Mm
I Clbe University ofCbicatjo
It i bra vies
GIFT OF
<rxt:
M;
/ \\ ''iV '' '','&, J.-.^ r\ **)^*fii >><---*, ''''.*.--. .v'VVfe'Si^t'.S'.'tl
fS^" ' ^^^ffi^^^-^/y^^
-''''---- > - H' :-ft ,,.
' ' '
jofjmwdfrfim
Sftit eincm
gommentnre
ju c^tuiec^elbt,
Dr. /rie&r. ( '|lft|
a
^afior ju djtmei
ber ^ijlortft^ = l^eolofltfdjen efcllfcfcaft ju fieipjig orb. 9)JitgI.
iten Banbe8 erfle fiteferung,
ben 6ommentar ju 1 ^. II, 29 V, 5 cnt^altenb.
ottingen,
SBeclag bet 5){ctcrtcifd()en 93ud^anblung.
1854,
II, 29 V, 5;
5n ber emetnfdjaft ber Id'ubtgen mit bem SSater wnb
mit feinem ofyne Sefu @ljrtj!o berufyt ; bie Sube, bie 3uer*
ftrf)t, ba Seben berfelben; bcnn wet ben o^n ^at, bcr &at
auc^ ben SSatcr, wetl er ben J)a^ in roelcfyem bagrcwigc Seben
felbjl nad; bem SiebeSwinen be6 SSafcrS crf4)tenen ifl. S5arum
l>at ba6 ganjc @rf)tetben bc6 Sf^oflelS Icincn anbercn Sroecf,
alS ben, bie geliebten Sefer in jener feltgen emeinfdjaft mit
ott immer t>8fliger unb fleeter ju griinben nb ju bewaljren
(I, 3. 4. V, 13). SWit ott abet, welder Sic^t ijl unb in
roelcfyein gar Feine ^infterntS t|!; fann nur berjemge emcin=
fd^aft fyaben, welder tm 8icf)te unb mrf)t in ber ginfternis roans
belt. (So mupte So^anne8 im erf?en ^aupttfjeile feineS SBriefeS
jeigen / roorin tinfer Cicfytmanbel befle^t. 2Benn aber an bie
ptfce be8 jweiten |>aupt(^ei!e8 bie SBafyrfjeit gejleflt rotrb, ba^
'ott gtted^t ift, fo ifl ^ier vonbenen, roeldje mit bemSSater
unb bem @ol)ne : em'einftfyaft fyaben woHen, ju forbern, bap
jte geredjt feien, baf jte bie erecfytigfeit t^uen, roelc^e als
bag SBefen be6 SSaterS ber im gleifc^e erfeljienene @o^n burd)
feinen orbilbHd)en SBanbel alien ^inbern otte6 bargeffeflt
l)at (II, 29. Ill, 3. 7. SSgl. Ill, 16. IV,9fIl.).
Snbeffen f^rid)t ber Sfyofiel ben runbgebanfen feineS
jroeiten |)aupttl)eile6 nid)t fo einfacl) au6, rote ben beS er|!en
^eileSj.beS^alb erfd^eint aud) bie para'netifc^e ntfaltung bef=
felben won ootn^erein urn fo f^wieriger, ie reiser unb man=
II. 1
2 1 3o&. II, 29 V, 5.
nigfaltiger bie fogleid) in SBewegung gefefcten SSorfteflungen fmb.
Sl'uS tern burd;au einfadjen |>auptfafce be erfien f>eile6 (1, 5),
bap ott id)t unb Eeinerlei ginjlerniS in tym fei, ergab fid;
mit ber gropten 8eid)tig!eit, bap e8 nur cin Iu"gnerifd;e8 SSors
geben fet, wenn man in be* $infietnt6 wanbete unb babet be*
Ijaiipte, mit ott emeinfd;aft ju fyaben (I, 6)5 unb fo war c6
gegeben, jenet 8iige wnb jenem SBanbdn in ber infierni8 ben
roafyrfyaften Sid;twanbel ber laiibigen entgcgenjufteflcn unb bie#
fen al8 bie SScbingung ber emeinfdjaft mit i)tt unb alle
beffen, n?a6 l;terin Hegt (1,7 fll.)/ ju fdjilbern. SDagegen finben
roir fogleid; an ber dmxfle be8 jmeiten S(jetle6 (11,29) eine
SSorfleUung, tt?eld;e man nicfyt o^ne SSerroirrung ju mad)en mit
jener on ber emetnfd)aft mit ott (I, 6 fit.) oertaufdjen barf.
So^anne6 fagt: roeil ott gered)t tfi, barum ijl jeber, weldjer
bie eted)tig!eit tyut , a u 6 o 1 1 g c b o r en . (II, 29) , i|i- o t*
te6 ^inb (111,1.2). etoip ijHn ber 'ottegfinbfc^aft bie
emeinfdjaft mit ott ent^atten quae propior necessitudo,
quam filialis? (Sengel ju III, 1) , aber jene SSorfMung
iji eit retd)er unb concreter, al8 biefe. (SinerfeitS na'miid) wcifl
un bie SSotjhUung \>on unferer btteSfinbfdjaft auf eine nod)
julunftige ,)errHd)feit t)in ; inbem >ir aI6 Sinbet ottee iins
mittelbar baS 8(nred)t auf baS ewige (Srbtl>eir fyaben (III, 2),
ivddjeg n?ir Ijojfen (III, 3) 5 anbererfeitS aber greift ba Solans
neifdje f| avxotJ yyVr^Ti (pf.) ebenfo augbrucflid) in bie
SSergangen^eit jurud 1 , namlid} auf bie 3#at ber gfittlidjen
Siebe, weldje unS, bie wir nun ^Kinbcr otte ftnb, ju fy\*
djen gemadjt, wiebergeboren (Sol). 3, 3 fit.) unb au bemobe
in bag Seben oerfe^t Nt (111,14. V, 11). (So leud)tet fdjon
l)ter ein, wie wenig geniigenb be SBette ben |)auptgebans
fen be ^bfdjnitteS II, 29 III, 18 angiebt, inbem er fagt:
w ber StyofW beginnt tt)ieber mit bem riinbfa^e, bap bie e=
meinfd)aft mit ott, ipofiir er je^t ben 93egriff ber ^inbfdjaft
braudjt, burd) ittlid;feit bebingt fet. //; SBehn nicfyt be SGBette
nad)l)er auSbrii^lid) bemerfte, bap fyier ber IsBegriff ber @ifts
lid;feit ober beS noisiv r;V diKaioavvyv //ftatiirlid) ein
d}riji[lid;er fei unb bie SBiebergeburt DorauSfcfee/ fo wiirbe er
. II, 29 r J,5, 3
ftd) ntd)t oon emler unterfdjeiben , welder baS blop
menfd)rid)e treben nad) ftttlidjer SSoUfommcnl;ett al6 93ebin=
gung bcr @otte8finbfd;aft f>inj!ettt, inbem erll,29 umfd)reibt:
Quodsi nunquam obliviscimini , . quanta sit in Deo moralis
perfeclio, baud sane ignprare poteslis, unumquemque
(cujuscunque gentis sit), qui et ipse studethanc perfectionem
Dei sup modulo sequi ex Dei quasi esse prosapia. Stber
getriibt crfdjetnt bet Sufammenfyang bev Q^ojloHfdjen eban*
fen and) bet be SBette. 9?id;t al6 //SBebingung" unfeter ot=
tefinbfdjaft fotbat So^anneS mm un6 //ittlid^eit^' unb
nid)t f/oorau^gefe^wirb babei, bap btefe d)ujlHd;e @tttltd)feit
auf bie SSiebergeburt fid; gcunbej fonbern on ber ittlidjfeit,
roeldje gegenwdttig fid) bet^fittgt (nd$ 6 noitov i
ovvyv), fd)liept ben: Sfpoflel juriicf auf bte fdjon oorfyec
fd)e()ene SBtebergeburt (fi-| auTov ' ysyfivy^ia/), bieren
unb Srprpbung alfo in bem^un ber ered;ttgfeit angefd;aut
unb geforbert n?irb. S)enn bte an unS gefd)el>ene eb.urt au6
.ott, ber gmd)t ifl, ^at ein tt)ttnid)e& neueS Seben in un6
gegritnbet, unb biefeS mup ftd) au6witf en unb bet^fitigen
bttvd) unfet fjun ber ered^tigfett, fo gewtp ott gered)t "ijf^
auS bem wir geboren worben ftnbj 'wir muffen unS'^etitgen,,
gleid^wte 6^rijlu6, burd/ weld;en wtr unfet netteS Seben l;aben
(IV, 9. V, li. 20), (jeiHg ifl, gerabe roetl win bie |>opung
t^aben, wdd)e un& a!6 ^inbern otteS dgehtfyumlid; jufommt
(III, 3)j roiv funbigen nid)t, gerabe weil tvit au8 'ptt gebos
ren roorben jtnb unb weit ber gfittUdje amen, weldjer unfer
ftinbeSleben tragt, in un bleibt (III, 9). Unb roenn in&bes
fonbere ofteS SBefen al8 Stebe betradjtet werben mttp, fo er
iweijl ftd) aud) bie an un6 gefdjefyene ebttrt au6 ott baburdv
bap n>ir ott lieben, weld)er un juerfi gelicbt ^at (IV, 10),
n?eld)er un6 gejeugt ^at (V, 1), unb beBljalb aud) b'te SSruber
lieben, iveidje gleid) un au$ ott gebpren wovben jtnb (V, 1.
111,14).
WanneS fagt atfo nidjt, burd) unfere @ittHd)feit fei
unfere otte6finbfd)aft bebingt, fonbern umgefe^rt auf tinfere
^inbfdjaft grunbe ftd) unfere @ittlid)f eit 5 bap tmr au8 ott
*' ' 1 34 li, 29 - Vi'5. (
geboren ttjorben unb n>frflid) otte ^inber feien, nttifje fid)
notf)tt>ehbig burrt) unfer Sdnbelri im Sttfjte, burtf) unfer St)Un
ber eredjtigfeit 1 ertoeifen. )enn .nur .unter biefer SSebingung
bleiben'ttw: in oft ut& bietbt er'in'unS (IV, 1& HI,' 24)'
ober tyaben rotr $enteih ; fd)aft mtt oft ';'(!,' 3. 6 fH.). SJabci
abet iji itri intie' be^' Sofyarineg burdjaiiS fefl ju ijalten, bap
roir nur It aft unferer btte6ftnbfrf;aft btc erec^ttgfeit' t^un
Ann'en, ttjelc^c bte SBebtngung unferS 95lciben8 in ott Iff.
SofyanneS fagt ebenfo' befiimmt: //wcrofte8 ebofe W, ber
bleibt in tym" (111,24), wie er be^au^tet: //jebcr unb nur
berjenige, n)c^er in tym blcibt, funbigt nic^t^ (III, 6. 9; V,18).
auf ber Siebefit^at otteS, welder un8 wiebcrgeborch
(III, 2.9. IV, 9 fll. V, 1 u.f.w.), weld>er unS feinen eijl
gegeben I)at (III, 2'4. IV, 14), roelcfyev un6 baS cwige Seben
lie^en t>at (V, 11. 111,14. IV, 9), ober wie e0 fonft
auSbrftrfcn wag, baf n>ir auS ott geboren rootben ftnb (II, 29.
Ill, 9. IV, 7. V, 1), auf jener ah un Dottjogenen Si)at ots
teS, burd) n>dcl)e n>ir nun ^inber otteS ftnb (III, 1. 2. 10.
SSgt. IV, 4 fit;), berul)f ganj unb gar unfere aScrpflidjtung
unb unfere SiidjtigFeit, al6 \Rinber otteg ju n?anbe(n unb in
ber |)offmittg be8 nocl) jufunfttgen @rbe6 (III, 2. 3) tiberfyaupt
bie crec^tigfeif ju tfyun unb inSbefonbere bie Siebe ju iiben,
welc^e wir, bte ^tnber otteS, ate ba6 SBefen uiiferS SSaferS
erfannt, gefefjen, geliebt unb an unferm eigenen Seben erfa^ren
fcaben (111,6. ]6. IV,6fIl, 16. V, 11. 19. 20).
Sfber bie pard'netifdje Senbenj be8 runbgeban!en8, wels
cfyer ben jroetfen ^eil beS S5rtefe be^crrfdjt, leitet benSCpoflet
roie im erjlen St^etle an, aurf) bte .ftefyrfdte ber @adje in6
Sidjt ju jiteKen^ benn ebenfo genrif rote biird) ba6 S^un ber
ered)tig?ett bie JUnber otte6 ql6 foldje ftd) du&n>eifen, muf
ba6 SS^un ber <Siinbe ein .Rennjeufyen bcrienigen fein, tt>eld)e
riid)t au6 ott geboren worben ftnb, welrfje nid)t auS ott,
fonbern au8 ber SBelt, nid)t ^tnber otteS, fonbern Jtinber
beg SteufdS ftnb (III, 8. 10. 12. IV, 5). JDiefer egenfafc,
wddjer in bent |)ofttiDen |)au))tfa^e II, 29 fd)oh eingefd)Iopen
tfl, wirb on bem St^oflel, roelcfyer eihen burd)fct)lagenben e^
. II, 29 V, 5.
banfen in @afc. unb egenfafc ermab,nenb unb warnenb
entnrirfeln li.ebt, fogleicfy auSbrucftidj b,eroorge&o^en (ill, 1
rpuTO o xoojttog pv ytvwaxst i^uag, ot* ot/x i'^i'
unb . gfeidjfam in ba8 eben aufgejogene ewebe al6 integrirens
ber SBefianbtf) ett eingefdjlagen. giir ben. erflen $au)>tfyeU
roar ba6 negattoe Element, roeld^g in roarnenber 9>olemif jtd)
au6jttft)red)en Ijatte, in bem jweiten ^ticbc beg SfjemaS felfcfl
auSbtucftid) ongelcgt (xi OXOT/ V aviw OVM soiiv ovSsfila
I, 5) unb beflimmte bcStjalb bort (I, 6) ben erjlcn djritt
auf ber burdj bo6 X(;ema erflffneten S3ot>n. 3)agegen entljfilt
ba6 Sterna be8 jweiten |)auvtt^ei(eS (II, 29) aflerbingS feine
au6brucflict>e |)intt)eifung auf bie ber (SJereit^tigfeit ber ^inber
otteS entgegengefefcte Ungeredjtigfeit berjenigen, eld)e ntc^t
au6 ott geboren roorben jtnb, feb^Ien aber fann unb barf bie=
fer egenfa^ in ber jo^annctfdjen ^)araf(efe burdjauS nidjt j
barum u>irb berfelbe in bie erfle bialeftifdje JBewegung, in
tteld)e ber .^auptgebanfe eingeb^t, fogleid) aufgenommen (III, 1)
unb jwar al8 ein innerlid) unb wefentlid) jugeprjger (dm
TOUTO) marfirt. 3)er egenfa^ feibfl aber, weldjen Sot)anne6
5tt?ifd)en ott unb ber SBelt ober bem^eufel, al6 bem^iirflen
berfelben benft, .unb beffen etfjifc^e S5ebeu(ung er an ten .Sins
bern otteS unb ben ^inbern be6 SeufelS nactynwfl^ifl Jd)on
au8 bcm erfien Ijaupttfyette bc0 S5riefe8 (ugl. befonberg
II, 14 .'fll.) befannt. SffleS, wa8 iinbe ^eipt (HI, 4. 8\.\n&
befonbere S5ruberf)ap (111,12111. IV,2fn.), Unglaube (?V, ,3.
95gl III, 23), unb Sob (HI, 14. SSgl. V, 10 jll.) ba6
ift ba SBefen ber SKelt, unb bemgemaf ffellen fidj aud^ bie,
roeld^e au8 ber SBelt, au bem Sfrgen ftnb, bie .Kinber be6
SCeufelS im egenfafce jtt ben au8 ott eborenen bar.
leid)tt)ie bie ^inber ofteg i^fe , eburt ,au8 off burd) ba
^un ber (Serecfytigfeit erroeifen, n?eil jene ber Iebenbi(je runb
on biefetn if}, roie fte inSbefpnbere bag Seben, wel^eS fie im
lauben an- ben .im Sktfd;e erfd|ienenen @o^)n otteS com
&qter emyfangen fyaben, burc^> fiiebe ju oit unb ju ben
S3rabetn betfya'tigen, n;eil oft felbfl, au6 bem fte geboren
n?orbcn finb, Siebe if} unb fte ^uerf! geliebt b^af: fo jcigen ; bie
6 1 Sol). H , 29 V, 5.
Jtinber, ber SBelt burd) ityr iwbigen uberfyaupt unb burcfy
ifjre Ciebloftgfeit inSbefonbere, bap fie oft riid)t gefefjen imb
nid)t erfannt fcaben (III, 6. IV, 8). @te bleiben im obe
(III, 14), benn fie fyaben ben atteinigen Sftittjer be8 SebenS
ntd)t angenommen; fie fyflren nur fofdje, twelve au8 ber SBelt
rebenb ba8 tfynen SSerivanbfe ev!iinbigen (IV, 6), n)5t)renb
fte bie Seugen ber gilttlicfyen SBa^eit nic^t fennen unb nid)t
^oren, fonbevn \<\$m unb t>etfotgen (III, 1, 13. IV, 6). .Stlfo
gerabe bie SBafyvIjett, roelc^e im lauben aufgenommen unb
beroa^t, ber giJttlicfye amen ifl, au bem bie ^inber otte6
geboren roorben ftnb, njtrb oon ben ^inbern ber SBelt
ttjorfen, biefe ^firen auf bie Siige beS Seufel, laffen
erfii^ren on bem etfle be6 Stnti^rifiS, wetter burcl)
fatfd;e Spropfyeten rebet (IV, 3), unb fo fflnnen fie nict)t ju
ber (SrfenntniS beS :SSater6 unb be <So^ne8 (V, 20. SSgl.
II, 20 fit.) getangen, in voelc^et bie auS ott ebovenen bie
Kraft ber .fjeiltgung, ben SDrang ber Siebe, ben @ieg iiber bie
SBelt (V, 4. 5), bie |>offnung be Funftigen erbt^eilS, furj ba8
erotge Seben felbfl empfangen fyaben.
. II. SS. 29. f JEav eidiJTs oil diHctios eavtv, yivwoxsie
OT i nag o notwv TTJV dwaioovrqv f KVVOV ysyivvrfiKi.
. III. 85. 1. "IfleTe noTunyy clyanyv dedwxfv yfriv 6
nctrrjQ IVK TSKVK faov xhtj'dwftev* Hal eofisv. did vovio
(i Koajtios ov yivtoOKei yfi<xs, oit oux syvw awipy.
35.2. 'j4yutnqTOi, vvv ISKVU &KOV eOf.ikv } xal pv-yw irjia-
i>f.Q(o&y it a6f.i&&* oi'dctftev on, edv quxveQw&y, ofioioi
. CKTJT.W a6ju.e&a , 'oil oifjofie&ct avrov ct&(as
SS. 3. Kai 7i g o syjwv ir t v sini'Sa tctvTyv In
EKVTQV ua&ws etteivos dyvoe eonv,
an 5tt>ei tetten (III, '1. xctl eojtEv. 95. 2. oi$afur t ofjne
farm bie SRicfyKgf ett biefeS SteyteS, wie % \ f rf> e n b o r f unb
Sad()mann benfeiben ebirt fyaben, smeifelljaft fd^einenj freiltd)
and) ba nidjt au8 bt>Iamatifd)en runben, fonbern wegen
eregctifd)er Sludfficfjten. 3n II, 29 Fomtnen nur unbebetu
tenbe SSarianten or. S)a8 W?;TC, Welches ftd; "Ji'er bei
A, mefywcn 9KitiueMs|)atibfrf)riffen, ber Fo^tifdjeh Unb
H,2 - III, 3. 7
i 9 p ; t f d) e n ttberfefcung unb in ber 4 o m pi u t en ft f d) c n
sRcccnfton ftribet (tfgt. SB e t j! e i n ) , ijt md)t einmal in bie
ff e c e p t a ii bergegangen. >ie SSariante i|t offenbar au8 bein
IH,i; flatt beffen rcieberum cine |)anbfc^tift bei
tide*e '"ioi/ entflanben. -- Satfcl) tjt ferner ba
o ?io/oyy bei AC, einigen SKinuSfetn, Ubev=
unb in alten gbitiorien, jebod; nid;t in ber Sftecepta,
fle^t. ('8 fefyU in B. SSon ben Jtritilern ifl e6 mit 9ted)t
die ein Stiterpretarnent, w>eld)e8 ba6 logifdjb : SSerl)filtni6 on
ott nas 6 notwv T. iJ/x. ju bem sor^erge^enben ^Vxctog
iriarEtren foHte (gl. 11,6. IV } 11 u. a. @t.)/ oerworfen.
Sfu6 betnfelben Sntereffe ifl ba6 x/ oor ix*ivos 25.3 in ber
SSulgatd unb ber fprifdjen SSetfton (SKill) ^eroovgegan=
gen. SDurd) bie bejien ^anbfdjrifien ijl b'i'e fieSart ytysv-
qTut, ttJeltfje aud) burd) bie aiitl)entifd)e Snterpretation bcS
SfpoflelS felbfl *>ofau8gefe&t n>irb (gl. SS.9. V, 1), gefd)ufct.
SDie SSariante yeyei/^Tat, ttjeldje iJfter orfi)mmt (gl. 5. S5.
|>ebr. 6, 4), beru|)t ciiif einein 25erfel)n. S(h unferer teOe
ftnbet fid) ba8 irrtfyfimlidje ycysvyTai nur in wenigen unbes
beutenben |)anbfd)riften tmb bem ' @^rer. 6ra6mu6 $at
e in jroet S(u8gaben. ! 'Sn III, 1 flel)t bem Jarfwxey bet
BC b'a'S edwiit-v bet A gegeniiber. JDte bttoren ^>aben ftd)
ffimmtlid; fur jetie SeSart entfdjieben. SChjlatt ber ridjtigen
8e8art f,f.iivi weldje on AC bejeugt unb burd) ben
men^ang be8 Serte8 beftfittgt ijl, ftnbet fid) bie SSariante v
fiir weldje Sodjmann fogar ben 6obey B anfufyrt. 5Die
SBartante n>irb , uric ba6 r/tas , tt>eld)e6 etnige unbebeutenbe
Seugen Winter yivmatfi fyaben, ein djretbfe^Ier fetn. SDie
SBorte jea} ia/iev ge^ren, wenn man bie Seugen fragt, un=
jtueifel^ft in ben eyt. 0iirgenb6 tt)irb eine. ^anbfdjrift obcr
eine alte Uberfe^ung jgenonnt, in tt)eld)er bie SCorte fe^Ifen.
58 u \ g a t o ! 1>at biefelben, roenn aud) falfd) erf!nben / in
et simus bewa^rt. Sfber fd)bn (SraemuS erfla'rte bie
beiben SBorte fitr einen 3ufa^, weldjer beS^db gemadjt ju
fetn fd)eine, weil man ben bliftn ?Ramen ber otteSftnber
fitr nid)t gettiigenb ge^alten^abe. 8 roar ntitfirlid), baf bag
8 lo&. H, 29 u --,y 5.
et simus in bemfetyen Sttaje Jftetpfjtg .erfdjten, tn.wddjem
man ba8 ^&w^v eben ntdjt al8 ein blofeS e^anntwcrben,
fpnber.n fo ttejiftanb, bap bfefeS aud) bie 85 ot jhllung b$ wi?? s
Ud>en (SeinS , einfc^lof . <So nntrben /bie $Bortc ,}; ea/er,
rodcfye man , Jonteicbaccr SBctfe forttt>a'|)j:ent> in ; bem inne tet
SSu Igat a inter^ wttrtc, t>pn t?n proteflantif^en .
Sutler, 6altn u^nb SBcja an tec @pifce, oerworfen , ,
re^t ,We fat^Hfd()en StoSleget an tiem Seytc tier
fefl^alten mu^ten. 6 fonntc bafyer ni
|>. (Smfcr in feinet Ubetfe^ung ^f 91..JK., jvortn.er, anjefgen
njolltc, //wie SR. Suttberue bem recfyten 5cyt fcincS ^efaUcn6
abs.tinb jugetljan'' ((Sfiin 1529), au,^> ; an unfercr Me bic
fiut^erffc^e itberfe|ing ,al6 , gefa'lfrfjt no^irte. Snbem Sutler
ba6 et simus ber SSulgata toegliep, .fprad) er . n ftitifcfyeS
Urt^cil au ; ttjclc^?6 fl,u jcncr falfdjen ^wgefe : ftd) , npt^wenbig
ergab. SKan ^ermiit^etc, bap ba6 x^} t eGjuiv JB.jl. au6,SS.2
jugefe^t fein. mficfyte. djpn :(r in S( t u,g u,fl in 8 .Sfnmerfimg
(Nam qui vocantur et non sunt, quid pr.odest illis nomen?
Verum hie loquitur , de .npmine quod , a > J)e.o r tribu^ur, ,hic
non est discrimen inter dici et esse) jCrfdjeint jjeneS ffritifd)C
Utt^etl gletd)fam pta'fprmjtt. Stud} bet ben (Sbitoren bewirfte
ba6 eyegetifdje SSoturt^eil eine conflante Ungunfl , gegen bie
Sffiprte^tt/ eoftfv. )te SRece^ta liej fte w?g. Mrie$.bad)
njflrbtgte fie tro^ bet bi^omatifc^enjSSegl^ubtgung ntdjt einmal
enter m^fe^hmg. Srj} .8a ; d)man ( n unb ^ifdje
weldjer jebod) in fe.inen ^bitionen fd^wanft, iagten .
S^o^te..^.^!; in,benS.eyt jit fd;retf)en, , r in iueld^em -biefelben
aud), ridjttg auSgekgt, ;,tt|pj;l beredjtigt ftnb. ...95. 2. i; Spte
SSartanfe o, ?/ ,.pbet ^r./a^^.^eld^e^dj bet 9? HI unbSJBefs
. fl e i n ftn^et , ij! , t e,m f^ledj^S Sntevpte^ament. .(Sbenfo ,fd)etnt
ba.8 ds, 4 .n>el(^(6. f ^t.(t,.p?dlqt/iey ,in ; ber 9iec ; e,.^ta unb : ben
. ftefyt, ^ge^t, urn bq,jmi,ere
a^glieb^ju .n}arf ( ire,n. ^
^ I e f jj e in) ?1, 24 (<$?) IH ; .6, (x j). f ff, 8. (*), Yj- 6,
a^m^^^ unb
ABC, ;J gj ul,g M u,,a,
. U, 29 - HI, 3. ; 9
JDie,a$atianten iv UVTW unb en ai/Toy,.anflatt bet tid;tigen
SeSatt ?f' a^Tw, fleUen ftcf) gegenfeitig al6 leidjte S5etroed)6*
lungen bat.
JDaf mit bem lefeten SSetfe befc jroeiten (SqpttelB ein neuer
ebanfengang beginnt, J&aben,,mit Stu6nai>mc on Slrcttue
unb 0{icf It (ogl. S5b. I. .232 fll.), -attc SCySleger anerfanntj
,melc, iinter^nen audf) ^ut^cr injetnen (pc^oHen, rerfjnen
be6(>alb II, 29 ol6 erften _25cr8 oon < Gap. HI. STuctj Silcf c
weicl)t roenigflenS infofetn ,on 0lirfU ab ,pb cotrig,itt ( |tins
fd)wctgenb bie ju II, 1214 .gebifligtc Slbt^cUung, alS et
nic^t fd)on mit U, 28, fonbern erjl mit 11,29 ,,bic britte
g'' bcginnen i^t. Slber ,wenn aud; II, .29 btc
i e : n f 9 n) ober ,/gletcfyfam .^er ieyt" ^u eincm
SB.orttagc" (tctn^ofet; ,.gl. @. .(SangcJJft, fo
fragt e ftct) bod), ob bet ^ jet begtnnenbe neue S(bfd)nttt oljnc
eine innete SSetbinbuttg, gan j ;eo ; n ptn ( .anfang^nb ytib fiit fid)
ftefyenb, bem, etften S^eile be6 Stiefe6 ^mjugefiigti.roetbe (95 e j a,
95e r nfon, tein^ofet, 95aumgqtten = 6t,uftu^), obft ob
tttelmefyt itgenbetne SSetmtttelung flattftnbe unb bet tieuc
einem tnnetn Sufat^t^en^ange mit bem eben ab-
gefc^lof enen .Sfefcejie etfdjetne. JDie.,me.if!en SfuS^get pnb biefer
S(nftd()t gewefen, wefc^e bet Seyt felbft fd)on babutd) an btc
$anb ju geben fc^etnt, bap 11,29 fern au6bt(i^Ud)e6 ubject
genannt rottb. .IDaju ffimmt, bap, w^tenb II, ?8 mit.einer
$tttwetfung auf.baS jufunfttge.^etic^t abgef^lopen , wutbe,
an bie pifee beS neuen S(bfd)nitte.bet.S3,cgttff bet ete.d)=
ttgfeit gefteUt tft. @o wat e6 .naturlidf), jumal.baman ntc^t
genug bea^.fete, ,baf in bem Mxatos.eoit S5. 29 Feme6weg6
oon ^>et ttd)te.n,be,n, function bet .gettH^en et^ttgfett, .tote
515.28, bte ; 0J,ebev,fet, bap bie ^tage.nadj bem tnnetn 3ufammen=:
II, 29 fll.,unb .bem .SSptide^enben ^a'uj^g ^in , un=
; aSetbtnbung mit bet ,?frage nad) .bem ^ubje<:te in
II, 29 beptropttet iroutbe, unb, baf iele Stu6leg t et, , welc^e .in bem
ebanfen, ; baf mit.bei, bem ^uFtlnftigen, etid)t (U, 28) nut
befhlw njttrben, wenn mit, bu^4t?a6 3:t;un bet . etc dE)f ^gle i t
,bcm getedjten SRid^fet ficniigt .fyfittcti^ni Utetgfing,cc|n.II,
10 1>^. l29-^'V, 5.
28 : ju ( 95. 29 fanben, bemgema'l aiitf) bdS (Subject in II, 29 be*
fHmMcn/ na'mlid) nicfyt 'auf v//ott", fonbern auf beri '11/28
al8 jufiinftigen SRidjter bejeidmeten //(SfyrifluS" ba8 dibits
Ion II, 29 b^ogen (Sf u gu j!i n, 93 e b a, & a Sapibe, iri n u8,
(Salutn, 6aloi), SItett'uV - ^mtbt/ "^"ene't,
S^Sange, SSengel, Siicfe^ iWaper). STbev biefc (Subjects*
befKmmung in ben <Sd)tupn?octen bon SS. 29 ^ uvvov yeyiv-
vyTai ju Ijalfen , iff ^j|ct)jl fcf)h?ierifl[ , raenn ntd;t unmfiglid) j
behn htrgenbS in ber cfynft, aud; nidjt in ben oon a(ot>
(Sef.9, 6) linb (Spener angesogencn tetten (Sef. 53/11. ^)f.
110, 3. gatt!). 9, 2. So^. 13/33. ^ebv. 2, 17), wirb on eU
ner ebutt au8 "S^rijlo, yielme^t; ubecatt won ber eburt au8
ott, fo bap bie Iciubigen aI8 otteS ^iribec unb jWar burc^
(S^vijium (Sofy. 1, 12) erfcijeinen, gerebct. Stm @c^)Iufe be8
SSerfeS, itnb nod) bej^tmmter in 111,1 fit., nritb fceSfyalb 6n alfen
jenen SfuStegetn bie i@ubiect6oot|leftung //^rifluS^ unnjillfu^c=
ltd) in bie SSotflenung ^ott" mngefe^t; nut Siirfe raiU mit
SUdHi auSbrurfU^ fd)eiben unb bei bem dixcuog toil an
//tjrijluS^, bagegen bei bem | aviov jtsyevvytai an ,/(&otf"
(o nmr/Q. Ill, 1) benfen, cine @cfyetbung, tt)eld)e, inbem fie ben
tnnern DrganismiiS ber ebanfen ^erreif!, beiitlidj jeigt, n>ie
fefyr im runbe jeneS unjtdjere @d)anfen bet tibrigen
(eger bemSerte jmviber ijl. SDarauf berufyt ja bie
fii^rung be fpojlel8, bap ber //geredjt" enannte wirflid) iben=
tifc^ ijl mit bem, au8 tt>eld)em geboren ju fetn jeber, welder
bie eredjttgf eit t^ut, jtc^ ritytnen Fann.
Snbepn i|l mit ber Sfnftc^t, baf 83.29 etne anbere @ub=
ject6t)or|!ettung im Serte (iegt, al8 35.28, !eineroeg bie
sftotfyroenbigfeit gegeben, jebe innere SSerbinbiing jn>ifd)en bem
mit SS. 28 abgefdjlofenen unb bem mit S3. 29 neu begtnnen=
ben XlieUe ju leugnen. elbfl bie SSorffeHung oon bem e*
ric^te, in tpelcfyem )ir na'mlid^ nur, wenn roir bie ered)tigs
feit t^un, befleljn werben, fflnnte beri Ubergang wmitteln,
roenn auc^ S3. 28 ,,@^ifht8" a! 0{ici)ter barge^ettt unb SS, 29
//ott/' ale ber erecfyte, au weldjem bie ^a'ter ber ered^s
tigfeit geboren rcorbeti |tnb, gebad;t ware. 3n bem le^ten
. II, 29 HI, 3. 11
' tone' ' jflfan ' : aiiefc roirnicfy tic tied) en, ' Sft. be 89 1 a,
(Socin, 6d)Hd)ting, (Spifcop, 2Bb,ttb9, 3ad)mann, be
SBette, anbet u. a. geuttyeilt. SClS Sofyn bet teue, fagt
) e c u m e n i u 6 , fci un6 85. 28 trie naffaoiai bei bem f unf=
tigen @erid)te ttotgefyalten ; batum folge 85. 29 bic Sfntoctfunfl,
bap nrit butd) ba8$tf)un bet eredOtigfeit jenenSo^n etrtngen.
Sfber fo tann bet Sfpoflel ben Ubetgang |u 85. 29 mcf)t n?o^I
gebadjt Ijaben, roeil et ja in bem ganjen etflen 5I>eHe fetheS
SBrtefeS bte SSebingung fiit unfer S3efleb,n tm ertdjte, tDOtaiif
er 85. 28 abfc^Hefenb ^inwieg/ entroicfeU b^atte, inbem er n&m-
lid) ben 8td)ftt>anbel , mtt aflem, roa8 bas gefyfltt, namentlidj
ba6 treue S3eb y anen in ber SQBabt^eit/ ba8 SSleiben in (Sfyrifto,
gerabe al8 iene SSebtngung batflente. SBenn Sb,i: tm 8icl)te
manbelt unb fo in bet emeinfcfyaft mit bem SSatet unb bem
@ob,ne bteibt, unbeitrt butc^ bte 8ufh unb Sugen bet SBelt,
fo werbet St)t etnft ot S^rtflo befleljn! 3)a8 ifl bet t>8Utg
in fti) felbj! abgefc^Iofiene ebanfengang be0 etflen Sb,ette6.
Stlfo" ?anh bet Sfyojiel ntc^t 85. 29 batauf auSge^n ; bte S5es
bingung fut cine 85. 28 etfiffnete |)ojfnung batjufletten. 85tel=
meb.t etfc^eint 85. 28 dS bet ftfiftige Stbfc^lup bet apofloIU
fd)en ^ataflefe, njeli^e oon bet ^otbetung beS fiidjfroanbelS
auggefyenb jtd(> enbHd) ju bem feligen 3iele (iVa. 85. 28) in
\) opung8ottet SSetljeifiung et^ebt. Sfuf bet gewonnenen |)ob,e
ftd) abet bet Sfyofht im SSeginne be6 neuen S(bfrf)mtte8.
gefo,t et au8 eon bet Stnfc^auung bet funftigen ^etflidj=
fett bet ^tnbet otteS (11,29111, 2) unb fleigt gleidjfam
J^etab jut JDatflettung unb gfotbetung bet eted)ttg!ett betje=
ntgen, roeldje eine folc^e |>otfnung ^aben (85. 3). omit fdjeint
un8 ein tid)ftge8 SKoment in jenet on )ecumeniu6 unb
ben metjlen SfuSlegetn oetttetenen Sfnftc^t ju liegen.
SSetbtnbung t>.on 85. 28 unb 85. 29 fit. witb attetbingS
bte SBotfleffung oon bem Funftigen etic^fe, obet tid)tiget oon
unfetm 93e|lel)n in jenem . eticfyte unb oon unfetet tfin=
be8(joffmtng auf ba8 ^inbeSetbe, n?te e8 imSfnfange be6 neuen
Sfbfd)mtte8 ^eift gettagenj abet nid)t entroicfett Sot)annc8
85. 29 fit bie Sotbetung unfetet eted&tigfeit ate bie S5ebin=
f l,2 1 gfpfc. Il^Zft, ...y, 5.
gm ( i ( g b_er $$< 28 pprgefyaltenen $>,offnung , funbern bie 85. 28
fdjliepjid) , porgefya.ttene |>offnung roirb beim 23eginn-be8 neuen
S(bfd)nttt8 feftge^ajten, erfdjeint fyier aber in neuer Saffung
unb al8. 2fuf gangepunft fur.bte na$fo!genbe sparaflefe, @d)p.n
23, 29 liegt ,t)ie III, 1. 2 fo beflimmt unt) .^erjU,d; au8gefprp=
d)ene lioffnung in ben SBorten ?S . t*v*ov yeytvvyTtxt. ^
tft tben .t)te[er : Segttff, : tier Sinbj^aft (11,29, HI, 1),
t)te 35. 2 1 targe(e.gte uberauS |mlid)e ''^offnung (*.
iciVTtjv jB. 3) wefentlid) immanent tji. SOiandje S(u8leger
ftnt> bet ter 95e|itmmung bet tnn?rn SSerbinliung Don II,29fII.
mit bent oortjergetjenben Stbfdjnitt'e in einen me^r pber mmi-
gec unlebenbigen <2>d)emati6mu6 gevat^en. S(m tt)enigj|en tnt*
frrid)t ber Sfnlagc bee S5riefe8 wa6 SfiiuS unb 3. Snnge
gefagt ^aben, ba^i .nfimUd) ber btSbetigen @d)ilberung ber
Stntidjriflen ba8 S3ilb ber ^inbet; otteS .entgegengeftent werbe.
Sutler, mit weldjem pener ubereinfemmt, meinte, bap
Soi[>anne8, nadjbem er im erfJen ^eile pm redden lauben
gele^rt f?abe, in bent je^t nadjfplgenben jweiten SL^eUe *>on
ben notbttJenbtgen ^rudjten be -GsHaiibenS Ijanbele (gl. aud)
6 a It) in). SBie fet)t aber.biefe JDiS^ofttion au8 ber SDogmatif
itbergefrage^n tfl, jeigt .fi,^ beiutltd) barin/ ba| 8u.ffyer ; (tn ben
@d;olien . in SfuSleg. ,I,,unb II bleibt er bet bem unmtttcls
baren Steyte) ben mit II, 29 beginnen^en ^eil djaralterijtrt :
altera pars minus principalis et tamen necessaria de ope-
ribus et justitia coram hominibus. SOJe^r @d)ein ; fann bie
fdjon toon (Stein^ofer, neuerjlfd) and) t)pn JRidfU unb
bei:, oorgetvagene Sfnftdjt fyaben, bap So^anneS je|t
tt)ie ba8 orfyer r gefd)ilbevte trewe 93Ieiben in )n$o jtd)
nofyroenbig in ber ^eUtgfett be6 8eben6 unbent X^un ber
ered)tigfe,it barjufJenen |abe. .Ifber^aud) biefe SCnfidjt fe^t
eine eb.anfentoerbinbung, weldje im .organifdjen 3ufammen=
^ange be SeyteS nid)t nur nid)t angebeutet tfit, Tt [pnbern biejs
me^r be^aKb aU teytrotbrig erfdjeint, ipeil in bem 11,29 <\ufc
gef^ro ; d)enen X.l; 1 ema etn neuer ebanife eingefefet unb au6=
briicfltd) (wgl. Ill, 3) .. al6 bie |offnu.ng6reid)e runblage ,fiir
,bie nad;folgenbe gorberung unferer |)e,il.igung unb
ii, ! 29 - M 1 is 1
tecfytigfeit befyanbeft wirb. $>enn im Sufamtnenfyange be&
ejM griinbet Sob, anricS nicfyt auf unfer ,/S3leiben in (S&rifh)''
uhfer %,t)un bet eredtftgEeif, fonbern bafauf, bafrrotr //auf
ott geboren ftnb" uhb al //.Sinber otteS" eine
lid) md^e //Ijoffnung^ (>aben. SwHtcl) ftnb roir narf)
ne nur babutd^ tftnber otte.6, baf n>ir in 6f)ri(lo ftnb, unb .
^tetauS etrgtebt jtcfy bet wefehtHd^c ^)araflcli6mu6 jwifctjen bcm
etfleh unb. bem jtveiten Sb,eite bc6 a5ricfc (ogl. S5b. I.
<S. XXI. XXX.)} abet bw beiben aSorjlenungen bfltfen nifyt
bem Steyte jumtber tmt einanber wertaufd)^ ntc^t i^rer leben=
bigeh (S'igent^iimlic^feit beraubt werbert.
S)ian f ann fogen , b'of ber erfte |>auptfyeil be6 JBtiefeS
eine me^v fyntyetifdje, ber jtveite Xfyil bagegen eine mefyr'
anal^tifrfje Sfnlage jetgt. SDort fd)Heft berSCpofiel, nadjbem
et ba SBanbeln im gicfyte al8 bie SSebingung uttferer emein=
fd;aft mit ott entwirfelt b,at, mit ber fritylidjen |)offnung/
im jufiinftigen eric^lte ju befteljn, ab (II, 28) } im jiueiten
S^eile bagegen beflimmt ber Sfpofiel on bem ^errli^en Siele
au'S, nad) n>eld)em bie |>ojfhung ber (SJlfiubigen ^inflrebt,
glcidjfam ben SBeg, njelc^er ba^in ffi^rt. Sm SBefentltdjen
beginnt alfo ber jweite b,eil mit bem 1 ebanfen, bi ju roel
djem ber erfle SL(>ei( fd)Heplic^ fid) erfyoben l>afte. @o tritt
eine innere Sufnmmenge^erigfeit ber beiben einem unb bem=
fetben Swecfe bienenben (Ij 3) ^eite; ein twrfHcfyer Ubergang :
t>on bem einen in ben anbern fervor, unb fo erfcfyetnt aucfy
gerabe bie SCrt uhb SBeife, wie ber ^oflelll, 29 bie concrete;
leberiStto'fle SBorftettung, roeldje ben jwetten -^eil feiner briefs
Hd^en ^)araf!efe tragen fofl, einfityrt, oiJHig flat unb treffenb.
9)?an J>af e6 na'mlid^ auffaflenb gefunbenXSucFe, beaBette),
ba| DS/29 nid;t umgefefyrt gefdjrieben fet: nds o ysywvy-
fiivds M vov &eov noul ij]V dnaioovvyv, \jdA fid) aber bie
fdjeinb'ate @d)H)ierig!eit btird) bie S5emerPung gelflft, ba0 f/ ber
SCijopel 6n ber ered)tigfeit otte6 au6geb,e unb be^alb ber
Segriff be8 noutv t. &K., weldjer natiirlid^ ein d)ri|lHd)er
fei unb bie SBiebergeburf ooraufife^e, ben ber ^inbfdjaft er=
mitteln mufe'< (be Bette)/ober, rote fiucf e fagt, ba^ //So=
u i
t)annc6 nad) III, 1 jll. junacfyfi bie SCbftdjf ju fyaben fdjeine, in
feinen efern baS SBerouftfein ber ^inbfdjaft otfeg burdj
(sifyriftum ju ertvecfen unb jwar on @eiten ifyreg ailgemeinen
ftttlidjen runbeS unb SnfjalteS," Sene fd;einbare (Sdjttnes
rigfeit ju finbcn, ^atte man infofern cine jBeranlapung, al$.
o|nc Sfag* So^anneS mtr, &ei benientgcn dn //^un bee
cve4tigfett // (H, 29), ein //tc^s^eUtgen" (III, 3) anev*
fennt, weld^e toirfU^ fcoh au ^Joft geboren worben ftnb.
SDieS an fid) ganj ridjtige foment meint be 2Bette, ; inbem
er fagt, bap bet SCpo|?eI[, wefdjer ba^ X^un ber ered)tigfeit
forberf, //bte SBiebergebutt ooraugfefee/' unb in biefet S5ejie^
l)iing jle^en fiu'cfe unb be SBette gerabe mit i()rem S5eben
fen auf einet: vunbroa^^ett, roeid;e namentlic^ ben fa.t^U*
fdjen unb mandjen rattpnalifltfdjen S(u6legern (ugl. @. 3 in
Sbetref emlerS) gegenuber feflju(ja(ten ifl, ba biefe gemap
etn,er pelagianiftrenben unb .aid folcfye oon S(uguflin-(ju 111,3)
unb on S5eba (ju III, 1) uerworfenen unb t>on 91. be 8.9 r a
nod) oermiebenen SfnfdjauungSroetfe b|e io^nneifc^en SBorte
II, 29 in bem inne mipoerflanben fyai>en, alS wenn in ben=
felben auSbrucflid) ba geref)te ^anbeln, al n?enn bie //SBerFe
ber (Sctedjtigfeitf (gorneUuS a Sap v XirinuS, 6-ftiu /:
mfer, 5Ka9er) ; tm egenfafce ju ber sola fides, jiir S5ebin=
gu.ng unferer^otteSfinbfdxift, b. i). iinfer& SBefie^enS. im e=
vic^te ,ober unferer eligfeit, gemad;t ; ,tt>iirben. JDer eyegetifd^e
Stri^um,. roeld;er bicfer Sfnft.c^t jum runbe Hegt, ft>cid)t jtd;.
tt>a8.fd)on i)iev. alls ^ingerjeig bemerft n?erben mag bet
ro titt 8 j. 25. red)t ftgniftcnnf bavin au, bop er ju III, 3
erflart: hoc facit is, qui sperare vult vitam aeternam, quia
scit illam minoris non comparari. Stlfp ganj in bem @inne
ber Safyolihn fi&t&t MM unfer &tti)tfy\\n : alg ben
)>rei8 ber etigfeit, weld)e tt)ir ^offen wollen, ^inj
renjb So^anneS gerabe umgefel)rt auf bie |>offnung, bie n>ir
!;aben, unfere Sfrbeit an unferer |)eiligung griinbet. JDie ganjc
)>elagianifirenbe Sfuglegung berufyt an unferer @tette auf eineni
a?erf}ope gegen bie .rammattf. 5Wan uberfte^t, a on
^roteflantifd;er @eite namentHc|) pener unb 3. Sang e mit
l.-3o>. U, ,29
sRed)t geltenb gemad)t
II, 2$. 3>enn nur craft ber fd)on 9 e f d) e ty e n e n eburt auS
ott finb n>ir gegenrca'rttg in bein Suflanbe ber .Rmbfdjaft
(VM ii*ya deov eafiiw. Ill, 2) unb ^ ab e n ; roir He IXJffnung
(o 'i-iwv v. &n. tavT. JB. 3), auf runb welder- n>it t^un,
was ben gerecfyten ^tnbetn beS geredjten SSaterS gejtemt.
Stbcr gtetdjwie bee a^ojlolifd)e &eyt fdbjl gegcn jebe pelagianis
ftrenbe IKipbeutung ^rotejltrt, .fp.:.tft cr aurf) flat genug, urn,
jeneS ^ebenfen, ba8 Siicfe unb be SBette aufgeroorfen,
aber ntd;t redjt befriebigenb erlebigt fyaben, ju entfernen. S5eibe
Sfu6(eger tjaben ntdjt beqdjtet, bap fd)on in ber JBorjlellung
c| KVTOV yeyevv^cct II, 29 neben ber au6bru(JHd|en rinne*
rung., an bie roirFlid) gefdjetyene SBjebergebutt, al bte runb=
lage ber eredjtigfeit, .jiigtetd) bte ganje gMe ber |>offnung
etngefd)loffen liegt, roeldje III, 1. 2 entfaltet, eben au6 jenem
-giauptfake glctdjfam t)eraugef)oben unb at6 ba f>errlid)e 3tcl
yorgejlerft wtrb. @d)on oben (@..2) mupten wit bte . .jwic*-
fadje SBejieljung, weldje, ber etgent^fimltd)en WF be6 djrifls
Iid)en SebenS 6Utg entfrredjenb, au6. ber apojlolifdjen SSor=
ficUung f| aviov ysysvvvjiKt ^eroorfritt, anbeuten. 5Da6
ewtge Seben na'mlid), n>eld)e5 ir> ba rojr otfeS ^inber ge=
njorben |tnb, em^fangen Jjaben unb eld;e6 wir burd) unfern
SBanbel im fiidjte, burd) unfer S()un ber ered)ttg!eit erwei=.
fen unb betya'tigen , entljalt nid)t nur bte Slnwarffdjaft auf
tie funftige^errUdje SSoaenbung - ber J^eilige .eifl in unS
ijl nidjt'nur ba //Unterpfanb" (2 (Spr. l /: 22) ber nodi ^
fanftigen itter fonbern bieS Seben, weldjeS wtr ale &in*
ber @ottee ; ,tm lattben unb in ber Siebe fu^ren, ifi felbfl
ber reale SCnfang ber funftigen ^errltd^eit unb entwicfelt fid;
eben burd> ba6 //S^tjun ber eredjtjgfett'' ber SSottenbung ent=
gegen. Sn unferni gegenwarttgen (Srfennen unb Sieben ot-
teS, n)ie.e6-un6 al6 ^tnbern.otte6 eigen ifl, Uegt fdjon ber
lebenbige Slnfang jeneS //e^enS^ Iraft beffen k ott a^n=
lid); fein werben (III, 2). 9^ad) biefer ette ^tn wenbet ber
ST^pfiel juerfi (III, 1. 2) .feinen II, 29 aiiSgefrrodjenen
fafe >: urn auf runb einer fo Ijerrltdjen |)offnung
. H, "29 -ii- -^5.'
ng'' obiet //5^uh bet ercc^tigfeit" bn benen jtrforbern,
a(6" au8' <$'ott| bem eredjten, geboren bie tfraft ju
ered)tig?dt einpfangeh tyaben unb ju jener
al' t^rem 5ini>e8erbe, beruferi'ftnb. ' SBett abet fo bet
gcrabe an bte ^Ifnu'n^/ w^c in bet $otjleauhg
yeysvvt^Ki liegt, fciric' ^)araflcfe' dnfn'fipfin ivottt
mufjte cr fd;reiben : //i^efc bic'teedjtigfett t^ut, ie ott Q(-
ted)t ifl, ber ifl-auS' 6tt gcborcn,^ bcrfiefit fify bar al6"dh'
ad)te8 ^inb 1 <We$, al einen' @rben bcr ebcn ben
JDiefe wrMuftgen Sl'nbbfungen (ibiet i: b^n innern DrgciniSmUS
unb btc Stenbenj beV a^ojlolifdjen ^cbknfeh' eritb,alten fdjon bte
Gormen fflt bie genauere SfiiStegti'rig berf^Iben, tn8be[6nbere
fur btc SCuSifegung bt& geroaltigen @^tud)e8- 111,2.
6a^; ! II SS. 29. >er' f^ntaftifdjc unb ; (ogifdjc DtgantSmuS
btefeg a^e^, in weld;eiii l ber Sfpojlel ba6 Sterna : fetwr nodj=
fotgenben ^)aroflef^ augfjpndjt, I)fingt an tet ^uncteh, bcren
rid)ttge8 SSeirfl ! a'nbn ! i b ! eh wHteren ingang in ben <Sd)a^ bet
apojioHfcf)en ^banfen' f36'(l etfiffnet. 3)er erf!en ^rage nad)
ber S3ebeufung bev f)9pot^etifd)en brmel ear tidyre, roeldje
ben SSotberfd^ etnftifjtt, ehtfprid)t bie jweite, ob baS ytvio-
oKsre im Sfhfange be Sladjfa^eS inbicatbifd) ober imperatiuifdj
jn neljmerf fd. SDie beibeh ! anberen Srageh, nd'mltdy nad) betn
ubicctSbegrijf jit MMIOS lo-rrunb f| rro nb tbegen bev
<Stettung bef'^a^gHebei;' nag o ndiov x. SIK-. &% UVT. yeyevv.,
nid)t umgefe^rf, jtnb fd)on oben berfi^rt.
ber SfyojW, inbem er fdjreibt sdv eifojis **)>, hidjt
baton jweifelt, ob aud) feine Sefrt ben bon't^m b,tri-
gejleaten ritnbfa| aherfehrien; ^abeh fdjott bie a'Tteren SCuS-
leger (pgl. befi)n'ber6 @. @ dj^th tb t unb-S. Sa'n 9 e) mit tid)tigem
Xacte gefii^t5 b ! ei ntan'djen unter i^heh ; mad)t i! f]d) ! biefe 6in s
ftdjt babitrd) !unb, b ! af jte ba6 yivMWe nidjt mit ber 95 id* 1
gata, m^d)erS(ug ? u|lin, Beba unb bie fat^oHfdj'en
fammtlidr nadjfotgen, mit'ttJeld)er abet au^ Buffer,
a c i n, @ p t f c o ; p t u ; to t i ii ; ; 6 ! at> j-o ^ $ a ! it I u 8, S5 a u m=
g a r t e ns'St^if i u 8, 91 1 cf H> 8 ft ef e, @ a n b e f u. 3 a. ubereinflimmen,
. H, 29 1^ III, 3.
17
a!8 Smperatto, fonbetn alS Snbicatto toerjlefyn. <3o S3 e j a
rodder auSbrflrfHd) bemerft, bap bet SCpojlcl ntdjt ju fd)teiben
pflege, quasi doceat imperitos. tantum igitur ostendit, quae
sint connexa, nempe patris et filiorum indoles sive mores *)
9)tfcatot, SBb,itb9, SSenget, @emlet, 3. fiance, @.
Sange, Reanbet u. a. SRit 3ied)t fyat be SBette, weU
c&er freilid), n>ie (St. djmibt,. penet, SRofenmiiUer
unb Sarf)^nn, fiber ba yiv<aottsTs feme genauere SSeflim*
mung gtebt, in bet //ptoblemattfdjen gorm'' eav J^T eine
fi^nltc^e //aSovauSfe^ung'' tt)ie V, 15 gefunben. JDie Sonjuncs
tton v felbft (ogt. ju I, 6) giebt ben @inn an bie |)anb:
roenn S^r, mie id) al$ unjweifel^aft anne^men batf, wipt.
Sfuf einen foldjen SSorberfa^ fann nad) ber rammati? (gl.
. II @. 550) tm 9Tad)fa^e bet Snbtcatto etne6 ^aupf*
, befonberS beS Suturum^, obec bet 3mperatt folgen.
>b man an unfeter tette baS ytvwoxsTe ffir ben Snbicatfo
ober fiit ben 3mj>eratit> jit ^alten b,abe^ roitb alfo nut au8
bem ganjen Xone beS 95rtefeS ju beurtljeilen fein. Surfe
finbet in bem erma^nenben yivuaxsve bie SCbjtcfyt be6 So^an*
ne8, //bap bie fiefer jtd) bet ganjen gfolgmmg be6 <Sa^eS, bap
SefuS geted)t fei, bemd'djtigen foUen. JDatan fdjetnt e8 i^nen
gefe^tt ju fyaben." STud) ba /t^6/ff nXavdvia v/ius III, 7
beute tjietauf h,in. Unb wenn 3ol^anne6 unfer yiwoaxfTe
ebenfo gemetnt ^atte, wie ba& jroeite oida/nev V, 15, fagt
Siidfe, fo roiitbe et aud) wob,l an unfeter tette gefdjrieben
^aben idt> o'itiave o'idciTs. SBit mfidjten bagegen gerabe
umgefeftrt auS V, 15 bie Slorm fur bie SfuSlegung unferet @teKe
entneb,men unb urtyeUen, bap unfet unbeutlidjereS
in bemfelben @inne gemeint fei, roie baS unjnjeifel^afte
in jenem ganj a'(>nHd) angelegten a^e. @o b,at fd)on
*) @8 ifl ^arafteriflif^, bap @. tfjtnibt, welder bas y-wox*T aUtrs
bin 98 imperattoifdi) faft, btn inn be8 SBorteS bur^ concludere, colligere
unum ex allero, tamquam ex principle bi'fci)reibt. @o griinbtt (i^ bie
rmoljnunfl gerabf ouf bir al ttnjnwfet&aft orau8flefe^te (* rf.) 6ts
fenntnis.
II. 2
1,8 1 3o&. II, 29.-- V, 5.
etffa'tt: 6 faiXyytbe , yyotv , fntovqftovuKas
&OV;:.IOe OVCOe Mttl -OVOIKV SlKaiQV, V & SWg
3m ganjen JBtiefe fefct and): bet Styoflel cine gute
bet d)tifllid)en SBafytfyeit unb bie tt>iCtge Sfnet?en=
nung ifym fittltdjcn golgcrungen unb fotbcrungen otouS (II,
2fll.21fll. 111,3. 14. 19..JV,lfU. V,2. 13.14 ..u.'bgl.)} "nb
n>ie liberafl, fo erfd^emt auc^ an unferer teQe bte parafletifd&e
SSebeutung ber apoftplifc^en SBorte urn fo gt^ec, je me^r bie
2efe? an bic i^ren cignen Iwjen f^on fejl jfe^enbe iiltigfcit
ber cfytifHicfyen runbfa^e nut mnnert werben. 2n btefem
<Sinne forbett Soi>finne III, 1. 2. feine Sefer aufy bte 8iebe
otteS redjt u roiirbtgen, beren SBo^lt^at fie ja erfa^ren ^aben.
6r etf unbtgt i^nen nicijt erjl , bap fte ^inbex (SotteS jinb,
jeigt ifynen: mcfyt erji SUHttel unb SBeg, ^inber otteS ju n)ev
ben, fonbevn fiettt i|>nen oor Sfugen, tt>a8 fte fd)on finb. @te
tutfen, bap fte ^tnber otte6 ftnb, fte wijmvbajji i^nen eben
ai8 ^inbevn otteS eine unt)ergleicl)lid)e |>evdid[)feit nod) ju
St^eil werben wtrb. @o -getwf? fte babet abet rotten, bajj
ott geted^t tji, etfennen fte auc^, bap jebet unb nut bet, n?e!=
cfyet bte ete^tigfeit t^ut, au8 i^m geboten iff,, fein Jtinb unb
fein (S'tbe ijlj njte on bet anbetn @ette ju fagen ifl, bap
jebet, roeidjet in feinet ^inbfci)aft jene feltge |)offnung J>at, ftd)
(33. 3). @o fcfyetnt un6 bet etmafenenbe t>n in bem
gefapten y<ftaoxe, wobutcfy bet //djetn'' entfle^t,
al6 ob e$ ben Sefetn an etner wefentH4)en 6t!enntnis ,/gefe^(t"
fyabe (Sitdfe), nid[)t tecfjt ju bet ftitylicfyen 3uoetftct)t ju
fiimmen > mtt tt)etd)et bet Styoftel on neuem an feine Sefet
^etanttitt.
JDet tunbfa^ abet> Don weldjem bet Sf^ojlel je^t auSgetyt,
lautet: SIKUIOS soti' r unb wie btefe d)tijllidt)e tunbs
nja^t^eit in ba8 9)taftifd)e gleid)fam auSmiinbet, witb ben Se*
fetn in aSerouptfetn getufen, inbem bie mit bet Stnetfennung
jenet itunbiDa^tbeit nott)njenbtg yetbunbene weitete (tfennt=
ni geltenb gemad^f n>itb: nas 6 nowv TVJV diuatoavvyi' |
KVTOV reyevvytat. 5Die na'd)f!e Stage, ofc So^nnefi ba.6
eoTt on Sbtifto obet oon ott, b. b. bem SSatet,
* I - f ' *
. II, 29 41. Ill, 3. 19
auBfage, ifl fd)on oben infofern entfd)ieben, alS wir gefetyn
Ijaben, baf bet ricfytig oerflanbene Sufammenfyang on II,29fU.
mit 25. 28 !etne TObtgung entya'tt, bic SBorte <?/xo*off ^OT
auf Qtyrifhim ju bejietyn, auf n>eld)eh bie in ber innigflen 93er=
binbung :mit benfelben jlefyenben djtujjroorte ^ (| aviov
ysysw.) n\d)t bc^ogen roerbcn f&nnen. Sefet wirb fid) unfere
.Sfnfi^t in b genauern S(u6legung be8 SEcytcS felbfl, natnerit*
ltd) an bem ^)rfibicofe Sixmos bcwa^ren muffen. )icjcnigcn
Su6lcgciv njeld)c 6^ttj!um al6 ubjcct bctradjten, berufen fid),
abgefefyen on bem Sufammenbange jn)ifd)cn 95.28 unb 8S. 29,
barauf , bap fd)on II, 1 (S()nf}u8 gered)t genannt roorbcn fei,
unb wflaren audj ba8 divatos an unfeter OteUe a'^ntid) wic
bott. <3. -djmibt et(le()t gcrabeju bie justitia Christ! me-
diatoria, quae justos nos homines facit et ex se general.
Sfnbere, toie @^ener, tetn^ofcr unb befonberS S.Snge,
fyolen atlerbingS weitcc au, tnbem fie oon bet ered)tig!eit
reben, bie (S^riftuS nid)t nut alS ott roefentlid) beflfee, fonbern
aud)ial8 SKenfd) burd) fein funblofe Scben bargejiettt ^abe, aber
aud) bet btefen Sfuelegern lauft naturgemap aBe8 auf bie ered)t=
tigFeit Gbtiflt alg be SKittlecS unb |)ctlant)e6 l)inauS. (Sub--
Ud) mirb nod) auf bie im 2Beltgerid)te ju ojfenbarenbe ered)=
tigfeit beS |)ertn fyingewiefen. 3Dte JBerufung auf II, 1 iff in
ber &t)at ftgnificant, inbem man ' baneben aud) 1, 9 anfii^rt.
S5ei biefer teHe na'mHd) t)ben n>ir gefe^en, bap man mit
Unred)t ben Segnf dinaiog I, 9 au6 bem Mxaios II, 1 erfia'tt
unb mitUntedjt ba6 @ubje!t ju w/oz. . tf/Wog 1, 9 au6 11,1
entnimmf. 9lbd) roenigcr abet fann 11,1 fur unfere tette
maf gebenb fein. 2Bie im ganjen Sufammen^ange jener tellen
ba8 etgentUdje ^errfdjenbe Subject //ott" ift, bem Sterna be6
erflen |>aupttf)eUe8 1,5 gema'f, fo ttitt aud) im jroeiten 3:(>eHe
be6 95riefeS, junddjfl in bem ^auptfafee beffelben 11,29, n>ie=
bevum //ott^ at6 bie ootwiegenbe <Subject6orftelIung ein,
w5etd)e t)ier wte bort burd) UVTOS marfirt wirb (11,29. 111,2.
6. 19. 22 fll. IV, 13 u.bgt. 25gl. I, 6. 7. 9. 10. II, 4 fir.
u. f. n>.), n>%enb bie logifd)e Unterorbnung ber entferntern
@ubject8oovfleUung //^riflufi'' ftd) in ber S5ejeid)nung
2*
20 l.:3o$. II, 29 .-*- V, 5.
funb giebt (111,3. 4. 16. IV, 17. SSgl, 11,6). Saturn n>ed)felt
aud) im jweiten fyeile ba6 auSbrtfrfHdje d &eos in betfelben
SBeife mit ctvroe ( avtov yeyevv. II, 29. -re'xi'a #ov
III, 1. S3gl. Ill, 19 fPf. IV, 19 fit.)/ Nie 8- S3- H,.3 fll. bie
SCuSfpriidje tyvwH. KVVOV, IvtoL awov u. f. TO. nid)t nad)
11,2 oon (S^nflo, fonbern fraft be efammtjufammen^anseS
unb nac^ ber beflimmten Stnweifung, n?eld)e in II, 6 (ayan. *.
^eoii) Hcgt, oiif ott begogen tt)erben mupten. tlberatt wo
entwebet anflatt beS an p4) jweifel^aften ^)ronomen6 ai'-ro'g ba
bejlimmte Sfomen o d-fiog ol6 flut^enttfd^e Sntetptetation
jenem ctnttitt, ober n>o aud; oljne etnen foldjen
im Xeyte felbft, roie j. 95. 111,6, ba6 ^)ronomen
id;t auf ba CrtHrf) nficfyjie ubjcct, fonbetn auf ba6
bem Sfyojlel eigentltd) fortm^itirenb gegenwdvtige |>a^tfubject
bejogen iverben mup, ba jeigt ftd), tuie bet an bic @^>i^e ge*
fiellfe ^>aii|)tgebanfe in ber barauf gebauten ^ara^efe glcid)*
fam burdjfdjetnt. SBenn alfo mit II, 29 wirflid) cin neuet;
Stbfdjnitt be8 S5rtefe8 bcginnt unb biefer SSet6 ben leitenben
.Spauptfafc beffelben in a'|)nlid)et SBeife entfya'It, wic ber
I, 5 ate- ba6 ^ema beS erfhn mit II, 28 gefd)lo^enen
leS angefe^n merben mupte, fo ifl e8 gewi^ baf bie
t>orj!eUung bei dixaios Hozt wie bet f awo-u ysysvv. nid)t
fonbern nut o ^off, fein fann. STtebann aber
aud) biefer@a^ felbfl, J/Ka/oe eoTi o #co eine
lidje SBeite unb iefe.^aben> ttnebev bem paraKelen
t^eile ju runbe Hegenbe |)au^tgebanfe o &eos (pws wit, cine
aBat^eit, n>eld>e gerabeju a!6 ber roefentUdje Snfyalt ber ganjen
apojlolifdjen SSerfiinbigung (17 uyysMa mL I, 5) bargejleflt
rourbe. (So erfdjetnt bie on @. @d)mtbt, S. Sange u. a.
oertretene SfuSlegung burdjauS nid)t te^tgemd'f . @6 fragt jtd) aber
nun, rote wit unter ber burd) ben ert gegebenen SSorauSfefeung,
baf o &fog al6 ubject gemetnt fei, ba ^)rd'bicat dinaios
ju erflef)en ^aben. Sm Sfflgemetnen ne^men bie 9Cu6leger <Jn,
baf SIMCHOS (ooiel bebeute a(8 a^o?. Sn biefem @inne t>er^
gkid)t fd;on SibymitS ben @prud) l^etr.l, 16. S(ber nut
roenige Sfu6leger ^aben eine genauete (Entfattung ber jo^aivnei*
. II, 29 HI, 3. 21
fcfyen SSorfteflung erfud)t unb auc& t>icfe fcaben nicfyt fowofc.1
au8 bem (Sonterte ba8 S3riefe8 felbjl ben realen ebalt terfek
ben ju erfennen gefucht, al6 ielmebr mtt frembartigen, jum
b.eil ganj leeren .Kategorten operirt. ewif ifl e6 nur cine
giwnd, roenn emler bic ercc^ttgfcit ottc6 als //|tttlid;e
aSoafommen^eit" crflart. SQ3a6 ifl bcnn ba6 lebenbige SBefcn,
ber reale Sn^alt btcfcr //SSottfommcnt)ett /y ? ^)aulu6 fagt,
ott //ba6 JRec^tc woUc". Sfber roa8 ifl benn //baS
Unb wa ^ei^t ott //wttt'' e8? SBie nid()tig btefc gotmeln ftnb,
erwcijl ftd^ bet bet @t?(fitung be cotrelaten jroeiten Hebe6
oon 95. 29, inbem@emiet bieeburt au6@ott, berenSBtrfs
ltdjfeit er no^ baju burd) ein I>tnjugefe^te5 quasi befettigf,
von bem bloflen treben natf) moraiifc^er SSoflfommen^eit ab^fin=
gig macfyt, rofiljrenb ^)aulu8 bie n>efentlici)e Gigent(>wmnc^feit
ber ^inber otte6 batin ftnbet, bap fte, wie ott, //ba6 SRedjte
woften." 6inen n>ir!H^en Snl>aU fyaben jene gormeln nur,
n>enn .man babei, roa6 bie 3Retnung ber metjlen SfuSleger ift,
bte, //ootlfommene 9leinl)eit unb |)eiUgfeit otte6 (Sleanber)
tm inne fyat. Snbeffen barf man bie SSegriffe Mxmog
unb ceytos ntc^t ofyne weitereS mif einanber ttertaufrfjen , roa8
fogleidt) anfdjaulid^ wtrb, wenn man jtd) im Serte ayioe an=
jlatt dluttiog unb iyv aytovqTa anflatt vyv dwctioavvrjv or=
fleflt. JDa6 Severe tt>irb niemanb ertragen ffinnen. Seben=
faU6 ffimmt e8 barauf an, ben concreten Snfyalt ^rt jo^>annei=
fc^en @afee8 tertgema'p, b.^. au8 ber nadjfolgenben parafleti=
fdjen S(u8arbettung bejjelben, ju erfaffen. liefer Sfufgabe ^at
aud) (pifco:piu8, wddjer an forgfa'Itigflen ju SBerfe ge=
gangen ifl, nid)t geniigt, @r erlla'rt bie eredjtigfeit ottee
a(8 rectitudo voluntatis unb befd&reibt biefelbe nad|) jwei <Sei-
ten: 1. qua Deus ipse facere vult quod rectum, justum et
decens est quod se et majestatem suam sanctissimam per
omnia decet et quod cum alterius injuria conjunctum non
est, breviter qua vult sibi et aliis sutim tribuere, 2. qua
ipse ut idem ab aliis fiat postulat. SDiefer S(u8fu^rung Itegt
bie Definition on ber Sugenb ber dixaioovvy ju runbe,
wel^e au8 ber etpmologifd;en SSebeutung be8 SBorteS won ber
22 1 3o$, II, 29 - V, 5.
clajfifcfyen Gtfyi! entttncfdt unb au8 biefer burd) bie SSermittelung
ber ,ftird)ena'ter (egl. @uicer s. v.) in bie djrijHidje ^eo
logic iibergegangen iff. (ber e6 ifl d'uperfl lefyrreirf) ju fefyn,
tt>ie fcfyon bie Sttten ftd) bemtiljt fyaben, bie ftam unb leere
gorm beS SSegtiffeS mit lebenbigem Snfyalte 511 ffiflen. SBenn
tt>nen bie nicfyt gelungen if}, weil fie bie eroige, wefentlidje
erec^tigfeit otteS, wn tt)eld)er Sc^anneS auSge^t, nid)t fcmn=
ten, fo rcerben wir Dergeblicf) oerfurf)en, mit jenen f^rfiben
imb armlidjen ^ategorien ben (ebenSooKen 9teid)tfyum ber ct)tijl=
(trfjen S(nfd)auung &u umfpannen. S)et St^mologie gemfip
(gl. bie Seyica) fagten bie toifer, bap bie dtHaioavvy ftd)
barfletle ev KnoveftrjTtois (ogl. ^plutatcfy, de Stoic, repugn.
Opp.Francof. 1620. T. II. p. 1034); unb biefer runbbegriff
mad^t ftc^ in ber gefammten daffifdjen 6tt)if geltenb, mag fte
bie |loifd)e @^ur inneljalten ober bariiber I)inau6|!teben. @o
befdjreibt (Sic etc, ben toifetn folgenb (de offic. I. 2), bie
justitia al bie Sugenb, quae versatur in hominum societate
tuenda tribuendoque suum cuique et rerum contractarum fide
(1. c. I ; 5). 3n bemfelben @inne Itfyt S(rtfiotele6, bafreS
sv eldos vijg HUTU ftegos dtxutoavvqs , b. ^. ber fpecieUen
ober TiQos IISQOV jtc^) erweifenben (Serectytigfeit, gebe,
to eV tttis dt&voftctls % iijuijs, % ^Q^/Ltatwr,
tt\hwv t od /usQioTK vots Moivtovovai Tys nohisias (Eth.
Nicom. V,6. Opp. Aurel. Allob. 1606. T. II. p. 77, De virt.
et vit. ib. p. 375). S(uc^ ^)Iato, welder bie eredjtigfeit in
ba6 fyarmomfcfye SSer^ltniS ber uerfdjiebenen ^)otenjen be
menfdjltcfyen SBefenS fefet unb aHe nohvnQuyfioavvy unb
dMoTQionQayftoovvy obweifenb forbert, bap eine jebe ^Joteiij
nur ba& S^rige wa^rne^me (f. u.) 7 pfct fid) auf bie alte 6r*
lla'rung> bap ered^tigfett fet, jebem ba (Seine ju geben.
Sfber K>a8 tft benn in ber SBtrflic^feit bdSjentge, roa einetn
jeben jufommt? 0lad) toeld)em matertalen ^)rincij> fott bie
logi(d)e gorm erfuKt roerben? ^>te iji bie ^rage/ nad) beren
fififung bie clajfifd)e @t^if> tuel^er nur natiirlicfye Jtrafte ju
ebote ftanben, t>ergeben6 rang. 3n ben JBu'djern oom
(sjptaate giebt ^)lato feine Sfntwort auf fene grage. S^ad;bem
. II, 29 - III, 3. 23
bte gangbate 9(nftd)t, bap @eted)tigfeit fei TO ta
e'xaoTtu anodiobvyi ttontfd) batyin gebeffetf iff, baS anflatf
be8 oyedojuwov gefagt ifi TO npoo^jcov, witb aud) biefe SDe*
ftmtion jerbterfelt (p. 331 sqq. Ed. Bipont. T. VI. p. 155
sqq.)j e6 ftagt ftd) ja eben roaS TO oystlo/Licvov , waB TO
nQoaijxov fei. >aS //@rf)iJnflc unb an ftd) CicbenSroert^e"
ijl aud) nod) nidjt bafi create (p. 357. Bip. p. 207) j ba8
afleS gtebt nod) feme reale Stnfdjauung. @o jeidjnet benn
@oateS ba6 SBefen ber eredjtigfcit in bem SMlbe be8 ofl*
fommenen @taate6, roeldjer nid)t anber6 otganijtrt ijl, al ein
gcred)ter S)?cnfd;. S)cr SKcnfd) aber ifl bann in bet geredtfen
SSerfaffung, n>enn bag AoyroTixoV, ba6 d-v/uosidee nb ba6
ent&vftijTtKov in il>m ftd) tid)tig, b. fy. xa?a tpvaiv, ju
einanber tterfyalten, roenn ^crrfd)^ was noturgemfip fcerrfdjen foH,
n>enn ge^ordjt, was naturgemap geljordjen fott, unb fo jebe6
ba6 einc t^ut (tol UVTOV ngaTTci. SSgl. p. 441 sqq.)j bcnn
al8t>ann treten au8 bet abfoluten ^ugenb (^ (>CT^), na'mlid)
ber dixatoovrt], bie ubrigen .^aupttitgenbcn, ^i^ ooy/o,
dvdgela unb oGXjppoouV?; ^armonifd) jufammenroirfenb t>e>or.
SDiefe platonifdje tfUrung Hingt in bet ^atriflifd)en SEtjeoIogie
fefyt ^a'uftg nad) Siemens Sfley. j. 25. fagt (bet iticct,
s. v.): j; dixaioovt"}] tori avfiqiwria twv ftjs ifJV%}]S /itQOtv,
wnb Sfyeobotet: dixcttoavvyv uaXov/uev T-ijv ogfryv TIJS
tyvyijs yysfiortav KKI iwv vnynowv na&mv vyv ovfifis-
tgiav abet bet d)tiflltd)e S5egtiff tt>itb batnit feinewege6
ctfd)^ft. ^)Iato jeigt feinen a'd)t I)eibnifd)en tanb^unct
barin, bap fetn S5egtiff oon eted)tigfett etfilid) ftd) butd)au
innetl)alb bet antyfopologifrfjen @^a'te ^alt unb jeiten6
n>a8 bamtt auf baS tnntgfle jufammentja'ngt al6 bie roefenfc
Iid)e 9?otm fut baS SWatetiale bet eted)tigfeit ba6 XT
^inflent. Stn lefeten runbe untetfdjeibet ftd) alfo
nid)t oon ben totfetn (ogl. iceto, 1. c. Ill, 3),
weldje mit i&tet ^otbetung, baf bet SRenfrf) ,,natutgema'p y/
(o/uoloyov/Lierus *y tpvoei) leben foKe, ba8 eigentlid)e
bet fyeibniftyen 6t^if am teinften au6f^)ted)en.
tele6 (>at btefelbe bem ^eibent^um etngeborene Sfnfdjauung.
24 1 Sofc. II, 29 V, 5.
(Hr unterfcfyeibet einmal bie aflgemeine erecfytigfeit, roelcfye bem
alten @pr{id)tt>ort gema'f CV & dtxatoavry avM-rifSdyv nacr'
e^ 'OTI. 1. c. p. 74) atte ugenben einfcfyliept ober bie abs
folute ugenb felbft ift (asrAws ape^), oon ber fpecieflen
eredjttgfeit, roelcfye gegen (Miter unb SRenfdjen, gegen eben=
bigc unb Sobte, furj wpde KT(>PV geiibt wtrb, inbem fte je*
bcJ8 (Seine gtebt (Swaioovwrj Se sail TO
t iov KT* arW OTt ^e JI^WTJ; TW
vovg&sovg, tfaa ngos detiftovcce, eha ngoe ncttQi'dct xcti
yovtig, shot TIQOS lovs wioiyofjiwQVS xv A. De virt. et vit. 1, c.
p.375)j bann unterfcfyeibet er, ba er ba6 erecfyte burd) etn efefe
normirt betracfytet unb be8t)alb dixatov beftnirt vofttjiiov (Eth.
Nic. V. 3. p. 74), jroifcfyen bem p^fif^ni (VVOIKOV) erei^ten
b.fy. bem burd) b6 attgemeine, natiidtcfye efe^ (iov vo/iov tov
xotvov, tor ? fpvGiv) unb bem buvd) befonbete6 (i'dtov),
fei eS gef^tiebeneS fei eS ungef^rtebeneS efefe SSefitmmten,
ober bem gefe^Hd)en (Vo,a/oV) ere^tcn (Eth. Nic. V, 10.
p. 84. Rhet. I, 13. p. 642. Rhet. ad Alex. 2. p. 734). SUfo
btc dafftf^e 6t^)if erfennt ben wefentlicfyen Sn^ttlt unb bte
pdljjie Storm bet ered^iigfeit in ber $atut. JDariiber fann
ba6 |>eibent|>um nid;t fytnauS. JDer toiler (5t)rpft^u8 ^at
freiUd) gefagt: ov yag eotiv evgelv TVJS diviaioovvijs a'AA;v
<xQ%yv ovdk AA^v ysvsaiv, ^ vyv en <tov A/o^ aber gerabe
inbem er ^injufiigt xi .vfjv IK TIJS notvije (pioewg, jeigt er,
bap er bte //gtfttlicfye" lueHe ber erec^tigfeit nirgenbS, ans
berS alS in ber SJlatur fuc^t, n>ie benn au^ ber Stfabemifer
^Plutard), welder jenen SfuSfrrurf) aufbewatjrt fyat (1. c. p.
1035), bie pantfyeiftifd)e Senbenj ber jloifd>en Sel)re ju erfen=
nen gtebt, inbem er fpfltttfd) bemerft, baf tm @inne ber
totfer r\ xoivy (pvais unb o KOIVOS f^g yvasiae Xoyog
unb elftttQfifvy unb ngovoia einerlei fei (1. c. p. 1050).
@o t)erfd)tt)inbet jebe fdjeinbare iibereinftimmung jroifd^en jenem
jloif^en 2Borte unb bem Su8fpru^c be6 StyofWS in unferem
Serte. 28o nacfy ^eibnifdjer Sfnf^ouung bte reine, gute 9latur
fle^t, ba fteljt ber fyo(M ben lebenbigen ott mit feiner //es
tti" unb >%enb bie ^eibnifc^e St|>if bie reine Gntfal*
. II, 29 HI,. 3. 25
tung be6 ^aturltcfyen ale bie DarjMung ber eredjtigfeit be
tracfo.tet, ge&t bie djrifllidje (Styif (ogl. 3Wm. 3, 23 fl.) auf
eincn itbernaturlidjen Stnfang ber menfd)Ii<S)en eredfotigfeit,
nfimlid) auf bie gflttlidje eredjtigfeit jurucf unb erfennt nur
in bev SBiebergeburt, alfo in bet i>btung beS natfirlidjen unb
in* bet -fteufdjopfung eine8 ubernatiirUdjen 2eben6 u8 otf,
bie runbbebingung jcbet warren ered^igfeit, roeldje ein rea=
Ie6 S(bbilb bee Urgetecfytigfeit ottc6 tfl, wtc fte bcr @o^n
otteS im gleifcfye al6 nFommcne6 50?uj!ct gejetgt fyat (II,
29. Ill, 3) unb roie jte burc^ bic gflttltdjen ebote on alien
5Wenfd>en gefortwt wirb (TD, 4. 23. V, 3. SSg!. I, 10. II, 4.
6 fll.). SBenn batjec bie djriftlidje geologic bie t>on ber claf-
jifc^en (St^if auSgebiibeten >ejinitionen ftd) aneignete, fp fonnfe
e8 ntd)t fe^Ien , bap man biefelben tnit djriftlidjen ebonfen
fuate. <So fagcn aKetbingS 6^r9foilowu6, JBafiltue,
regor on 9?9ffa unb St^eo^^lact (bei uicer, 1. c.
p. 908 sqq.), ba6 SKefen ber erecfetigfeit fei TO XOT' aiW
ludoTO) vejitetv, aber fie t)aben babei ben SRafjjiab ber gott=
Hd)en eflcfytigfeit unb be6 g5ttlt^en efe^e8 im inne, fo
baf nun al6 baf> yvoei dlvutov baSjemge erfc^eint, a8 XT
iov vo/u'ov &eov tfl. ott tfl bie aUeinige JDueQe ber e=
red)tigfeitj 6()riflu6 &at unS bie erec^tigfeit, roelc^e un8 nur
fraft unferer St)eilna^me (/uevaXyyet 85gl. |>ebr. 12, 10)
jufflmmt, gebrad)t. S)arum weijl j. 33. Sactanj (Instit. be=
fonberS lib. VI) ben abfoluten SSorjug ber cfyrifilidjen ered)=
tig^eit yor ber Ijetbnifdjen barin nad> 7 bap nur bie cfyrifHidje
auf bie pietas b. ^. auf bie cognitio Dei, ex quo oritur ju-
stitia gegrunbet fei (1. c. VI, 5. V, 14). Unb inbem >toni?=
f iu8 Sfreo^). aucfy otteS ered)tigfeit barein fe^t, bap er jebem
nacl) eb(i()r auStfyeilt, erfennt er jugleid) in otte6 eigenem
SBefen bie t)oUfommene Storm ber gered;ten SfuSt^eilung
(XT <tov ovims own diKcttoTaTov OQOV).
Unfere alten S5ogmati!er Ijaben auf runb ber fyetltgen
@d)rift (ogl. bef. 3. er&arb, Loci theol. ed. Cotta. T.I.
Tub. 1762. p. 141. Loc. III. c. 18) cine (Srlld'rung on ber
gflttlicfyen erec^tigfeit gegeben, in welder einfad) unb tief|tn
26 1 Sob. II, 29 V, 5.
nig atte ivefenflirfjen SKomente auSgefprodjen ftnb. SSorfrefflid)
fcfyeint un8 namentlid) >. |> o U a $ (Exam, theol. Rost. et Lips.
1718. p. 296. P.M. o, 1. qu. 46) u befwtren: Justitia Dei
est attributum divinum svegyyTwov, vi cujus Deus omnia,
quae aeternae suae legi sunt co'nformia, vult et agit, crea-
turis convenientes leges praescribit, promissa facta hominibus
implet, bonos remuneratur et impios punit. 3tt>et runbges
banfen Uegen in biefer SSegripentroitfelung : erfilid), bap ber
roefentltd)e Sn^alt bet gflttlicfyen ere^tigfeit in ott felbj^ fei
(quae aeternae suae legi sunt conformia), unb jtt)eiten, bap
bte gfittlirf)? ereci)tig!eit etwag Snergtf4)e b. b. nad) cutfen
bin fid) SdiStvitfenbee, nidjt we bie giJttlidje |)eiligfeit
in fid) felbfi felig Slu^enbeg fei. <So erfdjeinen bic on $91*
laj fd)riftgema'p jufammengejiellten SKomente agit, leges prae-
scribit, promissa implet, remuneratur unb punit al6 bie t)otte
d)rifiltd)e S5efd)reibung beffen, wa6 bie t)eibnifd)e (Stfy t? mit bet
gormel suum cuique tribuere anbeutete. 3n bemfelben @inne
le(;tt aiid) S. et^arb einerfeitS: Justitia in Deo est ipsa
Dei essentia, ideoque a se ipso et per seipsum*justus est,
unb fleHt onbererfeitS bie energifd)e Offenbarung biefer eredjs
ttgfett bar: Speculum hujus justitiae suae proposuit Deus in
lege, quae est aeterna et immota regula justitiae in Deo.
gragf man nun, wie fid) ju ber fo gefapten eredjttgfeit bie
jpeHtgfeit otte cer^alte, fo jeigt ftd) bie let)tveid)e (Srfdjeis
nung, bap, roabrenb j. S3. S. SC.- luenf!ebt betbe 6tgenfd)af=
fen nid)t au einanber ju fatten etmag, tnbem et fagt (Theol.
didact.-polem. Witteb. 1685. I. .p. 292): Sanctitas Dei est
summa omnisque labis aut vitii expers in Deo puritas, mun-
ditiam et puritatem debitam exigens a creaturis, unbi Justitia
Dei est summa et immutabilis voluntatis divinae rectitudo a
creatura rationali, quod rectum et justum est, exigens, n>a'fy=
renb ferner S. erbarb iiberbau^t gar md)t eon ber san-
ctitas Dei atS einer befonbern (Sigenfdjaft otte ^anbelt, tnbem
er btefe in ber Justitia Dei befd)fopen benft, n?ieberm|)onaj
eS if!, roddjer mit ooUer ^lar^eit neben ber ered)tigfeit aud)
bie |)eUigfeit otte oerpebt. 6r ffeHt mit $ed)t bie |)eilig*
1 30$. H, 29 III, 3. 27
feit otteS ntdjt untcr bie energifdjen Gsigenfdjaften , fonbern
fagt: Sanctitas Dei est attributum divinum, quo essentia Dei
purissima, rectissima et omnis vitii moralis expers est, ofyne,
roie&uenflebt, burd)|>tnjufugung einer au8 biefer >eHtgfett
a(6 foldjer b,ett>orgel)cnben $orberung bie ten$e jnrifd)en bcm
S3cgriffe ber |)eiligfeit unb bem bet @ered)tigfeit ju tterrucfen,
ein gefyler, in roeldjen 3. erfyatb baburdj fa'llt, bap cr &
rabeju bie cine (Sigenfcfyaft in bet anbern aufgefyn ober mcltne^r
unterge^n la'pt. S^ad) ber attgcmetnen (Sdjtiftanfdjauung,
n>e(d>e aud) unfcrm Seytc ju runbc licgt, t|l c ted)t ctgcnt=
lid? bie ered^tigfeit otteS, weld^e erfHici) fid() barin i>ffen=
bart, bap ott burc^ feine efe^e, al8 bie 0B!ommenen, feU
nem eignen 2Befen entfpred^enben Stonnen, yon ben 9Renfd)en
erec^ttgleit fotbert (^ 119, 137 fll.)- <*f)alb &eipenotte6
ebote dtttKuo/uuTa (en. 26, 5. 3ta. 31, 21. v H9, 112.
ogl. 95iel s. v.)j be8l)alb ijl bee SKenfdj dixaioe, wenn er
in ben tvro).ais unb dtxatwfiaai otteS wanbelt (2c/I ; 5.
sRCm. 2, 13. 10, 5. 1 Slim. 1, 9), unb bie eretl>ttg?eit au6
bem efefce tfl bie, fats ovviotufKi x TOV nXijgw&tjvai
tas eviolas, te 6^r9fpflomu6 ju 918m. 10, 5 treffenb
erfla'rt. Setner bet^fttigt ftd) bie eredjtigfett otfeS tm
fen unb Sftdjten, tm |)alten ber SSerfyeipungen unb
tm@trafen unb S3elob,nen (^7, 10. 2^eff. 1, 5. 1 Sob,. 1,9.
V/ 11, 7. 2^e|T. 1, 6. 2tm. 4, 8). 9fud) Gb,rif!t ertd|t
tjl beS^alb gerec^t, roeil eS in ber erec^ttgfeit be8 SSaterS
ooUjogen wirb (Sob,. 5, 30). @o etfd^eint bie eredjtigfeit
otteS al6 roefenttid^ energifd^j fte mup ftd) wirffam offen*
baten unb lebenbig bet^a'tigen, inSbefonbeve attd) baburcf), bap
fte bie Ungerec^ten geredjt mad^t, toie ^)auluS leb,rt 9tiJm. 3, 25 fl.,
benn //ott tfl aud) effective gered)t tnbem er anbere ge*
red)t mad)t (Sutler II). STber warum tfl bie erec^tigfett
in btefem inne energifd) ? . SBarum fann fte gletcfyfam nic^t
in ftd) Dcrfdjlopen ru^n? Unb roa6 ifl i(>r realer Sn^alt, roa6
ift/ fo ju fagen, bie etbjfdje ubjlanj, weldje jte ftd() au6tt)ir=
lenb ojfenbart? SBir Bnnen.biefe S^9en, bie aud) {fir ba6
S5evfla'nbni6 unfetS SeyteS t>on unmittelbarcr 2Bid)tigfcit jtnb,
28 1 3d). II, 29 V, 5.
nur beanfroorten unb uberfyaupt bie fcfyriftgema'pe Sfnfcfyauung tton
ber erecfyttglfett otteS nur geroinnen, rcenn n>ir neben berfelben
jugletd) tie |)eiltg!eit unb bie &ebe otteS im (uge fyaben.
Senc, bie ^eiligfeit, tfl eben narf) bet cfyrift al8 ber fubflan-
jieUe runb unb Snfyatt ber erecfytigfeit ju benfen; btefe, bte
Siebe, erfc^eint babei at8 baSjemge, weldjeS jr Dffenbatung
ber giWUcfjen |>eUtgfeit in ber erec^tigfeit tretbt. SJ)a^ ber
^eiltge ott al& ber gerec^te ji<^ offenbart, baf er fetn
giebt, bap er bie ganje Defonomte ber (Srlflfung feftfcfet
unb tJoUgte^t, bop er jum (Srn>ei6 feiner erecfyttgfett fetnen
@ol)n fenbet, m bte, weldje an t^n glauben, geredjt unb
^etltg ju madden, unb fo bte emetnfctjaft mtt jtdj felbfl fiffnet,
ba6 ge^t fyer&or au$ feiner Siebe. |)etlig fyeipt oft nadf) fet*
nemetn bte (Sngel, weWje tt>n auf feinem S^rone fc^auen,
rote er tjl, rufen t^m ba JDreimalt)eUtg ju - gerect)t ^>etft er
nacfy bem, roa8 er tl)utj beSfyalb wtrb aurf) oon fetnen $tn*
bern'gefprbert, bap |te //bie erecfytigteit t^uen." ered)t tft
ott, nwl er, unb jroar fraft feiner ficfy felbft mtttfjetlenben
8tebe, fetn Ijetttgee SBefen in efe^gebung, in >rofyung unb
aSer^eipung, in SSefirafung unb S5elo(>nung, in (ErBfung unb
unbenpergebung, furj in ben Sfyaten feiner eredjfigfeit
offenbart. ST)er reale runb bacon, bap aurf) twr ^eilig fein
follen, Uegt fomtt ntrgenbS anber6 aI8 bartn, bap ott fyettig
tjl (1 $)etr. 1, 16), gletd)roie roir gerecfyt, ooUfommen, Itebrci^)
u. f. n>. fetn fallen, roetl ott wefentlid) bte8 alleS tft (II, 29.
SRatty. 5, 48. e^. 5, Iff.)} aber e8 ijl eben bie ered>%
tigfeit otteS, tveldje jene ^orberungen fleUt unb ftcf) felbfl
al unbebtngteS 5Borbilb ntcfyt allein, fonbern au^ al6 Urquett
aHer menfc^ltrf)en ererf)tigfeit energtfc^ geltenb mact. S8
liegt alfo cut rtd)ttge6 SKoment foroo^l in 3. erfyarbS al8
aud) in CluenfiebtS mangelliaften JBejlimmungen. |>oUaj
^at bie Srrtl)iimer beiber bermieben unb ba8 9Jicl)tige jufams
mengefapt.
JDte angebeuteten SKomente in bem bibltfcfyen 95egriffe
ber erecfytigFeit, fo roo^l ber g(5ttlid)en al8 ber roefentlid)en
unb urf^rfinglidlien, al6 aud; ber menfd;lid;en, roeldje nur auS
6!>. II, 29'-- in, 3. 29
jenet tfyt Ceben unb tyt Sftafj fyaf, tteten aud>tn unfetmSEerte
fyeror. SBir fyaben fdjon batauf fyingetwefen, rote So&anneS
fogfetd) in fdnem |>auptfafce II, 29 bie enetgtfcfye 3(rt ber gfltfc
lichen etedjtigfeit babutcfy marfirt, baj? er on ben ^inbern
otteS , rceldje abbilblid) ba6 SScfen i^red SSaterS
^abcn, ba8 Sljun bcr eredjtig!ett etlangtj >enn
wie mit 5ecl)t SDib^miig unb )ecumcniu8 (ju III, 3
t] yctQ ui agsfal, Kcti er TW yivfo&at e%ovai TO
bemerfen, bic mcnf^H^en Sugcnben on ^au auS
prafttfrfjet Ratur ftnb, fo ^at bie& (cincn runb barin, bof
ftc nur in ben Stugenben (SotteS (1 ^)etr. 2, 9) itjren rcalen
Urfprung unb t^t befMnbtgeS SSotbUb tjaben, inbem cbcn bics
jenigen, weHe au8 ott geboren worben jinb unb alfo in bet
roirflicfyen emeinfi^aft mit ott fie^en, al$ ^inbet otte
bie gflttlidje 5trt be6 ewigen Seben6 in i^nen burc^ einen ent=
fprecfyenben SBanbel (ogl. I, 6fll. II, 6 fllO unb butd) ein gleidjs
artigeS l)un (HI, 3. 7. 10. IV, 11. V, 1 fit.) beutfunben.
SBie bemnod^ tnSbefonbere in ber @eted)ttgfeit otfeS ober
S^rtjlt, welder aH> menfctjgeworbener @o^n otteS unfer unmtf*
felbare6 SSorbilb ifl, bie fc^(erf)tt)tn Hdjtreme ^eiligfeif (III, 3.
gl.I, 5) firf) batjleflf, fo wtrb fid) and) baS ered;ttgfeittl>un
ber \Ktnber offeS barin jeigen, bap ftc ftd) on aUer gtnfhr=
nt6 unb SSeflecfung bet iinben fortwa'fyrenb reinigen (III, 3.
gl. I, 7fll.). J)enn afle finbe, b. \). SSerfetylung unb S(uf-
le^nung gegen ben giJttlic^en SBitten, ifl fo geroip ber go"ttli=
ctjen erec^tigfeit juwibet:, al biefe fid) gerabe in bem e*
fefce, in ganj auSbriirfH^en eboten toon unS bie erec^tigs
feit forbetnb geoffenbatt ^at (III, 4 fIL 22 fll. V, 3). Stlfo
muf ftd> bie wirflidje otteefinbfc^aft in bem 9Rid)tfunbigen,
in bem fatten bet gflttltdjen ebote, al6 ben Sefltmmungen
ber gdttlicfyen eret^tigleit, futj in bem gotta'fynHcfyen Sf>un
bet erec^tigfett etweifen (III, 9. 10). SBie abet in alien
SDffenbatungen bet etec^tigfeit otte8 feine giebe ji^ entfaltet,
beten l)8c^f!et (Strceis eben batin liegt, baf er un8 butd) bie
enbung feinaS @o^ne8 (IV, 7 fll. Ill, 1. 2. 16) ju feinen
^inbern gemad)t fyat, fo mu^ auc^) unfet ()un ber ered)ttg=
30 1 3o$. II,; 29 :. .;V, 5.
Eeit roefenttid),: bte eflaff ber Siebe fragen, ber otte6liebe,
ba roir auS oft geboren ftnb, unb ber SSruberliebe, .ba bie
SSruber gletd) unS auS (SJott geboren ftnb (III, 10 fit. IV,7fU.
VjIfHO. (Snblid) aber reid;t ber 11,29 an bie pifee gejMte
SSegriff ber ered)ttg?eit otteS and) bt6 an ba6 du^etfic 3iel
ber c^rtprfjen ^offnung, bie mit, ber ^inbfc^aft felbji gegeben
ijl (III, 1-fM.),-. unb fo roerben aud^ bie |>jnweifungen auf btefe
unau&fprec^lictje ^offnting ber ^inber otteS unb auf ben Slag
be eric^teS, an bem bte $inber otte 3uuerftd)t ^>abcn
roerben, on bem runbgebanfen , ber erecfyttgi! eit otteS,
roel^e attejeit aucfy cine priifenbe unb, ric^tenbe i|i (III, 19 fl.),
getragen (IV, 17. t>gl. II,. 28).
SKit ben bt'Sfyerigen 95emer!ungen ^aben wtr a(fo in bem=
felben SSRa^e bte runbtage ftir bie weitere SCuSiegung unfercS
S3riefe8 geroonnen, in njeldjem ber Styofiel felbfl bte nad)fo(s
genbe ^)araflefe auS ber runbwa^r^eit, baS oft gererfjt if?,
enttmcfelt. 3unacf)ft ergiebt jtd^ au8. benfelben bie (r?ennfni& /
tt)e(d()e ber SCpopcl aud^ bei feinen 2efern, roelcfye o^ne Smeifet
wipen, bap ott gerecfyt i|J, orau8fe^f (yivwoxfte. gl. @. 17),
bte GrfenntniS: 6'/ wa^ 6 noiuJv lyi* $iv,a.ioGvvyv |
ctvTO'C ysyevvyTctt. oft ijl gerect)t ba6 .befagt
nac^ d^rijlUdoer Sfnfcfyawtng aud) bie8 ; bap otteS erecfytig*
Feif bie Duelte unb bie Stegel jeber anbern warren ered)tig=
fett fei. ^efi^alb fann So^anneS nur t>on einer befiimmten
(r.-qv. <J>x.) ered)ttgfeit, na'mlid) oon beqenigen reben, n>eld;e
bie giJttHd)e Strt an ftd) t>at, ber Urgerect)ttgfett ofte6 ent=
fpricf)t unb bem in auSbritdltdjen eboten (III, 22. g(. II, 4)
au6gef]?rocl)enen SBtflen be8 geredjten otte6 gema'p i|l, gleid)
raie fvu^er nur on ber einen gfittlicfyen SBa^r^eit (I, 6. 8)
bieSlebe fein fonnte. SBeit aber bie roefentlicfye unb urft>ritng=
Hrf)e ererfjttgfeit ofteS fid) felbjl energifd) offenbart, fo er=
n>etfen ;ftd) aud) bte au6 ;ott ebornen burd) baS Sl)un ber
ered)tigfeit (o noiwv v. dtx.) f weldje ber gered)te oft
oon feinen ^inbern getfyan (jaben rottt. ^iefe ered)ttgfeit
fann i^rem eigent^itmlidjen SBefen nad) nid)t blop befannt unb
gerit^mt roerben (ogl. @^ener), fonbern fte mup aud; tfyat*
I 2ol>. II, 29 -7- HI, 3; 31
fa'cf)(id) im |>alten ber ,gottlid)en ebote, im glie&n bet untie,
in bet fortwa'fyrenben $eiligung, in ber S5ruberliebe bargefleflt
roerben } benn bcrjenige, roelcfyer au8 ott geboren roorben ifi,
\)at roirflicfy go"ttlid)e8 Seben empfangen unb muf biefeS fo
geroip burd) baS f)un ber eredjtigfeit erweifen , al ott
felbjl, au8 roeldjem feine ^tnber geboren jtnb, jtcl) al geredjt
bet^ttgt, tnSbefonbere baburd^, bap er oon feinen ^inbern ba6
Styim ber feinem eignen 2Befen entf^retljenben erec^tigfeit,
ba6 noislv tr t v SMUIQGVVVJV, forbert. >ie S5orau8fefeung fur
unfer S^un ber eredOtig? eit ifl fomit freilid), wie ber S(|)ojlel
fagt, baf? wtr wirfUcl) au6 ott geboren worben jtnb. Seber,
fagt er, ber bie erecfytigf cit t^ut, ifl au6 i^m geboren. 2Da6
Sl^un ber erec^tigfeit ift em untrugli(^e8 SKerEmat unfe,rer
eburt au6 ott, benn nur on bencn, n>eld)e au6 ott ge=
boren worben ftnb,, fann bie ete^tigfeit get^an werben, tt>eld>e
ber erecljtigfeit oftcS gemfif ifJ. <3o fa'Ht boS recite Sic^t
aud) auf baS nas or o nomv T. dm., n>eld)e6 t)onSSengel
treffenb erlautert n>irb : omnis et solus ; benn ba8 solus ifl nur
bie ^e^rfeite on bem omnis. SCUeS bie8 ober ift nur ju
wenn bie @c^lupn>o,rte be8 SSerfeS J| a VT.OV.
tim tnne be& So^anneS aufgefapt tt>erben.
2Bir rotpen fd>on fowo()t au6 bem, n>a8 fid) un bet ber
oflgemeinen Itnterfu^ung ttber ben ganjen @afe 25. 29 ergeben
^at, :a!6 auc^ infibefonbere au8 bem erflen Hebe unfereS SSer=
fe8, baf SofyanneS mit ben Shorten Q aviov yeyivvyTat bie
eburt nid()t au //^^rifio^, fonbern au //ott 7/ bejeidEjnet.
S(u8 ott>. eld;er gere^t ift, ifl berjenige, roeldjer bie e*
rec^tigfeit tfyut, geborem @ine anbere SSorau8fe^ung fitr
ba8 tertgemftpe 85erfla'nbni8 ber apofloltfd)en SSorfiellung ^aben
ferner infofern fd^on gewonnen, al8 un8 bie Sfnlage be
gejetgt ..^ot, bap on bem nouiv vyv dtxuioov-
(praes.) ein 9iiicffcl)lup auf ba8 yeyevvyo&at SH vov &eov
(perf.) gemac^t wirb, inbem ber SCpoflel in unfecm- 3$un ber
t>on ott gerooflten ered)tigFeit bie not^roenbige (rn>eifung
bauon fte^t, bap wir au6 ott geboren worben ftnb. |>temit
ifl bie ganje 9lei(>e ber rationaliflifc^en unb pelagianifd)en
32 1 S<ty. II, 29 V, 5.
Studlegungen abgefrfwitten, weld) e alle roefentlid) barm itbetein=
ftimmen, ba fte ben 2tyof!el bad gerabe egentyeil on bem
im ert efagten fagen lagen, na'mlicfy bte SSorftellung, aid
ob aud unferm &un ber ererffttgfeit unfere ottedfinbfc&aft
l)en>orgef)e, mag man nun bad b,un bet eredjttgfett aid
,/gute SBerfe" tm Untei:fd)icbe t>on bem (aubcn, ober al8
treben nac^ otta()nHrf)feit unb ^eiligfeit, itnb bic otte6=
ftnbfc^aft alg twtrflidjc otta^nli^feit ob<ir aid bic Cnroartfd>aft
auf ba ^immUfrfje 6-rbtt)eiI unb aiif baS Sefhfyen tm juftinftigen
(Seriate oetjlanben l)aben. ^S Uegt auf bet anb, baf btefe
ganjc Piaffe falfrfjer SCuSlegung auf bem SSerfennen be6 ^)er=
fectum8 ysysvvqTctt berubt benn ,/eS fyetfjt nidjt: et mirb
au8 GMt geboren, fonbern er ifl fcfyon auS oft gebocen/'
(@|>ener t>gl. S. Sange) unb e8 tfl in ber $t)at interef=
fant ju beobadj^n, auf n?eld)e SBetfe man t>om$ej:te abgefom=
men ifl. S5ei ben fat{)olifci)en S(u8legern tiegt ber |>aupttn:=
fyum barin, bap fie baS noieiv iyv dtKcuoovvtiv a(6 bie aufis
brurfltc^e ^ebtngung uttfercS S5efle^en6 in bem juftinftigen
eric^f e (SS. 28) auffa{?en , wie 6. a 2 a p i b e in ttbeteinflim=
mung mtt |). 6mfer/ 6jliu8 unb itinu8 (t>gl. auc^
QJfa^er) fagt: Ne quis putaret solam fidem orthodoxam suf-
ficere, uti docebat Simon Magus et moderni haeretici, addit
hie requiri quoque justMae opera. @k leugnen babet !ei=
ne8njeg8, bafi nut ber au8 ott eborne unb bet justitiae
infusae t^eiltjaft emac^te bie jtrr eligfett erforberlirf)en bona
opera botlbttngen ftlnne (gt. 'bef. 9Z. be 89 ro: opera justi-
tiae infusae, quae datur cum gratia, per quam homo con-
stituitur in quadam participatione supernatural esse divini),
bletben aber gleic^fam auf ^albem SBege jleljn, lapen ben
fetneSwegeS 8Utg befeitigten ebanfein, ba^ bie eburt au8
ott fd;on gefd^e^en fet, ntc^t }u fetnem Stec^te fommen,
nid^t al au8btftcflic^e ^orauSfe^ung be8 noitlv tyv dixctio-
ovvyr fyerattStreten , fonbern ijalten ftdj fogletdj an bie tnit
bem yeyevvyad-tti ex toil deov gegebene roeitere SSorftek
lung bee ^inbfrf)aft unb ber ^inbeS^ojfnung auf bad fiinf=
ttge 6rbt^eil ober bie eligfeit (Qui ergo faeit justitiam, in
< .v l Sol), m 29.; '. 83
die judicii coram ipso non confundetur, sed habebit omni-
modam fiduciam, quia judici suo justo: similis y imo ex; ipso
natus est, hoc est, ipsius filitts .et hderes .esL -G. aSapibe.
SSgl. itinu8 unb (fltu8). @a n>itb .tie petfectifdje S5ot=
fleHung ,,au8 ott geb.oten rootben fein" m>teilig umgefefct in
fete prfifenttfdjc SSprficflung //otteS ^inb unb @rbe fein/' unb
nun erfdjeint ba&.noteiv '*. dixatoa. . ntd)t eigentlid) : al (Sts
mdfung ber fd;on gefdje^cnen eburt qu8ott r fonbcrn beibcfi
tritt in etner gemipen Unflar^eit gletdjjetttg neben - einanber>
unb fo ifl eS ein letdjtet gortfdjtttt, baf man ba8 noislv T.
dtxuioa. gerabeju fur bteSebtngung berotte8ftnbfd)aft,;b. b.
bev ^inbeSboffnung obet bet. eltgfeit ober aud)..bet otttfyn*
lic|)fett auSgiebt. SDicfer Srtt^ura ttegt . tm . runbc fcfyon bci
ben latbolifdjen SCuSlegern :ot, et ifl nur nod) gewiperma^en
jurudfgeljalten butd) ba8 . fceiltd) unftarc SSewugtfein , , baf ftd)
bie gufen SBerfe ,auf bie .eburt ;au8. ott. . fifteen, mfipcn
(Significat f apostolus, omne opus justitiae proficisci non ex
viribus , naturae, quas ex prima . nativitate, accepimus, sed ex
Christo, nostrae regenerationis authore.;. @fliu8)j confcqucnt
auSgebilbet aber erfdj'cint jener Stvt^um.bei benen ,,.!$, n>ic
@o c in, 6-p.ifc 9 pi u 8, ,r o t i u8, @e m Jkt, 91 of en mullet,
S a d) m a n n unb $) a u Iu8 einen mefyr .obcr.roenigcr prononcirten
9?attonali8mu8 .mit bet pelagiamfttettben Steigung oetbinben.
SDiefe afle bettad)ten v ba8 S^&un bet etedj.tigfeit al6 bte,S5ebins
gung, ein ^inb otteS ju roetbe.n., nidjt -.wie bieifatbolifdje
fnftd)t. oHenfa(l6.au6gebtucft tvetbe,n fann -rein ^inb.ofte6 ju
fein. SBenn bqt)et, bogmattfd); ju. .sejben/- im @inne unfeteS
Seyte8;ben fatljolifdjen StuSlegetn gegeniibet bie 0ied)tfettigung,
al8 .bet oon;ott gefe^te Stnfang (e| .wv. yeywv?), .on bet |>et=
ligung, a(6 be.t95etfydttgung,unfete8 SebenS au8.ott (o nouov
T. tx.\ unferfdn'eben .wetben mup (gl. ,j. S3. @alo.t>), fo ifl
jenen tationaliflifdjen , S(u.8legetn. gegeniib.et bie t>oHe, tfjatfad)=
lidje 2Btrf (idjf eit einet 9ied)tfettigung obet einet s ebutt au6 ott
geltenb ju.madjen, o.bne roeld)e iibetaU nidjtoon einemno/e^
Tyv dtxutoavvtjv gerebet roerben .fann. ; ,@elbfl n>enn man
bie fofyanneifdje SSorfieflung. eon bem ysyeiwijo&ai ftt tov
II. 3
34 1 3o&. llj 29 V, 5.
&eov in ein Dei similem esse mit @ o c i n &etflud)tigen bittfte,
mupte man nod) mit (Salot) fagen: Non est imitatio Dei
ipsa regeneratio, sed haec illius causa est. Umge!el)tt aber
erfd)eint bie @ad)e bet ben le^tgenannten tationaiiftifdjen Sdt8=
Icgern. SBemt 3ad)tnann fagt, ber StyofW Ief)te S3. 29,
//n>a8 uon <Seiten be& 2D?enfi^en t)aju gc^cc, ba^ et ein ^inb
otte6 werben fiJnne", w^cenb III, 1 entroitf elt njerbe, )rt8
on eilen otte6 baju uetahftaltet fei, obeu wenn ^3auluS
erftdtt, bie //fyetltge (^eifleSmwanbfcfyaft mit ott entjle()e
burcl) baS ^ec^tiuollen^ (noielv T. Jtx.) ober roetbe ,/burdj
baS eve^rungSt)oQe SSettacfyten ber ott^eit, al8 be8 SbealS
bev aSoflfommen^eit, unb alfo burcfy bie l"bftrf)t unb ben (Snt*
fc^lu^, au6 bewunbetnber aSm^rting bet g6ttlid^en SBittenitoofk
fommen()eif ftd; jum gotteSrourbigen 9?ed)tn?ollen j beftimmen,
bewirft", fo Hegt in bem aUen; btefelbe teytnjibrige S(nftd)t,
tveldje emler auSfpndjt, tnbem ec leljtt, bap bie nad) fitts
iidjer aSolfommen^eit trebenben gleidjfam gfittlidjen efd)led)s
teS feien, roeld)e ben t;otiu6 m-fitfyit, unfer 9fied)ttl)un
ober unfer @tben nad) >eUigung al6 ben ^auft)rei8 ber @e=
UgFeit, bie roit ^offen moflen, barjufWkn, weldje ben@^ifco=
|>iu8 fo t>erblenbet, bap er gerabeju (e^rt, baS ^)erfectum yc-
yivvii'iai fei phrasi Hebraea anflatt be6 ^uturumS ge=
fe|t unb bejeidjne bie ewip^eit be8 3ufiinfttgen.
piu8 yetwkft au6brudPlid) bie 9ttetnung, nad) weldjer
nasci ex Deo bag (Srjie unb ba6 exercitium justitiae bag
folgenbe feij benn, fagt er, biefe nativitas non est physica,
omnipotens, aut instantanea vitae cujusdam supernaturalis in-
fusio. Sa, t>enn man fid) jit einct foldjen 5Ktpl)anb(ung be8
SeyteS werfiefyt, fo fann man aKe8, n>a6 beliebt, ^erau8bnn=
gen. @ em let mo'd)te gern t>on bem Sf^oflel pren, waS ev
felbjl fo oft bedamut, bap ott aller 9Renfd)en SSater fei b. fy.
bap aud) ur?en unb $etben, wenn jte .nut nad) perfectio
moralis jlreben, otteS cid)te ^inber fein. @ptfc.opiu-6 mil
2Btbetfpt:ud) gegen bie cobinifd)e 8e^re on bet irresistibilis
gratia einlegen unb meint ba8 am ftd)erj?en ju t^un, n>enn et
be^auptet, bap nid)t attein ott ben Sftenfdjen, fonbetn aud)
II J ,'.29:"" f 35
mttarbeitenb ber SDlcnfc^) felbjl fid) ju einem ifttnbe @ottef>
mad)*. 2(ber nrie fdjrumpft bei foldjen SSorurtyeUw bie apo*
ffolifcfye 9Cnfd>auung felbfl jufammen! >a6 blope Dei= similem
esse tfl beefy im @innc jener 2tu8leger gar ju fafyl unb arm=
litf). 91 of en mallet ^>at bafyer ^injugefe^t: amari a Deo
unb beneficiis ab eo ornari. @ocin felbjl, ber etgcntltcfyc
SKetfter btefer SCrt ber SfuSlegung, fy< ftd^ no^> me^r on ben
(Sontert. Sr umfrfjreibt einmal: qui justitiam facit , Dei est
similis et justitiae spiritu (justitiae inquam illius, quae apud
Deum perfecta justitia est, et a Deo tanquam ejus fonte ma-
nat) seipsum suasque actiones regit ac moderatur, unb etn
anbereS SKal nimmt aucfy er nod) baS foment ^inju, wel^cS
ficfy alien fetnen eij!e8t>ern)anbten au bem SEejcte irgenbwie
aufgebrangt fyat, inbem et neben ber sanctitas perfectissima
aucfy bte firma spes vitae immortalis al6 in ber divina filiatio
ent^alten aupfyrt. Sfud) (SptfcoptuS Ijatiii^t oerfannt, baf
ben ^tnberri bie fitnfttge igrbfcfyaft geprf unb tnbem er btefe
aU gloria et beatitudo coelestis befcfyreibt, ge^t er nut 3ted)t
liber btc JBrma spes vitae immortalis beB@ocin I)inau&j aber
waS bte au6 oft eborenen fdjon je^t rotrflid) unb wefents
ltd) fyaberi unb ftnb (III. 1. 3.), Fann aud> (SptfcoptuS ntdjt
re$t erfapen, well' er im runbe bte eburt au8 ott al
etne bitrd) ba6 exercitium justitiae ju ertvirfenbe, alfo, roenn
fdjon in genrijwn @inne fortlaufenbe unb jenem exercitium
gleid^ettige, bod) eigentltcl) erfl juffinftige anfte^t, fo baf wtr,
iwenn n>ir in biefem Seben bie ered)ttg!eit tfyun, nur (Srben
ftnb, quatenus jus haereditatis coelestis nobis ex promisso
divino competit.
Stnftatt etner folcfyen SSorfleflung, roelcfye nur mit()fam bttrd)
aHerlei |>albtt)al)reS Dor bem ganjlidjen Serrinnen beh)al>rt
roirb, muf ber Sf^ofJel ettt>a6 im tnne baben, ba6 feine le*
benbtge 9?earita't baburd) erroetfl, bap roir, wenn mir e8 l^aben,
fa'fyig ftnb bie ere^tigfeit ju tl>un, welc^e otteS etgener
ered)tigfeit gleid)artig ifl, unb ba jugleid) itn6 bie Siebe
otteS, ber itn8 jeneS felige ut gegeben ^at, unter bie Stit=
gen fJettt unb gleidjfam (;anbgreiflidf) mad)t, bagegen berSBdf,
3*
36 1 30&.yII^29o-iV, 5.
roelcfye oft nid)t fennt, einerfeitg frciltd) trerbpvgen, anberfeitS
a.bef offenbar unb bebe.utenb g,enug ifl, urn. ifyrcn $>ajj ju er=
roerfen (III, ip. 13). 2Ba8 -bet StyojW meint, &at Sutler
in feinen @d)olien bitnbig; au8gebrii<ft: nasci ex Deo est na-r
turam Dei acquireye ; unb b;a8; bebeutet, tvie w in fdner
ber Ijfifle, ber @.8nb.e, unb aUev ^reqturen" werben. Sutl)et
^at bie tette 2 ^)etc. 1, 4 (ysV^atfe #Wag Q:WV
auf ii?ek()e jic^ dud) Nicola U b^ B^ta, SjliuS,
a 8<tp;, @pencr u. a. berufen, v>o; Sfugen. Wit Mtdjt
fyabcn biefc S(u6(egcr an bem SiealiStniiS ber
SSorfieKung fejl^nltenj benn wey au - : .@P.tt,. gebpren
tjl, bev ^)at Vau8 ott etn anber SiBefen obey anbere
empfangen (^eneiQ, bet ^at (ein @em au8 ott (habet
esse ab eo coristituitur in qua dam participa^tione uper-
naturali esse divini. S^/beS^ra), ob.er, wtefd^pn ber <s5cfyo=
Hap I teytgema'^ erlautett, ben ttnrflicfyen ^inbern otteS
f5mmt etne auf ben laitben gfcgriinbete unb in alien Su=
genben M barflettenbe tlttH^feit (&ux iwv jwrd, ir/v nl-
Gttv KQSIWV &c<oote) ju, .tt>eld)e fteilidji con ber ungMtlidjen
SBelt nidjt erlannt mirb. (6 ^anbelt ftd) alfo um bie,jol)an=
neifc^e SSorfMlung .ijon.bem, U)a man nac^ ^aultntfdjer SBeife
(Zit. 3,5. ^ef.:4,23. sRo'm. 12 V 2. t>gl. 1 ^)etr. 1, 3. 23)
bte ,/SBiebergeburt^ (6alo. JBgf-. ^eja, @. d^mtbt,
S. Sange) nennt, ba ^.eift .-urn bie $eburt w t>on oben" ober
,/au SBaflfer unb eili" (So^. 3, 3 fll. 1, 12 fl.). :
SBqS ba&: jofyanndfcfye (Sbangelium; vibey bie eburt au
ott le^rt, bag Uegt and) bem jwetfen |)auptt^eile unfereS
33dcfe, ttjeldjer feinem ^ema jufolge jenen SSegriff ^.arafle=
tifcl) entfalten will, ju runbe. : S'ben au8 bem, n)!a ber
Sl^ofiel als bie npt^roenbtge tweifung ber gefd)efyenen cbuvt
au ott forbert, la'pt jtd) baS Jffiefen berfelben erfennen. Sm
Slllgemetnen jetgt ,fd)on bag Sl^ema felbfl (95. 29), , "jbaf ber
@d)oli;afi I, 8$ra, Sutlje.t ttnb pener auf:ber ricfytigen
@pr pnbj benn roenn ba8 S.fyun ber %red)tigfeit/ raeldje ber
Urgeredjtigfeit otfeS wirflid) unb mefentlict) entfpvid;f , > bie
7 I 3o&. : II, .29; : 37
cfyaraf terifHfdje toeifung ber gefd;e&enett eburt au8 Ptt ifl,
fo mujj biefe tin gottfyafteS 2Bef*n in bem SRenfdjen begriinben.
(118 biefem @ad)&erl)attni8 gefyt jtyon fyewr, ro.aS audj uberatt,
wo t>on ber ebiirt au8 ott bie IKebe. ifi, in ber unbcs
fnngen angefefyenen dtebtweife auSgebrticft . ifl, bap ba8
vqa&at sx foil &eoi) (III, 9. IV, 7. V, 1. 18) ober
&ijvctt av<a&sv, e% vdaios / nvev/taios (So^. 3, 3.5.7)
einen gi>ttlirf)en S(ct ber Seugitng DoratiSfefet (V, 1; TO
vyauvTa. SSgl. Ill, 9. oritQ/ta i. &sov. 3o^.' 1/13).
3uflnb berjenigen olfp, weld^e //auS ott.geboren worben
flnb/' ober //.otte8 ^tnber ftnb" (111,1. 2. 10) ober, U-.e6
nod) Eiirjer fyeif en f ann, welrfje //auS oft jinb" (HI, 10), ifl
nicfytS n>eniger. al8 eine in gnofJtf$=biiaitjHfcl)er SBeife oorges
fieUte 9Jafurbe|ltmmMng unb 9?aturnotl;ipenbigfeit, .tpie |>H*
genfelb be^au^et (a. a, D. @. 146, 154. 336), fonbcrn baS
ftttliclje SrgebniS ein.eS. $rpcej[e&, b felbfl fo geroip; fittlid)
if}, at6 er nu.r fraf( etner giJttlicljen ^at, nfimHrfj bet,gb'tt=
//Seugung" ifattjtnbet. 2Bir tperben .Jtinber otteS
. 1, 12), wae roir o.on 9latur nidjt fmb (3ot>. 1,13. 3, 6).
2Bie aber biefe ebntt au& ott wmtttelt . roirb unb was i^r
SJJefen ijl, jetgt 3o^)anneS itberaU mtt ber gr&fjten ^lar^eit,
inbem er aucf) DorauSfefct, .bafl jebeS ^inb otfeS au6 fdbfi=
eigner @rfa^riing bariiber oiJUtg getoif . fei (V, 6 |M.). >te
eburt au ott ifl tie burd} ott bewirfte SSerfefeung au6
bem Sobe in ba Seben (III, 1.4) .ober ber m|>fang be8 .tmi*
gen 8eben8 (V, 11). : SBeil : aper ott felbjl ba6 ewige ?eben
fc^redjt^tn. i(l. (V, 20), be6^alb iff bie eburt o.uS ptt . bie
runb.Mng ber innigffen perfOnHdjen. emcinfdjaft mtt ott,
fp bap ptt in un6 ift unb n?ir in ptt ftnb (IV, 15). ott
felbjl tfjetlt ftd) batten .wit, bie er jeugt, nid)t in ^ftfdjer 9Ser=
mifdjung, tPte wand)e jK^jlife!; fd)W),i5r.merifd) gemeint ^aben,
[onb.ern froft b.er ^eUigenX^at einer reahn S)ffenparung^ ;; Sm
@inne be8 3ol>anne8 begeidjnet; baS f| vipv gemijj me^>r al6
bie causa efficiens (3.8ange)} e6 marfirt otte8 eujne.8 ^eU
Hge& 2Befen;al8 ba8 dement, au8 tt>etd;em bie eburt 000=
jpgen rcitb, Sin ^inb otte6 ^at nad; 3otyanw6, bei feiner
;as i gas. ii, 29 -i- v s.
eburt au ott twrHicfy einctt - girttlirfien r/tsSamen'.' {'Ill, 9)
etnpfangen; e8 fyat wirfltd^ fyeU an tern eiwgen Seben ot=
te8 beHommen. ie au ott eborenen ftnb freilid) nid;t
oergottet, ott fyat ftd) nicfyt an fte oerloren, tft nicfyt in tynen
untergegangen, fya't nicfyt etwa erftin u)nen fein fieben; abet
ott fyat t^nen //t>on feinem cijle'' ( rot; nrsv/tiav-oe-
IV, 13. SSgl. 9iiJm. 8.) mitgetyeUt unt> bdburc^ ftnb fte, roie
Sutler unb bie anbern mfyin angeftifytten ShiSleger nacf)
2,^)etr. 1, 4 fagen, gMtltd^er S'iatur t^eil^aftig gerootben.
SBenn ba6 nic|)t ber $all wfire, fo Bnnten bie au8 ott e=
botenen nirfjt bie ewfytigfett t^un x tt)e(d)e bem SSefenotte8
gemap {ft, (o Ifinnte auc^> So^anneS unmiJglirf) bie einjttge
SSottenbung ber fd^on fe^t wefentlici) fcorfyanbenen otteSfinb=
fc^aft mtt ber SSer^ei^ung, bap foit ott a'fynHcfy fdn roerben,
bejetd^nen. 5T)em moraHjtrenben 9iationaltSmu8 entgegen fann
man ba alle aud) fo au6br(icfen: bie a8 C'ott eborenen
roipett nicfyt blof, bap ein gnfibtger ott iji, roelcfyer tinben
ergeben will, fonbetn fte fyaben SSergebting ber unben em=
pfangen; fie fapen nid>t allein allerlei gute (Sntfdjlupe unb
jireben nic^t aUein narf) einem tugenb^aften 8eben/ fonbern fte
fyaben bie @unbe/ bie 2Selt unb ifyren gurjlen fd;on ubewuns
ben unb ttberwinben fortroa'lrenb , ^>dligen ftd; unb tfyun tnit
ber wirflid^ oortjanbenen, in'ber libung- er|!arfenbetv^raft ( au8
ott, rca$ ott will 5 fte frozen ftd) ntd^t aHein mit ber : |>off-
rtnng auf 'ein ?iinftige8 feltgeS Seben, fonbern fie ^aben ben
(hfang ber jiiftinftigen |>errUd)feit fc^on s tn jtd) unb n?ipen
i^r^fieben mit ' (Sfyrtjto oerborgen in ott (^ot, 3, 3). 9)?tt
6bnj!o benn ber ifl ber atietmge SSermittfer unferer e=
burt au8 ; ott. (SfyrifM giebt bie ^ac^t, otteS ^inber ju
werben, benen, bte, an i^n gtauben (Sot). 1, 12). G^rijluS ifl
ber perfiMicfye littler be8 SebehS otteS'fiir bie SBdt (I,2)j
barum 1)at nur ber ba8 Seben, welder ben @o^)n ^at (V, 12)
unb im @o^)ne auc^ ben SSater fyat (11,23). 9Bie not^n>enbtg
biefer ebanfe fitr So^anne8 ift, fpridjt |td> fogleid) III, 1
au5 benn inbem Sofyanneg bie giJttitc^e Siebe ^reifty
un$ u ^inbern otte6 gewa^t fyat/ biidft er o^ne
II, 29. 39
auf (fyrifhtm, befien enbung bet gtiHite SJeroeiS bon be6
93afet8 8iebe iff (III, 16. IV, 9ft. 19), unb in bem
ctyanyv fHngt gettrij-i jeneS OUTW yyanyoev au8 bem
geKum (3, 16) nrieber. SBetterfyin abet tufyt bie ganje para-
fletifdje dntfaltung bet SSotflettung on unfeter eburt au8
oft auf bem runbgebanfen, bap biefe butd) (Sfyrijlum sets
mtttcit .tfl. 35enn t>on l>ier au6 erfrfjeint 6^rtf!u8 in fciner
unmttMbaren SSotbilbHc&fett (III, 3. 7), wobci e8 fic^ fa nic^t
urn cm frembatftgeS jufa'HtgeS ^uf?cr fiir un6 fjanbelt, fon=
bern urn bag uottenbetc SSotbilb on bem, wa8 tt)ir fraft in*
neret 3ugef)6rigfett unb perfflnltcfyer 8eben8gemeinfd)aft barflel*
len follenj jo tcitt ganj befonbere bie Siebc al8 btc etgent&um=
Hc^c ^twctfung ber burc^ (Stynfhim yermtttelten otteSfinbs
[c^aft ^etauS, roetl cben in (S^tiflo bie fitebe otte, ber. un
gejeugt tjat, am ^errlid)flen unb tcic^flen ftd^ ofenbart (111,16.
IV, 10). (So erfrf)cint fcrnet bic (Srmafymmg bc8 SfpoflclS,
ba| tt)ir im rcd;ten laiiben an 6l)rifium treu unb feft bc=
Barren unb bic eijlcr banad) ^riifen fottcn, ob fie ((?rifhim
im gleifrf)e befcnnen obcr nirfjty in it>rcr \>oHen SScgriinbung
unb S3ebeutung$ benn gcrabc rocil bcr im gfleifdjc crfdjienene
@of)n, ben wit im laubcn angcnommcn ^abcn, bcr aficinigc
S&a'ger unfcrcS Ceben6 au8 ott fortn>a'^rcnb ifl, liinnen roir
nut bann ba8 ewige Scbcn, roeldjeS wit al8 au8 ott ebo
tcnc t)om SSatct butd) ben ofyn cmpfangen ^abcn, bercafyten,
wcnn wit im lauben dtyttjhun felbfi fej^daltcn. @o crnjcill
ftrf) bet eifl au6 ott butd) baS S3efenntni8 be6 tau=
ben8, butd) weldjcn bic cbutt au8 ott bebingt ifl
(IV, 2) ; imc ftd) auf bet anbctn cite bet cifl au8 bet wt=
betgi>ttHd)en SBett, bet etfl be8 SfottdjtifiS, butd) bie fiuge
n>cld)C bet d)tifHid)en Iaubcn6tt)af)tf)eit enfgegenge=
ben sdueH be8 8eben6 au8 ott ablcugnet, nut au8 bet
9BeU rebet unb be8f)alb aud) nut con bcncn, bie au8 betSBelt
ftnb, gct)fltt witb unb in btefen ba8 Seben au8 ber 2BeIt er
jeugt unb na'^tt, na'mlid) ba8 S'ii^tfennen ottee, ba8 &un
bet iinbe, ben SSrubet^ap, fur ben Sob. Sn btefcm 3u=
fammentjange bet jo^anneifdien 5Botfle(lungen ttitt fomit aud)
40 1 Sofc II, 29 V, 5,
ber reben6t>0Re 93egrtff beg @!auben8 oon neitem (jeruot, t>on
beffen realem exalte bet StyofW fogletd) III, 2 etn geroaltigeg
3eugni6 gtebt. Sfbet ber ganje jroeite |)aupttl)etl beg SSriefeg
if} fo angelegt, baf allc einjelnen Sftomente bet ^ataflefe auf
ben runbgebanfen II, 29 jutttcfgveifen. S)uv^ bie ered)=
ttqfett otteS tft baS SSefen ber au8 btt eborenen be*
j ii
jlimmt. Sfu8 ''ott geboren fein aber, weldje |>offnung fc^lie^t
ba8 cih, weld^e SSer^flidjfung, h>cld)c -'Jttaftl ' 2)ie beiben lie?
ber be6 ^auptfafceS, bafr<>tt geredjt fet unb beS^alb unfet
St)un ber evettjttgfeit un8 al8 \Kinber ofte6, a6 ott ge=
bowt, ecroeife, ftnb gleid)fam ein jiarf er Sweif (ang, ben man in
bet gan^en folgenben 6'ntn)ttfelung burdj^rt. JDenn berS(po=
jlel tyat in ber ^at ben runbton be8 ganjen tl)ti|!ltd)en Se=
ben8 angefdjlagen. SDie SSorfleHung on unferer ebuvt au$
ott md)t butd) ba8 gnnje ebiet beg laubenS, ber Siebe
unb ber |>offnung fyinburd). S(uf bem lauben btvu^t unfere
^inbfdjaf^.weUwir tm tauben (Sfwflum felbft uhb mtt i^m
ta6 ewige 8eben empfarigen ; in bet fitebe, a(6 ber n>efentlt=
d)en @^i^e unferer ered)tiglett, bn?S!)rt unb betfyfitigt itct)
unfete Sinbfdjoft, roeil ber gered)te ott, bev n8 ge^eugt fyat,
Stebe ijlv bie -|>dfttung enblidj i|l mit ber ^inbfd)aft felbft ge*
geben, weil bie \Rtnbet (SotteS oud) ^tben otte6 ftnb, wetl
fte ba6 Seben fdjon ^aben, ba fyetrltd) ooflenbet iverben niu^,
wetl file md)t mefyt gertd)tef werben Wnnen, ietme^r nur nod)
mtt ,3wtorftd)t beg Stages tuarte'n , an bem fte ott fdjauen
unb -'ott dfynltd) werben fotten/' n?eld)en fie fd)on im lauben
unb in ber Siebe erfennen unb ^aben. i
i(5ap. HI. 25. 1. 2. )iefe ganje ;|jmlid)lett ber om=
finbfd)a[t ftefyt bem C^oflel yot: SCugen. r ftefyt' barin ein
unauf^red)rid) reidjee efd)en! bev gijttlttfyen SSdterli?be. @o
foHen-aud)- bie Sefer ifyre ottegfinbfd^aft anfdjauen^: benn in
biefer ^tnbfdjaft, weidje nidjt attein fdjpn gegenrcfirtig t>orbn=
ben if?/ fontern awd) nod) .tie "feltgjU |)ofnung einfd)lief^ tfi
eg begrfinbet, baf bie ^tnber offeg/ bet eted)tigeit tyre8
SSaterS entf^e^enb, "nad; bem SSorbilbe ^rifli,- burd) n?eld)en
; geraotben ftnb, wnbeirrt uon ;ber .SSevfennung ber
. HI; i. 2.
SBett, ftd) tyeiltgen unb tie eredjttgfeit tyun (85. 3 fit.).
bem fcoflen one ber bruberlidjen Siebe, weldje nut ber gleU
d;en otteelinbfdjaft gegeben iff, wenbet ftd) ber Sfpojiet an
feme Sefer. Un6 bat ber SSater fcine Sicbe gegeben, fagt er,
roir jtnb ^tnber, un6 fennt bie SBelt nid)t, -wit wetben ii>m
fetn. Unb gerabc nad)bem am djlupe oon S3. 1 bie
ber 2Belt gegm bie linber otte6 ewafynt ift,
brdngt fid; S5. 2 bie briiberlidje Stnrebe '4yanyToi ^eroor. $>a6
ftingt wie ein 8ofung6wortj bie ^inber otteS alle fle^en in
Siebe ju einanber, gfeictjewetfe perfannt unb geftapt, aber
beffetben Seben6 au ott tfyeityaftta, unb ^rben berfelben
^offnung.
6'8 ijl abev genauer 511 unterfudjen , meidje teflnng bie
8SSS. 1 unb 2 im Snfammen^ange be eyte6 etnneljmen.
5Die StuSleger ^aben,, roenn jte iiberbanpt -auf bie grage ein-
gegangen ftnb, entweber au bem noTanyv dyunyv (Saloin,
ogl. Sutler I unb be SEetfc) ober ati8 ben SBorfen <)/
TOVTO e'yvtt) KVTOV (SSeja, ^)ifcatot/ @; <Sd)mtbt,
@ o c i n) bie Stntroort ju gewinnen t)erfud)t. <5o fagt 6 a I o i n,
bap bet; SCpojkl; welder iiberbaupt mit oielen riinben bie
notljrcenbtgc SSerbinbung ber gufen SBerfe mtf bem warren
tauben beroeifen woHe, bem erj!en II, 29 bargelegfen runbe
(quod spiritualiter gignimur in Christ! similitudinem, unde
sequitur, neminem ex Christo genitum, nisi qui juste vivit)
einen jnjetten runb (secundum argumentum a vocationis
nostrae dignitate et> praestantia) ^injuflige: bie gro^e Sie&e
otteS na'mlidj, welder wne bie (jerrlidje ^tnbfdjaft gcfdjenft
^>abe, mii^e un8 jum (ifer in ber^eiligung entflammen
quo amplior effusa est in nos Dei bonitas, illi nos eo magis
obstrictos esse: Stber bie ganje oon 6altn jhtotvte eban*
fenorbmtng ifl nidjt red)t te^tgema'p. SSon einem @t;munte=
vungSgrunbe jum beiligen Seben wat II, 29 unmittelbat gar
feme 9tebe; aud) III, 1. 2 rebet ber SfyofM nod; nidjt oon
einer (Svweifung be6 laubenS, ober ielmef)r unferer ottegs
finbfd^aft, burd) gute SBerfe, nnb 95. 3 wirb bie gorberung
unferer >eUigung njd;t eigentlid; auf bie grope 8ieb?
42 1 3o$.-Hi'29' ; ^- V, 5.
gegvunbef, fo bap unfere .jpeiligung alS cine (Srroeifung unfe=
m banfbaren egenliebe etfdjiene, fonbern unfete Ijeiligung
witfe .ate ein 2(u8fUtp ber 25. 2 gefd;Uberten |joffmmg
bargefMt. ofern aber biefe |>offnung eben ten .ftmbern
otfeS eigentfyiimltd) ijl, erfdjeinf unfere |>ettigung al6
cine Sweifung unferer ^tnbfrfjaft. @o greift S3. 3 cwf
bo6 Sterna II, 29 $utM unb bte SB.SB. HI, 1. 2. mupen auf
trgenb eine SBetfe baju btenen, ben |>auptbegriff e| I/TOV- y-
ylvvr/Tai gteidjfam in SBeiuegung ju fefcen, fo bap er in bte
85. 3 beginnenbe ^araf(ettfd)e (Sttfn>icfeUmg cinge^t. Sn6bes
fonbeve wtvb III, 1. 2 bag SKoment ber |>offnung au6 bem
SSegriffe | avtov yfyerrtfofiat ober tfvivu &eov tlvat ge*
n>onnenj benn yon btefem SKomenfe gel)t bte weitere ^)avaflefe
aufv 2Benn bte8 rtdjtig t|!, fo bebavf bie oon^Beja, ^)tfca=
tor, @.@^)mibt unb octn befolgfe (u8legung6wetfe f aum
etner roetteten SBtbertegung. 9?i^tiger all Sal win l^aben fcet=
Hc^ btefe (Syegeten gefii^t, bap eigenttt^ evjl 35. 3 bte para=
fletifd^e (Sntfalfung be8 |)au^tgebanfenS II, 29 beginnt; mit
Unrest abet: ^aben fie in 95. 1. 2. ntu: einige 9Sotbemer!un=
gen, nirfjt bte organifdje SSetmtttelung jn?tfd)en 11,29 unb 111,3
gefunben. fRaci) SSejaS 9)?einung entfernt ber 'Sfyofiel, beoor
cr III, 3 auf runb ber fdjon II, 29 angebeufeten |)offnttng
jitm tjettigen Seben (convenientia cum Christo) erma^nt, in
ben beiben bajwtfdjenliegenben SSecfen ben, ,fletfd)lici)en;9)?ip=
erjlanb jenet |>offnung, tnbem et bemevft: ejusmodi esse
hanc praerogalivam, ut tamen a mundo cognosci non possit,
unb npndum etiam in nobis patefactam esse illius dignitatis
gloriam. @. @d)mtbt betrad)tet 83. 1. 2 al6 etne corgangige
SBiberlegung beS (Stnn)ttvfe6 / wetdjen bte la'ubigen etroa
madjen f^nnten, ob ott aud) ttritfltd) u6 iiebe, ba er bte
SBelt un8 twfolgen tape, octn unb ^) if c a tot finben in
S3. 1. 2 einerfeitS etne SStopfiettung be8 oerfe^vten, auf Mfliger
tlnfenntntS bevu^enben Urtt)eil8 ber Belt iiber bte ^tnber
otteS, anberfeif eine ^taftigung be fdjwattfenben (aubenS
bev otteSfinber burd) bie ^inwetfung auf bie nod) jufftnftige
|>errltdjfett Slber leine pur iw SEerfe beutet auf irgenb=
43
weldje Ginwenbungen , m$t einmal ; auf Stftjj t?erf?a'nbniffe on
etten bet la'ubtgen fyin; welmefyt fityti: ba& & -WTO
bte SSorfteKung won bet bic Winter otteS nid)t Fennenben
SBelt al8 eine innetlid) notfywenbige ein. Ubetfyaupt entfyalten
bte SSetfe 1 unb 2 feine S3ot= obet JKebenbemetfungen, fon=
betn fie bilben ben organifd^en Ubergang aitS bem ^ema
II, 29 tt ber III, 3 beginnenben unb jroar toon bet mit bet
QMteSftnbfcfyaft felbft gegebenen ^ojfnung auSgefyenben
flefe, inbem fte eben biefeS foment bet ^inbe8^offnung
.otfe|en. Unfere Stnjtdjt won bem ebanfengange be6
tt)iitbe mit be SB e tie ubeteinjiimmen , roenn btefet nic^t bte
betben 9J?omente, weldje bei SofyanneS einS au6 tym anbetn
enhindelt erfdjeinen, o^ne tnnere JBerbtnbung neben etnanbet
geftelU fytftte. J)e 2Bettc wmf4)teibt ben SSetlauf bet |>aupf=
gebanfen .SB-. 1 3 (o: //JDet ^o^>e SBeweiS on Siebe, ben
wn8 ott bottn gegeben, baf roit ^tnbet otte8 fyeifen foflen,
unb bte ^offnung ott etnfl ci^nlic^ ju wetben, mup
jut |)eiltgung ttetben." 59?an ftef)t bei be SBette nicfyt, tn=
rotefetn biefe unfere |)offnung mit jenem t>ot>en S5eweife bet
gflttltcfyen Stebe jufammen^fingt 5 unb roetl bie gdttltc^e
etweifung im><Sinne 6alt>in6 al ein Stnttteb jut
neben bem au8 unferet |)offnung S5. 3 entwicfelten, batge|tellt
.nritb, cine SfnfdjauungSweife, wetc^e fonjt bem SofyanneS fet=
ne8tt)eg fremb tfl (gl. 93. 16. IV, 7ftt. 19), fo ttttt aud)
bet be SBette bet eigent^umltc^e ebanfengang unfeteS @on=
teyteS nic^t 6flig flat unb ftctyet ^etauS.. 9lic^i bte 3$otjtek
lung toon bet tt>0e bet gflttltcfyen Siebe, nod; weniget bie
SCbjtcfyt, ttgenb etnem (Sinwutfe obet SWifetj!finbni|fe oon
@eiten bet ^ubigen obet bet Ungldubigen ju begegnen, be=
bingt;ben ebanfengang unfetet @tette, fonbetn aKetn bie
tunbanfcfynuung on unfetm au8 ott geboten @etn. SDiefe
if! fd^on un bem Sterna II, 29 otangejleflt, inbem on bet
tunbwa^t^eit au8 x ba^ ott getect)t ifl, bet @rf)tuf gemacfyt
witb, bap jebet, welrfjet bie etecfjtigfeit t^ut, au6 ott ge*
boten wotben ift. Snbem nun abet bet StyofM feinen Sefetn
bie |>ettlicl)feit i(>tet otteSfinbfcl^aft anfd)aulid) ma^cn
44 i 3NMU, 1 -29-:U V, 5.
if>eil in berfdben, namentHd) in ber mit bem $inbe\>et|)altmpc
fdbfl gegebenen |>offnng auf bie nod) jufiinfttge, DoUEommene
)ffenbatung beffelben, t)ic UidIe afle6 Ijeiligen 8eben8 unb
trebenS if*, bra'ngt e tyn freilid), tie gflttlidje 8iebe ju prei=
fen, todd)e un8 ben .KinbeSnamett gegeben fyat, abet nidjt
biefe Siebe be SSaterS wirb reciter befdjrieben ober* al6 runb
urtfew ^eiligcn egenltebe geltenb gemactjt, fonbern bef eigenfs
iirf)e ^ciben bee (nttt>icfdung ge^t immev buvdj bie SBotjlelfung
unferer @ottegfinbfd)aft. SDariim fiigt bev Sfipofler bem
velvet &BOV ^dw^iBv nod) ba frflfyitdje unb gen>if e
Sort xa/ so f if if tjinju. inb n>ir aber ^inbev otteS, fo ift
eS not^wenbig (fad iomo), ba^ bie SBelt un8 nid)t Fennt,
benn fte fennt aud; ben nid)t, welder un gejeugt t)at. Sm=
mevfyin aber, tro^ bem SSevfennen bet 2Be(t, j!e^)t e8 feft, bof
n?ir fe^t ^inbet (S5otte8 ftnb 5 unb bamit i|! fcfypri ba6 Sfnbere
gegeben (xa/), bap eS natnlid) nod) md)t etfd)ienen if!, n>a8
wir fein werbenj wir wifen abet, wenn eS erfd)einen n>ivb,
bap wir t^m gleid) fein werben, n>tr Ijaben bie geroipe |>off=
nting, bap tuir bereinjl alS poKenbete .Kinber ba8 oolle S5Ub
wnfer6 SSaterS tvagen tverben. @o oerla'uft ber ebanfe be8
SfydfielS won bem e| KVTOV ysyivvyim au8 burd) bie
mente ISHVK frebv tt\t]&w^iv u&t softsv vvv
&tov eo/utv vi ' EOOf.iS'9-ct bfioiot awia)
nnb fo tritt fdjlieplid; au bem vunbgebanfen 'eg
yeywvyTui bag foment ber e'Xms ^erwor, auf wetdjeS bie
n>eitere ^aroflefe junadjjl bafirt ijl (S5. 3). Sn'biefem3u=
fammeni)ange fann man ben @a^ did. iovto - KWOV 111,1
Faum mit be SBette einen //Swif^engebanfen" nennen, terin
nad) 'bet einen @eite ^in fieHt er jtdj mit innetet 5Rott)tt)enbigs
feit (did IOVTO) neben ba6 YM\ eaftev wit finb : njtrfHd)
^inber dtotteS/' eben be&^alb fennt unS bie SBelt nid)t nad)
ber anbern @eite .^in kitet aber gerabe biefer ebanfe ju ber
SSorjfeUung t)on ber ^offnung ber ottegfinber t)iniiber. S(n=
flatt be xcti of,uv (sc. rhvct ftiov) erfd)eint nad) bem
avfov dn finnotte8 vvv iiv,v. &.
marfirte vvv, :biefe6 getrofle S5e^au^ten ber
fdjon gegenrcd'rtigen Jtinbfcfyaft ift eineStfyeitS nofyroenbig ge=
roorben, nadjbem gefagt ifl,.ba ber ganjen SBelt bie |>errlid)=
Iid)feit bet ftinber otteS tterborgen iji, aber anberntfyetlS cr
flffnet ftd) bamit pigleid) bie (u8jtd)t uber bte egenroart
au8 in bic ju?finftige SSoflenbung (xai ot/ww tya*. ii e
f.i e & a xfA.) ,
SofyanneS beginnt 93. 1 bamit, baf er wicmit bem
gev auf ba6 ooc Sfugen Itegenbe efctjenf ber gi>ttltci)en
^inn>eiflj benn in bem MCI* (gl. 3o^. 1, 29. 19, 5) fprid>t
fid) nid)t foroe^I,. etwa wie 9Karc. ; 13, 1, bte eigne S3erwun=
berung be8 S(poj!e( fiber: bte rijfe ber gfittlidjen SiebeSgabe
(Stuguftin^ Cat 01?, (San ber), ale welmefyr bie SCbjtdjt au8,
ben Sefern btefelbe ju emiit^e jii fii^ren (Spra, (SjltuS,
|)unniu8, @. @d)mibt, @rofiu6). enau genommen liegt
ba 9ted)te in ber SJMtte ber beiben (Srf larungen , roie benn
auct) aitf bte tm^cratiotfdje Stnrebe an bie 8efer, t'e^eze, bie
communicative SRebe fplgt-(^^.W)* S)er SC^oflel, felbfl ein
fttnb otteS unb ,au6 eigner feliger (Srfa^rung bie gfiftltdje
Siebe preifenb, n?eld)e f^m.wie feinen Sefern bie otteSfinbs
fdjaft bereitet ^at, will, baf aud) feine Sefer erfennen, n>a8
gleid;fam mit Sfugen ju fet)n unb mit ^a'nben ju greifen ifl,
nd'tnltd; weldje 8iebe un6 ber SSater barin gegeben \)&t f bap
wir otteg JUnber t)ei|ten fotten novctnyv dyunyv
xvX. SebeS ^inbe8t>erbd'Itni8 grunbet ftd) auf Siebe. 5)ie
^inbfd)aft aber, on weldjer {)ter bie 3lebe ifl, weifl auf bie
unerforfd)lid;e Siebe otte8 jurud 3 , bie fo grof unb ttef tfl
(Spl).3, 16), bap oft feinen eingebornen ofyn gab, um un6 ju
feinen ^inbern ju madjen, unb fo reid) unb fyerrlid) iff, bap ber
SSater, inbem er un8 ju ^inbern otteS gemadjt ^at, un6 au8
ber SBdt unb bem Sobe in baS erotge Seben tjerfefet unb fein
eignes I)cilige8 unb feHgc6 8eben un8 mitget^etlt fjat (III, 14. 16.
IV, 9 fit.). SMcfe Sirt ber g5ttlid)en Siebe, roie (te jtd) barin,
bap roir Jttnber otfeS ^eipen foHen, bet&atigt ^at, rutjmt ber
SCpOJlel, inbem er au6ruft: nova'nrjvei'ydnrjvl IJoTccnos, ober,
wie bie urfpriinglidje gorm lautet, oietmetjr, nodanog> l)eipt,
wenn e8 aucb $weifetyaft fein fotlte, ob ba6 SBort Don Sa
46 1 3o# It; 29 V, 5.
abjuleiten obet ttiettdcfyt auf wAAo&mde (eigenfltdj
a?zo) ftuiiic^ufiifyren fet (*>gl. $ufyner I, 395), tirs
fpnittgltfy: cujas, von roeldjem SSatetlanbe; bie fpa'tet neben
nodanos aufgefommene Sorm yjoTtmog bebeutet unmet fwiel
une noios > roelcfyet (tt. 3n biefem <Sinnc j^e^t t>a SQBort
Site. 1, 29. 7, 39,2spetr. 3/11. Cn unferer etette evfc^eint
barum tie itbctfie^ung berSSulgata, qualem caritatem,
rid^tig. Stbec nut wenige SCueleger, meS5eja unb
^aben ben SfuStuf beSSfpojldS in feinerSKeite itnb, man fann
fagen> Unbefitmmtfyeit j!e^en lafenj bie meijien fyaben einen
beflimmtern SnI)It in bem noictnyv gefurfjt/ fei e8 bap man
bem qualem amorem ^injuffigte : et quantum ( @ o c i n,
(S^tfcop, 3. Sangej 6jit-U6 -u.- a.)/ wobet man fid) u=
woeilen auf SSKattf). 8, 27 betief, fet e bap man roemger
accurat bie SSotjieUung ber lua(ita't in bie bet luantita't urn*
fefete (//tt>ie gtofte Stebe". Siicfej t>gl. beSBette, anbet),
fei e bap man baS toerbtente jenet Siebe (jerorl)ob ((al*
tn; ogl. Sutler), fet e8 enblid) bap man mit miJgltd;|l um*
fapenben $)tabicaten bie2Beite be8 Sej:te6 ju umfpannen fud)te
(//tteicfy' cine l>elict)e ; t)0^)e Siebe^. Sufbev I). Sfm bejlen
fc^etnt un8 @. @rf)intbt gefagt ju I)aben: cum caritas af-
fectus aliquis sit in praedicamento qualitatis, cuj us magnitude
in interisione potius, quam extensione quantitativa consistit,
non referre, sive qualem sive quantum vocemus, siquidem
semper significatur qualitative, ui sic dicam, magnitude seu
intensio. J)te oon bem Styofhl gepriefene Siebe otteS mup
ber 8(rt orge|!eUt roerben benn ein D,ualita't8t>er^a(tm8
tfl |ebenfatt8 auSgebciLitft - bap biefelbe al8 Dbject feiner 33e=
raunberung unb feineS 9lu{jmen8 etfcfyeint, glei^mie Wlattf). 8, 27
wnb Sftarc. 13, 1 ba6 noiunos bie bett)iinberung8tt)flrbtge S(rt
SBenn abev biefe Sfrt ber gottlicfyen fiiebe au8 bet
Stnfd^auungSweife ftberfyaupt unb au bee nad)=
folgenben 9>ataefe tnSbefonbere (ogl. Ill, 16. IV, Tfll. 16 fit.
u. f. w.) genauei; : befcfyvieben roetben foil, fo wirb feineS bet
ron ten SCuSlegern genannten SSftemente, aud) ba8 //unwevbient^
nidjt (IV, TO)/ fe^len butfen. Snbejfen ^a'ngt bag weitere
,'l. 2; 47
SSerjMnbmS be8 apoflolifdjen @afce8 nod) on jroei
ab, roeldje con ben StuSlegern ntdjt tibemnfltmmenb beanf*
wortet roerben. 8eid)ter ift Me. etjle grage, ob dydnyv me*
ton^mtfd) . ju erftel)n unb burd) caritatis munus (25eja)
effectus, documentum, furj turd) beneficium, ,/8tebe8ben>et6"
(@ocin, (gptfcop, @. c^mtbt, *otiu8, @^cncr,
SjliuS, Slofcnmullcr, SteanDcr, S5retfcf)neitcr s.v.
u. a.) ju erflaren fci, ober rote fonfl bie SBorte novan. dyanqv
dedwKev y/.i. 6 nar. aufgefapt roerben foflenj fdjnwrtger
fd)cint bic anbere S ra 9 e / * n wetdjem SSer^attniffe, bcr ^)artifcl
I'va jufolge, ba6 a^glicb i'va iwva d-sov xXyddJf.ifv JU
bem ov^ergct)enben liebe ju Denfen fei, ob i'va rein final fet,
alfo bie Stbftcfyt otteS bet bem dyan. ^wx. angebe, ober
otelme^r ben Snfyalt ober bie Strt ber eben geriifymten g5ttlt=
rf)en Siebe fdbfl befcfyreibe. SBa6 jene erfle ^9^ anlangt, fo
tfl fein runb jur Stnnafyme etner etgentltc^en SRetonpmie
in bem SBorte aydnr^v Oor^anbenj toielme^r roirb gerabe tm
SOlunbe be6 SofyanneS, angeftc^tS on <SteKen roie IV, 7 fll v
ber eigentlidje S5egrijf ber 8tebe fetbf} fe|!ju^aUen fetn. S5er
cfyetn etner SKetonpmie entjletjt nur burcf) ba SSerbum 81-
duaitev, Welches aber aurf), rid)tig gefapt, jenen @d>ein felbjl
jerfti>rt3 benn eben au6 ber Sompojttion oon dyanqv unb
dsdwxev ergiebt jtc^ bie SSorfteflung be8 t^atfM)H(^en SiebeSs
erwetfeS. JDaS Seitwort felbjl fpric^t, wie fcfyon 6alotn unb
nod) flarer Siicfe unb be SBette, roeldjer Sac. 4, 6 er=
gleidjt, gele^rt ^aben, bie SSorfhflung on bem realen rroeu
fen, bem mittfjeilenben 25et^a'tigen ber gflttlidjen Stebe au8.
<Sd)on Sutler t>at bie metonpmtfdje S)eutung oon dydnyv
entfd)ieben abgeroiefen. @r fagt in fetnen djolien: Usus
autem est Joannes singulari verborum pondere: non dicit,
dedisse nobis Deum donum aliquod, sed ipsam caritatem et
fontem omnium bonorum ; cor ipsum, idque non pro operibus
aut studiis nostris, sed gratuito. Unb bag Mimxw erla'utert
er roeiter aud) in ber jroetten SCufilegung : //2Benn ott mtt un6
abredjnen roifl, fo tj! er un6 nid)t8 fd)ulbig, als bte^eae, unb tl)tit
aud> rcdjt. @o cr un8 aber ben >tmmel giebt, fo ijl'6 nabe."
48 1 36MU29 ~.V, 5.
Sfber n>a ijl baS fiu* einc gflttlidje abe, in roelcfyet bet
Sfyoftel bte tinermepiidje Stebe be Baterg felbf! anfcfyaut ?
Sir fommen fo ju bet jroeiten ttorfytn aufgeuiorfenen $rage,
beren tertgema'fe Sflfung foroofyi auf ba6 ji
dsdowsv baS tJofle 8id)t jutiitftwrft, a(6 ourf) bie tetfytc
beufung beg nad)folgenben &/ fiff/jeV an bie |>anb giebt.
STurf) ber runb, wee^alb SofyanneS ba6 ubject u ^'<)Wv
tttcfyt o ^eo'e, fonbern o natyQ nennt, fann etfl erfannt tuer=
ben, >tt>enn bet |>au^tgeban?e /Va^ejti/a t?-ov xXy&w-
fisv rid^tig wetflanben if!, cfyon bic gtied)tfd)en 5(u6tegev
l)abcn in ber gonjunctton i'va fein 4>tnbetni8 gefunben in
bem @a|e ft/a T6itva &SQV Klydafjtw bie SSefc^reibung ber un8
gefdjehften gottlic^en Siebe ju feljn. Sn biefem inne
D e c u m e n i u 6 umfcfyvieben : eideve yp on
tsxva avvov ytviadcti ft ttoti K^&ijvcti unb
edow. vjfi. fSHvct avt. yevta&cti TS xai Xoyia&ijvcti. JDabei
roetben bie riedgen baS iva md)l gerabeju mit wa-re obet
011 toerttiufcfyt t>aben, tt)ie (SpifcoptuS auBbrttcflid) ffyut unb
bie alteren StuSleget iibetfyaupt getfjan ju ^aben fc^einen, weldje
ode im wefentlic^en inne mit ber griedjtfdjen S(u6legung
itbereinfommen unb beSfydb ba I'va nic^t felten burd) quod
(@. @d)mibt) //barinnen baf" (Sutler II) erf Wren. 5)er
einjige S(u&leger au8 alterer 3eit, roelcfyer ba. tV.a in rein
finalem @inne yerfte^en wollte , ifi S. Sang e. Finis et ef-
fectus divini amoris est viofrtalci, fagt er. Stber urn biefe
retne 3wetfbe|limmung ju t>alfen ; mnf S. Sange ba uyan.
didwxev erflaren erfHid) won ber <2>enbung be8 @o^ne8 in ba0
S^ifc^, jtveiten6 an ber SDiitt^eilung be fyetligcn eifleS, bev
gratia applicatrix, beS JaubenS unb ber jarten 6'tn^fanglid)s
feit (tenerrinras ; sensus) fiir bie Siebe otteS an unfer ^erj,
cine ^eufung, beren funfHtdjeS |)inubergreifen iiber- ben fe|len
ejrtjufammenfya.ttg niemanb bifligen wirb. ^euerlic^ fyaben
aud> Sucfe, be SBette unb SBriirfner bie gfittlidje Eeleolo*
gie in bem JVa auSgebrMt gefunben. Sfber erj^id) t)aben biefe
StuSieger mfyt gefagt, worin benn bie gottliefye 8iebeemeifung
bejle^n fott; menn fie nicfyt bavin erfannt werben barf, baf ber
I:'K 49
S5ater : un# ju^tnberh 'otteS, gemadjt tyat nb e6 fann.
nid)t K>ob,l ettpa8 $tnbere8 ubrig bleiben/.al6 bie wni&Sange
bejeicfynete^ SSeranflaltung ber gflttlidjen Sicbe jti unferm
|>eUe 5 bann aber ift e6 ein weitereS le^rret^eS Setdjen fiir
beri eyegetifd;en Sact bet filtern S(u8(eger, bei aflem SSRangct
an fi^erm grammatifc^en SSerflftnbntS, baf be 2Bette felbjl
in feiner ttmfcfyretbung beS ^ejctjufammen^angeS ganj unb
gar jenc alterc S(nftct>t auSbriidt, inbem cr on bem
SSewcife on Stebc rebef, //ben un8 @ott battn gegeben,
^inbet otte&^eifeh fotten." (8 cntfprtc^t abcr aud()
bem io^'anneifc^ert @^rac^gebraurf>e, ba^ bte Sons
junction i'i> ben @afe ehifiifytt, in weldjem bie eben be^eicfynete
abe bet giJttItrt)en Siebe felbf!, nid)t ber Sroetf betfelben, bes
fc^tieben mirb (gl Bb. 1 @. 136). S)te reine Swecfoorjleflung
roiitbe beutttdjcu burii) 6'wwff auSgebriitft fein (So^-11/ 57)$
IVK \ft abet audb ritcfyt ' gldd) oW SBenn Sol;anne6 unfere
otteeftnbfdjaft ftc a!8 etn objecttt) oorliegenbeS Return .oor*
gefteUt, wenn et alfo etroa gebad^t ^fitter //weld)' -erne Siebe
bat un8 ber SSater baburd) gegeben, bap er un8'u ^inbern
otte8 g'emad)t tjat 1 ," fo roUrbe ovt am ^)lafee gewefen fein,
wte j. S3. SKatt^. 8, 27 mitSle^t |le|t: noTctnos eariv ovvog,
OTI itttl ol avffiQi- vncwovovatv ctvitu. 9?an merft Ieid)t
ben Uttterfdjieb jwifdjen i'vct hy&GJf.iei> unb ot* tt
M baf wtr ^en fotten" unb wbap rotr ^etperi.
ihn II>K ;na'mlid) : briicff baSjemge felbfl, n>a8 als factifdjer
tjalt ber g;fittHd)en Siebefigabe genannt n>irb> alfo bap tmr
otte8 : ^inber -Ijeipen, in ber SSotflettung ber 9(bftd)t';ober;be8
3iele8 iau8. . SBir unterfd;eiben un6 alfo fe^r beflinimt oon
S. Sang e (ogl; fi fief v unb be Sfrette)).' liefer er|lel)t
unter : ber 'g8ttlirf)en;iebe8gabe felbjl bie @enbung 6^rtfH unb
bie weitern St)aten'otte8 u unferm ,f)etle, bagegen benft er
bei ben SGBorten /Va tew. &. xA^. -an etn>a8 tton jener
uyany :felbjl SSerfdjiebeneS ; nfimHcb; w ben ! fyeilfamen Broerf
jener giJttlidjen 8tebe8tfyatenv un8 .fdjeint, bap 3ol>anne8 bie
8iebe8gabe' felbfl barinnerfennt, bap roir , otteSfinber fyetpen
fottem 35a8'iV iegt ; inigahj berfelben SKeife bwSnljalt be6
II. 4
50 1 Soft Hj?29'~'V, 5.
wit j.(35;,;unten 95.11 (an=
beta al8 I, 5) feet 83egnff wiy iouv y ayytUa entfaltet
nritb:; ?/ ayanwfiw aUyXovg. 83gl. S3. 23. Snbem ,Sp*
Cannes fcfyreibt: *Va n^wfitv leugnet et ftetlid)
ba(j nrit ben JUnbeSnamen Unb tie ^inbfd)aft witflid)
abet unmittelbar unt> auSbritcfltcf) liegt bie aBirflid^feit ber
@ad)e in biefen SBorten mdtjtj eben beSfydb evfdjdnt abet auc|>
bte fteubige SSerpc^erung XKI eaftw fo natiirlid^. : (So flellen
ftd^ un8 biefe SBorte i eo/uw aud^ eyegetifd^ angefei^n al6
im Sufammenfyange oSKig bered;tigt bar, wd'^renb Sucf e unb
be3Bette in olge tfyrer SfuSlegung be6 otange^enben afetS
feinen mfyten. splafc fiir ba a/ co//V fibtig befyalten unb
bte fritifc^ unanfed()tbaren 2Borte al& Koffe betrarf)ten. S^ie
a'lteren SCuSla'ger, mit benen wit in ber$uffaffung, be8 erflen
(Sa^gltebeS wefentlid) ubevetnjiimmen, wiirben f^twerlid) bie
SBotte xtti eo/f^ flir uberpfig gefyalten fyaben, wenn jtc ni(&t
bte falfdje Uberfe^ung bet SSulgata et simus unootjt<J)ttget*
weife angenommen l)d'tten. UbvigenS uet|ie^)t e6 jtd) on felbjl
unb ift fc^on on oielen ditetn S(u6legetn bemerft ,. ba| (-
foie&ai nicfyt fiit ganj glei^bebeutenb wit */ ju ^) alien fei
(@ocin> dpifcoj), S5enfon, S. Sange, SBolf), n>a6 man
tnit Unrest att6 bem |ebtaif^en @^tad()gebtauc^e ableiten
woUte. @d)on 95:eja t)at bte SSprjleflung be aA?o#a/ im
Unterfdjiebe on bem einfad[)en ftrar ganj gut angebeutet, in
bem et ba8 y.lij&w^ev umfcfyteibf : simus et ita rquidem ut
tales nos. esse coristet; n>ie aud)S3engel tteffenb fagt : simus
cum titulo, qui mundo inanis videtur. SDenn bieS SDJoment
be8 titulus , welcfyet alletbtng6 , weil et vn ott gegeben iff,
fein Secret tft r fonbetn etnem wit! lichen SBefen entft)tirf)t (ogl.
(Ealoin, ,@. d^mibt, (5 a lot) , @^enet, SR.eanbet,
fiitcEe^ be ffiette, anbetj SBinet, tarn. @, 556),
ein ^ebanfe, roelcfyen bte iat^olifc^en SfuSleget au8 bet
fallen libetfe|ung et simus geroannen untetfd^eibet getabe
bte SSotfMung beS xaXeio&ut oon bem emfacfyen eivat (t>g(.
Maty. 5, 9. 19. 21, 13. Sue. 1, 76 u. a. @.t.). JDtefet oon
bet fiiebe be SSatetS un gegebene, (S^tenname bet
MI, ^ ? ' 51
otteS; ifl :fretlirfj ; bet ber 3Bctt, ; n>eltf;e unfere otte8fuib=
fdjaft felbjl nitfjt Jennf, nrie fte unfern SSater nicfyt fennt,
nid&t gennirbtgt, aber ben 9lamen fiityren wit bocty, gleid)=
wie n>ir bie acfye fclbji nnrfUrf) Ijdben. 5Da8 xaAa#at
braucfyt bafyer nidjt barauf befcfyrd'nft ju wctben, baf bicIfiu=
bigen alS Jtinbet ottc6 angefeljn nb gee^rt ftnb w bci bem
|>etligen SStaelS unb alien |>e,tttgen ba obcn' 7 (@anbcr)j
baburd) wtrb ber tmSleytc crji mit bem SBortc J'
berii^rte egenfa^ bev SSelt jii frity ^erorge^oben.
xty&wfisv gilt, al6 ba8 on ber gfittlidjen Stebe ewottte,
nod) abgefe^n con aflet SSerf ennung. 3!)oS tft bie nicfyt genug
ju ^tetfenbe fiiebe, n)elrf)e unS ber SSater gefdjenft fyat, baf
wir ben er^eif ung6oflen (S^rennamen ber ^tnber otteS fu^=
ren foHen. Unb wir finb e, fflfytt ber STpoflel fro^orfenb
fort, K) tofts*. S)ie feltge emip^eit be8 wirflic^en einS
frrid^t ber St^oflel nid^t be8t>alb au8, weil ettt>a bieSSorfWIung
be8 Kaheia&cti an ftrf) etnen 3n>etfel iiber bie S3BirfIid)fett bc6
jurunbe Hegenben strut Id'pt, toielme^r bejeidjnet ge'rabe ber
9lame ba8 tt>irf lirf)e SBefen 5 fonbern in bem xai co/icV fprid^t
jtcf) ba6 erfal)rung8mafige JBewuftfein baoon au6, bap baS
gfittli^e 8tebe6gefdjen! ber otteSfinbfdjaft wirflic^ unfer eigen
geroorben if}. 5Da6 xi ^a/eeV entftjric^t ber burd) ft/a
idy&djfisv (//bap wir fyeipen follen") inbictrten SSorfleUung
on ber SiebeSabftcfyt otteS (gl.@.49) unb^ebt auSbructHct)
l)ert)or , bap btefelbe erreid)t tjl.
3n3et bogmatifcfje 0JefuWate finb Don mand^en SfuSlegern
an bie eben erld'uterten SaSorte on S5, 1 gefnupff. @d>on
S5eba bemerft, bap burdj biefelben bteSrrle^ren be8 ^)elagiu6
unb be8 (riu8 ttriberlegt rourbcn. egen jenen (qui dicere
ausus est, homines sine gratia Dei posse salvari) fei nod)
So^anneS fejlju^alten, bap bie eburt au8:ott unb ber Sins
beSname, furj bap ba8 |>eil ein eftfjenf ber g6ttltrfjen Siebe
feij gegen SfriuS aber jeuge ber StyofW, tnbem er, n>a8 er
^ier bem SBater felbfl jufc^reibe, in bem (Soangelio 1, 12 in
bie SKacfjt beS <Sofyne8 Jege, welder atfo gleidjen SBefenS mit
bem 95ater fein miipe. S)a8 IRecfyt jenet 'erjlen Sfrgumentation
52 1 3o&.,Hj 29j fV, 5.
gegen. .atteg ^el;a9tanifd),c;;lkgt,auf -bet $Kinbi r nut fmufr tncm
fid) in bet einfflltigen SBeifcnSB eb a 8 (gl;;&u* fy e : r/i * @dj m i b t
u f ;a.) ani.bte teytgemaie JBorjieKung on; bet gflttlidjen 8iebe8?
gabe . tm (Binne on IV, 10 t) a Wen unb nid)t ,bie inrirflidje
$taft be eyteS, u.b.erfpannen, wte 6mli>in t^ut, inbem ,er
ba6 io|)aun.etfc^e.9Bott ben //Sopfyiften" yortjalt, n)etd)e meins
ten , ; baf .^Ptt biejenigen abortive; beren ; I iinftigei SSiiibigf eit
er *>0i'<w6fctye *). SCti4) bie :anttartantfci)e S3ebeutung ,be6
tpitb wit SHecfyt geftenb gemarf>t.. a unmtttelbariVfret*
we S3 eb a ur^etl^ ivfirbe btefelbe nur bann jid^ evgeben,
roenn man unfer vexv. &.. Mlydyvai mit JBaumgarten*
; ge.rabejurburc^ ll-ouaictv i-'ysiv ytvsadoit (na^
. 1, 12) evflfiren Bnnten. JDte trmitatifcfye JBotauSfefeung
liegt Mm^r in bet Sotrelation jn>ifrf)en 6 M ?z $ $ g unb
T>j>a $ 6,ot5. ; : @S. fragt ft^> ndmltrf), ob. d nuvijQ on ber
tdnitanfcfyen; ^)erfan be& :S5atcr6, alfo vnoovhiMtie, persona-
liter, (@. @4 mtb t, S. a n g e, @ pen er) , ober
essentialiter ((S.a|0.) , b, ^. al6 SSejeiofymmg ber ganjen
nttat ju nefymen fetLunb- in weldjem inne entmeber nuc bet
5tame n>ed)fele ober nrirfltd) bte-^erfon be6 SSotetS befonberg
genannl; n?etbe. ; Un fdj^einf e nad; ber gefammten geologic
be Sp&anneS, jumal wegen foldjer @a^e wie II, 22 fit. IV, 9.
Sol;. 3, :16 ; ,u; f. w. unjtDeifelbaft / bap ba d 7iT?;p fo u
oetftefyen ;fet, wic; nad^ <S. @ ctj!mtb.t6 : Stngabe a((e ; ; SftiBleger
e8 oer|!onben fyaben, nfimlid) "ipersonaliterj Vo0n ber.^erfon
be S3.a,ter8 ; tm;;Unter.fd)iebe oni iber be8 o^neS. : ' B|ne bie
entfpred>enbe Sbee beS ofyncSt ;t|! ;,bie befonbere iS5ejeid)nung
mit :oi,yiT;p nebeni ber dttgemetnen T^jtv.i^fiov wn=
ott/etroa, wie a3(iuttigartens;SrirfiuS fagt, mtt
*) Satwtn' fi)mtte : 6ie Sut^erflhtt -nuiiihi; in bcfm :
.toon ;ber praevisa 'fides ele'clorum |)cimif^ jj^mortm i(l
niibr.^oflmqtiE. ^rt. 1.847,;. 235 flf.) v j
Jd;on tpfgen., ber 5eito j cr{;aUni{]'e ;/ - ba^ tt int,hine'bf8..,Cpfls. Geney. ; (&
^ ie inV^ er). p. 23 1. !238 , u v fl.) ( bie ^at|pli!en oor : STui}fn^ttt.'. .SDie, refor?
inirteh ^HiljoJe [piemen ft^)' ii : 6rifleW ^iiiifia -flegeri' 'jene'JBeati'mbung "unb
brt j ^tabepinWion ' ; au6:' ' l 5Bflt,--'
Dord, Ii 9.'df. p/695.
/i 3o:ijij iv 1 sa
o riaiyg bte gitttltdje Stebe, ber gflttlidje SBitte, ;unb mit
ba& gMK$ c ffiefen bejeidjnet >.fein? SCber 3o&anne6 fdjreibt
IV, 8: o &fos dyKvy ioiiv, unb bie ganje, ahgebUdje ;Un*
tetfcfyetbung .ijl unflar. STad) ber anbetn ;@ette Ijin fyat aber
mlt bogmafifirenber SSoreiltgfeit itber bie rehjen ,ber
unb ber btbltfcljen geologic ^iniibetgegviffen, inbetrt cr
bem f^jiematifdjen @afec opera ad .eixtra sunt tribus per-
sonis ;communia unfer o nai^Q oni ber garijen Srinitat tter*
jlanb. 5Dte jo|)anncifc()e SSorflettung brflngt fic^ bemiUnbefan=
genen fo Itifyt auf> bap felbjl bet octmaner @d()H citing
tm 9tacfbltcf auf II, 22 fl. erflart: Nempe Pater ille Jesu
Christ! et consequenter omnium in Jesum Christum creden-
tium, unus ille Deus, qui si Pater Jesu Ghristi non esset,
nee Jesus Christus ejus Filius ille singularissimus, neque
nobis tanta ejus ac vere paterna, gratia unquam obtigisset.
3Die eyegetifcfye $<mn unb 9lorm ^at @i^tidE)ting gang ticfytig
au8gefptoct)en j e fe^lt nur ber boHe Sn^alt ber apojiolifdjen
g oon bem n> ef entity en SSetfyfiltmffe be6 SSater6
bem ofjne, weld^en be6 SSaterS Siebe gefanbt fyat unb in
bie Ifiubigen ^inber otte6 jinb.
^inb otte8 abet tjl, wie <Stetn^ofer freffenb
fagt, fiit bie 2Belt tmmer etn ; 9?dt^fel. Unb ni^t blop ein
iRfitlifel, fonbern aud) ein egenftanb be8 iJafeS, >eU (irf) in
jebem Jtnbe otte0 baS fittlic^e barjlettt, on roelc&em fort=
rofi^renb bte SBelt gejlraft unb gertdjfet, alfo angegrtffen rotrb.
JDiefen notfyhjenbigen egenfa^ ^ebt So^anneS mit ben SBorten
3 1 K i o v TO XT A. fyer0r. erabe weil n>ir 'olte8 Jtinbet
wirfltd) fmb, fagt er, beSfyalb fennt un6 bte SBelt ntd)t j benn
fte'fennt S()ri nidjt, ben md)t, befien ^ttnber wir geworben
', |tc f ennt 6tt ntc^t , auS .bem rotr geboren roorben finb
ovdi- iov vio&wijoavitt V/LI&S 's'^vta. SDecumentu"6).
! fcfyliejH |td; an bie .geiuip Styatfacfye xal topsv bie tnner=
ltd) notfyroenbtge ^6lge,^ <ioiiib 6 oa/f. ov ytv> v ///mg, unb
in ben<lefcten SQSorten on -ofaJyVm avrov f^rtt^t ber STpoflel
ben ebanfeh auSbritrflid) ;au6, welcfcer jene golge ermittelt.
S)ie meiften Stueleger befc^rfinf en ; fte'iltt^ . bte
54 N 1 Sc^i II| 29 ',; <V, 5.
auf;ba8 nacfyfolgenbe o%i wa S5 c j a etneAnti-
cipatio, S3 e n fan eine ,,35erfe|ung" nennt (gl. :. @ dj m it) t,
@jHit8,.6alott, S. Sange, Sacfymann, 33aumga.rtens
(SrufiuS, Siicfe u. a.) - aber mtt 0{ec^t roenbct beSBctte
ein, bap alsbann bte SSerbinbung mtt bem SSor^crge^enben
fe^Ic. @d^on SSengcl^at in bem <JV TOIJTO bte SSejetcfynung
ber .gotge au8 bem eben efagten etfannt. Sn ber orm ijl
unfere tette mit So^ 12, 39 parallel; bte jit runbe lies
genbe SCnfcfyauiing fprtd^t So^anneg oft auS (85. 13. ^o^. 15 7
18fll. 16, 1 fll. gl. mm. 8, 17). JDte ungenaue 9fuffaffwn9
be6 dta TOVTO bebingt jum ^l;eil bte fd()iefe tellttng, toeldje
man bem burcl) baffelbe etngefii^ten ebanfen gegeben l)at
(f. o. S. 43) 5 benn etnen angeblid^en (imt>anbe on eiten
bee la'ubtgen (<S. @ d) m i b t) i f^nnen bie SBotte nuv bann
.begegnen urib einen Sro|!grunb (8ut|>et, rotiu8, (SfiiuS,
S5atimgattens6cuftu > fiitrfe u. a.) ffinnen fte nur bann
entfyalten, wenn man ba8 di<x TOVVO gar ntc^t anf ba SSor=
^erge^enbe bejie^t, fonbern attein mit bent na^folgenben OT
jufammenfaft. 5Der Srofl folgt aber er|l S5. 2, nacfybem ber
burd) ml af.tev (sc. teuva &eoi>) ^erDorgerufene cgenfa^
did fovio KTA. ben" SCpojtet t>eranla^t fyat, ju erft4)ern,
baf wir bodj wtrfltrf) . fd^on je^t, trofc ber unumgfingltd^en
SSerfennung eon eiten ber SBelt, ^inber otteS unb (Srben
etner unau8f^red)ltd)en |>offnung : ftnb.
SDte SBorte felbfl, mit benen SoljanneS ben egenfafc ber
2Belt gegen bte Jtinber otte bejeidjnet, bebiirfen nad) bem,
wa8 ju II; 15 unb II, 3 (S5b. I @. 254. 175 fll.) gefagt
iff, fawn nocfy einer (Srflarung. 5Reu ift etgentlid^ nur bte
5frt unb SGBetfe, njte Sol)nneS bte S5egri|fe o noa/iog unb
yivwwsw ^^ compontrt unb anroenbet; bie SSegriffe felbfl ftefyen
feft. SBtr brauc^en unS beBl^alb aud) ntdjt bet ber JBeurt^eis
lung ber ungenauen, fyalbwafyrett ober ganj er!e^rten SfuSle*
gungen aufju^alfen, welc^e fowoljl ba8 uoo/noe alS auc^ ba6
yivwoxsw an unferer tette tt)te an ben oorfyergefyenben er
fa^ren l)at. 5Da6 SBefentlic&e in bem SSegriffe o oo/toe tfl
nacfy So^anne6 bte ottwtbrtgf eit ; ^ieraf -n nic^t, tt)ie
:iIU Iv 55
erfta'rt, auf ber SSorftettung oon ber SWaffc
unb bem SCnfelm -beret/ weldje ben roenigen unb geringen <if>ri=
jlen gegenuberfta'nben unb- ofyne eigentUrf) gottfoe ju fein nur
atteS nad) n>eltlirf)er SeiSfyeit beurtfyeilten berufyt aud> an
unferer (SteUe ber ebanfengang. erabe roegen i&re8 gott=
roibrtgen SBefenS fann bte SBelt weber off nocf) (eine^tnber
etfennen ov yivwaitei y /fi, OT oux eyvoi KVTOV.
68 ocrfle^t fid) oon'felbft, &afj ber njefcntHc^c SSegdff beS
yivwoxsiv in ben beiben Sotmen yivuxwet unb eyvw berfelbe
fein mupl. ^alfd) tfl alfo bte ftngulfire. ^)eutung be ro ttu S
on ov yiv. y/iae: non agnoscit pro suis. So^)anne6 bejt^t
uielme&t, n>a8 affe anbern SCuSleger gefefyn ^aben, baS ov
yivwaxei auf ba6, n?a8 wtr ftnb, auf unfere otteSftnbfcfyaff.
rtvwGxeiv abet beijjt a ut^ bt nictjt //lieben^ (@. cbmibt,
@. . Sang.e, GJatpjOD; gl. S^ra, 6orn. a 8ap.,
Smfer, 6alou, welci>e ba8 practice cognoscere gletd) colere,
amare obev approbare ne^men, unb S3 a u m g at t e n = (Sr u f iu 8)5
nic^t einmal bte SSotjleKung be8 Snerfennen8 barf Dorangcflellt
wetben (octn, SBbi^9j ^9^ Sfl'de), fonbetn ber o(e
iot)anneifc^e 23egrtff be8 (cfennen8 tjl fefljuljalten, unb aud) tm
jwetten @a^gltebe (OVK eyvw aviov) nidjt in etn credere in
Deum (@. @i)mibt) ober gar nosse doctrinam, curare
divinam legem, jussa Dei observare, (@pifcopiu8) utnju=
fe^en. 3lid)tig urt^eilt be SBette, bap in t)em S'lidjtEennen
//bet ganje egenfafc ber eftnnung unb 9?tct)tung/ aud[) bcr
|>ap unb bte SSerfolgung" eingefd^lolfen fet j benn fo ttef unb
retd) fieKte ftd) un8 namentltd) II, 3 fit. ber jofyannetfdje S5e
grif be6 6r?ennen8 bar , tnbem bort baS rfennen otte6,
^ataKel mit ber Siebe jit ott, gerabeju bie emeinfdjaft mit
ott, ba8 S5Ietben in tfym anbeutete, etne Sfnfd^auungSweife,
ol)ne tt>eld>e fo getoaltige: S(u8fprad)e tt)ie SS. 2 unb So^. 17, 3
gar nidjt ju Derffe^n finb. 5jjur berjenige erfenrit oft, wels
c^er etroaS uon ott erfatjren unb gtfttltd&e8 Seben in ftc^ auf-
genommen ^at ober, wie nac^ urtferm Sonterte gefagt werben
fann, wer au6 ott geboren worben ifl. JDie 2eben8gemein=
fdjaft mit ott unb ba6 (Srfeifnen otte8< ge^en i|>anb in
56 1 3o&; U.H29 ~ V, 5.
$>anb. ottiel ewige8 Seben ein Ifiubtget in (Sfytifto. em*
pfangen fjat, fo *>iel ^tfenntniS otteS if! ifym butdj @^rifim
gegeben. ^it wetfennen'' nut, wenn wit //gl.Quben/' im,lflus
ben abet //fyaben" witb ben ; a$ater unt> ben (Sofyn (t>gl. H, 2,3).
Set SSelt bagegen mup intern wefentlidjen SSegtiffe jufolge
ba8 dine ttne ba0 Sfnbere abgef^toct)en : werben, @ie lennt
i^n nictjt, 'uv'to.v b. ^. ott, bejfen ^inbec wit butc^ bie
ebutt au i{>m geroptben ftnb (6v.;/o^ i ez^oi/i..:'^ecu-
mentitS) nicfyt //^tiflum" (Stugufiin, SSe^nfon.
@,- 19) barum fennt fte auc^ un , fdne $inbet ,
benn wit finb, inbem tt)ir au8 ott gebor : en nnitben , /
lirfjet ^atut .t^ei^afttg gewotben (Sut^et), mttfyin bet,
ebenfo entftembet unb weltwibtig gerootben, wie jte gottent*
fvembet wnb goiftvibtig ifl. 2)a ifl alfo Heine, emeinfdjaft
beS SebenS, bet Stebe obet beg ^tfennenS mfiglid) Ql } 15).
Steilic^ butcbfc^aut unb tjet'fie^t bet laubige ba6 SBefen bet
SBeltj <Sunbe unb ob jtnb fttt tfyn ntc^t in betfelben 2Beife
, wie fiit bie SBelt etec^tigfeit unb ewigeS Seben
ftnb v benn ftaft unfetet .emeinfdjaft mit ott, ftaft
bet @albung mit bem fyeiligen eifie (II, 27) et(let)n wit
ba6 SBeltwefen, Welches om eifle fottwfi|)tenb gefitaft witb,
\
abet biefe ^eilige Gstnftcfjt unb bieS gottgemftfe 9Setflanbni& ifl
nut em SKoment on bem, was SofyanneS ^tet unb fonft
yivwaveiv nennt. Sene $enntni8 bet 2BeIt ^aben bie laus
bigen aii8 tytet (MenntniS otte8 (H, 20) 5 bie SBelt bagegen
erfennt webet ott, beffen Seben fte nicljt in ftd^ aufgenommert
t>at, nod) bie ^inbet otte> beten gitttlicfyeS Seben fie ntdjt
t^eilt, nod) aud) fid) felbfl, weil i^t eigneS Seben wefentlid)
ginfietniS unb 8iige ifi (t>gl. I, 6. 11, II, 21), gleidjwie bie
SBelt vibetatt feine wit!(id)e fiiebe, fonbetn nut elbflfudjt,
unb iibet()au^t fein wafytfyafteS Seben, fonbetn nur ben Slob
W (25. 10 fit.).
SS. 2. SDtefem ^id;tetFennen eon eiten bet SBelt, weU
d)em wit <ti6 $inbet otteS notljwenbtg auSgefefet ftnb, j!eflt
SofyanneS ben ett)ebenben iTtofl entgegen, baf} wit bennod)
fd;on |e|t > mitten in bet 2BHt > in welrf) wit Sfngfl
/I 3ofc:I,Ui 2k-, ; 57
tm'ipen (NM6> 33)> ,tfinber otteS; unb, ^rbenndner b.ereinfl
ju ojfenbavenben |>errUd)!eit ftnb. erabe bet Umflanb, bap
un8 bieSQBelt nid)t erfennt, lann.unS beroeifen^bap rcnCetroaS
6'tttid)e , fyaben, b6 i&r:t>erborgen unb JwfyapCfein muf,
well ftc ott felbfl ntctyt erf ennt, auS bem mir igeb.oten unb
beJTen ^inb.et mtt ftnb. 6'infad)/ ab jtc^et unb ;ftaftiQ >ie?
berl)ott juerjl be* ;S(^ofleI ben fd;on 8. 1 auSgefrroc^enen e=
banfen, bap , wir nnrfltd) ^inbet otteS ftnb. S(bei: wenn
bort im |>inblicf auf irie g8itltc^e Siebe&gabe, //bap mir otte6
eipen .foUen/' ba6 fr8^Iie^e SBort, ,/unb wtr finb e6
genugte, fo bva'ngcn ftd) jefet, nad)bem bie geinbfd)aft
bee SBelt wtbec; ott unb feme JUnber berii^t ijt,; noc^.jroei
5Komente ju jenem vtxva .faov lofiev ^in^u^ iroclrfje ber feinb.=
fcligen SSerfennung on eiten bec.SSelt gcgeniiber: btc trofc
retdje ewi^ett unferec ottelfinbfdjaft. auf cine jtgmftcante
SBeife ^eror^eben. Srfllic^ brucft .na'mltd) ber S(^o|lel in.ber
Stnrebe '4yanyToi ba8 olle SSerouptfetn ber btiiberltcfyen
8tebe8gemeinfc^aft au, welc^e butd) bie eburt au6 einjem
SSater gegtiinbet : (gt. V, 1) afle la'ubigen berfeiben otte6=
finbfdjaft unb betfelben ^offnung t^ei^aftig mad)t; abet aud)
aUe in gleidjw SBetfe .ber ?3erfennung unb bem |)afe oon
(Setten ber SBett augfe^tj jwettenS wirb burd) baS vvv, reel*
d)e8 t)or Tc'xra ^eot; eo/itv gefleHt tfl, bie eigentUd) fdjon in
bem toftsv. ent^altene SSorjleUung nad)brurflid) geltenb. gemadjt,
bap n>ir wtrflid) fd>on jefet, mitten in ber un8 uerfennenben,
unfere otteBfinbfdjaft nid)t fefyenben unb nid?t oerj!e(>enben
SBelt, roirHid) ^inber otte6 finb. @o bient ba8 vvv einer=
feit8 im Sftutfblid 1 auf 35. 1 baju, jene6 erfle xi tapiv ju
beflatigen unb nod) Era'fttger Jjinjujhtlen, anberfeit8 aber (ogl.
S. Sange) .giebt bie 8SorjleUung von bem, wa8 roir fdjon jefct,
bet alter SSerfennung fettenS ber 2BeIt, wirflidr finb, letdjt bie
weitere SSorftettung t)on unferer nod) jufiinfttgen |>errlid)feit
(xcsi ovnw efpuv. KT\.) an bie |)anb. 9?ad) beiben eiten
l)in leudjtet fo aud) em, bap bie con atten SCu6legern jlatuirte
temporetle SBebeutung ber ^artifel vvv fejfyutyatten , bagegen
bie logifdje,; JBebeutungi,: ,n3eld;je :iut .;fi-*. : i".aB:tt'c ' ^(//nuti"
58 1~30. fiy29 ?V, 5.
in $olge jene SRatl)fci)lupe8 ber Siebe") au&brfttft, unpaf=
fenb iji. : ,
3n ber $orm einfacfyer |>tnjufugung, xai (gl. I, 4, 5
u. o. a. @t.), fcfylteft ber5fyoftel ben ebanfen t>on ber norf)
juftofttgett fyerrlidjen Dffenbarung unferer otteSfinbfcfyaft an
bie SSerftcfyerung vvv-vtwa &eov ea/ttir an. Um fo natiiriicfyer
bictet ft(^ btcfer nwteve ebanfe bar, alS bcrfelbe nicfyt nur an
unb fiit ftd; in, bem tort>erge^enben gleirf)fam ^tafotmtrt ifl
benn mit SRedjt tterbinben fdjon bte alten ^(uSleger, rote 89 to,
octn, @j>ener it. a., mit ber SSorfleflung ber .Rmbfcfyaft btc
correlate -SBotjlettunfl on ber jufttnftigen (Srbfcl)aft (91^.8,17.
al. 4, 7) fonbern aurf) burc^ bte ebanfenbewegung im
erte felbjl fyevoorgerufen wirbj benn j unferm uoflen Srope
tinb p. unferer ooUenbeten ^reubtgfeit mitten in ber feinbfe*
ligen SBelt geprt neben ber enriffyeit be laubenS, baf
n>ir je^t Jtinber otteS flnb, auc^ bte bamit gegebene enjtfs
fjeit ber$>offnung beffen, was nodj offenbar roerben foil. JDie
SBorte xai ovnco svariyw&i] M\. fttl)ren fomit ben ebahfen
vvv viwtt &sov softer eigentltcfy nur bi8 ju feinemSlbfd()lupj
fte ftfgen ber SSorfteKung con bem gegenn?a'rttgen Suflanbe ber
laubtgen, oon t(>rer wir!ltd^en, wenn attd) ^erborgenen unb
er!annten otteSfinbfdjaft bte f)ojfnun,g8reid)e SluSftc^t awf bte
beretnjl olltg ju ofenbarenbe ^errltc^fett ^tnju, in tvelcber
bte fct)on gegenwartige otte8finbfc()afi ftc^ oollenben wirb.
(Sin aboerfatioeS SSer^altniS' finbet jtt)ifd)en bem ebanfen xaj
ovnw lyav. jtrA/unb bem florfyergefyenben gar nt^t flatt; urn
fo roentger fyat man alfo SSeranla^ung, etroa auf ben
frfjen pradfjgebraud) ju recurriren, urn bnS ml im
t>on a'AAa (S5eja, rottitS, @^ener, @emler,
mitller) ju beuten. Sn etner anberen SBeife tt)irb aber ba
QSer^altniS ber einjelnen a^glieber aucf) bann oerfcfyoben,
tuenn man unter ber SSorauSfe^ung, bap bte ^)arti?el <) fyinter
oidaftsv ju lefen fet 7 bte beiben @a^glieber ttai ovnw sy&v-
fl saofi. unb oiSafisv 6k xzA. alg einanber entgegengefe^t be*
tracfytet, fo bap jeneS alS ba6 conceffbe, biefeS al8 ba8 abuer*
fatiDe lieb erfdjetnt, in bem <Sinne: e ^ jivar nocfy
71 3o$: IHi 2. , 59
erfd)tenen, tt>a& ftnt fein wetben, abet; wit nrijwt u. f. w.
(.@. d&mtbt, SSenfon, Sitcfe, anbet u. a.). SCHcin
jeneS (& ift ben ftittfcfyen. Seugntffen, jufolge entfc&teben nut
beSB.ette ju t>etn>etfen. SSeibe <3afegltebet, oimw iyay.
unb oi'dajuev owxvL, fcfjltefett' jtd) alfo ofyne formettc
jie^ung auf ctnanbcr ctnfad) an ben orfyenjel)enbe.n eban*
fen vw vwvci &eov eofiev an. S)ic SSctbinbung, bet Sott=
fd;titt ifi burrfj baS innerHdEje @ac^er^a'ltni bebingt. |)at
bev SCpoflet n)teber()olt bic friJfyHdje cmif^ett auSgefprod^en,
bap wit otteS ^tinber, unb jnjat,fd()on jefct, wirllid^ jtnb, fo
ffigt er nun bte anbere @ette bet @adje, ba6 alterum mem-
brum, mie S^ifcop an ber einfacfyen SSebcutung be8 i gc=
gen 93 ej a fcjlf)altenb fagt, ^inju: unb e& ifl nod^ ntdgt offen=
bar geworben, wa roir fein roerben. Reben jenem viv gilt
.ovrear, neben jencm eo/fev bie8 eoo^c^a, ja baSjenige,
wit fdgon je^t jtnb, gtebt un8 bte Stnwartfdbaft auf .baS,
wir fein wevben. JDen Unterfd()ieb jwifc^en bem gegen*
rcd'tttgen unb bem jufiinftigett <Sein bet ^tnbet otte benft
So^anneS feineSmegS al8 ctnen roefentltcfyen obet gegenfa^lU
dgen. (Seine SSotfleUung.tjl ntd^t, rote@octn unb be SBette
(ogt. au^gjpifcof)) bem befiimmten SBottlaute roibeffprecfyenb
meinen, bafi witie^t eigentlirf) nod) gat ntdjt wttfUd^, fonbetn
nut etft ,/bet SSefltmmung, bem lauben unb tteben obet
bet Sbee narf)^ obet //in bet ^>offnung ^inbet otte feten,
tt)d'btenb bet ,/Suflanb"; etji beteinjl //in bte 3BttfHrf)Fett tteten
wetbe/'} benn bte jroeimaltge iSSetftcfyetung eofiw, vvv fojuev
batf md)t abgefrf)wa'd)t wetben, unb (paveQto&ijvai ^eipt nidjt
//in bie SBttfltc^fett tteten" , fonbetn bcjeicfynet ba Dffenbat*
werben beffen a8 nstt eben nodf) nid^t jtnb, abet fein wetben.
Sm SSetgletd) mit ben eben genannten SluSleget n ^at adetbtngS
@anbet SRecfyt, wenn et etflHd) anetfennt, baf bie la'ubigen
fd)on je^t witflid) ^inbet otteS ftnb, unb jweitenS ben Un*
tetfdi)teb jtt)ifd)en bem gegenroa'ttigen texva &eov iofiiv unb
bem jufitnftigen O/LIOIOI vw saofis&u ^etoor^ebt; abet @'ans
bet felbjl fcfyeint un8 nacfc ber anbetn @eite f)in babutcf) ge=
gen ben 6onteyt ju fe^len, bap et n>iebftum.ienen Unte.vfd)ieb
60 1 34: W29o.~-iV, 5.
ju einem roefentltdjen egenfa^e anfpannt, inbem et in bet feet*
fyeifenen ,/0ttgkid)fyeit" etroag //ganj 9Jeue8, ntdjt nut bem
tabe nad)-$etfcfyiebene8/' finbet. )ie wile (Sntwidielung
bet apoftolifdjen 'SSotfMung f arin Jetft bet ben Shorten gegebcn
Herbert , mit -weldjen 3>ob,anne8 bie juft'inftige |)erirlirf)?eit ber
^inber otte6 befdjteibt (oftotot am5 eoofie&u xA.)r in*
beffen,liegt bte nacfyfle SSeranlopung/ ben Unterf<^ieb
bem gegenttjftttigen unb bem jufiinfitgen 3u(lnbe bet
@otte8 mipjuDctfWm, fei e im @inne t>on ocin unb be
S ,e 1 1 e ober tm @tnne @ a n b e t: 8, .fc^on in ben SBotten ovnw
iipKvtQwdy ti eao^t&a. Snbem namlid) ber S())oflel
fagt: eg ifi nod) ntcfyf evfc^ienen, E^avegoj^, b^^. nod) nicfyt
qmvwv (25. 10. II, 19.: SSgl. So|).j2, 11. 7,4. 17,6. 21, 1),
offenbar geroorben, -voebev . bet SKelt, wa8 bte nacfyfteSSeji
ifi/ r hoci) ben laubtgen ; felbfl/ tt>eld)e S. Sang e mit
mitvetfletjt, ^ e8 t|i noc^ ntcfyt offenbat gewotben, moS (/)
tt>tt fein n>etben> untetfdjeibetiet beittlirf) jeneS jufitnftige @ein
bon; bem gegenwfittigen. SBtt ; wetben ; etn?o8 fein , fagt et,
wa6 wit je^t noc^ ni^t ftnb, ;unb ba8 witb offenbat metbenj
et fagt - mdjtMuit roetben baffelbe, n>a8;tt>it je^t ftnb, in n=
betet 2Beife obet in ^^etem tabe fein. Non dantur gradus
vlotrjfoe, bemetft a lot) mit twffem 9?ed)te. Salott ^at e8
babei, -wte eS fc^eint, auf tottuS abgefefjn, 'roefdjet ba8 it alS
,Iualitd't8bejeid)nung oetftanb unb umfd)tieb: quo modo Juturi
sihius filii Dei. )et fptad)litf)e Sttt^um be6 to ti u 8 unb
bie bogmattfdje egenbemetFung 6alot>8 getjen abet'au8
betfelben SSotattSfe^ting b,etov bajj SofyanneS unrnftglid) in
bem @inne fagen fflnne //e8 ijl nod) nid)t etfdjienen, ma 8 rait
fein wetben'', al8 ob ba8, tt>a8 wit fein wetben, etwa6 won
bet gegenwa'ttigen otte8linbfd)aft wefentlid) SSerfcljiebeneS
Wa'te, al8 ob wit bann-nid)t me^)t //^inbet otte& fein ftr
ben. (S8 giebt niit eine otteSfinbfdjaft, n)etd)e in biefem
tt)ie in bem jufimftigen fieben unfete ^teube unb unfete @e
Ugfeit-ifl*, baon ge^en totiuS wie (Salot) au8 unb ba8
1>aben aud) Stuguflin, OecumeniwS^fiutljet; |>unniu6,
J^engel , neuetlid) befonbet8^ e>an.b et, mel)t: obet weniget
,71-30$: mj 2<.o
au8gefprorf)en; i<3Me ;(infyeit roie :ben Unterfdjieb in
bem, n>a wir jefet jtnb unb tt>a8itt>ir fein roerb.enVbarf man,
ba So&anneS un8 :$tnber-0tte8 nennt, im; inne on
at. 4, 1 (ogl; 9lc>m.!8,.17) ,fid) baburcfy t>eranfcfyaulid)en , bap
ba6 ^inb fd/on ol6 foIc^eSibaB Sfnred)t;Quf bie funftigc (rbs
fdjaft &at, ;abec .erfi: fpatcr gum '. witflic^en Befifee berfelben
.gdangt. Sm unmittelbarcn;S(nfd)(ttp an unfern Scyt ifl ju
(agen, baf bafi ovnw eyaveQu&ij ajiif eth jc^t nod) ;
ein ^vni'ov (Sofy. 7, 4. ogL-bef; 6ol. 3, 3-fl.)/
jugleirf) aber ba6, n>a& wtr finb auf ba8 7 ma6 wtr fetn
werben, &tnau8roeifl, tnbem ba6 Bufiinftige frfjon in bem e?
gehwa'rttgen latittrt unb angelegt tfl. SSortwffHc^ . tyaf fdjon
DccumeniuS bte SSe^d'ltm6bargetcgt: to yag vvv iidrjlov
jatiui, sxeivov txnoKtt^vnro/iifVov. ofiotoi yag
(xvaqMxvtvvss to vye vlo&eclas XK/IHQOV naguoT^r-
oofifi>. ol yuQ vioi n<xi"i(Q ofioioi TW nmgl. erabc auf
ber. gcwipen SBirllic^fcit beffen, a6 mir fdjon jefet -ftnb unb
fyaben, bcruK bic unjroeifetl)afte idjerfyeit unferer |)offnung
(SS.3) auf ba6 noc^ 3ufunftigc> eine ic^erftett, welc^c ber
Sfpoflel mtt bcm SBorfc o i'dups v marftrt : @ine /formcac
SSerbinbung be8 @a^gltebe8 'tffapsv oti XT*, itnit.bein
I)ecget)enben fttibet rttd)t jlatt, obwo^I :ba6 inncre
ber- ebanfen ctn ;abetfattoe8; ijl, tm,@tnnc einer (Sorrection.
5fnVben @a|, : /,tvir ftnb ijefe't Jtinber ottc6 ^attc ber Sfpoffcl
ben weitetn , mitrijenem innig jufamment)angenben ebanfen
angefiigt : ;,,unb' e6 ijl nocl) intent erfcl)tenen , wa6 n>tr. fein
wevben/'- ju: btefem ovnv tyavtQto&y tritt nun bie babei un
jttwfetyaft befle^enbe^ ewi^ett, bap-e6 etnfl erfd;eineri wirb,
l)inju. S5et bem otdaftw felbfl;;aber iff roafytlid) on,feinem
' SBipen:(Sa^mdnn) bie0iebe, fonbern bon ,ber
;ber (dubigeji; meldje bei . attem gegenwarftgen
6'lenbe in ber 2Be(t t^re jufunfttge ^errli^eit ^ne Sweifeln
unb Sagen aiifc^auen (g!. Sm t f) e r', 6 a I i n> $ u trn i u 8,
@. djrn tb t, 6alot>). SBenn-abet ber- Srminianer
friu'fiy.iiber jfeie:-: ^raft be8 otdafitv beper:Nal6;,
n>arbtgte, e6 unentfd)ieb r en lapen! wottte, ! obf ber Sty
62 1
nut ,ftd) , unb feinen SOfttapofleln ein folcfyeS //SBijjen" juges
fdjtieben .fyabe, ba baffelbe jebenfaUS eine befonbete SDffenbatung
potauSfefce (ogl. bagegen Can. Syn. Dord. V, 5. 6. Niemeyer
p. 720), fo tfl tej-tgemaf ielmefyt mit .(Salttin geltenb ju
madjen, bap jebet einjelne laubige t>iefe8 2Bij?en8 frp^ fcin
foUe,', benn e ijl t>em 5(|)o|lel mtt bet ganjen communicatben
^ebemcifc S3. 1. 2 wirfltc^et (SrnjL SBtr wi^en> fagt er, ba^
wenn c ofenbav geroorben fetn wirb, tvic S^tn fifynltd) fctn
merbcn, weil wtr Sfyn fefyen werben , wic' (Sr -ijl. S)ic erfle
SSebingung, ft^) in bem unetmef lichen 9let<^tl)um btefeS @afce&
cinigermafcn juyerfjt ju ftnben, ijl: naturlicfy ba8 :SSec|idnbni6
ber orm. SDa8 .Dbject ju oWa^ev wirb mtt bem erflen
o* eingefit^tt, unb lautet: ojiioioi UTW io6f.itd-n.
J^tefe SEo.rte entfprei^eu in berfelben SBeife ben or^erge^)enben
vi Eoqfie&tt, in roelcfyer bie .S'lebenbejlimmung
pcod-.^^.auf ba8 , friil)ere
ltd) wkb in ben lefeten SBorten 01 1 otybfts&a aviov
j bet 9)atti?el QTI jufolge, bet nmb ffit.baS
ofte&a angegeben. SDieS atteS folgtmit Sloths
wenbigfeit auS ber fprarfjrtrf)ttgen SBiirbigung be8 ^cjcteS. .f>tet=
fiber i|l aurf) fctn @trett; benn bie itrige SKeinung oon Sarps
500 unb Sac^mann, baf 011 mv gleid^ -wav-. fei, ftel>t
.ganj t>eteinjeit ba, .unb wenn. manege S(u8ieger bie caufale
95ebeutng be6 jweiten on ju befeitigen , gefud^t ,^aben, fo i|l
baS nut- wie tt>it; fefyen wetben, cine eyegetifd^e SCuSffuc^t.
Snbeflfen ftnb auf rein fpracfyltcfyem SBege auct) ! noci) onbete
S(nt)altpunfte ju gewinnen, roeld^e fcfyon met>r in bet @ac^e
felbfi liegen unb met)t obet weniget jlteitig ftnb. S)a8 edv
wot <pavsQw&i] matfirt ganj roie II, 28 (gl. So^>. 12, 32.
14,3. 16,7. @. ju J, 6. S5b.I, @. 80) nicfrt fowo^l gerabeju
bie 3ettlicf)fett (. @4mtbt, @ocin, e^ifco^ 2Bl)itb^
u. a.), al6 trielmefyr bie ootgejleKte SBtrfIirf)feit bet adje.
Slteffenb fyat l)iet> wie II, 28 bie SSulgata ubetfe^t: cum
apparuerit, aud) beS^alb Weil fie bie SSotjMung be8 fut.
exact! , welc^e in bem mit dv vetbunbenen. 6onjun,ctii beg
et, II, .84), auSgebnicft
7l-3oty. |U, &
63
fragt ftd), abe.r, roeld)e8 (Subject in sciv yaveQto&y ;erftanberi
roerben fott, ob bem unmittelbar ftorfyergefywben ovww
coo'/;, gemap eben biefe fad)lid)e SSorfleltong
, ober bie perfflnlidje SSorjleflung //(Styriftug", weld)e
au6 bem Sufammen&ange beg anjen, befonberS au6 U, 28,
entnommen wcrben miiptc. Sn bem lefctern S<tte wiitbc e6
bann aud) am letd)teflen fetn, ble ^3ronomina uvtiL unb nwov
auf (Styrifhtm ju bejte^en, wa^renb in jencm etflcn gallc biefe
^)ronomtna aiif bag ubject, roeldjeS roir bisfyer alS bag eigcnts
ltd) fyerrfdjenbe erfannt Ijabcn, na'mltd) auf //oft", au8 bem
wtr geboren finb, ^inbeuten wiirben. (Sine bntte SBeife, ba8
(Subject in lav yavsQm&f] ju befiimmen, namlid) o &soe ju
erj!ef)n, wirb oon einigen Snterpteten (j. SB. 6jltu6) fur
mijglid) ge^alten, aber niemanb ifl fyierauf wtrfHd) oerfaKen}
benn bic SBotte beS S^va: cum nobis se patrem ostenderit
in possessione celestis haereditatis , werben nur fiir eine m*
gefa'fjte <Sinnbefd)teibung gelten woHen. JDie SfuSleger, weldje
in ear (pavt>Qw&y bie Dffenbatung ^nfli bet bem (nb*
gerid)te au8gefprod)en finben '"(SCuguftin, SSebd, Salotn^
SBeja, SfretiuSy SBljitbD, -alo^,. 3. fiange, fttUS),
berufen fid) auf ben befannfen @prad)gebraud), weldjer .aud)
SS. 5 unb II, 28 orUege. Sfber fo ergiebt jtd) nur im S(tt=
gemetnen bie fptad)lid)e 9Ki}glid)feit jener JBejie^ung, beren
SSit;fUd)feit ,in bem @d)lupoerfe be8 erfien ^eileS burd; ben
(Sontejf unjmeibeutig angejetgt n>ar, wa^renb unten SS. 5 ba8
tyttVfQud-i] auf bie SDffehbanmg : @^rtfii im Ieifd)e gefyt unb
baju bitrd) txewos bie befonbere @ubject8orfie0ung im Unters
fdjtebe &on bem fonfl l)errfd)enben ubjecte (o -frfos) marfirt
if!. S)ie (Soncinnitat bet 9lebe nrirb nur bann gewa^rt, wenn
man mtt j^ib^muS, )ecumeniu6, Sutler, ^unntuS,
. (Sc^mibt, ocin, (Spifcop, @d)Hd)ttng, rottuS,
Opener, S5engel, tetn&ofer, S3enfon, . . Sange,
SRofenmiiUer, 3ad)mann, Slirfli, Sftcfe, anber,
be SBette, S3aumgartens6ruftu6 unb Reanbt ba8
im StMbltif auf ba6 oorfjergefyenbe ovniu
, b. I), fo erfle^t, bap beibe SKale biefetbe ub*
6* 1 3o$. -HI 29; 6- iV, 5.
fectSDorjMung gilt, na'trilicfy; t>a8'^/ toofcedct^ roa8 : au$; bitrdEj
n' obeh aufgeroiefene innige SSerfya'ltniS jrotfcfyen *V 0o-
itttb oftotoi (tvito ' ioof'tsd-a inbicirt roirbJ >abei tw
S^ftdjiD^n-felbfl, baf bie )ffenbarroerbung beffen, roal
rotr fein^ roerbetf,' alfo unferer (Sottd'fynlidjfeit, bann ftattfmbet
'trby.n)cnni@^riflu8'-tn ber ^)arufte- erfctjetnt, wic Decum*
niu6 treffenb fagt: TO ydg vvv cidyXov cpavsQov yevyostu
e K * / v o v anouahvn'iojiitvov, itnb man fann r oiefletctjt fagen
baf gerabe in bem S(u6bru(fe (pave Qw&ijvat ^ Cgl. 6ol. 3, 3
biefer ebanfe bitrdjfcfyeint. --SSenn ater;nid[)t etnmal bet ^
<p&veQw&ij. bie ubjectStJorjleKung //(S^tijiiiS'' ju jlatuiren ift
fo ijt um fo weniger SScvanlapung, bie folgenben ^)ronomin<
auf //^nfiuS" unb :nid)t auf-.bie Don.II, 29 an I)errfcf)enb
<Subit8ovjiettung o &eoe ju ^ejie^en, 2Bir n>erben ben
a^nlic^ fein, : au roelcfyeni wic'geboven, beffen ^tnbet (uhb Gr
ben) wit geroorben ftnb (t>gl.^ JDtb^mu^, Oexumeniui
ll.-O'.: a.-). . .-.5 -'. ; .,:>:,'!.:. .;j.. '.-:- -' ;',: .. . '; , '' ;' ; :' ',--.' '
; 2Ba8 fyat abet; ber Sf^aflel ;im inne, inbem er, Der^eipt
a /tt o / o '-'i a tJ T w e o 6 f.t s & a ? ) ie 5f ntw ott muf ftc^ au b en
Sufammen^ange be6 ete& ergeben, nameritn.c^ unup ber fyinjtt
gefiigte runb ovi otyo/tE&w avtov uct&ws suit ein
Sfnweifung junt; SSerffa'nbritS jeneg fdjwierigen eb'anfenS ent
^alten. "Ofioioe fyeifjt ntrf)f //a^nlirf)^ unb //glet^ wi
@a n bet yerfic^evtv' meil tt meint, :wenn, iSol)anne8. ! riid)t 001
ber jufflnfttgen //oftgiei^ett^ ; ober bent
ber; laubigen ;(S(^oi. 3>;i^l) ^rebe, ;fo fei
ber rWfung> nid[)t t>on' bein irbifc^en Snfange . iiinterfc^ieber
behn @ott a'^ntid) feien bieila'ubigen ! fd)on l^ier; $>iiten vi
un& ; :abet, opn;:ber j)o;gmdtif -. ai<8 in; bie (Syegefe ju gefyri
SBehn ;ba SGBort;o^6/os tt)tr!lid) / nict)t //gleic^// ; ; fonbern nu
)'' bebeutet Jt)d6 ,frf)oh :b,er; befannte freitniiber bd
berj@emiarianet anfct)auHc^ niadt)t:^-, fp ifl roe
ter ju fragen; rote ftc^ bie trbifct)e!otta^nli(^fett bet;la'ubige
eon ber> ^immltfcijen unterfc^eibeti- ; >cutlicfy itnb , ftarf genu
get)t biefet .Unf evfd)teb, rote ipir [etjh' !? roerbenv: au&..bem.runt
i^ r) ^ftf, ( ^
.^t fi 8AflWlsaW(i8 ff flrf!p A
^^
H.
66' 1 3o& l$U2'>- -V, 5.
