea ipsa signifieatione a Jesaia adhibeatur 56,
10.; 43 in Habacucum, collate capitis 11. initio, egregie
qnadret; 5) ab interpretibus praestantissimis atque etiam
paraphrasta (N^-*liON) de propheta intelligatur. Contra
isti interpretation! non modo non repugnatur, verum etiam
favetur inter nostros a Varenio (Comm. ad Jes. 1. 1.3.
Vitringa vero (in suo Comm. ad eundem I/) specula-
torem et excubitorem, quern Jesaias constituere jussus erat,
ut supplicia Babylonis observaret et visa ipsi interpreta-
retur, Jeremiam dicere mavult, qui cc. L. et LI. Baby-
lonis exitium magna et prolixa vaticinatione exposuit.

8.
Haltacuc Sunamitidis filius.

Quaeritur, quibus parentibus et ubi natus sit Haba-
cuc propheta. Silente scriptura, circumspieienda sunt,
quae ferat traditio. Ac primum quidem quid judaica re-
spondeat, sciscitantes, occurrit nobis fabula ilia notissima
ac nohv&QvMyTos, qnae perhibet, Habacucum filiuin fuisse
SunamitidiSj quern Elisa propheta aetate puerili subito
mortuum resuscitavit (% Reg. 4, 8 ss/), plane sicut Jona

by 1Di*W Taanit Hi. (Een Jacob S 56.); Cha-
giga II. (ib. 13.). Baschi n. HJ1J? non circulum, sed foveam s.
scr obi c ulum (i~OTy NDU) esse dicit, et historiam de hac fovea
Habacuci narratam esse testatur plpUfi? H^SH ?ty dW"lD2 (cf. Zwiz,
Gottesd. Vortr. p. 78 s.).

_ 15 _

viduae Sareptanae, qtrem Elias vivum matri restituit, filius
esse judaico-ecclesiastica traditione perhibetur. 31 ) Su-
nainitis ista, ut alicunde adjicitur, soror erat Abisagi
Sunamitidis, concubinae Davidis (1 Reg. 1, 3. 2, 17.}
et uxor prophetae Iddo } cuj us libri duo proxime post tern-
pus Salomonis citantur (2 Par. 12, 15. 13,22. 3a > At
haec fabula de Habacuco filio Sunamitidis, quae, collate
nomine prophetae cuin 2 Beg. 4, 16. (npDIH flK rPH DJO
p) ; firmatur, neutiquam traditio tarn vetus est, quam non-
nulli opinantur, ac proinde neque apud Dorotheum neque
apud Epiphanium invenitur. J. L. Benseb (in 1. Nl^ft
vnp ^IpD "7N) earn in Talmude reperiri ait 5 utinam ad-'
jecisset locum, ne hoc oscitans hallucinatus esse videre-
tur. Nam in Talmude et Midrasis, ubi filius Sunamitidis
rion raro commemoratur (Berachot 10. Nidda 70. Ex.
Rabba c. 19. Deuter. Rabba c. 10. Cant. Rabba 15, d.
s. ^IDED 33 ) ne vestigium quidem ullum ejus traditionis
apparet, qua de causa etiam Raschi et Jalkuth ad 9 Reg.
4. itemque Nachalat Simeoni de ea reticent. Nihilomi-
nus ab interpretibus sequioribus (velut Abravanele,

Ab en dan a, aliis) ad rabbinos veteres (^)n) refertur. 3 *)

31) De hoc solo serino est Tosafot Baba Mezia 114. b.

33) Fallittir Plessnerus (Apocryph. NOD p. 45.), qui tradi fin-
git, Sunamitidem uxorem Obadiae fuisse. Scilicet confudit, quod et
aliis accidit (velut Heinsio in Hist. Eccl. I. p. 161.) traditiones pror-

sus diversas. Bene discernendae sunt: 1) tVnBISM (1 Reg. 17,9 ss.),
cuj us filius Jona proph. esse dicitnr (Pirke Eliezer, Jalkuth, Doroth.
Epiph.)j g) n>N->3Jn ^3 WJD nN (2 Reg. 4, I.), non Sunamitis,
sed vidua Obadiae oeconSffi Ahabi et delude prophetae (Trg.,Josephus,
Ephraem Syr., Jalkuth, Kimchi al.)j 3) n^DJlUVn (2 Reg. 4, 8.), non
vidua, sed mater, ut dicitur, Habacuci, uxor prophetae Iddo (Pirke Elie-
zer c. 33. NW 11V *W intSW, pro quo in Jalkuth ad 9 Beg. 4.
328. perperani: 1DN).

33) Alius per Elisam resuscitati mentio injicitnr in Seder Olam
c. 20.; Trg. ad Prophetas; Pirke Eliezer c. 33.

34) ruw USD wan ywbt* ftnrw nwwn p

16

Ego vero nullam ejus auctoritatem invenire potni libro
Sohar antiquiorem, qui initio Paraschae rplfiQ histo-
riam Sunamitidis copiose et, ut solet, mystice expottit.
Ibi inter alia haec (cujus nonnulla nomen prophetae illu-

M

strantia jam supra adduximus) leguntur: lyntP

mnrpB worn KWD pipan mt *np wri

avo 1 ! pa pipar iip S NDK JJB^*
ppian ]nni nin rwwi nna tni p npain n nn njo

I>E> .H>y vs caifi^i a^nDi jnyi^^. nni rrD^T in iin,

ii

et alio loco ad 2 Reg. 4, 16: K*D n&oaj plpah xiJi KI

'IDI .pipan >^ rtf? ^j?3 pun on ^ p npavi n 3 *),

Huic igitur midraso Sohari etymologico, aliis auctoribus
plane destituti, iunituntur Abravanel (1. c.) et auct.
1. Juchasin (f. 13, b.^s). Eadem fabula, teste Carp-

zoviOj exstat in 1. ''h 73 C^ IJD^D (115, a.), et, id quod
inulto inajoris momenti est, teste Sanctio (Proleg. I. in
Habac. f. 1111), in exemplaribus chaldaicis, quaems.
servantur in Bibl. Complut., verum sublata et omissa sunt
in Bibliis Regiis Antverpiensibus. Ceterum turpt ana-
chronismo Habacucum, si inodo eum sub Joramo rege Israe-
lis (896 884) ab Elisa resuscitatum 37 ) ponimus eun-
demque sub Manasse, rege Judae (699 644 vel 696
641), prophetasse tenemus, ad minimum CCXXX an-
nos vixisse fingit. Attamen Vorstius ,, ? hanc veterum He-
braeorum sententiain non carere probabilitatis specie" au-

w&vn mD i^i tanw o m^N rrow wsTsn p nn

(Abravanel).

35) Sohar H2 init. c. 73. 74. rPBWO c. S3. ed. Snlisb. cf.
Wolf , Bibl. II. p. 181. ScJtoetlgen, Messias p. 84.

86) Ubi NnSDMTI vitiose scriptum est pro ftl&Dlfi.

37) Circ. 4 annos natiim aut plures, ita tamen, ut matris genibus
aegrotos insideret, Crusii Hypomn. I. p. 297 not.

_ -i n _

tujnat} quid quod nuper David Deutsch in Coram. suo
ad Hab. 38 ) ejus defensionem suscepit

9.
Ilahacuc films Jesu JLerlta.

In 1. Danielis sec. LXX, quern e Tetraplis Origenia-
nis descriptum Cod. Chisianus exhibet, apocrypha de Belo
et Dracone, quae 2ovGavvctv insequuntur, inscripta sunt:

'EX TCQOCpllTelcCS 'AfJi^KKOVfA VlOV 'IrjGOV $X Tqs CpvtiJQ jM)t.

Eadem inscriptio reperitur in versione syriaca Hexaplari,
in qua Danieli canonico in capp. X digesto tria ista apo-
crypha item in ecclesia legi solita subjiciuntur. Secun-
dum de Belo hancce inscriptionein (simul ad Win perti-

nentem) gerit: nnmti/ p jwn H13 pipsm nnVDJ )D

, /

'I 1 ?"!* Qua quidem inscriptione aperte indicatur, haec apo-
crypha de Belo et Dracone (jcum Susanna sec. Eusebium,
Apollinarium et Hieronyraum 39 3 fluxisse ex prophetia vel
potius partem esse prophetiae Habacuci filti Jesu de tribu
Levi, h. e., has historias ab ipso consignatas memoriae-
que proditas esse 5 namque jam Hieron. illud $x (^so)
partitive intellexit, apocpijrsiav autem (]zo^ai) non so-
lura de rerum futurarum praedictione, sed etiam de rerum

38) -M3D1 nnJOt^N D^-llMD plpnn >DD Vratislaviae 1837. 8.

39) ,,Sed et hoc nosse debemns, inter cetera Porpliyrium de Da-
nielis libro no bis objicere: idcirco ilium apparere confictum, nee 1m-
beri apud Hebraeos, sed Graeoi seraonis esse commentum , quia in
Snsannae fabula contineatilr, dicente Daniele ad Presbyteros, anbvov
ay,ivov a%lacu YMla.no tov nqivov Ttgiaa^ quam etymologiam inagis
Graeco sermoui convenire, quam Hebraeo. Cut et Eusebius el
Apollinarius pari sententia respondernnt, Susannae Belisque ac
Draconis fabulas non contineri in Hebraico, sed parteni esse pro-
phetiae Habacuc filii Jesu de tribu Levi, sicut juxta

interpretes in titnlo ejusdem Belis fabulae ponituv
Unde et nos ante anuos plurimos, quuuv verteremus Danie-
, has visiones obelo praenotavimus, significantes eas in Hebraico
non liaberi. Et miror qviosdam nepyittolgovq indignari milii, quasi ego

4G. ^

* O

^gestaruin narratione impulsu et ductu divino facta dici
notnm est. Inscriptio ilia vel ab Alexandrinis iii aramaico
hebraicove exemplari, unde transtulerunt, inventa vel ab
ipsis vecens addita vel postering ad fidein historiarum cor-
roborandam praefixa esse potestj nihil vero iinpedit, quo-
minus earn pro antiqua ac tamen notha habeamus. Ergo
veteres apocryphoruin illorum trilogiam non a Daniele de-
rivabantj sed ab Habacuco propheta (x nQofftirsicis
quern suam ad Danielem in lacum leonum conjectum trans-
lationem, adjectis historiolis de Belo (et Susanna}, quae
ipsi in Judaea degenti innotuerant, instar Jonae propria
manu literis consecravisse credebant. 40 ) Neque dubium
esse potest, hunc Habacucum Levitam ex sententia an-
tiquitatis eundem esse, quern Habacucum ; cujus prophe-
tia canonica exstatj quare non necesse habemus, cum
plerisque pontificiorum duos Habacucos prophetas^ ne
apocryphorum auctoritati quidquam detrahatur, discernere,
vel cum Bertholdo, qui veritateni conjectures obruit,
comminiscij fabulas de Belo, Draeone et Susanna Haba-
cuci cujusdain esse ? ignoti ceterum hominis, quern in pro-
phetani transmutaverit interpolators alicujus posterioris
superstitio vel faliacia. 41 ) Quin potius inscriptio ista eo
orta esse videtur, quod narrationes ab Habacuco, ut ve-
teres opinabantur, primum relatae, prophetica ejus au-
ctoritate confirmatae et orali traditione propogatae dein-

decurtaverim libruia: quum et Origines et Eusebius et Apollinarius
aliique ecclesiastic! viri et doctores Graeciae lias, ut dixi, visiones
non Iiaberi apud Hebraeos fateantur." Hieron. Proem, comm. in Dan.
cf. eundem ad Dan. 13, 59.

40) Hiuc in AthanasH Synopsi (Opp. II. p. 134.) et Nicephori
Sticliornetria post libros V. T. dvrdsyoftevovq inter apocrypha memo-
ran tur Bct^ovy^ 'An (lax ov p, 'E^e^iyl xal Javi'tfi ifiivSeniyqaqia. Ha-
bacuci nomine nibil aliud denotari existimo, quam fabnlas de Bele et
Dracone n^oyitjTeia tov 'ApfiaKovp iuscriptas, Fabricii Cod. Psende-
pigr. V. T. I. p. 1116. (Huetins p. 510. Carpzov. Introd. p. 404.) -,>.}

41} Daniel p. 155. 156. cf. Stickel, Prolus. p. 14. 15.

, _ \ Q _ _

- - ~ 1 if

ceps ab ipso conscriptae esse credebantur, quanquain ex
verbis inscriptiohis (si praepositionem. $x nori partitive,
sed derivative intelligas) ne hoc quidem necessario se-r
quitur. At quomodocunque haec res se habet, apparet.
tauten,- Habacucum, prophetam veterem,. filium Jesu cu-
jusdam et Levitam declarari. 42 ) Nobis sufficit, hoc de
Habacuco testimonium, quod cetera omnia antiquitate su-
perat et cujus nec.veritatem nee falsitatem. facile quis-
quam demonstraverit, in medium protulisse.

10-

Haftacuc JSeth&achariae natus.

Tradition! Alexandrinae, Habacucum Levitam fuisse,
cui plurimum favet psalmus (D^E>n) Habacuci et cui suffi-
xum explicatu difficillimum illius 'nyJ3 nsuV (3, Id.)
egregie convenit 43 ), ex parte adversatur alia traditio, quae
a Dorotheo et Epiphanio nobis conservata est. Dorotheus
iu syngrammate de prophetis (quod in Chronicon Paschale
receptumest), praemissa brevi characterisprophetaechristo-
logici adumbratione , 'dpficatov/j,, inquit, r,v $x (pvh'ijs 2v~

K>v,'$i; uygov Bij&i TOV XCIQ. Iisdem verbis ; sedtrans-
positis Epiphanius in libello de prophetarum vita atque
interitu: 'dfifiaxovii 6 n^ocp^s' OVTOQ r t v ^| K/QOV B?}&-

xrjQ $% cpvljjs 2v(iE(ov, **") Quae verba non possunt ali-
ter intelligij nisi Habacucum detribuSimeonis oriun-
dum (id quod tradition! Alexandrinae repugnat 45 ) acna-
tum esse in agro h. e. vicinia yici Bij&i TOV Xa(> s.Bijd-o-

4S) Ergo recte Plessnerus: p pIp^H IHINIp D^pT 'i?h
DSt^D jniWiT (Apocryph. p. 60.)

43) Etiaui trad., Habacncum , diruto templo , in rus se recepisse,
et vaticinium ayqaipov, quod ei tribuitur, apte quadrant.

44) Chron., Pascli. p. 150 s. Epipli. Opp. II. p. 346 s.

45) Hiiic Hue tins: ,,Kgo et supra jam dixi et nunc etiam as-
severantius dico, gemimim fnisse Habacucum, alterum Danielis obso-
ttatorem, alterum Prophetam Manassis coaevum de Tribu Simeonis,

3*

(id quod cum levitica prophetae origine stare opting
potest)'. In hoc nomine proprio scribendo mira est Co-
dieum et scriptorum, qui sua a Dorotheo et Epiphanio
inutuati sunt, varietas. 46 ) At si topographiam Palaestinae
diligenter periustramus , vix ullum invenimus vicum no-
mine et re ipsa magis convenientem, quam Bai&^axv..
Qia, ubi Antiochus Eupator Judain Maccabaeum devicit
(A Mace. 6, 3$. 33.) s. rov ronov og xafaircci BS&^
XKQiug (Bsd-faxccQicf) , 70 stadiis Hierosolymam versus
a Bethzur dissitum (Joseph. Ant. 13, 9, 4. Bell. 1

I, 5.). Ergo situs erat hie vicus in tribu Juda nee
differt a vico judaeo |nsn -IBS s. K^IDn ^BD (n. ex he
braico D 1 "!^! H'3' aramaizatuin) , qui in Talmudd. hie illic
coinmemoratur (Gittin 57, a. jer. Taanit 4.) ac nomen
suuin usque ad nostram memoriam conservavit, ad septen
trionem Lyddae, baud procul a Maresha (Morasthf), vico
ut Ononiasticon habet, contra orientem Eleutheropoleos. 47 )
Mediani formam inter hebraicam et aramaicam repraesen-
tat XacpccQ ZaxctQia Sozomeni IX, 17. Haec traditio de
loco, ubi propheta natus sit, mirifice confirmatur iis,
quae Eusebius, Sozonienus, Hieronyinus et Nicephortis
de Habacuco Ce'ilae-iu tribu Juda (ad orientalem pla-
gam Eleutheropoleos, pergentibus Chebron quasi octavo
inilliario) sepulto referunt.

cum ilium Levitica prognatum ease declaret titulus historiae Beli et
Draconis, quern ex editioue LXX Senum repraeseatat Hieronymus."
Quid si ittrumqne comraeutum sit? At, si alteriitruin pro vero haben-
dum, multo prudentiiis judicat Simon de Magistris: ,,Nemo cer-
tiora prodidit praeter LXX, qui ipsum fuisse de Tribu Levi ac filium
Jesu nos decent."

46) Dorofli. lat.: Biticuchar ; Codd. Epiph. Bij&toxqQi'it'i&fc
X<xq ; Cod. Reg. Bv^ov%ag ; Symeon Logotlieta : B^rovxaq ; anctor tract,
de proph. xns.: Bi6i,ov^aQ ; God. al. BS^ov^a^ (Charles du Fresne ad
Hao/^.iov p. 506.). Cratander ia priori Epiph. ed. aeque ac Theo-
pliylactus: Bygozfy.

47) Zunz in Itinerario Biujamini de Tudela ab A. Asher edito

II. p. 440 s. Relaad, PaUxestiua p. 660. 753.

11.

Haftacuc Ostracinen profugus Ar album-

que (iccola.

Accedimus ad aliam traditionem meraoratii dignissi-
main, cui, licet per semet ipsam incertae, quid opponi pos-
sit nescio 7 Habacucum, ut Nebucadnezar Hierosolyma ob-
sedit, in Ostracinam fugisse et peregrinum in finibus
rsmaelitarum consedisse 48 ); posteaquam vero Chaldaei,
capta ac diruta urbe sancta, discesserant et qui Hiero-
solymis relicti erant, in Aegyptum se receperant, eum et
ipsum in patriam reversum run vitam egisse atque agro
colendo praefuisse, raessoribus necessaria ministrantem.
Hanc traditionem posteritati propagaverunt Dorotheus
ejusque interpolator Epiphanius. Ovrog, inquit Dorotheus,
eidev IIQO rfjq celxftahaHricec; asqt rr/g ahebasoos 'IsQOVGMhrjfa
ml i jtv&r)Gev. Na@ov%odovbGG)() ore tjh&sv slg 'Isoovffcc-
y tfcpvyev slg 'OffTgcotlvrjv 4 ' 9 ^, ttcci tjv itttQomoq $v yf]
(leg. 'Iffftaqti). 'Qq ds i)7ig(rtQifJttv ol XttA-dawi, xai
ol xKTukQinoi ol ovTsg kv 'IsQovGukrjfjb xcct xciT^Gciv sig
rov, qv ticepouccov yrjv CCVTOV, SheiTOvgyei &EQiGTai rov
KVTOV. Haec partim emendaturus partim amplificans
Epiphanius: ovrog effiev itgb ' TJjg Klxftce&Mffi'ceg 'nsQi rrjq
IsQavGahJifji , xal nvQ''r]GG acpodQM $7il rr] notet
ro5 Afi5. %ai ore ijhfi's Nci^ovxoSovoGOQ elg 'lepovaa-
rov nop&qGOU avtrjv, ovrog tfcpvysv slg 'OGTQaxivrjv, xcet
poMos tig yijv 'Jo-^a^/L. 50 3 <x>g d& vngGTQstyav ol
wito rijg 'legovGceXyfA sis Tqv yijv

48) Conf. Abulfeda H. Anteisl. p. 50.

*x> tyoli'tj \L^i lu e - alii (devastatis Hieros.) inEl-Hegitz
fugerimt ibique inter Arabes consederunt.

49) Sym. Logotheta : et's Porvyv.

50) Sic quoque rede Logotk. (ev yfi 'Ja/^aiJ/l) et auct. tract, ms.
(xoet jjv exeZ nro(os t? y!jv

aoitjactvTes , %cu ol xccrd^omoi ol oi/reg h

I]GKV elg diyvnTov, avrbg de avijhd'w els TI]V
&i>Tov : itai ZhsiTditgyei roTg d'SQi&tKis TOV uygov
((/Gite IQEV ycto KOI&KQ^) %cci rufjvjaev ttvxote,
Ostracine, cujus nomen ad hunc usque diem promontoriuin
Slraki f forma franca S'tragiani), inter Has el-Ka-
s ar un et.El-A ris ch intermedium eonservavit , urbs
erat Aegypti maritima et Palaestinam Arabiamque versus
extrema, S6 milliaribus a Cassio totidemque a Rhinoco-
lura dissita, 65 a Pelusio, aqnarum potabiliura penuria la-
borans. Ex Josepho discimus, earn iter unhis diei ab-
fuisse a templo Jovis Cassii in Cassiotide, bidui a Pelu-
sio ; unius diei a Rhinoeplura eamque mediam sitam esse
in via a templo Jovis Cassii ad Rhinocoluram. Haecipsa
urbs in Gemara quoque commemoratur et in historia ec-
clesiae naeta est quandam celebritatem. 51 )

... , -.. .. . '.....,;,.,!

51) Tikis (narrante Josepho Bell. V, 14.), a patre ad excidendatu
Hierosolymam delegatns, exercitu per biduum Pelusii recreate, tertio
die Pelusii fines transit unamque niausiouem profectns per desertum
ad Casii Jovis templum castra ponit, rfj de voregaip xara ,i\v
'Offr gaKlvfjv. OVTOQ 6 ffT5-/to? yv arw^oo?, e^retofdnrots Si vSaatv ol
snt,%d)Qioi, %(i(nvT<M. /AETU XOVTO PivoxoQOvQOti; avctnauETctt,. Hinc pro-
verbialiter dicitur alrslv vdiag naga TMV 'Oar^amvtiv OWOVVTWV (Gregor.
Naziauz. Ep. XLVL). Inter, ethnicos scriptores Ostraciues mentioned
facit Plin. V, 12.; Ammianus Marcellinus earn ad Angus tamaicam (Pri-
inara) refert. Vicina erat Arabiae, unde in fragments gr. L'de nn.
Hebr. : Kijda^' 'OaTQaxlvij. In Gemara (Batra SO. Beza 39. MenachoC
31.) nypnnDN Fb (Jalkutli f. ISl, b. perperam scribittir fT'pinnDN)
h. e. sal Ostra cine use (de qvio v. Belaud. Pal. p. 60 s.), sodomitica
(rPDliD) exilius, sed tamen in oblationibus sacris admisswm, crebro
norainatiim reperitur. Ad lianc nrbem evangelii praedicatio cito
pervenit. Etiamsi Dorotheo fidem non habemus, qui SIIM>V<X, rov Intr
xXTj&fVTd xoii ? Iovc?ctv iv ^OaTQCMivrj fioift T^? Jilyvnrov (Interpres Lat.>
ut solet, perverse: in Ostraciue civitate Aegypti Caesareae) sepul-
tnm esse refert, tameii trium Ostracines episcopornm nomina nobis super-
sunt: Theoctisti (ao.359), Serapionis(c.3GQ 405), Abraketmi'(ao.43ji
v. Le Quien Oriens Christ. II. p. 546. Quare non caret veritatis specie

sententiaeorum, quiDIHn TJJ Jes. 19, 18. de Ostracine (^"Ifl = aa-cgar
HOV) iDtelligeadum censebant, ut refert Hieron. ad h. 1. : ,,AUi Ares,

Vraditio de Sfaftacuco discophor. 5 *^

Sequitur nunc alia eaque divulgatissima traditio, quae
ceteras omnes, quotquot de Habacuco feruntur, antiqui-
tate, fama atque auctoritate superat, quae antiquissimis
apocryphis a vetere ecclesia deuterocaaonicorum loco ba-
bitis publiceque praelegi solitis coimnendataj a Patribus
ad aedificationem ecclesiae adhibita ac vel cantionibus ce-
lebrata est, cujus fides historica fere nunquain, ne nostra
quidem aetate, adeo in dubitationeiu vocata es.t, ut nori
ad tempusj quo Habacuc propheta vixerit ac vaticinatus
fuerit, inde conclusio fieri vel certe conjectura capi pos-
sit, traditionem dico de Habacuco ad Danielem, qui pro-,
pter Belum confractum et Draconem interfectum in lacuin
leonum conjectus erat, cum epulis Babylonem abrepto. Hu-
jus traditionis origines, fontes ac varietates deinceps con-
siderabimus ; omnibus ? quaecunque ad earn illustrandaia
conferre possint et ad ejus historiam aliquid moinenti ha-
bentj diligenter conquisitis. Primum vero exponemus ejus
traditionis speciem atque. ortum, .qualis in apocryphis, quae
versionibus Graecis a LXX et Theodotione factis intexta
sunt, nobis repraesentatur: deinde, ad ejus quasi incuna-
bula propius accedentes, fragmentum archetypi horum apo-
cryphorum aramaici nobis conservatum esse ostendemus,

id est oatqaxov, hoc est test am, urbem Ostracinen intelligi volunfc
et ceteras juxta Rhinocorurara et Casium civitates, quas usque liodie
in Aegypto lingua Cliananitide , hoc est, Syra loqui manifestum est,
et putant, e vicino Syros atque Arabes a Nabuchodonosor
in illam terrain fnisse translates."

53} Hoc nomen mutnatum me esse fateor a Sixto Senensi,
qui in Bibl. S. T. I. p. 33. ait: Ecclesia Catuolica ab Apostolorum
temporibus usque adhuc Hymnum triiun puerorum quotidie inter divi-
iias laudes decanfaiis et Orationem Azariae una cum Historia Susan-
nae et Belis atque Abacuc DiscopJiori ...... luuc appendici canonj-

auctoritatem promeruit.

. 24.

WTP

et rationem, quae inter hoc et syriacas versiones inter-
cedit ? illustrabimus 5 tuin quae Patres de hac traditione
apocryphorumque danieliticorum auctoritate refera'nt ac
sentiant, secundum ordinem sententiaruin ac tempornm
digesta concinnabiiuus , denique^ etiamsi fragmentum istud
aramaicum supposituin esset, id quod pernegamus, ejus
traditionis sat luculenta vestigia etiam jndaicarum literarum
monuinentis contineri demonstrabinms.

13.
* llalKtcuc discophorus apud

Traditionis de Habacuco Danielis obsonatore testis
antiquissima est versio Danielis, quae dicitur, septuaginta-
viralis, quam cave confundas cum versione Theodotionis,
quae in Alexandrinae versionis editionibus ex inveterata
ecclesiae consuetudine in hujus locum substituta ac sup-
posita esse soiet. Septuagintaviralis Danielis versio ? quam
Origenes in sua Teirapla, sicut in Hexapla Theodotio-
nem, recepit, primum edita est a Simone de Magi-
striSj Patre Oratorii Romani eruditissimoj ex Codicis
Chisiani apographo per Franciscum Blanchini facto eoque,
ut Bugatus conqueritur, vitioso, proinde neque Integra nee
sincera. 63 ) In illo Cod. Chisiano singularum partium
Danielis Graeci hie est ordo: 1) Prophetiarum Danie-
lis capp. . XU ; subjecta clausula: daviij'h. MUTM TQVQ ~Q
tygdcpij x. T. L 2) Susanna, cap. XIII.', 3J Bel et Draco,
cap. XIV., praefixa inscriptione : # rrjq ytQOfprjTSiCc^^dn^Di-
xovfj, x. T. L, de qua supra diximus, et rursus ^ubjecta
clausula : /Jccvajl XUTCI TOVQ "0. Verum in antiquissimis
versionis Dan. Septuagintaviralis exemplaribus historia de
Susanna visionibus Danieliticis praemittitur, cetera eodem

53) Daniel sec. Septuaginta, Romae 1773. fol.

