Sahife 1 - 163
S'nyFrt
IClNDHKlLEll
Say fa
633 3
Tav$an'm arnlan'111 nozdine golmesi
HazA gdinco ugik vo parlak gozlerin kapanacagina "dair Sii
leyman AtoyhLssolamin Hiidhudi Kissasj 650 12
<Judhiidun dn'vAmna kar§i karganm itirazi .„, ""'"' ' e57 15
Karganin ta'mnn I ludhudun cevabi ' ' m 16
Kuyu d varum gelince tavsanm arslandan g er i kalmaii *"! 673 23
lav$aiun ayak uiiniyup geri kalmasi, sebebini arslanin sormasi 684
Arslanin kuyuya bakmasi ve kendisiyle tavsanm akislerini
. gormcsl
Arslan kuyuya dustii diye tavsanm av hayvanlanna mujde
y:oturracj| „„.
flununla scvinmtiym diye tavsanm sair hayvanlara nasihat
mesi
ver-
717
733
750
762
Hum elcisinin Emir-iil-mu'minin Omer Radiyallahu anhe gal
mesi vo onun kerametlerini gormesi .. „ 72B
Rum eicisinin Omer Radiyallahu anhi agac altinda yatmig vs
uyurmis. bulmasi
I'um elcisinin Emirui-mu'minin Omer Radiyallahu anh ten siial
ctmesi ,
Adem Aleyhisselamin fRabbena Zalemna) zellesini nafsine izA-
fe etmesi, seytamn da (bima agveyteni) diyerek giinahim
Allaha izafe eylemesi .„,,.,
Rum eJcisinln Hazret-i Omer RadiyaHahii anhten Ruhlann "§u
camur v B sudan mutesekkil clsfmlere mubtela olmasimn se-
bebini sormasi ,, , 77B
Allah ile olurmak isteyen ehli tasavvufla otursun mealmdeki
keia.m-1 sofiyanenin ma'aasma dair ,. 7SS
Bir tacirle onun kafeste mahpus bulunan tutisinin hika'yesi ve
tutinin hind tutilerine haber gondermesl 7§2
All aha mensup akil kustanndaki kanatlarm sifati .[.]] 802
Tacirin kirda hind tutilerim gbrmosi vo kendi tutlsinin haberini
onlara bildirmesi „, , firifl
*»,., , •• <.-.. outs
S>nirbazlann Hazreti Musa'ya: No buyurursun, evvela sen mi
a-sAni atarsm; yoksa biz ml alalim? diye ta'zim gostermeleri 8ir-
■nirin hind tutllerinden gordujilnu kcndi tutlsine anlatmasi.,.. ass
29
687 30
70a 38
45
51
56
62
68
76
79
83
88
90
96
1041
Hind tutilerinin harcki-Mhi Igitlriee tacirin kafesindeki tutlnin
olmesi ve efendisimn, onun Serine aglamasi ■
Bu bahls, Hakim Senfti Rahrnttullahi aleyhiri: (Kufr olSun, i-
man olsun. yoluna mani olan her 4ey. raani olmakta rnusA
vidir. Bir naks, da giizel olsun, cirkin olsun sen! canandan
uzak du^iirecek olursa ikisi de birdir* beytinin tefslridir,
Keza bu bahis: tSa'd kiskangtir. Ben Ea'ddan kiskancim,
Allah da banden ziyade kiskaogtir, Kiskandigmdan dolayi
fuh^un asikaresini da, gi^lisim de haram kjlmi^hr) hadisi
nin agfklamasidir . ,.».*. ■-•■■. ■
Tutinin sahibi olan tacirin hikayesine avdet
Tacirin olu tutiyi kafesden di$an atmasi, onun da ucmaai *.,,,..
lutinin tacirle vcdala?ip Hindistana gitmesi
Halkm ta'ziminin ve biiyiikluk aolayisiylo halk arasmda pur -
makla gosterilmenin mazarrat; .'«-■ .....
Allabin diledigl olur, dilemedigi olmaz hadisi gerifinin tefsiri ...
05a 113
fiSIl 132
910 145
Q2L! 148
a2Fi 151
92a 151
04 1 157
TAV$AN'IN ARSLAN'IN NEZDtNE GELMESi
1149
§tr ender 4te§ tl der Hi^m u stir
Dik kan Hargtis mi&yed zi-dilr.
-Arslan gadab f* lstirabindan ates kestldigi sjrada, tavsanin
uzaktan gelmekte oldugunu gordil,*
1150
J. J J J t?
Ml-deved bi-dehset tl gust&H tl
Hi^m-gln ii tQnd u ttz ti tKlrg-rtt.
-Tav^an, korkusuz, lakayd, batta gadabli, sert ve surati asik blr
halde gellyordu,-
1151
j^» ^*,I jji»T clT a ji
K'efc elgeste fi,meden tilhmet bftved,
Ves dillrl ref '-i her ribet btived.
'Qilaiki kink, ddkuk blr halde gelmek tahmeti mflcib o!ur. Cesa-
r#t gfistermek ise her ttiriQ stibhsyi refeder.-
Fi 41
633
—
MM
Bir curm 1J0 maznan o)an klmscnin tela$ gostermesi, o I^te med-
hali bulundugu zamiim k u wet lend i roc efii i^iti, o gibi tete&h Uvular
iltiK4«H 5iddotlcndinr. Fakat kendisinin mas urn oldugunu bilon to
aundan doktyi sukunetini nfmhnfaza eden atlamin sakin gcrunu$u
hakkindahiiitihQmri2aioeylervtiOTiunbDi-,"tctinian]atir.
Tav ? an ia bir curiim irtikab etmemig oldugunu bildigi cihetle an-
!amn yawfta T.d.'*§siz olarak gtsliyordu.
US2
*-*&i i£ l til* J 1 ™ ->j-<' ^A
pun rc^id a p^tcr niizdik-I Saff,
Bank boiv.cd £ir hay oy nuHalef.
«Tav?an iierieyip yakiaginca, %*&»& hej soysuzl diye haykirdi
*e dedj ki:»
Men ki g&yanra zihem bidrldeem,
Men ki gu^-i §ir-i ner mAlideem.
-Ben ki okiizleri par^a]ami§ t erkek arelaniarm kulafrmi bukjiiug
bir gazanferim.-
1154
N T im Hargu«l ki based k'u gunln,
Emri thfira efkoncd a bar ^CInin,
-Bir tav^an parcel kim oluyor ki bizim emrimizl bu sOretle yer-
lcrc atiyor.-
1 1 55
j s <j$ f> ***** > ^ [ J*~ ^
Jf jr-jsT J* l^' 1 -^ trj *v*
Terk i liitb u gaflet-i Hargu$ kun h
Curra-j in sir ry Har gu? kiin.
■■ I'iivfjan uykusilt gaflpUni birak da hoy es>ck; bu arslamn b5gur-
(ilsUrtCi dinlc.
itso
■i ^ a j j.?- *ifr
ji*^
Coft Hargus el -e man uzrim nest,
Ger riihod afv-i Hud&vcndit dest.
<Ta\^ati dcdJ kj; aman bir fizrum var. Afv-i aliniz miisa'ade ay
in-so &rzedeyim,»
1157
6U- ^ ; J -^*J *J"j jwfl-
G^ft ci uzr ey KuSur-i eblehan.
in zeman ay^nd der-pi^^i §ehan.
■Arslan dedi ki, Ey ahmaklann kaaai-u, no gibi bir (teriin v*r?
lahJ^nn huzuruna bu vakitte mi gelirler?-
115B
Murg-i bi-vakti seret bayed biirid.
Uzr-i aHmaKra ne-mi-!jayed ^cnid.
■Sen, vokitsFz oti?n ku? gibisin ki ba?ini kesmck luzimdir. Ah -
mtik btr mahldkun (Jzril dinlenilmcz..
Vahitalz oten horozun ugursuz vehmedilerek kcsilmosl iideti-
mi 1'jarct odiliyor.
,J i J^' ;J^
~^ lj *f v*J iM
Jl**
Uzr-i aHmak bed-ter gz curmes. bilvcd,
Uzi -i nadan zehr-i her dani$ §eved.
,lAI,!!l£tkin *** Uabahatlnden biiyiik oJun cahilln ozru dc ilmfi
^hri mcsabesinde bulunur ki. o tahllane teiir, Him sahiblerine
itir gibi te'slr edur.»
1160
- * ,j-
Uzref, ey Hargus ez dani$ tehi.
Men ne HargQsem ki der gu§em nihl.
«Hey tavean; senin Gzrtlti ilimden halidir. Ben tavjaa degilim ki
biiylo cahilane bir oirii kulagima sokabilesin..
IIGJ
Goft ey seh nakesira kes §umar,
Uzr-i istem dJdeira gus dar.
Tavsan dedi ki : $ahtm, bir soysuzu adam yerbie kay ve bii
inazlumun i'tirazim dinle^
I J II. I
■**J ^ y*- jr jj f j£>
BaHr kil abi be-her c& mi-dihed.
Her Hasira ber-ser id rti mi-nihed,
« ■Her irmaga su veren deniz bile, cflrcSp makulesi seylcri sat ■
lurula gezdirir,*
f j^* <Jj \>ji w^5 a*^ j|
Kem ne-Habed-g^st derya 7 in kcrem,
Ez kerem derya. ne-gerded bis u kem.
-Deniz, bu keremi dolayisiyle eksilmcz ve KifUlmcz. Zaten ilor-
j 'ft, kerem ytizunden tezayud ve tenakus cylcmez,-
1165
Goft darem men kerem ber-cay-i u,
Came-i herkes burem bala-yi u.
• Arslan-dedi kl ; ben keremi yerine gore yaparim, Herkcsin li-
iftmm boyuna miinasib olarak keserlnv*
HaSS ez Behr-i zekat-i c*h-i Hod
GdmrehJra tu me ran ez rah-i Hod.
-Bilhassa mansibimn ^ ki hayvanat padi ? 4hisiTi -. hiirmetine.
benlm gibi yolunu ^a^irmis bir mahliiku yolundan kogtna..
1160
r *-^j ^>
Goft bi^nev gor ne-ba!jed ray-i IliTr,
Ser nihadem plij-i ejderha vi unf.
•Tavfjan dodi kii Dinle, efcr liitfuna ijayao degrilsem q LCktuf fj
I'lTbasinn kcllcml toslTm edecefdm^
|.16
i
tie?
Men be-vaKti <;a$t der-rah ameden],
Ua roliK-I Hod si'ty-i $uh amedem.
.ten kivjluk vakti yola ijtkm^lim, arkada^imla beraber £M
oTmiTf 1 i]is^iu t>eUyorduk.-
11G8
/ J 1 J-jy *->J t^j** j ^i»-
Bamen ez behr~i tu Hargus-i diger,
Ciifi a hem -r eh kerde-btidend an nefer.
-Bizim hayvanat comaati, senin k;in diger btr tav§am da bar
efr vc yoldns olarak (jqndermi^erdl,.
116&
J i l^i.1 *J-** J i v^ , * 1 «^ 1 *
$ii'i endcr rah KaSd-i bende kerd,
KaSd-i hor-du hom-reM ayende kerd
-Ynlda oniimtizc rikan bir arslan bendenize ve huzGrunuza get-J
mekte otnn ikimize kasdetti,*
1170
CoflGme$ ma bended ^hen^hlm,
Hnce-ta!=an- i kih-i an dergehim
-Ona biz, ] ayvanlar padi^Ahmm bEJideleriyiz. dergahmm hater
lid karii yoldasiyiz dedim.*
m
U71
* r-' ■ *
G°ft 5a hen sen Qi based ^rm dar,
Pi^-i men lu yad-i her nakes me-y-ar.
-Dedl ki: §ehinsah kirn oluyor. Utan do huzurumda bi>yle so*
f. ay] erne, kar$imda her soysuzu yad eylcme.-
1173
Hem tura vu hem schet-ra ber-derem,
Cer tu ba-yaret bi-gcrdid ez-derem.
*Arkada 5 inla bcrabcr kapimdan gitmeye katkisirsomz he;n se-
ni L hem da $chin$ahjm paralanm dedL*
1173
4* _y $ ^ j#* *£ <s>i
Goftcmcg bugzar ta bar i di^cr,
Ruy-i fich binem bcrcm ez l.u Haber.
-O halde birak, btr def a daha ^ahimm yiizvJnu gSreyim de sen-
den haber vcreyim dediin.-
117*
J» *>ij ] j »y^
if
-2rJf:**\* jM"*J j
Gort hem rch-ra fiii'rv nih p?$-i men,
Vcr 6e Kurbani tu ender-kiiji men,
-Yolda^tm rcdiin olarak yamma birak. Yoksa sen benlm mczhc
hlmdo kurbansin dedl.»
«30
N7i
I/tbe kerdime 5 besi sddf ne-kerd,
Yar-i men bis ted mera biiazast fard
1J76
** f* && r*^> ^j r*
Yarem ez ze fti £e cendan bud ki men
Hem be-luTf * hem be-Hu bi hem be-ten
J 177
i
^ad ez-in z ' an $i r j n reh beste slid,
Hal -i ma in bud be- Hi gofte slid.
^imdtden se-nra o arslandan bu vol fcatsandi m*i m mu t j
"ttlgtmi gJbi qldu,* wapandi, Btefm hallmiz de ar*
1178
J -V*' 0" j' -H **-i*j )'
r
^ L^'J L / f|/\y*> >
Ez vazife ba'd ez-in am mid bur.
(.40
1 179
^4
r
--
C j j V. <>*
Ger vazif^ bayed et reh pak kiin,
Hin bi-ya vu def'-i an bi-bak kun
-Eger saaa vazlfe lazjmsa yolu temizle. hadi gel de q korkusus
'ifhiiam nef et,»
Taysa* bu sfizleri soylemekle arslanm hiddetini tahrik etmek
ve eeturup bir kuyu^a dxi 5 urmek istiyordu. Ewelce de soyl B nildiiH
7^V^^ & ^i mm> ^^ em ™ re ™< *-!■* ^ *kH meidin
t"i u, Sl bulunu ^ 0rdu S4iihler diyorlar ki: .Tavsanin tem-
«l ettigi akJ-i mead, nefs-i emmare arslamm kiskirtip gururuna do-
lumacak sozler soyleyerak emmarelik makamindan ayirmajc ve *ti-
mnup miicahede ve riyazet kuyusuna atmak, bu vesile ife de be
inidekj ruhani ve cismanj kuvvetJeri nefsin tahakkiim ve tesallti-
imnden kurtarraak istiyordu.*
^-i^j^ l u kUj «kS*
Goft bi-'smi-'llah bi^ya ta li kucfist,
Plg-ter gev ger bemi guyl tu r^st.
-Arslan dedi ki= Haydi bakahm, Bismillab. gidellm. O bahsetti^
ftln arslan tierededir? Dogru soyliiyorsan one du^..
II El
Ta ceza yl u vii Sad fun u dihem,
V'er durugast in seza-yi tu dihem.
>Onun da, yiizlerce onun gtbisiniii de. cezasim vcreyim bu sBy-
ti'dlhlcrln yalansa scntn dc hakkmclan pcleyim..
1182
1105
Ender-amed gun Kiitfy&jj be>pi s .
Ta bured ii-r;i bo-suy-i dim-i Hi?.
tii
^ *Tavsar, arsJani tuzagina di^urmck icin kdavuz gibl Oniine dtl^
1183
■'>
?Oy-i gahi k'H nitric? kerde-bud,
Cah-r« o dam-i gaitc? kcrde-bud.
■-*£%*? ^ kUJU tarafina ^r^yordu Ki ona nls&n koymu 5
arslanm canma onu tuzak yapmi$ti.,
ve
1134
Mjhjudend in her-du ta- nezdik-f can.
fa! Harstigf $u gbi zfr-i kah.
•tktei do kuyuy:t yakla$tilar, t^te
tavgan..
sana saman altmda su gjfci bir
f Ab ^ i ^h) , f,aman altmda. su demektir ki mekr ii hiyleden ki~
£ffdte Ha^yyen terc.mesi, l^mmizda ayn, xnanaya Ll*"
tfSStt ?m ? b>r hiylekflr dogildi; belki sam,n aitmdaki suyun
la kendisi, ya m maliz-i hiyle idi. * u r*3
G42
^^ v>^*V U</tf «J
Ab kuhi-ra be-hamun mi-biired,
Ab kuhi-ra aceb cun mi-biired. .
-Su bir soman ^opiirtij ovaya gStiiriir, fakat yinc su, bir dagi na-
m! kaJdmp frolurcbiiir?.*
la-.^r^n kendisinden kiiguk bir hayvam kandinp diledigi tarara
goruraxtsi, bir Jcjrenin bir saman ctipiinu su.ruklem.esi gibi tabii bir
hrtrt?kettir. Lakin bir tavguun kendisine nisbet kabul etmeyecsk dero-
Lfide ctemen biiydk vc tab'an yir&cj bir arslani pe^ine takjp oliimc sev-
hBtmesi, bir dcrenin bir d£gi yuvariayip gflturmesi kadar ta'acctibo
sayandir.
1186
*\ ;*„
->
Mckr-i u dam a kemend-i $ir bud, ■
Turfs Hargu^i ki §lri ral-rubud.
-Onun hiylest, arslanm tuzagi ve kemendi olmustu. O ne acAib
lilr tavsandv ki arslan avhyordu,*
Ma tumdur ki arslam f,uzaga, ya'ni kazilmig ve iistxi hafifce 6r-
hilmu5 bir cukura dusiirmok, orada epice ag biraktaktan sonra ke-
uicndlc baglamak surotlicelde edcrier. Bahsediien tav^anm ise no
lu^ag], ne do koniGndi vardi. Onun tuzag! ve kemendi mekr ve hiy-
k-slnden ibamtJ. Cendb-i Pir ;unu ]ma ediyor ki. cisim biiyukliigu -
ntiii faydL-j vuktur, Buyukliik akdda ve ilimde olmahdir. Okuz bu-
Vdkttir apite, bir t ocugun t.akd:gi boyunduruktan ba^ini kurtara-
maa. ^ \m o tcnaigun diirUi^ti ogendireden korunamaz,
Kudrot i ih";h:yye. ba'zan on ku^iik raahiUkatma 6yle bir hassa
VOrml^tir ki, o lujssa kar^indn en biiyuk mahlukat zebun kahr. Me-
f.olu bsdina bab^ittn cermet vc ar.anioti ma'lumdur. 6yle'ikon q
6m&m<m nrabot-te rx^k wfak kaian insanm zipkimndan hayatmi kur-
iBramnz. Si nek, labtakurusu. latarctk, pire gibi hafjerat ise, kendi-
iorinc itisbpUe pvk buyuk olim tnsnrn Acfz bjrakir. Hele gbzle gOrOn
TTioypn mittroplar. insankinn ve buyvantann haydtini tohiikoyo dii-
•43
.siur. HukumdariUFdsu? bin, sincklcnn konup kaJknistontten a
u:,ljtil!}. KHrsisinda yejpttae satlsyan nodimine:
— Allah, sinegi nicin yaratmis? diye sormus. Nedim-i dc;
— Zaiim ve cebbar olanlan acze du^urmek igin cevabim vermis
! tazrec-i MevLaria da buna misal otmak iizere divor ki;
1187
Mtisii Fir'avn-ra ba-riid*i Nil,
Ml-kesed ba-Ie^ker u cem'-i saKfl.
«HJuur-efrl Miisa gibi yalmz bh* adam, Ffr'aviti, ordusu ve kalabu
Ilk bir cema'atle birllkte Nil nehrinln Sap denizlne kari$ti£i yere <;e-
ker.i
UBS
Pe$sei Nemrud-ra ba-nim per.
Mi^ikafed bi-muhaba der zi-ser.
• Yanrn kanatli bir sivrl sinek. bila muhaba Numrud'un karasmi
> arar.-
(NiimrudJ kelimesi BabiJ hukumdarlanmn resmi unvam idi ki.
tarih kitabiannda bu hiikumdarlar — Fera'ine gibi — (Nemaridel di
ye cem sigasiyle zikrediiir. Hazret-i Ibrahim Aleyhisselami atese at.an
bu Numrudun bum una giren bir slvrisinegin genzini isirdigi, onun da
kafasina tokmakla vurdurdugu sonra bir gun kafatasi yanln.ak
f uretiyle helak oldugu rivayet edilir,
Hazret-i ibrahimim *Benim Rabbim diriltir ve bldiirur* demesi
nzerine NumrOd'un bliime mahkfim bir cani getirip azad ettigi. son
ra milcrim olmayan birini de bldiirterek; «Ute ben de dirilttim ve 61-
t , urdum> dedigi, HaliluHah'in *Benim Rabbim GCinesi me^nktan
dogduruyor. sen de magribden dogdur da g5relim* teklifi uzcrine
mat olup kaldigi Kur'an-i Kerimde hikaye buyurulmustur
I iiji
■*> ; - b v f* ij ^J* jP «j' ^*
J j-
j 1 ,
r
U 1 &&-&*
Ha l-i a.n k'u Kavl-i du$men.-ra senud.
Binceza-yi an ki sud yar-i hastd,
-HaJsud blrinln dostu olup da o dilsmanin soziinu dinleycn bed-
balitui hulini g6r.>
USD
Hal-i Fir'avnl ki Himan-ra senud,
Hal-i Nemrudl ki ^ey Tan-ra senud.
-O bedbahtlardan Ha man gibi dii^mani dlnleyen Fir'avnln vc
■ ylana kulak veren Niimrud'un hulini gtir.-
Biraz evvel bir Musa'mn, koca bir Fir'avni askeri ve tebasi Lie gotii-
i Lip bogulmalanna sebeb oldugii; bir sivrlsmegin de Numrud'un ka-
lusimn patlamasma sebeb iyyet. verdigi soylemlmisti. t§te onlarni ug-
l^digi felaketler, kendilerina sureta dost ve hakikatte diisman bulu-
MJin Haman ile 5eytamn igfaline ve igva-sina kulak vermelerinden
ileri gelmi^tir. Bunlarin emsalini isltim tarihinde ve asr-i seadetto dc
r^irebiliriz.
Kureys mugriklerinden (Ukbe bin Ebi Mu'ayt) denilen henf, bir
■nftrinden avdetinde verdigi ziyafote Aleyhisseiat Efendimizi de da"-
> r et etmis, Resul-i Ekrem Hazretleri icabot etmi^se de sofraya £>tur-
uvamisti. Ukbe'nin ikrami uzennei
— Miisluman olmadikca yemeginden yemem, buyurdu, Ukbe, ke-
hmo-i sehadeti telaffuz eyledi, Risaletpen^h Efendimiz de yemekten
\ndi. Sonra e^raf-i Kuroys'ten fUbey bin Kalef) Ukbe'yi gorunce:
— Sen de mi Muhammede uydvin? ta'rizinde bulundu. Ukber
— r Hayjr.. uyroadim. Yemek yemesi icin istedigi sfizu sfiyloyiver
Him. Dedi. Obey:
— Muhammcdin yiizune tukiirmezsen bir daha soninle g5nlg -
mera dodi, Ukboi
— Yapanm Va'dsyle teahhiid eylcdigi cdebsizligi, fi'len icr& ey
fill
^<j J/Jhji tukrugij kendi suratina du$iip yerini buidu. Bund
„ . j-'.ff -' lurkandaki:
an doJa
} s_
ayeti nazil oimtigtur
Yani , -Kiyamct siinttndc o zdlim, ya'ni Ukbe bin Ebi Mu'ayt . e l-
lenni isirip nQdamet gSsterecek, kc$kc p fi y Sa mbcrin yt >l U na gldevdim
diyctektir, Vay bcnim baiime.. ne oJuyd, da man,. - ya'ni Obey bin Ha-
van - dost tttihaz utmcmis olaydim! diye peglmankk gostercccktir. 1 ..
Ukbe habisi Bedirdc csir olmu, vo yokla boynu vurulmustur Og-
ai iValidJ tea musliintan olmussa da hakkinda has?] olan bir Ayei-i
Kenmede kendrsi igi n (fasik) ta'biri buyurulmusdu, Ciinki asiM se-
Odette zekU fciisiii&e gbnderildigi bir kabilemn. kendisine ta'zimen
Musgm olarak karsdamalan Serine korkup ka^mis Huzur-i Ne-
- Onlar mijrted olmuslar bana da silahJa mukabele ettiler di-
ye yaian wy\ cmi $U Az kaidi o kabilomr tenklline sebeb olacakti
Hazret-! Osman, bunu Kuf< vaiisi ta'yin otmisti, soir'a sarhos-
mkla sabah namazim dort rek'at kikhrmasiiidan azlctmis ve Medina^
ye celbederek seksen dcynek vurdurnvustu,
1191
D us men erci dSsta-ne gayedet
Dam dan ger^i zi-ddrw guyedet.
*Du&man r sana dostca sozier soyler ve daneden bahsederse sen
onu tuzak bt].»
Oilman, diismana mevlid okumaz derler. Bir hasim dostluk iz
X T* de ' ha * irhah!lk gesterse de c dost!ugim, o hayjrhahligin *a-
nsinde mutlaka bir du§manlik sakiidir.
(13 Sirei Furkan: 27-2B.
<:nt
Onun icin diismanm daneden bahsetmosinl ttijiak. menfa'atten
iiz agmasini niazarral. bilmdJ ve ondan da, sbzlcrindtiii da gekinraeli-
dir
U9\£
lj J*-; J, A»J ^.
^
> J>T ^ / jU ^ f
Gar Lura Kandi diiied an zehr dan,
Ger bo-tu luTfi kuned an Kahr dan d
♦Dii^man sana ^cker verirsc onu zehir, lutfedecck olursa onu da
k&blr bil.it
"DQimanlarin &n zorlusu, insanm derunusrida clan nefsidir.* Ha-
i'i'ii gertf i muktezasinca, bir kimsenin kendi nefsi de yina kendi Icin
»n buyilk bir du^rnandir. BinaGnalcyh m^nfaat diye gbsterdigi §ey-
Itrin ve yapmak ister gibi goriindiigu iutufkarane muEtmeJeierin
Uahr-i miicddi olacagini dii^tinmeli, dilima onun hilafina harekette
l.u[Linmaya galigmalidir. insanin, kususiyle a.nc.k gozu agilims bu-
limanlann bu basit hakikatiori ^ormumeleri kaoil dcgikiir. Fakat;
1193
C^n Kaza. aycd ne-bini payr-i pust h
DiignnonaTira baz ne-5n^.si zi-dust.
<Kaza-yi iiahi zuhur edtncc b a si re tin kapanir, posttan ba^ka bir
Hay Kliremez, dostlari dii^mandan ayird edemez o!ursun.»
1104
Cun cunin ^tid ibtihal agiz kiin,
Nale vu tesbih u ruz^ saz kiin.
i-BWylo olunca ta^arru'a ba^a. Tesbih vb Sstigr^r etmeye ve oruc
hJhtiiLyiL devam ey!o,»
■tab
647
It'JS
?J
Nale mi-kiin key tu Aliamu J^Guyub.
Zir-i seng-i mekri bed nriara rnekiib.
U a^fvil^rM k *t "? in!C ld: Ey &ayblari biIe « All£ ^ **« ta, J
l>* agir ve kotu bir mekr altmda ezme.* B
ncia •
Ez-§erab-i Kahr $un mestl dihl,
Nisthara Sliret-i best! dihi.
-Kahir &arabmdan mestlik verince, yoklara varlik surell ihsan
1199
Ger segi kerdjm G y 5 ir-aferin,
§irra megmar ber-ma z'in zemin.
*Ey arslan yaratan Allah, biz kopeklik etti fsek de pusudaki a™
lam - ya -bl h(im-r kazay, , (istumazs said^ma.. PUSUd&kI ar *
Bizi nefs-i emmareinizin elinde zebun dugiirme
1J97
#^* _i i
i^jJH* !
-r-J*
Ab-i Ho^ra Sure t- J iteg me dih h
Ender ate? SvreM abi me-nih,
-Latif suya ates sureti verme, atesj de su gibi gosterme..
^a'ni Din ve ahkanu gibs, hakikatle sh kadar latif ve hayat verf
?T ?? ? iZe at6? gibi yaklcl *° stemiB Cezasi I'tibflriyle at & 5 olan
nefsani hazlan da bize su gibi Ietafetll gosterme
j.j
Qist mesti bend-i ge§m ez-did-i c^^m,
Ta niimayed s^ng gevher p^m y«sm.
-Mestlik nedir? Gtfzdekl ru'yetin baglanmasi, hakikati mtfsahe-
itn rdt'meyerek, taji tnci, yiinii yesim ta§i gibi gOrsiesfdlr.*
Hakikaten, baki ve hakkani bir vuqiid ile muttasif olmayan
Dunya ve Mafihayi var zannedip de, onu elde etircek i^in didinip gir
pjiimak da, ma'dumu mevcud mugahede eylemek kabilinden bir ga-
1AI i ru'yettir,
1200
u-^ J^^* W-»- l*—* -~-^"
Cist mestS hissha mabdel sMen,
^Qb-I kei ender nazar Sandel guden
-M&stlLk nedir? Hislerln degi§mesi, egrl bir deynek par^asinm
rfl/R sun dal agaci, od agaci gib J latif kokuiu ve kiymetli goriinmesi'
Krtdiri mutlak olan Allah, mukallibiilkulub ve muhawiliilahval-
iht Jnsanlarm kalbini defistirir, halini tahvil eder. Bugun salih pd-
Miiifn bir adam. kazay -1 iiahl ile yarn fasik oluverir Keza ^irndi fa-
iik bulunan bir $ahis, biraz sonra, kesb-i salah edcr. Once nuxari
'brat sahibi olup da hakikat-1 esyayi gbrebilen bir ctiz dt> sonra,
<M D
»iy e aw a <terdr h * r 5oyin "a""""*' <***> gIM g6 5 ter.
bta nub „,.. diye ,33^J tTrSclu ™ ^ ' Mnme ^
tt S£- w E£2&&asz&*
1201
Ju3 * J ^ '/*- \j
Cun Suleymanra seraperdS sedend
Cumle ffluijto, be-Hidmet teWbnO,
^^i^^I^r 1 ^^^^
rdular, biitCin k u $Iar,
1202
^ J > r^ J ^>*
Hftm-zebAn ft mahrem-i Hod yaftend
Pi5-i u yek yek be~can bHtaftend.
I2U3
Ckl* ilLi- *4jl J^ i3Kv*" < L *"'
Ciimle murgan tfrk kerd" cik cik,
Ba-Suleyman ge$te efSah mm-aHik.
■Itu$larm hepsi de cik cik dlye otmeyi birakmis. seninie birade
1 in hi konu^mamzdan ziyade, Suieymana kar^i faslh tekellilme ba$ -
1204
Hem-zebani Hi§i vfr peyvendiyest,
Merd ba-na-raahreman gun bend iy est.
■Birlbirinin dilinden anlamak, blr nevi yakinlik ve ittisaldir, Na-
utili rem vo lisan bilmeze kanji bir Insan, bend'e vurulmu? gibidir,.
1205
*?./** -V J jaI* Lj ^
jeL; C-.
o>r^i
\j } i Lj ^1
Ey besa hdndii via tiirk-I hem-zeban,
Ey besa du tiirk $un biganegan.
.Qok dera bir Hindu lie blr Turk, biribirxnfn lisamra anladigi
((, In ahbab ohir, Yine ? ok def'a lki Tiirk yekdiferini anlamadigi if in
t-nhnnci gibi kalir,»
Turk dill miiteaddid lehcelere aynlmij ve bu tehgelerl© konu§an-
lar blribirini anlamaz hala gelmigtir, Tftrkcenin en me$rmr ve edebty
i-4h olan lehcesi, Ca^atayca ve Azerl lehceleri 13© bizim TOrkcedir.
CiifriLayca, Orta Asyada. Azert Dagistandan bizim $ark vilayetleriii©
l«8«lur olan sahalarda konusulur. Bu lehcelerin ash bir bldugu halde,
'iitiuinlar vo mekfinlar uzaklastikca, aaildan o kadar aynlmialardir
11 yokdigarinl anlamaz ohau^lardur.
CM
mmmmmmmtamamm
Mesela bizim simdi (degil) dedigimiz UBiimenin Azerl lehcede cs-
rii tciaffuzu Uigil), sonraki tekelJiimii (degul) dtir. C^tagaycada, o
•nakamda timas> lafzi kullanihr. Simdi bir de (Dil Kurumu) nun uy-
r'urdugu bir lehce peyda oldu ki, o uydurma kelimeler yuzunden. de-
de ile torunu, igaretle konu^maya- mecbur oluyorlar.
1208
^-JiJ >y~ iff d\ } if*
Pes zub&n-i mahreml Hod digerest,
Hem-dili ez-hem-zebant bihterest,
«Mahremiyyet lisam hakikaten lia^kadir. Kalb a§inaligi. lisan a-
unajigjlldan da ha iyidir.»
Cenab-i Plr efendimiz, ku^lann lisamm Hazret-i Siileymamn an-^
lamas i dolayisiylo lisan asinaligmin iki kimse arasinda bir nevl ya -
kinhk ve iinsiyyet husjule getirecegini, lisan v&sitasiyle mesela, mecu-
9i bir Hindlinin miisliiman bir Turk ile konusup anlasabileceginl,
bilakis aslen Tiirk irkina mensub oldugu halde biribidnin soziinii
anlamaz halo gelmis. iki Turkiin yekdigerine yabanci kalacagim scjy-
ttiyor. Macarlar, Bulgarlar ve biz aslen hep Tiirk iken, lehgelerin de-
gismis olmasi dolayisiyle biribidmize yabanci kaJmisiz, hatta dus -
mancasma carpi^mi^iz. Vaktiyle bunlan anlamis. ve onlara anlatmts.
(.■Isaydik, sjmdiki vaz'iyyetimiz elbette baska turiii olurdu. Hala da li-
san ogrenmeye heves etsek yine de baska tiiriii oluruz, Insanin ana
cli linden baska lisan bilmesi, ba'zi kaba sofularin vehmi gibi giinah
degildir, Bil'akis ogrenmek ve o sayede din du^manlarmm mekrin-
Cien habendar olmak i^in tesvikat vardir. Ashabin biiyiikierinden
rZeyd bin Sabit) radiyallahii anh — kl Kalamullahi toplayip imishaf
haline getiren zattir ve ibn-i Abbas radiyallahii arJiumanin hocasi -
mr — Enjr-i Peygamberi lis ibrani lisamni, ya*ni eski ve asil yahudl-
reyi dgrenmisti.
Hicretin. altinci senesinde Pcygambenmiz tarafmdan etraftaki
hukumdar ve emirlere hirer da'vetname gonderildigi s:rada mekUib-
Ian gotiirccGk sefirler, gidecekled yerde konusulan lisans bilenler -
den intihab edilmi$ti. Hal boyle iken, miisluman] igin bu Ince hik -
metJerinden galil bir takim kirns eler, halki farisi ogrenmekten bile
men's kalkisjms.lai'di.
Hulasa: Lisan bilmenin faydasi vardir. Zaran ve giinahi yoktur,
Bir adam ka^ lisan bilirse o kadar insan sayihr.
Muhterem okuyucu; ^otuklannizin lisan bgrenmelcrine lilmmct
.nliiiiz, halta eski yazimiKi onlaru rtftrotiniz, giinkl simdi eski yaziy.
ukuyabilmek aynca b!r till bllmak gibi oldu.
Cenab-i Mevl4nA, lisan-i mekal'in bu ehemmiyetine isfl.ret ettik
Inn sonra bir de lisan-i haldfln bahseyleyor. Hal dilini bilmenin kal
rill mi bilmekten efdal oldugunu bildiriyor ve:
.
1207
Gayr-i nuT-K u gayr-i Itnar^vu sicill,
Sad hezaran terceman Hized zi-diL
-Nutkun, lsaretln ve kitabetin gayn olmak tlzere goniildcn yiiz
bin ttrceman hasil olur. buyuruyor,
Kvet., «kalbden kalbe yol vardir- derler. t^te o yol vasitasi ile iki
„ it I bin sanihati yekdigeriyle muvasala peyda eder, Iki ftrif, fjifancn
I'D Im^en degil de r kalbe n, pek a'la g6rii§iir ve konusur Bu konus -
n in inn nasil oldugunu iss o mahremiyyet d^iresine dahil olan'ar bi-
1208
j_^- j^j — ^ £* $&* ^**-
Cumle murgan her-yeki esrar-i Hod,
Ez-htiner v'ez-dani§ u ez-kar-i Hod
-Ku^lann hepsl kendi esrarmi, htlnerini, ilmini ve isjni..
1209
Ba-Siileyman yek-be-yek viimi -numud,
Ez-bera-yi 'Urze Hodra mi-sutud.
-Hazret-i Sfileymana gfisteriyor ve nefsini hiimeto arz cderrk
I i mhsiiii modhediyordu.-
— .
1210
Ez-tekebbiir nl vii ez-besti-i Hi?,
Behr-i An ta reh dihed ura be-pfc,
-Kuslarm bu temeddtthii, ktbirlerlnden ve kendilerlni fibster
mek istedttlerinden defildi. Belki Siileyman Alfcyhlssetam, huzuruij.
da kendilertne mevkt ve derece versin diye neftslerini medhediyorlail
di.»
tnsanin gurur ve tefahur fikriyle degi] do. liltuf celbeylemek ictf
hasenatindan bahsetmesi caizdir Nitekim Zekeriyya Aleyhisaelanu
diye dua ederek : thtiyarlik doJayisiyle kemiklerlm gevsemis s*j
Jiuhet eseri elan beyazlik, sacimj. sakahmi kaplami$ken Allaha du
etmekten ve kabuliinu timid eylemekten rarig olmadmv* dediSir
Kur'an~i Kerim haber veriyor.
1211
Cun bi-bayed benders ez-Hacei,
'Urze dared ez-huner dibacei,
-Bir kaleye blr efendi laztm gelir, ya'ni ona satdmayi isterses hi
tier ve ma'rifetmlii mukaddimesini arzeder.*
?2) Sttrei Meryemr 4.
ti54
1113
Qunki dared ez-Haridari§ neng,
Hod kiined bimar u kerr u gell u leng.
*§ayet bfr efendinln satin almasmdan ka<;imrsa, kendisini hast a,
i»agir h (olak ve topal gSsterir..
Yam, nefsini oztirlii zannettirip o efendinin satin almasina mani
t»]ur.
1213
Nevbet-i midhud resid d pise-e§,
Van bey&n~i San'atfi endis,e-e§.
-Hiidhuduo, ya'ni tavus ku§unun san'atini ve zekasmi bildhrtnek
nflbeti geldi.»
1214
Gflft ey sen yek hilner k'sn kihterest,
Baz giiyem goft k&teh bibterest
-Hudhud dedi ki: Sultamm: KUciik bir btinerimi arzedeyim ki,
• JV/iJ kisa kesmek evladir.*
jl
1215
G^ft Ger-gH ta kiidamest an huner,
Goft men angeh hi ba^em eve per.
■ Hazret S Siileyman: S6ylo, o hiinerin nedfr? dlye sordu. Hudhiid
ilfill tcfi Ben havada u^arkeii,-
(219
Bi ngerem ez &vc ba ge$m-I yaKin,
Men bi binem ab der Ka'r-i zemin.
VtiksL'ktcrv sjiiphcsiz bir gttzle bakar ve to pr agin altindaki suyu|
^oriifiirum.-
1217
r.
Ta kiicayest il gi umKastes gi reng,
Ez-gi mi -exited zi-Hakiya zi-seng.
mO <;u nerededir. derlnligi ne kadardir, rcngi nasildir. topralttar
mi, ha<jlan mi kaywyor biltrlm.»
121S
Ey SUleyman behr-i leijker-gahra,
Der sefer mi-dar in agahra.
>Ey Siileymam ordu Icln bu agah hOdhudii seferde buiundur..
1219
Pes Stilcyman goft ey niku rafiK,
Der beyabunha-yi bi-ab-i 'amlK.
lin nun iizorinc Hazret-i Siikyman dedi kls Ey iyi arkadas? susuz]
1220
Ta bi-yabi behr-i leaker abra,
Der sefer saKKa |evi aShabra,
Seferde askere su bulmak igin ordu ve eshabma saka ok.
• HUDHUDUN DAVASINA KAH§I KARGANIN ItIrAZI.
L22t
Zag gun bi-snud amed ez hased,
Ba Suieyman g&ft ku kej g&ft u bed.
,Karga bu s&zleri isittace hasedinden ilerl geldi de Siileymana
tfrdi ki: Hiidhud yalan ve kfitii sdyledL*
1222
<-- t, ^ , - - ■
J^Jl^J; j J$ J > ^ U
Ez edeb ne-bved be-pie-i $eh meKal,
HaSSa Hod l£M ddrugin ti muhal.
-Padisah huzurunda sGylenmek edebe muhaliftir. Hususlyle ya-
lan yc muhal scylerden bahsetmek munasebetslzhktir..
I i:
AST
1223
Ger mer lira in nazar budi miidam.
Cun ne-didl zlr-i mtistl Hak dam.
»Eger hudhudiin bu nszan dalmi ofsaydi blr a vug topra£in al-
Lmdaki tuzagi nasil gormez de tutulurdu?»
1224
0-.U jjj^rl £>i Jjl jjj,I jf
Pes Suleym&n goft ey hiidhud re vast.
K'ez tu der-evve] Kadeh in dfird Hast.
*Stileyman Aleyhisselam dedi ki ; Ey hiidhiid; ilk kadehinde tor-
iu tikmasi, yani ilk tddiamn dofru olmamasj yakj^ir mi7.
1225
£un nii may i mostii ey Horde-dug,
PlS-i men lafi zeni v'an-geh diirug.
i
-Ey ayran igmlg olan, nasi! sarhtujluk tashyorsun? Huzxirumda
laf/cnKk ediyorsun, bir do yfllun stfylllyorsun.*
_■_
KAIUiANlN IAN IN A KUDHDDUN CfcVABI.
1226
G6ft ey ?eh ber-men-I 'ur-1 geday,
Kavl-i du^men me-§nev ez behr-i Huday.
-Hiidhiid dedi ki : 5ahim T benlm gibi giplak bir fakir aleyhine d(i?-
maiL si>zumi, AJJah nzasi i^in dinleme.*
1227
Ger bebuTIan&st davi-kerdenem,
Men nihadem ser bi-bur in gerdenem
Eg^i da va edUjim batit Ise ben bunun igln basimi ortaya koy
dum. h\v gerdamm, yalan sdyliiyorsam onu kes.»
1228
Zag k'u hiiknvi Kazara miinkirest,
Ger hezaran 'aKl dared kafirest.
*Kazamn hiikmilnii fnkar eden karganm, yiiz bin akh oisa da
luinrdir-
]?urfidaki hudhudiin enfiisi manasi: Urefay-i ummettir. Erbab -i
irfandai- biri bir sey'e vukufundan bahsetse, karga gibi olan mun
kirler derhal onu ta'n ve te^ni'a kalkar ve o bahista yalanci oldugu
mi iddiaya kalkisirlar. O gibilere kar^i Hazret-i Mevlana, hiidhud li
v\nmdan bu beytleri sSyluyor ve hiikm-i kazayi inkar edenlerin,
j-tt'ni kudret i tiahiyyo kar^isinda kendisine viicvid ve kuvvet vor
.nek isieyenlerin kafir oldugunu bildiriyar. Nitekim PeygamberSmi
*r
Bin bir hadisi Serifi: <VallahiJ v azhn haynn, $errJii do kaderle olda-
na inanmayinca hie birinlz mii'miij sayilmaz* mealindedir. Bu m&-
nasebetle Cen&b-i Pir buyuruyor ki:
122,9
Der Lu ta kafi buved ez-kafirAn,
Cay-i gend i §ehveti gun kaf-ran.
«Sende kafirden bir kaf T ya'ni kflframiz bir t'tikad bulundukga
kafirler gibi kokmus bir schvet mevzi'isin..
«* Ayet-i Kerimesi muktezasinca rmig-
riklerde bubs-i ma'nevi vardir Binaenaleyh onlarni akidesini kabui
eyiomek, onlar gibi hubs-i ma'nevi ye ugramak demektir, Yine hud-
hUd hstinmdan beyanata nicu ediliyor da deniliyor ki:
1230
^* J* [ V J p£ & ■
Lai ij ]*» «i*- JJ-j^ j>
Men bi-binem damra ender hev&,
Ger ne-pu$ed ee$ttt-i aKlemr& Kaza.
*Eger kazay-i liahi, atal gSztQmu baglamanu§ oluraa, ben kurul-
mu§ tuzagi havadan gorurtim.»
1231
^jtil jj5m jjf <^. o
Cun Kaa^, ayed ^eved dani? be -Han,
Meh siyeh gerded bi-gired aftah.
*Kaza zuiiur edince Mm. gaflete ugrar, yine kaz& te'sirile Ay ve
dines tutulup ccpheleri karanr,*
U32
•j £ \ lii )\
Ez-Kaza in ta'biy^ key nadirest,
Ez-Kaza dan k'u Kazara mimkirest.
-Su tertibin kazadan olmasi, nasil nadir g6rliliir? Kazayi miin-
kir oJamn, inkan bile kaza te'siridtr.»
Adem Aleyhisselam ve zevcesi bakkindaki sarin yasak: *su aga-
i j i yakla$mayin» emri idi.
Hazret-i Adem. bulundugu Cennet dahilindeki bu agaca yaklaij-
niiLki.an surety kat'iyyede nebyedilmigken, nehiydeki sarahati an-
[lyamadi ve te'vile kalkisti. t?ta bu halin sebebi de kaza idi,
1233
Bu-'I-be?er k'u alleme 'l^esma begest.
Sad hezaran ilme? endsr her regest.
Ma/ret-i Adem. bulundugu Cennet dahilindeki bu agaca yaklas-
\\\f, Jiinlerce itim vardir.*
Conab-i Plr, sure-i Bakara'daki:
M3&
Yunl: Xenab-i Hak. Ademe biitun isimleri ogretti. Scmra o isim
hrin miisommalarmi meleklere gfisterdi, eter da'vamzda sadik be
nl/, rfunlanu Isimlerini bana haber verlniz dedi\. Ayet-i Kerimesinc
l%tn\ odiyor. ,
Aypt-i Celllenin ielmih eyledigi vak'a me§hurdur: Melokler, A-
cltiniln yaradilacagim ve onun (Hallfe-i Hak) olacagini ogrenmee
(3J Stirci Tevbe: £8.
M SOrei Bakara: 31.
000
\m
law raa2ta „ oidug" L° fJ^Tl! k an ' eM Ailem ' ta " m - i
"*£5ss: S? s ' -s* sssrtss yak -
Ml. . ta iteW Aden, «. m e iek 4 SS2*?SS3K?^
JL- -i al j 1^1 j^ JL^ £
Wi her tfzi gunan k'an $l z h*st
Ta be-pavan can-i Ora dad d^st
1235
Her leKab k'H dad an mubdel ne-siid
fcG2
iiao
Her ki aHir mu'minest ovvel bi-dld,
Her ki aHir kafir lira sud pedid,
.Sonunda mii'mln olacagj e weld en g&rdih Nihayet kafir ola
ml* da ana munke$if oltfu.*
1237
ism-i her gizi tv ez dana &inev,
Slrr-i remz-5 alleme 1-esma sine v.
-Sun, her sey'in ismini alim ve arif olan zattan J§it ve (A Heme!
I'Miid) rcmzindekl sirra dtkkat et.»
Yani Adem Aleyhisselam nasil ta'Iim-i esmaya mazhar olmuij
blr aai ise, ahfadmdan ba'zilan da bilverase ayn-i siiretle ta'lim-j
llAhl'ye mazbar olagelmisterdir ki e§yayi ve esmayi onlann gariljii
H bill?! ile bizim gSrusiimuz ve biUsimiz arasmda gok fark vardir
1238
^^-J St
J- t^> *3-
^r 1
Ism-i her pizi ber-f ma zahire?,
Ism-i her ^izi ber-i HaJiK sire^.
-riMm Jndiniizde her gey'm tsmJ, zahlrine naxarandir. tod-l ha.
PUd« tse onun sirrina ve hakikatL^e gored lr..
003
I I'-
ll
1230
— ' ^£s^sr B * ■*«■ ** m* be „„„„
adsf . « 4nln yere at , lmasiyle ejderh4 3ek]tas ^ ^ I
1241
^* j£l L $ , jjr S y g; \
•An~ki bud nezdik-i ma names men!,
Pl^-i hflKK in n«Kg bud kl ba mem
-nizim indimizde meni diye anilan mttfenln Jsmf, Hakkin huzu-
iil benlikle muttasif olan bu vucud nak§i idt*
Yam bu cevher-i insaniye biz men! deyip gegiyoruz v© bfrkac
Iftmla sudan ibaret gortyoruz, Fakat onun daliiiinde benlik naksim
His. bir 50k insan vardir.
1240
Ma J Jumdur ki Ha? ■ rt
'■l-.i
1242
Sureti bud in men! ender adem,
P15-] haKK mevcud n& big Q ne kem.
■Iiu nutfe ademde ilum, ya^ii Ukahtan sonra alacagi sekll al-
'•unliin, iivd-i llahide bir sflret idi. Hem alyade v e eksik olmaksizm
laiiiAinlyle mevcud vs malum idi.»
1243
HaSil an amed haKSKat nam-i mA,
PfS-i hazretVan buved eticam-i ma.
-Hillftsa , Bizim Hazret-i Hakdaki ismimlz, dkibet-i ahvaiimiz -
CT lS^" Ya>ni Mtiraede ™^ *■* adinuz mu-mtn, maazal-
I is
oo r>
ber-dn fc * driyet ^mi ^^
1245
1246
Cun meJek e/iwir-i haK ^,
cmj
id**
r^4 "^" /" f ,-!» '
Mjrfh-i In Adam kl name* aWbOwm.
?**■ J jy ^ ^ *U ^ij
fc hem * <Wst cun amed Kaza
Darnel ye fc n * hy ^d ber . vejr HaTft
1240
j j* pfjf **j jut i
Key aceb nehy ez pey-i tahrtm bad
Y* be^ts'vlll be-d^ tevhJm btid
hn^vi^xsES" t* , ,agraba ******
^ifcl&sfc
'■(50
-m5S£ ss^ssss &T2S "J •
(5) SGrel EnWni 152,
C67
<:ir. Zinl bu sayiJan seyleri yomi>k. haram degildir, mekruhtur Or,
Bu Hadis-i $enf doIay 1S fyj e faafcra bir 5ey gelj Z?
ku nesretmenies,, c^mideki din kanJesini muteezzi hiSZ J
wi» „4i,, j , insaI e °elim. Yagh me$indeit yapilmis meat-
-^ ^l 2 ! rCB ***WI«l«l ve aiti mesinleJS Trap?* i
Labrsa, hat a burnunda azic* koku almak Mssi btUunanJaria melt
EniWumtthgui nezahetini ve camie gelmerdn adab ve \SSS df
unsefer P ek iyi ^rler. Cema'ate gefmek XX iSffiJa
fcz teA de Peygamber Efendimizin em* icabikir
Bahse gelellm. Hazret-i Adem o kadar ««. n Ih5' ■ t u L
1250
^*t ££-/ Jj^ J;A ^j j j
Der^dile 5 te'vll ^un tercih yaft,
Tab' der-hayret suy-i gendum sitaft.
.^^fCS."^'* < " n,!,S, m,lreCral, *—• ™* tt "»»-!
1251
•^J l^J- 1 jy? j 1 - lj JUL
Eagbanra Har cun der-pay reft,
Bagbanra Har cun der-pay reft
-Bahgevanm ayagnna diken batmca hiraz, <mun n»«ul]yotta
den Ufl* tdeP ek. f.rsat bulur ve me*tf«» abp savu™ T
sea
12M
.lT^>i
-J *'jl *J>J *JyJ
gun zi-hayret r^st ba^-ayed zi-rah,
Dide bOrde diizd. raHt ez-kargah.
*Hayt*et ve rae^guliyetten kurtulup da yola. ya'ni kendine gelin-
Ki e^yasmi hirsizin tezgahtan abp getundugiintt gOrui*,-
Ya'ni Adera AJeyhisBelamin vesvcse-i geytaniyye ile sarih olan
ll4hi nehyi te'vlle kiy&m etmesi, ayagma diiten batan bir balnjava-
ma me^guHyetina te^bJi ediliyor. Ebtilbe^er Hazjetlerinin te'vilden
imra memnu agaca yakla^masj, ondan sonra cennetten fikarilma-
14 da bahg&vaiwn me^guliyetinden istifade eden hirsizin e?yay: gb-
lurniesine, sa^hibixii ^amagirsiz birakmasina benzetiliyor.
Pih pirtisi galvnan. bahgevanin, onlarin gitmesine kentii me^gu-
I'ynLinin sebeb oldiigunu bdip de nefsina levmetmesi kabilinden ol-
ii ink iizBre Hazret-i Adem de i
1253
Rabbena inria zalemna g^ft vah h
Ya'ni zulmet amed u. giim g^t rah.
-Rabbena zalemna enfttsena, ya'ni: "Ey Rabbimiz, biz nefsimize
Milmeytedik, vah bize" dcdi. Zalemna ta'bSriyie de mJmet geldi ve
h »lu muz kaybotdu demek Jstedi.»
Cenab-i Adem, kendisinden zuhur eyleyen o zelte'nin kabahatmi
ni^sine isnad eylemig, kendiaini kabahatli goriip;
s fl*s
Yani : -Ey Rabbimiz, biz hakikaten neFsimize zulmeyJedik. Eger
bl/i magf Iret etmez v© halimlze acimazsan biz en biiyiik husrana dilg-
mu^i oluruz** demigti.
W Surei Araf; 23,
flCl'
r
*^ c *f* 7£
diyen tard e di lmi , J^Z* £*£** ^^ «*»*** de e£
Jacafm, anlahyer ve yine dlyor £ hflkm - i *■***» k ^ ***
1254
in Kaza ebri buved Hor^id-pftg
1255
12 ad
Ey Hunuk an-ki nigfl-kart girif t,
Ztirra bfl-gza^t ti zarl giiift.
-Ne mntlu o kimseye ki i$!n fyi cihetlni tutmu$ yani sjoru ve ta'-
a#rnmu biraknu$, tazarru' ve aman yoluna gltmi^tir.*
(jmki itula yakisati: AUaha kargi yanga kalkismak degil, iitica
lAtmm dii$mek, candan, gonulden -Aman ya Rabbi, demekdir.
12 57
Ger Kaza pu§ed siyeh hem-cun ^ebet.
Hem Kaza destet bigired aKibet,
►lifter kaza senS gece glbi kaplayacak ve karanhkta turakacak o
Hmnii yinc o kaza akibet eltnden tutar, aydmb&a cikanr..
Irwan karanlikta kalacak. yolunu bulamayacak olursa tabi'i bagi-
Jir. <,-nftinr. aman der 4 imdad diler. Nihayet biri gelip elinden tutar
»hl,, B (itunir, aydinljga gikanr. Bunun gibi bir kimse de gaflet zu ] -
iHfiiim dii^tii mii, adimini atacak yeri 5 a 5 irdi mi Allaha tazami" etme-
,,,v,tki I] ahinin destgiri olmasini talep eylemelL O vakit Jutf-1 Eab^
I—I yotijir, onuti elinden tutar ve hiddyet caddesine cikanr. Keza:
125a
■M jL- jLdj ){ ju> Ll*t ^
(') SGrei Hicr: 39.
C70
inhli'im secdesine kible ve mihrab olmu^tur.
Hem Kaza canet dihed derman kiined.
-lifter kaza, yQz def'a canma kasdederse. yine o kaza, aana can
Wrlr, dcrdine derman eder,»
Oylo de&il mi? Hepimiz mtikerreren hastalanmig. yfihud bir teh-
«fcoK« (iii^miig. belki de hayatimizdan timid kesecek bir hale gelmi-
Mir Tabi'i o hal, hukm-i kaza ieabidir. Fakat yme o kuzA te'siriyle
•hi-i„|i(j, ve Lehlikeyi atlatm^, afiyet ve necat bulmuguzdur.
G7|
1350
1200
*Ey inti'mfnlor, Allah (^i„j
A72
■ KUYUC,VAR[NA S N K c ^r ,NAB ---
12G3
guti-ki nezd i ^h amed ?lr did
Kes-reh-An Hartffc mand u pa-ke 5 id.
iyak s&r&jror.
geri kalmiij,
1263
'jj.' ~* 'V.
Goft P ft vapes kesjdi ttj cira
Payra vapeg me ^©s nig. ender-a.
12B4
Gdft k'u payem ki dest pay reft
<~&n~i men iarzid u dfl ez~cay reft.
Ali
1Z35
*J >r *i*. «F bfjj <&j
#" f^ ^* J J y- Oi^O
Reng-i ruyemri ne-ml-binl cti zer,
Z'enderuji-f Hod dihed rengem Haber.
Vf : YflzGm "^n ™Si*i gOrmtlyor musun? Altin gtbi safari oldu
^ iizumun rengi, i 9 lmj n halinden haber veriyor..
laeo
4j*- tj^ [jL..
|»iu I— ^^ ^it
HaK eu sSmara muarref Handeest,
Ce$m-i arif sCiy-i sima mandeest. '
■
i-JS! S*/** ^ deS ] "WWW ma'iyyetinde buhma*lan
Vti* Ulh Ktrami medh iciix .Onlann a[ametleri yuzlerinded^
uz^ e bakdmca imAn al^eti goVunur. buyurmiW !S?SS
lessees b r ruyor - Hakikaten ssfisaa
° 5imasi > siret ve rnajieviyyatinm aynasidir.
Sen nasi] ademsin, ister soyle. fster s6yle me .
Sendeki mihlyyeti enzSra sima soyltiyor.
hi* Krt S!k S^SJS?* Parlayan *^ "*«*** belli o-
asilir Blnacisinden na*ar ne kadar hoslanirsa, ikintisinden □ d*r*
Nit eJt m Had] S ~, Serifs .Mu'mJmn Hrasetinden sakmm. Cflnki o AJ
lab nuru ,1* bakar ve sezer- buyurulniintur. " A
Lf^ k*j
1237
i —"j
■J dW xS *S 1 ^-.i jl
Reng u bH gammai awicd tun cafes.
Ez-feres ageh kuned ba:vi fares.
*Renk ve koku, cmgirak gibi gamm&zhk edcr, Atin kisnemcEi in
wuia ati blldlrir ve buldumr,*
Ya'ni kervanlardaki hayvanlann boyunlanndaki cmgiraklar na-
il kervan gectigini haber verirse; renk olsun. koku olsurt bunlar da
u]cri$e'lerinl anlatirlar. Keza bir atin klsnemesi, bulundugu yeri lb-
bar eder Bunun gibi btr y-iizttn saraxmasi, sahibinln korktuguna, ya-
rn d hasta bulunduguna, kizarmasi da yina sahibfnin sikildigma ve
niandigina delalet eyler,
1268
Bank-i her-gizl resaned z'u Haber.
Ta bi-dani b&nk-i Har ez-binkri der
■Her gey'in sesi, o ^eyden haber verir, Ses vasitasiyle, merkep
imtrmasim kapi gicirdarnaaindan ayird edersin..
126B
jUi* > ^J j* v?
G^ft Peygambei* be-temylz-i kesAn.
M^r" maHfiyyun led a Tayyi llisan.
■Hazret-i Pcygamber SallallahU Aleyhl Vese!tem 5 insanlann torn
lizSno kar?i lier §abis, tayyi lisani. ya'ni soz sSylcmcsi altmda gizli
ilir, buyurmugtur.»
-tnsan dlllnin altinda gizlldir- Hadisine isaret ediljyor Kvet, in
>,an, lisani tekellilmu altmda gizlidir,Blr kimsenin ma novi nahiyyeti.
fi7I
e-:.
■im ve irfani, tahsii derecesi konu§niasindan anlagihr Sir cahii ule
ma fcyafetine girse de, devirdigi gamlardan, savurdugu heyezanlar
dan cGhli meydana $ikar. Lisan ve konu^ma boyle oidugu gibi renk
ve sima da bSyledir,
1270
Reng-i ru ez-h&M dii dared nisan,
Rahmetem kiin mihr-i men der-dil rd$an.
*Yt]ziin rengi, kalbin halmden tii$an verb:, Ba-zan yfiz iiy] e bir
*enk ahr, goz 6yle bir nazar eder kl, o renk ve o bak]* HaJSme ao
kalbmde bans bir muhabbet mevkil ver demek elur,»
1271
j& tiu jjb ^^ ^ ,j ^
Reng-i ruy-i surH dared bank-i gukr,
Rengi rtiy-i z^rd dared bank-l niikr.
•Kirmizi yflzun lisan-i h ali, ^kiirdflr. Sararmis yfizftn meali de
inkardir.*
Bunlarin beyanmdan sonra bahsa donfllflyor ve tavsan lisamn-
dan deniliyor ki :
1272
■*S L J^-J kill J^.l ^y.J
Ber-men amed bank dest 11 p& bured,
Reng-j rCi vu Kuwet u slma bured,
*naca oyle bir ses geldi ki : eJimi de, ayagimi da, yiizfimfln rengl-
in de, vikudumun kurvetini de, simamm belagat-i kudretini de gd-
iiirdii.»
Ya'ni ileride bir arsJan oldugunu biliyorum. Onun orada bulun-
tnas! bana 6yle bir deh^et verdi ki, olum sesi I S itmi§ gibi oldum.
1273
An-ki der-her-gi der-ayed bHkened,
Her diraHt ez-biH u bun v. barkened.
-Her neye girse fciran, her agaci dibinden ve kokQnden soktn. -
1274
Der-men amed an-ki ez-vey gfegt mat.
Ademl vu can-ver camid nebat.
* tnsanlan. hayvanlan. nebatah ve cemadati mat eden §ey, ya n.
<,liim bana geldl.>
12T5
_y ,*Jj*Jb 3JJ.J •■jJ^'Jjj
In Hod eczaetid kulliyat ez-fl,
Z^rd kerd^ reng u fasid kerde bii.
.Filhakika bunlar tflz'lyyattir. Yalmz butilann degil, kfiJUyya -
tin da olumden rengi sararm^, kokusu bozulmugtur.-
1276
Ta cinan geh Sabirest t geh sekur,
Bnstan geh hnlle pO^ed gah 'tit,
*6liimiin tesiri cihana ^amildir, O da ba'zan ni'mete nail oldu-
(iu l^in ?akir t ba'zan da belaya ve mihnete ugradi&i i^in sabirdir.
''ip'.utti, ba'zan cemen va yar.raktan elblse glyer, ba'zan da aga<;la-
rmin yapraklan dfikiitur, cip'ak kalir.*
B77
1277
AftabI k'u ber-ayed nar-giiii,
Saati dfger $evod u ser-nigtin.
<Ate$ renginde dogan gttnes, bir muddet gecfnce zevale uto
ve tepetaklak otarak gtirub eder.-
1378
AHterAni tafte ber-gar-TaK,
Lanza lahza mubteia-yi ibtiraK.
-Feiek gardagmda, ya'ni fezada parlayan yildizlar da, anen fefc:
jfien fhtiraka miibtela ohiriar..
Bir yildizm ihtfraki; Giinegle bir dereceye grfmesi ve gfine? ziya-
si lie goninmez olmasi, yahud da buna yakin bir gey lml^.
1279
JU* p JlL\} jj^jil jT,U
Man k'ti efzad zaHter der-cemal,
?ud zi-renc-I duKK u hem-cun Hayal.
-Ay ki guzellik ve partakiik mbariyle yildizlardan fazta iken tf
da (dik) illetinden hayal gib J olur.m
(Hfimmeddik): Bir hastahk imis kj eski tilrkcede ona ince agn
ta'bir olunur ve miibteiasmi son derecede za'iflatirmis.
Cenab-i Pir, kamerln bedir halinde Mtun yildizlaidan parlak
gSriiniii-ken, hilal h aline gelmesini, hatta gfirunmez hayal geklhie
gmnesini hummay-i dikka tutulmus bir hastanin za'fina benzeti-
jor. Gecelerbnizl pek ?a'irane aydmlatan ayin da! tebeddul ve ta -
havvtile ugramaktan kurttilamadigim soyluyor,
678
1230
in zemln-i ba-siikun u ba-edeb,
Ender-ared zelzelea der-lerz-1 teb,
,Bu sakin vc edtb alan am da zelzele, sitmaya ugramis gibt tit-
j«tir.
Hususiyle, zelzele-i kiyamet, daglan atilmi? pamuk gibi firlata-
( -ak, insanlan dsgumis pervaneler halme getirecektir.
Van! : .Kiyamette Insatdar, dagilmis. pervaneler gtbi olacaktir.
.uglarda atdmis pamuk habrve glrecektir\»
1281
&j -V ii$j i>} * M lS 1
^jj j > VoW j-m* c— **i»
£y besa kiih z'in bela-yi murde rtk,
Ge^tecst ender-cihan a Huide rik.
«D(inyada ne kadar dag, bu ardakaJa^ beladan ufalanmig ve
liuin h aline gelmistu\»
ll'.U
jj it* J^
VuV!>*
jit j^-ii tj 4.1 tii o>^
tn hova ba-rOb amed muKt^rin,
gun Kaza. iyed veba ge^t u 'afin.
.!=u liava: ruhun karmi, ya'ni teneffxisOn ve hayaim sebebi ikcn
Ua«4 gelincG yins o hava mtite'affin ve nakil-i veba olur,^
(R) SLirci Eartal 4-S
B70
1283
J-™ * *i
i £* J-MJ <SJ-
Ab-i Has ger ruhra hem-sire sflJ,
Der-gadirl zerd u telH u tire $ud,
-Hayat veren gUzel blr su, ruhun hemstresi mesabesSnde iken
uzunca muddet blr gukurda kalacak olursa saranr, buLantr vo acda-
1284
^y Ma* J< iM (Si f*
Ate si k'ti bad daret der-burat
Hem yeki badl ber-a Haned yennlt,
-Ategln biyigmda rflzgar, ya'ni tabi'attnde ktbr ve azamet var-
ken, onun alevlenip yttkseldigl sirada rflzgar gtddetle uneylnce sa-
ner.*
1285
J l LTj* jV^a- j" r *i
Hal-1 derya z'izTirab fi cu$-I a,
F*hm kun tebdilha-yl huH u.
«DenJzin kabanp calkanmasi gibl hallerinden kaza ve kaderin
idrak ve su'flm degigtirdlginl anla.*
1398
CarH-i ser-gerdan ki ender-cust-u-cust.
. Hal-i u pun haM ferzendan-i fist.
*Devrederek talep ve taharride bulunan f elegin halt de oguilart-
mn hall glbidir.-
C00
1'skiden arzi sabU, fHogl miitoharrik zannederJor, dokui fcUgo
,m I Us'al narmm vorlp onlan arz uzerindeki mahlukaiin baba
|„n tanasir-i erba'a) dedikicrl su, Ueg, hava ve topragi da, tmev&
j it: i^e) ya'ni cemad. nebat ve hayvamn analan sayarlardi.
i'eleklerde rmidabbir vo miiessir bir kuvvet vehmeyleyenlerln
hlkadmi cerh icin Hazret-i Pir 3 ogullan na&il kaza ve kadenn mah-
huiiKj ise felekler de oyledir, onlar da hum-i kazamn zebunudur, di-
I2S7
^y ^y s^~^ j ju *" ^ * -^
I
Geh hazlz li geb miyan^ gab *vc r
Ender-0 ez-sad a nahsi f^vc f^vc
-l'elcklerdeki yildizlar da ba'zan lhadid). ba'zan (vasaD^ba'zan
hm I uoktalarmda bulunurlar ve bu noktalarda takim takim scudet
in niihuset vardir..