&gim Hfl^et! bie ; ^ift
M^ fdjiett, atif '
matt tetM^iimiefefet 'M
s juf ainmettg e|(Jrehb'4 frarlfefiielWj! -baS ^c^t
^i? tW j bem ' featic^ni/t' 1 bif Stnabe obb ^c
h^^^^ ^^6V i] ^io ; erliiiteft ; 'fdf:% ipsurtf
tiifri p6s^ibile /; e^, ^tran^forniatr e^k-i^rvjuncti- Jb&fble
tte b eft ' 'mad/wri^ ; Kiitis ! ! ^oiitfnc'tWh'is n ; et jf -
ge^r fjfiffl^ W tSit 1 ^W ? ^^
ri^^te^^odu^^t^auS^W ff
dfti^h (Videyo)i^hi%ar^iirirf J 'et Outturn) t)i
^rfanw^^fpirbeW-etg^beil' 1 ^
nit^^fetii^ be^in ^it^ben^lJiT 1 ia'fe WW'i
trtieiriiir 'adkp'ectu^ sed ; inde pfbMt^no^ tfi^iiia'er' ^Ibriaie-'^dFt)
r, .11
sparti'cipes ;{"^iiiVJii(ii)^MMi9 / - i 'm"dd < ^fi b'&tta<jSe iiftmfrr-
i talit&y 'p9ai3ilita>'.esset^ naturay' ad -DeliM'' Afelp'am^sffti-fprofie
aecbdei-etl' ' ^if^ t^th > JfHmttWh @. u ty ttf >i b ! t (QtiPvftu'ruS eit
i&etwn''Sic\lti l| est j ' 'Sum 'dpftr
'
Hif ' Biffitttdhii8';
r - ttjie
iebm^r..WftUof^
e fofl
fo;%lc
ttilft "{J?"ff irf 4 ttl
^
etfaflfen ftnb)?//
filtcrn $fltionltflmcijftsrfc
5*
1 3$.,*$ $fc-f V, 5.
rt WP faomi m**' fa
sij gi## n^
f tta
,4i ; tgs e
;T^.nerla.u^ejrtrt),i|r^ jjbeatita^fn^^tgjuje^ ipim,
> f <B> Hi u ( 6, >, ,.w^
e^de^m ajulo'^iinilii.fjeJiflitate^idivi
pof estate^ nib <P#M^
i^e, sing^aris, p.9^ce,p^p:,et ezpqr'iffieMm ,aWft s
e r #$,-fJE^9? e M$l^
cpjnmijnio i{ii)e,9;plpcp ;) '; r jibi
t>ie StuSleger, roelcfye in U
A ^M& *^$rt'wf * tSS^/^ir^h^^
'nflfc.tji, (Soute u. f t w. uno. bu 3eit.en toorqui59ea|)nt . o S^auunbc ju ^brei
.?. //I SolM .#T i 69
lid) jo^hiteifc(}*rt5(hfcl)auuifgn)cife bie i
^
'djtiftjMen x (Mo# l'3;t ^9;
12. aB;'40/flfo (So*. 5)mr J 8l(Jw8 r 16j|L'/!^Ulv3;i8i.
SKattf. 5, '8);,'fr.na'^ .^ajjgcibef: einetf'? bptjwatffrf) ' ;a
g'etif^en !
flrtenwgett: ,crborgeh. ; SB.aS.'ijl'^enigfleii^ 'bet;
! wte j f at^6lifd)cn'Mu6tegcrn / ;i -'bi8'< :uf "S?^ a n g i
t> c : 2B e ; t t c; lafreh ; ie'' ! forglic^ci; jte"^^ inftcr^airb! 'bw ejccgstt*
' renjenj ^altere otten^ r ;befl(> Jtne^r'jtt 'fragefi
mi unb tnratefern burd() , uhfer! c^fauen
be .SBiettc -gat
jlhnmt/ rf^ttc^t ttve^r bS ! ^rob(em itn . rieuw -IBfo'ife x diiS; d
cr bic ie^anneifdye ^rifcfyduung' entfiltetf/iiitoenir^ er>'fagtt > 4tJa$
unmtftelbate^ fallen ) otte6> i rtielcfje.S 'ffl* sbie? ^inber; otteS
,berp^jler:^rei6"/iinb;^n tfl."(;9)fat^. 5y08)y- ! fd)tiept-in ftd)
b a 6 f;^ 1 1 g f e) 8 e b eriy fe^n^bw'fc^rtsfeeS^Ib'ibte ! wnnitttdbdre
gif!igen9l%> -unb :fmethfd)afty ^ bie biird)' feine' ; @(inb,e lr ttht)
letn irb'ifd)e8n Ubet'''mebti 1 ?ge^emmt'jiin^ unterbto i d)e ; n' iffy"
^enWg uo'taiiSJ'/: ^i'ef^r fitt^rt -jft'eanbet irt'berit a
ebatifen fyinii
- iSJeii:{(ftcung ; i4it)yfew.;S3ii&
//bie :3nfd;qiiting ;otte8l muff -oaf -
b.d6> i ia8r:t$n3 eg^ett fla
.bem ; St-rigefc^aitten '> oerfi^iflidjenbf^' jutiidf toitldf ;^ u 5 iefe i'
rfg :. ijl/lburd)o;bJeit '
:f(tngtf.fteiiatt''; (v
ijl fte a*w beiiberv Stltens we^t/iats bw
b;te ^(Stge}t^afttltd)fif i f etft
babuvd;/ wteber Jtferrtifdjt^ baf
#. tt!29a-iV, 5.
itr b.cfeingti liffyn Mbe HSftotrijeniev fbgldcfy cfa.j $nee i y/t)<o(if onv
(Sisiftcit" ;t rfufliaft lint) , fagf :s;;>/Seben -unb t >S(nf$auung
ier .iiiur^eiM$a ; feJiii[}Ur-^': wicjjibapf ,ba6 gartfc^reiteh .:irt
entiitntS <|jo.ttejB-; J bie > j ; t>on5 '.bet;; j8el)en8gem?tnf $aft i i tritt
oft ? .< duSg^t, s Ibebrngt ;>{}*,< 5 biitcf) bie : fottfd^tettenbe pitterung
unb nttpMelung be6 d^ijlKd[>enr8ebenS;^bi8, ScbenS-ber ott=
Q^nlli(^feit> isfoi ttotrb-tnfibcmjlepen; -Stele , b.tsr; SSoflenbititg;/ mit
bery; *.ttf tfmpeneni .Sf nfcfyauwng ] <f otfe : bie^ oKf omtnene $fjn?
lict)fett : mt:t .ott '.;jufatnm^ngeflejD(t{ / /!!J :S(nein; fefycn rWtr , fdjatf
b,cn;,i^o.nneif(^en:ebqji|engangi an> .>fo; ; ecfci)eint im lirWfi^en
Seb en b er. laulb tgen i ub a'- -, S?ritf^);etten nn t b cr< 6tf enntni
; : b:ctn Mnftigen- -i loi^o/^co ewr-6v:: mtfptirfjt,
o/toioi
? lift , v } font)C;tni'i !gcr.abe : > umgif 4rt '!tnuf !'S6fyanne& "bie
irbifctie = . vote; > bie> ; ^iniwii^f / otta^nltt|leith rbern . Jdiubigen
:in linjitb^i. 1 ''(Sines gen)if eWngenauiglett Utegt
j ?bie M
;fA:tn;m.e,tt:g ! efJe.U^ ievfjcljeintf gAttH g^rtdlt wtttrr.ibie r(S%en=
tlj.um^feiti be^ iG^aitneifj^,en oSSoy^eflttngj mHCi
geben v 'jroenn ^tico ifag.en y \ baf i iiinferer! feereinflige
iS Ijtwfcfyem b
obetn> i .o.tf fi^tf Hfji&toj ^a.Wfinb.el /: ^ bhSn Ittnn. nu vft irt
mett/i e tftleuc^ten> i ial8> ; mtt t
en jfelbfl :et
n ;;er?}felbf}j ni(|)tijOevfffjd)eh dfann 5 ipit iimCgeni ibeSfjalb wenn
v :S!Kfintierrt? mie ^u.gittjjiinf/ingad^tinj unbu SEhejld tb^etjigeh,
un^oitionhftJKtn
iCeS^i vr>an3lr( /fatten,
unb
; wm Jngett- be .
tfl/l tie leini
'c tft ,
utuiig. gewefen, ; ob inon^ie ^tonotnina cj^wv
aufv6$rtftam';Mpnb'ft6> h xi^
fciner mcttfct)Hc^cn ,5Ratur ;rctl)6()ten.;@o&n j ott.eS), icb?r,i,a.uf
o,(t fd)Ied)t|>tn' bejogcn'^at. rjSBurlB.c @fytiftu.8 alg; berjsntge
, w.el^enx ,rt)ir 8hn\\$ feln^Jpor^n-yj-j^wJi- tpitiii^nj fe.^eo
n ; tt).tc etrijl,;;^ lag- e0 rwfye, ca.ud^ artfiwnfcrcr @te|GIe tie
einflige. SSerflfirung i unfereS > fieibeS.
unb 'i baS,:@c^auen -(oifj'o fit free) nt^tiiHo.f !.on -bem> gotten
le.nnen ; be8 ;eiflc5 / fonbern j au.d^ i,on Ibem
tn be^;,ijurr^n ] H^ett^:Wlit^^^riflo;^tJ?cf^Tt0nfS
l. Strll g W fl t n, (S:fl i U6, SI f ; C till.e,;,^ W.t>9 ',U.iO;9.
man; b.a;gegeh ;ba8 gJttlic^e;.SBefcnoin ifcinet .trin.itattfd)en
,fo wttptetv.ntan ^a&]o?^a//i9:a w.n
,bcm
.^ b.er-j@i:eatur<
unmtttelbifrer; gcltenb" jn; madjen (5D tsbij mitjB,i 'Oie-cunj.en im 8^
lonnte bie'SSofjMting oo.n bet SS.crf ifirung
ferc'i:, 8eiblic^!^t /; ;fanS5 btefilbei -ft^^atfyt na^ibet STno^gic ,ber
; @^rift! -.inS' & uge , gefaf t. rmutbse >] s.etf troebei-' nt om - a
(ixgtftyen , tanbp.unctc. , au figewtnncn > inb.em . man b.te.
fdti.atgiintegritenben iSSejlanbt^cUubccj .menfc^li<^en
feit: ;f orbfitte'. : (@; @ ; d> m i/b t) <,, obet s
meife ffoinbiegc;nb,)M,era maniibj
^18 : :b,urti);)'6t)vi|lum rioertnt^dt;.fluf apte y. <t fjp baft bic^ cla'wbjgcn
in. :<S()t;ijlo/: bcln, e4e^U4 tc ^>o^e8?riMj^b^^<:n|c^enfpftnf';.ba6
ganjei g&ttli^je 'S3Jef$n!r^nfcfeftue.nj; unb: fa-an ;, i^wji igIieb,Hdye ; n
b.cnii (ugl.nfcef.^SSs^b ayuttber 1 ; auc^i^irg ijltri>i; ; ; S c j avn^>un
72 1 3o$li!!2S'-'-lV, 5.
'in 1 - ^^tlg!u'1t^n^
giflftj 'titiffb.tUc|
beji'e^npientrttcf eltf (Ep r . adpFotttiira'tiari.? T, II.
p..517. ad Paulinam, p. 525. SSgl. de triirft. il/i&.'S^q/- I^
5& ngtf fttymfi^ iflirflji*iWty wtfn, f
ettv-': gin <jijft$eS @c^d:fien .^
fet te(fef^ ! aucl)"!!f^i f g'. ^@o ,-^W 2tu.g'iifMnJiibett' cilteren
fe^ Jlinvisibilem 1 0buriudnvisibilite5^videri^h; e^^eii eamiina^
turam, ; i quae; ;ih f nofbi"^ -qiib^ire invisibilis ' >esty '.iriuttda'? 'Scilicet
tiri'^tfab^ im
V ; ^itttmlifd()^ 8ebriSf .fj&^r ^ef
i i ifl (Cow'Sof anftefri tnaffitft in t)pit 3ufa^e;H
ttfti; eirift \t
Snt it^fc^
'a)/* in, ^memp^ein^fiaBeffenv fonbtrh
ftc^tb'aren? ie|faU'*8 :? ^eii : er^} ber; Sftaiid)fMej> ber
l.'f etf^entfi 5 $m, fiinftig^nvgeWh'^be^ foUen : bie
flig ^jt;^r HflMf
SBte ; ftrf) 'babet be*' t* bev'^uferffe^ung^erBlarte Seib^be
iritf gij'' 1tb*fif SC u r g u fl tit i ntdjtn jii ^bpflimmert y i iebtnfdfte, nfag^ (er>
ifl M titifer @c^>^eh' otteS 'du^ 'ihi^em ' -8Cufetfle^wftgliEi8*r -nt^'t
efl{^if8 / fohbern" 'ate*in%ijft<}e6^bi!
i 1 jl i^ui iittifetrtt
^' wit > tni-^uf unfttgfe'h ^b'eh
! ^Quia* ^st ergoj^quod^ ex-
spebfemusj 'si rj jam r ; fiiii Dei^
quam filii Dei? .(5)i
..
m, .
-if}/, bi $Min 'forma rBefi (So^fyd.-ia^Sft $$H?;>fc, j6)j!bbenn
ba&!^ffo^0fc<fe^
iHoe m-pdo GhrisMritfin fofcma vDety.yeftriimJDe'ij) ufticum-patri,
aequale!m!it>atirp, ;ncm po'sdirrit vidpreiimali
qupd ; verbnftii carbi facftuifi esty pdterunl
jtiaicii Videbunt^ et fmaM^' quia stesVertiet judicadurus qupmodo
?vehit ' jftdi^Hdus.'! Irf- ipsaJiforma htimoyi serf) Dens. Hojno
veniti ! iit '
werben Wtit fbrmam. i servi , : nidjt -laud)' fordiata :Deiffc()n ^Awer
niit ibte reine& r |)evjen&Vftnl) -'ott fdjaucn' ffihneii. > tcer^n
)(Jn^ett: iibet aUe'SSefdjreibnn^^inaii^Iiegt, ber
iienb bit ! :@e^nfud)t3;bfr' laubigen' ijl, ^ fo ^bap-
u^b 1 '(iJib'^'eritleetfen; urn- itp^cen gettlmijten
3)o fur bte
,-Et
'qiiid'idiifmuS'Detrs; quid dixirtms? < Dudei'illaB sy
iv quod r! exspectanmis.!:
fcjgt
'btm -^tbe ~m^>
'c), rtetbett wlu
o^nei iihbr ^
de itfc'o? a'd 1 locnm ;
litib jiiv'"@aa) 'bti
' .fi.^f'ayi* ey St'r t'niiS>
ift ; - i: bet^Wngctb1ogte)i
tttb*m-bde tJotte
n
Wet" tt)ir
-l>eVt)i>t?rat#5
'
nJtftblfrrtSithiles 5 Chnstd^ sflf^tr- aepa^
30 1 Sol). ,NM2(b-iV, 5.
ffyn;&^
tneneri ^m^eSt^.'t'jCtuffiaf t imt) , fagt:H;k8ebett Hunbnr(nf$auung
fantojfyijer Jur.l'einSQfeiWijiiK' wiejiiba^^ fcatf $fo.tffc$reiftii .ftrt
bee v (Stf etwimS {bj>i:te : 6<; J bifc i &om jfc$j .jSebeti&gemeihf $aft ; i nift
0tt(! duggjB^^ibebittg^iifiis btifd^ btc"
unb @nttt)M clung b6
rft ooflf o;mtw-enei .SCnpauungl^otte^ bie; t>onfomtnene:
' J jwfdtnm i engejle,lD[ti / /u: iStttein; fetjcn iwtt , fd)arf
: eba)i|engangi:an> j<fo;; erfc^etnt im lirbifd^en
bet.; >..Uibig<.nfiijboS r t';//Sprtf^rcitcn -in l bet* (StfenntniS
: ; b;cm fii'nfttgeft < :otyw/.ee&aii KVTOV, enifprtd^t,
lbie;^
jD.enfcft) (O,
(.Q.^o//..)tife.in :;it)ttb.' ; ';i;(Stnergett)ifciMngehauigfe;tt ^iegt alfp
tnnnac^^^ean b e^i //mit f/b.c:fc) ooflfomtn^ne
i ptte&j / bie n oeHfominen^ rSlf)nIM)8ettf) mit ;,ibtt \ j u
ww/(fag.en>Hbaf! ritftfeten betcinftige
iS ijtrnfcfyeni biemob'et^injltgcnii^duen
.vMl)nl\^^^
etti; j jal6 i mit injnbtfc j Siefe, '.beri vbri^e'n j
,SS cssffc ttungen ;fel.bfl, lin jUbr.ingen/^rm^enwf .^
<t)cr ?l^o|tjel pnein<;^eHmn%;toel<fy^
i;ec?}felb(ii ni|tiierfOjd()en df ann 5 nrir nmtlgeni ibe8J()aIb /t -wenn
P mic ^ku^ftfMnt/mgailttiinJ unbr, B?ejfd tb^ecjtgert,
^ foaf o i^trs i b ie; i n t jugie^itgem ^ta'g c! / b etf eiten t&f en 3 un^i ' i or; h ftflen
7:1
tmb
tfl/i'bte ; letni'
.fmto; ;.. . ; ;^; ."'"". .q t ti;<u-,
'e ift
auf ! -
feincr ^ mettfdjli^cn v Ratur ; -it$04ten->@o&n'iotf.**f, r/
oft fd)ledjt|tn' feejogcn ^at. i'SBurfec GtyfifhiS alg: ber^ntge
w.elc^em; .tt>ir 4^nHii) fein^werti^nvtlpeit? tpitiii^nvf^eij
; ttiie ctvifl^ifo.; lag- c rw|e, ca.ucfy arttiunferei; ^Ue bic
einfligc/ SSerflfirung i unfereS j 8eifie6. ;iau6gefpr
unb^b(i&,i@d)auen (o^6/ie^a) nt^liiblotflvivj)n>i) em v gotten
e.nncn ;be6 i@ijl*/; fonbcrn iflud) J( Gnlbem iwitf lichen
in ^e*;j5uip^'J^nj[i^feiti;wtt^ttjlo;r;.wtn^t|m-jS^^
,
bagegeh ;b(i
;, >fo .
ibem geifligcn'^nf^auc
!!|)et(tgftt unbn ^jeli
c.i ; ; ben jbleib.enbe^i^bflanbr b,ey6reatur' t>on
unmittelbarer; geltenb;
fonrite bt.
fercr. gieiblic^fdt^fanSB bicfSlbe! ft^er^awpt Ji:ad)ibcr Sfna^ogie /ber
innttt >n inbcm . tnan bt?, j8eibH.d)?
meife ftli
fc muf apte >!/j fjj b Apl btc, elfl.
in, ifiijloy i bern J
! unbr fc> ,-rtn r?,i
lid) f ein
b:eni! (ogl.nfcef.-.JBifcb a/uftber 5 ; ^w^ir.Stitrg ttifltrfc>., j S3 e ).ai/:<
ie.n,g'4'tj ; t.)- ' . i^O iilii
12 1 3<$UJ2S'j-lV, 5.
r II.
p.,517. ad Paulinam, p. 525. 33gl. de trM.
fe^tti;-^ @in piffop c^afien .^o
n)eldE;e- r !tietne ( |ieren5 ! ipt);^ benn tiiir :r toei-'
fet befiertUttcfylsfflfyigv -^@o ,-^cilt Stuig'Ujlitn^lbm' alteren
f efh ninvisibileiry^'iemiifJ finvisibiliteiJ'J videri , r. : h; e; ; peri: eami rjia^-
turamy'quaer^ih ?nabfe.i ^u6^ue invisibilis >estynmhfida"'silieet
menfi Vfe^?^byde./n^)^;/gittnabe^ria^ Sftr^u^irf^lttc^tt^
Mt^fu^bde^rbtj^^S^enoitJ^iWubi^ri;-^^^ im
inffe >'Uiift^^'
iij eirtfl \i^H'
; n,
Mt - ^mittelft feiner^ ^ngetiomtfinfri 6r : ^f uu; * nn'tef iber- -op
ftdftb r arenf ieffaltv'^8' ! ^eii : erB) ber'^ Sftauc&ffiu!i;> bet
fcgl/f (erfc^ienen 5 '3m t Iurtftig^nv8eb^h''^e.^ foten
bie- tdtteeJ^Qend ftnb/^lttnf^uen' ntfe-er ifr/'tiiSmlic()i gci*
2Bie '!$fy -bwbet bet ; tw bev'SCufer-ffe^ung
rri&g^ ''itxi^f St u : g u {Ii1t ; f nic^tn j--=b
ifl 1 * iitifev ; @ct)aiteh- otteS ' du^ ! 1 W ^betn '' Stuf e^t^ung^lHb^ ntc#t
flt^^, fahberif '
fi r 8'- f n)it' i iefcti fjthb; '^inb'et 1 lttem- ! ' JQitid' ^sf ergo j
spebfamusj -sf jam 1 ^filii Deii ! /su
quam filii Dei? .{i
.?. .7 l-g*$ MI, .
. '.in 'forma fBd (SH.%l.rjl93. %>$$;&, jfi))<bbe.fiti
w * i *itet*9 KEmigf eft fitithgtttltyeni@*tn6<;alt.
nypdo Chri^trimVin foraia jDefyiyefbtimiDeip ufiicuHrpatri,
aequal&mupaJiri', -ttm pos^iirtt vMpreiimalbr' SfecuiMjum'idi vero,
qupd;:verIJafti' carb: factuffl estf,f pdtetunt etijnali/uquicipiqtidife
judicii ^idebunt; et rmalij,'.' quia sftJ-Veiiret judicaituros .qupmodb
ivehit - jadi^dhdus.M Irt? ipsaiiforma ?hdmo vised) Dens.- Homo
veniti'tit 1 judicaretur,',Hoiiio '^eniet utHfjudidet; '^ie SS&fen
weft eh Wtit ] f 6'rmam ? servi , i ntd)t < toiid)' f Onamta :Dei r .f e^n ^ aeil
nuc <ibie teifr&' ^er je6 ) jtnt 'ott fdjauen? f flhneri. ^ t
9en ; ifi ; ; fo
}' unv itt'^ten getelnigten |>
lt'i; 3'jiit tite
^iJin} ;Et
quid dixiriius? Dude;illae
rote 5f it 'ti'Kin ! -6t
igfen bif frdd)tetett /
! r*ftJ vfts'm KvTfi'i&fyt&fi oginftU
"tam
de 16^ af
Wtte
om6Vrli!Hhtiii0Mrttb' $WfyW;MWWV-tffa'"'$Hm#W\
Wti ttitf^ftw'Wv b&'i$<utyt 'tin vfd^"%^dtrHtfjfeii
! Ies ^ ! fttdbt j 'ii)a:
<T4 1 3o||. ( IIJ ZftS-t V, 5.
mabla rr<0n unb ntfe^ af
(Esse i 'Heurestl? aetermiiti i hiinen ;iitqutei > inc6n)mutabirpm f Fperf
,manerei.:'iExod. > -'Q|Hl4)!> imb)& : emetlt<: mYidebimtas ergo euih
sicutibiBstiquanido; huric dn dp'sa deitatis, suae suhstaDtiaiiqont-
templabimjir,ih;tiS ^ef^ie^ti narf) 23*1x4) nict)t atteih wttigejs
ffigen^iTjfon^ecni'jflfuc^ imitrIet6Hd()eit;fu9en> iO$nei-.fe<ff ifceiltcf;
ivgenb einc;1greatiir nbdS fi;gottftcfye;i SBefen ; MOfinigh^e
fdirin'; Me attefrbunfete i^ott^nlidjfett,:! weldjc >;in ;i
eHgEettl befie^t,; f : tc{)tt : eine N ottgld^eit rfein
.bieuin; fe
r- gefaft;j':natticttfli(^: ; !,erf(%int ^-M'l'.t^ibaS; iibet bit;
er-.
big ffyttnk,', Jba? eri
J.etbUd)ert!>S(ugen:[^ufc^;et[bt ^j.fti /fet ib:iep nut, Jin-e
tntf ^rifto/; et injhQcvqUip.ple similesi;.:erimus-. ; Di@Q
ip, rqui fColu^iiex' trinitatehcorpu^ s^cepit,;in
;
.e(t.ctfejt6; btc grjedjif^.en
iif^ft- unb ^ptepai|ftfrf).?tt ^nte^.reten. . ) Sfbefc ^^ i
' jitfammenb/fingenb a
!b;ei!:ben/;em^
' an ;jb;e|t;^ej:t,;j"etb.^^ttenv r.alSsv
f <^ en ;, SfMl,eger ^ j)i^ ^Q^gftn a S?& en ; sfretUd[) ejnft'; turib.c
fetnen ^tnbern gemacfyt b,at, b. ^>. mtt
.G Vl .
We /'(Striken vfjefl ; ,<inm)ftt>!;il5afi]] tie iJ
.ftttg^t^eit ,'fftnnwt>,ev tijfe
> in. frtcfem^Scbcn id6..-,^int>e^ t ^ttcS heinei gemfe
irbif^e ^e^H^Bcit^^erij^Mubigen nut
..feivHilte ; fiinfttgc ibagcgcn^ixa^'io^ebiaJa/vyfein! merbe
;o ( ; .;i II). Unerf Ifirti fyaben ji '.abets ) bic ,tid)en n ;bie
?'/U ; ,gel^,cnj; : ? > ^- bietben? r.auf
i. ftc;bic
ebonf en jnirfit jufammenfapfni/i
<S ^ (> I i'jJ jl II ; nut j btMSefi|)ffinf u.ng ;H IMS] -v. :oloi,}te,
)c-C:unicnlu8| wcifl mifcfeincny Sacte ; auf Uj 29<jjutitc?>f{n?
bem e '
ay 561 tf fi^^i
; ng cl unb ; j9l ffa;n
wetter; ^ntwicfelte SSorflenung, ; :!baf ..bte tfiubigcn =;eb*n >
ba6 (nfct)attenr'bei: ^ertlt^fdt: otte6,:jU.r .ottfi^nHd)lei
.flatt werbeniiiuMen^i Beati(;enim!j[ fa*lc^ti60itn.eltu8
visionem D eum \ possident r eunique \ qU^si *, intra; s . se.
iinde'que<; ;gugunt i ?Qmne bonum,; -n :Umi sbieS i eimgctmaji en;?
, .wutbc imdn. aibiertigejmftngtn!,! ben S5f0Ki
infe, fo,n=
bcrn ein:
Hir^^ .bfnf:.
i inbtiri9t;> fo baf ib
"76 l-3o$rfJl2&E-JV 5.
.$'tifoe&$ti'ri "Se : ne8-'?/@efyeff ^jf.^&l
>ober wie.- iw 'ernem i ptegel* ( t <|pr; 1 3>
ctiea) vi$io', ; ; summi flbbni )a
6;-9. .eSf-betpirft^'weil! eStmtt Siebib tfetft
SSeteinigung mtt, ($tett
t^). s: SCm boUfiflribigpn ^
etfel'i etfcfeinen i'dttc^btefe ^omente bet
]Btc % ^iaUMgen <itt; bem rgegenwcftttgeni'urib 'in befh< juf unf*
^y- entwicf elt < et^ jaerfl^ ben^ 5&egrtf 'bet;
iti! Neque ; veiio lantiim ; sempiterhitate et;
titudiri'e turn 1 similes < ; Dei erimusy sed' etiam 1 saiictitatey : : quia
long-e rriaj or et 'perfebtior- ; turn } erit ; nostra inh a erehs ' san^
ctitas r p iuitp^te? rtoffUribh6afa'i ; tatumy4ednc6nsummatai/ noli
n rcaleh runb ! biefet' @otfs
ltrf)ffit finbet ^alot), ber^artifel ^o* ! ^ufotge; -in b'en
- er/ 4mtbjr IBem?V!uti 5 gji-trdf
btie^yisib' Dei ''ben g-Mubig ^tetbenttert' fo'gTttrf)qivoad < ariimarii,
'abetf- : ctfl >bei Jbet Sfufetjfe'fyimg 1 : quoad corptiS'Sju^^eil'^'etb"^
^Ifo i erl^iitert :/j' Causa sirtiilitu'dinis ". -^ ;erit^ visiobDei; intuitiva
(a5 ; iafcie ^a'df faciera, siputi^es^ 2?dr.''3; i i : 8:f > 'SfriesalBtotyitVci)-
wt'e'ti'G''' iiostrae) est; ispedulari^.'et aetiigmatica visio^ vqiia
{ successive 'ide<plaritate in clari-
tat'erri',.' i p'erfectam ; transform atiOtfeni in" fnaltdra' . >vita !
utiqu'e &e in6hp'a;bit? intttitiva^Dei ^V'isio', qua;-D.onlmi !
siniui^'ac sem'el nas Hirradiatui>a eft illus.tratuta estTadvgl6rio-f-
sam sistaiii! J'etbftetel^naM'J ^sTcijdti'^tAaiv^ ! lit'; simileSvUei'' in
'f ben
.o ,7 U3|. $1,.&Z I
cognitio et sapientia, perfectus amor et.p$tiUfjl^
.jroroortal&flSi'^ S5e=
}e ,
< c f c c t M ;
H] :S)abji?ijiQl(Jl !mvf f jnatir^ts ifctt r
ijl tfjff^ntficfyt iun^c
!twnr\l"f niJ9 ^ntt'j ^ wjftb^ i $ jfjeinc iBt^I-V Stl^fff )mtt
i^ We
t ^ifaei^ w r^
ITS 1 %&>.,m,.t9t-l V, 5.
atnbi >
34/53)plttlb ft
-.@. 17-6:) ^i
rnb^i f(SS ; . % po|a&'gef^t5 i witb,
ftttt '
Jii^
^f^'^^^
nbie i tet
i/ Wehn <rfttd|f ^rWr^ftWri, ! S(iifan'g i
uf anf^ctt ^'ftnbwy triuf , ^ti^b^iw^^^iba^
bittctf
Udjf center 'Amber-)
$Utty4a5MtyaU^
l(0miS J ' uhb' -bttfeibfr ''
^
>X8bWe8!"enf f^fcc^eri^
fitefctyt -'
ft^ Ilfi 29
u'rtb bfc ; dri
^bii^^^
'(I'ftb
W
Y, 5.
fen i
neh
tn
Qfcj&c^
i ;0jtwjjp fiofea* fjmft tiunlebtfjft ig #tf 9f ft&t
fet^.m
.t.
210^: i
etecf)%feU witfUdj offenbai: 'Kfirb.-.
bem jufiinfttgen Junb^bfem'^ejjenttJ^ige-n 3ufter{be>bet' jti
of te -j werben tint i un&lbert apojtoltjtyen eban? en~ nocfr auf
fo%ertb.e SBetfc^ imi rBufatmhcn^ah'ge mit bem biS^r ntroid el*
ten, aufcl)autt^et macfyen ffinnen. 3cbc
roelcfyc bte ^inbcc otteS tm irbifc&en Scben' noct| begirt,
roefentKc^flen-SSevbtnbung mit ctnem nod) or^anbenen
sobct iSDiangcl in bet rEenntni0 ottcS/ jd-tfl hut
babutdj tni}glt(^5:^benn an bem Sftajje', in -wel^em jte wicfHc^
unb icbenbig : ! oft, etfcnnen; glaitbeny iiebch ; uhb tjaben ;' et
tauten.- jte; oud^ ben SS'ietciig iunb ; i bcii ! 9Korb b^r Oiinbc /flies
^en; jle bie iinbc unb fftnncn jtc- 'tt)ir6Hd) ntdE>t ; fttnbigen.
SSon ^ter aitS.ifl bic apojl0ltfd)ei33.etfyeijjung of.iotoi n ctvni'^oofju!'
jfeL eintgetmapcn ju erflefyn , ! ; ' fow'o^l : ba8 ben-
runb (ovjTd^* ^*A.), al6 tuaS ba&J
it>: , jm -Unterfcfyiebe tton * 'b'cr - irbif^en 'Urttf bUPommen=
, betfelben/ anlahgt; 2BcU;tt)ir cttcS' get^tcS SBcfert
ntd^t im lattben -nir ctfchncn, fotibcrti Junmitt6lbdt' unb r eolfs
fomtnen arifd)au'cn ; werbcnv beSfyalb werbert r tr"dud^ letneni
tfiufcfjenben unb blenbcnben Strt^um me^t aucfc^t-feinj u TOtt
werben ta8 gfltttidje .'SBefen - in feinet una
^cit /J ,|)etHgfeit / ;$ei;rti$ftiit ;unb i'eUg
wit e -;felb|l -uh^ev^ilttt' ;anfc^<tuen/'b^um aber aud^nitt
t^eilter Siebe jtfaf en unb alS bic Slucflc unfcm |>erti{^>f elf unb
t^bicSfndtogt^ott 11/23; V, Itfl-.u.^St-);
4ange wit jnitt^.erfi wifc-n (-ll^^jy D&P er- $ered)t v iff;
m'iilaubcn. t^tt ^et?annt'> urib ; gcfc^n^(lil} 6) - ^
i :{* f^ilic^ ddtf) ; unfete ^fItc^t ; (IIIj IB.^IJy 6),
tig?ifit u : erweifen^ : bap : ir fetnc
= eben : -in tienv i 6ttlid)en @amcn> - 'burcfy -ben
wir xiu6 ott geboren ftnb (III, 9. t)'gt;'95i : 24';-'Il; 27),^bie
inpc^ 'immiti fyaberi wtr bie '(tnbe in uhS
fte gebrod^en 'iiii ! (H,-12 fll.)> -unbJ m6e^ tmmer
fiinbigen - wit (Iy ; 10) ;/ -i .^>W9i)l wit ; irnm^c wieb r et^ ; bie- unbe
II. 6
82 1 3$; !lu29o-!V, 5.
lint); bie ;;@flnbett, be?enneni;unb jafctyttn'r: (1^7 ftt; II, 1 -fit).
)iefe6 @$roan?en unb ^dm^fen mup ; auft^ten, itvcnn ,roir
ifyn feljen metbenj; b.enn tpenn roit fdjon im jlauben dm Ses
ben otteS #eil : ge^abt;, ; go: ttlidjfc erecfytigf eit getibt unb
go"ttltd)e ; eligfett; empfunben i)aben, 1 ;tnupi ba8 ; ooUfommehe
Stnfcfyauen ,pttc8 aud^ tie SSoUenbung unfet ott^nlid)feit
entljatten, 68 .oerfle^t fi<|) aber oonifelbfl, bop, wenn ;roir in
bcr cye^tigfeit, 9iein|)eit unb . <$eiHgfeit, gottfi^nlirf) finb, wit
iiber^au|>t in unfcrm ganjen ^erffintidjmi SBefen
fein wetbenj benn , wit in bem @^rud)e //ott ijt
ba6 .eMcitUdjc Seben be8 ganjen giJttHdjen; SBefenS nut in
einer bejlimmten JBejie^ung oorgejleftt wirb, fo ifl auct) unfer
gott^nlic^c ered()tigf eit , nur ..; ju oerfie^en al eine concrete
JDavjklUing be8 gefammten ewtgen gi5ttltd)en CeberiS in un8,
(S.nblic^, ipirb, man .auc^ fagen mufen: nrie bie unbe nic^t
attein ; ba8 :geif?ige Seben be8 SD^enfcfjen ei:t)eert, fonbern auc^
ben Sob be 8eibe8; Denwfqcfyt, fo mup .aud) iimgefe^t wit
ber gptta^nHd^en; e;red^tigfetti unb mit bemi'ewigen Seben; in
bem Stnfc^auen ott.e tiberfyaiipt aud^ be geibe);t>erf(firte8
fieben gegeben fein- (gl. S5b. I,,;;. 52 fit). ; ^iermit :treten.
n)ir ; aber oot ein neuegfKSefyeimniS tmb juglei^an bie fiuperfie
; SS. : 3. ; ; SBeldje offnung ben ;^inbern otteS mit .
(^eburt aii6; ; ott gegeben fei, ; |>at ,ber Sfpojlel eben gejeigt :
miih wetben; i&m ; a^nlicl);fem/ ; roeil .wir tyn .fefyen wetben roie
er ;ijl! ; i5Diefe;|)opung :aber fa. elnltia vaiiiqv} ijl weber
eine felbjlgemac^te ;j?,ielme^ auf .ott i|l fte gegriinbet din
ay} .-7- npcf; eine iinfruc^tbate ober firaftlpfe, oielme^ n?ivft
ffe in un& bi.e fortwa'^rcnbe; S(rbeit an iinferer^eiligung: (was
9 4'Xr "^ #tv'** 4w.)> ^ enn e ift not^n>enbig/vbaf -bie ali8
(Soft, , ber; ; gieved}t ijl, .eborenen buvd) iba8 Sfyun bet
Hd>en ^lere^tigfeit, |td) al8 ^inber otteS auSmeifen,, .
fann ja niemanb ott fel)en> al&i wee ;veine8;:,|>erjen8 ift
5 /; 8. : ^ebr.1^ 14); , { ; SDie:2eben6gemeinfd)aft;mitibem
;, un^fbenj .@o^ne, injtyrem ,;irbifd?en JBejlanbe unb in
ewigen^ottenbuttg^^nn nic^t -gebac^t wetben; o(>ne baS
:n -3o$s inj
2BonbeIn im Bidjte/ gleicfynne off Stcfyt nfl s(ty i6.fl.)> :<
obet ofyne iben SBanbel. nacfy bentfyetUgen SSbtbtlbe Gfyrifit,. bee
menfdjgewotbenen: 'OtfeSfofyneS: -i (xctdds' exe tvog ayvos >aii-
SSgl II, / 6. IV; 17); omit^ntya'ltibte ben ^inbern otte6
^mti^e .;|>bffnung auc^ cine
Hige SCnforberung> unb fo mup'ibevtSC^ojJel;-
im etf[en;;S5tiefi^etIei Unb^gema'p bet fc^oirtm '^
II, 29 mbicttten Xenbenj auftunb bit eben gefdjilberten
|>opitng ftdfj-ju; bet entf^re^jenben ^)ataflefe: wenbin (@. 12).
:5Det @acl)e nad^' wa'd^fl bie 33. 3 emgeleitete^ataflefe au8"bem
oon II, 29. an, befonbetS III^ 2-efagfen- ^etwot/ n>ie> benn
unb bie ; @a|bilbung nSS 4 3 ) (nag '6 i
avt.) ahbeutet , baf in ; ? -feet(i gegebenen
felbft ;ba8 tra'ftige. SKotto jut @elbfiteimgung ; 'ent^>alteh .feu
Siid>t : ticfytig: tfl > alfo ; 'bie ^einung on S3 a
f vii 8 / i j baf j on s SS. 3* - btS-iSS. 10 ;,/3n>if^engeban!en
aj'etpflic^tungen: jutri ufenV roeldje in unfermrilBet^a'ltmffe ju
6()tiffu8 ^ (tegen/^ eingefd)oKen.. fei.enj :^ietauf *> beutet iba8 '# ai
ebenfo* wemg^th, al6 e8, ,/weil ^ter ja.nic^tS fottgefefef
erne ittattoe Sebeutunig! jujufd)teiben (3. Sange)>' Iambic
,, welctje linv..S3: 3 fll. getabe ntd()t 3n>ift^engeban?eni; >fon
eine; au6 95. 2 nftdt) natiitlid) etgebenbe^)ataftefe
>;^dbet, 5n)enn'aud) ;ein owi' aw
it8 auSbtucfltcfy ju ' matfifen^'igef^tieben .1
batum riocfy nid)t in em igitiir (@|liu8> Xtt
55et ebdnfe ;S5. 3 jjef|t^ganj- a'l)nlid) ju-.tt,
bete ju HI, 2> rote im; etflen |)du|>t^eUe Ii 6 ju^em botfvgen
ill, 5. '? JDott r: .fu^tt i 'bef SC^aflel Jfeine aii6 be'm ^au|>fs
entwicPelte ^)ataf lefe i ^ol()nc aUe < fptmette S5ejei^nung" : b ; e8
innetn :3ufanmenfydnge6Jeinj an unfetet tefle fiigt et
etffen ^dtalletifc^en ebttnfen nut ! al8 etn ! neu ^it
b'ee foment bem ^or^etg^enbeh an. //Unb; [ebet, ' fagt : bet
6*
Ity29o-SY f 5.
; .29, im]0itwe
, : iebct tint) nut em folder $ b'ehns wie ; //bieft f>ojfs
nung" ;(S;;2); ben ^iiibern iiottc6 ^tgejit^inilt^ <unb .duS?
fctylieplid) >juge|flrt:, fo ^aben:;a^rf);nur rbiefc! bie
fblc^en ^opung, fdOSS bafl jtc, rote; ^tet;,!! sin; ,ber
.jtc^nerwcifen y :fet cS baf :ftc-,cbttlb, uftb greubigfeit gero^ren
8; 14fll. 23;P). M ,; ' . /; ! v ,b
offnung felbflfaber-'bcjctrfjnet ber Spoflel( noc^ au8s
.bvucflid; alfi eine; mo^ltterbiirgte,. nfimitrf) auf ott gcgtiinbete:
COT* av'^w. viigentltd();Jtegt biejerrXSebanfe, fdjon in< bem
SBefen unb,:Sn^alt ber |>offnung felbfl, -r- bemt unfet* gahjeS
ltinbc6e^aUnt8: ju i)tt mit.'aKem^cWaSi roirVfcfyon je^t finb
; unb:' T ft)a8 miic hod) ^offen,, rit^t ja; aufi,ber Siebe be;SSat?t8
.(S3. 1.) -^ aber ic6 iftu wegen ber nddjfolgeriben Stnfotbetung
SroeifDafl^roentiubatan ectnnert iWttb, bcifi i?8 ftct) ntc^t um elite
eigenmfidjtig : erfbnnene>;i ^fbnb'ein uni; eirte <wfi ^ott; felbfJ igeis
tiut; bie in bet ^M^jltion eni au8geprdgte
fieflung, bap bie |>offnung in Deo sit& est (95eja) oberapso
P,eo ejiisque promissionibus nititur (@!o c i n. ; SS:gI./@^ t fc o;p)^
ntt^t; mtt rottuS .abfdjwfidjjen:;; ^ sicut Deus.eara spem vult
:concipi. 2Do6> TI/ bejei^net/ .wic . ifdjiw'.Sir; 8 a n g e ; t^reffenb
gefogt l)dt> ; :fbafr teale gunbament; . auf ;n)e!d)em ibte.iljoffnun^
betu^t ( (l i2mn.:;6, 11 4, 10. i iR6m.,;15, 12)j; al8 dOgemeine
tnndngabe faun /man $afyer ; aud) , @. @ d) m ii> 1 8 Umfd)f ei?
fjung Deus, . gignit , spem. gelten lapen. S(u8 bem : >. gdrijen (oh=
au8 -ber; ^bejlimtnteh Urtteffcfyeibiuig be6; ixsiwos
in in avTqi bejetd)neten ubjecfe. ergtebt ftdj aber
n unferer tefle ; in a'^nltdjer.SBetfe twe tiei II, 6;, .bap
auf, bie ^etvfdjenbe @ubjectsot;|l:el[ung o &sos (II,:29-r
III< 2), i;bagegen ex^fVo^aiif. ibaf lelntfernteve
u bejie^en ifl. (81 .w^ite: cine ;uhevtrd;glic^e
b.urd) ;,nt^,t8 Detanlapte Unbe&ulflic^feit 'tit- ber iRebeweife^ n>enn
bei bent'iljj' UVTW ^Unbjbei;bew;:tao i<n
:: i 85h
i
tiun ,att >
f gar , nid&t ; einnuili) .uf ; bie
&<$&; $n wb^pn (S ; fti u jS^^et^et
a.n iben app.^rituruift tyfyte, ..fat
irt
bet ^etjT^dt. -bqr0cflc(lt >fet 5
ifytnbf^al&nVon bet .!#nt>e?rj ; ^eitc : bjc
.ttft.'.-5/v 8, , rpp-
irb , fur;^^
b,eiben;ierfc|>j^bejieri $rpnpmina -fluf Ptt bejic^en tt>pftte ; cine
?(u8Ke8ungtt>eife, eW;r? ^em @ P ci n unb bem .^y;i f c p p i u 8
bar.um i; fid) em^fa^, ^etl bief^f^lS; ben ;f4>Uc^t|fin SRetnen unl&
a ; l8 p^ptpty^um perfectissimuin\ et absplutissirnum liebec ott
roirb
mi b .t, ^ic^tj
i^L @^e;n;cr, , 83(^3 e 1^.411$
5fuf: ; @ptt feljbjl^.^el^er^unS. jn.f^e^ ^n^ejct} -gen^dt
bie
b, abe^, muf ,:b,tef?ibc tti^erigfif^j^fii.^ft -bej; ^ilig
.iv u. q,,,- t w
'S-t ^ (W Jl , T .: fi^yf ..-, TCflJfT * ; jBTf': ttV^. ; i^ K/ , ^ V , T 0,*'
fpnbern fiigt.aiu^.bjc^ g^nou
.^ ^ v i s Ww .
ifli- barge*
teft^^
8(8 1 3ofyMIi'-29^ V, 5.
14, 22 u. L Viiuetfen Jv^flte , fohbeth einfadji //fydben; beft$en 7 /'
(2 60^3^12. >10> l&i$C@fi 24; 15.' *>gl. Sol). 3; 15ul6. 6, 40)j *
bie 33<>t?teUung von t>er;:@tetiijfett ber Iftffriung (@p'enet)
Itegit iibetfydupt 'nicljt uhmittelbdr; im ejtfytsfmfe beS ejte8l
Stpofiel' fimcfyt ben : :-aii8 bcmi SfiJefen bet '@a((;e 'flcty ' ^erges
ruttbf^ ;<ui8 , !i ba| ; jebetv ^el^er bet gefcfytlberten
|)offriuni wirflid) j tfyeii^afttg tfl ,- ftcfj felbjt; temigt.
nuttg ^fel&jfc : tjl ;! bte r 5Kutter 'bet ; 0Mtttgfeit} -n\tf)t
barf r mit r rotiu ? 8 ba SSe^nltniS %frdcf)t roevbeh/ ti^ batf
man bdbe SCnf^duungiSw'eifen mit @^it'd)ttng :! uhb
^ 5 %uii) rtic^t d10 S3eb'ingung/ '
' erfiia^ivevben f 'fbae; 1
njett 'tim Xej:te : ' ; abltegtv ; 16 bie ; Sfnftc^t be6 ' 6. l; a S a : pt b'e;
rteli^er ciu8 S5. ] 3 ^wei S5ebirtgurigen ; fi'ir bte. Wretd)ung :i beS
Si5. 2 ^otgetjaltenen 3iele8 j entwtdf'elt; n&mltcf) ^eni'' locate in
Disc lihb ? studere sarictitati/ @cf)bn : banii 'tpirb bte 6tgen
^'^arinetfc^en :! 'ebahf en ! oe'wifdjf; werin ! man
r bejlimmte Kyvt&^Kiri. hic^t de ^ facto- fonbetn nut : 'de
jute et ! del)it6 ; f@. & c^m ib 't'j glJ 95 e'j a, @ at o t) u. ! 'd.)
oefflep ; utib beSfyalti iib'erfe|t: diebet se ! purificare/ ; Un&es
fitngeti'^ait Sut^ct'bem ! Seyte |t^ ^tnge^cben : vmb Hthifd^ites
lreh ] : 'Qui habet^haric ; s]pem et bredit/^se^eSse filiiim Dfei; et
exspectat dorieic fides sua reveletur^ ' ; is sine ; diibio ita acceri-
detur'spfe illa, j ut se purificety^hec hivdlvaVse sbrdibus -c'sir--
nisv r; sed carnem ihortificabit; '- te dbflreinig'ung ] bettacfyfet
eS f al8 eftt)d8 mtt bet cf)tifiHdt)en |i(jffnu'hg not^roenbtg
b'e ! : 2Bette)/ '.'al0' ben 'g'eWtgen; effectus i bietfetbeh
fe|f ; etneSriibiing jener'ixjffnung borduS, l! 3mmeffjih tnd'g' m'dn
etneh gettjtfenUbedlen -3ug in bet SSotjhKurigStteife 'be.8 SC^oftcls
ftnben> a^nHd) wie :SS; 9 (bgllB; 6),- aber--ba8 Sbedle liegt ; n>e*
fi-uvv. r m^ f aUT'tfifeitri^t bdtinV'b'af
: |)dltuhg' betiRebe '6n -III, T an t>d6 lr n>itftid)e
unb lebenHge |>aben jenev ^mii^en ^offnung t>orau f 8g 1 efe|t
n?irb j-iihfer^btefer^ ' SSorattSfefcwng 'aber fdnn ! Vie ^etli^e^S'rbe'is
<. .'1 Soft III, 3. 87
fung<bet- ftfiftigcn ^opuhg nicfyt auSbleiben. (8 fjanbett ftd)
urn cih $)ttrict:p 'bc8 gotfttfynltdjen 8eben8 ; bet Jtinbet' 0tte8/
weicfye getabe ! tn tfytem au8 ott gebotenen 8ebeh> in ibtet
auf (Sett gegttinbeten ^offnung bie unfebjbare taft unb ben
unttnbet{feb,liti)en SSeweggtunb fyaben, ftd) gotta'&nltdj batju=
fleften ober ; ,/jtc^ fetb(lju veinigen, tot* jener, g^rifluS, rein if?/'
@o etgiebt jtd) oberaucf) fdjon J)ier^ noc^ e^e ic ben Segtiff
oon ciyvi8ii> uiib ayvog gendu e.rfannt ^aben, baf in ; bem
uyv. lavTov burc^fluS fein SKbment fterft, ba6 aufein
pelagiani|trenbe8 SHifoetfMnbmS fii^ren f5nnte. $teiH^ ! ben
teinen SpetagiamSmuS quasi aliquis sine divino aiixilio per
liberum arbitrium poSsit se sanctificare, roieS5eba'ben Srrtt>um
bejetfynet i>at fern StuSleger au6 iinfeter @teK^ ju entroirfeln
gewagtj e jeigen ftd^ nut petagiamflrenbe 9letgungen, tt>eld)e
abet aucfy nicfyt tedjt gegen ben Seyt auffoinmen'Bhnen, ba biefet
ba8 uyvigeiv iwvt* ju beflimmt Don bem s'ftsiv T. skn. iuvi.
tn tti/Tw ab^ngig matf)t. SDag'^eiHgen unfer felbfl : i(t had)
@ o c i h bod) 1 nut aliqua ratione in nobiS situm ; tiut aliqua-
tenus, fagt (S^ifco^/ jtnb toit felb(l ; bQju tm (Sttiribe, bi b,.
nut mit -gflttltdjet |)iilfe|' 'ol)ne wel^e toit ; nad) Sol)J 15; 5
got* nid)tS Wun' ffinnen; unb wetin miid^ totiu ^unfer :: ^et=
Hge8 Seben al&'ben ^aufpteiS f^t bie eligfett; n //ttjeld)e tott
^offen tt)onen //: , ; Ijtnlient, fo metft et bod) an, b^p' : unfet ; 'eig=
ne8 ! S^un nut subordinate oon SSebeutung j fei. Untet ben
? atftolifdjen Sfufilegetn ! tebet 6 o t n e It u 6 CP 2. on unfetm
cooperari Deb, linb $ fit U 8 ;i (ogl. aud> 59? a 9 e t) benietf t> auf
( u g u ft t n jtd) ; betufenb, baf So^annee, inbetn et al8 95ebingurig
bet|)offnung unfete elbfiteinigung fotbere, gegen bie //betjeitigen
5te^er" jeuge (Consequens etiam, quod^advertit Augustinus,
hominem sanctificare et justificare se ipsnm ; ac proinde libera
sua voluntate cooperari gratiae Dei ipsum sanctificantis et
justificantis, quae tam'en ipsa voluntatis humanae cooperatio
sit effectus grattae Dei. Quod utrumque notandurti adveirsus
horum terriporum haereticos). S)ie DetflecEte SfuSweidjurtg
oom te);t^ema'^en ebanfeh/ auf roeldjet "aflein bet S(u6faU be6
% fi til 8 'gegen ' ! bie : >toteftanttfd)e ' S(nfd|du\ih^nJeife
1 3o||. .H; 29., fV, 5.
einmal: t
N S3ebingu,ng;ifur bie 6rfuftung ;bet;;|)effnungr;,etf^;Vt;tt3tt;b / , ; b.ann
Mvbei; te.Uung ber sanctifieatio 9 o t ibet, justificaUo , worin
jid) bie befannte,SSern).ifrung? biefeu S5egtip jn. bet fqtjjolifdjen
JDogmalif ; auSfpticfyt/ enbU(^ baburd; bap ber; ; libera jypluntas
ber offn,e ;SBiberfprud):'; gegen bie 2el)te bet
mieben ift/ inbem ieneicppperatiorvoltintatis ihumanae fel
effectusgratiae qnerfanntb.leibti ;i,egen;biefe I
i>at aber bi.e r ))roteflqnttf^)e; wie fie:-,fid);ina : ment=
-.& ga ; n^ge-unb SSolf a
: unb in wefentlich, bemfdben r@tne;!t>on @octn wnb
tiu 6, bega.ngen^n S
;tifcl)e Stuglegung ;^nimt : namlid), :;ju .ber gfttberung :iunferet
,|5dKgun<| ,nid)t : jtjerft ;in ; bet SBe.tfe,- bag ,fte t)pri bec;|)eiligng
bie. (Srlangting -; beii, $>offnung ; abf)a'ngig
S M t ^ e r bie Sofberun'g , felbfl fiiti /fo fd[),tt)iertg # nb .-, J
fennt, v bag ser.^fagt ^/wivi^aben utifet^Se^en ; lang, batan ju
;|lubu:en^i ~: ielme^c folgt biei^tpteflflntifc^eiijgyegefe, gen.au
bem r^ejcte> M ge|>t beS^alb wn bem
unt>
qp; ,bap ibiefe tpirfli^ ;t>p^anbene;
|)eiUgun'g b et|)attgt unb ; ,bet^qttgen : fott: , -(uyyi& . saw } , , ob er,
;l>ogtnattfict; ju^eben/, , : fte jlettt bie justificatip !PPt bie : sanctifi-
eatio ; unb j urtl;etW efwa wte SB o I f; fagt : aliudi e$t foxctiovv,
aliud ayyigtiv, prius illud in' hominem ; npn padit, at
, verp ppsterius. )a$ fie^tere Jjetjle^.en bie ^Ptoteffanten aber
nid&t ianb.erS, al6 wiebeuim bee eytnfbeutlicl) an bie |>anb
in bem @inne> bap:;b;a8^inb t otte^ eb.en mefl
bie ^afftiung witflic^ ^at,,{raft biefet auf ,ptt
,gegi:unbeten> -miflin gfittlii^ md'c^ttgen ^ofnung fid) fyettigt,
qlfp mit ttjirfltd^ eignen ^vd'ften, nqmljd) mit fot.c^en, jdie
ju .eigen gegeben. finb (e%&.v) t abev? nid^.i wit
? wte .bet Sftenfcf) fte ( aug fid) , lejbfl/' ; on ^qtut> ; eitn^a
VI SolM &K,' s 69
Jibqmm 1 ; 1 ar>bitriun(i : beftfet. . . >te8H aUttri iji ter ridjttge, >nml
tetff.HUiib vifdmftgemSjje 1 (tfgl. , b,ef.! 2 (Sor, i 7, ;l)b toft} stmb
toe-tin &iUj3Uff i t<n'mttifeinei: drJ5lftturig> (sVidete, queinadmodtim
nonnabstulerit liberum arbitriurn.i Qiiis nos castifieat nisi
Deus?;';;SiBdj!DeusrM'/noIehtep nort" castifieat. Ergo quod
adjungis voluntatem tuam ; Deo, castificas teipsum. Castificas
te, non ?.de ;te, sed .de illo,: qui venit ut habitet in. te.; Tamen
quia agis ibi aliquid voluntatbyi ideo et tibi aliqiiid tributum
est ) t> em < slibferum ? ariMtrlum ; : it>i; Htiaf fir Jirfjen r - SKehfdjen t>a8
^ugef^vtebf n/iKobei)-'; fotttc>o toa6 ''bet Sf^oflel , ttr; Jbie ;^taft ber
auf oft gcgriinbjeten -Ijofimng b.e jtinbet otteg fe|f , -i fo
bat en ftcl):brtn^^ciri;t.s 'SSiefleic^t-^atiSBcba beijfeiner oc=
{>in etfn>fi|>nteit- . ^olemt^j'gegeh ben K ^elagtanifc^en Srttbum
au^bie .Sdbftc^t.gebabf, einem; m5gtid^en . ,50?i^er|f aftbntffe bet
J?.OJ?jub'eu^enj .b'J-j-u;;, -ii ;
Slfo<auf; ; i:ttnb!;Mrib in iKtaft ber |)o|fnung/ w.eldje jeber
!ott j^ebotene: i^t, tjef^iebtiie^ibaf
bem
ebtivt au6 otf. ecwetjl.
,gieb| !: ber;Suf!ammen^atig('Jbe6'SS;i3^ ^^ mit bem
fii&.rung ju setfrnnen, -, ba^ '. ^e^iSSe'gtiff -bet -dyvjtta . (uyvi
yvos} . ; mit belt}, bet dwatoGvyy, mfentlirf)<t)er^(inbt feiri niuflj
me,be,ruJtjtti^os;ioci) emit ayibs gerobejH
^S5eiaeno^uj6l^ern; jeigt'fj|d);r C in<j gewipe
i^.itt bejc -(Sprung. be <<xrv%eiv unb beg &y,v6 s .
>e?fefc<>tu betvraS;U'I g at a- 'f^enb sanetificare unb
Anbere^ ; n?te C,M .g I? ft i n (castificare : castus), :
bie mebt; bem Sovte,entf^ed[je.nb;e'IBot:flenng .on ber
bett-qwegebtucft/jbei welder fte jeboch aft bie ,!eufdjje
F.eit bev ejele nb be8'8eibe6;rftbe^au^t bad)tetiv(S('i:e;ti
nb ; jUttj.eUen;/.. ie,(Sp.e.:e;r,. S, fiahge unb:@tein^of
anj bie ^au{injfrf)e> i abet nicfot iijbanneifdje, JDqtfieauttg ;
%meine ; afS.bet SSwut ebctfiii .ennnetten. ; Sm -n>efentltcb.en
i mit s b^nen ubefein
,bij! Steinbeit
90 1 Soft. Jty 29 ~ ?V, 5.
fftrft()ttt;!Hjon attem ": ftnbenfdjthuke oerflefjn/ h>ie fiutftev
(ogl. ;@^ @4>ttUbt,?@;jjtfco}j, '@d> Hating; tie SReueren)
erflavt : Hoc autem non- ? taritum de ilia turpitudine carnis
intelligeridura est, sed de omnibus passionibus 'animi vitiosis,
iraj ; a varitia, invidia, odiOj superbia , ; gloriae ciipiditate etc.).
^riaSm^uS gtebtta6 wyvos- burd) purus et castus. 'Ayvds,
on <Suit)a6 burd() uafraQos erftatt; ^eipt urfptfttnglid) in
finnlidjcr ! S3et>eitftifcg //rein , unbeflcdEt }<' |)ievau5 etrgtebt -fid)
letd)t; bte SSorfleKung ber 'ftttlt^cn- UWnfyett itbcr^dupt, n>ctd)c
im @^)raf)gebwuc^e fyertfdjenb gewotbcn tfl^ SWan fagte im
pricfyroort : a^oTepog nydaMov, roa6 @uiba6 ctlfiiitert:
ICTI TO nydcikiov . @p l&cjeid^netc ayvos t
bere bic IRein^cit ber? 9)ricjfet>> twelve bet ottf)e-it; na^cn it>oHs
ten, unb bic jungfraulirfjc 9leinfteit : !>oon afler gefc^led)tli(^en
SBeflecfuttg ; (uyveiu >-':an-'-- dvdgos'. ^SSgl. \K. ^ctiifiann,
,Sel)rfeuclj! b;f gotteebunfll.^Sdtertfti^b.^ri^. ^eibelb. 1846.
; 35v5. . 56.il 7^ S5ei ben LXX.. crfc^eint ba8 SBort fijhon^m
mtt Ka&ciQos, ifiir 'nino )unb a^>nitd(;e (u6briice (gi S3 i cl s.-v.).
ic Ieoittfd)e9leinti3feit t>on ^)ctfonen unb 'ac^en^umvS, 21.
31> 19/ 23i li (^on. 15, 12);'; b6 teine Sebert bet 9lafttcv
(9tom, 6, 2. 3),- t bte- bie Sauterfdt beS giJttUdjcn SBorteS
; 7.' 18/ ! 10) wetben mit ay v ^> ayvi&w '. ; [ w - & ei
. .^eni' entfptec^en aud) bic'^uancen im hetttejlamenfs
@|>rad)flebraiic^e. ' JDie ooflfommenc Sduterfett bet *>on
oben lommenbcn SBet6ftcif (Sac. 3/17);" bie geroeifyte Uleiti^eit,
berienigen;ntt)elc^e em ehUbe Idfen ((. 21, 24.26. 24, 18),
bie. fittli^r^UnbeflecEtftett be; d)ti{ilid>eri 2Banbel(6
toelcfye or aHen ingen bie|>erjen8t;etnt)eit ei
1, 22; Sac. 4, 8. 26or. 6, 6. ISim; 5, 22;
1 $)etr; <3; 2), > unb bie befonbere Uleinigfeit ; ber
(Xit. 2>i i5. 1 Sim. 4, 12. 5, 2. 2 (Sov. 11, 2), afleS bie6 ftetpt
mif 9?ed)t:ftV^e''- SDa6 SBort umfapt ba gefdntmfe
ber utii&ciQorys , bejeic^net bie snlnaois
.(S'uisbae fagt, ober, tb'ie'-^a^oti-nu'
bie Ufav&fQitt nafaos'ftbhvafjov actQxos *2 lrii>6V l uci'fosi liHb
! 91
fatin batyet ooh DecunveniuS (julim.4, 12' bd ulcer)
dvt ttlcfben : V ayvsia, vov'ieaT
unoyfr (n iinferer @teUe ift bie ; fyecieUe aSorfielhing bet
eigentlM)eh tofc^eit butd)hu8 nidjt 1m ; 3ufammettfcange me*
e^r geflaltet'ftrf). tie* gah$ ri attgemcine ^egriff t>er
6dwiyy roeldjet II, 29:ial6 bet l)ertf^enti:e eingefefet: war/
8S:2 efagten &eflimmtet'!al9 ; 'V^'r well ^iet
bi* Ijopuhg^^ott ju fe^eh, au6gef)>rod)en iff, eine l^opuhcj;
weli^e ebetv itut ben uiww ^inbecn (SRattfy. ;5> 8) beS 'rcinen
SSatetS (oglJl, 5; ^wg, unb I, 7. 9. a^a^M/) gegeben ifl.=
JDiefe conctete gafung' be 'attgem'einen S3egrtffe8 ber ete^>
tigteit tbat fiir bo6' fromme ; S3ewuptfem be6 SfyojWS ganj na*
tfitUc^i; n?eU 'fc^on on , bet ttftteflamentlirfjen Sfnfcf)auungweife
^er (gt. -'Sefi ! 6/"'5), ^bec f nicfyt minbet'im @iiine f befi |)errn
felbjl (SRdtty. ; 5, ;;8>- bi'e 'aSotfleaungen ! on<bem @d)aueh
otteS imb toon 1 % bec 'hotfywehbtgen : 9leinl)eit bei; @rf)auenben
> : :a5 en f bn/ !^^> ener u. a.- mit
' in bet ^dfentifc^ert IRebemeife : gefiinben ; ^aben' unb
totiu 6'bii^ b'ie -Um|4)tetbung purum-se- facit et conser-
fieben
in ' unS n'ot^ fottwft^tenb' fauf UhteirieS iinb^ ; Ungetec^teS
uhb bie6 ibinwcg Wan : roetb'en v mu| CgU 1, 7 f(l.).
reS i ifitrib otteS itjitt^ in b'er SHebe jum" SSatet tinb
nut bie gottgemfipe etec^figFeit/ ftjitt in ber ^offnung, ott
> n>e!d)en eS fc^on jefct (>af; nut bie etgne gottityhlidje
- 'gem^l beni voafomnrehen $Wujtet@&rifii,.roelcfyet fitr
baS ganje -^eiltj^e Seben 'bet otteSlinbet ba8 unbebtngte
biIb f 'ifl(SS. 7. Hy^rv;; 17) ^xa^w^ Iri
M*'iv. 3u bem" xtt^wfi^bemetftSB^itb^'/'bap bie focinia*
nifc^e Solg'erung: g^ifluS ?i5nhe f nic(;t (>- fein; weil er
foh'j! ; hirf)t al6 ein erteidjbareei 25orbilb un6' bargefteUt fein
totftbey tJe8^db':ni^figifei^a)eii' ! Sol)ttriHe6 nic^t weine; bop
92 1 Sofc Iiii29nrj-iv, 5.
nad$r.eben foHten. 33d unferer ; teUe,aber
np$ :@ rf> U4t t n, g, jefte fattjl afl,erjt>ing6 t>prf pmtnenpe (rgumen=
tatton -igeltent) >;getn;acf)t; tttefmefyr fogen jte ,beibe
paritas obei; , aequalitas , . font>ern nr 'on f in.er similit]udQ . ,tic
9?ebe. JDe,r Sufftnmendangy tt>?lc^ct;r.iiiberatt bte gcnauere ^55c?
jie^ung .t>e8 ^tog : befitmmen- wuf wnt) -na^ .welrfjem jv, 5,-
30^,5^23 ,ganj finnloS tpdtc/ iwenn^fcovt i)aS:;^w
t>ie peaig?: ki^eit;bejeic()nete,! gtebt.au^ an wnfecer
bie rec^te ; 95et>etitung &ei:f^>artif ! .el an, bie -^arjb , inbem . yon
(Styrtfito mc^t> , njtc t>on un8, ein iayvl&i <XVTOVS fiD.nlbern.ein
ayvas Iwiv, ; alfo:; jeine; ifym r n).efent(i(^ : juge^rent)? 3Jejn^e ; tf f
. (logl. , np,4 @. (^i^mibt, ^fwS/ 3. ^,ang e,
% byau.^t ni4>t 'f?'d) felbfl ju reintgen,. tttelme^r ret*
uti8 (S3;. 5. 8. : 1, 7.), weil er felbfl fd;Iec|)^in rein ujit>
gerec^t, o^ne att:e @iuntenbefIecEwng unb tn^er ^(intgften. ^ar=
monte mit b.er, U^gerej^tigfett unb Urreinfyeit be8 .SSaterS ijl
(.0l. SS, ;5..> 7.; !!,;!), befl>n Seben j(i wefentUd) in tf)^ beffen,
^erf(5nH(fje 5Tfebilb er;;tfJ.; i SSon 6^rtf}o,!,n5ir
ret; Sujlanb^ ; DON bent l&ubigen; ..eine, : forfro^renbe
n>etrf)e eben in jenem. 3u|iQnbe ; <!&njft i^re
e .Kraft; j^.atjj au$gefagt.j eSiijl, b.e.^alb fd)0.n
8.//bern ; ^g tie ,8Sprjiteaung ber iJI?
ligen ^letc^^ett ^ei;4U8ju|)repe)t ub ;[>, bie teHe ju:; einer.
unc^vtjllt^en SCrgumemtatipn ju mifftraudjen. ,erabe
f)at:;ber Mubtge nodhfortroa.fyrenb ^nifeiner, felbjl
ju arbeiten , well er ba6 oU.f omwene SSorbUb :
mcfrt erretd)t ^>at. .- ; SBenn man tiber fragen tt)iU>: )ie ber -.
jielbaraufdpmme, b.a^ SSprbtlb 6^rt|ti geltenb ju mac^en, fo
tfl ;atterbiitg6 ?. eine, befpnberei$eran!aiJung baju ;tm (Sonterte
ni^.t^u entberfen.; ba8,sf|)ectftf<^ d)riftlicl)e SDenfen .bringt
ebeh mitrftd).. ; SSefianbtgvfyat ber Stppjlel ben lebenbigen
jlum im @inne.; :bte JBprjlettung ^rifli Jiegt ri^m, uc^ bei.pem
IJi)29' Qni jp^na^e/ bap, e8
ben |iri
Miutmit einahber@ott
urib Gfytijtum berifeh' fann Urtt^ We ^cmemf(^aft' ; thit beift
aSatcr niir ialS^bic errieinfd)aft'mtt tein ofyne fennt'(l; 3-
II,; 23); ; @o mug fiberaH/ too ? e' ft$ flm fcte fyetligV JSarjfofc
iung^beS g<$ttttd;en 8eben8' t>on <Setten 'ter Ifiubigen
,t>a8 >befiimmte> petfenltd) D^tttaute (1, 1
oortreten (aS;5. 7. II ; 6. IV- 17)/ bcil cbcn (Stj'rtftaS l>er
ffinttc^c SSermtttrer be5 ewia^tt 8ct>cti8 (I, 1' ; fK.) , } t er jtc^tbar
Dffenbaref bef'Siebc beg ' -SSatcrS (III, 16) /
liritJer, |)(Ieger unb- SSoKenbct tinfieVer gotta^nlict)cn '
tigfett - ; unb JReinigfctt 'tfl (II, 1). Sn jebct ^infl^t mup
f!u6 baS imfcebtngte SJotbttb fiir un fein/ ; i tt>eU uftfer gohjeS
^mbc6erl)fittnt6 u ^ott : but^aiiS 1 in bier emetnf^dft ; mit
S^riflo Jbeflefytj roenn man fcagcgcn ^n Sfjtijlo ur ein aufer*
Hd) un6 gegeniiberfie^cnbce ' ^jcem^el jt^i , fo mup bte |)in=
wcifung attf etn folctjes aSorbilb' an iinfcrcr ; teUc ' gdnj
ffi^tHd);unb $iiftimmenfyang8lo6 erfd)citteh.' ^ : !
SS. 4, ^/7e o noicav vyv uf-iogTictv-xul ftjv avoftlciv
33. 5. .>, jtiij k oWctte o<ii Ixslvoe f</)avQfu& i )}, i'vci Tds'aftag L
<rttg agy, ucti a/tap-r/a l> 'vfw tivx
SS.'-6. ! .wae o e^ av*io /ieytitv ov% jxfu&gxixvii' nets o
Kfil1X$<fdv(OV OV% luiQKXfV &UTQV
B. ; 7. jPK>/a, fjiijtitis rtkav& i i& Vficif' 6 noiM fqv dir
v tfitotttos tGiuv iiix&(ios Ixfluod Mitetios
SS. 8^ :H o noiwv -TIJV. w/taQfiav --fa : tov -dttt^oXov fOtiv t
oti ocn' ctQyiyg Q' tfra^oAbg cijiiRQVM>er. cig
6 viog toil &fov i'va Xvsrj fa egya lov
SS. 9. ; nds o yayevvyftivoe ex TOV^ &iov cc/iocgTiccv ov
oTt GneQfiix.vtiV'iov tv uvvti (isvet, a<x)'ov SV
ott ett ^ TOV #$o7 ysyeitvyictfi
SS. 10. fiVoTOfTtt) ^aV) fiOTIJ' Vtt'VWVCi TOV'&BOV
SSon ber 8 a d> m onn fd)en : Sbition -tt>eic^t biefer eti f ju .reels
d)em tiberfyatipt nur unbebeutenbete-SSatianten br^anben r ftnb;
94 1 3eJ&:.R!29o~iV, 5.
batin $, baf? 95, 4j b ; e| SCtf if el p.t , / g/oj. ;t>en S :a d) m a n n
natf) ;(Sob. B gejlrirfjen, ifyatte ;i fcifcMtaimifV ! ;
SSeglaubigiing b,urct),AC jft genijgenb, unb^nacfy be*
(njage ; be6 a^eS ,fann ; bein&riiffl:: nicfyt; wv
9Kit Sle^t abet ^aben Sia^ma.nn:! unt>; S/if^eltb
$fi(uv t>tntet T. a/,i&Qvitts 95. 5,; )_e.l(i)e. bei AB unt>
SS.ufgata ;fel;It, gefUgt.i .'@^.on *i e 6b a d|) wat baju g^nctgt.
2^er 3yfa|; welder; jt^> ,f(^on, bef /C emgef^Hdjen ^at/ fonnte
Jeic&t auS II, 2. IV, 10 unb afynlicfyen tea^n, in roelrfjen
be|}immt;e SSejiefyung t>e |>eile6 <wf //unS" ober nwty'.->
opr^oben ,jvivb (I, 9. II, . : .12-.f(i..)/;icntflc^cn. >ie, iibvigen
aSatiant.en jtnt> I aum nennenSrowt^ 95. 5 ; ftnbet: ftcf) ;bet . w s
bebeutenben 3?ugen jbida^sv ffaft ,be6 attg^mein: gebittigfen
(ftgl.2Betfl.eui unb ^attfyfii). 95. 7 i|l :e8 jmeifel?
ob -itsH.vlft .:na^ ll B } , i obet..a<A > .a nad^ AC jit Iefen;fei.
^ bie ted^itte ,2e.6ftrt, ifl. pon ^lll, ; a3Se ; t|Jei, (StieS*
b a 4, 8 a c^ m a n n. w. a. gebittigf j Sif $ enb.o;rf fyat ( ndiSlct
gefd^riebcn. )enf bat tpfire eg > r .bap : ;matt,;;ba0; utfpritrigticfre
in . TsxWa v umgefinbevt liafte, urn,. an jub eaten,- ba|
nt^t witflidje ^tnber, ,fpnbem feme Sefer atte al6
anre^e (gt. ju II, 'l^fli. 23b.I @.224p.). .r.
beffen TfixWa tjl, gut 'bejeugt unb ba f bem Sot)anne .
ftgm SBott (II,, 1. 12. 28. Ill, ,'.18. IV, 4. ,21. So^. 13^33).
Stnrebe^ 7we/<y/ JeH II, 13. V 18; -3o^-ai,. 5J
/t ; ^ :/ g , weld^eS gewip . bet B _, ,unb ^ wal)tfd^ettiltrf) \"au^>
bet. G fie^t, ^at A -.py-rie, >te ; Ketd[)t eine uiwrtiike; Stnberung,
iefleid)t eiii blo^e6 ; 95evfe^n. -r-,.. >d ^e^en; bet-,@d)luftt)otte
oon S3. 7 ^wg :anv. (ogl..aKatt^av 2Betfiein> SKiU)
benifyt -...auf etnem Srtf^um, roelc^er'-burd), ba8 etjle
oeian^aft tt)urbe.i - . 85. 8 roieber^olt ft4) bte
v baf man cine accurate @a|erbinbting i>et jujieUen ev=
fud)t ^af, t'nbem man anjlatt be&: etnfadjen o -no'i dav TA.,
baS fid; bei-BC. Vulg.,Rec. ftnbet, . : ein d fa nomv ((tfb. .A)
ober ein 7ig yelp 6 nowv "(Drigene8 y : bet fiacfymann)
fe|te. ^tltere unb meuere S(u6leget beben;.fd)on bet 95i 4
bie ^wtewgfeit ,btefe8 : Sfbfc^nitfei ^ertfori-: pt/jetfe; (ogl.
; HI, 4~HO. ! 95
bef. Sutler) . liegt toegen. tyteS unmittclbaten ! tyeologtftyen
teteffeS >te , cfynrietigfeit ootnriegenb 1 in bem,> n>a$:;wi-3ufams
menfyange. mit 33.i4' nad)folgt> man .-fucfytrben^SSegtiff ton
tfyeilS im SSerfya'ItniS ju bcr tcytgemfif en S5ejltmmung
ay tyeilS unb ixM^ugltd) tm |>inbltrf auf;93. 6; 8. 9^,
wo gefagt witb, tap ein witflicfyeS'JUnb otteS mrf)t ; fiinbtgCj
|a nid)t funbtg*n Fflnne, J ju crfaperi, o^>iic bo^ 1 gcgen -ben
d^rifltirfjen, oon So^anneS felb'fl- auSgefprocfyenim (I, Bffl.)
nmbgcbanFen, bap aud(> ber la'ubige jiod^ iinbe r unb
iinben an jtcf; ^a6e> anjuflopen 5- bic neiiem StuSlcgcr
bagegen , wie be 2B c 1 1 e; S3 r u rf n c r tirib fi fl cf c / fc^en
btc na'c^fic eyegetifc^e (Sc^wterigfcit, o(>nc btc tm tt)citercn
SSerlanfe be;Sejtte6 jtc^> :aufbra'ngenbcn t^cologifc^cn
blemc ju etnac^Ia'pigen y in bet (Sompojition bet
unb civofiia. JDurd|) bie ; gan je efc^td^te ; ' ber
ie^t fid^ fetner bie ^9fy >b bet: Styojlel- bet SS. 4
: unb SS. ;7. 0^^. yjAy*w ; t/V) auf ; tfetffifytettfdje
feinet Sett/ auf antinomtftifcfye ^elufleiRtttf jtc^tne^mie;
cine ^age, roelc^e Don ben Sttten (ogl. fd)on ; JD ib t) m ii-6 unb
) e c u m e n i u 8) .unbefangen befa^t ! ift; -nja^reftb nicirid)^ 9leue*
ten jenei'SSejiebung, au meldjer- bie ^ftbinget ^cttifet gejjen
bie iobanneifcl>e 5fuf(>en(ie be8 2$t tefeS atgutnehtttfen tijonten;
entmebet ableugneten (be ;Sette/ SBtftdfnet) obet 'al6'eihe
in :iben aSerfyd'Itnilfen tot' a^ojloltfdjen Sett ' : iDO^l : ' ; begtfihb f ete
nac^juwetfen jtcl) cetanlaft fat>n (Sit'tf e; 5Reanbet/@anbet).
(Sine |>auvtfc^tt>ietig!eit bee StbfctjnttteS SS. 4^-10" bejle^t'
enbltdj:in bet ooh ben S(uSlegem'md()t fotgfaltig genug etwo=
genen grage nad^ bem otganifc^en 3ufammenfyange ! beV : 25etfe
fowo^l mtt 8S. 3 unb ben 'tfot&etgefyenben, ale ti&fy untet etn*
anbet. >te8 ift bie aSotau6fe^Urig jut 6tlebtgung atlet an*
betn @rf)tt>tettgfeiten. . ' T(
S)te meijlen StuSteget begnttgen fid; entwebet batritt,
au bem gdnjen SCbfdjnittei'SS. 4-^10 ben ebdnFen/ bap
So^anneS t>ot bem finbigen. n>arne> ju entne^men ^unb bdnti
biei einjelnen SKomente bet'sapojloUf^en ^)atafle[e alS tfinbe
fitt: biefe^ SBarnung an^itfe^nj vobet man bettijd)tet 85; 4- ben
96 1
man aalS^Cntiee ulSS^.3 auaftnett)tenhajen ;a$ } fan
ene
a ;ri>eld)ern ijic^ alsbanri gletcfyfafls ; bte roetteen
2Barnimi36gtimbe. ; > anfcpef en. ie8 ijl ' im SBefentlicfyen Me
$nf$atiiing.9ttt.if e >tton ! : ; @ o c t n , ...?$ I i $<t i tt g ,.! i <S p-i f c op,
n'.erj>.- (S,fl;iu.8, 6>tt
b.e; SB ett e, Jlie an t^r, J2 an t) e.t u. a; ; 2Cud)iS3.aum g art en
infoweit tnefen SfuSlegetn :an, alS e8
x ,SS. ,3 : e.i'wa'^nten ; Snt^um , t>af Mh
an , //Swif^enfleb.anfen^ folgen^mtJglt^ ifljvbaneben jla*
ietiiab^t b^ti 8S. 8 cine SutMroetfung aufjU(:, 29, roetrfje
fo cidjtig ;,bie.f$!(be na(^> unfeter 5n|t<^t- an ftcfy ijl, t>oc^ t>c8^aH>
fcen i ftbetbHc? iibec ;feen ; otganifd^en Sufammenfyang .beS an jen
;3n>if^engebanfen : SS. 3 i 7,
fd)on , ^uf b?m |)au|)tfac II, 29- > tu^n / baju
fomme , ; )).W|Ci , ;auf y II,, ,29 jurAcf jugretfen. r v s SDie > gewiJ^n?.
^uSlegungSweife , bet weld^eriieinjelne SSerf^ieben^eiten
,;anf^aM(ii^|ien >on;^) t f c a to
fiettt. ; ^er ; Stypflel njajnt t)or; beti:@iinbe, ,fagt! e;c> unb
SKarnung-mit ; fplgenben liinben : HeV.^(iv/tf ..fei;
o^t/ (95. 4) unb fei jmettenS .bem 3me<fe: bev S0lenfd()=
werbung ,6^ri(ii juii?iber .(8S.;5).: ; .6.alttin (ogl; md) fy aiii'lu 8)
fflg-t fyteiN bent; argumentum sumptum a fine incarnationis
npct) ben tpeitep ru.nb,;ba^)tn bet emeinf^aft S^tifli (sV
avito,, t>. t). in benv g^(Jii4jen, ; Seibc i^rifii) iibetaltt ' letne
iinbe ,fetn ; Bnne, ^injM^r >.et!bntfe; unb ifl nadji^tifcas
tpv geriprntflen a ; communione fldelium iciimi Ghristo >(93- 6):
3S. ; 6 np(^ etne. antithesis ; unb eS-roivb 35. 7 einem
entgegengetreten 5 bann fiigt bet- . Sfpoflel SS. 8. feinen
2Bayn;ung6gt,nnb^ ., a peccati ; auctore ; enbHc^ 95. 9 b en
fiinften tunb; }a : causa; procreante. sanctitatis , , fyinju: JDiefe
$8efc^reib,u)ig :b,e6 ;: cbonfengangea in SS. 4. ;-; '10 vtjl nic^t
unvict)tig, .aber unypttfta'nbig ; infofecn al nict)t;etfla'Tt:ifl,' wo'fyet-
b.er angenommene |)auptgebnnfc, na'mli^) : bie iSEdiinuhg > ttbr
/. V/3o&. Ill, 14--; 10. 97
ber tinbe, eigentlid) jiamme, ober welmefyr, in .weldjem 3u*
fammenfyange tec ganje Sfbfdjnitt S3. 4 10 mit ben sorter*
gefyenbcn SSerfen , infibefonbere mtt bem |>auptgeban?en II, 29
j!et)e. Sfnbeutungen oon bem, wa8 unS ba8 SRidjtige fd;eint,
finben wir tfyeilS bet be SBette, inbem er urtfyeilt, bap ber
Slbfdjmtt SS. 4 10 in geroiper |)tnftd;t ber ebanfenretye
I, 8 II, 2 entfprecfye, t^eitS bet benen, weldie, rote (p if cop,
in SS. 4 einen egenfa^ $ u S5. 3 erfannt Ijaben, befonberS
bet DecumetttuS unb @. c^mibt, welcfye bie ermal)nenbe
unb bie entfpred)enbe warnenbe Senbenj con SS. 3 unb S3. 4
auf ben runbgebanfen II, 29 jucu(fjtifiit)ren gefudjt ^aben.
DecumentuS fagt, ba^ bee StyojW bi6^er bie eved^ttgfeit
im |)inbli(f auf bie in berfelben entfyaltenen (Siitec geprebigt
^abe, jefct abet (SS. 4) ur @cfyilberung beS egent^eilS,
lid) ber itnbe, unb beffen, waS barin liegt, itberge^e.
9icc^t5 benn bajj auc^ bie SSSS. 4 6 auf ben |>auptgebanfen
II, 29 jurMbiicfen, folgt f^on barauS, bap btefe SSerfe im
engjlen Sufammenb.ange mit S3. 7 fll. fle^n , n>eld)e i^>re 8fb=
fyangigfeit on fenem Sterna burd) bie au6brucflid)e SBieber*
l)olung bet leitenben SSegriffe (dtKatoovvy, dixvioe, yeycvvij-
f.isvos ex i. &.} anjeigen. 9Ba SofyanneS -tyiet oon bem
X^un ber @iinbe im egenfafee ju bem Sb,un ber eredjtigs
fett, woburd) bie ^inber otteS itjre eburt au6 o.tt erweis
fen, fagt, ifl ber <2ad)e nad) ganj parallel mit bem, waS
I, 6fll. itber baS tfignettfdje SSorgeben ber|entgen geurt^eUt
war, n>eld)e bet einem SBanbel in ber ^inflerniS mit ($ptt, ber
Sid)t ifl, emeinfcfyaft ^aben rooKenj nur bap bort bie Uiei{)c
ber einfadjen egenfa'^e, nrie fie jtd) au bem |)auj>tgebanfen
I, 5 fogleid) ergeben, unmtttelbar an benfetben angefdjlopen
war, wa'ljrenb bie erfd)iebene Sfnlage be8 jweiten S3rteftl)eUe6
(gl. @. 2. 31) e6 mit ftd) bringt, bap etfl nadjbem bie in ber
otte8!inbfdjaft felbfl gegebene |>offnung au8gefi)rod)en if},
eben auf@runb biefer ^inbe^offnung einerfeitS bie SReintgung
unfer felbff (SS. 3) ober ba6 ^un ber ered)tigfett iibetfyaupt,
anberfetts ba6 ^He^en jeber (Siinbe geforbert wirb. 9Rit un=
ferer wirflicfyen eburt au6 ott (85. 9), mit unferm SSleibcn
II. 7
98 1 '$0$. II, 29 V, 5.
in gfyrifto ober mit unfmr roirflidjen (SrfenntniS (S&tifli (83.6)
tjt ja baS fyun ber eredjtigfeit, roeldje bem SBefen unfer8
SSaterS entftmd)t (II, 29), rocld)e burd) fein efefc geforbert
if} (III, 4), unb beren ooUenbetc (DarjMung in (Sfyrifto ift
(83. 5. 7), ebenfo notfyroenbtg uerbunben, d jebe f;un ber
@unbe, ireW)e fa ber eredjttgfeit otteS unb fdner gercd^ten
SBiUenSofenbatung im efe^e 0B. 4) unb bev ganjen ' (Svftyefc
nung be8 gerec^ten 6^ri|lu8 (S3. 5. 7) oi>Utg tDtberfpri^t, mit
fcef-nrirf lichen otte6finbfct)aft bureaus unt>ertrag!id) ijl. >
^un ber iinbe tjl fo roenig ba6 9Bai)rjeic^en etne au8
ott, bem eved^ten, eborenen, bcif mehmfyi* nur bie id)t
auS ($ott eborenen, bie ^inber be8 eufel6, iDeldjev on
Sfnfang an fiinbtgt (S3. 8), ftc^ burd) ba iinbigen anSweifen
(S3. 10).
>tefer ganje ebanfengang evgtebt ficb mitfyin fo einfad)
unb unmittelbar auB ber ))avafletifdl)en Slenbenj, weldje in
bem runbgebanfen 11,29 felbj! Hegt, bap etne befonbete po=
Iemifd)e S5ejiefyung feine6n?eg8 inbicirt [djeint. cliwerlid)
tt)iirbe man eine fold)e in bem S3egriffe dvo/tia SS. 4 gefun=
ben ()aben, wenn nid)t SS. 7 baeSBovt nluvuv ffa'nbe, wddjeS
II, 26 (gl IV, 6. 2 Sofj. 7) oon Srrle^vcrn gebraudjt tjl.
SBenn aber So^anneS auf fold>e ^et blicfte, n>eld)e etiva
burd) einen gnojlifd;en StntinomigmuS bie d)rtfHid)e @ifflid)=
felt gefa'^rbeten, tt)ie 3. fiange btefetben befdjreibt: qui liber-
tatem christianam ad peccandi licentiam pertrahebant,
statuentes Christum suos non tan turn a cerimoniali sed etiam
a moral! lege liberasse (gl. <S. d&mtb't, alot), pener,
@d)U dating u. a.) 7 fo fragt e8 (td), ob biefe ^er mit ben
II, 18. 26. IV, 2 p. gejiraften nti^ri|len ibenttfd) ftnb ober
nid)t. Sfu8 unferm 95riefe tp Feine Stnttt)ort ju geroinnen;
bie S(u8leger erflaten ftd) batuber aud) nid)t beutlid), nur
@anb er combinirt ben antidjrijlifdjen Srrt^um nid;t allein mit
bem antinomtj}ifd)en S3.4fll v fonbetn finbet inSS.3 aud) nod)
eine SSejiefyung attf ben Srrtfwm berer, weldje fagten, //bie
Sl'uferfte&ung fei fd)on gefdje^n^ (2 un. 2, 18). S)iee freilid;
giebt ber ejt nod) roeniger an bie |)anb al
auf etnen friuolen S(ntinomi8mu8. Uber&aupt roiirbe SofyanneS,
welder: fonff tie Strieker offen unt> berb abfertigt, ftcf) nicfyt
mtt etnem leifen 2Binfe begmigt fyaben, roenn er and) an un*
ferer @tefle foldje beflimmte SSerflflrer ber emeine oorSfugen
gefyabt fya'tfe/ @d;on ber Umftanb, bap ba8 fiyfcls- nXava-fw
ttjl S5. 7 etntritt/ ntc^f abet fcfyon SS. 4, tt)0 boc^ bie
am beutltd()|len auf bie Sr'rle&ret abjtelen fott*), beu
tet barauf &tn, bap jene SBarnung oor aKer S^aufdjimg e^er
mit bem CUVTOVS nXavwftev I, 8 ju t>ergletc^en fei unb bap
bev Sfpojlel ganj im Sfflgemetnen ben feflen cfjrifHicfyen runb*
fafe 58. 7, wie er ftd) auS bem leitenben <$eban!en II, 29 er=
gtebt, gegen afle Sftf on Saufc^ung becroa^re. JT)et S(u8=
bvurf dvoftla felbjl aber fann urn fo Ietd)ter o^ne ttgenb eine
befonbere v^ et ^if4)c S3ejtel)ung t>etjlanben roetben / roetl btc
SSorfteHungen on ber g^ttltrf)en Ajtatoowiy (II, 29) itnb oh
bem gflttHd}en>o/f.og, al8 ber notmatioen Dffenbarung berfelben
einanbec comlat ftnb, fo bap einetfeitS unfer Sfyun ber gott*
a'l)nttd)en erec^tigfett, woburc^ roit unfere cburt au8 oft
bett)dttgen, ftd) al6 ein |)alten ber giJttlidjen e'bote (III, 22.
V, 3. II, 3 ft.) ober aurf) als eine 9lad)fo(ge ^rifli, roel^er
bie ^erf6ntirf)e SDffenbarung ber giJttlirf)en ered)tigfeit ifl
(111,3.5. 7 u.f.w.) barfleflf, bagegen anbrerfeitS ba8
bet @unbe al6 eine SSerfefylung gegen benfelben
al6 dvofiia ober aud) als eine @d)eibung bon
(25. 6) erfd()etnen mup. : '
25. 4. |)atte ber ^bjlel SB. 3 ba8 ben ^inbern otte6
eigent^iimlic^e ^un ber ere^tigfett (H, 29) imi> : inbli(f auf
bie befonbere SinbeSfyoffnung (35. 2) beflimmter al8 @elbjl=
reinigung nad) bem ollenbeten SSorbilbe be8 |)errn ange=
fd)aut, fo ge^t er je^t nrieber auf ben tm i>auptfa^e 6ran=
gefteUten aHgemeinen S5egri(f ber ered)Hg?eit juriicf, urn bem
ber ered)ttg!eit bag ^un ber iinbe, alfo ben e=
gegen bie ered)tigfeit otte6 unb gegen bie Dffen*
') a3aumflrten=eruftu8 jhtuitt frciltd^ nur tei SS. 7 eine S3eaic=
auf proftifc^e Srrlc^rer, rcctyttiib er btefelbe bet 88. 4 fluSbrttrfli^ (eugtiet;
7*
100 1 So*. .II, 29 V, 5.
barung berfelben tm gBttlidjen .(Sefefce, gegeniiber gu.. ftetten.
@o erfdjetnt 83.4 in etnem gewifen ^ataHeliSmuS mit 95. 3,
nur bafj ber^)araC(clt8miiS cin aberfatier ifl. Seber tteldjer
bie $>offnung ber .fttnber otte6 fyat, reinigt ftd) fortwa'Ijrenb
con aftem, was ber ($ered)tigfeit beffen, au8 bem er geboren
if}, wiberjireitet, unb entf^ri^t fo be* oolttfommenen Stetn^eit
(Sjfitifli, in tt>elcfye* eben btc eredjttgfeit otte8 fdbjl in per=
f5nlt4)er SSorbtIbli4)fdt ftd) batfMt (SB. 3) j. in gldc^er SBetfe
abet oevle^t aud^ jebev, welder bie iinbe t^ut, bie auS ber=
felben erec^tigfeit otte fiammenbe 9^orm be6 ^eiligen e*
o noiwv vyv apttQTiav v,tt\iyv Kvo/uiav
JDaS XKI ot T^ avoftluv marfirt bte SSocflellung,
baf bd fyim bet a/.<pT/'a.eben alS folc^eS jugletd) bag Sl)un
ber Kvo/uia if! (quisquis committit peccatum, idem commillit
iniquitatem, fagt 6ta.6mu8} t>gl. 6fiiu6 x (Srottu6, SSengel,
fiudfe u. a.), weil namlic^, wie im Jtt).giten (Sa^gliebe erlautetnb
(jinjitgefflgt wtrb, bie apaQria felbfl tt>efenflid) (xvojuia. ifJ. Seboc^
barf man bem xi oov $ K/naQrla nicfyt eine cau(ale95ebeutung ;
au^ ni^t unter 95erufung auf ben ^ebratfd)en ptacfygebraiid)
(gl. fftuS, 6. a Sa^ibe, . @. @rf>mibt, @^>ener, @ro=
tiu8, Seja, SBenfon, SB^itb^ u.a.)/ jufd^retben, nidjt einmal
in ein //ja" (95 runner) ifl bie 5)artifel umjufe^en, tt)elrf)e fyier,
)ie fo oft bet So^anneS, nur einen fyinjufommenben ebans
fen einfii^rt, ofyne baf ba6 logifdje SSer^a'ltntS befjetben jum
SSor^erge^enben fc^arf au6gepra'gt wirb. So^anneS ffeflt bie
beiben ebanfen neben einanber, weld^e aud) in au8bri't(fUd)er
Unterorhtung unter einanber fatten worgeflettf n?erben Bnnen.
jDer bia(e?ttfrf;e )rgani6mu8 be8 ganjen @a|e8 S3. 4 ergiebt
ftd) au8 .bem SSerfya'Uniffe, in tt>eld;em bie beiben 25egriffe
afiuQtiu unb dvo/Liia ju einanber jle^n. 3Mefelben .jtnb
offenbar unterfd)ieben unb bod) roieber einanber gleid)gefe^t
(t>gl. Siidfe unb 93 r it <f net). 6'ine eigentlidje teigerung
t>e8 33egtip apaviia (95aumgartens6rufiu8) fann in
dvojuia nidjt liegenj dvof.ua ?ann rootyl ber //engere unb be=
jttmmtere" , nidjt aber ber //fMrfere" 95egrtff in bem <Sinne
fein, bap bie dvoftla //eigentlid^e S3erbred)en, Safler unb bgl.
1 30$. Mil! 4. 101
einf$liept"/' roie be SBette meint, roelcfjer bemgemap ben
//roaljrfdjeinlidKn" cbanfen teg S3erfe6 fo angiebt: ;,$utet
@ud) t>or t>er iinbe unb fpielet nictyt mit ifyr! SBer ftd) mit
tyr einld'gt, ber roirb oon ityr ju aflen gefefcroibrigen
lungen unb 83erbred)en fyingerifjen ; i)tc @untc ijl fclbfl
fefewibrigf cit, i|l ^)rtncip unl> SlueHe Detfelben."
ne8 fagt ntrfjt, t>ap t>te aftccQTicc bi jut nvof.ua forttrctbc,
fonbem bie /t^ia fctbft, rote ftc getfyan rokb, roitt batnit
ricfyten, baf er bicfelbc al8 avopia ^infleflf. (S^cr ffinntc
man alfo fagen, ba^ So()anne8 mit dvo/Liia etnc //jDcfmttion''
oon KfiaQ'citt (@anberj ogl. votiuS) gebej bamit abcr
if! ntrf)t8 erfld'tt; roetl e8 ftc^ um ben inn unb Sroerf einer
folcfyeri eftnition ^anbelt. Sm wefentHrfjen efytfcfyen exalte
miifen afKXQTiK unb nvo/tlw ofittig gteid) feinj ber Unterfrf)ieb
ber betben 93egriffe unb bie Sbftd;t bet bei; Umfe^ung beS
einen in ben anbecn fann nur in ber SSerfd()ieben^ett ber Sfns
fdjauungSroetfe liegen. )eS^alb ftnb fdjon unter ben S((ten
biejentgen auf bem rid^ttgen S93ege ber SfuSIegung, welc^e, rote
DecumeniuS, c^oltajl I, SSeba, 8^ra (ogl. Galoo,
SSengel, Sucfe, SSrucfner u. a.) on ber runbbebeutung
ber beiben SBiJrfer auSgegangen ftnb. '^fftugvia, fagt ) ecu*
meniuS, ifl 77 vov aya&ov unomwote ober noc^ treffenber:
etn <xnow%etv axonov , wafyrenb er dvo/ula, erfl&rt : y nsgl
vov ftecbv v6juov nkyju/ueXeta. SBenn aud; DecumeniuS
bie jofyannetfcfye SSorflettung nic^t rein unb wU geroinnt, roetl
er (gl. aud) <djolifl I unb Seba) ben vojuoc, welder
burc^ bie dvoftla oerle^t roirb, me^r oon bem attgemeinen
natiirlid^'en ittengefe^e, a!8 oon ber pofttfoen Offenbarung
ber gtittlic^en erecfytigfeit oerjle^t, fo ^at er bod) bie for=
mette (Srfld'rung Don afjiagtla unb <xvof.tia ridjtig gegeben.
lautet nad) @u iba6, ber ba8 SBort auf ba8
wcrgretfen, ertangen^ (gl. SHaS. XXIII, 62)
eigentltd) a/tctgnria unb bejeid^net urfpriingltcty ba
SSerfetjlen eineS 3iele6 (gl. SliaS. VIII, 311. 302), roorauS
fid) leid)t ber aUgemeine grtedjtfdje <S^prad)gebraud), nat^ n>el=
d)em a/nKQilu eine ftttlid;e SSerfe^ung bejeid^net, ergiebt (ogl.
102
.: II; 129:*- V, 5.
33b. I,@. 138 ju I, 9). Snnerfyalb be8 alten trie bc8 neuen
efhmente8 aber fann jebe SSerfefylung be8 t>on ott gefMlten
3iele8 nur. al8 avofnia aufgefapt roerben/ tveil ber pofittoe gfltt*
lidje vbfios al8 bte abfolute Storm unferer ^)flid)ten, Stufgas
ben unb Stele anerfannt tft. SDeSfyalb fflnnen dttrf) bte LXX
bie Sfu8briirfe ajuaQvia ., aVo// unb adixiu fiir biefdben
^ebrcitfct)en .S5ejeid;nungen ber @iinbe gebtaudjen (ogl. 93tel
s. v. v.), benn jebe SSetfe^tung gegen ott .(a/topT/ot) ifl wes
fentlt^ em SBiberfprui^ gegen bie gottlid[)e ered)ttgfeit
(ft^K/) unb am efefje, al8 ber geoffenbarten 9ltd;tfd^nut
fur aHe menfd)ttd)e gottci^nlidje eredjtigfeit, gemepen, eine
SSertefeung biejeS (SefefceS (ai/o/fi). Sflacb io^anneifd^er S(n*
framing aber (gl. l'6w. 9, 21) fann nidjt ber alttefiament*
Itcfye voftbg fur ftd^ aUetn bie gtfttltcfye S'iform fetn, wdc^e jebe
u/LKXQTia ciUT dvojLiict erfcetnen ftift, tt>eil Sot)anne8 bie
d)rtfili;d)e. dtmtoavvy otelmetjr nac^ ber neutejlamentlid)en
SDffenbarung ber giittltd^en dwatoovvrj (H, 29) befiitnmt, b. $.
t>or ciHen SDingen bte wrbtlblidje 6rfd)etnung be perfCnlid^en
(SfyrtfhtS unb ba neue ebot ber SSruberltebe tm tnne
(III, 16. 11,7. IV, 21. V, 1 fll.) or Stugen $at. So=
benft al8 ben burd; jebe ctf-tagfict b. $. dvojula oer*
le^ten gflttltcfyen ^d/off ben ganjen Pompier ber fVroAa}
VTOV (11,3. 111,22. V,2.3) it)ie 95rficfner fagt, welc^em
mir nur barin nicfyt betpflidjten, bap er eine gerotfie Unbes
fitmm.t^eit in biefer SSorf!ellung ftnbet. JDte evcohal jtnb in
bem gefammten gottlidjen Xoyos (1, 10) ent^alten, brftrfen ben
SBtflen be8 SBaterS (II, 17) au, ix>ie fte bie SDffenbarung ber
gottlid)en dutaioavvij , toelc^er bie au8 ott eborenen ent
j^redjen miifen (II, 29), entfyalten; fte laufen wefentltdj au8
in bie eine eV^oA^ ber SSruberliebe (III, 22 fll. 10 fll.) ; wie
aui^ ber^err felbfl in jeber ^inftc^t bag lebcnbige SSorbtlb bet
ber (SrfiiHung aEer fener ebote ifl (III, 5. 7), inbem er, ber ba8
neue ebot ber Siebe gegeben, felbft bie ^)i)d)|}e Siebe unS er=
jeigt -$at (111,16). egen bie6 efefc otteS, welc^eS, tt)ie c8
bie Dffenbarung ber gottlid)en e4)ttgFeit ifl, fo aud) on
un bie twtfltcfye/ natnlid; bie gotta'l)nlid)e eredjtigfeit er*
. Ill, 4. 103
langt, tjetjlflpt jebet, roelcfyer bie itnbe tfyut, unb jroat butd)
jebeS Sfyun bet <5ttnbe. @ etgiebt fid) au& bem >35egtiffe
won ctvof.ua t bajr Umfdjteibungen be8 jotyanneifdjen UttfyeilS
Mat v, dvo/iiictv noiel ttrie Deum offendit ((SJtottuB) obet
religioni adversatur ((5atpjo) oiel ju unbefiimmt 'unb ju
obetfladjlid) ftnb, urn bie $)ointe be8 a^oflolifd[)en ebanfenS
crfennen ju lafkrt} obcr gerabe jc bcjiimmter bet SSegtiff ber
dvof.ll a gefaft roitb, um fo fc^wteriger fann im Sufammens
tjange mtt 93. 6 f 8. 9 bet ebanfe evf^einen, ba^ jebe dfiKgiia
auct) etne Vo/t/ ifi. SRan (>at roegen biefer folgenben SSetfe
angepianben, bie tfiglidjen iinben berer, weld)e unjttjeifeU;aft
^inbev otte6 ftnb, nad) ber gan^en (Sd)dtfe beS runbfafceS
SS. 4 ju beurttjeilen. J)ie fat^oltfdjen S(uIeger (t>gl. bef.
^fttug) woflten bal)er bie dftaQfla //tJorjugSttjeife^ on bem
peccatum mortale oetfle^n, aber i\>a6 ^ilft bieS, wenn man
bod) bem beutlidjen Sleyte gemd^ anerfennen mu^t nullum
peccatum tanquam leve contemnendurn esse, propterea quod
in omni peccato sit legis divinae quaedam violatio. et
venialia peccata sunt iniquitates quaedam et . legi divinae
alicui repugnant et ab ingressu regni coelestis ac similitu-
dine Christi participanda remorantur, donee expurgata fuerint
((S|liu8)? SDte protefiantifdjen (u6leget ^aben fid> ju SS. 4
att8bruifHd) gegen bie Unterfdjeibung won peccatum mortale
unb veniale erHfitt (pgl. @. dpmibt, 6alot> u. a.), fudjen
abet auf cine 2Beife ju t>elfen, weldje im vunbe eon jenet
fatbolifc^en S5orfleUung jtd) faum untetfd)etbet.
tebe on fd)tt>eten r unbeveuten, unb bie SSriibet
<Stinben, fagt Cutset (ogl. S(ugu|lin ju 93. 9)} bet S5e
gtif on dfiaQTia fei an unfetet tette uiel ftfitfet, al6 1,8.
S0?att i)etflel)t ba noteiv vr t v tt^uQiictv aU peccare contu-
maciter (^ttetiuS), contra conscientiam et impoenitenter
(SRofenmiiUet), man umfd)teibt: peccato dare operam
(Seja, ^Hfcatot), peccare scientem et volentem
@d)mibt, v e " e ^) b fftmmt fo ju bet SSotfleHung
bet l)cttfd)enben @iinbe obet on bet ,/actueHen ftttUd)en Se=
ben8tid;tung (33 1 it c? net), wobd man jtd) entwebet auf ben
104 1 Soty. II, 29. V, 5.
Sfvtifct vyv Vpr. flufct, ober baS *prafen& noiwv,
betont (SDibpmuS ju S3. 8. djeliajHI, )ecumeniuS),
roenn man nid)t rote (alo, roeid;er mit SRedjt jii S3. 4 fagt,
baf aftttQTiK nid)t etn peccatum gravius, fonbern generaliter
peccatum quodcunque bejeidjne, bod; enblid) bet SS. 9 auf bie
Unterfdjetbung tier peccata graviora unb ber aud) bei ten
Idubigen nod) fid) finbenben @d)road)l)eit8funben juriirffrSmmt.
SCUe biefe SSemetlungen mogen orla'ufig auf bte @d)WterigBeit
^tntueifen, roeld)e in bem son So^anne gdtenb gemadjten
ritnbfa^e Itegt, ba^ ba8 ttnbtgen ober ba6 S'liditfunbigen
bte ^tnber otte6 ober bie ^inber be8 Seufel6 bejeidjnet.
<Sd)on in bem |>ciuptgebanen II, 29 i$ biefet (Stunb^afe be=
fd)Ioflen unb nritb aud) gerabe ba, wo er am auffaUenbften
aiiSgef^rodjen roivb, na'mlid) III, 9, auSbrudfltd; au8 jenem
|)au^>tfa^e entroicfeltj aud) 35. 4 bient tin lebenbigen Sufams
men^ange ber ganjen Gntrairfelung bis 93. 10 baju, jeneS ims
mer beutlid)er tjerawStretenbe (S3. 6. 8) etln'fdje ^)rinci^ ju be=
griinben/ abev bem ange be6 Sej;te6 folgenb ffinnen tuiv
bie ootte Sfifung ber djroierigfeit erfl ba oerfudjen, roo ber
Stpojlel felbjl mtt bem ^)araboyon ov dvvaTcu a^iugtaveiv
(SS. 9) abfd)Hept. Snbeflfen (tnb bie in ben twangefyenben
SSerfen ent^altenen S^omente, au6 benen Jene6 (Snburt^eil tjers
Dorroadjjl, in8 Sfuge ju fapen. o Hegf bet SS. 4 bui'djauS
Fein tunb or, ben wefentlidjen 93egrif on nouiv vr t v
ccjLittQTiav , eld)e8 im compacten Sufammen^ange mtt ben
folgenben SSevfen al8 gleid)bebeutenb tnit <xft<xQT<xvetv (33. 6.8.9)
erfdjeint, anberS al8 I, 8 fll. ju benfen. (Sin n?irflid)er Un=
terfd)ieb in bee @ad)e felb|l fann aud; nid)t burd) ben SCr=
tifel noteJv TTJV u^agi. bejeidjnet fein, peil biefer SfuSbvud
nid)t atletn mit bem blopen 3eittt>orte df.taQTKveiv , fonbern
aud) mit ber $ormel dftaQtluv noisiv, o^)ne Sfr/ifcl, tt)ed)felt
(SS. 9), rote auf ber anbern @eite aud; jroifd;en noieiv <tyv
diKaioGvvrjv (SS. 7. 11,26) unb noieiv dwatoovvyv (23. 10)
ein ba6 SBefen ber @ad)e betreffenber Unterfdjieb nid;t fein
fann. 9?ur bte SSorfietlungSroeife ifl Derfd)teben, .inbem ber
l;injugcfiigte ?(rtife( bem allgemeinern S5egrtfe eine gerotpe
1 3of). Ill, 4. 105
SSeflimmtfyeit unb eine concrete SSejieljung giebt. Uoislv
diMctioavvyv fcfyreibt ber Sfyojlel II, 29 unb III, 7, atynlid) n>ie
7?.om> %rv d^&6i<xv I, 6, roeil er tie @ered)tig?eit, wie fie
ten tfinbern otteS eigentfyiimlid) jufommt, au6britd!Iidj al8
bie t>er gflttUdjen Urgeredjtigfeit entfprecfyenbe, burd) ba8 es
fefe geforberte unb burd) (Styriflum oorbilblid) bargcjMte be=
jetrfjnen tptll, wcitjrenb 35. 10 nuv ber aUgemeine SSegriff au8s
gefpvoctjen roirb, beffen teytgem^ipe 25ejtef)ung in 9lucfjtd)t auf
ben leifenben ebanfen II, 29 au8 ben Shorten ovx saitv K
vov 3 6ov fid) ergtebt. fDem vioiciv TI)V ^tKtoovvi;i' ftettt
aber So^anneS ba8 noielv vyv d/taQTtav b.^>. T^V avojulav
gegeniibev (SS. 4). @8 fyanbelt ftc^ (gl. SB. 8) urn eine be=
ffimmte ^a^ung be 95egrip ber iinbe, we!d)e in ifyrem
SBtberfprudje gegen bie unbebingte eret^tig!eit otte8 unb
gegen bic normative Dffenbacung berfelben in bem auSbtitcfs
lichen efe^e bargeflellt roerben fofl, roa^renb SS. 9 (a/tinQf.
ov not. gl. SS. 5. afiagf. sv VT. OVK COT. unb baS
K^agtavetv S3. 6. 8. 9) ber ganj aHgemeine S5egviff ber
<Simbe oorgejleUt ifl. SfBa8 enbUd) bie ried)en iiber bie
pr&fenttfdje gorm (o notdiv, ntd)t o notycas) fagen, urn bie
35orfMung oon bem |>errfd;en ber @iinbe in ber ganjen
8eben8ric^tung aujubrucfen, ba6 ifl aQerbingS jur (Srflarung
uon SS. 8, too aud) bie riec^en jene S3emerfung madjen, oon
SBic^tigfeit, fur ben ebanlen 8S. 4 aber oerfd)lfigt ba6 ni^t6.
fprid()t t)ier, um ba njibergiJttltdje, roeil wiberges
SBefen ber @unbe u bejeidjnen, etnen runbfa| au,
n>eld)er fid) au ber <Sad;e felbf! ergtebt unb welder fur jebe
cinjdne Sf)at ber i'tnbe, grofj ober thin, nid)t tninber gilt, a!8
fiir einen fortwa^renben SBanbel in ber (Siinbe: feber, ber bie
(Siinbe ttjut, ber tfyitt aud) bie Ungefe^Itd)fettj jebe iinbe
o()ne alle SfuSnatjme ijl ifyrem eigentlidjen SBefen na^ ein
SSerjbp gegen ba8 ^eilige efe^ (SotteS, mag bie unbe oon
einem ^inbe otte8 (I, 8 fit.) ober iron ben ^inbern beSSLeiu
fel6 (III, 8 fllO begangen roerben. @d)>ierig alfo ifl nidjt
bie 5Beuvtl;ciIung bev dfHXQTtu al8 dvoftia 8S. 4, fonbern
ber SBiberfprud), in welcfren ber Wpoflel mit ftd) felbfl (t>gl.
106 1 Sol). II, 29 - V, 5.
I, 8 II, 2) unb nut ber getoipeften d;ti|Hid)en (Srfafyrung 511
treten fcfceint, intern er fagt, bap bie ^inber otte bie dpug-
tia, tt>eld;e roefentlid) nidjtS SfnbereS alS ai>o,u/a ift, itbevfyaupt
nid)t begefyn unb nidjt begefyn fflnnen, eine <3d)ttrierigfcit,
weldje, wie gefagt, erfl bet 93. 8 unb S3. 9 gelftft roerben fann.
S3. 5. SDie 93erbinbung biefe8 SSerfeS mit bcm
oorljerge^enben liegt unmtttelbar in bev Sorrefponbenj
<PMV KjLiaQiictv unb TUS a/LiuQilaS' 3Da^ abet iiberf)aupt
auf ben fyetligen 3weif ber tfct)einung (StyrijH tm ^letfdje unb
auf feme ttottfommene @unblofig!ett ^ururfgegangen wirb, t(l
tm 3ufammenf)Qnge be8 anjen con II, 29 an begvunbet,
well unfer ganjeS ^tnbeSuerljaltniS, tt)eld)e8 jtd) tm 9lid)tfun=
bigen, tm S^un ber erecfyftgfett ertreifen fofl, nuv auf (Sfyviflo
felbev beru^t, weldjer eben al SBegritnbei; unb beffa'nbtger
Sir a get unfer er eredjtigfeit audj ba8 lebenbige SSorbilb ber*
felben ift (t>gl. 916m. 6, 1 fit.). SBenn tt)iv a!6 ^inbet otte6
einmal be&fyalb bie @itnbe nidjt f^un burfen, weil jte eine
SSerle^ung be gflttlidjen efe|e8 ijl, fo muf un& ferner bie
wnjroeifel^afte erotpt)ett (nut ai'daie), bap 6t>riftu8 gerabe
jur S3Jegfd)afung ber unben erfdjienen ift, Don atlem iins
bigen ab|)alten. Unb wetl in 6t>ri)!o fdjledjtfytn fetne <Sunbe
ift, fo njerben aud) bie, n?eld)e in ttmi bleiben, nidjt fu'nbigen.
S)ie6 gilt fo beftimmt, baf umgefe^rt ba8 iinbigen ein
S5ett)ei8 ifl, bap man nid)t in Sb/rifio tft, bap man tb,n
nid)t erfannt ^at (S3. 6). Stud) S3. 5, ime ber mit S3. 5
enger erbunbene S3. 6, ()at alfo feine eigentpmlidje tette
in ber t>on bem leitenben .fjauptgebanfen II, 29 auSge=
^enben (Entnnrfelung, weil ein realer 3ufammen^ang jn?i=
fdjen bem ,/au8 ott geboren @ein" unb bem w95kiben in
ober bem //6()riftum erfannt |)aben^ jlattftnbet.
d^riflo tft eben bie Siebe otteS erfd^ienen, ber un8 ju
feinen ^inbern gemadjt fyat (S3. 1), 6l>rtf!u8 ^at unS bie
9J?ad)t gegebcn, otte8 .ftinber ju werben (So^. 1, 12), (Sfyru
fiu8 ifl erfdjienen, bie iinben wegjttne^men (S3. 5) unb bie
SBerfe be6 STeufelS u er^ren (93. 8), (5f)rijlu8, in bem feine
<Sttnbe tfi (93. 5), ber getedjt ip (II, 1), ijl unb bleibt unfere
Ui 5 - 107
SSerfitynung (II, 1) unb unfere ^eUtpng (I, 7); batum fd'ttt
ba8 fyun ber eredjtigfeit, rote e ben ^inbern otteS ge
jiemt, jufammen mit bem ficfy SReimgen, nadj bem SSorbilbe
(t)rijlt (S5.3) unb roirb uberfyaupt burd& bie erecfytigfeit
(SfyrifH bejlimmt (95. 7), gleid) tt>ie auf bet anbern @ette jebe
iinbe, roelcl)e gegen bte erecljttgfett otteS unb gegen ot=
tc efe^ oerjiept, etne d^eibung on ^rtjio tjl.
S5ei alien fetnen Sefern fe^t bet Sfyoflel bte rfenntntS
ber S5. 5 auSgefprocfyenen c^rifilid^en riinbroa^eit fo genrijj
porous (xa{ otSaie) , al8 er biefelben fur rotrfltd()e
@otte6 (II, 29. Ill, 9), bte aUe6 rotten (II, 20. 27),
@te ^aben (Sfyrifhtm erfannt, jte ^aben bte SBirfung fetner
fd)etnung im letfdf)e an ft^ felbfl erfa^ren, fte ftnb tn
unb ^aben ifyn. erabe on biefer unjroetfel^aften SSoraugs
feeing au (gl. II, 12fU.) roirb bte ^arallefe beS StyojWS
urn fo ma'd^ttger. S(u8 ber (SrfenntmS , bap 6^rijlu6 crfc^ies
nen ifl, urn bte iinben ju ttlgen, ergtebt ft<^ in berfelben
SBetfe bte (SrfenntniS, baf roer in S^riflo bleiben rotH md)t
fiinbtgen barf, roie ftrf) au8 ber (SrfenntniS eon ber erecfyttgs
feit otteS bte (SrfenntniS, bap roir al ^inber otteS bte
eredjttgfett ttjun mttpen (II, 29), ergiebt. S3JaS aber 3oi)an=
ne mit eveivog eqtuvsQwdv} meint, fann nadt) bem be
fannten @|)rati:)gebraud)e unb nad) bem 3ufammen^>ange (SS. 8.
I, 2), Eraft beffen etn perfiJnlid)e6 @rfd)etnen ^rifit ju einer
perfitaltcfyen ^a'ttgfett (I'va &gy. S5. 5. -JVa Ava^. 35. 8)
ju benfen ijl, md)t jroeifel^aft feinj unb wenn@ocin, (ijpt*
fco^) unb rottuS bte fonfi etnflimmig on ben SfuSlegern
onerfannte SSorfleUung on ber Grfdjetnung be6 |)ervn tin
SWfd;e umgangen fyaben, inbem fte fagten, exsivos,
fe| gleid)bebeutenb mit Evangelium (gl. Sofy. 1, 31.
9, 8. 2im. 1, 10. Sit. 1/3), fo beurhtnben fte nur jeneS
bogmatifc^e SSorurtf)eil, weld()e8 ffd) aud) in ber emlerfdjen
Christum apparuisse statuamus unb bet (Sp if cop
etnmat barin au8fprid^t, bap' er bie SKiJglidgfeit, ba
auf bte ^)erfon 6f)rifli, na'mlid) auf
fein BffentUcfyeS SCuftreten ale 2efym, ju bejte^n, anerfennt.
108 1 gfofc li; 29 V, 5.
>en 3n>e<f bet @rfd)einung Sfyrtflt im gletftye, welcfycr
im SWgemeinen ber tfl, bap afle, tie an tyn gkuben, bag
ennge geben fyaben ($ofy. 3, 16), beflimmt bet poflel bem
concreten 3ufammen(>.ange gemd'p: 2V rds a pa grins
ttQy. >er 3ufa ^/MW- fyinter v. KfiaQv. tfl nid;t nit* an*
geftrf)t6 ber frttifd)en 3eugen untjaltbar, fonbern audb in eyege*
tifdjev S3ejte^ung un^a^enb x obroo^l atte SfuSleger fur benfdbcn
ftnb. SDajj nfimlic^ cine SSefc^r^nfung be8 jo^annetfc^en e=
banfeng auf bie, wetrfje roirflic^ im (Slauben ben ^eilfamen
3n?edf ber Uftenfdjtvevbung be8 <Sot;ne8 otteS an ftc^) wfljies
la^en, fetneSwegS im 3ufamment>ange liegt, fonbetn iel=
bie ooUflanbtge, |>nnciptefle Unterfa(tta't ber gitttficfyen
aljnHd) n>ie II, 2, $u t>erflef)tt i<! ; fyaben @.
unb pener auSbrucHid) ^eroorgctjoben, tnbem fie
fagten, ba ij^wv fei auf atte Sftenfcfyen auSjubefynen. @o
rid)tig biefer ebanfe an ftcfy tfl, fo unertraglid) erfcfyeint er
mit bem3ufa^e vjf.mv. SofyanneS fpric^t rein objectio bie an=
erfannte cf)ri|lHd)e runbtt)a^rt)eit au8. (ine btrecte
tion i|l in bem ganjen Sfbfc^nitte SS. 4 10 nid)t
briitft. 5)a8 anje ^at eine ^rincipieHe unb infofern ibeate
^)a(tung , note f> noiwv, o ct/tittQi;uva)V, o yeyevvq/iifvos x
T. i?-. unb a'fynlidje affgemeine SCuSbrucfe, ben en ganj objecffo
bie iBegriffe ^ /tpT/a, al afiKQflcti, $ dwaioovvt] entires
djen, ffe^en uberaH o|>ne bap bie6 aKe8 unmittelbar unb au8=
britcflid) auf ben Stpoftel felbfl unb fcine Sefer bejogen tfl.
SnSbefonbere roirb ber -SB. 4 in feiner prindpieflen Sftlgemeins
t)ingeflettte 33egrijf y /I(>T/K in ber ^Muralform ids
SS. 5 rcieber aufgenommen , nur bap bie SSorjleI=
lungSweife infofern tebenbiger roirb, al8 bie ganje 50?affe aller
einjelnen unben, welc^e allefammt unter bie Categoric
af.totQV(xv6iv ober noielv tyv a/uaQfiuv b. (). lyv dvo/iictv
fatten, angefdjaut n?trb. SCtte unb jebe (Stinbe ju tUgen tfl
(SfyrifluS erfd)ienen. >ie ^)luralform tcce a/nctQ r clct r e, ofyne
bie befc^ra'nfenbe Sfpplication in rjumv, mad)t bie SSorflellung
ungleid) anfc^aulic^er unb fraftiger, al6 tuenn,, n>ie 8S. 4, %yv
gefc^rteben ware. So^anneS flettt ntdjt bie @itnbe
UI, &.., i 109
in ifyrem attgemeinen S5egttffe fyin, wic 93. 4, fonbern cr fof t
aHe eflalten ber (Sitnbe an; a He, fagt er, roie fte nut burd)
jcnen tunbfak S3. 4 gericfytet wetben, ju tilgen ijl (SfyttfluS
erfdjtenen I'va t. KJU. $?} S3ei bet genauern 33efitm=
mung beS S5egriffe6 a'iQsiv ge^cn bic StuSkger na4> jwci
<Setten fyin augdnanber, inbem ftc enttvcber, nuf So^.'l, 2-9
gefiii^t, ba8 biijjenbe, erf^nenbc S^ragen ober ba8 l)eUtgenbe
2Begfd;afen bet unben won eiten 6l;ri|it erjhfyn. S(ber
nut felten tji bte eine SSorfleflung ganj gctrcnnt on ber an=
bcvn uocgetragen, ootjugSweife con foldjen SCuStcgern,
on otn herein barauf auSgtngen, bie SSorftettung, baf
ftuS frembe iinben wirflid) getragen unb gebiifjt ^abe, fern
ju ^alten. Sfn ber (Spifee biefer S(u(eger (W&t @ocin, tt>el=
d)er ba8.ail'ev, auferre 3 erHcirt: efficere ut quis non peccet,
aber ntd)t fagt/ roie et fic^ btefe SBtrffamfeit (Sfyrtfii benftj
au8 9lofenmuUer6 @d)olien fann man etwa erga'njen : bur<^
Sefyre, S3etfptel unb Sob, fofern aui^ biefer ein incitamentum
virtutis tfl. >em @ocin fdjliepen ftd) im SBefentHcfyen
^)aulu8ai. a. an. 5Die a'lteflen Sfufileger tjaben ol)ne
tiber bie fdjarfe S3egripbeflimmung ju reflecttren ftd) burc^
ben Bug beS Sufammen^angS leiten. lafen unb tyeilS unter
ber SSorauSfe^ung , bajj (Sl)rtflu6 unfere @iinben bi'^enb ge=
tragen ^abe, ba6 ai'Qetv oornriegenb on bem SSertilgen unb
SBegfdjajfen ber iinben yerflanben, tb,ctl6 beibe SSorjlettungen
fo combinirt, bap man nicfyt rec^t fte^t, meldje mefyr l)erortritt.
@o fagt DecumeniuS, roelcfyer ba6 aQy burd) ayaWoy er=
fia'rt, S^rifluS fet gefommen In dvcuQsosi vrjs d/t'tte^i(x$.
SSeba bagegen bemerft: Tollit autem peccata et dimittendo,
quae facta sunt ; et adjuvando ne fiant, et perducendo ad
vitam, ubi fieri omnino non possunt. 9Jtc. be Styra, twel=
d)er So^. 1, 29 oon bem bupenben Svagen auSlegt, erfla'rt
ftd) iiber ba6 UIQSIV an unfem <SteUe gat nid)t, fdjeint aber
mit OecumeniuS iibereinjuflimmen, ba er ju peccata an*
merft: quae sunt divinae visionis impedimenta. >ie nad)foU
genben Eat^plifdjen unb proteflantifdjen 8(u6leger aber marftven
110 1 3o$. II, 29 V, 5.
getuofynlicfy bie beiben miJglidjen SSebeutungen beS agy, tnbem
fte meiffenS beibe combimren. 3u bemerfen ifT babei, baft
alle ben 3ufa //</ fyinter T. d/iictQ'tias, burcfy n>eld)en bic
ganje SSorfleflung nidjt ttenig mobiftcirt wirb, fur rtdjtig fyal=
ten. (EfHuS j. S3. fagt, ^i/ fimne erfllid) portare, nad)
3ef. 53, 4 fit 1 9)etr. 2, 24. So^. 1, 29, jwettene bag con-
sequens oon jenem, b. t). portando auferre, bebeuten, jene8
fe^e (S^riftum oorau al6 agnum et hominem, biefeS ut
Deura, per potentiam,. et ut hominem, per patientiam qua
nobis meruit abolitionem peccatorum.. S5eibe nritt (SftiuS
Derfle^n, tvie aurf) 6. a Sa|)ibe, @. @d)mtbt, weldjei: nur
gecjen bie Xrennung ber ^3erfon (S^rifit ftc^ tJerwa^rt, unb
(Safot). Sn bemfelben @tnne l;atte fd;on Sutler au8ge(egt}
aud^ laitfen bie Umfdjwbungen Don S. fiange (auferre rea-
tum, dominium, poenam peccati), 91 can ber (//biipen unb wegs
fdjaffen^ anber 0/bii^en unb toegne^men /y ) u. a. auf eine
gletdje @ombtnatton fyinaiiS. @d;arfcr unterfd)ieben ^aben
etnerfctt8 (Salttin, tt)eld>er urt^etlt, unfer agy fet md)t roie
So^>. 1, 29 oon ber expiatio, fonbern Don ber umiltd)en SSer=
tilgung ber @iinben in un8 ju t>erjfefyn (Neque enim patitur
contextus de remissions exponi. Sic enim ratiocinatur, eos qui
peccare non desinunt irritum facere Christi beneficium , quum
ideo venerit, ut aboleret regnum peccati) unb S3 a urn gar?
fen = 6ruftuS (gl. @octn unb atwlicfye S(u8leger), anberfeitS
|)unntu8 (tollere expiando peccata passione et morte), ^)i*
fcator, 95engel (Agnus Dei primum in se recepit, deinde
a se ipso devolvit peccati sarcmam), 8iid!e unb be SBette.
SCud) S a d) m a n n fann n>egen be6 u8fprud)8 So^. 1, 29
ni(^t umfyin, bie SSorjleKung Don bem iifynopfer 6(>rifli a!6
iol)anneifd) anjuerfennen unb an unferer @teHe gu flatuiren,
obmobl er beutlid) ju Derflebn giebt, roie unbequem i^m bie=
felbe tfl. ^atiirlid), fagt er, (>abe Sobanne bie ,/frafie iii=
bifc^e SSorflellung/' yon bem iiibifcfyen SDpfercultuS unb bem
unbenbodfe //mefyr in8 Sbeale Dergeifligt/' aber man fefye
au8 I, 7 unb II, 2, //bap aud) er nod) be8 ^luteS 6f>rifli
Sfleinigung be SKenfdjen Don ber @iinbe bebarf." JT>ie
. HI; 5, 111
gntfdjeibung barflber , ob ba8 aigetv an unferer telle, wie
Sofy. l f 29, //tragen" b. fy. bupenb unb uerfitynenb auf ftd)
nefymen, ober welmeljr //wegnefjmen," b. \). wegfcfyaffen, er*
tilgen, a'fynlidj wie I, 7 ua&ttQi&tv ano nua. /i()T/ae,
bebeute, mup nad) ber SCnweifung (SaltttnS au8 bem 3u*
fammenfyange entnommen werben. 3ene eangelifd)e tefle
untevfd)eibet ftd) aber tfyeilS burd) ben (Singular vyv a
Tt'av, tfyetlS burd) bte genauere S3efttmmung vov HOC
befonberB burd) bte 9$ejetd)nung (^>rifti ale ba8 cifivos
&toi) wefentltd) on ber unfrigen. >ort fann !ein 3
fein, bap (StyrifhiS a(8 ba6 oon Sefaia geweiffagte 8amm
otte6, n?eld)e6 ntcfyt nur fetne6 SSolfe6, fonbern ber ganjen
SBelt (Stinbe jielbertretenb auf ftd) nimmt unb fterbenb bfipt,
gemeint fei. Sm Sufammen^ange unferS brtefltcfyen S(bfd)nttt6
bagegen liegt biefe SSorfiettung nid)tj wielme^r Hegt ber Coe*
banfe na'^er, bap roir beSfyalb n8 t>or jeber @iinbe Bitten
foHen, weil burd) ba8 iinbtgen ber Swecf ber Srfc^etnung
(Sfyviflt, na'mlid^ bie itnben wegjuneljmen, gel)tnbert rotrb.
)iefem ebanfen fd)liept jtd) fon>ol)l bie jroeite |)alfte von
S3. 5 nul <x/,nxQvi<x ml., weld)e nid)t al8 SSegritnbung be8
erjlen afcgltebeS aufgefapt werben barf, al6 aud) SS. -6 na*
titrlidjer an. 2Benn 6l)ri(!u8 baju erf^ienen tjt, um bie <Sitn=
ben wegjunefymen , unb in il>m fetne @unbe ift, fo mup baS
SBleiben in tym, bem funblofen, bem Silger ber@itnben, ben
(Srfolg l;aben, bafj man nid)t ftinbigt, fo nrie umgefel)rt ber
iinbigenbe bewetjl, bap er ntdjt in ber ememfdjaft m ^
bem funblofen |>ervn fle^t, beffen fimbentilgenbe 9ad)t er
fonjl ja erfa^ren l)aben unb beurfunben mitpte. Sn biefen
flaren ebanfengang fo'mmt eine gerotffe SCtt8roeid)ng, wenn
man ba8 &gy oon bem 93(ipen ber itnben verfleljt, roobet
man nod) baju ba8 unadjte y/uov faum entbe()ren ffinnte,
weil burd) baffelbe, a'^nlic^ wie burc^ iov xoapov Sol). 1, 29,
(t>gl. II, 2 nsQt t. aft yfioiv TA.), bie not^wenbige 9orjM=
lung, bap ba6 bitpenbe ragen ber iinben bei 6t)d|lo ein
f!eltoertretenbe8 fei, inbicirt fein mitpte. 6in Sfnjeidjen fitr
bie 9lid;tigfeit ber (Srfla'rung //roegneljmen/' rote Sutler itber=
112 1 Soft,. 1I;?29 r-!V, 5.
fefct, n>eld)er Sot). \, 29 mit-SRedjt fagt //tragen," liegt th,etI8
barin,.bap )ecumeniu8 burd) fetnen griecfjifdjen @prad)tacf
auf biefelbe gefitfyrt iff, tb,etl8 bavin, bap aud; Siicfe unb fafl
atte (u6leger, roeldje ben eigentlidjen S3egriff unfer8 ctiQfiv
ganj rote Sofy. 1, 29 gefaft fyabett, bod) nad) bem 3ufam=
menfyange unferer @teHe bie . weiteve SSovfteUung won bem
nnvfltdjen 9Begfd)ajfen ber iinben ntd)t entbefyren fonnten.
SBte fetjr betbeS jufammenge^rt, ergiebt fid; namentlid; a8
I, 8, TOO unfere forttna'b.renbe Sfkintgung unb |)eiltgung toon
ader @tinbe, alfo im 9Befentlid)en gerabe ba&jenige, ma8 an
unferer @tefle in bem KIQEIV au8gefprod)en tfi, a!6 bie 2Biv=
fung be8 SMiiteS (f>vifii bargefleUt wirb. SoIjanneS ftefyt
beS^aib in Stjriflo ben (Srlo'fer on atter tinbe, weil er in
il;m ben SSerf^ner fteb,t (pgl. S5b.I @.106|Il.).
S)te folgenben SBotte xaJ /J^T/ ev au'fw ov'
HOT iv ffinnen ber^)artifel xa< gemd'f nur in Soovbination, nidjt
in uborbination ju bem ttorfyergefyenben (Sa^gltebe aufgefapt
werben. @d)on(S|liii8 unb @. @d)mibt ^aben bie8 geltenb
gemadjt. IDaf bem a/ eine aboerfattoe 23ebeutung jujufdjveiben
fei, b,at nur Sad)mann be^au^tet. SStele SCuSleger aber b/abcn
in ben @d)luftt?Drten on. SS. 5 eine S5egrunbung be6 or^erge=
Ijenben ebanfenS gefunben unb ba xai fiiU(d;n)eigenb ober
aitSbrucfltd) fii.t yag genommen. JDer @inn, roeldjer btefer
SfuIegungStt)etfe u runbe liegt, ift fd)on bet S(uguj!tn
auSgefprotycn : In quo non est peccatum, ipse yenit auferre
peccatum. nam si esset et in illo peccatum, anferendum esset
illi, non ipse auferret. SCud) DecumentuS ^af ber t)orau6=
gefe^en t^eologifd^en S(nfd)auung bie fprad)Ud)c gorm bienfl*
bar gemad)t,unb be^au^tet, ml jie^e avrl iov 81011 , [o
baf er umfdjreiben fonnte: a^' 01 1 .a/uho^og r,v dftag-
DecumeniuS eigt jugleid), wie bie Um(e|ung be8
i in ydg nod) etnen jroetten Seller mit ftd) brtngt, ba8
^3ra'fen8 iiaiiv mit bem ^pra'teritum r t v ju Dertaufdjen. SBenn
na'mlid) bie SBorte vat /*. ev avt- OVK eoiiv al8 25egriin=
bung be8 SSorfyergefyenben gefapt werben, fo gefitaltet jtd) un
ber ebanfe fo true j. 25. 1 ^etr. 2, 21, einer
ft in, 5-
fya'uftg bei 85. 5 t>ergUd)enen <SteKe, wivflid) im exte Uegt:
6l)rtjhiS mar $ur SSfijhmg ober ilgung unferer iinben
fa'h,ig, wetl er felbft ofyne @unbe war. )iefer lc|te gefyler
jetgt ftd) aflerbtngS aud) bet welen SfuSlegern, weld)e ba6 xai
md)t fiir yap ne^men, wic@ocin ; t^li^ting, totiuS,
(^tfco^ ; ^ofenmitUcr u. a.j jebenfatlS abet crfc^ctnt bie
a3cmetfungSucfe6 unb be SBetteS, baf aud) bag ^)r&fenS
S'OTW bet SCuSlegungeweifc,. nad) njeld)er bte @d)lujjroorte oon
SS. 5 bem erjlen <Sa^gliebe fuborbinirt roaben, juraiber fet,
ofiHtg jutrefenb unb wtrb mit 9lcd)t oon SSriicfncr gegen
anbcr feflgefjalten. Set aUcn StuSlegcvn, wdd)c im@inne
SfugufJinS bte SBorte xa/ afictQi. xA- a!6 Segriinbung
be8 uoctjetge^enben ebcmfenS betracfyten , wie 53eba, <S. a
S^eanbet, anber u. a., mad)t jtd) roitfUd) bte 9?eigung
bemerflid), bem $)rafen eaviv bie SSebeutiing eine6
tum& ju let^en.
SBir Ijaben alfo einmat an bem -*/, bann an bem
fen6 eatev &nw Gormen .fftt- bte wetteve Gtfotfd)ung be6 @tn*
ne8 unb bee 23ejteb,ing ber @d)lu|ln)orte con 35. 5. 5Die bei
ben meijlen vattonalt|lifd)en 2Cu6legetn (j. S5. ocin, <Sd)ltd)s
ting, (Spifcop, rottufr, SiofenmiiUer, @. .8ange,
Sadj.mann) beliebte rfla'rung, nad) roctdjet un8 nut baS
SSeifpiel beS fitnblofen (SfynfhtS orgel)alten rotrb (peccatum
in eo non erat, nempe cum vilam morlalem ageret. tos
tiu), [d)eitert an bem ^)ra'fen eavtr. ocin ^at baS ge=
fiit)Itj aber rote avbeitet et jtd) ab, um ben S^eyt nad) feinem
@tnne ju beugen! >te SftogKdjfett, baS ^)va'fen6 fitr ba6
^)va'tecitum ju nefymen, beb,auptet cr freilid) unb bann, fagt
er, entfyalte unfete @tefle nullum mysterium, na'mlid) nid)t
bie d;iri(lologifd}erunbt)orau6fefeung be6 S(pojlel6 ~, aber er
fudjt bod) ba8 ^Jt-a'fenS in feiner. eigentlid)en 23ebetttung ju
^alten. 5De6fa,alb fott a/m<m nid)t peccatum im etgentlid)en
inne, b. I), vitiuin, bebeuten, fonbern aliquid ex iis, quae so-
lent esse peccatorum propria i. e. omnia mala et mors. Ab
istis hodie Christus est liberrimus , utpote beatissimus el
II. 8
1.14 1 3o&..tt; 20 V, 5.
impatibilis et immprtalis. 'Sftan FCnne abet aud) ben etgent*
lichen 93egriff ber @iinbe fejlbatten, metnt @octn, unb .erf-lfi*
ren: MC in Chrislo nullum esse peccatum. non quod antea
fuerit ullo modo, sed quod.multo magis id nunc cerium est,
postquam ad beat a in immortalitatem et ad supremam illam
majestatem pervenit. @d)lief}lid) combinirt @ocin beibeCu8=
legungn>eifen 5 unb bie 23ebeutung beS ebanfn6 wivb in
baS 93etfptel S^rifli gcfe^t, bcnn e miijje un8 mdc^tig jum
e^ocfam gegen ott, jum SLragen be ^veujeS unb jum
^liefyen afler iinbe anretjcn, n?enn n>ir bebenFen, bap 6^ris
flu8 ; dn SSRenfcfy n?ie wir, auf (old)em SBege [dig geroorben
fei (cum Christus homo mortalis fuerit, ut nos sumus, et
manifesto sit nobis pro exemplo propositus, ut morum ct
actionum, sic etiam sortis et finis, qui illas consecuturus
sit). JDiefe Grflarung, wdd()e unjmeibeutig nacf) einer ganj
oerfe^rten t^eologifc^en SSorauSfe^ung gemobelt tfl,
t^eil rotber ben SSegrijf afiuQtia , t^eU6 unber baS
tt>orin ntc^t bie SSorflettung einer egenwart im Untecfdjiebe
t>on einer SSevgangen^eit, fonbern, n>ic SS. 3, bie retne unbe?
bingte egenroart aufigebrurft tfl.
Sfuf dne anbere SBeife ^at 6 a It) in ben@inn be6 Sf^o(ld6
erfe(jU, inbcm cr ju ben SBorten sv aviw bemerft: Non de
Christi persona hie agit, sed de toto corpore. Qiiocunque
vim suam diffundit Chrislus, negat amplius locum esse peccato.
S^lod) weiter irrt ^)aulu8 ab, wdd)ei; bet bem ^)ronomen gar
ntdjtan tjrijluS, fonbetn an //bie ottfyett" benft unb
umfcfyreibt : //rueil irgenb ein itnbtgen ntdfjt fetn fann tn
btnbung mtt ber ott^dt^. S(ber bie 95ejte{)iing auf (Sfyvijhtm,
unb .jroar ten perffinltrfjen, ijt nad> bev SfuSbrudf^wetfe unb
nad) bem ebanfengange gewtp (?gl. ba8 avioe H, 25. 27. 28).
>er. unmittdbar angefdjlopene ebanEe SS. 6 nnivbe ganj u=
fammen^angSloS bafle^n, roenn ni^t ba6 bortige /nv. ev civvy
auf ba8 lv aiTal S3. 5 jutiirfgriffe unb ben geroflbnfidjen
inn (t)g{. II, 27.28) fy&tte,- ben auc^ 6alin itnbefcwgen
au8briid!t. Snbem aber 6a(oin fdjon 85. 5 ba kv CUVTU
etflart //in ber emeinfd;aft mit G^rifio", oertiert er bie Unter*
lage biefeS erjl SS. 6 angefd)lopenen ebanfenS; benn
nee fagt: weil in ifym felbfl, in (Stjriflo, fctne iinbe ift
(25. 5), begfyalb ffinbigt bet nid)t, welder mit (Sfyrifto in e=
meinfcfyaft bleibt (S5. 6). 2Bir gelangen alfo ju bet (ule=
gung, roehfye am flarften on Siirfe sorgetragen ijl. toft
beg Hat unb be8 emiv t(l bet c^Iuffa^ on SS. 5 ber erflen
|>alfte coorbtnfrt} ( pT/ Bebeutet einfad) iinbej eV UVTW
gef)t auf ben exeivos b. I;. 6^ri(lum. 9Rit 9?ed)t fyebt S u rf e
,/bap bie iinblojtgfeit, SRein^ett, ered^ttgfeif (SfyrijH
at fiir ftc^ bebeutenb gefefct wirb," unb umfdjreibt
ben einfacfyen eban!engang : //tt)ie nun in S(>m feine @iinbe
tjl, fo fotgt, bap iebet, ber mit btefem ^eiligen SSorbilbe in
emeinfc^aft tritt, ntrf)t fiinbigt" (SS. 6). Unter ben filteren
SfuStegern fommen @. djmibt, 6ft'iu6 unb Sirinu8 bic=
fer (Srfldrung am na'djflen, obwo^l fte namentlicl) cine S5e=
jiefyung be6 E'GTIV auf ben irbifctyen SBanbel 6t)rifli nirfjt ent=
befyren fiJnnen, wie j. S3. (Sfliu8 auSbriicflicf) bie Umfe^ung
beS xa) in quia yerwirft, aber borf) bemerff : Christum tulisse
peccata nostra, nbn sua, unb ingbefonbere ba6 ^)rafen6
i-'oTiv erla'utert: turn quia de Spiritu S. conceptus peccatum
contrahere non potuit, turn praecipue prdpter unionem hy-
postaticam in persona filii Dei, in qiiam impossibile est ca-
pere [cadere] peccatum ut nee sit, nee unquam fuerit,
imo nee esse posset ullum peccatum in Christo. S(n Su'dfe
f)ab.en jtd) aud) be SBette unb SStuifner angefd)loj?en , nuv
bap bee Cefetete im eg;enfa^e ju ber StuSlegung, weldje ba6
roie ein I)iftorifd)e6 ^)ra'teritum ju befyanbeln t>erfud)t if!,
ber 6alinifd)en (Srfld'rung $u na'l;ern fdbetnf , ' inbem er
fagt, bap bie iinblojtgfeit g^riflo //nid;t al8 einer ^i|lorif^en
^)erfon, fonbern al6 bem fortbaiternb gegenwdrttgen SebenS*
elemente ber la'ubtgen beigelegt 7 ' werbe. JDtefe SSemerfung
iji nur bann teytgemap, wenn ber perfi5ntid;c (5^riftu8 felbfl,
freUid) nic^t, fofern er al6 &if}0rifd)e'9)erfon auf^rben funbloS
gelebt 1) at, fonbern fofern er feinem ewigen, ^erfonlidjen
SBefen nad) fd)led)tl>tn fiinbloS iff, al ba8 //SebenSelement
ber ^laubigen" (85. 6) angefefyn n>irb. JDenn bie Id'ubtgen
8*
116 1 3o&. U, 29 V, 5.
//bleiben in ifym" al8 in ifyrem SebenSdemente nur fraft ifyrer
perfo"nlid)en 8eben8gemeinfd)aft mit bem perfftnlidjen (StyrifluS.
@o ergiebt ftd) enblid) tie con ten StuSlegetn erfd)ieben aufs
gefaf te enbenj ber <Sd)(ufjtt>orte on 95. 5 unt) bcmgema'jj
ber ortfd)rttt ju S3. 6. djon oben tfl nadjgettnejen, bafi
e8 |trf) nid)t urn ba8 S3etfpiet, roddjeS (SfynjluS feinen Iftu?
bigen l)interlafen tjabe, ^anbeln ECnne. - Sfbet aud) fcie SSor=
fiedung oon ber SSovbilblicfyfeit beS gegenwfirttgen @ein8
Script tjl nttr bann jutrcfenb, wenn (StyrtfluS, wie fdbon iifter
angemerft tfl (ju II, 6. Ill, 3) md)t at8 etn au^crltrfjeS 9Jhu
flerbilb un gegeniiber erfd)dnt, fonbevn ielmel>r a(8 ber
runb unb |)alt unfereS ganjcn Seben6 au6 (Sott. Unmit=
telbar ^at Sot)anne8 bie SSorbtlbltdjfeit S^rifii nid;t einmal
marltrt, er fdjreibt fetn va&ws, wte SB. 3 unb SB. 7, welmd)v
f^nd;( er bie Stnfdjauung au6, n>dd)e foldjen ^tnwdfungen
auf 6|>nj!um at8 unfer SSorbilb ju runbe licgt, rate benn
aud) 93. 6 im engjlen S(nfd)lup an bie te^fen SBorte Don 93. 5
fortgefafyren wirb: //wer in t^m bleibt/' nid)t ,,roer feinem
93orbilbe fi^ntidj ifi." <3d)on OecumeniuS ^at tro^ feiner
Umbeutung be6 eovtv in etn ^ bie ;,innevltd)e 3ugel)(Jrigfeit
ber Iciubtgen ju (Sljriflo unb bie ^ierauf gegriinbete lebenbigc
93orbilbltd)feit 6^rijli gonj gut bejeidjnet: ovfe vf-uv vnofai-
nftctt S'TI (xf.tctQTKi'etv tolg ev KVTIJ) yeroftsvois tiai fie-
{iatto&eiai ttj els aviov m'oTst. leidjwie bie au8 ott
eborenen be8^alb bie eredjtigfeit tt)un, weil ott geredjt
ift (II, 29), an beffen Seben jte St)eil ^aben, fo remigen fte
jtd) aud) nod) bem 93orbilbe 6^1 (93. 3), jrdl jte mit (Sfjnffo,
bem reinen, mirflid) emeinfd)aft ^aben, fo fliefyen fte jebe
itnbe, weil biefe bem efefce otte8, au8 wddjem fte ge*
boren finb, sumtber tfl (93.4), ober weil ^rifiuS erfdjienen
ifl, um bie iinben meg jufdjajf en , unb roeil in i()m feine
itnbe tfl, mttfyttt iinbigcn unb in (Sfyriflo 95(eiben ebenfo
wentg jufammenfetn lann, al8 ba8 SI)un ber unbe, ber Un=
gefefelidjfdt ober Ungeredjtigfett mit ber eburt au8 ott
unb bem 35leiben in ott beflefyn fann.
93. 6. 3?eibe in befannter SBeife correfponbtvenben (t>gl.
1 30$. HI, 6. 117
I, 6 fl. 8fl. II, 23) lieber biefeS afceS, bet ob,ne a'upere
SSerbinbung jtdh innig Don 85. 5 anfd)lie{jt, ergeben fid) au8
bern @d)lufigebanfen &on 85. 5. CuSbrucfHd) roiTb bie paras
!letifd)e SBebeutung jeneS djrifllidjen runbgebanfenS geltenb
getnacfytt yzae d ev avtca fievmv ov% tt(.^ttQ^uv6t
^vetltd) gel)t bet Sufammen^ang unb ber @inn biefer SBorte
t>edoren, n>enn man ben ollen 93egrijf be6 juivfiv kv uvru
mtt (Semler, (Spifcop, . . Cange unb anbern rationas
liflifd)en S(u8legern oertoa'fert in credere in Christum, Chrisli
discipulum esse u. bgl. Sfud) be8 !Decumentit8 ^)arap^rafe:
rae ctgerKg fien'ttv tfl nid)t6fagenb. Seber, fagt
rocker in S()ni, in roeld&em feine finbc ijl, blcibt,
b. tj. wirfltd^ unb lebenbtg mtt tb,m oerbunbcn, in emeins
ftyaft mit i^)m bleibt (gt. I, 3. 6. II, 5. 6. 23. 24. 27. 28),
roer alfo fortn)d'b,rcnb au6 bem Scben (StyrtjH jtd^ n%t, bet
fiinbigt nicfyt, beS^alb cben roeit ct S^etf t>ot an bem Seben
(Sfyttflt, in n?eld)em feine iinbe ifl, on weldbem alfo aud)
nut .ftra'ffe ber ered)tigfeit au6geb,n fflnnen. SDte @(^roie=
rigfeit biefeS afceS wie beS nad^folgenben egenfa^eS liegt
in bem fd)on bei SS. 4 angebeuteten fd)einbaren SBiberfpruc^e
gegen bie d)rifilid)e rfab^rung, baf bod) roirFItd) aud) bei
benen, roeldje ob,ne Sroeifel in ^ri|!o bleiben, fortroa'bjrenb
<Svinben ootfommen. 5)urd) btefe @d)n>ierig?eit b,at man ft^
aud^ bet unferer tefle ^a'uftg erleiten la|?en, ben feften unb
bem ganjcn 3ufamtnenl)ange nac^ ungroeibeutigen 95egrif on
dftKQ'CttVGtv ju mobificiren, anflatt in ber ibealen Slrt unb
2Betfe, n?ie ber Sfpofiel feine etyifdjen runbfa'^e entn>irfelt
(ogl. gitrfe, be SBette, 91 can ber), bie SiJfung jit fud)en.
twebetfyolen jtc^ benn bie Umfdjreibungen be8 ajLiaQtuvetv
persistere in peccato (Sutler), sinere regnare peccatum
(^unniuS), unb a'fynlidje bei <Socin, Gpifcop, (Saluin,
35eja, (Sr. djmibt, @. djmibt, galow, 3. Sange,
5Bengel, anberu. a. Snbeffen $iel)t ftd) burc^ bie 93e=
merlungen ieler a'ltern 9(u6leger fdjon ein rid)tigeS eftt^t
oon ber ibealen ^altung ber joljanneifdjen Siebe. SBenn j. 35.
?luguftin fagt: In quantum in ipso manet, inlanlum non
118 1 So&. II < 29 V, 5.
peccat, oberfityra (gl.'6. a Sapibe, @. @d)mibt, (Saloo
it. -a.) ein gleidjeweife bebingenbeS quamdiu bem manet in
Christo betfiigt, fo nrirb barin nut erfafyrungSma'jjig er=
mittelt, roa$ bet Sfpoflel t>on feinem principteflen ober ibeaten
@tanbpuncte au8 tm fdjeinbaren 2Biberfprud)e mit ber Ijdligen
(Svfa^rung ber laubigen au8f|)ric^t.
S)ie cijTOtertgfeit btefer jofyanneifcfyen Stnfd)auungweife
tvttt un8 noc^ einmat unb faf! nod) auffadenber tm jwetten
(SHebc on S3. 6 entgegen, inbem ber SCpoflel feinen runbs
fa^, baf jeber in (S^rifJo, bem funblofen, S5Ieibenbe nid)t fiins
bigt, umroenbet unb be^aupfet, bap feber, roeldjer fiinbigt,
S^rtflum gar nid)t erfannt tjabe: nets o a/ua^Taywv ov%
lioQctitev KVfov ovds s'yvwusv aviov. 5Die pi^e
be8 Urt^eilS, n)eld;e8 So|atine fyier uber jeben iinbtgenben
fattt, trttt fogletd) l>ert>or, ba roentgftenS bev einc bet beiben
oerwanbten S5egrife, i/yvuiKev u i iiov ) fefl f!e^)t (g(. II, 3 fit. 13).
)ie @d)tt)ierigfett aber aud; bte Stifling berfelben liegt
in ber gorm be8 ^)erfectum8, ttwt biefe8, wenn e8 and) nidjt
bte reine ^tftortfdje SSergangen^ett, fonbern //etnen in bte e*
genwart |)ereinreid)enben Sujlanb" (95rit(f ner), ben //gegen=
warttgen S5e|t^ ber bister geroonnenen (SrJenntniS" (8u(fe),
ben actum inhaerentem ober bie SSor|!eniing cognitum habet
(@ra8mu) befd^reibt unb tnfofern //in bie pra'fenttfdje 95ebeu=
tung fa'Ht/' (8u<f c), bod) jebenfaU8 and) in bie SSergangen^eit
juritcfreid^t,, ben wergangenen SCnfang be8 gegemudrtig nod)
Sortbauernben unb ^otftt)irfenben marfirt unb beSfyalb feinens
falls al6 ein retneS ^)ra'fen8 be|)anbelt werben barf, eine SfuS*
fludjt, ju weldjer i)iele S(u8leger berouft ober unbcwuft gegrif=
fen-fyab.en/um ben Sfpo|lel ntd)t fo rcben ju lapcn, wie bod)
junad)j! bie SBorfe lauten, ba^ ber tfnbtgenbe bte emein?
fd)aft mtt dfyrifto, tt)eld)e in ber (rfenntni8 6i>rijlt beffe^f,
niemalS geljabt fyabe. @o t>at fdjon Sib^muS ba6 ^)rafen8
non videt eum nebft ber (SrFla'rung non habet participium
nee societatem ejus. (Sbenfo fagt?(uguflin: Non credit iste
qui peccat. si autem credit, quantum ad fidem ejus pertinel,
non peccat. ^tfynlid) erflaren S3eba, (5alot>, rotiuS,
. Ill, 6. 119
wcldjet nod) baju ben efyalt bet jofyanneifdjen 33egttffe auf*
Ififl: neque de Christo sic cogitat, lit oportet, neque facto
ostendit se scire, quanti sithabenda Christi voluntas, (ifltufi,
tt>eld;et getabeju fagt, ba 9)etfectum jtefye fyebtd'tfd) fur ba6
$pra'fen6, 6. a fiapibe, itinu8, 3. Sange, bcr jebod) auf
II, 19 mit bcr SSemetfung, bap bie SfbfaUenben ,,meiflen&
aud; oor^er fetne lebenbigen Uebet gewefen feien, etroetfl,
unb 85 en gel, roelcfyer bie @d)atfe be apoj^olifdjen ebanfen6
abjlumpft, inbem er fagt, bap aud) ber, weldjer S^rtjlum nidjt
nur de facie in carne, fonbern aud) spiritu unb vere gefel)n
unb erfannt ^abe, bod) in ipso peccati momento talis .fit, ac
si eum nullo viderit modo.
einen ttd)tigen -^ingerjeig jum 35erfla'nbni6 ber jo^an=
netfdjen Sfnfdjauungfiwetfe, roeldje fc^Hepli^ bet SS. 9 tm an=
jen beurt^eilt wetben mup, t)at S. Sange gcgeben, tnbem et
(ogl. aud) anber) an ben SCtiSfprud) II, 19 erinnerte, nad)
weldjem bie SfbgefaHenen mernals in bet emeinfdjaft bet
la'ubigen, weldje ja cine emeinfdjaft mit bem SSatet unb
bem ofyne tfl (I, 3), geflanben fyaben. Stad) einet gleidjen
ibealen SfnfdjauungSweife utt^eilt So^anneg S5. 6, b. fy. et
blidft ^in auf bie unroanbelbare Steue (5^tij!i, auf bie t>ot
jebet iinbe roirflidj bewaljtenben unb nut bie gofta"fynUd)e
eredjttgfeit fdjaffenben ^ta'fte beg en>igen 8eben6, wie fte in
bet emeinfdjaft mit 6^tiflo un8 ju S^eil wetben, jteljt ba=
gegen ab einetfeitS t>on bet etfafytungSma'jjig fottroa'^tenben
Untteue unb iinb^aftigfeit bet la'ubigen unb bet batin be*
fla'nbig tiegenben efa^t be6 ootten SfbfatlS (note 6 //eV.
ov% a/ictgt;.), anbtetfeitS t>on bem einmal gefdje^enen ?fnfange
beS ewigen SebenS in bet (St!enntni6 unb bet (Memeinfdjaft
^rifiii bet benen, in n>eld)en bet STnfang ofyne gortgang ges
btieben unb bet //amen/' (SS. 9) etfttcft ifl unb fein //95lei=
ben in (Sfytiflo" flattgefttnben ^at. Untt>a(>t obet bie etfat)tung6=
maptge 2Bitfltd)feit bet jittltd)en Sufta'nbe wetneinenb ifl biefe
ibeale fnfd)auung6tt>etfe fo wenig, bap ielmel)t einmal bie
Sfotm b'et ^)etfecta tdiQccxev unb fyvwKfv, bann bet teale
tatteU6muS, n>eld)et jroifdjen ben SJegtiffen fieveiv iv
120 1 3o&. If* 29 V, 5.
unt> lyvowevctt ober ewQcwevKt awov ftottftnbet, tic
mittelung felbft an bie |>anb giebt. SDtefe Uegt eben barin,
baf bet Styoflel tern tinbigenben ein //in bie egenwart
I;erabreid)enbe8" (Srfanntyaben (StyrijH, ntdjt aber ben einjl ge=
mad)ten Sfofang ber (SrfenntniS (StyrifH, al6 cin ^ijlorifcfye
gactum, abfpvicfyt. Unbenfbar waren aorijlifc^e gotinenj bie
^)erfecta j^ellen, fofern fiie aitf bie SSevgangent)eit juritrfgreifen,
bie cfynnerigfeit in ber ibealen Stnfcl;auung6n)etfe be6 SfpoflelS
^in unb tjeben biefelbe jugleid), fofern fte nur on bev egenwavt
au8 auf bie SSergangen^eit jimirfblicfen lafen unb fo burc^
i\)u eigentfyumltdje formelle SSebeutung bie SSotfleKiing mar^iren,
roeldjeaucfy in ber innerlic^en SSerwanbtfcljaftbercorref^onbirenben
93egriffe fuevsiv ev aviw unb tyvmxtvixt aviov Itegf. JDurct)
ben ^)araaeli6mu6 ber beiben Heber on 93. 6 nrirb bie6
@ac^er^altni8, roelcfyeS unS fct)on au8 II, 3 fll. befannt tjl,
orau8gefefet. S)ie (SrfenntniS g&ttflt, ober otteS II, 3 fll v
tjl in jtc^ felbfl etroaS burd)au6 SebenSoolIeS, [c^lie^t ba ewige
fieben ein unb fann nur in ber realen emeinfd)aft mit
%iffo fdbfl j!attfinben (t>gl Sot 17, 3). . SBegen biefer ei=
gentljumlicfjen gfufle be8 SSegriffeS yivmoKeiv fiebt berfelbe al8
ber fraftigere unb tiefere fytnter bem OQUV, wS^renb man leidjt
mit 9leanber bie umgefe^rte Drbnung natitrlictjer ftnben
mi)d)te, roeil ba //e^en/' me^r ju fagen fdjeint al6 ba8 //(Sr=
fennen." SSielen SfuSlegern ijl e8 nicfyt gelungen, bie 95ebeu=
tung ber bciben $u8brucfe IWQCMSV unb eytHoxev ftir jtd) unb
in iferer SSerbinbung rid)tig ju befiimmen. S)ap e8 fiidt) bei
bem oQciv mrf)t urn ein @e()en mit leiblicfyen Sfugen t;anbelt,
^at frf)on DecumeniuS au8gefprod)en unb ifl attgemein an
erfannt; genauere S5egrif8be|limmungen ftnben fid) aber bet
ben alteren S(u6legern nid)t. ie bemerfen nur, bap 3ofyan=
ne won ein er efficax scientia rebe (SMbtymitS), weldje einen
3ug ju 6^ri|lo (TTJV JUSTU TWOS xp/acwg itcti emaT^fiijs
yiQos avrov nQoaaywyyv. S)ecumentu8) einfd)Itepe,
weldje etne afFectiva et dilectiva fet (@fHu6, Sir in) 5 man
Derjie^t ba^er baS eiaqautvai unb tyvwHtvui oi)ne - roeitereg
om red;ten lauben (SCugujHn, S3eba, Sutler, . 6a I in,
@. d/mibt, 6aiot>, d. djmtb, penet, 3. Sange)
ober, roie 89 r a fagt, oon bet fides formata charitate, wenn
man nicfyt etroa bag Iwgaxsrtti burdj cognoscere unb ba6
eyvcMwai butd) atnare itberfefct (. . Sange, SRofenmuI*
let u. a.), enauer, n>enn aurf) nicfyt immer glticfUcfy, ftnb
bte 0leueren oetfatjren. SUcHi, mit n>elc^em Jleant>cr einis
germajjen iiberemfilmmt, wifl t)a6 ewpaxer auf ttc nfi^erc
unl) me^t petfiMid)? SSorjleHung afjuxQiiu w aviu OVK eoitv,
bagegen t>a8 syvwxtv auf ba6 entferntere lieb cKfivos s^pav.
iV r. a'ya. p^ bejiefyn wnb on ber //inn^t in ben 3n>etf
bet ganjen (SrlflfungStfya'tigfett" 6t)rtjlt oev|ie^)n. SCber neben
beiben SSerben f!et)t ba8 perfftnlidje avvw, beffen Dotle e*
beutung beibe SWale auf ber gletdjen (Sorrefponbenj mit bem
oor^erge^enben IUEVSW sv avva* beru^tj unb e6 iff eine
falfcfye SSorau6fe|ung, baf ber SBegriff syvtoxivai weniger
ftgnificant fei unb roeniger ju 1 einer flreng ^erfiJnlidjen SDbjectSs
orfie0ung ^ajfe. innreid), abet, n>ie be SQBette bemerft,
ber jofyanneifdjen Sfnf4)auung6eife nidjt gemaf tft bie SRei*
nung g(itfe6 ; ba|l dpav, roelc^eS fonfl ba6 ftnnlid)e etyen
ber (Srfd^etnung 6^ifft, a(8 bie natMid)e SSorbebingung be6
laubenS ober ber (S'rfenntntS (So^. 6 ; 40) bejeidjne, an
unferer telle //bie fyijfortfdje ^unbe oon 6^riflo / worin e't
b<n 9Renfd)en gleid)fam .o? Sfugen gejleflt wirb" (ogl. al. 3, 1),
alfo gletc^jfam ein efyen 6t)rt|lt burc^ anbete, namlid) burd)
bie, n>e(d)e bie ^rfaljrung oon ber fyifhmfdjen (Srfrfjeinung
Q^rifli )>rebigenb oermitteln, anbeute. //SDMt biefem ogdv,
fagt gticfe, fangt aUer laube nod) je^t an unb wllenbet ftd)
jur iiberjeugung.in bem yivuHsxetv.' 1 (8 tritt alfo ein beuts
lidjer Unterf4)ieb jroifctjen bem OQUV unb yivtbaxsiv ^eroorj
jeneS bejetc^net bie a'u^ierlid)e ^unbe oon benl fyiflortfdjen
S^rifluS, biefe8 ba6 innerlic^e gla'ubige S(nnet)men betfelben,
weldjeS fid) bis ju einer wirflidjen SrfenntniS dfyrifli erljebt.
Unb bod) la'ugnet Sticfe auebriirflic^ biefen Unterfc^ieb: //5Da6
ovds fet)e id) nur al anreiljenb an unb jroar in ber Sfrt,
baf e ju bem Stidjterfafyren oon 6t)rifto ba 9?id)te\iennen
al bie anbere eite be laubenS nad^traglid;
122 1 So|). H, 29 V, 5.
nicfyt al8 em enngereS, nocfy oud; al ein ^eteS, fonbevn
al6 ein ^non^meS, aber )eutlid)ere8, wobuvd) ber S5egdff
beS opai/ erft feine recfyte SSejiefyung befommt." Siicfe jetgt
auf biefe SBetfe felbff, bap aud) abgefelm won bem bei Sofyans
ne8 nicfyt ftattfyaften ebtaudje be8 SBotteS opai/ in bem tin*
genommenen @inne bet ebanfe an fid) unertra'glid) ijl. SBie
na'mltd) ba8 unmittdbare ftnnlid)e SBat)rnel)men bet f)iftorifcl)en
rfd^etnung S^rtjli bei welen feine8weg6 ben lauben iinb
bte gtfenntnie juv golge ge^abt ^at (Dgl.Sofc.G, 36 - 15 / 24 )/
fo tmrb aud^ nic^t immef biivd) ba8 ogdv, tt?ie e6 Sii^e
perjhfyt, ein yivwowiv gewtrftj unmiJglid) ijl e8 alfo, baf
, inbem, er bem @iinbigenben ba eyvwxsv avvov
bemfelben aud^ ein IWQKKW awov abf^rec^e in bem
urfprilngltc^ Don &iice angencmmenen @inne, unb fo nrirb
bte Snconfequenj ber fiiirfefc^en SfuSlegung nott>n)enbig. Sm
SSefentlicfyen miipen bte beiben S3egriffe gletd) fetn } aud)
3So^). 11 unb Sofy. 14, 7. 9 fmbet jtc^ ein fagaxevcti ol)ne
wefentlid) anbere SBebeutung al8 lyvvMivut. So^)anne8 ge
braud)t na'mltd) baS 2Bott o^av tfyeilS in bet utfpriinglic^en,
einfad) ftnnlid)en SSebeutung (I, 1. 3. IV, 12. 20. So^. 1, 18.
6, 36. 46. -9, 37. 15, 24. gl. 8, 57. 6, 40), t^eilS on eU
nem SBafyrnefymen geifltger )mge, tt>enn entweber bie tetne
Unmittelbarfett unb bte unbebtngte ^itfle eine6 fold)en efyenS
aufigebrMt werben foK, n)ie e6 (Sfyrijlo in S5ejiet>ung auf
ott unb fyimmKfdje )inge juffimmt (3o^. 3, 11. 32. 6, 46.
8, 38), ober wenn t>on bem SBipen ber laubtgen bie 3lebe
ifi, wele^en ^rifluS bie Sfugen aufgetyan, ben SSater gejeigt
unb bte (Sr!enntm6 tm eifie gegeben l^at (3 So^. 11. So^.
14, 7. 9). @o fann SofyanneS einmal fagen, bap niemanb
je (Sott gefe^n ^abe, na'mlid) in fmnlidjer SBeife, unb bann
rciebev, bap |eber laubige ott gefefyn ^abe, namlid) in (()rifto 5
ben imbigenben bagegen, ben nic^t in (ifyrijlo 93letbenben,
ben nic^t au ott eienben fpric^t bee Styoflel ba8 efet)ns
^aben (5t)rifli unb otteg ab (S. 6. 3 3ot). 11). >a6 ogdv
erfc^eint fomit an unferer tette ganj a'tynlict) wie ba8 &c<a-
bem ytymowtv Sty. 14, 17, >o gleic^falie
123
einfad) fyinjuftigenbe, wanretyenbe/' (Mfynet, II. @. 441 fl.
2Biner, <3.456) ov*i fief)t Ogl. Sot). 13, 16. 9atf(). 6, 28.
21. 9, 9)j fonfl fMtt 3o&anne6 au$ ba8 moTsvstv mit
bem ywuoxsiv jufammen (IV, 16. Sol). 6, 69). Sffle biefe
23egriffe ftnb innerKd) erroanbt unb entfprecfycn je nad) tljrer
befonbern Qjigentfyu'mHdjfeit bcr mannid)faltigen Sttt unb SBeife,
wit Sof)ahncS ba8 lauben, SGBipen ober (Srfcnnen ber Ifiu*
bigen anf^aut, etn rFennen, roeldjeS fo fe^r bte gi'tfle ber
cfyriflltcfyen |>eil6erfa^rung tn fid) fd^He^t unb con bcr perffins
lidjen Sebcn6gemeinfc^aft mit bcm rfannten fo unjertrennlid;
ift, baf in etner fitnie mit bcm //^rfcnnen" ottcS obcr
6i)ri|lt bic //fitebe" 311 ott unb g^riffo (II, 3fU.) unb ba6
,/sBietbcn in tym" fle^n fann (SS. 6. II, 5fT. t>gl. 3So^. 11),
o erfcfyetnt and) an unferer teffe Da8 ytvwowuv nur a!6
ber eigentfytimlid) ftgnificante StuSbrucE, weldjer bie ungenauerc
SSorjleQung be8 OQKV beftimmtj benn gerabe weil baS //eljen 77
nidgt in ftnnlt^er SBeife wrflanben roerben fann, ijl cine ge
wipe Sfmweifung jwerfmd'fig, urn bte fropifdje 93ebeufung beS
na'^er ju bejeiduien.
SS. 7. SKit Uebreic^em @rnfle fdja'rft ber Stpojlel feinen
t>or jeber Sta'uf^ung fie warnenb, baB tin $aupfs
fa^e II, 29 au8gef^rod)ene unb btS^er nad) oerfdjtebenen (Set's
ten fyin cntwidfelte runbgefe^ ein, roeld)e ba6 ganje f)etltge
Seben ber au8 ott, bem geredjten, eborenen bcflimmt unb
oon bem unbenleben berjenigen, tt)eld)e ^^riflum nicfjt m
f annt fyaben , fc^Ied^ttjin unterfd)eibet. )urd) ba ST^tin ber
eredjtigfett (TVJV ^jtaioa.)/ w> c fc bem SBefen otteg ge>
map ifl (II, 29), rote fte feinem efefce entfprid)t (III, 4), rote
fte burd) bte ered^tigfett 6^rijli, in roeldjem roir ftnb, gefor=
bert unb mfiglid) gemad)t roirb (SS. 3. 5. 6. 7), foUen roir
unfefylbar beroeifen, bap roir roirflid) ^inber be8 gerec^ten ot=
te6, bap roir felbfl geredjt ftnb} nur ber if! geredjt, roelc^er
bie ered)tigfeit tfyut. 3m lebenbigen Sufammen^ange mtt
ber oorfyergefyenbett-^aroflefe, befonberS mit bem |>auptfafee
II, -29, auf roeldjen aud; ber SBortlaut con SS. 7 unjroeibeutig
jurucfroeift, l^at ber @a^ be8 fyo|W8 feine djroterigfeit.
124 I 3fo$,-ll;r29-- V, 5.
Xreffenb fyat fdjon )ecumentu8 bte (Sinffigung unfereSSSers
feS in ben jufammenfya'ngenben ebanfengang marfitt: o
noidav iyv dwcuoavvyv eyvowev tov diucuov / divtaioe
, <as xott exeivos <?/ eafiv , nur baf) er irrtfyiimlid) ju
bemerft: tovTeovi 6 d-tog. Decumentu6 itberftefyt,
fo ric^tig er aud) auf ben runbgebanfen II, 29
bap SotjanneS fd;on on S3. 3 an neben ben
b. fy. ott, beffen ered)ttgfctt fo genjijj unfer Sl^un bcr
recfyttgfeit befiimmen muf, at8 mtr au8 i(jm geboren iinb
gleicfyattig geroorben finb, nidjt nur bte concrete 9hmn be6
pojtttDen gfittlidjen efee8 (25. 4), fonbern aud) ba lebenbtge
SSorbilb be8 verfiJnltdjen (Sfyrijhtg gef!ellt |)at. So^anneS fann
unfere otteSftnbfdjaft unb bie rweifung berfelben in einem
geved)fen, gottd^nltd)en SSanbel ntdjt anberfi benfen, al6 e8
ftd) im nrirflid)en Seben ber ta'ubigen oet^alt, b. 1). nur im
Sufammen^ange mtt ^rt|!o. @o eritetf! ev aud) ^ter tt)tes
bet- auf ba8 uonfonunene SSorbtlb (S^rifli, weW^em bte ered)=
tigfeit ebenfo etgent^iimlid) unb unmet gegenroa'rtig suECmmt,
wte bte Stetntjett (SS. 3) unb bie unbebtngte rei()ett oon aller
@iinbe (93.5). @d)on II, 2 wurbe SfyrijhtS 8'wuios genannt.
SSon tt)m gilt rote oon ott: div,ai6s soviv (II, 29)j benn
nid)t nuv ber S5egri|f diKuioe ifl S3. 7 gan$ wie II, 29, fon*
bern aud) bag SGIW tjt in gleidjet trenge al8
(ogl. 83.3. 5) ju oer|let)n, nidjt.aber mit rottu6
Iteuten: Nam sic et Christus ipse Justus fwt, sive Deo pla-
cuit, recte semper agendo.
JDer et^tfd;e mnbfa^ S3. 7, beffen unt>erbriid)lid;e ul=
tigfeit burd) bie I)erjlid) roawenben SBorte veuvia, ftydsis
nlav ci.fo) v/.tae on orn ^erein tnarfirt wirb, ru!jt alfo
im Sitfammenfyange mit S3. 6 unb ben twtfyetgefyenben SSetfen
ganj auf bem |)auptfa^e II, 29. @r erfdjeint al8 eine neue
SBenbung unb Sfnrcenbung befifelben, inbem l)ier *>on bem
noiwv IY^V ditooLioGVMjv pra'bicirt n)irb: dlxatos 0it xiA.,
roafyrenb bort won bem noiwv i^v dwuioovvyv auSgefagt
n?urbe: e| uvtov yiyivvytat. 9lad) bem efe|je be8 ^)aral=
fonft mit urn fo ftnnt)pllerer $ein*
I 3W III, 7. 125
freit befolgt, al6 baffelbe nid)t in leeten ^tytafen obet a'uper^
lidjen .Katagotien fonbetn in lebenBDoHen unb infjaltgfdjroeten
Cnfd>auungen betufyt, ift bemnad) ju etroatten, bap ba6 rf/xaio.c
eoTf xrA, 83. 7 jenem | inov yeydvvyicti bet @ad>e nad)
entfpredje. Sft btc6 abet bet gaDI, fo getta'ljrt einetfeitS un?
fere @telle ebenfo wenig wie jener .f>au^tfa^ II, 29 ben fatfyo*
lifd)en SfuSlegern einen SRurf^alt, wenn fte meinen, bap bet
SWenfd) nid)t burdj ben lauben attein, fonbetn butcfy gute
SBetfe neben bem lauben t>or ott gered)t werbe, unb fo
liegt anberfett8 aud) feine SBeranlapung oor, bei ben watnens
ben (tngang8tt>otten jiiyd'eis nhvtvdvw vftds an bie beflimmte
etnet Strlefyre, etwa an einen anttmontfltfdjen nojiis
ju benfenj oielme^r mad)t bet Sf^ojlel, at)nHd) rote
I, 8fll., ba fd)led)t^n giittige (Sefefc be8 d)ttjllic^en SebenS,
ale etneS auS bem qeted)ten ott gebotenen unb in bet e=
/ \j
metnfd)aft mit S^tiflo befiefyenben SebenS, gegen jebe jut Un=
geted)figfeit etlorfenbe Sciufd)ung geltenb. Dben, I, 8ffl.,
^atte er, n>eil et bott con ben Sefetn bie jlrenge unb wa^ts
fyafte elbflbeuttbeihing fotbette, uot jebet befd)6nigenben
@elb(ita'u[c^ung (tavvovs TzAarwjMcv) geroatntj fyiet, TOO eS
|td) me^>t wn eine ttjatfrafttge, aud) nad) aupen J)in (tc^ be*
roa'^tenbe (Srmeifung be6 SebenS auS ott ^anbelt, liegt e6
n%t, bie Sa'u(c^ung, tt)ie fie on aupen. fommen lann, ab=
juwe^ten. SDa6 roarnenbe SBort be8 StpojletS gilt gegen je=
-ben, welc^et un^eiligen unb leicfytfettigen @inne mit bem
S.bun bet cvecfyttgf eit , roie e6 ben roitflid) auS ott @k=
borenen jufdmtnt, ntc^t 6Hig (Stnfi macfyen roiU. S^otljwenbig
ift alfo eine SSejiefyung auf beflitnmte Srtletjtet nidjt; uns
wal)tfd)einli(^ melme^t ifl biefe (ogl. @. 98) roegen bet aOges
meinen |)altung bet SZebeweife, wobutd) e6 ubetbiee unmfiglid)
tt>itb, ttgenbetne genaue SSotfhttung on beflimmten Srde^tern,
fal!6 foldje com Slpojiel gemeint finb, ju geioinnen. 5Die im=
petatioifdje $otm ber 3Botte ft.ydeis nfavniw v/itie ijl
iibtigenS ganj n>ie bie ctynltcfyen JRebeweifen Sit. 2, 15. 1 Sim.
4, 12 $u beurtljeilen. (6 bebatf nidjt bet Something on
e n e t (pgt. auc^ S. S a n g e) , bap nid)t bie Betful)tet
126 1 3o$..Ilj 29>-! V, 5.
felbfT angerebet feien unb SofyanneS nur fagen wotte
@ud) nid;t erfflbren" (&tc. 21, 5. 1 (Sor. 6, 9. 15, 33).
iftiemanb fott <ud) ta'ufdjen, fagt SoljanneS, eS barf nicfyt ge*
fdjeben; unb er fefct -ftdj.mtt feiner SBarnung bagegen.
SBaS nun bic bogmatifd)e unb polemifdje tit8arbdtung
unfereS SSerfeS anlangt, fo. fyat fdjon 8 91- a bte eigenttjumltc^
Fat^oli(d()e S(nfirf)t ertreten, tnbcm ev urtfjeUte, So^anne6
flrettc rok SacobuS gegen bte fe^ertfc^e Sefyre, quod cognitio
fidei sine operibus sufficiat ad salutem. @r erfltfrt bal)ev
not. ir^v dixttioovvyv burd) facere opera justitiae, unb
fefct bem dlxtxtos eati t)inju: non ille qui credit sine operibns.
>ie fpciteren fatf)oUfrf)en Snterpreten, wte <Smfer, @fttu,
6. a Sapibe unb $irtnu8, fytetten in bemfdben @inne *)
ba6 jofyannetfcfye SGBott ben ^)totef!anten entgegen, unb tnanclje
protefiantifctje SCuSleger, beten tationalijtrenbe unb pelagtanis
jtrenbe 9lid)tung mel)r mit ber fat^olifrf)en S(nfd)auung8n)etfe
ubereinjltmmte, nrie @octn, gpifcop unb 95enfon, fyaben
in ^nHd)em <2inne geurt^eilt, wenn fie aurf) it>re S0?ip|lim=
mung rotber bte lautere protefiantifd)e SCnftd)t nicfyt immet fo
beutHd) au8fprad)en, wie rotiuS burcf) fetne Umfd)veibung :
is demum apud Deum Justus habetur et ut Justus tractatur
qui actiones suas ad Dei legem componit. S)er proteflanti=
frf)en S(u6legung bagegen (gl. Sutler, 6 alt) in, @. @d)tnibt,
6aloo, @^ener> S. Sange, Steanbet it. a.) liegt bte
fcfynftgemafe Sfnfdjauung ju runbe, aU beren Sftotto man
ba8 SBoct 8utl)et6 (ermon Don bee Sveitjeit etneS 6t)vijlens
menfctjen. SBafd). XIX. @. 1225) betradjten ?ann: ,/ute
fromme SBerfe madjen nimmerme^r einen guten frommen ;
9)?ann, fonbern ein guter frommev 3D?ann madjet gute fromme
SBerfe. 9Hfo baf allewege bte ^3erfon jut>or mup gut
*) Slut unbebeutenb roci^t g. a Sapibe oon ben iibrigm
ab, tnbem ft ju not. r. dixatoa. bemerft: Non ait qui facit opera justaa,
sed qui facit justiliam. peccatores enim et poenitentes faciunt ali-
qua opera justa et lamen non sunt jusli , nisi dispositive et inchoa-
tive, quia non faciunt omnia a lege Dei praescripla.
. HI, 7. 127
unb fromm fein or alien guten SBerfetj unb gute SBerfc fol=
gen unb auSgefyn on ber frommen guten $erfon" gleicfc
twie, mcint er, bte Sriicfyte auf ben SSa'umen, ntcfyt aber bie
SSa'ume ouf ben $ritd)ten n>ad)fen. SofyanneS forbert ba6
Sfyun ber ered)tigfett nicfyt al8 bte 33ebingung, unter roel^ev
n)ir geredjt ober gerecfytfertigt werben fellen, fonbern al6 bie
SBtrfung unb SBet()fittgung unfereB fdjon or^anbenen , au8
bem gerec^ten ott f4>on geborenen (II, 29) 8eben8. anj
vtc^tig ifl bte bogmattfcfye Unterfrfjeibung einef gemina Justi"
denominatio, n>el^)e 6nio gegen fituS geltenb mod()t.
Justus, fagt er, fyeifk etfllid) ber, cui imputatur justitia Dei
sine operibus, jroeitenS bev, qui operibus justitiae operara
navat; jeneS falle unter ben 95egrtf ber justificatio, btefeS ge*
in bie sanctificatio, unb nur oon biefer fet ^ier bie JRebe.
Srrtbum ber FattjoUfc^en Sfu6(egung / weldjec fc^on bei
II, 29 beutltd) ^etDortrat, bejie^t in einet untt>tflfut>vHd)en
SScrfc^ranfung bet; beiben liebet beS ii>^anneif4)en a^egj
benn SoljanneS benft nidjt ba8 diwtiov etrai als (Srfolg ober
SSBkfUng be8 noislv tyv dwmoavvyv , fo : n>enig Wie er ba
e'je vov &sov yeyevvija&cti (II, 29. Ill, 9) ober ba8 fiisvtiv
Iv Xp/OTtf5 (SS. 6) Obet ba6 fooQaxevcti unb syviottfvat avtov
(9S. 6) obec ba6 VMVOV vov faov etvttt (S5. 10) a!6 ben
6'vfolg toon bem notelv vijv dMuioavwqv obec oon bem ov%
afittQiccvftv benft, fonbetn jene& betrad)tet unb fovbert er
bie nott;wenbige (Srroeifung unb JBetbfitigung on biefem,
unjweibeutig barauS ^eroocge^t, ; bap bte'im roefentlidjen
e&alte bureaus ^aratleten S3egrife balb in perfectifdjer (ye-
ycvviJG&cit II, 29. Ill, 9 ew^axcVa/, lyvQwevat. SS. 6), balb
in pra'fentifd)etr ^onn (o fievow 8S. 6. Ax. soft. SS. 7. vd*vov
T. &. fait, ex V. &EOV savi SS. 10) oorgejient wetben. SBie
Sol)anne6 8S. 6 fagte, bap ein in G^ijio S5leibenber ober ein
au @ott eborener, ein eredjter alfo, ntd^t fitnbtgf unb
eben burd) fein Sftcfytfi'inbigen fein gottlic^eS Seben erroetft
bap bagegen ber iinbigenbe fid) burd) fein (Sftnbigen al6
einen fofdjen barjfedt, welder 6^ri|!um nid)t erfannf, feine
emeinfd;aft mit tym ^>at, nic^t ein ^inb otteS ifl: fo ur=
128 1 Sot); Uj!2ft'~ y, 5.
tfyeilt bet Sfyojlel audj SS. 7 bem Sufammenfyange bet ganjen
(Sntroicfelung P,on II, 29 an gemap, bap nut bet, roeldjet bie
etedtfigfett tfyut, jtcfr al em getecfyteS Jftnb be6 getedtfen
otfeS, al8 ein nritflicfyeS lieb in bee emeinfd)aft mit bem
getecfyten (StjrijluS auSroeifh tu bem nomv T. dtxaioo. ift
ein gleicfyet Sftucffdjlup auf ba8 dinettes eavt H-rA. &u mact)en,
rote t>on bemfelben notsiv T. dixaioo* auf ba en TOV &tov
t (II, 29), tt>eil |id) ba erecfytfein bev ^inbev
in bem fyun bet gottd'()n(id)en , bem gflttlicfyen efe^e
unb bem aSocbtlbe (Sfyrifit entfprec^enben erec^tigfeit be*
urEunbet.
S3. 8. SBenn man fagf, bap 93. 8 (o -not- T. a'/'a^O
einen egenfa| ju S3. 7 (o not. T. diiuxtoa.) Hlbe (SfttuS),
ober bap So^anne ben le^ten ebanfen pon- SB. 6, weldjev
ju ^att fcfyetnen fiJnne^. .nid;t .nut bejla'tigen, fonbetn nod)
fdja'tfet au0f^ted)en n>pHe (@. @d;mibt), obet enblicfy, bap
95. 8 ein neueS 5ltgument wtbet ba6 unbigen entfyalte
(^tfcatot, e^tfcop, |>unniu6} pgl. @.96), fo finb in
.bem.aflen p.eteinjeUc Slnbeutungen be8 ticfytigen Bufammen*
Ranges entljalten. JDe;9lotl)roenbigfeit, bap bie -JUnbet ot
teS i^te ebutt au8 bem gete^ten ott unb itjre emeins
fdjaft mit bem teinen, fiinblofen unb getecfyten ,(l)tifhi$ buvd)
ba St)un bet etecfyttgfeit etweifen, ^at bet .Sf^ojitel fotts
rocifyrenb bie ganjtid^e Unettta'glli(^feit be ; (Sunbigen6 mit
bet otteSFinbfc^aft unb bem SSleiben ,tn 6()ttjlo gegeniibetge?
fleltt. @c^)lagenbet fann bieS nid)t auSgefptocfyen werben, al6
wenn gefagt rottb, bap bet unbigenbe ex TOV diafioXov
smiv , benn fyiemit ifl bet, fc^teienbftc egenfa^ ju bem ye-
yfvvfta&ai IK tov &GOV obet bem lexrov v* &eov elrai bf s
jeic^net. JDie @iinbe etfdjetnt fo ganj offenbat at6 ba wfidig
ottmibrige,, wdc^eS ftc^ unmo'glid) in ben ^inbetn otteS
finben batf, al8 ein Seufel8n)etf , n>eld;e8 ^^rijluS, bet pet*
f(jnlid)e SDffenbatet bet giJttlidjen etedjtigf eit , 511 jetflfiten
etfd)ienen tfl, Welches alfo unmo'glid) on ben in (^tifto 93lei=
benben gettieben wetben fann. STiefet unb ..PoHet fann alfo
bet SBibetfprucfy bet <Siinbe ge.gen bie eted/tigfeit otte8,
,Y 1 g<$ HI, &/ ; (129
beffen iftinbet wit jtnb / nid)t batgejleflt ,roetbei oWi'iini Sfc;-8
gefd)ief)t j beS&alb gelangt aud) - bie ! aflgemeine Gntnnrfelun'g
jencS f>auptgebanf enS II, 29 mit 93. 9 unb bet ^etjleh $a'lfte
ibon S3. 10 jum Stbfcfyltip c , roe^er ; gerabe mit bem ulc|t
au6gfprod)erien ; gfwaUigjlen r cbanfen *(SSi 8) geg'eben roitb,
Wit bet jroeiten |)filfte on 33 10 wenbet fi^ alSbann bet
SCpojW con bet; adgemeinen Sorbetung; be8 S^unS bet -.e*
tedjtigfeit ju bet befonbetn 'atj!eUung bet gottafynlicfyen unb
bem SSbtbilbe 6()tijlt ' ehtftjtecfyenben eted;tigfeit bet;lRinbet
otteB : in bet SStubetUebe. > ! ! ,
Sa0 Utt^eil be6 5(|>ofielS o noiwv
ex tov'dia'flokov-ltiv-iv etgtebt^fttf). im
mit bem con II, 29 an SfuSgefiifytten. aii6 bet SSotauSfe^ung,
butd; wcld)e jeneS Utt^etl fogletd) begtiintet witb: oti an
uQyijs o ^/?oAo5 dfictQ<Hxvsi. SBie nfimHc^) ott bet Utquett
bet eted)ttg?eit if!, fo mup bie ttnbe/ welcfre ja bet au6btiirf=
li^e SBibetfptud) gegen bte gOttlictje eted^tigfeit'unb bie )ffen=
batungibetfelben im efe^e unb in (Sljtiflo ifl (SS,i4. 5)/ al6 ein
SBetf be& SeufelS (%. r. ^/^. S5.8) -Vettadjtet roetbenj -beit)=
nad) ijl ba6 woi> xiji/ apagviav -(gl. SS.4.) -^- etn STuSbtucf,
icelc^et noc^ ftgnificantet unb ptacifet ifl, ale bag einfad^e abet
im inne gletdje afiuQTaveiv S. 6. 7 :; ~ ebenfo genoip ein
3eici)en (ogl. SS, 10) be efvat ex -FOV SiajSolov^ ! al6 ba8
noietv vyv dtxuioovvtjv bet 25eroei8 fiit ba6
t^eow obet yeysvvyo&ttt stt T. ^'ift. )ie ' gtofe ;
Eeit beS apoftolifcfyeh ebanfeS liegt nt^t nut in-bet
lung oon bem SIK^OS iibet^au^t, einet $otfleflung> weldje,
tt>te ba ganje neu^ S^ejlament jeigt, fiit ba6 d)tt|llid)e.SDens
fen unentbe^tlid) ifl*) unb'bod)^o fcfyrcet ftd) lauSbenfen Id|t,
fonbetn and) bcfonbet6 in bem tealen SSetfya'ltniS, weld)e6 So?
Cannes bem SfuSbtutfe EH vov <J"m/JoAoti etva/ jufolge $Ymf4>en
bem ( Seufel unb bent finbet ftotuitt. Umgangen obet auf
*) ffSjl (5l)tiflu6 gefommeir, urn bie SBcrfe be6 SeufelJ ju jcrpbren, fo
brau^te er id)t ju tommcii,' ttjenn rt'liinm Seufel flofr^'flubt't8 ttntn
Smftl, (tbcr ntir at* yfifonipcdtibn bee ; bfk ^rincipS, ^ut/ : fo
dn, (S^ripuS :al8 unperfanlirf?e 3b. @trauf r
II. 9
130 1 3o$.,*l; 29 CH V, 5.
tine falfdje SBcife geU>:j} nwb bie , dj.roierigfeit ou alien ben
Sfufilegern, roeldK in alts, obet neutatipnalijlifdjem inne bie
9Rid)tigfeit b iofyanneifcfyen .93otau&fekung,rb.af bet &/SoAos
nriiflid) eyifltte unb in bem menfd)ltd)en l)un be* tinbe
feine funbige SGBirffamfeit beurfunbe, geleugnet foabcn, mflgen
fte nun, wie^emler, itm ben SC^oflel nid)t in. einem jubifc^en
Slberglauben befangen erfc^einen ju lapen, jene ganje SSor(leI=
lung ben fyflrettf^en Subendjtiflen jugefc^oben (Sic certe ipsi
libri Judaeorum sacri, sicut interpreter! Judaei solent, docent
ab ipso rerum humanarum initio diabolum esse auctorem el
promotorera peccati perpetuum), obev, nrie betfelbe @emler
unb SSaumgartensStuftu^ geurtt)ei(t J^aben, bap aud) bie
6l)ri(len fify \entt jubifdjen 9)&rafe. in ^ijlorifd)em @inne ^tten
bebienen fflnnen, bap abet //bie jtibifcfye Se.fytfovm cfyne bogmatifc^e
S3ebeutung nuv gebraud)t roctbe, ben JBegtiff bet @unbe al8 beS
ottfeinblid)en ju oerflarfen'' (S5aumg. = 6i:uf.). SSon biefer
SSorauSfefcung au8, ba^ bie jol)anneifd)e SSotfleflung on bem
eine irrige fet, l>at man ferner ba6 eivai en rot" dVa-
entweber ttetfliidjtigt, n?ie to tin 8 (indole diabolum
@. . Sange (//a^nlid^bemSleufel")/ ^)aulu(//geifiig
penwanbt"), ocin, <3d)ltd;ting, Spifco^, SJofenmuU
let lu a., ober mxin fyat (pgl. 5Bb. ^..XCV), wie aud) be
SBette ju SoJI). 8/ 44> bem SofyanneS einen //jtttlid)en SDua=
liSmuS' 7 porgetporfen. egen ben lefctein Srrt^um, ju n>el=
djem bie jot)anneif(^e Steberoeife S(nlaf ju geben. fdjeint, foaben
bie fird)lid^en Sl'uSleger, JDibymuS an.itjrec pifee, unermublid)
proteflirt unb treffli^e SBinfe jur ric^tigen Sfuffapu.ng be6
Sejcte8 gegeben. JteineSroegS, fagt 5T>ib^mu8, fei in unferet
teUe .eine put on ber Srrle^re ent^alten) baft bie tinber
uon Uiatur unb i&tem SBefen nad^ teuflifc^ feienj vielme^r fet
nur eine SBirffamfeit; nidjt bie wefentlic^e 9lafut,be8 S^eufelS
in ben flnben, welc^e mit eignem SBiden won bem 9)(enfd)en
get^an njurben^ ju er!ennen (increpandi sunt haeretici, dicen-
tes, eos qui peccant, naluraliter malos ex diabolo esse.
diabolus enim non substantialiter sed voluntariae operationis
indicium est. Posita est autem et causa, propter quam ex
eo , sunt peccatQ^eSj palam feciens ;npn . ^ubstanlJ^m if ejus,
sed operatipnem. Peccare.naipqjjp pperatio est, nullus ; au-
tem naturaliter hoc ,agens. igitur peqcare,; volunjtariurnjiest).
jDje SBerfe be8 $eufeJ6, &...&. ..jbfc @unben, f.flnnten ja au$
gar mtf)l &pn @$riftp jerfttftt werben, wcnn ftc nt^t yoluii-
taria, wfircit/ |o,)t>ern juie natfitli^n (Subftonj be6 ttnberS
(si essent substantialiter),; fci .bod) feeti Steufcl felbft
feiner j^u^anj jia,c^ Mje, fpnbern u^riinglid^ gut ge=
fdjaffen unb burd) fdnen .SBiflen bfife igeroorben. , Srefenb
fagt in bcmfetben @innc ,aud^> Sf.ugufljn, beffen ^olemtf ge=
gen manidjjiifc^c SpJipbfUtungcn frctlirf) Hater unb tiefer. ijl,
ale feme eigne ni^t re$t ft^ere ^tflfitung: De \diabqlo ,eist -
imitando diabolum. Nam neminem fecit diab.plus, neminem
genuit, neminem ereavit. Sed quicunque fuerit imitatus dia-
bolum, quasi de illo natus fit .filius diaboli imitandOj non
proprie nasccndp. Omnes peccatpres ex Uiabolp nati
sunt, in quantum peccatores. Adam a Deo faetus est, sed
quando cpnsensit diabolp, ex diabolo natus, ,est, et tales
omnes genuit qualis erat. Ergo duas nativitates attendite,
Adam et Christi. Duo sunt homines, sed unus ipsorum
homo homo, alter homo Deus. Per hominem hominem pec-
catores sumus, per hominem Deum justificaniur. Nativitas
ilia dejecit ad mortem, ista nativitas erexit ad ,vitam. nati-
vitas ilia trahit secum peccatum, nativitas ista liberal a pec-
catp. Idep enim venit hpiup Christ,us , ut solyeret peccala
hominum. , >tefe (Sjlfiute.t un<j Sf u g u ft i n ent^filt tm 3efent=
lidjen attef, roo6 t>p.n ; ben S(u6legern beigebradjt ijit, urn bie
io^annctfdjen SSotte gegen jebeS 8Ktpi?er^nbni0 in mammals
fc^em ot>et buaJiflif^em @mn,e ju cerroa^ren *, pgl. bef. S5/eba,
@. a Sq^ibi?, 6a.lt) in, S3e^a (non quod ipsam substantiam
animae cpfrumpat, ut pestis ilia Germaniae Flacius Illyricus
docuit), 3. Sange nb 25 en gel (ex diabolo non est gene-
ratio, sed cprruptio). SSet ofien fd^lagt namentltd) ber e=
banfe butd), ^roelc^en fd)on Drtgene^ (bet 8ad)mann) |tnn=
oott unb auf ^runb be8 gefteS auSgefprp.^en l)$, baf nidjt
o.pn einem yeyepvii(j$ai SK vov SiaG\ov, fpnbern nur opn
. . ' ' " 9*
132 1 Sofr Il| [ 2tf'..iV, 5.
cittern elvat in t. & bie 0tebe fei, nrie namenttt'd) SSeng'el
anmetEt: ex diabblo, tahqiiam filius VJ 10; non tamen hie
difcitur genitus, neqiie semeh, sed opera/ 5Da6 @ein ;; aU8
ott" fefet, roie ba8 patattete // 2Meiben ; ii ott ", ba8 fccr*
fyergegangene //eborenfein au8 ott'' ordu8 Unt) beflel;t t>a=
fcurd), fcap t>er //amen/' welcfyet ; ba6 : -Scben ciu& ; ott cv*
roecft f>at, in bem> roeldjer eih ^ihb otte6 geirorben tj! unb
fo gegenwartig tji, ;/bldbt w (85; : 9)"j ; ! t>agegen nwfl to6 e?rat
ex TOV dtaflokov, obrco^l bie Somf^onbenj tiefer SSorftellung
mtt bem sivat IK tov &sov um fo wcniger t>enwfd)t roetben
barf, al Sot>anne6 oud) bte SSegtiffe T(y TOV ^eov unb
iwva vov dtujSohov (S3. 10) einanber entgegenjletlt unb
ben Steufel al8 ben //SSater," au n>elc^em bte unglfiubtgen
iinber jtnb (So^. 8, 44), bejeid>nef; bocl) auf eine S3orau8s
fe|jung ^tn, weldje bem ycyewija&ai sx TOV deov ntd)t 5Hig
entfpnd)^ unb gerafce ^terin Hegt ber ruiib, roe6fylb bte jo*
ljanneifd;e SSorflefliing ritcfyt bua(tjJtfd)er -S(rt ; 'iji. i Stu8 ott
geboren tuorben ober ^inber otteS gen)otben jtnb bte,
weld)e e gegenwartig //jtnb," inbem fte fraft ber uon g^riflo
itwen baju gegebenen S0?acl)t gUubig gejtorben, nrieberges
boren, in bie emeinfdjaft be8 SSaterS unb be6 @o^ne8 aufs
geriommen, au& bem Sobe in ba8 Seben perfect morben ftnb
(II, 29. m, 14. V, 11. Sot^ 1, 12. 3; 3 fll. 5, 24 it. f. ft).).
25tefem im Seben ber <$lfiubigen gemad)ten Sfnfange, biefev
(Spi^d)e, on roeld)er an baS nelte 8'ebeh du8 i>tt ober bte
otteSftnbfd;cift battrt, ehtfprid)t tni Seben befientgen, weldje
//au8 bem Xeufel ftnb/' >veld)e //^tnbet be6 Seufel(6 ftnb,"
burdjauS nidjt&j e6 gtebt feine SSiebetgeburt on unten, bie
einer 2Btebergebitrf uon oben entgegenffanbe, unb ba8 natfirs
Iid)e Seberi be6 aKenfdjeh wirb nid)t butd) einen teufltfdjeh
amen ju einem te'uflifdjen Seben itmgefdjaffen in aljnlidjei;
SBetfe n>ie dKerbingS bag natiirlidje Seben be SWenfdjen 'buvd;
ben gijttttd)en amen ju einem gCttlidjen Seben umgefdjaffen
unb wirflid) neugeboten trirb. SSielmel)r ntit betien, tveldje
au6 bem S^eufel ftnb, ifl ba6 nid)t gefdjefyn, Vcoburd) bie
laubiggewotbenen ^inber otte6 gwotbe'n ftnb r ;
IIIj 8. 133
aud) mit jenen tya'tte gefdjefyn fflnnen unb foflen, n>rt$ mit
biefen gefdjefyn iifJ, >ie.tfl ein neuer unb jroar ber .fjaupts
geftd)t6punct, t>on wddjetn au bte jofyanneifdje SSprfletturig
be8 alvttt In vov dtaftokov al6 nid)t bualifHfd) ftd) jetgt,
rote i?cnn auc^ ,aHc runble^rcn ber io^anneif^en S^eologte,
weldje mit jener SSorflcllung tm Sufammenfyange jlc^n, jcben
$Dual|6tnu8 auSfdjUefien. SBtc btc gefamtnte @d)6^fung, nid)t
cin eworbeneS auSgenommen, oon ott ijl, butd) ba6 enige
SBort gemad)t (3ofc-.V3),-fo tfl aud; fiir ben ganjen xoo/ws
ba6 neuc gattlictje Seben befltmmt (U,2. IV, 14. SoM, 16ff.)}
eon etricm Drigtnettcn cgcnfa^c jreifdjcn otte6!inbern unb
SciifeI8= obcr aBel^inbern/ von. einer bualiftifd) bcterminirten
9iaturnot^n)enbtgfeit ifl fo ivenig bte Stcbe, bap Dielmefyr jcbcr
lAubige., tt)drf)et au6 cincm 2Bdts obcr ScufdeFinbc cin
otteftnb gewotbcn tfl, ein rebenbeS S5?tf^icl om egcns
ttjetlc ift. Senn bte Stnfcfyauung l>ot allerbingS aud) Sofyan*
ne6/ bap jeber SRenfd), nad;bem etnmal bie @iinbe in bet
SBelt ^ectfdjenb geworben tfl (V, 19), oon S^atut nid)t dn
^inb otteg, fonbern ein ^inb beS SleufelS tfl (ogl. 6^ef.
2, Ifll.). 5Die rein natiirlid;e ebutt (Sol), l; 12. 3,6)
fte^t beSfyalb bet ^leugeburt au ott gcgeniiber, roeil bie
jitttidje (S^a're jener ^leifd), SttanneStwfle,, 2Be(t, unb infofern
ginflernie, Siige, Slob, Sfieid) be6 SeufelS, be6 pifien biefer
SSelt, tftj bagegen bte (Slemente ber eburt an6 ott ftnb
eiji, unb jwar ^eiliger eitf, gid)t, SBa^eit/ 2eben, e*
metnfdjaft mit? 6^rtflo , bet ben eufel gettdjtet, itberwunben
unb feine SKerfe unb |)evcfd)aft gebcod)en ^)at. 66 entfpridjt
ba^er ntd;t ber SSocflettung beS So^anneS , wenn man baS
stt TOV duxfioXov <7TfV barauf bejie^t, bap ber Seufel forts
n?%enb ben itnbigenben oerlod'e unb jum iinbigen an
tretbe ((Sfl, . @d)mtbt, ealoo, pener, 3. Sange,
S5eja/ S^eanber u. a;), obn>ol)I biefe StuSlegung, weldje ben
realen Sufammenfyang - jifd)en bent finbigenben unb bem
ettfel teptgema'p fe^a'lt, bem inne beS So^anneS n%t
fflmtnt, ale bie rflfirung on einer Smitatipn beS Sleufele,
bci tveldjev jetiod) ein moralis influxtis, eine suggestio beffdben
134 1 3o. II, 29 V, 5.
tiid)t fhttftnberi foil (gl. (Spifcop, rotiuS u. a.)} 1
mefyr bejeidjnet t> a & slvai .fa T. d!ra'/9. : ben Suflanb be8 tin*
bigenben, weld)et;*eben burcfy fein finbigen, al6 burd) ba6
ftdjere SBaljrjetdjen (pgl. S5. 10)> jeneh Suflanb offenbart.
>urd) bcie iinbigen, fagt >3of)anne6, jeigt ber @unt>cr/ bag
er aii& bcm ^eufel, ein ^inb bc6 ciifd6 ifl, unb jwar t>e5s
fyalb, weil bet ^eufeloon Stnfang 'fiinbigt } bie @iinbe i|l bd6
bem Seufei eigentljiimltc^e ebiet. o roetfl un8
felbfi bcutltdj an, ba6 ?> ex TOV #/a/?6A<w nid)t in
jtfd^eni, fonbern in ett)ifd)em@inne ju oerjle^n, o^ne bod^ ben
9teali6mu6 ber aSorjleflung ju befeittgen. ^ict)t bie ;@iibjlanj
ber 50?enfc^en ifl oon 9latur teufltfc^./ weber eitijelner wa6
bualtflifct) ri?dre ^ , nod) aHer wa& cine befperate iBets
leugniing ; (tyrtfti, te |>eilanl)e6 ader SBelt wd're y fonbern
aflc8, wag @tinbe, SBelt, Sletfd), SinflecmS, Siige imb STob
im SKenfctjen t>eipt, alfo baS ganje SSetberben (corruptio, non
generatio; 93 en gel), welrf)e6 in t>a8 gettltc^e SBerf, ten SKens
fc^en, gebrungen iff, ba if} rt>ir!Hc^ au8 bem STeufel, al bem
luen, Ur^eber lint) bejlanbigem ^ijrberer, unb bie SDarfleUung
on jeneri JDingeri tm w @ttnbigen/' im //()wv ber lingered)*
ttgfeit/' tm ^afen/' in ber ,/8ugc/' im //Unglauben" (SS.8.
10. 12fll. IV, 6. 3o&. 8, 42fll. 10, 26) ifl nid)t6 SfnDereS,
al bie rroetfung be8 //<3ein8 au8 bem Xeufel." Sol)anne6
leugnet burd;au8 nid)t roa8 webev in ben Shorten no^>
im Sufammenfyange liegt bap au8 einem Scufel8finbe ein
@otte8finb roerben fann unb foil, fonbern er fpric&t oon ges
genwartigen 3u|lattben unb bel>auj>tet, bap, gleict)tt)ie an bem
(jun ber go'ttlidjen eredjttgfett bie otteSftriber offenbar
erfannt werben, fo au4) in bem St^un ber unbe biejenigen
ftcfy auSroetfen, weld^e nod^ riidjt Gfjrifhim erf annt ^aben (S3. 6),
nod) nicfyt au8 oft geboren worben jtnb (II ; 29. Ill, 9)>
n>eld)e nod) in fyut n s aturltc^=fiiribtgen SSerfapung ftnb b. \),
au8 bem eufel ftnb} benn ba8 iinbige im natiirlid^en 9)?en=
cfjen, mcfyt ba8 SftenfdjHcfye *), tfl eben n't^'t au6 ott, fonbern
*) SSgl. Form. Cone, tie pecc. orig. . 1. ^6 sqq. Discrimen
igilur relincndiim est inter riatiiram noslram, qudiife a Deb creala
1 3ob. HI, 8. 135
au8 bem eufel. 3n biefem @inne begtiinbet bet 9(po{lel
fcine 33el)auptung, bap bet finbigenbe ftd) alS eincn au6
bcm Steufel eienben etweife, mit ben cfojuprootten : or*
an agy^S o <ha'/?oAoe a/iaptave*. SStcffenb fyat
fdjon; 25eba bie etgentbumUdje 9)ta'cijton biefet SBotte betots
ge^bben: Cum praemitleret ,,ab inilio," subjunxit verbuiri
praesentis temporis n peccat", unb feine @rf Uirung : quia ex
quo ab initio x coepit diabolus peccare nunquam desiit tfi
aflgemein gebttttgt j man fugfe ()fiufig nut bte SSejiebung binu f
bap bet Sleufel fottwa'fatenb bte 3ttenfd)en jum itnbigen oetfii^re
a, $pifcatot, fiut&et, tottuS, Saloo, .^wnniu'S,
. c^mtbt, e. c^mibt, S. Bange, S5cngel, Sficfe,
anbet u. a.), cine SSejiefyung , weldje abet me^t in bem
ganjen Sufammenfyange t>on S3. 8 al in bem SBotte ctfiuQ-
TKvei an, itd) Uegt, unb weldje nantentlid) bann gang unflat
etfd?eint, ivettn man fdjon jene ex T. Aa/J. ^OT/V, n>eld)eS bod)
t>utd) bie Sffiotte oTi V dgfc 6 diufi. aftuQTKvet begtitnbet
tvetben fott, oon-bet inspiratio, directio unb cooperatio be6
eufelS (ogt. 6alob, (SfliuS u. a.) oetflebt. 3Jid)tiget bat
be SBette in bem einfadjen @inne JBebaS nut bet Umfc^teis
bung jtd) begnfigt : //benn t>on SCnfang an ^at et gefunbigt
unb fiinbigfj abet eetgebenS fudjt man bet be SBette unb
83tiic5net nad) dnet (tfla'tung batiibet, inroiefetn bie 2Botte
oil dfictQTavet ba8 oot^ergefjenbe Urt^eil fibet ben @iinbi=
genben beweifen. 2Benig etfd)la'gt babet bie genauete S5eflims
mung ba8 an aQyys '(gIJ Sob. 8, 44)} bem man eine utets
facfye S3ejiebung gegeben bat. JBeba (ogl. and) S3aumgat=
tens@r.ufiu6). benft an ben mit bet @d)o>fung bet ganjen
SBelt jufammenfaUenben SCnfang bet (Syifhnj be6 SeufelS (ab
est hodieque conservatur, in qua peccatum originate habitat, et inter
ipsum peccatum originis. . 33. Ed. Base, p. 645. Can. Syn. Dord.
c. III. IV. .16. Sicuti vero per ipsum . lapsum homo non desiit
esse homo nee peccatum, quod nnirersum genus humanum per-
vasit, naturam generis humani sustulit, sed depravavit etc. Ed.
Niemeyer, p.712. ; ' : /
l-36 ; 1 So. I12ft >V, 5.
iriitio illo, quo ipse factus est, quo etiam creaturarum coepit
origo cunctarum) ! , : tnbem er ttorauSfefet, bajj ber Jeufel, tt>ie
atte (Sngel (inter primas creaturas c.onditi) urfpttiriglid) gut
gefcfyaffen;, -aber alSb.afb gefaKen fet (primus \ oon'ditus - con-
tra conditorem cum suis sequacibus superbus intumuit, per-
que earn superbiam ab initio peccans de archangelo in dia-
bolum est versus), roeSfyalb aui^ Sirinu8 crflfitt: a primo
fereiinitio creationis suae. JDie folgenten Cu6leger fyalten,
unt jebe ;t>uaH|!ifci)e SSorjIeflung abjufc^ndben, bie (S^^fung
unb ben Sfbfott be Seufel6 geflipentlic^er auSeinatiber, inbem
fie ben gaUjber (Sngel ihu/ber (Srfdjaffung bee iibrigen SGBelt
jiifammen benfen; So fagt (SjliuS, ba6 an ap^s fet ntd)t
on ber ,(tfc()affung be SewfelS, fonbern on ber @d)C|>fung
ber SBelt an ju ted|)nen (gl. auc^> ^)ifcator). S'lac^ einer bdt=
ten-SfiiglegiingSweife ifl au8brii(fHc^ ber ecj^e Ebfafl be Seus
felS (^unnt:u6, (Saltnn, 6aloo> 3. .Sange, 93engel,
Sarf)mann, . 9leanber, @anb.er u. a.) marfirt, rca'fywtb
enbltd) norf) anbere'(8udfe, be SBette, SBritdfner) an ben
SCnfang be iinbtgenS b; b. . an ben menfdjlic^en burrf) ben 5eufel
oeranlapteh iinbenfatt benfen. (Sine entf4)tebene SBafyl itntet
biefen Tnftrf)fenv wenigj^ene itnter ben bciben lefcten, ba bie
betben etften ferner tiegen, tjf au iinferm Seyte I aum 511 ge=
nnnnett} bagegen toirb in ber eangelifc^en^aranelj!ette
8, 44) bie 95ejte^ung auf ben merifcfyttcfyen iinbenfatl
ba8 ^)ra'teritum yv,, n)eld)e6 auf ein genjifjeS ^actum
t{)eil8 burrf) bie SSorfleflungen, ba{? ber Sleuferein
unb .ein Sugner 'fei, inbidrt: benn burc^ lugs
nertfcbe SSorfptegelungen be SeiifelS ftnb bie 5Wenfrf)en in
(Sunbe unb Sob gelodft. S)ie (rfld'rung be8 an uQ%ijs &N
bem Sfrifange be menfdjlic^en @iinbtgen6/ weldje narf) bem
^araUeli8mu8 won 3oty. 8, 44 itja^rfrfjeinlic^ iff, empfte()(t jtd)
aber aud) baburcf), bap jte bie :oon benS(u8(egern mit Unrest
in .'bem ctftttQiavei an j?d^ obet in bem lx vov ^/?oAot; , ge=
fud)te SBejie|ung auf bie teu(lifd)e SBirffamfeft in bem menfd)s
Hctjen tinbigen an bie |>anb giebt, eine S^ejietiung^
aHerbing8 tm Sufammenljange liegt unb fogldd)" b.atin
1 30k III, 8. 137
fritt, bap bie itnbcn al, ,/SBerle bc8 , SEeufelfi^; bejeic^net
rcerben. SofyanneS begrunbet; fein Urtyeil : >/n>er bie @unbe
tfyut, tfl au8 bem eufel" nicfyt fo, tote bie metflen Cu8leger
meinen: //benn on Sfnfang an teijt bet eiifel bie 9Renfd;en
ju.r.@finb.etfy btefe SSorfMlung Hegt unmittelba} nicfyt in bem
ciftctQ'ietvet..-uvfo ift auc^ jur drflarung jeneS i* T. tiiap.
etniv nid)t auveid)cnb mdmefyr benft Sot>anne8 ben SEcus
fel al ben Utfunbe?, wlcfyet fic^ on Sfnfang (be menfdjliV
djen unbigenS) an al6 <inen^a'tei;::ber@unbc bewfibrt ^at,
beffen eigent()umltcf)e 8eben6fpl)a'te ba8 ajuKQiaveiv ober ba8
noteiv vyv ufinQTiuv iff, fo baf jebev aRenfd), roeldjet burd)
(ein noiKlv tr/v afiaQTiav in jenem teuflifc^en (Slcmente fid)
bewegf, ebn baburd) beweifl, bap er //auS bem 5eufel tfl/ 7 -r-
3)ie ttnbe tfl; ba6. Seuflifdje, roie bie ered^tjgfeit. ba8 flit*
Iid;e (II, 2.9.) tfl, Snibem fceufeljjat bie@iinbe i^re
fte ifl etn SBerf be6 ^eufets aud) in bem SDlenffyen,
burd) fein Sb.un ber iinbe fid) al6 etn ^tnb be6 eufels of=
fenbatt. Sagegen tfl (5b.riflu8, ber oljn otte, meldjer bie
wefentlidje unb ^erfiJnlid/eiDffenbarung be.r gfittttt^en ered)=
tigfett tfl, ba$u etfd)ienen, //bie@iinben wegjufdjaffen^ (S3. 5),
pber wie Sot)anne6 bem Sufammenbange gema'p an iinferer
tefle fogt: //um bie SBerfe be6Seufel6 ju jerflflten" fig
o s(p a, v s Q (u& t] 6 vlos vov ^ov, iva Kvay id
vov diafiohov. SBiUFii^tltd) erganjt <3. @d)mtbt
etn AAd ober e&,- um ba8 aberfatie S5erl>aUni8 . biefe a^eS
ju bem Dot&etgeljenben, melc^eS aOetbinge in ber adje Itegt,
jit marfiren. ^ra'fttger fleflt ber Sfpoflcl obne auperlid;e SSerbtn=
bung ben neuen ,. aber tm Sufammen^ange (S5. 3. 5. 6. 7)
n>obj begritnbeten ebanfen bjn. te auSbrurfHc^e S(nfnu=
^)fung an ba6 9Sorangeb,enbe lag bem SofjanneS um fo mebr
fern, al8 er bttrc^ bie SBovte eie loiivo (So^. 18, 37. ogl.