25

ordine sequuntur. 5 *) Tempus et locos, quo haec versio
Danielis confecta sit, non constat, fortasse propterea quia
nondum disquisitum est$ at hoc cerium est, earn ante li-
brum I. Maccabaeorum sive compositum sive conversam
exstitisse, utpote in quo nonnulla ejus adhibitae vestigia
reperiantur. 56 ) Neque ego dubito, additamenta ilia apo-
crypha, quae ipsi textui Danielis partim iuterjecta par-
tim adjecta sunt, ab ipsis LXX (ut XKraxQyGTMtoG locjua-
mur) profecta esse, eosque non recensionem aliqnam a
textu canonico diversam in manibus tenuisse (quam sen-
tentiam a Bertholdo excogitatam Hdvernickj De
Wette et Lengerke jure desemerunt 56 ) r sed ipsum
canonicum librum, quern illis apocryphis aut Graece in-
ventis'aut, quod verisimilius est, ex aramaico hebraicove,
ut Origeni videtur, conversis auxerunt supplendumque ar~
bitrati sunt. Haec apocrypha, queinadmodum etiam ad-
ditainenta Estherae jam Josepho 57 ) cognita ac compro-
bata, parem cum versione antiquitatem habere, iride pro-
babile fit, quod non solum Theodotion, ut infra videbi-
mus , versionem eorum septuagintaviralem ante oculos ha-
buit et Origines tres illas Aggadoi, quarum contra Afri-
canum patrocinium suscepit, pariter apud LXX atque apud

54) Umis Cod. qui ex coenobiis mentis Athos advectiis est, descri-
ptas continet '0dffsi? ivdexot, rov n^oy^rov Aavt,^; deinde seqnitur
neql TOV 'Appaxovp. His omnibus praemittitur jiegl r^ 2(odvvti<; (!
1. p. XVII.).

55) Hengstenberg, Anthentie des Dan. p. 290 296., cui non coa-
cedo, libr. I. Maco. chaldaicum et liebraicnm de Graeco versum esse.

56) Lengerke, Daniel p. CIX.

57) Eura Danielitica quoque apocrypha nosse verisimile est, at
evinci uequit ex Antiq. X, 11, 7. ret yag ptjllla, oaa fy (ivyyQctyu/ue-
vo? xaTahehoiJtev, avayivuaxetai itctQ i^itv en, xai vvV) x<xi Jtertiorevxafiev
* ctvrtov, ort /towiti^oq w/ttAe* ro> Qeoj. Nam haec j9j5A/ certe sunt
singnlae partes libri cauonici, pipllov Javtqlov ev toiq leqoti; yqap-
fiaai (Aut. X, 10, 4.), non pseudepigrapha (Athauas. Synopsis
Opp. II. p. 134).

26

Theodotionem invenit 58 ), verum etiam inde, quod ea jam
ante Theodotionis versionem editam (c. 130160)
Ignalio nota fuisse ex epistola ejus ad Magnesianos
apparet. 59 ) Quodsi igitur ponimus, versionem Danielis
septuagintaviralem in usum Judaeorum Hellenistarum se-
cnlo a Chr. tertio medio aut exeunte ortam esse, non
video, quid nos cogat, apocryphis aetatem recentibrem
assignare, quin potius tales de Daniele fabulas in populi
ore viguisse ac propagatas esse via inductions osteudi
potest easque humanam suam originem aperte prodere eo )
argumentum est priscae ac divinae libri canonici originis;
His praemissis, ipsam de Habacuco Danielis obsonatore
historiam, prout in textu versionis septuagintaviralis (quem
paucoram in manibus esse puto) exstat, ex Cod. Chisiano
subjiciemus et eos quidem versus, in quibus ulterior nostra
versabitur disquisitio. Narrata draconis per Danielem oc-
cisione, sic pergitur: Kcd ffvt>r/%i)"qQCiv ol ctitb rrjqx^Q^
$jti TOV Javirih, xcfc siicctv 'lovffcctog yfyovsv 6 /?-
rbv Bfy xaT^ar^s^s xcti rov dgKxovT
Id&v 6 fiaadevg , on niavvrix&i] o o/Aog rijg
&r KVTOV, fadKsae rovg avfifticorciQ avrov, xcsiefttsv lco[M
rov 4avit]l ei$ K-naksiav. \*Hv d& Kdxxog v G> hpscpovro
fares, oiq nciQBLovro ol falfiovhoi rov '

58) Orig. in Ep. ad Africamim: ,yta' a/9>Of?P*? Iketro ro
Sfoadvvav, wq ov g>fa izhdctfia xat al TsiavraHat iv r$ Anvir^ a

.1 59) x^t?/A, inqilit; o ootpbg JwtJexasr^g ytyove ttdto^oq Tf Qsov JlvtV-
fiatt, KKt tovq ftdxtjv tyv nofaav yfyovrw; aQEafivtovs avxagioiv'taq itafreni'
&VIVHTOVQ aiioTqlov aTr^Aeyle. Unde apparet, falsum esse id, quod
Hieron. ad fidem Susannae infriugendam perbibef, Theodotionem, hae-
reticum post Christi tempora exortum, primum editorem hujus lii-
storiae fuisse. Imo Susanna quoque jam a Cleraente Romano J in
epp. syr. commemoratur.

60) Etiam in hac antiquitate maneiit avyy^d^atct veonegtm, at
lion receus aenlaa/tEva et cum mimis Philistiouis comparauda ? quae
est African! sententia immoderate critica.

aw

w

T<X>V im&ccva-

TlCOV GCOfAKTK VO. \ K.KI iv@a%OGWV TOV 4<XVlJ]h Ol

'

g $%stvov TOV haJixov, Ivct
Xff: Kcct ?jv y T(p Xu%xq>

l%TJj XCU

TOVQ iVTB&QVfJLfJL^VOVQ f.V OKKCfr^^V tyr/flUTl XCCl GTKflVOV Ol-
VOV %EKQClG.[JI,yOV ',- XCU ZjtOQSVSTQ tig TO * TtsdlOV' nQOQ TOVQ

q. | , Kcti 'SkahqaG

ffot K.VQioq 6 Osps , ; ; .zjo jxgia$pv t .* \o ,
ls TOV Xaxxoy .rav faovrcov p BcifiyhGovi. \
ev; I4(jt$axo.v(i', KVQIS p 0sog, ov% scoQizxa "trjv
, wlrby ifazMcpy ^pv^y.iv.caffXca^pu.^aTt.-.l Kalim-
avrov 6 "dyyshog '.KvQiov TOV '
ctvr-oy ,r.^g:

xov TOV. $y Bafivhwvi. | Keel sinsy '^ifju^ciXovfjL jtQog,
avaaTccg cpaye TO KQIGTOV, o angGrsdi GOI Kvoio$ o 0sos, ]
Kal eiTt.sy dayirj'h tyvfiafti] : ydo es ?) fj,ov Kvoips; 6 Oepg,
6 (jt,ij fyxKTCc'himwv TOV$ aycatwvTccg KVTOV. \ Keel &paye 4&-

Virjk' p d& "dyyshoS Kv()l'pV XKT^ffTtJffS TOV

ttiirov .^a/Sls. Tfl avTy 7](jLQy 6 & Kygioq o Osbs
TOV dctviqL | 'Egqh&e d& 6 ficcGdevs [AETCI ruma mey&av
TOV dqvi'tjh xal tyttvyKc; elg TOV huxxov >6()C( CIVTOV Xtt&q-
. \ Kat av&fiotjffcsg satev b fiecadevg' ntyas iGi;i : >].y-

xctl ovx &GTIV nhrjv avTov wAAog, | Kcct
, 6 fiaaifevs TOV davi'qh x TOV hdxxov, %ul rqi/g ^ctlTio
TIJQ ancofaias KVTOV, tytficifav slg TOV hdxxov ZVKMIOV TOV
dccvifa xal xaTe@Q<nQ"rjGav. Haec omnia ad verburn de
Hebraico vel Aramaico translata esse dietionis simplici-
tas, structura ac tota indoles clamat atque testatur.

61) Hebr; :

6SJ Cf. Ez. 1 8, 3. Hebr.' ItfNl H^^D pIplTTIN '"!
63) Hebr.

ItaJtucuc discophorus apuil Theodotionetn.

Additamenta libri Danielis apocrypha, quemadmodum
in Alexandria, sic etiam in Theodotionis versione con-
tinentur, eo ordine, ut mode tres illae historiae de Su-
sanna j Belo et Dracone duodecim Danieliticarum visio-
num capitibus subjiciantur (Cod. Chis. Ed. Comp.), modo,
subjectis tantummodo duabus posterioribus, Susanna ce-
teris omnibus praemittatur (Cod. Vat. Ed. Bom.). Con-
stat vero, ecclesiam jam Hieronymi temporibus Danielem
publice legere consuevisse non secundum LXX 7 sed sec.
Theodotionem, quod cur accident, Hieronymiis se nescire
fatetur, at suspicatur, Theodotionis versioriem propterea
ecclesiae praeferendam visam esse, quod cum hebraica
veritate magis conveniret. 6 *) At plane incredibile est>
ecclesiam versionem septuagintaviralem, quae in N. T.
crebris locis adhibetur et qua hactenus usa erat ? ut ex
Ignatii (1. I.) et Justini Martyris 65 ) testimonies indepe-
titis apparet, ut hebraico textui minus congruam repu-
diasse eique versionem Judaei, qui 5 jUtique post adven-
tum Christi incredulus fuit", qui modo EbionitaV modo
Marcibnita nomiriatur et jam ab Irenaeo inter audacter
jus&SQftqvevovTccis e6 ) refertur, certo consilio praetulisse.
Quapropter ego (donee proferantur argumenta cohtrarii)
versionem Danielis Theodotionianam ab ecclesia non pfius
adoptatam esse censeo, quam ab Origine tanquam casti-

64) ,,Hpc tinum affirmare possum, quod multum a veritate discre-
pet (Daniel juxta LXX Interpretes) et recto jiidicio liber repudiatus
sit." Hieron. Praef. in Dan. Comm. in Dan. 4, 5. V. Carpzov. Critica
Sacra p. 505 s. et Montfaucou. Praeliminaria ad Hexapla.

65) Havernick, Daniel p. XLV ss. cf. Einleitung I, 3. p. 47 ss.
(quibus seutentiam meam de Theodotionis in ecclesia usu coofirmari
impense laetatus sum).

66) Adv. Haereses HI, 34.

39

gata Alexandrinae editio in Hexapla recepta et ab Eu-
selrio et Pamphilo, cum ex his textum septuagintaviralein
ederent, septuagintavirali substituta est. Quo factum, ut
ecclesia Q>rimum Palaestinensis, deinceps ceterae Graeca
lingua utentes ') loco versionis hactenus usurpatae aliam
paulum discrepantem, at summorum virorum auctoritate
comiueudatam et brevi latius divulgatam reciperet. non
nt versionem Judaei, sed ut septuagintaviralein denuo
castigatam, certe non propterea quod clamores Judaeo-
rum apocryphis istis offensorum devitare mpliretur. 68 )
Nam hoc quoque merum commentum est, non ipsum Theo-
dotionem, sed nescio quern ij-ecentioreni versioni ejus ap-
pendiculas illas apocryphas addidisse et ecclesiam ea ipsa
de causa, quod non plus hebraico textu contineret, ei fa-
visse. 69 ) Undenam constat, Theodotionem textum Da-
nielis, remotis omnibus, quae non canonica essent, trans-
tulisse? Ajunt conjectores, hoc ab eo faciendum fuisse,
ne versionem suam Judaeis suspectam redderet. At con-
siderandnm est: 1^ Theodotionem versionem rcov 0' ? ad
quam totus adnititur 70 }, sicut in ceteris, etiam in his
apocryphis recens vertendis superare studuisse et, ser-
vata hebraica veritate, haec apocrypha signis distincta IJ ' 1 ])
addere potuisse; 9) etiam Aquilam et Symmachum histo-
riam de Susanna interpretatosessevideri} 3) Origeneni, qui

67) ,,Mediae inter has provinciae Palaestinos codices legunt, quos
ab Origine elaborates Eusebius et Pamphilus vulgaverimt." Hieron.
Praef. I. ad Paralip.

68) Sic Lengerke , ecclesiam, quae nuuquam Alexandrina xisa sit,
ea in re moreiu judaiciim secutam esse diceus (Daniel p. CVIII s.)

69) Sic Berthold, Daniel p. 153.

70) AM rci nteiOTtt roig ojS' avvctSovrcai; s^sSraxe' T^t|9d? ycty el^sy
oT05 TS jrAstffras djto iij? avvij&eiaq rwv oj3', ait Epiph. Theodotionem
et LXX iaodvvafiovvTa eUA^Aot? esse , inculcant Orig. et Hier.

71) V. Bengel, Gnomon ad Matth. 84, 15. Quid quod additameuta
Estherae etiam nuuc in nonnullis Godd. Megillae aramaica lingua ad-
jecta inveniuntiu- (Zunz 1. 1. p. 131).

, go -

nott multo post Theodotionem vixit et propemoduin ejus
aeqtmlis est- j itentidem testari ,* -se ea apocrypha" non > sola
in 'Alexandrina , sed etiam in versione Theodotipnis '< re-i
perisse; 4) hanc ipsam partein versionis 'Dheodotione
dignissimam esse; neque enim ilia apocrypha < ex textu
tmv 0' tantummodo deseripta aut, ne plagium appareret,
ifiterpolata sunt ; sed plane novam versionem> 'assumta se-
ptuagintavirali, ex hebraico aramaicove exemplari factam
repraesentant. Nam sine dubio exemplaris, unde LXX
transtulerant, sicut fit in ejusmodi mythistoriis 7a ),; variae
exstabant recensiones, et cum Theodotioni aliqua,' quae
a LXX discrepabat ipsiqiie perfectior ac fide dignior vi-
debatur, in manus venisset, bane transtulit, ut'rovg 0' in
his quoque superaret ac de loco depelleret. , His prae-
missis, audiamus, quomodo Theodotion fabulain de Haba-
cuco discophoro narret (omissis reliqtiis apocryphi de Dra-
cone vefsibus, qnamquam in iis etiam major verborum
rerumque discrepantia deprehenditur) : Kat
6 itQoyfjTiiq v ry 'lovdttty, tecst avrbg rji

MKl ^d'QinflGV KQTOVQ SlQ ffXGXplJV) MCU $ttOQ6VST6 ElS XO ItS-

iov anevfyxcii rotg &KQIGTKIQ. \ Keel efrtw 6 ccyyefog %v-
QIOV TKt.'d.pfiaxovfji,' an&fyxErbccQtffTovo tlxetg ^g Bcc-
fivhdiva T(p Jctvirjh seg rbv hdxxov TK>V hsovToav. \ Keel et-
ytev *dftfia%ovfA ' XVQIS, Bufivhava ov% iwQttXK %ai rbv h<x%-
xov ov ytvwGKfo. | Ktii fashdfisTO 6 ciyyslog xvptov trig xv^vtjp^g
avTOVy tied ficfaTUGctg Tijgxo^gr^g xscpaitfig fstvfftvffiyxsv av-
TOV slg B&fivhdJvcc. fadvco TOV 'haxitQv, &v- ?<$ QOI^K) TOV
nvevficttoq at v TOV. \ Kal ^6^asv'j[(j,^ci3eovfi, hfywv 4u*
ity, "hafts rb MQIGTOV b arttarsiteffoi q &ebg. | K&l
rih* $[jt,vr]ffd"iiq ^KQ fiov b &ebg, teae. ovx .tyx&T&i-
TOVQ ayaitcovTas as. \ Kal KVCIGTCIS 4avify tfcpciysv' b

72) Exemplum est DWDJN1 NH^D, quae aramaice et liebraice
atque insiiper variis recensionibus elaborata exstat, v. Zunz 1. 1>
p. 134. et Catal. ineura Codd. Bibl. Senat. Lips, ad Cod. I. '

ctyyshog TOW > #o{/ catsxctTi-artjae zbv

sl<$ rbv ronov avrov. JiSi quis haec cum textu se-
ptuagintavirali , qui majorem antiquitatem prae se; fert,
diligenter contulerit, non poterit, quin confiteatur ? discre-
pantiam Theodotionis neque in sola dictionis varietate
consistere neque mutaudi sine causa libidini aut librario-
rum interpolation! adscribi posse, sed ab exemplaris, quo
utebatur, diversitate derivandam esse. 73 )

Fraymentum apocrypM de italbacuco dis-
cophoro aramaici palaestinensis.

Hie existit quaestio; quomodo fieri potuerit, ut apb-
cryphi de Dracone, de quo potissiraum hoc loco agitur,
aramaicuin hebraicumve exemplar prorsus intercideret.
Hoc etiamsi factum esset, miros nos Jenere non posset 5
nam aliorum quoque apocryphorum textus aramaici et he^-
braici , quos quondam Judaeorum in manibus fuisse certo
constat, vel exceptis noiinullis in Hagada^ vestigiis vel plane
non ad nos pervenerunt. 74 ) At fortasse non ita factum
nam in Raymundi Martini Pugione Fidei, librorum

73) Id quod negat Eichhorn (Einleitung in die apokryph. Schrif-
len des A. T. p. 445), ne hoc quidem concedens, nllnm unqnam liisto-
riae de Belp et Dracone hebraicnm clialdaiciiinve exemplar exstitisse.

74) Conservata npbis sunt: 1) DWDiN nbjD; 3) Additamenta
Estherae chaldaica (Zunz p. 131)j 3) aliquot versus Siracidis
liebraicl et aramaici (Zunz p. lOO.ss. Zur Geschichte der jiid. Poesie

P- 204 s. Plessner Apocrypha p. 17 ss.). ffusannae ()IW n?JD)
et Sapientiae Salomonis (rxhwi NH^I NnDDH) particnlae
qiiaedam citautur a Nachmanide. At prorsus interciderunt: 1) \. Ju-
dith, de quo Hier.: Chaldaeo sermone conscriptus inter historias
computatiir; 3) 1. Tobia, de quo Hier.: Exigitis, ut Hbrum Chal-
daeo sermone couscriptum ad Latinum stylum traham. Tobia, qui ex-
stat, hebraicus (Constant. 1516. 1519. Venet. 1544) recentius orttis vi-
8) ifrOIDttn n^ n"?JQ (Zunz p. 134). Hier.: Maccabaeorum
librnm Iiebraiciim reperi. '

qo __,

-*- '" -~-" CP jv

adversus Judaeos emissorum pretiosissimo, in quo non
pauca ex Codd. rarissimis librisque vel plane deperditis
vel adhuc ineditis congesta reperiuntur, apocryphi de
Dracone locus sat longus ex Midraso, qui nai n^K^
inscribitur, desumtus profertur. Habacuc Prophetam, in-
quit Baymundus 75 )j fuisse contemporaneum Danieli inde
colligitur, ubi in Bereschit Babba hoc modo scribitur de

Joseph: ^"12 (2TD1 Kin Nin) inn n^i2n IHIN
in^ in PDKI i^v lasnriNi *dm by ^b:

n^ win

IK ft POKY

N1PDK pn^D ''rfrjJ IDpI ND^D Klhl

DID ]in ^ni KJ IDP j^nai pan jnni Kova pte )nn
pipan K'n^Ni ^Kirt vjibawi juea^n C 79 '^ IK j
rra ^oiKi.Kaijja vis'nBi K^Ki^a Wai min^a
mnn *O^D ^KI nKsn^ C^.Kp^n!? bain
aaa KninKn Kawa wi ^>K^b i^j? n Kin
iyT vb ^213^1 ^22^ Knn K^ *
' tnvoa rpbptn pipam n^n
pipan Knpi t^nip"i Knm KTIJO Kau p

75) Pugio Fidei III, 3, S3. p. 743. ed. Voisin (p. 9565. ed. Jo.Bea.
Carpzov).

76) Syr. Polygl. {O"?D Ml!? 1HN1.

77) Syr. Wttn ]H pJH.

78) Error typogr. Syr. ^DT'DIN l!?tNlj convenienter latinae ver-
sion! Raymnndi. Post NHinNI NDUD adjecit Syr.: NfltS' }DH NO

tsnjnN in N31J3 m p wn n^

undo lacuna textus judaici suppleada est.

79) ^1 "]J* desunt apud Syr.

80) Leg. tihyrb. Sic Syr.

33 -

'OKI Nrfctf' i> msn Kin KniiKff byw nip hwn

vfom pints' *&i KH^N pain*?
^p&'i foul Dpi "ft pnn
Kim TH n^ptfi>i Kirwa n^pNi Knjw'a n^a

S^"I ^ O3'Z^ NJJ2Bn ZDVb_lO^D NHN1 Dip

nnni [3iaa ni aia mi^ ni C 81

j^yai vstip itei ]nn bwm
mn ]^N ite njwa nai waiaa

Dlpl JO'i'DI Hie locus per semet ipsum specta-
tus nullam suspicionem mo vet 5 nainque midrasico more
introductus est ; et, sicut Targum Proverbiorum (aliqua-
tenus etiam lobi et Psalmorum}, dialecto syriaca scriptns,
qua cuin pertenui discrimine utebantur Palaestinenses 5
Genesin vero Rabbam in Palaestina scriptam esse et di-
ctione cum Gemara Hierosolymitana convenire. quam vo-
cabulorum graecorum frequentatione etiam superat," res est
exploratissima. 82 ) At eo hujus . loci authentia perquam
suspecta fit, quod neque in Genesi Rabba ad Gen. 37,
24. (f. 94, c.> neque in Jalkuth ad h. 1. 143 (f. 43,
b.) ullum ejus vestigium reperitur. Hue accedit, quod
syriacus apocryphi de Dracone textus, quern Brianus
Waltonus in Polyglottis exhibet, paene verbatim cum textu
Pugionis Fidei congruit, ita ut ho's duos vinculo arctissimo
inter sese conjunctos esse negari nequeat. Quare Salomo
} qui in Cod. quoque Parisino hunc locum fru-

81) Leg. r mn nnDl ?DD sec. Syrnra.

63) Quare neque Zunzius (I. 1. p. 123), qui hoc fragmentnm ad
tempus Paraplirasis Hagiographoruia refert etidiomate paene syriaco
scripttim ait, neque Plessnerus (Apocryph. NQD p. 41. 43. not.),
qui idioma pure syriacum aguovit totumque locum cum Syr. Polyglott.
Londin. verbatim congruere intellexit, de ejus authentia dubitaverunt.

83) Notice sur Rabbi Saadia Gaon et sa Version Arabe etc. (Pa-
ris 1838. 8.) p. 85 s.

3

stra quaesivitj Raymundum accusat, quod legentibus
scio utrum Christianis an Judaeis) imposuerit et, quae
nunquaiu in Genesi Rabba exstitissent, se ibi invenisse
fraadulente simulaverit. At huic criininationi oppono;
I) nullam eausam cogitari posse, quae Raymundum im-
pulerit, ut ad Habacuci aetatem probandam locum, qui ad
christologiam plane nullius momentiest, Genesi Rabbae
supponeret idque tarn callide tamque falliciter; 23 re-
pugoare mores Raymundi, qui multo simplicius et candi-
dius egit Petro Galatino } aucfore.libri.de arcanis catho-
licae veritatigj qui magnam partem Pugionis tanquam sui
ingenii foetum turpissimo plagio in librum suum transtu-
lit $ 33 non credibile esse, apocrypha syriaca 3 quae etiam
inter nos sero in lucem prodierunt 8 *3j Raymundo Martini,
Dominicano Barcinonensi (il c. 13503; praesto fuisse, at-
que insuper non constare, eum praeter hebraicain arabi-
camque linguam syriacam quoque calluissej 43 denique
inesse illi fragmento, quantumvis syriaci textus siinillimo,
tamen non pauca judaicae originis vestigia. 85 3 Quae cum
ita sint ? non dubito fore, ut fragraentum a Raymundo no-
biscum communicatuin aliquando in antiquis Genesis Rab-
bae Codd. , qui sane rarissimi sunt ? inveniatur. Verum
argumenta, quae protulimus, usque ad hoc tempus certo
sufficiunt ad Raymundum a crimine fraudis liberanduin.
Ergo superest nobis pars apocryphi de Dracone chaldaici,
quod quidern, uti cum textu syriaco Po^glottorum, sicetiara
cum graecoTheodotionisadeocongruit, ut hujus ipsius recens
versio inde fiuxisse videatur. Simul hoc fragmentum hi-

84) Berthold, Daniel p. 150. Einleitung p. J581. 1689.

85) Velut l'!?y pro ^by etc., nNIMT pro N'1P ? 34 pro
pro i*nor, tTtSV pro "^H 1 , niiin NDN^D pro N^DI N3N"?D,
et nB< pro ^D">N, Dip JD pro bnp p, I n3i 1^3 pro 'tti
Praeterea particulae syriaco -graecae pi (de) et l 1 ^ (y?)> qwort in
Targ. Misle crebro reperitur, in textu Piigionia non exstant.

35 -

entente probat, historiam de Habacuco discophoro tradi-
tiohi synagogali eique palaestinensi cum ecclesiastica
esse communem, quod infra pluribus argumentis con-
firinabimus.

$.16,

Mabucuc discopJioriis in verslonibus

syriacls.

At hie oritur quaestio difficillima, unde proveniat tanta
ilia fragment! de Habacuco discophoro cum textu syriaco
similitude, quae fortuita esse nullo modo potest. Ad hanc
quoque quaestionem respondebimus. Primum vero notan-
dum est, recensionum additamentorum Danielis syriaca-
rum duas hactenus editas esse, quae bene discernendae
sunt: 1) ea, quae continetur in versione Danielis figu-
rata sive syrohexaplari (quae quidem in Daniele
potius tetraplaris nominanda. est, cum liunc librum se-
cundum LXX ex Tetraplis desumtum reddat), edita ex
Cod. Syro-Estranghelo Bibl. Ambrosianae a Cajet.Bu-
gato Mediolani 1788. 4.3. Haec septuagintaviralem
liorum apocryphorum versionem imitando exprimit 86 3 In-
terpretis, qui Figuratae apocrypha addidit, nomen nesci-
mus, Figuratam vero inter aos. 616 et 617 a, Paulo Te-
lae ep. et Thoma Heradiensi Alexandriae collata opera
iuchoatam atque absolutam esse certp novimus. 2} ea,
quae ad versionem simplicem sive antiquam, tempo-
ribus Ephraenii et Polychronii apocrypha nondum conti-
nentem, posterius accessit et a Briano Wallono 9 " 3 )
in Polyglotta recepta est. 88 ) Haec (non prior ilia) cum

86) Locus de Habacuco incipit : ^^JT Nin:D H3

wn n^i pipnn wn n"Ni N^n NDIQ

87) V. ejus Prolegg. ia Biblia Polyglotta p. 610.