Iiadld- Bir seyyarenln giine^ten en uzak bulundugu, eve dc: En
rlvfulG gOne 5 e yakla^tigi nokta imi? ki, niilneccimlere gore, ba uzak
l aiJ „, vakla^maktan arz iizerinde seadet ve nuMset balled zubura
I'tillntiig.
Cenab-i Mevlana ^ beyanattan sonra, insana hitab edcrek di^
Hir kk i
iasa
JjJc^ yfj J^ j* Jji- > l
Ez-Hod ea-cuz'i zi-kiilha TnuHteliT,
Ft'bm mi'kiin halet-i bBr-munbasiT.
.Ey kullerin ihtilat eczasmdan viicuda gelmis insan : her m(in-
l^n.lm vo her unsurun babm kendinden kiyas et.-
Ya'ni, sen nasil dest-S kudrette tekallub ve tehavvul etmekte Sserv,
, n In kuMyyat dedigin ijeyler de 5yledir.
14
est
12&9
J j; <SiJ -viL jj*- jl.ii 1 pJ=-
Cun-kl kOllfyyatni rencest u derd,
Ctizi is&n ciin ne-based rdy-i zerd.
«Madem ki ktilliyyatm boyle tebeddii] ve tegayyiir hastatigi var-
dir, ciiz'lerinm nasil olur da benzi sararmis olmaz.-
1290
i -.11,1
o.«.'ii
<^ -
L I * *
HaSSa ciiz'i k'u zi^azdadest c£m',
Zabu Hak u ates u bad^st c^m'.
•(Huausiyle bir cflz* ki: anasir-i erba'a denilen su, toprak, ates ve
hava gibi birbirine ztd seylerin ictima'indan terekkiib etxmgtir.*
1291
in aceb ne-bved kl mis ez-gurg cest,
Vin aceb k'in mis dil der-gurg best.
«Disi koyunun kurddan arktip sicramasi ta'accube degmezt
sagdacak $ey, di# koyunun kurda gdnul baglamasidtr,*
Ya'ni insanm kahbi, binbirine zid bir takim maddelerden mute-
sekkildir. Mesela ihsanda Uem hararat, hem ruhlbefc vardir. Halbuki
haraTetle rutubet .biribirinin ziddidir. Su atesl sonduriir, ates. suyu
tebahhur ettirlr. Oyte iken insamn kaUbinda bunlann imtizaci di$i
bfr koyunun erkek bir kurda gSnul baglamasi kabilindendlr ki §a-
sdacak seydir. Hulasa;
T32
ZindeganI z'asttH ziddbast,
M^rk dan ender-miyan$an c&ng Hast.
.Hayat, zidlarm i'tilaf ve imtizacidir. Aralannda cenk olmasi ise
iihlmrtUr,-
Insan hastalandigi sirada ya hararet derecesi artar, atelier
iMtuic ttitusur, yanar. Y&hud hararet derecesi duser de tirtir titrer,
■ fin hu halier anasir-i asliyyedan birinin galebesi demektir ki daha
u/lalasacak olursa hasta Olur,
1293
LuTf-i haKK in slrra vu gurrft,
ill dadest in du zidd-i dun*.
-Allahin lutfu, bu arslanJ* yaban e$e$lne. mesela hararetle ba-
rnUnt gibi biribirina uzak ikl zidda ttlfet ve unstyet verm^tlr.-
1294
*# J ,J »j } J>^J ^r iJjT"
■
Qun cilian renclir u zindaril buved,
CI aceb rencur ©ger faril buved.
.Madem ki duny&, kaafi taWibatindan hastadiT, bir hastanm fa-
it olmasi da ga^ilacak §ey degiidir.*
ftB3
*TAV$AN1N AYAK SURUYUP GERt KA1MASI, SEBEBlNI
ARSLANJN SORMASN
m5
IM-* ii Or j' a Ljj4/ -%£.
<
Hand ber-§Ir u ez-in ru p^ndha,
Goft men pes mandeem z'in b&ndha,
*Tavsan arslana boyle nasihatler verdi ve bu kaydlar doLayislyle]
gerl Kaldim, dedl.*
1236
j>s* j^ v j y J%>* J^ 1
§Ir goftes tH zl-esbab-I maraz,
In sebeb gu HaSSeganistem gar&z,
-Arslan da on a dedi ki; sen, hastakk esbabindan, sebeb i hasi
ioyle. Benim istedigim odur,*
1297
Goft an §ir enderin i;eh sakinest,
Enderln Kal'a zi-afat iminest,
«Tav$an cevap verdi ki: o arsian, bu koyda sakindir; bu kal'ada
her turlii afctten emindir..
Tavgamn boyle demesi munasebetlyle Hazret-i Me viand hal vo-
te ve halvetin menfa'atine dair §u iki beyti irad ediyon
120B
^
-f
\i *
T J'
Ka'r-i ceh bu-gzld her k'u aKilest,
Z'an-ki der Haivet Safaha-yi dllest.
«AkjiLi bir kimse, kuyu dibini inUtaab ederek qraya cekilir, Cun-
h | halvette safay-i kalb basil olur,-
. n-
1299
ZulrcieM geh bih Id zulmetha-yi Halk
_&h bi]
Ser ne-burd an kea ki gired pay-i Halk,
.Kuyu karanUgi, halkiii kasvet ve zulmetindcn evladir. Halkm
W*frm tutan, ya'nl onlarla ibtilat ederek peslerinden aynlmayan.
ixxsmi kurtaramaz,*
Halve* Tenhaca bir k6 9 eye cekttip halkm dagdagasindan kur-
mlmak ve Allah ile uJmaktir. Kalvet her terfkattB vardir. Aleyh^a-
UMtfS nflbuvvetinden ,wcl Cbel-i Hirada toh*mfl. ^J-
mMl Scretten sonra ramazan aylarmda i'tlkMa gimMi. birer hal^
Surasi da unutulmamalidir kl halvetten maksad: Dertoun tah
l,y, ve tasfiyesldir, B5yle olmavmca bir m#fr ^£*L2^S
L kurunki ile vakit ee^trmek halv.t £tt£ ^yhulekber (Kud-
dlH Birruhu) tFutuhat) mda diyor ki. .Halvete gix.n bir rtto Wrf.
Urni balvet^de ve Rabbinin Indinde yad ,t dedL O da, Sen! yad eder-
lem Rabbimle halvette kalmamig olurum cevabim verdi..
Hazr&t-l Mevlana bahse rucu ile buyumyor ki
r.su
p
i
60S
'
1300
G&ft pis a zaHmem Ura Kahirest,
TO bi-bin k"an sir der-ijeh hazirest.
•Arsian dedi kls Korkma, fieri gel. Benim a^acagim yan, onu
kahreder. Sen bak ki ar&Ian kuyuda mi?.
1301
Gflft men sftzideem s'an ate^l,
Ttl meger ender-ber-i HJ&em ke$l.
«Tav§an dedi ki ben o ateeten yanmi$im. Yakla^manr, meger ki
beni koliannm arasma a!asm.>
1302
T& be-pugt-i ta men ey kan*i kerem,
"") C*$m bil-k$ayem be-ceh der-bl-ngerem.
•Ey kerem ma'deni, ancafc senin muz&b eretln ve himayetinie gO-
srtlmti a$ar ve kuyunun iftae bakabilirf ra>
Mi
-ARSLANIN KUYUYA UAKMASI VE KENDtSlYLE TAVSANJN
AKlSLEftiN) COBMESl.
1303
(Jun-ki sir ender-ber-i Hi^es kesld,
Der-penah-i §ir ta ^eh midevid.
-Arslaiv. tavsani kollan arasina alinca onun himayesinde kuyu-
',ii kadar ko.^tu.>
1304
Cunki dergeh bi-ngeridend ender-ab,
Ender-ab ez-glr u u der-yaft tab.
-Kuynnun igine baktiklan gibi, suda arslanin ve taTganin akls-
Jnrl parladi..
1305
$Ir aks-i Hi$ did ez-ab ttft.
5ekl-i ^iri der foereg Hargflsi zeft.
-Arslan kendi aksinin suda parladi&im ve bir arslanla kucagm-
tla Jri bir tavgan $eklinde garutidiigilnu milsahede etti.»
1306
Cvrn-ki HaSm-i Hl^ra der-ab did,
Mer-ur& bu-gzagt enderceh cehld.
-Arslan, hasmim su Eginde gSrfince tav^am birakti. Kuyunun
Inn atildi.w
0*7
i'.iua
Der-futad ender-cehl k"Q kende bud,
Zan-kJ zulmes. der-seres ayende biid.
-Kendi kazmis oldugu kuyuya dii^tO. Ciinkl ettigi zuliimler baj
5111a gelccckti.*
Cenab-J Hak buyuruyor ki ;
f
Yani : -Her kim zerre mikdar hayr i^leyecek olursa onun milka^
ratmi, keza her kim zerre mikdar §er isteyecek olursa onun dacezasnu
hem diinyada, hem ahtrette goriir% demektir,
Keza : *Din kardesi igin kuyu kazan mutlaka onun icine duser*
diye bir Hadis riv&yet edilir. Halki zarariatidirmak i^in yapilan bt
harekct. hareketi yapamn zararini mticib olur, Burada g7
cjkse bile, obiir tarafta mutlaka amelinin cozasmi 9eker.
kte kissadaki arsian da bir takim hayvanlan 5lduruyor ve ?j
yordu. Hikaytmiu ortalannda soylenilmistl ki burada arslandaj
:naksad: Nefs-i emmaronin timsahi afakisidir. Arslan nasil civann-I
daki hayvanlan zebun etmi$sc nefs-i emmare de viicuddakl bir tail
kmi havas ve kuvayi esir eylemisti. Nihayet akli temsil syleyen tav+|
fanin tedbfriylo olduruldii, onun pencesinden sair kuvvetler kurta 1
nidi, .
Netice: Eu kissadan hisse oJmak uzere su denilmek isteniyor k[|
Nefs, emmare halinde bulundukca insanm rahat etmek ihtimall'
yoktur. Binaenaleyh muzir canavann yok edjlmesi lazjmdir Hi<
olmazsa Clewame) Iik derecesine, ya'ni arasu-a uyamklik kesbede
1 ek yaptigindan dolayi sahibinl ayiplayacak bir hale g&tirilmesi ik-
tiza eder.
Cenab-r Pir, kissanin alt tarafmi beyan etmeden ewel zulm
1 alimlerc dair ba'zr beyanatta bulunuyor :
(9) SArei TilzM 7-8.
^UU* U* ^ A- * ! <
j^L 4-
*f
tj,.:
<;iu
Cah-i muzlim gL*st zulm-i zalima-n.
in-fun-ln gofL^nd cGmle aliman.
.ZalimleHn zulmii. karanhk kuyu gibldir ki alimlerin hepsi de
iiiiylc demi^lerdir."
Aleyhisselat Efondimiz de. -Zulm, kiyamette sahtbi i^in karan
hklar te^kiLedecektir. buyurmu^tur.
1309
/ii^xL Jfe j!Mi O
Her-kin zalim-ter gehe? ba-h^vl-ter,
"Adl fermudest bedterra, beter.
-Her kim daha Tazla zabm ise kuyusu, ya'ni karanhgi daha kei"
lumttur, Adl-L ilahide beter i^in beter vardir.*
Kur'an-i Kerim'de: *Seyyienin cezasi da onun gibi seyyiedir-
[limiliyor. Azabm derecesi suimiin derecesine goredir Binaenaleyh
bir zalimin zulmii ne kadar fazla ise gorecegi azab da nisbette
nntdrii§tlr.
1310
J^ ^U A»j\ i ^^
Ey ki tu ez cah zulmi im-kum,
Ez-bera-yi Hi$ cahi ml-keni.
-Ey mansibi ve makami doiayisiyle halka zulmeden, kervdin Ic!n
kuyu kazmi$ eluyorsun.»
Ikbaline ma^rur olarak pek aziyorsun,
Zulmun kuyudur, sen onu kendln kaziyorsnn
m
_
1311
1313
d*j r Js- f f oy? *y^- >Jv
Gind-i Hod gum kirm-i pile berme-teii,
Behr-i Hod geh mi-kenl endazo ken.
-Ipek botcgi gibi etTahna dolanma, ya'ni elini, ayagim kendin
baglama, Yaptigm mezalimle kendin e kuyu kaziyorsun. Bari boyu-
na gore ve tahammiilun mlkdan kaz,.
1312
Her zaifanra tu bi-HaSml me-dan h
Ez-buni zaca'e naSm'lIah bi-Han.
-Her za'if olam kimsesiz sanma. Kur'anda: dza cae na&ruliahJ
Mlresfni oku.-
Sure-i Nasr'a i§aret buyurulu^cr :
bd« *^ J * J' ^ UUB_ _^— — — —
Meali : -All ah m yard i mi gel i nee ve Mekke fethedilince, bir de
rtasin takim takim dln-i llahiye girdiklerini, Habibim, sen goriincei
Rabbi ne hamdederek tesbih eyle ve ondao magfiret talebinde bu-
lun. O Rabbi KerJm, kullan icin tevvab ve rahimdir 1 *.*
< I0> Sfjrci Na$r ; 1,3.
r
Ger tu pili HaSm i tu ez-tu remid.
Nek ceza Tayren ebabilet resld.
-Eger sen fil gJbi isen ve hasmin sender* iirkup ka^iyorsa da
.rmftrur olma kt iTayran ebabil) cezasi sana da yetl$lr\.
HazreH Mevlana CFil vakasi) na ve (Elemtera) Suresine telmih
rillyor. Hak siibhanehu ve teala buyuruyor ki:
Meali : -Habibim, gttrmedin mi? Ya'ni isitip de gOrmils gibi bil-
mlyor musun? Rabbin eshab-i file ne yapnu$ti? OnSarin mekrini ve
hlylcsini tadlil ve Ibtal etmedi mi? Ve onlann iistune ebabil kusla-
ijtni g&nderdi, Onlann Qstiine tas kesilmis ?amur par^alan atarlar-
|li oitlan, hayvanlar tarafindan yenilmis saman kinntilan halinde
i ''ivj.'in ettill.*
$u Sure-i Colilede bahis buyumlan fil vak'asi, Habe^istamn Ye-
n\ valisi (Ebrehetule^rem) in Kabe'yl tahrib igin fill! bir ordu ile
Ickkeye gelmesidir.
Ma'lumdur kl Yemendeki Himyert hiikilmdarlarmdan CZanu
?,4b1 Yaiiudi Dinine girmis oldugu igbi Yemcnin Necran taraflann
■ i >hi hiristiyanlara eza ve cefa etmeye ba^lfttta?, onlann istimdadi
ve Rum Kayserinin tavsiyeslyle Habes Necaslsi Yemene bir ordu
rmidermisti. Bu ordu, Aden civannda Yemen askeriyle ^arpisti ve
ialube <;aldi. Zuniivas, esir olmamak igin atim denize siirdii ve bo
kuldu.
fin SOrei Fil: 1-5,
<.".>
nni
^ tamtammmma
I-febe; kumandam [Erbat) Yemene vali-i umumi oldu. Fakat ,,.
kmci kumandan CEbrehe) lie aralan acildi. Qarpistdar. Erbat ma'J
nj]_dugtu Ebreho idareyi eline aldi, Necagi tarafmdan da Yemen va-
bUgl tasdik edildi. Bu adam hem zeki, hem haris bir gabs idl Ye-J
men valihgi ile kana'at edemiyor, hiitun Arabistam idaresi altrna al-
mak istiyordu Halki kendine meylettinnek i ? in dini bir vasitaya
muracaat etti. San'ada muhtegem bir kilise vaptirdi. Bu kilise val-
ma hinstiyan ma'bedi degildi; Yahudilerin de, mecusllerin de pat-
percstlerm de ibadetleri ftm ayrilmig kisimlan vard,. Kilisenin insa.*
waflip sonra her taraftan gelip ziyaret ve ibadet olunmasi icin de!-,
MUfcr gag.rtti. §u hareketiyle halkm Kabe'ye olan teveccuhunii ten-
ch binasma cevirmek istedi. Lakin umdugu gibi ? ,kmadi. Arablar
■hrahim va Ismail Aleyhisselamin yadlgan bulunan Kabe'den d&nJ
iiediler, Ebrehenin kili ses t ne ra g bet gostermediler. tg bununla dJ
;S?ft kl ' ise u bir arab tarafindan kirletildi. Bunun iizerine Ebrehe]
Kabeyi tahnbe karar verdi. Epeyce kalabalik bir ordu ile MekkS
5 _e mutovB«ihen yola pkfa. Azmine mani' olmaya cabman kabilelerl
ve Taife kadar geldi, Oradan CEbu Riga!) isminde bir kdaj
^uz alip Mekkeye yaklasti. (Mugammes) mevki'ine gelinee Ebu rd
£al oldu. Sonra Mekkeliler, dusmana kilavuzluk eden bu herifin ma-
zarim taslamaya bagladilar. }
E S ° rdusunun P^arlan. Mekkelilerin hayvanlanm S ur
mu$, Abdulmuttahbm de bir kac: yiiz devesini goturmugta
O esMda Ebrehenin bir me'muru Mekkeye geldi. emirin ancakj
Kabeyi yi kmak igm geldjgini, men's kalkisilmadig, takdirde ehahl
ye dokunulmayacagmi haber verdi.
AbdiilmuttaJip bu habere cevaben:
- Bizim men'e kudret ve niyyotimiz yok. Kaba Aliahm beyti vd
Ibrahim AleyhissdamLn bma S id,r. Eger Cenab-i Hak onun yi kilmaJ
sma Mam olursa kendi beytini muhafaza etmi 5 olur Yok tahriJ
J: ^^'ade Bder^e omi da kendi billr, dedi. Sonra kalktV,' HabJ
ordugahina gitti. Ebrehey^ j «a U ™
y Kareyjm reisi gejiyor dedilor. Onu carina kabu i ettL V J
e&hst ve 5 eyhuhatme burmeten oturdugu yorden kalkti. Bir kilimi
■ordinp onuti Ustiino Abdiilmuttalip ile yanyana oturdu ve gciiginin
wbebisw sordu. Abdulmuttalip : B ' "
^ Askerlerinin surCip g5tiirdu S u dovelerimi istemeye geldiml
k.hn t', C ' VaP aZerine SUratmi ek5ittL °^ Abdiilmuttalibl
Kftbenm yikilmamasi J?fn ; recaya gelml^ sanmis, hatta bdyle nura- 1
vorm,?b, Umdugu s&su igitmeyince Abdiilmuttalibl htmiaeteblikl
illLliiim etti. Bunu anluynn AhdtilmutUlib da :
— Develerin ^tsii\b\ bsnlfn. Bey tin sahibi ise Allahtir. El bo tie
bflyiini muhafaza sdur dtidi. Ebrehenin :
— Edemez, demosine karsi da:
— Oyle lse i§te sen r igte o, cevabmi verdi
Develeri iade ettUer. Abdiilmuttabb onlari ahp Mekkeye dQndu.
Hi i' tttarruz, ihtimaline binaen ehaJiyi daglara ^lkardi: §ehri bofalt-
li Ondan sonra Ka'be kapisinui halkasindan tuttu ve i
— -Ya Rabbis herkes evini, bar km l muhafaza eder. Sen de beyt-i
niidtcrremini ve etrafindaki evleri hifzeyle. Senin al ve Syalin dcmek
11 1 hi i MekkelllerJ, salib mensuplanna ve perBstigkarlanna galip ge-
|ir. on la i-m salibi ve satveti, senin kudret ve kuwetine galebe ?al-
i » ii hi u. Bcytinin komgusu ve aenin ail en olan ehl-iMekkeyi esir et-
mtik Kin but iirt askerleriyle, fillerint tckip getirdiler. Cehaletleri do-
Inyisiyle harem -I muhtereminc tecavilz, kasdmda bulundular, celal
1 1I luumetlnden ^ekinmediler. Eger onlarla Ka'be'mlzl kargi kargiya
Imnkacak olursan emir senindir* mealindo olan bir manzume ile
jimiulcatta bulundu. Duadan sonra o da §ehirden gikti, daglara ilti-
■ ntini^ olan ah&linin yamna gitti.
iibrehe o esnada hareket emri vermigti. Orduda kocaman bir fil
mi nli. Daima askerin onunde giderdi. Onu bermu'tad one gecirdiler,
llekkeye dogru cevlrdiler, Fil derhal g6ktu. Zarzor kaldirdilar ve yii-
Miriiufk istediler, ylne cbktu, Kaldirdilar, baska tarafa ^evirdiler, yii-
HKhi. Mekkeye dfindurduler, ^bktii.
Ordu efradi fil ile ugra^irken iistlorinde bir bulut peyda oldu ki
bhilorce kugtan mutesekkildi. Kirlangic kadar olan bu kusjar gaga
Ui inda va pengelerinde ta^idiklan nohud bhyiiklugunde talari or-
i hi nun iistiiine atmaya bagladilar, Ta^lar, isabet ettiklerini deviriyor-
dii. Pck az miiddet iginde o koca ordu d armada gin oldu. Kimi aman-
>.\/. bir yerine rastgelen taglarin te'slriyle yere serildi. Kimi yaralan-
ihrtindan birakip savugtu ki. Ebrebe de bu savusanlar arasinda idi,
Ihtimal §u hadlse. ba'zi sivri akillilarm beynine giremez. Fakat
giii'ijj gorecek bir §ey degildir. Bir cismin ne kadar yuksekten dii^erse
■ kiidar siir'at ve kuwet kesbedeccgi ma'liimdur. Ba'zan findik ve
■Viz; kadar bir dolu danesi bir hayvani, hatta bir insani dldiiriiyor
IllQJn? Hacmindan dolayi mi? Hayir... diistiigu irtifa' ve aldigi kuv-
vi I dofayisiyie... Bir tabanca kur^unu bir adami delipgegiyor. Neden?
' ivi indekl siirat ve kesbettigi kuvvetten. O halde gayet yiiksekten
■ ','ui ku^Iann gagalanndan ve poncelerinden du^en taglarm Ebrehe
1'nliiMjnu per is an etmesi neden istib'ad olunmahdir? Habes ordusu-
miii Mekke civanna kadar gelmi^ken sehre giremedigi ve inhizama
6S)3
_m
L-gradigi tarihi bir hakikatlir. Mekkeliler mtidafa'a vhj mukatclpdi
Liulunmadiklari halde, ordti munhezim olmu^tu, Peki.., inhizanunwi
ssbeb ne idi?..
Bazilari bu inhizami orduda zuhur eden sari ve miihlik bir has-
talikla te'vile galisiyorlar. Velevki &yle olsa dahi, yins Allah in
dij^manlanna galebtsi demektir. Derrick Allah beytine ta'arruza|
kalki^anJara araan vermiyor, imhaletmis olsa bile ihmal etmiyor
*vta'hud filin hizmetinde bulunanlardan iki kiijinin Mekkede kaldik-
lanm, ihtiyarladiklannda Mekke sokaklannda dilendiklerini, HazreU
Ayse, gordiim diyB haber veriyor,
Miitearnz geginmek isteyenlerden birl urefadan bir zate s
— *Ka'be'yt yikmak isteyen Ebrehe ordusu helak olmustu. Ea-
kat (Abdullah Binizzubyr) i muhasaraya alan Haccac ordusu, Ka*-
be'yi mancmik talari yla yikmisken birsey olmadi, hatta galebe galdi,
Ibnizzubeyd oldilrdtt, cesedini asti- demis. O arlf zat da: Evet dyle 61-
mu$tu. Fakat kasdlar arasmda fark vardi. Ebrehenin gelisl kabe'yj [
yikmak icindi, Haccacm saldinsi ise Ka'be'yi yikjmak icin degil,
ibnizzubeyri tutmak iglndi. cevabini vennlsti.
FU vak'asi, Kureys kabilesi igm bir ni'met olmustu. Gunkii ordu-
rmn kalan agirltklan ve me vend parasi Mekkelilerin eline ge^mis;,
on! an epeyce refaha erietirmisti. Vak'adan iki ay sonra da veiadeH
Feygamberi vukil'a gelmisti,
Iste Hazret-i Mevlana da buyuruyor kit *Fil kadar biiyuk ve kuv-
vetli olsxin da zulme kalki^ma ki, Allah Eshab~i Fil'l helak etmlstir.* ,
1314
Ger zaifi der-zemin Hahed eradn,
GuJgul ufted dersipah-i asma-ri.
*Eger yerde bir aciz ftman diyecek ve isttmdad edecek olursa
gftkterdeki melekler arasma gulgule du§er.»
1315
Ger be-dendane$ gezi pur-Hun kunl,
Derd-i dendanet b£~gired cim kunl.
<Eger o acizi isinr ve kana bulargan seni de dig agrisi tutar, o
iakit ne yaparsin?.
CM
1318
j^*y f i j
\>. _■
Vir
§lr Hodra did der-<;ch v'ez-gulu,
Hi$ra ne-snaHt an dem ez-adu.
.Arslan kuyuda akslnl g6rmt*§, yirticiliktaki mubalagasmdan
bmiilffjirti d(l?mandan fark edememiStU
1317
Aksi Hodr4 ei-adu-yi His did,
Lacarem ber-Hi^ semsiri kesid.
,Kendi ak^ini kendi d^mam go^lu de yhve kendl.toe kil^ .ekt,-
1318
Ey besa aulmi ki btni der-kasan,
Huyi tu based der-isan ey ful^n.
.Ey RUft* ba^ka.mda gordugurv zulumler, se ntn onlara aks.den
huyimdan Ibarettir,*
1319
Ender-Isan taft^ hesti-1 til,
Ez-ntfaKil zulm ii bed-mestM tu,
.Senin n lfak gibi, zuTum gibi, bed mestlik gibl varirgm ve ben
in-ill. onlara akseylemigtlr.*
6C5
r
1520
An tuyl v'an zaHm ber-Hod mizeni,
Ber-Hod an dem tar-i Ja'net mS-teni.
*0 sensin. Ona vurdugun Takit Jyine kendine vuruyor, o
wakit yine kendine ia'net ipligi dokuyorsun.*
Yani, bazi kimselerde bazi munasebetsiz hallsr goruyor, onlara
hjddetleniyor ve zulmetmeye kalkigiyorsun. Halbuki onlarda miina-'
sebetsiz gcrdugun haJIer hep sen in aksinden ibarettir. Qunkii (El-
mu'min mir'atulmii'mlnJ muktezasmca ylgit yigitin aynasidir. Bun-I
ian dolayi §eyh NiyazM Misri ;
Halk icre bir ayineyim herkes bakar bir an goriir.
Her ne geriir, kendin goriir ger yahtf gar yaman gdriir
demi§tir. Boylece. halkta gbrdiigumuz alwal, onlarda gorunen kendi
aksmiiz olunca, ettigimiz zulmu filhakika kendimize etmis, onlara
^tigimiz yaralan nia'nen kendimize acmis oluyor vo nefsimizi la'ne*
fcc siper kiliyoruz.
1321
■ ■ * i i *
Der-Hod an bedra ne-ml-bini iyan,
Verne dosmen budii Hodra be-can,
-O kotulugu kendinde agikar olarak gBrmiiyorsun, Gorecek c
laydm. ba$kaianna degil, kendine hem de candan goniilden dusmaaj
clurdun.»
J 322
J ,J 4** J^i- J- &^>£ jT »?.^
Hamle ber-Hod mi-kuni ey sade-merd,
Hencu an stri ki ber-Hod hamle kerd.
-Ey gafil a dam, o arslafVin, kendine saldirmasi gibi, sen de ba?-
kalanna hamle etmekle kendine saldirmis oluyorsun.-
1323
Cun be^Ka'r-i Huy-i Hod enderresi,
Pes bi-dani k'ez tu bud an nakesi,
■ Kendi huyunun nihayetine erince, s nakesi lg in senden oldu -
piinu anlaxsm.*
1324
5irra der-Ka'r peyda sud ki bud,
Nefs-J u an-k'-e^ diger kes mi-numud,
Ar.stana, kuyuda baskasi gibi gorlinen aksin, baskasi degi).
kiuidl oldugu kuyu dibinde zahir uldu.*
Uunun gibi sen de ey zalim, zulmiin nihayeti ve dibl olan he la
vnrdigin gibi, o zulmii bajkasma degil, kendine yapmi^ oldugunu
BJar&in,
1325
Her-kl dendan-i zaifi ml-kened,
Kar-i an $ir-i galaTbin mi-kuned.
•Her kim. za'if te adz bLr adamm di^ini sdkmek gibi bir zutiim-
il* luilunursa, o yanhs gdren arslamn yaptigim yapmis olur.»
1
1326
,*
<&S1J ^
JU
•JuJ,
tfJ
rS-
&
(j 1 Z-J ,
*g
x.
Ey bedlde Hal-i bed ber-ruyi "amm,
Aks-i Hal-i tost an ez-amm merem,
•Ey amcasmin yuzunde firkin bir ben gfrren, o gordugiln. son-
49 fiiiT
** benia yahud h&lin b] ^.^ ^^ ^^
7327
-MUminler, birbirinin aynasifcr. B u Soz h ,„ „ * .
"nu fbm&i Peyga mbenJen naklederferl m ^ IidIr *«
Imam, TaberAni ( Evsat) inda ^ ^ ^^ -
unto
J *-* *jh'j*^ ,«i~ _>'
JV J j^~ J 1 ^/J*
■>**
Mu'min er yanzur bi-niiri'llah ne-bQd,
Gayb mtl'minra buuahnc gun numtid.
-Mli'min Nur-i tlahJ He nazar eder" dmasaydi, ba'zi gizti bailer
ink nasi] apasikare gdruntlrdu..
Kve-t, M/u'min-i kamil, Allahin nuriyle baktigi igin baktigi ijeyleri
vi f.trur. Nitekim Hadisi §erifte :
-Mli'minin kavrayismdan sakimn, Cunkfl o, Allah nurtyle b&kar.
liuvurulmus, Hadis-i Serif; Buhari, Tirmizi ve Taberanl tarafindan
jiaJilitlilmi^tir,
1338
2* _i ?esmet da^ti si^l k ebtid
Zan^baJemkebudetml-nUm^
-Gozuniin dnune mavi bir *Fa« +„*
*ana masmAvi gdrOnfiyor., tutu ^rs UI1 ondan doiay, a i em J
1339
Hl|ra bed gQ me-gn kesi ^ ^ Q*
i G90
g^re.
1331
Jj^ «B'jtJ j***- y ^""JT
Gim-ki tfl yanzur bi-nari'llah biidi,
NJkutra va-ne-didl ez-bedi.
-Sen Nur-i llahi He degil, Nar-i tlahi ile baktigin icin lyiligi kfc
KM 11 k ten f ark' edemiy orsun .»
1332
iij j£/ bj? &*.i iU'l
Endek endek nur-ra ber-nar zen,
Ta, §eved nar-i tu nur ey bu-'l-hazen.
*Ey huzn ve keder sahib i* yava§ yava^ ve azar azar nfini nara
»wr kl, senliv nana, ya'jii Nar-i liahi ile bakism, NOrt tiahl ile ba-
I i'ju tahawfi] etsin de, herkeste ayb ve noksan yerlne htlner vg ke
miAI KiirebUesin.*
m
1333
jj> 4? ffe jl' j i j^t*
Hem tu sen ya-Rab ez-an a bj Ta hur
Ta ^ved m nar-i alem ctimle niir.
mo
■ 1 " -
tn Talsb derma hem ez-icad-f tiist,
Resten ez-bidad yaRab dad-1 tust,
-Ya Rabbi; bizdekt bu taleb ve du& dayine senin icadin eseridir.
l^wKlmden kurtulmak da yfne sanJn tevfik-i adaletinledir..
1334
£-4 ji->jj ^> ^jj ^f
Ab-i derya ciimJe der-ferman-i tuat
Ab u ates ey Hudavendan-i tust.
«ac,. h s,tssf sir 1 " 6 ^ 4
^-J^^' JjS.l l? ^y'j
Ger tu Hahi ateg ab-i Ho* |B ved
Ver ne-Hahiab hem stes Eev ed,
rfayet zannedilen, dalal* oH^T ' ^ ^ '"^ ^ * e «
voo
1337
' Bi-Taleb tu in Taleb man dadei.
Genci ihsan ber-hem & bu-ksad&i.
-Bu ^lebi biie, blzim talebimus olmaksizin vermigsin BUtiin
IfiMlili'ikatma ihsan hazjnelertni agan yine setisin..
Cenab-i Hak, Kur'an^ Kerim'inde :
Yani r «Btr kulum bana dua eyledigi bendeit bir gey isted!£i va-
kit imun duasma itabet ederim. O halde kullanm, bendcn icabet ta-
Milnde buiunsunlar'*,- buyuruyor. Demek ki biz isteineden evvel
bwiHicrn istesinler diyerek lutf ve kenem hazfnesini agik bulunduni
pin
• fUl Siirri Bakara: IS6,
_
701
Itm m m m ^ m m m m m a
*ARSLAN KUYUYA DU$TU DlYE TAV5ANIN AV HAYVANLARINJ
MOJDE GOTURMESi.
1 338
s
^TjU jUjjl jgj» Cy^ .
Ctuvki Hargus ez-rehayi gad gegt, .
Su-yi naHciran devan giid ta-bedegt,
-Tavsan haJas bulduguna sevlndi ve mujda vermek icbi hayvi
lann bulundugu ovaya kadar kogtu,-
133* ,
Sirra gun did der-geh ku$te zar,
CarH mi-zed gad man ta-merg-zar.
«Tav§an. arslamn kujoj iginde Inleyerek oldugiinti goriince se i
vmcindeji gayirda oynamaya ve gerh atmaya basladi,.
Raks ve tareb hassasi her ziruhta varfir. Hayvanata bakdsa gj
ralur ki, sevindikleri vakit S1 crarlar, kosarlar, oynarlar. Hole idj
rlnde mxisiki nagmelerinden mtiteessir olanlan bulundugu m iic*J
rebdir. Insan ki, ruha sahjp mahlukatin iginde akl ve idrak ile mi
fem^yizdir; butun mahlukatin hissedar oldugu bu nes^eden onu
i-asipsiz olmasi kabil degildir. Raks ve harekau mevzune meyli J
sanlarin hepsmde vardir. Gayet zevkav.er blr beste dinleyen kirai
ne kadar vakur olursa okun, ne derece kendim zabtetmeye &
Sjrsa &W& omuzlarmm hafifge oynadigim bagkalan gdrmess
m kendisi hisseder,
Bu kadar ne$ve. sflri bir zevkin mahsulu olunca ma'nevibir J
yecanm msani daha ziyade kigkirtacagi, adeta iradesini elinden a)
cagi tab! idir. fste ehlullah hazaratmin zikr esnasmda ayakta olsu
donerek olsun. mevzun bir takim harekatta bulunmalarmin sebeS
kaiWennde husule gelen ma'neivi heyecanlardir.
Kur'an-i Kerim ezberleyen ve tllavet eden hahzlarin sallanmaj
rt da boyledir,
Burada bir su'ai varid olur da denilebilir ki:
EhlulJah hazarati, ma'nnvi imFfve esori olarak oylo harnkriv i
«l< tmlunrr'.uglar. Faktil, ktipalilu.il Uikkolerde kjyam, devran vc i-n ,..
. .I. ultirin hepsiwde aym zovk var mi idi?
Bu su'ale diger bir sii'al ile oovap vcrllir. (Namaz rau'minm mi
hi nlir> mueddasmca, bir musluinajiiii namazi, onun mi'raci olacak.
Allah u ekber- deyip namaza durunca Huzur-i ilahide bulunacak
Minjl-i peyganiberi fuyazatmdan derecesine ve isti'dadma gciro
la»tb alacak. Elhamdulillah hepimiz nsmaz kiliyoruz. Lakin o ma'-
»h>vi fiiyuzata kag danemiz nail olabiliyoruz?
Sofiyye lstdahlan arasmda bir (v.eod) bir de [tev^ciid) vardir,
Iflicd; Matlub olan ma'nevi zevki bulmak, Tevaciid: O zevki bulmaya
mhynaktir. Bizim gibilerin zikr esnasindaki har&ketleri giiphesiz to-
ijk uddiir, EhiulLah hazeratinm nesveleiini bulmak igin, aramak, ta
S»tiink r ad nmek ve girpinrnak lazimdir. Allah; Ekremulekremindir.
iu'ikill yolunda ihlas ile girpinanlari me'yus etmez. Binaenal^yh o le
fci udlcr, bir gun olur vecd halinl alir, Elverir ki dervigte, o hareka
iin incngel riy& ve niimayi^ degil, ihjas oisun ve Allah nzasi igin
nihilism dursun. Imam-i SMi'i rahimehullaha isnad edilen bir be-
, y i r r n :
-A Hah nzasi igin oynayan felah bulur. Cunkii lillah fillah olan
nka helaldir* buyurulmu^tur. „
Aca'ib raks belfil olur mu? Evet; Olur. am ma raksma gore, Ba
(ulura gidip yan giplak kadinlarui uryan vucadlanna sanhp zibzib
m, rumak, muslumanhk §6yie dursun. belki mecdsilikte bile haram-
iiu Kezi bir kadinm yabanci bir erkekle sarma§ dola? ftrJfinl don-
i ic,i higbir vakit helal olam&z. Hatta helal ml, haram mi? sualine
IiumiI kalmaz. Ancak, bir bayram giinii Mescid-i Nebevi sahasinda
H-ilhr^istandan geimi? olan Habes Musliimanlannin oyun oynadik
huiru ve bu oyunu Resuli Ekrem Sallabil Aleybi Vesellem Efon-
ilitiil/le birlikte hiicr«-t seadetten seyrettikleri Hazret-a Ay?c Ira-
llkyrillaiUL anha ve an ebiha) rivayat ediyor, Demek ki haram olan
Efts degil h onun neticesi imi§. O halde: -Tekkelerde raks ediyorlar.
haram i^liyorlar, .sema'haneler kirk argiii kazihp topragi atilma-
Vi ma orada namaz kilmmaz- diy«nlerin sozleri cahllftne bir ta'as-
'iubdao ba^ka bir ?ey degildir. Semgt'hanenin zemini kirk argm ka-
rilnsa asil o zaman namaz kilinmaz. Cunkii orasi bostan kuyuau
■ ■iii i"
tgto hikayemizdeki tavsan da du§man-i earn bulunan arslanin
iinlftkinden. yahud onun temsil ettigi nefs-i emmarenin — ki akl ve
nlum biiyvik dii^mamdir — oliimunden delay i raksederek ve duno
l *«k yollarda gidiyordu.
bcytinda zikredilmi$tir.
i.tanbul^ gji (Y«H Ka Pl Mevlevihariesi) nde minber olmad
mid devrnde bin. mevlevj |eyfai bayram selamligi yapryor dive but
ftgb seufenbarl devan, edegelen bir an'ane ottugu alia hn^
uzenne devamina musaade oluiunu 5 tu. ™i»sunia
1340
J, :*J 0>f *jm ^-
agat;
D^st mi-zed c;un rehld ez-dest-i merg,
Sebz u raKS&n der-heva eutt &aH u berg
-Tav^an Wlimun pengeslnden kurtuldiiftu igin el ? ,rpiyor
■Ul ve yapraklanmn havada oynamas, gJbl rafcediyerduV
1341
SaH u berg ez-habs-i Hak azad $(id,
Ser ber-aveaid u harif-i bad gftd
I«»l*t™SSlS? V l yk P rakJar ' ****** hapsinde* kurtuldukiar,
boa^wnf^idaai, ruzganti musaWbi olarak oyna S ir!ar..
1342
Bergha gun saHra bi-?kaftend,
Ta be-bala-yl dtraHt i§taftend
*w25K? -B dalIan yanp * ind<m * ,kinca a ** cm tepesine *■*<
T04
Km,
5Ju beytlerlcr Alkihu tk'lnm iJmtjIJyor ki; Negvo halinde raks'a mcy
■irden yabiw canli mid illicit degildir, nebatatm da kendisino gcire
hirer nerves] vardir. Me sola agaglara bakiniz. Ki? middetlnoa gov
ileleri biner kutuk, dallan budaklari birer kadid halin.de durur; fa-
'(at bahar geldi mi o kfttukte o kadidlerde birer hayat negveai hi:i
i.edOir. Her bin ofcesinden berisind&n tomurcuklanir, figak agar,
vaprak ctkanr, yukandan a^a^ya kadaj- donanir. Demand ik tun
i unra da bir rakkase gibi, riizgann tahrjkine gGre havada oynar du
i ur.
134*
M
Ba-zebarM ^aT'a-i $iikri Hud a,
Mi-serayed her ber ii bergi ciida.
i$ata' yant filiai lisaniyle her agacm yapragi ve yemi^i ayn ayn
Aflahm "jiikrQniJ terennvim ader r -
1344
Ki biperv=rd aSl-i mara Zu-'l-aTa,
Ki diraHt ista^az amed f ' esteva.
■Soyle diyerek ki: ata ve kerem sahibi olan Allah; bizim k&kQ-
miiziX besledi, agag da kuvvet bulup kalmlaJSti ve dogruldu,»
jVjgJ jf^jOf .A_^ r^_i V* '^i ^ h
j'j
Yani : -Her ?ey All ah 'i tesblh ve tahmld eder. Lakin slz onlanri
ipubihini ancamazsiniz 1 '.. Ayeti kerimesl mucibince Kainatm hor zor-
rifl Allah'i tesbih eder. Tesbih igin, lisan lazimdir. Her ^eyin kendino
lore bir lisan l ve edebiyati vardir, Sonra o llaani tahrik ve edobiyy:i
li to^kil edecek bir ruh gerektir. $uphesjz o da vardir, Naglz bir kum
•tiLnesinin hatta bir toprak zerresinin kendine rnabsus bir hayah
rnovcuddur.
fll) Sarei IsrS; 44,
70.1
1
CemLbi pir buyuruyor ki ; Nebatatm yeni surmu^ fUizieri, ohlar<a
'.ilatiaqukrigin lisani hamdidir, Binaenaleyh her filizo teriitaze I tea
- : yi'j lakin kendine mahsus beyaniyle Allahi tesbih eder ve «Cenabi
Hak aslimiza yani bizim yetismemize vasita olan koke ve govdeye
'■■^vijnema bahsetti de o agac kalmla^ti ve dogruldit» der. Hazreti
Mevlana bu hakikati beyan etmekle baraber Stire i Feth'in sonunda
ki su iki ayete iEjaret eyliyon
*r*.
j>j ^^JV^j^cS*\j^^
Yani: *Allah celle celaltthii 6yle bir Kadiiri Mutlaktir ki, Rasuli
>.is,an[ t Muhammed Aleyhissalatii Vessel ami, insanlara peygamber o-
larak gttndemiisdr. Hidayetle ve din-i Hakla. Yani; Allah, Muham -
med Sallallahu Ateyhi Vesellemi, insanlan dogru yola ijikarmak ve
kendilerine Hak Din! ogretmek icm insal eylemistfr, O Peygamber'^
yahud O Dini, yani tslami galip getlrmek I^in butiln dirtier iizerine",*
Aceba islam Dininin butun dinlcr iizerine galip geJmesi tahak-
kuk etmis inidir? Bunda hig supheniz olraasm. Pek parlak bir galebe
^al mi stir. Bugiin hakikaten a!im ve cidden miitefennin bir kimae
yoktur ki Islamin ulviyyetve hakkaniyetLni takdir etmesin.
islam aleyhdan gefinmek istiyenler, kandilerini alim ve nuidrik
vehmeyleyen bir takrni cehl-1 miirekkep eshabidir. Bunlar, tslami ha-
klkaileri bilmediklerinden ona adavet izhanna cesaret ediyortar. Te-
vekksli -insan, bilmedigmin dusmanidir.* dememislerdir.
Miisliimanlik, kainatin ufuklanni parlatmis bir gtmegtir. Onun
alem sumul olan ziyasma bakamiyanlar, aydinlikta gozleri kama^an
baykuslara ve yarasalara benzerler. $eyh Sadi kuddise sirruhu der
ki: *Giindiiziin yarasamrt gozu gormuyorsa bundan dolayi gunesin
ne giinahi vandir? Dogrusunu istersen, Gunesin kararmasindan , boy-
ie binlerce goziin kor olmasi evladir>
Yalmz surasmi itirafa mecbumz ki, bugun Alem-i Isalmni ekser
tarafi s£h dinler erbabmin eline diisruustiiir. Miisliimanhk orada-
maglup olmu? ' goriinuyor, Fakat m'es'eleya dikkatli bir nazarla ba-
kalim, Magi lip olan oralardaki miislflmanlar niidir, yoksa tslainiyet
midir. Hig siiphe etmiyelim ki muslumanlardir.
IlindisLan kit'ajii iiMj-|;itilJiiiborl Jngiltercnin idaresinde ikon, in.'
nlomasindan RahmotulliUi ICIondi (rahlmeh^llah) lie ingiliz pap el/ i
I ruder arasinda resmon icra edilen dini bir mubaheseda galeba, Hull
tHOtuUaJi Efendide kalmig, bir iki cedseden sonra papaz savu5muE>Ui.
Dikkat buyuruldu mu? MiislLimanlann maglub ve adeta oai(
iihjlundugu bir kit'adaki magiab. ve esir miisliimanlardan bir fthrn,
■uilib ve hukiimran bir kavmin papazmi da, dirdni de maglub tylu
un^ti. Demek ki musliimanlik, her dine gaiebe calmistir ve dauam da
MiEip gclecektir. Qunkii boyle olacagmia Allah gehadet vc koiakl
Mliyor. Muslumanligui ila yevmelkiyame baki olacagmi, ktindibirnn
niuhafaza ve himayesinde bulunaqagmi s&yliiyor,
Yani : Hazmt-i Muhammed Aleyhissalatii Vesselamm hak pey
i umber ve Din-i ts'lamm hak din olduguna ve kiyamete kadar huh
i luiiiin baki olduguna Allahin sehadeti kafidir.
•Hazreti Muhammed SaUallahu Aleyhi Vesellem Allahin pey
i mnber-i ekberidir. Ma'iyyetinde bulunanlar, ya'ni reshab-i kiram da
kftfirlere, dinsizlere, miinafiklara kargi giddetli. kendi aralannda iSQ
mo r ham etl i dirler .»
Kvet. Eshab-i kiramm ek4biri boyle idi. Hatta Suriye seferlorin
ili mi birinde Rum casusu olan hiristiyan bir arab, islam ordusuna
kii mis, geceyi orada gegirebilmi^, hizmet ettigi orduya gidlnce islam
imicahidlerlnl: <Geceleri, papaziar kadar halim u selim, 4bid ii zA
bid bulunuyorlar. Gundiizleri ise dusmanlanna dunyayi daraltan
I irer kahraman oluyorlar* diye ta T rif etmi^ti.
■ Onlari rilku' ve secde eder, ya'ni namaz kdar bir halde g&rUr
»(,ln yiiilerinde secde eseri olmak iizere alametleri vardir, ya'nf
1. 11 ede ve ibadet yfizlcrine bir nuraniyyet vermi^tir' 1 ..
(]f> Surei Feth: ».
1 1 S) Sflrci Fcth : 29,
m
-Onlarm Tevrattaki ve huJldoki misalleri bir ekin gttaidir kli fi-
Hzlni gikanr, sonra filiz kuvvetlenir, kahnlastr ve doferulur. SakTa-
n, gSvdeleri iistiinde ciftcileri te'acciib ettlrecek eurette. Allah, on-
Jar vasitasiyle kafirleri gayz a hlddete getirmek icin kendElerinden
bahsetti. Bir de Allah iman edenlere ve iclerindon ftmeH salihte bu-
lunanlara hem magftreti. hem ?ok buyiik ecr u miikafati va'deyle -
dl M .»
Cenab-i Pir gunu da telmih ediyor ki ; Bir mtiddet toprak icinde
"talmis danenin oradan kurtulup filizlonmesi ve urpermesi, keza
igacm icinden, zuhilnj zamamni bekleyen cigek ve yapragin o mah-
besten azad olmasi. nasi I kendilerinin ssvinmesini ve raksa gel me
emi mtac ediyorsa: nefs mahbeeinden ve tabi'at kaydmdan kurtu
fan rub. da oyiece sevinir ve ne$velenlr. O haJas, Ister tabii mevt lie
oJsun, ister ihtiyari mevt lie olsun.
IMS
Canha-yl bests ender-ab u gfl h
Qun rehend ez-ab u gilha gad-dil.
-Su ve gamur kaydma, ya'nt anasir -i tabi'ate merbut ve mukay
\cd olan ruhlar, o o&murdan kalbeit'mesrur olarak kurtulunca.-
(16) Surei Feth: 29.
1340
Der heva-yi i§K fan raKSan jevend,
Hem-gu KurSl b*dr bi-miKSan sevend,
-A^k havasinda raks is tarebe baslariar ve bedir hallnde bulu-
i.kii Ay'in kursu gibi noksansiz ve tastamam oiurlar..
1347
Cism $an der-raKS u canha Hod me-purs,
Tan-ki gerded can ezanha Hod me-purs.
-Onlann tisml rakstadir, canJanhm nasil oldugunu sorma. Hele
lirndishide clsmanlyyet kaSmami* «ia ayni ruh kesilmi? olanlann
iitivaLlnden hig siial etme ki T onlann ta'rlf ve tevsifine imkan yok-
1348
+\£
''fj*~> r l£-?~ ^*"
$irra Kargti; der-zindan nigand,
Neng-i §hi k'^i zi-Hargasi bi-mand.
*Tavean f aralani zindaaa tiliti. Bir tavssna maglub olan aralan.
(Mlatilann yiiz karasidir.»
Ba7i kims«ler vardir ki ilmi, irfani, idrakl ve sairesi itibariylo
mnlnn kadar kudxetli olmak lazim gelirlcen bazi husrtsatta bvv?aji
tdar bir hadise kargismda mftglQb oluverirler. Halbuki insan Icln
1A?im olan sey, icabina gore ve hakki madafaa mevkiinde mukavo-
mnt gdstermektir Yoksa hemen api$mak ve iptn dort ucumj birakmak
.....idir Nilekim Cenab-i Hak Mill! Kurtulu? hareketlmlzi, bir me
tmiot v© bir mukavemet netlcosinde zafera uiagtirdi, Egor mukave
709
met gosterllmeseydi hem o zafer kazarulamazdj, hem die arslan gibi
hir Turk, tavgan kadar bir Yunamn kar^istnda maglub kahnis olur-
du.
Islam tarihmde bir IHamrauleseti) vak'asi vardir, Uhiid muhare-
basi, Resulullahm emri hilafina harekGt olundugundan kaybedilmig-
ti. Eshab-a kiramdan yetmi^i gehid dusmtig, kahinJardan pek cogu, hat-
la Resulullah Hazretleri yaraianmisti. Musrikierin de otuz kadar
maktulii vardi. Kureysilerj bu kadar muvaffakiyyeti kafi gormusler,
bemen Mekke yolunu tutm,U$lardi, Kondukiars menzilde;
— «Sanki biz ne yaptik? Bir kac kisiyi Sldurmekie geri don -
duk. Hazir galebe bizde iken miislumaiiligi ortadan kaldirmah de-
$11 nii idik?* diye musrikleri donmeye ve tekrar carpigmaya tesvik
tdenler olmugtu. Bunu igiten biri, MedineyiG< gelip keyfiyyeti haber
verdL Hesul-i Ekrem, bir gun evvelki muharBbed© bulunanlarin tek-
iar miigrik orduau Qstune yurumelerlni emretti. Yarah, hereli olan
'j mucahidler yola ciktilar ve (Hamraulesed) mevkl'ine kadar git-
tiler. Bu hareketl duyan musrikler: *Medineliler. dilnkii maktulleri-
nin, intikaamini almak lizere- hep birden uatumuze geliyorJarmis-
diye korktular ve hemen savugtular. Aleyhissalat Efendimizle es *"]
hab-i kiramin celadeti galib bir diismam korkuttu ve kacmaya mec-
bur etti.
1349
Der eunan nengl vu an-geh in aceb,
FaHr-i Din H&hed ki guyende§ leKab.
«0 arslanlann yiiz karasi olan pi si nit mahhik. bu ar ve hi cab ]
Icinde iken kendisine (fahriiddint gibi bir lakab verilmesinl ister..
Me^hurdur ki ispanya krallanndan blri, bozuldugu bir muhare-
beden dondiikten sonra halki oyalamak igin i
— Bana simdlden sonra imparator denilsin! diye irade etmis.
Nedimlerioden zarif bir adam da:
— Bizim kral, delik gibi kaybettikce buyuyorl demis. Bu fikra:'
ok u nan bey tin ma'nasmi pek guzel izah eder^
1330
*iy->^ >-•}*■ J fs
Ey gu ^iri der teh-i hi Qah ferd.
N^fs gun Hargus Hunet riHtu Hord.
■Ey bu kuyu icinde arslan gibi tek katnug Inaan; nefsin tav^an
mi. i scnin kanim dbktii ve i<;ti,»
Yani: Ey kuyu gibi olan tabi'at alemine dusm'ii§ l bir gok kayit-
Iwr ile baglamp kalmis, oradan cikip kurtulmasim muhal haline gc-
liiini 1 ) olan insan; senin insanligma nisbetle bir tav^an kadar adz
iilinasi lazim gelen nefsin. nasil oJdu da Sana galebe caldt, seni ta
Iji'jiL kuyusundan cikip kurtulamayacak bir hale gatirdi,
Ey can Yusvifu; neden kuyuda kahp duruyorsun? Kur'an ipine
* ii ii] da o karanhk kuyudan sicra ve di^ariya firla.
1351
-^ r.
r *.jj i^-^ — $j» jj.
] JT^y.
,ii »>
Nefsi Hargu$et be-Sahra der-cera,
Tu fae-Ka'r-i hi cah-i cun-u-clra.
•Sendeki nefs tavsam kirda serbestce otluyor. Sen ise kilukal
in i vnsuna dOgmOg. nasil v© nl^in? diye malayan'iyyat lie ugrasiyor-
|UR. Qyle yapacagina oradan kurtulup gikmaya cabala, Salma ge-
n'i\ nefsinl Irade ve idrak altina almaya calig.*
Kissaya donuluyor:
1352
Suy-i naHciran devid an 5ir-gir h
K'eb^iru ya Kavmu iz-ca'e 'lbe^ir.
*Arslani kuyuya dugfiren tavsans Miljde arkadaslar f miijdeci
jeliyor, diye av hayvanlannin yamna kogtu.»
-710
711
Beyhekl, sbyle bir Had is rivayei umyor ;
-Mu'miiiieri sevindirmek* amellerin cfdal olanlarmdandir..
Ma'Jumdur ki bir nrUslumam ssvindirmek ya fi'ten, yahud sriz
lc olur. Mesela bir adam; bir fakire Allah nzasi igin birkac kurug ;
^erir, onu sevindirir, du'asim alir. tgte bu bir fills sevindirmedir. Ke-
za bir aliro, kendisinden bir sey soran bir adamm mu^kilmi halle-
der. onu £>evindirir vb Allah razi olsun duasim alir. Keza kirda, ba
yirda glden bir kimse, uzaktan silahli birinin kendine dogru geldi-
gini eorCin hiiviyyet vq mahiyyetini bil medial bu ad am dan kor •
kar, belki de e^kiya olduguna hukmeder. Lakin o adam. yakla^inca
bir selam verir. Selam vermekls onun selamett© oldugunu, yani ken-
dine zaran dokunmayacagmi bildirmis, karsisindakinf bir selamitt
^-evindirmis. oJur. iste bunlar da s&zle sevindirmedir.
Tavsan hsanindan deniliyor ki:
:. 1353
> U >^ «-.yO »*■>**>
Mujde mujdS ey giiruh-i 'ays-saz,
K'an segi duzeH be-duzeH r*ft baz.
<rEy ya^ayacak kavm ; size mujdeler olsun ki o Cehennem kopegl,^
yani arsian tekrar Cehenneme gittk*
1354
Mujde mujdt; k'an 'adu-y" canha,
Kcnd Kahr-i HaliKes dendanha,
..Mujdeler olsun ki Allahin kahn o canlar dilgmammn disterint
toktii.
712
MM,
$&
i^ws*
JJJd
An-ki ez-penge besi serha bl-koft.
Hem-^a Has carub-i merge^ra bi-ruft.
.(>, pen^esiyle bir ?ok kafa ezmis olan arslani, &I0m silpdrgcsi
|tot<Hi Kibi supiirQp atti.-
135*
Cem' gestend an zemAn cuml^ vuhus, t
gad u Handan ez-Tareb der-zevK u cus.
I .f> zaman b&tun hayvanlar toplaudilar. Sevin^lerlnden giilmeyB.
ill yu ve si^rayip oytiamaya ba^laddar..
1357
HalKa gerdend u gu ^em'i der-miyaii,
Secde averdend u gcitendes. ki han.
.Huyvanlar halka te?kil ©dip tavijam mum gibi ortaya aldilar,
inuida yerlere kapamp dcdiler ki:»
1358
Ta firis,e asmani ya peri,
N^ tu Azra'ili §iran i neri.
-Srn semftvi bir melek, yahud bir perisin, Hayir hayir,,. erkek
M#litnLann azr&ilisin.*
713
1359
--*> 1j~ ,*
Ufcii/ww:
Her -gi hesti cart-i ma Kurban-i tust,
DL'sfburdi dest u bazuyet durust.
«Her ite oiursan ol. ftuhumuz sana k urban olsun. Dii§mana fra|
l'-'be caldin, elin, koluu var olsun.*
1360
f LS^ji \j\ a 1 <$*■ j**j
Rand haK in abra der-cuy-i tu,
Aferin berdest u ber-bazu-yi tu.
«Cenab-i Hak bu suyu senin derene akitti. Yanl bu fikrl sana il
bam etti. Eline ve ttDluna aferin.*
Hay van far, kendilerinin can diis.maui bulunan arslani dldurdUl
i;une legekkiir icin tavsamn etrafina toplanmislar, onu bir jjamdaifl
nbi ortaya almisjar, sonra melek misin, peri misin yoksa yirtici
ianlarm azraili mi sin? de miller; daha sonra: «Ne olursan ol. Allald
sana bir ilham verdi Basimizdan bu belamn kalkmasma sebep oldunj
$u setidet senin va si tan la zuhura geldi. El in. kolun var olsun/. diyM
du,*a etmiijler, ondan sonra da sormusjardi ki:
1361
Baz gu ta cun sigalldi ba-mekr,
An avanra gun bi-malidi be-mekr
-Aniat bakahm zalimi nasi! bir hiyle ile kandirdm ve ne tvr\lA
bir tcdbir ile mekr tuzagma dtisurdun?.
1
1 mi
i'fj\
jy. ^U- ^X I fi\
Baz gu ta KiSSa dermanha seved,
Baz gu ta merhemi canha geved.
Naklct ki hikayen bize ilag yerine ge t sin. Tafsilat ver ki au-
piinii can taxi mizin merhenti olsun.»
1363
U JU jj'j r^j &A&M
Baz gu k'ez ssulnvi an istem-numa.
Sad heparan zaHm dared can-i ma,
lv ih et ki zalimin zulmiinden ruhlaiiimzda yuz bfnlerce yara
11. in
1364
1
^,C(*-j4 Ail h &$/
•j 1 ■
Goft te'yid-i Hud a bud ey mihan,
Verne Hargn^i ki based dercihan.
. Vavsan dedi ki: Ey biiyiik mahlukat; muvaffakiyyetim, All:i
DM U'-yldiylo oldu. Yoksa diinyada btr tavsan k!mdir ki bOyle bir is
H|i.ilnlsin7-
1365 1
j'.j J5 ) Ijl ^ £**J ^ J J jy
Kuwetem baHsid u dilra nQr dad,
Nur-i dil mer dest u para zur dad.
-Allah bana kuvvet, kalbimo nur ihsan etti. EUlbimdcki nur da
Mint- ayftRima kuvvet verdi."
VJGG
Ez-ber-f haK miresed tefdilha,
Baz ez-haK miresed tebdilha.
-Tafdllterin, tebdillerin heps) Allah tarafmdan gelir.»
1367
HaK be-devr u nevbet In te'yidra,
Ml-miiiuayed ehl-j zanu u didra,
-Allah, bu te'yid ve takviyesini zaman zaman, nevbet benevbet
zan ehline de, basinet ehline de gflsterfr,*
Cenab-i Pir, bu beytlerte ucb, yani kendini be&enmenin zararla-
j mi ve blr isteki muvaffakiyyetm, Allahm te'yidiyle husule geldigi-
pin bilinmesi Mzomunu isaret ediyor.
Hayvanatm, yfihud onlarm temsil ettikleri havas ve kuvay-i J
f;aniyyenin tavsana, yahud akM selime karsi mlnnetdarane medh'u
senalanna karsi tavsan. bu muvaffakiyyetin kendi kudret ve kuv-
vetiyle olmadigim, mahza Allahm te'yidiyle arslam kuyuya dtisu-
rebildigini soyluyor. Hatta: «Bir tavsan, cussece nedir ki boyle bu*
yuk ve muhatarah bir i^l basarabilsin* diyor.
Haklkaten ba'zan bir insan, had ve kudretinin pek <;ok fevkmda
bir ise muvaffak olur. Mesela benim gibi bir aciz, munewer bir ce-
ma'at karsisinda mesnevH serif takrlr eder. Hakkelinsaf suyleyim
ki ben kimlm? Mesnevi takriri ne? fate bu hal tavsanm arslam ku-
yuya diisurmesi gibi bir muvaffakryyettir ki onu yaptnan da benim
irf&nini degil, Aliahin te'yidi ve takviyesSdir,
Imdad-i Hani ve tevfik- j Rabbanl yalniz bir devre ve bir sahsa
da munhasir degfldir. Cendb-i Hakkm kerem ve fttifetij o tevfik va!
Te'yidi her vakit ve diJedigine ihsan eder. Bu kudretini ehl-i yakln
den olanlara da, zann a sfiphe erbabmdan bulunanlara da gosterir.
Mesela Anadolunun son zaferi Allahm teyidinden baska bir sey
miydi? Senelerce deviismekten tab Q tiivani kesilmis adeta kimilda-
yamayacak hale gelmis olan millet, Hakkm verdigi bir kuwette
diismani onflne katti, sure sflre perisan bir halde denize d6ktu r
HazreM Mavlana bundart sonra yen! bir bahse girivor. Insanin
Tift
Lftil oldugu bir muvafrultiyy^lu kuna'at edip de, ipin dort ucunu sail-
>nint;mesi lazim geldlgflni onlatiyor.
■ IIUNUNLA SEVINMEYlN DlYE TAVSANIN SAtR HAYVANLARA
NASlHAT VERMESl-
I36B
{f* 4>^ or j> $k a?
Hin bemulk4 nevbeti ?adi me^kun,
Ey tu besti-nevbet Azkdi me-kun.
• Akhni basrna al da nevbeti, j&nl sira ile v^igreti olan blr mtllk
|t* lifikiimete sevinme, Ey nevbete merbut ve mukayycd olaxi : senln
il*' iiovbetin gelince gideceksin, yorine bagkasi gelecektir.-
haldc azadelik da'v&srada bulunma.
Itisanlann, -Benimdlr> diye temellQk iddiasmda bulunduklan
Lylerin Mq biri daimi degildir, nevbetidir, yani nevbetle eldeu ele
, i ■ nr, Elimizde para diye kullandigimiz kagitlar da bOyle degil mi?
Mm ola nikel bir bes kum^luk bir giinde aceba ka? elden kag ele g«-
jtiyor ve muvakkaten kag ki^inin para^ oluyor?
Paralar bbyle oldugu gibi mevkl jre mansiblar da boyledir. Dan
hydin oturdugu yere bugiin Amr gecmis bulunuyor, Amr'm bugun-
hit mfivkiine yatin da Bekir gegebllir.
Me^hur bir fikra vardu*. HukQmdarm biri*
- Su mulk ne kadar zevkli bir seydir, bir de bakasi olsaydi.
1 1 mi i i Fj.
Nedimlerinden zarif bir adam da:
— O vakit efendimize nobet gelmezdi! mukabeleslnde bulunmu^.
Gnun i^in Allahm tevfik ve te'yidiyle blr sey elde etmis olanlar;
Itulduktair seylere ve bulunduklan yerlere kandatle beraber ^xlkr
N lmmdde bulunmali, lakin o muva,ffakiyyeti kendinden degil. Al
Ultan bilmeli; Boyle muvakkat ve igreti ^eylsre bagh olanlar da
(inr i-iyyet ve azadelik da'vasinda bulunmamaUdir.
1369
il
tl ^5*^
A
An-kl mulke? ber-ter eznevbet tenend,
Berter ezheft onciimcg nevbet tenend,
■ Blr kLmsenin mulkii nevbetinl, tievbetin iistmide rtokurlnr, ya 1 -
71?
'■ ttrtL etmemek fczcre kcndlsin. baki bir miiJk Mrfrfn « |
«w ncvbetmi. ya„i ro^n, yodi , eyy a rtnin fevkmda ^aJarl
1370
^y J 1 J"J--
Ber-ter ez-nevbet muluki bdKiyend,
Devr-i daim rOhha ba-saKiyend.
Evvelki bgftafe mQJk, hukiimet. servet ve tasarmf gibi s*i
Kssarss see? -*-* *£*
kttte££^ " flkllmdar ^P'lwda sabah ve Hindi, y»ud yat sl
RlHerlnde caiman resmi mtziltadir
Mrt^-S"" 3 :' KUdsl VBrd,r - ° nda Cen4b ' Peygamber lisan. 1
hldan hita.y e buyurnyor kl: .Blr knlam, benl bir Lw yJ S J
rdt ek r Mur Ksnt,i,eri me,eMt *"-- '^umci
W 2f* T'" 6 " Baltana " "lanlann mfilku v e hiikumati da bakl J
ssg&g&EzF'** isteyen,erin -*»"» -SI
^ I
(H) SQrei Saf; 8.
KczA tarikal-i Mcvltivlyytt ytub yuz yiJdufiberi dcvai.i i",
ihimajjaallah dovam cducttkLir. Nitokim Hazret i Mevk" '\
■Ben, tahttan inip tubuta binccek sahlardan degilim. Ek'iiln, i. ■
' M i ' v i saltanatimin men^iirunda (HaLidine EbedaJ yazihdir» di.n ( .; Li
Vakia Turkiyc dahiJinde 14 safer 1344 ve 13 eylul 1341 cum a u „
■tl iliin cdilmis olan hususi kanun mticibince butiin tarikatlcr arcAm-
tl.i MovJevi TarSkat) de ilga edilmis; Istanbuldaki Yonikapi Mcvlcvi
| t,ii tm "iindo son mukabele 13 safer 1344 tarihine musadif per^cmbo
mhiih'i yapiJmi$tir. Boyle clmakla beraber Halep ve $am gibi TGrfclyve
IiAi i[;ifideki Mevlevihanclerdc Ayin-i Mevlana icra edilmekte ve kalb
tiliabina ?evk ve ofza olmaktadir.
Turkiyyede Mevlevi ayininin men'i birinci def'a degildir- (1077)
iiniiinde semiVritn icrasi hukumet tarafindan men'olmimu?, mcni
ma lyyct 13 scne surmus ve (1095) senesinde yeniden mukabolcyc
l>w i Jumlmi^tir.
