Necip Fazıl Kısakürek

Necip Fazil Kisakurek - O ve Ben

(k^^

>x

www.kitapsevenler.com

Merhabalar

Buraya Yukledigim e-kitaplar A§agida Adi Gecen Kanuna istinaden

Gorme Ozurliiler icin Hazirlanmi§tir

Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplan Dinliyoruz

Amacim Yayin Evlerine Zarar Vermek Degildir

Bu e-kitaplar Normal Kitaplann Yerini Tutmayacagindan

Kitaplan Beyenipte Engelli Olmayan Arkada§lar Sadece Kitap Hakkinda Fikir Sahibi Oldugunda

A§agida Adi Gecen Yayin Evi, Sahaflar, Kutiiphane, ve Kitapcilardan Temin Edebilirler

Bu Kitaplarda Hie Bir Maddi Cikanm Yoktur Boyle Bir Seyide Du§unmem

Bu e-kitaplar Kanunen Hig Bir Sekilde Ticari Amach Kullanilamaz

Bilgi Payla§tikca Cogahr

Ya§ar Mutlu

Not: 5846 Sayili Kanunun "altinci Boliim-Ce§itli Hukumler " boliimunde yeralan "EK MADDE 11.

- Ders kitaplan dahil, alenile§mi§ veya yayimlanmi§ yazih ilim

ve edebiyat eserlerinin engelliler icin uretilmis. bir niishasi yoksa hicbir ticari amac gudiilmeksizin

bir engellinin kullanimi icin kendisi veya ucuncu

bir ki§i tek niisha olarak ya da engellilere yonelik hizmet veren egitim kurumu, vakif veya dernek

gibi kurulu§lar tarafindan ihtiyac kadar kaset, CD, braill

alfabesi ve benzeri 87matlarda cogaltilmasi veya odunc verilmesi bu Kanunda ongoriilen izinler

ahnmadan gercekle§tirilebilir."Bu niishalar hicbir §ekilde

satilamaz, ticarete konu edilemez ve amaci di§inda kullanilamaz ve kullandinlamaz. Aynca bu

niishalar iizerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmasi

ve cogaltim amacinin belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yayinina

gecilmi§tir.

T.C.KUltiir ve Turizm Bakanhgi Bilgi i§lem ve Otomasyon Dairesi Ba§kanhgi

Ankara

Bu kitaplar hazirlanirken verilen emeye harcanan zamana saydi duyarak

Liitfen Yukandaki ve A§agidaki Aciklamalan Silmeyin

Not bu kitaplar Gorme engelliler icin taranmis. ve duzenlenmi§tir.

Tarayan

Hasan Uslu

elhasenu @ gmail.com

Necip Fazil Kisakiirek _ O ve Ben

O VE BEN

Necip Fazil KISAKUREK

b d yayinlan
BUTUN ESERLERI Cilt 6
HOCA OVEYS KUTUPHANESi
O VE BEN / OTOBIYOGRAFi
14.Basim / Subat 1999

b d yayinlan Kurucusu Necip Fazil Kisakiirek
Yayin sorumlusu Suat Ak Muessese mudiirii Emrah kisakiirek
Her hakki b.d. yayinlanna aittir.

b d yayinlan Ankara Caddesi Vilayet Han Nu 10 Kat 3 Cagaloglu istanbul
528 55 51 5 1 1 08 73 512 59 22
ISBN 975-8 180-24-X

TANIYINCAYA KADAR 1904 -1934

KONAK

Cemberlitas/ta, Sultanahmet'e dogru inen sokaklardan birinde, kocaman bir konakta dogmu§um...

Harem ve selamhk halinde iki kapih, dort kath ve bilmem kac odah bu konak, icinde, yakici

hatiralann kay-ina§tigi tiitsii canagidir. Renk renk, §ekil §ekil, fisilti fisilti hatiralar... Bazen de

cighk cighk...

Cocuk denecek kadar gencken yazdigim «Bir YaHnizhk Gecesinin Vehimleri» isimli hikayemdeki

mekan

i§te bu konak...

Selamhk kapisinin oniinde, bodrum katinin iistiin-ide, birkac merdivenle cikilan, ko§eleme mermer

bir sa-ihanhk ve yaninda kiiciiciik bir bahce... Mermer sahanhga, list katin cikintisindan iki siitun

iniyor. Ve giris kapisi...

Asil bahge, biiyiik bahge, konagin arkasinda... Bahgenin iki ucunda, u§ak odasi ve gama§irhane, iki

ayn binacik... Ortada, yakin bir bildik gibi suratinin biitiin gizgileriyle tanidigim bir dut agaci.

Bahgenin konak tarafinda, dikine batinlmis. gakil ta§lanndan daracik bir yol.

Bahgeye, kom§u konaklann arka cepheleri bakiyor. Su esvapgiba§imn, §u bilmem kimin evi...

Konagin igi miithis. girift. Kocaman salon... Sofalar iizerinde, biiyiiklii kiigiiklii odalar; ve odalardan

gegtikge oradan ve buradan saga sola kivnlan dehlizler, gegitler, arahklar, merdivenler, boliimler...

Her taraf lo§, her ko§ede her an ak§am havasi... Rutubet kokuyor her taraf...

Konagin birinci katinda ta§ zeminli biiyiik yemek odasi. Aynca resmi ziyaretlere mahsus odalar...

Ikinci katinda teklifsiz misafirlere ait biiyiik salon - sofa. Buradan gegilen ve arka bahgeye bakan

§atafath salon; ve oraya karanhk bir koridorla bagli, biiyiik babamin kitap odasi. Sonra, iigiincii

kattaki yatak odamiz... Bu odanin yaldizh gitalarla gerceveli siyah kadife kaph tavani, onun

kar§isinda ve sokak iistiinde, biiyiik babamla cici annemin (ba->baannemin) biiyiik, 50k biiyiik yatak

odalan... Derken dordiincii kat ve tahtaposjar... Yedikule'den gelen trenlere bakan ve insana ba§

donmelerinin en tathsini veren tahtapo§lar... Bunlar, hatiralanmin bucak bucak kan lekelerini ta§ir.

BUYUK BAB AM

Biiyiik babami goriiyorum; a§agi kattaki yemek salonunda, biiyiik sofranin ba§inda... Etrafinda

haremi, kiz-dan, gelini ve torunlan... Solunda ve yaniba§inda ben va-rim... Hava soguksa

muhakkak onun kiirkiine biiriilii-yiim...

10

Bes. - alti ya§indayim...

Biiyiik babam her an bana biti§ik ya§ar.

O sofraya gelen sicak yemeklerden hig ho§lanmaz. i§te cici annemi ve hizmetcileri ha§hyor. Herkes

ba§i oniinde, susuyor; bir benim ba§im dik... istersem avaz avaz haykirabilirim, biiyiik babami da

susturabilirim. Ba->na izin sonsuz... Biiyiiklerin, cocuklar yedikten sonra sof-raya oturdugu

zamanlarda da ben, hem kiiciiklerin hem biiyiiklerin masasinda hep ba§ ko§edeyim...

Biiyiik babam Istanbul Cinayet Mahkemesi ve isti-inaf Reisliginden emekli, Mara§h Kisakiirekzade

Hilmi • Efendi... Abdiilhamid'e atilan bomba hadisesinin tarihi muhakemesini biiyiik babam

yapmi§... O devrin parasiy-le, emekli ayhgi olarak 80 altin ahyor.

Parasi, bir Adliye mutemedi tarafindan her ay ko-inaga getirilir. Memura kapiyi acan u§ak daima

beni cagi-rir, ben de §ingir §ingir para torbasini kaptigim gibi bii-iyiik babama gotiiriiriim. Obiir

torunlar da arkamda... Bii-iyiik babam torbadan bir altm cikanp bana verir. Obiirleri-ine giimii§

kuru§lardan ve nihayet ceyreklerden ba§ka bir §ey dii§mez.

Ayda be§ altina kalabahk ailelerin gecindigi o giin-ilerde, 80 altinin ve aynca birgok miilk ve

akardan gelen iratlann dondiirdiigii konagi hayal etmeli...

A§gi ve yamaklan, birgok u§ak, dadi, kadin hiz-imetgi, zenci kole, arabaci; ve birer fayton ve kupa

araba-siyle §ahin ve Mazlum isimli kestane dorusu iki pinl pinl at.

11

MATMAZEL

Bir de, matmazel a§agi, matmazel yukan... Tathsu Frenk'i, altmi§hk bir kokona... Hem de bakire...

Babamin Fransizca ogretmeni, benim de miirebbiyem giiya...

Altmi§ina kadar fjvii§el Zevako) tipi kahraman §o-ivalyesinin atla gelip kendisini kagiracagi giinii

bekleyen romantik kokona...

RUH

Anla§ihyor ki, konagin ruhu biiyiik babam; ben de onun ruhuyum... £unkii biricik oglunun biricik

oglu-iyum... Babadan ogula, iginde ya§attigi soy idealinin onca en miikemmel numiinesiyim.

Sag kolumu agar ve orada gordiigii ben'i babasin-dakine benzetir ve oper; elimin parmaklanni

kendi el ayalanna yerle§tirir ve mafsal yerlerindeki kin§iklan tip->ki babasindakilere e§ bularak

oper, oper.

Babasinin ismi Ahmet Necip... Bana o ismi ver-imi§.

Zekama gelince bu noktadan mesuttur. Her vesi-ileyle haykinr;

— Gel benim akl-i evvel (akilda birinci) torunum!

Sonra tercihindeki hakikati gostermek igin torunla-rini online dizer, herhangi bir Divan'dan bir
beyit okur, kimse onu tekrarlayamaz ve ben biiibiil gibi ba§ta ve son-da tekrar edince de;

— Gordiiniiz mil, der; nasil sevmeyeyim akl-i
evvel torunumu?

Ve bana altin, obiirlerine gil kuru§lar...

12

Misafirlerine de her defa tiyatro perdesi gibi, be-inim zeka sahnemi agmaktan daha biiyiik haz

tanimaz...

Misafirler gittikten sonra, tiitsiiler iistiinden atlati-ihrdim!.. Hala kokulan burnumda...

CiCI ANNE

Torunlannin «Cici Anne!» diye hitap ettigi biiyiik annem, biiyiik babamin zevcesi Zafer Hanim,

§anh bir is-itanbul hanimefendisi... Eski Halep Valisi, Hariciye Mus-ite§an, Zaptiye Nazin Salim

Pa§a'nm kizi...

Salim Pa§a Halep Valisi iken, kendisine bagh bir mutasarnflik olan Mara§'a gelmi§, Kisakiirek

ogullannin konagina inmi§; o zaman toy bir delikanh olan biiyiik ba->bami gormii§, zekasina hayran

olmu§, yanina almi§, is-itanbul'a gitmi§, tahsil ve terbiyesiyle ugra§mi§, sonunda da kendisine

damat etmi§...

Eger bu satirlann gergeveledigi §eyler, Efendime agilan yolumun ve bu yol ba§indaki ruhi anlanmin

kahn hatlarla karalanmi§, sadece malzemelik, basit dekorlann-idan ibaret olmasaydi; eger bu

dekorlann bahane tiplerine aynca deger vermem icap etseydi; Zafer Hanimefendiye, uzun, cok

uzun bahisler ayirmam, onu tek ba§ina bir mevzu diye ele almam gerekirdi.

Kadin saglannin topuklara kadar indigi o devirde bile, bugiiniin kesik saglanna e§; kirpik sagh ba§i

ve dai-rna sultani edasiyle cici annem, biitiin istanbul'da dillere destan elmaslan, ziyafetleri,

armonikli piyanosu ve cogu Garp dillerinden terciime sepet sepet romanlan ve karma-ikan§ik bir

dekor iginde, Abdiilhamid devrinden Me§ruti-iyet sonrasina aktanlan, Sark ve Garp bulamaci,

Tanzimat

13

artigi, mihrakindan oynatilmi§ ve yeni mihraka oturtula-imami§ hafakanh Istanbul

hanimefendisinin en tipik bir ornegidir. Cemiyetin ruhi dayanagindaki, o zamanlar ahp yiiriiyen

§a§kinhk ve muvazenesizlik, onun mizag ayna->sindan ne canh akisler piiskiirtiiyordu...

Her §eyden once, miithis. bir sinir, vehim kumku-rnasi...

Denizden korkar, vapura binemez; Sanyer'deki ko§kiine, karadan Sahin ve Mazlum'un cektigi kupa

ara-basiyle gider.

Oliimden oyle iirker ki, geceleri yatagina diimdiiz uzanmayi bile yan oliim sayar ve ba§mm altina

dort be§ yastik koyar. Sanki oturdugu yerde oliim onu bastiramaz ve omuzlanni yere getiremez.

Vehme bakin ki siz, konagin iigiincii katindaki ya->tak odasinda, yangina kar§i ba§ka gare kalmazsa

pencere-iden inmek iizere bir ip merdiven bulundurur. Halbuki o da ya§ga altmi§i gegkindir, hayli

§i§mandir, sargilar altin-ida bora gibi duran bacaklariyle, ip merdivenden degil, konagin §ahane

merdivenlerinden bile rahat rahat inip gikmak iktidannda degildir.

Cocuk sevmez, §efkatten pek anlamaz, evin manevi havasini mayalandinci derinligine bir ig

hiiviyet belirtmez; ya ilag §i§eleriyle dolu maun dolabina abanik, yahut goriilmemi§ israflann ve

giiniibirlik meselelerin si-riiri iginde, girpinir, durur. Ve hep, di§ina biraz fazla sizan nefsaniyet

haliyle goze garpar.

Cocuklar yemesin diye arka salonun piiskiillii ka-inepeleri altina sakladigi tathlan bir hiicumda yok

etmek ve ip merdivenini pencerelerden sarkitmak en biiyiik zev-kimizdi.

Fakat o daima asil ve zarif...

14

OBURLERI

Evet, biiyiik babam ve cici annem...

Konakta biiyiik babam, biitiin ozenis. ve degi§mele-ire ragmen, saffetli ve Anadolulu kalma

seciyesinden; cici annem de, kabus catilannin ordiigii biiyiik §ehir kadinin-da, kararmis. bir ic

hayatin di§ina fi§kirttigi bunalma ha-dinden birer mostra...

Annesinin, cici annemin bir kopyasi olan, Tevfik Fikret dii§kiinii kiiciik halam ve bes. cocugu...

Daha ziya->de babasina, biiyiik babama cekmi§, icli ve agir ba§h bii-iyiik halam ve iki cocugu... Etti

mi yedi gocuk?

Ya ben?.. Evin veliahdi, bas. gozdesi, erkek oglun erkek oglu...

Ve benden bir - iki ya§ ufak ve hep boynu biikiik ikiz karde§im Selma... Kiz oldugu icin itibarda

degildir; Ive konagm, sadece ezilmeye memur gelini annemden ba§ka kimseden himaye

gormemektedir. Obiir torunlar, ev sahibi biiyiik babalanndan himaye gormeseler de, Za->fer

Hanimefendinin kizlan annelerinden gelen bir §ima-Tiklik imkani icindedirler. Fakat Selmacik ne

biiyiik baba^sindan alaka goriir, ne cici annesinden, ne de zaten hie bir kimseyle hie bir alakasi

olmayan babasindan, babam-idan... O, evi dolduran dokuz cocuk icinde agabeyi, ben, biiyiik kiiciik

herkesin ensesinde boza pi§irirken, minicik siyah onliigiiyle bir duvara yapi§mi§ mahzun mahzun

ba-ikan ve oniinden gegenleri rahatsiz etmekten adeta ceki-^nen bir golgeciktir. Alti ya§inda olen

Selma, bebekligin-den beri, daima duvarlara yapi§mi§ ve ortalarda §una bu-

15

na engel olmaktan iirkmii§, beyazi damar damar goriinen ela gozleriyle hep olecegi giinii bekledi.

Selma bende, cocuklugumun en derin ukdelerinden biri...

Annemle babam mi?

Onlan da birkac satira sigdirmaya mecburum.

Annem, uzaklardan, uzaklardan, Akdeniz kiyila-rindan istanbul'a hicret etmi§ bir ailenin kizi.

Babamla evlendigi zaman ondort - onbe§ ya§lannda... Babam da onalti - onyedi...

Annemin tarafi, Aksaray'da, birkac odah ecic-bii-ciic bir ah§ap evde otura dursun...

£ocuklugunda, biiyiik babamin biricik oglu sifatiy-le hayale sigmaz ha§anliklann kahramani ve

«Deli Fa-izil!» lakaph babam saldirganhgini o hale getirmi§ ki, ni-ihayet aile dostlan icinde hikmet

sahipleri:

— Kani bir yanardag gibi kaynayan bu cocugu kurtarmak icin, demi§ler; hemen tezinden, bu kiiciik

ya§ta evlendirmekten ba§ka care yok!..

Ve ba§lami§lar kendilerine denk ailelerden kiz iste-imege...

Denk ailelerden hie biri bu garip cocuga kizini ver-imemi§...

Annem gibi, ayni Akdeniz memleketinden olan ci-ci annem bir yakini ve memleketlisi tarafindan

Aksa-ray'daki ecic - biiciic evin ondort - onbe§lik bakiresini ha-iber almi§...

16

Aksaray'daki fakir evin oniinde bir giin miikellef bir konak arabasi duruyor. Kizi kaptiklan gibi

konaga go-itiiriiyorlar.

Burnunun ucuna kadar kapah, biitiin omriince Al-ilah'i, Resuliinii ve emirlerini amp aglamaktan

ba§ka i§i olmayan ve dort yam hep ahret karde§leriyle cevrili ya§a->yan dul ve iimmi anneannem,

(Ikinci Diinya Harbine ka->dar ya§adi) kayitsiz ve §artsiz teslimiyet ornegi derin ve fedakar

Miisliiman - Turk annesi timsali miibarek kadin, bu garip izdivaca razi oluyor. Oyle ya, kizini

isteyen bii— >yiik bir aile...

Ugultu girdabi konakta, ondort - onbe§lik masum ve iptidai, o da annesi gibi iimmi bakirenin hali?..

Oyle ki, babamin tavn, anneme tahammiil edeme-idigi zamanlar «gotiiriin!» diyor; cocuk kadini,

konaga ya^kin bir tarafta tuttuklan bir evcige ta§iyorlar. Sonra «geti-rin!» diyor; yaka - paca

konaga dondiiriiyorlar, cocuk ka-idini...

Annem, ugultulu konakta en hatirh hizmetciden bir derece daha iistiin, asli kadronun en

kiiciigiinden de bir derece a§agi ve herkesin gel-git emrine memur aci bir mazlumluk hayati

siiriiyor; ve biitiin iimidini, dogurdugu erkek cocuga baghyor. Bana...

Ah!..

SIYAH KADIFE TAVAN

Halamin gelinlik odasi diye siislenen, yaldizh gita-darin gergeveledigi siyah kadife tavanh salonda

dogmu-i§um. Beni, viladiyeci bir erkek doktor almi§...

17

O kadar cihz ve gelimsizmi§im ki, doktor, sag eli-inin §ehadet parmagiyle orta parmagini genemin

altina ge-igirmi§, beni mangal ma§asi gibi tutmus. ve legene sokup bu vaziyette yikami§...

Halime bakanlar:

— Ya§amaz bu gocuk! Demi§ler.

Babam da, bir erkek gocuk sahibi olduguna dair miijdeyi, o giinlerde Bogazigi'nde oturan biiyiik
babama vermek igin tek ba§ina kullandigi (brek) arabasinin atini gatlatircasina siirerek Sanyer'i
boylami§. Biiyiik babam o kadar sevinmis. ki, o vakarli ve agir ba§li Hilmi Efendi Hazretleri, hemen
ogluyla beraber (brek) arabasina atla-iyip ayni hizla istanbul'a donmekte ve kendisini havai
og-iluna emanet etmekte tereddiid gostermemi§..
Fakat o da bana bakip hayiflanmi§:

— Cok kiigiik... Ya§ar mi, ya§amaz mi, Allah bilir! i§te tarn tarih:
26 MAYIS

1320—1604

REBIULEVVEL

Iki ya§inda, Sanyer'deki ko§kiin list katinda, be§ik-iten yuvarlandigimi ve en onde biiyiik babam,

biitiin ev halkinin tela§la pat pat, merdivenlere ko§ tugunu hatirliyo-rum.

Anneme, biiyiikliigiimde bu hatirami anlattigim za->man, gozleri deh§etle agilmi§ti:

— Hayret! Tamamiyle dogru! Biitiin ko§k birbirine girmi§ti. Nasil da hatirlayabiliyorsun?
O vakitler Have etmi§tim:

18

Ko§kiin arkasinda, bahge tarafinda, gama^irhk

gibi bir yer vardi. Rafinda da, bir tabak iginde beyaz bir madde. Duvara dayah merdivenden gikip
kaymak sandi-igim o maddeden yemege ba§ladim. Meger kireg kaymagi degil miymi§?.. Yine
biitiin ko§k birbirine girmi§ti.

Evet, evet, demi§ti annem; olur §ey degil, sen-deki hafiza !..

Devam etmi§tim:

Galiba istanbul'a gelen ilk otomobillerden birini

babam satin almi§ti. Bahgede otomobilin tekerlekleri, ta-ikozlarla hafifge havaya kaldinlmi§ti.
Muayene mi, tamir mi bir §eyler yapiyorlardi. Gizlice arabanin altina girip aletlerini kurcalamaya
ba§lami§tim. \Jg dort ya§inda var miydim, yok muydum, bilmem! O sirada motoru i^lettHler.
Tekerlegin pul pul demirli lastigi ba§ima garpti ve de-rin bir yara agti. Kanlar i^inde yere serildim.
Annem haykirmi§ti:

— Sus, sus! O meseleden biiyiik baban, az kaldi hepimizi oldiirecekti. Giinlerce yatakta kaldin!

60 kiisur yillik yaranin izini, sag ka§imin iistiinde, alnimin sag yaninda ta§iyorum. Yara izi alnimda,

fakat o giinler nerede?..

SIRKELi BEZLER

Alnimda, Mia, sirkeye batinlmis. soguk bezler his-isetmekteyim. Keskin bir sirke ve hasta odasi

kokusu...

Evet, alnimda sirkeli bezler... Ate§imi alsin diye...

Biitiin ^ocuklugum, ilk gocuklugum, hastahkla gegti. On - onbes. ya§ima kadar, bir ^ocugun

gekmesi miimkiin ne kadar hastahk varsa hemen hepsini gektim.

19

Kag kere hayatimdan iimit kesilmi§; ve ben, Allah oyle istedigi igin, her defasinda kefeni

yirtmi§im...

Oglunun diinyaya geli§inden sonra, (Mekteb-i hu->kuku bitiren babamin, bir baltaya sap olmasi

igin, biiyiik babamin zoru altinda tayin edilip gittigi ve bizi ahp go-itiirdiigii Bursa'da az kaldi

6liiyormu§um...

Irmak kenanndaki evimizin odasinda, mangal ba-^inda, eldiven gikanr gibi, §erit §erit derilerimi

yiizdugu-'mu biliyorum. Kizil hastahgindan kurtulduktan sonra... Hala kulagimda irmagin §inltilari

ve kirk derece ate§ iginde seyredilen diinya.

Derken Mudanya'ya kadar yayh araba ve istanbul'a donii§... Zaten benim Bursa'ya gotiirulmeme

razi olmayan biiyiik babam, bu kurtulu§tan sonra babami hemen is-itanbul'a aldirtmi§ ve beni

yanindan hig ayirmami§...

TELKIN

Biiyiik babam kitap odasinda bir sedirde... Sedire gomelmi§, gozliigii goziinde, dinltih bir §arki

soyler gibi Fuzuli Divanini okuyor. Ben de odaya girip yanina soku-iluyorum. Beni kiirkiiniin igine

alip opiiyor ve sonra bir kagit gikanp iistiine birtakim yazilar yazdinyor ve:

— Yaz bakalim §uraya; diyor, biiyiik babanin ismi-ini yazL

Ozene bezene, kagida bir «Hilmi» konduruyorum. Fakat sonundaki «ye» harfi biraz garpik kagiyor;

bunu begenmiyorum, biiyiik babam duru§umdaki tereddiitii an-diyor ve giiliimseyerek ne

yapacagima bakiyor, «ye» har-ifinin kuyrugundan imza gizgisi gibi bir §ey gekip diizelti-iyorum ve

kagidi uzatiyorum. Cirkinligi sezi§im ve diizel-ti§im o kadar ho§una gidiyor ki, beni gogsiine

basiyor ve iftihar gozya§lan dokiiyor.

Biiyiik babam bana en kiigiik ya§larda okuyup yaz-imayi ogretti. Bilmem ki, dort - be§ ya§inda su

gibi oku-iyup yaziyordum dersem inanir misiniz? O zamanin agdali diliyle giinliik gazeteleri, dort -

bes. ya§inda okuyor, anh-iyor, hatta anlatiyordum.

Daima hastaliktan hastahga gegtigim igin, dokto-rum me§hur Kadri Re§it Pa§ a, sik sik konaga gelir

ve bu erken ruhi inki§afimi bildigi igin de, ben salona girince §oyle derdi:

— Gel bakalim, benim biiyiik kugugum!...

Ve bana sual sorup cevap aldikga dort - bes. ya§in-idaki gocukta bu vaktinden evvelki geli§meye

hayret eder-di.

Yatakta da biiyiik babamla beraberim ve kiirkiiniin igindeyim...

Ilk dini telkinlerimi ondan aldim.

Yatakta ondan hep dini menkibeleri dinliyorum.

I§te, iigiincii katta, bizim yatak odamizin kar§isin-idaki biiyiik yatak odasinda, kocaman bir ceviz

karyolada biiyiik babamin yaninda ve kiirkiiniin igindeyim. Hazret-i Ali'ye, onun misilsiz kuvvet ve

§ecaatine dair bir menki-ibe dinlemi§ bulunuyorum.

Soruyorum:

— Biiyiik baba, Hazret-i Peygamber mi daha kuv-ivetliydi, Hazret-i Ali mi?..
20

21

Be§ - alti ya§indaki gocuk saffetinin iginden fi§ki-iran bu sual, biiyiik babama hem gocuklara, hem

de bii-iyiiklere verilebilecek cevaplann en guzelini verdiriyor:

— O kimseyle olgiilmez, O'nda Peygamber kuvve-iti vardi.

Biiyiik babamin «0'nda Peygamber kuvveti vardi.» soziinii, hecesi hecesine higbir an unutmadim.

Allah biiyiik babama rahmet eylesin...

KISAKUREK

En kiigiik ya§ta aldigim telkinler arasinda, bir de Mara§hhk, Anadoluluk §uuru... Biiyiik babam,

oglunun ve torununun istanbul'da dogmu§ olmalanna ragmen, be-ini kokumle, kok nisbetimle

alakalanmaya davet ederdi.

Ne biiyiik babamin riitbesi, ne bir §ey... Mara§ ve Kisakurek ogullan... Alaka bunlara... Yavuz

Sultan Selim devrinde Mara§'ta hiikiimet siiren ve OsmanoguUarmdan daha eski bir familya olan

Dulkadir (Zulkadir) ogullanna bagh Kisakiirek'ler kolu... iglerinde birgok biiyiik din adami bulunan

Kisakurek ogullannin son vardigi halka, Mevlana Bektut Hazretleri, Dulkadir ogludur. Biiyiik

ba-ibam da, Mevlana Bektut'dan gelen kolun daima babadan ogula, ana dah ustunde...

Ismin nereden geldigi iizerinde de birgok rivayet: Mara§'ta vaktiyle bir kithk olmu§ ve o zamanki

cedlerimiz, kimine kisa, kimine uzun kiirekle erzak dagit-imi§lar da, ondanmi§...

Yavuz Sultan Selim, Misir seferinde Mara§'i zap-itettikten sonra bir camiin acihs. merasiminde bir

kiirek lazim olmus. da, cedlerimizden kisa boylu birini omuzla-rindan itip:

22

— Aim size bir kisa kiirek!.. Demis. ve ondan sonra bu zatin kolu Kisakiirek is-rnini almi§...
Yok o degilmis. de kiirek kemigiymi§, §uymu§,

buymu§...

Hangisiyse ve her neyse. Deger verilecek nokta,

Kisakiirek'lerin Yavuz Sultan Selim devrine kadar varan mazbut bir §ecere icinde aralanndan olgun

din adamlan yeti§mi§, saf Anadolulu bir siilaleden geldikleri.

A§in bir hem§erilik gayreti giiden biiyiik babamin tesiri, konagin kapilanm, ardina kadar Mara§h

ziyaretcHlere ve ricacilara actirmi§ti.

En kiiciik ya§lanmin hatirasi, Balkan Harbinin is-itanbul'dan derinden derine duyulan boguk top

sesleri. Ca-italca onlerine kadar gelen dii§mana, denizden ve karadan atilan toplar... imparatorlugun

panigi... Balkan Harbinde bozgun veren ordu dokiintiileri arasinda yarah bircok Ma-ra§h konagi

doldurmu§tu. Hayal meyal, aralannda dolas,-itigimi ve onlara yiyecek ve icecek ta§idigimi goriir

gibi-iyim.

Tarn sekiz ya§indayim. .

YARAMAZLIK

Balkan Harbi yarahlan arasinda gelip de, sonra bii-iyiik babamin himayesine eren ve Adliyeye

giren kalin sHyah ka§h, mert yiizlii, gayet agir ve sakin tavirh Mustafa

Efendi...

Bu Mustafa Efendi, son zamanlarda izmit Agir Ce-iza Reisiydi ve 1943'de Erenkoy'iindeki evimize

gelip o sene dogan ilk oglum Mehmed'in kulagina ezan okumu§-itu.

23

I§te bu Mustafa Efendi bana, konagin ilk katinda, yemek odasi katindaki kiigiik ve resmi ziyaret
odasinda Kur'an dersi verirdi.

Garip ve derinligine dogru, bir iq hayat istidadi iginde, duygulanm di§anya vurdugu zaman ne tiirlii
yara-imazhklara, ha§anhklara kalktigimi tasarlayabilir misiniz? Benim igin:

— Babasini gegecek galiba yaramazhkta... Diyenler de vardi...

Konagin tavanarasi merdiveninden ta birinci katin avlusuna kadar trabzanlar iizerinde kaymalar...

Yarah bir atin cilk etine pergelle dokunup ondan muhte§em bir tek-ime yiyerek yerde

yuvarlanmalar...

Camura bulanmi§ bir siirii cam kingini bir kova icinde arabacinin ba§ina gecirmeler... Zafer

Hanimefendi-inin ne kadar zaafi varsa onlara dogru hiicum etmeler, onun armonikli piyanosunu

avaz avaz bagirtmalar, ilaclanni birbirine katmalar, kitaplanni altiist etmeler, ki-ilerlerini

bo§altmalar... Neler, neler?

Obiir cocuklar da, Selmacigim miistesna, hep mai-iyetimde ler... Bir tehlike goriince can attigim

liman, bii— >yiik babamin etegi veya kiirkii...

Bazen kendimi o kadar mesut hissederdim ki, onle-irinden ko§up gectigim birtakim e§yayi, mahzun

ve boynu biikiik goriir ve doniip ok§ardim.

Buna ragmen annemden yemedigim dayak kalma-imi§tir. Kendisini delice sevdigim icin biiyiik

babama §ikayet edemiyordum da ondan...

Nihayet Zafer Hanimefendi, biiyiik babasi sayesin-ide kendisini tarn serbest hisseden ha§an iistii

ha§an toru-inunun ruhunu kama§tirmak, uyu§turmak icin miithi§ bir (narkoz) uyutucu ke§fetti.

24

ya.

Dort bes. ya§inda okuyup yazmayi 6grenmi§tim Beni romana ah§tirdi.

ROMAN

Fransizlann, a§agi tabaka muharrirlerine ait tiimen tiimen terciime... Kirmizi kadife mantolu ve

§apkasi ye§il tiiylii §6valye... Bayku§lar ve kara kediler arasinda sintan tek di§li biiyiicii kadin...

Adadaki kuleden guval iginde denize atilan ceset, siyah kukuletah kambur zangoc, be-iyazlar

giyinmis. bakire, silindir §apkah ve gekme rugan potinli kont cenaplan; §ato bahgesinin me§e

agacindaki kazintilardan mana dev§irmeye gah§an kasketli ve pipolu dedektif... Yeter mi? Alti yedi

ya§indaki bir gocuk mu-ihayyilesinde bu kitaplar ne yapar? Kundaktaki gocuga yalanci dolma

yedirilince ne yaparsa onu...

Oniki ya§ima kadar siiren bu olgusiiz, abur cubur okuma hastahgi bende o hale gelmi§ti ki, on,

onbir ya§i-rna dogru (Pol ve Virjini), (Graziyella), (Ladam -o ka-rnelya), (Zavalh Necdet) gibi

hissilik ve edebilik iddia->sindaki eserlere kadar tirmanan alakam, nihayet hastahga donmii§,

gecelerimi ve gunduzlerimi bir ag gibi sarmi§ti. Sonralan (Pol ve Virjini)yi Heybeliada'da Papaz

mektebi tarafindaki gamlar altinda sabahtan ak§ama kadar okuyup gozlerim yas. dolu, oracikta

kaldigimi, giines. battiktan sonra beni arayip bulduklanni ve zorla eve suriikledikle-irini soylersem

ne dersiniz?

(Misel Zevako)lardan oyle bir tesir kalmi§ti ki uze-irimde, bazen geceleri Sultanahmet tarafindaki

bir dostunu ziyarete giden biiyiik babamin arkasinda, en arkada fener

25

ta§iyan bir u§ ak, belime gini sobanin uzun ma§asini kilig diye takmi§, kendimi muhafiz bir §6valye

farziyle yuriir-idum.

Birgiin bir diigunde, gahnan sazlardan garip bir vecde dus,mu§tum. Kendimi beyaz bir at uzerinde

dort na-ila gelip diigiin evine girerken goriiyor ve sonra telli pullu gelini atimin terkisinde, kaldinm

ta§lanndan kivilcim fi§-ikirtarak kaginyordum.

ACITAN HAYAL

Bakin, hayalim, nasil patlayasiya §i§irilmi§ti:

Me§hur dedektiflerin yardimcilan vardir ya; ben de torunlar arasinda, kiigiik halamin ogullanndan

birini ken-dime muavin yapmi§, konagin arkasindaki Binbirdirek mahzenlerinde, faili meghul

cinayetlerin gizli kaatiUerini aramaya gikmi§tim.

(Gokbayrak)taki Canbey'in mukavvadan tolgasi ve supiirge sapindan kargisi da ayn...

§i§elerde renk renk ilaglan birbirine katip kimse-inin bilmedigi gizli terkibi anyordum.

§imdi biitiin bunlan ben, gayeleri kendilerinden ibaret hos. ve renkli hikayeler diye anlatmiyorum;

ruhu-imun ne yollardan ve nasil pi§mege ba§ladigini ve nelere istidat kazandigini gostermek ve her

§eyi ORAYA bagla-rnak igin kisa kisa noktahyorum.

Marazi bir hassasiyet...

Acitan bir hayal kuvveti...

Ve bu arada deh§etli bir korku...

O ya§ta bile anhyordum ki, ben ba§ka tiirlu, ayn yaratih§ta bir insanim ve hissettiklerimle obiir

insanlann duyduklan arasinda muthis. bir fark...

26

I§te ilk gocuklugumun, kendi oz bunyesi iginde ve di§andan aldigi bin bir tesir altinda, huviyeti...

Arada bir (Guzel Prenses) romaninin o hafta gikan formasini satin almak uzere tek ba§ima-

konaktan gikip birkag yiiz adim mesafedeki aktar dukkaninin online var-digim zaman, meghul

semtlerden gelen ve meghul semt-ilere giden meghul §ahislara kar§i anlatilmaz bir korku du->yar ve

kendi kendime sorardim:

— Ben de buyudugum zaman bunlar gibi korkma-dan her tarafa gidip gelebilecek miyim? Hele bir
memle-iketten bir memlekete nasil gidip gelebilecegim?..

Ve formayi gogsiime bastirmi§, ko§a ko§a eve ge-dir, kapinin ziline var kuvvetimle basardim.
SESLER VE...

Derin, yirtici, kanatici hassasiyetimin ba§hca iki tesir kutbu bekgilerle saticilar... Gecenin en
beklenmez saatinde paket ta§larinin ustune inen, ucu demirli sopa sesleri ve bir haykin§:

— Yangin var!.. Azapkapisinda, Gungormezler-deeeee!

Azapkapisi... Ne korkunc isim... Alti ko§eli civi ba§lanna carpilan kafalardan, kanh sag yoluntulan
yapi§-imi§ demir caprazh, icinden bir evcik gececek kadar genis. ve yiiksek kapi... Giingormezler.
Damlan birbirine yapi->§ik egri - biigrii evlerin sinirladigi yilankavi sokaklar. Cin yatagi ah§ap eve
sokulan kundak. Kundakta, burus. burus. bir cocuk yiizii. Cocuk katila katila aghyor... §eytan
alev-ilerin yaylani§ina bak!.. Birden coken dam ve bir ates. pus-kurtiisii; kivilcim tipisi... Ve biitiin
bu hayallerin gerisin-ide artik uzaklarda, 50k uzaklarda, Anadolulu bir ses:
27

Yangin var!!

Yangin kundagi goziimde gazh bir bez degil «kun-idak» kelimesinin iltisakiyle, yiizii bums, buru§,

katila ka-itila aglayan bir cocuk... Alevler icinde unutulmus. bir co-icuk. Ve i§te korkunun en

dokunakh timsali!..

Ve saticilar... Ruhumu acila§tiran ak§am saatlerin-ide saticilar:

— Yogurt^u!.. Yogurt^u!..

— Simitgi!.. Ak§am simidi!

O zaman, oturdugum odanin tavan ko§esine dogru bir noktada can ceki§en giiniin son i§iklanna

bakip sedire yiiziikoyun uzanmak ve hickira hickira, katila katila agla-rnak isterdim.

Giine§in, kivnla kivnla, istikametleri burgulaya burgulaya ancak sabah ve ak§amin belliba§h

saatlerinde ve bellibasji noktalanna sizabildigi bu lo§ konakta bana her §ey dipsiz bir mananin

ihtarcisiydi.

Giine§ goren taraflan soluk kadife perdeler... Tavanarasindaki tahtapo§tan seyrettigim, yirtici

cighklarla ko§u§an ve arkasinda dumanlan yava§ yavas. eriyen trenler...

Arka bahceye inen merdivenin tepesinde kirmizi, sari, portakal rengi, mor, ye§il, mavi camlann

otesindeki diinya... Ve her §ey...

Cocuktan daha cocuk, 6-7 ya§lannda, yakici bir hayal beni her §eyin otesine siiriikliiyor, bana bu

diinyayi dar ve bunaltici gosteriyordu.

Kulagima bende bir anlatilmaz, isimlendirilmez, derinligine sarkilmaz «daiissila»nin yankisini

fisildiyor her §ey...

Ve ben aghyordum.

Sebebini bilmeden, ne istedigimi bilmeden...

28

Bu hallerim gozden kacmamis, olacak ki, bir arahk kitaplanma el koydular:

— Artik okumak yasak!..
ERMi§LIK VEHMI

Biiyiik babamin kitap odasindaki sedirde gecirdi-igim bir hastahk icinde, gece yansi birden bire
uyandim. Ate§imin dii§tiigiinii hissettim, basimdaki sirkeli bezi at-itim ve yatakta dogruldum.
Giinlerdir uyumayan anneci-igim, bir koltuk iizerinde sizmi§, dalmi§ti.

Gokler dolusu sessizlik... Cok uzaklarda tek tiik

kopek havlamalan...

Birden bire kendimi oyle hafif, derin, e§ya ve hadiselerin nabzini tutan oyle ince bir idrak duygusu

icin-ide buldum ki, acaba bu diinyada benim kadar duyan ve anlayan ikinci bir mahluk var midir,

diiye dii§iindiim. Sanki hayatin diigiimleri lif lif coziilmii§, muammalann anahtarlan elime teslim

olunmu§tu. Annem uyandi:

— Ne var Necip?

— Bir §ey yok annecigim!

— Ate§in dii§tii mii?

— Dii§tii.

, — Kendini nasil hissediyorsun?

— Cok iyi annecigim!

— Haydi uyu!

Kucuciik cocugun ermi§lik vehmiyle, o gece saba->ha kadar uyumami§tim.

Her §eyi unutsam o geceyi unutamam.

29

MEKTEP

Roman okuma duragindan sonra eski yaramazh-igim busbiitiin patlak vermis, olacak ki, cici

annemin de is-rariyle mektep... Cok kisa bir mahalle mektebi devresin-iden sonra biiyiik babam

benim elimden tuttu; ve yakasin-da, Fransiz hiikumetinuen aldig* (Lejyon donor) ni§aninin

kordelasi, (Mecelleyi kaleme alan heyet icinde Mehmed Hilmi imzasi da vardir. Fransizlar, ash

islam! olan bu bii-iyiik eserin miielliflerine ni§an vermi§lerdir) beni Gedik-pa§a tarafindaki Fransiz

mektebine yazdirdi. Papazlar, hiikiimetlerinin dunyada sayih insanlara verdigi mill! ni-i§anlanni

ta§iyan ihtiyara ta§kin bir hiirmet gosterdiler. Fakat bu mektepte yapamadim. Beni oradan ahp yine

ay-ini semtteki Amerikan kolejine verdiler.

Tarn, ana sinifi ya§indayim...

Hala hatinmda; (Mis Mardin) isimli ak sach bir Amerikan kadini, bana ismimi cismimi sordu.

Cevap ver-idim. Bir kagit uzatti ve:

— §uraya tarihi yaz, dedi; hangi senedeysek yaz!

Ve benim «1328» yazdigimi goriince, kendisi, bir kagit iizerine, biiyiik yazilarla « 1 9 1 2 » diye yazdi.

Bunca yil once gecen hadiseyi, o kagidi elimle tu->tacak kadar kendime yakin goriiyorum.

Amerikan mektebinden cabucak usaniverdim, cik-itim. Bende oradan kalan tek hatira, mektebe

giderken Ge-dikpa§a bakkallanndan birinden ak§amlan kahvalti diye alip yolda yedigimiz «be§

ekmek, be§ peynir»ler... Yani be§ parahk ekmek ve be§ parahk peynir... Be§ para; be§

30

kuru§un kirkta biri ve bugiin artik piyasada kalmami§ bir kiymet... Bununla dumanlan buram

buram tiiten kabuk tarafindan kocaman bir dilim ekmek, ve aynca bugiin an-cak 9-10 liraya

ahnabilecek, kaymak gibi bir dilim pey-inir verirlerdi. Altin para zamanina gore §oyle boyle 5 yiiz

misli pahahla§an hayat...

Derken Buyiikdere'de Emin Efendinin Mahalle. Mektebi, istanbul'da Biiyiik Re§it Pa§a Numune

Mektebi; bir arahk Vanikoyunde Raif Ogan'in Miidiir ve Peyami Safa'nin mubassirhk ettigi

«Rehber-i ittihat» ve daha biHrnem ne...

Roman okuma, yaramazlik, hastahk, biiyiik baba-imin kolunda sik sik Beyazit'ta, Misircar§isi

e§yasi satan bir diikkana girip kakule almalar, vesaire, icice devam-ida...

Biiyiik babam geceleri Sultanahmet tarafinda otu-ran Faiz Efendi isimli bir din adamini ziyarete

gider, beni de yanina ahrdi. Onde, elinde bir fener, yol gosteren u§ak, arkada da ben... Biiyiik Cini

Sobanin; topuzu kihc kabzasina benzer ma§asini belime takar, ona kihc gibi da-iyanir, biiyiik

babamin muhafizi bir §ovalye edasiyle arka-idan gelirdim.

BUYUKDERE

Birinci Diinya Harbine dogru Biiyiikdere'de bir ya->li satin aldilar. 500 altin liraya... Bugiiniin

parasiyle 4-5 Milyon lira... Tarn deniz kenannda oniinden bir sahil yolu

31

gecen bir yah... Cemberlita§taki konak gibi, kan§ik, do-ilambach; iki kath; cin yuvasi kocaman bir

barhane...

Yahnin biti§iginde ismine «Barba» denilen ihtiyar bir rum'un diikkani var... Bahk oltasindan

gukulatasina, defter ve kaleminden ku§ iiziimiine kadar her §eyi satan bu ihtiyar hususiyle

cocuklann ugragi... Benim de cil cil kuru§lanmin avuclandigi damarlan §i§kin, nasirh eller...

Giinde be§ - on kelimeden fazla konu§mayan ve hep daHgin, denize bakan, bu curumus. cinar,

zamanin yipraticih-igindan bir kitabe gibi goriinmu§tu bana; ve 9 - .10 ya§in-idaki gocugu §oyle

du§undurmu§tii:

— Ben de mi bir gun boyle olacagim?

Yahnin omindeki bahkci kizaklannin ustiinde oy-inarken bas. a§agi denize du§tiim. Kizagin dort

ko§e lzgara tahtalanndan gecen ba§im, denize dokulmiis. bazi cercop maddelerle busbiitiin yumu§ak

kumlara saplandi. Nefes-sizlikten oliiyor gibi oldum. Bir bahkci hemen ko§up beni ayak

bileklerimden kavradigi gibi cikarmi§... Yahda beni yine ayak bileklerimden tutup yuttugum sulan

bo§altma-iya cah§tilar. Biiyiik babamin sagi solu ha§layan ve sucla->yan dik sesi...

On ya§lannda bir cocukta kadin diye bir mesele, icini kavuran bir his var midir? Ba§kalanni

bilmiyorum fakat bende, kar§i durulmaz bir duyguydu bu... Latinlerin (odora di femina - kadin

kokusu) dedikleri §ey, o ya§ta her mesamemi doldurmu§tu.

Bir giin, halamin oglunu, yahnin biraz ilerisinde; bize misafir gelen bir hanimin kucuciik kiziyla

gezerken gordiim. Onlan takibe ciktim. Sahil boyunca yuriidukten sonra dondiiler. Beni

gormemeleri icin, oraciktaki finnin

32

online yerle§tirilmi§ atlara ta§itilan iki tarafli ekmek kiife-ilerinin ortasindaki bo§luga giriverdim.

Benden 1 yas. bii— >yiik, sessizlik ve mahcupluk ornegi cocuk, yaninda sacla-ri kurdelah kucuciik

kizla gulii§erek geliyordu. Ofkeden catlayacak hale geldim. Eve onlardan evvel varmak icin

ko§tum. Arka taraftan girdim ve ta§hgin sonunda, sokak kapisinin arkasinda onlara kapiyi elimle

acmak icin bek-iledim: Geldiler, kapiyi actim ve ayagimi yegenimin gog-isiine var kuvvetimle

carptim. Beyaz coraph ve beyaz is-karpinli ayagimi hala yegenimin gogsiinde ve onun «ne

yapiyorsun Necip?» diyen sesini duyuyorum. 10 ya^inda^ki Necip (Otello)yu ya§iyordu.

Buyiikdere'deki yahda en carpici ve ruh kuma§i-* mm en hassas noktasini belirtici hatiram yahya

giren hir-

siz...

Ne oldugunu, ne bittigini hatirlamiyorum. Hatirla-digim, yahnin alt katindaki salonda buyuklerin

konu§ma-'lari:

— Ben bir ses duydum. Arkadaki bahce tarafinda bir el tahta kaplamalara vurdu ve kisik kisik
minldandi: Mehmed usta uyuyor musun?

(Mehmet usta o sirada yahda yapilan bir ek odanin in§a i§iyle me§gul ve evin hisimlanndan biridir.)

— Hie Mehmet ustadan §iiphe edilebilir mi?.. As-ila!

— Hirsizlar evvela ikinci katin sofasindaki me§in sandigi acmi§lar ve oradan Beyefendinin (biiyiik
babam) ni§anlanni calmi§lar. Sandiga egilen birini gelin hanim (annem) gormiis. ve karanhkta, bol
safari yuziinden Mat-

33

mazele benzetmi§... «Ne yapiyorsun orada MAtmazel?» diye seslenince de hirsizlar kacmaya

ba§lami§lar. Fakat altin ve pirlantah ni§anlar ucup gitmi§...

— Biz de guriiltu uzerine hemen yataklanmizdan firlayip sofaya ciktik. Hirsizlar paldir - kuldur
merdiven-ilerden iniyorlardi. Giderken ta§hktaki duvar civilerinde asih palto, baston, §emsiye gibi
§eyleri toparlamayi ihmal etmediler.

— Beyefendi Necip nerede diye haykirdi. Odasina atildik. Yataginda yoktu. Her §ey unutuldu ve
Necip aranmaya ba§landi. Hicbir yerde yok... Beyefendinin yu-regine inmek uzere... Nihayet onu,
yatak odasina biti§ik helada kapiyi icerden siirmelemi§, sessiz sedasiz oturuyor bulmayahm mi?
Butiin bunlan, o sirada Buyiikdere Merkez Memu-ru (Emniyet Amiri) dayima anlatiyorlar ve
dayim, kendi 6z evi demek olan yahya girmek cesaretini gosterenlere kar§i ibretle, di§lerini sikarak
her §eyi not ediyor.

Ve ben, biiyiik babamin kurku altinda; korkudan zangir zangir titreyerek dinliyorum. Cocuk

muhayyilem-ide hirsiz, bana korkulann en dipsizini veriyor ve surati mechul bu tipte suikastci

gizlilik ifadesinin kemiklerime kadar dondurucu esranni okuyorum...

SELMANIN TABUTU

Kiz kardesjm Selma oldii. Annem, ikinci kattaki salon - sofada, orta yerdeki sedirin ustiinde,

yuzunii tir-naklariyle gererek gighk cighk aglamakta... Yaninda onu siikunete getirmege cah§an,

mahzun tavirh iki erkek... Dayilanm...

34

Ustiinde beyaz gelin etlleri ugu§an kiigiiciik tabut, konagin selamhk kapisindan gikiyor...

Annem Selma'cigin oliimiinden oyle sarsildi ki, agir beyin hummasina tutuldu. O hastahktan da

kalkip verem oldu.

Annemi biiyiik dayimin yaninda, isvigreye gonder-idiler. Orada bir sanatoryumda bir miiddet kahp

Istanbul'a dondii.

Bu devre benim, tekrar kitaplara dahp hassasiyeti-imin en had derecelere ula§tigi ?igir...

Hele Vanikoyiinde, Serasker Riza Pa§a yahsindaki «Rehber-i ittihat» mektebinde, ilk defa tattigim

yatili ta-ilebe acisiyle, Riza Tevfik'in «Selma sen de unut yavrum» §iirini okuyarak, Bogazigi'ne

bakan biiyiik pencereler oniinde doktiigiim gozya§lan...

Selma'ya ait bir hatiram sonra sonra beni yakacak hale geldi:

Biiyiik babamdan kipkizil bir lira geyregi kopardi-igim bir gun, onu Selma'ya gostermi§tim.

Yavrucagin elinde, hafifge isinlmi§, mini mini di§lerinin izini ta§iyan bir elma vardi. Lira geyregi o

kadar ho§una gitmi§ti ki, o ebediyen mahzun, yahut hiiziin ebediyetiyle dolu gozleri-ini bana

dikmi§ti de:

— Agabey, demi§ti; bu elmayi sana vereyim de o parayi bana ver! Biraz lsirdim ama, ziyani yok,
degil mi?

Pinltih lira geyregini vermi§, fakat elmayi da al-rnak gibi bir gaflete dii§mii§tiim.
Sonra sonra doviindiigiimii hatirhyorum:

— Ah, nigin lira geyregini verdim de, hafifge lsinl-
35

mis, elmayi kendinde birakmadim? Nigin «0 da senin ol-isun!» diyemedim.

Hayatimin ilk biiyiik vicdan azabi budur.

SEN giK ODADAN

Hemen arkasindan Birinci Diinya Harbi, allak buHak yeryiizii, yikilan maddi ve manevi

muvazeneler, an-inem isvigre'den dondiikten sonra bir miiddet doktor tavsi-iyesiyle Heybeliada'da

oturu§umuz, aradaki Numune Mektebine'giri§im ve biiyiik babamin oliimii...

Biiyiik babam, konagin iigiincii katindaki malum biiyiik yatak odasinda bana Allah ve Resuliinden

bahsetti-igi karyolanin iginde ve yanimda oldii.

Hastahginda beni bir an yanindan ayirmami§; yu-izume dalarak beyaz sakahna damlayan tuzlu

gozya§lariy-le aglami§ ve ancak komaya gegtikten sonradir ki, torunu->nu gormez olmu§tu.

Hayatinda hep agik gideceginden bahsettigi gozleri kapah, gogsii bir koriik gibi inip gikiyor.

Sonra hafifge agilan gozlerini, ayak ucundaki pen-icerenin tepesinde oyna§an ak§am i§iklanna

dikerek ruhu-inu teslim etti.

Annem ve halam:

— Haydi sen <jik odadan, dediler bana, git, gocuk-ilann yanina git!
Boynum biikiik, gikip gittim.

Cici annem biiyiik salonda"doviiniiyor:

— Evin diregi yikildi!

Ve ben deh§etle insanlan inceliyorum. Hissi oHmaktan ziyade, zihni bir i§kence igindeydim.

36

Biiyiik babami, a§agi kattaki yemek odasina biti— >§ik, kurnah hamamin kerevetine uzattilar.

£ocuklarla bahge tarafinda hamam penceresine tirmandik, igeriye baktik.

Kerevetin iizerinde sapsan, fil di§i renginde, saka-dinin her teli yiiziine tek tek yapi§tinlmi§ gibi,

biiyiik ba-ibam...

Biiyiik babamin cenaze merasimi muhte§em oldu. £emberlita§'tan Beyazit'a kadar uzanan bir

kalabahk onu Edirnekapisina kadar gotiirdii. Trablus harbinde istan-ibul'a muhacir gelip bizim

konaga kapilanan Ali isimli bir hizmetkarin, mezara indirilen tabut iizerine kapanip «beni de

beraber gomiin!» diye giglik kopardigini hatirhyorum.

Mezara §u ta§i diktiler:

Rutbe-i Bala ricalinden Mahkeme-i Cinayet ve Isti-Tiaf Reisi Mara§h Mehmet Hilmi Efendinin

ruhuna FATI-iHA...

HEYBELIADA

Heybeliada'da kiiciik bir kira evine ta§indik. Dok-itorlann, isvicre'den donen anneme, havasi iyi

gelir diye tavsiye ettikleri yer...

Heybeliada'daki kirahk evinde, cocukluk hassasi-iyetim, son irtifaini buluyor.