88) Susannae duplicera recensionem Waltonus exhibuit, quaruin

"na inscribitur l-Z^xoi-^ l^asic (editio Heracleensis) , uude non-

3*

Thcodetione et fragmento Pugionis mirifice consentit. Hn-
jus igitur consensus hanc causara esse censeo, quod qui
illis apocryphis versionem sinaplicem ex hebraico textu fa.
ctam auxit, textus judaico-aramaicos eorum sibi compa-
ravit et, ne haec versionis pars ceteris anctoritate infe-
rior esset, hos ipsos, deserta septuagintavirali, vertit,
h. e. , cum dictione ad linguam syriacam jam proxhne ac-
cederent, paucis mutatis, transscripsit. Syros vero
scriptis judaico-aramaicis usos esse aliunde constat. A
ctor versionis simplicis in libris canonicis vertendis Tar-
gumini adhibuisse censetur euinque traditioni judaicae pas-
sim inniti inter omnes concessum est. Jacobus Edesse-
nus ? ad ^.accuratas hebraicas historias" provo-
cansj Targumirn intelligere videtur^ Ephraemum autein
paraphrasium aramaicarum cognitionem quandam habuisse
Lengerke s &) demonstravit. Hue accedit, quod Syriam
et praeeipue Mesopotaniiam jam Josephi tempore Judaeis
refertam fuisse compertum habemus. Quidni igitur doctus
qnispiam Syrus additamenta Danielis apocrypha a Judaeo
accipere et transscribere poterat? Hoc ita factum esse,
stante fragment! illius a Raymundo prolati authentia, omni
luce clarins est^ nain Syrum textum graecum Theodotio-
nis vertisse et Judaeos partem ejus versionis in Bere-
schit Rabbam transtulisse a consuetudine Judaeorum ejus
temp.oris, quo Beresjchit Rabba composita est., prorsusab-
horr-et 9 ?) Qnando vero factum sit, definiri nequit, for-

inilli suspicati sunt, apocrypha Fignratae a Thoma Heracleensi ela-
boratii esse, at false, cum haec recensio Heracleensis a Susanna syro-
liexaplari di versa sit. Praeterea exstat recensio apocryphornm Da-
niel. s3Tiaca in versione Jacobi Edesseni ,,jnxta Graecam etlSy-
riacam". facta, Theodotioni se applicant, at noudiim edita.

89) De Ephraemi S. arte hermeneutica p'. 14 ss.

90} Nil simile, quod comparari queat, legere memini, nisi forte
locum N. T. Matth. 5, 17. in Geraara citatum, at concertatorie (v. I.
mexira : SaMlderimc/en und Kritifren p. S84.).

sitan jam sec. tertio.ant quarto, siquidein jam Ephrae-
iiius apocrypha, iametei iu Peschitho nondum recepta, bene
aovit. Multo prius conversa esse videntur, quam in ec-
clesiae usum transirent$ id quod certe <aetate Ebed-Je-
sus dudum evenit. 91 ) Ergo fabula de Habacuco disco-
phoro ex septuagintavirali versione in syrohexa-
plarem, ex judaico - aramaico s. chaldaico textu in
syriacam simp lie em migravit.

17-
1?ra&itio de Dracone in Midrasis.

Sequitur, ut, sicut polliciti sumus ; pluribus testimo-
niis evincainus, traditionein de Dracone et Habacuco disco-
phoro non solum ecclesiasticain, sed etiam synagogalem
esse. Prinium igitur^ quae, excepto illo fragmento, in
Midrasis reperiantur, in medium proferemus. Hue vero
non pertinent ea, quae in Midrasis afferuntur ad expfi-
candam historians de Daniele, postquam a pririferibus vio-
latae legis apud Barium accusatus erat, a rege invito ad
leones damnato ac divinitus servato^ nani haec historia
in sexto Danielis -d-eonvevorajs relata ab ista apocrypfia,
quae Danielem, templo Beli everso ac dracone interemto,
iterurn in lacum leohum conjectum esse narrat, probe dis-
ernenda est, quamquam videbimus, a Judaeis lias duas
historias modo discerni modo confundi. Ad priorem hi-
storiam quod attinet, lepide adnotatur, Danielem leonem
(utpote e tribu Juda) a leone (h. e. Deo Hos. !!> iO)
e leonum faucibiis ereptuin esse 92 ), et inepte a doctore

91) Oui cautiones triiim virorum et Azariae in vnlgari textvi Sim-
plicis exstare testatur (Assemaiii Bibl. Or. HI, 1. p. 6.).

933 ri'nn iisb btenni ^ ninN-n p "?N^I hwn no
DDI^D bwii JNW nnN3 'n ^ron nn

ona <nn avo) mur nnN n nns*

Nnmeri Rahba c. 18. f. 851, d.

quodam fingitur, angelum assumta leonis lapidei specie
ante foveam consedisse 93 ): unde Plessnerus conjieit, Ha-
bacucum discophorum (rPIK nimcupatum sec. Haschiuin ad
Jes. 21, 8} nil esse nisi angelivelDei ipsius, per quern
Daniel servatns sit, symbolum sive indicium ex more Kab-
balae aenigmaticum. 9 *} Alterius vero historiae initinm in
Genesi Habba (c. 68 fin. f. 77,' c. d.) ad illustranda ilia

Jeremiae VBO 1J&2 HK YlKJfllTi (51, 44) narrator hoc

modo : i w no b JD n>m -rca Tjojb .nriK pjn
!?n5 IHD nc-3 bwrb i n^

]n

pn ^J nt^y HD mm

VBO IJJta, h, e. Nebucadnezar draconem habebat, qui,
quidquid ei objiciebatur , devorabat. Tuna Nebucadneflar
DanieJi, quam ingens, inquit, est hujus potentia, devoran-
tis, quidquid ei objicitur. At Daniel respondit: Si mihi
concesseris, ego eum funditus delebo. Quod ut rex con-
cessit, quid fecit Daniel? Stramen sumsit eique clavos
involvit. Quo draconi objecto, clavi viscera ejus perfora-
verunt. Hinc illud Jeremiae: ,,Eique bolum ex faucibus
,eripiam. K95 ) Cum hac traditione conjungendum est frag-.
mentum a Raymundo editum, quod historiae exitum re-
praesentat , nam saepennmero historiae alicujus partes
diversis Midrasi locis narrantnr, quia omnia idcirco, ut
versui Scripturae illustrando inserviant, narrantnr. No-

93) noiJi nyv

n 'D by ZW pM b& nN n)D13 NnmeU Rabba c. 14. f. 257, b.
Cant. Babba f. 1, c. Midr. Tillim ad S4, 7. 64, 3. (Jalkuth 787).

94) Hanc conjecfcuram ingeniosam, at fuudameuto perquam vacil-
lanti superstractam proposnit in Prolegg. ad Apocryphonim versionem
Itebraictun , quam pJ37!1 p D^!U inscripsit, p. 45 s,

95) Cf. de Belo Babylonio Caut. Rabba 1DW H^N f. 36, b. et
aliam fabulam ad eundeai Jeremiae locum ib. f. 33, c. d.

_ _. QO _

%J* ^f

tanduin est vero, historiam de Dracone pe'r Danielemin-
teremto et hoc in lacum leoimm cpnjecto, quam ecclesia-
stica traditio ad terapora Astyagis refert (ita ut sit
posterior Danielis ad leones damnatio), judaica tradi-
tione ad tempora Nebucadnezaris ,(ita ut sit prior)
referri, quo Habacuci aetas, etiarasi regnante Manasse
prophetare coeperit, non supra modum producitur. 96 )

18.
Mabacuc discophorus a pud *Fusipponem

Etiam Jusippon s. Pseudo-Josephus judaicus, au-
ctor operis mythistorici a Seb. Muenstero, Gagnierio et
Breithauptio editi, quern c. 40 in Italia scripsisse ex-
ploratuin est 97 ), fabulam de Habacuco discophoro refert,

96) Non possum, quin hoc loco apponam nofationem temporiim,
quam ad apocryplii fidem viudicandam informavit Danielis sec. LXX.
editor: 561. Nebucadnezar moritur ejusque filltis Evilmerodach vis
imperio suscepto Joachin regent Jwdae post ann. XXXVII vinculis
exemptum, ceteris regibus, qoi Babylone erant, praefert Jer. 52, 31.
3 Reg. 35, 37. 560. Historia Beli et Draconis. Daniel ad leones
damnatus a Propheta Habacuc nutritur (Dan. XIV-). JEvilmerodach a
conjuratis occidilnr. OWTOS, nqoaras roiv izgay/idTow avofimt; v.al dati-

emflovlti&eit; vnb rov ti]v ddelyriv tyovroi; O.VTOV NyQiykiaawQOV
fleiaiievaai; ert] Svo (Berosus apud Joseph, c. A: I. Abydenus
apud Euseb. Praep. Ev. IX.). 538. Baltassar sacris vasis templi Hie-
rosol. abutitnr; turn in pariete mauus visa literaeqne arcanae, qaas
Daniel iuterpretatur, Cap. V. Cyrus, Babylone capta, imperinm con-
cedit Artaxerxi Medorum regi,- qui et Xerxes, ejusque filio grandaevo
D (trio Medo. Hie Daniel em universo regno cum aliis dnobns praefi-
cit, Cap. V efc VI. Duo administri Danielem infractae legis apud Da-
rium accusant ab eoque invito ad leones damnatus, d nob us ac vi-
giuti annis posteaquam eandem poenam e.vaserat, ite-
rumque diviua ope servatur. Argumenta, quibus Simon de Magistris
liauc temporiim no tat ion em fulcit, pergravia sunt. Si vero in hac
dironologica dispositione Habacuci aevum non ulterius quam par est
producitur, hoc multo minus de traditions judaica dicendnm. Ve-
rnm hoc utut est, ea fabulae species, qua. Habacuc et Daniel sub Gyro
ftd leones damnatus compouuutur, anachrouismus videtur in traditio-

posterius demutn illatus.

97) Zunz p. 146 ss. Zur Gescliichte der jiid. Poesie p. 37 sa.

_ 40 _

.

sed, ut videtur, ex apocryphis Vulgatae Latinae, quae
textum Theodotionis sequitur, desumtam. Audiamus ipsuni
narrantera : mnxn "ID b& bwsi "nin HJ? Kinn CV3 ^

nj?i a-jyn rvofi& mpo 3 mm 1 pD -tra^n -pipan
ITS onnriK nx KBO xim onsip^ rn? rrcni &w
r^^ni ^ ^^ vbx 'n- nan rum *y&*b cn
ma ^x QH^D s nay ^^T bx nwn nnnh

ib>i nm -nin ^
njni inn ^DO pirni nsm
^n Tin bx inn^^i iTa nnn^ni

(I. cap. VII.). Beputandum
est in hac Jusipponis relatione: 1} earn Danielem in la-
cum leonum conjectum et a Habacuco nutritum ponere
ante Belam eversum et Draconem interemtum ^ quas fa-
bulas item narrat, hoc in ordine chronologico (^contra Vul-
gatam) judaicae traditionide Habacaci aetate se ac-
commodantem 98 ) 5 2} eura etiam in nonnullis aliis a Vul-
gata discedere et narrationem additamentis quibusdam
nescio utrum poetice eftictis an alicunde desnmtis quasi
lumiuibas ornare.

JttaTbacuc discophorus apud Pseudo-
Saadiam.

Traditionem de Habacuco discophoro suo commenta-
rio in Danielem intexuit Saadia ille, quern ^ec. XII.
vixisse evicit Rapaportus in Saadiae Gaonis Vita "), sed
ita, ut historias de Danielis priore et posteriore ad leo-

98) Nam et ipse Danielem bis in lacum leonum. conjecttim cre-
dit et c. XI. Danielem sic dicentem introducit:

nt ynmn n)nt*M

99) ZutiZf p. 151, e.

-""- TT m "- ~

n es damnatione confunderet. Is verba Danielis
' 23} hac paraphrasiexplicat:

trn (h. e. Deus} ni2Dn NDD
(h.e. Jehudae) nnN'-m p m*6 ip>m N^ rnnw
pipan N^an "WN j; N^en n n^na ninw
inn 1 lay imi^ ^yis nmn^i mm' po
ibn TNI NTian otv libbm nm wni^i ubaw ^N
(i^im) ^n I^XD ^m wanty i^^n i 1 hy

Quae de Leone leonem a leonibus servante N affert ? ex
Bamidbar Rabbd, cetera de Habacuco Danielis obsona-
tore ex Jusippone, ut videtur ? mutuatus est. 100 3

.$ 30.

Habacuc discophorus apud Muham-

medanos.

Traditio de Habacuco discophoro, quam judaicam ae-
que ac christianam esse ostendimus , ad Muslimos usque
penetravit, sive a Judaeis sive a Christianis jisque eo
propagata, at adeo comipta, ut a Judaeis orientalibus
male informatis derivare earn malim ; quam a Christianis,
inter quos notissima erat ac plane decantata, nisi omnis
culpa corruptionis Muslimis ipsis, talia tarn leviter quam
confidenter tractantibus, attribuenda est. Nam prophetae
Habacuci, cujus nulla in Korano nullaque, quoad ego
scio, in Haditho mentio ; vix nomen Muhammedanis inno-

100) Huic traditionis judaicae exposition! corollarii loco addo, apo-
cryphum de Belo et Dracone cum ceteris apocryphis rep'eriri etiam
in versione V. T. judaico-persica (non in ilia Jacobi Tusensis,
Constant. 1546), quae partim in Bibl. Reg. Paris., partim in Parmeasi
De-Rossiana (Cod. Pers. I.) asservatur. Apocrj'phum de BeloetDra-
coue , quale Iiac in versione accuratiori disquisitioue diguissima exlu-
betur, teste Sal. Munkio (Notice sur Rabbi Saadia Gaon p. 85) ma-
gis cum textu graeco-latino , quam cum hebraico Jusipponis consen-
tifc. ,,L version Persane, qui abonde d'he'bratsmes, ne pent deriver
d'une version he'braique, qu'un rabbin d'Europe aura faite sur

Bible i/recqne ou latine."

42

tuit 1 }, qua ignorantia factum videtur, ut in traditione ista
de Daniele inter leones nutrito alia persona, vel angel)
vel Jeremiae prophetae, ei substitueretur. Angelum ci-
bum potnmqne ad Danielem pertnlisse refert lbn-.0&~

bt JLs ojj JU* JUMa L

9 h. e., Turn

accessit ad euin angelus, exclamans: Daniel! Hie:
quisnam es? Respondit: Ego legatus domini tui ad te,
delegavit me at te cum cibis et potu. Contra pro Haba-
cuco Jeremiam Danielis obsonatorem facit Ibno-Abid-
historia hoc modo veste arabica induta:

JLob JLuf<> JUi
viLJt ^^} JU?

. v ^5^; ^. Lo JLs xu

tX+=M JLutt> JlB ot*-Cu, h. e.j Ibi permansit, quara-
diu Deus voluit. Turn, ut cibi potionisque appetituin
sensit, Deus Jereiniae ; qui in Syria erat, inspiravit, ut
com cibo potuque pergeret ad Danielem, qui erat in terra
Iraki. Is igitur, his instructus, ad eum perrexit donee

solnm

1) Abderrahman Bastami in libri iuediti J
capite JQODO, quod inscriptum est
hoc de Habacuco habet:

^txo! ..yjo h- e. Samuel, JechesJiel et Habacuc sunt
e numero prophetarnm Israelitarnm. At pro , vJu>.j quod ex conj.

' *

reposninms, in Cod. a. scriptum est ...,Ju H >. ? i Cod. If. , XaJu*-*

Cf. Orient, Lifceraturbl. 1841. p. 148. Zdbrum Mstoriarum lbn-Ke-
thiri (arab. in Bibl. Beg. Berol. turc. Cod. Sen. Lips. CCI/XXIV),,
(/ui de Daniele quoque agit, comparare milu non licuit.

2} Bocliart. Hierozoicon III, 3. col. 750.
3) U). col. 749.

43 -

a( I ostimn foveae consisteret. Ibi clamavit: Daniel, Da-
niel! Et hie: Quisnain est? Turn ille: Jeremia. Porro
Daniel: Quid te adduxit? Respondit: Legavit me ad te do-
jninus tuns cum cibo ac potu. Quo audito Daniel: Laus
Deo ! Hos locos Bertholdus inepte pro fragmentis ver-
sionis arabicae secunduin Theodotionein deriuo elaboratae
habet, cum potius sint fraginenta traditionis mere inu-
hammedanae (vo<X&.) ex judaico-ecclesiastica depravatae.

*!-'

SSa&acwc discopJiorus apud hUlorio-
grapfa&s ecclesiasticos.

Historiograph! christiani veteres, apocrypho graeco
innixi, in eo consentiunt, Danielem bis in lacum leonum
conjectum esse, prim urn quidem, quod ? Darium regem ado-
rantibus Babyloniis omnibus, solus ipse Deum adoraret;
deinde vero, quod Belum et Draconem sub Cyro rege
sustulissel. Sic Eusebius in 1. itsQi. T^S TOV fiij&i&u
TOJV HQocpi]T&v ovofJLccalttz, Cod. Augustanus 1. de vita
at obilu prophetarum, qui cum Eusebio vel in ver-

bis consentit 4 }, Eulychius in Annalibus *y>t i*^"
inscriptis, Barhebraeus in Chronico Syriaco. Omnes
Habacucuni ad Danielem secunduin ad leones damnatum
escam pertulisse referunt 5 } et in ejus historiae relatione
textum graecum Theodotionis, quern hie illic exornant at-

4} TO jitEj' yaq rtQwrov ensi^ rwv Bafivioivioiv aqoaevzoftevav /fct-
io) TO? |9a<JfA fiovov uvrds 0w n^o^v^to ' TO SEVTE^OV Siori TOV Ufa
xal tov dgdmovTa, egiovevaev snl KVQOV iov ^afftAe'ws (Opp.
II. p. 1344. ed. Petav.; cf. Opp. Athan. II. p. 168.)

5) Euty chins (p. 357. ed. Pocock.): ,jiij*ti> *iUj6 L*JU

viLLo

(jj ; Barhebraeus (p. 32.
. Brunsii et Kirschii): fc*MJ iSni^N ID pJ3T

p' mn SSDITNI Nn!?Dt*o rh ww iirp p

44

que amplificant 6 ), persequuntur. Coinmemoratione vero
dignum est, Dorotheum QtJ&piphanium, et LXX
et Theodotionem deserentes, rem singulari ac plane di-
verso modo narrare. 'Qg $& {-hafts TO i'decpa, Dorotheas
ait, ngoefprjTevas Toeg lloi$, dncov Hoosvo/iai dg yijv fiu-
xctl TKjcidog Shei/ffOfAccc' d d& figKSvva),

Keel yevoftsvog v BccftvXwvi xac doitg TO
T<p davifa, SitfaTy Totg &QtaTccig ia&lovGi, Jtcd ovSsv si-
nsv TGJV yevofi&cov. Epiphanius, his leviter interpola-
tis: Kal TtQoscprjTSvas Toig idioig, slnoov flOQVO[.ic(t
dg yijv (JLKXQKV xai Tcsx^cog SnKve'h.svaofjLCu. &ay $&

(CITS (paysiv Toig d'EgtffTCtig. Kal yEvoftwog v Ba-
nal dovg TO KQiaTOV TO) ^civvt}\ dg TOV haxxov

noaTQtyctg JtKQ^GTi] Toig -fregiffTaeg ia&lovaiv mi
einev TO ysvofiwov. Haec relatio magis cum Ju-
sippone ; quam cum LXX et Theod. 3 convenit, at incertun
est, quo ex fonte Dorotheas hauserit. H|)C vero ex hac
relationis discrepantia certo consequitur, neque Doro-
theum neque Epiphanium divinam apocryphis auctori-
tatem tribuisse, quam in rem iilico accuratius inquiremus.

**.'
IfaJjticuc discophorus apud JPatres.

Scriptis Patrum quatuor priorum seculorum diligenter
excussis, elucet, nullum eorum additamenta Danielis apo-
crypha pro ^eoTM/ewro^etlibriscanonicisauctoritateparibus
habuisse 7 ), atnihilominusplerosqueac prope omnes historia-
rum, quas continent, veritatemhistoricamusumqueecclesia-
sticum agnovisse. Etenim haec apocrypha 7 ,in toto orbe di-

6) E. c. Entychius nafrat, Habacacnm , cnm ad Cauielem abripe-
retnr, Tekoae fuisse (1. 1. p. 258): m^ej+jg ,i t^^jii , .ob

I j V? ^^^&** ^^ J *

)&> J JUb.

7) Ne Atlianas. quidem in Synopsi (Opp.t. II. p. 188. 168.cf.S01).

_ 45 _

spersa" ab iis tanquain veneranda antiquae historiae monu-
menta producuntur, ad Danielis Habacucique vitas illustran-
das atque etiain ad dogmata probanda adhibentur, eorumque
tara pervulgata cognitio praesupponitur ? ut, quod supra
demonstravi, ea jam ante Theodotionis versionem secun-
dum LXX publice lectitata esse nullus dubitem. Ire-

aeusj Clemens Alexandrinus, Terttillianus^
Cyprianus 8 ~) res gestas., quae in Cap. XIV. Danielis
(de Belo et Dracone) narrantur, veritatem relationis mi-
nirae ac[dubitantes ; repetunt. Cyrillus Hierosoly-
mitanus contra eos, qui irapossibilem adscensionem Do-
mini causabantur , [ivijfiovsvs , inquit ? TMV vtzQt r^g /wercj-

-fosas roil 'dfificacoiifji, slQvjfjLfvoav.^ Gregorius Na-
xianzenus et Prudentius historiam de Habacuco
discophoro carminibus celebraverunt, quorum ille in Prae-
ceptis ad Virgines (v. 181. T. II. f. 15.):

y.al /lavish faiovat ^

fisv ovti Ae'ojroij, end

8' svl %e(>aiv eSe^aro Sutra

Et Prudentius in Cathemerinon hymn. IV. (v. 46 ss.):

Jussus mm tins advolare terris,
Qui pastum famulo daret probato,
Baptim desilit, obsequente mundo.

Cernit forte procul dapes inemtas,
Quas messoribus Abacuc Proplieta
Agresti bonus exhibebat arte.

Hujus caesarie manu prehensa,

8) Clem. Al. Stromat. I. p. 142. TOT Sia S^nxovra Aavity el?

Oiv {tlri&eli; vnb 'Afifiaxovfi nqovola Oeov iqotqietq i^oftato.q dva-
Tertullianus de Idololatria c. 18. ait: Daniel em idol is nan
deserviisse, nee Belem nee Draconem colere, etc. Cf.Da-
sec. LXX (Romae 1773) p. 88. Ceillier, Histoire p. 303 s.
8) Opp. p, 318. ed. Benedict.

46

Plenis (sicufc erat) gravem canistris
Snspensum rapit et vehifc per auras.

Tum raptus simul ipse prandiiunque
SeDSim labitur in lacum leomim,
Et quas tune epulas gerebat, offert.

Sumas laetns, ait, libensque carpas
Ouae summus Pater angelusque Christi
Mittunt liba tibi sub hoc periclo. 10 )

At auctoritas horuin apocryphorum mere histories,
vel ad summnni; quia ecclesia ea ut appendicem canoni-
corum receperat, deuterocanonica esse censebatur,
minime divina. De lacu iteruin, inquit auctor 1. deinira-
bilibus Scripturae, et Abacuc translate Belis et'Dra-
conis fabula idcirco in hoc ordine non ponitur, quod in
auctoritate divinae Scripturae non habetur. 11 )
Contra Julium Africanum (in ep. de Susanna ad
Origenem) cum etiam historicam additamentorum danieliti-
corum iidem inipugnaret atque eo usque progrederetur, ut
ea cum Philistionis mimis compararet, Origenes
nihil amplius evincere conatus est, quam has historias
veras judaicaeque tradition! convenientes 12 ), utiles
ac propterea, quod in canone hebraico non reperiantur ;
omnino non rejieiendas, sed non sine divina providentia
libris sacris adjectas ecclesiaeque consensu comprobatas

10) Cf. Alcimi Aviti (m. 625) 1. ad Fnsciuutn sovorein v, 7?3
ss., qni eandem Jiistoriara hexametris persequitur.

113 Inter Opp. Augustini Tom. III. lib. IT. c. 32.

13} Recorder equidem, inqnit Origenes } me cum Hebraeo stn-
dioso et celebri apud illos viri sapientis filio ad id educate, ut patri
succederet, de plnribus rebus verba miscuisse: a quo perinde ac si
Mstoria Susannae rejectanea non esset (&5s /^ a&Etov^vtj? T^? n^
ZWttw/? larogiaq) didici qnoqne Seniorum nomiua , protit apud Jere-
miam reperiuntur (39, 17). Idem ,,ex relatione Hebraei" affert /Jfe-
romjmus. Historiajtu de Susanna Imberi etiam apud Jndaeos ostendi*

esse. 13 ) Hieronymus quoque, hebraicae veritatis ju-
daicarumque literarum studiosissimus, tantummodo ca-
nonicam auctoritatem iis abjudicavit, quamquam negari
nequit, eum etiam' de histurica auctoritate incertum
suspensuinque esse et sibimet ipsi parum constare. **)
At imprudenti zelo contra euin exarsit Rufinus, au-
ctoritate Origenis praetenta, quern et ipsum has scri-
ptiunculas libris canouicis neutiquam exaequasse Hiero-
nymus jure objiciebat.

23.
Maftacuci signum et vaticmium cr/oacpov.

Dorotheus relation! de Habacuco Babylonem mira-
bilitef translate etiam plura paradoxa addit, quorum in
S. S. ne vestigium quidem apparet: eum intellexisse, po-
pulura in Babylonia exulem brevi rediturum eumque prae-
dixisse, templo Hierosolyniitano finem exitiumque immi-
riere a gente occidua (h. e. Romanis), adjecto singular!
vaticinio de aulaeo Sanctuarii (TOI) et capitellis colum-

Plessnerus iu Prolegg. ad Susannam. Ergo a Judaeis non consilio
suppressa est, uti Origenes (cf. Hippolyt. I. p. 274.) falso comrnim-
scitur et inter alios credit Ceillier (Histoire I. p. 303 s.).

13) Nobiscum facit Wetstenius (Opnscnla Origenis, Notae
P- 155) : Ouantiim ad Origeuem , ilium historiae Susannae auctorita-
tem asseruisse conceditur, sed eatenus , tit e fabellariun Plulistionis
ordine hanc eriperet et verara genuiuamque historian! esse probaret,
ueutiqnam vero, ut pro scriptnra Ir&a&.qtty % Mnx&^ry liaberet.