\iiia boyle ma'nevi sultan! an n ruhlan, daima ezel bciminin saki
II 1 1 Nm Allah ile beraberdir ve o miiluk-i ma"noviyyo, istidatli ruhtar.i
Ktviimii s-ekilde sakilik vazifesini if a ederler, gerek hayatlarmda.
bi<ink vefatSarsndan sonra.ir^ad ve imdad ile me^gul oturlar. NanitJ
H liugiln de Hazret-i Mevlananin kelimat-i mubarekesi o]an su Mcs-
■M vl kitabimn takriri ve istima'iyle feyz aliyoruz.
1371
Terki in siirb er bi-gtiyi yek-du ruz,
Der-ktini ender-gerab-i Huld puz,
-Diinyada bir iki eiin icmeyi terk edersen ebed! butunan ccnnrt
prftbina agzini daldinr, kana kana kana ii;erGiii.>
llazreti Pir bir siial-i mukaddere cevap veriyor, yard; «0 baki
i<iulki5 vc o ma'nevi saltanata nai! olmak igin no yapmalidir?- diyn
loiunlara diyor ki: «Fani olan ^eylere kalbi rabt otmemelldir. Mes^-
ii run net in daimi sarabindan zevkyab Qlmak icin burada icmemeli
lilr I3urada igmemek, telakkiye gore bir mahrtimiyyet olsa bile, ora-
ilnlti ebedi neijve yanmda hie bir $ey degildir. Binaenaleyh cbcdi ni
hotlere nail olmak igin buradaki ni'metlerdcn kondini mnli.um <*:
m—
'
..ink gcrektir. nefs lie mucAhcde vq onun arzularma muh&lefa
/jmdir.-
Resill-i Ekrem (SA.VJ Efendimiz ne vakit bir gazadan avd«J
*s -Ka^iik cihaddan buyuk dhada dondiik. buyurur, buyuk mi
hede Lie de nefsin arzftlanna mukavemat ve muhalefet ma'nj
ka-idederdi.
Diger iki Hadiste: -Cihadin efdali kisinin nefsi ve heva vu hi
siyle ugrasmasidir., »Dusmanlann en adavetlisi, insamn kendi
sldir- buyurulmustur,
Evet. Nefs, diismanlann en adavetlisidlr. Qunkii insana en
kfndir. Tibki bir ev dahilindeki hirsiza benzer. Evin kapisi kill
nir, poncereierine demir parmaklik takihr. Hancden yapdaeak I
taarruza karsi ihtiyath bulunulur, Fakat hirsiz ya dahilden ol J
ine/azalJah ya ftite efradindan buumursa? Onunla ugrasmak on]
kotu huyundan vaz gecirmek ne kadar mugkildir.
Bu. boyle oldugu gibi nefsi isiah icin calismak ve yola getiro
de pek zordur. Yusiif AJeyhisselam gibi bir nebiyy-i zl^Anm ■
tf&Wtt^£$g£
Yanl: .Ben nefcimi beri sayamam. QHnki nefs, daima kotiiNL
t-mr ve fenahga te;vik eder. Meger k( Rabhim merhamet edip s*
bmi ona galip eetire 1 '- dedi£i Kur'an-i Kerimde beyan ediliyor J
*a Peygamber-i Ekber (S.A.V.) Efendfmiz da : «Ya Rabbi- beni' J
yumup a^acak kadar bir maddei nefsime ve onun heva vfl heves*
kaptirma ve mahlukatindan bir ferdin eihte birakma- diye dua h
yuruyor.
Hiilasa nefse galip gelmek ve onu hig olmazsa (emmare) hktft
-evvame) lige getirmek miiskjl bir istir. Onun igin HazreH Moving
diyor ki:
1372
Kusten-i in kar-i aKl u ha? nist,
5!r-i baTin suHre-i Hargtis nist,
■Bu nefsi aidfirmek akl ve idrakin isf degUdir, tcerideki nefs anil
m, tav^anin, y&ni akhh maglubu ve maskara-n olamaz.*
(IS) SCirei Yusuf- S3.
imate-i yaul note I flldUrmek ancak ask Ho olablllr ki o da A! In
Inn bir tevfrkidir. Yuksti nefso mukabil akl ve idrak yirUci bir ari
Ian kar^ismda aciz bir luvijan gibi kahr. HaUa nefsin ba'zi latihu-
lann: akl-i ctiz'i de bir dereceye kadar ma'kiil gSrur. Msaela bir kuj
^uiiii sabab nainazim kdmak i^in kalkmayi, buz gib) su ilo abdoNl.
iJmayi, sobasiz, maiigaisiz bir odada, yahud civardaki bir cami'e
■■ rdip namaz kdrnayi zor gbren nefs, biraz daha yatmak, namazi ka
;aya bjrakmak ister. §u talebini Gliret-i haktan g6stermek igin sahl
ijme «Sicak sicak yatarken kalkarsan sihhatini tehlikeye korsun.
■\!iah :
Yanl «KendinJzt tehlikeye dii^urmeyin"* buyuruyon Biraz dahu
yat gune? dogsun, or tail k bir parga isinsm, sonra kalkar, namazi
kaza edei'siji" der. Vaki'a dis gdrurkiisu ile bu tavsiye dogmdur. Fa
kac tehlikenin en buyligii Allah in emrine ita'atsizlik goatermek vn
Hakkin cezasina istibkak kesbetmektir. Sathi oian bir akil, nelsju o
;. aidizli sozlerine kanar.
O halde boyle suret-i haktan goriinmckle ohir olmaz kimscyi al
raLan nefs, oyle her aklin zebiinu ve miisahhari olamaz. Her sO/o
^idanari akiilar da nefsin irade ve idaresini eline alamaz.
1373
-UjJ r\f.
'r
y
DuzeHest in nefs u dfizeH ejdehast,
K'u be-deryaha ne-gerded kemm u kast.
«Bu nefs, cehennemdir. Cehennem isu ejdcrbadir ki denizler bi
le ute'jini sbndiiremez.»
Yanl: Nefs, doymarnak hususunda cehenneme benzer. O cehon
utm ki ejderha gibi buldugunu yutar, yuttugiyle de dolmaz ve doy
was, Parana okyanuslann sulari onun icine dokiilse atesi sonmez
r^tiki o, sulan buhara kalbeder. Nefs de bbyledir. Dedigi yapiidik
ca, isuxhgi verildik^e hevesi gelmek ^6yle dursun, simanr. gimar
mk^B bevesi ve i^tihasi artar. tmam Eusayri (Kaslde-i Bur'e) Sftldfl
t'-t'T ki: *Mefs,. slit emen gocuk gibidir. Zamam gelince siitten kesi
I use vaz geger. thmal cdilecek olursa biiyur, koca adam olur da y!
i:6 a:iasimn memesini emmek jster.»
t!*) S'.-trci Baknni: 1 ! ;5
7LJ
*G
12\
1.174
'}>" J 1 *- o ; t-TJ>- JJ .
r
H^ft deryara der-asamed henuz.
Kern ne-gerded stizis i an HalK-stiz.
*Yedi dcnizin suyunu J?er de o mahlukati yakan cehennem v»j
oriun bir su'besi olan nefsin atesi ve hirsi sftnmv&*
1375
Jl?L^ J jK Jjjj^Xvl .ill
S^ngha vti kafiran-i st"ng-dil T
Ender-ayend ender-u zar u Hacil
-Taslar ve ta§ yurekli kafirlcr, o cehermemin jgJne zar ve mah
rub otarak gir crier..
1 378
j* £r*i
.y jru*
Hem ne-gerded sakin cz-^endln gida,
Tazi-haK Ayed mer ura in nida
« Cehennem bu kadar gjda alimgken Haktan su nida getmeytno
1377
if!
J>** -** 11 L$^ £*' ^p" ;
Sir ge$ti sirguyed ni hemiz,
fnt ate? int tabis. int silz,
-Cenab-i Hak ona doydun mu? diye sarnr. O da daha doymn
Ottn, j$te sana atejj t igte sana hararet, Iste sunn yakujf der,»
7 ...,
137B
JwJAjJ > JjX ^ \j$c
Alomlra luKme kerd u der-kesid,
Mi'dees na'rezenan he! min mezid.
-Aiemi bir lokma hailnde yutmusken, mi'desi, daha var mi? r7H*
>iEi'ra atar.»
137S
HaK Kadem ber-vey nihed ez4amckan,
An-geh u sakin seved ez-kiin-fekan.
■Cenab-J Hak. lamekandan anun iizerine kadem-i cebbanm knr
i'ii o vaklt sakin ohu>
Hazreti- Mevlana bu beyitlerle ba'zi Ayet ve Hadistere telmlh
i rUyor Kur'an-i Kerimde :
i
Yani -OdunxT, insanlaria taglardan oian ve kafirlcr S^n liazir
|,mmiq buluxian cehennem ate^indcn sakimn*. buyuruluyor.
Taslar nasil odun clur diye tabi'i sorulmaz. Sobalarda. ocaklap
,|„ kulland, gJ rmz yemek pisirdigimi 2p maklne iflettlAhnte atjjn
kamtoi, hac.m sekil ve kit'a itibariyle ta^n baska b.r sey msdir
Bu Ayet Kur'&n-i Kerfmm mustakbeli habcr vemek hususvin
,l,>ki mu'cizelerinden biridir. Qiinku bunun mizulu wrasinda mad, ■■■
i.nmijru kesfediJmemlstL
M ssi'irci Bakara: 2*.
7."
Keza Kur audit
Yani ; «Ey mQsrikler; sfz ve Ailahtan ba 5 ka taptiklanniz, putla-
rmiz ve ma'budleriniz, cehennemin odununu teski! edeceksiniz".
cieniliyor.
§urada istitraten arzedeyim ki bu ikinci Ayet-i Kerimenin mi-
:ulii Kureys miisriklerinin muslumanlara tasrruz ve tecavuziinil
nnucib olmustu. Onun niizulunden evvel mtigrikler, muslumanlifo
^e muslumanlan hog g6i*muyorlarsa da kdle ve Italayik olanlardani
ma'adasina pek de ilismtyoriardi. Fakat kendilerinin de, ma bud Ian'
oian putlarin da cehennem. odunu olacaklan beyan buyurulunca
— *Muhammed; hem bizi. hem putlanmizi tahkir ediyor- div»
hiddetlendiler ve tecavuze kaJki^tilar.
Gene Kuran'nmzda :
9
Ydni: .Kiyamet guminde tehenneme girecekler, oraya girdiktea
sonra ona doydun mu? diye soracagiz. O da daha var mi? cevabim t*.
vecektir22» buyurulmustur.
Hadis-i §erifte ise: — ki Buhari ve Muslim, Enes bin Malik radiyaU
lehuanh'ten rivayet ediyor — -Kiyamette cehennem daha var mi
demekten hali kalmaz. Ta kt Cebbar ona kademini vazeder. O v*.
m cehenne m : Ya Rabbi izzin, colalin iein elverir der ve ate^leri bir-
birl iist fine cekilir. buyurulmustur
Bu Hadis-i $erjfteki (kadem), tyed) ve (istfvaf gibi miitesabiJ
Jiattandir. Yard hakikati tamamiyle iz&h olunmaimstrr.
Mevlana Cam! kuddise sirmhu diyor ki ; -Kibar-i sofiyye istilaJ
hinda kadem-i cebban insan-i kamil demektir. Kadem, insan a'ziisf
mn en sonu oldugu gibi insan da mahlukat-i Rabbaniyyenin en so-
nu olmas: miinasebetiyle kademe benzetilmigtir.*
(211 S&rci Enblya: 98.
ill} Sard Kaf: 30.
724
Digtjr btr Uadihto \w In Mfinovidt; serhudumisur -* -K)y:i
,,i L !',iinande cehennem, ey ititimin &cc, soiiin niirmi btmtm alctfnii
►itmluiuyor diyecektir- buyLirnliuu^Lur.
$u halde ve te'vil sureliyio cehennemi doyuracak ve atc^t zay>J'^
ktntiak olan insan-i kamil va onun nCru imig. Hadisteki CKadein i
I (bb4rS ise enbiya ve evliya gibi kamil insanlaf ki onlarm cchenne-
(mi. kar^i durniasi, ndrun nara galebe galmasi oiuyon
lijle cehennem, insan-i kamil yxiz\inden £a'fa ugradigi gibi o-
inin ciiz'u bulunan nefsin de za'fa ugratilmasj, emmarelik dcrect
■nin giddetinden kurtanlmasi, ancak insan-i kamilin nOr i naza-
■ylo kabildir.
1380
*~*
gun-ki cuz'-l duze Hest Jn nefs-i ma,
Tab -i kull dared hemi^t cuz'ha.
-Bizim nefsimiz doymamak hususunda cehennemin caz'udiir.
U//!cr ise kiSlliin tabi'atini haizdir-.
Malumdur ki kiil'ler, cQz'lerdsn te^ekkul eder. Mesela bir ta?
»«i\hsi; yuzlerce, belki de binlerce zerreden miitesekkildir. Keza
ii kova su, yine binlerce, on binlerce damladan ibarettir. O ta?
i„nr,usimn ve o kovadaki suyim kiilliyetinde ne varsa tasin sierra
i nda vc suyun kalratmdada o vardir, Bunun gibi doymamak ve nu
nni karsismda yanmamak hususunda nefs-i emmare de cehenne
..mi bir cuzudiir. Cehennem nasil nur ehlinin karsisinda s&nersc.
htitu de Allah ehlinin nazan oniinde siner,
1381
-
In Kadem haKra buved k'ura kiised,
Gayr-i baK Hod key keman-i u kesed.
-Kadem-i Cebbar HaWtindir ki, cehennemi ve nefsl glindurQr.
Allnhtan baska, cehennemm yayim kirn cekebiiir?*
7S&
1332
i:m..
Der-keman ne-nhcnd ilia tlr-i rast,
tn kemanra bazgiin kej tirhast.
«Yaya ancak dogru ok koyarlar. Fakat bu yaym ma'kus vb
H'&ri oklan vardir*.
Yukanki beytte cehennemin ve nefsin yaymi Allah tan bagka-
-j gekcme^ denilmi$ ve (Kadem-i CebbarJ'a bir yay isnat edilmigtL
rJurada da buyuruluyor ki yaya dogru ok korlar. Cunku okun egrisi
moral] almaz. Gyle Skcn nefs yayimn oklan, hava vii hevesi terstir
;;ndir. Hig bid is ten SI en hedefe vasil olmaz. Binaneateyh;
'1393
jijj j** ^-
Rast §ev cum tir va-reh ez keman,
K'ez keman cuz-rast ne-ched blgtiman.
«Sen de ok gibi dogru ol da yay dan kurtul. Qiinkii dogru oktan
iin^kasi yay dan si^rayamaz.-
Aleyhisselatij Vesselam Efendimiz. Hazrat-i Ali KerremallaM
v'echcye: <Ya Ali! tlahi beni hidayete <;ikar ve beni dogrult dlyedu'a
i't, Do&ruTukla da ok dogrulugunu hatirla. buyurmustu, Demek kl
■icis yay m dan sicrayip kurtul mak ve fezay-i terakkJde menzil almak
ir,:n behemehal dogru olmak lazim imfe,
1384
oyj± jC^ r Jjji j.j
£un-ki vag extern z-ipeykar-i berun,
Ruy averdem be-peykar~l derun.
-Cv:?iku ha rid varpujinadan avdet ettim. Dahili miicahedeye to-
■ itxiih eylcdim.»
Kad reca'na min-Cih&di '1-aSgarim,
Ba-Nebi ender-cihad-i ekberim.
-Reca'na min-el-cihad il-as(jari if— el— cihad— II ekbcr. kavl— i
♦flwvisi mucebince kiiclik cihaddan buyuk miicahedeye avdet ey-
Nik.*
1386
Kuvvet e?,~haK Hahem u tevflK u laf,
Ta be-suzen berkenem in kuh-i Kaf,
• Ru kafd&gini Sgne He kaldirabilntek Lctn kuvveti de, muvafra
UlivviiLi de, hatta sfizii de Allahtan isterim.*
1387
JL-Cij l+*^ ^J^J L$J"~ Jy— .
S^hl ^iri dan-ki Safha bi^kened,
§ir anest an-ki Hodra bi-skencd.
-Saflan kiran ve bozan arslan ebemmiyyetli bir §ey dcgildir. A
ti) iirslan, kendini zabteden ve neFsine hiikmunu gcclrendlr*.
Bir Hadis-1 Serifte: -Gure^te ve dovflste §iddet gosteren Icahra
Jtn*n degildir. Asi! kahraman, hiddetlendigi vaktt nersini zabtodebl-
l»iul l r^ buyurulmu^tur,
Cenab-i P!r bu beytierle miicahid olanlara bir imAda bulunuyor
I (Jiyor ki: Namazla, orugla, riyazetle, mucahede ilo mefjgul olmak-
I* liL-raber nefse galibiyyeti yine Allahtan :gtemeli ve nusrat ve urn-
■ Ifukiyyeti ondan bsklemelidir, Cunkil bu gibi vasitalarla miica-
i > h< i uGfse kaJkismak, Kafdagim igne ile kaldirmaya ugra^m&k gl-
►liltr. Meger ki Hak Subbanehii ve Te'ala tovfikint refik eyleye.
r
1380
*.-*» til »Li ^1 JU Ji
*>-»" f*3 ^i" i£V J
Der beyan-i in sinov yek KiSSai,
Ta bCiri ez-sirr-i gSftem hiSSai.
«S6zam(Jn simndan hlsse almak J^in bu bahse dair bir hikaye
dinle».
HUM ELQlSlNlN EMtHrUL^tU'MiNtN OMER RADtYALLAHUANHE
GELMESl VE ONUN KERAMETLEKlNt GdRMESi.
1309
J_^~ ; till ^j Jj*1 ^ !•"
Ta 1 Umer amed zi-KaySer yek resul,
Der-Medin^ ez beyaban-i nflgfil.
*Uzunuzadiya cdJlerden gecerek Medineye. Huzret-i Omer nez-
{line Kayser tarafindan bir eJ^i geldl.
1390
t*M
"j^^i j
—* ,> i*
GSft k'u KaSr-i Hallfe ey ha^m,
Ta men esb d raHtt^ anca ka§em.
~Sefir dedi ki. Ey ma'iyyet efradi, Hallfenin sarayi nererte'ki
atimi ve e^y&mi oraya ipekeyiin?*
728
i:mm
.^-^jj J*- ^** ^ j j^" y*
Kavm gof tender ki ura KaSr nist,
Mer Umetra KaSr-i can-I riisenist.
.Sc;rdugu kirns eler dedller ki; onun kd§ku yoktur. Omerjn par-
ti Ir can sarayi vardir.*
1392
Ger^i ez-mirl ver& avazelst.
Hem ^i dervlgan mer ura kazeist
.{jmerin httkumet ve saltanat hususunda sohreti olmakla bcra-
tr mi an faktrler gibi bir kulubesl Tardir.i*
Hnkikaten aan, seadette, Ebu Bekir ve Omer (Radiyallah
knhurna) devirlerinde Mediire evleri pek basit bir tarzda id.l Aley -
EirliL Efendimiz. Belde-i Tahirelye kudumunda Ebii Eyyup radi
Ki„ii M anhin evine mibman olmu^tu ki ustuste iki odadan ibaretti,
KltAnulmutevazi'in Efendimiz, ewela alt kati ihtiyar buyurmu^tu
lb 1 1 hi i orasi ziyarete gelecekler igm kolaylik olacakti. Sonra ev sa-
hi n i n recasi iizerine list kata <;ikmis ve mescid ile yamndaki oda-
lm vninJincaya kadar alti, yedi ay orada oturmu^tu. Bizsat Restil-i
I m- mm hiicreleri ^ok sade idi. Hatta baailannda kapi yoktu da
■tic asilmi^ti.
IMusan-i BasrI (Rabmetullahi Aleyh) derki:
Ben gocu)*ken PeygamberiTniziii zevcelerinden (Dmmii Se-
o) radiyallahu anhamn odasina girdim. Tavan o kadar basikti
I tllmi kaldinnca tavana dokunuyordum. Eakat bu basitlik Resti-
KiIIiOl Efendimizin kanaatinden ve flmmetin fakirlerine teselli nil-
■■.! gostermeh istemesindendi.
Hazret-i Osman radiyallahuanhin zaman-i hilaTetinde Medina
krlvannda all binalar yapildi- Bizzat Cenab^i,Zinnureyn Medinede
||>vra") denilen biiyiik ve muntazam bir konak yaptirdigi gibi age-
,. i nmbessjereden Sa'd lbni Ebi Vak'asin Medinc civ:lnndaki CAkikl
„ iv It Linda, Talha ve Zubeyr radiyallahu anmimiin de. Basrada.
Iioimklan vardi, Hazret-i Omer ise. Kayser. ve Kisramn hazinelort-'
<v
729
111 etde ottifci halde Peygamberimiziu ya^iglanna bagh kal.irl
Mni7 r il v© ma.i'set husOsunda tekelliifa kalk^mami^ti,
jl r a*
** m ^>>r >v, ^ i ,
Ey berader ?un bi-bini KaSr~i u,
Cun-ki der-ce$m-i dilet riistcst ran.
-Sirader: Omerin ma'nevi ve nihani kasnni nasi] gorebilirj
ki basiret gGziinde kil bitmijtir..
1304
I
Ce^m~i dil ez-mil vu illet pak ar,
V'&n-geh ez didar i KaSre? gt^m d&r.
-Gfintil gfizftna kildan ve Metden temizle. ondan sonra dmerj
Y^nl: Omerln ruh sarayi demek olan ma'nevi makamini go J
bilmek igm basiret sahibi olmak lazimdir. Basiret sahibi olmak i J
insamn ma'nevi gariisunde hastahk buluiimamakla kabildir ^J
gozfcnde hastalik bulunan kimsenin ^y&j, gflremedigi gibi ba.iS
gozu hasta olan da maneviyyati musahede edemez. Onun idn n l
nevi bir goz hskiminin. yanl bir insan-T kamilin tedavisi lazimdu
1305
Her-ki ra best ez-hevesha caii-i pak,
Ztld billed hazret ft eyvdn-i pak.
-Her kimin rfthu heveslerden pak tee o kimse ma'na alemini J
i rau allayi sabucak gflrtlr,.
kasr
■no
Cun Muhammed pak 5 ud z'in nar u dud,
Her kuca rft-ltfrd. vechu 'llah bud.
■Hazret-1 Mubammed Aleybisselatil V«MUm Efendkmz bu
^Imandan yanl gazab at^yle v*v* dumanmda* pak oK
Hazret-i Kr bu beyt lie Sure4 Bakaradaki:
I p p 1j A)^l aw J (0 >i/ ^ ^**J ^^ l ** J
, v »i i Kenmesine telmiii ediyor.
v!',h . Ul <T»da*.r. H.Wka.en Allah, VtaT v. Alimd^..
,. Sir. Daha a** n* tarafa diinseniz AllaU *l muhlttlr.-
liundan dolayi iki rnevlevi &a ir :
Sema'-; mevlevi gosterdi bende semme vecbullah,
Ben ol mihraba dbndiikce bu alcm dbnse ^vnlmem.
Her cihetten yiiz ? svirdik C e nigah-i salike.
Her tarafta semme vechullah icin ™ecl& olw.
ilnmUtir.
« Ti SCtlti BStoSTp: ^ S '
731
BMB
■am
Gun refiKi vesvese-bed-Hahrd,,
Key bi-dani semme vechullaimi.
*Ey gozii, goulii agjlmamu; kimse ; sen bedhah olan $eyttmm veij
vegesine ve tiofsin heva vjti hevesine refjk oldukca Somine vechul
lah'in no oldugunu ne biljrsin?*
Onu anlayabilmek icin gozU, gonlil agilmis. olmak lazimdir.
13S8
Her-ki-ra ba^ed zf-sine feth-i bab,
tizi her zerre bi~blned aftab.
*Her klmin gtigsiinde bir kapi acilir, yam kendisine ma'neviyyi
mihtkesif olursa o her zerreden giinesi goriir*.
tnsanlann yuzu ve sbzii birbirlerine benzemedigi gibi gozii vfl
gorusU de yekdigerinin aym degildir. Bfri ancak burnunun ucum
gorecek kadar kisa goruslu olur; biri adeta gbriir; bin de uzaklari
gorecek kadar hadidunnazar olur.
Keza hesab bilmeyen bir adam, bir adediyle alti sihn gdriinc,
bir gizgi, alti noktader, geger. Fakat bir hesap aslnasi onim bir milycj
demote, oldugunu derhal anlar. Demek ki gozler bir oldugu haJdt
gortister farkii ve an! ay i§ Jar muhteJif Bn hal ise stlri oian basarda]
Bir da baslret vardir ki o sureti degil ma'nayi goren goz demektS
Onun mevki'j ise bas degil. gogiis ve gogsiin igindeki kalbdir. fste bir|
adamin sinesinde tutu hat olur, yarn kalb gozu agihrsa o ad am. ba
<ar-i suri erbabinin musahede edemedigi geyleri musahede eder Kat i
ladan denizi. zerreden gunesi, gorebilir, Inkar edilemez ki gdiUM
gormesi ba^kadir, diirbunun, teleskobun gormesi baskadir, Insaal«
\eh bizim kalb goztimiiz de acdir da basiret sahiblerinin gorduklerl-
ni gfirfir ve itnilnan pay da ederiz.
732
iaeo
JljCii o^-.'J 1 £*>*■•!*•*> i$*-
HaK bedid est ez-miyan-i digeran,
Hem-gu mah under miyani aHteran.
- Vildjzlar arasindan ay tefrik edildigi gibi. Hak da sairleri ara-
| liinl ,ii bellidir.»
Kamer. bedr halinde ve kubbe-i semamn orta ye rind e olanca nil-
by lu parladigi zaman onu yildizlardan tefrik edemeyccek olan bir go-
E)n her olmasi lazim gelir. Ay, Gtines va diger miikevvenatin yarali
Eu bulunan Sani'-i Kainat da, butiin asannda oylece gbrunur. Fakal
■ i . i ::k goz bulunmak s,artiyle.
( 'cnab-i Pir, bir sual-i mukadder'e cevab veriyor. Oyle ise neden
Nm In is, goremiyor? Istizahim hal igin buyuruyor ki:
1400
Dd ser -I engU5t ber-dU g^^m iiih,
Hig bird excihan inSaf dih.
-Iki parmaginin ucunu ikl gtjzune koy. Cihandan bir ^ey gOrebi-
tlr mi sin? tnsaf et do s(Syle» ,
1401
£~* m* tr* "^^ ^r ^ fr
Get ne-binl Sn cihan ma'dum nlst,
Ayb ciiz; engu^t-i nefs-I sum nlst
■Gfiremiyorsan bu alexin yok degildir. Gorememek aybi. yahud
((tutrrmcmek kabahatl ancak ugursuz nefsin par magma aiddlr..
Insan iki parmagim iki goziinun cniine koyunca Diinyayi goro-
lim olur. Onun gormemesi dunyamn ol mamas [ni icab etmez, Bunun
733
£ibi herkese gfirunmiyen ma'neviyyat da, gorulemiyor diye inkar c4
lemaz. Oalar vardm Fakat nefsin parmaklan, basirefc gozumin oai
mani'a teskll etmigtir. Binaanaleyh:
1402
Tu zi-cesm eagiiigtra bandar hin,
V'angebajii her-ei mi-Habi bi-bin.
«Sen evvela gGziinden parmiisim kaldir, onaan sonra diledifrli
gdr»,
1403
NOhra foft^nd iimmet ku sevab.
Cot l u zan siiy ve- staged siyAb.
'Hazret-1 Nfiha iimmeti harii sevab? diye sordid ar. O da f gftri!
yeliin diye flrtilndu&umiz tarafta cevabini verdi*.
Hazret-i Mevttna Sera-i Ntihdaki $u Ayati Kerimaye isaret edj
*Nuh Aleyhisselam dedi ki, Tfa Babbi, ben kavmimi gece. gunj
tevhld ve htdayet yoluna da 'vet ettinn benim da'vetSm, onlann firal
arttrmaktan ba;ka bir sey yapmadi, Ben onlan sentit magfiret ctivM
kin na vakit da* vet ettimse, eozlerimi l^ltmernek i^ln kulak latin i pi
iniiUliinyla tikadilar. yllzUmit Kiirmi'inck i^in fibaslftriyto orliiiuldlrr
|i. bu halde inad ve larar cilltlfr vv son dereccdc kibr u Jiz.imut i*^
Nuh AleyWssalamin havmi, bu Ayati Celilede beyan buyuruldu
m u/.iU'c.haksozii isilmemck igin kulaklanni tikarlar, hak yiizu &?■
kpnmk i^in de yuzlerini orterlerdi. Gozleri libaslu iirtuklugu tfibl
Ubicri de israr ve istikbar perdesiyle kapanmi^tj.Onu^ i$m llrztvt-i
Chun davetindeki hidayet ve selameti goremiyorlurd!.
Cfiiiab-i Pit, Hazret-i Nuh lisamndan cevab vetiyuA- '
I 1404
Ru vu ser der-cameha pigideid.
Laceram ba-dide vnii na-dideid.
.Ytizfimizu ve ba^inizi elbise ile sanp sarmaliyorsunui^. Uiiuh
to 1 1 Kfiziinui varken etrafmizi goremJyorsunuz»-
1405
T __
Ademi dldest u baKi piastest,
Dide anest an-ki did i dustest.
.Insan gfizden ibarettir, miitebaki a-za post ve kisr menz Deflin-
[tmlir. C&z ise dostu giirinii§ olandir*.
1406
r>.
j?
* jj-
,lJ jl jT ^- >j
gun ki did-I dust tie— bved kur bfh,
Dust k'u baKl ne-baged diur bib.
-Blr goze dostu gftrmek se&detl nasib olmazsa oitun kor olnitM.
liAltl olmayan dostun ise uiak bulunmasi evladir*.
t|4) SOrei Nuh: 5. fl> 1.
•C34
Hazret~i O mer gjbi zev&t kirk .
xasr ~i ma nevi ve saray'
gflz denilince, 'HtSSnSoSb da 2?
^n,!„. ,r - . * ue °wiunub da bize e&yayi gdsteren iki
rovisini gorebilmek icin g0 z taz.mAr hV 7"' ma nevi Ve Sar ^'
efiz ri P «di^™ u __,_... . Ki g °*- azaiun en miihfmmi i*«*„ *.
zamn en miihimmi imi§. I-i^g
zannolunmasm. H^ ikatte JJ JJg ™ £f»i ^^ iki 4
Pah bulunma^ i'tibariyl/l budal *~*
;»sanm gerek muhabbet, gfirek
gr tstam fani dsimierden ibaret <j
"b -i bjzeval Hazretleridir ki O'nu
NiM>ta* ^ Bu h3kIkaaerin bGyamndM __
!"sa„ In gsrek muhabbe , "2™" »* yoktur. Dosl,
ibaret degfldir. Mahdat-i IdyezaJ
n iiluyo.r.
1407
yaki artti-.
gormeye Ji
j*j*i
Didera bercaste^i u , ber-gumast
'^ b"k" "™*- »— — ett, Yi* unu ve at J
1409
^Hudi pei^an-i a divdne
var.
H6r tarafta *> N •dwiuun, yan j Hazret 1 rt m ■ ,
Jeli gibl her tarafta h»ml . teharrisJnd
Sbyle diyerck k J. halifeyj soruyordu.
I'lilumiyor ve d<
■36
1410
U\f*-j*' Jjr jj/" ^^ ^
oV -^-i? Jb- ^-t»
aHr jj
Kin gun In merdi biived ender-cihan,
V'ez cihan m&nend-i can based nihan,
*Diinyada bdyle blr adam bulimuyor da, ruh gibi, dttnyadaklle-
rin nazanndan gizti kaliyor*.
1411
Ijjt
■M
1
> C6st Cira ta§ gun bende biived,
La-cerem cuyende y amende biived
■Hazret-i ftmere kul, k&le olmak igin mu anyordu. Sttbhesiz ki
inayan bu!ur»,
«Arayan ve taiebinde ciddiyyet g<5steren matlobunu bulur- da-
n\mm< Bu sbz. aym hakikattir Hangimia bir ^ey T i ciddiyyet ve ih-
hmam lie aradjk da bulamadik? Bulamadigimiz olduysa 5 iibhe ediJ-
■nesin ki aramakta ihias gostermedigimiKdendir. Mesela insana bir
:iLir 5 id-i kamii lazim oJdugunu, onun da fnsan-i kamilden ibaret
fjutundugunu ilmen biliyomz. Ah ^u zate miilaki ve mustefiz alsak
diye aras.ra temenni de ediyoruz. Fakat,,. insM edelim. Bu temenni
Mm ve tesebbiis derecesine fikiyor mu? Abd-i aclz kendi hesabima
^ kemal-i mahcubiyyetle i tirM edeyim ki: hayir. Tarikate intisabim
■■.ii seneyi buldu. Bunun yarisi teka'iid mQddeti demektir, 25 sene
hizmet eden bir me'mura birkag kuru§ tahsis ediyorlar. artjk evinde
oturtuyorlar. Hel^ ticaret hayatmda on, nnbe? sene calisan bir adam
■ nkkan, tezgah sahibi oluyor, piyasada i'tiban, bankaJarda kredisi
lulunuyor. Aceba tailfcat-i aJiyye. me'muriyyet ve ticaret kadar fe
\ i/Ji degil mi? Estagfiruliah. O halde ben neden adam olamadim V-
1 traf ede ^ m ki seyhimin irtihalinden sonra adam bulmaya ve adam
-irnaya cah 5 madigindan. Yainiz §unun]a mQteselli ve umidvarim ki
t enab-i Pir:
-Son nefeste ba ? ka bir aiem olur* miijdesmi veriyor, Cenab-i
I ffik dilerse o son nsfesi o kadar uzatiram? ki o mliddet zarfinda xk-
■ lai! suluk edjlirmi 5 , Belki Allahm iQtfu ve ehlullah'in himmeti bu
abd-i acizf de o anda ve b<?lki on dan evveJ feyzyab eder.
737
1412
Did a'rabi zenl ura daHU,
G&ft 'Umer inek be-zfr-1 an naHH.
-Sir Arab kadmi o elciyi gtiriitice: l§te 6mer t gu hurma agaei-
ma altinda dedi*.
1413
Zir-i Ftirma-biln zfHalKan fi ciida,
Zir-i saye Hufte bin saye-Hud&,
-Hurma agacinm altinda halktan ayn, yahud herkesin dosektw
ve yatakta ya tin asm a muhaiif olarak, kum tistiinde ve hurma gfl|.
pesinde yatan Zill-i ilahlyi gor».
*Hukumdar T Allabm yer ytizunde golgesidir. Her zultim goren,
una iltica eder- diye bir Hadis rivayet ederler. Buradaki <zil* haki
kftt degil mecazdir. Ciinkti Allah cisim degildir ki gOlgesi olsun. G61
we nasil cismi temsll ederse hiikumdar da Allahm hiikumetini tem-|
til eder, demektir.
*RUM ELCtStNlN CMER RADiYALLAHU ANHt AGAl? ALTIND*)
YATM1S VE UYUMUg BULMASI*
1414
Amed u anca vu ez-dur Sstad,
Met tlmerra did u der-ierz flftad,
«EU;i oraya geldi ve uzakta durdu. Omeri gorunce titromeya
lia^ljidi-.
■
73S
1415
Heybeti zan Hufte amed ber-resuJ,
Haieti H05 k^rd ber-canes nuzul,
-Uykuda bulunan Hazret-i Omerin heybetlnden el^lye hcybet
irotili ve ruhuna has bir hal nil&ui etii>.
1416
1 JiXi_ A^» b
^* J>*
Mihr u hey bet h^st zidd-i yek diger.
In du zidra c^m' did ender-ciger.
■Muhabbet ve meh&bet biribirinin ziddi oldugu halde ©W- bii
Ik I ziddi birlesmis We balde kendinde hissetti-.
1417
Goft ba-Hod men sehanra dideem.
PiS-i suliahan-1 mih bu-gzldeem.
.Kendl kendine dedi kit Ben padiaahlar gflrmiii, btiyilk uuttanlar
nr/dindc beyenilmi? bir adamun».
141B
Ez sehanem hey bet ii tersi ne-bCid.
Heybet-i in m^rd hnsemra riibfid.
-Padlfjahlardan heybet duymadigim halde bu adatmn hey'botl
\ p mrbabeti iju'urumu izale etti*.
740
•MB
■■■
H15
*!*..
£* O^.j
J- i5)j
Refteem der-bi$e-i sir n peleng.
Ruyi men zisan ne-gerdanid reng.
-Arslan ve kaplan yatagma gittigim sjralarda onlardan betii*
DenzJ,m u$mam)sti».
[420
Bes $udestGm dar meSaf-S kar zar.
Hemgu sir an dem ki based karzar.
*Bir C ok muharebe saflannda bulunmus, i$in Iniltiden ibaiJ
Kaldigi, yan , yarah feryadi ^ogaldigi demlerde, arslanlar gibi dili
mania pencelesmistim*.
1421
Bes ki Horde m bes ki men zaHm -i giran,
Dil Kavi-ter bftdeem ez-digeran.
*0 muharebelerde bir f ok derin yaralar aimi$ h flyle iken
gerlerinden cesaretii katm^tim..
1422
,1
^jJ .1**4^^
Bl-silah in m^rd Hufte ber-zemin,
Man be-heft endam lerzan <fet in.
«Bu adam, sUahsiz oiarak yerde yatmis, uyumus. Bense karsi
^inda butiin bedentmle titriyomm. Bu ne haldir?.
Hifl. cndam; Bu^, g&£Ul, kann, oiler vo ayaklardun foaret yudi
fuvdur lit bununla biitiui gCvdo murad ediiir.
1423
,^** j^l j-i j^i
•* ^
'J/- £ I ^JU»
Hey bet- i haKK^st in ez-HalK nist,
Heybet-i In merd-i Sahib- del K nist.
■liu rftehabet Hakkmdir, Halkin ve $u aba giyen kimsenin dc-
BdJr.
1424
J. j5\j .i t tf*~j\ X^j $[j*
M
Her4ci tersid ez-haK u taKva giizid,
Tersed ez-v'ey cinn u ins u her-ki did.
-Her kim Allahtan kcrkar ve tekva yolunu intihab cderse, on-
Jfcn (in do. ins an da ve her g5ren mahiuk da korkar*,
Bir Hadis-i Serifte: *Her kim ABahtan korkarsa her ?ey ondan
prhar*, diger bir Hadiste; .Bij- kimse Allahtan korkarsa Allah, hal-
ondan korkutur, halktan korkam ise halkt&n korkutur. buyuru!
Ilftur,
f>(5yh Sa'di kuddise sirruhu CBustan} inda §6yle bir fikra nakle-
+
-Ayn l hakikatl aynelyakin bilen din buyUklerinden hi kayo
Bir veli, bir kaplana binmi§, bir yilam kamci yapmi^ oldugu hal
■ liuyvani siiriip gidiyordu, Biri ona dedi ki: Ey Allah yolunun ada-
bii yu gittigin yol igin bana delalet et ve md^kiJimi hallet. Ne yaptin
h Imyle yjrtici bir kapJan sana musehhar oldu seadet miihru, son in
Mmma hakedildi?
O veil dedi kit Kaplan ile yilan. hatta fil ve akbaba bana mu-
ulduysa teaccub etme. Sen de Allahm emrln© lsyAn etme kl
ikUnna senin hflkmiine ita'a'tsizhk etmesin-.
?4§
741
,1„J,
1425
C
Ender-in fikret be-hurmet dest best,
Ba'de yek-sa'at Umer ez-Hab ceat.
*Rum Blgisi bOyle dtistincelerle hurmetkarane el baglayip du|
du. Biraz sonra Omor uykudan uyandi ve suprayip oturdu<.
hi jrii/pliylu yaiiud iiyidylu muliubulc; edin". demoktir. Reddj si!a.-n,
ji' ykcssclam), ahsoni do tve aleykessclam ve rahmetuilani r ^
I , uk^tuhu) diye Crahmut) ve CberekaH kelimclerini ilave eim<.ku/
'' , ptiuslumanin bildigi vu bilmedigi din kardesine selam veriiiPssi **
, ,u i Risaietten emredilmii}, hatta «Selam vermeksizin bir meUisp
Inline sdz sbylcmeyin» denilmistir. Ciinkii selam verib almak, iki
mnUumamn din karde^i olduklanni biribirine aniatir. sohbet busu-
lnui'. btiJJti arada meyeddet ve muhalasat zuhuruna sebeb Slur. Ge-
klim bahse:
1426
,^^:T „M„ j^i^ ^'i5
Kerd Hidrnet me 'Umerra va selam.
Goff Poy^amber selam an-geh kelam.
«£lgi Ilazret i dm ere ta'zim ile selam verdi. Cenab-i Peygamb*
dei ewe la selam, sonra kelam buyurmiiijtur-.
Hadis-i Shrifts : -Kelamdan evvel seJam vermeHdir* ve « Ewe II
selam sonra kelam. buyurulmustur.
Ma'lumdur ki her kavmin bir asjnabgi vardir, Musliimanlarifl
t^inaligi da selamdir. Bu mubarek kelime (selamet) ma'nasinadir.
.Binaenaleyh CEsselamu aleyke) demek, .selamette olasin* dti'asjn
otmektir. Bu du'a ise dunya igin de. ahiret igin de hayirlidir.
Sonra selam kelimesi, Allahm isimlerindendir. Bu i'iibar ile dfl
>.Esselamu aleyke) demek, « Allah in hifzuida ve selamette olasin»
demektir. «Sabah, yahud aksam serifler hayrolsun*, yahud, « All nil
omurler versin* gibi asmahklar, hig bir vakit (Selamiin aleykumij
iin yerini lutamaz, Hele selam vermek makarmnda (merhaba)
mek pek ma'nasizdir, Qunku merhabayi gelenin de£il, oturanm. di
niesi tazim gelir ki: (merhabal «Sen genis bir yere geldin geli$in b
%\ sikmayacaktir» ma'nasinadir.
Hadis-i Serifte: «Selam vermek tetavvu' ve nafile bir ibadcttl
Mukabele eylemek ve selam almak ise far7dxr» buyrulmus. Kur'ilrtl
Kerimde de:
>.>
$&M ±d$&
arid olmustur ki: «Slze bir tehiyyc ile asinalik cd^ldi mi on dan
1427
JL I— J J *>■ Jit *t * J
Pes aleykes goft lira pi? Hand,
I mines kerd u be-pi^i Hod nisand.
"Hazret-i Omer, el^inin selamina mukabele etti ve yanina ^agir-
ili. Kendlsinl te'min ederek kargisma oturttu*,
Cenab-i Farukun elgiye aman vermes! dolayjsiyle Hazret-i Mev
i m: i bir Ayet-i Kerimeye telmih ediyor:
Has
,jT uijlt. ^j'^ yy-ii
La-teHafti h^st nusl-i Ha,ifan,
H e st der-Hor ezbera'yi Haifan.
-Korkaklarin tniizl) u fla tehafu) yani: *Korkmayin> dir. Havi
rili>u kimseyo o, pek munasibdbs,
Nuzl: Menzil, yani, yolda konacak yer demek oldugu gibi, misa-
fire cikanlan ve menzil ittihaz edilen yerde yenilen yemek ma'na-
u nadir. Osmanli ordulannda (Nuzl emini) denilen me'tnurlar vardi,
huntar ordudan ileri giderler. menzil ve karargah te'sis ederlcr ve
\ lyncek haztrlartardi.
O.S) SOrti Nisa: 86-
742
713
CenM>i Pirin i$aret ettigi Ayot sudur:
«Muhakkak o kimseler kJ: Allah, bizim Rabbimizdir dediler, boii-
ra da gerek sozlerinde gerek islerinde istikametl muhafaza et tiler.
On Sarin vefati strasinda, yahud ba's ve hasr gununde: -Korkma-
yio ve mahzun olmayin. mUjdesini vermek icin melekler nazil olur
ve -Size va'd olunan cennetle size miijde ol9un» derler**..
!$te ahir.st seferirdn ilk menzili bulunan haleM nezi'de (la te-
hafu) mujdesi, llahi bir ziyafet oldugu gibi; karsisina gelince bir
web abet hissetmi? olan elgiye, Hazreti Omerirn (la jtehaf) yar
-korkma* diye te'minai vermes! de r o yolda bir ikram idi.
1429
'^C* 1 'j-» V a -
Her-ki tersed mer vera imin kiripnd,
Merd-i dil-tersendera sakin kunrnd
•Korkan kimseyi emit) kdarlar. Yiiregji o\nayan adami da tea-
kin ederler..
1430
j~f* Jj 1 O^
fl
^1 »S- i> J
L. r J-
An-ki Havfes nfet cua giiyf meters,
D^ra ci'idhi nist u muhtac-1 ders.
.Korkus-i olmayana nasil olur da korkina dersins dorse ihtiyStt
bulunmayana nasi! ders verirsin?*
(2d) Sfcrei Fussilet; 30.
744
Yftri korkma mujdwlnl jiUl-uH klmaomn km-kmu-i liulunnrn-.i.
Lr, okuyacak kim«n*n dn okumaya teveakA* *^ *"™ ™™
Wr ki kcrkmayana korkma demezlcr. Bunur, g.bi da tahifai em-
„ .nuhatab ve o mujde 1U» mitbesser olmak utqiw, rabmet-l tI4-
Hyy^ekl ^nislige tWd ile birlikte. Allah, karsi ^u;mWtt»
Tn bavf u hasyeti unotmMub. Hakkm rahmetmden um.dvar oi
kla beraber gazabmdan ve azabmdan kdrkmalidir. Boyle yapda
K nhii-pp istikamet muhafaza edilmis olur.
H31
An dil ez-ca reftera dil-?ad kerd.
HaTir-I vlransra abad kerd.
.flazreM Omer, o, ydregi oynam I? el^iyi tesrir vc hatir-i v.ram-
Hi (Amir etti*.
1432
Ba'd ez-an goftes suHanha-yi raKiK.
VezSifat-i pak-i haK ni'me V-refiK.
.Som-a ona inc S ve dsrin sozler soyledi. Ni'morrofik olan Mia-
jn sifat-i pakinden bahisler actt*.
1433
i ;a V i^- 1 ' ^ J,ljJ . ^
V'ez-nevasi^ha-yi baK ebdalra.
Ta binianed u meKam u hatra
.Keza el C l hall v* makami dgrensin diyo, AMahm ebdale olan U,
" fW, S. IvWlah ara 31 nda yedi ki.d.n MM «r *itodir kl
J ul! kendileri bir yerd, ikon, t.raHar^dan bedel olmak uz i bir
.,,,1 gtaterebUirl^mi* Hal ve makam i S e tankatle ikl tabird.r
745
HM: Saiikin kalbinde duydugu muvakkat bir no^vedir,
Makam; O ha I in devamli oimasidir,
Cenab-i Pir T iki ta'biri tefsir icin diyor kh
1434
Halcun cilv^st zan ziba arts,
V'in meKam An Halvet anted bd-artis,
-Hal, gilzel bir gdinm cilvesi. makam ise o gelin lie halvet edl|<
mesi gibldlr*.
1435
}^ iS& > i^j* ^^ ^jj
Cilve bi ned §ah u gayr-i sah nlz,
VaKt-i Halvet n&t sah-1 aziz.
-Cilveyi padi 5 ah da, baskalan da gfirebillr. Fakat halvet zemuni
? ah-i azizden ba$kasi bulunamaz*.
H38
tTJ^ l Ji3^lo J^j*^ ■J^J'.jU.
Cllye kerde Has u amanra arus,
Halvet ender-gah based ba-aros,
-Gelin, havassa da t avama da cilve eder. Lakin zlfaf halvetlj
ancak $ah, yani jfiivey gider-.
H37
jUjJV 1 fli* J*l ,1— J-il
H^st bisyar ehl-i hai ez-Sufiyan,
Nadirest ehl-i meKam endar-miyan.
■Safiierden ehl-i hal olanlar coktur. Lakin arada ehl-i makam
titular nadlrdir..
143S
Ez-menazilha-yi cane? yad dad,
V"ez-&eferha-yi re vane 5 yad dad.
■ Uazret-i Omer, tuhun mensillerindeii ve rfihaai seferlerfnden
i<i>i- niu' 1 11 mat verdi*.
1439
V'ez-zemanI k"ez-zeman Hall budest,
V'ez-meKam-t Kuds k'icl&H wildest.
■Zamandan hall o!an bir zamandan ve Jclat ve azamete mensub
1. mi .i bir makamdan hahsettU.
Zamandan hali olan (Ezel-i azal) dir ki, orada sabah ve ak$am
Mlbnrt yoktur, Ctinku bizim zaman dedigimiz hai, giinesin dogup
tmasiyle tehaddlis eder. Halbuki bizim zamammizi ihdas eyleyen
(Mi mi's de muhdestlr, Gune^in, hatta onun yanlannda. zerre kadar ka-
timgi diger ecramm yaradilmalanndan evvel bir Can) vardir ki el'an
^livam etmektedir ve devam edip gidecektir, Otia lAn-i daim) derler.
lfnMi!in, an-i daim ohmca (ezel) lie (ebed) de bir emr-i i'tiMrl o'ur
»l"fiMA-b-i Hakkm:
717
___
$^J#5*«
Yanir -Allah, hem eweldir, hem ahirdir. Ondan cjvvel mevcud olmi
dip gibi ondan sonra da kalmayacaktir"*, sifatlan birlesir.
1440
r $) its*
jy^^'d'jfj'."
V'ez-hevayi k'ender-u slmurg-i rQh,
Pi? ez-in did^st pervaz~i fiitCh.,
-Keza nlh sltnurgunun bundan evvel, yani su ateme gelmedf
snukaddem pervaz eylemls oldugu havadan bahsetti..
1441
iJ*. ^
ilLL>
fc j i» l "
J V 1 Jj
Her yeki perv&zGs ez-afaK bis,
V'ez umudu nefrmet-l mu?taK bl$.
.Ruhun pervazlanndan biri, §u ufukiardan daha genis, miisliib
Ijir kimsenin bins u tama'i sahasindan daha vaardir-,
Ruhun pervazina ve cevelamna nisbetle ufuklann dar gelm J
urlann mahsus, ruhun ise ma'kul, hatta fevkal'akl olmasindand3
Bunun hand bir misal ile tavzlhi mumkundur. Meseia maddiyat &M
minds en ziyade surat-i seyre malik clan ziya imis ki saniysde 3pJ
kjlometrelik mesafe kat'edermis. FikH tnsanl ise bu kadar seri' q]M
riyadan da sur'atlidir. Mesela feza dahillnde mevcud club da kjfl
inize nisbetle akla hayret verecek derecede uzakta bu)undu£undafl
dolayi zfyasi bize heniiz vasil olamayan seyyareler varmis. Yiiz bm>
lerce senedenberi ziyasi bizs hala gelmemls olan bir yildizm uzahh
Cim, sonra boyle milyonlarca ve milyarlarca ecramm modari buhl
nan fezamn genisligini diisunmeli, sonra o vtis'at-i muhayyirey* tiir
an iginde kavrayabilen fikrin siir'atini de hatiriamali, fikrin esra
harekat oldugu anla$ihr.
[27) SQrai Hadid :3
748
Ifu boyle olmakla bu rubor flklr, ruha nisboth) maddi kahr, Bu
timid; siir'ate bir do nm'nuvjyyat kuweti ilave edilecek oiursa ruhun
ir vitzina nisbetle uf uk daireainln pek dar kalaeagi avleviyyetle mey-
(iiu. gikar.
1442
£*i A ^jjjLt 1 j* of?
(Jun Umer agyar-rura yar yaf t,
Can-i uraTalib-i esraryaft."*
-Ilazret-i Oraer, agyar suretindeki eJgiyi yar gbrtlii ve on tin ru-
""ii rarar talibi buldu>.
1443
5^yH kamil bud u Talib mu§tehi K
M^rd ^abtik bud u merkeb dergehi.
-§eyh, yani Cenab-i FarOk, kamildi, Talib, yani olci ise, hakikat
jii^nmeye i^tihah idi, Suvari, atlk tetik. binek hayvam da ta'limll
1444
Did an miirsid ki u ir^ad da^t,
TuHm-i pak ender-zemin i pak kast.
« Miirsid, mfirldJn kaMM Irgad oldugunu gbriince onun pak olan
knlh] /nmlnlnt! yine pak olan irfan vo tevbitl tohumunu fkii-.
749
"RUM ELdSiNlN min-VLWMtNtN OMER RADiYALLAHU
ANHTEN SUAL ETMESl.
1445
M*rd goftes ey emir-tll-mii'minin,
Can jzi-bala ? u n der-amed ber-zemin.
-ElCi derfi ki ey Emirtllmft'miiiini
dart z^mirto indi?»
1446
ruh nasil oldu da alem-i balu
Murg-i bi-end&ze gun siid dor KafeS,
Goft haK ber-can fusan Hand u KaSaS
cmh* vftriji,.
H47
iff J f^ *j' ■*■ J>lTI+>jfi ^
Berademha kan ne-dared gegmu gu$
Cun fusOn Haned heml-ayed bc-cas
7sn
inn
Ez-fusun-I u ademha zud zud,
Ho§ mu'alfaK mi-zened suy-I viictid,
■Cciiub-L Hakkin em rind en ademier gahuk ^abuk varlik cihetinc
ulluk [jeyda ederler*.
liakikaten Cenab-i Hakkin emri bir sey'in vxicuda
Br*i| nd trice, ona ol demekle derhal olur.
gelmesini
1449
.1,
il
Baz ber-mevcild efsanl (;u Hand.
Zud esbo der-adem mevcud rand,
iKcza Allah, mevcud olan sey'e (Yok ol) emrfni vednce mev
, ynkluk'a at surer, yanl mahvolur gider*.
Ilnr"uya kadar okunan beytlorden anla$ildigma gore FLum el
rlazret-J Omerden bir muskulunii halletmek istemis, rub. gibi
fe vn semavi bir mahiyyetin nasil olup da kesif ve hakl bir be-
■ 1. 'idl-jk peyda eyledigini sormu^ *Ele. avuca sigmayan ruh,
I Willi bir te'sirle bir ku§ gibS ten kafesine sokulmus?- demis
I llii/relo Omer de= «Allahm iradesi v* emri tie* cevabim vor
■ vp misaller gostermekle dc bahsi Izah eylemis. EzciimJe demi?
• I- 1 *Cenab-i Hakj ademe, yanl yoga (var olll. deyince yok cft^u
■fniii Kt-Iir, varliga dogrti kosar. Vara (yok oil), deyince de var,
■link urafina gide r *. Mevlid nazimi Suleyman Ce^binin dedigi ^i'
Ol dedi bir kerre vdr oldu cihari,
Olma dcrso mahvolur ol dom hemuo
1450
GSft der-gtis-i giil u Handans kerd,
C6ft ba seng u aKlK-i kan^ kerd.
-Allah, gtiltin kulagma soyl'edi ve onu gUldurdii. Yani Alls!
!utM iradesi gi}] agacma te'alluk edince omt hand&n, dudaklar f j
a ? ilmj§, gulJerle silslcdi. Keza ta 5 a soyledi, onu akike ma'den yaplu
Akik r yUni hakik dedigimiz de, ondan daha kiymetH olan rmk.
l;erat da esasen ta?lan ba 5 ka bir $ey degildir, Tas olmak i'tibarlj
batdmm ta^ndan farki ycktur. Fakat AUahm iradesi ve lutfu,
! aya iccristnde hakik gibi, yakut gibi, elmas gibi kiymetd&r cev'hj
'<?r de peydi} edcr.
1451
r~*-l> C*-ti
r-** o 1
J \i -Ui_jy-L ^,i5
Goft ba-cism ayeti ta can §ud H (
Goft ba Hor§ld ta raHsan §iid u.
*Cisme bir ayet s6y]omi<j, yani (Kan) emrini vermis o
kabiM ruh olmu^tur. Keza Gime$B btr emir vermis o da
** pariatici site tin i iktisab eylemistir*.
cisim
parlfiyif
H52
^ H
Baz de'r-gu^es demed niiktu maHiif,
Der-ruH-i Horrid lifted Sad ktisuf.
-Tekfar Gflnc^n kuiagina korkunc, bir niikte sciylor, yani (tutuljl
emrini vwir. Guacgin yuriinde yuzlerce kLisQfvaki olur».
Yani GiinG$ h fezada parlayip dururken irade i flahiyye mu dbi
\ tuner, nnun ile amn arassna Rircr, gQn^ifl ptyVfci tforurrmr? oluT
Vani. Giin^, Itvwtlti parlayip dururken. trade i llahiyye mu'ei-
|jine#. Ay, onwi tio Dtiriya arasma gtrer ve Gunesin ziyasi goriin-
i 'i'/. olur.
1453
■J* J
,<a
r
Ta bflgus-i &bi" an guya ci Hand,
K'i'i tii MMik ez -dtde 1 ftgk rand.
-O miitrkHIlm AHaln; buluhin kulagina ne sovl^dt ki, buSut g6
'(indcn kirba gibi yas Rkitti-,
•si- ;- ^Hi .;XC
, ■i.jw 1
- ^ ' 1 i ^ p.-' *■
tTjk s $
Ta be gCiij I HAk haK i?i Handeest,
K'u mOraKib p.^%1 ii F-IftTmi:j mnrJecst.
. Ac^ba Hak, topragm kulagma ne dcml^tlr ki ioprak, mnraka-
licyc vfinni? ve sftS&fe kalmi^tm.
ur>r,
-1-^1 I ■ r -^
^-^ "-I-- r V/
Hr-r liP-roddiid hcr-ki u a^iiftresL
HaK br kO? I ij mii'ammA gSCleest.
-Her kim trrrddild Hindr> sa^irmis kalmi^sa Allah onun ktllft!>i
i'ii fflimmmn suylpmistiT - .,
Tti kfirw! mahbfls^ enrlcr dii-guman.
An kiin^m k'u tffift va Hod J.iddi art.
-O muammayi soylpmfsi, c kimsryi Hakkm dediftinl ml yam
>im, yflk*a akslnl ml? dly« ikl zan ara^mda rnahbus bjrakmak i^lr*
lilrv,
, ■
7M
M&7
J J"- j
■« jK jj-jj j. ljiiL j j
tfj
Hem zi-haK tercih yubed yek Taraf .
Z'an du yekra bergiizined z'an kenef
*lki taraftan fairini tercih etmesi ylne Hakdandir ki, o ikiden bi-
rm[ o cihetm tevfikiyle ihtiyar eylcr,.
Kadir-i MutJak Hazretieri, cismi caft GunesJ dirahsan eyledisl
dudig,. zemim murakabeye varmiscasma oturttugu gib V zaJni
^undakl Indian da. ,,y ie ml yapayim , MytaU^ SSS^
de du^urur. mhayet bir taraf, tercih meylini yfc
ie o verir.
1453
JL
Ger ne-Hahi der-tereddud hus i can,
Kern fesar in penbe ender-gu$-i c& n.'
-Eger can idrakinin tereddiide dii^mesini Istemezsen gafM
ma siyyet pamugunu kidagina tikama..
Yani
ve
Eilsani
iiri irtikab ettigi ma'siyyet, basiret gdzune gaflet per-
^ h t t kikati £*»™* Euhun kulagma gaflet pamugu olur
£-«p hakjkati ^tip anlamak ve gdylo mi, yahud bdyie mi yapavim^
^ereddudden kurtulmak ., Btarwn kulagina gafL pamSut
1459
Ta kuni fehm an ntu'amm& haijra,
Ta kuni idrak remz u fa$ra.
« iA?*? A " ahjn muamr "alanni alnayasin ve gerek fc'arl, gerek
sanhi olan ibtarlar, kavrayasm ki., ^
ju^r
■ ■:i -it
J-s^ b -{
OV tj-^j 1 <>« j.
>*r <J~>
Pes mahalH vahy kerded gus/i can,
Vahy c,i-bvad goften ez-husnl nihan.
-Nctlcede kulagin mahalt-i vahy otsun. Vahy nedir? Hisden ni-
h>t ii olan sdzdur»,
Cenab-i Fir, iki bey it evvel can kulagind&n gaflet pamugunu qi-
knr demi^ti. Burada da, eyle yaparsan o, can kulagi, vahy mahalli
■hir huyuruyor. Ondan sonra vahy in ne oldugunu ta'rif icin -Vahy,
hr.dftn nihan sozdiir^ diyor.
Vahy, lugatte, i§aret ve gizli sbz manasinadir, I&tilahta ise i!-
hniii demektir ki herkese vaki oiur. Hatta: ayeti kerime
Mti^S;
.Vani: -Habibimi Rabbin anlanna ilhani eyledi* 1 - ayetinin delaleti
nucibi.ce. hayvanata bile ilham vuku' bulur ki miitefenninler buna
i-.i'vk-i tabi'iJ diyorlar, TabS'idir ki bu ilham ile, melek vasitasiy
'» yahud vasitasiz enbiyaya vuku'bulan ilham arasinda kulli fark var
'in 1 . Onlara olan vphy ve ilham, his ile, yani g6z, kulak vHSitasiyUi
'IrKildir Nuok'm Maffi^i Mevtana da buyuruyjr ki:
1461
> J-
^jO -
Gug-i can u cc^m^i can cuz in hisest T
Ga§-i aKl u guqi ftj* z'ln mQflisest
«Can kuiagiyle can g6zti, bu i^itmek ve gOrmek hislerinden ba^
kadir. Akl ve his kulags bu vahy ve ithamm idriikinden miiflistir.*
Yant, enbiya ve kiban evliyaya vaki' olan ilhamat, bu kulak va-
-itasiyla i^itilmcz, bu goz vasitasiyle g&niilmez, Ondan dolayi insan,
kiyag-i nefse kalki^mamah. kendi biiyiiklere, yahud biiyiikleri ken
dlhe benzetmeye cahsmamahdir.
(28] Surei Nahl: 68.
-.-.
$4
Huraya kadar olan buytlur, ccbriligj te'yid edur gibi gdrunduga
i^iu Huzi'ut i Mevluim blr mlwiI i mukaddere eevab veriyor, *San did
CL'bri iriisin?- istifharti j mafruztma kar$i diyor ki:
14fia
v -r*J jj-
J ^ J 1 *
— * i*V ^ •*
Lafz-i cebrem 'jsKra bi-Sabr kerd,
Har-kt a$iK n^t hat* i cebr kerd.
-Asha cubir lafzs itJak ediijim, sabrimi ta$jrdjgt l^indir, A^ik ol-
ma van kimse de cebri men'ettl..
!?arih-i Mes/ievi $eyh Umail Ankaravi kuddjse sirruhii bu beyL
U,i Mesjievinin en zcr beyLiierindendir dcdikten soar*. -Ben cebb
lid'iini a^ka itlak ediyorum. Ciioku benJ bisabr eden odur. diye *erh
ediyor. ikincj misra' Igin de $u ma 'nays vsriyon -Her $ol kimse ki
:i^ik degikiJr, mesela Kaderiyye ve Muteziie ta'iftsi g'bi- Ol, cebri
liabseyjedl, yani men'eyledU Bu mis ram kar$i rmVnasi; -Ve her
ul kimse ki a^iktir ve ehl I stinnet tarjkmda sadiktir, ol kimat? tebr-1
(jvsa.ii me -'uyliiiuez demuk olur. diyor.
AUti iici/in tercemo edi^im de a$ag!, yukan sarihin iladesinj
tauvAfiktir, HakikaLine gelince Ailahii a'iein deyip gecmek liizimdj
1463
^- — t /^
■^
. \
j^- + . J^o 1
In ma'iyyeL L«s,.haKe;it Q o'br nisi,
In tecelli-i mehest u t'br nisi.
Hi ' niu'iyytH-i ilahiyyedir, ccbir de&ddir. Bu kamerin fceceltisi'
fiir, hululun goriinu^ii degildir*.
tSu beyt da soyie demek oluyormus ki: Cenab-i Hakkm halk ©y-
iediyi seyluri diJedigi tarafa sevk etmesi, o sevkte iradesinin bulun-
tkisi demeklir, yoksa cubir demok degildir, Bu hal ise hakikat ka-
mcri ve vahdut nurunun zuhurudur, sek ve suphe bulutunun gtirffl
mi^ii degildir.
75ti
1464
£*-** ^ j*- jjr i^J J J'yJ
V'er buved In c^br cebri ame nisi,
Cebri an em ma re i Hod-kame nlst.
• [lilfarz bu. cebir olsa da avamm ve hodkam olan nefsS emiria-
M-itin cebri degfldir*.
"ievhid-i ef'at derecesine vasil olmus evliy&nin cebrtdir ki, onlar
klir'iJ nevafJ] ve feraiz ilo Hakka takarrub eylemi^ ve harekat u se-
\a n!)ita Hakka Alet olmu^Jardir.
1469
Cabrra igan kinase nd ey piiser,
Ki Huda bu-ksad§an der-dit beSar.
-Oguli cebrin haktkatini oniar billrler ki Allah, onlann kaitH^de
bnsar-1 baslret a(?Tni^tiT»,
J*
HfiO
Gayb u ayend^; ber igAn g^t fa^ h
Zikr-i mazi pi? i isjtin g?^t la?.
•C^ib olan da, gelecek olan da onlara mtlnke^if olmu?, yad-i mazi
(ii'!nr!ii nazarinda la ?py kalmistir*.
7ft 7
huTr-tlitl Biidur SufcieHui ji^vhurusL-
»0 zcvulin UHiyari da, Cfiljii du buskudir. NiUkim damlalar .su
* I l-1 Li- jiiLi tilur*.
Vw*i fcftblyu vu u*liyamri cubr ve ihliyanyli; Ctibnyye v< ; Mu'lu-
,'ik' ^iIji I'uliiifi ffitetkklw-: urbubniiii cfcbr vt- Ihtiyari Iju.^kii Ui-^a ijey
J l-lLu- ^u hut, su daittliteftta bfen/er. Bir Uamla, lun if, U: ^in\ui',-ta\m
■ riJtl'ui igiJido mci uIuj'.
Suyidutt.'iil'u Ciuiuuii IkijuUdmtn ijoyUi \ ..- dayi>i (Honyy-i (
kali) kuddise sli rohmisaya b>si
- I't-lan: «bi/. hukilud.k' litifji «ibiyi.', Imivk.i! u: a-oki-uaUim/. kun
dihgimi/duii de^ildir" rliyur dwaii^ Ctjulb-i Sonyy:
«•'— O adam! y<i kamil bit" A r t f i i r, yiihutf sujiih bir luuuuddjr* (.«
H.ibinL vydiklen $u£.tf&
. — Rg«r udub l ^eriyye i)«j rrmuddub vo midu://<^ js.s muvajffl
Inddiv, iakut] tektifij kolk^'mi-? bir tusrtf i,a rm*ttutddir» r;d>ihiid.j bu
lUHJllllljlUI'-
M<»»
lj. .i ol ^-i>»l J&
Tab'-i naf-i ahuyest an Kavmra,
Ez-binln Hun u derun§an mu^gha.
<0 kavmde, yani ehlullah hazeratmda (nafe-i misk* misk gobe&U
lubi'ati vardir..
Nafenin harici kan, dahili miak oidugu gibi, bunlann ifadelerin-
iUi cobir gibi anlasdan ma'nalarm hakJkati de ma'nay-i tevhiddir.