Bayiltici 9am kokulan, sabahlara kadar okunan acikh romanlar ve aglamalar; ve arada ben. Bahriye

Mek-itebi tarafindan yanik boru sesleri ve trampetli Divan me-irasimi... Bir agizdan haykin§:

— Padi§ahim 50k ya§a!

O sirada, kom§ulanmizdan birinin kizini sevdim,

37

yahut sevdigimi sandim. Bir gece mehtapta camlara cikip kizi du§unurken, kalbimin yaninda ayn

bir kalbin vurdu->gunu duydum; amma tarn bir fizik ihsas halinde duydum ve kendi kendime

minldandim:

— Demek ki, a§k buymu§!..

Babasi bir Yemenli olan bu kizdan hatirladigim, bir cift hareli ve yosunlu ela gozden sonra, gayet

tath, de-irin bir tebessum... Adanin cocuklan ve delikanhlan onun beyaz ko§ku oniinde gecit resmi

yaparlar ve bir tebessu-rnunu koparmaya bakarlardi. Fakat o, bu tiir ku§atilmi§ olmaktan mi, nedir,

onlara derin bir bezginlikle cevap ve-rirdi.

Bu kizi, 30 - 40 yil sonrasina kadar, uzaktan, muhi-itimin etrafinda gordiim; evlendigini ve

goluk.cocuk sahi-ibi oldugunu haber aldim, ama 1 1 ya§ima ait saffet kapili-'§imi kaybettigim igin

kendisinde eski sihrinden hicbir iz bulamadim.

Bu kiz bende, malikiyet igindeki mahrumiyetlerin timsali kadini 1 1 ya§indaki gocuga gore

remzlendiren bir ornek oldu.

Kendimi Heybeliada'da ayn bir yildizda hayal edi-iyordum. Uzaktan Maltepe kiyilan ve tepeden

seyredilen Istanbul, sanki bin yilhk mesafedeydi ve kuvvetli bir dur-ibunle yakinla§tinlmi§ gibiydi.

Okudugum hissi romanla-inn iklimi iginde ya§iyordum.

Heybeliada'da sik sik yoluma gikan Rum oliileri... Neftiye galmi^ siyah kadife eski tabutlarda, o

zaman apa-

38

91k giden Rum oliileri... Elbiseli, erkekse kolah yakah ve kravatli, yeni giydirilmi§ potinlerinin

parlak koselesi uze-irinde ayakkabi numaralan sintan korkunc oliiler...

Oliim kar§isinda «mahrem»in, silinmenin, soyunup bir patiska altinda saklanmanin, tabut igine

gizlenmenin sirnm orseleyen, dolayisiyle islam'in ustunlugunu belir-iten bu canhira§ manzara,

gocuk ruhumu boguyordu.

Ak§amlan gezintiye gikan Bahriyelilerin kihklan, bal petegindeki hendese §iirine uygun

intizamlan, husu-isiyle insani gurbetten gurbete davet eden borulan, beni o kadar sarmi§ti ki,

aralanna katilmaya can attim. Heybeli-ada Numune Mektebini bitirdikten sonra Bahriye

Mekte-ibinin kabul imtihanlanna girdim, (estetik) olciilere kadar varan incelemelerden gecirildim,

kazandim; ve Birinci Dunya Harbinin sonlanna dogru «Mekteb-i Funun-u Bahriye» talebesi oldum.

ILK MUHASEBE

Namzet ve harp siniflan boyunca Bahriye Mekte-ibinde gecen be§ senem, beni cocuklugun son

basamakla-inndan ahp delikanhhgin ilk basamaklanna cekici nazik devre...

O giine kadar muhasebem, her unsuriyle hassasiye-itimi giciklayan koca bir konak, her ferdinin

nereden gelip nereye gittigini bilmedigi ugultulu bir cereyan icinde, her an iniltilerle acihp ortiilen

minltih kapilar arasinda ve bii-itiin bir ses, renk ve §ekil ciimbu§u ortasinda, be§ hasse-^min sininni

tirmalayici ve ilerisini ara§tinci derin bir (melankoli) duygusundan ibaret... Bana konaktaki

cocuk-ilugumdan kalan ve ilerideki basamaklarda gittikce ki-

39

vamlanan bu hassasiyet, sonunda, Biiyiik Veli'nin e§igine yiiz siirecegim ana kadar - otuzuna
yakla§incaya dek-miicerret, miiphem, formiilles.memis. ve sisteme girme-imi§, hayat iistii bir hayat,
ideal hayat hasretinin, kulakla-Tima devamli fisiltisini akitti. Oniki ya§imdan yirmi kii-isur, hatta
otuz ya§ima kadar siiren, giiya kendime gelme, billurla§ma ve §ahsiyetlenme giginmda, §u veya bu
baha-rienin garkina tutulmu§, doner, doner ve kendimi hep gii-iniibirlik bahanelerin hasis
kadrosunda belirtmeye gabalar-iken, bu fisiltiyi; seslerin, renklerin, §ekillerin ve mesafe-ilerin
otesindeki hakikatten gakintilar birakip gegen bu fi— >siltiyi hig kaybetmedim. Madde igi hayatta
perende ustii-'ne perende atarken, madde otesi hayatin, ruhumda daima ihtarcisina, gozii uyku
tutmaz nobetgisine rasthyor; ve arada bir bu nobetginin selamini ahp yine beni siiriikle-iyen
garklara takihyor, ona:

— Haydi, beni nereye gotiireceksen gotiir, kime
teslim edeceksen et! Diyemiyordum.

Otuz ya§ima kadar da muhasebem budur. Bundan sonra, Biiyiik Miir§idin e§igine kadar, za-rnan
olgiisiine nisbetle 50k hizli gizgilerle gidecegim igin, bu toplu hiikmii, tepeden inme, yerine
oturtuyorum. Beni oralara, bilmeden hasretini ya§adigim iklime geken saikin daha evvel bende
buldugu istidat zeminini gostermek, boylece kendimi degil, yine onu belirtmis. olmak igin de,
ba§larda kaydettigim gibi, oz hayatimdan ve nefsimden noktaciklar serpmek zorunda kaliyorum.
Yoksa (o iklim) ve muhte§em saray dururken, be-inim kostebek yuvasi evimin ve solucan
hayatimin ne de-igeri olabilir; ve ba§langigta siirdiigiim hayata nasil bagla^nabilir?..
Hayatim, ba§indan ben muazzam bir §eyi bulma-inin cereyani iginde akiyordu. §u veya bu miskin
vesilenin hassasiyeti iginde birini anyordum.

BiRiNi...

O, kim mi?

Allah'in Sevgilisi...

Sonsuzluk ikliminin batmayan giine§i ve ebedilik

sarayinin paslanmaz taci...

Tek dava O'nu bulmakta, bulduracak olani bul->maktaydi. Binbir istikamette seke seke, saga sola

biikiile biikiile, renkten renge bulana bulana, higbir §eyden haber-isiz ve insandaki meccani emniyet

ve bedahet saadeti kar-i§isinda §a§kin, hep o BIR etrafinda helezonlar gizen bir

hayat...

Benim hayatim budur!

BAHRIYE MEKTEBI

O zamanin iitopyasina gore harb kazanildiktan sonra bize gegecek olan Fransiz donanmasinin

zirhlilann-ida vazife gormege ve prenseslerin ellerinden opmege namzet zabitler sifatiyle

yeti§tirildigimiz, bu §artlara gore segilip ahndigimiz, herkes saman ekmegi yerken nefis sofralara

oturtuldugumuz, miizikle yemek yedigimiz, sa-raylara mahsus mua§eret edepleri iginde

yuguruldugu-muz, boyleyken disiplinlerin en yakicisi iginde kavruldu-igumuz, memleketin en

namh hocalanna malik bulundu-igumuz ve tatile ug ayda bir giktigimiz Bahriye Mektebi... §iire

orada ba§ladim. Vesilesi §iir kitabimin ba§inda yazili... Bizden, hayatimizin en garpici vakasina dair

birer

41

40

vazife istiyen Edebiyat muallimine «Biiyiik babamin olii-imii» isimli bir nesir verdim, onun ta§kin

takdirlerini ka-izandim; ve sonra §iire ba§ladim. Derken Edebiyat Mualli-imimizin eline bir de §iir

siki§tinnca onun §u hitabina garptim:

— Yooo! Artik gizmeyi a§iyorsun! Bu ya§taki 50-icuk §airlige kalkamaz! Bekle, sabret!

Zavalh hocam; alti yedi sene sonra bana bir lokan-itada rastlayacak ve ismi yeni gikmaya ba§layan
§air tale-ibesinden, yillardir yazi yazdigi halde bir tiirlii taninama-mis. mahzun edebiyat hocasi
sifatiyle oziir dileycektir.
HOCALARIM

Din Dersleri Hocamiz, islamiyetin biitiin insanhgi nasil ku§atacagma dair bir tahassiis ve tahayyiil

yazimi o kadar sevdi ki; onu sinifta okuttu, yiiziime dikkatle bakti ve istakbalde benden cok §eyler

bekledigini soyledi.

Bu, Aksekili Ahmed Hamdi Efendiydi. Demokrat Parti devrinde Diyanet i§leri Reisliginde bulunan

ve ma-kamiyle vicdani arasindaki muhasebe neticesinde kalbi catlayip olen Ahmet Hamdi

Aksekili...

Diyanet i§leri Reisliginde oldukca sik temasta bu-ilundugum merhum, talebesine o zamanlar bigtigi

kiymeti Allanin gercekle§tirmis. oldugunu soylerdi.

Tarih Hocamiz Yahya Kemal!

Yine Hocalanmizdan Hamdullah Suphi'nin sinifa girip, bize:

42

— Turk dili ve §iirinin en usta yontucusu!

Diye takdim ettigi Yahya Kemal!..

Boyuna burnunu kan§tiran kontrolsuz hali, dalgin ve e§yadan habersiz tavn, efsane kahramanlan

etrafinda boyuna kopurttugii satihci heyecaniyle, Yahya Kemal, beni o zamandan cekmedi.

Bir de Ibrahim A§ki Bey...

Hocalanmizin en ya§hsi, derin irfan sahibi, ancak birkac tanidigi arasinda maruf ve herkesce

mechul hususi kiymet... Edebiyat ve felsefeden, riyaziye ve fizige kadar ic ve dis. bir cok ilimde

derin ve mahrem mintikalara ka->dar niifuz edebilmi§, bir kac risalecikten ba§ka hicbir §ey

ne§retmemi§ ve kabugunun icinde soniip gitmi§, bu kizila calan palabiyikh ve Tatar surath insan,

sonradan bize Edebiyat Muallimi oldu; ve bana bilmeden, isteklisi oldu-igum dunyadan, belki

derme catma, fakat ilk adresleri ver-di. Edebiyat derslerindeki vazifelerimden bende bir §eyle-ire

dikkat etmis. olacak ki:

— Sen oku, dedi; her §eyden evvel oku! Amma okumaya ba§lamadan evvel bil, ne okuyacagim
bil! Sonra sinifa doniip hitap etti:

— Talebe ne demektir? Talep etmekten, istemek-iten gelir bu isim... Talep etmek de bir ilimdir, bir
ilk ilim... ilim istiyebilmek icin de bir ilk ilim ister. Muallim de boyledir; bir taraftan ogretirken, bir
taraftan da talebe-isi ona ogretir.

Sinifin kapisinda, ona:

— Ne okuyayim, dedim; ne okumami tavsiye eder-isiniz?

— Ben getiririm!

Dedi ve bana iki kitap getirdi: San Abdullah Efen-idinin Semerat-ul Fuad (Gonial Verimleri) isimli

me§hur

43

eseriyle, «Divan-i Nak§i» diye, sahibini bilmedigim man-izum bir kitap...

Tasavvufla, deri ustii deri bir satih planinda da oHsa, ilk temasim ba§hyordu. Fuzuli'nin;

«ilm-i kisbiyl " paye-i rif at, Arzu-yu muhal imi§ ancak. A§k imi§ her ne var alemde ilm, bir kil-u

kaal imis. ancak.» Misralanni sik sik tekrarlayan ve (kisbi - sonradan kazanilmisj bilgilere

yiikselmenin muhal oldugunu anla-iyacak ve her §eyi a§ka baglayacak kadar arif olan Ibrahim A§ki

Bey, ayni zamanda yaman bulu§lara, niiktelere sa^hipti.

Bana derdi ki:

— Sana diyorum ki; Gel, i§te ye§illik, i§te otlak. Dort ayagim dayami§sin, gelmem diyorsun!

O siralarda, bir mecmuanin tefrika ettigi (Erenlerin Bagindan) miinasebetiyle Yakup Kadri icin de
demi§ti ki:

— Bagina girmi§ amma uzumiinu yiyememisj..

Atlarken, ziplarken, ko§arken, talim ederken, vazi-ife goriirken, cevap verirken, dinlerken,
konu§urken, dai-ima icimde bir his; birinci ve ustun yaratilmi§ olmak, mu-radlanma yakin
bulunmak hissi... Ba§armak icin yaratil^dim duygusu... Amma gurur degil...
44

MESELELERIM

Mektebin camiindeki minareden sabah ve yatsi ezanlan okunurken yatagimdan dogruluyor, elimle

ba§i-imi kapatiyor ve anlatilmaz ha§yet duygulan iginde yuzii-iyorum.

Ba§ meselem, Allah...

Koltugumun altinda, yapraklan 6d agaci ve giil ya->gi kokan «Semerat-iil Fuad» ve yumurta akiyle

parlatil-Tnis. esmer kagit uzerine yazma «Divan-i Nak§i», nhtim boyunda dalgalara kar§i du§iince...

Daragacina gekilen Mansur'un menkibesi, tag ve tahtini yele veren Ibrahim Ethem'in macerasi ve

dunyayi biitiin naki§lariyle perde uzerindeki golgelere benzeten Nak§i §air, ruhumu, ak§am

issizligina gevirmi§ti.

Karagozvari bir «Edebiyat-i Cedide» dili iginden tabiat levhalanna, (plastik) gorunu§lere takilan ilk

§iir zevkim artik yavas. yavas. istikamet degi§tiriyor, ruhumun tipasina bir tirbu§onla asihp delmeye

ve orada, dipte, dHbinde bir §eyler aramaya sava§iyordu.

§eyh Galip'e kadar Divan §iirinin ve Anadolu halk §airlerinin soylu ve koklii hiiviyetleri bir tarafa;

Abdulhak Hamid'ine ve Tevfik Fikret'ine kadar biitiin Tanzimat ve Tanzimat sonrasi edebiyati,

goziimde her an kuklala§-makta...

«Edebiyat-i Cedide» romaninin nieselesiz insan ti— >pi, daha bulug ya§ina ermemi§ bu gocugun

hayretini diir-

45

tiiyordu. Bir kag merhale boyunca Tiirk cemiyetinin igine suruldugu hayat ve bu hayatin kopyaci

sahteligi de, go-iziimde, heniiz te§hisi yerine getirilememi§ ve formulle§ti-rilememi§ bir sezi§...

Kandilleri sonmeye yiiz tutan tarihi kubbenin altinda pinldatilacak yeni i§iktan ne bir iz, ne bir

i§aret... Sonralan bende sistemle§en bu gorii§ gizli mayasini o zamandan almaya ba§lami§ti. Fakat

daima be-dirsiz, rehbersiz, ah§ap tavanlardaki budaklardan §ekil 51-ikarmaya gah^an hecelemeler

halinde...

Biiyiik teneffiis salonunda etrafimda halka halka biriken arkada§lara, vaktiyle okudugum (Misel

Zeva-ko)lardan §ifahi pargalar tefrika eder, evvela «Talebe Ya-izilan», sonra «Nihal» isimli, el

yazmasi haftahk bir mec-imua gikanr ve biitiin bu arada yapmadigim yaramazhk ve gormedigim

ceza birakmazken, ver elini bulug ?agi...

Bu gag bende, yillarca sonra, otuz ya§ima dogru oteler alemine bakan bir gift goziin uzerine attigi

nazar-darla altiist olan ve fikir gilelerinin en kanhsi igine dii§en ruh bunyemin haberci ve i§aretgi

hengamesidir.

lar.

tiirn.

ILK giLE

Ba§imda ne sabit fikirler, kurcalayi§lar, tirmalayis.-Evvela, daire, yuvarlak vehmine, kiskacina du§-

Dunya yuvarlak, giine§ yuvarlak, ufuk gepgevre yuvarlak, ba§im yuvarlak, bilegim yuvarlak,

yuvarlak yu-

46

varlak... Her §ey, her madde, bir dairenin sinin iginde... Hatta tig ko§e, dort ko§e §ekiller bile

nihayet, dairenin bu-ikulmu§, zedelenmi§ ve zorlanmis. istihalelerinden ba§ka bir §ey degil...

Maddenin madde olabilmesi igin mutlaka bir dairenin hiikmii altina girmesi lazim...

Bu, yan hikmetli, yan mecnun vehim, tirnaklanni gocuk ruhumun zanna oyle gegirdi ve beni oyle

sikintih bir idrak cenderesine soktu ki, haftalarca ondan siynla-madim. Teki, tek olani, mutlaki,

mutlak olana arayan ru-ihum, aradigimin degil, kendi varhgimin sikintisi iginde bunahyor; ve

«bedahet» dedigimiz sezis. zevkini kaybet-itikge anlamayi da kaybettigi hissini veren cehennemden

beter bir azaba du§uyordu.

Biitiin bedahetler, meccani ve hazirlop insan emni-iyetleri nazanmda yeniden gergekle§tirilmesi

lazim birer mahiyet ahyordu. insanlann ka§lan, gozleri, parmaklan bile tuhafima gidiyor, bunlan

ilk defa goruyormus. ve se-ibebini anlayamiyormu§casina bir garabet duygusu beni kaphyordu.

Bir de, bu hislerin arkasinda, hayale sigmaz korku-ilar:

— Ya bir sabah kalkar da, kendimde, konu§tugum dilden tek kelime bulamiyacak olursam?

— Ya hafizami, tabii zevklerimi, biitiin insan ve e§ya miinasebetlerini idare eden emniyet duygumu
kay-ibedersem?

— Oldukten sonra ebedi hayat... Cennet veya Ce-ihennemde ebediyet... Sonu olmamak? Hep var
olmak, hep var olmak?.. Bu diinyadaki devam olcusiine gore na->sil kavranir bu i§? Akil patlamaz
da ne yapar?

Bugunkii cevaplanndan o zamanlar hie birine ma-dik bulunmadigim bu akrep sualler, cocuk

beynimi di§li-

47

yordu. Ebedi hayata inanarak onu kavrayamamaktan ge-den sikintim, ters istikamette, yoklugu

kavrama istikame-itinde tecelli etseydi, i§te o zaman akhmin patlamasi ge-irekmez miydi?

Onu bugiin du§unebiliyorum; ve bugiin biliyorum ki, «yokluk», o da bir «var», Allah'in var ettigi

bir «var»... Kisacasi bir mahluk.

Bir gece yansi, arkada§lanm mi§il mi§il uyurken hafakanlar icinde yatagimdan firlayip yiizumu

yikadiktan sonra, kendime:

— Adam sen de!.. Hep de en kuvvetli taraflarindan §iiphe ediyorsun! Her §eyi kendi ziddina
alacagina, uygun tarafindan kabul etsene!.. Herkese uysana!..

Diye kuvvetli bir telkin yapmasaydim, halim nice olurdu bilmem.

Evet, bir gece yansi nhtimda dalgalann sesi, hav-ilum omuzumda, yiiz yikama yerinden donerken
kendime yaptigim bu sert telkin, beni, du§er gibi oldugum cukur-dan bir anda kurtardi ve cocukluk
delikanhhk arasi dev-remin serbest insiyaklanna birakiverdi. Sele kapildim ve miithis. bir ta§kinhk,
co§kunluk, kaynama, fikirdama seci-iyesi icinde puriizsuz bir satih uzerinde akmaya ba§ladim.
Fakat daima «ben»imin derinliklerinde, uykulan-imin yosunlu dibinde, dalginhklanmin ufuk
gerisinde, o, hie bir zaman kaybolmayan mahzun davet:

— Gel, gel! Neredesin, neredesin?..
§AIR

Mektepte lakabim §airdir, bir de koca kafa... Ku-icuk ya§larda da kafam buydu; vucudum sonradan

ona ye->ti§ti.

§air a§agi, §air yukan!.. Benden bir kac sinif ileri

olan Nazim Hikmet de §air... Amma lakapsiz... Heveskar

§iirleri yaziyor.

Ingilizce yolundan Garp edebiyatiyle de temas kur-imu§, (§ekspir)den (Oskar Vayld)a, (Fuzuli)den

(Ahmet Ha§im)e kadar, ko§e bucak, taramaktayim.

Ziya Gokalp'in etrafindaki hececiler ve acik Turk-ceciler, goziimde, yeni alete yeni ses katamiyan

basit dev§irmeler... Ziya Gokalp Turkciilugu de kekremsi bir §ey... Zayifladigi sanilan bir «eski»nin

yerini almaya ba-ikiyor ama nerede? Ne gittigi sanilanin muhasebesi var, ne geldigi sanilanin...

Vatan harap, bir hay-u-huy'dur git-imekte...

Milli Mucadele ba§lami§ ve mektebin, Prenses eHlerinden opmege namzet vals ve mua§eret edebi

miitehas-isisi talebesi, birden bire maddi ve manevi sefalete du§-imu§tur...

Istanbul'da ittihatcilann polis §eflerinden olan bu-'yuk dayim da Anadolu'ya gecmi§, vilayetlerden

birinde

polis mudiirii...

Bizden, hususiyle mektebi bitirip deniz talebesi ve muhendis (ikinci mulazim - tegmen) olan

talebelerden de Anadoluya kacan kacana...

Icinde hayatimin en giizel be§ senesi gecen ve §ah-isiyetimin temel duygulan pi§en Bahriye

Mektebine artik sigamiyorum. Fena halde sikihyorum. Niyetim Dariilfu-inuna (Universiteye)

gitmek ve orayi bitirmek... Edebiyat

49

48

degil; cunku sanatkan ders olma yolundan gecmege muh-itac gormuyorum. Mesela, felsefe

§ubesi...

Mektebin namzet sinifindan ayn, ug harp sinifini bitirdikten ve mezuniyet vaziyetine gegtikten

sonra diplo-imalanmizi beklerken, birden bire Have ettikleri dorduncii sinif o kadar canimi sikti ki,

bu sinifi bitirmemeye karar verdim. Karanmi kiigiik dayima acikh ve gayet edebi bir mektupla

haber verdim ve onda buldugum izin tavn uze-irine yil sonunda imtihan kagitlanm bos. olarak

teslim et-itim.

Kaydimi sildiler. Bir miiddet sonra da elime o ta-rihte namzet ve sadece tig harp smifindan ibaret

Bahriye Mektebini tamamen ikmal ettigime dair bir vesika verdi-iler.

Aradan 30 yil gegecek ve me§hur Malatya davasinin savcisi, esas ile higbir alakasi olmadigi halde

benim Bahriye Mektebinden ahlaksizhktan kovuldugumu iddia edecektir. Yahudi ve Mason tesiri

altinda higbir in-isanin du§emeyecegi bir §enaat derecesine dii§en, bir ara-dik Bakan koltugunda da

oturan ve sonra bir trafik kaza->sinda olen bu savciya cevabim, elimdeki vesika ve §u an->da

Turkiye Cumhur Reisi bulunan sinif arkada§im Fahri Korutiirk'tur.

ELVEDA

Babam annemden aynlmis, ve ba§ka bir kadin al-imi§tir. Yeryuziinde yalniz gile gekmeye ve en

geng gagin-dan sonra bir daha erkek yiizii gormemeye mahkum an-inem, kiigiik dayimin

yanindadir.

Bahriye Mektebinden gikinca birden bire kendimi,

50

koprii uzerinde, kiigiik dayimin yaptirdigi sivil elbise iginde buldum. Sokaklarda elvan elvan, bigim

bigim, in-igiliz, Fransiz, italyan askerleri, gittikge agilan (Tango) gar§afli kadinlar, istanbul'un igine

birer fuhu§ §eytani ha-ilinde dii§en beyaz Ruslar, nereye gideceklerini ve ne ya-ipacaklanni §a§irmi§

beyaz sankh hocalar, yere egik astra->gan zabit kalpaklan ve fesler; hummasiz ve meselesiz

ka-ifalar uzerinde kirmizi fesler... Higlige dogru ugul ugul akan bir cemiyet...

Elveda Bahriye Mektebi, gamlannin altinda, rihti-rninin ta§lannda, dershanelerinin siralannda,

teneffiisha-nelerinin masalannda, dorder gifte i§kampavyalannda ve siit beyaz kotralannda,

kendime geli§imin en dikkatlli an-ilanni ya§adigim unutulmaz bucak...

Erzurumda polis mudurii bulunan buyiik dayimin yanina gittik. Ben, annem ve anneannem... Bir

ecnebi kumpanyasinin vapurunda giiverte yolcusu olarak, denk-ilerimizin uzerine uzanmi§,

Trabzon ve oradan yayh ara->bayla sekiz giinde Erzurum... Niyetim, ki§in son demleri-ini

Erzurum'da gegirdikten sonra istanbul'a kiigiik dayimin yanina donmek ve sonbaharda

«Darulfunun»a girmek... Yolda, Zigana daglannin gam agaglari ve herbirinin ag^zindan halat

kalinhginda billur sular akan pinarlarla siislii heybeti, Kopdaginin da goklere dogru kabaran

ziynetsiz ve igine kapanik ha§meti beni biiyiiledi. Yolda, bir handa iri bir agag kovugundan farksiz

odamizda, kuru nevalele-rimizi yerken, birden korkung tiifek sesleriyle irkildik. Bir yayhm ate§tir

gidiyor. Meger inonii zaferi degil miy-imi§... Koyliiler bayram etmekte... Kendi dunyasinda ya-

51

§ayan ve di§ diinyaya bir (hiyeroglif) gibi bakan annean-inemin masum ustii masum bir lafi:

— Bari di§anya gikahm da bir gazete alahm!

Kop Daginda gazete! ! !

Arabacimiz, daha dogrusu birgok arabanin sahibi, ayni zamanda bir e§kiya getesine kumanda ettigi

soylenen Tevfik, rahvan bir atla yanimizdan gidiyor ve arada sira-da araba suriicusunun yanina

gegip beni atina bindiriyor... i§te, bende at merakini uyandiran ilk vesilelerden biri... Bu at ilgisi,

Erzurum'da, konagimizin ahinna bagh bir ata boyuna binmek, ondan sonra siivari zabiti

uniformasini ta§iyacagim giinlerde busbutun azmak ve oturdugum bah-igelik ve kirhk semtlerde

daima ahinmda bir, hatta iki soylu at bulundurmak suretiyle 60 ya§ima kadar benden aynlmadi.

Erzurum; sonralan Anadolu'nun en saffetli yerle-rinden biri olarak kalbime nak§edilen Erzurum'da,

bu ye-re ve onun yerlisine ait ilk intibam yine ata baghdir:

Bir giin ahinmizda ariyet olarak birakilan ve be-inim besleye besleye §i§irdigim, hatta

azginla§tirdigim ata binmi§, gar§i tarafindan gegiyordum. Her taraf kar... Kar iki yana tepeleme

gekilmis, ve ortasinda ancak tek adamin gegebilecegi, ustiine komiir tozu serpili ince bir yol

bira-ikilmi§... Atim azgin... Kantarmaya abanmi§, yava§lamak bilmez bir hizla ilerliyor, dizginlere
asih§ima hi? aldirmi-iyor, oniimde ba§tan a§agi damah bir gar§afa buriilu bir kadin yiiriiyor. Kadina
garpacagim! Ata hakim olamama-imin hicabiyle kadina haykirmak zorunda kahyorum:

— Hey, hatun! Kenara gekil! Nereye gekilsin?.. Kar yiginin tepesine mi giksin?.. Kadin doniip
arkasina bakmiyor bile... Var kuvvetimle dizginlere asihyorum. At biraz yava§hyor, fakat kadina
52

hafifge garpmaktan da kendini alamiyor. Birden dizginle-re yapi§an ve ati zink diye oldugu yere
mihlayan bir el... Geng bir Erzurum dada§i...

— Ata binmeyi bilmezsin! Zenne ki§iye de garpar-isin! Nola senin halin!

Korkung hakaret!.. Bu hakarete hak verip gegece-igime onun daha buyugiine layik bir adilikte
bulunuyo-irum. Polis Mudurii dayimin mevkiine giiven duygusuyla gen? Erzurum'luya diyorum ki:

— Sen benim kim oldugumu biliyor musun?..

I§te o zaman Erzururm delikanhsi, beni hayran bi-rakan ve asla hatinmdan gikmayan cevabini

veriyor. Yu-iziime nefretle bakip atimin sagnsina bir tokat a§kediyor

ve:

— Istersen vali pa§anin oglu ol, diyor; haydi gek
git!

Ufuklan, feza ciisseli bir pehlivanin §i§kin kol ada-ilelerini andiran daglarla sinirh, geceleri aya

merdiven da->yamak ve yildizlan yemis. gibi koparmak hissini verici, higbir §ek ve §iiphe karartisi

ta§imaz, berrak, sonsuz ber-rak bir madde gergevesi iginde, i§te en basit bir Erzurum delikanhsinin

tuttiirdugu manadaki saffet ve asalet!..

Aradan uzun yillar gegtikten sonra, giiya Erzu-rumlu §air Kemaletten Kami'ye (Kamu) bu madde

ve mana hususiyetlerini anlattigim zaman, o benzeti§ime hayran olmu§tu. Halbuki o, halis bir

Erzurumlu, yahut Er-zurumlu'nun halisi degil, tersiydi; En ucuz tarafindan bir inkarci, bir dinsiz...

Ne oriimcek, ne fiisun; Kabe Arabin olsun, Cankaya bize yeter! Diyen adam...

,53

OK MEYDANI

O ki§i Erzurum'da gegirdikten sonra istanbul'a dondiik. Kiigiik dayimin Kasimpa§ a'da tuttugu,

kiigiik ve ah§ap ev... Tepelerde, Ok Meydanina yakin bir semtte...

Sonbaharda Darulfunun'a girecegim. Felsefe §ube-isine... Gundiizleri felsefe ve edebiyat okuyor,

ak§am uzerleri de Ok Meydani'na dogru gezintiye gikiyorum. Halig ve Istanbul yakasi, gok mavisi

bir duvar uzerinde, bir i§leme gibi goriiniiyor bana... Halig ve Topkapi'dan Sarayburnuna dogru

kubbeler ve minareler... Bu manza-radan isim veremedigim bir hasret tuttiigunu hissediyo-irum.

Bir giden var, bir beklenen var. Ok Meydani'na gi-ikan yollardaysa tozu topraga katan ve matemli

bir kadin gibi sagini yolan bir riizgardan ba§ka bir §ey yok.

Dugiimlenirken uzun yollann ufukta ucu, Bugiin de gelmedi, hasretle beklenen yolcu.

Ok Meydani gezintilerimde igimi §iir riizgariyle §i-i§iren demlerin bana aruz vezninde soylettigi ilk

deneme-ilerden biri...

Ilk §iirlerimden biri (postayla gondermi§tim) bir gazetenin edebi ilavesinde gikti. Heyecanim

biiyiik... is-imimi matbaa harfleriyle §iirimin altinda goriince, sandim ki diinya - alem o anda

gazeteye egilmis. beni okumakta... Elimde gazete, gar§idan eve dogru yiirurken, nargilesini geken

kasap, esneyen bakkal, sintan manav ve §unun bu->nun, yanima ko§up:

— Tebrik ederiz Necip Fazil Bey! I§te §ohrete ka->vu§tunuz !
Dememelerinden adeta hayretteydim.

54

Bahriye Nezaretinden aldigim tahsil vesikasinda, sonradan ilave edilen dorduncii sinifi
bitirmedigim kayith oldugundan bununla «Dariilfunun»a kabul edilip edilme-iyecegim bir
meseleydi. Hig ugra§mamaya, hakkimi tesbit ettirmek igin zahmete katlanmamaya karar verdim.
O zaman, ya lise, yahut yiiksek mektep diploma-isiyle, olmazsa imtihanla girilen «Darulfiinun»
kapisinda-iki istekli kalabahgina kan§tim ve imtihani parlak §ekilde kazandim.

DARULFUNUN

Cumhuriyetin ilani yakin. Ben 17 ya§lanndayim. Bahriye mektebinde oldugu gibi Universitenin de

belki en kiigiik talebesiyim ve §imdiki Edebiyat Fakultesinin bulundugu yerdeki Zeynep Hanim

konaginin ve sonra es-iki Harbiye Nezareti binasinin en hareketli gocuguyum. Dariilfiinun'u yeni

bitirmis. olan Hasan Ali Yiicel, Zeynep Hanim konagindaki Dariilfiinun Kutiiphanesinde (Hafiz-i

Kiitiip) kiitiiphane memuru ve arkada§im... ilk §iirlerim ona okunuyor ve o, bunlara bayihyor.

CUMHURIYET MI, ASLA!

Rafet Pa§a, Ankara'nin fevkalade miimessil ve mu-rahhasi olarak istanbul'a gelmis. ve misli

masallarda go-iriilmedik bir kucaklani§la kar§ilanmi§tir. Yedisinden yet-imi§ine, hayir, heniiz

doganindan olmek iizere bulunanina kadar biitiin Istanbul sokaklarda, Pa§anin gegecegi yollar-ida...

55

Zaif viicudu, zarif edasi, incecik astragan kalpagi ve gayet giizel kesilip bigilmis. gizmeleriyle Rafet

Pa§a, arabasinda dogrulmu§, goklerin tavanini zangirtadan §u halk gighgini dinliyor:

* — Ya§a, Pa§a! Vatan kurtancilanna selam!

' Istiklal Sava§i Zaferi'nin halkta uyandirdigi ilk duygu...

Pa§a, Zeynep Hanim konagina, «Darulfunun»a geldi. Gengligin omuzlan ustiinde yukan salona

gikanldi ve yiizlerce talebe, hoca ve alakahya kar§i tantanah bir nutuk gekti. Bu nutka, her §eye ilk

veya son demde sahip gikmayi bilen donme profesorlerden Muslihuddin Adil de, yayvan agizi ve

iki tarafa bir ogiitme makinesi §eklin-ide gaprazvari gidip gelen ^enesiyle ayni parlakhkta bir cevap

verdi.

Rafet Pa§a elinde bir Alman mecmuasi, baginp du-ruyor:

— Bakin §u mecmua ne yaziyor? Zaferin pes,in-iden, Anadolu Hiikumeti, kisa zamanda
Cumhuriyeti ilan edecekmis, !.. Bu gidi§in varacagi nokta burasiymi§. Asia, asla efendiler, mill!
hukumet ve Turkiye Buyiik Millet Meclisinin asla boyle bir niyeti yoktur!..

I§ler daima boyle ba§lar ve bilindigi gibi biter, tig sene sonra, artik gozden dii§mu§ Rafet Pa§a'nin

Ankara -Istanbul arasi bana trende neler anlattigini goreceksiniz.

USTADLAR

Birgiin «ikdam» gazetesine gidip Yakup Kadri'yi gordiim. Heniiz Anadolu'ya gegmemis. ve

Ankara'ya ta-§inmami§tir. «ikdam» gazetesinde «Tahlil ve Terkip» ba§hgi altinda yazilar kaleme

almaktadir.

56

Yakup Kadri, uslubu ve «Edebiyat-i Cedide» bu^dalalanna nispetle zengin diinyasiyle, Bahriye

Mektebin-iden beri ruhumu gekenlerden... Hususiyle onun «Erenle-irin Bagindan» isimli nesirlerine

giinlerce abandigim ol-imu§tu. Bir giin de onun igin edebiyat muallimimiz, tasav-vufgu Ibrahim

A§ki Bey:

— Erenlerin bagina girmi§ ama uzumiinu yiyeme-
mi§...

Demi§ti. Kaydetmi§tim.

Bugiin, uzumiinu yiyememek §oyle dursun, erenle-rin bagina girmi§ olmasini da kabul

edemeyecegim, bu kabuk ustii derin adam, o zamanlar bana, kalem ve fikir haysiyetinin ve ig

murakabeye sahip muharririn ta kendisi gibi g6runmu§tu. Sahte buyiileri goziilup, gehrelerinin

olanca sighk ve kabahgiyle meydana gikan ve biitiin sih-rini kendinden degil, bizim ruh

puskurtiimuzden aldigi belli olan kadin misaline denk, Yakup Kadri, benim go-izumde, boyalan

dokulmus, bir ah§ap maddedir...

ILK §iiRLERiM

Evet, Yakup Kadri'yi gormek igin, «ikdam» gaze-itesine gittim.

Odasinin kapisini vurdum. Giir ve tok bir ses «giri-iniz» dedi. Girdim ve elimdeki defteri masasina

birakarak:

— Ben, dedim; Felsefe talebesiyim. §iir yaziyo-rum. Takdir ettigim ender kalemlerden biri
oldugunuz igin §iirlerimi size getirdim. Begenecek olursaniz ne§irle-irine liitfen delalet edersiniz.

Ve tek kelime beklemeden ve eklemeden gikip git-itim. Kalem ka§lan, agik aim, vakarh gizgiler

ta§iyan yii-

ziiyle Yakup Kadri, uzerimde iyi bir tesir birakmi§ti. On-da, Bahriye Mektebinden hocam ve

sonralan, ahbabim Yahya Kemal'in, ya dalgin ve unutkan, yahut yih§ik ve laubali yuziinden eser

yoktu.

Vilayet Mescidinin solunda, (Ar§iv) dairesinin biti-^igindeki ah§ap binada (hala duruyor) karargah

kurmus. olan «Yeni Mecmua» onun fikn idaresindeydi.

Bir iki hafta gecti, gecmedi; kafamda bir bomba! ! ! 17 ya§indaki cocugun §iirleri en genci 35 - 40

ya§indaki ustadlann yazilan arasinda yayinlanmaya ba§lamaz mi?.. Mecmuaya bakan, Fevzi Lutfi

(Karaosmanoglu)... Mecmuanin etrafinda Yakup Kadri, Ahmet Ha§im, Yah-iya Kemal, Halide

Edip, Refik Halit, Ahmet Refik, Kop-ruliizade Fuat ve benzerleri... «Yeni Mecmua»nin bu ZHya

Goklap'tan sonraki devresinde, fikir yazilanni, daha ziyade Darulfiinun hocalan yaziyor; ve ilk

hamlede oraya kabul edilmek bir muvaffakiyet sanihyor.

Giiya tasavvufi bir hava tutiiyor ilk §iirlerimden. Cilesini cekmeye heniiz (12-13) yil uzak oldugum

davanin, biitun inceliklere uzak, (fantazi) planinda bir heveskanyim. «Ben»i busbiitun ezmek ve

suriindurmek yerine taht'a oturttugumun farkinda degilim.

Bir benligi bin secdeye vefsem,

Vermek, yine benden, yine benden Yahut, satih ici kof kelime planinda bir ozeni§:

Sevgilime kul oldum,

Guzelligi seceli.

Varhkta yoksul oldum,

Benligimden geceli.

Viicut ruha ag gibi, Bir dugiimlu bag gibi

Muhabbet, menba gibi Kevserinden iceli

Aruzla hece vezni arasinda bocalfyorum. Fakat te-imel daima hece...

Benim de yerim bu el oldu yahu Genglik bahgesinde sel oldu yahu! Ciink ta derinden bagnmi

yaran, O ba§imin taci el oldu yahu! Saclan boynumda dalgalandi da, Beni bogmak igin tel oldu

yahu! Ate§te yaktiktan sonra nefesi Kulumu savurdu, yel oldu yahu! Ben bu halden ibret almadan

goctum. Ondan ibret alan, el oldu yahu!

17-18 ya§lannin gayet acemi ve iptidai §iir caba-

layi§i...

SES

Zamanenin «Edebiyat-i Cedide» kartonlanndan sonra «Fecr-i Ati» kuklalanndan elenmi§ ustadlan,

bu co-icuga ve onun getirdigi yeni sese hayran... Hece vezninin Ziya Gokalp dev§irmeleri, Yusuf

Ziya, Orhan Seyfi, Fa-ruk Nafiz gibi §airler de, aralannda Nazim Hikmet, mii§-iterek §iir bro§iirleri

gikanyor, bir ikisi i§i guldiirmecilik esnafligina dokmeyi fikir ve §iir gilesinin ustiinde tutu-iyor; ve

ana dile acik Turkgenin bu ilk ve posa §airleri, «Yeni Mecmua» siitunlarina layik goriilmiiyor.

Heniiz «Hece»nin kemmiyet aleti ustiinde, keyfiyet cevheri geti-irilmemi§tir.

58

59

Delikanh muhayyilemde o kadar buyiittugum bu ustadlarm, birkag temas iginde goziimde nasil

karagozle§-tiklerini, sigla§tiklanni anlatamam. Hepsinde bir ciice hir-^si ve birbirini kugultme

gabasi, ceketlerinin altindan gik-imis. bir ig gama§in gibi meydanda...

Yukanda, «Yahu» redifli §iiri gorduniiz ya!.. «Me-izar Kitabesi» adini ta§iyan bu §iir igin, bir giin

Ahmet Ha§im'in «Yeni Mecmua» idarehanesinde Fevzi Lutfi'nin yaninda bana soyledigi sozii

unatamam:

— Cocuk! Bu sesi nerede buldun sen?

Sonra, verdigi rutbeyi kiskanmi§ olacak ki, ilave etti:

— Kendini bir §ey sanma! Yakup Kadri'nin seni tuttuguna da bakma! Tesiri altindasin da ondan...
Sanatkar, tesiri altinda kalani sever.

En a§agi 35 - 40 ya§indaki iistad payeli insanin, 1 8'lik cocuk heveskara soyledigi bu soz, o zaman

bana 90k dokundu. En iptidai zaaflanni, ciicelik duygulanni yenemeyen bu insanlara kar§i:

— Hale bak sen; kimlere inaniyoruz?

Diye du§unmekten ve o cagda bile beni gerimdeki-lerden ayiran sinir cizgisini gormekten nefsimi

ahkoya-rnadim.

«Yeni Mecmua»nin pisjnis. ustadlan, bu koca kafa->h ve yeni sesli cocuga hayretle bakiyorlardi.

Bana gelince, nefs zebunlugu bakimindan onlardan beterdim. Belirtmis. oldugum gibi ne§redilmi§

ilk §iirim-iden ba§layarak, diinyada artik beni tanimayan tek ki§i kalmadigini, kahvelerde,

sokaklarda, salonlarda hep beni konu§tuklanni saniyordum... Herkes ciice, bense dev...

60

HAYRAN

Hayranlanmdan biri de Mustafa Sekip Tung. Uni-iversitede Ruhiyat Hocamiz Mustafa Sekip...

Gece gunduz onun Suleymaniye tarafindaki ah§ap evindeyim. Sinifta kendisini dinledigim Mustafa

Sekip, evinde sabahlara kadar beni dinliyordu. Gitgide hocalik ve talebelik tersine dondu ama,

onun, ileride bir hayli yu-iniu§attigim rahunu bir tiirlii pazarhksiz imana cekeme-idim.

Mustafa Sekip 'in ben talebesiyken dogan ve Guzel San'atlar Akademisi Mimari §ubesinde benim

talebemken olen erkek cocugu icin bebekliginde bir ninni yazmi§tim. Galiba bu cocuk beni, hele

Slum do§egindeki son anina dogru, babasindan daha iyi anladi. Babasinin putperest adi «Saman»

ismini taktigi cocuk, son anlardaki telkinim-ile Musluman oldii.

Universitede Ahmet Kutsi Tecer ile Ahmet Hamdi Tanpinar, arkada§lanm... Ahmet Hamdi

Edebiyat Fakiil-itesinde ve bizden daha eski... Kutsi ise «Dar-iil Mualli-min-i Aliye: Yuksek

Muallim Mektebi»nde yatakhane ar-ikada§im... Ahmet Hamdi'nin lakabi «Kirtipil Hamdi».. Kutsi

lakapsiz...

Misir piiskulu renginde a^ik san sa^h, gayet (ka-rakteristik) kahn dudakh, son derece sakin tavirh

ve his-ilerini pegeleme sanatinda usta Ahmet Kutsi Tecer de §a->ir... Fakat ne o, ne Ahmet Hamdi

henuz ne§ir planina ci-ikabilmi§ler...

Ahmet Hamdi'yi Universitede goziim hie tutmadi. Fakat Kutsi ile cabucak kayna§tik. Bu kayna§ma,

daha zi-

61

yade onun bana tahammul etmeyi bilmesinden, (kap-irislerime sessizlikle cevap vermesi ve onlan

sineye cek-imesinden doguyor. Siirleri de, bir gergef hunerinden ile-iriye gecmiyor ve (metafizik)

iirpertiye yana§amiyor. Ama muhakkak ki, «hece»ye veni bir zarafet, ahenk ve (mistik - sirri) bir

dil getirmek istidadinda... Kutsinin bu dis. yiiz-iden i§cilik sanatini o kadar begeniyorum ki, onu bir

miid-idet sonra tanidigim Peyami Safa'ya bir harika diye vasif-ilandinyorum. Her §eye (Sarlok

Holmes)den kopya, «Cin-igoz Recai» goziiyle bakan Peyami Safa da, bu kadar medhin altinda

benim kuvvet ve rahathgimi sezecegi yer-^de, zaafima ve sirnmi agzimdan kacirmi§ olmama

huk-imediyor ve ileride, cok ileride, ceyrek asir sonra yazacagi bir yazida polis hafiyeligini yerine

getiriyor ve Kutsi'yi §iirde benim ustadim diye gosteriyor. Hatta ayni zat, be-inim «Kaldinmlar»

§iirimin kendinin bir romanindan araklama oldugu vehmini sonuna kadar muhafaza etmi§-itir. Eger

bu sjirle onun romaninin ne§ir tarihlerini bakila-cak olursa, i§ laboratuar kesinligiyle de anla§ihr ve

bu takdirde Peyami Safa'nm romanindaki o pasaji benden calmis. olmasi icap eder. Fakat hayir! O

pasajla benim §ii-irim arasinda oyle bir keyfiyet farki vardir ki, Peyami'yi benim evimden caldigi

Isfahan hahsini bir guvala cevir-imi§ olmaktan tenzih ederim.

1923 'den 1943'e kadar en siki - fiki dostluk cerce-ivesi icinde tanidigim Peyami, bakin nasil yoluma

cikti?..

ARKADAS

Beylerbeyi'nde oturuyorduk. Hayati boyunca bana fazla bir alaka gostermemis, olan babam, ben

daha Uni-

62

versiteye girmeden ve 33-34 ya§lannda olmu§tii. Ben daHma annem ve kiigiik dayimla beraberim.

Bir de, malum mubarek anneannem...

Beylerbeyi'nin yahlar boyu caddesindeki ginarlar arasinda ve §iir hummalan iginde gidip gelirken,

daima . bir golgeye rasthyordum. Elleri arkasinda, benim gibi ko-ca kafah, iistelik cihz viicutlu,

hep du§unceli spor ceketli ve gri pantalonlu, ihtiyarla gocuk bulamaci bir geng... Onun igin,

muharrir, romanci demi§lerdi.

Bir giin Bogazigi vapurunda, Hasan Ali Yiicel, onu bana takdim etti.

— Peyami Safa Bey...

Ve aramizda hemen biiyiik bir dostluk tutu§tu. ikinci Diinya Harbine kadar siiren, derken siyasi

goriis. aynhgindan golgelenen, hele benim mur§id e§iginden igeri goz ati§imdan sonra busbiitiin

tavsayan; Turkiye'nin en biiyiik §airi bilinirken Miisliimanliktan ba§ka gaye ta-nimayi§im meydana

gikinca, benden teker teker el geken-derle bir hizada porsiiyen, tekrar canlanan ve ayni gayede

bulu§uyormu§uz hissini veren; yine, gatlayip kuruyan ve oyle kalan mahzun bir dostluk... Ama

gengligimine en si-cak dostluklanndan biri. Boyuna gizgisine girer gibi olup, sonra gizgisinden

gikar gibi olan, fakat nig bir zaman tarn ziddina donmeyen bu eski dostlugu, arada bir tersine

ge-ivirici tek saik, daima Peyami'nin degi§meleri olmu§tur. Biz sabit kaldik ve hep yerimizde

bekledik. Zira yerimizi bulmu§tuk.

PARIS

Cumhuriyetin ilanindan bir yol sonra Maarif Vekaleti bir imtihan agti: Lise ve Universite

mezunlann-

63

dan Avrupa iiniversitelerinde tahsile gonderilecek ilk Cumhuriyet talebesine mahsus

imtihan. ..Darulfununun son somestreleri sirasinda ve Yiiksek Muallim Mektebin-ide bulundugum,

Anadoluculuk ideali giitmege ba§ladi-igim, Anadolulu genglerin (Miikremin Halil, Hilmi Ziya

Ulken, Ahmet Halit Bayn) gikardigi bir dergide (Anadolu Mecmuasi) sjirlerimi ne§rettigim bu

hengamede, Avrupa, goziimde pinl pinl i§ildamaya ba§ladi. Matbaayi getiren Ibrahim Muteferrika,

(Versay) hayrani Yirmisekiz £ele-ibi, (Sarlotenburg) meddahi Sadullah Pa§a, ucuz Hiirriyet

Kahramani Namik Kemal, Tanzimat zarifi Abdulhak Hamid'den beri bir gogunun gidip de

hakikatte hig bir §ey getirmedigi ve buradaki temelle oradaki gatiya birle§tire-medigi Avrupa.

Imtihana girdim ve galiba en iyi derecelerden bi-riyle kazandim. Yabanci dil imtihanini

Ingilizceden ver-digim halde Londra'ya degil Paris'e gonderiliyorum ve aHti ay lisan ogrenme

miiddeti almi§ bulunuyorum.

Gazeteci manasina muharriligim de o tarihte basilar.

Paris'e hiikiimet talebesi olarak gonderili§imin resmi muamelesini de ikmal etmek igin, «Vakit»

gazete-isinin Ankara muhabiri sifatiyle yeni idare merkezine, odun yakan bir lokomotifin arkasinda

ve 36 saatte var-dim.

Toz, gamur, kerpig ev ve astragan kalpak panayin bir Ankara...

Her i§imi bitirip donerken de trende Rafet Pa§ayla kar§ila§tim. Yalniz ikimizin bulundugu eski ve

kirmizi kadifeli birinci mevkide, o gunlerde bazi arkada§lariyle muhalefete gegmi§ olan Pa§a, bana

igini doktii:

— Istanbul'da nasil kar§ilandigimi bilirsiniz! Su,
64

varmak iizere bulundugumuz Eski§ehir'de beni bekleyen askeri kitalar nerede §imdi? ilahi kanun

mutlaka yerine gelecektir...

Galata nhtiminda cebimdeki Turk liralanni en ya->kin sarraftan Fransiz frangina gevirip bana

getiren §air .dostum Ahmet Kutsi, yanimda beni ugurlamaya gelen Mustafa Sekip...

Mustafa Sekip, veda aninda ve herkesin duymasini istedigi bir tonla dedi:

— Tarihin mail oldugunu unutma!
KABUS SEHRI

(Bormida) isimli, salapurya biiyiigu bir vapurla Marsilya'ya hareket ettik. Aramizda vapurda yemek
veril-imeyecegini samp da gikin 51km nevalesini yanina alan ve sonra yemek verildigini goriince
onlan kamarasinin lumbozundan denize atan §u mahut felsefeci, Kainatin ilahi vahye muhatap
Efendisine felsefe isnat edecek ka->dar anlayi§siz ve nasipsiz Cemil Sena, Seyhulislam Hayri
Efendi'nin oglu Suat Hayri (Urguplii), (Enerjetizm) adh bir felsefe nazariyesi icat ettigi zanninda
Namdar Rahmi gibi tipler ve son derece alakaya deger bir geng, Burhan limit (Toprak)... Qoga
Istanbul yaldizh bu kerpig tiplerle bir arada Paris'e ilk Cumhuriyet talebeleri olarak gidiyo-iruz.
Yolda zavalh salapuryamizin kuguciik bacasiyle iki siska diregine kadar biitiin govdesini yutup
sonra kusan, firtinah bir deniz iizerinde 7 giin girpinis. ve Marsilya...
«Harb-i Umumi»ye «Harab-i Umumi», hiinkarlik
65

makamindaki bazi tiplerin ta§idigi «Gazi» unvanina «ha-'va gazi» gibi adlar takarak, insanlan ve
hadiseleri kafiyeli kelime oyunlariyle yaftalamaya bayilan bir hariciyecinin sonradan yaki§tirdigi
tabirle «Buhran Nevmid», yani Bur-ihan limit, golgem kadar yakinim... Paris hayatim boyun-ica
hangi semtte, hangi otel ve pansiyonda oturdumsa be-iraberimde... Biyik biraksam biyik birakir,
kessem keser. Oyle ki biyigimin sol tarafim kesip sagini biraksam o da oyle yapar. Ama sanilmasin
ki, Burhan basit bir madde kopyacisi. O kendi ifadesiyle «Ya§anmaya deger hayat»i arayan, igi
igine sigmayan, §ahsi ve cemiyetinin hayat ol-njulerinden igrenen, tarihi geli§imimizin getirdigi
bazi inkilaplaraysa hig giiveni olmayan, sahteyi sezen ve «mutlak»i dileyen ulvi rahatsizlardan
biridir; ve kendisin-ideki bu kivilcimlanmayi bir anda yangina gevirici bir in-isan ve arkadas. olarak
beni bulmu§tur. Bense henuz ken-dimi bulmaktan uzak oldugum o devirde bu buhranh gen-ice
kar§i, (Sekspir)in «olmak mi, olmamak mi?» diye ifa-idelendirdigi gidi§ geli§lerimle tarn bir
(soliisyon - hail §ekli) mevkiindeyim. Halbuki namzedi oldugum gergek hal §ekline ve onun ergin
ve olgun tavnna henuz ne kadar uzagim!

Paris hayatim,benim de kendi kendimi arayi§imin muthis. helezonlan ve korkung girinti ve
(jikintilan arasin-^da, nefs cesareti bakimindan hayal yakici bir tablo gizdi; ve Burhan Toprak bu
tabloya, daima uzaktan anlar gibi olup da asla yana§amadigi ve bir nevi (burjuva) muvaze-inesini
feda edemedigi bir hayranhk goziiyle bakti. Biitiin omrunce de igine dalamadigi «nar-i beyza»
potasinin di^tan hayrani sifatiyle minldandi, durdu:

— Hayat mi, eser mi?.. i§te biitiin mesele?.. Ve...
66

Ve yaratih§indaki nadir mayaya ve onun donacagi kahbi aramaktaki kivrani§lanna ragmen, ne

ozledigi ha->yati ya§ayabildi, ne de eserini yazabildi. Yanik bir kafa hazin bir ornek olarak, geldi,

gegti.