^ub.ner, 11,278. ffitner, @.376) bie nad)folgenbe 3n>ecfbe=
flimmung I'vct May -A. won worn fyerein ^erorl)eben woHte.
Sm SBefentlidjen tfl ber @c^)lupfa^ on 95. 8 bem erflen
Hebe on S3. 5 ^araflel. |)ter n>ie bort tfl bie .(Srfdjeinung
^rifli im gleifd;e, itfuvtQw^ti, nacl) il>rem ber,g6ttli(^en
138 1 Soft. II, 29 V, 5.
erecfytigfeit tienenben Srcecfe, namlicb bie unbe, wetdje bie
Ungefefclicbfeit (S3.4), welcbe eitt SBer? bee cufel6 (S3. 8) iff,
ju ttettilgen, be&eicfynet. @trtm>ott aber unb bem (Sontejrte gc
maf fteilt ber Styoflei beni dtafiohos ben vlog vov &eov
gegem'iber, unb preifl in biefem ftgniftcanten 9lamen tic
g5ttli^e/ ftegrei^e 9)?ad;t beffen, rvd^er bie iinben, b. ^
bic e'p/a TOV titap-obov, ju jerfliJren gefommen iff.
5tre|fenbl)at Sutler angemetft: Christus r et diabolus sunt
inter se hostes. Quid autem potuit dici magis consola-
bile, quam quod Christum in hoc venisse dicit, ut diaboli
opera dissolveret? Ergo nos non potuimus dissolvere, et su-
mus liberati alieno, non nostro merito. 5Die S3ebeutung bc8
vlos vov &ov, nirfjt be8 einfact) auf baS Subject fyinroeifens
ben enelvos (SS. 5), iff fytet ganj ci^nltrf) rate I, 7. 68 fam
barauf an (gl. audt) @anb er), ben ; Ubetwinber be ^eufelg
in feiner gfittltdjen $>etdid)fett batjujleHen. Sti)fimlid) ifl
bagegen bie 35emer?iing won SaumgattensgrufinS, ba^
ber S(u6bru(f ,,@obn otteS" mif JBesie^ung auf unfere //ot
teSfinbfc^aft' 7 gevud'^lt fet unb un6 alS tf ^eUne()meT; unb
enoffen/' 6brifli be^eicfyne; benn in biefem inne ffellt So*
banneg niemals ten //@o^>n otfeS," b. ^>. ben in feinem
ewigen SBefen mit ott dtnigen, neben bie //^inbet otteS,/'
b. b. bie butd) unb an 6Mftuw gla'ubig eworbenen unb in
bie emeinfcfyaft otte Sfufgenommenen.
5T)ag kvsiv roivb aUgemein unb mit 9le(i)t al8 //jerftfiren"
oerflanbenj benn ba8 Sfupfen eiheS organifdjen SSetbanbeS,
j.S5. bet einem ebaube (Sob. 2, 19. gl. ^b. 2, 14)/ ifl
cbcn bie 3evfl6rung be8 an&en (ttgl Sob. 5, 18. 7, 23. 10,35).
c^wietiget: ijl bie S5ejitmmung te8 95egriffe8 fclbfl, rodcije
nur im 3ufammen()ange mit bent SDbjecte, in s(jya tov
geben Ifipt. >er enitio T, dtctpolov bejeidjnet
offenbar ben Seufel alS ba6 btc ,,2Set!e" ttjuenbe (Subject 5
e6 fjjnnen alfo genau genommen nicljt //SBerfe in feinem
inne" (S3aumg.= 6ruf.) gemeint fein. 0?ad) bem 3ufam*
men^ange (ogl. bef. SB." 5) Detjleb, t So^anneS unter ben sgya
tov dittpblw tie unben', wdc^e tie Briber be$ Scufel6
. Hi, 8. 139
unter bem oerffi&rerifdjen (Sinfluffe beffelben begefyn. )a8
fein (tt6leger rerfannt *, geflriften fat man nuf baritber, ob
aUein bie finben (SMbymue, SDecumentuS, (SjHu8/
Sutler, 6d)Hd)ttng, ''(Spiff op, (Sarpjot), @._. fiange,
9>aulu8, SRicflt, giicfe, beSBette/SKeanber, 9Kaertt.d.),
ober neben benfelbeit nod) - wenn aud) nur folgeroeife
ba6 jeitliclje ttbet, bet Sob unb bie SSerbdmmmS (SaU,
^unniiie; 6,<Scbmibt, S-Sange, Better, SftctiuSu.a.)
genuint feien. $to bie Ic^tett S(nftcbt barf ber plural TK
iigya ntrf)t angefit^tt wetben, njeil biefe SOfw ji(^ and) bann
genugenb evfWtt; iteitn ber Sippfhl bie SSorfiedung al a/tap-
T/CU tm in'n'e ^>dttej gegen biefelbe abet unb fiir bie erjlere
(n[tct)t f^ric^t tl>eil6 ber flare iBufammenbang, in roelcfyem on
bent olbe ber iinbe gar feme 9iebe geroefert ifl, tfyeilS ber
Umf!anb, bap man ben ob u. f. n>. nic^t gleid) ben finben
al8 SBerfe be 5eufel8 betrad}ten barf, wte fdyon 6'ft1u'6 ge=
fagt fat: Mors peccatum non est, sed poena peccali, Deum
habens auctorem non ipsa opiis diaboli, sed ex opere
diaboli justo Dei judicio subsecuta. )er ftgnificante Tu6=
brucf Sgya 'v diuftolmv, roomit 3o^nneS bie KfiaeTiai (S3. 5)
meint, erfla'rt fid) au8 ber erfle^n |>a'lfte yon S3. 8, a'&nlid)
wie S3. 12 bemjenigen, n)eld)er //au6 bem 95iJfen" ift, bfife
SBerfe jugefd;rieben roerben, ober wie fonfi on //SBerPen be6
gleifdjeS" gerebet roirb (SRiJm. 8, 13. al. 5, 19). te @iin=
ben, roeldje con ben fiinbigen SKenfdjen, ben ^inbern be eu=
fe(6, begangen werben, betradjtet SotyanneS beS^alb al8 SBerfe
beS eufel8, roeil er in bem SEeufel nid)t nur ben anffinglidjen
rilnber, fonbern aud) ben befla'nbigen prberer be8 9?eid)e6
ber ottwibrigfeit erf ertnt. 5Dte liignerifdje unb mflrberifdje
^raft, roeldje in bem menfd)Iid)en iinbigen ftd) betl>a'figt, ijl
nidjt au8 ott, bem DueH ber 2Bafytf)eit unb be6 SebenS,
fonbern au8 bem Seufet. ^rijlu aber, weldjer ber perfflns
Iid)e SSermittler be6 gitttlidjen SebenS an bie 2Belt burd> bie
@cl)(Jpfung unb burd) bie Grlijfung ifr, fat ben eufel gerid)=
tet, viberwunben (gl. 3o^. 12, 31. 16, 11. SQiatt^. 12, 29.
Sue. 10, 18), bie finben abget^an (83,5) .unb. bie SBerfe
140 I 30$. Hj 29 ( fV, 5.
be6 ^ettfele gebrocljen,. benn er ;t(f ffarfer, al6 ber Xeufel, unb
K;at aucfy feine laubtgert, in.. t> en en er felbfl ijl, ju (Stegern
fiber ben eufel unb bte itnbe gemad)t (IV,- .4. H, 13. 14.
pgU&pfy. 6, 11 ft!,), Slp^annee bejeidbnet alfo mtt ben SBor*
ten Va At/a# HTA, ben ein()ejtli(^en Sipeif ber gangen (Stfd)et=
nung (Stjrifli tm g(eifd)e *). , SDarum iji e8 nid)t ric^tig, menn
3* Sange in jenem Xveiv t. sgy-.r. diup. nut bag officium
sacerdotale, ober btc Ivvguate, unb ba6 officium regium
S^rtfit ftnbet5 ielme^r ge^firt bte iibeminbung unb Serjlfis
rung ber feuflifd^en n\av^ unb be teuflifc|>en tyevdos burd;
bte gettltcfye, oHe ^r!enntn|8 etnfcl)Itepenbe unb aUe6 Seben
au ott tragenbe m<rt)tyeit rtjefentlic^ baju (ogl. H, -21.pl,
IV, 3fll. ^.-8, : 32 : |Jl,,.18 f :37).-. SRtrf)t ted)t -. teytgem&f tfi
bte drf larung oon @ fit u 6 7 welder f fyetlS bte 23ebeuf un9
yai/eew^.ju enge fqfjt/ inbem er mtt bem 3ufa^e; ; per
passionem suam nur auf bie pi^e ber (Srlijfunget^a'tjgfett
6^ij!i ^inroetlit, tt)eil6 in bte S5efd)reibung be8 May : t. sgy,
T. foafi. (convertendo peccatores et salutarem poenitentiam
iis inspirando, deinde peccata seu peccatorum, maculas ex
animis delendo poenasque simul pro its debitas remiltendo,
denique peccatorum reliquias omnes penitus auferendp) tins
get)8rige aufgenommen f)at (poenas remitt.), unb iiber^aupt
nur bte fortrod^renbe SBuftmg beS tegeS 6f>ri|li bargcfJeflt
fyat, tr<^renb ber fpo|le( junfid^j! unb unmittelbar ton bem
rebet, wa8 St>ri|iu6 bet fetner @rfd)etnung ; tm letfrf)e gewoflt
unb erretcfyt t)at, unb roa6 fretltc^ in ber emetnfdjaft mit
bem lebenbigen 6t)rt|!u8 bejlanbig fortgefytj benn berfdbe (fyri=
jlu8, welder etnmat im ^leifcfye erfrfjienen tji,. um bte 2Ber!e
beS SeufelS ju jerpren, ifl tmmerbar ber .funblofe, ^eilige,
ber SerjBrer ber SeufeleroerFe, ber Stlger aKer iinbe ,(gl
SS. 5 nebcn bem ecpavsg. ba6 COT/I/). 95ei feiner (Srfcfyeinung
im (eifd()e fyat er ber Suge feine 2Bal?4eit, ber
*) epreft trirb ber Tu8fpru$, toenn man auS bcmfelben bte tf)eoto=
: gtaa,e, ob S^riftuS au^ abgefc^n Don ber iinbe in ber SBelt ~' '"
geworbcn ftih roitrbe, entfc^eiben will. Sotne(iu8 a 8 a p. will bte
Derneimn, SirtnuS beja^n. - , ;
HI, &
fcin Sid)t, bet finbe feine eredjtigfeit, bem ^obe feiri Seben
ftegmtf) entjgegengefelt* '' @d)einbar unterliegenb fyat er in ber
b,at SBelt unb eufel iiberwunben. erabe fein cb, bem
bie ^uferffeb.ung nadjfol&te, iff ber 'ipfel feineS ununterbro*
cfyenen iegefi, feine eigentbjimlicfye SSerflfirung gewefen, weil
in bemfelben einetfeitS bie factifcfye SSerffi^nung ber SBelt mit
ott oolljogen ijl imb anbetfeitS auf bemfelben, but^ roelcfyen
ber ^dlige eifl gefommen iff (So^. 7, 39.; 16, 7. ugl.
@. 109), bie fottrociljrenbe. S(u8tt>irfung be8 @tege6
iibet.bte SBett unb ten itfel berub,! (I, 7) 5 benn biir<i) biefen
fyeiltgen eifl, mlfyvc burct) ben ob (SfyrifH unfer genwben
iff, ftnb wir ^inber otteS (S5. 24. IV, 13. mm. 8, 14),
unb eben barin betl)&tigt ftrf) iinfere ottegfinbfd;aft, ba^ wir
//ntcfjt nad) bem gleifdje'leben, fonbevn biitd) ben eiff be6
leifd)e6 efdjfifte tobten" (3lbm. .8, 12 fll. 1 fit.) ober, wie
Sob,anne im Sufommen^ange unfereS S(bfd;nifte8 fagt, bap
wir ntdjt bag Seufel6werf, wetdjeS (SfyriffuS gebrod)en/ nidjf
bie iinbe, weldje er weggefd)aft b,at, fonb.ern bie gotta^ns
Hd)e eredjtigfeit fyun. JDie forfwa'^renbe SerffiJrung bet
eufel6tt>erfe in un, at6 ben JUnbern otteS, berub,t fomit
auf unferer beffdnbtgen emeinfd^aft mit 6b.riffo (IV, 4. V, 5),
burd) weld)en n>ir ^inber otteS unb @ieger fiber ben Seufel
geworben ffnb unb in weldjem wir allejeit bie |>offnung jur
fxiltgung (93. 3), bie Sfieinigiing on atter iinbe (^ 7) unb
ba6 ewige Seben (V, 12) b,aben.
SS. 9. SCreffenb ^at SuHet biefen @a| eine summa-
ria repetitio priorum genannt unb ben inn befdjrieben: in
surnma, nos Christiani nascimur, nee fuco quodam aut specie,
sed ipsa natura sumus Christiani, quare non est possibile ut
peccemus. SDer Stpoffel b,at (9S. 8) ben ttefffen egenfafe beS
tinbigenS unb be8 S^un8 ber eredjtigfeit aufgebecftj jeneS
iff mit ber eburt au6 ott ebenfo unereinbar, al8 biefe
bie notfywenbige Grwetfung berfelben iff. JDie attgemeine ^nt=
witfelung be8 |>au|)tgebanfenS II , 29 iff alfo im <Sa& unb
egenfafc wirf(id) bi6 jum 6nbe burdjgefii^rt unb mufj
(SS. 10) abgefdjlopen werben.
/ V, 5.
3n jwci 0afcgliebe.rn roitb bag au8 bem 93i8fyerigen, be?
fonb.erS auS S&.8, fld) ergebenbe IKefultat SS. 9 au.Sgefprpdjen
unb wieberfyplt begriinbet, Seber, weldjer ,au8 ott geboxe.n
tt> orb en -.i-fl, ,fyei|3t e8 juerfl, tfyut nicfyt <S#nbe, ct/taQTJav ov
unb jwar be&fyajb nid)t, oit aneg/tin
ftevst. 9?oct> cntf^tebener Jautct ber
ov Suva-fat ceftagvayeiy, 5ii ; welc^em cine SSegtunbung
tritf, wcld)e in ber fyat.nirf)t8 SfnbeteS ent^alt al bte in ber
(S.u.bieetSttorfWUmg (nae o yfyevvyfievos h vov dew")
felbji au8gefpro4ene S5orau6fefeung , aber aud) nidjtS wetter
entfrajten fann, weil eben in bem yfyfwija&ai ex toi> &cov
afleS (iegt, nfimlic^ ber unbebingte .egenfafe gegen ba &W
feiSwerf ber @unbe. SBenn aber aud) ba8 jroeite a^glieb
mit feinem ,ov dvvcttai djuugr. ben ebanfen ,be erflen
.Iiebe8 mit feinem emfac^en ttfiaQTtav ov notsl fc^firfer
fleUt/ fo ifl barum nod) nicfyt ba8 tt<xl oor w-.dvv* mit
@d>mibt, |>unniu8, viSdjmtb, @pe
u. a. in ein imrao vero umjufefeen. SDie (Steigerung im
banfen ift oon Sol)anne6, roeldjer fid) mit ber blopen 4Jinju=
ftig.ung begniigt, formett nid)t wetter marfirt, al6 bttrc^ .. b.i.e
fraftootte @tettiing be8 ov dvvcwKt or ce/taQTavsiv. S(uc^
im erjlen (SHebe ijl bte teflung be8 .dfiKQimv or - .ov notti
bebeutungsoott, um ben fd^reienben SBiberfpru^ jwifd)en ber
iinbe unb .ber eburt ,au6 ott ifutjlbar ju madden. SDenn
auf biefer namentlid) au8 SS. 8 fejlfle^enben 93orau8fe^ung,
bap bie eredjtigfeit unb bie @unbe al6 .iJtttidieS unb Seuf=
Ufd)e8 unbebingt emanber entgegen ftnb, ,be.ru^>t ba8:SS. 9 au8*
gefproc^ene unb tin btefem :@inne auSbrurflid^ begriinbete (or*
ansQfict <th. , oit ex T. .&. yey.) Urt^eil ;be6 SfpojlelSi Se=
ber, fagt er/ ber au8 ott geboren ifl, funb.igt nid)t unb fann
nicfyt fiinbigen, eben weil er au6 ott geboren ifl, ober weil
fei.n (otteS) amen ,in tl)m bleibt. <So iel ergiebt fc^on
ber beutlid)e 9)araUeli8mu6 ber einjelnen @,afeglieber unb ber
organifdje Sufammen^ang mit bem. SSorfyergefyenben t>on II, 29
an, baf bie SGBorte -,011. ansg/iK KVTOV tv aww /iVj,
roetcl)e bie SBe^auptung dftaQtiav ov noitl jbegrunben, ^ wefcnt?
v i 3ofc m, %: i ;
Ud> benfelben @inne ijaben mitjjen n>ie f ;bie <25d;Iufroorte
K lot; -d-eov yeyiyyyitti:, burd) welcfye bie entfpre.dKnb*
fyauptutjg .0.1' (J'tl^tt'Ztt^ ttfmgiaveiv (ober Kf.wgtia? noitiv)
ernwfen n>irb. 5Der //amen otte6" fann alfo feinenfaUS
I>a8 SBptt , o,tt<8 bfbeuten, n>ie picle filter^ SfuSJcger : tnit n=
9efd)i(fte,v ;JBet3let^ung pon SKait^. 13, 3fll. cter con
4, 15, aj,..4, 19- ! ^etr. 1, 23. Sac. 1, 18. gcmemt
SfugufHn, 93eba, fiul^er I, rottug,
m,.S. Sange, SSengcI, JBcnfoti, SB^.itb^ octn,
i) t i n g,. St o f en m it 1 1 e r u. a.). Utjperf cnnbar bejetdjnet
bet H&amm" ptteS t>a6 gfittlidje llemcnt, fcaft teffen tie
ISubigen au8 ptt //gebotcn'/ fmb, nic^t abet ben
ober ba6 SKittel jener gfittHdjen Seb.?n8fraft.
on @. . Sange, w>eW)et bic SGBort? o?i ow%a xtA. ents
roebet erlaiitern yoitt: //benn e (baS jKinb otteS) faim fetne
Sfbfunft ntc^t oerkugnen/' pber nod) Ue.bec (ogl. aud) ^)aus
I u 8 unb 3 a d) m a n ) ben Sfu.Sferutf onegfia metonpmtfd)
fiir //ein $inb" ob.er //^inber'' ne^men unb wmfc^reiben n>if(:
^benn fetne .Stnbet bleiben tym treu, m^atren im ^ugenb=
bienjfr," eine Jfttnffelei, bie felbjJ ?B en g.el (Semen Dei, i. e.
qui natus est ex Deo, manet in Deo), fenet erffen WuSlegungSs
weife orjte^en mfldjte abgefel)n oon btefen o.eretnjelten,
mit ben SBorten unb bem (Skbanfengqnge flreitenben 50?tfbeu*
tungen .Ijat jtc^ b,arum : bei ben meijlen ,tu8legein bie Sfnjtc^t
geltenb gemadjt, ,bap untec bem^ onigpa ber JjeUtge eifl
ottc, a(8 ba8 ^)rinci^> be8 neuen gfittlidjen 2eb,en6 ber au8
ott eborenen ju oerfie^n fet. .^UJerbtngS erfdjeint biefeSfn-
ffc^t in fo mannid^faltigen @d;attirungen, al6 bic tl)eo((jgifc^en
SSorjleKungen ber (Syegeten itber, ben ^eiligen eijl unb fetn
Sitfen verfdjieben jtnb. Sftancfye foaben fo blap unb unbe
jltmmt gejeic^net, ba^ faum cine ^>ut be8 iot)anneifc^en
be6 ju erf enne : n tfl. @o i>at $> a u I u 8 bie jo&annetfdje
fd)auung, roelc^e ganj unb gar barauf beru^t, ba ber nafiirs
Ud^e SKenfd) nur burcfy ein neueS g6ftlid)e6, Element ou8 ott
geboren raerben unb fo. jum $id)tfiinbigen gelangen fann,
ft,nnlo8 gemacfyt, inbem er bie SBorte 011
144 1 SoVM 1 , 29(-! V, 5.
umfcfyreibt : ,,nwl ein S3ilbung8trteb fur ba8 ute foftbauert,
ba ber ^enfcfyengetjt; tt>eil er benft, SRed)te6, ;|>ettige6', SSolU
fommeneS ju benfen nicfyt auftfiren fannj" wnb in ben ,,<Sinn*
befMtigungen" fiigt er fyinju, bag ontg/tK bebeute,,bie gfltt=
licfye, in SSerriunft unb SBiHenfifraft (b. ^. bern nvivfiu
3/5 jl.) beg 5!Kenfc^en befJe^enbe unb nwrffame
fraft, burc^ welclje ber SKenfd) ein au8 ott (Srjeugter njirb,
unb eben beStoegen ntd)t fiinbigen roill ,* -wetl biefeS gi5ttlid)e
3eugung8mittel, b. ^. bie gebefferte Gntfdjbffen^eit unb cjin=
nung feine6 ; @eij!e8, in i^m fortwiirft." <3o fd)ltmm wic
^) aulu ifl aber niemanb mit bem Sterte eerfafyren. Sfretiu
werjtanb freitirf) ba onsQ/ua uvt. al8 ardor pietatis, fe^te
aber fytnju: quern habent ex Spirilu Sancto. SCud) @ocin
n)o(lte jt^ bie JDeutung beS creep/fa *>om Ijeiligen eifle an=
flatt ber'oh bem SBorte otte6 gefatten lapen, ba man bei=
be8 al8 glei^bebeutenb anne^men biirfe (spiritus s. nomine
intelligamus , ut saepe fit, ipsam evangelii patefaclionem,
quippe quae per spiritum s. sit facta). emler rebete
nur on einem semen quasi divinum , unter welc^em er
(gL aud) (Sarpjot)) novam quandam et sahctiorem na-
turam erfianb. 6|>r. g. S r i t$f d) e (gl. SBb. 1 @. LXIX)
erflarte ben gfittlic^en amen gerabeju Don ber Religion.
STiefer al6 biefe 3u8leger atte t>at (S^ifco^iuS gegriffen,
raeldjer ba6 aneQ/ua KVT. erlautert: natura/ indoles vel
spiritus diviniis , qui divino Spiritui similis est, quique
quia a Deo per Spiritum et<verburn Dei profectus est semen
Dei appellatur. (S^ifcopiuS fftmmt iin runbe mit alien ben
SfuSlegern itberein, weld)e gema'p ber jo^aniieifdben SCnfdjauung,
ba^ wit burc^ SWittleitung be8 I)eiligen'eifle8 Jtinber otte6
geworben ftnb (S3. 24. IV, 13. Sob. 3/6. ogl. mm. 8, 14),
'unter bem amen otteS, bur^ wetd^en wir au6 ott evjeugt
(V, 1) unb geboren worben jtnb unb welder fortroa'fyrenb unfer
gottlic^eS Seben tra'gt unb nafyrt, eben jenen ^eiligen eijit otte
-oerjlanben, aber meiftenS in unbeutlid;er 93orfletlungn?eife bie
g(Jttlicl)e Urfadje mit ber SBirfung berfelben in un ober ben oo.n
oben (Sob. 3, 3 fll.) un8 jugefommenen ei(!, o'(8 bie frudjtbare,
.{ ,7i Soft Hi, &'
unfct gttftlidjeS .Beben f&qffenbe.^ote.nj, mi
Seben felb{l.pfammengefapt;()abem fcieS jeigen:bie Umfdjre.U
bitngen be 0rcc0/*tt : cfiJT. 4 butti) nvtvftu vys yiofaaiae wnb
TO'.' rei'wXtatckoV yaiQWfta () ib^tnuS,; @jd);&U a.fl.e.n,
Decumentu 6^'!
ofois noiei
,et virtus ,j.us (^alyin, s$.!^) gratia ; (^9ta,r ^Att/
G.Q it n. a 8 a,p.) , , : iiatJYitas spirituajis ,(djU 6 ; fll. : auc^ ; fi u.=
1 1) e-v / ><^4 ^) / ! yi r e s . regenerationis,, : quaq a : ^piritU; j S. fit
. , @ (^ m i t> t) , bie gflttlidjen, SebcnSf cdftet (S5,o,u m 3 ^r t e jiff
ii'fi#> be 2B,ctte, S(Jeanb.et) / bag oom ;^ci(igen. { eijlc
erjeugte jiv^ta. im egenfa^c. gegen : bie op| :(@jflttjb,er).
SCbev ; med()fett txjerbcn .barf ba0 g8ttHd)c : nvevfia f n\$t ,mit
bem;,burc^ .baff^lbc, we buvd^ einen ^amen, jt^ugten ^neu?
matifc|)en Seben bee taubigen. SDiefeS ift bie i^nt^t con jes
nem. , Set !@5ei|i ; otte6 v wcldjet bei| -, ^IqMbigen , mttgct^eilt
ife rotvft in U;nen, m>enn er in i^nen ,Metbt 5 ; ,er iflj.ba^r x
roelctjeS fte^Ke^rt (II, 2S7),; er ifl, bq6 ;
tf)c $ittb,eIeben mit, feinej:.v|)offnung ^^
2$.; 21 fl(. ,og| s ;5R{Jmi 8j .14.p.) x .ttji?. mit jfeinem.^i
u t nb ; bem ^un bet gpttgemaf en etedE)ttgfeit,,uvfp^ungli^ ,unb
fortwa^enb betw^tj ec.giebt .ouc^ in t^n.enjbaS giit.tUj^c 3eug?
ni^, : beffen iSn^att, ba6 ewige-Sebe
9ttm, ; 8, "16).; ,;,,-;, ,.,^ .,>.!
^6 ifl ;ttlfo.b
Seben , . ^eUi
J:r(ift, tpel^ef , b.et:
fd)teibt ^ bap ; ;bet u j^ott -eborene/ in , n^elcem .; jenet @.a
j ^tc^t,f^nb s igt ri {a^ni^t fu.nbigen ,
v ij! :u ; n6 , biefei; fcfrttMejige ,ebanfe 7 ,
ben, ganjen ^^bfdjnitt uon,,!!, 29 an .(^1, b4 ? SS-. 4 H 6,-.3)
iefyt ,. , bege gnet j feW ^WTb ^et ,in etneni; pqroboyen
ujfani^eftgefapt,?; tt>ie ;in : ej
lauf.enb. 1 ; Unb ;i Wc^^diimierigfett unfetev ,u@telle ift .
II. 10
146 1 3b. i 29 V, 5.
ntduVbogmattfdjct (bgl. bie fcbgmtitifcfte &iteVdtut-6et--SBolf),
fdhbern efegettfcfyer Strtj bentf r>ot fret (Stifrteturig , ob bie
dpofloUfdien SBorte eftNHm <3tnne Sotntan6 duegebeutet
roerben fftiAett, welder nad) ,f>ter0tt;mu8 (advi Jovin. 11,1)
auf runt frerfelbeit bcl>auptefc: Eds qui fuerint baptizati a
diabolo non pdsge tenlari. quicunque autem tentati fuerint,
eos aqua tan turn el non spiritu baptizatos, otet ob 'biefdbcn
etroa tm Sinne 6altn6 (Job. non solum docety quam
efficaciter agat semel Deus in homine, sed clare affirmat,
Spiritiim suam gratiam in nobis ad extrermirn usque perse-
qui, ut ad vitae novitalem inflexibilis perseverantia accedat)
fiit He j)ral)ejithdttanif^e d)re on bet Urierlterbatfeit b'eV
ttabe -(9&1. aud) Can. Syn. Dord. V. Rej. err. 3 6. Ed 1 .
Niemeyer, p. 720) angejogen wetben biirfen, cbec tie
uber^aupt ber @afc be8 tyi>jtel6 tm Sufammentjdnge ber
lidjen gefyrie unb angeftdjtiB be6 wirflidjen 8eben6 ber
gen $11 beurt(>eilen fet> nfifyet nod[) alfi biefe t^eologifd)e
Untetfiid^ung Hegt bie |d^oh $n Sfugujlin fd)rf betonte
Stage, nne bo^ S'o'^d'nn'eS mit ftd) felber fibereinjlimme, ba et
I, 8 fll. e8 alS eine burd) ba6 SBott @otte8 auSbracflid) ge
jitafte Sflge bejetdjnet, n>enn y/tt>ir>" b.I). bte Ifiiibigen, weldje
in bet emeinf^aft mit ott fletjn unb tm 2id^te h?anbeln>
fagen njollten, bop roit nicfyt forttt)at)renb iinbe in un6 ^ati
ten unb iinben begtngen; Sftit feinem Stacte I)alt ^)teront)i
mti6 getabe jene tette 1, 8 fll. bem Sotfintan entgegen>
inbem er in jenet bie Stotm jur tid^tigen SBurbigung ber un=
frifttn iftfcnntj JDarum iftaufy |)ieifoh^mii8 ot bem Srr*
tyum 9tugu;OthS/ al6 ob 85. 9 boh etnet befonbetS fc^rueren
iinbe, hfitnltd) eon bem SBruber^af , bie JRebV feiy benrafyrt
gebltebcn unb (>at burd) feme (rlfiutettih$ ; (tamdiu sciatis vos
in generatione Domini permanere, quamdiii non peccaveritis.
immo qui in generatione Domini perseverant peccare non
possunt, 2 Cor. 6, 14. Si susceperimns Christum in hospitio
ho'stri pectoris, illico fugamus diabolum, si peccaverimus et
per peccati januam ingressus fuerit diabdlus, protinus Chri-
rccedil) ben 9Beg jum ridjtigen SSerfianbniffe be6
IIJ 91'^ ' 147
neifrfjen @afee6 genriefen, inbem er bie ibeaU4Mtung beffel*
ben abjlreifte unb bie in ber 2&itflid)feit bebtngte (tamdiu
quamdiu) iiWigf eit beg ^ptincipS marfirte. iefe tbeale Sfrt
bet iofyanneifdjen IRebc fyat ; ftd) tm runbe aflen SfaSlegern
fii^Ibac gemadjt, wetttt auc^ crfl tie neueren jencn Stufibrurf
^btaucf>t l>(ibcn. ' 9lur '@anb cr ^at; g^metnt/ baf ;man ber
Sfuctotttdt b*8 S(pOjlel6 ju na^e ttetc unb ben ebanfenge&alt
beS @^rwd^e5 SS.9 ^jireiSgcbev iin man on einem ibealeh
tanb^unctc bc6 So^anne6 rebe. ; anbcr mipoerpc^t nfim*
Ucl) baS 3Bott //tbcal" fo r al6 ob bomit gefagt werbe, bap
bet @prud() be6 So^anneS in bet SBtvflidjfeit gat ni%t> gelte,
wa'&tenb bie tidjtige SKetnung bet 9(uIeger ift, bafl -betfelbe
in ber SBttflUfyfett nut bebingungSwetfe filtigfeit ^abe, in*
bem So^>anne6 in ibealer SCnfdjauungSweife gtunbffi^H^ unb
unbebingt t>on einem 9ltd)tfunbigen unb iRic^tfunbtgenffinnen
tebe, roeil et gtunbfa'|lii^ unb .unbebingt bie B0taufefeung
baju anne^me: OTI oneQfia KVT. iv.avt.fisv. SCttc bie -StuS*
leger aber, oon ben ttetfjen ah bis auf fiflcfe, be SBette
unb S'leanbet, roel^e ba8 tfoi burrf) em eg>* ooov, inquan-?
turn , quamdiu , quatenus unb bgl. etlautert t)ben (ogl. ; 3D t=
b m u S> @ ^ o I i a fi e n, ) e c u m e n i u 6, SCu g u fit n , 89 c a,
C a Sa^ibe, Slitth, <SjHu<6> totiuS, Sutler/
niuS, @; @4mibt, galoo, 3; Sange u t *a.),
eben bamit ba8 tbeale Sempetament ber iofyannetfdjen Siebe
bejei^net. anbet bagejjeny welc^et bie grage fleflen win,
v/wie eS ftd) in ber 3Sirflid)feit mtt ben au6 ott ebotenen
oet^alte, ob fte fiinbigen ffinnen obet nufyt> unb r tm @inne
beg SfpoftelS bie ^rage einfadj oerneinen -ju ntfi^en glaubt,
gtebt eirte fo ern>ite unb ungeniigenbe (Srflfirung, baf a
beutlid? jeigt, wte otel tid;tiget bie fibrigen StuSleger, untet
benen aud) fa'mmtlid)e Sut^eranet ftnb, geuttyeilt ^aben. -SBets
. ifl bie @f (a'tung , toeldje @ a n b e t on ben; SGBwteft
ontQjuct x-rA. giebt, benn mtt ber oben angeftiljrten trttgett
5tuSlegung SSengeU (qui natus est ex Deo, manet in eo),
nieldje auf bet metortttmifdjen gaf ung : oh (m%ea beru^f 1 ,
witt an bet bie //na'^ete Seflimmung^ betbittben, baf //ba8
10 *
146 1 3o# IIi2d^: : .V, 5.
toif &eov ba POM ^eiligen eijle etjeugte
im @egetffafee gegen .feie'dagg'-fei?-; uh
fete wettere S3emer!ung;: bafj * //nicfyt jam .
fcfyen SDvtfyobojrte geb,flrt/ ben @a& ju beflrdten/ ,e6-gebe, fcfyon
fyier einen.@tanb ber .8Ser|tcgclung ;unbj;S5elrfiftigiing, wo man
nirf)t mefyr abfaHen JjJnne:^ SSon .-feem > w9H^tabfatte.nf6tttienf'
(Sinjelner ij! abet feine Siebe, fonbern won bem
ffinnen" jebeS au6 ott eborenen. 'M
be^aupten auSbru^lt^! gegen bit calwnifcfyc
bap So1>anne8 bte 59?(5gltdf)feit be8 t>eaigen SfbfafleS nidjt
leugnej unb nur ,bec lat^oltfc^e .-91. be Spra fagt itber bag
Sfltdjtfunbigenfennen, bdf bie8 nur (Stnjdnen/ ben ^eiltgen,
au befonberer nabe gegeben merbe, dne SSe^aiiptung, ^weldje
nac| I/8.fIL: ebenfo falfd() ijl^.njte bie iuieberum on; ben Ju.tJ)e=
rif^en SfuSlegern (egl. bef. 6 a I o ) aI6 ^eldgiantfd) . unb ,foci=
nianifdt) .bejttittehe 3Reinung 7 bap allc wa^aft
renen of)ne,@unbe lebfen. ;...-. ,'. : - v : ;
Stui'^tttc 4eibnifrf)^ (St^tF, .ttjelc^er ba SCefen
tigfeit unb be* (Siinbe tjerborgen war (gli.@.22) y forintenfo
e SSe^aitptungen . noagen , wie< b:ie; fd)einb.ar::fif)nUd)en
be8 @ e n e c a .: Vir bonus nan potest non facere,
quod facit, unb: in oinni actu: par sibi,: jam non 4 consilip
bonus, sed more eo perductus, ut non tantum rpcte facere
pOssety ; sed nisi recte facere. non" posset (bet SB;.et^ei;n).
>agegen jetgt ftc^ ;felbfl bet ben iRabbtnen;,: melct)e ; aHe SBe*
u>ofynet;fber^eitigen.@tabt *>on .iinben^ftet f^rac^en (Nunquam
homo fuit : Hierosolymis , > in: cujus manu esset peccatum.
SSgl. @djfi ttg e-n), fowtel .(Srinnentng an;,bte- altte|iamenfli^e
bap : fte- jenen @a.^ boc^t nut im i^inblicduauf bie
/ we(^e;for(tt)a't)renb aUe @iinben getilgt ^a'tten,
Ijalten fon'nten/',. So^anneg, roelcfyerMn bem; S>lid[)tfunbtgen unb
bem.S^un bee erec^tigfeit bie (vroeifung/be8 gottltcfyen S:eb,en8
ber aufr^ott, bem erecfyten, ; ebov.etie,nreilennt> forbevt I,8fll.
dl& ba8 erfle ^erfjeictien ,'be6i^tcljfn)anbel8 in bet mtrfltd)en
emeinfci)aft mit (5tott> als etn Jt)efentHd[)e8 S^>un betSBa^eit
ober aucf) bet ere4(igFdt ~- ba8 aufti4)tige .unb ,b emu's
1 34V 'III' 9, 149
S5e?enntnt8 bet fottroabrenberi iinbtydftigfeit. ein
cjiget 'Sfuefptucfr 95. 9 ijl begtyalb' riicht tyodjtnu' fyig, roeil
cr init jenem bcmiityigen SBorfe (I, 8 fU.) ' nid)t -nut nic^t im
2Bitetf^ru(i)e fte^f/ fonberh duf jencS jtd) grflnbet. ! >arum
bat $id u tu 8 ' wabtlid) f ein Sftetyt, bie ,/Crmerifuhbet=>emt&
betjentgen jii bcfpiJtteln 1 , hjcld/e, ! >/nur tmmer fccfentten: 3^)
f ann gar ; ntd)t auf^ren ju funbigen/' unb btefer //unfeligen
^eorie/' gcgcniibet bie //beVanH^ie 2Bineri8Qnflcerigung' y bet
3Rovaltfd)en ju j>reifen. (Syegetifd) angefe^n liegf biefem ufa
erfJahbigen Ut^eite ber Srrf^um jii ruhbe/^bal ba6 ov
SVVKVKI (xftctQi . fi> tel bebeute dl6 : er tt> 1 1 1 ntd)t fiinbU
gen,' et erldubt e flc^ nictjt." Slid^t tt>entge SfuSleget fydben
nfimlid) bie c^wierigfeit be6 iobanneifc^en @a^e& biird) eine
Umbeutiing be8 ov dvvatut jit tjeben obev oielmebr ju j iim=
geben t)erfud)f. SRoti gin'g ba^on auS/ ba^ (ogl. fc^on jDibV
mu8) t>on einer advvci^ia y>voiKr; bieKebe r nidjt feth ; filnne,
unt>-fefet'e'-&'a$cr/ um bie ftttlidje S5ebeutun'g be6'
(dictum moraliter. votiu8v ' ; 'S3gl.
: um in ein dvvaftfvos ov /JovAcrat (^ib^muS.^ S5gt.
pl'la'in, Decumenitt6), obet in non 'debfel (ogl. : Sfu
gujlin/ de nature et grat. c; 14; S3 en f oh)/ ribe
fonft bie 'iot)anneifd;e SSorffeHUng ab, rate* $. 95. (S ip'if c
umfc^reibt : ; alienus est a peccarido, cui Videlicet peccare non
tantum difficile et grave est, ! sed iholestum etiam et abbjpi-
riandiimj ut natura et indoles a peccahdb abhorreat. : fnbere,
wdc^e ba ov dvvatai ftrenge feftyielten, fud)ten in bet ge
naueren ' S3eftimmimg be8 a3egtiffe6 djuaQicivctv bie fcofung
bet @d)ierigfett. jDie alien Idt^olifdjen S(u6leger batten an
bie peccata mortalia, unb mit it)nen jlimmeri aQe bie fl'beretn,
raeldje ba0 djLictQTKveiv burd) opefam dare peccato, manere
in peccato, scientem et volentem peccare unb d'bnlidje Um=
fc^teibungeri eriautert '^'abeu (bgl. 6ocin/ IBeja, Sutber,
Sdl'd'o u. d.); Swgleic^ betonte man abet immer bie JBebin*
gung einet ; foldjen Svetyeif bon @iinbe; namlidj bap nut ein
ttrirfttty auS oft ebprenet ! v/ni^ ! t funbige" unb '//nic^t fiin>
150 1 Sot). II;? 29 ? ~ V, r>.
bigen fflnne/' inbem man mit befptiberem 9lad;brud!e
fypb, bap ba& yeyevvy/Lievqe footel bebeute wie yev^Tpg b. I);
einen bleibenben 3.uflanb be&eidme ((SrptiuS), pber getoitynlid)
auS ben SBptten ovt oneQ/ia XT A. ; btc - nptfyroenbige SSebtngung
auSbrucf lid) entn>i<f elte. $um ; , jE^etl- jtnb bt?fc Sfnedulfen rec^t
ungefc^icft, namcntli^ bie Umbeutungen be o5 dvvmut unb
bic mit bem SBptUaute unb mit bem ebanfengange uner
Mgltcfyqn S3efc|>ra'nfungen beS 95egrtff8 dfwQTuveiv, tnbcffen
ftmcfyt jtrf) ubetatt ba6 rictjtigc trebcn au8, ben jp^anneifd?en
in Ubereinflimmung mit ber gefammten buvd) ba8
laubenIeben er^rpbten (^tiftttia^r^ett ju t>etj!ef)n.
Uegt ber Unterfd)ieb $n>tfd)en ben atteren unb ben neue*
ten SCu^Jegern, wie Siirfe, Slicflvbe SBette unb 9Zeanber>
barin, bap jene me^r, unmittelbat etnjelne Sftpmente be$ app*
flolifdjen ebanf en ju mapigen unb glcidjfam auf ben Spn
beS wirfHd)en 4"Pd)en SebenS ^erabjitjltmmen fwcfyen , wa'l)*
tenb bic neuern sunddjfl bie optte cfyfitfe beS S^eyteS, n>ie et
lautet, anetfennen, bann aber erinnern, bap bie ibeale
^eit be8 pn SpfyanneS auSgefprpdjenen ^)ncip6
alS 5florm unb al 3W filler- bem tt)ir?lid)en Seben ber
bigen fdjwebe unb bap infpfew ber SfuSfprud) be6
im wirHidjen Seben ber ptte6inber nur eine relative 95e=
vp^rung ftnbe. Reiner aber von aUen ben Stu6legetn, weldje
auf bie eine pber anbere SBeife ben ibealen ^arafter ber jps
^annfd)en Sfnfdjauung-fltterfannt Ijaben, ^at iltnerfe^n, -bap
aud) im wirfUdjen Seben ber au6 .ott ebprenen etwa0 pr=
^anben ifl, ba8 bem ibealen SBprte : ^fte Unmn ntd)t fiinbtgen"
in optter SBa^r^eit entft>rid)t, JDie ^inber ptteg, in weldjen
ber gflttlirfje amen tt)tt& ewigen SebenS bletbenb i(f, ^jaben
wirflid) etn ^eiltgeS ^rioilegium, wie @teini)Pfer fagt, be8
9lid)tfunbigen6 unb 0ltd)tfunbigen|iJnnenS, in bem SJfape na'ms
lid) atS in i^nen baS neue g#ttlid;e, atter (Si'inbe unbebingt
entgegengefe^te unb in gptta'fynlidjer ered)tigfeit fid) ernjeifenbe
Seben wirfUd) fcprfyanben ifl unb bleibt. 3 Ken Seiten fya
ben SfuSleger t>pn atten ttyeplpgij$en, ,9tid)tung?n (ogl^SDib^s
m u 8 7 D e 5 it m e n i u 6, (S ft^i u8, @ d) |i d)t,in g , fiu t^ e r,
. Ill; 10. 151
<5alp, SSengel, 3. Sange,
$ of en m fillet, Sacfe^ SReanbet u. a.) batauf tyingenriefen,
bafj mit bem iinbigen fdjlecfyt&in unoeteinbat fei (aimxd-
kov&or xcti dvuQftooTor. tbmu$) ba8 butd) bie ebutt
auS <Si>tt n>itfjid) etjeugte neue Seben bet la'ubigen,
wefentlic^ ben eijl.on aUer iinbe entfrembe (uven
dftKQTi'as lov voiv yfiiuv noiei. DecumentuS), mit einem
uuoerfot)nlid)en ^ape gegen jebe @iint>e erfiiUe unb ju einem
tafilofen ^ampfc gegen btefelbe antreibe. SSottrefflid) fagt
Sutler, baf ein ^tnb ottc6 in biefem $ampfe wo^l tciglid)
SBunben baoon trage, jcbod) nie bie SBafen tvegwetfe qnb
nie ^rieben mit bent $obfetnbe mad)e. 2Dic @unbe tegt ftd)
nod), abcr fie ^errfd;t nid)t me^c^ bie etgentlidje eben6rid)tung
bet Ifiubigen ifl wiber bie ftnbe, i|l ein ^ittjtfanbigen, ein
9itcfttfunbigenn>o(ien inb S'lj^tfunbtgenf iJnnen j be* auS ott
ebotene ift au6 eineni ^nedjte ter @iinb< ?'H $ned)t ber
ered)ttgfeit .(5R(Jm. 6, 18 fll.) geworben j er wifl tinb fann
bem in il;m Metbenben giJttlid)en amen gemap - ober roie
^)aulu8 fagt, bem inroenbigen SRenfdjen nad) (9li5m. 7, ISjflt)
nur t>rtS (SJottltdjc, bie erec^tigfeit, obroot)l t>a6 ncd) nid)t
t>i)ttig getiJbtete S(eifd) fortwd()tenb wtberfhebt unb fiinbigt,
fo t>ap eben ingraft bed neuen Ceben8 fottroitjrenb bie iinbc
befannt, bie SSergebung angenommen (1, 8 fll.), bie SSerfwc^ung
be8 SBtffen gemteben unb iiberwMnben (V, 18) unb bie &<$$*
teinigung unb ^eiligung (35. 2f) geiibt merben niufi.
SS, 10. @o beflimmt jalfo bie gpttgemfipe er?c^tigfei(
on bet gotfwibngen, teuflifc^en (SS. 8) finbe fid? unter?
fcijeibet, ebenfo beutUd) mu@ in bem Styun be? einen pbep ber
anbetn bie (Stweifung Uegen, baf jemanb ein ^inb ^ptteS,
au6 ott geboren, obet ein ,Rinb be8 Slewfdl, au8 bem eu=
fl, ifl. Sn biefem <inne fctjltejjt bet Sfpojlel mit bet etjlen
vf)iilfte x>on 33. 10, bem Epilogus superioris argument! , n>ie
Sut^et ttejfenb fagt, t>ie aflgemejne b(6 jum ^etflen @nbe
butdjgefu^tfe (Sntwicfelung be8 |)auptgeb(nfen0 II, 29 ab.
ait 9Jerf)t roitb bann abet ba6 neye fyejcieWr foment bet
ete$tigfett, namlid; bie j^tubetiiebe, in bet jipeiten $d;ifte
152 i 3o^ 11^29 _- y, 5.
pon 35. 10 : fo .'eingefefct, bap bie WQattifdfe SSerbtriburig mit
bem $>auptgebanf en oon 'fcornfyewn': etnteudjteti ; - (S6<' etfd)l<!ig,t
bafyer nidjt otely ob man- ; ben^ : evjien , : .@'afe on : ; SB. ; 10 'E*/
voti diafibhw jum SSor^erge^enJben
, Sutler/ 6-alvfn'j
Ijofer; S5aumgatten = @tii !
jum ^ad^folQenben (@ ct) p : I i a ft II, tottuS/
yener, S Sartge, pifcopiuS/ 6.aa|)i
jtel)t, ober auc^ otjne befltmtnt- jwifd^en ben betben
ju en(fcf)eiben-(t>gl. afou, >bc SB-cttc', (Sanbet,
b'en ganjen SS. 10 1 dl ben Ubevgahg au6 'bet aUgemeinetn
in bie f^ecieHete (SntfaUung be |)atiptgebanlenS oon bet
bet? ^linbev btte8 im- egenfd^e ju bet
eufeiSs obet SBeltftribec a'nfte()tj aber
niir jene er|ie S(nftdf)t ber Sfnlage be8 Seyte6
gerabe bte' ^Recapitulation ber'Dotangegarigenen (SHtroicfelUng/
irt-bei? jtt/eiten |>alfte t>on SS. : 10 gegeben ; n>?tt>' (yittff
T. :: &sov), ; urn ^ieran baSneue foment (xalo
^ ayixntuv XT) anjuf nfi^fen , nur barin red^t ebenmaptg
ei-f^eint, wenn bamtt auf einen abgefctjlopenen ebanlengang
jiirudfgegrtfen wtrb> urn auf bewfetben toeitet ju bauen. So=
runbet juerfl 25. lO* bie aUgemeine (ntfa!tung be8
II, 29 ju' etnem ttfifttgen Slefultate ab; b'ann
gefyt ; et, SS. 10 b , an ba6 bt8^erige auSbrucflt'd; anfnflpfenb -ju
etner befonbern ^)araftefe itber^ :
; S)ie Sbrmet e^TovTw (gl S5b. I <SM72) n>eift alfo
nid()t auf bie etfi in ^bev jweiten |)alfte onSSi 10 nac()fotgen=
ben UnterfcljeibungSjeicfyen bet ^tnber otteS ^in, fonbern auf
ba8 8S. 9 in op : ttflcr- : @d)at:fe auSgefptocfyene ^rtterium juviicf.
5Da6 S'iidjtfunbige^ ja ba8 ^t^tfunbigehfilnnen tjl, im egen*
fa^e ju bent fyurt ber iinbe, al be8 5leufel8njerEe8 (SS. 8),
bd8 ftgiiiftcantefle SBatjrjeic^en betienigen, toeldje burci) ba6 ^un
ber erecfyttgfeit itjte eburt au6 ott, bem cted)tcri, beuv=
funben. Stbec aud) bie SeufelSfinbrt ! ivetben infofern buvdy
baffelbe -fttitenitm offenbav , al8 jte anfiatt be6 S'lidjtfunbig'enS
unb 9(lid)tfunbigenf5nnen6 ! ba8 getabe ; egeh^eil, bd8
I Sot). Ill; 10 i8/ 153
bet gotfroibtigw tinbe^-batfleUeh;; 9tatu"tlirf) farin mfcwct
jeneS s >Rtifetium ^felbfl'in fetnet tyeiiigen SSebeutung anetfennt
btefc'e SDffenbatfein, yavsQa tavi, erjl efyn/- //SDjfenbflt, ' fagt
mit SKecfyt Site? e, bem auc^-@ant"cr bei|limmt> ijl-btefcr;Uns
tetfd)ieb nut im Sicfyte bet ^gfltf licfyen xolots. 35tc' 'unfnitfdle
SBelt oermifctjt unb cmtrrt ute unb
fel." 3n jeber 23ejiel)ung gilt n>a6 So^anneS f3)<m 58.* 1
fagt (>at:^bie. SBett hnnt un nic^f , wcil fte ott ritdjt l
au8'bem wit geborcn ftnb; JDte gottentfrembefe, om SBfifen
be^errfdjtc SBett W\t SmflevmS fiir Sitfit, 8uge ffir SSa^eit,
Sugeaoftgfeit fiir gtetljeit, lauben f(ir S)umml)eU ; ttnbc
fttr erec^ttgfdt, ob fiirSebenj benn gfittltc^c J^inge erfchnt
nut beir, weldjer fte ^at nqb in tytitn febt. SDenJRinbern be
STeufelS iji i()r etgneS ftttlic^eS SBefen folangc cin fcljctmntS,
bi8 ftc'baS erictjt bW ^eilig v eh' eiflcS annc^mcn'unb"felb|f
burcl) ben gflttlicfyen amen au8 oft geboten iinb : ju Rim
betn 'bff'eS roerb'en. SfUevbttigS lie^gt eS butc^duS hic()t im
Sufammen^ange^auf bie SRiJgli(J)feit einev fol^eri Umttxiriblunci
l;injut)eifen, baSo^anneS nut ben factifdjen ecjenfafc jwifd)en
ben ^ihbetn btte ; unb beh : ^inbern beS eiifel6 in6 ; gid)f
fe^jt'V abet jebem fcuoltfUfdjen SftifjoetjMnbnifje ehtgegen' 1 ' ift
baton ju etinhetn, f bap'betS(u6btU(f isxva vov dtafioXov}
welcfyet ^tet (gl. So'^. 8, 44. St. 13; 10), roegen bet
refponbenj mit'bem ^ertf^hben S3egriffe WxVa toi
(g(. II, 29) gewa'^U tjl, ebenfixtoemij' bie SSotflellimg uon bet
miJglt^en SSele^tuhg- beret, 1 welct)e gegenwa'ttig //Sinber be6
eitfel6" jtnb, au6fd)liejp^ ale bet tin tnne ganj gleidjeSfuga
btacf TOV ^a/?6Aov eJvai [ ($$.8. S5gl. ..130).
S3. 10. Ileeg o /eiy not&v dutaitovvtjv ovtt eottv ex -iov
&tov, v,ctl o fit) ccyKnoiv TOV' adshqiov avfov. j
95. 11. oft tovtvi SGTIV $ ayy^lci r^v r,KOVOKVs Kn''ctQ%t]s,
i'vcc ayan6)/t6V'aM't}).ove' ' !
9S: 12. ov ua &ws Kui'v C'K >fo'v novygov rv iai sQtya&v
IGV adetyov ttVToi). xctl-%<xQir iivoe eaq)afv avvov;
011 T 'egya 'tivtov novqQK yv , T & tov
avvov
154 i.g^. II, 29 V, 5.
S5e 13. My &-otVf.t^st, citieXyoi, el jLiioei vfiag o xoo/tog.
85, 14. r/ftfts oiSttfjev oft ftfTttfiefiymiitsv ex vov dava-
vov sis vyv <ayv, oft.ciyanwftsv fqi/s ttdetyovs' o
ciyanwv /u/evei sv TW ^ftavuvw.
S3. 15. Hag o ftiawv <cov <xdeh(pov aviov
sGflv, itctt oiduve 011 nds Kvd-Qwnoxibvoq OVK ly^et
ttiwviov ev ^7/Tt5 /Lttvovaav*
85. 16. 'Ev VOVTW eyvtaxctfiev fijv ayttnyv, oft
yptoV ffjv tyv%i}V ccvtov s&qitsv' xai y/usiG otpii-
vnsQ Ttav ddelqxov fas tyv^as d'slvai.
. 17. og 6' civ efty vov ftiov voi xoa/itov ttai
lov ttfakyov KVTov XQSIKV sypviu Hctlxfatoy va
an ctvvov, wwg $ txyant] TOV &sov j^
. 18. JFswia, ^itjj ttyttnwftfv Aoyw fi
' Iv sgyo) KKI alyfaiy..
oon tet auf eycgettfcjjen Sfnjtc^fen b^ii^enten
t^eilung beS Seytc6 racist ber ge,qcbene SBortlaut oon
griJfcrn @t>tttpn S a ^ m a n n 6 nut S5. 10 ab, wo Sadjmann
ter 85ulgata unb me^rcrcn alten SSfitern gemap gcfd)ri?b?n
Sn fctncr fleineten S(u6gabc ^attc
. B gebtjttigt, wcld)e aud) burc^
nuSfcln unb JBerjtonen (Syr. Arab. Aethiop.) bcjldtigt unb
nad) ber $ec,ej)ta on atten (Sbifpwn fcflge^alten ifl, A wnb
G nebjl einigen iinbebeutettben. Seugen bet 9)?attljfii,,l)aben
au8 85. 7 unb II, 29 ben Sfrtifel ,T)V ooj dwutoavvijv cins
gcfdjoben, fptedjen abet in ber |)auptfad)e gleid)faU6 fiir bic
geraiJtjnHdje 8c8art. 85. 11, ^aben afle nennenBwettfyen
Sbitoren bie wo^lbejeugtc unb attein jtnnofle SeSart dyye-
XI a ber tton C, einigen 9!)ttnu8feln unb SSerjtonen (ogl SKet=
fie in unb tieSbdd)) oerttetenen SSattante tnayyeXict
gejogen. 85gl. S5b. I @. 67 ft. 85. 12. ^n t ber
ptfd;en SSerfton fe(>Ien bie SBorte e?i %ctQ
uwov, we^e^iH (Proleg. 121^) fiir einen Sufat etflfirte.
@t tjatte aber nid)t geroagt, biefelben au6 bem 5eyte ju er=
. 35 13. J)en 3ufa^ ^eoiJ l;intv .a
. HI, 10 - 18. 155
?ie ..SB. 18 fytntet -rexWa, ofyne aflen biplomattfcljcn runt
<w bet SRejepta in bte SCuSgaben con SBetjUtn, SftMI,
rtcSbad) U: a. iibetgegangen i(l, fyat , fcfyon neSbad)
ale wtbfiefytig notitt, $>ie fityiopifd)e aSetjton ; &at anffatt be&
/<oi> dn fjfitiv etngefdjpben. 85. 14. 9tad) p py aycmcov
finbet fid) bet au6 bem Sufammenfyqnge (gl. bef. 85.15) ent=
nommenc 3ufafc TOV udeltpov bci C. , Syr. Arab. Aeth.
egen benfdben bet au^ in ejegrtifdjet |)inild?t ntdjt old
gefc^icftct ifl al6 t>ic 85. 16 ju T, uydnijv gcmad)tcn
TOW ^-eotJ, TOV XpeaTotJ obc? OVTOV in bet SJuIgata, tier
fc^cn unb anbern SSerfionen . jcugcn A unb B nebfl ber
: tie6barf) unb 3)iiU (Proleg. 1357)
ben Sufafe errpprfen. Sad^mann unb Stiffen borf
mfymen bcnfclbcn ntd^t mc^t in ben ejl S5. 16 ijl
ftatt be6 tedpirtcn tt&ivui t wcl^eSSKiU, SBctflejn,
bad) unb3Rattl)&i ge^aWcn ^>aben, mitfiadjmann
$u lefen, nid)t adein roegen bet etitfrf)tebenen 23eglaubigung
buri^) ABC, fonbern and) rocil ber gtted)tf<^e <S^)rad)taci ben
SCorifluS forbertj benn in bee @ad>e felbfl liegt bie SSotjleU
lung be6 .SKomentanen, nid;t bie bet JDauer. SWan fagt be6*
l)alb auc^: ctno&aveiv vnJ-Q vijs nuiQiSos xaAov ^ox< (wgl.
II, 80). S5. 17. 91m: untergeotbnete Seugen
bte burd) ABC gefc^ii^ten SBorte V arrov auSgelapen.
(le^n in bet SBulgata, im tecipttten ej:te unb in aUen
fntifc^en gbitionen. SS. 18. $>et Stttif el T ^ toot yAwaay
ift tto^ bet oU|len SBeglaubigimg in bet 5R e c ep t o auOge*
lafen, well ba ^araaele Aoyw o^>neS(rtifel jle&t. Stbet fc^on
tiebac^ em^fa^l bie SRejlitution. be6 *^, wetdje.S on
Sa^mann unb STtf^enborf mit Sftedjt in ben SCejct gefe^t
iff. <$anj ;ebenfo oerl)*lt e6 jtd^ mit bem Iv
>ie SSrubetliebe ^)at bet Sfpojfel fcfyon im etflen
t^eile beS 95riefeS al bte eigent()umlit^e ^rone be6
SebenS batgeffettt. J)ort etfc^ien jte al6 bie @pi^e beS
fammten 8ic^twanbel ; bet Ifiubigen, n>elc^e mit bem SSatet
unb bem oljne ememfc^aft ^aben unb na^ ; bem SSorbUbe
n)anb,eln ,
156 1 Sty. II, 29^- V; 51
ebote, roelcfyeS eon Wnfang ifyreg neuen Seberig an tie (a'ubfc
gen gefcabt ^dben^ Uttb^alS'baS-^atf^^lic^e ^a^etct)en/ bap
fte nityt me^'in ber $infterni, fonbern im g>ttlid)en Sicfyte
ftnb uhb ;: Weibittt'tII,-p) i '--->anj'-4nH* ! T^^ert. ; - i S^nne8
in unfeun jttieiten SSrieft^eiie tie S3ruberHebe'al&; bie befonbeve
Sugehb 5 , in roelcfye b<x8';gefammte eredjttgfeittfyun ber du6
oft eborenen'ausra'uff. JDer ganje Sbfd)nitt S3. 10^18
W in bemfelben' SSe^altniffe ju IJ;29 III, 10 tt)ie 11^6 11
ju I, 5 Ily 5. sfttcfyt nut ifi ber ortfcl;i;itt oom Sfngerneis
nen bem SBahbelMm Sic^te, bem SI)un bet; eredjtigfeit
jit bcm JBefonbern, bet ' a5vuber!tebe> betfdbe, fonbern 1 i and)' im
(Sinjelnen i|l bie (Mtuicfelung ber 8iebe6^flict)t felbft butcf)au
a'bnlicf;5 unb wenn aiirf) in unferem ; S(bfd)nitte> bem |>au^fa^e
II, 29 gema'j?, gleic^fam anbete runbttlne burd^flingen/ ale
II, 6 fll., iftjo alleS auf bem ! vunbgebariffeny bafi 6tt Sidf)t
fei (I,- 5), flefytj fo witb; baburc^ ber wefentltc^e $arafl'eli8mu8
nutsnot^ met)t s in8 8i^t gefefet, weH jenie beiben runbans
fdbduungen felbfl im SBefenttictjen gleic^en ef>aU fatiin. |>i?t
wie bott 'Ctfc^etn't ba ebot ber SSrubetliebe (SS. 11 'f, dy-
ytMa.-Jl, 6.7. r> lviolr t . o Aoyoe) a(6 ba6 on' ! Sfnfang.'an
ben laubtgen befannte (^V yttovauTs an- agyvje- : SS. 11. ^V
etysis an agyfis. 1I> 7). @ie : tfl bie ^flidjt (oysilo/tev.
85. 16. or^e/A6</II, '6)-- n)etct)e au6 bem SSotbilbe ^^rifli far
jeben eTOd'c^fl, -.njelc^et in bet emeinfcfyiift mit 6t)tij!o lebt
unb ifym nac^manbeU. @te jeigt, 6b ttrir im fieben obet im
Sobe, im Sic^te ober in ber $inf!ernie jtnb (SS. 14. II, 9 fll.]}
benn e8 gilt ehiweber Stebe obec ^ap, entweber Seben ober
Sob (SS.12fII, II, 9 fll.). (Sigentbtimlid) abet ift unferm TO
fc^nitte, bap ^iet v obtt?ol)t ber ibeale (Sfyatafter ; bet djrifilidjen
tunbfd'^e . feinett)eg6 t>erla'ugnet wirb, baS comtete Sebcn
ber laubfgen beffimmter angefapt wirb, tnbem tt)eil8 '. unter
^inwetfung auf ^ain unb Sfbel ber fdjon SS. 1 angebeutete
feinblict>e egenfa^ ber SBelt gegen bie ofteSftnber erla'utert
(SS. 12 fll.), tl>ei(6 bie d)rtfilid)e SSruberltebe in coiicreten e^
flatten gejetdjnet n>irb (SS. 16 fll.). ;
95/10. S> feine 5tnlage be8 a^efc, n>etd)er.:;einer
-II!i 10. i 157
e) ! nicfyt bebatf ,j entfpridjf ottf pmmen
bem.:$eb^.nfengange. SSpn ber aflgemeinen (Sntfaltung be8
//StyunS ber ere&tigf ett,'' rote, e8/ ben .Kinbern: ptteS gejtemt,
geljt ber, Sfypftel ju bet befpnbern J)fIid()t,t)ei;.95yuperUebe fiber
l. S3 e,n g el u. a.). Sn bem ^un bet etedjtigfeit tfl ;bic
,- befcfylppen 5. jtc ifl, bcr befpnberc , ^gnific<jnte(!c. -@rs
baffit/'baf .toir au8 Pt^ ftnb, roeS^alb SfMgujlin nicfjt
uncid)tig bemevft: Dilectio, soto: disc^rnit inter filio^ Dei et
Slips fdiaboli (pgl .au^jSjebr.a). ^ SSpn bei- ; roitfHc^en eburt
au ptt Ifip.t ftrf) btc befpnberc. jgrweifung, >berfelbcn ^in bcr
S5cuberliebc fproentg trenncn/ wie ba S|>un bcr gpttftfynUdjen
ere^ttgfcit fiber|)aupt. 5Diefe cunbanfrfjaui^g ^at ftf)pn
5)ib|>tttu8 wiebevgegeben:, Ouoniam,. qui:facit. jjistitiam, ex
Deo natus est, consequens est, ut, qui ita natus est, .diligat
fratrem. Ungefd^trftci; bcjiei^net ^^ if cp^. ; bieSopn,-, afi.cn
S(utegem ancvfannfc SScr^aUntS ; baliur<^> baft er fca.8
o t, ?iaJv:in ein^roinde, i
(gl. S5b. I. @. 99). I niipft ctnfad^ baS ncuc, fpccieUc.5i5Komc.nt
an ben ,au8 bet biS&erigcn 6r8ttecung jt(^ : ;Ctgebenbcn< aUgc*
@.a| nas o ^jy nomv dwatoG. .. pijjj, CJJT/^ .-&;.? .';$
unb finnopU, jlettt Sp^anneS , pen : I)tujHpptnmcnben,@ub?
ti-itt ; juecjl: ; ,bte iRecapttulattpn nas p /J , wot. , , . wu , &eov
fva'ftig Ijerppr unb bilbet fuv ba6 Stoue, .xai p, /^,y7r; ; -F.
aifc.tt.ifc>*- btc. runbtage,- inbem ;ba| ^)rfii?kat oiix SOT. SHT. *.
gevabe beS^alb audf) . ftir bcn : ncuc.n j ^ubicctgbcgrtf , .gilt,- roetl
biefec auS ben Dot^crgc^enbcn ; etgenfltd);, nur
i, ent(;alt bcc SSerS feine
fefttt, abtt>eid)enb oon 11,29. III i 7 > bcr Sfrtifcl. in bem=
fdbcn.^inne, rote ..SB. 9 (gl, :bagc,gen. J SS.4.8) f -jor., ...
^8, -fiimmt in f .per 9?ecaj)itulattpn n.MV: auf bcnv
S5egriff an ftcf) an, ni^t barauf /v paf ;btc credjtigfeit,
opu .ben JEtnbcrn ptteS; gct^d,n rotT.b/ bie beflimmte/, bcr c?
red)tig?ejt;,Pttc6 j: (n,,29);unb:^riflir(^ -7} ent^rcc^enbc ijl,
in per @ac^e ;ftd[) bic,8 : ttpn felb ji. pcrfle^t. 5Bef annt
158 1 2$>l li}*2ShX-iy, 5.
ijlaud) au II, 9 (gl. 9*fc I, .218), bap ber StyofW bie
IBhibetliebe on ber Siebe bee au6 ott ebotenert uttfet
einariber uerjtefyt (2$. 11. Vj 1 fl.), riidjt aber, tine (SfHuS,
rotiuS, SfcofenmfiUer, SUcfli unb eihige SCnbete gemeint
fcaberi , Don bet ; Stebe gegeh aile SKenfrf)en f^te^t^tn , weldje
le^tete SCnftc^t 9{ i cf I i' fgar ' bimtt flufeeh wttt, tap et> ba
95. 12 etjJttecte SSeifpiel oh ^am uhb feincm SStubet
gegen ben inn beiB So^anneS ^repenb, ertnttett: //tt>te
liitb Sfbel bet aHem ^ap be etftern SSvitbet bticbttt, ft>
ben aud) bte tt)nen gegeniibet gejleUien ^atteten, SBelt unb
tt, al SSrfiber, wenh nod) fo unijleit^e, be^anbelt."
aben @rf)Itrf)ting, (S^ifco^, ^ener iirtb
faft dHe fibtigen STuSleget bet iiberatt tm SSeiefe gleidjert Stns
fd)auiingSn)etfe gema'p unter ben //SStiibefn" bie^ Sfiiber in
S^riflo erjlanben j iinb roenn einige, n>te i; 3.-S.a"n'ge, baneben
nod; an bie S'lt^td^uftett benfen wo'CIten, fo gefdja^ bje6 in
ber an fid) rid)ttgeft SSorauSfelung, bap bte a'd;te d)tij!Hd)e
Siebe aiid) atte geinbe umfape/ dn ebanfe, raeid)et jebod)
om Steyte fo fern Hegt, bap webet bie 9f?id)fber(i(ffid)ttgung
beplben in ben apo(!oltfd)rn Shorten trgenbwte auffalhn lann,
nod) bie ^intcajgurig beffetben htftfyig erfdjemt.
SS. 11. 3n bet Sruberltebe abet ftnbet bet Sf^oilel be=
\)alb ba eigentt)iimltd)e $Ba^tjeid)en uhfem ($eburt au& (Sott,
weil (OT) worn- etflen fnfahge be& neuen SebenS -an (an
AQMS tjgU -H, 7. S5b.I, .204) unS bie S5otfd)aft etliinbigt
i(l> bd| wit einahber Heben foflen. 'ie 93rubetHebe ifl alfo
nid)t eth>a8 SufattigeS : im djriflHdjen SBefen, nid)t ettoafi, ba6
etfl nad) unb nad) entwirfelt werben obee nur bebingungSs
wetfe fid) ftnben mup, fonbetn fo jjeroip bie Siebe otte in
6t)rt|1o bas gfittlidje Seben ber Id'u'blgen etjeugf ^at unb
on Sfnfang an tragt unb natytt, fo gewip mup bie8 ^inbes
leben <iu8 ott aud; on ?(rtjrang an fid) 'butd) bie S5rubers
Hebe betya'tigen, unb t>on bet S5otfd>aft, butd) dd)e un6 bie
8iebe otteS perfunbigt unb unfec gfittlidjeS Seben oetmittelt
ifl, fyat niemalS bie 5Botfd)aft //bap -tr einanber Heben foUen
getrenut fein Wnnen. : d eVftei)t ftd) batum aud; won fclbfl,
. HI. HI. 121. ? 159
bap tibetafl unfr ju j aton Seiten, too riur'ubertyaujjt d)rijHid)e
flSafyfyeit urtt> d)i:ifllid)e6 geben i jt, ba6 fiiebeSgebot unbefdjrd'nr't
gilt tint) bet vunbfafc be6 Sfyo'fielS/'bap an ber SBtuberliebe
bie aufi ott ebotehen offenbat toetben, jtd) beroa'lfren mug.
>ie6 gegen @ocin> tt>eld)et flberfyaupt bit tbcde (@i 147)
Sltifdjauungfiweife be8 tfptiffcis, ttitd) ttcld)et: fcinc SKittrfiiufe
j>ifrf}en ben Ittnfectrt ottc6 unb beh ^inberh tJe8 5cufeiS
ahctfannt wttb, ihipt>crflanb unb ba^er ben @a^ IB. 10 auf
bte (Sfyriften befd)tfinf eh woflte, n>eld)f bie burd) SSunbet be
jeugte sprebtgt bet S(|)ojlet felbfl geprt l)fitten. JBte beflimmte
SBiberlegung btefer Stnftdjt giebt' unfer S3. lly n>0; 3o^ijhne6
ben lefeten (^ebanfen boh 85. 10 ou6brucflicl) begtuhbet. ^o=
ben bod) aud) twv bie wir^idje aj>oj!olifd)e ^)rebtgt (qualis
esse debet et qualis ea erat, quae tempore ipsius f Apostoli
exstiterat. @ocin), burd) bte alten SGBunber dud) fftr unS
bejeugt unb burd) neue SBunbet; cilte S^age ^ befrfiftigt. ' A y-
yeA/ bejeid)net an unferer tiette fo toentg wie I, 5 bie
res annunciate [et semper annuncianda)j n>ie bie
(bgl. g^ra, &'tt 2api'be;- tti
aud) if} VyeA/a an fid) "nid)t : "'$1
(djfidjtthg, @. . Sange, S5aumgartens@tuftu8}
ogl. aud) WtetiuS mit feiner Umfd)teibung : doctriha aliquid
praecipiensj unb St. @d)ttiib)f ielme^r \*rn)d'd)jl bte S5or|le(=
lung oh bem ebote in bet IBWf^aft, r obrt in belji Aoyoc
II , 7> erfl burd) bie 6om^ofitio v n mit bet einen 3tt>e<f > tin
3ier obet eine Sfufgabe ftfeenb^h ^>attifel ?*a (ttgll'igb. I.
@. 156). 3nfof^n fdhh aKetbinp bie geffiaige Sfnmerfung
S3 e n g e 1 6 ju uyyeMa : Liberalissima appellatio , numquam
legem appellat, nur fur fyalbnmfyr geltenj benn So^anneS be
flimmt in bet ^at bie 8ieb'e^flid)t (o^e/Ao/tev 85. 16. II, 6)
butd) eine duSbriitflidje VTOA^ wenn er aud) nid)t voftos
fagt (II, 7. !!!> 23. IV, 21.3o&. 13, 34), unb btefelbe SSorflel*
lung liegt, tt>ie gefagt, aud) in unferer @lette.
85. 12. Siebe dlfo foffen bie flinber otteS bet emj)fan=
genen 93otfd)aft gemd'f unter dnanber baben unb burd) biefe
JBrubetliebe erweifen, bap fie au& ott geboren |1nb, nid)t
1*60 1 S^.iH, 29 .-^r
fptten fte bem Jtain gletcfyen, iwelcfyer juerfl bu.ttf) bte
&at be8 iBwbermptbeSjbaS nnbergfltUtcfye SBefen ; be8 .
offenbarte unb burd) fetn,en >35rubetf)af , . in; tv ; ei^en r feine bflfen
SerFe auSli.efen , rote- auf ,ber anbetn cite; ba6 , iganje/^un
bet ;g5ttlicl).en ered^tigfeit,(bei' //gerecftten'SBerffe'') befonberS
in ; ':iDer ,%ubetliebe jum SS.orfc^eine jfCmmt , bewte6 v ,. baf i er
ni^.t au8 ott, jfpnbem ;au6 ^bem.; 23tffen v ; bem S^eufely war.;
; .>te : eni^ttfctie, ober tic^tiger, bte fcrad^logifdEK (ttgl.
net II.; ; 601) (Sonjfruction ,be8 @q^e8 l)at bett; ^u6(egern
unnfit^ige SKG^e. gema.djt, ^ta^tptbrige, ^ijfungen finben ftd)
b,ei; ^)aulii6, wetter bte ^o.ytt ov ^a^wg K.di'v al.S einen
fiir fid); jleb, enben StuSruf : erf larte, unb. bet @ a n b e r , weldjer
e.tn la/tiev erganjen mfic^te. 95.et ben ijbrigen Sfu8legern,f^rtcf)t
ftdj, wentt ; aud) ^fiuffg feljr.unbe^plfen, ba8 ;rt(^tige efii^l t>on
bem @inne be8 afeeS -auj6 y beffen ; ;ft)ntafttfd)e Organifatijon
man nuv nic^t beuttid) anfd?aut, S)ie tneifjen S(u.8{egery ; nament-
lid() afle dltern, ergd'njen erftlid) ^inter;K.a^ ein sitis, facjamusj
nps geramus u. bgl. rflttuSy.^bem -.fift^.e,:fejEtf|imm.t>
ergan^t (o/tsv w iov novyjQpv, tt?a aber ; audj bem @inne
nad^ ebenfo roentg anft)rt^t :/ ale.bie u^letton on ^diljgar
mus (C.ain enim ; se ipsum .tantum. dilexit) bet (LaSaptbe, '
unb bann^ um ben @a wieber in : 3ufammen^ang ju j; .b,tingen >
oor iv. iov novvjQov ^j/.a ^a8 SRelatiDum, belfen- 5^angel|
33,eja, @ocin u. a. fogar etnen : ,^)ebrat8m,u8 nannten>/ JDie
gonffructi.on,:; in welder eigentltc^ . nic^t6 ju; er^finjen -tfi/r n?i?
b e . SB e t4.e,' rtd^ttg urtyeUt (x$L auc^ , 2B i n e.t , @. 523) , -ifl
w>ie Sot). 6, 58; ein.e ftfittig .jutreffenbe (^arqttele, au6
Mid, ; p. ; 415. A) j^at; S8in,er;: ov,./(> no-
ovd* (uspieQ \AQtwoqHav -^ s'Avae vyv ^IQQ-
d)tlbert ben r |tttlt^en ^3uflanb unb
fprecfyenbe |>anblung8tt>eife bc8 , Sain, ben er al8 einen
fentanteniber Seufel = ; pbet S3Se ; lt?inber bavjMt,Mimb iibedajt
e8 bem Sefer, bte burd;..bie:2Bprte ov, K,^5g K. angebeutete
SSerfd)ieben^ett ber p.tte8f inber : , bem Sufammenfyange gemci^
ju werjie^n. r^iefelbejlattttrt in berigegebenen d)ilberung be8
wflrbe ber afc fein y wenn Sp^anneS gefd;vie&
n SM>: HI,
ben fyfitte : ov itce&we Kr* ttfyagir TO* aft ik. , roeil &ann
bcttv dyanttv attytovs, olS bem 3eicfjen ; btt : <$0tteSfinbet, fcaft
blufige $<$"/ M8 tag SRetfmal' bet eufel6?inbet> unmittel=
bat eritgegenjlflnbe. ' (SS tfl abet imtt eincr; geroipen ^)tfignanj
juetfi t>a6 ;au8 S3: 8 10 . fefl fle^enbc Utt^eil ix tov noi>q-
auSgefpto^en; unb bann 'bie t^atf^Ud)c (Srweifung
e i. ^. av*> ttadjgcbtadjt. Ubtigen6 ift bie otm
Icid^t. Sydgetv ^ci^t.etgentltc^ cultro jugulnm ape-
rire, ut sahguis effluat, unb witb - i ; tn bicfcm @inne befonbetS
on ben O^fetnben auSgefagt (gl.. ^K. $. ^etmann, Ce^tb.
fc.gotteSbtenfit. SCttett^ b.ftiec^en. i^eibdb. 1846. .28.14.)
Sfbet neben biefet ; S3ebeutung (gl; f. 8, 32. SCj>oc. -5, -6.
9;:"12) finbet ftc^ ba6 Sffiott bet ben ,,tiec^en wie bet ben
LXX (gl. .{.!, s..v.) unb ini 8to'$.;fBr //tfibten" ubet^au^t
S(poc; 6, 4. 9. 18, 24), SeS^alb if! tie SJemetEung . ^)if t a>
tot, bap ^Qth fetnen; SStubet mit>etnem-9Rept;etmotbet ^aben
tnfige, nifyt dnmal butd) >ben SCuSbtiurfi 'o9|' mJottottt.
Ubet ' : ;x(?''*- n>eld)e6; in i ^ bet : d'affifd)ehunb in bet biblifc^en
:fftdtiStalf -.^t^ofltion uinb al6 ^)j>fjpj)fttton ootfiJmmt,
gteicfye .- SB tie I , s. ; v^ ;a5te : tifd^ji cibe,tv;!S^ Y; ;unb .ftfity
II. 272jfl. ; ..v ^,-}i-;' - " i.r:-..'^:? y.-j ,.;., , .-. :: -.
^ .. - s ,S)et.i inn.;, uiibi bienjIBejte^ung' &n'i8S; 12 betu^t
engflen ?3nfartvmen^ange mttirtjem, tt)o8 (bister, iib.et
gefagt ift^: barii:uf>; bof tjrfHt.^; ^aini. ols en
9S. 8. lO^.irbeil et-bimfy) feirte^biJ^niSBetfe, x<x :e gya
novy.gu yv, in6befonbee vX)uttl) feinen 95tubef^af.itnt> JBtu*
betmotb,, bie ;ci)araftetifiif^e } @ptfee betfejben, x al da-.tpM-t*
t^ oils tin ^inb;be8 SEeufelS autt>ie6$ jwettenS; bfltauf
58; 13 v 'fll.); baf .Sain. unb bet wr it>m ge^apte ; unb %e*
Stu,bet,al8^e^tfifent.anten be8 aflgetnetnen .-egenfafeee
bet eufeli8ftnbet< .gegen 'bie^otteSfinfeet, obet b,et SBelt gege.n
bie? Idubigen, n;tt>eld[)e. glei^ ibem Stbe^:bntd),-;geted^te;5Betfe
(T,K . -Ai', T. aideA yi.' aiy/^ "3 i,x,piM)> fyxt ,.. ebutt ftU0 fttt
bet^tigen ;t(grv;SS. .ift.v,3J(k ill; ?i9> unb? ben 3 ^.af
/ijie^n, angefc^:au,t! ; n)etben; :Slde8 ;(tnjele tft,
II. 11
1162 1 3fl&. Hji-29 iV, 5.
. Don H, 29 o"Kjg flat, unb -man , bebatf nicfyt nut
nid)t ber rabbimfd>en .gabeln, ; nad) roeld)en ber eufel bei
bee $>9ftfd)en,3eugung be6. tfain mttgeroirft fyabeh fott (gl
8. .da^pcUiie in ben Grit, sacr, cfyb'Ugen.-unb -vSBo.l.f),
ber Sfnnafyme,;: bajj Sot)anne ,berg!ci(^en ^rfiumereicn
? auSgebcutct ^abc (SB^ttb^/ @. ,. Sange), fon=
bctn cine f oldje Su6tegung et|!5pt ; getat>eju roibet : ben gan*
jen; ^eytjiifammenfyang unb ifl ebenfo oetfe^rt, wie bie mtf)
auf =unfete;teUe on .einjelnen ^riti!ern gefftifete SSefyaupfung,
bap (tc^ ein gnoflifrfjer uati8mu6 in bem ;jol)anneifd)en 95tiefe
finbe. 3)aS capofloltfd^e Urfyeil. iibet ben .\Sain .: eit vov no-
ryQov yv , nebjl be* nac^folgenben r.^riJtterung/ ijl ebenfo,
wentg bualtfHfcfyet Sftt, wie bet @a^ SS. 8. fSfuc^ ju unfecet
@tefle fagt :fcf)on ib.$mu& : mit 9led^t: .Licet dicatur ex
maligho essa propter opera, tune mala, tameri non natura-
liter est in illo: (ttgl.; auc^ , 6. o ;Sapibe: Cain erat filius
non Dei, sed diaboli, non ge'neratione , sed imitatione et
suggestione). ii.-jD.ie iinbeTuberbau^t unt ber SStuber^a^: in6=
befonbere-afl: nad) SS.8 :unb JB. 10 ba6;: wirflid): Xeuflifrf)e;
bet .n?em bie6: ftd) ftnbet/ ber ijl au6 bem eufel.. SDiefeS reale
SSer^a'lfni8 ^atte bee Sfpoflel SS. 8 butd) bie (Sowefponberij
jh)ifct)en noil TV- v >a/u agviaiv unb o <fra/J. t?// ';p T a > e /
bejeidjnet: . an unfecet <3teKe ; flnbet eine ganj fi^nHdje; fd;on
-Don 5; 8 a n g e . a; beinerlte ^omft)onbenj flatt 5tt)ifd)en
^! T. n o v'iy pou ^v unb i. tgyct ctvv> n ovqg a yvi' SfUf
;ber anbern @eite aber "roiib ^bel; (gU |>ebt. 11, ^4)
bie SBorte^ T <&> v. ad. UT. '^/x / aB eirt au8
eborenet bejeic^net, weit it)tn eben ; ba8 ben .Sinbern ;
eigentpmli^e notslv vyy diUKtoavvyv (11,29. Ill, 7. 10)
jug^fd)deben wirb. @o fapt Soi>anne6 bie efi^id)te -en; 4
unter ben on II, 29 an un^errMrften ejtc^t8punft> ol)ne
oon becfelben trgenbwie ab juweid^en. ; 8 ii rf e ^at ;etne ?(b=
meidjung bartn gefiinben/ baf nad) bet enejtg bet;9leib fibev
bag bem |>ettn 'wo^lgefa'ttigere Dpfer Sfbel8>^nad; So^anneS
ntdjt eon ben Styfern, f foiibern bet-|)dnbs
511 etfle^n fet/^ber rein- teiifKifdje ^ af,
f,' !&', I 163
nwntt bet S38fe ben .uteri oetfolgt, well jwif^ni ut unt)
2366 cine ewige geinbfcW^iJU *8 bie *Utfad^be8 3Rotbe84
etfcfyeine. djon .attere ,8Cu8leget #abch ? ein a'fynlidjeS:' SSebens
fen ge&abt ;unb . Me ;fdje,inb.ate djwietigfeit mituntet* ganj
unpajfenb ju fyeben ; etfud)t.v; @o jmeinen :@ocin
cop; ;bap So^aniie8;bie, 95e^auptung> ^flih ^a&e .feinen
ber ecfc^tagen//; weil feine <ieignen SBerfe biffe gewefen feien^
beSfyalb gemagt ^aben mftge (ausus est asseverane. .o^in),
.ril j>tt felbfi burc^ fein aSer^ttlten bet- beti: Dpfcrn ; bet
Sruter gejeigt Ijabe, -unb jmar auf etne auc^ bem ^ain t>ei*
|ianbrict>e SBetfe ,s bop: bet : ^ine;v<ingene^m unb n g v ered)t> :bec
Sfnbetc nicfyt, gewefen fei. 8 9 r a bagegen untetfdjeibet bie
won , So^anne0 ^evuprge^obme : occasio praevia unb bie., in
ber enejt auSgebtfirfte occasio propinqua; jene-ifl bie 8308*
(?eit beS-^ain-, um njelc^et roiflen , .@ott- fein SD^jfet ungnabig
anfa(>; biefe ifl ber ^ap, iweldje* fo in bem neibifd) eroors
benen entjlanb unb ;i^n jam 9J?orb.e,;ttieb. Mfyt attt biefe
S(u6l;ulfcn ftnb ganj uhjlat^aft unb unnCt^ig, ba Sot)anneS
bie befartnte efdjicfyte en.. 4 ni^t wiebeterj^lt, .fonbern
can; femem ;@tanbpunfte au8i a!6 ein; jdjawftetifiif^eS S3ei=
fpiel feefyanbelt j, w ; e(>alb e6 au^> -ganj gegcn unfetn -
unb fel.bjl ,gegen ,ben:@inn ber ;Utfprunglid;e
ijl, wenn? wan ibie f'w Jioi/ea : t>pn, bemr^ape unb bem
SReibe ;im |>erjen be6 .^ain, bie,,^ tf/xaia bagegen noon
bee giebe be6 ; tbe| : (^Cugufii^^eb^.oeffte&t ober baneben
nod) ftngitt, ba|, $ftin nut f4)led)te; oben geopfett/ boS 93ejle
abet fiit jtd> be^alten ^abe, unb bem SCbel ibm.gute SGBetfe,
virginitas, sacerdotium unb tnartyrjum (gl. 6. a Sa^ibe),
juf^teibt. ; :SSielmebc f^rdbt. . So^ttnneS bem $qin ; bi>fe unb
bem SCbel geredjte SBetfe, %>, in bemfelben inne ju/ iin
luelt^em et ; , oov^iri on einem. JT^un bet @unbe obet ber es
tec^tigfeit gevebet ^atte, um bie 4w^etijlifct)e S3et^tigung
be8 gefammten jtttlidjen SujlatibeS bet eufetefiribet unb bet
auS ott ebotenen, ju .bejeid>nen. ; ^ain.wat au6 JDem
ber STpoflel^-unb bet^filigte ^bie8 $utd)ifeinen:
^; benn am finbigen -pbet ]9li^tffinbigeh,?in8beforibete
11 *
164 1 $oty Hi 29;^- V, 5.
am -ft idjtlieberi ober vgiebeti ber SH'uber .' rorben tie , rceldje
au8 bem eufel fttib ober au6-,ott gebotcn ftnb, offenbar'j
bte funbtyafte: unb infofern teufUfd)e &efd)dffhf)eit bcS ^ain
a'ujjerte jtd) naturgema'f Mn jener @pifce ^ t>er ; ttngered)tigfetf.
SotyanneS enfroirfelt aber 'beti ttefen ftttHdjcii egenfal
fd>en otte8= unb ^eufelSfinbjetn Jnjeitct'mtt ctnet fctneh
bung, rtcld^e bem nfictjflen; Bufammcn^angc on 5B. I0 b an
cntf^tirf)t. t fcagt: xai ia$tv vivas
o^j- ! unb antwortct md^t ctttat on l <ibv
fonbetn et jeidjnet au6brii(flid) .bii? in biJfcn
barflcflenbe funbfyafte SSctfaf ung j|enc6 SLeufcl6f inbeS/
Vov novvjQa yv ; , begniigt ? ft(^) abet aucf) bdmtt
hic^t, fonbern ffigt ^tnju: -ra ^ iot> aSe^ov^ aviov
Sfu bicfer jmctgljcbttgen Sf ntroott muf ftd^ im 2\i-
fammen^angc be8 Seyte8 ctgebcn, tt>arum So^anncS tibetfyaupt
jcne fVagc aufwirft unb fo abftc^tltd; -auf ben ftttlidjen tunb
jener bfutigen;^at ^inweifl. -totiuS ^at gemeintv ^burct)
bie ^rage ftjoKe Sot>anne6 bie SSergIeid;ung be Stbel unb
bet (Sfyrtflen; anba^nen; unb ^fo entlegen ; bte ; auf 7 beh erflen
95Krf fdjeint, wcifl bod) to ti us befitmmter auf ben Bufatm
menfyang I)tn , al 8 ii d e mtt< fetner SSemeif ung > bap Solans
ne6 jene tage aufn)erfe>;/>um ba6:SLeufItfd)e in ber St^at unb
ejtnnung ^atn8 red)f f fyttoorjufyeben."; : Snbem na'mlid) 3>o s
t>anne& ben vunb ibej5 3)?orbe6 barin finbet, baf -etnetfetts
be ^ifrbetS S93etfe -unb efinnuhg' bfifer'aHbetleitS bie SBerfe
be8 ^efyapten unb emorbefen gered)t waren^, ; gretft-er auf
ben aflgemetn gfi Wtgeh unb , nrie fogkid) ^etyorgcfyo'beh njtrb,
an ; ber l .emetnfd)aft alter laubtgen 1 ber SBelt gegenftbet
not^wenbtg fid) bewafjrenben "(SS. 13) runbfa^^uruif'/ baft
nrie ,aud) :Sficf e trefenb ^erDor()ebt urib fdjon ) ecumen tu 8
auSgefprodjen fyat (%ctt ensi sgyct TiovijQa eywv vlos
6 #i:'^/WA. diKctitt EQyaofiei>6s vtos
dvt'lxeiTut ^ xai 6 dtctfi6ko$ njjf.i&efn ttini td
ayct&ws, foci TOVTO */ ojRtt/V
stivfivev. ttvTQv) , ; i cine ttnerfo'fynHd)f $etnbs
fd)aft >on eiten ber SBelf , be8 ;rUf<W. unb afleS)
I So&i-jIUw 12,r ? 1,65
'gen. (Slott ;Unb jfein 0l^ic^ ^efle^t, cine geinbfdjqft, ; ftjcUfte- jum
$,q{je tint? SKorbe .ftd), gerejjt fu&len miijj, n>o nur imnjer gflte
lidjeS .Seben itinb gottq^nUdje SBqfyrfyeit ub. eredrtigfeit $3
entgegentr.eten (3p&. 3, 20. 7,7. 3Rqtt&. 10, 35 fll, 1 $etr. 4, 12).
(nl?eu. tung .. fciefefc ^ebrtnf en lag fc^on in, ,t>cm ^f,
SS. 1. 'SCn unfcret telle mupte ct cui&brucflid) geltenb
gemad;t ; ttJerJjcn, tteit, l)er SSrubctliebe, als bem eigentpmlidjen
Scidjcn iier@ottc6ftn.bcr, ber ^rubc^ap ber $eufel6finbeif
cntgegcngefefet; n)ttb. 3encr JBtubermoifb be& ^ain jeigt, bap
gevabe bie gflttlfcfje tgnatut, weldje bie au6 ott %bor.enen
in tyren //gercd;ten SEetfen/^ -in; ; :i&rem ^un ; ber ered)ttg=
Eeitif^ben,; ben ,:^ap bet : SCeufelSfjnber ober
mad)t. ji JDiefer ; 9fnfdjiaung cntfprid),t qud; ber
ntd)t yrA ober xajfa.; SDenn npvqgbg unb
ftnb nid)t t) ; jjnig ; gieid)&.ebeutenb,- 33eib,e
fje|>en Sfpoc. 16, 2 neben cinanber. SJ?an;|agt; xaxov oy
/ioff novyQps (@tr. 31, 4). Ho^(pg, on yipj{?ifj
eigentltd? tt>a8 SKii^e .ober S3efd)tDerbe"mad)t , nb wtrb
pn uiba 8 burd> ; 7imorog erEla'r^ wfifyrenb
neben. bem / tynontym Ko,ff qud) : rfefvog ,
Utfprunglid) ffe^t novyQoe, malignus, bfife, me^r^bem
unbiKajtog malus, fd)Ie,d)t r me^r bem> y^og .entgegen (Sue.
16; 25). )tefea bcjeidjnet etgentlid) bie ubele;iBefd)qfenbeit
qn jtd), fofern fie eben^.nidjt gut tftj jeneS mdrfirt jugleid)
.Unnfl^e, djq'blidje, S3o8t?qfte, ^eibifd)? unb ; Seinbfelige,
im egenfa^e .wiber bq8 ute ;: ftd) .geltenb mad)t
(3 So^. 10. matt}). .5,;.'ll'.-,;7 / 11 K 12,: 35),
ber SeifeUm egenfqfee, gegen;ott ivnb fetn SRcid) o
unb ; quf bq8 .gqnje fejnbfeUge SScr^qlten: ber ^eufe.lfir|ber
ober ber gottroibrigen -SBelt, we^dje bem g8ttltd)en ; ,8id)te Jn
S5o6(>eit tt)ibe,r(}re^t unb d&rtjhim unb feine Ifiubigen
nb erfolgt, ^aptbqS ; 2Bort gqnj befonberS (So().3, 19.
7, 7. 17, 15. Sftqttb. 1,2, 45, .Sue, 7, 21. 8 /; 2, W. 19, 12 fll.
^^.,6, 16). ; p : liegt qud) an unferer <Stette r in,
brudfe fi'py. wp^pa, ipeldjer bem ex vov novygoy,
f^rjdjt, ;btc , burd)nji8 tertgemqf e iBejtc^ung ; auf , bie in
166 1 3otj.'ll, 29 ~ V, 5.
tint Sttotb f?d> betyfittgenbe geinbfd;aft beg SSofen ivibet
flttlidje. >te SBelt, tote $am jeigt/ efmangelt nidjt aHem
bet gflttttdjen diuaioovMJ, tote fte bie au8 ott'Oebotenen
fyaben, fonbetn ifyte Ungetedjtigfeif ijt not&tvenbtgetri>'eife n*
glcid; eine boSfyafte, beni teuflif^eh SBcfen ^e^wttii
fdjaft; - ; ' ;;; - - ; '.' : '-' " ; ' ' ; "' '
; 9S. 13. ))arum bihfcn ftd) 'bie ^thbet otfeS
ntdjt ttntnbetn, wenn jtc ben |)hf bevSBeU (t)Qt.a5biI '.250
ubev beh'JBVgrtf be6 oo^bff) erfAljren, iclmel)r n?iirbe e8
in ber ^af ; wunbetbav fdn, wenn e8 jtdj anbcr
(Magis e^set mirabile , si diligerent eos,! 5D : t b 9 tn u 6).
engjlen Sfnfdjluf? an SS. 12, wo ja fcic ftttfict) not^rocnbigc
geinbfcfjdft bet SBelt nJiber bve i^inbet ottc an einem
genben a3eift)ide bar.qcfleBt war -"- n\tf)t aber in einet
fd^tveifiing, wet^e ocin unb ^ifct^) in 5B. 13 15 ftn=
ben woUten legt b6 bet St^oflel fetnert Sefetin an6 $>er$,
ganj 1m @inne be8 |>errn (So^i. 16, 33). Slaturgemfip unl>
finnofl bt^ngt fid) babei bie liebeDoHe Sfnrebe a'J'eAyo/ fyer=
uotj benn bie Sefer gefyfltren eben ntd^t jut SBett, fonbetn fthb
gleid) bcm ST^ofJel au6 ott gfboten; unb mit i^ncn, feinen
S3tubetn, t&eUf et ben|>a^ betSBelt. JBettvunbett @u<^ nid^t,
SSriibet, fagt' et, wenn @ud) bie SBelt ^aft si picei
6 xoojuoe* Sic 9)atttFel / nad^ /<>} &avftd&T madjt
binge bie aSit!Hd)feit be6 |>afeg nic^t jweifel^aft} abet man
t^ut bem ft)tad)lid)en SEacte beS Sol)anne6 ebenfo feljt ttritecfyt,
wenn man, wie nod) <s?anbet gegen 8ii(fe, beljauptet, baf
el $k\tf) ovt fei, alS roenn man ba /t/o etn>a tvie
@. c^mibt butc^ etiamsi odit erfla'ten n>ifl. J)et in feinet
obiecttt)en ; ' 2Bir lit^feit orge|}ettte tutib / it>e$l>alb man ftd;
t>ern)unbett> witb butdj OT* bejeidjnet} in @te0en, n)ie Sol). 3,7.
4, 271 at. I, 6, Sue. 11, 38, watbe } anjlatt oi* ganj
fmn(o8 fein. >a8 na'mlid) f!eat ben tiinb be8 SSerwun:
betnS in ^pot^etij^et ^otm bat unb jwat, wenn i mit
benv Snbtcatto, rote an unfetet @te(le, uctbunben ijl, fo bap
bie S5ebingung eben 1 al uttjnwfetyaft gcwip unb roitfltd; j!a(t=
fmbeHb ahgefe&n wirb (^gl. j .R^riet, II. @. 480 (I. 544 ft.
. HI, 14. ; 167
iner, . 267),- Cud) 3Warc.:15, 44 (o
{&vii*e wurbe 6't r anjlatt bee nid;tjlefyen Fflnnen.
gform ber 95orjleflung ifl audrbort typpotyetifd; 5 : bie
95ulgata'fyat fogar: si jam obisset. SDa8 iji, wenn ber^h 5
bicatto ganj 'fpracfyridjtig^gebraucfyt ifV falfd) uberfefct; obfd;on
bie folgenbe Stage bc8 ^ilatuS, ber ficfy er|l nod) beffen oer*.
gewipern roifl, rootuber er fid) rounbert, anjtibeuten fd^etnt, bap
ber Snbtcatit) bem teinen ^radjgebtauc^e nid)t 8ttig gema'p i(l;
25; 14; ^id)t v/abweidjenb on bet biSfyerigen ebanfen=
rei(>e (95. 9. 10) unb nic&t ,/bie Siebc al6 SCnt^eil b6
neuen 8eben6',in 6l|n|io bejetdjnenb// roie;be Sette meinte,
fonbem in ber ebenma'ptgjlen tlberetnfltmmimg mit 83. 10 rote
im beutlicl)flen Sufammet^ange mU-.9S.-12 unb IB. 13 fteHt
Sof>annee neben bie |>itwetfung auf ben unermeibli^en |)ap
ber SBelt bie trofireic^e ewip^eit, bap bic ^inbet offe6,
welcf)e uom Stobe jum Ceben burdjgebrungen ftnb, bie SBelt
iibenvunben ()aben (V, 5. Sol). 16, 33). S)enn im lauben
an ^tifliim, tt>eld;et ba8 eroige Seben felbjl iff (I, 2. gl.
S5b. I. @. 49fll.), wnb in roelcfyem fie ba8 emige Seben ^aben
(II, 25. V, llfl.), ftnb fte ja ^inber otteS geroorben, ftnb
fie au6 bem S^obe, bem ^rbtljeUe ber SBelt ober ber eufel6=
finbet; l)inweg unb jum fieben gefommen (So^. 5, 24) ,unb
veger iibet SBelt, Xob unb Seufel geworben. >te unjweU
fel^afte en)tp^cit biefeS SrofleS aber (oi'da/uv. 95. 14. S5gl.
95. 15 tff^atc) Uegt in bem S5. 10 genanntenj unjn>eibetigen
Seidjen ber SSruberliebe (oi'3a/.iv : ovi uyanwfiev iovs
adeXyovs)? omit 6erul)t ber 3ufammen&ang : unb bie liber=
einflimmung oon 95. 14 mit bem SSorfjergefyenben barauf, bap
in ben SBorten ftetttfiefiyxctficv ; iK TOV
eie vyv <i>yv nid)t' S(nbere8 bef^rieben ifl
begrijf c iov &eov ober tiwov T. *. eivai (95. -/10) ober
ex T. &. yeyfwijo&cti (II, 29). JDaS ^ennjeidjen biefefi 3u=
flanbee tfl 93. 14 gan^ n>ie 95. 10 angegeben, unb Fonnte
aui^ ;bem Sufammenljange gema'p - Fein anbere6 o,U bie S3nif
berliebe fein. S)enn ber! SBelt, weldje felbft'im Sobeibefan-
gcn ijl unb burcfy tiJblic^en^^ap tviber bie ^inber attee %
168 1 3ofr. 11*29 V, 5.
(Sfenb offenbart (85. 12. 15), ; {Wit ibe^SfyoffeK; nadjbdicfticfr
(tffieis oi'dujufiv sjrrA.) btc briiberlidje :enwnfcf)aft vbeuVouS
0tt ebotenen- entgegeny roetcfye eben aril'tljm Swberliebe
etfennen, baf ijk ba8 gBttlttye M>en : in ;jtctj haben.-^iet/ rate
35. 2, iji ba& oWaftsv tm oottflen ^tnjlc gemetnt ( unb in ;fei=
net Setfe ju befd^ranf eh , a einerfeitS von ; ben f atb, olifdjen
SCu6lcgcrn> anbcrfeitS t>on 0oci n get^an ifl.i; <Sct;on Mi be
8^ v a will ba ai'J'a^c^i/in .firengem inne (dertHudinaliter)
nur t>on beti^SCpoftetn (de hoc per ,diyinam revelationem cer-
tificati) gelten lfl|en: si autem ad alioa rpfertur, turn hoc
,,scire'^ accipitur pro probabili conjectura. 3n n bemfelben
a Sapibe, irtnu;6 unb ^tuS, ba0
ienct on.;i.b:en -//|)5retifecn^.;'auf ben
lauben gegriinbeten |)etl8gettjtf b^eff jba8 SBort rebe, bof mel=
mebj: bo8 : - >oida-f.iw jii tterfte^n ; fei: de certitudine morali el
conjectiirali, concepta s ex testimonio bonae conscientiae, in-
nocentia vitae; et consolatione Spiritus Sancti. en)ip> fagt
fit u, fei nur, baf atte (S5(aubtgeh; jum Seben burcfygebtuns
gen fetenj ba^ abet ber (Sinjelne 511 .ber Sa^t jener tfiubigen
njtrfltd) gepte, mitfe man oertrauenSDoH anriel^men (Nos
Ghristiani certa jfide hovimus, omnes ;bohos MeleSj quorum
e numero nos esse singuli confidimus , translates esse de
morte ad vitam). J)er : bogtndtift^e 3tttt)um > tuelcfyer biefev
fenen SSemerfung jumrunbe liegt, oetrfttfe fic^> beutH^ bet
@ o c i n , mit ,)eld)em autl) $ $ t f c op; : iibereinfiimmt. SRit
9?ed^t fagt er> baS SBipen, on roeld^em ;So^anne6 rebe, berub/e
auf bet eignen (Stfafyntng, fogleic() abet etla'ft <Soctn;biefe
rid)ttge @pur iinb ennnert mcl)t hur 7 vbaf bie bibltfcfyen @d)rifts
jieKer ntd^t felten in b,perbolifd)en 3ieben0atten |t<i) bemegten,
fonberh laucfy bap y TOO bie a^mberltebe fet , audb, noc^ anbere
Sugenbeh; t>otait8gefefct wevben f Snnten, weldje jur ewinnung
be ettrigen fiebenS erfotbetltd^ [den (Nam qui tali ammo est
praeditus, vix fieri potest, quin alias etiam Christianas quali-
tates habeat , quae neccessariae surit ad vitam . aeternam
consequendam).; C'lirc^ btefe lefcte S3emetfwng >trb; aber,
.1 Soniiitii.r ? 169
garij im .inne ?ber fatfyolifrfjen <(u8leger, ,ber
@a^';iauf : t:en n^opf geflettt.ur So^dnneS fiefyt in
nen S3mbcrHebe::ettt;.3H^e'/ einen fadifdjen IBewetS bflfur,
bap ;ber tlbergahg au8;.bem'obe; in ba8 geben^fcfyori gefdjefyn
ift, unt;:f^tcibf be8t>alb. /teTa^e^xtt^f^ibae ^etfectom, wie
11^ 29,}iumgefe^rt betcad)tcn btcifat^olifd)en unb man<^c wtto=
naliflifdjen SfuSlegcr bie SBtuberltebe alS ben tunb i (S a ^s
manti) ober; ba6 Wlitttl, on welcljem icner Ubetgang jum
8ebn ab^dngen : fpU. SKo^n-bieS^a^t, jeigt @d;lid)ttng
(gl.; ourf) tg^tfC'Di)), roeWjer . unto bee SSovauSfe^ung, bap
bie sSBorte-o'**, ayaw^ nrA; ben bet ott n>irlfamen ; i;unb
iinfercr SSccfefeung in .bag Seben anjeigen (docet, quid raaxime
Deum impellat, ut nos ex inorte- transferre velit in vitam
aeternam), giinj folgcct^ttg bc^au^tet, rbaS ^)crfcctum.
(tefiqHUftsv jle^e (per enallagen temporis) fiir ba
ebenfo ba8 *pra'fen8 pim, w%enb nottue- unb ><
bicfclb.e SSorfteflung baburd^ ,gctnnen roottcn, baf ftc baS
r]Kaiiv M%. umfe^en in jus, spem habere ad vitam.
Sfnfa^c iju biefcr fallen S(u8lcgung .ftnb iibrigens ffyon
alt. c^on JHbtymuS ^at biefelbe nebjl ber.entfprc?
djenben? iSSetfe^tung bc8 ^)erfectt in ctn ^3rd'fenS (Quoniam qui
diligit fratres secundum Deum) ad vitam ex morte transit}.
tt)nlt4) fprtc^t D ecu men i u 6. Unflat ijl S3 e b a. m\i 9iect)t
betont ei; ba8 5)t6fen8 fievst iv <t. &avdi^ f unb fagt, bet
Steblofe fd unb $leibe in bem ; Sobe/ in weldjem er : t>on 9latur
ftd^i b,efinbe (quod in anima mortui omnes in hanc lucem nar-
scimur), fe^t bann ab im- SBibevfrru^e mit bem eyte unb
tt'ut- jvd) ..frfbft t)tnju: de qua morte, v si fratres perfecte ama-
ret, exsurgere posset, . a(8n)enn.ba8.ya7iav *. a^eAy. bie
SSebtngung fiir ,ba6 fifvctfiaivstv tew * &av. eig *
ent^ielte, 5 etn Strt^um, wdc()et bann bie eigentUcfc fat^olifdje
Sfualegung gerabeju be^)errf4)t. @o bemetFt fd)pn ^91; a ju
ben^SBorten oW ciyan. TA*; opera vero ex caritate facia
sunt meritoria. .. SWerfrofttbtg iji^ ie 6'fliuS ben tic^tigen
@inn y welcfyen et . ~al8 jByeget ftnbet unb unumrounben
wieb ; w aufgiebt, um bie bogmatif^.e
170 1 3o$. II, 29 -r V, 5.
feinet $itd)e fyaltcn ju iflnnen. @r fagt juetfh Non hie sig-
nificatur meritum aut omnino causa dictae translationis
neque enim opera bona praecedunt justificandum, sed se-
quuntur justificatum , sed causalitas haee referenda est ad
cognitionem. Nam ex dilectione fraterha velut effectu et
signo cognoscimus, nos translates esse, et quantum de
ilia certi sumusy tantum et de ista. Sfber wie (?immt foamit
wa0 foglei^ nadjfolgt? Verumtamen etsi dilectio Dei et
proximi justificationem nostram totam, cujus initiiim est a
fide, nee mereatur nee praecedat, sed sub ea comprehen-
datur tanquam pars ejus ; impetral tamen remissionis gratiam
(Luc; 7, 47); sed augendae justificationis est causa. SBte
biefe SfuSlegung be (Sj!tu & ftd; ju bev flrcng fat()pHfd)en, r
t>urd) 91. be S^ta yertretenen SfnfdjauungSnwfe permit, tyns
Urf) oet^alt ftdj bic 93emerlung beg g^tfco^tug, bap bie Siebc
nid)t bie causa meritoria, fonbcrn bic conditio gratiose a
Deo requisite fei, jti ber |)clagiantjirenben SSorfleflung bet
Station a lifien, wic jtc befonbev6 bet @d) It citing fid) aufr-
f^ridjt. |itu6 unb (SptfcopiuS fudjen^ bergeblid; nad) einet
SSermittelung $it>ifdjett ber djriftwa^r^ett, bie ftdj intern eye=
gettfd;en SLacte aitfbrd'ngt, unb tfyren eignen falfdjen t^eologts
fd;en SSorauSfelungen, roeldje fte nid;t ganj befeitigen fiJnnen.
SCber nidjts fann beutlid^et fetn, al6 bie bem Sufammen^ange
unb bet StuSbrurfSrceife attein entfpted;enbe aJorfleHung be
nad? roe(d)er bie SBorte ovt ///?/?, x, v-.-fav;
:& ba8 Object ju oWuinev, unb bie SBorte 0*1 dyanct-
t. a&A<jp. ben vunb be6 oi'dufiev, ba6 offenbare
jeidjen fur baS /uaTufiefiyHftfcti mL (ogl. 85. 10
entl)a(ten. <Sd)on Sfuguflin ^at bieS entfd;ieben geltenb
gemad)t (redeat unusquisque ad cor suum. si ibi invenerit
caritatem fraternam, securus sit jam in dextera est), unb
bie gefammte lut^erifdje unb reformtrte SUtSlegung tfl t)ier
itber o^flig einjtimtnig (ogl. Sutler, SaltJtn, 95eja,
tiu6, ^tScator, |)unniue, @. d/mtbt, Salot),
tier, S. 2an : ge, iBengel, gitrfe, S'Zeanber). SBie bie
fittlidje SReugeburt bee 9Kenfd;en, tt>dd;e.ber 5(^flel ^iev al
. HI, 14. ' 171
einen tibetgang au& bem -fcobe jum Seben befdjteibt, gefdn'eljt,
n>itb nidjt gefagtj ftagt man abet banacfy, fo liegt tie Sfnt=
roott nid)t attein in bet gefammtcn SCnfcfyawing be8 3o&anne8
beiitlidj ot, fonbetn ifl audj aii6 tinfetet @te&V leid&t u
cntwirfeln. i)cnn bag ^iniibetgetyen Dom ^^ c jum Sebcn
wa6 etroa$ mefyr fagm tviU, al6 to6 SoBfommcn oon ciner
caligo unt infelicitas moralis (@ em lev), dber alS ein r/|)in=
iiberfc^reiten oon eftnnungen, t>ie al6 mfirbetifc^ bem Xobe
im 8dbli(^en nb eifHgen tfewanbt ftnt>, to ba8 ebief, wo
man a'd)te$ ; Men roifl nb e6 felbjl fcat" (^aittue. SSgl.
aud^ @. . Sange unb 6arpjo) jener Ubergang auS
bem ^obe jum Seben fa'Ot jufammen mit etnem $(bflerben bet
2Belt unb etnem neuen Seben in 6^ri(li>> bem 50iittler beS
ewigen 8eben$. SBer oS einem ^inbe ber SBelt ober be6
eufeI6 ein Jftnb ottc6 gen>otben ober au oft geboren
ivorben ijl, bet ifl au6 bem S^obe jum Seben ^iniibergegangen.
>o8 gefd)iel^t aber, n>ie Dectimentue, @. djmibf, Siicfe
unb be SBette au8br(ieflid) ^eroorgel>oben fyaben, burc^ ben x
(auben (gl. 93b. I, .179) ober burd) tie Stnnaljme be
SBorteB Sbnfli, in wel^em er |a ftd^> felbfl barbietet, wie bet
djoliafUI tm ^inblidf ouf 3o^>. 5, 24 gu unferm ^*Ta-
fisfiyiiKper anmetft: tov \byov ctvrov defect f term
(Sntfyrecfycnb bem erflen @a|jgliebe uon 85. 14, worin bie
8iebe ju ben a?tiibern at6 bet S3etx>ei& bafiir, bap roit au6
bem obe jum Ceben ^iniibetgegangen finb, angefetjn nrirb,
jinb aud) bie @d>(ufwotte ooh SS. 14 ju etfla'ten, weld>e ge=
ma'p bem Bufammenfyange Don 9$. 10 an unb bet jofyanneifdjen
SBctfe aber^au^t (pgl. I, 8 f. II, 22 fl.) bie JWjtfeitc bet
entwirf elten aSotjleHung ine 8id)t fe^en : o fi ) y a nw v
fttivsitv vu> d-avatto. SofyanneS fagt nicfyt, bap bet
9?id)fHebenbe, weil et ein fold)et fei, im ?/obe bleibe, al8 ob
ba6 9lid)tlieben 'bet tnnb -be S3leiben im Slobe wa'te, ebenfo
n>enig tvie et uot^in bie Ciebe al6 ben runb be8 Ubetgangcg
au bem Stobe in ba6 8eben bejeidjnct ^atfe; vidniefyt utt^eilt
et iibet ben 9Iid)tHebenben fo wie nad) bem unjroeibeutigen
3cid)en bc 9?id;tliebcn8 geutt^eitt ttctben mup V \ein fol^et
172 1 3ol).Jil,U29i~ V, 5.
bleibt tm obe; fyt -riidji-baS r eroige ; fieben bleibettb.; inrftd)
(35. 15), benn Yoenn.et bie ^atfc, wenn et nid)t im be
fottroafyte.nb gefangen la'ge, mu$te^ba6 etfeimbatMfein an bem
SebenSjeirfjen bet Stebe;; TO gutem 9Red;te umfc^reibt ba^er
im @inne >ber gefammten protejlantifdjen S(u6(cgung;;
ben SBruber nid^t Uebt, ;jetgt bamit an, ;baf er no4)
nic^t btirdj ben laubcn ^iniibergegangen^ifl jum Seben au8
ott." @<> iinmittelbar ergtebt ; jtc^ ber inn bet
roorte bon S3. 14 au6 tern or^etg^enben a^gUebe^
Styoftel .nid)ti einmal nfit^tg ^atte, bem -fignificanten JBegriffe
&yanwr bie ObiectSbejiimmungr.'rovg a^yovg ober
', welc^e^ltd) aflerbingS au bem nfi^flen Sufam*
men^ange (SS.10. 14i ; 15) von felbfl erjh&t, au6briicfltc^
jiijufugen. @6 ffimmt eben auf bie: StebeSgefmnung a(6
an 5 fte ifi ba8 eigenttjiimli^e, ,ganj unjweibeuttge SWerfmat
beS in einem Sftenfcfyen oor()anbenen gfittltdjen ;2ebenS.
noify im $obe iff, wet noct; etn ^.tnb ber SBelt obet ;be6
fel if},; ber ,fann unmoglid) Siebe ^ab.en, welc^e etfl mit bem
neuen gi5ttlid)en Seben felbjl geboten mitb. omit tfl e8 filt
SobaiineS DtJUig unbenfbat, ba^ ein ?0?enfd) burd) 2tebe;ftd)
ben Ubetgang au8 bem Sobe jam Seben ba^nen foKte.
SDie ganje Sfnfc^auung be8 So!)anne6, oon bem Seben
bet auS ott ($ebotenen, wie e fid) fetnet giJttUdjen S^afut
entf^tedjenb in bet Stebe offenbart, unb t>on .bem obe betet,
bie^auS bem Sitgen ftnb, unb im;|>ape ftd) funl) geben, ifl
abet fo einfad) , flat unb in fid) felbfl abgefdjlof en , , baf bie
Slid 1 eetgttd)ene ^^tlonifdje: SSptjleflung, nad) tt)eld)et
etgentlid) jtd) felbfi, nidjt feinen 35tubet, gemotbet |aben
foil, mit 0ted)t oon be SKette fetn ge^aWen ritb. >er
fdjeinbat oetwanbte SfuSfptud) .^^ilcift (Quod detenus potiori
insid. . 14. 15. Opp. ed. Mangey. I. 200) : WoT^ o Kai'v
xai Knemeivev eavtov, AA' 6v% SVSQOV } tU^t tm tunbe
auf etnet SfnfdjautingSwejfe, wetdje bet jofyatineijcfyen getabeju
entgegen ift. ^3^tlo begtiinbet na'mltd) fein tt)t^ige ; Utt^eil
alfo : dxoTWs de TOVTO enct&ev. y yKQ; . ttv'f'ije dvelovoa
TO ythuQevov ttfxt (fdo&fov Joy/ua
$) ft. Up 'tonft unifying
gottlofe: 2$qt be8^ 25rubermorbe6 fbcgangen i)at, beS&albHfl er
ini<ben l <ob .gefunfnij< SofyanneS) aber urtfyeilt; jo:> weit-jiam
im obe ; war (pgl. $$>< 1 2)> ; befifjalb. h, af te imfc erfd)lug >' ' er
fetncn 95ruber. >>.'.
JB. 15. SBer fcincn: S5rubccMmd)t liebt, ^attc fcet'Sf^oflel
SS. 1 4 abgefd;topcn , t>em, geljt ; tic roefentltctjjle retfung bcS
SebcnS/ nfimlic^ tic&iewigen/ aiiS ; oft geborencn 8cben6 ab.
3>n bcmfclben ebanfen, rodder iiber^aut>t ori as. ; 10 b xin
^ervf^t^ b^mcgt '< jtcf) auc^ SS. 15 5 abet; ba6 glcidje - fRefultot,
ovn-,&%et>:gtoy'v- aitovtov kv lavTai /.iivovatti', witb,
tt)enn aud) im tunbr nuf gleid)e SBeife geraonnen, bod) butd)
etnen , wdtetn auf bie 9iatut bet @ad)e felbft n>tc auf bie
t>orbilblid)c .cfd)id)tc be6 ^ain gep^ten 9lad)tt)ei6 fo fdjtagenb
id)t;gefe^, baf bet Sfi>ojlel:bd6 con i^>m entroiefelte Ui % =
auS'bem cignen d^rifllidjen SBi^en ber Ccfer (xa/ o
xrA.) entneb, mem barf. 2Benn DO^W oori bem /trj ^u
auSgefagt. tt)tbe; /titvst tv iti '.^vrfi), i fo -^irb jefct bftjfelbe
UrttjeU ovx e^ei mi]v aitoviov iv iavitii fifrovaav -fiber
ben 'firadjv tov atfeAyov aurov geffiflt. (S8 tritt aber
nod) <bie im Sufammenb/qnge Jvoljl : begrfinbete aSorffeflung bci=
jrotfdjen , ; bop ber fitawv : T. dfe).<p. t/T. ein v ^ p w n o x-
TOVOS -ifev'fo bof n9 unmittelbar nel>en biefen'SSegrtff, roel=
d)er 'fd)Ite|(id) bte t>orb,;erige^enbeh^;betben o /ti) yftnc5i' :urib
6 -/<ww> T. rf. tevii in ib,ref- odehiS5ebeutuhg erfennen ta'|t,
baS unjweifel^afte Urt^eil (x. o/'<f.:6'*/ xrA.): gefleKt werben
Fanm @o .er^ellt; bap gleidntne berBufammen^ang Don 95/14
mit . bemiaSor^erge^en^ben barauf beru^te, bap ; in bem
ex T. &av. sis f. ,wf]v eine . S3efd)reibiing be8 .
ex TOV &ov gegeben war, foitn uriferm B. 15 ba
T. ddfoty.. , weldjee felbfl at8 aKenfd)enmorb angefe^n ttJtrb,
mefenttid) mit ;bem 9lid)ttieben -j 95. 10. 14. jttfammenfa'Ut.
iB*fonber& flat b, at @ o c i n biefe Stnfdjduurig, won. weldjer ba6
IBerjlanbniS beS ganjen 3Serfe6 vabb,a'ngt r entroirfelt (Sr fagt,
ber! '<Spogi6hiu& ;bef SCpojidS- fei folgenber : Nullus homrcida
habet vitam aeternam ih< se manentem. verum qui frairem
1 30b. Hi 29 iV, 5.
suum odit est homicida. ergo qui ;fratrem suum odit, non
habet vitam act. hi; se man. Hoc. syllogismo probat Apo-
stolus, eum, qui non diligit fratrem ;suunij manere an inorte.
undo consequituiy idem esse. apud ipsum ^non diligere fra-
lrem u et w odisse," et rursus idem esse n manere in;morte"
et , ,,non habere vitam aeternam in se manentem. " 9?ur
ttjentge; unt> unbebeuteribere SftiSfcgei: sljaben bem io^anneifd)en
im>iber (g(. SSb. I -. 217; ju II, 9) be^au^tet, bap
//9ltd;tHeben^ unb //^a^en" ju untcrfcfyetben fdj noct)
feltencc t;at man t>erfttd)t, ben angebltdjen Untafd)ieb ju; fa*
fcfyreiben, unb ntcmanb-^at nad)gewiefen , wie untet jene* fal=
(d)en 9Soraii8f^ung , in weld)eir wiebertim ein jelne 0?attonaHs
flen mif ben ?atyoltfd)en Snter^reten ubevdnfommcn, ^ber; 3u*
fammenljang imr^eyte ju benfcn fei. 91. be fityra fagt nur:
odisse pejus quam non diligere. St^nlid) febeh*@j!iu8 unb
Sad)-mann. 6. a ^a^ibc jle0t aflerbingS auperlid) bem
odisse ba6 non diligere gletcfy/ weil baS non diligere ein
odium interpretativum fci, oerwifdjt .abet: bte @arf)e fogleidj
roiebet burd) bte beiben ^emetfungen, baf evfllid) per meibsih
fo gerebet wetbe, unb jweitenS bem Jlid)tlteben ein wirflidjer
|>ap ^aiiftg ju tunbe Uege (et saepe id: oritun ex expresso
et formali odio). @d) I id) ting aflein ^at untefd)ieben : qui
non amat, nee bene vult nee male, qui vero odit, male vult.
jDarin Hegt abet ein ; gciinblid;e6 SDfifuetfiefyn nidjt nur bet
iol^anneifdjen (IYj'20), fonbem ber djrijlHdjen (St^if ubet^aupt,
weldje mit berfelben 5fu8fd;lieplidjFett |>apen unb Sieben ein*
ahbet entgegenfe^t; -tt>tei Slob unb Seben. 9Rtt 9?ed)t fagt 8 u=
tfyer: Nova sententia eoram mundo, quod non diligere sit
occidere; er n?eip aber aud)/ bap SobanneS nid;t- letjrt, wa6
woe bet 2Belt gift. < J)te leid)fefeung be8 ^idjtliebenS unb
beS |)apen6 rubt attf bemfdben tiefen (Sfnfle. ber> jttttid)en
Stnfdjauung , une baS, fogleid) nad)folgenbe Urtbeil , baf > ber
SSruberba^et ein SKenfdjenmfltber fei, ein Urt^eil, njetdjeS .im
|)tnbHc? auf bie ...SCu6ft>tfl^ei beS ^en iibet ben 3orn hnbev
tie SSrubev unb uber ben (Sbebrud) im elfijlen (SKattbJd; 21 f I.
27,fll.) t>on SfuSlegew anetit^eologtfd^en^iditungen anerfahnt
C '1 3o*>; III, 15, 1
(gl. SCugufHn, SSeba, @alt>in, ^tfcator^ , S3enfon,
ocin, @d;UcHin0> dpifcop, &fliu8> SRepet,: Sutler,
r^unniue, @. c^mibt, (Salot), 3. Sange, penet,
Scngcl, Siicfe, a5aumgattcn=rufiu6, be 3Bette,
9leanbet> @ an bet u.a.) unb ifya'uftg butd) bte S5emetfung
.etla'utett ifl, bap bet ^af ein SRorb im iJcrjen (SCuguflin)
obec bie: jum facttfdfjcn 9)?o.rbc f(it)rctibe eftnmwg unb Stn=
lagc ifet (ogl. 89 r a, Slirttt,: 6. a Soptbc, jBcnfo.n,
SBfyttbty u. a.)t-,nam quern odimus, vellemus periisse, fagt
6 a luiij. jDic ganje .cmart ber jo^anneifd^en 5)araflefe be=
ru^t, wie fd>on Sfuguflin (Jam ergo <si contemnebat quis-
quam odium fraternum, numquid et homicidium in corde
suo . contempturus est) unb in bemfelben innc (Salttin,
u. a. I)ert)ogel()oben i fyaben, auf bet SSorauSfc^ung, bap
>afen fci unb JBtubetfyafj SBtubermorb. -. : o er=
giebt ftc^ au6 bet ,@ad)e felbft, bap man bet bet (Stfla'tung
oon dv&QwnoMovos ntd)t mit 91. be S^ra (t>g(. auct) 6. a
fia^ibe unb StitinuS) neben bte SBorfleHung eon bem 95tu=
fcetnwbe nod) bu 95ejiel;ung auf ba SSetbetben bet etgnen
e,ele ftatut.ten batf. , S0?tt 9ted)t bat bagegen, fdjon ;(|Hu6
auf ba8 :S5eifpiel beS^ain, be&S5tubetmfttbet8, tyingeroiefen,
n?enn anberS (SftiuS.batin SRec^t (>at, bap et mitSSeba unb
ben meiften:;.Sfu8(egetn in bem SCuSbturfe -dv&gwnoKTovos
eine SSejiefyung auf SS. 12 ftnbet. SSeba l^at btefelbe ;aurf)
in bem n as ot dv&Qwnoxtovog etfennen woUen, inbem et
anmetft: scilicet non solum ille, qui. ferro, yerum el ille,
qui odio fratrem insequitur. J)ie8 ifl eingettagen, ba ba6
nag ganj a'^nltct) twe ju ; SCnfang be6 $Betfe nae o /no.
(ttgl. SS. 10. 6. 4, II, 23. V, 1) nut bte'unbebingte ulttgfeit
be8 betteffenben tunbfa^eS .marfivt. 6 ftagt jtcfy abet, ob
in bet aSotfleHung be6 av^gmn^tovoe ba8 S3. 12 efagte
iibet^aupt nod; nac&roitft obet nicbt 95ejltitten ijl [ene Sfn=
nafyme con 95 a umg atten6 tuft u6, roeldjet tibetaft Feine
befonbete .a5etanlapung bc 5(u6fprudj0, bap bet SStubetljapet
,ein 9Renfd)enmfitbet f?i > auffud)en mitt j- aud) <S a n b e t fd)eint
eine Stft^bejie^img , auf , iRQin jit : leugnen> inbem et anmetEt :
'176 1 3*0. JI,!29.i-iV, 5.
//)er feinen aSruber fyaffet ifl dlfo (. etn?8Knfc itfep > 'biet
fdjcnmo'rb.er ijl >iron- Slnfarig -- tuag- nidtfp rote o9li fcfd) win,
auf ; btr SSerfufynirig SainS, fonbern ouf ;ticxS(bain6^u.'fbe^e^n
ifl" (.gl. . 3. '9ttfcf ft), Mv ben.gRcftfc^erimJJrber oon Sfri-
foirtgi Sofy. 8, 44i: ^eolog. Settfc^r. fyerauSgeg. won @ ^ I c i er
mad)er^bc SB.cttc unb' g u cf e. |>cft 3. S5ett; 1822;.@i52).'
2Bcnn btefc SSemerfung :@a n b erg (ogl. aud)' S.'Sag'e) ben
inn l;at, baf ber SfuSbrurf av&Qotno^ovoe- an unferer
SteKe auS^ 3o^>. 8, 44 ju erlauteuv unb bc6t)a(b gett)fit)lt fci,
urn ben SBuiberfyaiJ et alS ein ^eufeiefinb (85. 10) butd)' ethe
bem Seiifel sufommenbe IBejeidjnung! batjufleHen, fo tjl biefe
Sfnjtdjt ju Detwerfen^ roeil ejne fo befiimm'te Sfnf^iehing' auf
oangelium burd) nid)f inbicitt tfl/
tnltd) wtrb, bap Sol). 8, 44 'bte
bee SeufelS' jtd), .roie @ anb et felbjl be^aii))tet, auf bie e
fd)id)te Sl-ba'm'S tejtetjt, bagegen bte dv&QwnoMovia be 93tu=
berf)af]"er6 jebenfatt aiif ben an etnem -gefyajjten IBntbev began=
genen S)?orb. SBo^I liegt in beiben teHen biefelbe jttt(id)e
S(nfd;aiiung8njeife 'juin htnbe, aber bte Styprication tjl etne
fe^t etfd)iebene. ^a'^et alS ahberfi SSermut^ung roiirbe
tmmer nod) bte t>on 9lt^fd) ert|etbtgte SKetnung liegen', baf
unfere epij!oltfd)c @teHe etnen^tng-erjet^'ent^ielte, ba8^ dv-
d-QtonoK-covos So^. 8; mit SRMft^t auf ben ^dinitifdjeft S5ttis
bermotb jti ?t)erjlel)n. SRiJgltd), ntd)t^ nbtywenbhv/ wie S3r -'flitfs
net mit 0ted)t"fagt/ ma're abet aud) bie& nur bann; roenn
in bem ttv&Qwnox<i6i>6 SS.-15 ; erne 93ejte^iing auf Saw et*
fannt roerben mujj. @ine:fotd)e mitiBia'UmgattensgtuftiJie
ju leugnen, fd)eint atterbtngS bem gonteyte jurotber. SBtr
(often md)t bem ^atn gleid>en> ^atte 'ber Styojhl gefagt: 9S1 12 ;
benn ^ain gilt i^nv al ba figniftcantefle:S5eif))ielFiber'Seufe^s
ober SBeltfinbev, weldje eben butd) t^ren iBruber^afi t b.^.
brird) SSrubermorb, bart^un/ bap/ fte fein gottltdjeg Seben^in
jtd) ; ^abeii. erabe am $atn jeigt e8; ftd;, bap S5rube.t^af
nbereS ifl M16; 5)^enfd;enm^vb 5 unb <in, ber
efd)id)t'e beS
ba6 entfe^ltdje : SBefen ;
f Of, M oTOtfx&enmpito, ^r jiiftete ,<n jSin ;<$run!& ? , if ft
II.
$niwW
. nwr, af rt>.aj5
, j&a| ;> Ke,r .
.
t .. inf > j et>
in , ftriftiggn 5 @n c 3
178 1 30 11^29^. V, 5.
'; etn^efefc bejlimmte|/&ftafe^ans
bem
ut ;; bie-i)ai!fleaurt
^ic^bot^'dttbenfctn'S b eS *toi<jetv 8eftrt6> (iti^irtem i
d>et bie&' ftin r@Iieftbv ^feineri ^ot> > ^feitie^feeUfeWf iitofdjaffr ^ ebe.n
; ani
iiib-d)iri)'p iitit beih
Sfjpofiei feiftert"
fieri SStftei:
CJo^^b'^e
'er im^te Wtibt'i (83^14^ taf f !t:
nort ! liabet r in se^ prpetujj'^ vitam
^tributionis difes^
if
unb
.eb;e bee Sfabew : ($&/ 16) o;fi$/efyfittgt>', ju
rfelbftifenn.cn 'biefen
ein ;S5tubctmilrbc>:,:ba6
Wttbintor:$atir;.-9ia$. bcmi efogten. Mvb /bie; oben .
jte bM >if,eti/: unfc^wct ! ju,beantorten.fein.
i fagcn: ber: ^eiHge !ei(i^;iber : afleS ; 3Bten
gtebt, gtebt oud) btefeS (II,-; ?0. 27) ; ;benn baS '//c^rifllid)er!
t<' ifl ,;jai nji.t. cin
gctragetieS,
an .b,e
fli , i b.af ftejjwom ; ^obe- jutn;}Sc.ben' bibut(^gebtungen jtnb
J6; '.eft : .tyn'en oh bcr-ianbwn @ei(e
i;. ;. utib ; iBrMbermiJtbct o4) cfortrotffytenb 1 im
lUegt lUnbjbiftSi^wigc.S.ebei]. nifyt in ftdj^af.' :?;,) -^ ;<i
;M;:u SS. 16.,;.,S)(i8: TOa^rliSBefcH bet Stebc^flbecv'
ct. fttteSftnbf^aft-iil, fyatf ber;.offen=
au6 fiiebc ju
roir
tct)^ ba: -jcrtige; Scbcn in unS bm^t etne fold)e,;fiiebeo 511
nut
barge=
; unb nur einc ifolcfye >fann
mal:Vcine8u8eben6 'fm>\ ; Welches ganj unb gats.auf.
, alien @..@-^ ml b,t 'bie
j bc8, SSu 1.6; im, 3ufammenbangc;. ; ber 'wm
8S. 10 an; gcge^encn 'jSntwirfclungjflatfjunb frcffenb/.bjetd^nci.
6r fagt, man foUe (tcl) bie Sttdnung be88(pojlel etroa fo-or=
fienert!' l Expb : ^i ! hafctdhu^ dileictiq fi*atrum
yerissirna et J dptiind ^ hota i! M'discefriiendi filiois D'ei et filio^
' :,<;.- t; : ':;'. .. ; ri;i , :' ; ;-i: .vrr.'V ,;, ;. . ->'jji ;;::<;,. }'ijj^ ;:: ::',:;,'.
,ne g^ui^ H|c Jp^ci j : yei seipsum i dQpip|at ) ..-v.el i ,ab
TT> exportendum etiam -erU/nr--
12*
V, 5.
et; Christiana charitas^)i(inj t
v'merfimg
.fett.fl ;
; : an ben-
bte
-n bemv/
^ijl^ ober? rtmt
; bie IBejie^un
) ! btc ,fSS:
. 16)')
ew/ SSerluftn beSl eibi
=bie Ktinfeebeutenten: : ^
.n.c rv tSat
it^n -yu anbem ftc;
finb\, , baft gefogt ; \crbe ,' wj t i n , e , 1 v < ; i 11 ^^
i iie'"^ieb'e'VoVtcl'' ' fleojfieniart.
'
^mp^ ^ feirte8' ; 'eipn^n -
au$ II^6iIII^i3i Tif
etnn berartig'en
- im
. ur( $. ff t'J. ; $$?$'
" '
.r. ( vl-3ofeHlfj 16^ ( 181
rricfyf jge ,
tp.ftb, rbem ,&ufam
. #ptt: , b$n, fngef e&cjiften
p f e n ; m ft Mj^t / ^oju \ u ; 8 ,, ; ;S;q,^ \ , n ,: ^ a, w
in/f j?ij ^cm^a^ren SBelen^jecfiicbei (yjera, indjql^s,
i:js 3l; S[{p/fcnm ! ailjer/;anioi'is natui-a^^gel.)} ju i
fej. :!1
fei /; ; J>,a| ; : w> ifein $eJben fiit unj5r gfilalp^! ,^ * 5:r .^".".t 'J>?|J >:
^ctjfle^rmfiS t^iebf; (Sp^.15,,13), ; jmt> bc^albfbcjic
t)tc cljiift t)tc Siebc 61[|vifti,;5Ujji|[8 ( .ga^j.befp|tl).er6 <wf fe.incn
bee
ai, 1^13> Spj^) 13)
i^sSj nb:. &).r-j>}0$)/ fcnbern
o?cb| ;)t)tff^ i bq|inge^en,-:iinb I .in ,bcn
.e? fetti? ficben fiir un6 r . vjt;^p ^/twr, ge=:
lapen i ^at v n b. ; fa ju. Hnf?r^,; ^?(?cn.v r^an ; bavf ni^)t fagen,
jgfeit t}r ; :bec
n ; S5cflcn bet;@d)afc,
it Je ;am Sebcn Wdben / ^^ wfi^renb w.felbft
t ; m; :^am^fCr:init; b,?,m SBolfCr. ; |tt^t (So^.jlO.)i S)cr ; gtcunb^
settet ffj.n^S ,greunbc6 r ^cben ,mit 5fuf^fetng; ; feineS ,eigenen :
(Sfify, f-15, ; 13). : <Sp f ifl v 6^cift}i8 fiji; \ un6 . gcRotben ,, b^intt,
, 9.
fnnli^ein prvfj(tioiiir ; .unb af .Tunb,;^ vnj
182 1 3W. I| ? 29^-, 5.
h r (2^^ ! 5 / v
etienfo 'foem
biitrfj bte'Wn 1 "fy tiii ftt $
fe8 tye*gomtttene ; Stijfarijl $ afttii 6 meitft
>tffr?n't<*)* ,/suc iJtibe^ft^lui^^ifut bie
teny 'bie wit %dE) ''Cjleitf/ rif!o fiir tie -i
teb' ! - fcttrifrfjeri brif!o un^ ; utig 'fiberfeph ; witb > ' mil
o-ft'8 : e i -^i. c
1 be |)^trtt;
i' boil bbt'bteri^nben Sbbc
KI;,' Wdt t>evfd)ieberi fet, roenri ; aiic^ btc'$)ieiier tiiir Con 'bem
Steben bt- jam "S6bif^erne^ r - ; ; ; ^
bie
rote' W, 6, fo'giei^ bte letlige' S5ev|)flicl)tuns Uiib
b^et (glStibtgeit im$u (o^/AM>) J bent ; SSoribiIb^ (^rijlt
mf ! - bie Jcfjfc ^tebV ji
btfc- emeinfc^aft'-mtf
igien- 8eben8 'ju 1 ettD^tfeh. : 5fud) bt^c 1 abcr / ' rot^ ifibcrctn> ttio
^ =5Bbrbablic^feit- bic8 |>errn fiit i; fdne ! Wubi^en -bie
if! (II, 6^ III, 3. 7 *u. -'(ii t;)'/ rit^t btefe ? ' in $im4eii
ge bet ^lSubien tttit b'etfi |)'errh j'- nirgehbS i; er^
a8 SSovbUb be8 : $enri 'al8 ein
obev al8 ( i eine fovmale
ten ; roetl feine b'e|iefe bd fet. l!n unfeter <Stetle "tritt b>tefeit
9teali8mu6 bet ! joljoftheifdfjert (St^il -befonberS beutttfy
JDenn erfdnnt ^at r ba8 ; SKefen f bet'gtebe nur bt'tieni^e/^
bie StebeStbat 6fijlt : ch ftct) felbjl etfatytcn' ^dt (bgli iibets
iiber bd8 lyvwlvui Sb^lj-'^S^lTO fll)i obetwetc^er
bem 'unmittelbdten Bufarrtrticnbange t>on 11^29, befdnbeVS
Hi, ! 1 ; an 311 ; teberiY ; du8 6tt ! 'gebbren tfl; ob^t bd8
tge- Sebeft empfattgen fyaty tpeli^eS 'ja/, nut butdfe' ! Sbti
tn8befotibev^blti^ 'feinen oby ;i unfet ! tjt urtb ibelcbeS niir
jenige bat'/ we1c|er g^rifliinl felbj! *)ii^(lfp
.f: I 3otumi 16; -. r : 183
Uegi n t>^,
bat.in, ;bftf: ;ei|t
gefieUt
n i
jge
i'A/fei^ jetf4)ti0^it/^un^r(ILj\52
in b?r.;fiiebsC' ,bem nadjfplgent
; ' won v ; fcm ; Uwbigcn/ ma) iber
iinb; ; flftr ; ^w :@cinjgen ; ju ;Ieiflen , nic
p a:s, ^i X * 1 fi.lv a ,
jtientivbaf i^xri^JUrinS'j^ HgfntMwlid)e SEBefen betrSteb? ib
.einem
Vide TTTJ, Utvipv^eiftiise tdiligant.''4psi;pnim invi
,et,, pi-. pro alterutrQiraori sint : -paratfen iipsi. .enim ad occiden
dumr;alteiutrum
-AJC in >.; -Sjfli-I
j audjijSitt t b jet unb @ a n b c r)/ ^fonbctn . oud)> in bogma=
tifdjen;, wnb;, : et^iftf)erii;djttftcn/ pott bencn SB.If..eintgc.]nennt /
cine ?ca!uijiifitiOe!(Sr0rtmwg:. crfa^ten ;ninbem man:| bjem ,@tnnc
unb iibet.-b itn<n ' ber
f l"84 1 So|J lf,''29}'&. V, 5.
; C'Vfi a 'itft
fl-iluv feiit
(aete^flam-atiibae sSlutemj^fitt eineii 'SCti=
^ rtit^l^einie
bq'rin -ben
bte^giebie'9^unt)eh'"fet/
iqtia'm -pf oiimurii| vrdetttr' pfirit6r ^qtiod magis deb'earri
Vifant" t^mporaMm 'pr'opriarri, qiiaffi ^oxtitti) ^ftJiftlH
efirft jfi -tilbntl -'^e
etti ; ({>riji :
^)Tbfe' ; - |>ofnuhg
^Sftt gefyflreh (|ol(^'e[Lth : benen ! ''ettt'6^r'ifi fflr etticn
fein. @0 Bann ben ^tfe
fo 1 fattn-: a^rein^^tijl jtc^n^inbipbeif lapen uhb ftd)
bettV f W ntc|t bie
nt> "> bem SSerberben iju
est *apest6)i sentedtia, ^dictate quid ' omnes)
sic > intelligerida J est , quombdo let i alia praecepta ; {affirmative i
nempeidebere tios in animi preparation^ si TIBS exigat, ,pf&
fratrrbuSi aniiinas jponerev ; Non digitur ab omnibus Christianis
tanta :perfectio earitatis ;exigitur, ; quanta a pastoribus, rrqiri ex
officio ad exjmium ilium caritatis;actumteneiitur loco ettempore
exercendum, ohabere : -fainen onines f earn perfectibnem 'debent
in" 'de^fderio ef r sttidios asse(juendii ^hbcre 1 ; urt^iUnl tit ;Su=
:/ Mnn ftc libcr^au^t ben apofioUfcfyen
fefl-> ; baf ;-nic^t-tiic! : ^)jiefler ; aUein; ; fonbeni atte
feidtV teni'^ft^|lcrt ! wiic ftd) ; felb^|u licben
Uttt 'fcae'SebW fiit tyn ju l^fnj:obet beniiohiC 01 8ait>e
li; a4 ^tettettcn oasus de i aiggressore I'sr; interficiatr/:aeter^
riumiperituro/entfdjiet) Bt mit; gefunbcwm Uttbctl Habtn, bap
b (shrift fifinvVi^eS ficbcn^tt toett^ieitiigcn r^ftbe.' Sfiif cigent?
lid) cafuijlif^c-' SScfltmmiihgeU ^lpen f?|td) bci?lbi
mil'.' tidjtigem! ^3/acte' -;iib'crb;aiH)t ; ; .nirfjt; em; <
bfb{fape^,/attfe:;fitte FiMnenititcb/t auggebtucft
ei f a&fln ^in^'Wflimmtere''i)ta!tifrf)c Stegri gebcn
y f fo4autte(;bicf?: Estrtantum juqusvcaSus,- qui exigit ut
moriamur pro fratribus, quum scilicet oagitur- periculum ahi~
niai*tim.1 (tgefd)lo|ett bicrin/, fttgt ier; f*i; bee Ietd()tcce afl':
quodioministri iverbi; hbn/ debieiit fugere in periculo;.pestis.
bie tationaUflif^e SfnfttjauiingSrpetfe ft)iebec ! einjelne!.gefe|ltct)e
S3efiimmitn'gcn'I)ei;
cin ; (5tyttfi ;fflr- cincn
eil, beffclb^ ^artbcl^/ ifur eiiten
Udjen JBrubet abet etfllid) ou6 tern gletdjen runte, juciten6
leiblic^c SebeVi Jbeffelbcn ju tettcn, :enn hfinilid) an=
fci, i ;baf ba6 .cfynjUidje ememmfe
b. r altUrig f be& ; SStubetS -i tmb. t r gcwinne ft!6 /ftttib;
be&Hcipen vficbene ^. rtjobet bann 'itiet Intricate T 6afu6 nab,'e
liegt, n>a6 ui tl)un fet: cum par sit futura utilitas, quam
v.,j.'^-if ! /(fft H'...' 'n-i rlfj i .1! .vj'f L T jjjjrt -Ji;,i: -;-: j; ? r 1
caplura jjit respub^a christia,r^a, a^ji.i
num, ein Satt/ wdcijem
f86 1 3o$HII/129^ V, 5.
S&tttb erbium Pdnem damnum <hujus iyitae quantumvisl'iiiaxiinum
jun befreieti. **H&Nierete SBeftiinmtittgen tiberqbieu piwf tififyfc Stn.4
j s
bev i(tt)tf < geben > i -wp : ;namentlirf) bie, i^fli
H unb , bie ^wgen^en ?bet
t;;iei .bte bet
Itge
^eS !^o;
95:tuberliebc<
fommen^L^elbljl^eeleu
?i"i).cl(^ier '|(ir)'?h'p; n (im^
; ju iunSnuttfett^icben^w 1t3
i erjeugt 3^t> ^ fo :bq^ ne^enbeS^lbann^eiSSw^tiebe bev
'bie
mie ; fanh: >al6banrt: ibeujenige* eirtnj
0b'e%tt>iej f arin i tmbemjeMgeh;;ba$:rett>igefi 8,ebehj;;p twie bi
jui-'^ottobletbenb loorfyanben ifcm>i* wel^ec! smtt i'tJci
jh: SStuben Jlot^ rildbensfte^ nitbi nj<^
^tr:fCttlW6
mith S3. 16 t
!;nftt 9flerf)t /gefotbettrmitbv ^uibjem esrin?
gcgen^itJie/eben iau0gefproc^ene St^geil .ecf^drit. .'pjDieSI bcutlid^e,
ftf)btt: I' oonn? S(u gitfti n > ; iBe\b;a>> S) ecu trt e niu 6 ,
^c^tttib^f,: 8it<f:e, ;9Jt(Hii;';Sanb;ev;U. ^av/
SSerf)artnt8' ; jwtfrf)iEniiSS.ril7 iunbi 85yH6 |>at unt
' ! ' ' ! '*) 55er S3cr8"panb ! ' neb{| ^Gor/'S,,?' : oii/ier S3fti|fej'' in hjetrfjer
187
nut be 8B$j t e/ f totf fyietWfoW ^ ft to r <M$t !i ttftf tgirfr 'iff/
Sicbe tjl r /fcrtcr- barm^) Wjt^ iattf mltHjeitenb."' :efy Mert .;; 'ifo
f^0tt f ;v f @d.)'ttvtbt^cmetft; wirb We ^aft-ber
@4jht|fotgc 'in 85. 17 no^ bu^-'bte^rSpfottn
(KrV.) ,' in' ; Wclrfjct , ; ba6 (in Jweife^afte Utt^ctl^ >iibe*
J4)tet n)2rc, fbg'aHeta Scbcii^fiit
injuigcb'en^ 'abcr iiiitfjt - cinmal bur^ -fiuperH^c
lihbetn
matRrt'S4dnhc6^btc
; inbem ct 1 bfti^aH
bic SW-itfc! Ijabc (o ; ff ( ^a*' ;1 sj(^ v'ov^fiitiv'v-d'v'-w'o'o'iioti), ; b'cfn
n : in 9tot$ ftef)t,
>itf igfeif i j : >&| o' i ^'os j rtid)t^ : : aUein -baS i fieben >fdb|lj -f Ons
bcvn -
bd& o'n ^ if otiii 8> a
f^jfenb'^t.
nad^weifl)
n
, btig >b&8 Sine 1 n)te
/>12l^ao. ; .l;^4v%. 43. tcvl3;i44. <Sn bem -
S-'a n ; gf unb (5 a t ^jo ; !fiatuirfe' SSdrfletfiiWgj on
S'iei^t^um tfb&tf & Hfo'itiiQ M8 ' iw 3ttfmmch^angc iinfe
mt in bk'gompoliHon ttitt 'TO^ ^o/tav.
ffyeittt f^hbcrbarcrnjeifc De cutn eniiiS gemeint ju tyabeny -ba
-;E)irtgc; in
: watten
licpcn; dine vfolcfye >(ii8befung'> be^^zovf xcwfiov i|t> xibet
1 30$! I|ii29 i0 ^ LV, 5.
,
cui ; acflir^dQ;;inun4uS
jj (etnem. ifecfpjifefm tiiWfiiRliJt 'j9te$fc0 ; a
biensi;de- e^mpnde.
^
ittf; w^w^SW^tigftJt- t
fung .t,e8 n tf)(wle,tt,8 ^.\ 17 ,,,|.m
fannj,(B, 15)<
);ttr ; b^tb?n? s
{ofeit ^in>y W^er.yH
K j&$e k&QMriCt v-jf'jb$r$Q /).fls.f ?, !?X^ ^<? ^J/
: uijb.
tie
/)<<SMfP / /35).
^ 3. ^^S^olO/^^-H^l^ TTT
alfo attf ' torn SStfb&fo
o '' > ra? v i? b'v)V^obbo ! '' 9^a^ Ketth bie'i'^te Stbbc
fuklima^en 'mfiftf) tohrt 8icbc"'-ifiy K ifDie'- ; ^tl()iV-ip fdgt,
res
! eigentlf^ wi'e 0' e f 9 ct> t tt'6' etflfirh ? fej,
o fete
'unbcfa'nnfe^ WtjgSwefe, abw bfi? ; btbUfdjeit;
nil
Tfe'st ifeU^JviA
i^ict; hod)
tfort GOrafii, .^te-b'ci r n 6^(iu^et. f 'J^anJtdrf au^ mtyt 'auf
fV> 5.
t>cn f>ebrfiifd;?n ^pwdjgebroud). su^tfgwfen, uin.M? kn tnne
man
ng tnjt;/($.tpttu6[ u;nb i$#d)jW(Htn
burdj.bie JJtnfdjrei^iiiig : : exclysierjt eumv.al?; ; aff$ctu
misiericprdiae ; Didrae^nijt m{t. O fi u d cr^uijt. -^ A 3$ e t te ; ju : , fa=
54, ISIjjetnrjgewtfi^n^tsgrte^ifdje ^agnan^^Qt> inborn
:SSptflcOung^ :jbap iemanb fein -|>et;jy ftpt ;bem Sgtufeet vet=
iept> juglet.c^ bie anbej*. ent^l|,, ; bja| ber Sr,bec'^pn bem
gegejirben i ,S5i'Ubei;,tjl,abcr / ,ba an
SStujberHebe-r bt .Ktjibetj^ottce offenbatv werben (SS,,^,.,^),
yHibap >e;.;an -bie^i&fftb^; ju
-inflj. >&o-yi ^fijftjw /*i^^r 4^'
5:> .jw
>
n;n;tvu 6 \
, /na'tnlt^baTwjn bap eirt <Unfear.m s
.ptti0 fid) ntd^etfrewe (gratia : ;I),e.i; non
friiitiii-) /: biefer Si
; dnem Jt
n -go^-im IK
l ; :Un.nn.tl s
1 ;> JDtefe^.^licf f c$u| obqru^t; teuterfettS, ,iaf
8Set'bint)ungut)et"teb,Uju ^ott; unbn
. -(Agl. I^ifiOipO/'ianWrfeitS iaufiibet i
j unfprev
Utfenn /t*V^<" jdgt t >bct sSt^ofleIi;! bap: ;e
in n
:' ^nb- iniid^tern > angefapt';iw;erbcti i -n 1 1einSttyf
iH;tv i ro'a6 $ err t iifom -j b?em i|)ealie:tt i ep[|tfl))tincte> iinr. ?5.'! 9.- 10
ec.'iube^dtt v .fcirt:g fiieb^ 8Wi..<J^t
in iibsefiifclfeien attest bletb^ ! (pgl.
ft'gtett fg^eiinben:f SBwb'er ;s,j jeb^j SBrubctpp s unb
feiti(^
'g drte8!^lm'ofcn0;!u n
192 1 Sftyl ll/!29og- rv, 5.
and) <in gravj prpximi,.ncffieSr
u fcett il^crcn '^aJHdibieia^nbj' i
>" baf etne8tb,eij8
JSthtt)dfurtgn.': ; .Necessitas
rOmnies dbligat habentfes j qiiodi/d.are ;';f(dssiiiii,^;elirfmJ pajur
peres'. ^Nfecessitas^auteih :illius i'extrentiaei proxima i ;0bligat
r 6liarii^ eos;y - 1 qui '* tiantum - ineditoritpr jhai)eht; i [Arcta ipsiiis
'iieGessitas r eos ; aBligat 5 , quibus bene 1 : prospectum est, ; etiam?i
siiipeFfluuin quq>ad statum hon ihabeaht. Vulgaris-'Seur-CiDmr
mUnisy ut vbdant/-: hfeceSsiias obligat .omriesj'superfluumi h%
bentes '^ -'quorum qiianto majores fisunt diVitiae , i tan.ta i jnajftr
^e pai-t^ ' e>t i obligatio. :/ v|)taft(f(fye uftb ri^tigeK jifl Ibie^aMf
iibct^^S5emcfung i8ut^?r: Yult^nos
nostro 1 ItfPgiri jf 5 notai 'jden aliens ;,aut; comiiQuni^nisiout
1 pbssuntjjrsspiffilieae1c()nsisterex;>^ ;; ffi , f^ujj!;^?.
i;c ivili'jj ttifi ^ri tib?rg[dngjwn^ a^
^iifie'flert ; f Jbeb'drf '/c6 nid^t' etner f JGsr&Sttjtfttg/
6'(i i ' ob er b li. < tntcr ?) * f 7 ';; tt)iie:f at pjj i>;b/. urib
t^ Set/
unbi;
'f, niib mtin e8 alf
X bJtniuHfdjjen iSSjJt
u ofcter !Sfma^.niihg*i:i?^iftb^/;;to|t un8
.liebem ni
. Hi; 18.
ftd) etroeifenbe, nid)t mit Shorten td'ufdjenbe 8iebe an,
wenn wit al6 wirJ!lid)e .Sinber otteS erf aunt werben wol*
len. SWit je einem $paate oon paraflelen SfaSbritcfen be
fd;reibt SofyanneS bie falfdje (fjtr t <xyan(of.iev Aoyw
unb tie a'd)te Siebe (a'AA* eV pyjo i --u
entjle^t tie ^rage, tvie ftd) biefe ^otftellungen ju etnan=
bee ert)alten, unb jroat etnerfeit tote bte etnjelnen (u8bruc?e
in ben beiben ^)aaren felbjl jit einanber fie^n, alfo Aoyw
ju T^ yhwaoy unb ^> f pyw ju cttyfaios anberfeitS weldje
Hebet: ber beiben SDoppelbejHmmungen mit einanber corres
fyonbiten, ob Uyw mtt |p^ unb yAwaoy mit aA^e/ec, obet
yAwaffjy mit ep^tj) unb Aoyw mtt a'A^tfe/a, Sabei witb ni^t
tiberfefyn werben bitrfen, bap juerfl ber Mope 5>atu>, narf>l(>er
bie ^)ra>ofttion eV gefc^rieben tfl. Stber fdjon e^e biefe fetne*
ten 33ejiefyungen ecmittelt jtnb leudjtet ein> bap ber SfpojW
ba Sieben mit bent SBorte unb ber 3unge in einem au6f4)liefis
Ud)en egenfa^e ju bent fiteben in ber Xfyat unb SBa^r^eit
aufgefapt wipen wttt, mit^>in bie (Srgd'njung on ^oj/ov bet
bem etjlen Hebe, welcfye Seja, ^)ifcator, SB^itb^, 95en=
[on, ocin, Auditing, 3. Sange, @. . Sange u. a.
fitr n(Jtt)ig gel^alten Ijaben, urn anjttbeuten, bap unter Umflans
ben aucfy im SBorte bie ac()te Stebe fein ffinne, wenn jte fid)
nur nid)t auf ba8 blope SBort befdjrd'nfen wotte, ganj teytwU
brig iff.
)fyne befonbere @d)wierig!eit ergtebt jtd) bie oerfdjiebene
SSorfleUungSweife in ben beiben ju dyunwftev gefitgtcn 95e
flimmungen. 5Die SDatioe Ao/w unb T^ yJnaaoy bejeidjnen
gleidjfam bie Snflrumente, burd) weldje bie Siebe wtrffam wirb;
bagegen la'pt bie ^r^ojttton sv bag sgyov unb bte uly&sia
at6 bie (Slemente erfdjeinen, in weldjen bag Sieben fid) bewegt.
Sfud) Sutfe &at fo geurt^eilt, wa'I)renb be SBette e8 fur
gleidjbebeutenb erfld'rt, ob ba8 ev or sgyw gelefen werbe
ober nid)t. JDa ayunar iv aJLyfaly (0I. 2 3o^. 1. 33^.
1) berut)t auf berfelben S(nfd)auung nrie bie S(u8brucPe : ngoa-
sv nvevjUttti. xi A^^c/a (So^>. 4, 23 fL), AaAeZv
(16,25); didaansiv sv ?iapa/JoAa?g (9Karc. 4,
II. 13
194 1 So&.J i|- 29 ,- V, 5.
2. gl:fiuc. 4, 56. f. 17, 3.1. 1 (Sor. 14, 21. u. a.
Sefyrreid) ifl tyier tie SSergleidjung on SRattfy. 22, 37
vov &edv aov i> oAy T. wgdict oov ttcti iv ohy i
x?A. mit 9Katc. 12, 30, rap anflatt be8 |y cin e erfrfjeint,
,n?je bci ben LXX (>eut. 6, 8), obgleic^ bc tttteyt auf ta6
f fu^ct. 8 ftnlD eben unjeftrennlicfye SSorfkllungen, bap bie
Siebe, welclje im Bergen ifl, au6 bem |>erjen ^eroorbrid)t. @o
twivb ucfy an unferet. @fcUe etnmal bie lautere SBa^rt)cit alS
bic etgent^iimli^c <^^dt;c bejei^net, irtner^alb wl(^er ba6
ficfyte Sie.ben jlattfinbetj baneben erfc^eint in gleit^er SSorfJeU
.I;u.ng0ajeife.ba8, SBwf, ale ba8 ^)robutt, in roel^em bie 8iebe
.fid) wirffam erweifl. S)ie wwmgefyenben jDatioe bagegen mat=
firen bie Sftirtel, beren fid) bie falfcfye Siebe bebient, unb burd)
wetd^e ein sgyov ^ettjotgebrac^t rotben mupte, wenn nur jene
Siebe lv a\ij&ei<p rotrffam ware.
djroiertger if}, bie S5egriffe felbjl in ifyrem Unterftf)iebe
on einanber unb in intern SSer^filtniS ju etnanbev ju bejlim=
men. SSemanbt ftnb cffenbav Xoyos unb yAwao, unb auf
ber anber.n .@eite sgyov unb aA^em, abet nidjt ^nig gleid)*
bebeutenb. SSon ben betben le^ten SSejltmmungen ^)at ba8
aud) Btemanb be^auptetj tielmef)r fyat fdjon 93eba tid)tig ge*
urtfyeUt, bap ba8 sgyov opn ber tl>atfa'd)lid)en S0?itt()eilung
leib.U,d)et unb geifili$er aben ju er(le.^en fei, rodfyrenb bie
tt^&eia bie lautere, einfdltige, wa^ctjafte eftnnung .beS 8ie=
benben bejeirfjne unb j. S3. bie BiebeSerroeifungen urn menfdjs
:lid)en SobeS witten auSfdjlte^e, 5Die betben erften 95eflims
mungen aber, Aoyw unb TI] yhuaoy, ftnb oon ^ocin,
fcop, (Sa(ot) unb be sffietfe fur fpnonvm erflartj ber
ftel gebraudje bie beiben, im @inne nicfyt oevfd)iebenen
brii.^e, fagt @ocin x urn bie @ad)e beuttidjer ju madden. di=
nen Unterfd)ieb jvoifd).en Ad^w unb tij yhwoay unb eine ba=
burd) bebingte 6orrefponbenj mit eV sp^ unb aA^#/ ^at
juerfl 91. be 8^ra, mit . wdc^em t>ie(e SfuSleger uberetnfltm=
men (6, aSapibe, ^ftiuf, Opener, 3. 2ange, tBengel-,
t>gl. aud) S5aumgarten = 6rufiu0), nacfyjuweifcn oevfud)f.
3u Aoyw fagt er: verbo, ifactp nihil; ju vy ylwooy: lingua
18. 195
fallaci. hie amor non soluin fictitius et vanus, sed etiam
proditorius. SDemgemo'jj flettt er Aoyto unb sQy<*>, yJiwaay
unb ctty&eiu etnanber gegenitber. 95on il)m roeicfyt rotiuS,
bem 91 of enm it Her nacfyfolgt unb init roeldjem auct) giicfe
iiberctnfo'mmt, auf etne intereffante 2Beife ab. rotius fagt:
Verbo amat, qui praedicat a se diligi proximum, non autem
vere djligit. Lingua diligit, qui egenti dat bona verba.
rotiuS tterfiefyt alfo ba6 Ao^w fo, ic 8^ra ba T. ^Awa-
ffiy, unb umgefefytt, unb (apt bemgemfip A6^w mtt dXy&sia
(vere et sincere), T. yAwcray mit V fipyw comfponbtren.
SDcr clafftfdjc ^rac^gebtaud) , welcfyet aitd) .in mandjen S5cts
fptefen au6 ber btbltfd)en cd'cttd't tmeberfltngt, fdjetnt jebod)
bent Sora giinjiiget ju fein, at bem ro-tiu6. JDap bem
SSorte, nid)t bee 3unge, rodd)e ba SBort tymjorbttngt, bie
5L^at entgegengefe^t wtrb, tfl on oorn ^erctn naturltdjer.
>arum ^eipt e8 in ber einfad;en @prad)n)eifri>e6 gew^nlidjen
8eben6: Ao^og sidwhov SQYWV ober Xoyoe axed sgyov (@0=
Ion unb (DemofrituS bei 9K. Sfleanber, Gnomolog. I.),
unb: ia sgyu ni&avdivsQu ttuv Xoywv ($enopfyonj eben=
baf.)/ unb: ny Ao'ycoi/, aAA' tgywv xAoi/ aoityais r, (piXo-
aoyia (35tonttfiu6 ^altf. ebenbaf.). SSci ben JDidjtern abcr
ftnbet man ntd)t felten ben egenfa^ Don yAwaoa unb s
tyeift e6 bei op^ofleS (Philoct. 97):
yXwoGuv {lev dgyov, %fiQa tf' efyjov ig
vvv S" sis skeyyov el-icar OQ<O figotois
yJMaaav , ou^i fccQya , TKXV&* -nyov}ievtjv>
fagt &eognt6 (ed. M. Neander p. 220):
toi V^ sty yAwdff^ 9>/Aog , AAa xo/ apyw
%(Qoii> TC aweu^ot, %Qr/juaai T K/iyorepa.
@pr(irf>e wie ber be8 S^eogniS (p. 232):
o(jpthxA/to< xai yAwaaa xar ovaTa xoti vobg dvdgwv
&V flSOOW GTrj&UtV SV GVVSTOlg ffiVSTttl.
unb (p. 166): oioiv tm yXwoay <t / oy&ahfiolotv sne-
GTiv ctldfas (ogt. p. 164: dno yAwooiyg y/Aog c?v. p. 166:
os ^ /ewy" yAtu0a# ^/x' ^'X e/ ^o *'- og x'
bet
13*
196 1 3of>. II, 29 V, 5.
(Op. et Di. 707) tyevfaa&ai yXwooys y^Qtv madden fewer
ben jtgnifkanten pradjgebraud) on yAwooa anfcfyauHd). $as
mentlid) bient ba6 SBort, aud) in mandjen wifetgen (Sompoft=
tionen, jur SSejetcfynung be6 nidjtigen efdm>a'ke8. |>ie()ec ge*
fyo'ren bic SfitSbrutfe yh>>Gaakyi'a, wofur uibaS
fe^t, yAwaoo/taWa, yXwaaoavQoysu), yAwooo^ap/Tc'
28, 23), yAw-iowJ 1 ^ (^)f. 139, 12) unb ber pruc^
sioZ noQsvijj noXtv dvoQ&waovaet xai T
(bet @utba8), womtt man Sac. 1, 26. 3, 6 |U. t)ergleid)en
fann. Surd) ben SfuSbtutf TJJ ylwooy twrb alfo ba8 falfdje
fiteben nod; mefyt in feiner ^o^Ien 9tid)tigfeit bejeid)net, a!6
buvd) Ao^tu. Stud; ber mit malettfdjev Stnfdjaultdjfeit
gefugte 5Ccti!er(ttgl. fiurfe) &ebt b x ie SSebeutung be
Sn bem 8ieben mit bem SBorte fann nod), roie aud)
ber bemerft, etne gewiffe SBa^eit Hegen, obfdjon eS oom
SBortc jur &l)at ?ommen foil 5 aber baS Sieben mit ber Sunge
ifl ba rein d'uperlid)e efdjroa'k, roeldjeS o^ne innere 9Ba()rs
fyeit nur einen gieipnerifdjen @d)ein erregt.
S3. 19. 'Ev TOVTW yvctaofte&a out ex
Kai sfingoad-tv avfov nei'ooftev ids xaQdicts vj
8S. 20. oVi, sdv xcciaytvtoOKfl yfiiuv y ttagdia, mi
eoTiv o frees lys xctQ^ias y/iio)V xcti ytvuaxfi ndvict>
S3. 21. 'dycmyToi, ear r t xaQ$u tffi&
r/ftwv , nctQQ^Gi'ar tyoftsv ngog tov
S3. 22. Kcct o sav aii(u/4fv XufifiavojtiGV un' KVTOV , oil
evroAa? ainov T^QOV/ISV xai T aQeotd srwniov
noiovfiev.
S3. 23. Kat ciVTij SOTIV 77 f7'ToA) avvov , i'va niavcvoo)-
ftev TO; ovofiaii tov viov avtov 'lyoov XQIOTOV ttvti
dyanwftiv aAA?;Aov? xafrcos edwxev ivroXyv yfiiv*
S3. 24. Kctl 6 TtjQiav rug ei'toAaf viou iv atmu
/ ccvvos 1' uvtta'- xcti sv IOVIM yii'wattoftsv oft
iv rjfiiv, ex vov nvev/ictrog ov yfriv sdwxsv.
3n ben betben evflen SSerfen biefeS SCbfd)nitte6 f)a'ufen fid)
bie fritifrfjen unb bie eregetifdjen c^wterigfetten , inbem bie
bi^lomatifdje ^rabition won ber eregetifdjen SCnfidjt bebingt er=
. HI, 19-24. 197
fdjeint. @o ift juerft baf> x/ , roeldjcS ltd) ju STnfang
33. 19 bei C unb in mcfyreren SSerjtonen (Syr. Ar. Aeth.) fn=
bet, aber bei AB unb in ber 8Sulgata fefylt, fiir ein 3>nter=
pretament ju fyalten unb mit fiadjmann ju jtreid&en. So=
Cannes tjat ein xo/ in a'i)nlid)eri teHen (S3. 24. II, 3)} in
anbern abet (II, 5. IV, 2. 13. V, 2) fetjlt nirf)t o^ne runb
biefe SCnfniipfung. mie* fann e6 nad; biptomafifdjen 3l\uS=
jtdjten ntd)t jwetfel^aft fein, bafi Sadjmann mit 9?ed)t anflatt
ber recipirten, burd) bie SSulgata unb etnige anbere aSerjto=
nen ^efdjufeten SeSatt yivtaaxoftw ba burd; ABC unb bie
aratifrtje Uberfel^ung uevtretene yvwaojtiefra in ben eyt ge=
(djrieben fyat. @d)on SSKill (Proleg. 639) fatte biefer Segart
baS SBort gerebet. 95 en 9 el urt^eilte freilid), bap bie gform
yvtaobjuefrct auS bem nadjfolgenben neiooftev entjTanben fei,
roa'brenb S5enfon in bem Sutuvum nsloofttv ielmet>r
eine SSejla'tigung be6 yvmoo/u,e&u fanb unb Sud!e meint,
bap ietleid)t aud) bie (Stinnetung an So^. 13, 35 mitgenrirft
^abe, unb bap bie jtngula're SSariante yivtoaxofit&a eine 6om=
pojttion bet ridjtigen 8e8art yivwottojicv, tt>eld)e jtd; bem %=
egeten entfdjieben emjpfe^le, unb bee 95aviante yvuoo/te&u an=
jetge. SfCtetn bie an ftd) unbebeutenbe SSariante ytvuaHOftt&u
fann aud) anbeuten, wie man untec SKnbequemung an bie ttd;=
tige, aber fdjtwengere 8e8att yvwaojiie&a ben letd)teren (Sinn
be6 gerc8bnltd)en ^rafenS gewinnen rooate. 3ebenfafl6 liegt
bie SSermutfyung na^e, bap man ba8 yivaiaxo^uv im Ijinblitf
auf SS. 24. II, 3. 5. IV, 2. 13. V, 5 fdjrieb. 3lid)tig flet)t
nad) ber Accept a in alien (Sbitionen Tag K addicts yjttdiv,
nid)t Ti-jV xuQdicev fat. >ie le^tere SeSart ^atte 8ad)mann
aUcrbingS, weil biefelbe in B ftefyt unb in A urfpriinglid) ge=
jlanben ^at, in feiner lleinen SCuSgabe gebiUigt j in ber gropen
StuSgabe aber ^at er bie gercitynlidje SeSart reffituirt. S)iefe n>irb
burd) C unb bie SSulgata bejeugt, aud) burd) eine (Sorrectur
in A. SSKan fdjrieb ben Singular, weil ftd) biefer 33. 20. 21
mefyrmalS ftnbet. )ie Snterpunction on S3. 19 nrirb on
ben (Sbitcrcn oerfdjieben gegeben unb rid)tet jtd) nad) ber fri=
tifd)en unb eregetifdjen SSeurtfyetlung ber ganjen tefle. S5en=
198 1.30&. II, .29 . V, 5.
gel bettadjtete ben 95. 19 al einen @afc fttr fid). fiadjmanh
fe^te . in feinet f leinen fu8gabe ein Spunctum fyintet uly&'
saftev. 3n bet gtofen StuSgabe abet fleflte et S5. 19. 20 al8
cin jufammenfyangenbeS afcgefiige bar. Stud) bet Sejrt 35.20
geflaltete fid) anbet. Sn bet fleinen (u8gabe ftefyt; 01* sar
[isi'gwv ttvl.; in bet gtofen bagegen: o n edv
01 1 /tsia>v ml. SDie J)ifpofition bet
muf ftcf) bet bet ?IiiSlegung agebenj bie SBotte be&
abet tauten nad) ben ftitifd>en Seugniffen [o n>ie biefelben oben
nad) bet SRecepta in libeteinflimmung mit ben meiften 6bi*
toten gegeben finb. JDtc djtetbweife o T< s'av MaTay. ijl
eine wntidjttge Sntetptetatton, weld)e ftetlid) fc^on 6ob. A butd)
feine 8e6att V, fiatt beS fonjl iibetafl bejeiigten cav, ju ets
tteten fdjetnt. Snbejfen finbet ftd), aud) abgefe^n on bet Un=
fJattt)afttgfeit bet 8e6att o tt eav an unfetet (Stelle, bie (Soms
pofttion on oatis unb.eav iibetall nicfyt im 91. $. S>tefelbe
ifi ganj ungttedjifc^ j obwo|l bie d'ltetn ^)^)UoIogen ntd^t fo
geutt^eilt fyaben. |>. |>ooget>een (Doctrina particularum
graec. Rec. Chr. G. Schtitz. Dess. et Lips. 1782. p. 589. of.
p. 264) ift bet (Stffe geroefen, wdd^et an unfetet tefle o 11
wv u lefen ttet^. S(ud) . SSiget (De praecip, grace, di-
ctionis idiotismis. Ed. 2. Lips. 1813. p. 516) fyatte bie ^otm
0011$ lav fiit unbebenfticfy ge^alten. Stbet |)etmann (ad
Vig. p. 835) (eugnete mit 9led)t bie SH8gltd)eit, baf i&v ne-
ben OOTIS fle^n ffinnej et roottte aud) neben bem einfadjen
9lelatium, tto^ be8 <Sd)tt)anfen8 in ben |>anbf^riften , nut
av lefen (ogl. au^> ^ii^net II, 519. SKtnet, . 285).
im 91. S. finbet ftd) nitgenbS o'e fay obet gat OOTIS
bie SSatiante V, wot)l abet fle^t, unb jroat getabe bei
(o. 1, 5. 14, 13. 15, 16. gl. 1 (Sot. 16, 2),
o^ne SSatiante oarie V. Sn @teflen wte at. 5,
10. Sue. 10, 35. 6ol. 3, 17. 23 ifl ot)ne 3roeifel aV nac^
ju lefen; ba8 v ifi mituntet, namentlid) in bet ges
id) fitt baffelbe cititten @teHe @ol. 3, 23, o^ne aUe fti*
ttfc&e Sfuctotita't. Sn ben (Sbttionen bet LXX finbet fid) tdv
nad) oofts .l@om.-19/ 3} abet aud) fytet mup civ gefd)tieben
1 Sol). Ill, 1924. 199
roetben, une . ^ (Syob. 22, 9 fleljt. >ap im St. . aud)
nad) bem etnfadjen SRelattoum tegelmapig KV flatt cfeV ju
fdjteiben fei, fann man nad) ben $anbfd)tiften nid)t befyaup*
tenj abet t>iefleid)t roa'te e8 nid)t $u gercagt, roenn man nut
ba V gelfen liepe. )ie <s>ompofition 6'e aV ftnbet jtd) nid)t
feften o&ne bie S5atianfe *V (S3. 17. Sue. 9, 4, 5.
5, 31. 15, 5. 2W>. 4, 14. 5, 19); bagegen t>at bic
fttion o'e euv regelmajng bie SSariante aV neben fid) (9}?att().
5, 19. 10, 14. 42. 11, 27. 16, 19.. Sue. 18, 19. SC. 7, 7.
(pt>ef. 6, 8), bic mituntct fo gut bcgeugt iji, bap Sadjmann
nid;t teV, fonbcrn av in ben Scjct fd)eb. Sldatiotfdjc Sor*
men mie onov unb bg(. ^aben aderbingg iav o^ne bie S5a=
tiante V (^att^. 8, 19), 9i}gltd) ifl alfo, bap im neuteflas
mentltdjen Sbiom ba6 edv nebcn bem einfad)en 9IeIatium re=
cipirt^ war ; neben oa/g aber barf lav feinenfafle fie^n.
)ie StuSlapung be8 OTI ot psi&v bei A unb in bet 95 uU
gata, roeldjen Seugen abet BC mit bet arabifdjen unb bet
fytifdjen S5etflon entgegenj!et>n , ij* ein eyegetifdjet Sdot|)bef)elf.
Sfnflatt bet mil gutem tunbe teci|>itten SeSart o &eos
(AB SSulg.) fyttt C o ituVog. - 35. 21. JDie teci^irte 2e6*
att sc.v (BC) i>at aud) &iet bei A bie SSatiante V. S5ei
ben SBotten ^ xctQdtct y/ttoiv fiy ttmay. yf.i,wv jit'i|t jtd)
bet tecipitte unb on ben meijlen bitoten gebtttigte eyt ge=
nau genommen nut auf getingete Seugen, n?ie (Styptian unb
bie SSulgata. /Die bebeutenbflen |)anbfd)tiften lapen an bet
einen obet anbetn teHe ba6 -yfteiv au'& SSei A fe^>H baS
etjle, bei C ba jn)eite. B fyat fogat webet tyntw
nod) ^intet tuxvayiv. ein ijfimv. >ie Seugen an fid)
len alfo ben Sad)mannfd)en e?t, weldjet nut ba6 jweite
tffiwv ^at (fo fd)on aKill, Proleg. 1487), nid)t befonbevS.
2Bal)tfd)einnd) ifl atet, bap man ba6 y(nmv wenigflenS an eu
net tefle fiit (iberfltipig Ijielt, tt)ie benn aud) SDtigenee
(bei Sad)mann) unfetn <Sjmid) einmal fo anfiit;tt: y ow-
/wv fitf xavctyivwax'y , unb ein anbete 9ftal fo:
avvtid. xttTy. tjfiwvt 5Die SBatiante naggyoiav
welctje ftd) fogat bei B eingefdjUdjen fyat, ifl, tpie e6
200 1 Sol). II, 29 . V, 5.
fcfyeint, etne abjtd)tlid)e, bie SSariantc -fymftsv cine
licfye SCnberung. 95. 22. Stnflatt nag ctviov, nrie in bet
9tecepta unb in ben a'ltern (Sbitfonen jie&t, ijt mit 8ad)=
mann unb ifd)enb(>rf nacfy ABC jit fcfyreiben: V av-
iov. >ie SSariante vijQ(of.iv bei A unb unbebeutenben
Seugen berufyt auf etnem SSerfefyn. BC unb bie SSulgata
fd)(i^en bie ttrfjtige fieSart I^QOVJUSV. SS. 23. SDic won
fiacfymann gebiKigte CeSarf ber @obb. AG mavevio/iev em=
fid) oor ber nur burc^) B gefdjiifeten reciptvten 8e8art
v burd) ben ^)arafleH8muS mit dyanwjusv,
roirb aber eben babutd) oecba^ttg. llmgefeljtt I)at B ben
6niunctt be6 ^rafeng So^. 20, 31. sfteben bem 5forifl
fie^t bag ^ra'fenS j. S3. So^>. 3, 15. 16. 2Benn in foU
cfyen ^ormen ber utfprunglic^e @inn ntd>t oerwifd^t tjl,- fo
bejeic^net (gl. ^a^ner II, 80. 470 fll.) bet (Sonjunctto beg
Storiftg bag 5Komentane unb Stbgefdjlopene , rod'fyrenb bag
^3rafeng bie SSorfleKung ber bauernben egenwart ent^a'lt.
@o fletlt |tc^ bag SSerlorenge^n, roeldjeg 5of>. 3, 15 oon
bem tiiubigen negirt roirb, me^r atg ein (inmaligeg, factifd)
S(bgefd)lopeneg bar (gl. ben Snfimtto S(or. deivcu v. yv%.
93.16), wogegen ber SSeft^ beg ettrigen Sebeng alg bag
Sauernbe angefd)aut wirb. Sofy. 20, 31 liegt in bem 5for.
bie 93ejiel)ung, bap bag lauben fd^on ge=
n fein mu^, n>enn bag Sfla^folgenbe iva ntoTevovus
etntreten foU. STud[) an unferer @tette bejeicfynet
ber Sforifi maievomftfv neben bem ^)rafeng dyctnw/iuv :bag
gla'ubig geworben @ein alg bie SSoraitgfefcung ber fortroa'|)ren=
ben Siebegeweifung. )ag jjpiv am 6nbe on SS. 23 fe^tt
aHerbingg in einer jiemlid^en Sfnja^l t>on unbebeutenben Seu*
gen (t>gl. 2Betfiei unb 93engel), ifi aber mit Unredjt on
getilgt. @g wirb burd^ bie bejhn 3eugen ge=
ir aug ott geboren unb otteg $inber jtnb, ober
roir aug bem obe, bem rbt^eUe ber 2Belt, jum ett>i=
gen Se.ben in ber emeinfc^aft mit oft unb (Sfytijlo fyinburdjs
gebrungen finb (II, 29. Ill, 9. 10. 14), erfennen nrir an bem
. Ill, 1924. 201
bcr @ered)ttgfeit uberljaupt unb an bet SSruberliebe
tn&befonberej benn eredjtigfeit unb Siebe jinb roefentlid)
giJttticfyen Urft>rung8. Unb rote bie erecfytigfett, weWje 6te
Winter otfeS im unbebingten egenfafce gegen afle @iinbe
(93.6-9) tyun, in bcr erec&tigfeit otteS, au8:bem fte ge*
boren ftnb, unb in ber erecfytigfeit (Sfyrifti, butd) weldjen fie
inber otteS ftnb, tyren Quell unb tyre Storm fyat, fo if!
aurf) bie ben .Rinbern otteS eigenrt;umltd^e Siebe bur^) bie
gottlidje Siebe (%iflt gefd^affen unb fortwat)tenb bejitmmt, fo
bop nur bann unfere Siebe cine roafyre tjl, roenn jte ber Siebe
6^>rifli gteic^artig, wenn fte au8 itjm ober au6 ber SBafyrfyeit
felbfl tfl. 9?ur bann tfl alfo aud) unfere Stebe ein Seicfyen,
bop n?ir felbfl ou ott ober, roie e8 SS. 19 fyeipt, //ou6 ber
SBo^rljeit" jtnb. SKie biefer SCuSbrucE oud) genouer ju erflo's
ren fein tnog, jebenfallS jeigt ber Sufommen^ong , bap //au8
ber 9Baf)r^>eit fetw roefentHd) fo t)iel Ijetpen mup, alfi ber con
II, 29 on entwirfelte unb ben gonjen jweiten S^eil be825rie=
fe6 be(jerrfd)enbe 95egriff W ou8 ott fein/'. tu6 berfelben Siebe,
roenn fte //in ber SBofyrfyett" (9S. 18) geitbt wirb, erfennen
tt)ir, bap n>ir au6 ott unb bap wir //au8 ber SBafyr&eit" jtnb.
9)?it ber Gnnafynung, in ber SBo^r^eit bie SSriiber ju lieben,
war bie paraflettfd&e ntroicfelutig be8 Stbfdjnitt8 S3. 1018
ju einem Stbfc^Iupe gefommen. egriinbet auf ba8 eben e=
fagte ($v vovvtp y/wo.) beginnt IB. 19 ein neuer eban*
fengang , aber g!eid)fafl8 inner^olb ber Sragweite be8 |>aupf=
bcgrijfS ett vov &sov elvat (11,29), beffen wefentlidjer e^alt
in ben 9(u8brurfen ex ^'f]Q aty&eias ea/tifv S3. 19 mfo-ftevei
ev y/uiv S3. 24 befd>rieben roirb, fify bewegenb. J)ie neue
SBenbung beflefyt barin, bap bcr Sfpoflel einmal ben grieben
be8 en>ipen8 (S3. 19. 20) unb bie 3uerfid)t ju ott (S5.21),
wte jte inSbefonbere in ben ber GWrung genripen ebeten ber
^inber otte8 ftd) barfteUt (83.22), al8 bie freubenreid)e (1,4)
SBtrfung be8 an ber <Sd)ten S5ruberHebe unb iibe'rfyaupt an bem
|>alten ber g(Jttiid)en ebote (S3. 19. 22., 23) erprobten e=
rouptfein8 oon ber wirflidjen otte6finbfd)aft ^eror{)ebt, unb
bann, ju einer neuen, njarnenben Sfnfpradje (IV,. 1 fll. . gl. 11,
202 1 ^. 11, 29 V, 5.
18 fH.) ben Ubergang anbafynenb, ben un6 gefdjenften etfl
otte al ba6 bejttmmte gftttttcfye Seicfyen unb Unterpfanb
unferer wirfKcfyen emdnfcfyaft mit ott obet unferer roafyren
ottegfinbfc^aft filbert (SB. 24).
@o im SCflgemeinen uberblicft fcfyeint ber SCbfcfynitt S3.
1924 feine befonberen cfynrierigfeiten ju fyabenj biefe tre=
ten abet namentlid^ in ben beiben erfhn SSetfen fyeroor, n>enn
bte einjelnen 5(u8f^n'id)e be6 5(poflel8 genauer in6 Sfuge &
faft roerben. /Die griifite @rf)tt)iengfeit Hegt in SS. 20, wo
bie StuSlegung fogar bariibec ^5i^fl jweifel()aft erfcfyetnt, ob
bet Sf^ofiet mit feiner |>inwetfung auf bie tiJpe unb SfHs
roi^en^eit otteS bte oerjagten ewi|ien beru^igen ober bie
ftcljeren fc^redfen woKe.
95. 19. 20. d6 jtnb funf .fjauptyuncte, on benen bte
S(u6legung biefer beiben SSerfe ab^angt. (SrflH4> fragt e8
ltd), ob bie (SingangSrootte V vovtu yvaaoftc'&ct auf ba8
SSor^erge^enbe, fei e8 auf 95. 18 aflein, fet eg aucl) auf an*
bere SSerfe be8 ganjen S(bfct)nitte 85.1018, etwa auf S5.10
(9UcfIi, be SBette) ober auf 85. 14 (Slide), jutucfgreifen,
ober ob biefelben auf ba Sfocfyfolgenbe, ba8 roitrbe (jetpen auf
bag -OW-SB.-20, a'^nltd) rote , S3. IV, 13, {jtnweifen. SDie
lefctere Sfnftc^t ftnbet ftd^) bet etntgen a'ltern (u6legcrn anges
fu^rt unb mit SRecfyt erworfen, aber nirgenbe ijl ein S5ertre=
ter berfelben genannt. 3Kan batf annetjmen^ ba|i bie 3uritcf=
bejie^ung ber ^ormel sv -co VIM yvwv. attgemetn anerfannt
fei. S^a^e Hegt alBbann au^, jumal roenn man 2 Sofy. 1 fl.
oergleid^t, bie S&einung oon 6alt>in, ^)tfcator, @^ener,
95engel, tetn^ofer, SRidfH, 8u<f e unb 9leanber, bap
ber S(u8bru(f * irjg txXy&sfttg eo/tisv 35. 19 toegen be6
yor^ergebenben aX^-d-etct 85. 18 gewa'fylt fei. S^ff einfltmmtg
le^ren aucfy bie SfuSleger, bap jroeiten ba8 ntiGo/uev
g(ei(f> bem yvotoofts&a ju sv TOVTW gepre. eleugnet tji bte8
abgefe^n Don Sfuguftin, roeld)er bte SBorte ki fynQ. avr.
nela. t. *aQd. yfi(av in cine ganj erfe^rte tettung bringt,
nur on ^)auluS unb ^rifcfdje (Comment. 3 de non nullis
Pauli ad Galat. ep, loCis. Rost. 1834 p. 4 sqq. bet
. Ill, 19. 20. 203
h>eld)e bemgemaf t>cn etflen @afe mit T.
fd)He{jen. IKbet ju roeldjen Unjutta'gltdjfeiten in bet SfuSlc*
gung biefe Slbtfyeifang be8 @afceS fitytt, roitb jtd) unten jei*
gen. )ie btei iibtigen unb bei toeitem twd)tigften tteitpuncte
fo(gen in bem 20. SSetfe, na'mlid; bag etjfe OTI ot ^ar xa-
Ty^., ba8 jweitc OTI ot pti&v unb bicfe6 fisiwv
felbfl nebjl ben cfyUtgroorten uon S3. 20. 5Die bret treit*
frngen, roeidje un8 fyier entgegentreten, fiinnen aHerbingS ifjrc
fd)lieplid)e @r(ebigung nut int innigflen Sufammenfjange mit
einanbet finben \ abet bet iiberftdjt wegen mfigen biefelben jus
nad)fl etnjeln befd;tieben werben. libet jeneg OT oot
xTy'. jlnb unb biee ijl bet btitte untet ben
genannten fiinf |>auptpuncten fiit bie S(u6legung on SS. 19.
20 bret tvefentlid) oetfdjiebene Sfnftdjten ootgettagen.
l>at gefagt, bie SBfittet OT eV bebeuteten fo^iel dl6
ttfet OTV (t>gl. Sam. x\ndrea6, de corde cond&mnante.
bem Thesaurus nov. theol. philog. ed. Hasaeus et Ikenius
T. II. p. 990 sqq. bei 2B D I f unb gurfe), ttJ8 aI6 etn Srr=
t^um einfad) abjuweifen iff. S0?an fyat fetnet gemetnt/ e8 fei
anjlatt 011 lav xry. ju fd)teiben o T/ av Toy. , eine
Stnftdjt, roeldje butd) ^)(>Uologen wie .fjoogeueen unb
mann (ogl. @. 198) uettreten unb untet btn StttSlegetn
58 en gel wenigflenS fiit mflgltd) ge^alten, unb t>on 50?otu6,
*paulu8, aSAtttngattensgtufitiS, befonbet6 \)on S. St.
SWffelt (Interpretatio grammatica loci 1 Job. Ill, 19 22.
Hal. 1804. &gl. Sylloge commentat. theolog. ed. D. J. Pott.
Helmst. 1806. Vol. VII. p. 1 sqq.) etnpfofylen rootben iff. Stbet
aud) btefe ?(u8plfe, fo letdjt f!e fd)eint, entbe^tt, roie fd)on
oben gejeigt ijl, bet fptadjlidjen S5ed)tigung, omit bleibt
nut bie btitte Stteinung betjenigen ilbtig, roeldje bie ^)attiFeI
011 entwebet butd) //bap" (fiutljct, Sadjmann, anbev,
obet butd) //weil etflaten unb bie SBotte ifo x-
. ij x((y. al einen 3tt>ifd)ertfaf} bettad)ten. giit bie
Ichtcve 2(vt bet (u@Iegung oetfd)lagt eg im vunbe nid)t6, ob
man oot bem OT* ein $omma obet mit inigen, j. 35. Sen*
get, ein fleineg ^)unctum fe|tj bet ben iibtigen JDeutungen
204 1 So^. II, 29 V, 5.
be& 011 ijl ba$ Jtomma am @d)lufie on S3. 19 unentbef)V=
ltd). )er otctte |>auptyunct fiir bie (u8legung wn S3. 19.
20 ifi ba8 oTrtw ftelgwv. 3(n biefer @teflc fyat man bie
9)autifel fitr fo fdjroievtg gefyaften, bajj man fogat ju (onjectu=
ven feme 3uf(ud)t genommen fyat. JDiefe ftnb jwiefarfjer Sftt,
inbem man ba8 011 entweber aiif tunb be6 (Sob. A
d^en (totiuSj t>gl. S. ^ricauS, SKa^cv) ober tn
t>er)anbelt ^at (^. <Stepl)anu8, ^pricauS, ^)ifca
nic^t aber 93 65 a unb 6'r. c^mtb, weld()e btefc
nut ewa^nen, ntc^t bitttgen). >te iiberttJtegenbe
bet SfuSlegec f)at abet mtt 9?erf)t ba8 OT< oor fiel&av fefige=
^alten, obwo^l man in bet (trflariing bcr unbequemen
ttfcl nad[) fe^r t)crfc^tebencn (Sciten auSeinanber ging.
(Sinen uerfldnben bie burd; oti eingefiil)vten @d;Iupn)orfe on
S3. 20 alS S5cgriinbung einee nid[)t auegefprod^enen, abet au8
bem Sufammen^ange ju erga'n^enben 3tt>ifrf)engHcbe8. o um=
[djrieb gpifcop, bem @ocin ftd) anfdjliepenb: Nam si cor
nostrum nos condemnet (eheu! quam male nobiscum agetur
et quanio in periculo versabimur) Deus enim multo major
est etc. Sn bemfdben @tnne ergd'njte 6amerartu8 ot
oit./isl^ HvX-i nihil relinquitur spei bonne ad Deum, unb
SiofenmuUer: turn non tranquillare poterimus animum no-
strum, unb (Sarpjotv: yivwottsi avvyv 6 &e6s. 6 fit U 8
unb ISalptt (wgl. aud) Siicfe, 1. Sfufl.) fud)ten aQerbingS
aud) butd) (Srganjung ju ^elfen, betrad)tcten aber babet bag
ov i nid)t al8 (S.aufal^attifel, fonbern liefen baS a^glteb OT/
/uel. wL al8 Object ab^angen eon ber erganjfen SSotflettung
scimus aut scire debemus (quod major sit Deus). (inen
ganj anbern 2Beg fd)Iugen Sadjmann, be SBefte unb
SBrurfnev etn. <Ste erfennen in ben SGBorten ovi fiel. eav.
o dsos v. uctgd. yfuov bte t>orau8gefd)i(fte JBegriinbung be$
SCu8fp,rud)6 itai yivwtwei nctvios , tt?eld;er felbfl Don bem ott
uot tuv navvy tv. ab^angig fei. )ie britfe on ben meifJen
SfrtSfegern angenommene S(nfid;t ifJ bte, baf? ba8 jweite OT*
o^ne erne bcfonbere S3ebeutung, mit einer geroijjen SRebunbanj
gefdjneben fei, -wie fd;on.bev @d;oltajl I. uvttieiU: TO
I/Soft, m, 49.-20. ' 205
TSQOV ov i nagehxei, unb audj @. @d)mibt fagt: repetitio
non necessaria est, est tarn en elegantiae rhetoricae. Sine
ftdjere SBiirbigung ber SRebeweife fmbet fify abet bet -ben a'l=
tern djegeten nid)t. >ie riedjen aUe legen fo au6, al&
ob ba&. on gat nicfyt tm e;:te jla'nbe. Stud) bie SSuIgata
la'pt c einfad) weg. 35te fprtfdjc Uberfefcung bagegen
(quanta magis Deus, qui major est ) unb bie atabifdjc
(profecto Deus maj. ) briirfen baS OTI in einec SBeife au8,
mddje con mandjen ciltern S(u6legern angenommen ifl. 5D?an
fagte bann, ba8 OT* fei einc be^aiftrenbc IRcbunbanj (@ocin ;
(SfHuS), e fei wie baS tyebt&tfcfye einc particula affirma-
tionis, fii^re ben 9^ad)fa^ ein unb fei bimf) ^AOVOTI, nempe
(23cja) ober buvct) certe (6altn), inquam (@. c^mtbt;
Sri^fc^e) unb bgl. ju evHaten (gl. ^tScator, SBfyttbty,
^. @d)tnib, Satr^joo, @. . Sange, pener, S.
fiange u. a.). S^erfwitrbig ifl babet, bafj feiner unter bie=
fen fllfern S(u8fegern ba6 jn>eite OT/ mit bem etfJen etglid).
SB ol f if! ber (Srfie , welder auf S5eifpiele au6 latetnifc^en
(Slafftfern . geflfi^t bel>aupfete, was aud) @. c^mtbt frfjon
gefn^H ju l;aben fd;eint, bap in bem jroeiten or/ jeneS etfle
nneber oufgenommen werbe, nai^bem ber Stebenfa^ lav xa-
Ty. ;/' V xap^/a bajtt>ifd)en getreten fei. 3Mefe Stnjtd^t,
welc^e nid)t nur in ^t)ilologifd)ec SSejie^ung bm^auS unbe*
benflid), fonbern in jebet SSejie^ung bie einfadjfh unb ^ap=
Uc^fle ifl, fyat nac^ 9Jic?H'6 SSorgange, ber ftcfy abet mit Un=
red)t auf en. 22, 16. 17 berief, befonberS Sficf e (2. SCufl.)
oert^eibigt, SDte griec^ifc^en StuSteger, roddje ba8 jweite 011
entweber au6brucHd) fitr ubevftiipig erfla'ren ober in t^rer
StuSlegung flittfc^roeigenb iiberge(>n, wa'&renb jte e bod) tm
S^eyte fyaben, fdjeinen fcfjon a'^nltd) geurt^>eiW ju ^aben. Un=
ter ben 9?eueren (jaben aucfy anbet unb STOa^er bee Siirfes
fc^en (Srdrterung jugeflimmt, nur bap fte gejwungen ftnb, ba&
jiueite oft gletd) bem erflen burd; //bap", anflatt burd) //
ju ubevfelu'n. )er aUgemeine pracijgebraud) lapt beibe U
fe^ungen ju. SttlerbingS ftnb bie beigebrac^ten SBeifpiele fiir
bie JBiebcrfyolung be8 011 foldje tellen, in benen biefe
206 1 gob.. H, 29 v > 5-
tifel burd) //bap" liberfefct roeiben mup ((Spfyef. 2, 11:
/iov. OTI OT ^TS. gl. Xenopfyon, Anab. V, 6, 19:
leyavotv oil, si [Ay exnvg. , oft tttvdvv. VII, 4, 5 : sA-
<m , /t^ xatctfiyaovictt oiwqaovTBe ucti nsiaovvai,
Mictxuvaet x<rA.) 5 tnbeffen folgt barau fetneSwegS, bap
ntc^t auc^ bte (Saufalpartifd OTI in berfelbcn SGBetfe webetfyolt
werben fiJnnc, wic j. S3. bei latdnifc^en (laf(t!evn bte ^)arti=
feln si, ut unb cur nac^ unterbredjenben 3wifd)enfa'^en wicber*
b.olt roerben, urn ben ebenmajngen ^ortgang be8 |>auptfa^e6
ju flaxen. Stuc^ be SBctte leugnet bte ^glidjfeit ber SBie*
betfyolung be8 011 in bem angegebenen Sinrie' nic^t, obnjol)l
er cine anbete, oben befc^rtebene S(uSlegung8n>eife fur nattits
lidjer unb ric^ttger fyaft; er meint nut, bap ber Sroifcfyenfafc
suv xuvay. yf.i. r t xagSla ju furj fet, urn bie fiatuirte SBies
.bert)olung beS GTI iibertjaupt ju oeranlapen. 3!)e2Bette
fya'tte jt^> fogar auf V, 14 unb III, 2 berufen fflnnen, @teHen,
roelcfye a'^nltd) tt>ie bte unfrtge angelegt ftnb , in benen aber
baS OTI (//bajj") nac^ bem Sroifdjenfafce nirfjt wieberb,olt iji.
SfKein folcfye S5ebenfen redjtfertigen weber bte geroaltfame il=
gung be ovt, nod) madjen fte S(uSt)fitfen rat^fam, roeldje, wie
bte t>on be SBette unb SSriirfner oertl)eibigte Sad;manns
f4)e ?tu8legung6n?etfe, cine n?eit b,artere S5erfd)ranfung ber <Safr=
glieber mit ftc^ bringen. JDie 2Bteber(>olung be8 on nad) bem
3n>ifd)enfa|e edv xarcty. yft. y ptf/, n)d<^e in bem aufc
briicflid) wteber aufgenommenen |>au^ffa^e bejiimmt beritdf=
ftc^tigt njirb (y Hagdia tys xctgdias yft-), legt auf ben
nac^folgenben |)auptgebanfen einen 9lad()brudE, ber ganj an
feiner @telle tjl, roetl unferm ^erjen, bag un8 oerbammt, bie
rflpe ottee, roelc^e unenbltd) roeit uber unfer |)erj erb,aben
ijl, geg^nitber gejlettt wirb. J)ieSfii^rt aber ju bem fit nfs
ten |>auptpuncte in ber (u8legung on SS. 19. 20, na'mlid)
ju ber 93eftimmung be6 S5egriff6 oon //(; coy.. Uber biefen
^3unct, mit n>eld)em bie grage nad) ber SSejie^ung ber SBorte
xat ytvuoitii nctvTu wefentlid) jufammenljangt, t^etten jtd)
bie flreitenben SCuSleger gleid)fam in jtoet grope $eerlager,
inbem bie (Sinen, namentlid) aKe oor Sutler, ben S(u6fprud;
. Ill, 19. 20. 207
fceS (pofiel6 sensu legali, wit $>unniu8, (Salott unb
ncr jtd) a^Sbiurfen, bie Stnbn bagegen sensu evangelico
serfUfyn. fjCuf jene* <Seite ftefyn bie (Stiffen, SCuguftin,
JBeba, (, a iiapibe, $Uinue, (Sfii.uS, galoin,
(retiuS, ^ifcator, .23enfon, @ocin,
(Sptfcop, rotiuS, (SamerartuS, galot),
ImnniuS, emler, SOJoruS, |)eumann,
@. . fiange, SlofcnmuUcr, Stifef^c, Siirfc, be
SBette, Steanber. SMefe StuSleger finben (ammtli^ in tern
5)iiuvti(c auf bie ri^pe unb ^(Ivipenl)eit otteS eine dt>nlidje
SSorjleUung wie in bet oft twglicfyenen tcllc 1 (or. 4, 3 fl.,
Die nfim(id) , . roelcfye aucl) bie f^rifc^c Uberfc^iing flat au8=
briicft, bap ottc6 evbammenbe8 Urtfjeil nod) metyt ju fiirrfjs
ten fei, al ba Uvt^eil be eignen eimfenS, eben wetl im=
fetrm ewipen nidjt einmal unfere ganje unb^ftigfett fo
offenbar fei, roie bem allroipenben otte. @omit ^at ba6
SQjDtt be StyoflelS etwa6 @d>re(f()afte& unb erfc^eint gegen
jebe eigenliebige tdjcrl^eit unb unlautere elbjlbefc^iinigung
gertd)tet. (Sine ganj anbere 2(u6legung, nadj n)eld)er tie apo=
flolifdjen SBorte eine //und^tige unb iiberauS fiipe SSer^eipung
etit^alten, ifl oon Sutler, roenn nid;t juerfi porgetragen, bod)
or5ug8teife empfo^Ien. @cl)on (S^ifcop, 6. a fiapibe unb
Fennen bie (Srfld'rung be juei&v im @inne on li-
ditiorj major misericordia, mipbifltgen biefelbe
6. a Sapibe nennt fie accommodaticia, non genuina.
blope SBortlaut entfd)eibet nid)t, ob bie alte Stuffa^ng be8
jol;annetfd)en @prud)e& im //gefe^tidjen" inne, obe.r bie nad)
Sutler oon @. djrnibt, pener, SSengel., S. Sange,
SBolf, tetn&ofer, Slilffelt, SRicfli, Sa^m.onn,
SSaumgartensfStufiuSy (^anber unb ^a^e.t oevtretene
//e.yangelifdje'!' J)eutung bie rid)ttge fei, benn ber SfuSbrurf
/<fi/wj> an fid) Fann fe^r wo^l im @tnne Sut^etS bebeuten,
bap //unfet ewipen ein einjiger Sropfen ifl, bee oerfo^nte
ott aber ein 5tteer oott 3irofleSj nur im jufammenl)d'ngen=
ben S3erfld'nbnip.e bet gcinjen tefle Fann ftdj bie ^ntfdjeibung
ergeben.
208 1 3W. H, 29 - V, 5.
)er tiefe 3ufammenl)ang o 35. 19 fll. foroo&l mtt S3. 18
unb bem bamit abgefcfylojjeTien $bfd)nitte SB. 10 18, af6 audj
mtt bem won II, 29 an entrotrfelten $>auptgebanfen berufyt auf
ber lebenbigen pfle beS SSegrip ex vys dXy&siag eajusv.
<d)on I, 6. -8. II, 4 t>at So&anneS ba8 &un ber SBa^eit
unb ben innerltdjen SSeftfc bee 2Bat>r^ett on benen, roeld;e mtt
ott emeinfc^aft ^aben, in ^nltc^er SBeife auSgefagt (gl.
3M). 3, 21), t'e er an unferer @telle ba6 @etn au ott
burd; ba @ein au ber SBafyr&ett befd)reibt. JDenn bieSBa^r*
^eit ijl giJttltd)', burd) ^riflum benen gegeben, weldje burd)
benfelben ^inber otte8 unb beS eroigen 8eben ttjeil^aftig
geworbett ftnb, wie (fyrtfhi6 felbjl ba6 8eben unb bte SBa^r*
fyett iji (Sol). 14, 6). @o tjl bte Sufdmmenge^rtgfeit ber
SSorfieffungen //au6 ber SBa^eit fetn'' unb r /a6 ott fetn"
unwerfennbar, roenn man nur eintgermajjen in bte jo^annetfdje
SCnfdjauungSroetfe itberf)aupt etngegangen unb bem befonbern
Suge ber orHegenben ntwtdfelung gefolgt tfl. >arum t)a=
ben fetbj! foldje SfuSleger, roeld)e ben ooflen inn be8 Sfu8*
brucfS ett T. ctty&. eof.tw ntdjt erfaft ^aben, wte namentltd)
bte riedjen unb 6. a Sapibe, benfelben mtt bem oon II,
29 an uberall burd;blid i enben runbbegriffe stt T. &eov slvui
combinirt. Decumentu oerfie^t aber tm @tnne afler grie=
d)ifd)en Stuleger ba elvui EX T^ a^&eias nur uon bem
uty&evsev, b. fy. won ber nja^r^aften ^armonte nnfd)en betn
SKorte unb ber Sfyat ber Siebe (o yap a'AAo /ukv "ki-ymv, AAb
8e nouav f,i^ av^mvov e'%wv TCO \6y<p vijv nQttgiv , fyev-
oTys eori oi ov aA^^g), wte aud) 6. a Sapibe urn*
fdjretbt: sumus veraces, veraciter ambulamus, veram habemus
dilectionem. SCber eS Hegt auf ber |)anb , bap btefer matte,
tautologtfdje @tnn weber ber SRebeform entfprtd)t benn &
tys tily&eicts iff nid)t gleid) dhy&ys ober (xty&svwv nod)
in bie $iefe ber SSorf!eHung felbft reid)t, weld)e jebenfaUS ben
urfprunglidjen unb realen 3ufommenl)ang cine8 //njatjr^aften^,
etwa nad) SS. 18 wa^aft ltebretd)en, SKenfdjen mtt ber 6b*
jectioen, abfoluten SBa^ett felbfl oerffe^n tfift Slfd; ifl
barum aud) bte rationaliffifdje J)eutung, nad; n?etd)er ba6 &
. IH. J9. 20. 209
zijc ttty&eiag ea/isv nicfytS wetter fein fptt, aJ eineJReben6=
art, urn Me d'cfyte Sunget^aft (Sfyrijli ju bejeicbjun. Sttan
erf (art algbann nact) @ocin6 SS.prgange We a'A^m ffir ba6
evangelium (roti ( uS) ober ,fur bie //tpabre SReJigion" (3acb=
ma n n), ; unb umfcfyreibt ben aj>pfioUfd)en StuSbrucf wie 2B^ itbpt
we are rightly acquainted jtvith, and truly live according
to the rules delivered in the gospel, pt>e.r wte @emler:
perfectipri vitae liberaljter studeamus, pter tpie 91 8f felt:
doctrinae divinae studiosum esse aamque veram probare,
Christianam doctrinara ^noribus exprimere, verfi Christi di-
scipulum esse, ob,er gar ipte ^aulttS, weldjer burd) ^6^fl
c^arafterijjif^e ttmbeutunge^ .be6 objectit) jBttlic^en in fubs
jcctit) 9)Jenfd)ltd)e ben ttefen Sfrrtyura beg pelagtaniftrenben
9iattonaHemug entljiiUt: /,2Bal;reg fud;enb unb ftnbenb, ott
in et|!ig6ett unb SBatjtljafligEeit oere^rent) unb burd) bie2Ba^r=
^aftigfeit oon ber 9BiU,engfc| l at}erei .gegen : ba6 ,@ : unbigen fret
tverbenb.^ SCuf ber anbern et/e fjte^n atte bte fCudleger,
roeldje ben roefentltd; gfittlidjen ^arafter ; be; 3Ba^rfeett, au8
welder nad) SoljanneS bte laubtgen ftnb, t?oraufe|enb ben
SfuSbr,tirf ex vys itiyd-sivf mit b.em oft gelefenen ex iov faov
fur gleirtjbebeutenb ge^alten |>ab,en. 2)te genauere (Srflfirung
rotrb jeborf) oerf^i.eb,e^tH^) flegeb.en. SfUein flel;t 6 jit u 8, roels
c^er ben jMannetfcfo,en S(u6f|)ru(^ ex T. K^&. SO/.IEV um*
fdjreibt: sumus filii prpmissionis, d& wenn on ber S^a^eit
ber gfitttidjen ^ufagen {veracitas promittentis Dei), beren (Sr*
ben bte lduj(>ige,n r feten, .gerebet werbe. Stfilier f(Jmmt ber
ftpofloKfcfyen iaSorflettunggroetfe bte erKfirung tfon S5,eba (ex
veritate, quae Deus ,est), mit wel^em 91. be S^ra, Xiti*
ntt6, .galoin, StrettuS, ^tfcatpr unb JRi<fH me^r ober
weniger iiberetnjtimmen, bap na'mlid) ptt felbfl bie gBatyrbett
genannt tt)erbe. Stber fo unt>ermitt,eM s bie StuSbrutfe $* r.
ttty&elag unb & vov faov einanber gletchjujie.Uen, *
nid^t ber io^anneifcfjen en= unb SReberoeife. 5Di,efe
rung entbalt jebqct) ,ein rtc|)tigeS ajJoment, tnbem fte bie
Ud)e 9totur ber f on SpbanneS bejeic^neten SBafyrbeit fc^arf
ber^pr^ebt. Sine (rgdnjung giebt bie gleid)faU6 einfeitige,
II. 14
210 I 3o&. II, 29 V, 5.
abet cine ' wefentlid&e @eite bet @arf>e matfitenbe (itffa'tung,
al8 beten Sfteptafentanten man bie lutbetifcfyen 9(u8leget , na*
mentlid) @. cfymibt Unb (Salott, anfefyen batf, wehfye
abet ubetfyauptbon ben 3Keiflen v (t>gt. Sutfyet, penet, 3.
8ange, S5enget, Sfldfe, be SBette) gebidigt ijV )ie
SBafytfyeit, fagt man, ijl ba8 Gitoangelium, Welches bie 1 gfltt=
SBafytfyeit bejeugt, bet (Same be8 SKotteg (Sac. l v 18.
. 1, 23), au bem wit gejeugt f!nb. S(u6 bet SBa^ts
tfl ba^>et, tote <S. (Sdjmtbt le^tt, betjemge, in cujus 4
corde operatur verbum Dei, qui Veram fidem habet ex verbo
Dei, obet, wte Salot) fagt: qui ex verbo veritatis regeni-
tus est. SHit^tn ift'<! tys ctty&slctg slvai materialiter nicfytS
SfnbereS alS ex Deo esse. ewtp ijt baSiemge, wa8 Solans
neS w bie SBafytfyeit" nennt, ntd)t ot>ne bie SSetmtttelung beS
Sangeltum8, al be8 SBorteS otteS, in ben la'ubigen,
b. f). in benen, weld^e au6 bet SBafytfyeit obet au ott finb
(ogl. I, 8. 10)} abet ebenfo gewif gefyt bie eine SSotfleHung
in bet anbevn nirf)t auf. JDte SBafytfyeit, we!df>e ^tiflu8 be=
jeugt unb bet^a'tigt, roeldje in i^m ijl unb beten petfflnHcfye
5Datj!ettung et felbjl ijl, bie SBafytfyeit, in wel(^e batum bet
fyetltge eift, bet eijl bet SBafytfyeit, on bem ne^menb, n>a8
(Sfjtijli ift, bie la'ubigen lettet- unb roeldje btefe ftet mad)t
(gl. Sof). 18, 37. 16,13^1. 14,6 u.f.tt).), tt>eld)e roiebetum
oon ben laubigen butcfy i^ten gefammten SBanbel bctt>atigt
roirb, ift eben bet objectiue, teale, giJttlic^e Snfyalt be8
geliumS, bie lebenotte unb eroigeS Seben witfenbe,
(Subftanj, weld)e butrf) ba8 2Bott beS (i&angeliumS in bie
|>etjen bet SKenfd^en gefenft n>ttb. 2Set ba ^oangenum an=
nimmt, bet nimmt batum bie SBa^eit in jtc^ aufj wet in
bem Weibt, wae et oon SCnfang an geftStt ^at, bet bleibt in
bet 2Ba^tt>eit, in (Sfytifto, in ott, obet bie SBafytfyeit, ba6
Seben, 6t)ti|lu6, bet ^eilige eiji, ott bleibt in Umi (t>gl.