1470
jy 0>> &Sj» *;*? <J^ J&* *
Tu me-gu k'in maye birun Hun biived,
Hun reved der-naf mu§gi gun buved
*Ey muterii: bu maya haricde kaiuhr deme. O kan, nafeye da-
It i I olunca nasd misk olur?-
Haricdeki cebre mute 'all ik sflzler da, ehluHahm kalbinden nebe
nn ve iisamndan csreyan eyledigl gibi, misk balini alir ve aym tev-
liid olur,
Diger bir misal gosteriyor:
llj> 3 j .3- »J*i jjj- : «»>
}W{ bnun KuTtvi flu i'd u buKurg,
Der Sadof diiHwyi Huidirbt. u siitur^.
-Nkfitdi" lutyitii v« Nt"H&h damlttlw vrtrdir, O damlaUr M'd»f h
Uiultt kiiguk vu biiyiih inel dlui'laf* ,
Uujtuji (4^bi di^iuda v>- uvaru h-iatiindii i. wl j: i deuUtHi :;vy, nblui-
luh jndindu iJjui ttsvhid olur.
1471
Tu me-gu k'llJ mis birun bud mub.teKir,
Der-dllU ikslr win. ge^at zer.
«Yine cy mu'teriz, bu hakir, haricde haktr ve kiymetsiz bir sey~
dir deme. tkslre temas edince nasd altm olur?«
75I>
H;
jyt* ,j j,^
1472
■ - \
JHtiyar & c*br dertu bud Hayal,
Cun der-isan reft sud n&ri cel&l.
-Ihtiyai* vb cebir akibedelerl send© hayalden ibareltir; fakat on
larda, yanl ehluilahta nflr-i celale inkilap eder*.
I47B
G^t-par* ademi ez-zur-i can.
Mi-gikafed Kuhra ba-bahr u kan.
■ hisaniii bir tek koiu. candan rubtan gelen kuwetle dogi, derdzi
mwieiti yanp, dclmekte...*
1473
■Jk ^
.*«. j
Nan cu dcr-siifr^st, Sj^ged u cemad.
Der ten -i merdiim seved u rQh-i gad.
Ekmek sofrada bulurduk^a cansjzdir. Lakin tnsan cismme grt-
rlnce mesrur ve bir rub halinl aln>.
1474
^ ... ■* ■-■
DerdiM sufre ne gerded mustahil,
Mustahiles can kuned ez-selseblL
-Ekmek sofra ortasmda ruha tehavviif otmez. Onu Lu'ab ve hazr
ile tr-hvil eyleyen ruhtur».
J>
1975
Kuvvet i can^ st in ey rastHan,
Ta $ based KuvveH an can i can.
.Ey dogm okuyup anlayan; bu hfil, yanl ekmegi raha lahvil *5S
lemek, ruhuo kuwetidir, O halde ruhutriih dan insani kamilin, ya
hud Hiiday-s muktedMn kuvvet ve kudreti na&rt olmak lazim gelir?..
1477
Zur-i can-I kuhken gaKK-i hacer,
Zur-i can-t cAn der-an <jaKK ul-Kamer,
. \ asi yarmak. dag kazan ruhun kuvvetidir. Fakat ruhiiJrfth olan
ryuiimber-i ekmeldeki kuvvet, kamerl yarmaktjr--
1478
;-^
->- J"^ lS^H
Gei* kiis^yed dil ser-i cnban-i raz r
Can be-suy4 arg sazed turktaz.
«EgeT gttniit, esrar dagarcigimn agzmi acacak olursa ruh arga
fdn^ru kosar vc yiikseSlr..
Y&nt Cenab-i Fir, bu muhakkikane beyanatindan sonra buyuru-
bi>r kh *Bahs d(?rSntesti. Daha ziyade der'nlestirecek olursam ruhlar
Muhv ve Istigrak haline gelecek«r, Binaenaleyh siikfltu evla buluyo-
|Um».
■ia
761
\mu ALfcYHSSELAMIN (RABBENA ZALEMNA) ZELLESlNi
MKSINE IZAFE ETMESI, <?EYTAN1N DA <B1mA AGVEYTEnI
D1YEREK GUNAHINI ALlAHA IZAFE EYLEMESi,
Walumdur Jtl §eytan, Hazret-i Ademe seeds etmekle miikaJ
J.=Iindi gl haide iMhi emre isyan etmis, sonra da: ,Ya Rabbi, beni Ift J
edfaJn yum azdm^in hakki itfnU diye o isyam Cenab-i Hakka isni
eyiemijjtl,
Adem Aleyhisselam, 5 ecer-i memnuaya yaklasmakdan memd
! u fl° !£? m "0'^y^i unutmu 5 , kendisinden zelle sadir olmustu fJ
Kh « CflOHb-i Ebulbeserin edebi ve terbiyesi, o zelleyi Allaha Isnad J
iiirxlt de nersine izafe eyledi,
V^nf : <Ey bliim Rabbling biz cmrjne muhaiefet doIay ls iyl e nof*
mtee zmmettik. Eger bize magfiret ve merhamet buyurmazsan «3
liette ve elbettc zarara ugramis olacagiz", dedl.
bte Ha2ret-i Mevlana bundan bahisls diyor kl :
I47fl
FH-i haKK ti fi'M ma her-du bi-bin, ,
Fi'M mara h^st dan peydast in.
„,. ;Hf kkm mini de, bizim ttllimlzj de, her ikfcini de gflr. BUi
til until var ml kl bu meydandadir-.
(29) Sfiroi Araf ■ 23.
702
1430
Ger ne-ba$ed fi'M HaiK ender-miyan.
Pes me-gu kesra gira kerdi gunan.
.E£cr halkm fi'ili ortada degilse, insanlarda kudret yoksa kim-
\l#yr nit in boyle etttn? deme«,
1481
HalK haK efal-i mftr^ miicidest,
Fi'M ma asar-i HalK-1 Izidest.
-Bizim fi'limizi vucflda getirea Al!abtiT. Bizlm fi'Umiz Hakkin
liiilki eseridlr*,
Cebr mezhebi salikleri, lnsanlarda iradi big blr fi'il ve hareket
Insavvur etmezler. lnsanlan, hatta bfltCin mahMkati Yed~i Rudret-i
|lr\hiyyede bazige sayarlar. Halbuki ehl-t siinnat, cebr tie ftizai ara
|i bir meslek ihtiyftr eylemistir. Onlar, cebr-i mutaTrassit'a kaildirler.
►Kul iradesini sarfeder, Cenab-i Hak da tizasina tavafukti takdlrinde.
linlk cyier* derler.
Biinuii igin Hazret-i Mevlana buyuruyor kit -Hem halkua, hem
Hakkin birer fi'ili vardir. Halkm fl'llt irade, Hakkin fi'ili, o Iradenin
niazm^inunu hfllketmektir.- Mesela otnran kimsenin kalkmak late-
rues i bir irade, Allahm ona kalkacak kuvveti vermesl ve kakhrmas!
bir halktiT, Birincisi kmliJin, ikmcisi Allahin fi'ilidn-.
Yine Hazret-i Mevlana buyuruyor"ki: -Bu iki fl'll meydandadir,
I »k an kabil de|ildir, Egei 1 halkui fi'li olmasaydi nza hilanna hare-
Kcti goruien bir Wmseye bunu nigin yapti^? denilmemek I^zim gelir-
dU Otomobilini tistumiiza stiren bir sofcre kizyoruz. Eger onun Jra-
desi yoksa ofcomobili astumiize eurmesine, hatta altma akp gigne-
mesine nza gGstermeliyiz. Filhakika r o soforQn iradeaini ve otomobi-
lin dumenini imale eden gene Haktin LAkin bu bakikati gSrebilmek,
tevhid sit*nna malik olmakla mumkun olabilfr. O baklkati gOremeyen
gdzler igin Hakkm fi'ilini ve onun yanmda halkm frilini gflirmek za-
ruridir. Bundan dolayidir kl Kur'anda :
763
%M&sM&W&& %P f
Yani; -Sana gclen hasejie Allahtandir, yine nana gelen seyyi'e nefsindttj.
dir M » buyurulmugtur.
1482
J'y-yi ifej? f'Jfti j>i j3
NaTiKi j/d harf bined yd garaz,
Key §eved yek-de-m muhVT-i duivaz.
_S«e soylcycn; ya harfi, yahud gara* ve mak*ftd olan mp'nayi gbrilr,
Bit anda iki i'vazi, y&nt hem laUt, hem ma'niyi na*d muhSt olur?-
Insanlarm fi'illeri h hatta butiin esy&ron hareketi bir kesb, bir de halk
ik zuhura gelir. O d'alin kasibi ba&ka, hahki da yine baska olmak kab-
eder Su hal laktrdi soyleyen veya dinleyen kimsenin soyledi|i, yM™j
dinledigi sozu teskil eden kelimderden ve harflerden ziyade ma'naya dib
kat etmesi ve o hurGf ile ma'nlwn ayn ayn geyler olmasi gibidir, Insan
bir anda bunlann ikisini birden kavrayamadigi gibi bir fi'ilin kasibi lit
hahki da bir olamaz.
1483
jj> j Jfc *S cij ,£* f
4J* ^ *4* f^S u-i j (A
Ger be-ma'nl r£/t §M gdfil zi-harf,
Pl§ u pes yek-dem ne-bined hiq Tarf.
*Eger sbyleyen ve dinleyea kimse m&'naya dikkat cdecek (dursa hart,
ten gafil kahr, Bir gtti, bir anda hem oniinu, hem atdxm nasil giiriir?-
t30) Surel Klaa: T9.
1484
& o*-j ijT
An zeman ki pi? bini an. zeman,
Tu pas-I Hod key bi~binl in bi~dan.
«Sen ondnii gdrdiigiin aaman arka tarafmi g&rebilir misin?>
1485
Cun muhiTVi hart u ma'ni nist can.
Cun buved can HaliK-i in hetduvan.
«Madem ki ruh; hem harfi, hem ma'nayi lhata edemiyor, bu
Ik is in in. birden nasil h4hki olabilir?.
Bir Bozii te^kil eyleyen hart ve ma'na ayn ayn ?eyler oldugu
H ibi, bir fi'iJin kasib ve bahki da ba$ka olacagi yukanda bey^n Olun
mu^tu. ?u vi? beyitte de deniliyor ki: Bir sfizu soyieyeri! aym zamanda
li.-m harfe, hem ma'naya dikkat edemez. Mesela sozan ma'nasmi
rnlamak ister&e r kelime vb oniann telaffuzunu dintemez^ Onunc
bftkan kimse; ;btr anda hem oriunii, hem ardim goremez- Online ba-
KiNsa ardini, ardma bakarsa dnunQ goremez.
Cenab-i Pir, bu misallerin beyamndan scmra buyuruyor ki:
.Mademkl riih, yani Insan, bir anda hem lafzi. hem ma'nayi ihata
i-demiyor, bir baki^ta hem oniinii, hem ardmi goremiyor. o balde bu
dciz insan nasd elup da bir fi'ilin hem kesbtne hem halkma mukte-
dir olabilir?-
Hazret-i Mevlana bu sozlerle mutezileye de cevap venyor. gun-
ku onlar -Kul, fHInln halikidirw derler. Hiilasa i
1486
r j j* Jul 4*-
f* x$ jjf>M h
7G4
HaK muhiT S cumle amod ey puser,
Va ne- dared kare^ ez-kar-i diger,
-Ogul, Cenab-i Hak. her ^y'i muhittir. Onu bir Is, digerinden
ulikoymaz».
76ri
I4G7
Goft scyTan ki bima agvcytenl,
K^'rd pinhan fi'l-i Hod dlv-i deni.
«*M& seytan (Bima agveytenil diyerek kendi mini gizledl.
Goft 'Adem ki zalemna nefsena,
zi-fi'1-i haK ne-biid gafil cu ml
■Adem isc IZalemna enfusena), Yani: «Biz nefsimize zulm <1
Ufc, diyerek zelleyi nefsine IsnM etmi 5 ti. Fakat CX Hakkir, fi linrinri
vs halkmdan bizim gibi gafil degildL.
1489
,r ^ ^ y^
Der-guneh a ez-edeb pinh&ns, kerd,
Z'an giineh ber-Hod zeden U ber bi^Hord.
,0 gunalim, yani zellenin ika'mda, kendisine kudret vcrenir. I hi
eUfngtma Adem, edeben gizledS ve zelle fl'lini nefsine izafo eyledi.-
Bu izafesinden dolayi da istifade etti ki afv-i ilahiye nM oldli
1490
^ « r^r ^ T ? J* -V 1
Bade tevb* gofteg ey Adem ne men,
Aferidem der-tu an curm fi mihan.
-Cenab-i Hak, Ademe tevbesinden sonra dedi ki. Ey Adem s sen
cleki o curm ve mihneti ben yaratmadim m> idl?»
1401
N e kl taKdir ^ Kaz^.yi men bad an,
Gun ba-vaKt-i uzr kardi an nQian.
-Se.in zeiien »£ £L« **— «* ** ""*' *"*
,„ OH oziir diledigin vakit i>nu gizledin?,
1492
r i^ Jj ' LT<| u
'V ;■**
/
I ii.;
GOft tersldem edeb ne-gzastem,
Goft hem men pfcs-i anet da^tem.
pi I y or:
1493
Her-ki ared hurmet t hnrmet bured.
Her-ki ared Kand levzine H^red,
««. ,*»»- » * rt " ^ tire " d ' bMCm hClV °
ycfi
Kur'am Kevimde
•y^^«
7Gfi
byV ^lm W k, 4 llS anm cza. J^^S^^^n
rditditi gibi, yaptigim iyi y^panlan AUab sever.
Ml Sure 1 RahiTfian: 6&.
Tlil
dahu ,ard,r ft, -th^n, Altaic. 0'nu goruy* fflbt ll^lct J
person tm u RormUyarsan seal gormcktedir, Hadis-j Serfflyfl
buyuruimuftur, Allahi gorur gibi ibadet etmek Huzdr-i 1 hi*
nakyh ih.an *, mu Wle eden. lh S ^ U* ^ gLr J
ira
AjW-i Kerimesinde beyan buyuruldugu tfzere. bir hasene il 6 J
baseness on mlsli, hatta: nasene He |
^Ker getinemn helva yiyecegi gosteritiyor
1494
Tayyibfit ez-b% r ki li TTayyibin
Yarra Ho* kun bi-rencan n bi-bin
Sxire-i iSTtirdaki? ■
Ayet-i Kerimesine i§areftir
^J*^nu^ nin ^UnegSre bu Ayetteki (hab ^ t) iIe ft ^j
(32) Sure! En am: i60,
<33) SQrei BaJcam: 26(.
H4) Stirei Nur: 26.
768
luill kbLu ve iv i so/ In' IhnbfeQnl ile (tayylbtm) da kotu ve jyk kim
■-■ ■ I r> r- dcmektir kl, bttyloce, Nairn-i Cclilin mealL *Kotii so'zler, kotii
Mmseler, iyi scizLcr do Jyi kimsclcr i^indir. gcklindc olacaktir.
J mam Ka^ani (Te'vilat) inda diyor ki: <Tayyiburi: Re-
/ml i ahiakiyyeden munezzeh olanJardjr ki tayyibat ve fezaii onlar-
'-lu.fi siidur , eder.» $u haide beyt-i serif teki (tayyibat) fezail-i ahla-
kiyye ve inayet-i Siibhaniyye ma'nasina gelir ki, bu gibi Kerem-i
Hub ban! , tayyib olanlara i'ta edilir ve yar-i hakikinin rizasim tahsil
■ h yleyenlere verilir, Onu inciten, yani maazalJah gazabmi celbeden-
l l 1 r"e de aks-i mu'amelede buluhulur.
Bund an sonra cebr ve ihtiyar mes'elesine rucu' ediliyor ve bir
rnisal ile tavzlh olunuyor.
1495
Yek misAl ey dil pey-i farKi bi-yar t
Ta bl-dani c^brra ez-iHtiyar.
■ iiy gfkiUJ; aradaki Farki anlamak igin bir misal getir ki cebr ile
Ihtiyart bilesin».
1496
J-'*-) S'jJ y 1 m^—j &^j
D^st k"an lerzan biived ez^irti'a?,
V'an-ki destira tu lerzani zi-ea^.
-Bir el, ma'lu) ve murte ^ oldugundan titrerj ytne bir el ki onu
sen yerinden oynatirsm>.
-Li
1497
Her-du cunbi? alertd* haK ginas,
Llk ne-tvan k^rd In ba an Kiyas-
«Heriki. oynamayi. ve titremeyi Atfahin maliluku bil, Fakat bu-
nil on a kiyas etmek imkani yoktur*.
76 a
Yuni. bir adamm ma 161 olmasiyle eb titrer. Bir adam da j*J
..:o olduiu halde elini titretir. Bu iki titreme de Allabm balk |
lead-alta Lakm bin oburime kiyas edilemez, giinku biri, ms/jul d|.
dugu igin mecburdur; digeri saglam bulundugu ve elfni oynat:^ i>4
tiyarl oldugu igin, mecbur degildir. Bunun gibi baz-i zevat-i ;>bj
de kendilerinden gecerler ve ef'al v*o h ar eke tier inde Allahin tas^j
rvfum tabi' oluriar. Binaenaleyh onlarda ibtiyar yoktur, Lakin I
searfete nail olamayanlarda mecburiyet de yoktur. Boyle kimseli
rin mecburiyet da'vasma kalkismasi, saglam bir adamm ihtiyariy
le c-ynattigi elinin, illet ileasiyle .titredigini iddl'a etmesi gibi olu|
*r;
14U3
^U.^ gfj
Z'in pesimanl ki lerzanidiyes,
MiirtaJsra key penman didiye?,
«D cJi oynattsgmdan dclayi penman olursun. Lakin eli titreyemj
blv klmseyi o iztirari bareketten delayi ne vakit ve nasi! pestman
gOrurs(in?»
hsanda ibtiyar bulundugnna bu beyt ile de misal gosteriliyor I
Oyle ya, mesela, kahve icen bir kimse. fincam tutarken elini kasden
ntratip kahveyidokse. yahud fincanj tabagi dusurub kirsa, tabi'i eli
ni dyn&tfStna penman olur, keski oynatmasaydim der Lakin sarsak
bir adamdan bu hareket neticesinde o kaza vuku'a gelse o adam
pesitnan olmaz. Cunku iradesi elinde degildir. *ste kendilerinden vv
tendiliklerinden gecmis olan zevat-i kirarnm hali de boyledir
H99
Bah si aKlest ?n ci aKl an hlle ger,
Ta eaifi reh-btired anca meger.
«Bu, akd bahsfdir. Ak] fee Idraken za'if olanlara yol gostercnelt .
igin care by] may a gab sir*,
Yanf, demek isteniJiyor ki: yukandanberf getidlen mfsaller ak. I
11 irmaUerdir, maksad da hakikaOeri zevken anlamayanlara bir fikit
verobilmektir. Lakin:
770
1500
Bahs-i aKll ger diir u mercan buved.
An diger based ki bahs-I can buved,
-Aid a mensub olan, yanl aklm anlayabilecegl derecede bulunan
luvhs, inci ve mercan gibi de kjymetli.oisa r cana mute'atlik olan bahs
■ in- ba$kadir».
1501
&
vifiXW
1 1
ll
Bahs-i can ender-maKaml digerest.
Bade-i canra Kivamt digerest.
-Can bahsi, yanT rilha miiteallik bahis, baska bir makamdadir.
makam ise aklm fevkmdadir. Can §arabmin kivami ve ^nisi de
■:l{ndir. Onu akl ve his dima&i idrak edemGZ».
1502
u is*
^"j^j
<X^?\ s j\
I
An zeman ki bahs-i aKH saz bud.
In Umer ba-Bu-'i-hakem hem-raz bUd.
*AkU bahsl sazkar ve biikiimran oldugu zaman Corner Ebucchl
berabcrdi*.
1503
3*- iS.%* -**1 S** J A o>r
Cun Umcr ez-aKl amed suy-i can,
Bu-'l-hakem Bu-Cehl $ud der-babs-i an.
-6mer, akildan run tarafma intikal edmce, lEbulhikeml , o ba
,tc fEbticehll oldu*.
771
bbucehlm adi: Amr bin Hijamd.r. Kondi de HazreL-i Omerin
visjdir, Omer il e Amr tsl&U«l arasmdaki wJtatoErt vb m J
fendimiz: «Ya Rabbi: musiamanhEi iki nmp- ™ a \1 v »sei«ifn r
Malumdur ki edebiyatta buna UaSlibl derler WfritK u-
1504
Suy^I hiss A siiy^i aid u kami]est,
Gerci Hod ufsbet be-can ii cahilest
I4*«, tana nrt* ediJh^, ruhi bahisiere ge[illc , cahi] k^T *
1505
Bahs-i aKl u big eser dan ya sebeb,
Bahs-i canl ya aceb ya bu~']-aceb,
«Akl ire hlssin erecegi bahsi ya r. ier TAhud sehftb hil ^
I !i(Mi
^jj;-' tS. -A Li ■?■») jif
^j..* J" .'f J '.'-'--J*;
Dav'-i can amed ne-mand ey miistadl,
Lazim u raelzum u nafi muKtadi
-Ey zlya taleb eden, yani hakikati ogrenmek isteyen! Ruhvm zi
Vri'u *uhur etti. Artik lazipuyyet, melzumiyyet ve nail, muklezi gibi
Vyli>r kalmadi..
1507
;* 5.; j
Z'an-ki binara ki n tires bazigast,
Ez-delH u ez-aSa-ke? farigast.
-Ciiakii goztinun niiru parlayan kimse. kdavuzdan ve deynekd
♦tiMi miistagnidir.*
Demek istenillyor ki, aka'id kitablarmda ge$tigi iizere, Allah in
Yniatmasi lazim, mahliikut; yaratilmasi melzum, AUahin kudrati
Inmhlukatta irade buluiimasini nafi. kul'un miikellefiyyeti keddlsm-
Wei iradenin viicilduiiu muktezidir, hayjr degildir, ^eklindeki soh-
bft ve munaka$alar h aklm bakikati bulmasi icin kor deynekgisi gibi
kidir. Fakat gtizii agik bir adamm deynekci delaletinden mu-itagfii
ilmasi gibi. basiret g&zu' acilmi^, nazannda hakikat inki^af eyletnus
i) I art! arm da bu gibi lafz miinaze'alanyle ugra^mayacag] ta'bi'dir
^VE HOVE MEAKDM EYNEMA KONTOM, Ayetinin tefsirt
Bu Ayet-i Celile Siire-i Hadtd de vaki'dir ki. mealen §oyle baglan
«C6klerde ve yerde olan her e*y, y^rii zerreden giine^e, katra
iliin bahr-i muhite vanncftya kadar har mevcud, Hak Siibhanehu ve
Teal ay i tesbih ve tenzih eder.»
Hakim-i Senayl Ikuddise sirruhfl) hazretleri ?oy]e der :
772
773
• Yotl^un liur yc§il gamen yorclo
Vahdohii la serike leh demede-
*Evet, bxitQn miikewertat, kendJsine mahsua blr Ilsan Ue Allah i
tesbih eder. O sat-i ecell u akdes ber$ey'e galib ve hakimdir, BQtiln
mahlukati onun zelfilu, muti'i ve munkadidir. Yine o zat-1 ecell 3 a'! A
"Hakimdir ». Her fi'li hikmet Ozerine ve efaUnJn hikmeti ancak ken-
dlsine ma'Iumdur. Goklerin de, yerlji de htikiimeti ve hiikfimranbfcj
ona mahsustur. Hay at verir ve GidOriir, Semavat ve arzm idaresbn
de, mahlukati viicflda getlrip ademe gatfirmeye de tnuktedirdir. 0,
ba^langici olmaiuak tizere -Evvel- sonu gelmemek Ozere <AMr» dlr,
Butitn asOnnin delaletl vechile gSren gazler karijisrada sifati I'tibft.
riyle *Zahir* ve zati Itibariyle «Batin> dir. (J, her sey'e de -Alim.
dir",.
*■
»Ceiiab-i Hak oyle b£r Kftdir-1 Mutlakdir kl: Gokleri ve yerf alt»
gtin (devre) fclntie yaratti ve sonra Ar$'a istiva eyledi*.*
Cenab-i Hakkm ar$a fativisi mtiteg&bihfit-i Kur'aniyyedeudir kl:
f \ls>
Meali: -O mtitegabih&tin te'vitiai AUah'dati baskasi hUmez*.*
'3$) Sta* Hadid: 1; 5.
(36) Sftni Hadid: 4.
(37) Sftrei AJi Imran: 7,
774
K.skl itJm adamlun. -htiva ma'liim. EaUat kcyflyyetl moshal- di-
M'lrk adail kisa kesmiglBrtllr. Mutcehhirln Ise: «tlimde rviaflhu olan-
lur da miut^abihatin tovMini bllir. tefsirine gitmlsler, bu hususta
wfim uzadiya soz sciylemi&lerdir, tmftm Matiiridii *Ars, raulk ve hiX*
It ii mot ma.nasuta gellr, Binaenaleyh ;
>*V
•^LJJBfl'tf,^}
iiln>
Ccnab-i Hak, mulkiinc mtistevlJ ve mutasai'riftir 15 . me'alinde-
«Arza gireii ve gikan her?ey'i bllir, gbktBn inen ve semaya gi-
feAil her sey'e vakiftir. Nerede olutsaxaz olunuz, o Zat t ecell ti a'la
bjzinlo beraberdir. AJlah sizin yaptiklantuz: da geHLr".*
iVe htlve Meakfim) de beyan buyunilan ma'iyyet-i il&Myys,
/ani Allahin beraberligi, tiirlu tiirlu, idrak ve zevke g5re tefsir edil-
mi^ilr. Kimi Allah ilmi lie, kimi kudretlyle, kkai de hifz ve hirase-
Li^ie berr.bertlir, demi^tir.
Halbirki bu ma'iyyet strf zevk! bir mes'eledir. Jnsan, her yerde,
Imtta yataginda Allahin beraberligini duyaxs lakin llmiyle ml, kud-
l etiyi^ mi. htfz ii hii'asetiyle mi beraber oldugunu ldrak edemez.
Bfer6t-i lv!evU\na da ona dair irad eyledigi birkag beyti kendl
fevk-i a ri: a uesinc pore ve biarlm gLbilorin anlayamayacagi bir llsan
jle ifade ediyor ve jjSylo diyor:
OZ) Surd T&ha:. $,
775
** .A.J. J ,
Bazi diger ma be-KiSSa amedim.
Ma ez-an KiSSa biren key Hod siArfkn.
*Biz tekrar htkayemize geldik, Zaten o kissadan ne vakit harl
ce cikmishk?.
1509
Ger be-cehi ayim an zindan-i ust,
V'er be-ilm ayim an eyvan-i ust L
-Egsr cehle du?ersek, yani Allahm bizintle oldugunu unutur-
&ak, bu hal, onun zindamdir; Ume gelirseU vb ma'iyyet-i Jlahiyyeyl
zevken anlayabilirsek bu hal de onun kasr-i tekarrubiidur...
Malum ya, ilm: Bilmek s zevk ise: Tatmak demektir. §ekerin tut-
Ii oldugunu i$iterek bilmek, iiimdir. Agzinda gigneyip tadmi duymak
ise zevktir. Bunun gibi, Allahm beraberligini isitmek ve kitabda o-
kumak stiretiyle bilmek de iiimdir. O da faydah ise de zevken id-
rak edi§; $ekeri yiyip de tadmi duymak gibidir ve asil onu bulma-
ya cah^mak lazimdir,
Hazret-i Mevlana diyor ki: .Allahm her yerde bizi ml e berabet
oldugunu bilmezsek, yahud unutmu$ olursak onun aynlik zindani
na dii§mu$ ; hatirlar ve hatmmizda tutarsak, yine onun visali kasri-
r.a girmis olumz*.
i
1510
V'er be~Hab ayim mestan-i veyim,
V'er be-bidari be-desstan-i veyim.
-Uyursak onun mestleriyiz, uyamk buJunursak ylne onun yed j
tasarrufundayiz* .
Bizi istedigi gibi idare Oder,
1511
V'er bi-giryim ebr-i piir-rizKi veyim,
V'er bi-Handim an zem&n berK-i veyim.
.A&larsak onun nzk bulutu, giilersek yine onun parlayan §im-
}l nluruz*.
Yard Cen4b-i Hak, bizi aglatacak olursa gdziimuzderi dGkulecE*
tlur k'albimizin pasim yikar; bulutun yagdmiigi damlalann top-
i.. husule getirdigl taravBtm manevisini hasil eder. Keza Allan
II Ruldiirurae o negve handemiz gimsek gibi cih&na ma'na nurJan
T512
^"^ .♦
) f^ J J
JJ
V'er be-Hi^m a c^ng aks i Kahr-i ht)st f
V'er be Sulh a uzr aks-i mihr-i ast-
■Gazaba gelip harbe kalk^mamtz, Kahr-i tl^hinln aksl eseridir.
Liha ve 6zre meytetmemiz de yine onun rahmet ve mahabbetmin
,l. -ulir-. '
1513
X.u
M4 kiyim ender^cihan-1 pig -pic.
Cun elif u Hod nedared hig-hlg.
*Bu kan^ik dunyfida biz klm oluyoruz? Cenab-i Hak elif gibi her
fryden miinezzchtir*.
Biz ?oyleyiz, biz boyleyiz. S6yle, bdyle olu^umuz da onun te'si-
ilvledir demi^tik. Bunlar Cenab^i Hakkin esmasina ve sifatina nia -
Imiledir Fakat Zat-i Bariye gelince o bahiste biz kim olabiliriz. Elif
l.nrfmin noktadan hili olthigu gibi, late^bih, Zat-i Balit-i tlahi de.
77e
F; 50
T77
ityyol mertebcsinde, her ^ydon hatta muUakiyyuL vaslmriuu
. /fli vo mjitEiilklir. Nitqkim Hazrei-i CiiriQyd kuddiso siirubtifl
■ ■judisindc; -Allah vardi, onunla beraber bir ^ay yoktu. deniiiTiJ
ycyyidittaifo hazretlcri: -Hal a da oyle* cevabim vererek, rnrvJ
■ehrncttigimjz, esytinm Ehadiyyct mertebesinda viicudu olmadig|
i idalimjjti.
1514
Ez-Umer <;un an resiii inra sen id.,
RGsenii der-dileij amed periid
•O elci, Hazret-i Omerden bun Ian i^itince kalbinde bir nflr m
Jiur cltii,
1*17
.JyJ. j 1 J. * '*H j*- J'~
Ab-i SafI der-gili pinban siide,
Can-i Safi beste-1 ebdaii tfude.
nSaf btr su. bir camur tcine efclenmig. saf bir rtlh da beden-
fin bag] amp kalmig*.
Yam Rum elcisi, ruh gibi ali bir cevherin cased gibi safU btr
ine te'alluku hikmetmi soniyor; birinln safveti, digermin kosa*
Eil dolayisiyle rumi saf bir suya, cesedi de camura te$bih ediyordu.
1515
Mahv <jud pises sii'al u hem cevab,
G£$t fa rig ez-HaTa vu ez^Savab.
•Onun nezdlnde sual de. cevab da mahvoldu. Hatadan ve m- I
vabdan fenlgat gostcrdj*.
■ RUM ELCtelNIN HAZRET-i OMER RADlYALLAHUANH'TEN
RUIJLABIN SU CAMUR VE SUDAN MUTESEKKIL ClStMLERi,
MUETELA OLMASININ SEBEBlNl SORMASl.
151 B
1516
'Q&ft ya Umcr ci hikmet bud u sir,
Habs-i an Sail der-ln cay-i kedir.
-Elci dcdi hi, Ya Oi.ilt; hikmet ve sir ne Id! ki, o safi olan
'in bulaaik yevde, yanl tcseddc malibus katdi?.
roll
G6ft ttl bahs-1 gigerfi ml-kunl r
Ma'niira bend-t harfl mlkiiiil.
.HazreM Omer buyurdu ki. Sen derin bir bahse giri 5 mek, mese-
' irt btr ma'nayi bir kelime ilc iabt ve kaydetmek istiyorsua-.
1519
Habs kerdi ma'nU azadra,
Bend -i harfl kerdel tH badra.
*mr olan ma'nayi lafz He kaydetmek emeltnde. meseta rQzgar
mcalinl riizgar kelimesiyle ifa.de etmck arzflsuTidasin-.
77*
'
sun-.
1520
Ez bera-yl faide in kerdei,
To. ki Hodra faide der-perdel.
Bunu faide icln yapjyorsun. Sen ki faide-i asliyyeden mahcul
1521
-W a s._.s
j ***» jj3 ( £3f
J^ .j»j ijU *^T JCg* Jj*.
An-ki ez-vey faide zayide $ud.
Cun ne~bined an-ci mara dide sud,
rtwa^STfi!!r d ? 1 nden z f * r eyleyen AIlah - nas,t olur d * ** J
goraugumuz faideyi gormez?*
Rum elcisinin ruhtan siiali tizerine derin bir bahse giri sm * k „
*fc» Hazret-i Omer tarafindan bey an edildi. Hatbuki: -Habibim «
n '?j e kl RQh ' Rabbimin ^™dedir., N«zm-i CelM mflSSj
Spaniard* onu anlamak kabiliyyeti olmad.gi i^, mt ibhem b ',.
vab venhnisti. gu nk u g bahs herkesin ldr ^ JJ^ij™ J ,
■IMj ;j*Ui*^.*J *Cl* A—^j
Van 5: *Habibim[ hliaUerden soruyorlar, De kl onla 1 ", bisanlara
|«killi:Hni blltiirmek igindir 11 .- Ayeti nazil okiu.
f-Aruk-i a'zam da ruhun bedene te'allukundaki hikmetten bah-
yana$madi. Qiinkii elcide o kadar kabUiyyet yoktu. Mamafih bii-
ln b Li tun de cevabsiz birakmamak icin harici bir misal irad etti vo
yokia fcemsilat yapti:
fnsamn. niyyetini anJatmak; mesela birini cagirmak yahud bir
'•'■ yoUamak istemesi hirer ma 'nadir. O ma'na tgeli ve {git) ikii/.
nyle anlatilir. !$te gagirmak ve gondercnek ma'nalanni <gel» ve
lt« lafizlariyle Jfade etmek, ma'nay-i latifi kelime ve kelam ile
.yd ve zabtetmektir. Bu da faide igin yapihr, Hakiki faideden, ya-
i.i hakikati gormekten mahcup olan bir insan, maksadim ifade igin
1 1 ■■, lo latif ma'nayi, keslf kolimat ile za-bteder ve bundan bir faide
kfl/jtirse Allahm da ruhu bedene te'alluk attirmesinde elbet bir fa*
|rli vardir. O Allah ki, biltan faydalar onun halkiyle zuhura gel-
mi lvr.tr.
1522
r balut
Ma lumdur ki herkesin anlayi^ina gore 5 6 2 soylenilir. Basit ve J
httblr kimseye yuksek ili mler in ince bahi.lenni anlatmaya kal^l
mak bosuna yorulmaktan ba^ka birnetice vermez. Bir kahve fin™
na bir ma.raba su bo^fi™ hepsi d6kulur i fincanda bir 5 ey S
^ylen.iebilir, Bundan dolayi bir Hadis-i Serifte, .Hikmeti, eSi*
mayana vermeyiniz, JUknwto znlmetmi? olursunu^ Onu eh inden 1
XSSO** ki ° ew OIan kWy * zulm ^ i? -™^^*
ni Si ££ ^? e ^^rikler. Ay'in gcrunu 5 Qndeki degi.ikligin, yJ
l*S'" M " b t ? y J" e *** ^ ek ^ e ^rmesinin «bebi„l W
muslardi. Mu^nklerde. bu degigikligf anlayacak kadar hey'et ma'li
Sad liezarflji faide st u her-yekl.
Sad hezaran pi^-i an yek endeki.
'Ma'namn kelama ve ruhun cesede tc'alluk etmeslnde yttz
hln faide vardir kl, yflz bin adedi, o yiiz bin fiiidonin her biri kar^i
'.mJa aztcik kaiir>.
Mesela o yuz bin faidenin biri de ruhlarui ilahi tecelliye mazhar
blmasidir. Ma'lumdur ki gayet saf bir cam, aynabk vazifesini gore-
mez. Onun ayna olmasi igin arkasma sir siirulmek Jazim gelir. Bu-
nu n gibi ruhun da tccelli aynasi olmasi igin bedene te'alluk ve ke-
fifet peyda etmesi Iktlza eylemi^tir, Dem-ek ki ruhun bedene taal-
lukunda en biiyiik faide, onun ilahi tecellHere ayna oimasi imi§.
:eo
mJl
t.40) Surei Bakara: I©.
?3I
u.
'J
1523
^ j^ j* jr-j*,-*j&
In dem-1 nuTKat ki ciiz'-i ciiz'hast,
Faide slid ktill-i kill Hali girast.
*5ana sjii sozleri telaffuz ettiren r.efesin cuzlerin cuz'udiir, (9
!c ikon kulli fafdeyi mucibdir, O halde, kiill-i kuliin yani ruhini lit
dene te'allukunun fay dad an. hali olmasi nasi! mumkundiir?*
Blraz ewel ruhun. cisme te'alluk etmasind© bir gok faide v*J
dir denilmi^ti. Qnu isbat igin misal olarak nefes gosteriliyor, O ■
fes ki insamn cuz'lerinden buhinan ak cigarlerin harelcetiyle, i\>l«
ta koruk vasifeshri if a etniesiyle alinir, verilir, Sonra o teneffiia m
ligimiz hava, havay-i nesiminin ciiz'-i layetecezza kabilinden
kismidir. Demek ki boyle cuz'lerin cuz'u buhinan bir nefeste bir fl
fay da vardir, $eyh Sa'dlnin! *lnsanin nsfas ahnasi hayatmi uzajfl
ne-fes ■vermes i de zatini ferahlandinr* dame si gibi, daha da bir ^|
faydasi vardir. Ezeumle, su lakirdilar taneffiis sayesinde soylenf
liyor. B5yle ufacik bir cuz'de bu kadar fay da olurda. bedeni bir H
haline getiren, nutfeden mahluk bir cismi insan eden ruhta vo I
nun bedene te'alluk etmesinde fay da bulunmamasi kabil midfl
Subhesiz ki degildir.
k it
1524
: tSJ! JT frkja-lj* j-J
Tu ki cii.z'1 kar-i tu bafaidest.
Pes cira der-Ta'n-i gll ari tu dest.
*Sen bir cfiz^butundugun halde senin icin faydadan hali de(M
dir. O halde kiillim bulunan ^amurun ta'nina nedon dil uzatiyorstiM
Yukanda elgi lis&mndam «Saf bir su, gamur iglnde gizlenip ku
mi$» denilmi$, ruhlann bedeni ere teallukuna bir navi" ta'nedilmw
Faruk-i a'zam lisanindan on a cevab veri liyor da deniiiyor ki: Bir ell*''
do kulli faide bulundugu sabit oldu. Sen in ruhun da, cismin de ervdh
\ e ccsamm bir ciiz'tidiir, Binaenaleyh bu igten yani ciiz'A rOhtinuij
?;iizM cismine te'alluk etmeslnde senin igin fayda vardir ki insanliginl
o siyede liazanmi^sin. O halde bu te'alluka i'tirazin ve cisimlere fl
mur diyo talim dogru degildir>.
V82
1325
Goftra ger faide ne-bved megu,
V'er buvad hii i'tiraz u ^ukr cu-
■Soziin faydasi yoksa sbyleme, varsa i'tirazi birak ve ^ukretme-
ii hak>.
1520
j > lJ j / w* ^y* ^*J
&
*Z ^j
<r
s/ j a i
J*
\j*-
Siikr-i yezdan TavK-i her gerden bilved,
Ni cidal ru turus kerden buved.
■ Allaha ^iikretmek her boyunun borcudur, yoksa ugrasmak v<;
villi ek^itmek degildir-, .
Tavk Vaktiyle csirlerin ooymma. takilan bir halka mii^. In am
L il^an eden zate tesekkiir etmek in 'am ve ihsan goren igin va-
rlhdjr Vucud yani ademden (yoklukdan) znh^ra geli^ ts«, Cenab)
II -ik km en biiyxik bir ni'metidir. tnsan f su alemde ma'ruz kaldigi
tusibetler dolayisiyle suratim bum^urmak gibi infial alametj gbs ■
brmem&li h«r hal (i karda. Allaha §ukr ve hamd etmahdir, Kulun
Cibbine kargi olan vazifesi budur. Diinya, ahiretin mezra'asi, yani
Crlasidir Hayat o tarianm tohumu, yasamak da o tarlaya tohnm
MUlmasi demektir Bir ciftgi tarlayi sardvigune, tohumu attigina ki*
paz bil'akis sevinir; hatta ekini doiu vursa, yahnd mahsulu gck)rpo
V, W ' baska c^resi olmadig! icin kaza ile mucadcleye kalkismar, ten-
bmiyyet gosterir, Onun gibi sen de dunyaya geldigine sukretmelu
musibetlere ma'ruz Isen, Allaha iltica eylcm^iisin. Yoksa yuk ck-
[itmek surat burustnrmak. gehreyi girkinlestirmekten ba^ka fayda
*'ormez.
1.127
pj , j<1
J
o>? )r"
r
r-
r & r
—^ ^y s^~ " r-}^ ^r J -
Ger turii^-ru buden amed ?ukr a bes,
Pes gu sirke sukr-guyi nist kes,
.Efer ^ukretmok, fcas gatmak, yuz burusturmak. surat eksUmr>
,i iharfet olsaydi nlrke kadar siikredcn kimst bulurLm;m!i«.
>*j,i Afi >ij j>'< J £' r ^
^!jl ^
*/"
Sirkera ger rah bayed der-cjger,
Gil bi-sti serkengebin u e£-$eker.
-Sirkenin cfcere kadar yol bulmas, lazimaa, yani tabi'atta Ml
yet ekjiligino meyl ziyade fee, bari sirkeye sByle de siiktir sekM
kari$sin ve sirkengebin surubu olsun..
Sirkengebin; Sirke, bal. yahud faker ve corek otimdan mOr
keb bir surub ki vaktiyle safrayi izale icin kullamrianms.
Demek isteniljyor ki: Sikayetten dilmi tutanuyorsan sikavet
nasinda $*kr v« hamd 5 ekeriyla de agzmi tetlan&nver. Beiki or
tathhgi gikayet aciligmi giderir.
Bundan sonra Hazret-i Pir "bir i'tizarda bulunuyor j
1529
■ 1
*4r
J
i*
^
_Aj j!^1
■J, 1 „
i-
-Mi
j-?
Mani ender-si J r cuz ba HabT nist,
Cun felasengOst ender zabT rust.
-$ilrde ma'na hatadan halt defrildh- tsabcti atanm elbide oh
yan, sapantagi gibidir..
Yanl buraya kadar bir cok miihim hakikatler soyjenildi BunlJ
rm hepsme tamamen ve aynen hakikate mutabiki.r denile^ez Can-
kii Iftfz He ancak bu kadar tfade olunabilir. Soz, hususiyle mana - u(
eflz, sapan tasuia benzer, Sapatila atilan tas, fetenilen yere dugmed
gibi dusjiigu d e olur. Ba'zan da hcdefe yeti 5 maz. Onun igin ma 1 *
gorulirneliyim..
T84
ALLAH ILE OTUKMAK iSTEYEN, EHL-I TASAVVUFLA QTURSUN.
MEALtNDEKt KELAM-I SOFlYANENiN MA'NASINA DAiR
Malumunuzdur ki dervislik irfamndan ve zevkindcn bahs eden
i TasayvufJ isirnli bir ilim vardir. Onu ilim oJarak b den I ere Cmutasav-
vjfj zevk olarak anlayanlara Csdfi} derler. Tasavvuf, turlu tfiriO ta'
rif edilmis, daha dogmsu tarif edilmemig, ta'rif edenlercs bir cihsti
beyan olunmu§tur, Meseia «lnk*ta ve tttisak diyen vardir ki: .Salt-
It in mevhtim varligindan srynlmasi ve Alia ha vasil olmasi- ma'n^si-
Jiadjr. Keza Hazret-i Ciineyd «Tasawuf ; Hakkm, sen! setiligind^n 61-
Hliirmesi ve kendisfyle ihya etmesidir* demistir. Eurada da: -Allab ile
oturmak isteyen, ehM tasavvufla otursun* deniliyor. Bundan: «EhJ-i
lasavvuf Allahtir- ma T nai5i ^ikmaz. Bir HadSs-i Kudside: «Ben bcni zik-
rcdcnlerie beraberim. buyuruldugu gibi, bir Hadis-i 5erifte: *AUah
ilc musaraha etmek isteyen Hacoruleisvedl seiamlasm- deriilmi^t r
^iibhesiz ki maksad-i Nebevir «Hacsrulesved Allahm elidir- demek
tie gild ir. Bunlar. bir takim remz ve i§aretlerdir. Boyle te^bih vadisin
ileki sozlere ^eri'att© (miite^abihat) denilir, -Nerede o Is a m/ Allah
■<izinledir» Ayet-i Kerimesinin tefsirinde izah ediSdigi iizera, Cenab i
Flak kin mahlilkat ile bir maiyyeti. yani beraberligi vardir ki r o ma
iyyet, mahlOkun zevkine gored ir. t^t© Hazret-i Meviana da ondEin
bahs ile bizim idrakimize gore anlatmak icin diyor ki:
1530
f y-_tJvii. jj o4j j>^- j' J>f* } $
An resdl ez-Hod bi-sud sin yek-du cam,
NI risalet yad mandes ni peyam.
-Bu, bir iki kadehin ne^vestyle o elgl kendindcn gectL Halirir!^-
ne elcilik, ne de haber verip almak kaldi-.
■.Yanl Haaret-i Omerin mvdakat ve sohbeti berekatiyle mesio'dv,
elcilik vazifesini unuttu,
785
1531
Valih ender-KudreM Allah ?fld f
An resul anca resid & $ah stid.
-Allahm kudretlnde vaiih ve hayran kaldi, O elci buraya goiiii'
ce sahhga yiikseJdi*.
Cenabo Pir §u miiJakat ile yukanki sdzu te'yid ediyor. Yaii: *A1
lah lie oturmak istsyen ehl-i tasavvuf ile otursun. tavsiyesini izali vo
isbat eyliyor. Cenab-i Farukun sohbeti sayesinde eJginin tevhid neg-.
vesine nail oldugunu anlahyor. Bununla beraber §u hali birkfi<;
mi sal ile de tavzih ediyor:
1532
.£- bjj, j.* 1 J? - ^U.
Jjfi -A-*! Oj^
*'j
S^yl ciJ amed be-derya bahr g£$t,
Dane cun amed be-mezra' g^t k^t.
*Sel denize gelince deniz, tohum tarlaya atilinca ekin olur».
1533
/^f \ jt ci»J| J.L) jjs.
jj»-V < i»tj jJVij .j/ JL'
gun te'alluK yaft nan ba-Bu-'l-begor,
Nan-i raiirde zinde gegt u ba-Haber.
-Ekmek, Adcin Aleyhisselama te'alluk pcyda edince, yani onun
larafindan yenilinco cansizken canli ve haberdar oldu*.
ISM
j^i. jL jLj jj*- r >* j r j*
Mum u hizum gun fida-yl nar giid,
Zat-i zuJmani-i u envar 5M.
-Mum ve odxm ate$e feda olunca onlarin zulmani elan madly
yetieri nura tebeddiil cttJ».
1535
JL-
Seng-i siirme curt-ki $iid der-dldegan,
Gegt binayl §ild anca dideban.
"Siirme tagi dovulup gfize cekilince nur-i basar ve gOziin glir-
meslne sebeb oldu*.
Qaglaya gaglaya ve k5pure kopiire akan sel, deniz kenanna ka
dar selligini muhafaza eder. Denize dokiildQ mii, artik onda sellik
kaimaz, Keza blr bugday danesi bir tarlaya atiUp da biraz vaklt
gegti mi, &rtik o dane ye^edr, ytikselir, ekin halini ahr. Keza bir ck
msk somunu, hatta onun bir lokmasi cansiz ve idraksiz bir seydir
Fakat bir insan tarafindan yeniJdi mi; artik o ekmeklikten gikmt!;,
insanhk sifatim iktisab fctmis olur. Koza mum ve odnn, sulb ve zl
vasiz birer cisimdir. Lakin yandilar mi on lard an husule gelen altsv,
nurani vasfmi ahr. Keza sfirme ta?a goze gekilince ta§hgi zail olur,
rii'ye-te kuvvet verdigi icin gGzde gorii? yerine geQer, BinaenalByh
innfi
A£i*Z~
Ey Hunuk an-kes ki Az-Hod rest ^iid,
Der vucud-i zindei peyveste j?ud.
*Kendmden kurtulup da bir zindenin viiciiduha !ttis§l peyM
tdcn kimse igin ne mutlu*.
7S7
1537
-^ i£ _*>' J> -^; J ^O .-V
Vay an zind^ ki ba-murde nigest,
Murde ge$t u zindegi ez-vey bi-cest.
-Olti lie oturan dirinin de vay haline ki, kfendisinden dirllik lA-
i] olur ve Sliilerin haii galebe ^alar*.
YanS bakikatten zevk almis olan did. almayanlar ise olti gibf-
dir. Avamdan bid, havass-i Qmmetin aayesine iltica edar vb feyz vb
nazanna nail olursa, o da, o zat-i ali gibi hayat-i idana mazhar o-
lur. Vasat derecedeki kimselerden biri de avamdan ve hakikati an-
tamamak hususunda oluden farki olmayan bir gahs ile bulunursa
otCJm zehri gibi olan sohbeti te'sidyle, onun da kalbi Sliir Qiinkil
sohbet rmiessir, tabi'at saridir. -Sakin. filiilede oturmayimz* diyo
bir Hadis nakledilir. Bu Hadise muhatab olanlar: *Ya Resulallah olil-
*■ Hm'zrdir?. diye sormuglar. Aleyhisselat Efendimiz *Zengbler.
-i'ger bir dvayette, -Diinyaya dalmis olanlar* buyurmustur.
Cenab-i Pir, manevi did olanlarla oturuimasim tavsiyeden son*
:a, onJardan kimse bulunamazsa Kudan okumaya devam olunmaai-
m soyltiyor. Qiinkur «Allah ile konu$mak isteyen Kuran okusun. Ha-
aisi muktezasmca, Kelamullahi tilavet etmek, Allah ile miikdleme
rylemek demektir.
&.
1538
J 3- J7JJ y jjs
■T ui j^,ji
Cun tu der-Kur ani haK bi-gdHtl
Ba-revan-i enbiya amiHti,
-Sen avamm sohbetfndon Kelamullah kiraetlne katacak olur*
F^eta enbiyay-i izaram ruhladyle aginahk pcyda edersin-.
■S39
i - ; jW^- >j ^' - — *■
H^st Kuran ha!ha-yl enbiya,
Mahiyan-i bahr-i pak-i kibriya.
-Kur'an, enbiyanm hal ve evsafidir, Enbiya ise deryay-i pale I
iiihriyamn bahklandir*, . '
Kudan okuyan kimse, Kur'anda ziknedilen kisas-i enbiyaya vu-
kuf peyda eder, kendisiyle enbiya arasmda bir asinalik husulc go
\ , O a^inahk dolayisiyle ruhta bir incizab zuhur eder, O §art ilo
ki, Kuram Kcdmin o emir ve nehiyledire ita'at ve inktyad edilmi^
tikun; yoksa ;
1540
-r\yj * J jV
J>
Ver bi-Hani v0 nel Kuranpeijjr,
Enbiyn vu Gvliyara dide gir.
-Kiur'anm emirlcrini kabiil eijneksi/in ettu oicurian^k^.n^lili f(cy,
i iimheder ile velilcd gormiig favzot-. • ■
Yani Kur T ani. sade okumak ve ondaki enbiya kassaJanm bgren
mekle, peygambederin ruhlanna munasebet peyda edilmi^ olma/
i >n]ann da'vetledni kabtil etmeyenler de yiizledni gonnu? ve sesle
nni i^itmiijlerdi- Lakirr o rii'yetin ve o mukalemenin faydagi oSmadj.
CunkQ mxi^dkler ve m^nkidcr o zevat^i kirama tabi' degillerdi.
1541
i^ f$#J*n
\ di-S
fr
vsa
V'er pezlrayi gu ber-Hani KaSaS,
Murg-i canet t^ng ayed der-KafeS.
.Kur'anin emirierini kabul ve tatbik edcrscn, ktsas-i enblyayi oku-
rlukca ten kafesi, can ktiguna dar gelmeye baglar>
789
YAnh Kur'Anin tuvttlynlnrlno rlayet ederek Kdamullrvhi oku/aculj
i>lur*an s&Uhloro vadoluntm nlnictlorin Istiyakiylo kjjn igine sigm*fl
olur. ruhun ton kafosinde Lug glbl girpinir.
1542
Murg k'u ender-Kaf eS zindaniyest,
Mi-ne-cuyed resten ez-nad&niyest.
.Kafeste mahbus olan kus. oradan kurtutnlak istemezse abdaldtr..
10*3
Ruhhayi k'ea KafeSha resteettd,
Enbiya-yl reh-ber-i gayesteend.
.Kafeslerden kurtulmug ruhlar, rehberlige layik olan peygam
berlordJr*.
1544
*>'■ ^^
,j tji t \^- J „j 5
Ez-bJrun avaz?an ayed zi-din r
Ki reh-i resten tura inest u In.
-Senin tclu kurtulug yolu budur diye onlann sest. haricden *•
din canibinden gslir*;
Yani- Enbiyay-i Izam hazeratimn kendi devirlermde, ummetlsrl.
no verdikleri nasibatler, Kur'am Kerimde zlkredilmi$tir. Su halda on-
lann sesi vc tavsiyesi Mia geliyor demektir ki huldsasi: -Kurtu U*
yolu budur. mealindedir. Keza o aavftta kiramin Kur'anda gelcn
rosier i der ki:
■n>
JL.45
Mii bed-in restim z'in tengin KafeS,
Cuz-ki in reh nist sar^ in KafeS.
n, hu dlr kafcsten ancak bu vasita lis kurtulduk. O kafesteu
, , JSS *SfS5 JSl t-bid tarlkmdan ba.ka care yok-
III! - '.
1546
Hi$ra rencur s&zi zar zar,
Ta turi blrun kunend ez-istibar.
Kmmi hasta vs *tt go^resin W ^ 9 6bret kateslnd^ di-
yin <;ikaralar»<
1S47
i
*T -o- $ tir ^ *j j*
Kistihar-i HalK bcnd-i mubkemest,
Der reb in ea^bend-i ahen key kemest.
«tl balk arasmda ,5br e t almak C ok im#« **^ ^ °
bag eiiluk yolunda d^mir bir kftstekten a^agi dsgnd^.
ctmc, mahviyyet ve bivilcudluk alemmde bulun- diyor.
Tni
^M
1
■Uln TACtRLE, ONUN KAFESTE, MAHBUS BULUNAN TlJTtelNtN
HlKAYESfr VE TOTTNiN HtND
TUT'LERlNE HABER GONDERMESk
Bahsedilecek kissanm hiilasasi sudur: Hindistana gkiscek bir
tadr, oradan ne istedigini tutlsine soruyor. O da> -Benden Hind lQ>
tilerine selam soyie. Burada, kafeste oldugumu haber ver- diyor
IVicir Hinde gidiyor. Bir agaglik arasmda gdrdugii tutilere key ft v
veti biMiriyor. Onlardan biri oturdugu daldan yere diiSjuyor, hflii
ketaiz kaliyor. Tacir memleketine donuijunde bu hali tutisine anlall
yor O da kafeste titriyor, ttinekten yuvarlaniyor, Tacir, tullyi oldffl
/tinmyic kafesten cikariyor, pencerenin oniine birakvyor. Tutl dap
hal ucup biiyiicek bir.agacm dalina konuyor. Hind ttitlsinden aldi
fci i<sAret mucibince oltip leaf eaten kurtuldugunu sdyluyor.
^arihler diyorlar ki r kafestcki tfttl: Beden habsine giriftar olan
i -ohun mumessilidir. Hind agaglartnda aerbestce ugusan tutiJer: <?r
vah-i miicerredeyi temsil eder, Onlar enbiya ve evliya hazeratmilj
ruhiandir. Tutinin efendisiyte Hind tutilerine haber gondermesi: Be-
den kafesinde hapis bir riihun ervah-i miicerrededen him met 91
ri;ad istemesidir. Hinddeki tutinin agagtan diisup hareketsiz kalma-
ewel olmeel*
uzumunu an-
Kafesteki kugun o isareti anlamasi ve tatbik etmesi de
i
si: Salikin beden habsinden kurtulmasi icin, Glrnedem
iii, yani: -Mutd kable ente mutu» emrine ittiba etmesi
Uit.maktir
kendisinin abrar derecesine vasil olmasidir.
lara gore dinlenilmesi gerektir.
154a
tste hikayenin bu esas
Bud b&zergan u Qra Tutii,
Der-KafeS mahbus u ziba TuTil.
-Bir tacir vardi ki kafeste mahbus guzel bEr tutisi bulunuyor
Hli-
7&3
1*49
gun-ki bfcsergan seferri saz kerd,
Suy-i hmdistan ^iiden agar kerd.
. vaktaki tacir sefar etmak ve Hindis** tarafma gitmek i.tedi*.
1550
JJJ ^J N T *5" > ^. ^^
Her gulam u her kenizekra zi-cud r
GMt benr-i tu ci arena gtiy zud.
,Hei- kolB ve cariyesme, camerdliginden, sana ne gettreyim? Ca-
liuU ^fiytp, dedi- ■
1551
Her yeki ea-vey murAdi Hast kerd.
Cumle-ra va'de bi-dad an nik merd.
I -Onlardan her biri, birsey MedL O iyi adam da getirmeyi hep-
nine va f dettL».
1353
G&ft TuTira ci Hahi ermegan.
K'aremet ez-HiTTa-I hindustan,
I -Tfitiye de= Sen ne hediye Jstiyorsun? Seyle de Hindistandan g>-
1 lireyim, dedl>.
7n:i
Goftes an TuTi ki anca TuTlyan,
Cun bi-bini kiin zi-haMmen beyan.
-TutS ona dedi ki: Orada tutlleri gdrdnce benlm halimi bey J
e*t suyie diyerek ki t ».
,!
1554
K'an ful^n TuTi ki miistaK-i sumast,
Ez-Kaza-yl asman der-habs-i mast.
-Sizin mtistakmiz oJan fUianca tuti, kazaay-i asumanlile M
Jtai habsimizdedir..
1555
&j ^ j _> .,%_ j5jjTv :
^-' ^ jL*. : i,j
•ji^ ^ j j
Ber-suma kerd selamii dad Hast.
V'ez-suma gare reh~i irsad Hast
*Size selam soyledi. sizden yardtm. care ve irsad yolu gosteraia
nizi IstedU.
■
155ft*
$ j jn f j^yi ' ft jw.
Gift ml-sayed ki men der-istiyaK,
Can dihem inca bi-mirem der-firaK,
-Vine dedi ki: -Burada sizin firakmizla ve size olan i^tiyakim
ile can verip dia^m layik mid#?»
7M
iwc
!"*«■ >!..
J
^ g ,Ab
v*;
, i
^-^-
; J
/ ^^ 's~s
<c :
4
in reva based ki men der-bend-isaHt.
KJ suma ber-sebzegahl ber-diraHt.
■ Bu reva midir kU ben, demir kafes icinde mahbus olayim, siz
Ki< vi^i! or man Ear da ve agae dallarinda serbestce gezesiniz?*
issa
ingunhi based vefa-yi dustan, .
Men der-in habs ii suina der-giibitan.
-Ben burada habsteyim, siz orada gulistanlardasimz. Dostlann
hfpl'iiH] bbyle mi oIur?»
1559
Yad darid ey mihan z'in murg-i zar,
Yek Sabuhi der-miyan i m^rgzar,
-Ey buyukler, bir sabah vakti cayirda sebnem sarabi icerken,
liu /.;i.vfilli ku§cagizi da hatirlayimz*.
1560
*t oj* J} J J d J J 1 ***^
Yad-i yaran yarra meymtiJi biived.
HaSSa an Leyli v\i in Mecnun btived,
«Dostlann, dostu liatirlama^i muMrek bir ^eydir. Hususiyle ya-
^■■(iftii Ley] a, edilon mecnun olursa».
7fl5
1561
Ey harifan-I but-i mevzfin-i Hod,
Men Kadehha mi-Horem pur Hun-i Hod,
-Ey e^iyle biriikte gezfp u ?ug an tutUer, s£i orada serbest sort, J
geayorsunuz, bens© buriida yuregimden akan kanian iciyorum,
1562
Yek Kadeh m-ey nus. kiin ber-yad-i men,
Ger heml-Hahl ki bi-dhl dad-i men.
-Beni sad etmek ve adaletle abad eylemek lstersen benim yA.
diitia da bir kadeh ifc-.
Yanf. e^inle serbest serbest dolagtigm sirada beni de hatirla
1563
Ya be-yad-i in futade Hak-biz,
Cun-kl Hordi cur'al ber-Hak ilz.
-Yahud, sarab ifti&In vaktt, bu haksar olmus du^kCinun hath
rasiyle topraga da bir cur'a sag».
Yimi. beni hatirlamak siiretiyle bir kadeh pariatmasim dega -
nmden fazla bulursan bari kadehin dibinde kalan damlayi btmi
vad eyleyerek topraga stiver ki: Berlin olanlarm kadehinden ton
rag-in da na&ibi vardir> derler. Evvelce de sdylenildigi vechile t&U
lisanmdan olmak iizere irad edilen $u beytler, ten kafesinde mahbut
olnms rub-i mukayyedin, kayddan kurtulmus olan enbiya ve e*
aye erhavmdan jmdad talebidir. Hele bundan sonraki beytler |
'I:ayyc:l ruhun dogmdan dogruya mahbub~i haWkiye httabidir '
1004
Ey aceb an 'ahd u an sevgend ku,
Va'deha-yi an leb-1 gun Kand ku.
■
■
-Aceba ahd u yemin nereye gitti, O seker gibl dudagin tath
'•'died ne oldu?»
Yard ruh bu aleme gelmeden ve bed en kaydina glriftar olmadan
iv vol alem-i vuslatta bulunuyordu. Sonra fcrade-i llahiyye, Ubikme-
in. onu vuslattan firkate du^ar eyledi. Ma'mafth merci' ve meabin
fine canib-i Uluhiyyet oldngunu bildirdL t^te (Siimme ielyna turceun
in) (ve ileyhil masir) ve ems all tath va'dler ve ahdler vardi, O va'd-
|i in ve o ahdlerin ne oldugunu, hukumleiiDin neden lnfas edilmedi-
11 tii, ksndlsmin bu firak &leminden kurtanlip harim-i vuslata ne-
Inn g^turmediginl soruyor ve diyor kl:
1565
Ger firaK-S bende ea bed-bendeglst,
Qun tu ba-bed bed kuni pes farK gist,
«Eger kulun aynligi kendisinin aa-i ubOdlyyetinden Ueri gelml^-
ie, sen de ona ayn-i suretle mukabele edince, aradakl fark nedir?*
tnsanm Ssi hata, Allah in ist de atadir, Mahlukatm isaeVi fiTlhe
kar^i Allahin keremi, thsan He mukabele eder. Rfih-i mukayyed bu
niheti nazar-i dikkate aliyor da: -Yd Rabbit sen de kulun harekatma
Kiire muamele cdecek olurean arada ne fark kakrf* diyor.
Maara&fib bu hitabin §an-i Uluhiyyete ve Dergftb-i Klbriya pe-
niiha karsi Iradmm cur'etkarane oldugunu da dusiinuyor, derhal s,u
htiretle ozur diliyor:
797
i see
-i^n
*tir
i) j~>
M
An bedi ki to, kuni der-Hi^mu ceng,
Ba-Tar©b-ter ez-sema'u bank-i c*ng r
-Senrn gazab ve harb suretiyle yaptigm cefa. teganni dinl«d|
ten ve cenk seal isitmekten ziyade tarab'averdir ve murakkisi.*,
1M7
Ey cefa yi tu zi-devlet Hub-ter,
V'inti Kam-1 tu zi-can mahbub-tei*.
*Ey cefasi devletten daha gfizel ve intikami candan fazla J
gili nlan Allah >.
1568
■*y ti>»- _& yf z — y y jl
Jy 6>^ cjj>- l^jli J-^L
NaiM tu In^st nuret cun biived,
Matem in ya-Rab ki suret gun biived.
*lEftl£i atesin bu kadar zevkb olunca nurqn nasil olur? Rabhia.
matemm bu derece negvdi olursa, diigunun nasi] olur?.
1569
y jy^ j,L ^T ^iUJ )j
Ez-haiavetha ki dared cevr-i tu,
V'ez JeTafet kes ne-yabed gavr-j tu.
*Csvr ii cefanin haiz oldugu halavetlerden kiyas edilince seaM
karhtittfl, letafetmden kimse idrak edemez, onun derinHgfne kirn*
Vast! olamaz».
1570
■*- ;;* J
1 u
y-i
'JW ^ fV J*
79B
Nalem u tersem ki a baver kiincd,
Vez kerem an ce v rra kemter kiined.
■ Ceviinden fnliyorum vs inleyisime merhamet edip de cevrini
./i'llmasindan korkuyorum..
1971
^ j j * J JAW j* w^-J y
AgiKam ber-luTf u ber-Kahres be-cid.
Bu-'l-aceb men H$iK-l in ber-du zid.
Liitfuna da, kabrma da kemaM eld ile agikim. Asil sa^ilacak
|py, benim 8U iki hale de a?ik olusumdur*.
1572
V'AUah er z*in Har der bustan gevem,
Kem-gu biilbul z'in sebeb nalan ^evern.
.Cenab-i Hakka yemin ederim ki bu dikenden kurtulup da giil
f:ih^esine gitsem o sebebden bulbiil gibi lnlerim».
1573
tn aceb bulbiil ki bi-k^ayed dehan,
T^ Hored u Harra ba-giilsitan.
«Bu bir acib btilbUIdiir ki gtil bahgesinde diken yemek icin agiz
acar*.
Yani. fedakar bir &§ik; Allahm yalmz lutfuna degil, kahrina da
mii^tak olur, belayi da safa gibi ozler ve Ister.
790
1574
In 91 biil biil in neheng-I ate$ist,
Cumle na-Hosha zi-i&K-i u Hogist.
*Bu nasi! bulbuJdiir. belki ate^in bSr timsahtir kJ, bittim nah«J
luklar onun aski dolayisiyle hosJuktan ibarettir..
5eyh-f arif Omer binll-Fanz kuddise sirruhu: «Muhabbett& hnw
don eudir olan her bela zuhur eyledik^e sjkayet yerine sukredcrhiii
buyurur -BeJamn en siddetlisi peygamberler. sonra velilere, son
ra da 11 asm dcrecesine g6*e<iir>. denilm^tdr.
fmam-i KuseyrI kuddise sirruhu :
Ayetinin tefsirinde: .Niam-1 zahiret Ihsan ve muhabetth, ni'&mifl
biitma da mihnet lie beladir. CQnkii bela Jenayi, fena da ISka ril
bokayi iras eder"» diyor.
IS 75
AsiK-i kull^st Hod kullcst a,
AsiK-i Hisest u i?K-I Hi? cu.
-O. kulliin asikidir. hakikatte (km) odur, Binaenaleyh 0, kon
dinin as^ikidtr ve kendbiin aski talibldir..
MsvIAna CamI, §eyh Omer bin'U-Fanz kuddise sirruhumSnJ
(Kaside-i Hamriyye) si ijerhinde muhabbete dair tabkikaUa buly
tiuj>u sirada der ki:
Mi) Surei Lokmam 20.