Kabus §ehrini bendeki tesiri bakimindan kendi ay-inamda manalandinrken, biitiin kink dokiikliigii

iginde be-^nim aynam olmaya dogru giden Burhan Toprak'ta 6zle§-itirme mumkiindiir.

Ihtilag, ra§e, takalliis, hafakan ufleyici ve semanin biitiin yildizlanni maskeleyen i§iklan ve canavar

dizisi halindeki binalariyle, bir §eyi, biiyiik bir §eyi pegeleyici kabus §ehri... Kadini, kuman, igkisi;

(bohem) hayati, §up->heci felsefesi, sar'a nobetleri iginde sanati; gozmeye gah^-itikga dola§an ve

busbutiin diigiimlenen meseleleriyle Pa-ris... Susadikga gaz igmenin ve gaz igtikge susamanin ve

pinltili kadehler iginde ebedi bir su hasreti gekmenin ha->li... Her tiirlii madde alayi§i ve nefsani

saadet ciimbii§u iginde, hissi iptal edilmi§ ruhun ilk baki§ta agn ve sizi gostermeyen kivrani§lanna

yatakhk, hiisran beldesi...

Burhan Toprakla bir giin (Sen) nehrinin bir koprii-isii uzerinden gegerken, kendisine §u sozii

soyledigimi ha-itirhyorum:

— Bir giin gelecek; bu makine diinyasinin son buhrani kertesinde beklenen fikir kahramani zuhur
ede-icek ve kollanni agarak insanhga seslenecek: «Ne yapti-iniz, mukaddes emaneti, ne yaptiniz?..»
Paris, remzle§tirdigi biitiin Bati mamuresiyle bera^ber, perdenin oniinde aldatici naki§lar olarak
oyle (plastik) harikasi ki, sadece perde gerisindeki karanhk ve haraphktan haber vermeye memur ve

dertli ba§ini ta§tan ta§a vura vura, bunahmdan bunahma kiyamete kadar ko-i§e kapmaca oynamaya

mecbur... Ve i§te Bati!

67

Kabus §ehrindeki hayatimi anlatmaya hicabim ve islam! edebim manidir.

Yalniz uc bes. cizgi.

Aylarca §ehrin gunduziinden habersiz bir gece ya->§ayi§i... Oteldeki odamin aynasi kar§isinda,

yanaklanmi tirnaklayarak doktiigum gozya§lan... £ok defa otelin sa^bah kahvaltisindan ibaret

gunliik gida...

Ve istirap, istirap, istirap... Kendi kendine gelme-idigi zaman zorla arayip da buldugum, bulmak

icin her §e->yi yaptigim, her vesileyle tokezleyip diimdiiz yuriimeye razi olmadigim ve daima

inkisanna istekli ciktigim lsti-rap...

Efendim ve kurtancima, 10 yil oncesinden boyle mi hazirlaniyordum?

FILDi§i KULE

Ustiin nizam ve topluluk derken ba§ibozuk ve ser-iserilik... Universite talebeliginden Paris

donu§iine kadar gecen yillann ozii. Ondan sonra bu hal bende busbutiin azdi.

§iirimdeki ozenme tasavvuf! eda ve Anadolu §iiri-inin «Ko§ma» §ekline bagh iptidai hassasiyet de

gittikge silinip, yerine dipsiz bir korku, sinirsiz bir gurbet duygu-isu, devamh bir ihtilag, vecdini

kaybetmis. biiyiik §ehirle-irin bogucu kabusu gegti. ilk eserim «Oriimcek Agi» bi-irinci; sonraki

kitabim «Kaldinmar», ikinci merhalenin belirticileri...

Bir de, §iiri kendisinden, 6z nefsinden ibaret bilen, ona ba§ka murat bigemeyen, hasis gayelere bagh

a§agihk teblig §iirleri yaninda §iirin, oz muradina ancak Allah ga

68

yesiyle varabilecegini ve ancak boylelikle telkin §iiri ola->bilecegini heniiz kestiremeyen, ham ve

yanm bir (poetik)

anlayi§i-

Ve bu anlayi§ icabi, Fransizlann «Fildi§i Kule» de-^digi hodbinlik hisanna cekilip meydan ve

«avam» §airi olmaktan nefret duygusu; ve ancak ^!in Mandarenleri sa-iyisinda bir secilmi§ler ve

suzulmu§ler, «havas» ziimresi-ine hitap zevki...

Halbuki Peygamberler, secilmi§ler ve suzulmu§ler-iden, «havas»dan hie bir ferdin ula§amiyacagi

mucizeleri-ini meydan yerine ve «avam» perdesine dokmii§lerdi. Dava ise, mutlak e§siz ve

miinezzeh Peygamber tecelli-isinden sadece bir hikmet payi ahp, kendi olus. capi icinde, en list ve

en alt tabakayi birle§tirebilmekte...

Yani, Peygamber, her §eyde oldugu gibi, §iirin usuliinde de rehber...

§iir ve sanat, kendisini mutlak hakikate memur ederek ve muessese hikmetini mutlak hakikate

dogru ebedi bir arayis. diye cerceveleyerek, bir yandan sonsuz mechuller iklimine fener tutan ve

e§yanin nabzini sayan bir telkinci, obu yandan da ayni davaya bagh ictimai he-iyecanin bestekan ve

di§ olciilerin miman bir tebligci sifa-tiyle, ic ve di§ gayesini birle§tirmi§ olur: Bu i§in de gayesi;

Allah...

Saf §iirin bizde en biiyiik ustalan, Yunus Emre, Baki, Fuzuli, §eyh Galip; ba§ka hangi mihenge

vurulabi-ilirler?..

Ancak Miir§id kapisinda uflenen havanin yuzume carpmasiyledir ki, cozebildigim bu sirra, o

zamanlar ala-ibildigine uzak; sert ve dikenli bir benlik kabugunda mah-ipus ve alabildigine ba§ibo§,

gene, pek gene sanatkar... Sa-

69

nati sanat icin bildigi gibi, toprak ustii siiriingen ya§ayi§i-ini da gercek hayat sanan ve ba§ini goge

kaldiramayan magrur ciice...

BOHEM HAY ATI

Avrupa talebeligi imtihanindaki ba§anm yiiziinden somestrelerini ikmal etmi§ oldugum resmen

kabul edilen Universiteye bir daha ugramadim. Devlet kapisindan ir-kildigim icin bir ecnebi

bankasina girdim; mahut kona-igin, ben Paristeyken olen cici-annemden kalma hissesini 10 kurus.

yerine 1 kuru§a satip yedim; Heybeliada'da has-ita do§eginde beni gozleyen sevgili anneme

ko§acak bagh->lik duygusunu bile kendimde bulamadim ve hep o §eytan kabugunun iginde, nefessiz

ve huzursuz, suriinmekte de-ivam ettim.

Banka memuriyetiyle Anadolunun Cenubu... Tez vakitte soluk soluga istanbul'a donii§... Banka

memuriye-itiyle Anadolunun §imali... Kisa zamanda nefes nefese yi-^ne ana §ehre avdet... Bu gidi§

ve geli§ler, istanbul'da da-rahp Anadolu'da agilmak, sonra Anadoluda patlayip is-itanbul'da

ferahlamak isteginin bo§ yere ba§ vurmalan... Yoksa daralmak ve patlamak esas...

Beyoglu pansiyonlannda ve Fikret Adil'in Asmah-mescit sokagindaki tavanarasi garsoniyerinde,

ressamh, heykeltra§h, §airli, muharrirli. profesorlii bir kalabahga gomulii, daral, patla, dur!..

Bu hayatin, kendisi yok ama, ismi var: (Bohem) hayati... Migde gurultusu kadar ba§ibo§

insiyaklann ve tabak gicirdatihnca duyulan sinir kamgilanmalan gibi en kaba teessuriyetlerin

hayati...

70

Bu hayat siiresince bende, derin bir bunalma, rah sikisjnasi, kendinden kagma, kendini unutmaya

gah§ma hali..- Belki de bu halden kurtulmak igindir ki, kendimi cehennem garkina busbiitun

kaptirmi§ bulunuyorum. Ve

gabaladikga batiyorum.

Yirmi ya§ini heniiz a§mi§im... Kendi kendimin, kendi mahrem «ben»imin ustiine bir geki ta§i

koymu§, ta-^a da gikmi§, hora tepmekteyim:

— Sus! Sesini duymak istemiyorum!

TENEKE MAD ALY ALAR

Nazim Hikmetle de ^ah^tigimiz ve biri ruhgu, oburii maddeci; biri teblig, obiiru telkin §iiri olarak

kar§i->likli iki zit kutbu temsil ettigimiz bu devrede, (Cumhuri- ? yet) gazetesinin Peyami Safa

idaresindeki edebi sahife-sinde toplanmi§ bulunuyoraz.

Sene 1928... Benim §iir diyapazonumun herkesge begenilmek noktasindan en dik irtifalan

kaydettigi basa->mak... Biitiin eser mevcudum o zaman 64 yaprak ve 128 sahifeyi gegmezken,

hakkimda yazihp gizilenler bunun on mislini a§makta... Yakup Kadri Alp Daglanndan gon-iderdigi

makalelerde beni ilk defa tarafindan ke§fedilmi§ bir deha diye belirtir. Nurallah Ata (Atag) benim

gedikli meddahim geginir; Ismail Habib «Edebi Yeniligimiz»de, bendeki his ve hayal yiiksekligine

higbir §airin gikmamis, oldugunu kaydeder, Peyami Safa ile Mustafa Sekip de i§i, diiriist fikir

planinda incelemeye gah§ir; ve daha ileride de Ya§ ar Nabi, ismimi «bir misrai bir millete §eref

vere-icek §air» diye anarken...

71

Bunlan nigin ortaya dokuyorum, biliyor musunuz; bunlan, bu teneke madalyalan?... Ben, O

Tepenin riizgarini aldiktan ve Muslumanhgimi bayrakla§tirdiktan sonra, bu insanlardan bir ikisi

mustesna, hemen hepsi ve daha niceleri benden yiiz gevirdi ve beni, «Sanatina kiyan geri adam»

diye yaftaladi da ondan.

Evet; tepemden a§agi bu yanm adamlann takdir e§yasi, renk renk (serpanten) ve (konfetti) yagmuru

halin-ide inerken, ben biitiin bu cumbusjer iginde yine huzuru-rnu bulamiyor, 6z gehremi

goremiyor; ve rahumu, uguncii buuttan mahrum bir satih planina mihh, gikartma kagidi

kelebeginden ayiramiyordum. Bu kelebegin canlanmasi, titremesi, kimildanmasi; kanatlanni

girpmaya ba§lamasi ve yapi§tigi satihdan firlayip mesafeler boyunca ugmasi lazimdi.

Ama nasil?

Bunun igin iki cendereden siynhp gikmak lazimdi:

Aletten yoksunluk, hedeften mahrumluk...

Alet, dil, Tiirkge... Bu aletin (Hentatonik) basitligi ve havasizhgi beni boguyordu. Cedlerimizin bu

davayi kavrayip Turkgeyi bir gars, af gibi Arapga ve Farsga mey-ive agaglannin dallan altinda

agmalan ve yemi§lerini .dev-^irmeleri, boylece iginde tek bir mucerret mefhum bulun-imayan

dillerini du§uniir hale getirmi§ olmalan bana ya-ipilmasi §art tek i§ olarak goranuyor; fakat bu

gidi§in igre-itilikten ileriye gegemeyi§i, biinyeyle kayna§tinlamayi§i ve asli maddeleri almak

dururken sarf ve nahvine kadar iktibascihk yobazhgma diisjilmesi, hususiyle «Edebiyat-i Cedide»

devrinde en agdah Divan Edebiyatinda bile rasWanmayacak ve Arapla iranhyi §a§irtacak derecede

sun'ili-ge yol acilmasi ruhuma son derece giran geliyordu.

Du§unun; ashnda idaresi ve hazmettirilmesi bilin-

72

dikten sonra tarn yemisjni verecek bu e§siz kiymetlerin Turkce'den kovulup yerlerine mill! hancere

yabancisi hi-riltilar ahnan yeni dil, adi ve saniyle uydurukca, §imdi ba^na nasil goriiniir?..

Soyleyeyim: Kurbaga vakvaklanndan daha sevim-isiz ve anlamsiz.

Gelelim hedefe, muhit ve cemiyete... Eski Yunanda bir tracedya §airinin, temsil ettigi marifet adina

donanma kumandanligma bile layik goriil-imesi olcusiine kar§i, oteden beri §aire bir yan deli ve

tarn §ap§ al goziyle bakan bir cemiyetten ne bekleyebilirsiniz? Bu cemiyet kar§isinda, katirlara

saman yerine (Orkide) serpen sanatkann acisini hayal edebilir misiniz? Nazim Hikmet ve

takipcilerinin sadece §a§irtma ve api§tirmaya dayanan kaba teblig canbazhklanni, en uyaniklariyle

ma-irifet sayan bu cemiyette, fezayi titretici telkin fisiltilanna pazar bulabilir, hele ondan sonraki

mana, §ekil ve ruh yoksunu mide gurultulanni alt alta dizme ve kolaylann en sefiline yapi§ma

hiinerine kar§i idraki bulabilir misi-iniz?

Ama ne pahasina olursa olsun, olmahydim; ve «ya§anmaya deger hayat»i cemiyet ve devlet §ekline

dek naki§landirmahydim. Eksigim O'ydu.

ONLAR VE BIZ

Her an nedamet, her an nefsinden §ikayet ve her an ucalanna korii koriine itaat halindeki Burhan

Toprak dos-itumuzun diline pelesenk ettigi malum soz:

Hayat mi, eser mi?

73

Icinde bizzat ya§anacak hayata ermek mi, onu hayal edip beyaz yapraklar ustiine kelimeler dokmek

mi?..

Ustun muradi anlatmakta bu cok kisir ifadenin he-idefini cilginca arayan bir olu§ hasretinden ba§ka

bir dela-ileti yoktu. Bulunmasi gereken bizzat hayatti; asil hayat... Onu bul da evvela ya§a, sonra

yaz yazabildigin kadanni... Burada ya§ayabilmekle yazabilmek beraber...

Garp aleminde, kendilerince ya§ayabilenler, yani duyup yazabilenler arasinda, en mahrem ve azaph

sezi§ sinirlanni zorlayabilmi§ bir kac isim taniyorum: Buyuk mustariblerden (Paskal), (Bodler),

(Gote), (Tolstoy) ve (Rembo)... ilki, insan tefekkurunu zorlaya zorlaya i§i Peygamberlerin etegine

yapi§makta bitirmi§, kapkaranhk bir cile deminde birden bire parlayan bir alevle kar§ila§-imi§ ve

sonunda:

— Filozoflann bahsettigi degil, Peygamberlerin haberini getirdigi Allah!

Diye haykirmis. ve tek tek bir cok Peygamber ismi saydigi halde, Peygamberlerin Efendisini

bulamamis. ve kil farkiyle kurtulus. gemisini kacirmi§ insan...

Ikincisi, 19. Asir makine medeniyeti icinden, e§ya ve hadiseleri insan hakimiyetinden kacinci, ne

azametli bir buhran gelmekte oldugunu, bilmeden, dumanh §ehir-ilerin havasini kasvet §iiriyle

bestelemi§, §eytana esir ruh...

Uciincusu:

— Insanlar omurlerinde bir kere bulug acisi ceker-iler; fakat dehanin cocuklan, sik sik ve bir cok
defa... Boylece her defasinda gencle§irler.

Diyecek kadar ulvi nefs muhasebesine yakin, fakat tumturakh lafizlar cambazligina da dii§kun,

biiyiik iinifor-

74

Lali, fakat kolayca anla§ilabilecek ha§metli bir lafazan; Fransiz edibinin tabiriyle «muhte§em

e§ek».

Dordiincusu, oliim korkusunu, bir gece hasta yata^nindan firlayip malikanesinin ormaninda ve at

sirtinda ondan kacmaya kalki§acak derecede ileriye gotiiren cins hassasiyet... Be§incisi ve belki en

degerlisi de, kafasinda-iki mucerretler hummasini, en gene ya§ta birden bire cildi-racak hale gelip

bir anda §iiri birakmak zorunda kalasiya alevlendirmi§, ondan sonra omrii devaminca §iir

soyleme-imi§, timarhane korkusiyle tek te§bih yapmami§, Afrika gollerinde Fransiz Cografya

Cemiyetine kuru raporlar yazmis. ve kirkina varmadan Marsilya'da oliirken, Arap->lardan ogrendigi

dille ve ayniyle: — Allah kerim...

Diye ruhunu teslim etmi§, yirtici ve yirtilan idrak... Ve onun bir sozii:

« — Gergek hayat burada mevcut degil...» Yahut:

« — Gergek hayat buradaki degil...» Veyahut:

« — Gergek hayat, var olup da burada olmayan ma-inasina, namevcut...»

Fransizcasi: « — La vrai vie absente.» Bunlann hepsi Allah'in pervaneleriydi; yol bilme-iyen yanik

pervaneler... Ve insanda kilavuzsuz, Allah'i aramanin, bulur gibi olup bulamamanin veya busbiitun

kaybetmenin, belki en ileri, fakat umitsiz cehdini temsil ediyorlardi.

(Sokrat)tan (Bergson)a, (§ekspir)den (Meterling)e, (Epiktet)den (Dekart)a, (Homer)den (Valeri)ye

kadar da kol kol, §u veya bu nisbet olgiisii ve ustelik bir §eye ermis. olmanin magrur vehmi iginde

hep ayni dalgalani§.

75

Bunlar beni doyuramiyor, busbiitun aciktinyorlar-idi. Maddeciler, kuru akilcilar, olgup bigiciler ve

be§ hasse kadrosunda ya§ayanlarsa dairemin da§inda... Muhte§em taraflan da olmayan, magrur ve

rahat e§ekler...

Artik du§uniin siz; Batinin olu§unu, hem de gayet acemi ve tereddutlu di§ gizgilerle kopya etmek

gayretin-deki Tanzimat ve sonrasi fikircileri ve edebiyatgilan, be-inim igin ne kadar koksiiz ve

sahte...

En geng ya§ta muhitine girdigim ve «ben Tanzima-ti ya§adim ama, ruhunu ve manasini senden

6greniyo-irum!» tavnna kadar teslimiyetine §ahit oldugum buyiik babam ya§indaki Abdiilhak

Hamid ve etrafi...

Her i§te ve her yerde Allahi gostermeye mahsus e§yanin gizli dorduncii buudu §oyle dursun,

uguncii buut-dan bile mahrum satih ciiceleri, gikartma kagidi kahra-imanlan... Beyni kanayan tek

ki§i yok...

E§i Lusyen hanim hayranimdir ve beni salonunun tugra §ahsiyeti saymaktadir.

NE VAKIT

Hig bir §eyle doymayan, kanmayan, yetinmeyen, ne §iirimdi, ne fikrim, ne kultiirum...

Cocuklugumda go-rur gibi olup kaybettigim garpici renk, gekici ses, tilsim-layici eda... Buydu

aradigim... §iirin, fikrin, bilginin us-itiinde bir alemden, kapilanmi tirmikhyan, pencerelerimi

zangirdatan i§aretler almis. ve artik onlan bir daha bula-rnaz olmu§tum.

Biitiin di§ hayat, bildigimiz butun olu§lanyle, ba§i-rnin ustunde bir takim basik tavanlardan ibaret...

Onlan bir bir yiktikga, gikan ikinci katin tavani da bana algak

76

geliyor ve cigerlerimin muhtag oldugu havaya bir tiirlii gikamiy ordum.

Catiyi da yikamiyordum.

Fikirde daima, ruhgu, tecritgi, sezi§gi, keyfiyetgi; sir idrakine bagh ve ilahi vahdeti tasdikgiydim.

Fakat bu haller, ate§e kartpostal uzerinden bakmak, onu resimden tanimak gibi bir §eydi. igine

giremiyor, otesine gegemi-yordum. Olamamanin ve tarn bulamamanin igime yerle§-itirdigi

huzursuzlugu da hig bir §ey dagitamiyordu. Gece-ileri beni topuklanmdan gekip:

— Hani ya, ne vakit?

Diye yalvaran sesi duymamak igin de, zaman za->man, kendimi kaba nefsaniyetime busbiitun

birakiyor, en sert nefs esareti altinda ya§iyordum.

Kadin:

Bana mahrumlugumu anlatmaktan ba§ka bir §ey getiremiyordu.

Igki:

Zaten marazi gaptaki co§kunlugumu kamgilamaya muhtag olmadigim igin onunla bagda§amiyor,

anla§ami-iyor, onu fitrattan sevmiyordum.

Kumar:

I§te felaketim!.. Kendimden kagmak ve i^imdeki sabit fikirleri uyutmak igin bende ilag haline gelen

geber-tici zehir... Beni giiriiten, §ahsiyetimi lif lif yolan, di§ ha->yata ve ciicelere kar§i

miidafaalarimi tek tek du§iiren bu zehir, §eytanin igime girmek igin ruh kalemde agtigi en korkung

gedikti. Paris'ten getirdigim ve ilk gen^lik, geng-dik, olgunluk, hatta ihtiyarhk gagina kadar

kendimi su ve ekmek ihtiyacindan fazla kaptirdigim, arada bir biiyiik davrani§lar ve doviinmelerle

arka gevirip tekrar agina tu-'tuldugum bu zehir, (A§il)in- topugundaki zayif nokta

77

hayaline tas. gikartacak gapta, ustiine §eytanin eli deger degmez teslim oluverdigim bir ukde

ya§atiyordu ruhum-ida...

1928'den 1934'e, boylece alti yil ge^ti. Arada, Ankara'da yerle§ip on sene kaldigim ve

mii-ifetti§ligine kadar yiikseldigim bir banka...

Ankara'da temasim Yakup Kadri ve Falih Rifki'mn evleriyle... Geceleri, ya birindeyim ya

oburiinde. Falih Rifki'mn istanbul'dan tanidigim e§i (paradoks - sagmahk mantigi) ve (aforizm - her

§eyi iptal gayreti)ndeki geng §aire salonlanni a?mi§; ve kocasina aykin noktalarda bile onun ek§i

fikirlerinden hazzetmek zevkini kaybetmemi§-itir. Falih Rifki kansi gibi degil... Bana kar§i asik

yuzlu ve §iipheci... Medeni adam olgusiine leke siirmemek igin de beni istiskal edemiyor. Onun,

evinde bulunmadigi za-rnanlarda bile kollanni sallaya sallaya girip gikan geng §air hakkinda

esprisi:

— Bir giin gelecek, Necip Fazil'i, pijamalanmi giymis. olarak evimde bir koltuga yaslanmi§, bana
«ho§ geldiniz!» derken gorecegim!

Ankara'da, eski neslin ustadlan sayilan Falih Rifki, Yakup Kadri; ve yakinlan, Sevket Sureyya

Aydemir ve Burhan Beige; ilk ikisi Turk inkilabi dedikleri, koksiiz olu§u, obiirleri de bu inkilaba

materyalizma ve komuniz-mada kok arayici bir davayi savunucu satih aydinlan ola-rak, nazanmda

sushi puslu kuklalar... Du§iinmeyi degil de konu§mayi becerebilen...

Derken askerlik, yine Ankara... Vicdan azabi gibi toz yagan yagmurunun altinda cinnet

buhranlanna du§tu-'gum Trabzon ve oradan Istanbul...

78

Bankanin Istanbul §ubesinde muhasebe §eflerinde-nim— Unutmayahm... Sene 1934... Ki§in...

Senenin ba-

sindaki ki§...

Lusyen Hanimefendinin, beni, salonunda ecnebile-

kdim ederken daima tekrarladigi gibi: — Otuzdan a§agi §airlerimizin en ustiinu... £ergevesi

kjindeyim...

YALI VE igiNDEKILER

Beylerbeyi'nde bir yahda oturuyoruz. (Bohem)lik-ten biraz siynlmi§, §imdi de (konfor) ve (dekor)

merakina du§mus. vaziyetteyim. Madde estetigine tutulu§...

Yahda anneannem, annem ve kugiik dayim... An-ineannem; §u, annem 14 - 15'lik bir bakireyken

evleni§in-ide anlattigim, Aksaraydaki egri biigrii ah§ap evin cinlere kan§mi§ kahramani... Be§ vakit

namazinda ve her an AHlah ve Resuliinun bahsinde ya§ayan; ve guniin 24 saatini ya aglamak, ya

du§unmek, ya dua etmekle gegiren muba-rek kadin... Ayak parmagindan sagma dek kar gibi beyaz

tiilbent kokan, kemik uzerine deri cilasi gekilmis. denecek kadar zayif, ^ocuklanna delice diisjoin,

tek ba§ina oturdu-igu ko§elerde bile sa<ji ba§i ortiilu, yalniz Kur'an okumayi bilen ve Allah'in

kelamindan ba§ka hig bir yerde harflere nazar etmemis. olan bu ornek kadin benim igin ne biiyiik

mesele... Ama ne yapayim ki, bahsinin yeri bu kadar...

Bir giin dalgin dalgin pencereden baki§ini gordii-'gum iimmi kadina sormu§tum:

— Anneanne ne du§iinuyorsun? Cevap vermi§ti:

— Allahi du§unuyorum! Ne du§unecegim?
79

Cigerime kadar urpermis. ve kendi kendime demi§-

tim:

— Ke§ke bizim ilmimiz, bunun ummiliginin ayak tozuna eri§ebilse...
Paydos! Bu kadinlann nesli kurutulmu§tur!

Anneme gelince, yirmi kiisur ya§inda babamdan dul kaldiktan sonra topyekun kiisen, biitiin omrii

ugultulu konaktan ba§layarak bir besleme halinde ezilmekle ge-igen, nihayet hastalanan, kurtulan,

gocugunu (beni) di^le-rinde ta§iyarak biiyiiten, bu defa da kendini erkek karde§-ilerinin hizmetinde

harcayan, Muslumanhkta ve derinlikte annesine e§ biiyiik kadin, bazi §iirlerimden de tuttiigu gibi

en koklii zaafim...

Allanin, bende yarattigi bir 50k hususiyeti, anne-imin yolundan verdigine inaniyoram.

Yahnin kadrosu hep yukan katlara surulmu§tiir... Birinci katbenimdir. Divanlar, Hint §allan, maun

Ingiliz koltuklan, Iran hahlan ve §amdanlar... Bahgedeki ahirda da nefis bir arap ati...

Giiya ya§iyorum...

Taksim, Magka, Si§li taraflannda da, kendisini yiiksek cemiyetten bilen insanlarla halkah ve onlan

dai-rna api§tirmaya memur edalara buriiluyum. Boyuna konu-'suyorum ve gozlerin camekaninda

miithis. bir hayranhgin ^oreklenip beni seyrettigini goriiyorum.

Burhan Toprak her zamanki gighgini basadursun:

— Hayat mi, eser mi?
80

NIHAYET BIR AKSAM...

Nihayet bir giin... Bir ak§am...

Cah§tigim bankadan giktim. Paltomun yakasini kaldinp Kopriiye dogru yiiriimeye ba§ladim.

Yenicami kemerinin di§inda kar perdesi...

O zamanin tabiriyle «Sirket-i Hayriye» vapuruna atladim. Vapurun orta salonunda, Uskiidar

tarafini sagi-rna alarak oturdum. Vapurun gittigi istikamete dogru...

Vapur hayli kalabahk... Taninanlan ve taninma-yanlanyle malum tipler... Malum, hep malum,

yahut tarn

meghul...

Vapurda bir §eyler du§iinerek veya du§iinmeyerek

gidiyorum.

Pencere bugulu... Salon dumana bogulmu§..-. in-isanlar, gozleri §uraya veya buraya givili, kendi

sikintih «malum»lanni du§uniiyorlar; yahut hig bir §ey du§unmu-iyorlar. Du§unmemeyi

du§uniiyorlar, Benim gibi... En bahtiyarlan, gazete okuyanlar. Dalacak bir §ey bulmu§lar. Ba§lanni

kabugundan gikarmis. kaplumbagalara benziyor-ilar.

Kar§imda §i§manca bir adam oturuyor. Ablak yuz-ilii. Kafasi pergelle gizilmis. gibi yuyuvarlak...

Pembe ve dolgun yanaklan var. Benim olgiime gore son derece ma->nasiz bir yiiz... Gayet rahat ve

kaygisiz bir tavir iginde ba->na bakiyor...

Bakar ya... Nigin bakmasin?..

Bakis. uzadi.

Sikildim, gazetemi a^tim ve aramiza perde gerdim. Sanki okuyorum. Gazete, sikintih

«malum»lann en sikin-itihsi...

Gazeteyi indirdim. Adam yine bana bakiyor.

81

Bu defa adamakilh sikildim ve gazeteyi yine kaHdirdim. ilan sayfasini okuyordum. Gazetenin

arkasinda, onun rahat ve kaygisiz gozlerini bir bigak ucu gibi hisse-idiyorum. Gazetenin benden

tarafi adeta bir bigak ucuyla sipsivri kabanyor.

Bir daha indirdim. Oyle rahat ve kaygisiz bir sey-iredi§i var ki, insani gildirtabilir.

Ne yapayim?

Biti§ik oturdugum camin bugusunu sildim ve di§a-riyi seyre koyuldum. Sol yanagimda adamin

gidiklayici gozleri... Ona bakmadan, rahat ve kaygisiz bana nasil baktigini goriiyorum.

Uskudar'a kadar hep o vaziyet...

Uskudar'da vapur bo§aldi. Kar§ihkh iki uzun kana-penin bir ucunda o, bir ucunda ben...

Koskoca ve bombos. salonda o tiirlii buran buruna-yiz ki, mutlaka ya konu§mamiz yahut sille tokat

birbiri-imize girmemiz lazim...

Olur §ey degil! Hep bana bakiyor! Neredeyse ifade alacak... Polis mi ne? Ama ben o devirde heniiz

polis mevzuu degilim...

Ljimde sert bir mukabele ihtiyaci... Hemen adama hitap edebilirim:

— Beyefendi, boyuna bana bakiyorsunuz! Goze yasak olmaz, derler ama galiba en biiyiik ve en
ince yasak gozedir. Ne demek istiyorsunuz?

Davrandim, vazgegtim.

Bir sigara gikardim. Araniyorum... Uzerimde kibrit anyorum.

Gayet sakin bir tavirla kar§imdan uzatilan bir kutu kibrit...

— Te§ekkur ederim.
82

— Bir §ey degil...

? Sigarami yaktim ve kibriti iade ettim. Yine konu§-imaya ve laf agmaya niyetli degilim. Oysa

niyetini asla belli etmiyor, yalniz bakiyor; o kadar... Ljimden du§undiim:

— Adamin baki§inda incitici bir hal yok. Fakat gozlerindeki rahatlik ve kaygisizhk miithisj
Bakma, diye-imem ki...

Goz ucuyla ben de ona dikkat etmeye ba§ladim:

Goriilmemis. bir nefs emniyeti iginde... Dudaklannda bir I de §efkatli tebessum, tath bir bukulii§.

Allah Allah... Bu da nesi?

ESRAR KUPU

Oteden beri meczubu oldugum «meghul» zevki ve esrar sezi§i imdadima yeti§ti:

— Bu gayet basit, dort ko§e gorunu§lu adam sakin bir sir kiipii olmasin?.. Yoksa hayatimi dolduran
sikintih «malum»lann ufkunda yeni bir tecelli mi?

Hissimin tarn bu noktasinda adam bana:

— Birbirimizi selamhyalim...

Dedikten sonra Musliimanca selam verdi. Selami-ini, ayni kelimelerin kar§ihgiyle aldim.

Konu§maya ba§la-idi. ismini, cismini, i§ini, meslegini bildirmek zahmetine dii§meden konu§tu.

Sanki o, ismiyle ve cismiyle, mucer-iret manada Abdullah'di;

Allanin kulu... Hepimiz gibi...

Yolcular Uskiidar'a gikmaya ba§larken girdigi bah-isi vapur kalkmaya hazirlanirken

hiilasalandirmi§ti:

Din, islamiyet... Dine baghhk giinden giine zayifli-

83

yor. Herkes gaflette... Ecel de her an tepemizde... Oliim aninin deh§eti... Bir giinahkara ait korkung

oliim sahne-isi...

Boyle §eyler anlatti ve mumkun oldugu kadar basit anlatti. Biitiin bir «malum»lar zinciri... Bu

zinciri gekti, durdu.

Sikihyor muydum? Hayir! Bir §ey, bir netice bekli-iyordum.

Vapur, Kuzguncuga dogru yol ahyor, kar durmu§... Uzerlerinde tek tiik i§iklar kanayan yah

pencereleri... Kimbilir bu evlerin iginde neler doniiyor?

Adam hep anlatmakta... Hali ve anlati§i da bir ka->buk kadar sert ve cevhersiz. Zaten anlattigi §eyler

de i§in kabuk tarafi. Ama cevher, kabugun iginde... O, bu cev-iherden habersiz gibi...

Yoksa bana ogiit vermek mi istiyor:

— Geng adam! Akhni ba§ini dev§ir! Biitiin havaHlikleri birak! Hemen ibadete ba§la! Dinin biitiin
emirlerini yerine getir! Aradigin ruh, bu yalgin emirlerin otesinde. Ve onlar simsiki, birbirine
kenetli... Emirlere baglan ve olmaya gahsj

Boyle mi demek istiyor?..

Fakat biiyiik lezzetten koku almaksizin kabuga ya->pi§mayi anlamayan ve onun icinde sakh cevheri

goremi-yen kor nefs, ille i§i kurcalamak gayretinde...

Hemen tasavvuf bahsini actim. Cocuklugumun ve ilk gencligimin, yalniz bandrol bilgisi halinde bir

kac ke-ilimesini ezberledigi ve nimetlerini hep kavanozun cami iizerinden yaladigi biiyiik dava...

Adam, bu bahiste, ah ceker gibi bir tavir aldi ve fazla konu§madi. Davanin yanindan, oniinden,

arkasindan dolanir gibi laflar etti.

84

Dilinin altinda bir §eyler saklar gibiydi. Benim bu-itiin merakim da o...

Nihayet bandrol bilgisinin kli§ele§mi§ en yaman meselesini one siiriiverdim:

— Zamanimizda ir§ada ehliyetli bir kimse var mi? Boyle birini taniyor musunuz?
Giildii.

Vapur Kuzguncuga yana§iyor.
Sordu:

— Kuzguncuga mi cikacaksiniz?

— Hayir, dedim; Beylerbeyi'nde oturuyoruz. Ya
siz?

— Ben Cengelkoyiine gidiyorum. Beylerbeyi'ne kadar konu§abiliriz.

— Buyurunuz !

— Zamanimizda boyle bir kimse var... Boyle bir kimse degil, biiyiik bir kimse var...

— Ne diyorsunuz?..

— EvetL Atildim:

Pj — Onu nerede gorebilirim?.. O, gayet sakin, bildirdi: • — Beyoglunda, Agacamiinde...
Cumalan, orada rs verir. — ismi? — Abdiilhakim Efendi Hazretleri...

— Nasil bir zat?

— Goriirsiiniiz!.. Orada dinliyecekleriniz halk icin, nas icin soylenen sozler... Siz o sozlerin icine
girmeye ve otesindeki hikmete ula§maya bakin!..

Dona kaldim. Adam, adeta degi§mi§, tebessiimii derinle§mi§, bana bakiyor.

85

Bir zar deliniyordu. Altindan, muazzam, kainat ca^pinda muazzam bir vaadin adresi cikiyordu.

Hep, hep kli->§e ezberciligi halinde tanidigim bir sifatin, mii§ahhas, gozle goriiliir, elle tutulur zati...

Bir veli, bir miir§it, bir rehber...

Oylesine donmu§tum ki, artik adamcagizin anlat-itiklanni dinleyemez hale gelmi§tim.

Biletcinin sesi.

— Beylerbeyi!

Adam, verdigi adresi ayni kelimelerle tekrarladi; ve cimacinin «yiiriiyelim» narasi iizerine
minldandi:

— Giile giile, selametle... iskeleye son ayak basan, bendim.
ANNE BU

Yahlar boyu uzayan, iki tarafi agach yoldan evime dogru yiiriirken, bu sikintih «malum»lann

caddesini, ebe-idi bir mechule dogru istikamet degi§tirmi§ goriiyordum.

Annem, annelere mahsus bir duyguyla ayak sesle-irimden beni tanidi ve kapiyi acti:

— Ne var oglum?

— Hie anne!.. Ne olacak?

Annem, bu «hic»in ne muhte§em bir «hep» belirtti-igini seziyor muydu acaba? Anne bu, her §eyi

sezer. Bey-inim kama§iyor:

Beyoglu... Fuhu§un merkezindeki cami... Agaca-mi... Orada, yalniz Cuma giinleri ders veren biiyiik

veli... Nas icin soylenen sozler... Sen onlann icine girmege, o sozlerin otesindeki hikmete olu§maya

bak!.. Ismi, Abdiil-hakim Efendi Hazretleri... Acaba nasil bir insan?..

86

Evet, onu, vazifesini bitirmis. olan Hizir tavirh ada-imi omriim boyunca bir daha gormedim.

KADIN

Ne yapmahydim?

Oniimdeki ilk Cuma guniinii iple gekip Agacamii-ne ko§mah degil miydim?

Hayir!

Bir gece siiren esrar vecdini ertesi sabah unuttum. Ve yine daldim saksi altindaki bocek hayatima...

igreng bocek... Hem gozii gune§te; hem de nefsi saksinin dibindeki karanhk, rutubetli ve avuc ici

kadar kiiciik zemine yapi§ik. Bu gozii, bu nefsten hangi amelHyatla, hangi doktorun na§teriyle

ayirabilecektim?

Ba§ima bir de kadin belasi cikmaz mi?

Kadini o giine kadar nefsimin §ehrayini diye alan ben, bu defa adamakilli siki§tim. Kadin, fazla usta

cikti; ve erkegi mat etmekteki en tesirli silah olarak beni, nef-isimle korkung bir ihtilafa, ihtilal

capinda bir ihtilafa du-^urdii. Adeta ikiye bolundiim ve kendi kendimi yemeye ba§ladim...

O siralarda bir gun... Kadina cazibeli gorunmek icin beynimi limon gibi sikip, renkli tertipler ve

i§ikh for-imiiller du§unmekte oldugum bir giin... Beyoglu'nda Aga-camii'ne bir kac yiiz metre

mesafede, bir apartmanda-iyim... Yanimda bir de ressam arkada§im... Bu ressamla bir cok zevk

anlayi§inda ve (estetik) idrakte beraberiz. Mizaclanmizin da birbirini tutan taraflan var... Sonunda

i§i tarn Muslumanhk ve ruhculukta tamamlayacak olan ben, komunizma ve maddecilikte bitirecek

olan da o, ka-

87

derin ileride aramiza katacagi korkunc mesafeden haber-isiz, sarma§ - dola§ haldeyiz.

Tiirlii (paradoks)lar icinde canbazhk ediyoruz. Dilimizde (Rembo) dan iki misra: Honneur, au

voyant superieur; Au superieur voyant, honneur!

Fransizca (Voyant) kelimesi, gaibi goren, kahin gi— >bi bir §ey... (Rembo) cilginhk buhranlanna

dii§tugu za-iman, §iiri bir (Voyance), gaibi gorme i§i kabul etmi§ ve gaipler perdesinden ustiine

sicrayan §erareler altinda yigi-dip kalmi§ ve siiriine siiriine kacmi§ti.

Biz; insanoglunda gaibi gormek ve bilmek kudreti-ini tanimiyan, onu yalniz Allah'a baglayan ve

insan oglu-inu Allah'in gosterdigi ve bildirdigi kadanyle gorme ve bilme hakkina malik kabul eden

tenzihciler, buradaki (voyant) kelimesini sadece «haberci», bilinmez ve biline-imezin habercisi diye

ahrsak misralan §6yle terciime ede-ibiliriz:

§eref, ustun haberciye, Ustun haberciye, §eref !

§iirde, i§te bu manada bir habercilik, her zerrede bin naki§ pinldatan vahdetten i§aretler kapma i§i...

Yoksa ustun haberci, ancak Peygamberler... Ve onun emrinde veli...

USTUN HABERCI

Evet; bu ressamla, dudaklanmizda (Rembo)nun mahut iki misrai, icimizi dolduran mavera

i§tiyakini bes-

teliyoruz. Tabii, herbirimizin i§tiyaki ve i§tiyak istidadi ba§ka ba§ka...

Birden, tiiylerim urpererek hatinma bir §ey geldi:

— Bugiin ne kuzum?

— Cuma...

jsfe dedin? Cuma mi? Agacamiine de bir iki yiiz

metre mesafedeyiz!

— Ne olacak?

— Ne olacagini birak da saate bak!

— 12'ye geliyor.

— Tamam! Namaza pek az vakit var... Haydi dav-ran, sana ustun haberciyi gosterecegim!
Ve arkada§a, vapurda gegen hadiseyi cizgisi gizgi-isine anlattim.

Miithi§ alakalandi. Daldi ve dedi:

Ya bizden §iiphe ederse?.. Bizi polis filan zan-inederse?..

— Yanihyorsun, diye haykirdim; eger aradigimiz iistiin haberciyse bir baki§ta bizi anlar. Degilse,
zaten bi-ize liizumu yok... istedigi kadar §iiphe etsin.

Be§inci katinda bulundugumuz apartmandan yu-varlanircasina inip kendimizi kaldinmlara attik...

89

TANIDIKTAN SONRA 1934 - 1943

BUYUK ZAT

Cami... Girince sol tarafta, yerden bir iki basamak yuksekliginde, balkonumsu bir yerde, sankli, ilk

baki§ta esmer, beyaza yakin kir ve uzun sakalh bir zat... Onunde, kitabini koydugu kiigiik bir yer

masasi... Etrafinda, diz iistii veya bagdas. kurup oturmus. bir kiime insan....

Aralanna gegip oturduk.

Kisik, donuk, birden bire ahengi anla§ilamiyan pe-igeli, zarfli bir ses... Fakat son derece tesirli...

Tane tane konu§uyor; ve kelimeler, ciimle iginde, yakindan ^ekilip biitiin sinema perdesini dolduran

bir §ekil gibi, biiyiik bir hacme buriinuyor. Hem yakindan kelimeleri, hem de uzaktan ciimleleri

goriiyorsunuz. §ive, §ark Anadolusu...

Vapurda meghul §ahsin «nas kjin» dedigi konu§ma boyleyken gayet derin...

Yuziine bakiyorum.

Birer hilal kavsiyle gatilmi§, kabank, ince, vezinli ka§lar, irice ve ahenkli bir burun... Yine ince

dudaklar...

Sunnete uygun §ekilde fazlaca kirkik bir biyik ve uzun, gok uzun bir sakal... Sangi, ka§lanna yakin

noktaya kadar indigi igin, aim biitiin agikhgiyla gorunmiiyor.

93

Gozlerinden henuz bahsetmedim. Onlan, kendine yakla§inca gorecegiz ve manalanna yakalamp

kalacagiz. Bu gozler, uzaktan gayet dalgin ve igine kapanik duruyor.

Bir de, bazen onundeki yapraklan kan§tiran, fevkalade zarif, esmer, >nce ve uzun parmaklar...

Ilk baki§ta kendisinden insana garpan duygu, miit-'hi§ bir vakar ve heybet...

Ders bitti.

On siradan, esmer, tath yiizlii, tiknaz; uzun boylu bir geng kalkip, Efendi Hazretlerine, balkonumsu

yerden inmesi igin yardim etti. Dinleyiciler hep ayakta ve Efendi Hazretlerini yakindan gormek igin

ona goriinmek ihtiya-icinda...

Kursiiden indiler.

Hafif one egilmis. orta boylu, yetmi§ ya§lannda hissini veren bir zat...

Etrafindakilere §efkatle baktilar.

Cabucak firlayip potinlerimizi giydik ve kendileri-ini kapida beklemege ba§ladik.

Etraflan kalabahk, kapiya geldiler. Potinlerini giy-diler; kollannda, deminki esmer, tath yiizlii

geng, avluya ^lktilar.

Birden yanlanna, ihtiyar bir kadin sokuldu. Yeldir-imeli, simsiki ba§6rtiilu, istanbul'un iicra

semtlerini hatir-^latan bir kadin...

Kadin, dert yandi ve hastasinin §ifa bulmasi i^in dua istedi.

Ilk defa, yakindan, bir §ahsa hususi hitabini duyu-iyoruz:

« — Asil siz bizim igin dua edin! illeti de, §ifayi da veren Allah... Dua edin.»

Vaktimiz gelmi§ti.

94

Yanlanna sokulduk.

Ba§lanni kaldinp o anlatilmaz gozlerini uzerimize I diktiler.

Ben atildim:

— Affinizi rica ederiz efendim; ellerinizden 6p-imek saadetine erebilir miyiz?

Gozleri, gozleri, daima baktigi §eylerin ilerisinde-iki, otesindeki bir «goriinmez»e bakan gozleri

uzerimiz-ide...

Baktilar, baktilar ve ne gordulerse gordiiler.

« — Biz Eyiipsultan'da oturuyoruz, dediler; Gu-mu§suyunda, ne zaman isterseniz buyurun!»

Devlet!..

Evlerine, yuvalanna gaginhyorduk.

Kabul edilmi§tik.

Ama heniiz, ic ice giden ic daireye degil... Di§ dai-reye, giivenilir insanlara mahsus ilk sohbet,

konu§ma dai-resine, avluya...

Kim bilir?..

Uzandigim, esmer, zarif ve incecik parmakh eli bir 1 kurtarana yapi§ircasina kapip optiim.

RUYA

O giinden kisa bir muddet sonra, yahut biraz evvel, Beylerbeyi'ndeki siislii odamda bir riiya

gormu§tum:

Biiyiik, pek biiyiik bir anfi... Binlerce insani alacak buyuklukte... Anfinin sedlerinde, biikiik kavisli

masalann gerisinde, nur yiizlii, binlerce, sankh insan... Beyaz giil dizileri halinde sayisiz sank...

95

En onde ve merkezde yine sankh ve nur ustii r A yiizlii biri...

Ben kursiide konu§uyorum. Ne dedigimi, ne soyl& digimi bilmiyorum. Kelime ustii bir ahenkle

konu§uyo rum. Ellerimle de fikirlerimi noktalayan i§aretler veriyo rum.

Soziim bitti. Merkezdeki nur ustii nur yiizlii zat yel rinden kalkti, yanima geldi ve ba§imi iki eliyle

kavrayij kendisine cekti ve optii.

Bu riiyadan, icimde, tath, bayiltici tathhkta bir lezj zet kalmi§ti.

Bu riiyaya bir mim koyunuz! Ona anlatacagim za->man ne cevap verecegini goreceksiniz.

EYUP SULTAN

Aradan haftalar gecti.

Belah kadinla ugra§maktan ba§ka i§im yok... Cu celerin, saclanndan tel tel yere bagladigi

(Giiliver)e ben ziyorum. Dogrulmak istiyorum, fakat miimkiin degil. Saglanmdan tel tel yere

baglanmi§, arka ustii topraga ci viliyim.

Ilk aldigim adresin sahibini bulduktan, asil adresi ondan aldiktan sonra da gev§emek?.. Olur mu?

Oldu! Ruhuma kuvvet aradigim giinlerden birindt ressam arkada§i buldum.

— Haydi, dedim; seninle bugiin Eyiip'e gidecegiz Ustiin haberciye... Onu yakindan tanimaya...
Kolkola verdik. (Estetik) bir gezinti olsun diy A Eyiip vapuruna bindik, Eyiip'e ciktik, biiyiik camiin
onu ne geldik ve sorduk:

96

— Abdulhakim Efendi Hazretleri ne taraflarda otu-lyorlar? Giimu§suyu'nda dediler. Orasi ne
tarafta?

Adamin biri parmagini uzatip ko§ede bir aktar dukkanini gosterdi:

— Su dukkanin sahibinden sorunuz. Kendisine sik sik gidenlerdendir o...

Ressam arkada§la ayni isknde, bir kac parmagi ek-isik diikkan sahibi, alakamizdan gayet memnun
anlatti:

— Camiin kenanndan saga doniin! Bahriye'ye dogru... Bir kac adim sonra mezarhgin icinden,
yukanya merdivenli bir yol sapar. (Piyerloti) kahvesine kadar girder bu yol... Cikin, gikin, tepeye
kadar... Kar§iniza gele-^cek ilk kapi... Bahce kapisi, daima acik... Vaktiyle tek-keymi§ orasi...
Mescidinden ve etrafindaki catilanndan anlayacaksiniz. Halic'e bakan bir sed ustiinde...
Mezarlann arasindan ciktik, ciktik. Halic ayagimi-izin altinda bir kordela... Anlatilan yeri,
kar§imizda oldu^gu gibi bulduk. Hafif arahk bahce kapisini ittik ve girdik.

Sicak bir ilkbahar giinii...

Iceriye girer girmez kar§ila§tigimiz, orta yerde bir §adirvan, sagda Halic'e bakan sed ve ustiinde

heybetli mezar ta§lan... Solda mescit ve mescide bitisjk ev... Sag-da, herhalde vaktiyle ayin

yapmaya mahsus, §imdi bo§, camlan kink, tek kath biiyiik bir salon §eklinde bir pav-iyon ve ona

bagh, yine bo§ bir daire... Sadirvanin oniinde bir hasir koltuk ve bir kac iskemle...

Camideki, esmer, tath yiizlii gencle kar§ila§tik ve kendimizi bildirdik. Esmer ve tath yiizlii gene,

biiyiik bir zarafet, nezaket ve iyi kabul tavriyle iskemleleri gosterdi:

— Buyurunuz, oturunuz efendim; §imdi gelirler. Ve kendisini takdim etti:

— Ismim Sakir... Kendilerinin yakiniyim...

97

tic be§ kelimelik sohbet... Bir tikirti ve hareket...

Soldan mescide biti§ik ev tarafindan Efendi Haz-retled geliyorlar.

Koltuga oturdular. Bana ilk sualleri: « — Siz ne is. yaparsiniz?»

— Bir bankada cah§iyorum. Muharrir ve §airim... ismim Necip Fazil...
Ressam arkada§a: \

« — Ya siz?»

— Ressamim... Ben ilave ettim:

— Efendim, arkada§im, Mesnevi §arihi me§hur Abidin Pa§anin torunudur. ismi de Abidin...
Abidin Di-no...

« — Ya dediler; kiymetli bir insandi Abidin Pa§a... Qok giizel...»

Uzerlerinde, daima tercih ettiklerini sandigim renk olarak, acik kill rengine calan ince bir kuma§tan

bir pan-talon ve setre uzunlugunda bir ceket... Kar gibi beyaz ve tertemiz bir gomlek... Ba§lannda

takke... Ve o gozler; baktigi noktanin «gorunmez»ine bakan namiitenahi derin gozler... Kestane

rengiyle ela kan§igi, icinde mavimtirak inci pinldayi§lan mi desem, ne desem?.. Sayisiz terkiple-ri

ve tonlanyla renk, topyekun renk, o gozler oniinde dai-rna yalan soyler.

Fezanin gozleri onlar...

Fezanin, insani bir tutu§ta fezaya ceken gozleri...

Rahmet gibi dipsiz, rahmet gibi sicak, rahmet gibi diriltici...

98

SUS, IZAH ETME

Bana sordular:

« — Siz tasavvuftan bir §eyler biliyor musunuz? Okudugunuz kitap oldu mu?»

Bahriye mektebindeki hatirami anlattim. (Semerat-iil Fuad) ve (Divan-i Nak§i)yi soyledim. Son

zamanlarda da, kan§tirdigim (Marifetname)... Nak§i divaninin kimin eseri oldugu sualine cevap

veremedim.

I§te, ate§ten harflerle beynimi daglayarak soyledik-deri ilk fikir:

« — Bu i§ kitapla olmaz. Akilla da vanlmaz... Hig yemegin lezzeti gatal bigakla aranip bulunabilir

mi?»

« — Ya siz ne okudunuz?»

Sualine kar§i, Abidin Dino, iyi Tiirkge bilmedigini, kiilturunun daha ziyade Fransizcaya bagh

oldugunu ve islam tasavvufuna ait bir kag Fransizca kitap okudugunu soyledi. «Beka» ile

«Fena»yi, (Baka) ve (Fana) diye he-iceleyerek, Fransizca bir kitabin gordugu ve gosterdigi oyuncak

kli§eleri siraladi.

Derin derin dinlediler; «beka» ile «fena»yi ele aHdilar ve kalbin bir mertebesine ait «fena»da:

« — O zaman istikamet, cihet diye bir §ey kalmaz insanda...»

Buyurdular.

Heniiz idrakim, i§in §iirine ve di§ estetigine bagh olarak, insanoglunda madde, mesafe, hacim,

mekan em-iniyetini allak - bullak eden bu olu§, ideal diinyanin §artla-undan biri §eklinde hayalimi

oyle kavradi ki, zaman ve mekan temasini kaybeder gibi oldum ve artik tek laf et-imeksizin

kendilerine mihlandim.

Konu§ tular; §u veya bu vesileyle hep konu§tular. O
99

ahengi belirsiz, aglamakh sesi; ve rengi mechul kucakla-iyici gozlerle konu§tular.

Belki tic, belki be§ saat siiren o giinden, o giinkii konu§malardan hatirladigim yalniz bir ahenk

caglayani. Ba§ka hie bir §ey bilmiyorum. Sonra sonra seyrek de olsa dokuz yil siiren temaslanm

icinde, bahislerin hemen bii-itiin koprii ba§lanni kelimesi kelimesine hatirhyorum da o giinden, o

giinkii konu§malardan bende (kloroform) tesiri gibi bir kendimden gecmehissinden ba§ka bir §ey

hatirla-imiyorum.

Kacta gitmi§tik? Bilmiyoram! Ogle vakti miydi, ikindi miydi? Bilmiyorum! Ciktigimiz zaman
ak§am ol-imu§, karanlik, bir seccade gibi Eyup'un ustiine atilmi§ti.

Evet; ak§am, Eyup'un ustiine bir seccade gibi bir hamlede du§tii sandim. Evden cikip etrafima
bakinca ak-i§amin farkina vardim da ondan. Sade ak§amin mi? Ken-idimin, nerede oldugumun,
nereden gelip nereye gittigi-rnin de...

Oylesine kendimden gecmi§, bayilmi§tim. Bu, ke-ilimelerin ustiinde bir tesirdi. O, ahengi belirsiz,
aglamakh ses; ve rengi mechul, kucaklayici gozlerden bana bir §ey gecmi§, ruhuma bir bugu
yayilmis. ve beni yere sermi§ti. Zaten biitiin dava, ir§ad davasi, erdiricilik sanati i§te o «§ey»de...
Gerisi dedikodu...