II, 20 fll).
omit fartn So^anneS au8 einem unb bemfeiben 3eid)en
etfennen lapen, bap rt>it'au ott unb bap wit au8 bet 9Ba^)ts
ftnb. JDatan fagt et, nd'mltc^ an bet wa&tfyaften, bet
gema'fiieiviBtubetHebe (S5. 18), roet=
ben roit erfennen , bap wit au& ber >3Ba$t$eit ftnb. , Yeri-
tas amorem facit verum, ftigt SBengel trefenb
liegt eine feine ^aronomojte in ben jofyanneifdjen SBotten,
ganj a'fynltd) rote 2 Sot). 1. 2; abet ber fcfyeinbat fptelenbe
SBecfyfel be6 S(u8btucf6 uMjfaia, bat feinen feften tunb. Sn
berfelben 2Beife na'mHc^, roie burc^ baS ayandv sv aly-
&sict ba8 gefammte ben ^inbern otteS etgent^umlid^e notetv
xatoavvyv (S3. 10. 7. II, 29), beffen ^aralteri|ltfrf)e
jene6 dyanuv ifl, orau6gefe^t roirb, rote alfo bie
roa^re 93rubetlieb'e im organift^en Sufammen^ange mit bet
gefammten, einl)dtlid()ett SBet^a'tigung beS 8eben6 au8 ott
(SS. 10 18) al8 ba8 ftgniftcantefle Setcfyen nid)t etner blopen
Sfufrt^ttgfett unb SBa^t^aftigf eit , fonbern beS //@einS au8
bet SKatjr^ett 7 ' angef^aui roetben nutpt fo bejctc^nef ebcn bteS
@ein attS bet SBa^tbett nid)t jene ^Cufti^tigfeit obet 9Bal)t=
^afttgfeit, fonbetn bie roefentltdje, butrf) eine neue ebutt ges
fefcte 3ufammenge^8ttgfeit mit bet etnen, eroigen, gfi.ttltd&en
, roelcl)e au bem lebenbigen ott flammt, butd^
mitgetyetlt in bet ^taft beS^etltgen eijfeS fortroa>
tenb bejeugt ifl (ogl. V,6), unb roeld&e fomtt ba8 ganje Seben
auS ott, tvelrf)c6 bie ^inbet otteS tm (auben em)>fangen
^aben, bejla'nbig na'^rt unb tta'gt.
3n bet 8tom bet jo^anneifdjen Sftebe fann ba6 $ututum
y via a ope 9 a (gl. 3ot>. 7,17. 8,28. 31. 13,7. 35.14,20)
auffatten, roeldjeS nad) ben ftitif^en Scugniffcn ofyne gtage
>em ganj unbebenflic^en 9)ta'fen8 (gl. 8S. 24. II, 5. u.f.ro.)
otjujie^en tfl. SBirf)tig etfd)eint ba8 gututum yvmaofie&a
infofetn, alS bajfelbe eine falfd^e SSejte^ung, roeldje man bem
butd>au8 pataffelen gututum nsiao/nsv gegeben ^af,
j benn nicmanb witb meinen, bap bie SBotte
oft ex v. A^. so/iev auf bie Bufunft be8 etidjteS
fyinroeifen. 5Da8 gututum yvuaofis&a roitb tnelmefyt in fi^n=
lid^em @inne, rote bie gututa entxaUaovvat 1R8m. 10, 14
unb ncttdt-ofisv Sue. 22, 49, aufjufafen fein (ogl. SEBtnet,
@. 255), unb bie aSotfieflung bet SJiiJglic^leit
14*
1212 1 Sofc II<!29 V, 5.
$u etwattenben 8?atte6 bejetcfynen. SBit wetben etfennen, fagt
SofyanneS, wit 'wetben an tier SGBaMeit unfetet SSrubetiicbe
etfennen ifflnnen,, 'bap wit au8 >bet 'SBafytfyeit, bap wit auS
@ott iftnb, wcnn -na'mlid), wa leitfyt mijglicl) tfl, |a ofyne
Sweifel in bem hod) nicf)t ttottenbeten Ceben bet Jtinbet ot=
te8 bet att fein witb, wit ^6et biefe unfete otte8finb=
fd)aft ungewip wetben. SBetl abet eitte fold)e Ungewtf^eit bie
fd^limmfle Untune mtt fief) bttngt , fo fttgt bet Stpojlel
J 'pn>Q*oo&fV ctvvov .mt&oofiev tag K
yiKuv. 3n bet Stebe, welc^e wit ben SStubern waf)t^aft et*
wetfen , liegt nid^t nut bag untruglicfye 3etdf)en , bap wit au
bet SSa^t^eit ftnb, fonbetn aticfy bet ftd'fttge a3,etii^igung8gtunb
fut unfete oetjagten |>etjen, wenn ba8 felige SSewuptfein 'un=
fetet otteSfinbfc&aft jtc^ un8 ttabt. SBeibeS fa'ttt wefentlirf)
jufammen. JDie wa^te :S3rubetHebe ift fiit unfet beuntu^igteS
|)etj getabe >bei&fyalb ein Seben8jeic^en v an bem wit unfet
^etj flttten ICnnen, weil biefelbe nirf)t in un8 fein fflnnte/
wenn wit nic^t au8 bet SBafytfyeit, wenn wit ntc^t au8 ott
geboten wa'tcn. '@6 gilt alfo auct) t)tet bet eangeltfrf)e tunb=
gebanfe, wel^'en SfU'g'U'ftin gleid^fam al UKotto in ben ets
f!en Seiten fetnet Sonfefftonen auSfptic^t: Inquietum est cor
nostrum, donee tequiescat in te. en eigentlid()en luett
beS gtiebenS, bet unfete |>etjen iflitt mac^t, etlennt So*
md)t in un6, aucfy nid^t in unfetet 93tubetHebe an
fonbetn biefe ifl ba6 gewipe Seic^en unfetet ottefi*
gemeinfc^aft <(gl. aud[) IV, 16), unb batum ^ba TOtel, un
fete |)etjen oot oft ju flittert, ^nfimltdf) un6 unfetet ^inbs
ft^aft ju pergewipetn. Sm 5tagemeinen tfl bet angegebene
@inn bet SBotte . tipng* aw. nsio. v. nagd. y/u. on aU
len 9u8legetn anet!anntj nut $tifcfdj-e weid^t butd^auS ab.
@t umfcfytetbt : Et coram Deo, i. e. Deum dntuiti et reveriti
animos nostros flectemus (np. ad amorem vita factisque osten-
denduin), qiiia, si animus nos (hujus'officii praetermissi) con-
demnet, >qiiia major est, inquam,, Deus animo nostro et
omnia scit. ftxifytfyt lengnet namlic(), bap nelaofiev gleU
wte yvioao/tedct butcfy ba8 kv TOVTM . befiimmt wet
. Ill, 19.120. 213
ben fflnne, unb etfldtt beS^alb ba8 nslaoftsv v. xaqd. nidjt
Don bet S5etuf>tg'itng bet wjagten ewipen, fonbetn baon,
Dap bie emitter tm 4>tnbHrf auf Me Slttgegenwatt unb SHU
tvipenfyeit otteS iibettebet, geneigt gemadjt, baju gebtadjt
roetben fatten, biejenige roatytbafte S&tubetHebe ju tiben, ju
roeldjet 35. 18 ermatynt unb weldje 25. 19 alS ein 3eid)en,
bap wir nug bet SBa^rtjeit feien, batgefleUt ifi. egen
fcfye ^at jt4) befonbere Sitcfe auegefptodjen j betgejiimmt
jener ^fu&tegung niemanb. SKit 9ied)t roenbet SiidEc ein
bap bet ebanf engang , jumat nad) bet beflitnmten
nung 35. 18, eine neue (Smpfefylung bet ^>flt^t bet
Hebe nid)t ettoatten lape, tl>eil8 bap bte SCorte felbji ben won
gttfefct)e angenommenen ebanf en nirf)t an bte |>anb geben,
webet ba nelaofiev , bet toelcfyem getabe bte roefentltcfye S5e*
flimmung (ad amorem ostendendum) fe^len tt>urbe>
bet u8btucf v. ttagtiiae fat., hjelcfyet bt //nt^)t bie
fonbetn nut bie uttyetlenbe, tidjtenbe eite be6
furj ba6, wag n)tt bte conscientia consequens nennen^
jcid)ne. (Sinigetmapen abgefd)n)a'd)t toitb abet ba&
biefet tflnbe einmal babutd), bap aud) fiittfe bte SSetbins
bung con v tvi unb neiao/uev. beftembKdj flnbet, fetnet
babutd), bap et roeniget . tidjf tg aJe ^tt^fd)e fptt>o|>l ba6 gu=
tutum neiaopev al8 aud) ba s'jmgoatf. a^'rov auf bte 3u?
funft bee etidjfeS (gj, IV, 17) bcjte&t. Untet biefet
mitpte etgentUd) aud) 8iid!e leugmn, bap ba
gteid) bem yir(ooHoft?v benn fc Heft et ju iv
geljoten fonne. ^c^men n)tt abet juniidjft mtt ^tt^
f d) e an , bap in bet fufut ifd)en Stotm beS newoftev nid;t bte
SSotjleflung bet tetnen Sufunft Hegt, fo etgtebt ftd) letdjt,
aud) bet eigentHdje e^alt beg SBotteS in bet
Ubetfefeung (,/unb fiJnnen unfet ^etj oot ifym |iiQen. y O tidjfig
wiebetgegeben , wnb bap bie Suriirfbejieljung bet SKprte x.
e/u,HQ. fat. auf ^ vovvu not^wenbig iff. Stud) abgefe^n
oon bem wibetfltebenben 3uge be8 ebanf engangeS flbettyaupt
witb bie gtflfltung, roeld;e gti^fdje on ben ftagltdjen 3Bpt=
ten giebt, unettta'glid) fd;on butd) bie jwiefadje SSebeuttmg, in
214 1 .$9$. II, 29 -^ V, 5.
toelcfyer ber (u6brudf ttaQdla erfdjeint. 9?ebcn bem
93. 20 unb; 95. 21 tterfiefyt na'mltcfy >--<ni$ :| $tifef4e He
ben riedjen unb aHen itbrigen 5tu8legern al8
etwpen, wa'tyrenb baffdbe SBort neben neiaofisv
im SCttgemetnen ba8 |>erj al8 ben ifc- bet (Smpftnbungen unb
al6 ben innern Xuett .bet |>anblungen bejei^nen fott. SDiefe
Sncongruenj; roeldje an ftct) frf>on bebenflid) if!, nnrb aber ganj
unleiblic^ butd^ ben SDrganiSmuS ber etn^elnen a^gliebev.
SBetl na'mltrf) bem erften liebe ear xavayw. ijft. q xctgdia
SS. 20 ba8 anbete iteb eav y JtagS. fat. /t,y
SS. 21 ent^ud^t, fo mufi aucl) baS neioofter T. ;
35.19 bem nadtifolgenben na$faa. fy. SS. 21 entfpredjen. @8
ijl nid^t notfyroenbtg, bap btefe beiben SfuSbtiidfe einen ganj
gleid^en @tnn l)aben, wie Sftflffelt,', Su<fe unb be 2Bette
meinen; aber bte oon Srt^fdbe gegebene $)etitung be nela.
i. nugd. fai. jerfiiJft ben ^armonifd^en Sufammen&ang be8
anjen, tnbem ffir ba8 nsloofiev etne 95eie^ung gefuiijt ttirb,
roelcfye auS bem parattelen na^o. s^o^v nic^t nur nictjt
entnommen werben fann, fonbetn buri^ biefeS tnelmefyi: fern
geljatten wirb, wetrfje alfo um fo geivtper oon bem Sfyojfel
bejeic^net fein mfipte, wenn tym btefelbe t>orgefc^njebt ^a'tfe.
SBenn aber bie SBorte x. s'/ung. avt. netoofiev T. xap^. ^/i.
ben fafl etnfJimmig on ben SfiiSfegern anerfannten inn ^a=
ben, fo tet>nen ftcf) btefelben oon felbjl an jene gormet ev
TQVIM, benn in berfetben @ad^e, roeldje baS 3eid>en bafflr,
baf tt)ir au8 ber SBa^eit ftnb, ent^alt, ifl auct; ber S3eru^t=
gungSgrunb fftr unfer gea'ngjieteS enjifen entbalten. (S8
toiirbe nirf)t einmal befremben, wenn So^anneS gefdfjrieben
|)dtte: iv iovto) neloo/uev nil.; bap aber, nacfybem bte un s
fer enjtpen fltllenbe (Srfenntnis felbfi entwtcfelt t|! (yvwaofi.
'oil sx i. aXy-fr* eo/t.), ber @a| . efinq. avv- neio. T. .
fai. ftrf) aurf) formed fo anfct>liept, n?ie e bem ebanfen ents
fpric^t, namHrf) auf jeneS sv TOVTU ftd) fliifet, erfdjeint burdgs
au8 nattirltdt). Sfufer Sti^fc^e ^abcn, h)te f^on oben ange=
merit -ijl, Slug ufl in unb ^)aulu8 in merfttjtfrbtger SBetfe bie
SCBorte miperjlanben. )er Srrtyum be6 ^)aus
< 1,-gob. HI, 19. 20, : 215
Iu8 jiebt fid) fteiticfo aud) butd) bie folgenben 93etfe bin unb
jetgt ftcfy befonbetS auffaUenb in SB. 20, wo bie SKotte lav
yiatay. y(.i. ij ttagS. v,tL etla'utett wetben : //oil fott wn8
mebt gelten in bet tfenntnie bc6 foeittgen SBoHenS, ale . unfer
auf fdja'blicfy * gnofHfcfoe (Sinfa'Ue getatbeneS JDenfyetrnflgen" j
tnbeffen wetben wit fogletrf) an bicfer feHc bie on
gcgebene Umfdjtctbung bet JBortc xi e/unQoa&ev
yiKvca (S5. 19. 20) anftt^ten biitfen, urn nid>t weitet baoon
u teben. @ie lautet: //Stud) t>or i^m (in bet geifHgen
gegenwdttigung otteg) wetben wit unfete emiitet
gen (i>om 2Ba|ten gegen bie falfdje no|t6) bap, wenn unfet
emiit eine (uetmetntHd;e nojiS = cine fol^e) S^ieffenntnig
bie wibet un tjl"(wenn un6 etroaS gegen un SSetberb=
, ffttlid:) aSetwetfIid)e6, wie eine Sieffenntnip nacfy ben
unb <So^i0men jenet nbflifet, glaublic() fd>ei=
nen mflcfyte), bie ot<E>eif t)iel mel)t (gcltenb) ift ale unfet e=
miit unb atle8 (im egenfafe gegen jenen gnofiifd>en Seidjtjtnn
im iinbigen 2, 4. 9) tiefetfennt (wit alfo bet ott^eit
al8 betgleidjen t>on bet 0Jec^tfd^affenbett abfiifyrenben
ebanfen unb inffitten einet falfdjen nofiS, bie Siefet!ennt=
nip be SBa^ten gujuttauen ^aben). /y $uguftin bagegen ^af
weniget in bet <3innbeflimmung, al6 in bet SSetbinbung bet
SBotte . tying. VT. neio. i. xagd. ^c. geittt. Sfym fc^webt
bet eban!e Dot, bap e& nid^t nut 2Botte, fonbetn aud) X^a=
ten etnet nut fdjeinbaten, unwal)ten 8iebe geben fflnne (1 6ot.
13, IfU.)} batum, fagt et, mttpe un6 ba6 ot ott geptfifte
ewipen bie SBafytfyeit unfetet Siebe bejeugen, wenn wit in
betfelben ba6 3etd()en bafiit, bap wit au8 bet 2Bai;t^eit feien,
^>aben woUten: In hoc cognoscimus, quia ex veritate sumus,
quando opere et veritate diligimus et coram ipso persuade-
mus cordi nostro. Quisquis ergo habuerit caritatem fra-
ternam et coram Deo habuerit, ubi Deus videt, corque ejus
interrogating sub justo examine non ei aliud respondent^
quam germanam ibi esse radicem caritatis, unde boni fructus
existant, habet fiduciam apud Deum. Sfbet wit 9led)t f)at
fd;on jliug eingewanbt, bap bie (Sonfttuction be 8
216 1 3^. II, 29 -- V, 5.
cine folcfye iDeutung nid)i &ufaj3t. >em Sufammenfynrige lint
bem SBortlaute entft>rid)t nut bie gewitynlidje StuSlegung, rodcfye
fcfyon oben im Stflgemeinen bargejMt ijl. SDer StuSbruc?
$/ bejeicfynet aucfy bet SofyanneS ben innerflen @ifc ber
pftnbungen, be tyrecfenS (3o$. 14, 1. 27), ber rauer (16,
6), bet Sreube (16, 22). Saturn fagt SofcanwS, baf in bic
xaprf/a be8 SubaS om Xcufel ber S3efd;lHp, ben |)ewt ju
errot^en, geworfen fet (13, 2)j bamm erfdfjeint <tn imferet
bie *a^/a al8 ber tnnere 0{td()tei; be8 S^enfc^en/ weU
oerurt^>eiW unb tt)elc^et geflUlt, betu^igt werben fann.
@ ifi alfo ntrfjt falfi^, wenn man mit ben tted>en x(>(J/a
burcl) ovvetdrjois etftfirt (ogl. 2 @am. 24, 10. 1 am. 24, 6),
abet e& ift nidjt ganj genau, tnbem eigentUeb bet ovvctdyois
etne fpeciette function juffimmt, weld^e nur em $E(>eU ber e*
fammtt()dtigfett ber mgdict ift. @ben fofern bie xot)Va ttn
erflagt unb oerurf^eilt, ^>eiflt btefelbe ovveifyais (5R8m. 2,
15). SDer SdiSbtucf avveifyois fmbet ftd) bet SotyanneS ntc^t^
benn bie @teUe So^. 8, 9 ifl unft^t. Stuc^ bet ben LXX ifl
ba6 SBort feiten (t>gi. @ccl. 10, 20. @a|). 17, 10) j im 9*. .
erfdjeint ea ale etne (Stgent^umUc^f eit beS ^aulinifd)en (9iiJm.
9, 1. 13, 5. 1 got. 8, 7. 26or. 5, 11. gf. TO. 24, 16.
ebr. 13, 18) unb bee pettimfd>en (If etr. 3, 16. 21) (Spra^
gebrauc^S. Snbem nun SoHne8 unfer |>etj al ein fol=
cmfcfyaut, tt)eld)e unS felbfl Derurt^eilt (on eav
95. 20), bejeicfynet er auc^ bie Sftflgltcfyleit, unfer
or ott jufrieben ju fletten: s/wgoodev awov
T. nagd. jjp. JDie SBitfung beS nti&ew auf unfere .)erjen
benn baon attein, nidjt aud() on etner mitigatio aliorum
(SfretiuS), tjl bie SRebe muf alfo bem 3ufammenl>ange
nad) fein: ut desistant condemnare (^B en gel. t>gl. Sutler,
pener). Unb biefer (Sinn entftmcfyt aud|> oHfommen ber
SSebeutung be SBorteS. Ueifaiv ^etpt burc^ Sureben {emails
ben auf feine @etfe bringen, ben 3orn jemanbeS befdjnjid)tigen
unb benfe(ben jufrteben jieHen. @o fte^t bo6 SBort
28, 14 (ogl. auci 1 @am> 24, 8), unb in aupevbtbUfc^en
fpielcn bet lUicfe. )a& ewipen aber, tuetd;eg un t>erflagt
. Ill, 19. 20. : 217
unb t>erurtyeilt, fyat etmag gegen UnS, fhfyt gleidtfam erjfitnt
nriber ung; geflittt roirb eg, wenn eg gleidjfam tfeifttynt,' fur
ung roiebergeroonrien n>itb. )te6 mujj ftetltd) gefd>ef>n, wie
So&anneg fagt, gfinQoo&sv avivv, or ottj bemt tvie bie
ricfjtenbe unb oerbammenbe ttmme beg eignen ewijjenfc etne
gflttlidfje Sluctorita't Ijat, fo fann bie 23etut)igung bcffdben and;
ntdjt burd) trgenbrcddje (Sinbilbungen, 3etfhreuungen obet km
gleic^cn gcfc^ie^n, fonbcrn bent SCngejtc^te otteS, welder
im eiwfien tebct unb bag ^>etj uncut)ig mad)t, mup bag
|>evj aiid) gefitllt werben. SBir mii^en ung im grieben mit
ott wijjen , wcnn unfer ^crj jliUc fdn fott. @o ^aben bic
SBotte >7rp. avTov t^re ebenfo einfad^e, alg n>id)tige S3ebeu=
tung. <3te marfiwn bic cgenwart otteg, DO* bem unfer
|>erj offen Hegt, wtc Sfuguflin, S5cba, C a Sapibe,
t^ct, Saloo, SSengel unb Rcanbct tt^ttg
l)abenj bagegen Hegt bie SBejte^ung auf bag jufiinftige endjt
am jtingfien Xage, welc^e on octn fut mfiglid), on
fo-n, gucfe unb be SBette wegen beg gfutttfumg
unb wegen bet ange&Hcfyen ^)araHe(e IV, 17 fa tid()ttge
^alten. tft roa'tyfenb @. rfjmibt, pifco^, pener
unb S. Sange fogar beibe JBejiel^ungen combimren roeber
in bet 8?orm bet 9Jebe, nocfy im Sufammen^ange. )ag u
tunim nsiGoinev tfl ganj fo, roie bag '^araUele yvmoofjts&a
ju beuttyeilen. @d)on @octn l>at bag 9iid)ttge gefu^It, in=
bem et fagte, bag gututum bejei^ne bie perpetuitatem rei,
@g bviitft bie jut>erfidjtlid)e @rn>artung beffen auS, tuoju bie
^inbet oWeg etn 9lec^t befommen ^aben: ir merben unfere
|)erjen oor i^m jlitten, fo oft ber gaU einfritt, bap unfere
4>etjen bie Slu^e in t^m uerUeren, weil un6 unter ben 9Ser=
urtt)?ilungen beg ewifeng bag frieblic^e, feltge S3eit>uptfein
unferer ottegfinbfd>aft erloren gel>n wia, te tettelV, 17,
nx> ber $ag beg erid^teg auSbtiictlid) genannt tmrb, tfi aber
ber unfrigen nicfyt fo gleic^, bap biefelbe bie Stoglegung bet/
unftigen notmiten mufte; bagegen ent^a'U bet ^atadeligmug
con nsloofifv unb yvfoaofte&ct , n>eld)e beiben S5egriffe glei=
auf bag tv loww gtttnben /; bie
218 1 3^. MI, 29 V, 5.
roeifung fiir ba8 ridjttge 93erfta'nbni8M;ber djluproorte on
SB. 19 (gl. @. 211).
S5. 20; @6 flnb, nrie oben gejeigt ifl (@. 203) bret
IJauptpuncte, fiber weldje bie SKuSleger bei bem fdjwierigen
33; 20 ftreiten, na'mUd) ba8 011 or ej> MTyi'., ba8 pvi
or fMimv unb bie jLtei&v fclbfl, beffen JBebeutung nur im
Sufammenfyange cinetfcttS mil bem Swifcljenfafec i/ Wiayiv.
fat. $ nuQdict, anbcrfcttS mtt bcm le^ten (Sa^gliebe x) yi-
vwaitei ndvva beflimmt werbcn fann. Uber^aw^t fiJmmt e6
je^t baratif an, bie eycgetifd^en ^)toHeme unfere6 .SSerfeS nirf)t
einjeln , fonbern mit emanber ju lijfen/ njobei-bei: organif4)e
Sufammen^ang foivo^l mtt 85. 19 al6 aud() mit SS. 21 mop=
gcbenb fein wicb.
ba jwdmaltgc 01 1 anlangt, fo if! e9 in
unmiJglid), ba6 erfte OTI burd^ bie Umbeu=
tung be8 OTI wv in ein oiav (@. SCnbreci) ober in ein o it
lav (SRflffdt . a.) au$ bem SBege jii brtngen, unb in bi
$inftcf)t unmiJgHc^, ba6 jtweite OTI ju fttetrfjen
obev butdf) bic (Soniectur <?%< (|). @tc^^anu6,
^)rica'8, ^ifcator) ju cntferncn. |>M;fl gejwungen ifl
abet aucfy bic t:Flfitung be8 jweiten ow auS eincm iinmittel=
bar t>or bemfelben jii erga'n^enbcn @a^g(iebe, roeld;e8 albann
bem inne nad) on bem etften ovi abHngcn wftrbe
fco)), (Salot> u. a.). )fyne Sweifel muf alfo, fa08 bie
Sad^mann, be SSette unb 33 rfi diner uorgetragene
rung, nad) weldjer ber 3roifd;enfa^ on /iieig. eav. 6 &. t. xapJ.
yiiwv ba nadjfolgenbe a^glieb xai ytvwoxsi navva be=
granben foil, unfyaltbar ip, bie 9Ketnung al rid)tig erfdjeinen,
baf; wieSBolf, Siitfe, anber (ogl. aud) fd>on |)eumann,
u. a.) gefagt fyaben, in bem jweiten QTI ba erfte oti wiebers
aufgenommen roerbe, eine 50?einung, fiir n?eld;e im 2BefentHd)en
and) atte bie a'ftern S(u6leger jiimmen, weldje wie @. djmibt,
6alt>in, S5eja u. a. ba8 jroette 01 1 aU S(njeid;en beg be*
ginnenben Rad)fa^e6 anfa^en ober burd; inquam unb bergleis
d)en wiebergaben. (SSfragt ftd) al6bann weiter, ob ba6 jwei=
maHge Svi burd; //baf ", ober burd) //ttjeil'' ju iiberfe^cn fd.
* 2fc 219
(Sinig jtnb Sad&mann, be SBette unb SSrficfner in
ber Slnjtcfyt, bap ba8 jweite oti mit bem erjleh itnmittelbar
nid)t8 ju tt)un fyabe, bap ntdjt in bem jroeiten jeneS erfle wie-
beraufgenommen n>erbe> fonbern bap ju bem erjlen OT< bie
@d)luproorte x/ y^. TiaVva ge^ren, w^renb bet Swiften*
uttTayiv. yi^y ttagd. (tdj auf ben ganjen ebanfen
in ben Shorten orr //'. OT. & ^. T. x. .^/*. abet
bie worangefleUte S5egriinbuhg be6 |>auptgebanfen8 ov* xai
ytvwoxsi nuvca ent^alten fein foU. Sm Ubttgen ftnb abet
bte bret SCu6ieger uneinS. Sadjtnann erHa'rt ba& erfle OT/
btitd^ wba^'j beSBetfe iinb S5rit(fnet uberfe^en beibe?9?ale
//roeU". >e SBette finbet in bem ganjen SSerfe, ba n ba6
on bee vfipe otteS im SfnHagen oerjle^f, cine (St*
bet Surd^t ot bem aUnripenben Slitter j S5tudfner
bagegen ^a'tt ben @inn be SSerfeS fur t^fllid), mug alfo mit
Sac^mann ba0 /</<*> unb yivmatt. ndvtct erfla'ren, bap
ott aUe wipe, aiid(> bieS, bap n>ir wenigftenS ba8 reblid;e
S5eflteben fyaben, ba6 ebot ber SStubetliebe ju erfiiHen. 2Ba6
nun bie eigentyttmlicfye 6onfltucfion6weife ber brei SCuSleger
anlangt, fo lann man bagegen nidjt mit S5aumgarten =
(SrufiuS ba xa/ or yivuaxsi grltenb mac^enj oielme^r
erfc^eint bie6 J, n?enn bie fiatuirte a^otbnung rtrf)tig ijl,
alS notl)ir>enbig, roenigfienS al8 fetr jroecfma'pig, urn bie~Iogt=
fc^e S5ejte^ung auf ben- roiber rwarten orangefleflten Se=
grftnbungSfafe oit /te/f. xrA. ju marfiren. SKan mup bie
aflgenmne 5DicSgHd)feif ber Sad)mannfrf)en @onf[ructton6roeife
anerfennenj aber ber jol)anneifd)en (Sdjreibart iji fte ga'njlid)
juwiber. 9lirgenb8 fyat SotjanneS fo gefunjlelt, fo unfdjfln
unb fo unbeutlic^ bte @afcglieber oerfrfjra'nft. (Sr fc^reibt m-
fad) unb nattirHcfy; er ifl on einer CJinfcfyacfytetong ber a'^e
fo fern, bap er fefyr ^a'uftg unperbunben neben einanber fleflt,
n)a& ftd) leid)t a(6 innerlid) gegliebert barbtetet.
66 bleibt alfo, wa6 bie auf bem jweimaltgen OTI ruljenbe
6onflruction be6 <Sa&e6 betrifft, nur bie SCnji^t iibrig, in mfa
d^er bie meiflen StuSteger jufammenjlimmen , wenn aucl) erft
Neumann, SBolf, -Stifle u. a. bie ^Uologifdje^aifon ber=
220 1 30# f JI,!!29,h-f V, 5.
felben tid&tig gewittbigt fyaben. 35on fyietauS tfi t>te Stage, ob
ba8 rotebetfyotte on butd) //bap , obet butcfy //weil" ju etfla'=
ten fei, unfcfywet ju beantrcotten. tteng genommen giebt
bte Conjunction on //bap" gat feinen @inn. SKa^et ijl aurf)
bet (Sinjige, roeldjet in biefet SBeife bag afcglieb on ftei-
wv soilv o &. T. Kagd. y/udJv al8 tetneS Db|cct ju nsioo-
fAsv fafen wttt: roir berebcn, t>erftd>ern tinfece |>crjcn, baf
ott griJfler 'ifl.u. f. M abet er ^at ben @inn biefer SCuSlcs
gung ntcfjt geredjtfet'ttgt, wa urn fo not^wcnbiger: gcwefen
TOfire, ba et an bet 33e$tefyung beg neiaof,iev auf bag ev vov-
Tia SS. 19 feft^dU 2Ba6 fotl ba8 abcr ^etpen: bimfy bie.wabre
95rubcUebe erfld)etn wit unfer $erj, bafl ott gvCpt: ijl
baffclbc? Sfttc itbrtgcn Sfualegcr, roelcfye ba8 OT< butct)
iiberfe^cn, getwnnen cincn ebanfcn, welder im runbc auf
eincr caufalcn 95ebeutung be6 ovi tu^t. Sutler, Sac^mann
unb @anber fc|en in bicfem inne ba OTI w baf" urn in
cin //bamit x baburcfy baf^ unb Sad^mann fagt gerabcju, bap
ct aurf) baS ctjle OT, obwo^l cc ,/bap'' iibcrfe^t, al Saufat*
pattifel anfe^e. @o ftnbcn au<J) fiutfyer, Sad^mann unb
anber in ben SBorten ovt /usj&v xvL ben runb fiir
baS nsiao/uev; nut in bet $om bet SSotfMUmg wei^en fte
uon benen ab, njetc^e, wie bie tiecfjen unb bie meiflen SCus
leget, ba0 tt)iebetl)olte on. al6 teine 6aufal^attiel oetflanben
^aben. Stccutatet unb einfa^et ifl abet bie lefctete tfla'tung,
wa'^tenb bie SSotfleUung //bamit.bap", welrfje bet gotmel 6^
lovio) 011, entfpterf>en wtttbe, ftd^ au8 bem btopen ott nid^t
ofyne 3tt>ang etgiebt unb babei bet etroiefenen unb oon Su
tfyet, Sad^mann unb <Sanbet anetfannten Sutucfbejiefyung
be6 nslaoftsv auf ba8 Iv TOVTO) S3. 19 entfc^ieben twbetjitebt
SBit fommen fomit ju bet fiit ben eigenttic^en (Sinn be$
ganjen 9Setfe8 entfdf)eibenben gtage, ob bet SCpoftel, wie bie
tiec^en, SfttgujHn u. D. a. meinen, auf ptteS
unb Sftttotfen^eit fyimweife, urn ben tieffien tunb fiit bie
tutje be un detutt^eilenben ewipen8 mit jltenget
ptebigt geltenb ju macfyen, obet oielmetjt^ wie Cutset u. a.
utt^eilen, ein SBott e^angeUfc^en $tofle6 in bie gea'ngjleten
71 Sofc UI, 20/
rebe (t>gl. @. 207). S3orjug8n>eife iinb unmittelbar be=
trip biefe grage ben 3tu8bruc /ti/wj>$ aber einerfeitfi fya'ngt
tie S3eji$ung ber SGBotfe *a* /tvcuaxef nuvva mit berfel=
ben innig jttfatnmen, anberfeits ijl aucfy ber Sroifc&enfafc
KttTctytvioaxy ijfifnv y wxg&a unb tweitertyin bad
eon 23. 21 ^u 35. 20 unb 95. 19 won mefentltdjer ^Bebeutung.
S(uf ben etflen 23licf empfte^lt ftd), nametitlid) wegen bet fc^ein=
bat lcid)ten itnb bet)cutung6olien 33ejiet)ung bee @d)lupn)orte
x. yiv. nowa v bie fiUefle, neuetlic^ W)n fiftrfe fdjarfftnmg
oert&eibigte SfuSkgung, beten @fnn ber ^cliafll, in tiber*
einflimmung mit SCugujlin (Cor tuurn abscondis ab homine,
a Deo absconde, si poles) fo angiebt: el yap dftaQTavovzes
lavvuv hu&slv ov dvvctfie&a, vnd TOV idiov
avveidoTOG, noow ftdMov fov &eov, os
ff)g xagdlag (ttnl ytv* nuvvci) , @efyt
fifirfe ba SKoment, weldje jtcfy auS ben SB^rten u. yw*
. fur biefe 8tu6legimg ; <ju .ergeben fdjetnt, noc^ verfltatft
^injuna|>me be6 Swifc^engebanfenS eav Kwcayiv. tfft.
y xagd. //>a @ott, fagt er, auSbvutfltd) mit unfrem eroipen
t!ergli^en wirb, biefe6 aber ate anfl^genb geba^t wtrb, fo tft
faf! unau8)Ctd)Ud) , /Lteifrv junadjfl auf bie gropere 9}?ad)t
otteS tm SCnHagen, alfo auf bie rtd)terltd)e (SriJpe otteg ju
bejie^tt. JDaS folgenbc . y/r. nawta geprt ni4>t unmittels
bar jur ^BergUid^ung, aber eg erfla'rt btefetbe tnfofern, al8 bet;
jentge, oe ndvva.ywwoKei, auc^ .grfifier fein mufj im TO-
ytvwaueiv, al8 ba menfd)Ud)e ewif en." J)te (Sac^e fdjetnt
t)iemtt fajl entfd)teben 5 unb bod; be^eidjnet 2iicfe felbfl burd;
bie mufyettofle ^unfl, wdd;e er aitfbteten mu, um ben fo ge
roonnenen ebanfen nad; 9)iapgabe be& 01 1 //roetl" mit bem
SS. 19 ju erbinben, ben fcfywacfyen ^)unct feiner
, ben ^unct, uon tt)eld)em au6 bie betben unmtfte[=
bar au0 bem Sejrte enttmcfelten 9lormen , na'mlid) ba6 lav
Havaytv. unb bag yivaxjx. ndv*.., in einem ganj anbern
Sid)te er(d)etnen. 9tad; 2iicfe tfettt ftd) namlid) folgenber,
t)5d)ft auffatlenbe ebanfe I;erau8: mit fijnnen in bem 23e=
wuptfetn ber tpal;ren 33ruber(tebe unfere |>erjen or ott fltU
222 1 Sty. 11,129- '-V, 5.
len, weil, wenn un8 unfet eigneS $>etj ttetHagt, ott, bet
roifenbe, nocfy gto"fjet im SCnftagen unb ajmtrtyeiten ifl.
fyen wit aud) bat>on ab, bap.Siicfe, wa8 - fd)on ; oben abge=
wiefen ifl, ba8 neia. Hfjtng. avVoon unfetet 3w>etftd)t am
age be8 ftinftigen eticfyteS etflel>t, unb bap et, wa8 ftd)
atsbalb al8 ganj untyttnltrf) ctwctfcn ; tt)ttb , bie Sfnflagc be6
cignen ett)ipen8 auf ben Mangel an wafym SSruberUebe be*
iebenfatte tfl bee gewonnene ^auptgebanfe on 95. 20,
fraft be8 '6ti bte SSegrflnbung beS ntlaoti*v&. 19
geben mup,.o^ne weitere SSetmtttelungen unb rga'njungen
gav nicJ)t ju tetmen. |>ier ergtebt fid), alfo bie SSetanlapung
ju ben uppletionen, wte fte oon (Sptfcop u. a. (ogl. .204)
t>erfud)t 'ftnb. gitcfe ifl jti btefet 5(u8!unft nic^t me^t (t)gl.
1. Sfufl.) geneigt, fonbern fagt, mit 6fltu8 Ogl. auc^ |>un=
niu8), bafi bet caufale @a^ ore (,tei<av ml. eine decla-
ratio ex contrario fei', roeldje. man fo ju ben!en ^abe: //nut
tuenn n>ir un8 in tfyattget 25ruberUebe bewitft ftnb, att8 bet
ju fein, wecben wit unfete ^etjen oot ott betu=
(im ettdjte), benn, wenn ba6 egentfyeil jlattfinbet,
wenn unfet ewtfen un8 be8 SDiangetS an ed^tet Siebe an=
flagt, fo ifl ott gtfipet a(6 unfet ^etj unb ot feinet
|)eiligfett unb Stttwtpen^dt gjebt e8 letne SSetufytgtmg fitt ba
anflagenbe ewi^en." Sfbet n>a8 t)iet eine declaratio ex con-
trario genannt roitb, ifl im tunbe nic^t8 Snbete8 al8 eine
(Stga'njung, unb jwat eine bem @inne nad& fyiJcfyfl gewagte
(Stga'njung, inbem iiber^au)>t erfl bittd^ ba8 ^injugenommene
foment ,/wenn ba6 egentyeil jlattftnbet" bet ebanfe 9S.20
a!8 ein contrarium bem SS. 19 gegenitbet etfcfyeint. anj
anbetS ett>a1t ftc^) bie oon 8ii<fe oetglidjene telle 2 ^)ett.
1,9/ in Atel^et auSbtiicfHd) (w yag fty HKQSGTI VKVTK) bet
gegenfa'fcUcfK att matfitt witb. JDie tid)tige aBtttbigung ie
net declaratio ex contrario etgiebt ftd) auc^ batauS, baf ge=
tabe fliu8, wel^et jttetfl Don betfelben fptad), ju benen
gefyfltt, wetc^e eine @u^letton ftit niJt^ig i)ielten, unb ba^
@ocin, in befjen SfuSlegung bie on (Sfliu8 unb on Sficfe
oetttetene gewipermafen pta'fotmitt ifl, fid) nocfy gefd^eut
VI. -Soft- III, 20.V ! 1223
ben eigentliefyen ebahfen obn 9S. 19. (nsiaojuev x^A.) alS
butd) SS. 20 ex contrario begtfinbet anjufefyn, roeSfyalb et feis
net Stnfirfjt tie SBenbung giebt, bajT et fagt, ba8 OT 93. 20
begritnbe nidjt ben Snljalt won S3. 19, fonbetn gefce, nut ben
tunb fitt bie (Stwflfynung bet nricfyttgen @ad)e an =(non pro-
bationem rei dictae, sed causam cur ejus mentio facta fuit),
in blefem @mne: Ne mirum sit vobis, si fructum ex eo,
quod vos monui, proficiscentem diserte commemoravi, quod
corda nostra secura coram Deo habebimus. Nam si aliter
esset, et sic cor ipsum nostrum nos reprehenderet et con-
sequenter securos nos esse coram Deo non sineret, male
nobiscum ageretur, cum ipse Deus major sit corde no-
stro et omnia sciat, ita ut nos melius ipse noverit, quam
nos ipsi. JDie S5et>auptung einer declaratio ex contrario in
S5. 20 bebeutet in berS^at rne^r, ale e8 auf ben etflen S3U(f
f4)eint. SBenn nfimlid; SB. 20 im egenfafce ju SB. 19 auf=
gefapt wtrb, b.-fy.-'Wenn bte SKotte sciv Mcctyiv. fa- $ xaptf.
ntd^t ben runb bet Unvu^e unferer ^etjen, roelc^e gefttttt
wetben foHen unb jwav beS^alb wetl ott griper ifl, al8
unjev |>erj angiebt, fonbern im egenfa|e ju bem @titt=
fein wnfecer ^erjen ben att ber Unru&e bejeic^net, welder
eben im ->wbHc auf ben noc^ fd)firfer anflagenben, aflwifens
ben ott jlattfinbet: fo fann SS. 21 nicfyt einen egenfa^ ju
S3. 20 bilben, obwofyl fcfyon bet SEBortlaut sdv y mgd. yft.
fjffj xaTayiv.' yp. bte an bte ^anb gtebt, fonbern 25. 21
mup; mit tiberftmngimg be8 3tt)ifrf)engebanfen SS. 20 ben
^auptgebanfenDon SS. 19 (neiaofu-v} fortfefeen, unb jene6
nelaopev mup mit bem naQpyoictv fyopev 9S. 21 Ofittig
g!eidE)bebeutenb fein. )a8 atteS abet ftnb SSotauSfefeungen obet
Stgebniffe, welc^e bet jofyanneifcfyen enfs unb iJlebeweife iibets
fyaupt n>ie bem Sufammen^ange unb bem SBotttaut unfew
tefle feineSmegS en(ft)tec^en. Unb boclj ^aben, was bte in
bet SfuSlegung unfetet teUe ^>ettfd()enbe SSetn>tttitng
tetifttt, fogat einige on ben Snterpteten, welc^e ba6
unb ba8 ywmcwei nawa in trftflHdjem @inne ne^men unb
bie SBorte e'aV tuxtayiv. ^. ^ xaptf. ntdit* on einem bem
224 1 Sofr. M, 29 IV, 5.
T. K. yf*. entgegengefefcten gafle, fontetn eben t>on
tet tutd) bag nelfaw ju flittenten, aug ber elbflanflage
fyettttytenten Untune Detjlanten, bag witflid) gegnfa'&lid)e 85ets
tyaltmt jwifefjcn IB. 20 unt 35. 21, roelofyeS twit ttefrm taut*
puncte au8 faum ju petfennen tfl, ,nk&t etfannf. @p ,^ot
fctjon <S p e net , ii^nlic^ wte @. @ d^ m i t> t , in 33. 21 tie
//wettete guct)t t)c6 ^o|lfafee6 IB. 20 gcfunten.
mainn l)at ten iebanlcn on 35. 21 alS eine //
unt 91 1 cflt al etnc //gottfc^itng unt SSoflcntuitg fcf8 S3ort=
gen/ y bcjetc^net, al wenn tern @inne nad^ ein ovv in S3. 21
an feiner @teUe ware. (Sine a^nlidje SScwiwung , nut in
umgefet>ttet Sli^tung, fyatte Siicfc in tet etjlen Stuflagc feis
neS (SommentavS, ta ec bet feinet SfuSlcgung be6 tteigw oon
tet tdfe otteS im SCnflagen, aifo bet tet gegenfftpdjen
tettung teS 85. 20 ju .SB. 19 nnetmim ten JB. 21 al6 ten
auSttiicfUcfcen egenfafe ju 35. 20 bejeicfynete. JDieS muflte
8 tide (2. Stufl.) im Snteteffe feinet SCuSlegung fatten lapenj
ttie eon tet .antetn @eite S. fiange, @antet u. a. et*
fannten, 'b.af tf)te SfaSlegung nut tann etnen ebenma'ptgen
unt flaten @inn gab, toenn nicfyt 35. 20 einen egenfa^ ju
35. 19, fontetn wenn 35. 21 einen (Segenfafc ju 93. 20 unt
tern tainit tnntg etbuntenen 35. 19 .biltete.
JDa6 logifc^e 35et^a'ltni6 on 35. 21 ju S5. 20, welc^eg
butrf) tie SBotte eo)/ wfctyivwoxy ^/e. ^ Kap^ 1 . 35. 20 unt
edvyttagd.qjU' ftij xctv.uytvwox'y qjuwv 35.21 inticitt tt)ftt,
ift fo wie in (Sap. I. ;93. 9 ju 85. 8 tnt wte.tetum 85. 10 ju
IB. 9 fle^t, t. \). ein gegenfafeli^eS. Sin ; ante
lic^ cav xatayivuHwy r}ju. ^ wapJ 1 . witt 35. 20, unt ein
tetjet afl,, nd'ntltdf) ^av iy ($<?. ^/. ^wiy uctTccytMoaxfl
mitt S5. 21 etSttett,, tt)ie au^ @,ante,t mil 9led(>t gegen
geltent <macl)t. 5tatttnge ^t 85. 21 f ein ,$ , ; abet
I, 8 10 .unt an manc^en anteitM@tenen.iift taS innete
tet etanfen nicfrt au6.tt(irfUc& ( matft. Mn w?
fer.et tefle fann ta6 >^,e|>len -ein.et atMetfatioen ^atttfrl um
fo weniget auffaflen, alS t^eU6 tutrf) tie beflimmte ?nte.te
ayany-toi 85., 21 eine-.gew.ife |>ebung te neuen
1-30$. IH, 20 (21). f 225
roeldje eben au8 bem Sufamtnenfyange einen gegenfa'fclidfjen
annimmt, ftcb ergiebt, tyeile aucfy bet ebdnfe on 8S. 21
nidjt einmal fo unmittelbat unb fo ju fagen patitd'tifdj bero
ebanfen t>on SS. 20 gegenflberfiefe,*, n>ie (Sap. I. 85. 9 bem
SS. 8 unb roiebetum 85. 10 bem 8S. 9, fonbetn ben @egen=
fa| bilbet ju einem ebanfen, weWjet SS. 20 nut in betftform
eineS ben ^auptgebanfen (S5. 19 nsiadftw) erlfiuternben unb
bebingenben SroifdjenfafceS (sav xatayw. 'jj . iJ/.) auftritt,
ro^renb ber etgentUc^e ^au|)tfa| in ben SBorten
011 ' /uislgtov sGvlv mL liegt. So^anneS jlettt alfo
SS. 20 ben ^ad b,tn, baf unfer etgeneS^ecj im6 oemrt^eUt,
tt)tt werben in biefem ^alle, fagt er 85. 19. 20, unfer |>etj
jlitten fiJnnen, weit ott grft^er tjl al6 unfet ^erj bann,
35. 21, ge()t et u bem anbetrn, glurfltd^ern SaHe fiber, bap
urifer ^ecj un tibet^aupt feme Unrufye burdj Sfaflagen unb
aSecurt^eilen mac^t; algbann, fagt et, ^aben roir greubtgfeit
$u ott. omit ergtebt jtd^ jweteriet: ecflltrf), gegen Siicfe
unb be 3Bette, bap baS nelaoftevSS.lQ mit bem
e%o/Ltev SS. 21, wte audj fd^on bie a$erfdf)ieben^eif in ber
anbeutet, nifyt oiJtttg gletcfybebeutenb tft |ene8 bejeti^net bie
SBiebergewtnttung be8 untec ben SSornriirfen be etgnen e=
wipenS twlottten $rieben6, bie ^erflettung beS feligen S5e=
wuf tfeinS unferer ^tnbfct)aft 5 btefeS bejeicfynet ben
anftagen eben ntd)t beuntu&igten Suflanb be8 la'ubigen,
in bet ungetrubten ewif^eit fetnet otteSftnbfct)aft mit
gteubigfeit ju feinem otte auffc^aut jweitene, ge*
gen Sfuguflirt, bie rie^en unb atte bie, welcfye ben as. 20
sensu legali et(lanben l>aben, bap bie unmittelbare S5egtun=
bung be6 nsiaof.isv t- x. y^. 8S. 19, welc^e 3S. 20 in ben
SBorten on fisi&v itxL gegeben roiib, mit Sutler u. a.
nut sensu ievangelico ju benfen fei. JDa8 oUe IRedjt biefet
StuSlegung etgtebt ftc^ abet nic&t el^et al6 bie bie tid&tige S5e=
beutung be 3n>ifd()enfa^e8 tdv Hctvayivuaity wfimv ij
xag&in genauet etmtttelt tfl. gfeft ffe^t fd^on, baf in biefern
gegen unS felbfl getid^teten ttaftxyivmaneiv beS eignen
bie Untune, bie Sfngfl begtfinbet ijl/ weld^e butd) baS
U. 15
226 1 30&.--II, 29 V, 5.
f. Kagd. fif*. S3. 19 gejliUt roetben foil} fheittg abet if! un*
tet ten SfuSlegetn nicfyt nur bet tein fptacfylidje <s5inn be&
9Botte6 Kttvaytvajaitfw, welc^eS eimge, bet SSulgata folgenb,
butcfy reprehendere //anflagen" (gl. SCugujHn, SSeba, bte
^at^oltfen, ^lid^ttng, 3. Sange, @. . Sange,
Sticfe, be SBette, u. a.)/ bere butc^j condemnare erflfiren,
fon.bem au^ ber wefentltc^e ^)unct, worauf fict), ba8 aTyi-
vmaiutv be etgnen |)ecjen6 bejtel^e, ob batauf, ba^l wtr nid&t
in. ber 2Ba^rf)eit, fonb.ern nut mit bet 3unge bie SSriiber lie*
ben (6. a Sapibe, efliuS, ptfcop., SRofenmiiHetr,
8ii(fe, be SBette), atfo baf, wie bie (^tierfjen, roeldje
ju xuictywtboii'g evganjen (ogl. OecumeniuS), bie
oprfleKen (gl. @. 208), bem liignerifd()en SBotte
bet Steb.e feine S^>at entfptecfye, obet ob bag Hctvctyivuiottw
be etgnen 4>etjen awf feic @unb^aftigf eit- be6 gefammten Ses
ben6 ge^e unb fomtt tibetfyaitpt ba SSewuftfein bet
fmbfrfjaft ttttbe unb auf^ebe, fei e, baf bet innete
neben ben ftbttgen S^angeln aud ben SKangel bet fic^ten 93tiis
betltebe betteffen fptt (Sut^et, 6loin, 83engel, S.fiange
u. a.), fei e8 baf bie 25tubetliebe au8bturflid() al8 roitflic^ pot*
^anben, btefe alfo pn ben innetn SSotwu'tfen auSgenommen
geboc()t witb (S'loffelt, @anbet).
SDaS SBott ttavayivwaiteiv, tt)elc^e8 bei So^anneS aitjjet
unfetet @telle -nid&t DOtBmmt (gl. abet (Sal. 2, 11), jtefyt
feinet eigentlicfyen SSebeutung nad| in bet SUtttte jwifc^en x-
r^yoeej/ v a,nflagen, neben roelcfyem nod^ etn dnoXoysiv jlatfs
ftnbet (9iiJm, 2, 15), unb KataKQiveiv , oetutt^eilen, t>etbam
men (Sol). 8, JO ft.). KaTaxQivsiv fcfyltefjt bie ttc^tetlicfjc
ttafbeflimmung etn (gL Sol). 8, 10 mit SS. 4), wa'^tenb
Havttyivwatteiv nut ba8 gegen ein Stngeflagten gefa'ttte ^t=
fenntntS, meldjem bie entfptec^enbe @ttafbef}tmmung nocl)
folgt, bejeidjnet. Seutltc^ ge^t bieS auS J)ettt. 25, 1. 2
uot, wo, juetfl bte ^d|ulbigftnbung (wiayivd>aK6tv), bann bie
S3e(itafung eine8 2$etbtect)et8 gefotbett wttb. @omit tfl bet
SCuSbtudf fel>t bejetcfynenb fitt baS on b,et etgnen @eele(/t-
ov ov MQ.Tyv(iD $ tyvffl UVTOV. it. 14, 2. Ogl. 19,
. IH, 20 (21). 227
5) ober bem eignen $eqen' (o yug dlnatog aldsltai noiij-
oat adiHov, pv% vno aAAov xara^ti'oooxo/tevog., aAAa vwo
vys Idlae ttagdlae- Test. Gad. 5. J. A. Fabricius, Cod.
pseudep. V. T. p. 681) gegen etnen SKenfdjen gefd'Hte <5rs
fenntniS, roeldjeS fd)on mefyr .ifl, ale bie blofje Stnflage, inbem
burdj ba8 wiaywwoxstv aud) tie <Srf)uIb beS Sfngeflagtcn
anetfannt tuhb / fo bap bie SSerbammung in bie @trafe, baS
HctTKXQivetv , mit fted)t erraattet roerben muf.
SGorauf abet benft ftd) ber Sfppflel bte xavaytvwaneiv
unfctS etgnen ^)erjen getidjtet? 5)ic von ben tied) en,
on 8ud?e u. a. gegebenc Stntwort licgt na^c, well S5. 18
gerabc bie ^)|Ii'd)t ber fid)ten S5rubecliebe ben Ifiubigen ein=
gefd^firft if! unb ein anbeteS Dbject beS MctTaywwaxeiv jtd)
unmittelbat ntc^t barjubteten fd^eint. Sfttein wen.n ba8 nei-
GOJUSV 9S. 19, roorin bie Uberoinbung beg uTuyiv(aatiiv au8=
gefprodjen nrirb, fid) wirflid), wa6 cud) Sficfe ntd)t leugnet,
auf ba8 iv TOVIW juriidfbejie^t, fo ift eS unmfiglid), bet ber
SCnflage be8 etgnen |)erjenS an ben Mangel ber S3ruberliebe
ju benfenj btefe ttirb ja gerabe oorauggefe^t al6 ba ^enn=
jeidjen bafiir, baf roir au8 ber SBa^eit jtnb unb at8 ber
fubjecttoe SBeru^igwngSgrunb, auf weldjem fte^enb wir unS be
objection, nd'mlid) '611 ftsifrv xrA., getriJften filnnen.
JDteS entfdjetbet fitr bie on Sutler u. a. oertretene SfuSles
gung, unb jwar ffir bie SKobtftcation, weldje SWffelt berfels
ben gegeben ^)at: ba wtTayivwatisiv beS eignen |)erjen8 fann
fid) auf ieben Mangel be&iefyn, nur nict)t auf ben Sftangel an
n)a^4afterS3ruberIiebe. enauer |)at jebod) aud) @anber baS
Object beS uaiayivuxweiv nicfyt beflimmtj aud) er mad)t ei=
gent(td) nut bie att bem @ebanfengange ftd) aufbra'ngenbe
?lorm ber S(u8legung geltenb, giebt aber ntd)t ba6 ootte, bies
fer 9lorm entfpred)enbe r bejltmmte Slefultat. Sertgemfip wer=
ben wir baS Object beg ttavaywmaxetv in nid)t6 Sfnberm ju
fudjen fyaben, al in bem, was al8 Object ju bem yvwao/ue&a
S3. 19 genannt war) nd'mlid) in bem SSegriffe & fije a\tj~
&siag slvcu. |)ierauf leitet ber Sufammenljang, ^terauf beu=
tet aud) ber finn&offe SBedjfeT ber SCuSbrfidJe yiwooiMtv unb
15 *
228 1 30$. II, 29 V, 5.
, ein bejief)ungteid)e8 SBottfpiel, weld)e8 nod)
einmal am >Scf)fof3e *>on 35. 20 (x. y^/waxs* ?r.) tweberffefytt
unb bott audj on SBetjletn, SSengel unb Siitfe anetfannt
ifl. (Sine ganj a'l>nlid)e SWitetation ftnbet ftcfy 3of>; 15, 2
(?ei avTo Kct&aiQsi avro). er feltgen. ^r!cnnfnt8,
bop n>it au8 bet SBa^eit, b. ^. baf wit otteS ^tnber jtnb
(95. 19), flettt Sof)anneS bag gegcn un lautenbe rt^tedidjc
(SrfenntniS beS cwipenS gegcniiber, woburd) unS ebcn jene8
^tnbeSbenniptfetn benommen unb bie fingflHcfye Unnitye erjeugt
wirb, wetctje wit nur be8i^aib flittcn fCnncn, tvctl ott grfipet*
ift al8 unfet cigneS ^erj unb aUe8 crfennt. @o gtebt ber
Sufammenfyang be6 fiuperfl fern angclegten @a^e6 aud) bie
(Stflfirung ber jlteittgen SEotte OT fAeigwv sonlv 6 fads
yf.Hv Mai yn/woxet nuvxa an bie ^anb.
wotan rotr erfennen, baf tt)tt au8 ber SBafytfyeit
obet au ott finb, na'mltd) bie Sd)te SSmberliebe, ift notfys
wenbtg jugleic^ bie (fubjectioe) S5orau8fe|ung, unter weldjet
roir, faK6 unfer eigne8 |>erj gegen un etfennt, baf n>tv ni^t
au6 bet SBafytfyeit unb nid>t otteS ftnbet feien, unfer |)erj
wot oft flitten fflnnen, be8^alb eS folgt bet nie wanfenbe,
objective tunb weil ott gtfifiet ifi, al unfet eigneS,
gegen un8 etfennenbeS |>etj unb aHe SDinge etfennt. Sflfo
bem ftflljlicfyen , abet imn\ett)in fd^tt)an?enben yivwoueiv bet
la'ubigen (SB. 19) fann fti^ ein a'ngfiigenbeS xavaytvcaoKsw
on eiten be8 eignen |>etjen entgegenfietten 5 abet niebet*
gef4)Iagen witb bie6 wfciyivwoiteiv wiebetum butd^ ein
ItdjeS ytvwatietv, welc^eg atteS umfapt, wddjeS tiefet unb
ttget ijl, ai6 ba6 KctTayivwaxcw beS eignen, setjagten
tt)ifen6, fo geroifl oft tfbetfyaupt gtfipet ifl ale unfet
eoangelifdje @tnn bet 2Botte pei<av
navca ttitt alfo au bem Sufammen^ange
fyet&ot. Sjaf man bie8 ^a'ufig t>etfannf ^at, i|! abgefe^n
eon ben fd&on oben bejeid>neten falfd)en 5tnftc^)ten namentli^
on bet SSebeutung be8 wiebet^olten ore unb eon bet S5ejie=
^ung beS sav XKTctyivwaKy y/n. y ttagS. butd) bie Unbe=
jlimmf^eit bet an unb fftt'jtd) jweibeutig lautenben SQBotte
. IH,<20 : (21). 229
erroartete (t>gl. Siirfe),
minbefhnS flatt o #fi6<? gefd&rieben fein nnirbe o /<>, um
bie troflreidje SSorfleHung Don bet ate otfeS anjubeuten;
man jliep ftd; aud) mit 3ted)t an bet (Sombtnation t>on 3o&.
21, 17, woburd) SCuSleger tme S. Bange, SififfeU u. a. bic
33ejtefyung ber cfylufnwtte x. ywiooxm navva ctla'utern ofl=
ten. S(bet o ?rT^p jlatt o &sos fonnte So^anneS ntcfyt fc^ret=
ben, wenn er ntcfyt bie SSergletc^ung mit bet menfd^li^en
diu un^annontfi^ madden rooHtej unb bie SBorte xa
ndvvK finben i^re ftc^ete SSejie^ung in bem gonteytc felbfl iinb
btenen mit bajju, bie teytma'pige S3ebeutung be6 ju,ei<ov ju
beflimmen. JDen Stubrucf /Ww gebrauc^t So^anneS gern.
t bejeic()net bamit bet; etnfa^en, finnli^en runbbebeutung
flemfifl (gl 3^. 1, 51. 5, 20. 14, 12. 15, 13. 19, 11.
3-So^..4) ben pfyetn SBettl) unb bie gtfipere SCuctoritd't j. 35.
etneS SetigniffeS (V, 9. 3of). 5, 36), bie beoorjugte teUu'ng
unb et&abene SSebeutung jemanbee (So^. 4, 12. 8, 53. 13,
16. 15,20) unb bie unbebmgte ^ett otteS itbet aKe )inge
. 10, 29. 14, 28), in roeldjem beS^alb auc^', roett er
;/' tjl, al8 bet gfltjl b SBelt, bie ^inber otteS ben
@ieg uber bie SBelt ^aben (IV, 4). S(uc^ an unferet tette
mup f1d() bie genauere SSefttmmung be& SSegrip au6 bem Bu=
fammen^ange ergeben. SD^ne Sweifel tfl babet ba a^glieb
lav mxTctytiHootty J/. y ag$. fefyt rotc^tig, aber e8 ijl nicfyt
nfit^ig, wie Sfi'd-e utt^eUt, baf afletn in bem Muvayivwoiteiv
felbjl ott gcdfer erf^eine, al6 unfet ^erj, Don weld^em eben
bie Mcfcctyivwoitew auSgefagt tt)irb. ott fann and) beSfyalb
gtefter ^eifen al8 ba eigne wtbet un6 er!ennenbe ^erj, weil
er atteS be^er erfennt, al unfer $erj, alfo ni^)t wie unfer
,|>erj njtber un8 erfennt. 5Den affgemeinen @inn ^aben bie
S(u8leger rid)tig gefii^t, roelcfye wie 3. Sange, Siidli u. a.
ba8 ftei&v t>on ber SSatergrfljje beS gna'bigen, oerjei^enben,
freifpredjenben otte6 oe^nben, obwo^I fte.ntdjt genau ge
nug bie bem fteigwv eben burd) bie nac&folgenben SBorte x.
yiviaanst nuvvtt gegebene S3ef!immung unb ben ()ietauf
^enben egenfa| jwifdjen fisigmv vctl ytvwoxst
230 1 3M>. H, 29 Vj 5.
iinb stxv navvy iv (0(5*% yfi. $ Magd. beacfyteten. 3n ber
fefylt bie S3ejielwng beg /u/gtoi'-auf bag folgenbe
bei feinem ber SCugleger, roeld&e bie SBorte
im trflfllicfyen @inne nefymeni aber tfyeilg tritt
biefelbe nur unbeuflidt) fyeroor, tfyeilg roirb bic ganje Sfuglegung
rateber et[d)oben, wenn man, well ba6 uavctyivtnoitetv beS
ctgnen f>erjen8 fdlfcfylicfy auf ben Mangel an acfytet S3tttber=
Hebe bejogen war, bemgema'f ba yivwovtet navitt, erfla'rte:
ott fenne beper al n>k felbjl unfern guten SBiHen, unfcre
fc^wacf)e fiiebe, ott, ber aHe8 butc^fc^aue, ftnbe audf) in un=
fern |>etjen bie un8 felbfl uerborgenen ^etme ber a'c^ten Siebe
SRicfii). 6^'er' ft)a're mit @anber ju fagen, ott fertne
ba8 ^iinflein be8 (Slauben6 in bem gltmmenben SDo^tej
aber aurf) btefe 95ejie^ung be8 yivoiaxei ndvia nrirb oom
Sonteyte nid^t bargeboten. SSteUnefyt nritb ber Bufafe nal yt-
rwoxe* 7ia/T, welder; bem ftelgwv feme na'fyere S5ef[tmmung
giebt, barauf jielen, roorauf baS auc|> im SBortlaut ftnnooCt
anfHngenbe wcttytvwaitstv unferS eignen $efjenS ge^t, fo
bap fid^ ba6 gtfttltcfye ytvwottftv, wobutct) unfet eigneS
yivwaKetv iibetwunben wttb, jenem feligen yiviaoneiv ber
ber otteg (yvwaope&ct SS. 19) troftreid^ an bie @eite fleUt,
gegen welc^eS eben unfcr eigneS |>ers mit feinem a'ngjligenben
KaTaytvwaxetv ftc^i er^ebenb gebacfyt wtrb. ott, ber grdper
ifi al unfer eigneg erjagte6, furjjtct)tige6 ^>erj, >eif atte
JDtnge fd^(edt^tn, wetjj auc^), bap wtr fetne ^tnber obet au8 ber
SSabr^eit fmb. SBit felbft foUten bieg tro^ atter SfnHagen be8
eignen ^erjenS barau! bejta'nbtg erfennen, bap tt)ir bie 95riis
ber roafyrfyaft Heb Robert ; aber tt)enn un . auc() bie8 untriigs
licf>e Seirfjen unferer otteSfinbfd^aft unter ben Sfnflagen be6
eignen |)er^en oerbunfelt tmrb, fcennocl) Bnnen rotr unter
S5orau8fe|Ung ber SSrubertiebe (sv TOV'TJO nsioo/nsv^ m*
fere |>erjen t>or ott fitflen, weil er griper ifl al8 unfer ^erj
unb in feiner Sffltwpenfyeit un8, bie roir bie JBriiber lieben,
alfo witfKty fetn 8eben in n ^aben (t>gl. SB. 10. 14, IV, 16),
feine JKinber erfennt. oft, griJper al8 unfer ^erj unb
wie biefeg gebienbet burd) bie mannicfyfalttge
. Ill, 20 (21). 231
unfetS neuen gebenS unb butd) bie nod) unmet nid)t ganj
iibetrounbene iinbe (I, 8 fIL), etfennt unfete fiiebe ju ben
83t(ibetn, ott et!ennt, tap biefe Stebe unjetttettnlid) ifl on
bet fitebe ju i^m/.^ott etfennt au8 bem Seben6jetd)en bet
33tubetliebe unfet Seben in tf>m , roeldjeS unS Sfngcfodjtenen
unb efingjleten mrf>t ba ju fein fc^emt, ott . etfennt alfo,
bap n>ir au8 bcr 2Ba^)rf)eit jtnb, mag unfer ^ctj bawiber er=
fennen, n>afi e n>tO(j e8 tvttb gefltUt, rceil e@ ftd) auf bag (Sr=
fennen ottce yctlaft.
egcn bte6 eyegettf^e Siefultat abcr fftnntc otctteic^t on
@eiten bet SDogmatHI, wnb jwar gcrabe won @eitcn bc6 butt^
ba fefle> einflimmige c^riftwort gcna'^rtcn ^rote(lantifd)en
(SNauberi6betvuptfein8 (Sinfprud) e4oben werbcn, toctdjct, wenn
er begttinbet wa'tc, auf etnen Seller in bet gegebenen Sfu6le=
gung fdjliepen lapen VDiirbe. fann tta'mltcfy bet rfjein
entfte^n, at8 roenn babutd), baf bag SSor^anbenfetn bet 33ru=
betliebe alS bte fubjectbe SSotauSfe^ung fur t>ie tillung beS
unS bcuntu^igenben |>erjen6 batgefleHt tfl, bet fcfyttftroibtigen
SSotftettung oon bet fides formata baS SBott getebet wetbe.
3>aon tfl jebod) tm Seyte f eine put. Snbem So^anneS ba8
20 n>te ba8 yvutaotis&a 85. 19 auf ba6 iv
juttidlbejte^t, wetfl et attetbtngS auf bte SStubetltebe
al auf ba ^ennjeid)cn bee in un6 (djon ivttFItd) or=
t>anbenen gflttltdjen SebenS rote aud) Cutset, S3ea^Sfre=
tiu6 unb 9)tfcatot wieb.et^olt gegen bte fat^oltfdjen StuSleget
bemerfen abet et (ft roett baoon entfetnt, bte JBtubetHebe
ffit eine SSebtngung jut (Stlangung jeneS 8eben8 au6 ott
auSjugeben. Sot)ane8 tebet turn (^I'ubigen, wetdje n?tt!Hd)
au ott geboten rootben unb auS bet SBa^ett ftnb, unb
fagt etfltid?, baf jle btefen iljten StnbeSftanb an tym^djten
SStubetHebe etfennen foUen (25. 19), jroettenS (85. 19. 20)
bap, n>enn tfynen i^t et^neS ^etj bte fti5^Kid)e ewt{$ett t&tet
^tnbfdjaft ttflbt, jte im S3erouftfetn t^tet 95tubetHebe/ weldje
ja ba8 f)>e<ififd)e SWetfmal beS oottyanbenen fiebenS u8 ott
ifl, i^te |>etjen flitten foHen, toeil Oott. anbetS etfennt,. ale
ba oetjagte |)etj. SBenn alfo bet apofloUfdje ebanfe eine
232 1 30$. II, 29 V, 5.
djroietigfett &at, fo Hegt fie nidjt batin, bap untet SSotauS*
fefcung bet SStubetliebe biefe in ifytet ttojlteidjen JBebeufung
al8 eitt 3J?et!mal be8 au8 ott gebotnen 8eben8 geltenb ge=
madjt tmtb *) , fonbetn batin, bap itbetfyaupt bci bem xa-ra-
yivwoxew be eignen ^erjenS ba8 SSotfyanbenfein bet S5ru=
becltebe unb ba8 SSettwjj tfetn betfelben orau8gefe^t witb. 2Bte
fott benn baS ^erj geftittt wetben, wenn e au^ wegen bet
mangelnben SSruberHebe gegen un8 etfennt? STuf btefe ^Qe
^at unfer Seyt, welder on biefem gafle nic|)t rebet; unmits
telbar feine Sfntwott j tnfofern abet lapt ftcfy au8 bemfelben bte
re^te Stntwott gewinnen, al6 So^anneS in ben SBorten oft
jiisi&v KiA. ben objecttt>en, unerfd^iittecltdjen unb unter alien
Umfla'nben fiit bte .Rinber otte au6rei(^enben S5etu^tgungs
grunb batfieflt. 2Benn tt>tr nur witflic^ au8 ber SBa^t^ett
ftnb unb otteS $inber wtrfltd^ geroorben ftnb, fo gilt, felbft
njenn wir in etner 3eit bet Sfnfedtfung gat ?ein Seic^en un=
fet giJttltdfien 2eben8 an un8 felbet wa^tne^men , bet butc^s
fcfylagenbe Stoflgtunb, baf oft gtiJpet ijl al unfet ^etj unb
aUe6 etfennt. @inb wir wttflid) otte8 ^inbet, fo etfennt
et un8 aud) al fold^e, fo fte^t et aucfy bte SKetfmate unferet
Stnbfd)aft. (Sin geangjlete8 unb 5etfdE)lagene6 |>etj fott wa^ts
lic^) nid)t etjagen (t>gl ^)f. 34, 19. 51, 19), fonbetn fott wipen,
bap ba6 evfle Seidjen bet emetnfdjaft mtt oft unb ba8 we=
fentHd)fie SRetfmal be8 @ein8 au8 bet SBatjt^eit nid)t6 Sfnbes
te8 tfi, al8 ba8 ungefdjmtnfte S5efenntni8 bet eignen @imb=
^afttgfeit unb bet fottwa^tenben SSetfiinbtgungen (I, 8 fl(.).
SBenn wit un8 felbjl tid)ten, fo roetben wit nidf)t getid)tet
(1 (5ot. 11, 31). SBafytfyaft fcljlimm jie^t e8 alfo nut urn ben
3Jlenfd)en> roeldjet bie nribet t^n fid) et^ebenbe timme be8
*) 3n biefem @tnne faflt Sutler: An vero rion satis magna com-,
mendatio bonorum operum haec est, quod placant corda nostra
et conscieiitiam aliquo modo sublevant? SWt^tig f)at ec ncitntt^ er:
fannt, bof 3o()annc8 bie opera caritatis aid testes betra^te", tweldje unfi
bejeugen fotlen, fidem nostram veram esse et gratiam Dei in nobis non
fuisse otiosam,
1 Sol). HI, 21. 22. 233
95. 21. 22. 9lacfy bet SChweifung, wit bie Sinbet
bie Untune U)te8 |>etjen6, roelcfyeS gegen fte etfennt, ftitten
fflnnen (S5. 20), fyebt bet StyojJel bie ftofye Su&etftcfyt fyetw
(nctQQya. -tyo/i*?)/ wddje im enfgegengefefcten fttoKe, nfimlicl)
wenn feine uetuttfyeilenbe timme beS eignen |>etjen6 laut
rottb (iav y KCCQ&. yf.1. fty ttuTayivwoxy wi-), jlattfinbet.
enau bejeic^net ifl ba6 gegenfd^Ii^e SSerljfiltniS bev eban=
fen nidjt-f nur ein neueS, luidjtigeS, fiiv bie in briibedidjer
Stcbe SBetbunbenen glcid^ ftcbcnteid)e6 SKoment witb but^
bie aitSbriicflidje Sfntebe ayunytoi (gl. II, 7. Ill, 2. IV, 1.
7.- 11) matfttt (gl. @.224). eliebte, fagt ber St^oflel, in=
bem er, ie oben SS. 2, jtd) mit feinen 95rfibern ber gleicfyen
otte8finbfrf)aft fceiit, e6 fann unb trnrb mit un aiic^ anberS
al8 eben (S3. 20) gefagt tft, unb roenn n>tr in biefem
attt jtnb, wenn unfe eigneS ^erj un6 bitrcfc feine
SSormiirfe nid^t ben tfngfiigenben 3n>eifel, ob tvir auc^ au bet
wnb otteS ^tnber feien, ertegt, fo ^aben mtr 3u*
JU ott, naQQijaiav e%ofti> ngog rov &GOV.
(S-rflarung biefev SBorte mufjte im SBefentlidjcn (d>on
oben gegeben werben, al bet ber SBejlimmung be6 gegens
ffifcHe&en 8Ser^Itniffe6 jwif4)en 58. 20 unb SS. 21 na^uroeis
fen war, baf unfer naQQyo. e'%. mit bem obtgen neloofjtsv T.
WX.Q. %(.<> nid^t beffelben tnneS fei, fonbern tm Untetfc^iebe
yon bet aBteberfyetjMUmg be t>uvd) ba xctvaytvtooxftv ge=
fti)tten innetn Stiebcn6 (weio. T. xw^tf.) bie butd) fein bet*
attige Ty'(wox' gettfibte (ev ~fty noway. SS. 21)
3ut?etftd)t bet ^inbet otteS, n>ie biefelbe on
8, 15 bef^tieben witb, batflette. SBie fe^t bet
ju biefet 5Cu8legung ^inbtiingt, bejeugt bet Umffanb, baf al=
lein fliuS bie n&^oia 85. 21 wie IV, 17 on bet fiducia
evadehdae damnationis in die judicii oetfie^t unb in 33. 22,
roo et ba8 xarbutc^ sed etiam giebt, ein ganj neue$ fo-
ment fvnbet, n>%enb Siitfe ju 95.21 feine ot^in ettt)eibigte
Sfnjtc^t, bap bie 7T^o/ auf ba fiinftige etii^t ju bejies
^en fei, got nic^t wiebet betu^tt, *>iel(met>t in 93. 22 bie S5e=
Manning bet nafajoia finbet, eine SSejtdnmg, ti)eld)e beSBette
234 1 Sofr. II, 29 V, 5.
mit feinet and) nut fe&t unbejtimmt wiebetiMten WuSIegung
oon bet gteubigf eit am fttnfttgen ett$t6tage butd) tic S5e
metfung u combiniten fucfytr tier Sfyojlel w *>etbtnbe bamit ei*
nen a'fynlidjen, etmuntetnben ebanfen, ben bet
rung, roeldje infofern mtt bet gteubigfeit jufammentyange,
fie wtc biefc bic Stebc ju ott (SS. 19), fomtt bic (Simgung
be6 9Btflen6 mtt einem SBtflen unb ein ebet in biefem
tnne pra6fe^c. S)ap bic 23ejtef)twg bet naggyoia S5. 21
auf ba8 finbHc^c SScten 8S. 22 nicfyt entbe^rt mcrben fann,
letyrt.btt augcnf^cinlic^c 3ufamment)ang unfctct tcKc, roie
bie ^ataUelc V, 14, n>orau8 fretlid; nid^t mtt Satpjot) gcfols
gert Wctbcn barf, bap ba xat 85. 22 footcl bcbeute wte ba8
oft V, 14 obet rote <Va. Sutler, welcfyer ba8 jut>etpct)tHrf)e,
rii^alttofc SSttten bet $inbct ottc mit ben Borten be*
fd^rcibt: //bu muft eincn fittet ober 95cttclfadf t>on aHcr^anb
Sfotfyburft ^abcn /y , |>at bc6{jalb nad) bem SSorgange eon 8^>va
(fiducia in nostris necessitatibus recurrendi ad ipsum) unb
in Ubcteinflimmung mit (5. a fia^tbc, SttttnuS, tctiu8,
SB^ttb^, Sar^jot), . . fiange, SScngcl, tcinljofcr,
3. Sangc it. a. bic nuQfaala 85.21 nut in bet SS. 22 an*
gcgebcncn 25ejie^ung octjianbcn, wa'^tenb anbetc SCu8lcget,
roelcfye ben SScgtijf bet na^gt]Gi& 35. 21 weitct fasten, wie
totiuS (confidimus nos ei esse carissimos), <S. @d)mibt
(fiducia cordis de veritate fidei certificati), SRidlli 0/fteubigc
3uoet|td)t ju ott in iebem SfugenbHdPe unfetS 8ebcn8, aud^
im cbanfen an ben na^en Xob'O/ jebenfatie bie befonbete
^Bejlimmung turn S5. 22 fyinjuna&men (gl. aud)
pe.net, 35aumgattens@ttifiuS, anbet u. a.),
gema'p tfl biefe lefete SCtt bet Sfu^legung', Weit bie '-'m
HQOS vw &sov (ogl. 26ot. 7, 4. 3, 4. 1 *>eff; 1, 8) un=
mittelbat in IBejiefyung ftefyt ju bem mv $ . #aQ& -fa
navuytvioOMfl yjuwv, alfo nidjt won tfotn fyetein auf baS
ciette SSet^a'UniS be 93itten6 befdjta'nft roerben batf, fonbetn
junadjfl on bet ganjen SSetfajfung eine6 la'ubigen, weldjet
fidj fetnet ottegfinbfcfyaft mit ungettftbtet Steubigfeit bewupt
ifl, <t>etftattbett wetben mup. ^in f^ecieHeS,
. Ill, 21. 22. 235
|a ba8 jtgnificantefle SOtoment in biefet &inbe8jetftd()t, roel*
d>e8 aud) 3Wm. 8, 15 befonbet8 fcetootgetyoben loitb, folgt S&22.
TO bem / w o iav ahtitiev ftitb bie befonbete
SSeroa'fytung bet f inblidjen 3u&etftd)t in a'&nUefyet SBeife ange*
fcfylofen, ttne 33. 10 in ben SBotten Mai o fur, dyctn.
cin fteiMeS, fd)on in bcr oflgcmeinen 33efiimtnurtg d
notwv dwaioovvyv entyaltene6 foment ^crouSge^obcn wurbc.
Slacl) jroet @eiten ^tn befd)reibt bet: SC^oftel bie tm ebete fid)
erweifenbe 3ut>eritc^t bet ^tnbet otteS u ott
au$gefct|Iopen t>on biefem finblic^en ebete (o <?a
unb wa6 nut tmmet bie ^inbet otte etbitten, ba6 empfan=
gen jte oon ott (Xa^^Kvoftsv an avvov). SC(6 tunb,
ncim(id) be 6 Ka^avofisv, bet befldnbigen @t^rung a Her mit
biefet ftnbli^en Suoetftcfyt ot ott gebtad^ten ebete, giebt
er an: ovi tag svto^ds avtov vygoviAsv nut fa
aQsava evwniov aviov noiov/u,ev, b. fy. natt) bem
wefentlic^en ebanFengange oon II, 29 an, footauf aud) be
SBette mit 9tec^t ^inbeutet: roeif wit butdE) ba6 ^alten feinet
ebote (II, 4. 5) obet feineS SBittenS (II, 17). obet bet gott*
gema'pen ,/@eted)tigfeit" (II,29fll.) un al8 tpa^afte tfinbet
otteS auSwetfen. -
Stein eyegetifcfye @cf)tt)ierigfeiten bietet bie ^apung be8
S5. 21 nicljt bat. JDaf bie ptflfentifcfye Sotm be8 A^/
/, weld^e baS tegelma'fige^ fottn>a'^tenbe SSet^Hnt6 bet
augbviicft, fefiju^alten unb nid)t mit voting in ein
turn umjubeuten ijl, oetfle^t jld) oon felbjl. anj natutlitt)
unb angemefien etfc^eint aud) bie $ttUe be SfuSbturfe am
e be8 aSetfee, too bet Styoftel jtc^ ni(^t mit bem or* T.
-avv; n^gavfjisv, begnflgt, fonbetn tm S(nfd)lup an bie
Slebewetfe be8-C S. (ogl. @yob. 16, 26. (Sgt. 10, 11. SDeut.
6, 18. 12,25. Stf.38, 3) nocfc bie ^atattele gormel ^n^ufiigt:
xaJ T, ajpfOTa j/. VT. noiov/uev. (Spejcegettfd^ fann man
eigentUd) biefen Sufafc ntd)t mit 3. fiange nennen, weil bet=
felbe feine genauete aSeflimmung be8 otange^nbe
na^bttngtj e^et toiitbe man in ben SBttten *. twolcis
eine (S|)eyegefe j?on t. a^arcJ tv. avt.
236 1 80 W. 29 -r--,Vj' 5.
finben biitfen, wenn bie beiben S8brfttfe in umgefefyttet
nung fifinben. 9ttrf)t ganj jutteffenb etfcfyeint aucfy @anbet
Cttttte.t?ungj,b.af bet StuSbtucf . ' agstna x-rA* barauf t)in=
wife, //bajii eben bie petfflnlicfye Siebe ju bcm petftfnlicfyen ott
.batauf bebacfyt fei, tfyn ju erfreiien, ju tt>un, was i^m mo^lges
fflflt, unb ju ermeiben, w<j8 itjn betriibt". ie Stbjtd^t, oft
ju etfteuen butci) ba8 Xbun fetneg SBiHenS liegt fcfyroerHd) tm
Seyte. SBenn ber ^oflel itbe^au^t eine befiimmte SIbftd;t
babet t)atte f baf er ben finblt^en e^otfam gegen ott tm
X^un bet erecf)tigfett ntc^t nut al8 ein ^altcn fettter ebote,
fonbevn aud& ai cin Sfytw beffen, n?a6 i>oi- tfym gefftOig ijl/
bejeid^nete, fo tmif btefelbe bcm Slcyte jufolgc in bcr
auf bic tptung bet ebete liegen. ott, bcffcn
len feme ^tnbet t^un, benen er; alfo gn&big unb wiKig if!,
er^t eben beSfyalb i^te SSitten. ;
5Die6 ftifytt un8 abet ,u ben bebeutenben t^eologifrfjen
<Sd&tt>ietigfeiten bc8 SSetfeS, beten Sfifung bie Slfetn, mel)t
bogmatifcfyen SCuSleget mit 0Jed()t angefltebt ^aben, wobet aucfy
bie ^)olemif jtcifd^en ^at^olifen unb ^)tote|lanten
t^un gel^abt fyat, Unbead)tet pon @effen bet
SCuSleget iff bie .SSefyauptung be 6. a Saptbe gebUeben,
rote audf) nod) bet neuefle Fat^oltf^e 6pmmentatot
ot, mit bem Su8btudfe T pco? ivwniov av-
im Untetfdjiebe tton ben^/*oA/, bie consilia evange-
lica gemetnt fev [ene ntcfyt fut bie gemeinen ^tiflen fcinbens
ben, fonbem nut on einjeinen, befonbetS ^eiligen fieuten ftei*
roiKig itbetnommenen SSerpfUcfytiwgen, welc^e otjiigUd^ bie
continentia, obedientia unb paupertas bettefen, unb beten (Its
ftittung ju bem d^a^e bet iibetjTupigen guten SBetfe beijleuett
(gl. Catech. Rom. P. HI. c. 3. qu. 24. Ed. Lips. 1847.
p., 321. ' Apolqg. C. A. VI. 45. ed. Base, p. 190. @.
Banner,., ^mboiif. -&l. 2. |)amb t 1844. @. 458). 6. a
Sa^ibe untetfi^eibet nfimH^ eine jwiefactye Siebe u oft, al8
cine boppelte Xuette gutet JZfietfe, roeic^e batum einen jefyt
ungleidjen SBettt) ^aben. 6S giebt, fogt et, etjttt$ einen amor
concupiscentiae, quo studemus placere Deo, ut ab eo gloria
. lit, 21. 22. 237
aeterna quasi mercede donemur, unb jweitenS etrien amor
amicitiae, quo pure satagimus placere Deo eique placita ad-
implere non ob spem niercedis, sed ex puro amore. 3eneg
ifl ein actus bonus, sed magis spei quam caritatis, biefeg iff
ein actus purae et perfectae caritatis. 2Bie unfltttirf} btefe
(nfcfyauung ift, jetgt bie Sfnefbote, roelcfye (Sorneliug on
benvSefuiten SHo^g on^aga tftfymenb ctjfi^H: dictitabat, se
laete mori, nee ullius rei habere scrupulum, quod nihil
fecisset nisi ex voluntate Dei. Sn ejregetifcfyer |)inftrf)t abet
f^eitert jenc ^eortc an tcm tnncrlid^cn ^)arattclt6mu8 jwi=
fcl)en T. evroX. VT. tt^Qslv lint> T. apeoTa e/. awi;. notsiv,
fvaft teffen mtt 9\cd)t Don alien proteflantifd)en Stuglegcrn btc
wefentltd) gleid)e 33ebetitung bee betben StuSbrficfc fcflgc^altcn
wirb. Sener ^)araUeU8mu8 abet gc^t cinmal au8 bem atttc
ftamcntlid^en pta^gebvau^c , auS wcld^em bic io^annctf^c
fRebewctfc gefcfyflpft ijl, unb fcnter batauS fyen>or, baf nur bcr
^CugbrudE IK aQsoTu, ober, rote bet paulinifdje pracfygebraiirfj
if)/ TU i3peoTa jiefyt, roo nicf)t oon consiliis evangelicis,
fonbetn won unerbriict)Uc^en eboten otteS bte SRebe ifl
(Sot). 8, 29. mm. 12, 1. 14, 18. 2 6oc. 5, 9. 6p$. 5, 10.
^il. 4, 18. SSgl. aud(> 6oi. 3, 20). Uber&aupt roeip bie
ganje fyeilige cfynft ntc^t6 oon t)er:fd()tebenen SIrten ber fitebe
ju ott, unb ntd)t6 Don $Cnnmfungen, beren wtflFu't)tIid)e
SSeoba^tung ein wirfltcfyeS SSetbienjl, gefd)weige benn ein
flbe^a'pgeS SSetbienjl gero^ren fiJnnte (9i(Jm. 3. 4). %n*
berg I)at @|liu6 bie SSorauSfe^ung beg So^anneg, bap bte
la'ubtgen witflify bie, ebote otteS ^alten wnb ba6 i^m
n>ivfli(| 2Bof)lgefa'tttge t^un, gegen bie ^roteflanten $u roenben
et:fud)t. (Srfilt^, fagt ec, fc^etfere an unfewt <3teHe (vq-
govfiev') bag JDogma ber ^er, roel^e be^am>ten: Dei prae-
cepta homini justificato ad observandum esse impossibilia;
jroeiteng roetbe ^iec (aQsata} ber ^a'retifdf>e @a^ roiberlegt:
omnia justorum opera esse peccata (ogl. bagegen @; @d>mtbt
unb 6aloo). Merbtngg $at Sutler gegeh bie iBannbutte
beg 9)abjieg ten @a^ aufrec^t ge^alten: I'^Sin frommer SKenfd)
fanbigt in aKen guten SBerfen", unb be^au^tet> baf //ein gut
238 1 Soft. II, 29 V, 5.
SBer! aufS aflerbefte getfean bennod) erne tagHdje tinbe fet"
(SBald) XV, 1848), beSfcalb nd'mltd), weir ,,ba6 efud) ber
oerberbten 9totur ntdjt ganj Dotlfommen geto'btet roerben fflnne
in biefem Seben" (SBalcb IV, 624), alfo aud) bie befien 2Ber?e
tmmer unoottfommcn feien unb, wenn jte an ber (Sc^atfe be
@efe^e8 fc^onung6lo8 gcmepen nnirben, nicfyt 8ttig befunben
werbcn Bnntcn. emgemfip le^tt tie )jcotcjlantifc^e
tif cincrfetts, baf bic //guten 2Berfe", fo lange ber
nod) ni(^t burd^ ben lauben in (^riflo ifl, eben feine guten
SBerfe ftnb unb baf ber SSftenfdj burd^ wotgeblt^ gute SBerfe
ftd^ ,ben Qjmttttt in ba |>eU burct>att ntcfyt tjetbienen Bnnej
anberfetfS bafi bte guten SBetfe ber im lauben an (S^rijlum
SBtebergeborenen, aU SBerle au8 biefem lauben, nifyt vo/ui-
K(H>e fonbetn evayyehittws anjufetjtt feien unb aucfy Don ott
ni^t nac^ bem efefee gend;tet, fonbern urn (S^tiftt wiQen
wot)lgefaltig angenommen twutben (gl. Apol. A. C. HI, 41.
249. Form. Cone. IV de bon. operib. Libb. symb. ed. Base,
p. 90. 139. 700. M. Chemnitz, Examen Concilii Trid. Fran-
cof. 1707. p. 255. D. Hollaz, Exam, the ol. p. 688).
Unmittelbatet butd) ben 5eyt oeranlap ftnb bte
rungen ber SfuSleger itbetr baS ebet ber JUnber
fommen t)ier jwei ^)uncte in 35etrad)t: erfllid) bajj
fagt, baS ebet n>erbe immer er^6rt (A^/yvo/tev), tt)a aud)
fern Sn^alt fei (o sav /TW/J/)} jroeitenS bap So^>anne8 al6
runb baffir angiebt: oft i. svcohae uvv>
fo ba^ eS fd>eint, a(8 ob ott urn unferer guten,
lidjen SBerfe witten un8 erfyflre. 5Ba6 ben erflen ^3unct be*
trffft, fo fat Sutler, auf bag apoflolifd)e SBort fid) tterla^enb,
im inne StugujltnS (Sancti ad salutem per omnia exau-
diuntur) unb ffi^ner alS atte ubrigenv SCuSleger gefagt: //SffteS
unfer ebet wirb er^d^, unb nur fyuijugefefet: w o^ wtr gleid)
nid)t iDi^en, auf roa8 or SCrt unb SBeife 7 '. >abet ^at er jt.d)
auf (Sfyrijhtm felbfi berufen: Sic Christus orat in horto, ut
pater glorificet filium. Ea oratio exauditur. Sed quomodo?
Christus affigitur cruci et ignominiosa morte peril, post ta-
men resurgit in gloria. Quare non extinguet in nobis orandi
1. Sob; Iff, 21. 22; 239
ardorem aut mora aut divcrsa species. Promissionera habe-
mus. ei si credimus, non fallemur. SMele SCuSleger fyaben,
urn ben apoflolifcfyen (u8ftmid&, welder fo unbefd&ra'nft, rote
cr lautet, fiber bie attta'glicfye (Srfatyrung beg djrtfllidjen SebenS
in a'&nlicfyer SBetfe tyiniiberjugefyn fcfyeint, roie ber @afc 35. 9,
an biefe (Srfafyrung anjupajjen, tbetfe bag unbegrenjte o sdv
ctivw/Ltev, tfyeilg bag juoerftdjtlidje Aa/t/ffaf/o/wv genauer be*
ftimmt unb befdjra'nft. )ie ($egenfia'nbe etneg unbebtngt cr=
^rti^en ebete6, fagen Spra, 6. a Sapibe unb mnu8,
jtnb nut foldje JDtnge, rt>eld^e jur (Sljre otteg unb u unfes
rem eigenen unb unferet JBriibei ^eite getei^en. Stbet bic8 iff
eine ganj aflgemeine Storm, toel^e bem djttfiltc^en S3ewufts
fein iiberfyqupt wo^l entfpnc^t, jeborf) roeber au6 bem Gontejtfe
unferer. tette, nod^ au8 ber eigentfytimlid) jo^anneifc^en Sfn=
fc^auungSweife mit concrete* Sebenbigfeit jt^ ergiebt. SHic^tis
ger finb bie au8 V, 14 unb Sofy. 14, 13 entnommenen S5es
fltmmungen, bap bie SMtten ber la'ubigen nad) bem SBtHen
otte8 [etn unb im Seamen Sefu gefd)el)n miipen (ogl.
ctn, @pifcop, 95enfon, Steanbet, u. a.). SKan ffigt
au8 anbern @d)riftjleaen (Sac. I, 6. SRarc. 11, 24. fiuc. 18, 1.
u. f. n>.) nodf) weitere Sfnforberungen an bie S3efdjaffenl)eit be6
ebete8 fyinju, baf e6 glaubtg, ernflHc^), bejMnbtg fein miipe,
unb wenbet (d)liepltd) bte8 aUe8 tne^r ober roeniger cafuifttfd),
o^n.e jeboc^ bem @inne be8 StpojielS genug gu t^un. @o \tty
ren |>unniu6 unb @. djmtbt, in iibereinfltmmung mit
ben lut^erifrfjen JDogmatifern (*>gl. 5. S5. ^oltaj a, a. D.
@. 708), man fotte urn bie geifHidjen, jut Odigfeit nSt^tgen
liter unbebtngt, urn atte leiblic&en ttter aber nur fofern jte
un8 l)eilfam feien, bitten, roenn man ber (Sr&Brung geroip fein
tt)oHe. @ptfco|), an @octn jtd> anfd)liepenb, forbert/ bajj
ba6 (Srbetene ,,nad> otteS aBitten" fei, b. \. quod Deus in
verbo suo non improbat; inbem er aber jugleicfy le^rt, ba^
t>pn ott atte8 .fterfagt werbe, quod certo jam decreto aliquo
non dare constituit^ nimmt er ben runb>ber 3uoetjtd)t im
95eten binweg, wenn er aud) trfiflet, bie SSerfagung gefcfyefce
jii unferm |>eite unb fet tnfbfern roobj etne (Sprung ju nen-
240 1 30$. II, 29! V,5.
nen. S(m meifien ifi 35enfon Don bet (Sinfalt bet:
fd)en SCnfcfyauung abgewicfyen, inbem et al SSebingungen bet
(Stptung unfewt cbete fotbert, bap ccflHd^ bte etbetenen ib
tec bem SBttten (SotteS gema'fj feten, baf jroeitenS auf bte tecfyte
5Ctt, b. fy. mit SSetttauen, mit 5>emutfy unb ebulb gebetet
roetbe, bajj bttttenS bet SSetenbe ctnen gutcn Swetf ^abc, unb
befonberS baf enblid^ bet SSetenbe fromm fci unb otteS SBils
len t^iie. Siigleid^ fuc^te man baS ^a^dvo^sv etfa^ciing6s
ma|tg ju befiimmen. Stugufttn ging barin oran, inbem er
fagte, ba^, wfi^tenb bte fd^einbare (SrfMimg etneS
bee ottlofen in ber S^>at feine ebetSerptung fei, bie
bete ber ^etltgen tmmer ju t^>rem roa^ten 4)etle ctpvt
ben, luenn aucfy bet cljeift bagegen fei. Stl S3eifpiel fflt je=
ne8 fu^vt er ben eufei felbjl an, wett uber bepn SBoS^eit
fetn Sroetfel fein fiJnne: Diabolus ipse petiit lob et acquisi-
vit. Ideo enim concessus est iste tentandus, ut eo probato
esset Hie cruciandus (4>t0b 1. t)gl. auc^> SWatt^. 8, 31). Sn
gleid^em @inne bat 91. be &tyta jit bem Aa^/Svo^cv ange=
merft: non tamen semper statim, sed tempore opportune,
unb @. a"8a^ibe: aut certe aliquid melius eo quod petimus,
unb Sutler: etiamsi modus exauditionis non respondeat
cogitationibus nostris aut exauditio differatur.
JDte ricfyttgen SKomente, weld^e in atten biefen einjetnen
S5emerFungen ent^alten ftnb, fjJnnen etfl bann jufammengefapt
unb tm SSetfy&Ump jum Xeyte gewiirbtgt roerben, tt>enn aud^
bet begrunbenbe (Sdjfaffafc oon SS. 22 oit <c. Vr. x-rA. tm
(Stnne be8 W^oflelS erfianben nritb. iBet bet Gtfla'tung bie=
fefi djfapfafceS gefyen bte SfuSleget, menu jie ubetb/aupt bte
ad|e fd^atf in6 Stuge fafen, wefentlt^ nad) jwet @eiten auS*
einanbet, inbem bte (Stnen me^t obet roeniget bejlimmt bte
ebetSet^tung als cine SSetgeWung bet guten SBetEe anfefjn,
tt)ab.tenb bte 5(nbetn ftc^ gegen biefe SSbtflettung entfrf)teben
fitauben. Sene etfie Sftt bet: SCuSiegung ftnbet '%$ bet ben
ttecfyen, n>eid)e oon etnem dvudidbvut auf Oeiten otte6
teben unb anmetfen: /usyiaiov yQ nQos:*o tig vnaxoyv
vov afoov/Lievov y nagix twy ahovwHav sv-
Ill, #,$. i
Op.ecumeni}!,6). SBcitet entwtrfelt erfcfo.ein.t, btefe
SCnftcfyt bet ben fatljpttfcfyen unb ben tattonaHftrenben SCu6(es
getn, weld)c aue.btucfltd&er bie Owning beS ebeteS auf ben
ftommen SBanbel be8 SBetenben gtitnben, inbem ftc enttpebet
ftcfy mefyt an ba8 cfyrtftwott mtt fcinen SSetfyetpungen fyalten,
une Spta unb totiuS (ogl. 3att^. 7, 7. 18, 19. 3o^>. 14,
15. 15, 7. 16, 23), obcr mel()r bogtnatifd) rcbcn, wie S. aSa*
^ibc, welder fagf:. Co,ngruum enim est et congrua merr
ces obedientiae et amicitiae, ut si homo facial voluntatem
Dei Deus vicissim faciat voluntatem hominis (t>gl. StirinuSj
SCrcttuB, SScnfon u. a.). (Sine cntgcgcngefe^tc SRidfjtung
ntrnrnt bte adjt proteftanttfcfye $CuIegung yon bem
au, bap and; bet Iciubtgc burrf; fcine nic yottPommene
mtgfeit nie etn SSetbtenjl t>or ott fyabe, bap t)ielme^ jebeS
ut nut urn (bfifii witten bem lauben juerfannt werbe.
Sn biefem @inne fyat juerfl Sutler (SfuSl. I.) betjau^tet, baf
Semantics ntdjt Don ben eboten otteS im ^Kgemetnen, fon=
bern oon ben //eoangeltfcfyen eboten be6 laubenS" ; tebe.
(Sbenfo 1>aben ^unntiiS unb 6aloiu6 geurt^etlt. JDte &-
toAa/, fagt 6alo, feien gar ntdf)t bte mandata decalogi seu
legalia, fonbern nad) 95. 23 ba mandatum de fide, cujiis
consequens est dilectio , unb feet na agsova benFe SofianneS
nut; an bte fides, sine qua impossibile est placere Deo (Hebr.
11, 6), et, quae ex fide fluit, dilectio. S>ap bie8 ;afcev ben
a^o|toHfd|)en SBorten nicfet 8flig entfrre.c&e, Ijaben bte alten
^roteftanten felbft gef{t|)lt. fiut^er fagt bafye* in fetnen @d^o=
Hen . duSbturflt^) : nori solum dilectionem, sed omnia voca-
tionis opera, quae tamen proprie sunt caritatis opera, com-
plectitur. SBte aber nun bte SBegritnbung ovi T. evv. mL
ju t)ecjle^en fet, jetgt er nid)t) er bemerft nut, baf bte es
rotpfyett tion bet SEBo^gefd'ftigfett unfem SBerfe or ott auS
bem lauben flamme. 5lnbere SCuSleget treten tyer erga'njenb
etn. 6 a loin fagt: non intejligit fundatam esse in operibus
nostris orandi fiduciam, sed in hoc lantum insistit, non posse
a fide disjungi pietatem et sincerum Dei cultum. jDte
P.erfe feien ba$ accidens inseparabile be8 laubenS, welder;
II. 16
bie eige : ntHdje caiisa bet (rf>Bi!-ung bleibe, unb SofyanneS fe#e
nut jeneS accidens inseparabile loco causae, ^ie man etroa
fage, bajj e am SKittage Wa'rmer fei, roeil We @onne Better
fdjeine, ofyne jbegfyalb in ber .fjefligfeit bie'etgentlicfye ttrfad)
ber SBarme ju fefyen. 3ft. berfdben Sf&ftcfyt Ie^>rt |)iinntu&,
bap iic $)artiM OT ntd^t etgentttd) causalis, fonbetn tiur ra-
tiocinalis fet: bstehdehs nos ex obedientia conjecturam
facere de fide, quippe ex qua sola proficiscitur id obse-
quium, fo baf So^anneS fcfyltefe i>i>n ben SBerfen auf ben
fauben , con bein lauben auf bte S^ilrung be0 (iebete6
(ugl. aud) @. (Sid^mibt, 6aloo unb 3. fiange).
eyegettfdje 2Beg in ba8 SSerflanbntS be8 apojlolifdjen
58. 22 fann nur uon bem jweiten, begrunbenben iiebe
aitS ju bem etflen ^tnleifen, wetl eben bie SBotte out v. iv-
ToXag XT%. gleidjfam in bem geraben unb breiten 3uge ; be8
3ufamment;ange6 on II, 29 an liegen, roafyrenb bie
niing be6 ebeteS unb bie SSetjtcfyerung ber t^tung nur
legentlttf) ijl. Stuf jenen im efammtjufammen^ange be
ten SBneft^eiteS uberatt butct)fd)(agenben ebanfen toitb-'^ier,
TOO on ber fritylttfjen 3uerftct)t ber IKinber otteg tiberlj>aiij>t
bie ; 0iebe ift .(SB. 21), aud) bie befonbere (reifung berfelben
im ebete gegrunbet. IBiS^er aber fyat Sot)anne8 unfer ^>ais
ttft. 1 ber gfittlicfym 'ebote bber unfer fyun ber eredjtigfeit
niajt ate ben runb ot>er bie Utfatf), fonberh a(8 bie SBirs
f ung unb bag ^enn jeii^eh unfere'r otteSlinbfc^aff bargejielW j
auc^i bie ^pffriUng 35. 3, weldje mit ber S3. '^1 genannten
3uerjtci)t hjefentlid) tverlnanbt tjl, n>ar ! nid)t al 8o^n ober
gbtge, fiJnbern a ; l8 lebenbtge SSorawSfe^ung unferer ^eiligung
gepriefen. @omit erfdjeinf bie SSorfteKung, nact) welder wir
um Unfer6 gereifjten 2BanbeI wtfle'n bon ott in unfern f inb=
Hidden ebcten ett)8rt werben, atfo ethc SSermel^rung unb S5e=
ftatigung uriferS 8eben6 auS ott erfa^ren foflen, entfd)teben
geg'en ben 3ufamm'enl)ang. 3)ie SBorte, rote fie SB. 22 'lauten,
ffinnten biefeh @tn'ft ^aben 5 ab'er e'6 ijl ein'e unjarte unb un=
gefd)i<fte SSefya'nblung ber jo(>anneif^h ! 2Sorte r roehn man bte=
felben nictji nad) ber iRegel atflegt, roeid)^ ber flare eban*
21. 22f i
fengang oon n, 29 an batbietet. SRttgenbS fagt
ne8, nitgenbS fagt ein anbetet tpoftel, baf bie^dtfyiJtung un*
fetet finbltdjen ebete Don bem SBettye unfetet SBetEe obet
ww bet |>ettigfeit unfetS SBanbelS abfya'nge. JJlut auf bem
@tanbj>uncte beS efefceS (;at bieg etne geroipe 2Bal)rt)ett (ugl.
Sot). 9, 31)5 f" r btejemgen abet, welc^e im lauben an 6^rt=
flum otte6 ^inbct gcwotbcn jtnb, gilt cine anbete Sfawri
(8l,.So^. 14, 13. K8m..8,.26|I.).- ;
SCuf ber ricfytigen put jtnb bte alten ptoteflantifdjen
SfuSleger gefrefen, toetl file |td) t?on intern butd| bte aQgemeine
@d)rifttt)at)tf)eit gebilbeten $acte letten Itepen. SDet STuSbrucf
&on |>unniu6, bap i)te ^)attifel on nid)t causalis, fonbetn
ratiocinativa fet, tjl freUicl) ebenfo mangeifyaff, ie bie-
rung bem, roeld^e um auf ben tunb be6 Iauben8 ju
men gefagt t)aben, Sofyanneg fd)liepe t>on ben gered^ten 2Ber=
fen auf ben tecf)tfetttgent>en laubenj flfltg ri^tig ifl aber
t)terin bte. runbanftdjt, bap nac^ 3o^anne unfere ebete
be8^alb er^firt werben, roetl wit Jtinbet otteg ^gewotben jtnb.
)af wit Jttnbet otteS gewotben ftnb unb nun mit itnblic&et
3uoet|td()t unb cr^5tltc^ beten fitanen, wttb etfannt an unfetm
$>alten bet giJttlic^en ebote (gl. 85. 10) j wobutc^) wit
bet otteS gewotben jtnb, wttb fyiet nid^t gefagt, geptt
ntc&t ^te^et (ogt. SB. 1. 3o&. 1, 12). SDieienigen, le^tt 3o*
fyanneS, li>nnen mtt fteubiget 3uetftct)t auf bte (Strung fy*
tet cbete tet^nen, roelcfye //au6 ott geboten obet //au8 bet
afiaW>ett" ftnb. (H, 29. 111,19), unb twelve bie$ etroetfen-btttd)
ba6 //afyun bet etec^ttgfeit (95. 10) obet butcfc baS //|>al s
ten bet gfittltc^en ebote (85. 22). JDenn weU fte an ben
Slamen Sefu (S^tijli gla'ubig geiootben ftnb (S5. 23) unb in
S^tiflo bte Stebe etfannt ^aben (S5. 18), beS^alb lieben fte
aucl) %e S5riibet (S5. 23), beS&alb tt>un fte in bet Jttaft ot=
teS, bet in tynen ifl (95. 24), atte etec^tigfeit. @ie fcaben
on ott ben ^eiltgen etft empfangen (85. 24), baS lebens
bige Untet^fanb i^tet otteSgemeinfc^aft unb otteSfinbfc^aft,
unb in bet ^taft. biefeS eiftee t^un fie, wa6 ott
fa'nt , beten 1 fte auc^ fo , baf fte tmmet etfyfltt roetben.
16*
au8 fattt dfo audj <ba8 redjte fiicfyt attf ben ev*
flen l)eU on 8S. a^^ipovtn tic (Svlangung jebec iBitte au8=
geforodjen tfJ,vtt>te auc& V, 14. 3W>. 14, 13. 15, 7. 16. 16,
23. gftattb. 7, 7. 21, 22. 18, 19. 9J?arc. 11; 24. 9)bil. 4/6.
Sac. 1,6 j unb e8 wirb ffd;} jeigen, bafrbie in foldjen teflen
gemacfyten Sfnforbetungen an ba8 evfyWidbe ebet/baj? e8 im
Seamen ^rif!i,im latiben, na4) otteS SBitlen gef^e> in
ber f)at feinc SSefc^ra'nf ungen , fonbecn nut not^wenbtge> in
b.er @ad;e felbfl Jtegenbe S5efJimmungen jtnb, welc^c bie 3u=
ev|td^t im SSeten nid^t bampfen, fonbeim fyetligen unb ^eben.
S5eten fann niemanb, ber nidjt ein ^inb otteS iflj benn baS
ebet ift bie @prarf)e be8 ben inbetn otte innewot)nenben
l;eiiigen ci|le (9Wm. 8, 26 fl.), beg eifleS ber ^inbfc^aft.
SSrejfenb ^at barum SCugufltn mit 93eie^ung aiif 9Wm..-8,
26 unb 5, 5 ba6 SSefen be d)rijilic^en ebetee bef^ieben:
Garitas ipsa gemit^ caritas ipsa orat, contra hanc aures clau-
dere non novit, qui illam dedit. Securus esto, caritas ro-
get, et ibi sunt aures Dei. Non fit, quod vis, sed fit, quod
tibi expedit (gL 25 eb a unb 0leanber). @o geroifj tt)ir
aber; nur in Gfyrijfo, im lauben an ii>n obet in feinem
men ben eifi ber JKinbfc^aft unb ba Sebert au8 ott
ben, fo gemif muf jebe8 finblidje ebet im Seamen
unb im lauben gefc^eljn. Sin foIcfyeS ebet mup aber a
narf) otteS SBiHen fein, wett e6 eben au6 bem in un8 lebens
ben eifie otteS fclbfl ^erotge^t. Set; eifl felbj! bittet,
tt)aS wata &ov (9iOm. 8, 27) ober KT TO dehyfia UVTOV
(V, 14) if}. :ott roo^geffiaig unb erptt ftnb alfo bie S5it=
tender -fttnber :@otteg in ganj berfelben SBeife, wie ifyr ge=
fammtcS St^un ber ered^tigfeit, in8befonbete i^e SStuberliebe;
benn ba6 ine >ie ba 5(nbeve gefyt l>etJ?or auS bemfelben
erotgen Seben, weldbe8 bie au ott eborenen in bet e=
tj. r f
metnfc^aft mit oft ^aben. 3n betfelben SBeife wie' bie -Kin*
ber otte, n)eld;e burd^ |>alten bet gfittli^en ebote i^re
eburt au6 ott bett)a'tigen, nicfyt funbigen unb nid^t fflnbis
gen lijnnen (SS. 9), beten fte auc^) me unb fUnnen jte nte be*
ten unerfyflvt. @o evfc^eint bev apoflolifcfye ^vuc^^SSi 22 in
fl So^HI; 23;- 2*5
betfdben ; ibealen gafung> roie jener @afe 25. 9. Snroiefern
tie jofyanneifd)e SCnfdjauung' fiber bad d)rifHi$e $tf<tt)mt\$lfe
ben fyfnauSreidjt, pber -tvielmefyr inroiefern' ba8 nod^mangetyafte
Seben ber nod) nicfyt oKenbeten Jtinber otteS fyinter ber-apo*
ftoltfdjeni IRecjel' unb -SScr^ei^ung -. jiirficf blctbt; fcaS tnftdjt tfte
SSergleic^ung lihfcrcr (Sebctc mtt ! bcn 'ebctcn : 6^riflt; unferS
SSruberS,; anfrf)aulid)j SSon @$t{|lo; bcm menfdjgeroorbcncn
@D$nei<9otfe6,''-gUt in ; gletd(>ct SSottfommeri^ctt, bop cr tydHg
unb 4ne atte @ftnbc roat (35. 3, 7. So^. 8, 46) ub bdf
bet SSatcr ii)n tmmev, in jcbcm ebctc> fo rote cSaiiS* bet
(Stnfyett |be8 ofteSbewujftfetnS ^erau6 gefl)voc^en roiirbe,
(Sofy. 11, 42). 95et un aber, ben in 6^iflo jii ^ih=
bern otte6 eworbenen, tfl unbebtngt er^ct nut baS ebet,
roelc^eS unferer otte8ftnbfdf)aft felbfl unbebtngt enffpridjf'unb
bem SBiPfen otteS uhbebtngt gema'f tft, na'mUc^ ba8 ebet
urn ben fyeUtgen etft (Sue. 11, 13) unb urn aKe-bte ,/iiter,
roelc&e barin Hegen (S0?att^. 7, 11). ie8 -ebet ^at alfo in
ber IRegel felbft, baf narf) otte SBtflen gebetet roerben fofle,
ba8 (Siegel ber (ct)8rungj jebe8 anbere ebet bet ^ihber dti
te8, weldjes jebenfaflS btefelbe Sflegel einf4>Ue|t (t>gl, *Blattt).
6, 10. 26, 39), ^at m5gltd)erroeife an betfelben^bte nof^roen'=
btge unb t>on bem betenben ^irtbe felbff gerooflte gotrectton,
<So beroa^eifet fify ber ibeale <3afe beS Sf^oflelS aud^ in bet
tfigltc^en etfa^tung bet ^tnbet otteS. ' "'' : ' "'
nSS; 23. 3m engen Stnfc^lup an -S5. 22, roo oh bem
fatten bet ebote otte (T. evToftois avn typ!) g'etebet
roat, fttgt bet 5Cpoflel ben roefentli^en Snbegrtff jener ebofe,
rote fid) betfelbe au8 ber ganjenootange^enben ^)ata1!efe er=
giebt, ^>inju (xa/. gt. SS.3. 11,17. I, 5): xal avvt] 'laviv
^ svvo A^ aijn o v. J)te.@tngularfovm ij eviohy, fur ro'eldje
SS. 24 wiebet bte $>toralfotm einttitt, ^at, rote fdjoh S5cba
an'gemerft fyat, barin i^ren runb, b'af laube unb Siebe
nid^t getrennt roerben fiJnnen, otelme^r in i^ret lebenbigen
3ufammenget)iJrigfeit bte gan$e @umme unb bte
be6 burd) bte gftttlic^en ebote beflimmten
barftetten, $>.enn in 'ber Siebe witft jtc^ bet laubc du$, Unb
246 1 Sol). 11; 29 V, 5.
in bem lautetn lauben fyat bie Siebe tyten Utfptung (t>gl.
al. 5, 6; 1 Sim. 1, 5). atum fyat SDecumeniuS ben
/ r / f-
inn bee iofyanneifd)en Sfteberoeife titytig befcfytieben : t'yowtss
iva tri niofsi Wij ev tut ovo/aavi vov vlov uvvov
XQ. ayun&ijbw Khhyhovs Hfh. (t)gl. ' aurf) fityra, @0>
ctn, pener, 3. Sange, ^arpjoo, StofenmiiUet,
JRicEU, Sfide, ^anbet, S'leant^er u. a.). SDie fiiebe-ifl
bie eigentlictje eele unb bie pifce attet ^rijllt^en ^ugenben,
be8 efe^eS (SrfMung. S5etyattgiwg bet fitebe ifl jeber e-
^orfam gegen iebeS gottUd^e ebot, unb jwar bet Stebe, welcfye
in un6 nut, burrf) bte jut)or?ommenbe Siebe otteS (IV, 10)
entjfinbet i|l> inbem wit tm lauben bte Siebe @otte8 anna^
men. SRit Kec^t foft alfo bet S())oflel atte ebote otteS,
beten SStel^eit SS. 24 rote 85. 22 wrgefhUt ijV, in bie leben*
bige (Stnfyeit be6 eboteS jufammen: Ivn niutsvom^sv
TW OVOfAKft TOV VtOV dVTOV 'IqOOV XgtOTOV KCtl
Kyunw/uev a A A^ Ad vs. (S8 ^at auc^> feine cfyttrierigfeit,
bap So^>anne6 ben lauben unter bie evToly otteS fleKt,
unb e8 tft nic^t nfit^tg, mil be SBette einen //weitern 93es
griff" be8 2Borfe8 ewcoXy ju jlatutten, welder aud^ ; So^). 10,
18. 12, 49 nicfyt oorliegt (gl. SKe^er ju b. @t), obet mit
S. fiange auf ba8 erfle ber je^n ebote jurucfjuge^n, in
welrfjem, al6 bet tunblage unb bem Snbegttff aHet ebote,
bet wa^te laube an ott gefotbett fei. 2ene8 ift fpta^wts
btig, biefeS tfi gegen ben onteyt, roeld^et oon bem lauben
an ben 9Jamen be <^o^ne& otteS tebet. ,(S8 genugt- t>oKs
fommen auf ben SBtHen otte, baf rotr an'^rtftum glau*
ben fotten, !)tnjutt)eifen. SDiefen SBilien I)at ott butc^ SBott
unb St^at funb gemadjtj e ijl ein e^otfam gegen ott,
ein on ott befofyleneS SBetf (3o^>. 6, 29), bap nut glauben,
unb eS ijl eine (Siinbe, ja--im tunbe bie ethjige itnbe, in
bet aUe anbetn .aufge^n, roenn nrit nic^t glauben (So^>. 16; 9),
gleidOetwwfe wte umgefe^tt im et>otfam be8 laubenS bet
ganje efyotfam Jiegt. SGBitt man babet in a^ologetif4)em
tetejfe bie Stage aufroetfen, n>ie ott ben lauben an
jlum, b. ty //eine acfye bet Ubetjeugung'f, gebieten
111^23,; 247
(9teanbev), fo wucb atterbingS $u antwotfen fein: /,b6 @e=
bot tjl fetne: ^tljll^rH^.Sfttfo.fber^ri^ fonbetn ^Muf^Ii^eS,
eibot f erjj^eir^ ^i,er b8,.-,$fl$ bujcfc bi^SBa^eit.feibf}, burcfj
tie gftttH^ei?; ^qtfac^e^, in ,b?t efcbi$te unb {tyre; Sufams
menflimmuttg mit ben,2Cn,lagen; unb J^cfc,|en,- er tnejifcfyUcfren
bm in bctfelben ttef cing^flanjten; ^5eb.utfniffcn ,=,
cgenftan,b bc8, *>on ott aebotenen
v ,.'.* ,'.*,-! . : . ' / ' . "> ' V* ' ' i ' * : -' J
bet .Stpojlcl, b8 oyo^a, Jbc^ @o^n?6 ott|(5
^ac^bem, n?a6 ju II, 12 (gl. V, 13) angcmet;^;
wentget bet SSegtiff oon oVo/ta ,, ajfs bic; in, ber
SSotfleHung cine (Srfl^rung. SBit bem
n?irb ni^t bejeid^net, b,ie pra^dipatio ob,cr d,octrina
Christiana (dj) i.,f c o p) , wogegen fief) . fcfyon @o c t n ( , bee bjef?
Stu&tegung au,8 Sfli^^fianb bcm SScja untc^iebt, oe.rro.a^irt,
ba reine (la,ng,eUiuM (S5,cnfon),, aud|> nic^t 'bie
, bic SftefjiaSroiitbe" (@. . Sange,, Sa^tn.ann).
Unerflart blcibt bet -Stuebrudf auc^, tt>cnn manr mit,
unb 4Hd)ting fagt, ber JRame 6^rtflt bcbcute;
felbjl. Dec.u men iu 8 legt bie ^arfieflung be8
fu|)rHc() n6e ; inanber in dofr (W.S,,ty,
28, 19, TO. 2, 38) .unb .AAe/a. ^a,6 JRi^ig.? meirien.eu
nerfeitS 6alin itnb SSeja, wel^e bemet ( fen: Nqra^n, ad
praedicatipnem respicit (Rom. 10 V 14), unb folgern: hanp
esse demum rectam fidem, quae Christum, qualis praedi r ca-
tur in e.vangeliq, amplectitur, anbetfeitS ,@. .^mitt, t n?els
^ev (i),gl. auc^) ^^enet, S. fiong.e,, ^^n^e ; ,,.^^nb.er
u. a.) umjcfjteibt : credere merito, satisfactioni omnibus^ue
promissionibus Christi et de Chriisto. Sn i^m, Stamen
tfl atte ba befctytojwi, wa^ S^rifluS,, felbfl; fetnet ^)etf
[einem SBerfe nad^ fi'jr un6 . if| /( jofftn ;.eb.en bie6 aCfeS (?ffenb f as
tungm&pig an unS ^ecanttittj benn auf bie ^unbmoci;ung
(Sfyrifii beutet ber //9lame. S)e\; geojfenbarte ott t;at einen
//0tanien, in wetdjem er felbjl fein t>etbotgene& SBefen unS
erfd)Ue|t5 fo entycttt auct) b 9lame be <Si$ne6 otteS ben
ganjen un$ tjatgebptenen, :nb im lauben jw ergreifenben
248 1 -3o&: '11, '29 '-- V, 5.
be8 eben8, "weldjeS in (SfyrijJo perfflnlict} tjl. @ignifi=
cant ifl ftir biefe ^orjleHung ber feine fu8bruc? 'mo-r. <rw
im Unterfcfyiebe oon JZJT. g TO ovo/tia (V, 13.
. 1, 12. 2, 23. 3, 18). sie le^tere (Sorijh-ttction fieUt ba8;
einfad) al8 ; ba Object be laubenS bat, auf welc^eS,
wte auf- etn 3iet W tie ; f)d'tig,feit bee lauberiS geric^tct if}}
uewanbt ijl tern innc nad) bet StuSbrucf nto'isvsw mit
bctn Stctufdtio unb mit folgchbem ! oi. ; ' 5t>et ^dtiiJ abet (t>gl.
^u^h^ ; fl,238f.) fc^ilbert bag oi/ 0/ tta tti^ffo uhmittelbat
alS rein icibenbc6 Dbject^ wie bet StcciifatioV fonbern tnbtcirt
Sugleid) eine on bem ovofta felbft auSge^ehbe aSeste^uhg auf
ben Ifiubigen. 5Da ovdfict fclbfl etf^ieint fo auc^
e8 bem rt)efentltcf)en SSegriffe nac^ iff,
bem, n>el(d)er glauben foil, oon flcfy Seugnfe giebt, ftd(>
offenbatt nb batbietet, urn mit SSevttauen unb |>ingebung er=
gtifen ju wetben. JDiefelbe SSorpeHiing Hegt in ben Sfu8=
bruifen mov* vfj ygctyy (So^. 2, 22), tots yQciftfwai,
Q^/Lictat (5, 47), TJ] ctHoij (12, 38), mat' fiol, vu>
f ts (4, 21. 5, 46. 8, 45. 10, 38. 5, 24) 5 emigevmafen
roanbt ifl bie ^ormel mot. Ini mit bem 5Datit>. (auben
fotten wir alfo, fagt So^>anne8, unb ertrauen8oH un8 Binges
ben bem ofyne otteS, welder in fetnei; ganjen giitte un8
geoffenbart if!, unb in ber .Ktaft be8 9lamen8 ^riflt fotteri
wir ^ ba6 tfl bie anbete @eite be8 g^ttUdjen eboteS
un8 untet; einanber Iteben *). SRot^roenbig ge^firt beibe8 ju*
fammen, benn ber taube an ben 9famen b^8 @o^>ne6 ot^
te8 entl^alt bie ^tfenntni unb bie (Srfat)tung 6on ber fiiebe
otteS, bie in ''(S^tijio un8 gegeben ijl, eine Srfabnihg, roelc^e
wieberum in bem Id'ubigen bie ad^te SSruberUebe erjeugen
muf (5B. 16. IV, 7 f. V, 1); SDiefem ptic^en SSe^dltniffe
entf^t;irf)t ber 3ufa^ am @d^luf e : a #eo e f'^w K e v ivv6-
lyv yf4iv. UneinS finb freUt^ bie StuSieger tyetlS barftber,
*) 2)ie grage, ob ber SfpojUl Me guten fffierfe ober Me Siebe ou^er
bem lauben al8 JBebtngung unferer eligfeit forbere, roie ^iet mit ben
^at^olifen (fll. @jltu8) atu| S3enfon b^auptet, 'liegt flanj ab ttoih SEejcte.
SJgt. iibngenS Sutler; (SaUjtjr, @i @^m-ibt/ 6rtto u. ; . ; ; f(
1' So^. Ill, 24; 249
ob biefe SBotte fid) auf betbe eiten bet eben genannten ev~
? offeS, ;alfo auf t>a8 ntovsvawfiw unb auf * bag V-
jutficf bejieb, en (< ft i u 8 , |> u n n i u 8 , 95 e n g c I, @ a n=
t> et) obet nut ju bem immtttelbat Botfyetgefyenben aycw;iuf,uv
L So^. 13/34) gcprctt (@. @c|>mibt> Sftcfe, S3 a urn*
&rufiwS)/ tt)eil6 barfibet, ob bei stiwHw al8 @bs
ject //0tt /r obet ,/(Sfyi:ifht6'' ju benf en fei; rote ;abwetcfyenb oon
bet: gew^nH<^en (Stfldrung tetn^ofer nb -anber an=
nefym'en. 95eibe ^tagen wcrbcn tm Sufammenfyange
jit Bfcn feinv baf c6 etjlHcl)' na^e liegt, an ba au6
SWunbe flammenbe ebot ber SSrubcrlicbc (So^. -13, 34) jit
benf en, fo bap ftjewarf) 6^jlu at8 ubject in sdowev er=
fi^eint uhb bic SBortc xa^rog KTA. nut auf ba8 ayandiftev
fid; bejiel^n, unb bap jnmtenS eine t>urd) nidjtS mottfirte Xau=
tologtc cntfte^t, wenn man bic swohy UTOV, b. fy. ottc6,
wieberb/olt bcnft in ben SBorten xafl-wg -rA./ in btefcn alfo
//ott" al Subject unb bie gegebene svToXy t>on ber Siebe
unb bem lauben ^etfte^t. SSielme^t ftnb bie <Sd()Iuf rootte
Ka^w'e xiA. eine Stebenbejltmmung, fo bap l)ier aud) ein an*
bcceS ubject eintreten fann, wa'^renb 9S. 24 roieberum-baS
^ertfc^enbe |>au^tfubiect ott fid) finbet. (Sine foldje S5vu=
berlteb'e forbert So^anneS t>on un0, bie roir an:'ben 9Kamen
S^tijK- glauben, wte fie bem ton (S&ttfto gegebenen ebote
entfortcfyt. @o marlitt ber Stpoflel jlnnoK unb jwedfma'pig,
bap n>ir in bemfelben (SfytifiuS, an beffen Stamen wir glauben>
ben Utfprung/ ba8 SSorbilb unb bie 0iegei unferet Siebe ^aben.
S5. 24. anj a'tynltrf) wte bet t^etifc^e SCbfc^mtt be8 et:=
flen SSneft^eileS, in weld^em nur bie fpeciette ^)flid)t bet 95ms
betUebe (II, 7ftt.) fpa'tet al6 in bem jweiten 93tteft^etle (ffl,
10 fll.) ^ettotge^oben witb , fc^liept bie ffyetifd)e (Sntroicfelung
be8 |)au^tbegtip on bem ebotenfein au$ ott (II, 29) unb
bet (Stttwfung tw otteSfinbfc^aft butc^ ba $atten bet giJtts
Hd()en r ebofe nut bet ttet&eipungS&offert Sufage, bap biefet
?inbiidi)e:e^otfam bie SSebirigung unfetet fottp^tenben Se=
benSgemeinf^aft mit'ott fei. @o fel)tt bie einfad>e $)atas
flefe ! auf 'ben SfwSgange^unct' jutiicf unb wirb.abgerunbet/i unb
250 1 30M1, 29 -, V, 5.
e fann tie antttfyetifdje (StMerung (IV; 1 fll. t>gl. II, 12 fir.
18 fit.), im innigen 9(nfd)Uif an 95. 24 (Ws^a), naijfofgen;
Unb nic&t nut tm SCttgemeinen ifl bet ebanengdngronjbem
Sterna II, 29 -. au8 bt8; ju bem ttotld'uftgen Sfbfcfjlup III, 24
d&nlid? roie tin. : etjlen gmupttyeUe , [onbcrn audf) , im (Sin$elnm
fe^ren t>te njefentltc^flen Sfnfdjauungen be8 S^anniS .-.wfebw.
5)enn wcnn tort (I ; 5, 6) bte emetnfc^aft mit .ott. bet
fyercfdjenbe S5cgtiff roar, aiif ipelc^en auty f4)liepli4> ber l^s
renbc unb ermunternbe; Sfbfd^mtt bet (Sntroidfelung juvucf|e&r,te
(II, 6. BV UVVW EOJUSV. Hjl.ivttVT. fJtEVMV^ II, 9. 10. &V
T. (pwcl eivcti, fjilvsiv), fo weifl im jnwten JBrieftfyeile: ber
oer^et|ung8t)oltte c^Iup ber t^ettfc^en $)araf(efe (III, 24) auf
unfei- S5leiben in ott unb otteS S5leiben in un8 fyin, i\?eil
biefer S5egrtff bte <$emetnfcfyaft mit ott barfieHt, tt>ie fie bie
au8 ott eborenen (II, 29) ^aben, erroeifen unb beroa^ren
(III, 6. 9. 15. 17. t>gl. IV, 13. 16).
|>terin tiegen aud^ fiir bte rfla'rung beg @inelnen bte
teytgema'fen Gormen. Sunfid^fl folgt au bem wetfern unb
bem na'djflen Sufammen^ange on 85. 24, bap ba8 (Subject
in ' v.' SVT. avfov, ev avTW pev. x. avToe ev ayv-,
fjtsvsi v yfx* unb ediuitev n.ici)t //SfjrifiuS'' (tetn^ofer,
@anber, 9?eanber), fonbern //ott'' if} (t>gl. aurf) IV, 13.
So^. 14, 16). >agegen fpri^t ntcfyt, wa8 Sii^e, tpeld^er
auc^-in ben @df)Iu{jworten -t>on SS. 23 ba8 (Subject //.ott"
fefi$&(t,: un8 einwenben tDtrb, baf wir jene SBorte -auf ben
befonbern S5efe^>l (S^rtfii bejogen ^aben, ..weft jene nur JU; bem
uyan<n/itsv geprtge SSeflimmung felbfl im &rgamSmu8 bee
ganjen <Sa^e8 in logtfd&er Unterorbnung ju bem ; ^au^tbegrif
TI?Q. v. v<t. avvov, b. ty. otteS, ftetjt, atfo bier|)errf4aft
beS ^duptfubiecte8 in SS.24 t>#aig,ebenm;a'fHg fortgeH //Unb
wer feine, otteS, ebote (SS. 22. 23) fyd'lt, fagt bet
bet bieibt;in S^m, in ott, unb in bem bletbt
sv cfOTO) fievet Htt.i\ : avvos sv avvw. ?>ie~
Stnfd^auung \?on bem IBleiben otte in bem'ldubtgemunb,
rote eS gema'p bet etfyifcOen ^atur. biefer 8eben6gemeinfc|)aft
bee?
1 Sob;. III. 24. 251
I, 3. 6. II, 6. #3. 24 : befannt. 9fad)tig ftnt> bie SCnmetfun*
gen t>on S5e>ba (Sit ergo tibi domus Deus, et esto domus
Dei manet in te Deus, ut tejcontineat, manes in Deo,
ne cadas) r unt) on fi^ra (Sic amans in amato et e, con-
verso), obgleicfy bie teicfye gutte bet jofyanneifcfyen 9fnfd)auung
bamit nirfjt batgelegt ifl. (linen IBetfutf), bie @acb,e genatiet
ju beftyteiben, bat & a fcapibe gemad)t, roefcbjt ju bem
fjievst bemetft: 1. per mandatum (lex enim .et consequenter
legislator manet in subdito). 2. per amorem (Deum, enim
diligit et a Deo diligitur); 3. per clientelam (per patroci-
nium, directionem et regimen). 4. Deus manet in amato
quasi locatum in loco (anima enim sancta est thronus Dei).
5. substantialiter (suam essentiam et substantiam justo com-
municat). JDafi |)auptmomeht Itegt, wte oft bemetft ijl, battti,
bie ^inber otte$, welc^e au5 ott geboren jtnb (II, 29),
eroigeS, gSttltc^ea fieben em|)fangen fyaben, ober baf
(S^tifluS, in welc^em ba6 Seben be& SSaterS ill, wa^aft in
t^nen lebt (gl. al. 2, 20), ober bap f!e, rote 3ob,anne8 fs
gleic^ fagt, ben etfl otteg in ftc^ ^aben^ benn bet eift
otteS ijl nicl)t in betfelben SBetfe, tt>ie unfer S^un bet e=
ve^tigfett, em Seic^en, auS n>eldf|em intr unfere ;ebutt dug
ott erfennen, fonbern bet etfi jeugt ffit fte^ felbft- (V, 6.
ogl. 3{iJm. 8, 16); in ibm ^abeh roit bie 9)oten^beS gfittlt^en
fiebenS felbft, et felbft ifl bet @aame, roel^et bag ewige 8es
ben in un6 mtt allet feinet 6t?enntni6, Stebe unb fjeiUgen
^taft etjeugt uhb n^tt (85. 9) , unb wet ben eifl" d&tiftt
nic^t b,at, bet ift nicfyt fein (mm. 8, 9. SSgl. S5b. I. @. 55).
djbenfo genrif alfo roie unfete StfenntntS bawm, bafi un6 oft
feinen eifl gegeben ^>at, ifl aud|> bie batin begtuhbete @r=
FenntniS, bap nrit in ott bleiben. $)te aud) ^iet roiebet^olte
bet fat^olifc^en SluSleget (S^td, 6. a Saptbe,
t>gl. bagegen (Solo*)), bop ba0 y/vtoaxo/tev nuv
fiit Sob, dnneS unb bie iibtigen SCpoftel tm @inne einet certi-
tudo divinae revelationis gelte, tofi^tenb ben la'ubigen flbet=
l)a|>t hur eine probabilis conjectura jufomme, ifl alfo ! btit^=
aS gegen bie SBotfMung unb bie SBotte be5
252 1 3ofr:II;*29->7->V, 5.
@d)fajJW0.tte t)OniS5. 24 xl e*i WHIG) yivmaxo-
ott jiievst EV yjulv, in tov 'itvsvftavogi
eduKsv, tt>elof)e>butdf) ba8 i in betfelben SBeife an
ba8 : etfie <85et8glieb (pevet fat-'avvyty angefdjlopen -ftnb nrie
$.;23^an $: 22<-(#woA^) angel^^^
ganj ebenmafige Gionjltuction ,> < inbem nad) bem orwfirt8roeis
fenben ev TOVTW ju eriwarten gemefen mate, baf bet (StBennt=
niS.qrunb wie IV, 13 au8geb*ttdft fei: 011 TO
xdoww <tji*lv. Sfbet
lage unt> ftfgt, etne* neue/ gletcfyfaU i^m -i geUuftge 0lebelt)eife
(IV, 6. gl. 3Katty.:.1.2, 33) etnfe^enb, baS mit -to IOVTW m=
gefunbigte SKoment, au wctc^em bic (r!enntni6 ftd^ etgiebt,
felbjlanbiger ^inju: ex TOW nvsvpavog ttvL (Sr -combintrt
alfo (be SKettc) mit etner getwfen Si^ett jtt>et erfcl)tebenc
Sfubru(fnjctfen, welc^c eben in bet (Stnfyeit be beutltd^eir
@inne8 jtd^ tjetbinbem SRid^t tejrtgemfif tji bagegen bie ^fftei-
nung SftcfeS, baf //SofyanneS jnjet ebanfenvei^en combimre,
bie eine nfimlicfy, baf n?ir an bem |>dten ber ebote ofteS
erfennen, bflf wit in emeinfd^aft mit tl)m jlefyn, bie anbere,
bafbaS VIJQSIV T. ew. nid^ts anbereS tfl, att> bet Sfusbtudf
unb bie SBitfung be8 gettlirf)en eifleS. @o wirb, fagt^et,
bie ; S5ejte^ung be8 : eV vovva) jweibeutig. Sunficfyjl bejiefyt e8
ftd^ auf ba8 ttjQslv T. SVT. UVT., inbem bie8 abet SofyanneS
jufammenfaft in bem nveiwu, befommt 'e8 attetbihgS eine
S5ejie|)ung auf ba8 Jrolgenbe. SKan fie^t abet du8 bet SSer*
fc^ieben^eit bet ^)ta>o|ttion sv unb en, baf So^>. utfpriinglirfj
ba8 sv tovty mit s nvsv/it. nic^t jufammenbadjte^. Sfttetn
bie SSetfdjiebenfyeit bet ^td'pofltionen lv tinb ex beutet nut
auf bie SSetfi^ieben^eit bet beiben 9?ebett)eifen kv TOUTW
oft s'dwitf v unb -yiv. sv, vov nvevft. ov'sdwxsv, twelve
combinttt ^atj unettta'glid^ abet ijl nicfyt nut bie taittologifc^c
3ut(i(fbejie^ung be8 to voviw auf ba8 im etf!en> 9Set6gliebe al6
SBebingung bet @otte6gemeinfrf)aft batgeftettte tyeeiv <i. Ivt.,
fo.nbetn aud[) bie //Swetbeutigfett" betfelben ^otmel, welcfye 8utf e
be8 ^olgenben wegen jlatutten mujj, inbem -et felbjl fo feine
:iibet ?bi
.'I 3ofr.'<II!u 24^ ; 253
; C!8 Object ;be8 auf bic b
beten (MennenS be$eid)net 3ob,anne8 ba8 SMeiben
un$ t ovi fievet Iv.yfiiv. SDabei Detflefyt ftdj ab't on; felbft
unb gefyt auS bet jRatut bet. ac&e fyetuot, bap ntd)t, wie
<3ocin mcintc/ eon b.em SSleiben otte8 in un8, al8 bet res
minus verisimilis, im Untetfdjiebe Don unfccm SSUibcn in .'jptt
getebet wivb, a8 6ine fc^Itept ba6 5lnbev in ftc^j bcibc
SSorfleflungen bejetdjnen bte tt)ir!ltd)e fiebenSgemeiufd)aft mit
ott (ogl. II, 6. 24. IV, 12. 13. 16). em .entfl>ri^t,
ba genannte> unfe^lbarc tanjetcfjen: ex vov
ov yplv aSamw. JDcnn bet etjl otteS ijl, wie fd^on oben
in Ubereinflimmung mit Sfuguflin, DecumeniuS u. a. ge-
fagt rourbe, ba6 teale, gilttlid^e ^);inci|) unfetfi SebenS a6
ott unb in ott tinb bie eroige ^raft, weld)e afte ^eiligen
^riid)te in ben -ftinbetn otteS (d^afft. greilid) barf man ben
apofh>UfdE)en ebanfen nid)t baburd) un^erfia'nblid) mad)en, bap
man, wie ocin, befyauptet, bev etfl otteS fei bie Siebe,
obe*, wie @^ifco^ (t>gl. aud; @emler unb SR^fenmfiUet),
bag nvav^K bejeid)ne bie observatio mandatorum, dona Spi-
ritus sancti, quibus sanctificamur, ipsa vitae sanctimonia, af-
fectus divinae voluntati conveniens, attenfattS aud; evange-
lium, doctrina Christi spiritualis eine (Stfla'rung, bet n>el=
d}er --@))tfco')) fel,bfl feine IRatbJojigfeit unter bee 3a^l bet e*s
fd^iebenften StuSbriirfe oergeblid) ju Detbergen fud)t. S(ud) b e
SBetteS (nmetlung> ; bap nvwjuu //ba6 im iauben unb e*
ben angeeignete iJttUd)e fei, bap^ier (gl. IV, 1) aber jus
na'd)jl an bie redjte (StfenntniS unb Se^re bn bet ^)etfon Sefu
gebadjt n?etbe^ ettt)ifd)t bie jo^anneifd;e Sfnfdjaiiung. S)a8
won ott un8 gegebene nvev/ua ifl bie Sluelle unfetS lau=
ben8 unb unfetet^Siebe (SS. 9), inSbefonbete aud) bet gfittlidje
Secret, n>eld)et in bem la'ubigen bie ted)te (StfenntniS (S6,tifii
fdjafft (H, 20 28). SBenn wit ben eifl otteS b,aben, fo
b,aben wit bie 2Bab,t^eit, ben lauben, bie Ciebe, ba6 fit*
ben, fo finb wit otteS ^inbet, fo jle^en wit in bet es
meinfdjaft mit ott, i mit bem SSatet unb bem @o^ne,' fo
fyaben wit ben @o^)n^ 'unb ben SSatet (II, 23; ogl. 2 6ot. 1,
254 1 3o^: Hll 129; _-V, 5.
22); Stuf biefer realijUfcfyen ttfd)auung bewfyt bet (Safe .be$
SfyoflelS. - , ,
(5ap. IV. 35.1. dyctnyvoi, (iy navel nvsv fiat i niGisvwf,
aHtt tfoxi/ite^eTfi ta nv8Vftet<ia , el en vov frsoii iov'fv,
of i noXXoi 'tyVonQo<(p'fjTcti sJseXqXv&aoiv sis 'iov tioafiov.
SS. 2. 'Ev novta) yivtiaKsfe TO nv^v^a iov '&'so$ ' ' ntiv
rivevfta ,o oftoXoysi 'fyoovv XQIOVOV iv aagxl
SS. 3. Hal iiav nvsv/ua o py 6'/u,ohoyei >vov 'ftjaovv > $K
TOW &sov ovx e'oviv, >< -rovto fiar^ TO TOV dv<ii%QiGiov,
o wK^KoaTe OT* egftsTat, xat vvv ev T<U ttoa/uq) eottv
SS. 4. 'Tfteis en iov &eov SOTS, vsvtv'm , a)
dviovs, ovt fjtsi^wv eatlv 6 $v vjulv % o kv TW ooyiw.
SS. 5. avtoi $x tov xoajLiov slaw' iu tovto SK TOV o-
aftov kahovotv , aro HOO/HOS avtwv awovei.
S5. 6. tfftete s iov ^&GOV SG/LISV ' io ywwaxwv.
ditovct y/uwv' os OVK eatnv ex toil &eov OVK
rj(.iwv- *EK TOVTOV yivwattofiev TO nvev/tta
"deiae- < to nvsv/iitt vijs nhuvyg.
JDiefer Xept fltmmt wfatM) mit ter gr^pcrn
8a4mann8 iiberetn. SS. 2 ,ftnl>et ftc^ neben bet
bcjeugten 8c8att yivwoKsve in unbcbcutcribcn ^anbfdjtiftett
(bet 'SEB'ctflein, (Bri6i>a(i) unb SKattfya't) unb in ctntgen
SSerjtoncn (Vulg. Syr.) btc SSartantc ywwaitstm, me^e, <?b*
glci4> biefelbe au<^ ganj .wibev bie io^anncifi^e 9?ebeeife tfl,
oon rieSbfl^ unb Spngct ber SeytleSafy bie:tn aRen fru
tifd^en .gbtttoncn ; fl^t , jiemltc^ gleid() gef^afet jijh. iS)ic 83a=
tiante b.evitj^t oerjn'ut^It^ auf ctnem 9Scj;fe^n unb jfi jebenfaHS
cbenfo f4lec&t hjtc ,bte SSariante yivwoHopev,
sX^lv'd'OTa;, welc^c butc^ AC gefd^iifet sunb on attcn
toten gebittigt ifi, fle^t btc SSatiantc &yhv&ev&t .mtt bem
Seugcn B jur @cite. >te SS.U'lgata unb bic latetnifc^en 95d's
ter mit ifyrem venisse batf man eigentltd; fiir feine ber beitcn.
SeSarten anfti^ren, ba bie .Satcjner jebenfattS feen Snfinitto
fctjretben muflten. -JDte rectpit;te 8e6att wirb butd ben i.e=
genfafe bet Sormel o py oftoh. vov 'lyaovv SS. 4 unb
I ] 6; " 25S
bte gtdgete 9)ta'ciffon beS @inne6 empfotylen. ^8$; 3r
II: a. im SSeytct xaJ 7icei> rivwfia 'o /My ofiohoyst <sov '
oovv Xgwcov iv aagxl elqlv&ofct, obwo^I btefc afletbtngg
ticfytig intetptetitenbe SeSatt fo gut nrie gat feme SBeglaubU
gung^at, 9Kit 9led)t warf b^cr fc^on rtcSbac^ ba8 3^-
otor unb bic SKotte lv aaQtcl elqhv&o'ca auS bem SSejrte.
JDaS iibcreinjlimmenbc SeugntS on AB, oielen 5Jh'nu$feto unb
me^teten SSerfloncn unb ,ftiid()em>citwt forberte bte. Sfbcr
nebcn bet tidjttgen Sc6att o /ny o/toAoyfii <cov 'Iqaovv
finbct jtd) bic SSariante o Kvsi vov 'fijaovv, wcld^e ( burdj -tyre
ptfignante ^iirje ftd) ju empfefylen f^cint. 3n bet S^at abet
fann biefe nur bei SSatetn t>on SertuUtan iinb S)rtgene8
an unb in ber SSuigata ftcfy finbenbc SSariante neben berSeftte=
art f aum in ^tage f ommen. liber ben StuSbrucf Ivi-iv fjat fd)on
93engerttefenbgeutt()eUtt liumanara potius artem, quam apo-
stolicam redolet sapientiam. @g if} ein bogmattfc^er ober )?oie=
mifdjer ^unjlaU6budf unb wirb in biefem @inne aucfy bet atten
ben SSd'tern ^enommen, weld^e fd^einbat ftir benfelben, al6 ob er
im jo^anneifd()en ;Seyte jla'nbe, jeugen. $)af baS Avf in al=
ten |)anbf^riften geftanben ijabe, abet oon ^e|ern auSgemerjt
fet, f^etnt @of tate; (ogl. aucfy S3 eb a) ju petfiddetn, inbem
et (H.E. VII, 32 bei SBetflein unb gRattMO Obet ben 9*e=
jlotiuS fagt: yyvoyaev , ovt ev fij xa&ohxy 'Itidvvov ys-
ygctnvo ev votg nahcsioig avvtyQctyote, ovi nav nvsv/u-a
o Aim TOV 'lyaovv ano vov dsov ovx GQTIV* tafoyv yp
di&votav ex viov naXatdov ttWiygatpmv nsQtsikov ol
ano tov vfjg oiKovofilae av&gwnov fiovhojuevoi
&ebvij'itt, dia ucti ol naXaiol ^QftyvsiG avto rot/to .
vtOf wg fives etsv gadiovgyyaawceg vyv snitito-
, hvsiv ano TOV -freov tov av&gwnov dshovvsQ. JDaf
et felbfl alte |)anbfc^tiften mit ben SBotten Ave/ T. 'lya. ge=
fetjn ^abe>. fagt @ofr,ate nicljtj oielme^t tjl fein 3eugni
t>Mig oetfla'nblic^y.wenn man annimmt, bap bet @inn (^i-
VOIK) bet witfli^en SSejctwotte butd^ jene .^otniel beje.i^net
fein fotte. ^ietauf fft^tt befonbetS bie SBetfe, wie @ o f t a it 8
256 1 Soft. II,;&9 M V| 5.
ben SfuSbrutf Xveiv benufct, inbem;er>benfelben
tffiou jufamtnenbrtngt, fo baf nun, was gegen ben ,nefloriani?
fcfyen Srrfyum bie |>auptfacfye war, Don foldjen bie:0t ; ebe war,
welcfye //bett^enfcfyen won bem ottc ablflfen"> roelefye -, alfo
bte beiben Staturen in ber $)erfon (Sljrijti trennen^ottten, 3n
bemfelben /@inne rcbefc Seo (Ep. ad Flavian, bet SBetflein)
oon bem solvere, roa6 ber gricd^tf^c Uberfe^cr mit oiJtttg un
jwetbeuttgem Sfnflange >] an bte antineflorianifc^e Sermtnologie
burd|) di&iQovv wiebergab. Stnjiatt be6 solvit ftnbet jt4 ;f?r?
ner bei ben SSd'tern ein destruit unb bie gtormel negat in
came venisse neben bem solyit, fiatt be8 Ave ein
(gl. STOattft.- .5, 17. 19). Uberatt aber erfd;einen biefe
d^ungen oom Seyte nid^t ale wirfltd^e SeSarten, fonbern at6
Snte^etattonen-, wie benn j. 93. Stugufltn auper ber
I.e.8ott. bie Sormel solvere Jesum erfla'rt unb jroar (t>gl.
1, 16) burd& solvere faetis, b. ^. bimfy SfufliJfen ber 6inl)eit
beg 8eibe8 ^rtjit, burd; t>erfu^retifd)e8 ; Sfbldfen on ber <?
metnfc^aft ber la'ubigen, unb bttrdE) Slupfert ber gi5ttUct)en
ebote (9Katt|>. 5). tb^muS Ia6 in fetnem Sleyte noc^) wie
bie |>auptjeugen A unb B, fc^rieb aber in feine ^rfla'rung
.oftne wettereS ein Met, ba6 er rein bogmatifd^ t>on Srrlel)ren
uber bie ^)erfon 6(>ri|li oerfianb. 93ei S(uguj!in erfdfjeint
juerfl ba8 negat unb nad^er ba8 solvit im Slerte .unb bie
JDeutung be8 lectern roirb gefuc^ter. 35eba ftat nur ba8:sol-
vit im ^eyte unb cpmbinirt bie Grfla'rungen oon iDib^muS
unb SCugu jlin. -, 5Die l&ty-o Ufd) en Sfu8leger miif en ber
SSulgata -fotgenj aber SJia^cr fya'tte e8 nid)t untfrriefymen
futten^ bie SeSart rberfelben ju rii^meni (SfliuS roagte nur
bie aSermut^ung, baf v solvit et negat lim itrfpriinglic&en Seyte
gefianben ^aben miJge. Sfu8 ;bem rid^tigen erte,ben Wrti*
let :..*ov oor.'/^oouv wegjulapen, woju 8itd?e geneigt tjl, ;^>at
man gar feinen runb. 5)a6 >tov .'feftlt nur in wentgen un=
bebeutenben |)anbfdE>riffen. SDte Sfbroeidjungen con ber ricfyi
tigen SeSart TO vov dvciXQiavov, \owo\)l bie> welcfye ein
6obejc ber SSulgata ftat: et hie est Antichristus, al8 aud) bie
bei SrenauS, sed de Antichristo, unb bet ;(5^prian, ised
25?
est de Antichristii'lspiFitii (^liu&#(fytriffnji)Y''ftnb 'Ji
tewbe idtiberitnjjjoi: '< Slnfi&titObeS o cbrijtctrte;
Stu ; 4) ; ;SS(i'tf ttisr f tncint^ bftf^maif btefe# fluff ben i
gefyehbe $Wdtitiuffl;;Wwai;ten;fottte. ^tc-@rf)lii|in)o
fefr mfirben t>annvabet : gan$ : '.iinpafFenb fciti; -^/^
bte 8eart- ; 'wi'6vV ;; f^rtc^t T mtt dtten Se
ntfcfy' b'cm' ric^tigeh ^^^gn^
tt);:; ij)te- aSdHatite-auTo^/ wcldie HKili (Prolegj 502)
btfligtcj ^'rteflfo wehig-: tunb, rate bic au6btatfHct)e -fitltts
eli SSerfton, T. nov^QOy. - SS. 6. 5T)ie
bet'SBorte 6V oux -'e'aTv- ! Ix tov ; &sov ovtt dtiovet
auf etncm SSetfc^n., @tatt sx toviov
gefd;ii^ten recipirtcn'SeSart/ |iai>cn A uttb
bte aSulgata ev TOVTW; 8arf)m^n j rt ^rtttc bicfc 8c6art in
fcin'er' fleiniftt (Sbttton gcMUtgt} in b gtopetvfyat ct abcr ex
; ifl (U, 3^ 5. IU, 10. 16; 19- IV, 13 u. f: w.)/
ex ; nu nodj einmal (III, 24) ;i)otf<lntmt}>^ mttn ^^
auf 8S. 2' ; gefc^ticben. .-:-.:';.:. :r ,. :
(5a|>. IV bilbeh rncbcr cine
, S5 aunt g att ! ens ! 6tuf4a 8), ^ttodfp jtnb
en betbe'n te^ten= SSecfeh tfon' 6ap.HI in be 2Betfe^unters
l8 nt>enn- ; iri ! biefen ] ^en)ipei;hiapen !i b'a8 ^etria ffir
ben gattjen &bfd)nitt' !, ; 1-^-Vy 12'
8itdfe)| ''.vieltti^t tyfirtgft einetfeitS bie
IVy 1 6 in 'glet^'S&eifec jjon-bem^fenta be&
n,i29: ab/' n)ienb fitmli^:SCbfci)nttt im erfleh
1 II;> 18 flU'luntiei; beiri 'bort 1 ^ecrf^enben ebanfen I, 5. 6
ftefyfy anbetfeifs- abet fihbef^^licfj^btie tnmgjte $ih
fc^eh bet IVy 1^-6 "beri^eibt'gten c^rifi
im peif^e4rf^t^eWeriv@^he ! otteS Wnb
n SB<l^ny^ bte ^)fltc|>t - unb
diif benfelben ; in bte'SBeW Befdnbteh ; @^n otteS
bon IV^l^-6 auf btn^du^tfa^ Hf 29
II. 17
258 1 3.d^.!ll f '9r^; t 5.
Ott feienb", bagegen betr 1 ^ ; bet SBa&$eit, n>ie>ei: in/ ben
Sinbetn ptteg ifl>: ; alft au8 ;ott ;fejenb,? batgefleflt roitb,
ma'fyrenb in bem; parattefert: Slbfcfonitte be tcrjlcn $auptfyeUe8
bet : tunb:gebai*f 1 1 son -bet //emeinfcfyaft mitnott" (I, 6)=..' in
ben 3Cu6btu<fen fyetv ivy nwsQa uhb ftfrftv sv TW
xai-evvynixTQt (II, %3i 24, 27. 28) wicbetfe^tte.
; 9S. -I. JDet iibcrgang on III, 24 ju bem neucn,
bie Itnnuotte Sfnrebe (xyanyvol (SB.- 7. Ill, 2. 21) marfirtcn
Stnfange IV, 1 liegt, n)ic fd;on (uguftin angcmerft ^at, in
bet SSorftettung on bem nvnvjua. >et .eifl, bee "fyeil.tg-e,
un8, ben ^inbern ctte, ott gegeben ^at unb n>els
n bafiir Mtgt, bap .oft. in un8 bleibt, unb unfete
ottefinbfc^aft unS berftegelt, ber etfl iji au ott} abet;
e giebt aud) einen anbetn eift, ,ben be8 Sfntic^rif^S (85. 3),
rodder nic^t auS ptt fein lann, weil e tuibet; ott ifl unb
wljbflp ben oon ott efanbten. S(u^ biefet eifr mad^t fit^
in manc^etlei oerp&tenfd^en (Srfcfyeiniingen geitenb, aud^ er
t>at feine Spropfyeten, ben fa(fct)e ^)rebigt bie ^tnbet be* SBelt
anlocft unb ben ^inbetn otte efa()t unb ^ampf bereitetj
eS f(Jmmt alfo batauf an, bie etfler ju ^ufen unb ju unters
fc^etben (ogl. 1 (Sot. 12, 10), ob fte auS ott jtnb obet au
bet SKelt, alfo au8 bem prflen bet S^elt. )a0 unjwetbeur
tige Untetf^eibung8jeid^en liegt abet in bem SSeFenntmS 3efu
^tijli/'beS fm S^if^e gefommenen} benn wie bie au6 ott
ebotencn eben '> in , biefem ^>l,au,ben $inbet fttteS gewotben
(inb;'Un,bj ben eifi o|te8 em^fangen fyaben, wtlfyn geyabe
btefe-SBaMeit in t^nen bejeugt (II, 2QfIl.) r fo et^ebt $d) rauf
bet/anbettn, @eite ^etabe gegen btefen SKUteJpiinct ibet
ltdjen SGBa^ett bie 2iige be8 antid)tijl;U^en eiile6; :;
einjeu; wiei be.m anbn etfle etlettnt ^ bet, Sfpoflel eine felbjlclns
btge vS^ealitat ju,j bie 'falfc^en ^)to.^eten ^ettac^tet ,et ,ol$
; : beiB ! fte befeelenben unb tteibenben 8ugengeijle$ in
Beife >; tt)te bie au8 ott @eienben unb au6 ^ott
benben;bet ;Cffetibatung bje6;^eifle6 bet SBa^ttjieit bienen. : ;
bie JBprjlettung ..rive.v/jpy nafy intern -efyatte unb
t>et r^^taifptm, beten iBebeutung auc^ in bem
.. ,-/!-. State Of, !? i
= ,bef ennt. ,pbet leugnet
bie
obet au8 ber 2Belt, ein nv. vys- ufad-sius ,pbe* vyg.
?)tc Ditgane,
, (SJ. 3) rebet, finb ; bte /
bt S(ntitijln ,(II, 18) 7 birSScrfu^er (II, 26)> wplc^c au=
fp,Vc^cn >: n)ajB; h bc);j.tn i^jnen wtrf fam;e ; %ifl bcr SSecffi^rung
(IV, 6, IZim. 4, 1) i^nen dngiebt. Saif^i ift.cjlfo bic Wife
nung, t>ap Tii'tv/m nid)t8 StnbercS beb,eutc alf sensus homi-
nis aliquo modo inspiralus (@pcin) obet dpctrina ((Spifcop)
obcf ,/9lfKg^in8gruntfa^ (Dcttcl)j eiff d)tt ift au(^bie6om=
bination bfc SBebeutun^n doclrina ujib doctor (Sirin, 6. a
&apibe, -@-fl.iii 9., gar^jpo); ungenau unb opwiHg tfl.btc
wnietpn^^ifc^^f Umf^Mng bw aSorflcUung
in bic ' on cinc^n pneumatifd&en , im ; ?ifie wbcnben
, 6a(t>in/ SSeja, ^tretiuft, ^ifcator,
8 a n g c , ,0i p f c n m it U e 1 5 gl. aud^ 35 a u m g a r ten * (5 r,u*
ftufi, be SBftte ; unb Siitfe)} tidjttg tfl aacin bic on ben
, (mguflin, Sutler, @. cfymibt, @^?ner ;
?. fiange, Sleanber u. a. otgetrage,ne, fe,lpjl pn
unb a5,enfon anetfatmte, ,S(u8legung, nad)
welder ba ^vev^a bag ben rebenben ^enfcijen befeelenbe,
ubermenfc^Uc^e 9)tinc;ip b? jet^net. Sn ben ^tojalfotmen mu$
bann, wie f^on iEJib tymufi mit SSetgletc^ung, t>on 1 !Sor. 14,
3^ gele^t ^at (ogt, ; w$ , @ d) U rf? t i n g , . @ ^) m i b t unb
^. en g e JO,* . a^8ge|^ yflrf t^ b op -iene geijligen 9)rtncijnen in t^ren
uevfd)tct'enen Ovganen t>erfd)iet>en fjd) fuiifcmadjcnj benn an
J^ ^ c8 ' .Wt^ijlS einefXaS. 3. 6), wte bet ,eine
^
oon enemiKfe.geTOi/ n etnem
unb ju einem Sroecfe ootgetragen tfl fiit obec wtbec
in btefen; pbet |n jenen. .Saturn watnt bej, SC|p(leI:
nt.oTqvevs, ; unb e,cnta^nt bagegen:
T nvevfiaia*, si ex rov
; " ' " " 17*
i soM.-z
3#t iv , tnbem' et' betbeS' mtt be^$innyei6' v dtff bie M
i begtunbet : ; o * VST o X A 6 / i/> stitfo ?i ; <) b g>^ a
SSenn tnatiHn ^betri nioTKvsW, t>o w'ctd^em
teWt ' beg ' ^^roiiiehs^^ (8'ii c! c) ^ftnbet, fo few
man feincnfaag^m^ SCiH'nit^ -uiib 6r'a Sbpibt-'biefe
jlettutig-aI8 b ciigentHi^ |erffc^rttb'e i? anfe^n' -unb bardn
nern, bct^ ! dud[) ; t>te' @(Jtfet' : ntc^f iebcm' SBinbe (3i>'. 3, 8)
anoertr auen; :> afe : ob cin folcfycS 95tlb : bcitt Sf po jW
5D etnfac^e inn 1 b'e : SSorfe niGvevsti, 'W'ty bie
Sfnna^tti^ be8 bon emern jeben cijlc SSorgebrad^ten
)j e n c v); ; witb biii;i^ :i beii Sohteyt/ in h)elrf)ettl t>oti ben
^falfc^eif ^)rb^eten bie -9iebV tjl, >gebotcn; ^aKtt'bct
etfyalt iib er aud[j biij cntf^r^ ehbc- { (uptb ctiih'^ .''jut
bcr^etfier (gl; 1 3$ejp- 5> !! 21), f ob fte ^
fetch/ ; oiu bem ; 6bnteyte tpe S3e$eb,uhg. s Sttd^t boiS
Sf^oflel tm Sfuge, baf in beroeg'teti Beiteh n>ben bcm Sd
glaitben; nJeldjcr ioi^n^ ernft'e ^riifung 1 bem etfl'ert b'fcffen
^tngtebt, f ein 'fcfy&bltcfyeg S^tpttdw'en; : in
unge^riift ern)otfen ^ibitb, ' T fti^ 'gelferib
! er)> fonbecn be'8 Strops S(bjt$t ge^t' a
mov. -jnfii) -auf bte : efd^r, njelc^e bon beri ; ,,teleri
bto^t. 5)iefc ftnb ibcntifd[) mtt ben //oieferi
H, 18. ' SofyanrieS be jeid)net na^j altteflaments
bie in s ben '^tifWi^en ^emeinen aufttetenben Strle^ret (S
7/15. ! ^24y 11; ; 24), bie tysvSoSidaov
2; I' !f ih1t- ;beh ; iiJevdtinQoq>y<ccus ber
roerben? ^ $5ie 9Sotfiettuhg : t>e SBdp^enS iteg"t ; nleber in ; - berit
SfuSbtutf e -ijjtvdwtQoyiivai , ; hod(> ! ttii ! 3ufainni ! en^arige c; urifecer
@fette! : ^u^'i^^titfS ifearbe m^t bdrauf ^rftten' fein;
wenn^ er nic^i/ nrte fc{)on *p II, 18 fll.
dfe : dhgefebji fd'ttei ; ^ '^
tliett ^biefei: SKe'inung^; riirb *ffi ttbrigen'6 ; noct) eirimal
bei -ber Sfueleun bet SBorte '''$#' aixul ~e
r ./I 3ofcJ,Yi, li'if. i 264:
^
geben. r !ht; \ I > << rn n-
ir,;'
ithi ^efentKc&en! j benfelbm iinn
SofranneSnbeaeidjnetfbie, mtfjtonttenbe fSBirffamfeit- bet ;<
ret (b e sSBeitte^i vwpjdd? ;fnfofern $n erbingS KalS^atya'ffer bef
wirflicfyen, oon ott ouSgcfanbfcn SfyojM erfd&cwen, bbwo^l
bicfc SSorjlejPfung: (t)gl. S. Son^c .11. KT.) in bcm:Stu6btutf an
i^t roatfujMjK ;i JDtc mdficn ; SfuSIeget
ifting/ ^^jifco^; totiuS, 6alot> 7 ;@.
25 a u m g a* t c^n ?. 6 nitf i!tt 6 > S *fi ; rft- i a.) gcben i b a6
a/e''T; MooiM* ibutdbi in publicum prodire, tnbcm :ftc-cnttt)cbcr
fiber ;ibie in bctn Settrootte HcgcnbciSSorfleKung on .bcmuStuSs
gangSbrte gat nid)t reflectiren pbev ,biefelbcV:abjt^tlirf>; bet .cite
fdjieben unb .bann cine bogmattfcfye V 6onfequenj bet bet^ahb
baben> rote |te< ocin (ogl. aurf) @^H4-ttng)ja6ft>^t:
apparet, exire in mundum idem, esse quod existere et pu-
blice munus aliquod aggredi, non autem ex : alio aliquo loco
in mundum prodire v Quod; quemadmodum a nostrisiho-
minibus merito animadversum est, valet ad confutandas-ifal-
sas illorutri interpretationes, qui ex eo, quod Ghristus in
mundum venisse dicitur, concludunty ilium antequam ; nasce-r
retur in coelo fuisse et inde ex virgine nascendo in inunrf
dum vemsse. S(ber= bie falfd^e ,6qnfequen^Ji@ocii
auf einem ^tadjli^eniiSt^um} benn i>iibwatt ehtf
be DtteS, ; woijin ba6 sQ^ed&ai obet e
> bie, pnn bem * S(u8,gange.^ SSel ^tijlo -i^jt-ibtr o
unjnjeibetig ; ;genannt ^.,8> 42. ; 13,. :3. J6, -27; 28j : -
genS ecgiebt!:ber Gonteyt, ba& SBo^rnCaRatt^ilS, 3. 49. 26,
55.r aavc.vl; 3j5> 8/11. .Sf. .7,h7)., SCn unferet tette fa
ben. bie Sfu^ger ben SCuSgattgSotf bet .anttdjttfHidjen Sttle=
rer oerfdjieben beiiimmt. TO SRiic? jtd)t auf II, ( 19 f ,-etf Mrte @.
d^mibt: ,-^JE'? aposloli , etj eorum .^cclesia., twafel^ener
unbi ^.'n8{vn g e ,.^ m?ttei; jen.tnjidJelten, ;inb,em ; jtebwbe.n ;bic=
fern ;//fiuf etltcben^) Sfugange "sauf b.en ,//tnnerIid)en< y / ;,na'mlidj
; Jiegt >a!bet
262 1 3W>1 II, 29 iV, 5.
nicfyt im 6ontejct6) IIj 1^9 'fle^t e 7/,i<i(i' neben bem
(Sinfad) unb treffenb (gl. 3 Sob. 7) fyat SSengel,
*3 a n b e t beiflimmt ,.), angemetf t : ex sedibus ! suis ' ihtrarunt in
rniindum. S(ud^ ^ci <tytiflo gcniigt, wierttt : bct;'fej;t f 'mrf>t ten
Cugdhg6o'rt ? 'gcnatter Shgiebt , biefc gafij ! attgettieine^SSorffeU
lungv;t)cnn^|[oir>tpcny Wf bcr@t^/ tk^etmat^ ^rtflt bei
bem SSater ijl. "-!-,;'' ..-;.:.;;;., : , .;:;. . . ; y. _-. .; : : .;;; .-.
@c^ltepH4) mu^ ju SS. 1 : nbd() bet @tceit r jwif^cu ben
f at^olifd>en utib ben ptofeflantifcljeh S(u8legern iibec bd8 tfox/-
(ta&tv ertbfipt .werben. Unbebeutenb iff bte SSemecfung be6
(S. a Sa^ibe: Perperam haeretici contendunt, haerese? ^suas
esse examinandas et probandas. jam enim illae ab ecclesia
examinatae et damnatae Sunt (t>gl. aud^ Sirtnu6). ^tetftiif
fyat fein jwoteflanttfcfyer Sfu6leger geantroortet. SBi^ttger (ogl.
SBolf) ijl bie treitfroge; wem ba dontfiw&tv, wel^eS' So*
bahneS fotbert, juflefye. te ^h^blifen be^au^ten: ecclesia
in siiis praelatis est judex controversiarum (@fitu0) y tgl>
auctj ben moberni|trenben 9Kaf er). S)a|l SofyanneS an afie
Ifiubigen fd^mbt, wae ^^iftio^, ^ifcatot, 6altn,
SSenfon, @. @d)mtbt, dalot) u. a. ()erttor()eben^ bemerft
aud[) (SfltitS, ber aber wttyilt: Nee vero S. ; Joannes
potestatem judicandi de controversis fidei quaestionibus at-
tribuit omnibus et singulis Christianis, sed unam et alteram
regulam praescribit, ad quam possint ac debeant fideles, ~^-
etiam singuli, judicio quodam rationis explorafe doctrinas,
quae forte novae ad eos perferrentur. 3Me8 ifl aber cine
abftc^tHc^e ttmget}tmg ber a^oflolifc^en Sofbetung, welctje a \*
(en Id'ubtgeh bog iRec^t unb bie ^fKc^juerfennt/
fen , ndmlic^ an be? unttflglirf;en 9lom bet gflttHc&en
bett (SB. 2. 3), ntd^t fmltd^ //wte geietyft, fubttl ober berebt
ein fiebrer fet- 7 , fonbern ob er au8 ott fet unb au8 ott tebe
JB. 2. )a8 .ftennjetcfyen eineS au8 ott feienben eifle6
ifi ba8 $e?enntm6 Sefu (Sbnjfy be6 tm gleifc^e gefommenen,
ba6 SSefenntniS alfo be6|enigen (aubenS, in ft)dd)h wit au6
btt geboten unb J^inbet otte8 geworben ftnb (II, 29), wie
2. 263
unS ber ,@(eijl pttc6ji>jeu0ti(III,i24). j
^ ovi, s tt)omit Vttid;t . ! eih vloquens de spiritualibusTex^inspira^
tione; diyiha (8^ift)^ ifpnbern) ba8 etne : in aflen /ja'cfytart <$>>*
p^ctenv =n>irf fame- aunt ; in? b,e einjelnen mit beforibero<Itabe
(ra a v .-' riiew ft a iTA.) ftdl): pffenpawibe; gitttticfye :9>rinctp ges
mcint if?> fle^t t>a8 nvevfta TOV KVTI%QIOVOV gegentiber, au6
beffen SBirfung bte einjelnen falfcbcn ^rp^^etcn (S?. 3); tebch.
D?it iRecl)t fpri^t alfo Sfrtyanneft bet etncn obci bcr-iaiibettt
Sfct pott eiflern felbjl ba $ri.|Ui$e tunbbcf cnntrtiS ju obcr
ab: wav i?i/. o 6^oAoyt KtA. (o ^J OjUoAo:;B. 3)y> unb
nur in biefem realifiifc^en @inne gilt bie Sfnmcrfung @4ti4l*
ting6 ju bem Oftokoyei: quatenus facit confiteri. spiritu
tribuitur actiO; quae hominis est per spiritum. emeint aber
ifl mtt bem ofioloyetv mie U, 23 ba6 mfinbHctye
eimr fic^rofl^eit (gl. 2 3o^. 10) , nid)t ba6
h>dci)c6 in cinem ben eboten 6^rtjli entf^tecljenben fieben
was bte ,r ie4 en , ?Cu g u fltn unb S3eb a mitbegriffen ;, urn
ba0 om Sf|)oflel genannte ftennjeicfyen al8-ein unbebtngf, aurf)
bem @d)einbefenntni6 tm blopen SBorte gegeniiber, gultige6
barpftellen. ; SIbet ber Stpojlel rebet ja eben won etnem
S3efenntni6 be8 SKunbeS, weicfyeS ber im ^er^en lebenbe
@lauben6be!eimtni8 nun, an njeldjem
ne6 Men ober Sob ^a'ngt (V, 11 jl. 11,2^11.) unb;
4)e8; ;bet fiuferjle egenfafe be6 @ein8 auS oft unb be8
au8 bet SBelt obet bem ieufel -(SB.. 3 fit. in, 8) ojfenbat
ben fotty Hegt in ben SBovten: 'lyoovv, XQIOTQV., ev
s A \y. Xv&bvtt. (Sinig ftnb bie SCu6leget : nut, iiber ben ganj
attgemeinen @inn biefet Sotmd (ogl. 2 Sp^. 7), in
atte bie aSotflettung won ber witfHdden SHenf^eit Sefu
be roa^ren 50?ef(ta8, ftnben 5 bie g^te Uneinigfeit abet ttitt
^evuor, fobalb eg auf beflimmtete @tfla'tungen anBmmf. 3J?an
fd)roan!t unb fireitet-ubeif;l?en. StuSbrurf/ ob fV octpx/ fopicl
fein fiJnne rote sis oapxa unb pb ba8 sparticipium
im @inne be8 SnfimtiibS, $u erjle^n fei; man flrettel
wefyt iibet bie eigetitlid;c S5ebeutung unb iS5ejie^img ber JP?
264 1 3ofc IIJ129 ,-- sV, 5.
en SGBotte.-unb JfcetWen ;bogniatifd^ni*unb,
jte i njri$n>enwg($toati&f4(jenj > intern tie ?(Sinft i (18 $ t;n 8 u it ^
ber?
ber ott^it>be&Hwv3^ttng^ifh) mehfc&getporbenen otjneB in
bem appf}cKf^jenv@^ru(|e ftnbeny al ; <biev2nbe*n;j bereii |>ain>t
o'ciii^i^gewib'e'^ieff Sfnfc^auung' 1 fiir; bureaus 'un6ered)tigt
im 5eyte) ei^ifiren:' ;''s r,i -,v-:f : .<- .=.-.' -r-.i- .'>'/.. ;-r.j^ i ; /.):
@8-Bmmij t)i>r s aften ^ingen auf:dne tidjtigc
fcfye SBftrbtgung beS io^ahneifd^en Sfi^8f^ru^8 an. ^ anjc
uiib ; ber wdt|rc @inn be8: Sf^o(Jl6- cvgtebt ft^) mit icfyetfyeit
auS ben flatten aBo'rtcn. ; Sn 'tein ; f^a^lid)er!|>tn|id)t fotnmeri
brci ^)uncte in S5ctra^t : erflli'4). 5ie SBpt tfteffung^' jrocitenS bic
iv ,' chblicl) bi^^)at!ttct>ialform'isA^Av^<5*. SRit
;ijl -bie t>on ^Sutfy^v in feinen
iSBenfon unb ';/.'. 8 : angc
(^tfla'rung : -qiiod ? Jesus sit 1 Christus^yqui venerit
in carne^ -if IBcbeutung ber ^ra>ofitiohi;> tt)itb : t>on atten
biehen tle^t;' tt>eM)e btefelbe a^briicflidE); (^tfca^ot^iobev
fliitf^we^cnb (S( 11$ 11 ft i n , 8 ^ i: a> 8ut^c|/ (Sal i n; 95 c ja/
SfrettuS, JBenfon unb @anbct) ffit g ncl)menv ; ''!Snblid^
btc 'eigentpmlt^e' ^uanchung bet SSotfleHung, ; n)ctc^c in
' ^articijMf<wn licgt^ tteirlottn , menn 'man v biefelbc tm
6innc ^eincS Snftnttt6 vetfle^t unb ; mit ' 8 aft .&**' ttbetfe^
>bap SefU6 ; ^tifiuS if tn 'baS^if 1 ^ gcfommenw (6 a n b .e*) 4
te Wttien 5 Ieten7^)uncte/ obn: wclc^enratiS' bct^@iht beS
tff<-yi : fch;t#'r^
ift- f tein ttJtttfu^titrfj^gr. SKinet, @. J 390) 5 nut in beni (Sinn?,
wel^en <3; ^ c^ m i b t : butc^ ! f einc ; ! Umfd)r tiburig (vehit iii^ car^
riern ut m carn&'fuei'it maftsieritque tanquarn cum ea r :per-
sonaliter iunitus-! jiixtia Ihaturam , ; jtixta ;quam\ vehit) duStJtM t,
man of>ne :gcgen; bte 9laifow ( bct '@^ad)e^ jU' & > etflppi ; n
t/-!!/;. 316), 'bft SSprfieHuiig 'w'n .^i'm ^tms
.r. .71 3o^:I\f, 2i,r ! 265
jDa& -Slejfcl}/: binfy. *MM> betwSneatnation vafret
,
n etfHtc& iijtvbie-' pta'gnante (Sompofttion. 'etnet
IBetibum
!tm ! ,j
felbfl o^ne ties Sfnna^mc jcnec ^tfignanj ju t).etjle^n:."(SBiincr;
@. 391); ?! jrodteng abet eip|t bte fo6legung on @.
@ d()mib t ;gegetr bic r SfnaIbijtC! oon V, -6 iinb; anbetn .(Steflen, .
in weld^en getabc, ba$r*pX fi(I i* tt ' mtt ev :erbunbcn: cinetnans
bere ,S5otflefturtg ah bicj^anb gtebt} a'ufer|l;f(^njtcttg> ; (TOcrin
ntd^t unm&gltc^jtfl c8 fcnbltrf)/ bte ^rdfentifd^c ^orm, in wel*
d^cr ; biefelbc; SSotsjlefluhg ) t>on ^bem SQ^ sv ' OOCQW, 2 So^. 7 ? af=
ttitt, ju^crBlatcn^^ttJcnnqmani bte Sotmel auf>bte 'eburt beS
in ba6 ;^etf^i gefommehen SogoS beutet. i fatten- wit ba^et
an bem StyrtduSbnic? ev actQtii^in came, fejli (mtt sbieriSSuls
gata, ben ^at^oltf en, ocin, rottue, $unniii8>
6 alot>> S5en-gel> teinljofet; 0itcf ti;, Satf e, be)2Bette>
9teanbei; MM; a.)/ f^ mup>fi^nbte beflittimte . (Srfla'tung beffel=
ben tm Sufammenfyange : imit ; bem ;9Serbalbegriff MylvdoiK m
gebeh; fiiBeifbiefem 8mmt''oretfl i bte ^)atttct^talform in 95e=
)te SruSbturfSroeife, iiroeTd^e bev SCpojlel an uriferer
353 fl, SB in et> ,@. 316) -lattt ibutit)er SCtt } bagegen wiirbe, wenrt
bie SBotte latitefen -o/foA. '/iyo. J^e- ^ v ^"P^ ^At)5-V>
cine |)rabicattOif^e SBorfieflungSroeife fiattfihben. i So^anneS
faptina'mHdf) ntc^t ben spta'btcatbegriff to OKQX) &y1(.v&ev n
ter einen befonbeth 8Cct' bet SSotfleClung; urn benfelben on
bem (Subject auSjufagen^r wa bie ^ra'btcatbifc^e gorm be6
SnfinitioS ergeben roiftbe; , fonbern mifc: einenv;fct bet
BotjleHung umfpannt.et;ba6 ubject 'Jfya. X^tr^pi'! unb ben
^)ta'bica(begtiff/ ttJeldOet be&^alb ;in ^attrtbuttoet otm/ ; unb jttxit
in bet abiecttoif^en^otm be8 ^atttctptumSv ' mit;;bem ;@ub=
iiifammengefapt.etf^eintJ ,anj'biefelbe;ftgnificattte
ei flnbet ;jtc^) i auper)2 :go^ ;7
266 1 SoMI,* 29'' ; ~'' V, 5-
i'UgwfXivov^ ttnfr
in ^toeJcbet'j leper
tetfcftie'b (lattfinDct; ' biff; befit ttttributtoenf w##<o etn ;fubftaris
timft^et ^rfiticafbegttf (xvjo^ogigoTf) $u!frunb;legt.;^@pi
mito erfcfyeinfc alS ; -< eigentlicf/elS bjecfc : befr> fytitoyeiv; mfyt tier
Umflanb> //bap SefuS 6^rtflu im glcif^c gefomnren 1 -ifl*"/ fons
bcrn ibct iSBegtiff 7^oow -XiptbToi/y toelc^et ab?r jtKjKeufy ; 'at=
befltmmt wttb burc^ ben 3ufa^ -
^arin So^anncS 8S. 3 ben ganjen
griff) 1 welc^en er SS. 2 ols ben .(^egenflahb be roatyren
fenntntffeS' batgejlettt l>at^ mit bet fitrjen ^ormel o/toL vov
imebetgeben, weil ftc^ bie ttttrtbiittoe 35efiimmung ev
ijkv&pvtt babei ton felbfl erflef)t 5 be8blb :abet &
fc&etnt aud^ ; bte SCuSIegung, in welcfyer @oc in Dorangegangen
ifl (Jesurri Christum, i. e. Jesum qui dicitur Christus, non
modo mortalem hominem fuisse, sed etiam innumeris malis
et denique ipsi cruentae morti obnoxium), al8 ein SSetftop
gegen bie ft>tacf)(tc^e otm be8 apofloltfc^en @a^e6, inbem @os
cin iibecfe^t, ale ob bet Snfmitto &qlv&evat gefrfjrteben
mare. Stbgefe^n on ber grunbfal[d)en S5eflimmung be8 35es
gtif6 V G&QKi s'QyfG&cu if! feme Umfcfyreibting in f^ntafti*
fc^er :$tnf{(|ii;.ebenfO:ttn^a(t6<ir;-..-io{erbfe.i oon-Sfnbern (f. o.)
gegebene Ubetfe^ung: //bap SefuS, ber tm ^(etfd^e gefommene,
bet ^rtfl fei^i :2Ba meint aber> ber Stpoftel mit bem S(u8=
brtic! v ottQul EQ-^G&di^ (StnfHmmtg ^>aben aUe:SCu8ieger
SRomente anerfannt: erfilid^,' bap SefuS alS bet SftefjtaS
ovos)r jwettene bap er al6 waiter SWenf^ (sV, opM)
uorgefleUt roerbe. JDabet aber f^eiben ftd^ bie SCnff4)ten in
jwet iJauptflajfen, inbem bie (Sinen ba8 95efenntni6 r 'bap Sc*
fu6 ber 6^rijl fet (11,22. V,l) nur oerjle^n ffinnen im wefents
licfyen Sufammen^ange mit bem S5efenntni6, bap er ber @o^n
otteS :(IV, 15. V, 5) fei, bet tyon war, e^e er Siftenfcfy wurbe,
waljrenb bie Sfnbern metjr ober weniger befltmtnt fftrf) bn b:er
SBorauSfefcting letten lapen, weldje <Socin offen au6fprid)t,
inbem er bie S^effianita't, bag X()io;de> on bemienigen
bicirf, weJ[df)erMet^ bwrd^ v bte; eburt au6 ; t>er <3twgfraii
W2;'" : 2167
JDdfe'in empfing '(homo ille Jesus Nazarenus/ qui tune "demum
exstHit/ cum 'ex virgine; natu8>?st)i .?^ifyi$tf&&1ttftifl1&fo
beft'jn; b tbepfocjifdjeri 1 runbtfhfrfjauung iff bet rtefer #ege=
tifctye Sroiefpalt bet 9C8leget roefentlid) tnitbrttngty- 1 ! wcl^"cr
batiri b*m*>r bajj iba& jpx0#^ e> ffa^/ entro^cv wn ber
assumtio>;humanae naturae, bet incarnatio obcr on bet ctlh-
versatio in came, inter homines, in vera natura huihana
uerfianben wttb. @octn unb feint ei|le8ertt>tiiibteh^(6j)i=
ftoy', rottUS, @4Iic^ting; JRofenmiiM^t, @.'^.
Sange, ^) auluS) fiJnneh hiir bie lefetete Stn|t(^t uettreten,
wenn fte aticfy i jum Si)etl jebe genaiie @tf l^irung Detnletbcn,
n?ie @. . ; San g e unb ^) a u I u 6 , Pber ber gan jen ! 535t>tflH=
lung eine fd)tefe;9li4>tung geben><roie (S^tfcot), roeld)er in=
fc^reibt: 0i Jeslim pro Messia et Filio^Dei habet et-pro-
pterea doctrinam ejus lanquam diviham et coelestem confi-
tetur, unb bnn &He8 ' ( eid)t auf bie ddctrina fatten l&jjfc
^iejentgen SfuSleger bagegenv we(t()e nift ber i$ri|lologif^n
SSorauSfefeungt'beS S(pojlel6 ubereinflimmeh; fiJnnen on bets
felben au8 ba6 i'^o^rt* ev v^pit/ ebenfo gut con bW ctfn-
versatio in carne, b.fy. in -vera nattfi-a humana tJetjle^W (t>gl.
(Sfltu6>: Saiio)), penet, fiflrfe, be SGBette M. a.) al8 on
ber incarnatio ; > ifyrien ,bet Hegts bie 9Setfud)ung natje, > ehtniei
bet ba8 iv accQui gerobeju fiit sis o'px ju ne^men (?)ifcai
tor) ober njenigfieng mit einet getwipn Un(td)er()eit jft)ifd)en
ben beiben SSotfleHuugen ju fd)tt)anfen> urn eberi bie 5Borau6s
fefeung geltenb ju madjen , bap 6btijiu6 bebor er t
Sleifd) ober im leifd)e gef onimen fei, fd)on bagewefenV
lid) bei bem SSatei; al8 ewiger @o^n gewefen fei. Sn biefem
<Sinne ifl djaraftedflifd) bie (rflftrung on 4>unmu6: * um
venire in carne dicitur Jesus Christus, quando Aoyo? ex sua
velut arcana sede prbdiens assumta visibili carne se in ter-
ris manifestat, womtt @. @d)mibt, --S. Sange, SBengel u. a.
ju bergleidjen jtnb/ bet weldjen aflen cine ganj genaue @tf lfi=
tung beS jpbanneifd)en StuSbrurffi feljlt, wft^ehb ba8 Dorwie^
genbe Snteteffe ba^in gebt> bit g(Jttlid)e ^)rfieyiftenjrbe6 ,>im
obec //in ba8; gleifd)^ @ef ommenen ff fijufleaeri.
268 1 3oty,LH;f 29-Wn V, 5.
>Sogm&tf$.e
W sis
ii 80908' j
tern ;^eytaub'yMcf e .tbaburd)j jju; genftgen , ; \fucfye.n> -it>af ofte'
fete ganjej ID.ffenbarung be6 9J?citf4)9cwort)cnenviTO'SlctfS>e; be*
r orgfalttgcic alS ,t>ie ftr^Hc^cn SCuSleger , benen
gemeitic inn = be8;; a^ojloli^en^ :5(u8bru(f6 auS bcr ; Analogic
ber? .cfyrift fcfiflanb ;i ; ^aben biejcnigen btc SBortc bt6 . Solans
ne etwogen /; weti^e biefelben mtt i^rcn f^riftwtbttgeh ; SSors
(WSfekuttgen einjlimmtg madjen wottten. ; 93efonbct:S ; gilt bte8
on @ocin, au^> ; t>on tottuS. aBiflfommen iff tynen bie
rtc^tige, awd^ an -ainfetet tefle 'Mnjwcifel^afte ^ebeutung be6
\ Welches .- iibet^au|)t ubaS Sf\iffe.ten > t>onnge^tem ? b<:=
2So^. 10. So^. I,r7; 5^43.^10/8. ^2 ^)etr. 3'; '31
i 18. 17, 11. 24, 5. tjgl./Sacfe.^e^cttc^u.a.).
tg ift fewer bie i it>on'; @ o c t n unb j r of i u 8 in Ubeteih=
fijmmung mit; ejltuS, (Sato'By- 8ticfc^-;bfe aBHtc^u. a.
gegebene (Srflatungnbcvr^)r^ofitton ie^beten^tnn^V/Gibutrf)
f auSgebtudf t mirb unb roelc^c , nid^t un|)affenb burtf) > curri
vwerben, .fann (gU ISot: 4> 21.< ^
;3i)a6 sy bejcic^nct nfimHtf> fetnei;
beutung gemfip fetyt ^uftg; baSjentgc / womit [emahb ^befletbet
ober au6gei;ujlet ; evfcfyeint , (oglv SB in e t> r @. 367); @o" wirtv
.; 7, 15; on einem e^ead-at 'sv svdvffuoiv gerebet' unb
. 9>i 25 ; ,b cm ^o^en^ttejtet; f cin slsQy^G&tti fig T*'ciyia$v
io) jugefd)tteben. <inj^ oerFe^rt i^^ober bie
@ocin aufgebrad^te (Stflflvung be- S(u6bvudf8 isa$y!ti&t
weld()em tm fc^teienben 9Btberft)tud) i.gegen; btei; Stndogte nbe*
(Sic^nft (1 Stm; -3 X ; 16) /ube^aupt/ inSbefonberc bet jofyanneU
fc^en (Sab. 1, ,14), ber htebtige, 5 leibenStJoHe ; 3uftdnb' beS* 8e=
ben8 6f)rtf}t,x.tDei^e8 iibrigen8 al8 : etn gemein menfrfjH
au8gef^t wtrb; - bejetd^neti fein foil. - > @ o ct n befd^reibt;
ben,, inn be&? iofyiwnetfcfyen S5efenntm|fe8 : Jesum /Gtiristum, ;
ic e. Jesuiii j qui'rdicitnr ^hristtis^^hon modo mortalem '.^hor
minem fiiisse ., nsed> etiaim^;innumerfe imalis 'et deniqiie '
criieiita ihorti j obiibxium ; i'uhfr'XS * o t i tt (to --feon J
pompaefr!6xerciti&us>j^sed>'in^^
queiimalis-aa* postretM^
baf bie&ibet iob/anneiffye 7 ' inri be8'S(u8t>tUif6 ! aa^' fW'
toebet o ci n y weltfjet - f fi^ ; iergcbKd(j ; auf ^tten s rtie'
2 / .14j. 5, 7 bccuftj nocfy rotiug, 'ttJcI^w-'-'iiucl) |^r ju tcm
^cbrfiifc^cn 'pradjgebtaucfye fetnc 3uflucf)f : 'mmmtv : erbr&y)t. :i : *
-C JDcn wa^tcn '@tnn bieS ^oftel^^abcn Me ftc^Hef)en'Sfii^
leget, tm tid()tigcn Mattel i^teS <Iauben8 urtglci^-' bepct g'cirof=
fen, at8 @ o cin; obwobj -btefer ; tie frta^ii^e orm
ait8tt>eij! (ogl. '1 !.' 42^3. SKatt 16/16fi'.)/gej)t
nad(> gob, anne6 auf .//Sefum Gfy ttftum, ben im- SIetfd()e gefonts
menen", b. ^. auf ben ^efunv g^ijiitm (III, 23.' ( Iy 3), welcfjer
al8; n?ic!iidf)et SO'ienf^) -auf @tben gelebtyi'gele^rt unb getoirft
bat. 1 inn b,at bteS attes Mr bann> 'foenn bte witHtdde 59?enfc^s
b,ett btefeS 3efu6 ^ctftuS eine anbete SBotauSfe^uhg' tyat, alS
bte gemetne aRen^eit iebefi Sfnbern; bet -Stetf^ ; ift, j nd'thUc^
wenn ber-im gleifc^e ecfc^tenene bift- ! <Sob;h otteS til'(in, 23);
n)eic()e in ba8 gleifcfy geFommen, ^leifc^ gewiotben^tfl, um
batnait) f m^'Sleifcfye j ; f ommen obet ; al6 SIetfd(>
>)te SBotte '^i> irae ^Av^T
nitr 'duf bte conversatio Jesu : Ghristi in : vera ha-
tura > humana ' f e^eh ! abet f elbjluerfla'nbHi^ ' b te'^ incarhatio vti&
au W$$& 'So^'lj'l fltl), iSDaf biefe lefetew felbft mc()t mit
bent; Sfiiebtucfe' ^ a(>k/ ^%t$&w gemetht a tf!; wtrb au^ ba*
Si)r|leaung ' in bet
-bie ! @ac^e an 1 'jidd-/ i
gtiffe ! 'na^y in !! jeitlofet J S^ni btttgefteHt, etrie 9Crifd)auung6s
njeife, wiWft,$ty- fiit ' ba'6 1 einjelne, ; beflimmte gactum* bet ;; ei
burt"-6b;tifli nitfjt ; "eighet, o^ ! abet fiit ben ganjeh SSettaiif
be8%itlli : ^en ;i 8ebeh Gityttjft ini ^leifd^e. ; S(n urtfetet'@teffe
fcfytetbt- Sob.'ditiieS baS- ^atticipium ' $p>tfectt 5 ; an j einet bttttin
tette : (V;6) ^at et-bw^ottjl. 11 Sic 1 le'^e-tet' btet r -gtei^ be*
tec^tigten SSotjlettun'g8h>etf<in iff bi)h bet eiften 1 <2'-Sofy. 7) ath
Uf 12SN& tV, 5.
ber
er, @. 24.7) i
aSottenbeten'
n fottn),al)tqtt) tul)t bra SBir! famf eit (Sfyrtfti fitr utt6 unt>, unfet
laubcn an i^n ..fljif, bcrj^atfac^e, tap ct im; gtejfc^c^gelebt tjat;
gefomtjjencn faflt x bemnac^ wef^ntUrf) ;jufam.mcn mit
tem, aSef.enntniS/; ^,a| S?f^ bee (Sfyrtfl o
ptte8 fd (II, 22. ^:III^23. IV, 15. V, 1. 5, ID. 13.
1, 12. 6, 40. 47, a, 24, 20, 31^j unt t>ie8 SSefcnntntS,
fen inn in fcen tt?rfc^jlE)encn gapungcn (ttgl. 1 6or. 12, 3)
roefentlit^ berfel&? if}, bebingt aflein bic 3ugct)iJngf cit ju (S^rtfio,
bie ^eiln^m? an b;em cwtgen fieben, btc @pburt au6 ott.
^cgen t>ci SSort; nb g?gen ben <^inn b?S S(poflel8 ijl e6,
wcnn Sfugujltti, BebA : nb bte, (Snec&eir bic aQgemeine
^ultigf eit ,be? jp^anneifd^e.n Slegel baburd^ fefljujletteit tneinen,
bajj ^ jte neben ^ bem i^efenntniS beSiSKunbeS .auc^ baS:S5efennt=
ni8 beejjeiligen SBanbelS mfle^n (ogl, @. 263). Sfcodj we*
ntger betec^ttgt tfl bte, S5e,mevfung be6 (Sfltyf, melc^er bem
Sinwanbe, ba| 3 ja auc^i Cut&er, GJsajtoin unb anbere Sefe.et (S^cU
fiiim befennfenv, entgegnet: bte J8Jp*te be So^anneS feUn nur
auf $e$w feiner Sett annjenbbar, gegentpfirtjg butfe man etwa
S5efenntni6 ,t)pn bem Stbenbma^le al6 ^tttetium , anfe()n.
SSejJimmung be^. Sp^attncS tjl ;1 tt)eit genug, . urn; aUe bte
ie.nigett ju ujnfpanjten,; wlfye im wtrf^ern laubjen^n ! ^ri-
flitm ; i^n,, {ben; |>jei^nb /; .ergmffen fyab,efl; t?nb , , wie .91 e q n b e v
in tteflic^er .riftneicung an ^pb,, |5, 1 .fll, fagt, r jgtei^, 9teben
bem ^ey^vd8 H ibem lebe ! n]bigen,^injj i pj^ey f|npei^eib,t s ftnb;- unb
in bet jaSe-rbin^mg mit , itjm ,fprtnj^;e)^%gerei^igi; -wetb^n;} bie
gprmM bee ?^a|itel8 ; tft ;^bei? AK^, eng - ;
ftum, > ben wiffletfti)* etffyienww P&n otte, ; , jum ; lueU
unb jutn pnbe tt>re8 |>eil^B ^ modern,
lid) umfipannt (ogl. fiut^et II, <2?#ener u. aO^
ober, JBtbet.d[)riftIid(]i,e qfeer ab
bet
futje
au& 58. -.-2 ujte na'fyete j SSejiefyung, welcfce butcf) bier SSatiante
v.'Iqo. Xgifffov & ouQvl S^V&OT tic^ttg dngegcticn ifij
taf abet SoHn<:S bic: pottc former ntc^t ticbe.^olt (ogU I,
8f(l. II, 33), fonbcrn nuv fc^tctbt o /i^jo^oA. TOV '/^oow,
tjl gcwif ntc^t cine blop ftyUjlifc&e IRMjic^t, fonbetn jctgt an,
baf btc Seugnung bcS //im S^tf<^e efommenen' 7 cine Scugs
nung />3efu" tft/ obct ben ganjen S^rtfluS befetttgt. 5D6 lv
oael &y).v&vat ifl dn fo wcfentli^cS SRoment in bem
(^riflltdjen lauben an ben bejlimmten Sefu8 ^nfluS> bap
wet jenc leugnet ba anje etltert. omit ^abch rotr auct)
an imfew ^tefle, wic II, 22. 23, nid^t fowjo^l etne d(>araFte=
rtfltfc^e <ScfyUb wing bet anttc^rifllicgcn Srtle^e, al6 oiclme^t
em im UDllen 25en)uptfein bet jtegteicfyen unb feltg mac^enben
2BaMeit gefa'ateS Uttyeit tibet bic fifige , roelcfte; baS S5tanb=
mat ifyte teuffif^en UtfptungB an bet time ttd'gt, ba fie
ben tunb atteS .fjeUeS, ben witflic^en S,?fuS (.fytijhi$ (1, 1 fit.),
leughet. J)ic StHe^tcn, roclc^e So^anneg pt SCugen ^>at, (tnb
gnojlifc^ct, nnb, jwat bofctifctjet Sftt (ogl. S3b. I @. XCH f,)j
ba& jeigt bie SS. .2 ge,gebene unb aud) ffit SS. 3 ; gftltige SSe?
flimmung ty OKQKI ;cA^. (ygl, bie tiecfyen, SCuguflin ,
aSeba, 9lvcfU, 4w^;c , o. a.), elcugnct wetb.cn (aStflcf?
n,e t) f ann^ beS^a^ bje S5ejte(>ung unfetet @feUe auf ben : >>=
lettSm^ttS n,i^ti ^l abet tnu| be&aupte^tt>ctb?n> bap bic
2B,ptte.; ^e6: ^o^nne^,, , tyelcfjet ben jbeftfm^ften >S.t^m:-l4wm
wnb fftt un nut ettqt^.en.|[^pt , nicfyt il.a.uten wie ,bte
etneS galfattuS/ wd^et ooflpnbig entnjitfdte:
fteme b^eg nofticiSmu6 ^d'ttc betiicfftc^tigcn tppUen. -
oijljrigenf -ifl bje-^tHfitting on; 25. 3 fc^pn, in bent;
II, 18 SSemctltcn t>paf!$nbtg ent^alten. ,SDet eijl be8
VO ed-ii T.O: TOI^ ttv^^xp. waf nut
linb SRa^et ^betfc|?n : //unb bieS , ; >baS S(Md)tbefennen/
ijl bie @ad;e be6 9C./0 ifl bet in ben Dielen Stnticgtiflen r al8
272 1 Sofc fl;l29o-iV, 5.
ben SScrla'ufew be8 eimJn, mtfy pf ft'ftftljjpBfr
fameoffttanifc^e eijl %p IBbt I : ''.f386^ -
ftmmen i fotti(ub ; cr 'bie-^<w ort? ;( tti 8 rn'fl 6^
@cfymib : t;><Sat\)in u. a. fyetttotgefyc
be* .'i^J e-i " i ' t^I. -S5t^ I @ ^32^ ' p^en n t>te '^ef^c ? ge|8
aug bcm, 4 Ii; 18:
etti'u^^ meinfeV beiin-' fd^^n t>o*f ?
tmJfrutjem.tlnterrt^trbeS SC^jletS- -(tf gfc SSbvI <^. 331).
: - : {fl-" btefer eljl 'be8^h
/i5A -|,-y <cSjtoafi* evv. y-itifi-f tiamHi^ %'etl bte t
ti^tiften, bie'^rd^^eteri bTefeS'^etfie'S, f($bh fc^t in bte SBett
augjgegangmfijtnb (SS. 1) ;; ittib in bet SBelt i^r SBefen treiben
(Uflt. JM8); ---"' ^:-.-::.:P: C^ .;.' f> :' f' > '=." -.'
- ^'-4j>->-SKtt ! a(>nlic^em 9lad)bruct"e rote? H, 24. 27 feine
Sefer anrebenb (t>/ie7g) !; fiettt betf St^ojlet btefe bert Sfhttc^tt=
jlen entgegen, ^unb fptidit i^nen, in roeld&en* oft tjl (b'gl: III,
24)v ; nicfyt nut bit @etn } au6 ! ott, fonbettf ati^ tien-fc^btt
etrungenen @ieg Met bte SCn'tf^r-iften Jit;' 1 benn ber in i^neri
ijl uhb' au8 betn jte geboreh ; jthbv ift- : g8^t !; W6 r atte : '(t>gl.
. ] 10/29) -unb iau8 feiner |>anb 15ft et ft^ ! nienianb- teu
, vifti gtfljjet, al bet in-bet iffielt ifl^ 1tl6 fret giitf
*(&&. II, 13. 15)/; befyen^eifl "itt beft'SCn'tic^tiflert
ffenbatt. ; Snbem >eV Sf^ojler in ifebteicfyem '
en 1 o^rauSfefet, bap feine ^ihbiein atte, an bie it fd()tetbt>
lli^fl. 13 fl; 19^24.^IVj 17% niiif ei;
jft^ben SfigfeH felbfl^M in 1 fret SBelt tfV
tffn'tl 1 ; 'W '*& V, ; 4^ 5)^^rurtV^ucj>^ie r Sfntic^tU
^ n roeid)en/ 16 b1^^inbefn T bet' f sBett ;1 (SB; 5/ ! ^f. 1II/B)/
bie
f a'nn -Urib fStt f a(fo mi't f; fri5t)H^em 'SWute bejlanben wecben/
betin " mttten r; tnt ^ampfe roif en ! bie iSihber ^otte, bap ;
xtft (ugl; (SciWin, 0lediVbet u. d.). ;
n rotber bie r w^ielen : |>feubbpfo^etm" % ! 1
frie'Battpt^
V,.43/ 273
be!enntni8, Welches 83. 2. 3 genannt ifl, >a8 Sefctete ifl t>on
alien SCuSlegetn anetfannt ,(gl. cfylicfyting, (Spifcoj), Sits
tfyet, @penet, $engel,,^icni, S3aumgattens(5tuftu8,
anbet u. a.)} ba6 (Stflete if! nur on benen nicfjt tecfyf ets
ftanben, roelcfye flatt be tid&ttgen eyte6 ^ert.x^xare v-
vovs tie felbfl in bet SSutgata unbcrcd^figte SeSavt vicistis
ewm btHigfen. |>icrau entrant tie falfc^e 6rflfirung bet
2t)ta: mundum, devincendo concupiscentiam (11,16), tint) tie
roemgfhnS con bet; SCnfd>auung6tt>etfe be So^anneS cAm\*
cfyenbe S)eutung bei Sfugujltn, SSeba unb ben f^fitern fa
SfaBlegetn, welrfje ba6 eum auf ben SCntidjrifl
ober ben etft be6 S(ntic^n|l6 (SirinuS,
@. a Sapibe) bejogen, babet aber rirfjtig an bie Ojfenbarung
beffelben in ben ielen Sfntic^rijien batten. ^ta8mu8, wel*
djer bie SiidEjtigfett bet SeSart MVTOVG erfannte, beutete biefe
tt)ot)l nut beSfyalb auf ben Antichristum et mundum, urn bet
ttabttionellen SeSatt bet 93 u I gat a m#a,lid)fi ju geniigen.
)a ^)etfectum i/4/<K^xar fann fo rcenig an unfetet fette
roie II, 13. 14 (ugl. So^). 16, 33) im @inne etneS gututumS
genommen (propter futuritionis certitudinem. (Sptfcop) unb
butd) potestis superare (SlofenmuUet} gl. @. . Sange,
6arpjo) ttriebetgegeben . wetben. SCud^ bie 25emerfung con
S. Sange, bap bie SSotjlettung bet SSetgangen|)ett jugleid^ bie
bet egenwatt unb bet Sufunft einfd)ltepe, giebt feine ftddete
(Stfld'tung. SDte d'ltetn StuSleget ^aben lein 93eben!en bet bet
petfecttfdjen gotm gefunben, unb nut etroa bemetft, bafl im
ta'uben bet teg bet ^inbet otteS betu^e (@. d^mibt).
Stm fotgfd'lttgjlen ^at ; Jfteanbet bie SSotflettung be8 8(^|lel
etld'utett. //S)et @ieg bet d)tiflUc^en SBa^>t^eit flbet ben anti=
c^tijilic^en Sttroafjn, fagt et, bet a!6 ^atfac^e in bet 3eit ftdj
entwicfeln witb, witb al6 etroa f^on ef^eneS in bem
S3enniftfein oon bet 5Kacl)t beffen, fut ben jte fd'mpfen unb
bet butc^ jte fd'mpft, beteitS ttotauSgenommen. S^t laube
muf bem 8auf bet ef^te wtaneilen. (Sben jeneS, baf
fte bie S{nti%t|len fcfyon beftegt ^aben, witb nut jut @tfd)eis
nung fommen/' JDie aJotfleHung be5 So^anneS ifl an unfes
II. 18
i M. H; 2ft v, 5.
te* @tefle infofetn etwaS ww bet II, 13. 14 etfd)ieben, ale
feott bet <s5ieg tibet ben Sftgen aud) fac&fd) geroonnen if!, nad)s
bem -We $inbet (SotteS an (SfytifUtm gfa'wbig gewotben ftnb,
roa^tenb bet @ieg bet< fattbtgen tibet tie Sf ntid)tifien , mit
benen gegeiwa'riig gefiritten n>itb, in bet SBitftidjfeit jtd> ale
em fottwafytenbet batjleKt. Sfttem bie8 letter e.SRpment wirb
felbjlttMfjlfinWt^ II, 13. 14 nic^t auSgef^lofen (ogl.b.I@.243) /
ie betm Sc|a/nne6 an einet a'^nlidjen (Stette (V, 4. 5) au8=
brSrfltd; |>ett>o4ebt, baf ber laube, welc^et ben @ieg iiber
bie SSeW gegebett ^at (vutvjaaaa) , au<^ fortroatytenb benfelben
@teg gewa'^tt (viwv)) unb in bem gegnwdtttgen ^am|)fe
wiber bie Sfntidjtifien tft infofetn bet @teg wttfKdE) fc^on ges
ttjonnen, al 6|)tiflu8 bie SGBeit unb t^ren gtitjkn mitlHct) be*
ftegtljat (2o^i. 16,33), fo bap jeber Sfngriff^ welc^en bet eifl
be& STnta^ti^ mad^t, fiit bie la'ubigen nur bie D^nmac^t
be8 gefd^lagenen geinbeg etweiji 5)ie8 ijl bet teale tunb
in bet ibealen 9Sotflettung8n)eife be 8 SCpojWS, nad|> welc^et et
ben in bet ^taft olte8 nod) fa'mpfenben la'ubigen felbjl
fdjon ben @icg jufd&teibt, weldjet ooh i|nen felbfl fortwa^renb
etrungen wkb, ftit fie abet tt>irltid) fi^on ettungen njotben if!,
fo bap. i^t eignet <Sieg nut bie- S^tfe^ung obet oufy bie $tte
etgnung unb bie Sfu&twthittg be8 @iege8 6^rifii ifl. ICet
@tunb abet, weS^alb ben -ftinfcetn oite6 bet @ieg iibet bie
SCnti^itiffcen jugefptodjen tettb, ijl bet: ovi-/./ffo SGTIV
o iv> vftlVf $ o . sv 1$, jfcoo/tijo. ^8 tta'gt ftit ben n>es
fenfUd)cn inn nid>t8 au8, b man bie SBotte 6 sv v/uv
einfarf) auf ,,.@)ptt^ bejieljt (bie ttedjen, (SfliuS, galoin,
SCt e,t;i;u &, @ d) ii cl> ti n g , 6p i f c o p , . SB e nf o u, 3 a ^ m an n,
be SB^tte , @ a n b e t u. a.) , obet bie (Sinwo^nung
genaite.? Don bet SJMttfyeilung be8 eifles ofteS j?etfie
cin, ^ifcatot, @. @d)mlbt, & gange, SRicfiH, Siirfe
u. a.), obet enblicfy con bem Seben 6|tifit in ben Jflubigen
etWatt (^yguflin, SSeba, totiuS, 6. a Safcibe u. a.).
.er acl;e nadj ftnb atte> btei S(nfd;auung8tt)eifett gleid)be
tigtj an unfetset @tette aben entfcfyeibeir tfyeilS, bte fd)atfe
f0nUd)e Safung (o.&> w/t.), t^eU8 bet egenfafe gegen ben,
ty 5v ; 375
wetc&er in ber SBelt if! (t>gl. II, 13. 14. 15. V, 19) b. '.&. ben
eufel, ben oft biefer SBelt (2 Sor. 4, 4), tyeilS bie burcfc
ben wettern unb ben engerrt Sufammenfyang getragene (5orre=
lation ber Borfhttungen, bap bie //la'ubigen au8 ott fmb"
unb bap , /ott in ben Iffubigen" tft (95. 4. 6. IE, 24. II,
29), fttr bie d'lteffe unb am meijhn erbreitete (Srfld'rung, na$
rodder ,/@ott e8 tft, bcffcn (ibct atteS cr^abenc tiJpc unb
SKac^t (gl. SoMO, 29. 2 6or. 2, 14) feincn ^tnbccn, in
bcncn er felbjl tft, ben <Sicg fiber ben Strgen unb feine &{&
net oerlet^t.
SS. 5. SDajTbie SCnttrf)ri|!en jut //SBelt", fofe.tn jte ba8
be& 3^eufe( tj!, ge^ilren, ^atte bet Sfyojlel fd>on am
Don 95. 4 angebeutetj je^t fj>nd[)t er bie6 Urt^etl bes
ftimmt au8 (avvol ex VQV Hooftov sialv) f wetl ^tertn
ber runb i^reft ungBttlidjen, antid^riflltd^en, weltlid^en IReben
(dia, tovio wfL) unb ber Sfufna^me, bie fte bei ber SBelt fin=
ben, liegt. @ie jtnb au8 ber SBelt (So^>. 8, 23), gleicfywie wir
au8 ott jtnb (ogl. 95. 6)5 in bem Sieic^e beS Sfrgen, beffen
eijl in i(>nen wirft/^at tyr |tttlid)e$ Seben feine Sluette unb
feine Storm. 5Dem Sufammen^ange gemfip tfl aber bet bem
(ufptud) be 2fyoftel avvoi SK T. xoa/e. thlv ntd^t an
roeltliclje Sitfle (II, 16) unb fleifd()li^e SSegterben ju benfen
rote @ocin unb rotiu (affectus habent, quales habet
mundus, i. e. pars longe maxima human! generis, amant
splendorem hujus vitae, opulentiam et voluptates) in ratios
nalif!tfd;em SSorurt^eil unb an bet in einfeitig erbaulid^em
Sntereffe t^un fonbern an bie Sfigen^aftigfeit, weld^e ber
SBelt unb ifyrem gfiirfien innewo^nt (Sofy. 8, 44) unb in ber
antic^riflifc^en Srrletyre ftc^ au8fpri4)t (II, 21. 22). 9lad) bie*
[er @eite ^in roenbet ber ?fpoflel foglei^i fein Urtfyeil: beS^alb,
fagt er, weil fte au8 ber SBelt jtnb, reben fie au8 ber SBelt
unb prt jie bie SBelt. S3eibe8,ergiebt ftcfy barauS, bap jte
au8 ber SBelt ftnb, 511 beibem geprt be8^>alb aud& baS did
TOVTO. @ie reben ba8, wa8 in i^nen ifl, ber Crt iljreS fttt*
lichen @ein8 gema'p (^^.12, 34), e TOV noofiov Aa-
, fte reben, weil fte ber eift be8 SCntic^rijlS treibt
18*
276 1 3o&. II; 29 ; ; V, 5.
. ; 3),.ba8iemge> wad bem (icffcn t>cr SBelt cigen ifl
8, 44), bte,Suge. >et SfuSbtutf ' iov xoa/tov ifl neben
AaAovar ebenfo tealijHfd) ju fajjen, tone neben bem eiaiv, unb
nut in biefem inne ftfnnen fete Umfcfyreibungen *>on SH v.
gelten, nrie fie wm Decume,ntu8 (T
wvvwv yvwftqe) f y *n to till 8 (mundi affectibus con-
gruentia), turn Sutler (ea quae mundus intelligit ac pro-
bat) t t>pn @. @ (f> m t b t (quae corruptus carnis humanae
sensus sentit, suggerit, probat, judicat ex suis principiis),
Don |)iinniu (doctrina humanitus inventa et ad mundi
captum accommodata) u. a. Qcgeben ftnb, Umfc^teibungen, in
tt)dc|>en atten ric^ttge SKomente entfyalten ftnb, wclc^c abet ba8
tm (Sonteyte 2Btct)tigf}e, nfimlic^ bic au8btiitfUct>e (A tovvo}
be8 x T. 6o/tov AaAotio* -auf ba6 ex T.
am wenigflen ^erDo^eben.
aber, wclrf)c au8 bet SBeW ftnb unb be6(alb au8 bet
9BeW teben, roetben auc() oon bet SGBelt ge^tt: i o o-
a/noe avfiav axouei. 5Die SSelt glaubt i^nen, nimmt
U)te 9iebe an (Saloin, @. cfymtbt, totiuS, @anbet),
eben weil biefelbe on bet SSelt Sttt ijl, ba8 innig IBetwanbfe
abet ftc^ anjie^t unb ffrf) Hebt (ogl. So^ 8/47. .37. 43. 18,
37). 9?ad(> bem efe^e bet etyifcben ^tifie, on wel^em au8
bet Styoflel am @(^lufe Don 95. 5 unb noct) f^a'tfet S3. 6
tebet (gl. 95b. I <5. 274) , mu^ alfo fiit bie la'ubigen fogat
bet S5eifall unb bet (Stfolg, weldE)en bie Sntic^tij!en bet bet
SBelt ftoben, etn ttofltetc^e8 3etd(>en fein,, bap jene Sugnet
wttfltd^ aiiS bet 2BeIt obet au8 bem Sftgen ftnb.