Prsn
(Hazret-I Ziilcelali vnlifdal ozel-l azalde. yani: « All ah vardi, o*
1 nnhi beraber Mr $cy yoktii.* Alemlnde ikon, kendini kendi Lie bilir,
rcmal ve kemal-i zattsinl kendlndo gorardii. Bu Ckemal-i zati) zim-
mnda bir (Kemal-i esmai) milsahede ederdi ki onun tahakkuk vb
/.uhuru igln her meyi) ve taleb husule geidi. Bu taleb ise biitun agk-
lurtn, butun muhabbetlerin mayasi oldu. Hulasa: Muhabbet, cemil-i
hakiki Azze $amihu haaretlerinin cem'an ve tafsilen kendi cemalina
meylidir).
Hazret-i Cami, bu beyanatindan sonra muhabbeti ddrde taksim
■■tier ve cem'den cem'ej cem'den tafslle, tafsilden tafsile, tafsilden
cent*© oldugunu soyler. Bunlann ta'rifi igin de der kt:
-Cem'den cem'e olan muhabbet: Cemal-i Zatm mir'at-i zatte su-
fiududur, yani: Allahin kendi kendini sevmesWir.
Cem'den tafsile olan muhabbet: Zat-i yeganenin mezahirde ken-
di cemalinLti lemeatim gormesi ve yine kendi sifatimn kemalini mu-
hilea etraesidlr.
Tafsilden tafsile olan muhabbet: Insanlann tefasil ayetlerinde
f.emai-i mutlakin aksini garmeleri ve aksi. maksud-i kulll sanip sev-
meleridir,
Tafsilden ctm'e olan muhabbet ise: Bazi havass-i ummetin asar
ve ef'al ba&indan kurtulmasi guUn ve sifat perdelerini yirtmasi, zat-i
hahiyl kiblegah ittihaz etmesidir».
Mevlana Cam!, mnhiblerin derecelerini de §dyle lzah ediyor:
Bu muhabbetlerin en yiiksek derecesi (Muhabbet-i zatiyyeJ dir
ki, muhibb-i sadikin kalbinda mahbub-i Hakka vs matlub-i mutlaka
bir meyl ve te'alluk husnliidur, O ta'alluktan maksudun ne o)dugunu
bilmez, Yani sever, fakat ne i^in sevdigini idrak edemea, Lisan-i hd-
)i:
Sorsan ban a izah edemem ben neni aevdim, .
Bir anladigim vax* ise ancak seni sevdim.
der, On a gore niabbubun vad ve va'idi miisavidir, Kahr ve Celalinin
asarmdaki melaleti cekmek, lutf ve cam 51 sifatindaki halaveti tat-
uictk gibidir, t^te Cenab-i Pirin bahsettigi a^ik boyle a?ikJardand;r,
Muhabbot-i zatiyyenin ikinci bir derocssi de vardir. O da miihib-
bin Al Jain, maVifet, ^uhud, kurb r vusul gibi bir takim emeller dola-
yjsiyle sovmesidir. Bu muhabbet, evvelkigins nisbetle dun mertebe-
do kahr. Cunku birincisindcki muhabbGt ivazsiz ve garazsizdir. Bun-
da iso bir nev'i garaz ve ivaz vardir ki o da Hakki bilraek, Kakki
£f6rmek, ermek gibi geylerdir,
(Muhabbet-i Eatiyye) den baska (Muhabbet-i esmaiyye ve ef-
.'iyye) vardir. Bu da Hakkin ifdal li in 'am, i'zaz u ikram mis S Hi ba-
(501
r.\ siiatlarjni bunlann Zidlannii Lurcih Dtmck, iakal o ounui v<s sti'&tfl
Ssari zuburunu muiahaza etmcmektir.
Bir dc (Muhabbet-i efaliyye ve a&ariyye) vardir ki rnuhibbin Lqfl
cih eyiedigi esma v» sifatin asar-i fi'liyyesini beklemesidir.
Hazret-1 Pirin son beyitte ta'rif eyledigi a§ik, muhabbet-i zitly^
yen in birinci derecesinde bulunan a^ikiardandir ki, onlarm muhab-
beti l'llah ve fillahtir. Ella garaz vela ivazdir. Daha dogrusu onhif
mubabbstuliahta temamiyle fani olmu^Iardir. Ta'bir-i digerle mu
hiblik kalmamis, mahbubluk galebe gal mr stir. Binaenaieyh kill
olan da, kendi kendine agkbazlik eden de o mahbub-i hakiki ve 14' I
yazSlidir.
1577
ALLAHA MENSUB AKIL KUSLARINDAKI KANADLARiN SlFATI.
Cenab-i Mevlana,, bahsetmekte oldugu tuti hikayesi dolayisiylp
.nsanlardaki akli ku$a ve onlann idrakatini kartarta te^bih ediyor. Yi)
ni bir ku^un ugabilmesi kanadina gore oldugu, mesela bir tavuklu
bir kartabn ugmasi arasinda fark bulundugu gibi, ancak sathi idrals
edebilen bir akil lie derinlffs niifuz eyleyen bir akil arasinda kiiill
'Lai'! 1 : olacagim ifade buyuruyor.
1578
: r 3M*j
j r <J*j*
KiSSa-i TuTl-i can zin-san biived,
Ku kesl k'u mahrem-i raurgan buved.
<Can tuti&nin kissasi da b&yledir, Fakat kuslann mahreml ola*
bMecek kimse nerede?.
Yani bahsedilen tutlnln, kafeste mahbus olup kurfculmak iste-
digi gibi, ruh da beden kafesinden kurtulabilmek igin cirpimr, du -
rur. Ruha asina bir zat olsa. ruhun sikmtismi anlar.
H02
* ^
j £ *-* ..* «* \^-
Ku yeki murg-i za'Ifi bi-giinah,
V'enderun-i u suieyman ba-sipy.li.
•Derununda Suleymamn askerlyle beraber bulundugu zalf ve
tiuTi&hsiz ku? nerede?»
tnsan, cisrni i'tibariyle za'If bir mahluktur. Ona nisbetle c°k
buyuk ve gok kuvvstli mahlukat vardir. Fakat o za'if ve nahlf cis
jnin dabilinde bir kalb mevcuddur ki, Cenab-i Hakkin tecelligahi
dir. Boyle bir kalbln tecelligah-j Ilahi olmasi, Hazret-i Suleymanm.
ordusuyla birlikte bir ku$un dahilinde bulunmasi gibidir. |^(,g boy
le bir ky^i
1578
4*1 j*J / ^i* JJl^ j£»'
r.
Cun bi-naled zar bl-^ukr Q gile.
Of ted ender heft gerdun gulgule.
*SUkursiiz vc sfkayetslz inleyince yedi kat sem^ya gulgule dii
ser.n
1379
■-V»' J-i Jd«>l <u '.^ >
! L
— -J J J
Her demes Sad name Sad peyk-i Hud a,
Ya Rabi zed $^st lebbeyk-i Huda.
-Her an Allahtan ona yuz inektub, yQz liabercl gelir. Bir kerrc
(Ya Rab) demek ondan, altmi? def'a flebbeyk) cevabi da Allahtan-
dir».
803
1580
Zellet-i u bih zi-Taat nezd-i haK,
Pig-i kufres kuhne iman ha-yl HalK,
»Omm zellcsi nezd-i ilahide ta'attem makbukHiT. Ouun kiifrdne
nisbctle balk in imam eskipiiskij kaliiv.
Yani, ondan bir kabahat zuhuru ve kufur sudtai farzedilse AJ-
Luh indinde makbCit dun
i brahim Aleyhisselamin putlan kinp baltayi bfiytik putun boy
11 una asmasi ve: *Bunla.n kim yapti?. diyenlera -Biiyuklori yapmi|
wljpalt* demesi gibl
1581
Her demJ ura yekl mi'rac-i HaSS,
Ber-ssr-i taceg nihed Sad tae-i HiSS.
«Her an onun icin hususi bir miVac vardir, Basindaki velayet
lacmin tepesme Allah yiizlerce tac vaz'eyler*.
Yani: "Kadr'i ma'nevisini anbean artinr..
1582
>C^ ;j O'o- jtife. J ^J +*
c<X
tf*l jy J
£V
Sftr&teg ber-Hak u can der-lA-mekan
La-mekani fevK~i vehm-1 salikan,
■
•Onun suretl, yiini cismimiyyett toprakta, ruhanlyyeti ise lime-
karuladir. Fakat herkesin tahayyiil edebUccegi gibl degil, sallklerin
SV-hniinin tie Fevkinde bir Ifimekandadir-.
I
15U3
OJ.1; jLi JJJJ jTJ j*
La-mekani ni ki der-fenm ayedet,
H&r demi der-vey H&yali zayedet.
-O lamekau; senin fehmine girecek, her an sende bir hayal tev-
lid edecek bir sey do gild ir..
15S4
Bel mekan ii la-mekan der hukm-i H T
Hem-gu der hukm-I bihisti car cu.
*Belki mekan da, lamekanda o lamekan olan AJlahin htikmiin
ifedir, Cenetteki dbrt nehlr cennetin hfikmilnde oldugu gibl*.
Serh-i in kuteh ktin tl ruH zin bl-tab,
Dem. me-zen v J Allahu a'lein bi-'S-Savab.
*Bunun serhmi kjsal kes ve bu bahsi riegi^tir ki dogrtisunu
bilen Allahtir>.
Burada Cenab-i Pir nofsine hitab buyuruyor.
1 589
Baz mi-gerdim ma ey dQstan,
Suy-i murg u tacir-i hindtistan.
«Ey dosttar! tuti ku^n lie Hfnd tAcirinin hikayesinc dor.uyoni7 -
fa
-TAClRlN KIRDA HlND TOTlLERtNt GflRMESl VE
KENDt TOTJSlNtN HABERtNl ONLARA BlLDtRMESN
1587
f^+ Si'} [ ^r^ i£>" ^'-J fi
Merd-1 bazargan pezireft In kelam,
K'u rescued suy-f clns ez-vey selam.
«Tacir, tutinin selamuii g&turmek ve sozlerini heincinslerine bil-
dirmek temennJsini kabul eyledi».
isaa
Cun-kl ta aKKfi-yi hindistan resid,
Der-beyaban TnTii cendi bUdid.
-Aksay-j Hinde vasd olunca beyabanda bir k as tQti gordtt..
iaoo
TiiTii z'afi TuTiyan lerzid bes,
Of tad fi mtird bi-gsiste$ nefes.
-O tutilerden birl bir gok tltredikten soma diisiip iildii ve nefe-
«l Iftsildi-.
■
1591
$iid pe^iman Haee ez-gSfH Haber,
G6ft reftem der-heiak-I c&n-ver.
-Tacir style dlgbic pisman oldu, Bir zirfihun olmesine sebeb ol*
lUim dedi».
1592
^J*yl£\
4i
■ i)
jf. ;\+ tfl
In meger His^st ba-an TuTiyek,
In megar du cism btid u rfih-i yek.
« Internal, bu &uti. bizim tuticagizm aknbaamdandix. Galiba iki
i is mill ruhu bir- .
15S9
>b \\>\
?r ^ J
:^ijr
•*
Merfceb istanld pes av&z dad,
' An selam u an emanet baz dad,
i
-Atim durdurdu ve seslenerek tutisinin selam ve kelamini o tu-
fjlcre teblig eyledl*.
1593
A* r-^
■t r^W** 1
in cira kerdem qkk dadempeyam,
SuHtem bi-carers. zfin g&St-i Ham.
-Bunu ne diye yaptim, nlcin haber verdim de bu ma'nfisiz say-
lenijjimle bir bt^areyi yaktim* dedi.
eoe
807
Taciriri bu sureLJe hayifianmasjndan dolayi Ccnab-i pir Efcmcj!
miz, bo;bogazhgm mazarratindan bahse §uru" He buyuruyor ki i
In zeban gun seng u hem ahen-ve$ist,
V'anci bi-ched ez-zeban ateglsi
«Bu dtl pahrnak demtri ve caltmak ta$i gibidir. Dilden sisraywJ
yani tisamn tekelium ettigi de ateg mlsalldir*.
1595
Seng li ahenra me^zen ber hem guzaf,
Geh zi-rOy-1 naKl u geh ez-ruy~i laf.
-Ba'san nakl silretlyle, ba'zan da laT-j guzaf yoluyla o demirl v|
ta$i birbirine vurma*.
1506
Z'an-ki tarikest u foer-su penbe-zar.
Der-miyan-i penbe cun (if ted §erar,
«£unkU her taraf karanhk ve pamukSuktur. Bu pamufun l^lnf
kivikim duijunce nasi! tvlur*.
Yam, Snsanlann dili ^akmak ta$i ile demir gibidir, Konjjgmasi, 01
cakmaktan firlayau kivilcxmlari andmr. Etraf ise pamukgu maftn
7-asina. b-elki de pamuk tarlasma benzen Bir kmlcim. bir magazayi,
bir tarlayi yakar, kul eder Bunun gibi ba'zan bir sdz, bir fitne ntn
Fin in pari am asm a, kavga, ihtilal ve muharebe vuku'una bile sebeb o
i in- Omm i^'ii insan bir $ey nakledecegi, y&hud bir sOz soyliyecflfll
7'nnnn ihtiyatli davranmahdir
UQ'A
buy. dokuz bogumdue dtrlvr ki bir sozuti dugilniildrek B&yle
f i, miii ihtar eder, Hubiifiiylu milibut nriedislannde alingan vu asu
hiMisoler bulunursa p glbllar, sozun medluhl kendtlerine Ls'alluk
k 1n nl.mcsin sinirlenirter vu rnultessir olurlar. Adeta icine ate? diiij
| pamuk balyasina doner] er. Aiie kavgalanndan tuturt da kanh
h.irebelere kadar, pek gogunun, bdyle bir sozden vuku'a geldigini
Inr.iriiz
Vimu
Hazret-i Meviana buyuruyor ki
1597
Zalim an Kavmi ki ge^man duHtend,
Z'an suHanha alemira, suHtend.
.<^6zunii kapayip agzmi a^an ve sozleriyle alemi fitne atc^ine ya
n >,:ih!Slar zalimdirler*.
15Q8
AJemira yek suHart viran kuned,
Rubehan-I murdena ^irad kuned.
Bir soz bir alemi harab ettigi gibi 6Iii. yani korkak tilkllere de
n ilun 5jeca'at*ve kuvveti verir>,
11509
C^nha der aSl-i Hod Isi-demend
Yek zeman zaHmend u gdhi merhemend
-Euhlar, asillan i'tibaHyle 'sa nereslidirlcr. Bir /aman vara <>ft
• mi f!a merhem olurlar*
Yftni, ruhlar. aiem-i enahta bulunduk<ai . iradn i\\ vu pA!
Ildllor. Onlann s^fiyyetu Ha/ re! * Isanin noluhi gibi diu iir *
m.
r B2
IIM-I
kudreti haizdi. Fakat bu aiome gelip de bedene to'alluk edincn, M
vet-i asliyeleri baki oldukga mcrhem gibi. bcsorriyyut tabi'ati sialM
Cilice de yara gibi te'sir gosterirler, Aleihusus terbiyenin ^ok la'i
\ardir. -Her $ocuk islam fitrati uzerine dogar. Sonra anasi, LmIhh|
onu yahad 1 , hirlstiyan ve mecusi yapar,. Hadisinde de buna i^tM
vardrr. • ' '
1600
V*-;' m^*** j
*
- Ger hi cab ez-canha ber-Hasti,
GCft her cani Mesih asastl.'
■Eger canlardaki gaflet-i be$eriyye perdesi kalkmig ve sidum
asliyye avdet etmts olsaydi. her can ichi Mesih gibidir denilebilinlL
Pir-i dastgir Efendimiz, burada bir mukadder tfl
le cevab veriyor. Mesela blri $ikar da, kendisinin sabir ve kana'al ifl
siyesine kar^i; «Ya Mevlana; bizi huzuzattan men'etmek istiyonj
Fakat ev'hya ve enbiya da yer ve icerdi. Yurttr, gezer, evlenir, <,(j|l
gocuk sahibi o:urdu. Biz de onlar gibi yapsak ne lazim gelir* dnm
Nitekim Mekke musrikleri I
tffc
Yam; <Bu, nasil peygamber oluyor ki yiyor, (jarjida, pazartln g|
zip doiasiyor 11 - demislerdi de Bad stiresindeki:
"f'VtffKi*".
*tf J 3 W_0
-".^
Yani: ■Habibim; senden evvel de bir takim peygamber g£ndf|«
mi 5, onlara da ze verier ve cocuklar vermigt!k".» Ayeti nazil Olrm
(42) Surei Furkam
(43) Surei Rad; 3B.
810
7.
i (iry^annberm puygarulmi uliattlilu beraber tabi'ati besoriyyo ha
MM- ^ikamiyacagj, blUtbt* yJytiCL'gi, i^ecegi, giyinip ku,$anacag]; uv,
rk, <;o]uk cocuk sahibi uloxapi boyan buyurulrmi^tu.
Huzret-i Mevla.na, bu i'liraza §oyh Attar kuddise sirruhu'nun bir
vlini tefsjr ile cevab veriyor. Beyti ve tefsirini ogrenmeden bwdI
|/ret-i $eyh hakkinda muhtasarca maltimat edinehin.
< 'L'nab-i Attar, Nisaburludur. 513 tarihinde dogmustur. Ismi Meh-
i«t|, pederinin adi Ibrahim, seyhin kunyesi Ebu Talib, lakabi F«r!-
nUilindir. Pederi Ibrahim, geyh Kntbiddin Haydann dervislerindoti
I fjuyh Attar da gengliginde ormn sohbetinde bulunmustur. Sonra
yh Itiikneddin© intisab He seyr u suhik gondii. Hicaza gidip bir
k tirefa ile gorii^tu. Danu^te te'llf ve ir^id ile mesgiil oidu. Mu'az-
in divam 40 000 beyittir. Sair mftnzumelori de hisaba katihnca gl-
\«\ In in mecmtl'u 100 000 beyti geciyonnu^ Tiirklyede intisar etml^
liki ilar (Pendname> siy!e (Mantikuttayr) ldir. tkisinin de manzilm
fctinnneleri vardir.
\ laaret-i Seyh 627 t&rihinde sehiden Irtlhal etti. Cengiz4 hunrlzln
dtilari Asyayii bilhassa Turk memleketleflni yakip yikarken Nisa-
i u da istila etmi§, ordu efradmdan bir mo^olj Seyhi esir almi^ti
(indisini kurtarmajk igin Mogola bir gok para teklif ettiler. $«yh Ibh;
- Bu, benim kiymetlm de^ildir, diyerek Mogolun hirsim artm-
imiu. Sonra birl :
~ Sana bir torba saman vereyim de $u ihtiyan bana sat dedi.
yh:
— §imdi kiymetlml buldum, ver, deyinoe MogoL kizdi. Benl o ka
■ir paradan mahrtm ettin diyerek hazreti §ehid etti. Rahmetullahi
Biyh. Seyhin su harekettnden maksadi; Hem nefsirij kuciiltmek. hem
|l)« gehadet mertebesine ermekti. Sriiadeti zamanmda yiiz yagmi ge<;
[mi'/U, Turbesi ($adbah) kasabasinm haricinde olub halen ziyaret-
Mh imi§,
Hazret-i Me viand, cocukken, pederiyle beraber Ni§apura g^ldlgi
♦itflda, §eyh Attar ile goru^mii^ ve §eyh eserlerinden (EsrarnAmo^
■ (iynab-i Pire hediyye etini^ti, Msvlerarlfiriln: «!5i*lr sdyiemektan
I bona ar teveccOh etmez. Yiiz asirda misli gelmeyecek olan S fl yb At
in i da sair idi.- beyti Cenab-i Attann yuksekligine ^hiddlr,
*Ferlduddin-i Attar Kuddtse Birruhu'nun: *Ey gafil; sen nefis
iMilbisin, Toprak ustunde kan ye, yani kendini haks^r oderek vo
viiroginden kanlar giderek mncahede eyie. Biiyukleri de kendlne
fciyAs etme. Zira bir veli, zehir de yese, o zebir bdl olur t buyurmu§
lur- beytiriin tefGiri:
Enbiyann mu'eizati gibi evliyanin da keramati haktir ve Jazlm'
fill
ul-i'tikattir. Buna d&ir tftrjh' bir vak'a arzedeyim Siddik-i ekber (M
diyallahu anh Efendimizin hllafetinde idi, (Menazirel devlotlfl
payitahti oTan (Hire) gebxl Halid binil-Veiid radiyallahli anli frrfl
&i tarafmdan muliasara edilmlgti. Orada oturaa ve bir pir-i fan! cflH
megbtlr (Abdulmesih.} Halidki huzunma geldi. Verileoek cizyaffl
kabfliuau reca ettL Halid bu recayi kabul eyledi. Abdulmesihin m
mnda bir htzmetci va^di ki elindo bir gey tutuyordu. Ha J id onun o|||
uldugunu sordu, Abdulmesih :
— ZebJrdir, eger cizye teklifini kabul etmsyecek olsaydm yiyip
intihar edecektim, herd ganderenlerin yanma muvaffaklyetsizli™
donmeyecektim, dedi.
Halid zelilii Istedi, avucuiia bosaltti, *Bismillali. diyerek again
attt. Baskalan icin fildurucu zehir elan o madde, Halid© bir soy yu\t
madi. Bu keramet de halkin muslikaaiiliga meyltne sebeb oldu.
Hazret-i MevlanA. $eyh Attann beytinl tefafre aurti' ile diyoi U\,
1601
Sabib-i dilra ne -dared in ziyan,
Ger Hored u zehr-i Kstilrs iyan.
«Bir veli, apasikare zehir yese de ona zarar vermez>.
Nakledilen tarihi vak'a gibi.
1602
*: — j -j&jjti H*i ^-^ ^1)
Z r an~ki Sihhat yaft v T ez-perhlz rest.
Talib-i miskln miyan-I tab derest,
*<^unku o veli-i kamfl sihhat bulmu$ ve perhlzden kurtulmu
tur. Blear e talib is© aitma nObetleri arasmdadir*.
Ma'Iumdur ki bir adam hastalandigi, nobet atesleri i^mde yanij
gi sirada ona psrhlz ettiiirler. Sutten, yogurttan ba$ka bir sey vet
inezler, Zlra ylyecek olursa ate? artar, hele tifo gibi ba'zi miihim lmt>.
lahklarda yemek yemek hastayi ahp gotiirur. Can bogazdan ^Llf
derler. Dogrudur amma, ba'zari da can bogazdan girier,
Harputlu Tevfik efendi ismbide blri vardi. Bunun tlfoya tutul«
muj kizina hekim ^iddetli perhiz tavslye etmig iken: *Onun may J
rtfl
i iii.i-.irlayugurulmu5jl.iir. diyerak kr/.cagiza bulgur piJavi yedirmls vo
Bumilne sebeb oJmu^Lu. lluim Lovokltiil denilmea, cehalet, daba dog-
b ii mi hamakat denlr.
Kvet. KobeUer goclren bir bastaya perbla ettirirler. Nobet geg-
bi, hiistahk yok oldu mu o adam istedigbai yiyebllir. Igte avauidan bi
m ilo bir veil arasmdaki fark: Blrinia hasta* digertnin afiyotte ol-
faniMdir. Bir hastamii bir saglama nefsini kiyaa etmesi halak olmasi
pi'MH'ktir.
1603
Goft Peygamber ki ey Talib ceri.
H^n me-kiin ba-Mc maTIubi me-rl,
'Peygamber Aleytuaselam buyurmu^tur ki ; Ey cesur talib \ mat-
llnljiyyot derecesine v^sd olaolaHa in&da ve iddiaya kaUu^ma..
1604
if
Der-tu nlmrudlst der-ates me-rev,
R^ft Hani evvel Ibrahim §ev,
-Sende Kemrutluk tabi'ati vardir, onun tgln atese girme, girmek
, Mnrsen evvela Ibrahim ol».
Seyr ve sQlukta bulunanlar ya t&lib h yahud matlilb olurlar. Talib
tthinlar bemiiz sulidka ba^layanlar, matlub olanlar da sulukuna bitlr-
mi'i, fena ve beka mertobesine yetismi§ olanlardir ki, ma'nevi has»
' t«l«klardan kurtulmug, afiyet-i kamile derecesini bulmusiar. Onmra
hi-ibetle ma'nen hasta ve tedaviye miihtac bir halde bulunan tallble^
| tin onlan taklide kalki^mamalan l&zimdir. Qunkii kalbindo heniiz
Hemnxdluk duygulari olan kimsenin Hazret-i Ibrahim glbi a Lege a-
liltiiasi, omin tutu^up yanmasi neticeslni verir.
Ma'lumdur ki, eski Babil hukiimdarlanna (Nemrud) denlllrdl.
Huiilardan biri — kl hangisi oldugu ma'lum degildir — Hazret-i th-
[ilfthim Aleyhisselami atese attirmig :
p.* j 1j*L^~j '^j j S jU \j$
Yani: -Ey ftte^ tbrAhlme kar§j, serui ve selamet ol 44,» Fermflfl
liahisi mu'ribince o ate$ Cenab-i Haliiuilahi yakmami$ti,
§u mu'cize vaki' olmustur. Vuku'una Kur 1 an sehadet ediyor. ■
miisliimanlara da ona inanmak diigiiyor. Yalmz §u var ki, oraya Nfl
r-ud ve ona tabi olanlar girecek olsalardi girenlerin yanmif cesedM
bile kalmazdi. Qunkii onlarda ibrahimlik degil Nemrudluk vardi.
1605
Qun nei sebbah u ni dery&yil.
Der-me-yefken Hl$ ez-Hod-rayiL
*Madem ki yuzge^ ve deniz mahhiku degilsfn, reyine v c hevealrt|
fc a pi lip da ken din] denize at ma.,
Selametle yuzebiLmek igin ya deniz hayvanlanndan olmali; y*
hud gayet iyl yiizebilmeli. ikisi da olmayinca yiizme hevesine kapihp
da denize atilan bogulur.
1606
JJ.I j-^ Jr * ^tjjl
zi-KaV-i bahr gevher avered,
Ez-zlyanha sOdber-ser avered,
*Yflzmek biJen dalgic dentin diblnden Inci cikanr v© zararlar*
dan fay da husule getirtr*.
(44) Sflref EnbJya: *9.
6M
II
Denize glrmek vo dulnutk tiuphesiz LehiikoJi vo zararh bir hare-
Lllir, Ilusilsiyle Bourn korfo/.ijtde ve Hind donizindo dola^an miithi^
Si.Lii'k baJiklanna yem ulmak tehlikesi vardir. Fakat inci avedan iyi
lu.mek bilirler. Senelerce dahp giktiklan icin Inci avma ftligm^lar-
lir liunun i^in o tehiikoli hareketlerinden menfe'at husule gelir. A-
Lmi bir adam ise butiu yapmaya kalkacak olursa. ya dalgalar ara-
finida bogulur. yahud kopek baliklannca yutulur. Hiilasa: acemi olan-
Ki. ma'na denizinin dalgici bulunan, salahiyetli zevatin harekatim
Uhhde kalkigmamalidirlar.
1807
jp is f'jrK
Kamili ger Hak gired zer ^eved,
NaKiS «r zer burd Hakister ^eved.
-Bir kamil, lopragi tutacak olursa alttn olur. Nakis bir kimse
■ in-i gotQrse kill hallne gelir-.
J60»
■S j/ ^
Cun Kabul! haK btived an merd-i rast,
Dest-i u der-karha dest-i Hndast.
-O nnUsteklm zat, AILahm makbutti oldugundan 1? gormek hu-
tusunda onun ell, Allahm eli mesabesindedir^ .
Cenab-i Hak makbul kullanndan ba'zilanna fevkal'ade ve
rcazkai? bir kuwet v^rir, Onlar da o kuwetle yine trade-i iiahiyye vie
Msarrufta bulunnrlar. §u halde onlann kuweti Allahm kuwet ve
kudroti demek oluT. Late$bih bir makinenLn kuvveti, onu i^leten 50-
roiiin kuvveti oldugu gibi. Aleyhisselatii Vesselam Efendimiz. Bedr
Kflzasmda bir avue ufak ^akiltagi atmi?, taslar kar^iki safta bulu-
nan mfl|riklere isabet eyliyerek onlan sers^m etmi^ti. Keza Hazret-i
Ali Hayber kalasmm kapismi zorlayip koparmi:* ve kalkan gibi elin-
t!e kullanmigt], Nebi de, veli de, insan olmalan Ttibariyle ve begeriy-
yet kuwetiyle b6yle i^ler g5remezter. Fakat gijrmuijlerdi. G^rmus-
Icrdi am ma Allahm kuvvotiyle gofmu^ler, o anda Yed-i Kudretteki
^uvvetin zuhuruna v&sita olmu^ardi.
815
It. 09
Dest-i oaKiS dast-i geyTdnest u div;
Z'an-ki ender dam-i tekJtfest u riv,
-Kamil olmayan khnseniii ell, $eytanin ell demektir. CiinklS otiM
tekUfi ve hllesl tuzagradadu*..
KemaM ricAle vasil olamayanlar, geytanin pengesinden yakalaiJ
kurtaram&zlar. Oaun verdigi vesvesenin, yaptigi igvanin icra vasifl
olmaktan hall kahnazlar, Binaanaleyh o giblleri, geytanui gonii «i
ztl, s6yler dili ve tutar eli mesabesfndedir. O balde bu misillt hint
seler, ekabir-i timmetle boy Glcusmsye kalkigmamali, onlara kiyari
nefs etmemelldir.
\
1610
'>- ^
J JJ u**
l<jj *
CShl ayed pis-i u danig geved,
Cehl gud ilml kl der-naKiS reved.
-Cebi, kamiiui huzunuia gelirse ilim olur. Fakat ilbn bir nakiiifl
nezdine giderse cehle Inkil&b eder».
Ma'rifete mute'allik bir mes'eteyi bilmeyen bir kimse, bir kumi
lin huzuruiia gider de sorarsa o kamilin izahiylc onun cehli ilim Mll<
ni aim y&ni bilmedigini dgrenir, cahil gelmigken alim gider. Laklfl
boyle bir mes'ele, nakie bir gahsin yamnda Izah edilse herif anlay*.
mayacagi igm o ilim cehj© inkilap eder, Belki do herif yanhs aniw
v© anladun zanniyle o yanks, anlayisi ilim diye sstmaya kalkar. Nafc
san ils kemal arasinda bilmemekle bilmek kadar fark vardn*. NitektS
Cetiabi Hak: Bilanlerle bHmeyenler bir olur mu?» buyunnu$tur kl,
elbetta ohnaz.
0)6
ii. 1 1
Jji CM J I*
*~ *
i Li ^"S ijt J*-'
Her-ci p'rai Illcti Hlet §eved,
Ku£r gfred kamili millet $eved.
itlletll kimse neyi tuisa on a da bulasir. o da illet olur. Fakat bir
kamil, kiifru bile tutsa millet ve mezheb halini ahr».
Sari bir hastahga mQb:ela oian, temas ettiklerin© mara^i bulaj-
hnr. Nitekim bir Hadls-i ^erifte: *Arslandan nasil ka^arsan ciiz-
aamli kimseden d© 6yle kac* buyuniimu^, Huztlr-i Ncbaviy© gel en
bir cuzzamliya: «Haydi git, senin bi'atlni kabul ettik. denilerek yodi
^aadet uzatdmamigti.
CUZZAMs Allah cumleyi muhafaza atsin miidhi? bir hastahkiii 1
ki miLibtela olamn viicudunda yaralar a^ilir. Tiirkgede buna (miskin-
lik illeti) denilir. Keza: "Ta'un bulunan bir beldcye girmeyin, bulun-
ilugunuz gehlrde zuhar ederse oradan fikmayin» mealinds bir ten-
bih-i Peygamberi vardir, Tababetin bildirdigi hastalik sirayetini, ^Je■
biyy-i Ekrem Sallallahu Aleyhi Vesellem de beyan buyurmu^tur. fii-
naenaleyh o gibi kimselerden belli etmeyecek, hatirlarini, gdnullerini
kinnayacak surette gekinmek lazimdir, <Ben temas ederim, A^ah
^aklar* demek. bilmem amma Allah'i, dezenfekte me'murluguna ta'-
yin etmek gibi plur, Vaki'a CeTi£Lb-i Hak, hafiz-i hakikldir. Mahiti
katim Savn-i Samadanisinde bulundurur, Hastaligin bu kadar goklu-
guna ragmen ya$ayi!?imiz o Savn-i Samadanlnin te'sfriyledir.
Yahudinin bin. Hazr©M Ali Kerremallahu Veche'ye: -Allahm
hifzina i'timad eder misin?> diye sonmag, Evet cevabim almca: «Ken-
dini ?u damdan a^agiya at 4 bakahm saklayacak mx?» demig. Sah-i
vilayet Hazretleri: «AUahi imtihan rai edecegiz- diye pek arifane bir
f evab vermig.
Evet illetli bir kims© temas ettigi ?ah^slan ve egyayi bulagtinr.
Lakin bir kamil, kiifrii bile ihtiyar etse o kiifur, din ve mezheb halini
alir. Me a el a, ashab-i Kiramin biiyuklerinden (Am mar bin Yaair) ra-
tiiyallahu anh. Mekkede hamisiz mu'insiz bir zat id I. Mdsrlkler, ba-
basi (Yasirii . anasi (Sumeyye) yi gehld ettikten sonra oau da sikig-
Urdilar. Zorla. igkence ile kelime-i kufre zorladilar. Ammar onlarm
ollerinden kurtulduktan sonra aglaya aglaya Huzur-i Nebevlye gcldi
ve keyfiyeti arzetti, Cenab-i Feygamber Ar±jnan teselli eyledi. Ba-
817
t-smtlt mecbur kalirsa ylne soyiemeiine musaado buyurdLL Kelime I
kiifr telaffuzu gavur olmayi icab ederken, Hazret-i Am mar gibi bli\
kamilin onu yapmasiyle, dindo hususi mtisa'ade seklini aldi. Yine tJ
hab-i kiramdan (Nu'aym bin Mes'ud-i Gatafani) radiyallahii anh huk
kinda da boyie bir musa'ade vardir. CenaLu Nuaym, Hendek ga-
zasi esnasinda Huzur-i Nebevlye gelerek miisltiman olmu^tu, Bir hit
met edip edemlyecegini sordu. Kendisi, Medineyi muhasara eden or
dunun erkamndan oldugu icin, ordu iie (Beni Kureyza) Yahudilorl
arasina bir tefrika du^iirmesirdn Myiik hizmet olacagi taraf-i Risa
lettan beyan buyumldu. Nu'aym bunu yapmak icin hakikat nilai'i
soz soylemek lazim geldigini arzetti. Restilullah Efendimiz: *Muharf:
be, dusmaiu aldatmaktir. buyurarak oeun aldanmasmdan istifadw
demek oldugunu bildirdi ve boylece istedigj gi6i soz soylenmesine i
zin verildi, Yalan s6y'lennek haram oldugu halde Nu'aym gibi bir kft
militi ami, limaslahatin, ihtiyar etmesi sebebiyle, soylenmesina mu
sa'ade olundu
Nu'aym, Yahudilere gidip muha&ara ordusundaa rehm istemelc
r; tavsiyesinde buiundu, Ordu -erkamna da: -Yahudiler, si ad en ala
caklari rebmeleri Muhammede teslim edeceklermis, sakm vermeyin-
tenbi hinds bulundu. Bu siiretle musnkierle Yahudilerin aralan aci]
di,
Cenab-i Pir, ?u beyanatindan sonra diyor ki :
IBIS
Ey muri kerde piyade ba-siivar,
Ki ne-Hahi biird eknun pay dar.
«Ey piyade olduklan balde suvari ile toad a ve yan$a kalkan- bu
y arista basim kurtaramazsin, ayagLni denk aU.
Gayet yuruk bir ata binmi$ we d&rt n&Ia kosiurmaya baglamis bir
suvari tasawur buyurun, Sonra takunyah, yahud nalgah kundurall
bir piyadsnin onunla yanija girls tigini gozonilne getirih, Yetisebil-
mesi kabil mi? Be§ on dakika bite kossa nihayet geri kalir, ko|mak-
ta, devam ederse nofesi kesilir ve catlar.
iste kamillerle nakislann miisabakaya ciki^asi da bumin gibi-
dir. Bir adamin maddeten, ma'nen biiyiik olanlarla didigmeya ve
boy ol^usmeye kalki^masimn. mazarrat ve felaketini mu'cib olaca-
gim, bans dotayisiyle izah icin Hazret-i Mevlana, Cenab-i Musaya
kar^i sihirbazlann miisabakaya ve imtihana giri^melerini nakJedi-
? or.
"I-
-StHtRBAZLAHIN HAZRET-1 MUSA'YA: NE BUYURURSUN,
IV VELA SEN Ml ASANI ATARSIN, YOKSA BlZ Mi ATALIM? DlVK
TA'ZtM GOSTERMELERt.
1613
<>\ tif:iA,
-V ^
> 3S itJT
Sahiran der-ahd-i fir'avn-i lain,
<Qun meri kerd^nd ba-MdsI be-kln.
-Sihirbazlar, Flravn-i la'inin zamamnda Musa Aleyhisselam Up
'"fiarttne miicadeleye kalki^tilar*.
ten
\3 s
.■■ r . \ -
W 1 J h ^ u
Lik Musira muKaddem dagtend,
Sahiran lira miikerrem da?tend.
■Lakin Hazret-i Mtisayi takdim Te tekrtm ettller».
1613
Z'an-ki goftende? ki ferman an-i tust.
Ger hemi-Haht aSa tu-'fken nuHust,
•<Zfra dedilerki i Ferman sentndir, tstersen ewe'lu asani sen at*.
Kissa ma'lum. Mfisa AJeyhissetSmiii gosterdigi mu'dzata karsi
Fir'&vn aciz kalmi^ti, Ne yapalim diye nedlmeleriyle is tisane etti
819
- MCiaa iistad bir slhlrb*/.; ona karai biz do sihlrbazlarimizi too
.ayalim. Covabim verdilor.
Flr'ayn, Mjsirdaki sihirbazlan payitahtma topladi. Bunlar mey*
dfcn-, manfete pkmca HazreW Musaya hurmet ve nezaket ibraz J
tiler, sen mx ewel hiiner gostermek istersin, yoksa biz mi yapacag,-
mizi yapahm? dediler. Bu vak'a Kur'an-i Kerimde su sQretle hikavu
edihyor i ■
Yani: Ya Mfisa sen mi asam atarsin, yoksa ilk defa biz mi ata-
I'm? dedtlcr. Musa onlara dedi kit Sis atacaguuzj atm 45 46.*
Hazret-i Pir bu ayetin mealini su beyt ile ifade ediyor:
1016
G6ft ni ewel $uma ey aahiraji,
Efkenid an mekrhara der-miyan.
-Musa Aleyhissclam dedi kh Hayir... Ey sihirbazlars ewela siz o
mekirkri ortaya attn..
1617
In Kader ta'ztm-i dinsanra Haild.
Kez murl an dest u pahdsan burid
vBu kadarcik ta'zim gBstermelert onlara din bahgetti. Fakat mu'-
anede ve imtihana kalkismalan, ellertni, ayaklanm kestirdi.,
Sibirbazlar, Flravnin ve mtsrr halkmm karsismda yere bir ta-
(451 Surel Daha- 65,
(46} Surej Yunus: SO,
i.iiil deynoklor va iplor almi&lnr, onlar da kivranmaya vo yilan gibi
, miinmeye baslamislardi. Sonra Kmr-i liahi lie, ilazret-i Musa asa-
mm atmts, usa kocaman birejderha clup o iplerin ve deyneklorin hep-
■ini yutmu$ mcydanda bir sey birakmaimsti. Sihirbazlar, bu halin
■ i ui at ve ma'rifet degil, mu'qize oldugunu anladilar. Cunku Haz-
mH i MCisa ordardan us tun bir sihirbaz olsaydi, hasimiarimn yaptik-
iarj sihri iptal edecek, iplerle deyneklerin ne olduklanni meydana
ijktiracakti. Sihirbazlar, bunun sihir He yapilabilecegini biliyorlar-
i.i t ? akat oyle olmadi. Eserleri ibtal edilmctdi, k-ulliyen ortadan kalk-
1 1 Binaenaleyh sihirbazlar, hadfsenin azamet-i i*cazi kar§ismda: «Biz
Mtjsamn ve Harunun Rabbine iman ettik. diyerek secdeye kapandi-
I*r. Bunun uzerine Fir'avn kizdi: '
— Musa sizin buyiigUnuz ve ustamzm]|„ sihri size dgretmi?; di-
virrek sihir bazlarjn eJlerini. ayaklanm kestird.L Govdelerini agag
dftllariua astirdj. Tabi i onlar dlddler, Fakat miisrik degil, mu'min ve
- chid olarak olduler.
i^te Cenab-i Pir buyuruyor ki : «Sihirbazlann ellerinin ve ayak-
lunnin kesilmesi. Kelimullah He imtihana cikisnialarindan, mii'min
m sshid olarak olmeleri de kendisine hurmet ve ta'zim gostenncle-
1'indGn ileri gelmi^tir*.
Eshab-i kiramdan (Hakim bin Hizam) naminda bir 2 At vardir.
I lazret-i Hadicenin akobasindan bulunan bu sahabi, musliimaa o'a-
rrLadan evvel de hayr ve hasenatta'bulunur; ezcumle babalarj ta-
tufmdan diri diri defnedilecek ^ocukian satm alir, oniara bakar ve
liuyuturdu. CJIiinku cahiliyye Arablannda, huausiyle (BenJ Temlm)
kit biles inde kiz gocuklan dogar dogmaz, yahud yedi sekiz ya?ma gi-
lince cble gotiirup bir gukura defnetmek adet olmustu.
(Bakim tiin Hizain) vakt-i cabiiyiyotte yaptigi hayirlann fayda-
hi olup Lilmuyacagim Aleyhisselat Efendimizden sormus r q hayirlann
kendisini Islam'a sevketmis oldugu cevabmi almisti-
Demek ki biiyiiklere hurmet, hayjr ve hasenat, her h&lde fa'ilinl
bo$ birakmjyor. Maddi ve ma'nevi faidebah^ oluyor. Yine yukarida-
ki beyii Jerin izahma §uru' ediliyor da deniliyor ki;
161S
LuKma vu nuktC'st kamilra haiai.
Tu nei kamil me-Hor m?-b^§ ia!.
«Lokma da, niikte de kamile h&laidir, Sen kAmi! degilsisi. Ycme ve
diisiK gibi t?J, soyleniC".
!J21
$eyh Atiar Hazrctieri, tefair ve Izah edilon buy Undo diyordu
*Ey gkhl sen nefs aahibisin. Toprak ortasmda kan ye, Yani nef»||
naksar ederek ve yureginden kan giderek mtic&hede ve riy&zall
bulun. Kendini ekabire kiyas etme. Sra bfr veli zehir da yese ar
bal gibi ohji>,
Hazret-i Mevlana da buyuruyor ki: Yemek de. sdylemek de
mile hslaldir. hat La onun y erne si. sen in -oruc tutmandati hayirlidil
sen kamil degilsin. Onun i$in yemeyip nefs-i emmarenin giddetini
aghgm tesiriyle tahfif etrnelisin. Keza kamil soyler. Soyler ammi
sozlerj ayn-i hikmet olur. Nitekim Kur'an-i Kerim Nebiyy-i Ekmitj
Sallallahu Aleyhi Vesellem hatekuida :
&***•»&.)*& &** {
y^jf>>
Yanfc *Hazret-i Peygamher Aleyhisseiam heva ve heves sovliij
le soz soylemez, stiylerilklcrlni ken din den uydurmaz. onun tebilftAt
kendisina vaki 1 oian vahyden bask a bir sey degitdir",* buyuruv-
Onun gibi veresey-i Muhammediye plan evliyaullah da ayn-i ilhai
ve mahz-i hikmet olan aozleri soyler. Sen is© onlar gibt olmadt(
ii,:in falgenelik etmemelisin. -Malaya "niyyat ile, gevezellkle istlftftl
birakmak, kis'nin hiisnii edebi cumlesindendir* buyurulmustur.
Malay a'niyy at nedir? Bir kimsenin aklinm ermedigi ve em ml
yecegi seylere kansmasi, bilir biltnez ve anlar anlamaz, munasebiH
Ei munasebetsiz sbzler soylemesf, haddini, mikdanni, vazifeslni
cavuz etmesidir.
1619
£un tu gu$i u zebab nl clns-i tu,
Gu^na^a haK bi-fermud anSitu.
•Sen kulaksin. yani dlnleyeceksin, O dildir, yani sSyleyecokttr
Ccnab-i Hak, dinleyecek kulaklar l$in susun buyurmu$tur,»
(47) Stinef Necm; 3-4,
Bl>2
Yani: Kur'an okundugu vakit susun ve onu dmleyin ki hiiylv
ynpltjpmz takdirde Allahin rahmetine nail oimamz me'mukliir".-
Avct-i Kerimesine i^aret buyuruluyor.
Deniliyor ki kamil, mesela dii glbidir kl sfiylemek, onun hakki,
Jintta vazifesidir. Nakis da kulak gibidir ki, onun hakki, hatta vai;l
ius) dinJemektir. -Dil ile kulak birbinbiin cinsi olmadigi gibi kamil
»!■' nakis da birbirinin misli degildir, BinaenaJeyh nakis susmali vo
hutnilin beyanatim diniemelidir. giinku insan, gazunden ziyada ku-
niKidan bgrenir. yani gormekden ziyade isitmekle ma'Wmat sahibl
■i 1 1 L a r-.
Dikkat ediJirse anla^ir ki:
-i
1620
Kidek evvel cun bi-zayed ^ir-nug,
"Miiddetl Hamti? bed a cQinle gug.
«Cocuk ew©!a sut emer ve bu halde bir mflddet siikut eder, ^
ilr-ta kulak kesiiir-..
1621
&** J* 1 £■*-!• )'\ &
,1
Muddeti mi-bayedeg leb duHten,
Ez-suHan ta u anHan ^muHten.
"Ona bir mllddet susmak ve soylenilen sozierden lakirdi Ogren-
nick lazimdir*.
t*t) Steal Ai^f: 204.
'•:.::i
i<i22
^V J J ^/v */4 jj
.c -r^n
l9;
J*>^!>
Ver ne-dared gu§ tl tl ml-kiined,
Hj$tenr& gimg-i giti mi-kilned.
<Cocufc isittigi sozlere kulak vermez de soylenecck olursa kon.
disini d hart da diisiz yapar*.
1623
^o ;tT j r ' jf^ f
chv.
Kerr~i aSli k'e§ ne~bud agaz-i giQ?,
Lai ba§ed key kiined der-nuTK cu§,
Dogustan sagir, Id aslmda onun i^Itmek hissi yoktur, dfli|j|
iV'asil cu^ u hurusa gelir de sBz s&yler*.
Anadan dogma dilsizligin sebebi sagirlikmis. C°cuk sagir oJriijJ
gu ve ses seda iijitmedigi it; in duymadigi sssleri taklid edemez, bitUM
Hi' Jakirdi sbyleyemezmis.
Urefay-i iitnmeti din ley en] er. onlardan ma'rifete dair kellm*
igilemeyenler de tipki bbyledir. l$itlp ogrenemedikleri igin onlan
gevelediklerl, bir dilsizin agzindan gikan sesler gibi ma'aasiz olu
Emaenaleyh in&an, ariflerden birinin huztirunda bulununca sut
mah. »Pur anne ben soyleyimi- kabilinden fodulluga kalkismamill
ioylsyen kamili dinlemelidir.
Bir edib-i kamili gordiikte tift-i mekteb ol, denilmi$tir ki pek d
rudur.
.Kii'ja pek merakh bir ad am varmi$.
Yavru yeti&tirir, sonra satarmig..
Bir gun oglu am demi? ki: Baba;
Yavrular evvj&lgt nigin aceba,
N19 de tamuyoriar gelip de a$ka;
Bir sey demiyorlar cik cik ten ba$ka.
BabfiB! demi^ ki: adet boyledir,
tb'.kki dinlenjr, v;^rs sovJonir.
Dinlemeklo hitr.il tibir it^JVaimek.
Bi'mek isteyone dlnlemek £t L rt!k.
Bu sozieri dinle, iyice belle;
Sen de cir cir otme hocani dinle.
Ifi24
'jj^ -O
JjJ &j
IjjJ *A<y pjji ^»*-" \£ y
Z'an-ki evvel s^m' bayed nuTKra,
Suy-1 roanTiK ez-reh-i sem" ender-a.
*Cunkii kela.ni icin evvela dtaleme lazimdir. Binaenaieyh S§z
. i': : k> kulak yoJundan gel ve gir*.
Bir evin dahiline kapismdan girildigi gibi kelamtn har inline de
hnlcme kapismdan girilir. Onun igin evvela dinleyip anlamah, mes'
MW(: ivice nufuz etmeli, oridan sonra ve icab ederse seylemelidir.
102S
V'edHulu "1-ebyate min-ebvabiha,
V'aTJubu 1-agraza min-esbabiha,
-Evlere kapilanitdan girin. Garaz ve maksadlari da sfttaeblerin-
lli'H araym,*
Bu beyt He Baka,ra suresindeki gu ayete is&ret ediliyor :
' ' * ** LjH "
Yaiii: -Evlero arkalaxindan glrmeniz hayiltarlik tlegildlr, Idkln
l f i 53
Ik ■
Ult
inii
Kate, h4ȣ J^ffi SSSME^' h bUmihla bo *
dahUJne girmeyi eiinzh ™ZT» * , lmda olu miayi. yahl
serine eve S e f er u C \S derekesine **m<Hta<IL Q ir ifl,
<Ww»k wawi SS SJSE S \^ pidan * irTOeyip bac «
*» eder diyo, ^tK!*M!T tartk,ndtt dahiI *
J 626
- —^ :^j j^ j- 1 *"> '
NuTK k'an mevKHf-i rah-I s a m - nIgt
Cu^ki nuTK-i HaliK-i bi-Tam-nisf
-S^x^r* bir nutuk ™~ ' d * *» J
bir ^^^^^^^^--^^ a, lft5lIabilmok J
&n gider, kuiagm icindUi , % T Y dal ^landmr. ITava d«l M
munezzehtir. ZAt-i ece |f ii ->Vri^ * ■ , ^ d * n ve ^cyrtrihtp
j -j 1 1 . _> . . .1
i /j
V ^T w ^J
(49) Surei Bakara; is?
ft26
Y&nli -Blla Usan soyler ve bila semi' ijgitir 5 *,-
Kelam-i llahlyi i^itmek, daha dogrusu duymak igin kulugn da
(htlyav yoktur. O tecelli dogrudan dogruya kalbe, yani insanm httkj
ki>tine ve ma'neviyyetine olur.
1S27
Mubdi'ast H tabi'-l ustad nl,
Mesned-I ctimle vera isnad ni.
<Cenab-i Hok bir mObdl'dir ki yarattiktanni models
N:dketmemigtir».
bakandi
Hie bir tistadm t&bi'i ve $iragi degildir. Y^ni san'at-i hLlkati. hte-
mot ve te'alltlm lie dgrenmemi^tir, Herkesin znesnedidir. Krndi>,i
itin isnkd ve istliiad yoktur.
Ma'lumdur kl Isnads Dayamak demektir. Istilahta bir s&zil ilk
(lyleyeno varmcaya kadar an'ane lie Can fiilan) yfini fulandan, a
da fulandan diye rivayet ma'nasinadir, Meseia Imam-i Buharl rt-
iAyet ettigi Hadbleri mtlte'addid zevatin isimlerird sayip o Hadi?ii
Alcyhisselam Efendimize kadar goturtir. Her din ve mezhebds bir
nmir, yahud bir nehiy ancak Aliaha isnad olunur, Cenab-i Hak iso
ben $undan islttim, yahud fiil4i)dan tfgrendinv o da fuiandan duy«
mustu gibi isnaddan munezzeh v« mtitealidir.
1638
Jli*;J ^* Jy=-JJ ,> JUL
BaKiyan hem dcr-hiref hem der-meKAl,
Tabi'-i flstad u muhtac-i misal,
-BakUert, yani Allahtan maada^i ise hem san'atlerde, hem do
■flzde bir fistade tabi' ve 6mege mubtft^hr-.
<50) Sarel $toi: II,
ll'.!7
.MB.
l^^H
Eii biiyuk san'atkarlar, en derin alimler, en belig hatibler m
laka bir listada hizmet etmigler, mukaddemati ondan flgrennu^J
sonra gali$a ^abalaya ogrendiklerini ileriye goturmu$l©r, belki i
Scad derecesine cikarmiglardir. Fekat dikkat buyurulsun Jki o gin
ibtida bir ustade hizmet ©dip ta'Ilm gormuslerdir. Cenab-i Hak m
haga bdyte degildir. O'rtun (ders alacak hocasil olmadigi gibi Mi-h
alma y a da ihtiyaci yoktur.
1639
l/;
Z'ln suHan ger nistl bigane),
DelK \i ©ski gir der-viraneL
*EiJet* bu soziin yahancisi degilsen sirtma bir aba cek, bir vim
neye <;ekil, or ad a gu2 yaslan dok>
Yani an a dan dogma sagir degil de biraz i git me it kabiliyyM
varsa, igittigri ma'nevl kelimatm remzini anlamak icin miicahj
ister. Milcahcde igin. siihik lazimdir. Sublkun blrinci mertebesl I
bedtr. Tevbe ise sade 'Tevbeler olsun Ya Rabbt* demckten M
degildir.
Bir Hadis-i §erifte buyuruldugu gibt : fnsan tevbc ve ^UM
cdici olmak i^in. yaptiklarindan ncdamet duymali, aci aci po* ■
Ian dokmcli, bir daha yapmamaya azm il kasdotmeli, hulas*
be fidanmi girt yaglan ile sulamalidir,
1630
Z'an-ki adem z'an intab ez-e^k rest.
E$k-i ter based dem-I tevbe-perest.
«Cflnku Adem Aleyhissclam, Allalnn itabindan goz ya<!ylo ■
tuldu, g&z yssi tevbe odenin lisan-i iBtigfandir..
IC31
Behr-i girye adem amed der-zemln,
Ta biived giryan u naian u hazlEL
-Adem Aleyhisselam, aglamali, inlemek ve mahzun olmak Kin
hi' 1 1 ilnc gclmistir*.
1932
Adem ez-firdevs u ez~bala-yi heft,
Paym&g&n ez-bera-yl 'uzr reft.
TIazret-i Adem cenncttcn vc ycdinci kat gogiin feykinden, bzUr
hill* uiek icin (pay-i ma can) a indi*.
CBiirhan-1 Kati' tercemesi) nde dsnlliyor ki :
«Pay-i macant Ehl-i tasawuf ve esbab-i tarikat istilahinda pa-
■uf,'luk v© saff-i ni'al ma'nasmadir. Taife'i merkum© beyinierinde
Milidedif^ki miiridlerin birinden hilaf-i ka'ide bir zelle ve badlr© su-
i'ir eyles© makam-i arameii olan saff-i ni'alde bir ayak tizera and
uulugi sol elinde ve sol kulagi sag ©linda durdururlar. Hatta mflr-
MliiJ. i'tizanni k&bGl v& zelleslni afvedinc©, o vakit izin ve ruhsat vo-
■l|) oski maballin© mtiraca'at ©der.»
Cenab-i Meviana, Adem Aleyhisselamin arz Uzerinde zollesln-
\vn dolayx aglamasmi. tezellul gosterm©k ve ozur dilemek icfn (pay-i
pnac^ri) a inmeye benzetiyor. Cennete nisbetle arzvn, papucluk glbi
JfliiH tobeden dtin oimasi da vech-i sebeb oluyor, Yani vaki" olan zol-
Linden dolayi Eblilbesor Hazr©tl©ri arz tizerinde nasil dm tezol-
Bill aldiysa sen da bir kfi^oy© gektl, miitflzomari© ve mtlstorhimano
fti-f. ya^lari dfik, pdnkii tevbokar olmanin lisan-i hdll g6a ya$landir.
IJ2()
02D
1«33
Gor zi-pu$H ademi v'ez-Sulb-i $,
Dor^Taleb mi~bas hem der-Tulb-i &
A^" E ! ei ;^ demJn telJllden ™ sulbitnden geldinso, yani hakikat J
1634
)U ji; pJ ^j _J j jj ^"f*.
il
"*&.)'&' 5 J ; j' O^-j'
Z'ateij-j dil v'ab-i dide nuKl saz,
BQstan ez~ebr u Hor^id^st baz.
mt ve gane? feyziyle acilip nema bulur,,
Vani tevbe bfr bostan farzedilecek oJursa onun yeserftnesi ve v.,. ]
tfeWtta «ta<Ud«i cokilen Atatfn ahlar ve gozden dSn coakS
mto l£A»br. Su ve gun,, gdrmeyen bir bahge fJJ bSLSS i
1635
as*
J "V S*' J-3 J 1 ' *^J*
i!^3 -AjL ^ j, jl Jg£
Tu gi dan! zevK-j ab~l didegan,
AsiK-j nan j tu cun na-dfdegan.
Ia, jS"^*- yfl !' ? SkmBnln *«*'* «e WUwin? Ctinkd g6rmeini,~
ler gibi ekmege asiksin.. B memi *
H bf^SS^^ ?"* ° Ianlann "W^Wdur ki, insanm alert
If tar zanaanmda goziinden yuvarlana^ iki damla yas bile *3
ftokiW bn nedaiuetle aglamrsa dokulen yaslar adeta kalhin ™J
*'*<* ■■* yrinfil aynesma cila verir. P ^ m '
Ta'atin zevk-j Mfd'utwi bU!>Luf unuuk,
Sa^ka -bii- ne^vun vm- giryc i isiigfium
Ne kadar olsa, birinde buJunur ucb u gurur,
litidadir ^burii rahmetin.E Gaff*tf J -jji
I latart bu zevki duyabilmek fehj fikria dSnyd kavdmrtan Uftd.
fc.ude bu unmasi, gbziin hir» ve tama'dan kuttulrau, olmasj mi'
li in tie oIduj£ C a bo 5 kalmasi lazimdir '
1G3G
O: 1 ^
r
r, F
Ger tu in enban-i nan HaJi kiini,
Pur d-gevheirha-yi iclaJi kiini,
faLwnr^jSS ^c^n,, ya„i m r deyi bo, b.rak^an k ty -
J^S^ ^ e temal1 ^ e xi. ^lundugun hdlc kana'-
■tu irsens Cen^b-i Hak, sana o kana'Atiji biting, ttikenm^ bir ha-
' oldugunu bIJdirir.
1637
o % ^1^4 jural ^* Jb**-'
Tifl-i can ez-$ir-i §eyT^n bAz kQn,
Bad ez-&ne§ bfi.-melek en baz kun.
■Can (acuguaii ?eytan afctUnden kes, ondan snnra da onu molek-
ifjrtak eN,
hfakis olanlann, kemal-i ricale knazhar olmayahlann ruhu sOt
■n gocuk gibidir. Seytanm i^vasi, o ^ocuga s at gibi geJir YAnl
Ik. o zehirli ilkafiti ana siitii gibi tsvehhiim eder. Qunkii lyM
«[yu . faydahyj, multyi ^yird ecbmte Fakat o ^ytan satunden
Hncek « urea insanda melekJyyet has saBJ hueuie geljr. Melekier ne-
Kejidderinde ye me k, igmek ihtlyaei buJunmayan mahiukat de-
t mi? Insan da oruc tutmak, riyazat yapmak suretiyle, yamekton
hokten nefsini men-edince onlann deracesiue vas]1 ve onlar gibi
aai
olur. $eytan he moloklere karsj bir $ey yajjaraaz,
Hazret-i Me v J ana bir gazefindB :
«$eytanin biitun tedbiri, olanca hiylesi ve tezviri varken orul
kaikani karsisinda oklan kinhr, yard ilka ve igvasi te'sirsiz kaltfl
buyuruyor,
1638
Ta tu tarik u meltil u tirei.
Dan ki b:-div-i la in hem-sirel.
«5en zutmaiu, melul ve kesif bulunduk^a bilmi? o] ki s,eyt;ui |
la'Inin s iit kardesteini..
Yanl seytamn gidasi ne ise senin ds odur. O neden zevk ahyonl
sen de and an. zevk ahyorsun- demektir.
inn (5
LuKmei ku nur efzud u kemal,
An buved averde ez~kesb~l halai.
*tnsanm nurunu ve kemallni artiran lokma, helal kazanc ile eU
de cdilmig olandir*.
1640
Ftevganl k'ayed ceragr-1 ma kttged,
Ab Hane$ gun seragira kiiged-
-Bir yag kl gelip kandllimizl sohduriiyor, 5yle kandll sSndttiW
ne yag degj3 su nami verilir».
Yanf; insan, hasbelbegeriyye gidalanmaga muhtacdir Fnkal
832
fcivt'tejPfti almmn tori, lilnln cmeglyte kazanir to bununia eddo ©de-
pildijst heiai lokmayi yerse o lokma, kendisino nur ve kemal gethir.
1 1 i.ur da ma'nevi yolunu aydtniatir, Eil'akis haram bir tokmayi g(S-
kiirxcsk olursa, o lokma da nurunu ve kemalini eksiltir. Belki do bi.1-
tnn butun izale edip kendbini ma'nevi seferindo karanhkta. bnakir.
Mi dcy« jndirilen haram bir lokma zfcytin yagana konan bir su glbl
i Su yanmayacagi ve aydinkk vermeyecegl icin bittabi" ona yuj.;
■'ii'iiiez. Bunun gibi haram bir lokma da hakikatte bir insan i^in
i,.i!.i olamaz,
1G41
tlm ii hikmet zayed ez-IuKmc halal,
l^k u riKKat ayed ez-luKm'; halal.
-Heiai Iqkmadan ilim ve hikmet dogar, a?k ve rikkat hasd olur*.
1642
> tJi
<^*j \
oy?
f!^> j^j l jo* J* 1 ) ■^ ijl j J**
(^un zi-luKmS tu hased bin! vu dam,
Cehl u gaflet zayed anra dan baram.
«Bir lokraadan sen, hased. tuzak, cehalet ve gaflet husQto gel-
li^ttii goriirsen onun haram oldugnnu anla».
Yukanda stilukun birinci mertebesinin tevtae oldugu, tevbenin
iln bir takirn geraiti bulnndugu. ezciimle yaptiklanna candan, gonul-
ilcn nedamet ederek bird aha yapmamaya azm ve sebat lazim getdlgi
NHiylenilmiijti- Diger bir $arti da haramdan, hususiyle haram lokma
ilun sakinmaktir. Qiinkil haram lokma midsye girince kalbe ka:;v<jL
verlr, sahihini gilnaha kamksatir. Fakat heiai lokma ilm. hikmet,
nvk. rikkat peyda eder. Bund an dqlayi insan kazancina dikkat rLmo^
J i, ii?in.de sadikane ve afifane gah^mali, az voya 50k kimsenin hakkmi
►Imamaya cabalamabdir. Ash temiz olan bir ^ey'in neticesi de tcralit-
Sir. Eil'akis ask habis olan bir seyin neticesi de hablstir. Bunun glbi
fiasen haram olan bir ^ey'in ticaroti de haramdir.
Hazrat-i' Mevlana bu haklkati boy an icin buyuruyor ki:
im
J61L!
**a ■>* j j; g.+Lf m
■-<=■
- f £*u*-' Uj
Hf? kendtim kari vii cev ber-dihed
Didei esbi ki kuvr^ Har dihed.
-Hi C bugday ekiJip de arpa (aktigim gSrdun mu? Ata cekilia da
M4I sipas, doguran bir k.sraga rast geldin mi? , . * * d °
Evet Bugdaydan bugday hfcil olacagi, ata ^kilmm k lS rakta rt
HuJasa :
1644
-r*-:->* J' J- jj .*.—*£ -l**1
L™,.j.l J.mf. ^ ^X>
LuKma luHmest ti bero? end£$eha,
LuKme bahr a gevheres end^eha.
»!„ : L M k . m V 0hUm ^ bidil * kI mahsiia fik ^rdir, Keza Iokma J
mz gihfdjr ki jncisj fikirlerdir-. e
^'+'
1645
2ayed ez-luKme-halal onder^dehan,
Meyl-i Hidmet azm-i reften An cfhan -
-Agadaki hela] iokmadan Insanda, bfiyOklore hW m ^ yll
3bur al&me gitmek arzusu zuhir eder*.
034
ve-
.TAClRlN HtND TUTlLERINDEN GORDUGUNU
KENDi TOTlStNE ANLATMASI*
1640
K^rd bazergan ticaretra tem&m,
Baz amed sfiy-1 menzil drVst-kam.
■Tacir ticaretiril Ikmal etti, dostlann muradi ve^hile. yant sda-
nl vc menfeatle ©vine ddndii-.
1647
jU^ jjjU \iJ&* ..*
jfc
Her gulamira bi-yaverd ermegan.
Her kenizekna bi-baH-sId ti nigan.
Her kolesine bir hediye getirdi. Her early esi ne bir yadigar ver-
164a
G6fi TOtt! armegaivt bende kil,
Angl did I v*am?i g^ftl baz gti.
-Tutl dei Hani benim hediyyem? dtye sordu ve giirtip aflyledlk-
Ini imlat cledU.
US-
1(519
o'j> otiVil jj J^t* j^i. ^^.j
Goft ni men Hod pesimanem ez~an,
Dest-i Hod Hay an u engustaivgezaii.
.Tacir= Hayir... anlatamam. Ben zaten soyledigime penman c
dum. Nedametimden eHerimi, parmaklanmi tsiriyomm dedi* Vft
Java etti ki:
1650
Men cira peygam-i Hami ez-giizaf,
Biirdem ez~bMani$i vH ez-m^af,
<Ben nigin ham ve te'essiirii miidb olacak bir haberi cehl ve ,-..(
Jetimden der'uhdo ettJm ve gcitfcrdtim?*
1651
G^Ft ey-Haco pesim&ni zi-clst,
Cist an-k'in Higm u ganwa muKtazist
*TGti dedi ki: Efendi ; neden penman oldun? Hiddeti, garni iktli
cden nedir?»
[G53
J J
ifcjf
JitJJj
» £
j.i
V.
J -t
i^J
j» j a-
^
j*
An yeki TaTi zi-derdet buy bflfd,
Zehreef bi-drld u terzid fc bi-murd
-0:i!ardan bir tuti, senin derdini anladi; ridii patladu titrciN vr
■ • .In' .
if; s 4
J > *T &&■&} f-^o^ri o*
J «— **■
fWi-*J
dU
Men penman gestem in goftea gi bud.
Lik gun goftem pesimanl ci slid.
■ !'<m bunu nigin soy Lo dim diyc penman oidum, Fakat sttyiemiif
inilui-idugum igin pesimanligm ne faydasi vardi?»
Hikayede tacirin Hinde ffttifj vakit oradaki tutllere kendi hab-
,incte ve kafesinde buiutian tfttiflln seiainim gGturdiigunu. tcterin-
den. bir ttitinin titreyip du^tugiinii, adamcagizm gu halt gorutfce mutt 1 -
rssir oldugunu Can&b-i Pir anlatmisti. Burada da avdetmt ve kendl
rutisiyle mtrhavcresini nakl He tacirin: *S6yledigime pe^Ima-n Ol *
iiim. Ne fayda kl bir kerre soylemis bulundura* dediginl hikftyo «t-
■ i O muiiasebetJe siikatuit t'aydasina, bosbogazb&m zaranna dfttr
oEizi yukaek hikmet beyknina ^jru' edip diyor ki:
1652
y ^
Goft goft em an ^ikayeth^-yi tn,
Ba-guruh-i TtlTiyan hemta-yi tfl.