Iki tarafi mezar, dar yoldan ko§arcasina inerken o «§ey»in beni busbiitiin kapladigini duyuyorum.
Arkada-i§im, nasipsiz arkada§im da o an icin benimkine yakin bir tesir altinda kalmis. olacak ki,
konu§mayi, anlatmayi, fikir kesip bicmeyi cok cirkin bulan bir sezi§le susuyor ve ba§i oniinde beni
takip ediyordu.

Eyiip vapurunda kar§i kar§iya oturuncaya kadar siikutumuz ve kendi icimizde kah§imiz devam etti.
Niha-
100

yet Eyiip vapurunda, belki de vapurun yegane iki yolcusu halinde kar§i kar§iya gecince gozlerimiz
birdenbire kapi-di
Ne dersin Abidin?
MuthisJ..

I — Konu§urken, soylediginden ilerisini belirten, ba^karken baktiginin otesini i§aret eden
muthis. bir ermi§...

Sus, miithi§! Sus, izah etme! — Ya o muazzam edeb? Kipirdamadan, en kiiciik bir insiyakilik
gostermeden, en basit ba§i bo§ harelcetlerin en tabiisine bile du§meden, her an en buyiik bir huzur
be-ilirtici o heybet?..
— Suz, sus!..

Ve ellerimizde, bize evde hediye edilen, Efendi Hazretlerinin «Er Riyazet-ut Tasavvufiyye» isimli
eserin-iden birer niisha... Ne akilla, ne de akilsiz eri§ilmesi mum-ikun olan gayenin akla hitap ettigi
kadariyle, kalemlerin-iden dokiilme bahisleri... izah ne mumkun!..
SAATLI BOMBA

ir§ at edicinin bir baki§iyle yerden ayaklan kesilen, kaldinlan, erdirilen nice sefiller, miiflisler
biliyoruz. Bu, miiritte; hem bir istidat, daha dogrusu nasip meselesi, hem de yolun usul ve disiplini
davasi... Yolun usul ve di-isiplininde, umumiyetle tedricilik; yavas. yava§ ve sira ile olus. prensibi,
ba§hca kanun...

Bense bir baki§ta allak bullak oldum ama, ertesi jgunii kendimi, Efendi Hazretlerim gormeden ne
haldey-

] sem oyle buldum.
101

O Efendi Hazretleri ki, kendisini buluncaya kadar gegen hayatim, onu beklemekten, bekleyis.
sikintilan icin-ide kivranmaktan ba§ka bir §ey degildi.
Buldum; ve yine buldugumu anlayamadim.
Icime yerle§tirilen saatli bombadan haberim yok.
Her §eyin bir saati oldugundan haberim yok...
Zaman akiyor... Yine eski havamdayim...
Ustelik kadin belasinin en had deminde...
Bir gece... Sabaha kar§i...

Herkes uykuda... Yahnin yemek odasinda bir yazi yaziyorum. Gecenin ilk saatlerinden beri ustiine
abandi-igim bir yazi... Yazida bir dunya muradi uzerindeyim. Fa->kat bu muradi oyle kurcahyor,
onun kiinhiine; icine niifuz etmek icin oyle cirpmiyorum ki, nihayet onun da, her §e-iyin de sininni
a§mi§ gibi bir §ey oluyorum. Kar§ima «Ra-ikip» ismiyle Allah cikiyor ve artik o murat bana bir§ey

ifade etmez oluyor. Gokte, tarn bir mesafe emniyetiyle ucarken birden bire bir duvara carpmak gibi

bir hal... inandigim diinya bir anda elimden cikiveriyor ve ben ka-ilemimi birakip deh§etler icinde

ba§imi tutuyorum.

Edebiyat ve sanat yapmiyoram, azametli bir vakia, sert bir olus. hendesesi uzerindeyim.

Tam o anda ensemde, balyozla vurulmus. gibi bir ses duyuyorum. O an, kill olmak iizere oldugumu,

yahut beynimin bir atom gibi catlamak iizere bulundugunu se-zercesine yerimden firhyorum:

Elektrigi acik birakarak kendimi di§anya atiyorum, merdivenleri beyninden kur-i§un almis. bir

yarahdan beter bir yikih§la cikiyor ve ken-dimi yataga atiyorum. Ve kendime, mevcut biitiin

ener-ijimle emir veriyorum:

— Uyu!.. Bu oyle sert bir emir ki, cihanda benim cinsimden nig bir fani, nefsine boylesini

verememi§tir.

102

Tam o anda, gozlerim yumulu, apacik, bir §ey go-iriiyorum: Bir canavar, anlatilmaz bir canavar,

kopek az-imani bir canavar, agzini acmi§, igne ucundan daha sivri di§lerini cikarmis. bana hirhyor.

Uyuyorum... Yahut miithis. bir his iptali altinda

kendimden geciyorum.

Ertesi sabah kalktigim zaman, diinya benim icin

ba§ka bir dunyadir.

Bu hali biraz daha yakindan gorebilmek icin, on-dan tic dort yil sonra yazdigim ve evvela

(Senfoni), arka->sindan (^ile) ismini verdigim ve en cok sevdigim §iiri okumak lazim...

Ensemin orsiinde bir demir balyoz;

Kapandim yataga son care diye.

Bir kanli §afakta bana cil horoz,

Yepyeni bir diinya etti hediye.

YINE RUYA

Efendi Hazretlerini tanidiktan sonra ve bu halden evvel, kendimi muvazeneli sandigim demlerde

gordugum ba§ka bir riiya:Yalimiza giden iki tarafli agaclik yolda ge-ice karanliginda yuriirken,

agzimdan balon gibi §effaf bir §ey cikiyor. Kiiciik bir balon, ceviz buyuklugunde; der-iken elma,

derken ayva... Nihayet kafa buyuklugunde. Ba-donu iki avucumun icinde tutup bakiyorum: Deh§et!

Ka-fatasini!.. Kafami da, ici bo§ bir zar, neredeyse patlaya-icak bir zar halinde ve yerinde

hissediyorum... Aman!.. Buhran gecesi oldugu gibi, biitiin enerji mevcudumla, onu, kafatasimi

yutuyor ve yerine iade ediyorum.

103

«£ile» §iirindeki hayalin ayniyle vakiasi... Demek oradaki, benim buldugum bir te§bih degil,

gordugum bir §eymi§...

^!ikmi§ miydi ayniyle riiyam?..

BIR YAZI

Ondan dokuz yil sonra, «Buyuk Dogu»larda, «Tann Kulu» ismiyle ne§rettigim ve manen Efendi

Haz-iretlerine ithaf ettigim bir yazi...

Her ne kadar sadece «ilah» manasina gelse de, kaynagindaki putperestlik delaleti yiiziinden

sevmedigim «Tannkulu» adini, ileride «Hikmet Sahibinin Kulu»na cevirmek niyetiyle i§te yazi:

«TANRIKULU

Dinmeyen, bilinmez bir agn ceken di§. Ne kibrit copiinden imdat, ne berber kerpeteni, ne karanfil

yagi, ne de eczaci gullacindan...

I§te boyle; bir zamanlar beynim «mutlak hakikat» acilanna yatakhk etti. Agnyan akil di§imdi.

Masallardaki benzeti§le, denizler miirekkep, agac->lar kalem olsa bu acilan sayip dokmeye yetmez.

Hayatimda oyle bir gun dogdu ki, kundaktan pati^ge, emzikten kisa pantalona, oyuncaktan boyun

bagina, karalama defterinden polis hafiyesi romanina, be§ ta§tan iskambil kagidina ve ayva

tiiyunden kir saca kadar anne, baba, dadi, mektep, arkada§, kitap, hoca, tabiat, §ehir, ce-imiyet,

kimden ne aldimsa hepsini geriye verdim. Ruhuma istifledikleri hazirlop diinya bir sarsih§ta yikildi

gitti.

Bilmem ki hie bir fani, diinyaya gelmis. olmak adi-

104

na bu kadar agir bir bore senedi imzalamaya davet edil-rni§ midir?

Bir tohumu, cevherini bulmak icin merkezine dog-ru, tabaka tabaka soyup hie bir §ey bulamamak,

ustelik tohumun ezbere inanilmis. hakikatini de kaybetmek gibi; her §eyin ic yuzunii ararken her

§eyi elden cikarmayayim

mi?

«imam-i Gazali»nin migdesine aylarca tek damla

suyu bile kabul ettirmiyen ve «Paskal»m beyninde urlann en miithi§ini kabartan kanh fikir

cilesinden payima dii-i§enleri anlatmaga kalkmiyacagim. Diinyaya gelmis. ol-rnak adina benimki

kadar agir bore taahhiidiine sokulmu§ olanlar bilirler ki, cogu yeryuziine alacak senetleriyle ge-den

insanlara bu bahiste anlatilabilecek §eyler pek az.

Ben yalniz dogrudan daha gercek bir yalan, vakiadan daha olculii bir masal, maddeden daha kati bir

hayal anlatacagim:

Tannkulu, Tannkulu; onu nasil tanidjm? Ve i§te ruhumun biiyiik zelzelesini, bir yikinti alemi

icinde Tannkulu'na acilan gizli kapiyi meydana ci-ikarmi§ bir saik diye haber veriyorum!

Evet, «nicin» ve «nasil»i benim, hikayesi sizin oHsun; §u kadar yilhk kainat, goziime, biitiin

yaftalanmi§, raflara dizilmi§, istenmeden herkese dagitilmi§ ve sorul-rnadan migdelere indirilmi§

hakikatleriyle, yeni ba§tan ve teker teker gergekle§tirilmeye muhtag goriindii.

E§ya ve hadiselerin ashni, oziinii, cevherini ara§ti-Tirken galiba oyle bir sirn tirmikladim ki, bu sir

§ahlandi, §ahlandi ve beni carpti; rahat ve mes'ut insanin nezaret ufkunu karartti; ve artik hicbir §eyi

gormemek yerine en-isemden bastinp bana dipsiz bir kuyuda yoklugu goster-imeye kalkti.

105

Bu kuyuda, «oz agzimdan kafatasimi kusarcasina» Allah'in golgesini gordiim.

Maddenin mahpus oldugu kaba bir dort ko§e icin-ide, bir takim e§ya ve hadiseleri diizenleyip,

Allah'a yok diyenlere nisbet, ruhumda be§eri kanunlann tezgahi o tur-ilii devrildi ki, bu devrili§in

altindan yalniz mutlak hakikat dogrulabilirdi. Her §eyi o tiirlu kaybettim ki, Allah'i ka-izandim.»

VEHiMVE§UPHE

«Aman efendim! Bogazicinin bir kiyisindan obii-iriine gecmek icin on parahk bilet yeterken, bu

gecidi ken-idinden evvelki hie bir alet ve vasitaya ba§ vurmaksizin gecmeye zorlanan adamin

felaketini dii§iinsenize!

I§te, biitiin iman ve inkan, ucuk bir anne dudagin-dan, soluk bir kitaba; basit bir goz emniyetinden

ahmak bir el temasina kadar, orta mall ve demirbas. aletlere da^yanan adamcagiza kar§ihk, Allah

bana kendisini kendi elimde buldurmak icin ta§ kinci bir balyoz gibi enseme nasil indi, bilseniz!..

Bir geceydi...

Penceremde sabah, koyu siyahin ustiine her an bi-raz daha acik mavi bir renk puskiirtulurcesine

yavas. ya->va§ maya tutuyordu. Masamda uclan kiitle§mi§ bir kac kalem ve bir yigin kagit, di§leri

birbirine kenetli birkac kitap ve sigara oliisii dolu kocaman bir tabla; saclanm yu-iziimde ve cenem

gogsiimde, enseme inen balyozu maddi bir tesir halinde duydum.

Duvarlara, kapi tokmaklanna, merdiven trabzanla-nna tutunup kendimi yataga dar attigimi

hatirhyorum...

106

Butun guciimu tek saniyenin icinde teksif edip kendime verdigim «uyu!» emrinden sonra ertesi giin

agir bir ameliyat bayginhgindan uyanmi§ bir hastaydim ben

Her §ey yepyeni ve bamba§ka-

gf6 kadar garlann ve nefs istinatlannin en kustahlanyle miidafaa ettigim ahmak emniyetler bir

tara-ifa; merkezinde Allah bulunmak uzere ruhumda ve namiitenahi bir daire §eklinde idrakine

mecbur oldugum butun bir kainat bir tarafa...

Sokakta, arkamdan kaldinp oniimde yere birakti-igim A ayagiminiki hareketi arasindaki zaman
atomlanni binbinne baglayamiyacak kadar yaman bir (metafizik) teri dokerken, ayagimin degdigi
her noktada arzin ki§r cokecekmis. glbi korkunc bir istinatsizhk vehmi cekiyor-

akre-

umhT SP nilSmmV6himVe

bini hie bir insan gozii gormedi. Bakiniz-

K g gfUnUr Ve SOrUnmez **

b>r cocugu kandirmak icin, biitiin insan-ann birlik olup uydurdugu miithis. bir yalan olmasinTve

sakin o cocuk ben olmiyayim?

kiinde Br hOylC gKliyOr ki' hCr hangl bir c°grafya *ev-hmden, her hangi bir hadisenin sebep ve

neticesine kadar

butun yeryiizii tecellileri bu miithis. yalanin korkunc niza-rnindan ibaret... Mesela Simal Kutbu diye

bir yer yoktur annem beni dolmami§tir; lkl kere l/dort eLez; A

hSt et A 7 T ' §U daklk3da fiMn d6VIetl

but icTnd ."i SadCCe harP taklldl ya pTM***!* ; ta -

su T A t g A mahSUS kaskati kesil'y°r ve mah-

sus dudaklanni kipirdatmiyor! ! !

n telemi kaPHan> PenCerden' SUkutIa"> sogukkanlihkla-tekmeleyip avaz avaz haykirmak

.stiyordum:

107

— Dogrusunu soyleyin; bana dogrusunu soyleyin! Hepiniz birden, biitiin kanunlanniz ve biitiin
miiessesele-irinizle elbirligi edip bir insandan, mechul bir insandan biitiin hakikati gizliyebilecek
tecriibedesiniz! O insan be-inim i§te! Soyleyin bana her §eyin dogrusunu!.. E§ya ve hadiselerin
pegesini kaldinn ve igyuzlerini gosterin!

Ve belki de timajhandeki deliler kursaklanndaki sirn artik agizlanndan kagiracak kadar ruhlan

zayifladigi igindir ki, boyle demir parmakhkh kumeslere kapatilmi§-ilardi.»

IGNELi Figi

«Daha ne istiyorsunuz?

Bir daire, bir ?izgi, bir nokta, bir hareket, bir fiil, bir mefhum, zaman, mekan, Slum, hayat etrafinda,

kuyru-igundaki makaranin arkasindan donen, bir kedi yavrusu gibi kivranip duruyordum.

Bir igneli figi ki, bu, iistiinden hayal u?sa kanatlan kana boyanir.

Her §ey, ama her §ey, igimde dumana, riizgara, golgeye, sifira kan§irken, yalniz bir §ey;

kendisinden bas^ka her §eyin yoklugu pahasina mutlak bir varhk §artina biiriiniiyordu.

— Yalniz Allah var! Var olan yalniz Allah! Her §ey o kadar yok ki, yalniz Allah var! Allah oyle
var ki, kendisinden ba§ka higbir §ey yok!

Tarn otuz yasmadayim. Yedi ya§imdan beri, gok defa yatagima yuziikoyun uzanip bir mum i§iginda

oku-idugum kitaplar, igimde u^suz bucaksiz bir sahife... Bu ugsuz bucaksiz sahife, kivnm kivnm

yanmi§, kill olmu§-

108

Yalniz bir tarafinda, ate§in gepgevre sardigi yanmami§ bir parga vardi, islam tasavvufuna ait bir

kitaptan satir-ilar..- O satirlan yeni bir §ekle sokmu§tum:

« — Bir ir§at ediciye varmadan olmaz! Yollara dii§, bucak bucak ara ve ir§at edicni bul!»

Geng adam, dere, tepe diiz; o §ehir senin, bu koy benim, yillarca ara§tirdi, durdu.

Kirdigi her cevizin igi bombo§... Nihayet bir gun, bir dag ba§inda, koyunlanni otlatan bir goban

gordii, kuz-guni siyah bir zenci... Zenciye (Beni ir§at edecek birini anyorum dedi, anyor ve

bulamiyorum. Bana yol goster!)

Zenci, ufuklann etrafinda govdesi ve gozleriyle cepcevre bir daire cizdikten sonra geng adama

dondii, mi-inldandi:

(Dort bir istikameti kokladim! Seni, benden ba§ka ir§at edebilecek kimse yok! ir§at edicin benim!)

Ve gene adam, zenci cobana kapilandi... Ve erdi...

icimde her biri bine bolunen yankilar...

— Bir ir§at ediciye varmadan olmaz! Yollara dii§, bucak bucak ara ve ir§at edicini bul! Seni kim
ir§at ede-icek? Mucize iklimlerinin ir§at edicilerini bu asirda bul-rnak!..

Zifiri karanhkta bir ak§am... iki sira agac arasindan evime dogru, yerden kalkmaz bir cuval gibi
viicudumu siiriiklerken, yol ortasinda bir golge gordiim. Golge sanki kafamin dort duvar arasindaki
yankilanni duymu§tu. Bir agaca yaslandim, kaldim. Golge, icinde karanhgin yiv yiv helezonla§tigi
gozlerle beni tartti.
Her an bir mucize bekliyordum; §a§irmadim, her §eyi olagan bulan bir hisle haykirdim:

— Klmsin sen? Soyle!..

Gramofon plagi cizirtisina benzer muthis. bir fisilti:
109

— Ir§at edicinin habercisi!

— Ne diyorsun? Masai diinyasinda miyiz? Bu za-rnanda bir ir§at edici?

— Her zaman bir ir§at edici var!

Gokte bir yildiz du§erken muradini kestirebilen bir kavrayi§ acelesi ile atildim:

— Cabuk, yerini yurdunu, adini, sanini bildir!

— Ille bir tarif mi istiyorsun?

— Ille bir tarif istiyorum!

Sigara kagidindan daha ince bir kamis. gibi ici ses ve nefes dolu golge bukuldu, sicradi; biraz ileride
karanh-igin, dipsizlik kuyusunu cemberliyen soguk agzina daldi ve yine muthis. fisiltisini
koyuverdi:

— (Sir vermez)e git: (Tesbihciler)den gee! Saga sap! (Kapah Camii) sokagina gir! Yurii yurii!
(Yikik ce§-imelin kar§isinda (9) numara!..

Goge baktim, bir yildiz dii§uyordu.»

muvazene kazanarak oradan geriye donmenin haliydi bu..- Ve akhn, akla giivenmenin sefaletini

anlama hah...

Gosterilmezse anla§ilmaz bu hal...

I§te, tabi oldugu Resuliin mucizesi halinde onun ilk kerameti!..

Tabir onundur:

« — Velinin kerameti, tabi oldugu Resuliin mucize-sidir.»

Bu halin uzerinde fazla durmiyacagim.

Ilk olu§undan tarn on ve Efendimin vefatindan bir yil sonra ayniyle tekrarlanan hali (dahasi da var),

Allah ile aramda birakahm ve yalniz di§ perdelere bakalim...

Zaten di§ perdelerden ba§ka gorebildigimiz ne var ki?.. Perdeler du§tiikce meydana cikan, yine

di§... ic, mut-ilak ic, o ebediyet... Kimi §u kadar di§ta, kimi §u kadar ic^te; hepsi bu kadar...

Buyiik gecidin yeni zaman bekcisi ise, iclerin icin-ide...

AV"

Bu, buyiik bir manevi buhran, (metafizik) kivrani§, yepyeni bir kurulu§a dogru temelinden

sarsih§ti; en kisa zamanda sezdigime gore, onun, Efendi Hazretlerinin tez nazandir ki, beni bu hale

getirmi§ti.

Avlanmi§tim.

Beni avlami§lardi.

Adi sinir hastakklariyle, yahut, marazi ruhiyat ki-itaplannin cerceveledigi basit ve siifli ruh

ihtilaclariyle alakasi yoktu bu halin... Ulvi mi, ulvi bir cile...

Belki akhn verasina cikip cildirma noktasina gel-imenin ve sonra kudsi bir nur, bir ruh feyziyle

kanat ve

BENi KURTARINIZ!

Marazi, bir nimet olarak ondan aldigimi sezen ben, §ifayi da; tabii nimetin nimeti halinde ondan,

onun yolun-idan aradim.

Birkac ay icinde sadece kemiklerimin agirhgina kadar du§mus. ve uzerimde hie bir et sikleti
kalmamis. ola-rak, kapisina dadandim. Artik feryadim §u:

— Beni kurtanniz!

Fakat agzimdan halime ait tek kelime cikmiyor. Kisa bir anlatis. ve her §eyi kendisinden, Allanin

lutfiyle kendisinden bekleyi§...

110

111

« — Sik sik gelin, buyurdular; sohbet sizi agar. in-§aallah feraha kavu§ursunuz!»

Ba§ka ne bir emir, ne bir ogiit, ne bir tedbir, ne bir tatbik...

1934 yihnin yaz'i, sonbahan ve 1935'e devrettigi ki§, benim icin nasil bir azap cercevesi?

Ne anlatihr, ne anla§ihr!..

Islam tefekkuriinun, kavrama, anlama manasina «yakin» mefhumiyle belirttigi uc derece var:

Ilm-el yakin: Ogrenerek anlamak...

Ayn-el yakin: Bizzat gorerek anlamak...

Hakk-el yakin: icine girerek, icinde eriyerek anla-rnak...

Mesela, Van goliinii bilmek bir «ilm-el yakin» an-ilayi§tir. Yanina kadar gidip gormek «ayn-el

yakin»... ici->ne girip bogulmak «hakk-el yakin»...

Halimi anlayabilmek icin ucuncii soydan bir anla-iyi§ lazimdi. Bu da ancak bir velide bulunabilirdi.

UZAKLIK

^ocuklugumdaki hastahklardan birinde, zeka ve hassasiyetimin marazi gapa vardigi demlerde,

ba§ucum-idaki anneme bakip, insanlann birbirine, birbirinin haline ne kadar uzak oldugunu

dii§unmu§; bir takim kelime ve kli§e yakinhklanna ragmen iki ten arasinda ne korkung bir u^urum,

bir buud goreklendigini hissetmi§ ve kesik kesik sormu§tum:

112

— Anne, sen benim halimden anhyor musun?

— Anlamaz miyim evladim, bilmez miyim?

— Ne bileceksin anne; igimde degirsin ki... Hasta olan, benim!..

I§te iki insan arasinda bazan irkilircesine duydugu-imuz bu uzakhktir ki «Kuluma §ahdamanndan

daha yaki-inim» diyen Allanin sirlanndan bir i§aret...

Butiin itibari yakinhklar arasindaki uzakhgin ifa-idesi olarak. (Mopasan)in «Yildizlann Bikesligi»

adindaki hikayesine bir zamanlar bayildigini soyleyen Peyami Sa->fa, asil Yunus Emre'ye

bakmahydi:

Bir garip oldii diyeler,

Ug giinden sonra duyalar,

Soguk su ile yuyalar;

§oyle garip bencileyin.

Meger ki, gokte yildizim Ola garip bencileyin

Garibiz; her yerde, her §eyin iginde ve herkesin or-itasinda garibiz... Vatanimiz burasi sanmayin!..

Ve bu gurbet Allah hasretinden ba§ka higbir §ey degil... Her §e-iye ve herkese uzakhgin da aks-i

davasi o, Allah... Yakin olan o, ama biz farkinda degiliz.

Oyleyse bazan, hem de ezbere:

— Bir Allahim bilir, bir de ben...

Derken ne kadar dogruyu soylemis. oluyoruz. En dogrusu:

— Yalniz Allah bilir... Bu kadar!..

Benimki de, fertler arasi butiin munasebet ve inti-ikal vasitalanni kaybetmenin, dipsiz bir kuyu

icinde tek

113

ba§ima kalmanin ve ilahi azameti, birdenbire §ahdamann-da hissetmenin haliydi.

BUHAL

Bu hal icinde kendi diinyamdan en cok temas ettik-ilerim, Peyami Safa ile Mustafa Sekip Tung...
Peyami be-ini, agzimla itiraf etmedigim halde uzaktan sezdigi ve (metafizik kaygi) diye te§hisini
yapi§tirdigi ic kivranma-'lanm boyunca sabahlara kadar dinler ve §6yle derdi:

— Biitiin soylediklerin, hep not edilecek §eyler!.. Aralannda bir tane bile aleladesi yok!..
Boyleyken, yine onunla aramda, iki ayn kahp ve ruh arasinda oyle ucurumlar goriiyordum ki, en
ta§kin ya-ikinla§ma cehdine ragmen insanlann birbirlerine ne kadar uzak oldugu, herkesin kendi
icinde ve kendi hucresinde yapayalniz kaldigi hakikatini alev alev iciyordum. Bu hal bana, sadece
bana hissettiriyordu ki, Allahtan ba§ka her yakinhk, temelsiz bir vehimden ibaret...
Ba§kalanna gelince, onlarla miinasebetim busbu-itun uzakhgin, hatta kabul edilmis. ve sineye
cekilmis. bir uzakhgin ta kendisi... Mesela beni sokakta goriip de:

— Nedir bu halin, kendine gel!

Diyenlerden; nereye baktigi ve ne gordugu belir-sizle§mi§ gozlerime gozlerini dikip:

— Ne o; §e§i be§ gormeye mi ba§ladin? Diyenlere kadar... Bu tiplere tabii gorunmek ve
kendimi gostermemek gayretindeydim.

Hele Mustafa Sekip... O, bir milimetrelik satih ka->bugu uzerinde tiineller a^maya sava§an felsefe

profeso-irii?..

114

Bir giin kendisine:

— Hakikati gormekten korkmuyor musun; anla-rnaktan, anlamanin ate§iyle kavrulmaktan
korkmuyor musun?

Dedigim zaman §u cevabi vermi§ti:

— Anlamamaktan korkuyorum! Anlayamamanin acisini gekiyorum!
« Istirabimi gormeyen koriin yiiziine tiikurmek isti-iyorum!»

Diyen Fransiz §airi ne kadar hakhydi. Benim, igin-^de ya§adigim ruh iklimine gore, Mustafa Sekip,
kizgin gollerin devesine nispetle buz daglannin kutup ayisini ya-i§atiyor; ve idraksizlik igindeki
iistiin idraki, korkung bir ahmakhk aczi halinde ortaya dokiiyordu.
Ona sordum:

— Sen oldukten sonra senden ne kalacak?..

Bir ko§ede pinekleyen, nasirli ve garpik ayaklan-§eklini almi§ iskarpinlerini gosterdi:

— Bunlar kalacak!..

Ne kadar yalniziz, ne kadar yalniziz!.. (Paskal)in dedigi gibi:

« Yapayalniz oluriiz!»

I§te bu yalnizhgi kokiinden giderici ve buyiik visa-j erdirici yol... Onun ilk cilesi icindeydim.

RAKKAS

Buhranimin iginde, en uzun, 1 80 derecelik kavsi tutan bir rakkas gibi, tarn inkarla tarn iman arasi

gidip geldigim bir an, Efendimin kitabini sobaya attigimi, sonra bir lahzada, tek lahzacikta sobaya,

ate§in icine atildigimi;

115

alevli yapraklan elimle sondiirdugumu ve kitabi operek ba§imin ustiine koydugumu Allah biliyor,

siz de bilin!..

Kalblerimiz ilahi kudret elinin iki parmagi arasin-da... Diledigi gibi ceviriyor.

Kenarlan yanik o kitabi sakhyorum.

In§allah, ben oldukten sonra da saklayan olur.

Tarn bir yil siiren uykusuzluk... Lisanimla bildirmedigim halimi uzaktan goriip et-rafimda pervane

gibi donen anneme diyorum ki:

— Bir gece, bir gececik tarn uyku her §eyi duzelte-icek ama, nerede?..

£ali§tigim bankanin §ubesini acmak icin gittigim Edirne'de, bir doktordan, tibbin zavalh tibbin son
imkani-ini soruyorum:

— Sizin insani uyutmaya, olmazsa bayiltmaya ve §uursuz birakmaya mahsus bir ilaciniz yok mu?

— Ne yapacaksiniz, diyor doktor, nicin?

— Onu sormayin da var mi, yok mu, soyleyin!

Bana, oniinde olii kafasi resmi bulunan ve «§u ka->dardan fazlasi igin Slum tehlikesi» yazih bir ilag

veriyor. Dozunu biraz kagirdigim halde uyuyamiyorum; demirden bir el goz kapaklanmi a§agi

gekerken, bir ba§ka el biitiin ruhumu yirtiyor ve ben yataktan firladigim gibi kendimi Edirne'nin

sokaklanna atiyorum. Sabaha kadar gezinti ve banka...

Herkes beni (normal) biliyor; igine kagan gozleri-imin yerine komurle bir gift kondurmu§, «ben de

sizin gi-ibiyim» tarzinda, dunyayi aldatmaya, rol oynamaya me-imurum. Halimin de kaynagini ve

keyfiyetini sezdigim

116 "

igin, zavalli tibdan higbir imdat beklemiyorum. Dokto-rum o; istanbul'da biraktigim Efendim...

Ama ne zaman ve nasil iyi edecek, bilemiyorum.

Bankadan istifa edip istanbul'a geliyor ve huzurun-ida tas. gibi oturup kahyorum.

Eli yanan adam onu soguk suya sokunca ne olur? Aci kesilir. Gel de gikar §imdi elini sudan... Aci

bin misli

artacaktir.

Ben de boyleyim... Onu goriince uyu§uyorum, ha-ififliyorum, fakat aynhr aynlmaz, tamam!.. Oyle

de bir edeb ve heybet sarmis. ki, beni, ona kar§i kendisinden ftgikga higbir §ey istemiyor, derdimi

bildiremiyor, ilag is-

eyemiyorum.

Ama, her §eyi bildigini biliyorum.

« — Bu sohbetler size iyi geliyorsa sik sik buyu-

n!..»

Etrafinda, edeblerin en keskiniyle oturan ve daima susan bir yakinlar halkasi, §undan bundan

bahsediliyor ve ak§am oluveriyor. Konu§malar hep perdeli...

Haydi Necip Fazil, aynl Efendi Hazretlerinden; ve yuriiyen oliiler halinde gordugun insanlar

arasindan gegip evine kapan ve sabaha kadar yorganini isirL

Insanlan, benzeti§le degil, tarn vakia olarak, kendi-ilerinden habersiz, gidip gelen oliiler halinde

goruyorum...

Zamani bir sinema filmine benzetiyor; ve hareket-ileri perdeden degil, filmin uzerinden ve kesik

kesik takip eder gibi, ha§yet iginde kahyorum...

Ayagimi bastigim noktada arzin ki§n gokecekmi§-gesine bir istinatsizhk hissine dii§uyorum...

Kaderi dii§unuyorum. Ne yapsam nihayet yapaca^gim tek bir §ey olacagina ve o da alnimin

yazisini belirte-icegine gore; onu, biitiin iradeleri a§an namiitenahi bir ku->caklayi§ kabul ediyor ve

irademin yanmis, bir kibrit gibi bukulup biizuldugiinu duyuyorum...

Daha anlatayim mi?..

Vazgegin canim, siz meccani bedahet duygulan-inizla yuriimeye bakiniz!..

Benden bedahet hissi kaldinlmi§ti.

1934 - 1935 Yilba§i gecesi, kar§imda susturup de-ivirdigim bir radyo; sabaha kadar nasil agladigimi

ben bi-ilirim.

EFENDIME, EFENDIME!

Nihayet 1935 bahan... Ankara'ya bir seyahat ve tekrar bankaya giri§... Ve hastahktan kurtulu§...

Bundan boyle, gozlerinin pasi silinmi§, iistiindeki bugu ahnmi§ ve ilk imtihandan gegirilmis. insan

olarak, Efendimi, aydinhk gozle gorebilirim.

Artik onumde yol, tek:

Allah ve Resulii...

Istanbul'a donerken, trenin tekerlekleri benim ag-izimdan haykinyor:

— Efendime gidiyorum! Efendime gidiyorum!

Kalbimde biiyiik buhran iginde sezemedigim bir halet... Abdulhakim Efendi Hazretlerine hudutsuz
bir a§k... Tekerlekler ona gittigimi soylerken, yatakh vagon

118

Icompartmaninin pinl pinl lambrisinde, o cilah tahtanin jstiinde, onun yiiziinii goriiyorum.

Giiliimsiiyorlar.

EFENDIM

1281 - 1860 yihnda, Van'da diinyaya gelmi§ler... Van, Ba§kale kazasi, Arvas koyii... Van'in cenup

§arkin-ida; Iran sininna yakin, 2400 metre yiiksekliginde gayet sarp ve engelli bir saha...

Arvas, §eyhleri ve miir§itleri Seyyid Fehim Hazret-ilerinin de koyii...

Pederi; Seyyid Mustafa... Nesepleri, madde yolun-idan da Kainatin Efendisine bagh: Es'Seyyid

Abdiilhakim Arvasi...

Manevi veraset yoluna gelince: Zaten hep onun uzerinde gittigimiz bu davayi, ozlii bir takdim

ciimlesine nasil sigdirabiliriz? Tecriibe edelim:

Peygamberlerden sonra insanoglunun en buyugu Hazret-i Ebu Bekir'e «Sevr» magarasinda teslim

edilen has oda sirnni otuz iigiincii el olarak devr ve teslim ahp, onu Yirminci Asirda; makine, tiirlii

ke§if, ruhi buhran, igtimai muvazenesizlik, sar'a ve cinnet, hasret ve gurbet asnnda, bu asnn

ortasina kadar, zerresini feda etmeksi-izin, en kemalli veraset halinde temsil etmeye memur, e§-isiz

veil...

Di§ tafsilat «Ba§bug Velilerden 33» adh eserim-ide...

Hissettirebildim mi makaminin hususiligini ve ulu-ilugunu?..

Insanogluna, kendi 6z eserinin tahakkiime ba§ladi-

119

gi, madde ke§iflerinin insanlan burunlanndan halkaladigi ve biitiin ruh miieyyidelerinin bangir

bangir iflasa suruk-dendigi manevi panik devrinde kutup; boyle bir devirde her olgiiyii mudafaa ve

muhafazaya memur kutup ne de-imekse, Es'Seyyid Abdiilhakim Arvasi, o... 14'uncu Hicn Asnn

yenileyicisi...

Devrinin, igli ve di§h kiifiir deccallerine ve bunla-rin iifledigi felaket cereyanlanna dikkat

ederseniz, onun; kimlere ve nelere, insanlan gekip kurtaracagi hangi ba-itakhk §artlanna kar§i

gonderildigini sezer ve biitiin bun-dardan bir mikyas gikarabilirsiniz.

Bu terkibi hiikmiin, bundan evvel oldugu gibi, bundan sonra da nokta nokta tahlil unsurlanna

gegerken, Es'Seyyid Abdiilhakim Arvasi'yi, 2400 metre yiiksekli-igindeki sarp yayladan Istanbul

iizerine inmi§, hakikatte, i§igi milyarlarca senede gelen yildizlann tepesinde, bir feza ve mana

kartah diye takdim edersem sanmayin ki, bir §ey soyliyebilmis. olurum.

Obiir eserdeki tafsilata ragmen, kisaca, di§ cephe-ilerinden de birka? ?izgi:

Seyyid Fehim Hazretlerinin ir§at huzurlannda, iki dizi ustiine gokiiyor; ve on yedi ya§inda, din ve

diinya, zahir ve batin ilimlerinden, yani kaal gergevesinin biitiin mevcutlanndan icazet ve

mezuniyet ahyorlar.

Yine ayni ir§at iginden, yolun, Nak§i, Kaadiri, Kubrevi, Siihreverdi, ^!e§ti kollan...

Ana cadde Naksjlik...

Ve bunca kaal yukumin zarfi igine fezayi alan bir hal!

Hal, hal, her §ey hal'de...

Bu hal ve kaal ile, 1916 yihnda, 56 ya§larinda, Moskof lann Van'a yakla§masiyle ba§layan Ermeni

aya-

120

lanmasi kar§isinda hicrete mecbur oluyorlar. Revandiz, Erbil, Musul, Adana ve Eski§ehir

taraflannda be§ sene... 1921'de, 61 ya§inda olarak istanbul'a geliyorlar.

Kendilerine devrin hukumeti tarafindan, Eyiipsul-tan'da, Giimii§suyunda, eski Ka§gan dergahi,

bildigimiz ^ati tahsis ediliyor.

«Medrese-i Miitehassisin»de, bir nevi islam UnHversitesi makamindaki mektepte de tasavvuf

miiderrisli-igi... «Er-Riyazii't Tasavvufiyye» isimli eserlerini bu sira-da kaleme ahyorlar.

Batin ve Ml mihraklan etrafinda kumelenen ate§li goniiller disjnda, halk icin, nas icin, herkes icin

camilerde dersler... Zaman zaman, birkaci birarada ve ayn ayn, Eyiip, Fatih, Beyazit, Bakirkoy,

Kadikoy camileri ve Be-yoglundaki Agacamii...

Hicretlerinden evvel iki kere Hac...

Deride bir vesileyle bana §oyle buyuracaklardir:

«Ben omriimde yalniz iki rekat namaz kilabildim; o da Hac seferinde, (Ravza-i Nebi)de...»

Omriinde tek vakit namazini birakmamis. ve kay->bolan tek vakti, cihanlann kaybiyle bir tutmus.

insanin, bunca ibadet ve nice tecelli arasinda kendisini yalniz iki rekat kilabilmis. farzetmesi, o

namazi, Allah Resuliiniin Ravzalannda kihnan bu namazdaki keyfiyeti du§iinelim...

Sozleri:

«Tek vakit namazimi kacirmaktansa bin kere 6l-imeyi tercih ederim.»

121

DAIRE HIKMETi

Icinde tarn bir sene, etimle ve kemigimle, beynim-ile ve iligimle fukur fukur kaynadigim,

kaynatildigim, kaynanip da yine kivamini bulamadigim kaynar su, kay->nar demir rejiminden sonra

yiiziim goziim yerine gelmi§, huzurlannday im.

Derdin boylesinden de donuliir mii?

D6nmii§, donduriilmus. bulunuyorum.

Kar§imda o nur heykeli...

Goz; degdigi yeri kezzap gibi oyabilen, tohumun merkezindeki goriinmez noktanin kivrani§ini

gorebilen goz, ne goriir kendilerinde?..

Buyiikler buyugii imam-i Rabbani Hazretlerinin daire misaliyle belirttikleri hikmetin

mazhariyetini...

§6yle:

Veli, dairenin en a§agi noktasindan yola cikarken bir hictir; cika cika en yukan noktasina eri§ir.

Ondan son-ra gercek kemali, daireyi tamamlar; ve ini§ gibi goriinen, halbuki ciki§in ciki§i olan

noktalardan gegip i§i ba§langic noktasinda bitirir. Bu noktada, kaba mantik gozii icin, oHdugu

yerde kalanla, daireyi devretmi§ bulunan arasinda fark yoktur. Oysa, asil fark, farklann farki o

noktada... imam-i Rabbani ustiiste iki noktanin birine «muhik» ve oburiine «muptil» diyor. Biri

hak, biri batil... Yani, oldu-igu yerde kalanin hicligi hakikat; kemali bir devir sonra ayni yerde

bulanin «hep» olarak «hic» goriinmesi de batil... i§te o «Muhik»i, o «muptil»den ayirabilen gozdiir

ki, gozdiir.

Ve Allah Resuliinun:

« — Muminin gorii§unden korkunuz; zira o AHlah'in nuriyle nazar eder.»

122

Olciilerindeki sirdan en kiiciik nasip, bu farki he-rnen kestirir.

Boyle bir goz icin:

Abdulhakim Efendi Hazretleri, basitlerin basiti gi— >bi duran bir ifade iginde, biitiin Arz kuresini

hasir koltu-igunun yuvarlak yastigi kadar kucultiip uzerine oturmu§, etekleriyle simsiki pecelemi§

ve bunu belli etmemeyi en buyiik marifet ve keramet bilmis. bir tavir sahibiydi. O etekleriyle

gizledigi muazzam bir madenin ustiinde oturu-iyordu.

Beni anhyor musunuz? Beni anlatamayan kelime-ilerin aczini Allah'a havale ederim.

VELI

Lafta, kitapta, halk hayalinde, kocakan tasavvu-runda, §unda bunda nice veli -ne munasebet!- veli

taslagi gordiim. Ermi§lik halinin, halk gozii icin di§anya vurmus, sahte alametlerini ta§iyanlar...

Bunlarla onun arasindaki fark, sadece di§ fark, sabundan yaptiklan sun'i meyve cinsinden bir

muzla, buram buram rayihasi gonial acan hakiki muz nisbetine uygundu.

Veli'nin mukabil tarafinda deni vardir.

Ve bir velinin veliligi uzerinde en kiiciik iddia, gosteri§, yeltenis, sahibi olmasi, «bir kadinin hayz

aninda kendisini kanh doniyle damda te§hir etmesinden be-ter»dir. §ah-i Nak§ibend'e ait bu aziz

olgiiye gore, icine ahndigi «mahrem»ler ikliminin sirlan oniinde veliye dii-§en haya derecesi

tasarlanabilir. Bu hayadan; davanin ru^hu olan bu hayadan kendisinde eser olmayan insan, veil

yerine hangi sifata layiktir, belirttik.

123

Belki velilere mahsus bircok tavirlann taklitcileu bulundugu gibi haya tavnnin da mukallitleri

bulunabilir. O zaman da denilik derecesi terakki eder; ve ashnda tak-didi miimkun olmiyan haya

tavnni, daha nice tavirla bera->ber, Allanin nur verdigi goz, daima sahtesinden ayinr.

Ozenti dalginhklar, yalanci vecd edalan, gaipten haber alma ve haber verme duru§lan ve

davrani§lan, her §eyi sig bir dedikodu planinda helak eden iddiaci ve ez-iberci agiz kalabahklan,

ham heyecan, korkutuk gurur, makyaj ve kihk gayreti, hasih olanca gayesi cahil avla-rnaya ve

diinya otesi diinya yalani soylemeye mahsus ta-ivirlar, onda akar suya yagh boya cekilmesi kadar

imkan di§indaydi.

O, her haliyle som ve halis...

EDEP

Buyuklerin:

« — Manasiz sualin liizumsuz cevabini vermek...»

Diye tarif ettikleri «malayanilik»den, hatta manah ve tekelluften uzak, bir konu§ma edebi... Ne

sorarsaniz onun cevabini ahyor ve sayfalan sonsuz, ilahi bir kamus gibi bildirilmesi gerektigi

kadariyle ahyorsunuz. Nasibi-inizde yoksa, zaten izahin cogu da hie, azi da... Zira o, ke-dimelerden

ba§ka bir §ey; gozle goriilmez ve kulakla i§i-itilmez bir §ey, bir feyz, bir nur veriyor; ve kelimeler,

sa-idece i§in kemmiyet orgiisune memur, zaruri bir aletden ileriye gidemiyor.

i§te veil!..

Ustiinde tek toz zerresi banndirmayan, hilkatten temizlik, her cizgi ve her edasinda ici ve di§i §eriat

uy-

124

eunlugu, insanda nebat ve hayvani tarn tasfiye edip insa^na yukselmis. olmanin -bizimse ismimiz

insan- mucize capinda hali; kuciik bir esneme, saga sola bakinma, §u ve-iya bu noktaya takilma

diye belirtilebilecek biitiin llcailiklerden topyekun mahfuzluk icinde, o, di§ goze so-rarsaniz,

aleladeliklerden bir tablo, dairenin ilk noktasi...

Fakat... ilk, cunku son noktasi...

Ve en buyiik kerameti kendisine edilen ilahi ikra-rnin setri, ortiilmesi, pecelenmesi...

YiRMINCi ASRIN NOBETgiSI

Size, ondan ne anlatsam, mesela «bir bakir gugii-ime parmagini degdirdi ve onu altina cevirdi»

demege ka-idar hepsi avama, halka mahsus §eylerden ibaret kahr ve tarn havashk bu kerametin setri

kerametine ula§amaz.

O, bu dunyada, dairenin ilk ciki§ noktasinda, o noktaya mahsus aleladeliklere biiriilu, otururken, o

nokta-iya biitiin fezayi devretmi§ olarak geldigini, bu diinyaday-iken bu dunyada olmadigini, ancak

nasibi olanlara sezdiri-ci, buyiik Allah dostu...

Tekrarlayahm:

Buradayken burada degil, diinyadayken dunyada degil...

I§te, bu en ileri kerametin merkezinden, §imdi bii-itun anlatacaklanmi takip edebilirsiniz.

Otelere acilan kapinin oniindeyiz; otelere acilan ve topyekun kainatin hesabini veren kapinin

Yirminci Asir bekcisiyle yiizyiize... Yirminci Asir nobetcisi...

125

BENZERLIK

Hastayken, Misir ^ar§isindan ot secmek yerine, Sahaflardan kitaplar dev§irmege bakmi§tim. Heniiz

bu ki-itaplan iyi, kotii diye ayirt edebilecek bir mudir fikir olcii-isune de malik degildim.

Tasavvufa, islam mutefekkirleri-ine, evliya menkibeleri. A dit ne varsa... Kafamda tama-miyle

posala§mi§; hurdala§mi§ hale gelen Bati biiyiikleri bir tarafa; asil Dogu ve islam buyukleri arasinda

benim-ikine benzer bir nefs muhasebesinden, fikir gilesinden gegmis. bin var midir diye

bakiyordum.

Diktigi gomlegi ayni yerden defalarla sokiip diken velinin:

— Nefsim beni bir §eyle me§gul etmeden ben, onu me§gul etmege bakiyorum!
Demesi... Ve ba§ka bir velinin durmadan te§bih ge-ikerken ne aradigini soranlara:

— Gafleti anyorum!

Cevabini vermesi... Bunlarda halimi andiran pirilti->lar gormekle beraber, sefil mevkiimi onlann

ulvi makam-ilanna yaki§tiramiyordum. «Gafleti anyorum !» soziindeki hikmete ve bu soziin

belirtttigi ihtiyaca muhatap olacak, o anda ve biitiin diinyada benden layik kimse bulunamazdi ama,

onlann Allah'a dogru ugu§lanndaki sihhatli hali ile, benim, yine belki Allah yolunda; fakat parga

parga edili-§imdeki hasta ifade nasil birle§tirilebilirdi? Bana, kemal yolunda akhn iflasini gormiis.

ve bu iflasin yangini iginde kavrulmus. biri lazimdi.

Nihayet buldum:

imam-i Gazali...

Sonra, o da veliler yolunda en ileri mertebelerden birine varan ve topraga bagh akilla, yani benim

kafa cin-

126

simle alakasini kesen koca imam-i Gazali, ba§langigta her §eyi «nasil?» ve «nigin?» isimli iki kol

iginde zaptet-imeye sava§irken oyle bir buhrana du§mu§tu ki, aylarca uyumami§, ruhunun

maddesinde agtigi yara yiiziinden tek lokma ekmek yese, yerlerde kivranacak hale gelmi§; ve

e§yanin kunhiinii aramak cehdi iginde biitiin bedahet duy-igulanni kaybeder gibi bir §ey olmu§tu.

Bu bahse «Tann-kulu» yazisinda biraz dokunmu§tuk.

— §u kadar ay surdu ve sonra §ifa buldum. Diyor imam-i Gazali ve ilave ediyor:

— Gordum ve anladim ki, peygamberlik tavn ak-^im otesindedir; ve her §ey, O'nun, Allah
Sevgilisinin batinindan bir feyiz nuru alabilmekten ibarettir. O nura teslim oldum ve kurtuldum!
Akil sahasinda bu davayi; idrak sirnni sir idrakin-de tamamlayan ve kafayi kafayla kalbe geviren
bu davalann davasini, kimse bana imam-i Gazali derecesin-de gosteremezdi.

§imdi kahyor i§, o buhran ile benimki arasindaki farki gostermeye...

«islamin Hiicceti» tugrasini ta§iyan imam-i Gazali Hazretlerinin, ayagi altindaki toz zerresinden

daha hakir oldugumu bilerek ve kipkirmizi kesilerek, Efendimin bir fermanini bildirmeye

mecburum:

Hastahgimdan sonra, bana ilk lutuflan, gektigim gile etrafindaki suallerimi cevaplandirmak olan

Efendim, «imam-i Gazali'nin buhrani mi daha buyuktii, benimki mi?» diye sormama kar§i, ayniyle

ve tek kelimeyle §oyle buyurdular:

« — Seninki!..»

Ho§; bir azabi daha derinden ve daha buyiik hisset-imi§ olmak, obiir gekenden iistiin bulunmak

iddiasina da

127

yol agmaz. Bu izahi, sirf yanh§ anla§ilmak korkusuna kar§i veriyorum.

Efendimden hatirimda kalan her sozii ayniyle inti->kal ettirmek borcunda oldugum igin,

kendilerinin, bu ka->dar nazik bir bahiste:

« — Seninki!..»

Buyurmalanni gizliyemezdim.

Sirasi gelmi§ken kaydedeyim ki, Efendimden bu-itun hatirladiklanmi tirnak iginde gosterirken,

onlara, ruh, 6z ve meal halinde, kelimesi kelimesine denecek kadar rHayet kaygisi igindeyim.

Sozlerinin bazilanysa, hem zarf, hem mazruf halinde, aynen...

AYNA

Hastahgim esnasinda ve giinlerce nereye baksam gordiigiim kipkirmizi bir renkten bahsederken,

diinyada bir esjne rastlamadigim bir zerafetle, iirperir gibi bir has-^sasiyet tavn belirttikleri,

goziimun oniinde. Sonradan og-rendim ve anladim ki, velilerin kalbi, miicella bir aynadir; ve oraya

muhatabinin her hali akseder. Mesela, suya du§-Tnu§ bir miiridi biti§ik odada kurutulurken,

dakikalarca zangir zangir titreyen veil...

Nitekim yine sonradan ogrenmis. bulunuyorum ki, hastahgimda kendilerini her ziyarete geli§imde,

Efendi Hazretleri, ben dondukten sonra saatlerce agirhk gecirir-lermi§...

Bir giin; huzurlannda, Halic'e kar§i oturmu§, vecd

128

icinde kendilerine bakarken, birden bire hastahgim icin §oyle buyurdular:

« — Eseri bile kalmadi, degil mi?»

Ba§ka bir giin de, §adirvanin bir yaninda ve yine bir siikun aninda, seslerinin en halavetli dilegi ve

gozleri-inin en aglamakh niyaziyle, buyurdular:

« — Sen hasta olma!..»

Su hikmetler kendilerinin:

« — Cemiyetteki ruh hastahklan iman eksikligin-iden doguyor...»

;< — Manevi acinin yaninda, maddisi hig...»

« — Kur'an sjfadir; fakat §ifa, suyun geldigi boruya tabi... Pis borudan §ifa gelmez.» (Ufuriikculeri

ve ufuriik-iculugu san'at edinenleri du§uniin!)

« — Manevi elem zamani, bunu maddi bir elemle ortmege bakmah. Mesela ayakta bir yara

vesaire...»

« — Sigara mubahtir. Gunde 9 veya 1 1 sigara ic!..>

129

« — Oruc tut; 50k sihhat bulursun!»

Sen giinde 8-9 saat uyumahsin!»

« — Itidal haddiyle difk, (vucutta toplanan erkeklik cevherini di§anya atmak), devalardan biri...»

— Ruhun kuvveti neyledir efendim? « — imanla...»
KALBE DUSENLER

«Hatarat»... Bu kelimeyi duydunuz mu? «Hatar»in cem'i... Bu tabir, tarikatta biitiin bir bahsin adi...

Yol ede-ibine ait §artlann en ehemmiyetlilerini gergeveliyen bir bahis... «havatir» veya «Hatarat»...

«Hatarat» kalbe ani olarak iniveren, ters fikirlere, zid manalara, musallat vehimlere, bogucu

hayallere denHliyor. Ve yola girenlerde mutlaka bu ba§hyor; ve onun nasil murakabe ve idare

edilecegini de bilmek gerekiyor.

I§te size, hastahgimla alakah bir yol hususiyeti!,,. Su var ki benimki bir maraz, belki de bu halle

kan§ik bir

130

marazken -nitekim sonradan maraz gidip hatarat devam etti- o, yolun ba§indakilere mahsus bir

hal... Ruhun esrar-di yapisina bagh, ruhu biitiin (anti - tez) aks-i davalarile galkandirmahali...

Salik (bir yola giren), i§te bu «hatarat»i ezip kog-inak, tarikat tabiriyle nefyetmek borcunda...

Yunus'un «Zehirle pi§mi§ a§'i yemeye kim gelir?» dedigi bu i§, ko-^lay degil... «Hatarat»in i^inde,

Allah'i inkardan nice ku-ifiirlere kadar turliisu vardir; ve §unu da belirtelim ki, on-^lar, imanin

kuvveti nisbetinde gelir ve korkulacak, deger verilecek §eyler degildir.

Halimi az cok icinde buldugum bu «hatarat» bahsi beni hemen sardi. Bir giin onlardan bazilannin

bana nasil musallat olduklanm ve onlan nasil kogdugumu anlatir-^ken tebessiim buyurdular.

Yanlannda ayakta duran Sakir; §u, esmer ve tath yiizlii gene, Efendi Hazretlerinin aynl-rnaz

nedimi:

— Evet, dedi; onlar gelir ve gecer; sonra insan, on-dan arasa, davet etse de bulamaz.

— Yaaa, evet, evet!..

Derken ben, tebessumleri devam ediyordu.

KERAMET

Gece... Mescide gecit veren bir odacikta oturuyo-iruz. Kendileri hasir koltukta, ben bir

iskemledeyim... Et-iraflannda yakinlanndan birkac ki§i... Dizustii, yerde otu-ruyorlar. Efendi

Hazretlerine kar§i naz makamindaki Sa-kir'cik gidip geliyor. Bir ko§ede semaver...

Ha, soylemeyi unuttum; Efendi Hazretlerinin evle-irinde semaver gece gundiiz kaynar ve

ziyaretgilere ustiis-

131

te gay verilir. «Artik igemem, af buyurun!» deninceye ka-dar...

Yemekten sonra gaylar igilmi§; Efendi Hazretlerin-iden, o muazzam temkin tavirlan iginde binbir

hikmet din-ilenmi§tir.

§akir'e emir buyurup bana bir defter verdirdiler.

« — Oku, dediler bana; yiiksek sesle oku!..»