14) Impuguat liaec addit. arguments a doctore judaico snggestis,
wget, misquara in scripturis hominem translatum per aerem legi, ut
Habacuc, et tamen adversus Rufinum (1. II. t. IV. p. 431) se defen-
(1 ens, se Judaeorum tautummodo senteiitiara retnlisse asserit et in
Prologo ad lurnc Prophetam ait: .,,Ut scias, eo temp ore fuisse Haba-
c c, quo jam duae tribus . . . ductae erant in captivitatem, Daniel do-
cere te poterit, ad quern in lacum leonum Habacuc cum praudio mit-

qiiamquam apud Hebraeos liaec ipsa non legatur liistoria." Sin-
Hesychius Presbj'ter Hierosol. in Stixn^V T ^ )V '/^ niQotpijTtav :
^ el psv avroe sartv, ov ? T^V Bapvktoviojv aqnaaas dntx6/j.iav

sinew TO aaipsq ox

narum J a chin et Boas 15 ') ab angelo in eremum,

quondam tabernaculum erectum fuerit, auferendis.

MSV d&j inquit, on rcixiov ^marQ^ipst 6 Aaog arto

vog. Kai ago dvo haiv Kno&vrjGMi Tijg &tiar()0(pqs , KK\

&v ayaep idiip [tovog kv TJJ "lovSalty. Kctl itsol GVV-
rov vaov (non ylwov) nQosiitsv , art vitb ffivovs Sv,
ratov ysvqasTKi. TOTS ttitk&inK,^ cpyffi, TOV dctfisiQ xcd TB
TWV dvo ffTijhav CKpcci^e&^ffovTKt, xcd ovdeig

noil tfffovrcu. Amtt, d& v rfi ^/Jtqj a
vvtb '.dyy&ov, ottov v agxy Zitayrj % oxrjvq TOV

TOVQ duoxoft&oyg vnb TOV ocpswg $v axoTSi, tog
Haec syngrammatis Dorotheani interpolator Epi-
phanius repetit paulo melius disposita, latius diducta
atque etiara additamentis quibusdara locupletata, in qui-
bus hoc notandum est, Habacucum iis, qui Judaeam in-
colebant, signi loco hoc portentum annuntiasse, eos ali-
quando in templo lucem ingentem ac perlucidam conspe-
cturos et sic visuros esse Dei gloriam. Adjicimus ipsa
verba Epiphanii, ut librum Dorotheanuin ab eo inter-
polatum sive denuo recensitum, id quod infra plu-
ribus demonstrabimus , appareat: ^wfasv d& 6 IlQotpi}-
OTI Tctxiov ZttiffTjityst. 6 Xcfbq IK BctfivKwvog ei 'Is-

"Edcotisv 3& Tfyctg Toig iv 'lovSaicf,, OTI, b
v TO) van cpcog [Jifya Sia^Kfjuifjav , nal oiiTcog sl'oovaiv
So^av TOV 0eov. Kal nsgt rrjq ffwrsfaiag TOV vctoi)
eiitev, on vnb fflvovg dvTtnov yEwqaETcti % ttop&ijffig TOV
vaov 'IsQOvaalrjfjL. TOTS TO Kitk^a, TOV dafidQ dg dvo
ftfyi] QCtyqasTKi xctl TCI &nlMQ&va TCOV dvo GTV^COV KfpcttQsd"*}-
GOVTCU, MCU ovdetg yveaG.Tai yiov ibovTcct. dvTtt d iv tfl
rjfjico ceitevex&vjGovTat. iinb 'dyy&cav, brtov i'vctyxog

15) Quibus aliquid fwaTSQitideq significari antiquitas existimafeat,
velnt eas soli et luiiae vel duolnis liomiuis oculis 'respondere, Jalkiith
ad fieg. 7 1 . 185.

49

* ff , teat

KVQIOQ 16 ) , OTl CpMTiaOVGl TOVQ dlCOXOfntvOVQ: ifcTTO TOV

S> xcu dtaacbffei avrovg
, itui. HGOVTUI &v axqvfrayici. ovrog 6

>S TOV K.VQIOV

itgb de vo &TG)v rJjg eitiGTQOCp'fjQ TOV hciov rr/g , catb Bafiv-
cvjtt&avsv xal hatpr] ,v TGJ I8icp KVTOV uyQ(p vd6-
Uncle Dorotheas et Epiphanius haec memorabilia
desuinserint, definite dicex*e non possumus; at verisimile
estj eos libro cuipiam apocrypho s. pseudepigrapho in-
nixos esse. Vaticiniuin autem illud, perquam mystice et
obscure expressum , a Judaeo potius quam a Christiano
confictum esse videtur, et ? nisi omnia me falluht ? idio-
raate aramaico libri Sohar antiquitus consignation erat.

24.
HaJtacuci sepulcrum secundum Patres.

Habacucum biennio ante populi ex Babylonia reditu
(ergo ao. 538) diem supreinum obiisse et in proprio agro
sepultum esse ; confidenter tanquam rem certissimam pro-
dunt Dorotheus et Epiphanius. Sepulcrum ejus,
de cujus loco veteres mirifice consentiunt. Eiisebii et
Hieronymi aetate commonstrabatur Ceilae s. Eche-
lae (S 'in. p. ab Eleutheropoli Hebronem versus 17 } vel,

16) Symeon Logotheta: iv avrw yvcaa&yasTcu ' vat srt Myst,
ioC) OTI, gxaTtjaovat ...... ex OXOTOD? y.al oxx? x. T. A.

17) Kssiid- ipvtfq 'lovdn, sv&a 4afild Ey.a&la&i] (1 Sam. 23, 1
xoet i? ETt vvv xo'i/M] Keila (Ki]ia) TIQO? dvarokaq 'E).ev&E(jo7i6ieo)<;

elq Xeflfiuv <a<; anb aij/telow *C tb-. pviiiiu 'Apfiuxovft tov TT^oyi^-
tov nvTo&t deixvvzni, Euseb. de locis hebraicis. Haec Hieronynws
vertit: Ceila iu tribu Juda, iibi quondam sedit David, et aunc vil-
lula Ceila ad ovientalem plagam Eleutherbpoleos, pergentibus Chebron
quasi octavo inilliario, in qua sepulcrum Abacuc demonstratur. Cf.
. s. *E X e1,a; Bachiene Palaest. T. I. p. 2. p. 316. Ce'ilam iter
i diei a Caesarea abesse efc ppp appellari refert, Binjamin
Tudela (Itiner. p. ^h ed. Aslier).

4

quae . definitiq accuratior est , inter GeUam
Gabaiham (flJQJ),. qui vicus 13 m. p* ab Eleutheiopoli
aberat. Neque enim veteres sibimet ipsis contradicutit,
cum Habacucum inodo Cei'lae , modo Gabathae sepultum
esse referunt, quae quidem loca vicina erant et paribns
fere intervallis ab Eleutheropoli atque Aelia remota. ^
De reliquiis Habacuci siinulque Michaeae tempore Ze-
benni episcopi Eleutheropolitani inventis in 1. VII. Hist,
Eccl. (c. ^9) haec refert Soxomenus 19 3*. Ov

$& TUVTU T1]V -d-QrjGXelKV SatfiVVW,

fjLsr ov itokv 8k TOVTOV totzl Me%cetcig

TOVTOV TOV XgOVOV KVCKpKV^tSg. *AfLCpOlV & TCf

<ag ^v&o(jvr)v -, Ham frstctv OVSIQKTOQ otyiv civedeix&r] Zs-
fittvvq) t(p TOTS $mG%o7tovvri TJiv'Efav&Qo<n,6h<a$)t%faiai&,v.
Kcu yap dq ftKt Tovvofiu Tavrrjq ^GTIJV Ksha, rj <jtQiv
Kstkct, ovofjicc^ofji^vi] nohis, xutf %v 6 'j4{3a%ov(i svQg&q. Kai

t d& TOVTO 6 Mixaiov Twcpog tjv, o fjivvjfjici, marbv, '#7-
voovvreq O,TI kfyovoiv } oi ^Ttix^Qioi xdhouv ? TVfi^ocra/tee-
(JLKVCC 2d ) rfi aaTQifp (pwvjj bvpfJLK^ovTsg. MeinoriaiB lo-
corunij ubi'8'ancti sepulti sint, in Palaestina cohtiriua
minimeque spernenda traditione conservatam esse con-
stat$ quare ea ; quae Patreis ecclesiae in ipsa terra san-
cta comraorati de Habacuco prope Ceiilam sepulto ad
nos propagarunt , vera esse posse, non est quod du-
bitemus.

18) Relahdiis iii Palaest. p. 773: rafa&ot, 'est et vicus IS milia-
ribus ab Eleutherop., nbi sepulcruju Habaccuci ostendifuri, Eusebi'ws
in Onomastico ad vocem rctpudg. Antea ad vocem KyXu et '%i di-
xerafc, illic osteudi sepulcrum Habaccuci. Sed haec facile coacilian-
tur, si conferamus ea, quae de situ horum locorum tradit Kusebins etc.

19) Et post eum Nicephorus Call. Xil, 48., qui
Ke'iict, noine'il antiquum Eleutheropolis esse ait.

80) H. e. pv^iVft ) API vel, si marmv legendum est,

Q^^DNDn (tJ'BJ talm. *= pvimeiov } velut Erubin 53, a. Gen. Rabba
92, a.).

51

Hiibacuci sepulcrum sec. scrlptores
judaicos.

At celare non possumus, a Patrum relatione differre
id, quod Judaei de sepulcro Habacuci feferuttt et etiam-
nunc incolae terrae sanctae confirmant. Nam E$thti<fi
ha-Parchi in opere tarn raro quam eximio ri&l IfiDD
inscripto , quod ad topographiam terrae sanctae illustran-
dam lucis affert plurimum. exponit* vetus illud Ctiuk-
kok (pj?n), in finibufe ?tHbus Naftali sitnm (Jos. 19> 34)j
quod neutiquam cum 'urbe levitica ejusdem nominis ad
tribum Aser pertinente {_! Ghr. 6y 60) confundendum
sit, non differre videri ab urbe quadam, iter duarum hora-
rnm ad africum a Safet et ad euronotum a Tabor sita,
quae nunc Jakuk appelletur. Ibi, ut feratur, Habacn-
cum prophetam sepultuin esse atque etiamnunc synago-
gam cum antique pavimento conspici. 21 ) Eundem locum
sepulcro Habacuci assignatl. rili^n D1!"Pj ao. 1537 scri-
ptus et ab Hottingero (Cippi Hebraiei) editus, quo
61 monumenta palaestinerisia et 10 extra Palaestinam
inventa describuntur. Hoc in libro ad n. p1pK v adndta-
tur: ny'N^in p1p3ri' : nDp 'I'na nv.)^ Nequenegari
potest^ de hac traditione inter incolas Palaestinae vi-
gente exstare peregrinantium testimonia, quorum unum
jam Carpzovius producit, his verbis 33 }: Jakuk , qui lo-

Sl) Chukkok of the tribe of Nafthali, not to be confounded
the northern Chukkok of the Chronicles (I , VI. 60.) in the canton
of Asher, appears to me to be a town situated two hours south-west
of Sufet, it is north-east of Thabor and bears the name of Jakuk.
The prophet Habakuk is said to be buried there; .we .also saw there
a synagogue with an ancient pavement (Zunz, on the geographic
of Palestine, in Biujamiai de Tudela Itinerario ed. A. Asher t. II.
p. 431. "488.).

SS) Cippi Hebr. p. 75.

83) lutrod. p. 408. .

4*

<eus est in Galilaea , baud longe a Saphetta s. Sephet,
ubi Judaeorum academia: quocum fere consentit San-

^ ^ f , ^ _ ^ '..,.., f ,,.,.,, .... , t ,^ ^- .*' ,.- 'T'T"'

d e r s o : n Anglus, qui ', iter suum a Damasco ad Hieroso-
lyma describens, inter feeplvet et Caphar Chiltin
se ; pagum aut vicum invenisse notat, ubi, habitasse et se-
pultiim fuisse Habacucum ferant Judaei>; cui.njoinen ;dicit
Jeafcoke, pfeseryante 'Sal, van Till in Phosphoro 3Pro-
phej;. p.; 2il 4." Relationes Patrum et h Judaeorum; hac in
re sibi ita ; coutradicere , ut conciliari nequeant ? vix est,
quod \ dicamus. Praefeiienda vero ; est relatio Patrum ut-
ppte antiquior , judaiicatafipvo fabula habeo, quae (id quod
plurifeus ^ exemplis uCJonfivniari possitj) f (ex nominum propjie-?
tae et ^iciiillius galilaei assonantia -(plp^n? ppin, ;p)pJ

est. .:;. t ,i--^^^. .:;. ;: : : .-.' ..--'

' !''. ^-^ '-- H pit o<f us. ' '' ; -^ " r; '-

His pertractatis, propositum nostrum exponendi, quid-
quid de Habacuco ab ecclesia et synagoga antiquitus tra-
dituin sit, nos exhausisse putamus. , Nam alia quaedam,
quae npn sunt traditione sancita, sed a privata unius pau-
corumve honiinum insulsitate procreata, commemoratione
vix digna sunt. 24 3 , Neque vero ? ad laborem exantlatum
retro respiciens 5 dubito, futures esse tuultos, praesertim
critices neotericae studiosos, qui me operam male eollo-
casse criminentur. Quibus regero, non sine arrogantia in
vita atque aetate prophetae, cujus nonnisi nomen Scri-
ptura conservavitj investiganda traditionem negligi posse,

24) V. c. Jffc. Martini (De libris scripturae J perditis DispV -If.
76) centra ,,Hebraeorum doctores aliquos" pugiiat, qui "l^H 'D ad
HabacHCiira referant portentdsa profecto opinio liomine sbbrio ib-
digna; Lenye'rke, si recte intellexi quae dicit in comm. ad v Da-
niel. p. CXIV., Danielem ipsum et Habacucum a Judaeis pro lina e'
demque persona habitos flDgit, nescio a quibus, etc.

-^ 53

praesertim cum ; sicut Origenes contra Africanum recte
animadvertitj ipsum Novum Testamentum traditionis in
mtiltis veracitatein testificetor } si vero negligi non debeat,
earn accuratipri inquisitiqne esse dignissimain. Deinde
omnes, quoad scio ; qui de Habacuco scripserunt (exce-
ptispaucissimis nonnuUiSjquij quasi ipsitptamsapientiae
gazam nescio unde acceptam soli possideant, traditioueiu
turn historicain turn hermeneuticam aspernantur et sedulo
cavent, ne alienis ' propria inquinent) ea, quae traditio
perhibetj certe strictim attigerimtj quare haec omnia, ut
uno in consp^ctu habeantur, in unum congerere critice-
que perlustrare operae pretium esse ju|icayi. ' Denique
confido, hanc, traditionis judaicae et eccjesiasUpae expo-
sitionem causain exstitisse, ut.npn pauca, quae hactenus
vel plane neglecta vel certe leviter tahtum tractata erant,
diligentius a me inyestigarentur. Particuia ! yero secnnda^
quam huic primae, si Deus juverit, brevi addemus, reipsa
ostendet. operam nostram non irritam ac sterilein. sed

, 4 --' '-' ' ' " j ' " ; '- ' : ' : - ' "' " -. i" " , ; .' ' " I ' V-" -'" - ' ' '

utilem jfructuosainque fuisse. .

D I AT RIB E

DE PSEUDO- DOROTHEO ET PSEUD - EPIPHANIO.

,, : - = I. '.

BE PSJB2IWO - DOROTHEO.

, {Synopsin (^SvyygcfftfiK &txfaiauxarticbv) de XXIII pro-
phetis, XII apostolis et LXX discipulis Domini gr a ece
partial, auctore non nominate, in Chronicb Paschali edito
a Fresne du Cange, partim in Cavaei Historia script,
eccl. Tom. l. ? latin e ed. cum Eusebio etc. Basil. 1557.
98. fol. cam Sulpicio Severo Paris. 156i). 12. et ciim
Salviano ilomae 1564 fol. Bibl. Patrum Paris. 15T5.
T. IL maxima T. III. Bibl. de la Bigne T. VII. Bibl.
Lugdim. 1680. !}, quae S. Dorotheo Martyfi, episcopo
Tyri sub Constantino Magno florenti adscribitur, librum
esse traditionum incertarnm fabularumque manifestarum

1) Versio latina, quam (Wolfy.) Musculi esse ajunt (Da Fresne
ad Chron. Pasch. p. 504), nescio ex quonatn graeco eoijue mendosis-
stmo Codice facta, praeterqnam quod singnlas Synopsis partes arbi-
trio interprets dispositas exhibet, couspurcata est tot vitiis (velut in
Dan. in morbo pro iv N6r<a; in Zachar. f. Jojadae sub El am pro
&v& it,t<sw enl TOV 3 JEA/t Ii. e. D/1N), perversitatibus spnriisque etiam
additamentis (e. c. Zachar. fin; Zachar. f. Joj. init.), ut inde senten-
tiam de Dorotheo ferre iniquum sit. Dolendnm est igitur, textum
graec. partis de Prophetis, quam solo in Chron. Paschali habeinus,
uondum a quoquam ex Cod. editum esse. Quae quidem pars Syno-
psis desideratur in plerisque Codd. ceteras partes purius corrnptiusve
exhibentibus (quos enumeratos reperis in Fabricii . fiibl. Tom. VII.
p. 458 ss. ed. Harless) ; exstat vero in Cod. Beg. Madrit. CV.; Paris.
CLIX.j Cod. Vindob. LXXVII., qui plane gemiuus videtur esse illi,
quo Muscnlus USDS est, nisi quod chrouologiam patriarcharuin CPoli-
iauoruin uarrationibus de prophetis snbjunctam habet.

jj f)

plenum, nondum quisquam negavit, ne ullus quidem Ro-
manensium doctoruin, qui traditio.nem eqclesiasticam alias
plurimi faciunt. 2 } Aeque certuni est, Dorotheum, ; T.yri
episcopunij auctorem hujus ipsius Synopsis, qualis nobis
consefvata est, neque esse neque perhiberi. Namque ex
ea textus graeci parte, qiiam , cum Bibliothecis Pa-train
latina solummodo translatio, receps ilia uec satis religiose fa^
eta, inserta esset, Cave et Du Frespe nobiscum commu-
nicaveruntj luculente apparet, hoc Synopsis exemplar
graece scriptum atque tres in partes dispertitum neuti-
quam a Dorotheo ipso profectum, sed ex ejus scriptis
archaeologicis et historicis translatum duntaxat, congestum
et tanquam ex fonte lirapidissimo haustum esse. Tavra,
inquit translator Graecus in fine tractatus de LXX disci-
pulis, 6 TQiQ(jictxa()taTo %ai nctvo^iog ^COQO&SOQ Iv
ysyovms 8 IK 'PcofACcfaqg diakfarov &v viio[iwj]/uaai
nev ^| (ov rjfASig fyaviffft&ot teai TCQQQ 'EMctdct
fiQ'Q[M]VG.vaavTi Sfjupavrj ' TOIQ mtiatv nsnoiijxafiev rrjv TCOV
o (jLtt&qTGJv fahoyyv, niGrijV xcu cihij&ij amijv ^cjraAa^o^e-
voi. Idque Graecus iste itentidem inculcat, scilicet ut
auctoritatem suis narrationibus afferat et fidem, scripta
latina Borothei, quibus usus sit, modo
xTtfjfftaoTixcc modo vnofivrjfjictTa modo
appellans et aperte dicens, eum in iis enarrasse
TWV o [itt&'qTav TOV acoTrjoog xcd i f v&a 6 XK&SIS rav I[QO-

(f1]TK)V XCil TOJV 'dttOffTohoW TOV filOV $T&ff8V , SpeCiatim

etiam et episodice, quaenam sint sedis Constantinopoli-
tanae origihes et ex quali genere Metrophanes prognatus
sit unde eonsequitur, singularimi Synopsis partium tuin
fontem turn collectorem fuisse eosdem. Hie vero
collector cur a plerisque Anonymiis dicatur, quasi nomeu
ejus Meat, vel Pseudodorothem, quasi Dorothei perso-

2) Velufc Bellarmiws (de Scriptoribus ecclesiasticis) , Baronius
(Aunal. et Martyrol.), Anton. 'Possevinus, alii. -

56

nam ipse tractaverit, vehemeuter miror. Est enim, ut
ex elausula asiatico more consignata (quain ab ipso pro-
fectam non dubito) elucet, Hgoxomos rig rov H^S^VTS-
jj-KQfi&oG , fiirp TS xat hoyfo svcrsfieicig "SitonQtityKQ ml
ry ne^i rag ygarfag tyfistecty rs rial $fj,itsi()iqs
vcc<jM]&elg, xai $irru'XMK>g raig 'laTogMats cruyyQacpaiQ rov
gniGxonov xal 'fjuxQTVQo'g tdcQQo&tfoVj qui haec oiunia con
scripta nobis reliquit. Scinius insuper, quo tempore Pro-
copius, Presbyter, ut videtur , Constantinopolitanus 3 J , in
Synopsi conscribenda 'elaboraveritj siquidein in exitu de-
gressionis de Byzantio eju^que episcopis refert, haec
ex latinis Dorothei scriptis conversa esse Philoxeno et
Probo Coss:, eo tempore, quo Joannes episcopus Eoma-
nus Constantinopolin venit et, ab archiepiscopo urbis ro-
gatus. ut in natalitiis Christ! secum sacra. adminjstraret,
hoc facere renuit, nisi se ordine anteire liceret, proinde
ao. 525 j- Justino I. imperante 518 527}. Hae lites
de principatu inter ecclesiam Byzantinam et Romanam
Procopium impulerunt, ut Dorothei syngramma, ex quo
Byzantini argumenta petebant, ex Latino in Graecum
transferret, et primum quidem, ut videtur, caput de By-
zantio, ipso temporis statu flagitante^ deinde capp.de

8) Cf. Jocher. s. Procopius; Fabricius (qui partes Synopsis de -
LXX discipiilis et XII apostolis post Cangii editionem recudeudas
curaWt ad calcem librr. de Vita Mosis 1714. 8.) Bibl. T. VII. p. 566.
Vehementer autem fallitur Ca&imir. Oudinus (in ,,Diss. de Synopsi
Vitae Proplietarum, XII. Ap. et Disc. LXX Christi, quae S. Doro-
theo Tyri ep. efc martyri falso inscribitur atque Proeopio presbytero
C. P. atfribueuda a criticis creditur", Comm. de Script. Eccl. T. I.
col. 1377 94), qui praeter chronologiam ep. Byzantinorum Dorotheo
attributam Procopium alios quoqne iadices chronologicos tarn de V.
Test, rebus, quam sedium patriarchalium (Cod. Vind. Tlieol.-Gr.
XXXIV. descr. a Lambecio) collegisse atque conscripsisse asserit,
quos quidem in suam Chvonograpliiam sec. IX. comportaverit JVice-
phorus Patriarcba. At illi indices non suut Procopii nomine insigniti,
et, testibus Theopbane ac Georgio Mouaclio , non Procopius, sed Do-
rotheas rt$i twv ijtiQxoTtwv rov Bvtjxvriov mi ai).0)v Tortwv

LXX discipulis et XII apostolis, quibas illud interposi-
tum erat, denique cap. deXXHl prophetis j quod, 'sHa
Procopio ipso adjectumest 4 ), projpterea postremo adjectum
reor, quia in calce capitis de apostolis indicat, ih"'Do;r<P
(\^\,iGTOQMoTQ-avyfQttfjbfjLCiaiv quaedaui de Jeremia cohtir
neri, quae 3 i ppsteriusr, ^ciiin partem Synopsis de Prophetis]
adderet, diligentius persecutes est. Notationem vero -tem-
poris illam non commentitiam, sed fide dighissimanr essey
inde colligitur, quod cap. de prophetis jam ante sec. VII.
medium satis magnam famae celebritatem adeptum
nam receptuin est in Chronicon Paschale (JIuGxa
quod j historia usque ad tempora Heraclii (6 i 1 6413
pertexta, in annum XX. Heraclii desiniti *) Etiam <Theo-
phanes Isaacius (in Chronographia 285^ 813) , Nice-
phoms Patriarcha (in Chronographia' usqiie ad 828}^
Georgius Cedrenus (in Chronico usque ad a. 10.5?3>
Theophylaclus Achridanus (cl. 1078}, Jo.Zonaras(m.
post 1118)-, Symeon Logotheta, MacarhiSj Catenae in
Genesin et Lucam scriptor (sec. XIV ?} aliique .scripto-
res recentiores, quos appellare non opus est, ex Synopsi
Procopii haud pauca desumserunt 7 ) , de fide ejus utpote
venerandi antiquitatis monumenti minime addubitaritesi

4) Haec quaestio infra, cum de Pseudep. sermo erit, dijudicabitnr.

5) p. 146 161 ; cf. ib. p. 812314. SS4 (de XII ap. et LXX disc.).

6) Si verum est id quod raultis et gravibus argumentis probafi
polest, Chronici Paschalis auctores esse duos, unum Constanta tera-
poribus viventem, qui Chronicon usque ad annum Gonstautii XVII (354)
perduxit, alternm liujus prioris Chronici coutinuatorem et simul in-
terpolatorem, Heraclii Imp. aequalem: cap. istud de Prophetis, quod,
reditus ex Baby lone instaurationisque templi memoria habita, tanquam
avaxegiaictloHHq subjicitur, nonnisi a posteriore insertnm eese potest.
Idque avmvvfiMi; fecit, queinadmodum etiam Nicephorus C. P. et qiii
cum eo episcoporum Byzantiorum seriem e Synopsi desumserunt nee
Dorotheum nee Procopium anctorem nomiuant.

7) In plerisqne vero difficile dictu est, utrum Dorotheo -Proeo-
pianara an Epiphanianam illarum traditionum collectionem ante ocu-
los habuerint.

;) Tempus igitur > quo Synopsis conscripta est , in du-,
bitationem vocari nequit; at fuisse quendam Dorotheum,
Tyri episcopum, cujus libros latinos auctpr Synopsis ex-;
cerpseritj alii idubitant, alii pernegant. Et ex
quidem eorum, qui Dorotheum pro persona ficta,
psin pro portentoso veteratoris foetu habent, pugnacissiine
suam sententiam tuetur Guilielmus Cave (1. I, p. 1 70;ss.. ;
ed. Oxon.3> Admodum probabile est , inquit , hunc Ano-
nymum fuisse ipsius synopsis Dorotheanae conditorem,
Quis enim alicujus Dorothei, Tyriorum episcopi, Diocle-
tiani vel Juliani tempore, nientionem fecerit? iinrao vel
ante a. 457, quando, deposito Photio Tyri episcopo, Do-
rotheas quidam in locum ejus subrogatus est? Quis un-
quam Dorotheum sub Juliano martyrem, sub Diocletiano
confessorem dixerit? Sub Diocletiano multum pas-
suSj inquit martyrologiuin Romanum Jun. 5, exilio mul-
ctatus, ait Anonymus noster. Sed an hoc latuisset Eii-
sebium, qui martyrum et confessorum gesta undique con^-
quisivit, ipse sub hac persecutione confessor, et, quod
majus adhuc, ipse hoc circiter tempore Tyri degit? .Quis
unquam ex scriptoribus ecclesiasticis, qui priniis his se-
culis floruerunt, synopsis hujus Dorotheanae meminerit,
immo vel ex iis, qui scriptorum ecclesiasticorum catalogos
nobis ex professo tradiderunt? Quis nisi bardus et cui
vix sanum sinciput, Dorotheum ; hominem Graecum et
Tyri inter Phoenices antistitem, commentaries suos la-
tino sermone conscribentem nobis ststeret? Restat igi-
tur, vel Anonymum nostrum haec confinxisse, vel saltern
a Pfocopib presbytero suo (!}f conficta in lucem eval-
gasse. Unde pro more omnium paene irnpostdrum jtiaec
diu incognita latuisse fingit, nee nisi duobus paene i
gris post Dorothei mortem seculis orbi innotuisse.
nulla probabilitate credi potest , praesertim cum hi coni-
mentarii nil nisi historiae apostolicae et ecclesiasticae

gunimam, utilissimam planer, ; mado igenninam^-jniise- cpii-?
tinerent Totius iinposturae originem ex- ipsa fragmerito
[quod ex duobus Codd. Baroccianis exhibuit Cavaeus]
eruere licet , quae non alia videtur , quam nohv&QvWnros
ilia inter sedem Romanam et CP. de itQmTQmd&dQiy con-?
ttmtio. Id , ipsum Cavaeus, historia ejus: eon tentionis paulo
altius, repetita, evincere studet et, fraude,f at ceriset^ ?sa-
tis detecta 3 certum est, inquit^ , quaecunque scriptdres re-i
centiores de rebus hoc tractatu memoratis tradiderint et
sub specioso venerandae vetustatis nomine nobis obtru-
serint, non ad aliam originem, quam Anonymum nostrum
esse referenda.