-Tacir dedi ki= Senin 5 ikayetlerini sana benzer bir gtirQh tiltlya
soyledim*. '
IG55
Nfuktei k'an c^st oz-zeban,
Hemgu tirl dan hi cest ft ez-kc:nan
Ansizin agizdan firJayan bfr ^d/il. yaydan atilrni^ bir ok farzot*.
105<i
-' J 1 j*
Va fie-gerded ez-reh an tir oy piiser,
B u nd bayed-k^rd soyllra zi-ser
I. „.t 1 - ah . ° ki yolundan serl eevrilmez Bir Se lj basmdan ha
l*«wk. yani ^ktrpi ycttlen onftnii cevirmek Itomdnw. ^ mdBn '
I6S7
1 »-
•<
«* /3
%/
C"n gtizegt ez-ser cihAnlra girtft,
Ger cihan viran kQned ne-bved qtkXt.
tm v? ft ^T ba&!an,,m3:t * enfl cevrUmea d * Mr t ok ynr j ||
tuft ve tahnb eder=e te'accilb olunroaz.
tan k^u^S.^f bJr Sdz '/^ dan ****** ok. tufenktan m.
ftSmJ n yay " an ' kunun H"**** firlaymca ..«,
toune gegiJme* v e yolundan gevrihnezse, s6 z de baytediT jc«
mafenUp da onun manba'i buWn agizdan kesmek ican JJ
h.-af r . bir C ok mQnisebetsiz haUerin zuMruaa sebet olniak I
b a h,c kalk^amal,, Vazifesi o] m aya n i 5 lf r i f^ ^
■
1658
Fi'ira der-gayb eserha zadfenist.
Van mevalides be-htikm-i HalKnlst
-Fllin gaybdaki estri dogmak iizeredir, yam dogacaktir O rf|
sacak seylor [se halkm hiikmiinde dc&lldlr..
P38
Ezei-i azaldo hor nn tnkiiir edilmi^se — hayr otsurt. ger oJsun
kaderm birkazasi okic.uk, shilim u.Kkdmi riiutlaka bir gun du^acuktir
ujilann dogmasi, ydhud ctofemaimitsi mahlukaUn ycd-i kudretindo
degijdlr.
1659
Bl-gerik dn ctimle maHluK-1 Hudast,
An mevalld engi nisbet$an be-mast.
•O, dogmug. y4nj zuhura eclml? efalln nisbeti bize otmakla be-
aber, cumlesl de, gerlki olmayan AUah'in mahlOkudur.,
Mcsela :
iflao
Z^yd perranld tiri suy-i 'amr,
'Amrra. bi-grift tireg hemgu nemr,
-Zeyd, Amre dogru bir ok atti. Ok da Amri kaplan pent est
^ibl yakaladi*.
1661
J j- -^^J ^»* J^- o-*'
►,!*•* J*" -^>~ ;^»^
Milddetl sill heml zdyld d^rd.
" ■ Dcrdhara aferined haK ne merd.
^Bir sene kadar mtiddet i^inde Amr'tn vficHdUnde dprdlcr do-
gar, yani okun yarasi I^ler. Tiirlti tdrlfl a)am ve ev«a' husilo gi--
llr. O demdJerl, oku atan Zeyd de^t, Allah yaratir..
h:iii
lGfia
Zeyd-j rami an dem er miird ez-vecel,
Dtrdhil mi-zayed nr;r-i ta-eceL
«Hatta oku atari Zeyd, o an da yakalanmak korkusiyle else tn|t
yine mecruhun vflcudunda eceline kadar acilar peyda olur-.
|$63
j-jJtj*^
jT Jtf ^ ^Vj 1^3
Z'an mevalid veca." gun miird u,
Ztydra z evvei sebeb Kattal gu,
Amr, o dogup artan veca'larm tc'siriyle oliirse ibtidada scNl
oldugundan dolayi Zeyde katil del-
IBM
j" jjj jiUj f,Lk>- ji c~<~* **■ i
An veca'hara bedu mensub dar,
Gergi nest an ciimla Sun'-i kirdgar.
sHepsl Allah in sun'u olmakla beraber Amr'in hissettigi m il«fl
Zcydc meuaflb bil.,
Bahis gayot mubim ve muglaktir. Hustlsiyle benim gib) bir 4a
■zm linden cikabilBcegl bir mes'ele c-gildir. $u kadar anlatabllij
giin ki, ^u hadisaler alemindeki eser ve fi'illerln ciimlesi de AD*
hirt mahlukudur. Cenab-i Hakkin yaratmadigi bir fi'il, ve bir tJfl
ket olamaz. Maamafih o f filler ve harekefcler mahal] i sudur olui*|
['Ubariyle faillerina ve muharrikierine nisbet edilir. Ccnab~i Pa
isrusiiinde oldugu gibi Zeyd denilen adam, Atnr naminda birbfl
atar. Ok gider, Amr'in viicflduna batar. Atmak fi'lini okta yaM
Allah ikon atmamn Zsydden, batmamn oktan sudu.ru i'tibArlyli
iVilld' Zeyd lie oka nisbet
iJir Diger taraftan mecrub oJan Amr'in bodeninden ok cikanr, ya
inn kapanmasi aylarca surer. Tabil o miiddet zarfinda Amr Liirlii
ihr i/.tirabi ceker. iste o iztirabt yaratan da Allahtir. Oyle iken Zey-
ii nUigi okun a^tigi yaradan mutevellid denilir. Katta Zeyd, oku at-
iilun scwira tevkif olunmak korkusiyle f iic'eteq, else, vuciidu or ta-
il kalksa bile.yine yaranin acisi dinme^;. Demek ki acitmak filini
|k eden Zeyd degil, gimka kendisi ya^amiyor, attigi ok da degil, ai-
vnradan gikarilmii Lakin o acilar hep Zeyd lie attigi oka nisbet
mi Ok gikardirken. yahud ciktiktan sonra Amr else Zeyde katil
■lllif,
litjyte yaralama ve oldurme gibi i§ler ^oyle dursun, umiir-i fidi-
Kitn bile boyledir. Mesela; bir kimse gaki ile elini yaralar, sonra eli-
il hr;ti diye gakiyi firlatir atar Cunkii kesmek fi'Ji ondan sudnr et-
mnr. Hakikatte ise o kimsenin -Caki elimi kesdi* de/mesi ne ka-
i' jiaflet ise «Kesen ben idim» demesi de Syledir.
Vine Hazret-i Mevlana buyuruyor ki :
1665
Hemcunin ki^t ix dem ii dam u cima 1 .
An mevalld^st haKra miistoTa'
• Amr'in yaralanmasi gibi ekln ekmek, nefes almak, av Igin tu-
m\* kurmak, ve tutulmak. haram ve held!, zjna ve cima' etmek gibi
(1 1 1 ve hareketler de hep Allah m yaratmasmdan kemal-i ita'atle zu-
liHit ^dmis $eylerdir>.
j> Jl*.m Lj |iXji>- ^jj^j
Vanf: -Slzi de. ametlerinizl de yaratan Allahtir 51 .* Nazm-i Cellli
|u( ibince bu hadisatin cumlesini Allah yaratir. Fakat men feat ve
pi/arratlan Alia ha degil, o fi'ilienn sudiir ettigi kimselere ve ^ey-
Irt' iiiddir. Ciftcinin tarlasinda yetigecek ekinden istifade edecek y\*
bu i, l ftcidir. Nefes alan kimsenin teneffiisunflen miistofid olacak ylne
prulisidir. Cima' eden bir ^ahgin zevki ve nes'esi yine kendisine aid?
liu zevk ona iad oldugu gibi haramdan- ve zinadan irtutehasHtl
'.cvkin cezasi da yine ona aiddir.
III i Sdrei Stiffen. «.
nil
■ami
■HIB^taaM
I6G6
**„
i> r
Ger be Hart Haste i Hod ki$tei,
V'er harir-i Kazz deri Hod rtitet
-Eger dikene saplamni^an kendi ekdigin dikcinhr, yok in, J
elb-se >cmde isen kendi bUktilgun jpektii-* 1
Meseia bir adam ; bagm-, yahud tarlasmi muhalaza i C in ken J
■anna dike* dl kse gunun birinde de o dikenlerd*n bin bir yZl
yaralasa onun kabahati kimin olmak lazun gelir? Tabi'l dikeni k
m*PW m MM, «M bir adam La ySip Sk I
(feft ^nr a onu bukup, dokuyup gomlek yapsa ve Ltma gjy s , ,
pmusak gomtegin tcmasindar, ho 5 lanacak kimin bedenidtr? Tabl
ke^s^in Demek. ki TA1 ve harekati Cenab^i Hak halketmektu bj
mber. of 3 1 ve hareketlertn merdVat ve mazaraUan, onlann zuhfll
S *L* I ? " yiSre did ol ^ orr ™s. Buxaya gelince Ha/r^
Mev ana b.r sual-i mukaddere cevab veriyor. Fenlisdnmda *Tabfl I- ,
^; nI f r : : f Qn f ***?** 'Sun^-i tlahiyye. demien dOatOrtanh J
dill kabfl midrr? Mesela atesin tabi'ati yakmak iken. yakmam*3
He?S uzak yoharm bir an i c inde katedilmesi mtimkun mudiir? ,u2
Iim izah ediyor ve diyor ki:
1667
&j oj^j ^_* ^
Evllyara h*st Kudret ez-ilah.
Tir-i ceste b&z gerdaned zl-rah.
-Evliyaya Allah tarafmd&n 6yU kuvvet verilmistir ki her I, J
yaydan sicrami§ clan oku yoldan <ttvirebiHr.»
1668
Beste derha-yi rue valid ez-sebeb,
Cun pesiman ?ud veil z'an desM Rabb.
-Bir veil, b!r hadisenin sudurundan bihuzur olunca, Mulil Kiitr
ivt eli, me valid kapilanm kapar*.
■ ■ j
f.vCL Enbiyamn mu cizcEti gibi ovliyanm kcrumuii do bakl.ir. Bu
.mi tcvkal'ade hallerin zuhitru Kur'un ile de Hadls ile dc subiUir.
'ir'avniLi sihibazlarmiii ortaya attiklan ve yilan gibi goaiordiklori Ip
•u ilcynekleri, as&y-i, Muiamn ejderha sekline girip yuttugu; Ilazrot-i
kinun kSrleri gbrur ve oliileri ihy^ ettigi N&biyy-i Ekrctn SaHaJluJui
Mlryhi Vesellem Efendimizin bir gece ininde Mekkcden Kudus© gi ■
■IP gfeiaijgi Kur4nda habcr verilmi^tir. Bir deynek pargaaimn diftor
■aynekleri ve ipleri yutmasi, gbnne ui'metindsn mahrum ve amo-
.lyyat ile sif^i bulmasi gayr-i miimkun bir gdziin agiimasi, seneler-
iCn topralc altinda yatrms, zerrat-i viicudu tarumar oLmu^ bir blu>
ihj dirilip kalkmasi, giinlerce deve iistunde sallanmadan, yahud
Msmlar ve tajlar uzerinde taban tepmeden, gidi^i gelmck, kabil okt-
in:!. yan bir mesafeye bir 4n iginde gidilip gelinmesi elbette tabi'l
phvdle muhaliftir. Binaenaleyh hark-i adettir ve birer mu'eizedir
Ivygamberan^ izam icin bunlar vaki 1 oldugu gibi onlann varislerl
i.m lu nan evliyay-i kiram da. keramet izbar edebUlrler.
5eyhi'tl Ekber kuddlsfl sirruhH Hazretleri buyuruyor ki; "Bir ki:}
ti nii idl. Mediste bulunan bir feylesof ile kortu<juyorduk Ha^rcti
Jliahiniin ate^e atilmi^ iken yanmadigini hikaye Gttim vc:
£*/ 1 JtL^-_, lj^.i j jT j,t\H»
Yani: Ey &tQ$; Ibrahime kiirgi serin ve selamet ol dedik K .x Ayuti-
m okudum. Feylesof e^yadaki tabi'atin tebdiline imkan olmadigim
hldi'a etti. «Ayetteki Cnar) dan maksad; Nemrudun hiddeti demsklir.
Ibrahime oian gazabi gcc;ti meali kasdedlliyor- dedi, Bunun uzerino
Hiiyret-i Ilahiyye zxihura geldi. Oniimuxde bulunan mangaldaki atc,^
Imna miisahhar kilindi .Feylesofun elini tuttum, CEskmesinc meydan
tiitukmadan ate^e soktutn. YanTnadi, o da iman^i kamii eshabindan
uklu.-
Keza Hazret-i Omer, Medinede T mescit dahiltade ve minber fis-
tunde iken (Ya Sariye el-cebel) diye bagjrmis, binlerce fer&ah uzak-
ha buluran islam ordusu kumandani Sariye FarUk-i A'zamm scsini
dnymus ve daga gekilip rmihasaraya du^mekten kurtulrau^tu.
Domek ki nebller do, vdilcr dc tabi'at htklfma ba'zi ^eyler ya*
tmbiliyodar. Fakat yaptiklanni Allahin kudret vo kuvvctiyle ya-
wiyorlar ve lradey-i Rabbaniyyenin zuhuruna vasiia oluyorlarmig.
'* 5Cm.'l Knbiyii: ua
(I ; i
(669
Gofte na-goft^ kilned ez-feth-i Dab^
Ki cz-an n£ siH- suzed n= kabab.
-Keza o veli. kendtouie olan ftituhat-L tlahlyye dolayisiyle soy
icnilmisj bir sozu sdyienHmemiis gibi yapar. Hem de o suretle ki on-
dan ne sis ve ne de kebab yanar*.
1670
Ez-hem* dilhaki an mikte senid,
An suHanra k^rd mahv H na-bedid.
eder«.
«0 nflkteyi isltmis. otan bfitiin goniillerden mahvu nabedlu'
1671
G^r-t burhan bayed u hiiccet miha,
Baz Han min-ayetin ev nunsiha,
«Ey biiyiik act am! Bu hususta sana httccet ve b urban lazimsa M.i
nensaH Mln ayetin Bv nunsiha ayetin i oku».
Maiumdur ki (nesh J liigatta tebdil ma'nasinadir. Istilahta ise bir -
ayetin hukmune diger bar ayetin hukmunim bedel olmasidir. Yint
ma'iumdur ki muslumanligui ibtidalarmda dinin ba'zi filru'atind*
nesh ve tebdil vuku'a geimf^tl. Mesela namaz, bidayetten ikiser vakit
ve ikiser rek'at olmok iizere kilinirdi. Sonra vakitlerin adedi bcse,
rek'atlerin sayisi iige ve dorde cikarildi. Bunun sebebii tse azdan baj-
lamak suxetiyle halkin namaza ah$masi idi. Keza oruc farz kilmdifti
vakit muslumanlar oruc tutmak, yahud ona bedel fidye vermeklc! m li-
ke! lef kihnmiglardi. Oruca aligilinca musafir ve hasta olan lard mi
P14
. .^fJusinin fidye vermes! mnhedildi. Onlarin mutluka onu, ia
i farz: kilmdi. Keza zekat evvela sadaka ila ballad 1, Sonra ii",
imWik olanlann litre vermesi vacib oldu. Daha sonra ylno nh*. 1
tnuUk olanlann kirkta bir. ta-bir-i digerle ytizde iki bucuk nl&beiin
ile zekat namiyle senevi bir sadaka vermesi farz kilmdi.
Fakat dinin furu'undaki bu ve emsali tebeddulat, Yahudihrm
la'.n Q termini mucib oldu. *Muhammedin re'yinde karar yok, U>r
gun vaz'ettigini yann degistiriyor!» bezeyanina bagladilat. Onun
uterine 511 ayeW kerime nazil oldu;
Yani: *Bii, bir ayeti nesheder. yahud onu unutturursak, ordan
ilalia hayiriisini yahud mislini getiriria.".*
Kurandaki bu nesh ve tebdil ines'elesi, hahamlar ve papazlur
icin epevce vesile-1 mekal olmu^tur, Bunu vesiie ittihaz cderek Xur'-
una ve Musltimanli^a ta'n ii tesni'de bulunurlar, Mc^hur bir fikra
vard^r. Haci Mehmed ve Haci Ohannes isminde ticanctgahlan yan-
yana iki diikkanci varmis. Gayet iyi gbriisurJer ve sevisirlormis.
iiir gun Haci Mehmedt -Haci Ohannes. gel musfuman ol da ahirottc
He birhkte bulunalim demi? ■» Haci Ohannes: -Hatinma golmiyor de-
rM Fakat papaz bir^ey soyledi zihnimi bulandirdi. Hazret-i »S&, sizfn
peygamberm babasi olmadigmi haber vermis^ deyince Haci Mehmed
i:ulmu5 ve: -Bu soziin asl U esasi yok. C"^u Hazret-i Peygamberin
hubasi Abdullah, Onun babasi Abdul muttalib r onun babasi Hasimdlr
ki KureysIIedn en kisizade bir haned;lmdir, Farz-i muhal olarak
dogru o!sa bile, ondan bahsetmek Hazret-i Isayfl yakismaz* diye za-
iifane bir cevab vermis;,
Kur'ana nesh ve tebdii dolayisiyle ta'nedenlerin kitabi neshten
hiili bulunsaydi, hem de Allah tarafindan nesh ve tebdil defclL ha-
hamlar ve papaz.lar tarafindan tahrif edilmemis olsaydi, i'tira^lan
ijclki dinlonilebilirdi Evet h bizde nesh vardir. Fakat oniarda tabrii
vardir Nesh lie tahrif arasmda pek ?ok fark bulundugu herkeKin
ina'lumudur. Allah kabrini nur etsin (Haco Rahmetullah-i Hind!)
fngiliz papazlanndan (Fender) Ssminde biriyls ettigi resml ve alenl
bir mubahesede Tcvrat ve incil nusfalannda tahrif bulundugurru
i-;bat etmis, liakikatin mc-ydana <;ikmasi iizerine papaz da mubahd-
ifclcn vaz gecmi^ti.
' ' h net Bnkii™: 10*1
81.
HO. Jdsa: Kuran-i Kerimde lihikmctin na-sih ve mejasuh nyc
vai'Jii' k'i buna dair mabsus kitablar yazilmishr. Ayat-i nusihty
yut-i mensOhanm hukmiuiu tiebdil eyledigi gibi, yine Ayat-i iluhj
mesabesinde olan ve irade-i ilahiyyoniii zuhuruna ancak vasita
lunan enbiya- ve evltya hazerati da insanlann kalblerinde lassf^
ed crier, onlarm gizH maksadlanni degi$tirirler, Mesela f fli-
tted e i&!am ordusu $ehre g|rml$, bolde-i mukerremeyi fethcylemi
Reeul-i Eki'em Efendimiz de Ka'beyi lavaf ediyordu CFuzdlc buy
meynilisil isminde biri Aleyhissdat Efendimise su'-i kasd i^in J
na sokuldu. Fakat Hazret-i Pcygamber mubarek elini_omin -■:.■
koydu ve: *Zihnindeki kuruntudan Istigfar et» buyurdu. liiiniiffl
zerine Fuzalenin niyyeti deghjL- IiOsuSutlaha olan adavcit hurl
ve muhabbete tebeddul eyledi. Demck ki Cenab-i Hak has ku
rma bdyle bir kuvvet de i lis an ediyonmti). Cenab-i Pir, yiuo
andan diger bir del il gdster.iyor :
1072
$&■**■£
& f>:
Ayet-i ensevkiimu zikri bt-Han,
Kudret-i nisyan nihadensa-n bi-dan
.Hatta nesiiktim an zikri ayet-i kc rimes ini oku da havass
duUahin unutturmak kudretine mazhar olduklarim anla».
CKad eflaha) Sure-i CelilesLnde buyuruluyor ki:
hid
* >
*!>»
•iSffil
«Kul!anmdaTi bir firka vardir ki oniar, derler ki: Ey Auhhimi
biz sen in vahdetine ve peygamberinin sidk-i nubiiwetine lrnft|
cltlk, bizi magfiret eyle ve bize merhamet et, sen merhamet llli<r||
<&.JJ| Surei Mii'minOn n», ill,
IH1
,,, hayirhsism. Haibukl cy m(i*rikler, siz onlaria maskaralifeju ha.
h^mstiiuzi maskaraligmiz dercceye vardt ki flirt benim zikr.mi
i,iHittur"dular ji .i.
Miifcssirler bu ayetin izfih]nda dcrler ki: .M^nklcr, mafay-i es-
\ w m iBtihzasiyle o kadar me^gul oldular ki mesguhyet kenddcn-
iii! Allahi haUriamavi uinatUii-du» .
Muhakkikin-i sofiyye de diyor ki ; -Murkier eshab i!e istihza
Cnlar da bimmel i kalbiyye ve Kudret-i llahiyye.ile onlara
ttihiyi imutturdulatv.
yukardaki &on ayette de mealen 0yla buyuruluyon
,u S rikier; siz onlann zatina ve faknna. o halltriyle bera-
:tilei
Eve?a
-Ey mi
manlanna giller ve e^lenirdiniz, bense bugiin. y^nl kiyamet
, lf nunde onlann ettikleri sabr ve tehammulUn miikafatmi veriyo-
nim Polar yok mu? Hte onlar/bugiin fevz ii necat buiacaklardu.-
Hazret-i Mevlana da bu munasebeUe zamanmda bulunan
niifadan pelecek olan munkidere hitabcn buyuruyor ki -
ve
if
167S
i •.
jj\ £
ill?
Hiltumii- suHriyyetcn ehl-es-sumuv,
Ez-biini Hanid ta cnsevkiimu,
-Ehl-i me'aSiyi, yiiksek zevati aiihviyye ittihaz ettiniz, ebl-i Hak
t^Iendiniz. Neticesi ne olaca&in anlamak icin Kur'anda*; (Hat-
in nosiiki'iman zikri) ayetine kadar okuyunv.
1674
i.
X^i'i $&»■ E^W^****^
qun be-Uizkir ti bcnisyan Kadlr^nd,
Bcr-hein^ dilhi-yi HalKan Kahir^nd.
_,
il
F.nbiyii ve evhy
■nftyft da imiktcilirdiil^r. O ha!de
trSft miil^hnri'inardir-*.
i ha7nrah modern kl hatnlatmaya da unuttnr
mablukatm kalblcrlnde do bib
H17
m ^ mm
1G75
!■ ■ L i ■ r .
Cun be-nisyan test u r&h-f nazer,
Kar ne-tvan-k*rd ver based huner.
cek tfi' f n ; ,nUUUim f J**** bl '™" tarik-1 m scddfl
cok olursa, o kimse ne kadar h-Cmerli olursa olsun hie bir |, M
Hazret-i Uusanm karsismda Fir'avmn sihirbazlannin is
raeaiiuen gibi. I
1076
i
Sahib-r dih padsah-i cismhast,
Sahib-i dil sah-i dilha-yi giimaat.
l^S^ mIerini3kimidir FakSt «""« s * hibi < s * ! »
» SS h 1 ^ L md » rlftr - k ^ Ieri «»-a kxmselere temlik ederierdl h ..
ye rthib olan biradam. kbydekilerin.de sfendisi sayilird , Bu 4 „ S
boyle oldutu gibi garbda da (F.odalite, namiyle bjl^d S„
da kflylenn Mil daha fecA'.tU bulunuyordu. KSy sanlbi olan W ^
fc*4* n^riler, koyliinun hem mabna, hem can,na, he™,
lursa ehalisi d & - eiftl* hayvanati gibi - beraber satihrd, H «,n.i ,
Mevlana sarkta carl clan, lakin garbdaki rezalet VG fezahat d<
smda nlmiyan eski adete Lelmihan -Kby agas, cisimlerin, fakal ul
$iam bir veU. tfkifUferin amirx ve mutasarnfidir, buyuruyor
MS
Lfi77
Fer'-i did a mod am el b't-hlt^ sek,
Fes ne-based merdiim ilia merdumek.
«Butun ante Her, stibhesiz goziin fer'tdir. O halde insan goz be be
^indeti baska bir sey degildiri.
Yani bir insan, yaptigim ve yapacagim gozunun yardimi tie ya-
par. O halde, biitun ef'al ve harekat, g5zOn fcr'i demektir. Buna na-
/aratiL insan demek, g&z bebcgi demektir. Cins-i Beger. mahlukatm
gorur gQzii mes4besind© aziz oldngu i^in, kendisine insan denilmi^-
lir, Alelumum cins-i insan bu kadar muaz£«z ve mlikerreni olunca,
onlarm iginden (tnsan-i Ka.mil) denilen zevAtin ne kadar e'azz u
okrem olacagi dii^unulnieye ^aya^dir. Onun igin cenab-i Pir, buyu-
ruyor ki :
1678
Men temam inra ne-yarem goft ez-an,
M^n r ml-ayed 2i-Sahib-merkej:an.
«Ben bunun tamarami, ySni insan-i kamilin taraam haHni vb
derece-i kemalini izah edemem. C^nkii o izah hakkmda sahib-i mcr-
kez ve sahibs ^eri'at olan enbiya hazaratindan meri 1 varid olmtiv-
tur.~
•Haktkatler zahir olsa geri'atJer batii olurdu* dsnilmi^tir. Bu
nun ma'nasim da ehli olaniar anlar. Tefhimi, hatta layikiyle tefeh-
hiimu benim haddim degildir.
1G7S
C^n feramii5i-i Ha IK u yad§4n,
Ba-veysst u u resed imdddisan,
-Halka hatirlatmak ve unutturmalc hassasj o insan- 1
bulundufu i^in yine halkm Imdadma d yrtisir*.
kilmikle
mmm
aii
I flea
Sad-hezaran nik u bedra an bihl,
Mi-kiined her &eb zi-dilha antihl
'-O insane kami] yiiz blnlerce iyllfgi ve fenahgi her *ece gJ
nullerden tahliye eder vo mahlukatm kafblerfnda mutasarrS
oJur».
-
Duriyanin surf tegklttfa ve me'muriyyetlerj ddugu gibi, srfj
ye kUabiannda yazddigi vechile, ma'nevl tegkilati ve me'muriyeul
n de vard.r ki o ma'nevi. teskJlatin muntehasmda ve riyasetinde bu-
•unan irisan-i kamiie de CKutb) yahud (Gavs) denilir. Allahin Jttj
yuzati o zat-i ali vasitasiyle ehM isti'dada tevzi oiunur.
Evet, makamai-i ma'n.eviyye iginde Makam-i Muhammedrdtft
» for bir derece yoktur ve oJamaz. Ondan dolayi Ka!b~i Akdesi N»
hm, fUyuzat-j Ilahiyyonm maksimidir. Fiiyftzat-2 Rabbaniyye evv*
!a oraya gebr, oradan saf gonullere taksim olunur. Her kalb vuiN
at ve safiyyeti nisbetinde o feyzden nasib aim Her asirdak* {JnJ
!,an-i kamil), y*ni (Gavs-j a'zam) o asirda HazreM Mubammedrn (H
A V.) naibi oldulxi i^in, mahsimlik vazifesinl niyabeten ifa eder v*
t fu yuzati tevzi' eyler.
Seyh-i Ekber kuddise sirruhu Hazretleri Fiitiihatinda buyuruyor
ki-. .Allah, veliyy-i kamilin kalbi aynasma teceUI eder. TecellS envfln
cradan Aleme miin'akis olur da Alem, o feyzin viisulii te'&iriyle mah
fuz kalir.
I6S1
r
&$ W
i a;
;.r
Ruz dilhara ez-an pur mi-kiined,
An Sadefhara pur ez-diir mi-kimed.
«Ve)iyy-l kamii, giinduziin gonullert o tecelli nudyle dolduru
ve o kalblcri inci dolu sedcflere benzetlr».
nr
r,,io
IMS
An hem^ endise-i piranha,
Mi-sin as ed ez-hidayet canha.
*0 teceNi ve vasita te'slriyle, cesedler uyumadaii evvcl kendflu
rindc buJunan efkai* ve ma'Iumati uyandiktan sonra, ruhlar. yine
Yani insanin zihnindeki ma'lumat uyuyunca hatirdan gider. Bjr
ndarn uyurken hi? bir ^eyden haberdar olmaz ki ma'lumatmi der-
fiatir edebilsjn, Fakat uyaninda on Ian hatirlar, igte bu hatirJama,
AHahin bir hidayetidir. O hidayetin zuhiiruna vasita ise yine insan i
kimildir,
ieas
Pl^e vu ferheng^i tu ayed be-til,
Ta der i esbab bi-k^ayed be-tu.
»Ey muhatab; uyanmca sana nzk kapisini a^mak Icin, san'atm
ve ma'Iumatin yine sana gelir-.
Mesela i
1B84
jjj jC jU j>»j.^ ^ i ^^
■
Pi^e-i zer-ger be-ahen-ger ne-sad,
HOy-i In Ho^^Hu bed&n munker ne-^ud.
-Kuyumcunun san'atl demtrciye gitmez, tyi huylu bir kimsenbi
tabi'ati kotii huyluya avdet etmez*.
Yani herkes uykudan evvel ne ise yine o olarak kalkar; kuyumcu
yatip demirci, kehribarci yatip kamtircu olarak uyanmaz. Uyku bo>
Je o!dugu Ribi oLiim de boy led ir. Hadis-i $erifte: -Uyku olumGn kar-
diiidir l)uy;](-u!mustur. Uyuyan nasil uyamrsa 6Ien de oyle dirilir
Oj un I; in Xur'an-i Kerimde j
E5!
V *H» ^ *>^Jj*»^ '.^ jjk'^j
fp ; -Diinyada kaib gozu kapah olup da haklkatl goremeyoa * J
rettc do kordur, hatta yolunu daha ziyade 5 ^mi ? haldedirss- d J
mmir- Keza Hadl*-i $ er ifte; .insanlar ne i| B ve nasi) Gliirlerse til
basoonurlar. ve : ,N asJ | yasarsams 6yle tilursiinUz, vena^l clurufl
'jyJe ha^i'oiuiiursunuz^ be yam varid olmustur.
Hazret i MevJana ayet ve hadisleri izah if in buyumyor ki :
1603
Piijeha vu HulKha henujun cehiz,
Suy-i HaSrn ay end rufc-i rilsteHiz.
-San'atler ve tabi'atler C eyiz e ? yas, gibi katar katar olarak hi J
met guiuiade sahibtnin nezdine geUr».
YanJ insanin diinyadaki tablati ve ahlaki Kvy amet ve Ahirett^ J
ondan aynlmaz.
1686
Pi^eha vu HulKha ez-bad'd-i Hah,
Va-pes amed hem be-HaSm-i Hod sitah
-SankBa* ve tabiatlar, sabah uyandiktan sonra, kosa ko ? a omu
yanma gelirter*.
^2
-»J
J 1 J
1687
L '. \4-\ 1.
>iji '^U r *
Pi$eha v'endigeha der-vaKt-i Subh,
Horn bedanca sud ki bM an hus ii Kubh.
-San'atlar, fiklrler ve ma'lumatlar sabah olunca evvelce bulun-
Huklafi yerlcre giderler. O san'atlar ve CSkirler ve bulunduklan yer-
| In- ister hasen, ister kabih olsun*.
10B8
Qun kebuterha-yi peyk ©z-sehrha,
Sfly-r ^shr-i His arsd befarha.
-Bu fikir ve san'atlar m sahib] erine avdet etmesi, pasta giiv ere in
liiinin baska mem] eke tier den kendl gehirferine ve yuvalanna gelme-
ki ve mcktub gctirme^i glbfdir*.
HIND TOTfLERiNtN HAREKETlNl I^iTlNCE TAC&RlN
KAFESlNDEKl TUTJNlN OLMESt VE EFENDlStNiN,
ONUN UZERlNE AGI.AM ASI
1639 .
J p, ^.^Tj J^ jl J*; jl f
Quti ^enid an murg k'an TuTi gi kerd,
Hem bi-leraid aftad u g^t serd.
*Tacirin tutlsi, Hlnddekl tutinin ne yaptigmi i^ltlnce titretli, dǤ-
tfi ve sogudu^.
1600
•
Hace i;un dide 5 futade hem- ? un-in
Ber-cehid u zed kdlehra ber-zemin.
;^ tutlnin bOylece du$iip eldiigiinu goriince yerinden sicratl,,
ve kulabtm ba^indan gtkanp yere vurdu..
16B1 - ■
» . ^ J'^ J ^*; JJt Jj>-
■^ ^^/j £**»
j * r i>
Cun bedm reng u bedtn hales bi-did,
Hace ber-cest il giribtaeg derfd.
Oncir, ku 5 umm b&yie soguk rengjni ve tilu halini gSrttncB otuJ
pugu yerden firladi ve teessttfiindeii yakasmi yirttu.
1692
(>*- $p ^» v> ! OJJ- *jf t> ]
G6ft ey TiiTi-i Hub Ci Ho^-hanln,
m gi budet in gird ge^ti gun-in,
«Dedt ki: Ey kendiai ve Otii ? u giixsl tutu sana ne oldu. neden In.,
'c oldun?.
1693
Ey diriga naurg-f Hog-avaz-i men,
Ey diriga hem-dem u hem-raz-i men.
R54
«Vah benim gttzel kusca^zim, van henim hemdemfm ve smfjt.
I4M
u>' ^ Lv *' «r,?» £/* i; i;J J 1
Ey diriga. murg-i Hos-elhan-i men,
, Rah-1 ruh u ravza-i reyhan i men.
-Vah benim latif nagmeii kuscagizim. ruhumun ne$ve sai'Abi
1 1 fiy at i mm ctgek bancesi elan tuticagiziml*
1655
r
Ger siileymanra gun -In murgl bttdl,
Key Hod u me^gUM an murgan $tidi,
-Eger Siifeyman Aleybtsseiamin boyle bir ku$u olsaydi
luifjlai-Ia nasil mesgiil olurdu-.
busk; i
Suleyman Peygambere Mantikuttayr. yani ku$larm lisanmt. an
liimak mu cizesi ihsan buyurulmugtu. Oyle iken onun boyle bir ku^vi
voktu denilmesi istfrab edilmemelidir. Hak Subhanehu ve Teala Le-
< ollisinj tekrar etmez, birine verdigi ni'meti aynen ba-^ka birine ver-
mez Bagka tiirlusiinCi balk ve ihsan eder. Blndenaleyb tacirin tOti-
»i, aynen Hazret-i SUeyman nezdinde mevcud degildi. Hatta o degll
(inula yii^lercs negi] evvelki ynmurtasi bile yuvaya koninanii§tj.
Masnevi sarihlerinin ba'zilan her nedense bu beytin mealinden
vEhnte du^musler ^Suleymanm beyle bir ku 5 u bulunsaydi- soziinflnn
rfiVid-i iiTnmetten birinin bir peygambera tercfh ve tafdili lazim ge
i ■■ -egini tevehhum etmisler, binaenaleyh a vehmi izaie adebilmek [
< n uzun uzadiya te'vllata giri^ml^erdir.
^arib, Ankaravi Hszveiieri boylo bir vehmi miinasib gunnu}ui
i ^umafih o da epeyce soz soyluyor. Seyanatintn huldaasi gu oiu-
'i hi: Tacir tutiyi seviyordu. Bmaensleyh mahabbet ve a*k manu-
■ iwfnrda bulunuyordu. Hazret-i Siileyman ise Peygamber-i Zi 5 an idi
in ii, hlkmet, akil ve tasarruf mertebesinde idi. Nubuwet makami bxJ
ui iktiza eder. Eger poyganiberlere a ? k galebe eylemi^ oisaydi kon
iiierJ teblig-i ahkam ve balk ile ihtilat edebilmeye muvaffuk ola
■■ -i/aardi. A^iklar ise mubabbetin galebesiylo akil dabefiintlun ciJ
: i
m
i.afr ve miikellefiyet hududundajiharicie kahrlar. A$kin cezbeai fie ufl
kiram-i nas indinde ma'zur gortilur, avama goro ise timarhane katf
gi telakki olumir. Nilekim Seyhiilekber kuddisa sirruhu Hazreilun
Futuha-trnda buyuruyor ki- -Allah asjiklan, ask ve muhabbet te'siriylo
soyiedikleri sdzlerden muaheze olunmazlar. gunkii muhabbet akh
izale eder. Allah ise ma'zur bulunan aijiklan degil, ogle oziirlert olmu
yan aktMilan muaheze eyleiv,
Bir §ey daha vanjjr ki a^ik, sevgilisini diinyamn en giizeli billrj
on dan daha guzel bulunamayacagmi vehmeder, Mecnunun nazanncin
Leylddan daha giizel kadsn yoktu. Bund an doiayi Mocmin: «Diinyayu
£«im.is ve gelecek kadiniann en gtizeli Leyladir* diyebihrdL Nasf) kl
dyle do derdi. Bir manztimesinde i
-Ey colds gezen ceylanlan Allah rjzasi icin bize sSyleyin. O gu»|
gozleri dolayisiyle bizim Leyla, sizden mldir. yoksa cins-i baserden mi
dir?. diye ceylanlara hi tab etmisti.
Mecnunu bu soziindeti dolayi tahtie etmek kimsenin hatinna gel*
meyecegi gibi tacirln adzimden de -Avamdan birmin bir peygamberi
tercihi Iazim gelirh vehmine diismek. ukala zihnine gelmemek ikti/A
eder, O sozden boyle bir netice gikarmak;
-Serd Yusufle guzelllkte sorarlarsa bana,
Yusuftl gdrmedjni amma senl ra'na bflirim.*
demis olan sair Baklyi, Seyhulislam Bostanzadsnin tekfire kalkismam
kadar ma'nasizhk olur.
Taclr aglayip sizlanmasina devam ederek diyordu ki :
leee
£y diriga murg kerzan yaftem,
Zud ruy ez-ruy-i vey bertaftem.
«Vah benim ucuz aldigim, lakin cabucak mtisahedesimlcn mall-
rum kaldigim ku^cagizim.,
Tacirin gu suretle yamp yakili§i hfkaye cdildikten sortra tutinlm
olmesi, efendisinin bo^bogazhgindan ileri gelmi^ olmasi munasebetly*
Cenab-i Pir Efsndimiz, ma'nah. ma'nasiz gevezeJik etmenin vehA
niettni yine tacir lisamndan beyana §uru" edip buyuruvor ki;
101)7
Ey zeban tii bes ziyani mer mera,
Qun tuyi goyem men tura.
-by dil. Sen baita ?ok zarar vermektesfn. SOyleyen sen olduktait
Lnnra ben sana ne s*ylByeyim?. ^
Vani bo 5 bogazhk eden birl; ba^kasma gikayet tdflfcr. Fakat ^tka-
|ot eden o bo 5 bogazm kendi ve dili olursa ne yapilabilir?
189B
Ey zeban hem Ate? ^ l- eni Harmenl,
C^nd in ate^ der-In Harm en zsnl.
,Ey m sen hem atef, hem harmansm. Bu ate^i bu hamum*
- r vakte kadar atip duracaksin-,
Ma'luitidur ki harman yerinde. nt. saman, dane gibi knru ^y
L vardir ki parlamaya ve cabucak yanmaya milste iddirler. Ltean
,U tes iyet vermes mbfcriyta harmandaki danelere bender In dtme-
S£dr kilmasL dolay.iyie ise ate, gibidir. »««£"*
rm te'strlyla tutinin olmesini. kendismfn tahammulu harman a ■
L gLbidir. Tfrcir verdigi haberin te" S iri y i e tfttxnm olmesnu kend ,ta -
L , tahammmu harmanm* ate, ^ilmasma ve ^br ve tahamm^
L yakilmMuift benzetiyor da. lisanma h.taben, -Ey dil, ne. vakte
kadar boyle yakip kavuracaksm?- diyor.
1699
Ey aoban hem gene- 1 bi-p&y&n tuyS,
Ey zeban hem renc-i bl-derman tuyl.
.Ey dlh wn hem tUkenmez bit harfne. hem de deva kabul et-
mM! bir maraasm*.
M7
KsAimi tukenmez hazine oJmasi, beyan ettigi maarH ^ h L
;.„-i Uaiiiyye i'tibariyledir. Oyle ,ya kalblere ilham olunan hi J
^ ^^air- ruevdana koyan lisandir.
F^ytmm LBbligati, evliyanm arifane beyanati hep lisau
.a^.yirmr Hatta insam hayvanat-t salreden mQmtaz bir dor*J
C%^ ... l^&ndtr. Deva kabal etmez maraz olmasi is e yerli yemiK
uumo^atoettt, munarasebetsiz soylemesi doJayisiyledir -Dilin kit'
ttfak amma ciirmu biiyuktur. denilmistir. i 5 te o kit'asi pek ufak
uzuv bulunan dil. ba'zan sahibinin ba^ma buyttk bit tela ojur H
ta bu hal, insana da mahsus degildir. Mesela bir horozun dili .,r«
Ctk bir et parcasidir. Lakin o dii vakitsiz ottii mti? garnet getltJ
dive horozun kafasin. keserler. Keza kanarya, biilbul gibi kusla
diilen daha ufakfcr. Fakat o dil vas.tasiyle ottukleri icin onun
zu.nden kafeste mahbus kalirlar,
"Bela insana lisaniyii; gelir, hizmeti. Siddik-i Ekber radtyalll
huanhin kelamidtr. -Mizrak yaralan iyl olur, fakat dtlfe a C t,gi y«i
unutulmaz. beyti de meshurdur.
t700
Jy 6k</* **j^ j .A* **
jr J^~* ^.1=
'* ^ r'
Hem Safir u Hud J a-i murgan tuyi,
Hem enis-i vahset i hicran tuyi
«Ey dil, sen hem ku^an tuzaga du$«ren hiid'a ve ls ]iksm hi
de aynlik vahsetinde. asikm enist v* hemdemisin.,
Kusbazlann h^li ma'tumdur. Kus gecimi mevsiminde (djk«
dedikteri agac dallanm dikerler, iistlenne yapi^kan bfr mayt' htil
ianm s olan (6kse)leri koyarlar Bir tarafa da kafes icinde bfr km
asarlar. Kafesdeki kus oter Ku 5 siirusii geosrken bin yahud birkJ
danesi onnn otusiine aldamr, a^agiya mip konar ve ok M ye wnm
kahr. Kusbadann kus taklidi ishk caldiklan da olur Demek kl lur
dilin haktkati, yahud taklidi otusii, fezada serbestce doIa$an ku- v lni (
bile tuzaga dxi^tiriiyor ve kafese koyuyor Keza o dil aynlik di n
lerinde insanm medar-j t & senisi olur, Firkatzeda bir asik hicran «*
celerinde kendi kendine ah eder. of der, sevgilisinin haliyle ma|gOI|
olur, A 5 ikane basbihallerde bulunur ve zflgurt teseUisi kabilirS
avunur. Demek ki bir dil, bir kusu tuzaga dii^Urdugu gibi hin.i >..»
ugrami^ bir a?iki da miimkun mertebe tesellS ediyormu;;
a* a
1701
Cend em^neni mi^dihi ey bl-om&n,
Ey tu zik kerda be40n-I men kem&n.
.Ey bana kindar olarak yayim
I in an veriyorsun?-
Yani hi? aman vermiyorsuii.
kirisleml^ lisan^ bana ne kadar
i«...
1702
Nek bi-perranldei murg-i rnera,
D©r-5era-gab.-i sitem kem kiin gera,
.life. b*nim ku^umu da ugurdun. Art* ™ium mer'aamda a^ ot-
Yani, bari bundan bSyle bana kar?i sitemkarhga kalki^ma.
1703
Ya cevab-i men bi-dih ya dad h din,
Ya meTS, z'esbab-i gadi yad dih.
.Bunlar, nicin yaptitxna dair bana cevab v«. yahud ****«»*
^r ve yihud ?adi ve slirOr sebeblerlni hatiriat kl onSarn tehattu-
ilyle ?ad olayim*,
Cenab-i Mevlana buraya kadar dilin menfe'at , ve nWfik^
€llin hahs^ta Bundan 5 onra yine tAcinn nevhasm! hikftyeye avd^tla
Imyuruyor kli
1704
^j» jj-wi*L» r*-**t Us jj jjl
0* ii^ 1
# ^.j- 1 ^
Ey diriga Subh-i zulmet-suz-i men,
Ey diriga nur-i Subh-efruz-1 men,
«Yah benim sabah gibi zuJmeti tzale eden. ve sabaha nur
nydmhk veren ku;cagizim!>
1705
Ey diriga nuirg-i Hos-pervaz-i men,
Z'intiha perride la-a£az-i men.
*Vah benim u&u§u giizel kusum. intihadan mebdelme kariar
yeran cylcyen tiiticagizim*.
Bu bey tin kisaca anlagilmasi igin muhtasar bir mukaddinut I
zimdir,
Sofiyye-i kiram hazarati, tatavvurat-i zuhflH
mevhum bir daire farzederler ve on a (daire-i vtieud) nam in i vtrlfj
ler. Bu dairenin msfi, tenezzulati, msfi, terakkiyati gosterir kl mil
de' ve me ad noktasi vahidiyyettir. ilm-i ilahide meknuz olan ay An
sabite, oradan zuhura geimis, tenezziil ede ede o msif d&irenin unlit •
tehasi bulunan insaniyyet makamina dayanmistir. Nitekim Kur'Afti
da (Surei Tin) de, bu mak&ma (esfel-i safilin) ta'bir buyurulmiiftB
(^iinku mahlukatm en sonu ve binaenaleyh zuhuru i'tibariyle nwh
de-i asllnin en uzagidir.
Makam-i insaniyyet, esfel-i safilm olmakla beraber terakkiym |
ma'neviyye de buradan baslar, derece derece mebde'e dogru bm'i
dan rucu' edilir.
Gene surei Tin'de bu terakkiye de isaret vardir.
Taife-i sofiyyenin seyyidi, Ciineyd-i Bagdad! kuddise sirruh u
hadiye: *$ulukun muntehasi nadir?* diye sormu^lar. »Mebde-i
Hyye ric'attir* cevabini vermis
Demek ki netlcede mebde^le me'ad birleslyorlar, Daha do£rn*|
esasen bir oldugu anlasriiyor. Onun igin sadat-i sofiyye ena fnnlii [
cevvaie) demi§ler, Soylenildigt vechile daire-1 vucilda (dairo-l tiim
hume) ta'bir eylemisler. Masa ile tutulan bir ates pangasinm, sCtrffl
m vrtlince daire sekllnde gdrflndtlgu, hakikatte ise o atc&den daU
■n'lri vucudunun mevhum oldugunu da makam-i tomsilde goster -
Irrdir. iste biitiin mukevvenat o da) re i<;inde mahsurdur.
Zannederim ki gu peris?an sozlerimden mebde'le mead hakkmda
Avail bir fikir hasil olmustur, Olmamagsa sofiyye asariyle meggill
ilmamaktandir, *
^imdi beyt-i §erifi ele alalim i
Tacir ku^unun pervazindan babsediyor, hem de bir ugugta bu
L .i safilinden kendisinin mebde'i bulunan vahidiyyet aJemine ka-
L vLikseldigini, ya'ni aslma rucu' eylemis oldugunu seyluyor. Bu
Lhir degerii bir kugun ziya'ina teessufler ediyoi*. Maamafih budo-
Ei i«ibsm anla^ilabilmesinin zevk4 ilhama teaUuk eyledigini. ondan
V,iji olmayan bizim gibilerin ise renc ii mihnet olup kaidigim be-
i L^in buyuruyor ki:
1706
All." 3WJ ^^j ^le
jS~ JIT ^iy^ *4JV 'j^
A^iK-i renews t na-dan ta-ebed,
Hiz la-uKsim bi-Han t^ fi-kebed,
Cahil ve zevk-i ma'neviden behresiz oian kimse derd ve mih-
■H n^ikidir, Kalk (La uksimiil snresini (fl kebed) kelimesine ka-
■*r oku».
tfcyt-i Sertfte (La uksimu) suresine igaret ediliyor, Cenab-i
p.ik. bu Sure-i CelUede buyuruyor ki:
Yttni : "§u Mekke sebrine yemin ederim, sen bu beldeye fAtib
Juriik gireceksin, yahud bu beldede bir saat kadar muk&telc aana
\\-\M oiacakhr. Tevhtd eden ve edilen mabliikata yahud ocdadm
■ni'iim ve Adem Aleyhisselam ile onlarm hald-S vahldl bulunan
Ml i r.ubiivvetine kusem ederim ki biz cuis-i insani mihen v« mi'
Mku maruz olmak (lie re yarattik H .»
<^^^^^^^B
'.iH.-i PMQtl ]■ i,
Bu Ayet-i Kerimeye mufessirler, muhtelif ma'na vermislo
Evvela ibtiday-i kelamdaki tla) nin edat-i nefyolmasi i'tibariylo
beldeye kasem. etmam. on a kasem edisim, sen in orada olusundan
jii oranra eb&bsi ve mukimi bulunusundandir* demislerdir. BaVil
da (1&) yi zaid ad ife (La uksimu) demek (uksimu) demektir rn«|j
ii i gikarrru$lardir, HalbukI arabcanin §ivesine aslna olanTar blliiii
ki yemin mevkfinde irad olunan keUmalin evvelinde (la) mn I
ediJmesi, yine c- $ive iktizasindandir,
Hiiseyin vaiz mcrhum tefsirinde diyor ki:
«,.,Mekkenin jjerafetiyle beraber Kelam~i Ilahide mevziM ki
olmasi, Zat~i Akdes-i Rlsatetin orada bulunmasi delay i siy led ir
da mekanin ^erefinin. muklmin serefinden husule geld igi nin nit
Silmasi icfndir*.
Huseyin Vaiz, bu ifadesine mealen su beytleri de ilave (Hliyqft
"Ey kudCtmu Ka'be ve Merveye yuzlerce $eref ve safa bah<>iiilw|
Resui-i Ekrem; Beths — ki an-i Mekkedir — sen in tal'atinden /lyfc
dar olrau;. Yes rib — ki zemin-i Medinedir — hak-i pay in olmak «
f iyie revnak ve melahat iktisab eylemlstir.*
Ctmab-i Pir Efendimiz de buyuruyor ki: §u Ayat-i Kerlmedtt w
van Hildigi uzere insan, minuet ve me^akkate ma'ruz olmak u*gf
balked ilmi$Lir. O mcsakkatlerin en siddetlisi ise insamh. ma'mvl
yatindan gafil olmasj, o gibi §eylerden zevk almamasidir. Yukanl
tutiden maksad: Beden kafesinde hapis olan ruhtur denilmijfll «
tinin olmesi de: Ruhim ihtiyari 6liim ile o mahbesten kurtulmati A*
mek olur. Tacirin hayjfianinasi ise. Allahii a'lem, bu hale c«mn|
leessufti mealini ifade eder ki ruhun ihtiyari :nevt iie olmesi. vAM
(Mutu kahle ento mutul nesvesine mazhar olmasi tabi'i nefs v« m
sedi, nefsani 1 ve sehvani bir takim hazlardan abkor.
Yine tacir fisanmdan deniliyor ki: .
1707
Ez-kebed farig biidem ba-rfiy-i tu,
V'ez-iebed Safi ^iidein der-ctiy-i tu.
-Senln yiiziine baktik^a mibnetten ve me;akkatten a^udc lillo
Benin irmaginda zebed, yani kBpiikten ve klrden temizlenmlgtlnltj
IT08
in diri^aha Bayal-i didenest,
V'ez-vucud-i naKd-i Hod b-ubridenest.
<Bu derigalar, bu vah yazikt diye teessiif etraeler gftrmek hayd-
linden ve kendi vucudunun nakdi ve ruhu mesabesinde olan tutl-
uin firakndan ne^'et ctmektedir*.
1700
j. — .tpjfc. ^l) Jy J-
i
■ i
w _.u ;lt^
■<
.;■■
Gayret-I haK bud u ba-haK gare nist,
Ku diJi k'ez-bukm-i baK Sad-parc nist.
*Tutimn iilmesi, gayret ve Irade-i tlabiyye iktizitsidir ki Hak-
km hukmiine kar^i gare yoktur. AHabm bu gibi biikmiiridcn
par^a par^a olmamis; bir kalb var midir?*
Cenab-i Pir, tacirin hayiflanma ve teessufunu beyandan son-
r& Hiikm-i ilahiye teslimiyyetten ba^ka gare olamayacagmi bll-
diriyor. Nitekim: *t$in garesi: AHahin kazasma rizi oiduk demok-
trn Sbarettir- d enilmi^tir.
Bundan sonra Cgayret) kelimesinin zikri nvtinasebetiyle de
nuihim bir bahsi Cenab-i Mevlana bir beyt ile bijlasa ediyor vo bu-
yuruyor ki:
1710
,£,».**> ,-.£■ v »
Gayret an based ki ii gayr-i hemcst,
An-ki efziin ez-beyan u demdemf'st-
-Gayret, o demek olur ki: Allah her sey'in gayndir. O Allah kl
sozle de. savt ile de ta'rif ve tavsif cdilmckten miitealidir*.
Ma'IOmdvir ki sofiyyenin inane mm esasi vahdet-i vucuddur. Ya-
ni ezeten ve ebeden Cuvud-i Hakkani lie muttasif oian ancak Zat i
trcell u a'ladir. S'air mevcudatin varligi onun eser-i IcAdidir, Milcid
ik.mevcijd arasmda pak cok fark bulunmak. Hak ile balk beynlnd ■
dXk^aT ' ^ ka * Mg bir Vaklt ™' m ^n kendisi degildir 9
daki kemal-i san atfn zuhttr mahalMir. Bu bbyle oldufri gibi bufl
SSSoSLf: "^ W** *** Allah lilf^ e, J
uiemer de Mfiralt isimmn mazharidir. Birirde Muhyi ismi tecelli J
dar onu ya5at Di8erinde Mflmlt isml '■ ™ M J
_ Bir adam ; hem ahm hem ,air. hem ressam olabilir ilmivb |,
givie da bir levha tersim eyler. O eserlerin hep-jinde ornin iimi
EEttJP*^' *&* ° ImakU berab " r kiUbZ So' J
He? ' ° fldamm kendl&ldir denllmez ' <*»«» Hak dab d
Her ,ey <mun eser-i *«>'u ve kfimalidir, fakat her *ey O deg [ I
-Her 5 ey odur- ftlUdfatfk buiunmak vahdet-i vacOda Ltf van ,
mev CU da kAil olmak demek olur. Zimur rtibariyle gay^^bu 1
m in denil^?" 1 "T** J****** olidid*. Ute.bih, bir ad"
mm denize dalmca her tarafm, deniz gormesi, denizen baska b'
olan Hak, her ,eym gayn bulundugu, misli ve ziddi 3lma*g7|J
Mmekten de munez^h ve mutefclidm Kendislni. Ihlas suresmde l|
yan edildikten sonra dogmadLgmi, dogurmadigi Mtfrfr ™ ym onu^ i, ir
n m.tleri veren nfa*., hm Y i du^iinQn. lakin Allahm zat.nt ,1,
sunmeye kalki ¥ maym* buyurulmu 5 tur.
Keza: -Teshih ve tenzlhe mate'allik hatmmia ne irelErsfi At
Yine tacir lisanmdan deniliyor kh
1711
Ey dirfga egk-i men dsrya bfldl,
__ , Ta nisar i dil-ber! zlba biidt
Ma tOmdut' ki iglAy*olim«k tic bir iniuuttn. KaJbm rlkkatlr
Mi iv Labiatin lias*>a>^V4<i itnlnii hustle gelir. Aksi iso maazaltah kafr
■/b! i kalb neticesitlir. Ewelca do suyleniJnai^ti ki g5z yagi, kaJb c'-
jnenligine ne^v ii noma vorir,
Husiisiyle i
Her katrasi bir gevher-i y&ktadan e'azdir
Allah igin ol ya? ki akar dide-i terden.
^unkii ;
^iiphesiz makbiilud\ir Allah ile peygamberin,
E^k-i ihlasm tekatur eyleyen her danesi.
Nebiyy-i Ekrem (S,A,V.) Efendimiz: «Rabbim, bana aglayan Iki
roz ver* diye dua buyurdu- Kezat »AHahim ya? dBkitieyen golden vf*
lia$yet duymayan kalbden sana sigimrim* diye gBziin cumudundun
ve kalbin kasvetiridsri isti'aze ederdl.
Yine deniliyor ki:
1712
*1^*
i £*:
jJ5 ^j-y
TiiTi-i men murg-i seyrek-sar-i men,
Torcemin-i fikfet ti esrar-i men,
-Tutlcagizim, benim zeki ku^um, fikrimln ve esrarTmin tercfl
mam olan cTiisim-.
1T13
Her-^j nClzi dad u na-dad ayedem,
zi-evvel gofte ta-yad ayedem.
-Onun nzkt ne olursa ohurt, hatta ve. ills in verllmesm bana go
llrdi ve ilk kclami hatinma getirirdi*.
pxi
wr>
Evvelce de sCylonilmlstl ki burada tutkkm maksad: Beden k.»|
fesinde mahbus oian ruh, onun oliimune hayitltinun tacir do bv\
dcn-i insanidir, Ruhun bedene tcalluku Emri liahi icabi oklu
gu k;in, onun ma'nevj gidasj vorilse de, verilmese da ecel-i mev'Q*
de kadar bedenden aynlmasma imkan yoktur. Ilk s&zden maksud
da ^Eleatii birabbikiim) yanl: (Ben sizin Rabblmz degil miyim?!
diye sorulmus; muhatab olan ruhlar da: IE vet ya Rabbenal demJj
lerdi.
Iste tacirin tuti igin: «Birinci kelami bana hatirlatirdi- deme
ai, buna isarettir. Yine buyuruluyor ki:
1714
TOTit k'ayed zi-vahy avaz-i u,
PL? z'agaz-i viicud &g&z-i &,
«Bir tuti ki onun sesi vahyden gelirdi. Onun varhgi miikevvp.
n&tin mevcudtyyetinden Evveldi*..
Tuti, ruhun mumessili otmak i'tibariyle onun sesi, otusu ve
krni'.idamsi Hakkm iihami eseri olduguna. onun viicudunun vtlcud
&iemmden mukaddem bulunmasi da bir Hadis-i $erifin mealine I-
Sarettir. Zira Nebiyy-i Ekrem CS.A.V.) Efendimiz: *AHah ruhlari can
scdicrden yuz bin sene ewe! yaratti* buyuTrnustur.
Conab-i Pir, tacirin bu kadar mjurdugu tfltlnin ne oldugunu
bildirinek icin diyor ki:
1715
J 1 i jr-l? $
• .J* j I j t l -£Je
Endertln-i tust an TuTl njhan,
Aksri ura dida til bar-in u an.
-O tutS, senin deriinunda gizlidir. Sen tsc onun zatinl degil
§unda taunda aksini gorurstln*.
Ruhun zat ve mahiyyeti hakkinda Kelami flahide tefsilfit
rilmemis 1
r.CG
lilab-i Celili ile onun lAlem-i emrl den oldugu beyan edilmistir.
Fakat aksi. yani asan meydandadir. Te'alluk eyledigi cesed; yer, iger,
soyler yurur, dufur, ve saire. Halbuki ruh ile al&kasi kosilen bir
cesed, her seyi tamam iken bir sey yapabilmekten aciz kalir. ^m hM
ceseddeki o harekatm ruh te'siriyle oklugunu, onun aksinden ibk-
ret bulundugunu herkese anlatir. Hulasa asan gonllur, zati vb ma-
hiyyeti bilinmez.
171H
Mtbiired ijaditr^ ta S^d ez-u,
Mi-pezlrl zulmra <?un dud ez-u.
-O senin siirarunu izale eder, sbh ise (tndan memnunsun, onun
fculmuniin, ayn-i adalet telakki ederetn,
Yani ruh, ma'nevl bir meyil ile nefsin hizlanmasina miimAne at
edecek olsa. tabil cismin sururu zail olur. Lakin stiruruma ™\nV
oJdu diye cosed, ruha isyan etmeye. kondini oldiirmek suretiyip on-
dan intikam almaya kalkamaz. Meger ki asabi bir hastaiiga Piub-
teia olmus buluna. Keza run, sufliyyete meylederek nefse mu^'fd
buJunacak olursa, musiade, hakikatte ceseds zuliim dem^k ikon,
cesed onu sevlnerek kabul eder.
1717
Ey ki can ez-behr-i ten mi-suHtl,
SuHti canra vu ten ofrfiHti.
*Ey cesed ki siiruru fcin ruhu yakan kimse, cam yakiyorsnn. 0-
ng yakmakla bedeni parlatiyorsuu-,
Yani nefsin heva ve hevesine uymak, ruhu azflba mustehak kJ>
[57) SlutbI Isrft as.
;s7
mak tayto. fcfea m4 flh ruhun yanmasiyle » bitmez , Qnun y^
masi o n dan ewe] cesedin pariama^ demek olur. Binaenaieyb nef-
sins tabi olan hem ruhunu, hem cesedini mu'azzeb kUar.
ma
■ L?
_r
^>
j*
■-?- j* f^j-
SuHtem men suHte Hahed kesi,
Ta-zi-men ate 5 zened ender-Hasi!
*Ben yandim, kav fsteyen var mi ki benden alsm da «or tife ma-
kulesi seylere ateg vet-sin*,
Bu beytin ust tarafina rabti icin bir mukaddime later.
Ehiinin malumudur ki Mesne vl-i $erlfin tarz^ beyan;nda bir
hususiyyet, daha dog™ su miite'addid Ittfctaiyyet vardir, Buniardan
banian kitabmiizm bidayetinde soylenilmis, sairlerl de S1 ra 3 i gel-
<hkge soylenilecek denilmisti. O hususiyyetlerden birisi de sudur
-Kl !
Ehlullahin soyleyisi olsun, dinleyisi olsun. avam^i nasin kelam
ye istmmindan baskadir. Bafdatta bir adam: .On dane biyar bir
dirheme* diye hryar satiyormus. Rical-i sofiyyeden bin bunu «Ha-
yirli clan kimselerin onu bir dirheme. diye anlamis. -O halde serir
olan!ar nasil olacakhr?. diye vecde geimis. Keza Konya carsismda
bin (dilku. diiku) diye tilki postu satiyormu^, Cenab-i Rr bunu du-
yunca (dil ku - ail ku) yanir -Genu] sahibi nerede?. diye anlamis ve
cezbeienmis de carsmin orto yerinde sema' etmeya baslaims Burada
da nefsine tabi' olanm hem nefsini. hem ruhunu yaktigindan bah-
sederken kendisinin de ask atesiyle tutusup yanmakta oldugunu
halirliyor, yamstan ve atesten bahsediyor. -t^te ben de o ategin mah-
rukuyum. Yanmaya miiste'id gomiller varsa gelsinler, benden kav
alsinlar, con;6p gibi cabucak yamp gececek olan hestn mevhumu a-
testesinler* buyuruyor.
Asagiya dogru gelecek beytlerde de kendi ahvaline ve maka -
mina datr sozler soyliiyor. Tabl'i sozler, makam-i Mevlananm ter-
cemani oldugundan bizim zihinlerimize tenezziil etmekteo mtiteali-
dir. Ein^enaleyh onlari teberriiken okuyup anlayabildlgim kadar
aniatmaya calisacagim. Muhterem okuyucu da ayn i hisla okuma-
lidir, Yoksa, Mevlananm ma'nevi makamina aid ifadskri anlayabiJ-
mfik Mevlana olmaya miitevakkiftir.
1710
SaHt^ gun Kabil-i ateg biived,
SuHt^ b is tan ki ate$-kes. buved.
*Kav ate §i kabul ettigi i^ln, sen de kav oh guiikii o ate si ce/.bu-
der».
Yani ruhun safa kesbedebilmesi i^in bedenin, daha dogrusu on-
daki mevhum benligin tala§ gibi tutuspip yanmasi ve mahvolma^i
lazimdir. Bu suretle beden ve ruh. serapa nur olur. §a'ir Zati, hlr
nat-i serif inin matla'inda ne guzel s5yler :
Kametin ay bustan-i lamekan pSrayesi,
Nurdan bir servdir, du^niez zemine sa^yesl.
Evet, Aleyhfsselatti Vesaelam Efendimiz, o derece safvet kes-
beylemis ve tablat kesafetinden o derece yukselmisti ki mubftmk
bedeni de bastan ayaga kadar nur-i ilahi kesiimisti. On dan dote-
yi zemine g61gesi dii^mezdi.
Nur idi bastan ayaga govdesi,
Bu lyandir uurun clmaz gOJgesi.
Peygamber-i munevveri boyle nurulenvar olan iimmetln dc,
tenewurti icin tutu^up yanmasi laziradir, Ondan dolayi, yanjn-
da kav buJundurmabdir. Fakat bu kavdan maksad: Vaktiyle kutu
au bes paraya sfttilan kav degil, belki kalbeii, cabucak tutu^muya
muste'id bir rikkat peyda eylemektir. msanin kalbinde o rikkut vo
hass^siyyet bulunursa, kavin ate^i cezbedip yandigi gibi, 6yle rih
katli bir kalb de, ma'nevi bir kivilcLmin tesiriyle parlayiverir Ci*
na^b- Hak lutf ve keremiyle cumlemialn kalbirie o lstidadi ihaAn bu
yursun.
Bu tyandir nurun olmaz goJgesi.
■
*Ey ask; gel ?u donmug kalbimize ateg vcr.
Kendi nurunla bizim sonma^ kalbtmizi uyandir..
msalindedir.
Fuzuli de =
Kad enarelisku lil'uggaki minhacelhiida,
Salik i rah-i hakikat aska ayler ikLida,
demistir ki; -Asiklar icin hld^yet yolunu aydinlatan vo gostcreO Aflk
tir. BSnaenaleyh hakikai tarikina saiik olantar, a§ka iklida ederler.
mealindedir.
&
1720
- 1 ,>' Wj^ ^' i»Jjj rf'
£. j 3 ^ J^ ^L, J^f ^
Ey diriga ey dlrigA ey dirtg,
K'an-siin-an mahi nlhan 5iid zir-f mig r
«Vah yazik, cok yazik, pek yank ki oyle bir ay, bulut altinda giz-
lendi.»
Bu beyt Cenab-i Mevlananin terceman-i hissiyAti olarak, t&cir
lisanindan irad oJunmustur.
Sofiyye arasinda bir sdz vardir : *Mii$ahedetulebrAr beynettecel
Ji veJ'istitar* derler. Ebrann miisahedesl. tecelb ile istltar arasinda
oIurmu$. Yani hakikat genres!; bazan goruniir, ba'zan ortiiniirinus
Bmaenaleyh o ortunme firakma ugrayanlar atesli ve stizi^i sozloi
soyierier. Iste Cenab 1 Pin it bu ve asagiki bir. iki beyti hicran man
sulii olan teeilumlerindGndir. Yine buyuruyor ki:
mi
^ J < /^' j-* ■ <j—I j*> _^i
gun zenem dem kates-i dil tlz sfid.
§ir-i hecr a$iifte vu Hun-riz §ud,
*Bahse nastl devam edeyim ki goniildeki ate§ sa^agi sardi. Ay-
rihk arslam ktikredi ve kan ddkmeye bagJadi..