Bu, «hatarat»a dair, kalemlerinden gikma bir risa-lecikti ve yiiksek sesle okumaya ba§ladim.

Tis yok; yalniz bir duvar saatinin tiktaklan... Din-ileyenler, mumkiin olsa, kalblerini

durduracaklar... Oyle dinliyorlar...

Risalede «hatarat»tan bahsediliyor; kaynagi, hik-imeti, onlan def ve nefyetme §ekli... Bunun igin

tedbir §u-idur:

« — Celal kelimesini, Allah ismini, medd ile geke-rek kalbden gegirmek ve dimaga dogru

yiikseltmek...»

Bahis bu noktaya gelince emir buyurdular:

« — Medd ile gek bakahm, Allah ismini!. .»

— Allaaaaaah...
Diye gektim.

O anda olan §ey...

MuthisJ.. Ayak uglannda oturan yakinlardan biri, galiba Eyiipsultan'daki aktar dukkaninin sahibi, o

tiirlii sarsildi ki, kopacak kadar sikilmis. bir gama§ir gibi kendi ustiinde birkag kere burkuldu, gozleri

kaydi, agzindan ko-ipiige benzer bir §ey gikti; ve bir doktora teslim edilse bir-ikag giinde ancak

diizeltilebilecek bir hale du§tii.

Ben dondum, herkes sakin; kimse adamcagizin yii-iziine bile bakmiyor, hepsi doktorlanndan

emin...

Efendi Hazretleri, herkesten daha sakin ve tela§siz, sadece adama ismiyle hitap ettiler:

« — Abidin!»

Ve adam; bir anda gozulup kendine geldi.

Bu manzara, etraftakilerin en tabii hadiselere mah-isus kayitsizhgi iginde seyredilirken, olmaz ustii

olmazin ancak goziyle gorene tecelli edecegi carpici mana, zaten tek keramet beklemek ve

istemeksizin teslim olmu§ bulu-inan bana nasil tesir etti, hayal edin!..

Bir miiddet sonra icimden dii§unuyorum:

— §imdi ben, gece yansi mezarlann arasindan na-isil inip de gidebilecegim?
Derhal ha§metli ba§lanni Abidin'e geviriyorlar ve diyorlar:

« — Necip Fazil Beyi sen gotiirursun! Beraber gHdersiniz!»

Efendi Hazretlerini ilk arayi§imda «ko§edeki ak->tar!» diye gosterdikleri ve bana yolu gosteren

Abidin ile kol kola mezarhktan iniyoruz.

— Fatiha okuyahm. Beklerler ve isterler! Diyor Abidin...
Okuyoruz.

Mezar ta§lannda tebessiim... Gokte ay bedr halinde...

Abidin elini uzatmis. Eyiip Camiine dogru bir nok-itayi gosteriyor!

— Bak, bak, §u i§ik gizgisini goriiyor musun?

— Evet, evet!.. Nedir o?

— Adi i§iktan ba§ka bir §ey...

— Yani?..

— Nur!..

Deride, tabutu, Efendi Hazretlerinin bulundugu nur onunden gegerken ne haller gegirecegini

goreceginiz Abidin nur iginde yatmaktadir.

132

133

EN BUYUK KERAMET

« — Gergek keramet, kerametin gizlenmesidir. Bu->nun di§inda tecelli edenler, velinin irade ve

ihtiyariyle de-igildir, ilahi hikmet oye gerektiriyor, demektir. O vakit de veil bir geng kiz kadar

hicap duyar.»

Bu hikmet, kihf ve ruh bakimindan elifi elifine kendilerinin...

Biitiin bunlan goriiyor ve duyuyordum da hala adam olamiyor, onlerinde diz gokiip:

— Beni ne yaparsaniz yapin; kapinizdan aynlmi-iyorum ve hizmetginiz olmaktan biiyiik §eref
tanimiyo-irum! Diyemiy ordum...

Bu duygu, benim bugiinkii dovunu§umdur; yoksa kapilannda kolelik isteseydim, bana, bu kapida

tovbenin tedrici oldugunu, yoluma ve nasibimin istikametine git-imemi ve her tiirlii ifrat ve

mubalagadan kaginmami soy-ileyeceklerdi. Eminim... Ama sugum sugtur, degi§mez...

En biiyiik kerameti, onu ortmek olan Velinin 6rtu->su altina kagmayi, ciicelerin hayatina veda

etmeyi becere-miyordum.

Bankada gah§mama mani olmadilar.

At merakimi, bir kagida bir hadis yazarak te§vik buyurdular:

« — Hayr, atlann alinlanna i§lenmi§tir. —

134

Her halleriyle derhal namaza ba§lamami hissettirir oldular.

Devamh olarak, evlenmem gerektigine i§aret etti-

ler.

Ve ba§ima gelen hallerin ceza cephesini §u hikme-ite bagladilar.

« — Ba§ina A ne geldiyse annene ettigin kotii mua-rneleden bil!»

GEMiNIN PASPASI

Biiyiik bir a§k havasi iginde ve en §efkatli kabul tavn kar§isindaydim. Fakat vaziyetim neydi?

Biiyiik olu§ mektebinin defterine kaydedilmi§ miydim? Yoksa sadece uzaktan sevgi ve saygi

kadrosunda mi kahyordum? Neza->ket ve alaka gosterilen herhangi bir ziyaretgiden farkim var

miydi?

Bana, ilk giinden son giine kadar:

— Bizdensin!.. Seni mensup ve mahsuplanmizin (baghlar ve hesabi goriilmii§ler) arasina ahyoruz!
Yola kabul edildin!

Tarzinda, onun benzerinde, benzerinin benzerinde ne bir §ey soylendi, ne en kugiik bir ima veya

ima golgesi belirtildi; ne de tarikata, tarikat edeplerine ait tatbiki bir §ekil, bir merasim gosterildi.

Yalniz be§ vakit namazda, bir safa dizilen; ve bunun di§inda, biiyiikliigii belirsiz bir biiyiigiin

etrafinda hikmet dinleyen, hemen hig konu§ma-

135

yan insaalar... Namaz kilar veya Efendi Hazretlerini din-ilerken titremeler gegiren bu insanlann hal

ve vaziyetlerini de bilmiyordum. Bu hal bana biisbiitiin heybet ve ha§yet veriyordu. Etrafinda

toplanilan biiyiik, biiyiikliigii belirsiz kilacak kadar biiyiik zat, yolun goriiniir tarafini da belir-isiz

kilmi§ti. Yolun nisbet i§aretlerine ait di§ goriinus. planinda en kiigiik emare yoktu. Bu tekkeleri ve

tarikatla-in kaldirmi§ olan kanunun goziinden kaginlmak igin taki-inilmi§ bir tavir degil, bir hakikat

edasiydi.

Nitekim bir gun §oyle buyurmu§lardi:

« — Hiikiimet tekkeleri kapatmadi; onlar zaten kendi kendilerini kapatmi§lardi. Hiikiimet bo§

mekanlan kapatti.»

Oyleyse hiikiimetin kapattigi, manada bo§ tekke-iler... Yasak edebildigi de, sahtekarlarca di§ plan

maskesi olarak kullanilmasi gayet kolay ve kokiinii kaybetmi§ me-rasim §ekilleri... Efendi

Hazretlerinde ise yolun oz haki-ikati olarak gizli kok nisbeti oyle yerindeydi ki, bazi zaruri di§

alametlerin biisbiitiin silinip ortadan kaldinlma-siyle miiteessir olmuyor; ve bu nisbet, i§igi suda

kepgeyle yakalamak gibi, kanunun tutabilecegi bir §ey olmaktan miinezzeh kahyordu.

Zaten ve esasen sohbet temeli uzerine kurulu; ve goriinmez radyo dalgalan §eklinde kalb

antenlerine gar-ipan gizli nura bagh bu yol, hukiimetlerce aziz tutuldugu giinlerde de dis. tezahiir

perdelerindeki cumbii§lere, uni-iformalara, kahplara, torenlere iltifat gostermis. degildi. Oylesine

ulvi, oylesine latifti ki, onu kalp paralar gibi te-idaviilde bulmanin ve aynca kalbten kalbe

tedavulune mani olmanin imkani yoktu.

Yol buydu; Efendi Hazretleri buydu ama ben ney-idim?..

136

Seyh Safiyiiddin Hazretlerinin:

Bigare Safi, sen tek ayagi yanmis. bir kopeksin ki,

Ug ayakla o §an kervaninin ardindan ko§maktasin...

Dedigi kopek kadar olsun, igeriye, oz kadroya kabul edilmis. miydim?

Bu niikteyi, uzun miiddet, gok uzun miiddet, Efen-idimin vefatina kadar tarn gozemedim. Ancak

vefatlann-idan sonraki ikinci buhranimdadir ki, birdenbire, on yildir agmadigim bir gekmecenin

ayagima du§iip iginden bir kagit gikmasi gibi, her §eyi ke§fettim.

Efendimin ileri dereceli yakinlanndan merhum Zi-iya Bey'in bana soyledigi, ke§fime tipatip

uygundu:

« — Sen gemidesin! Ayak silmeye mahsus bir pas-ipas olsan yine gemidesin! Seni birakmazlar!

Aldiklanni, , bir daha birakmazlar! »

MEMURIYET

Kalemime, fetih ve inki§af onunla geldi.

Igimde yepyeni bir diinya gorii§u, daha evvel ciim-ile ve fikir kahplanna dokiilmeksizin, yalniz

huzurlannda-ki kelime iistii feyizle, kendilerini tanidiktan sonra tutme-ye ba§ladi.

«Fildi§i Kule»yi yikip buyiik i^timai plana, cemi-iyet meydanina gikmak; orta yere bir tarih, nefs,

Sark ve Garp muhasebesi gikarmak, asnn nabzini bulmak ve her §eyi kendi vahidine ve oradan

mutlak vahide irca' etmek ihtiyaci, bende onunla dogdu.

(Sokrat)in yaptigi gibi, insanlan eteklerinden ge-ikip:

— Hey, nereye?..
137

Diye haykirmak ve:

— Her §ey yanh§; her §ey yeni ba§tan ele ahnmaya ve in§a edilmeye muhtag!.. Bizim di§anda
aradigimiz gii-'ne§, cebimizde kayip!..

Narasini basmak borcu, bende onunla gergekle§ti.

Tekrar ediyorum; tek kelime konu§madan, yalniz goriinmez feyiz mevceleriyle... Bu bir memuriyet

miydi?

Allah bilir...

Muhakkak olan §udur ki, ben kendilerini tanima^dan dik bir kaya uzerinde gururla dunyaya kar§i

dikilmi§ uyuz bir kegiyken, tanidiktan sonra; yere inen ve gegtigi yol boyunca siit koyuveren

memeleri §i§, patlayasiya §i§ bir koyun olmu§ turn. Otuz ya§ina kadar tiknefes ya§ayan ve bir iki §iir

kitabindan ba§ka bir §ey veremeyen ben, ondan sonra, piyes, fikir, tetkik, dava, tez; kirk elli ciltlik

bir gapa dogru yiikselecektim. Varsin benim «lahik §air» oldugumu gormeyenler bana «sabik §air»

desin, §iir ve san'ata sirt gevirdigimi sansin ve buna hayiflansin...

1935'te (Tohum), 1936'da (Agag Mecmuasi), 1937'de (Bir Adam Yaratmak) ve saire... Bilhassa

(Cile) §iiri... Derken (ideolocya Orgiisu) ve bugiinedek dava yo-dunda tip tip ve gap gap yiiz cildi

gegen eser...

Mecmuami gikaracagim siralarda huzurlannda ni-iyetimden bahsetmi§; ve emirleriyle Sakir'in

getirdigi Mu-hiddin-i Arab! Hazretlerine ait (tefe'iilname)den niyetime bir ayet meali halinde §u

cevap gikmi§ti:

« — Onlara mujdeler olsun.. .»

Miijde, geyrek asirdir hep gile ve kahir §eklinde te-icelli etti. Fakat mujdeligini kaybetmedi. Cileler

ve kahir-ilar caddesinde iti§e kaki§a yol agmaya gah§arak miijdeyi anyorum.

Bendeki her kiymet onun, her sug nefsimin...

138

O'DUR

Riiyayi anlatmi§tim ya...

Hani §u, bir (anfi)de gepgevre dizili nur insanlara ettigim hitap ve tam orta yerde oturan nurustii nur

yiizlii birinin kalkip beni alnimdan opmesi...

Anlattim ve §u kar§ihgi aldim:

« — in§allah 0'dur!»

Urperdim.

Demek ben Allah'in Resulunii, Kainatin Efendisi-ini, Varhk Sirnnin Gayesini gormu§tum riiyada...

Ve anla-'yamami§tim.

Riiyanin nasil gercekle§ecegini, ileride «Konfe-iranslar» bahsinde goreceksiniz.

Nurlariyle cilalanan fikir ve san'atimin ilk verimle-irinden bir ornek olarak, bundan otuzbes. yil

kadar evvel, bugiin bas. du§manim, o giin ve bugiin memleketin bas. ki— 'birlisi ve ba§ kufurlusu,

Solculuk karargahi bir gazetede gikan makalemi okumu§tum, §adirvan ba§inda, kendileri-ine...

Dikkatle dinlediler. Yazi bitinc&Sakir'den kalem istediler ve yaziyi gekip ustiine §6yle yazdilar:

« — Altun ile yazilacak yazi...»

Tiirk cemiyetinin Kanuni devrine kadar surmii§ a§k ve muvazene giginnda, bu mes'ut ruh

kivaminin nelere bagh oldugunu gosteren yazi; giine§, toprak ve aga? ha-ilinde, iman, cemiyet ve

ferdin nasil hamurla§mak borcun-ida oldugunu gosteriyordu.

Uzerinde Efendimin el yazisini ta§iyan gazete par-

139

^asini, aziz emanetleri arasinda sakhyorum. Hiiccetim; senedim ve dayanagim, o... Biitiir

fikirlerimin kontrol muhrii...

«Cile» §iirimi de derin derin dinlediler.

Ve siikut... Hatta memnuniyetsiz bir siikut...

Sonradan ben at derin derin du§undum; ve bu memnuniyetsiz siikutu, §iirin kendilerine okunan ilk

§ek-ilindeki bazi edeb hatalanna yordum. Gergekten, §iirde, onun ilk yazih§ §eklinde, mukaddes

ol^iileri ta§inr gibi edalar vardi. Vefatlanndan sonra bunlan duzelttim. Ne yapayim; yavas. yava§

adam oluyordum. Okyanuslar gibi dalgalanan gamur nefsimi yiiksiik yuksiik siizmeye me-imurdum.

Uzun bir siikut... Herkes susuyor... Ben de...

Nasil bir tecelli kar§isinda kalmi§ olacaklar ki, ba§-ilannin ustiinde adeta elle tutulabilircesine a?ik

bir nur huzmesi, en aglamakh sesleriyle, kendi kendilerine hitap ettiler:

« — Zerresini bile feda etmem!..»

Birden bire anlayamadik.

Sonradan ben anladigimi saniyorum.

Mukaddes olciileri ihtar ediyorlardi. Ve herkesten ziyade bana...

Muthis. an...

Onsuz hig bir §eye imkan yok...

Seriat falakasina yatirmadan nefsi, hi? bir olu§a yol yok...

140

Mukaddes falaka, muazzez falaka... Sen ne giizel-isin. Aci goruniiyorsun ama, tad sensin...

ALAFRANGA KEMAL

Burhan Toprak'i goturdum kendilerine... Daha ev-vel de Burhana bir sura izah:

— Di§tan hig bir §ey goremiyeceksin! Di§ini biitiin iddialardan temizlemis. olan insanin nasil bir

batin ta^idi-igina ve neyi gizledigine dikkat et! Olanca niikte ve neza^ket burada... Suallerine di§

plan hesabina yeter derecede, ne eksik ve ne fazla, kupkura cevaplardan ba§ka bir §ey

alamiyacaksin! i§te, bu kurulugun ve basitligin otesindeki ha§mete gegebilmektir ki, hiiner... Ona

gore davran!..

Gittik.

«Kemal, Kemal!..» diye cirpinan ve birarahk bunu Garp yollanndan «alafranga kemal» olarak
dev§irebilece-gini uman dostum, yine o eski temayulunden kalma ukde-isini, ilk sualiyle belirtti:

— Hazret-i isa hakkinda ne buyurursunuz? « — Babasiz Hak Peygamber...»
Ve siikut...

— Peygamberimize nisbetle farklan?
« — Biiyuk...» Ve siikut...

— Ne gibi?..

« — Hazret-i isa melekiyette en iistiin dereceydi;
O'na nisbetle bir eksigi vardi.» Ve siikut...

— Neydi eksigi efendim? « — Be§eriyeti!..»
141

Bu son cevap, hakikat orsiiniin iistiine bir balyoz gibi inmi§ti:

Melekiyette en ileri, fakat melegin secde ettigi be-i§eriyette, O'na nisbetle eksik, babasiz Hak

Peygamber Isa Aleyhisselam...

O siralarda bana eserlerinden bir kacini hediye eden Burhan Toprak, bunlardan birinin iistiine §u

ithafi yazdi.

« — Bana, Alafranga Kemal'in bo§lugunu gosteren Necip Fazil'a...»

Burhan Toprak'in Yunus ve Mansura a§ki da malum...

Ona da cevap:

— Toman getiriniz!
TOMAR

Ben ki, onlann, Burhan'dan eksik delisi degilim; bu yaman gercegi ne de derinden seziyordum.

Daha evvel kendilerine Yunus Emre de sorulmu§-itu. Sadece ve kisaca:

« — Ariflerden...»

Buyurmu§lardi.

NASIP MESELESI

Burhan Toprak'in rahmetli zevcesi, Mare§al Fevzi Cakmak'in kizi Muazzez icin, yetmis. bin Tevhit

kelimesi okunup hediye edilmesini tavsiye ettiler.

Bekta§ilik hakkindaki suale: « — Hak tarikat olarak ba§ladi; fakat birkac batin sonra bozuldu.»

Buyurdular.

Burhan Toprak'in oniine, manevi nisbetlerinin kol kol agacini gosteren biiyiik bir tomar actirdilar ve

dediler:

« — Bu namsiz ve ni§ansiz insanlardan her biri bir mansur'dur.»

Mansur ve Yunus Emre delisi Burhan Toprak, bu cok yerinde baghhgina kar§i, onlann da derecesi

iizerinde bir olcii kazaniyordu. Hakikatte Efendi Hazretlerinin mu-radi §uydu:

— Bu namsiz ve ni§ansiz, kendilerini silip yok et-imis, insanlardan her biri, bir Mansur'dur. Dava;
§6hrette degildir.

142

« — Resim hiirmet makaminda olmazsa caizdir. Yerde ve hiirmet ifade etmiyen her yerde...»

Dediler.

Besmelesiz kesilen hayvanlann etlerini yemekteki mahzuru one siiren birine dediler:

— Sen yerken Besmele cekiyorsun ya; ona bak!..
143

Kur'anda, bazi surelerin ba§indaki kesik harfler (Huruf-u Mukattaat-i Kur'aniye) veya (Tavasin-iil-
Kur'an) hakkinda buyurdular:

— Onlar, sevenle sevilen arasinda §ifreler...

ve daha sonra senator), biraderzadeleri Faruk I§ik, Avu->kat Vecihi I§ik... Damadi, eski Van
Mebusu Ibrahim Bey, (Arvas) ismini tercih etti.
Nedimi ve en yakini Sakir, Sakir Uci§ik...
Manevi yakinlanndan Ziya I§ik, Muhip I§iklar...

Safii mezhebinden olduklanni duydugum zaman, sanki ayn devletlerin tabiiyet halkasindanmi§iz
gibi uzul-imu§tum. O zamanki ilmim, arada hig bir fark bulunmadi-igini gosterebilecek capta
degildi. Onunla ayn odalara du-§uyormu§uz gibi, duydugum cocukca uzuntii kar§isinda, ne giizel,
ne zarif tebessum buyurdular...
Ve yazi masasinin cami altinda «01 ve ol!» diye bir nara yazih olan Burhan Toprak'in:

— Ne yapip da olmah?

Qghgina gayet sakin, cevap verdiler: « — Nasip meselesi...»

Nasip olmayinca care yok, demek istiyorlardi. Olunca da olmamaya imkan yok.

— Sen de anhyorsun ki, nasibin yokmu§...

tigisiK

Soyadi Kanunundan sonra «Uci§ik» ismini aldilar. «Arvasi» lakaplanni- soy adina cevirmeksizin...

Bu ismi, kiigiik farklarla maddi ve manevi yakinlan da aldi. Anka-ra'da Divan-i Muhasebat

uyelerinden (sonra reislerinden

144

Yakinlanndan en ileri derecede gordugum, Halid Bakir ve Ziya I§ik'ti. ikisi de rahmetli... Halid

Bey Istan-ibul Sihhat Muzesinde mulaj miitehassisi, Ziya Bey de Karamursel Fabrikasi Mudurii...

Birinde rikkat ve rah-imet, obiiriinde olciilere baglihk noktasindan §iddet ve salabet mizaci,

harikaydi. Ve Cevat Yucemen (emekli su->bay)... A§kta ve me§kte §iddetlilerden...

Ziya Bey'in damadi, Albay, kimyager Hilmi I§ik'la, Faruk Bey'in damadi, dis. doktoru Sabri I§ik...

Ve eczaci Ilyas Ketenci...

Her biri, mizaclannin aynasina gore, o i§ikustu l^i^gi pinldatan aynalar... Ne yapayim ki,

kendilerinden, an-cak Efendi Hazretlerinin huzurundaki tecelli vesileleri iginde bahsedebiliyorum.

Bunlardan Halit Bey -nur iginde yatsin- Efendimin vefatindan sonra beni enseleyen ikinci gile

iginde en ya^kinim oldu. Ne ince, ne derin, ne sevgili insandi o... Ve Muhib, -Allah gonliindeki

nuru artirsin- ne ince, ne derin, ne sevgili insandir o...

Hele Faruk Bey... Ne vekar, ne edep, ne ahlak, ne muhte§em idrak abidesi... O da gitti. Hepsi,

hepsi...

Bu isimleri, bundan sonra gelecek hatiralann has isimler fihristi diye takdim ediyorum.

145

Iki ogullan var: Kadikoy Miiftusu'yken vefat eden Mekki Uci§ik ile Munir Uci§ik...

O'nun miibarek ogullan dedikten sonra, aynca va->sif aramaya ne hacet...

Mekki Efendinin ogullan, Baha ve Suheyl'den de Taha ve Fehim... Ve obiir ogullan. Hikmet ve

Medeni... Efendi Hazretlerinden gelen Nur nesli bu «Uci§ik»larda devamda...

PIYES

1937 - 1938 temsil yihnda Sehir Tiyatrosunda oy-inanan, Muhsin Ertugrul'un bizzat oynadigi, ate§

icinde kavrularak oynadigi, gecirdigim biiyiik ruh cilesinin sah-^ne destani «Bir Adam Yaratmak»

piyesine, yakinlanndan bircogunu gonderdiler. Onlara tahsis ettirdigim locada, derinlere i§leyici

gozleriyle Muhip'cigim, dirsegini loca-inin kadife balkonuna dayami§, piyesi seyrederken

kar-i§imda...

Piyese, yedi sekiz yil sonraki tekrannda da Halid Beyle beraber gitmi§tik. Efendimin, rikkat,

rahmet, zera-fet madenleriyle bir kup gibi doldurdugu miistesna insan, beni ne de sicak kucaklami§,

tebrik etmi§ti.

Piyesimden bahsetmek sevdasinda degilim; her §e->yi ona baglamak davasindayim.

146

MUHAL FARZ

1935'ten ba§layarak 36, 37, derken yolum, bir tef-itis. heyeti icinde, Zonguldak 63 numarah korniir

madenini tefti§e cikti. Piyesimi yazdigim yer... Emrimizde ingiliz atlan, otomobil, giizel bir villa...

Tarn rahattayiz. Ruhi sihhatce fevkalade iyiyim. Hie bir zaman olmadigim ka-idar... Orada, Allah'in

Sevgilisine ait eserimin ba§langicim yazmaya ba§ladim. Ruhca cok iyiyim ama, daha evvel

bahsettigim «hatar»lann ce§itleri, viz viz, kulagimin di-ibinde i§liyor.

Bir gun denizde, bir kayanin ustiine cikmi§, giine§-ileniyorum. Allanin Sevgilisine dair, goz
ya§indan harfler-ile yazdigim ba§langic yazisinin tesiri icindeyim...
Kulagimda ani bir «hatar» viziltisi:

— Sen Peygamberini o kadar seviyorsun ama, Onun Yolu seni ebedi cehenneme gotiirecektir .
Bu, ahmakiistii ahmak, igrencustii igrenc «hatar»a onu kovmaya bile tenezziil etmeksizin sirtimi
cevirdim. Hayret! Yine o, yine o, yine o!.. Boyle sesler, ruhumuzun esrarh yapisi icinde, nereden
kopup ve hangi merdiven-ilerden cikip kar§imiza dikiliyor?..

Siddetle kovdum. Yine geldi.

Nihayet ben de onu kar§ilayip, cevabimi, agzimdan kelime kelime dokuliircesine kafasina carptim:

— Peygamberimin Yolu ebedi cehennem olsa bile ben ondan aynlmam! Anladin mi? Var mi ba§ka
bir diye-icegin...

Hayret ki, hayret!.. Bu sert cevap kar§isinda «ha-itar», i§iklar yaninca karanhk ne olursa oyle oldu.

Kacti, silindi, yok oldu. icim, zevk ve saadet dolu, denize atla-iyip ciktim.

147

Istanbul'a gelince kendilerine anlattigim zaman gu-iliimsediler:

« — Cok giizel, dediler; giizel cevap vermi§sin!.. Yalniz kiiciik bir eksigi var... Cevabinin icine

(muhal farz) tabirini siki§tirmahydin...»

Yine, basitlik icindeki ha§mete hayran oldum. Oy-ile ya, o yolun cehenneme cikmasi muhaldir.

Dava, bu muhali ba§a alarak yola baghhk gostermekte; ve inadin degil, hakikatin sebatini

belirtmekte... «Muhal Farz» oyle bir can kurtarandir ki islam tefekkurunde, vakialan ille zid

cephelerinden de kurcalamak sevdasindaki akhn tu->tunma halkasi gibi bir §ey...

— Muhal farz, Allah olmasaydi...

Diye ba§lar ve daireyi emniyetle doniip mutlak varhk noktasinda karar kilabilirsiniz.
Elime, §iiphe celladina kar§i kullanilacak alete ait, en giizel usul olciisu gecmi§ti.
HAS ISiM
Varhgin Tacina dair, Zonguldak'ta yazdigim yazi §6yle ba§liyor:

— Ya(M !)

Noktah yerde O'nun ismi, has ismi... Mukaddes has isim... Yani mukaddes isme, nida siygasiyle

hitap ediyordum.

« — Onu cikar oradan, buyurdular; Allahin Resuliine, has ismiyle ve nida siygasiyle hitap olunmaz.

— Nicin efendim?

« — Haya meselesi!.. Allah bile Kur'aninda, Sevgi-ilisine, has ismiyle nida ederek hitap etmedi.»

148

Buyiik sir kar§isinda yandim, kill oldum. Bizzat Allah'in haya gosterdigi sir...

— Kur'anin hie bir yerinde boyle bir hitap yok
mu?

Kisa ve sert:

« — Hie bir yerinde !..»

Gercekten «de ki» manasina «gul» kelimesiyle ba§layan bir cok ayette, bu hitaptan sonra isim

gelmedigi, goziimun oniinden geciverdi. Buna kar§ihk, bircok tefsir-cinin «de ki ya M !» diye

kullandiklan kli§elerdeki ka-ibahk icimi burkuttu.

HAM VE KABA SOFTA

Sir idrakinden uzak, her §eyi nefsaniyetlerine irca edici ve her§eyin kabugunda kahci boyle tipler

icin, Efen-idimin yaftasi hazirdi:

« — Ham ve kaba softa...»

Tabir, ayniyle kendilerinindir. Bu da bende butiin bir metodun anahtandir.

Ham ve kaba softa, emirlere, a§k eksikligiyle de olsa korii koriine bagh olan degil -emirlere korii

koriine bagh olmak, ebediyen gozii ve gonlii acik olmaktir-; on-ilan kendi havasiz ruhuna indiren,

iclerine giremeyince, hikmetlerine sizamiyan, sirlanni tadamiyan ve mukaddes olciilerin aynasinda

kendi nefsini gosterendir Yoksa gor-idiikten sonra gozunu yummak ve korii koriine baglanmak ve

artik ebediyeti goren bir goz sahibi olmak, ne devlet!.. Ona a§k derler... Ke§ke bu manada softa

olabilsek...

Tarihimiz boyunca ne cektikse, belirttigimiz gibi a§ksiz, hikmetsiz ham ve kaba softalardan cektik!

149

AH!

Efendim, bir gun, elbette tek cizgiden ibaret olan iman istikametinin bedahatini belirtmeye liizurn

gorme-iden mucerret inanmanin kuvvetini gostermek icin §oyle buyurmu§lardi:

« — Inan da, istersen bir odun parcasina inan!..»

Zonguldak'ta kaleme aldigim ba§langic yazisinin bir yerinde, «Kim inanir, kim inanmaz?» diye bir

istif-iham actiktan sonra «ya beyninin her atomu bir giines. ka->dar i§ikh imam-i Rabbani inanir, ya

en basit bir koylii... Ya en biiyiik, ya en kuciik...» gibilerden bir fikir yurutu-iyor, ikisi ortasi

ahmaklann inkara memur olduklanni kaydediyor; ve en kiiciik insandaki gizli ruh feyzini, belki de

yanh§i bile bilmemekten gelen bir imtiyaz olarak gos-iteriyor, bunlar hakkinda kullandigimiz «saf»

kelimesini, i§te, yanhs. ve dogru hie bir §ey bilmemek hikmetine bag-ihyordum.

Sira bu satirlara ve «saf» kelimesine gelince:

« — Ah...»

Dediler; ve ne derinden, ne icli, ne guzel!..

Kendilerindeki tek heceli bir «ah» lafzinin hudut-isuz derinligini gostermek igindir ki, bu kadar laf

ettim ve-bunca vesileyi kan§tirdim.

ABDULHAK HAMID

O siralarda Abdiilhak Hamid 6lmii§tu. Nitekim Zonguldak'ta ona ait bir de konferans vermi§tim.

Seksenaltihk Hamid, hemen her an, benimle, otuz-iluk gen? dostuyle bulu§mak ister, bana ve

du§uncelerime

150

aanp bir tiryakilik gosterirdi. Kendisine ve Lusyen Hani-imefendiye, Efendi Hazretlerinden

bahsetmi§tim. £ok alakalanmi§lardi. Efendi Hazretlerinin eserinde «Edep» bahsinin ba§langicim,

edebin tarifini okumu§tum Abdiil-ihak Hamid'e:

« — Edep hududa riayet etmektir. En biiyiik edep, ilahi hududu muhafaza...»

Bu, her zamanki vekar iginde, muazzam ifade, o kadar ho§una gitmi§ti ki Hamid'in, o da Efendi

Hazretleri gibi bir «ah...» gekmi^ti. Son giinlerinde:

— Ah, bir mur§ide ihtiyacim var, bir mur§ide ihti-iyacim var...
Deyip duruyordu.

— I§te miir§id, demi§tim; en biiyiik miir§id!.. Biitiin emeli, Efendi Hazretlerini gormekti.

— Gorii§eyim de, demi§tim; sizi bir otomobille kar§isina kadar gotiirurum.
Bundan Efendi hazretlerine de bahsetmi§tim ve §u cevabi almi§tim:

« — O bizden ya§ga biiyiik... Biz onun ayagina gi-ideriz.»

Fakat olmadi, iistiine dii§emedim; Efendimle Ab-idiilhak Hamid'i kar§ila§tiramadim. Nasip

meselesi...

Zonguldak'ta bir at kazasi gegirdim ve saatlerce baygin yattim. Bayginhgimda tek bir riiya veya

ruyamsi bir §ey...

Muayede salonu gibi fevkalade bir odada; iki yaHdizh koltukta, sirtlannda bala riitbesinin

uniformalan ve ellerinde kihglan, biiyiik babam ve Abdiilhak Hamid...

151

Ikisi de rahmetli... Biiyiik babam beni goriince gulumsii-iyor ve eliyle «gel gel!» diye i§aret ediyor.

Abdiilhak Hamid ona doniiyor ve:

— Hayir efendim; onun cemiyette yapacak daha 90k i§i var!..
Diyor.

Bu riiya sona erdi ve ben bayginhktan siynldim, kalktim...
In§aallah cemiyette yapacagim i§ler heniiz bitme-imi§tir.
TESELLI

Biitiin bunlar oluyor, goruliiyor, du§uniiluyor ya... Beni hala adam olmu§, hig degilse di§ hiza

gizgisine gire-ibilmi§ sanmayin!

Canevimden oku yemi§ bulunuyorum ama okun sapindaki, bolca tutulmu§, kalomah ipi istedigim

tarafa siiriikleyerek yine di§ diinyayi ta§ ta§ koklamakta devam ediyorum. Sonra dovuniiyorum,

aghyorum, bazan doviin-imek de gelmiyor hatinma; ve daima nefsime miiddet us-itiine miiddet,

vade ustiine vade bagi§layarak, sefil ve pe-iri§an, suruniiyorum.

Kirk ya§ina kadar tesellim:

— Ellisinden sonra in§allah...

Parisa Hazretlerinin sozlerini elimle kaydediyor, ona bayihyor da bir tiirlii tabi olamiyorum:

« — Gafil halk, kesik ve bitkin, bir laf eder: Yann olsa da bir i§ i§lesem... Bilmez ki, bugiin, diinkii

giiniin yannidir. Bugiin ne i§lemi§tir ki, yann bir §ey i§leyebil-isin?»

152

Teselli, hep teselli, kuru teselli; §eytan tesellisi...

Efendimin ba§ka bir miinasebetle sozleri:

« — Allah herkese bir tiirlii, tesellisini verir.»

Burhan Toprakla gittigimiz ikinci bir defa, mesci-ide biti§ik oturma odasinin camindan onlan,

ak§am nama-izini kilarken gormu§tuk. Namaz bitinceye kadar ayakta beklemis. ve ha§yetimizden

oturamami§tik.

Sakir, imam; Efendi Hazretleri ve yakinlan, arka->sinda...

O ne namazdi!

Sakir'in sesindeki ahenk, ahengi bitirdikten ve onun otesine gegtikten sonra basjayan kalb sesinin,

kiyam halinde bir ruh haykin§inin ta kendisiydi. Evet; kiyam, gonliin ayaga kalkmasi, Allah

kelaminin burundugu o ha-rikalar harikasi seste topyekun biitiin insanhk mezardan kollanni

yiikseltmi§ gibi bir eda:

— Allahii Ekber, Allahii Ekber...

Ben heniiz bu hizanin di§ gizgisine bile gegeme-imi§tim.

KERAMET MAHCUP

I§te §imdi, Efendimin, yalniz bana tecelli eden, giinkii yalniz bana cevap olarak gosterilen bir i§ini

belirt-imek zamani geldi.

Is. mi; her §ey i§... Keramet sozii, bu i§deki buyuk-ilugu belirtmekten mahcuptur. Yani herkesin

agzindaki keramet sozii... Onunki gergek keramet...

Allah bilir ki, kerametlerin en ulvisinde bildigim Efendimden hig bir an zahir kerameti beklemeden,

iste-imeden, bu lutuf bana geldi:

153

Kendilerini galiba bir camiden, galiba Beyazit ca-rniinden almi§tim. Ders bittikten sonra beraberce

bir oto-imobile binmi§, Eyiib'e gelmi§tik. Mahut dik yoku§u, be-raber, kiigiik adimlarla gikmi§tik.

Ben; onun, ayagindaki toza kurban fedaisi, koluna girmi§tim. Sakir'in yerini al-imi§tim.

Sadirvan ba§inda oturmu§, mescide biti§ik came-ikanh odaya gegmi§, gaylanmizi igmi§,

namazimizi kiHmi§, ev tarafindan a§agi kata inip yemegimizi yemi§, tek-rar yukanya gikmi§; evin

kapisi oniide yer almi§ bulunu-iyoruz. Hemen biitiin giin devam eden beraberlik ve soh-betden

sonra, hafif bir dalginhk, du§iince am... Uzun siikut...

Ben kapiya kar§i bir banko uzerindeyim. Kendileri, bir iki metre ilerimde, cephemle solum

arasinda; hasir koltugunda...

Etrafta birkag yakini; o kadar...

Uzun siikut...

Birden, igime bir ate§ du§tii. Kendime, igimden, harfi harfine §unlan soylemege ba§ladim:

— Sen ne adi, ne pestpaye insansin! Efendinin ya^nina geliyor, birkag saat kahyor ve kar gibi
beyazla§ip ugarak, bulutlann ustiine basarak gidiyorsun! Kapidan gi-ikar gikmaz yine eski insan!..
O bembeyaz halinle zift figi-darina bahklama dahyorsun! Sonra yine gel, yine temiz-ilen, yine git,

yine kirlen!.. Sen adam olmazsin! Sen; gos-iterilen dogru yolda kendi iradenle tek adim atmak

§erefi-ini kazanamazsin!

Ve tarn bu noktada, daha yiiksek bir ig sesleni§iyle kendi kendime haykirdim:

— Bizim gibi sefilleri kendi halimize birakmama-ih... Bizi, tarn tabiriyle, tasarruf etmeli... Biiyiik
veil, bizi

154

bir nazariyle tasarruf etmeli... Biiyiik veli, bizi bir naza-riyle tasarruf edip butiin dis.

alakalanmizdan sokiip kopar-imah, kurtarmali ve ayaginin dibine serip «i§te hepsi bu kadar!»

demeli... Bizi tasarruf etmeli, beni tasarruf etme-ili...

Ba§im oniimde, bunlan du§unurken, birden, butiin omriimde ne bir e§ini gorebilecegim, ne de hayal

edebile-icegim bir hal!.. Kalbim, bir lastik gibi, cephemle sol tara-ifim arasinda uzuyor!.. Aman, ne

oluyorum ben? Kalbim bir lastik gibi uzuyor; ve ben, diinyanin en korkung aci-siyle, en tath

duygusu arasinda avazim giktigi kadar ba^girmak istiyorum! Dayanilmaz bir aci ve dil

dokundu-rulmaz bir tad...

Bir de ba§imi kaldinnca ne goreyim?..

Efendi Hazretleri, bir arslan gibi ha§metlu ba§lanni bana gevirmi§ler, o miithis. gozlerini iizerime

dikmi§ler, bakiyorlar...

£»anki demek istiyorlar:

— Sen misin tasarruf istiyen?.. Acaba sende buna dayanacak takat var mi?..
Hemen ruhaniyetlerine sigindim; kalbim yerine geldi, nefes aldim.

Bize ilk geli§imizde yolu tarif eden aktar, Abidin Bey, oliiyor. Tabutu, dik yoku§tan yukanya

gikanhyor, setin oniinden gegirilerek biraz ilerideki kabrine gotiirulu-iyor.

Tabut tarn evin oniine gelince, Efendi Hazretleri setin ustiine gikip bakmi§lar...

Dort omuz iizerindeki tabut durmu§... Oldugu yer->de mihlanip kalan, ta§iyanlar degil, tabut... Ve

tabut,

155

Efendi Hazretlerine dogru donmege ba§lami§... Donen, ta§iyanlar degil, tabut...

Efendi Hazretleri, kisa ve belirsiz bir duadan sonra elleriyle «g6tiirun!» diye i§aret etmi§ler; tabut

yoluna de-^vam etmi§...

Bunu, yakinlardan, en emin agizlardan dinledim.

«RABITA»

Heniiz e§iginde bulundugum yeni iklimin havasina sadece saygi ve sevgi sahibi uzak bir seyirci

veya ziyaret-igi gibi degil, ezeli bir bildik sahabetiyle ahndigim ve ya->vas. yava§ ah§tinldigim

hissini veren bu siralarda, bana Efendi Hazretlerinin ikinci bir kitabini sundular. Matbu ve kugucuk

bir kitap, bir risale... «Rabita-i Serife» risale-isi... Kendileri, vaktin geldigini her halde goz ucuyla

i§a-ret ettiler ve risale hemen elime siki§fisldi.

Evvela, Efendi Hazretlerinin eserlerinden birine daha muhatap olmaktan ba§ka mana veremedim bu

i§e... Ba§tan ba§a ve defalarca okuduktan sonra bile... Daha sonra, 90k sonra, vefatlanndan sonra

bile... Daha sonra, 50k sonra, vefatlanndan sonra ogrendim ki, ilk eserleri herkese mahsus bir

kitap... «Rabita-i Serife» ise yalniz manevi deftere kaydedilenler igin...

Bu, ilk eserlerinin belki yansindan da ufak, iki ug formahk bro§iirde, gayenin, gayeler gayesinin

metod cep-ihesi, billur gizgileriyle, apaydinhk resmediliyor ve yolun kainat sirnni ^ozmeye mahsus

anahtan, nasil kullanilaca-igi bakimindan ele teslim olunuyordu.

Birinci eserleri gibi, evvela, akil iistii davanin akli bilgi gergevesi diye aldigim ve fiili nuktesine, bu

niikte-

156

nin §ahsima yoneli§indeki hususi manaya dikkat edeme-idigim kiigiiciik regete -evet, bu risale bir

oliimii yenme regetesiydi- eczahanesini bulmak, ilacini yaptirmak, ige-ibilmek ve sora dayanmak

kaydiyle, bana bir ihtardi:

— Kabul edildin!.. Simdi ol bakahm!.. Gordiigiin §ekilde...

«Rabita-i Serife»nin, metod olarak akli bilgi cep-ihesinde, yeni ve gizli bir §ey yoktu. Biitiin «Altun

Silsile» boyunca tek usul... Asli Sahibinden, alemlerin kendisi icin yaratildigi Varhk Tacinin

Sahibinden beri gelen usul... Bilgisi de umumi ve meccani... Biitiin hususilik ve pahahlik, onun

§ahsa mal edilebilmesinde; yani ir§at edi->ciyle, ir§ada layik goriilenin, bu metod halkasinda bir

ara-iya gelebilmesinde... Ve lafta degil, halde...

Herkes hesabina davanin en cetin tarafi olan dok-itorunu ve eczahanesini bulmak, ilacini yaptirmak

diye bir §ey kalmiyordu benim icin... Mg, doktor eliyle ve yapil-imi§ olarak geliyordu. Icebilecek

ve dayanabilecek miy-dim? Biitiin mesele, biitiin mesele burada!..

USUL

Yola girmek istiyen, tarn bir ic ve di§ temizligi icinde, Biiyiik Kapi'nin bekcileri «Altun Silsile»

Kahra-imanlanna yonelecek ve yalvaracak:

— Beni de baghlarinizin, hesabi g6riilmii§lerinizin arasina aim!

Kim bilir nasil; daglan ve kayalan eritici bir yan-iginla ici kavrularak yalvaracak...

Sonra iki rekat istihare namazi kilacak...

Alacaklar veya almiyacaklar...

157

Bundan kendisinin haberi olacak veya olmiyacak...

Hatta miir§idi bile, isteklisinin kabul edildigini bUecek veya bilmiyecek...

Ir§at ediciyle ir§at edilenden, isteklinin yola kabul edildigini, ikisi de bilebilir yahut sadece miir§it

bilir, ya-ihut da hicbiri bilmez. Ve ir§at devam eder.

Kabul ediimeyexi, miir§ide maliimdur; hatta, umu-imiyetle, kabul edilen de...

Risalenin bu noktasinda, giine§in pi§irdigi bir ka->vun misali... Giine§, kavunu bilmese de pi§irir;

kavun, gu-ine§in farkinda olmasa da pi§er. Elverir ki, aradaki bag ve liyakat olciisii kurulsun... Eger

iki tarafli verici ve ahci §uur ve bilgi yerine gelirse, i§, arabanin tath bir meyil iizerinde kaymasi

gibi kolayla§ir.

Ilahi esrar!... En biiyiik ilmin, idrakin, istiklalin icinde bile herkes Allanin kuklasi... Bildiren o,

gosteren o, hareket ettiren o, sonra biitiin bunlan gizleyen ve ula-§ilmazjjjr sonsuzluga yol acan

yine o...

Gordiiniiz mii, kapidan iceriye daha ilk adimin §ar->ti, -iceride atilacak adimlar, acilacak kapilar ve

a§ilacak gecitler sonsuz- girmek istiyen ve hatta yol veren hesabi-ina ne kadar ince ve girift?..

Ya, insan tarlalannin tepesine, gunes. diye bal ka-ibaklan asip «seni iceriye aldim, seni almadim!»

tarzinda hiikiim kesen ve ilahi yolun isteklilerine, bir kuliibe iiye olma muamelesindeki kabahgi

tatbik eden §arlatanlar!..

Ondan sonra is. «rabita»ya geliyor; oliimsiizliik ilacinin ba§ unsuru olan baglanma i§ine...

Soyle: Kibleye kar§i oturup gozlerinizi yumacaksi-iniz. Kalbinizi, geni§, uzun bir dehliz, bir koridor

farz edip, miir§idi onun iizerinde size dogru geliyor goreceksi-iniz. Hayal hazineniz, miir§idi her an,

kalbinizin icindeki

158

madalyonda muhafaza edecek... Noktasi noktasina, cizgi-isi cizgisine...

Bu, «rabita»nm iptidai §ekli... Bir de onun «telebbiisi» giyim §ekli var ki, muazzam... Kendinize,

miir§idinizi giydireceksiniz. Yani arada siz yoksunuz; miir§idiniz var... Yiiziiniiz, ka§iniz, goziiniiz,

agziniz, bur-inunuz, hep onun... Elleriniz, parmaklanniz, kihginiz, ki-iyafetiniz dc.Sanki siz

O'sunuz.

Zikir, Allahi anma, bu vaziyette...

Ibadet, namaz bu vaziyette...

Hatta her §ey, her iyi ve giizel §ey, bu vaziyette...

Taki

Hele sirasi gelsin...
SIR

i§te «rabita»; i§te Kur'anla, Kur'anin sonsuz derin-iliklerinde kaybolanlann gorebildigi mutlak

olciiyle sabit vekat'i keyfiyet...

Erenler yolunun da, her §eyin de sahibi Allah Sev-igilisinden sonra ba§ kilavuz Ebu Bekir,

Efendisine, Kainatin Efendisine o tiirlii rabita etti ki mahrem yerler- de, el ve yiiz yikama yerlerinde

bile bu rabitayi cozeme-mekten yine O'na §ikayet etti.

Biitiin erenler bu yoldan erdi.

Rabita, Allahta fani olmanin ba§langici, miir§idde fan! olma hali...

Zikirsiz rabita; Allanin huzuruna, miir§idin ruhani-yet kihgiyle cikma, cikabilme sirn...

159

Sozde iman yobazlanna kar§ihk bir de kiifiir yo-ibazlan vardir ki §6yle derler:

— Allahla kulun arasina girilmez! Gordiiniiz mii, nasil giriliyormu§?..

Fakat bu girme degil, kulu Allaha gotiirme i§i... Yoksa zaten her fert Allahiyle yapayalniz;
meleklerden bile gizli kalacak derecede yalniz... Bu manada zaten ara->ya girmek muhal... Fakat
ileridekinin geridekini cekip go-itiirmesi bakimindan, Allah ve hakikate delalet yolunda vasitanin
ne demek oldugunu o, kafasi balyozla ezileme-yecek kadar sert kiifiir yobazina §oyle anlatiniz:

— Sen, raftaki bir kitabi almak icin bile araya vasi-ita katar, iskemleye cikarken; sen vapurdaki
yolcuyu sec->mek icin bile vasitasiz edemez, eline bir diirbiin ahrken, Allaha vasitasiz ermekten,
hatta tapmaktan nasil bahsede-ibilirsin? Kopriiden Uskiidar'a gecmek icin bile vasitasiz kalsan
tn A iin Karadenizi dolanmaya mecbur olan sen!...

En biiyiik vasita, O, Peygamber, Peygamberlerin Peygamberi...

Sonra sahabi...

Sonra veli...

Sonra alim...

Sonra Miisliiman, sadece, basit ve kuru Miislii-iman... Herkes herkese ve her §ey her §eye, vasita...

Boy-ileyken herkes ve her §ey, Allah ile dosdogru baglantida...

Ve «Rabita», vasita hikmetinin en ileri metodunu inkar edici, sozde dindarlann da bulunu§u...

Bunlara, ^ig-inenmek iizere, yemi§in yalniz kabugu verilmi§tir. Halbu-iki i^ kabugun, kabuk da

ic'in...

160

VE ZiKIR

Rabita ile beraber, onun aynlmaz yakini halinde «zikir» geliyor. Agagla yemi§i, istirityeyle incisi,

gemiyle pusulasi; ve pe§inden derya... Fakat bu, zikrin, alet degil, rabitayla kemal bulmu§ tesir ve

keyfiyet cephesi...

Bu tiirlii zikrin agtigi deryayi, kalemlerinden gikma bir mektubun bazi satirlanndan siizmeye

9ah§ahm:

« — Zikir ve zikrin tesiri bir denizdir. Bir deniz ki, kimse dibine varamami§tir. Dalgah bir derya ki,

diinya onun tek dalgasini gormiiyor... Diinyayi kavrayan bir Ok-iyanus ki, onu ku§atmaya kainatin

giicii yetmez. Nihayeti-ine kimsenin eri§emiyecegi bir alem... Her zerreye niifuz etmi§, sizmi§,

sahilsiz bir umman... Zikir, zikredenlerin kalblerinde dogan bir hal ki, soylemesi, yazmasi,

bildir-imesi imkansiz... Allahi bilen kimsenin, dili soylemez olur; kelime bulamaz ki, anlatabilsin...

Sa§inr kahr; diin-iyadan ve insanlardan haberi olmaz. Zikredilen Allah oHdugu gibi, zikreden de

ancak odur. Kendini, yine ancak kendisi zikredebilir... Mahluklann, onu zikredebilmek haddine mi

dii§mii§?.. Ancak ilahi sifatlariyle sifatlanma-isi icin yarattigi insana kendisini zikretmesini

emretmi§tir ki, herkes, yaradih§indaki kabiliyeti derecesinde o niha-iyetsiz, dalgah denizden bir

§eyler, bir teselli bulsun, raha->ta kavu§sun... Veyselkarani, o deryanin bir damlasiyle te->selli buldu.

Ciineyd, o denizden bir avuc suyla doymu§ kanmi§tir. Abdiilkadir (Geylani), o denizin ancak

kenan-ina varabilmi§tir. Muhiddin (Arab!) ise diplerden cikanl-imis. bir cevherle oviiniir. imam-i

Rabbani o denizden bii-iyiik pay almi§tir.»

Buraya kadar en biiyiik velilerin dereceleriyle bir arada ve kelamin son haddiyle anlatilan zikir

keyfiyeti,

161

daha sonra, zikrin akil perdesinde nihai hakikatine kadar yiikseliyor ve §6yle gergeveleniyor:

« — Allah kelimesini te§kile hizmet eden (elif), (lam) ve (he) harfleri, bu muazzam kelimenin i§aret

etti-igi, hig bir §eye benzemiyeii Zati anlatmaya alet ve vasita-dir. Bunlan soylemek zikir degildir,

zikir bu kelimenin neticesi, semeresi olan bir hal ve keyfiyet...

Bu kelimeye zikr denilmesi mecaz yoliyledir; hakiki mana ile degil... Bunun gibi, Tevhit Kelimesi

de zikrin kendisi degildir. Ancak telaffuzu ve manasi baki-imindan zikre alettir. Zikir, kelimenin ve

bu ibarenin kalb ile tekranndan dogan bir haldir ki, dogmasi, bu kelime ve bu ibareye bagh...»

Buyuk Kapi'nin rabita denizi igindeki inci zikri, * kapah dudakladir. Gizli zikir... Car§ida, pazarda,

evde, i§-de, herkes sizi §unu veya bunu yapar goriirken; zikir... Zaten herkes ve her §ey, bilmeden

zikirde...

OLUMUN HAYALI

Rabita ve zikrin yam ba§inda «tezekkur-u mevt» oliimu anmak diye isimlendirilen bir i§ daha var:

Gozlerinizi yumacak Ye kendinizi tene§ir ustiinde hayal edeeceksiniz. O kadar §iddetle ve

hassasiyetle hayal edeceksiniz ki, siz arttf sanki bir ruhsunuz, vucu-dunuz da gergekten tene§ir

uzerinde... Gozlerinizi agtigi-iniz ve ayaga kalktiginiz zaman, sizinle beraber dogrulan cesedinizdir;

tekrar ruhunuza alaka baglami§tir, ama, o artik kendini olii bilir: « Olmeien oliinuz!»

Sirlann sirri...

162

I§te bu emirden kugiik bir tatbik...

Oliimun hayali, olumiin hayali... Her an kendiniz-ide, ba§kalannda ve her §eyde oliimiin hayali...

Vazife, emir ve gaye di§i biitiin diinya ne§'elerinde, alakalannda Oliimu du§unmek...

Kar§iniza gikan kadin, siz de biliyorsunuz ki, Alla-hin bir iskelet uzerine giydirdigi, siiresi tek an,

harika gii-izel et ve deri gizgilerinden ibarettir. Kopann bu maskeyi ve altindakine bakin!

§u, giin yiizlii gocuktaki nerm ve nazik ten, solu->can yemi olarak yaratilmadi mi; ve gocuk olmek

uzere dogmadi mi?

Hangi kitap vardir ki, sonunda bir (son) olmasin; ve hangi madde vardir ki, degi§meden bir saniye

kalabil-isin?

«Gayeme vardim!» diyebilmi§ tek hasret taniyor muyuz? Gaye gelip gegiyor; hasret yine eski

yerinde...

Gelip gegen her §ey oliiyor...

Allahin fermani, bu... «Neylerse giizel eyleyen»in fermani...

Bu zevke vardigimiz, vanr gibi oldugumuz andadir ki, Allahin (Esfel-iis-safilin — sefillerin en

sefili) diye an-digi §u yeryiiziinde, bu, gurbetlerin, ayriliklann, uzaklik-ilann, eksikliklerin,

kesikliklerin, kinkliklann vataninda, ruhumuzu gatlatasiya geren bir kasvet seziyoruz ki, ba§ka bir

alemin, yerin, iklimin ihtarcisidir.

Ebedi safanin...

Allahta ebedi safanin...

Bu safanin yolu da, olmek, olmeden olmek...

Is. oliimu hayal etmekse, onu Yunus'tan derin kim gorebilir:

163

gaye...