At vero haec Cavaei, viri ceterum doctissimi laic sa-
gacissimi, crisis non satis plane frugi ac'sobria esse mini
videtur; siquidem modum excedit, et libello utpote fabu-
lari offensa, noduiu nou tam solerter solvit, quam violente
discindit. Ego vero , cautiorem aequioremque, quantum
potero, Synopsis crisin instituturus, priusquam istum ; qui
dicitur, Pseud6dorotheum disquisition! subjiciam, haec
Cayaeo ; et eis, qui ejus sententiae adstipulantur, oppono :
1) Etiamsi verum sit, commentariolum illiinl '^iti$ 'Bvgitw;-

' , 1 ^ ~ - v,.-.V ; -, ^.:>-^,^; .^.! -iv^.,--::..^-;;*;^-; wiji >:'J i.ii,:jv,

TOC %ai TCOV ^itiffifo^cov KVTOV spunum et ,parti.um, stu-

1 ; ! .: 1: -. rj : ,'?v/" v . '.M ) > ' . '" ^' ' I'. i I ' > : ' ' - '- " '-' Jl i; ' ' ' ' " - ' ' ' - - ' " * '~ ' '- ' ' ' ' '- ' ~ ; ; '- ' " - >

dio genitum esse, in reliquis tamen Synopsis partibus>
veluti in part0 de Prophetisy tale partium studium neqiife
conspicuum est, neque .fabularum recenSifingendarunx-et
antiqiio martyri supponendairnm causa esse : poterat. Ini-
posturae igitu^ origo a Cavaeo indickta, ! 0iamsi in par-
tern Synopsis cadeieep o?t e st , in to tam tamen miniine
cadity praesertim cum singulae I Synopsis paries non cokj-
tinud, sed seprsim elaboratae; sint, 2) -^^ Cavaeus
dicitj scriptores recentiores ; quaecunque de?. rebus in Sy-
nopsi memoratis tradiderint, ex hacipsa, nbh ex fonte an-
tiqiiiore hausisse, cbnfidentius dictum ac plane falsum est.
Nemo negabit, aliquot scrip tonim recentiorum inde a sec.

(JQ

Synopsin (tahqtiam^testem^fide digriam silenter^adhi-
buisse $';at aequexcertufii ;est j-iiori paflcas ^ ! Iiistoriaram in
ea colleetarum'dadum disperses m operibus' scriptoruitf eie<
clesiasticorum Procppio ac vel isto Dorotheo antiquioriim
inveniri et non solum e c cl esiasticae , verum etiam
syttagogali traditioni consonare. Sic, ut e S^nopsi del
XXIir Prophetis iexempla nonnulla proferam,^ de J Jiesdd;
jussu Manassis serra dissecto corisentinrit et ' Ghrisltiani
auctores, velut Justinus Martyr, Tertiilliaiins, Lactantius,

AugustinuSj Hieronymus, Gregentius TepKrensis (
et Jndaici, praeeante ipsa Gemara Jiebamot 49, b t
IDTIDJ) tfjp*6). Quae aiict. Synopsis de \ Abdia refert,
fere iiscjem yerbiSjinveniuntur apud Ephraemum Syi'um 8 ),
atque etiam de hoc propheta .. mira. est ecclesiastiaae, , sy-
nagogalisque traditionis consensio. . c Jofiam esse.filiuin
viduae Sareptanae, subito mortuum et ab Elia resusei-

:. :i ?;:;. . ; : !-. ! '; :; .' ''>:"-".! . <i'i'. ;' G,;;,v . ./^ i .. -/-'.,.'

tatura, antiquitatis vox est unaniinis. 9 1 3") Belationes

; .. : .'.'.'. .'''.':. . '.' I :,'.;;. .'.("'' 'T. .:,.; ,.v.> K, 1 -:/ -5

de locis, ubi Prophetae singuli sepulti, sipt, scriptprem

8) Assemanr Bibl. Orient. Clementina lp. -TO. ,,Aldias efat : ex
terra Sichem de agro Ephraem, .discipulns Eliae Prophetae. u Hie eW.t
tertius ex illis quinquagenariis (flrwTT/Koj'ra^os r^/ros, 2 Reg. 1, 13),
cui parcens Elias ad Acliabum descendit. Posthac regis famulatum
abdicaiis prophetavit: et mortuus sepuHusque uest cum patreisuo." s Ad-
dit Ephraemus: ,,Uxor hiijus.Abdiae .fait ilia, qnae Elisaeum pro-
phetara adiit rogavitque pro duobus filiis suis, a quibus debita patris
exigebantur, ut solverent aut servirent, cni Elisaeu^ 5 ex aqua oleum
fecit." Quibiisciim cf. Joseph. Antiq. IX, 2. fiQO&l&ovaav , yng] av-
vta ^Efaacctu) yaot rqv 'JlfaSiov, tov 'Ax&ftov oixovopov , yvvaZtm efatM',
a? ovx uyv'oeXi niaq 6 UVIJQ amiji; foitg a^ogi^Taq jzeQieawaEV , vrtib t^s
'Axdfroy yvvcitx6<;*Ie&p&aq nvntgov^ivovq inarov; Trg. ad S Reg. 4 ? t.

(n?D,^)Q nilil^ l" 1 ^)? Jalkuth ad 1. eundem 228.; KimcMib.
etc. Etiam judaica traditio 'Sl(ie$iav rov Ent^eiovftsvov row mtunnrmv

(Joseph. Ant. VJil, 7.j 3NHN b DIDnD^N'Exi'Raliba'c: as^cnm
propheta euridem ease prominciat. :

9) Hieron. Prooem. in Joiiam ; Athanas. ad Antiocluim quaest; 65;
ct'. Pirke R. ElieV.er c. 33. j. Suklca Jefeh Mareh V. 3. Jalkiitii ad
Jonam 550. ad 1 Reg. 17, 9. S09., quatnvis haec traditio scriptu-
rae, quae Jonam ex Gat Chefer oriundum testatur, adversari videa-

prodimt ,, nisi in :ipsa terravsancta t habitantem j;vcerte :., -tor
pographiae ejus ohaudvignarum A) > \i quod eo icertiusi-est,
quo pluribus iisque rteterrimis; ;vitiis librariorum textus Sy-
nopsis conspiireatus esty ne dicara de yersione, sejus^la^
tina , qua mythistoriae synopticae passim/ Jn delirantium
somnia convertuntur. QuodsL igitur ; Procopius ait, Doro^
theum suas bistorias f 'EltyvmcQv xac 'Efigafytiv ;coe-
gisse ? mendacii redargui non potest, modo verum; sit,
fuisse quendam Dorotheum, qui has qualescuriqiie historias

Quis vero est ille Dorotheus, Xyri Episcopus 7 homo,
ut plurimis videtur, prorsus .fictitius? Comprobarine.po^-
test, episcopum^.ejus nominis.: ducentis fere annis ante
Synopsin conscriptain sedem Tyri tenuisse'talemque fiiissej
ex cujuslibris Synopsis concinnata esse ; possit? Aiidia-
inus prius testes, exaniinemus deinde eorum testimonia.
Inscriptiq Syngramma esse dicit

tur, Jalkuto ex Jeru^^ad^.fpn. ,1.

Cf. Abendanam ad Jon! i, 1. Abarbanel ad Habac. i, 1. Ara-

bes ipsum (C Lo inatris nomei^ esse consent (Abulfeda anteisl. p. 58),

.'.':.."- , f....*3 : ^. '. iJ;l ''. i i ' ii/'.j': ' {}'.' I , ''','('/. ?;. ;?' L'J i I! ' '. ', -' ','> '-..

a Jiidaeis^ ut videtur., sedncti, qm iflDM cum nDN,..(l Reg. 17, 24)
compommt. Et ne exeinplis cpnsensfis Dprotliei cum traditione jud. et
eccl. pluribns, quam qiiae addtiximus, destituti videaniurj cf. ad Nanm
Jos. Arch. IX, 11; ad fabulam de fonte Siloam Jesaiae producto Ter-r
tull. adv. Marc. III. v. 173 (Hier. Opp* III. f. 17.); de Jeremia lapi-
dato Terttill. Scorpiac. c. 10. Chalcidius in Timaeum g 170. (Hebr.
11, 37.v,iZonarae Anni^v I.;f. 82); de absconsione tabernaculi per
eundenirg Mace. 2.; ad Joat^.,,.(Epiph. 'Iwd/t, iitriimque ex 2 Par. 9,
29) Jos. Arch. VIII, 3. Basciii ad i Reg! 13, 1. His collatis, per-
spicies, Dorotheum nihil poetice aut mendaciter effinxisse, sed, quae vete-
rnm auctoritate comprobata invenit, collegisse atque in ordinem redegisse.
105 Et, si hoc concedere ^ nplis , certe, qnae audierat vel legerat,
religiose reddeutem; cf. de sep'ulcro Michae Hier. Epitaph. Paulae
(Niceph. XII, 48. Soz.VlI,24); Abdiae et Elisaei Hier. ib. Man-
tuani Fast. VIII, 13. 35; Zachariae pr. de niinoribus XI. Soz. IX,
16.17. Niceph. XIV, 8; de sepulcris Regtim (Jes.) Joseph. .Arch.
VII, '12; Ezechielis Binjainin 1 T)1j)DD 7 Cippi Hebr. p. 83; Dictnielis
Jos'. Arch. Xilj IS. ^ Hier^ in Dam c/ 8. v

68 -

g, MVeUfJlttTOtpOQOV, ml MttQZVQOS y.

ybtfdrog $v roTg xaiQoig ^Ltxiviov Matt RmvarcevT^vov rtov
BttGtMaw. In prologo autem Syngrammatis haecce de eo
narrantur : Ovrog 6 Ttoofax&ds in titulo) dotdifiog ccv^
Mil GvyyQctfjifjictTtt xotTal&oinev *Pto pet i x ce rs teat 'Elly.
vix'.d' Stisidqaep teat txciTtytoii T&V yfaaaaonv fyfteipog 'wi^*

di fvcpv'iav. MSTU Ttja
xcfi jliuiviov x&T&cife mi
rijv ISiccv nctooixicfv , xal tjv l&vvcov rqv v TV yep

'lovhiavov rov TVQMVVOV. K.al
ov% KVToqxxvwg, cthhcc XQVIIT&Q SIK T&V ct
bg KVVJQEI TOVQ XgiaTiavovg, nd^cv
rqv ' 0v ffffov fiokiv^ $V&K %ai ffVffxe&ste vito
'lovfaavov ccQ/ovroiv, itcti no^ovg ctltttafjiovQ v

advotg ivKTt^&cevEVf SXCSTOV ttal &IITM hatv qSr) tvy-
xcevcov ^Cave I. 1. p. 164. Du Fresne 1. 1. p. 426J
Eadem tradit Theophanes in Chronographia (quae annos
85-^813 cbmpl^ctJtar"), at ilbn repetita solummodo f^-

--. ; . ,r ; .>^:.:L, !;:'. I-;.':- 1 ??:.:-;. .! .^. 5i-;)~, ' ' /. -';C'..-':J

latione Synopsis, quam ante oculos habnisse videtur, nisi
forte ! atefqa'e indidem hausit, sed^additis nonnullis, qasie,
nisi haec ab eo inipiidenter conficta opineris, ex alib Opere
historico desumsit. TOTS, inquit Theophanes Constantini
M. tempora enarrans, xcti dcogo&eog Smfaxoitog- TVQOV , o
$nl dioxhiiTittvov nohha aa&iiactg ucti
xai fi&ffdva vaofASivug, ^tts,
warafanaw 'Pcofiai'itcf xcii 'Ehtyvuecfi,' cog
SfjMsigoTciTog Jtcfl nokviarwQ i evcpvtav ysvojuisvog. OVTQS

XCfl 1tQl T(OV gTllffXOTKOV TOV BvtfZVTlOV XCft

Ae5/ ToitoDv dielijhdev. Avrbg mctvshd'<x)v ex
oplctg ttai v ry avvbdw (Nicaena)

rrjv Idlav itaQOMtai), diqpxsffe (ityQi 'lovhtccvov rov

Kctl neiSqnep ov ttQ
TWV ttQXovrwv 6 (Magog avtjQ slg TOVQ XptaTictvovs

flO

Vf*F

o f

Hv&u xakxavffxsd'&lg flftO! mav
%cci rtoMovs vjnofiE^VKQ ufatfffzovs > } iv fictd'vtatto
rtjv elg XQIGTOV ofiohoyiuv ratg ^aaavoiQ vcat&ctwtii
TOV imce rjSri rvyxccvwv hwv (p. 19. ed. Combefis 11 ).
Idem Theophanes , ubi Juiiani adversus Christianos mo-
limina refert, 'lovXtavos, inquit., eygatys Boargiavois ^|X-

GCCl TlTOV TOV ISQOV SltlGMOTlOV T1JS ^ToAcWg, dotQO&SbV TS

rbv aohva&hov iniaxonov TVQOV, rov jroA/Lag laro^tag yQCfc
ifjccvTct tyxh'qfftKffTixceG , TOV v

rov Irtt ^fioxhijTiccvov QftohoyqTtjv ysyovoTct xctl UV&IQ
AtxivioVy kv ytjgqs cp&aactvTU $&&&', $v rip
XQOVOV tov naQCtficcTov (ao. II. Juiiani) ot tovtov
v'0dvffffo<n;6h8i rovrov evgototss IdtctG&vrce, mofa
alxifffjiovs ditt tijv slg Xpiatbv niariv faayovtes, av-
TOV Qg\>%Qov&v vnciQXovTiz fat. 41;^);^ Tertius testis est
GeorghiS' Mohachus, qui;y 6xscripitis: ^ad^vierbum aliorutn
scriptorum operibus, Chronicbn ab Adaino usque ad Ale-
xium Coinnenum contexuit. Is sub ;ao. mundi MDCCCXVI
(Chr. CGCXVIJ et rursus sub Juliaho Dorothiei memi-
nit, at testimonium ejus nullius est pretii ? quia ea, quae
in Theophanis Chronographia invenerat, ne verbis qui-
dem mutatis repetit. 13 } Postremus est Anastasius Bi-
bliothecarius (c\. sec. IX.)., qui ea^ quae in Chronogra-
phia sua Tripertita 14 ) de Dorotheo refert, et ipse vel a
Procopio vel a Theophane mutuatus est.

Horum auctorum testimoniis si fidem non derogamus,
Dorotheus, vir Graecarum Latinarumque nee non Hebrai-

11) y.a,l 'Ea^vixci, desunt in Cod. Pal. et Peyrez. x

eunt in Barb, rijv tdlav Vatic. 2. ity oixeiav. nixqt Barb, et Peyrez
IMS. yfigsi Vat. et Pal. yj/fp. ixaxov enta etc. desunt in Pal. et Peyrez,

12) Excidit in fine anenreivnv vel simile quid. xxA?;ata<mxas deest
in Barb. $ Peyrez. '.

13) Chronicon Paschale ed. Du Fresne, Not. p. 535.

14) p. S7 s, ed. Paris.

64

carum literarum perqnam peritus, disertus, historiarum-
que ecclesiasticarum scrip tor eriiditus, natus est ao. 255 5
multas miserias, exilia (Doping) et tormina perpessus est
sub Diocletiano et Licinio (scilicet inde ab anno 303 et
rursus ab anno 314} ? post mortem Diocletiani (3 1 3) et
Licinii (325), loco ubiexul degebat (Odyssopoli puto)
relicto, Synodo Nicaenae interfuit (385}, denique ecde-
siae Tyriae restitutus in vivis permansit usque ad alte-.
riim Juliani apostatae annum, quo, cum iste clandestina
vi per magistratus in Christianos debaecharetur, CVII
anuos natus, Odyssopoli comprehensus et ob Christi con-
fessionem cruciatu et morte affectus est (362). Quae
quidem relatio in semetipsa primo obtutu nullam prae se
fert fictionis speciem 15 3i est enim accurata temporibusque,
circa quae versatur, conveniens. Consideranda vero snot,
si ad rem sobrie discutiendam accedere velimus, non so-
lum ea, quae hae relatiohe diserte continentur, sed etianij
quae incerta relinquuntur. Nusquam igitur dilucide ex-
ponitur: 1) quali munere Dorotheus functus fuerit, ante-
quam episcopatum Tyri adipisceretur 5 2) quo anno ante
annum 325 > quo paroeciam suam recepit, episcopus-Tyri
factus sit 5 3) quoties sub Diocletiano et Licinio exilio
mulctatus aut fugere coactus sitj 4) an episcopatum Tyri,
redux factus, continuo quieteque usque ad mortem (fere
per triginta sex annos) gesserit, id quod in turbulentis-
sima ilia arianorum certaminum tempestate plane non ve-
risimile est etneabipsoquideinTheophaneconiprobadvide-
tur, utpote qui pro i]v i&vvGdv rr,v v TIIQC? txxfajaictv
pfygt x. T. L , quae sunt verba Prologi Syngrainmatis,
cautius dty/gxsffev ait', 5) quo Juliaui (361 363) anno,
primo jam an demum secundo, rursus extorris Odysso-
polin confugerit. His in quaestionibus, quas prolata testi-r

15) La narration de Theophane, inqiiifc TillemontiUS, ' se dttruit
evidemment d'elle meme> nimis profecto audactei-. ;

- 65

inonia non dissolvunt, argumentatio quaerenda aut con-
jectura capienda est idque collata diligenter ecclesiae
Tyriae historia. Edam, quo tempore Dorotheas Bomae
fuerit latinosque suos commentarios ibi conscripserit (as-
severante Syhgraminatis editore 16 ), ignoramus. Et uti-
nam sola haec ignoraremus! At, si historiam ecclesia-
sticam de Dorotheo consulamus, multo etiam plura nos
ignorare apparebit.

Primum vero, si in historiis ecclesiasticis hue illuc cir-
cumspectamus, nullum auctorem Theophane antiquiorem in-
venimusj qui Dorothei cujusdam, qui Tyri episcopus 1 *}
fuerit, mentionem faciat. Silet Hieronymus in Catalogo eccle-
siasticorum scriptornm; silet ejus continuator Gennadim;
silet, id quod maximam nobis admirationem movere potest,
Eusebius Caesareensis, Paulini } episcopi Tyri, cui
libros suos %xfajaiaaTixr]$ laropiccg et libros duos nsQt
Toitmwv ovofjidrcov nuncupavit (^H. E. X, 1. Ep. ad Pau-
linum}, familiaris, qui tempore persecutionis Diocletianeae
(303-311) aliquamdiu Tyri degit (H. E. VIII, 7),
qui, cum Paulinus ao. 315. panlo post redditam ecclesiae
pacem basilicam dedicaret, ejus dedication! interfuit ibi-
que coram episcopo panegyricum habuit (X, 4), qui de-
nique Synodo Tyriae, quo Athanasius ad causam dicen-
dam venire jussus est ? ap. 335. praesedisse dicitur. Et
martyrii quidem Dorothei Eusebium nullibi meminisse mi-

16) Tavra -T- /faQofaoq Iv e Po}firj ytyovtbg (Cave mire: Romae po-
situsj Fresne: cum Romae ageret) Sta 'PMna'ixijs diulexTov sv vnofnvi)-
ftaaiv ttaraisioutev (1. 1.). Idem iisdem verbis trausiit in Menoloi/ium
Gr. a Baronio citatum (14. April. 18. Kalend. Maji) , quod Basilio im-
per. tribuitur et a Guil. Sirleto latin e conversum est.

17) Dorotheus, Tyri presbyter (Martyrolog. Rom.), plane nul-
lus est; o fifyaq nq^vt^ (Syngr.) nomen episcopi est Iionorificum,
queinadmodum etiam Abbas mincupatur. ,,Ia bibl. Yaticana eumdem
Dorotheum abba tern inscriptum ijivenimusj quod nee ignoravit Pe-
trus in Catal., qui, dnm enm allegat, abbatem appellat." Baron.
tyrolog. p. 348.

5

rum non est$ nara quomodo Dorothei^ martyris coronam
ao. $62 adepti, mentio fieri poterat in Histo.ria jBccle-
si.ast.ipa (T.IIJj 13}, quae tempus paeatujn synodum Ni-
caenam praecedens non transgredituiT, vel in 1. de Map-
tyribus Palaestinae, qui annos 303~r-310 complectitur,
idque ab Eusebio, qui ipse medio seculp quarto diem suuca
pridem obierat? Hac certe.in re iuique agit Cavaeus in
Anonymum isturn, cujus impudentia hunc JDorotheqin COQ-
flatum esse censet. Quid si comprobare possit ? Eusebium
ignorare quidein Dorotheum, Tyri episeopum, sed Do.ro-
theuin ? qui posthac fact us est Tyri episcopus, ipsi
fuisse notissimum?

Quamquam enim Dprotheus Tyrius, turn vita turn ae-
tate exigente, probe distinguendus est a Dorothep cubi-
culario (itcctg fi&ffdixog) Diocietiani vel Galerii CaesariSj
de cnjus martyrio v. Eusebii H, E. VIII, 6. .cf. I. 18 );
a Dorotheo quodam, qui martyrium obiit sub Dipcle-
tianp (Chron. Paschale p. ^77) , a Pprotheo, qui, tpsti-
bus Nicpphoro Patr v Thepphanp aliisque, sub Yalente ab
Arianis feris objectus est Alexandriae*, a Dorptheis ar-
chimandritis, de quibus Palladius in Historia I^ausiaca^
a Dorotheo denique Tyri episeopp, qui cum aliis Phpe-
niciae jnaritimae episcopis ao. 458. synodicis literis s$
Lepnem Imper. pro concilio Chalcedonensi subscripsit
f Concil. Tpm. II. 19 } : ~ tamen ex Eusebii Historia Ec-
clesiastica occurrit nobis Dorotheus quidain, presbyter
Antiochenus, cujus sumina ac plane mirabilis cum nostro
similitudo manifestedeprehenditur (Til, 32. Nicephpr. Call.
, 35). EusebiuSj postquam Tiniaeuin a Cyrillo epi-

. 18) Hunc cum I)orotUeo Tjrio coufiidit Baronius, cum Antio-
chepsi Blondellus: id quod vix egebat longa refiitatione V^leii (ad
H. E. VJI, 3S) et Tillemontii (Memoires V. p. 185).

19) De aliis Dorotljeis, quibu$ciim propter aetafis, loci vel etiam
religionis differentiam vix ac ne vix quidem confundi poterit, v. Fa-
liricii Bibl. Vol. VII. p. 452. s. (cf. Indie.) ed. Harless.

scopatu Antiocheno exceptum esse narrayit, ihoe Cyrillo
episcopo ao ])j inquitj JCOQO&SOV itQwfafov TOV %KT<Z
cafjAvQV TGJV TyvMuds hoytov i/<5joG5
8* OVTOQ, ttsQt ra dsTct, ysyovcag, xcet
yhcoTTijG, cog Jtcni ctVTCiis taig 'Mfyce&ctxTs
ZvTvyxdveiv. 'Hv'tf OVTOS rav

re rij? xuff "Ehfajvceg ovx

OVTCO necpvxdg ^| ctvrs
cog teai @ctatkct dice TOVTO oiov n itKQddo^ov KVTOV olxetca-
caa&ai, teal rifirjactl ys ^itiT^oTty rijg %KTM T^UQOV ahovgyov
TOVTOV fisr QICOS r &G ypctcpKg &nl rrjq 3txhr]atccg Siij~
En utrumque ? et Antiochenum
et Tyriuin, graecis literis imbutum, ilium loyiov. ci
hunc kv hoyoig SICHTIQ^IOVTK ; ilium cpdomhov nsQi ret
hunc nofajtaTOQcc KMT svcpviciv; ille, teste Eusebio, hebrai-
cam quoque linguam addidicit, adeo ut ipsos etiam he-
braicos codices peritissime legeret (quod ce^te non de
multis praedicatur), hip, quae suis laroQuectis avyy^cscpctis
consignavit, .e graecis hebraicisque monumentis cql-
legiss.e perhibetur. Hue accedit, quod temporum notatio
neutiquam repugnat, iramo favet conjecturae, Dorpjtheiijn
nostrum, antequam Tyri fieret episcopus, presbyterum An-
tiochiae fuisse. Nam Dorotheus presbyter fuisse traditur
temporibus Cyrilli, egi ; scopi Antiochenij qui qnidein se-
dere coepit ab ao. IV. Probi usque ad XVII. Diocletiani
(280 3033. Quocunque igitur episcopatus Cyrilli
anno presbyteri dignitatem nactus sit Dorotheus, utique
idem esse potest cum Tyrio, qui jam priino anno Cyrilli

20) Nicepliorus Callisti, qui ceterumrelationem Eusebii cum quadam
solius orationis varietate repetit: Tvqavvov rr ( v Imown^v X\IIQOV-
nevov (lade ab a. 804, Dioclet. vicesimo, quo persecutio grassare coeperat).

31} Nimis acuti stint, qui ex his verbis colligtint, Dorotheum Eu-
sebii: in literis sacris praeceptorem fuisse. . Sic Tritheinius, jion re-
pugnante Valesio. Nicephorus:> bw gtijatv avrix; fixovaTijv yeveo&ui TOV
Evaefitov (dxovaryv male pro Eusebiano x<m/xoi5<ra/tei>).

5*

annum agebat quintum et vicesimum. aa ) Constat vero,
quemadmodum presbyteri Tyrii ad episcopatum Antioche-
num evehi solebant, sic presbyteros Antiochenos baud
raro promotes esse ad episcopatum Tyri, quae erat Par-
aliae s. Phoeniciae maritimae, primae Antiochenae dioe-
cesis provinciae, metropolis, Autiochenae sedis ttQn-
rpQ'QovoQ. Exemplo est ipse Paulinus, qui, postquam
aliquamdiu presbyter Antiochiae fuerat, episcopus Tyri
factus est eamqne ecclesiara tanta cum laude administra-
yit , ut , testibus Eusebio (c. Marcellum 4.) et Philostor-
gio (III, 15), pulso Antiochena sede Eustathio, ab An-
tiochenis evocatus, ad episcopatum usque Antiochenam
adscenderet. 23 ) Dorotheum autem Antiochenum Antio-
chiii Tyrum translatum esse, eo quoque fit probabile, quod,
favente Diocletiano, Bacpse'ov s. tincturae purpureae Ty-
riae procurator constitutus ac proinde Tyriis notus erat.