SS. 6. SBtt, fd'&tt bet Sfpoflel in fd()atfem egenfafce fott,
ftnb au6 ott; wet ott fennt, bet .^.fitt un8, roet nicfyt au8
pit ifl, bet ,^5tt un6 ntcfyt. 35et egenfa^ jwtfd(;en S5. 6
unb 85. 5 tft in betfelben SBeife matfttt (tj/tsls}, wie bet
egenfa^ eon 95. 4 (vjusis] ju 95. 3} c8 ftagt ftc^ abet, ob
auc^ biefelben ubjecfe- ben Sfnttc^ttflen entgegengefefet metben,
b. fy. ob bie communicattoe SRebe SS. 6 ben S())ojlel nebjl aden
la'ubigen (25. 7. I, 8 fl(. II, 1 ftt. Ill, 'l0.fn. u. f. n>.) urn*
lVJ 6: 277
fdjliefe (S. Sange, SitdFe), obet ob bet bem y/teis 95. 6 an
ben Styofiel felbfi unb an bte a'cfyfen Sefytet, fei e8 aHeiri (1*
tin, d. a Saptbe, GfHuS/ (tetiu6, |>unniu6, (Salo,
SSenfon, SRitfli, SSaumgattensGtufiuS), fei e8 roenigs
flenS t>ot$ug6tt>eife unb nut in roeitetet S3ejief>ung an bie fa'u=
bigen uber^aupt, twelve auc^ in tfym SBdfe al6 Setter iinb
^)riefier erfc^etnen (6al*>tn, ^cncr, @. d^mtbt), ju
tJcnfen fci. JDem (Sonteyt gcmfi^ Hegt tie (Sntfcfyeitung batin,
baf toon ben Ifiubigcn uberfyaupt fd^on 9S. 4 ba6 ^K row
&eov slvcti auSgcfagt unb auf ben ftegteidjen SBtberftanb ges
gen tie lugnenfdjen Secret bejogen warj e6 iufirbe alfo
eine blo|e SBtebet^oIung fetn / roenn 95. 6 nod) einmcil
ben laubtgen tm Sfttgemetnen gefagt wfitbe yjusig sx voi>
&eov sojLtev, tfyetls wiirbe eine Sncongruenj entfte^h, wenn
SS. 6 ben Ifiubigen iiber^au^t bdS XaXstv jugefdjrieben wfirbe,
n>elct)e8 bem AAy ber ^)feubopro^eten (85. 1. 5) entgegehs
fle^t, tt>fil;venb narf) bem Sufammen^ange ben Ifiubigen fibers
fyaupt ielmel)i: ba8 ^8ren auf bie niafyten Se^rer (S5. 6), ba8
^)riifen unb ba0 SSetwerfen bet falfd)en Scorer beigclegt wirb
(95.1. 4). SRit ben Sotten ^/fe ex -rov ^sou lo/iey' jleflt
alfo ber ^Sfyoflel, im fd^fitfflen egenfa^e 511 ben anticfyrifHicfyen
^)feubo^to^eten (uvvol t. HOO/UOV fialv. 95. 5) 7 fid) felbfl
unb bie gleid^ tfnn Sefum g^rijlum beFennenben (95/2) Setter
al8 folrf)e bat, n)elrf)e nii^t au6 bet SBelt, fonbetn au6 oft
finb, batum aud^ ni^t au6 bet 2BeU, fonbetn au6 (Soft, in
bem etfle otteS (95. 2), bem eifh bet 2BaHt (95. 6)
teben unb, nrie bie Sfnttdjtiflen oon bet SBelt, fo on benen
geptt roetben, in weid^en betfelbe eift otteS lebenbig iff,
roelcfye ott fenneh obet au8 o"tt finb.
9lacl) bem, tt>a8 ju II, 3 fit. HI, 1. 6 unb a'I)nlid)en (Siefe
len bemetft ifl, lann e8 nicfyt auffaKen, baf 3ol>anne8 bem
yivtooxwv tov &eov, tt>eld)et bie a'cfyten Septet ^6tt, ge
tabeju benjenigen entgegenfe^t, qc ov eoriv e* TOV
&sov, unb welc^et bemgema^ bie wa^te SSotfdjaft uetwttft.
S)a8 tfennen ofte8 tft eben ben ^inbetn ofte6, roeldje
au6 itym geboten wotben finb, etgen, weil e6 nut in bet
278 1 3o&. Hi 29 Y, 5.
lidjen SeberiSgemeinfdjaft mit ott jlattfinbet. JDe&fyalb ift bie
SSejlimmung sicut oportet, welcfye totiuS bem o ytvwotiwv
T. &. betfftgt, minbefienS flbetpfig, falfcfy abet bie SSefyaup*
tung -on @ocin, @d) lifting u. a;, baf? mit ymwoxsw T.
&. nut animi probitas et ftudium ea faciendi, quae Deo
prohantur bejeicfynet fei. 5itrd) btefc rfldtung ^jat man bie
ctjtotertgfeit bc8 ^araflelen @a^e8 pe ovx eovtv iv, vov
&9.0V--OV*. ditovei yf.Kv Wfen woHen, inbem man audj
bteS etv K TOV dew nid^t tm etgcntltd^en t>ottcn tnne
(eo modo, quo Christiani ex Deo sunl), fonbern uon ciner
gcwipen, fiit bie SCnna^me be (t)angeltum8 gihtfltgen ^iw-
anlage (esse hominem probum, recti et veri amantem.
oetjlanb. Sfud^ 8Me unb 9leanbcr (t)gl.
bet ^flanjung u, f. tt), 3. SCufl. II, 765) J>aben in glei=
inne etfiatt, inbem fte bag / e row &sov an
unferct teHc tt)tc Sofy. 8, 43. 47, 18, 37 t>on bem innctn
Sttebe, be* ben Sftenfcfyen ju oft jtefyc, als ber not&wenbts
gen unb immer witffamen SSotauSfe^ung fiir ba befonbere,
slvcti eu TOV &eov ttetflanben. @ie meinen,
tn bualiflifd)et: SCnfcfyauungSweife, wie mit
felb unb anbern a'^nHdjen ^rittf ern aud) b e SBette $fy au8=
brMt, eine folrf)e gottoerwanbte Staturanlage, ofyne welc^e
niemanb jur wtrfUd^en emeinfctyaft mit oft foinmen filnhe,
ftaft weld^et abet Jjeber W au6 ott @eienbe jut gld'ubtgen
Sfnna^me be ewtgen 8eben8 in (fytiflo ^ingejogen werbe, eis
nem ^etle bet SKenfcfyen jufd^retbe, einem anbern ^eile bas
gegen abfl>ted|)e. Sfbet mag man bte8 tm ^la'befltnatiantfc^en
@tnne 6alt)tn8, welder bie ati oft eienben mit ben
9fu8erwa'l)Iten tbentiftcirt, ober in bem betermtnijiifc^en tnne
bet anbech, ,eben genannten Sfu6leger Detfle^n, jebenfattg et*
fcfyeint bet b.em Sf^ojlel jugefc^ttebene >uaH8mu mit bet
logie bet @d()tift, auc> bet iofyannetfcfyen (II, 2. IV, 14.
1, 10 fll 29. 3, 16), in SBtbet^tuc^. SBie tfl abet bie 3lebe=
roeife be8 5Cpo|iel6 ju etfta'ten unb bie con' ben meiflen Cu8s
legetn nid[)t etnmal betii^tte @rf)tt>ietigfeit ju UJfen? (uf bet
ti^tigen put ifl, feinet lutfyetifcfyen SDenfatt gema'fi, @.
1 Sob. 1V^ 6. ; 279
cfomtbt, obwobl feme Sfnmerfting ju unfem tefle nicfyt
recfot pafit. @. djmrbt $ebt Don be* antibuaUfHfdjen,
fcb. rtftgemtffien SSorduSfefeung auS ; taf fetn SOtonfd) buwfc
eigne, rein ttatMtdje Cn!age jwrn lauben ijenetgt fei, .tap
welmefor aud) bet etjle SCnfang beS taubenS tthe naben=
gate be8 buril) baB SBort wirfenbcn giJttlid)en ciflc6 ftt,
welc^er in jebcm ?cnfdjen ba8 fIctfd)Hc^e SBiberflreben ju
tiberwinben frabe. Sn bicfem @mnc Ityvt @. ^nttbt:
Dicimus, eum ex Deo esse etDeum oognoscere, qui ve
ritati verboque divino praedicato et in se efficaci ad fidem
locum relinquit, ut operetur in ipso fidem, intellectum illu-
mine!, ad agnoscendum etiam contra rationis pugnam, quod
summa veritas it, Atque sic cognoscit Deum et ex Deo
est, qui pptius verbo Dei illuminanti, quam ration! aures
cordis praebet, unde terminative operatur veritatem Deum-
que vera fide agnoscit et a Deo regeneratur. Licebit hie
distinguere inter cognoscere Deum, ex Deo esse initia-
liter et consummative. Initialiter ex Deo est, >qui primis
motibus Spiritus Dei per verbum . effieacis non repugnat ex
ratione, sed sensum et gustum veritatis habet eoque duci-
tur, donee tandem ad plenam fidem perveniat. (Sbcn
biefeS anfdngUc^e @em auS ott, metnt @. (S^tntbt, fci an
unfem @tcUe tton So^anneS bcjeid^het, al8 bte erfic 2Btt0ung
ber gJttlid)en nabc, n>cld)e bcr Sftenfd) bur
^rcn bet tec^tcn Se^rc beroabren 4tnb'immer
men mufc, um jum rotten SBeftfee bet otte6finbfc^aft ju &
langen. S(n unferei: tette trip jebo^ bte6 atteS.mdjt ju,
weil (>ier bttS stout fa tov tieov, worm ber ooflje S5grift be6
yeyevvija&ai ex Tot; t9-ou (II, 29) wieberfHngf (g(. HI, 1.
6. 9. 10. 14. 19. 24. IV, 4. 13 u. f. .), nic^t ben SBeginn
bet otteSftnbfcfyaft, fonbern ben Doflen nabenflanb bem
bejetdjnet, roelctje in ber traft otteS ffi^ig ftnb, bte eijler
ju prftfen iinb bte 3rrgeifier ju tfberttrinben. flt bte
otteS, welc^e witfHc^ a6 ott geboren jlnb unb
//au8 ott jinb^ ijl baS glfiubtge ^5uen auf bte Setter, ivelcfye
ott teben 7 nicfjt minber ein Beufyen . tbwS @ein6 au6
280 1 3o$. II, 29 V, 5.
ba8 fyun bet etecfytigfeit unb bie Siebe ju ben
gletcfyroie auf bet anbetn cite biejenigen, welc&e
au bet SBelt obet au bem eufel jtnb, ficfy fenntltcf) macfyen
butcfy ba8 fmbigen, bu.tcfy 23tubetfyajl unb butcfy baS ^flten
auf folcfye Strieker, welcfye won bemfelben eifte be S(hti=
cfyrifiS getrieben ouS ber S&eit teben. SSon btefem teytmfipt-
gen tanbpuncte au8 erf^etnt alfo bie jwiefad^e 83ef)auj>tiwg
be8 5(poftel8 o|jne (Sc^roierigfeit: roer ott erfennt, wet ou6
oft gebowt ifl unb in bet emeinfd()aft mit ott at6 etn
^tnb otteg fte^t, bet ^5tt unS, unb: wet nid)t au8 ott tj^,
tt?et auS bet SBeit, ein ^inb be eitfel8 ifl, bet ptt uh8
nidjt. c^wtettget etfrf)etnt btefe Stnfdjauung be8 SofyanneS,
tt>enn baS dxoveiv, Welches eon bem sivai en tov &&ov
(obet ex -r^tr ctXy&slas HI, 19) ab^fingt, ntrfjt wte an unfetet
tette auf ben njo^lgegtftnbeten Suflanb bet otteSfittbfdjaff,
fonbetn auf bie beginnenbe Ghittwdfelung beffelben bejogen
wttb, rote W- 8, 43 f. $tet gilt tm 2BefentHd(>en bie &>
fta'tung on @. c^mibt, auf weld^e bet (Sonteyt felbfl begs
$alb :fft$tf, toeil bie Stebe be6 ^ettn an folcfye Suben getid[>tet
ijl, roeld^e ju glauben angefangen fatten (So^>. 8, 30. 31).
2n i^nen at alfo butrf) bie ^taft be8 gMtlid^en SBotte8 ba8
neue Seben au8 oft, ba8 //@ein au8 ott^, begonnen, abet
fte fielen wiebet ab unb benriefen nun butd^) .i^'t S^id^t^ten
auf ba8 weitete 2Bott 6^ttjli, ba^i fie bet SBelt an^ingen iinb
bei intern SSatet, bem Seufel, bleiben woKten. S^ie @teUe
Sofy. 18, 37 ifl abet me^t oon bet Sftt bet unfttgen, al8 bet
im oangeHum 8, 43 fit. ^tifiu8 fagt nic^t jum ^ilatu8:
roenn em Sftenfcfy feinet ttatiitltd^en JBefd^affen^ett nad(> <ui
bet SKa^eit ift> fo fiJmmt et ju mit unb nimmt bie on
mit bejeugfe aBabt&eit, n?eil f!e feinet eignen S^atut etrt)anbt
ifl, an; fonbetn bet |>ett fc^ilbett bie (Sigetttpmltcfyfett feineS
^nigtei^ee, ale eineS 0leic^e8 bet SBa^t^eit. 3c^ felbft fagt
et, bet ^iJnig biefeS IfteicfyeS, bin baju in bie SBelt gefommen,
bap id^> bie SBafytfyeit bejeuge unb fo mein SReid() gtfinbe, unb
bie Untett^anen meineS 0leid()e6 finb bemgema'fi nitfyt roie bie
Seute biefet SBelt, bie etwa mit ben SBaffen in bet ^anb fiit
V, 6. 281
tyren Jtflnig eintreten (85. 36), fonbern folcfye, ,/bie au6 bet
SBafyrfyeit finb". >iefe fyiiren mid^'btefe fennen mid) unb
folgen mir a!6 bie^einen (t>gl. 3oi 10, 4. 14). Sluf welc&e
SBeife bie -ttnterflfjanen dtyrifH fold&e geworben finb, roeld&e
//au8 bet SBatyrtyeit finb", fagt ber $>err bcm $pilatu8 jefet
nid&t (gl. So^). 1, 12. 3,6. 6, 44. 14, 6); cr befc^retbt mir,
wit bte einigen befd^affen ftnb (gl. al. 3, 7) unb nrie
btcfelben jlc^ batflettcn, nfimltrf) bap fie tyren ^iJnig ^firen.
Stbfc^ltefcnb, wie II, 26 unb HI, 10% fiigt be* Sfyoflel
nod[) ^)inju: ex TOVVOV yivwoxoftev TO nvsvfta fije
(xhij&sicts itcti TO nvsvfjta vys nhavys* S)te SBorte
ent^alten, te DccumcntuS fagt, glci^fam baS eniaygd-
yiofia be SSo^evgctjenben unb jtnb bcS^alb aurf) bon ba au6
leic^t ju oer|!e^n. Sn bet commiimcattoen 9iebe ytvwoMo/usv
fc^Hept be* SCpojlel fid) felbfl mit feinen fiefetn jufammen,
nad()bem in ben SSetfen, auf weld^e btefe (S^Iufworte ju*M=
ge^n, fowo^i con ben Sefecn (85. 1 fll.) al8 aiid() oon bem
Stpoftel unb ben i^m gleid^gefinnten Severn (jjjLisig SS. 6) bes
fonberS gerebet war. @o er^a'W aud^ baS TOV'TOV, weld^eS
bem V rovTft) 95. 2 entf^rtc^t, feine JBejte^ung. (S8 ge^t
EeinenfattS auf bie Stebe (S5. 7 fll.), wie @. . Cange meinte,
inbem er jugletcfj t>ermut^ete, baf bie Sfntic^riflen mand)erlet
SSerfolgungen gegen bie a'cfyten la'ubigen oeranldf t piten,
fonbern ofyne 3roeifel auf ben 85. 1 6 entwitfelten Unterfdjieb
jwifc^en bem eifle au6 ott unb bem eifte be8 S(ntidorifl8.
>ie SluSleger fcowanfert aber, ob oorjugSweife an baS 85. 5.
6 efagte ju benfen fei ober ob v ba8 e TOVTOV me^r auf ba8
SS. 2. 3 genannte ^riterium juritcfnwfe. SeneS tjl bie Sfnftc^t
oon irinu8 (quod nos coelestia ac divina, ipsi terrena ac
mundana doceant), 6. a fia^ibe, (SfliuS, (Salttin, |)un=
ni8, 6alo, rotiu8 (ex affectu illo circa aeterna et
circa mundana), @df)l testing (ex assensu et dissensu pro-
borum et improborum), SfJeanber (,/au8 bem ic^tungSpro*
ceffe") u. a. 5 narf) ber anbern @eite ^in ge^t bie SCuSlegung
on Sutler, <S. c^mibt, Opener, SSengel, Siicflli,
8 fide u. a. JDie tertgema'fe (Sntfc^eibung fftt biefe lefetere
282 1 Sofc-ll, 29 V, 5.
Slnjtcfyt Uegt battn, baf ntdjt nut unfet ex vowov bem V
TovTO) SS. 2 entfjwcfyt,* fonbetn auct) bcr Sfu8bru(f
auf S5. 1 fll v nid)t eigentlidj) aiif S3. 5. 6, jutMnwft.
fcaupt if* fB. 2, 3 ba8 fcefentlidje Merium bargefteUt/ *>on
roeldjem au6 bet wetter ^ecoottretehbe Untet;fd()teb 85. 5. 6 etft
ftc^ ergtebt. SSon felbfl oerjle^t jtc^ tibrigenS, bafj bie 8Sors
flettung on bem nvsvfta T. A^. unb i. nkdvys in ben
@d^lu^n)orten uon 58. 6 ebenfo roentg wte S3. 1 3 o&rie n?ei=
tereS in bie n ben begeiflerten Sefymn (TO atytee e%ov-
TUS nQoyyvimv a&wfjta vcL De cum en iu 8) umgefe^t roer*
ben barf, unb ba^ bie attributbtf^ert SBefltmmungen vys AT;-
Q-sicts unb T^fi nhttvrjs nidjt, mit ocin, im '^afftoif^en,
fonbern nur im acttDtfc^en @inne (spir. qui yeritatem docet,
errorem tradit. c^ltc^ttng) derflanben werben !finnen. 5)em
etfie b8 S(ntid)rtfl6 ifl eben bag nlavav eigen , welc^ee er
burd^ bte fallen ^.ro^eten, bte nXuviavTss , auSfu^tt (gl.
II, 26. 23oV8. 3of>. 7/12. 2 '-S^eff. 2, 11. 1 Sim. 4,.l).
58. 7. 'dyctnij'toi, Kyanaiftev aAA^Aovg, or 7; ciydnt} IK
vov &ov $aviv ai ?rg o dyanmv ex toil ^cov yeyev-
vvfiwi IAUI yivwatisi tov &sov,
95. 8. 'O'jLt$ dyandJv OVK eyvw vov &GOV , or to
aydnq soiiv.
8S. 9. *Ev TOVTW efpavsQw&y $ dydny TOV &wu k'v
ovi vov vlbv avTOV "tov fiovoyevy ctntatcihitev 6
sig vov v,oofji,ov , ivtx ^ow/^ev tit avfov.
9S. 10. 'Ev .toviu) eoTiv r t dyani] , ov% oft
nijffctftei> lov &sov, ?M oft avcos tfydnyo
vov viov avtov ihaaf.tov negt tiav u
SS. 11. 'dyanyTQt, ei ovfms o &eoe yyanyasv ^ag, ttctl
y/Liele oqjeihoftsv H^Aovff ayunuv.
2?. 12. Ssov ovdslg nwnoTe ted-eot'iut ' EKV ayctniuftsv
6 deos sv yplv ftevet mi y dyany avvov v
S3. 13. 'Mv VOVTW ywwanojuev oil iv aviy ftevojitsv x{ .
t *' '* f ' *^J5'A* *
6^ 'ij'MlVj'-Qfl KTO1/ yiT.&vfA'&lOG ttf 70t^ i (/C;lH>Xfi*' 7^
. IV, * 2i. 283
S5. 14. Kal wiueie Ts&cifi8&a Kal ftaQTvgov/Liev OTI 6
nttTyQ aneoTahxev TOV vlov owTyga TOV xooftov.
85. '.15. "Og av ojuohoyqay on 'Iqoovs &QTIV 6 vide TOV
&sov , o &GOS sv. ctvvto fierei ttctl
35. 16. Kai rifAsig eyvwitufASV xcti
ayunyv yv s'y^i o &BQS sv ijfilv' 6 &eds ayant] foviv,
xai o fisvfov ev lij ctydnij ev 1$ -d-sip (Jtivei xi o
S3. 17. *Ev TovTtp isi&siwitti y ayan 1 )] f.te&' yftdiir, I'va
ittV tywftev ev ty yfifQtt ffje gloe<ag, tnt xa^wc 1
SGTIV xi yfiels sofikv iv fta ttoafHp fovita.
SS. 18. $6/Jofi ov s'aTtv Iv ty uydny, aAA* ^ rcAe/a
ovt 6
'tyei.'-'-o &' (pofiotiftsvog ov leTefai'wTai ev vy aydny.
35. 19. 'Hftsle ayanwftsVf oft KVTOG ngwrog yyanyaev
S3. 20. 'Eav vis ei'ny OTI dyanu TOV faov, *ai TOV
udetyov ttVTOi> jLtioij, ifjevaiys eoTtV'.d yap juq ccyanoiv
TOV adeXyov avToii ov (OQCMEV, TOV &eov ov. oujj w-r
QCM6V nine dvvttTut ayunav ;
25. 21. Kctl TctVTyv TVJV svTohyv s%0{iev an KVTOV, i'va
6 ayanwv TOV &eov uyunoi xal TOV adf.hq>ov avrov.
SScbeiifcnbc SSanantcn ju biefem SSeyte, mil^nwn bef'
8ai^mannfd)en (Sbition nutr 85. 19. 20 abroet^t, ftnben flcfy
ntc^t. S5. 7 ^at fret (Sobey A ^tnter ayanmv ben Sufafe
TOV &tbv, weic^et wic bic ^nli^en Suffice -as. 19. Ill, 14.
16 ju beurt^etlen ifl. 85. 8. S(n|latt bet ttt^tigcn burrf)
B gefcfytifcten unb attgcmein gcbtfltgten Scart e'yvw $at A
ncbji dnigen SKinuSfcln unb bcm @9tct bie gorm
roelcfye au8 S5. 7 jlammt. (Simge unbcbeutenbe Scugcn
fi'yvwxe* gefdjtieben (ogl. n, 3. 4. 13. ffl, 6). S5. 10.
SDie SSariante ettsivos bci A, anflatt bet burd) B Vulg. . a.
wo^l bejcugten Accept a UVTOQ iji bcm JM<mnetfc&en @pradj=
gcbrauc^>e juwtbet .(gI.II, 6. Ill, 3. 7. 16. IV, 17). 25. 12.
>te djlupwortc, welcfye in ber Dlcccpta unb bet ben filtetn
@bttoten lauten TfiTfiA. ^orir &v ypiv ftnb entweber nadj B
284 1 Soty. II, 29 V, 5.
ju orbnen VMS),, sv yfriv eoiiv, ober einfacfyer unb ber SBetfc
be8 So&anneS (I, 5. 8. II, 4. 5 u. a. f.) gemafer fV ^/>
*A.. sot., rote A Vulg. wnb anbere Seugen (ttgl. 8)1 a ft fyfi i)
fyaben. 95, 13. SCnjlatt ber on B bejeugten unb in aU
ten (Sbttionen gfbttttgten SeSart dsdmitev ftnbet .ftcfy bei A
bie auS III, 24 entente gorm e'dowev. >e6gleicf)en mup
S3. 14 bte ^orm e>o/ie^ bet A (gl. I, 1) ^ttitet ber
gotm T^a/^^/ n>elrf;e au6 B in aHe (Sbb. iibergegans
gen iff, juriicffJe^n. >aS ^erfectum ij! wie bie gleic^en Setts
fotmen I, 1 3 ju beurt^eUen. S5. 15. @tatt o/toAo-
yyo'y (A Vulg. Rec. (Sbb.) 1)at wieberum ber (Sob. A bie
(Stletdjterung o/uoXoyij. 9ltc()tiget; abet al8 ber a8 SB. 2 ents
nommene SfuSbrutf 'Iqoovg XQIQVOG -bet B tfl bte etnfarf>e
fieSart 'lyaovs bet A, bte ftc^ aud^ in ber SSulgata iinb in
ben (Sbttionen ftnbet. ^aiim nennenSwert^ tfl bie SSariante
XVQIOS bei unbebeutenben Seitgen. 35. 16. Sfnjiatt ns-
yciGTsvua/ufv, ber reciptrten SeSart be 6ob. B unb ber
SSulgata, -^at'A nebjl einigen gerihgern 3eugen bte
ternbe SSartante ntoieuonev, welcfye aud^ in einigen
fcforiften ber SSulgata auSgebritcft ift.' Cm @^lufe fe^It
o &. Iv avfoi ba /te*'^ bei A unb in ber SSuTgafaj
jl eS ntrfjt niir bet ^ir^enoatern, fonbern aud& bet B
unb in untergeorbneten ^anbfdjriften. 5Die biforen folgen
bem (Sob. A 5 mit 9lec^t (ogl. Ill, 24), ba bie abftrfjtUc^e |>ih=
jufflgung watjrfc^etnltc^er tfl, al6 bte SBeglafung. 8S. 17.
JDer Sufafc Dei in ber SSulgata ijl eine grunbtofe rfifirung
on y ay any. jDie armentfc^e SSerfton erg^njt amov.
Sinige unbebetitehbe 3igen bet Wlattfyai fud(>en bte eyegetis
fd>e djwierigfett babtirct) ju Jieben/ ba^ fie justf yjuwv
roegtafien. S3. 19. .fjinter yfteis ^at Sac^mann aitS A
unb ber SSulgata etn ovv aufgenommen, we^e rirf)tiger in
ber Sftecepta unb ben metften (Sbittonen fe^lt. SDafc ovv,
gegen welc^eS 6ob. B jeugt, ijl etn Snferprefament .(gl. II,
24). @d()on oon 23 en gel t>ern?orfen ifl baS avvbv ^inter
c? j/ 77, wpev, tt)eidf)e6 bem Seiigriijfe t>on AB juwibetin ber
SJlecepto ftet)t. 66 ftnbet ftd^ aud^ ber gfeicfybebeutenbe Sfe-
.1' 3o$.->IV, 7 21. -285
.<j9hs6tr.-~.).ie a'tljtoptfcfye SSerfton &at fogar nos in-
vicem et Deum fytnjugefiigt. SCnjlatt ber SeSart avzog
(Sob. B), roelcfye Me cittern (Sbitionen natty bee SRecepta ge=
ben, fyat 8ad)mann o #og gefdjrieben, cine rid&tige (Srs
fld'rung, welcfye fid) fd&on bei A tint in be* SSufgata ftnbet
(gt. SB. 21). J)ie SSanante ngwvov, jlatt re>wTog, ifl
ntctyt etnmal gut bejeugt. SS. 20. 3n fetner fleinen SCuS*
gabe tyielt Sad()mann bte rectptcte "SeSatrt yiwg ^uVaT< ay.
(A Vulg.) .fejl.j in bet grofen.(Sbition fctyrieb er, nad(> ob B,
ov $vv. Sfber ba ndos tyat bte Stnalogte on III, 17 f fir
ftd^, unb bie ^legation ben SSerbactyt gegen ftcfy, bap man bem
ov% laJQctK. entfpredfjenb ov dvv. gefctyneben fyabe. 85.21.
in B. 19 ^at man anjlatt -an UVTOV (B Vulg. Rec.
dnq fov &sov (A unb gufe ^anbfd)tiffen ber SSul*
gata) geftytieben.
J)er ganje Stbfctynitt 58. 721 nrirb offenbar burd) eine
!>au:j>tab{id)t, bte m^fe^lung ber fitebe, in ftcfy jufammenges
fatten unb mit ben erf!en SSerfen beg folgenben EapitelS er=
bunben } jweifeityaft aber ijl e8 ben SCuSlegern erfctyienen, ob
unb wte bie 8SSS. 721 mit S3. 16 in SSerbinbung ftetyen.
@. @ctymtbt leugnet bie8 auSbrficflicty unb la'fit mit SS. 7
einen neuen SfptjoriSmu^ beffen |)aupttnt)a(t in ben erfien
SBorten be8 9Serfe6 tyingefleflt fei, beginnen. JDte meiflen SCufis
teger (gl. fdjon bie.riectyen unb SCugujlin) (tnb berfel=
ben Stojtcfyt, inbem jte urttjeilen, bap SotyanneS, nactybem er
S3. 1 6. oon bem rectyten lauben gerebet/ mit S3. 7 ft^
wieber ju ber djriflUctyen ^aupttugenb wenbe, ober //ju feinem
jtttltc^en Xtyema" (b e SB e tt e), jur //SCnwenbung auf ba8 Seben^
(Sleanber) jurficffe&re. Slatye lag e6 babei, an ben inners
Uc^en Sufammen^ang ber beiben Ixwptftiicfe tm djrifttidjen Se=
ben ju.ermnern> wic fdjon @ocin bte tacita ratio ber S3. 7
etngefutyrten (Srma^nung in ber nofyroenbigen Sufammengeps
rigfeit oon lauben an ^ri|iu8 unb etyprfam gegen feine
ebote ftnbet (ogl. Sticf e ju S3. 1. anber). iiberfe^n n>irb
aber bet atten biefen Sfnbeutungen, baf 3o^anne3 felbjl einen
organifd^en Sufammen^ang oon S3. 721 einmal mit S3. 16
86 1 2M>. 11, 29 ~ V, 5.
babutd) matfitt, baf et 85. 911 unb 58. 14. 15 mitten in
tier (Smpfebjung bet giebe auf ; bte (Stfcfyeinung (Sfytijft unb ben
lauben an i&n jurticfgtetft unb unfete 8iebe auSbtMltd) auf
btteS Siebe in Qtytulo gtiinbet. $etnet barf nicf)t unbeacfytet
bleiben, bap bet ganje 2tbfd)nitt 95.7 21 ein'e d'tynUd&e @tek
lung ju betn jweiten |>auptt^eUe be6 S5nefe unb ju bem
Sterna beffetben (II, 29) l^at, wie im etjien SStieft^eile (1, 5 fit.)
bem Sftfd&nitte.n, 6-fH. jufam. Sene8 ^tfle ijl on SSengel
tyenwrgefyoben, tpel^et bie StHa'tung oon 85. .7 einlettet: Ex
ea ipsa doctrina, quam modo defendit, nuric adhortationem
ad amorem educit. 93 en gel beruft ftd^ babet auf SS. 9$ er
^a'tte au^ .SB. 14, 15 anite^n miipen, eine tette, bie fo be=
jet^nenb fiir ben oon So^anneS gebg^ten 3ufammen|>ang
jiwfcfyen unferm lauben an ben im ftletffyt erf4)ienenen @o^)n
@otte6 unb unferer fitebe tj!, bap bie SfuSleger, weld^e biefen
lebenbtgen Sufammenfyang nifyt red)t etfannt f)aben, gerabe
b/iet; me&i; ober tpentger ratios erfcfyeinen. @ocin j. SB. bes
fennt au^riidf litf) , bap e8 fe^r fd&roierig fet u er^d'ten, wte
auf t>en <Sa| SS. 14 fomme, unb be SBette
bap er 9S. 13--16 fttt eine ,,f(eine Sfbf^we
ecfla'tt, in welcfyet: Sol)a:nne //bie $b,atfac^e bet Dffenbatung
bet Siebe ,otte in fetnem o^ne .S3. 9 al ; ba6 (gefd)id)t=
Ii4>e) ^rinci^ bet ^tillt^en Siebe barfhtte. Sn bet
niad)t ftrf) alfa bet be.SEette bet^tid^tige 3ufammen^>ang
f^en bem SS. 7-^-21 befyanbetten //ftttU^en Sl^ema" unb bem
S5. 1 6 e^firterten Jaubenggtunbe on felbfl geltenb. SSaS
abet ben roeitetn 3,ufamm ; en^ang be (bfdjmtt 83. 721 mit
bem ganjen jwetten JBneft^eUe anlangt r fo ftnbetftrf) bet Surf e
eine treffenbe S5emetfun.q mit wdfytt et unwittffl^tlidf) auf
b.a8 on ii>m fonft -nid^t anetfannte, audj fyiet nid^t beflimmt
angejogene |>au^ttb,ema II, 29 jururfweijl. ,/>ie ^inbfdjaft
otteS,. fagt er ju S3. 7, ba SK vov &sov yevwtj&vivcti, be
f^eb,t in bet butcfy bie d^tiflHdje .rfenntniS on o'tt etmits
telten ^nHdjfett mit o.tt. SfJ nun nadj d;tiflHd;et )ffens
batuns ,'H6 S^efeni, otteS bie 8iebe, unb bie Btebe au6 ott,
fo ..frlftt, baf roet .ott etfennt unb au t^m geboren ift, bie.
V, 7v '287
SNfiber Itebt, unb umgefefyrt, met bte Siebe fibt, ou8 ott
geboren tjl.unb U;n crfennt.^ .Surfc beatcift bie& ailed unter
ba6 nacfy Jfttcf It befitmmte Sterna HI, 23. 24; in wcte^cm tie
beibenr|>a.uptmomerite beS d)ttfllid)e fiebeng, namlirf) ber laube
on Sefum, e&rtfhtm (IV, 1-6) tin* bie S3ruberlteb,e (85. 7 21)
furj jttfammengcfapt feicn, Staetn HI, 23. 24 ifl nic&t ta6
Sterna ter von IV, 1 an folgenben 6riJrtwung unb ntd)t auf
III, 23. 24--|U# ber m^nitt .IV, 7 fli. jutMj fonbctn wtc
III, 23. 24, im unmittelboren Sufammcn^onge mtt HI, 19 fll.
auf bem tiinbfa|c II, 29 rutyt (ogl. bef. Ill, 19 mtt II, 29),
fo bejte^t jt$ aud[) .ber Stbfc^mtt'IV, 7-r21 mtt fcincr auf ben
IV, 1 6 bargelegten laubenSgrunb geflu^ten (S3. 9. 10. 11.
14. 15) ^)avallefe auf ben $auptfafc H, 29, welder ben gan=
jen jwetten SE^etl beS SSnefeS (bis V, 5) be^eicrfc^t,
Seutltcfy angejeigt ijl bte8 fogleid^ SS. 7, TOO ba6 e
ysyevvyTai au8bi:(t(IUct) ben ruttbbegtff *>on H, 29. wieber=
I)olt. . Ietd)ix)ic namlid) bte ered)tigfctt iibetfyaupt ben //auS
ott eborenen/' gejiemt, weil ott, au8 bem fte geboren
ftnb, gerec^t tfl (II, 29 HI, 10), fo- muf aud) inbefonbere
bte fitebe ben //au8 ott eborenen" etgent^fimlid) fein (gl.
Ill, 10), soeit ott, auMem fte geboren pnb, Stebe ifl (IV,
8. . 16) , n>etl bte Stebe //auS oft" iff (85. 7). (Srfannt aber
un.tr gelernt |)aben h?tr bte Siebe nur in 6^rtj!o, bent im gleis
f<^e erfdfn'enenen (So^ne otteS, bemfelben, burc^ welcfyen n>ir
im lauben ^tinber otteS geroorben ftnbj aifo nut auf bem
recfyten {auben an btefen (Sfyrtfhtf berufyt unfere ganje ot=
te6ftnbfd[)aft unb bte (Swetfung terfelben fowo^l in ber @e=
red^tigfeit! itber^aupt (dll, 3 fll.), alS aucfy tnbefonbere in ber
aSruberltebe (IV, 7 fit.). @o fann benn ber Styofiel V, 1 fll.
abfd)ltepenb ben; lauben an Sefum (Sfyttflum unb bte Stebe
ju ben gletc^fallS auS ott geborenen SBrubern al bte betben
unjevtvennlid)en (t>gl: III, 23) SOfcrfmale ber i^tnber otteS
^infletten.
85. 7. et bem SCnfange be neuen ebanfengange
brflngt ftdj bte Irebeootte SCnrebe 'dyanyvoi (j>gl. 85. 1)
urn 'fo natudid)er ^eroor, roetl ba |>erj beg 9(^oflel8 felbft
288 1 30> H, 29 V, 5.
tiott jfl on ber fyeiligen Siebe, mtt welc^ei: cr nriff bap fetne
5inblein einanber umfapen fotten. (fr feibff madjt tynen bie
gtebeSgcmcmfrfjaft fuflbar (ugl. 85. 11), in roeicfyer, aUe au8
Ott ebotenen mit etnanber jlcljn. S)tc otrtngcflctttc 6rs
mafyrtung dyariwfAsv w'AAifAovg totrt abet fogletd^, im
SRficfbltcf auf ben -..^auptfoi II, 29, auf ben ttcffjcn runb ge s
fiii^t: OT< $ ay cinq ex TOV &eov iavl'v',' bcnn I)ierttu8
folgt won felbjl bie Sfnwcnbung , welrfje baS jwette Hieb be6
begrttnbenben <Safce tttad^t: wai 7fg o dyctriwv SK TO.V
&eov yeyevvytat nut ytywoxei tov &sov. j)tc 5tr
gumentation bc8 SfyojWS beru^t auf beni'^iet tpic iiberatt gel=
tenben 9leaU8mu8 bee SSorfleUungen be8 ex tov &eov ysyev-
vijo&cu iinb be yivwaxftv TOV deov. 2fier au6 oft qes
/ - - * : ' - '". - "-. , - **
boren wotben ffl, tyat gtlftltc^eS Seben tt)tt?Hd(> unb waljir&afftg
em^fangen unb erf ennt ott eben f raft biefer SebenSgemeins
fc^aft mtt i^m (gl. II, 29. II,3fll); enn nun bte Stebe au8
ott ifi obet, wie ber Sfpojlel nad) etner anbern ?(nf4)auung6=
wetfe fagf, wenn otteS etgenjieS SBefen Stebe ifi (95. 8. 16),
fo mup Siebe bet benen feth, welcfye burc^ i^re eburt auS
ott gCttlictjen SBefenS tfyetlfyafttg gewotben ftnb.
5Die f^eciette SCujf orbetung jur, gegenfettigen Stebe ober
jut SStubeiHebe wirb abet in bem begrunbenben @a|gHebe
OTI x'tA. auf ben angemeinen SBegriff ber 8iebe (t>gl. S5. 10.
Ill, 16) jur(idfgeffil;rt. SSet ben erjlen . SBorten ore ^ aya'yiiy
ex TOV &eov eatlv, benen bie ^lujmorte on B. 8 in bem
aflgemetnen SSegriffe ber ay any entfpre^en, oerfle^t fic^ bieS
opn felbff} e beru^t aber ba6 ;(Sbe,hmap !ber Sfrgumentation
barauf, bap aucl) in ber folgenben Sf^ltcation >'i- nas o
ayanwv- xvL tin concrete^ Dbject ju dyanwy ntd^t gebad^t
tt)trb, weber //btt'V nrie ber (Sob. A ^injufiigt, nod) //ben
S5ruber, wie <S. r Sc^mtbt, Siicf e u. a. oerfie^n. . (8 fyans
belt ftc^> urn bie aflgemetne JBorflettung ber Siebe an ^ ftcfy (b e
2B,ette, JKa^er), wie fte al8 //au8 ott feienb y/ benen eigen
fetn mufi, weld^e tt)trflid(> //au8 ott geboren ftnb/'. (tbenfo
wenig al8 man bie ayuny , t>on welder So|anne8 fagt, bap
fie au8 ott ifl, al8 bie fpeciette 95ruberUebe auffafen fann,
. IV, 8. 289
ebenfo foenig barf man ber correlaten SSorfleflung nag o ctya-
n <ov biefe concrete SSefd&ra'nfung geben. SHle fpcctcKen (Stroeis
fungen bet giebe, bie ottestiebe, bie SeinbeMtebe, bic Siebe
ju alien 9ttenfd)en unb bic befonbete S3rubediebe, roelc&e bier
bee Slpbflel mit ben SBotten dyctnwfiev a'AA^'Aovg forbett, er*
gcbcn jtd) fftr bic au8 ott cbotcncn barauS, bafl bic Sicbc
ftbcr^aut au8 ott ift, tt>ci! ott fclbji Sicbe ijl. >em @innc
* I I r I I
nad) tfl beS^alb S5cngcl6 SCnmerfung: omnis amor ex Deo
est, gan$ tirf)ttg *).
Sn ben SBorten ^ a^an^ K TOV &eov lo-iiv bcjndfjnct
(gl. Sutler, |>unntu8, @. djmtbt, SBl)ttb^, en=
gel, Siidfc, 9lcanbcr u. a.) ba8 $K in berfclbcn SBeifc ben
tt)tt!lirf)cn Urf^rung bcr Sicbc, rote in ben entfprecfyenben SBor*
ten CK T. &. ysyevvyvai, benn cben eH baf> neue Seben bet
au8 ott eborenen wirFHrf) unb njefentlirf) nut au6 ott
felbfl ifl, beSfyalb mup ftrf) bci i^nen bie au8 ott feienbc
Sicbc fmben unb be6f>alb if! biefc ein ftdjereS -SWerfmal fiir je=
ne. Unjutreffenb tfl fomit bie bogmatifdjc Sntetpretation oon
8pra: caritas a Deo infusa est, grunbfalfd) aber ftnb bie ra*
tionalifltfct)en Umbeutungcn: caritas res divina, maxime lau-
dabilis est (@ocin, (Spifcop), unb Deo maxime placet
(rotiuS, SRofenmuIler). elbfl be SBctteS Umfd)rei=
bung //bie Siebe ifl gfittlidjer Sfrt" ^at, fdjeinbar mcnigflenS,
cinen d'fynlicljen unjo^anneifd)en S^on. @d) lifting, wetdjer
bie focinifdje S)eutung tterfi^ma'ljtc, gcnflgtc feinem rational
flifd)cn SSorurt^etle burd) bie ebenfo te^troibrige Umfdjreibung :
Deus caritatis auctor est, quatenus nobis mutuae caritatis
causas abunde suppeditat.
95. 8. SRidjt obne vtfttffy S5ebeutung ifl bic flefyrfeitc
ju SS. 7, worauf bet Sfpoflel fcinc 8cfcr nod) auSbtftdEHd) bin*
*) SJlerfroittbig ifl, baf SDib^muS bie dyanij gerabeju on
t: jjvrtva oi?x AA^i> tlvui vofttariov i] rov (lovoyfvij, wantQ &iov
FX &iov , ovro) xul aydnijv 1$ uydnyi; ovru. 5)ib^muS will fo bie t?0n
bem @d)olt often II beuttid^er auSgefproi^ene f&orfledung anbmten, baf
wit nut in Sfyrifto bie Ciebe ^aben. 93on berfetben Sfnfc^nuung auS wollte
SCuguftin bie dyunt] gerabeju alS ben ^eiligen eifi (0tt)m. 5, 5)
II. 19
288 1 S<$. II, 29 V, 5.
yott ifl oon bet fyeUtgen Siebe, mit wel^et cr nrifl bafrfeine
Jftnblem emanbet umfafjen fatten. (St felbfi macfyt tynen bie
SrebeSgemeittfdjaft fiiblbar (ugl. SS. 11), in weil^ct, afle au6
ott ebotenen mit ctnanbet jlefyn. SJtc ttotangefleu'te dt=
mafynung uyariw/Asv dXhyhovs wtrb aber foglcicf)/ tm
IRiicfbitcf auf ben ^auptfafc II, 29, auf ben ticfjjcn tunb ge*
fiiifct: QTI r, ay any stt TOV &eov eai;iv, '"' behli' |)ierttuS
folgt oon fclbjl btc Sfnwenbung, wclc^c ba6 jwcitc Ueb be
bcgriinbenben @d^e marf)t: xar TTBS o uyaritfjv ex vov
&eov yeysvvij^at nut ytywoxet tov &eov. JDte 5tr=
gumentation be SCpojIelS betii^t auf bent ^tet: tptc iibetatt gcl=
tmben 0lcali8mu8 bet SSorfiettungen be8 ex TOV &cov yeyw-
v^a&cti tinb bc6 yivo>Gneiv tov &e6v. SBer auS ott ge=
boren wotben ifl, l)at gottUcfyeS fieben voitfUc^ unb wa^rfyaftig
em|)fangen unb erfennt ott cbcn ftaft biefct fieben8gcmetn=
f^aft ntit ib,m. (gl. II, 29. II, 3.fK.)j toenn nun bic Stcbe aug
ott if! ober, wie bee Sfpoflel na^j einer anbern SCnfc^auungS:
wife fagt; wenn otte6 etgenjieS SBefen Siebe ifj (SS. 8. 16),
fo mup Siebe bet benen feih, weli^e butc^ tyre ebutt au8
ott giJttlidjen 2Befen8 t^eU^aftig gewotben ftnb. _
JDie frectette Sfuffotbetung jut, gegenfeittgen Siebe obet
jut SSrubetUebe tt)trb !aber in bem begttobenben @a^gjtebe
out wiL auf ben attgemeinen 95egtiff be* Biebe (ogl. SS. 10.
Ill, 16) juvucfgef(it;vt. S3ei ben etflen ^ SBotten OTI ^ ccyctnq
ex tov &sov sGflv, benen bie ^lupworte t>on SS. 8 in bem
angemeinen SSegrife ber ayotny entf)>re^en, er|!e^t ftc^ bie6
on felbjlj e6 beru^t aber ba8 (Sbenmaf bet Slvgumentatton
batauf, ba| aud^ in bet fotgenben S(j)^Hcdtion ttal nus o
ayo.nwv, HfL ein cortcteteS Object ju dyaniov md()t geba4t
ttritb, webet //ott'', roie bet 6ob. A ^tnjufflgt, nod) //ben
SBtubet", wie @. @4)mibt, Siicf e u. a. oetfle^n. @8 ^an*
belt ftc^) urn bie attgemetne IBotflettung ber Siebe an jtdt) (be
Sette, SRapet), tt)ie jte al8 //au8 ott fetenb" benen etgen
fein mup, roeld^e witflit^ //au8 ott geboten ftnb". benfo
wentg dl8 man bte dya-ny , on wel^et So^anneS fagt, baf
fte au6 ott t(l, al6 tie fpectette 33tubetliebe auffafen fann,
. IV, 8. 289
ebcnfo foenig barf man ber correlaten SBorjteflung nag o aya-
nwv btefe concrete 33efd)ra'nfung geben. Stfle fpecieflen (Srroets
fungen ber Siebe, tie ottegtiebe, bie geinbeSUebe, bte 8tebe
ju aUen 9Kenfd)en unb bic befonbere SSruberliebe, weld)e fciet
bet Slpofhl wit ben SBotten ayanmfiw aMylovs forbert, ers
geben fid) ffir bie au8 ott ebotenert barauS, bap bie Stebe
au6 ott tj!, n>etl ott felbfl Siebe tfl. JDem inne
t|i beS^alb S5engel8 SInmerfiing: omnis amor ex Deo
est, gonj ridjtig *).
3n ben SBorten ^ ayany sx TOV &cov
(gl. Sutler, Ijiinniug, @. djmtbt,
gel, Siicfe, -fteanber u. a.) ba8 ex in becfdben SBeife ben
roirfHrf;cn Urfprung ber Stebe, wie in ben entfpredjenben SBor*
ten T. #. ysyevvyTcii, benn eben wetl ba6 neue Seben bet
auS ott eborenen witflid) unb wefentltci) nut ati6 ott
felbfl tfl, beSfyalb mup ftc^) bet i^nen bie au6 ott feienbe
fitebe ftnben unb beS^alb tfl biefe etn ftd[)ere8 SWerfmal fiir je*
ne. Unjutrefenb ifl fomtt bie bogmatifdje interpretation on
8^ra: caritas a Deo infusa est, grunbfaljci) abet jtnb bie ra
tionalif!ifc^en Umbeutungen: caritas res divina, maxime lau-
dabilis est (@ocin, (Sptfcop), unb Deo maxime placet
(rotiuS, SRofenmiiUer). @elb(l be SBetteS Umfdjreu
bung //bie Siebe tfl gfittlirfjer Sfrt /; Ijat, fdjetnbar roemgflenS,
einen dt)nlid)ett unjofyanneifcfyen Son. ^lic^ting, toetdjer
bie focinifdje S)eutung erfd)m^te, genftgte feinem rattonalis
ilifrf)en SSorurtfyetle biird) bie ebenfo tertwibrige Umfd;reibung :
Deus caritatis auctor est, quatenus nobis mutuae caritatis
causas abunde suppeditat.
85. 8. 9lid)t o^ne pra?tifdje SSebeutung ijl bie ^el>rfeite
ju SS. 7, worauf ber S(poftel feme Sefer nod) au8briic!lid) |>in=
*) SD^erfmttrbifl ifl, baf SDib^muS bie dyani) gerabfju tjon
t: ijvnva ovti uiiijv thai voftiOTtov TJ rov novoytvfj, wantg &tov
fx &iov , OVTW xal aycinrjv l dyunrji; ovrce. SD i b t) m U 8 ttitt fo bie ton
bem djottafUn II beuttid^er ouSgefpro^ene SorjleUung anbeitten, baf
wir nut in Gtyrtfto bie Sitbe fyaben. 9Son berfelben Stnf^auung au8 twoUte
Slugujlin bie uyunrj fltrabeju a!6 ben l)eiHgen ei(l (0ii5m. 5, 5) oerfle^n.
n. 19
290 1 3oty. II, 9 V, 5.
weifl; benn e8 tfl ntdjt erne roiflfiiljrndje (SigentljtimUdjfett be6
2M>anne8, bap er gem @afc unb egenfafe neben einanber
jlettt, fonbern e8 Hegt aurf) ein Seicfyen feelforgerifcfyer Siebe
bavin. >a8 menfcfylicfye ^etj meint leicfyt, einen (Safe nrie
S3. 7 tjtfttig anjuerfennen, unb mufi bocfy erft ben wottcn (Srnfl
ber acfye au6 bem not()wcnbigcn egenfafec mit fctner
tecltdjen trengc erfafyren (gl. V, 12).
S)em egenfa^c SS. 8 giebt abet: be* SfyojM an
^)uncten cine txw bem @afee SS. 7 abroetdjenbe SBenbwng, wo*
burc^ ftetltdj md()t betr.wefentHdje ^)atanelimu alterirt, fon*
bern nur bie fiebenbtgfeit ttnb bie SiiHe ber Sfnfc^auung ge<=
tjoben roirb : flatt be8 upanblid()en ^)rd'fen6 ywdiattei SS. 7 fefct
ev IB. 8 ben Sforiji tyvw , unb begtiinbet twtrb ba8 watnenbe
SKoct mit bem .fjinwetS auf ba8 StebeSroefen otte felbjl,
y5ii/ eGniv, benn e8 ijl flat, baf biefe
nttd^ wte bie SKorte OT* ; ay. ex T. ^. eo^iV
SS. 7, ben runb, nicl)t ben Sn^aW be6 ov s'yvm <c. &, an*
geben. 2Benn ba Sefetete bet gtott ware, tt)te 5irinu8 an=
june^men fd^etnt (Non novit, saltern practice non ostendit se
nosse et agnoscere, Deum esse caritatem), >t>enn alfo in
einer gen?iflen STttraction ber ubjectsbegriff o ^eog au8 bem
9?ebenfafee ove w\. fd)on in ben |>auptfafe ^etflbergenommen
rod'te (ogl. 2Btner, @. 483), fo roiirbe ber SRebenfafc, o^ne -o
5-eo'g, lauten: OT< ayant] IOTIV. >ie erfle, in ber
frfjen ^otm syvto au8gepragte SSorfleHung ifl tm
ju bem yivwami SS. 7 leicfyt ju erfld'ren. S^anneS fagt, bap
ber, roeld^er, nid^t Uebt b. ^. weldder ber Stebe itber^aupt
ntc^t fvectett ber ,/35rttberIiebe" (@jliu8, @. c^mtbt, 2ucfe
u. a. SSgl. 9S. 7) baar unb lebig ijl, oft nicfyt erfannt
fyatf //nod^ gar nicfyt fennen gelernt ^at" (8uc?e)j er ^)at nid^t
einmal ben Sfnfang ber rfenntniS otteS gemac^t, gefcfyweige
benn, ba| er in ber fortroafyrenben rfenntniS otteS Ube
Ill, 6). @^n3teriger ijl ba8 tiefjtnnige SBort o d-eds
soviv, ein @^rud;, welder gtetc^erroeife fiir bie tin*
fdltige (Srbauung be8 4)rif}lid;en Seben8 wit fiir bie gelefyrte
ber c^rifllidjen e^eimntffe, inSbefonbere be8 e
1 3o&. IV, 8. 291
fmmmffeS ber >reieinig!eit otteS, ale em
cfyafc ju alien Betten gepriefen iji (gl. Stugujlin unb
tfyer ju unferer (SteHe, unb wa8 bie tfyeologifdje SfuSarbeitung
beS @afce8 anlangt: CugujHn, de trinit. IX, 2. 9lifcfc&,
abet b. roefentl. JDreteinigfeit otteS. tub. u. Jtrit. 1841. 2.
<S. 337. & @artortu6, bic Se^rc t>on ber ^eil. Siebe. I.
@. 1. Siebnet:, 6()riflologte. .135 u. t>. a.).
5)ie flacfyfte StuSlegung beg jo^anneifi^en @a^eB //ott
ifl Siebe'/ ftnbet ftd) bei @ocin unb feinen eifleSoecwanbten,
bie ttefffe, bem SBottlaiite unb bem Sufammen^ange entfpre=
djenbe, and) in bet tl)eo(ogifd)cn peculation beroal)rte bet 2u=
tljer unb ben alien Sut^eranern / mit benen unter ben 92euecn
orjug6ietfe 92eanber jufammenfttmmf. (Sine geroife mitts
lere tettung, fi^nHd() n>te fte fcfyon jDib^muS Ijat, ne^men
bie teformitten ^pegeten ein , wal>renb bte f at^oltf<^en me^t
mit ben fiut&eranern ubereinfltmmen. @octn etflart bie
Sfabeweife be6 So^anneS fft bilbUdj unb fefet baS, n>a8 on
bem @etn otteS gefagt roirb, in bie SBivFung be gilttli(t)en
SBittenS urn, ol)ne bap ein tealet Sufammenfyang jmtfc^en bem
gijttltdjen 2iebc6n)tUen unb iebe6n>efen angebeutet roirb. 6r
umfcfywbt (t>gl. aud) 6f)ifco|)): Caritas est Dei ipsiusque
voluntatis eifectus et is quidem maxime proprius i. e. qui
maxime omnium in Dei operationibus appareat. hinc enim
fit, ut figurate dici possit Deum esse caritatem. 9lad}f(&nge
biefet SCuglegung finben tt)ir bet tottuS (Deus est plenus
capitate), SSenfon, 91 o f en m it Her (benignissimus) u. a." 9Utdj
2Bl)ttbt; gcl;ort ^teljer, in bem er be^auptet, ott fei fiiebe
nicfyt essentialiter, fonbern sveQytjttitdie. Siefer ge^bie on
6altn unb S5eja oorgetragene Grflfirung Dei natura est
homines diligere, in roel^er mit 0led)t bie StebeSerweifung
otteS auf fein SBefen (natura) jurfidEgefii^rt wirb, wenn aud&
cine ^efc^ranfung ber jo^anneifc^en SSorfleHung barin Hegt,
baf nur bie SKenfd&en alg Object ber gottltdjen fiiebeSerroets
fung erfcfyeinen. 5Der io^annetfd^e @a| erflffnet au^ bie on
ber tyeologifcfyen peculation t>orjug8tt)eife erfafte Sfnfdjauung,
nacfy welder ott felbfi Dbject feiner eignen wefentlicfyeh fiiebe
19*
292 1 3o*>. II, 29 V, 5.
ifL Sfber bet ber 9u6(egurtg ('altn8 unb 23eja8 Uegt we=
ntgfien bte^@efa&r na&e, nad) foctotfcfye^SBetfe bie ffgmpfjafe",
weldje 35eja in bcm -jofyanneifdjen (u8fptud)e bemerft; nut in
ber gorm u finben, fo bajj bic SSotfteflung on bem 8iebee=
roefen ottes fyinter bet on ber gtebeg^rwetfung jut-ilrfs
tritt unb mtnbeflenS em ^nlidjeS djnxmfen etttjle^t, wte fc^on
bet JDibpmttS bemetfbar ift, weldjet! fftgt: non differe, ut di-
ligens et dilectio idem esse dicatur. Sicut enim, cum trans-
nominatur a justitia, Justus vocatuiy non enim justitia parti-
cipatur, sed ipse hoc est, ita cum diligcns dicitur, non quia
dilectio sit, ita vocatur. dtnfad) an ben SBortlaut be8 jo*
fyannetfcfyen @a^e8 fid) ^altenb umfd)reibt Sutler: Deus ni-
hil est quam mera caritas. 5Damit ijl alfo ba SBefen ot=
te als Stebe bejetdjnet (ogl. I, 5. So^. 4, 24) unb, ber apo=
fioltfdjen /Denfweife bureaus gemaf, bet wefenfltdje runb
au8gef|jrod)en, weS^alb otteS Stebe an un6 jttf) erwetjl (85.
10. 11; 19) unb wee^alb bte Siebe, welrfje bie au6 ott es
botenen fyaben, //au8 ott^ ift (S3. 7). SWit Sutler fyaben
abet ntd)t. nut |)unntU6, (. djmib, @, djmtbt unb
anbece 8utt>eraner, fonbern au^ bie fatfyonfcfyen Stueteger, n>ie
efliuSv innu8 unb iOtaper, nd)ttg erfonnt, baf nad)
bem jofyanneifdjen @a^e ott wefentltd) (essentialiter) fiiebe
feu tefflid) tfi befonberS bte ! Srftarurig won |>unniu8: Dei
nature nihil aliud est, quam caritas, quam bonitas, quam
summum bonum ^ sui ipsius communicativum. 9le^men
njb baju ^eanbetg^ tteffinnige Sfnmetfung, bap in bem fo
erflanbenen'@a^e v>ott if! Stebe" not^wenbtg bie SSorjIettUng
on bet ^)etfi>nlid)fett otteS otau&gefe^t unb rociterfytn aud)
.bie oon-bet trtmtattfdjen S5e|iimmt^eit be ^erffinlidjen otteS
etngefd)Iofen fei, fo fflnnen wir bie JEBeite unb bie Stefe be8
a^jofiolifdjen prudjeS roemgfienS a^nem (Sinigetmapen an
fdjaulirf) lajjt fid) im tnne be Sofyannefc bie teid;e SSebeu=
tung be8 9Borte8 //ott ift Stebe son ber Cnfafyrung au
madjen, weldje bie au6 off ebotenen oon bem SiebeSwefen
otteS ^aben, tt)eil fte burd) t^re ebuvt ou6 ott unb burd)
t^t 8eben in ott iwrflid), wie Sutler fagt (@. 36),
1 3o&, IM, 9. 293
ttdjen SBefenJ tyeilfyaftig gercorben ftnb. ott &at n6
ge8, feligeS b. J>. fein ejgn.ejB Jeben gegeben, unb jtt>ar nut
baburd), baf er wn feinen <Sofyn r (as. 9fl. I> 1 .fH.) unb fein.cn
eifl (SS. 13. IU, 24), b. I), ftd) felbft gcgcben fyat; benn njer
ben @o|>n fyat, bet ^at aud) ben SSateu (H ; 23). 66 offen=
bart ftd) alfo ba8 fiiebe8n>efen otte6, unb jtoor bee perfijn=
ttcfyen, breieinigen otte8 b.arin, bap oft SSater, @o^n unb
eifl ficfy felbjl un6 tjingiebt unb ; in un6 einge^t. 5)te8 er=
Fennt unb erfd^rt ber Ifiubtge eon .ott, ber fitebe tfj y unb
bteg ifl aud) bie (Sjtunblage fiir bie weitere 9iebe be ^pflelS.
25. 9. Stuf bie Dffenbarung bet Siebe ofte6 weijt na'm*
ltd) ber Slpojlcl beg^alb ijiu, luetl in berfelben ber tunb un=
ferer 8iebe ru^)t (35. 11). |>ierin Jiegt bie pragmatifrf)e 95e=
beutung beS $ortf^ritte| turn 85. 8, wo ba6 an (id; erbor=
gene SBefen ptte6 ale Siebe batgefleUt war, ju 3$. 9, wo bie
petfifalidje elbfloffenbarung ber wefentltdjen Ciebe otteS in
ber gleifdjroerbung be8 eingebornen <^Pbne8 Qtte& a!6 ber
SlueU unferee ganjen Sebenfi au6 otf, aud) unferer goffoer?
wanbten Stebe (ogl, 35. 7.. 16), ge^riefen wirb,. Sfuf bie 6r=
fdjeinung S^rijli beutet, felbfl abgefe^n on ber auSbrudJHdjen
lv toviat 011 n. vlov aw, vov /tovoywy
. yvL, fd)pn ba6 $Bort etpctveQw&y (I, 2. HI, 5. 8.
1 Stim. 3, 16). Mt biefem SSerbum, njd^t mit bem S5egri|f
r, ayany TQV &eov , tjl ber 3ufa^ sv rjftiv Oerbunben ju
benfe.n (Seiner, <S. 393. 3ad)tnann, ^autuS/ 95um=
gar.tens6rufiu6, SKa^er. gl. aud) ; S. Sange, 9lean=
ber, Sftcfe,), ganj a'^nlid) roie SS. 16 ba6 /*' v^v nidjt
unmittelbar ju bem ubjectsbegriff fj yydny gejogen werben
barf, fonbern, weil aud) bort ber 9fttifel fet>lt, u bem 8Sers
bum ge^rt. SBtrb lv- yfiiv iw$ beS fe^Ienben 5(rtifel mit
7 V- * * jufammengefaft, fa ift bie fipradjwibrige SBefyaups
fung fajl unermeibltd), baf Iv yniv'fix tig ^e fle^e, in
weldjem tyne Sutler, <^. djrnibt, @)>ener, 95eja,
@ocin, @d)lid)ting f (S^ifcp^, rottuS, 9)tfcator,
a3ettfon, .9JofenmiiUer, 9?id z li u. a. (t>gl. aud) 3. Sange
unb S^eanter) eflfir.t ^aben. J)ie aSorflellung K)on ber Siebe
294 1 30$. II, 29 V, 5.
jit un8 liegt alletbingS, wit bie fogleidj folgenben SSetfe
jeigen, im attgemeinen Sufammenfyangej batauS folgt abet:
nidjt, baft bic SBorte 95. 9 fptad)tt>ibtig auSgelegt roetben mfc
fen. Sfucfy S3 e n g e I fyat bie8 getfyan, tnbem er gleid) ben
eben genannten (Syegeten ba8 sv ypiv ungtammatifd) mtt ^
ay. *' *. oerbanb, bann abet narf) etner anbern (Sette abtr*
r<nb tntet^rettrte : amor Dei, qui nunc in nobis est, per om-
nem experientiam spiritualem. (Sine folcfje ?)t:a'gnanj ifl je?
bocfy neben bem eyctvfQw&y unertra'gltc^ , Weil fyierin gerabe
bie awfere, gefcfyicfytlicfye Ofcnbatung ber Siebe Ptte8
ge^oben tt>irb. anj frembarttg tjl bie tette a(. 1, 16
xcd. v. viov avt. iv e/to/), tt)elrf)e anbet jut Unterpfcung
bet 95engelfc^en SfuStegung anjietyt. 5Da eV ^/*?/ in feis
net Suge^tigfeit ju tyaveQto&q f ann , wie fi ii < e o^>ne ju
entfd^eiben fagf, foroo^l //ben'^teiS bet (Stfd^einung itbetljaupt
(untet unS)" a!8 au^) //ben .ftteiS bet tt)tt!famen Dffenba*
tting (an tins)' 7 bejeid^nen. Sn jenem aKe wiitbe ba8 cV
^/f?y a'fynlid) fle^n tt)ie bag / naoiv ((pavegw&svces) in bet
inteteffanten tette 2 got. 11, 6 unb Mtbe nut in bet S(tt
unb SBeife bet Stnfcfyauung on bem blopen y^w fic^ ntet=
f^eibenj tm lefctetn ^atte, ben SBinet, Sadjmann unb be
SBefte anne^men, wiitbe bie 83otjleHung6n)eife ganj fo
9, 3 fein. Reben biefet fptad&Hc&en entfc^eibet bie
atanele 85. 16 ftit bie (Stflfitung //an itnS", n?elc{)eftd)
tm Sufammen^ange mtt bem $olgenben audf) babutdf) empftefylf,
bap biefelbe ba8 foment an bie |anb gtebt, weldtjeS in bet
unticf)ttgen Ubetfe^ung //bie fiiebe otteS ju un6" unge=
fc^irft wiebetgegeben ijl. Sofyanneg matfitt nid[)t bie 9iid)tung
bet fitebe oiteS ju unS fyin (els y/tae'), fonbetn et bejei^net
bie tmtffame S5ejie^ung bet Siebe otteS auf un6, alS bie
Dbjecte, an tt>el<i)en ftc^ biefelbe tl)atfa'(l)ltc^ fttnb giebt. Sn
ben d^luftwotten be SSetfeS i'va tfowfjiev df avfov liegt
gewifetmalen bie aut|>entifc^e Sntetptefation be8 sv foiiv,
//an un8". atin, fagt alfo bet Styofiel, ifl bie Siebe otte6
an un6 etfcfyienen, batin baf ott feinen eingebotnen @o^n
in t>te SBelt gefanbt ^at, bamit wit butdf) i^n leben follten,
. IV, 10. 295
J)et ganje @a|, roeldjet nrie bet nadj SfaSbtucf unb
patattele @ptud) 30&. 3, 16 al6 cm Sompenbtum bet
neifdjen Sefyte angefefyn wetben fann, tufyt gleicfy bcm tunb=
fafce as. 2 auf bet SSotauSfelung, baf (SfytiiluS, bcr eingebotne
otyn otteS, fdjon ba roat, na'mlid) bet bcm SSafet wat (I,
1. Sol). 1, 1), efyc cr in btc SBcIt gefanbt wurbc. J)urrf> bte
S5ejcid)nung T. v/dv avv. T. f.tovoyevy (ogl So^. 1,14.
18. 3, 18), biml) ben SfuSbtucf unto*, sis f. xoo/tov
(ogl. So^. 3, 17, 10, 36. gl. 1, 9. 3, 31. 9, 39. 16, 5)
unb butd) btc Swedfbejltmmung /va gyow/iev &i-avvov
(ogl. V, 11, 13. 20. 3o&. 3, 16 fl.) ^at ber Sfpoftel
beuttg gefagt, was er uon (Stjnfb Ijalt. SSa6 btc altern
tionalijlen oorgcbtac^t ^aben, urn ben @tnn ber
SBortc ju umgefyn, ifl beS^alb audE) t>on ben neueren
unb me^t aufgcgebenj man erfanntc bie 9Ketnung be8 djrtffs
fletterS an unb oewarf jte nun al6 cine UcrBe^rte. cfjHdjs
ting . S3. atgumentirtc gegen bie fitd)lid)e SluSlegung bet
an SOT. tig f. ttoo/t. *>on bet enbung be o^neS
in b8 ^lctfd& : "gefd)irft wetben f iinne nut ein fd&on
ebotnet. @t wofltc ba^et, weil et mit ccin otau6fe^te,
baf Gt)tij?u8 t>ot feinet eburt nidjt war, btc 2Borte yon et=
net enbung @^tif!t ntrfjt in, fonbetn an bie SBelt (in raun-
dum, vel ut rectius loquar, ad m.) ttetfle^n. >en SSegttff
fefete nod) @. . Sange in dyanyvoG urn, njotin
(omnium creaturarum longe carissimus), totiuS
(sibi dilectissimus), @rf)lici)ting u. a. wtangegangen watenj
abet Sad)mann letytte, bet io^anneifc^e S(u6btucf fci //au8
bet jitbifd) * aleyanbttnifd)en ^eofo^ie jcnet 3eit, bie in ton*
ctetet SSotflettungSweife ott einen @o^n beilegte' 7 , $u etfla's
ten. ^atutlid) miifen btefe Sfu6lcget bie Sfnfioott fc^ulbig
bletben, wenn geftagt wttb, roie. ein fo uetflanbener 6^tiflu8
unfet Seben (85. 9), unfete aSetf(5f>nung (SS. 10) ttnb wnfe?
|)eil (85. 14) fc^affen Wnne.
9S. 10. ^nlirf) tt)ie bet Sipoftel oben III, 16 ba8 eigenfie
SBefen bet Siebe batin ct!ennen Uep, bap CStytifhtS fein Seben
fitt un8 fytngegeben ^abc, fleKt et ^)tet ba6 SBefen bet Siebe.
296 1 34- H, 29 V, 5.
bar, intern er erinnert, we bie fiiebe otteS ju un8, bte fid)
in ber enbung unb $ingabe be8 eingebornen ofyneS geof*
fenbart fyabe, eine bureaus unuerbiente fei. anj fp roie fid)
III, 16 ber attgemeine 83egriff ber Kydnt] ju ber concretcn $&&
fdjreibung bet fiiebe (SfyrijK ju un6 (oti lueivog tin. y/tt. T.
^X- v' ^*) oer^lt, t)e4fi(t ftdf) an unferer felle ba8
iv TOVTW coTiv ^ Kyuwy ju ber na^> bem 3ufammen=
(SS. 7 fll.) ju ewattenben concreten Datjlellung ber Siebe
un8. S(u8 ber befHmmten Stebe8t|)at otteS (OT
yyanyosv r^. . unsafe dev T. fto/ XT A.) fotten Wtr
ba eigentt)umltc^e SBefen ber fiiebe erfennenj bartn tfl ober
befte^t eben bie Siebe, ba6 eigentlid) SBefentltcfye berfelben, bafi
jie nt^t nad) SSerbienji fragt, a If o ber fiiebe otteS entfpric^t,
tpelctjer felbfi fiiebe ijl unb beS^alb ooUFommen bo8 SBefen ber
fiiebe offenbart burd)- feine fiiebe8tt)at (ogl. gRatt^. 5, 43 fll.
48). egen biefe aUgemeine Stuffapung be8 S5egriff8 y dydnq,
weld^e fic^ bei Sac^mann, S5aumgartens(5rufiu8 unb
Sleanber finbet unb triefleicfyt fdjon bem OecumeniuS (sv
iovf(a deixMTat oil ctyany eoftv o &eos) Corfc^webte, unb
fiir bie oon ben meiflen Stu8legern (*>gl. |>unntu8, @.
c^mibt, @^ener, (Saloin, fiiicfe, @anber, beSBette,
25riidEner u. a.) nad; JRflm. 5, 6 fit. angehommene S5eflim=
mung ber ay ant] al8 ay. tov &eov tt>ie III, 16 fogdr oon
einigen 3eugen gdefen ivirb fann nic^t gefagt njerben, bap
nad) jener Sfufafung auc^ bie fiiebe ber SRenfcfyen ju otf in
ben attgemeinen S5egriff ber ayantj fallen wiirbe, roa8 unan*
gemepen wa're (Sprite? ner). 9Zic^t an unferer, fonbern an
otte6 fiiebeSerweifung wirb ^ uyany, bie fiiebe an jtd), ify
rem SBefen nac^, bargejletttj unfere fiiebe ij! nid)t8 al8 ba8
SrjeugniS unb ba8 Sfbbtlb jener ooflfommenen fiiebe. Unb
bap unfere fiiebe bem SSorbilbe ber gflttlicfyen fiiebe (yy&nyatv
rjftttG. 25. 10. 11) entftmcfyt, mit^in ba8 eigentlidE)e SSefen ber
fiiebe (eV i OVT. lav. y ayd-mf) barflettt, juiU ber Styoftel eben
au8 unferer fiiebe u ben SSriibern erfennen (95. 1-1), welc&e
tt>ir juorfommenb Ueben, fiir n>el(^e wir aud^, nac
ba8 fieben ^>ingeben fpllen (III, 16). 3Da8 freie,
. -IV, 10 -
t>or?omtnenbe (gl. 85. 19), burd) fein 83erbienfl <m bet. an=
bern @cite bebingte (Id) $ingeben ift na'mttd) bte wefentlicfye
@eite bet Stebe, roeldje 3o&amte8 an bem oottfommcncn
bilbe bet: gitttlicfyen Siebe (gl. dpfyef. 5, 1 f[.) nacfyroeifl:
yjiists yyanyactfiev tov ^eov, dAA, OT< UVTOS
nyaev IJ/LICCS *i aw|fi'oT. x-rA. SDte einfac^e 6on=
jlructton ber SBorte (ogl. So^>. 12, 6. 2 (Sor. 7, 9) (>at man=
d[>en S(u8legcm uttnUt^igc @c^tt)ierigfeit gcma^t. SKit
tiu8 meinten SRofenmuUer unb @. . 8ange, bf
OT fiir OT OIVK jlefye; oud) @. @rf)mibt n>oHte etnen befon=
bern ^lad)bru(f in ber SSoranfteflitng ber legation (ad ne-
gandum absplutissime) ftnben. Sa^mann roagte fogar, \\m
ter au8briicUd)er SSertuerfung ber ton Siirfe flor bargefteUten
a&fiigung, bie S5et)au^tung, bap pw beibe SKale //well/' be=
beute unb mit i aweor. ber SRac^fafe ber ganjen ^)eriobe
beginne, bie er fo umf^rieb: //batin befte^t bie Siebe, nit^t
wetl wir (Sott geliebt ^aben, fonbern toeil er ung geliebt
fo l>at er aud^ fogar fetnen ofyn gefanbt^. JDie ganje
bare cfynriertgFeit Wjl jtdE> aber oottfommen auf bie oon
unb be SBette bejetdjnete SBeife, weldje fc^on bie ried>en
unb fafi atte $(u6teger t'm @inne ge^abt ^aben: iv tov
soilv $ ctycemj, ovtt (ev VOVTQ)) oft yf.t. ^yan. avr., a
(EV TOVTW) o^ avr. tjyan. yp,. 2)er ganje @a^ mit
ner nad)briirfUc^en Sompojttion be8 negatit>en unb be8
oen UebeS bient im runbe nut bqju ba8 roic^tigfle
roeldjeS S3. 19 in beni nguvog yy. fat. liegt, in6 oUe 8td)t
ju fleKen. SBorin abet bie frete, unterbiente Siebe ofteS an
ting ftd; erwiefen t)abe, fd)i(bert ber Sfpoflel ^ier ganj fo rote
35. 9: xat dneoTeihsv lov viov avxov iXaOfiov
negi itav aftaQiiwv MJUWV. ott fanbte fetnen @ofyn
in bie SBelt unb gab i^n far bie SBelt in ben ob; benn nut
Ijieburc^ fonnte er ber SBelt |)eilant> (SS. 14) ober bie 8Set=
f^nung fiir unfere unb ber ganjen 2Beit @itnben (II, 2) ers
ben. @S fjatibeW jtd) natarUc^ urn eine roit!Ud)e $atfa$e
unb beren n;irfUd)e ^^t, ben Uo^6e. 6^riffu felbfi ijl
unfere SSerf^nung (t>gl, S5b. I @. 162). (Sine Umfc^teibung
298 1 3o$. II, 29 V, 5.
be8 apofioltfcfyen @ae, n>ie bie Sftofenmiinerfcfye: Hac re
declaravit Deus et testatum fecit, se velle condonare, se
propitio animo esse erga peccatores, tterjlo'pt gegen ben 2Bort=
taut, gegen ben Sufammenfyang unb gegen bte ganje apojloli=
fcfye StnfdjauungSweife.
S3. 11. Sreffenb befcfyreibt |>unniu6 (t>gl. . cfymibt)
bie pragmatifcfye SSejiefyung mm S3. 11: Applicatio est, qua
exemplum caritatis Dei ad institutae suae exhortationis sco-
pum accommodat. )utcfy bie neue Stnrebe ayanytot mats
firt ber Sfyofiel, bap et nun auf runb be SB. 9 unb 10
efagten bie ^)flic^t bet gegenfettigen Siebe ^injlefit, ju wel=
d)cr er SB. 7, btefe ganje ^ataflefe anfyebenb, erma!)nt ^atte.
3Rit ben SBorfen */ oviws o &e6g yyunyaav yjituss
welct)e ben. objecttoen runb unferer S5er|>fli(^tung jur 95ru
berltebe ent^alten, greift ber Wi)oflelaugbrii(fHd() auf bie bei=
ben t>ot^etge^enben SSerfe jutiicf. @o ergtebt bee 3ufammen=
l;ang bie Sfnweifung jut ticfyttgen SCBiitbtgung fowo^l be6 si
al8 aucfy be6 oiTwff. 5Dap in bem ti Feinerlei Ungeroif^eit
Uegt, tfl mtt Sted^t fd^on t>on dltern StuSlegetn angemer!t;
man batf abet nid)t fagen, baf e8 gtetct) quia (StirinuS)
ober //ba /x (SKiner, @. 268) fei unb bap in bem fo gemeins
ten el ein befonbereS pondus obet pathos, etwa ba foment
ber SSewunberung, au6ge|>ragt fei (ogI.-Sttin.u6/ SJttatyet).
a& si mtt bem Snbicatio (t>gl. Stf. 7, 23. 10 ; 35. 13, 14,
17. 32. ig>ett. 2, 17. Sue. 11, 13. 12, 28) fefet ba8 eben
angefu^tte ^actum, bap ott un& geliebt fyat, al6 unjweifels
^aft oorau6 unb bejetdwet bajfelbe aU bie jtdjere runblage
ber fogletd^ barauf gebauten cfyUipfolge : wenn un8 ott alfo
geliebt ^at, wie eben gefagt if!, fo l^aben wtr unfererfett6 bie
unauSraeid^lid^e SSer^fIidtung , un6 unter emanber ju liebenj
fo getwp jeneS ift, ebenfo gewip ift audg biefeS. S)emnacg be=
jiefyt ftc^ ba8 OVTW5 yyun. jjf.t. auf bie 85, 9. 10 gefcfyttberte
Csrweifung ber giJttlid^en Siebe %wM unb ijl genau genom=
men nictjt nac^ Sof). 3, 16, n>o aber bie SSorjlettung burct)
oviio WOTS auBgebrucf t ift burc^ tanta caritate (@d;lic^=
ting, |)unniu0, . "cfymibt, (Saloo u. a.), 'fonbern
. IV, 11. 299
butcfc hac ratione (@octn, @j>enet, Scantier u. a.) ju
iibetfefcen, wobei fteilicfy nicfyt n>itt?itytlirf) ba6 SRoment nullo
hominum discrimine (totiu6) eingettagen roetben barf. SDa6
ovTwff roeijl auf bie enbung be6 ofyneS @otte6 (S3. 9) unb
batatif, bap btc Ciebe otteS cine unoctbicntc fci (95. 10), ju=
tttcf. SCHetbtngS Hcgt in biefet SCtt unb SBcifc bet g0ttltc^en
CiebeSoffenbarung aud) btc rounbctbatc r5pe unb Siefe bet
g5ttrf)cn Sicbe (gl So^. 3, 16 unb mm. 5, 8), fo bap bie
beiben (Stfla'tungen beS ovvws ntcfyt wefentlid^, fonbctn nut
in bet $otm bet SSotflcttung jtd) untetfcfyeiben.
Huf bie Xl)atfad)e abet, baf ott un fo geliebt fyat,
gtitnbet bet Stpoflel unfete @d()ulbigfett (oyslXo/usv. gl. n, 6.
Ill, 16) bet 8iebe untet einanbet. 3nn>icfetn ba8 6ine au6
bem Sfnbetn folge, fagt et felbjl ntcfyt auSbtiirfli^) j ct mut^ct
fcinen fiefetn ju, baf jle ben not^enbigen Sufammenfyang
jwtfc^en bet Siebe otteS ju un unb bet 8tcbc bet $tnbet
otte8 untct einanbet auS ctgnet @tfa^)tung etfenncn. J)enn
bem ganjen (Sonteyte nad), wcld^ct auf bet tealcn Sfnfcfyauung
on bem CM iov -d-eov slvut obet ysyevwqo&tti bet ld'ubi=
gen betu^t, t)anbe(t eg fid) urn einen unmittelbaren, lebcnbt-
gen Sufammen^ang unfetet GtebeSpfltdjt gegen einanbet unb
unfetet (Stfa^tung on bet Siebc ottcS ju un8j webet auS
ben eboten attcn unb neucn ejtament$ (|>unniu8), norf)
batauS, baf btc SRenfcfyen einanbet licben mitfen, ba oft,
obwo^l ct mc^t SRcnfd^ tft, un6 geliebt ^at (SCtctiu), lann
bet tunb fiit bag oy/Ao^e' genommen wetbcn. 5Da6 5Rirf)s
ttge fyat fd)on @. <Sd)mibt angebeutct: Exemplum Dei ob-
stringit docens, quid nostrae caritati incumbat ex natura
ejus. aSeftimmtet f)abm bie neuetcn u6leget ou6 bem (on=
teyte bie SSctmittelung bet jManneifcdcn c^lupfolge ctla'utett
otteS Stebc ju un6, fagt 9lcanbct, muf egenfiebe ctjeu=
gen unb btcfc mujj in bet JBtubetltcbe ftd^ etwetfen (gl. SS. 20).
SSeffet nod) etinnetn Surf e unb beSBette untet SSetgleidjung
on V, 1. 2 unb IV, 12 batan, bap bie ^3flic^t.ju iteben roic
ott au6 bet 3bce bet flinbfc&aft obet ^nlic^!eit ottcS ftrf)
etgebe, obet bap unfete emeinfdjaft nrit ott in bet S5tubet=
300 1 3o&.- H, 29 - V, 5.
Uebe ftrf) batfteflen tniife. Sfnv roenigflen fejtgenia'fl ifl
bet 6 weitete Something: //SBit efyten oft, feinen
feine 28aI)I, feinen SBuKen, roenn n>it tie SStiibet (iebenj fein
SSilb efyten wit in ifyneri". 5>et ganje @afc be8 StyojWS
nritb getragen eon bet lebenbigen, ftttKcfyen Stnfcfyauung, bap
n>it al6 au8 ott ebotene an feinem SBefen, tt)eldE)e6 Siebe
ifi, S^eil fyaben. |>at un ott geliebt imb femen <So^n un6
gegeben, fyat er un8 burd) i^n u feinen ^inbern gemac^t wnb
tmS fein Ceben gefd^enft, fo miijjen >ir aud^ baS ift bie
jtttUrf)e Ratut bet empfangenen nabe bag gfittlictje Seben
in unS, unfece Seben8gemeinfd;aft mit ott, bet Siebe ifl, un*
fete otte8finbfcl)aft batfletten unb bet^fifigen butcfy gottgema'pe
etec^ttgrdt aber^au^t (II, 29. Ill, 10), inSbefonbere
SStubetliebe; benn ott ift Stebe .(SB. 7). JDie ftttlic^e
pflicfytung ju biefet Siebe (ofpslX. a'p/tm.) entfptic^t alfo
lommen bem tealen Seben au8 ott, tt>d(^e8 gleic^erweife bie
3>fltdjt unb bie ^taft jut itfuttung betfelben in ftd) fapt (gl.
S3b. I @. 55. 72. 88. 213).
35. 12. tttterroartet fmb bie SBptte deov ov^/g TIW-
noTs Tedsci'ittt, unb je jweifel^aftet bie ptagmattftfye JBe*
jie^ung berfelben .etfc^eint, befto fd^wietiget ijl bie 95ej!immung
be8 butrf) fte bebingten Sufammen^angS, in tt>eld)em SS. 12
mit bem SSottyetgefyenben unb j?em 9larf)fplgenben ftefyt. SCuf
SS. 11 gteift 93. 12 beutlii^ jutudf, inbem bie SBotte
n(ufi.ev aAA^Aovg f)8d)ft einfa^ an ba8
8S. 11 oqp/A. aAA^Aot/g ayctncir jtd) anf^Hepen,
bet anbetn eite ^in' witb abet ebenfo beutlidE) bag foment
o &eos iv yf.tlv fievei in SS. 13 (EV UVT. fievoftw y,v\
ctv'tog ev rifAlv) twiebet aufgenommen unb iweitet ettJttett -
n>a8 bebeuten alfo bie auffaUenben S(nfahg8wptte on S3. 12?
Jtlat ifl, baf fte jebenfall eine befonbete S5ejiet)ung u bem
SSegtiffe ciUylove dyandv ^>aben miif en, benn fie flefyen $t*
tabe w>t ben SBotten SS. 12, roelcfye unjweifel^aft an ben
@c^(up *><m SS. 11 .ftrf> a.nle^nen. @c^)pn in biefet fy'mfifyt
etfc^etnt bie tfla'tung pon Sat^pjot) (ogl. gegen tyn Sitcfe)
wnlialtbat, welder fp tntetptetitt, //al& wen.n gefttieben wa'te":
. IV; 12. 301
95. 12 #eoi> (i>sv oiid. ntori. ied-sttr- S3. 14 a A A' r t fisis
aly&we ts&ettfie&tt. ttttein fo ijl ebert nid)t gefdjtieben;
unb roemt audj bet STuSbtucf ve&6<xfte&tt 9S. 14 etn geroijjet
Sfadjflartg on bem ie&tK'cui 85. 12 ijl (gl. 9)ifcatot,
SJicflt, anbet), fo fyat tod) bet SfyofW bie on 6ar^jo\>
auSgebrficfte SSotftcKung, baf ott an ftcfy jwar unjtc^tbar fct,
aber'in feineffl @o^nc ftd)fbar fi4) geoffcnbart fcflbe (I, 1 fll.
So^i. 14, 9), bci SS. 12 fctncnfafls tm innc gc^abt, rocil er
bag on 6ar^)jot) flafuirte SSerfya'ttniS jWtfd)en 85. 12 unb
95. 14 burd) ntd)t8 anbeutet, tnelmefyt: burcl) ba6 in S5. 12
n>it?Krf) cf^riebenc (lav uyan. xrA.) auf etnen anbern c
ban!en Icifct. 9Bte btc SBorfc sdv Kyctntofisv ML SS. 12
mit t>cm ganjen SS. 13 t>etj!anben werbcn fotten/ ^at 6arp=
joo gar ntc^t gcfagt., Slud) roenn bie8 atlc6 fiir cine $)aren=
tf>efe gct)alten werbcn fiJnnte, nrie -ftc fteilic^ im io^anneifd^cn
@ttle unet|>iJtt tufire, mftpte boc^ ettte wtrfUctjc SSejte^Ung auf
ben leitenben ebdnfen be8 |)au^)tfa^e8 jlattftnben. ^urj, bie
oon fetnem S(u6leger gebiQigte (Srflarung 6arpjo6 ifl burdj=
ou unjittreffenb. (Sin ant>crer S(lot^)bel>elf ijl tie on )ecu=
meniug unb Don Cretiu6 oorgetragene 9)?etnung, bap bie
2&otte ^-eov o^V. TiwTi. ve&ecttcti einen ^inwurf entbieUeri
(yiotJ-e*' tovfO l.eyets nsgl nguyftdtcov a&edviav; Decu=
men. Quomodo colliges, Deum nos amare, cum sit invisi-
bilis? SCretiuS), welc^en ber St^ojlel fid) felber ma^e unb
buri^ bie SBorte i&v uyctnw/isv v.i\. rote aud) burd^
S5. 14 befeitige, inbem biefe t>on ber KvtQyt-m b Siebe
otteS u unS, na'mltd^ on bev butd^ biefelbe geroirften S5rus
berliebe, ^anbelten. 9lid)tig ^at SDecumeniuS ecfannt, baf
bie fc&roierigen Sfnfanggrootte SS. 12 in engem Sufammenfyange
mit t) en unmittetbar oorberge^enben unb nacfyfolgenben SBor=
ten (a'AA^A. ayayi.) fiefyn mii^enj aber auf einen GHnwiirf,
roeldjer fdjeinbar bie abrupte tellung fener 2Borte erfla'rt,
beutet nid)t6. fftiemanb roicb aud) einen eingeroorfenen 3n>ets
fel an bet 9lealita't bet Stebe otteS ju unS etroatten. So*
banneS rotirbe einen foldjen auf bie Unftc^tbarf eit otte6 ^
gtiinbeten Sweifel fc^roerli^) einet SCntroott wiitbigenj jeben=
302 1 30$. II, 29 V, 5.
fatts rofltbe et nicfyt au8 ber in t>cn tfinbetn otteg lebenbi*
gen 23tubetliebe, fonbetn au8 bet mit SCugen unb fja'nben
wa&tgenommenen (Stfcfyeinung be6 @of)ne8 @otte8 (SS. 14. 9.
10. 1, 1 fll.) bie sRealita't bet Siebe otteS $u unS nad&nwfen.
(8 fann nut untet jroet Slnftcfyten, nadi) roelcfyen bie SWaffe
bet SfuSleget ftc() fd(>eibet, gew^It roerben. 9ldmlid^ entroeber
bie SSorfieHung *>on ber Unft^tbarfeit otteS in SSejtes
jle^n u bem S3. 12 auSgef^wd^enen ebanfen o &sos
Iv foiiv yucWt, b. 1). e tnuf bie innece 8eben6gemeinfc^aft
mtt ott ^eroorge^oben unb benen, roelcfye bie SSciiber lieben,
jugefptod^en roetben, w^tenb jebeS ftnnlid^e, fiufierHd^e (St*
fapen otteg, be8 unfic^fbatien, geleugnet wtrb} ober e muf,
ttJorauf SB. 20 ju leiten fd)eint, gefagt werben, bap wir nut
an ben SStubetn unfete Siebe erroeifen f onnen, weil wit ott
felbjl, ben unftc^tbaten , mit unfeter SiebeSetnmfung nirf)t er
teic^en fiJnnen. Sn betben SCuSlegungStoeifen wirb alfo ben
2Botten sdv dyanw/tev AA^Ao/g eine roefentUdje SBebeutung,
roenn auc^ in etfd)iebenet SSejte^ung , juetf annt. Scne etjie
$(u8legung ift- bie a'ltefle. djon bie betben d^oltaften
^aben biefelbe votgettagen : o dctQuvos &eog ttai aveywiog
did vye ds a'AA^'Aovg ccydnqe kv YIIUV fjtkvst (@df)'0,l. I)
unb: IOVTO ovv MavoQ&aiaei, (pqaiv, y dydmj, 10 e'vowov
tjfjtlv ysvsa&ui &&ov, ov ovSsls nwnots fe&savat (@df)0l.
II). SCuguflin briicft benfelben inn tteffenb au6: Totum
(sc. Deum) simul videt, qui habet caritatem. (Sbenfo erfla'=
ten*) ^unniuS, @. cfymibt, @^ener, S. Sange,
teintjofer, ocin, totiuS, SRofenmftUet, 93aum=
gattens^ruftuS, SUcHi, S'teanbet, be SBette, @an
bet u. a. Steffenb ^>at namentlid;) 9Jidfli ben wefenttid^en
@inn, in roelcfyem atte biefe SfuSleget jufammenfommen/
*) Sutler fpri^t ftci) iiber tie dgentti^e ^njierigfdt ntcfjt au8.
r wenbet ben apoftoliftyen @pruc^ foglei^ gegen jebeS SSerbienft be8 SWen?
f^en ?or ott. Side JDrben will er mit biefem einiflen pru^e ju ffioben
werfen. Nil amatum nisi cogoitum. Stlfo ^abe a^ nte em SJlenfdj ben
STnfang ma^en fBnnen, ott ju lieben. 5Der taube ijl bet Sfnfang ber
Siebe, ber taube f^aut ott.
1 3of>. IV> 12. 303
gcfptodjen: ,/@ott fdjauen, ifyn unmittelbat unb nad) feinem
unenblid;en otteSroefen etfennen, ba6 tfl bem SRenfrfjen tyiet
nid;t etgiwnt, wit fflnnen ott nid;t begteifen; abet am
fyfldjflen unb geroifjeften aud) unmittdbat etfennen roit i&n
bem efityle nad;, alS feine warren Sinbet, roenn row un6
Itebett, benn ba blctbt oft fclbjl in wnS''. Stuf beranbent
@eitc jlc^n 6. aSa^tbc, SRa^cty cfylicfyting, e^ifcop,
JBcngcl, SS^ttb^, <S. . Sangc, Sac^mann, Sucf e u. a.
Sfitfe umfcfywbt: w Unmitte(bar Fann bee SRenfdj bem unftc^t-
baren ott bte Siebe, bie berfelbe 'gegen unS erroiefen tyat,
ntd)t ergeltenj benn ntemanb fyat ott jemalS gefe^n, b. I),
er ijl fiir jeben unjuf)tbar. SBenn rotr aber im tinter etnans
ber Iteben, bie SMber lieben, bie jt^tbaren, fo bleibt ott in
un8, roir bleiben feine ^inber, egenpnbe feiner fiiebe, unb
fo ooKenbet fid) in un6 butd) bie Siebe ju ben Srubern bie
Siebe ju ott''.
ie le^tetrofil)nte SfuSlegung abet giebt ntcfyt nur einen
mit bet jo^anneifdjen SfnfdjauungSrceife fd)raerltd) iibereinjitm=
men ten @inn, fonbern entfprtd)t aud; nid)t bem engern unb
roeitern Sufammenfyange t>on SS. 12. JDap wit otteS fiiebe
ju unS nidjt oetgelten Unnm, wiitbe So^anneS, roenn et
roitHid) bieS ^tet fyetoot&eben roottte, gerotp nid;t mit einet
(Srtnnerung an otteS Unftd)tbatfeit beroeifen. SDap roit abet
ott roitf lid) roiebetlieben f 5nnen unb fotten , obroo^l et un-
ftdjtbat ijl, Detjie^t ftd) on fel&fi. Stud) 35. 20 roitb bie
orau8gefefet (>gl. 1 ^)ett. 1, 8)} benn inbem bet fyo|iei bie
iige, bap man ott liebe, roa'^tenb man bie Sruber fjapt,
mit jenem argumentum ad hominem ju 93oben fd)la'gt, forbert
et eben, bap unfete Ctebe ju ott, bem unfidjtbaren, ftd) t>urd)
S5tubetliebe beroa'()ten foU. @o etfd)roinbet .ba8 fd^einbate
0ledjt, au8 35. 20 unfetn SB. 12 ju etflaten, namlid; on bott
^et ben egenfafe beS unjtd)tbaten otteS unb bet fu&tbaten
S5tiibet ju entlefynen obet ben SBotten &cov ovfeis nmnofe
ba8 fogleid) folgenbe Oafcglieb lav ayanw/iw aA-
gegeniibet ju (leflen, ba bod) bie SCnlage oon SS. 12
felbff batauf fii^tt, ielme^t mit ben SBotten &sov ovd. num.
304 1 3o&. H, 29 V, 5.
. bie Sorte o &eog ev Jjplv /twist, Welcfye aurf) S3. 13
SB,- 16) roieberlefyren, ju combiniren. tab'ei roerben bie
SBorte luv ayctndi/itev ctXXylbvs tyre ricfytige SSejieijung uns
fcfyroer ftnben. @ie be$ei$nen bic Gsrfu" flung bet 93. 11
gefieflten ^Pflicfyt alS bie 93ebingung fur baS o &sos sv
ftfret (QJ. SS. 1'6), ein SRoment, n)dd;e cbcn btitrd) bie cot?
reldten Sfnfangsnwte bcflimmt wirb. <So ergiebt jtd) bicfer
ebanFc: ott, bcj; iittfld^bare, bleibt in unS, wenn nrir ein=
anber Iteben (wic unferc 9)flid)f ijl. SS. 11). SDbwo^l alfo
ott unftcl)tbar ifl, fo fflnnen wir bod^ mtt i^m bic tnmgjle
emcinfc^aft ^abcn, cr in unS unb roir in i^m, waS'
batan erfennen, bap er un on fetncm ciflc gcgebcn
(S3. 13). >a 95anb ab unb bic S5ebtngung biefec bleiben=
ben emetnfcfyaft mit ott fann, Weil oft Siebe ifl, nut
Siebe fein <85. 12. 16. 7 fL).
JDie genaucre @rf(arung on 5B. 12 Mngt aber junficfyfl
on bem ftd^ern SSetf!anbni8 be* SCnfangSwotte an ftc^ ab.
Sn bem ^)erfectiim xefrvavcii, beffen S3e$tef)ung auf bic SSer;
gangen^eit in bem nwnots noct) bcfonberS marfirt nrirb (gl.
So^-1/ 18), Hegt attctbing nic^t formctt bie egennjart uhb
bte SSergangenlieit, unb geiuip nid()t barf man mit djHus fa=
gen, bap baS $f. nac|> ^ebraifc^er Sfrt fur ba& ^)ra'f. fJe^ej
aber bem innc nadg fagt ber @a^ //niemarib ^at jemalS
ott gcfefyn" o^ne Sweifet foiel al8 ,/ott ift unfid^tbar''
(Sucfe, be SBette), benn eS er|tebt ftd? oon felbfl, bap ott
befifyalb ntemalS gefe^n worben i|J r n>eil er iiber^aupt nic^t ge
werbeti fann. @6 fragt ftdf) aber, ob ber StuSbrudf TS-
auf ba jinnltc^e e^en mit fleifc^Hcfyen SCugen (t>gl.
bie riec^en, Sfugujiin, Opener, S. Sangc, Sildfe,
be SBette u. a.), ober auf baS.geiflige @c^auen gc^t. SBenn
ba Severe angenommen wirb, obroo^I juna'd()jl nid0t barauf
fiifyrt, bie urfpr(ingHrf)e S5ebeutung be8 SBortee, tt)dd()c auc^>
fogleic^ 85. 14 Ogl. 1, 1. Sty. 1, 14) tatt fat, ju fibergeK
fo mup man fe^r wefentlidje aSefJimmungen erga'njen, um nidgt
etnen ganj fallen ebanfen p befommen. Unbebingt lann
ja SoljanneS ein geijligeg rfjauen otte6, baS i'm runbe
IV > 12 - 305
ntdjtS StnbereS ijt alfi ein< Gjjrfennen otteS, ben la'ubigen
rocnigilenS nidjt abfprecfyen ; fo ergeben ftd) ffir bie STtiSleger,
u>eld)e cm getflige cfyauen otteS Derfleljn, bie S3efd)ra'nfun=
gen, b'af meman.b ott fdjauen ffinne //au8 eignen, naturlicfyen
5tra'ften ($tfcafor)> obet //fo imc ct ijl" (ejltu6), in fet
nem //unerfotfd^ltrfjen SBcfcn^ (91 can bet), //unmittclbat unb
narf) fem'em uncnbltc^en otfcSwcfcn'' t^n crFenncn ober t^n
//bcgtcifeM" ffinnc (Sltrfli). Stber attc bicfc SBeflimmungen
i)aben tm ej:te Fetncn runb unb erfd^etnen nitr bann nott>=
rocnbig, wcnn man oorauSfcfet, ba^ bie nad)|lc unb einfacfyfle
S5ebeutung be8 2Borte6 ve&ectvai nifyt jlott^aft fci. erabc
biefc abcr leitet auf ctncn cbanfcngang, roclc^c bcm efammt=
jufammcn^angc unfcrer tettc uon SS. 7 an bi SS. 21 unb
berjofyannetfcijen S(nfd)auung8n)cifc ubcr^aupt aHcin ju cnf*
fpred^en fc^cint.
anj a^nUrf) wit II, 3 fU. unb III, 10 fH. 19 fit. baS al=
ten ber ebote otteS, inSbefonbere bie Sruberiiebe a(6 ba8
Setdjen unferer emeinfd^aft mtt ott unb al8 bie S5ebingung
unfits SSleibenS in biefer emeinfc^aft bargejleQt war, fo ^eipt
e6 aucfy an unferer tefle: lav dyanm/nsv aAAiy'Aovg, o -d-sos
ev yfjiiv /usvei. S(tte6 tu^)f '^icr auf bem .85. 7 unb SS. 8
Dorangejlettten runbfafce , ba^ oft felbfl Siebe fei, worauf
SS. 16 nod) einmal auSbrurflid^ jurii(fgegangen
wer in ber Siebe bleibt, bleibt in ottj nur in bem
benben bleibt ott. ftun aber ftnb fiir SofyanneS ntc^t attein
bie Sfnfdjauungen on bem //S5leiben in ott unb on bem
//eborenfein au6 ott" (SS. 7. II, 29) wefentlid) fcerroanbt,
fonbern ba ,/S5!eiben in oft 77 ijl auc^ bem ,/(rfennen" (II,
3. 4. Ill, 6. IV, 8), bem //Sieben" (11,5), bem ,,|>aben" ot=
te'6 (II, 23) paraflel; benn burrf) afle biefe SSorflettungen ge^t
btefelbe reale SSoraufe^ung ber lebenbtgen emeinfd^aft mtt
ott (I, 3). |>ierauf beru^t junftd>jl bie gegenfa'|lidje S5ejie=
^ung jrotfd^en bem afce -fao? ovfcis nunove vedf-avui unb
ben Shorten o &eos ev y/Liiv /.icvst; roeiter^tn ergiebt jtd)
barauS aud) -, in tibereinfHmmung mit II, 5 (gl. IV, 17 ft.),
ber ricfyttge @inn ber d^lufroorte oon 85. 12. 5DaS
II. 20
306 1 3o&. II, 29 V, 5.
otteg flefyt fn bemfelben SSetfyd'ltnig bem ,/S5leiben in oft"
(35.13) obetbem ,/SBletben otteg in ung" (S3. 12) entgegen,
in roelcfyem bag tmtflidje //(iitfennen" otteg mtt bem geben
unb SMetben in off jufammenfd'llt j benn bag //efyen" @ot=
teg fptid)t bet 5fpoflel ebenfo befttmmt jebem Slftenfdjen ab, alg
et bag (Stfennen otteg unb bie emeinfd)aft mtt ott bem
Siebcnben, roefdjet aug ott geboren ifl (SB. '7),- guft>ri$t.
5)ieg eben ifi bet inn con 35. 12, roie er bem ganjen 3u
fammen()ange (dgl. bef. S3. 7. 8. 16) burcfyaitg gemfip ifl.
5liemanb, fagt bet Stpofhl, ^at off jematg gefefynj nicfyt in
ftnnttdjet, ^iuperHd>er SBetfe alfo ijl oft ju erfennen unb bte
emeinfdjaft mit off ju etreic^en. SSielme^t, wenn tpir ein=
anber Hebcn, fo bleibt oft in ungj tvenn wit in bet Siebe
bleiben unb butc^ Siebe unfere emeinfc^aft mit off, welc^ev
fitebe ifl, bet^atigen, fo bleiben wit in biefet emeinfcfyaft, fo
bleibt oft in ung mie eg SS. 12 junflcfyfi l;eipt fo
bleiben mit in tym unb et in ung n>ie 93.13 biefe Ijeilige
emeinfdjaft nac^ beiben eiten fyin befcbtieben n>itb (ogl. Ill,
24). SCbet auc^ in SB. 12 Hegt bag foment, roelc^eg 83. 13
butc^ sv awTw f-tevojuev auggebtMt ifl, in ben @^luptt>ot=
tent nut $ aydny avvov sv y.jt.lv isie^siwfjtsvt]
sat iv. SBet biefen SBotten roiebet^olt jt^ bet fcfyon ju II, 5
entfd^iebene @ttett bet Sfugleger, ob bte uyuny txvvov Don
bet Siebe otteg ju ung (gl. ^unniug, @. djmtbt,
(it. <Sc^mib, Salou, penet, S. fiange, S5eja, Sites
tiug, Satpjoo, Sengel, anbet), obet on unfetet Siebe
ju oft (ogl. @fltg, SOla^er, fiut^et, ocin,
ting, ^)ifcatot ; tottug, @. . 2ange,
23dumgarten = 6tufiug, SRidfli, giicfe, 9leanbet)
oen roetben miipe*). Sfurf) bag ^)td'btcat sv ijftiv TTA. lor.
fyat t>iet )ie bet a^nlid^e SCugbtucf II, 5 gema'jj bet t>etfct)ies
benen )eufung beg ubjecfg aydny avxov t>etfcfytebene S(ug=
legungen etfa^ten. SDiejenigen, roelcfye bie Siebe off eg ju
*) 6. a Cttpibe unb (Slt>in wottm bie 5Bo()l unter ben bciben
n frci lajmi.
, IV, l;2. 307
un& perflanben, legten einen befonbern Sfcadjbrucf auf baS sv
rjftlv unb fagten, bie Siebe. otteS, bie an ftd) fd)led)tb,in
tJollfommen fei, fyeipe cine in un ober an un8 wllenbete, weil
fie tyr 3tel (reAoff) .an un6, na'mlid) unfere eiigfeit, erreidje
(@. djrntt), 3. Sangc), wcil ftc tyre rife.an un6 offen*
bare (<arpot>) ober in tyret ^raft unb |>errlic^feit an n6
ftct) ertweife (S5engeI 7 anber), weil fie im lauben wofyiz
^>aft unb ofittig on un6 ergrijfen werbe (^unniuS, <S.
c^mibt, (SaloD, pener). Sfbec bev Sonteyt bra'ngt oiet*
mel^r auf tie SSorfleUung on unferer Siebe ju ott ^in (gl.
JBb. I @. 187), unb fo fatten atte jene ungeniigenben 6tfla'*
tungen be6 TezeAew/t. e'ox. Don felbft f)inraeg. 91td)t nur bie
eon Siidfe mit 9ie4)t ^eroorge^obene 6orrefponbenj jwifrfjen
bem ij uydni] aw, iv yfiiv v^sL sot- SS. 12 unb bem iv
f.isvofiev SS. 13, roeld)e fo geroip fiaftftnbet aid-bad
ev yjuiv S5. 13 bem o d-.sog ev jjfilv fievsi 95. 12
entfprtcfyt, giebt bie Stu6legung on //unfevev Siebe ju .ott"
an bie |)anb, fonbetn wir fyaben aut^ in SS. 17. 18 einen
unjroeibeutigen Singerjeig fiit biefelbej benn inbem t>on bem
fpo^ovfA.svos felbjl' gefagt n)itb ov vsTeXeimxai ev vy dyeing,
wirb eben ber 9ttenf<fy aI8 Subject ber oHenbeten Siebe (ay.
nic^t alS Dbject becfelben, be$eid)net.
ben wefentlicfycn inn be8 S(u6brudf6 ftnb bie SCuSleger
einig, rcenn aucl; nid)t ade bie in bet petfecttfcfyen ^orm au=
ge^vagte SBorj^ellung t)inretd)enb bead)tet ^aben. Unfere Stebe
ju ott, fagt man, erfd^eint, roenn wir einanber Iteben, al6
//rein, untabelig, ni^t erbic^tet" (Sutler j ogl. SRicEli, S^e^
anbet), //beroa'&tt ftc^ (be SBette), //yottenbet ftc^ (Sucfe)
in ber SBrubertiebe, iveil o^ne biefe ber fitebe ju ott tyr we*
fentlic^jleS 9Rer?$eid)en unb i^re notl)roenbige rroetfung fefylt
(gl. djlic^ting, rotiuS, @. . Sange, ^)
u. a.). JDafTunfere Siebe ju ott eine ooflenbete fei,
fam tyre ofle grud)t gebradjt unb tyre eigentyumltd)e firone
gewonnen b/abe, fann 3oh,anne b,ier nad) berfelben ibealen
MnfdjauungSroeife unter SSorauSfe^ung unferer 93ruberliebe (eav
fagen, nad) weldjer er 11,5, wo gleid)faH8 ber
20*
308 1 Sofc. II, 29 V, 5.
SSorfleUung oon unfem //DoKenbeten Siebe ju ott" bie on
imferm //<Sein" ober //SMeiben in ott'' entfpridjt, liemieni=
gen dne ttoflfommene fiiebe ju ott jufdjreibty n>etd)er ba6
SBort otteg, ben Snbegriff fetner ebote iiberfyaupt, fyalt.
Son ber befonbern ugenb ber 23ruberliebe gilt, n>a8 on bev
gotta^nlic^en eredjtigfeit (ibertjaupt giltj benn bie Sicbe ifl
au8-'@ott.- off felbj! .tft'-'Siebej alfo nidjt tm fiufjerHcfyen
@e^en otfeS be|lel)t bie emetnfc^aft mtt i^m, fonbern in
ber Siebe ju i^m, roeld^e nur bann oI6 eine coflenbefe ?a^r=
^aft Dor^anben iff, toenn roit un6 untet einanber lieben (SS. 7.
16. 20. Ill, 10).
o erfc^einf ber ganje @a^ SS. 12 a(6 eine (Sntfaltung
beS n>efentlid)flen runbfa^eS ber iofyanneifcfyen 6t^if, bie
ebenfo realifiifd) al6 pneumatifd) ift. ^einerlei du^erlidje, un=
fitflidje erfennfniS otfe6 ober emcinfcfyaff mit oft ifl
mfiglid)} mfiglid) unb wirnid) aber ifi bie innigfte, fcltge es
meinfdjoft mit oft, ber fiiebe ifl, eben in ber Siebe, bie nu8
oft tfl. Sfieil aber bie 8tebe, weldje ben au8 oft ebore*
nen unb in ott 93leibenben einroofynt, au6 oft felbfl tfl,
alfo wirlHd) on ber Strt ber 8iebe otteS, befifyalb muf bie
Siebe, mit h)eld)er bie JRinber otteS an t^rem .USater fyangen
unb oft felbfl ^ab en (11,23. I, 3), aud) bie Sriiber umfa^en
(93. 7. 11,20. V, 1 fl.). Unfere uollenbete fiiebe ju ott unb
bie barin berubenbe roabrbaftige Seben8gemeinfd)aft mit oft
fann o^ne bie fur bie Jtinber otteS ebenfo pftidjtgema'pe (S3. 11)
al6 riaturgema^e (S5. 12. S3. 7) SSruberliebe gar nid)t befle^n.
i } (tte biefe ebanfen be6 SfpoflelS bewegen ftd) aber fo fefyr in
bem innern, fur jeben ^etnbfeligen erborgenen unb unantafl*
baren 4>eiligtfyum be8 d)riflltd)en BebenS, ba^ etne befonbere
polemifd)e S5ejie^ung bei 93. 12, etroa auf bie ^feubo^ro^es
ten (S3. 1), //bie fid) ein pl>eve6 <Sd)auen offe8 anma^fen
unb eben bartn uorgaben ottDoUfommener ju lieben, alS il>n
ber genuine 6l)rifl Hebe" (9lidlij t>gl. anber), nid)t ju
entberfen tfl. (Sine foldje JBejiei)ung mitfjte, twie Siirfe mit
9?ed;t einivenbet, beutlid) angejeigt fein. 9jur infofern liegt in
S3. 12, rote in bem gan$en (bfd;nitt S3. 7--21, ein eridjt
. IV, 13. 309
iiber bie 93. J fit. erroafynten Srvlefjrer, a(6 SofoanneS bie $err=
lidjfeit beg cfcifHtcfyen 8iebe8n>efen6 fcfeilbert, rote fie- nut burd)
ben oon jenen geleugneten. Sefum (Sfyrifhtm, ben fleifdjgeroors
benen <ol>n otteS, gegeben wirb (95. 9 fll. 14 fU.). &ebe
ju ott unb ju ben Sru'bern ^at nur ber, weldjer im lau=
ben an (^riflum bie Siebe otte6 erfa^ren ^at.
85. 13. Pr bie JRealitdt unferer ^emeinfdjaft mit ott,
roelc{)e ganj wie III, 24 befcfyrteben ijl, n>irb aucfy Ijier bo8
SKecfmal, baf wtr ben eij! otte6 ^aben, angegeben. 5D?tt
SS. 12 ^fingt SS. 13 eben butd) bie Sbee unferer otte6ge=
meinfd)aft, weldje bovt in ben @ct)luptt>orten o &eos Iv fa.
/UEV. zA. auSgebritcft war, jufatnmen. S'Jtdjt be6^>alb weijl
aber ber St^oflet auf bie Sflittfyeifung be eifteS ^in, roetl erfl
burd) benfelben, ben eifl ber SBa^r^eit, ba6 a'uferlidje ^actum
ber @enbung 6(>ri|!t, roorin bie tfyatfactjHdje tiftung ber 8ies
beSgemeinfdjaft jn)tfd)en oft unb ben 9ftenfrf)en Hegt, oon
un6 tnnerltd) aufgenommen unb frudjtbar gemadjt wirb
ugl. be SBette), fonbern roeil bie SS. 12 gegebene
rung on ber geifligen 9latur unferer Seben6gemeinfd)aft mit
ott bie S3ejiet)ung auf ben eifi, al8 ben ra'ger unb we=
fentlicfjen Seugen btefer emeinfdjaft na^ie legt. 2)ie on
Sud i e fiatuirte SSenbenj roirb nidjt nur nidjt inbicirt im Serte,
fo roenig n>ie III, 24, fonbern fyat in bem oorltegenben e=
banfengange fogar etroaS ^rembrtige6.
SBenn wir einanber Ueben, fo Meiben n>ir in ott, fagt
ber SfyofW, unb (SS. 13) baran e.rEennen roir, bap wir in t^m
bleiben unb er in unfc, bap er un8 oon feinem eifle gegeben
l^at: OTI y, vov nvev/uavos UVTOV dsdwxev ijjLilv,
Sn bem partitiifd)en in (SS^att^. 25, 8), weldjeS. bem inne
nad) bem ano S(. 2. 17 ganj gleid) jteljt, Hegt natiirlid)
nidit> wie fd;on (SfHu6> <Spener, Saloo, 9Ka^er u. a.
bemerft Ijaben, bie ro^e SSorftellung on einer ^eilbarfeit
ober Srennbarfeit be6 gflttltcfyen eifteS, wte eineS ftnnlidjen
@toffe, fonbern bie et()tfdje Sfnfd;auung Don bem nad) 50?ap=
gabe be8 laubenS unb be8 ganjen fiebenS au8 ott in un6
bebingten, mefyr ober weniger Doflen Seftfee be6 einen, ftd;
310 1 3oi&. H; 29 V, 5.
felbjl gleidjen eiffeS otteS. e&fyalb if* eS nut ein Untevs
fcfyieb in bet S5otfieflung6nwfe, werin $)ettuS (f. 2, 17), roie
bie LXX (Soet 3, 1), ten sptb^eten fagen Mpt: //id) wiO *>on
meinem eifh auSgtepen", roafytenb Soel felbfl fagt: //id) nritt
meinen eif! auSgiepen". @ djli dating 6 @d)lupfolge, bap
bet eifl alfo ntdjt ba6 SBcfen otteS, b. fy. nidjt oft, fdn
f finne , if! barum cbenfo un^iitreffenb , wic bie in bemfelben
Snterejfe gemacfyte S5ef)au)ptung @ocin8 (ugl. aud) (Spifcop
iinb S5enfon), bap ba nvtvpa aviov bie uyany fctbft,
ober ber in un6 lebenbc spiritus caritatis fei, eyegetifd) falfd;
ifl. S)e: eifl (Sotte8 in un6, al6 ba6 ^)rincip unfetS
au8 oft (III, 9. II, 27), giebt aud) ba unjweifetyafte
nt in unS, baf n>ir otte8 tfinbet (gl Stem. 8, 14 fl.), bap
wir au6 oft geboren ftnb (S3. 7) unb in ifym bleiben (III,
24). Unbebingt, ot)nc SKaf unb oi)ne Stubung ^at nuc <.{*
net ben eift/Wftue W- 3^. ^ 32 - 3 / 34)} bie, tt)eld>e
S5tiiber g^rifit im lauben geworben ftnb, tjaben nur Stntfyetl
am df!e ((5. a 8aptbe, Sivin, (Ejlitt, SRa^er,
penet, ^ifcatot, Sfretiu6, Sitcfe, be SBette,
ber), gleid))ie in ifynen ba8 gOtttid^e Seben unb bie emein=
fd>aft mit oft nocfy nic^t wirflid) ooltenbet tfl (ogl. Ill, 2).
Snfofern ^at bie (SrHa'rung oon (SfliuS u, a v bap SotyanneS
mit bem SCuSbrutfe ev, T. nvev/n. bie varietas charismatum
obet bie partitio donorum, dum aliis alia dantur (tfgi. 1 (5or.
12, 4. 11) bejeidjne, eine rid)ttge cite. JDaran na'mli^, bap
wit bie ^rud;te be8 eifJe (al 5, 22) weber atte, nocfy auc^
in Btttger 9?ein^eit unb ^raft an un8 tragen, filnnen roir
merfen, bap wit noc^ nicfyt im ooKfommenen ^Beft^e be eis
fleS otte8 fle^n.
SS. 14. 15. >ap bet Sfpoflel nnebentm auf bie cnbung
be6 @of)ne8 otteS (SS. 9. 10) jutitcfgteift, (>at im 3ufam
ment)ange bet ganjen ^)ataflefe oon 95. 7 .an batin feinen
tunb, bap bie SiebeSgemeinfdjaft bet ^inbet otte untet
cinanbet unb mit ott nut auf bem im gleifcfye etfcfyienenen
otte6fo^n betudt. @o ttitt abet aucfy bie offenbat in ben
SBotten auSge^ta'gte 93ejic^ung (t)gl. ^3ifcatot, JRicfU)
1 Soft., IV, 14. 15. 311
fdjen S3. 14 unt) S3. 12 in tytet otten gebenbtgfeit
3ot)anne6 fyatte S3. 12 gefagt, baf ott unjtdjtbat, alfo jebe
a'ufietltcJje emeinfdjaft tnit ifym unmb'glicf) feij jefct abet flfifct
et fein SeugniS con feet enbung (S&tijH in bie SBelt auf ba6,
roa6 et gleidj feinen SWitapofleln mit fctnen eignen Sfugen ge
feb,n fyat (I, 1 fll.)/ b fcflt bann 95. 15 ba6 entfrredjcnbc
S5eFenntni8 Sefu Sbrifit ol8 bic SSebingung be6 S5Ieibcn6 in
ott fytn. S)enn frcilt^ nid^t oft fott gcfeb^n, fonbetn bet
@ob,n otteS, welder oon ben (pojieln roitflid) gefeb,n iff,
foil geglaitbt unb befannt raetben unb in ib,m foKen roit aurf)
ben SSatet b,aben (II, 23. Sob.. 14, 9). SBenn alfo S3. 12
unb 83. 13 tm egenfa^e ju jeber ftnnltc^en, duperli^en es
memfc^aft mit ott bte getjiige, fyeiltge offe8gemeinfd;aft in
ber au8 oft feienben iebe unb in bet abe be6 etfleS
otteS gefdjilbett wat, fo n>ei|l bet Stpoflel jefet wiebetum auf
ben in bte SBelt gefanbten @ol>n otteS ^in, roett biefet bte
petfflnltcfye Dffenbarung bet 8jebe otte6 unb ber afleinige
SSetmittlet be8 eifleB otteS (ogt. Sob,. 14, 16 fll. 16, 7 fit.),
alfo bet einjige tunb unfetet Stebe unb unfetet emeinfdjaft
mtt ott if!.
Snt 6'injelnen bietet webet S5. 14 nod) S3. 15 cine
cfynnetigfeit. >ie gotmel / ^/tefe #/. b^ebt (ogl.
II, 20. 27) ben tibetg'ang t>on bet aHgemein communicattoen
9lebe S3. 13 ju bem wSBit", wel^eS nut on ben lpojleln
gilt, b,etuot. 3)enn ganj wte 1, 1 fll. betuft ftd) SofyanneS auf
bte a^)oflolifrf)e Slugenjeugenfcfyaft, ale auf bie tunblage auc^
feinet SSetfunbigung. SRaffitlich, ift u TeiJ-ea^e^a fetn an=
beteS Dbject etro'a Deum ejusque virtutes, inprimis cari-
tatem (^)ifcatot) ju ben?en, al ju
5Die SBotte on XT A. geben an, a8 bie Sfugenjeugen
bigen. |>etlanb bet SBelt, o<a^1jQ vov ttoa/iov (Sob,. 4,
42), unb jwat bet ganjen SBelt, nid^t electorum in omnibus
populis (^ifcatot, (tetiu6), ifl abet ^tifluS, weil et bie
SSetf^nung bet SBelt (S3. 10. II, 2) ift, obet wetl bie SBelt
butc^ tytt ba6 fieben et^alten (S3. 9) unb butcb, ib,n felig wet*
ben (I'va oo)^. So^. 3, 18), bie GwvrjQia, welfy nut et
312 1 Soty. II, 29 V, 5.
btingen fann (2f. 4, 12), erljaWen foQ. ><*P cjnem jeben
Sfftenfcfyen in bet SBelt biefeS |>eil jugebacfot unb jebem bie
emeinfcfyaft mit ott geflffnet ijl, Hegt nid)t nut 85. 14 in
t>em unjroetbeutigen SCuSbtucfe TOV x6a/.iov, fonbern aucfy
in bet .SCtt unb SBeife, we SB.- 15 -tote SSebingung biefer ok
te8gemeinfdjaft aiiSgefprocfyen roirb. SDie gormel og Jf-av
bejeic^net nfimltcd., inbem ber objectio
' ade (Sinfcfytanfung orcjefieat wirb (gl.
II, @.519.fn.-.SBtWt, @. 282 fl.), bie SCagemetnguIttgf eit bet
9tegel. Seber, fagt So^anneS, wet nut befennt (ogl. II, 23),
bap SefuS bev @o^n otteS ijl (S5. 2fl.), in bem Weibt ott
ynb et in ott. 5)tc SSebingung be6 |)eile8 in ber emein=
fcfycift mit ott ifl atfo aKein ber laube, roelcler bem apo=
Seugniffe (SS. 14) gemap ifl unb tm SSefenntniS be6
fic^ auSfyricfyt. S)enn b.a8 o/MoAoyef> bejeid^net fo
wenig ^icr wie II, 23 Ogl. m. I . 371) ctn tf)affac)Hd)e6
25efenntm8 burd) S5ruberliebe (quisquis dilectionem in fratres
habet, ille vere Jesum Dei filium esses testatur.. S5eba), ober
ba6 SeugniS be8 ^eiligcn 2Banbel8 neben bem S5e6enntni8 be8
SWunbeg (^ib^muS, Sfugiiflin, rotitiS), fonbevn auS=
fd)lteplict) baS le^tere. JDabei bebarf e6 laum ber (Svtnnerung,
bap So^anneS nur einem folcfyen S5efenntni SBa^eit juet:=
fennt, rcelcfyeS nifyt burd) einen ungi>ttlid&en SBanbel .Siigen
gejlraft roitb, oielme^i; tm ganjen 5^un bet etecfytigfeit unb
inSbefonbete in bet JBtubetliebe fid) al8 wa^t unb lebenbig et=
roetfl.
SS. 16, //Unb wiv", fa^tt bet Sfpoflel fott, inbem et mit
bem xcu yf* si ft<^ felbft unb feine efet al8 fotc^e batfleflt,
roeldie bie SS. 15 auSgefprodfjene, aflgemein gtiftige S3ebingung
bet emeinfcbaft mit ott etfiittt ^)aben (ogl. fiiicfe unb be
SBette), //unb wit ^aben etfannt unb geglaubt bie Siebe,
n?eld)e ott an un6 fyaK S(u8 bem Sn^>a(te on SS. 16 unb
au8 bem Sufammen^ange mit SS. 15 ge^t beutli^ ^etoot, bap
ba6 K. y/teis id)t wie SS. 14 auf bie unmittelbaten (ugen=
jeugen be6 8eben6 (Sfytijii (@ptfco^, @. . Sange, 5Rif U),
fonbetn auf afle la'ubigen (SjliuS, @, @d)mibt, (Saloi),
iv,i6. 313
pener, SfretiuS, S3aumgartens(5rufiu8, ^eanber,
giicfe, be SBette u. a.) jut) be$ief)t. 3of)anneS rebet Don
foldjen, n>eld)e auf runb ber feflen apoftolifdjen ^rebigt (85.14)
geglaubt .tyaben unb fo in bcm SSefenntniS S3. 15 flefyn. 3u
tynen rennet bet tpofW aud) ftd) fraft bcr emeinfcfyaft be6
laubene unb bc8 S3efenntniffe8.
liefer organise Sufammenfyang jnrifdjen SS. 16 unb bem
SSor^crge^enben bcflimmt leicijt ba8 weiterc SSer|lfinbni8 oon
95. 16. Sn bem opoXoyslv S5. 15 fotidjt ftc^) eben ba6 ju
tunbe liegenbe eyvumevai unb 7i?7ioTevx/ai auS.
@omtt mu^ aurf) ber Snfyalt oon jencm (OTI '/^o. xA. SS.15)
unb Oon biefem (nvjv ayanyv yv e%et o &soe ev
yplv) roefentlicl) gkirf) fetn. So^anneS befdjretbt ben
lebenbigen S5ejt^ ber djrifiUc&en SBa^t^eit mit ben beiben
btudfen, on benen fctjon jebet einjelne ba6 anje iDefentltd)
ent^It (II, 4. 13 fl V, 4 fl. 10 fll.), unb eld;e beS^alb (gl.
8 fief e) ofyne bie @ad>e felbjl ju dnbern, auc^ in umgef carter
0lei^enfolge jufammengefleUt werben ffinnen (3ol>. 6, 69). giir
bie gelefytte Stage abet, ob ba6 SBijj en- (intelligere) on-bem
tauben ober umgefe^rt biefeS con jenem abfya'nge, fann bie
jo^anneifc^e Sufammenfleffung oon lauben unb Grfennen
(d)on beg^db wenigjienS unmtttelbar nidjt entfdjeiben, tveil
ber jofyanneifcfye SSegriff' be8 eyvwxwat (ogl. S5b. I @. 176.
188) mit bem SBegriff intelligere ber t^eotogifdjen dutle
bureaus nic^t jufammenfa'flt. Sreffenb fagt Siirfe: //ber
wa^re laube ifi nad^) So^anneS ein erfennenber, erfa^renberj
bie wafyre (rfennfni6 eine gldubige". lauben unb @rfennen
finb fur SofyanneS nic^t8 weniger, al6 abflrncte SSegriffe, fon=
bern lebenfioofle S(nfd)auungen. >er laube, b. \). ba |>in=
.netjmen ber giJttlid)en SBa^r^eit, ifl feinem SBefen nac^ ein
(Smpfangen be gfittlidjen 8eben6, roelc^eS in ber SBatyr&eit
felbjl if}. Sn bem iauben ober ifl fc&on ba6 grfennen, n>eil
in beiben gleidjerweife bie wirfHclje emeinfc^aft mit ott,
ba6 ^aben otte6 (II, 23. V, 10 fit.) Hegt. gRittelbar ent=
fcfeeibet fomit SofyanneS aflerbingS ffir ba6 credo ut intelli-
gam. )enn eine aBipenfd)aft beS Iauben6 fann flttlidjer=
314 1 Sob; II,<29 ^ V, 5.
n>eife unb in SBabrbeit ntdjt fein o&ne twangebenben lau*
ben unb obne lebenbtge drfafyrung von ber SBflbifyett, roelcfo. e
roipenfdjaftltrf) erlautert roerben fott.
Slt8 Object be djrijtltdjen Iauben8 unb drfennenS nennt
SofyanneS bjer: tyv ciydn^v yv G'%SI 6 &soe v yftlv.
>a& Iv yin,., welcfoeg rote S3. 9 ju bem SSerbum gebflrt, ifl
aucfy an unferer @teffe ntc^t bucdj erga nos ju etflarcn (i*
rinuS, jliuS, Sutler, @. cfymtbt, galo, SBolf,
Satotn, 95eja, ^ifcator, octn, 't&H^ting, to*
tiuS, SSenfon, SlttfH u. a.), fonbern bejcicfynet wieberum
un8 al biejenigen, //an" roeldjen ftd) bte Siebe otteS fort=
roa^tenb ewetfi (ogl. @^ener, fiflcfe, S5aumgartens6ru=
fiu8, be SBette, Sfta^er). S)ie
[etc fiiebe otteS, al6 be SntjalteS be8
ju bem, roa8 85. 15 alS Snfyalt be6 djrijlliclKn SSefenntniffeS
genannt roar, Hegt aber nad) bem 6onteyte (25. 9 fll.) barin,
bap eben in ber enbung bc etngeborenen @ofyne8 bte Siebe
ottcS an un8 jtd) geofenbart ()at unb fortroa'fyrenb (gt. II, 1)
auf btefer Dffenbarung ru^tj benn fortroa'^renb gefyt bte 8tes
begerroetfung otte an un nur burd) ben @0fyn, roeld^er tm
erfdyienen i|J, unb nur in ber emeinfcfyaft mit bem
aben rotr ememfcfyaft mit ott, (Srfaljrung on fet=
ner Siebe, lauben unb (r!enntni8 otteS. @d^on 95eba
^>at btefe t>om Sonterte getragene S5ejtet>ung angebeutet: quia
videlicet cum haberet filium unicum, noluit ilium esse unurn,
sed ut fratres haberet, adoptavit illi, qui cum illo posside-
rent vitam aeternam. ^rembartig ift bagegen bte (Srfla'rung
opn 91. be Styra: cred. caritati, quam Deus habet in nobis,
i. e. ipsum spiritualiter habitare nobiscum per caritatem.
So^ahneS benft etnfad) fo: bte giJttlidje Siebe, roekfye jtd) forts
roabrenb an un6 bett;a'tigt, t)aben rotr erfanni, tnbem rotr ben
obn otte8 erfannt l)aben, in roddjem bie Siebe otte jtd)
nid)t nur einmal an un geofenbart bat (SS. 9), [onbern autb
beflanbtg pfenbart. Snfofern Hegt ber oben (ju 35. 7) abge*
roiefenen S0?etnung ber riec^en, rodcfye bie auS ottfetenbe
Siebe (93. 7) gerabeju t?on ber $)erfon Sbrijlt ^erfianben, ein
. IV, 17. 18. 315
rirf)tige6 efiifyl von Dem Sufammenfjange ber
ebanfen ju runbe.
95ottf!a'nbtg &at nun ber fyoflel bte runbgebanFen, auf
roeldjen bie 95. 7 oorangejleUte (Srmafynung ayunufuv dUr r
Aovg rufyt, entroirfelt. SSor ber neuen SBenbung SS. 17 erfolgt
bafyer ber (bfd)luf: o &eoe ay any SOTIV jc-pA. ^terau8
gefyt aber fyeroor, nid)t bafj bie uyany, in roeldjer wir blei=
ben miipen, wenn wir in ott Metben woHen, bie befonbere
//SSruberliebe" fei, wte fiitcfe meint, fonbern oielme^r (t>gl.
attd^ @anber), bap bie SSorjleHung eon ber uyany 85. 16
ebenfo aflgemein fei roie SS. 7 (17 V- ** r ^" un ^ o <xya-
nwv. gl. SS. 8 o /Y.^ ccyctnwv). SDie Siebe ifl baS eigen=
tfifimltcfie Glement. in el(^em ba8 Seben \>er <iu6 otf e=
/ / r *
borenen (id) beroegt. SUi8f(upe ober concrete 33etfyfttigungen
btefe StebeSwefenS ftnb bie Siebe ju ott unb bie SSruberliebe.
SS. 17. 18. SKtt ber jfynli$en teHe III, 19 fit. tfjeilt
bie unfrige bie eregetifdjen, nidjt aber bie Fritifd^en @$n>ie*
rtgfeiten. S)er Sert jle^t ganj fejl, unb nur eregetifdje SSer=
legenfyetf ^at ctnige SSarianten, roeldje aber aud> in fritifd)er
9tficEftd)t roenig 2Bert^ l)aben (ogl. <S. 284), unb jwei 6on
jecturen oeranlaft, roe(d)e gar fctnen SBert^ tya&en. Stnflatt
Mohaaiv S5. 18 rooHte na'mlid) rotiuS xoXovotv, b. fy.
mutilationem, lefen unb bemgema'^ ttoXovopevos fur (pofiov-
- <r bradjte fo, tnbem er bie gurdjt, oon rocldjer So=
offenbar im egenfa^e ju ber na^yata S5. 17 (gl.
II, 28) rebet, al8 feige @d>eu wr aHerlei efa^r unb @d)a=
ben in ber SBelt oerflanb, ben inn &erau8: Metus amorem
mutilat atque infringit, aut prohibet ne se exserat. Sine
a^nlidje SSorjleKung giebt bie (Sonjectur oon ^. Ijammonb,
weldjer xroAvo/v lefen woflte. S. S5o (Exercitatt. philolog.
Franeq. 1713 p. 290) &at nid)t biefe gonjectur gebifltgt, fon=
bern be^auptet, baf ba8 ridjtige 6Aaa/v ben inn con xw-
hvatv (Timor habet obstaculum, i. e. metus impedimento est
amori) f)abe.
5(ud) bie a^fitgung in 33. 17 fpringt ungleid) beutlidjer
in bie Sfugen, al8 bet 111, 19. 20. (6 ift otyne afle d;n)te=
316 1 3o$. II, 29 V, 5.
cigfett, mit ev vovvw ta6 tva ju eri>inten unt ta6
gltet 011 wiL al8 SSegtiintung te6 twrfyergefyenten lieteS
u bctradjten, rootin tie mdjhn unt bejfen SfuSleget itberetn=
fHmmen. )te gonfltuction &> TOVTW &/a, roeldje jtd) aud)
Sofy. 15, 8 unjroeifelfyaft fmtet, beru^t turc^auS auf terfelben
Siaifon, wie tie SRetenwfen: civvy] satlv y dyyeMu i'va
(III, 11), ttVTt] EOT. $ iVTohvi - tVtt (HI, 23)j ClVVy SGI.
YJ aiwv. fry, Uu (So^. 17, 3. aSgI..S5.b.I .136). SSer*
mteten ^aben 95eja, ocin unt rotiuS (gl. au
tiefe (eic^te Sonflruction, intern fie ev vovvw ovi
menfapten unt ten ganjen afctfyett I'va nagg.
al8 jn>ifd;engefc^obene 3n?e(f bejlimmung betradjteten. Sfber eine
folc^e trajectio anticipata iff im jo^anneifc^en tile unerprt,
unt tev gewonnene inn i|t nid)t wenigec al8 em|)fe^lent.
33e$a entrotdfelt ten a^oj!oHfc^en etanfen nid)t genauer;
rotiuS aber umfcfjmbt, nac^ ocin, alfo: Hie est sum-
mus gradus dilectionis Dei erga nos, si qualis in hoc mundo
Christus i'uit, i. e. mundi odiis et propterea plurimis malis
expositus, tales et nos simus (Job. 15, 18. 1 Petr. 2, 19. 4,
16. Mt. 5, 13). Ideo hoc Deus ita disponit, ut cum bona
fiducia appareamus in die judicii. Nam constans perpes-
sio malorum ad exemplum Ghristi efficit, ut a Christo optima
exspectemus, quippe ipsi similes. (bgefef)n fe^t on tern
meter mit ten SKotten nod^ mtt tern Sufammen^ange unfecer
teHe eretnbaren etanfen, erfd)etnt e8 lel^rreic^, ta^ i f o=
ttu turd) feme falfdje Ubetfe^ung tev uon t^m jlatuirten
^ormei V TOVTU) 011 sofiev ( si simus), tveld^e er tutd;
quod sumus wtetetrgeben miipte, tm aEefentltd)en getate tie
^orm ter SSovjhflung auStrucft, welc^e in ter tidjtigen SSer=
btntung lv TOW<P iva Itegt. Sfntere, weld[)e gtetd)faU8
tie JBe^te^ung te8 fva auf eV vovvy fiit betenfltd; fjieiten,
tabet abet tie SSetbintung won to TQVT. OTI nic^t roagten,
bejogen ta8 to ioinna auf 33. 16 juriidf, erfa'ttcn tann ta
i'va final unt faften entltd) tag 011 alS weiteve (5'tla'utemng
oter SSegriintung te anjen. o penet, S. Sange
unt, n?enigjlen fdjwanfent, aud) alle tiejcnigen, weld^e ta8
. IV, 17. 18. 317
flletd) mats, adeo ut, erffa'rten ((Sptfcop, @. @d)mibt,
sRofenmuller, 33engel, 9)autu8) ober gat biefe falfd)e
SSebeutung on i'va erfl auf eine (Srga'njung ea/ ovrmg-^a-
fisv (i'vct, ita ut) ober bgl. (6atpjo, gl. spifcator) be=
jogen, roa'fyrenb nod) anbere ba8 JVa nur tm @inne on oiav
(SSenfon, ^tfcotorj ogl. aud^ (Sarpjoo) fatten ju fonnen
nieinteti. JDtefe Icfctern 5lu6pd;te ftnb ganj frrarf)wibrtg 5
aber aud^ btc ^enerfrfje SBeife ijV unfyaltbat: unb jetgt nur,
n)eldf)c Sttiifye eS foflet, bic rtdjttgc (Sonfiructton , ju rocldjev
aitcb pener fctngebtangt wirb, ju ocrmeiben. SDaran, fo
umfdjretbt er, nfimlid) toeil wir an unferer fiiebe unter einan=
ber (S3. 16) ScugntS ^aben, bap wtr in ott bleibcn, tfl bie
Siebe otteS ju un6 oijlltg gemadjt b. 1). iji oofltg crfannt
won unS unb ^at t^rc rud)t unb ^raft an un8 crretagt, //auf
baf (fV) jtc in un8 Srcubig!cit fdjafft (//baju tt)trb au8 ber
SSereinigung mit ott v SS. 16, bie Siebe ofiHig erfannt unb
fvudjtbar bei un8, bam it roir eine greubigfeit fyaben tnflgen"),
iweit (or/.) wit ott afynHd) jtnb in ber Siebe. SKan braud;f
mir bie oon pener eingetrageneh SRomente wegjulapen, fo
ergiebt jid; bie rid)tige a^filgung on felbjl. SDartn, fagt
ber Slpollel, ijl bie Siebe oUenbet bei un8, bap n>ir greubig=
feit ^aben. @r fonnfe nid)t ovt e^ojuev fd^reiben, fonbern
mujjte i'va fym/iev fdjreiben, weil in ber objectfoen SBirllid)=
Feit bie TeA/wffiff ber aydny nod) nid)t al6 gefd)e!)n oorliegtj
ba i'va marfirt gerabe ba8 un8 nod) orge|!ecfte 3iel (gl.
S3b. I @. 136) unb entfprid)t fo bem ibealen 50?omente, wels
d)e8 (roie 8S. 12) in bem isiete'ianou unb in ber nad)folgen*
ben S5egriinbung OTI xa} yiu-ie eafisv v.i\- liegt.
>ie genauere rHarung ber apojlolifdjen ebanfen felbfl
l)at aber nid)t nur tm efammtjufammenfjange eine fefte 9lorm,
fonbern ftnbet aud) unmtttelbar in SS. 17. 18 genrife @tu^=
puncte, roeldje jugleid) ben fritifdjen Uberblirf uber ba6 e=
wirr ber einanber burd)?reujenben S(u6legungen |td)ern. Un=
jweifel^aft tj!, urn mit bem Seidjtefien anjufangen, bie fai-ega
T^S xpe'oewp, an roeldjer wtr naQgyalccv ^aben foUen
(ttgl. II, 28), ber Sag be (Snbgertd)teS bet ber ^arufie be
3il8 1 3o*K II, 29 V, 5.
|>errn. SDamtt ffiflt bie Sfteinung Don SDertel, @. @. 8ange
unb S3aHenflebt> bap SofyanneS wn-bem freuntityigen 23e=
fenntnis ber d)tifllid)en Religion Dor ben 9ttd)terfiufylen bcr
|)ciben rebe, unb bap, rote 25 alien flebt lefyrt, bet bem
rag an einen geffifyrttdjen geinb, DieUeid)t >iotre$)e8
9), &u benfen fei, att ob So^anneS fage: //bie acfye mup
boc^ oov einem menfd()U(^en 3lufytet{itil)le entfdjieben njerben,
ba jener, bet geinb, foroo^l al8 wit nocf> in biefet SBelt.leben".
(benfo ^attung6lo8 etfrf)eint au6 bemfelben nmbe bie SKet's
nung, baf bie gy/t. T. HQIG- jtd) auf atterlei Ungtiidf be$tel)t,
womtt ott bie @etnen //gletdjfam// ticket ((Spifcop), Ober
auf jebe 3eit, f /n>enn irgenb ott iiber un6 urtfyeilt", obet
//.wo man ftd) oft al8 SSeuct^etfet: Dergegenwarttgt /; (^) a u=
lu&). S^ner, wenn ber nuQ^ola SS. 17 X in welder bie Siebe
fid; Doflenbet, bie gurd;t ((poftos- SS. 18) entgegenfletyt, wte ber
Sfugenfdjein Jel)rt, ba nad) SS. 18 gerabe bie ooUenbete Stebe
e ijl, weld)e bie S"fd)t auStreibt, fo faQt bamit aud; bie felbfl
on d)lid)ting t>erfd)mat)te JDeutung, weldje <Socin, $$&
fcop unb rotiu8 bem 9S. 18 geben: ber, weld)er wa^r^aft
feine SBriiber Hebt, fiird)tet jtd) nidjt, ifynen aHerlei D^fer, fo*
gar bis jum Slob e (III, 16), 511 bringen.
Sic unerfennbare S5ejte^ung jwifdjen S3. 17 unb 33. 18
tft aber aud);fur bie SBejlimmung beS Sfu6brud i 6 TCTfiA
T-ut-ij ay any fts&* qfuav S3. 17 juna'djft tnfowett
gebenb, alS au6 SS. 18, wo ofyne Sweifel bie"teA/a
bem Sftenfdjen jugefdjn'eben unb ber urd}tenbe felbfl aU
//nid)t onenbet in ber Siebe" bargeflellt wirb , unabweiSbar
folgt, bap jener STubru<f S3. 17 feinenfattS Don ber Siebe
otteS ju un8 Derflanben werben barf, wie 6alin, Sutler,
SfretiuS, rotiuS, SBf)itb9, @. @d;mibt, 6aloD,
9Solf, S. fiange, anber u. a. gemeint fyaben, inbem fte
ftd) meiflenS nod) wegen beB^tfi*' y/mv auf 2 6or. 13, 13
ganj ofyne runb beriefen. (6 wieber^olen fid) fyier tm
fentlid)en bie fd)on ju S3. 12 unb II, 5 abgewtefenen
gungen. Sn "/ bie wir Suoerftdjt (S3. 17), nidjt gurd)t
(S3. 18) ^aben foflen, mup bie //Dodenbete Siebe'' gefud)t wer=
1-30MV, 17. .18. 319
ben, mag jte nun, n>a flreitig tfl, -al6 Siebe ju ott (@d)lid)s
ting, SftoruS, @. . Sangc, SfcofenmuUerj ogl. aud)
)ecumeniu6, $eanbe-r u. a.) ober al Sicbc ju ben SBriU
bern (@ocin, dpifcop, (|Hu6, |>unntu8, Sadjmann,
8ufc u. a.)/ ober alS //gegenfeitige Siebe" jnnfdjen ott unb
ben SWcnfrfjen (siBcnfon, Sfiiaflt, SSretfcfyneiber), obcr oXSa
gemetn, wie 85. 7. 16, aufgefapt roerben (vKuguflin, bcSBcttej
ogl. a ltd) S3aumgarten = 6rufiu8).
dnbltcfy barf nod) ber ^3unct won oorn herein feflgejleOt
werben, bap mit sxsivog (ygl. II, 6. Ill, 3. 4. 7. 16) md)t
//ott^CStugujlin, S^ra, (SjliuS, @alt>in, . cgmibt,
ctjUd^ting, (Spifcop, SSenfon, SRofenmiiUer u. a.),
fonbern nur //(SfyrtjluS" bejctd;nct fctn I ann. omit crlcbtgen
bic SIKcinungcn, nad) wcldjen in ben SBorten xa&cos exsi-
^A. unfere Styntidjr'eit mit ott befdjricben fein foU in
Sf nfel)ung entroeber ber |>eiligf eit iiberfyaupt ((SalDtnxaB^ttb^
, ober ber 8iebe (gjltuS, @d)lid)ttng, @.
9lofenmuHer} ogl.e^ifco^, 95enfon u.a.)/
inSbefonbere, nad) SWatt^. 5, 44fll., ber Stebe jii ben ^einben
(SCugujlin, 89 r a) unb ben Unbanfbaren (Sutler II 5 ogl.
S5et ber Srfla'rung ber SBorte eV zovrw
dyuny . tts&'-jjftiov ijl juerfl tt>a bie ft>rad)Hd)e gorm fcetriftt
fcjlju^alten , bap baB /ued' yjucov nidjt unmittelbar mit $
ayany jufammenjufafen, fonbern ganj nrie ba8&> ^iv 93. 12
unb SS. 9 mit bem 8Serbum ju cerbinben tfl. Stud) bem @inne
nad) ifl ba8 /*^' i;/etw/, bet unS, bem e*> ^/>, weldKS nur
me&r in ba Snnere weijl (2 Sol). 2), paraHel. @o erfdjcint bie
Stn|td)t, bap ber SCuSbrucf y dydni) fie&' j//(cov bie //egcns
feitigfeit" ber Siebe jwifdjen ott unb ben 9)ienfd)en marfire,
unfyaltbar unb fann aud) nid)t burd) ben ebraud) ber 9>ra'=
portion ftfcd, wie er I, 3. 7 (SUcHi) unb 1 6or. 6,7(356^
fon) oorltegt, begrltnbet roerben. Sugleid; fpridjt gegen btefe,
wte gegen jebe SfuSlegung, weldje bie dydny auf ein befiimms
te6 )bject, fei e8 //ott^ ober //bie SSrtiber", bejie^t, ber fefte
Sufammen^ang mit bem SSor^ergel)enben unb mit bem
320 1 -3o&. II, 29 V, 5.
fotgenben. Suna'djfl if} ba SSorfyergefyenbe majjgebenb.
S3. 16 (o /tsV. > vy. ayany. gl. 25. 7. 8. 10) Ijaben roir
aber ben attgemeinen SSegriff ber Siebe an ftcfy, nicfyt bcr auf
em bcfttmtnteS jDbfect gericfyteten Siebe, gefunben. 9(ud) S3. 18
rotrb in principiefler (flgemetnfyeit ba8 SBefen ber Siebe bem
SBefen ber urd)t entgegengefe^tj unb iiberaU SS. 7 21 roirb
bie concrete '3ttd)tung unferer Siebe fowoljl auf oft, al6 aud)
auf bie SSruber, nur unter ber SSorauSfe^ung geforbert, baf
n>ir bie 8iebe fct)(ed)t^tn, wte fte au6 ott ifl, weil ott felbfl
Stebe ifl, unb n>ie fie gflttlicfyerroetfe in S^riflo geoffenbart ifl
(ogt. audf) III, 16), in un8 t)aben. Ot)ne auSbrucflic^e Sfngabe
be DbjectS wirb alfo aud^ 93. 17 bie nyttyiy Oon bem 3Be=
fen ber Stebe im Mgemeinen ju Derfte^n fein. @o ergiebt
fid; etn DtJfltg ricfytiger unb mtt III, 19 ftt., roo jeboc^ nic^t Don
unferer 3ut>erftct)t am age be8 erid)te8 bie SRebe ift, unb
befonber mtt II, 28 ubereinflimmenber ebanfe. Unmittelbav
ffinnen wtr auf unfere oottenbete SSruberliebe unfere 3uerftrf)t
am Stage be8 eri(^t8 nidEjt bauen, benn wir ^aben fein S3er=
bienjl oor ott unb unfere S5ruberltebe bleibt in ber 38ir?=
lid)feit immer unooflenbet. >iefe SJucfftd^t I>at namentlid^) bie
alten lut^erifd>en SfuSleger bewogen, bie dyixny oon ber
Siebe otte8 ju un8 ju erfld'ren. 9lur ^)unntu weidjt
ab, inbem er, ie unter ben S^euern befonberS fiiicf e, bie
95ruberliebe verfJe^t. @. @d()mibt fagt bariiber: Verum
enim vero fatemur, sententiam de nostra charitate erga
proximum, etsi ad analogiam fidei reduci possit, sicut etiam
procul dubio D. Hunnius juxta eandem intellectam voluit,
nobis non probari. Unb cr ^at t)(JKig Sted^t. -Slai^ III, 19fH.
fotlen roir an unferer SSruberUebe erfennen, bap roir //auS ber
SBa^r^eit'' roirflid) ftnb, alfo //auS ott geboren/' (II, 29. IV,
7) jtnb, unb b,ierauf unfere 3uerftdf)t griinben. Unfere 95ru=
berliebe, ftfnnen rair nac^ SS. 7fll. fagen, fott un8 ein t^atfa'd)=
Iid)er SSeweiS fein, bap roir //in ber Siebe", unb fomit in ott
bleiben (S3. 16), au roeldjem roir geboren ftnb unb auS roel=
dbem roir f /bie Siebe^ (S3. 7) empfangen i>aben. Snfofern Hr\*
nen roir auf unfer SSleiben in ber Siebe (S3. 16) in d'fynlicfycr
1-30&.-IV, 17. 18. 321
SBeife unfete 3w>erfid)t gtunben, rote auf unfcr SMeiben in
g{;riflo (II, 28) j benn in ber Siebe, in ott, in Gbriflo
ben ifl roefentlidj baffelbej unb fo fann Sofyanneg bie
bung bet Stebe bet un aUerbingS batein fefcen, bap wit 3u=
uetficfyt fyaben am Sage be8 ericfytS. 5Die SSoflenbung ber
fiiebe bei unS ftfttt eben mit ber SSoflenbung unferer emem*
fc^aft mit ott in (Sfytifio ober mit bet SSottenbung unfetet
otteSfinbfc^aft jufammen, unb fjierin Hegt notfyroenbig bie
burd^ feine gutd^t getriibte oU!ommene Suoetftdgt am Sage
be8 ettc^)t6. Sn bet 2Bir!lid)feit be6 itbifd)en Seben6 ifl
fteilic^ bie fo oetfianbene Giebe bet un6 noc^ nic^t ooKenbet?
abet eS Itegt auct) eben in bet ShtSbtutf Sroeife (iva. 8Sgl. @. 317)
unb in ber |>tmt>eifung auf ben nbpunct be6 @erid)t8tage8
bie SSorjieflung oon bem Siele, roeldjeS atsbann a! ein tt>itfs
licfy ertetcfyteS (III, 2) jtc^ batjleflen roitb. Ra(^ ben SBotten
I'vct nctQQijo. fi'jf. sv lij yf46Q<x fijg ttgiasfog ijl na'tnli^
an bie 3uerjtd)t ju ben!en, roeldje wit beretnfi an bem Sage
be8 eric^teS felbfl, roenn (()*ifhi6 erfc^eint (II, 28), (>aben
rocrben (DecumeniuS, Sutler, @. comibt, ocin,
SSengel; Sitcfe, SSaumgartensSritfiuS, anbet, be
SBette w. a.)/ nic^t abet an bie Suoetjtd&t, roelc^e wit in (t=
wattung pber |>etbeiroiinfd>ung beffelben (Sfugttflin, SSeba,
Salt) in it. a.) fcfyon je^t ^aben ffinnenj aucg ni^t an beibeS
jufammen (Slidflij ogl. @<^li dating), obroo^l e& {tcfy oon
felbfi etj!el)t, baf mit bem (Stjien, wa8 So^anneS aflein ^er=
ttor^ebt, attc^ ba6 Sroette gegeben ifl, ba nur ber im eridjte
felbft 3uetft^t ^aben fann, roeldjet fd)on je^t im SScwuptfein
bet emeinfdjaft mit oft felig ifl. 3o&anne8 felbfi bejeic^s
net ben lebenbigen Sufammenfyang jwifd^en bem Sefct unb bem
JDeteinfl infofetn al et ben tunb, roeSba^b ttnfete gottoet=
roanbte Siebe in jenet 3uetftd)t ooHenbet etfd;eine,
. Oft xa&us exsivos SGTIV } y/tsis fGftkv sv
ttoa/to) TOVZW. 9)?it bet ttc^tigen S3ejie^ung be
auf ^tiflum, roela0e oon ben meiflen unb beflen StuSlegetn
erfannt ifl, batf man ntd)t ben Stttljum cerbinben, ale
wenn ba ^3ta'fen8 sail? getabeju, roie felbfi DecumeniuS
II. 21
322 1 3ot>. II, 29 V, 5.
* dvu%Qovlav ftotuirt, fiir ijv gefefet fci. 9Md)t roentge
SCuSleger (trin, @. a Sapibe, SKa^er, rotiuS, gu-
tty er, (Salop, Siicfli u. a.) fmb in biefen Srrtfyum gefaflen
unb fyaben roemgflenS bie Slucfjtcljt auf ben t-orbilblidjen 2Bans
bei (Sfyrifit tm gleifcfye eingemifd)t, roenn jic aud) nicfyt mit
<Socin befyaupteten, ba^ bag ev T. xooft. -COVTO) cbcn mit
S5cjte^ung auf (Sfyrifhtm ^injugcfiigt fet, urn ju marFitcn, wte
(S^rijIuS auf Ghrben gelebt ^abe, ntrf)t rote er je^t im |)tmmel
fei. 9ttcfytiget ^at fc^on @c^) lifting (gl. 6aloin, S5en*
gel, Slofenrnftller, Sac^mann, Si'icfe, SKa^er u. a.)
er!annt, bag SofyatineS, rote III, 3. 7, unfer <3etn in btefev
SBelt mit bem gegenroa'rtigen <Sein (Stynflt oergletrf)t. @o tritt
auc^ bee SSergieicfyunggjninct I)evau6. SRic^t oon ber letd^eit
ber Setben in ber 2BeIt (Cutler I), nic^t baoon, ba^ auc^
rotr nicfet won ber SBeU finb , obroofyl roir in ber SBelt leben
(<Sanber), ni^t baon, bap rotr dl8 abo^tirte @jj(>ne / a'^nltc^
bem eingebornen (Sof) 11 ^, bei ott geh'ebt ftnb (Strtnu6j
ogl. aud^ S^eanber), 0ann bem Stubruife unb bem 3ufam
men^ange nad^) bie SRebe fetn, fonbern bte SBorte miipen, roetl
fte ben runb bafiir angeben, bap bie Siebe bei un fid^ in
ber 3uuerjtcl)t am erit&tstage t>oKenben roerbe, ba8 aUgemei*
nere SSer^a'ltniS ju S^rtjlo, auf roelcfyem jene SSoHenbung ber
Stebe felbjl ru^t, bejetc^nen, b. I). e mup on ber ererf)*
tigfett flber^aupt (II, 29. Ill, 3 fll. 10. 22) bie SRebe fein,
in roelc^er bie burcfy 6|ri|lum au8 ott eborenen unb in
(E^rijio ^tnber ofte Sleibenben ^rtfio a'^nlirf) ftnb. >te
riedjen, 93eja, (5. a Saptbe, S0?aper, @ocin, Siic?e /
be 3Bette, SlirfH u; a. |aben in biefem inne auSgelegt,
meifienS aber bie .Rlarfyeit be 3ufammenl>angS baburd^ ge*
trfibt, bap fte unfere StynlidjFeit mit G^rijlo t>orjug8roeife in
bie befonbere rroeifung ber ere^tigfeit, in bie Btebe, fe^ten.
Stber Sofyanneg fagt nic^t: bie Siebe ifi. bei un in ber finb
lidjen 3uerftd)t oodenbet, roeil roir (Sfyrijto in ber Siebe a'^n=
lid? ftnbj fonbevn er roetfl auf bie runblage l)in, auf roeldjer
ftd) unfere Siebe felbfl erfyebt unb fagt: roeil roir tiberfyaupt
^rifto a'^nltd) ftnb, roeit rotr affo in ^rijio felbj! ftnb, roeil
1 Sot). IV, 18. 323
er in un lebt t>enn ofyne bieS giebt eS Icinc $ljnlid)feit
mit tt)tn Eurj, well wit in ber emeinfcfyaft mit (Styrijto,
ttxfcfye nrir an unferer u)m a'fynlidjen eredjtigfeif erfennen,
.Sinber otte6 jtnb, bcS^alb fyaben nrir in unferer Siebe aud)
bie oUe 3uerj?d)f. 3m SBefentlidjen begrtinbet fcter ber $t$os
flel ttnfere 3uerftd)t am Stage be8 eridjtS nid)t anberS, a!6
cr III, 21 ft. etnc anbcrc SCrt bet naQgyala bamtt bcgrunbct,
bap //roir otfe8 ebotc ^alten' 7 . SDteS bcjctd()net cbcn bie
dwaioavvy, bcten tt)cfentlid)e SSorbilb 6^rij!u8 i|!, unb njeld^c
benen, bie burrf) (Sfyrifhim ^inber ottcS ftnb, not^wenbtg ju=
Mmmt (III, 7 fll.).
SS. 18. Sm egcnfafee ju ber 8tebe> beren SSoflenbung
in ber 3uerjtd)t am Stage be erid)te8 er^robt wtrb (gl.
83. 17), jtefyt bie Surest. JMefe, toie SoljanneS fte ^ier oer=
|!e^t, ifl bie c^wejler be8 |)ape85 auct) i^r fe^lt ba6
trauen, welches bie runblage ber Stebe if!, gurdjt unb
fiJnnen nid^t nur fefyr o|l neben einanber fein, fonbern ^ffe=
gen auc^ an einanber ju erflarfen. Oderint, dum metuant
tautet etn befannter pruc^, ber ebenfo unjtttU^ al8 in feis
ner 8frt ; oom tanbpuncte ber ungflttltrfjen gtljif, ric^fig ifl.
gurcfyt unb Siebc.aber ftnb mtt einanber ebenfo unertrd'glid(>,
ie otteSliebe unb SBeltHebe (II, 15). ^arurn fagt
ne6, inbem er bie SSejiefyung eon SS. 18 auf S3. 17
butei) bie (u8brMe ^ reXfi/a ay a ny unb T6T
V tij ay any (g(. 8S. 17 TTA. ^ ay.)/ t^etlS burd) bie
SSorjlettungen be8 yofios unb ber xoAa<rff marftrt benn
aud) biefe SBorte blidfen auf bie jftsQa vys xQt'aewe juru'rf,
fyaben baran gleidjfam i^ren Stu^alt unb beuten auf nid)t
weniger, al auf bie felbflfud)tige SD^ferfdjeu ber Steblofen
(@ocin u.a. ogl. .318) ,,$urd)t ijl nid)t in ber Siebe,
fonbern bie ooflfommene Siebe treibt bie Sud)t auS''. JDaju
fugt ber S(po|let in .ber jroeiten ^a'lfte beS SSerfcS mit ifcren
beiben Itebern bie roeitere rfla'rung unb S5egrfinbung : //weit
bie ^urd)t trafe tjatj ber jtd) Prdjtenbe aber ifl nid)t ootts
enbet in ber 2iebe.
3m 2BefentUd)en rebet 3ot>anne6 von berfctben Cnfd)auung
21*
324 1 Soty. H, 29 V, 5.
au8, nad) wefc&er $aulu8 (8Wm. 8, 15) fagt, bag tic la'u=
bigen nicfyt eine'n eifl bet $neci)tfd)aft <? ybfiov, fonbern
ben eijl bcr ^tnbfdjaft empfangen fyaben, welcfyer SiebeSroorte
in bte $erjen ber $um SSater S3etenberi legt. 9(ud) SotyanneS
fe|t bee giebe bcr $inber otte8 bie ?ned)tifd)e ^^t, roie
)ccumcniu6 trefenb faqt, ben yo'/Sog xoAaffT<6e (b. ^).
yo^. vov xoXcta&ijvai) cntgegen. OecumeniuS tintetfd(;d=
bet biefen (pofios ngouttTctQUTtnos oon bem yo/J. TfiAfitwTfxofi
(?)f. 34, 10), welder in ber Stebe fdbft aufge^t.' %nlid[>en
inn |>at bie twn @c^oUaflen I nngefii^rte Sfteimimj, bap
3ot)anne8 am djlufie t>on S3. 18 t>on ben SCnfa'ngent rebe,
t>eld^e gletd^) ben ^rofe^ten (o (pofiov/i.} nod) in ben 93ov=
^fen beg c^npc^en Xugenbfemj>el8 roeilten. Stber nic^t on
bet utd)t tebet So^anneS, weldje bee 2Bet8fyett ?(nfang ift
(^)f. Ill, 10. ^voo. 9, 10), unb wetdje, rote Sfuguflin fagt,
quasi locum praeparat caritati, tnbem fte gletcljfam ba me-
dicamentum, bie Ctebe aber bie sanitas 'felbji ifl^ fonbevn bie
Surest erfc^eint at8 veinev egenfa^ ju jeber, in8befonbere ju
ber SS. 17 genannten na^tjaia unb mup alfo in berfelben
SBeife ber 9latur ber Siebe juwiber fein, in n)eld^er jene 3u=
oerftct>t bie not^wenbige ^rtidjt ber Siebe ijt. JDiefe mup jene
oertrauenSbfe ^urc^t auStreibenj aber bie Siebe felb|! fc^liept
bie finbltdje ^urd()t Dor ott ein unb fyat in biefer ttir ^eili*
ge SWaf. SfnberS fiircfyten ftcfy bie ^inber otteS oor tfyrem
SBater, ben jte Ueb ^aben 5 anber8 bie SSeufel uor ifyrem 9?trf)s
ter, ben fte mit Bittern ^>apen (Sac. 2, 19). JDie unfeltge
gurrfjt, weld^e ber naQgyala SS. 17 fd;le(^t^in entgegenflefyt,
ijl au8 ber @finbe unb infofern au8 bem SCrgenj bie Siebe
aber, welc^e au8 ott ifi (SB. 7. 9 fit.), beroa'fyrt nur if>re tt)e=
[entitle ^r aft, tnbem ;fte jene Surest auStreibt. 68 ift ein
@ieg 6^ri|Ji, be8 runber8 ber Siebe, u'ber ben gtirfien ber
SBeit.
JDie on bem SCpoflel ^injitgeffigte begritnbenbe (rld'ute=
rung be8 ebanfen8, baf $urd)t nic^t in ber Siebe fei, oiels
me^r burct) bie Stebe oerjagt werbe, wirb eon ben S(u8legern
t>erfct)ieben aufgefapt. @d)n>ierig iji t^ei(6 bie
. IV, 18. 325
ba8 abuetfattoifdje dk, roeldjeS roe=
bet geftticfyen roetben (tfgl. octn), nocfy butcfy ovy (@octn,
9)tfcat0t, {RofenmiiUet u. a.) obet butcfy *a/ (SB&ttbfl)
erfta'tt, nod) unbeadjtet gelapen wetben barf, roie meifienS ge
fcfyiefyt. fiiicfe fagt, bie6 <K matfite //ba6 Htc lieb be
Sufammcn^angS^. (Sr Ifift btc @d)lu(iorte o
on bem ort, roeld)c8 baS fcorangefyenbe
glteb regtert, abt)fingen. Plater erfrf>cint t>iefietrf)f bet
nt0mu8 be6 ganjen (Sa^eS, n>enn man ba6 OT/ nur auf bte
SBorfe o yo/?. oAao. %/ bejiefyt unb in benfclben bte un=
mtttelbare S3egrftnbung be6 SS. 18 tfotangefyenben ^auj>tges
banfen uon ber Uwereinbarfeit ber gurd^t mit bet gtebe ftn=
bet} bie lefcten SBotte etfc^emen bann alS felbjla'nbigeS @afe=
glieb unb ftnb infofetn bag le^te Heb be6 tyHogiSmuSy al.6
fte tm egenfa^e (<&) ju bem S(u6ft>tu^e ^ teXsta
. yo/J., wotauf aud^ bet SCu6btudf ov
T. ay. jututfroeifl, ben in bet $utd)t 95efange=
nen untet ben tunbfafc 6 rp6{l. xohaaiv fyei jleflen unb fo
mit auf ben |)aiiptgebanfen ju Stnfang be6 SSetfeS jutficfgtei=
fenb ba6 an^e folgenbetmafen abtunben: utd)t unb Siebe
Fflnnen nidf;t jufammenfein, bte t>oHe Siebe tteibt Dtelme^t bte
auS, benn bie gutc^t ,,^at ttafe"; roet abet in bet
ftetft, bet ^at ntdjt bte oofle 8iebe. 9fld'mli^ eben weil
bie Sutcfyt, ba fte //ttafe fyat", ttot bet oHen Siebe roett&en
mup, fann bet, elct)et gutcfyt ^>at, nicf)t jugletc^ bie ootlc
Siebe ^aben.
Snwiefetn abet bie ga'njlicfye Unettta'glic^?eit bet
mit bet Siebe but$ ben @afe ovi 6 yojSos Hohaaiv
gtiinbet wetben fann, tmifj jtc^ au8 biefet SSotflettung felbfi
ergeben. UnerFla'tt bletbt bet SfuSbtitcf unb bie aSejie^ung be6
ebanfenB bet ben Stnmetfungen bet tiecfyen, bap wet
ott Hebe ba6 ute ntd)t au S"^ yor ^ er gebtoljten ttafe
tt;ue (SDecumeniuS, djoliajl II), obet bap ein folcfyet ft^)
ot ntemanb ju futrf)ten btaud^e (@<^ol. I). 66 ^anbett ftd)
juna'd)fl um bie 95ebeutung beS SBotteS xoAa/ff. 3n>ei |>aupt=
anftcfyten pnben jtrf) batitbet bet ben SCuSlegetn, inbem bie 6i=
326 1 Sol). II, 29 V, 5.
nen an bie mit bem eftfbje ber $urd)t felbj! erbunbene Un=
rufye, 9>etn unb lual benfen, tie Sfnbern bagegen an bie t>on
aufen fyinjufommenbe, na'mlid) oon ott ju serba'ngenbe (Strafe,
n>eld)e eben bee egenjlanb ber $urd)t fei. SeneS tfl bie (n=
ftdjt on SCugufHn (oA. e^. i. e. tormentum habet), 95eba
(stimulat), (taSmu6 (punitionem seu potius cruciatum ha-
bet), iftnu (parit animi perturbationem, cruciatum et tor-
mentum ob impendens, quod metuit, inalum seu poenam),
Sutler, (Salttin, ^U^ting, SSeja, ^tfcator, Sires
ttu8, S^ifco^), Sfiofenmullet, 95engel (Nam diffidit,
omnia inimica et adversa sibi fingit ac proponit, fugit, odit),
3$. Sange (6A. b. b. bie SCngjl auS ber ^)rebigt be8 e*
fefeeS), anber u. a. >en libergang in bie anbere S(u8les
gung babnt fc^on Sutler (g(. aurf) @rf)( toting), inbem er
bal> in ber ^urd^t entfyaltene Sagen felbj! a( einen //Snbegrtff
ber trafen ber |)6ae ($>f. 31, 23)" bejeic^net. )ie $nwte
oben erwd'^nte SWeinung griinbet ftdj na'mlirf) auf bie SSorjleU
lung ber (Strafe, wenn aud) ber ganje S(u8brucf xoXaaiv e'^
in mancfyerlei SKobificationen gebeutet mtrb. SBefentltdfj aber
ge^firen ^ie^er 9t. be &$ra (debetur poena timori servili),
(I, aSa^ibe, (SjliuS (habet poenam pro objecto, i. e. poe-
nam, quam commeruit, semper animo versat), Wt a per, @.
@4>mibt, (Salot), Opener, Benfon,
Iu8, a5aitmgarten*6rufiuS, S^eanbe
in fid) @trafe b. ^. ^trafbewu^tfein'O/ be SBette
b. ft. ber $urd)tenbe, feat, b. b. empfangt gftattb. 6, 1, (Strafe'')
u. a. gfit biefe sroeite S(rt ber S(u8(egung entfrf)eibet t^eil
ber pracfjgebraud) be6 SBorteS uMnois (tyatti). 25, 46. t>gl.
gjed). 43 X 11. 18, 30. @ap. 11, 14. 16, 1 fl. 19, 4. 2 2Racc.
4, 38), t^eile bie burcfy ben 3ufamment)ang gebotene S^itdfjtdjt
auf ben @erid)t8tag, an wekfyem trafe er^a'ngt wirb. )a*
mit tjl aber nidjt gefagt, bap ba s'let anberS ale .83. V, 12,
etnja mit @fitu6 unb Siicfe oon bem 33ett>u{jtfein ber ju*
!i'tnftigen S5e|lrafung, ober mit be SBette t>on bem (bereinflU
gen?) (Sm^fangen ber (Strafe erflanben werben miipe. So^
bannee beutet ielmeftr ben Sufammen^ang jroifcfyen bem
1 3o&. IV, 19. 20. 21. 327
unt> tern SDereinj! in Cnfef)ung be6 ofyne fitebc jtdj gurdjtenben
in fitjnUdjer SBeife an, rote e6 mit bem egentyeile, mit ber 3u=
erjtd;t be6 in 8iebe mit bem ^ecrn SSerbunbenen gefdjefyn ifl
(ogl. <3. 321). SBie ber, roeldjer an ben @ofyn glaubt, fdjon
jefet baS eiwge Seben fat unb nid)t in6 erid)t ffimmt (V,
12. 3o&. 6, 47), fo ijl bcr, wclc^ct 6(>rijfum nid)t ^at, frfjon
gendjtet, er &at fd)on feine trafe (ogl. Sofy. 3, 18), inbcm
et ba8 cwige Seben (ogl. Ill, 15) unb bic 3uerftc^t ber ^in
ber otteS nirf>t 6at. SDte fturrf)*, roeldje mit ber Siebe tin*
Dereinbar ifi, weijl eben auf ba (Segent^eil be6 ^tnbe6oer=
fya'ltmffee t>inj ber ftct) gurdjtenbe ifl nid)t \>oUenbet in ber
Siebe, jle^t nid)t in ber StebeSs unb Seben8gemeinfd)aft mit
ott iwb fyat fomit fd;on ba8, roaS im 6nbgerid)te offenbar
unb oflr*ommen ben t>on ott efcbiebenen uterfannt werben
I / V
wtrb, @trafe b. fy. SSerbammniS. S)ie enblid)e SSerwerfung
frrid;t nur au8 unb oofljiefyt bie @d)eibung, roetdje in ber ber
Stebe entgegengefe^fen Stordjt fdjon je^t roirflid) or^anben if}.
Sn ben @d)lufn)orten con SS. 18 o ^^ yo/Jov/tevoc
madjt ber Sf^ofJd t>on bem eben entroicfelten runbfa^e cine
bejiimmtere Sfnwehbung, tnbem er on"ber concreten ^3erfon
be8 jtd) prd)tenben, im egenfa^e ju //une'', bet benen bie
Siebe ooflenbet ifl unb in ftnbltdjer 3ut>er(td;t jtd) auSweifl
(SS. 17), fagt: roer aber ftd> fitrdjtet, ijl nidjt oottenbet in ber
Siebe (gl. @. 325). SKer in ber imbt befangen ijl, jeigt
burd) biefeS unfinbUd)e efiit)l felbfl an, bag er md)t bie ben
^inbern otte6 eigent^umlidje 8kbe ^at, n>eld)e an bie <3te(le
ber gurd)t bie frityltdje Suuerftdjt fefeen mflfte. Urn biefer
3uerjtd)t witten roar S3. 17 bie Stebe gepriefenj auSbriirflid;
wirb SS. 18 aud) an bem egenfyeile, an ber urd)t be6 Sieb=
lofen bie ^errlidjfeit ber giebe bargejlettt. 5Darum fet)rt jefct
(25. 19) bie beflimmte rmafynung roieber, welder aHe6 oon
SS. 7 an efagte gegolten fat.
S3. 1921. egenttber bem in Ueblofer Surd)t S5efan=
genen forbert ber Sfpoflel on //unS", ben ^inbern otte,
bie Siebe, weld)e eben bem jtd) prdjtenben abgefprodjen er=
ben mufte, ein egenfafc, weldjer burd) bae oorangejleDte
328 1 3p$. II, 29 V, 5.
yiteis (gl. SS. 4. 14. 16) unb burd) bag auf ben |>auptbes
griff ayayr^ am cfyhipe t>on S3. 18 juritcFgreifenbe dyand)-
fjbsv SS. 19 inbicirt wirb. $iir einc leife Stntitfyefe gegen ott,
roelcfyet un juerfl geliebt fyat (Siicfe), fann man ba8
dyan. um fo roeniger fatten, roenn man al Object ju
ntifisv nic^t einmal //oft", fonbern //bie SSriiber// ev|lel)t.
Snbem ber 5(pofiel auf runb beS on SS. 7 an efagten
eon itn8 Stebe forbert, fajjt er auSbrurfltc^ bie uor^in ent=
wtrfelten SJJomente jufammen unb erinnett n otte
fommenbe Siebe (SS. 19. t>gt. SS. 10 fl.) unb an bie
bige S)oppelbejie|ung unferS StebenS auf ott unb auf bie
S3tuber, tt>elc^e in ber ^atur ber <Sacfye felbfl begriinbet (SS, 20.
t>gf. SS. 11) unb burc^ ba6 befiimmte ebot otteg oertangt
n>trb (25. 21).
<So ergiebt jtc^ auS bem efammtjufammen^ange oon SS. 7
an unb au8 bem DrganiSmu8 ber SSSS. 1921 bie Gntfcfyetbung
ber ^ragen: ob ba8 .?/. ayanuJftsv conjunctbifct), alfo im
@inne einer @rma^)nung (^pifcop, rotiuS, Sutler,
|>unntu8, 6alot>, @^ener, SRofenrnfiUer, . .
anber, be 2Bette u, a.) ober inbtcatiotfd) ju er*
fla'ren fet, wie 6alin, S5cja, SfretiuS, @ocin 7
ting, . rfjmtbt, SBljitb^, S3engel, ^icflt,
ber u. a. gemetnt ^aben, unb ob aI6 Dbject ju
//ott" (SCugujlin, 9J. be S^ra, <. a Sa^ibe,
SraSmuS, S3eja, ocin, @. c^mtbt, anber, be
SBette u. a. Bgl. bie frit. Sfnmerf. ju SS. 19) ober ,/bie
Sriiber/' (Siicfe) ju benfen ober ber SBegriff in fewer SHU
gemein^eit u bdajjen fei. J)a8 ^e^len ber Stnrebe dyany-
voi fann nid^t beweifen, bap dyanwfiw SS, 19 anberS ju
net^men fei, a!6 SS. 7. SSielme^r fpric^t t^ei( bie SRuccTtcfyt
auf ba8 SS. 7 oorangefMte dyanaifiev (dXlyL), tl)eil bie
95egriinbung wi uvrbs ngwTog ^ydn. tj/i. (ogl. SS. 11),
tfyetlS bie njettere ^riirterung SS, 20 ft. baffir, in bem ermal)s
nenben Kyantififv SS. 19 etne ^rinnerung an bie ^)f(id)t ber
Siebe (oyelL SS. 11) unb an bie befettgenbe ^ruc^t bevfelbcn
. IV, 20. 329
(SS. 17) ju etfennen. @d)on @. djmibt &at bie gefitylt;
benn fcinc Ubetfekung Nos diligimus eum umfdjteibt et: Nos
profitemur viderique volumus diligere, unb entroicfelt fo bic
9)flid)t bet SStubetliebe. 9U6 SDbjectttootflellung ju dyanw/uev
ifl abet n>ebet rov #eo?/, nod) TOVS aMyove &u etga'njenj
Diehnefyt ifl bet 95egtiff bc SicbenS bcm Sufammenfyange ge=
mfip ebenfo aflgemein ju fapen, wic ju Stnfong bcr ganjen
ntwidfelung in bem y dydnij SK v. &. COT. unb nag o
Kyantuv SS. 7 X o ^ uyaniov S3. 8 (gl. SS. 10. S3. 16. 17.
18). >te beflimmten S3ejte^ungen biefe6 Siebe6rocfen6, rocl=
c^e ben ^tnbern otteg eigentfyfimltd) fein mup, //wetl ott
un8 juerfl geliebt fjat// (gl. SS. 9 fll.), folgen in Ubereinjttm=
murtg mit bem t>on 25, 7 an efagten fogleict) nacfy.
SS. 20. Sunfic^jl roetfl bet Styofhl mit einem einfadjen
argumentum ad hominem nrtdj, bap ber, n>eld;er oft ju lies
ben befjauptet, nid)t o^ne Siebe ju feinem S5tubet fein obet
feinen SStubet nid)t ^apen (>gl. Ill, 15) batf, roenn et md)t
al6 Sugnet (ogl. I, 6. II, 4) fid) batjleUen roiK. @e ifl ja
unmfiglic^ (nws 8vv. gl. Ill, 17), bap jemanb ben uns
jtd)tbaten ott Hebe, n?enn et ben ftdjtbaten S5tubet nid)t Uebt.
JDie //po^ula'te^ STtgumentatton (Bucfe) beru^t fyier ntd)t bar=
auf, bap bie S5tubetliebe au8 bet otteSltebe ftammt unb be8
^alb jene ba8 DoHfommenfle yvwgiGiua fut biefe tjl (Oecus
meniuS), aud) nid)t bataiif, bap bet SKenfd) otteS (Sbenbilb
(Saloin, 9licfli, anbetj ogl. (Spifcop) obet ba8 opus
Dei pulcherrimum (totiu6, 9J o f en m fillet) tfl, benn mm
bem atlen fagt bet $eyt nic^tS; oietme^t beruft ftd^> bet 2fyos
ffel auf bie SSotfMung, weld^e jtd) in bem @ptid)wotte Oculi
sunt in amore duces geltenb mactyt unb auf roelcfye fi^on
cumeniitS t)inn)ei|l mit feinet Sfnmetfung: eyehwo'ciKov
ogctots ngos ctydnyv (ugl. 6. a Sapibe, Sut^et, 6aUo,
SftetiuS, totittS, @ocin, Sficfe, be SBette u. a.).
>abei ifl abet ntdjt mit @fliu6 7 Running, 3. fiange,
itb^ u. a. ju etinnetn, bap butd) ben unmittelbaten Sfna
bet S'Zot^ be8 SStitbetS um fo ieidjtet ba 3J?itletb ettegt
wetbe j benn e6 ^anbelt ft^ t)iet ganj im SlUgemeinen um bie
330 1 Soty. II, 29 V, 5.
SBruberliebe an fid), nicfot urn eine bejlimmte Ubung berfelben,
tt>ie &.S5. Ill, 17. >a6 $)erf. wpax<? Ogl. Ill, 6) bejeicfc
net ba6 efe&n&aben al6 //in feiner 2Bufng fortbawrnb"
(be SBette). 3n bet SCrgumentation felbfl aber liegt nattir=
lid) nid)t bie SSorauSfefcung, bag ofyne efefynfyaben tiberfyaupt
feme giebe, fet e &u oft ober autf) ju ben Stiibern,
lid; fei (t>gl. 1 ^)etr. 1, 8). 9tut: gegen ben Signer,
oft git lieben Dorgiebt, >5^renb er fetnen SSruber ^apt, gilt
ber S3en>etS be8 Sf|>ofiel. JDenn bie Siebe ju oft ifl ettt>a6
rein eijligeS unb wtrb o|>ne atte ftnnltdje |)iilfc auS bem
lauben geboren 5 bie 95vuberliebe aber fyat aud; im @tnn*
lid)en ifyte natiirlid;e Sfnfnu^fung, unb erfdjeint beS^alb, roenn
fte aud; in i^rer a'cfyten, d;rijllid)en 5(rt nur au8 ott felbjl
fommen fann (SS. 7. 3. 16), infofern al ba8 ungleicfy 8eid)tere.
85. 21. S(ber ber Stpoflel fitgt audj ba firmius argu-
mentum (6 a loin) ^inju, bie auSbru'cflidje Soyberung unferer
SSruberliebe Don eiten otteS. Quo modo diligis eum, cu-
jus odisti praeceptum? (SCugufitn. SSgl. SBeba, 6. a Sa=
pibe). S)ie evcoMi, b. ty. baS ebot, md)t dyyeMa ober
doctrina (Sar^jot), @. . Sange), ftnbct ftd) roMlid) fo
wie So^>anne8 jte l>ier auSbriicft nid)t tm 5ft. S.j aud) auf
SKatt^. 22, 39 fann man bie iv-iotf unferer @teHe nid)t un
mittelbar bejie^n, wie^unniuS, @. <Sd)mibt, 93engelu.a.
gemeint ^aben. SJ^tttelbar aber unb nrirflid) liegt ba6 ebot
otte8 benn ba8 V UVTOV tt>eijl nidjt auf (Sfyrijhun
(Satotn, anber u. a.), fonbern 0>gl. Ill, 23. 24) auf ott,
ba l>errfd)enbe ubject (Siid ? e, be SSette u. a.) in aU
len ben tellen, in roeldjen bie SSruberliebe al ba8 eigen*
tb(imlid)jle Setdjen unferer otte&finbfdjaft ober al8 bie rwify
roenbige SSewa^rung unferer emeinfdjaft mit ott unb fet=
nem <So^ne, alfo tmferet gtebe ju ott bargejlellt trirb (gl.
Ill, 10. 19. Sob. 13, 34 ft. u. f, n>.). Sn bie Sotrn eineS be=
fltmmten gfittltdjen eboteg faft ber Sf^ojlel mit 0ied)t ba8
n)efentlid)jle ^)rincip ber d)rijtlid)en (St&il, roeldjeS im runbe
atteS trdgt, ia8 in unferm SSriefe, namentlid) t>on IV, 7 an,
ben au6 ott eborenen unb in finblicfyer Siebe mit t^rem
1 Sol). V, 1-5. 331
aSater aSerbunbenen fiber bie un&erbrftdjltd&e 9)flid)t ber 83ru=
berliebe gefagt ijt.
(Sap. V. S3. 1. flag 6 niavsvatv 011 'Jfyoovg eavlv 6 Xgi-
OTOg lov &eov ysyevvyvcti , i wag o dyanuv tov
yevvrjGttVtu dyana vov ysyevvyfievov $ avrov.
35. 2, 'jE^ tovTO) ytvwoxofisv ovi ayanw/iev T
-row ^fiov, otav TOV &sov dyctnujuev uai tag
O.VIQV noioiftsv.
SS. 3. civvy yaQ soiiv y ayantj TOV &eov, iva tecs sv-
foXae ctvTOV vyQwjuev. i at iwto\a\ avrov {SctQslat
ovtt fialv
83. 4. OTI nciv TO yeyevwqfievov su TOU &eoi) VIKOL lov
MOO/MOV. / civvy eavlv y v'wrj y vwyaaou TOV nboftor,
nlavts
85. 5. vie saviv 6 viwav vov xoo/tov, si fiy y ntarevinv
oil 'Iqaovs eovtv o vlos TOV &eov;
aScn bet Sacfymannfcfyen bition roeic^t biefer SEejrt nur
barin ab, bap 33. 1 ba8 /, welc^eS ftct) bet (Sob. A, in ber
3tecepta unb in alien hi8gaben oor vov ysyew. finbet unb
*>on fiad^mann in edfige ^lammern etngef^lopen ifJ, ganoid)
geflnc^en ijl. (S6 fe< ntct)t nur bet eintgen untergeorbneten
Seugen (gl. SBetjlein unb 50HII), fonbern aud) in beraSul=
gata unb in Gob. B (t>gl. fia^mann), unb oerrfitf) fid) al
ein au6 IV, 21 genommener Sufafe. Stnjlatt ber burd^ AB
unb bte 85ulgata gefcl)tt^ten Sotm TOV yeyevv., roeld)eaud)
in atten @bitionen von betSftecepta an fle^t, finbet fid) in
einem unbebeutenben 6obey unb in einer enfet S(u8gabe (ogl.
SB et I! ein) ba8 S^eutrum TO yey. Umgefeljrt ^aben eintge
Seugen in SS. 4 ba rid)tige Steutrum nciv TO ysy. mtt bem
gRafcutinum oertaufc^t (ogl. SBetflein unb 9JWI). 35. 2.
3>r SeSart nona/Liev, weld)e burd) B unb anbere 6obice6
(gl. aud) SKattfyd't), burd) SSerjtonen unb ^trdjenoater be=
geugt wirb unb t>on Sad^mann unb Stifdjenborf gebiUigt
tjl, fle^t bie aSariante vygaifiev gegenuber, welc^e i^ren ^)la^j
in ben (Sbittonen nid)t i|>rem biplomatiffoen SBert&e, fonbern
ber 0lucfitd)t auf bie fonfl
332 1 3o&. II, 29 V, 5.
ne8 (gt. 35. 3. II, 3. 4. Ill, 22. 24) erban!t. Wit 9?ed)t
erinnert aber 83rMner, bap gerabe in biefer |>tnftct)t bie
8e8art noiwjLuv unerfld'tficfy roa're, toenn ftc nicfyt autfyentifd)
ware. (Sob. A fpricfyt freilid; fcfyon fiir ba6 vygw/iev , inbem
er, wie jrcet jtingere Seugen bet SKattfyd't, ben gangen
fangSfafc t>on SS. 3 wegJdjjt iinl> t>ie SBorte } at tvi.
SS. 3 fogleidj auf ba f^Qm^isv, tt)eld>e ev am (Sdjlufe oon
S3. 2 gtebt, foigen la'pt. SS. 4. sftut: unbebeutenbe 3eu=
gen fyaben bte 25ariante v(,wv anftatt bet auc^ bem @tnne
nad) weit bepern Se8art ^wv> - 95. 5. (Sin $ fytnfer
TIS eomv finbet ftd^ fcf>on in B eingefd^oben. SDte f^vifrfje
SSerfton fe^t ein yaQ ^tn^u. -Uftit 1Red)t ftnb abet on ben
dbttoren biefe fl^Hjtifc^en 5Ract)^iiIfen (t)gl. u III, 2),
aurf) ben (Sob. A, bie SSuIgata unb anbere Seugen gegen
fyaben, oetfc^ma^t. '
Sm engften Sufamtnenljange mit bem c^Iuf e be8 IV. (a=
pitels wte mit bem ^auptfafce (II, 29), welder ben ganjen
jroetten S^etl beg 33riefe be^enfc^t, fiettt ber Stpofiel juna'i)ft
(SB. 1) bie 91ot^wenbigfeit bet djrijHtdjen SSruberliebe on ei*
net netien @eite bar. Subjungit novum argumentum, a nexu
Dei patris spiritualis et fratrum, filiorum Patris spiritualium,
desumtum (@. @(^mtbt). 8 fann ja nic^t anberS fein,
fagt er, a(8 bafi etn $inb, wel^e8 feinen SSatev Itebt, aucfy
fetne SSrfiber Hebe. Unfere SStuberliebe gritnbet ftct) auf un=
fere (SotteSttebe, bie wir al8 au ott eborene ^aben, ober
auf ben lauben an ^rijlum, woburdt) tt>ir ^inber otteS
geworben ftnb 5 unb fo gen>ifl muf unfere roirHicfye otteSliebe
in ber SSruberHebe fi^ au6n)ir!en, bap ni4)t nur bie SSruber*
liebe at6 'ein Seicfyen unferer Siebe ju ott geforbert werben
mup (IV, 20 fl. Ill, 19. 18 ti. f. .), fonbern bap auct) umge=
f et>rt (S5. 2) an unferer 8tebe ju ott unfere S3ruberHebe er*
fannt roerben IFann. JDenn unfere Siebe ju ott mup unb
will ja eben in bem |)a(ten afler cbote, tnebefonbere be6
SiebeSgeboteS, ftd) erweifen (35. 3). 5CHe ebote otte pnb
fiir ben im tauben au8 ott eborenen ntcfyt fdjwer, fon
bern feiner eigncn gottlicfyen SRatur cntfyredjenb, gerabe mit
1 Sol). V, 1 5. 333
bem ncucn Seben auS ott flberetnfrimmenb , well bie la'u=
bigen, tic .ftinber otte6, bie gottroibrige SBelt fiberrounben
i&aben (SB. 3. 4). @o fcfjliept ber Styoffel mit ber $rage ob
(S3. 5), in roelcfyer bie unnriberforedjlicfye ennpljeit liegt, bap
aHein im lauben an Sefum (Sfyrifhim, ben ofyn otte&,
bee teg fiber bie SBelt gegeben fei.
Stber man ?ann fragen, roarum SofyanneS in biefen 3333.
15 mit fo ffarfem SRadjbntc? worn lauben rebe. anj ir=
reteitenb ifi f>iet bie 93emetfung be 2Bette8: 2Bie ber Sfp.
biS^er immev neben ber ittltdjfeit unb Siebe aud) auf ben
rec^ten lauben an Sefum 6f)rijlum gebrungen ^at, unb jroar
met>r polemifd) (II, 18 fit. IV, 1 fit.) at6 bibaftifty (III, 23):
fo fletlt er nun gerabeju ben lauben an (f>rifhim al bie
jroeite SSebingung ber otte8finbfd)aft bar, weil in if>m bie
JBebtngung ber fiiebe unb ber |)altung ber ebote otte6 unb
bie ^raft baju Hegt. SDurc^ bie le^ten SBorte jeigt.be SB eft e
felbjl, bap ber laube unmiJglid) a(6 cine //jweite' 7 23ebingung
unferer otteSfinbfc^aft ,/neben /y ber ittticfyfeit angefe^n wer*
ben fann. SRicfytiger, wenn aui^ in a'^nlid)er Unflarfyeit, ^at
fd)on 6 a to in gefagt: Alia ratione. confirmat, res esse con-
junctas fid em et fraternum amorem. Nam quum fide nos
Deus regeneret, necesse est amari a nobis ut patrem. atqui
amor ille complectitur omnes ejus filios. SCuS bemfelben
runbe weifl ber Stpofiel an unferer teUe auf ben lauben
an Sefum ben 6()rijl (33. 1) ober ben (So^n otteS (33. 5)
fyin, au welcfyem er mitten in ber wrfyergefyenben gorberung
ber 93ruberliebe (IV, 721) bie (Srfc&einung 6(>rif}i im ftteifctje
fo nad)brucf lic^ ^eroortjob, au6 roeldjem er iiber^aupt bie ^)re=
bigt on Sefu 6^rijlo jum runb unb |>alt atter feiner SBorte
mad)t. @e giebt feine eburt au& ott, e gtebt alfo aucfy
feine Siebe ju bem, welder un8 erjeugt ^at unb ju benen,
welt^c gleic^ un8 aug bemfelben ott geboren jtnb, e6 giebt
fein |>alten ber ebote otte unb feinen @ieg fiber bie SBelt
o^ne biefen lauben, bap SefuS ber @o^n otteS ift. 33on
biefem lauben ging er au (I, 1 |H.)j mit biefem lauben
fd;liept er je^t ben jweiten |>auptt^eil feineS SBriefeSj biefer
334 1 30^. H, 29 V, 5.
laube wtrb aud) burcfy ben ganjen folgenben (bfd)mtt (95.
613) au6btucfticMe|Mttgt unb au6 bicfcm lauben fltngt
enbUcM"rf> ba cfyluproott be6 anjen (gl. SSb.I @.XXIV).
Xreffenb tft batwn ba6 feine SBott 93en.geU: Concinne ap. in
hac tractationis parte mentionem amoris ita collocat, ut fides
tanquam prora et puppis totius tractationis in extreme spectetur-
93. 1. sftacfy bem ebcn im Sfflgemeinen SSemerEten bebatf
ber etfic @a^ on SS. 1 fetner wettern (Srlautet ung , roeber
n?a6 ben S3egrtff t>on ntoTevetv nocf) rca8 ba beflimmte Db=
ject biefeS ($laubett oTt'Iyaovs sottv o XQIOVOS an*
langt (gi. IV, 1 fll. 15. II, 22 fll.). 5Der fat^olifdje S5egriff
bet fides formata, b. ^. bte SSotfMung, bap bee SKenfc^ burd)
etne mit bem lauben erbunbene Siebe ein ^inb otteS roets
be,n fotte, j!rettet auct) I)ier (ogl. ju II, 29) wiber ben beutlicfjen
Seyt5 inbem So^anneg bemjentgen, welder f^on unb jnw
burd) lauben u ott geboren ivorben ifl, bie Siebe ju
ott, feinem Gvjeuger (T. yevvyo. t>gl. Ill, 9), jufcftreibt,
roelcfye nid^t otjne Siebe ju ben gfetrfjfaHS au8 oft ebore*
nen fein fann. Snfofern l)abcn bie tied) en (gl. fc^on
JDib^muS) unb SSeba ganj Sftec^t, wenn fte nur bem ben
ted)ten tauben juetfennen, welc^et be8 laubenS $raft butd;
Siebe unb butd^ eted)tig?eit (ibet^au^t bewfl^rt.
SDie not^wenbtge SSerbtnbung unfetet SSrubetltebe mit un*
fetec otteeliebe macl)t abet So^anneS in bet 2Beife
Uc^, auf wetc^e fd)on bet SStubetname felbjl l)inlettet: o
i, yswrjOKVCtt ayanoi tov yeyevvq/tevov e
Argumentum sumtum fagt @f!tu tm @tnne aHet
get, roelcfye ben StuSbturf <iov yeyevvwi. e| &vv, nid)t mit
SCugufltn, @. a Sapibe, Stttn, SftettuS, |)unniu
(gl. fiutfyet I) oon 6^)tij!o, nac^ Analogic oon 3o^). 8, 42,
fonbetn mit Sut^et II, 6alin, 6olot), @penet u. D. a.
on bem SStubet in (Sf)tiflo (gl. SS. 2 va.vfavct vov &soi>.
95. 4) uevftanben ^aben argum. sumtum a propensione
naturali, quae cernitur in hominibus. Quod enim ordina-
rium est in humanis, id perpetuum est in divinis.
f. 5, 28 fl. 4, 15 fl.
. V, 2. 335
SS. 2. 3n cotter Ubereinfitmtnnng mit 95. I, roo unler
SSorauSfefcung ber otteSliebe tie SSruberliebe geforbert roar,
fagt ber Sfpofiel, bap rote an unferer otteSliebe felbft unb an
bem bamit gegebenen l)un ber gflttlidjen ebote ein gerouleS
Stterfmal unferer SSruberliebe fyaben. @o un jertrennlid) iff bie
cine Siebe oon ber anbern. SSorfyer, nod) IV, 20 fl., Ijatte er
bie SSruberliebe al cine ^)robe unb al6 ein ^ennjeirfjen n=
ferer otteSliebe ^ingeflefltj je^t aber, rote e nad) S3. 1 na=
tiirlid) iff, fdjaut er bie adjc in umge!e^rter Drbnung an.
'^vciaTQoqiws yiQ^fat T$ tiyw ()ecumeniu6). Convertit
quodammodo raliocinationem, quam paulo ante fecit, qua ex
negata dilectione fratris inferebat ncgationem dilectionis, qua
Deus diligatur (g-jliu6. gl. 6. a Ca^ibe, Matter, .
djmibt, (aloo, 3. Sange, Siicfe u. a.). (& tfl mer!*
rourbtg, bap e8 ben StuSlegern l)a'uftg fo fdjroer geroorben ift,
auf ben etnfad)en ebanfen be8 SfpoflelS einjugeljn. (Sine
leife Alteration ber jo^anneifd)en Sfnfdjauung Hegt fdjon barin,
roenn S3enfon umfd)reibt: //baran erfennen roir, bap unfere
SSruberliebe redjter Strt ijl, roenn fie entfpringt au8 ber Siebe
511 ott" (t>gl. aud) 6 a loin: nam saepe fit, ut homines
amemus extra Deum. .jpunntuS, pener, tetn^ofer,
Slicfli)} benn ber afc be8 S(po(!el6 ru^t freiltd) auf ber
SSorauSfe^ung , baf nur bie au8 ber otte8liebe jfammenbe
Bruberltebe renter Slrt fei , ja ba eS iiberatt f cine anbere
93ruberUebe gebe, aber gerabe on biefer (nfd)auung au8 be*
eid;net er ^ier bie otteSliebe al ba6 ^ennjeidjen unferer
giebe ju benen, roeldje gleid) un6 JUnber otteS ftnb. Non
dicit, unde oriatur dilectio, sed unde cognoscatur (^.
@d)tntbt). JDie SSerlegen^eit ber SUiSleger fpridjt ftd) fogar
in gan roittfu^rlidjen Steyta'nberungen au6. @d)on bie a't^io=
^)ifd)e (et per hoc cognoscimus quod diligimus Deum, si
dileximus eum et fecimus mandatum ejus) unb bie arabtfcfye
SSerfton (per hoc cogn. non esse Dei filios, quum Deum di-
lexerimus etc.) finb barin oorangegangen. rottuS roar
geneigt, bie afcglteber fo umjufletten : sv TOVT. yiv. 011 tov
ayandifisv otav dyan* t. vsxva avTov KA., roenn
336 1 Sol). II, 29 V, 5.
nut bie .ipanbfdjtiften eg gejlatteten. GHn Sfnon^muS 6et 3.
6. g.. e&ulj (&onjcctuten iiber b. &. . &l. 2. Seipj. 1775.
@. 586) wollte nut tie ^attifeln OT tint) orai/ utnfe&en,
wa'fytenb 31 of en mullet bafielbe etteidjen wollte, tnbem -er bie
SSebeutungen bet beiben ^Pattifeln settaufdjte. (Sinet a'fynlicfyen
2Bill!ul)t in fptacfylidjet >tnftd)t madjte jtd) . . Sange,
mit (Sa.i'^jo ubeteinflimmenb, fc^ulbtg, inbem er erjlltcf) ba6
ev vov-Ma cwf SS. 1 juriicfbejog roie aurf) ^)aulu6 tuottte
bann ba8 (xyandif.iei' t)intev oif al fut. secundum , enb=
lid? ba8 o-ra^ al8 quamdiu, nad) So^. 9, 5, auffafte unb er=
Harte: //|>ierau8 er^eOet, baf rotr wa^re SSruberliebe ^aben
rocrben, folange wtr ott lieben /y . ^)aitlu8 bagegen Hep mit
oTav einen neuen @a^ begtnnen: //JDa wit (Sott lieben, fols
len rot* aud) feine Sfufgaben t^un". (Sinnteid), abet weber
ber SJnlage oon SS. 2 nod) bem Sufammenfyange tnit SS. 1
entfpred)enb, ift bie SfuSlegung oon beSBette. 6r ttMtt //ben
@a^ T. svToL avr. nouajiuv (lyQWfiei') al6 ^au^tfa^ unb
ben Dorfyetgefyenben t. &sov dyanw/nsv nut al8 begleitenb,
al6 Slngabe be6 ^rtncipS, anfe^n, fo bap bie eine Solg e ^ ev
Siebe otteS, bie >altung feinet ebote, jam SKetfmal bet
anbetn, bet Siebe bet $inbet otteS gemad^t roitb". )ie
Siebe ju ben ^Btiibetn, fagt et, fflnnte fid) in6 SSage uetlieten
unb unlautet njetben, n?enn nid)t befiimmtete ebote otteS,
. S3. ftcfy nic^t ju ta^en, ttotfyanben wfiten.
leic^wte 3ot)anne8 an unfetet roafytfyaften S3tubetliebe
un8 ciiennen lefytt, bap n)it au6 bet SBa^t^eit obet au ott
finb (III, 19), unb bie 35tubetliebe al8 ba6 not^wenbige 9Retfs
mal unfem otteeliebe oon un8 fotbett (IV, 20), fo jMt et
fytet gemdp ber (inl)eif beS go'ttlic^en Seben.8 in un8 umgefe^tt
bie twfyanbene otte8liebe al8 ba8 ^ennjeidEjen bet gleid)fall8
oorl^anbenen SStubetliebe bat. e^t un8 ba6 ftfiMidje S5e*
wuptfein unfetet otteSfinbfdjaft etloten, fo bfitfen tt)it in
unfetet S5tubetHebe ein ftiifllic^eS 3eid)en fel;n, bap wit bodj
otte6 ^tnbet ftnb (III, 19) j- Wmmt un8 abet bet Swetfel, ob
.wit aud) bte 83tubet lieben , roa^tenb wit bod& bie Sicbe ju
ott unb ben fyeiligen efyotfam gegen feine ebote in un6
. ,1 3oV V,, 3. 337
ttnpen, fo fptten roir an biefem Setcfyen erfennen, bap aud) ba6
befonbere l)un ber credgtigt'ett, bie SSruberltebe (III, 10), in
un8 ttorfyanben fcin mup . >abet tyat aber ber ^fyoflel fdjwer=
ltd) bie (irfafyrung or Sfugcn, bap em (Styrtfi gegen ben an*
bern juroeilen etnc gewtpe ,,$lntipatf)te'< empfinbe unb //ftdf) on
feinem 23ruber mc^>r jurudfjic^c unb Stcbc u t^m nirfjt fon=
bcrltcl) oerfpure", wtc anbcr meinf, rocl^et aflerbingS ben
^ampf wiber folc^e (shnpfinbungen forbett, aber babet an un
fern tefie ben Srofl ftnbet, //bap unfet nabenjlanb on
biefem 9)?e^r obcr SBeniget foldjer @mpftnbungen nid)t ab^a'ngt".
9itd)t urn eine feelifcfye SWipjJimmiing ^anbelt e8 jt*, fonbetn
um em ern(!e6 JBebenFen be6 ewtpenS, ob wirflid) bie SSrubers
liebe oov^anben fet, roelcfye ba ieget ber otteftnbfd)aft tj?.
SBenn aber ber Sfpoflel bei ber dhitiwcfelung feineS ^au^ts
fa^eS II, 29 ben ang genommen ^atte, baf er au6 bet att=
gemeinen ^orberung be8 S^unS bet eredjtigfeit unb beS|)aI=
ten6 ber giWHd)en ebote iiberf)auj)t (HI, 1 |I(.) bte b,efonbere
erec|)tigfett ber S5ruberltebe ^erauSge^oben ^atte (III, 10 .ffl.
22 |T. IV, 7fIL), fo fapt er je^t am c&tuje btefeS jweiten
JBrieft()et(eS bte befonbere SSruberltebe wieber mit bem S^un
ber g#ttlid)cn ebote uber^aupt jiifammen, jleHt btefeS ie=
berum alS bte runblage unb al bte S5urgfc^aft on jener
bar, (S3. 2) unb erinnert baran, bap eben barin bte fiiebe ber
^tnber otteS ju t^rem SSater ftd) erroeife, bap fte feine e
bote iibertjaupt ^alten (85. 3).
85. 3. f ,)enn bte6 ifl bte Stebe ju oft, barin tyat fte
t^re n>efentlt4)e Sfufgabe unb ^rtteifung, bap (I'va. gl. ju I,
9. IV, 17) wtr feine ebote ^alten." Unb im ootten, fro^s
lichen SBetuuftfetn fetner otfeSfinbfc^aft fe^t ber SlpofW er*
mut^tgenb ntc^t aber etnem flttlfdiweigenben @tntt>urfe \>t*
gegnenb (>unniu&, @. @e^)mtbt) ^tnju: //unb feine
ebote ftnb nidjt fd^wer". Stfle 5(u$Ieger l;aben bei biefem
le^ten <Safce an ben prudf) be6 ^errn SKatty. 11, 30 erin=
nertj nur VK ried)en.^aben,fonberbarer SBeife angemerff,
jener prucfy fei mit bem unfrigen ntdjt ju ergleid)en. //Setd^t",
fagt DecumentuS, erf^eine ba6 3od) (S^tifli, lueil (Sl)tij]u6
II. 22
338 1 Sot;. II, 29 V, 5.
md)t fotbetey .bap wir bte efangenen fret unb bie Jtranfcn
gefunb madfjen , fonbetn bap roir fte befudjen foflen (Sftattfy.
25, 34 fll.) } >/ntd)t fdjroet" ; aber feien bte ebote otte8, roeil
fie ben Sftenfdjen ju ott emporfyeben, nid)t rote bte bleierne
@iinbehlafM)erabjie^n (SDibtymuS). Sftidjtig fyat abet fd^on
gefagt, baft bet, roeldjem bte ebote otteS bod)
etfcfytenen, fcine etgne c^icac^e anflagen folle. 5Der
felbfl le^rt S3. 4 auSbriicflict), roeg^alb bie ebote ot=
te6 mcfyt fcfyroer |tnb, unb au8 bem ganjen 3ufammen{)ange
(gl. audf) III, 9) ge^t fyanbgtetfltc^ tjetwot, bap er nut auf bte
au8 ott eborenen fetnett @afc bejtet)en fann. Sffle nen=
neriSttJett^en SCuSleger tjaben bte6 ^eroorge^oben (gl. (fiiu8,
Sutler, Salofn, djlic^ttng, pifco^, rottuS,
Surf e/ anbet, S^a^er). ^reiltrf) bletbt babei rioc^ 0laitm
genug jum @treit ber Sfteututtgem JDie lat^olif^en Wufc
leger ^olemifiren auf runb unferer @teHe (rote bet III, 9)
gegen bte profeftantifcf)e : Se^au^tung, ba^ fein Sftenfct) bte
ebote 'otteS ^alten ftJmte eine 33e(>au^tung, roeldje 6.
a Saptbe unb trtnu8 fogat bla6^emtfct) nettnen roa'^s
tent tie ptoteflantifdjen SCu6leger ben <8afc be8 SC^oftelS in
fetner rotrf lidjen Uberetnfifmmung mit teHen roie 9Jflm. 7,
14 fll. al. 5, IT fll. sjftatty. 7, 14 erla'utern. Sleytgema'f iji
roeber ju fagen, bap bte svtolai UVTOV fid) nitr auf lau=
ben unb Siebe bejtetjen '(. @d)mibt ttad) l'im. 1, 5), nod)
bap be8 SfpoflelS SSort ntd)t anberS gelte, al6 respectu fidei
apprehendentis obedientiaiiti Christ! ((Saloo)^ ielmel)r reid)t
gegen bas fat^oltfdje 9J?ipt>erfla'nbnt6 tJCfltg au, roa8 Solans
ne felb'jl' fagt: bap fitr bte ^tnber otfeS, wetl jte tm lau=
ben bte SGBelt beftegt fyaben, bte ebote otteS ntdjt fdjroer
feten (fcgl. (SaWn, 93eja, ^ifcatot, ^t. @d)tntb ; @^e=
net u.-a.)' SBenn tn ben ^inbern otte nid)t StnbereS
roirfte, al8 ba8 Seben au6 ott ober ber g^ttltdje amen
(III, 9), fo roiitben fie bte ebote otteS nidjt anberS al8
letdjt empftnben; roeit abet nod) //Siinbe^XI, 8) in un8 tft,
roetl nod) ba8 gletfd) bem eifle rotberflreitet (9l<lm. 7 / ,14 fll.
al. 5, 17 fll.), beSfyalb^mup, jenadjbem bie eine ober bie an=
. V, 4. 339
bete ber beiben aud) in ben $inbern otte8 nod) jlreitenben
9JMct)te angefefyn rcirb, gefagt iroerben:
@6 iff tiirf)t fdjtDcr, ein (Styrtfl ju fetn
Unb nadj bem inn be8 reinen eijie6 leben.
Swat ber SJlatur gefyt eS gar fauer ein, u. f. n>.
ober: (8 Foftet Diet, ein (Sfyrift ju fein
Unb nad) bem @mn beS reinen eif!eS leben.
J5enn ber STatur ge^t e8 gar fauer dn, u. f. it),
wie befanntHcfy on einem unb bemfelben ^tdjter, Qtyr. gr.
Slitter, gefungen ift.
S3. 4. $De6^aIb, Iet)rt ber StyofW, ift e8 un8, bie roir
au8 ott geboren finb, nid)t fd^wcr, in ber Siebe jii oft
feine ebote ju fyalten, weil unfer laube ber @ieg fiber bie
SBelt tflj benn bie fiiebe jur SGBelt ffel)t eben ber Siebe ju
ott entgegen (II, 15), fo baf, roenn bie S33elt unb bie Siebe
$uf 2BeIt uberwunben ifl, bie fiiebe jti ott ftd) entfdlten unb
im ^alten ber ebote otte6 ftd) erweifen fann. D^ne $rage
giebt 35. 4 on vvL ben runb an fiir ben djlugfafc Don
SS. 3, nicfyt aber n?ic DecumeniuS meinte fiir ben
erflen (Safc jeneS SSerfeS (civvy vygw/uev), al6 wenn bie
2Borte xai ul vc. aw. PUQSICU ovx eiatv nur eine iReben=
bemerfung nja'ren. SBie aber ber Sfpojlel 95. 3 Don ber er=
f^nlic^en SSorfleKungSroeife, baf wtr otteS ebote ^alten
fotten, ju bem aflgemeinen @a^e //unb feine ebote ftnb nid;t
fc^wer/' fortgefd)ritten war, fo fiigt er jefet juna'^fl in ber ganj
aUgemeinen Sorm bed 9leutrum6 (ndv TO yeyevv. XT^.)
ben runb fiir jene 93erfid)erung ^inju unb fcfyliept bann roie*
ber bie perfflnlidje 2Clicatton (y n/ot. fjpwv} an. Sfatr
Don wenigen SfuSlegern, n>ie SfretiuS unb ^auluS, ift bie
generette S3ebeutung ber neutrakn S^tn Derfannt, infcem biefe
an ein donum Dei, b. ^. an virtutes unb charismata, j. S5.
fides, spes, constantia u. bgl., geba^t fyaben. So^anneS ges
braudjt ba8 iReutrum i)ter ganj a'^nlt'c^ wte t'th (SDangeltum
3, 6. 6, 37. 39 fl. 17, 2 (Dgl. 33fc. I @. 29 fl.). Sfu4) bort
tDirb bie SSiel^eit ber im totrum jufammengefaften ^)erfos
nen bejlimmt auSeinatiber gelegt (17, 2. riav avtote).
340 1 3o&. II, 29 V, 5.
)ag fatten bet ebote otfeg fefct alletbingg einen
^ampf ttotaug, benn auf einen $ampf beutet, n>ie (Sptfcop
tteffenb bemetft, bet teg, on bem bet'.&pofie! tebet. Sfber
bie JUnbet otteg la'mpfen nut alg ieget mit bet iSBelt (II,
13. 14. IV, 4). iUntet xoo/toe fann Sofyanneg fyiet, bem
Sufammenfyange unb fetnet ganjen SCnfcfyauunggtoeife gema'fj,
nid>t attein etn>a6 Stuperlid^e oetfleljn/ etwa bie homines vir-
tuti et pietati adversantes unb beten machinationes , illece-
brae, odia, commjnationes , persecutiones (^c^li citing,
tottu8), fonbetn, wte befonbetS II,, 15 te^tt, atte6 in utt6
unb quper un8, n>a unfem Stebe ju .oft unb bem batauf
bem^enben |)alten bet^ gtfttlicfyen ebote entgegenflet)t ; roie
6 a It) in tteffenb fagt : quicquid adversum est Dei spiritui.
ita naturae nostrae pravitas pars mundi est, omnes concu-
pisfcentiae quicquid denique nos a Deo abstrahit (t>gl.
SSeja, Salot), ^enet, fiticfe, S'leanbet, anbet
u. tt. a.). .
3wedfoll t>ebt abet bet SfpofW noi^ Detect, baf bet
laube e8 tfl, unb jwat aKein ber laube an Sefum tyu*
fium (SS. 5. 35. 1), roelcfyet btefen teg ubet;bie SBett un6
ttetletyt; benn biefem lauben, al bet JBebingung unfetet
otteeftnbfcfyaft, gilt tm tunbe ba8 ganje <Srf)teiben (SS. 13.
1,3). SWan fann bie JRebewetfe 9S. 3 avTt] iailv y-vM.vj
17 n't avis y/uwv, tt)elrf)c Siirfe tteffenb eine empfyattfcfye
SSteoUoquens (a^nlid^ wie II, 25) nennt, aurf) meton^mifrt) nen=
nen (@ocin, 6^ifcop,,tottu6), fofetn bet laube nid)t
bet @teg fclbfl, fonbetn bie Utfac^, bie -fttaft beg tegeg if!
(ogl. (5. a fiaptbe, 6alih, S5eja, Sfrettu8-u. a.)j abet
man batf nicf)f fagen, bap bag v tttyoa o bebeute quae fa-
cit vincere (01. be 8^ta). SDenn wag Steanbet etinnett,
bap bet laube nii^t alg bag, wobutd) bie SBett iibetwunben
wetbe, fonbetn felbf! alg eine ^atfadje beg (Siegeg (ibet bie
SBelt angefe^h wetbe, inbem bet 5!Renfrf) nut butd) einen @ieg
itbet bie in feinem eignen Snnetn bem lauben wibetfitebenbe
2Belt sum lauben gelangen ffinne, bag ttifft an unfetet (Stelle
md)t ju. 0leanbet etfld'tf, alg wenn So^annegffagte:
( V 1 Soty. V,, 5,; 341
ifl bet faube felbff anbete ale ein @ieg tfbct bieSBett? 5et
Sfyoflel meint abet: bet Jaube, butcfy roelc&en wit JUnbet
oiie& gewotben ftnb (gl. JB. 1), bat tins ;, ben @teg fiber
bie SBelt gegeben. @o etftyeint aucfy <bie aotiflifcfye gotm >*-
x^oaoa flfltg , betecfytigf an fid) unb im 85et&d'ltni6 ju bee
SBotfleHung bet egenwatt in vutu 35. 4 unb vtwv 85, 5.