Yunus der ki, gor takdirin i§leri: D6kulmu§tur kirpikleri ka§lan, Ba§lan ucunda hece ta§lan; Ne

soylerler, ne bir haber verirler.

I§, oliimii hayalden ba§layip oliimii delmek...

O da alet, o da vasita...

Alet iginde alet, vasita iginde vasita, gaye iginde

I§, Allahta ebedi safaya ermek...

Biraz sonra, Yunus, onu da soyliyecektir:

Boyandim rengine solmazam ayruk;

A§ikim, a§ikim, olmezem ayruk;

SAFA

« — Safa, her lisanda memduh; ve ziddi olan kedu-ret, her lisanda mezmumdur.»

Bu ciimle Efendimin kitaplanndan...

Safa; Kagithane safasi veya gece safasi degil... Bii-iyiik ve ilahi ne§'e... Ne giizel kelime!..

Keduret... Safanin ziddi ve kederin mucerret hal ifadesi... Ne harika mefhum...

I§te biitiin insanhk, biitiin ifade kahplariyle bunlar-dan ilkini over ve ikincisini yerer... Biri

memduh, biri mezmum...

Ilahi ne§'e, ilahi ne§'e... Safa, bu...

Biitiin insanhgin, tiirlii inani§lar icinde, bulu§tugu, kelime ve mana halinde tutu§tugu, vardigi ve

diziistii co-ikiip ellerini goklere kaldirdigi dilek e§igi...

— Safa, Allahim safa!..
164

Yunus Emre de, gercek inani§ cizgisinden onu iste->di, hatta ona erdigini soyledi. «0, sevgilisinin

rengine bo-iyanmi§tir, artik solmaz; a§iktir, artik olmez...»

Ah, gaye; gayelerin gayesi...

Allahta fani olmak ve onda bekaya ermek gayesi...

Beyni kan canagina donen (Paskal)in:

— Joie, joie!..

Diye bos. yere haykirdigi gaye...

£iinkii o, yolu bulabilmi§ degildi.

Ebedi Safa...

Buyurun, o da burada... Kitabin ta ba§inda ve i§in sonunda...

Ne §undadir, ne bunda; orada, orada, Peygamber batininin sarayinda...

MUTLAKA NAMAZ

«Rabita-i Serife» risalesi elime verildikten bir miiddet sonra sualleri:

« — Namaza ne vakit ba§hyacaksin?»

Bu sual, cevabi bakimindan beni §a§irtmami§ti. Za->ten igimden kurmu§tum. Ramazana bir, bir

buguk ay ka->dar bir zaman vardi. Ramazanda ba§lamayi dii§iiniiyor-idum.

— Ramazanda ba§layacagim efendim.
« — Hayir; 14 Saban giinii ba§la!»

Berat gecesini kastediyorlardi; her yil, her ferde beratinin verildigi miibarek gece...
165

— Bana, amel noktasindan en dogru bilgileri top-ilami§ hangi kitabi tavsiye edersiniz?
«Diirr-i Yekta» §erhini tavsiye ettiler. Ba§ladim, yine kalakaldim. Tekrar ba§ladim, yine
kalakaldim. Ba§i-TM, bir bulutlara, bir ta§lara vura vura gidiyorum.

Nitekim namazlanmin, kendilerini tanidiktan sonra ilk zincirleme devam ahdine kesik ve kopuk bir

cigir acan 1940 ve 41 siralannda, galiba huzurlannda evleni§im za^manlannda, bana soracaklardir:

« — Nasil gidiyor namazlann?»

Vakitlerinde yeti§tiremiyorum efendim, fakat ak-i§amlan evde, yatsi namazinin edasiyle beraber

biitiin gii— >nu kaza ediyorum.

Ve, bir kere daha oldugu gibi, memnuniyetsiz bir siikutla susacaklardir.

Heniiz o tarihlere vaktimiz var...

VE NAMAZ

1961'de kaleme ahnmi§ bir not:

«Bugiin ne halde miyim? 1961 yihnin Mayis aym-da?..

Soyliyeyitn? Dostlanma «Zahit» goriinmek degil

— de -Allah saklasin- dii§manlanma «softa» goriinmek ve
yeni bir nefret vesikasi vermek icin soyliyeyim... Biraz
da, en biiyiik haya mevzuu olan namazin, sirasinda nasil

bir ilana medar olabilecegini gostermek igin haykirayim:

Her giin, o giiniin bes, vaktini, zamaninda edadan ba§ka, aynca iki giinliik kaza namazi kihyorum.

Bu sene-inin Ramazaninda, kazalanmi, bir giin ilavesiyle ug giine gikardim.

166

1957 hapsinden beri tuttugum ve iistiine «iptila Defteri» yazdigim, kocaman bir defterim var...

Hapishane notlariyle dolu... Bu defterin sonuna, buliiga erdigim ta-rihten bugiine kadar, her seneyi

ay ay gosteren bir tablo ekledim. Bu tabloda gegmis. yillann devre devre kihnabil-imis. eda

namazlanni, ay ay, mavi murekkeple karaladim. Kaza namazlanni da kirmizi miirekkeple...

Boylece, AHah nasip ederse, mavi murekkeple ileriye dogru, kirmizi murekkeple de geriye dogru

giden devrelerime yeti§ecek, Efendi Hazretlerini tanidigim zamana varacak, oradan da bulug

zamanima ula§ acagim. Omriim olursa, ondan son-ra, tek vakit borcum kalmamis. olarak edalara

devam... Defterde, belki maviden gok kirmizi goriinecek ama, ne yapayim?..

Allaha ahdim var:

— Her giin, en a§agi §u kadanna ahitliyim... Allah ve kul hakki olarak iizerimde ne kadar bonj

varsa, bunla-rin hepsini odetmeden canimi alma...

Allahla beraber biitiin inananlan §ahit tutuyor ve onlardan duama ortak olmalanni diliyorum.

Namaz, Efendimden aldigim feyizle, benim igin her i§in ba§i, her olu§un temeli, dinin diregi...

Onsuz hig— >bir §ey konu§amam; ne konu§ur, ne konu§tururum.

§imdi gosterebildim mi, neyin ilanina medarmi§ namaz?. .»

Bu notu agiga vurmak nefsani bir celadet, hatta §eytani bir kiistahlik... insana sorarlar:

Peki ahdine sadik kalabildin mi?

Kiigiiciik bir ihmaliniz bile olmu§ olsa ne cevap verebileceksiniz?.. Su^un ilani ise ayn bir su?...

Dogrusu bile yasakken yalandan ziiht satmak da, denaetlerin dena-eti...

167

Allah hepimizi affetsin; ve bizi, ayagimiz arada surgmu§ olsa bile takrar dogru yola geksin ve

ahitlerimize baglasin... Tek, halis ve samimi olmayi bilelim...

Namaz kilanlar, kendileri de i§in i^inde, namazin sathinda kalanlara acisin, kilmayanlar da, o satha

bile tu-tunamadan derinliklere girmek palavrasindan haya et-isin!..

NAMAZ, NAMAZ, NAMAZ.

Hitj incitmeden, asla sogutmadan, zerrece iirkiit-imeden, ku§ kanadi kadar yumu§ak ve niivazi§li bir

sesle, bir temasla, hep dokunuyorlardi:

« — Namaz, aman namaz; mutlaka namaz... Nere-de, ne §art altinda olursa olsun, mutlaka

namaz... »

Sonra yakinlanndan birinden duydum:

« — Bir vakit namazimi kaybetmektense, derler-imi§; diinyalan kaybetmeyi tercih ederim.»

Bir giin de, beraberlerinde namaza yeti§ememekten fevkalade iiziilen, adeta harap olan birine,

biiyiik bir veli-iden bir beyit okumu§lar:

«0 giinah ki, insana, kii^iikliik ve siginma

duygusunu verir, Biiyiikliik ve kibir veren ibadetten daha

hayirhdir.»

I§te boyle namaz, boylesine namaz...

168

Yine bir yakinina sozii:

« — Namaz vardir ki, mutfak pagavrasindan daha adidir.»

Bu da murai ve miinafiklann namazi...

Ne zaman huzurlanna giksam, o giine mahsus ola-rak utanmadan kildigim, yahut goktandir

utanmadan bi-raktigim namazlann bilangosunu alnimdan okuduklanna emindim. Bereket ki,

ihlasimdan, samimiligimden, beyaz ate§ halinde yani§imdan §iiphem yoktu. Bunu da okuyor-dardi

her halimden...

I§aret etmi§tim ya:

Efendi Hazretleriyle beraber kihnan namazlara dikkat ediyordum: Yakinlardan bazilanni, namazda

titre-imeler tutuyordu. Omuz ve kol ba§lanndan gogse dogru akan ra'§eler... Bu ra'§eler, namaz

di§inda, mukaddes isimlerden biri gegerken de oluyordu. Bilhassa Efendi Hazretleri konu§urlarken

ve Allah Resuliiniin isimleri ge-igerken...

Hareket, yalniz Efendi Hazretlerinde yoktu. Tarn ve kat'i temkin makamindaydilar.

Sonradan ogrendim ki, bu da, yolun ba§ina mahsus hususiyetlerden biridir; ve kalbde nur ile zulmet

garpi§-imasindan dogmaktadir. Tarn istifaya varmi§, suzulmu§ temkin ve istikraT makamina varmi§

olanlar, boyle haller-de alakah degil...

Bana ba§ta, kendisini gizleyememek, zaaf gibi go-iriinen bu ra'§eler, epey sonra, namazlanmda beni

de sar-

169

di. Zaaf olmaya zaafti; gunku eksik 50k eksik, her an renk degi§tirici bir makamin habercisiydi.

Fakat ben bu zaafi du§unurken, eksikten de eksiktim. Demek ki, o an, bana gore 50k fazla bir

nimetti bu...

« — Namazini kil, namazini kil!..»

— Efendim, namazda ustiime muthi§ «havatir» yiikleniyor.
« — Olsun... Namazini kil!..»

— O kadar kilmak istiyorum ki, eskilerini de kaza etmegi dii§unuyorum. Hatta sormak istiyorum:
Acaba gegmi§ namazlar iki§er rekat uzerinden kaza edilebilir mi?..

Sualimi, bilgisizlik iginde o kadar saffetli buldular ki, aydinhk ve lhk, guliimsediler:

« — Hayir! Her namaz kendi miktannca kaza edUir. Sen namazini kil!»

Bir kere de «Sehiv Secdesi»ni sormaya kalktim. Hatadan korkuyordum; sanki hata korkusiyle

namaz kila-miy ordum.

« — Sen bunlan birak da, dediler; namazini kilma-iya bak!»

AKIL

Hikmet, hikmet, hikmet.

« — Her ilmin butlani (yanh§i), o ilmin munteha-sinda (en ileri noktasinda) belli olur.»

Yalniz bu 0I5U Yirminci Asir felsefesinin, miisbet

170

bilgiler manzumesinden tiiten metafizik anlayi§la bera-iber, kafasini garptigi en buyuk hakikati

gergevelemeye yeter.

« — Allah, zuhurunun §iddetinden gaiptir.»

;< — Haddini a§an her §ey, ziddina doner.»

« — Akil i^in idrak, zevk yoliyledir>

« — Hangi akil, kimin akh?.. Hakikat gibi selim akil da birdir ama, o kimde?..»

Bir adet, hem tek, hem gift olamaz.»

« — Istidat birdir, iyilige veya kotiiluge istidat... is->tidat birdir; ve dava, kotiiyii iyiye gevirmekte...»

171

« — Allah, kamil kudrettir; kamil, fazlasi ve eksigi olmayan...»

Ve dalgin, vecde batmi§, gozleri her zaman oldugu gibi, otelerde:

« — Late§bih, gocuklann gelik gomak oynayi§i gi— >bi, kainatla oynar.»

« — Veli, mevzuunu bulamaz ki, ben desin...»

Ve (ben)in insanda ne korkung bir meghul veya mevhum belirttiginin, harikaustii harika izahi:

« — (Ben) nerede?.. Onu daima bir ba§ka unsura bagh olarak ifade ediyoruz: Benim elim, benim

ayagim, benim goziim, benim yiiziim... Butiin bunlann goriinme-iyen merkezinde (ben)... O

nerede?.. Viicudumuzda her mevcut, o meghulde toplaniyor. O nerede?.. Onu gostere-ibilir miyiz?»

Simdi ben konu§uyorum:

Hikmetlerin en derini; mutlak varhk, mutlak viicut tecellisi oniinde birden bire mevhumla§an,

yokluga kagan (ben)...

Kur'andan hikmet:

« — Her §ey onun vechine kar§i helak halinde...»

172

Hazret-i Ali'den hikmet:

« — Her §ey onunla var, her §ey ona nisbetle

yok.

Yirminci Asir Bati felsefesinin (Henri Bergson)da eri§ir gibi oldugu son merhaleyi, islam tasavvufu

mutla-kiyet ifadesiyle getirmi§ti:

— Bu is. ne akilla olur, ne de akilsiz!..
Yani:

Akhn son vazifesi, kendi hicligini gormek ve smi-inni cizmektir.

imam-i Gazali:

« — Peygamberlik tavn, akhn verasinda, 6tesinde-idir.»

FELSEFE

Islamiyette felsefe diye bir §ey yoktur. Hikmet var-idir, fikir vardir, tefekkiir vardir; felsefe yok...

Vakia, feHsefe «Hikmet dostlugu» demek ama, onunki bagimsiz bir arayicihk, Islaminki de tarn

bagimh tefekkiir oldugu icin, felsefeyle hie bir alaka kabul edemez. Onun icindir ki «Kur'an

felsefesi» denemez. «Kur'an hikmetleri» denir. Islam felsefesi degil, Islam hikmetleri...

Felsefe, hakikati ba§i bo§ bir merkezden yola cika-rak, sayilar boyunca «bir cok» da aramanin; din

ise, onu, tarn bagh olarak «Tek»i de bulduktan sonra «bir cok»da tefekkiir etmenin miiessesesi... Bu

bakimdan, din ve fel-isefe, biri sjmale ve obiirii cenuba dogru iki zid hareket... Ve elbette ki,

Islamiyette kiymet hukmu, bu... Felsefe,

173

hakikati bulmanin degil, ancak birbirinin yanh§ini bulup cikarmanin ve ebediyen hakikatten

mahrum kalmanin aleti...

Bir giin bu bahisteki bir mektuplan, bir sual uzeri-ine yazilmis. cevaplan okunurken, kendilerine,

felsefeyi mahkum edi§imizdeki hikmetin, merkezsiz, ba§ibo§ te-ifekkur miiessesesi olmasindan ileri

geldigini, istifsar ki— 'likli soyledim:

— Oyle mi efendim?

Riyazi bir kat'iyetle noktaladilar:

« — Evet, oyle!..»

Kader hakkinda, kapah, rumuzlu, akhn takatine gore buyurduklan:

« — Allah, mahluklarinin ne yapacagini onceden bilir ya... i§te kader!. .»

« — Kader, bir itikat meselesidir; amelde, i§de du-i§unulmez.»

Bu incelerin incesi davanin akla kar§i dayanagi an-cak bu kadar saglam kurulabilirdi.

— Efendim; son giinlerde bir modadir tutturuldu. En adi i§lerde «yarattik, yarattigimiz,
yarattiginiz» diye konu§uyorlar. Olur mu bu?

« — Eger (yarandirmak, yararh kilmak) manasina kullanihyorsa, olur; halketmek manasinaysa
asla!..»

— Turkgede (yaratmak) halketmek manasinadir. Ancak Allah yaratir.
174

« — Olmaz, olmaz! insani fiillere bu tabir yaki§tin-lamaz.»

Hikmet, hikmet, hikmet:

« — Zevk etmeyen ne bilsin?..»

« — Her veil kendi me§rebi icinde belirir. >

«- Allah dostlan yalniz yakinhk isterler. Late§bih, sultanin yakim olmak, mesela hizmetkan,

ibrikdan, per-dedan vesaire, veziri olmaktan ustundur.»

« — Allah diledigini eyler. ister sebepli ister sebep-isiz, diledigi gibi azap veya liitfeder. Guzel ve

dogru, onun diledigidir.»

« — Kufur ve cezasinin, zamanla (kemiyet olciisiy-le) alakasi yoktur. Tek anhk kufrun cezasi

ebedidir.»

— Anasi veya babasi kafir bir evladin onlara kar§i vaziyeti?..
« — Anasi veya babasini bu sifatlanndan dolayi se-

175

ver ve korur; kiifiirlerinden otiirii de uzakhk duygusunu asla kaybetmez ve onlan uygun §ekilde

imana davet et->mekten vaz gecmez.»

Kur'andan ezbere bir sure okumami arzettiler. «Felak» stiresini okudum. «Tamam!» dediler. Bu

«ta-imam» soziinun manasini 30 kiisur yil sonra anladim. Her zaman bu sureyi okuyup uzerime

iiflerim.

« — Biitiin ilimler, (kok bakimindan) Peygamber-ilerden kalma... Riyaziye ilmi de bircok ilim gibi,

semavi->dir.»

Benim, «Peygamberler olmasaydi, insanoglu iki sayiyi ustiiste yazip toplayabilmekten bile aciz

kahrdi» soziime verdikleri bu kar§ihk, topyekun tefekkiiriin insa-inogluna nereden ve nasil

geldigini gosterici kistas...

Akh bitirmis.lerdi; bitirdikten, tekmilledikten sonra tekrar ellerine almi§lardi. Akhn otesinden,

akilla konu§u-iyorlardi;

« — Gormek icin evvela goriilecek §ey, sonra gore-icek goz, sonra da i§ik lazim...»

Ne goriilecek §eyi, ne gorecek gozii, ne de i§igi kalian diinyamiz... Hacmin iic buudu iistiinde

birden coken diinyamiz...

176

ZEVKLERI

Du§ icin:

« — Ne giizel icat!»

Buyuruyorlar ve yazin sicak giinlerinde deniz ke-inannda oturmaktan ve deniz banyolanndan

ho§laniyor-ilardi.

Uzun miiddet «Altin Kum»a gidip geldikten sonra Beylerbeyinde bir yah arsasini tercih etmeye

ba§ladilar.

Beylerbeyi; o zamanlar benim muhitim...

Sene 1940...

Goziimiin oniinde hep o... «Rabita» kendisine ba§-ilami§ gibi...

RABITA

Akil otesi alemin anahtan «Rabita».. Oyle kahra-imanlar ki, bu anahtan verenler, her §ey onlarda

bir sir ifa-desine biiriiliiyken yine her §ey, her tiirlii mana dolandin-icihgindan miinezzeh ve bir

anahtann cizgileri gibi hende-si ve berrak...

KIME RABITA?

«Rabita-i §erife» risalesiyle yakindan, gun gectik-ice daha yakindan alakahyim... Namazlanmi, kor

ve topal, eksik ve kopuk, kihyor; rabita da ediyorum...

Risalede rabita emri kamil miirs.ide... Fakat o kim?.. Miicerret emir, sarahat yok... Benim icinse

bundan daha sarahatli bir §ey olamaz: Efendi Hazretleri...

177

Risalede, nakis §ahislara, sahte miir§idlere rabita-inin bir cinayet oldugu yazih... Cinayetin en

biiyiigii de rabita ettirene dii§iiyor. Bu kayit da imanimi biisbiitiin kuvvetlendiriyor: Rabita, ancak

Efendi Hazretlerine ola->bilir.

Fakat asla «bana rabita ediniz!» demiyorlar. Her §ey remzlerle anlatiliyor, takdire birakihyor ve

hatta zahir planinda reddediliyor.

Bir gun Eyiib'de dedim ki:

— Efendim, ben size rabitaya ba§ladim.

Son derece nazh, «Hayir» derken «Evet!» diye haykiran bir eda ile reddettiler; ve rabitanin ancak
«Altun Silsile» biiyiiklerine, mesela Mevlana Halid Hazretlerine olabilecegini soylediler.
Fakat Sakir'cik, Efendi Hazretlerinin arkasina gec-iti; kendilerine gostermeden, eliyle pek iyi
yaptigimi, yap-itigimin tarn isabet oldugunu anlatan i§aretler verdi.

Ben de bir i§aretle, §akir'e anladigimi hissettirdim.

Efendi Hazretleri, nazlilann nazhsi, mahcup ve ez-igin, siikut buyurdular; yani hicbir §ey

anlamamis. gorun-diiler.

KENDINDEN KAYBOLMA

Rabitanin, daha evvel «sirasi gelecek» dedigim ga->yesi, insanda bir kendinden gegme hali... Bu hal

dogunca-iya kadar, bilhassa zikirde, rabitaya devam edilecek... Bu halin dogmasi, huzur i§areti...

Biiyiik huzur, tiiyleri urper-itici huzur... Huzur meydana gelince de rabita birakilacak ve o hal

uzerinde kahnacak...Yoksa, gaye dururken vasi-itaya bagh kalmak gibi bir tehlike doguyor ki,

huzurun

178

kaybolmasina yol agiyor. Ugakla Kafdaginin tepesindeki billur saraya konduktan sonra tayyarede

kahnmaz; ko§ke girilir.

Gordunuz mii inceligi?.. Neredeymis. o «Allahla kul arasinda vasita olmaz» diyenler?.. i§te,

vasitanin yeri bu noktaya kadar... Olur, ama bu noktaya kadar olur. Ve bu noktaya kadar vasitasiz

higbir §ey olmaz.

Ir§ad edicinin, heceler ve kelimeler ustunde, radyo mevceleri halinde nurunu emme ve o yoldan

erme i§i olan rabita, oyle bir hayat iksiri ki, gozunuzii kapayip da kalbinizi mur§idinize agtiginiz an,

sizi, ag bir kuzunun anne memesine yapi§masi gibi bir halet sanyor. O zaman kafanizda butiin

lambalan sondiiriiyor ve ne ilim, ne fikir, higbir §ey birakmiyorsunuz. Tarn cehle, yiizde yiiz

bilgi-isizlige gikiyorsunuz. Marifet burada i§te!.. Ve her §eyin oradan geldigini, o nur memesinden

agziniza ve yuzunu-ize dokiildugunu goriiyorsunuz. O memeye kurutacak ka->dar kuvvetle asilmayi

bilirseniz ne mutlu size! O meme kuramaz; butiin insanhgi Agustos sicaginda Biiyiik Sah-rada

toplasaniz da hepsini birden tek mur§ide rabita ettir-seniz yine kuramaz.

TAKLIDi BILE NE?

Benimse rabitam, sadece §ekilde, cesette kalan bir taklit, ozenti olmasina ragmen birdenbire yakici

bir tecel-iliye kavu§tum. Binbir giinah, rezalet ve gaflet iginde yu-ivarlanarak kildigim namazlann

kaadelerinde, yani iki§er rekat sonlanndaki oturma yerlerinde, «Et'Tahiyyatii» okurken, igime

anlatilmaz, ifadeye sigmaz bir bayginhk, tutulma, cezbedilme hissi gokmege ba§ladi. Hayir, ba§ka

179

yerlerde degil, yalniz orada, «Et'Tahiyyatii» de... Ve, muthi§lerin miithi§i: Dizlerimin ustiindeki

parmaklanmi, kaba ve §ekilsiz parmaklanmi, Efendimin, ince ve uzun vezinli ve soylu parmaklan

§eklinde goriir gibi olmaya ba§ladim. Parmaklanm rengini bile degi§tiriyor, esmerle-§iyordu.

Inanmayacaklara, «telkin, kendi kendini aldatma» diyeceklere ne soyliyebilirim? Elbette bu

diinyada kendi kendini aldatanlar da vardir; en ulvi hakikatlerin tara^a-sindan, aldandigini veya

aldanmadigmi sananlara ibretle bakanlar da... Nefsini benim kadar torpiileyici, arayici, ta-rayici;

bencileyin §iipheci, tefti§gi, murakabeci az insan bulunabilecegini takdir eden varsa, anlattiklarima

kaskati bir vakia goziyle bakar.

Zaten merkezi iman bahsinde, kafa gilelerinin en zorlulanni gektikten ve bedavacihktan

kurtulduktan son-ra, kendi bogazini kendi eliyle kesmi§ ve yukansina hig->bir hak tanimami§ olan

ben, Efendimin bahsinde, yalan soylemek iktidannda degilim... Belki istidadindayim am-ima,

iktidannda degilim...

Beylerbeyindeki yah arsasinda, huzurlannda kaldi-igim biitiin bir gun, ak§am iizeri eve doniince,

annemi evin taragasinda buldum. Ben bah^e kapisindayim; o taraga-da... Eve dogru yiiriiyorum.

Annem seslendi:

— Ne o basjndaki §ey?..

— Ne var; ba§imda bir §ey mi var?..

Ve kar§ila§inca, eliyle saglanmi duzelterek minl-idandi:
180

— Hayret! Saglannda bembeyaz bir §ey gordiim. Kar gibi bir §ey... Ne garip!..
Anneye gosteriyor Allah...

Bir devre ki, hayatimda 1940, finnin ta yanina geHdigim halde kendimi o «nar-i beyza» girdabina

atamiyo-irum; en kiigiik «ciz» edi§le irkilip arkamda bekleyen nefs zebellahisinin kucagina

du§iiyorum. Ve boyuna gidip ge-iliyorum, boyuna gidip geliyoram.

ALLAHAISMARLADIK BANKA!

Beylerbeyindeki yah arsasina hemen her geli§le-irinde beraberlerindeyim...

O devirde be§ yiiz liradan fazla -bugiiniin yirmibe§ bin lirasi- ayhk aldigim bankadan bir yildir

istifa etmi§ bulunuyorum.

1939 yihnda bir giin, bankanin Ankara'daki Umumi Mudurluk binasindaki odamda a§agi yukan

dola-i§irken §oyle demi§tim kendime:

— Ne olacak senin halin boyle?.. Dolap beygiri gHbi, yok mufetti§, yok miidiir diye dolanip
duracak misin? Efendi Hazretleri gibi bir kurtanciya kavu§turdu seni AHali... Qik bu hesap
makinesinin, seksek oyununun igin-den; igtimai memuriyetin neyse ona atil ve ne olacaksan
olmaya bak! Batinda olamazken nig olmazsa zahirde bir §ey olmaya gahsj.. Davanin, cemiyet
planina bagh s6zcu->su, fikircisi, aksiyoncusu.

181

Ve bir hamlede on yilhk emegim bulunan banka->dan istifa etmi§, istanbul'da bir ak§am gazetesinin

birinci sayfasinda bir fikra yeri almi§, bir de yiiksek tahsil kade-rnesinde bir hocahk bulmu§tum.

Iki yerden ayhgim, ban-kadakinin ancak yansini buluyordu ama, ne gikar?.. Asil (Biiyiik

E)ogu)larda ba§layan igtimai memuriyetimin e§i-igine ayak basmi§tim ya...

I§te, Beylerbeyindeki yah arsasinda, yam ba§lann-dayim... Ve yepyeni bir yolda...

BUYUK DOGU

Istifamdan da bir yil evvel, benden bir «Milli Mar§» istenmi§ti. Akif in istiklal Mar§i begenilmiyor,

bu-inun yerine bir Milli Mar§ isteniyordu. Hatta (Ulus) gaze-^tesi bu maksatla bir de musabaka

agmi§ti. Demi§lerdi ki ba§ alakahsina:

— Bunu yazsa yazsa Necip Fazil yazabilir; ama bir garip adamdir, yazmaz!
Ve bana teklif edilmi§ti. Ben de:

— Akif in ruhuna ve eserine hurmetim var... Fakat iginde higbir has isim gegmemek ve kendi
anlayi§ima go-re yazmak §artiyle, milletimden aldigim heyecani boyle bir mars, iginde
billurla§tirmak isterim. Razi misiniz? Oy-ileyse durdurun miisabakayi!

— Pek giizel!..

Demi§ler ve miisabakayi durdurmu§lardi. 182

Bu vesileyle «Buyuk Dogu Mar§i» meydana gel-imi§ti:

«Dogsun Biiyiik Dogu benden dogarak...»

Ve yukanlarda:

«Adet kiigiik, zaman gabuk, yol uzun; Nur yolu izinden git, Kilavuzun!"

O zaman kimse bana:

— Bu kilavuz kimdir? Diye sormami§ti. Sorsalardi:

— Mucerret kilavuz... Millet onciisii... Diyecektim ve yalan olmiyacakti.

Halbuki «kilavuz» bende, majiiskiille yazih mii-i§ahhas bir delaletti; ve isteyen, onu, istedigine

yaki§tir-imakta serbestti.

Benim «Kilavuz»um, zaman ve mekan boyunca tek rehber, Kainatin Efendisi...

Fakat Devlet Reisinin hastalanmasi ve pe§inden 6l-imesi, margin kendisine gosterilmesine engel

olmu§; ve boylece manzume, «Biiyiik Dogu Mar§i» ismiyle bana kalmi§, iistelik «Buyuk Dogu»

ismini dogurmu§tu.

Nelerden neler doguyor; ve neler nelere vesile olu-iyor? i§te Beylerbeyindeki yah arsasinda,

Efendimin yani-ba§indayim!..

Ve yepyeni bir yolda...

KALBIM BIR FIRIN

O gunlerde bende, garibin garibi, ba§ka bir hal... Namazlardaki o halimin ustiine, bir de saatlerce

devam eden bir kalb yangini... Maddi, kaskati madde ifadesiyle,

183

firm gibi bir kalp yanmasi... Kalbim yaniyor, yaniyor, sonra derinlere gomulerek bir merhem

hokkasina batinl-mi§casina uyu§uyor, donuyor. Evvela korkmu§tum:

— Yoksa kalb hastasi mi oluyorum? Bilmiyordum ki, tam on yil sonra, 1950'de mahpus
sifatiyle bulundugum Guraba hastahanesinde, doktorlar bana §oyle diyecektir:

— Kalbiniz yirmi ya§indaki sporcu bir gencin kaHbinden farksiz...

Fakat kaygim cabuk gecmis. ve manevi deger olcu-isii, hemen madde kiymetinin ustiine cikmi§ti.

Ne zaman namaz kilsam, dim bir vecd ve heyecana dii§sem, mukaddes isimleri ansam o vakit

oluyor... Nere-ide maddi sebep; nerede bu?..

Efendime, Beylerbeyindeki yah arsasinda, eteginin yamba§inda halimi anlattim.

Bu diinyada nig bir §eye o §ey igin bakmamis. olan biiyiik insan, heybetli nazarlanni bana dikti,

adeta sualimi bekliyormus. gibi, hemen, hemencecik cevabim verdi:

« — Yolun, yola girmenin ba§lanna ait bir haldir bu... Sonra, ileride, aym yamkhgi, arkada, kalbinin

muka-ibil tarafinda hissedeceksin!»

«iptila defteri»ne yapi§tinlmak uzere 1960 - 61 hapsimde birer takvim yapragimn ustiine

kaydettigim iki notu ayniyle takdim ediyorum:

«1 Ocak 1961... 13 Recep... Saat 19,15... Nezirlerim (40 Yasin) tamamlandi.

Saat 20... Bu ak§am ilk defa olarak kalbimdeki hara-reti mukabil taraftan ve §iddetle duydum.»

«8 Ocak 1961... Elhamdiilillah, her iki taraftan kaHbim cayir cayir yaniyor, Yarabbi bu ate§i bana

kaybettir-ime...»

184

Demek ki, temizlik veya kirlilik dereceme gore devre devre tutu§an, parlayan, yine devre devre

kullenen, gizlenen fakat asla sonmiyen mukaddes ate§ oniimden gi-rip arkamdan cikmi§ bir kihnc

gibi gercek hanni o tarih-iten tam yirmi yil sonra bulacakmi§...

Demek ki, kalbinin ustunden daglanmi§lardan-idim..- Baglanmi§ ve hesabi gorulmusjerden; deftere

kay-idedilmi§lerden...

Hala anlayamiyordum.

Zira yolumuzun edebinde «Aldim - verdim, yaz-dim - cizdim» gibi adilikler yoktu.

Bu yolda miirid, kutiige, sonsuz olu§ kutiigune ya-izildigini her zaman bilemeyecegi gibi, miir§idin

bilmesi daima §art degildi.

Emir ve ferman 33'ler yolundan geliyordu.

ALTUNSiLSILE

Efendim, «Altun Silsile»nin 33'iincu halkasidir. Te§bihin son tanesi gibi, ba§mdakine ve biitiin

sayilara sayi ve yollara yol verene en yakindan bagh ve tam bir devrin donum ifadesi... Aynca

devrimizin, yirminci asir ortalannin mana ve ruh buhranina denk bir ifade; memu-riyet ifadesi...

Mukaddes silsile §oyle:

1 - O... (Biitiin zaman ve mekanin Efendisi)...

2 - Hazret-i Ebu Bekir

3 - Selman (Farisi)...

4 - Kasim Bin Muhammed Bin Ebu Bekir...

5 - Cafer-i Sadik...
185

6 - Beyazid (Bestami)...

7 - Ebulhasan (Harkani)...

8 - Ebu Ali (Farimedi)...

9 - Yusuf (Hamedani)...

10 - Abdulhalik (Gucdevani)...

1 1 - Arif (Reyvegeri)...

12 - Mahmud Encir (Fagnevi)... 13-Ali(Ramiteni)...
14 - Muhammed Bab a (Semmasi)...

15 - Seyyid Emir Kiilal...

16 - Sah-i Nak§ibend... 17-Alaeddin Artar... 18 -Yakup Cerhi... 19-UbeydullahAhrar...

20 - Muhammed Zahid...

21 - Dervis. Muhammed...

22 - Hacegi (Emkengi)...

23 - Muhammed Bakibillah...

24 - imam-i Rabbani (Muceddid -i Elf-i Sam')...

25 - Muhammed Masum...

26 - Seyfeddin... 27-Seyyid Nur...

28 - Mazhar-i Can-u Canan...

29 - Abdullah (Dehlevi)...

30 - Mevlana Halid...

31 - Seyyid Taha...

32 - Seyyid Fehim...

33 - Seyyid Abdiilhakim (Arvasi)...

Bunlar, en buyuklerdir. Mukaddes emaneti, Adem Peygamberden ba§layarak, Resul elinden Resul

eline tes-ilim ede edevasil sahibine, topyekun zaman ve mekanin

186

Efendisine gelen ana caddenin, O'ndan sonraki veliler yo-ilunda en biiyiik 33 kahramani... Biitiin

veliler zincirinin hususi bir buklum halinde en biiyiik 33 halkasi... Sah-i Nak§ibend, imam-i

Rabbani, Mevlana Halid gibi zirve noktalan etrafinda, hepsi birbirinden biiyiik, hepsi mutlak

biiyiikliikte fani ve kimin kimden iistiin oldugu kiyastan miicerred, fakat yekiin olarak biitiin

yekunlann iizerinden en biiyiik 33 kahraman...

O ise sira vermek, siraya ba§ olmak bakimindan bir; yoksa siranin ve her §eyin iistiinde...

Hig bir devir bos. olmiyacagina gore, Abdiilhakim Efendi Hazretlerinden sonra kime geliyor sira?..

Kat'i olarak bildigimiz, hig bir devrin bo§ olmiya-cagi prensibinden sonra, kim, nerede ve nasil

suallerine:

— Bilmiyoruz! Demekten ibaret...

Abdiilhakim Efendi Hazretleri, son giinlerine ka->dar, kamil miir§idi soranlara efendileri Seyyid

Fehim Hazretlerini murat ederek:

« — 1313'ten beri kamil miir§id gelmedi.»

Buyururlardi...

Biz de:

— 1362 (1943)ten beri kamil miir§idden haberimiz yok!
Demek mevkiindeyiz.

«Rabita-i Serife»nin sonundaki «Hatm-i Hacegan» duasinda «Altun Silsile»nin Seyyedi Fehim

Hazretlerine kadar, her biri ayn vasiflarla anilan halkalanna baktikga tiiylerim iirperiyordu.

Bunlann arasinda, bilhassa yolu §ahsiyle isimlendirmi§ olan Sah-i Nak§ibend, «Nur hey-ikeli» diye

anilan imam-i Rabbani, kendisinden yildiz §u-ialan gibi veli fi§kiran Mevlana Halid, en sonra

Efendimin

187

Efendisi Seyyid Fehim Hazretleri, isimlerini tier ani§im-da, kalbime erimis. kur§un halinde, kizgin

bir a§k sivisi dokiiyorlardi.

Hayretler igindeydim. Haklannda hig bir §ey bil-imedigim, hig bir hususiyetlerini tanimadigim

tialde, Sey-iyid Fehim Hazretlerine kar§i, biiyiik saygi bir tarafa, fa^kat bu gildirtici a§k, bende

nasil doguyordu?

Efendime anlattim. Bir doktorun aldigi ila^tan ne duydugunu anlatan hastasini dinlemi§i gibi, sakin

ve emin, tabii ve bedihi, dinlediler ve buyurdular:

« — Uzerinde ye§il bir ciibbe vardi.»

Bu di§i kuru cevap beni busbiitiin sarsti... Yoksa rabita etmem igin mi bu unsuru bildiriyorlardi?

Muhak-ikak ki, iizerime yagan §im§eklerin, gelis. ve gidis. biitiin istikametlerini gozleriyle

goriiyorlardi.

ANLAYAN KIM?

« — Allanin ve Resuliiniin kitaplanndan sonra dHnin en biiyiik kitabi...»

Diye vasiflandirdiklan «Mektubat-i imam-i Rabbani» den bir parga okunurken, bir gun,

dinliyenlerin haline, bizim halimize bakip:

« — Kendi kendimize okuyoruz. Lafiz halinde... Anlayan kim?.. Nerede?..»

Buyurmu§lardi.

Bizim ilim sandigimiz, gafletin ta kendisi...

188

PAYLAMALARINA ASIKTEV1

Arada bir, beni paylar gibi konu§malan, iltifatla-rindan daha gok ho§uma gidiyordu. Takdir,

yakinhgin, sahabetin delili...

Yine bir andi. Giinahlarimdan bahsediyor, kendimi hudutsuz giinaha batmis. goriiyor, kimseye es,

olmiyacak bir giinahkarlik gapinda buluyordum. Bu §ikayetten de bir teferrud, gizli bir benlik ve

gurur kokusu almis. olacaklar ki, §u miithis. cevabi verdiler:

« — Daha ne giinahkarlar gelip gegti bu yoldan... Seninki de ne?..»

Carpihp kaldim. Yani;

— Sen onda da bir §ey degilsin, merak etme!..
Demek istiyorlardi.

Nefs hilesine ne harikulade kar§ihk.

Hiristiyanlann hallerinden, nisbet iddia ettikleri Hazret-i isa'nin kimbilir ne kadar muazzap oldugu

tarzin-idaki goru§ume gayet sert:

« — Nebidir, muazzap olmaz!»

Buyurdular. Halbuki ben, «muazzap» kelimesini, yanh§hkla «razi degil» manasina kullanmi§tim.

Olsun... Lisana ve kelimeye dikkat §uuruna ait emir, ancak bu ka->dar giizel verilebilirdi.

En giizel ve en garpici tekdirleri izdivacimda ol-

du.

«- Evlen, evlen, evlen!>

189

Namaz emrinden sonra daimi ihtarlan...

— Evime ne zaman §eref vereceksiniz? « — Sen evlenmeden gelmem!»
Bir giin dayanamadim:

— Efendim, ben munasibini bulamiyorum. Siz ba->na muhitinizden, yakinlannizdan birini bulun ve
emre-idin... Isterse o bir hizmet^iniz olsun, hemen evleneyim!

« — Yok, olmaz, dediler; sen bulacaksin ve kendi muhitinden bulacaksin!..»

Goziimun ominde bir hayal:

Biiyiik §ehir cumbusjerine uzak bir yerde, basit, belki tek kath, perdeleri inik, gicir gicir do§eme

tahtalan lslak 5am agaci kokan, beyazlar iginde bir evcik... iginde beyaz ba§ortiilii beyaz bir kadin...

Kulagi hep zilde ve gozleri Allah'in kitabinda...

Ben insana benzer gibi oldugum zaman bu eve ko-i§acagim ve insanhktan ^lkar gibi olunca da

minderin alti^na bir zarf dolusu para birakip, ba§imi aldigim gibi...

Ben bir algaktim!

NESLIHAN KISAKUREK

Nihayet yoluma, otuzyedi yildir gile ortagim, Nes-^lihan gikti. Bana nur topu gibi bes. gocuk hediye

eden sev-igili zevcem... Sirasiyle, Mehmet, Omer, Ay§e, Osman ve Zeynep...

Dis. yiiziin di§ yiiziinde ba§layan miinasebet en kisa zamanda koklere kadar indi. Kendisini aldim,

Eyiib'e go-

190

turdum. Evin onunden gecirdim ve biraz ilerideki (Piyer Loti) kahvahenesinde oturttum:

— Bekle biraz dedim; kendilerine haber vereyim.,. £aginrlarsa ko§ar, gelir seni gotiirurum. izinsiz
cikara-mam huzurlanna...

Kizcagiz, derin bir tevekkiil icinde, oturdu, nasibi-ini bekledi. Huzurlanndayim:

— Efendim; bir kizla tani§tim, ismi Neslihan... Bildiginiz modern kizlardan; Babanlardan,
Babanzade-lerden... Buraya kadar da getirdim. Su anda, ilerideki kahvahenede oturuyor. Takdir
buyurursunuz ki, zamane kizlanna giiven zor... Supheliyim... Ne emredersiniz?

Bir anda, §im§ek gibi bir hareketle sordular: « — Uzerinde ne var?..»

— Ye§il bir man to, efendim!

Yine bir anda, §im§ek gibi bir hiz icinde, ani bir dah§ ve uyani§:

« — Sen, ondan degil, kendinden §iiphe et!»

Suratimda saklayan tekdir tokatinin zevkiyle, Nes-ilihan'in bu kadar giizel kabul edili§indeki zevk,

igimde birbirine kan§mi§, ko§tum; (Piyer Loti) kahvehanesinden zevcemi aldim ve evlerine

getirdim.

Sadirvan ba§inda yalniz Sakir ve yakinlanndan bir delikanh, Mehmet... Kendileri iceriye gecmi§ler,

belki birden bire goriinmek istememi§lerdi.

Neslihan, ben, Sakir ve o delikanh, bir arada otur-iduk.

Akit temellendirildikten ve is. belediye dairesindeki tescile kaldiktan sonra, birden bire Efendi

Hazretleri, ev->den ciktilar ve yanimiza gelmeden bahce kapisina dogru yuriimege ba§ladilar.

Arkalanndan ilerledik ve ellerinden optiik...

191

Ayni §im§ek edasiyle, yivleri ebediyen kulaklanm-idan silinmeyecek bir hitapta bulundular:

«- Allah zamin (borglu) ve kefil; unutma!..»

Ve durmadan gikip gittiler.

Ileride, vasitamla Neslihan'a gonderecekleri mek-ituplarda kendisine «kizim» diye hitap edecekler

ve ben-iden «damadim» diye bahis buyuracaklardir.

Otuzyedi yildir ki, zevcemle aramda, sadece Efen-idimin yiimniyle, bereketiyle, benim yuzumden

gektigi bin bir musibete ragmen kiiguk geki§meler di§i, hainlige kagan higbir hadise ve bag

gev§emesi olmami§tir.

Neslihan'in ailesini (Babanlar) 50k takdir buyuru-iyorlar, «Hukiimet icra etmi§» bir familya olarak

vasiflan-idinyorlar; ve onun amca kollanndan, merhum Babanzade Nairn Beyi medihle aniyorlardi.

Eski Dariilfunun Profesorlerinden Nairn Bey ki, doktor kendisine:

— Kalb hastasisiniz, namaz kilamazsiniz, secdede
ohirsunuz!

Demi§; o da «ne mutlu bana» diye devam ettigi na-imazlanndan birinde ve secdede ruhunu teslim

etmi§ti.

Efendimin Neslihan'a gonderdigi mektuplardan bi-irindeki hitabin sirnni, ileride cozmege

cah§acagim... Za->ten o hitabin bir sir sakladigini, vefatlanndan hayli sonra ve yakinlanndan

Muhib'in dikkatiyle ke§fettik.

192

YA LUTUFLARI?

Pek seyrek vesilelerle beni paylamalanna kar§ihk, lutuflan, iltifatlan, tevecciihleri nihayetsizdi.

Zekama sik sik i§aret buyururlar ve onun bende if-rat halinde mevcut oldugunu soylerlerdi.

Halbuki din ve hakikat olciisiyle makbul olan, her §eyde itidal... Biitiin sir itidalde, sag ve sol

kanatlar arasindaki muvazenede...

Bir gun dediler:

« — Sende iki §ey ifrat halinde: Zeka ve muhab-ibet... Muhabbet inip cikar. Fakat zeka sabittir...

Ona care yok...»

Bir giin de dediler:

« — Ke§ke bu kadar zeki olmasaydin!..»

Ba§kalanna garip gelecek olan bu dilegin sirrmi bana sorun; akildan ne cekildigini «igneli fici» da
tatmi§ ve kafasini, ayva kirar gibi, duvardan duvara carpacak kadar aci cekmi§ olan bana...

— Her §ey itidal halinde olmah buyuruyorsunuz. Yani her §ey haddini muhafaza etmeli... A§kta,
muhab-ibette de mi efendim?..

« — Ne zannettin ya; o da haddi icinde kalmah... Yoksa yanar, kill oluruz.»

DUA

Huzurlannda obiir yakinlann ta§ gibi edeblerine mukabil, ben biraz serbest davraniyor, ileri geri

konu§u-

193

yor, igimdeki sevgi ve samimiligi doludizgin birakiyor, hatta bazan atihp dizlerinden opmege

kalkacak kadar kendimi kaybediyordum.

Bir siirii ta§kinhktan sonra kendimi zaptettigim ve ta§ gibi oturmaya cah§tigim bir andi ki, nig bir

munasebet olmaksizin, kendi kendilerine minldanircasina bana hitap

ettiler:

« — Allah seni iki cihan aziz etsin...»

Oyle eridim ki, yere yikilmamak icin kendimi giic

tuttum.

Soyleyin; Biiyiik Okyanusu dondurup altin yapsa^lar, onun pazanni bulsalar; ve farz-i muhal, bu

servet tii-keninceye kadar bana omiir saglasalar, bu duadan daha

kiymetli olabilir mi?

Allaha her an yalvanyorum:

— Rabbim, beni Efendimin duasiyle iki cihan aziz
et!

Yine boyle bir vecd, biraz da ta§kinhk halinde bir-iden bire sormak kustahliginda bulundum:

— Benden kufur sadir olur mu? (cikar mi?)

Her zamanki nur heykeli, kipirdamadan, bekleme-iden, dudaklanni oynatti:

« — Senden; kiifriin sadir olmaz!»

SEN SEHIT OLURSUN!

Bir §eriat meselesi konu§uluyordu: Bir mumine, hayati veya viicudunda bir uzvun ke-isilmesi

pahasina bir kiifiir kelimesi soyletmege kalksalar,

194

miimin, kalbinde imanim saklayarak bu kelimeyi soyliye-bilir. izin vardir, fakat soylemez ve

imanini zahirde de korursa, olduriilunce §ehid olur. ilki «ruhsat» ikincisi «azimet»... Biri miisaade,

obiirii musaadeye ragmen dos-idogru gidi§ manasina gelen bu olciiler, bircok yerde tat->bik §ekli

bulur.

Miithi§ co§tum ve yine atildim:

— Boyle bir vaziyet kar§isinda kalsam ben ne olu-rum?..
Su anda biitiin tiiylerim urpererek kaydediyorum

ki, Efendim, bir anda, yine §im§ek gibi o arslan ba§ini ba->na cevirdi; ve yiiz binler arasindan

parmagiyle beni secer-cesine bir ton yiikseltti:

«Sen §ehid olursun!»

Uzerinde cok du§undugum ve hudutsuz esrarh buHdugum sozlerinden ve hallerinden biri...

Bakahm, ben ne olacagim, ruhumu hangi §artlar icinde teslim edecegim?..

Bana elinizle bir §ey yazip verir misiniz? Hep uze-irimde ta§imam icin...

Muradim, bazi dolandincilann online gelene yazip verdikleri ve munezzeh kiymetlerini kendi

kokmu§ nefes-ilerine dii§urdukleri (niisha) muskalar kabilinden degil de, en biiyiik veli elinden

cikma ve onun miinasip gorecegi

herhangi bir yazi...

Derhal kagit ve kalem getirttiler; «Ashab-i Kehf»in

isimlerini siraladilar ve bana uzattilar:

« — Uzerinden hie ayirma!»

Her tarafi lehimli bir madalyon icinde bunu ta§iyo-irum boynumda... Mezara da benimle girecek...

195

Nicin (Ashab-i Kehf)in isimleri; ne maksatla?.. Her §ey gibi bu da bir sir... Kendileri biliyordu.

Kendileri bilir.

KUR'AN

Nicin Kur'an, oz harflerinden, asli harflerinden ay-rilmaz.

Zira:

« — Allah ismi, (late§bih, tugra gibi) bir remz, bir alemdir. Has isim, zat ismi, alem ismi... (Mahluk

lisani icinden takma bir isim degil; bunlann hepsi ilah, Tann manasina)... Ve Hazret-i Adem,

Cennetin kapisinda §e-hadet Kelimesini asli harfleriyle gormu§tur. Boyleyken Allah ismi, zata

i§aret eden bir alet ve vasitadir; Zat de-igil... £ocuk olsa anlar bu farki...»

Ve Kur'an, mahluk olmayan Kur'an, kendi asli harfleriyle, ezelden, Allah'ta mevcuttur. Mahluk

lisani Arapca yine mahluk olan harfleriyle ayn...

Dinin en ince, en gamizah bahislerinden biri...

«Tavasin-ul Kur'an» veya «Huruf-u mukattaat-i Kur'aniye» denilen, bazi surelerin ba§indaki esrarh

harf-iler de:

« — Sevenle sevilen arasinda §ifreler...»

196

OLgULER

« — Allah, sirnni eminine verir; bilen soylemez, soyleyen bilmez.»

« — Allaha malik olan neden mahrumdur; Allahtan mahrum olan da neye malik?..»

« — Peygamberlerin en ustiin dort derecelisi: Birin-ici, insan ehraminin son noktasi Allahin

Sevgilisi; ikinci, Allahin Halil'i Hazret-i Ibrahim; ucuncii Allahin Kelimi (konu§ani) Hazret-i Musa,

dorduncii, ruh lakaph Hazret-i isa...»

« — Allahin Sevglisi; insani hakikat olarak bir co-ibandan farksiz; Muhammedi hakikat bakimindan

da tek ve e§siz...»

« — Insanhk dairesinin en ustiinde O, en altinda kiifriin ve O'na du§manhgin en azih tipi var...»

« — Allah, bana kar§i i§lenen sugu bagi§lanm; fa^kat Sevgilime kar§i i§leneni affetmem, buyurdu.»
197

« — Her anih§ta, hatira her geli§te, her an; Salat ve selam ona olsun!..»

VAHDETI VUCUT

«§eyh-i Ekber» lakaph Muhiddin-i Arab! Hazretle-rinin «Vahdet-i Viicut» davasi malum... Bu

davaya gore miiessir (Allah), esere (Kainata) mutabiktir. Hatta Efendi Hazretleri, buyiik veliye

biiyiik saygi gostererek, eserleri-inin sonunda §oyle derler:

« — Eseri miiessirin ayni bilmek bu fakire pek gi-ran geliyor.»

Buradaki «bilmek» tabid, velilik derecesi uzerinde kimsenin §iiphesi olmiyan Muhiddin-i Arab!

Hazretlerine hiirmetlerinden... «Giran» kelimesi de, kendilerinden ve hakikatten... Olanca incelik

§urada ki, pek az insan Mu-ihiddin-i Arabi'nin muradini anlayabilmis. ve yanh§ tefsir yuziinden bir

gogu helake gitmi§tir. Muhiddin-i Arabi'nin akil donemeci uzerinden kimse kivnlamaz. O kadar

nazik ve tehlikeli...

Onu yanh§ anlayana kar§i nihayet tarn ve kat'i du->zeltici, ikinci Binin Yenileyicisi imam-i Rabbani

Hazret-ileri gelmi§ ve biitiin vahidleri yerli yerine oturtmu§tur. §eriat ve tasavvuf, zahir ve batin,

Imam-i Rabbani'de bir-ile§mi§tir. Onun Peygamber mujdesi olarak ta§idigi «Si->la», yani birle§tirici

lakabinin da sirn burada... Muhiddin-i Arab! Hazretlerini kendi oz anlayi§i icinde tenzih etmek ve

akil di§i olan bu bahiste ondan hukum dev§irenleri suclandirmak lazim... §eyh-i Ekber'i tasdik ve

tenzih ile beraber, biz, mizacimizin imam-i Rabbani uzerinde oldu-igunu ileriye siireriz.

198

Imam-i Rabbani:

« — Allah, otelerin otesinde, onun da otesinde, na-imiitenahiye kadar, onun da otesinde...»

Ve:

« — Ne ki o sanihr, ona pecedir.» Eserlerindeki, «boyle bilmek bana giran geliyor» soziinii

hatirlatip, acaba nicin «boyle degil demiyorsu-inuz?» gibilerden sordugum zaman derin derin, tatli

tath guliimsediler ve hie bir cevap vermediler. — Du§iin ve bul! Demek istiyorlardi, belki...

in§aallah dogruyu bulmu§umdur. Dogrusu, aynadaki hayalle zatin bir olmadigidir.

Muhiddin-i Arabi ile imam-i Rabbani'yi mukaye-iseleri:

« — Muhiddin-i Arabi, eser uzerinde derinle§mis,-itir; imam-i Rabbani ise miiessir uzerinde, zat

uzerinde... »

Artik siz cikann hiikmii!.. Akla da fazla guvenme-iyin! Keyfiyetleri Allaha havale edin!..

§eyh-i Ekber'den bir riyaziye formulu gosterdiler. Bu formule gore Adem Peygamberden son

insana kadar gelmis. ve gelecek biitun insanlann sayisi cikiyordu. An-ilattiklarina gore, zamaninda

bu formule itirazlar olmu§; §eyh-i Ekber de demis. ki:

- Beni kizdirmayin! Onlann tek tek yuzlerini de

resmederim.

199

§eyh-i Ekber'e hiirmetleri buyiiktu; fakat mizaglan ayn... imam-i Rabbani gorii§u uzerinde...

iKi ugLu ok

§eyh-i Ekber'i yanh§ anlayip da adim ba§inda insa-inin (ha§a) Allah olmasindan bahseden, keramet

iddiasin-ida bir zati huzurlanna gotiirdum. Agzi tikah kaldi bu za-'tin... Hatta Efendi Hazretlerinin,

aynen Burhan Toprak'a soyledikleri gibi:

« — Nasibin yokmu§!»

Hitabina higbir cevap veremedi.