$u sozlerdeki rikkat ve te'sire dikkat buyuruldu mu? SadeUk
icinde saf ve samiml bir sevdA var. O sevda sevkiyle ve merAret-1
h : cfijn acisiyle yijrekten sikayet ediliyor. MevlAna gibi Me via pt>-
rest bir arifin duydu£u hicran elemfnin ne derece acikli oiacagi
m dusiinmelidir. Cunkii ni'met ktilfete g&re oldugu gibi, vuslat
da firkate gbrcdir. Bir Hadis-i Serifte: «Ben Allahi hepinizden iyl
tamrim ve ondan hepinizden fazla korkanm. buyurulmusUir, Kezft
Mesne vide: -Her kimde irfan ve intibah ziyade ise on da korku vn
korkudan mutchassil yiiz sanbgi fazladir.» buyurulur.
Yine aynligin aciligmdan bahse devAm ediyor:
M
t ^„ji JjJ ^-** tt> ji 1 jy Oj>
An-ki u hii^yar Hod ttindesl ii mest.
Cun biived Q cun Kadeh gired be-dest.
«Ayikken eert ve titiz olan bir adam, eJine kadeh ahp sarho^
olunca nasi! olur».
Malum ya Ziya Pa^anin bir beyti vardir:
Bed ma ye oian arda^ibr raeclis-t meyde,
tsrot, giiher-i ademi temyize mihenktir.
Ba'zi kimseler vardir ki ayik iken Uuau gibidirler, Terbfyeye, ne-
/akete riayet ederler, kimseyi incitmek istemezler. Fakat alcnri
abda bulundular mi. birkac^ kadehle iradeleri ellerinden gidor. Yan
yikliga ba§.larlar, medisi karmakan^ik ederler, Nihayet ya fazila au
tftrtdiklan Icin bezm-i safadan kaldinhrlar, yabud bir tarafa tiz-aiup
sizarlaf. Ayildiklan vaki ise sarhoslukta yaptiklarmdan nadim o-
l;<rlar, Lakin nedametleri ikinci bir isret meclisine kadar surer.
Ikincl takima gelince; Bunlar ayikken de atici, tutucu giiruhun
tiartdir, Daha dogrusu iblida'i terbiye zugiirdii kimselerdir. Us Oil -I
rnuageretin ne demek oldugunu bilmczler. Bu gibileri de meyhArm
mas a sin a oturup bir kac tek attilar mi, igtikleri ispirto kafalanm
d.!isiiler, gozleriui dumanlar. parlamaya amade barut figisina do
nerler. Etraftan bir ta'riz kivilcimi hissettLler mi ate 5 kesilirler, silA-
lia sanhrlar. bes dakika evvel *hak-i payinizim!* diye yaltaklandik
Ian hemdemlerinden bir ka^im yere sererler. Sonra da tevk ifhAncyi
ve i'dam sehpasim boylarlar, i§te cfendiler; gMrlerlmi^in muhtn
ijem saklnameleriyle. muvakkar plr-i muganJariyle medli cde t>d«
i.'j tire tried ikleri hftrabat aleminin netlcesl!
Bu alemin sonu iki den hali degildir. Biririci kisimdakilorln mi -
barley in soyledikleri soz sudur: «Para verdim ba;; agrisi aldim-. Ikln-
u kisimdakilerin akibeti iae 1
^Mey hukmu, beni miirtekip ettl, eenl makt01».
tilye arkadasimn cansiz cesedi kargisinda aglamaktir,
Dertilebilir ki rnQsltimanligin lylllk va guzolligo ddir hlg bir tie-
yl olmasa, muskirAL kuilanmayi mcn'etmcs! yok mu, l^tn o Tnrirl
mindttt dolayi bespriyyot ona minnetdAr olmalidir.
^^ ^ m ^ im m m tm m m m m mw ■ ■ m m m ^m tm m m m
mest tarhalda wUveriWUM dentin, <Syl 9 Wr cZtinSS' n^i
1723
„A*»
Jf—
§lr-i mesti k'ez-Sifat birfcn buved,
Ez-basiT-i mer£-zar efztin buved,
-Bir sarhos arslan hi sifattan haricdir. Bir cayirm fa«>fa>tt v i.
iras'atlnden onun hiddet v* siddeti artar. b^atetiylo
^wt^^S^ 01 ** 1 " 1 tir arslani ve onu * ^hosluk halini tasvtr
2w £ "^ ?*«£*• deh ^ ve vahseti tasawur v e 2
g ,W bir WWftMjR Adi bir arsian; genia bir ovaya C1 kti mi X
** artar, onine geleni paralar. Hicran arsian, da a 5 ikir, kalbtno
52ME yapar ' g * nk * bir kaI * b ^» m ^ *"
Cnftb* Mavlana buraya kadar hicrandan ve onun msraretln.
J ^ f* > ^^diyordi, §imdi de o hicramn visale mutaddel
oldufrmu j t*Jtt esnasmda ba'b, ma'nevi cilveler zuhur e™^
tohdlw nimet kabrtinden oiarak, beyana ^ i le buyuruyc*ki
1724
Kafiyc endi§em u an y&r i men,
Gdyedem m-endls cuz djdar-i men.
h**'^ k * (iy J- da » ta **™«™- fak ^t wvgfllm. Benim dldanmdan
baska bir sey dii^nme dlyor., "
!?unu da emrediyor kl
17Z3
Hos-nisin By Kaflye-endis-i men
Kafiy^ deviet tuyi der-pls.4 men.
*.Ey benim kafiyo dustmen sairim, ho-snlsjn ve miisterih o\. Be-
ii km indimdc devlet kafiyesi sensin ki a da vuslattir..
Bah sb devam edilmeden evvel burada bir i&fcitrSt yapiimak J a -
tun geliyor. Ba'zi kimseler vardir ki siizdeki ulviyyeti, edebiyyat ka-
li iHcrine gore takdir etmek isterler. On I arc a soz, re kadar gi'ir oUir
;«u o kadar da ali bir kelam oIur ; hatta sari 'at ve dehtl eseri telakk!
Lhlir. Bu telakki, maddl ^airier hakkmda do^rudur, Fakat ma'na ri-
inline gelii?ce i? degi^ir. Qiinkii oniarm maksadi: Sozleriyle ^iirlik
kli,)?k, san'atkarlik ye dahilik gostermek degildir. Bnndan doluyi
lir ki Mesnevi-i Serifte mevcut telakkiJere gore ^i'ir arayanlar. ba'-
Mn aradiklanni buJamayabilirler. Fakat Mesnevi bir divan dcgildir,
A\ur-i ilham mecmu'asidir, maarif-i Ilahiyye ktilliyatidjr. Nazim-i
Ailfinin; -Bizim Mesnevi, vahdet dtikkanidir. Orada va bidden bav k ' L
<\f poriirsen o, puttur» buyurdugu gibi vahdet diikkamdjr, irfan ma
feii^asidir, tevhid cargi&idir, Sikke vurulmamis bir aJtin kulceslnln.
pymetlnden bir ^ey kaybetmiyecegj gibi, Mesncvi-i Serif in ba'n
t'"yL v.b misra'lannda edebiyyat kaideleriyie sikisikiya tekayyud «
(lilmemi? olmasi: onun ma'nevi kiymetini hie bir vakit, hlg bir na-
• ir . Jiss? karsismila eksiltimj^z. HuMlsiykj M^nevlnin siihib-; uli-.i
• Uildanm, benim didarimdan baska bir ^ey dtisumnc diyor» buyuru-
yaf. Olanca efkanm, hatta butiin mevcudiyyetini yann didanmn
miilahaza ve musahedesine hasretmi^ bir za-tin artik si'ir kaidelerJyln
nif.'jgul ve mukayyed olamayacagi, dahiyane bir si'ir in?ad edcylm
|tbi bam bir hayale tenezziii etmeyecegi pek tabt'i bir seydir.
i-fiilasa: Hazrst-i Mevlana butdn sozlerindc i?4irliEi ve dahlligi
Ii jui. ancak ve ancak Aliahiltgi gayc odinmi^tir.
Surasi da bilinmelidir ki Hazret-i Pir EfendlmlK, suhanperdaz-
iik ve kafiyeendl^lik emeliylc sbz soylomis ofsaydi Iran odsbiyya-
tmm e^'arug^uarasi olurdu; fakat o vakit Mdilt-i urofA ve haitarfll-i
■ul'iyyenin Movlarni^i otama^di.
ZaLen kendlsi do bu dtirumu i
I' S6
11 VI
«Bcnim indimde sji'ir nedir ki ondan miiftehirime bahsedeyini?
Bendeki fen, sairlerin fiinun-i edebiyyesinden ba^ka bir §eydir«
dye izah buyuruyor.
A$agidaki bey tier, abd-i acizin ?u na$iz mutaleasmi ikmal edtJ
eektir, Yine mahbub-i ezeli ve ma"suk~i lemyezeliden gordiigu iltl
fiHi onun lisanindan hikaye olarak naklediyor ve diycr ki:
1726
l tll L„dir. Fakat Onun k«Uxm blzlmki gib: degildir. Yam harf erdcn
tule 5 ekkfi kdimo vc hdnyercden <;ikan ses visitasiyle soylemw.
iiunlann hig birine thtiyaci yoktur. Allah blUv&aiti ve uhaan tan-
klyle hitab eder. Buna imaen burada: *Seninle harften, sesten ve
Iftzdeii hfilt olarak konugacagim* buyuruhiyor.
Bihuruf-i lafz u savt ol padigah,
Mustafaya soyledi bi istibah.
Harf gi-bved ta tu endis' ez^an.
Harf ci-bved Har-i dlvar-i rezan.
*Harf nedir kt sen onu ditsunesin ve ounla mukayyod olaaiffl
Harf nedir? Uziim baglannin dikenden duvan glbidiis.
Ba'zi bag ve bahgtslerin etrafma duvar makamina kaim ve 5unu«|
bunuti igeri girmesine mani' olmak lizere bSgurtlen vesalre gibi dl< I
kenli nebatat dikerler, Harf ve lafiz da ma'na baginm duvan v*|
mani'asi gibidir. Lafaa giren, harf ila ifade edilen manahktan g-
kar. Ma'na harf lafaina sigmaz.
Harfe ve kelimeye kapilan, ma'nadan gam ve, mahrOm kalir
Bunun anlasilmasi pek kolaydir. Kendimizde stir fir a yithud kedn
re dair ba'zi haller hissederiz. Lakin onlan anlatabiknek ta'bir buj
lamayiz. Hasta bir adam:
— Nazism? suallne j
— Hastayim diye cevap verir, Fakat o cevab ile tie o, d 3rd in
anJatmis, na de bi^ onun duydugu elemi anlamt? oluruz.
1727
fit* A v**t>* J, «£i"
Harf n Savt u gSffcia ber-hem zsnem,
Ta-ki bl-in her ss bMti dem-zenem.
•Harfi de, se&I de. sBzii de ortadan kaldinr, seninle bu Cl;Q ot
maksjzin konugurum»,
Hepimiz biliriz ki Cenab-i Hak fKelimdir). Kelam onun sifrnni
a74
Bahse devam ediliyor
1728
An deml k'ez-ademeg kerdem nihan,
Ba-tu g&yem ey tu esrar-i cihan.
-Ey esrar^i cihan; ffizledigim sirn sana sOyleyecetim^.
1726
An demira ki ne-goftem ba-Halil,
Van gamira kijie-daned cebrell
.Halile Boyiemedigim sim ve Cebrallin bllmedi|i ganu*.
1730
ij
^*u jt >i oij*j ^
An demi kez-vey meslha d«m ne-zed,
HaK zl-gayrot nJz bi-ma hem ne-zed.
-tsftmn bahsetmedigl fll m. gayret-1 tlahiyye bfesiz de khar et-
inedU, .
Su beytler binaz tcemmule muhtacdir. Ma'lumdur ki meratib^i
b^erlyye l<?inde nubuwetten efdal bir merldbo yoktur. Hig bir veil,
Jug bir nebiye tekaddiim edemez. Onun tgfa Hazret-i Firm beyan*.
tindan kendisini Adem. ^rahlm. ve Fsa Aleyhimiisselama t*kdlrrt
Ekber (5A.VJ Efendinnz butun enbiyann efdaJi ve seyyididir Ad*.
SjESSJ^T?^ birh ^' et - i «**• fa^olunur^a Nebiyy-i A™m
SallallaJiu Aleyhj ve Seliem o hey'et-i celilenin Rels-i Alfeidir Bin*
enaleyh Allah'ui nezdindaki derecesi ve kurbiyyeti de „ nisbettedlr
Nitekim Nebiyy-, Zisan Efendimiz: .Aden. de. onun avlad ve ahfadj
da onlann fgtnden enblya ve evllya da kiyamet giinunde benim sun
cagmi altmdad,r- buyuitmustur. Sancagim aJtindadir demenin m«'
nasi malum degil mi? Kumandam tahtmdadir demektir BSyle |,ir
poygambenn varis-i kamili bulunan evliyaullah da boyledfr On tin
da amtarikilverase Peygamber-i Ekberii, bildigj, sair peygamberli
rin bilmedigi esrara vakif olabilirler. Bu hal, uzak bir tesbihle sbyl.
temsd edilebriir. RiyaseM vukeadaki 2 atin kabiljyyetli ogullari yd
hud yakmlan olur. Ba'zi muhim isleri onlarla gayr-i resmi su ™in
muzakere eder. Muckers ve musavere neticcsmde onlar o isle™ va
k.f olurlar. Halbuki pek muhim ve pek husUsi clan o mesaili ^lf
vukela bilmeyebilirier. I$te Cenab-i Mevlananm bahssttigi esrar i
hususiyye de bu tesbih kabilindendir, Bundan bagka Ebfi Talib I
Mekki kuddise sirruhu der ki: *Cenab~i Hak, bir mazhara iki dof'i
ayn-i tecelli de bulunmaz. Keza iki mazhara bir turiu tecelli etmtv .
Qunkti tecelliyat-! llahiyye, fabrika ma'mulati gibi bir kac kalip J
zerme degildir. Kur'anda: .Allah, her giin, belkj de her an baska Mr
Sen Ue tecelli eder. buyurulmustur. Bir de su Hadis-i Serif vardir
•Allahiii oyJe kullan vardir ki ncbi ve sehld olmadiklan halde md I
lahideki.kurbiyyet ve derecelerine nebrler de T sehldler do gibta cd ( -r
ler.. Bu da 5 u sHretle ve yine baid bir te^bih ile i^ah olunabiHn
Esklden hiikiimet dairelerinde ^aziriann birer muhtirdan v«, r||
ki muharrerati n4zirm miihriyle o miihiirlerdi. Hasbel-vazife mliaj
nn yanma daima girer, ? ikar. Bundaji dola yi da arada oldnkca Up ]
hustisi^et husuJe gelirdi. Halbukl meratib-i resmiyyece muhiirdanft
qok fevkmde bitl^nap miidir-i umumiler ve muste^arlar nizinn yt
mna miihurdar kadar serbestce giremez, o dereco teklifsizca konu
samazdi. l^ ind-i tlahideki kurbiyyetlehne enbiya ve suhedamn
gibta ettikleri kimseler de boyJe zevM olabilir.
,<d|
5u penman so^erimle yukaridaki mdcmel b;raz izah edi'obliq
sanirun Yalmz: -Allah gayretinden, bizsiz o esrardan bahsetmcdfl
misrai gegmigti. Bu da biraz tavzihe muhtacdir. ?eyh Muhammed 3(3
nn-i Magribinin me^hur bir beyti vardir, Der ki ;
4lahi ; seniii zuhumn benimledir ki sana mazhanm. Benim
67a
n'ldum da sendendir ki vtioOd-l baklki sen sin- O haldo ben oJma-
Mtydim sen zuhiir etmeadin, ^on olmasaydm ben vucuda golmoz -
[Iim.»
Demin de: «Cenab-i Hak tecullisini tekrar etmez* donJlrnLgti,
Ifunun sebebi: Her mazhar ve mahiQkun kabiiiyyetine gore tecelll
v/Lki" olmasidir. O halde mazhar-i Mevlana da zuhur eyleyecek otan
(ncelliyatm, sair mezabirde zuhur etmeyecegi meydana gikar. Mo-
nijia MeviAna olinEisaydi Mesnevi de olmaz ve ondaki bakayik ve
maarif zuhura gelmezdi.
1731
Ma gi ba^ed der-lugat isbat u nefy,
Men ne isbatem menem bi-zat u nefy.
*Lugatta (ma) nedir? Hem isbat, hem nefy alametidir. Fakat
bcri is bat degilim, zatsiz nefy-i mutlakim-.
Ma'Sumdur ki (ma) kelimesi hem isbata, hem nefye delalet o-
i lor. Dabs agikcasi hem varligi, hem yoklugu gostorir. Mescla (Ma
liuve) -O kimdir* demektir. Burada (ma) kelimesi. sorulan kimsD-
u in vucuduna delalet eder KezA (Ma cae) -Celmedi- demoktir. Bu
rada da (ma) kelimesi bir adamm gelmesini nefyeder, yani gelmo-
ihgini blldirir. Biitiin zerrat-i kainat miisbet v& menfi olmakla (•mA'i
kelimesi gibidir. Her sey vuedd-i mefhumu ve gdriimisu itibariy
lo miisbettir, fakat vucud~i haklkiye nisbetle menfkhr ve ma'dum-
dur.
Hazret-i Mevlana buyuruyor ki:
Yukaridaki misrada gegen (ma) nm da hem isbata, hem nef-
yo delaJeti vardir. Lakin ben (ma) nm nefye delalet eden kismin-
clamm, CiinWi viicCtd-i mevhumumu vucud-i Hakta ifna etmig ve
oneiyyet-i mevhumeden miicerred ve munezzeh kalmi^imdir,
1732
Men kesl der-na-kesl der-yaftem.
Pes kesl der-na-k(?s! der-yaftem.
«Ben kesllgi. hakiki insanligi nakcNHkte v« blvttcOd olrnaktn
tnddum, Onun £<;tn i^h^ti ncfyc foda cylodJm*.
BT7
M
Ve -$u mevhum variiktan gectim Bekayi fenada^ucudu, t*rf
^jicud eylemekte idrak ettim,
Biviicfid olmaJk gibi yoktur Dihanui rahati,
Gor ki slmurgun ne dami var, ne de _sayyadi var.
Cenab-i Pir Efendimiz, $imdi de bir siial-i mukaddere cevab vi
riyor ve mefruz; bir mQ^kili hallediyor, ve buyuruyor ki:
1733
j*jji. ij^ U^» ^liii- ^J**.
Cumle aahan bende-i bend^ Hodend,
Ciimle HalK&n murde-I milrde Hodend,
-Riitun padisahlar; bendelerinin bendesi,
ttiiirdelerirjin miirdcsidirlftr».
biitiln mfiMiil*. ■
1734
Cumle sfihan p*st pest-I Htsra,
Cfimle HalKan m^st raest-i Hi§ra.
-Biltitn, fjablar; malyyetlerinini malyyetl, biitun mahlukat, k*»
di mestlerinin mestidirler*.
Yard bir hukumdann bir cok nedim. ve hizmetk&n buluiiuj
Onlardan bir ki&mi da hukumdara fevkal'ade sadik, hatta ft.fdi a
lux. Onun sada-kati hiikumdarca bilindilri icin hiikumdar da orttl
sever. Keza hrutun mahlukat; kendilerfni sevenlere, riayet h(jrm#|
vo muhabbet eder, ayn-i hisie nrnkabaJede bulunur. M"i>
lilkat boyle oldugu gibi Kainatin Haliki da bdyledir C) <l«
kendini sevenleri sever. Nitekim: *Bir kirns e Allabin olursa Altih
da onun o^ur- denilirustir. -Benim mulakatima ebrar, yanl hnj "
kar kullanmm cofc ariusu vardir. Benim oniara l$tiyakim too oil-
lannkiitden f;:zlud]T> diye bir HadJs-1 Kudsl rivayet Olunur. < ■•
uab-i Hak' big bir isde kullarmdan gerl kalmaz. Onun icin Zat-1 1<
cell ti Akdesini sevenleri onlardan cok fazla sever, ve tlahl HtLfal
lar garib karsilanmamahdir; Bahsi te'yld igin Hazret-i Mevlana |M
kac misal daha trad edlyor:
S78
I'm
Mi^eved Say y ad murganra sikar,
Ta kiined nagah iaanra §ikar.
.K^an an^n avlamak icin avci oniara gikar olur.>
Tuzak kurmak, ftkse, kapanca ve sair* gibi 5e yleri koy^ak V*
metinde bulunur.
1736
Bl^dilanra dil-beran Hast^ be-can,
Cumle masuKan sikar-i i??iKan.
.Dilberlar, Miklarm .andan talibi, ma',uk la r B^Win ^^
ilir.
1737
■r
iAU^ (
Her-ki asiK didi kes ma'suK dan,
K'u be nlabet h^st hem In u hem an,
.Her kimi &V* g^ii rB en onu ma^k bil. Qunku o btanW* bem
ABiktir, hem ina^uktur*.
flomektir.
VJ9
J**- J-
1738
jlGi* fid Jy^ ^ J\
Te^negan ger ab cuyend ea-cihan,
Ab mi-ciiyed be-alem te^negan.
a ra r : SUSamj?Iar dUny ' da tt * Wl ™ SU da * leiDde ■a-«n, t lMI
O hakle :
1739
■my . (_^ J J-
^\* Z&.fTy* jl
Cun-ki asiK list tu HfimUs bas,
tu gu<>et mi-ke 5 ed tu gus fcft*.
*Madem ki astk odur, sen £ us= Mademki o. senin fculagin, cokl
yor, sen kutaktan ibaret o). ^ f0KI
Ym mademki Hak sana asikano iltifatlar ediyor, ssnin gus-i »,i
Hazret-i Mevlana bundan sonra kendisine hitaben diyor ki r
1740
B^nd kun cun s^yl seylant kuned,
Ver-ne rusvayi vu virani biived,
-Sell bagla ve oniine ^evir ki akmasin. Cereyan edecek oluim
rftsvayhk ve harabhk otacak-. - ™
dftW i*tS ; ^ m * teaIluk •« ve gittikge dertnlesti. Bu hU
Lt oLSt ^ ° "^^ bah5i idrlk •*»»*«■*£ Wn fold
Ylne askin galebesiyle buyuruyor &ti
aao
1741
'/ i'^J *> f; J / *^
J y J
t«i- ^Jr^.j jj
Men ti ga-m da rem ki virftril buviyj,
Zir-i viran genc-i SuJ-Tani buved.
-Harabi vuku'a gel ebilece linden ben nftm gekineyim? Viranc-
nin altmda sultanl hazine vardir*.
Yam biraz evvel vahdet seii cereyan etmesin. online gelenl ahr,
gotiirur, gcturmedigini de yikar, birakir deniimigti. Bu yjkinti. ini
niavhum varhk biinyesinde olacaksa ne ehemmiyeti var? O yikmth
ttin altmda sultanl bir hazine zuhur eder ve onun muhteviyati, yiki
Sam telafi eyler.
1742
Jf ^^
j j ys j J'
A ^*«
>r
GarK-i haK Hahed ki bi?ed garK-ter,
Hemcn mevc-i bahr-i can zir-u-zetaer.
-All ah in mustagraki olan, daha ziyade dalmak ve can denizi gl-
hi dalgalanmak ister-.
Malumdur ki Cenab-i Hakka nihayet olmadigi gibi onun kur
biyyetine de gxmr yoktur. Binaenaleyh, ^eref-i kurbiyyete nail olan
lar, onun artmasini Lsterler. Nitektm bir Hadis-I Serif te: -Ya llabbl
sana olan hayretimi artir. buyurulmu^tur. Malum ya hayret, kur
biyyet neticesidir.
Hakkin mustagraki olan aymd etmez ki:
1743
E3&N derya Hotter ayed ya zober,
Tir-i u dil-keg-ter ayed ya slpar,
"DcnJzin alt] mi daha husUir, yokaa ustu mii, onun oku mu zi>
yade gitae!. yihud si perl mt?.
m
—
t$te garik-i agft-i Hak oJan cemal ve ce'ali, yahud onlann asn
n buJunan lutuf ve kahn tefrik edemez. ikisini de ayn-i hjtiyak 1I0
kargilar ve kucaklar.
Hazret-i Hiidayinin dedigi gibi kij
Hostur bana ssnden gelen,
Ya hil'at u yahud kef en,
Ya gonca giii, yahud dikcn,
Lutfua da ho§, kahrm da ho?.
$ayed bunlan fark ve temyiz edecek olursa:
1744
Pare kerd= vesvese bagi dilfi,
Ger Tare bra baz dani ez-bela.
«G5nuli eg*r tarabr, beladan ayird cdecek o!ursan, vesveseden
par$a parca olursmi.,
Demislerdir klr *Agzma lokma verenle ensene tokat vuram ayrj
gSriirsen muvahhid degiisin*.
1740
J^ \ }i \ <&j ft 6«*
Her sitar^g Hon-beha-yi sad hilaJ.
Hiin-i alem rlHten ura haial
«0 cananin her yddizi, yiizlerce hilal dlyetidir, Halta biltUn a
lemtn kamni dokmek, ona fcelaldir-:
Yine Hakkui bir tecellisi, velevki yildiz kadar g&riinsun. tulu' ot-
ti mi, hilal hatta bedr-i tarn gibi olan ukulfi, inhisafa ugratir. Akil-
larm idraki nuruiiu sfcnufc birakir,
Cunkii akil. ancak ma'kulati, yani afcd erebiten seyleri ihata u-
der h Allahin tecellisi ise Allahin kendisi gibi ibata ediiemez ve ukul
ile idrak olunamaz. Binaenaleyh o teceUtoin zuhurunda akil da. o-
nun istinad ettigi mevhum varlikda mutela§i ve muzmahil olur, Bu-
nunla beraber yine o tecelli, o miitela^i aklin ve o mevhum varbgin
hun bah&su yant diyeti yerine gecer, Keza butfiii alem in kanrni dok-
mek ve onu (adem) e gottirmek, Zat-i ecell ft a'laya helaldir. Qiinkii
miilkQn maliki Odur. Kainati yoktan var ettigi vakit. nasil khnsenin
i'tiraza hakki olamadiyaa, yok ettigi vakit de kimsemn hakk-i i'tirA/i
olamaz. §eyh-i Attar der kJj
-MalLlAlniuJk odur, her n© dilerse onu yapar. Isterse bir and a
alemi bartib edp^-
1745
Ger meraretra mezaK4 ^ekkercst,
Bl-muradi ni murad-i dn~ber*st,
-Eger murada ermekte ^eker tadi varsa, bimuradbk da dilbcrin
muradi de£il midtr..
Kamil asiklarm muradi: Irade-I ilahiyyeden ibareitir. AUahift
iradesine razi olmayip da baskamurad besleuiek; kemaJe defeil, nok-
sana delalet eder.
nns
1747
Ma beha vu Hon-behAra yaftlm,
Canib-i can baHten bi-5taftim.
<Bii kiymetimizt de. dlyettmizl de bulduk. Binaenaleyh can fo-
da ettneye ko§tuk^.
-Biri beni sn verse onu oldiiriirum. OldiirdugQm kimsontn dtye-
ti de ben olurum. diye bir Hadls-i Kudal rivayet edilir. Neden b5y-
le oluyor? G^nku :
•Canini canane. vormt^ktlr komaU agikm.
Vermeyen can i'tiraf etinek gerek noksftnina.
08*
■MM
Xuran-i Kenmdc
j,£0- k iji^ ^>. jj)
i.V
Yard: -Sevdiklerinfzden infak etmedikce, aevgilerinizden vast
Secmedlkce b^rr u hayra asm naJl olamazsiniz 1 *., buyuruluyor. At
lahi seven kimsenin kalbinde Allahtan ba 5 kasi olmamak Ia^uu
gelir.
Sxir cikar hatirdan agyan, tecelll eda Hak ;
Pad) s ah konmaz saraya hane rna'mur olmadan.
Insanm kalbi bir dane oldugu gibi kalbindeki de bir dane ol
mahdir. Bir gomU, n& vakit bu seadeti ve ancak ma'suk-L yegano
nin askim bulursa, onun sahibi de, sevgilisinin makttdu ohir. ( )
kat] ise ya rnuharebe meydaninda, yahud mucahede yolunda w
hadet suretiyle vuku'a gelir. Maktul-i Uahinin diyeti yine Allah
tir. Nitekim Kur'an-i Kerimde :
> o
Yani: -Allah, mtt'minlerden nefslerlni ve mall ann 1 satin aJdi
Miikafaten da onlara tenneti verdf. Cennette is* her ni'metten a'-
la olan cemal-i Meida vardir. O raii'minler kj Allah yolunda mu
harebe ve miicahede ederler, kafirlerl ve nefislerhii ttldururlor,
yahud tarik-i Unhide eiiiTler 1 *- buyundmustur.
Nafs ile mficahede, dusmana karsi cihad gibidir. Hatts, birtn*
cisi, ikinrisinden esed oldugu loin ondan efdaldir. Qunkii, <Senln
on adavetH diismanm, dahilinde bulunan nefsindir. Hadjs-i §ortf|
miTcibince diismanm eseddi, insanui nefsidir, $dyle bir biiyuk bo-
zu vardir -.
*Gazi ; sehadet yolunda ve harb meydaninda kosar.
(W) Silnei Ali tmran; te.
(SO) So«| Tevbe; 111.
AIM
_■_
I *m mm ^ehidinin kondisinden ettal buhmdugundan gafildlr
ievab -Ltiylc bu, ona na.,1 ben^r ,kl birlnl du,man, dburunu
dost oldQrmn^tiir^
Hiilasa Dost, sevdigini ya maddeten muharebcde, y'^ma'-
nen mucabede de oldurur ve ona en bttyfl* jBrtkWg jonr. O md ;
kafat ise likay^i Rabbanidir ki Allah, kendi maktullennm dajflti
die Conab-i Movlana da bi^ diyetimizi bulduk v.^ can verawye
kostuk buyuruyor. Allah Mttlkniim WMBtttefl boyledir. Onlar o di-
"erLkerreren nail obnak i«fai tekrar tekrar blmek Verier ve:
Bin can olaydi ka? men4 dil^ikestede,
Ta her biriyle bir ge^ olaydim feda sana,
derlo"
1748
f* \ f L ' 1
Ey hayat-i a?iKan der-murdegl,
DiJ ne yabi ciiz ki der-dil-burdegi.
«Ey saiik, as.klann hayati olmektedir. G6nul vermeylnce sen
ybnul bulamaisin-.
■ Bnn^an doayi Hallac^i Mansur demi^.tr ki ; -Ey bsnbn mu'to-
m ed dostlanm, beni oldiiriin ki taayabm tatbmd«IIr.- Askta ha-
j. M vuslaUan ibarettir. Oyle i 5 e lika yani vuslat Shinto kabikhr.
runku (Elmevtu Hkaullah! yani: -Olmek Allaha kavushiakttr.
buyundmustur. Kem gonul. arifler Ifsamnda hakikat-i n.amyy^
den ibarettir Yoksa bedende kam sevkeden uzuv W ^
o gonulii yani insanhk hakikatini bulmak icin kalbi de, kalbin
hulundufu tonl de, hatta hayaU ve ruhu da sahibine vermek ve:
Giinliim de senin, can da Benin, ten de senindin
Nem varea benim bepsi senin. ben de senindfr.
demek icabedcr.
Seyb Omer ibn'll^Fanz kuddiso sirruhu diyar ki: »Erbabi ara-
a nd» muhabbotin sart. budur. Bir taibe, bu sarb yerlne gcurmiB,
Ma'silk-i Ezeli dn kendi ahd ve va'dine vRfakar o1mu^tur».
IUI' f
■MM
JYj
1740
i J" "^ f^» ^ i-
Men dites eastern be-Sad nazfl delftl,
behane kerde ba-men ez-onelal,
-Ben sevgillmin, yani mahbub-i haktkinin gfoiiiinu ve rn&fj
aradim, O ise molal ve istigtta ta*ikiyle yuz t ur i fl bahane bu|du *,
Cenab-i Hakkn tilrlu turiu teceUisi vardir. Evliyaullahtan bl-
xi: -Ya Rabbi ben senden raziyim, sen de benden razi oh diye duA
edernus. Kendisine; -Bizden razi olsaydin mAmia fetemezdin*' di-
ye ilh&m olunmus, Evet. Allahin bila ivaz vela garaz sevilmesJ
her turiu tecellisinde - lutf Glsun, kahr c-sun - teslimiyyet ikti-
za eder. Bahse devam olunuyor:
1750
Goftem aHir garK-1 tust In aKl a can,
Goffc rev rev ber-men In efsun me-Han.
«Bu akil da. bu can da sana miistagraktir dedim. Git. git har.n
masaj okmna cevabini verdi».
Keza dedl ki:
1751
iJktJ
- - - r ij
Men ne-danem an-tji endisidei,
% du dlde diistra eun didel.
-Ben jsenfn dusundugainu bilmez tnlylm? Ey iki gSron, yant
bana mukabil kendine viicud verip de akhm da, canim da sana
mustagraktir diyen; Dostu nasil gbrmussun? Hala, onu ve kendinl
ayn mi farz ediyorsun, onun varhgi kar^isinda kendlne vttcud mu
veriyorsun7>
t
am
C&n a b-i Pirin su bcyAmUi Allahii alsm kcndi ahvalindsn /.iyA-.k
bLr takim mudde'ilere ta'riz oba gerektir, Nefsine isnad ctmusL Ise
tiislub-i hakim.} tarikiylo il'Adcdir. Ma'lumdur ki uslub-i hakim tan
kiyle ifada: «56yle yapjyorsunuz, boyle yapiyarsunuz. yapmamaLmi
niz* diyecek yerde *$dylo yapiyorum, boyle yapiyorum. yapmamali
yim> diye kusuru nefsine isnad eylemektir, Bundan maksad da to'
rizin te'slrini hafifle^Urmek. nasihat edilecek kimsaleri incitmcmek-
fir. Bu ifade tarzi Kur'an-i Kerimde, ezciimler
Ayetinde vakidir. Habib Neccann, kavminin mii^rik oiduklanin
yuzlerine vurmayip da: «Bana neoluyor ki beni yaTadana ibadot ttt-
m'yeyfm* **dedigi Yasin siilr&sinde bsyan buyuruimugtur, CenAh i
Pir de 5U iki beytte ayni ifade tarzini ihtiyar eylemigtir ki asagida
ki bey tier bu mutaleayi te'yid etmektedir.
1752
t.
> i}-^^ ^J*
Ey giran-can Hor didesti vera,
Z'an-ki bes erzan Haridest! vora.
*Ey ruhu sakil kimse. Onu hor goriiyoi^ini. Cunku onu ^ok u-
cuz almi$sin>.
Ruhu sakll olan, kendisinde §evk ve hareket buluiinjayan de -
mektir. Onu hor tutmak ise erarini horlaiaak, §er'I tokalifs kar^i mu'-
teris bulunmak, yahut ii'asmda agir davranmaktir. Nitekim Cernib i
Hak h munafLklan ta'rif ederken:
JL/Vfi *>^U ; 1^6 '
jij
buyurmustur ki: *Namaza kalkttklan vaklt tenbel tenbel ve istomnyn
istemeye kalkarfar* 1 . mealindedir. Maazallah §u hareket, yanl Al-
lahm emir ve nehiylerine kar^i agar davranmak nifak alametidir, Q
nu ucuz almak ise, dini ve irfani tetkik ile, mucahedo lie degil do,
babasindan gonmek ve kitabda okumak auretiyle ogrenmek demek-
tir. Imanm da, kiifrun de, dindariigin da, dinsizliglii de tetklk ve te-
'BDl Silrel YAflim 22.
"fill Sll-ri NlaA: Hi'.
imy
tebbu' ve kanaat-i ksmile neticesinde elde ediieni makbuldiir Mu* I
kallidligiji, ikisinde de kiymeti olmamak lazim gelir.
1753
Her-ki u erzan Hared erzan dihed,
Gevhert Tifli ve-KurS-i nan dihed.
-Ucui ftlan ucus verir. Bir cocuk fair miicevheri bir somun ek-
mege degi§ir., *
Kiyameldar bir sey butan, yahut ucuzaaJamn, onun kiymetlnl
bilmedigi i$in h ucuza. verecegi; gayr-i miidrik bir cocugun bir mil
cevheri bir ekmege de&isecegi gibi, hakiki kiymetlerini bikneyen bir
budala da, dini ve irfam krymetsiz §eylere feda ediverir.
Biindan sonra Cenab^i Mevlana yine kendi halinbi beyamna.
5uru' ile buyuniyor Itii
^' j-
t7M
£**»>* * -'J** i^
J <>Jj
jlfi.
GarFM i$Ki-em ki garKest endertn.
bKiia-yievveim $ aHirfn.
*Ben bir a$ka miistagrakim ki evvclkilerin de, sonrakllcrin do
a?ki h onda mustagraktir*.
Bu beyl-i serif. Cenab^ Pirin kemal-i a 5 kim gosterir. Fak&t o-
nun RJe&ln* an! cms it, Mevlanirt cfmaya mitevakkiftir.
Her vellum bir cihetten rutbe-i ulyasi var,
Heps i run a$k l^re lakin §ahi, mevlanasi var ;
Oyle bir sultan-i vahdet, sehriyar-i a^k kirri,
HiJkatinde lafz-i a skin ru$ena mahasj var.
l^ai.Evliyaullah hazard den hBrbiri b1i? 9 #yde rndrnt^Jr M*.
seM Hazret i Abdulkadir. tasarrufah kevniyyede, Seyhul'ekber Ha*
retleri
rnji
uliun -i ma'neviyyi'ih' fisvkaludedir. Ceimb-i Pirin de mazharfyyeti
^kiyyesl idraksiz vo harikuladedir; Uu beytte* bwtim anladigim ve
anlatabilecegim bu kadurdir. NitekLm kcndisi do oyle diyor :
1755
Mucmeles goftem ne-k&rdem z'u bey an,
Verne hem efham suzed hem zeban.
«Ben bu esran miicmel ve muhtasar soyledim, vazihan bey an et-
medim. Qiinku tafsll edilecek olsa hem beyau edenin dilL hem de
dinleyenlerin fehmi yanar.- . "
Hazret-t EbO Hiireyre. Radiyallahxi soh demistir ki: -Ben, Resu-
luHah Sallallahil Aleyhl Vesellemden ikl rtevl ilim aldim. Birini ne^
reyledim T digerinl etmedJm. Edecek olsaydim mealine tahammiil edil^
mezdi de bo^azim kesi^rdf* gaiika:
Earar-i Iiahl bu kiigdk akla gerekmez.
«2ira bu ter&zu o kadar sikleti gekme2».
175 6
. j*1,j J iT^T -J y J"
Men y* leb giiyem leb-i derya biived,
' Men gu laguyem murad ilia buved.
.Ben leb diyecek olsam o leb, leb-i derya yani dtmii kenandir.
Ben la diyecek olursam da muradim illadur*.
Bir Hadis-i $ertf vardir ki: .Hikmeti ehlinden men'etmeykili.
onlara zulmetmig olursunui- meaHndedir.
Ehlutlah hazaratmin kelami ajm-i hikmettir. Binaenaleyh ona
ehil olmayanlan haberdar etmemek. -ehil olanlan da mahrum bi-
rakniflmak i?in sozlerini bir takim rumu^ ve i^aret He soylarlcr, O
*ozleri de lab domeden lflblebiyi anlayanlar fehmederier Anlflma-
yanlar ise sade elfazi i?i«p kahrlar. (IstilehaU sofiyye) unvanh
bir tekim ta'birat vardir kd i?te bu hikmete blnaen vaz'olunmu^ -
iardir.
Yine Mevlana buyuruyor kl:
Fi 57
;'■!.■'
1737
Men zi-jiriid ni^estem natiirfls,
Man zi-bisyari-i goftarem Hamus.
-Ben ? ok tatU oldugumdan e |^i y^ oturuyomm, ben soyle-
miecck stiziin coklugundan sakit duruyormn- .
Maiiim ya bir 5 ey haddini tecaviiz edince ziddma mimkalib
olur Keskln bir sirke adaanin agzuu i^,] yakarsa gayet tatli bir
sey de o njsbette yakar. HazreM Krin dartimmdaJd manevi haJa-
vet ve naU oldugu fevkalade lemrt de tarif ve tavslf edilemdyecek
derecede oldugundan kendisini sakit ve samit kalmaya mecbur
eylemifc. Yine diyor Id;
1758
*>V ■*« t_rv jj ^W^ jj
TaJri sirinM ma «z~da-crihan,
Der-hbcab-I rflttiru$ ba§ad nihan.
-Biztm tatljliftimtz. ektf y^QIflk perdesi altinda ikl alemden
de pin bun kfttsui>.
Yard iki dhanda da ehli olmayanlar sdzlerimizden istifade e-
demesin.
1759
Ta : ki der-her-ga? n'ayed her seHtin,
Yek heml-guyem zi-Sad airr -i ledtin.
■Her hGi, her kulaga aksetmesbi diye ilm-i ledtlnni esrannm
ancak yQzde btrlnl sdylflyorum-.
CenaVi Pin <Her s£z her kulaga aksetmesin diye ilm -i Ledlinni
esrannin ancak yiizde birhii soyliiyorum- de.mi$, bu ifade lie ebliil-
BOO
hili hftzarMinda mmltll vti miuia-vl bir gayrot, bir cairgume buuwd.i
uunu lma otnU^ti O IniAyi IjlhIIi otmek ve maddS. maiievi gayrtsU
Lafsiji eyiomck i(,in !>lr bftbU HQiyor da diyor ki:
BU BAHlS. UAKlM SKNAI KAHMETULLAHt ALEYHlN: (KOHl
( >r SUN IMAN OLSUN, VOLUNA MAN! OLAN HER §£Y. MANt QL
MAKTA MUSAVlDiR BlR NAKS DA GUZEL OLSUN, ClRKlN OL
SUN SENl CANANDAN UZAK DUSURECEK OLURSA iKTSi DE
HiRDtR) BEYTlNlN TEFStR^DiR. KEZA BU BAH^ (SAD KISKANf,"
TIR BEN SA'D'DAN KISKANCIM, AIXAH DA BENDEN ZlYAD!-:
KF^KANgTlR KISKANCLlClNDAN DOLAYI FUHSUN AStKAUliSt-
Nl DE h GiZLiSlNt DE HARAM KILMIST1R) HADtSlNtN A^IKLA
MASIDIR-
Bahse mevzu olan Hadis-i Serif, -eshab-i kiramdan Sad tbni U-
bada RadiyalWhtl Anh'in bir sdzti uz^rine ^erefsftnih olmu^tur,
Kur'an-i Kerim'de beyan edilen §u Ayet vardir:
Siifl
*
<* >
•i«*V
ivi
eyleyenler miistesnadir, Zira Alfeh^?- 1" * r V * KJahl lml
masldir".. g ab "' " M,1! " * M * U to^ine davet ,|.
nek Vuruta^SS XST' Sf CBZaS1 ° larak «*»«■ da,
camin bir yabanci ilp «v i J „r . . b,n ubad e^ -Ben zav.
sam iftira lie mtittah m ^ , * " Sa ™ 5Ur 5ahid » slt '""'
bir r. cla Ag3f5££ ™ j~- «—»-. bayla
1760
J*" C-^ j^ j'j fi* -0>
Ciimle aiem z'an gayur amed ki haK
™*„, -, ■ , Hlird der ^ a y ret ber-in alem ssbaK
reti taS ^ v m ^^ ° lmaS1 ° ndan do,£ ^ d < r kf Allahin gay.
»tt bu alemdek* gayretlerin hepsine gal eb e calmisfcr, H
Gayret. yard kiskanghk butun mahlukatta clbillidir H<c hw
sun. Yalmz domuzun kiskan g dagil, miisamahakar oldugu sdy | f .
■
ana
Bir do medmiNk tGWbl illyf Avrupadu. htircmiiii kiskunnuy;!,:
vanni!?- Fakat onlftfin b y tabiatl fitri dc£il, gayr-j toblldlr. (,'nn-
' it insan be§ kuru r,| li It Lir 'limit alsa bile, onu kbpcgG kaptnina'
ni:ik igin hig olma^wti ollnl yulmn kaJdinr. Onu kapmak istcycn k*>
pi'^e de tekmeyi gayurur. Uatbuki o Eijmidin dc^eri bc^ kurLujlur. El-
1I0 bulunan ^eylertn kiymcti arttikca ortlara ka'ni giisterilccck dik-
kut ds Eirtar, Mesela sihhatin muhafaaasi ve hayatin idamesi igin bir
ins an ne kadar kiymet gbstcrir. Cuz'i ba^i agndi mi derhal Hckimu
kn^ar. muayeri-e ucreti, ilac bedell djye avug dolusu para vcrir, MA-
li olan bu fedaklrhk, sihhatin ve hayctin kendisincs oian kiymc-
1 inden dolayidir. U|xunda bu derece fedakarbk gosterilcn hayfllin
■ in fcvk.inde bir cevher vardir ki cihan, hatta can oumi bahasi oliv
inaz. O da rrzdir. namustur.
Insan, hayatmin mubafazasi igin mabndan. namusunun ko -
rumnasi ipin de canmdan fedakarhk yapar; fakat hayatmi kurtur-
iniik ic^n lrzindan rtamu-sniidaji fedakarhk yapamaz. tijte cevher i
1 inmus bu kadar kiymetlidir, Fakat ^u soylcdiklerim. hakiki insan
ofanlarEi goredir. Kendi harem in e fuhug tellalhgi edenler de var-
iius ki onlardan bahsetmiyorum. Huktim kiil'Ie goredir. Ben In -
■ undan ve insanliktan bahsediyorum. Biraz ewel ismi gcgen (Sa'd
Win Ub^de) BadiyaUahii Anh J de, lrz ve riamusun ne kadar all bir
( uvher oldugunu. onun korunmasi iijin icabinda hayattan bile Te-
ilakarltk yapilacagini bfldiginden Eesul-i Ekrem Sallallahu Aloyht
Vessel I em : W endimize 5y le ma rO zatta bul unm vi s , kiska n gh g i n i n nan
lik sianndan oldugu da Aleyhi^saJat Efendimiz tarafmdam ^Bcn
Su'd'den ziyade kiskancim- diye ifade buyurulmugLur. Hatta CenAb i
Ifakkin da gayret sahibi oldugundan fuhgiyyati tahrim eyiedifei be-
Vein olunmuijtur,
'5eriat ; fuh?u h yani irza tecavuzii ve' m(itn>caviiileri ikiye ayirmi 1 ^,
miUecavizlerin bir kismma (Mubsan) bir kismina fGayr-i Muhsaal
lilbir etmi^tir. Muhsan olanlar: Nikah dairesine girenler, neflslerinl
sayede zinEtdan kurtarmi:; olanlardir. Gayr-i muhsanlar da henu*
fwlertmjemis, ^ehvetin zorlamasina kar^i kendilerirte bir sipcr edln
memiij buluitanlardir. Malumdur Id agikta bulunan bir askerin mec-
buriyet hahnde du^mana teslim oimasi. miistabkem ve kitbil-i mil
riafaa bir mevkide-kinin hem kondmi, hem istilikami teslim etmcsly
\a bh deg:ildir Birincisi bir dereceye kadar mecbur ve ma'zur go
i'l'iir. Lakin ikincist memlokcfine, nitlUitint- hiyanct etmi^ sayibr. Ce
j-.asi da ciirmvine Kore tor tip oVJtiuir.
Evli, barkJt bir erkek, yoJiut kadm da a alkah isllhkAminda vc
ijcii'at kalaaindaki askar gibidir, Oylolerjnln Tuh^ Irtlkabi hem
m^
rtne b*i*jr. Hinaenaieyh cezalan reom" oiunmak yftni topraAa
2£K * m ^ lr? BirincIsilldo HakkuUahta* ba^ka hakk, ibT
dada tecavuz yok mudurt Evlenmemis bir erfeghT kocaya {Z
h iy e adem. itaattir. Fakat evil, barkh bir adamin kocah bir k^ in 7a
fuh ? u; hem kendi zevc^inin. hern de sfca *ttigi kanmn k<*S n *
h^uW taarmzdur. Cezanm bu kadar *ddetli 2K dS
« korkup ^fenmesi, binn*U» m ve namusun mahiuz kalma,t
maksadina mtibtenidir. w«n«p
**.«£? teC ^ a 5errat ^y' ^detli cezalarla men'ettigi gibi in-
kinda cezalar tayin edilmiatir,
Baz, dugtincesizier, mahza sehvani v* nefsani mutaleai ile gay
L til fY* Wretatalljta HMn* bulunsalar da, omann e*»
HAhiyye esendir. Boyle olmasi da zaruridir. Cuiikir
1761
* j ^ *>^ jLji jr
O cu canest u cihan ?un kalbad,
Kalbed ez-oan pezired nik u bed
-i t^I a - h fl Cfln ^ bidlr - Clhan d * cesed ^n^eslndedlr. Cesed 1-
yfyi, k6tuyu ruhtan bulur*.
«* JtTV* 1 ?- If^' hare * etf> s ^ nu ^^ *«i**u eibj,
J * *i ' ** m * nmhiri ° ldtJ ^ ^ n her W»e ^ her 5 ey
de bUht ve mutasamf olan Hakt.r. Btaaenaleyh halktaki gay-
1763
lA^/ 3Ui> ^j ^ I ^j^
Her ki mihrab~i nemaze? g^t a yn,
SUy-i Imah refteiie^ ani-din tu $eyn.
894
-Mi'hrabi ayn i irftt olan klniHQtiin, vulitlct I mutlnln vn biUtika-
tQl hakaiki b u lan n\t\n jmio tuiafina dofcru gttinrMini nyni ^'j 1 blU.
<^unku iman, gaJba olur, iyan ve ijuhud m arte boa indci tso Ima-
nm hukmii yoktur. Iman-i gaybl §ek ve ^lipbcdcn kurtulama/. M^
&ela Hicaza gitmami<> bir kimse, Mekkeyi, Mcdineyi gtirmcmla bir
in sari, gidip germed igi ha!de o iki belde-i miibarekenin vncudiinn
inanir. i$te bu inajimasi gaybi iniandir. Fakat, gid'p gfirduklon aon-
na e'ki tnanmasiniTi hiikniu kalmaz, MQfahedesi Hit
rine Llmi degi^ir, nre^hudatim i^ittLklcrinden bambajjka bir haklo
gorOr. Bu da Jate^bih §uhud mertebesi demektir. f Ess a) at U m)'-
rac'tt! md'minl Hadisi ^erifi mukteza&inca namaz ehJi [man in ml"
racidir. Qiinkii (AllELhii Ekber) deyip huzur-i tlahiyu dttruf. Bll
hakikat, Mevlid manzum^smde ne guzel tasvir ediJirji^tir:
Sen ki ani'rac eyleyip kildin niyaz,
Ummetin miVacm) kildim naniaz.
Her kacan kim bu namaai kilalar,
Ciimle gok ehli sevabm buiaiar.
Namaz. mii'miniji mi'raci olmakla beraber namazdan ruinin.-
za, miracdan mi'raca fark vardir. Bizim Ribiler namaza duruncft
karsisinda mibrabi. yah^t duvan gorur Fakat erbab-i hitklhut
CAIlehii Ekber) deyince Ka'be'yi mana'yii ts-veccuh ^mU 'inr.
^Al'ah iiama^ kilanlann kiblesindcdir* H^dis-i ger'ffrtlrn 'i"i(tkl
ma'nasina vultuf peyda eder. Hazr&t-i Mavlana bir rubaKlnda
buyuruyor ki: «Mihrabi r dostun oemali olanin yiiz tiiriil rnmwi
rukdu ve siicudu vardir. >
Bundan dolayi pir-i destgir efsndimiz, gegen beytteki. .Hitk,
rOh-I alemdir, cihan ona nisbetle eesed gSbidlr.- dedigini t.o'yld 1
^in, ayn-i zati mihrab edinmi^ olaniar bu soziin hakikatinl bibrlor,
O gibilerin do gaibe inanmamasi vo hadisati miisebbibe do^ll dn
esbaba atfetmesi olajnaz diyor. Fakat bazan suhud merteboslndo
bulunanlar, canib-i llahiden iman mertebesine tenzil oiunurlnr. O
vakit onlar da evveiki dereceden mahmm kalirlajr, hadisati infl
sebbibden degu\ esbabdan gOrvider,
I7fi3
,1 I *\:
<Ts
J 1 /—*
Her ki siid mor ^AhrA u c&nie-dar,
HSst Husran behr-i srthes ittlcar.
•Padi^ahin esvabcisi olan bir kimsunln o makamdan mehcOr
HI
^m
u» « -.*** ™*« r kalmasi ^^ mu
csk, ^zif esjna nwbeUe degere . z ^ ^^
1764
Her ki ba^ulTa* ^eved u hem^in
Ber-dereg Susten failed hayfii g3hiTi
.L
1765
A_r.
-rr
G&r gGzined bfcs-i p& ba?ed go nA i
nee l
Gergi pa bw ^haden Hidmetest,
Pi^-i An Hidmet HaTa v4 aaietest
le hattdLrve zmS m ****$* **QL# Gpmeye nkbet-
bed^n. iman M] eayb derail™ t 2?1 #** bilenferin, o nwtt*
E&6
-ottr olan. pad L| Ail In mtim opoi'ken ayagina ha pan malt etsreka&i
■ dii$en kimseJnnt bonanrlor kj bu acmacak bir sukuUur. Vakia
U\ lial de biittin red dotfJl. yiiu> bir bizmettir, yine bir tekarriibdur,
imma ovvelkine nisboLlcs diin bir mertebedir.
1767
& -
S&hra gay ret btived ber~her ki a,
Ber-giizined bad ez-an kl did rti.
-KemJi yuziinii goren ve makbuliyyet derecesino eren klrmc
nin ba^tasmi kendistne tercih etmesini §ah kiskanir*,
Bu, bGyle oldugu gibi mulkfin hakiki sahibi de Utlf&t-l llahlsl
no mazhar olanlarm ba$ka geylerle mesgtiliyyetlerini gojksmttz,
Nitekim!
Imyuruyor. Inabe ise her seyden kat*i nazarla Ailaha riicu' fiyJe
nmk demektir,
Hul^sa: AJlahi seven, ondaji ba$kasvrta bakmanjaJj. maaivA
Jneylini kalbinden gikarmalidir. gtinkii Allah kiskangdir, haUA:
1768
*f fiy* &jf £*.J
j<r
Gayret-i haK ber-mese] gendOm btived,
Gah4 Hirmen gayret j merddm bilved.
-Allahm gayreti bugday. hoi km gayret! fee harmandakf mi ■
man gibidir*.
Hi) Stmt Zflner. 44,
BU7
176&
Asl-i gayretha bi-danld ez-flah,
An-i HalKaji fer'i haK bi-istibah,
«Gayretlerin aslmi AHahtan biliniz. Mahlukatmkl suphvsJz
gay ret- i tlahiyyenin fer'idir».
1770
W'yJ* i
>&$Kr #
o ;i\J
jl*
Scrh-i in bu-gzarem Q girem gile,
Ez-cefa-yi an nigar-i deh-dile.
«3ti gayret bah sin in $erhini birakacagim, a miitehavvil can ft
nm ccfasmdan sikayet edecegim*.
Bu a red a miiteh&wiJ tabinnin (Ma'^ilk-i ezeK) hakkmda Jb-
ti'mal edilmesi :
'■j:
■J
Ayet-i Kerimesme i^arettir ki, Cenab-i Hak h her an diger bir ge'n
ile tccelli eder, teceiisini de tekrar etmez.
Hazret-i Pir buyuruyor ki: «Gayret-i Ilahiyye bahsjni bir tara-
fa birakiyorum. Her an baska bir suretie tecelli eyleyen, yarn a^ik
lanni kah yakla^liran, kah uzaklastiran Hak'km miitchawil cil
velerjnden tazanru' amiz sikayetlerde bulunacagim.*
1771
J-lJ J>y>- \.*4\> l ,* I JV
Nalenn. ira nil ah a H05 ayed©$ f
Ez-du-alem nale vtl gam bayedes.
• tnllyorum. CttitkO nsiklarin fnllttal onn hoij golir. Hat I A ikl
Jilemdcn onun makmtilu fjamdir, n£'od]r>>,
Malumdur ki Cenab -1 Hak, UtahmanJ vc (fUihiml dir, Eiahmet
say an- 1 merhamet olam is Lei'. $uyan-i merhamol. olmak igin du aft-
lamak, sizlamak lazimdtr. Onun igin Hazret-i MevLana *Hakttin rah-
metW $ayan olayim diye mliyomm* diyor vo devam cdiyori
1772
* ; Cfc*--y *&■ fit- J*^
Cun n&-nalem t^lH ez-dest&n-i u,
Cun neyem der-halKa-i m est An-i u.
•Onun mckrindcn nasi! olur da aci aci inlemem, Ciinkii mettle-
rinin h&lkasina dahil defilim-.
AyeU Kerrmesi hukmunce Allah da mekr yapar. Fakat o, mwkr
edenl-erin hayirlisidir. Ezcumle a^iklardan birini daha ziyade go, -
yarw merhamet v© sezavar-i kurbet kilmak icin onu muvakkatcn
hicranda birakir. Aci aci aglatir. Hicnanzfide a^iki elem-i firak ilo
aglar, inler, CAndaii, yurekten yalvanr, yakanr. Nihayat o samfmi
tazarnj'at kabul olunur, kendisi da ewelkinden all bir dereoe-1 kur-
b© sLkardir, i^te bu da bir miekirdir, fakat bir nuekr-i hayirdir.
Burada bir niikte daha vardir ki o da ayrihkta kalmis gafilJerln
nail-i tekarrub olabilmderi igin yureitten ve candan agiayip inlemo-
leri liizumudur, Haznet-i Mevlana zimmen buyuruyor ki: «Ey Alia-
hin mest-i mClsahede olan kullan arasma giremeyen; nasd olur da
aglamaz ve inlemezain? Kurbiyyat sercrmc nail olabUmek Igin smart
kapisina ddsmekten baska gar* yoktur.* Yine devam ediliyor:
<0t) Siirei ft ah man, ZD.
lust SHrti All iraj-iii, 31.
B9B
8QD
1773
guti ne-bagem ham C u seb bi-rttz-i d
Bl-viSaM rdy-i raz-efniz-i u
1774
Na-Has-i u Ho$biived der-can-i men.
Can fida-yi yar i dil-rencan~i men
«j^jsys? *■- ■» *-■ «*- *** »**
1775
AsiKem ber~renc-i His u der*J-i Hi$
Behr-i Hosntidi-i 9 ah-i ferd-i Hi$.
™ ; K s»/xzr ttam bulun " n d,Uta,n ' n "— <* **
1776
JU-
Hak^i gamra sflrme sazem behr-i cesm
Ta zi-gevher ptir seved da bahr~i ce 9 m.
-te gozCimdeki denizen gevherlo ddmas. i ? f n gam topmfh
TO gOzume stinue yapiyorum., * *"Pragi
Boa
1777
k$k k an ez-behr-i ti bar end Halk,
Givhsrest u £gk pindar^nd HalK,
-Hal km Hak igin yagdirdigi goz ya§]an hakikatto govlwtUr. l''u
kat ha Ik onlan goz ya§i zanneder-.
Hakikatea ;
Her katrasi bir gevher-j yektadan eazdir,
AlJah icjn ol ya$ kJ akar dide-S terden.
Gontil pa sim izale igin gtiz yagindan miiessir iksir yoktur*
Onsuz olmaz Ievh-I dil, sayhalpozir-l incite,
Sath-i mi rati carsane, bir ciladir g6z ya^i.
BinaenaJeyh manevl kiymeti de o nlsbeite yiiksektlr
1778
Men zi-can i can sikayet mi-kunem.
Men neyem $akf hikayut mi-kunem.
•Ben cammm canjndan slkavet m\ ederim? Hayii\ S'kay^cl rhtftl
Vr-. Arcak mavakai hlfcaye ediyorum>.
O hikaye Jle de miltelezziz oluyorum.
Ssvdiginderi. mesela kocasindan i^ikayat eder? bazi kadml-rn r-
sadiif olunur, Kadm dinleyecek kimse buldu mu saatlerce |*kfty«t
^der. Fakat lakirdil^nna dikkat edilecek ohirsa, ettlftl -fikayct
Jerden haz ald^i h hatta onun )B?.^tlyle kendinden gflcecek bnfa g«|
digi BTiia^jlir SOret Fi?ik!«nnin qikrtvcri bu kndar nc^evehrse mAno
ve Hak a^fklannin nasi I olacagmi dOqOnmolrdlr.
mi i
1779
Dil heant-guyed ez-ti rsnddeern,
Vez-nifaK-i siist mi-Handideeiii.
gaiuS^ ° ftdaninCjndfin diyC ****** *- bu g»ffk nifaka
St *S^ **\**ta» IttI da*il. sakirdir. Miistekiyane his-
g*J gestermes, yabancitar nazanndan halinj gi^mek ic nd?r ££
CenAlM PJr, saibden muhataba iltifat ediyor ve dofcrudan d«*
mya mahbab-! ^Uy e w^a. buiunuyor ve 3fe ^ *
1780
JbJj ># y ' ^1 ^
ur">
lUsti kftn ey tu faHr-i rastan.
Ey tu Sfldr fc men deretra a&tan.
rm.2^"* '"f 1 *™^ 1 * W «■**« mertebelerinde bir [fain bir do
fmakarn) vard*. Hai: Gelip g e<?Ici bir Mvki b^^ j^m (2
Sfe ***** b - hikmete mobni teMae du , ar oI ^' ™ ^
f 4 bah, lie vine terakki ederior. H*t4 *kl maJ^amm feSSd*
runurjar. Mesela: -Sen meclfeln sadnnda-nn, bense kapi disammda
b^u^uyo^m. Size CFertekim fan* umirf) diyorve istikameH em™
tafarib, kah tabid «tme, enlan temki*den telvbie d^Qrme derier*
002
MaaraaJih bu taQbllitrv dci^ni dmadigini boy an i^in Co nab i Mtiv
I ana djyor ki:
1761
Asian u Sadr d«r-ma"ni kucast.
Ma vu men k'd an Taref k'an yar-1 mast.
'Ma'nada kapi o^i^i ve mecliain sadn neredcdir? Yarimlzin no*
dinde (ben) ve <biz) nasi! ohir?*
Yin! biraz ewel «&en meclisin sadrmda oturuyoraun, hanso kn
pmin egigini teskil ediyorum. denibni§ti. Bu bir tt^bih idi. Deroco far
ki anJatilmak icin sbylenilmisti, Fakot hatah bir te^blh idL C^nM be,*
kikatte ben. sen, biz, siz yoktur ki oniui aadr-i mecliste oturmaai. bo
nim, de kapi di^ansinda bulunnwun ka-bil olsun.
1783
Ey rehJde can-i tu ez-ma vu men,
Ey laTife rCih ender-merd u zen.
»Ey ruhu (Mz) ve I ben) kaydlarmdan miinezzeh nlan, ey erkek
ve kadmda latlfe-i rub bulunan*.
1783
Merxi u zen gun yek soved anyek tuy!,
Cun-ki yekha mahv §fld anek tuyl.
«ETkek, kadm bir olunca o bir sensin, birier mahvolunca da bakl
kalan ylne sensin*.
Hazret-i Mevlana buyuruyor ki=
MM
1784
■ t ^h*
-V *>>•»! _J>
L - I
In men ft ma behr j In ber-saHti,
Ta tu ba-Hod nerd-] Hidmet baHti.
t7$5
* J
Ta men ft tftha heme yek san seved,
AKibet mtistagraK i canan seved,
-Bu ben ve senior, yani alemdeki kesret bir ohinca hepsi de mfl H
tagrak-f canan olurlar- yahud «. . olsunlar diye, . .»
Hk kin kemal-i zuhftru, mahlftkatin in ida™, (kandiligind-n y ( ,k
olmaa) demek jhr Nitekim gune 5 m zuhftru, jnMizi™ inttfa vo
ihtfasm, icap «d E r. Bundan delay, Hazret-i Meviana buyuruyor kj
j£> ^ If
1780
fn heme best ft bi-ya ey emr-kun,
* Ey munczieh ez- bi-ya vu ez-seHtin
*8imtm heps* de bByledfr. O halde ey amfr-1 mutlak ve fall l
o yolda b?r sto muhatab olmaktan mflnezzeh bulunan Allah.,
Yam ben. sen pibi j'tibarf v as ,fj a rin hepsi de ducar-i fenfl vt
mfetivwk-i canan elacaktir. O haide b«r an ewel zuhftr ©dersk
fen* dovta ve ni'metlni Mofl ey Ie. Bir de b*n, sana. gel! di ye M
I- u ^ ^ b!ri bir emiHir Sen ise 6yle bir sOzden ve
bir hitabdan munezzeh va muberrAsm
Malftmdur ki emJr, ya biiyiikten kft T uge, yahut akrandan afaj
hut kugukten biiyilftn olur. I'ukat iklnci vo ugiincUaiinde emiiu k. ■■
dogisir, Taleb akmnclun uLurML cna tavsiye derlur, KiicukLon ohit'.<i
ona da dua, rocfl, Umnmnl va istlrham tabir edorler. HaareLi I'lrin
buradaki taleblori emir dcgil. Lcmenm" ve istirhajndir.
1V07
r-'
Ji
; J
Clsm cismane tuvaned dldenet,
Der Hayal ared gam u Handidenet,
-Cisim, yanl cismaniyyetten kurtulamayan, senj clamAno Httro
billr mi? Doylesi, sen in ma|mum olmani v© gill m en i tehayyul oder*.
J7S8
Dil ki ti best^ gam u Hand! den est,
Tu me-gu ki layiK-1 an didenest.
"Gama vc gUlmeye bagli olan bir ganiitiin mit^ahedeye Layik
oldugnnu sanma*.
MalOmiur ki Kur]an-i Kerim'in Ayat-i Celilesi (muhkeml vt'
[mutc$abihl diye ikiye taksim edilmi^tir. Ayat-i mubkemc; Manual
zahir olanlardir. Ayat-i miite^abihe is* Wanasi te'vi] ve tefhimo
muhtac bulunan lardi r. Mesela:
Yani: -Allahin. ell onlann elleri iistiindedir. Ayet-i Kerimest mu
tesAbibattandir. Cenab-i Hak T cismaniyyetten mfinezzeh otdu^u l-
Qin, Ayet-i Celiledeki <yed3 bizim bildigimiz ve anladigirmz ©I do-
gil dir, Himdan delay i mufessider, onu (kudrct) manasiylu IvTtHT
etmisler ^Allahm kudreti, onlann kndretlerinin ft'vkindcdlr* dlyti
teVil eylcmi^lerdir. Kur'an'da bu sure tie miite^abihat pJdufiTU ({J hi,
Hadiste.dc varid olmu^tur, Mesela: .Cenab-i Halt, miVmin IuJimhih
tcvbe etmesiylt ferahlanir. Hadisinde Allabin fcrahJandit;) bcyun
buyuruluyor.
I J Sirei Fiith: 10.
38
■
Kqk*: .Kill tedhinlQ bulunur HakUm 1™ r , ■
tandir.lhtivaettiklerimanaSrTn i , i t eu,I » Ua " mute 5 abihat.
sat.**- «- — Sm WtKy5^,ffi
173!)
*J>. -^j ^,;L
J-* t> J. jl
An-ki tl bests gam il Hands btived
U bed-In du ariyat zmd$ buved
*»"*. Haft,*! ba Ikl Mlta M S i de gL teS e X S "^
^** £1?
1790
Ba£-i sebz-i i$K k'C b!-miint©hast
Ctiz gam a ^ der . a hes m / veh&st
not
-A^tan y&jll vi% UrAvnMI hufti kl iuu, taucagi yoktur. Orada gam-
dan, sururdan bo^ka lilr tok moyvo do vanlir..