SWtt Uiec^t tya* fcfnm (Sfiiu$, qbweic^enb .oon b
(quae vincit) bemerft: significatur victoria jam parta.
batb al6 wit glaubig rootben flnb, Jat bet @ie3 aurf) ange=
Ijobeni et wfi^tt abet aud) nod) .immer unb mn| ftete fottge=
fe^t wetben^ (@^enet. t>gl. ^alyin, IBeja^.Sucfe u. a.).
JDem @inne roie bem S(u6btucfe nacty ifi II, 13 f(l. unb IV, 4
(@.274) ju oetgleicfyen. 9^td)t6 aber ifi oe.tfe.dttet, al6 wenn
@ocin ben ,S(otijl auf ftii^ete (ifytijlen (qui jam cursum suum
absplvissent) bejiefyt.
Stagt man enblid), inrotefetn bem lauben bet@tegiibet
bie SBelt jugefdjrieben wetbe, fo iff nicfjt rntt @. @c^mtbt
nu6 bet )ogmatif ju antwotten: tveil bet taube ftd) ba
93etbienfi unb bie enugt^uung ^ttfii aneignetj fonbetn au6
bem efammtjufammenbange unfteS S5tiefe8, inSbefonbete be6
jweiten v^ei(ee ; beffen otganifc^en @d)fu(? bie SSSS. 1 5 bil=
ben: weil wit im lauben an Sefum ^tijlum, ben gletfd)
geWDtbenen @o^n otfe6, jfrftb'er<$0tte gewotben finb, alfo
ben ewigen @ieget ubet bie SBelt (Sofy. 16, 33) felbet in unS
^aben (t>gl. II, 23. Ill, 9. IV, 4. V, 12), ober, wte Sib^muS
(tdj auSbtucft, weil bet la'ubige itbet bie.SBelt eti)oben unb
in bie vnsQxoojuov nohiteiav oetfe^t ifl.
SS. 5. SDie Stage felbfl, mit weldjet bet Sfyoflel ftafts
ofl abfc^liept, fyat ben 5on eine8 (SiegeSiiebeS. 2Bte fati)
unb fefi fle^t nun bie tunbwafytfyeit beS d^tijlH^en laubenS
benen gegeniibet, weldje, weil fie con bet SBelt ftJ>/ teben
wa8 on bet SBelt ifl! etabe bie SBa&tfyeit afletn, weldje
fte oetleugnen, gtebt ben @ieg ubet afle, wa8 SBelt fyet0t.
<So fann e6 im Stticfblicf auf bie ganje ^)ataElefe won II, 29
an, jumal auf bie polemifcfyen (StiJttetungen, nid;t anbetS fein,
ate bap bet 3(poflel aud; ben wefentlic^en 3nl)alt beg
342 1 3M. H, 29 -* V, 5.
lichen faubenS,, >*><* 3efu8 ber @oJ>n< otteS ifi", auSbrurf-
Hc^nHebittfyolt (t>gt. IV,'2 fl.). ' Uhb rot* cr 'Oben<ba8 S5e?ennf=
ni8 btefeS laubenS jiim au&fcpejHidKn ^afyrjeicfyen, ob --\t
manb f au ott ober dug t>er 2Belt fei> gemadjt ^att4> fo be*
jeirf)net er aud^ je^t benfelben taubcn al btc bureaus tin*
jigc 9ac^t bc8 icgeS iit>et bit SBelt (tfgl.-G jliu'8, ;<S : pifcoj>,
@. d^mibt, SSengel/ 9jeanbcr, bc^SBette, ahbct)}
berin biefen inn J^at $$$< si jw ^ , wenn t& auf etmn ^9efflfe
(u/ff COTIV oXxw^,-) : ober auf eincn getabeju negitenbcn SSor=
berfafe folgt (Soty. 3, 13. 6, 22. 17, 12. Sue. 5, 21. 6 ; 4. S(.
11,19. ogL^ii^her II, .561). Sreffcnb tyat e^tfco^iu6
bie S5ebeutung ber emp^atifci)m Stage &efrf)tieben: Lustrate
universum mundum et ostendite mihi vel unum, de quo vere
affirmari possit, quod mundum vincat, qui .Christianus et fide
hac praeditus non sit. (8 if* in fetnem SCnbern |>etl, a(6 in
Scfu Sfyrtjio, bcm tm ^letfc^e ecfd)tenenen @ofyne otte (ogl.
Sfi4, 12. al.- 1, -6 fL). 9?Ur tm ; Iaaben an il)n finb
Sttnbetf otteS unb beSf)alb -teger iiber-bic
,i '-.. . / . ; . > i ... .!:
',v.; 'j.,:.u ,-'? ;..'J
fcie
tori iojjmmeifdiflt SSriefe,
2Ktt eincm
Commentate
son
Dr. /ticbr. pfterMtdt,
ju
ber f>iftorifdj=%ologifc()en efeDfft J Seipjig orb. SRitglitb.
Btoeiten 95anbe6 jroeite fiieferung,
ben Sommentar ju 1 3^ v 6 21, Me nlcttung wnb ben
Gotmnentat jit 2 3o^ tmb 3 3o|>. ent^altenb.
tec J)t
1856.
(Bottingen,
>ietmd)jvf)<:n Unio.
(SB. gr, ^ it finer.)
V, 6 13. 14 21.
3)er laube, unb -jroar bee beffimmte laube, bap 3efu8
bcr <3o^n otteS fet, im gleifd&e gefommen (V, 5. IV, 2), ifl
ber <Sieg fiber bie SBelt. >ie& fyat ftcfy auS beiben |>aupt($eis
ten be S3riefe$ ergeben} benn unfere emeinfdjaft mtt bem
ott, njelc^ei; Sid^t tfl (I, 5 fK.) unb unfer eborenfein au8
bem ott, weld&et: gerec^t ifl (II, 29 pi,), alfo unfere gretyeit
t>on bet Sinfi^nt 6 "nb uon ber Ungerec^tigfeit bet SBelt, n=
fer SSleiben in ber 8tebe, nfer gfittltd^eS Seben, unfere Kin-
befyoffniing baS atteS fyaben wir, weit wir ben SSater unb
ben @ol;n ^aben, im lauben an ben fletf^geroorbenen ofyn.
2Bie nun bie geroiffe SBafyr&eit biefe6 Iauben8 bur^ baS apo*'
fioltfc^>e SfugenjeugniS oerbiirgt ifl (I, 1 4), fo Uegt ein an=
bere, nic(jt minber bebeutenbe SeugniS fiir biefen laub.en
in ber lebenbigen rfa^rung ber la'ubtgen felbjlj gerabe ba8
etwge Seben, roetd[)e6 jte burrf) biefen lauben fyaben, tfl bie
ftet8 gegenrod'rtige, juyerla'ffige S5e(ia'tigung feiner gfittltc^en
SBafyrfyeif, S)ie8 SeugniS fiiljrt ber SfyojW in bem Sfbfc^nitfe
V, 613 au6, fo baf bcr auptin&alt feineS SSriefeS,
burc^au auf biefem lauben ru^t, nid)t mtr on corn
ein burdj bie apoflolifd)e 2(uctoritat gewa^rleiflet, fonbern
burrf) baS eigne (SrlebniS ber laubigen oflfommen bejiatigt
erfc&eint (gl. S3b. I. @. XXV fl.). SSCHig juoerlaffig tjl aber
aurf) biefeS 3eugni, weil eS ein ttnrflidj g5ttlidje ift (SS. 9).
(S6 ijl ein 3eugni be8 ^eUigen.^eijieg, welder felbjl bie SBatjrs
ifl (SS. 6)5 e5 ifl ein SeugniS be6 SSaterS fiir ben otjn,
II. 23
344 1 Soft. V, 6 13.
inbcm bet SSatet benen, weldje an ben ofyn glauben, ba
ewige Seben giebt (95. 9 fH.); e8 iff cin BeugniS Sefu 6^tflt
on ftd) felbjl, infofern al8 ber unjroeibeutige Seftfc be8 croU
gen SebenS in ben laiibigen Sefii (StyrijH bie SBirFiing feiner
(Stfdjetnung tm gletfte ifl (85. 6. 13).
35. 6. * OVTOS icTtv 6 eh&wv di vdavo$ jtcti aijuaTog) 'Iij-
oovs 6 XQIOTOS' ovtt ev iu> vdati (novov , aAA' tv nw
vSafi VMI ev TW aif.tttti. x< TO nvev/ivt eGTtV TO f.tctQ-
VVQOVV, OTI TO nvsvfiu SQTIV 7;
SS. 7. oti TQSIS sialv 01
SS. 8. 10 nvsvficc xi TO vdwQ xai TO alfACt , xcti ol
TQeis fls TO e'v elatv.
2S. 9. El lyv jLictQivQiav TWV uv&Qionwv ha/iiftavo
/Ll-SVt $ /LMXQTVQItt TOV &60V flSlfyw eOTlV CTl KVTtJ
SOTIV ^ ftCtQTVQt'a TOV <&eOV ) OTI ll[.lttQTVQ1]KeV HSQt
TOV VIOV CtVTOV.
25. 10. o niriTsvwv sis TOV vlov TOV &eov fyei
TOV -d-cov Iv savvy' o fty ntOTsvwv TW
nenoiyuev KVTOV, OTI ov nenlaTsvxsv els TIJV
r^v fisfjittQiVQ^yiEv o 9svs neQi TOV vlov CCVTOV.
SS. 11. KCtl aVTfj EdTlV y fMXQTVQICt, OTI ^W^V UIWVIOV edo)-
KSV q/uiv o -freos , tioii wvTy ^ fay sv^Ty viw CIVTOV
EOTIV,
SB. 12 o eyjnv TOV vlov eyjet TVJV <nrjv' o f.iy e%(v TOV
vlov TOV &sov vyv fayv ovx eyjBt.
SS. 13. TaVTtt evQatya Vjitiv , I'va sidiJTs OTI tjayv S'^BTS
KIWVIOV) 01 niOTfVOVTSS SIS TO OVOf.tCl TOV VIOV TOV
freov*
S)te ja^Itet^en unb jum S^eil ti)re inneg wegen ebenfo
bebeutenben al8 if^rer bi^Iomatifc^en 33eglaubigitng wegen ^Cd;fl
unbebeutenben SSavtanten, roeldje jtd) bet bem STbfdjnitte 8S.6
bi8 13 ftnben, bejeidjnen bie eyegettfcfye @d;ttjterigfcit unb bie
bogmatifdje SBidjtigfeit beffelben. Sn6befonbere gilt bte8 on
bem gtofen Sufa^e jroifdjen SS. 7 unb 95. 85 aber fd;on bet
25. 6 jeigen jtd) alte @^uven on unfutifdjet SBiafa^r. S9Betl
S5. 7. 8 neben bem SBaffer unb bem SSIute bet eifi ale brifc
. V, 6 13. 345
ter Seuge genannt wirb, beSfyalb fyat man gemeint, bjnter
cti'juavog 35. 6 einfcfyieben ju miiffen: nveifiaios, em
Snterpretament, roeldjeS ftdj fd)on bet A, in einer SCnjab.1 on
SRinu6?elb,anbfd)rtften, in ber optifd)en, t>er atb.iopifd)en
unb in einigen anbern SSerjtonen fmbet. STOattfyd't fyat biefc
SSariante, rceldje fdjon 3ft ill mi SS. 8 ableitete, im Sejcte.
SWerftDurbtg ifj, bap nidjt nur in bem nwtcrn Sufa^e ayfov
unb in ber tettung won xi nvmnaio? oor ai aiftmos
bie Unjtd)ecl)eit be6 ganjen (Sinfd;iebfel8 ftc^ oecrai^ fonbern
ba| aud) bie aUerbing8 nut on jwei jungern Seugen oertre*
tene SSartante vdatos 1 nvevfiatos, o^nc ai'^taios (ogl.
SKatt^d't), jeigf, wie man unfeve telle mit Sot). 3, 5 com*
binirte unb confotmitte. 5tn|!aft ber burd) B gefdjii^ten
9?ece^)ta '/?;o. o XQIOIOS , rceldje aud) eon alien fritifdjen 6bu
toren gebifligt if}, finbet fid) bei A. G. unb einigen 3Kmu6?efa
(gl. SSetfletn) 7^a. XQta^. ol)ne ben Srtifel. , SBenige un==
fergeorbnete Seugen ^aben XQMOS *lyoove } etnige ba8 blope
'Iqoovg (gl. SKatt^a'i). SDiefe le^ten SSarianten frmmen
nid)t in 95etrad)tj aber aud) gegen bie SBeglaffung beS SfrtifelS
entfd^etbet, wa'fjrenb bie 3eugen fur unb roibcr etroa gleid)
fiefyen, bie eyegetifdje IRaifon. S)er blojje SZame 'Ir-a. XQUJT.
genfigt tfer nid)t roie I, 3. II, 1. Ill, 23. IV, 2. V, 20. )er
^)ragmati8muS ber tefle erforbert bie SSotfteUung, bap SefuS,
weld)er butd) SBaffer unb 23lut gefommen tfl, eben Ijteburd)
al o XQta^6s (V, 1. II, 22) ober, >a6 im inne baffelbe ijl,
al8 d viog v. &. (V, 5) ertwefen fei. SSgl. ben (Sommentar.
Stnflatt be8 aboerbialen fiovov (A. Vulg. Rec.) \)at B ba
a^ofttionette f.i6vy (ogl. 8ad)tnann). S5ieflcid)t iflbiefe^orm
bab,er entflanben, bap im jroeiten Uebe, n)eld)e6 nid)t mit
aAAa /, fonbern mit bem einfadjen 5tboerfattum etngefit^rt
if} (t>gl. ^u^ner II. .424, SSiner .465), or bem ^
jufommenben ^omente x. tv T. cu/t. ba8 erf}e svx.vd. roie*
betfyolt wirb. S5te (Sbitoren ^aben fd'mmtltd) bie riberwiegenb
bejeugte unb burd) ben neutef}amentltd)en prad)gebraud) ge=
fdjufcte 8e6art fiovov gel)alten. S5ie SRebenwfen 2 Sol). 1.
JRom. 16, 4 finb einfadjer, alS an unferer teffe bie
23*
346 1 Sol). V, 6 13.
tionelle $orm fein roiirbe. SBaS iibugenS bag H u
fang be jroeiten afcgltebeB betrifft, fo fyaben nut unbebeu=
tenbe Seugen (bet SBetflein unb rieSbadj) ein x/ tin*
gefd)oben$ fte lafien aber ba eV T, t"<yaT* weg unb fdjreiben:
aAAd >cae ev TW nvev/iaTi. Stud) 6ob. A, welcfyer im 9fn
fang be8 83erfe8 ben 3ufa^ / nvev/uctvos fyaf, mad^t
dnc a^nlidjc Stenberung, inbcm er fiatt fV TW ?/t. Hcfl:
TW mvsvjLiavt. S)ic ^ta'pojttion V t>or TW at/*, ifl
fritifcfyen runb rate in ber SSulgata fo in ber Slccepta unb
ben .auf btefelbe gegciinbeten 8(u8gaben ttJeggelajJen. SDttt 9?ec()t
^aben Sad^mann unb Sifcfyenbotf ba6 v vejlituirt.
)te SBorte ai T. nvsv^a HiL finb in ber at^topifd()en
SSetjton ntc^t afletn falfc^ umfd;rieben : Et in spiritu ille ( % est)
qui testis erit, fonbetn aud) cotrumpirt, ba ber (Sc^lttp 011
A^s/a fe|tt (ogl. SKtII unb tteSbad)). 8fuS bet
SSulgata fyaben me^rere, aber nic^t afle lateintfdjen 8Sa'ter
(gl. 5K t U) nebfl ben an bie SSulgafa gebunbenen fatljoltfc^en
SfuSlegern ben Sntljum genommen, nacf) weldjem bie c^lups
roorte oon SS. 6 im @inne oon Sol). 14, 6 unmtttelbat auf
g^tiftuS, welder bie 2Bafyrl;eit fet, bejogen werben. @o fyat
nidgt nur 6. a Sapibe, fonbern fogar nod() Scatter bie auf
gar Heine Slucforita't gegrt'inbefe (Srfla'rung ber SSulgata,
welde flatt TO nvevfid lav. in a'A, Christus liefl, oert^eU
bigt. Der Strtifel or K^&EIK ifl nur in ber f^rtfcfyen
aSerjton (gl. SBetflein) nic^t au6gebrucft. Swiften SS. 7
unb SS. 8 fmben ftd) in ber 9tecepta bie SBorte eV TW ov-
Qavu, o DaiviQ, o Abyog / to ixyiov Uvsv/tta' xal
ovioi ol tQfle sv siai. Kai vgeis staiv ol (.laQivgovvves
iv TJJ yvj, fiber beren Una'^ett frfion burc^ SBetfleinS unb
^6 Srb'rterungen fdn Sroeifel tibrig gelaffen ifl.
a'uperfl oorftd)ttge rieSbad) trug beS^alb aud:) fein
liBebenfen, jene SKorte au8 bent eytt ju entfernen.
(Sbitor unb fein SfuSleger, roeldjer burd) wiffenfc^aflltcfte
ftc^ leiten liep, fyat feit ber Seit ben 95en)ei8 fur bie Sfutfyenfic
jeneS 3ufa^e8 unternommen, weldjen 58 en gel nur in <5elbfh
taufd)ung auf bie angebltdje Sfuctoritat ber lateinifcl)en Seugen
1 Sob.. V, 6-13. 347
unb auf ben adamantinus nexus bet ganjen (Stefle S5.6 12,
in roeldjer bet fogenannte SS. 7 nidjt febjen fitane, in ber b,at
aber, rate aUe SSertfyetbiger be 3ufafce8, auf ba8 SSerlangen
gegrunbet Ijatte, einen roidjtigen locus ju fallen. 3n feiner
SRatbJojtgfeit befcfyrotcfytigte 33engel fein frittfdjeS etmffen
mtt ber Ijoffnung, bap nodj rotd;ttgc Seugniffc fiir bie tin*
jtrfjetn SBorte entbc<ft rocrben mM;(en. Sn neuefler 3cit fyat
au^er bem fat^olifctjen SRa^et, welder ben felbjl f(ir bie
SSulgata unt)altbaren 35er6 rocgen ber pabflltcfyen Stuctoriiat
ert^eibigen mu^te, nur anber, welder ouc^> noc^> cine bei=
jlimmenbe 5(b^ant>Iung t>on ^nittel errofifynt, bie 2(ut^entie
ber fraglic^en 2Borte getjalten, tnbem auc^) er nidjt abgenetgt
if!, mtt 95engel auf neue Seugen u Barren.
(Sine oofljla'nbige @ri5rterung ber riinbc nriber unb fiir
bie Tfut^entie wn S5. 7 erfd^eint bureaus uberflufflg/ roeil, waS
oon beiben @eiten gefagt werben fann, fcf>on bet 3RUI ju Ie*
[en iff, roelcfyer bie fraglic^en 3Borte fur acfyt b^d'lt, tnbem er
metnt, baf fie bur4) etn SSetfefyen au8gefaflen feien. 5Da6 es
jntcfyt ber on ifjm, n>ie Don 2Betf!ein unb rie6bac^ auf=
gefufytten Seugen I) at ^att^at t>urd) fa'mmtli^e Don ib^m \>w*
glic^ene |)anbfc^riften erfiarft. JDte @ac^)e fle()t fo, bap nich,t
nttr afle gried&ifcfyen, fonbern au^ afle kteinifd^en .>anbf<$rifs
ten t>or bem 10. Safyrfyunbert, afle atten SSerftonen (bie ftyri=
fd^e, arabtfc^e, foptifcl)e, dt^topif^e u. a.) unb atte
gried^tfc^en unb latetmfcfyen ^ird)enater tor bem 5.
bert ben fraglic^en 3ufa| im @tt^e lajfen. S'iut jur
terung biefeS ol)ne Stoeifel burd>fd>lagenben SeugnijfeS, naments
lid) in 23ejid;uno auf (Syrian, roelc^er angebltd; eine $Cu6s
nab.me mad)t, foden bie folgenben Semetfungen bienen. >ie
bebeutenbflen treitfc^riften iibec ben fritifd)en SBertt) eon
SB. 7 fmb bei SBotf, Sittfe unb beSBette oerjeic^net. 6tne
gef4>i^tlid)e JDarjleHung ber SCufnafyme, roeid^e S5. 7 in ben
(Sbitionen unb in ben ftrcfyltcfyen IBerftonen gefunben fa^at, ifl
aufer SBetfletn unbrie6bad)befonber6 bei9ticfU(e.29fIl.
im Slnfyange) narf)5ufeb.en.
2Ba6 juerfl bie |>anbfd)riften be8 griec^)tf4)en Scyteg be*
348 1 Sol). V, 6 13.
fttjft, fo ijl anjuetf ennen , bafj eS fcier (obice8 giebt, in
cfyen 85. 7 ficfy ftnbet; afletn bie8 3ettgm8 gilt gar ntcfyte, roeil
bet cine (Sober (Cod. Ravianus ober Berolinensis) nur eine
Sfbfcfyrift ber (Somplutenftfd&en (Ibition iff, rod'fyrenb bte (SobiceS
34.162. 173 jenen Sufafc erfl auS ber SSulgata enfant baben.
SSon bem (Sob. 34 tfl feit be8 (ra8mu8 Sett iel bte SHebe
geroefenj bie betben anberen unbebeutenben ^anbfc^riften fyat
erjl @d)olj aufgeffi^rt. ^raSmu8 l()atte in fetnen betben
erflen Wgaben be8 R. . (1516 unb 1518) ben Sufafc aufc
gelajfen. )urc^i ba6 efd^rei, welrfjeS un&erfMnbtge (Stferer |)ier=
itber et^oben, Uejj er ftcl) tnbepn beroegen, fotoofyl in feme
aSerjton (1521) afe aurf) in feine brttte ebition (1522) bte un
d'rfjten Sorte aufjune^men. @ein runbfa^ 3ar ; wte er felbft
gerabe ju SS. 7, in JBejie^ttng auf bte bogmatifd()e S3ebeutung
ber SBorte / ovtoi TQSIQ s'v elatv ftrf) a'uferte: Pium est
nostrum sensum semper ecclesiae judicio submittere. (urf)
in frittfc^er !>mftd)t frf)ien ba8 Urt^eil ber .Rircfye wiber i^n ju
fein, er fcfyob be8^atb ben Cod. Britannicus oor, um bei ber
gele^rfen SBelt bte Iufnat>me ber unad)ten SHJorfe einigermapen
-u entfc^ulbigen, jeigte aber babei beutltdj genug, wie er uber
bie gan^e <Sad^e badjte, inbem er frfjrieb: Ex hoc codiceBrit.
reposuirnus ; quod in nostris dicebatur deesse, ne cui sit
caussa calumniandi. tametsi suspicor ilium codicem ad no-
stros esse correctum. SBaS aber 6ra8mu nttr al8 SSers
mut^ung auSjufpred^en roagte, ijl eine jweifeHofe ettJt^eit:
ber Cod. Brit, (ober Montfort. ober Dublin, ober Cod. 34),
roelcfyer itberbie erfi im 15. ober im 16. Saljrfyunbert gefd()ries
ben iff, fyat bie fragKic^en SBorte au8 ber SSulgata, in roel=
c^er fte bamal8 gelefen nntrben, aufgenommen, unb jwar fo
mecfyanifd) iibetfe^t, baf ber im riecfyifcfyen unentbe^rltdje
SCrtifet uor navyQ, ttyos unb nvev/Lta, wie aurf) SS. 8 or
nvsvfia, i)d. wnb alft-ct, fel^lt. ie @teKe lautet ncimltd^ in
jenem Sober: ovi TQEIS etow ol f.KXQ^vQovvTse ev <cij> ov-
Quvu) , natVjQ, Xoyos VM\ nvsv^ia, UKI QVTOI ol IQEIS s'v
siaiv, KKI VQBIS flaiv ol /naQiVQovvfss EV vy yy, nvev/uu
i vdiaQ nai ctifict. @8 fetjlen bte SBorte ttut ol TQSIS els
. V, 6 13. 349
TO 'dv daw. )iefe SBotfe, weldje aucfy in bet (Somplutenfts
fdjen (Sbitton feljlen tint n>dd)e getabe trie gteunbe be ubtt=
gen SufafceS gent entbefytten, well wegen betfelben auc& bie
$immHf$en Seugen nicfyt in bet (Sinljett be6 StkfenS, fonbetn
nur in bet (Sinflimmigfeit be SeugnijfeS etfcfoeinen Fonnten
weSfydb ((^on SI)omaS on Stqutno tie auf bem Sateranconcil
oom Sa^> 1215 angebeutete SOZeinung in ang gebra^t
tjafte, jene ^lufroortc molten Don Sfrianern eingefc^rofirjt
fcin btefe @d)Iu0n)otte na^m <ta8mu6 au8 bet lateini*
fc^en 0iecenjton in feine britte bition, unb fiigte enbltd) in
ben folgenben 5tu6gaben bte fel;lenben SIrttM nac& eignem
S'tmeffen Ijtnju.
JDap bie .ftirdjemjatet bet yier etflen Sdf)ri)unberte bte
ftagHd)en SBcrfe ntdjt gcfannt f;aben, ge^t beutltc^ batauS
Detttor, bap fte biefetben nte anfiitjren. G8 tfl befannt/ bap
bte JtirdjenDater fe^r l;auftg ^emeigfteUen getabe fur bte 2el;re
on ber rinitfit gebtaud^t l;aben, roeldje weit wenigec jutreffen,
al6 S3. 7; tvenn nun aber nirgenb& in ben cfytiften beS S(u=
guflin unb be8 ^tetonpmuS, beS tt&ana|tu, be6 ^itffuS Sl'ley.
unb bet tegore bte ^tmmltfc^en Seugen angetufen wetben,
ja n>enn j.33. tegot yon^ajianj, (Shrill DOU 5Uejcantitien
unb Sfugufltn ctjl au6 S3. 8 ein 2(rgument fiir bie Se^te con
bet SEttmtflt entroidPein (Mill, p. 580 sq. t>gl. ba
bet SDlatt^fiii o/ T()f/g J'e sine aQosvtxws , on
-ratJ-Fft vij6 fQtudos M\], fo jetgen fte unjwetbeuttg an,
jte ben 7. SSetS, in n>eld)em baS Sftgument aubtti(fli^ ju
lefen geroefen wa'te, nifyt fannten.
Stbec, fagt man, Xettulltan unb (Syrian fyaben bie
angefoc^tene @teKc cttitt. Set tu ilia n fc^reibt nd'mttd) etn=
mal (de pudic. 21) : Et ecclesia proprie et principaliter ipse
est Spiritus, in quo est trinity unius divinitatis, Pater etc.
eine @tefle, n)eld)e ntd)t ben leifeften Stnflang an bie ftags
Hdjen SBotte ent^a'It. 5Da6 jweite angebltdje SeugntS 5et=
tutlianS lautet (adv. Prax. 25): Caeterum de meo sumet,
sicut ipse de Patris. Ita connexus Patris in Filio et Filii in
Paracleto tres efficit cohaerentes alterum ex altero. qui Ires
350 1 Soft. V, 613,
unum sunt, non unus. quomodo dictum est: Ego et Pater
unum sumus, ad substantiae unitatem, non ad numeri sin-
gularitatem. Sfbet dud) bier bat ertullian fo gett>ijj nid)t
ben 3ufa& 9S. 7 t>or SCugen gebabt, al8 er nidjt nur ben bog=
mattfdjen ebanfen, fonbern aud) ben SfuSbmd! tres unum
sunt unjweifelbaft auf Sob. 10, 30. 16, 15. griinbet. Sftebr
@cbein bat aflerbingg ba8 SeugniS ^^pttanS. Sn bev Ep.
ad Jubajanum ^eipt e: Si baptizari quis apud haereticum
potuit, utique et templum Dei factus est. Quaero, cujus
Dei? Si creatoris, non potuit, qui in eum non credidit. si
Christ! ; non hujus potest fieri templum, qui negat Deum
Christum, si Spiritus Sancti, cum tres unum sint, quo-
modo Spiritus placatus esse ei potest, qui aut Patris aut Filii
inimicus est? Sfn unb fiir ftc^ wfirbe audj fyter bie govmel
tres unum sunt fur etne Sfnf^ielung auf 1 3ofy. V, 7 bureaus
md}t gelten Unnen^ otelme^t: wiirbe biefer 2(u8btutf im SWunbe
be8 (Styjman ganj fi^nltct) n>tc bet feinem fie^ver S^ertuHian
ju 6eurtt)eUen fein, nSmUd^ al6 etne au8 Sofy. 10 enttt)id ! dte
j>racife unb fiir ben polemifdjen SwedJ fe^c geetgnete
nung bee wefentlidjen (inf)eit bet bret gottlirf)e
25k6 biefem SBorte 69^rtan8 ben djetn etneS 3eugniffe6
let^t ifi ber Umjlanb, bap er an eitier anbern teUe be(limm=
ter flttf 1 So^. V, 7 fytnjubeuten fd^etnt. @r fagt na'mUtf) (de
unit. eccl. p. 79): Dicit Dominus: ego et Pater unum sumus.
et it e rum de Patre et Filio et Spiritu S. scriptum est: et
tres unum sunt. et quisquam credit, hanc unitatem [sc.
ecclesiae] de divina firmitate venientem, sacramentis coele-
stibus cohaerentem, scindi in ecclesia posse? SHfo neben
. 10, 30 witb etne anbte c^rtftflene angejogcn,. in tt>el=
oon SSater, @o^n unb dft gefd)rteben fein fott : et tres
unum sunt*). Dfyne Sroetfel ^>at S^^ttan, tnbem er ba8
fd^rteb, an So^. V gebacfyt, na'mltc^) entwebev an ben fvagltcijen
*) >cnn fo, unb iucf>t et hi tres un. s. ifi ju \t\rn. 83flt.
unb mSbad). 08 hi in bm bitionen unb in riniflen
ifl au8 1 3o^. V, 7
. V, 6 13. 351
93. 7 obet an S3. 8. >a6 Cefetete tft bie 9Jnftd)f
be $acttnbti8 w>n ^ermiane/ njeldjet (pro defens. III. capit.
L. 1. c. 3) fagt: dePatre, Filio et Spiritu S. dicit: Tres sunt
qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua et sanguis, et
hi tres unum sunt. in spiritu significans Fatrem, quod
Joannis ap. testimonium b. Cyprianus de Patre, Filio et
Spiritu S. inteliigit. Sftinbet beutttd) ifl baS gletdjjetttge 3eug=
niS be8 gulgentiuS t>on SRufpe, welder (Resp. ad Arian. s.
fin.) nadj 9lnfiifytung t>on 83.7 fottfabtt: Quod etiam b. mar-
tyr Cyprianus confitetur dicens: qui pacem Christi et
concordiam rumpit, adversus Christum facit. qui alibi praeter
ecclesiam colligit, Christi ecclesiam spargit. Atque utunam
ecclesiam unius Dei esse monstraret, haec confestim testi-
monia de scripturis inseruit: Dicit dominus caet. d ifl alfo
ntd(jt ganj beutlic^, vb ulgenttu6 bic SBorte 1 3o^. Y, 7,
et fdbft al jo^anneif^ anjtebt, aiicfy al6 bem
gebacfyt ^af, obcr ob ec nut ben on
tfyetbtgten Iauben6fafe alS aud) on (Syrian bejeugt (confi-
tetur) utib att bet @rf)rtft begriinbet batflellen will; gerotf
abet tjl, bap gfaciinbuS n>ebet fetbfl ben Sufafe SS. 7 al6
jo^anneifd) gebraud)t, nod) bet (Stypttan benfelben finbet, ba
et meltwfyr ben (Stjptian al etva'^tSmann einet ibm felbfl
ttflfltg unbebenfltc^en Slugbeutung bet btet trbtfdjen Seugen
(9S. 8) anfu^tt. SKan entgegnet ftetlicfy (gl. S3engel, @an=
bet), bafj n>tt .nii^t oon SacunbuS ju etfa^ten Ijaben, n>a6
6^tian Sfteinung geraefen (et, unb gacunbuS fyabe n)a^tfc^ein=
ltd) fetne eigne, aiif Sfuguptn geflu^te m^flifc^e StuSlegung Don
83. 8 aud) bem (Stypttan jugefc^tteben, rua'^tenb otelme^t btefer
ben 95. 7 ttritfttd) gelefen iinb nic^t nijt^ig ge^abt ^abe, etjl
butd) etne i^m unb feinet gan$en 3eit ftembattige Sfuelegung
bet bvet itbifc^en Seugen SS. 8 bie ttinitatifcfye SSotfieKung jti
geminnen. SIHetn toenn and) gacunbu6 nidjt al8 etn aut^en=
tif^et Sntetptet SpptianS gelten fann, fo ijl boc^ fein 3eug=
ni8 fyfldrtl bebeutenb, weilbapbe augfagf, n>aS aflein bet gan=
jen ac^Iage entfptidjt, toa'^tenb e6 fitt ben
<}Uig unbenfbat ijl, bafi 6^ptian auf
352 1 Sob.. V, 6-13.
SBorte fid) bejtefyen foHtc, bie nod) jroet Safyrljunberte nad) tfym
niemanb Fennt. SBir roiffen, bap (Sfyprian in bem ungena'fyten
Sloifc be .)errn ein SSorbilb ber ,Rtrd)eneinfyeit unb in ben
bret ebetSjeiten due Stnbeutung bet ifcrtnitat (De oral, domin. :
In orationibus celebrandis invenimus observasse cum Daniele
tres pueros horam tertiam, sextam, nonam, sacramento
scilicet TrinitatiSj quae in novissimis temporibus manifestari
habebat) gefunben fyat, bap er alfo ben mtyfHfdjen j)eutungen
FeineSwegS abfyolb gewefen ijlj wivwiffen fernev, bap Stuguflin
unb anbeve ^irct)ent)atei; ben eiji, ba8 SBajfet unb ba8 SSIut
auf bte Srtntta't gebeutet unb auf biefe SBeife in ben a'cfyten
jo^annetfd;en SBorten (SS. 8) ein bmfad;e6 gi>ttltd;e8 3eitgni6
gefunben l;abenj nun fragt e8 ftd;, ob man fiir roafyrfdjeinltdKi:
, bap biefe Se^anblungSroetfe von 95. 8 fdjon bet (Syrian
ftnbe, roie acunbu6 meint, unb bap etroa gerabc au8
biefer m^fiifdjen JDeutung ber brei irbifdjen 3eugen ber 3ufa^,
weldier brei fyimmlifdje Seugen befonberS aup^rt, entftanben
fei, ober bap Spprian btefen 3ufa^ wirflid) gelefen t)abe, roel=
d)en felbji 93eba nod) nid)f ewa'^nt*) unb weld)en Stugujlin
unb atte bie SSater ftdjetHd) ntd;t gefannt Ijaben, weldje etfl
burd) Sntetptetatton i>on 9S. 8 einc Sfnbeutung ber Srinitat
gewtnnen. S^^rian roifl freiltd) ben 2(u6brucf et tresunum
sunt au ber @d)rift entlefynt Ijaben, fo bap e8 fdjeinen fann,
al6 wenn i^nt bie gtormel be6 3ufa^e xai oivoi vQtle e'v
slat, nid)t aber ber @d)!up eon SS. 8 xJ ol vgels sis to
sv slat, oorgefdjtoebt Ijabej attetn e i|l ju bead)ten, bap bie
fateinifdje iiberfe^ung (ogi. bie SSulgata bei fiadjmann)
aud) in S3. 8 Kautet et tres unum sunt, unb bap in@befonbere
bem gp^rian wie bem SertulHan gerabe biefe gormcl au8
, 10 fefl flanb.
*) Sfu^ in bem Cectionar bet flaUicmiift^en $ir<$e, wel^eS au8 bem
7. 3al)r()imbcrt flammt, finbet ftct) bet Sufafc ni^)t. 83gt. SKabiHon, de
liturg. Gallic. Itbb. 3. Paris. 1685. p. 476. bci @. SHonte, frit. 3u[am=
menjletlung ber inncr(;alb ber euati^el. ^ir^)e 5)cutf^tanb8 eingeftifirten neuen
g)erieopenrci^en. SSert. 1850. @. 2.
1 Sol). V, 6-13. 353
>et (Stfle, welcfyet: ben Sufafc anfityrt, tfi 35igiliu
uon apfu8, am Csnbe be6 5. 3M)tf)unbert6 getuefen; benn
niemanb fyalt nod) ben Prologus galeatus in epp. cathol. , in
roeldjem gefagt n>irb, bag Eefcerifcfye SSibetttberfeker ben 33. 7
auSgelaffen fya'tfen*), fiir cin SBerf be ^ierontpmuft, unb
baf (SudjenuS con Sugbunum (urn 440) nidjt aU Bcrige
jeneS ^infd&iebfcls aufgcfii^t werben batf, ^at rieSbad)
crraiefen. SSigtUuS (t>gl, Sb. I. . CV) fagt in feinec un#
tev bem Seamen be8 2bactii6 6laru ^erauSgegebencn @d)tift
adv. Varirn. Arian. : Joannes evangelista ad Parthos: Tres
sunt, inquit, qui testimonium perhibent in terra, aqua, san-
guis et caro, et ires in nobis sunt. et tres sunt qui testimo-
nium perhibent in coelo, Pater, Verbum et Spiritus. et hi
tres unum sunt. llud) in anbcrn )>feubon^men 6d;riften ^at
bie bret ^immlifd)en Scugen angefufytf (ogt.
9^a^ i^m begegnen nrir bcm angebHd) jo^an 1
neifcfyen @a^c bet bem f<^on erwa'fynten ulgentiu8 (detrin.:
Ego, inquit, et pater unum sumus simililer et illud tres
sunt, inquit, qui testimonium dicunt in coelo, Pater, Verbum
et Spiritus, et hi tres unum sunt), bet Saffiobor (testifi-
cantur in terra tria mysteria, aqua, sanguis et spiritus, quae
in passione Domini leguntur impleta. in coelo autem Pater
et Filius et Spiritus sanctus , et hi tres unus est Deus) , bet
(StfeertuS Sfyumenft6 (quia tres sunt, qui testimonium dant
in terris, aqua, sanguis et caro, et tria haec unum sunt. et
*) sicut evangelistas dudutn ad reritalis lineatn correximus,
ita has [epistolas] proprio ordini reddiditnus. Quae si ab
inlerpretlbus fidelilet in latinum verterentur eloquiura, nee arobigui-
tatem legentibus facerent, nee serraonum sese varietales impugnarent,
illo praecipue loco, ubi de unitate trinitatis in prima Joannis ep.
posilum legimus. In qua etiam ab infldelibus translaloribus multum
erratum esse a fidei veritate comperimus, trium tantummodo voca-
bula, hoc est aquae, sanguinis et spiritus, in ipsa sua editione po-
nentibus et patris verbique ac spiritus sancti testimonium omiltenti-
bus, in quo maxim e et fides catbolica roboratur et patris ac filii ac
spiritus sancti una divinitalis substantia comprobatur.
354 1 3o$. V, 6-13.
tres sunt, qui testimonium dant in coelo, Pater, Verbum et
Spiritus, et haec tria unum sunt in Christo Jesu), bet 6arl
b. r. (Ep. ad Leon. III.: Pater Filius et Spiritus
sanctus haec tria unus Deus esl) unb anbern DIM rtegs
bad? unb SBetjletn aufgefufytten cfyriftjlefleni. Omt>a'gt man
nun bte etgentfyumlicfyen SSartationen be 3)auptgebanFen8 in
atten btefen tetten, in rcelcfyen em angebltcfy jofyanneifcfyer
<Sa| tmebergegeben werben fott, bebenft man fetner, bajj in
mancfyen |>an'0fcl)ttftett bet ben adjten Shorten 85. 7. 8 ftd)
Stanbglojjen ftnben, n)te: TQVCSGTI 10 nvsv/tta TO ayiov v,m
o nafr/Q nut awes eavvov *) JU 10 nvsvjLia wi\. Uttb <iov-
ikwi via d-ewys, sis &s6s ju ben d^lu^worten on SS. 8,
ober alfo: in coelo Pater, Verbum et Spiritus, et tres sunt
qui testimonium dant in terra, sanguis, aqua et caro u.f. tt>.
(t>gl. 9Kill p. 580.), bebenft man fetner, bap bte ^tmmHfrf)en
Seugen in einigen latemifcfyen ^anbfdtjttften ^intet ben irbis
fcfyen Beugen aufgefii^rt roerben, unb bafi ein Sobey ber SSui=
gat a (Cod. Wizanburgensis 99, au8 bem 8. Sa^unbert, bet
Sact>mann) ben Sufafc mit etnem sicut et einfiigt (quia tres
sunt, qui testimonium dant, spiritus et aqua et sanguis, et
tres unum sunt, sicut et in caelum tres sunt, pater, verbum
et spiritus, et tres unum sunt); fo wirb man nicfyt jroeifetn,
bap bag 6infd)tebfel etn blopeS Snterpretament fet, beffen @in=
brtngen in ben Seyt man beutlicfy etfolgen fann. 2Bte er=
ta'tfyerifcf) ifl in biefer |>tn[td)t j. S3. ber on Sac^mann an*
gefufytte Sobej; bet S3ulgata ; icelc^ec ba6 sicut et in caelum
btetet, ot)ne jut)or ben 3ufa^ in terra gemadjt ju fyabcn!
5Dte tnnern rtinbe gegen bie S(utl)entte be6 SS. 7 foflen
tin 6ommentat entwtrfelt njerben^ fyiet mtlgen nod) etntge S5es
merfungen uber bte Stufnatjme, weldje bee 3ufafc bet b?n 6bi=
toren unb Snterpveten getvonnen l)&t, eine telle ftnben (gl.
9iicCii a. a. >.). J)te Somplutenfif c^e (Sbttton (150214)
*) o f^tdbt 9JHU. Db biellei^t o wto? obet o Ao'yo? ai/rov
meint ifl, ober ob won ba8 SeugniS be8 o^ncS on fled fclbev
foU, erfjettt
. V, 6-13. 355
nafytn ben Sufafc, roelcfyet in ben meiften SRecenftonen bee S3ul*
gata gelefen wutbe, in benSEeyt auf. 9lucfy in ben beutfdjen
SSibeliiberfefcungen ot Cutset, weld&e ffimmtlidj auf ben la*
tetnifc&en etf gegriinbet ftnb, finbef ftd& bet ganje Sufafc.
>agegen ebitte (ta8muS jroeimal (f. o.) ba8 Steue ef!a=
ment otyne ben una'cfyten S$et8; berfelbe fe^>It aber aud^ in ber
Sflbina on 1518, in ben (Sbitionen yon erbetiuS, (So-
pi to (1521 34) u. S(. Snbejfen ^atte ^raSmuS fc^on
1521 bei fetner ^)ara^rafe unb 1522 bet feinet britten 6bi
tion bem )rtfngen bet unfritifd^en S&t)eologen nacfjgegeben;
baju famen bte ^bitionen Don jftob. @ te^^anu8 (154669)
unb t>on S3eja (1565 76), fo baft bet Sufafc eine S(rt on
Sutgetted)t im Sejcte elicit, weldjeS burc() bte SRecepta
fanctionitt evfd^ien. 9lorf) 9RiU unb S3 en gel fcielten bte fals
fcfyen SSorte ffir a'dgt. SBetflein liefl jte im^eyte, obwo^I er
fie al und'djt nottrte. rteSbadr) roatf fte ^inauS, unb feit
bem fyat fein fritifrf)et Qbitor fte ju tejlituiren gewagf. 3n
bet 8uf^etifct)en 93ibelubetfe^ung ^at bet una'cfyte SSetS fetne
teUe. fiiitfyer ^)at ftd() oft botfibet auSgefprodjen, bap bct
felbe //in ben gviedjifcfyen JBibeln'' fe^Ie unb ein ungefcfyicftet,
gegen bie 9(tianet gemeintet Sufafc fet (gl. feine etjle S(u6les
gung). S5ugen^)agen ^telt fogat benjemgen beS STnat^ema
wutbig, iveld&er bie t>etfe^rten SRenfd^enrootte in ba& otteg*
wott wtebet einfii^ten roofliej i(;m fd^ien ber ganje 95et8 tton
ben Strtanern eingefd)roa'tjt ju fetn, urn bie gfittlio^en $)etfonen
in blopet ^inflimmigPett be8Beugniffe8, nrie bie itbifdjen 3eu
gen, nicfyt abet in SGBefenSein^eit etfofjeinen ju laffen. 35on ^.
(Smfet wurbe fteilid? 8utf>et8 Ubetfe^ung atianifrf) gef^olfen,
tnbeffen Don ptotefhntifdjet @eite fd;eint ju 2ut^et6 gebjetten
niemanb gegen fetne ^titif aufgetteten ju fein. S(l8 1549 in
SSittenbetg ein 6angeliens unb (pifWnbucfy, bo8 ben unad)=
ten SSet8 ent^ielt, ^erau8!am, watnte SSugcnfyagen (Expos.
Jonae 1550): obsecro chalcographos et eruditos viros ut
illam additionem omittant et restituant graeca suae priori
integritati et puritati propter veritatem. (ud) bie cfyweijer
i, Oecolampab, SSulIinget u. Sf. waren berfelben
356 1 So^. V, 6 13.
SReinung. 3n einer 3iirid)er Cu8gabe bee Sutfyerifcfyen ttber=
fefcung, bte bet grofcfyauer 1529, aber ofyne SutyerS Sftamen,
, rourbe ber erfh SSerfud) gemad)t, bie una'djten SBorte
3n neuen grofd)auerfdjen SDrucFen (1531 fll.)
wtirbett fcborf) btefe SBorte biird; Heinere Stypen tnarFtrt ober
in ^lammern etngefc^Ioffen. (irfl 1597 Hep man btefe j?lam=
mern txjeg, ju berfelben Sett, a!6 in eutfd)lanb (^ranffurt
1593, SBittenbevg 1596.1597, ^ambucg 1596) bie erfhn W*
gaben mtt bem unadjten SSerfe erfc^ienen. SIber e8 famen
nod) forttcd^renb anbere SfuSgaben, in raeld^en ber 25.7 enfs
roeber im Stutfe auSgejeicfynet (SSittenbecg 1599) ober gan
ttjeggelaffen n?ar (SBittenberg 1607. ^ambticg 1596. 1619.
1620 u. a.). )a{j man on SittfjeuS pur abroid), Ijatte
in bem falfct)en Sntereffe ber bogmattfd^en unb ^olemtfd^en
8tu6leger feinen runb. eroet, bie ocinianer unb bie %&
minianer befyaiipteten bie Unftd)tt)eit bee SSorte, obgleicfy jie ftrf)
fowentg bucc^) biefel&en getrojfen fii(>Uen, baf rotiu8
mutfjete, jte mfic^ten on SCtianern etngefcfyroatjt unb
con ^at^olifern wieber gettlgt fein, unb bap imfiaufebeS 17.
Sa^t^unbertS (elbfl bie ocinianifcfye SSerfton (1630), fteilirf)
mit befonbern Settern, unb bet 0Jafauer 3tatect)tmuS (1659)
btefelben aufna^men. S5a bogmatifcfye Snfereffe ber ftrc^ltdjen
S^eologen war fo itberwiegenb, bap fie bie fritifcfyen SBebenfen
gar nifyt beriitfftcfytigten (@. @d;mib, ^)ifcator, SlretiuS,
|junniuS u. 5t.), wenn fte nidjt, wie namentlid) Salotn,
auf ben Sufammenfyang ber tefle unb auf optimi et proba-
tissimi codices, in welcfyen ber angefod^tene SSer8 entfyalten
fein fottte, fid) beriefen , inbem fte tjoraufifefeten, bap bie (Sbis
foren, wie 9?. tetanus unb S3ea, fol^je SobiceS gefefjn
fyaben wurben. S(ud() 6aloo glaubte, mit a'upern unb in*
nern ritnben, bie St^t^eit be6 SSerfeS beroeifen ju ffinnen.
@^ener fa^ e a(8 auSgemat^t an, bap berfelbe in ben gvies
ct)ifd^en |>anbfd)viften ftd^ ftnbe, aber oon ben Sfrianern unters
brudft fei. 23 en gel enbltd), n>eld)er bie Un^alfbarfeit be
in biplomattfd;er S5ejiel;ung [\fy nid)t Der|et)Ien Fonnte,
ftc^), inbem er benfelben fur centrum et summam epi-
. V, 6 13. 357
stolae auSgab , nirfjt nur auf nod) unentbecf te |>anbfd)riften,
fonbern tnSbefonbere aud) auf ben Sufammenfyang, in weldjem
93. 7 unentbefyrUdj fcin foflte.
3n 25. 9 fyaben bte meiflen (Sbitionen or
anfiatt be8 rcofylbejeugten OT (AB. 9fttnu8feln. Vulg.
sa'ter) t>a6 fdjetnbar leidjtere #> ber SRecepta. >tefe& fiammt
offenbat aug SS. 10, torrent) e6 iel unwa^tfdjetnltdjcr ijl;
baf, rote beSBdte unb SSvftcfner metnen, jeneg OT* auf ci*
nem $Kipt>wflflnbm8 unb bet fatfdjen SSergIeid)ung on SS. 11
betu^e. Sad^mann unb Stfdjenborf l^aben mit 9vcd)f OT
gefdjrieben. JDic SfuSlcger fatten an bem anfdjeinenb bc<|ue=
mern ijv feflj nur Siirfc unb ^utf)ct ^aben bte rt4)tige
SeSart angenommen. 35. 10. )a6 -roii 5-ov fH'ntet T.
fiuQWQ., tt>eld)eg in Sob. A, mefyreren SWinuSfcIn, bet SSul=
gata, ber ot^io^ifdjen S5er(ton unb in SadjmannS Sbition
fid) ftnbct, fdjeint ob'flig bered;tigt} man Hep bte SBorte eg
(B.Rec. <Db.), n>eil man fte fiir ubeiflujjtg I)tdt. Db ectviw,
mit Sadjmann unb ben meiflen CJbttoven, ober aww, mit
S^ifdjenborf, gefd)ueben wtrb, tfl fur ben <3inn irrelevant.
JDie Seugen, n>eld;e on SBetjlein, rte'Sbad; unb Sad;=
mann nid;t iibereinjlimmenb angegeben njerben, fdjemen fur
beibe 8e6arten jiemHd) gleid; ju fein. S8 roirb, rote III, I 5 /
t-amw ju lefen fein. tatt ber on B. G. J. al. oerttetenen
red^irten, aud) von Sifd;enborf gebiQigten SeSart TW &eu>
^>aben rotiuS, mill (Proleg. 1210) unb 9Kattpi tie
aflerbtngS burd; A. SSulg. Strob. Slt^iop. unb anbere Beugen
gut empfofylene SSauante tu vlw, n>eld;e con 2ad)manntn
ben Seyt genommen tfl, oorgejogen. STber bte dntfdjetbung
fur TW d-ew liegt, wa'fyrenb bie Seugen alS fd;n>anHenb etfd;eis
nen, in ber eyegetifdjen SRaifon. JDie SSartante ovx enlaTev-
osv (A. S^inuSf.), gegen n)e(d)e widjttge Seugen (B. u. a.)
nebfl ber eyegettfdjen Siaifon fpred)en, ifi on feinent Gbttor
ber 8e8art ov nsn(ai;evKi>VMQe%o$en. |>inter fisfioiQ-
ivgyviev am @d)tujje t?on 85. 10 fefylt o &SOQ bet roemgen
unbebeutenben Beugen, j. S3. ber attjtoptfdjen SSerfton. 591 tU
fyielt bie SBorte fiir einen Sufafc (Proleg. 1218), obrool)! er fte
358 1 3o1). V, 6 13.
nidjt auS bem eyte ju entfetnen wagte. S3. 11.
yttlv fiefyt bet A. Vulg. Rec. (Ebb. or, bei B bjntet o &ebg.
)a8 fidfctV jW&t bet B. Vulg. Rec. fyinter, bet A. you ?; >i)
&v T. v. OUT. . SS. 12. 3u bem etrfien TOV vlbv fyaben ets
nige 6ot)ice6 bet SSefflein unb SKatt^St TOV faov
fefet: auc^ Sutler ^at bte6 in feinet Uberfe^ung a
Stber fo unbere^ltigt fyter ber Bufafe ijl, ebenfo unbegrtinbet tjl
nac^ ben Seugen baS jwdte SKal bie eon 9JJ til (Proleg.503)
empfo^lene ?lu8laffung. SS. 13. Sfnflatt be8 oben in Ubet*
einjlimmung mit 8a4>mann unb StfdEjenborf gegebenen
SejcteS fmbet ftc& in telen bittonen folgenbe Stecenfion bee
Sleceptat vavvct syg. v[uv rolg nioTsvovotv sis to ovofiu
^ov vlov TOV &sov, i'va sidijie OTI wf]V aiwviov fysvs,
ttai iva ni<stevt]is ets 10 ovof.ia TOV vlov tov &GOV- 5(ttein
bie $8otte, rodc^e tyintet vpiv eingefd^Ioffen jtnb, nfimlid^ tots
ntaievoyaiv sis TO ovo/aa TOV vlov TOV -d-sov, t)aben gar
feine biplomattfcfye S5eglaubigung. @dt>on tottug unb SRtU
(Proleg. 1502) erfannten fie al6 unac^fj i;ie8bad() warf
fte auS betn Seyte. (Sbenfo ftnb bie SBorte xui foot niGTsvytG
on ben Seugen werlaJTen. 6ob. A, Vulg. u. a. lefen ol nt-
GTSVOVTES, wa frf)on tteSbad^ in ben eyt fd^rieb, SB ets
jlein nennt auc^ ben Sob. B miter ben 3eugen furbtefe 8e6>
att, wa'^renb nac^f Sac^mannS Sfngabe biefe |)anbf4)rift vote
moTsvovotv b, at. SebcnfaUS ifl aflein bie titjere SeSart butd^
bie Seugen beglaubigt. Sagegen fann man fretlicfy (ogl.
be SBette) ermutt)en, baf bie fiirjere SeSart au8 bem 95e=
jlreben entfianben fei, ben anfcfyeinenben SBibetf^tud^, bap So*
fyanneS an fd;on la'ubige (TO?? mar.) f^reibe iva. HIOT., ju
Dermeiben. .(6 lapt ftc^ abec aud) benfen, bap, ietleid;t im
|>inbUd auf So^. 20, 31, bie DoHete Slecenfton au6 bet fur*
jern SeSatt gebitbet fei.
@$ mag geffattet fetn, bie (Srflarung beS ebenfo
rigen alS in^altSreic^en Stbfc^nitteS SS. 613 mit ben
ten einjuletten, in wdc^en Salot) (ju S3. 8), ben bogmatifrfjen
eb.aU beffdben, tnSbefonbere ber SSSS, 68, jufammenfapt.
ftlnnen in eyegetifcfyet unb in bogmatifd;ei;
. y, 613. 359
fur ben (u6brud! beffen gelten, a8 bei ben
fcfyen fye0!ogen feiner Sett anerfannt roar; aber aucfy in ber
efd)ic&te ber Cu6legung unferer @tefle tibetfyaupt erfcfyetnt
bie 5DatjieHung be (Saloo al6 einc (rt (Spocfye, inbem er bie
t&eologtfd&en SRefultate ber a'tteren ortyoboren (u6legung gletcf)=
fam fiimmitt unb jugleic|) auf bie nad)folgenben Snfetprcfen,
j. S5. SSengel unb anbet, etnen bebeufenben 6in|Iup iibf,
@t fagt: Ex hac Johannea diijyqosi patet, quomodo turn
mysterium vijg vnsQayiag vQiudog inde asseralur, siquidem
hie habemus trinitatis vocem, personarum divinarum plurali-
tatem, earum trinitatem et ordinem, nee non o/toovalav vel
essentiae unitatein, Spirilus S. personalitalem , ut et cujus-
que personae divinae proprietatem , quam nomina exhibent
secundum scripturae sensura exposita. turn verbi atque sa-
cramentorum naturam et indolem , et verbi quidem divinam
originem et auctoritatem , quam inse et independenter ab
ecclesia habet, ejusdem prout in scripturis, per quas Deus
testatur, in ecclesia habetur, perspicuitatem et efficaciam vel
virlutem; saoramentorura vero numerum, quod duo tantum
sunt, non plura in N. T., ut et communem usum, quod
laici a sanguinis Christi in S. coena perceptione excludendi
non sint, quia per sanguinem de fide confirmari et mundum
vincere adeoque illud Dei testimonium etiam Aa/i/JwVfiv,
recipere, debentj necnbn effectum saluliferum , quod non
nuda signa sint, sed media fvegyyvutK, turn notarum eccle-
siae defmitionem, quod nernpe hae, non aliae sint notae ec-
clesiae propriae: verbi praedicatio et sacramentorum ba-
ptismi et eucharistiae usurpatio, utpote quae testimonia sunt
sufficientia ad salutem nostram de Jesu Christo ; adeoque et
sufficientia ecclesia e, in qua salus ista viget etc.
Sine (Salot), welc^et bag bogmattfdje @9flem jur 9?id)t=
fcljnur fetnev ^yegefe mad)te, war e8 leidjt, bie jo^anneifdjen
a'fee, welcfje in ber Xfyat in bie t>ofle S^tefe be8 rf)rijlHcJ^en
laubenSlebenS reicfyen, ju etnem bogmattfc^en om^enbium
in nuce ju gejialten ; babet jroetfelte er nictjt, bap bie riinbe,
weld()e ber Kntttrinitarier <2d;itct;ting gegen bie S(utl)entte
H. 24
360 1 3o$. V, 6 13.
be8 3ufajje 25. 7 mtt @acfyfenntni6, cfyatfjtnn lint) Sttd'pigung
entrottfelt fyatte, fut Hope nugae ju alten roa'ten. 9lbet we*
bet bie ftitifdje nod) t>ie eyegetifcfye SBiffenfdjaff batf jtd) butdj
ben @d)ein eineg nriWommenen 3fafultate6 befledjen lafjen j
unb wenn j. S3. gegen bie .unmittelbate SDeutung uon TO
aiif t>a6 ^eilige Stbenbma^l bet neutejiamentlutje unb ^a
fc^e @ptad>gebt;auc^ geltenb gemac^t wirb, in wel^em biefe
(Stflflntng bict)au6 feine tiifee ftnbet, fo fann man ntrf)t
mit <S. @4mibt antwotten: Spiritus S., qui per apostolum
nostrum loculus est, nemini obligatus est ad reddendam cau-
sam verborum suorum, obev mtt anber: fraft be8 3ufams'
men^ange miiffe 16 cu> ba Sfbenbma^l bebeuten unb ,/un*
fete tefle felbjl, wenn aufy ein yia| foy6juet>ov t fei 3eugni8
bafiir, bap ein SoangeKfi om tyetl. 5tbenbmal)le {id; fo aiis
btticfen ffinne, wte So^anneS ^)tet get^an' 7 , iinb
^abe ni^)t nfltyig gef^abt, //auf ben (S^tac^gebtauct) bet
fommenben ^itd)enoatet ju roatten, roenn et e8 fiit gut gefun*
ben ^abe, untet bem //* ba8 S(benbmaf)I ju mfiefyn". 95ei
fold;en tunbfa^en tjl eine ejcegetifcfye aBifi"enfc()aft nidjt me^r
urn in bem enrim bet einanbet butc^fteujenben
8IugIegung8eifen jtrf) ntc^t ju cetwtrfeln, muf man , el;e jut
tflatung be6 @inelnen gefdjtitfen n)itb, ben er.t tm anjen
bavauf anfe^n, ob et nic^t einige ^altpuncte batbiete. Siicfe
unb |)ut|)et jtnb fytetin, ftetltcf) nut mtt- S3ejiel;ung auf ein
wcfyttgeS etnjelneS foment, na'mlicfy bie (Stflfitung t>on vdwQ
unb afyltt, ootangegangen. |>ut^et etinnett, bap S3. 6 nut
bet eift, ntd;t auc^ ba Saffet unb ba SSlut, a(S jeugenb
etfdjeine, unb bap bie Sfu6bru^gfotm OUT. ioitv o eA^wv
genau ju etwa'gen fei. S(bet im tunbe bebeutet bie etfle
fRegel mfyt oiel mel)t a(6 bie wn felbfl fid) Detfie^enbe jweite,
inbem ft^pn 83. 7 ba8 SBaffet unb bag SSlut al8 Seugen fammt
bem etjle genannt >etben, fo bap eS |t<^ nut urn ba SSet
^a'Uni^ beS eijleg ju bem aBflffer unb bem SMute ^anbelt,
urn ben $ottfd)titt cn SS. 6 ju 85. 7 ju oetfiet)n. SBeitet
gteifen bte t)on 8ii<fe bejetdjneten
. V, 6 13. 361
puncte, roenngleid) and; tiefe nid)t Dollig genugen. Surfe
geljt ta&on au&, tap nad) t>cm Sufammenfyange (ugl. SS. 15.
S3. 13 fH.) unfere ganje @teUe cine befHmmte polemifdje Sens
tenj nidjt fyabe, tap welmefyr SofyanneS nur //in 23ejiet)ung
auf tie @djn>anfungen teg laubenS in ten emeinen" (gl.
@. 282) ten lauben ter @fa,riften an ten <3ob.n otteS ge-
gen ten Unglauben tiberfyaupt rerfjtfertigen woHej teS^alb,
fagt cr, ttitfen tie 5tu6trii(fe u'Jwp unt alftci nifyt au6 einem
fpeciefl polemifdjen Sroerfe erlautert wecten. SMefet Sanon
tjl unjtc^er unt in genriffem inne nrid;tig. SBit miffen
au8 II, 18. IV, 1 fll., tap eS Strfefyren gab, welc^e ten runt
te d)rtfl(trf)en laubenS gefd^vteten ; nun abet tft unoerf enn
bar, tap Sofyannee in ten SSSS. 6 12 gerate iene djrifllicfye
runtma^r^eit, tap Sefu6 ter Gtytifl fei, etweifen unt etwais
gen djwanfungen te (auben8 gerate in tiefem |>aupts
puncte abljelfen n?itt. SBa8 Hegt alfo na'^er, al& eine, wenn
aurf) nid^t au&trfic?lid)e oter unmittelbare, polemize 8(bftd)t
ju fiatuiren? JDabet (tnt wir aber attetting6 mit Siidfe ter
9Keinung, tap mit ten S(u6trii(fen vdwQ unt 'ctljuct nicf^t tie
nntflicfye Seiblic^feit te6 |>errn bejeictjnet fei, roie ftc^ au8 ter
drfla'rung te8 Sinjelnen, ntc^t aber on uorn ^erein //au6
tern aflgemeinen (Sintrucfe unt 3ufammeni>ange te6 anjen"
ergiebt. 3tt>eiten, fagt fiucfe, mup tur^ vdwp unt
etreaS 6igenfct)aftHc^)e6 in ter ^)erfon, als
etroaS St)atfd'^Ud)eg in ter 7iooToA??, tern eg%ea&at t
Sefu (Sb^riflt angeteutet fein, fon|i ffinnten vdwQ unt //<
nid)t al fiir fid) befieb/nt unt auper g^riflo fiir tie perfon=
lid)e SBiirte tejfelben jeugent etfdjeinen. JDa8 angeteutete
^atfd'd)Ud;e aber mup, ten SBeiffagungen on tern $g%6peyoe
entfpredjent , tie wefentlidjfien S3eglaubigung8momente fiir tie
9Kefjianitd't Sefu entfyalten, unt jroar in befonterer
auf tie erfiJ^nente ^d'ttgfeit, oter tie reinigente,
tointente flraft g^rtfli. SKit tiefem jweiten (Sanon jtnt tie
beiten folgenten ju oerbtnten: tap nd'mlid) in tern nadjtrucfgs
ooflen Sufa^e ovx sv T. vd. f.tov. aAA' ev T. iid* / w
tie Sfnteutung Ue0e, tap fold;e ^atfadjen tm Seben
24*
362 1 Sol). V, 6 13.
Sefu gemeint feien, bie factifd) irgenbroie auSeinanber lagen,
beren jebe fur ftd) etn mefftanifdjeS S3eglaubigung8moment ent=
fyielt, bie aber, in ifyrer SBebeutung roefentlid) (in8 unb einan*
ber erganjenb, nur ereinigt mit einanbev unb mitbtmnvevfta
erfl bie toHe ^agivQitx. TOI) xhot; fur bie SKefftaSroiirbe Sefu
(Styrifii geroaijren fonnten, Gnblidf), fcfyltept Su^c, ffinnen
unter tJtJ 1 . unb al/ii. nur fold^e ^atfa4)en gemeint fein, bic
o^ne nal)ere S3ejetct>nung on ben Sefern in Cmnnetung an
bie efdjic^te Sef "b im 3ufamment)ange ber joljanncifd^en
tymbolif Ieirf)t oerjlanben werben fonnten. Unbebingt ans
juetfennen i\\ untcr btefen @ci^en 8iicfe6 jener etffe, bap
i'tfwp unb a^/t nicfytS (Sigenfd;aftlidi)e8 in Se(u bejetrf)nen
fonnen 5 benn eine folci;e 9Keinung njfirbe cine unev^5vte S3ilb
lifyhit in bev JRebeweife oorau6fe^en, rote jte jumal an unferer
tefle, tt>o e8 ftd^ urn eine fefyr reale SBitfung beS jeugenben
SBaj]er unb JBIuteS l;anbelt, ganj unbenfbar ifl. Sene S5es
merfung SitifeS jielt gegen biejenigen, melrfje ba6 vdiop ge=
rabeju al8 bttbltc^e 35ejetd)nung be6 unfdjulbtgen SebenS Sefu
twfianben |>aben (gl. rottuS u. St.). 2m iibrigen bebiirs
fen bie gucfefcfyen SfJegeIn, n?elc^e felbfl erff au6 ber (Srfla*
rung be8 (Sinjelnen abgeleitet fdjeinen, etner genauern $)riifung,
tt>eld)e ftd; im SSerlaufe ber S(u8legung oon felbfl ergeben roirb.
@d)on |>ier if} aber 311 bemerfen, bap Sot)anne8 eine
fjung ber S(u6bri!i(fe t;^ unb <> auf altteflamentlidje
fagungen unb entf^redjenbe mefftanifdje (Srwartungen burd)
nid)t6 anbeutet, unb bap e ftd) fragt, ob man bem vSwQ unb
>( mit etner GJrfla'rtwg aS ber alt* unb neuteflamentlid)en,
in6befonbere ber jo^anneifdjen //@9mbolil! // genugt^ut. SBir
werben fe^n, wie man wegen ber ju ftarfen S3etoniwg beS
f^mbolifdjen SKomenteS bie reale S5ebeutung ber nad) S3. 7
nod) gegenwfirttg Seugenben ntd)t genug gerotfrbigt, unb be8*
^alb treber ben fiarfen Sufammen^ang ber ganjen S(rgumen=
tation Don SS. 6 bis SS. 12, nod) bie eigentyitmlidje .ftraft ber
fd)lagenben Styotogetif beg S(|)of?el8 rid)tig erfannt fyat. 5Die
@^ifee berfelben trift 85. 11. 12 fo beutlid) unb in einem
bei So^anneS fo oft au6gefprod;enen |>au^tgebanfen
1 3of). V, 6 13. 363
bap Don jenem Stbfcfyluffe au8 nid)f nur ber ang ber (nt=
wtdfelung Don 85. 6 an, fonbern audj ber Sufammenfyang Don
2$. 6 |H. mit bem SSortyetgefyenben ju Deiflefyn tfl unb bte
(sHnjelauSlegung etntge tejtfgemd'pe Gormen getwnnt. Unjroei=
beutig fagt bort bet StyofM: ba6 SeugniS otteS, namlid)
f(ir feinen @o^n 5. 9, tfl biefe, bejlc^t bavin, bap ott un6
ba8 erotge Seben gegebcn ^at. Sn bem @ofyne ijl baSSeben}
nur ber alfo, roel^er ben @o^n fyat, (>at ba Seben. 2B nun,
bie rott glauben (t>gl. SS. 13 ol movevoweg) , fyaben wirfHc^
baS ewige Seben empfangenj atfo fiJnnen wit nic^f gweifeln,
baf SefuS ber (Shrift S3. 6, ber o^n otte6 (35. 5. 9. 10.
12. 13), fei. ( ftagt ftdb nun, roie ber ebanfengang
SS. 6 an ju biefem Stbf4)luffe ^infii()rt. 2Bir miiffen,
bem wit SS. 11. 12 bet bem Stele angelangt finb, ben ju
bemfelben l()inleitenben SBeg iiberfe^n fiJnnen. Unmcigltrf) if!
bie6 fteilic^ ffit afle He 5lu8leger, we!d)e ben @cfylufjgeban!en
felbfl nidtjt ttrf)ttg auffaffen. SBenn man bag wiiv ntrf)t au=
frftfiepltcfy Don ben an (S^rifium la'ubtgen, fonbern t>on ben
SKenf^en fiberfyaupt etf!e()t unb bemgema'p ba8 edawev in
ein dare decrevit, promisit umfefct (@- rfjmtbt, octn,
(Spifcop u. X), roenn man tfatt be6 ewigen 8eben8 felbff,
weldjeS bie ia'ubigen wa^rl^afttg tjaben, bie spes vitae aet.
ober ba jus ad vit. aet. einfdjiebt (<Soctn,rotiu u.C),
obet auc^ wenn ' man ben einfadjen SCu6btuc? civvy cor. <q
ftaQTVQtct, out niL, burd) wel^en ba6 ewige Seben, wie e6
bie td'ubtgen ^abcn, eben alS ba 3eugni6 felbfl bargefteHt
wirb, fo umbeutet, bap ba8 ewtge Seben al8 intentio obet finis
(5R. befi^ra), al ,/drfolg/' ober //egen^, a!8 //SSeroa^rung'',
", ,/^t^tobung", obet //tnnete Srfa^tung" be6 gdtfs
SeugniffeS, furj trgenbwie unterfdjieben Don biefem er=
fcfyemt (S5aumgatten = (5tuftit8, |>ut^et, be SBette,
S^tdfit u. 5t.), ober enblid) wenn man bie /uctQivQia ju einet
res promissa mac^t (@. cfymtbtj ogl. anber: //waS
un8 ott be^euget unb befdjwiJtet, bie (Summe feine8 3eug=
niffe8) in aHen btefen gd'tten tfl mit ber SSerle^ung ber
eine fcfytefe (uffffung be8 ebanfenS gegeben. elbfl
364 1 3o$. V, 6-13.
fiutfeS Umfcfyteibung : //bet wefentficfye ptaftifcfye Snfyalt bie*
fet ftctQ*. T. #. tfl biefet, bajj un8 oft ba ewige 8eben
twtflid) gegeben fyat, abet in feinem ofyne, b< fy. butd) ben
lauben an benfelben", tfi ntdjt ofyne ein ftembattigeS SD?os
ment. SDet StyojW meint: bie fyatfad)e, baf wit butd) ben
lauben an Sefum (5^ti|!um ba6 ewtge fieben ^>aben, if! ein
untt)tberf^ted^lid[)er S3etet8 baffit, ba^ Sefu otte ofyn iff,
ifl ein SeugntS otteS fitt feinen ofjn, n)etl ott eben burd^
Sefum ^rijlum n ba8 8eben gegeben (>af. SSon fyiev au
rii(fwa'rtbU(fenb Bnnen wir ben Sufamtnenfyang mit S3. 9. 10
unb weiterfytn felbj! mit SS. 6 8 fcfyon einigevmapen iiberfel)n,
(o bajji au^> fiir bie nod) bunfefa ^)artien wenigjlenS bie Slify
tung jtrf) ergiebt, in ttjeld^et bie (irfla'ritng ju finben feinnjirb.
S)a8 3eugnt6 otteS ha'tnlic^ (SB. '11. SB.' 9), toelfyrt n>ir,
wenn wit an ben Oofyn otteS glauben, in un6 fyaben (SS. 10) x
mup nad) bem Bufammenfyange jwifd)en 85. 7. 8 unb SB. 9
itgenbwte jufammenfaKen mif bem Seugniffe be8 eijleS, beg
SBafietS unb be8 SSluteS, roobet jebod^ gu bead()ten ijl ; . baf
nac^ 8S. 6 juna4)fl nut bet etfl al8 3euge etfcfyeint, roa'^tenb
ba8 SBaffet unb ba8 95lut 5Dtnge fein mt'iffen, roelcfye, wie jte
gegentwattig in bet (Sfytiflenfyeit jeugen (SB. 7), fo aud) al6
etgangen in ba tein ^tf!ottfd^e Seben Sefu (Stynflt ge^ten,
(o el&wv 81 vd. H. afy. SB. 6), nun abet eben fr.aft i^teS
fottwa'Ijtenben , mit bem eiffe jufammengeptigen SeugnijfeS
(SB. 7. 8) ben ta'ubigen gercfifytleiflen , baf bet ^iflotifd()e
(d sMv ML SB. 6) bet ofyn otteS i(J. Unmflg*
etfd|>eint alfo j. S3. bie Sfnftcfyt, bap TO v&mg eine bttblid)e
23ejeidEjnung bet puritas et innocentia turn vitae turn doctrinae
Christi (@ocin) feij iibet^au^t fann baS pmboltfc^e, wenn
e wit!lid) jtcfy etgeben fottte, nut in bet 2(u8btud!6fotm liegen,
benn bie btei Seugen eifl, 2BaJTet unb 23fut jtnb intern SBe*
fen nad) fo ootl witflidjet ^taft, bajji in i^nen ba8 3eugni8
otteS (SB. 9), namtid^ ba8 ben ta'ubigen gegebene ewige
Seben (25.11), liegt.
^aben wit abet ben |>auptuu)aU bet SBSB. 612 ticfytig
etfannt, fo wetben wit aucfy ben 3ufamment)ang betfelben mit
. V, 6-13. 365
bem SSorfyergefyenben nadjnwfen fflnnen. JDtc metjten SfuSleger,
namentlufy bie a'ltern bi8 auf 85 en gel, welcfyem tetnbofet
unb@anber nacfyfolgen (gl. aucfy Sacfymann unb SRatyer),
fwben in 95. 6 fll. ben S5enw8 ober bie (Srfla'rung fiir ba
35. 5, ober 35. 15, efagte. SDiefe fnftrf)t erfcfcemt fretlicJ}
mannicfyfacf) mobiftcirt. Decumeniu6 metnt, bag bet Sf^o
flel, nad)bem et ben u8 ott ebprenen ben <3ieg fiber bie
2Belt jugefd)tieben fyabe, nun etflnre, auf n>eld^e SBetfe man
au6 oft geboren roerbe, nfimlic^ ft vduvos xl ui'fMnos. o
sk&titv '/^aovg o XQIGTOS di vdatos ctvayswa xai
5tber obgefe^n oon bem nad) orm unb Sn^alt
feytanbrigen uvotyevva fptidf>t gegen DecumentuS ttrie ge
gen octn, c^n^ttng, (Spifcop, @. @4imtbt (eS werbe
SS. 610 bie veritas subject! , namltd) bap Sefu otte
@ot)n fei, 25. 11 bie veritas praedicati de subjecto,
baf ber an Sefum S^rifium la'ubtge bie SBelt beftegt
berotefen), S3 en gel (Causam exponit, cur ei demum, qui
credit Jesum esse filium Dei, victoriam ex mundo adscribat,
quia nempe ilia in Jesum Dei filium fides invictum robur
habet, a testimonio hominum, satis eo quidem fir mo, sed
multo magis a testimonio Dei absolutam firmitudinem habente)
unb gegen atte anbetn 5u6leger, wtfye in 9S. 6 fll. ben au6
bvMlifyen SBetoetd fiir ba6 nmttfelbar t>orfeer efagte gefun=
ben baben, ber Umjianb, baf .weber etn foidjer S5ewei erwartet
werben fann, nod^ irgenbeine befiimmte SSejte^ung in SS. 6 fll.
auf S5. 5 al8 auf etwa6 eine6 S3ewetfe SSeburftigeS juriirfs
wetfl. @elb|T: in ber fragenben SRebeweife 83. 5 fprid&t ftd() bie
unjweifelbafte ewipbeit be6 efagfen auS. SDeS^alb foftet
e6 auc() ben SfuSlegern, je forgfa'Itiger fte bem Seyte entfpre*
doen wotten, beflo grfipere Sftufye, bem wiberjlrebenben
95. 6 fll. bie frembarttge SSejie^ung aufjubringen (gl.
unb SSengel).
9itc?li fiatutrt etne unmittelbare SSerbinbung
fdjen S5. 6 fll. unb 35. 5, tnbem er 35. 412 bie innere S5e=
grimbung be laubenS flnbet, namlid; in ben einleitenben
35SS. 4. 5 bie (Sdjilberung fetner ^raft, 95. 6 9 ben
366 1 3o$. V, 6-13,
rods fur bie SBafyrfydt unb 83. 1012 bte (Sttnneruna, an bie
innere (Stfafyrung beffelben. Sfbev bte 9385. 4. 5 ftnb feine8=
weg8 einleitenbe, fcfyliepen welmefyr ben jweiten .>aupttfyeU be6
83riefe8 ab; itnb gegen bie ttorgefd)Iagene Unterfdjeibung t>on
SS. 69 unb 85. 1012 biitfen wit fcfyon nad) bern, n>a8
jtcfy twfytn iiber ben |)auptinf)alt on 85. 6 fIL un6 ecgeben
^at, bemerfen, bap bet ^ad^wdg fitc bte aBafytfyett be6 latt*
ben eben au ber innern (Stfa^rung bejfelben, na'mltdf) au6
bem ewtgen Seben, ba8 w'vt tm Kauben l^aben, erfyoben
tt)ttb. 8e^tet:e8 gilt aud^ gegen beSBette, |)ut|)er . S(.,
roddde a'^nltc^ tcie SRicflt jroifc^en bem gflttlicfyen Seitgntffe
burci) etj!, SBaffet unb S5lut unb ber (Stprobung ober 85e=
wa^rung btefeS Seugnifjeg, bem eroigen geben, unterfci)ieben
fyaben. S(m beflen fc^eint unS 8uc?e ben @tnn be8 S(po|lel8
ju treffen, wenn er ben Snfyalt t>on 85. 6- 12 fo angiebt:
,,3n S3ejiefjtwg auf bte c^wanfungen be laubenS in ben
emdnen jetgt nun 3o^). in bet ^iitjc, bap ber laube an
Sefum ben (S^rifl ^inlang(id) begritnbet fei ; unb auf einem
brdfarf)en Seugniflfe otteS beru^e, bem ntemanb fid) entjtefyen
Bnne, o^ne ftdt) mit ott in SBiberfprud^ ju fe^en unb be
ett)tgen SebenS oerlufitg ju ge^n", S5d ber S(u8legung aber
erfcfydnt adfe felb|ial SSorganger *>on beSBette, tt)a au4)
bartn begriinbet if!, bap er ba8 tytnboHfcfje in SBaffer unb
S5lut fo fiarf betont, bap ale realer e^alt be8 in i^nen unb
bem eifie liegenben gettlic^en SeugniffeS ba ewige Ceben
felbjl nirfjt beutlid^ ^er^ortreten fann.
SfBeil mit 85. 5 eine ebanfenrei^e, nrie un6 fc^etnt ber
jweite, mit II, 29 begonnene ^auptt^eil be6 ganjen JBriefeS,
yfittig abgefd)loflfen ij! unb in ben 85iB. 6 13 burdjauB feine
birecte Suriiifweifung auf etnen befonbern @a& fid) ftnbet,
ielmei)r e8 ftd) ^ier urn bie d)riftUdje tunbwafyrfyeit felbf}
^anbett, fo mup ber SCbfc&nitt SB. 613 im SSertycUtnijTe S u
bem ganjen S3riefe aufgefapt roerben. |)ierauf fitljrt auc^ ber
@cfylupt)er8 85.13, welder bem (Singange 1,1 4 entfprecfyenb
(t>gK. 25. 13. TavTct eyQcttya vf,t. I'vct M\. unb I, 4. tavna
v/4. wa M^A.) bem unmtttdbar t)or|ergebenben
. V, 6-13. 367
@rf)Iugabfcfynitte S3. 612 einc a'&nltdfje tettung ju bem gan=
jen SBtiefe anjuroetfen fcfyeint, wie bet Gmtgang I, 14 an
feinem S^etfe einnimmt. IDte 33SS. 1421, beten $>injuffis
giing unten etla'utett roetben muft, fflnnen un8 nid^f abfyalfen,
bie abfcfyliefenbe 2(tt bcr S5SS. 6-13, tn8bcfonbete be6 S3. 13,
anjuetfennen. SBenn nwn ber ^ojlel, abgefe^n oon bet no^
jwetfelljaften SSebeutung be& vdcog unb i/.t, jebenfatl ben
6$, welc^en wir fc^on 111,24 al8 innern ewa^rSmann un*
ferer otte8gemeinfrf)aft Icnnen geletnt ^)aben, al8 benjentgen
giJttltdjen 3eugen antuft, roefcfyet un, bte wit tm lauben
an Sefum ^riflum ba8 erotge Seben wa^afttg ^aben, bte
itnfetS taubenS bejtegelt: fo tfl beS S(^ofleI6
Stbftcfyt eigentlicl) nic^t gu erfennen. letcf>tt>te
Iu8 j. S3. al. 3, 2 bte trtenben alnter au6 i^rer eignen
geifilt4)en @tfa&utng etneS S3effetn bele^tt, fo betuft
auf ba8 giJttlidje SewgniS fiir bte djrtfHtcfye
welches bte Ifiubtgen an bem in i^nen nw!(idf) unb
t>ot(>anbenen ewtgen &eben bejt^en. Sn bem o^ne
otteS tjl ba ewtge fieben. $at aber So^anneS ju Sfnfang
feineS S5riefe0 ba8 a^ojiolifrf)e Stugen? unb Df)tenjeugnt8 ba=
fut angefft^tt (1, 1 ffl.)/ baf ber ^tflottfc^e Sefu6 6^ri|lu6 ber
@ol)n otteS, ba ewtge Seben felbjl, tfl, fo wetjl et nun feine
8efer auf bte @elbflgett)tp()ett ifyrer eignen 6rfa^rung oon bem
Seben, ba8 fte ntrgenbS anberS, al6 in eben bem SefuS tyfe
gefunben ^aben, wetrfjer alfo bet @o^n otteS fetn muf
.-3o^. 1, 14). @o, fc&etnt un, flit^t ftd) So^anneS tm
S(nfange unb am d^luffe feineS S3ttefe8, wetc^et itbetaU auf
bem (atbtnafyuncte be 6^tif!entbume8 tuf)t, auf bte beiben
Sftgumente, n>eld)e im SBefentlic^en bte ganje C^oIogettf be*
gtetfen, nd'tnltc^) ba8 a'tt^etlidje, fyiftotifctje 3eugni8 bet Sitnget,
n>elc^e mtt bem |)ettn etn= unb auSgegangen ftnb , unb ba8
innetlicfye, nicfjt logtfc^sfotmale, fonbetn et^ifdjsteale SeugniS,
tt)el(^e6 in. bet t^eologifrfjen @ptact)e ba6 testimonium Spiritus
Sancti Ijetpt.
95. 6. 3u bem ^tonomen OVTOQ ^at bet @d()oHafl I an*
gemetft: fyhadi] 6 vloe / Ao'yoff ^ov ^eou' ovuos
368 1 3o&. V, 6 13.
JDiefelbe 23ejtel)ung be 9)nmomen auf ben
9)rabicatbegriff S3. 5 if! wn $napp unb t>on |>utfyer jla*
tuirt, rofifyrenb bte tibrtgen (u8leger in tern ovioe bie juna'cfyft
ft$ barbtetenbe Surtidtoetfung auf bag (Subject 'lyoovs 33- 5
atmfennen. Sene Sfnftcfyt ifl t>on |>utfyer, welcfyer abet btc
t>on $napp fiir niltt)tg get)dtene, tie afcglieber 6 &&.
tinb 'lya. 6 XQIOT. iimfleHenbe (Sonfiruction mit
befetttgt ^at, bte le^tere 9J?einung ifl be(onber8 won
Siicfe ert|eibtgt. |)ut^er Sfrgumentatton rufyt auf ber
unrid^figen SSoraii8fe|ung , bap 35. 6 ^bie Sbentita't be8 vios
T, <&. unto be8 burdt) SSajfer unb 95tut (Mommenen , b. i.
SefuS ber @f)tttiu8", ^erorge^oben wetben foffe, fallen no*
fitfern gegenubet, welc^e ,,e6 leugneten, baf ber burct) SBaffer
un.b S5Iut gefommene Sefu6 ber <Sofyn otteS fei, inbem jtc
blof etne ooriiberge^enbe SSetbtnbung btefeS mit jenem
men". $iemtt ftitntnt auc^) bie erjle gegen bte
S(ulegung geridftete SSemerfung: ,,bap Se(u8 getauft wotben
unb am ^reiije gefiotrben, beburfte feiner S5efla'tigung , bie0
war attgemein, audj on ten |>arettfern, sugelianben", SDurcfy
bte8 alleS er^alten bie erttt>orte bte ganj unge^rige SSorflel*
lung, baf ber ^i|ifori[4)e 3efu0, ubgleidj er ber bur^> SBaffer
unb 95(ut efommene ifl, boc^ otteS @o^n fei 5 wa'^renb
tnelmefyr burd) ba8 Staffer unb baS SSIut bewetfen
b'af SefuS otteS @o^n, ber 6f)rifl, fei. JDiefer, Sefu6,
So^anneS fagen, ifl berjentge, welder tie ^ennjetd)en be8
50?efita6 an ftc^ getragen f>at, berjentge, njelc^er mit SBaffer
unb SMut gefommen ifl, 2efu8 ber ^rtflj eben burrf) ba
SBaffer unb ba8 SSlut ifl er ale ber ^rif!, ober.als ber @o^n
otteS im gleifc&c (SS. 5. IV, 2fir,), ertutefen (35, 6) unb
mirb aurf) nocfy gegenwartig burrf) baffelbe 3eugni6 als otteS
@of>n erfannt (SS. 7. 9. lOftt.). Sfuc^ ber anbere ritnb,
tt?e(ct)en ^)ut()er gegen bie geroflfynlicfye /Deutung be8 oviog
anfiifyrt, bap ba8 'lyoove in bem a^ofttionetten a^gitebe
. d XQIOTOS uberpfftg, alfo fifirenb erfc^etne, ifl ofyne
j benn S(i<fe fyat ganj Sie^t, wenn er biefe le^ten SBcrte
a!8 Sf^ojiition be8 ganjen <Sa^e6 ovvoe cu>arog anfte^t
. V, 6. 369
tint) babet bemerft, bafj ,,ber eigentttd)e 9lad)brutf auf bem
burd) d &&u>v v,vL erroiefenen $)ra'bicate o XQWTOG liege."
tfl aud) baS 'lyaove nidjt ofyne SSebeufung. 3n
23enennung 'Iyv. o J0. roirb ba8 SRefultat bc6
afyaros, ju welc^em btc . Sf^pojttion ge^rt,
Mfttg jufammengefapt. anj flfynlidj Desalt e6 ft^ mtt bet
Stypojttion Y;a. Xp. T. KVQ. ^/*. 9J6m. 1, 4. )te fpectcHe
weld^e |>ut^er anbetitef, Hegt nitfyt in bem ej:te.
ber StyojM SS.5 offe6 @o^n ge=
nannt tjat unb roelrf)en ec je^t ben Shrift nennt, ifl ol6 folder
ju erfennen au8 bem Staffer unb bem SSlut, womtt er gefonts
men tft OVTOS lavtv 6 sh&atv di vdavos v,a\ cti-
55f bie SBorte -dt vSar. u. cti'fi. immtttelbar ju
ntd)t aber jit toT/V ge^firen, fonn fur atlgemein
anerfannt gelten. 5Die lefctere contotte Sonjfructton,
t>on 2. <L. |)ofmann (@d)riftben)ei6. II. 1. .331.
Ungen 1853) oorgetragen iff, fyat auc^ ben 9^. X. prad&ge*
braud[) gegen ft<^, in roeld&em ber SluSbrudf o eXdwv, al8
jeict)nung beS erfcfyienerien 3Ref(ta6, be6 Ig^ofisro
11, 3), ftd) nid)t ftnbetj telme^r erfcfyeint ber S(u6brucf o
Q%ofievos fo fe|l, bap berfelbe audf) auf ben erfdjienenen SD?efs
fta8 bejogen wirb, So|>. 11, 27. .Sfbgefeljn on ber |>of=
mannfrf)en (Sonftrucfion baben fc^on 60 tn. a fiap., Sttrts
nuS, Salop, S. Sange, SSengel, ^eumann,
u. S(. ba6 o s\Q<uv .mit auSbriirf Hrfjer SSejie^ung auf bie
fleJttung be SQ-^O^SVOS gebeutetj aber man wtrb ^8d)flen8 etne
letfe Sfnftrietong ftatuiren biirfen (ogl. aud) Siirfe, Qutfyn
u. 8(.). SBenn man o i&Qwv gerabe^u erfla'rt ,,ber wirfltd)
erfdjienene Sufunftige", fo nrirb man ba^tn gefii^rf, bi SBorte
Si vdctfog M. ui'fi. nidjt mit o i\&wv roa8 bann feiner
na'^ern JBefltmmung bebarf fonbern mit lavlv ju ^erbin?
ben. S)er JBegriff be8 sQyeo&Kt tjl aber ^>ier berfelbe rote
IV, 2. 3.
2Ba6 una'd;fl bie $orm ber fd)tt)tertgen SBorte anlangt, fo
ift gleidjerweife U<r ?(rfifel oor eA^wr unb bie aortflifd;e, alfo
bie rein fyiflorifdje SSergangen^eit bejeidjnenbe, Seitform ju be*
370 1 Sol). V ; 6-13.
ad>ten, >et (ttifel t>etleu)t bem ^avticipium cine fubflantU
tnfdje 33ebeutung (t>gl. S3. 5. 8S.1. 3o&. 1,33) 5 bet SfuSbtucf
OVT. e<T. o &&<nv ijl alfo nicfyt ju etfta'ten ,,biefet Ham",
fonbetn ,,biefet ifl beqenige, wldjet fam", nrie aud)~|>utf)et
mit Sftedjt fyettfotgefyoben fyat. tlnb roenn Sutler, ^unntug,
@. cfjmibt, penet, S- Sange, ^tdfU, <Sanberu.SC.
bte aoriflifd^e ^otm t>erle^t unb en<n)eber getabegu falfc^ im
^cafenS //bet ba fommt", ober ungenau unb t>eriirrenb ,,be;
gefommen ijl unb fommt" erflfitt t>aben, fo Hegt bem eine
ooreilige |>erbeijie|)ung wn S3. 7fll (/ rao bo6 gegenwfirttge
SeugniS be6 SBoj[et unb be8 93lute geltenb gemarfjt wirb,
&um (Sxunbe (ogl. j. 95. S Sange?, welctjei; auSbriiiflic^ ben
Sfortjl betont, bann abet ba6 venisse etraeitett: sed ita, ut
ad suos venire seu eos ex gratia visitare nunquam sit desi-
turus). cS^on Oecumentu tjl, nrie t>ott)in angebeutet
wurbe, in biefen Sfrttfyum ttetfaQen. SSept ifl bie S5emetfung
t>on ocin unb Galo, wetc^e mit St. be Styta, Saloin,
SftetiuS, c^Hdlftng, tottuS, @afot>, 95engel ;
Neumann, Stetnl^ofet, gat^joo, $napp, 3arf>mann
unb ben Steuetn bet fyifiotifdjen S5ebeutung be6 5totifi gentigt
l;aben, bap ba6 eon SofyanneS geitenb gemad^te 3eugni& nid;t
nut in bem fyiflotifcfyen fieben Sefu 6t)tijti jtcf) gefunben
fonbetn auc^ nod) fottrafi^tenb in bet ^itcf)e ^ttfli jtd[)
finbe. Stbet tt)ebet @ocin mit feinet tationaUfttcnben
boiif, nod) 6 a Iot> mit feinem S)ogmati$mu ^aben bie
f^olifdjen eban!en tidjttg etla'utert.
)te SSebeutung be eh&stv Ijaben, abgefefyn Don |)ofs
mann, aUe SCuSleget tnfofetn fibetemjltmmenb aufgefaft, al
fie ba8 ^ommen nic^t t>on bet (Mutt, fonbetn oon bem o"ffent=
lid)en SCuftteten (ogl. ju IV, 2. . 269) oetjlanben ^aben.
SDenn fo vetfdjieben aud) bte Sfnftcfyfen itbet bie u o l^cov
l)injugefiigten SBeflimmungen ftnb, fo ifl bod) bie S3e$iel)ung
on TO /> auf ben Sob be6 |)ettn nut t>on roenigen Sn*
tet^teten, bie auf gan$ eigent^umltdje Sttt^umet tJetfaHen finb,
uetfannt. Unb felbjl biefe Wueleget (SBetfietn,
ben wefentlic^en @inn be5 tt&etv tic^ttg
1 Sol). V, 6. 371
i be 8tyra unb S3 en gel, roeld)e SX&siv burd) venisse
in mundura twebergebcn, fflnnen babei nidjf an bte eburf,
tt>emgfien nidjt an btefe aflein, gebadjt fyaben.
tyne befonbere djivierigfeit ifl ferner bie sprd'poftfion
(h in ifyrer SSerbinbung nut o s\&(ov. >er @inn berfelben
roirb baburd) angebeutet, bap fogletd) cin v an btc <3fefle
be8 (J/ tritt. UmgeEefyrt ge^t ev in ^a iibcr 2 6or. 6, 7;
btc treffenbflen ^)araKclcn ju unfercr telle ^at fdjon 95engcl
angejogen, ^)cbt. 9, 7. 12. 25. 3m 9tflgemeinen fteljen dta
unb V bem XWQIS entgegen, aber fte bebeitten nod) me^t: al8
ov %o)Qis obcr cum, n>ie ocin, d) ltd) ting u. S(. um=
fd)tetben (ogl. aud) Sarpjot), weldjec erla'utcrt adfuit cum
aqua et sanguine, iinb fo ju ber JDeutung gclangt attulit
secum atque instituit, na'mltd) btc beibcn acramente, Saufe
ttnb SCbenbmafyl). 3n J'm liegt jugleid) (gl. ^ul)ner II,
@. 281. 275. SB t net @. 362) btc SSorjIenung, bap ber
butd) SEaffec unb JBlut gefommene SefuS eben ^ermtttelft"
berfelben legitimirt, al0 ber (Sfjrtjl etwtefcn fci (ogl. Surfe,
|) ut^er). St^nltd), aber eigentfytimltd) niianctrt, tfl bte S5e=
beutung be8 w (f. u.). 5)ie 8(u6leger ^aben aud) meiftenS,
burd) ben Sufammen^ang geleitet, jene in ha angebeutete
JBejie^ung getnerft unb in rid;tigem inne iimfdjrteben : de-
claratus, manifestatus est filius Dei per aq. (SCrefiiiS, S.
Sange), apparuit id quod erat, fil. D. (rotiu), ,,f>at
jtd) geltenb gemad;t, ijl bewa'fyrt burd) u, f. n>. (8it(fe,
beSBcttc, Srudfner, ^ut^erj gl. aud) 5?. be S^ra,
(Salotn, 6alo, 95engel, ^eumann, ^napi), 3ad)=
m a n n u. . St.).
Si vdwos Ji aifictioe. @o crfd)ieben aud) biefu6=
leger iiber ben @tnn btefer SBorte geurt^etlt ^aben, fo fommen
bod), rocil tel SBiQtu)rlid)e8 letd)t erfannt wirb, nut roenige
Ijau^tanftd^ten, unter )eld)en geroa^lt werben mup, in 95e=
tradjt. JDer Gonteyt felbjl giebt jroei unoerlefcltdjc Gormen ber
SCuSlegung an bie |)anb. ,,2Baffer" unb ,,S5lut" muffen erfts
lid) ebenfowol)l in baS rein ^ijlorifd)e Seben Sefu (SfyrtjH gc=
(93. 6. o ehdwv &' vd. xTL) f ale nod) gegenwartig
372 1 3^. V, 6-13.
Seugen fur %if!um fein (85.7.8); unb jweitene ftfnnen
unb ctlf-ia nid)t rein fymboUfd) gemeint fein, fonbern jtc mii jfen
etnmS fo $eale8 unb .Srflftigea bejeicfynen, tap burd) biefelben
baS gotflidje SeugniS (25. 9 fll.) gegeben, alfo ben lflubigen
tier SSeftk t>e8 ewigen 8eben6 t>ermitfelt werben fonn. egen
beit>e ^anone8 iinb gegen t>en @pra4)gebrauc
flein (ogt. aud^ @rf)ult^e^, bet be SBette, unb
inbem er erflart: Probavit se non phantasma, sed verum
hominem esse, qui ex spiritu (sive aere, v. 8), sanguine et
aqua seu humore constaret (Joh. 19, 34). galfc^ ifi ferner,
nact) bem Sufammen^ange unb narf; bem <S^rac^gebraucf)e, bte
rein fymbolifdje SfuSlegung. SSon berfelben ftnben ftc^ jirei
^auptarten, bte eine burc^ @ocin unb feine eifle&perwanbs
tea, bie anbere, in welder fdf>on GUemenS Qtler. oorangegans
gen tft, befonberS burd) bie altern reformirten (Sregeten
freten. Sene (octn, (ScfyUcfyttng, rotiitS) faffen
0.1& btlblttfje S3ejeid)nung ber puritas et innocentia turn vitae
turn doctrinae Christi, tnit SSejie^ung auf |>ebr. 10, 22. dpfyef.
5, 26, unb t>erfie(jeti ba8 afyta oom Sobe S^rijii, fofern er
burd) benfeiben feine Seugnijfe uber fid) felbjl befJattgt l;abe.
ie anbern ftymbolijtrenben StuSleger oerfle^n unter vdwQ bie
regeneratio et fides ((SI em en Stle^r.), ablutio a peccatilabe,
beren peculiaris tessera tm 9^. S. bie aufe fei (S3 e 5 a), bie
purgatio, sanctificatio interna (Cameron, 6occeju8,
mi n g, ty i f c a t o r), unfer a! fin bie cognitio (Siemens
bie expiatio, redemptio , persolutio pro peccatis , cujus sym-
bolum aquae aspersio et coena Domini (SSeja^ gl. Same=
ran, SSttUtnger u. (.). 9KU 35 e 5 a iibereinflimmenb fprid)t
6alt>in beutlid) au8, baf v^wp unb <xl/ucc toefentlid; baffelbe
bejeid)nen, namlid) ber alttejhmentlidjen ^mbolif gema'p ba6
SRetntgenbe unb |>eiltgenbe (secum attulit, quod nos omni
ex parte sanctificat). )ie Sejie^ung auf bte acramente,
tr-enn fte ubert)auj)t jlatuirt wirb, erfd)eint bet ben 9?eformirten
nur als eine f^mbolifdje (S5ejo) pber memoriette (SCrettuS).
riinblid) erfd)ieben ifi bte altlutfyetifdje Sfn(td)t. Sutler
felbfl $. S3., roeldjer (S(u8!. I.) wie 6 a loin vdwQ unb
1 Sob. . V, 6. 373
luefentlid) gleid)fefct, etfla'tt beibeS t>on bent acramente bet
aufe, al8 bem ,,blutigen SBaffet", butd) n>eld)e8 wit nid;t
fonbetn roitflid) unt) roaf^aftig geteimgt wetben.
ifl, bap bet befle fat&oiifc&e (Syeget, dfliuS
l, and) itinu$), a'fynltd) rote (Saluin unb befonberS
Sutler, v^ unb <> jufamnunfapt unb, inbem auii) er
ba& vdwQ oon bem (Sacramenfe bet Saufe cetfletjt, bag //
ni$t auf baS S(benbma^i beutet, fonbern etflfirt: per sangui-
nem vivificat turn in baptismo aquae, tuin in aliis sacramen-
tis, turn etiam extra sacramenta. 5llfo bte eigentli^en @timms
fii^ret in ben btei |>auptgtup)>en bee t^eologtfct^en 2(u8leger
Ijaben mit feinem Sacte ajetctyetweife ba3 etfannt, ivaS bte
ungefd)icftern 9Zad;foIgei: meij^enS iibetfe^n t)aben, baf namHc^)
ber 5tu6brucE alfict oom 2tbenbma()I ntd)t oetjlanben werben
fann, n>te namentlict) Don lut|)eti[d;en StuSlegem be^att^tet ifl
nniuS, @. <Scf)tnib t, Saloo, SBo'lf, SSengel,
, S(uguflt, anber). S)te[e SKeinung ifl mit bem
neuteflamentli^en, inSbefonbere io^anneifc^en (I, 7)
braud)e f^Ied)tt)in unoecetnbai:*). d ifl aud^ ganj
wenn Diele a'ltere StuSlegec (S3eba, ^unniug, @. djmibt,
(Salo^ SBolf, S3 en gel u. Sf.) bie eangelifd;e @tefle So^.
19, 34 an^ie^n unb nod) bet SSoraiiSfefcung, bap bott in bem
au bet butd;jloc^enen <Seite be6 |)ectn auSfliepenben S5Iut
unb 2Baj|er eine ivunbetbate figuration bet beiben acramente
ent^alfen fei, an unfetet Otette SBaffet unb S5lut gerabeju on
ben beiben actamenten etfle^n. Suc^ Oocin, 6altn
unb $)ifcatot ^aben be^uf %ef SCuSlegung ft^ auf jene
eoangelifdje tefle betufen (gl. not^ S3b. I. @. LX1II ft.).
Sfbet fd)on baS Gine weifl auf einen gtopen Untetfc^ieb ^tn,
bap So^. 19, 34 aiftu cot urfwp flefyt, wa^tenb an unfetet
tette bem vdwg baS o^/to ^injugeffigt roitb. 256130^.19,34
*) SftterbtngS ^at au^ 8ut|]ier in feiner jweitm 5Cu8legung
unb ?/ta tou ben beiben acramcnten, bU auc^ 3o^. 19, 34 angebentet
feten, toerflanben. 3n bitfet SCuSteflimfl abet toetviit^ Sutler felbft eine
grope tlnft<$et^eit, bie ft^ and? in bet <3utaf[ung unb (Stflarung bed
ten einf(^iebfl8 h T. orp. h v. yfj ge'ltenb
374 1 3o$. V,.6 13.
l;at nut bie feierlictye SSerftcfyerung be8 9CpojW8, bap few
genjeugnis roafyr fei, auf bie irrige SSfteinung gefiu)rt, tap in
bem StuSfliepen on SSiut unb SBaffer etroaS 2Bunberbare8
ober StypifdjeS entfyalfen fet, nrie.j..S3. .>unntu8 j. u. @t.
anmerft: non tarn ad miraculum rei gestae, quam ad myste-
rium respicit, quod sub illo prodigio latebat; siquidem aqua
et sanguis denotabant utrumque sacramentum novi foederis.
SCQetn ntc^t t>en Umfiant) beftaftigt bovt t>er Sfpoflel, bap roirf=
ltd) S5lut nb S^ajyet; au ber ge|!openen SBunbe gefloffen fet,
fonbern ben wtdjttgen mtt ben betben fogletc^ au8bru(flid^ an=
gefii^rten SBetffagungen iibereinflimmenben Umflanb, bap bem
|)errn bie cbeine nici)t gebrorf)en> fonbern in if)n gefio^en
fet. SClfo auc^ in btefem ^)uncte, wtfl So^)anne6 fagen, ifl
ben (Sefveujigte al ber geroetffagte SRefftaS emnefen. 5E)a8
Stii8|IriJmen on SBlitt unb SBajJer fit^rt 3o^)anne8 an al8 ein
bap ber |>err ratrflic^ geftorben fet. Unfere teUe
alfo mtt Sol). 19, 34 gar nid)t8 i tljunj nic^t etnmal
eine Sfnfpielitng (|>ut^er) liegt or.
68 bleibt alfo, n>a8 ba8. a//ua betrifft, nur bie Stnjldjt
ubrtg, bap SofyanneS on bem am ^reitje ergofl"enen JBlufe
be8 |)errn rebe. )a8 v8a>Q aber mup entroeber bie an 3efu
oofljogene ober bie on i^m eingefe^te Saufe bebeuten. Sfitd()
biefe le^ten |>auptarten ber SCuSlegung erfdjeinen fretltd) mans
nicfyfacfy mobiftctrt, namentltd) in S3etefyung auf ba 3eugni8,
weld;eS nad) SS. 7. 8 in bem SBajfer unb bem S3Iute entfyal*
ten iff. DecumentuS j. 25. legte in SSetreff be8 t/^w^ ba8
er auf bie Sorbanfaufe bejog, einen gropcn S'Jadjbtujf auf bie
bet jener Saufe (S^rifit om ^immel erfd)allenbe timme (gl.
aucfy e^ol.11., SB^itbp, ^eumann, @. . Sange, 6.
$> S^ifefrf)^ u. St.), wnb jog, um bie SSebeutung be6 a//m
u erla'utern, fogar bie Ijimmlifdje timme Sofy. 12, 28 Ijerbet
(t)gl. @d)ol. II.). |>eumann bagegen n?te8, um bie S5es
beutung be8 al/na ju evflaren, auf bie ben Slob Gbrijii begleis
tenbsn Umjianbe ^tn, beren e)td)t fogar bie Betben geftil;(t
f)d'tten ($R*tt\). 27, 54) , unb befonberS auf bie nad)folgenbe
4 1 30$. V, 6. 375
9luferfhl;ung unb |>immelfa&rt. ^nlirfjeS gl. bet SBtyitbf,
@. . fiange, 6. g. grt&fc^e, SSenfon u. 31.
)ie ricfytige SSebeutung beg vdwg mup bcr beg ctlfia
gleicfyma'fig fein, fcfyon ber SRebefotm roegenj benn &, tt>el=
c()e8 oor vdctTog jlefyt, roirb vor al'/nctfos nicfyt mit ciner an*
ban ^)rapojttton t)ertaufd){, ja nicfyt einmal tt3ieberi)olt. S0?tt
0lcrf)t ifi bic8 on |> u t \) c r ^eroorge^oben unb mit grof em
@(^)ein fiir bte Sfnftc^t geltenb gemad)t, bafi, roenn s'Qy^o-9-ai
di <xi'ju,(xvos etn>a ben SftefftaS ^ecfiinUc^ Setceffenbe , nfim*
lid) jeinen Sob, bebeute, baffelbe aud) bet ^. &' v^aTOff ber
gall fetn, alfo bie on tl)m oofljogene Saufe bejeic^nen mufje (gl.
aurf) |)tlgenfelb unb SReanber). Stbec mecfrourbtgerweife
gebraiic^t Siicfe ganj btefelbe Slrgumentation fur bteoon|)us
t^er beftrtttene Sfnftc^t, nac() welder unter vding bie on
6^ri|io eingefe^te Saufe oerjlanben wtrb. ^SDenn, fagtSude,
ba id LIU ba 33lut (S^rtfu tfi unb eine [pmbolifdjc Sljat beg
(rtt>fet bebeutet, fo mup aucf) t/'d'wp bag Staffer ^rifii fein
unb eine fymbolifdje ^anblung ober eine barauf fid) bejiefjenbe
Slnorbnung S^rifli bejeid^nen." SSeibe Snter^reten fyaben \\fy
tig erfannt, bttp ber beiitlicfyere SfugbrucE al/ua ben <2inn oon
vdwQ an bie |>anb geben miiffej beibe daben aber ungenau
auggelegt, inbem fte bag ca/m gerabeju alg 23ejetd;nung beg
Xobeg (*l)rijli oerjlanben^ unb jtnb beg^alb x je nadjDcm fte
biefen ob (S^nflt oon biefer ober jener cite anfc^auten, auf
roefentlicfy gleic^em SBege ju oerfc^iebenen (Srgebniffen in S5es
tveff beg vdwQ gelangt.
>ie SCuglegung beg vdwQ yon ber Saufe beg crnt tm
Sorban ^aben bie cittern (Sregeten, roenn fte nidjt bie babei
erfdjallenbe gottlidje timrne (Decumentug u. S(.)/ ober bag
Beugnig beg SCd'uferg Soljanneg, alg bie puQivgia t.
ntav (SS. 9) ^eror^oben ((Spifco^), in bem @inne
bap eben burc^ jene an bem |>er.rn oottjogene aufe bag
crament ber djrijHicljen Saufe eingefe^t raorben fei (33eba,
be 89 ra, <Spener, (Sal 00, S3engel). Snfofern neigen
alfo biefe Stugleger benen ju, roelcfye bag vdwy birect auf bie
Gfyrifto eingefe^te SEaufe bejiefyn (@d>oliaft I, 6(1 tug,
II. 25
376 1 Sob.. V, 6 13.
er, SftetiuS, |>unniu, .cfymibt, SBolf,
gen, (Sarpjoo, Sfugufli, -ftnapp, UUcfli, Sacfymann,
u<fe, be SBette, anbet, SSJUpet), waljrenb bie neuern
SfuSleger, roeldje baS vdwg auf tie Sorbanfaufe bejtefyn (Oem*
let, SRofenmiiUet, $autu, S3aumgartens(Srufiu8,
S3rficfner, Scantier, |>utb,er), $6$fien6 eine gennffe Sfn*
fpietung auf bte son (Sfytiflo etngefefete Slaufe flatutren, ,,fofern
btefe auf bte an (Sfyttffo oofljogene Slaufe jutiicfweifi unb &
wtffermafen in biefer begtu'nbet if!" (|>ut^er), a^nltcfierwetfe
alfo, tt)te bet bem cf/ta an ba SCbenbtnafyl ju benfen ge|!attet
tt)trb. Stud) 25tu"c?ner, welder bte on be SBette gebifltgte
2(u8legung be8 vdwg oon bem Sacrament bet attfe au8briidfs
bejlrettet, finbet jtcl) boct) u bet SSemerfung oeranlaft,
man bte bret 3eugcn, vSwQ, aljua unb nvev^a, ,,roeber
Stcte bet SBivffamfeit Sefu aHetn, noc^ al8 Stcte ber (St*
fa^rung Sefu aOein, fonbern aHgemeiner al6 egnungen be=
fltmmter 9)?0mente feiner SrfdEjeinung, mCgen btefe nun an
it)m t)odjogen obet; bitrcfy tyn betuirft fetn", aufjufaffen Ijabe.
SCber md)t attetn btefe fctjon ton ^ut^er uermorfene 9(uies
gungSroeife tfl roegen if)rer Unflarl)eit unb Unbeflimmtfyeit ab=
juweifen, fonbern audE) bte on ^ut^er jule^t ttertfyetbigte
33eutung be8 vdwg erfdjeint aU> trtig. Snwiefern ^at benn
bie an S^rifio ooOjogene Saufe ben 23enw8 fiir feme 9Kef
ftamtat ent^alten? Stac^ So^. 1, 31 fll. lag ber juna'djfl ft'tr
ben Sd'ufer So^anneS, al ben SSotla'ufer beg $mn f be|!immte
33eroei8 in etnem wunberbaren Umjlanbe, roelcfyen man ebenfo
menig n>ie bie gflttltdje ttmme 9)?att^. 3/17 jur
unferer tette l^erbeijie^n fann. SDa6 t>at ^ut^et
getfyan. SStelme^r ^at er baran erinnert, bap mti) alttejlas
mentltd^er Slnfctjatiung nid^t nur ba8 S5lut, fonbern aiicfy ba
aBaffer al (Symbol ber getflHcJjen 9leintgung erfc^eine. S(ber
biefe 95emerfung, fofern btefelbe ubet&aupt etnc Grla'utcrung
ent^ialt, f!e^)t bocfy n?o^l nur ben S(u8legern ju , roetc^e an bte
son (5b,ri|io , ale bem (itfitffer be6 efe^e6 , etngefe^te aufe
benfen 5 benn nict)t barin, ba^ er bie f^mboltfd^e SRetnigung tm
SBaffer an ftd^ erfafyren, fonbern barin, bap er eine neue,
. V, .6. 377
fommne SRetntgimg burd) ein neueingefefcte6 SBafferbab gefliftet
foat, fann er jicfy al6 ber SKefftaS erroiefen fyaben (gl. aud)
Stitfe,). 9Refyr cfyein bat bie Stnmerfung |>utber, bap
Sefu ,,etauftroerben Don 3of>anne8 mit jur SSofljieljung feineS
3Reffia8beruf8" gebtfrt babe, nact) Sttatfy. 3, 15. Sttldn abge=
fetyn baon, bap e6 nid)t gevat^en ifl, etne fo dgentfyumlidje
SSorjlefiung, roic roir an unferet teflc bet So^anneS ftnben,
auS ben pno^tifern jii erflaren, roirb man bie angenommene
SfuSIegung con SRattfy. 3, 15 nidjt einmal btQtgen bfltfen.
9?id)t weit ba8 etauftmerben ein tiitf, alfo etn cfyarafferis
f!ifd)e ^ennjeic^en be6 SKe(fta8berufe8 war, mupte bet |)crr
ber aufe ft<^ unterjietjn, fonbern n>eil er ber 9J?ef(ta n>ar,
ber SWenfdjenfofyn , on bem ^)au(u fagt, bap er unter bafi
efefc get^an fet (al. 4, 4), be6fjalb mupte er aOe eredj=
tigfeit erfiiflen, mupte j. 93. befcfymtten werben unb ben <Sab*
baf^ ^alten, mupte auc^ bie Saufe be6 So^anneS an ftd) ge*
frfje^n lajjen, mil biefe Saufe roefentltd) ju ber gottltdjen S5er=
anjkftiing ge^rte, burrf) roelc^je ber alte 33unb in ben netien
umgeroanbelt werben fodte. ^nblid) erfd)eint auc^ bie 3Kei=
nung unfyaltbar, bap con ber Siaufe be ^errn tnfofern bie
9iebe fet, a!8 burd() biefelbe ba6 ctjrifMidje Sauffacrament tins
gefe^t worben fet. 3MeS ijl gar nid)t ber gad 5 beS&alb ^aben
aurf) bie neuern SfuSleger, wie |)ut^er, nur nebenbei an cine
folcfye SSejie^ung erinnert.
5Die entfdjeitung Hegt barin, bap nad) SS. 7 ba 2Ba(fer,
gteid)ie ba S5Iut unb ber eifl, nod) gegenrcdrtig SeugntS
giebt. Unv btefer SWifftdjt ju genugen ifl S3rii(fner gejn>uns
gen, bie bej!immten SSorjteflungen won vd<aQ unb // unbe*
jlimmt in ,,<Segnungen" umjufe^en, unb ftnb bie Ubrigen,
tt>eld)e ba8 vdwQ auf bie Sorbantaufe bejiefyn, gejroungen, ju=
gleid) bie fur fte inconfequente unb unridjtige Stebenbejiefyung
auf baS djrijilidje Xauffacrament ju flatuiren. 66 ifl aber
aflein on tiefem bie 9{ebe. 9lid)t ba8 etauftroerten, fon=
bern ba8 Slaufen war etn ^ennjeid;en be& 9Jieffta65 roie benn
ber a'ufer So^anncS juerfl befennt, bap er, obroofyl er taufe,
bod) nid)t ber g^tijl fei (3o^. 1, 20. *>gl. S3. 25). >ap nun
25*
378 1 3o$. V, 613.
(SfytijtuS nicfyt fdbfi getauft, fonbern nut bte aufe etngefefct
fyabe (3$ofy. 4, Ijl.), tft oon niemanb gegen unfere Cu8fegung
geltenb gemacfyt; roo&l aber fyat man eine Snawcinnita't barin
gefunben, bap vdwg bie on (S&riflo eingefefcte aufe bejeicfys
nen fofle, wafytenb al/ia ben on S^riflo eclittenen ol> bea
tieuten miiffe. JDtefcm formetten S5etenfen Hegt j|et)od[) tie in
t>er orm t>er SSorflellung iinric^tige SSorauSfefcung jum runte,
tia^ l/ta otme 2Beitere8 gleict) j/Sot*" fei. SofyanneS ft^aut
aber ba6 im ^reujeStobe etgoffene S5lut be ^ercn al etwaS
DbjecttoeS, felbjtanbig SSorf>anbene6 an. @o fyat er I, 7 ge=
lefytt, bap bie8 noc^> fortm^^renb nrirffame S5liit un6 teinige.
5tn unferer @tette erfd^eint, in ganj a'fynlicfjet SSotfleflung8=
weife rote |>ebr. 9, 12 (gl. 1 ^3etr. 1, 19. Sty. efcg. 20, 28.
SCpoc. 7, 14. 12, 11.), -ba8 Blut gletc^ bem Staffer al6 ein
t?on 6^rtfio gefefcter egenfianb, mlfym er mit fid) gebracfyt
t>at, mit welrf)em er aufgetreten ifl, etmittel|l beffen er fid)
al6 ber SKefftaS etrotefen t>at unb (2S. 7) nod) fortroa'fytenb jtct) ettoeijl.
|>iemit flimmt auc^ bie oetanbette otm ber folgenben SBorte:
OVK V f 0) vfic&'V I [A> 6 V OV, AA'0> T tp vSctVlHttl
TO) Ki/-iaTi. S)te ^ra>ofttiott iv , welc^e fur diu etntritt,
fann nt^t mit SSengel erflart werben: Per magis proprie
videtur referri ad aquam, et in ad sanguinem. Nam Johan-
nes aqua baptizans Jesum venientem antecessit et Jesus ve-
nit per aquam. sed Jesus peracto opere, quod Pater ei fa-
ciendum dederat, sanguinem impendit, itaque prius venerat
in sanguine. JDenn won ber (Seburt be8 ^errn, worauf93en=
gel mit ben le^ten SBorten beiitet, tjl feine SRebe; unb beibe
$pra>oftttonen, bie ju beiben SBegriffen gefefetjtnb, muffenauct)
ju beiben gleicb gut pafien. fiiicf e ^at gemeint, SofyanneS
fa^re nic^t mit d>a, fonbern mit ev fort, roeil ber appojtfio=
nefle ?)ra'btcatbegriff 6 Xgioioe bie mit jtc^) gebrac^t fyabe
(ogl. aud) beSBette). 5lber e8 ijl ebenfo n>enig Har, warum
ev leicfyter alS diu jtrf) an jenen ^rabicatbegrijf anfd)liepen
fofl, al6 tnrotefern eine ,,S5rad)9logie // ju flatuiren fei, bte
Siicfe fo auflfifen mfic^te: ,,Sef6 ifl ber %ifl, ber SKefftaS,
nid)t blop sv vduii, aAA' sv T. v<J. xat v. al'juaii".
1 3t. V, 6. 379
get iff bie SSemerEung, burdf) weldje Sucfe bte S5erfd)iebenfyeit
bet 35otflettung8tt>eife in t>cn beiben ^pra'pojtttonen beutltcfy
madjen ttn'H: dm bejeiciwe ba8, woburd) SefuS alS (Shrift
ftdj geltenb gemad&f, sv baS, ,,tt)orin ober rooburd) fid) bet
SftefjkS etnrieS". 3Me SBotte OVM ev t. vd. v,tL roerben bunfy
baS lv nifyt unmittclbar an 6 XQIOTOS angcfugt, fonbetn
ftnb mit bem SBegrijfc tX&eiv ju ttctbtnben, fo ba^ ^ter baS
iv mtt bem <y/ gonj fo ie |>ebr. 9, 12. 25 roecfyfelt. @o
weifl aud^ ba ^ baratif ^>in, bag vdug unb // al6 fiir
bef?el;enbe )inge orgefleHt n?erbenj unb So&anneS fagt,
3efu6 in tfynen gefommen unb al ber eifl ernjiefen fei,
nadE) berfelben S(nfd)auung6wetfe roie j. 25. 9Wm. 5, 9 jle^t
iv T. uif.ia.ti avtov. SSgl. *Blatti). 5 f 13,
. 3, 18. SBtner, . 370.
66 fragt ftd) aber, warum bet 9tpoftel in biefem nac^brudfSs
uotten Sufafce nod) befonbeteS erotdEjt batauf legt, bafl 3efu
ber @^rifl nid)t im SSaffet aKetn, fonbern in betben JDingen,
tm SEaffet unb im SMute, ge!ommen fei. (Sanj fern om
Serte liegt bie ^rfld'rung @c^5ttgen6, bap So^anneS ben
SSorjug beS 9Ref|ta8 oor ben typifc&en SSorbilbern beffelben
9Wo(e8, roeldjer nur mit Staffer (1 <5or. 10, 2), unb Slaron,
roehfyer al6 |>o^er^riejier nur mit 25Iut aufgetreten fet, noc^s
weifen wofle. Unpragmatifd^ urt^etlt aud^ SSaumgarten*
(SruftitS, ba^ So^anneS gegen SSerd'djter beS SreujeS g^rijlt
(1 6or. l f 23) jiele. )en inn be8 St^oflelS ^at ofjne 3tt)et=
fet Siicfe, roeld^em aud() beSBette, |)ofmann, ^ut^erunb
SRa^er beiflimmen, ric^tig getrojfen, inbem er fagt, ba ber
SSotjug beS |)errn or bem Sa'ufer So^annee, bet mit SBaffer
attein gefommen war, bem Sf^oflel 0rfd)tt>ebe. SBie6 bod^
So^anneS ber a"ufer felbfl auf ben 6()rtfl fyin, inbem er bens
felben md)t nur al einen beffern Sd'ufer, fonbern aud) a!8
bag Samm otte beieic^nete (So^. l,26fir. 9Katt^.3, llflf.).
S)a6 Saufen aHetn beurfunbete nocf) nidit ben 5Weffta, mol)l
aber ba8 Xaufen unb ba6 S3fatergtefen fitr un6, burd^ wels
d)e8 nun aud^ fein Saufen rtne iiber jebeS anbere Slaufen e.r?
380 1 3b&. V, 6 13,
S3e\)or nun SofyanneS au6brMHd) fyeworfyebt,. ba{j SBaffer
unb 83Iut nod) fortrod'fyrenb bafiir SeugniS geben, bap ber in
ober nut benfelben gefommene 3>efu8 ber (5>fyri{l fei, nxijit er
auf bag gegenroartige 3eugni6 be8 eifteS fyin, n>eld)e autf)
SS. 7. 8. *>or bem SBaffer utib bem 93Iute fhfyt: J TO
nvev/ua. EGTI TO ^wagT'UpO'uv, o-rt TO yivev^tct
safiv TI ukri&Gi .
5Dte bdben .fjauptftagen , iibev roeld^e bie 2lu8leget btefer
SBorte uneinS ftnb, betrefen bie 95ebeutung be6 nvsv/ta unb
bie ber ^)artifel OT/, rodcfye entwebet; burd) ^bap" ((Sfliu6,
6. aSaptbe, Sitinu8, Sut^et, @.. Sange, (Sanbet)
obev burc^ ^weil" nnebcrgegeben tt)tvb (6altn, ocin,
@. cfymtbt, 6aloo, SB^itbp, S3engel ; ^arpjoo,
Sacfymann, Siicfe, beSBette, SReanber, ^ut^er u.Sf.)-
pt bie le^tere SKeinung ifi ber Sufammen^ang entfctjeibenb.
3u bem jtwefacfyen, in bem SBajJer unb bem'SMute, worin
Sefu8 gcfommen tjl, entfyaltenen SBeweife, bap biefer SefuS bet
(Styrift fei, njtrb ein britteS 9D?oment ^injugefugt (/), namlt^)
ber eift, roeldfjer olfo bejeugen fofl, nidjt bap ber eifl bie
2Baljtf)ett, fonbern bap SefuS ber S^rifl feij bie grope S3ebeus
tung biefeS SeugntffeS marfirt aber ber StyofW, inben^^erbes
grunbenb fagt: /; tt)eit ber etj! bie SQBa^eit ijl" (ogl.aS.8.9).
tiber bag nv'fvfjtu felbfl jtnb mandje feiner 2Biberlegiing
wiirbige SWeinungen corgetragen. (Sin @cf)0 lion bet ; STO-ats
t^a'i oerjle^t bavunter ba8 nvev/ua tije' yv%ijs , -t>. ^. ben
t>om fierbenben |>eilanbe in be8 SSaterS ^a'ribe gegebenen eijl.
Sfugufli oerflanb, ba er vdwQ urib al/ta a(8 S5ejei(^nungen
ber beiben <Sacramente, Saufe unb Sfbenbmalji, aufgefapt-fyatte,
t>a8 nvevf-iu (ogl. So^>. 20, 22 fl.) oon bem ^britten @acra=
mente", ber (bfo(ution. 3 teg lev unb (Strotfy beuteten TO
nvevfta metonpmifc^) gleid^ o 1 nvtvfiaTtxog , b. ^. ber
gdifl SoljanneS felbfi. )ecumeniu8, mit welc^em
ju oergletdjen ifl, fapte TO nvtv/uct gleicl) o c i?-eoe, inbem er
erlfiuterte: did Je TOV nvev/HXToe , ore tag &eos aviavq x
, -^eot) yap TOVTO fiovov Xoinov, TO ctvtOTciv cev-
(o bap bie 95. 6 genannten SSeroeife fiir bie SWefpanita't
. V, 6. 381
3efu in bet aufe, im ,ftteuje8tobe unb in bee 9luferfle&ung
beffelben gefunben roetben,
ie meijlen StuSleget benfen bei TO nvevjua afletbingS
an ben fyettigen eiflj abet btefe SSotjMung etfdjeint bet me*
len fo untictytig beflimmt, baf bie ju tunbe Kegenbe 3Ba&t=
fyett faum nod) ju etBennen if!, @ocin, @c^)ltc{)ting, tos
tiu^ SBfyttbt) u. S(. oerfle^n ben etjt al8 bie ^taft, oer=
mflge welder S^rifluS SBiinber eui4)tet fyabe 5 unb wnoerfefjenS
njirb bann TO nvsii^a gerabeju burd) opera miraculosa er=
flfict. JDiefe StiiSlegung [d^eitert, wte bie on 83eba oettretene,
nad; >el^et bet fyeilige eifl, weil er bet bet aufe ^rifli
^erabfam, gemeint fein fott, fd^on baran, bof bet eijl al8
gegenwfivtig Seugnip gebenb batgejlettt ifl. JDieS mag 6^>ifcp=
pin 8 gefitylt ^aben, weldjet barauf tferftel, ba8 nvevpa al8
bie SBunbetfraft ber Siinget ^ctfK ju oerflefyn, n>orau8 ft4>
bnnn, aljnltd) n)ie bei >octn, bie SSorfleQung t)on ben ge
witften SBunbern felbjl ergab.
SBie ^ugujlt in bem nvevfitct ba8 fogenannte btitte
acrament gefunben fyatte, fo lag e6 anbern StuSlegecn na^e,
ba6 nvevjiiK on bem |)eU8mittel be8 SBorteS ju erjie&n, ba
mit vSwQ unb txlfta ba ^eilSmittel ber acramente bejeicfy=
net fein foflte. @c^on Sutler (8(ii8l. I) neigt jtd? $u biefet
Sfnjtclt, inbem et bemetft, bap eifl bei So^anneS ba8 SBott
bebeute (So^. 6, 63). Sn a'^nlidjem inne erflart StretiuS,
ba ter eifl burc^ bie ^)bigt be8 2Botte6 jtd3 wirffam t&
weife. Sfnbere, weld)e erfannten, baf biefe 95ejie^ung oom
(Sontejrte nicfyt bargeboten ttjetbe, oerbanben bamtt bie SSorflels
lung, auf n>el^e |ebenfaU8 bie 9585. 1012 ^inroeifen. <3o
fagt ^unniuS (gl. aud) S. fiange): Spiritus per externam
praedicationem verbi teslificatur de Jesu Christo, atque si-
mul intrinsecus in cordibus fidelium hanc Christi notitiam
obsignat. S5iefe ganje S(u6Iegung6roeife erfdjeint abet in mefa
ten SDiobificationen, weldje afle, jebe in if>tet Sftt, ben ge
meinfamen Srrt^um batjlellen. Sutler, ^ifcator, SfretiuS,
@. . fiange, <3c&iWgen, S5engei u. S(, faffen ndmlicfc
ba8 nvevjLiu ba8 etfle 50?al anbecS, I8 ba8
382 1 3o&. V, 6 13.
bem jte ben fyeiligen etfi, al6 ben jeugenben, unterfdjeibcn
on bem nvVf,ta, b. l>. bem (Sttangelium (Sutler, ^)ifca=
tot)/ ober bem ministerium verbi (SCretiuS) ober bet pneu*
mattfdjen Religion (@d) flttgen), rooruber ober ttfoburd) bet
eifl jeuge. Sen gel gefyt fogar foireit irre, bap er SS. 8.
baS nvevjLia gerabeju Don ben getflerffittten SKenfdjen beutet
roie er bort -y^we unb > al6 bte genera hominum,
welrf)e bte (Sactamente ber Saufe unb beS SfbenbmafylS ers
ivalten, er|le^t urn etn menfc^li^eS SeugntS (S3. 9) in
eift, SBajfer unb SSlut nad^juwetfen. Qlbec, ganj abgefe^n
on biefen Svrt^iimern SSengelS, ^aben, fcfyon ialtere S(u8leget
geffll)lt, bap nvsv^K nut: in etner unb berfelben S5eb,eutung
Berjianben werben fiJnne. S)e8^aib erftd'rte @. @d[)mtbt betbe
fS^ale oon bem verbum evangelii et cum eo ministerium ec-
clesiasticum (2 (or. 3, 6. 8), (Satp&ot) unb 0J of en m ft Her
beibe SDJale oon bem (t>angelium, emter oon ber pneuma=
tifd^en Steligion.
3)er Se^fe, weld^ei; geleugnet ^at, bap TO nvvv/iHx ben
etfl felbfl bejetd^ne, tft anber. (Er win TO nvevya on
bem %KQto/Lia, on ,/ber burd^ 9WtttI)eUung be6 IjeUigen d=
fle6 ^ert)orgebra^ten Umwanblung be8 SKenfdjen" oetftefyn.
laubtge felbfl, fofern er ein efa'p be8 ^etltgen ei*
tfl, foH alS jeugenb etfdjetnen , wte e8 ftd^ benn o"fter8
ntc^t gut auSeinanber fatten lajfe: ber eifl n>trb jeugen unb
roerbet jeugen. 2Betl aber TO nv^vfjta weber mit TO
nod) mit o nvevftaviKos erwed)felt werben barf,
fo trntb man bei ber einfadjen 95ebeutung be6 SBorteS fte^en
bkiben unb ben eift, b. t>. ben fyeiligen eiji, al6 ben *>om
Sfpojiel gemetnten Seugen ben!en mtiffen. |)ierin ftnb <Sd)os
liaji.I, (&|HuS, 6. a Sa^ibe, SirinuS, (Saloin, 6aloo,
SitcEe, SlitfH, beSBette, $utfyer, Reanber u.t). S(. eintg.
Snwiefern aber ber eifl berjenige fei, eld)er fiir Sefum al6
ben e^rtfl SeugntS gtebt (Sot). 15, 26), ba8 fat fd)on ber
djoHafil burd) bte S5eifitgung on gwonoiovv v,al aytugov
treffenb marfirt. S)er fyetltge eijl tfl ber SSermittler, burd)
tpeldjen wir bie emeinfd)aft mit (Styrijlo ober in ^rifto ba&
1 3o&. V, 6. 383
i
etwigc Seben fyaben. J)enn ber eifl teitet in bie SBafyrfyeit,
fufyrt ju (Styrifto, fd)afft in un bag gflttlicfye Men, fo bap
nrir an bent SJeftfce befjelben erfennen, bap ir (tyrijium (in ; 24)
unb in t&m ba8 Seben (SS. 11. 12) tyaben.
2Dte8 ergiebt ftc& ntdjt nur atiS bem ^olgenben fiberfcaupt,
namentltdj au6 25. 11, fonbern auf biefec Sfnfc^auung beru^t
aud) ber begticnbenbe 3ufa^: ovt TO 'nvsv^ta eaviv y
aly&eia. SDtefen SBorten genilgt weber Sutlers libers
fefcung: ,,bap etjl 2Ba^r^ett tft", noc^ bte (SrHarung be8
tottuS, baf ^ c dtf&eta gletd) a^tf/k fei. Siefer greift
, roeldjet neben ber fallen fie6art, w bap S^rifluS bte
tfi /7 nac& So^. 14, 6 ben ricfyttgen e?t ers
laiitett, tnbem et nun bag OTI a(6 6aufaI^artiM anecEennt
unb umfcfyretbt: quum sit Deus, ideoque nee falli possit
nee fallere. $tynltd() unb jugletc^ me^r etlfiuternb fagt 9?eans
ber: //bte SBa^>r^ett felbfl, bte ftd^> in ben gflttfidjen SBtrEuns
gen bes eifie offenbart, ber etfJ otfeS, welder ber wafa
^afte ifl, fann nidjt tiigen//. Unter ^ c dXydma oerftefyt So=
Cannes bte abfolute SBafyrljett, welc^e im gfittlic^en SBorte ge=
ojfenbart unb on ben ^tnbern otteS im lauben angenoms
men unb im SBanbet bargefleHt wirb (1, 6. 8. gl. SS. 10
II, 4. Sof>. 17, 17). letrf)tt)ie aber (S&rtfhiS felbfl bte 2Ba^r=
fyeit ^etpt (So^. 14, 6), wett in fetnet ^)erfon bie objective,
g6ttlid)e SBa^rbeit ent^alten ijl. unb fid) geoffenbart ^at (Sot).
18, 37. 8, 44 fit. 1,17ft.), nad> berfelben Sfnfc^auungroeife,
nad) weldjer (S^rifluS II, 2 Uaa/to.c genannt n)irb (ogl. S3b. I.
. 162): fo fann au* ber ^eiUge eifl al bie
felbfl angefdjaut werben, roeil er, ber ctft ber SBa^r^ett
14, 17. 15, 26), welder in bie SBafrfeeit leitet (3o^. 16, 13),
nic^t nur mit bem SSater unb bem @ol>ne bte unbebingte
SBabr^ett ^at (So^>. 16 X 13 fll.), fonbern auc^ wie (SbrifhtS,
al8 ber anbere Bardlet, in fetner elbfloffenbarung eben biefe
SBatyrtyett offenbart. o erfc^eint alfo bie SluSfage be6 betli=
gen eifhS in gleicEjer SSBctfe al unjrcdfelfyaft wa^v, n)te bie
eigne SCuSfage 6brtf!i (So^. 8, 14), unb roirb eben beS^alb
mit fo gropem sRa4)bruc al eitt 3eugnt be& eifleS fiir
384 1 3o&. V, 6-13.
Gtyriftum geltenb gemadjt. )enn nut in (Sfyrijio fyat ber tyei*
lige etft bte (Sla'ubigen ba8 eroige Seben ftnben gelefyrt.
SB. 7. 8. Die ^artifel 6'**, roeldje tie folgenben SGBorte
einfufyrt, lapt erroarten, bap in benfelben dne roeitere S3egrtfns
bung ober beftatigenbe (Srflarung be8 SS. 6 efagten entfjalten
fei Ogl. 6. a Sapifce, &uc!c, |>ut^er u. S(.). (linen 3tt>t=
fc^cngebanfen ju ergdn^en etroa mtt be SBettc: //unb aiidj
nacf) menf4)Hc()er SBeife betrad()tet tj! ba6 3eitgnt8 wa^t, bcnn"
tjt fein runb Do^anben. )ffenbat bejeid^net ba8 OT
ein begriinbenbeS 9Ser^a(fni jwifctjen ben SS. 7. 8 aufgefii^rs
ten bm Seugen unb bem SS. 6 genannten einen Seugen; abet
e8 ifl ntd^t mtt . @. djintbt ju erflSren, bap in ben bm
irbtfc^en Seugen etgentltd^ bte ^immltfd^en tyv SeugniS, tt)el=
d^e alfo etn gflttficfyeS fei (SS. 9), geben cine @rflfintng ;
weldje in eyegetifdjer rote in ftittfc^et S5ejie^>urtg oerfefytt ijl.
Sreffenb ^at fc^on rottuS bemetft: Johannes hie causam
reddit, cur locutus fuerit non de Spiritu tantum, cujus prae-
cipua in hoc negotio est auctoritas, verum etiam de aqua
et sanguine, quia in illis etiam non exigua est testimonii
fides et ternarius numerus in testibus est perfectissimus.
9Zur ber eifl war SS. 6 al8 Seuge fiir G^dflum auSbrtfcfltd)
bejeic^netj abet aud^ bem SBajfet unb bem S3lute roar info=
fern etne bte SDiefftanttfit Sefu beroetfenbe SSebeutung beigelegt,
alS gefagt rourbe, bap SefuS oermittelfl berfelben gefommen
fei unb'ftc& alS SWefftaS bew%t fcabe. eu ijl nun in SS. 7
bte aSorfteHung / baft SBajJer unb 95lut in gtetdjer SBetfe rote
ber eifl alS Seugen man beadjte aud) bte gleidfjc
brudfSroeife in T. nvevfidi eoti TO /LKXQTVQOVV SS. 6 unb
elaiv ol nctQTVQovvces SS. 7 unb jroar al gegenwartige
Seugen erfct>einen. @o werben bret, alfo bie ju einem ooClen
SSeroeife erfoiberlirfjen (ogl JJeut. 17,6. 19 ; 15. ^att^.18, 16.
2 Sot. 13, 1) Seugen bafur, bap Sefu8 ber (Sfyrifi fei, beiges
brac^t. SDie SSebeutung beS out liegt alfo barin, bap ber 85.6
fytngefteflte unb fcfyon bort ntc^t aHein au& bem roa^afttgen
Seugniffe be etj!e8, fonbern auc^, freiltd) nur in fytfiortfdjer
SSejte^ung auf baS Seben be |>errn, au8 bem SBafier unb
1 Sot). V, 7. 8. 385
bem State,, womit er erfctyienen ifi, ernriefene |wuptfak, bap
3efu8 ber (Shrift fet, in S3, 7. 8 burd) ein SeugniS wetter be*
gtiinbet nrirb, Welches aucfy formefl al8 ein breifacfyee, alfo voK*
gfiltigeS, ttorgefleflt nrirb. SDiefe 23ebeutung be6 Sit !>at fdjon
3. fiange ridjttg erfannt, tnbem er bemerft, baf SS. 7. 8 nid^t
foroofyl auf bie SBovte, 18 t)ielme^t auf ben |)auptgebanfen
(ba6 ,,9tefultat roie Sucfe fagt) on 58. 6, nfimHcfybafl 3efu0
ber roa^ce 9Keffta6 fei, fid) bejiefye.
SBeil abet bie brei egenjMnbe, au njetd^en ber S3eroet6
fiir bte SWefjianttfit Sefu et^oben ratrb, alS perffinHctje 3eugen
oorge{ieflt toerben, fo tflauc()bie entfprecfyenbe SJebeweife TQCIS
elaiv ol /.tttQTVQovvces on ifyrem ^3Iafee. J)enn in bie=
fer ^)erfonification liegt ber runb ber SKaScuIinarform (d.
cfymtbt, 8ii(f e, 3acf)mann, |)ut^er u. St.), nirfjt barin,
bap bie irbifdjen Seugen al6 ^mbole (@rf)oUafl I) ober
SSermittelungen ber wa^r^aft perftfnltcfyen ^immlif4)en 3eugen
erfc^einen foHen (@. c^mibt, 3. fiange, SSengel).
S5ei ber 5tup^rung ber brei Seugen felbfl i|l juna'c^fl bie
SBoranfMitng beg eifleS nid)t ot>ne SSebeutung. 6S war
eine6t^eil6 natiirlic^, bap ber eifl, ttJelrfjer SB. 6 a!8 eigents
liefer 3euge jule^t aufgefii&rt war, nun bie er|?e @te(le be!am,
ba auc^ SSBaffer unb SMut al n)irfltc^e Seugen bem eijie
beigefiigt werben fofltenj aber bie SSoranfieHung be8
^at aud) einen innerlid^en runb. JDer eijt i{l ber
jeuge (rotiuS), ber aflein felbjla'nbige, won bem SSaffer
unb bem SMute nid()t ab^d'ngige, welmefyr in ber S(rt burc^
biefelben rebenbe Beuge, bap btefe o&ne ben ei|l nid^t al6
Seugen roiirben ernommen werben Bnnen. @djon (SflttiS
^at in btefem @inne 7 abgefefyn on feiner falfc^en (Srfld'rung
be vduoQ unb <>, rtd[)ttg erinnert, bap ber Ijeilige eifl
foroofyl in al8 auper ben acramenten jeugej unb je treffens
ber bie afynlicfyen S3emerfungen S5engel8 ftnb, beflo wunbers
(idEjer etfc^eint feme (Srflarung, bap nvsi;f.ict, vdwQ unb aifta f
al8 bie irbifc^en (SB. 8) unb menfc^Uc^en (SB. 9) Seugen, bie
prophetas, baptistas unb apostolos bcjetcfynen foHen.
SBon ben brei Seugen fagt nun ber Sl^ojlel roeiter: xi
386 1 Sob.. V, 6 13.
ol vgsls sis IQ $v sio iv. Dfyne Sroeifel fotten biefe SBorte
baS eroid)t bet genannten Seugen in afynUrfjet 2Betfe marfiten,
rote 35. 6 bie 3uetlafftgfett beS SeugniffeS be8 etfleS butcfy
ben Sufajj ore r. nv. ear* y a^&em fyewotgefyoben Wat.
J>et <Sinn bet SBotte ifl abet, wenn nut bie SfuSbtudfgroeife
ttcfyttg geroittbtgt nritb, ntcfyt ju ttetfefylen. te falfdje JDeus
tung be8 sis o s'v in unum , ad unum , sc. Christum bet 6.
a fiapibe ifl nut ein 9ftipetjla'nbni8 bet SSuIgafa. Sutb,et
fptadjnribtige Ubetfe^ung ,/ftnb betfammen' 7 entfrtid^t fetnet
faifd^en <tfla'tung be anjen: //S5Iut unb SKafet ?ommen
nirfjt ju un6, e fet benn bet ^etHge etfl Ut^ebet, tueld^et im
SBotte tfl. >eton)egen ffinnen btefe btet nid)t on einanbet
gettennt wetben, fonbetn fte tb,un e jufammen 7 ' (f. o. u 9S. 6).
)te meiflen SfuSteget ^aben ben @inn in unum consentiunt
tic^ttg eifannt. S)a6 TO ot ev matfitt bie eine <Sac^e, auf
baS einflimmtge SeugniS bet btet Seugen ftcfy bejte^t
in SSetteff beS sis So^>. 11, 52. 17, 23), ebenfo al8 eine
beflimmte, in bem SSot^etge^enben bejeidgnete, nrie bet 2(rtifel
ot VQSIS an bie befltmmten, eben genannten btd Seugen ben*
len Ka'pt. )a (Sine abet, n>eld[)e butd^ ba6 itbetetnfltmmenbe
SeugntS bet btet Seugen etwiefen witb, ifl bet 4>auptfafc 95. 6,
Sefu6 bet <56.ttfl ifl.
ftagt ftc^ nun aber, in roelcfyet SBetfe btefe <$runb=
butc^ ben etfl, baS SBaffet unb bag 25Iut, weldje
beiben Sefctetn ^)iet, anberS al 95.6, al gegenwd'tttge Seugen
auftteten, bejeugt njetbe. 5Die S5ebeutung biefet Seugen Hegt,
wte wit in SSetteff be etfle fd;>on am <3d)lufTe con 9S. 6
etEannt fyaben, in bet SBttfung be$ enrigen fiebenS. S)utd) baS
SBaflet bet on ()tt|lo eingefe^ten Saufe ifl bet la'ubtge in
ba neite, geiflUd^e, gfittli^e Seben geboten (Sob,. 3, 5 fll.) unb
butcfy baS SSUtt ^b,ttjli etfa'b^tt bet la'ubtge fottwa'b,tenb bte
Stetnigung fetnet iinben (I, 7)j fomtt fyat bet ^laubige an
bem etfle, bem SKaffet unb bem S3Uife ein btetfad;e6 Seug-
niS bafiit, bap Sefu6 bet (5b,ttfl (95. 6) obet otte @o^n
(SS. 9 fll.) tfl, beffen enji^eit ebenfo unjweifetyaft ifl, al
bet 23eftfc beg eben oetmtttelfl jenet btei Seugen im la'ubtgen
. V, 7. 8. 387
getwr!ten enrigen Seben8 felbfh .Unt> n>etl btefe SBtrFung be
enngen SefcenS dne gflttlidje iff, beSfyalb mup ba6 tm etfle,
SBaffer tint) SSlute liegenbe SeugntS cm SeugntS otfeS (S5.9)
ober be& 95ater6 iiber ben <Sofyn (23. 10. 11) genannt roerben.
(Stye nrir abet biefen ebanfen beS SfyojhlS wetter oerfolgen,
miiffen nrir tie 55. 7. 8 etngefcfyobenen SBorte in5 Sluge fajfen.
ST)te eyegettf4)e S5ettac^)tung bet SBotte sv tw OVQKVW, o
na,vf]Q, o Ao'yoff i TO ctytov nvevju/a' nal OVTOI oi IQSIS
sv slat. Kai VQeis eiaiv oi fKxQvvQovvTss EV tj) yij btent
nur baju, baS ou8 fytf}ortfcfy*frtttfd)en rfinben fejl fte^enbe
Uct^eil, bap btefelben unfid)t jtnb, ju beftattgen. @^on fiu=
t^er ^at bemerift, bap fte //nic^t eben fiiglid)" oon 0ied)tglau=
bigen wegen ber Strtanei; eingef^oben feten. Unb bte8 tjl on
Slide, be SBette, ^ titter u. S(. fo beutltdj unb DoQflanbig
nadjgewiefen, bap bte @arf)e a!6 abgemac^t anjufe^n tjl. Un=
jo^anneifd) ijl bte Sufammenflettung oon o Aoyog unb o nctryg,
ba bet So^anne ber 95egnf o Xoyos ju o &eoe, unb ju o
nuvyQ bet SSegttff d v/oe gefyfirt. (S8 oecfle^t fti^ fretltd) on
felbfl, bap babet bte SSotfteHung on bem vtoe TOU ^eou in
intern 9lec^)te bletbtj unettca'gltc^ aber tfl bie SSorjleHung on
bem Xoyos vov nargos- 9Kan ^at freilicf) gefagt/ bap bcr
Studbntd! o Xoyog be6^alb geroa'^lt fet, wetl ber @o^n na^
fciner SBefenSetnfyett mtt bem SSatet unb bem ^etltgen @etfie
betrarf)tet werbe (S. Sangcj gl. @. djmtbt, @^>ener)j
aber gerabe in btefer |>in|tc{)t beuten teUen wteSo^.14,9 13.
5, 21 fU. auf etne anbere SCnfc^auungS* unb SJeberoeife be8
SofyanneS. 5Cud) bie S3emerfung SSengeU: Verbi appel-
latio egregie convenit cum testimonio (Apoc. 1, 5. 19, 13)
fann bteS 93eben!en nidjt t)eben, bient oielme^r nur baju, bie
Unftartjeit unb Unge^rtgfett be ganjen ebanfenS, welder
in bem (Sinfrfjiebfel au6gebru<ft roerben fott, in (Srinnetung ju
brtngen. Um ben burd) OT getragenen Sufammen^ang mtt
8. 6 we'nigftenS fdjetnbar fefl ju ^alten, ^)at S5 en gel bie fcfyon
in etntgen unbebeutenben |>anbf4)riften gebraudjte Slac^^itlfe
angewanbt unb 85. 8 or S5. 7 gefiettt. Stber felbji biefeS
befperate |)ulfSmittet fyilft bo<^ nict)t baju, in baS anje etnen
388 1 Sot). V, 613.
Iflaren @inn u bringen. )enn nrie fott,man iiberfyaupt ba8
im $>immel abgelegte 3eugni8 ftcfy tjorfleflen? SBeldjeS SSer*
fyaltnis ifl jroifdjen tern fyimmlifcjjen unb bem trbifdjen 3eug=
niffe beS eijIeS ju . benfen ? Unb inrotefern jeugt etroa bet
SSater im SBafjer unb ber ofyn im SMute, faQ8 au^> btefe
Seugenpaare einanbet entfpcedjen? Sfuf aKe bergletcfyen
gen t)aben bie SSertfyeibtger bee unfi^ten SBorte feine
tige Sfntwort. inige (6. a Sapibe, S. Sange) geioinnen
au8 bem testari in coelo otjne weitereS etn teslari de coelo;
cmbere (|)unniu8) erflfircn, inbem jte eine S^rajection jlatut=
ten, tres sunt in coelo, qui testificantur; nocfy anbere ftnben
in ben SBotten V TW ovgavti unb lv if} yy gav nic^t eine
SBejeicfynung ber Dtte, tvo bie Beugniffe abgelegt roerben, [on*
bern eine S5efrf)teibung ber S5efd^ajfeni)ett unb ber S(rt unb
SSeife be8 3eugen6 ober bev Seugen. @o fagt @. (S4>mibt
ju eV T7/ yij : hie terrenus, sensibilis, visibilis et comprehen-
sibilis testandi modus vestis quasi quaedam esl et velum,
sub quo divinus testificandi modus lalet, ut se tamen quo-
dam modo visibilem, sensibilem reddat et manifesto! ; unb
pener ju EV <t. OVQ.: jte jeugen im frimmel, b. ^. auf
fyimmlifcfye S(rt in bem $immel t.^rer 9J?ajef!fif, ber aflents
fyalben t(!. JDieS ^immlifc^e 3eugni6, be^auptet (Spener bem=
gem5^, werbe bem Drte nacfy auf (Srben abgelegt. SSgl. nod)
StretiuS, ^tfcator, SSe^a, mi)itb\), djflttgen u, (.,
beren (SrFIarungen fiber bie fyimmlifdjen Seugen fa'mmtlic^ bar*
auf fymauglaufen, tiafi bie Seugniffe felbj} auf (Srben unb fiir
bie 95?enfrf)en abgetegt werben. SfnberS fucfjt SSengel bie
wunberltc^e SSorfleHung on einem im |)immel abgelegten
Seugnijje ber Srinifa't fiir bie SWeffknitd't Sefu ju entfernen:
Non fertur testimonium in coelo, sed in terra; qui autem
testantur sunt in terra, in coelo, i. e. illi sunt naturae ter-
restris et hunianae (namltc^ bie spropfyefen, bie Stdufer unb
bie Stpoflel, wte er nvtvfta, vdwQ unb ctifia beutet), hi sunt
naturae divinae et gloriosae. (Snblicfy itegt ouc^ in ben
(Scblujworten x. OVT. ol fpfg $v dot ein 5(netc^en ber Sn=
terpolotion, )a8 e'v eiot fann o^ne Sweifel nur on ber
. V, 7. 8. 9. 389
SBefenSeinfyeit erftanben werben, unb <S. djmibt, 5. fionge,
djo'ttgen u. Sf. fyaben geroif bte Stbftdjt be8 interpolators
getrof en , roenn fie anmerfen , baS neutrale s'v bejeidjne bie
(Stn^eit be8 gflttlidjen SBefenS im Unterfdjiebe r>on fig, n>cld)eS
nut eine giJttlidje $)erfon oorauSfefeen roiirbe. SBeil aber, wte
fc^on 6altn unb 35e$a geurtfjetlt ^aben, ber Sufammen^ang
fetneSn>eg6 auf bie SSorfleQung oon ber SSefenSein^eit be8 brets
eintgen otteS, fonbern.auf b(e eineS emfiimmtgen 3eugnt(fe6
ftifyrt, fo ^aben mele S(u&Ieger (SSeja, 6 a loin, StretiuS,
ty if cat or, |)unniu6 u. SI.) bie lefctere SSorjleKung au6 ben
imberftrebenben Shorten (ogl. 3ot). 10, 30) ju geroinnen ge=
fud>t, anjlatt bie SBorte felbfl, wtlfyt i^ren eignen Unroertf)
beutlic^ errat^en, ju Derroerfen.
SS. 9. ie 3ut>erIa'fftgFeit beS in eifi, SBaffer unb 23fof
gegebenen 3eugntffe, weld)e6 t)ter (ugl. SS. 10 fl. mit SS. 7. 8)
al8 ein 3eugni otte geltenb gemad^t n>irb, fyebt So^anncS
burcf) btc egeniiber(lenung eine6 rec^tSgulttgen menfd)lid)en
3eugnijye in ein em tffynttcfyen @d)tu{fe a minor! ad majus l)ti-
or, wie wit bei spaitluS al, 3, 15 ftnben. ^reilid) ^at So
Cannes bie eigentlidje ^onclujton, weldje jtdj eben barauS oon
felbjl ergiebt, bap ba6 3eugni6 otte6 groper tjl, al ba8 oon
un8 unbebenf(id) angenommene ^enfd^enjeugniS, nid)t au=
briicflid) ^ingefiettt, fonbern mit einer gewipn ^rad;plogie bie
Propositio minor felbjl in ber ^orm ber Conclusio gegeben.
SSiiflig enifaltet rourbe bie 9lebe lauten: SBenn roir ba8 3eug=
ni6 ber Sftenfdjen anne^men, fo muflfen wir baS 3eugni6 ot=
te8, weil biefeS griJfer tfl, bejlo me^r gelten laffen (ogl. aud)
fiiicCe, S3aumgartens(Irufiii6, beSBette, ^ut^er). SWtt
bem d bejeidjnet So^anneS bie a!8 unjnwfel&aft aner!annte
^Qtfa^e^(3o^. 7, 23. 10, 35. 13, 14. SBgl. ^u^ner, II.
@. 545), baf man ba8 3eugniS ber Sfrenfdjen annimmt. S)af
bie8 3eugni8 ein regelmapigeS unb wot)t begriinbeteS fei, wirb
orauSgefe^t, Uegt abet nidjt in bem Sfrtifel vyv
QLV&Q. (S5aumgartens6rufiu8), burd) weldjen
nur, tm egenfa^e ju ber ^agt. t. dsov, bie attung be8
menfdjlidjen 3eugni|fe8 marfirt wirb. 68 ifl aber roeber nad)
390 1 30$. V, 6 13.
bem SnMfe bet ftaQTVQta T. KV&Q., nocfy banod) ju fragen,
son roeicfyen SKenfcfyen unb in roelcfyer SBetfe bie8 3eugniS ab
gelegt roerbe. SBeber anbic SBeiffagungen on (Sfyriflo (33eba),
nod) an SofyanneS ben Sa'ufer ttnb bie anbern SCugenjeugen
be SebenS (Sfytijli (SSetfiein, totr), no^ an
, atfa'rtyrer unb Sf^oflel (95 en gel, ep
ijl ju benfen, roeii bie f,iaQivQi(t v. KV&Q. nur
tifc|) gemetnt tfi (ogl. aucf) SSritcfner, |>utt)et: u.S(.). Sebe8
beliebtge SKenfc^enjeugntS, wenn e anberS bie ntftfyigen
betntffe ^at, nefymen wh an 5 wie barf alfo bem
otteg ber laube oerroeigert werben ? 5Da8 Xaf
3, 11. 32 fl.) roub t>on rottuS treffenb umf^tieben judicio
approbare; unb ba6 //wk" er^d'rf pener ganj gut: //alle
oerfla'nbigen Sftenfcfyen".
benfo attgemein n>ie bie fitctQTVQta t. KV&Q. tji bie ent
gegengefe^te puQivQia vov &eov, roelcfye im SSerglei^i mit
jener al fieigwv geltenb gemac^t wirb, ju Detflefyn. Gtji
mtt ben folgenben SBorten cit civvy xtX. wirb ba beflimmte/
t)ier gemeinte 3eugnt otte6 ^eroorge^oben unb gerabe nacl)
SKafgabe be8 orangeflellten runbfafeeS, .bap ba grfifere
otteSjeugniS urn fo tnef)* anjune^men fei, in bie SBagfcfyaalc
gelegt. JDte meijien 5(uIeger, auc^) bie, wehfye bie attgemeine
S5ebeutung be pagf. T. dv&$. tic^tig wfennen, beuten bie
ojfenbar paralleie ftuQT. v. &eov fyon im erflen Hebe oon
SS. 9 nadj Snfyalt unb 23ejict)ung auSj nur |>utl;er ^at bag
bejiimmt au6gefpro4)en.
grfifere, b. ^. wegen feinet unjroeifetyaften SBa^rljeit
geroi^ttgere (So^, 5, 36), SeugniS otteS e^licitt nun bet
Sfpojlel im jtueiten SSerSgliebe. >ie ^)artifei OTI, eld)e biefe
(^plication unb Sfpplication einfii^rt, bebeutet be&fyalb roeber
porro, autem, noct) atqui, jam vero (6. a 8apibe, 6alt)tn,
rottu8, 6alot>, 3. Cange u.S(.)/ fonbern j!ei)t ganj a'^ns
ltd? n>ie ju Sfnfange on S3. 7. JDie genuine 6aufalbebeu
tung be8 OTI fann man auSbtucfen burc^ bie Umfc^teibung :
benn e6 ifl ir!lt^ ein fol(^e 3eugni8 otte6 oor^anben,
namltci) biefeS nun folgt, inbem ba0 jweite ovt bem
. V, 9. 391
entfpricfyt, bie )afleHung be6 angefiinbigten SeugmffeS otteS:
OTI fis ftccQiv Qynev HeQt tov vlov avToit. *Die au6
biplomatifcfyen rfinbcn oben fdjon uerrootfene 95atiante yv
fitc OTI*) erroeifi ftcf) aucfy in eyegetifcfyer |)tnjid;tal8 unpajjenbj
md)t beSljalb, roeil bann tie Stage, n>orin ba8 SeugniS, n>el=
t abgcfegt ^at, beflc^en foil/ unbeantnwrtet bleibt
fonbern begfyalb, weil, wenn ^v gelefen roirb, erjllic^
ba JDemonjlcatbum VT^ nacf) ganj unio^)anneifd()ec SBetfe
auf 95. 68 jiitiicfroeifen n)iirbc, unb jiucitenS btc /uctQwyia
i. fieov im erjlen (SKebe oon SS. 9 nicl)t Don bem otte6 s
jeiigniffe an {icfy, fonbern on bem bej^immten, SS. 6 8 ents
roitfelten Seugniffe uerflanben werben miipte. @o Uegt bie
(Sac^e j. S3. bei beSBette, welder ba6 ?}V gegen Siicfe er=
t^etbtgen nnfl. Stber e ifi ttber^au^t unridjttg, afletn bei 35. 9
ju fcagen, roorin ba6 3eugni6 otteS be|ie^>e unb auf welrfje
SBeife, inwiefern etwa toetmittelfl be eifte8, SBaffetS unb
SBluteS, ba8 3eugni5 ofteS abgelegf wotben feij benn bet
Sf^ofiel felbjl erfla'ct bte erjl SS. 10 fll. (gl. befonberS 85.11),
roo ftcfy aurf) ba8 SSerfya'ltniS ju bem breifac^en Seugniffe erges
ben mup. JDa unge^rtge $ragen ber Sl'uSleger ^)at ftrf) benn
aud) butd) unftd)ere unb uneintge Sintworfen gejlraft. SDie
meifien finben, ol)ne beutlid^) ju fagen in roelcfyer SBeife/ bie
i. d-tov in bem breifac^en Seugnifie 93.7.8 (S5eja,
t, SBolf/SSengel/ Bttdfe, Sac^mann, beSBette,
u. .(.). S(ud) bie JRationaUjlen rei^en fic^ an, tn=
bem bet Sine bemerft, bap in (Stifle bie vitae puritas (ba8
vdwQ) unb bie constantia usque ad mortem (<>) nur ott
jum Ur^ebec gefyabt ^abenfiJnne(@ocin, <Scl;lid)ftng u.Sl.),
unb bet Sfnbere etflatt: e8 miip 95. 6. 8 on ,/foI(^en 95cr=
fa'Qen bie 9Jebe fein, bei weldjen man narf; ben 93egrifen beu
bamaligen Sett wtrfltcl) annefymen fonnte, bap oft ein
3eugni8 abgelegt Ija'tte' 7 (@. . Sange). (Saloo bagegen,
*) Gontort unb bet jo|)anndf^en d)teit>h)eife gonj f)tttroflcn ijl bie
nur on )autu8 unb 3a^mann flatuirte Sonflntction , na^ welder on.
(ttpaQT. ten S3otber(o| jit 85. 10, a(8 bcm SRa^fa|f, bitben fott.
II. 26
392 1 Soft. V, 6 13.
mit roeldjem untet ben $euern SRicflt am meiflen jHmmt,
ftnbet ba8 95. 9 gettenb gemadjte 3eugni8 otteS in 83. 11
befdjrieben. >ie SBafyrfjeit liegt, rote wit fefyn roerben, auf
feiner con beiben >eiten aflein. 33. 9 fagt SofyanneS nur:
,,benn bte8 ifl, barin liegt ba8 3eugni6 @otte8, bag er on
fetnem @of)ne gejeugt ^at". SWtt etnem auSbtitcftic^en /.tap-
T^t> t>at ott feine /LiaQWQla abgegeben, unt> jroar fiber
fetnen @ol)n, t>a8 fyeipt mfy bem Sufammen^ange be6 anjen
bariiber, bap SefuS (ein @of)n mtt^tn ber 6|)tift iff (ogl. 8S. 5).
S'lot^tuenbig erl)ebt ficfy nun bie Stage, roie unb rooburd^
benn ott bte8 SeugniS gegeben ^abe. 6ine SBarnung/ bie
Sfntroort nicljt oerfe^rt ju fucfyen, j. S3. nid)t mit SBeba u. Sf.
in SKatt^. 3, 17, entfyalt fc^on bie gorm be8 ^)erfectum8 /us-
f.tctQTVQ'yxsv , rooburcl) nirf)t ein einjelneS ^iflortfi^eS ac hun,
fonbern ein t>odenbeteS aber jugleicfy in bie egcnwart n)itfs
(am fyereinrehfoenbeS 3eugni8 otteS bejei(J)net ifl (Sot). 5, 37.
19, 35. S5gl. aud? |)utl)er). JDte ootte SIntwort auf jene
^rrage giebt abet; ber Sfpo|iel felbjl in ben folgenben SSerfen.
S3. 1012. SBetl ba8 3eugni6 otteS ein 3eugni6 uber
fetnen @ot)n (SS. 9) if}, alfo bie (bftct)t Ijat, ba^ roic baburd)
jum lauben an ben <So()n otteS, b. \). nod) bem 3ufams
men^ange ju bem lauben, bafj SefuS ber o^n otte6 fei,
gelangen foflen, fo fann SobanneS im engflen Sfnfdjlu^ an
SS.9 fortfatjren: o ntGtsvwv eis fdv vlov vov & Eo
SBer an ben @ofyn otte gtaubt, ber fyat baS 3eugnt8
fe8 in ftd) felbf!. 3Da6 folgenbe @a|glteb fitgt nad)
fdjer SBeife (I, 8 fit. II, lOfl.) ben entgegengefefeten ^att beS
Sflid)tglauben8 bei (gl. itber ba //,^ II, 4. Ill, 10. IV, 3. 7. 20).
empftefylt fid) ()ier bie SSartante o ^ niatsvwv
vlw , aQetn e8 t)anbelt fid) junad)jl nidjt um ba8 Jaus
ben ober ba8 SRtd)tgIauben an 6fynfhim, fonbern barum, ob
bem BaigntS otteS con feinem <Sol;ne geglaubt werbe ober
ntd)t. >afj im erf!en SSerggliebe o mar. eis * vlov t. &.
gefdjrteben ift, wtberfirettet biefem ebattfentterfya'ltniffe gar
nictjt, benn bort nrirb eben ba8 i'lei ir t v [taQTVQi'av TOV
iv fiafrw oon bem bie n)efentlM)e Cbftd)t be8 otteSs
1 Sof). V, 1012. 393
jeugnifje8 (Stfitflenben, namlirf) an Sefum alS ben <5of)n otteS
laubenben, auSgefagt. gffir bie Seytma'pigfctt bet SeSatt TW
#ew in bem angegebenen (Sinne fpticfyt aucfy bie >atifotm,
bet welcfyet e roetjigftenS na'fjet liegt ba niGvsveiv on bem
lauben, roelcfyen man einem guten Seugen ju frfjcnfen f>at,
al8 yon bem lauben, mit weld^em man ein bejeitgteB Object
umfa^t, ju erflet)n: im lectern inne roiirbe So^anneS
wiebev o fir] niov. sis vov viov gefcfyrieben ^aben.
wirb bie e6art TCO ^w burrf) bie SBorte tyEvavq
v,i\. befia'ftgtj benn ba uviov ffinnte, roenn 1$ vita
nut mit bet grfipten |)a'tte bie jebenfaflS nott)s
roenbige SBejietjung auf baS (Subject o &s6s be^alten.
SBorin abet ba6 SeugntS otte iibet feinen @o^n eigents
lic^ bejtefyt, roirb etfl SS. 11 auSbtttcflid) gefagt, obwo^l fd[)on
au8 SS. 10, ba bem la'ubigen bet innetltdje S5e|t^ biefeS
SeugntffeS jugefc^tteben witb, be 5tpofielS STOeinung ju erfe&n
ijl. Unb bie8, fagt bet Sfyoflel 85. 11 ganj beflimmt, bie8 ift
ba SeugniS otte8, bap ott ewigeS Seben un gegeben ^at.
STIfo ba8 on ott gefcfyenfte en>ige Seben felbft ijl ba3eugs
ni8 otteg, unb jroat fitt 3efum al6 feinen ofyn, weil ,,bie6
Seben ifl in feinem o^ne", SS. 11. Set SSeftfc be6 Oo^neg
(SS. 12) fcfyliept alfo ben S5eft^ be etuigen 2eben6 einj wenn
nun abet bet laube eS tft, oetmfige beffen roit ben (Sofyn,
unb in i^m ba6 ewige Seben ^aben (gf. 85.13. Sol). 20,31),
fo iji aud() flat, inwiefetn bet laubenbe ba6 otteSjeugniS,
Welches ja ba8 en>ige Seben felbft ifl (SS. 11), in ftd) fel^
bet ^at (SS. 10). (Snblid) abet, fiJnnen wit fogletcf) tm 9tucf=
blic! auf SS. 7. 8 beifugen, tvenn bet eift bet gfittltc^e @ame
tft, auS toelcfyem unfet ewigeS Seben geboten ift (III, 9. SSgl.
II, 27, III, 24), unb wenn ba SBaffet bet aufe eg ijt, butc^
>el(^e6 biefe neue ebutt in bet $taft be6 ^eiligen ctjleS
ju tanbe gebtact)t tt>ttb (Sot). 3, 5. SSgl. Slit. 3, 5), unb
wenn ba6 93lut 6^tijlt e tjl, butc^j wd^eS mit bie SSetfo^
nung (II, 2), bie SReintgung on unfetn unben (I, 7), alfo
bie SSetfefcung au6 bem Sobe in ba8 eroige Seben ^aben (gl.
). 6, 53fll.): fo Ieud)tet ein, n>ie ba8 in bem eroigen Seben
26*
394 1 3o&. V, 6 13.
ber Id'ubigen wrfyanbene SeugniS otfeg fiber feinen
eben t>ermitteljl fener brei Seugen, eifl, SBaffer unb SSlut,
gegeben if}.
SDiefer ebanfengang, welder fdjon oben, in ben aQge=
meinen SSemerfungen ju 25. 6 13, au bem Sufammenfyange
beg anjen aufgejeigt war, ergiebt ftd) bier, wo rcir bie <3pifce
ber ganjen Sfrgumentation finben, befio gewiffer, je genauer
bie einjelnen ^etle ber apoj^olifdden Slebe erwogen roerben.
Scbe Unterfc^eibung jttnfcfyen ber (iKQivQlu iov &iov, roeldje
ber an g^ttjlum taubenbe in ftrf) felbjl bat (25. 10), unb
ber jtiaQvvQivi fov d-sav, welc^e barin befie^t, bap ott un8
bag ewige Seben gegeben fyat (SB. 12), erroeifl ficfy al8 falfd;
unb finnern)irrenb. Unb bod) ftnbet ftd) aud) bet ben beflen
Stu6legern ba 0lid)ttge md)t flar auSgefprodjen. Sutlers
Srrtfyum Uegt fdjon in ber (Srflarung beS SSor^erge^enben unb
tritt Ijier in ber Umfdjreibung t)eroor: ,/2Benn S^t bie6 3eug*
ni (nd'mlid) tm SBorte) nid)t anne^mt, fo werbet %$* bail
enjige Seben nidjt tjaben". St^nlidjeS bei <S. <Sd)inibt, 2.
8ange u. C, weldje unflar fdjroanfen. SSottig grunbloB unb
Derfeljrt tfl bie Stnmerfung oon 9. be 8^ra, baf S3. 10 (fy
f. /.taQT. i. &.} t>on bem effect.us, S3. 11 aber con ber ,in-
tentio, bem finis beg gflttlidjen Seugniffeg bie 9lebe fei. (Sine
a^nlidje UnHar^eit fyerrfd)t aber aud) bet alien ben Sfuglegern,
roeld)e 9S. 10 ein ,/inwenbigeg" Seugnig, nd'mlid) bie SSerftes
gelung burd) ben ^eiligen eij!, SS. 11 bagegen ben //S'Ju^en,
bie Srud)t, ben egen" jeneg Seugniffeg ftnben (|)unniug,
Saloo, pener, S5aumgarten=(Srufiu8). elbfl 8ud ? e /
be SBette, 5Jieanber unb ^utljer, weldje bag SS. 7.8. 9. 10
gemeinte SeugniS Don ber (Srroetfung ober rprobung beffel=
ben (95. 11) unterfdjeiben, unb ba&on ^anbeln, wie bag d'uper=
lidK SeugniS (im SSaffer- unb SMute) ein innerlidjeg n?erbe,
nd'mlid) burd) bie (Srfafyumg beg eroigen SebenS (SS. 11), felbft
biefe bben wag So^anneg rooblermittelt jufammenfd)nut un=
jart gefdjieben. 2)od) l)aben bie 9?euern (t>gl. aud) IRitfli)
weit bejfer alg bie Sllten gemerft, roie ber 3ug ber joljannei*
fd;en ebanfen bal)in get)t, bap bag etvige Seben felbfl, n?eld)fg
. V, 10-12. 395
imr eben tm lauben an (Sljrijhtm wafyrfyaftig tyaben, ba8
3eugni6 otteS far Gf>ri|ta ijl.
anj tterfefylt mup biefe SInfcfyauung son corn herein
roerben, tucnn ba8 tyei S3. 10 umgebeutet wtrb in recipit in
se (@0ctn, rottuS, SRofenmuUer), worauS benn leidjt
bie nod) nwtere Strung folgt, roeldje . @. Sangc jeigt: //er
rairb ba6 3eugni6 anne^mcn". S)aS sysi kv eavTw ^cipt
aud) nidjt foiel al6 riypc? (S5aumgartens6ruftuS), nod)
barf e mit fiiid e umfcfyrtebeh n>erben ,/nimmt c nid)t nur
an, fonbern ^alt fid) aud) fcfl bacon uberjeugty @clbjl
be SBetteS Umfd)retbung ,/^at e8 am unb in jict) aufgenoms
men" ifl minbeftenS uberfliifftg, inbem bie SSorfleQung be8 in
ftc^ felber |>aben oMig au6retd)t unb flar ijl. S)a8 ff'xe/*' ijl
ganj fo gemeint roie SS. 12. Ill, 3. II, 23. unb oft bet 3o=
Cannes. Snbem ber Sfpoftel nod) auSbrudli^ lv eavioi ^)in=
jufiigt, weijl er bie la'ubigen in i^r etgneS Snnere, al bie
td'tte, wo bte8 3egni fo gewip unjweibeutig ernonimen
werben muf, al8 fie merfen, baf jte om Sobe jum Seben
ber ^inber otteS t)inburc^gebrungen ftnb.
JDiefen roic^tigen ebanfen erlautert ber Sfpojlel im jroeis
ten liebe oon SS. 10 aud) burd) ben egenfafe. SBer ott
VK> (leiiaQTvoyHott , tt>ie ^ut()er treffenb erf(a'rt md)t
glaubt, ber l)at it>n jum Siigner gema^t. J)a8 ^)erfectum
ijl wte bie entfprec^cnbe gorm beS nad)folgenben
tote 25. 9 u erfla'ren (ogl. ii cf e, |)ut^er u.Sf.).
5Die tterroetgerte Stnna^me beS g5tttic^en SeugniffeS fyat ben
fortbauernben 3uftanb be8 UnglaubenS begriinbet, in
ber SKenfd) ntd)t6 SfnbereS tt)ut, a!6 nad) Sut^erS
bem n>at)r(>aftigen ott in6 Stngeft^t fagen: >u Ifigff (gl.I,10).
Sn SS. 11 fiigt nun 3ot)anne8 bie au8bru(f(i(^e 2fngabe
l)tnju, Kttl, worin ba con ott fiber feinen @o^n abgelegte
SeugniS bejlefyt, benn in btefem @inne ift bie gortnel avry
ear. $ jiiaQv. OT i xA. offenbar gemeint (gl. S3. 14. I 3 5).
Sn bem ^actum, bap ott un8 ewigeS fieben gegeben fyat,
tft ba giJttlic^e BeugntS entfyaften. (iben um ba beftimmte
Sactum jene$ gi5ttlid)en eben6 ju bejeidjnen, gebraud)t So=
396 1 3o&. V, 6-13.
ten SCotift gdwusv. )et @inn btefeS SBotteS fann
abet ebenfo roentg butd) dare decrevit, promisit (@ocin,
@d)Hd)ting, (Spifcop, @. @d)mtbt, @atpjot>)
geben roctben, al ba ^t?> Don aflen, bem obe
fenen 9ftenfd)en (@d)Hd)ting, @. @d)tnibt) ttetffanben wets
t>en batf. Stttt 9ted)t ^aben aud) tern beutlid&en
gange gemfip fafi atte S(u8leger ba8 ^t^> auf bte
bejogen.
SBettet, /, etlaiifett bet S(^oj!d abet aud^, innriefetn
t>a8 in bem un8 gegebenen Seben entljaltene 3eugni6 otteS
itbet fetnen @o|)n abgelegf fei: ou t/T^ ^ ^w^ e/ vy
viy Kvfov EGfiv. S)iefe SGBotfe jtnb icl)t, al wenn o<ci
wtebet^olt ju benfen wd'te, wn ai vV^ ea^. ?J (.Mxgv. oh*
|>angtg (^na)>^ 9?t(fU, S3aitmgattensQituftu8), fonban
enff)alfett etne felbflanbtge Gnnnettmg, beten uotte 93ebeutung
nod) einmal in bem abfct)Hefenben SS. 12' fta'ftig t>etorgef)o
ben iwitb. SBenn abet bott yon bem |>aben beS @ol)ne8 (gl.
II, 23) ba |>aben beS ewigen SebenS abHngig gemad)t twitb,
fo jeigt bet 3lealt8mu6 biefet jo^anneifci)en SSotfleHung, bap
bte aud) bem 2uSbtc?e wibetjiteitenbe (itflatung be8 lv Dot
TW vtw KVT. SS. 11 butd) per, be8 IQI'IV butd) contingit
unb bie Umfd)teibung be6 anjen Deus nobis per Jesum
aperuisse viam veniendi ad vitam aeternam (@ocin, to=
ttu8, ^ofenmiiUer) ebenfo falfd) tjl, wie SS. 12 bte SSet*
fe^tung bet jotjanneifdjen 5(nfd)auung on bem tt)ttnid;en 23e=
|t|en unb Snne^aben beS etwgen SebenS in bie haberejus ad
vit. aet., spem certam vitae act., roie @ocin, to till 8,
@d) lifting it. 8f. etHa'ten, bie benn aud) ba eyjuw vbv
vlbv umfe^en in retinere verba, quae Pater Filio mandavit.
Sn roeldjem @tnne abet bet 2Ipoflel fagt, bafi in bem (So^ne
otteS ba8 etuige fieben i|t, gefyt fd)on auS bem (SingangebeS
83ttefe8 (I, 1 fK.) ^)etot. SDet @ad)e nad) ttdjttg bemetCt 3.
Sange, in bem @o^ne fei ba8 Seben ovaiwdws (So^. 1, 4.
11, 25. 14, 6), awfLiaviKwe (6ot. 2, 9) unb evGQyyciMas
(2^im.J, 10). gn @fyti|io ijl ba6 eroige Ceben wtfyanben,
in iJ)m iji e aud) offenbat gewotben unb butd) tyn on ott
. V, 1012. 397
ber SBelt angebofen. JDarum Fann ber 2fpoftet 25. 12 mif bcm
a^e abfdjliefen, in roeldjem tie ganje Sfrgumentatton tton
25. 6 an tyre praftiftye @pi|e bat: 2Ber ben @obn b.af, b. b.
wer burd) ben lauben on ben ofyn tyn felber fyat (II, 23)
in wirflidjer 2eben6gemeinfd)aft mtt tym fW;t (gl. I, 3. Sob.
17, 3), ber fyat ba8 eroige Seben, welcfyeS ja eben (35. 11) in
bem ofyne iff, alfo aud^ nut in i^m unb burcfy if)n gu tjaben
ifl. Umgefeljrt ^>at olfo auc^j ba8 Seben nic^t, roer ben @o^n
ottee nid)t l>at. 3u SS. 12 macfyt 95 en gel Me feinen
23emerfungen : Habet versus duo cola; in priore non additur
Dei, nam fideles norunt Filium, in altero additur, ut demum
sciant infideles, quanti sit non habere, unb nacfj^er: Priore
hemislichio cum emphasi pronunciandum est h a b e t, in
allero vitam. 2Die lefetere StnmerEung entfprtdjt treffenb ber
SBortfteQung im Seyte.
mt groper porafletifc^er tfraft jleat alfoSo^annee SS. 12 ben
|muptgebanfen i)in, urn wetd^en nicfyt nur bie Grfirterung on
25. 6 an, fonbern im runbe ber ganje S5rief ftd; brefyt. S)e8=
l)alb tritf btefer ebanfe aiirf)- in bem wenigflenS Dorla'uftgen
@rf)Iupt)erfe be8 gan^en @ct)retben, S3. 13 ; wieberum
bem (Singange entfprec^enb, n;ddf)em jufolge ba8 ganje
ben eben barauf abjtelen fodte, ben lauben an Sefum
jiuni, ben obn otteS, unb in biefem lauben ba& ewtge
geben ber iJefer ju oermitMn (ogl. I, 3 fl.). S)ie runbrna^r*
|)eit nun, roelcfye 3ol?anne8 mit bem fla'rfflen !iRad)bruc? a(6 ba
GinS unb (fle8 be8 gefammten 6^ri|lent^um6 geltenb madjt
(ogl. II, 22fll. IV, 1 fit. V, 1 |H.), wtrb S3. 612 on ber
eite angefdjaut, nac^ welrfjer jte al6 eine fold^e erfc^etnt, bie
tyre ftcfyere 95ett)d'^rung in jtc^ felber trd'gt, wd'^renb I, 1 fll.
baoon au6gegangen roar, bap jene runbroafyrfyeit burty ba6
Stugens unb )&renjeugm& ber Stpoflel tjerbiirgt tfh JDod^ tj!
biefe elbflbewd^rung ber djrtftlicfyen SBabrbeit ein
3eugni8 otteS, well bie Grprobung ber cfyripcfyen
on etten ber fd'ubigen, namlity ba6 burc^ biefelbe
fene unb gend'^rte neue fieben wa(>r^aft gilttlid)er S(rt ; eine
unb abe ottea ifl. |)ier erbebt fid; aber ein
398 I 3o&. V, 6-13.
benfen, weldfjeS, nrie e8 fcfyeint, gerabe ben Unglaubigen gegen*
liber ber fofyannetfcfyen Styologefit 1 bie pi^e abbricfyt. 9ladj
bem ebanfengange beg ganjen 8$riefe8 unb be8 lbfd)nttt8
S3. 6 pi. tnSbefonbeve, njie narf) bem SBortlaute oon S5. 12 ijl
ofyne Sweifel be8 SfpoftelS Sfteinung, baf bev SBeftfe be8
gen Sebeng ganj ottein on bem gl^ubigen |>aben be
otte8 ab|)angf, unb nic^tS fann tterfe^rter fetn, al8 bie 95e=
^au^tung be8 @ocin x baf ott auc^ praeter fidem in Chri-
stum ober, n>te @d; lifting fagt, extra ordinem ba8 ewige
Seben geroatyren fonne. @tne a^nltc^e Stbjtc^t, rote wit in bie*
fen 83emerfungen @ocin8 unb <S^licl)ting& erfennen, be*
flimmte ben rottuS (t>gl. atirf) Stof enmtiUer), ben nega=
ttt>en <Sa^ in S3. 12 aiif btejenigen, ju welcfyen bie ^3rebtgt
be8 (Sangeltt gelangt fei, ju befc^r^nfen. JDtefe Sttetnung ^at
roentgftenS etn foment, roelcfyeS bem Seyte nic^t fo fern liegt,
rote ber mit tibel angebrad^tem <Spotte ^olemifirenbe Saloo
von ber ganjen 2(nmer?ung be8 rottttS urt^etlt. iDenn
o^ne Swetfet folgt au8 bem ebanfengange, bap ber SfyojW
nur folc^e, tcei^e ben lauben -Derroeigert ^aben, auSbriidlid;
beriicf fidjtigt *). )em entfprirf)t aud^) bie eigenffyiimlidje Ses
beuiung be8 S(u8bru<f8 o /uy (nidjt ovx) sywv (gl. SS. 10
niGi.}. ben barin, bap ba8 9itc^tglauben ober 9lic^t=
be8 otte8fot>ne8 a^8 ein m<jglid()er $att, nict)t al8 ein
Sactum, toorgefteKt wirb, liegt bie SBorauSfefcung, bap
fiir ben mi] i<v ba8 e-^iv mogiid) genjefen roa're. 66 fragt
ftd) nun aber, ob ba8 3eugni8 otteS, roelcfyeS in ber abe
be8 ewigen 2eben8 liegt, nur ben laubigen gtU r wel^e baf=
*) SDie Stage , ob biejtnigen , toetifye o^jne ba8 Botigetium ge{i)rt ju
f)ftt)en "Itn'btn, enbti^ fetig >erben ratrben ober ni^t, eine grage, auf wct^e
ba8 3a bei octn, ^li^ting unb rotiuS ebenfo bmtlt^ jwif^m
ben Seitm jle(>t ; at8 bd Solou ba8 9?fin, geljBrt bureaus nid)t t>u{>et.
eroip t(I , baf niemanb fetig tuitb o^ne Sljripum , fo geroip al8 niemanb
ofjne i()n ba8 ewige 8eben in biefct 3"t er^lilt. @in egenflanb be8 Bwei=
fd8 ober ttebet bet |>o|fnung bleibt, baf bie ^Prebtgt be8 (5oange(ii in jcner
5Belt an biejmigen gclnrac^t toerbm m5ge, toeld;? biefelbe in biefcr 58clt nid)t
uenteljinen fonnten.
I 3o&. V, 1013. 399
felbe in ftd) felber fyaben (SS. 10), alfo benen, roeldje be& 3eug=
nijfeS al8 foldjen am roenigflen ju bebitrfen fd)einen. SDie 88s
fung biefeS 83ebenfen8 ergiebt ftd) au6 ber fritifdjen sftatttr
be8 ganjen (&rifientyum8, weldje ^)aulu8 erla'utert, inbem er
bag (angelium ol8 einen erud) beS eben6 unb be8 0be,
al6 eine S^oc^ett unb ein ^(rgernie unb a!8 eine SBeiSfyeit
unb taft otteS befdjretbt (2 (Sot. 2, 15 ft. 1 (Sor. 1, 17 fit.)*
CKucfy benen, roelcfye ben lauben erroetgern, i{l baS 3eugni8
(SotteS etne|)mlid) 5 ber jeugenbe eijt jlvaft fte (30^.16,8(11.);
fte fe^en unb merfen ba8 ewtge Oeben ber laubigen, ba6
wie ein Sidjt tm ^tn|lern frfjeinet unb roie eine tabt auf
bem SSerge nid)t erborgen fein fann, unb wenn fte fid) bas
burd) nid)t jum lauben teijen Iafjen, fo bleiben jtc in bem
obe, ttieldjen fie burd) u)ten |>af offenbaren (ogl. So^. 15, 17 pi.).
SS. 13. Sftad) 2lu6btuc? (tavva tygaipa gl. 11,26) unb
Snfcatt l>at SB. 13 etr8 @d)lupmapige8 j e6 fragt fid) nur,
roie meit bie abfd)Itepenbe SBebeutung be8 SSerfeS fid) erflcetft.
S)te meijien 5tu8leger (Sutler, SttetiuS, ^unniuS, @octn,
(^ifco|>, S5engel, 8iic!e, SRtdCU, 9Kaer, anbetu. S(.)
betrad)ten, inbem fte vavvu auf ben ganjen Dot^etge^enben
SSrtef bejie^en, ben S5. 13 alS Epilogus be6 anjen, mfigen
fie nun ben (bfd)mtt S5. 13 21 jufammenfajfen ober bem
13. SSerfe eine felbftanbigere <3teHung fiit: fid) aUein anweifen
unb bann SS. 14 pi. als.-etne STrt Sugabe anfe^n, bie bem
@incn in gutec SSevbinbung mit SS. 13 ju jle^n fd)eint(8ii(f e),
bie aber ber Slnbere au8 ber SJebfeJigfeit eineS alten SKanneS
erKfiren m6d)te (SK a 9 e r. 25gl. S3b. I, @. XXVII). )er aupts
grunb, weS^alb anbere S(u6leger ben 85. 13 nid)t aufbengan*
en SSrtef, fonbern nur auf ben na'c&ftoor&ergefyenben S(bfd)nitt
SB. 612 bejogen ^aben (Sa^mann, beSBette, ^ut^er;
ygl. aud) @,@d)mibt, roeld)er aber ben H>fd)nitt 2*. 1 12
tm Sluge tjat), ijl ber, baf mit SS. 13 ber SSrief nod) nid)t ju
(Snbe ifl. Sfair roenige ^aben eine fd)led)te SSermittelung ge=
fud)t, inbem fte ben S3, 13 im Stttgemeinen auf ben ganjen
JBrief, im SSefonbern aber auf S3. 112 (@pener) ober auf
SS. 612 (3. Sange) bejie^en rooaten.
400 1 3o&. V, 6 13.
>arm bap S3. 13 nidjt ber lefcte S3er8 be8 (SenbfdjretbenS
iff, Itegt nod) fein runb , bemfdben bie SSebeutung eine8,
tt>enigflen8 Dorlfluftgen, cfylupuerfeS be8 ganjen (SdjretbenS
abjufpredjen, nxnn nut ber Snfyalt be8 SSerfeS ficfy bemgema'p
unb roenn genfigenb erfla'rt tuerben !ann, warum Sos
inbem er 83. 13 ben SSrief jii fc^liepen im S5egriffe
if}, t>on neuem anftfngt njt'e 8udP e fetn unb trcffenb jtct)
au6bvud?t. JDag Severe wub bet S3. 14 fll. jur @prad;e fom
men mtiJTen. ^ier tjl ^erorju()eben , ba^ ber @afc 9S. 13 ju
ott unb ju fraftig evfc^etnt, urn, ttne beSBelte tt>t(l, mit II,
26 gletd) gefteQt unb a(8 S(bf^llup eineS befonbern 23nefab=
fdjnitteS betrac^tef werben ^u fiJnnenj oielme^ ^at S3. 13 eine
afynltdje SBebeutung fiit unfevn SBnef, tt)ie 3fy. 20, 30 jl. fiir
ba (Sfcangeliutn, unb mit Unrest fagt beSBette, bap 23. 13
ben Snfyalt nb 3wec6 be8 ganjen @cfytetben8 fc^Iedjt angeben
mit Unrecfyt finbet aud) ^)ut|)er in bent SScgttffe b
vioQ etne auSfc^liefltc^e Surucftneifung auf S3. 11. 12
unb ben bamtt jufammentjdngenben Sfbfdjmft Don S3. 6 an.
JDem ganjen <3c^reiben entft>ric^t S3. 13 mit ber jiimmnrtfcfjen
SBejie^ung auf ben jo^annetfdjen vunbbegrtff be8 en>igen 8e=
ben6 ebenfo mofyi n>ie ber @cfylujj be8 (Sangeltum8, weldfjer
benfelben SSegrif |>ert)or^ebt, bem tuefentltdjen Malte unb
ber IJauptabficfyt jener c^rtft. JDaju (Jlmmt, bap man, rt)te
25 en gel juerfl bemerft t>at, ba rw ypai//a am c^luffe
beg 23riefe6 mit bem tuvia ygd(f>ojLiev tm (Singange (I, 4) ju*
fammen^alten mup. JDurdj btefe ^orrefponbenj bejeic^net ber
Styojlel felbji, bap er jum (Snbe fetneS @d()reiben8 gelangt iff.
2Bie nun aber tm Tfnfange bte Sfbftd^t biefeS an cfyrifHicfye
Sefer gerid^iteten 25riefe8 barin gefefct war, bap t()re ^reube
Doafommen fet (I, 4. SSgl. 23b. I. . 63), fo bejeidjnet ber
()jof}el aud) fdjliepltd) ben Sroecf feiner ^)ara?lefe, inbem er
auSbrucfUd) fetne Sefer an tfyren lauben an ben on tym
geprebigten unb t)ertl)eibigten ^amen be8 o^neS otte8 er=
innert, bafyin, bap fte w iff en foflten, bap fte eben wetl fte
glauben erotgeS Seben l^aben, i'va sidy is niL D^ne btefe
eroipfyett gtebt e feine S^ eu be, feine 3wttfitf)t (23. 14), fetne
. V, 13. 401
$>offnung (III, 3), Feine giebe (IV, 7 fit.), fonbern nut gurc&t
(IV, 18) unb Slot). Saturn fann uberad feine cfyrifUidje ty&
raflefe otyne bag foment , roeldjeS SofyanneS &ter al8 ben
3tt>e< feineS S3riefe fyeroorfyebt, gebad)t roerben. )en (Slau=
bigen, n>e(rf)e nid)t nur mit ber a'ufjern SSBelt &u flreiten fyaben,
fonbern aud) in i^ren cigncn |>erjen bic @unbc etfennen unb
bcfi^alb in ftcfy felbft cine ecuttt)eilenbc ttmmc erne^men
(ogl. 2J. 5. I, 8. Ill, 19 fl.), mu(? immer wieber bic cnsip^ett
ifyreS 8eben& gejcigt werben, raeld^c batum unecfdjutterltd) ijl,
njetl Tie auf bem 9lamen be6 @ol)neg otteS (II, 12. Ill, 23),
ber geglaubt wirb, beni|)t.
SSei biefe* 5tu8legung ijl bte SRirf)ttgfeit ber furjern 8e6=
art, bie aud) 8iid!e oorgejogen l)at, orau8gefe^t. golgt man
ber 0lece^ta, fo ifl bte jweite |)a'Ifte ber 3n>ec!angabe /
IV niGievyve xvA. mit (Saloin, rettuS, Sutler, @.
rfjmibt, Salott, ocin, S. Sange, be SBette u. Sf.
bem 23efyarren unb 3une^men im lauben u oerfie^n.
ben roefentlidjen ebanPenget)aIt tra'gt iibrigenS, n>ie|>U5
tt>er mit 9led)t urt^eilt, bie 83erfd)iebenfyeit ber SeSarten roes
nig ober nid)t au8. fJlad) ber Sfacepta tritt nur bie bei bem
fiirjern Serte on felbfi ftcfy ergebenbe Stbji4)t, ben lauben
ber Sefer, burdE) roeldjen jte etwged Seben ^aben, nod) me(;r ju
fflrbern, auSbriicfUd? ^inju.
S3. 14. Kcti civvy eat lv i] nctQQqaia ^v syjofisv ngog ctv-
V, oft lav ft ttltto/ite&a HUTU TO ^-c'AT/^a avvov attovei
SS. 15. Meet eaV oi^ccfitsv ott attovei %fi<ov o av
sv OTI sypfiisv TK ciiTyfictva a yiyv.af.isv an KVIOV.
$5. 16. 'JEdtv lie 'idy fov cidehcpov awov KfictgrKVOVia
y HQOQ fidvavov, awt/oct , ttat dioasi aviui
fjv t lols KfJiKQiavovoiv f.i't] ngos &dvaTov. eartv a
ii& HQOS davaiov ov TIGQI sneivys Aeyw ZVa
8S. 17. .Zlaaa JV/a a/^gT/a taviv, vat eaviv a
ov nog ftavuiov.
SS. 18. Oidctfuev oft nag 6 yyevvq{.ievos i'ov &eov
402 1 3o&. V, 1421.
ov% fittQTttvsi , cUA* o ysvvy&sls ev, TOV &eov
ectvTOV) KOI o nov^Qos ov% ctnisftui av'iov.
93. 19. Oidct/Liev OTI ex lov &SOV eajusv ' nul 6
o'Aoff- EV TW novygto ne?vat.
93. 20. Kai oidctfiev OTI o vlos foi> &sov tfttei, nut
diansv y/uiv SiavoiKV iva yivtooxwfiev tov
xut eojusv EV iw ahq&tvqj, ev tip vlw avvov '
OTW. OvtOS EOTIV 6 dXy&lVOS &60S H(*
SS. 21. TSKVIK, (pvhdj-ctte Ictvvovs dno twv
tatt OTI SKV vi 85. 14, ber burrf) B tint) anbete
gen gefrfju^ten SRecepta t)at Sac^mann mtt @ob A
ben: o TI av. StKein wfi^rent bie 3eugen liiejit ntdjt bered)s
ttgen, (priest bie jo^annei[c{)e Slebewetfe entfcfyieben bagegen.
Sad^mann mup ^iner ngoe avtov etn ^Coton fe^en iinb bie
SBotte o T av KIT. cotovst ^judov att etnen unab^eingtgen
anfe^n *, abet man itt> oielme^r bie tflarung on t/*^
wa^. in ben @d)(ufltt)orten eon 85. 14 ewatten.
SBarum bet A iinb norf) etnem untergeotbneten obey bie
SeSart waia to &sXyjita ctvt. mtt . ^. ovo/uci ai/n. Oets
taufct)t fet, ijl faum p etflaten. Sntroeber ^at bem SCbfd)ret=
ber nod) au8 S5. 13 baS ovopa worgefc^webt, ober bie S5a=
viante ifl eine (Srinnerung an Sot). 16 ; 23 fll., urie fi^ auc^
SCuSleget: finben, roelcfye avrbv, avrov auf 6^rif!um fcejiefyn.
(Sin noc^ fc^UmmeteS, abe* leid)t erfennbareS SBerfe^en
6ob. A ju SCnfang on S3. 15, TOO bie SBorte
^//,w^ auBgelaffen finb. SBie in 25. 14, fo jetgt fid^
35. 15 forcofyl bei bem i/ oc o'ida/tiev al aiictj bet bem
o av tw a/Tw/fi9-a ba8 @ct)n)an!en bee |>anbfd)riften itnb
(Sbitionen in SSetref bev @ct)reibung oon av ober sav. 93g(.
^ieraber S5b. II, @. 198, ju III, 19. 20. Sfa unfeter (Stette
reid^en bie biplomatifdEjen rfinbe jur S3ejlimmung be 9lid)=
ttgen au8. >a V oot oifaftev, n)dd^e8 on 8adf)mann
gefd;rieben ifl, wirb nicfjt einmal ftd)er won (Sob. B bejeiigt
(gl. if4)enborf) JDaju ftnbet e8 ftd^ ntc^t im 9t. ST. alg
gonbttionalpattifelj itoeifel^aft fiJnnte bie @tette So^. 20, 23
fein, Sadjtnann aber ^at bort iuv im Seyte. SSov afca>-
. V, 1421. 403
tfl mit ben meiflen (Sbitoren, aud) Sadjmann, nodi)
ben beflen 3eugen unt> fptadjlirf) tidjtiget ju lefen o a*>, nidjt
mit Sifcfyenborf nad) einigen untetgeorbneten Seugen o
eav, nrie aud) be"t (Somplutenftfdje ej:t lautet. Stm djluffe
on SS. 15 iff mit 2act>mann unb Sifdjenborf, abroeidjenb
on bet aHetbingfi butd) A. G. al. uevtcefenen Slecepta, ni4)t
nctQ avvov, fonbern an aviov, nad) 6ob. B, gu lefen.
ffigl. S5b. II. @. 200, ju III, 22. 85. 16. tatt be8 oO=
fifinbig bejeitgten idy mit Sadjmann % ju lefen, geniigt
bie 3luctorttcit bet SSuIgata (scit) nict)t. |)inter a^ugna-
vovaiv ^aben Sob. A, Arab, unb Aeth. boS an-ugtiav cw8
bem etfien a^gliebe wiebevljoltj bie beiben SSeiftoncn ^aben
ftd^ aber oor bet SSernjirriing ge^iitet, roelcfye (ob. A barfletlt,
inbem ec ba /*?; ntc^t aUetn fytnter aftaQitav , fonbern aud;
or djuuQtdvovaiv ^at. SS. 17. SSBenn man (Vulg. Aethiop.
Settullian, bei SKtil) ba8 ov wt TI^OC 5-a^. roegliep
wa 9JHU biQigte fo tft ba8 eine (Sorrectur, burc^ roeldje
man bem Sufammen^ange ju entfpredjen meinte. -Sn a'^nlid;er
Stbftc^t fcfcrieb Siemens Stley. (gl. tieSbad)) /t^ ftatt ov.
SS. 18, Db EUVIOV nac0 A unb mit ben dsbitoren, obet
nad) B gefd>rieben wirb, ifl gleidjgultig 5 aber baS i'-
, woraitf bie SSuIgata u fufyren fd)eint, ifl nur barauS
ju erJld'ren, baf fte mit einev gewiJTen Srei^eit umfc^reibt:
sed generatio Dei conservat eum. 93. 20. gu't bie 0tecepta
Kui o'id. fii^rt Sac^mann aufec A. Vulg. aud) B an, roa'{)=
renb 5ifd)enbo;f mit Serufung auf B unb anbere (SobiceS
tie gefdjtieben ^)at. (S8 giebt aud) |>anbfd)riften,
wie 85. 18. 19 nut oidaftev lefen, n>a6 S3 en get
em^fte^lt. 5lad) iofyanneifcfyet JReberoeife ifi ba6 xai mel njal)t=
fc^ein liefer, aid DaS &'. 2Bie IV, 13 $at A fdwxsv jlatt
be oon B. al. oetttetenen unb in afle Sbitionen aufgenom=
menen dsdmxsv. ^intet iov aty&ivov finbet ftct) bei
A, jiemlid) welen S^tnuSfelfc^tiften, SSetfionen unb SSd'tern bet
3ufa& &eov, welder oon mefyreren a'ltetn (Sbitoren (t>gl.2Bet=
fie in) gebifligt ifl. )ie Accept a ^at ben Sufafc, weld)et in
B fefylt, rn^t. SDie mcijlen bitoten, aud) Sacfymann unb
404 1 3o$. V, 1421.
$ifd)enborf, lefen nur T. aly&tvbv. $iir Sfufnafyme be8
#6/ fyaben fid) julefct Sutfe unb be SBette au8gefprod)en.
SlUein bet runb, bop o uhy&tvos an fid) unjofyanneifd) fet,
gilt nidjt, roeil ja fogleid) folgt eV TW a^yd-lrw; unb roenn
aud) bie Cu8lajfung ber tbbreiatur N leic^t erfd^eint, fo
tfi boc^ immer roafyrfdjetnlictjer, baft man abftc^tltd^) ba erfla=
renbe &sov jufe^te (gL aud) |)iitf)er). @in Sobejc bei 9J?at=
tfya't ^at ben 3ufa^ nur am Stanbe. 9Rerfn)iirbig tfl aber,
baj? gute 6obtce6 ber SSulgata am cfylujTe be SSerfeS ba
9-eos ^inter o ctiy&ivos nic^t au6brMen, tua'^renb gerabe bie
SSuIgata ju ben Seugen fiir ba& erfie &eov ^interTov cft,ij&.
ge^rt. Sroetfelfyaft ftlnnte man fein, ob nidjt auc^ ber
S'lame 'fyaov XQIGIW ein una'djter 3ufa^ fei, twe 93 en gel
narf) bem 3eugni8 t>on A. Vulg. urt^eilte, Snbejfen ftnb bie
iiberwiegenben Seugen fiir bie tton alien (Sbttoren fejitge^altene
9?eceta. (S8 ijl audj nafurgema'p, bap am @d)luffe be8
25riefe8 nod) einmql ber ooUe 5lu6bruif baran ertnnert, bap
eben SefuS (5l>ri|lu8 ber @ofyn otte ift. >er Sfrtifel oor
^WT; atwv. tj! mit 9?ed)t on Badjmann unb ifd)enborf
getilgt, nidjt nur roegen be8 jwingenben SeugniflfeS on A.
B. J. al. , fonbern aurf) weil So^>anne8 nte fdjreibt ^ guy
fonbern entroeber fay alwv. ober y alwv. wy ober
y ativ. SSgl. ^ ut^er. S3. 21. tatt ber &t*
cepta tavtovs, weldje aucf) Stf djenborf btlligt, Itefl8ad)s
mann eaw nadj B unb me^reren 5Winu8feln. SKan wirb
aber mit Siirfe, -^utfyer u. SC. btefe SeSart fiir eine
quemung an bie orm ffxrla fatten biirfen. J)a8
n)eld)e8 bie Sfiecepta am @d)luffe t)at, if} o^ne biplomatifd)e
SSeglaubigung.
SDbroo^l nidjt attein SS. 13, fonbern ber ganje S(bfd)nitt
SS. 613 etmaS entfd)ieben @d)lupma'pigeS ^at, wirb bod)
erft mit S3. 1421 ber SSrief be8 S(poj!el8 ju gnbe gebradjt.
J)arum fagte man, biefer lefcte S(bfd)nitt fei ein //^oflfcript"
(ogl. (l>r. g; Sn^fctje, a. a. ID. @. 110). @. . Sange
tabelte bie 0{ebfeligfeit unb DrbnungStojigfett be So^anneS,
weldjer Fein (Snbe ftnben ffinne unb Don einent egenjhnbe
. V, 1421. 405
jum anbern abfpringe, wa6 man freittd) bet djwa'dje be6
Alters ju gute fatten miiffe. 9lorf) breijler urtfyeitte 9lugufli,
bap bet ganje 2(bfd)nitt S3. 14 21 t>on frember $>anb, iel=
leid;t Don bem SSerfafier on Soty. 21, bem apojlolifdjen <3d)rei=
ben fyinjugefiigt fein m5d)te; wa'fyrenb Sadjmann nur ben
SS. 21, well bcrfelbe ,/abrupt" fei, fur t>erbad)ttg fyalt. Sfugujli
grunbete fein Urttjeil barauf, bof ber S5rief mit SS. 13 ge*
fct)(oj]"en / ber S(bfct)nt(t 5B. 14 21 ofyne Sufammen&ang unb
mcfyt nur ber //morofe^ STugfpmd) S5. 19, fonbern aud) bie
ganje 61nt|eilung ber (Siinben unb enbltd) bie ^tmaljnung
95. 21 unjo^anneifc^er S(rt fet. Sfber ade biefe SSebenfen
rcerben ftcf) butd) bie S(u8legung be6 SeyteS t>on felbfl erlebi=
gen 5 nut ubec ben 3ufammenl)ang mit S5. 13 itnb iiber ben
ebanfengang in 83. 14fll. iiber^aupt tfl fogleid) ju ^anbeln.
erai^ wiirbe niemanb, raenn SS. 13 ber lefcte SSer6 be8
93riefe8 ware, nod) irgenbetnjaS erwarten } unb bod) barf man
ntdjt urt^eilen, baf 95. 1421 o|)ne wa^re SSerbinbung mit
bem SSorfyergefyen&en fet, welmefyr n>trb ba6 jund'rf)|t iiber bie
naQQrjGia ber laubtgen SS. 14 efagte, n>0mit ba SBeitere
jufammen^angt , gerabe au& bem |)au^tmomente oon SS. 13,
roeld)e8 jugleid) ben ^ern be8 ganjen S3riefe6 bilbet, entiuidEelt.
|)atte SobanneS eine fdjulma^ige (b^anblung in ber S5. 13
(pgl. I, 4) genannten &bfid)t oerfaffen rooffen, fo wiirbe SS. 13
ba le^te SBort gewefen fein j er fdjreibt aber einen lebenbigen
S5rief unb fiigt SS. 14 fit. nod) einigeS binju, ba8 jum Sf)eit
fd)on berit^rt war (gl. SS. 14 mit 111,22), ba8 aber im an=
Jen bie eine, fd)lteplid) (SS. 20) nod) einmal eingefdjarfte runbs
wat>r^eit auf bie wid)tig|?en SSerpItniffe be8 d)ri(lltd)en 2eben6
anwenbet. Unb fo gewifj niemanb ben 2lbfd)mtt SS. 1421
oermiffen wiirbe, wenn er nid)t baflanbe, ebenfo gewip wirb
fein Unbefangener unb im d)ri|Hid)en Seben unb SDenfen &*
faijrener ben bajletjenben Slbfdjnitt fitr unangemeffen
Sine gewtjje SSerbinbung jwifdjen SS. 14 unb SS. 13 wtrb ;
roie |>ut^er rid;tig ^crpor^ebt unb afle bie SfuSleger, wetd;e
fd;on mit 83. 13 ben djlufj ober ben ,,epilogu6" be6 S3riefe6
406 1 So$. V, 14-21.
beginnen lafjen (gl. )ecumeniu8, (alin, 8ud!e, @as
ber u. St.), gefiu)lt fyaben, burd) ba6 ooranjUljenbe xcu ins
bicirt. >ie8 fyat beSBette iiberfefyn, inbem er in bet fdjlieps
lidjen drroafynung ber na^o/a, roelcfce rote III, 22 ,/mit (ir*
fyorung be ebetS oerbunben" eifd)eine, cine 3uriid!bejiefyung
aiif IV, 17 finbet, roc bie 3ut>er|tct)t al Stw^t t> ooflenbes
ten Siebe erwa^nt fei. Unbegttfnbet unt> unjutreffenb erfc^eint
auf ber anbern @fe bie SWeinung be6 6. a Sapibe (ogl.
innu, galotn.Sfrettue, (Sptfcop u.S(.)/ ^P SB.lSffl.
bie girucfyte beS laubenS gefctjilbert feien, nfimlic^ SS. 13 bie
vita aeterna ; 35. 14 fll. bie fiducia impetrandi quidlibet a
Deo; itnb S5. 18 bie plena peccati fuga et moralis quasi
impeccabilitas. SSielme^r itoenn mit S5. 13 ber oor^erge^enbe
Sfbfcfjnitt unb gewijyermapen ber ganje S5cief abgefcfylofjen ifl,
fo fann etne folcfye SSerbinbung ber SSerfe t>on 25.13 an nidjt
fiattftnben. 5Da 9M$ttge ^aben fdfjon S. Sange, Siidfe unb
lJutljet, mit benen and) <Spener unb 9^eanber u oergtei s
d^en ftnb, angejeigt. 5De8 ganjen 58riefe8 S(bftd[)t (95. 13),
fagt S. Sange, fei etgentlid), bie la'ubigen ad majorem
parrhesiam excitare; S3. 14 fll. werbe aber oon einer befon=
bern (Srroeifung biefer ^)arr|)ejte ge^anbett. )ie //gfreumtinbigs
feit" (penev), bie ?inblirf)e 3w>erftrf)t ju ott fann nid)t
nur fur ein SKoment in bem eroigen fieben ber laubigen,
fonbern al eine orm biefeS SebenS felbfl gelten. (StwaS S5es
fonbereS ifl bann nur bie (Srroeifung biefer ^3arr^e(te im e=
b\ete. Sfber felbjl. in biefer >inftcf)t erfc^eint ba8 ebet fo fe&r
al bie wefentlidje Ubung be6 gfittlic^en SebenS bee laubigen,
bap 9)aulu8 ein unauf^rlid>e8 JBeten oon ben Id'ubigen for*
bern barf, nrie er ifynen eine bejld'nbige greube jumutfyef (1 S^ef[.
5, 16. 17) unb eben ben eifl otteS, auf weldjem nac^ 3o
fyanneg unfere otte6finbfd)aft, unfer ereigeS Seben unb unfere
greube berul)t (III, 24. IV, 13. t>gl. Ill, 9. II, 27. V, 6 fll.),
gleicfyerroeife al8 ben Ur^eber unferS g5ttlid;en 2eben6 unb
unferg SSetenS preiji (JRfim. 8, 9. 14 fit. al. 4, 6). iefe
wefentltdje 3ufammengeI)6rigFeit ber ^arrliefte, roeld)e am
leid)te|len im ebete fid; auSfjmdjt, unb be6 ewigen, gfittlt^en
1 30$. V, 14. 15. 407
Seben, eld()e8 roir burd) t>en lauben fyaben, tritt ganj ab,n=
Hd() roie an unferer iefle fdjon HI, 21 fit. fyeroor. SOW bem
SBeroufjtfein unferer otfeSfinbfrfjaft tfl, wte bort bet Sfpoffel
fagt, bie ^art^ejte gegeben, roeldje tnSbefonbere a!6 tie Sum*
ftd)t, bap nrir nid)t t>ergeblid) beten, fid) barfhUt.
SBenn nun aber fo 85. 14 aiif S3. 13 jurucfgretft, fo
frf)Hcpt fid) afleS wetter golgenbe Ieid)t an. |>anbelt e6 ftd)
SS. 14. 15 jund'cfyfl urn bte juoetftdjtltcfyen ebete ber laus
bigen fur fid) felbft (o wirb butd) bie not^roenbtge Sejie^ung
auf ba8 fiirbittenbe ebet bie Unterroeifung 83. 16. 17 man*
laptj unb fyteran wieber fd)liept ftd) ba iibrige oon SS. 18
an. JDer Unterfrfjteb jn>ifrf)en ber iinbe jum $obe unb ber
finbe ,nirf)t jum Sobe ifl ja nur ju oerfle^n tm Ctdjfe be
egenfa^eS jroifd)en ber SBelt, bte tm SCrgen liegt, unb ben
ftinbern otte6, weld}e nid)t fiinbigen, eben rceil fte nidjt im
SCrgen, fonbern in bem wa$r(>aftigen otte burd; Sefum tyw
jlttm finb. (So roenbet fid) ber Slpofiel jule^t wteber befltmmt
unb auSbrucfltrf) auf ben (Sarbinalpunct feineS ganjen @d)rei=
benSj unb nad;bem er biefen nod; einmal frafttg IjingefteQt
(83. 20) unb warnenb gefid;ert $at (83. 21), ifl er am 6nbe
feineS 33rtefe6 angelangt.
95. 14. 15. anj d'^nlid) wte 83. 11 (gl. IV, 21. 1,5.
II, 25) tfi 83. 14 an bag unmtttelbar SSortjerge^enbe angefugt,
tnbem ber S5egriff ber na^olce in folcfyer SBeife eingefii^rt
wtrb, bajj berfelbe al8 fd()on 83. 13 tnbtcirt, namttd) mit bem
83egrife ber ^ a/wv/os gegeben erfdjetnt. JDen Id'ubtgen
aflein , ben .Sinbern otteS tjl bie 3uetftd)t u ott eigen 5
benn ber SKenfdj lb,at fte nur in Qtyriflo, rote ^)aulu6 fagt
(Spb,ef. 3, 12), ober, wie So^anneS le^rf, tm S3erouptfein,
baf n>ir auS ott geboren ftnb (III, 1921), in ber ooflen
8tcbe8gemeinfd)aft mit ott (II, 28. IV, 17). SBefentlid) .if!
beSfyalb bie ^)arr$efie ber la'ubtgen burdjauS biefelbe, mag
fte in 35ejief)ung auf ben jufiinftigen Sag be8@etid)te6 (11,28.
IV, 17), ober mag fte in ber aflejeit gegenwd'rttgen tibung beS
ebeteS ftd) eweifen. djon III, 22 gab ber SJpofM ber
SSorfteQung on ber ^)arr^efie biefe SBenbungj an unferer
II. 27
408 1 3o$. \, 1421.
(Stefle nritb fie augfcfyfieplicf) on biefet <5eite angefdjaut, wag,
rate fcfyon oben bemerft iff, batin begttinbet ijl, bap im SSeten
bag gefammte ewige Seben beg laubigen fid) batfieflen mup.