Miithi§!.. Kufrune hiikmetmiyorlardi hemen...

Oyleyse?..

Olciileri:

« — Kiifiir, tevili olmiyan sozdedir.»

"- Bir Muslumanin bir muslumana kiifiir isnat et-rnesi kadar tehlikeli bir §ey yoktur. isnat edilen

kufurde degilse, kiifiir, isnat edene doner.»

« — Kiifiir isnadi, iki tarafli ok...»

O ne ince edeb, hudut kaygisi, idrak cilesi, emir hiddeti ve ayni zamanda rahmet edasiydi. Ve esrar

anla-iyi§i...

RUH VE NEFS

Ruhun, madde ustii varhgina ve bekasina misalleri:

« — Hani bazi otlar vardir ya; ezilir, kurutulur,

kaynatihr ve her haliyle hassasini muhafaza eder? Mesela

200

ot miishil tesirine malikse, ya§ken de o, kurutulunca da, suyu icilince de, dumani koklaninca da...

I§te ottaki mad-ide ustii hassa gibi bir §ey, ruh...»

Ve:

« — Nefs, ruhun mukabili olarak, kalb denilen et parcasina alaka baglami§ bir latifedir. Bunlar, o

maddi et parcasina taalluk edici iki latif varhk ki, kalbde birle§iyor ve onun hakikatini meydana

getiriyor.»

Ve:

« — Ruh, daima cesedine taalluk halindedir. Me-izarda da, ceset uzerindeki biitiin tesirleri

his seder. »

Ve:

« — Oliileri ustiiste gommek, cesede eza etmek, kesip bicmek, yakmak yasaktir.»

Ve:

« — Tenasiih, ruhun kahp degi§tirdigine inanmak, kiifurdur.»

Sordum:

— Sik riiya gormek makbul miidiir? « — Makbuldiir.»

— Ya hig gormeyenler?.. Gafletlerini sihhat sanan-ilar?..
«-V — Onlannki hayvan sihhati.»

VESAIRE

— Nazar?.. Goz degmesi?

« — Haktir. i§te okjusii: Nazar, erkegi kabre ve de-iveyi gomlege sokar.»

— Ilaci ne?

« — Nun vel'Kalem suresinin son iki ayeti...»

201

Efendi Hazretlerinin ol^iisunde, nazar boncugu, filan, falan gibi §eyler, (fetisjler, kiifiir devrinden

kalma ve saf imana zid adetlerin e§yasidir ve en biiyiik giinah-ilardandir. Halbuki bunlan

kullanmayi, a§ agi sinif halk, bizde Muslumanhk zanneder. Onlan gorenler de Muslu-imanhk budur

sanir.

— Ya sihir, biiyii?..

« — Sihir de haktir; yani vardir. Fakat yapmak ku-ifurdur. Onu yapabilecek tersine ilim sahibi de bu
devirde yoktur. Sunun bunun yapmaya gali§tigi da, dini giinahi iginde aynca §arlatanhk...»

— Kur'andan §ifa nasil beklenebilir?..

« — Suyun geldigi boruya tabi... Bora temiz olmah ki, su kendisini gostersin!..»

Hastahgim zamanindaki §iiphelerim, derdime se-ibep arayi§lanm iginde sordugum bu suallere ait

cevaplan da, Efendime ait tek kelimeyi kaybetmek istemedigim igin tesbit ediyorum.

Hatta ilk eserlerinin tabirler listesindeki «Cennet-i ef al» terkibini «Cinnet-i ef al*» sanmis. ve

korkuyla izahi-ini istemi§tim.

Yine tath tath gulumsemis.lerdi: « — Cinnet degil, Cennet... Cennet-i efal...» Bir kediye bile

hitaplanni hatirlasam, kaydetmeden gegemem... Ona ait degersiz bir §ey olamaz.

Huzurlannda zaman fikri iginde kavralurken: — Ah efendim, dedim; §u insanlann zaman

emni-iyeti kadar bo§, ne olabilir? Bir bakima sonu olmiyan ba-isamaklarla kivnla kivnla ?ikan bir

merdiven; bir bakima

202

tek basamak... Butiin omur, bir goz a^ip kapamaktan iba-ret...

Kelimelerin kadeh kadeh ta§idigi gile zehrini igen ben degilmi§im de kendileriymis. gibi, manayi ta

kalble-rinden tadarak:

« — Ne dogru!»

Diye tastik ettiler.

Bu dunya, ba§tan ba§a noksanlann ve yanmlann i^aret^isi olan zaman ve mekaniyle, nazarlannda

bir hig— >tir.

Kitaplannda ve sohbetlerinde; rah ve oz olarak, buyurduklan:

« — Zaman iginde, bir varhk, bir yokluk; bir varhk, bir yokluk... Varhk ve yokluk birbirini takip

eder. Oluk-itan, kesik kesik, fazla hizla inen su damlalan gibi... Bun-^lar o kadar hizla birbirini

takip eder ki, insan varhgi yek-ipare ve siirekli goriir: (Halbuki o, ustiiste konmu§ tavla pullan gibi,

bir siyah, bir beyaz; bir siyah, bir beyazdir.) Her §ey, her an helakte; yine her §ey, her an hayatta...

AHlah her an her §eyi yok ve her an her §eyi var eder. Vah-det-i Viicut niiktelerinden biri de bu...»

SADECE INCELiK

Dedik ya; ne sorarsaniz onun cevabini ahyorsunuz. O, alelade higbir §ey soylemiyor. Yukseklerden,

a§agida-kilerin adiliklerine liitfen elini uzatiyor; ve bu, yuksekli-igin ta kendisi oluyor.

— Kesilen tirnaklan nereye atahm efendim?
« — Topraga gommeli...»

Noktasina kadar...

203

i

— Av mubah midir?

« — Mubahtir; fakat yumunlu sayilmaz.»

— Ya kopek beslemek? « — Bahcede old lir.» Buralara kadar...

Hamr"in haramhgi ve pisligi malum... Bu korku, tabii biitiin alkollii maddelere sirayet ediyor, bu

bakimdan kimyager Hilmi Bey (Ziya Beyin damadi, Albay) kolon-iyayi one siiriiyor ve esasinin

alkol oldugunda israr ediyor.

« — Ne biliyorsun?»

Buyuruyorlar.

Bu «Ne biliyorsun» hitabmdaki inceligi, bilmek ne marifet!.. Asil ilim bu... Bizzat kimyagere a

maddenin «alkol mil, degil mi, hamrden murat, kolonyadaki kulla-nih§iyle alkol mil, degil mi; bu

§ekille emir arasinda mu-inasebet mevcut mu, degil mi?» inceligini:

— Ne biliyorsun?

Diye belirten olcii hassasiyetine ve rahmet goru§u-ine can kurban...

Ba§hca hikmet, olciileri fazla kurcalamamakta, ne sagdan ve ne soldan (bindirerek veya indirerek)
onlan 6r-selemekte, §iipheli §eylerden kacinmakta ve hukum kesip bicmemekte... Bilhassa kendi
kafasiyle kiyasa gitmemek-ite... i§te «ham ve kaba softa»yla derin rniimin arasindaki fark!.. imam-i
Gazali Hazretleri buyuruyor:

— Seriate, emirde olmayan §eyleri ekleyerek nus-ret ettigini sananlar vardir ki, i§leri, seriate
yardim degil; onu bozmaktir.

Seriat, Allah emirlerinin manzumesi olarak kamil-idir. Kamil ise, biliyoruz ki, ziyadesi; eksigi

olmayan..

204

Buyurdular:

« — Oyle her §eye (dir), (tir) demekten cekinmek lazim...»

Iman, iner ve cikar mi?

Sunnet ehlinin itikatta iki ana mezhebi olan «Matiiridi» ve «E§'ari» mezheplerinden birine gore,

sabit-itir, ne iner, ne cikar. Obiiriine goreyse, iner ve cikar; esasta sabittir, ya mevcut, ya degil. ..»

«Marifetname»nin son kisimlan icin:

« — En ileri nufuz tabakalanna ula§mi§, miikem-imel...»

Te§hisini koydular. «Fusus»un Turkce «Bosnevi» §erhi icin de:

«Anlayamami§... ^!ok hatali...»

Dediler.

Hatta «Mektubat»; imam-i Rabbani Hazretlerinin, bu, Allah'in ve Resuliinun kitabindan sonra

dinde en bu-iyuk eseri bile, Turkce terciimesinde bazi yanli§lara bulan-imi§tir.

Sed kenannda hasir koltuklanndan istanbul'a dog-ru bakip dediler:

« — Su Istanbul ne garip belde!.. insan, mii'min oHmak icin de, kafir olmak icin de burada her

vasitayi, her imkani bulabilir.»

205

— Hiristiyan, riiyada Allah'in Resuliinu goriir mil? « — Goriir; goriince de Musliiman olur.»

— Hiristiyanlardan veli cikmi§ midir, cikabilir mi? « — Allah'in Resuliinden sonra cikamaz.»
Allah'in Resuliinu hie duymami§ bir insan; mesela medeni alemden uzak kalmis. iptidai bir insanin
vaziyeti?

« — Ilahi tevhit ve tenzihe kendi kendisine varmi§-isa mu'mindir.»

« — Sadr-i Islamda (Saadet devri) fitne yoktu; ak-isine iddia kufurdur.»

Hazret-i Muaviye'yi soran birine:

« — Sen bir sahabi hakkinda ne dersin?»

— (Radiyallahu Anh - Allah ondan razi olsun)de-
nm.

I§te o kadar !..>:

Biri, kendilerine demis. ki:

— Allah bize adliyle tecelli etsin!..

« — Allah bize fazliyle tecelli etsin, bizi fazliyle

206

(meccanen, hie yoktan, hig degerimiz olmadan) koru-isun..- Adliyle tecelli ederse yananz!»

Buyurmu§lar.

Kapah Car§i'dan gecerken, kar§ilanna, tanidiklar-idan bir diikkanci cikmi§:

— Efendi Hazretleri, dua edin de Allah, Muham-med Ummetini kurtarsin!
Bir levhaya yazihp kiyamete kadar bakilmak dege-rinde, bir cevap vermi§ler:

« — Siz bana Muhammed Ummetini gosterin; ben de size onun hemen kurtuldugunu haber

vereyim... Nere-ide o ummet?..»

HARBE GiRILMEZ

Sene 1941... Almanlar sinirlanmizda... Ben, bir ga->zetede cikan yazilanmda da ustiine bastigim

gibi, Ikinci Diinya Harbine girmemizin bir an meselesi olduguna ka-iniim...

Mavera davasi oniinde cerden copten telakki etti-igim bu meseleyi ve harbin gun meselesi oldugu

tezini hu-izurlannda savunuyorum. Liitfen dinliyorlar. Etraflarinda, her zamanki yakinlanndan

birkac ki§i ve Avukat Mahmut Vezirogiu isminde bir zat... Bu zat, sadece sevenlerden;

mensuplardan degil...

Anlatiyorum, anlatiyorum; ve goru§lerinden birco-igu ayniyle zuhur etmis. bir insanin guiiinc nefs

emniyeti icinde, harbe suriiklenmek mecburiyetimizi riyazi bir vakia halinde gosteriyorum.

207 "

Sonuna kadar dinledikten sonra buyurdular:

« — Harbe girilmez. Yalniz, Birinci Diinya Harbin-de oldugu gibi pahahhk olmasa, vesika usuiii

cikmasa...»

Ikinci Diinya Harbi, bizi ta canevimizden ni§anla-idigi halde harbe girmedik; fakat pahahhk, vesika

usuiii, bu cevabin hemen arkasindan milleti kavurdu, gecti.

Zannedersem 1961'de, ben zindandayken Allah'in rahmetine kavu§an Mahmut Bey, bana bu

kerameti sik sik tekrar eder ve ba§ini tutardi:

— Muthi§, miithi§!.. Herkes harbi beklerken «har-ibe girilmez»; ve kimse vesika usuliinu
beklemezken «o olacak» diye beklemeleri biiyiik keramet!..

Almanlar icin, Polonya i§galindeki zulumlerini duyduklan zaman:

« — Eger zulme ba§ladilarsa, dediler; halleri harap-itir. §imdiden neticeyi kaybettiler.»

Ingilizler hakkinda buyurdular: "- islam dii§mani oldugu halde, bilmeksizin islam ahlakina en yakin

Avrupah millet. .»

Musliiman dogup da i§i Muslumanhga dii§manlik-ita bitirenlerle kiyaslayip, bazi Avrupalilann,

kiifurlerine ragmen «insaf» gosterdiklerini soylerlerdi.

.208

MURTED

Bir Avrupah muste§rikin islamhk aleyhindeki kita-ibini terciime etmi§, «Abdullah» ismini ta§iyan

koyu din dii§mani eski bir muharrire §u ismi takmi§lardi: « — Adiivvullah (Allah du§mani)...» Bu

«Adiivvullah»lar, bir - iki degildi. En buyiiklerinden biri icin buyurmu§lar: « — Ne ibadetimden, ne

amelimden rahmete guve-inim var... Tek rahmet umidim, miirtede bugzum, ondan nefretimdir.»

Bir miirted hakkinda sordum: — Ne haldedir acaba obiir dunyada?.. Gozleriyle goriiyormu§casina

bildirdiler: « — Azaplann en §iddetlisi icinde.. .»

« — Nikah muamelesinde, Allah'in emri diye bir serahat, yeter!»

Nice haramlara yemin edip sonra keffaret pe§inde gezen bana, keffareti anlattiktan sonra emirleri:

« — Hem kefarretini ver, hem yapma!..»

ikinci Abdulhamid'in nasil bir insan oldugunu ken-idilerinden ogrendim; sonra 1939'da hocayken

Maarif Ve-

209

kili Hasan Ali Yucell in Tanzimatin yuzuncu yih miinase-ibetiyle Dil Kurumu hesabina bana

yazdirdigi «Namik Kemal» isimli eser zaviyesinden tetkiklerimi derinle§ti-rince, hakikati bizzat

gordiim. Dediklerine, elifi elifine uygun... Muazzam bir keramet daha... Ve bu davayi Tur-ikiye'de

ilk defa ortaya atan ve attiran muharrir olmak haysiyetini kazandim. Tafsilat verecek degilim...

1943'ten ba§layarak, biitiin «Buyiik Dogu»lar meydanda...

— Sultandan veil olur mu?

Sualime cevaplan:

« — Hayir, olmaz!»

A§K

Hig bir §eyle o §ey igin ugra§mayan ve en biiyiik kerameti bu noktada toplanan Efendi

Hazretlerinin, o za-rnanlar bir «Daru§§afaka» talebesi olan Sabri'yi (Faruk Bey'in damadi, di§

doktoru Albay), eteklerinin dibine oturtup nasil ba§indan ok§adigini hayal ettikge igim bur-ikulur.

ilahi a§k abidesi... Her §ey gibi a§kini da pegele-meyi bilmi§, «nar-i beyza» iginde fikirdarken

guliimseyen ve cocuklan ok§ayan, Allah elinin yonttugu rahmet ve §efkat heykeli...

AHENK

Muhib'e ak§am uzerleri, yiiksek sesle okutturduk-if -1 ilahiler, yanik turkiiler, kulagimda... Allah

igin Ilahi hikmet zaviyesinden ahenkli ses...

210

Bu bahisteki okjii, «Rabita» risalesindedir. Ozii: « — Sema' ismi verilen ses ve ahenk, vesile oldugu

§eye gore kiymetlenir. Haram ve kotiiluge vesile oluyorsa o nisbette haram ve kotii, ulvilik ve

iyilige yardimci olu-iyorsa o nibsette mubah ve iyi... Yani dokiildugu kaba go-re §ekil alan bir

mayi... Zahir ehli ona mutlaka «haram» demi§tir ama, biiyiiklerden de iltifat gosterenler olmu§tur.

Ahenkli sesin, kalb uzerindeki ulvi tesiri de belli... Bu ba-ikimdan Nak§i biiyiikleri, ne (mutlaka ve

her tiirlu haram) olgusunu kabul ederler, ne de (mutlaka ve her tiirlu helal) du§uncesini... Onlar her

§eyi yerine tahsis ederler ve ahenkli seste de had ve §ekil sirnna riayeti esas ko§arlar. §u var ki,

ondan ve hele ifratindan gekinmeyi bir mizag borcu bilirler. Ba§ka yollann vecdi, §arap

sarho§luguna benzer; co§kun ve zahiridir. Bizimkiyse afyon sarho§lu->gunu andinr; durgun ve ige

dogrudur. Ahenkli sesi inkar etmeyiz ama, ondan, pek de ho§lanmayiz.»

Bir giin, bir camide olanca fikrini ses ve musiki cehdine vermi§, Kur'an okuyan birini goriip

demi§ler ki:

« — Allah, Kur"an'i boyle okunmasi igin inzal et-imedi.»

Nasil; muazzam mi?..

TEZ

Kihgta, maddi fetihte, hatta bazi Guzel San'atlarda iistiin seviyelere ula§mi§ olan Tiirk irkinin, saf

ve miicer-iret fikirde, madde otesi anlayi§ cehdinde, emsali miislii-man milletlere gore bir fark

belirttigi; mesela bizden bir imam-i Rabbani, bir imam-i Gazali, bir Muhiddin-i Arab! yeti§medigi,

vecd ve a§k devrinde yeti§enlerinse biiyiik

211

ve usta kopyacilar oldugu, halis ve asli (orijinal) miiellif-iler olmadigi; ve nihayet hig bir nefs

muhasebesine giri§-meksizin kabul ettigimiz Islamligi, yine hig bir nefs mu-ihasebesine kucak

agmaksizin feda ettigimiz yolundaki te-izimi, en derinden dinleyip, en derinden dogruladilar.

I§ BILMEKTE VE TATBIKTE

Tefecilere ve tefecilige gore bir fark belirtmesi ge-reken ve iktisadi nazim rollerini inkar miimkiin

olmiyan bankalann aldigi faiz igin:

« — Bu namla almamak, ucret ve masraf kar§ihgi diye almak lazim...»

Buyurmu§lardi.

Bankada gah^an bir memurun aldigi ayhk da, kar yektinunda faiz ifade eden §eylerle ifade etmeyen

§eylerin birbirine kan§masi ve neyin nereden geldiginin bilinme-imesi yiiziinden kendini

kurtanyordu.

Her i§de kurtulu§ ve rahmet yolu bu kadar agikken, Tanzimattan beri i§lerin ve hele ba§ i§ dinin

ashni gorebi-ilen gikmami§ti. Yani, ya lafta iman, ya gergekte kufur yo-ibazi elinde haraphk,

peri§anhk...

Yekpare, boliinmez, fedakarhk ve pazarhk kabul etmez mukaddes vahidleri, zaman ve mekana

tatbik liya-ikatinde insandan, dort yiiz yildir eser yok...

MEVLEVI

Remzi Efendi isimli bir mevlevi §eyhini tanimi§-itim. Uskiidar'da oturuyordu. Gayet zarif edah bir

insan...

212

Bir gun ona vapurda rastladim. Uskudar'la Koprii arasinda, bana, Efendi Hazretlerine dair, ba§indan

gecmis. §u hadiseyi anlatti:

« — ilahiyat Fakultesinde Tasavvuf imtihani vardi. Dersin hocasi bendim. Abdulhakim Efendi

Hazretleri mumeyyiz secildiler. Geldiler. Huzurlannda imtihan ba§->ladi. Talebeden birine bir sual

sordum: (Tarikatlar arasin-daki farika ve hususiyetler nelerdir?) Cocuk cevap verdi: (Harika ve

karemette Kaadirilik, a§k ve muhabbette Mevlevilik, ziiht ve takvada Nak§ilik...) Sormaya devam

ettim: (Sen bunlardan birini tercih mevkiinde kalsan han-igisini secerdin?) Talebe, herhalde biraz

da hocasinin Mevlevi oldugunu du§unmu§ olacak ki, giizel bir cemile yapti bana... (Mevleviligi

secerdim etendim!) dedi. Sor-imak, talebenin tercih olcusunii kurcalamak lazimdi: (Niacin

Mevleviligi secerdin oglum?) Talebe, tereddutsuz, kar§ihgini verdi: (A§k ve muhabbete her §ey

dahildir; her §ey onun icinde...) Bu soz uzerine Abdulhakim Efendi Hazretleri, cocuga (Aferin!)

dediler. imtihan bitti. Ciktik. Efendi Hazretleriyle yanyana yiiriirken kendilerine dedim ki: (Cocuk,

hocasinin tarikati olan Mevleviligi secti, du-^uncesini soyledi ve siz onu aferinle takdir

buyurdunuz. Nak§i oldugunuz halde... Sebebini sorabilir miyim?) i§te o zaman Efendi Hazretleri

bana aynen §u mukabelede bu->lundular: (Cocuk dogru soyledi. A§k ve muhabbete her §ey dahildir.

Su var ki, Nak§ilerin ziiht ve takvasi, bu a§k ve muhabbeti ortmek icin perdedir. Cocuk dogruyu

soy-iledi. Ziiht ve takva ile ortiilu a§k ve muhabbeti ayirt ede-cek kadar derinlere inemezdi.)

Sozlerine hayran oldum. Cok biiyiik insandir o... Kapiyi tarn bulmu§sunuz.»

O kadar inceydi ki, eski Mevlevi §eyhi, mucerret a§k ve muhabbetin yiizii suyu hiirmetine, kendi

a§k §ekli-

213

nin eksikligini kabule razi oluyordu. Ve bu hadiseyi bana Efendi Hazretleri degil, kendisi

anlatiyordu.

Bazi vecd demlerindeki heybet ve temkinlerine dikkat ediyordum da, «Altun Silsile» buyuklerinden

biri-inin, Mansur icin "Abdulhalik Gucdevani miiritlerinden o zaman en degersiz biri bulunsa ve

ona rastlasaydi ipe ce-ikilmezdi" tarzindaki sozunii hatirhyor ve o hikmeti elim-de tutar gibi

oluyordum.

di!«

« — Bekta§inin kufrii ve Mevlevinin kibri olmasay-Buyurmu§lar.

Her tarikat ayni mukaddes noktaya giden birer yoHken, yolun istikamet hususiyetlerini

muhafazada bugiin Naksilikten ba§kasi kalmami§tir. O da gercek Nak§i olmak §artiyle...

Bir giin Eyiip'te Huseyin Efendi isimli bir ihtiyan gormu§tum. Bu zat vaktiyle Nak§i postuna

oturmus, ve Efendi Hazretleri istanbul'a gelip de Eyiip'te mekan ku-runcaya kadar §eyh

gecinmekten cekinmemi§ti. Gercek §eyhi goriince de edebiyle cekilmeyi bilmi§ti.

Bana demi§ti ki:

214

— Onu goriince §eyhlik neymi§ anladim ve etegine yapi§maktan ba§ka i§im kalmadigini kestirdim.

SAHTE VE GERCEK

Tiyatrolarda mu§amba perde uzerine cizili saray dekorlan gibi, birkag taklit cizgisi icinde kendisini

«fena fillah» makaminda gosteren, halk tarafindan da sihirli seccadeler iizerinde goklere ucurulan

veli taslaklannin kolayca hazmedildigi bu devirde, gercek veliye ait ince-ilikleri gostermek,

Abdulhakim Efendi'yi de bu ayirt etme i§inin mihenk sifatlanni ta§iyici zat olarak meydan yerine

dikmek bana borctur. Kendilerinin butiin bir hayat bo-iyunca kacindiklan bu §ohret ve alayi§ hali,

onca ne kadar kesik ise, onu tesbit; bence o nisbette bore... Ta ki, bu yo-ilun isteklileri, muhtac

olduklan mizana kavu§sunlar...

Kuyumcu, §ahsiyle teneke bile degildir ama altunu ayarlamakta, bir ustalik sahibidir. §imdi

miisaade ederse-iniz biz de, bir veliyi te§histe cektigimiz bunca gile kar§ih-igi, bir ihtisas sahibi

olahm ve tenekeden adi §ahsimizla, gercek ve sahtesini ayird edeici melekeden bir pay dev-§irmi§

bulunahm.

Herkes §eyhini biiyiik ve iistiin tanidigina, asnnin sadece bir tanesi oldugunu ve bunu da miisbet

veya menfT, ispat miimkun olmadigina gore, evvela miicerred buyiikluk ve ustiinluk hassalanni izah

ve ancak ondan sonra bu hassalardan mur§ide dii§en hisseleri tesbit et-rnek, ba§hca usul ve zaruret

olmaz mi?

Halbuki bizde, Allah'in yakinhk dairesi icine aldigi dostlanna ait kiymet ve buyiikluk §artlannin ne

oldugunu bilmeyenler, saf bir baki§a, bon bir duru§a, keramet satici

215

bir edaya, bir anda hemencecik meftun olup butiin tenkid hislerini, mizana tatbik §uurlanni ve

mu§ahade selametlerini kaybeder, burunlan halkah vah§i kabileler halki gibi, §eyhlerini veya §eyh

sandiklanni bir (tabu) da-dresi icine ahrlar ve cok defa bilmeksizin §eriat bendlerini yikip

mukaddes olcii ve hadleri ta§ira ta§ira Uhud dagi biiyukliigunde bir put imal etmeye dogru

giderler...

Giiya iman ve islam adina yapilan bu §eylerin be-ilirttigi ruhiyat ile, dogrudan dogruya iman ve

Islama zit olarak, yine dogrudan dogruya kiifiir tarafindan giri§ilen ve dogrudan dogruya kufriin

kendisi olan putla§tirmalara ait (psikoloji) arasinda fark yoktur.

Gergek miir§id, her §eyden once bu hale, samimi-iyetsiz sozlerle degil, miiridlerine ufledigi fikirle,

ruhla, zahiri ve batini ilimle, terbiye ve disiplinle mani olandir.

Muridine bak, §eyhini tani!

Bir giin bir doktor bana dedi ki: — Efendinin buyuklugune delil aramaya ne hacet! Senin gibi birini

bu hale getirmesi yetmez mi?..

Velilerin derece ve mertebelerini tayin ederken simsiki muhafaza edilmesi gereken umumi ve temel

olcu, «had» mefhumunu anlamaktan ibarettir. Din, bir ba§ tan obur ba§a hadler tablosundan ibarettir

ve aynen Abdul-hakim Efendi hazretlerinin, malum tabiriyle:

« — Edeb, hadlere riayet demektir, en biiyiik edep de ilahi hududu muhafaza etmek..."

216

HADLER

Resule Allah dememek §artiyle ne denilse az...

Sahabiye nebi dememek ve yalniz nebilere mahsus vasiflan kondurmamak §artiyle ne denilse az...

Velileri de asla sahabi, hususiyle nebi ve resul va->siflanna ve mertebesine yukseltmeden, bu sinir

icinde is->tenildigi gibi yuceltmek caiz...

Bu ana ve temel olciiden sonra, velilere ait, kokleri batinda, fakat alametleri zahirde, §u vasiflar

gelir:

1 - Anahtann kumdaki yatagiyle kendisi arasinda^ki mutabakata e§, her hali, her sozu, her
hareketiyle tarn bir §eriat uygunlugu...

2 - Yine Abdulhakim Efendinin «mevzuunu bula-imaz ki ben desin...» §eklinde belirttigi gibi, en
kuciik benlik kokusuna yer vermeyen ve bunu bilhassa sahte ta-rafindan bir kelime oyunu halinde
gostermeyen halis bir mahviyet...

3 - Keramet izhanndan, viicudunu kafes arkasinda gunes. bile gormemis. bir bakirenin herkes icinde
sirtindan gomlegi dii§mu§cesine duyacagi hicaba benzer bir duygu, utanc sahibi olmak... Keramet
velilerde ya ihtiyarsizca, ilahi iradeyle meydana gelir, yahut yine ilahi iradeyle maslahat icabi olur;
ve asla makinenin dugmesini cevirip carkini i§letircesine §ahsi ve keyfi bir tasarruf belirtmez.

4 - Muhte§em bir heybet ve temkin... ilahi iradeye bagh olmaktan gelen bir teslimiyetle dunya
i§lerinden uzakhk ve hak yolunda olsa bile hadiseleri zorlama miza-icina yabancihk... Bu nokta,

gercek kemal ehlini sahtesin-iden ayirdedici ba§hca vasiflardan birini gosterir. Cemiyet
meydaninda, nefslerine Mehdi susunii vererek ulu-orta bayrak acan ve 50k defa ba§ ansizhga
mahkum hareketle-
217

re giri§en tiplerle, ilahi irade kar§isinda temkin ve tesli-imiyet sahibi kamiller arasindaki ince fark...
Kimse ilahi iradeyi bilmeyecegine gore, ona zit bir davrani§ta bulun-imamak icin, pisinkhk ve her
tiirlii hamleden uzaklik manasina gelmeyen bir temkin ve teslimiyet, ancak bu-iyuklerin kandir. Bu
temkin ve teslimiyet, ne kotuluge n-iza, ne de cemiyet alakasindan tecerriit haliyle de izah
olu-inamaz. Belki Allah ile velisi arasinda, son derece mah-irem ve gozlerden nihan bir sir belirtir.
Daima Abdulhakim Arvasi Hazretlerinin tabiriyle tesbit edelim: «Allah sirnni eminine verir; bilen
soylemez, soyleyen de bilmez!..» Tekrar edelim ki, kendilerini alemin lslahina memur goren ve
telas. icinde birtakim hareketler pe§inde ko§an, §ohret hirshsi insanlann nefsani hallerine nispetle,
bu harikulade bir heybet icindeki temkin ve nza tavn, veliye ait ba§hca alamettir. Din davasinda
cemiyet ici miicadele makami ise ayndir ve ermi§lik iddiasina gec-rnemek §arti altinda miibarektir.

5 - Allah Resuliiniin kainat gapindaki ahlaklann-idan tarn bir nasip... Nefsten geldigi hissini veren
en ku-icuk kokuyu bile uzerinden silmis. olmak... Allah icin ofke ve sevgiden ba§ka, ne bir §eye
kizmak, ne kucak acmak...

6 - £arpici bir huzur hali... Bu dunyadayken bu diinyada olmadigini gosterici bir hal ve bu halin
edebi... Bir kere bile, esnedigini, ka§indigini, gev§edigini, ayak ustiine ayak attigini, her hangi
nebati veya hayvani, hatta kaba manada be§eri bir hareket yaptigini gostermeyen, maddesiyle
ruhunu tek noktada percinlemi§ bir edep...

7- Hikmet... 8-Letafet... 9 - Zarafet... Kisaca:

218

Bir yerde, §eirat inceliklerinde laubali, uzerinden benlik kokulan gelen, velilik iddia edici ve

karemet sati-ci, gozii diinyada ve giiya diinyanin lslahinda, usulii tela§ ve didinme ve gayesi isim

ve §6hret, muritlerinin keyfiye-iti yerine kemmiyetine dii§kun birini gordunuz mil, rahat->ca hiikiim

muhrunu basabilirsiniz:

— Bu adam bir veli degil, ancak bir denidir! !

Artik bu olciileri dilediginize tatbik edip hiikiim kesmekte serbestsiniz.

Bugiin ortada «sucu» veya «bucu»lara kar§ihk «Abdiilhakim'ci» diye yaftali bir ziimre

bulunmamasi bile onun buyuklugunden ayn bir i§aret... O, asnnin «kutb-iil-ir§ad - ir§ad Kutbu»ydu

ve makaminin sani bakimindan satih numayi§lerinden miinezzehti.

Bir §eye dikkat ettim:

Efendi Hazretlerinin meclislerine devam edenler-den hie bir fert gosterilemezdi ki, o mecliste

susarak otur-imu§, hatta pek az §ey dinlemi§, nazarlanna hedef te§kil etmekten ibaret kalmis. olsa

bile, kendisinde her meseleyi cozumleyebilecek nurani ve ruhani bir ayirdedicilik has-isasi

dogmami§ bulunsun...

Bir gun bir derslerinde §oyle buyurmu§lar:

« — Bizim meclisimizle bulunanlar, siikut icinde otursalar ve sukuttan ba§ka bir §ey gormeseler

bile, din bahsinde alim gecinenlerin hatalanni ke§federler, bir bir cikanrlar...»

Resuller de kiyasin icinde olarak biitiin mahliiklar Allah'a ve onun yarattigi derecelere kar§i birer

had ile cevrilidir. Hie bir had ile mahdut, hie bir hukumle

219

mahkum, hie bir kayitla mukayyet olmayan yalniz AHlah...

Dedik ki, Resullerin de bir haddi var. Bu had, an-cak ilahi zat ve kudretin sinirladigi son cizgi...

Onlara, Allah dememek §artiyle ne denilse ve hangi buyukluk izafe edilse azdir.

KIYMET HUKMU

Efendi Hazretleri, her haliyle etekleri altinda biitiin bir cihan gizleyen ve kufriin en kuduz devrinde

gelmis. ol-imak bakimindan derecesi en ileri olmak icap eden o bii-iyiik kutuptu ki, hikmetini

dogrudan dogruya peygamber-dik sirnndan dev§irici ir§ad makaminin, Abdulhalik Guc-devani,

§ah-i Nak§ibend, Abdullah Ahrar, iman-i Rabba->ni, Mevlana Halid ve daha niceleri gibi iistiin

temsilcileri arasinda mevki sahibi bulunuyor; en biiyiik hususiyeti de en azgin kiifiir mevsiminde

her kemalin kefaletini §eriatta gostermek memuriyetinde toplaniyordu.

Uydurma Menemen hadisesi miinasebetiyle §eyh ve §eyh bozuntusu kim varsa toplayip Menemen'e

gon-iderdikleri zaman, Efendi Hazretlerini de, ne tarikat, ne si-iyaset, di§ dunyaya sizan hig bir

faaliyetleri olmadigi haHde yakaladilar ve oralara surdiiler. Binbir gile iginde dim-dik, tevekkulle

ilahi iradeyi bekledi ve «Divan-i Harp» huzurunda olanca miidafaasini, §u «Din Mazlumlan»

kHtabindaki harikulade ciimleye sigdirdi:

« — Ben §eyh degilim ve o yiice mertebeye layik ol-rnaktan uzagim; yok, eger §eyhlik devrimizde

gordiikleri-imin hali demekse ona da tenezziil etmekten munezzehim!»

220

DiNLEDiKLERIM

Vefatlanndan hayli sonra... Cevat Yucemen'le kar-i§i kar§iyayiz.

— Anlat bakahm, Cevat Bey, Efendi Hazretlerinin kerametlerinden ve kendilerinde tespit ettigin
harikalar-idan birka? §ey anlat!..

— Ne anlatayim; her hali bir keramet... Bir tanesi ise gizli kalabilecek cinsten degil... Sakarya
Harbi sirala-m... Ben usttegmeniin... Ordumuz ric'at ediyor ve Anka-ra'nin bo§altilmasi faaliyetine
giri§ilmi§ bulunuyor... Ba->na emir buyurdular: «Hemen Ankara'ya git, orduya katil ve her§eyden
evvel Fevzi (Mare§al Fevzi Cakmak) Pa§a->ya gikip de ki: Beni buraya kendi halinde bir musluman
gonderdi. Yilmasinlar, sebat etsinler, zafer muhakkaktir diyor.» Gittim ve Mare§al'e aynen
soyledim, Te§ekkiir et^ti. Orduya katildim, harbe girdim; yaralandim ve «malul yuzba§i» olarak
emekliye aynldim. Zaferi de gozlerimle gordiim. i§te sana en biiyiik keramet!..

Muhib I§iklar anlatiyor:

— Bir cuma namazindan sonra gordiim; ve goru§ i§->te o goriisj.. Kapilandim ve bir daha etegini
birakmadim. Daha ne soyleyeyim?..

Soz, onun otuz yilhk nedimi; golgesi kadar yakini §akir'in:

— Yedi ya§imda yanlanna girdim ve vefatlanna kadar otuz yil yanlanndan aynlmadim. Geceleri
de ayni

221

odada, beraberlerinde kahrdim. Onu benden dinlemeyin; gorduklerinizle yetinin!.. Benden

dinleyeceklerinizi akii almaz.

— Soyle §akir, soyle!.. Bizim akhmiz; alamadigini da ahr.

— Bir gece, or»i ay'ir ondordii altinda, ay'in mi ona, onun mu ay'a i§ik verdigi belirsiz bir
nuranilik iginde gordiigumu soyleyecek olsam, akhniz kabul eder mi bu->nu?..

— Kabul eder, §akir!

— Evet, onu ay'a i§ik verirken gordiim.

— inaninm, §akir!

— Izmir'de Hisar Camiinde... Huzurlanna oniki ya§inda bir gocuk getiriyorlar. Cocuk dilsiz...
Anne ve baba, gocuklanni kapmi§, haberini aldiklan Velinin huzu-runda... Anne ve baba camiin
giris. noktasinda bekliyor ve gocuk Efendi Hazretlerine dogru ilerleyip ellerini opiiyor. Efendi
Hazretleri gocuga hitap ediyorlar: Adin ne, og-ilum! Dilsiz gocuk hemen cevap veriyor. Ahmed!..
Anne ve baba ?ilgin bir hayranhk iginde...

— Miithi§, §akir!

— Bir giin beraberce, Uskudar'da medfun Abdiil-fettah Efendi isimli bir §eyhin mezanna ugradik.
«Rabita et ve gordugiinu soyle !» buyurdular. Rabita ettim ve de-dim: Uzun boylu ve esmer bir
zat!.. «Evet, dediler; oyle, tipki dedigin gibi...»

— Daha, §akir, daha...

— Bir giin sikilmi§lar... Miithi§ bir kabz hali, manevi kabz... Dayanihr gibi degil... Nida gelmi§:
Dayan, ilahi rahmet geliyor! Dediler ki: «Rahmet geldi ve bir damlasi uzerime dii§tu, viicuduma
yayildi. Hemen o anda §ifa buldum.» A

222
DEVAM ET!

— Devam et, Sakir, devam et!..

— Ne soyleyeyim; ba§i ve sonu yok ki!.. Her ha->liyle keramet, zarafet, nezaket...
Ve Sakir:

— Sizin icin giyabinizda bir sozleri var... «Elime daha once gegseydi daha ba§ka olurdu!»
buyurdular. Bir gun de huzurlannda sizi yermeye cah§an birine §oyle deadlier: «Ben Necib'ime laf
soyletmem!»

Muhib:

— Ben bir cift sozlerini bildireyim: «ilim cehli iza->le eder, ahmakhgi degil...» Ikincisi de §u:
«Mevlevinin kibri, Bekta§inin de kiifrii olmasaydi, ererlerdi!»

Muhib:

— Japonya'dan Amerika'ya kadar, butiin Asya, Af-rika ve Avrupa, nerede bir islam toplulugu
varsa gezdim. Uzun yillanm islam memleketlerini gezmekle gecti. Git-itigim her yerin din
buyuklerini aradim ve gordiim. Hie bir yerde Efendi Hazretlerinin ayagina su dokebilecek bir
insana rastlayamadim.

Muhib, Efendi Hazretlerinden sonra emanetin ki-ime gectigi davasini kesinlikle coziimleyen derin
anlayi^tir:

— Efendi, makamlann en ustunii olan ir§ad Ku-tupluguna sahiptir. Aynen kendi ifadesiyle, ir§ad
kutbu, vefatindan sonra da memuriyetine devam edebilir. Medar kutbunun ise mutlaka dunyada
olmasi gerekir. Gorunu§e gore yolu di§ olciileriyle talim edebilecek birkac fert bi-raktilarsa da
yerlerine kimseyi tayin etmediler; ve ma-

223

kamlanni da obur alemde faaliyetine devam etmek uzere bareber gotiirduler.

Yine §akir:

— Bir sabah tekkenin mescidinde namazdayiz. Ben ve kendileri... iki ki§iyiz. Her zaman oldugu
gibi imamhk bende, bana uymaya tenezziil etmek lutfu da on-ilarda... Mescidin giri§ kismi ba§tan
ba§a camekan; ve gi->ri§teki, sofa §eklinde oturma yerinden mescidin ici apacik gorulmekte... Biz
namaza hazirlanirken zevcem gelip so-ifa kisminda caylanmizi hazirlamaya ba§ladi. Namaz ve dua
bitip de sofaya gecince gordiik ki, semaverin etrafin-ida iki cay bardagi yerine bir siirii fincan...
Zevceme bu kadar fincana liizum olmadigini soyleyip nicin ikiden faz-^la fincan getirdigini sorunca
§u cevabi aldik: «Hayret! Arkanizda biiyiik bir cemaat vardi. §imdi dagilmi§...»

Ve §akir:

— Eyiip tiirbedari vefat etmi§... Buyurdular: «Bi-izim Ceddimize Hazret-i Halid cok hizmet etmi§ti.
Biz de §imdi onun tiirbesine hizmet edersek bize nimet olur.» Muzeler idaresinden iki zat gelip
bana tiirbedarligi teklif ettiler. Kabul etmek istemedim. Buyurdular: Ǥimdiye kadar emirlerime
kar§i durmadin! Yine durmayacaksin. Kabul et!»... Kabul ettim ve yirmibes. giin kadar Hazret-i
Halid'e tiirbedarlik ettim.

— Sonra?..

— Sonrasi malum... Surgun...
224

SURGUN

Sene 1943... Ben, gazetedeki fikralanma ve yiiksek mimari §ubesindeki derslerime devamdayim...

Efendi Hazretlerini her goru§umde ins an, ondan her aynh§imda hayvanim-.. Yalniz agzi ve

kalbiyle birtakim dogrulan geveleyen, fakat teniyle copliikte ya§ayan bir hayvan... Tarn da

filozofun dedigi gibi, metafizik hayvan...

(Biiyiik Dogu)yu hazirhyorum... Birinci oglum Mehmet dogmu§tu o senenin Temmuz ayinda...

Babiali, Erenkoy'u, git, gel, a§in tela§lar icindeyim... Ev, ilk co-icuk, afi§, kagit, muharrir, matbaa,

nereye yeti§ecegimi bi-ilemiyorum... Efendimi goremiyorum...

(Biiyiik Dogu) cikti. Eyiib'de bir kurban kesmek ve Efendimin elini opmek niyetindeyim.

Bir otomobile atlayip Eyiib'e gittim. Kurban i§ini gorii§mek icin car§ida yakinlardan birini aradim.

— Hie gitme yukanya!

— Neden?

— Efendiyi gotiirdiiler!

— Kimler?

— Polisler...

— Ne diyorsun?

— Ne yazik ki, boyle... Hem de bugiin... Sabahle-iyin oradaydim; 50k sikihyorlardi; «Hayirdir
in§aallah» diyrlardi. Biraz sonra memurlar geldi.

— Neredeler §imdi?

— Her halde Birinci Subede...

Fazla konu§amadim; hemen otomobilime atlayip, gozumun oniinde bombos. ev, mescit, §adirvan,

dogru Po-ilis Mudurlugune...

Vakit ak§am...

225

Nobetci mudurii goriip kendimi tanittim, gorii§mek miisadesini istedim. Verdiler. Son katta Birinci

Sube... Ondan sonra tadini bir hayli tattigim Siyasi Kisim... Beni bir odaya aldilar. Bekledim.

Kapi agildi, Sakir geldi. Vekar icinde, fakat mah-izun, peri§an...

— Ne o, Sakir?

— Hie efendim, bizi ahp getirdiler.

— Ne olacak?

— Galiba izmir'e gonderecekler!

— Su anda bir derdiniz?

— Yok efendim!

— Efendi Hazretleri?

— Iyiler efendim!

Birtakim te§ebbuslere giri§mek azmiyle, §im§ek gi— >bi ta§ merdivenlerden atlayip indim. Polis
Muduriyetin-iden ciktim, Fakat hie bir §ey yapamadim.

1942 - 43 ki§inda ben Erzurum'da ikinci askerligi-imi yaparken Efendi Hazretlerini bir iki kere
ziyaret etmi§ olan zevcem, parmagi agzinda, api§mi§, ben ondan daha §a§kin, baki§iyoruz.
Hayrola?..

Bir an geriye donelim:

1943 yihnin Eyliil ayi... Ramazanin 18'inci giinii... Eyiib'deki evleri ba§hyor ve araniyor, tabii
kitaplardan

226

ba§ka hie bir §ey yok... Ne olabilir? Bir bohcaya itina ile sank bir hirka buluyorlar:

— Bu da nesi?

— Alelade bir hirka, bir hatira...

Hirka, miir§itleri Seyyid Fehim Efendi Hazretleri-nindir ve Efendi Hazretleri nezdinde en degerli

emanet...

Efendi Hazretleri ve Sakir'le beraber hirkayi da ahp Muduriyete gotiiruyorlar. Orada gordukleri

muamele nazik ve iyi... Galiba insandan ve halden anlayan bir mu-idure rasthyorlar.

Haklannda Vekiller Heyeti karan var... Teblig edi-iliyor. izmir'e gonderilecekler... Once kendilerini

Ipek Pa-das otelinde yatinyorlar ve ertesi giinii Ege vapuriyle iz-imir... Sakir Mersin'e dii§uyor.

Yani ilk cocuklugundan beri saniye aynlmadigi Efendisinden aynhyor Sakir... Hem de bu dunyada

busbiitun...

Damatlan Van Mebusu Ibrahim Arvas, te§ebbiis ustiine te§ebbusle... Birkac ay sonra yine Vekiller

Heyeti karariyle serbest kahyorlar. Yakinlanndan bir ikisi iz-imir'e gelip kendilerini ahyor,

Ankara'ya getiriyor. Anka-ra'da, biraderlerinin oglu Faruk I§ik'in Haci Bayram Ca-imii tarafindaki

evine iniyorlar.

Hastadirlar... Zaten biitiin alametler, bu dunyadaki faaliyetlerinin kemalden sonra zevale inhiraf

ettigini gos-temekte...

Derler ki:

« — Her kemalden sonra bir zeval beklemeli...»

227

Ankara hig sevmedikleri bir yerdir; ve bir giin o ci-ivarda gomiilecekleri hayallerine bile

ugramamis. bir key-ifiyet... Hatta istanbul'da, Baglarba§i'nda; Seyhiilislam Hikmet Efendi'nin kabri

yaninda kendilerine bir mezar hazirlatmis4ar, bir de tabut yaptirmi§lardir.

SON NEFES

Faruk beyin, eski Ankara tipi ah§ap evinde ondo-kuz giin hasta yatiyorlar.

Nihayet, 1943 yilinin 27 ikinci te§rin Cumartesi giinii (29 Zilkaade 1362) giin dogmadan on sekiz

dakika

evvel...

Tarn sabah namazi vakti...

Elleri Faruk Beyin ellerinde... Rughan I§ik (Faruk Beyin oglu) ayaklanni uguyor.

Dudaklannda tek kelime... Kainatin tek kelimesi:

Allah...

Son nefes...

Vefat ediyorlar...

Seksen ug ya§indalar...

Vefat aninda zelzele...

O gecenin sabahi, hemen o sabah, damatlan ibra-ihim Arvas'in Kegioren'deki ko§kiine

naklediliyorlar, Gasl, te^hiz, tekfin, orada...

Ve Kegioren'den ileriye dogru Ankara'ya 24 kilo-imetre mesafede bir koye goturiip defnediliyorlar.

Ayni giiniin gurup vaktinde, giines. batarken...

228

Ya sen, Necip Fazil; biitiin bunlar olurken, yeryu-iziindeki giine§in batarken neredesin?

BAGLUM

Simdi bir mesele:

Mubarek na§in istanbul'a nakli i^in resmi makam-ilara ba§vuruyorlar. Tahnit (ila^lama)

mecburiyeti oldugu cevabi veriliyor. imkansiz!.. O halde?.. Sehrin belediye sinirlan iginde

olenlerin Asri Mezarhga gomiilmesi §arti da var... Daha imkansiz!.. O halde?.. Kir§ehir'e

kaldirma-iyi ve orada bazi yakinlan arasinda topraga vermeyi dii§u-inuyorlar. Bu da resmi §arta

uygun degil...

O sirada ah§ap evin kapisi gahniyor ve kim oldu->gu, nereden geldigi, ne istedigi belli olmayan ak

sakalh

bir adam:

— Ankara civannda Baglum isimli bir koy vardir, diyor; orada Nak§i §eyhlerinden bir zat da

medfun... Ora-iya goturiinuz, kendilerine uygun yer orasidir!

Ve gikip gidiyor. Meghul adamin arkasindan ko§u-iyorlarsa da ele gegiremiyorlar.

Baglum, Ankara'nin belediye sinirlan di§inda oHdugu halde, cenazeyi battaniyeye sanp bir taksi

igine ati-iyorlar ve en yakinlanndan birka? ki§i, Baglum nahiyesine gotiiruyorlar. Yolda Ibrahim

Arvasi'nin Kegioren'deki ko§kiine ugruyorlar ve te^hiz tekfin i§ini orada yapiyor-dar. Bir de

bakiyorlar ki, 12 ki§iden ibaret olan yakinlan-inin cenaze etrafindaki dairesi 500 ki§iye gikmi§tir.

Bunlar kimdir, nereden gelmi§lerdir, ne demek isterler, hep me^-ihul...

229

Efendi Hazretlerini; yalgin ve ^mlgiplak Baglum mezarhginin ilkokula biti§ik ko§esine, namsiz

ni§ansiz, ilansiz, i§aretsiz §ekilde defnediyorlar.

Mubarek mezar, bugiin, uzerinde yazisiz bir ta§ olarak, her §atafattan uzak, semalara tebessum

etmekte-idir.

HABER

Efendi Hazretlerinin vefatini zevceme, Beylerbe-yi'ndeki, annemin evinde ve geceden degil de,
sabahleyin haber verdim:

— Allah'in emriyle toprak tabakalan tiril tiril tit-rerken vefat ettiler. Tarn zelzele aninda...
Yatakta kadincagizin ba§ini yastiga dayayip, sessiz ve mutevekkil, nasil agladigini, yiizii hig
buru§madan gozlerinden nasil ya§lar bo§andigini gorseydiniz...

— Biz kendi halimize aghyahm... O gergek mekanina gitti.

Dedigim zaman ben, dogruluk maskesi altinda ukalahk gayretinden ibaret bir tas. yiireklilikten

ba§ka hig bir gergegi belirtemiyordum; Neslihan ise, gozya§lariyle lslattigi sessizlige burulii, tam

hakki tercume ediyordu.

Sonradan, Efendimi anarak, haftalarca, aylarca, hatta yillarca zindanlarda aglamak iizere, o an,

ta§tan farksizdim.

ANKARA'DAKI KOY

Baglum... Ankara'nin bir koyii... Ankara'dan giki-iyor, Kegioren'den gegip, Verem Sanatoryomunun

oniin-iden suzuliiyor, dag yoluna du§iiyorsunuz. Sapsan step... 230

Yukseklerdesiniz. Kumlan gitir gitir yollar, bukliim biik-dum virajlar, kivnm kivnm tepelerden

arkaniza bakarsa^niz, Ankara, gukurlarda, mukavvadan bir maket... Keskin yar'lar... Bir saginizda,

bir solunuzda... Nihayet iki tepe arasinda manzaranin kisildigi bir yola giriyorsunuz. A§a->giya

dogru biraz inip, birdenbire, geni§ bir koy meydani-ina gikiyorsunuz. Solunuzda nahiye binasi ve

jandarma... Koylii kihgi gibi, hep ayni uslup iginde degi§ik, kerpig-iten, toprak damh evler...

O giin bugiin, bir hayli modernle§mi§ burasi da...

Ilk kar§ilayiciniz, kopekler... Kimi kuyruksuz, kimi kulaksiz goban kopekleri... «Karaba§»lar...

Pe§lerinde §al-ivarli ve yol yol mintanh, sumukleri akan gocuklar... On-^lar da, koy evleri gibi, sabit

bir uniforma iginde...

Nahiye binasinin oniinden dosdogru yuriiyiince, solunuzda bir mezarhk... Ne bir agag, ne bir §ey...

Cilk ve pasli mezar ta§lan... Yuriimekte devam ediniz. Kar§iniza (asri) bir bina gikacak... Mektep...

I§te, mezarhgin mek-itep bahgesine biti§ik nihayetinde, yuzunuz mezarhga dogru sag dip ko§esinde

bir kabir...

Efendimin nur yatagi...

NUR YATAGI

Hey gidi hey!.. Hayatinda, uzerinde tek toz tanesi goriilmezdi. Simdi de mezan oyle... Her tiirlii ilgi

ve ba-ikimdan uzak, bu pas ve kuf gergevesinde, ustiinde tek harf yazih olmiyan iki ta§ arasinda,

insana inbikten suzul-Tnus. toprakla dolu hissini veren, kugiik yerden bir kans. yiiksek bir beton

mustatili iginde, her zamanki derin ve tath tebessumleriyle guliiyor mezan...

231

Mezann ayak ucunu saginiza ahp ba§ tarafina dog-ru bakiyorsunuz:

— Es'selamu aleykum, ey Allah'in buyiik velisi!
Ve gomeliyorsunuz. Ruhaniyetine siginiyorsunuz.

Bir «Fatiha» ve on bir «thlas» okuyup hediye ettik-iten sonra, gozleriniz, kalbiniz ve beyniniz
kama§mi§, oy-ilece kaimiz...

Bu hale, «Rabita-Serife» risalesinde yazih oldugu gibi, mezarlara kalb baglamak denir. Eger
mezardaki, ku->guk, «istihlak edilmi§» velilerdense, tesir gabuk ve kesik olur, gelir ve gider. Buyiik,
ir§ada ehliyetli velilerin tesi-riyse yava§, ahenkli ve devamhdir; gabuk gelmez ve ga-ibuk gitmez.
Efendimin kabrini her ziyaretimde, ak§ ama kadar tesirini ta§iyor; hemen her defa bir §i§e veya kutu
iginde aldigim topragmdan, kokladikga bayiltici bir misk kokusu duyuyor ve sarhos. doniiyordum.
Bu topragin, §i§e iginde, fosfor pinltisina benzer bir i§ildama verdigini soylersem inanir misiniz?
Yoksa i§i «tabakat-jeoloji» mutehassislarina mi havale edersiniz?

Allah, mezanmi Efendimin ayak ucunda ve yam ba§inda nasip etsin ama, olur da kismetimize
ba§ka bir yer diverse, tabutumun ustiine evvela o topraktan atilma-isini, biitiin Musliimanlar
huzurunda vasiyet ediyorum. Zevcem ve gocuklanm da kendileri igin ayni §eyi dii§un-isunler...

O GUNDEN BERI 1943 - 1978

232

1944 BAHARI

1944 ilkbahannda (Biiyiik Dogu)yu, ilk defa ola-rak Vekiller Heyeti karariyle kapadilar. Biraz

evvel de, Giizel San'atlar Akademisi Yiiksek mimarhk §ubesindeki hocahgimdan, Hasan Ali

Yiicel'in emriyle atilmi§tim.