At vero, etiamsi ponimus, id quod per semet ipsum
simillimum veri est, Dorotheum Antiochenum et Tyrium
euudem esse, magnas in difficultates incurrimus. Exi-
stunt enim multae quaestiones, quas solntu difficiles esse
non diffitemur, solvi vero posse non desperamus. Et
prim a quidem quaestio est, quaenain causa fuerit, cur
Eusebius Dorothei episcopatum silentio praetereat ac ni-
hil plane de eo scire videatur? Regerimus, non concludi
posse ex silentio Eusebii ad Dorothei nostri fictionem;
nam simili modo Eusebius Methodium quoque, episcoputn

23) Assen tire non possum its, quae Tillemontius ait: ,,Puisque
Dorothe'e d'Antioche e'tait pretre avant Van 303, precliait et expli-
guait VEcriture , il n'est nullement aise' de croire, qu'il fut encore
vivant en 3G2. De la maniere meme, dont Eusebe en parle dans
son histoire, 35 ans avant Julien, il y a pent d'apparence , qtfil
fut encore vivant"

23) Similiter Calandio, nesciis Anfciochenis Constantinopoli ordina-
tue, Codonatum, qnem sibi praefecerant, et's. TVQOV. n^tatoQ-qovov *Av-
listtve&eovlaettV) ao. Zenonis VH, (Theofihanes p. 110).

69

Olympi Lyciae, delude Tyri, nusquam in H. E. comme-
inorat 2 *), adversarium ilium Origenis eximium, doctrinae
Christianae contra Porphyrium Tyrium (in. 304) defen-
sorem, quern Epiphanius collaudat, quern Hieronymus in-
ter scriptores ecclesiasticos recenset quemque Eusebii
tempora attigisse certissimum est. Latere quidem Euse-
biuin Dorothei episcopatus non poterat, de quo fortasse
alias dixit, sicut Paulini ad episcopatum Antiochenum
translationem in H. E. reticet, in 1. contra Marcellum re-
fert, quam tamen, quippe paulo ante vel post concilium
Nicaenum factam, jam in H. E. commemorare poterat. Al-
ter a quaestio est, cur neque Eusebius librornm a Doro-
theo scriptorum mentionem injiciat, neque Hieronymus
eum scriptoribus ecclesiasticis adnumeret? In Eusebio
mirandum non est, qui Dorotheum tempore eo cognove-
verat, quo ingenium ejus eruditioque necdum opera ab ipso
scripta laudanda erant, quae probabiliter provectiori aetate,
fortasse cum Odyssopoli vitam privatam ageret, elucubra-
tus est. Hieronymus autem in Catalogo scriptorum ec-
clesiasticorum, quern ao. 392 (^triginta annos post Do-
rothei martyrium) sexagenarius composuit, Eusebii H. E
praeprimis adjulus, CXXX scriptores ? 5 ) laudat ac proinde,
sicut amplius quadragiuta alios, Dorotheum quoque omit-
tere poterat, quern quidem si novisset, utpote studiorum
eorundem communione sibi conjimctuin, minime omisisset.
Si qui de his, qui usque hodie scripsenmt, inquit Hiero-
nymus in prooemio Catalog!, a me in hoc volumine prae-
termissi sunt, sibi magis quam mihi debent imputare.
Neque enim celantes scripta sua de his, quae non legi,

34) Non inscitia aut negligentia, ut videtur, sed propterea quod
Origeuem,, cujns ipse studiosissimua erat, iinpuguaverat, v. Vales, ad
H. E. VI, 33. n. 5.

25) Inter hos octo de scriptoribus canonicis atque etiam Pbilo-
ncm et Joscplium Judaeos, Senccam Stoicum.

7ft

V

nosse potui, et quod aliis forsitan sit notum^ mihi
in hoc terrarum angulo fuerit ignotuin.

Ouaestio est difficillima, quo tempore ante concilium
Nicaenum (quo habito rqv idluv JKXQOIXICIV K(n&K@i$ Do-
rotheas episcopatum Tyri capessiveiitj et quot anni, si
episcopos Tyri, de quibus supersunt nobis certiora testi-
moiiia , consideramus , episcopatui Dorothei remaneant 5
ad quam quaestionem solvendam necesse est, ut histo-
riam episcoporum Tyriorum brevi persequamur. Primus
episcopus Tyri 7 cujus nomen cpmpertum habemus, est
Cassius (Kaaaeog ri]g %<ZTK TVQOV txittyaicsg ^rj?ojrog),
qui synodo de die Paschatis C!aesareae, ut videtur, ha-
bitae interfuit, c. a. 198 (H. E. V, 35. 3 6 ). Temporibus
Becii Imperatoris (249 251) ecclesiae Tyriae prae-
fmt Marinus (Mccgwos $v Tvyqi), persecution! superstes
(ib. VII, 5). Sequitur Tyrannio (TvQctvvicov), qui, Dio-
cletiano et Galerio contra Christianos saevientibus, Ari-
tiochiae in mare deniersus est, eodem fere tempore, quo
Lucianus, presbyter Antiochenus (clar. c. 903 > ^ ne
periit (H. E. VIII, 13. Niceph. VII, 16/), ao. 309.
(Chron. Pasch, p. 279). Proximus, qui ab Eusebio no-
minatur, est PauHnus ille, ipsius $Qyo8iKMTii<s iminodicis
laudibus cumulatusj qui qu6 anno a presbyterio Antio-
cheno ad episcopatum Tyrium transierit, ignoratur. Sci-
mus vero, eum ao. fere 315. ecclesiam ipso moderante
magnifice instauratam Tyri dedicasse, porro eiiin ao. 318.
concilio Caesareensi 27 ) 7 ao. 325. Nicaeno interfuisse, quo
habito aliquamdiu superstes mansit (Theodorit. I, 6. So-
zom. II, 18. Theod. Mops, apud Nicetam V, 7).- Quo
anno episcopatum Antiochenum ingressus sit ? et quanidiu
eum gesserit, controversum est. Nicephorus, Theopha-
nes et Eutychius quinque annos ei assignant; at verisi-

36) Baluz. Nova Coll. Concill. p. 13.

37) Ib. p. S3.

millima est Philostorgii relatio, secundum quam Eusta-
thius, vir orthodoxus, ao. 327 ab Arianis episcopatu
Antiocheno depulsus est ejusque successor Paulinas, quern
Arias suae sententiae patronum mm injuria jactabat, per
sex tautummodo menses immere functus, vita excessit,
ao. 328. 88 3 Paulinus igitur episcopus Tyri fait usque
ad a. 32|-, eumque jam aliquot annos ante 315. in 1m-
jus dignitatis gradu locatum esse, consequitur ex illo Pa-
negyrico Eusebiano, in quo dicitur iteiQy xcel
(membronim ecclesiae Tyriae)
quae quidein in oratione verbis superlatis ve-
ritatemque exsuperantibus scatente non premenda propterea
puto, quia, etiamsi Paulinus sf atim post martyrium Tyrannio-
nis Antiochia Tyrum concessisset, superlatio quaedam re-
maneret. a9 3 Cdgiinur vero ad iiitervallum eerte bienii
inter Tyrannionem et Paulinum ponenduni, non solum ut
Dorotheuin, sed etiain ut Methodium , quern Hieronymus
postremo Tyri episcopum fuisse aperte testatur, interjicere
possimus. Et quidm, quaeso ; in Tyrannionis Antiochiae
necati locum Dorathens Antiochenus^ baphii Tyrii procu-
rator, sufftei poterat, persecutione Diocletiani adhuc du-
rante, quidni paullo post episcopatum susceptum expelli,
Odyssopolin deferri et, Licinio persecutionein renovante,
prohiberi, quominus ad ecclesiam suarn se reciperet?
Quidni Methodius Dorotheo succedens, qui, teste Hiero-
nymo, ad extremum novissimae persecutionis martyrio co-
ronatns est, item loco mox dejici et in Chalcide Graeciae
a persecutoribus deprehendi poterat? 30 } Hoc iniros non

28) Errat Le Ouien (Oriens Christ. II. col. 708), qui Paulinum
Philogonio successisse censet; namque et Pauiimis et Eustatliitis in-
tererant synodo Nicaenae, cf. Eutychii Annales ed. Poc. p. 433. 445.

29) Hyperbolis Eusebii novas addit Nicephorus, a quo Paulinus
uuncnpatur a/t<pl TO (Dowixow t'Q-vog foangsntov, (6's) oAAot>s sv

eneaxevciawto.

30) V. Leonis Allatii de Metliodiorum scriptis Diatribam.

habebit eos, qni noverunt, quot quantaeque in tempesta-
tibus illis, quibus ecclesia intus et extra vexabatur, mu-
nerum ecclesiasticorum obtinebant mutationes atque vicis-
situdines. Restat difficultas alia, quae Dorotheum, tnm
temporis in Thracia extorrem, plane non tangit. Nam
Epiphanius Haer. LXIX, 4} refert, Alexandrum Alexan-
drinum ad impietatem Arii eohibendam literas dedisse prae-
cipue &v ry Qotvixi] Zijvcovi nvc ctQX&ifp v Tvgip , quem
episcopum Tyri fuisse inde evidenter apparet, quod in-
ter episcopos Phoenices primus concilio Nicaeno subscri-
psit. 31 ) Ergone duos simul Tyrus episcopos habebat,
qui ambo Nicaeae aderant, quorum unus subscripsit, alter
non subscripsit? unum orthodoxum, grandaevum ac spe-
ctatuin, alterura ad partes Arianorum inclinantem suaeque
ecclesiae, certe parti ejus, suspectum?? Paulinum Ario
velificatum esse atque inter orthodoxiam et haeresin, fal-
sae pacis studiosum, misere claudicavisse, perspicitur e li-
teris Arii ad Etisebium Nicomedensem , in quibus Pauli-
num aliosque orientales episcopos suae doctrinae assen-
tire ac propterea anathema factos gloriatur 3a ), porro ex
literis Eusebii Nicoiuedensis ad Paulinum, in quibus eum
admonet, ut doctrinam (Arianam), quam hucusque ta-
cite foverit, audacius profiteatur acriusque, scribendo po-
tissimum, tueatur ac propaget 33 )) denique inde ? quod
Arius, a sjiiodo Alexandrina ao. 321. excommunicatus, per
internuncios a quibusdam episcopis, inter quos Paulinus,
petiit, ut sibi sectatoribusque suis potestatem pro concione

31) Concill. General. T. n. p. 51.

32) 'EnEidfi, scribit Arius, Evoi^io^ 6 dJe/L^ds aov lv KataotQsl^,
ncti 00(foros ai Uav^Zyoq ttal 'A&avdaioi; xui fgijyo^ioq xctl 'AtTtog
at rtdvrsq ol Kara, tijv avaroiijv liyovaiV) oft 7t^ovji^g%Et 6 0f6? tov
vlov avce^yoj;, aya^e^a eyivovro, dl^et /tovov ftdoyovlov (episc. AntiO-
clieui, quem insecuti Enstathius orthodoxus et Pauliuus ariauizans)
etc. Nicephor. H. E. YIIT, 9. Tlieodorit. I, 5.

33) Nicephor. VIII, 10.

73

docendi ? quam adhuc usurpaverit, rite concederent. 84 )
Fieri igitur poterat, ut episcopatns Tyrius, quo Paulinus,
utpote avfjLtpmvm L4g>e/g>, indignus visas est, ab orthodo-
xis, praeeunte Alexandro Alexandrine, Zenoni, viro ve-
nerabili et exactae jam aetatis, adjudicaretur. <

Nondum ad finem scrupulorum dobitationumqae per-
venimus; superest enim, ut, historia; episcopatus Tyrii
inde ab ao. 325. usque ad a. 369. (quo ao. Dorotheas
Odyssopoli martyr factus esse dicitur) diligenter excussa,
videamus, an Dorotheo locus aliquis relinquatur. Post
concilium Nicaenum Paulinum aliquamdiu Tyri mansisse,
donee Antiochiam evocaretur, jam vidimus; proximus
episcoporum, quoad scimus ; est Paulm, qui ao. 335, cum
Constantini mandato ad causam Athanasii componendam
synodus Tyri haberetur, insidiis ilia malitiaque infamis,
Arsenium, factionis Meletianae episcopum, quern occidisse
ac mutilasse Athanasius accusabatur, Tyri inventum se-
que Arsenium esse pernegantem convicit. 85 ) Post Pau-
lum duos novimus ecclesiae Tyriae episcopos Arianornm
haeresi deditos, quorum prior est Viialis, qui ao. 347.,
cum Ariauis Sardica Philippopolin secedens, epistolae
haereticorum subscripsit 36 ), posterior Uranius, qui ia
concilia Seleuciensi ao. 359. formulae fidei a Georgio
Alexandrino et Acacio Caesareensi compositae subscri-

34) Nicephor. VIII, 11.

35) Haec noa satis accurate referfe Le Quica (1. 1. col. 805) , v.
Athau. Opp. I. p. 183 Ben. Niceph. VIII, 48. 49. Theophanes p. 25.

36) ,,Vitalis episcopus a Tyro" (Le Quien col. 805), sub
Decreto Synodi Orientalium apud Serdicam episcoporum a parte
Ariaaornm, quod miserant ad Africaju (Hilarii Pict. Opp. COl. 1334
es. Ben. Labbei Concill. II. p. 711, a.). Intelligitur vero synodus
pseudosardiceusis, It. e. philippopolitana; Ariaui enim
,,monstrum deforme Pliilippis in Thracia genitum honesto Sardicensis
concilii nomine declararuut partumque matte adultera natum alienae
uxori legitimae injuste snpposuerunt" (Labbens 1. I.). Quare aequi-
voce loquitur Relandus (Palaest. p. 1054), qui Vitalem concilio Sar-
dicensi snbscripsisse dicit.

74

fisit et propterea exauetoratus est. 3T ) ; Hie an Tyriasede
se abdicaverit r . relattrm non legimus 5 certe non diu pri-
stinam dignitatem suam obtinuit. Nam ao. 368. concilio
Tyanensi, 381. oeeumeniea Constantinopolitano intererat
Zeno, ep. Tyri, a Meletio ordinatus 38 ), cut (scilicet sub
Valente Augusto) oppositus est Diodoriis, ex antiquis
catholicis ...vir (ut ait Rufinus) et teutationum documentis
probatus, quern Paulinas, Juxta Meletium Antiochenus
episcopus ; Tyriae::ecclesiae praefecit, ,quod quidem exem-
plum duorum Tyri episcoporum diversas eodein tempore
paries repraesentantium extra omnem dubitationein posi-
tum est. 39 ) , ;

Haec cum ita se habeant, vacillare vel potius jacere
videtur testium de ; Dordtheo fides. Siquidem non potest
JDorotheus illico post concilium Nicaenum episcopatum
Tyri recepisse, non potest ecclesiam Tyri usque ad al-
ter um Juliani Parabatae- annum rexisse^ non potest con-
tinuo Tyri cpmmoratus esse ? ubi r cum per hoc tempus
controversiae gravissimae agitarentur, profecto non pote-
rat delitescere. ,At nihil hnpedit, .quominus poriamus, eum,
Zenone mortuo et PM/maAntiochiam translate, (for-
tasse auctoritate Sanctae Synodi, cui interfuerat) munus
teinpore perseeutionis amissum recuperavisse ., sed , post-
quam per aliquot annos eo functus est, episcopis ab Aria-
nis deinceps intrusis cedere coactum esse ? vel ? quominus
ad aliam conjecturam confugiamus , eum ^ exauctorato de-
mum Uranio } episcopatum suum rursns esse adeptum.
Huic cpnjecturae fayet Synopsis prologus, in quo
diserte dicitur, Dorotheumj post mortem Diocletiani et

37) OVQUVIOI; en. Tvqov Epiph. haeres. 73., v. Le Qnien 1. 1.

38) Sozom. VI, 12. Baroniua hxmc Zenonem (II) cum Zenpne
priore, qui cone. Nicaeno subscripsit, inscite confivndit (Martyr. Bonj
Jua. V.)-

39) V. Le Quien Col. 805 a.

Licinii paroeciae suae restitutum, episcopum mansisseus-
que ad tempora Juliani > unde Gdnsequittir ,# cum annusj
quo restitutus sit., sileatur, eum certe Julian! <clandestina
persecutione , ingruente sedem episcopalem tenuisse 5 .con-
jectura vero prior satisfacit Theophani, : cui major em,
quam Procopio isti , ; auctoritatem trifeuimus. ; Is cautius
veritatique, ut quidem mihi videtur, xeonvenientins dicit,
Dorotheum 3 postquamj ex exilio reversus, synodo .- Nicae-
nae interfuit, rr\v ISiav maQOMiuv ^^ recuperasse (non de-
finite tempore ejus recuperationis) et vixisse usque:;ad
Julianum id quod, nisi yerisimile,' eerie npttjincredi-,
bile aut :absurdum esse, inter eredulitatem et mcredulita-
tera medium tenentes j . ex ipsa iTyriae; ecclesiae historia
demonstrayimusv :Neqiie igitur opus habemus, cunvMartyro-
logio Romano 40 ) episcopali dignitate: Dbrotheum exuere,
repudiatis veterum testimoniis , quae supra ; protulimus :
ad quod comprobandum Baronim fmgit, Dorotheuin presby-
terum (eundem , de ^uo, Eusebi YU>; 26. Niceph. VI,
37) nunquam Tyri episcopum factura, sed( Tyri soium-
modo natum et Edessae^ , non Odyssopoli inartyrem mor-
tuum esse. 41 ) Atque etiam > magis rejieiehda test senten-
tia Bollandiy qui alium Dorotheum ep. Tyri martyrem,
alium presbyterum Antiochenum, alium auctorem rhapso-
diarum puerilium de vitis prophetarum et diseipuloruin

40) ,,Tyri (passio) Si Dorotliei presbyieri, qiti Siib'Dioeletiano
nuilta passus et iisque ad Juliani tetnpora sitperstes-, ^ub eo annum
agens septimum supra centesimum, veiieraudam senectam martj-rio
honestayit'' (Jun. V.)^ Eadem fere testahir Baronius fusitistlegi in
Chron. Anastasii Bibliothecarii (abbatis' Roman! c. 870 886 , fliii
Chrdnographiam snam ex Clironicis Nicephori Patr,, Georgii iSyncelli
et Theoplianis concinnavit), ubi Dor. Edessae in Syria, centesimum
qu in turn annum agens, sub Jul. Apost. martyriam consummasse
perhibeatur. At Anast. textus excusus nulla in re a Tbeophane discedit.

41) Baron. Annales I. an, 33. n. 40. II. an. 283. ri. 9. IV. an. 363.
n. 39. Martyr. Rom. p. 347 s. Synopsin Baronius non ab hoc Ty-
rio, sed ab abbate Romano ejusdem nominis exiisse censet.

- 76 -

Christi esse opinatur, vel eorum, qui, velut Carolm du
Fresne, Dorotheum Tyrium in rerum natura unquam
fuisse negant.

At bene discernenda est quaestio de existentia ali-
cojus Dorothei Tyrii episcopi et Odyssopolitani martyris
a quaestione de autheutia et antiquitate relationum, quas
auctor Synopsis ex ejus commentariis transtulisse ait,
qui quidem suppositi esse poterant ac pseudepigraphi,
praesertiin cum eos la tine scriptos invenerit. Etquam-
quam non absonum est , Dorotheum latinam linguam cal-
luisse, id quod de Gregorio quoqae Thaunwturgo praedi-
catur 43 ), tamen eum latine scripsisse persuadere mini
non possum. Quare conjicio potius, ejus commentaries,
sicut JLoi^vct Hermae et '^.VKTQOTIIJV Irenaei, jam antiquo
tempore latinam in linguam converses fuisse. Hancver-
sionem invenit Procopius, eamque pro archetypo habuit.
Dorotheum vero Bomae fuisse, utrnm iude solummodo
suspicatus fuerit an aliunde noverit, satius est in incerto
relinquere, 4S )

Ad authentiam vero relationum Synopsi comprehen-
sarum quod attinet, partem de Prophetis a Dorotheo ep.
Tyri profectam esse posse, collata prisca ecclesiae sy-
nagogaeque traditione, supra breviuscule ostendimns.
Partes de XII apostolis et LXX discipulis Domini 4 *)

4S) Easel). H. E. VI, 30. Hieron. Catal. c. LXV1., ubi '

(disciplinas Latinas) de jure potisaimum civ ill intelli-
genda non uego.

43) Potest non minus vernm esse, quam certtim est, Porphjriuia
Tyrium ao. 364. e Graecia Romam venisse, Plotino adliaesurum. Po-
test etiam Bomae sua vnonvr^ra scripsisse, plane sicut Hegesippus
(ex cnjus vTionvqiJMai, ut ex notis Combefisii ad Hippolytum de XX
apost. apparet, complura hausit), qni, suscepto Romam itiaere, in va-
riis, quas peragravit provinces, cum viris apostolicis colloqiieus ec-
clesiarum origines investigavit Romaeque fere per deceunium com-
moratus est.

41) Textum ear urn authcuticiun dico; mirnm est enim, quot quan-

itidem Dorotheum ill tun antiquum auctorem habere posse,
facile concedes, si traditiones veteres inde a Hegesippi
fragments ab Eusebio conservatis et duos libellos Hip-
polyli Synopsi simillimos contuleris, primum libellum s.
indiculum JICQC TWV i@' 'dnoarohoav mov ttttctoros avrav ^37-
QVJSV xcsi iiov $TheiK>&ij, qui Hippolyto tribuitur a Geor-
gio Cedreno , Theodoro Metochita, Michaele Glyca et in
Codd. Reg. 1820. Barocc. 306. , deinde indiculum mgl
raw o 'JhtoffTohav, nomen Hippolyti prae se ferentem in
Cod. Barocc. 306. et in duobus Codd. Bibliothecae Cois-
linianae a Montfauconio descriptis. 45 ) Hos quoque com-
inentariolos ; posteriorem potissimum, Le Moyne, Combe-
fisius , Du Fresne , Fabricius , utpote Hippolyto , Romani
Portus episcopo, indignos, pro pseudepigraphis et ad Hip-
polytum Thebanum vel alium ejus nominis referendis ha-
buerunt, honoris Patruin, ut mihi videtur, aequo studio-
siores. Ego vero eos a Portuensl Hippolyto confectos
esse posse et certe Synopsi antiquiores esse, contendere
non vereor. Fortasse Dorotheas iis usus est et faehii-
ytftois (Niceph. 1V> 31) nova &wA^i///<M# adjecit.

^ ^

*

n.

BE PSEIT1-EPIPIIA]IO.

His de Pseudodorotheo disputatis 7 libet nonnulla ad-
jungere de Pseudepiphanio, Pseudodorothei paene

tasque conversiones commutationesque Synopsis sub manibus inscio-
rura librariorum sciolorumque interpolatorum decursu temporum per-
pessa sit, adeo ut forma ejus genuina quasi obruta sit ac nonnisi cri-
tica solertia erui queat. C. Pabricii Bibl. VII, p. 453. not. et Lam-
becii Comm. Bibl. Vind.T. III. p. 49 - 53.

45) Edit, a Combefisio iu Anct. uov. T. II. (Paris. 1648) etaFa-
bricio in Opp. Hippolyti (Hamb. 1716), adjectis notis Franc. Combefi-
sii et Stephani I/e Moyne; cf. Da Fresne ad Chr. Pascb. p. 436 e.

_ lye _

- C7 .

omnibus in rebus gocio ac consorte , quippe qui - totidem
seriptiuhculas ejusdem argument! ac pretii- confecisse per^-
hibetur iisdemque^probris ac contumeliis a pontificiis pa-
riter iatque or^iodoxis doctoribus vexatus est. Cqntra
hunc Cangius, Gavaeus, Petavius, CoteleriuSj Ceillieriusj
OudinuSj Bairioldus^) multique alii quasi uno ore decla-
mitant ^ Huetius et Garpzovius (^Introd.) Dorotheum Pseud-
epiphanii siniiam faciunt^ alii Pseudepiphanium pseiido-
'dorotheanam Synopsin compilasse suasque inde nugas
corrasisse arguunt. . Inusta est ei tarn insignis -infa-
miae nota, ut non sine dedecore atque ignominia causa
ejus suscipi queat^ praesertim ,cum tot tantique viri lite-
rarum ecclesiasticarum peritissimi fraudis mendaciique eum
condemhaverint. At' fortasse scriptdri oppresso jam de-
speratoque ab omnibus opitulari possumus^ fortasse judi-
ciuin exisjtimatorum illorum nimis acerbum ac malevolum
mitigandum et relaxandura est aliquatenus 5 fortasse Pseud-
epiphanius ab Epiphanio Cypri episcopo non est tarn
alienus, quam plerique opinantui'. Non diffido, me hoc
probabile facere posse.

Priusquam vero hanc in rem diligentius inquiramns,
dicendum est, quinam libelli Dorotheanae sive Procopia-
nae Synopsis consimiles Epiphanio illi, ut dicitur, fictitto
attribuantur. Hos deinceps 'enumerabimns. 1) Tov ayiov

KVIIQOV

ff CSV %Cfl 7COV

^b Albano Torino 1529, a Joach. Zehnero. 1612, a

!r." ; H. ; ' ; '. i : -'?-.'.... ! ; "- \: . , , .,-..;). ;,.:.>;:;,,: ,\> 's'i:;'u?!;;

Dion. Petavio in T. II. Opp. Epiphanii 1622 (Paris.
1682 Goloniae} cum varietatibus God. Augustani mul-
tum discrep^ntis. Hoc dpu^

Fresne fad Chr. Paschale p. ,505} refert, in. Cod. Pa-
ris. Keg. II. MDCCGCLI.%1.^228- scripto a. 1291. et

46) Ceusura Librorum Apocrypliornm II, praelect. 188. 139.

ex Cod. veteris>Roinae>; qi a. : 7i59^^t annotating exaratus
erat, desumpto. #) Ejus4 . nsgl row
JlQOcpqT&v., (itcti) ito&ev qaav ^stcti'Jtov
Paris. Reg. II.MDCCCX. etanonymeinCbdvIEMCDXXm
(Du Fresne 1. 1.). Idem libellus^^x'prioi-eymt Lambe-
cios (Comin. Bibl . ; Caes. Vipdofc IV 'lit * p; *! 98} refert,
abbreviatus; ab eoque tarn fespecitti ordinis quam styli'iion
mediocriter discrepans, ctMatihetur-in Cod. Theol. Of, Viu-
dob. LXXXIX. Num. 24. &) Ejasd. opusculum de
LXXII Prophetis et Prophetissis, in quo prae-
ter nuda nomina nihil nspe^iturj ^d. ex Cod. Par; Reg.
MVII. a J. B^ Cotelerio in notte ad 1. IVi Constitiitio-
num Apostolicarum. 4 T ) . 4) Tot/ ?Eiticpavtov 'EniaxoTiov
itEQt TOJV ayicov ^^JtoatoUuyv^ ; nov i'xetGTQg KVTWV
(mi ttegt) xat nov ^TE^svTtjffccv xai ret &yict ctvrwv
noil itsivrpii God. Par. Reg. H. MDGCCGLt-'foI.
233, cui quidem Syritagmati subjiciuntuf nomina et epi-
scopatus LXX Discipulorum. Teste Du Fresne (1. 1. p.
437) nihil aliud fere continet, quod non habeaturi apud
Dorotheum, et seriem XII Apostolorqm eandem informat
cuin ilia, quae operibus praefigitur Oeciimenii. 48 ) 5) Huic
Epiphanii opuscule subditur in eodem God; aliud, ejiisdein
forte Epiphanii, hoc titulo: T ovofuzTa TCOV yovtcdv v&v
tfi' 'AnoG-cb'kcav xcel rov Msh%iGedfy> "cd. a J. B. Gotelerio
ad Gonstit. Apostol. c. 194. Du Fresne ad Chr. Pasch.
p. 437 s.