(Sben t>arin, fagt Sofyanneg, befiefyt unfete 3uetftd)t u oft,
bap -- . Sftan etwattet nun eine 5tuSfagc itbet btc im
ebetc tfyre 3ut)crft(^t eweifcnben laubigen; e folgt abcv
OTI auovi fjf.uuv, erne S(u8fage (ibei; (Sott, an roelcfyen
unfere betcnbe 3uetjid)t ftd) tic^tet. 35te tfl faum cine 35re=
wUoquenj ju nennen, unb noc^ wentger bebarf eg, ttrie gudfe
metnt, ber (Srgfinjung eineS au8 bem S5cgrife ber na^ala
entnommenen 3wtfrf)engltebe6 : //bartn bej^e^t btc ^reubigfeit,
bte roir ju tfym Ijabcn, bap rotr bie Suoevftrfjt ^aben, ba^ er
un8 fyflvt". @4)on ^>ut^er ^at mit 9Ud;t gegen biefe um=
fitanblt^e Sefdjretbitng gefagt, ba|l bie naQgyoia fdbjl bie
freubtge 3uerftd)t fet. 9Kan benFe nur etnmatflatt 9?
Qyoia etnen ^araflelen SSegttjf rote ntnoi&yaig , fo wtrb
feme cfynrierigfeit Ijaben, bie SSorjleflung 6'^ dxovci
al ba Dbject bet glaubigen 3ut)erftct)t u erfie()n. etfemge
abev, ju weldfjem wir 3ut>erftrf)t ^aben (TT^OS CCVTOV), narf)
beffen SBiUen wit bitten (^eA. aviov] unb wet^et un8 i)5rt,
ijl mc^t bet @ofyn otte8, rote tetn^ofer meint, bet abet
biefe S5ejiet)ung nic^t fejfyufyalten ermag (ogl. @. d^mib
unb penet, weld^e e6 wenigfieng fiit miJglic^ tjalten, an
ben <So^n, al8 ben SSetmittlet unfetet ebete, ju benfen),
fonbetn ott, bet SSatet Sefu (S^tifti, ju welctjem wit getabe
im lauben an ben @ofyn 3ugang ^aben unb telrf)en wit
im Xiamen 6^ti|li mit attet Steubigleit antufen. SDaS faum
nennengwettlje (Sd^wanfen etniget S(u8leget iibet bie SSejiefyung
be8 O.VTOV S3. 14 iff rote ein SSotfpiel ju bem ^ifeigen @tteite
iibet bie SSejiefyung be6 OVTOS SS. 20.
SBag nun ben apofiolifdjen @afc bettifft, bap ott febeg
ebet etptt (xoi/, wie So|). 9, 31. 11/41), weldjeg bie
laubigen nad^ feinem SBiKen t^un, fo ijl bie Cstfta'tung im
SBefentlic^en fc^on ju HI, 22 (@. 244 fl.) gegeben, S)ie 95e*
jltmmung UKTM TO d-ehyjua avvov ij?, n?ie SSengel
ttefenb fagt, conditio aequissima, latissirae patens. SBet in
. V, 14. 15. 409
biefer 33eflimtmtng eine la'flige cfyranfe fanbe unb feine
btgfeit baburcfy geba'mpft fitytte, ber rourbe ben runbcfyarafter
beS ebeteS unb bie etgenfle Statur beg laubenS, au8 roefe
djem ba6 ebet flammt, oerfennen unb uerleugnen. d8 ifl
gar fein wastes ebet benfbar ofyne bte 83eugung unter ben
SBiflen otteS, welmefyr o^ne bte freubtge 6Tt)ebung auf bem
nabengrunbe biefeg 2BiHen6 otteS. enn ber SBtfle ot
fe getjt ja futj gefagt auf ntdjt S(nbere8 al6 auf unfere @c=
ligfeit. a6 tfl be6l)alb otte6 ebot, bte Offenbarung femes
SBillenS, baf ttrir an S^rijlum glauben, bamtt rott fo ba6
eitjtge Seben fyaben. 5De6^alb fann man aitrf) fagen, e6 tfl
otteg SSiHe, bap nrir jur @rlenntnt6 ber SBa^ett lommen
unb feltg werben (1 im. 2,4), ober e tjl otte6 SBitte, un8
ba6 Sieid) ju geben (Sue. 12, 32). >e8t>alb tfl e6 ferner tm
^Otg gletd>, tm lauben, im 9taen ^rtfli unb
bem SBttten otteS beten. JDenn (Sfyriflt ganjeS 2Berl
entfrrtc^t btefem ^eUfamen SBiUen otteS (So^>. 4, 34. 5, 30.
6, 38)5 bev (dubtge aber tfl eben ein folc&er, an roel^em
burc^ (Sfyriflum ber SBiKe otfeS oKjogen tmrb. ur ben
la'ubtgen nun bienen fd)lerf)fl)in aKe Singe baju, ben gna=
benretc^en SBtflen otteS an ft)m ju erfiiaen (9?fim. 8, 28) ;
barum rotrb in often JDingen ba3 ebet be 6 la'ubigen nad;
otteS SBtden flattftnben unb er^iJrt werben, b. fy. baju bienen
bap ber SBttte otteS gef^etjej benn bie6 tfl ber wefentltdje
unb bte fyflcfofle S(bftdjt etneS jeben recfyten ebeteS (ogl.
). 6, 10. 26, 39). @o tm Stagemetnen betrad()tet l>at
alfo bte SSerftcfyerung be Sf^ojlelS, bap oft jebeS ebet nad^>
fetnem SBiHen er&flrt, !eme @c^tt)terig!ettj eine folc^e entfletyt
fd)etnbar, wenn bte tbeale !)eorie in ba8 ^raftift^e Seben ein=
gefii^rt roitb. 2n btefer Studfftcfyt entwidfeln bie SfuSleger auS
ber S5eflimmung xa-rd TO delyfiu unb au6 anbern
f|>rit^en aflerlei ^autelen, bie aber mrf)t tmmer jutreffen.
marfjen ben ber cfyrtflHcfyen ^Jarr^efte am wenigflen enffpredjens
ben Sinbrud, al8 ob bte Stnforberungen an ein erfjfirltrfjeS
ebet mfiglid^fl ^od) gef^annt roetben fottten, bamit ber 95es
tenbe erfl nad) aQen eiten t)in ftd) vorfe^e, e^e er bie
27*
410 1 3o$. V, 1421.
rung fetner SSttte fyoffe. |>ie|er gefyfirt @octn8 $orberung,
bap ba6 ebet nicfyt attein mit bem aflgemeinen, fonbern aud)
in jebem befonbern gafle mit bem befonbern SBiQen otteS
iibereinjHmme roomit etgentiid) ntcfytS erfta'rt iff. Sftcfyt wel
beffer fagt (Spifcop, bap bee (Styrifl bitten fotte quae divinae
voluntati sunt consentanea et ut ea non petat aliter, quam
Deus ea peti vult. Unflar gefcfn'eben finb bie ron 3. Sange
fur baS er^rlid^e ebet gejMten Gormen, baft e8 gefdje^n
foUe: 1. ex fide in nomine Jesu Christ! ; 2. cum voluntatis
et determinationis nostrae abnegatione; 3. cum debita pro-
portione, quae est inter res necessarias et utiles; 4. ad Dei
gloriam. Sreffenber tfl, a8 Decumeniu / Sutler, Sfre
ttu8, rotiu8 u. St. gefagt ^aben;, bap jebeS ebet um
geif}U(^e liter, um ben Ijetltgen etjl, um ba6 9fatcf) otte
unb feine eredjtigfeit, um afleS unmittelbar jur eligfeit
sjlfltfyige f unbebingt get^an unb tmmerbar er^rt roerbej bap
aber jcbefc ebet um 3eitlid|)e8 unb Srbtf^eS nur bebtngungS*
weife jlattftnben Bnne quantum nobis non sunt impedi-
inento ad salutem (7(retiu6) si ea nobis dari quam non
dari sit Deo gloriosius nobisque salutarius (rottttS). )ie8
afle ^at fetn 9led)t5 aber bem tbealen 3uge be6 So^anneS,
unb ber djrift uber^aupt, folgenb mup man aucfy auf ber
anbern @eite geltenb madden, bap aud) bie trbifctjen )tnge
bem SSttten otte ju unferer (SeltgFett bienfibar jtnb, fo bap
auc^ in S3ejie^ung auf biefe baS ebet nad^) otteS SBtllen
feine tefle fyat. 5Der SSater tm $immel weip, bap wir beS
atteS beburfen, unb e rotrb unS jufaUen, inbem wir jucrji
narf) bem 0letc^e otteS unb fetner erec^tigfeit trad)ten (SKattb.
6, 32 fl). Unb wie im Stlten S3unbe ba8 3eugnt6 gilt, bap
tier create ntcljt erlaffen tjl nod) fein (Same nad) 23rob get)t
(^)f. 37, 25), fo ^eipt ber ^err felbf! un6 um ba8 taglid;e
SSrob bitten unb jiraft bie unglaubige @orge, al8 wenn e
ben $tnbetn otteS je baran mangeln fitonte.
SEBte feljr e8 bem Styoflel uofler (rnfl: if?, n?a8 er fiber bie
(Srfyflrung unferer ebete, bie nad) otteS SSiHen gefdjefyn,
befonbern S(nn?enbung biefer
. V, 14. 15. 411
Sufage 35. 16, fonbern aud) in ber SSefrfiftigung berfelben,
weldje SS. 15 burd) bie ^inroeifung auf ben gewiflen (Srfolg
foldjer ebete gcgcbcn roirb. @8 ift nidjt ofyne pra!ttfd)e 33es
beutung, bap bet Sfyojfel, wa6 er III, 22 in bem einfadjen
huftfidvofiev aV atkov jufammenfapte, l)ier geroifiermapen
auSeinanberlegt in ba8 KKOVSI ypwv 95. 14 unb s'yofisv to.
95. 15. 8 iji nfimlicl) ntc^t bte Sftetnung, me 5Ri(f It
, bap 95. 14 (axot/i) nur eon bem 5tnpren, S5. 15
bagegen oon bem (Srpren ber ebete bie SRebe fetj otelme^r
erfltfrt (Spifcop ridjftg: ex hoc fundamento, quod Deus
ipsos orantes exaudit (v. 14), certo futurum ut Deus ipsis
det ea, quae ab ipso pelierunt (ogl. @. @t^mti>, @pener,
3. 8ange, fiiicfe u. X). Stuf ba6 95. 14 geltenb gemadjte
SBiffen, n>eld)e8 nun unjweifel^aft bet ben Ifiubtgen ooraug*
gefe^t tt)itb (ba^ev ber Snbtcatto nad) lav. 95gl. SBtner,
. 271), griinbet ber StyojW ba roeitere, nod) jlfitlet bie
^Parrfyefte be latibenS erweifenbe SBiffen, bap wit bie erbe*
fenen SDtnge ^aben, -ovt s%of.t<v IK ah. x<eL JDaS nad)=
brtidflid) orangejieHte tyoftsv barf weber in ber orm nod)
im SSegriff altertrt werben. ScneS gefrfjie^f, roenn man baS
^)ra'fen8 im inne eine SuturumS auffapt, wie @d) I id) ting,
gpifcop, rottuS (Deus statim exaudit, at non statirndat)
ti. St. tfyitnj biefeS gefdjie^t, tt>enn man mit Sadjmann (ogl.
@. @d)mib, S. fiange u. ST.) ba8 tyeiv burd) obtinere,
hctfA@avetv erfla'rt. JDaS 3Jid;tige ^aben Sutler, @pener,
SSengel, (Stein^ofer^eanber, Sitd 1 ^ anbe^beSBette,
|>ut^er u* $. gefe^n. SBenn roir nad) otteS SBiHen ges
beten fyaben, alfo ott un8 er()clrt fyat, fo (>aben wtr aud)
bie (Srfiittung unferer S5itte ; obwofyl //btSweiten ba6 SBtbers
fpiet erfcettet", weil wtr bie (rfuttung nod) ntdjt fe^n (Sutber).
JDaS (Srbetene ifl t>on ott un8 fd)on jttgefdjrieben unb bei=
geiegt, ob e8 un8 fd)on nid)t aKemal in bie ^cinbe gegeben
wirb, gleid))ie etn>a bie 6ltern if)ren $inbern etwaS fd)enfen,
aber in ber @parbfid)fe aufljeben (@j)ener).
SBegen ber Sfafiung ber @d)luproorte tjon 35. 15 tjl nod)
ju bemerfen, bap ba8 ^Jerfectum -jJTJptctfisv im SSerlja'ltniS ju
412 1 Sot). V, 1421.
bem $ra'fen tyo/uev ganj naturgema'jj jiefyt (t>gl. S3. 10. 1, 3. 5),
ofyne bap ju folgern ijl, SofyanneS mo'ge mit feinen Sefern tiber*
eingefommen fein, urn gewifie >inge, bie ib,nen nun ju ()dl
geroorben feien, ju bitten; urie ocin meinte, urn bie@rf)ttrie=
rigfett be8 attgemetn gefapten e%oft,si> u oermetben. S)a6
an KVTOV ntd^t TIOJ^' avvov, fo ba bet Don anbev
angemerfte S'Jebenbegriff, bap bic 35itten bet ott, al8 ein
epofttum, ntebergelcgt feten, Hetnen |)alt &at tji nid^t mtt
tyoftev, wa8 |>ut^et nac^ 11,20 fitr raa^tf^etnltd) tja'It, fons
bern mit ^xr/^ctpsv ju toerbinben, Sene6 ware nadj bee SBott*
pedung d'ujjerj! ^att; bie8 ift bureaus leid)t unb etnfac^).
SS. 16. 17. JDap ber ^ojiel, nad()bem er Don bem e*
bete iiberfyaupt al8 etner wefentlii^en (Stroetfung ber Iauben8=
juer(td()t ber ^inber otteS gerebet fyat, norf) in6befonbere bie
briiberltcfye giirbttte erw^nt, ifl bureaus naturgema'p. @^on
)ecumeniu8 t)at mtt Stecfyt erinnert, tt)ie fel()r ba8 ^eiltge
SWttletb mtt bem junbtgenben S3ruber, unb bte fiirbtttenbe S5ei=
(TO TW rjjLiaQ'C'qito'ci tt&Aqpw avvuhyeiv nai ov^ngat-
els GmvjQiav] bet on So^anneS fo eifrig geprebigten
S5ruberltebe gemap fet. S)aS ewige Seben bet la'ubigen,
wele&cS bie 25. 14. 15 bargejMte ^)arrl)efte in ftrf) fctyliept,
mup ftd^) aud^) in ber $itrbitte fitr bte S3ritber a'upern (gl,
ISim. 2, 1 fl. Sac. 5, 14 fit. Wil 1,4. 6'^ef. 6, 18. mm.
15, 30. 9Rattfy. 5, 44 ft), in biefev glaubigen SiebeSetnwfitng,
weic^e nac^ ber S(rt ber Siebe (Sfyttfli wefentli^ barauf abjielt,
bap bie aSriiber tm SSejtfce be8 8eben8 bleiben unb roacfyfen.
arum mup bte br(tberlic|e gitrbitte nic()t attein flattfinben,
wte @l;rifiu6, bem bie la'ubigen g(eic^>en (IV, 17. I, 6), pr=
bitte gett>an ^at unb fortwa^renb tfyut (Sue. 22, 31. Sob,.
17, 9. $>ebr. 7, 25), fonbern wirb auc^> o^ne ben SS. 16 ge=
nannten Sn^alt nidjt fein ffinnen (t>gl. al. 6, 1 fl.). JMe
prbitte ifl ein ^auptmittel, burcb, Welches bag mm bem einen
|>aupte auSfhtimenbe Seben ju ben melen in glaubiger Siebe
oerbunbenen Hebern be8 einen SeibeS geleitet roirb (ogi. pb,ef.
4, 16. 1 (Sor. 12, 26 fl.). S)urcl) bie6 paulinifc^e Ieict)ni8
(gl. Sot). 15, 1 fll.) wirb aber $ugleicfy ertd'utert,
. V, 16. 17. 413
an unferer tette gettenb madjt, bap na'mlicf) nur etn mit bcm
ganjen Seibe unb mit bcm ^>auptc felbfl nodt>
genbeS Heb burd) foldjen fiirbittenben SiebeSbienfl iinb
bentwfefyr $>anbreid)ung empfangen fann; finb bie
bttrd) tr-eldje bie fiebenSfraft flrflmen mup, abgefcfynitten, ifl etn
lieb in ben Sob oerfaflen, fo ifl ber JDienfl ber furbittenben
Siebe ntcfyt mel)t miJgltt^.
S5eoot aber bet jofyanneifcfye SSegriff ber finbe jum
erfirtert roerben fann x ij! ber Sert barauf anjufetjn, roelcfye
leitung berfeibe etn>a giebt, jene ^au)ptaufgabe u (o(en. %QS
Cannes fiteCft ben at( m (gl. iibcr bie SSebeutung beS sa v
c. conj. 95b. I. @. 80) , bap jemanb fetnen 25ruber fiinbigen
ftef)t. SOW bem StuSbrudfe wJ'aA^og ijt nicfyt proximus qui-
cunque (6alot>), fonbern ie II, 9. 10. Ill, 17. IV, 21 ber
au6 bemfelben ott eborene (V, 1), ber glaubtge S5ruber,
gemeint. SDefien (Siinbe wirb oon bem la'itbtgen, welt^em
bie gitrbttte jugemut^et twrb, gefe^n eav vts i&y unb
alS cine itnbe, bie ntrf)t jum Sobe ifl, beurtfyeilt. )te Ie^=
tete au$ t?on S^df e unb |)ut^er rid()tig genwrbigte SSeflims
mung liegt in bem fubiecttwfcfyen, bie SSorfleKung aiibriitfens
ben /ij, im Unterfctyiebe on bem obiecttotfd&en , ben factifrfjen
@arf)oer|>alt bejeidjnenben ou' SS. 17 (ogl. V, 10. Ill, 10. 21).
3Btrf)tig iff aber aud) bie fyiebet orau6gefefete S5ebeutung be
%. Dffenbar meint na'mlic^ 2ot>anne8, bapi ber la'ubige,
in d'^nli^er SBeife rote er etroa bie a'uf erlidje Stot^ fetneS 95ru=
ber mtt fetnen Slugen anfc^auen fann (III, 17), fo aucfy bie
iinbe feineS S5rubet6 fe^en, erfennen unb fo beutlic& unfer=
fc^eiben fann, ob bie iinbe jum Sobe fei ober ttidjt, baf er
gema'p biefer einftc^t bie gitrbitte ffytm ober unterlafjen fott.
(8 ifl alfo entfd^ieben gegen bie SReinung be8 Sfpoflele, wenn
St. be 8tyra anmerft: qui sit peccator non ad mortem sciri
non potest nisi per divinam revelationem. (Sfyer f finnte man
mit (SaloD fagen, bap ba6 peccatum ad mortem nicfyt immer
mit icfyertjeit ju erfennen fetj benn e ifl benfbar, bap ber
laubige e8 jebeB 9Ral beutlid) erFennt, wenn fetn 93ruber
n.i4)t gum Sobe funbigt, roa^renb oteflet(i;t bag anbere Ur=
414 ! 3o||. V, 1421.
tfyetl, bap cine finbe jum obe nrirFlidj begangen fei, nidjt
winter gleid) fejt fiefyt. Sffletn ber Sufammenfyang fpricfyt aucfy
gegen (ato, unb e8 ijl mit 60 loin, >ocin, ^cfylicfyttng,
SSengel, fiucfe, |>utl}er u.Sf. ju fagen, bap SofyanneS bem
laubigen jutraut, nadj beiben @eiten t)in bie iinbe nicfyt
jum obe unb bie @unbe jum obe rirfjtig ju etfennen.
SBenn alfo etn Ifiubtger fetnen 95ruber in einer finbe,
bie nirf)t jum Stobe i|J, befangen ftetjt, fo fott er fflr benfelben
gutbitte t^un. $l\d)t ganj gleirf)bebeiitenb ifl bie attributit>i=
fdE)e Siebewetfe T. adsly. avt. a ftaQidvovcct (ttgl. Ill, 17.
IV, 2. fyte&u @. 265) mit bet ^rabtcatioifcben , fiir n>eld()e ber
Snfinitio ge|5ren nrittbe (gegen ^)ifcatorunb (Socin). S^a^
ber S3orfMung6roeife be So^anne8 tritt ber in bie ilnbe
faQenbe 93ruber felbfl unmittelbar uor ba8 Stage be6
gen, welder beten foil 5 ber tnfmittt)tf^e SluSbrucf wiirbe
ger anfc^aulirf) ben Umftanb, bap ber 95ruber bie @tinbe bes
ge^t, barfieQen. SBenn nun ber laubige wa^rnimmt, bap
fetn SBruber nid^t jum obe fiinbigt, fo foH er fttr benfelben
beten *) unb babitrd) t^m Seben geben, bemjenigen, fefct ber
Tpojlel noi^ einmal auSbrMlicfy ^tnju, welder nic^t jum obe
fiinbigt. S)a6 ^uturtim a it foci bebeutet nidjt licebit illi
petere (@. c^mibt), fonbern au8 ber juna'cl)|l liegenben
SSorjleflung , bap bie gitrbitte eintretcn werbe unb mft S5es
ftimmttjeit ju erwarten fet (be SBette), ergiebt ftcfy jugletc^
ber tm|)erattifdoe (Sinn, bap bie pri>itte auc^ eintreten fofle
(rotiu6, 3- Sange, Sac&mann, Siicfe, ^ut^er. SSgl.
^ii^ner II. @. 99). entfprecl)enb bem SS. 14. 15 oon bem
gla'ubigen ebete fiber^au))t efagfen; fiigt ber Sfyojlel mit
*)' 5Dte 5Borte bee STpojlelS fjanbeln nut Don bet giitbitte be8 einjetnen
ISubigen, nic$t bet emeine, wie ^ut^et mit 9led)t gcgen Sdeanbet be;
nterft. Slatiirlid) gilt boS efagte aui^ on ber emeinefiitbitte. SBo^et
aber 2ftai)et bie giitbitte ber ^ettiflcn nimmt, t(i f^wer ju \a^tn^ unb fos
lange apopolifi^e SBotte flelten, witb e8 un8 wenig anfec&ten, wenn dn \n
renbtt StuSltfltt bro|t: ,,wet bie fetigen SJriiber urn i^re giirbitte ni^t cms
tufen wtQ, wiberfe^t ft^) ben flnftbigen unb ^eiligen ^lanen be8 SBeltens
1 Sob.. V, 16. 17. 415
oofler 9)(irrfo,efte and) in 93eireff ber befonbern prbttte
xai Mast uvvw wl]v. 9H8 (Subject ju rfw'aM ben
tenben felbfl $u tterjlefyn, fyot man SSebenfen getragen. Sine
on SBeba, 91. be S^ra, trinu8, 6. a fiapibe unb bem
gertfefcer be8 (SfliuS, S3artl). $)etru6 (gl. aurf> (Spifcop)
gebitttgte SSariantc ber SSulgata dabitur beutet (djon borauf
^>in. SSielc ?(u6legec ()aben gerabegu au6 bem Sufammenfyange,
,,au6 bem SBegttffe beS ebeteS'' (8 fide), bie @iibiectSocjlels
lung rogatus Deus entneb,men unb oot rfo5of< einfc^ieben
ien (25eja, ^tfcator, octn, rotiiiB, S5en(on,
net, S- Sange, SBengel, (Stetnfyofer, ^auIuS,
mann, fificfe, an ber). Sfflein 4ne Jlot|) witb fo
bem einfac^en ange bee SBortfiigung abgewid^en. JJ5af[eIbe
ubfect if! in aivijasi unb (Jwo ju benf en. <3d>on bie
flt^topifd^e SBetfton ^af tid)tig umfc^rteben: rogans vivifi-
cabit. gra8mu6, roelc^ec freilt4) bem fyergebtacfyten dabitur
ber SSulgata nidjt ju ^ibetfpred^en roagt, l&$t bodj bem grie*
4)tfcl?en S^eyte fetn Sle^t, inbem er anmerft : nam et qui im-
petrat alteri quodammodo dat. 3n bemfelben inne
6alin, cfeltc^ting, 9Ucflt, SSaumgartensSr
be S5BettesS5r(idfner, ^utb,er ba8 du>asi on bem
ben oerfianben. ^nlic^ ijl 5tefc(). 3, 6 (ogl. 85. 13. 16).
(urf) 2ac. 5 ; 15. 20 ifl ju oergleicfjen. (S6 giebt ber 33etenbe
[einem funbigenben JBruber, roeit er eben burc^ feine fturbitfe
bemfelben baS Seben uermittelt. SBenig entfprtd|>t e8 aber ber
frflbjidjen Suoerft^t, mit welder ber SfpofW oon ber
be8 ebeteS rebet, enn (5. (Sc^mibt (ogl. auc^ ^
unb 6aU) jugleid) an bte admonitio et correptio fraterna,
nati) SKatt^. 18, 15, erinnert, ober roenn 9tidCH bemerft, ber
wa^re S5eter werbe feine gftf&ttte ,,ntd()t attein auf ber Sippe
tragen", fonbern //in feinem ganjen 95etragen funb tb,un, bem
^ebjbaren burd) 9?ad)ftd)t bte ^ficffefyr crleidjtern unb fein
neue 2Banbeln im fiid)te burd) ermunternbe Suoorfommenljett
befejltgen 7 '. 5(n bte Wlitttl unb SBege, n>ie ber egen be6
ebeteS auf ben SSruber gebrodjt roirb , benft b,ier ber Sfyoflel
gar nidjtj er jieOt nur bie jtdjere SBirfung ^in. JEWfyalb ijl
416 1 So$. V, 1421.
e6 aud) ungefyfltig unb bem (Sinne beS SfyojWS getabeju ent=
gegen, roenn <Socin bemetft, ott gebe auf bie Siitbitte nid)t
bap bet funbigenbe 83tubet beteue, fonbetn bap et beteuen
fonne, bie Jtta'fte baju, wobutd) abet nid)t au8gefd)loffen fei, bap
bie Sleue bennodj auSbleibe. ^nltc^ecnjetfewetd^enauctj^^ifco^
(impetrat a Deo atque efficit ut occasio consequendi ve-
niam peccatorum et proinde etiam vitam eidem relinquatur)
unb @rotiu8 (Deus ad preces fidelium ei dabit cor humi-
liatum atque contrituin et suo tempore reddet Spiritum S. ;
quae omnia viae sunt ad vitam aeternam) on bet 6infalt
unb aBafyvfyeit ber a!pojlolifd)en SSotfteUung ab, obwofyl fte bie
Snconfequenj @octn t>ermeit>en, n?eldt;er bte (Sitnbe jum
obe bem o^ne Slette in bet itnbe SSe^auenben jufdjreibt
unb bennoct) btefe Reueloftgfeit bet einem ntcfyt jum
iinbigenben fitr mflgltd) etflart.
9iac^)bi:u(flidf) ^ebt ber Styojiel nod) einmal bie
fefcung, bap ber S3tubet nicl)t jum Sob.e fitnbige,
^plutalfotm d p K Q t cc v o v o i iji im Stnf^Iup an ba8
ge^enbe avvw beSfyalb unbebenFHd), etl, wie fctjon dr a 8 mil 8
fagt, jeneS avrw generaliter positum est. (6 fyat eine col=
lecthnfcfye SSebeittitng (Slide, |)ut^ev it. (.). SBebev eine
neben bet (SnaUage Burnett liegt Dot (Maei tie lyv
ov Wftovotv aAAa voig (X/LKHQT. JLVJJ ng. &av* (St.
(gdjmtbt), nod) tfl bet SDatto ro?g K(.IKQT. na$ bem ^>ebta'i=
fdben @pta^gebtaitd)e beS b butd^ quod attinet (SB en gel) u
erHaten, noc^ ift bte ganje (Sonj^tuction fo ju oetfdjta'nfen,
bap aviuj auf ben S5ittenben bejogen unb vols af,iaQT. ,/fitt
bte <Sitnbigenben (^)aulu8 ; Sad;mann, SSotnemann,
bibt. tubien bet fad)f. eijllt^en I. @. 71) fibetfe^t
|)at bet S(pof!el feinem ebote, fut bte fitnbigenben
bet ju beten, jweimal bie S5efd)tanfung- beigefitgt, bap btefe(s
ben nic^t jum Xobe fitnbtgten, fo tjebt et nun aud) bie
liegenbe SSotauSfe^ung, bap e roitfltd) eine iinbe jum
giebt, befiimmt fyetoot unb fagt, bap ftd) ba6 ebot bet gflrs
bitte auf biefe @unbe nidjt bejie^e. gnblid), S3. 17, beutet et
mit fyeiligetn ^tnjl, abet auc^ ben (SHa'ubigen jum gtopen
. V, 16. 17. 417
rofle, auf bag aSerfya'ltntS jroifdjen ber itnbe fiberfyaupt unb
ber iinbe jum obe &in. Sebe Ungeredjtigfeit ofyne S(us
nafyme ifl (Sfinbe (gl. Ill, 4)j bod) ifl nid)t jebc finbe cine
iinbe jum obe, e giebt cine tinbe, bie md)t jum obe
ifl. SBenn nun fitr einen SSruber, roeld)er btefe iinbe bege^t,
gebetet wetben mup (85. 16 a ), fo ?ann bie6 ebot in
of bie @tinbe jum Sobe, bie e8 wtrfHcl) giebt
nt(i)t gelten ov negi ex
n^fl ifl |>ier bei: SBet^fel bet
unb egwav tn6 Stugc ju faffen. Stacfy S3 en*
geU S3ovgang t)at neuerltd) etn englifc^er Xtjeolog ben Un=
terf^ieb ber beibenSfu6brudfegrunbltd()entn)tcfeU (91. S
Synonyms of the N. T. Cambridge 1854. p. 164).
untetfdjeibet fid) on tT(> rate rogare on petere (cgt. 6 is
ceto, Plane. X, 25: Neque enim ego sic rogabam, ut petere
viderer, quia familiaris esset meus. S5ei Stend), p. 166).
9lie nennt beSfydb ber |>err fein SSeten etn afaeiv, fonbetn
bejlfinbig em eQwwv (So^>. 14, 16. 16, 26. 17, 9. 15. 20) j
abet ba SBeten ber laubtgen tm Seamen Sefit ifl ein afoeiv
(M. 14, 13. 16, 23 fl.). S)a8 aitslv fefet bie Unterorbnung
be6 iBittenben unter ben <rf)firenben orau8 (8f. 3, 2. 12, 20.
9Ra% 7, 9. 11. Sue. 11, 11. 13. Sac. 1, 5. 6),
ba& kgwiuv bem leidjgeflettten gejtemt (Sue. 14, 32).
fdjetnt bemnacfy fc()on in bem S(u8brutf Igutyay SS. 16 bie
Sfnbeufung ju liegen, bap bie ^ier gemeinte 95itte bem 95itten=
ben nidjt juflel)t. 25a6 S3itten fiir ben Sobfttnber felbfl etf^eint
ntct)t al etn bemitt^igeg, aber in allotn lauben juDer[iri)f=
ItdjeS a^TfiJi/ (SS. 14.15), tme bie prbitte far ben nid)t jum
Sobe (Sunbigenben, fonbern al6 etn unjiemli^eg, fiber ba6
red)te 9Rap ^inauSgreifenbeS sgmav. @o fc^eint biefer SfuS*
bruct* felbfl einen gingerjetg jur ricfytigen S5eflimmung be6
@inne6 ber @d)lufm>orte oon SS. 16 ju geben. (S8
namlid) ^teriiber bei ben (6legern cine grope
IDie metflen urt^eilen, ba ber Styoflel nur fage, bap er tm
^afle ber Sobffin'oe- bie prbitte nidjt gebiete (ov Uy<a),
baf jebenfaas ein SSerbot ber prbitte fur ben pbfitnber nid;t
418 1 3<4 V, 1421.
ttorltege. 3n manrf)erlei Sftobiftcationen nrirb aber biefe
nung corgetragen. Ora si velis, sed sub dubio impelrandi,
erfla'rt <5. aSapibe (gl. irinu8, 35art&. $etru8). Stud)
octn, @d)lid)ting, rottu8, 6arj>jot>, -3. Sangc,
Sadjmann, Sfteanb er, Sticfe, beSBette, |> ut&er leugnen
einfltmmtg ba8 bejltmmte. SSerbotj aber e6 bleibt bod& ein gro=
fer unb fur bie cfyrililtcfye ^)rayi bebeutenber Unterfcftteb, ob
man j. S3. mtt S'leanber fagt, e8 biirfe fiir ben Sobfihiber
gebetet toerben, obrao^l beffen SSefefyrung fc^wer fei, obet mtt
be 2Bette bie Grfolgloftgfeit folder prbifte orau8gefe^t
finbet. SBenn bte8 ber gaU ifl, wenn, tt)te Sii^e fagt, ,,fe^r
letfe unb befrfjeiben'' om. 8fpof?el angebeutet wirb, baf jene
giirbtfte ntc^t nad[) bem SBtflett otteS , alfo uner^rltd^ fet,
fo wtrb man nid^t aflein folgern m^ffen, baf btefelbe unter=
bletben fi5nne(S?ange / Salman n) ober nid&t jur ^flt(i)t
gema^t werbe (rotiuS, |)utt>er) ; fonbetn man tt>irb,
tt)0ju frf)on @ocin (noli pro illo rogare) getrteben wiirbe, in
ber locutio attica et morata (S3 en gel) ben inn anerfennen
muffen, bap ein tterfyeifungSlofeS ebet ein unm6glid[)e8 if!
(<s$d)0ltajl I) unb ntrf)t gefdjefyn barf. Deus non vult, ut
pii frustra orent (SSengel. SSgl. SDeut. 3, 26. Set. 14, 11. 15).
>0d) ^aben fafl afle SfuSleger, welc^e fonad) ein, inbirecteS
SSerbot ber Sutbitte fitr ben Sobffinber anetfennen (S
6aloin, SSeja, ^ifcator, . c^mtbt, ^
S3 en gel, anber), bie <Sc(ja'rfe be8 @eban?en8 irgenbwie ju
mtlbern gefud^t. 9^. be S^ra, roelcfyer ben S5egriff ber Sobs
fiinbe al8 impoenitentia fmalis faft unb bie gftrbitte fiir ben
obfiinber erbietet, quia non est orandum pro damnatis,
gtebt boct) ju, ba^ man fiir jeben Sftenfd&en beten biirfe, ut
minus peccaret et per consequens minus puniretur in inferno,
unb fagt fcfyltefilicf), roeil jeber @unbe> folange er lebt, 33upe
tl)un ffinne, fo miiffe man beten pro omnibus peccatoribus
adhuc viventibus. 58 en gel bcilt, obwo&I er ben Sobfiinber
oon ber briiberlicfyen ^iirbitte auSfc^liept, bennoc^ bie 35efef)=
rung bejfelben nidbt fiir unmflglicf) : si ad vitam reducitur,
id ex mero provenit reservato divino. @.@c^mibt, roelcfyer
. V, 16. 17. 419
einmal (p. 505) augbriirflid) fagt, man bitrfe nid)t fur ben
Sobfiinber beten (non licet), roenbet bie8 nad)tyet (p. 507) fo:
Orandum est pro peccantibus non ad mortem, utDeuspropter
fidem ipsorum praesentem necdum excussam, peccatum ipso-
rum ipsis remittat pro peccantibus autem ad mortem
orandum est, ut Deus eos ad poenitentiam reducat, fidem
excussam restituat et ex morte liberet (gl. aud) pener,
SRicHi). 9tm confequentejlen a'upert fid) (Sal Din. @e()t fel=
ten', fagt et, roerbe ber (Slaubtge in ben gatt fommen, nid)t
futbitten ju bitrfen; otteS SSatmtyetjigfeit felbft leite welmef)t
unfete Siebc, bap wit bag SSejie ^offen foQen. SBenn abet bic
offenbate ottlo|tgf eit etnen 5obfunber unjroeifeltjaft ju etfennen
gebe, biirfe ber la'ubige nidjt. barmfyerjiger fein rooQen / alS
ott fdbfi (Quodsi desperata quorundam impietas non secus
nobis apparet, acsi Dominus earn digito monstraret, non est
quod certemus cum justo Dei judicio vel clemenliores eo
esse appetamus).
Stber bie .^tterung fiber bie djrtjlltdjc ^(irbitte fiit ben
obfunber fii^rt ju bet ^auptfrage, n>a untet ber @iinbc
jum obe ju oerfte^n fei, juriitf. )er <3d)Iup on' SS. 16
giebt infofern aud) eine SCnleitung jut S3eantroottung betfelben,
alS (>iet bie ptbitte fur ben Sobfunbet fiit unjulSfflg erfla'tt
witb. Sn bem SBortlaut an pd) Hegt aflerbingS fein be(limm=
tee SSerbotj aber roenn So^anneS, ba er bie giirbitte fiit ben t
nirf;t um SLobe iinbigenben gebietet, eben biefe SBebingung
al6 wefentttdj TOteber^oIt Ijeiuotbebt tinb bann fortfa't>rt: id)
fage nidjt, bap man fiir ben Sobfiinbet beten fofle, fo ergiebt
ber 3ufammenfyang ben ebanfen, bap man bte Severe nid)t
biitfe unb nidjt fiJnne. S)a8 -Ktdjtfagen im jroeiten gaOe cnt*
fprtdjt bem gebietenben agen im erfhn gafle. 66 folgt aud)
au8 bem SBefen be6 ebete8 felbfl, bap, roenn bie prbitte fur
ben Sobfunber an unb fiir fid) ,/nid)t nad) otte8 SiQen alfo
unetbiJrlid)" (Siidle), erfotgloS (be SBette) obet bet S(tt iff,
bap fte mit geraiffer 3uoetftrf)t bet (Sprung nidjt gefd)el)n
fann (^utfyer), biefelbe eben beS^alb unmfiglid) ift.
Um nun bie ^eflfletlung be8 SSegriffeS ber
420 1 3o&. V, 14-21.
unb ov TIQOS ^Kvafov tterfudjen ju fimnen, if! nuv
nod) bie $>erbeinaf)me oon 85. 17 nfltfyig, weil wtr aud) fyier
einen twdjtigen tngerjetg ftnben. )er Styojlel fyat 35. 16
einen burcfygreifenben Unterfcfyieb jwifcfyen ber iinbe nicfyt
jum obe unb bet @iinbc jum obe gefe^t. SMefet Untet=
fc^ieb roirb auc^ 95. 17 b au6btucflid^ beflfitigt, abec in folder
SBetfe, baft burd^ ben ttoflfhn (Srnj! ber ^ettigen SBafytljeit,
nad) welder jebe Ungered)tigfeit @iinbe ifi (9S. 17 a ), bem Ieid)t=
ferttgen, unt)eiligen 5Kt^oetj:ta'nbntp etneS weltiidjen <Sinne8
geroe^rt n>irb. JDie erfte |)alfte oon SS. 17, beffen beibe lie=
ber na^ iofyanneifcfyet: Strt etnfa^ bucc^ jtal an einanbef ges
ffigt ftnb (III, 2.4. SSgl. . 58. 100), erinnert an 111,4, n>ie
aucfy SS. 18 auf ben |)auptgeb.anfen on III, 4 10 fyinau8
lauft 68 wieber^olen ft^i beSfyalb an unferer @tefle mit ben*
felben c^roierigfeiten, ju roetctjen inSbefonbere ber anfrfjeinenbe
2Biberfprud) jwifi^en S3. 17 unb 35. 18 gefytfrt, biefelben jum
|)eil tterfefytten S6(ung6er(uc^e. SKa8 juiJrberfi ben 55. 17
betrtfft, fo erf4)eint e8 fyier ebenfo unangemeffen, bie 95egri{fe
udwia unb uftttQiia , a(8 bort (III, 4) bie S5egrife droplet
unb KfiaQvlci in etnem <5tetgerung8t>erfya'ltniffe ju einanber ju
betradjten, SSeber djtwQviu noc^) avo/Lila III, 4 iff em fc^ar=
ferer ober ftar!erer 95egriff a(6 ddwla, nrie Sac^mann unb
S5aumgattens6rufiu8 (gl. aucfy Siitfe unb |>ut^et)
be^au^ten. <Sdjon ju III, 4 (. 102 fll.) ftnb bie brei S5e*
grtffe erlautert. S)a8 logifd)e SSer^ltniS in unferer <3teHe ifl
aber em anbereS, a( bort. JDorf fam e bem SfpoRel barauf
an, bie a/tajm'a al8 SBiberf^rui^ gegen bie gottgema'fe, im
normatben vojuog geforberte ere^tigfeit, b. ^. a!6 a
barjujleden (^ dfiaQTivt eavlv <fj dvopia)', an unferer
aber mujj er umgefe^rt jeben SSerfiop gegen bie
b. fy. jebe ddittia, al dpaQvia erfdjemen lajfett, wetl bie ber
fyerrfcfyenbe S5egrif ijl unb alleS auf bie tlnterfdjeibung ber
d[KxQTta TCQOS -ddvcttov unb ber ctfiaQTict ov ng. &av.
anfommt. ^ben mit 8tutfficfyt auf biefe Unterfc^eibung fyat
man, aber mit Unrest, ben S3egrif aVixm fitr weiter ober
mentger fc^arf ge^altenj al8 mm f>ieruntcr auc^ bie ta'glidjen
1-30&. V, 16. 17. 421
<5d)road)f)ett6futtben ber la'ubtgen, atterbingS roirflicfye afiag-
vtctt, ftelen, bie bod) nid)t ngog ddvavov fdcn. >affelbe
wotlte rotiu auf gerabe entgegengefefctem SQSege erreidjen.
6r erfannte, bap udtxla im SBefentlidjen nid)t6 9(nbere8 unb
ntdjtS eringereS al8 a/tapx/a fei, unb fagtc beSfyalb, bo^
Sot)anne6, tnbem et jebe ^x/ einc cc/iaQTla nennc, jene
@rf)tt)acl)^ett8fiiinl)en gar ntdjt mtt tm tnne ^abe (ddixiav
vocal non quamvis ignorantiam aut obreptionem subitam,
sed quicquid peccatur aut cum deliberatione aut dato ad de-
liberationem spatio). S5ei aflen biefen SCuSlegctn Ucgt bic
falfcfye Stnjtc^t im |>intergrunbe, bap on ber SSef^affen^eit
ober bee rijjje etnet unbe an fid) felbjl ber ti5btlirf)e ober
nicfyt ttJbtHd^e ^rfolg berfelben ab^angen ffinne, einc SSorauSs
(e^ung, weldje in ber fatfyolifdjen JDogmatif jibber un|ittlid)en
Unterfc^eibung *>on peccatum mortale unb veniale gefufyrt*),
ben mobernen ^rttifern aber Stnlaf gegeben ^at, montantfits
f4)e ^lemente in bem apojtolifdjen c^reiben gu. fucfyen (ugl.
S5b.L .XCVIIIflt.). Sfber bie erjie flfilfte t>on S5.17
bureaus gegen biefe Sfnna^me, beren uneuangeltfcfye S(rt
legern tt>te Sucfe, |>ut^cr unb 9?eanber feineSmegS ent=
gangen tft, gegen weldje jebocfy bie a'Ueren STuSleger mit gro
perec S5efitmmtt>eit fidf) er^oben fyaben. JDie !at^olifd)e Unters
fd^eibung oon peccatum mortale unb veniale weifen biefe mit
bem entfrf)ieberiflett Stadjbruc? ab ; inbem fte fefltjalten, bap je=
bet iinbe olb ber Sob ifl (Sutler). JDte Strt ber tins
ben an ftd), fagt Saloin, unterfdijeibet Wanne8 tiberb,aupt
nic^t: quicquid cum lege Dei pugnat, peccatum est, et qui-
dem mortale sua natura. Unb mit fyeiltgcm ifer bejeugt
S5eja: Feccata omnia haclenus paria sunt, ut vel minima
*) SSgt. fc|on S3ebo, welder grgen ben @a(} ber totfer unb 3ot>t=
nianer, omnia peccata ease paria, bemerft: Tanta est diversitas pecca-
torum, ut omne quod ab aequitatis ratione discrepat inter peccala
numerelur , quamvis minima peccata justis suae justitiae merilum
nequaquam auferre yel minuere possinl , ilia duntaxat, sine quibus
hanc vitam nuliatenus transigere possunt. quotidiana et levia pec-
cata, quae sicut difficile vitantur, sic etiam facile curantur.
422 1 3oty. V, 1421.
minimi peccati cogitatio mortem aeternam millies mereatur.
omnia peccata per se lethalia cine ftttlidje (nfd)auung8s
roetfe, roeldje frettid) einem <3 em ter fo unjtnnig unb fanatifd)
erfdjetnt, bap er etroaS StfynlidjeS ju fagen !aum einem chines
ftfdjen SSonjen ober einem inbtfdjen $aftr jutraut. 3n bem*
felben @inne nrie bte SReformatoren rebcn @. djmtbt, Sfres
ttu 8, dalop, inbem fte afle ben |>au:ptpunct, auf rceldjen
be8 SCpoftelS Siebe ^tnnjdfl, im Stoge ^aben, ben nmbfafe
nfimlid), bap e nirf)t burd) bte @iinbe an unb fiir fid), fon
bern burd) bte jtttlidje SSerfaffung, ben lauben obec Unglau=
ben, be6 iinbigenben bebtngt roerbe, ob bte @flnbe jum Sobe
ober ntd)t jum SSobe fei. Stud) bte neueren eoangelifdjen fu8*
leger ^aben im ritnbe btefelbe StnfdjauitngSnjetfe, roenn fte
bte obftinbe ^on ber <Sd)njfld)^eit8funbe, bet djroanfung
unb (Sprung be8 frommen fiebenS, roobutd) ba6 djrijllidje
SebenSprincip felbfl ntdjt aufge^oben n?trb, unterfd)etben (gl.
Siirfe u. C>.
@o weifet un6 alfo So^>anne, tnbem er jebe SSerle^ung
bet gottgemafen eredjttgfett al6 iinbe eturt{)etU, baju an,
bte Unterfdjetbung jwtfdjen ber itnbe jum SLobe unb nid)t
jum Slobe ntd)t nad) ber objectien SSefdjaffen&eit ber iinbe
an fid) , fonbern nad) ber fubjecttuen SSerfaflfung beg <Sunber8
ju mad)en. Sebe @itnbe tfl ber SStberfprud) gegen ben 2td)ts
njanbel(I, 5 fll.), gegen bte ered)ttgfeit (II, 29 (It.), gegen baS
gCttlidje Seben nxldjeS ben ^inbern otfefi etgent^itmlid) if}.
Sebe unbe gel)iJrt an ftd) in ba8 Stetd) be8 obe6, be6 Seu
fel6 (III, 4 fit.) 5 be6b,alb fitnbigen bie Jtinber otte, n>eld)e
ba8 Seben fyaben , ntd)t (25. 18) unb fflnnen nid)t fiinbigen
(III, 9). Sn biefe ibeale SfnfdjauungSweife be8 S(pojlel8 mup
man oor aflen Singen eingetjn, um feine SEReinung oon ber
iinbe jum obe ^u oerjlet;nj bte SSermtttelung be6 anfd)ei
nenben SBtberfprud)8 mtt ber d)tijHtd)en 8e6en8erfa^rung n>trb
ftd) bann um fo fidjerer ergeben (gl. ju III, 9. @. 145 fll.).
2Btr ^aben nun folgenbe Gormen fftr bte 5lu8legung be8
SSegriffS ber ajLiaQTiu TIQOS ddvuvov au8 bem Sonterte ge*
wonnen: erfilid) mup bie itnbe sum obe, wo fie uor^anben
1 30$. V, 16. 17. 423
ifl, oon ben Id'ubtgen erfannt werben fflnnen > jroeitenS roirb
berjenige, welder biefelbe begefyt, //ein SSruber" genannt, alfo
jur d)tifllid)en emeinfdjaft geredjnet; brittenS fann unb barf
fiir ben SEobfitnber mdjt gebetet roetben, roeil er butd) feine
@iinbe on bet emeinfcfyaft be6 gitttlidjen SebenS auggefdjie*
ben ifl} enblid) oiertenS unterfdjeibet ficfy bie Sobfiinbe on
jeber anbern iinbe nid>t an unb fiir fid), ba welme&r jebe
iittbe cine SSernetnung be6 eroigen 8eben6 ifl, fonbern burrf)
bie jtttlicfye SSerfaffung be8 iinbigenben wirb e8 bebtngt, ob
Die @iinbe gum Sobe fet ober ntd)t JDiefe 6anone8 roerben
aurf) infofern ber iofyannetfcfyen SfnfdjauungSweife entfprectjen/
a!8 jte bie fdjeinbar in ber ganjen adje liegenben SSiber*
fenntlid) mad;en. ;Der jum Sobe funbigenbe 93ruber
nirf)t me^>r ju ber emeinfdjaft ber ^inber (SotteSj er
tfl alfo jmar t)on un auSgegangen, aber er I) at bod) nie
twtflid) ju un8 ge^rt (II, 19). Unb bie tinbe nid)t jum
Sobe wirb bei ben roa^rtjaft au8 ott eborenen anerfannt,
on roeldjen borf) wieber gefagt roirb, bap fte uberljaupt ntdjt
funbigen. S5eibe <2d)roierigf eiten ju Ififen ifl ju II, 19 (95b. I.
. 332 fU.) unb gu III, 9 tJerfurfjfj tnroiefern btefer
gefangen fet, mup an unferer tefle jtd) erproben.
Sluf bie Stage/ wa6 ber SIpoflel unter d/LtaQTi
davctrov erf}e(>e, !)aben biejenigen SfuSleger ganj
antworten muffen, weldje ben JBegrtff be8 d-avatos unb ben
entfprecfyenben ber guy, wetd)e bem nid)t jum Xobe fiinbigens
ben SBruber burd) bie ^"tbitte oermittelt werben foU, anberS
fgefapt ^aben, aI6 e6 ber nad)fle (SS. 11 fit. 20) unb ber
roettere Sufammenfyang beg SSriefeS (III, 14) forbert. Rtd)t
con leiblidjem Seben unb @terben, fonbern con eitngem Seben
unb geifligem Slobe tfl bie 9Rebe. 9Rit 9?ed)t ifl beSfyalb bie
oon 3ttoru5 unb @. . 8ange, nad) roeldjer
", bie ton ber roeltltdjen Dbrtgfeit mit bem
obe bepraft werben, gemeint fein foflen, oergeffen. Gbenfo
falfd) ifl bie Sfteinung d)iJttgen, baf an foldje itnben
ju benfen fei, fiir roeldje ba6 mofaifdje efe^ bie obe6flrafe
beflimmt ^abe, twie SWorb, ^enbienfi unb 33luffd;anbej oud;
II. 28
424 1 So&. y, 14-21.
bie bet SBfyttbty, S5enfon unb fogar bet tetnfeofer
auftretenbe Sftobiftcation biefer 3fo6legung, bap man fftr franfe
Mber, roenn fte eine folcfye Don ott mtt bem leiblicfyen obe
bebrol)te @itnbe begangen fatten, nicfjt furbtften unb benfefs
ben bie nmnberbare |>eil!raff nicfyt ju gute fommen laffen
biirfe, ifi bureaus abjuroeifen. S'Jo^ unrt^tiger if? bie
nung becer, welc|)e ben 9(u8bturf ngog davmov a!8
nung ber SDauer, bt6 $tim 6nbe beg trbifcijen SebenS,
93eba ^telt biefe 5tulegung weBeidjt nut beS^alb fur
n>eil 9litgujHn einmal auf biefelbe oerfaQen roar (de corrept.
et grat. XII, 35 : ego autem dico id esse peccatum , fidem,
quae per dilectionem operatur, deserere usque ad mor-
tem). 5R. be 89 r a fyat biefelbe angenommen. SIber roie fott
em la'ubtger fefyen (ogl. 95. 16), ob fetn 25rubetr bi6 jum
Sobe in ber iinbe be^arren roirb ober ntdjt? S)a6 ngos be*
oielmei)r ba Stet, bie erjielte SBufung, n>ie So^. 11/4.
3, 16. ebr. 9, 13. mm. 3, 26.
5luf tjcrfdjiebenen SBegen na'fyern ftd) einerfeitS rottuS,
anberfeits emler, @arpjot> unb (Sf)r. g. ^ri^fdje ber
jofyanneifdjen SSorfieKung , obroo^l fte biefelbe beiroeitem ntcfyt
erretcfjen. Snbem rottuS fagf: arbitror ad mortem did
eos delinquere, qui cum peccaverint, moniti peccare per-
gunt, aut certe disciplinae, quae in ecclesia constituta est,
subjicere se nolunt. Quae enim spes sanitatis ei, qui me-
dicum sibi a Deo datum audire non vult? unb inbem ems
ler an flffentKdje SSergeljen benft, roelc^e ben SftiSfcfylujj eon
ber emeine jur Solge ^aben benn in pueritia Christiano-
rum fei nod) immer non parum opinionis aut superstitionis
judaicae oot^anben geblieben ober roenn 6arpjoo gleic^s
fafl8 unfer |)inn)eifung auf bie in ber jitbifcfyen tjnagoge ge=
brduc^lic^e Unterfd)eibung jwifdjen rtn^b n^tort unb Sin^iVi NVn
unter ber a/iaQT. TIQ. &av. cerpe^f doctrinas religioni Chri-
stianorum perniciosas, praecipue doctrinas eorum, qui ex
Gentilibus susceperant Christianismum, deinceps relapsi ad
idola oppugnabant doctrinas, quas ante audiverant et nega-
bant Filium Dei in carne adfuisse etc., ober enblici) roenn
. V, 16. 17, 425
auf bie V/SSoSfyeitSfiinben ber t>om <b,rt=
flentfyum SCbgefaHenen" beutet: fo Hegt in bem atten, abgefefyn
t>on ben fyanbgteiflidjen Strtfyihnern, oaS ridjtige efu&l, erfc
lid) bap ber davaios , ale ber SSerlufl ber cfyrifllidjen few},
burcfy bie Stuffyebung ber laubenSgemeinfcfyaft bebingt erfdjeint,
roobei aber afleS barauf anfommt, bap bie emeinfdjaft ber
($la'ubigen ttnter einanber jugleid; unb juttikberft bie emein
j$aft mit S^riflo, bem D.uett be etutgen SebenS, ijl (1, 3), unb
bap ber SSegriff ber KjuaQTia KQOS &a.vu<iov on
nid^t rein erfunben fet, fonbern ctn gewiffeS SSorbilb
im SfUen Sejlamente ^abe, auf roelcfyeS auc^ bie talmubifc^en
a^ungen (gl. cljiJttgen), i^rerfeitS juriicfblidfen. S'lum.
18, 22 mirb e alS eine dfi.aQtia dttvwytpoQQQ (nrab NDII)
bejetcfynet, wenn ein 9(Jid)tIet>it in bie tift&fyfitte bringe, b. ^.
al6 ein JBerbre^en, welc^eS mit bem ieiblicfyen Sobe ju befira*
fen fet ( fl l. Slum. 1, 51. 3 ; 10. 38. 16 ; 40. 18, 7). >ie
ifl bie typtfcfye Sorm fitr ben apoflolifd^en S3egrijf ber a/tagila
n$os &UVUTOV, weldjet aber, foroo^l wa8 bie dfiaQiia al
aud> n>a8 ben &uvaioe antangt, mit ganj anbern SSorau6=
fe^ungen einen ganj anbern Snljalt t>at. J)ie ju runbe
Uegenbe 5tnfd)auung beS S(po|!el8 ift tnfofern oon ben meijlen
?tu8tegetn anerEannt, al8 fie feflb/alten, bap, wenn ber laube
an (S^riflum bie SSebingung be6 SebenS ij!, bie ben Sob wiv
fenbe unbe mit bem Unglauben , genauer mit bem Stbfatt
om lauben, jufammenfya'ngen mup. JDenn ba ber 9(pojlet
orau8fe|t, bap ber jum obe roie ber nid^t jum obe <Siins
bigenbe ein ,/95ruber /y fei, fo ijl nic^t nur unridjtig n>a8 |)eu=
mann fagt, bap bie Sobfunbe, b. t). bie iinbe raiber ben
^eiltgen (Setft, son Sfiidbtdjriflen begangen n?erbe, weldjc bem
Ijeiligen eif?e be^artltc^ roiberjlrebten unb 6()rijlum nidgt al8
SttefftaS anna'b,men, obraobl fte burd) bie $)rebigt unb bie 2Bun=
ber ber Sfyofiel eine8 SBeffern bdefyrt werben ffinnten, fonbern
aud) bie Stteinung 9leanber8 ifl unflav unb roeidjt com
au8, fofern ben Unbefefyrten wie ben 5lbgefaflenen bie a/
t!tt ngos frdvavov jugefc^rieben wirb. Unter ber Sobfiinbe
felbji uer|ief>t 9?e a n b e r etne fo fcfyroere itnbe (. S3. 1 (or. 5, 1),
28*
426 1 So&. V ; . 1421.
rote ftc bet einem lebenbigen (Sfyrtffan iiberfyaupt nicfyt orfoms
men frmn. - JDie 3?ettung be8 SobfunberS, mag betfelbe etn
nocfy Unbefefyrter ober ein SKbgefaflener fein, fya'USfeanber fur
mb'glid), unb beSfyalb biegitrbitte fur nid)t cerboten; bod), fagt
er, fei nad) ,^ebr. 6, 4 ftt. tie neue SSefefyrung eine 5(bgcfals
lenen n?eit fcbwerev, al bie SSefe^rung eineS Sobfunberg, roels
d)er nod^ nie glftiibig gercefen fei. 5tUetn ber Stpopel fdjeint
bod^, gleic^wie |)ebr. 6, 4 eine S5ebingtf)eit beS advvatov,
bte aitc^ Slide fiafutrt, feineSwegS angejeigt iff, gerabe ben
unoei:meiblid)en ob al6 ben (Srfolg ber dfiKQxia HQOS
/TOV ju benfenj batauf beutet bie on SofyanneS
fe|fe UnmdgHctifett ber giirbttte, ein oor^tn au8 bem (Sonteyfe
er^obener (Sanon, gegen rceld)en 9^ can ber/ nod) abgefel;n Don
ber SSernad)lafftgung be JBegrtffS adsXyos, oer(ti>pt.
SebenfaUS tji eS alfo ein on fetnem laitben c^iprucf)
Oetbenber, weldjer bte (Sitnbe jum Slobe begel)t. 3>nbem man
nun aber bte genauere SBefitmmung be8 SSegrip nic()t *>or aflen
SDingen tnner^alb unferS Sriefeg unb ber iofyannetfcfyen 5ln=
fc^auungen fitcfyte, fonbern ooretltg nad) 5(nalogteen in bem
iibrtgen S^euen Xejlamente grif , nmrbe man auf8 Ungeraiffe
gefiifyrt. S(I8 ^)arattelen ju bem jofyanneifdjen S(u8fpruc^e bo=
ten fid) leicfyt bar bie 9iebe beS |>errn on ber Sa'jlerung be8
fyeiligen eifie, ber itnbe, n>elc^er ber $err bie 93ergebung
gdnjlid) abfpric^t (3ttatt|>. 12, 31 fl.), unb bie (SteHe ^)ebr.
6, 4|K. Ogl. 10, 25fll). Unb o^ne Sroeifel mup eine tnnige
SSerwanbtfdjaft wnter aflen btefen a'^en fiattftnben, nicfyt aflein
roeil uberatt ber tflbtlidje @rfolg ber iinbe al6 uncetmetblid)
bargejiettt wirb, fonbern aud) reeil nacfe bem SBorte be8 |)errn
e8 eben nur eine einjige i'tnbe giebt, weldje btefen (Srfolg
^at. Sn bem 5D?afe aber, in roelcfyem bte genaue SSeflimmung
ber fiXaafpijfM'a IQV nvev/uaTos vov aylov erfd)ieben
gefaflen ifl, fyat auc^ bie Srflarung ber K/uctQiia nyos
gefdjtuanft. 9)?and)e SfuSleger leugnen au^brii^li^), bap
jene oon bem >errn gemeinte iinbe oor Sfugen
fyabe ((Sc^oltafl I, @ocin, gpifcopj gl. aud) Sitcfe^
unb befd)reiben bod) baS 2Befen ber Sobfitnbe fo wie anbere
. V, 16. 17. 427
2fu6feger bic <2unbe roiber ben fyeiltgen eifl uerflefyn. SDkncfyc
erftfiren gerabeju bie @unbe jum obe al6 bic itnbe nnber
ben l;eUigen eij! (Sutler, |>unniu6, (r. cfymtb, &&
lo r SBolf, 3. Sange, $>eumann, (5alin, ^ifcator,
@anber it. St.), roflfyrenb luieber Slnbere bic iinbe, ober
genauet bte 2Ma6pfyemte, wibet; ben ^ciltgcn ctfl al eine bc=
fonbece S(rt ber <2tinbe jum Stobe, a!8 ber attung, unfer*
orbnen (StretiuS, djlic^ting, pener) ober fonjl ben
Unferfrf)teb neben ber SScwonbtfc^aft geltenb ma^en(|>utt)et).
SBenn c6 nun tm SfUgemeinen fefl flanb, bop bie d^iagiia
ngos d-avarov etnc folctje fet, njeld^c unfet>l6at ben geifiigen
Sob, bie Unfeligfeit, jur $olge ^at (peccatum, quod privat
gratia, quasi vita, itaque ei mortem spiritualem affert, rote
(S. a Sapibe nc^tiger unb befitmmter fagt, o!6 5irinu8:
quod inducit certo certitudine morali aeternam mor-
tem eo quod sit quasi insanabile), fo gtng man bet ber ge=
natiern S5eflimmung ber <Siinbc, wetdjer etne folcfye SBirfung
tnnerooljnt, nad) bret 9?iicfftd)ten au8einonber. SStclc StuSleger,
unfer tfynen fc^on bet c^oHafl I (OTUV fig af.ictQvu>v
avatodyTWG eyy ngog fieTavoiav} f gtngen batten au, bap
burdf) 9ieue unb S5upe einer jeben @unbc SSetgebung unb tieueS
Scben erlangt merben ffinnej fo fcfyien btc (Siinbc, fttr roclc^e
feine SSergebttng ju !()offen unb beren tflbtHcfye SBirfung unob*
wenbbar fein (off, not^wenbtg ein reuelofeS SSe^arren
jufe^en (S)ecumeniu6, 91. be Styra, SSart^.
|>unniu8, Salot), <3anber). SSon einer anbern ettc
rotrb bie @ad^e angefd;aut bet 5tu6lcgern wic S5eba (cum post
agnitionem Dei quis oppugnat fraternitatem et adversus ipsam
gratiam, qua reconciliatus est Deo , inyidentiae facibus agi-
tatur; nad) Sdiguftin, de sermone Dom. in monte sec.
Matth. Lib. I. c. 22, 73), ocin, @d; Hating (si quis a
veritatis professione et ecclesia contra conscientiam recedat,
propter opum, honorum cupiditatem etc.), @. cfymtb t (pec-
catum regnans, quod peccanti adscribitur tanquam volenti,
consentient! et se illo delectanti), pener (//aflc freoelc
babwrdj ber ^enfc^fpbalb in ben'geiflltc^en
428 1 30$. V, 14-21.
ob tjerfattt") unb 95 en gel si quis sciens volensque mortem
amplectitur , non ex illecebris carnis , sed ex amore peccati,
sub ratione peccati). 5>iefe afle betonen,, tnbem fie |>ebr.
6, 4fII. 10, 25fII. tm <5inne fjaben, ba8 wiffentltdje, bfiSrciU
Jige, mutfyrtnflige itnbigen frpfc bejferer GrfenntniS, wa8 in*
fofern tertgemaf erfcfyeint, al8 3ofyanne8 ben obfunber einen
SSruber nennt; ugleicfo ttber leucfytet dn, wte leirf)t mancfye
S(u8leger biefe S5ejte^>ung mit ber erflern (Erfl^rung combinU
ren unb ben mutfynrifltgen iinber d8 einen in bet unbe
be^atrenben, t>on betfelben bletbenb gefned^teten batfteflen fonns
fen (gl. octn, S|)tfco|)). (Sine britte Sfu8legung8roeife
enblic^ ftntet ficfy bet benen, wetd^e mei)C ben ba8 Seben be=
bingenben lauben felbft, weniger bie in ben beiben anbern
Svflarungen ^eroorge^obenen Srweifungen be8 frommen lau=
benSlebenS, in8 S(uge faffen; obroobt bie8 natiirUc^ Fein fdjar*
fer egenfafe tfl, J?ielmel)r aHe bvei 9JZobiftcationen bev gleic^en
runbanftcfyt ^aufig mit einanber t>erbunben auftteten,
1 gepren 6. a Sapib e, roelcfyer bie ^iirefte, S.trinu8,
cfyer bie Sf^ofiafie, SKa^er, welder ben Slbfafl om lauben
an Gifyriflum, ben gurftcn be8 8eben6, tnitfytn, wte er fagt, bie
iinbe roiber ben ^eiligen eifl, tterflefyt. Sn berfelben 9itd^s
fting ftnben wir (altn, S5eja, ^)i6catot (blasphemia in
Spir. S. quum quis veritatem evangelii per illuminationem
et teslificationem Spiritus Sancti a se intelleclam et creditam
ex diabolica malitia negat et blasphemat), 3. Songe, 3<i)s
mann (ber Sweifel an ber fKefftanitfit Sefu, ber SIbfatt t>om
(fytifient{)um unt) 0l(i^faHin ben ^enbienjl), S3aumgarten*
SruftuS (bie oHe S(bwenbung *>on oft unb bem wangelio),
|>ut^er (eine finbe, twelve bie oHe 8o8fagung t>on Qfyti*
fiu8 in fM> f^liept). Slud() biejenigen SfuSleger flnb ^>ier ju
nennen/ weld^e, inbem fte ben lauben ale ben runb unb
bie ^raft be8 gefammten cfjrifHii^en Seben8 geltenb macbten,
bie tiefete (Sintjeit ber etwa'fynten StuSlegungSwetfen barfteflten
unb entweber jroet berfelben ober a(le brei auSbrticfUcfy combt=
nirten. 3n biefem inne erflarte Sutler bie S^obfunbe on
ber ^efeerei, bem ^al8|!arrigen <Sunbtgen roiber beffere (Srs
. V, 16. 17. 429
fenntniS, butcfy me(d)e8 adeS tie (Sfinbe nnbet ben IjetHgen
eifl bejeidfjnet fei. 3n ttbeteinflimmung mit S ii tf c (Unglaube,
weltlidjeS Sttroefen unb .Sainitifcfye Sieblojtgfeit) fapt audj
9Uc?ii tie fcetfrfjiebenen Sttomente jufammen, bap bet Sobfuns
bee feinen ganjen lauben mit bee Stebe roegroetfe unb ofyne
SReue bleibe, al Mtte et toebec ott noc^ (S^ifium je gefannt.
SBenn nun au4> bie neuern SfiiSleget mit i^rer SSefltm*
mung beS 23egttff8 bet ajuag^la ngos duvavov nic^t fo fe^t
in6 35wte gegangen jtnb, rate mand()e filtere S( r e t i u 8 5. 33.
nennt peccata contra conscientiam admissa , pertinaciam,
agnitae veritatis abnegalionem, blasphemiam in Spirit. S.,
finalem impoenitentiam et generalem apostasiam fo mup
boc^ bie ganje SSotfteflung in bem 9)^ope ungenau unb unges
wif roerten, in weldjem man on bet jol)annetfrf)en purauSs
tt)eicl)enb me^t nac^ attgemeinen bogmatif^en unb et^ifcljen
runbffi^en bet fyeiligen d^tift uttbeiWe. SRan fucfyte ba8
S5tlb einet a'upetjlen 23o6&eit in Unglauben, SiebloftgFeit unb
Unbupfettigfeit ^injufieflen, um bie unoetmeiblid)e ttafe be6
^obe8 getec^tfertigt ju fmben. SKit btefer 5lbjtc^t ^ngt
bie Stage jufammen, ob bet StyojW untet bet a c /tapr/a
davcnov etne einjelne @iinbe obet einen ganjen ffinbtgen
Suflanb &etf!el)e 3e beutltdjet man etfannte, bap ntdjt irgenb--
eine einjelne <s5iinbe obet eine gewiffe 5ltt &on iinben an
unb fflt jt$ jum Sobe fein fiJnne, fonbetn bap btefe SBitfung
butd> ba iibtige SSert)alten be unbtgenben bebingt fet(t>gl.
(Saloin, @. @^mibt, penet u. St.), be|!o me^t n>at
man geneigt, bte6 fubjectioifc^e foment augfd)IiepHc() ^etuot*
ju^eben unb bie SSotfiefhtng oon etnet concteten Gtweifung
biefe innetlic^en Cbfafl6 bet eite ju laffen. IDet Sftt tfl
Sato in 6 SSemetFung, bap bie /*. ng. &<xv. nid^t fei par-
tialis lapsus, nee praecepti unius transgressio, sed apostasia,
qua penitus homines a Deo se alienant. Sifynlid; fagt narf)
feinet SBeife octn, jene iinbe fei nicfyt ein etnjelnet actus,
nict)t ein peccatum semel admissum, fonbetn peccandi assue-
tudo seu peccatum, in quo quis manet (ogl. aud) @^ifcop).
SSengel lel)tt in biefem @inne: pecqatum ad mortem
430 1 So*. V, 14-21.
est peccatum non obvium, neque subitum, sed talis status
animae, in quo fides et amor et spes , in summa vita nova
exstincta est. 5(ber mtt SRed&t ftnbet $>utber in ber SCuSs
brutf&wetfe be& StyoftelS nicfyt foroobj einen Sufianb, ale einc
Stfyatfitnbe angebeutet} mrfjt bee Stbfatt felbft, bie tnnere unb
alS folcfye unftcbtbare ISfyat, fet gemetnt, fonbern //bic fyats
fttnbe, burdf) toeldje ftcfy ber tnnere Slbbrucfy beS SebenS mit
(S^rifiuS 5uperHd^ wfljieljt unb befunbet./' 68 ffinnc alfo,
fagt $utl)et, . S3. SERorb, (S^ebtuc^, SSetleugmwg 6^tijii ober
bergletc^en eine obfunbe fctn, ivenn namttrf) etne folcfye @iinbe
bte gruc^t eincS ttflfltgen 2lbfadg on S^riflo fci.
nun ju urtfeeilen fott ber roabrbaft Ifiubtge in fetnem
lichen ewiffen bie ^abigfeit beft^enj jugleic^ aber bemerft
|)ut^er, bag bet Sfpofiel burd) ba8 ^ (SS. 16) ju erfennen
gebe, n>ie eine folci)e 23eurt^eilung //immer nu* eine fubjectiDe
fetn ffinne". Sfbet fetnenfattS n>ttt So^anneS fagen, bap eine
fohfoe //fubjectwe" SSeurtbetlung eine ttttbumUcfoe fein
tt)a8 on |>ut|et wentgjlenS nW au6gefd)loffen ijl.
@iinbe gum Sobe mu^ eon ben la'ubigen gefe^n (95. 16),
betitlidj etfannt werben frtonen. iiber^au^t muf bie ganje
SSotfMiing oon bee @iinbe jum obe fitr bie erjlen 8efet beS
S5ttef6 bet toeitem ntd^t fo f^tt)ierig gewefen fetn, als e& narf)
bem unftc^ern @d^n?anfen ber SfuSleger fc^etnen fann. SDer
Styoflel felbfit fagt fetn SBort, urn ben SSegriff genauer 511 er
fld'ren 5 er muf alfo, ba e fic^ urn bie aflerroicb, ttgfhn SDinge
^anbelt, fetnen Sefern ba8 ttdjtige SSerflfinbniS jutratien biirfen.
tlnb e8 Itegt aud^ in ber Styat ntc^tS nd'ber al6 bte 33ejtefouttg
auf bte 3rrlel;rer (ogl. 3. Sange, SiKa^er), welc^en ber
Sf^ojlei felbj! me^rmaB in bem gegenrofirttgen @d)retben ba8
Seben abgef)jrod)en fyat, weil biefelben ben c^n nicfot ^aben,
in welrfjem attetn bte Kaubigen ba eroige Seben empfangen
baben unb fortwabrenb baben (II, 18 flu IV, 1 fU. V, 5. 11.
12. 20). S(uf bem lattben an Scfum - S^tifium berub.f ber
entfi^etbenbe cljrttt au8 bem obe in ba8 en?tge fieben (III, 14),
au ber $ned}tfcfyaft ber SBelt, ber ttnbe nt> beS SeufelS
in bte greifyett unb Sveubigfeit ber otteegemetnfc^aft, be
.1 Soty. V, 16. 17. 431
fyeiltgen !ifticj)tfitnbigen8 , be8 @iege iibet tic SBelt unb ben
Sftgen (t>gl. II, 12 fll. III, 5 fll. IV, 4 fit. V, 3 fll. 11 fll. 18 fll.).
>atum mujj bet 3tud!fd()titt in ben ob, roeldjen ber Sftenfd)
butd; bie (Siinbe jum obe mad)t, in ber Slufoebung bet Sc=
benggemeinfcfyaft nut bem fBatet unb bern oljne (gl. I, 3.
II, 23. V, 11. 20), alfo in bem SlbfaU fcom lauben an ben
@ofyn otteS beflefyn. SDteS ifl bie jittlic^e SSetfaffung be6
jum Sobe iinbigenbenj et ^at |td) Io6geinorf)t on bem, ml*
c^et bie SSetfSfynung nnfetet (Siinbe iff , et fyat alfo bei feinet
itnbe ni<ibt me^t ben S"tfpted)et , befien bie Id'ubigen ftc^
getrfifien (gl. II, 1 fl.). SSon biefet unfeligen SSetfafiung eine
Sfbgefadenen giebf bie in bie a'ufjere (Srfd()einiing ttetenbe a/uttQ-
via HQ. -d-KV. fo beuttid^ ^unbe, bap bet laubtge au6 biefet
Stujjetung ba6 jum tunbe Itegenbe innetltcfye ^opungSlofe
S(enb mit @tdt)erl;ett etfennen fann unb beSl^alb bie gutbitte
fitt ben Sobfiinbet unterla'^t. SBitb nun geftagt, welc^e
fla fiir bie JDarfleHung be tnneten Sobe6jujJanbe6
ten, alfo unfefylbat fiit cine aiiagvia ngoe davaiov
fe^n fei, fo ijl au6 bem Sufammentjange unfetS S5tiefe8 ju
antwotten: bie geugnung, baf SefuS bet S^tijl obet bet
otteg fei. Seine anbete S^atfunbe, ntctjt (f)ebruct),
nictjt 9ftotb, nit^t S5Iutfd^anbe obet a6 man fonfl bet Tttt
genannt fyat,' ttd'gt mit 9iott)n)enbigfeit ben tempel be6 5os
be8 5 wol^t abet tji bie antic^tijllid^e SSetleugnung (II, 18. 22.
IV, 2 fl.) ba8 unmtttelbate unb unjweibeutige SSefenntniS, bap
bet gwtjl be8 SebenS auSbttt^Urf) unb wiffenttirt) etrootfen ij!.
)a6 SBott tfl bet tetnjle unb uottjle S(u8btuc0 beffen, n>a
inwenbig im |>etjen oot^anben tjl (ogl. SWatt^. 12, 37. 9fr!m.
10, 9|T.)/ ba8 SBott bet aSetfeiignung ijl alfo bie S^atfiinbe
(djuuQTia), n)eld)e not^enbtg eine <3iinbe jum obe tfl. STn
biefem SBotte bet IBetleugnung fotten beS&alb bie (d'ubigen
ben Strgeifl, rcelcfyet nic^t au8 ott, fonbetn au8 bet SBelt
unb intern $u"rfien ifl, et?ennen (IV, 1 fll.) ; unb wie betjentge,
roelcfyet butc(; bie antid)tiflHi^e fieiignung be8 o^neS otteS
jeigt, bap et in ben Slob uetfaflen ift, on bet rf)ti|llid)en giit=
bitte augefd;loffen witb, fo fann et auct), ba et bie emein*
432 1 Sol), V, 1421.
fdjaft bet laubigen ganjticf) fcertaffen fyat (gl. 1, 3, 7.), nid;t
einmal auf bie gaftfreunbtidje Siebe berfelben Sfnfprucfy madfjcn
unt) ijl fiir ben gwebenSgruf ber cfyrijlltcfyen greunbe unju*
ga'nglid} (23o|. 10. 11. S3gl. 1 3o&. I, 4. 9ttatty. 10,12ft.).
$iemit fHmmt aucfy inSbefonbere Sttatfy. 12, 31 fl., wd>
tenb $ebr. 6, 4 fit. 10, 25 fit. bet aUer wefentlidjen S3ern>anbt
fcfyaft mefyr bie ett)tfc^e ober ^raftifd^e SSejiefyung auf ben
tidt)en SBanbet (jeroorttitt. JDeStjatb fann ber ^>err bie
faerunb Odirtftgele^rten, obroofyl i^tebla6|)^emifc{)e9?ebe(SS.24)
nur gegen ben a!8 SJJenfc^enfobn erfc^ienenen @ot?
lautet, t?ot ber Safierung be fyetligen eifleS marnen
otelteid)t audE) tt)nen fagen, bap fte btefclbe begangen ^aben ,
roeil fte mit i^rem er|!o^ten, miitljnjittigen Seugnen nicfetS
SinbereS t^aten, atS bem l^eitigen etfie n)tberf}reben ((.
7, 51), wet^et buvd() bie gefammfe Dffenbarung im Stlten
S^eflamente wie burc^ bie 9teben unb SBorte beS |>enn felbfl
(ogt. 9ftattfy.l2, 28) tinjweibeutig ewte8, bap Sefu6 bet (Sfynft,
ber im gleifdje gefommene ofyn otteS fci, ie So^anneS
fagt (IV, 2. V, 5 fit.). Senen ^arifa'crn, fiir wetc^e beBljalb
ber |>err nic^t betet (Sue. 23, 34), roeit fte rouften,
fie t^aten, fhtjn bie S(ntic^rijlen bei So^anne8 infofern
gteid), al8 au^ biefe bie ,/t>on un auSgegangen jtnb /7 (II, 19),
ba 3eugni8 beS fyeiligen ei|!e6 on 6^rij!o (V,*6flt.) ocr*
nommen unb oerworfen (jaben.
SS. 18. !ifttd)t urn bem teid^tftnnigen SKijwerjla'nbniS unb
59?ipbraud; beS 25. 16. .17 efagten gu begegnen (@d;H dating,
93enget), erinnert ber Stpofiel baran, bap ber au ott e*
borene nicljt fflnbigej benn fd^on S3. 17 a retd^t baju fyin. 9Stel=
met>r erfd^eint e8 naturgema'p , bap jtcfy am <Sd()luffe be8 gans
jen 95riefe nod) einmat bie fyeitige greubigfeit unb ba8 mit
ber otteSfinbfc^aft fetbfl gegebene SSewuptfein be @iege6
fiber 2Belt, <Siinbe unb S^eufel auSf^rirfjt, woon am <3d)tuf]e
be jweite'n |>au^tt^eite8 (V, 5) bie juoerftd)ttid^e Srage in
a'fynlidijer SBetfe 3eugni gab, roie t)ter, am c^tuffe beS gan=
jen S5riefe, bie breimatige SBieberfyotung be8 oi'da^ev (gt.
Sucfe, |>utfyev, anber). 5D?it SS. 13, an roelcfyen ber
. V, 18. 433
lefcte 2fbfcf)nitt (35. 1421) im anjen fidj anfrfjliept, j*ef>n
bie 8585. 18. 19. 20 burd) ten runbbegriff be etwgen e*
ben6, auf roelrfjem audj ba 85. 1417 efagte ru&t, in
etner engen felbft burd? baS oMapsv, in SSergleid) mit bem
/(^T 85. 13, angebeuteten SSerbinbung. SDenn burd) ben
.(auben an ben Oofyn otteS ftnb iwr au ott geboren,
^aben n>ir l[o nicfyt nur iiber^aupt ba ewtge fieben unb in
bemfelben jene ftnblicfye Sutjecftc^t, oon welder S5. 14 gerebet
war, fonbern aud() tnSbefonbere bie eigent^iimH^e Sudjttgfeit
nifyt ju funbigen, welc^e bee Sfpojlel 85. 18 nod) einmal (gl.
HI, 9. V, 4fl.) ^et^orju^eben burc^ 85. 16. 17 oeranlafjt iff.
SBte juoet{t4)tUd) unb glaubenSfrot) tritt nun ber SBatnung, baf
jebe Ungered)tig?ett unbe ift, bie auc^ ben gia'ubigen fiefecn
jugefc^rtebene ewiff)eit entgegen, bap jeber au ott ebp=
rene ntc^t fitnbigt, fonbern fidj beroa^tt unb beS^alb oon bem
Strgen nifyt angetajlet roeicben fann! 5tber e6 geniigt bet
djtiftttrfjen tauben6freubtgfett ntd>t, im Sfflgemeinen biefcn
umbfa^ ju n>iffen, fonbern bet einjelne tfiubige fott fur
ftc& felbf! biefeS felige SBij[en fyaben. @o fommt ber Sfpoflel
ju 85. 19. Unb roenn er 85. 20 enblid; noct) einmat t)etor=
l)ebt, baf wir nur burd^> S^ripum, ben im Sleifcfye gefommenen
@ot>n otteS, bie emeinfcfyaft mit bem wa^rl^aftigen otte
unb alfo ba ewige fiebcn ^aben (gl. Sofy. 17, 3), rooran
bie SBarnung ot ben fi^en fid[) fc^lteft (35. 21): fo jetgt
ber (poftel noc^i mit feinem le^ten SBorte auf bie runbn>a^r=
t)eit fytn, um melcfje fein gonje6 c^reiben mit aUen feinen
ft^ bretjt. Unb fo erft^eint benn aitdj noc^ biefer
Stbfdjnitt beS iBriefeS (85. 1421) in feiner innern 3u=
get)ilrig!eit u bem geftiffermapen f^on mit 85. 13 abgefct)Iof=
fenen anjen,
Sfnfrf)einenb in unlfiSbarem SBiberfrruc^e mit 85, 16 fagt
ber SCpojM S5.18, bap jeber au6 ott eborene nic()t funbige.
66 ifl bie6 ber fd)on auS III, 9 (ogl. @. 141 fit.) befannte
SBiberfprud^i, welder in ber &at jwifc^en bem ibealen unb
bem nrnflicfyen Seben ber flinber ottee flattftnbet unb
nacfy ber ibealen 5tnfc^auung8n>eife be6 3o&anne8 in bem
434 1 3o&. V, 1421.
-liegenben IDjtymoton auSbtiicft. @8 ifl be6fyalb nid)t nut etne
unnfltfyige, fonbetn etnc twfefytte gflfung bet fcfyembaten
ttgfeit, roenn man ju ov% dfictQvdvet bie SSejiimmung ..
PdvuTov fupplitt bat (93eba, 23eja, SftetiuS, $pifcatot,
@t. cfymib, @. . Sange u. St.). @d)on 6 p if cop unb
totiuSfyaben, ttne afle -ifteuetn, gegen bie (rganjitng beffen,-
wa6 fomit bie eigentltcfye |)auptfacl)e fern wiirbe, Ginfprud)
getfyan, 5Der au8 ott (^eborene, fagt So^anneS , -fitnbigt
ubec^aupt ntc^t, meber ntcfyt jum Sobe noc^ jum obe (g(.
tein^ofet). 5)te SSetmittelung btefeS tbealen @a^e6 ntd)t
aHein tnit bet tealen ^)raj;i8 be8 d)ttjHtd)en 2eben6, fonbetn
auc^ mit ben etgnen SBotten be8 S(pofiel6 (I, 8. 10. II ; 1)
tmtb nun con ben SCuSlegetn in bet fcfyon ju III, 9 beuttfyetfs
ten SBeife gegeben. cfyon bie tted[)en finb auf bet tid&ttgen
put, inbem fie bie acfye ni^t p^ftfc^, fonbetn etfytfcf)
fianben wtjfen wollen. <2?o fagt OecumeniuS: I'vct
ol^&ij na-vitf] vyv (pvaiv fov toiovtov
tog dvdXiavov slvcti homov ir t Kf-iKQtm, enicpcget TO fq-
Qei sctVTOV ov (pvoei ovv els dvafiaQTyoiav ngo-
fiotivei, (pyoiv, AA' SM lijs iov <&eov
TOV VlO&T^Gat y[l(XS TKVVtfS ygtWQS VIJS
cpvhdaoovces vjlisls vat vygovwiES 10 SwQy&sv y/ulv vn
ctvtov ttal 10 (*,$- d/LHXQ'cdvetv tywftev. Stn tunbe tfl e8
btefetbe tid)ttge unb nact) III, 9 (OTI TO onsQ/ua UVTOV ev
avTy frivst) !aum ju cetfe^lenbe S(nf4)auung, nac^ wel^et
j. 95. totiuS etflart: qui Dei filius esse perseverat, obet
Salt) in fagt: quia non prorsus a gratia Dei excidunt, quum
labantur quidem fideles infirmitate carnis, sed sub onere
peccati gemunt, sibi displicent, Deum timere non desinunt.
J)eutlic^et noc^ ijf bag paultntfc^e SSotbtlb (gl, SftiJm. 7, 25)
au8geptagt bet Sutbet, welc^et fagt, ein (S^tifl fei gletcfyfam
in jroei S^eile getfyeilt, ben ei|?, bet nifyt funbige, unb ba8
roeldjeS aHetbingS auc^ ben au6 ott ebotenen ju
btinge. SSgU (Spenet, Stidfe/ |>ut^et, 0leanbet
unb tnele Sfnbete, welc^e bie ibeale S(nfd^auung be8 SfpojlelS
tic^ttg tfetftanben ^)aben. elbft btejentgen, wel4)e mit Untedjt
. V, 18. 435
bte genauere 93eflimmung ngog &KVUTOV ergd'njen rooHten,
jlimmen infofern mit bem jofyanneifdjen ebanfengange, al6
in ber 2Birflid)feit bie ttnben ber roafyrfyaft au8 ott c*
borenen nidtf jum Sofce ftnb.
)ap nun aber ber 9lpoflel auf feinem ibealen tanbpuncte
ben niidjternen SMitf fiir ba wirflidje Seben bet .ftinber ot=
te mtt fetnen efafyren unb ^om^fen feinegroegS oetloren t)at,
jetgt er in bem jroeitm Hebe on SS. 18, ivo in ber ^ets
Hgen SBac^famfeit unb Sapfetfeit ber au6 ott eborenen
bie fortwd^renbe S5ebtngiing iljceS S'itdbtfunbigenS erfennen
' (fletbtng6 mar?irt 3of)anne6 bo innere SSer
bem ov% KfiuQiavei unb bem T^QCI eaviov nic^t, fonbetn
^ebt nut ben egenfa^ ubetfyaiipt ^ecoor (aAAa)} aber e8 er=
fiefyt fid^ oon felbjl unb ifl on atlen S(uHegetn erfianben
(ogl. 5. S3. oben bie (Etflfirung be8 DecumeniuS), bap bag
ov% ufictQiavit burc^ ba6. Tygei EKVV. bebtngt tft. S
ganiSmuS beS @afce8 fdbfl ifl bie8 SSer^altni6 infofecn
beutet , al8 ,bte le^ten SBotte ai d novtjQos
avTov, fteilic^ oud) nut burd) Mat an bag
angefitgt/ nid)t inner ltd) bamit erbunben, ben roefentltdjen
<Stnn be8 ov% ixfidQ-ravet n>iebergeben.
9lid;t ofyne etne feine SKobification ber SSorflettttng unb ges
wif and) nid)t o^ne S(bftd)t bejetdjnet ber Styoflel ben laubis
gen einmal 6 yeyevrq/usvos fit v. &. unb bann o
&ets M * * J5te oerfd)iebene 95ebeutung ber beiben
men ifl gerabeju uerfe^tt on @ an ber; benn md)t ba ^)erf.
jetgt, wie er fagt, ben ^iflorifdjen S(ct ber eburt au8 ott
unb ber Sforifl ben geworbenen gegemocirttgen Sujlanb an,
fonbern umgefe^rt (V, 1. SSgl. $utfyer u. (. ^u^ner II.
@. 70. 73). SCud) S3 en gel 8 Sfnmerfung ifl unbegriinbet:
Praeteritum grandius quiddam sonat, quam Aoristus; non
modo qui magnum in regeneratione gradum assecutus, sed
quilibet, qui regenitus est ; servat se. 66 fragt fid; aber, in
roeldjem @inne ber 2fyojlcl mtt ben beiben gormen roedjfelt.
3u bem gegenroa'rtigen unb jufla'nblidjen ou'x K/uaQTtxvei fd)irft
ftd) beffer ba8 ^erfectum, n>eU biefeS eben ba6 gegenwartig
436 1 Sol). V, 1421.
ftd) beroSfyrenbe eborenfetn au8 ($ott bejetdjnet; e8 ffinnre
in biefer SBejiefyung audj neben bem sT/pd saw. feme @teQe
fyaben, aflein roetl in ben cfylupwovten nod) fyinjugeftigt roirb
ttui o novrjQos ov% amwai awov , fo erfdjeint e6 paplid),
bap ba beftimmte gactum ber eburt au8 ott, bitrd)
d>eg bet (aubige ber ewalt be8 Sfrgen entjogen roorben
al6 ber fe(le tb,atfacfylid()e runb be8 bejei^neten aSerl)filtni
geltenb gemacfyt roirb.
8(u8 bet roiebetljolten SSejeid^nung be Subjects (o yti>-
vyfals M T. &.) gefyt ^eruor, baf ber @c^(upt^eil on S3. 18
(AA o YSVV. wrA.) nic^t me^r oon oida/uev ovt obb,fingt,
fonbetn alS ein afc fur jic^ auftritt (t>gl. aucfy Slide). 5)er
Sn|>dt be8 @a^e ifi o^ne @ct;>ierigfeit. 3u VTIQ&I sav-
ior ift nid^tg ju erganjen, etroa uanihov (ogl. Sac. 1, 27)
obet ayro^ nrie (Sar^jot), StofenmfiKet, Sad^mann
(gt. felbjl fiuafe) ttjun. So^anneS fct)ilbert, wie ber corn
S(rgen man beact;te ben 23egriff on o novygos (III, 12.
. 165) angegriffene la'ubtge ftd; wa^rt, bap ifyn ber
boS^afte Seinb nid)t antajie (gl. Sot). 17, 15. Styof. 3, 10).
Sreffenb erinnern beS^atb Sutler unb 6alin baran, bap
ber la'ubige mit g0ttltd()en SBaffen, nut bem djilbe be8
laubenS obet be SBorteS ottefi gegen bie Stngriffe be8
S(rgen ft^ f^fifeett fanft. @o Iflfen biefe 5tu6(eger aud) rid[)*
tig bie S^g^/ tt>ie ^)ier J>er 3fpoj!el fagen fo'nne, bap ber la'u*
bige ftd> felbjl beware/ wfi^renb Sob,. 17, 11. 12. 15. Styof.
3, 10 ott al6 ber SSewafyrenbe erfd^eint. @ocin legt auf
bie arfiettunggroeife unferer @tede gropen S'Zac^brucf unb
fagt, e8 ge^e au6 berfelben fyer&or, bap ber wiebergeborene
SKenfc^ iebenfadS mttt^atig fet (aliquid praestare eum atque
efficere, qui per Christum regenerates fuerit). )ie8 aber ifl
in eincm inne gemeint, welder ber jofyamteifcfyen Srnfdjau*
ungSweife ebenfo fdjlecfyt entfprid)t wie eine ^nlid^e Sluperung
<Socin8 uber ba8 dyvl&t iavvov III, 3 (gl..87). (eid5*
wie bort gefagt njirb, bap berjenige, welder bie fyerrlidje |>off*
nung ber ^tnber otteS b,at, ftc^ felbjl reinigt, eben n>eU er
biefe >offnung, al6 eine giJttlic^e ^raft, baju tiid)ttg
. V, 18. 437
gemadjt iff: fo roitb aud) fyter bem au8 ^ eborenen ba8
idjberoafyrcn, roeldjeg bem md)t au8 ott eborenen unmog*
ltd) ifl, jugefdjrieben. SKidjt ber 9ftenfdj felbfl bcroatyrt ftd),
nid)t8 tb,ut er fitr ober auS fid) felbf! baju, fonbertt //ber gfitt-
Uct^e @amc// beroafytt i^n (111,9), ober ber mit gfittlic^em %&
ben geriijlete Sftenfd) beroa^rt fid) fdbfl Fraft biefe6 8eben8,
n>eld)e8 nun fein eigeneS gettjorben tjl, nicfyt mit irgenbciner
auperb,alb biefeS gottltctyen SebenS beftnbHc^cn Jtraft(gI.V,4|I.).
|)ierau8 ergiebt jtd) au^ bet inn bc vygfiv sawtov. Slid)*
ttget al SCrettuS (cavet diligenter occasiones peccandi) urn*
fcfyteibt 6alt)in: Continet se in Dei titnore, nee se ila abripi
patitur, ut exstincto pietatis sensu diabolo et carni totum se
permittat. 66 ijl nid)t gcmcint, bap burdj ba& I^QEIV lav-
IQV ber Stngriff beS Sfrgen, alfo bte SSerfudjung felbfl, bie
elegcntjeit jur iinbe (SlrettuS) crmtebcn, fonbevn tels
me^t baf bcr oerfud)erifd)c STnlaiif, njelc^er unoermetblidj ifl,
unfc^d'bltd) gemadjt unb jtegreid) beftanben roetbe. JDtefe SSots
witb aud) burd) bie djluproorte / o novygog ov%
avvov, in SSergleid) mit bem tyQet <XVTOV, barges
boten. 5Der Sfrge namltc^ ooflfityrt feinc feinbfeligc Sfbftdjt
unb fajfet tmrflid) ben 9J?enfd)en an, nic^t inbem er oerfudjt,
fonbetn wenn ifym bie SSerfudjung gelingt itnb fo bet SKenfd)
oernwnbet roirb (ogl. (Sp^ef. 6, 13fII.); benn feinbttdj ijl ba6
unitcd-ai gemeint (1 6t>ron. 16, 22. en. 26,11. |)iob 1,11.
SSgl. dHnet juu. <St.), nidjt fo, bap ber SKenfd) burd) ben
fdjmu^igen riff be& Strgen oerunreinigt werbe (gl. pifcop).
@o tritt au<^) in biefem ovy^ anitiai aviov biefelbe tbcale
Cnfd)auung8n>eife rote in bem paradelen o-Jjf cc/ictQTuvtt t)er=
ftorj unb ttjenn So^anneS fagt, bap ber fid) beroa^renbe lau=
bige Don bem Sfrgen iiberfyaupt ntd)t angetaflet roerbe, fo barf
man bie8 ebenfo wenig burd) Suffice rote lethaiiter ((Saluin,
?)i8cator) ober finaliter (@r. c^mtb) befd)ra'nfen , al6 ju
bem oorfyergefyenben ov% uftctQiuvst ein ngos &a.vaiov ju
ergd'njen roar. 9?id)tig erfld'rt fd)on @d) I id) ting: hominem
ex Deo natum instructum esse a Deo tanta resistendi
Diabolo facilitate, ut Diabolus non tantum vulnus aliquod,
438 1 Sol). V, 14-21.
praesertim lethale, ei infligere, sed ne tangere quidem eum
possit. Stud) 95 en gel fagt bem wefentlidjen @innenad) ganj
gut: Malignus appropinquat , ut musca lychnum. sed non
nocet, ne tangit quidem. 3>r SCrge erfucfyt roofyl bie Winter
ofteS, aber er ffann fie nid)t iiberttrinben 5 fie fyaben tfyn ubet
rounben (ogl. II, 13, 14. IV, 4. V, 4 fl). Sritt bennod) bet
gad ein, bap ein auS ott eborener in ber SSerfucfyung nicfyt
bejlefyt unb fimbigt, alfo oom Strgen nrirflid) angetafttt witb,
fo liegt bie @ct)ulb baran, bap er fici) nidjt red)t bewa^ct ^at x
bap er alfo bem on So|>anne fytngefleUten Sbeale nod) nid)t
entfpctdi)t. $ur biefen att aber gelten aUecbingS bie al ^raf*
ti[^e Stomittelungen gemeinten JBepimmMngen, bap bee la'us
bige ntc^t //to'btlicl)^ angeta|!et roerbe, ober nic^t f /jum Sobe"
fiinbige (ogl. oben ju ov^ a/uaQv* unb befonber ju HI, 9).
SS. 19. SJitt aller Suoerftdjt bejte^t bee Sf^oflel ben ges
tcalttgen @a^ SS. 18 auf jtd) unb 'bie mit u)m im lauben
oerbunbenen, alfo beffelben ewigen Seben8 unb beffelben @ies
ge8 iiber ben Siirfien biefer SBelt tl)eil^afttgen fiefer. 2Btr
nriffen, bap wtr auS ott ftnb, otteS ^inber, au ott ge^
boren ftnb; beS^alb eben gilt un, im cgenfa^e ju ber gan*
jen oon bem Sfrgen gefned^teten SBelt, bap totr oon btefem
nirfjt angetajlet werben. SSeibe lieber on 93. 19 entbalten
fomit ebanfen, roeldje in bem ganjen S5rieje, namentlicfy im
jroetten ^auptt^eile, uberall bitrcfybltcfen. )a3 SBiffen, welcljeS
ber 5lpoflel ben glaubtgen Sefern ebenfo roofyl wie fid) felber
beilegt, oida/ii, sv, iftaud^ bei jenen ein ganj gen>iffe8 (SaloD),
nid^t eine probabilis conjectura, wie S^. be 8pra fagt, unb
fe^t burdjauS nidjtbieben Slpoj^eln eigent()umlid;e )jfenbarung,
fonbern nur bie in fid) felbft gewtffe (Erfa^rung be8 eivigen
2eben8 ober ba6 3eugni6 be8 ^etligen eijh6 orau (III, 24.
IV, 13. V, 10 fl. SSgl. 311 III, 2. 14. @. 61. 168).
9Kit bem SfuSbrucf ex tov &sov topsv roeifl ber
Slpofiel beutltc^ auf bie SSorfiellung on ber eburt au6 ott
(95. 18) juritc?, fo bap <Socin& female rflarung aDeopen-
deraus illique adhaeremus, ita ut ab ipso prodiisse merilo
censeri possimus tto'Utg ^)altung8lo8 erfdgeint(t)gl.(S.132 juIH,8).
. V, 19. 439
)te anbere $a1fte on 25. 19 ijl, a'tynltd) rote bet @d)to{j=
fafc on 35. 18, nicf)t Don oiSa/nsv 011 abfcangtg, fonbern fletyf
fiir jtcfy$ aud; in bem britten mit oi&ct/wv erfljfneten SSerfe
(95. 20) bilfcet bic jroette |>alfte xa/ ea/t*" x-rA. ein felbfla'n=
bigeS (Safcglieb.
fttcfjt in etnem formett matfirten egcnfa^c, fonbem in
cinet einfad^en Sfnfiigung, K a / , fhUt So^anneS ben laubts
gen, bie jtd) alS ^tnbet otteB roiffen, bte SBett, wie fte au8
bem Sftgen tfl imb tm STrgen Hegt, gegeniiber: / o xooftog
oAoff EV v<a novygw usivat. Jlact) bem, roaS SS. 18
oronge^t, unb nacfy bet ganjen SDenfart be6 SofyanneS (ogl.
IV, 4. Ill, 8. 10. 12 fl. II, 13. 14 fl. So^. 17, 14 fll. 16,33.
14, 30) fann e8 f etnem Sweifel untetliegen, bap fyiet d no-
vygog, nidjt aber to novyQov, gemetnt fei. Slur roentge Sfu6s
leget, rote 9i. be 8t)ta (in maligno, i. e. in malo igne con-
cupiscentiae), @ocin, ctjUdjfing, 6^ifco^ (in peccandi
consuetudine tenentur) , rotiitS, SRofenmfiUet, 9lttfH
(//bie ungla'ubige 2Bc(t bletbf bem Unftteben bet @tinbe f;tngc=
geben") unb felbjl S(rettu8 unb p.ener ^aben bie neuttak
^affung, rcdcfye aud) in bee englifd^en 93ibeluberfe^ung au6=
gebriicEt iff (lies in wickedness), fiit mfigltd) getjaltenj
ffatuirte fd;on rottuS roenigflenS eine Cllufton an bte
ftfnltcfye SSonfleHung be8 novygos- S5et me^teren biefec (u=
leger i|l offenbar bie SCbneigung, ben Slpojlel oon etnem
f0nHd)en S^eufel reben ju j?#ren, mapgebenb gewefen, ein
uitfyetl, Welches einen anbern Sntetpreten, Sacfymann, jit ber
SBemetEung etleitet, bap e6 nod) bie S^Qc fei, ob
fetbfl bie Sfnftdjt ber a^oflolifdjen ^irrfje, bap e6 einen
lidjen 5eufel gebe, getfyeilt t)abe. 5Die aber fyeipt bem Stpojlel,
beffen SBorte ja al8 unjtueibeutig anerfannt roetben, eine Uns
attfnrf)ttgfett, eine fc^Iec^te Sfccommobation jutrauen.
S'lic^t ot)ne @c^tt)iegfeit ijl ber (ubruc MITCH iv, ju
tt>eld)em bie biblifdje ra'cita't fein rentes Sfnalogon bietef.
3n @teen KMC 250?acc.3, 11. 31. 4,34, bte SSretfc&netber
tJergleirfjt, liegt bte itrfprtingHcfje ra'umli^e SSorjlettung no^
na'l>er. 2Benn aber pener unb tetn^ofer an Sef. 46,3
II. 29
440 1 3o$. V, 14-21.
ertnnert unb erfla'rt fyaben, bie 2Belt liege im Sfrgen, nrie ein
$inb im SJhitterfdjope, fo berufyt bie nut; auf bet Ungenauig*
leit ber littler if d) en Uberfefeung jener propb/etifdjen telle.
)aju ijl e6 bureaus unpajfenb, ba8 83erb,altni6 bet SBdt
jum eufel, alS intern ^iirjien, mit t>er Stebc otteS ju fci=
nem au8etnja^lten SSolfe, ba er //on 9J?wttei:leibe an" ^egt
unt) tragt, in SSergleid) ju fMlen; unl> bie Don @^eneran=
gebeutete SSotfJdlung felbji ifi untic^tig, mamctyfiifcf). So^an=
ne fann nur fagen roollen, wa8 er fonfl auf anbere SBeifc
bejet4)net (ogl. IV, 4. So^. 14,30), ba^ bie SBelt com SCrgen
be^err[^t werbe, in fetner eroalt fei, n^mlic^ nacfy bem Bus
fammentjange flttltrf)er:weij"e, burd^ bie <Sunbe unb i^re ^olgen,
fo bap er fie fortwd'fyrenb antafJet (85. 18). me SfuSleget
ftnb ^ieriiber im runbe einig. Maligno hosti subjecti ers
flatt 23eba on ben homines mundani, bie er unter bem
uoojuos tterfhfyt. Sub misera et tyrannica diaboli potestate
jacet mundus, umfdtjreibt Sirinu6-, mit welt^em SWaper,
Satotn, @. (Sc^mib, SBengel, 8u(fe, <Sanber, $iitfyer
u. o. 8C. iiberemjlimmen. '(Sine analoge 9lu8bicF6wetfe au
bet flafftfd)en rdcitat fyat fiiicfe beigebrac^t, na'mlid) biegor*
mel ev if/ ovyxXJj'ito KSITKI, mit welder ^)o!^biu8 (VI,
14, 6) bejeicfynet, bap cine acfye jut Som^etenj be8 @enat8
geb,6rt. SBenn au(^ biefer ShiSbtuc? bem jo^anneif^en nic^t
o^flig congruent ifl, weS^alb beSBetteunb anbet bieSSers
gletdjung ntct)t bidigen, fo jeigt berfelbc bod) bie runbans
fdjauung, auf welder au<^ bie jofyanneifcfye Steberoeife beru^t.
2)ie 25ebeutung be8 ^)rabicat8 xetTai sv TOJ HOVIJQU ifl
im Bufammen^ange mit bem iibjectSbegriff o xoa/uos oXos
ju bejiimmen. 58ei mand^en StuSlegern bemerft man ba S5es
flreben, ben SSegriff be8 xoaftos an unferer tette, wie IV, 4.
II, 15, fo ju fajfen, bap berfelbe weber mit ber Sbee ber gfitt*
lichen cfyflpfung unb SSorfe^ung, nod) mit bem (Safce, bap
6^ri|?ug ber ganjen SBdt |)eilanb fei (IV, 14. II, 2), in SBts
berfprud) trete. Sn jenev JBejie^ung fagt fd)on ber @d)oliafll
(gl. aud) )ecumeniu8) gema'p ber ben grtedjifdjen SCuSle*
gern iibert)au))t eigent^umlid;en etbjfcfyen S5etrad)tung6weife, e8
, V, 19. 441
btitfe untet noa/uos ntdjt occftanben roetben rj ngos
&eov ysvojuevy utlate, fonbetn ol mxar/s naQotvoftiae Mat
(favXoiijTos kgyataij unb in bemfclben @inne bemetft bet
<5d)oliafl II, SofyanneS fage feine8n>eg6, rote etlidje
meinten, baf bie ganje tfjtfpfung otteS iv iw
iSgvTui. Um abet ben fdjeinbaten SBibetfytud) mit II, 2 unb
fl&nltc&en tetlen ju ttermeiben, roollen anberc Stu6lcger ^iej
einen anbetn S5egriff bc8 uoofios geltenb madjen a!6 bott.
@o natnentltcfy btc flrengern SReformirten (gt. 9)i6catot ju
u. @t v galutn, S3e$a gu 11,2). J)cr S^rtrittbonn mel;r
bet II, 2 a{8 bei unfetet: @telle ^eror ; wie bcnn aii^ alle
SfuSlegev mit ben Sftefovmirten bann etnoetflanben ftnb, bap
ju bem n'ooftoe an unferec (SteKe jebenfatte bie Ifiubigen,
bie ^inber otte6 ntrf)t ge^ren, fonbern ^ter an atte Unwte*
bergeborenen ju benfen fei (gl. S5eba, 9t. be S^ta, Xiti=
nitS, SRa^er, Sptfcop, @. djmtb, (Saloo, pener,
95aumgartens6ru[tu6 u. (.) ^ e njlimmigleit mit
@)>rud(;en wte II, 2 unb IV, 14 Hegt abe* eben barin, bop bte,
roelcfye bur4) ben lauben ^inber otte geroocben ftnb, in
bet jfraft bet fiit bie ganje 2Belt gitlttgen (Srlofting ^rifli
ou8 bet SBelt etwa'^It unb entnommen, au6 bet ^ettfct)aft bet
Sinjietnig in ba8 Sletd). 6^tijii fceife&t obet au bem Sobe
jum 8eben ^initbetgegangen ftnb (III, 14. 3o&. 15, 19. S5gl.
(Sol. 1, 13). Ttlfo ge^ten bie, welc&e au8 ^inbetn bet SBelt
Winter @otte8 gen>otben unb nun au8 ott ftnb, nt^it mefyr
ju bet SBelt, weildje, eben fofetn jte bie gottlofe unb gottrcibtige
SBelt ifl, tm (tgen Itegt unb bie8 aud) baburd) jetgt, bap fte
in t()rem tfibtUc^en ^affe gegen bie ^inbet otte8, n>ie in
tf)ret Sttge, intern Unglauben unb t^tet tinbe iiber^aupt, al8
bem 9Bet!e be8 SleufelS, intern ^itrffen gleid(jt unb bient (ogl.
Ill, 8. 10 fit. IV, 4. 3o&. 8, 41. 44. 15, 19. 2 (Sot. 4, 4), unb
be8t>alb aud) tm Slobe bleibt (III, 14), beffen eroalt bet 3!)eus
fei ^at (ebt. 2, 14). 3n btefem alien beflel)t bie ^etrfcljaft
be8 eufel8 iibet bie Sffielt, roal>tenb bie inbet otteS butc^
6H|lum ftei gerootben, jut ^ettltdjen Stei^eit bet ^inbet ot
te6 et^oben finb (3o^. 8, 34. 0iom. 8, 21). icran etin=
29*
442 1 Soty. V, 14-21.
nert ber Styojlel nocfy einmal feine gla'ubtgen Sefer, inbem er
tfynen ben @ofjn otfeS, bcr geFommen tfi, bte SBerfe be8
SeufelS u jerftfren (III, 8), al ben eber bet; roafyrfyaftigen
otteer!enntm8, al8 ben S3ringer ber on 2Belt, @iwbe,
unb eufel fret madjenben 2Bafyrl)eit (t>gl. Sol). 8, 32),
al ben SSRittler unferer otteSgemeinfdjaft unb be8 eroigen
SebenS bacfletlt. SKtt 9ftecf)t bemerft alfo S3 en gel ju biefen
lefcten SBorten be8 95nefe , rote ju SS. 13, roomit ber <Scfylup
geipiffevmapen fdjon gegeben rcar: Initium epistolae et finis
conveniunt.
SB. 20. Mod) em SBtfien fiigt fc^Iief Iid& ber Sfpojiel bem
jroiefadjen SS. 18. 19 geriitjmten SBiffen ber au ott ebo*
renen tnju, oi otS-aftav^ ntcfyt nur ba unmtttelbar SSor?
^ergetjenbe, fonbern bte |>au))tfumme be6 ganjen SSrtefeS ju
fammenfaffenb: 2Btr n>iffen, bap ber @0fyn otte& gefommen
ifl it. f. n?. |>tenn Uegt etnerfeitS bte SSorauSfe^ung ber ewis
gen 93rflej:iflenj beS tm gleifclje (Srfcfytenenen, roeld)er mit 9led()t
ber o&n otte genannt roirb (II, 22. IV, 2 fU. V, 5. 6 fit.
gl. Sue. l r 32) , anberfettS bte (Srinnerung an aUe8 ba8, wa6
ber efommene in fetnem irbifdjen Seben getfyan unb getttten
^at. 5Dte folgenben SBorte ber bi6 jum cfyluffe be6 aierfe
befd)reiben, n>a6 ber gefommene @o^>n otteS gerotrft fyat,
n>ie er namlid) ben lauben unb bamit bie otte6finbfd)aft
(3o^. 1, 12) ; ober bie rfenntniS unb bamit bie emeinfcfyaft
be roafydjafttgen otte6 unb ba8 ewige Seben (3ofy. 17, 3)
gegeben fyaf.
5T)a8 yxei ^at in formetter |>inftd()t (S^roierigfeit &
tnad^t. Gamer artuS unb @r. @d;mib fanben in ber pra's
fentifc^en ^orm be SSerbumS eine emp^attfdje Snadage ber
3eit (Nam ita adventum Christi quasi repraesentavit verbis)j
S3 en gel mup a'^nlti^ geurtl)eilt ^aben, ba er mit 23ejte=
auf Sftarc. 8, 3 ba8 fast burd) adest erfla'rt. Stber
fd)on @. @d)tntbt ^at rid)ttger bemerft: Malim dicere, hanc
esse verbi y%ei naturam , ut in praesenti etiam praeteriti
significationem habeat. 9Sgl. ^itfcner II. . 64. emeint
ifl mit bem ri^i bajjelbe, n>a j. S3. Ill, 8 burd) ty
1 So&. V, 20. 443
bejetcfynet ijl: bet @o^n otfeS ifi in bie SBelt, in ba8 irbi*
fd(>e Seben gefommen, iff SRenfcfy geworben. 4>ieruber jtnb afle
SfuSleger einig. SBenn mandje ba6 Seiben, terben unb 2tuf=
erfie&n nocfr au&briicflid) miterroa'fynen wiefcfyon |)iiariuS,
bet Sadjmann: concarnatus est propter nos et passus est
et resurgens de mortuis assumsit nos (ogl. aud) <Spener,
S. S a n g e) fo ift ba6 nirf)t fowo^l eine genaue 95ejlim=
mung be6 eigentltcfyen 95egtip, al6 oielme^r eine facfygemafe
grweitecung beffetben.
SKit bent SBiffen, bap ber @o^n otteS gefommen ifl,
^a'ngt ba6 anbere om Sfpoftel fogleic^ I)injugefugte Object beS
SBiffens unjettrennii^ jufammen: xat dsdwxev r^iiv dta-
VOIKV, I'va yivuoxm/iiev vov aky&ivov. tfi etn=
leuc^tenb, ba^ u dfdwKsv bafielbe ubject ju benfen iff, wie
ju fast. SD^ne alien runb jlatuitt bagegen S3 en gel bie
ubjectStiotfleflung //oft'', roetd)e fc^on bei y%ei tnfofern flatts
finben foff, al8 ber SSater ben @o^n gefanbt fyabe. $liti)t for=
mett attetn, fonbecn audf) nad) bem 3uge be eban!engange
ifl S5engei S0?einung unric^tig: benn gerabe barauf fommt
e8 bem Styofiel an, bap ber @o^n otte& aB bet littler ber
(SrfenntniS nb beS^alb be6 ewigen fiebenS erfannt werbe (ogl.
SS. 13). >e6f>alb t>et er ntdjt, wte j. S5. IV, 9. 10 oon ber
enbung be6 @o^ne6 burrf) ben SSater, fonbern ftettt eben be8
(So^neS ^ommen unb ebett or unb ^ebt fogletc^) nod) ein
mat auSbrucEIi^ ^eroor, bap roir nur fofern roir tm
otteS ftnb in bem roafyrfyaftigen ptt ftnb, wel^en nrir
ben @o^n erJennen.
egeben ^at un8 ber @o^n otteS, wie Sutler treffenb
ttberfefet, ,,etnen @tnn, bap roir ben SBafyrfyafttgen erfennen".
Suna'c^jl in formetter |>injid)t t)at Sutler ttc^tig gefagt //einen"
inn; benn ben beflimmten Srtifel fyaf So^anneS f)ier ebenfo
wenig rote j. S. So^. 1, 12 gebacfyt, fo bap man aud) nidjt
mit 8fi(f e, |>utl>er u. St. in bem Sufafce <Va yw. T. abft.
etnen ^rfa^ fur ben nur mit Unrecfyt erwatteten StrtiW ftnben
barf. SKit feinem Sactc ^at Cutler ferner ben T8brucf
a burd; //inn 7 ' twebergegeben. 35 i e S(u Sieger fir eiten
444 1 Sot). V, 1421.
namltd), ob mit diuvoia ba6 SSermBgen be drfennenS ober
bie (r!enntni8 felbfl bejetc^net fei. SeneS ifl, nrie e fcfyeint,
bic SKeinung be8 St. be S^ra, welcfyer sensum cognoscendi
erflatt, abet bemetft, bafj bic SCpoflel biefen @inn butct) >ffcn=
barung (t>gl. fiuc. 24, 31. 32), bic iibrigen (Styriflen bur cf) ben
lauben fya'tten. JDeutH^er umfc^retbt 6. a Sapibe: sen-
sum et gustum rerum divinarum, wa8 narf) bem 3ufammen=
^ange, ba e8 ftd) urn bie ChfenntniS otte8 ^anbelt (iVa y</.
T. a'A^.), ganj angemeffen gefagt unb ntddt fo gemetnt tfi
(t>gl. |>utt)er), al8 wenn bie didvoia an fic|) auf g(5ttlict)e
SDinge gend)tet ware. Sfuii) @. cfymibt, @d;ltc|)ting ;
t, Sengel, |>ut^er, @anber u. Sf. ^aben untec
ba8 SSerm^gen bcc SrfenntniS t>erf!anben. 8ii(feba#
gegen, wdc^em be SBette juftimmt, witt bei diavou* an bie
(Sinftcfyt felbfl benfen, rcelcfye burd) iVa y^. T. a'A^tf, e^eyege=
ttfc^ nad^ il)rem Snfyalte na'^er bejltmmt werbe, unb groat au8
bem runbe, weil SofyanneS //fiir bie 2Birffam!eit 6i)rtjlt ba8
SSetmfigen ber SDienfc^en, bie $&\)i$tit f @mpfiinglid)feit, ba8
x TOW -&SQV slva.1 oorau$fefee. |>ieburc^ aber fya
fdne S^einung ftbel empfofylen. )enn ba6 e TOV &eov
(t>gl. ju S3. 19) bejetcfynet nic^tS weniger alS bie im natiit*
lichen 9Kenfrf)en oot^nbene (Smpfa'nglicfyfeit fiir ba8 ^eil in
(Sfyrifto; fetn 50?enfc^ ifl t>on Statue au8 ott, fonbern jeber
ifl SIetfc& (3o|j. 3, 6) unb rotrb erfl burcl) tie ebttrt au6
ott (25. 18. 19. So^.3, 5) einer, ber //au6 ott ifl". @nfs
fi^etbenb gegen bie Sudfefd^e Sfnft^t ifl ferner bet biblifc^e
oon dtdvoia unb bie SJTw9 on $ 20 felbfl.
, weber im Sfteuen nqdl) im Sflten Seflamente, bejeid)s
net dtavoiK eine geroonnene inftd^t, eine ^oftttoe (Srfenntni$.
(6 ifl trielmefyr ba8 (SrfenntniSoermegen, ber SSerflanb (@^ef.
4, 18. 2 $etr, 3, 1. ogl. bie 95ariante Wcf. 1, 18), unb be*
fonberS ber @tnn ober bie eftnnung in ftttlic^er SSejie^ung
(1 g)etr. 1, 13. SRatty. 22, 37. (^ef. 2,3. ^ebr.8, 10. 10,16.
guc. 1, 51), fo baf? bie dtdvom al8 runb be8 |>anbeln6 er=
fdjeint (6ol. 1, 21). J)ap nun an unferer tefle ber von
(Sfyrtflo bem fleifc^iic^en 9Kenfd)en gegebene geifllidje @inn
. V, 20. 445
(gl. 1 6or. 2, 12 fll.), roeldjer alletn jur (SrfenntntS @otte8
unt) gflttltdjer SDinge ttirfjtig macfjt, gemeint fei, gefyt barau6
fyer&or, bap ba6 Object, roorauf biefe Sidvota gericfytet tfi, mtt
iv a ctngcffi^rt tturb, fo bap baS ytvaaanetv tov
nid)t foroo&l al& ber in ber dtarotu fclbfl gegcbene
fonbern otelmefy* al8 ba8 fraft bee diavota ju erreid;enbe 3ifl
t)j>rgcfleUt erfc^eint (ogl. 93l>. I. @. 136), b. fy. bie Stdvota
tfl ntcfyt bie objectit) erfiiflte 6in|td^t ober 6rfenntni felbf?,
fonbecn ba SSecmdgen , jur SrfenntntS beS SBafyrfyafftgen ju
gelangen. Cannes briirft liter alfo benfelben ebanfen auS,
roelcfyen wir uberall in ber cfyrift finben, wo bie Untu^tig=.
Heit be8 fleifc^lictjen 50?enfc^en jur 6rfenntnt6 getftlid)er unb
gilttlidjer tnge fyerorgefyoben unb gefagt roirb, bap nrir nur
on ott burrf) (fyrifii SSermittlung //erleuc^tete Sltigen'' bcS
SSerfMnbmffeS em^fangen (S^ef. 1, 18. 2 6or. 4, 6. SSgl.
. 1, 12. 18. 17, 2fl. 6 ftt. 25 p.).
ben egenflanb ber @rfenntni, ju wddjet roir burd)
fa'^ig gemad)t ftnb, nennt ber Sf^ojiel TOV Aiy-
&IVQV, wa unmfigli^ auf ben (Sofyn felbft (95 en gel) ge^n,
fonbern nur im (Sinne oon Sol). 17, 3 (iva ytvutaxwai as
vov fjuovov faifiwov faov. SSgl. SKatty. 11,27. 1^.1,3.
II, 23) Derfianben roerben fann, wie frf>on bie alfe SSariante,
narf) welder &f6v fytnter ulydivov gelefen n>irb, ric^tig au8
briidft. ott ^etpt aber o aXy&tvos, wetl er alletn in ber
f)at unb 3Bat)rl>eit ott ifl (non veracem, sed eum qui re
vera Deus est, erfla'rt (5 a It) in), im egenfafee alfo ju jebem
fictitius Deus (@r. c^mib, ^ut^er u. SC.), fo bap,
nacfybem am @d|)luffe eon SS. 20 nocfy einmal l)er&orgef)oben
tjl, bap biefer ott, in roeldjem ir bur^ S^riflum feinen
(Sotyn ftnb, ber n>al()re iji, bie SBarnung or ben fallen fi^en
(SS. 21) ftc^> leirfjt ergtebt.
5Da8 folgenbe @a^glieb al eo/uev '/^aov Xpiorw
^a'ngt weber on oi'Sa/uev 011, wie fc^on oben (u SS. 19)
bemerft iff, nod) gar son 2W ab, a bie SSulgata (et si-
mus) auSbrficft. >er lydivog, in weldjem rotr eben Fraft
unferer Grfenntnig fmb, ifl felbjloerflanblid; berfelbe ott,
446 1
welcfyen nrir, rie eben gefagt ijl, al8 ben warren etEennen,
lint) trie folgenben SSorte eV TJO /*w avvov entfjalten, rote
fcfjon ba avTou jeigt, nid&t eine Cppofttion ju <?> TW
9-ww, wa6 bie SSulgata, 9t. be Spra unb felbji
mu8 unb @. (S^mtbt anjtinefymen fctjeinen*), fonbetn bte
normals wiebetfyolte roid^tige SSefltmmung, bap unfere ottes
gemetnfd^aft in bem @ot)ne otte, al6 bem SKtttkt, bem
eber ber Srfenntnt^ i^ren runb unb |>alt^abe(j)gl.Sudfe,
be SBette, SRicfU, ^eanber, ^ut^er u. 81.). 9iict)tig ge=
meint ^>aben bie8 SSer^oltniS aucfy bte ftltern StuSleger, roel^e
ba8 sv t>or T. v^iiji am. ungenau gletif) per erflact fyaben,
wie c^lt^ting, rotiuS, SS^ocuS, @.@. Sange, 3arf)s
mann u. 3C.
S)er tiefe 3ufammenl>ang 5?tfd)en ben beiben fifcen, ba^
n?ir burcfy ^rtflum ben n>a^ren ott erfennen unb baf wir,
wenn wir in (Sfytifto ftnb, in bem wafyten otte finb unb
leben, *uf)t auf ber roefentlidjen in^eit btefet beiben SSotflels
lungen, wel^e aud) Sofy. IT, 3 i>erau8tntt unb in unferm
93riefe befonberS bei II, 36 unb III, 2 etlautett ijl. SSgl.
S5b. I. @. 170 fl. 176 fK. S5b. II. @. 77 fl. c^jon 6aloin
fyat auf bteS SSer^altniS ^ingewiefen , inbem er bemerft: per
earn (cognitionera) inseriraur in Christum et unum efficimur
cum Deo.
Sn ben beiben etflen liebetn oon 93. 20 Itegt nun aud)
bie fi^ere (Sntfc^eibung ber gropen treitfrage, ob baSovrog,
womtt in ben (Sc^lupnjorten con 85. 20 auf baS unmittelbat
SSoc^erge^enbe juritcfgewiefen wirb, auf ben (Subjectebegrif o
&og obet o vlos vov <&eov |>inbeute. JDie le^tete SWeinung
1) at ftd) ben bogmatiffrenben SCuSlegecn em^fo^Ien, tveil fie in
bem DotUegenben ptud^e eine unjttjeibeuttge SeweiSfteUe fur
*) SDie SBulgota !)at et simus in veto filio ejus. @ie toieberfjoH
nidjt ba8 in or filio, fo baf Sadjmann unb Sifdjenborf f^WKtlic& bm
inn ber SSulgata treffen, roenn fie fdjreibm: et simus in vero, filio
ejus. Sdidjt ganj beutli^) paraptyraprt @raSmu8: in eo qui verus est,
nimirum in filio ejus. S3cflitmnt fagt @. @^mtb, baf *v
auf bm @o||n otteS
. V, 20. 447
tic ott&ett <*>ttftt fanbcir. 3n biefem inne &aben bic or*
tfyoboren *Bater ben Sfrtanctn gegenuber ba6 OUTOS auf ben
of>n bejogen, cine StuSlegungSroeife, beren Sfid&tigfeit bic
Sfrianer nifyt anerfannten, unb roetcfye, rote e6 fcfyeint, erjt au8
bem bogmatifc&en Sntereffe bet S(ntiarianer cntflanben roar 5
roenigfienS ftnbet fid) uor jener Sett feine pur bcrfclben Ogl,
Sude). eitbem abec ^aben afle ftrcfeli^en SfuSleger, roelc^e
bem bogmattfdjen Sntereffe bie cyegetifctje SRaifon unfewbneten,
jene fc^einbat orttjoboye SKeinung toertreten. ^ie^er gepren
JBeba, 5R. be S^ra, 6. a Sa^ibe, SinnuS, SBart^. ^)e=
truS, tOZaper, Sutler, (SalUtn, SSeja, S(retiu, ^)ifca s
tor, dr. Odjmib, @eb, c^rnibt, roelcfyer bei ovvog tin
yag erganjen roid, pener, SB^itb^, 6alo, SBolf, S.
fiange, SSengel, anber, tier (ogl. SRebenSefii. ^1.5.
SSarmen 1854. @. 392, ju So^. 17,3). atterfroiirbig ifl, bap
au^^^ifco^, roeUerbie SBtQfii^c unb^iinflelei ber ocini=
fcfyeri S(u6iegung nidjt ertragen fonnte, bie Sejiefyung be6 ovvoe
aiif o &s6e abroieS unb unfere tettc al6 einen 95eroei6 fiir
bic ottfyeit be8 o^neS anerfannte. (hr fiigtc aber oon feis
nem tanbpuncte au6 bie dvinneritng bet, man moge nur ben
geprigen ordo unb bie subordinatio beg ofyneS unter ben
SSater nidjt cergeffen.
$(ber aucf) bei vielen ber SCuSleger, roelc^e bie S3ejie^ung beS
ovios auf ben oljn otteS beflreiten, ifl baS entgegengefefcte
bogmatifc^c Sntereffe oon Ginfluf geroefen. SBer rooQte bie
oerfennen, roenn j. S3. @d) I toting fagt: Minim est, Chri-
stianos accepisse mentem ut cognoscant ilium verum Deum
et tamen adeo amentes esse, ut pronomen ,,hic" ad Jesum
Christum filium illius veri Dei referendum putent idque etiam
atque etiam praetendant. Ajunt, verum ilium Deum et
Fatrem simul esse et Filium. At cum verus ille Deus unus
tantum sit, profecto si simul sit et Pater et Filius, sui ipsius
erit Pater et sui ipsius Filius. Et frustra cum illis dispu-
tes, qui omnis intelleclus principium tollunt. ^ntiirlid) fonn=
ten bie ocinianer ebenfo root)l roie i^re arianift(>en SSorga'ns
ger unb i^re rationaHflifd;en SKacfyfolgcr bie eyegetifc^c trcit=
448 1 Soty. V, 14-21.
frage nur in afynlicfyem @inne entfc&eiben. SBtt ocin unb
@d)Hdjttng fitmmen be8b,alb rotiu8,33enfon, @. (Slarf e,
emler, welder ba8 OVTOQ einmal, fofern e ju o a
&s6s gefyflrt, auf ott, bann aber, fofern e8 ju
gefyflrt, auf ben o&n bejiefyen roiu", u. (. 9lber aurf) anfeere
StuSlegcr, bet benen mfyv ba8 eycgetifd)c SSetflfinbntS entfcfyets
benb war, letigneten bie Sttflgltcfyfeit, bei owo? an ben @ob,n
otte8 ju benfen. |>ier ifl f4)on SBetjlctn ju nennen, unb
t>on ben Steuern giidfe, Sacfymann, be SBette,
SSaumgartens^ruftug, ^eanbet, |>ut^er,
(ogl. @c^riftbett)et8 Sb. I. @. 128) u. 21 '
Sei bee Sfbwa'gung ber riinbe unb egengtu'nbe,
con ben betberfeitigen tu8legern gelfenb gemacfyt werben,
man aKerbingS anetfennen, ba^ bee SSeweiS ffir bie eine
obec bie anbere SKetnung nte mit matljematifc^er Unroibets
fpredjlicfyfeit gefitl)rt werben fann. 0ietn grammatifcfy betrad()s
tet fann bag ^)ronomen ovvos ebenfo gut auf ben Subjects*
begrtff o vios aviov (cov &sov) 'lyo. Xg. , al6 auf ben in
jenem avuov wieberb/olten 95egrif o dXy&ivos, o &eoe ju
riicfmeifen. SDie ntf^eibung ^a'ngt alfo on bet ricfytigen
SBiirbigung junfidf)jl bee ^)rd'bicate o aty&tvos &sos al uy
uitaviog, roeiter^tn aber be8 ebanfengangeS iiber^au^t ab.
S)enn auct) bie ^)ra'bicate aQetn ftnb nic^t entfd)eibenb. SBenn
ba erjle ^)rabicat o K^&IVOS &eos bie S5ejie|ung be
auf ben @ubject8begrijf o Khy&tvoQ, n&mlitf) &c6s,
beutig an bie |)anb ju geben fdjeint, fo fann roiebetum ber
Sufafc nut -(aij ctlwrios auf ben @ob,n otteS fyinroeifen (t>gl.
I, 2). )te 6ntfd)etbung ifl alfo fc^UepUd^ eine acfye be6 in
ber fyeiltgen d)rift geitbten XacteS, be rid)tig gebilbeten
eregettf^en <Sinne8. ^itr biefen mup bie treitfrage, n?eld)e
bureaus feme bogmatifc^e, fonbern eine rein eyegetifcfye ifl,
ganj beflimmt entj$teben roerben filnnen. Sliest bogmatifd&er
ftatur ifl bie trettfrage j benn werm aud^> eyegetifd) entfc^ie*
ben roerben mup, bap ovtos nicfyt auf ben @ot>n otteS, fon=
bern auf ott ge^t, fo fann bamtt ber a^ojlolifc^en Sefyre on
ber gfittlic^en 9Zatur be$ <So^ne8 bureaus fein intrag ge=
. V, 20. 449
fcfyefyn. 8iegt booty welmefyr gerabe bar in, bap ber <Sofyn attein
un8 tie (SrfenntmS beS wafyren otte8 geben, ba8 @ein in
tins Dermitteln unb ba6 enrige, gfittltdje geben un8 ge*
fann, bie notfywenbtge SSorauSfefcung, bap er eben ber
otte6 ifl, welder im SSater ifl, on ifym ba8 ewtge
Seben wefentltd) fyat, ganj fo rote e8 bee SSater felber ^at
(ogl. Sot). 1, 18. 5, 26) ; aifo mit bem SSoter beffelben Q6ttd)en
2Befen6 ijl (So^. 1, 1 fll.). Un6 irret obcr bcfitc^t
baS oben angefiifytte ^aifonnement (Sd)H citing 6
ntc^t. 3)enn Unfinn roiirbe nur bte8 fein, roenn bic Se^rc
bet >reteimgfeit otteS befagte, baf ber SSater fein eigner
8Sater unb ber ofyn fein eigner (Sofyn fet} nun aber tt)trb
gelefyrt, bap ber SSater be8 @o^ne8 SSater unb ber @ol)n be6
n tjlj was freiltd^ and) ni^t Derniinftige Sleben
SBeiSfyeit, aber boc^ SReben ber 3Bei6l)eit bet ben
SSoUfommenen ftnb (l(Sor. 2).
rfjon jtnb bie $auptgrunbe in SSetreff ber SSejte^ung
be& OVTOS angebeutetj boct) m^gen fie roegen ber SBtdjttgfeit/
bie man ber @acfje beigelegt ^at, nod> genauer ewogen wers
ben. (Saloin, @. O^mibt, galoo, SSengel unb @an=
ber ffinnen al6 SSertreter ber einen, Siidfe unb ^ut^er al
Slnroa'lte ber anbern (Mlegung6n?etfe gelten. Sene berufen
fi^ juerjl barauf, bafi OVTOS feiner 9Zatur nac() bie
auf ba nd'd()fit)or^erge^enbe abject, fyier alfo auf ben
@otte8, er!ange. |>iegegen ifl aber ju bemerfen, nic^t bap
ber jofyanneifdje ^rac^gebrauc^ ber ^)ronomtna //Sfuperorbents
Hct>e6" julaffe, n)ie aurf) 11,22. 25ofy. 7 ba6 ^)ronomen OVTOS
auf ba6 i5rtU4) entferntere Subject bejogen fei (8ucfe), fon=
bern mefotefyr (ogt. |)ut^)er), bap bie 33ejte&ung be8 ^)rs
nomen8 bureaus nid)t tinnier not^wenbtg auf bag ortlid) nad)jle
Subject ju ge^n braudje (t>gl. auc^ ^ttljner II. .327), in*
bem bie aBidjtigfcit be8 |>au^tfubject8 bie 23ejtet}ung beg ^)ro=
nomeng bejlimmt. JDteg ifl II, 22. 2 So^. 7 ber aH. @o
an unferer @tette. JDa8 t>errfd;enbe (Subject, nwauf
jurucfgreift, ifl 6 aly&ivos b. ^. o *o'g, n>ie nidjt
aHein aug ber ganjen Drganifatton oon 85. 20, ba ber
450 1 V, 1421.
unfer SSermittler mtt bem roafyren otte erfcfyeint, fonbern
inSbefonbere audj nod) barauS fcerwrgefyt, bap ber vloe alS
ujog avTov ju bem uhy&tvos auSbrtidUidj in delation ge=
fefct, cbcn in bicfem avfov ber fyerrfcfyenbe @ubject8begriff res
petirt unb biefer fomit felbfi raumlid) angefefyn' bem ovrog
ummttelbar na^e geriirft wirb. J)te6^aben aitd? .c^mibt,
6alott unb S3 en gel rtd)ttgev geftifylt, al8 bet gegen Siicfe
mafiloS eifernbe @anber 6alo be^au^tete be6fyalb bem
Sfugenfrfjetn jum Sro^, baf? fctjon in ben betben erfien lies
bern on IB. 20 ber S3egttff beS @o^ne8 otteS ber |>au^ts
begriff fei; @. c^mtbt aber unb SSengel gingen nod) njei=
ter unb beuteten, wte fc|ion oben erwa^nt nrnrbe, jener ba6 kv
TU> ahy&ivu, biefer ba6 TOI/ dhy&ivov on bem @ot>ne. Siber
fc^on con 33. 18, ja con SS. 14 an tfl ber SSegriff otteS
ber eigentlic^) ^errfd^enbe.
SDie ttbrigen on 6altn, @anber u. St. angefii^rten
riinbe ftnb roeit roentger f^einbar. SKan fagt, ber 2(u8brud!
&tj aiiHvios forbere, nad) 1, 2 unb a'|nlid[)en teHen, bie S5e=
jie()ung auf ben ofynj man fagt ferner, e8 fei eine frigida
repetitio, roenn jum brttten SRole in 83. 20 oerfidjert roerbe,
bap ,/btefer ott" ber wa^re fei, oielmeljr ftnbet man e6
lid), bap bie bi%r auSgef^rod>ene SSorfleUung on ber
Ierfd()aft be8 o^neS fo er^oben werbe, baf ber @ofyn felbfl
al8 ber roafyre ott erfc^eine (postquam Christum docuit esse
ducem, cujus manu ad Deum dirigimur, nunc amplificandi
causa Christum esse Deum ilium affirmat, ne procul quae-
rendum putemus. 6 alo in). StOein jeneS erfte Argument be=
weifl nic^t6, n>eil e bureaus feine cfytwerigfeif ^at, ba8
g)rabicat guy almvioe mit bem ubjectfibegriff //ott" u
oerbtnben. 6 geniigt t>oOfommen, it) a 6 (Salutn felbfi fagt:
Vitae quidem origo est Pater, sed fons, ex quo haurire licet,
Christus est. SBaS ferner bie frigida repetitio onlangt, fo
ftnbet aflerbingS eine geiuijfe SBieber^olung be8 SSegrip o
dty&ivos ilatt, aber fo baf bie gufammenfaffenben cfyhips
worte ovToe eovt o al.yd-ivos &soe ml. nidjt aHein eine
frd'ftige SSebeutung, fonbern aud) eine grofe v^etorifdje
. V, 20. 451
fyeit fyaben. 9laci)bem ber K^&tvog alg egenftanb unfcrS
burd) ten @ob,n Dermtttelten (Srfenneng unb alg berjenige, in
weldjem nrir fraft unferer emeinfcfjaft mit bem ofyne ftnb,
bargeftellt if!, fd&lieft ber Sfpoflel ab : biefer, roeldjen wir alfo
erifennen unb b,aben, biefer aHetn tfl bcr roafyre ott unb eim's
ge8 Oeben. cfyon bur^ biefen Sufa^ wo/ gwy aiwvtos tt)irb
bcr @d[jcin einer unbebeiitcnbcn SBiebctljolung entfernt. 3Dte
Icfcte Semetfung 6aloin0 enblid) jeigt bic eigentlidje d^rofi^c
biefcr ganjen Cu8lcgung6weife, n&mHd() wtc fe^r btefdbc bcm
flaten ebanfengangc , iteld)et tm runbc atteS entfdjetDet,
juwibcr iff. (6 bcbarf faum bcr tro| an berg fyeftiger
cgcnrcbc ric^tigen S3cmcrfung, bap (S()ti(luS ntrgenbS in bcr
<Sd)rift o K).-t]&ivos &eos ^cipc, unb mit Unredjt Icugnct man,
baf bcr @o^n o &e6s gcnannt roerbe bcnn ba6 95cfennfs
nig beg X(;oma6 3ot). 20, 28 if? wafjrlicf) fctnc edjaufftrfe
^)t)rofc, unb ber Unterfc^teb on ^eo? unb o ^co? 3o&. 1,
fann unmiJglidj ben inn ^aben, baf bcr @ob,n ottcS
wtrHtc^ gettlid;cn SBefcnS fei tt^ob,! abcr mujj mit Sflcfe
be^auptet n>crbcn, bap bcr poficl nid)t vcrmirrcnbcr fya'tte
fd^reibcn Fijnnen, al8 rocnn cr ben @o^n otteS, roel^en er
fo eben, wic tm ganjen 95ricfe (ogt. befonberg auc^ Sob,. 17, 3),
turn bem //roatjren (Sotte /v unterf^icben b,at, nun pliifelicf) alg
biefen roab^ren ott felbfi bargefieOt ^a'tte. |)teburd) n)itrbc in
ber b,at ju ber obigen 93emerhmg ^ (testings Stnlap
gegeben, benn baffelbe ubject, roelc^eg eben beg roafyren ots
teg @ob,n genannt ifl (ev t. vi<a aviov], wfirbe nun mit bem
n>ab,ren otte felb|l ibentificirt. Unb fo miJcfjte am (Snbc bic
ermeintUdj ortb,oboye SfuSlcgung alg cine nab,re
erfc^einen ; bcnn burdj bicfelbe roirb bie on ber ridjtigen
Icgung mob,! ben>ab,rte Sinbcutung beg trinitarifd^en aSerb,a'H=
ntjfeg in ott, na'mlic^ bie Unterfd&etbuna, beg @ol)neg on,
unb tt)ie reciter ju fagcn tflt, in ott, uerbunfelt unb oerwifc^t.
foiefer, fagt alfo ber Stpoftel, biefer in feinem ofyne jtd)
offenbarenbe unb mittb.eilenbe ott ijl ber aUein matjre ott
unb ewigeg Seben ttal (ay atwvtos- 9Kan b,at eg be=
gefunben, bap ott felbji alg ^ alwvtos bargejhQt
452 1 Soty. V, 1421.
unb nidjt welmeljt bet hiett, bet ebet beg enrigen Sebeng
genannt roetbe. SDiefe lefctete SSotftettung fyat man begfyalb
butd) Sfnnafyme einet Sftetonpmie ju geroinnen t>etfutf)t. @o
tottuS unb beSBette, roeldje ben jofyanneifdjen SfuSbtud!
beuten: biefet ifl ber tlrfyebet, ber XueH be6 enrigen ScbenS.
Cnbete SluSleget fyaben, rceil e8 offenbar fc^ttiierig ifl, beibem
jroeiten ^)tat>icate eine SKetonpmie ju jiatuiren, tt)elc^e bet bem
erjien ntc^t jiattfinben fann, jugletc^ in bet ormel OVTOS
eaTtv eine etgcntfyumlicfye JBrefiloquenj gefeljn. @o umfcfywbt
fcijon ocint In eo quod diximus, est ille verus Deus
et vita aeterna. Nam quatenus quis habet et cognoscit
Christi patrem et ipsum Christum habet et ilium verum
Deum et vitam aeternam. Stt)nli(^ern)etfe ad sensum con=
firutrt fet ba6 ^)ronomen SWatty. 13, 38. So^). 17, 3. Sn
gletc^em @inne f^ric^t @d) lifting on einet jti)iefaci)en
9Mont)mte: si Joannis in verbis vita aeterna ponitur pro
vilae aeternae causa seu ratione ac modo illius consequen-
dae ; consentaneum est ut Hid em per metonymiam Deus ille
verus positus intelligatur pro cognitione illius veri Dei, cui
rectissime subjicitur suus effectus vita aeterna. $)ie ifl
abet bureaus iDinfu^tlicf). SBenn 3oi)anne6 tjcitte fag en wol=
lent bie6 ijl ba8 ewige fieben, bap wit ben roafyten ott et*
fennen (9i t df 1 1), obet : bte emeinfdjaft offeS tjl ewigeS
Seben (Sitcfe), fo wiitbe et ba8 auSjubttidfen oetjlanben ^aben.
9f?ici)t etnmal bei bem jwetten ^)tabicate Hegt alfo eine SKeto*
npmie oot, obroofyl e8 ftc^ oon felbjl Detfiefyt, baf oft, eben
roetl et felbfl ewigeS Seben feinem SBefen nac^ tjl unb in ftcf)
felbet e6 $at (ogt. 3o&. 5 X 26. 1 ^eff. 1, 9. 1 aim. 6, 16),
and) bie UieUe unb Utfad) beffelben fut un8 ijl. Sn btefem
@inne fagt fd^on 6. aSaptbe tic^tig, oft fet vita aeterna
turn formalis sua, turn causalis nostra (DgU aurf) Stttnu8
unb utfyet). Wlit bemfelben SRec^te tjetpt oft feibji erotgeS
Seben, mit roeldjem et 8id)t (I, 5) unb Siebe (IV, 8) ^ei^tj
aud) roenn 6^tifiu felbfl bie SSetfitynung unfeter iinben &
nannt roitb (II, 2), fo ij! bte feine blo^e 5Keton^>mie (gf.
25b. I. @. 162). @omit tjl aud) baju feine SSetanlaffung, in
1 Sob,. V, 20. 21 453
ben erflen SBorten OVTOS IGVIV o aXy&tvoG &eoe irgenbeine
Attraction, SSreuifoquenj ober SJleton^mie ju fmben, roeber in
bet SBeife @d)ltd)tt ng, wobei wenigflenS bie tidjtige <B?ub=
jectSootfieflung in ourog bewafyrt bleibt, nod) gar in ber son
beSBcttc aflerbingg nut fiit mflglid) geb. altenen SBeife : ; /)ie=
fer ift eS, in bem wit ben roafyten ott fennen /y .
SS. 21. Sft nun nod) einmal in bem fummarifdjen @a^c
SS. 20 f)erorgeb,oben , bap aUein ber in Sefu ^^tiflo, feinem
@o^ne, jtd) ofenbarenbe unb fein eroige6 8eben mittyeilenbe
ott ber wa^re tfi, fo fcfyliept fid) ^ieran mit Seicfytigfeit bie
enblidje SBarnung or ben biefem roafyren lebenbigen otte
entgegengefegten falfdjen unb tobten tytn. Stttt biefer Iefe=
ten 9Kai)nung, n>eld)e butd) bie l>erjlid)e (nrebe ten via nod;
befonberS einbrtngltd) gemadjt ttnrb (gl. Ill, 7. 18. II, 18),
fdjetbet ber Stpoflel on feinen geliebten Sefern.
{ber biefe SBarnung uov ben o^en, von rceldjen in bem
ganjen S3rtefe feine Stnbeutung jtd) fmbet, ifl mand>en S(u6le=
gern fo unemartet unb ju(ammen^anglo6 erfd;ienen, bap einige
(Sadjmann) t>ermut^)et ^aben, ber //abrupte" @d)lufer8
morf)te nidjt .uon SofyanneS felbfl gcfdjrieben fein, n>%enb an=
bere ben SfuSbvud -r. etrfwAwv in etnem unetgentltdjen (Sinne
ttetflefyn rooUten. ^ierin ijl fd)on 23eba orangegangen, wels
djer an prava dogmata haereticorum , philargyria unb mundi
illecebrae benft. S. Sange raid raenigfienS neben ber SSes
$teb,iwg auf ben groben 5^enbienfl (ugl. 1 6or. 10, 14), wo*
t>or bie !Weo$)9ten gemarnt roiirben, aud) bie auf ben feinern
@%nbienfl, nd'mlid; SBeltliebe, eij unb bgl. (t>gl. II, 15.
(Sol. 3,5.), fefifjalten. SitcfU, anber unb ^ut&er aber
finben in ben polemifdjen @riirterungen beg SrtefeS bie S(n=
njeifung, neben ben i>eibntfd;en fi^en infibefonbere an bie gnos
ftifdjen ^^antaftegb'^en ber antid)rifllid)en Srleb,rer ju benfen.
Stttein weber jener fritifd)e 85erbad)t nod) biefe bem conflanten
@prad;gebraud) wtberftreitenbe SfuSlegungSweife ifl bered)tigt.
S)a SBort si'dwlov bejeid)net na'mltd), nad) einem Etymolo-
gicum ineditum bet S5iel s. v., im llnterfd)iebe on o/io/w/ia
eigentlid) ba6 S3Ubm6
454 1 Sol>. V, 1421.
ovdeftiav vnoGTCiGiv e%st, to ds oju-olufia iiv&v
ivdctk/.ia ual dTieiitaGjMci), fo bap j. 95. *>0n Cinem
ber $rttonen ober (Sentauren, bagegen on einem
ber eftirne, SKenfdjen ober Sfyiere ju reben ijl (gl.
1, 23). SDemgemap nrirb bei ben LXX (gl. 35 id) we im
0leuen Sejiamente unter iidahov fiberatt ba6 S5ilb eineS nicfys
ttgen C^en ober btefer tffce fetbj! erflanben (tgl. 1 (or.
12, 2. 10, 19. befonbcrS 1 St)eff. 1, 9, TOO rote on unfem
teHc bet -d-sos &>v xal ulydivos unb bte ei'SwXcc einanber
entgegengefefet ftnb). 9Ktt S^e^t ^aben befi^alb bte mdfien
S(u8leger, untev i^nen aOe tied) en, ben gerviJtjnUc^en inn
be8 2(u8btucf feflgefyalten , unb bte SBarnung felbft entweber
auf bie 9leopb,pten befc^ra'nft (c/xog yotQ Iv vowvvy iv.v^r,-
ola %at voiovvovg tivu! vivas KQTI fijs eidwhohavQsias dvu-
wtyawcas. @d)oliafi I. SSgl. S- Sange), obe^ ttc&ttger
bte aQgemetne ultigfett beS rcarnenben SBotteS burd) bie
|)tnwetfung auf bie tingSum brof)enben unb locfenben 35er=
fuct;ungen t>on <Seiten beS ^etbent^umS begrfinbet (8utt;et,
SttinuS, 95cng el, Sitcfe, be SBette u. S(.). ie ganje
SBeW, in roeldjer bte Id'ubtgen al6 ^inber otte ftd) bewa'f)*
ren foflten, war ja nod) burd)au6 fyetbnifdj} bte SSer^a'Untffe
be8 @taate6 unb ber @itte, felbjl bie oerroanbtfdjaftlidjen S5e
jte^ungen mupten ^unbertfd'lttge SBerfudjungen ju g^enbienes
tifdjem SBefen entfyatten. 9lid)t nut buvd) bie S3riefe an bie
6ortntt)et: (ogl. 1 6or. 10, 14), fonbern aud) burd) bie gefammtc
efd)td)te ber |>eibenmiffton tt)irb bie8 anfdjaulid) gemadjt. 68
ifl aud) ju bebenfen, bap, n>ie SSengel erinnert, bie SBarmtng
oor ben iJ^en nidjt attein auf ben f(5rmlid)en tifcenbienf},
alfo ben offenen unb oiJUtgen Sfliirffatl, fonbern auf jebe e=
meinfd)aft mit gd^enbienerifdjem SBefen ftd) bejie^t. 2Benn
nun aber ber Styofiel nur mit etnem lefcten pd)ttgcn SBorte
t)or btefer 2(rt ber 9Serfud)ung warnt, roa^renb er mit bem
grfiften S^a^brud 5 bie Srrlefyren tnmttten ber emeinen be=
fd'mpft, fo mup atterbingS fitr bie fiefer feineS S5riefe8 bte
efafyr con biefer @eite ungleid) griper ai8 oon jener geroe*
fen fein. Dod) tcitt ber 5lpofW, nad;bem er oben an bie
1 Sob. V, 21, 455
eligfeit ber emeinfdjaft offeS in (Sbrifio erinnert bat, audj
fcie efafyr, ben roab.ren ott fur bie nicfyttgen flfcen ber
|>eiben binjugeben unb fo ba6 eroige gi>ttlid)e Seben u oeclieren,
nicbt ofyne etn SBott ber SIBarnung feinen ^tnbletn oov^alten.
@ttt)fi{)nt mag fcfyliejjlirf) nod() werben, top jimfcfyen ben
altern protej!antifd)en, namentltd; refotmttten, unb ben fatt)oUs
fcfjen StnSlegern oiel. @trett be8 21. 35erfe8 wegen gewefen i|t r
inbem jene ben SliiSbruif si'dwXov gern burrf) imago rotebers
gaben unb bann gegen ben fat^olifc^en JBilberbtenft potemtftrten
(ogl. Salotn, S3eja, ^tfcator, djlicfyting, 6'
SB^itb^, SSenfon, @pener), roafyrenb bie fat^olifc^en
geten nac^btiicfHdE) an bem won bet SSulgata gebtaudjten
(u8bru(f simulacrum fejl^telten (Perperam Beza et haeretici
vertunt custodite vos ab imaginibus. Imago enim est sirni-
liludo rei verae, simulacrum vero idolum rei falsae, puta
falsi numinis. 6. a S a p t b e) unb fo bie proteflantifd)e $pole=
mif abjuwebren meinten. Stbec roenn auc^ uon eiten ber
SReformtrten ntdjt fowo^I gegen ben (u6brucf t'idulov gefe^U,
fonbern oielme^r bie SSebeutung ber apofloHfc^en SBarnung
miftoerfianben ifl, inbem j. 93. (Salttin atte 95itber, Sfltfire
unb bgl. al instrumenta superstitionum eerroirft, fo ftnb be8=
bttlb bie ^atftolifen nod; ntc^t im Stedjte, ba ieimebr ibre
etgent^umltd)e SBetfe ber SSUberoerebrting, be 9)Zarien= unb
|)eUtgenbienfte8 unb bgl. nad) ben in ber fyetligen thrift
uber^aupt gegrunbefen bogmatifd)en unb efl|ifd)en runbfa^en
etn>a Sbololotrifd)e6 ^at unb infofern aud) oon ber
genben befonbern SBarnung beS SlpojlelS getroffen trnrb.
II. 30
jwctte tmb fctitte S3tief
30*
(ginleitung.
. 1. )er SSerfaffer ber beiben SSriefe.
(S6 fann jroeifetyaft etfdjetnen, ob bie beiben 83riefe, welcfye
alS ber jroette itnb britte S5rief beg SofyanneS im neuteflaments
Hdjen (Sanon ftefyn, on bcm SSerfafjet be6 erfien SSriefS ge=
fc^ticben fetenj gewifi unb ntemalS gcleugnet ifJ, bop beibe,
welcfye wtc 3wifling8gef4>n)ifter einanber dfonlict) fc^n rote
[d^on |>teron9mu (Ep. 85. SSgl. S5arontu6 ad aim. 99.
Tom. I. p. 963) gefagt Ijat t>on etnem unb bcmfelben
faffer fyerfiammen. Sn bet Slebes unb Senfwetfe, in ber
orbnung be6 Sn(>alt8 unb in ber fafl rofirtlid;en Ubereinflim=
mung ber cfyUif&erfe giebt ft4) nic^t nut bie gletdjjeittge 5tb
faffung bet betben 93rtefe (gl. inSbefonbere 2 3ofy. 12 mit
3So^). 14. 10), fonbern auc^ bap biefelbe |>anb beibe gefc^e=
ben fjaben mup, beutH4 ju etfennen.
SBenn nun anerfannt wtrb, bap biefe betben fleinen 93tiefe
Don bent SSerfaffer be8 erfien SSrtefS gef^rieben feten, roie
Don S3tetfc^neiber unb ^)autu gefc^te^t, roelcfye gerabe
fraft btefer SSorau8fe^ung jenen erfien SSrief bem Stpoftel So*
Cannes abf|)recl)en (ogt. 95b. I. @. XXXVI. XLVffl. LI. XC.):
fo bebarf btefen ^rtttfern gegeniiber fiir un8 bie
Stutfyentie ber beiben fleinern SBriefe feine& njettern
ba wit jenen erjlen SSrief a(8 cine djrtft be8 Sfpo|JeI6 erfannt
^aben. S(nber8 oer^alt e |t^> jebod^ mit benjenigen a'ttetn
^ritifern, el4)e unter ber SSorauSfe^ung, bap ber erfle 25rief
Don bem Sf^oftel StofyanneS ^erriit^re, bie beiben Heinern SSriefe
einem anbern SSerfaffer, fei e6 bem ^reSb^ter So^anneg (@ r a fc
mu8, rotiuS, SobweH, ^arenbcrg, S. S). ecf,
Observatt. critico-exeget. Spec. I. Lips. 1798. p. XI), fei e
460 2 unb 3 Soty. (Sinleitung.
etnem itbrigenS unbefannten cfyriftticb.en Setter SofyanneS ((5. g.
gri^fc^e), jufyracfyen-, anbetS setfya'It e& ftcfy aud) mit ben
neuern Mifern (djroegler, SSaurj t>gl. aucfy 8* SJloacf,
btbl. &eol- aael853. @.391), uber beren n>efentli$e SSer^
fd)tebenfyeit on jenen a'lteten in bet (Sinletttmg jum erjlen
SBriefe (ogl. . XXXVIII fl.) geijanbelt ifl.
5Dte nad&jie SSeranlajyung ju bem Sweifel, ob bie bdben
fleinen 35riefe t>on bem Stpojiel 3o^anne8 gefcfyiieben feien,
^>aben fte felbjl gegeben burd) bie 95eeic^nung be SSerfajferS,
roelc^e jte an bcr time tragen. SBeber im
(Suangelium noc^ im ecjlen S5tiefe giebt ftd) bet SSerfaffer
briidlict) ju erfennenj ^ter aber nennt er fid^, unb nod) baju
mit einem SBorte, Welches unmittelbat nid)t an etnen 5tpo|iel
benfen la'ft: o jrpeo/Jmcpog. S)ap biefc elbjibejeicfynung
be8 SSrieffieaecS etn runb war, bie io^anneifcf)e S(utt)entte
ber 95riefe ju leugrten, fagt aHerbingS Dtigene, inbem er
ba jroeifeUiafte Stnfe^n betfetben ju etfennen giebt, (bei (Su=
febiuS H. E. VI, 25 Havahshoine ttctl snioTohyv
eaiiv (? Mai devvlgav ttai VQiiyV snst ov navteg (fetal
yvyalovs slvat lavrag) nicfyt au8bt;ft(f(i^, (ben(o De^a'lt
e6 jtd^ mit bem SWuiatotifdjen ^cagmente (f, u.). S(ud[>
bet 6ufebiu8, welder bie beiben SSrtefe unter bie S(ntilego ;
menen telnet (H. E. Ill, 25 : TOJV tf Kvidsyofuwmv, yvrngi-
d* ovi> oftws vols nohXols $ ovofia&ftevq devvtQci
Qitvj 'Iwavvov, SITS IQV evctyyehiavov vvy%dvovoai f
she ai IfeQQV OfHavv/Liov sttelvw) t fann matt ttut Wetmils
t|>en, bafj jenc Sfuffc^rift ber SSriefe bie aflgemeine Sfnerfen*
nung berfelben getjinbert ^abe. STu8briidfIid[) aber fagt $ies
ron^mu$ (de vir. illustr. c. 9): Scripsit autem Joannes et
unam epistolam quae ab universis probatur. Reli-
quae autem duae, quarum principium Senior Jo-
annis Presbyteri asseruntur; unb nod) S3eba unbDecumes
niuS bemetfen im Sntereffe ber t>on ber abenblanbi[d)en
wie on ber morgenla'nbifcfeen ^trc^e la'ngft angenommenen
50Wnung, baf bie beiben 35riefe nicfyt opn bem ^)re8bt>ter,
fonbern oon bem Stpoflel Sol>anne6 oerfapt feien.
SSetfaffet bet SStiefe. 461
SSon bet Sfuffdjtift bet SStiefe gingen dtaSmuS, aufbie
eben angefiifytte SSemetHung be8 ^ieton^muS geflu^t, to*
tiu8 imb bie nacfyfolgenben .fttitifet au&, roelefye roiebetum ben
^preSbtytet So&anneS a!8 SSetfaffet betfelben geltenb madjten.
3Kan fudjte abet aud) anbere riinbe roibet bie SCnnafyme be8
apojlolifcfyen UtfptungB. 3Me Seugnijfe bet Silten muften fiit
biefelbe ungenugenb etfdjeinen, roeil in bet fyat ba8 6 nQto-
PVVSQOS in bet SCuffcfytift fc^on ben Sttten S3ebenfen gemacfjt
fyatte, nod) abgefefyn baoon, bap bie S5tiefe roegen i^)te6 et*
^(tntSma'ftg unbebeutenben 3nfyalt6 nut felten cititt n>utben.
SSKan fanb fetnet, nai^bem einmal bet SSetbacfyt wtbet bie jo*
fyanneifcfye SCutt>entie tege gewotben wat, in ben S5tiefen felbfl
mand^erlei, was mit bet jo^anneifc^en SDenE* unb SRebeweife
nid()t ubeteinjufiimmen, unb anbeteS, aS nut ^16 eine geifc
lofe 9?acl)a()mung be8 etflen S3ttef6 obet aI8 eine blope 3u=
fammenfio^elung io^anneifd^et ^)^tafen jtcl) batjufieflen fdjien.
9Kan ^ielt e8 aud) fiit unglaublic^, bap bet Styoffcl 3o^anne6
einen fold;en SBibetfptud^ etfafyten t)aben foflte, rote 3 Sol). 9 fl.
t?otau8gefe^t witb. @o famen bie a'ltetn ^titifet $u bem 3tes
fultat, bap jebenfafle ntc^t bet Sf^oflel So^anneS, fonbetn ent*
roebet bet befannte ^)te8b^>tet obet, rote (5()t. . ^tifcfcfye
metnte, ttgenbetn d^rijllidjet fie^tet Stamens So^)anne6 bet
SSetfafet bet SSttefe [ei. @8 Uegt alfo fyienad) f ein SKipbtaud)
etneS ftemben 9famen8 otj oielme^t nut bie 5Utd;e l^at ftd)
geittt, inbem fte bie betben @d)tifti^en al8 SSetfe beS
jlel6 aufna^m.
2Ba8 biefet a'ltetn ^titif mangelte, btacfyte bie neuete
namlic^ ba8 ^)ofttioe / ju roeld)em nut bei ^)aulu8 ein
ftd) finbet, inbem biefet unfete beiben SStiefe, roie ben etjien,
an pattfyifcfye ^ttflen, jut SBatnung ooteinet f /magtfd;=fitten=
etbetblic^en nojtS", getid>tet fein la'pt. d^roeglet unb
25 a ut abet fanben in unfetn SStiefen puten betfelben Sefyts
bilbung, roelc^e tm oietten (Soangelium unb im etflen SStiefe
be8 So^anneS al8 //t>et!Iattet aKontaniSmuS'' ftcfy ju et!ennen
giebt (t>gl. 95b. I. @. XLIII)j fomit mupte aud) bet jroeite
unb btttte JBtief be8 3o^anne6 untet einen gletcfyen ^i|lotifdE)en
462 2 unb 3 Sofj. (Sinleitung.
cftrfjtspunct, trie jene gtfljjetri cfytiften, faflen. @inen eigen=
tljumiidjen 3ug entfyatt aber nod) bet btitte SSrief, 85. 9 ft.
SBafytfcfyeinlidj ijl namlid) SMottepfyeS ein fymbolifcfyet 9tame,
abjtcfytlid) oon etynifttenbem (Styataftetj e nritb bamit auf ben
tftmifcfyen SSifcfyof, ben (pdonQMeviav b. \). ben fid) fo nen=
nenben Episcopus episcoporum, gejtelt, entroebet (@ d[) w e g I e v)
auf SSictor ben Bettgenoffen be8 SfenfluS, n?elcl)er ben
jweiten 95nef bem 9lpojhi So^anneS juf^tetbt! obet, tt)ie
SSaut oerbelfect, auf <Sotet: obet S(ntcetu8 obet;
@o erfrfjetnen bie beiben SSriefe a!8 ^actetfcljnften, wte
bie 8eibenfc^aftlid)!ett (3 So^). 7 y wo iotre:pt)e& ju ben
ben gererfjnet wtrb) fie barjlellt. SKtt Diefen 95riefen
jlirte bie fleinafiatifcfye ^irc^e, inbem ber 9lame be8 SfpoflelS
So^anneS orgeft^oben tuutbe, tm Sntetefie bet montanifitfc^en
SDenfwetfe gegen Stem mit fetner antimontanijlifrf)en unb ^ieravs
d)ifd)en Slenbenj. erabe umgefe^tt wfyeilt abet Stead!:
bie //mit fanatifcfyem $)atteif)affe" be^anbelten Strieker finb
montantflifd[)e (S&tiflen, SBit fonnen btefe $)f)antajtegebUbe
D(5Kig auf fid) berutjen lafien, inbem eine8tl;eil6 bie inleitung
ju 1 So^., anbernt^eilS bie nad)foigenbe SfuSeinanberfe^ung
mit ben a'ltern SBebenfen gegen bie joljanneifc^e Tfut^entie eon
2 unb 3 3ofy. fyinreidjen wirb , ein unbefangeneS Urtfyeil ju
begrunben (gl. ftbrigenS |>utJ)et).
Suoilrberft mujfen bie a'ltefien Seugniffe fiber; ben Utfpntng
ber beiben S5riefe ge^firt werben (gl. $ug unbgilcfe). 5Tie
alej;anbrinifd)en 95a'tet Siemens unb SMontyfiuS, a(fo ber
SSorgdngei; unb bet @d)iilet be6 )tigene8, on roeldjem wit
oben ein sweifelfyafteS 3eugni iibet bie jotyanneifdje S(ut()entie
tet SStiefe angefii^tt fyaben, fdjreiben biefelben bem
So^anneS ju. Siemens (ogl. S3b. I. @. LXXIX)
bem et ben etflen S5tief ben gtflfetn nennt, me^tete S5riefe
t>e8 SfyojtelS otau8. S)en jweiten etwa'&nt et auSbtiidflic^ in
ben fogen. 5lbumbtationen (Opp. ed. Potter, p. 1011: Secunda
Joannis epistola, quae ad virgines scripta est, simplicissima
est. Scripta vero est ad quandam Babyloniam Electam no-
mine. SSgl. S3b. I. . CVI1 unb unten .2.). gttt ben jweiten
SBerfaffer ber S5riefc. 463
unb ben britten Srief jeugt Clemens, roetl er in feincn
potypofen fa'mmtlidje fatfyolifdjen SSriefe, aud) bie wn (ufe=
biu8 ju ben 5lntttegomenen gerecfyneten, befyanbelt at (t>gl.
(EufebiuS, H. E. VI, 14). ion^ftuS ntmrnt btc @d)tl=
berung ber bem Stpoflel 3otyanne6 eigentt)iimtid)en cfyreib*
wife, welcfye en in ber Sfpofaltipfe uermifjt, nid)t aflein aii6
bem 6angelium unb bem erften SSrtefe, fonbern aud^ auS
bem jroetten tinb britten briefer M' ovde ev vy dtvisgu
'Iwavvov tea} TQIT^} , xalvoi fiQa%taie ovaais
, o 'Iwavvye OVOJUUOTI ngonfifai, AAol ctvwvv-
tyQ&mttt (bei(Siifebiiig, H..VII,25).
J)iont)ftu fitep ftc^ alfo nicfyt nur nid)t an ber Sfiiffdjrtft
o nQcafivTfQos , fonbern fanb ttietmefyr in biefer ben S5rief=
jletter oerbergenben SSenennung eine (Spur ber jofyanneifcfyen
Strt. SBenn er aber ben jweiten unb ben britten S3rtef <PSQO-
itevij 'IWKVVOV bejeid)net, fo fann er bamitmdjt einenSweis
fel an ber jofyannetfdjen 5tut^entie auSbritdfen , fo njenig mie
(ufebtii8 (elbjl in SSetreff be8 erjlen SSriefS, wetrfjen et (H.
E. HI, 25) tyv (pegoftevyv 'Icaawov ngovegctv nennt } t>iel=
me^r beutet ber StuSbvucf an, ba0 biefe JBriefe aHe, roelcbe
nic^t fetbfl ben Seamen beS SSerfafferS angeben, burrf) bie ra=
bition bem SotianneS jugefdjrieben nriirben. Sn bemfelben
@inne fpric^t (SufebiuS j. 95. oon ber (psoo/usvy Bugvdfia
j. 2)ie Sflejfanbriner nod) )ion9fiu6 gebraudjen
SSebenfen betbe SSriefe a!6 c^riften be SCpoflelS 3oljan=
neS. <3o begriinbet 5.95. SHeyanber bie rcommunicatton
be6 StrtuS burd) 2 So^. 9S. 10 (bet @ocrate, H. E. I, 6).
Sn ber abenbla'nbifcfyen ^irt^e ift SrenauS ber |)aupt=
jeuge f(ir bie jobanneifdje Sditfyentie ber 95riefe. 6r citirt (adv.
haer. I, 163: 'Iwavvys &'> o lov xvgiov
r)f.itov Xeyeo&ctt fiovhq&fis ' o yug \eywv avfoie,
wtvwvei K-rA.) 2 go^). SS. 11, tnbem er au6briidfltc^
SBerfaffcr beS S3rief6 ben Slpojiel Sot)anne8 nennt. Stud)
. SS. 7 tmrb oon Srena'uS (adv. haer. Ill, 16, 8: Et
discipulus ejus Joannes in praedicta epistola fugere eos
464 2 unb 3 Sol), ginleitung.
praecepit dicens: Multi seductores caet.) cmgefiifytt, abet itr*
tfjiimlid) in 1 Sty. (praedicta ep.) eetlegt, em SSetfeljn, n>el=
cfye felbft ein Setcfyen bafiit iff, bap 3 ten a u 6, ein @d)filet
beS ^pofycarp, roeldjet ben SfyojW SofyanneS felbfi geljott fyatte,
fetne Anting bat>on fyaf, bap bet jweite 83tief on etnem an=
bern SSerfaffer, at6 ber erfte, gefc^neben fein folKte. SDenbrit=
ten 23rief erroafynt StenauS atterbingS nic^tj aber biefec
t^etlt burrf)au ba @rf)icffal be8 jnwten. 9lirgenb finbet
ft(^ bet ben Sttten eine @pur bapon, bap man ben jroetten
S5rtef anberS al6 ben brttten beurt^eilt fyabe. ST)te aleyanbtis
ntfd>e ^rabition, in weldjer beibe^Briefe auSbriirfH^ genannt
werben, ij! beiben gleid^ gitnfitg. Umgefe^ct ijl ein, trie e8
fdjeint, beiben ungitnfUgeS Seugnie au8 ber alien rfimifdden
^irdfje in bem SKuratorifdjen gragmente ent^alten, Sn
bemfelben werben aHerbingS betbe S5riefe ju ben in bet fat^o=
Hfdjen Strc^e anetfannfen djviften geja'^t; iwd'lirenb aber
bet Ttyoflet Cannes al8 SSetfajfet genannt roivb, fagt, n)ie
eS fdjetnt, eine unmitteibat folgenbe Setnetfung, bap biefeU
ben nut in bem inne fiit @d)tiften be8 StpojlelS gelten butf=
fen, in welc^em bte SBeiS^eif Salomons ein aut^enftfd^eS SBetf
fei. Sn bem ^tagmente fyeipt e6: et superscrictio johan-
nis duas in catholica habentur et sapientia ab amicis salo-
monis in honorem ipsius scripta . 3. fan tlfe (Dispu-
tatio de antiquissimo librorurn sacrorum novi foederis cata-
logo, qui vulgo fragmentum Muratorii appellatur. Sfmfietbam
1852), bet neuefte S3eatbeitet be8 ^tagmentS, jlelHt bte fel)lets
(jaften SBotte fo ^et: et superscriptae Joannis duae in
Catholica habentur, ut Sapientia ab amicis Salomonis in
honorem ipsius scripla. )aS superscriptae fott bebeuten, bap
bie beiben SBttefe nicfjt felbjl, roie bie paulinifcfyen, fynn 9Set=
fafjet nennen, fonbetn nut eine folc^e Ubetfdjtift et^alten ^>a*
ben, njeld()e auf ben 5tyoj!el So^anneS ^inweife) bie SSetglet=
djung bet (Sapientia abet fott (t>gl aitd) 1. c. p. 26) anbeuten,
bap bet StyofW So^anneS ebenfo wenig unfete SStiefe Detfapt
ijabe, wie jeneg 95ud) yon Oalomo feibft gefdjtieben fei. Sf IKein
bie Smenbation superscriptae empfiefylt ftd; nid;tj n?eit roafyt-
SSerfaffer ber SSriefe. 465
ifi, n>a8 fcfyon Sfturatoti in ben Serf fd)rieb,
superscript! ju lefen. SBie leidjt lonnten bie 2(nfangSbud){faben beS
9iamen8 SofyanneS mit bem SBorte superscript! jufammenfliepen
unt> fo tic $orm superscrictio , roehfye twrflirf) tm (Sober ftd)
fmbet, entjlefyn! >ann abcr roeifl ba SBort superscript! auf
bie t)0t^ergel)ent)e (Srw^nung t>e& So^onneS, at6 be6 25etfaf=
[er8 t>e8 DnngeHumS unt) be8 erjlen S3rief6, juviicf. 5Da^
btefer inn ncfyttger burd) supra script! auSgebtucE t fctn ttjiitbe,
fann bet ber fpradjlirfjen S5efd)affcn^ett beS fragments fein
S3ebenfen gegen bie angenommene SBebeutung oon superscripti
fein. )b bie gwm duas, wcli^e bie |)anbfd)rift bietet, beibe=
^olten ober in duae umgeanbett wirb, ijl ffir ben @inn gleirf)*
giiltig, ba duas ofenbar bem gtied)i[ct>en dvde entfyrecfyen
wiitbe (ogl. auc^ giitfe'unb an ilfe). SebenfaUS finb
bie beiten fleinen SBrtefe gemeint j unb beibe werben burd^ bie
beigeftigte S5emerfung ut Sapientia caet. bem SfyojW 3ol)an=
ne6 abgefpiodjen, (linen anbern <Sinn lann man in biefe*
auffaHenben S5ergleid)ung beg S5ud)8 ber 2Bet8^eit nic^t wo^l
entbedfen. @o aber ent^filt ba fragment nicf)t ein Seugnig
ffiv bie jofyanneifdje Sfut^entie ber beiben S5rtefe (wit Siicf e,
-^ut^er u. SC. beric^fen), fonbern oielmet>t baS filtefle egen*
jeugnig (ogl. an ilfe). SBarum nun ber grogmentij^ fo
nrtyeilt, ^at et felbfl nicfyt gefagtj ermutpict) abet ^at er
feinen anbern runb ge^abt, alS ben, roelc^en |)ietont>mug
anjeigt, nfimlirfj bie S(uffd;cift d nQsafivTSQos.
(in onbereS 3eugni6 gegen bie io^anneifrf;e Sftitfyentte ber
beiben SSriefe fdjeint bie ftyrifdje ^ird)e jii geben , roeil, wenn
aud^ p|)raem ben jroeiten SSrief, gleid)tt)ie ben 95rief Suba
unb 2^)etr., anfu^rt, mit^in, ba et rie^ifdg nid()t oerflanb,
in einer fyrifcfyen Ubevfe^ung ge^abt fyaben mu^, boc^ ^6c^ft
roa^rfc^einlid^ in ber 9)efcfytt0 nur brei fatfyolifdje SSriefe
(1 ^3etr. 1 Sofy. unb Sac.) urfpritngHc^ geflanben fyaben. 9?oc^
im 6. Sa^unbert beticfytet ^o6maS Snbicopl. (Topogr.
Christ. VII. in Bibl. Patrum ed. Gallandi. XI. p. 535), bap
man bet ben (Styrern nur jene brei JBriefe finbe. 5luct) bie
gnecfjifdjen @^rer fatten bi6 ju jener 3eit nur brei
466 2 unb 3 Sob,. (ginlettung.
SBriefe. 3a, f)eobor t>on 2tfop8ejlta fofl aud) ben S3tief
be Ssacobug nid)t anetlfattttt fyaben (gl. Su'dEe).
SBafyrenb alfo baS Sfturatorifdje fragment bie (Sanonicita't
unferer beibcn SSriefe auSbriicflid) bejeugt, abet bie 9lbfaffung
berfelben burd) ben Slpojlel 3ob,anne8 leugnet, erfennt bie
fptifcfye ^irdje bis in fedjfie S4tt;unbert webet ba$ Gine
nod) ba8 Sfnbeve an. Snbefjen tjl ju erwfigen, n>a8 |ene
fragment betrtfft, baf etneStfyeitS bie 5lnerlennung ber 6anoni=
cifa'f, anbctnt^>etl8 bie SBa^rfdjetnlt^Feit, bap bie Sfuffdjtiff bet
SSriefe ba8 Urtfyeil be8 ^gnienti|ien bejlimmt ^abe, ba8 e=
md)t feinev 5lu8fage, weldjev iiberbieS StenauS entgegenjle^t,
bebetitenb abfd)tt)ad)t5 unb roa6 bie fprifdje ^trd)e beftifff, fo
erfd)eint erftlid) ^p^raem al8 25ettreter etnei ben beiben
23rtefen giinjiigen Slrabttion inner^alb jener -ftitdje, unb jweis
tens tfl e8 fe|>r natiitltd)/ baft SSriefe', roeldje it>re8 unb,ebeu=
tenben 2^alt8 rote tfym auffadenben iiberfd)tift wegen felbjl
in bei; gned)tfd)en ^ird)e felten gebraud;t unb nid)t on aflen
anerfannt wurben, erft [pat uberfefct unb nod) (pater in ben
(Sanon aufgenommen rourben.
in ben SSrtefen giinfiigeS 3eugnt6 au8 bet afdcantfdjen
^trdje entf)d'1t bie @d)tift S^ptianS, de haer. baptiz. (Opp.
ed. Oberthiir. T. II. p. 120), TOO ber SSifcbof S(urdiu8 auf
einer @^nobe ju ^artfyago |td) auf 2 So^>. 85. 10 mit ben
SBotten bemft: Joannes in epistola sua posuit dicens. Sitter*
bingS finbet fid) roebet bei Sertutlian nod) bet (Syrian cine
^inwetfung auf bie beiben SSriefe j aflein ba 8(uretiu oor t\s
ner ^nobaberfammlung ben jrceiten SSrief al6 eine djrift
be S(poflel(8 So|>anne8 anjieb.t, fo fann man ^ierauS auf ba8
Urtl)eil ber afrtcamfdjen ^ird)e jener 3eit fd)Hepen, unb ber
sfttcbjgebraud) ber SSriefe evfdjeint, wenigfienS bei (Spprian, al8
jufaaig.
Sm |>inbli(f auf bie fd)wanfenbe Slrabition fyatte alfo
(SufebtuS 9ied)t, bie beiben SSriefe, tveld)e Don feiner 3eit
an i^ren ^)lafe tm @anon immer fefter beE)aupteten , ju ben
SCntUcgomenen (H. E. Ill, 25) ju red)nen. 6r felbji aber jtweis
felt fo roenig an ber jofyanneifdjen Sfutl;entie berfelben, bap er
SSerfaffer ber SSriefe. 467
ganj im inne beg oortyin ertoa'fynten foton^fiuS SHeyanbt.
fd;reibt (Demonstr. evang. III. p. 120. Ed. Colon.): sv iuls
KVTOV ovdk ftvyfiyv VIJQ oiuslas nQooyyoQius
% nQeofiwfgov savtov ovof.taei ' ovSajLiov rfs
anoaio'kov ovds svayyeXiavyv. JDe8 .^ierontymuS S5c s
merfung, bap bie beiberi SSttefc bcm *pre8bt)ter So^anneB jus
gcfctjrieben rourben, ttnb bie nofy oon S5eba unb SDccume=
niii fiic niJt^ig eracfyteten egenbemeiclungen finb fcl)on oben
S(u8 biefem Seugenoet^t: etgiebt fid> folgenbe6 Sfiefultat.
bie fytflortfdje SSeglaubigung be6 erflen S5rief ; al6
eine8 2Betf8 be8 Sf^ofiae SotyanneS, bie oott(ianbigj!e unb
ftc^erpe tfi, evfd^eint biefelbe bet bem jweiten unb britten SSrtefe
weit roemger teic^li^) unb sroeifel^after. @ct)on ba S^ura^
tovifc^e fragment fprtdjt bie SSriefe bem Sf^oflel ab. Dtis
gene lapt biefelben nid)t o^ne bi SBiberfptudt) S(nbeter an=
jumetBen fiir SBerfe be8 3tpoflel6 gelten, cittrt jte abet nirfjt.
5Die fprifd^e $trd>e ^atte fie nid;t in tfyret !irc^Iid)en SSerfion
unb nat)m jte etfl im fec^flen ober ftebenten Sa^r^unbert auf.
ufebiuS cedjnet bie S5riefe ju ben SIntilegomenen j |)ietos
ntymu8 berid)tet, bap biefelben nictjt bem SSerfajfer be6 ecflen
SSriefS, fonbern bem ^ceSb^ter So()anne8 jugefdjrieben n>iir=
ben, eine SKeinung, gegen roeldje nod) IBeba unb Decume=
niu8 ftreiten. JDagegen fd)reibt SrenftuS, bee bebeutenbjie
Seuge, ben jweiten 93rief au8bruif lict) , unb beSfyalb mittelbar
aud) ben btitten S5nef bem Sf^oflel SoljanneS ju. 3tt i
j!immen (Siemens, JDion^fiuS unbSf.leyttnber o
brien, aud) ber africanifd)e S5tfd)of 5tureliu6 $ut 3eit
, unb bie meiften SSAter untet u)nen ber
unb alle ^noben nad) bee Beit be8
biu8. (8 finben fid) alfo neben ben 3eugen fur bie i
netfd)e 5(utt)entte nid)t jii oerad;tenbe Seugen gegen biefelbe 5
baju fommt, bap bie bebeutenbfhn unter jenen Seugniffen au6=
brurflid) nur ben jmeiten 23tief befreffen. SCKein e6 i|l ju be=
benfen erfllid), bap bie Srabition, burd) n?eld)e bie SSriefe bem
jugefdjrteben n>urben , in ber Sfuffd)tift bet=
468 2 unt> 3 Sol). (Sinleitung.
fetben em offenbareS SDementt ju fjaben fcfyten, unb
bap bet Snfyalt ber SStiefe in bev Sefyre tinb ben polemifdjen
25ejiel)ungen ju unbcbeutenb (t>gl. Si'tdfe u. Sf.) unb ju jtngus
id'r (3 Sol). 9 fl.) iff, al8 bap fya'uftge (Sitationen erroartet
ben fonnten. JDaS SBidjtigfte uwtbe ganj natitriidf).
au8 bem etflen S5rtefe entnommen. S)er jweite S3rief bot nuv
in SS. 10. 11 unb aHenfaas in 85. 7. 8, folc&e @a'|e, n>ie fte
etn fitdjli^ec @d)tiftfieffet; anjiifii^ren erfurf)t fein fonnte.
(Snbltc^ ^afte e feine c^rotecigfeit, ^wet S5riefe, roelcfye an
einjelne ^Jerfonen gefdf)rieben finb, al fat^olifc^e SSriefe in ben
(anon auf june^men. Stod^ Decumeniti8 beriifyrt biefen Urn*
flanb (onsQ ov V,KT Unioiohyv tKx-dohnijv}, tinb bemerFt ba=
gegen nict)t tec^f jutteffenb, bap auc^ ^)aiilu6 an einjetoe ^)ers
fonen gefc^rieben f>abe. Unb n>enn SDeciimeniuS in S5etre|f
beS jnwfen 95rief8 nod) ertnnert, bap SofyanneB ganj
an eine glaubtge rau ^abe fc^teiben ftfnnen, n?eil er in 6
roeber SKann nod) SBetb fenne, fo la'pt fic anne^men, bap matr
frf)on in ber alien 3eif (ogl. unfen . 2.) eaten Sfnjlop batan
genommen ^abe, bap ber jroeife JBrtef an eine $rau geric^tet
ifl, unb bap aucfy biefeS Sebenfen bem aflgemetnen S(nfel)n
ber SBriefe I)inberlt<^ geroefen fet.
SBenn alfo bie tfyettroeife Ungunj! ber S^rabition nid(>t nut
alS ^tnretdjenb erfla'rt, (onbern audj alg unberec^tigt fic^ bars
jiettt, fo mup bie S5ebeutung berfelben burd^ bie giinjiigern
Beugmffe um fo mefyr aufgewogen werben, ba bie SMcfyafens
^ett bet SStiefe felbfl fiir bie Stnfi^t, bap biefelben t>on bem
SSerfaffer be8 erften S5rief8 gefc^rieben feien, ben fu8fd)(ag giebf.
Sunad^fl fommt fyier bie elbpejetc^nung be SSerfaJTerS
in S^S*' SBenn ba6 SBort in ber Ctberfcfytift o
auSbrucfHcfy auf ben Don Capias erroa'fynten
ne (gl. (Sufebiiig, H. E. Ill, 39) u fiifyven fc^eint, fo ijl
bagegen mtt Stecfyt eingeroanbt (8tic?e, ^utt)er), bap biefer
SpreSb^ter bod) nur einer unter welen anbern war, unb info*
fern jener SCuSbruc? , welder bo$ ben SSriefflefler beftimmt bes
jetdjnen mup, in ber X^at efyer an eine ^erorragenbe ^)erfon/
U)ie ber Sf^ofiel S^anneS war, benfen la'pt, weil eine foldje
aSerfafier bet 93tiefe. 469
in irgenbetnem befonbern tnne 6 nQeopMegos fyetpen fonnte.
fl>er in roeldjem @inne? SSeba iinb Decumeniug wotten
nid)t entfdKtben, ob ber Styoflel feine SttterS ober fetneS Sfm
f eS roegen ftrf) fo nenne. )er lefctern Stteinung ftnb 91. b e 8 9 r a
(qui tune regebant ecclesias series vel seniores dicebantur
ratione discretionis vel maturitatis in moribus; inter rectores
vero ecclesiarum, qui tune erant in Asia, Joannes erat prin-
cipalior), 33attfy. ^)etru8 (So^anncS bejeicfyne jtdj ol Episco-
pus unb al8 totius Asiae priraas), 6. a Saptbe (o ngeafi.
fet glet<^ Senior, Seigneur, Signore), S5cja, SB^itbt), roeU
c^a bte 2fyojW df)nlt^ wie bie //Sttteften'' ber jrotflf tarnrne
benfen Witt, 3RUI, S5ei:ti)olbt, SSaumgarten = 6rufiu8,
Siidle, |>ut^er u, 5t. Sagcgen auf ba6 ^ofye SUtct be8
SfpoflelS wtrb ber 9lame gebeutet oon ^)ifcator, (St. djmib,
^cumann, @. . Sange, SBolf, roeldjer ben Xiamen fur
3<>l;anne8, a!8 ben aKetn nod) lebenben Sfpojhl, befonberS ge*
eignet flnbet, 0lofenmuUer, S5enfon, wetd;er in ber Sln=
beutung be Alters jugleicfy eine @rinnerung baran fte^t, bap
ber Sfpoflel etn Sfugenjeuge Sefu fet (wie 1 So^), 1, 1 fll.)/
(Sar^got), STitguflt u. f. SD?and;e SluIeger unb ^ritifer,
wie Srettu6, |>. @. . uertcfe (efammtgefd;. be6 91. Z.
Seipj. 1854. @. 485 fl.) Ijaben beibe S5ejie^ungen jugleid;
flatuirt (ogl. audrSKW, ut&er u. .). Unter atten 2(uS=
legern ^at Siirfe nid)t nur am offenjlen etngejianben, bap eine
unjroeifetyafte 6r?la'rung beg S(u6brucf6 o nQsafivvsQos nid)t
gegeben werben Ifinne, fonbern aud) ba8 beigebradjt, worauf
bie SSermutfyung am jtd)erflen ftd) griinben barf. S)te8 ijl ein
93rud)ftutf oon einem SBerfe be8 ^)a^ia8 (bet @iifebiu,
H. E. Ill, 39) , in weldjem bie Stpoftel unter bem Sttel oon
nQsafiu'isQoi ernja'tjnt werben. S(ud) barf 1 ^)etr. 5, 1 oer*
glidjen werben/ weil l)ier ber Styofhl ^JetruS, weldjer freilid;
nid)t nur in ber Sluffdjrtft ,be8 S5rief8 jtd) al6 dnoavoXog
XQWIOV einfit^rt, fonbern aud) an ber genannten
fdbfl -fein apofiolifdjeS Sfmt ant>eutet, bod) inbem er u
rebet fid) felbfl ov^ngso^vT^os nennt unb fo bie
5D?i>gHd)f eit , baf ein Sf^offel unter ber @eibfibe$eid)nung o
470 2 unb 3 -30$. <wleitung.
fcfyreiben fonnte, ju erfennen giebt. >agegen
gefyoren bie ferner mm 8ft<f e angefiifyrten (Steflen au8
naitS (bet (SufebiuS, H. E. V, 20. 24), in welctyen
unt> bte SSifcpfe con 9tom nQeafivveQot genannt werben, nidjt
fnefyer; benn on biefen //^pregbptern" unterfdjeibet
fe{>r befiimmf tie Sf^ojlel (ogl. 1. c. V, 20: ol
ol wit tots KiioGTo^ois ov(,i(potTyaavvGs}.
inne nun t>er Sfpoftel bte @elbjibe5cid)nung o
rca^Ite, ifl nicfyt mit urFiinbli^cr <Si(^et^eit au8ju=
macfyen. @ine wtrflic^c Sfnon^mitcif onntc bet 35riefjMer
feinenfafl8 beabftc^tigen, ba cr ju ben beiben ^)riatperfonen,
an roeirfje er fdjreibf, ftd() in bag frarfle SSer^a'ltniS fefet. S)ev
StiiSbtuc? o ngeafivvsQos , TOelc^et, wie Siicfe treffenb fagt,
me^r eine innece al etne auperlti^ amtltctje SBiirbe onjeigt,
mod^te in bem jofyannetfcfyen emeinefreife oorjuggraetfe on
bem SCpojhl So^anneS gelten nb biefem felbfl wiflfommen
fein, ttjeil bev (u&brud! auf eine befdjetbenc unb fteunblicfyc
SBetfe ba6 S5er^a'ltni8 be StyofWB unb emeine^au)>te ju
feinen $mbletn bejetcfinete. So^anneS war in ber l)at S5i=
fcijof ober ^teSbpter im amtlid^en @inne 5 aber fiir i^n ^atte
bie in bem Siiel felbfl urf^riinglic^ twrfyanbene S5ejtel>ung auf
baS S(lter eine befonbere S5ebeutung, weil fein Sfltec bie jiins
gern Sa^te oorau8fe|te, in roelcfyen er mtt bem |>evrn felbji
Oerfe^rt ^atte. S(uf biefem SSorjuge beru^ie jugleid) feine ei*
gentfyumlidje tedung in bem Sfmte etne6 ^)tebt)ter j er war
ein 9Ipojlel. @o erf4)eint e8 leicfyt begreiflic^, bap eine S5e*
nennung , in welder bie 33ejetd)nung be8 SfmteS auf bie be8
5(Wer6 jtd^ gtiinbete, ootjug^njetfe bem Sfyoflel So^>anne8 ju=
geeignet ttwrbe, reld)er riirfjt^^ feine S(mte6 wie feineS
in auSgejei^netem <Sinne ber
fonnte*
)eutU4)er al bie <Selb|lbejeic^nung be6
bie ganje Uterarifcfye (SigentpmU^feit ber beiben SSriefe, bie
(u8bruc?8weife wie bie 95ewegung ber eban?en, t ben SSerfaf*
fer erfennen. JDenn bie St^nlict)feit mtt ber >en?s unb SJebes
wetfe beg erjfen SSriefg Bann weber ga'njltcf) abgeleugnet nod|)
SSerfoffw be* SSitefe. 471
au, etnet fd)led)ten Sftadjafymung etflart toerben. 9Ran Ijat
fttilid) foroofyl einjelne SdtSbnidle, al aud; ganje ebanfen
a( unjofyanneifd) , b. fj. bee Sfrt be8 (SoangeltttmS unb be8
erflen S3ttef6 nnberjlteitenb, in 5tnfprud) genommen. @o fagt
(&*.$. tifd)e, bafi bie SfuSbrucfe vyictlvfiv,
(3 Sofy. 2) , HQonEfiTiEiv K|/wff TOW d'eou (S3. 6),
($B. 9), <phvctQtv (SS. 10) nid^t io^anneifrf), fonbecn
feten, SCttcin felbjl abgefe^n bacon , bajj attc btefe
bet SpaitUtS jtd; nidEjt dnmd finben ((p
|. T. &.), ftnb biefelben an ftd^ fo etnfad() unb
metn gtiltia;, baf jic bureaus nirf)t jur g^arafterijli? einer
befonbern literartfc^en Sftt btenen f^nnen. S)e SBcttc ((Sin*
leit. in ba6 .91. S. . 180) fyat beS^alb mtt 9fact)t in fcinem
einjtgen jcner StuSbtucfe etroaS Stuffattenbc gefunbenj er
welmefyr alS Sfbn?eid[)ungen on bem jofyanneifdjen
d^araftet; folgenbe8 t>erot: ei its 2 So^. 10 ftatt sav tig
(1 So^>. 2, 1. 15. 4, 20. 5, 16), did a %fjv yeQsiv ibid, xoi-
vwvslv SS. 11, 7i()jraT6/v XT S3. 6, JUSI^OVSQOS 3So^>. 4.
noisiv S3. 5. Sluperbem bcmetft ct im (Sommentat
. 35, 11, baf TO }{6', TO diyct&ov ntc^t j
fct, unb bap man (gl. aud) Sitcfe) fitr ov% emgaHs t.
otdmefyr OVK tyvto i. &. ecwarten miiffc. 9Ba6 bic 2(uffd)rift
2 Sot>* 13 anlangt, fo weip aitd) be SBettc auf bte Styn*
Hrf)feit mtt bem S(nfang6grup bee ^)aftoralbrtefe ^tn, jebod)
ot>ne etn futifdjeS SSebenfenj otelme^r bemer?t er felbft, ba0
baS s'afKi :.(.is&' V/LIWV in jenen SBriefen fe^le. Tfber aud)
jene t>on be SBette al unjo^anneifd; in Sfnfpmcfy genomme*
nen S(u6brud!e ftnb bureaus unbebenfltd). SSgl. ben 6ommen=
tar ju ben betteffenben (SteHen. Kvu: x>on ben StuSbrucfen
HowuveiVf TifQinaisiv nafci Itnb niaTov noieiv ijl im (onis
mentav ntdjt roeiter bie SRebe, weil biefelben in frittfd)er >in=
ftdjt tJilttig bebeutung6(o6 etfd;einett. SBarum fottfe benn nt'djt
berfelbe @d)tift|leQer ebenfo root)I nsgin. ar tote negm. sv
(S3. 6) fd(jretben ffinnen, roenn e barattf anfommt einmal bie
9torm be8 SBanbdS (a-ra T. eve.}, bann bie jttttid)e to^are,
in toeldjer gewanbelt wtrb (ev ai/ty, nd'mlid) T^ aywjiiy), ju
II. ' 3l'
472 2 unb 3 3o&. (Stnleitung.
befdjreiben? 2Bie fann ba8 35etbum xoivmvclv etreaS Unjo*
IjanneifdjeS fyaben, roenn SofyanneS ba6 SBott xotvmvict (1 Sol).
1, 3) gebtaud)t? Unb bet 2fu6btucf yitotov noielv, roeldjet
fo bet feinem @c&riftfleaer be6 91. . jtd) ftnbet, ifl im SKunbe
be8 9tyofleJ8 nic^t aujfaHenber, al8 im SDhinbe be ^reSb^tcre
So^anneS obec irgenbeine Stnbern.
3Benn in ben Srtefen ctiraS Unjo^annetfd)e ju Hegen
fcfyetnt, fo ift bte6 bureaus nicfyt in etnjelnen ^)^ra[en, (on*
bern barin ju etfennen, bap, rote 8 fid! e mtt fetnem STacte ans
beutef, ber ganje Son unb bie aflgemeine ^altung bet beiben
S3riefe in ber fyat ftc^ etn>a8 anber6 anlapt; al8 in bem er=
fien SBnefe. SBenn ^ier etn>o8 @injelne8 fyetwtjufyeben ijl, fo
tji ba8 nriebetfefyrenbe tyw be6 SSttefjleQerS (ugl. Sadjmann)
ju nennen. SfUein betbe SJrtefe ftnt) retne ^)rii?atfc^reiben , fo
bap e8 ganj natiirlic^ ijl, roenn ba6 rein petf5nlic^)e
m8 be8 SSriefpeOerS ju bem Sefer bejlimmt t>erau6ft:itt.
letc^t gilt bieS on bem britten SStiefe noc^ me^r al6 com
jroeiten. SBenn aber aud^ in beiben SSrtefen bie ^etffinlirfjen
unb iibrigen concrefen S5ejie^ungen , welc^e ^icr, anberS al8
im etjlen 95tiefe, Dorfyerrfdjen , eine eigentl)timlict)e SWobula-tion
be8 Sone bebingen, fo giebt betfelbe boc^ im 2Befentltc^en af5
ad^t io^anneifc^ fid) 511 etfennen. JDie <S^>tac^= unb >enfnwfe
ijl nidjt eine ungefcfytdfte 9?ac^a()mung be8 etflen Stief8 obet
eine unotbentlirfje SufammenfteQung jotjannetfdjet ^)t)tafen (6^r.
?f. S*Uf&0; fonbetn tta'gt ben beutlictjen tempel bet fa
tyanneifdjen SDtiginalitdt (ogl. Seba, OeciimentuS, S5eja,
@d)ltc^ttng, SKtU, SSenfon, |>eumann u. St.) ie6-'i
beutif)eilen if! @arf>e be8 eyegetifc^en unb ftitifdjen 8>acfc6,
welc^et ben S^ataftet be8 anjen ttrfjtig wutbigenmupj iibet
@tnjelne8 la'pt fid) unmet ftteiten. SDod) ifl aujjet bem, n)a8
e al6 SSRomente be6 jo^anneifdjen @ptad)d)ataftet6 ^ets
^at (ami) .I'va 23of). 6. fievsiv lv, fyetv T.
K<xi T. vlov 33. 9. 7yxo'a. are' aQyrjS SS 6. ^aga TIC-
. 95. 12. j{ T. ^fiov slvai, guiQuxe t. &. 3 3ofy. 11.
bie iBegttfe dky&eia , nhdvos, dvciygioios , bie Spataflele
be8 SSejaljenben unb SSerneinenben 2 3o^. 9. bie SSerwittung
SSetfaffet bet S3tiefe. 473
bet gonfituctton 85. 2), nod) fofgenbeS $u beadjten. )ie 93e=
gtiffe aXyd-eta unb aydny roetben im jroeiten 93tiefe auf einc
fo feine SBeife nidjf nut mtf einanbet oeibunben, fonbetn audj
gleid)fam al8 bic tunbtflne be8 fleinen @d)teiben8 gefyalten,
bafj fyietin bie eigentfyiimlicl) iofyanneifcfye 9lnfd>auung8 = unb
>atfhaung6nwfe beutlicfc jtrf) barflettt. S)a6 lebenbige 25er=
ba'ltniS bet beiben tunbbegtijfe witb fd^on in bet Citffd)tift
angebeutef^ n>o (SS + 1) bet nad) io|)anneifrf)em SfiealtSmuS oets
flanbene 3tu8bru<f eyvoMtvctt T^V a^rj&siav anjetgt, wte bie
gSttlidje SBa^t^eit in benen, welc^e fie erfannt, in firf) aufges
nommen fyaben, bie raa^t^afte Siebe erjeugtj unb bie ganje
SBeife, wie fctjon in bet Ubetfd)tift bie beiben runbbegtiffe
in S5en>egung gefe|t, bann in bem weitern djreiben ju Sta
getn beS ebanfengangeg, a^nlirf) wie bie ^emata im etffen
S3tiefe, gemad^t wetben (ogf. bie SfuSlegung) bieS atteS ifl
originett io^anneifrf). 6ine anbete put bet apoj!olifd)en ^anb
entfyfllt inSbefonbete 25. 7 5 benn e8 ifl nicfyt n>ot)l benfbat, baf
etn ^acba^met ben S(u8btu(f Q%o&ai lv aagtti in bet bott
auftretenben eflalt (fyyo/ucvov) wiebetgegeben unb bie oiel
leidjtete Sotm (etylvdoict), rceldje ftrf) 1 So^. 4, 2 ftnbet,
jutiicfgefleat ^aben foflte. 3m btitten SBtiefe jeigt befonbetS
9S. 11 bie eigentyumlidje SBetfe beS SofyonneS nirfjt nut
bie Sufammenfleflung bet beiben Hebet o aya&onoiduv
unb o Kcwonotwv HTL , fonbetn aucl) butc^ ben ftgnificanten
SBecfyfel bet 3lu8brft(fe eV iov &sov so^lv unb SWQUXS iov
ov; benn t)iebei roitb bet ode tealtflifd)e.S3egttff be8 ewpa-
(Obet eyvowevat) roie et j. S5. 1 Sot;. 2, 3 fll. 3, 2. 6
fyerootttitt, otau8gefe^t. 9lod) ftnb jwei ^)uncte ju betu>
ten, auf raelc^e bet Sroeifel an bet jo^anneifdjen ?Tut^entie bet
beiben S3tiefe gegtiinbet witb, roelcfye abet eljet bie entgegen-
gefefcte Sebeutung ^>aben. 9Ran ^at nfimltdj etftenS bie SSot^
f4)tift 2 3ofy. 10 fiit abetttieben unb intoletant (6(>t. g. ftvitfd) e,
beSBette u. (.), ja fiit Heb(o6 unb unctjvifllid) (Salman n)
angefe^n, unb jroeitenS baS 3 So^>. 9 fl. ootau6gefe^e aSe4alt=
ni8 be8 SDtottepfyeS ju bem Sfpoflel So^anneg fiit unu>at)t=
getjaltcn. ?lbet bie SBiberfefelicfyfeit jeneS 9)?anne6
31*
474 2 unb 3 %ty. dinteitung,
gegcn ben StyojM SofyamteS ifl butdjauS nid)t
liefer al8 cfynlid)e dtfafytungen, roeldje tier Sfyojlel spauluS in
(Sotintb, unb an anbetn )tten mad;en mupfej bagegen vt-
fdjeint bie 9luctotitat, beten bet SStiefjieflet jenem
gegentibet fid; bwuft ifJ, faum benfbat, n>enn nt^)t bet
fiel Sol^anneS d8 JBriefjleHer: angenommen roirb (ogl. 95 en [on,
3. Sange, Sude, be SSette, |>ut^et u. 91.)- 9Ba6 aber
jeneS etjie 95ebenfen ruegen bet anfc^einenb una^ofiolifc^en unb
uniofyanneifdjen trenge 2 So^). 9S. 10 anlangf, fo etlebtgt
bajjelbe burd^ bte ftttiiclje SSebeutung be& c^rijlHc^en
unb ber djttjHtdjen afifteunbfdjaftj benn fold()e @rn?etfungen
bet aflein auf bie SBa^rb,ett gegtiinbeten Siebe f5nnen nut ftaft
bet emeinfcfyaft in btefet 2Ba^t^eit ftattfwben (gl. bie 5(u=
iegung). etfd;eint Dielme^r aurf) jenet SCuSfptud)/- roeld)et
nad) ad)t jo^annetfdjet SBetfe au8 ben runbanfd;auungen on
bet SBafytfyeit unb fiiebe entraidfelt tfi, alS etn ^tttettum fitt
bie jofyannetfdje Sutb,entte be S5tief6.
. 2. )te etjlen Sefet bet beiben 93tiefe.
SDet jroette 95tief ttagt bie S(uffd)tift ettfoutj) HVQIU
jca TOIS TMVOIS avffig, n?eld)e fd;on bet @d)oltafi II ol6
jroeibeutig bejeidjnet: ^ srpotf exHtyaiav y HQOS viva yv-
valxa ditx, imv svayyehtKuv evvohwv i^v saving ofaiav
ohovofiovaav nvsv/LiaTtKoJe- SSeibe 2(nftd)ten abet, nad)
weldjen nod) immet bie 2(u8leget pd) fd;eiben (gl. 2Bolf,
|)eumann y Siitfe), wetben in mefyteten 50?obiftcattonen Dots
getragen. SDtejenigen, weld)e ben 35tief an eine beflimmte
$tau getid)f et fein laffen, ^alten entroebet 'J5Kheicvij($l. beS^ta ;
Sac. 6appeUu6, SBetjlein, tottue) obet .Kvgla fiit ben
Seamen betfelben (SSenfon, |>eumann, S5engel, 6|)t. $.
^tigele, de KVQI'K Joannis. Lips. 1758. <3. . Sange, 6t>t.
fr S*ifef^ e / ^rpo, ^)aulu8, Sadjinann, beSBette,
Siitfe u. 81. SSgt. fdjcn bie ^ot^eftS bet aRatt^fii, p. 150),
cbet etfla'ten, inbem fie feinS bet beiben SBfatet ale (Sigen=
namcn bettad)ten: w bet au8ettt>a()lfen ^tau, ^ettin 7 ' (8utl)et,
^Pifcatot, SSeja, 5ttetiit8, |>eibegget, @d)lid)ttng,
93atn. ^efruS, 6. a Sa^ibe, 3. fiange, (S.
Sefer bet SSriefe. 475
meter de electa Domina. Helmst. 1706. 28 o If, S3 a urns
gartens<Sruftu8, (Sanber u. (.). (5. a Sapibe bericfjtef
babet, bap bie- grau )rujta ober >ruftana gefjetpen &aben foffe.
@arpot> toagt bie SSermutljung, bap SKartba, bie cfyroefhr
bee SajaruS, tfnauer (ogl. tub. u.jfrit. 1833.2. .452(11.),
bap SOlatia, bie SKutter be8 $>errn, gemetnt fet (gl. 8ii<fe).
SStele anbete 2lu8leger ^aben aber bie SBotte
ft)mboltfd^ entwebct: aitf bie gattje 4>nfl
mu8, Epist. 123 ad Ageruch.) ober, tt>a8 jebenfaHS ftc^ befer
empfiefyft, auf irgenbetne einjelne emeine gebeutet. Db 6Ies
men 8 5l(er. btefer 50?etttung war, tote metflenS angenommen
tuirb, tft auS feinen ttwnberlidjen SBorten nid)t flar (Secunda
Joannis epistola, quae ad virgines scripta est ; simplicissima
est. Scripta vero est ad quandam Babyloniam *), Eleclam
nomine, significat autem electionem ecclesiae sanctae). jDeut-
ltd) fagt aber ber c^oliafl I: InL xvp. Myei tip ev ttvi
tonto sKK^aictv, (as wjv vov MQIOV
(Sbenfo (Safftobor, 6alot) ;
, ^ofmann (djriftbeweiS I. . 201), SOU^er,
'^ut^et u. 51. SD^an fyat aud) bie emeine genauer ju fa*
ftimmen gefud)t, inbem man Don ber Sfnnafyme auging, bap
ber 6aju be8 britten S5rief8 ju ber emeine be8 jweiten
Srtef6 (t>g(. 3 Sob, . 9) ge^rt ^abe. S)eg^a!b rietl) @errariu6
auf bie emeine ju ^orint^i, 2Bb,tfton auf bte ju ^tlabel^ta ;
an bie emeine $u Serufalem bagegen bad)te SB^itb^, weil
btefelbe bie Sautter ader emeinen, unb Sfugufli, n>eil fte
oon bem |>errn fetbj! gegrunbet tuorben fet.
>ie SReinung, bap ber SSrief ntd)t an eine einjelne Qfyti*
jfitt unb beren ^tnber, fonbern an eine d)ri|Hid;e emeine ge*
rtcfytet fet, ^at ben unmtttelbaren 2lugenfrf)etn gegen ftrf). SBenn
nid^t beutlid)e Stnjetdjen tm SBriefe felbjl etroaS S(nbere5 le^ren,
fo roitb bte .Ktjrta ober, wte Sfobere meinen, bie Sflefte
fur bie letblid&e Gutter ber tyr jugefd^riebenen ^inber unb fftr
bie wirflidje c^wefler ber SS. 13 gkid)fatl mit tb.ren
*) 8591. 1 yett. 5, 13,
476 2 unb 3 Sofc. (Sinleitung.
bern erwa&nten $rau ju fyalten fein. |>ierauf beutet aucfy Me
?(nrebe nut av (aontt&vai as. 83. 13), ttelcfye, jumal bei
bet einfacfyen S3efleHung eine& rufieS, nid)t fiir cine emeine
pafiit, unb bie SBeife, roie ber 33rief{Mer fogletd) 83. 1 (eyw)
fid) in eine concrete perfonlidje 33e$iefyung ju ber Seferin unb
ifyren ^tnbern fefet, anberg aI8 1 So^. 1, Ifll., aber ganj
d^nlt^ wte 3 Soty. 1 fit. S(m wenigjlen etgwt ft(^ ber Stu6=
brucf wQia jur 93ejeic^nung einer c^rt|ilic|)en emeine} benn
abgefe^n j?on ben nninberlicfyen rftfirungen
(nvgici fet curia, ecclesia) unb SJHcfyaeliS
eine am S^age be8 $errn fify oerfammelnbe emeine), erfc^etnt
aucfy |> utters SKeinung, bap eine cfynfilicfye emetne roegen
i{>re6 SSerbaltnt{ye6 ju bem MQIOS eine MQIU fyetjjen fo'nne,
otjne atte ^egri^nbung auS bem neutejlamentUd)en unb fogar
au bem ^atrtfiifc^en @^)rad)gebraud^e. JDie eon |)ofmann
^erbeigejogene SSergleic^ung beS SSer^a'ltniffeS jmifcfyen n^ja^sj
unb rt^uj ^at |>iitfyer fdbft nidjt aufgenommen.
9Ba8 aber jur m^fel)(ung ber Stnjtdjt, ba^ unter ber
Infamy MQict eine cfyrifHidje emeine ju oer|!e|)n fei unb ge*
gen bie SBejie^ung auf eine einjelne S^ripin gefagt roorben tfl,
ift nic^t iiberjeugenb. 5luguftt meinte*), e8 fei unerfld'rlic^,
roie ber Brief, roelc^et nur ein ,/^anbbiflet/' fein wiirbe, wenn
er an eine einjelne grau gerictjtet rca're, unter bie fatt)olifrf)en
SSriefe aufgenommen roorben fei. Stber njie foQ benn bie SCufs
nal)me be6 britten 95rief6, tneldjer o^ne Sroeifel an eine ein*
jelne $)erfon gefd;rieben tfi, erfla'rt roerben? W\i 0ied[)t ^at
|>ut^er bie S3ebenen fatten lajfenj benn ntd^t6 ift natiirs
lidjer, al8-baf bie 33rtefe v inbem 'fte tf>re @teKe im (Sanon
einna|>men, ftd) bem erfien SSriefe beS S(^oflel6 anfc^Ioffen,
ttjenn fte aud) nid)t, roie biefer, eigentlid) fat^olifdje, b. I).
enc9difd)e SSrtefe roaren. SSebeutenber ifl ber dinroanb, bap
wenn KVQIK al8 (Sigenname (wgl. iiber ba6 SSorfommen befs
*) S)a8 fc^cn con )ecumeniu8 (ogt. oben . 1) gefjobene S3cben!en,
bap S3. 5 tmf^icflii^ fei, wtnn man ben SSrief an eine grait geri^tet fein
wie no^ SO'Ji^aeliS ntdnte, (jat SCugujli auSbrUdti^ a6gcwufn.
8efer ber 83riefe. 477
felben |)eumann) angefefyn werben fofl benn unrnflglid)
fann 'EKlcMij (Stgenname fein, tfyeils roeil ba8 alSbann ab*
jectiwfcfye wgm fcfyroierig tjl, tfyeifS roegen S3. 13 , man nad)
Stnalogie con 3 Sol). 1 bie Stuffdjrift Kvgiy rfj exAcxT?} er=
roarfen mufj (SCugufH, |)utf)er). Slucfy 33.13 fyatberSlpos
flel tt^ttg gcfc^tteben T. &A</>. oov Tiy.c CKACXT^. Gtnc gcs
wiffc Unregelmdpigfeit unb Snconfequenj ijl 95. 1 mit SucEc
anjuerfcnnm , abet aud) aii8 bet SSoranfJeflung beS SlbjectittS
ju erfltften. ^nlict) ijit, roenn aud) nicl)t 8flig glctd^, btc
Sfeberoetfc xAx i ro?p naQtnidyitots 1 ^)etr. 1 7 Ij bcnn aud^)
^ier rotttbc, obwobl ba8 Srbjcctio nic^t or cinem (Stgetmamen
fle^t, regelmapig bcr Sfttifel ju erwatten fctn. SSOttig jutrefs
fenb iji bie Wnalogte oon 1 ^)e'tr. 1,1, wenn webet xAe*-e#
noc^) ?'(>/ ale (Sigcnnamen gefafjt, fonbern mit Suffer u. 5t.
ber ,/auern>fit)Iten rau iiberfcfet wttb. 9ftan beruft jtrf) bet
biefer SfuSlegung auf eine S5emetfung be6 (Spictet (Sap. 62)':
al yvvvtiKS fv&vp cino teaGccQeoMctldettct liiav vno iiav
nv^wv VVQI'VI alovvTat. Sfflein eS ifl !aiim benfbat, bap
ber Stpofiel mit biefem nut ffir bie roeltftcfye ^8flid()fett geeigs
neten Sitel eine cfyrifHtdje grau anteben foflte, unb eS rotirbe
gegen atte brieflic^e @itte fetn, wenn in. ber STuffcfyrift ber
9lame beS 6mpfanger6 fefolte (ogl. 8ft (fe, |)ut^er u. 21.)*
2Ba8 aber nod) befonberS yon |>ut^er fiir bie SKeinung,
bafii bie exAexT^ KVQIU eine djrijHicfye emeine fei, gefagt ifJ,
gefyflrt eigentlic^ in bie StuSlegung. >ie ma8culinifcf)e
be6 fronomenS (ovs SS. 1. gt. SS. 4), fagt er, fd)icft
beffer, roenn bie twva nid)t letblicfye ^inber, na'mlid^ @iJne,
ber jtyria, fonbern Heber einer emeine finb (vgl. al. 4, 19.