Binaenaleyh i
I7&1 . ,
AgiKI z'ln her-du halet bBrterest,
Bi-bahar il bl-Haz&n sebz a terest.
-Agiklik bu ild halden de, yanl gamdan da, stirurdan da ha] Mir.
Baharsiz, hazansiz da] ma yesll ve tazedir-.
Ask baginin daima yesil ve taravetli buiunmasi, sair bag vo
bahgelor gibl hazandan, ki$t&n TruQteessir olmamasi a^kin vo At>ik-
lXgm devamindandir. Allali a^iklan, her vaklt ve her asirda bulu-
nur. Biri giderse birl gelir. Binaenaleyh a^ikJik devam eder. A^Jt ba
gi da teravetlrd muhafaza eder.
Hafia-i §irazl der ki: *A?iWann silsilesi birbirine bag] id jr. BI/
gltsek de teranemiz buibtilierin nagamatindan i^itiJir*.
Cenab-i PMn Mesnevi nazmmdaki meslek-i mahsdsundan airn>
Si geldikfa bahsediliyor. Bu vadido itcJhaz cylcdi^i usuldon birl do
bir bahsi sdylerken raunasebet dii^tiik^a diger bir bahse gegmok, urn
da bir istitrat yaptiktan sonra cski bahss avdet eylemektlr. NltekLm
takririne baslanan (Tdti hlkayesl) hen'Qz bitmemlsken, ara yerde bir
-gok hakayik ve maArlf beyflji buyurubiiiigtur. Bir de Hazret-i Me via'
na agkin mazhar-i tammi oldugu dhetle nerede a?ka dair bahis ni.il
&a derha) kendisine o sifat gale be eder. Galebe-1 ask He cezbeyo go lip
ma'sHk-i haklkiye teveccuh ve ona hitab eyler. tgte burada da ftyl»
olmustur. Buyuruyer ki;
17G2
>/i* *S^ y^ iJJJ -^i * J
£'j\ *-j* ^^ jV C^
Dih zekaM rily-1 HUb ey Hiib-rtl,
$erh-l can-1 serha qerha baz y,\\.
■Ey gUzel seivglllm. a gilzol yiiziln zekntiai ver, Bu parca pnr^a
fjlmn^ ruhu giM'b vn teallye oyle>.
0O7
M
'
t te zattsi .tibanyo p C malik-i nfeabdm Einaenaleyh v4jfln«
2£? ^Ey her W gibi husnune de payan tasawnr 1 ^a"
Kabbim, yech-i O&mmn zekatim v.r, yftnj ezali VS^SSwS
nunun g* ohnak uzere bizim glbi fakMer. bir «££ ^ %
«te*9» kalbimiz dolaua, fakat doymasm; daima 2£5^&EK
TeeehyaM Ilaaiyyeye masdwiyyet hususanda Allah ehlinin m
hah varthr. &bf va sat deretede bulunanlann halidir ki bunfarTcak
den bin, yine ekabirden birine; J er "
-Artik kadeh ve kirmizi sarap p^iade ko ? amiyacag]m Ben ov
le dolgun bir kadehe d5ndum ki bir damla bile SSS dt
kulecsgim* rubaisini yaz,p gbnderdi, Murselimiieyh da
I-,W^^ hab ^t ?arab i ni ardl araSl kesiI ™k s i 2 in kase w» igtirn
verdi. Gahba rubaiyi gonderen (Yahya bin Muaz-i R azif cevabl W P
I? eHazret-i Bayezidln cevabi, ehluliahm ikbici kismmdan v P
tecelhye mazhar olsalar kanaat etmezler, tezayiidunu « ££22
jstertar Binnci kismdan olanlann kanaatine frey, derler J lZ
j5 tt S* *"«*■ A3tah ehl ™ ^vakiednin me Jebind^ray, yok
Fakat b«,. tecdH-i tiahlnin t e *ariid U ne dayman,™, Ne a^yin «J
ne acayxb w ,, buyumuitur. M^reben **• 5£ S^Sft.'S
r SJ f Ti n,haye ! Sizdir - Hor "»W va^an Allah a $ k m a kanl't
1793
fjW ;> -ui < ^r
K'cz girisme gamze-i ganuuaze!
Ber-dilem bi-nbad d£|-i u\zei.
-Gammaz vo colftll criftn gamzo, cllvoaiyle kalblmo yfl"l hir yu
t ■
agtl*,
Yani ben tacolll-1 llAlvinin tevarudiinii istemisUm. Cclali bir t '-
cell! vukila goldi do yijrofiimo yeni bir yam agilda.
Malmndur ki giri^me: Cilve demaktir. GamJ&e bo; GBzQn kuy
ru'gu ve yan gozle baki^ manasi nadir. Bu gibi sifatlarin ma'yiik-i a-
zeliye isnadi mute$abihat kabilinden olur. Vakia iilemanin bir mo*
leki vardir, Esma ve sifat-i Ilahiyye tevkifidir. Horkes her akhnu
gelen geyi Allaba isnad edemez, derler. Dogrudur. Su garUa ki f
kimse akil ve miikellef olsun. Galebe-i a§k ile kondindon gegun klm
so mukeltef degildir ki, bu gibi $oylerle mukayyed olsun. Aid vtt
sahv haiinde buliinanlann adab-i seriate riaye^eri iazimdir. Fakat
sekr li istigrak derecesinde oiup da kendhil kaybedcnlor ma/urdur
[ar. Helc CFena fillah) mcrtebesindckilerin mazcrcli muhakkaklir.
Ciinkii o esnada onlann sSyledikleri kcndilcrinden deglldh*. -GOl -
jen-i Raz* sahibi (§eyh Mahmud-i ^ebistcri) der ki: *Ru mftim v«»
bu afizde kimse sana itiraz edemez. Zira bu mertebe da a ah lb- 1 max-
heb olan AHahtir, taaskasi degildir.»
%te Hazret-d Msvlana da bu makamdan soylcdigi igin, tavklfl
olan esma-i busna. ile tekayyiid etmiyor. Zaten lsim nedir? MutHO
mayi ve z&ti hatu-a getiren sey de^il mi? Aiifin nazannda her aoy
hatirlattigi igln zerrat-i kainatm her biri Hakkin ayn ayn blror la-
midir.
Yine tegbihat, belki de mute$abihat vadisinde bahse devam odl
liyoT:
1794
Men halale^ kerdem er Hanem bi-riHt,
Men he mi g^ftem halal u mi-giriHt.
-Sevgilim kamrai dOktuyse ben on a hclal ettlm. B&n helal oliun
dedlgim halde o ka^iyordu-,
Yani ben, tecellinin devam i niyaztnda bulunmujjLum. Gtiz ucuylit
oyle bir cllv© etti ki, yiiregime yeni bir yara agti. Mevhum vnrliftim
bundan telaga du^tu. Oyle olmakla beraber helliw olsun, hatta canun
feda obun dedirn. Ben helai obun dedi^im halde o devnm itintdl li
tit&r eyledi.
(Mv;ahedetul'ebFfl,r beynettecalll val"lstitar) denilmi!jtir kl H'Ij
rann mii^Atiadesi tacelli lie istitar arasindadirl demektlr,
^eiTi'ib i Mevlftna bundan sonra gaibden nruihataba iltifat yapiynr
mi mavaka* hikAye rtsrken mW? ez ^ h|tAb ^ ^ ^
1795
Cun girfzanl zi-nate Hakly&d,
Gam gi rial ber-dil-i gamnakiyan
«liU.BUnmd»ol»uii tealhiWWriTf. Zk,f2 ' Tel9Tlu k^' 1 "
1706
Ey ki her Subh! ki ez-mesriK bi-taft
„„„ E ? ,™ lkul erv41 > °'«> Allah, sabahlari tenvlr adarken ruhl*™
hu S a s i y la ban™ m acna olan ™hun,u nu^uz ™SL™^
ljil
jo^ cr' jj'i v'l
Cun behane dad in geydatra,
Ey behane gekkerln lebhatrfi
910
1 70S
Ey clhan-J kiihneia tQ can-i nev,
Ez-ten-1 bl-can u dil efgan ginev.
<Ey kfihne vc fersude alemin ruh-i nevini olan Allah: canst/, vo
gimulsiiz olan jju bedenin f eryadim dinle- .
Sofiyye-i kir&m hazexati derler ki; Hakkin muhtelif esmasi vur
cur, Bunlann abkaminda ta'til yoktur. Binaenaleyh (Mahi) ismi, mov
cudati, her &n-i gayr-i munkasera icinde imha eder L <Vacid) ism!
de yiue her an-i gayr-i munkasem icinde vucuda getirir, Binae n«r
leyh filem, bir an icinde hem yok, hem v&r olur. Bu itibarla o kfth
ne aleml yeniden vuc&da getiren Hak da onun rahu demek olur.
CsnAb-i Mevlana bu munacafctan sonra nefsine hitab ediyor vo
diyor ki:
1799
$erh-i gul bu-gzar ez-behr-i Huda,
gertw bulbiil au ki sz-gul $tid cuda.
•Allah o?kina olsun gulun ijerhint bjrak da gulden ayrilmi^
olan bfilbidden bahseU,
1800
■ * U
U ij'yr J^V* l£ j ^ i {*£
Ez-gam u gadi ne-based ca^-i ma,
Ba-Hayal ti vehm ne-bved hos-i ml
•Dizim cus u hurflijumuz, pamdan da. mesDrrotton de dcgildlr.
BLrim Idraklmiz, hayal Q vohmo tabl' olmoz*.
Oil
tooi
C-wjJ.t j£ j y JXo
J J * ^r\ &>
r*.
Haietl diger buyed k'en nadircsL,
TH me- 5 ev munkir ki haK bes Kadirost.
-Gamdan, meserretten baska bir hal vardir ki nadirdh- fv ™
mi\ sea Inkara kalk^m* ki AJlah cok kadiX *
yte. Aglar, inler, botbdl gibi ^ekar oluruz. Hazin S^ HSS
« «-m eseri olmadigi gibi, $ e vk aver nagmeledmiz de SS£g
»«■£ mahsultf degildir. Bizi boyle n^L eden *£&£$£
daz eyleyen de xkisinden ba$ka bir mflwakdlr, ftfe bJ r 2ST
Haftzm bir gazellnde su mealde iki beyt vardir:
dum. Maluku* cilvesi bizl bu ls e me'mur etti cevabrai verdi/
Yin© Hazret-i Mevlana buyuruyor ki:
1 80S
Tu Kiyas ez-halet-I insan me-ktin,
Menzi] ender cevr der-ihsa* me-ktln.
san St? ?' 1 SM !! k ™ muh * bbcti ™ a ^> HabJdeki dlveleri, to
Yam, ihsan; mahabbete, ce fa ; nefrete delaJst eder samna,
1803
£ — i^U <jAi ^ Vj jLsJ
e_'
> JJflr
Cevr u. Jhsan renc a $adi hfidlsest,
Hadisan mirsnd u haK^an vftrisest
win
-Covr ve Ihsan tin. n-nt vt« fjiid] do liArtl-Hlr. HAtllu oltilar hiiki
de&lldirler. tilttrlor. H«k on] arm varlsi olur-.
Ve ancak o bnkl kulir.
1604
Subh slid ey Subhra piist! il psrifih
Uzr-i maHdumi Hxisa-mliddin bi-tiah,
<Sabab oldu, Ey sabahin melce^ii me'vilsi ve H|bk u Mcvlasi o
lain Allah! Hiisamiiddin Qeieblyc sen i'tizar eyte*:,
Dersin ibtidalarmda da soylenmi^t-i ki Husamiiddin t^elebl Ha2
r&t-i Mevlanamn en sadik ve en sevgili derevislerindendi. CenAb I
Pirin haJifesi ve hayatinda muridlerinin terbiyesine memur bulu
nuyordu. Mevlananin vefatindan sonra da yerine gegmi^, on iki no
ne makam-i Pirxle bulunmu^tu. Celebi bazretlenriin miirid terbiyo
sinden ba£ka bir vazifesi vardir ki Mesnevl katipligi idi.
Ehlmtn raaiumudur ki Hazret-i Mevlana Mesnevinin ibtidAfiin
da-ki on sekiz beyti kendi yazmi$, bakiyyesi Husamiiddiii Qelebimri
kalemiyle yazdmi^tir. Geceleri otururlar, Cenab-i Pir sbyler, 1 lit-..u
n^uddin Qelebi yazardi. Bazan Hazret-i Mevlananin co^kunluftu n
lur, sdylernek vb yazmak i$i sabaha kadar siirerdi. Anla^ilan bu bu
bm tanzim ii terkimi esnasinda da byle olmu? ve sabahlanilmi^
Bundan dolayi Cenab-i Pir, Husamuddin Celeblden bziir diliyor.
La kin afv edersin, seni uykusuz biraktim diyecek yerde "tlaht,
Husamuddin C el e bin in §u hizmetin© mukabSl sen 6zur dlle. yftni
ecr-i ma'nevisini ihsan eyie^ diye dua buynruyor.
1805
Uzr-Hah-i aKl-i kiill u can tuyi,
\^ Can-i canu tabi?-i me r can tuyi.
AkJ-i kii! vo ROh-i ktil olan Hazrct-j Mubammed Aleyhisw
latii Vesselamin ozrhahl ve canlann cam. hatta mercani lemodni
sensfn*,
Nebiyy-i Ekrem Sellailahu Aleyht Vc^oliem Efendinrr- -
nkl-i ku] ve rfih-i kiil denilmesi Zdt-i akdr--, i Muhammc^!"
a
mevcudaim evv.eli vd mahlukaun ekmeli olmasi llibariyledir k,
vahdet). Ucayyun-i evveD ve (hakikat-i Muhammed iyye> omm-
la zafcur olmu$tur. Ehlinin malUmudur ki (Meratibiil-vucud.) de
mien yedl mertebe vardJi",
Birindsi : (Lateayyun), (itJakJ ve izaM bahU tabir edilen
mertebedir ki, Hak Subhanehu ve Tealamn tat zAttai nmhsu'stur
Bu m-rtebede Hakkm esmasi ve sifati da mutesavver deraldir
Lat^bih Ahmed Efendj denilince o zatin yahnz kendisi hatnla-
nip Nun, sair, san^atkar oldugunun diigiinulmemesi gibi JLateay-
yun) mertebesinin hakikatini da Allahtan baska kimse bilmez,
ikintisi , <T*ayyUn-i evval). tvahdet) ve (hakikat-i Muham-
mediyeJ tesmiye edilen mertebedir ki bu mertebe Hakkm zatine
aifatina ve btitun mevcudata ilm-i iomahsi derecesidir.
Dtfmcusil i (Teayyun-i sani), (vahidiyyet) ve (hakikat-i in-
samyye) denilen mertebedir ki Hakkm zatine, sifatina ve butun
mevcudata ilm-i tafsilisi derscesidir.
Bu u ? mertebenin ucti de kadimdir, ezeiidir. Aradaki ftibarat
yant biruici. ikinci, iiguncii diye farkedilmesi zamani de£ildir ak'
Jidir Ehlice anla^abilmek i c indir, Yoksa Allah ibtida ttfyle idi
sonra §6yle oldu manaema degildir.
i
Denditnctisu , (Aem-i ervah), be^ncist (Alemi mJsal), «l-
tincisi (Alem-i ecsamJ mertebeterJdir,
Alemi misal, Ervah lie ecsam araamda bir bercahtir Ure-
ray-i Ummetten ? okIan h niya, yahut yakaza halinde oraya dahH
olduklanm soylUyoriar,
Yedinci de = Bu mertebelerin birlncisinden maadasmi camT
olan fmsamyyet) mertebesidir. insanlar arasmda bazi zevat-i
Hiram terraki ederek kendilerinde o mertebelerin hakikati zuhu-
ra gelir. Bma,ena^yh oniara (insan-i kamil) denilir.
Yin© bu mertebelerden ewelkisine Claznhur) digerlerine
(zuhur) mertebesi tabir edilir. Zuhurun mebde'i (Teayyun-i evvetf
mertebesi oldugu. onun mazhar-i etemmi de CHakikat-i Muhamme-
diye) bulundugu L 9 m Aleyhisselatu Vesselam Efendimizs de (AkJ-l
kul) ve (ROh-i kiil) derler.
Hazret-i Mevlana diyor ki : ,y ft R^bbi, sen akl-i kul ve ruh-i
kule itizaramiz iltifatta bulunmu 5 sun. Mesela ; -Habibim- Kur'an i
sana mesakkat versin dlye inzal etmedik.- buyurmu^tun O maz-
har-i otem'me iltlfat eylodigjn gibi, onun vanslerinden buluna'n
Husamaddin pelebiye de multefit bulun,-
•14
1 00ft
Taft nur-i Subh u ma ez-nur~i ti>.
Der-Sabuhi ba-mey-i manSOr-I tu,
- fSabahin niiru parladi, Biz ise senin numndnn, mansifir vo mu
zaffor olan parabulia mahrumluk izalc ediyoruz.>
Yani sabah oldu, alem aydmlandi. Bizim kalbitniz ise gurmijui
ziyasiylo degil senin nurunla miinevver oldu.
1807
[j* J_jb tM^- j^»- j o 1 ^
Dade! tU cun. gunin darad mera,
Bade ki'bved k'u Tarebared mera.
<BenJ boylc mest ve huru^an eden senin ihsamndii*. Yoksa muildl
$arab kim oluyor kl beni^boyle vecd ve huru^a getirsin?-
1803
Bade der-cu^ig geda-yi ctis-i mast,
CarH der-girdig geda-yihu^-i mast.
< *$arab, kabanp kopiirmekte hlzfm cu? u huru^umuzun, Tolok
de devr il scyr'de bizim ^uurumuzun muhtaci ve niiii'lckiritlir-.
Hilkat-i alemden maksad. vucud-j akdes-j Muhammedi olrlufcu
gibi, ale mi n devammdan maksad da her asirda yetiaecBk olan In-
san-i kAmlllerdlr. Binaenaleyh Conftb-i P)r!n boylo demeal, aan-
nm (Insan-i kamil) I vo iKulbu gavs) i olduguna iflaroLtlr.
M
laoD
J;'-
j)l L j^i
jii
-» Id.
Bads ez-ma in est slid ni my cr: 0,
liUeb ezmv. hOst sud ni mi- l ■■ « :
oJdu. Eiz ondart olmadik*. WW* mm
IfllO
cr jr M 3 > (?>>»•
rr* >*■ y«J
r
«'
*v *-(
Ma cu-zuhurim u Kaiebha gu mum.
Hane Hane kerde Kalebra gu mum.
ne i£ ^f M^ aliPlar ^ mUm ^ Kahb1 ' ***** M
Hazre-M Plr, bu ikl beyt fie hiikema ve soHyye arasinda ihtiiafh
«*kfll edip m.zac kemal bulunca. ruh da husule JrtJr. SoHyy*
^e : : Altah ruhlaxi, cesedlerden iki bin sen* ewel yaratm^r
dugunu ****. Bu boyle olunca ruhun var olmas, amdta degil
cesedm zuhura gelmesi ruhtan olur.
TCTlNlNSAHlBt OLAN TAClRlN hIkAYESJNE AVDET
ibh
y* i ^ 6^ J^ 1 -^ <^ I"
Bes dirazest In hadis-i Hace gu,
Ta ci ?0d ahval-j an nerd-j nigu.
O jyi adamia hallnln ne oldugunu anlat*.
01*1
t>^ 1 ^,i-l ^^ «Ju5 \j J-o
Hace cnder-ates,-! dend u hanin,
Sad per Agenda hcmi goft in-guntn.
«Tadr tutisinin tiliim linden dolayi dcrd ii is,tiyak atc^lcr Maoris in
de b6yle yiizlerce perl^an sGz soyitiyordu»
1313
V O O.
Geh tenaKuz gab naz u geh niyaz,
Gah sevda-yi haKiKat geh inccaz.
«Derd-i iftirak ile soylendigi sua tin bazau sozlerl milten4kiz <iln
yor h bazan naz ve istigna ladisinde, bazati niyaz vo tftiarnj' lai/ni
da stiyleniyor, bazan bakikat denizinc daliyor. bazan du mocazda
boraJiyordu,*
YanI tutfnin Slmcsi iizerine tacir son dertce mulcca^ir olmu^
tu. Tee&siirfi dolayi&iyle aglayip inlemeye ve periijan surcLtc soylun
meye ba^lamifjti, O surotle ki, kah Bozlennvte icnakuz vukuu gpllyar k
|lmdi dc-diginj biraz sonra nakzediyor; kah n&£ va istignarian dftm
vuruyor, kAh niyaz ve tazarru'a mecbur dJUyor; kab hakikalr in" y
lodip veren de Allah, alan da Allah diyor ; k&h meca/a btiplumyui 1 ,
kah hakikate tjrmamyor, tutisinin iftirakiyle tutu^up yaniyor, fju
liu^a kendini mutesdJi kilabtlmek igin her Qareye ba^vuruyujJu
Hazret-i Pir, tacirin bu teessariinu ve tesGLli igin girpinimtsini
denize diismiis. bir adamm her tiirlii ota ve yosuna StnlmWini
te^bih ederBk diyor ki ;
in 1-1
:C
^,-> -s*
J S' c/
r
>;J 'j^-J
Merd-i garKa gp-jlocanf ml kilned,
DcHira dor-hor giyj\hl ml ir.uned.
nr
■Denize tfifca Mimse can , ek ^ rken ^ ^ ^ ^^
IMS
Ta kiidame? d^st gired der-Ha Ter
Dest u payi mi-zened ez-blm-i ser
™-»i^f::r' i ~ ak ** *--**-
!s=a.-S5SS32£3:-
1816
jT:*i- ji „ , Jjr; ^^
Dtlst dared dQred dtist m a^uftegi
Kilsfs'i bi-hiide bin ez-Huftegl
m nnr. Calismayanlar Cenab-i Hak'Jon g&zabina a&arl./ H^i.
618
T817
An-kj u ijafrest u bi-kar nisi,
Nale ez-vey Turfe k'u bimar nist,
*$ahi liakiki, yam msan olan bir kimse igsiz, gjjcsija> c:c^i.rJU'
Hasta olmayamn inleme&i ve 15 gOrmcmesi sasdacak ^oyttlr..
Insanligm ma'n&sini bilenler:
phW jUl*l _J jlj
Yini: *Jnsan icin, ^al^ttg] kadar verilir 67- Nazm-i Cclilim. vA
kjf olanlar i^siz, gii<;suz duramaziar. Hem kDndilerino, horn ijinanly
yete faydasi dokunacak seylerie mesgul olurlar. Mesela vazlfeni
nin ehemmiy&tini bilen bir muallim, tatii zamamni bo^a ge<;irmtw.
Aman mektep kapandi. bir tarafa gekileyim de bir, iki ay rahuLw
gecireyim diyamez. O miiddet esnasinda bile dorslerma mCktmillik
tetkikat ve ta'mikaua bulunur. Mektep atjjhnca dershanesine fnrta.
maJiimat ile girer, o fazla maliimattan talebesinl mustefjd eder. KwA
akli ba ? mda bir ^iftci; tarlayi sufidiim, tohumu atom, artik ft Allnhu
kaldi, Hak berekatmi yere diya, koy kahvesine yaslanip ki&i misklii
ce ^gsgirnira. O miiddet i^inde evini, ahinm samaniigini tamlr nclnr,
sair iijlerle ugra^r; harman zamani, yapilacak i^Ierin bir kimimi
ki^tan hazirlar. Boyle yapirjayanlanrt hali, hasta olmayanlann Jtiln
meg in e benzer. Sapasaglam bir adamm amaii, ah, of diye irrleylp dtir
masj ne gekilir, ne dc dintenilir. Hulasa : Jnsan i?in bikar olmnk
degil h berkar olmanin lazjm, hatta vftcib oldu£u derkArdir.
Beyittckj C^ah) kelimesinin sultan-i hakiki ve melikul-mOlak
dan Allah ma'nasina olmasi da mumkiindtir. Bu sure tie Condb 1
Hakkm cra'a! lin lima yiiridi yani, diledigjni i^ler olduguna, ftfUM
5inda r sifatuida tatU bulunmadigina da Jgaret edilmi$ oJur, Nit*
kim a?agidaki beytte bunu te yid eder goruniiyor 1
(6?) SCiroi Ycnnecmi 39
Ul'l
■-■■ L,_ > J" _. L - ,1
Behr-i in fcrmud Rahman ey piiser,
Kiiil^ yevmin hwvc !"i-v j ' l! ov pir,;r.
"OgUl; bundan delay i ftaftT&W Etthmat* IKiiilc gevatta nOve II
4e"nJ buyiirmustur.*
© Mi^O^^^y^ a
Virni ; -SemaLirda ve arzdaki mahlfikatin hepsi de ALfahdar
<;iiil v- 'alebde buhmurlai*. Her tfirlu Mcetlerini lst#rtor. £iit-i rculi
ii a^ts is>c, her gun ve her- an bir s e n fl e miitecelidir 63,.. Yyni-
maJlllikfttinaa metal ibini vucuda getirir, duaianm kabiil ve gii
'lUhlarim afveder -O haide cy tnsa"lar ve tinier, Rabbmtiin han
S'i ni'msJinf t-kzip v*ink&r edebilirstniz?. Ayet-i Kerime^ne featfet
'..Ivnuyor.
Demek isterHJiyar kj, CenabJ Hak h-gr turiii ihtiyti^lan miuwaftii
iken Sag durmuyor, hev an bit se'n ife muteccIJi oiuyor. Ey acfe kul
H&Jik-i Zisamn boyle iken senin durman layik midir?
Seyh Sa'di Gulistamnda : «Eulu£, njzgar, ay. gune:> ye fsfek; sen
bi.r okmek eide edesin ve £afletJe*emeyesin diye $aii$ip duruyorlar,
Eiun!ann hepsi Allahin emrirte miisahar olarak cabala rken, senjn
isyan edl$m ve gaba]amayi5m insafa muval'ik rtcgiidir.. diyo'r Bina
onaleyh ey salik r
1819
/'»*** ■ 3j ^ »; J-jj.'!
.L.
Ender-Jn reh ml-tur a? a ml-Hira*,
Ta dem-i aHir demj farig me-baj.
'S8) Sure! Rahman : 2&
*Bu yoklti. yattl Allah larikwda yontul vu kn/.m Cah<j ve ufirrn*-
bir an bo^ dunu« ( sou nrfeslne kadar bir dem dtdiiimvktiMi liAli Juil
mat-
£320
■ T ! T L "
T4 dem-I aHir deml aHer biived,
Ki JnAyet bA-tu SAhtb-ser biived.
•Son nefese kariar, yahut son nefeste ba#ka bir dem re alvm <>
lur kl Allah in inayeti seninle sahib-i sir ohir-.
Yillardaiiberi namaz kiltyonun, oru^ tutuyorum, teabih gokl
yomm t zikradiyorum, hig bir feyzinJ goremedim ve gftnemlyorum
diye ye'se kapihna. Son nefoste lQtfi l\&hl He dylebir ztunttn nhir
ki o zamanin hepsine kifa^yet eder. -Amellertn en hayirhm. Hn4(iiii
zlkruUafa He mesjkul oldu^u halde dttnyadan aynlntandir.. Ikwiln).
bu huausta en biiyiik huccettir-
Bu hale haricl bir misal de bulabliinz. Gayet Ken#in vc n«r
mayedar bir tacfr farzedelim. Bu adam giinlerce ah§ r ved$ edoina
mi?. -Bir ak$am listii magazasmi kapayacagi vakit bir mtL$tori gwli
yor, muhimce bir ahg, veri? oluyor. O bir kas dakikalik UcuriH.
miiddeti, alls, veii$ edemedigt zamanlara tekabOl ediyor, halt4
pek ?ok gegiyor.
1821
■^3 J J v^ j j * ^r Ai /'^- j*
Her cl kdged can ki der*merd ii zenesl,
GH^ u ceam-l §aJi-i cftn ber-revzenest.
<Erkekte ve kadinda olan ruh, her neve cah^irsia, Hallkurruh
olan Allah in gftzti, kulagi penccrededir.-
Yanl insanlar linden erkekl«r oIsun h kadinlar olaun her n»
yaparlarsa Cenabo Hak onlstn g&riir ve i^itir Qiunkil 2ati akdmtt
(Somi'i dlr ve (Baslrl dJr, Onun gommdigi ve iqitmodigi yoktur.
Her hal u kanmizda ha^ir ve naairdir. Hz. Pir Hundan HOTira hahm
riictl 11 a buyuruyor kl :
F, »
eai
TACIMN OLD T0T.Y1 KAFESTEN DISAH ,
ONUN DA UgMASI
1622
Ba'd ez-dnej ez-Kafes blrun fugend
TuT^jrek peirld ber-saH-i biilend '
1823
TilTl-1 miird© gun-an pervaz kerd,
K'&fitab ez^arK ttMtii-taz kerd.'
1824
£/* ;'/— »' j.Ji St" >is
Hao^ hayran g% ander-kaiM murg,
Bi-Haber nageh bi-did asraH murg."
m «^' kU¥Un I*** l¥e hayran *"-■ Bihab«rken ve hit uc *
mazketi kugun csranm gordii.. * C
^Yani o, tutiyi hakikaten bJu bttiyorken, hud'asmdan 5 a 5 iidi,
1325
Rtiy bala kerd u g6ft ey andeMb,
Ez-beyan-i hal-i Hod ma dih naSIb
vei * YflzQnti ^ ka *F* kaId»rdL Ey biUbOI, biz* hfllini bildfr d«dl.
023
Mae
Qi kerd an-ca kl til amtlHtl,
SaHtl makd vu mara sCiHtl.
■Hinddeki tati ne yapmigti ki sen ogre rid in ye bir mokr yikp-
*m da bizi yaktin?* dedi,
1827
■ Jj X* i-iJ £ \j*,L Z^f*
Coft TtiTi ki befHem p^nd dad,
Kl reha kOn luTf ti avaz-i ku^ad.
«TQtl cevap verdl klj Haberinl getirdlgin Hind tfttlsl barm ri'llf-
Se nasihat verdl. Seainln letafetlni ve ferahbahsahfcim birak dodU
1828 ,
Zan ki avazet tura der-b$nd kerd,
Hi^ra miirde pey-i in p^nd kerd.
-Cuiikfl eeni a&sln kafese koymu^tur. t^te kendistnt 51 Q g^gtftr-
•nesinin sebebi budui*.. demek istemigti ki :
1029
Ya'ni ey muTrib gvide ha-am u HAS,
MOrde &ev gun men ki tayabt HalaS.
«Ey avftm vo havasa mutrib olup da cmlun «£Umdtreni betilm
(ribi fllfl ol kl kurtulasm.*
0X3
1830
Dane basi murgakanet berpenend,
Gunca M 5 I kudekanet berkenend. '
«. •TSSWssr' ******** **"'"■ ~» . «* »'-
Onun knn $6h^ete nreyletme.
1831
Dane ba$i murgakanet ber-cenend,
Guncea b& 5 i ktldekanet berkenend.
(832
Her ki keixi a husn-i Hodrft dermezad,
Sad Kaz&'yi bed siiy-i a ru nihad.
924
-Her kirn komli htlNiulnU mczi'ida Virir, yatil !>Min « hovualno
dither ise yilzlrnn hiYI ka'ih oua levccciih dur.* -Ey silhroUl &fo-
tun» yan'i *^ohi'nt alVUir.-
1833
Q^mha vu Higmha vu regkha,
Ber-seres rized cu ab-i me$kha.
«Mc$hur olan ktmsenin basin a lurbadan su dflkillur glbl Iptflbtitl
■aytilar, gazablar vc hascdler bosanir,- .
1834
Duijmenan tira zi-gayret rm-der^nd,
Dustan hem ruzgarcs mi biirend.
Diigmanlari onu kiskandiklan i?in yirtip pariayacak do
receye gelirlor. Dostlan da taihudl muraca'at ve tesdi'le vaktlnl *Ayl'
ederler-
1835
;lf
jjj «J
»U **- i'
ki gafil bud cz -Jrfgt-I bebar,
$ daned Kiymet-I In rtizgar.
*Baharda ekinden gafil olan, q VBiktin ktymetinl ne btllr?.
Cenab-i Pir buyuruyor ki: Sohret insan icin hakikaton Mat
tir, Me?hur olmak sevdaama dQ^en kimse. kendisini taria tUrlrt
rahatsizhklara hedef kilmi? olur. Mesela bir adamin illmde ohun.
san'atta olsun behrosi bulunur, Onunla, §&hret aldi mi. ayni 11 ml,
ayni sanat'i bilanler, onun sohnetini <;ehomezler Cehlini ve nok
sanim bulmaya ve 65ylomeyQ <;ali^rlar. Arablann -Hlkaye afty*
leyen h.kayq sOyloyoni sevmc*. diye bir mosclj vp ir dir. Cunku bi-
ll digenni rakip sayar. Bu p bbyle oidugu gibi Un, |j„ san 'at ilo i^tlhur
eyleyen kuunta dostlan da kendisim raftat birakmazlar. Bir kitah
okuyacagi, yahut bir eser viicuda getirecegi vakit yanum geUrler
llnnnden istifade etmek. san'atm, terna^a C ylem*k, yalmt sade cene
cahnak yn onu tedkikinden ve ttfudia ahkorlar. Him ve san'at ™
Jl ^? ^ ***"*«■ ek * aunanim kiymetmi bilmeyenlere
ve o vaftit tohuni atmayanlara benzerler. BmaenaJ&yh :
1838
Derpenah i IuTf-j baK bayed girfHt,
K'u hezaran luTf ber*ervah riHt
Allah ki ruhlara bir C ok latf Ve ihsanda bulunmustur .
Ey salik sen de Allah a sigin ki :
l
1837
,1
j- jj
> l J ** a 31 J *'
Ta penahiyabi an-geh gun penah,
Ab u atas mer tura gerded sipah.
.Bir melee 1 bulasm. Ond.an sonra da penah gibi su ^ ates de
sana mtisahhar ve asker olu.r.-
Htenst-j Mevlana 5 u haldkati bir misal lie izah i c in diyor ki ;
1838
Nuh u MusSra ne derya yar i^iid,
Ne bei-a'dagan be-kin Kahhar sud
-Deniz Nuh ve MfeA Aleyhisselama yar olmadi m,, onlarm dfl 5 .
manlanm kindarane kahr u gark etmedi mi?.
02Q
MM
Vak'atar mthim Hurt! , Nub Ahqrhltaolfcm Ho ^^ lA ."
uinmetl $ap donialnl B*ip Bin* ^ibih ctfnaknc ayah basilar ftkrt
Nuha tAbTolmayanlarla Ftttfvrt ve askerto ^^^^^J-J 1 '
P ma cirpna boguldular. Ncden boyle okiu? Qnk* Nub v MOiA
suyu kendilerine musahhar kilmi^ti.
18S9
J .1
A.tes tbrahimra ne Kal'a bud,
Ta ber-avtird ez JH i Nemrad dud,
-At«« tbrahime kale olmadi mi? Onun Ibrahimi yakmayifi Nem
rudun kalbinden duman. yani ahi teesstif $ikarmadi rai7.
ibraSrAleyhi sS ela m , putperestlerin fikri dalA Btlenjtl ormy
koyaSTbtr gun onlann puthanesi^e girmis, ball* He ^ ^
5 ^tay. £ buy*k puiun boynu.a asm,, -Bunu U» Wjh^J
wnlerB -BnyUk put yapm^ olmab, sorun da w^'^ 11 ™
bir cevap vermi^ti. Sbnra Hazrat-i Ibrahimin yaptig! anlavldi K«i
Snd" Aliab da onun penah, oldugu ^ Kudret 1 Rabb.niyy. .In
ate§ onu yakroadi.
1840
j*'>* Jit* <^s
- * l ;^ */
-> ^
Kuh Yabyara ne suy 1 His Hand,*
KaSldane^ra ba-zaHm-1 s*ng rand.
Dag Yahya Aleyhisselami nezdine gag^rmadi mi, ona kaide-
denleri ta§larla yaralaytp def'etmcdi mi?-
1841
Goft ey Yahyi biya dermcn gurlz,
Ta pelnahoL bd^m aK-sem^ir-i tJz.
027
*Ja«£* e °'- bi "" i ka * kI kcsk '" M *» -■ ■*»•. *».
?u saydan seylerin heps: de vukua geldi Dem*kn h^ u<
Hz. P ir , hahse mcu' lie buyuniyorfar ki , 7
TOTfNiN TACtRLE VEDAla^IP HlNDlSPANA GlTMESl
1042
J\>*j J*jfr
j 1 ; ;
i^L
;i ;i
j r^ ^^ J j^-**i
Yek-du p SJ1 de 5 dad Ttffi pXrviez&K
Bad ez~an gofte? seJam u el-firaK
^rrsrs^isr — °— «*» -
1843
Hace goftes fieniani-'llah bi-rev
Mar mera ekjiUn numudf rah-i nev
928
C-»i» a-j j ■ ^™*i
■^ — *~>), *} Or
i an
rv.
-t O- 1 ! |ji
1*
f-'
j j
Hace ba-Hod goft in pend 1 mo nest,
Rah~i H giremki in peh ru^enest.
-Tacir kendi kendine dedi kl Bu buna nasihaltir, 1 utirsin yntu
nu tutmabyirti ki o yol agik ve hakikate gotiiron bir t&rlktir •
1045
Can-i men kemter zi-TuTi key buved,
Can gun in bayed ki rvigu-pey buved.
«Eenim ruhum. bir tutinln ruhundan nasi] a^agi ve kabillyot.Nl/
olur? As 1 1 can. boy Is muburek olan ruhtur.*
Yanl, tacir tutinin muvakkaten ottnesiyle mii ebbed en kafeslon
kurtulmasini goruncs dedi ki: *Bir tuti hayvanken su kabiliyot.: RiYi
tardi. Ben c-ndan kabittyetsiz olmamaliyim. Madem ki ins a mm, bir
hayvandan ziyade maneviyatta istidadim vardir, Binaenaleyh bon
de onun gibi olmahyim, AJlahin emrine tamamen inkiyad gttstor
mialiyim. Her seyin zuhurunu hukmi kader bilmeli de, ihtiyar vo
itfrazi terketmeli, sofiyyenin dedigi gibi blmedon evvel ol molly bu.
Cunkii hakikate goturen yollann en kestirmesi budur.* Cenab 1 link
cumlemizi bu kestirme yoldan hakikate isal uyloye, am in,
HALK1N TA'ZtMlNtN VE BtfYOKLUK IX>LAYISlYlE HALK
AHASINDA PABMAKLA GOSTERtLMENtN MAZARRATI
1846
O'*- j
Ten Kafes ^ekle^t u ten sjtid Hari can,
Der^fidbl daHUan u HArkAn.
!j:'.!i
*££*& * ckJindcdir - vc dhhii v * ******* ** no
Mammdur fci insan, run ile cesedden miirekkobdir. Bdyls olmak-
gibidir. Sade kafes gibj olmak, nihu icarisinde mahbus buJundu^
^klada k^ Ona dike* gib; batar. CQnkQ ce.etde d a hnfb^
nefsi kuvvetier varcHr. Bunlara seytanm vesvesosi da inzimam eder
1847
,r
•/^.
■ *
'n? guyed men sevem hem-raz-i tu,
Van? gflyed ni menem dem-saz-i tu.
-Bit. ona der ki= Ben. sana airdas olurum. O biri de dar kfa Ha
yir, senin arkadasm benim.»
1B48
*/L&'
bg gtiyed nist cun ta der-vucfid,
Der-komal ti fazl « dar-ihsAn u cud,
*Bu dor ki s §u varlik aleminde kemal, fazilet, Ihsan ve sahavat
hususunda senin gjbisi yolrtur..
1849
Ans guyed her du alem ani tu&t*
Ciimle canhaman TufeyM can-i tfist.
-abiirii der kl, iki alem do senindir. Cumlemlzin canlan. se-
nin ruhunun tufeylisi ve muntacidir*
930
Mcsela bir klmi&nin, ilimdc olsun, bir sun'aUe olhun Mm/.
behrfisi bulunur, ilmi, san'uU buzilannca tukdir olunur. tliiylu bdt*
$ey- oldu mu, %eytan onun vchroini tahrik tdor, dunyada Hi>nin (flbl
alim, yahut senin deroccnde san'atkar yok) diye guruva duifti-
riir. Bu, dahili bir igvadir, Haricden da bazi kimswier ya ckldJ Mu
rak, yahut istihza yoliyle ayni .miitalaada bulunurlar, Zavalhyi k«n
disinin dunyada yegane allame ve tek san'atkar bulunduguna Lnftn
dmrlar. Bir adam ne'uzubillah b^yle bir vehme dii^iip do onu ha
kikat sand i mi artik Allaha emanet-
jj
1850
j-i>^ y
Z^i-j j' i
US f>.
cu bimed HalK ra sermost-i Hi§,
Ez-tekebbiir nni-reved ez-desti Hlg.
-O halkt ken disinin scrmcsti vc mcddahi goriince kibr v« a-/*
m oiin.de ji kondisini kaybcder.™
1631
D ne-daned ki heza.rAnra 9U ti,
Div flfgendegt ender-abi cu.
*0. farkxna varmaz ki ?eytan, onun gibi binlerceslnl suy» dU-
gtirmUgtur.*
Evet. Boyle bazi budala vardir. Dunyada kondisindon yilknnk
kimso buiunabileccgino ihtlmal vermez. Adcta varlik gomlMlntn,
aadece kendisinin binmosi ic^in yaratilmi;, olduguna, sair mahldkft-
tm lse muvaaene temini igin safra makammda bulundugurm Inn
nir. HalbuM Kur'aiu
Yanl: «Hor at I m In QsttMdo on dan yiiksek bir alim vardJi**.- dlyor.
180) Sur^I Yusufi 70
031
Cahba *yvek* do bir mimasebaile arzedilml<»U. ( Muftluss*
kaJeynJ unvaniyJe meshur elan (ibn-i Kemal Ahmed Efendi) ibtt-
dalari limine pelt magrur imig, ve: -Benden ustun bir alim yoktur.
-Efendi; Allahm limine msbetle mahlukatm ilmi 110 Jradardir*.
diye sormu?. Ibni Kemal suali pek adi buLmus:
— Haydi hey torlak; ikisi arasinda mukayesw yapihr mi* Ma-
Sril -J*™ anIatniak j * n bir ^^ mte&tfW demig. Buytik
bir kagidm ortaana ufa cl k bir nokta koymu-j, Laiegbih ilmi t'ahi
kagid. butun mahlukatin ilmi de noktaf diye eost-nrs
Dervi$ tegekkurle beraber gosU-ra.g.
^ lT Pj"*** * tnde sizil1 ilmilllz ™ kadar? slialinde bulunmus
v* nm-a Kemalm hayreti arasmda savu ? mu 5 . Lakln bu sual haz-
retto uyanmasina vesik olmu 5 , artik 6yle buapervazane at]p tut-
maktaji kurtuJmu?.
t.wJ^T MGV ^^ biF tak!m haitSkat *»«***» «™ nasihat
tankiyJa buyuruyor ki: ™™*»
1BS2
LuTfi saltls-l cihan Hoa luRma£st.
Kemteneg Hor k'an pirate? luKma^st.
-Miirayi diinyanm gfcterdigi latf. h^ blr faftmadir amma onu
yutma ki o bir at^dlr,.
Mesela ilminden fazla alim gorunmek, zuhdiinden ve takvasin-
dan ziyade zahid ve mutteki tamnmak, herkesten hurmet gdrup
msdh usena beklemek ve bekledigini gfirmek vakia hosa gitmez bir
hal degUdlr. Lakiu bu gyle bir fcftmadir ki ate S gibi yak 1C id,r Bo
gazdan a^giya inmez, inmis olsa bile mideyi rahat birakmaz, Ciin-
kn bir defa riyadir. Riya be Allah indinde 5 irki hafidir. Ondan bag-
ka, halk arasmda bir gun olur, foyasi meydana ? ,kar. limine san'a
tina muteallik bir sey sorulur, bilmeyince de dye meshur bir alimin
yahut san atkann bilemeyi 5 i ve yapamayigi pek giilun^ olur Omm
&n kfrdtsm* olmayan bir 5 eyi izhara kalk^mamah, kendisinde
olmayan bir g«yui var oldugunu soyleyenlere itianmamali, yalaadar
ettilocfck medh u sanalara aldanmamalidir- Nihayet o gibi vahimlp-
nn ve c turliii senalann .
932
1003
tffW
*U* J
Alegt)!j pinhan u zevKa§ agikar.
Derd-i ii zflhir §ev^d encam-i K&r.
-Ategl gizli. zevki meydandadir. Lakin zahmeti sonuod» *fthtr
olur,*
geyh Sa'di kuddise simihu tBostan) mda der kl t
-gociidtttumda giiglii, kuvvetH idim, zaifbemcinsleriml opoyiu
hrrpaladim, Bir gun birmden blr yumruk yccfim, ondan sorvfti kuv
vetsialerl dovmakteii vazgegtim.* Bir insan kendSsinde bira/, kudrul
hisssdince, yani bir kitapta gdrdiigu ibaredon sbyle bbyle ma'nA
gikaracak kadar istihrac kuweti peyda edince, alim oldum vghmliui
dujarse, bagkalarinin da alimsin. arifsin, dabisin gibi marlavallai 1
na inanacak kadar gafl&t gdaterirse sonunda mahcup olur Bin ami
aleyh ^unun bunun medihlerine kapilmamab ye kulak asmamali
dir.
1854
,j* b^ trf £-
Tu me-gu k'aji medhra men key Haffem.
Es-Tama' mi -guyed u men pay btirem.
«0tel£lnin, berUdnin medhine ben nasil kulak vedrtm, ben son A
edenlerin aOyledUderiidii tamalannilan oldugunu anhyomm diimt^-
1855
Madihet ger riecv gOycd Lermelft,
Ruzha sQzed dtlet zan sQ^ha.
•Sen! modhetmis olan, melo'l nnsta hlcvoyloyucck oluna O We-
vin tealri ato^inden giknlerte yd re gin yanar.p>
033
1 350
G"VI dani kM zi-hJrma n gflft an
*~** itinUs.r^r^ ***** 3 3
Fakat bildjgin halde:
1857
^J 1 ^-» C^U. J I g* ^
W*da okur. onu* tekebb £ * ^ * T" ***** herifin **"
034
du?uruyor. Acaba IjnntUt rn^ilot var da ben mi farkmda deglllm?
diye tereddtido uftraliyor, Uh- kag kisiden Jgittnco de hakikaten fa
zdmigrm! diyc: kat'l kutniirn variyor.
Ifte bvmun igin Cttnab i Movlana: Ben medhe kuJak vormom,
Cunka beni medhedanm bondcn gikacak bir i$i otdugu icin mod'
hettigini biiiyorum.
Seni hicveden de boyJedir. £renden bekledigini alamadiginduri
sen! hicvettigini bilirsin, Bildigiii halde herifin sozleri yiiroftl
ni ate$ gibi yakar. Madem ki hiciv soni muteessir «diyor, o huldu
medlb de tesir eder. buyuruyor. Ev&t:
1B58
J X J 1 * u 3 ^ {* J ' J 1
An eser hem rtizha baKi biivod.
Maye-i kibr u Huda'-i can seved,
• Medhin tesiri de ganlorcc kalir, ruhun aJdaumasma v« klbli--
Icnmcsine maya olur-»
*■•** afii* >*L* ^j J<U a
Llk ne-nmayed gu girin^st madh,
Bed mjmayed z'an telHiiftad Kadh,
<Lakin medh tath oldugu fgln tesiri derhal giirumm :•■/.. Hklv vn
zem be aci oldugundan tesiri ani olarak gOriiniir..
i$JF
IjV.
1060
iijj.^j j(/^ rf/<**
Hem-gu maTbOHast u hab k'anra Horf,
Ta-bedtrl ^rfs u nmc enderi,
■Hit:iv. mnibuh, milshJI vo mukuyyi' hap glbfdir kl o mctbuhu
m
. Van njushiUn ve mukayyi' hapin sarrcis, ve bulantisi aem nas.L
u,un muddet rabatsiz «MM hie, d s cylece bih^r 2£, ^T
JStil
a- r
^* -^* j I j^
^'^
V'e r Hort haJva bilved zevKa* deml
'n eser ?un a nemi-payed hemi
■
1662
Cun ne-mtpayed heml payed Jiihan
Her zidira tn be zidd-I a bi-daji
ma > rradeye gidmce ondaki un vai sftkpy cHKi «,»»- ^ ^.7
Insan, madhta,. da.r Kittigl bir sozda, n, kadar m0 taa«rfr 0l ^
EHi2£ *** ytae rtta,r HazreH Mev, * ni "
1S63
■p ■
J 1 ,'t i$r *i jN-^j*
Qui $eker pAyod nih&n te'sfi4 a,
Ba'd (jendln dunbiii &red nis^cH-
.Sekertn t, H .N I »«*" kid.r? Bir mUddol m>nra i»,t.n. ih-
Yto : holvw- ra».la Ua.am «liloook olursa. kana »™«> *<"''•
vucudda i cLnlan „„yda ulur. onian yarmak v. l= m i*l.mok
l^iri neftere luzum gbrulilr.
Of?
**-^ ^ J
^
N*fs ezbes mediliM Fir'avn eud,
Kiin zelil-tinnefsi hsvnen latesud.
.Nefs, fUl» medhlerden Fii-avn gibi fc.birlenlr.
sini hor vo haklr bulundur. sayyidlige kaltajm*.
tkir.ci miara' fla ?u Ayetlere isaret «bli*w i
O haldo m-r
r^l 1
r t .h^„ telavfizde Salunsalar Mo salametlo cavap varirlar, y.
11]^* mabmtorism-i 5 arif.nin ma,han bulimm haya»a. to-
bulunmazlar.
KazreW Mevlana bir gaselmd© :
™ti Allahm biiyak bir ihsamd^ Hazrat i Cuneyd kuddiae utmihu
SS^-U S ulta £ ,ndan ^WjJ* JMTMr «**
Sr. gUnkU nefs. «»1dUi Allah ara.im* en bdyflk petdedir.-
•37
Yine Cenab-i Pir buyuruyor ki:
1865
uaiT.
u"^u
/i
X-^tfj OjT^
r'5
Ta tuvani bende gev suJTan me^ev
2aHm ke 5 pu gUy gev gevg4n mfl ^
ve biota, de to^jfcSrSS y v ^ n JC f p ! ders * «*■* 0k
ma. diyor. ' ^^ verecek ve mcitecek mevki'de bulmv
laeG
JU
O' ^ -Vi il ^h-bIsJ J »a- ^ J J
J^ ij'U
jT jj" yj\
V'er ne ?UJ i l uT fat nemaned v"n cemal
Ez-tu dyed an harffanra melal
J:aT ederter dagUlVwlri ^ hat * sen onlann yanma gjtsen JS*
038
.
1W7
■ - * *
An oemAat k'et heml dad^nd rlv,
Cun bi-blnondet bi-guyendet kl dlv.
cVaktiyle medhvi sltayi& ederek sana guru* veren o cemaut, n»ni
goruiico $eytan derlcr.>
laes
Ciimle guyendet q\x binondet taeder.
MurdeS ez-gur-i Hod bor-k^rd aer.
*Hepsi de seni kapida gOrtmcet bir filii mezardan baijmi ^iknriniv,
derler."
logo
Hem^u enured ki Huda name? kiln end,
Ta bed-an salus der-dames kiinand.
-Bu hal ona benzer kS bir grilzell hiyJo tuiagma dO^Ormok kin
kendisine, maljud ve peresdide-i rah gtbi i&imlo verLrlor*
1670
t^un ki der bad -n ami amed rjq-i n.
DSvra nen^ Ayed ezteftls-l to,
■O giizel rezAJet Mnde kartln^in da husnit zevftl btdunca nrtik
on ii aravip Bormaktan sevtan blto utantr.»
010
Bahis doiayisiyle Oenab-i Pj r Efendimiz, §C ytanm kimleri azri.x-
anaya ugrustigjni beyan btiyuruyor : f '
1871
DSv s«H ademi §iid behr-j 5 er,
Stly-i tfi named ki ez divl beter
1872
Ta tu btidi ademi, div ez-peyet,
Ms-devid n micesldi Bz-m ey t.
baka^yat^T *?**&" arkaRdan ko ^ «**> tadma
Daaardi, yahut azdums sarabmi sana icirirdJ-
1873
J J'J W^r
kacar
Cun sevl der-Hily-i divi ustiivar,
Ml-gtirized ez~tu divl na-be-kir!
*end e SB ytani lk tabiati h^kim p.u.ca nltakt, seytan senden
940
1674
An kesan k'ez-damenet avJHtend,
Qun tunin ge^ti hem© bi-grlHtend.
•Vaktlylfl ■tefllm Marilan klmsclor boylo olunca y onindiui savu-
surlar.*
Yard bu^irm topiaui|i jhuiI modhodonler vardi, Onlarin modhl
geytanm i&va.'.i kiIjI n"t\i n/.iljidi. O dorekeye dil^Liin ki. dunyada
benim kadar allm ytiKl domoyn ba^ladm, Bu ise ijeytanm tablalidlf
ki Adcm Aleyhissetam Ujlni -Hon ondan daha hayirhyim- doiruy,
Ebulbe&er Hazretlermo unlunluk Iddiasina kalkismigti. Son do o do
rokeye dugiinee arttk 50yU1.m11 iftvasina hacst kalraaz. Binaenaloyh
«vyelce medhedenler hirer biror wavugtirlar.
ALLAHIN DlLEDlCl OLUR DtLEMED&t OLMAZ
HADtS-t $£RtFtNlN TEFStBl
1173
gjjji du ( ^**> oT
An heme goftlm Ilk ender-besic,
Bl-inaySH Huda Mgtm u idg.
<Bu kadar nasihat ve maarifi muntazaman soy led ik- l&kln A I
lahm Inayetlefl olmayinca o naslhatlerin tatbiki hususunda hi^ ml
1876
Bi-inftyat-i haK u HaSan-i haK,
Ger melek bA?ed siyaheste^ voraK.
-Hakkxn ve has kuUanmn tnayetlerl imdad etmeyocek oluraa
btr mahlukun. metek de olsa, defter-i a'mali slyantir..
Y&nl gtinahkardir ve ^akidlr.
Buyuruluyor ki: buraya kadar bir gok nasihatte bulunduk. Bun
lanp soylenmesl Allahm tevfikiyle oldu^u gibl tatbikat) da ylno A I
lahin m-uvaffak kilmasiyle ve Allah ehlirxinhlmmot vb gofaat uylomn
aiyle kabildir, Cunkii blr mahlQk. melek gibl mnaum olsa da yln*
lutfi ilAhiye muftof'klrdlr.Ondaki ismet de Hakkin oser i Inayetidlr,
O inayet eseri murtof j olursa masum melek de qAkt elurg >kar, 5^y-
tanin ilk vd sen hallorl gibl,
Ml
1877
Ey Huda ey fazl-j ta hacet-reva
B^-tu y^d-i hi c kes ft«-bved reva!
-tlahi. ey ihsani kullannm hacetini hfcil Prto i* km
™— Nh« ^»* w 2SSa?isESSl5ft:
1878
J n Kader fr§ad txt baHsldei,
Ta be-d-ta b es a y b1 m& midet
1879
KaTrcH dani$ ki baH$tdi zipig.
MuttaSi] gerdan be-deryaha-yi H&
'MX verml* oldug^ fiIm damla*™, ke ndl dsryalanna mm
188(1
KaTre-1 Um^SL ender-can-i man.
Va-rohane^ ez-heva vWHak-I ten.
eyle
943
■B*.
"Benim rtihuriuU Mr INui luiLn-sl vurdir- llabi, bnu heva rii/K'i
riyki bcJi'ii Lupi hj >..<i .,■ mulnlliuji buyurl*
1881
j,.S ^'-^ U^ ^ l>^ o'j* ^:-.
PI$ ti/. an h'ln Ilakha Haefeg kilned,
P1§ ez~4n hi bad ha nesfeg kuned.
Ya Rabbi, muhafaza ve lahllsfn, o ilim damlasim topraklnrm
emmesfnden ve ritzgarlarm kuriimu.sm.dan ewe! oSsim.*
Yam Allahui lutf u ke'reml eaeri olmak uzere benim ruhumtla bir
ilim katrssi var. Jakat on a muknbil heva vu hevea riizgarkulyle d*
sim tupragi jseycttd Toprak snyu ceker, riizgar ise kurutur. Vn nil)
bS; sen topragin yuttugu ve riizgurm kuruttugu bir damlayi n.iiar
dan istirdada ve iadeye muktedirsin. Boyle olmakJa berabur hnvft
riizgiiniim ve ceaed topragmm ilim katresini imha tstmulnilnn
me yd an verme,
1883
J - s ■* s
z^
5 JH i;J*^>3
KaTrei k'Q der-heva §ud ya ki riHt,
Ez-Hazm^ Kudret-I tu key giriHt.
*Bir dam! a su, bnhar halinde havaya cton- yfthut toprafca dUqttp
kayip da olsa senin kudretinin bazinesinden nasd ka^ablllr?*
Evet Bir damla degil. bir ^eirc bile mahvedilemez, Bir dam la
buharolmakJazayi olmadiii gibi, topragin emmesiyle de kayholmii/.
O her vakit sudur. trade'i llahiyye onu icabmda yme su olarak 1/.
h.ar eder.
ieaa
Ger der-ayed deradom ya Stid adorn,
Cun bJ-TIAnU 0. kdnod oz*ser Kadem
BIS
na yuvarlana S? ****" glbl ' ba?mi a *<* W*r da yuvaria-
1884 .
Sad-hezaran zidd~i ZI dra misused
Baz-san fazl-l tu birftn mi-kesed '
1835
Ez-adamha sfiy-i hestf her zeman,
H*at ya Rab karvan der-karvan '
*.u£SZ* m TatU, " , "*" her BUM " *"• "*™« —Mtal
IRAS
Jj^fr j jKii -J-^- v i ^ <*U-
HaSSa her seb cOmfe efkar ft uI01I
Gark mlkerdSnd der-bahM nuguj'
i^Trtsr^saj-jK: " " ku,,r ' •*■ ******
1037
Baz vaKL-1 Siibh, an Allah iy an.
Ber-zenend cz-btihr sor gun mahlyan.
•Sabah olunca da Allahilcr, yanl Ailahin kereral eserl olan akil
lar ve f ikirler,. dalmia olduklan denizdea balik gibl baglanni ciltarir
lar*»
Di&er bir ralsal irad ediyor :
isaa
" Der-Hazan an Sad-hezaran gaH u berg,
Der-hezlmet reft© ez-derya-yi merg.
*Sanbahar gellnce agaglardaki yiiz btnlerce d*l ve yaprak *l(lm
denlzinin salvetlne kargi mtlnhezim olur.»
Yani dallai 1 kinhr, yapraklar kumyup dokulur, toprag* tahav-
vul cder- t
1889
Zagf-i pft^tde-siyeh gun nevha-ger. »
Der-gdlistan nevha kerde fcor-Hadar.
-Slyahlar glyinmls karga, cenazeye aglflyanlar glbl gill bahen
sindeki ovvdkj ye^illigin zeval bulmasina aglar .
1B90
Bftz farmftn Ayed oz-salar-dlh,
Mnr adflrnra angl Hordi baz dlh.
w^
,0 -25£ssKr *"""- -*- ~*. v,, „
Afl?i Hordi va-ciih me ^
5imdi de ^ kian enfase ^^ edij .^
iasa
Ey bender aKl wfc^ ^.^
«to I^: S£ £&*£** - * *» ki send* d&
law
.,mi ya$ W bz u terr u taze bin
Pur zlgunce verd „ serv ^^
0*0
IIIM
jJ-Lt ci£ AC i|.., '
^ i .=« ji r j.C '^"i.
Z'onbuhM hCrg pinna n geqto ?&H,
Z'snbubil giil nihdn Sahrft vu k; J iM.
-GBmll bagtnda yapragm goklugundan dallar gtzlenmte vo fctl
lun kosretinden sahra da, kd?k de mestur kalmigtir..
Yanl her an iginde bir pdk naahliikat ademden viicuda gtUi
Mesela uisan gece uyuyunca matumat ve aia'kulAti kendi-.indi'M /A
il olur. Gozft g&rmez, kuiagi igitmez, burnu koku almaz, damaAi Inx
zet duymaz. Fakat sabah olup da uyaniuca biitun havassi, ojrinm
maJTOmati geri gelir. Tsls bu ademden viicUda avdst etmaktir. KtvA
sonhaharda aga^lann yepraklan saranr, dokiiliir, but [in dnllnr
kadid haline galir- Biibulun yerini kargalar tutar. Lakin ilkbuhnrii
dogru AUahin emri ila agafarda bir fey z u nema g6riiniir. Ewtloa
dflkiihniis olan yaprakJann yerin© baskalan gikar, salmufj, kuiu
mug ollann yerinde tazeleri biter. Hiilasa cihan ycnidan huytiL hti
lur.
Afakta beyle oldugu gibi enfdste de btiyledir, Infianin da fkiil./.
ve bast) yani surur vie keder haUsri oIu r ki onlar da g6nul bnftimn
hazan ve bahari mesabesindedir. Demek ki vticuddan mluni'n
gidi? ve ademden galis yalmz harice ve afaka mtinbaair deftildir.
Enfiiste de aynen cereyan etmektedir,
1895
in siiHanhayi ki ez-aKl-I kulost,
Bilyi an giilzar u sarv a slinbillest.
-Bu sflzler ki akl-i kuldendir, o gttlz&rin ve o giiizArdakl hit
ft sflnbfUOn rayihasidir..
189G
f*- vP ^ ; o ^ j. j JlT ^j*
B4yl gill dJdl hi finca fjilJ no-bfld,
>"n:,ii I dldl hi anca mul mOiuit
047
MM
MM
-Gul olmayan ycrdo giil kokusu duydun m.i? c„ k ,
1337
BQ Kilavuzest u retaber mer tuia
Mt-bured ta Huld u kev^r mer turfL
kevser nehri ^ j^ ga^f*** * *** ,bfldl ^ emetine
mek esnasindaj «YA Rabbi, k*™ f *" n5 **' F^ bur na su ver-
V8
ttss
jL-;^ -U,L ^ jl^ ^
BT1 deva-yi $&$ m ba^ed nur^az,
Sud zi-buyt dide~i ya'Kilb haz,
«£,£ "* "~ * *-*'■ *-H fc**« M
gozten a?l]d i, I 9 te manevi ve Rabbani kokula r boyledir. Lakin :
040
lass
Buy-i bed mo r didera tad kuned,
Bil-yi yiisuf dide r& yarf kiined,
-Fena koku, gozii karanlik ve gfermez eder. YiisilfUn rAyJImsi
be gdze yardimda bulunur-*
KStii kokuuun goze olan su-i te'sirt maiamdur. Meaela aogan
sayan bir adamm yahut tuten bir sobanm isLne maraz kaJanm
gozlerinfn ne kadar mttteessir oldugunu ve nasi! yasardigmi hopi
miz biliriz.
l©00
A \ - ■
T& ki yiksuf nisti ya'Ktib bA^,
Heuuju ii ba-glrye v& a^ab ba§.
*Ey sallks madem ki s«n Yfisiif gibi mahbUWyyet incrtoboxln-
de dcgilsin. Ya'ktibluk missis aijiklik mertebeginde buJun, Onun tflhl
aglamaktan, sizlamaktan hali kalma*
Ric^iailah ara&inda CA§ik) ve (Ma'$uk) olmak iizere iki zdmrt*
vardir. Asiklar All^hi sever, Tna'guklan iss Allah ssver. Nltoklm
Ibrahim Aleyhlsseam (Halilullah) oJmasi itibariyl© agik. Noblyy I
a'zam ve Efh^m SalleJI^hii Aleyhi Vcseilem Efenclimi?, Ise (Hnblbut
iah) olmasi doiayiaiyle ma'^uktur.
Urefay-i sofiyyedan Seyyid Kasimi EnvAr-i Tebrl/i gon^Uglnda
zftlf ve nabif fken ihtiyarliginda ^dgmanlami?;
— A^iklar zaif oliirlar, siz ise ^i^matltadmiz! diye Hiraz otmlftor,
— Evet, Vaktiyle biz de zaif ve fe^ik idik, §imdj ma'^uk oldugu
muz igin semirdik, Cevabim vermi?,
1901
Bignev tn pend eaihAkfm t gannevJ,
TA bi-yabt due-ton I kuhno nevl.
040
" wrtir. Masnevl-i Serlfin l^ J2. n4mn<Ia "^^ Wr Mo-
**». ~. fey2 ■sxtr&'a-^j*
J 902
->jj **** *U jjj Ijjt .
Cun ne-dari * er d-: be d-H uyi 2ne ^.
^ s^tpSnii^ ***** ** — «*
1003
S§t tasked rtiy-i na^iba v U 2e id
SaHt ba^ed ce^j na-bina vu derd
gaz iJe hastalrgm bir arava geljnes! gayet mfigkiI ^
1004
Fi$ msuf nazi^ u Hilbi me-kun
Cii2 niyaz a ah ^ ya'Kubim<Htun.
050
.Y^flf ve Yosflf gi bl]erill NlSu , da na2lanma ^ geveMi|k
1D0.1
Ma'nH iriiirden z\ TuTl bud nlyaz
Der-niyaz u faKr Hodra miirde saz,
■tfbSStoSi £?* J^"** 1 ■** ***** UL Sta tf.
Juyaz ve fakr meslekmde kendini olil hallno gotir,,
1906
r.
'-^ j j ^— * p j t
Ta dcm-S Esl tura ztndo Mined.
Hemgu Higet Hub u ferHunde kuned
Bunua harici bir misalini btersen i
1907
j 1 —
y
^j &,j j.jj jri; j* ju
Ezbeharan koy $ eve d ser-s^bz s*ng.
Hak §ev la gul biruyed r*ng r*ng.
™v1^JSf wfantad ' bir ta * yB *° Hr mi? T °p™ k 0| « mttm
TeaK renk gflller ve ^i^ekler yutljfsJn..
rfrt u Yifinl ^ am feyzi lnbAtmd ^ na 9 Jb «Jan topmhtir. Ofldifl
djag *m*Um «riO dopier biter. R^i re nk ^n,«| n( - i»hi
ta^fab •*»«. fljmun gJbi p* d^l, topmk glbl yumu^U vu
mutevazi olmaJidirlqr.
OAI
■m.
1 OGB
Salha tu seng budi dil-Hirag,
Aziiimin kiln yok zemani Hak ba<,.
-Sen de senelerce yftrek dnualayan ta^ gibiydin. Tecriibe
ttml, olmak ^ fair miiddet de toprak oluver..
hu Y4 ^: i ^ d ^ B kadar kibr " azaiIiet daVasmda ve (Menem
diger nist) iddiasinda serke^ bir kaya gibi kakUdm kaldu,, Bu kadar
samanhk sebatm neticesinde bir 5 ey olmadigini kendi n de anladm
, t 6 ^ mek ^ n bir par ^ a da t0 ^ ralt £ 1W halim ve sellm olmaya
gall?. Belki ma nevl bir bahara tesaduf ederein de omin feyzi ile ssnde
de flhiak-i hasene gilllm agihverir. (Ve ma zallke alailahi btazlzl
rani: «Bunu yapmak Allah i?iit g(i c bir §ey degfldir.»
112.
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11