Haec sunt opuscula, quae in Codicibus Epiphanio
adscribuntur et a viris liter atissimis unanimi, quoad ego
scio , consensu pro spuriis et jpseudonymis habentur. 49 )

' (

| ',' : ' i '' . i '' '.\ \ -''.-': - >

47);iHoc ejt, ^nperiua (Nr. 2. efc, 3.) io,Codd^';eonjungi sdlent> y.
Fabric. Bibl. Tom. VHt. p. 272 not.

48) Ex hoc opusculo quaedam liic illic adducit Cotelerius in No-
tis ad Patres Apostolicos c. 263. 397. 358. .;'

49) Fabricu Bibl. Tom. VHI.-p. 371 ss. . ; :

- 80 -

Ad tria posteriora quod attinet, quorum tantummodo duo
integra edita sunt [Nr. 3. 5.), origo singulorum Epipha-
niana unius solius Oodicis testimonio nititur, quod sane
parum valet contra antiquitatem de his scriptiunculis si-
lentem. Qnare primum de his tribus a Cotelerio et Ou-
dino (I. c. 538) tanquam opella Epiphanio indigna reji-
citur; cur eo mdigna sit, non video, nee tamen habeo,
quo jure eum istius indiculi auctorem esse pronunciem.
Alterum poterit esse traditionum ecclesiasticarum de apo~
stolis collectio ab Epiphanio facta et propter rerum si-
militudinem collectionibus Hippolyti et Dorothei etiam di-
ctione simillima; at unius Codicis suffragium non sufficit,
standum est igitur Cangii et Cavaei judicio, qui hocquo-
que opusculum suppositum et ex synopsi Dorotheana com-
pilatum esse dictitant. Postremum denique, libri Athana-
siani item suspecti ac plane anilis 50 ) par ac simile, ne
nomen qnidem Epiphanii fert, sed a Cangio adscribitur
Epiphanio, ut ei rursus abjudicetur. Missis igitur his, ad
duo priora nos convertimus.

Haec duo compluribus in Codd., quorum unus, ut vi-
dimus, ex perantiquo exemplar! seculi octavi medii de-
sumtus est, inveniuntur, Epiphanii nomine inscripta. Nemo
autem non videt, eorum opusculornm uni cum altero sum-
mam intercedere uecessitudinem. Alterum eniin, quod de
XVI prophetis agit, prioris epitome est ac proinde in
Codd. Epiphanii nomen modo gerit modo non gerit. Haec
vero duplex ejusdem libelli editio mirum habere non po-
terit eum, qui reputaverit, ipsum Epiphanium sui Pana-
rii 'dvcM(pa2.c!l(offiv condidisse et Anastasium libri ejus
rnQt r&v //?' M&GW, quern genuinum esse vix dubitari
potest, epitomen confecisse. 51 ) Epitomator libri n^

50) dmti ex^Q"H 6 MeXxtaed&tt an:arojf, n^tta^ xal

(Opp. II. p. 339. ed. Bened.), v. Cave I. p. 195. Oudin. I. c. 344 ss.

51) Plane sicut ex Epiphanii Panario librura suum de haeresibiis

HQO(pr]TK)v quisnam sit, non constat, nee magni re-
fert. Summa igitur quaestio haec est ; utrum hie ipse
liber de prophetis Epiphanii sit an cujuspiain Pseudepi-
pbanii, qui vel ipse ilium se esse finxerit vel tottis fictus
git a librariis.

Quarn ad quaestionem recte responderi nequit, quin
prius Pseudepiphanii cum Pseudodorotheo accurata colla-
tio instituatur diligenterque exquiratur, quaenam inter eo-
rum de prophetis opuscula ratio intercedat. Hanc colla-
tionem, iterata saepius lectione ponderatisque vel singu-
lis utriusque vocabulis, institui et haec inveni partim
amborinn communia partim alterutrius singularia: 1) Dif-
fert eorum opusculoriim propositum ac proinde am-
bitus: nain Dorothei consilium latius patet, quam Epi-
phanii - 3 ille vitae uniuscujusque prophetae praemittit
adumbrationem characteris ejus, ut ita dicam ? christolo-
gici 53 }, oratione satis ainpla conceptam, cui quasi appen-
dicis loco vitam subnectit ; hie in solis vitis prophetarum
enarrandis versatur. 2) DifFert nu merits prophetarum,
de quibus agunt: nam Epiph. agit de XXII prophetis V.
T. et III N. T. (in compendio inedito solummodo de XVI

excerpsifc Jo. Damascenus. Quare Damasceai liber in Cod. Vindob.
inscribitur Tov na,y.ctqlov 'Emyaviov 'Emaxonov KVTIQOV fii-qyijaiq avv-

TO,ttO? H. T. X.

53) Ejusmodi vnorvnuasts librorum proplieticornm etiam peculia-
ribtis libellis comprehendi solebaut. Tails est Eusebiautis, quern Cur-
terius edidifc et quern AUiaaasius, qui dicitur, auctor Svv&^siaq envto-
ftov T^C &eiut; yqavqs, totum hnic ipsi iutexnit; talis Epistola Hiero-
nymi ad Paulinum Presbyterum de omnibus divinae historiae libris.
Si qtiis vero suspicetur, Dorotheum hujus solius adumbrationis au-
ctorem esse, non vitamin: obstat disertum Procopii testimoniuin,
secundum qnod Dorotheus etiam toro^tjatV) ev-Q-a 6 xa&sT^-Tmv nqoyi]-
rwv TOV (ilov ereieaev (Cave 1. 1. p. 164) xal ortjis^ 'le^sftlctq ieqevt; oiv xai
aQoytjTti<; &slo> nvev/4UTt n^o&-0)^ijaag xai riji; 'legovaalrji
ftsra tip zekevT'qv 'Iwaiov TOV (tctadtax; 'lovSaiat; , O.QCK; itjv axtjvtjv
octi'xijv xai tyv xifiotTov r-^5 dm&yxtii; x. T. A. (Cave p. 169 s.), quibus-
cum cf. vitam Jeremiae Chr. Pasch. p. 157.

6

82

V. T.), Dor. vero secundum Chronicon Paschale deXIX
V. T., sec. versionem Musculi de XXIII V. T. 3) Dif-
fer!; etiam or do prophetamm : nam Epiph. in prophetig,
quorum libri in canone exstant, ordinandis magis hebrai-
cum codicem, in ceteris chronologiam sequitur; Dor. in
illis alexandrinae version! totum se a.pplicat, ceteros post-
ponit. 53 ) 4) Differt quodamtnodo -die-tip, quae, ut plu-
rimuffl his in opusculis gernina ac siinilis, habet tamen
hoc diversitatis, quod Epiph. Dorotheo passim est veiv
bosior ac copiosior. Quae Dor. strictim attigerat brevi-
terque narraverat, Epiph. pluribus verbis dicit longiusque,
additis glosseraatibus illustrantibus, producit (e. c. in vitis
Naov/ji et 2o(poviov), ita ut Epiphanii textuin secunda-
viuin ve\ certe libello Dorotheano non antiquiorem esse
per oinnes dictionis varietales perluceat. 5J Differt non-
iiullis in vitis rerum dispositio: nam Epiph. res in
vitis 'J[piov et 'Ian/a narratas, quas Dor. non bene dis-
posuit, ineliorem in ordinem convenientius teniporum no-

53) Ordo prophetamm in CUronico Pascliali Dorotheanus esl
Iiic: 'Hi/a? (p. 146 s., cujus desci-iptio nescio ciijus cnlpa hue trans-
Jata est, vita enim, rjuacniii arctissime earn conjungi oportet, infra
p. 161. sequitur); duodecim pvophetae minoresj qnatnor majores:
laai'aq, 'IfQSfilai;, '/e^fxt^, /iaviyi; 'H).iag o Qea^ht^i 'ElKsaatog;
ZazctQiut; 6 vloq 'Iwdae. In textti lat. Bibl. Patr.: Duodecim pro-
pliefae iniuoresj qnat'uor majores; Elias; Elisaeus ; Zucharias f.
Joadae; Nathan; Addas ex Silo; Joath; Azarias: quorum quideiu
quatuor yitae utriim ab ipso Dorotheo an ab interpolatore quopiam
recentiore adjectae sint, satins esfc ia incerto relinquere, praesertim
cum ne de Codice quidem, ex quo Muscnlus vertit, aliquid comper-
tuin habeamus, Ordo Epiphamanus hicce est: Na&dv; ^/tw? o
2ij).(aviTi](;; 'I oici/u,; *A aglets ; 'Hiiag; 'Ebiaaatoi; ; tves prophe-
tae majores; 4avn}k; duodecim prophetae miaoi*es; Zu^a^ia^
vib<; 'Jwdae, narrjq 'lo>dvvov tov Banriorov^ SipEwv, 'Iiodi>vi]<3 o
Bami azrji; , quo aptissime (v. Mat. 11, 13. Luc. 7, 29) prophetamm
cojiclnditur series. Ouare tres vitas postremas ad N. T. pertinentes,
quas insequitur epilogue, ab ipso anctore opusculi optime dispositi ad-
dilas esse, non est quod dubitemus. Consentiunt vero Epiph. et Dor.
in eo, quod in proplietis miuoribus ordinem LXX Interpretum
servant, de quo v. Hierouymum in pi'ooemio Joelis.

' - 83 -

tationi distribuit. 6) Differunt denique aliquatenus res
ipsae: nam, excfepta vita Jeremiae, in qua (id quod mi-
rum) Dor. longior est et fabulain de reliquiis pro'phetae
per Alexandrum Macedonem Alexandriain translatis solus
narrat, Epiph. in rebus quoque plura praebet, quain Dor.,
queiu multis in locis supplet. Epiphanii propria sunt, quae
narrat de tumba Ezechielis in Syria, de signo Habacuci
Judaeam habitantibus dato, de hymno Aggaei et Zaeha-
riae, de vaticinio Hoseae uyQcicprp; hie solus Amosum
Jesaiae patrem fuisse diserte dicit 5 *) et Cyri victoriam
de Croeso et Astyage a Zacharia praedictam esse refert.
Hie solus Zachariam, rtnv ScoSwa penultimum, filium Ba-
rachiae 55 ), et Zachariam f. Jojadae, quern Dor. a Joaso

54) Fabula insulsa, quae Amosum,. commutatis nominibus
et DIGy propter formam alexandrinam ambornm concineutem '
patrem Jesaiae esse comminiscitur, jamjam a Clemente Alexandrine
quasi dnbitationis expers profertnr, Stromata p. 389 ed. Oxon. 'Afiw?
xctl 'Haaictg 6 vioq IXVTOV. Rejicitnr antem a Cyrillo Alex. (Opp.
T. III. p. 247: emaiiitfivota&oM de xar.elvo olpctl nov ^jjutjttov, ws STS^OI;
yv 'A(t,d)t; 6 'Haaiov JTUT^), et ab Hieronymo (Pr. in Amos.), ut com-
mentum ex hebraicae linguae inscitia ortum; niliilomimis recoqnitnr
a Ge. Cedreno, Synopsis p. 107. Fortasse haec quoque opinio judaicae
traditiouis perversione couflata est, v. Lev. Babba c. 6. (N^DJ Jl

p), favente temporum calculo (v. Eusebii libellum negl
pifJUov TWV UqoifriTMv ovofiaaiai; 2. 13. ed. cum Procopii comai.
in Esaiam a Curterio Paris. 1580. fol.).

55) Cum lamen, quae Mat. 33, 35. Luc. 11, 51. de Zacliaria f.
Baracliiae dicuntur, judaicam traditionem partim approbans partim
pervertens, de Zacharia f. Jojadae praedicet. At Epiph. etiam in hu-
jus vita uil recens comiueutum , sed tradUiouem ecclesiasticam secu-
tum esse, nescire videntnr ii, qui cum Petavio Psendepiphanio ,,sex-
centas mendaciorum nugas" objiciuut. Audi modo tres patres quarti
seculi ac proinde Epiphanii aequales. Primum Basilinm Magnum,
qui in homilia flq r-fjv ayimv rov XQIOTOV yivvrjaiv ait: Sij^ol de y.at
vf xctra tov Zct^oi^ioiv iaroqlcx,, dzt niXQi TtctvToq na,Q&ivo$ <t\ Jlfa^ioc. io-
yoq yoi(> 1 1? earo, <xi OVTOG ex naQU doasax; elg qpcit; uq>iy-
(i e v o e , ort 6 Zu^a^lct? , iv ty tiav jzaq&evuv %<a(>q> ti\v Maglav y.arcc-
Toe|e fieta, trv rov Jfvgiov xvqaiv , vno tiav 'lovSalwv }tctrsgiovv&-rj

TOV vaov xat TOV &votcK}Tr]()iov , lyK^&Eiq vnd TOV iaov, w? ffta
TO 7iagddoov IX.EIVO y.al nokvpvqiov aijpetov ,

6*

84

-\
rege Judae juxta altare interfectum narrat, Joannis Ba-

ptistae parentein e&se perhibet, a rege Herode eo ipso
in loco interfectum. His fere in rebus differunt opuscula
ilia, quorum est ceterum tanta, quanta ovoruin, inter sese
similitudo.

His, expositis, quaestio suboritur diffi&lliina. Nam
cum opusculoruin eorum duorum, quantuinvis, ut vidimus,
aliquot in rebus discrepantium, tainen idem sit quasi sta-
inen, atqne insuper Epiphanius iibruin Dorotheanum ante
oculos habuerit eumque expoliisse ac supplevisse videa-
tur, non vice versa: quaeritur, quomodo libri Dorotheani
a Procopio, presbyterd C. P., c. a. 525. e Latino in Grae-
com conversi textus graecus praesto esse potuerit Epi-
phanio Salaminensi, qui jam ao. 403. pergrandis natu
obiit? Nullo enim modo tanta in verbis sententiisque
consensio fortuita esse potest, neque inultum proficimus
ariolando, vel Dorotheuin et Epiphanium e communi fonte
hausis&e, vel Procopium in vertendo Dorotheo Epipha-
niura graecum adhibuisse , vel Epiphanii textual a libra-
riis cuin Dorotheano esse confusum ; sed certuin est, aut
Dorotheuin Epiphanii aut Epiphanium Dorothei esse imi-
tatorem. Solum autem hoc posterius admitti potest. At-
qui si textum graecum libelli Dorotheani ad Procopiuui
referendum esse dubitatione caret, opusculum Epiphanii
suppositam et pseudonyiuum esse evidentissinie apparet 3

&lvov ywvytiuaav xui rr t v nccQ&eviav fiy dicKp&eiQCKfav. Sequitnr Chry-
sostomw iu horn. LXXV. in Matthaeutn: Ti$ lortv o ZayctQia? OVTOI;;
ol IASV rov 'loidvvov Trarf^w <faatv-' ol de rbv n^oy^T^v ' 01 de eregov rivet.

div'ivvfiov If (tea , Sv xai 'I<aSoU (pijaiv ^ yyaiptj. Denique Hieronymus ille
sobrius et hebraice doctus lib. IV. in Mattli.: ,,AHi Zacliariam pa-
trem Johannis intelligi volunt, ex quibiisdani Apocryphorum
soanniis probantes, quod propterea occisus sit, quia Salvatoris prae-
cliearit adveutum. Hoc quia de Scriptnris non habet auctoritatem,
eadeui facilitate contemnitur, qua probatur. Alii istuiu volunt esse
Zacliariam, qni occisus est a Joas rege Judae inter templum et altare,
sicut Kegnm narrat historia."

*

85

etj si in eo vindicando desudare vellemus, profecto et ope-
ram et oleum essemus perdituri.

Verum enimvero syntagma Dorothei de Prophetis non
esse, sicut cetera, a Procopio translation, his argumentis
evinci posse mini videtur: 1) quia Cosmus Indico-
pleustes, qui suain XQtffTiavutrjv Tonoygexptav c. 535
547 conscripsit, characteres christologicos , quos Doro-
theus singulonim prophetarum vitis praemisit, verbatim
descriptos, Dorothei nomen silens, quinto Topographiae
libro intexuit, quo praesupponitur, syngrannna Dorothea-
num jam pridem graece exstitisse publicique juris factum
esse. 56 ) 2} quia Procopio tanquain translatori in Codd.,
quoad ego scio, prorsus non attribuitur. Plerique enim
Codices nonnisi syntagmata de LXX discipulis, de By-
zantinis episcopis et de XII apostolis continent, qnae
quidem ipse Procopius in singulorum epilogis graece se
iriterpretatum esse profitetur^ contra syntagma de Pro-
phetis nusquam singulari vel prologo vel epilogo interpre-
tis instroctuin reperitur. 5? ) 3) quia ex ProcopH ad syn-
tagma de XII apostolis epilogo ; in quo complura a Do-
rotheo in ejus IffTogutoig ffvyy^cx^aai itidein narrata
rhapsodice profert 5S 3 ; necessario sequitur, Procopium
has partes scriptorum Dorotheanorum (quas non appellat

56) Montfaucou Collect. Nova II. Fortasse etiam ceterorum pro-
phetarum, qui in Syngrammate omissi sunt, descriptio indole ac di-
ctione simillima ex historicis Dorotliei vnonviyuMi desumta est.

57) V. de Codd. Synopsis Oudintim et Fabricitim I. 1.

58) Cave 1. 1. p. 169. Evqn/iev Je (adde xai) ravTa BV roTq laro-
gtxoc; avyyQdntioiaiv rov Trgols^&svroq 9-tiov avfyim dwqo&ioV) art 2v-
ftdw 6 Kvyyvctioi; iaravQo'iQ-t] vnsq rov Xqiarov (cf. Fabric. B. Gr. VII.
p. 453. not. de Cod. Montfaucon. CCXXIV.) xai armey 'Je^e/tt'ac x. r,
L y.al (OTJ) y &vyar^q rijq 'Hpadiadot; K. r. L (qua in histo'ria Doro-
theas rursus tradiMonem ecclesiasticam seqiiitur, v. Nicephor. 1, 20.
et quae refert Cedrenus f. 151). Pro evf>o[ie > <Je etc. in Cod. Vindoh.
XXXIV. legittir: Kcptiaev de ev rot? avrav avyygd/tiMaiv 6 cJ^AwS'tig

<;, on, ttal Slpwv 6 KvQijvaioq VTI&Q XQWTOV aTm>()(<>&ii<;
(Oudin I. c. 1385). En quantum librarii sibi indulserint,

86

vel plane non vel nondum turn transtn-
lisse. Prius autem, assumtis argumentis prioribus, est pro-
babilius. Supponendum est igitur (donee e Codd. con-
trarium .probetur), syntagma de Prophetis non pertinere
ad ffvyygd/jifjiciTci (xa/uoci'xa, sed ad Skl^vinc! ; utraque enim

My f

lingua, teste Procopio, commentarios historicos coinposuit.
Hoc de Prophetis Syntagma, quod, si modo .prooemium
minime spernendum ad IV magnos prophetas considera?
veris, Dorotheo Tyrio prae ceteris dignum concedes, vel
ipse Procopius ceteris tribus ab ipso conversis addidit et
graecnm quidem, prout invenerat, vel addiderunt alii, id
quod ex loci, quo ceteris vel interjicitnr vel subjicitur,
incertitudine concludere possis.

Quae cum ita sint, effectum est quidem, posse esse
Epiphanium libri de vita et interitu prophetarum auctp-
rem, at vero esse eum ejus libri auctorem nondum pa-
tet. Exarainanda igitur sunt deinceps arguinenta, quibus
Epiphaniana libri origo impugnatur^ quo facto proferenda
sunt argumenta, quibus confirmetur. Primum vero ar-
gumentum, quo hie liber inter vo&svofAevci refertur, hoc
est ; eum a Dorotheano prorsus non diversum ac proinde
auctores quoque diversos non esse. ,jNihil mirum", inquit
Oudinus, J5 hanc Synopsin de Vita et morte Prophetarum,
de XII Apostolis et LXX Discipulis in. MSS. etiam Co-
dicibus non tan turn Dorotheo Tyri Episcopo et Martyri
inscribi, quod absurdum est: sed etiam attribui S. Epi-
phaiiio Constantiae in Cypro Archiepiscopo, inter cojus
Opera impressa ex parte reperitur 39 ), quia opus istiid
ao. 525. a Procopio Presbytero conscriptum legitur ad
elevationem llomae Novae adversus Veterem. Cam ita-

qiiantum licifcuin sibimet putaverint! Scripturae varietas tanta est, ut
diversas ejusdem textus versiones legere videare.

59) Atqui mirum est, esse Codd., in quibus Epiphaniana cum
Dorotheanis conjuncta reperiantur, imde apparet, non ea opus-

ft?

o

que hoc tempore, quo Oonstantinopolin Joannes Roma-
nus Pontifex advenisset, Epiphanius Palriarcha Con-
slQniinopolilanus hunc thronum possideret 60 ): nihil rairum,
opusculum istud, quod dubio procul Epiphanio jubente a
Proeopio Presbytero conscriptum fuerat, Epiphanio ipsi
Constantinopolitano attributum esse, cujus jussu conscri-
ptum fuitj non autem alter! Gonstantiensi in Cypro, qui
dudum mortuus erat. Debetur itaque potius haec Syno-
psis Epiphanio Patriarchae Constantinopolitano vel Pro-
copio ejus Presbytero, quam Epiphanio Constantiae in
Cypro Episcopo vel S. Dorotheo Tyri Episcopo et.Mar-
tyrK Haec Oudinus, et ingeniose quidem nee sine pro-
babilitatis specie. At opponimus: 1) opuscula duo, de
quibus agitur, quantumvis sicut ovxcp avxog similia, tan-
tum tamen, ut vidimus, differunt, ut id ? quod Epiphanii
nomine insignitur, post Dorotheanuni conscriptum esse
manifesto deprehendatur. Nee dubito, hanc discrepan-
tiam etiam apertiorem fore, nisi, id quod extra ornnem
dubitationem positum est, textus Epiphanianus e Doro-
theano saepius interpolatus atque adeo cum eo in unum
commixtus esset. Interpolatus est in Cod. August., quem
Dionys. Petavius contulit (V. Jes.) Jon. fin/)} confusus
cum Dorotheano et simul abbreviatus in Synoptica histo-
ria ctSfyov de vita et obitu Prophetarum, quam item ex
Cod. membran. Aug. edidit Dav. Hoeschelius. 6i y Itaque
conjectura Oudini fundata et exstructa est in falsissima
hypothesi, at non solum in una, sed in pluribus; nam

cula, quae in imo Cod. Dorotheo adscribuatur, in altero Epiphanio
adscribi.

60) Inde ab ao. 520 usque ad 53d. Supersunt ejus Epistolae ali-
quot ad Hormisdam Papam et Decretum contra Petrum et Severum
(Concill. Binii T. IV. Labbei T. IV.).

61) In libro: Adriani Isagoge Saorarum literarum et antiquissi-
inorum Graecorum in Prophetas Fragmenta, August. Vindel. 1603. 4.
Hoeschelius illius Synopticae historiae capital a subjeoit Stix^S *wv

88

Synopsin jussu Epiphanii Patriarchae C. P. , quern
ne noininat quidem Procopius, scriptam esse valde du-
biura est et, si epilogum Procopii ad SV^QK^K JTC^
rov Bv&vTog, quod sol urn ad principatiim episcopi C.
P. viudicanduin conflatum esse potest, diligenter perpen-
deris, prorsas improbabile. 3} Procopium tr.actatus de
Prophetis, e quo toto 1} nu^uSoaiq resonat, auetorem
esse falsum est et, nisi libruiu talem, qualis est Epipha-
nianus, ab eo exscriptuin putes, plane mcredibile, eum
vero hujus tractatus latine invent! interpret em esse
nullo, ut deinonstravimus , antiquitatis testimonio confir-
matur. Accedit, quod omni verisimilitudine caret, Syno-
psin, cui Procopii nomen diserte subscriptum est ? decursu
teniporis Epiphanio Cypri episcopo ex Epiphanio C. P.
efficto attributum esse, uno errore cum altero commutato,
vel speciatim Syntagma de prophetis primum (nescio a
quonaiu et ubQ Procopio, deinde false Epiphanio C. P. }
denique item false Epiphanio Salaminensi adjudicatuin
esse. Sic conjectura Oudini in nihiluin, ex quo emersit,
recidit. Conjecturam propter minorem teineritatem ante-
pouendain proponit Joach. Zehnerns, qui et ipse Epipha-
nianana libri originem negat et, cum ejus cum Dorotheano
summam similitudinem cerneret et simul aliquam unius ab
altero discrepantiain negare non posset, alium ex his an-
gustiis e'xitum quaesiit. Prolatis arguments, quae libruin
supposituni esse evincant, modestissime sicpergit: ,,Quam-
obrem non immerito suspicari quis poterit, Epiphanii ti-
tulum a recentioribus praefixum, ut libro aliquam antiqui-

/?' rtgowruv (summariis singulorum capp. librorum propheticorum),
quod auctorem habefc Hesychium;, presbyterumj.HierosoIymitanum (o.
415, m. 439). Capidila vero historica Anomjmi stint (scilicet ano-
dymi compilatoria), quare Joach, Zehnerus, Pseudepiphanii editor ( w ex
ilia Liitherana efc Pastoritia faece", ut eura calnmniatur Petavins), ea
non tauquam Hesycliiana citare debebafc. Alium ia errorern lapsus est
Jo. Franc. Buddeua in Isagoge Historico ^Theologies p.l26S.