SSKattl). 28, 19). Sber, obgleid) bie toa&me, bap bie ge*
metnten ^inber ber ^ria wirfli^ nur ityne gewefen feien
(@d^H(^ting, 2Bolf, 55aumgartens(SrufiuS, beS5Bette),
feinerlci @d)n)ierigfeit t>at, ijl biefelbe burd; SS. 1.4 ntrfjt etns
mat not^wenbig gemacfyt. S(Qerbing& get)t baft ovs SS. 1 ntdjt
auf bie Gutter unb bie 5ltnber (53art^. ^etruS, SSeja,
S3engel, |>eumann ; @anber), fonbern aflein auf bie
ber ; aber mit eroijjfyeit folgt au ben maSculinifdjen
478 2 tint) 3 3o&. dinleitung.
nur bie, bap bte jtyrta aucfy gfa'ubtge (Stffyne gefyabt fyabe
((Satpjot), SRofenmtiUer). , )te gtammattfcfye Sftaifon tjl an
unferer @tefle ganj biefelbe tt>ie in ben oon |>uttyer angejo*
gencn , unb entfyalt bureaus f cine Sfnweifung , bte fuffcfyrift
euhexTfl KVQIK twh. ju beuten. cfyeinbaret ift bie 33es
meeting ju AAa < navvss ^A. S3* 1 : //aud() btefer Sufafe
fprtd)t bafiit, bap UVQIU nid(;t Norn. pr. tfij benn rote foKten
bte ^inbet etnet emjelnen ^vatt al egenflanb bet Stebe aller
la'ubigen gebac^t werben fi5nnen? /; Sfber |>ut^et felbjl
fetne8tt)eg8 bte cfyrwerigfett, weldje t)tefe SSorfiettung in
auf bte liebet einer etnjelnen emetne gleidf)er=
ttJetfe jit fyaben fdtjeintj benn wenn //eih iwrfltdjeS SBtffen urn
einanber 7 ' t)orauSgefe|t roirb, tfi e8 n?a()rf4)etnltd[), bap wirfs
lify alien laubtgen jene emeine, beren Iteber oerflanben
werben foHen, befannt gewefen fet? Sfbet: e6 fommt ielme^t
auf bie ric^tige Stiiffaffimg be8 a^ojloKifctjen ebanfen an
(gl. ju 85. 1), urn ju ecfennen, bap //ba tt)trflic|>e SStffen
urn einanber" bureaus nic^t t)orau6ge(e^t wtrb, 3(ud)3.4
mad[)t |>ut^et8 Sfnftc^t ntc^t n?a|)vfc()etnlicl).
mag e8 unft^er bleiben, wo ber 3(po|!el mit ben
^inbern ber %rta jufammengetroffen tjlj feinenfatlS folgt au
ben SBorten, bap bet: Slpoflel //in bet emeine, an bte er
fdjteibt "/ ftii^er t)etroetlt ^abe. SStelme^t fc^etnt ba8 jufa'flige
3ufammentteffen (gl. bie SlttSlegung) ntd^t an bem SKo^notte
ber SKutter (ogt aurf) 2u<fe) ftatfgefunben 511 ^aben. SBenn
aber t>on ben ^tnbern ntcfytS wetter tm S3riefe gefagt roirb, fo
tji bie8 in beiben ^d'tten, tniJgen btefelben KeiMtdje Jtinber bet
obet Heber etner emetne fetn, gKeid^ unbebenflic^.
brttte SSrief tfl an etnen bem Sfpojlel befreunbeten
^riften StaenS 6aju6 gertc^tet. SKerunb wa8 btefet 6aju8 ge=
roefen fei, gefyt au8 bem @rf)retben felbfi ntd)t ^etoorj ntct)t
etnmal ju SSermutfyungen tfi gentigenber runb uot^anben.
>ret Banner be8 9?amen8 ^aj[u6 werben tm 91. X. etwa'^nt,
ein (Sottntfyter (1 6or. 1, 14. 3tim. 16, 23), etn SWacebomer
(5C. 19, 29) unb ein erba'et (8(. 20, 4) 5 auf jeben ^at
man geratfyen, tnSbefonbere auf ben (Stjlen (95 eba/$.be 89 v a,
bet SStiefe. 479
SEittnuS, @alo, SBoif u. $.), trieaeidjt au8 feinem anbetn
tunbe , alS wetl biefer jiuctmd in paulinifdjen 33riefen ets
wd'fynf ifr Sftan fyat abet aucfy nod; weitete gonjectuten ge=
wagt. SftiU unb SBfyifton meinten, unfcr 6aju8 fci bet,
roelcfyet narf) Constitt. apost. VII, 46 turn bem Sfyoftel
nc8 al6 95tfd)of oon ^)ergamum eingefefct fein fofl.
bere (9gl.'.iTtnud) t>abcn unfern SajuS in Opanien, in
0iom, in 9Kai(anb, in Styeffalonid) u. f. tt). gefiic&t. SBir mfifs
fen ung befcfyeiben, bag nidfyt toiffen ju fo'nnen, roa un nictjt
gefagt tjlj nut footel fctjeint au8 bem SSriefe fyertwjugefytt,
bap 6aju8 ein gewtffe8 Stnfefyn, abet fc^njerlic^ ba6 eine8 ftrcfc
Ud[)en SCmteS, in bee emeine ^affe-(8Ci(fe).
. 3. Sn^alt, SBeranlaffung unb Swecf bev JBtiefe.
iber jrociteSSnef ^at eine ausfu^rlic^e $tuffcrifl(SB.l 3),
roelcfye bte eigentHd)e Sfbreffe unb ben SCnfangSgruf enf^d'It,
abet in bet 9Beife, baf frf)on l^tet bie beiben in bem fletnen
@d()teiben roettet entfalteten unb auf befiimmfe SSer^a'Ifnijfe
angeroanbten tunbgebanfen on bet SBa^t^eit unb bet bat*
au6 jlammenben Siebe lebenbig ^etoottteten (ogt. bie fu8le=
gung). S)en eigentlid^en SBtief (83.411) beginnt bet
Sfpoftel, inbem et bejeugt, wie fe^t et ftc^ batiibet gefteut
ba^ et einige won ben ^inbetn bet 3tytia in bet
wanbelnb gefunb.en ^at, bem ebote be8 SSatetS gema'p. |)ietan
fd^Hept ftrf) bie Gtinnetung an ba6 alte ebot bet btubetlirfjen
fitebe, n)eld|)e ja ftaft bet SBaljtfyeit untet alien, welc^e biefelbje
etfannt tjaben, fiattftnben mup (95. 5. gl. SS. 1. 3), unb bie
weitete (Sttnnetung , bap bie Siebe ubet^aupt in bem fatten
bet gftttH^en ebote jtdj etroeifen mfiffe (8S. 6). S)iefe
SWa^nung an bie kbenbige SSet^a'tigung bet SBa^tljeit in bet
Siebe fyat gegenroattig eine befonbete SSetanlaffung, weil iele
antid&tiftlicfye Sttle^tet aufgetteten finb, wddje, inbem fte ben
wefentlic^en runb bet SBafyrfjeit jetflCten (SS. 7), nidjt nut
bie SSetfiinbiget bet SBafytfyeit um bie Sturf)t i^tet Sftbeit,
fonbetn aud) bie la'ubigen felbft um i(>ten feligen 2o^n, reel*
butd; bie n>afytfyafte tfenntniS be8 SSatetS unb be8
, obet butd) bie auf bem 33leiben in bet 2Bal)tl;eit
480 2 unb 3 So&. ginlettung.
berufyenbe lebenbige emeinfcfyaft mit ott bebingt ijl, ju
triigen brofyn (95. 8. 9). 25or folcfyen Srrlefyrern roarnt
fyalb bet Stpofhl fo fefyr (ugl. 33. 8), bap cr ifynen fotuofyl bie
(Stroeifung ber gajifreunblicfyen Siebe al6 aud) ben djrifllidjen
23rubergrup tterfagt wijfen wifl (35. 10), n>eil bie 6tn>eifung
ter fitcbc DorauSfe^t, bap tie emeinfdjaft in bet 2Bat>r1?eit
jtattfinbet, alfo bie StebeSgemeinfcfyaft mit jenen Strle^rern
eine ^emeinfc^aft an t^ten bfifen SBerfen; an tyten Sfngriffen
auf ben titnb bet d)ttjitli(^en SBa^r^eit, anjeigen wittbe (SS.ll).
Sn ben beiben @cfyhift>erfen (9S. 12. 13) begrimbet ber SCpo*
flel juerjl bie .Sutje feineS <Sct>reiben6 mit feinet >0ffnung
auf einen munbltd)en SSerfe^r, unb befteUt bann rupe oon
ben @d)tt>efterfinbern ber ^^tia.
^)er britte SSrief, an 6aju8, roirb nacfy ber S(uffd)rift
(S3. 1) mit bem SBunfcfye ertjffnet, bap e8 bem 6aju8 leiblid)
tuo^l gefyen tniJge, wie e6 fetner @eele ttJO^I get)t (SS. 2). )enn
bie8 ^at ber SC^ofiel mit groper Steube won einigen reifenben
23rtibern Dernommen, roelcije bejeugt fyaben, wie SajuS in ber
SBafyrfyeit raanbelt (S5. 3), roa8 t>on feinen ^inbern ju pren
fitr ben Sfpoflel bie aHergrfipte greube ifl (S3. 4). SBenn nun
ber StpojJel feinen geliebten (Saju6 lobt, n>eil btefer feinen
SBanbel in ber 2Ba^)r^eit in6befonbere an ben fremben 33rii:
. bern burcfy 2Ber!e ber fiiebe ertwefen ^at (83. 5. 6), fo fpridjt
er jugleid^ bie (shwartung au8, bap 6aju8 auc^ jefct wieber
jene SBriiber auf eine otteS roiirbige SBeife unterflufeen roerbe;
benn fte finb au8geogen, urn ben Xiamen 6^rijli ju prebigen,
o^ne babei on ben |)elben etn?a6 anjune^>men, fo bap e6
aUer laubigen ^)flirf)t ifl, biircfy bie Unterflfifeung ber Soten
ber SBafyrfyeit fiir bie SSatjr^eit felbji mitjuroirfen (93.68).
gin SBrief be SfpojielS an bie emeine, ju welder 6aju8 ge
|6rt (25. 9), tt)abrfd)einlidj auf biefelbe SKngelegenfyeit bejiigs
n?trb a(8 erfolgloS angenommen, n?eit ein gewiffer JDios
au8 6t>rgeij t'tber ben Sfpofiel ftd) ^inioegfefet IDe6s
fyalb fiinbigt ber 5tj3oflcl an (25. 10) x er roerbe, wenn er fomme,
bie bilfen SBerfe jeneS SjjjanneS riigen, weld)er nid)t nur it>n
felbft fd)mal)e, fonbern aud) bie Sfufnafyme jener reifenben
SSetanlaffung bet 93tiefe. 481
bet *>ettt>eigete unb genjaltfam oetfyinbete. @o fommt bet
Stpoflel ju bet (Stma&nung an fetnen (SajuS (93. 11), ba6
ute, nicfyt abet ba 938fe nacfyjuafymen , benn wet ba ute
tt)ut, fagt et, tjl au6 ott, wet S38fe8 tfyut fyat ifyn nidjt et-
fannt. (Unblicf) (S3. 12) nritb nod) ein gewiffet >emettiu6,
wa^tfc^einlirt) bet Ubetbttnget be8 SStiefS, rnit ben beflen 3eug=
niffen empfof)Ien. 5Det @d>Iup be8 S3ttefS (S3. 1315)
ent^alt, n>ie bet beS jwetten S5tief6, bie Stnfunbtgung eineS,
unb jwat balbtgen, 23efud)8, wobuttf) ba6 roettete @d>tetben
iibetfliifjtg itb, ben tieben6n>unfd[) unb titfe.
SSetanlapt fd^eint bet jroeite Sttef babutd|) ju fetn, bap
bet Sfyojiel einige ^tnbet bet 5fytia, bie i^m roo^l fc^on lan^
get befannt unb lieb n>at ; a!8 wadfete g^tiflen fennen geletnt
^atte (2So^..4). (St ticket beS^tlb fein ctjteiben an bie
SKuttet unb bie ^inbet, tfyeilS urn fte ubettjau^t bet intern
SBanbel in bet 2Bat)t^ett unb in bet fiiebe u etmuntetn, t^eilB
unb tnSbefonbete, urn fie oot ben antirf)tifiltci)en Sttle^tetn,
roelcfye fiit ein dgtijlIi^eS SQSeib am leicfyteflen gefa't>tHd) wets
ben fonnten, ju watnen. ^ie Sfnfunbigung be8 S5efudg8
(S3. 12) f4)eint nut gelegentlid) ju fein, ntdot abet ju bem
eigentHdjen Swecfe be8 @d)teiben6 ju ge^oten.
SDie SSetanlaffung be6 btitten S5ttef6 wat etne butt^
tetfenbe (Soangeliflen gebtad)te Sftacfyricfyt oon bet Sfufna^me,
tt)elc()e jte in bet emeine, ju bet 6aju6 ge^tte, gefunben
fatten. (Saju6 J^atte jenen SStiibetn ajifteunbfd^aft etrotefen,
aucl) anbete emeinegliebet waten baju beteit geroefenj abet
ein genriffet J)iotte^t>e8 ^atte jene SStiibet abgeroiefen unb
btejenigen, tt5elc(je wie 6aju6 fie aufne(>men rooflten, von bet
emeine au8geflofen, wobet et ben StpofW, auf beffen un=
jwetfetyafteS Uttl>eU man ftdf) bem J)tottepI)eS gegeniibet be=
tufen ^aben tnocfyte, gelajlett ^atte. J)iefe @ad)lage oetanlajjte
ben ^ofle!, bet iibtigenS feine petfiinlidje egenwatt alS na^e
bewfiefyenb bejeii^net, u einem @4>teiben an bie emeine,
on elcl)em et abet leinen (Stfotg etwattet, unb u bem
Stiefe an ben (Saju6. Snbeffen ^at biefet S3tief nid)t ben
jene Unotbnungen in bet emeine ju befeitigen
482 2 nt> 3--3o$. (Sinleitung.
welmetyt flit bte egenroatt bee (pojW8 aufbefyalten
bleibt (9S, 10) fonbetn bet Styoftel win nut ben 6aju8
etmafynen, bie jefct roiebet ju ifym fommenben SSttibet, untet
roelcfyen SDemettiuS (35. 12) gewefen ju fcin fc^eint, nac^ bet
ber c^ctfinc^en 8te6c aufune(>men unb 511 befdtbmt.
licgt bie Sfnna^me nafye, baf emetttu8 ben 93rief be8
StyofWS an ben (5aju6 iibetbrarf)t tyaben miJge (t>gl auc^
Sucfe, ut^er u. 3f.)-
. 4. Sett unb SDit bet 5tbfajfung bet S5tiefe.
Sn beiben JBejtel^ungen t|i ntc^fS erotlfeS au6jumad(ien j
nut fooiel folgt au8 bet St|)nlid()feit bet beiben SStiefe, bap
biefelben gleicfyjeitig abgefaftt jtnb. @8 ifl mflgltcf),
12 unb 3 Sot). 10. 14 t>on einet unb betfelben fReife be8
|iel8 bie Stebe ift, uieKeic^t uon einet SnfpectionSreife (g(.
(ufebtu, H. E. 111,23. 8Me, |>ut^et), roelc^e eon
fuS au/ bem eigentlid()en @i^e be8 SfpofhlS unb bem
|)uncte jetneS emetnefteifeS, untetnommen fetn ttjitb. >ott
^at alfo bet Sfpoflel etmut^irf) and) bie beiben SStiefe ge
fcfytieben. SBa abet bie 3eit bet Stbfaffung bettift, fo ifl
md)t einmal u etfennen, ob bie beiben 23tiefe oot obet nact)
bem etjien gefc^tieben finb 5 benn wa man an betattigen ^tts
ferien geWenb gemad()t fyat, bie ^id^tetwa'^nung be8 etften
23ttefe (<S. . Sange), bet ftaftigete cifl im jmeiten
SSrtefe (Cndjfyotn), ba8 iugenblicljete Scuet in bem //rigotis
jitfc^en* Stu8f^tu4)e 2 So^. 10. 11 (^nauet) unb bgt.
feinen tunb.
25. 1. O nQeafivTegog tn'hwi'ij KVQI'K xai 7o?g Tt
avT^ff, ot/V ^w ayando sv ctXtj&sicc , ttai ovtt eyu
vos, aAAa xui 'nccvteg ol syrwxoTfS it) 1 *' otXy<&eiav,
S3. 2. SIK tyv dXy&stav tr^v fisvovoav ev y^w, xal fts<9'
eovat ss tov awva*
SS. 3. e'aittt f46'd' vftoiv y^KQts > shsos , stgyvq nctQci &eov
ncttgos xai nctQoi 'fqaov XQIOVOV tov viov vov na-
tgos , w ahy&fia xa/ ayuny.
Sn ben |>ant>fcferiften unb SfuSgaben ftnbct ftd^ nod; or
biefer 2uffc^ttft be6 SSrtefeS etn mannid()fad) geformter Sttel.
>ie filtefte unb liirjejle 0ieccnfton beffelben lautet in 6ob. B
'laadvvov @. @o ^abcn au^ fiac^mQnn,Sifd)cnbotf u. S(.
ebict. JDcn nwtlflufigfJen ^ttel ^at bie SRece^ta: 'Iwuvvov
aTioaroAot/ Intovoky xa&oXinr, devteQa. Sfnbere 0Jeccnjtonen
f. bei SBetfiein unb Kattf)at.
3m ^eyte felbfi finbct ftctj SS. 1 ju bet twrd? B. Vulg.
unb anbere Seugen gefdjitfeten unb on alien (bttoren gebtls
ligten 8eart net I ovx iyw juovog bei A bie SSariante
OVK tyu tie fiov., bei G. nut OVK lyto tie ftov- )ie aber=
fatioe ^)arti!el rourbe, wie aucfy,.>utfyer urt^etlt, Ijinjugefiigt,
um ben im 6onteyte Hegenben egenfa^ ju matfiren, SS. 2.
ftevovaav fyat A EVOIKOVOUV , ein Snter^rctoment.
on atten bitoren rectpirte &8art t|i nicfjt nur burdj bie
Seugen , unter wel^en B. Vulg. , fonbern au^ burcfy bie joi)an=
nctfc^e @c^>reibatt geftdjert. SS. 3. 2Benn A bie S(nfang6*
wotfe ff'aTa< [AS& vftaiv wegla^t, fo wirb bieB nur ein
484 2 3o&. $. 13.
fein, burtf) ben @d)lufj oon 95.2 t>eranfapt. Decu*
meniuS unb etntge untergeorbnete |janbfdjriften fcaben bagc
gen ben SCnfang on 33. 3 nut bem c&Iuffe on 95. 2 gleid)*
fflrmig gemacfyt unb BOTCH JLK& ^nLv gefcfyrieben, n>a8 in
manege altere (Sbitionen aufgenommen ifl. JDer 3ufafc wugiov
or 'lye. XQ. in ber Accept a t|! fo f^lec^t beglaubtgt, bof
f(^on SKiil (Proleg. 1210) t^n oerroarf. SKan mac^te benfel*
ben in rinnetung an bie Cuffct>nften bet paulintfc^en 93riefe.
STu8 bemfelben runbe n>urbe reapa' mit ano ertaufc^t (t?gl.
1 3M. 1, 2. 2 ^eff- 1, 2. 1 Sim. 1, 2. 2 im. 1, 2).
Sn ben btet erften 25etfen lefen n>it bie Stuffc^rift be6
S3riefe8, weldje aber nad) o^oftoHfcljer unb na^ djtijllicfyer
SBeife iiber^au^t (t>gl. 95b. I. @. 1 ff.) ntc^t nut bie SSejeic^s
nung be8 SSrieffleHevS (o nQtafivisgos. ogl. inl. . 1) unb
be8 SBriefem^fanger (eiiKswfj KVQ<<X uul TOIS TMVQIS awf/S'
ogl. (Sinl. . 2), fonbern audE) etn 3eugnt t>on bcr emeim
fi^aft be8 laubenS unb ber Siebe jn?ifct)en beiben ja untet
aHen ISubigen (95. 1. 2) unb einen apoftolifc&en rujj
(SB. 3) ent^It. )iefer oettritt bie @fefle be8 blofen inigtiv,
n>elct)e8 fetne6n>eg8 om OcfyhtfTe on S5. 1 ju ergfinjen ijl
flaren ebanfengange 83. 13 entfprid^t bie leid&te
in roelc^ei: man ofyne runb mancf)etlei
rigfeiten gefunben unb tterfefytte SfuS^uIfen angebtacfyt
@o ijl bie 'parentfyefe, in welc^e etnjelne ^bttoren (j.93.
bie SBorte xa/ ovx tya i. a^^etav 95. 1 cingefcfytofien
^aben, nic^t attein unn^t^tg, fonbern fogar unric^ttg, roeif/ roie
2uce bemerft, bur 6) di d vj/v uMi&sinv x^A. S3. 2 foroo^l
bie Siebe ber navies ol tyv. i. ctt. al8 beS S(!po|lel8 (lyw
uyanui Iv ahyd. , vat OVK tyw t uov.) begriinbet roirb. JDie
neuern Gbitoren, n?te 8acfyman unb Slifrfjenborf, ftnb
be8^a(b mit ben neuern S(u8Iegern ju ber SBeife t>on KiU,
SKetjiein unb <$rie6bad) jurucfgellefyrt unb ^)aben feine
^)arent^efe jtatuirt. djlimmer nod) al in 95. 1 burcfy bie
^)arent^efe wirb 95. 2. 3 ba8 formeQe dbenmajj unb bie
t)eit ber ebanfen felbfl getriibt, reenn man mit ^eu
2 Sol?. as. 1. 485
imt> darpjot). tie beiben SSerfe in einen
fo bap did ir t v uly&siav XT^. nid)t mit 95. 1, fonbern mit
e'oTui petf vftwv xrA. SS. 3 oerbunben roirb. iefe (u6le=
ger nwben um fo leicfyter ju bem anbetn, aKerbingS aud)
fonjl nod) Dorfyanbenen (gf. <5djlid)ting, rotiuS u.
3rrtb,ume erleitet, bap bet ben Odjlufjrootten con 85. 2
EOT. ml. ba8 0idatiDUtn ju fuppliren ober,
t: SBeife'' ba6 xa/ fut iy ju nefymen fei. S(ber bet
bet nrfjtigen SSerbtnbung Don 35.2 mit S3. 1 b,at e8 gar feme
^wiettgfeit, in ben lefcten SBorten on S3. 2 eine ben @es
banfen felbjl narf)brucfHrf) ^eroor^ebenbe S(un)eid)ung t>on bee
6onjlruction u er!ennen (ogl. SBtner, . 502 ff. 8 ficfe,
beSBette, ^ut^er).
35. 1. SDa8 Grfle, n>a8 ber Sfpoflel bet jtytta unb ttjrcn
^tnbern fagt, ifl bte SSejeugung ber roafyren Stebe, burrf) roelc^e
ntdjt er aflein, fonbern aCe la'ubtgen mit i^nen oerbunben
ftnb, roeil, roie SS. 2 weiter angebeiitet nrirb, auf ber einen
SBa^rtjdt, in roelcfyer fie aQefammt leben, bte 8tebe aHer, bie
au8 ber BaWeit jinb, berul;t (ogl. 1 3o&. 5, 1. \, 3). djon
SS. 1 rotrb biefe [ofyanneifdje runbanfd)auung geltenb gemactjt,
tnbem bte bem tyw f.iovos entgegengefefcten nuvvsg alS
KOTes vyv ahy-d-stav bejeid)net werben. JDurd) baS e
vat f^v aXy&fiuv Jtfirb eben ba6 ayandv sv
bei jebem (inje(nen unb bet aQen begriinbet. Amor non modo
verus arnor, sed veritate evangelica nititur, fagt 85 en gel
mit 9led)t (ogl. S. 2ange, S(td!e, anber u. ST.). 9andje
S(ulcger ^>aben freilid) in bem SfuSbtucfe lv dJujfaly ttefe
S5ejicfyiing auf bie objectwe SBa^cit, rceldje erfl in ben fol=
genben Shorten (tyv. vyv uXy&.) unb 9S. 2 (Std tr,v dly&.)
genannt roerbe, geleitgnet, inbem jte, auf I Sofy. 3 X 18 &ern>eis
fenb, nur im Sdlgemcinen bie 9tufrid)tigfeit ber Siebe bejetdjnet
fanben (ogl. Decumeniu8, SSartfc. ^>etru8, 3ad)mann,
Saumgarten^ruftue, |>utb,er). SIKetn eg entfprtd)t ber
jofyanneifdjen J)enfwetfe ebenfo wentg, wenn bie genannten
SfuSleger an unferer tefle, rote 1 Sol). 3, 18, ba8 wa^r^afte
Sieben auper Sufammenfyang mit ber beflimmten 2Sab,rIjeit
486 2 30V SB.. 13.
fefcen; al wenn umgefefyrt be SBette, inborn et biefen an
unfetet tette burcfy ba8 $olgenbe angejetgten Sufammenfyang
fyalten Witt, urtfyeilt, bap fyter baS ev dhy&sicc etroaS anber
al8 1 Sof). 3, 18 gemeint fei. ?Cucfy bort fefct be* Sfyofiel oor*
au, bap ba wafyre Sieben auS ber SBa^r^ctt fcmime; benn
fold^en, roelc^e ,/au8 bet SBatj^ett ftnb'', forbert et jeneS
sv ttXtj&eicf. SSgi. fiber ben tmugen Sufammeitljang
1 3o^. 3/18 unb 19 S5b. II. 1. @. 210 |l.
S)tefe Siebe nun, tueldje bet (pojlet jit ber %na unb ttjren
^egt, tfi eben tt>eil fte in bet emeinfcfyaft be8 lau*
ben6 nwtjelt, butc^auS nic^t etne blof perfflnltcfye, fonbetn a(6
bie SBtrfung ber oon atten laubigen erfannten , in ifynen
alien lebenbigen SBafyrfyeit ba8 alle unter etnanber briibetltd;
ereinigenbe 25anb. JDaran erinnert bet 5lpoflel r a'fynltdjets
weife wte tm SCnfange feineS erflen S5riefe8 (1, 3. 83gl. 1, 7.
10. 5, 1) mit ben SBorten xcti ovtc eyw ju,6vos, aAAa
xai navTss oi syvcatcoteg vrjv ciky -d"eiav. Com-
munio sanctorum lautet SSengelS fur^e Sfnmerfung. @r
^alt alfo femerlet 93efd)ta'n?ung fiit n5tt)ig, Sfurf) 93eba
(Quia contra haereticos scribere incipit, quia fidei veritate
exciderunt, recte omnium, qui yeritatem cognoverunt, unam
dilectionem in Spiritu S. esse commemorat) unb ^.befi^ra
erHSren aua ber ^at^olicttdt be6 laubenS bie ^at^olicita't
ber Siebe. SSiele u6leget aber l^aben bie SSorfleflung on
ben ndvces befc^ra'nf t , entweber auf bie in Spl)efu8 bem
angenommenen SBofynorte be SSrteflieHerS unb bet Urn*
gegenb lebenben (ogl. rotiu, Sarpjot), 3. Sang e, be
SBefte u. St.), ober auf bie mit bet Jtyria unb i^ren ^inbern
perfflnlicfy befannten la'ubigen (ogl. fiiirfe). Sfttir bie le^tere
S3efcf)ta'nfung ifi erfraglirf)5 bodj erfrf;eint aucl) biefe !eine6tt)eg8
not^n>enbig. SSorfyanben iff bie emeinfc^aft ber Siebe unter
alien, roeldje bie eine SBafyrfyeit (gl. ju 1 3ofy. 3, 19, befonb.
@. 210) erfannt fyabm, nur bie concrete (rn>eifung berfelben
on ber perffinlicfyen S5efanntfdf)aft ab unb tritt beSfjalb
fogleicl) mit biefer ju Slage, n?eil bie Siebe felbf! fd>on
ba war.
2 3o&. SB. 2. 487
S3. 2. Snbem bet Slpoflel nod)<einmal au6briid!lid) l;>ers
, baj er felbjl unb atte, roejd)e bte SBafyrfyeit erfannt
fyaben, eben itm biefer SBaljrfyeit roiflen bie ^ria unb tyre
ber in SBafyrfyeit lieben, fefct er ben S3egriff syvwxevai
in bic SSorfleflung wn, nac^ roelrfiet: bte etfannte
alS in bcm Stfenncnben fcicnb unb bleibenb efd)etnt:
diK TIJV ahy-d-siav vijv /.tevovaav ev y f.tiv xrA.
SDenn biefe Sfnf^iauung ifl fiir So^anncS mit bem lebenbtgcn
SSegrife be6 eyvoMsvat felbfl gegeben (gl. ju 1 Solj. 2 ; 3 ftt.
S5b. I. @. 176 (II. 188 pi,), fcie objectioe giJttlic^e SBa^c^eit,
welc^e burc^ ba8 rfennen betfelbcn unfec cigen, in un8 auf=
genommen ttirb, bleibt in un, wenn roit anber6 jene (Sr=
FenntniS beroa&ren (ogl. 1 So^. 2/20. 27).
(8 ifl jweifel^aft etfc^ienen, ob S3. 2 biefcr afc in feiner
Sfflgemcin^eit |)ingefient fet, fo baf bic Sfnwenbung auf ba8
beflimmte fiicbet)er^Uni8 SS. 1 won felbfl fic^ ecgtebt, ober ob
in y fiiv unb ripwv auSbtiicflic^ nut bic 93. 1 gcnannten
Siebenben unb eliebten gemcint feicn. 5Da6 Severe fann
jebenfaHS nur bie 8(njirf)t bcr S(u6lcger fein, roelrf)e baS nav-
tss SS. 1 irgcnbmic bcfrfjrfinft ^abenj ba8 (Stflerc aber i|l
ricftttgcr fc^on Don SScba, S3attty. $)etru8 u. C auSgebrucft.
JDic @rf)luptt)orte Don S3. 1 (jabcn fd)on cine untDecfeUc
ben), m.eld)e and) S3. 2 inSbcfonberc hirrf; bic SBortc
/a 6^-' yjuwv ecsvctt sis fov aioivcc inbtcirt tfh
tt)eber ijl ba8 ^uturum al S(u8bcutf cin8 SBunfd>c8 (ro=
tiu, Sa^mann, fiurfc) ju ocrjle^cn, nod) batf baS tie
vov aiwvK auf bic SebcnSbauei' bc8 S(o|iel8 unb ber 35riefs
cmpfangec (c^lidjting^enfon, ^cumann) etngefc^ranft
wcrten; oielme^r Dcrfiinbigt ber (po|lel mit gropem
welder audf) in ber elbfMnbigfett ber 6onflruction be8
gliebeS (f. ob.) auSgeprfigt ijl, bap, wie S. fiangc ricfytig er=
la'utert, bic auf ben erotgen ott gegriinbete 2Bat)t^ett fdbjl
ewig fet (Dgl. S5cngel, beSBette, ^ut^er u. S(.)
bag /leva giebt cine biefer SSorfteflung entfred;enbe
rung an bie Dbjecttmta't ber gilttlidjen SBatjr^eit, roeldje auper
unb iiber bem SKenfrfjen, aber aucl) bei i^m ifl, toie ber eifl
II. 32
488 2 3o$. 95. 13.
otte6 fel&ff, ber ge&rer biefer 2Ba&r&ett (3o&. 14, 16), burd)
roeldjen e8 gefdjtefyt, bap fie in un8 fei unb bleibe (*>gl. 1 Sofy.
2, 20! 27).
25. 3. Sefct erfl, a'fcnlid) rate bie Sfuffdjrift be6 erffen
83rtefe6 erjl mit bem werten SSerfe ju (Snbe gelangt, fagt ber
Sfpofiel ben eigentltd) brteflic^cn tup, welder ba einfadje
ertritt. SCn ben cfylujj eon 93. 2 (/fed-' y/tuav
L] tft S5. 3 nicfyt nuc auperlid), wie butcfy einen ju
ffidigen Stnftang, mit ber gormel SOT at fistf vfiwv xrA.
angepaft, fonbern auc^ bem ebanfengefjalte nad; fle^t S5. 3
mit 95. 2 in SSerbinbung. (Serabe auf runb ber gewiffen
Bufage, baf bte SBa^eit, auf roelcfyev unfere SiebeSgemetns.
fc^aft betu^t, ewig bet un fein wttb, fann ber S(poflel griis
pen: sa<r<xt (ie& vf.i(av yjxQtg sv a % if & e I cc xat
uyctny. @on>ot)l bte futurtfcfye ^orm be8 e'arcu, al8
bie ju bem ganjen rujje ^tnjugefiigte SSefitmmung sv
dsla, uai aydny er^alten burd) jenen Sufammenfyang fyu
rt4>tige S3ebeutung. (8 Uegt, n?a8 ba8 (Srjlere anlangt, in bet
Slatur ber acfye unb in ber tgent^umHctjfeit be6 rupeS
felbj!, bap bie6 IQIUI nifyt biefelbe ewtf&eit ber 3u!unft
au6brii(ft, twie ba8 6'atat S5. 2 5 boi^ erinnert e6 ^u beutlic^
an bafielbe, al8 bap e6 mit ber SSulgata, SSeba, St. be Styra,
(Sr. @c^mtb, <5c^lict)ting, JBenfon, 3. Sangcu.St. rein
optatttfc^ nact) ^ebrd'tfrfjer SBetfe gefapt ober gar, wte
S3eja conjictren rooQte, mit EOTW oertaufc^t roerben bitrfte.
J)a8 guturum (gl. aucf) 1 Sofy. 5, 16) ent^a'U Dtehnefyr, wte
S5engel fagt, votum cum affirmations ; ber 2Bunfd|) tt>irb fo
au8gebriicft, bap bie rfuttung beffelben al6 geroip angenom=
men ijl (gl. aurf) |)ut^)er). Sffieil bie gitttltcije SBa^eit eroig
bet un8 fein roirb, beB^alb, fagt ber SCpojM, wirb aud^ bei
, rote id) in guter 3ut>erftd)t nid)t jroeifle, nabe, S3arm=
unb wbe ^ on @ ^ fa m sjg a ter unb 6t>riflo fetnem
@ot)ne bei (Sudj fein in SBal>r^eit unb 8iebe. 68 bebarf feis
ne8 ISBeroeifeS, bap mit ben lefcten SBorten tv ctty&et'y uat
ntc^t auf ben ^eiltgen eift, al8 bie britte gottlidje
fyingetwefen roerbe (gl. 5R. be Styra), bap fie nid>t
2 3o&. 88. 3.. 489
mit T. vlov T. raa-rp. ju oerbinben (filio verissimo et dilectis-
simo.SSartf). 9>etruS. 83gl. aud) SB^ttbp), bap fie aud) nidjt
burd) bte (Srga'njung on ut perseveretis u. bgl. (01. beStyra,
6. a Saptbe) ju erflaten, nod) mit ben brei Dorfyergefyenben
SBorfen z<xgts, e'Aeog unb dgyviq in bem @inne ju oerbinben
feien, al6 wenn ev gleic^ cum wfire unb fo auper nabeu.f.ro.
auc^ 2Bab,tfyeit unb 8iebe angen)iinfrf)ttt)erbe(Sirinu6, @c^lt(^=
ting). sDfyne Sweifel jetgt ber 3ufa^, roelcfyer ju bem ganjen
oct>erge^>enben @a^e saint navgos gcptt, cine genauere
95eflimmung be6 oufigefprod^enen SBunfcfyeS an. egen ro=
tiuS (ogl. au4> Sar^jot), 9?ofenmuUet, Sac^mann,
SRatyer), welder erHd'rt: per cognitionem veri et dilectionem
mutuam. nain per haec Dei b'eneficia provocamus, conser-
vamus, augemus, bemerft aber |>ut^er mit SRecljt, baf ev
nid)t gleid) per fet unb bap ntc^t burrf) unfet SSet^atten bte
gottlidje nabe bebingt roerbe, fonbern umgefe^tt. ^utb.et
fapt nun, a'fynUcfy wte SBengel, Siicfe unb beSBette, SBa^r=
f)ett unb Siebe alS bte beiben ebenSelemente ober runbeigen;
frfjaften (95aumgartens6rufiu8) be8 laubigen, in roeU
d)en ftd) bie gtfttltcfyen @rn>eifungen bet nabe u.f. ro. ju be=
t^cUigen ^aben. !Die6 adein entfptid)t bem 2Borttaute, roie
bem engern unb roeitern 3ufamment)ange. >enn rote tm
$8oc^ecge^enben ba3 Sieben in 2Bal)rf)ett benen jugefdjrtes
ben tft, meld)e bie objective gottlictje SBa^tl)eit erfannt t)a=
ben unb nut but^ biefe SBafyt&eit, eld)e wit erfennen,
glauben, Ijinnefymen, rottb un6 nabe, SSarm^etjtgfeit unb
Stiebe 5 u S^eil fo jtnb aud) im SSriefe feibfl (SB. 5 fll.)
SBa^eit (SB. 4. 7 fll.) unb Siebe (35. 5 fl.) bte egenflanbe,
urn roeld)e ade fid) btefyt. SBaS bet Sfpoflel f)iet ale bte
Urfad) feinec S^ube an ben Sefern tit^mt unb tt>a8 er burd)
l)erjlid)e SSerma^nung ober btingenbe SBarnung in i^nen be=
wa^ten unb ffirbern witt, ba6 witnfdjt er i^nen aud) in fei=
nem rupe, alS bie liter, in weld)en bie burd) ben <3ob,n
otteS ^ermittelte gfittlidje nabe ftd) au6tt)irft. @o ent*
l)a'lt bte S(uffd)rift, in weldjer aud) bie DoHe ^ejeid)nung
<%ifli md)t o^ne S(bftd)t i|l (gt. S3. 7 fll,), a'^nlid) rote
32*
490 2 3o$. S3. 13
tic fuffrf)ttft te erften 23ttefe8, tie Imuptmomente te8
jen <5,cl)retbett6.
)er 2tpofW ncnnt in feincm (Stupe al6 egenfla'nte feu
ne6 SBunfcfyeS ^ ' (> g , Aog, eigyvij mtt ter 33ejHm=
mung Tiapa d'fiov Trarpoff xi nctgd 'lyaov XQIQTOV vov
vlov vov naTQos- |>ier tfJ, ie in ten ofynlidjen Sfuffd^nften
ter SSrtefe an ten SLimot^euS/ tie Untetfcfyettung oon
lint sfaos ten 5lu6legern fd)>eter gewefen, ai6 tie
oon elgyvy. |>5(^jl ungeniigent tjl |>ut^er6 S(nmerlung ju
1 Sim. 1, 2: ,,)ffenbat foHen turcfy tie trei S(u6truc?e nicl)t
tret t>erfd)ietene ^etlSgaben bejeici)net werten, fontern nut
etnej ter Unterfd)iet ijt, tap xP's me^r auf ten runt fyin=
, au8 tern tie abe Fommt, elq^v^ tiefe i^rem SBefen
bejetdjnet, ta8 tajwifc^enjleljente efoog abet ta8 in tet
entfjaltene SWoment ter 8iebe6beroegung noc^ befonter
Ijeroor^ebt". enauer, wenn aurf) nicfyt ofyne mandfjerlet Un=
jtc^er^eit unt Unrtrfjttgfeit, ^aben frf)t>n 91. te 89 1 a (gratia
justificans misericordia, poenam peccati praeteriti debi-
tam relaxans pax, aeterna beatitude , appetitum totaliter
quietans), SSatt^. ^>ettu8 (po. quodvis Dei beneficium
gratuitum conducens ad salutem aeternam s'A. hoc ipsum
beneficium, quatenus in miseros confertur et miseriae suble-
vandae destinatur fig. salus animae, quae inchoalur in
hac vita et perseverantibus in justitia durat in aeternum),
2(retiu8 (gratia Deo gratos nos efficiens, nihil tale prome-
ritos e'L causa efficiens et conservans in gratia simul
concessa eig. omnimoda felicitas) , d^lic^ting (jp.
favor et amor e'A. movet ad aliquem in calamitate ju-
vandum I-IQ. omnium bonorum copia) unt SSettgel (gra-
tia tollit culpam, misericordia miseriam, SIQ. dicit perman-
sionem in gratia et misericordia) bemerFt, tap in tern 35e
grtffe ter %<XQIS ta8 Unoertiente, ^reiroiUige, in tern ta6 Aeoff
abet tie S5ejtet)ung auf ein oor^anteneS lent liege.
tic^tig ifi ties t>on Srenrf) (@. 192 fll. @. ob. ju 1
5, 16) ^eroorge^oben unt au6 tern flafjtfc^en p
begriintet. Striflotele (Rhet. II, 7. 8) untetfc&eitet alfo:
.2 So(>,SS, 3. 491
dy %agi$, XK&' yv o sytav Xfysvett %agiv VJIOVQ-
yslv TW deofupvw, /ty civil vtvoe, /w/tJ' iva tt avvoi TW
vnovgyovvvi , AA' I'vtt exeivut TI> "JEavw dij sheas
Aim?/ fie enl (pccivofisvw xxw <P&CCQTIKW xal Atm^pw,
TOV aval-lov fvy^avetv, o xuv KVTOS ngoaSoit^GEiev av
na&etv y vtiv avvov viva, ^iitjct etflSren in bemfelben
Otnne tic @toi?er ba8 sXeos al6 \vny we snl aval-ing -
xona&ovvTt (JDiogcneS Sacrttug, VII, 1. 63), miseri-
cordia est aegritudo ex miseria alterius injuria. laborantis
(gtccro, Tusc. IV, 8. 18). JDtc d)tijllid)e 9Kot>iftcatton in8=
befonbere be k^ten S3egrip Hcgt auf bet ^>anb, bcnn oon
dnem unuerbtentetr Slenbc ber D?cnfd)en, a!8 bem egens
fiatibe bet gottltdjen 23armfjerjtgfcit, fann fnd)t bie 9\ebe [ein.
@ bleibt aber bee Untetfcfyteb in ber SSotfleOung , bap bie
giJttlic^c XUQIS alS btc fd)led)ti)m unoctbtcntc, frete nabe, tm
egenfa^e namentltd) ju aCtem SSetbtenfl bet SBetfe (cgl. ^Rom.
3, 24. 11, 6. (Spfcef. 2, 4(11.) ge^riefen wttb, %enb ba6
gfittUd^c ^coff (gj. aurf) fiuc. 10, 37) ftd) auf bag menfcfc
Hd)e (Slenb bejieljt (Sue. I, 54. SRjJm. 11, 30). SBetlbieB abet
eben bet @unbe Studjt ifl, fo gefyflten \UQIS nb sAeog we=
fentlid) jufammen. J)a6 JDtitte enblid), bie tigyvt], jle^t nic^t
nut mit bet ^a'^ff unb bem 2Aoff, al8 bie SIBitEung betfelben,
in innetm Sufammen^dnge, fonbetn ftnbet aitcf) um fo natiits
Itdjer fcine tefle in ben SInfangS= roie in ben @c&lupn)un=
fdjen bet apoftoliftyen SStiefe (al. 1, 3. 0ii>m. 1, 7. 1 6ot.
1, 3. 1 Sim. 1, 2. 2 im. 1, 2. (S^ef. 6, 23. @al. 6, 16.
1 $ett. 5, 14), Weil, fdjon narf^ altteflamentlicfeet SBetfe, bet
tu0 bet la'ubigen, beim Jtommen unb efyen, eine Sfn
wimfdjung be6 tieben6 n>at (gl. fKat^.lO,12fr. fiuc. 10,5.
24, 36. Soty. 20, 19. 3C@ef$. 16, 34. SRavc. 5, 34. Sue. 7, 50).
S)ie fiQ-fjvv] ijl bet Snbegtiff beffen, wa6 con bem gna'bigen
unb batmfyetjigen oft butd) 6^tif!um ben fiinbigen unb
elenben SKenfd)en gegeben nritb (Sue. 2, 14. 315m. 5, 1. 10,15.
Sofy. 14, 27. 16, 33). )enn baf oon ott bem SSatet, al6
bem lefeten Ut^ebet unb eon 3efu 6t)ti{io, bem ofyne be6
9Satet6, ql bem einigen SWittlet nabe, SSatm^evjtgfeit unb
492 2 Sofy. S3. 411.
fommen, fyebt bet Styojlel norf> auSbrucftid) tyewot, tn
bem et aud) bamit an bie fefte, burd) feinerlei Snlefyte (gl.
S3. 7'fU.) ju etfdjiitternbe SBafy^eit be8 laubenS evinnert
(1 So*. 1, 3. 2, 23. 5, 20).
95. 4. Eyyxgyv hlav OTI svgtjvia sttitav TeWwj/ aov ns-
QinavovvTas ev ahy&elqt^tt&ws ivfo^v ehttfiofisv nugoi
TOV navgog.
25. 5. Kctl vvv SQUIIW as, KVQI& , ov% as
cptav oof ttaivrjV, aAA r\v efyo/iisv an
SS. 6. jSTai avxy eavtv fj dyany, iva, neQtnavw/itev HUTU
(tviov. awy y evvohy SGVIV, wx&ws yi
an (xfS i'va sv
8S. 7. "Out nohhoi nkdvot ilr^d-av sis vov KOOJLIOV , ol
o/uokoyovvcsg 'Iqaovv XQIOVOV sgyo^isvov ev
OV10S tOTlV O nvOS *t<
93. 8. Bhenevs iavvovs, ivv, fiy unohfoyvs sigyaoa-
fjte&a, aAAa ftta&ov n^Qt] dnohafiijte*
SS. 9. Has 6 nQOccycav ai /.tiy fievwy ev vij
XQIOTOV &eov OVM syei' o f.Uvtov ev i
uat vov nuieQtt Hal IQV viov e/ei.
SS, 10. JSi vis sQ^efat TIQOS vfias nut Tuwyv vijv
ov (psgei, [.iv} ^.KfA^viVste avtov sis oittiav xai
avrw furj Xsyete.
93. 11. o Mywv ytxQ avid) yaigstv uoivtavsl vols
avvov tots novygois*
93. 4 ftnbet ftd) rote 515. 3, btc 9M abcc aucl) bei A, bie
93ertaufdjung be naga mit dno. 93. 5. JDte recipttte
SBortjiiflung iinb SeSatt eve. ygaymv aot Kutvijv,
B. al. gefd^ult, aiict) eon 3^ifd()enboff gebttttgt, ^at
mann, was wenigjlenS bie SBottfteflung anlangt, nac^ A gs
anbrtt: lvv wiv- ygaymv aoi. giit bie, auct) oon t^m nidjt
aufgenommene 93anante ygayw ffi^tt er abroeicfyenb t>on ben
filtern ^ritifern ben (Sob. A an. SSeibee abet, btefe 2Botf!eU
lung unb biefe SeSart fd^eint nad^ 1 3o^). 2, 7 gemadjt ju
fein. (ucfy im jweiten (Sliebe t>on 95- 6 ifl bie SBortjleflung
. S3. 411. 493
bet Sftecepta avv. EOT. 17 &/T. flatt bet tirfjtigen olge
; EVT. OT. (A. B. Vulg. al. Sadjmann, ifd>enborf) au8
bet aSetgleidjung be6 etfien liebeS (gl. 1 3ol). 1, 5. 3, 23.
5, 3. 11) $u etfla'ten. S3. 7. >ie $otm l^X^av, weldje
19 ftdjet ijl, Ijat Sa^mann aud(> fyiet, nad^ A.
liefl ^r t \&ov. 3)ic 9iece^>ta lautct eiaijl&ov,
nad) G. J. al. gur btcS 2Bort fii^rt 8ad)monn ben (Sob. B
an. SBenn abcr, rote ifd)enborf bcjcugt, ber (5ob. B mit
A in bem flu6bnic?e tgijk&ov (QijKd-uv] iibecetnfommt, fo
nntb bcrfetbc aufjune^men fetn. 9Kan fann fretlid) mit ^u*
t()cr ttermutyen, bo^ bei StuSbrudf eioyh&ov urfptiinglid),
ober nd) 1 So^. 2, 19. 4, 1 geanbett fei, SB. 8. egen
bk Slece^ta awoAcoco/wev etpyuocc^tc^-a drcoAa'/Sw-
/?/, bie aUerbingS nicfyt ot>ne 5(uctotitat iji, fpred)en bie alte=
fien Seugen A. B. Vulg. al. 9fta$ benfelben ifi e6 nirf)t jroeis
fel^aft, bap unoheayis raoAa/J^Te ju lefcn fei.
Gnnigermafen unftc^er ifl nut ba siQyaoa/is&a, n>eld)e6
burd) B oertreten wtrb , roa^>renb A. Vulg. al. ffir
(Sarfjmann, ifcf>enbot:f) jeugen. Sber mit
and) |>utl)er bet CeSatt etQyaou/ueda bag SBott gerebet,
well wenn ber urfpiunglufye Steyt lautete u'yioAe'o^e eig-
yaoa/tf^-a 7ioX/??;fi , e8 einleucfytet, rote man in ber
$tuiefadjen , oon ben SSatianten begeicfyneten SBctfe bie oetmtpte
|>armpnie tyerjufleflen fud;te. SS. 9. @tatt ber burd) A. B.
Vulg. al. geftdjerten unb Don Sad)mann, tfd)ent>orf,
^ut^er u. S(. aufgenommenen SeSart ngoaywv ^at bie
Siecepta bie (Stflatung naqa^aivrnv (ogl. 59?att^. 15, 2. 3.
S(. 1, 25), n>e(d)e in t)ie(e (5obtce6 (G. J. al.) etngebrungen
unb oon ben fpa'tetn ^itdjenoa'tern ertreten tfl. )iefe (r=
leid)terung empfa^l ftd) fo fet>r, bap fie, wie SKatt^a'i be*
jeugt, au8 aClen 50?o6foroitifd)en 4>anbfd)riften bie rid)tige Ce6
art ngouywv bie abet SKattfya't nidjtbidigt oerbrangte.
Sm jtt>eiten Hebe on S3. 9 ift ba6 iov Xgiatov ^inter
dtda%i] , ttjeldjeS jtd; gegen bie beflen Seugen in ber SRecepta
finbet, mit S3engel, Sadjmann, Sifd)enborf, |)u>t^er
u, SC. u |^reid)en. Db man nad; B mit Sadjmann T.
494 2-3o&. 35. 4 11.
narsQtt, ober nad) A mit ifdjenborf *. viov wranfleflen
fofle, ifl fd&roerlicfy ju entfdjeiben, 85. 10. >te SBortfiel*
lung -o Aeywv ydg, roclcfye Sadjmann au8 A. B aufgenom*
men fyat, empftefylt fid) burd) ifyre Ungewitynlicfyfeit or ber
reciptrten, aucfy Don ifd>enborf gebifltgten fieSart o
Xey. bet G. J. al. SDaS av-rw t>or ^aigsiv f>at Sifd()
borf o^ne geniigenben runb getilgt. 3J)er Sufafc
c^lujfe uon 9S. 11 Ecce, praedixi vobis, ut in die domini
non confundamini, weic^en 9^. be Si)* a unb anbere SUe
fatfyoltfcfye S(u6leger al6 ad()t anfaljen, unb ttjelcfyet aud) in ber
@iytimfcf)en Stuggabe bee SSulgata ftd|) ftnbet, in ber $\&
meniinifc^en abe* au8gelaffen twurbe, ^at nur eintge unbebeii*
tenbe |>ant)fd[)r;iften ber SSulgata fiir ftdE). IDte gtiedjifc^e JRe*
cenfton be8 Sufa^eS, n?eld[)e in ben SSaleftantfdjen Secttonen
angemerft if}, tt)trb n)0^>l niir eine Ubetfefcung au6 bem Satei=
nif4)enfein. SJierfwurbigerweife n>av 9JHU (Proleg. 504) nifyt
abgeneigt, baS (Sjinfcfytebfel fiir Sd()t ju ^alten.
<Scl;on in ber S(uffdf)rift be8 S5rtefe8 ^)aben wtr bie bets
ben 4>auptgeban?ett beffelben gefitnben: bie SKa^ett unb bie
barauf gegriinbete 8tebe. S(u6 bem tnnern SSer^Itnt8 biefer
beiben gactoren beS c^rifKi^en SBefenS ergiebt e8 fl^ bof ber
Stpoflel juerfi, SS. 4, mit freubtger Sfnerfennung aber aud) mit
rinnerung an ba8 gflttlicfye ebot baon ftjrtd^t, wte bie^tns
ber ber Jfyrta in ber SBa^eit roanbeln, bann aber fogleic^
jur ^in[c^atfung be rd)tif!Ucfyen eboteS wm ber briibers
Itdjen Siebe (SS. 5. 6) nwtergefyt, unb nac^^er (8S. 7 |U.) nidjt
nur im Sfnfd)Iup fyieran (oti. S3. 7) wteberum oor ben antts
c^riftlicijen Srrle^rern roarnt, welc^e ben runb ber d&rtfllidjen
SSa^r^it antafleten, fonbern btefe aud) eben beSfyalb au8briid?=
lid) con ben Gsrroetfungen ber bruberltc^en Siebe auSnimmt
(SS. 10. 11).
SS. 4. >en freubigen Sfnlaf feineS @i^reiben6 fteflt ber
Stpofiel ovan, bap er na'mltd) eintge on ben \8tnbern ber
S^rta ale wacfere 6^ri|len fennen gekrnt ^at. SKit bem
Sfortfi tyagyv dfl er ,/in t)t|hmfd)er SBeife" (|>ut^er) auf
bie Urfad) fetner veube oft evQyxa ^A. juritcf 5 jeboc() fann
2 Sot;. 95. 4. 495
man nidjt nut .^utfyetfagen, bafj bie aottjlifdje Sfotm tyugrjv
nribet <2> a n b e t jeuge , roeldje baS CVQ^KK als ba SRefultat
einet om 9lpojW angejMten ^tiifung auffapt. (SS ifl nur
cine adfjc be eyegetifcfyen Sacte8, fitr n>eld)en 85. 4 ten (in=
btucf mad)t, baf bem inben be6 StyofMS ein beftimmteS got-
fd)cn nidjt oorangegangen, fonbcrn baf taS gin ben ein jufaU
Iige8 geroefen fet (gl. aurf) |>eumann, Sudfe).
nic^t afle Winter ber ^ria ^)at ber St^oflel in ber
rcanbelnb gefunben. ;Da8 ^)attttioi(d)e Hegt not^roenbig in
bem x T. TfW. , roobei cine ^tgangung on m'ae (85cja,
^eumann) t>tird)au8 nid)t notl)ig tft. SSgl. 13o^. 4, 13.
Sol;. 16, 17. 8atty. 23, 34. (6 ijl aber aii bem Stuebrucf
an fid) nid)t mtt eivt^eit ju entne^mcn, bap tie iibrigen
^inbec ber ^9ria feine 6(>nf!en geroefen feienj bie6 njiirbeges
fagt fein, roenn ov nsginKTovvias ber Sfrtifel TOUC ftanbe.
^te tft nut bie SRebe Don ben -Rmbevn, weldje bet (poflel
fennen geletnt ^at, biefe lobt et nicfyt nut al6 @^tiflen, fon=
betn aud) al8 gute (S^tiften: niQtnaiovvvas sv aA?;-
/a. Sitjnltd) ifi bet S(ubtUCE eV TW ywri neginctTeiv
, 7, eld[)em bott ^atattel ift ba8 TTO<> ^v A^-
9(n unfetet @telle abet (gl. 3So^>. 3. 4) witb bic
SSotjledungSroeife on bem nsgm. ev cttyfalu butc^ SS. 3
(t>gl SS. 1. 2) gegeben unb etfla'tt. S5et gefammte SBanbel
bet SBelobten (gl. iibet baS neQtnavsiv 1 So^. 1, 6. 7. 2, 6)
ijleben tt)eil et butc^ bie objective gi)ttlic^e SBafytfyeit (; Aiy-
. 25. 1. 2) bebtngt unb beflimmt ijl, ein SBanbel in
it. J)te fubjecttoifc&e aSotfledung in bem StuSbtucE EV
/a im SBet^a'ltniS ju bet objectimfcfyen V -fij dlyd. ifl
fytet ganj fo rote in bem dyanw sv dty&ely 33. 1. (Sine ge*
ttJtffe (Stinnetung an bie objectioe gfittlic^e SBafytfyeit, als ben
tunb be8 SBafytfyeitSroanbelS bet laubigen, liegt nod) au6=
btiicJHcl) in bem Sufafee, mit welcfyem bet Sfpoflel auf bie un
bebingte 9iotm beffdben (x#5ff. 35gl. 1 So^. 2, 6. 3, 3. 23)
ijl: ita-d-ats tvno^^v thdfiojiiev naga <tov
SKit Untedjt meint Siicfe, bap fciet, nad)bem in
bem nsQtn. sv cttyd. bet ,,beflimmte cfytijllidje Iauben8=
496 2 S, B. 411.
wanbel" angebetttet fei, oon tern befonbetn ebote bet 93tu=
berltebe getebet roetbe. Sitcfyttg fyaben be SB e He, anbet
unb^utfyei eben boS neQinavslv ev a'A?/^. al blttd) bte
om SSatet gegebene Ivvoly befitmmt aufgefaft. Slud) ISofy.
3, 23 rcitb bet laitbe roie bte Stebc ol6 egenfionb be8
g(5ttltc|>en ebote bargejleflf. 2Bic bort Hegt in bem Sufam*
men^ange iinfmr teHe (ugl. 35. 7 fit.) bte SSejte&ung, ba^
bet SSatet gebofen ^at, an ben >ofyn, al8 ben SSermtttlej ader
SBa^rtjeit, ju glaubenj fo ba^ bte SOleinung be6 Decumes
ntuS/ roddjet (^tifium a!8 ben ,/8Satet /J bet Wubigen (nad)
Sef. 8, 18. |>ebr. 2, 13) benfen witt, gegen bie Stbjtc^t beg
Sf|)oflel6 mtyt mtnbet ate gegen ben SdiSbtucf t)erf}ept.
SS. 5. anj fi&nKcfc wie 1 So^. 2, 28 (gl. S5b. I.
@. 387) ifl ^ter bte Sfnfnu^fung an ba SSotfyetgefyenbe butrf)
/ /v'. Sn btefec ^ompofttton i>at f abet ba6 vvv weniget
eine jeitUc^e a(8 tnelmefyt eine logtfc^e 5Bebeutung, fo bap man
nicfyt mit fificfe 0>gl. auc^ beSBette, anbet, |)ut^er)
ba& vvv, al8 jii bem gegenwa'tttgen Ipwrw ge^tig, bem oet*
gangenett tyaQyv SS. 4 entgegenfe^en, bte SSetbtnbung abet
jwtfdjen 95. 4 unb 5 in bem xa/ ftnben barf. S)ie
Hrf)e Sotmel xai j/w fnitpft oielme^t in a'ufetltd^em
ttnb in logifcfjem (vvv) Sufammentjange bte gegenn>attige 95itte
be8 (poftet8 an ben Umftanb, bafi but^> em giJttlid^eS ebot
bet SBanbel bet laubigen beflimmt wirbj benn bte n>efent=
SigentpmHdfjfeit be6 gefammten 2Banbel6 in bet SBaljts
unb bie ^auptabjtc^t be8 SS. 4 etroa'fynten gflttltc&en e*
boteS ijl eben bie 95tubetltebe, ju roelc^et bet Tfyojlel SS. 5,
auf bte befonbete gdttHdf>e sV^oA^ ^inweifenb, etma^nt.
oe, fagt et, ntd)t yrapwitaAaj obet betglei^en.
baf et.net emeine gegenubet, te et bte Sfntebe Kvgia beutet,
fut ben Styofiel bte iBttte ft(^ beffet gejtemt ^>abe, al8 bie &*
mafynimg. 5)te6 ifi abet, felbfl abgefefyn on bet unnatitt=
Itdjen (Stfla'tung be STuSbturfg Kvglu, ttnttd)ttg. S3efiet be=
metft @c^)ltd[)ting (gl. aucfy 93att^. ^)etttt8, tottuS,
S. fiange u. St.), ba^ in bem SfuSbtudE eptotto blandior
quaedam admonendi ratio ent^alten [et. ^8 tft abet nid)t ju
2 3o&. 95. 5. 6. 497
*
ba bte eigentfytimlidde S3ebeutung &on egwiav, tin
Untetfdjtebe son aheiv , wcldjeS bier nid)t fugltcfy fle&n fflnnte
(gl. u I3o&. 5, 16), bet Sfrt tfl, bap in ber SSitte jugleid)
eine (Stinnetung an bte oUe SSetecfytigung betfelben Hegt,
namltcfy an bte unoerbriid}Iidje Sluctorita't be& giJttlicfyen 8ie-
be6gebote8, auf n>elc^e biefe S5ttte ftt^ pfet. Urn Stebe roirb
gebetenj nb boc^) ifl bie en>a't>rtmg bee 95itte bte fyeiligjh
c^ulbtgfett. SDtefem SSer^altniS gema'jj fugt ber Stpoflel fets
nem pwTw ae bte wettere SSeftimmung ^tnju: ov% (as sv-
vohyv yguyxav v,nL 9Sgl, ^ieruber 1 Sol). 2, 7. >a6
ebot, auf toel^eS gejlit^t bet SfyofW bittet i> yyioi-
/fv aXAjy'Aovff, ifl atfo ba6 ebot bet SStubetliebe. 5Dat
au6 folgt abet feweSroegS, bap bie c^Iupwotte I'va
aU. al auSbtftcflidje S5efc()teibung biefet kviolr, a
unb mtt s^ToA. yv sfyopev an ag^ijs ju oetbinben jeien,
wie SSaitmgattens StuftuS wottte. SSielme^t geben bte
SGBotte tva dyan. AA. ben egenflanb, gtet^fam ba6 3tel,
an, wotaiif ba8 SQWTKV gettdjtet -iff. UnrnflgHdj fann bag
Object beea5ttten6 fe^len (gl. auc^ Sttcfe, anbet, S5titcf=
net, ^ut^>et).
S3. 6. (Sine etgentfyumlidje ^teiSbetvegung bet ebanfen,
wit So(;annc6 fte Uebt. Sin bag 83. 5 ubet baS ebot ber
StubetHebe efagte lefynt fid() SS. 6 roeitetfc^tettenb an (/').
2Bat bott on einem beffimmten, auf bie S5tubetHebe Qtnfa
teten ebote bie 9tobe, fo fefct ^iet bet S(|)oflel bte SMebe flbets
bauj>t battn, baf nut ntd;t nad) einem ebote, fonbetn nad)
ben eboten otteS inSgefammt wanbeln (8S. 6 a ). Unb bo4
intern bet ttpojiel (95. 6 b ) bie efammt^eit ber giJttHc^en e=
bote tmebet in ein jufammenfdjltept, giebt et biefem, aucfy
butd() bte an SS. 5 ettnnetnbe Snrifdjenbemetfung xa&ws yxovo.
an' dgyrjs , bje utfptunglic^e (95. 5) S3e$iel)ung auf ben SBan*
bel in bet fiiebe (eV awy), roelcfye wte bie SSejte^ung auf ben
lauben an ben @o^>n otte (SS. 7 on XT^.) in bem g6tt=
lichen ebote rt)itEH4) Hegt (ogt. 1 3o^. 3, 23).
Wlit biefer 33ef$teibung beg ebanfengangeg ifl eigent:
fcfyon bie Stfta'tung be6 (Sinjetnen unb bie (ntfct>eibung bet
498 2 3o&. 85. 4-11.
Dorfommenben cyegettfcfyen treitfragen gegeben. Die
welrfje in bem SBanbel nacfy ten eboten otteS ftdj ernwfen
fofl (95. 6 s ) , fann ntrfjt bie befonbere Siebe ju ben SsBrftbern
fein, roie SSenfon unb 3. Cange meinten; audj mdfjt bie
Siebe ju ott, in tiefer befonbern SSorjieHung (gl, 1 Sofy.5, 3)
ijl ju evjle^n, twe ^Hd^ttng, tottu, ^eumann,
garpjOD u. St. rooflten; fonbern mil bie ayaay in bem
Sanbel nad) ben gottltcfyen cboten iibctf)aiipt fid) bavftellen
(off, fo mu^ ber 95egttff berfelben gonj attgemein ober ^rinci=
ptett, fo tt>ie ISo^l. 4, 7. 16 fK. gefa^t wecben, alS (Stntyett
be fiiebe ju ott roie juben SSriibetn (ogl. SinnuS,
JBengel, SiidEe, SSaumgartensSruftuS,
anbet, beSBette, ^ut^er).
SC^nli^eweife rote S3. 6 a bie dy<xny atte Sttten unb Givs
roetfungen bet Ctebe etnfc^Heft, twtb SS. 6 b in bet: ey^oA^
bie SSielfyeit aUer einjelnen fwoXal otteS ufantmengefaft
(gt. 1 So^ 3, 23. 24). egen ben btStyettgen eban!en=
gang, nitr in ooretliger S5ejte|)ung auf bag ovi SS. 7, beflimmt
@rf)lic^ting biefe gflttltdje ebot: ut credamus et confi-
teamur Jesum esse Christum. SSidmefyt jeigt 3ol)anne felbfi
bie nac^ bem Sufommen^ange otviegenbe S3ejie^ung ber ev-
an, inbem er auSbriicfltcfy fagt: i'va ev avvy 7r*p/-
amlt^) in ber Siebe, nwauf ba8 ^)t;onomen o^ne
grage juritifwetjl. SSotbeceitet ifl biefe SSenbung butrf) bie
eingefitgte ^tinnerung xa^-wg ^jcovcaTe si' (>j(^ff.
9Ktt 9ied)t ftnbet Jputfyer l)icrin eine Buvucfbe^ie^ung oiif
S3. 5. UbngenS ijl e8 ffir ben @inn ganj gleid[)g(ilttg, ob
biefe Swif^enbemetfung al8 eine Stebenbeflimmung be8 t>otan=
gefyenben 95egrtff8 ber iv-toby (beaBette, Surfe) obet: bet nacf)=
folgenben 83efrf)t:etbung eben biefe8 eboteS, i'vcc mL (@ an ber)
aufgefapt tt)irb. Snfofern aberifibie le^tereJBejie^ung formeHrt^
tiger, ai6 bie tvw'Kri junad)jl: an bie @telle ber giJttltctjen VTO-
A< iiberfyaupt getreten ift unb au bem efammtbegtiff berfelben
erfl burd() bie auf 33. 5 juriiifroeifenbe Swtfd&enbemerJIung bie
befonbere in ben cfylujjroorfen auSbrudflic^ geltenb gemadjte
95ejiel)ung auf bie briibedtdje Stebe ^erauSge^oben wirb"..
2 Sob.. IB. 7. 499
" 35. 7. JDtc oorb,ergeb.enbe Girmafynung, welclje auf bte
briiberlicfye Siebe ber Ifiubigen unter einanber ging, erfcfyeint
fyier baburcfy eranfojjt (ovt), bafj mele Stricter in bie SBelt
auSgegangen fmb, roelcfje ben runb beS cfyrifHicfyen SBefenS,
nd'mlicf) 3efum (b,rtjlum im leifd)e, oerleugnen. @o roenbet
ftd? alfo bee (pofiel, nac^bem et S3. 5. 6 r>on bem etnen ber
in ber Stufft^rtft be8 SSriefeB be^etct)neten Sactojen be6 rf>rijl=
Itcfyen SebenS, Don ber Siebe, gerebet bat, njtebet ju bem an=
bern, ber SBa^ett, oon roelc^er er ntdjt nitr SS. 4 aii8ge=
gangen roar, fonbern welc^e er auc^ f^on in ber 9luffd>rift
al6 bie SSebtngung ber Ciebe bargejleflt b,afte. JDiefelbe SCns
f^auung mad)t ftcf) in ber SSerbinbung jrotfcfyen SS. 7 unb
SS. 5. 6, rote jte biirc^) bie (Saufalpartifel ovi inbicirt ijl, gel=
tenb. (S6 leuc(>tet namiic^ oon fclbfl etn, bap SS.7 unmCglic^
ber nut OT ertjjfnete SSorberfa^ ju SS. 8, al6 bem Skdjfafce,
fetn Fann, n>ie rotiuS unb (Sarpjoo meinten (gl. aud)
2. ftange); fc^on ber c^litffa^ won SS. 7 ouroe dwsi-
XQtovog ^inbert eine fol^e, fiir ben io^annetfc^en @til iiber=
bieS oiel ju weitf^ii^tige 6on|lruction anjune^men. O&ne
Sweifel blicft baS 6'vi auf ba8 SBor^erge^enbe, aber nicf)t auf
etnen au6geloffenen ebanfen, efn?a: ,,S)a 5&r baS red^te
^rijient^um ^abt, fo'mujj tc^) @ud^ roarnen, benn " (^eu*
mann), nic^tauf eine tacita objectio, rote SSejo rooflte (hoc
non temere dixi, nam ), nic^t etnmal auf ba6 im
fen au6 SS. 5 ju wieberfyolenbe SQWCW as (be 9B e tie),
nid)t auf |ene8 eit entfernte ^WTW felbjl (8ticJe), fonbern
auf ben entfrrec^enben ebanfen in 85. 5. 6. JDieS ifl im
runbe bie SCnftc^t otter Cu6feger auper rotiuS unb
fetnen roenigen Slacfyfolgew 5 e6 fyanbelt ftc^ nur um bie ges
nauere SBeflimmung be6 SSerlja'ItniffeS. 23engel wottte bic=
felbe au8 bem egenfafce jroifc^en bem ,,oon Stnfang an /y
e^rten unb ber neuaufgefommenen Srrk^re entneb.men (6ti.
Ratio cur jubeat retinere audita a principio)j bie meiflen
2(u8leger fiimmen aber, roenn aud> unter manc^erlei 3J?obipcas
tionen (t>gt. SCretiuS, Benfon, 6. aSapibe, 8uc?e,
be SBette, anber, |)ut^er), in ber Tn|trf)t uberein,
500 2 3o&. 25. 4-11.
Die 35. 5. 6 geforberte fitebe auf ber 93. 7 Dertyeibigten SBafyr*
fyett berufye unb bte gflttUdje ivTotij , weld)e 95. 6 in6befon=
b v ere auf bie Siebe bejogen fei, in ber ljat aud) ba 5Cnnel}=
men unb SSeroafyren bet SBafyrfyeit umfafie. $>terauf icitet nid)t
nur bie ^atafletjleae 1 Sol). 3, 23, fonbern aud) ba8 25. 13
auSbtficflitf) bejeirf)nete SSer^aUniS jmifd^en SQ^rt)ett unb 2iebe.
SBaut bod) So^anneS bie gan^e djnjiltdje (StfenntniS ber Siebe
barauf, baj? 6t)ttflu6 fttr un6 gejlotben tfl (1 3o&. 3, 16).
iDte Srrle^rer alfo, weldje 6()rijlum tm %i<t\!\ityt gefommen teug=
neten unb be^^alb aud) ben Sob (S^rijli unmoglid) red)t n)iir=
btgen lonnten, ^oben gecabeju ben wefentltd)en runb ber
briiberltd>en 8tebe ouf.
SKeit fte abet ber SBafyr&ett ntdfjt nur ttnberfpredjen, fons
bern aud; on berfelben bie (a'ubigen abroenbtg ju mad) en
fireben, ^eifen fte nldvot (ogl. 1^.2,26. gjiatt^. 27,63.
I Sim. 4 ; 1)} genauer nod), n>eil jte ber befHmmten bie
fon (Stytijit betrepnben SfBa^r^ett wiberfpredjen , al ol
ofiohoyovvTes 'lyaovv Xgiofov Q%6/ttVov iv oaQui, n>ets
ben fte avTiiQioxoi genannt (ogl. iiber^au^t ju 1 So^. 2, 18.
19. 22). SDie Ieid)t>eit ber S5enennung unb ber 95efd>rei=
bung jeigt alfo, bag So^anneS biefelbe Sfrt on Strlel)rern,
n)ie im erjlen S3riefe or Stugen ^at. (r djarafterifttt fte al6
fold)e, roeld)e nid)t befennen Sefum (S^rifium tm Sleifdje, ol
fiy 6f.ioh. ml. !E)a6 /*/, im Unterfd^iebe oon ow, roeldjeS
baS objective ^actum be SRidjtbefennene fd)Ied)t^tn beclatiren
roitrbe, bejeidjnet bie eigent^fimltdje SCrt, in n?eld)er jene Srrle^rer
a!8 9lid)tbefennenbe bem fubjecttoen Urt^eile be8 Stnfd)auenben
ftd) barjletten (gl. 1 So^. 3, 10. 14. 4, 3). @ie befennen
ntd)t, fagt ber 5(^ofiel: 'lyoovv XQIOTOV eQ^opsvov
IK aagiti. @d)on ju 1 So&. 4, 2. (t>gl. S5b. II. @. 269)
ifi bemetft, n>ie fid) in ber Sow ber SSorfleQung bie brei
SfuebrurfSwetfen unterfd)eiben , nad) tt)eld)en ber gleid)e S5e=
griff beS BQISG&KI kv aciQxl in perfectifdjer (1 So^>. 4, 2), in
aorifltfd)er (gl. 5, 6) unb in prafentifrfjer ^orm erfd)einen
fann. )a6 ^)rafen8 bejeidjnet, in jettlofer 5tnfd)auung6weife
(1 Gor.15,35) ben S3egrift an unb fur fid) (Sucfe, be2Bette,
2 3o&. gs. 7. 501
@ an ber, |>utfyer), fo bap t)ie 23orfteu"ung angebeutet fein
Fonn, bop jene Srrlefyrer bie SOWglicfyfeit be8 ^ommcnS tm
gleifdje leugneten (Sitcfe). SJiit biefer einfacfyen (Srfta'rung
ftnb bic Derfefyrten Sfteinungen, bop Qx6fievov ouf bic jroeite
Sufunft (fyrijH jiele (IDecumeniuS, SojetonuSj ogl. aud)
(SraSmuS unb Sadjmann), bap cine enallage temporis
ootlieg'e obet bop fyiet, wie 3 So^>. 3, bo8 ^oiticipium ol6
partic. impf. bie 33ergangenl)eit antigen fonne (dta6mu,
c^li^ttng, ^eumann, SScngcl u. 7.), obcr bap IQ%O-
tisvov l^eipc //bcr bo Fommcn mupte'' (S3 a m g a r t c n& * u f t u 8),
abgefc^nittcn.
9Zo(^bem nun bicfc Stricter nid)t nut nod) einmal mit
bem Seamen o TiAa^og, fonbecn ouc^ mit bem nod) beutltcfyern
unb fc^a'rfecn o avvi%Qiai,o$ bejcic^net, unb [P glcidtfam mit
bem ginger gejeigt jinb, folgt um fo fra'ftigef (SS. 8) bie
SBatnung. Sn bee acfye wie in ber germ flimmt unfere
tctte mit 1 Sol). 2, 22 ubecein. @tatt be6 plurals (noJi-
Xol nhavoi) ecfdjeint oud) fjier bie cofletfttnfdje (Ciicfe, |>u=
tt>er) obet fcfeematifc^e Sorm be8 Singulars, ouroe XT/I., be=
ten @tnn ti^ltig umfdjrieben tfl on Decumentug, fi^ra,
djltdjting, rotiuS u. SC., roel^e nur nid)t ganj ridjtig
eine //rga'njung^ (og ovv /IT; zratJ-ra o/toAoyf, qui sic de
eo perverse sentit, u. bgl.) jlatuirten. SDa8 SDemonilrattoum
felbfl, ad sensum conjfruirt, roeifi auf bie eben gcgebene <l?a=
rafterijlif ber nhdvoi juritcf, inbem burct) bie ingularform
bie attimg berfelben anfdjoulirf) ^ingejleflt wirb. 1 So^.2, 22
ifl burd) bie uorangefyenbe grage biefe Sfnberung ber 2)ar|lcU
lunggroeife nod) etleic^tert. 9iad> Dem Bufommen^ange jener
beutlid}ern unb auSfityrlidjern tettc ifi aber bie unfrtge
infofern ju erflaren, ol8 nidbt au6 ber unfrigen gefolgert
ben barf, roaS in bem SBortlaute berfelben licgen fann/, bap
ber Slntid)rifl nur in ben welen, oon bem nvsvpa vijs nlavys
erfttUten ^I'^QIOIOI feine 9lealitdt l)obe (^ut^er)j melmefyr
bilbet no4> 1 So^>. 2, 18 (gl. 4, 3) bie aSorfJeQung con eU
nem perfflnlid)en no4) jufiinftigen 2lntid)rijl, ju welcfyem bie
ielen SSerfu^rer ober Signer, obcr bie gegenwartigen
502 2 Sot). & 411.
cfyriflen in etnem SSerfyaltniffe fletyn , al6 feme Drgane ober
SJorlaufer (gl. ju 1 Sot). 2, 18) , ben 4)intergrunb unferer (Stette.
< 85. 8. SDfyne SSermtttlung trtft um fo frafttger nacfy bet
|)inroeifung auf bie brofyenbe efabr bie SBarnung ein: /SA-
savvovs, Zvu py wX> 5D?eiflen ftnbet fti^ bet
pUnne, b. \). diligenter considerate et qavete
(91. be Styra, SSeja), o^ne ba8 9f{epepum (ogl, Stare. 13, 5.
gott(>. 24, 4. St. 13, 40. Sue. 21, 8. al- 5,, 15..-^ebr.
12, 25)j felbjl njenn bee egenfianb, or elct)em man ftct)
oorjtrfjttg Bitten foH, mit TIO beigefiigt wirb, jlefyt ba cins
factje pMneve pare. 8, 15. 12, 38). JDagegen ftnbet jtrf)
9J?arc. 13, 9 eine nod) uoflere ^ormel, alS an unfeter telle,
namlid) fittntTe ds v/uets eavvovs' )ort fb'nnte man, roes
gen beS fu&iecttoif4)en v/teis, ^r bie S5ejte()ung anerfennen,
roelcfye S3 en gel an unferec @teHe in bem sawovs finbet:
cavete vosmet ipsos, me absente. 5lKein roenn fiber*
t>aupt bieS sawovg eine 9?ebenfcejiel)ung ^at, fo roirb e, roett
e6 objectbtfd^er 5trt tfl, ttielmefyt einen genjtffen egenfa^ ju
ben SSerfiifymn unb ben etwa burd^ biefelben SBetrogenen cin=
[deepen: @e^et 6uct) oor, bap e6 (Surf) nid)t ge^e n>ie jenen,
bap Sfyr nic^t aurf) bie emeinfcfyaft mit bem SSater unb bem
<2>ofyne unb fomit ben 8oljn be6 ewigen 8ebenS toerliert (ogl.
SS. 8. 9). .:-.-... ;
2Bot)or aber bie fiefer ftc^ ^iiten foUen, fagt ber Sfpofiel
mit ben einbtinglicfyen unb bebeutenben SBorten I' vet py
anoUofj'cs v.<i\. Stur beSfiette I)at, roeil i^m ba8 I'va or
bem f.iv] ben reinen 3n>ec? anjubeuten fd^ien, ben na'djflen e
genflanb ber S5orftd|)t erganjen rootten: v/|)fltet Surf) oor
ifynen, bamit nid^t // . Sfber mit 0led)t tft bteS on $11*
t^er gemifbiCtigt. 3)ie (Som^ofttion i'va ^ (gl. 1 6or.
16, 10, wo ft/a ju fiMnsTe conjlruirt ijl) giebt bie S(bftd)t,
ba8 Stel ber SSorjtd^t an, fo bap bie $ormel I'vct f.ty
bureaus nid)t fc^wieriger tfl a!6 j. 23. ^attlj. 12, 16.
reinen 3n?e(f briirft I'va ^ in tetten rote Sol). 7, 23.
18, 5. gftatty. 26, 5. auS. S3ei ber (Srfla'rung ber fotgenben
SSBortegefyenbieSfu&leger na^ jroei Ijauptridgtungcn anSeinanber,
2 34- 35. 8. 503
fie tic SJecepta
bifligen, ober bie SeSatt cmoA0??T elgyci-
aaa&s anoXtx^Te Dotjiefyn. dine btitte StuSlegungSroeife
uetttitt .>utf)et, inbem er tie (efctete SeSatt, jeborf) mit
beffenmg be8 siQyaaao&e in eiQyaaccfie&ct , fur
lief) fyalt. dine viette Gtflarung ent>Ud) witrbe ftd) ergeben,
wenn JBeiigeB SSermut^ung , 6af anoUoyie eiQyaauo&s
7ioAft/?w/(/ ju lefen fei, itgent>etroa8 aupei; einem unbe*
beutenben 6ot>ejf ftir ftd; l)a(te. >ie altern IuSleger / it)eld;e
meiflenS t>er 0iecepta folgen (SfretiuS, 6aloo, 3. Sange,
^eumann u. St.), bejiefyen tie erfte ^)erfon entraeber auf
ben Sf^ojlet unb feine Soflegen attein (6 a to to 5 t>gl. au^ 6.
a Sapibe), fo bap tQ]>cta<x{t&<x auf bie labores ecclesia-
stic!, b. 1). ouf bie SSerfiinbigung be8 6t>angelium6 unb bie
iibtige pajlorale Sfrbeit ge^t, roa't)tenb baSjenige, roaS erarbei*
tet ijl ( efyyac.), mtt bem fio^ne (tuo&ov n^gy) ibentifc^
erfdjeint (pro mercede computatur quicquid fructus tulerint
labores ecclesiastic!. Phil. 4, 1. (Salot)), ober eg roerben in
bet erfien ^)erfon bie Ifiubigen mit (Sinfdjlufj bet
bie auditores unb doctores, oerjlanben (SCvettu^
S. Sange . 8(.) unb bann ba (Srarbeitete *>on bem
unietfrfjieben, inbem man untet bem lectern jebenfaHS ben
jufiinfttgen ()immlifc^en So^>n oerfie^t, bei a elgycta. abet an
ba8 burc^ ben warren lauben (Svlangfe benft, alfo bie liber-
tas a peccato ratione culpae , poenae ac dominii considerate,
salus in sensu positive, opera seu christianus labor (S. S a n g e),
obet otteS nabe unb emeinfd^aft mit 6()ti|lo (|>eumann).
23ei biefer SCuSkgung bleibt aber eigentlid) f etn 9?aum fiir
bie SSorflettung t>on ber 9trbeit unb bem Sotyne ber 8et)rer.
@o bilbet biefe fu8!egung8nwfe gewiffetmafeh ben Ubergang
ju bee ^rfla'tung, welc^je untet Sfnna^me ber SeSatt anoU-
oyte elgydactade dno^K^fs aflein bie ta'ubigen
berucfft^tigt. @djon SSattb, ^)ettuS (gl. auc^ 6. a Sa=
pi be) unb to ttu 8 woflten biefe SeSatt, roelc^er fifidfe be=
fonbetS ftc^ angenommen ^at, orjie^en. 5Dann tft ba8 on
ben la'ubigen dratbcitete na<^ S3artt>. ^)etru6: quicquid
II. 33
504 2 3o$. 35. 411.
hactenus in vera Christi fide bonorum operum fecistis, tt>el=
d)e8, wenn bet SCbfatt com (Slauben eintritt, ganj unniife ifl
itnb ofyne Sofyn, nd'mlid) ben fytmmlifdjen, bleibtj nad) 8u<fe
abet (ogl. Sol). 6, 27) ift ,,ber erroorbene 33eftfc bet d)rifUid)en
SBafyrfyett unb Stebc unb ber bartn liegenbe ftta&os beS crois
gen 2eben6 gemeint, weldjec fcurd^ bie ^lufna^me beS nhavoi
.Derloten ge^t. /; Dl)ne Sroeifel empfie^lt fld^ btefe on Sticfe
cttretene SeSart unb SCu&legung, roenn jwifc^cn biefer unb
ber aud) in bt^Iomatifrf)er |)tn|td)t entfc^teben jururf|le^enben
Stece^ta gemaMt n?erben fott. SDenn bet ber communicatben
Stebenjetfe bie Sefyrer mtt ben ^firern jufammen^ubenfen, tjl
nid)t o^ne Unflar^ettj ber 8otjn, roelc^en bie Seljrer fur itjrc
Arbeit ju i)offen fyaben, njfirbe jebenfaflS, tt)te ^ut.^cr tref=
fenb bemerft, on bem treuen SBeb.arren ber ^>6rer ntd^t ab=
t>angen. 8(ud) mup man, iweil nitfyt mit bem einfac^en /2A-
yrfTfi , fonbern mit /yAe'w. eWzovg bie SBarnung eingelettet
ifl> etne foldje SKarnung erroarten, roelc^e eben bie Sefer felbfl,
bie ftc^ felber uorfe^en foUen, ange^t. @o wtd ftc^ bie com=
municatioe govm nidjt fd)i< en. SDagegen ^at baS on aflen
S(ulegern aufer |>ut^er serroorfene eig
ben nad) fiUnvts saviovg ju erwartenben
orpe anohafiyve, nicf)t nur eine ^inta'ngHd^e biplomati|"d)e
SBeglaubigung unb frttifcfye SBaljrfdjeinltc^Eeit, a!8 mater lectio-
num, fur fid), fonbern em^fteb,it ftd) auc^ burd) ben guten
@inn. SBaS bie ad)ten Seugen Sefu (%ijft burd) i^re Sfrbeit
in ben glaubtg eroorbenen geroirft fyaben, namlic^ bie 3Bal)rs
t>eit unb bie fiiebe mit t^ren mandjerlet griid^ten .(a-slgy.),
ba6 afle6 ttwrbe oerloren ge^n, roenn ben falfdjen fie^retn e=
^or gegeben rciirbe. SStefleic^t l)at man biefcn nafyeliegcnben
ebanfen nur t)e8^)alb oerfe^It unb ba8 ric^tige etg
in ftfjydoao&s Deranberf, weil n)ai;rfd^einlid) nid)t
felbfi bie mitangerebeten ^inber ber ^ria befe^rt Ijatte. Stber
bic raiirbe aud) in bem communicaffoen dgyttaufied-a nid)t
liegen ; welmefyr gerabe im Untetfd)iebe eon bem Seflimmt $w=
f(>nlid)en f>w B. 1. 2. 4, 5. 12 fielit 3of>anne8 in bem eig-
bie d)ri|?Hd;e get)rerfd)aft iiber^au^t, .ju weldjer
;; 2 Soft,. . 8... 505
and) et gefyflvf, ben dmpfangetn bet ptebigt gegenitbet, ime
bie8 butdj ben egenfafc ju ben ro^afo* unb dvvi'yQtatoi,
tveldje ib,tetfeit8 jefct tfyte Sttlefyte auSbteiten wollen, etanlafjt
ifl. $>iebei bleibt e6 gang gleidjgtfltig unb unentfd)ieben , ob
3>o&,anne8 felbfl bet jfytia obet ib,ten .Rinbetn bie tua^rc Se^re
geprebigt ^at. (Sine flfynlicfye communicatte SSorjiettung, n>eld)e
glctcfyfaflS fibet ba tetn perffinlidje SSerfyaltmS ^tnauSreidjt,
Itegt in bem /uetf v^mv SS. 2 unb in bem eiyoftt-v unb
neQtna'cwft.sv S3. 5. 6, wo bte emetnfdjaft bet laubtgen
iibet^au^t, bet Sefytet twte bet ^fitet, gemeint tjl.
SBenn abet bie Id'ubtgen butdj SfbfaU ju cr!e^)rfer fic^re
bte Sftbeit betet, weldje i^nen bte SBafytfyett gefagt ^aben, ju=
nidjte madjen , fo ge^en fte aud) t^te ctgnen 2ob,ne ettuj!ig.
SDatum fefet bet STpojlel aud) bteS al6 Sfbftdjf i(>ret fteuen
SSotjtd)t: AAa fito&ov n^fjQi] dnoXd fiyie. Sfbgefe^n
on 6 a loo, tueldjet bte $titd)te bet a^oflolifdjen S(tbett (
ftQyaa') mit bem Soljne felbfi ibentiftcttf, ^aben afle SCuSieget
bet bem offenbat al8 jufiinfttg batgejleUten Sofyne an ba
(elige Seben in bet (Swigfett gebadjt. UnniJt^ige djroiettgfeit
^at babei bte SSotfleKung be6 So^neS an ftd; itnb fca8 beige-
fitgte n^Qtj gemadjt , weldjeS felbfioetjla'nbltd; ntdjt mit (atp=
joo gletd) nohvv genommen roetben fann. SftettuS (ogl.
aud) to.ttuB, bet Sue. 10,7 anjie()t) rooKfe ben b,immlifd)en
So^n bet bi6 an6 (nbe 95el;attenben alg pollen So^n anfefyn,
infofetn al aud) ben im lauben wenigffenS Sfnfangcnben
in bem ivbifdjen Seben ein getoiffet 8o^)n gegeben werbe. ?fber
ein fold)et egenfa^ be8 jufiinfttgen unb beS gegenwa'tttgen
fiebenS Hegt butd)au nid)t im Sufammenfyange. ie SSots
fleQung won bet $ufle be fiol)ne etgiebt ftd) au bet be
So^neS felbjh 5Kit 9led)t fagt SSengel nad) bet 5lbrtd)t un-
fetet <Stefle: Nulla merces dimidia est. aut tota amittitur, aut
plena accipitur; feine roettete SSemetfttng, Consideranda ta-
men diversitas graduum in gloria, fufytt abfettS. Rad) jo=
b,anneifd)et Sfnfd)auung befteb,t bet juliinftige felige 8ob,n in
bet ooRenbeten emeinfd)aft mit ott (gl. gu 1 Sob,. 3, 2),
in cinem |>aben be8 SSatetS unb be8 @o^ne, weldjeS in
33*
506 2 Sol). 85. 4-11.
bemfelben $?a|je fyettlid&et fein roitb, alS ba fcfyon gegen=
wa'ttige |>aben (t>gl. fogleicfc S3. 9), in wetc^em ba6 juEunf=
ttge @d)auen ottcS fyfifyet tfl al bag gegenroattige lauben
obet rfennen. >em oflen cfyauen rcitb ein oUeg |>aben,
alS oQer 8o^n ber irbtfc^en Sreue, entjpred^en. 3(1 bteS abcr
bem @inne be STpofMS gemfip, fj> ^aben bic fatyolifcfyen Slugs
leget (^Bart^. ^ettu6, SKa^ei;} ogl. aitd) SBfyttbp) burrf)=
au8 fein 9?e^t, au0 bem SBorte fuo&os gegen bic et>angdi=
frfjc Sc^re on bcr g<Jttlt4)en nabe ju ^otemifttcn unb bic
SSerbienfllic^feit bcr menf4>Iid;en SBcrfc (opera bona per spi-
ritum Dei facta mercedem apud Deum merer!. S3att^. ^)e=
tru8) gdtenb ju madden.
S3. 9. (ubtucfHd) ertnnett nod) bet Sfpojtel an bic
runbporauefc^ung , nad> welder er S3. 8 ben jufiinftigcn
fyimmlifcfycn 2o^n, b. ^. bic oofle emeinfd&aft mit oft, on
bem treuen 23Idben in bcr gottiid;en S&afytyeit ab|)dngig ge=
mac^t fyatte: mit bem JBIciben in bet SBafyrfyeit, fagt et in
einem negation unb etnetn pofttioen afcgltebe (ogl. 1
5 X 12. 1 ; 8fK.), i(l ba6 |>aben otte6 ob bie
emeinfcfyaft mit oft gcgeben.
9flid)t o^nc @d)ttrierigfeit iji bie (Scflatung bet nad) ben
btplomotifc^en 3eugnifl"en unb nad) bet ftittfc^en SBatjtfc^eins
lid)feit aufjunefymenben Setttt Tipoaywv. JDic JRccc^ta na-
Qtt@aiv<av , we(d)e bem ^atafletcn ShiSbtucfe xai /t?)
sv tfj didttyji T. XQ. jufolgc, na^ Analogic on
15, 3, ju etflfiten iff: naga^. ^^v diduyyv , jleHt jtc^ al
ein Sntetptetament bat, n>eld)e6 ben inn bet fcfywietigetn Zt&-
att nQoccywv tid)ttg wtebetgegeben ^aben mup. S(ud) in bet
SSulgata, TOO nad) ben beflen STuctotitaten qui praecedit ju
lefen tjl, ^at man biefen offenbat auf ngoaywv roeifenben
5tubtucf in bag letc^tete recedit iimgcwanbelt. Um fo luenis
get tfl alfo SCBetflcinS S3ermutl)ung (ogl. aud) SiRatt^a't
p. 155), baf praecedit ein @4>^ibfe^let ftatt recedit, unb fo
ou bet SSuIgata ba8 bem praecedit entfptedjenbe nQodywv
in bie @obice8 A unb B gefommen fei, $u biHigen. S(bet and)
bie anbete Don SWatttja'i (N. T. Graece. T. II. p. 307)
. SB. 9. 507
gefprocfcene unb *>on Siicfe aboptirte SSermutfyung, bap au8
tec bet 5ecumeniu8 unb in metyreren cfyolien fid) fmben=
ben (Stfla'tung anvywv iawtov, welcfyeS wofyl burdj recedit,
nidjt aber burd) praecedit roiebergegeben wetben fitane, ju=
ttd'cfyfi anaywv, barauf ngoctyiav entfianben fei, ifl an fid)
fyflcbfl unroatyrfcfyetnlid) unb finbet felbfl in bet SSulgata, weil
biefe nid)t recedit, fonbetn praecedit ol6 rid)tige 2eart
feinen ^alt, Unb wa8 ba8 djolion <xn<iy<ov Suwov
langt, fo fann babur^) bet Sfuctottta't bee a'lteflen Setigen,
weldje fiit sTpoaywy fprecfyen, fein Stbbruc^ gefdje^n, ja man
follte meinen/ baf jene (Stflamng e^ec auf nQodyav al6 auf
nuQa^aivwv im S^ejcte beiitete. Snbeffen fann ber @tnn bet
Se6art nQodymv , mld)t unter alien StuSIegetn nur ^ut^ec
angenommen fyat, im 3BefentUd)en fein anbecec fetn, al0 n?enn
naQafialvwv feflge^alten rcirb. S)ev unjroeibeutige egen*
fa^ beB fteveiv ev T. did. jetgt, baf ba6 ngoaysiv ein SSets
(affen bee SSa^ett anjetgen mup @o erfldttaud) |)ut^ec:
, //im neiitralen inne, wetter oorfd^reiten, bebeutet
in S5ejie()ung auf 3ida%f/, iiber bie rengen ber Drifts
(id)en fic()re ^inaug oorfd)reiten , unb [ptclt ironi(d) an ba
SSorgeben ber Srrle^rer, ju einer $<tyern >tufe ber @rfennt=
ni forfgefdjritten ju fein, an." S'Jur ba8 ironifd)e SWoment
ifl mit Unrest eingetragen. S)aS ngQ&yeiv (gl. lim,l, 18.
5, 24. SKattl). 21, 9) bejeidjnet im Sufammen^ange unferer
<SteUe ein SSorgel>n in ber Se^rbilbung, mit raelcfjem bag 33let=
ben m ber 2Bal>r^ett ntcljt bejle^t, jenen falfdjen Sortfdjritt,
ttelc^en ^)oulu6 burd) (^treitfragen unb <3d)ulge5nfe (ltm.
1, 4. 6, 5) djarafterifirt, bet weli^em man immer lernt unb
bod) nie jur (StfenntniS fommt (2 5tm. 3, 7), unb n>eld)em
gegeniiber auc^> ^)aulu8 ba fefle Sleiben in ber iiberlteferten
Sefcre forbert (2 aim." 3, 14. 1, 13. 4, 2 fit. Sit. 1, 9), con
roelcfyet au6 attein ber wa^re gortfdjritt miJgUd) ifh SBa8
aber bie vytaivovifg Myoi ol iov xvglov q/udiv
Xg. nennt (2 im. 3, 7) , bag bejeicfynet 3o^)anne8 ^ter
3o^ 8, 31) al bie dida%y TOV XQIGVOV. (S8
f ann *fU^ jroetfetyaft erfd)einen , ob bie enitiobeflimmung
508 2 3o&. 85. 4-11.
fubjectiwfcfyer ober objectioifcfyer 2(rt fei. >a8 Severe ijl bie
SJMnung oon SSengel, 2. Sange, Sircfe, driber u. St.,
jeneS (Srfiere bagegen roirb *>on 23artf). ^etruS, Sftaper,
|)utfyer u. 2(. jhtuirt. Unb fur biefe Sfnficfyt fpricfyt bie
grtfpere 9laturlid)?eit, n>ie t>enn aucfy liberal!, n?o tier enitio
eine6 perfiJnUd;en 5<lomen t>er ^)ri?nomen u dtSayy gefe^t
iji, em [ubiecttt>tfd)e8 SSet^ltnie au8get>ru(ft n)irb (ogl. SWatt^.
7, 28. 16, 12. 22, 33. gftarc. 1,22. 4,2, 12, 3S. &.2/42.
5, 28). Stud) nad) bem Sufammen^angc Hegt tie SSorfleKung
n&^er, t)ap bte anttctjnftlic^en Strieker t>er on (S^rijlo aitS*
gegangenen Se^re npiCerfprec^en. 55aS Object t>er fieljre unt)
t>er Swlefyre tft fd)on SS. 7 begeidjnet. S)oct; erlle^t jtrf) ims
merlin, raorin bie SSermittlung t>er betben S(u8legung6raeifen
liegt, baf bte von (Sfynflo ^errii^renbe Se^re roefentlic^ aud)
fetne ^3erfon jum Sn^alte ^at (ogl. S5art^). ^)etru6), unb
ipteberum bap bie 8el)re oon (J^nfio auf feiner eignen 8(ucto=
riWt betufyt (ogl. 3. Sange).
Uber ba ^e<v &eov, genauer ejr; iov nareQcc ncti vov
vlov an fid) unb im SSerfya'ltmS ju bem Bleiben in ber roafy=
ren Se^re ogl. 1 Sob. 2, 23. 5, 12.
35. 10. 11. 9lac&bem ber Sfyofhl 93. 9 unb fc()on S3. 8
gefagtjjat, bap bie ($emeinfcfyaft mit ott oon bem 83letben
in ber gi>ttHd;en SBa^t^eit abfya'ngt, ubet et S3* 10. 11 yon
ber (nfcfyauung au6, bap aud) bie menfdjlicfye fiiebeSgetnetn'
fd)aft mit i^ren mancfyerlet rraeifungen, a(6 eine emeinfc^aft
ber la'ubigen, n)eld)e nur in (Sfyrifto bie Stebe fennen, ^aben
unb uben (ogl. 95. 13. 1 3o&. 3, 16, 4, 7 fll. 5, 1. ]7),
auf berfelben untterbrudjlidjen SSebingung tufyt. SDarum follen
unb fb'nnen bie anticfyrtftlicfyen Srrle^rer, welc^e ben einen
runb ber SBafyrfyeit unb ber fiiebe umfiurjen, ntcfyt tn6 |)au8
gajifrei aufgenommen unb nid)t mit bem d)ri|iltd)en SStuber*
gvupe angef^rod^en roerben.
ie eben S3. 7 fH. bejeid)neten Srtleljrer ^at ber
or 5tugen bet ben SBorten e'i TIS SQ^WUI ngoe VJLHXS
'iccviijv didayyv ov (pfQtt. S)eutlid) ttjeift ba TCIVT^V
i. SiS. auf baS unmittelbar S3orfyergefyenbe jururf. SBeil e
. SB. 10. II. 509
fid) aber fo urn befitmmte factifd)e SSerfyaltniffe fjanbelt, be6s
Mb fdjreibt 3>ofyanne6, intern er ten ^aQ annimmt, baf? ein
folder Srrlefcrer bet ber Jtyria unb ben Sfyrigen ftd) einbra'ns
gen roifl, nicfyt eav T* c. conj., fonbern et Tie c. indie. (6
trip nid)t ju, tuenn beSBette (t>gl. aud) |>utf)er) bemerft,
baf SofyanneS //fonfl in folc^en gdflen iav its fefee/' JDev
gatt ifl ^>ier ein anberer, bie SSorfleflung otelme^r ber @ad>e
fine anbere/ alS j. 85. '1 Sol). 2, 15, n>o bie gormel tai/ its
biefelbe SSorfleaung6n>eife auSbrtttft, roelct)e 1 3of). 3, 17 in
bem os <xv c. conj. ober 1, 8. 9 in bem E<XV tinwfisv unb
bgl. Dwliegt. 5Do cav c. conj. ^at tmmet ctwaS SbealeS,
im Unferfcfyiebe Don bem bie einfa4)e Sftealitdt fefecnben si.
Sene6 bient bet)alb uc S3ejeid;nung beS angenommenen $aU
(e6, an n?e(c^em ein ^rincip, cine 0?egel anfc^aulid) gemadjt
rcerben foil 5 mit bem einfadjen u c. indie, bagegen nrirb eine
bejlimmte, teale S3ebtngung gefefct, unter roeld)er bie8 obec
jeneS eintritt (ogl. 2 (Sor. 2, 5, 1 3o&. 4 7 11. Sofc. 11, 12.
14, 23). SBenn So^anneS ^d'tte fagen woKen: //raenn jemanb
biefe Zefyu nid)t bringf, fo ifl er ein 9tntid)nfl", fo roiirbe
t)ier bie ^otmel lav its ju ecwarten gewefen fein. (r giebt
aber fetne fohfye grunbfd'^Hd)e S5ef}immung, fonbern eine be^
flimmte 95er^altung6t:egel fur einen concreten aH. Ei iig
, fagt er. 68 roar (ogl. 23^^.3,5 unb
be SB e tie), aud) nod^ in ber nadjapoftoltfdjen Sett, ben
gnoflifdjen Srrlefyrern eigen , in bie |)aufer ftc^ einjubrd'ngen
unb inSbefonbere bie ,/2Beiblein" gefangen 311 ne^men. @o
l>at ber SC^oflel fd)on in biefcr |)injtd)t Urfad), bie jtyria ^u
roarnen. S8 erfle^)t jtd) oon felbfi unb Itcgt aud) nod) att6s
in ben SBorten xai TVT. t. did. ov rptQei, bap ber
al8 fold)er ;(quasi doctor aut frater. S5engel), nti^t
etwo ale dbbac^) unb |)ulfe fuc^enber 9ld'd)jler, fommehb oor=
gefleflt wirb. 2(18 Srrletyrer, al Sfntic^rifl giebt ber ^ommenbe
jtc^ u erfennen, tnbem er bie c^rifllidje 8e^>re nidjt bringt,
ov (pegei. 5C>er SfuSbrucfc* (psQsiv if? ^ier ebenforaenig iinjo=
n>te beSBette metnte, n>ie Sot). 18,29 (ogl. aud)
. 25, 7) ober wie J. S3. bie 0leben8art ayysMav
510 2 3o$. as. 411.
ungriec&ifcfy tjh 'S)a8 oJ aber, nic&t/M?, fietyt fyier al8 beflimmte
SSerneinung beg SSegrip </>p unb ju biefem , nidjt ju bem
gefyflrig, eld)e8 foroofyl fur ^T al8 fur ov yegst gilt,
ganj regefaia'jng. @ben burdj t)a 9?ic^tbnngen ter warren
gefyre wirt) tev Srrle^er bejeirf)net. <S ijl nidjt falfc^, abet
aucfy nid^t niJt^ig, ben ebanfen ju crgftnjen, baf.ielme^r
bie entgcgengefe^te fiefyte gebrac^t (9?. beS^ra, 6. afia^ibe,
|>eumann) unb bte n?al>re Se^re be^ritten wetbe (SSattfy.
^)etvu8, irinu); jme namentltc^, ba8 SScingen ber
lcl)tc, tnit weld^em aber audi) ber aBtberfpt uct) gegen bie
gegeben iff, oerfie^t ftc^ oon felbft. So^iannee ffeflt aber
^), cfynltd) tt)te 1 So^. 4, 2. 3, bie cfyriflltcfye runbroa^rs
fyeit felbj! al ^ennjetc^en ber eijler tym. SBer fte ^at unb
befennt, ber ijl in ber emeinfcfyaft otteS unb ber au oft
eborenenj wer fte nic^t ^>at unb nicfyt befennt, ^at weber
eroigeS Seben, noi^ wa8 nattirttcfy narf) bem Sufammen^ange
nur ben SCnttcfyrifien, tucfyt Suben unb ^eiben ober irrenben
SBriibern gift SCnfprucfy auf bie brfiberUc^e StebeSgemetns
fc&aft ber Idubtgen.
JDieS fiefete bejeid^net So^anneS burd^) bie jtt)iefad^e S5or*
iyeis, beren jmette ^Slfte in SS. 11 nod?
begrunbet wtrb. >a8 SSerbot, bie Srrle^rer in
ne^men, ober an ifynen bie c^ri(ilid()briibedid[)e (pdo&vla (|)ebr.
13, 2. SRflm. 12, 13) ju itben, tfi fc^on babur^ wanlaft, bap
btefelben, um i^re Srrlefyren ju erbreiten, in bie cfyrifHidjen
|>aufer etnjubringen fudf)tenj um biefer (Sefafyr tt)iHen waren
jte alfo fern ju ^alten (t>gl. St. be fi^ra, S^a^er, 95 en f on,
^eumann, S. fiange, . . Sange, fitide, ^ut^er
u. (.) ^ ie f e ^ii^ft^t begriinbet aber nidfjt ba SSerbot be6
@rupe8, vote 5. S3. S(retiu8 erla'utert: salutatio parit collo-
quium, colloquium reddit familiaritatem , ex ilia concipiun-
tur opiniones sinistrae. SKan barf aud() nid)t, mtt ro*
tiu6 u. (., baS %iQetv Myew f9nefbod[)tfc^ ober
lifcty al8 SSejeid^nung ber greunbfc^aft nefymen, um ,ba6
jioltfc^e SSerbot ju rec^tferttgen. 5Da8 0ttctigc tyaben
. as. 10. 11. 511
Document 116,6 dot), SSengel, 3. 8ange, 83aumgarten*
<5ruftu6, Siitfe, be SBette, |>uif)er u. 3(. gcjeigt, fofern
fte an tic tiefere JBebeutung be8 djrijl!id)en SrubergrupeS cr*
innerten, welder nut ben o^oTgonots unb ofiom'aiois ()* s
cumcniuB) gebityre. - SSei bem rupe, in roelc&em Sfriebc
unb $reube gewiinfc^t nnrb, ift eine folcfye fttttid)e SSerfaffung,
bet weld&er btefc ^ottltdjen iiter mtig(id) ftnb, ^orauggefe^t.
SBet ben Sftlc^rec, ber ben runb bee SBaljr^ett umprjt,
alfo begrupt, ber nimmt S^eit an feinen bflfen SBetfen (S3. 11.
S5gl. 1 So^. 3, 12), fofern aurf) ec bie 2Ba^rt|eit oerleugnet;
roie JBengel mit S^ed^t fagt, bap ber riipenbe ben Snle^rer
ftir einen foldjen anetfennt/ welcfjem ^reubc unb |>eil in fet=
ncm anticfyriftticfyen Suftanbe ju S^etl iwerben Fonne. JDer
Sf^ojlet nimmt alfo bei biefem SSerbote be6 ^riflHd)en 23tubeta
grufeS (SS. 11) feinegtpegS bie SRucffufyt awf bie eigne efafyr
be la'ubtgen, bie ja nut auS einem roeitern S5er!e^r erroad)*
fen fCnntej e8 batf aucfy eine @tfla'rung obet (Sntfdjulbtgung
be boppdten SSerboteS tveber in bem fyeftigen emperamente
be6 So^anneS, welder auf eine famaritifc^e @tabt geuer reg*
nen lajfen wottte (Sue. 9, 54) unb nad) einer befannten 6rs
ja'^lung (Euseb. H, E. Ill, 28, IV, 14) au6 einem SSabe^aufe,
in roelcfycm 6erint^ roar, entflo^, nocfy in ben SSer^a'lfnijfen
ber utcfynjtttdjen 3eit gefudjt unb auf jene 3eit befd^ra'nft wer=
ben, fei e bap man ba bie Botfdmft beg 5tpoftd8 butd) bie
Slot^wenbtgfeit ber d)rif}lid()en Hgiate ftfr gere^tfertigt |>a'U
(S ii cf e) , ober nad) ber fyeutigen ,/l)ot)etn^ SInftdjt a(6 Unbulb;
famfeit erfc^einen la'pt (beSBette). ag Sufa'ttige unb SBans
belbare in ber apofiolifctyen S3ov[d)tift tft nur bie gotm unb
ber fittlid;e c^nlt, bie eigentlid^e Sftajtime, roic
mit Sted()t fagt, bleibt tmmerbar in ^raft. Unfere
^eutigen con^entioneHen ^ormen, ^omplimente unb bgl. fatten
mit bem djrijHic&bruberUcfyen laigtiv Mymv jiifammen.
ridjten (Id; ftttli^erroeife einmal nad; bem apoftolifd)cn
, bap roir bie SEBelt nid(>t ra'umen fflnnen (1 6or. 5, 10),
bann aber aucfo nac^ ber SRegel, baf rotr un6 ber SBelt nicfyt
btirfen. giir ben StyofM i|l aber im 3ufammen=
512 2 Sob,. 95. 12. 13.
fyange feineS 33riefeS, in roelcfyem on rorn fyerein bte 8iebe=
gemeinfdjaft bureaus auf ten einen runb tier gitttlicfyen SBa^r^
fyeit gebaut iwrb, bie SDarftetlung bat>on, bajj burcty bie grunb=
fliirjenbe Srrleb, re ber Sfnticfyriffen bie SiebeSgemeinfdjaft berfelben
mtt ben laubtgen unmiJgUc^ gemadjt nrirb, urn fo naturlicfyer.
33. 12. /7oM ^oov v/uv YQayttv OI/'K tftovhri&yv dux,
JJKQTOV xcti /.tehuvos, aAAa ehniw ysvea&ut ngos v/uccg
ngoe avofta hcthijocii, iva y
85. 13. jdaHtt^sTtti oe ia isnva T-ije ads\<pr] oov
SCnfltttt AA elnifr SS. 12, n>eld)e8 nac^ B. G. J. al.
2JH11, SBetflein, 2ott(>i/ Sifc^enborf u. SI. in
ben Seyt gefc{)rteben ifl, fyat fiactjmann bte reciipitte 8e8art
sAn/Co) 7(> au8 A. Vulg. unb onbern Seugen aufgenommen
Sfber Se|tere8 frf;eint dne @tleit^terung ju fein (ugl. auc|) ^ u=
tfyer). (Sbenfo fieflt jtcfy ba8 sltisiv, roelrf)e6 atterbingS nictjt
ofyne Sfuctoritat in bet ^ecepta jtd) fmbet, a!6 eine Srfla'=
rung be8 bur4> A. B. Vulg. al. oectretenen yeveadai (8ac|)=
mann, ifd)enbo*f) bar. S)ie fo^)tifd>c SSerfiion fyat,
nac^ 3 Sob. 14, idsiv. $ut y^Qa vfttiHv, n>elc^e fc^on
t>on rteSbac^ empfo^len unb t>on gacfymann in ben SLejct
gefe^t tfl, fprerfjen bte bebeutenbfhn Seugen (A. B. Yulg. al.
pgl. auc^ SOiattHi) wnb bie SBat)rfc|)einUc^feit } benn baS
'fjfiwv ber Stece^ta, n?elc|)e6 nac^ G.'J.aL Don Xifc^enborf
gebidtgt ijl, mag ftcfy al6 befdjeibener lautenb, etroa tm $in=
bltd? auf JRom. 1, lift., empfobjen ^aben. S)a6 'A^v
am @d)tufTe on 35. 13, rote bie mannid&fad) geformte Unters
fc^rift (ogl. bie liberfe^riften ju 33. 1) unb bie Sfngabe ber
@tid)en&ab,l, tfl ein SSeinjerf ber $>anbfd)rtften.
3)er 9tpo|}cl brid(jt ab urn 311 fc^liepen. 6r ^at frei(td|>
nocfy t>teJe8 auf bem |>erjen, aber er ^at bte6 nic^t fcfyretben
woflen -(ov* BpovlYjdyv. ogt. ben Sforijl eyQafya am d^luflfe
be8 erflen S3riefe8, 1 Solj. 5, 13), fonbern miwblid? joitt er e8
mittfyetten , ba er ju fommen fyofft. @o fc^lte^t er benn mtt
riipen fton ben <S(t)weperfinbern ber Jfyria. SSgl 3 So^ 13fll.
2 Sob;. S3. 12. 13. 513
(Sine geroiffe Sncongruenj liegt barin (gl.S3aumgartens
(SrufiuS), bap bet ben SBorten ft a ^apt. x. f.teX<xi>. ba&
yQucpstv, n>eld)e 3 Sob,. 13 roirflicty auSgebrutft ijl, au8 bem
SSorfyergefyenben reoAA. %. vfi. yQayeiv roieberfyolt gebad)t
roerben map, ro%enb e8 fid; bod) t>on felbft t>erfleb.t, t)ap oer=
mtttelft papier unb Dtnte *) ebcn ein ygcitpeiv gefdjic^t 9?im=
mermefyr fann abcr btefer Sfrt t>e6 djrctbenS einc //getfltge
djrtft'', in elct)et bet Sf^ojlel ^atte frfjtetben woflen/ entge=
gengefe^t toerben, wie 23aumgarten = SruftuS mtt uerfeljis
tcr SBevufung auf 2 or. 3 ; 3 metnt. SSielme^r Ififi jid) btc
<Srf)tpiengfeit feb,r leidjt babutd), baf bcm 5tpo|lel ber aflge=
meine SSegtiff bcr 9Ktttt)eilung iiber^aupt im inne Uegt (ogl.
Siidjc, be SBettc, ^uttyet). 9ltd)t fc^nftUd), mtt ^)a^ier
unb SDinte, (onbern munblid), ato/ca HQOS ozo/tiu (ogl. SJlum.
12, 8. Sec. 32, 4. 1 (Sor. 13, 12), rota er aug(pred;cn, n>a5
er nod; roeiter 511 fogen fyat.
9lic^t al8 SSegriinbung be6 9Rid)tfd;teibenS, fonbecn
nad) ridjtiger fieSart im egenfo^e ju ovx tfiovL
yew fagt ber Sfpoflel AA &ni<n Xatijaut. gt
(Sac. 4, 13 fit.) ju fommen, yevea&ai ngoe vfias (gl.
6, 21. 25. 2(. 20, 16. 21, 17. 25, 15) unb bttrcl) munblidje
9tebe bie ^reube ber Sefer ju oollenben: ^Va ^ ^cpt* v/iw?/
17 nenkyQMjiifvy. JDieS bejte^t fid) nidjt auf bie gteube an
ber perffinlidjen (Segenroart be6 5(poflel6, fitr weldje ber 83rtef
nur einen unoodfommenen (Srfafe bietet (@d) lid) ting, S5en=
fon u. 21.), fonbern, nad) 1 3of). 1, 4, barauf, bap bie apos
jloli^e Slebe, n>eld;e, roenn er felbfl fommt, in ganjer gufle
btc gnabenreidje SBab.rb/eit brtngen rotrb, eben burd) i^ren Sn=
^alt bie t>oUe greube ber gla'ubtgen |)5rer wirft (gl. gitrfc
u. St.). 66 ifl aber nid)t be S(^el6 SJ?einung, einen b,eil
ber jur eligfeit notfyroenbigen Se^ren nid)t ber @d)rift, fon=
bern ber munblid)en Srabitton an$uertrauen(35artb,. ^)etru6);
benn roa6 ^dtte er roobj anbereS trabiren fonnen, al8 eben
*) tibet bie cfjreibmatraatien [elbjl, in8bt[onbew i'tbet bie jjtbraud)
^optnfottm 091. fiii^t.
514 2 3o. 83. 12. 13.
baSiemge, ftetcfyeS et im erften SStiefe fc&teibt, ju bemfelben
Swecfe, bag bte gtoube bet Cefer odHig fei?
(SnDUd), SS. 13, bejWtt ber ^ojlel bcr %tia bierafe,
welc^e t^m oon ben djroefierftnbetn betfclbct? aufgetragen
finb, Comitas apostoli minorum verbis salutem nunciantis,
bemetft baju iBengct. 5)te te'xva bet ou6ew^lten, alfo
tote jfyria felbft glaubigen unb beg eroigen 8eben8, tljet^aftU
gen cfjroejlec, ftnb gletc^ ben SS. 1. 4 eirofifynfen TeWa bet
Rtyria, witfltc^e ^inber, nic^t enoffen etnet emeine (|)us
tl)ct). 2Bcmtm nid)t aud) Don bet ocf)ive|ler fclbft riipc
beftedt werben, i{i roebet ju fragen nod) ju fagenj unb e3
bebatf feine6njeg8 fo fiinjlHd[)et ^^ot^efen, urn btefe ers
mcintUd)c 3c^n>tetigfeit ju (jeben, bap e8 getatljener fc^etnen
mtifjte, rate |)utl)ei; wiU, bie ^ria unb i^e djroejler al6
emeinen ju benfen.
9fa6leflttttfl i>e$ Written SSriefeS.
e Sfaffc&nft 95. 1 'O riQeafivTisQoe Faty iw dyanqiw,
6V lyw ayanm eV aly&eiy, Wel4)e in fritiftyer |)tnftd)t gar
fctne dfitrierigfeit batbtetet mit ben &anbfcfyriftlidjen is
tcln biefeS britten S3riefe6 et&a'It e6 ftd) rote bet 2 Sot).
ifi and) in ^egettfc^er Sejiefjung mit 2 2ol>. 1 ju ergleid)en.
2Ba6 man auper bet fyier roteber^olten (TW dyanytu, ov iyw
ayandj iv K^&. ugl. SS. 2. 5. 11) S3ejeugung ter warren
^)tijlHd()en SiebeSgemeinfc^aft nod() erroarfet, nfimlic^ einen S(na
fangegruf, ^nlid) n>te 2 Sol). 3, tji in ben erflcn SBotten be6
93tiefe6 felbjl (95. 2) entyalten, worauS abet nic^t folgt, bap
23.2 jut Wuffd)rtft geredjnet rocrbcn mtiffe, wie S3 en gel
u. S. wpaten.
25. 2. 'jfyanqTs, nsgl navvwv ev%Ofta! as evodova&at
ttai vytttivetv, xatifue evodovTal oov y tyv%ij.
SS. 3. tydgyv ydg Mav eg^ofievaiv dSeXqxav xai {tctQTV-
oov iy tthtj&eia, tta&~u>s ov iv dhydsia nsgi-
SS. 4. fisigotsQav VOVTUV oux f'^w ZUQUV, i'vct dxova> IK
spa. Texvu sv tjj A^^c/a neQtnuTovvra.
iDie Seugen, toeld)e S3. 3 bag ydg attggelajfen ^aben, tote
bie S3u!gata itnb me^ere SRinugfeln, t)aben ftd) nad) 2 Sot). 4
gevic^tet unb bie beiben etflen SSerfe unferfi SSriefeS a!8 Stuf=
fcljttft bejetcfynen rooflen. J)a6 nad)btfic!U^e ov ^intet x-
tfl in A au&gelaffen , n?al)r(d)etnlid) mit 5lbftd)t , roeil e6
fc^ien. @tatt -coviwv 35. 4 fyaben me^rete 9Rt=
nuefelcobtceS unb SSeic|tonen (Syr. Ar. Aeth.) baS Ieicl)tere
516 3 3o&. SS. 1. 24.
3n ben unmittelbar folgenben SBorten fdjroanft nid)t
tittem bie teflung, inbem C lief!: yjagcv ovtt tyw , fonbcrn
merfrourbig ifl aud) bte SSariattfe yaqw, fur tt>eld)e SBetflein
unb rtebad) attfjer bet SSulgata, ber foptifdjen SSers
fton unb @ob. 7. 35 fogar ben Sob. B anfufyren. Dffenbar
etne abjtdjtlidje tnberung, weil man nacfy SS. 3 ba^6 %aguv
fiir iibetpfftg, yteUeidjt aud) iibct^aupt fflr unangemeffen ^telt.
Sim -cfyhiffe Don 95. 4 tfl narf) A. B mtt garfjmann unb
tfcfyenborf, benen aud) |>ut^ev folgt, ev iy a\y&. ju
lefcn. )te 2fu8laffung be6 S(rtifd6 (C) iff burd) S5. 3 eranlapt.
S3, 2. Dbroo^l ber STpofiel fdjon in ber SOiffcfyrift S3. 1.
ben SajuS wieber^olt feiner Siebe oerfldjert fyat, begtnnt er
bod) aud) ben eigentltdjen SSrief mtt ber 5tnrebe 'jtyanyv*'
SDiefe |>a'ufinKj ber 8iebe8worte ^)at tenetd)t tn-ber @orgebe
Sf^ofielS m ben 6ajuS fetnen runbj benn man barf et
mutfyen (ogl. aud) Sfidfe ju 93. 3), baf aju franf n>av,
ober eben etne ^ranffjeif iiberfhnben &atfe, weU ber Sfpoflel
feinen SBunfd) roegen ber letb(td)en efunbi^cit be Cannes,
beffen @eele burd)qu6 wo^lbefteUt tft, wpranflettt. Sff e bod)
fo naturltd), einem etiebten, roeldjen man in trgenbeiner S5es
bra'ngntS n>eip, nut bo^pelter SiebeSerroetfung entgegenjufom=
men. Unfere SSermiitljung roirb inSbefonbere bann tt)a^rfd)etn=
ltd), n>enn ber S(u.brud J neg} navvwv in bent Sinne er=
ftanben wirb, njeldjen SBeja, SBoIf, .,8. t l ange, (Sar^ot>
u. SC. annafymen, inbem fie negl gteid) vneg erf (a'rten , unb
roeldjen ^3tfcator burd) feine Sonjectur TI^O navrwv aufc
briirfte. 5Die gerofi^nltdje rfla'rung ift bagegen bte, baj nagl
naviwv nid)t mit evyjofiai, fonbevn mtt evodova&cti tterbun*
ten unb //in aaen tMen" iiberfefet roi'rb. Sut^)etJ)at frets
lid), a8 bte SBortjleHung ju forbern fdjeint, TZ^/ -nawmv
mit svyofiui eerbunben, aber bennod) bie SSfteinung ber mets
ften StuSleger auSgebrficft : //Sci) ">unfd)e in atten tucfen,
bap 5T)tr njo^get)e. y/ >a ^lidje biefer befonberS ,on
Suc!e (2. Sftifl.) ttert^eibigten StuSlegung Uegt nidjt in ber
SKortfieflung aQein, aud) nid)t barin aUein, baf ba8 ntgl
nur JU tvodovG&at , ntC^t aud) jU vyiaheiv
3.3o&. -S5, 1. 24. 517
ren frinn, fonbern in beiben Umfld'nfcen jugleid). 3c bebeu*
tenber bie 85ef!immung nsgl navtwv nad) ber fraftooflen
SSoranftellung erfdjeint, befto fd)rcieriger ifl t>ic SSefdjrd'nfung
auf ben SSegriff evodotodai , jumal ba bod) ba6
bie genauere S3ejie()ung be8 evodovodat entfyd'It, n>ie ba
burc^) bic @ct)lupn>orte a#wff TP k . tnbtcitt raitb. cgen bte
(Stflaiung be8 TT.SQI <ndi"uov alg //or aQen J)ingen" l)at
man cin fpracfyltcfyeS S3ebenfen ge^abf. Sfber in ber S^at gtlf
bteS gegen bte gen^^nlic^e (E'rflarttng roeit me^r. ^iemal^
tvirb eTyoJovv ober wodova&ut mtt TIO/ oerbunben. 68 ftnbet
ba SSerbum evodeiv mit wepi c. accus. confltutrt, bet
(2frct)6o(. X, 4. 1. gl. Sticfe); bagegen tcurbe
man, renn ber gett>tfb.nlid; angenommene inn (,/in aflen
turfen") b,d'tte auSgebriicft roecben foflen, um fo meb^r ba
einfacfye sV naoiv erwarten, al8 gerabe ba6 ev am
|ien mtt evodovr berbunben wtrb. SSgl. en. 24, 48
fts ev od$. 6 ^at ubri.qenS gar feine d^nsteriglett, ba
nsQt navTwv im tnne on prae omnibus rebus jit faffen.
5>ie ^3vd>ofttton yiep/ c. gen. btent nid)t nur bet J)tc^tern,
fonbern aud) in ganj gewii^nlidjen ^)^rafen unb ompoftttonen
iibertreffen. nsgt nohkov , <nepi nXsiovog,
Qt oMyov nottio&ai] jur 25ejeid)nung ber tfbfdja'fciing, be8
SSorjugS. sjjad) Sfnalogie be8 ^omerifc^en nsgt HKVTWV gfi-
(II. 1, 287) erfld'rt ftc^ bic gormel netf nav-
evyofuxt au6 ber SSorfteflung , bap au bem Umfretfe
atter Swinge ber befltmmte SBunfd) t)erovtritt. SSgl. iibertjaupt
^ii^ner, II. @. 292.
SBa8 nun or atten JDingen ber Sfpopel bem
tfl bte leibltdje SBobJfaljrt, tvodoi>o&ai xai
benn ba$ e8 ber eele be8 (aju6 wo^l ergeb^t, weip ber
jlel. J)a6 SSerbum evodovv , n>ie ba8 oerwanbte ev
weifl auf svodla b. ^. junadjfl aAj; odop (uibae), bann
(^efpd)tu6) juritf. Evodtlv b/eift einen guten
b,aben, in SBofylfafyrt fid> beftnbenj euodoi;?/ einen guten
3Beg madjen, leiten, ie |>ef9C^iu6 erfld'rt evodwa
omit fommt ba8
518 3 Sol). 8. -1. 24.
evodova&cti im <5tnne etwa mit bem inttanjttfoen
flbetetn. )et ebtaudj be8 8Bptte8 evodovv ifl bet benLXX
unt) im 91. . (9tiJm. 1, 10. 1 @ot. 16, 2) butcfyauS natuv-
gema'jj. 9leben bem actiwfcfyen tvodovv jlefyt en. 24, 12 bte
SSefltmmung BVKVT'IOV e/tov (//bereite t>ot mit einen ebenen
SBeg"); ogl. 26^con, 26, 5 (wwdwaw awy 6 ttvQtos) 9le^.
1, 11. (S6 finbet jtrf) aui^ ba6 tranjttioifc^e ewoJovi/ mit ei=
nem perftfnlicfyen )bjecte, wte en. 24, 27 c/i T' evw^wxs
KVQIOS sis olviov , otet baf. B. 48 tvwdwae fts kv odw
d^&elag. Sfbgeletfet tfl Dann ber @|>:ad;gebrau^, nac^ n>eU
c^em fivo^ouy, mit einem facfylicfyen Dbjecte oerbunben, bebeu*
tet ,/etroaS gelingen lajfen, fegnen /y , wie en. 39, 3 oa lav
noijj, MQtos fvoSol ev vccls yegalv avzov. JDtefem jTOtes
fad(>en ebrau^e be 5(ctium entf^rid^t cine bo^elte 9trt
be @^ta^gebtau^8 bet bem ^)afftoum, inbem einmal mit
ber actiwfcfyen SSotflettung evodovv iiva (jemanben auf gu*
tern SBege (eiten) folcfye ^af|totfc^e potmen cottefponbiren/ in
ba8 ^erffinlic^e )b}ect al8 (Subject erfc|)eint, n>ie cvo-
(2<Styum. 20, 20. S^r tpetbet auf gutem SBege
geleitet wetben, b. ^. S^r werbet wo^tfafjren, lud! unb @e
gen ^aben), evodu&yoy (2 6^ron. 18, 11. ^roo.17,8. 28, 13.
gl. 0igm. 1, 10. 1 6or.l6, 2.), bann abet auct), entfpred)enb
bet SBeife, nacfy weld;et ein fac^lic^eS Dbject ju bem Sfctioum
gefleflt wttb, in ben pafftDifc^en potmen be6 SSetbumS biefe
@arf)e al6 ubject oorgefleflt, bie ^Jerfon abet, auf roelcfyebaS
wodova&cu jtcfe bejte^t, ale entfetntere Object, mit^in im
ati, bejetcfynet wttb, tote 2 6^ton. 13, 12
1 (ifyton. 13, 2. 6in ganj untegelmfipiget
jtc^) 2 (Sfywi. 18, 14 Kvafiaive, ual evodmasts ftnben,
iet ba8 STcttoum evo^oi}?/ ben @inn ijaben mtifjte, ml-
t^et fonfl beflanbig butd) ba6 ^)a(ftum evodova&ai au8ge#
btitdft tt)itb } attetn man wttb an jenet @tede unbebenfHd^ bie
^menbation ivofyatts flatuiren bitrfen, wie <Mtf) in ben |xwbs
fd;ttften bet clafftfc^en Sfutoten aSetwec^ehtngen jwifc^en 6vo-
dslv ttnb evodovv otfommen (t>gl. c^neibet s. v.). So*
Cannes wunfc^t alfo fetnem (5aju6 oot alien SDtngen, ba|l e8
3 Sob,. 5B. 3. 519
ifym roobjgefyn , b. \). tt>ie burcfy tie roeitere 33ejfimmung
vytalvetv epeyegetifcf) erla'utert nrirb, bap er gefunb fein mflge,
na'mlicb, Jeiblicfy, gleidjiwe e8 bet eele beffelben rootyl gefct.
J)a6 SBort svodova&ai , welcfyeS an jtcfy ganj im SfCgcmctnen
jebe SBofylfafyrt umfd;liept, aucfy bie geiflige, bebarf ber ge*
nauetn Sfieftimmung, n>eld)e butcl) ba8 ^injugefiigte (xa/)
veiv gegeben witb 5 abec gevabe weil (o ba8 erfle
feinc S3efd)tfin!ung auf ba6 leiblic^c aBo^lfctn gefunben
tfl e6 angemeffen , bop ba6 geifligc 2Bob,lfctn ,
etnen gleid^en SSunfcf) ntd^t cr^etf^t, mtt bemfelbcn 9lu8btuce
xa&ws evodovTcti aov v\ tyvy/y anetfannt wirb. 5Da8
2Bob,Ifein ber @eele bejle^t, wte >ecttmeniu6 etfla'rt: cV ty
uaftt TO wayytttov nolifeia, ober wte mfy SS. 3 jii fagen
ifl bartn, bap (SajuS bie SBa^r^eit ^at alfo ba8 ewige fie=
ben in tyv unb in ber SBafyrfyeit wanbelt.
95. 3. )af e8 wirflic^ m ba6 geijiige Seben beS 6aju8
fo tvob,l jleb,t ; wie 9S. 2 gefagt ifl, beffen ijl ber SfyojW ju
fetner gropen reube (ogl. SS. 4. 23of). 4) burdj baS 3eug*
tu t>on SSriibern oerftc^ert, n>elct)e auf tfyrer Sieife erprobt
fatten, wie jener SK^nn in ber SSa^rt)eit ttnb in ber Siebe
wanbelte (ogl. 93. 5. 6). 6ntfpred)enb bem 5tortfl tyuQijv,
welder auf ben 3eitpunct ^urucEroeij?, baber CpofIeI ba6 feine
Swibe bewirfenbe 3eugni6 ber SSriiber em^ftng, ftnbbie^ars
tictpia Q%o/Liv<uv unb jLiaQTvoovvcwv imperfectifd) ju faffen
(Sue. 17/12. Siicfe, beSBette, |)utl>er). Uber ba6 ^KQ-
<fVQsiv mtt folgenbem $5atio ber @ad>e ober ber sperfon, wor*
auf ba6 SeugntS geric^tet ifl, ogl. SS. 6. 12. 3o^. 3, 26.
5, 33. 18, 37.
Sn ber (SrHfirung ber SBorte JUKQI. aov ty aA^e/'a,
MR&WS ML ftnb bie SCuSleger bei afler fd;einbaren SSerfdjies
benb^ett boc^ wefentHd) eineS <3inne8. SDie altern, weldje ba8
erjie alr/deia meijl burd) sinceritas roiebergeben ((5. afiopibe,
, (Sr. c^mibt, -S. Sange u. 5t.), ^aben ri4)tig er=
wa8 bie neuern befltmmter auSgefprod^en ^aben(8ucfe,
^erj ogl. fdjon rottu6 ; ^eumann), bap bie 2Bab,r=
in fubjecttoer S5ejie^ung gemeint tjl, inbem bie le^ten
II. 34
520 3 3o&. 25. 24.
SBoete jwifaog GV sv dXy&ei'a nsQtnctieis genauee erla'uteen,
rote t)ic lebenbige SBafyefyeit, baS a'd)te (Sfyeiftentfyum be6 (SajuS
ftd) baejWlt, na'mltd) burd) euten bee SBafyr&ett enffpredjenben
SBanbel (gl. 2 Sot). 4). @o fmb biefe lefcten SBoete a#wg
nidjt al6 em bem Seugnifie Dec S3*ut>ei: I>injugef(igte6 SeugntS
fonbetn ale Sn^alt bte(e6
(Syplicotion t>er gormet ^a^. oov
(@c|) lifting, ro 1 1116,95 en gel, Slide, 85 riidf=
net, |>ut^)er). S'ltc^t o^ne Stbftc^t fctjreibt aber So^anneS,
tnfcem er t>a8 SeugntS bee 23rut>et ruiebergtebt, bte au6t)rii(fs
lict)e SCnrebe av*, bei welc^et ter egenfafc jum SDiotre^^eS
(SS. 9 fU.) oerjlanben wevben mup (SSengel, anbet).
85, 4. |>atte bee Sf^ofiel SS. 3 bem (a|u6 gefagt, we et
mit grofer greube gefytfrt fyabe, ba^ btefer in bee SBafyrfyeit
wanbele, fo fpric^t er nun feme bei btefent bcfonberen ade
fid) geltenb mad()enbe ejtnnung iiber^aupt au8, n>ie er nam=
Ud^ feine gtfljjete ^reube ^abe, d8 biefe, bajj feine ^tnbet in
bet SBa^eit wanbeln. S)ie ^orm fisi^ofeQuv ^at ebenfo
roenig i^wierigfeit n?ie bet SCuSbrud juet^. TOVVWV I'va.
2n bee clafjtfc^en (^ii^nee I. @. 375) unb in bee neutefias
mentlirfjen eficitat (gp^ef. 3, 8. ffiinee, @. 67) fmben ftc^
6ompai-ation8foetnen, bie von Som^arattDen ttnb uperlatioen
gebilbet ftnbj mif Uneecfyt uet^eilt alfo 6ameeaeiu6, bap
ba8 SBoet jueitovfQKv ngrte4)ifc^ fet (
@c^on (Se. djmibt unb eotiuS ^jaben bie boppelte
paeation, in welc^ee bie SSoejMung nort) me^e ge^oben er
fd>eint, eid^ttg geroiiebigt. SSgt. aud) S^cfe unb |>ut^ee.
iie iinjotxwnetfd) (beSBefte) tft abee ba6 SBoet, n>eU eS
fonfl bei Cannes |td> nict)t ftnbet, no^.nic^t auBjugeben;
man miiftte fonjl e fiie bebenflid) ^aUen, bap So^anneg,
tueldjee fonft on einee ,/gefiften^ Steube obee einee ,/geiJpten"
Stebe rebet , ^)iee einmal cine ,/aneegeflfjfe" geeube nennen
filnnte. >te ^oemel ^e^or. IOI/TWV Yva, welct)e Sol).
15, 13 eine ^)aeallele l)at , t|! on ben a'lteen S(u8legeen mei
flenS uneicfytig eela'uteet, benn webee ifl u TOVTWV bee S3es
geiff %ctQ<Lv ju Deefle^n (S5eja, S5engel, anber), nod) ifl
3 3of). 85. 4. 521
or iva ein $ ju erga'njen ((r. @d)tnibt), nod) ifl iva gleid)
oie ju nefymen (S3 eg a, 9lretiu6). Sn ber gefammten ra=
citat (091. uf)ner, II. .48. SBinet, @. 152) ij* e8 burcfc
au8 nid)t ungewflfynlid) , bajj bie neutrale ^Huvalfotm IKVIU.
auf einen einjigen SSegtiff bejogen tt)irb, welder fo in feincr
^tagemein^cit, nad^ feinem gefammten Umfange , ootgefleHt
tuirb. 5Die umgefe^rte Slnroenbung betfelben 9?aifon finbct ba
ftatt, wo etn in bet -fteufralform be plurals auSgebrfiifteS
Subject mit einem Singular be8 SSerbumS oerbunben roicb.
JDie ^artifel fva i|l abet mit bem JDemonfhatfoum vovvinv
in ganj a'l)nltd)ei: SBeife, wie fo oft bet SotyanneS, conjlruirt
(ogl. 93b. I. @. 136 fl.) , wa8 an unferet SteHe nttc bee^alb
nid()t immer erfannt ifl, weil ba8 SDemonflratipum in ber ^3lu=
talfotm unb noc^ baju im enitio ber (Somparatton erfd^eint.
JDec inn be8 ganjen StuSbrucfS t|l etnfacfy alfo anfd;aultd)
u mad)en : bieS ifl bie grfipte Sftwbe, twelve id; l>abe, bap
(avTiy, obet aud) tavia SOTIV $ %UQ<X y f.l6yio^y iVa).
SSgl. aud) Sftdfe, |>ut^er.
3u ben ^inbern, an beren 2BanbeI in ber 9Ba^rl;eit ber
Styoftel feine alergti)pte gceube fyat, wirb aud) (SajuS gered)=
net, on bem e6 jebod) DiJllig jweifel^aft ifl, ob er burd) So=
Cannes obet etnen antern 5(po|lel befe^tt fei. Ubev^aupt tjl,
wie ^utl)et tidjttg bemerft, bee 33egtiff bet Jtinbet auf atte
bie auSjubefynen, weld)e ber d'terltd)en eelforge
anoertraut ftnb. (fle lieber feiner emeinen ftnb feine
SS. 5. '^dyanijTe , HIOTOV nottis o euv ep^aoiy eig tovg
aflfkyovs, uai VOVTO wovs ,
SS. 6. of ejLiaQTVQqattV oov TJJ ayany svwmov E
ovs xaAtog notyosis ngonsjuifjas a/wg tov
SS. 7. vncQ yag TOV ovo/iiaTos i^^av juydw
VOVTSg
$3. 8. yfieis ovv 6(pe!Xoftev vnohttfifiavetv vovg toiov-
iovs , iva avvegyol yiva/jLisda vy ahy&siy.
ie SeSart egydoy 93. 5 i|i burd) B C 6 J al. fo ge*
ftdjett, ba^ 8ad)manu nid)t tedjt tljat, ba8 egyuZy be Sob.
A in ben ert ju nefjmen. S)ie8 ^ra'feng ijl offenbar roegen
34*
522 3 3o&. S3. 58,
be8 t>otfyetge|enben raoms gefctyrieben (gl. |>ut^ev). dS ijl
after offenbar bie in bet aorifiifc&en $orm liegenbe sftebenbejie*
fyung oernrifcfyt, fo bap bee Conj. aor. , fyier nacfy &v, bem
Conj. praes. gleid) fie&t, rote 5. 93. atfattlj. 6, 2. 2 aim. 2, 4
u. f. nx nad) StbjtdjtSpartifeln. SSftit 9ied)t ^aben Cabman n
unt> Slifdjcnborf bte bur^ ABC al. Vulg. unl) anberc
bejeugte fie6art i TOVTO &VOVG ber 9lece^ta
lev., fiir wel^c G J al. fprec&en, oorgejogen.
ifi biefe SSattante barauS cntjlanben, bap man
gefagt fein laflfen tuoflte, bap eint)cimifc^e n>ie
frembc SSttibet on 6aju8 SBo^lt^aten empftngen. JBact^.
^)ettug fieUt beS^alb bic gutc SeSart bet SSulgata fytnter
ber 0lecc))ta juriirf. SS. 6. >te 0lecepta noi'tjatts
nQonsfttyas tjl nacl) ubertmegenbcn Seugen turn Sad^mann
unb Stfd^cnborf gebtOigt. SSiedei^t beru&t bie SSariante bei
G noirjactg ngoneinipeis nur auf cinem SSerfefyn/ Dietteid^t ift
ftc cine (Stleicfytming 5 jebenfaUS tfl biefelbe efrenfo wentg be*
red)tigt roic bie nur on einigen SJJinuSf eln wtretene SSattante
noteis nQonefttyus (gL SBetjlein) ober bie (Sonjectut beS
|). rottuS enoiyaag nQonsWcts, beren inn merfroiirs
bigerweife fc^on Sut^et in feinet: Uberfe^ung //SDii ^ofl n>ol;l
get^an" auSbracfte, S3. 7. 3u ov6/nvoe (AC 9{e s
cepta, Sad^mann, Sif^enborf) fiigt B bie (Stffa'rung
KVTOV. S(C9 in ben ticfytigen Seyt ber SSulgata get)6rt ba8
ejus-md)t Ijinetn. @tatt s&vwv, roelcfyeS nad|) G J in ber
Slecepta ftefjt, tfl mit S^ed^jt oon 8ad>ma r nn unb Xifd;ens
borf S&VIHWV, nad^ ABC gefdjrteben. S?. SSentie^ con=
jicirte sKittyauav. S3. 8. )te JRece^ta dnoha/ttfiKvsiv
^)at im SSergleid) mit bet butd^ ABC gefdju|ten 8e8art vno-
la^^avsiv, tt>eld)e t>on Sacfymann unb ifd>enborf
aboptirt ifl, gar feinen runb.
SS. 5. 6. JDaS aflgemetne Bob, welcfyeS S3. 3. 4 nadlj bem
Seugnifye bet teifenben ^Btiibet bem 6a|u wegen fetneS SBan*
belS in bet SBafytfyeit gejoflt roat, etfyalt t)iet bie befonbete
Sejie^ung auf bie ajIfteunbUd^eit be8 Cannes. )iefe be*
fonbere rweifung bet a'cfyten, in 'bet SBa^t^eit gegtiinbeten
3 3o&.-. 5. 6. 523
giebe be6 (SajuS fatten bie teifenben 93titbet etptobt unt) ot
bet emeine be8 9lpoflel8 getiUimt. 9Rit bem 8obe bet fdjon
gettbten aflfteunbfd)aft wbinbet abet bet lpoflel (2$.6 b .7.8)
etne neue @mpfefylung jenet SStubet, roeldje nod> einmal butdj
be8 (SajuS SBofynott fommen roetben.
<Sd)on butcfy bie innete SSejie^ung, in welcfyet ba m-
OTOV notsls ju bem S3egriffe be SBanbelnS in bet SBatjt^eit
(25. 3. 4) unb in bet Stebe (S3. 6) ffe^t, ifl bet roefentlicfje
nb on alien SdiSlegern gki^erwetfe anerfannte inn jeneS
3(u8btuc?& beflimmt j unb e6 erfrf)etnt im tunbe glet^giilttg,
ub man mtt )ecumeniu6 ba8 motcv etfla'tt
av$Qos (gK 23eba, 35att^. ^)ettu6, 6.
nu, SSe^a, SftettuS, @4>lid;ting, SSoIf, 3. 8ange,
Neumann, Sav^joo, @. . fiange, Sitdfe u. (.), obet
mtt 25engel unb beSBette fidele facis, facis quiddam quod
facile a te pollicebar mihi et fratribus, ,,tt)a8 bem c^ttfllic^en
SSerfrauen bet getedfofen ttoattting enlfpticljt^, benn in bet
^at etgiebt fid) biefe jroeite S5ejte^ung au6 jenet etflen, roie
benn aurf) ^ut^et beibeS erbinbet: tteu b. \). bem cfytt(llt=
rfjen SSetufe entfrredjenb. JDod) ift bie won S3 en gel unb be
SSette j!afuitte S3ejie^ung ju fpectefl, ba oielme(|t nad) bem
ba8, n?a6 SajuS an ben ftemben 95tflbetn
(egydo. sis ogl. SKattt). 26, 10), al6 eine twetfung
feinet niavie obet bet in i^m lebenbig ootfyanbenen unb in
bet ay any jtd) au8rottfenben a'A^em gelobt witb. JDaS
Iaubens unb SiebeSmerf be (aju6 oetbient um fo me^t
biefe Sfnetlcnnung oon eiten be8 StpoflelS, roeil e8 an ftem
ben SSttibetn gefd)ie^t. 5Die8 ^ebt bet SCpoflel auSbtiirflidj
^etoot but^ bie Sotmel xai TOVTO (gl. ^)bi^ I/ 28. (Sp&ef.
2, 8. 1 dot. 6, 6). gteiltdf wenn aud; menfd)Iic^ettt)eife bie
fremben SSriibet unfetet Siebe fetnet ju fie^n fdjeinen, fo ftnb
boc^ ^tifilidjetnjeife aHe SStiibet einanbet gleid) na^ej eine
Stebe umfdjlingt jle aUe, wie fte in einet SBaljtljeit aHe fte&n,
fo baf bie d^tiffUdje (pdogsvta a(8 eine wefentlt^e tweifung
bet cf)ttftltd)en . ciyany etfdjeint (9Wm. 12, 13. |>ebr. 13, 2.
1 $etr. 4, 9. 1 Sim. 3, 2. Sit. 1, 8).
524 3 3o&. SB. 5-8,
33ei bem 83. 5 bem @aju8 gejottfen Sobe fyat bet SCpofM
tnSbefonbere ba8 im Sfuge, roa8 berfelbe an ben SB. 6 au8*
brticfUcfy-genannten fremben SSrftbern getfyan fyat$ beSfyalb fafyrt
bet SIpofhl S3. 6 fort: o? s/uctQivQ^aav mL 9Wan fann
alfo ntcfyt mit beSBette (r>gU aurt) Sitcfe) fagen, bap burtf)
ol' 33. 6 au8 bet genenfdjen SSorjleflung ber &voi btc cons
crete SJorfiellung einiger fyerauSgenommen roetbe, unb nod)
tvemger, baf? Ijernac^i mit ovs anbere bejeidjnet fden, a!8 bie
o? IfiuQT. (gl. bagegen auc^ |)utl>er). 3u ber lectern 5lns
na^me tfl gar fein (Sirunbj n>q6 ba8 Srflere betrifft, fo lautet
SS. 5 aHerbtngS ganj aHgemetn, aber ber 3ufammenl)ang er=
gtebt bie befonbere JBejie^ung.
)ie fremben S5ruber, weldfje t>on 6aju ^ergefommen roa=
ren, fatten bie Siebe befielben, bie fte in feiner ajlfreunblidjs
0eit erfa^ren, gerutjmt, unb jn?ar fotLmov MMtyaicts, anges
ftc^t ber (Sememe, natiirltrf) berjenigen, in wetter ber 3(po=
ftel firf) befanb (^ifcator, rottuS, 3. Sange, @anber,
^ut^et). Sftan braucf)t bie Dffentlic^Feit biefeg 3eugni|[e8
nicfyt einmal mit S5engel ju erflfiren: Publice commemora-
bantur exempla, ad hortandum, fonbern e8 genttgt bie ein=
fad)e SCnna^me, bap bie fremben SSrfiber, eoangeliflen nad)
33. 7, or ber |o^anneifd;en emeine i>on i^rer 9leife er^a'^U
ten (gl $. 14, 27), wobei ntcfytS natiirHdjer war al8 bie
rufymlicfye (5'rwa'fynung ber bei (aju6 genoffenen Siebe.
SBetl nun biefe 95riiber roieberum biircfy be (SajuS SBo^n*
ort reifen roerben, em^>ftet)(t fte ber tyofter ton neuem ber
Unterflii^ung beffelben : ovs Kcthws noiyoets ngone/uipag
|/(ff TOV'&SOV\ 9?ac^ biefer rtcfyttgen SeSart gel)0ren bie
SBorte ovs nQons^as c?i/wg T. &. al8 erga'nsenbe S5es
fitmmung bal>er ba ^artici^ium (gl. ^ it ^ n e r II. @. 361)
ju bem SSerbum nalws noiyaets: f/welc^e auf otte6 roitrbtge
SBeife bef(>rbernb 5Du wo^It^un ttirfK aBefentlirf; berfelbe
(Sinn, abcr auf leicfytere SBeife, weil ba6 Part. aor. ngons/Li-
auf ben erflen 93Ucf Stnftop erregt, wirb burd; bie SSartante
Qonefityets au6gebriic?t : ,,tt>eld()e iDu, nadjbem JDu
i^nen tt)o^lgett)an ^afi, auf otteS njitrbige SBeife befilrbern
. 25. 5. 6. 525
nritfi." SebenfaQB gefyfltt nacfy beiben 8e8atfen bag
voii &eov $u bem SSegtiffe nQone/unsiv, baS xaAaJg abet ju
Tioietv; unb c tjl ganj etfel)tf, wenn (Satpjot), tnbem et
t>ot a|/wff cin */ fupplttt, jwei 83efiimmungen ju
genrinnen n>itt, KaAws xai agi'we T. ^. Sine gerotp
rigfett bietef aber .bie am beften bejeugte SeSart not^afts ngo-
nt/uipas ; baS Part. aor. namlid) ifl ^ier nt4>t in gan$ gleic^w
2Beife wie 5. 93. 2)?arc. 13 ; 13 (8ft cfe), im inne cineS Put.
exacti ju betfle^in , meil bort ba erettefmerben (o<a&yaeTcti)
tutrflic^ erfi eintntt, nac^bem baS SfuS^avten gef^e^n fein roirb
(o vnoftei'vas sis fsXos), wa'^tenb nacl) unferec @teHe in
ber SSIjat ba8 Awff noielv eben in bem ngonsfineiv |latt =
finben fott. ^ut^er ^>at biefe rfjwiertgfett gefii^lt unb bee*
t;alb gefagt, aud) bem Fut. noiyaets fei eine in ba8 Put.
exact, iibetgeljenbe SBebeutung Betjutegen. Stber ijl ba6 gram
matifc^ mJgli^ ? 9ltd)ttgec mfic^te c8 tt)ol)l fetn, bie aorijlifc^e
Sotm au6 bet SSotfieUung u etfla'ven, bap bie gute fyat
batin befiet)n tmtb (KA. notyaeig. Fut.), baf 6aju8 bie S3tfis
bet wiitbig beffitbett fyaben witb (nQonsntyas- Aor. b.^ Fut.
exact.). <So ent^alt bet StuSbtucf xaAwg noiyoetg cine, toie
93 en gel tteffenb fagt, morata formula hortandi; bie gercijfe
^twattung unb bet befe^lenbe Son in bet otm De6 utus
tum8 (t>gt. ^ft^net II. @.82) rottb wtebetum gemilbett butc^
ben SSegttff aAwg noieiv felbf! (2((S. 10, 33. 3>$i(. 4, 14).
5tn bie ^fltc^t bet fitebe (ogl. SS. 8 oystto/uev) tDttb mit
Uebteidjem SBotte etinnett.
2Ba8 nun bet Sfyoflei on bem 6aju8 etwattet ifl bieS,
bap et bie tetfenben S3tiiibet //beffitbetn" metbe,
b. fy. cum viatico dimittere (totiiiS, S3engel),
jut SBeitetteife tynen be^iilflic^ fein tuetbe (Sit. 3, 13. 1 (ot.
16,11. &iid!e, |>ut^et), unb yinox d&ae vov &eov. SDiefe
SSefltmmung toitb etfta'tt.ut id Deo placeat et ut Dei gloria
ista deductione amplificetur (3. Sange, ^eumann), obet
sicut Deo debemus (totiuS, nac^ (Sol. 1,10. 1 Sdeff.2,12),
obet enblid) //mit attet otgfalt unb Siebe, bie baS SBet!
otte8,ba6 jene SStiibet bettieben, etfotbett" (Sudle^anbet,
526 3 3o^. SS. 58.
be SBette, |> uttyer). SOW 9Serf)t wirb in biefer lefcten (Sr=
fianing fete SSejiefyung, innriefern ba8 emeinte @otte8 rctir*
tig fei, fyenjorgefyoben $ 1 Styeff. 2, 12 liegt j. 95. biefe ge=
nauere 93effimmung barin, bap ber SRuf otte ju einer ^Pjlicfyt
geltenb gemacfyt ift, tt>afyrenb in bem Sufammenbangc unferer
(Stefle (t)gl. S3. 7. 8) bie tcifenben SSdiber al8 folc^c etfc^etnen,
benen baS Sort beS $mn gilt: 2Ber @uc|) aufmmmt, ber
nimmt mid^ auf (S3e$a, 93 en gel). @ie veifen a!8 ^)rebiger
bet SBaljrfeeit, alfo al6 S)ienet unb S5oten otteS.'
SS. 7. 8. >ieS roirb S3. 7 auSbriidltd) fyewrgefyoben,
unb ^terouf bie SSerpfIid|)tung aHec laubigen jur t^fitigen
SSei^iilfe gegtiinbet, SS. 8.
S5ie Stu8legung oon S5. 7 tji infofern jroiefpfiltig, al8 man
ba QyX&ttv entweber on etnem freinjiHtgen SfuSjie^n, urn
ba8 ovo/ia ju ^rebigen (wwfp i. ovoft.), ober eon einem
gejroungenen SfuSjie^n, b. ^. bauon, bap urn be befannten
ovof.ta nnflen bie SSriiber erjagt tt)orben feien, oetflanben l;at.
SCuSleger, roelcfye ber lectern SKeinung ftnb, yerbinben meis
ba a'?ro iu>v i&vwmv mit QijX&uv, inbem fie bann
bie SBorte /ttijSsv XapfidvovTeg fo beaten, bap bie $etben
ben oon t^nen oertriebenen (Sfytiften nid)t geflattet fatten, etwaS
t>on i^vem (Sigentf)um mitgune^men (ejecti, nihilque secum
asportaverunt, omnibus rebus spoliati. (SJatpjoD. 9Sgl.
(Sr. c^mibt, SBolf, SSengel). Sebod; ^aben anbete
lege* aud^ bet bet Sonfttuction oon ?io T. idv. mit
benfelben @inn auSgebtiiift (91. be 89ra^|)eumann). |).
.rotiuSy welder ba'8 c^Atfw gleid^faH8 auf eine SSertreis
bung bejieljt aber burrf) Suben: a Judaea ejecti sunt per
Judaeos incredulos ob Christum unb babei ba8 /uyd.
Aor/f/?. and T. s&v. beutet: potuerant in ista calamitate ad-
juvari misericordia iwv e%w, sed maluerunt omnia Christia-
nis debere, nd'^ett fic^ einigeimafen ber eon ben SKeiflen
angenommenen, neuerlic^ on 8ude vbOfommen gerec^tfertigs
ten SfuSlegung , nad^> roelcfyer ba8 ano T. i&v. mit /utjS.
Ao//y. conjiruirt (gl. 9attl). 17/25), ba8 i&Qyea&at aber
on bem freiwilligen S(u8jie^n (51. 15, 40) um ber SSerfiin*
3 Sot). 9$. 7. 8. . > 527
btgung be ovo/ia roiflen oerjfanben iwrb, fo bap jtcfj ber
@inn ergiebt, bap |ene reifenben 25ruber bei ifyrer SftifjtonSs
tfya'tigfeit unter ben $>eiben t>on biefen nidjts netymen, alfo
an bie fiiebe bcr c&rijHidjen 85ruber geroiefen werben miifjen.
pr biefe StuSlegung fpricfyt bic (Sinfa^cit ber (Sonjitructton,
bcc SCuSbcucf , fowo^l ba8 s&Qieo&ai al auc^ ba
, unb bcr Sufammen^ang (ogl. 95. 8 avvegy. T.
^)rftpo|ttion vTie'p bcjci^nct, wic 9Wm. 1, 6. So^ 11, 4 ;
ben bei bem S(u6jte^n oorfrfjroebenbcn SwecE, namlic^ ba
oVo/ta bcfannt ju mactjcn. Db nun bic6 6Vo/t auf ott
ju bejtefyn fet, wic btc SSariantc UVTOV anjcigt (^li^ting,
35 en gel, SKa^er), obet auf (S&rtjhim, fann nic^t au8 alttc*
flamenUtc^en ^)araC(den (ogl. Se. 24, 11, roeld&e teUe neben
Sac. 2,7 yon 95 en gel angejogen ijl), fonbern nut auf vunb
ber c^rijllic^en JDcnfroeife entfct)teben werben. 9tad; biefer aber
tjl o^ne Swetfel ber 9ame S^nfli gcmeint, wie auc^ Sac. 2, 7.
SC. 5, 41 (ogl. Ignat. Ep. ad Ephes. 3. 7. ad Philad. 10.
doguaai TO ovofia). <So ^aben bic metflen.SfuBleger, 35eba,
rotiuS, Siicfe, |>utljer u. St. geuttfyeilt.-
Snbem ber SCpojlel ^injufiigt /uydtv Aa/i/J. KTTO T.
xwv, t)ebt er ben befonbern runb, auf welc^cm fur bte
btgen bte SSerpfltcfytung jur llnterjlfi^ung ber reifenben
gelijlcn ru|)t (S3. 8), auSbrucfltct) ()en>or. (S6 ifl ^iebei nidjt
gleid)gultig, bap er /iqdev , nicfyt ov^eV, fcijretbt. 9Kit bem
lectern StuSbrucfe wttrbc bag einfad()e actum y bap jene
ber nicfytS ne^men, ^tngeflcUtj aber bcr SfuSbrucf
Aa/t/?. fcl)iebt bie8 gactum gleirf)fam in bie SSorfleHung bcr
Sefcr, wie e al8 egenftanb beS S5ebenfen8 fur ben Sfpoflel
felbfi erfrf)etnt. @o wirb ber tnnerc 3ufammenl>ang anges
beutett wetl c8 fic^ fo t>erl>a'lt, bap jene ntc^tS ne^mcn, be=
ftnb wir fc^ulbig u. f* w. J)a ^)articiptum lapflavov-
fann nid)t, al6 Partic. imperf. auf bic Beit be8 SfuSgefynS
iurucfblicfen, benn e6 oerfle^t [id) eon felbft, bap bie SSraber,
al fie auSjogen, na'mlid^ au8 t^rer cfyrijllicfyen emeine unb
|)eimat^, oon ben |>eibnifd)en nidjtg em^fangen ober mitnct>=
men f onnten 5 c nrirb ^ielmc^r bargefleUt, wie ftc^ mm,
528 3 30$. 83. 5 8.
bem fte auggejogen ftnb, bie @acfye oerfyatt. SDatum rcirb
aud) 85. 8 tie entfprecfyenbe gegenroa'rftge ^fltdjt ter (SUfiubi*
gen iiberfyaupt geltenb gemadjt. SDtc reifenben SStitber fyaben,
rote |>utfyer treffenb fagt, fete Sttayime, on ben ^jetbnifcfyen
(kdvt*oe. gl gatt&.'5, 47. 18, 17) nic^tS, feme Unfer*
fliifcung, ju nefymen. @ie gefcen timfonfl, n?a fie umfonfl
empfangen fyaben (gl. ^^.10,8. ^tfcatov, @ct)Hd^s
ting, 3. Songe, Siicfe). Sttjnltc^ fytelt e6 ^)aulu8, roenn
er t>0n einigen emcinen fdnen Ieibiict)en ttnterfydt nic^t an*
na^m, ten er on antetn iinbetenfli^ fid) reicfyen lief. tn*
t>er8 Itegt atterbtngS (ogl. |)ut^er) btefe ad^e infofern, al8
oon djrtfiltc^en emetnen rebef (2 601-. ll,7fll. 12, 16.
. 9, 18. 1 Sfyeff. 2, 9), t)ier aber on |)eiben, benen bet:
Stame 6^ri|li er|l geprebigt roivb , bie SRebe ifl. Snbejyen bie
bejJtmmenbe 9?it(fftd;f tfi in bdben $&ften a^nlic^ j ben |>eU
ben gegeniiber roar e6 fyocfyft nott)roenbtg, jeben @d;ein eine
felbflfucfytigen SnterefTeS ju entfernen. @o untetfcfyteben fid)
an einem fogletd) ffarf in bie Sfugen faflenben $)uncte tie
23oten be ^angelium t>on ben 9Kat^ematiti8, StfttoIogtS
unb anbevn beractigen Umlaufern, bie mit religiijfen S)ingen
efc^afte marten.
3Benn nun aber Don ben |)eibnifd)en bie umreifenben
oangelijlen nid)t8 empfangen, fo ^aben eben be6t)alb bie djrifl=
iid)en SSruber bie g)flidjt (o>/A, t>gl. 1 So^. 2, 6), folc&e ^)re*
btger ber SBafyrtyeif ju iinterfiu^en urn fo ber SBafyrfyeit felbfl
SSorfct;ub jit leijien. SD?it jlarfem SfJadjbrutf f!e()t in biefem
ebanfengange ba8 r/fiele 95. 8, im egenfafce ju ben l&rt-
m'ts, foran (ugl. aud) |>utl)er). @i(^ felbfl fc^Iiept natur*
lid^ ber 5(pfiel in oflem (Srnjie einj eg ifl cine roefentlidje
6t)riflenpflid)t, bie er geltenb mad)t.*). S(uf eine feine SBeife
marftrf ber 5t^ojlel ben 3ufammenfyang jroifd)en S5. 8 unb
95. 7 burd) ben S(nflang beS vnolafi{3dveiv an ba6 Oorans
gefyenbe firfov kctftfiavovrKs* @c^on Savpjoo (gl. and)
*) 5)ie 9)flic^t/ am 9Berft bet SJlifjion
10, 13 fa. "
SB. 7. 8. 529
f)utlier) fyat !)tct cine elegans antanaclasis gefunben. )a6
SBoit vnolttup&veiv foQ, ttrie e6 fcfoeint, burcf) bie SSatiantc
Knola/Ltpdveiv erfla'rt roerben. SDiefeS, roelc&eS gleicfyfaflS in
bet fyier jhttyaften SSebeutung im 91. . nicfyt t>or?ommt, wirb
)ecumentu8 unb St)cop^lact burrf) VAap/?a-
unb vnodtyso&tti cdfiutcrt unb mit SSerufung auf
^)f. 16, 12 (mo vnohctf{{3o>veiv jlel>t) in bem tnnc gebeutet,
bap man nidjt warten foKe, bi6 man urn gafifreunbltc^e |utlfe
angefpwc^en werbe , fonbern bajj man biefelbe bem S5ebitt;fti=
gen entgcgentragen miijfe. Sfbei; biefc6 befonbere 50?oment Hcgt
nic^t in bem SBorte an jict), wel^eS foroofyl bie gaflfreunbHd^c
. 2 Sofy. 10 A^/?. ig ohiav) al6 auc^ ubets
jebe Unterp^ung bejei^net (@trabo p.' 653: ol ev-
TOVS effects vnoXa/nfiotvovat. SBgl. rfjneibci:, 8cy.
upplementbanb s. v.), fo ba0 in bem vnolaftfiavstv nic^t
nut ba8 SSefyerbevgen, fonbern aurf) ba SBeiterbeffirbecn
93.6) bet teifenben SSrtiber entljalten ijl. 3Der
Unterfiii^ung ifl aber : I'vn avvsgyoi yivwfts&u lij
ict, auf bap tt)ir 9Ritatbeiter werben fiic bie SBafyrfyctt.
Sene reifenben ^rebigei; nwfyen it>ce Sttbeit bet einen gflttlicfyen
SSa^rljeit} voiv roerben burd) unfere Unterflii^ung berfelben
e^ulfen obet Sfyeilnefymer an intern SBerfe. (S6 oetjlefyt jtcl)
t>on felbfl, bap nicfyt on einem fpyof ber SBafyrfyeit bie Stebe
ip, bap alfo ber 3)ati ^ ahy&eiu nicfyt on bem ow in
owegyal ab^d'ngen fann, n)te bie 25 ut gat a (cooperatores
veritatis. S3gl. auc^ Sutler, SSengel u. S(.) auSbdicft;
ieime^c bejeid)net ber )atto if, a'ktjd-sm ben egenflanb,
roelcfyem bie 5trbeit ber ^rebtger, beren SKitarbeifer bie unter*
ftitfeenben la'ubigen roerben fotten, geroibmet ifl (ugl. SBrfidf=
net, |>ut^er). 5tnbere Sfugbruif6n?eifen fur biefetbe S5orfhl=
lung finben ftd) 1 ^eff. 3, 2: avvegyov y/td)i> Iv tw
/w. 2@or. 8/23: xotvcwos E/JOQ / e/e vf.ias
. 4, 11:
9S. 9.
uvidiv dtoTQiyrfS OVK enideyjBTat yt
S3. 10. dta, VOVTO, SKV fiA-^co, vnojuvyow UVTQV ia egya
630 3 3o&. S3. 912
a noiel
enl lovvots ovve UVTCS enidtyeTtti vovg
CpOVS XCtt VOVS @OV).0(,lVOVS KwXvet HUl M TVjS
atas 5 J/tfaAAef.
S3. 11. *j4yaiiy<tE, fiy JLUJIIOV TO uaitcv, a'AAti TO dya&ov.
6 ciyctfronoiwv ex vov &eov eotiv' 6 ucMonoiwv ov^
StUQKWsV <ZOV &SOV.
SS, 12. 4ij/Ai]'fQi<p f.ief4ctQTvg^dt vno navvwv uctl vn
fijs dty'd'flas' Ja/ y/iieis de ftaQTVQOvf.iev , <
vt y fictQTVQia ^f,mv uty&ye saitv.
JDie on Sacfymann unt) ifc^cnt>orf aufgenommene
SeSart sygatya TI 85. 9 ^at tie bejten Scugen, ABC al.,
fiir fid). JE)a8 T* lief man al8 iiberfliifftg njeg. JDoi^ if! eS
audE) norf) in bee SSariante tygaifja av TI (ogl. 3)? ill, S!Bet=
fie in) ct^oltcn. Stber neben biefev SSariante finbet fid) aud)
tote antcre, etroa beffer bejcugtc: eygatya av (scripsissem
forsitan. SSulgata), wddje fearer entjionben tft, ba^ man
ben Sfpofiel entrceber ntd)t fagen lajfen woflte, er fyabe Derge*
bens gef^rieben, ober bap man wenn man ben fyiet ge*
meinten 33rief nid)t in 1 So^. ober 2 Sot), fmben modjte
md)t gevn anerfannte, eg fei em S5cief be8 S(pof!el6 oerloren
gegartgen. @o mitt nod; 6. a SUpibe bie Uberfe^iirtg ber
SSulgata redjtfettigen unb ein av fuppliren: quia nullae ex-
stant S. Joannis epistolae. SBenn-SS. 10 jroifdjen tplva-
QMV unb yn-as bet C ein elg fid) eingefd)oben finbet, fo fott
bieS oielleidjt anbeuten, bap bie fd)led)ten iReben njp^I gegen
ben Styofhl geridjtet werben, aber i^n nid)t treffen. 5Die
gleid)fafl8 t?on C t>erttetene SSaviante T, ent$e%oftvovs jltt
-rove fiovhojiievovs (AB) tjl eine Srfld'tung. S(ud) in ben
^>anbfd)tiften ber SSulgata finbet ftd; neben qui cupiunt bie
e6art qui suscipiunt. 9^ad) ben bejien Seugen ifl SS. 11
ba6 tie, tx>eld)eS bie Slecepta fytnter o ^at, ju ertt)etfen.
. 13o^>. 3,2.8. 5,20. 25.12. SSov iijs K
jebenfafl C, t)ielleid)t aud) A, eingefdjoben : %ijs
SDljne Sroeifel eine (Stflatung, ba ba8 blope
ju bunfel fdjien. @tatt oidae, bev oon 8ad)s
3'3o$. SB. 9 12. 531
mann nacfy ABC. Vulg. al. mit 9led)t aboptitten 8e8art fyat
Stifdjenborf ba8 wel fdjledjter beglaubigte oi'daxe ber 9te=
cepta gebiKigt (8 fwbet fid) aud) (ogl. 50? ill, SBetjlein)
ba8, rote e8 fd)etnt, au8 Sob,. 21 , 24 ftnnloS fyeriibergenoms
mene oida/usv. ur bie 8e6art oidavs fann man fagen (ogl.
^utljcr), l>ap fttefelbc, roeil t)er SSrief an ben (5aju6 alldn
gerirf)tet ifl, Sfnflof erregt b/aben unb beSfyalb mit -oldag ers
taufrf)t fcin mfige. StQein bic Seugen jtnb entfc^teben gegen
o'iSafe, n>a8 aud) oiettcid)t beSb/alb gefcfet raurbc, racil e6 pafs
fcnb fi^ien, roenn bei: Styoflel jtd) nit^t nut auf ba8 SBiffen
be8 6aju8, fonbetn auf ba8 atlec fciner Sunbc unb emeinca
genofien bertef.
GtroaS St^nlic^eS tt)te an ben (SaiuS ^at bet SfyofW aud)
an bie emeine, in roelcfyer (Saju8 lebt, gefc^rieben j abet on
biefem S5riefe tjl Eeine SBirfung ju b,offen ; roetl ber e^tgeijige
J)iotrept)e6 fo wenig auf ben Sfpojlel giebt, bap er bflfe 5Reben
gegen benfelben fu^tt unb bie ajlfreunbfcJ)aft an ben retfens
ben SSrtibetn nidjt aHein felbjl nid)t iibt, fonbern aud^ Sfnbere,
tt)e(c^e baju nriflig jtnb, baran ^inbert, SS. 9. 10. Snbem ber
Sf^ojlel anfiinbtgt, bap et bei feinec beoorftefyenben Sfnfunft
bte8 S5ecfa^ren riigen roetbe (SJ. 10), erma^nt er ben (SajuS,
bap er nic^t ba8 SSfife, fonbern ba8 ute nacfyaljmen unb fo
al8 ein reab,re8 5tinb otteS, ott lebenbiger otte8erfenntni6,
ftd) barjleflen foHe, 8S. 11. (Snblid), SS. 12, wirb nrie e6
fdjeinf, in erfreulidjem egenfa^e ju ben ^lagen fiber >iofre=
^e8 unb al8 ein SSorbilb im uten ein 5Demetriu8 mit
ben bejlen Seugniffen empfo^ten.
SS. 9. 5Den 95rief, welc^en ber SCp^ an ^ emeine
gefc|)rieben ^at na'mltd[) in welder 6aju8 lebt (^Hfcator,
be SBette, @anber, |)utt>er u. St.)/ nicfyt illius loci, unde
exierunt v. 7, n?ie 85 en gel meinte, ber bjer eine occupatio
ftnbet, ne Cajus dicat, cur itur ad nos? jenen, fiir un8
Derlorenen Srief be^ei^net ber Sfpoflel felbjl al8 einen unbe=
beutenben: eyQatya it, etwa8, etroaS SBenigeS fyabe tc^ ge=
fd>rieben (t>gl. Sittfe, |>utb,er)} ieUeic^t eben beSb.alb, n>eil
ev unter ben obwaltenben Umfta'nben bie erfolgloftgfeit feineS
532 3 3o&. SB. 912.
orau8fef)en fonnte. Sn ber $orm ewe8
!enben egenfafcee (dUd. SSgl. fl&ner II, @. 436) fft&rt
3ofyanne8 an, roa8 tie SC&fWjt feineS OcfyretbenS an bte es
meine fyinbert: AA o (piXonQwrevcav CCVTWV dioTQsfpys ov%
snidfyevat vitas- (u8 (&rgeij alfo wiberjhebt Stotrep^eS
bem .Sf^ojlcl. 3jiotrc^e8 war ntc^t etn insolens haeresiarcha,
fonbetn ein ambitiosus, wie fc^on gegen S5et)a mit 9iect)t oon
S. a^a^ibe bemerft tjl. @v woflfe t>t.e (Semeine letten, ntc^t
S^anncS foflte eg tfyun. >ei: SCuSbrudP <pdonQmsv<av roivb
fc^on t)t>n bem @ct)oliajlen I tteffenb edautcrt: o ^ya^-
na'au' ngwiela. SBetjtetn ^)at teHen au8 @laffifetn ;
in tv eleven TO qofAojiptoTo^ neben i^ ent&vfti'u vije TVQ<XV-
vidos u. bgl. eufcfydnt. SSon bcm S3egrijfe be8 nQunwEiv
^cingt bet enitio CSVTWV, w'omtt bte lieber ber cxjeA^om
bejet^net ftnb, ab (^ii^ner II, .197). S(u8 ber udjt,
ber @rfie in ber emeine ju [ein, gefyt bte aBiberfe^Uc^feit
be6 9ftanne8 gegen ben S(pof!el l)ert)or: OVK snide^e-cat tfjuds.
JDer S(u6brucf smdtyea&ctt ftnbet jt4) S3. 10 in ber eigent=
lichen SSebeutung //an* ober aufne^men", tnomit juna'd)fl ba8
la/Lifiavsiv sis olwuv 2 ^o\). 10, bann aber aud^ ba8 vno-
laiifiavsiv ftber^au^t 3 3o^. 8 gemetnt ift. JDie uneigenf=
Hcfje S5ebeutung, ,/gdfen lajyen", wel^e ba SBort 95. 9 ^at,
fommt aurf) in ber clafjifrf)en ra'ctta't or (ogl. Siidfe, be
SBette, ^utt>et). Sn bem ^//g nnC( |>ut^er tnit 9ied)t
bte perftfnlidje SSorlteHung fefl^alten 5 affe tt>a8 bte 5fu8leger
jur tlmfc^retbung btefeS ^ide fagen (epistolam nostram. 0?.
be 8^ra. monita nostra, GvoTctrwdg nostras. rottu8,
S. 8ange. nostrum apostolatum, nostram auctoritatem, no-
stros fratres, nostras literas, nostra praecepta. 6. a gapibe.
SSgl. tnnit8, Sart^). ^)etru8, ^eumann, 8ft cfe, be
SBette), liegt in ber perfonlicfyen SSorfieflung anfc^aultd^ ^
fammengefapt. (8 ijl auc^ bie SSeifeitfe^ung ber apoftoltfcfyett
(rinnerungen unb Sfnovbnungen nicfyt benfbar otjne bie SSers
acfytung ber apofiolif(l)en ^)erf6nlid)fett felbfl, @o war c8 "bet
^)au(u8 in alatien unb in Soring ber gaflj fo fct;itbert
aurf; 3<^anne8 bie &ad)t weiter S5. 10.
B. 10. 533
85. 10. >ie 25. 9 erroa'&nte &od)miitt)ige 2Btberfefcltrf)?eit
be8 >iotrepl)e8 gegen ben ttpofiel, burd),u>eld)e fcin @d)reiben
an bie emeine roirfungSloS gemad)t wirb, fofl, roenn ber
tyoftel felbjl gefommen fein wirb, bie Urfad) fcin, bie bo" fen
SBerfe jeneS 9ftanne6 ju riigen. Sn biefem Bufammenfyange
fafyrt ber Stpoflel mit &d IOI/TO fort unb fteflt, nic^t o^nc
Stbftdjt, ta6 tdv tt&w ooran (ogl. iiber bie8 ^V 1 So^. 2/28).
SRacfy S3, 14 ^offt er alSbalb in ber cmeine be8 >totrept)e&
unb beg (SajuS ju etfcfydnen -, bann toiQ er bie Ungebii^r jeneS
S)ianne riigen unb fo befeitigen. 3u bem SSerbum
GU>, weldjeg aucl) 25im. 2, 14 ot>ne ben Stccufotio ber
fon, ber etwaS in (Srinnerung gebrad;t roirb (t>gl So^. 14, 26.
Sit. 3, 1), ftd) finbet, ifl ein avVov nidjt ju erganjen unb
nod) wentger barf ba6 avrov in avrov, n?te ^)rica'u6 tons
jicirte, t)ern>anbelt werben; ielmef>r fdjeint, wte and) |)utt)er
anbeutet, ber Styoftel fagen ju wollen, nid)t attein bap er
bem SDtotrepfyeS feine SSerfe^eit unter bie S(ugen fletten
rcerbe, fonbern iiberl>aupt bap er be8 SKanneS aSenefjmen,
burd) n>eld)e6 iJffentlidjeS unb aHgemeineS SirgerniS gegeben
ifl, f?rafen werbe. Snbem bie befonbere SBejie()ung , roeldje in
bem avfov Uegen rcitrbe, fe^lt, wirb bie aKgemeinere bem
Sufammenfyange entf^red)enbe SSejie^ung angejeigtj bod) ifl
ntd)t mit ^)aulu6 ftjv sxidyaiav ju erga'njen, n?etl (gl.
aud) |) u 1 1> e r) feine8tt>eg8 bie ganje emeine mit J)iotre^e6
etneS <Stnne6 war unb beSfyalb Don ber 9tiige be6 SfpoffelS
nid)t getroffen werben fonnte. 66 tjt nid)t6 u erganjen,
fonbern ber 9(u6brud! ijl in feiner Sittgemein^eit ju belaffen:
Sc^ will feine SBerfe riigen. @d)on 23eba ^>at in btefer |)ins
ftd)t rtd)tig umfd)rieben: in omnium notitiam manifestius ar-
guendo producam. JDer Segriff be6 SBorteS wrao/u/m]-
, n)eld)e8 eigentlid) ba8 le^renbe (Stmnern bebeutet (vgl.
. 14, 26. 2 Sim. 2, 14. Sit. 3, 1. 2^etr. 1, 12), ertjalt
^)ier burd) ben Sufammen^ang ba8 foment be SfiiigenS ober
firafenben 33orrucen6 (ogl. 8urfe, $iitl)er u.SC.). J)em@inne
nad) erf (a'rt fdjon 91. b e 8 9 r a rid)tig : arguam, puniam. SBentger
treffenb fagt S3 en gel: notabo ita ut sentiat, animadvertam.
534 3 3o$. & 912.
218 Object feinet SRuge nennt ber 2fyo{lel T e'e
notel (ogl. 23ofy. 11), roeldje barin bef!efyn, bap SMotrepfyeS
nidjt nur ben Styoflel mit bflfen 0teben tterunglimpft, fonbern
aud) bic gafllidje Sfufnafyme ber reifenben 23ritber roeigert unb
fyinbert. )ie alien 5(u8leger (S3eba, )ecumeniu6; gl.
aud) SBfyitbt)) bemer!en alfo wit SKedjt, baf bev
nid)t rein ))erf5nlid)e SBeleibigungen, rwelc{)e ju erjet|)en
geiuefen wd're, fonbern folc^e SSergeljen ju viigen fyabe,
fiir ben ^rteben unb ba |)eil ber ^ird;e geffifyrltd) feten.
5Da8 SBort (plvaQslv ein Sntranfttioum, elc^e6 abet
leid)t bte tranfttit)ifrf)e S5ejte()ung auf ein bejiimmteS Dbject
onnimmt (gf. >S it I) net II, .9) rotrb on @u|
II. XXI, 361. bet $ apt) el ju 11. @t.)-Hfitt: TO eV
koyovs ngoisvai (pkvsiv MysTcu uai <phvaQt?V'
97. SE. fommt fonfl nur nod) ba8 SCbJectto ylvaQos or (1
5, 13). >en ganjen Sfugbrucf Ao'j/. nov^p-. ?>Ava()wv
tert )ecumentu8 burd) XoifloQwv, xa%ohoy<uv, roobei jebod)
bte ^ebenoorfieUung , baf bie boSfyaften 9Jeten (novygols.
SSgl. ju 1 Sot). 3, 12) nid)tS roetter al ntd)tige <Sd)tt)a^ereien
jtnb, nid)t u fiberfe^en if!. Apposite calumnies Diotrephis
vocat garritum, bemerft mit 9?ed)t 6. a gapibe (t>gl. aud)
|>ut^er). SCbcr me^r nod; al6 bie6 biife erebe ifi an betn
SDiotve^()e u firafen: nut /.ty a^ovfisvoe nth. 9Ba8 ju*
nad)ft bte Sonjltuctton btefer @d)(upworte oonSS. 11 anlangt,
fo fann agneta-frm ebenfo papltd) mit CTI/ c. dat., wte mit
bem blopen S)attt) (Sue. 3, 14. .fjebr. 13, 5) uevbunben wer=
ben. )a8 f?i/ marfirt feiner eigentlidjen SSebeutung nad) bie
aud) in bem einfadjen JDattt) liegenbe SSorfledung oon bem
runbe, auf roeldjem ba8 aQxe'tadai beru^t (t)gl. -fttiljimll,
@. 252. 296). 2Ba6 nun )toti'ep(je6 , ftd) ntd)t begnugenb
mit bem bfifen efd)twa'fe nriber ben Sfpojlel, nod) roeiter an
ffrafbaren SSerfen bege^t, wirb in jroet a^gliebern befd)tie*
ben, roeld)e einmal burd) bie ^)artifetn ovve unb v,ai (ogl.
II, @. 441), bann buvd) bie SBorte t/ToVunb iovs
nad) i^rem tnnern aSev^a'ltniS ju einanber be*
jeidjnet finl) (gl. and) $uftyer). 6tneSt()eil8 nimmt er felfefl
. 85. 10. 535
bte teifenben S5riib nidjt auf (tntdsiwut. S5gl. ju 35. 9),
anberntfyeilg Ijinbert er bie, roelcfye fie aufnetymen rooflen, unb
ffo'jjt biefelben aug bee emeine. Sag jcwAveiv ttrirb alfo in
einem SSerbote unter Stnbrofyung beg x/JaAAi> & T^S tx-
nXyolas beftanben fyabenj biejenigen, weldje bennod) bie afl=
freunbfd^aft iibten , erlitten biefe ungerecfyte unb geroaltt^attge
trafe. 9Rut bie (Sdjwiettgfeit, biefe adjkge anfcfyaulid) ju
madden, (>at einjetne Sfu6(eger (|>eumann, d^
(5arpjo) baju ermo^)t, foroo^l bem SBorfe
wait anjutt>un (ogl. 2uc. 6, 22), al auc^ bte 6onfiructton,
welder ba SDbject ju ex/?a'AAe ?etn anbereS al8 ju
fein f ann , $u oecle^en unb in ben lefcten Shorten ben
(Sinn ju fu4;en : JDiotrep^eS I;abe ben reifenben S3riibern f eine
Unterp^ung gegeben unb auf biefe SBeifefie auSber emeine
erjagt, b. (). jur SBeiteweife geiungen. SD^ne 3n>eifel be*
jeirf)net ba hfiuMftv ex vr t s sxittyaiae bag Stu6frf)Hepen
on bee .Rmfyengemeinfcfyaft , bie Sycommunication
ting, ^)ifcator, (v. @ct)mibt, @. . fiange,
be SBette, anbet, |)ut^ec u. St.). Slber wie foil man
bieg weijle^n? .gjutfyet, welder mit fRerf)t wot iwflfii&tlidjen
|>^ot^efen warnt, urgttt baS ^)rd'fen6 IxfidMet, in tueldjem
ec al6 5^at be6 S)totre^^)e6 bejeicfjnet ftnbet, roa6 betfelbe in
feinem |>orf)mut^e ju t^un gebro^t ^atte, fo bap ber SluSbrucf
bet einec fd;arfen Svonie fei. SIflein bafiir lauten bie SBorte
ju einfad? unb ernfiltd;} unb bag ^)rafeng /?AAe< wtrb
ebenfo wo^l bag ttritflid) efc^e^enbe bejet^nen, tuie bag
^Pra'feng xto^ (ogl. nottl, sntdtywtti). Dljne ^potf)efen
fann man nidjt fettig roetben, weil eg barauf an!ommt, bie in
ben SBorten beg ^oflelg faum angebeuteten l)atfad;en ju
enat^en. an bet will bie ^communication ntd)t aug bet
//|>anbfyabung bet ^irdjenjudjt 7 ', fonbern aug einem //9Jottens
mac^en'' erfla'ten. JDiotre^eg, fagt er, ^atfe jtc^ einen n=
f)ang in bee emeine eifd)ajft unb baburd) foldjen einflup
, baf bie Sfnbern t^eilg iiberlifiet, t^eilg ubewaltigt,
Jiotrep^eg rooflte (t>gt. 2 ^)etr. 2, 18. Sub. 19.
3, 10). StOein bag 8fiottenma4)en ifl bocl) nic^t im e=
II. 35
536 3 3o&. S3. 9-12.
genfafee ju ber |>anbf)abung ber tfirc&enjucfyt ju benFen, ba
nut burd) jeneS ein SKipbraud) biefer juroege gebracfyt roerben
fonnte. Sn biefem inne fagt an ber felbfh ,,2Benn e8
bem SDiotrepfyeS gelang , bie ^)lane feiner |>errfd)fud)t a(8 S3es
fdjltifie ber emetne jut $>anbf>abung ber ^irc^enjurfjt barjits
jMen, fo n?trb t^m bie8 natiirlid) urn fo Itebec gewcfen fetnj
e fann batjer in bcm txfidnet bie 3tu6fd)liepung auS ber
emetne burc^ S?tgori6mu in bev ^ivd)enjud)t mitenti)aften
fein: aber e8 ifl trrig, wenn man ba ex/?'AA batauf be
fc^ranfen raid/' sftacfy ben Sfnbeutungen im ejtfe barf
man anne^men (@anber, ^utfyer), ba^ bcnjenigen in ber
emeine, twelve bie ajlfreunbfc^aft an ben fvemben 93rubern
iiben wodten, Sfnbere gegeniiberflanben, wclcl)e e8 mtt )iotre=
p^e8 ^ie(ten unb jene SSruber nic^t aufna^men. )iefen 3wtes
fpalt fd()eint ber eitle 5)iotre|>be8 benufct ju tjaben, urn bie tym
feinblic^e Cartel oon ber -ftircfyettgemeinfcfyaft au8jufd)liepen.
S5telleid)t roitrbe bie rage fiber bie 5lufna^me ber reifenben
SSriiber in einer emetneoerfammlung berat^en, roobei toie
|>ut^er annimmt be8 S()jofid6 So^anneS in einer fur ben
eitlen S)totrep^e6 unrotHfommenen SBeife erwa'^nt wurbe.
unfel aber bleibt befonberS ber ^)unct, n>ie SDiotrepfyeS etnen
foldjen ^influf gewinnen fonnte, baft er bie S(u8fct)Iie^ung ber
ajtfreunblidjen , njelc^e fur ifyn allein unmdglict) war, bei ber
emeine burc^fe^te. |>atte er burrf) fein Sfmt, ale ^)re6b^ter
ober al6 5)iafon, irgenbein befonbereS (nfefyn? JDarf man
au6 bem Sfu8briic?e rpdonQWTsviov unb au8 ber 9lnbeiitung
uber bie S^ic^ta(i)tung be6 apofloltfdjen S(nfet)n8 fc^liepen, bap
jener SOfann feine amtlid^e @tellung jur emetne in eitler
|>errfdl)fuc|)t gemifbraudjt unb jtd) jum |)errn ber emeine
aufgeworfen ^abe , nidjt fid) begnflgenb mit ber warren (Sfyre,
ein |)irt unb SDiener berfelben (1 ^)etr. 5, 2 fl. 2 (Sor, 4, 4.
1,24) ju fein? Sftmmt man bie6 an, fo ijl e6 einigermapen
erflarlid^, wie JDiotrepfyeS bie jur Ubung ber aflfreunbfcfyaft
SBiHtgen al6 fold)e barfleden fonnte, rceldje feinen amtlidjen
SBeifungen ungefyorfam unb tfirer ber emeineorbnung roa's
ren, fo bap unter biefem SSorwanbe bie Sfu6fd)Iiepung erfolgen
. gs. 10. 11. 537
mod&te. $am er fyiebei in SBiberfprud) mit irgenbtt)etd)en
pfefylungen ober SInroeifungen be8 SlpojWS, fo lag tie SBer*
fudjung na&e, burd) bflfeS erebe nriber benfelben bag eigne
Unrest jii t>erberfen, unb etroa turd) bie ettle SSorfpiegelung
on ber elbjMnbig? eit ber emeine bie $urjjtd)tigen ju blenben.
S3. 11. Snbem ber Styoflel fid) nrieber an ben 6ajii6
fdbfl njenbet, rebet er i^n aurf) an, ^Ayanr^i (ogl. 1 Sol).
2, 18. 3, 7. 18. 4, 1. 7. 5, 21). eine (Srmabnung tfi aber
ganj aflgemein, wenn aud), n?ie e6 fd)eint, einerfcits bie S5o8=
bett be8 JDiotre^eS, anberfeifS (ogl. S5eba) bie SobcnSrouts
bigfeit be8 SDemetriuB, tt>eld)en ber S(^o|lel fdjon SS. 11 im
@inne t)aben morf)te, bie SSeranlaffung ju ber jn>iefarf)en SSers
tna|)nung gab : /t?/ fttjuov ib xaxov, AAa TO dya&6v. 3u
wirb aud) im 91. . ber Stccufatio ber adjc
. 13, 7), wie ber ^)erfon (2^e|f. 3, 7. 9. gl. e^ef.
5, 1) gefefet. SOlit bem xaxo^ unb bem dya&ov jtnb bie bei=
ben egenffi^e begeid)net, an roelcfyen, wie in bem te^ten afce
be8 SSerfeS angebeiitet tjl, bie ^tnber otteS on ben nid)t
au6 ott eborenen unterfdjieben roerben. S)ie StuSbriidfe
ftnb an fid) felbjl fo einfad) unb fttmmen fo fe^r mit ber att=
gemeinen bibHfdjen Stebeweife (ogl. 1 ^)etr. 3, 10 fl. mit *pf.
34, 13 fl.), baf unmiJglid) etwa6 Unjo^anneifd)e6 (be SBette)
in benfelben gefunben werben fann. 2Ba foU man benn fitr
jo^anneifd) unb wa8 fiir unjo^anneifd) fyalten, wenn So^>. 5, 29
i<x txyu&d unb <ca (pctvhct , 1 3>ol). 3, 12 aber T egya no-
vrjga unb dixaia einanber entgegenfle^n unb fowo^l ber S(u6s
brudf IK gmvAa (3o^. 3, 20) a(8 ber 10 WHO* (So(). 18, 23)
ftd) finbet? JDie 9iebei3eife an unfercr @fefle if} fo angemetn
unb natiutid), bap man uberfyaupt feme befonbere (tt, roeber
etne fo^anneifdje nod) eine unio^annetfdje, an berfelben fttdjen
barf. S)agegen jeigt ba6 le^te SSer6gh'eb an Snfyaft unb orm
beutlid)e @^uren ber jofyanneifdjen SBeife. JDaf bie oorange*
^enbe ^tma^nung auf einen fo aKgetneinen runbfa^ $um<*
gefii^rt roitb, baf ba6 $()un be uten ober be6 SSo'fen bem
jugefdjrteben wirb, tueldjer ott gefe()n, erfannt ^at ober nid}t
3, 6), unb baf eber ber ganje <Sd;liipfa^ mit bem
538 3 3o. 5B. 912.
etfien afce on SS. 11, nod) bie beiben lieber be&
fa^eS unteteinanbet auSbtucflid) in SSetbtnbung gefelgt ftnb
ba afle etinnett an bie 2ltt unb SBeifc teg etflen SStiefS.
anj unbegtitnbet (gt. aud) |>utfyet) ifl abet bie SSefyaup*
tung CticfeS unb be SBetteS, ba{j man nadj Sfnalogie Don
1 Sot). 4, 8 jlatt ov'^ IwQaue vov dsov e^)er ot/K syvta v. ^.,
welc^eS be SBette au^ fiir ^affenbet ^a'(t, ertDarten fottte.
SDenn wa'^renb beibe (u&brti<fe auf ba8 lebenbige ^rfennen
otteij, Welches bie emeinf^aft mit oft, ba6 eborenfein
auS t^m itnb ba8 (Setn in i|m einfcfyfteft, l)tntt)eifen wie
benn aud) ba8 sx vov 9-sov eailv mit bem siuQaue T- &
parallel ifl (gl. S3b. I, . 170 fl. 95b. II, @. 35 fit. 77 f.)
ttegt ber bittd() ben Sfottfl ober butd) ba8 ^3erfectum ans
gebeutete Unterfc{)ieb bet SSorfteHungSroeife batin, bap entwe*
ber ba6 ^actum, bafj einem SWenfctjen jene 6rFenntnt6 otteS
irfli(^ aufgegangen fei, geleugnet njtrb, obet baft ju*
ba8 in bie egenwatt ^erabreid)enbe unb burd) b6
gegenirartige Styun ber eredjtigf eit , be8 uten, burd() ba8
SBanbeln in bet Siebe u. f. tt>, ftd) bet^at^igenbe tfannt^aben
otteS angefc^aut nntb. @o jiiifet So^anneS feine aflgemeine
@tmat>nung, ba8 ute nai^jua^men, beten befonbete Stnwens
bung et bem @a}u6 iiberlapt, auf ben gleictjfaUg ganj adge=
metnen (t)gl. Siide, ^ut^et) tunbfa^, bap in bem Sfyun
be8 uten bet, raeldjet ott etfannt l)abe, fid^ etroeifen miiffe.
5Denn nad) Analogic on 1 So^>. 2, 29 ftt. fann man im @inne
be6 S(ofld6 fagen (t)gl. aud^ ben djoliafUnll unb S3 en*
gel): wiebet, roeldjet bie etedt)tig!eit t^ut, au8 bem getedjs
ten ott geboten tfl, fo ifl n?et ba ute tl)ut auS bem ott,
weldjet gut ijl, unb ()at u)n etfannt.
35. 12. SBeldje SSetanlaflfung bet SCofleI jut ^mfe^
lung be 5)emettiu8 ge^abt l)abe, ifl md)t jtc^et ju et!ennen
(t>gl. bie ^inleitung . 3). >ie SKotte fc^Hepen jebenfaflS ein
aitjjetotbentltdjeS 8ob ein. 83on alien, fyeipt e8 juetfl, ifl bem
)emetttu SeugniS, namlid) ein guteS, gegeben (gl. (.6,3.
10, 22. 16, 2.). JDie navies ftnb alS (S&ttflen ju benfen,
n?ie aud; )ecumeniu8 unb S^eo|)^9lact (vno
3 Sob,. 35. 12. 539
twv fyv dkydeittv tyovcwv] mit alien 3(u8legern meinen,
obwob,l fte mit Unred)t bie weitere SSejiefyung auf Sub en unb
ried;en (nadj 1 (5or. 10, 32) fur mflglid) tyalten ; e8 ^anbelt
jtd) abet, n>ie 8fld!e treffenb entgegnet, tun ein 3eugm6 ftir
tic d)tiflltd)c ud)tigfeit be6 )emetriu6. >ie SBefdjra'n*
Eung ber SSorjlellung ber navies auf bie, ttelcfye ben Sftann
fennen (St. be S^ra, SSattfy. ^)etruS, rotiu, $ti\z
mann), tterjlefyt fid) ^ier, anberS al6 2 Sol). 2, on felbft.
Sftet)* nod) al6 ba SeugniS atter gilt ba6 ^tnjugeffigtc
SeugniS bet: 9Ba^v^eit felbft, weit in biefem fein
mflgltd) ifl. Stber e8 fa'Ht fdjroer, bie6 on ber
felbj! ertl)eilte 3eugnt3 anfd)aulid) worjufleHen. 9Bet=
jlein. ^at cine Stetye pon clafftfd)en ^arallelen ju unferer
tefle beigebradjt, in roeld)en mefyr ober roeniger beutlid) bie
alri&Eitt perfoniftctrt erfd)eint (gl. j, 58. )emofifyeneg c.
Neaer. del tf* vpcis e| awijg vijs diy&siag vqv axQtfieiav
ijs v* MctiyyoQias xcti ff]S dnoXoylas ovvias
ir t v tyijtyov (pigstv* Pro Corona: VOVTWV voiovvwv
OVTWV Kdi vn aviys vijs dky&sius OVTW deixvvfievtov.
Sfefd;tne c. Timarch. xctTctfisf.taQTVQjjjuivoe vno toil iav-
TOV filov KG/ Tijs dXy&elcts}- Stad) a'^nUdjer SSorflellungSs
wetfe ifJ ber jp^onneifdje 2Cu6brurf erflfirt on DecumeniuS
(vn 1 am. T. aA^. b. \). TOV 'evtgyovg Xoyov tlai ydg
ols f^ttQiVQSifai fifv ageT^, KKiE^svofisv 1 ^ ds eni
Adyto), on 6. a fiaptbe (Ejus vita verum ei vir-
tutis dat testimonium. Veritas i. e. res ipsa clamat eum
tarn re ipsa, quam nomine verum probumque esse Christia-
num), on art^. ^)etru6, rotiu6 (rebus ipsis), S.
fiange, 6ar^jo, @. . 8ange u. 21., weidje afle bie
SBafyrfyeit nid)t al8 bte beflimmte gfittlidfje, fiir ben JDemetrtuS
wie fiir jebermann juna'djjl rein objectioe SBatjr^eit oerjlefyn,
fonbern an bem aflgemeinen S3egriffe ber SBab/rljett, rote ftd)
biefelbe in bem gefammten SBanbel be8 JDemetriuS barfieflt,
fejl^atten. Scaufobre briicft bte6 ganj gut au8: sa con-
duite est un temoin r6el de sa vertu. Stber auf biefe SSeife
witb nidjt allein bie com Sufammenljange inbictrte Objectiots
540 3 $. . 912.
tung unb ^Petfoniftcation bet SBafytfyeit weldjer ja twe ben
//2lflen" iinb bem Sfyoflel felbfl em 3eugni8geben jugefd)tteben
nritb ew>ifd)t, fonbetn aud) bie tm @inne be6 SfpoflelS
unumga'nglidje SSotfleflung on bem fpectftfd) d)ttfllid)en unb
gflttlidjen SBefen ber 3Baf)tf)eit unbead)tet gelafien. 3>ener ers
flen (nforberung enfftwcfyt (Sd) lid) ting, inbem er umfdjteibt :
si ipsa veritas loqui posset, homini isli praeberet testimo-
nium virtutis et probitatis (t>gl. aud; Sd;mann)j abet mit
llnred)t ifi aud) ijtec nur ein ganj adgemdnet Segrif ber
SBafytfyeit angenommen unb bem befiimmten fUf.iaQivQ^TKt f
n>oburd) ein wirflid) twliegenbeS 3eugni8 t>orau8gefefet tfi,
ntd)t genvigt. e|tere tfl audj gegen Siirfe ju fagen, n>eld)et:
jebod) ot alien a'ltern SfuSlegern ben SSorjug fyat, ba^ ei bic
wXydeia alS bie d)rtftlid)e SBa^r^eit evfie^t (,/n>enn bie un=
triiglid;e d)ti|Kid;e SBafytfyeit, gl. 85. 3, felbfl gefragt wiirbe,
fo raiirbe fie ifym ein gute BeugntS geben"). egen bie SSots
fieflung be& /i/ia^v^^ra< oerjlijpt aud; SBaumgatten*
fiuS, inbem er baran benft, bap )emetriu8 bie
geforbeit babe, alfo burd; bie (rfolge bettjci^rt fet.
be 1:8 StuSlegung bagegen, nad) roeldjet bet Sf^oflel (g(.
2So^. 2) auf ein au&btMlid)e8, ibm felbft ju S^eil gewots
bene8 3eugnt8 be8 ^etligen etjfeg, alfo eine befonbete )ffen=
barung iibet ben )emetriw6 , fid; bejiefyen foil, ifl n>ebet an
fid) wabtfdjeinlid) , nod) in bem SfuSbtud 3 begriinbet. SSeffev
etfld'rt |)utfyet: y/3)et @a^ ifl in enget SSetbinbung mit bem
orb,erge^)enben aufjufaffen, (o baf biefet babutd) feine na'fyere
SBejlimmung ettjd'lt , inbem Sob. anne ^en?ot^>eben witt , bap
ba& gute 3eugni6 S(flet nid)t in intern menfd)Ud)en Utt^eil,
fonbetn in bet S3ejeugung bet in ifynen wob.nenben ct^&eia
feinen tunb fyabej eine d't)nlid)e SufammenfleHung finbet |td)
Sot). 15, 26. 27." utl>ef Wpt alfo t>ie SBa^eit felbfi
butd) ben SJJunb bet nuviss fpted)en. Snbejfen wiitbe bod)
aud) ba8 nad)fo{genbe 3eugnt6 be StyofieB felbfi tintet biefen
epd)t6punct fallen} e8 fd)eint abet, al8 wenn fotoo^l con
bem 3eugni|Te SOlet al6 aud) oon bem eignen 3eugnifife beS
inSbefonbere ba& on bet SBa|it^eit felbfi gegebene
3 3o&. 95. 12. 541
Seugnifi bejltmmter unterfcfyieben roerben fott. SDie8 n>itb nut
fo ju benfen fein, bag tie objective SBafytfyeit, weldje a(6 gfltf*
lidje -Worm ben gefammten SBanbel diet laubigen beflimmt,
bemjenigen ein gute8 SeugniS giebt, weldjer twrflidj in ber
SBafyrfyeit roanbett. JDaS Seugnie liegt alfo bet @ad)e nad)
in bet Ubeteinftimmung beS menfdjlidjen SBanbelS mit ber
9(nforberung ber gflttlidjen SBa^ttjeit. 3nbem J)emetriu6 mit
feinem gefammten SUanbet bet S^otm ber gflttiidjen SBa^rljeit
entfprid)t, geflaltet ftd) biefelbe fiir i^njut lobenben SCnetfen*
nung feine et)orfam85 baS S5ilb beS Demetrius, in bem
fyeiligen piegel bet g5ttlid)en SBa^t^eit, roobutd) ba yofls
fommene SSotbilb (&riflt oorge^alten witb (ogl. 1 Sob. 2, 6.
3, 3. 16), angefdjaut, etfdjeint in bet t^nlidjfeit ^tifit, fo
baf ber Optegel felbft boju bient, bie d)tifilid)e Sud;tigfeit
be8 laubigen in8 Sidjt ju fe^en, obet rcie ber SfpofM bie
@ad)e oorfleflt: bie SBafyrfyeit felbfl giebt bem SDemetriuS, in=
bem fte ebote fteflt, weldje er etfiiflt, eben biird) biefelben
ein guteS 3eugniS unb weifl i^n, bet wttflid; fa bw SBo^ts
roonbelt, al6 einen foldjen auf.
SCud) feitt eigneS gegennjfittigeS SeugniS fiigt ber Styojtel
(/)/ SWfl^eid) einen genriffen egenfa^ ((Je) jroifdjen
fetnetn einjelnen unb ^etfonlid;en Seiigniffe benn ba6 y/isis
ge^t nut auf ben 83tiefjWIer, nidjt jugletd) (rottuS) auf
alii qui Ephesi sunt unb bem Don SfHen unb on ber 2Bat>rs
felbjl gegebenen anbeutenb (ogl. fiber bie ^ormel xaide
>. 1, 3). Unb (SajuS wirb audj bie8 3eugni8 gefyimg
roiitbigen, n>ei( et wei^, baf? bajfelbe wa^r tfl. JDie 35iirg*
fd)aft ber SBa^rbeit ifl nid)t in bet eptfcopalen, apojlolifdjen
unb canonifdjen SBfitbe beS Sobnne6 ju fud)en-(6.a8a^ibe),
fonbetn einfad) barin, ba^ 6a|u8 nie etroaS 2lnbere6, al6 bie
lautetfle SBa^t^aftigfeit an bemfelben gefe^n fyat.
SS. 13. /7oAAa sfyov ygdipai aoi, AA' ov ^-fAw diet /if-
Xavog xcii ttcthct/iov oot yQK<peiv '
SS 14. &niu) de ev&sws os ideiv, nut OTO/LIU ngos GVO/UU
542 3 3ofc.'. 1315.
85. 15. EiQVjvvj ooi. J ^and^ovcai oe ol <plhoi. dandgov
vovg cpikove vttit.'t ovojua.
JDie t>on SUcfymann unb ifd>enborf aufgenommene
SeSart yQKtyai aoi ifl nadj ABC. al. ber Stecepta yQcc-
<peiv , bte on G J. al. oertreten tft, Dorjujtefyn. 9Zeben ov
tffAw, ber auf BC. al. gejHifcten Stecepta, finbet fid) in A.
Vulg. t)te au 23ofy. 12 flammenbe SSariante
&yv. )ie Sotm y&elov (bet SBetftetn) jetgt
n)te man t>a fi^te i9-eAw nad) bem SSorbtlbe jener telle
umanberte. 3tm d^luffe be8 SSetfeS fmben fid) rote tm
Sfnfange bte ^ormen yQaipetv unb yQxif/at neben etnanber.
|)ter aber entfd;etbet bo0 gerabe timgefe^rte Seugenoer^attntS
fftr ygaysiv (fiac^mann, Sifc^enbovf). SCudj ba8 ooi
t)at bie6 5D?aI feine teKe ni^t ^inter (A. Vulg. 8ad)tnann),
(onbern or bem SSeibum (BC. Stecepta, Sifc^enbotf).
(benfo tft SS. 14 o /^tV (ABC. Vulg. al. Sad>mann, ia
fcfyenbetf), nid)t umgefe^it (GJ. al. SRecepta) ju fdjretben.
JDie SeSatt AaA^ao/fev tjl Dfitttg ftc^er unb mit Sftecijt in
alien (Sbtttonen anerfanntj bte unbebeutenbe SSariante AA^-
oai ooi (gl. SBetfletn) jlammt auS 2 So^. 12. SS. 15.
SDte ^Cnberung be burcl) BC. Vulg. al. n>^l bejetigten 91X01
(Stecepta, Sac^mann, Sifd^enbotf) in ddehyol (A.S5en
gel) unb beS (piXovs in ddstyoijs (v$l. SBetjlein wnb
rteSbac^) |at batin ifyren runb, bap man e6 fitr anges
mefjener t>ielt, tvenn bte //SBrtibet", al wenn bte ,/gfreunbe"
ben tup fanbten unb empftngen (gl. ^)^il. 4, 21. 1 (Sor.
16, 20. g^|>ef. 6, 23). JDte Unterfd)viften (7wj/yov y.
AB. u. bgl.) gleicl)en benen beS 2. S5rtef.
Sn ganj a'^nltdjer SSBetfe wie bet bem jwetten 93riefe
bri^t bet Styoftel ab, obttjo^l er nod) wel ju fdjreiben ^a'tte,
unb fdjltept fetn c^reiben, tnbem er bte >offnung balb felbfl
ju fommen auSfprt^t, mit bem SBunfcfye be neben fur
a}u6 unb mit riipen eon ben biefl"eitigen unb an bte bor*
tigen unbe.
35. 13. 14. J)te concefftfe SSorfleflung mit bem entires
djenben egenfafee^ tt>eld)e 2 So^>. 12
3 3o&. 3*. 1315. 543
unb bag nad)folgenbe temp. fin. oi/tt efiovhrjityv au=
gebttidU war, roitb bjet in jroei afegliebetn bargelegt / con
benen bag eifle regelmapig bag 3wperfectum fyat (uyov], bag
anbcrc abet mtt AAa emgefiifytt tfl (aAA' ov fo'Aw). SKit
Unredjt fagt $titfyer (fll. and) t>* SBette), siyov fle^c fiir
^ov aV,- welmefyr tfl bag Mope Sm^etfectum , cl^e6 nad)
[dner runbbebetttting bag bejetcfynet, //n)a6 nid)t jur 25oOens
bung gelangt, aber unter getviffen 93ebingungen jut S5oflen=
bung gclangen roiitbe" (^iit)ner II. (S. 68), f)ier cbcnfo an
fdner tdle, nrie 81. 25, 22. SfliJm. 9, 3. @tn>a S(nbere8
i|l e8, wcnn ba8 V in ben SRacfyfa'fcen fe^ltj aber felbjl an
teOen roie So^. 9, 33. (. 18, 14 roitb in ben ^ppotyetis
fc()en SSorberfa'^en niemanb ba8 / forbern bitrfen, gefc^wdge
benn in.einem concefftoen afegltebe, wo ba6 blope
fectum flit bie gtte^ifc^e J)enfn)dfe 5Uig au6tetd)t.
fyatte freilid^ iel u fcfyrdben} bap i^ abet bennorf) ba6
@d)reiben nid)t oollenbet t)abe, if! barin begrtinbet, bap id)
nidjt wtH u. f. n>. fo etraa ware bie SSebeutung beS cons
cefftoen SmpecfectumS ju umfdjreiben. J)aS ^ SS. 14 (ogl.
2 So^. 12) matfirt ben egenfa^ be6 geljofften miinbUdjen SSer*
fel;v8 ju bem@d)i:eiben, tt>eld;e6 bemStpoflel nid;t weiter jufagt.
85. 15. @o folgt benn bet djlufjiwmfd) : dgyvy aot.
2Bie ju Sfnfang ber JBriefe ba8 einfarfje yaigstv fiir bie gQUe
beg djtijllidjen rupee nidjt gentigt, fo roirb and) am @d)(u|Je
bag genuine SQQWOO (21. 23, 30. 15, 29) burd) reidjere unb
tiefere gormeln oerbrangt. 3n benfelben ^at bie
fdjung beg griebeng urn fo nattttltdjer if>re <Stelle (gl.
6, 16. (S^ef, 6, 23. 1 ^)etr. 5, 14. 2 Sfreff. 3, 16.
15, 33 u. f. n>.), wetl biefer al(> bie umrne ber
ltdjcn nabengaben @ottc in Gl)tiflo angefe^n wetben fann
(pgl. Sue. 2, 14. 3ob,. 14, 27), rote 91. be gpr a tidjtig tv
f latt : pax interna conscientiae, pax fraterna amicitiae, pax
superna gloriae.
Sfud; bie riipe ^aben barin ib,te tiefe SSebeutung, bap
fie alg Srroeifungen bet emeinfdjaft bet |)eiligen fid) bar=
flellen. ^)aulug fd;eut ftd} beg&alb nidjt, jwei Sapitel fetneg
36
544 3 M. S5. 13 ] 5.
SWmetbtiefS nut tiipen anjujMen. )arum werben aud)
bte rftpenben rote tie egritpten regelma'pig ate a&A0><u
bejeidjnet ($&U. 4, 21. 1 &>r. 16, 20. (Sp^ef. 6, 23). 9(n
itnferer @tette abet ftnb e6 gj/Ao<, b.fy. greunbe (3o&. 11, 11.
(. 27, 3), roelcfye bie ritpe fagen lafien unb roddje xa?;'
ovofKx, t>. ^. ovofjittGfl (gi. So^>. 10, 3. Non secus ac si
nomina eorum praescripta essent. S3 en gel, |>t^et), ges
grupt werbett. 5Die ifl auffaUenb; benn mtt Slec^t fagt S5en
gel tibet bte JBenennung y/Aog: Kara in N. T. appellatio,
absorpta majori fraternitatis. Errant philosophi, qui putant
amicitiam non instrui a fide. >od) fc^etnt er, inbem n an
15, 15 ennnert, fetnen befonbevn runb, >e^alb fyitv
ntc^t bte a&Apovg, fonbetn bie y/Aovg grii^en
laffe, gefuc^t ju ^>aben. Unter ben Sflten ^at fd(>on 33'eba
(Amicis gratiam pacis mandat et salutis et per haec Diotre-
phen ceterosque veritatis inimicos a salute et pace vestra
monstrat extraneos), rote neueilid) |)ittfyet, bte @<ufye bar*
ou erflatt, bap SofyanneS ntdjt tvo^l ben rotbecfpenfltgen SDio=
tce^(>e8 unb beffen SCnfyang, alfo ntd)t fa'mmtli^e
fonbern nur bte befwinbefen, bie pi Aovg , Ijabe grfipen
5(11 cin abgefe^n bavon, ob Sofyanneg ben 2)iofrepl)e6 unb fetne
ettoffen ju ben //SStubem^ gere^net Ijaben wiirbe waS
wentgflenS S3eba ntdjt meint erfld'tt jld) bod^ auS jener
SBejte^ung nitr ber nip an bte ^reunbe, nicfyt abet bap aurf>
bie rtipenben ol tpiloi ^eipen. @o ijl eS ganj confequent,
wenn |>iitfyev (ogl. aurf) Seng el unb $)auU) jenem ev*
flen 2(u8brucf nidjt gitnfltg ijl unb bte 9RiigUd)eit jlatuirt, bap
o/ y/Aof nur urn beS nac^folgenben vovs yttovs widen ftatt
be urfpritnglic^en unb ricfyttgern ol ad&yoi gefe^t rourben
fet. J)tefe SSermut^ung ab.er fcat fetnen ^inreidjenben runb
in ben |>anbfd)riften (gl. bie frittfdje Slnmerfung ju 35. 15).
0iid)tiger etfdjemt beS^alb SiicfeS ^rfld'rung, bap bte <pttoi
^erfCnlid) befreunbete 95ritber jtnb, beren 6rwa'^nung felbfl am
jeigt, bap ber S3rief in rein perfflnlid&en SSer^a'ltniffen gefdjries
ben iff.
;V-g\Aj^CisjW\^i>
^*v?,
3STOC,
Wmm