89

tatis speciem atque auctoritatem paulo majorem concilia-
rent: nisi potius hiinc primum Eforaico idiornate con-
scrip turn ac posterioribus annis a diversis inierpretibns
in Graecnm sermonem translatum fuisse statuamus: quam
sententiam tanto verisimilioreui arbitror, quanto propius
orationis filum ad Ebraicae linguae proprietatem accedit."
At vero haec qnoque Zehneri sententia tota opinabilis
est oninique veritate destituta. Nam 1) nullura vesti-
gium nobis reliquum est libri ejusmodi hebraici aut ara-
inaiei , quin opuscula Dorothei et Epiphanii tota indole,
oeconomia ac partim etiam materia a literarum judaiea-
ruin veterum natura prorsus abhorrent. 63 ) Quodsi pri-
mus harum traditionum propheticarum collector e he-
braicis fontibus hausit, non ? id quod multo verisimilius
est, e graecis potissimum apocryphis, certo non Hbrum,
quo jam collectae exstabant, transtulit, sed longe lateque
per varia opera dispersas ac partim in ore tantummodo
populi vigentes in unum corpus collegit. 2} nullus.do-
ctorum ecclesiae , si Originem et Hieronyinum ac fortasse
Dorotheum et Epiphanium excipias, hebraice tarn doctus
fuif, ut librum hebraicuin non cauonicum (ad canonica enim
vertenda plura suppetebant adminicula) transferre posset.
Secunduin argumentum contra authentiam libri Epi-
phaniani proferri solitum his verbis confidentissinie elo-

63) V. de Hat/adae liistoricae veteris natura ao forma Zunz,
Gottesdienstl. Vortrage der Judea Cap. VIII. Nullo in monnmento
hagadico tarn systematicam dispositionem iuvenimus. Tre.s tantum-
modo libri aliquatenus similes deprebenduntur; 1) pDPll 1 H7JD, liber
deperditus , qui generalogias et memorabilia gentilitia continebatj
2) ND)T D71J/ 11D, liber seculo VIII. non antiqnior, in quo prophetae
quoqne singularum aetatum nominantur; 3) "itfVl 'D, historia fabula-
ris a creatioue Adami usque ad inenutia Judicum tempora. Nondum
qnisquatn usque ad luiric diem tradifioues judaicas de prophetis com-
postiit; contra Muhammedani suas de prophetis traditiones saepius

collegerunt, velut Al-Bastami in 1. JuXJw^JI &?!+* atque alii.

90

quitur Petavius 63 ): ,,Librum de Vita Prophetamm
dsniy Qctcpov esse, sexcentae mendaciorum nugae persua-
dent, quibus ille .refertns est." Qudinus, qui eidem sen-
tentiae favet, has nugas subcontumeliose talmudica
somnia vocitat totumque librum Talinudistarum som-
nia recinere ait *) quod si verura esset, tanto firiniori
animi confisione Epiphanium Salaminensem (qui solus qua-
tuor hebraicanim dsvTEQwomv genera recenset Haeres.
XXXIII. 65 ) pro auctore eoque fideli veterum traditionum
relatore haberem-, namj sicut Targumim et N. T., Ko-
ranas vel Sunna et Ilagada, sic etiam Patres et Gemara
multis in rebus concinunt, quas ex hoc ipso consensu
non recens effictas, sed antiquitus traditas perspicitnr.
De nugis vero . quas Petavius Pseudepiphanio exprobrat,
jam supra ; cam de Pseudodorotheo ageremus , disserui-
mus', certe negari nequit, alios qnoqoe ecclesiae docto-
res, qni coluinnaruni nomiae digni existhnantur, in ope-
ribus miniine ccjucpKj^Tov^voas pariter nugatos esse pa-
riterque somniasse. Ouemadmodum igitur Consalus Ponce
de Leon Physiologum Epiphanii tanquam nihil, quod non
item apud ceteros ejusdem argument! scriptores reperia-
tur, continentem defendit 66 ), sic etiam opusculum de Vita
Prophetaruni defend! potest. Epiphanius refert ea, quae
tradita a majoribus invenerat et quae forsitan ne ipse
quidem oninia p'ro veris sincerisque historiis habebat.

63) In praef. ad T. IF. Opp. Epipli. Similiter Elites Du Pin (Nou-
velle Bibl. II. p. 297.): Le livre de la vie et de la mort des Pro-
plietes est un Recueil d'une infinite de fables et de contes } que Von
ne pent attribuer a S. Epiphane , sans le faire passer pour un
Visionnaire.

64) Conim. de Script. Eccles. I. c. 533 s. Similiter Cdllier, Hi-
stoire T. VIH. p. 819: reveries diffne de Talmudites; aussi croit-
on ce Livre Vouvrage de quelque Juif. ,

65) Epiplt. Opp. ed. Petav. Twn. I. p. S24. cf. 333.

66) Opp. ed. Petav. II, p. 188.

. 91

At etiamsi his omnibus, quae, hie illic per errorem la^
psuS; refert, fidem tribuerit, non tamen eo indignum vel
ab ejus indole remotum hoc opusculum censeo. Epipha-
nium \\lum 7t6VTayha)TTov antiquitatumqae, imprimis eccle-
siasticarum, callentissimum, in narratiunculis nullo habito
discrimine admittendis nimis facilem et in temporibus
distinguendis parum accuratum fuisse, quis ignorat? Erat
vir antiquus, simplex, divinae veritatis amiciis, sed si-
mul nimis credulus, parum suspiciosus, diacrisis subtilio-
ris expers. Hinc in operibus ejns totfabulae, tanta sub-

inde hallueinatio tamque incredibiles vel in historia suo-

i

rum temporum errores 67 }, ut. opusculuin de Prophetis,
quod, quantum Vis fabulis scateat, cum sui similibus incu-
nabula ac rudimenta disciplinae isagogicae repraesen-
tat, nihil vel ad vituperationem ejus addere vel de gloria
ejus detrahere possit. : f

Tertii argument!, quod a patrum silentio desumtiim
est, interpres esto Zehnerus. w Num genuinus", inquit,
,jScripti hujus sit auctor, valde ambigo. Neque enim in
operibus ejus id usquam reperitur, nee a quoquam e Pa-
tribus memoratur, quos tamen cetera Epiphanii monu-
menta (utpote JUavaQtov, Ancoratum, AvccxscpalaicoGiv, et
tract, de mensuris ac ponderibus , nee minus ejusd. Phy-
siologum et alterum libellum de XII geramis in rational!
Aaronis) magni fecisse et crebro allegasse constat". Re-
spondemus: Verum est, neminem Patrum libri de Pro-
phetis mentionem faeere, at inde ad ejus vo&eiav fieri
non potest eonclusio. Audi modo, quae in Catal. Scri-
ptorum Ecclesiasticorum de Epiphanio dicit Hierohymus:
Epiphanius Cypri Salaminae Episcopus scri-
psit adversum omhes Haereses libros et : mull a
alia, quae ab eruditis propter res, a simplicio-

67) Id quod ab iis ipsis, qtii 1. de Proph. pseudopigraphnm esse
dicnnt (velut a Gavaeo, Ondino etc.)) ambabns mauibus conceditur.

ribus propter verba lectitantnr. Saperest us-
qne hodie, et in extrema jam senectute (So-
phron. TstevTa ^cr/aro/^coe) varia cudit opera. Hie
sciscitor, si HavKgiov et 'dyjcvgwrbv 68 ) dim Panariil^va-
xscpahciHnasi demas ("nimirum haec librorum adversum
Haereses nomine complecti videtur Hieron/), qnaenam
sint ilia ,,multa ac vavia opera", quae praeterea Epi-
phanius composuit? Remanent: 1) 1. itsgl fjifrpaw xui
ffTcf&fitav; 2) 1. n^c TCOV ift' hid'av de lapidibus),
Diodoro ep. Tyri (non Tarsi) inscriptus 69 ) et ab Hie-
ronymo ac Facundo ad Epiphanium auctorem relatus^
3) 1. slg TOV $vat ohoyov , qui est inter afjirptaftrjTQVfjiwa
et neutiquam ? ut Zehnenis fingit, a Patribus crebro alle-
gatur. Atqui haec tria, assumtis paucissirais illis, quae,
cum a veteribus citentur, relicta nobis non sunt, multa
ac varia dici non possunt. Necesse est igitur, ut Epipha-
nius alia quoque scripserit et ante et post absolntum
Hieronymi Catalogum 70 ) , neque ego video, quidni cam
alia quaedam in Codd. latentia itemque a veteribus si-
lentio praetermissa , turn opusculum de Prophetis horum
in numero esse possit. Quodsi vero hoc ab Epiphanio
exacta jam aetate, certe post a. 374, elaboratum est,
minime minim nobis videri debet, quod neque ab ipso
in operibus istis majoribus, neque ab Hieronymo usquam
coniraemoretur, cui plane ignotum mansisse pnto. 71 ) Cur

68) Haec duo scripfa sunt annis 373 374. Snidas (ex Sopliro-
nio): itara. rtctawv roiv ctiQeaeow Adyov?, a ZZrv(i( ieyovrae,. At PllO-
tins: IdyxVQOrtos avvoyiq waneq TMV Uavugiow v7tdQ%ovacf,.

69) Le Quien, Oriens Christ. T. IT. c. 805 s,

70) H. e. a. 303 j mortiuis est antem Epipli. ao. 403, Hieron. ao. 4^f-

71) Etiam 1. rrtqi U&mv Hierouymus certo ignorasset , nisi
ipse Epiplianius hunc ei dotio dedissct. Hieronytmis in XXIIX.
Ezech. : Super qiiibns (lapidibus) et vir sanctus Epi-
phanins Episcopus proprium volumen mihi praesens tra-
didit. Quam difficile fuerit, libroa ejusmodi sihi compavare, inde

nq

%T4J

ne ab alio quidem ante medium aevum'*) ejus inentio
fiat, variae causae esse possunt, quas enumerare nolu-
imiSj ne legentes fallacibus conjecturis moremur. At
quantumvis nulluin Patruin adducere possim, qui opuscu-
luin Epiphanii alleget, habet tamen moinenti aliquid,, quod
Anonymum Hoeschelii (V. vitam Hoseae) eo usum esse
apparet liyzantinorumque scriptorum aliquot, quos supra
nominavimus, eo usi videntur.

Accedimus nunc ad qua'rtum argumentuin a genere
diceiidi petitum. ,,Tum etiam quilibet u , inquit Zehnerus,
,,vel mediocriter in Epiphanii lectione versatus utrobique
ingentem styli dissimilitudinem aniniadvertet." Ecce pro-
jectain neotericoque critico baud indignam viri bont.au-
daciam! Quod Zehnerus simpliciter affirmat., rationibus
exemplisque omissis, id ego simpliciter nego, hoc unum
inonens, librum de Prophetis librorum nsgi TGW M&ow"et
slg rov ftvaiohoyov turn oeconomia esse simillimuin turn
genere dicendi non dissimilem. Atqui fieri plane non po-
tuit, ut id, quod in dictione Epiphaniana maxime proprium
est, hoc in opusculo conspiciendum se praeberet. Nam-
que 1) collectio est nctQudoascov haereditarie propaga-
taruin, quae quidem, firinarn stabilemque dictionis formam
jam pridem nactae, servata et materia et forma, memo-
riae prodendae erant 73 3 5 2) Epiphanii opusculum ex

coujicere licet, quod Augnstimis (ut ex praef. libri ejus de Haeresibus
ad Quodvultdeum apparet) solam Epitomen Panarii vidit.

73) Zehnerus p. 3. (cf. 83): Certe Hugo Cardinalis (in Daniel.
4, 32) circiter annum Chrisli 1240, libri liujus meutione facta, ejus
auctorem non temere, interjecta voce disjiiuctiva, Epiphanium S1VE
Magistrum in historiis appeilavit: hac ratione lectoris arbitrio per-
missurus, mini scripti liujus origiuem ad Epiphanium vel ad queni-
cunque alium kisloriographum referre uialit.

73) Oiiantopere in ejusmodi rebus, de quibus traditio consentit,
narrandis vel dictio consentiat, perspici licet (si exemplum cupis) ex
eo, quod de Thouia apostolo iisdem fere verbis uarrant Hippolytus,
Dorotheus et Sophronius } Catalog! Hieroaym. interpres (&ta/4aq 6

- 94 -

DorotheanOj ut vidimus, compilatum vel potius exscri-
ptuin est. Hujus exemplum nescio qua fortuna ipsi obla-
tum Epiphanius passim correxit, auxit aliterque disposing
hac ratione subortum est opusculum Epiphanianum , quae
est Dorotheani nonnisi locupletata et (ex Epiphanii con-
silio") emendata recensio vel editio, Si quis .nostris tem-
poribus cujuspiam librum ita suum faceret, plagii eum
accusaremus et jure quidem } at de ea re mitius et in-
dulgentius sentiebat tota antiquitas, quae possessionem
scriptoris nou tarn sacrosanctam habebat, manuscripto-
runique raritas et caritas huic improbando mori aliena
sibi vindicandi favebat et obtentui erat. Haec vero Do-
rotheani libri usurpatio tantum abest, ut Epiphanii rnori-
bus repugnet, ut ex asse iis respondent. Nam 1} con-
stat, euni in Panario Justini Mariyris, Irenaei, Hippo-
lylij Eusebii aliorumque scriptis ita usum esse, ut (teste
Photio) nihil ab iis excogitatum intactum relinqueret quae-
qae ipse proprio Marte elaborarat^ adderet. 74 } Et haec,
quae de suo adjieiebat, plane, sicut nonnulla ad Doro-
theanuin librum additamenta 75 }, niagnam partem a veri-
tate longissime aberant j ingentes enim , crebri ac paene
incredibiles sunt viri ceterum venerabilis errores 7y 3j ve ^
in iis rebus ? quas eum., quippe ex Judaeis Christianunij
Palaestinensem et quinque linguanim peritum, optirne
scire potuisse exspectes. 8} Yel plagii eum reum fecit

g, y.a&dx; ?/ naedSoo t? fiegts^ety,. <t. L). V. Hippolyti
Opp. ed. Fabric. I. p. 84.

74) Photius in Bibl. n. 1S4; cine^ re inslvoiq e$t>yd"r} TO
ovroq oil jragaAs'Aotjrs , xal etrt

75) V. c. Amoswm pattern esse Jesaiae, Aliabum regem esse Jndae.

76) Castigati a Petavio et ,qod 1. de gemmis attinefc, a Brannio
in 1. de Vestilu Hebraeortua (v. c. p. 764. Errat Magmis Epiplu,
cum dicat, S. Pontificem ter in anno, in Paschate, Pentecoste et Ta-
bernaculonim festo (!), iugredi Sanctum Sanctorum, cum jumquam
illis diebus illud ingvessus fuerit).

Rnfinus, homo snimet ipsius nee gnarns nee potenS; cu-
jus yerba Hieronymus in ]. Ill, Apologiae refert: Hie
(Epiph.) est ille delirus senex, qui ideo Origi-
nem.legi prohibet, ne alii ejus furta cogno-
sean;t. Cujus audacis caluinniae certe hoc in Epiphanio
haeretj quod in iis, quae alii in literis elaboraverunt, ad
se convertendis, non semper Ingenue agebat et talmudi-

cum istuc: o^ij& rfaw WDn now c^s nan ^Di^n

non religiose observabat.

Quintum argumentum est, opusculum de Prophetis
nonnulla indubitatis sive authenticis Epiphanii scriptis
plane contraria complecti. Verura etiam hoc argumentum
leve et infirmum est. Nam unum tantummodo ejus con-
tradictionis exempluna profert Zehnerus, et tale qnideni^
quod tantumdem pro Epiphaniana opusculi origine teste-
tur, quantum contra earn testari videtur. In Vita Eliae
refertur, Eliain fuisse x (pvkrjs 'ACCQWV Azvirtiv. Hoe
Awhiic, quod supervacaneum atque adeo ambiguum est}
apud Dorotheum non reperitur. Additamentum est iriter-
polatoiisj quern Epiphanium esse eo verisimile fit, quod
hie ipse Eliam et Levitain et Aaronitain esse in 1. II;
Panarii (Haeres. XLV.) contra Melchisedecianos asserit^
genealogia ejus ex traditione addita. 77 } At in Panario
pater Eliae 'd/i/uaa/u (p'DinN), in 1. de Prophetis ^co^cix
uominatur: quae diversitas, inquit Zehnerus, in causa

773 Opp. ed. Petav. I. p. 470. "Iva <W ^ WXTU TOVTO
i, ovdev ivn^aet ci r.al ev naqaSo ffcff t Karfiirjqiafnv ieysw* v~
yaq rov Awvitik TOV rzareQa 2a{la.dv nra y.alovpevov , rov Ss
<pvasi xal rtjv nctTQia^lav laqavruig evgo/jiev ' qvnva staff tlg/tbv

vTitii; ' 'B),iat; 6 QeafliTijs d$eXipo<; yeyovtv '
Ig is^eoiv drjiov xala{rtbqi''mx()%<i)v t viogdETOv'd.zipad/i'
2aSiux v.. T. L Paulo infra notat, de Sadrach, Mesach et Abeduego
ovTe ev nTtoxQvcpoiq ovrs ev rcaQctdoaeaiv quidquam inveniri. Cf.
f). 1085. de Abraliamo: ws erQO/ji.ev ev rcuq aa^a^oasat T<jiv 'Epqalow ;
p. 287. fabnlas ex AsntoysviaEt excerptasj p. 511. del Ss y.<xi na^a.-
Soaei xe%QijaQ-cu' ov ya(> Ttdvra and T^? &ela<; yqagtyt; dvvarcu, ia^dvea&at.

QA

V \f

est, cur vix credam, Epiphanium genuinum esse hujus
libri auctorem. Neque enim verisimile est, ipsum velut
sui oblitum, opiniones contrarias scriptis suis inserere
voluisse. Respondents: 1) etsi haec contradictio tolli
nequeat, nostra nihil refertj nain Epiph. ipse, ut ex 1. 1,
Panarii apparet, sensit, genealogiam, quam ibi exstruxit,
male fundatam esse^ In Panario exhibet, quae turn, ne-
scio ubi, invenerat} in 1. de Prophetis, qui utique-non
est critice historicus, ea quae apud Dorotheuin ipsi ob-
venerant, lideliter reddidisse potest. Atqui %^) valde
incertuin est, nura n. pr. -2w/9^, patris Eliae, genuinum
sit totusque locus recte se habeat. Mira est enim Co-
dicum in loco ac potissimuin nomine illo scribendo varie-
tas^ neque tamen, cui hebraico nomini respondeat, ex his
variis scripturis extricari potest. 18 )

His praemissis , perspicuum est , nihil obstare , quo-
minus 1. TteQi TOV JI^og}Tc5v ab Epiphanio profectus esse
possit. Nam si vera sunt ea, quae multis et gravibus
arguments probare sategimus, primum, Dorotheum, quern
Procopius de Prophetarum quoqne vita et obitu scripsisse
testatur, non esse fictitium, deinde hoc syngramma non
e latino sermone in graecum translatum, sed ab ipso
Dorotheo graece consignatum esse ? liquet, Epipha-
nium syngrammatis Dorotheani interpolatorem esse posse.
Refutantes vero eos, qui 1. nsgi itiv ttgofpijtcov ab Epi-
phanio profectum esse negaverunt, simul esse eum ab
eo profectum coniirmavunus idque Codicum testimonio,

78) Text. Torini et Petavii: 2o>pax 6 na.-cfa avrov. Dorotli.
Chronici Paschalis: pax o n.ri}^ UVTOV; Dorotli. Musculi: pater
illius Sabacha; Cod. Aug. a Petavio collatus: Soxofia y nqTiiQ,
et paullo post: eA3-wv o jiarfjQ UVTOV 'A a ot p. Hebraica ninm. soao
consimilia et similiter ab Alexandriuis transscripta sunt pS'iti' LXX.
Soipfa (Neh. 10, 25); Tp'jtJ' LXX. So>pd* (2 Sain. 10, 16. 18.) ; O3D
LXX. 2tpo x d, 2opoxai, r 2opo%ai (2 Sara. 31, 18. 1 Chr. 11, S9. SO,
4. 37, 11.), eed nulliim de his ia patrem Eliae quadrat.

libri antiquitate (quippe qui jam medio sec. VIII. ad
Bpiph. referebatur) atque eju's indole fulti. Quibus ori-
ginis Epiphanianae indiciis hoc unum addimus, quod libri
apocryphi in epilogo allegatio et consuetudini Epipha-
nii optime congruit et vix in aetatem convenit ab Epi-
phanio multura dissitam. 79 } Cpncludimiis igitur , non
Pseudepiphanium quempiain inter annos 525 et 759
(quibus finibus .terininisque, si syngramma Dorotheanum
a Procopio sive lictum sive translatum esset, circumscri-
beremur), sed Epiphanium Constantiae Episcopum inter
annos 363 et 403 1. TISQI TCOV UQocprjTtav 7rg ^jeoi^&t]-
accv x&i nov xstvrcic conscripsisse. Panario absolute, cum
in extrema jam senectute, teste Hieronymo, varia cude-
ret opera. Haec satis sunto de Pseudepiphanio, qui di-
citar', alii judicent , contigeritne nobis, ad finem perdu-
cere disquisitionem a majoribus . inceptam . diu plane
intermissam necdum a quoquam, quoad scio, pertex-
tam ; quae quideiu, quautumvis arida, spinosa, exilis

79) Epilogiis libelli hie est : Knt nMoi IlQOvyTat, eysvovro, lav to.
eyyeyqaitTou, ev tew; avrwv ysventq ev ^t^Acu dvo^drtav
tov OVK e/tvTj/tovet/CTa^ev. Hunc librum nominum Israe-
lis neque Philoaianum neque Eusebianum esse posse jam sensifc Zeh-
nerus, qui ia comm. ad h. 1. scribit: ,,Reliquorum nomina procul
dubio cousigaata fuerunt la Jndaeorum Genealogiis (Esr. 3, 59. 1 Tim.
1, 4. Tit. 3, 9.) vel publicis tribnum descriptionibus , quas Herodes
Magnus (TW avveiSoTi rrjq dvqysvsias xgovo/nevog) COinburi jussit?" At
quo jure Epiph. ad librum provocare poterat, qui suo tempore pridem
erat deperditus? Ego nou dubito , esse librum apocryplium intelli-
gendum, qui Epiphanii tempore noudnm iuterciderat et ex quo turn
ab aliis Patribus nouuulla desnmta sun t, turn ab Epiphanio geuealogia
Eliae contra Melcliisedecianos ex traditiouibus prolata (cf. h. 1.). For-
tasse hoc apocrypbo Epiph. ustis est in couficiendo 1. suo de hebrai-
Cis Dominibus, qui a Job. Erigena in 1. IV. de Divisioue Natu-
rae citatur. Etiam de hoc opere veteres silent; at in Cod. Bibl. Publ.
Paris. MDCLV1. 13. continetur Epiphanii Lexicon, in quo vocabula
hebraica librorum sacrorum explicantur, superest antem tan turn litera
A nee ilia Integra (Fabric. Bibl. T. VIII. p. 877.).

98

Videri, possit, necessaria tamen est et a nobis, cum de
Habacuci aetate ac vita scribere constituissemus , sine
injnsta antiqaitatis eeclesiasticae contemtione ac despi-
cientia devitari non poterat.

Argumentum.

Pagins

g 1. Etymon nomiuis Habacuci. 1

3. Significatio nominis Habacuci. 8

3. Epitheton N'QJn uomini Habacuci adjectum. . . . . . 5

4. Fontes vitae Habacuci 7

5. Testimoniabistoriograplioriinijudaicoramdeaetate Habacuci 9
6. Testimonia historiographorura ecclesiasticoriun de aetate

Habacuci.. . . . . '. ... . 11

g 7. Habacuc speculator a Jesaia constitutes et ejns circulus

propheticus. ..... -.- ........... 19

g 8. Habacuc Sunamitidis filius. . . . 14

9. Habacuc filius Jesu Levita. Vi

% 10. Habacuc Bethzachariae natns 19

g 11. Habacue Ostracinen profngus Arabumque accola. ... 31

g 12. Traditio de Habacuco discophoro 831

13. Habacuc discophorus apud LXX. 24

, 14. Habacuc discophorus apud Tlieodotiouem. .29

15. Fragmeutum apocryphi de Habacuco discophoro aramaici

palaestiueusis 81

16. Habacuc discophorus in versionibns syriaois 35

17. Traditio de Dracone in Midrasis .37

18. Habacuc discophorus apud Jnsipponem ben-Gurion. . . 39

19. Habacuc discophorus apud Pseudo-Saadiam 40

80. Habacuc discophorus apud Muhammedanos* . . . ... 41

21. Habacuc discophorus apud historiographos ecclesiasticos. . 43

33. Habacuc discophorus apud Patres . 44

83. Habacuci signum et vaticinium ciyguipov 47

34. Habacuci eepulcrum secundum Patres .49

85. Habacuci sepulcruin secundnm scriptores judaicoa. ... 51

g 86. Epilogus. 52

Diatribe de Peeudodorotheo et Pseudepiphanio. . . 54;

c

P. 9. lin. 4. infr. leg. Dl

39.
55.

63.
63.
85.

5?

18.
5.
8.
5.

snpi

?)

M

leg.
leg.
leg.
leg.

xoei
Cfl

Corrigenda.

. leg. D1JU

r. Astyagis, leg. yri.

leg. fie&e()i4jjVEva<xvTe<;. .

leg. x2.

leg. /^<U^d*60 T.

leg. Cosmas.

98

videri pbssit, necessaria tamen est et a nobis, cum de
Habacuci netaie ac vita scribere constituissemus, sine
injusta antiquitatis ecclesiasticae contemtione ac despi-
cientia devitari non poterat.

,

Argumentum.

Pagioa

1. Etymon nomitiis Habacuci. . 1

g 2. Significatio uominis Habacuci. 8

3. Epitheton N^n uomini Habacuci adjectutn. . . . . . 5

4. Fontes vitae Habacuci 7

5. TestimonialiistoriographoruinjudaicOi'umdeaetate Habacuci 9
6. Testimonia historiographoriim ecciesiasticbrum de aetate

Habacuci M . . : M . i ; . ...... 11

7. Habacuc speculator a Jesaia consHtutns et ejue circulus

propheticus. . . . . . -.,<< ... >:... . . -. . . 13

8. Habacuc Sunamitidis filius. . .. . . . . . . . . . . 14

9. Habacuc filius Jesu Levita. 17

10. Habacuc Bethzachariae nattis 19

11. Habacue Ostracinen profugus Arabumque accola. ... 31

g 13. Traditio de Habacnco discophoro 83

13. Habacuc discopliorus apuoLLXX. 34

/ 14. Habacuc discophorus apud Tlieodotionem. ...... 2S

Id. Fragmentum apocryphi de Habacuco discophoro aramaici

palaestinejisis 31

16. Habacuc discophorus in versionibua syriacis. ..... 35

17. Traditio de Dracone in Midrasis .37

18. Habacuc discophorus apud Jusipponem ben-Gurion. . . 89

19. Habacuc discophorus apud Pseudo-Saadiam 40

30. Habacuc discophorus apud Mnhammedanos . 41

21. Habacuc discophorus apud historiographos ecclesiasticos. . 43

39. Habacuc discophorus apud Patres. . 44

33. Habacuci signum et vaticinium aygayiov 47

34. Habacuci eepnlcrum secundum Patres 49

35. Habacuci sepulcrum secundum scriptores judaicoa. ... 51

86. Epilogus. 53

Diatribe de Pseudodorotheo et Pseudepiphanio. . . 54

Coi

P. 9. lin. 4. infr. leg.

39. ?}. supr. Astya$

55. 18. leg.

62. 5. leg. xa*.

63. 8. leg.

65. 5. leg. Cos

Corrigenda.

leg. oinx

AstyagiSy leg. Vyri.

eg. (te&e()(i?]VEvaavTei;. ,
eg. xcu.

leg. Jo)(>6&e6v re.
leg. Cosmas.