Sebep, heniiz rengini tarn belli etmek imkanini bile bulamayan (Biiyiik Dogu)nun, bir iki hadis

meali ne§ret-imi§ olmasi... Soyle, en pest perdeden de, birazcik; biraz-icik Allah ve ahlaktan

bahsetmis. olmak...

Kisa bir miiddet evvel de, zamanin Ba§vekili (Sa-ragoglu Siikrii) tarafindan, tamim halinde, her

gun bir fik-ra yazdigim gazeteye gifte ayh bir emir gelmi§ti: « — Allah ve ahlaktan bahsetmek

yasaktir!» (Biiyiik Dogu)da gikan hadis meali §oyleydi: « — Allah'a itaat etmeyene itaat edilmez.»

O zaman Ankara'da gordiigiim Hasan Ali, bana ne demis. olsa begenirsiniz:

« — Bu hadisi ne§retmek, bize itaat edilmez de-imektir.»

235

Inkar eden, zaten itaat diye bir §ey tanimiyacagina gore, bir taraftan Allah'i kabul eder gibi olup bir

taraftan itaat etmedigini soylercesine bu garip kiifiir ifadesi, idra->kimi dondurmu§tu.

Sonra bu adam «Allah» diye kitaplar yazarak oldii. Ne cilve, Allah'ini!

1944 Mayisi, iizerime, bir penge gibi uzandi:

— Gel bakahm; §u 1934 Mayisinda gegirdigin manevi buhranin daha getinini, Efendinin vefati
arkasin-idan, ilkinden tam on yil sonra ya§a!..

«Aman!» demege kalmadi; ayni sabit fikirlerle gokler yine iizerime yikilmaz mi?

Allah'in emriyle bana §ifami veren ve beni batininda tutan Efendimin vefatiyle, yine Allah'in cilvesi

olarak, dayaniksiz mi kalmi§tim? Oliimiin ne degeri ola-ibilir; onun ruhaniyeti, kinindan siynlmi§,

kinini atmis. bir kilig halinde daha keskinle§mi§ degil miydi? Muhakkak!.. Fakat kendilerine ve yol

edebine aykin isjerimin ceza gii-riu, demek vefatlannin hemen arkasiydi.

Sille... Sille yiyordum. Oradan geliyordu. Oradan gelen her §ey acak liituf... Bereketki sille

yiyordum ve diinyada yiyordum.

Al sana bir harika daha!..

HARIKA MI?

Vefatlanndan sonra ruhaniyetlerinin tecellisine ait hakikatlann en biiyiigii, (TAN) matbaasinin,

milliyetgi ve mukaddesatgi Universiteliler eliyle, ot yolunur gibi pa-Tamparga edilmesinde

goriindii.

236

«Sertel»lerin biitiin avanesiyle tam bir komiinizma tezgahi haline getirdigi bu gazetede bir

muharrir, benim dindarhgimi ele olarak, bir §eyhim oldugunu, §eyhin beni online oturttugunu,

agzimi agtirdigini, «hak tu!» diye ag^zima tiikiirdugiinu ve i§te o hengameden beri malum hale

geldigimi, bana ve Efendime §eni bir istihza ve hakaret iislubu iginde yazmi§ti.

Yaziyi okudugum zaman, sirf Efendime edilen ha->karetten aglami§; ve gece herkesin uykuda

oldugu bir sa-iatte ellerimi yiikseklikler alemine kaldinp, goniil ta§inci bir ig acisiyle yalvarmi§tim:

— Allah'im!.. Efendime edilen bu hakaretin ceza-isini tez ver! Ben yokum!.. O'nun, onlann, o
yolun yiizii suyu hurmetine!..

Birkag giin ge^ti, gegmedi; (Tan) gazetesi ve mat-ibaasi didik didik edildi.

IMANEVIA MUSALLAT

Vefatindan ba§layarak harika iistiine harika gelir-iken beni saran eski dert birden bire oylesine

dokundu ki bana, kafeslerinden bo§anmi§ vah§i hayvanlar gibi saldi-rici sabit fikirlere, kovulmaz

dii§iincelere §oyle nida et-itim:

— Sikiysa imanima musallat olun!.. Bakahm, onunla ba§a gikabilir misiniz?

Sen misin bu kar§ilgi veren?.. Ertesi giinii, yilanh, akrepli, giyanh, biitiin bir vehim katan imanima
saldirma-iya ba§lamaz mi?..

igimde, §eriat emirleri ve olgiileri olarak, kopmaz baglarla yapi§tigim her ne varsa, tek tek, hepsinin

birden

237

Inkar eden, zaten itaat diye bir §ey tanimiyacagina gore, bir taraftan Allah'i kabul eder gibi olup bir

taraftan itaat etmedigini soylercesine bu garip kiifiir ifadesi, idra-ikimi dondurmu§tu.

Sonra bu adam «Allah» diye kitaplar yazarak oldii. Ne cilve, Allah'im!

1944 Mayisi, uzerime, bir penge gibi uzandi:

— Gel bakahm; §u 1934 Mayisinda gegirdigin manevi buhranin daha getinini, Efendinin vefati
arkasin-idan, ilkinden tam on yil sonra ya§a!..

«Aman!» demege kalmadi; ayni sabit fikirlerle gokler yine uzerime yikilmaz mi?

Allah'in emriyle bana §ifami veren ve beni batininda tutan Efendimin vefatiyle, yine Allah'in cilvesi

olarak, dayaniksiz mi kalmi§tim? Oliimun ne degeri ola-ibilir; onun ruhaniyeti, kinindan siynlmi§,

kinini atmis. bir kihg halinde daha keskinle§mi§ degil miydi? Muhakkak!.. Fakat kendilerine ve yol

edebine aykin isjerimin ceza gu-inu, demek vefatlannin hemen arkasiydi.

Sille... Sille yiyordum. Oradan geliyordu. Oradan gelen her §ey acak lutuf... Bereket ki sille

yiyordum ve diinyada yiyordum.

Al sana bir harika daha!..

HARIKA MI?

Vefatlanndan sonra ruhaniyetlerinin tecellisine ait hakikatlann en buyugii, (TAN) matbaasinin,

milliyetgi ve mukaddesatgi Universiteliler eliyle, ot yolunur gibi pa-ramparga edilmesinde

goriindii.

236

«Sertel»lerin butiin avanesiyle tam bir komiinizma tezgahi haline getirdigi bu gazetede bir

muharrir, benim dindarhgimi ele olarak, bir §eyhim oldugunu, §eyhin beni online oturttugunu,

agzimi agtirdigini, «hak tu!» diye ag^zima tukurdugunu ve i§te o hengameden beri malum hale

geldigimi, bana ve Efendime §eni bir istihza ve hakaret uslubu iginde yazmi§ti.

Yaziyi okudugum zaman, sirf Efendime edilen ha->karetten aglami§; ve gece herkesin uykuda

oldugu bir sa-iatte ellerimi yiikseklikler alemine kaldinp, gonial ta§inci bir ig acisiyle yalvarmi§tim:

— Allah'im!.. Efendime edilen bu hakaretin ceza-isini tez ver! Ben yokum!.. O'nun, onlann, o
yolun yiizii suyu hurmetine!..

Birka? giin ge^ti, ge^medi; (Tan) gazetesi ve mat-ibaasi didik didik edildi.

IMANIMA MUSALLAT

Vefatindan ba§layarak harika ustiine harika gelir-iken beni saran eski dert birden bire oylesine

dokundu ki bana, kafeslerinden bo§anmi§ vah§i hayvanlar gibi saldi-rici sabit fikirlere, kovulmaz

dii§iincelere §oyle nida et-itim:

— Sikiysa imanima musallat olun!.. Bakahm, onunla ba§a gikabilir misiniz?

Sen misin bu kar§ilgi veren?.. Ertesi giinii, yilanh, akrepli, giyanh, biitiin bir vehim katan imanima

saldirma-iya ba§lamaz mi?..

Igimde, §eriat emirleri ve olguleri olarak, kopmaz baglarla yapi§tigim her ne varsa, tek tek, hepsinin

birden

237

(anti tez)i, aks-i davasi... Hatar, vehim, her §eyin hakika-itini bulma gayreti, hepsi, hepsi bir arada...

Bir veli anlatiyor:

« — Bir giin sahradan gegerken igime bir hatar du§->tu: Seriat, hakikate aykindir, diye... Hemen o

anda bir ni-da duydum: (Bu tiirlu zanlann hepsi ilhad ve zindikhktir.) Hatar kayboldu.»

Veliye bir an i^in gelip uguveren hatar, bende, sade §iiphe degil, mutlaka o §eyin oziine, kunhune

inilmesi mecburi ve sonsuz bir tecrit zoru halinde ve binlercesiyle geliyor, cigerimi delip igine goz

goz yerle§iyor; ve ben, emin oldugum hakikatten tek yardim goremezken, sahte-iligini bildigim

§iiphelerin satirlan altinda kiyma kiyma dograniyordum.

Bunlar benim en mahrem taraflarim; rah macera-ima ait, Allah'la aramda, en gizli sirlar... Fakat
erdirici yo-ilu anlatirken, onu; en mahrem planlara kadar cizgilendir-meden belirtmenin imkani
yok... Zaten ondan, onlardan; olan her §eyi kendilerine mal etmek, bore... Ta ki, islamin rahu olan
ihlas, samimilik, saffet, dibine kadar tecelli et-isin... Bu bakimdan bu acikhga kar§i Allah'in nzasirti
umuyor; zaten sir denilen §eyin aciga vurmakla da acik-ilanmis. olabilecegine inanmiyorum. Daima
Allah'la kul arasinda o...
Bu kadanyse, vazife...

iKiNcisi

ikinci buhranim, acikca belli oluyordu ki, EfendHmin tasarruf cilvesinden ba§ka hie bir §ey degil...

Buna «hastahk» diyeceklere cevabim, diinyada bu kadar kontrollii, oz nefsince kontrollii bir

hastahk goriip gormedikleri...

Sadece oradan gelen bir hal, tasarruf; odur bu...

Ve devreler boyu utanmadan biraktiktan sonra, ka^fama dank edince, yine utanmadan veya

utanclann en ya->kicisi icinde namaz ve niyaz...

Imana musallat vehimler o hale geldi ki, 1944 ilk-ibahannda; bir gece, sabaha kar§i, ortahk heniiz

aganrken namaza kalkip, biitiin kahbimi eritecek kadar sicak goz-iya§lan icinde ellerimi kaldirdim:

— Yarabbi... Eger bu hal bende imanima kastet-imeye kadar gidecekse §imdi, §u anda, ruhumu
kabzetme-mi, canimi almani niyaz ediyorum!

imanin bu tiirlii fi§kin§i icinde, iman korkusu?..

Biiyiik Allah'im, buyuklugun yaraticisi Allah'im; ne cilve, ne cilve!..

O zaman 10 aylik olan sevgili oglum Mehmed, ba-ibasinin, kendisini yatakta gogsiine ahp,

biikiilesiye, kiv-ranasiya, can ceki§esiye agladigini; kendisinin de ona gu-liimsiyerek baktigini

nereden hatirlasin?..

238

239

EGRiDIR

— Haydi, dediler; o siralarda; Egridir'e, askerligi-inin hocahk dolayisiyle eksik kalan kismini
tamamlama-iya! Dogra, isparta'nin Egridir kazasina!..

Sadece mecmuami kapatmakla birakmiyorlardi be-^ni; bir de garnizon kontrolii altina ahyorlardi.
Nitekim Egridir'deki Dag Talimgahinin ba§indaki kumandan, Omer isimli muhterem bir Yarbay,
bana, vari-i§imdan kisa bir zaman sonra, hakkimda «Genel Kur-may»dan aldigi mahrem kayith, cift
kirmizi ayh tezkereyi gosterdi. Bunda, benim §6yle zeki oldugum, boyle hiiner-ili oldugum, tesir ve
telkinimin yaman oldugu, adim ba->§inda hareketlerimin kontrol edilerek bildirilmesi
emredi-iliyordu.
Yarbaya dedim ki:

— Hayret!.. Boyle bir emre ordu muhatap kihnabi-hr mi? Ordu bir nezarethane ve siz gardiyan
misiniz? Bu, orduya hakaret degil mi? Her hareketini kontrol emrini verdigi bir subayi, ordu, nasil
icinde muhafaza eder?

Eski nesilden ve icli bir insan olan Omer Bey:

Sus, sus, diye cevap verdi; sana itimat ettim ve gosterdim, sus!..

On aylik cocugumuzu annemin Beylerbeyi'ndeki evine birakarak, zevcem ve ben Egridir'i boyladik.

Orada, gol kenannda bir evde biitiin bir yaz mevsi-imi... Sabahleyin atim geliyor, talimgaha

cikiyorum, ha-dimden hie bir §ey belli etmiyerek ak§ama kadar bir «hayal-i fener» §eklinde boy

gosteriyoram, ak§am yine eve donuyorum; yemek masasinda bir §eyler kan§tinp

240

dogra yataga... ilkinden tecriibem, uykunun ne demek oHdugunu gosterdigi icin bana, hatta yatsi

namazini bekle-yemeden uzaniyor, sabaha kadar birakiyorum.

Orada, ate§li Musliiman, yerli bir dava vekilinden ba§ka kimseyle temasim yok... Bir de Van'h,

Efendimin memleketlisi oldugu icin pek sevdigim, doksanhk ve ama bir kadin: Fatma nine...

1944 yihnin biitiin yaz mevsimi boyunca, Egridir goliine kar§i, yanaklanmdan inen ya§lar...

Zevcemi istanbul'a gonderdim; ben de gereken yerlere ba§vurdum ve kendimi izmit'deki kolordu
karagahina naklettirdim. Orada da, 1944 - 45 ki§i boyun-ica bu defa tek ba§ima, ayni hayat...
Kolordu bineklerinin tavlasiyle firm arasinda kiigiik bir odada, ibadet ve gile... Gundiizleri «Uss-ii
Bahri»de, eski mektep siralanmin yarbaylan va albay'lariyle ogle yemegi, sohbet ve yine igneli
fi§i...

Bahriye mektebinden fizik hocamiz, «Uss-u Bahri» Kumandan Muavini Albay Safiyiiddin Bey'in
(an-inesi ingiliz oldugu igin «ingiliz saffet» diye maruf) o za->man bana ve din meselelerine
gosterdigi alakayi unuta-imam... Bu derin, sahici, manen de derin kultiirlu, geyrek munevver
du§mani, fikir ofkelerinin en harhsiyle yanip tutu§an gergek §ahsiyet Allah'a ve Resuliine kar§i oyle
bir a§k sahibiydi ki, gok mavisi gozlerini uzerime dikerek:

— Bana, demi§ti; amellere ve bidate ait en dogru bir kitap tavsiye eder misin?

Etmi§tim. Elli yedi ya§inda, talebesinden (ilm-i hal) istiyen ulvi adam, sonra ne yapti, i§i nerede

bitirdi, bilmiyorum.

O giinlerde beraberce gittigimiz (Bir Adam Yarat-rnak) temsilinden sonra yuzunii gormedigim

Safiyiiddin

241

Bey'in, 1960 hapsimde Ankara'da vefat ettigini gazeteler-den ogrendim. igim yandi; ve 15 - 16

yillik son hayatinin ayni ?izgi uzerinden akmis, olacagi fikriyle kendisine rah-rnet diledim.

Izmit safhasi da, askerlikte ve omriimuzle beraber boyle gegti; saatler i§ledi; takvim yapraklan

ugu§tu ve her §ey yine unutuldu.

SONRASI

Sonrasi, o siralarda zor altinda kabul edilen basin hiirriyetiyle beraber (Buyiik Dogu)nun en keskin

hamle-isi... Ve Efendimin yakinlariyle dii§up kalkmalanm.

Ikinci ruh gilemde, her hafta istanbul'a geldikge, i§im Efendi Hazretlerinin en sevdigim

yakinlanndan Ha-ilid Bakir'la dii§up kalkmakti. Halimi bir o biliyordu. Bi-raz Muhib'e, biraz da

Ziya Beye bahsetmi§tim ama, Halid Beyinki ba§ka... Her hali ba§kaydi onun; a?tigi §efkat ve

mivazis, kucaginin... Beni her defa Sihhat Miizesi'ndeki odasinda kucaklayarak kabul eder;

gizmelerimin uzerine meshettirerek ve tabanlanni temizleterek namazimi kildi-rir; o civarda

«Muslumandir ve yemekleri hafiftir» kay-diyle bir lokantaya gotiirur, ak§amlan da

Bakirkoy'iindeki evine davet ederdi. Bakirkoy'lii oldugu i^in bu soyadini almi§ti ama, onun asil

manasi, bildigimiz «bakir» degil, Allah Resuliinun Nur Neslinden gelen.«Bakir» Hazretle-rinin

ismi... Halid Bey de Nur Sulalesinden... Ve ne ince, ne zarif bir Istanbul efendisi...

242

Efendi Hazretlerine rabita ediyor, emirlerini almak istiyor, bana §u veya bu tavsiyede bulunuyor,

adeta derdi-rne bir merhem bulmak igin, kendi kendini eziyor, havan-da ogiituyordu. Efendi

Hazretlerine ait, kendi bulunmadi-igi meclislerdeki hatiralanmi anlattikga onlann en derin

tefsirlerini yapiyor, baghlardan ve kayithlardan oldugu^ma dair hig bir §iiphesi kalmadigini

bildiriyor; ve bilhassa Efendi Hazretlerinin bana soyledikleri: «Senden kiifiir sadir olmaz!» soziimii

§oyle yorumluyordu:

— Bu sozii kimseye soylemez Efendi Hazretleri... Zira kimsenin sonu kat'iyetle belli olmaz. Boyle
bir hu-ikum, onceden, ancak belli ba§h bir kola, irsiyet koluna aittir.

— Nedir o kol?

— Uzerlerinde, Allah'in Resuliinden bir irsiyet zer-resi ta§iyanlann, seyidlerin kolu...
Halid Beyin bu sozii bana oyle i§ledi ki, hemen an-ine ve baba taraflanmi kurcaladim, hig bir
delalet bulama^dim; nihayet 1949 ki§inda ilk defa Mara§'a gittigim za-iman, Kisakiirek'lerin bana
gosterdigi §ecerenin ba§inda ve bir ismin yaninda «Seyyid» diye bir sifata §ahit oldum, fakat ne
ailede boyle bir §uura ve ne de kayitta tarn bir huccete rastlayabildim.

Bu da bir sir olarak kaldi.
Halid Bey derdi ki:

— Vaktiyle Kureys. kafirlerinin «nesli tiikenecek» dedigi Sevgilisine, Allah, oyle bir siilale
vermi§tir ki; bu siilale, Arab'i, Tiirk'ii, iranh'si, Hintli'si, Cavah'siyle, bii-itiin diinyayi sarmi§tir.
Bunlardan bircogu kendisini bil-imez, bazisi da iddiasinda yalanci olabilir. Muhakkak olan §u ki,
bugiin yanik ve hamleli Miisliimanlann hemen hep-isi, sayica milyonlara varan bu siilaledendir.
243

— Acaba? Boyle miyim?.. Sahi mi?.. Diye iizerinde yandigim bu hikmeti, bir tiirlii kendi nefsimde
cozemedim. Bu da bir sir olarak kaldi.

Cok sonra bir giin Muhib evimize geldi. Kendisi-ine, Efendi Hazretlerinin Neslihan'a gonderdigi

mektupla-in gosterdim. Muhib, hayretle bir noktaya dikkat etti: Mektubun ba§indaki «Neslihan

kerimeme» hitabi, (sin) yerine (sat) harfiyle «Nash han» §eklinde yazilmi§ti. Biz-ise bu noktaya

yillardir dikkat etmemi§tik.

(Nas), Kur'an hiikmu... Ne demek olsa gerek?.. Nur siilalesinin imtiyazi Kur'an'la sabit olduguna

gore, yoksa ebediyet siilalesinden olan, zevcem miydi? Boyley-ise, evlenme guniimde o bana

soyledikleri:

« — Sen kendinden §iiphe et!..»

Soziinun hikmeti, giin gibi acik...

Bu da bir sir olarak kaldi.

HALID BEY

Halid Bey her i§i rahmet tarafindan ahr, biitiin mazlumlann Hesap Gununde kendi kanlanni

dokenlere §efaatci olacaklanni soyler, her §eyi affeder, §ahsi hie bir kiyas cesareti gostermeksizin

yalniz biiyiiklerin olcusune teslim olur ve giinah bahsinde derdi ki:

— Gunahtan korkmanin da derecesi vardir. Fazlasi da giinahtir. Biz iki kanat ortasindaki ahenk ve
muvaze-ineye memuruz. Allah'in Resulii, sahabilerin biiyiik bir giinah korkusu gegirdigini goriince
buyurmu§lardir: «AHlah dilerse hepinizi helak eder, yerinize giinah i§leyecek yeni insanlar yaratir
ve onlan affeder. » Peygamberlerden

244

hig giinah i§lememi§ biri, giinah i§lemek ve gufran tecel-ilisine vesile olmak igin tekrar yeryiizune

inecektir. Pey-gamberlerinki giinah degil «zelle»dir. Dava, giinah i§le-imek mi? Hayir! Giinah

korkusu olguyii ta§innca bu defa o yoldan insani sapitmaya gelecek olan §eytana kar§i dur-^mak...

Biiyiik adamdi Halid Bey...

Bir giin abdest ahrken, musluk ba§inda dii§up Rah-imete kavu§tu. O da gitti ve ben yapayalniz

kaldim.

Ziya I§ik da, sert ifadesi iginde derin mi, derin...

Benim «Mecmua, Mecmua» diye girpinarak (Bu-iyiik Dogu) pe§inde gezdigim bir giin, evinde,

imam-i Rabbani Hazretlerinin «Mektubat»ini gosterip;

— I§te bizim mecmuamiz! Demi§ti.

Ne giizel, ne giizel! Elbette temel mecmuamiz, o... Fakat onun kaldinmlarda ve cemiyet

meydaninda golgesi olacak mecmuaya da can kurban...

Bana, ilahi geminin paspasi olsam da icinde kala-icagimi ve denize atilmiyacagimi bildiren Ziya

Bey...

Karanhk bir yere girse veya bir yerde i§iklar sonse §oyle derdi:

— Bir de mezann karanhgini du§unelim!.. O da gitti.
245

KISACA

1945 - 46 (Biiyiik Dogu)lan... 1946'da, bir sayimi-izin kapagina: «Ba§imizda kulak istiyoruz!» diye

koca-iman bir kulak resmi koydugmuz icin Orfi idarece kapati-ih§, derken maddi sikinti, korkunc

darhk, bore ustiine bore; ve nihayet 1947 te§ebbusu ve yeniden zuhur...

Ilk hapsim: -Turkliige hakaretten... Beraet... (1943'te de, subayken siyasi yazi yazdi, iddiasiyle 1

giin yatmi§tim; onu saymiyorum.) Tekrar kapani§...

Halk Partisi'nin o devirde, o devrin parasiyle yiiz-binler harcayip aleyhimde tertipledigi mitingler...

1949... Haftahk gazete §eklinde giki§... Biiyiik Do-igu Cemiyeti...

1947 beraetinin Temyiz Umumi Heyetine bozdu-rulu§u ve yine hapis... Bir ipe asih kestane

fi§ekleri gibi birbirini patlata patlata giden davalar ve beraetler...

Demokrat Parti devresi ve 1950 Ramazan Bayra-rninda af kanuniyle kurtulu§... Kiigiik boyda

mecmua §ek->li.. Yeni iktidann, Meclis kursusiine kadar uzanan, hakki-imizdaki homurtulan...

Kimi ve neyi, hangi fikir ve davayi tuttugu belli olmayan Demokrat Parti iktidan igin-de bir hizbin

hazirladigi kurmarhane baskini komplosu; bunun uzerine gikan me§hur 54'uncii sayimiz ve yine

ha-ipis... Boynu biikiik soluveren Biiyiik Dogu Cemiyeti...

1951'de, sermaye sahibinin ihanetine ugrayan ilk giinliik (Biiyiik Dogu) tecriibesi...

1952'de, zamane Ba§vekilinin yardim elini uzattigi kendi giinliik (Biiyiik dogu)muz... Ayni yihn

Sonbahann-ida, zamane Devlet Reisinin baskisi ve Ba§vekilinin bo-iyun egi§iyle gelen «kapat!»

emri... 246

Malatya hadisesi... Yine hapis... Her taraftan tarn birakih§... Acikh hikayesi hapishane

hatiralanmda (Cin-inet Mustatili)...

1953 sonunda beraet, 1 yil 3 giinliik zindan gomle-igini pargalayi§, 1954'teki mecmua §ekli, tekrar

mahkeme ve kapani§...

1956'da yeni bir yardim istidadiyle yine giinliik ga-izete, tek santim ilan yok; ve yine kapilanni

kapat! Bu arada hep zamane Ba§vekilinin korunmasi icin kaleme alman yazilardan bir siirii

mahkumiyet ve 1957 - 58'de tarn 8 ay bilmem kac giin siiren, bilmem kacinci zindan... 1959'da

biiyiik kit'adaki rotatif baskih, renkli (Bu-iyiik Dogu), Bolu daglannda tutulu§ ve dogru kodese...

Ba§indan sonuna kadar sadece bir iimit, iimitlerin en mahzunu halinde bir iimit muhafaza ettigimiz,

kesik kesik ettigi maddii yardimlann iistiine evimizin kecesini ve bakinni da ekledigimiz, bir tiirlii

uyandiramadigimiz, madde yerine ruh ve ideolocya imanna inandiramadigi-rniz, kadrosunu

kurduramadigimiz ve ruhunda sabit nok-itayi bulamadigimiz zamane Ba§vekilinden artik bezip

busbutun kapani§ ve 1960 Mayisinda Ankara'larda cirpi -nirken gelen ihtilal... Birkac giin sonra

Davutpa§a Ki§lasi ve Balmumcu Ciftligi... Oradan da ucuncu defa te§erriif ettigim ve eserin ilk

yazih§inda icinde bulundugum Top-ta§i Cezaevi; yani dokuzuncu hapis... Gel beru, ey her devrin

mazlumu!.. Cek!..

Biitiin bunlann hikayesini size hapishane hatirala-rim anlatsin...

Kisaca hiikiim §u: Vefatlannin arkasindan ve ken-dilerinini taniyi§imdan on yil sonra tattigim ikinci

buh-randan da ders alamamis, ve gidi§imi duzenleyememi§tim. Cektiklerimin rahmet cephesi

yaninda, bir de ceza tarafi

247

vardi. Belalann en buyuklerini nebilerine, sonra velilerHne ve daha sonra derece derece muminlere

veren Allah, bu sonsuz rahmet tecellisinin icinde bana, benim anlayis. perdeme kahriyle de

goriinmekte ve hissettirmekte...

— Herkes nasil bilirse bilsin; sen kendini suclu bil!..

ANKARA

Efendimin vefatindan sonra Ankara, hemen hemen benim icin kapi kom§usu gibi bir §ey oldu. iki

§ey ceki-iyordu beni oraya... Biri sefil, biri ulvi... is, ve mezar... Kac kere, kac kere mubarek kabre

gidip yiiz siirdiim. BeHki diinya hayatlannda, evlerine, yanlanna gittigimden fazla... Boyle mi

olmahydi, boyle mi olacakti?.. Hayatla-rinda yanlanndan hig aynlmamah, vefatlannda da

gerek-itigi kadar Baglum'a gidip yine her an onunla olmah degil miydim?.. Obiir yakinlara baksana;

benim gibi mubarek kabre habire hucum halindeler mi?.. Hayatinda Biiyiik Veli'nin pe§ini

birakmami§ insanlar sifatiyle, sirasi geHdikce, tela§siz ve gurultiisuz, kabre gidiyorlar,

gitmedik-ileri zaman da yine ve hep onunla oluyorlar.

Kabre git, kendinden geg; toprak al, yiiziine ve go-iziine stir, bir §i§eye doldurup evine getir ve

sonra yine yo-dunu §a§ir?.. Emanet gekmecesinde §i§eler yanyana dizHirken giinah ve gaflet

silosunda sira daglar toplansin?.. Olur mu hig?.. Boyle mi olacakti?..

Ankara'da Efendimin havasindan bana en sicak ik-dimi bagi§layan, karde§inin oglu Faruk I§ik...

Onun Haci

248

Bayram'daki Ankara tipi ah§ap evi. Efendimin ruhunu teslim ettigi mekan, benim icin ne sicakti.

Ve Faruk Bey, o gercek «Seyyid», iffet, hilm, nezaket, akil, zevk ve ir-ifanda ne miistesna bir

insan...

Evinde ictigimiz Van i§i yogurtlu corbalann tadi ba§ka bir §eydi...

— Faruk Bey, in§allah iyi olur her §ey!..

— In§aallah; fakat ben iimitli degilim...

Uzgun ve mahzun bir nza ve tevekkul abidesi... Halinden daima razi ve Allah'a hep tevekkiil

halinde... Peygamber irsiyetinin ne demek oldugunu merak eden, Faruk Beye baksin...

•

Anlatiyor:

— Bundan yillarca evvel oglum Nevzat, o zaman-ilar oturdugumuz apartman katinin balkonundan
a§agiya, beton bir zemin iizerine du§tii. Cocugu koma halinde kal-dinp bir hastahaneye dar attik.
Ayildi; fakat akli meleke-ilerini kaybetmis. vaziyette... istanbul'a gotiirduk ve biitiin miitehassis sinir
ve akil doktorlanndan gecirdik. Hemen hepsi limit goremediklerini soylediler. Bir rum doktor
«erken bunama» te§hisini koydu ve «§ifasi yok!» hiikmu-inu basti. Bulug cagindaki cocugumu,
buyiik amcasi Efen-di Hazretlerinin kollanna teslim ettim. Cocuk tekkede kirk giin kaldi. Bu
miiddet icinde onu nazarlanndan ayir-imadilar ve sadece «mahzunum, mahzunum» diye iclene-rek
i§i Allah'a havale ettiler. Kirk giin sonra Nevzat, hie bir zaman malik olmadigi maddi ve manevi bir
sihhatle ayaga kalkti.

Nevzat, §u dakikada Ankara'da ve maruf bir avu->kat...

249

GENgLIK

Efendimden aldigim nurla yepyeni bir genglik yu-gurma meraki, bende, 1942'de ba§ladi. O sene,

Beylerbe-yi'ndeki evimde, bir gece, pancerelerin katran rengi siit beyaz oluncaya kadar, bir genglik

grubuyla sohbet... Bu-itun bir gece yapilan tarih, millet ve nefs muhasebesi... Sa^baha kadar

kaynayan semaver ve gencleri ilk vapura ye— >ti§tirip donu§um... Bu ilki... Ondan sonra ne gencler

gelip gecti; fakat hayat ve hadiseler cogunu yuttu ve kalburun ustiinde yalniz birkaci kaldi. Her

gelen yil da yenilerini getirdi.

Dava Anadolulu genclerden, her biri «porto-ulvi a§iyi ta§iyici ve bula§tinci» bir a§k kadrosuna

maya tuttu-rabilmekti. Ceplerde kaybedilen ve asirlardir di§anda ara^nilan giine§i bulup cikaracak,

yerine oturtacak, her §eyi ilk saffet ve asliyet vahidine irca' edecek, hasis ferd kad-rolannda

eskitilmis. ve porsutulmu§ manalarla hie bir alaka kabul etmiyecek, mutlak hakikat olgiisiyle akhn

hakkini akla ve kalbin hakkini kalbe verecek, tarih bo-iyunca biitiin hesapla§malan yerine getirecek

bir genclik... Vecdiyle, estetigiyle, ahlakiyle, ideolojisiyle simsiki mer-ikeze bagh, solmayan renk

ve gecmeyen anin, ezel kadar eski oldugu icin, ebed kadar yeni davanin gencligi... Efendi

Hazretlerinin, hani §u «Siz bana o Ummeti goste-irin de, ben de size onun hemen kurtuldugunu

haber vere-iyim» buyurdugu topluluga cekirdek, oliimsuzluk gayesi-ine destek genclik...

Bu genclik, ilk cizgi uzerindeki 10'lan ve sirasiyle, 100'leri, 1000'leri; 10000'leri ve 1000000'leriyle

bugiin maya tutmus. sayilabilir.

250

IDEOLOCYA

Kendi kendine hie bir istiklali olmayan ve temel gayenin, ashndan nokta feda etmeksizin yeni

zaman ve mekana tatbikinden ibaret olan Buyiik Dogu ideolocyasi i§te bu genclere mahsus bir kafa

ve ruh plani olarak 6rgii-le§tirilir ve bu agir ba§h orgiinun yaninda, zidlanmiza kar§i en agir

sava§lar acihrken, cektiklerimiz, bir tiirlii anla§ilmayisiniz; bodrum katindaki ciiriik cuvallar gibi

hep geriye irca edili§imiz, vatan kurtancihgi yerine vatan hainligiyle suclandinh§imiz ve kendi

aramizda bir tiirlii toparlanamayi§innz, ancak §u tiirlii izah edilebilir:

Bu yurdun, tarn dort yiiz yilhk algalma ve giiriime, algaltilma ve guriitiilme tarihinde, devre devre
gelen ve iistiiste binen tesirlerin, nihayet, gocuk ninesini ve biiyiik baba torununu tanimaz hale
gelecek derecede ruhlarda agtigi yara... Muhataplanmin hali!..

Ve...

Benim adam olamayi§im... Benim halim!..

Boyleyken, verdigi nimetleri dile getirmek borcun-ida oldugumuzu emreden Allah'a siginarak

kaydediyoram ki, bu ideolocyanin Efendimden ta§idigi nur zerresi; ve o gengligin gakintih saflan

iginde birkag nurlusu, sesimi-izin, tilsimina dayanilmaz bir beste gibi ebediyet yolunda

helezonla§acagina beni inandirmi§tir.

Bende mevcut ne varsa, biitiin iyileri onun, biitiin kotiileri benim olduguna gore; genglik ve

ideolocya cep-ihesinden de gerekli devir ve teslimi kendisine ettikten ve geriye kalan biitiin

adilikleri iizerime aldiktan sonra yine kendime donebilirim.

251

Efendimden ogrendigim ilahi besteyi notasinda hi? bir falso yapmaksizin kiyamete kadar

siirdiirecek gengligi bekliyorum.

TECELLILER

Birka? ayini Topta§i zindaninin revirinde, gerisini de Haydarpa§a Numune Hastahanesinde

gegirdigim 1957-58 hapsinde, hastahanede beni gormeye gelen ziya-retgilerin ba§inda, Eczaci

Ilyas... Hastahanenin sol niha-iyetinde, igerisiyle hig bir irtibati olmiyan, bir zemin kat odasi, bir

ta§hk, bir lavabo ve bir camekanh antreden iba-ret hiicremde, hemen her giin, en a§agi haftada

birka? giin, her pazar, ilyas'la beraberiz.

Orada da tuttu beni babalanm... Bu defa sikinti yii-iziinden; fakat daima o yoldan... ilyas'cik, benim

gibi o kapinin mail ve Biiyiik Zat'in yakini... Ona «benim gibi» dedigim igin Allah'tan af dilerim.

Bunu nisbet noktasin-dan soyledim; yoksa asil, ilyas gibi olabilmek benim igin ne devlet ve bana

ne uzak!..

Alelusul, orada, utanmaz adamin namazlan, goz-iya§lan, yirtinip dogiinmeleri vesaire...

Segim Demokratlarca kazanilmi§, basin affi yapiHmami§, hastaheneden bir raporla kurtanlmam

iimidi de suya dii§mii§ ve ben tarn gildiracak hale gelmi§imdir ki, ilyas kar§imda:

— ilyas, ne olacak benim halim?

— Ug giine kadar ^lkacaksiniz in§aallah...

— ilyas ne diyorsun?.. Hig bir iimit kalmadi! Bir «tashih-i karar» te§ebbiisiim var, ama, bana rapor
bile verdirmeyenler bunu nasil yapar?

252

— Ug giine kadar gikacaksiniz in§aallah...

— ilyas, ne oluyorsun? Ne kadar da esrarhsin, hayrola!..

« — Bundan boyle yine haramlara dalarsaniz kor-ikunuz kendinizden!...»

Ve hig bir iimidin kalmadigi, zevcemin gece yansi evden gelip bir Ankara telefonuna gore rapor

i§inin miim-ikiin olmadigini soyledigi, benim bir kiilge gibi donup tas. kesildigim, «bizi dii§iiniin!»

diye bagiran zevceme aptal aptal baktigim ve «peki, git, dayanmaya £ali§acagim!» dedigim,

pe§inden de ilyas'i gordiigiim andan tarn ii? giin sonra «tashih-i karar» yoluyla kurtulu§...

Gordiiniiz mii, onun en kiigiik baghsinin halini, de-recesini?..

Bunlan o zaman defterime, «iptila defteri» ne kay-deitim, gikar gikmaz yine eski adam oldum.

Defteri bir daha agmadim; ve 1961 hapsimde, yeni halimde o defteri getirtip kan§tinnca, beynimin

iistiine bir yildinm yedim.

1960'daki gighgim:

— ilyas, ilyas!.. Neredesin ilyas?.. Duyduguma gore Rize'ye gitmi§, orada bir eczahane agmi§sin...
Hani 1959'da (Biiyiik Dogu)ya gelip:

— Hastahanedeki halinizi, o giizel hali kaybetti-iniz!

Demi§tin ya... Acaba §imdiki halimi gorsen benden tekrar iimide dii§ebilir misin?.. Yoksa beni,

temizlendikge kirlenmeyi, sikiya dii§tukge de temizlenmeyi (mekanik) bir ah§kanhk haline getirmis.

bir sahtekar diye mi ahr-

sin/..

253

Ilyas!.. O vakit defterime yazdigim ihtanna; evet, hig dikkat edemeyip de §imdi derinligine

inebildigim ih-itanna, kendimi bugiin muhatap olmus. kabul ediyoram.

Allah'a ahdettim, sen de §ahit ol ilyas; ben bu satir-ilan karalarken kulagin ginlar da beni

hatirlarsan, bagi^lanmami niyaz et!..

Ba§ka ne diyeyim, ilyas?.. Onun en kiigiik baghsi-inin ve bu baga en kiigiik liyakat gosterenin ne

demek oHdugunu sende seyretsinler...

ADAM OLMAMAK

1938 miydi, neydi; izmir tarafinda bir yerin banka §ubesine tefti§e gonderilmi§tim. Odemis. miydi,

neydi; bir yere geq vakit vardim ve bir otele indim. Yorgundum, uyumak ihtiyacindaydim. Yataga

uzandim. Saat 12 miy-di, 1 miydi, neydi; her taraf dipsiz bir sessizlik iginde... Fakat sokak

tarafindan bir inilti... inilti durmadan devam ediyor. Kesik kesik ve ayni tonda... Yanm saat, bir

saat siirdii. Hep ayni noktayi cizildatan bozuk bir plak, sanki... Sayilar boyunca siirecegi hissini

veriyor. Hafakanlar igin-de yataktan dogruldum, zipladim ve pencereyi agip bak-itim: Sokakta,

yaya kaldinminin ustiine oturmu§, sefil ki— 'likli bir adam... Ba§i online egik, tekrarhyor.

— Beykoz'lu Ahmet, adam olamadin!

Sag elinin parmaklariyle sol elinin derisini buzmiis. inildiyor:

— Beykoz'lu Ahmet, adam olamadin!

Ertesi sabah bu adamin bana, memleketin delisi oHdugunu soylediler:
254

— Zararsiz bir deli, her ak§am bir noktayi segip sa^baha kadar boyle minldanir, durur.
Urpermi§tim. O ak§am da zararsiz deli, benim ye-rimi, ilk defa memleketine gelen bir yabancinin
bulundu-igu noktayi segmi§ti.

— Peki, «Beykozlu» ne demek oluyor?

— Galiba ash orali... Sonradan burada yerle§mi§... Hal, benim halimdi:

— Kisakurek'li Ahmed (kii^iik ismim Ahmed) adam olamadin!
BUNLAR ONLARDAN

Burada ve bu defa (I960)... Harabim... Kendimi, Amerika'daki yiiz kath bir «gokdelen»

farzediyorduysam, §imdi, paf diye yere dokulmus. bir kav ve kill yigini gorii-iyorum.

Bunun da riiyasini gormii§tum:

ihtilalden bir iki ay evvel, Ankara'da, bogazima kadar kotiiluge batmi§, yataga girdigim bir gece,

riiyamda Efendi Hazretleri... Yiizii fevkalade miiteessir, ba§ini saHliyor:

— ^!ok sikilacaksin, 50k sikilacaksin!.. Sonunda...

Sonunda, adet bildirerek §u kadar servetim olaca-igini soyliiyorlar...

i§te!..

Daha sonun sonuna gelmedik.

Ve servet, maddi mi, manevi mi; meghul...

255

Musliimanda, §u uq halden biri, ikisi, yahut hepsi, eksik olmazmi§: illet, killet, zillet... Hastalik,

darhk, hor-iluk...

Kaide degil; umumiyetle vasiflanmiz bunlar...

Topta§i zindaninda bu uq halden her biri, hepsi, be-ini en ileri gaplarda yakaladi. Ruh halimi bir

tarafa biraka^hm; oyle madde kivranmalanna dii§tum ki, ruh acima panzehir gibi geldi. Bir sure,

sinirden, sabahlara kadar kivrandinci mide sancilan; arkasindan di§ agnsi, derken biitiin ki§ sol

ayagimin topugundan kaba etime kadar hallag pamugu gibi atan (siyatik) sinirimin §ahlanmasi...

Bazi giinler, ogleyin bol sulu birka? kuru fasulyeden, ak-i§amlan da gorbadan ibaret mahkum

yemegine yetecek kadar darhk... Ne tiirlii hor goriildugumuz de, ismimizle, cismimizle, sinifimizla,

ziimremizle, manamizla, ruhu-imuzla belli. Yalniz §u kadanm bildireyim ki; bu horluk, hor gorii§,

ana baba kaatilinin; veya hirsizin gozlerine ka->dar sari...

Fakat biitiin bunlar, bir zarf... Ne degeri olur zar-ifin?.. Ljindekine bakahm... Hastahk, darhk ve

horluk zar-ifinin iginde, biitiin bunlan yaraya konan sinekler gibi gosterici bir ruh ezigi...

Ruhum oylesine ezildi ki, i^imin «Himalaya»si, bir kav tabakasi halinde topuklanmdan a§agiya

dii§tii ve ben (jinlgiplak kaldim.

Nefsim, kemal ve ilahi marifet yolunda devirmekle miikellef oldugum o korkung perde, burada ve

bu defa, biitiin cinayetleri iistiinde tek tek yazih olarak elime veril-idi. Goziimiin oniine serildi ve

elime verildi.

256

Saglanm iig numara ile dibinden kesik, tra§im on giinliik, gocuklann kedi oliisiinii siiriiklemesi

tarzinda kendimi tas. merdivenlerden kogu§a dogru gekerken geng ve hoyrat gardiyanin:

— Ihtiyar! Nereye?

Diye bagirmasina kizmiyorum. Bu hanger sese kar§i en kiigiik kirginhk diverse igime, hemen

tovbeye yapi§iyorum. Ben artik kimseye kizmak, hig bir hakaret-iten kinlmak hakkina malik

degilim...

«iptila defteri»ne yapi§tinlmak iizere not ahyorum:

« — Ben, kaatilden, lrz dii§manindan, yankesici-den, esrar saticisindan da adi ve sefilim... Bunlann

ara-isinda bulunmaktan eza duymak, nefs gighgindan, o zalim ve kafir ejderhanin hala iistiinliik

gayretinden ba§ka bir §ey degil...»

Allah igin ofkeden ba§ka hig bir davranis. kabul et-imiyorum. Benim kalbim, kinlmak igindir;

ba§kalannin kalbiyse ok§anmak i^in... Asil ben, kalb kirmamaya baka-iyim...

Giinlerdir beni gormeye gelmeyen, gelemiyen, kim bilir ne halde oldugu igin gelemeyen, ama

halimi bildigi igin de gelmesi gereken zevceme yazdigim sert mektubu yirtiyorum; Efendimin

«Kizim!» diye hitap ettigi fedakar kadini affetmesi i^in Allah'a yalvanyorum.

Annem; ev sahibimiz goluk gocugumu sokaga atar-isa kendisinin toplayip, toparlayip evine

almasini rica etti-igim annem... Hasta ve mecalsiz, nefes nefes oglunu tel orgiiden ziyarete gelen

annem, kiigiik bir tereddiit gegirip de ben ona giki§inca, arkasindan dakikalarca aghyorum.

Hatinma, annesi izin vermedigi igin Allah'in Resuliinii gormek ve sahabi olmak §erefinden yoksun

kalan veliler velisi geliyor ve yikihyorum.

257

Bana hakaret goziyle bakan, dolar kagakgisi, zen-igin ve kiistah, a§agihk bir ruma sertge bir laf

ettim diye onun bile gonliinii almak zorunda kahyorum.

I§in iginde nefsim oldugu igin, §eriat olgiilerini bile lehimde imdada gagiramiyorum. Mukaddes

olgiilerin batinindaki sir boyle emrediyor.

Ferhad'in sevgilisine kavu§mak igin deldigi dag, benim devirmek borcunda oldugum nefse gore bir

kum tanesi...

Nefse, kirk yil bir bardak ek§i ayrani bile gok go-ren veliyi hatirhyorum da, onu, kirk yildir ne kus.

siitleriy— >le besledigim goziimiin oniine geliyor ve...

Ve dii§iiniin ne hale geliyorum!..

Kirbag altinda hig bir kopek, bu tiirlii, nefsimin sjmdi zangirdadigi §ekilde, aglamakh gozlerini

sahibine dikerek titrememi§tir.

Odii pathyor... Ben ranzamda bagdas. kurmu§, cin-inet terleri dokerken, di§anda biri otekine sogse:

«yanh§in var, ona degil bana sovecektin!» gibilerden bir sug alin-iganhgi iginde girpiniyor nefsim...

Ustiine varsaniz, tarih boyunca gelmis. ve gelecek biitiin cinayetlerin, §enaatlerin faili diye kendisini

gostermeye hazir...

Bu da hiyle, inanmiyorum; pusuda bekledigine ve rol oynadigina inaniyorum.

Ah o sahtakar, ah!..

Kimsede istiklal, irade, kasit, kuvvet diye bir §ey gormiiyorum. Beni saran ve Allah'tan gelen

§iddetlerin

258

denizinde, yalniz onun mutlak saltanatina hayran, bir giin ayagimin dibe degecegi ve her §eyin

muvazene noktasini bulacagim umidiyle, dalgalar arasinda top gibi gidip geli-iyorum. Dalgalar

benimle top oynuyor.

«Hig bir nefse takatinden fazlasini yiiklemem!» buyuran Allah'im! Boylesini ve bu kadanni

yuklemek li-iyakatini verdinse bana, daha ne isterim?...

Biitiin bunlar onlardandir; «i§an» diye andiklan ONLARDAN...

1960 - 61 hapsi de boyle ge^ti ve 1961 ki§inda Topta§i Cezaevinden giktim.

MECMUA VE KONFERANSLAR

1964'e kadar ayn ayn iki gazetede faaliyet ve 15'inci, son devresine dogru safha safha (Biiyiik

Do-igular... Daha sonra (Sabah ve Bugiin) gazeteleri tecriibe-ileri...

Heyhat ki, «Allah» demenin bile resmen yasak edildigi devirde yepyeni bir sesle (agora)ya gikip

beline yedigi kazmalara ragmen yikilmayan, arada bir yeralti tii-inellerine dahp tekrar (jikan ve

neticede milyonluk bir gengligin gonliine naki§h bir ideolocya manzumesine sa->hip bir remz

halinde ayakta ve yiiksekte kalan (Biiyiik Dogu)ya kar§ihk, sag basin iddiasindaki bazi tiiredi

gaze-iteler, tiknefes, irfansiz ve hikmetsiz huviyetleri yuziinden davamizi harcamis, bulunuyorlar...

Yine ayni sebeble ve ayni §ekilde, mukaddes davayi aksiyonda da harcamis, bir parti misaliyle

yiizyiize bulunuyoruz.

259

Inceden inceye te§hisi, tahlil ve terkibi gereken nazik noktalardan biri...

1963, benim, o giine kadar ekilen tohumlann veri-imini gormek, hizlandirmak ve demetlendirmek

bakimin-idan yepyeni bir devreme e§ik oldu. ilk defa, en has ve ha-dis Biiyiik Doguculardan

Doktor - Profesor Siileyman Yalcin'in kurdugu «Aydinlar Kuliibii»nde ba§layan bu konferanslar,

Bursa, Salihli, Izmir derken birdenbire bii-itun Anadoluyu tutu§turdu ve 1963'de, Erzurum'da en

bii-iyiik irtifaina vardi.

Evet, yine bir konferansimda soyledigim gibi, o gunedek serseri ku§lar gibi gagalanmizdan gorak

toprak-ilara serptigimiz ve bitki haline gelecegini hig ummadigi-imiz tohumlardan ormanlar bitmis.

oldugunu, deh§et ve ha§yetle gordiik.

Derken en ba§ta Kayseri, Konya, Ankara ve istan-ibul; Van'dan Kirklareli'ne, Rize'den Manisa'ya

kadar bii-'tiin vatani kaplayan bir telgraf hatti §ebekesi halinde, yol yol, muazzam bir ruh orgusu...

Bu ruh orgusu 1972 ba§la-rinda Almanya'ya kadar sigrayacagina ve Berlin, Koln, Frankfurt

dairesini gevirecegine gore, hesap edin manasini...

Konferanslanmda bir tecelli:

Hani Efendi Hazretlerini heniiz tanimadan bir riiya g6rmii§tiim ya; hani (anfi) gibi bir yerde, nur

yiizlii ve bembeyaz sankh ulu ki§ilere hitap edi§im; ve en ondeki yiice zatin yerlerinden kalkip beni

alnimdan 6pii§leri?.. Ve Efendi Hazretlerinin «in§aallah Odur!» buyurduklan riiya?..

I§te bu riiyanin hakikatine, aradan 30 kiisur yil

260

gegtikten sonra, bir yaz giinii Samsun'da erdim. (Anfi) §eklinde oturulan bir bahge sinemasinda ve

onbini a§kin bir kalabahk huzurunda konu§urken, birden gozlerim ka-ima§ti, herkesi sankh insanlar

§eklinde gormeye ba§ladim, ani olarak riiyayi hatirladim ve ha§yetle gozlerimi ug-dum.

Ashnda riiyanin hakikati biitiin konferanslanma §amildi.

Van'da bile ug, Kirklareli'nde bile iki konferans ve-ren ben, ayni nispet olgiisiyle 200 konferans

vermis. oHsam ve her birinde 5000 ki§iye hitap (90k daha fazla) et-imis, bulunsam en a§agi 1 milyon

insan demetlemis, sayila-ibilirim.

Ama sadece ruhta ve o an igin... Zaaflanmizi tani-iyahm!..

Ihtilal sonrasi devri, benim igin, geyrek asirdir yu-gurdugumuz gengligin, su yuziine gikmaya ve

billiirla§-'maya ba§ladigini gosterici bir gigir oldu.

Derken Biiyiik Dogu'nun 15'inci devresi, 17 sayi giki§, biiyiik alaka, komunizma hareketleri, Orfi

Idare ve kapani§... Ve arada bir siirii dava ve muhakeme...

NIHAYET

1972 ilkbahanndan beri evimde adeta hapisteyim. Gardiyanim, kendim... Kitaplanmla me§guliim

ve yeni bir rah haletine burulii... Uguncii gile deyip gegeyim ve fazla konu§mayayim... Hapishane

cileleriyle beraber aHtincisi...

261

Biitiin bunlar onlardandir; Allah tarafindan ve on-darin yoliyle...

Icice yumurtalar ki, agtikga liituf, agtikga ceza, ag->tikga liituf... Derken yine ceza ve sonu liituf...

Sabir, musibetin goze goriinenine degil de; bir de goze goriinen minicikler arasinda goze

goriinmeyen ko-icamanina nisbetle hesap edilmeli degil mi? Bilmem ki, bu olgiiye gore ben sabirh

miyim; yoksa cilk yara halinde bir hassasiyetin muazzam mubalagalarina burnunu kaptir-imi§, tarn

bir sabirsiz mi?

Nefs hiikmiine razi degilim... Allah'a birakahm... Verdigini; ve yine kendi iradesiyle aldigini, o

biliyor.

imam-i Rabbani Hazretlerinin boyuna devam ettigi mukaddes olgiiniin meali:

«- Allah'tan ba§ka kimsede havi (davranisj ve kuv->vet yoktur!»

Yatsi namazindan sonra hemen girdigim yatakta, bayihncaya kadar bu olgiiye devam ediyorum.

YENI KERAMET

Bu devrede yeni bir kerametlerine §ahit oldum, ve evliyanin diinyadan gogtukten sonra da devam

eden, hatta §iddetlenen tasarraflar uzerinde fiili bir laboratuar dersi aldim.

Mecmua yok, gazete yok, §u yok, bu yok: tiirlu ge-igim sikintisi iginde kavruldugum ve nzk

korkusu (ki bu-iyuk giinah) gekmemek igin Allah'a sigindigim bir dem... Yine yedigim tokatin

tesiriyle o haldeyim ki, ne bastigim yeri goriiyorum, ne de gordugum §eyi anhyoram. Fakat di§

goriinu§um, 10 kiisur kilo kaybetmi§ olmama ve olii

262

gibi sararmis, bulunmama ragmen, her tokat yiyisimdeki halime e§ olarak, tabii... Aghyor,

yirtiniyor, doviinuyor, fakat adamakilh yuvarlanmaya ba§ladigim hissini veren bu halden

silkinemiyorum.

Bu defa da, olduriicu, oliimden oteye oldiiriicu bir vehim gokmesin mi igime:

— Yoksa ben efendim tarafindan kovuldum mu?.. Liyakatsizlik ve sadakatsizligimden otiirii, kapi
di§an mi edildim?.. Beni batinlanndan gikardilar mi yoksa?..

Bu vehim iginde kavralurken, evime oteberi almak igin gidip geldigim sokak donu§unde, tarn ikindi
namazi-ina durmak igin seccademi diizeltirken bir de baktim ki, ciizdanim uzerimde degil!..
Adetim, para ciizdanimi umu-imiyetle komodinin ustiine atmak... Veya yatak odamdaki, uzeri
birtakim dosyalar, zarflar ve kitaplarla gevrili yazi masama birakmak... Hayret!.. Ciizdan ne orada,
ne bura-ida... iginde de benim belki bir ayhk gegimime denk bir para... Sokaktan gelirken de
uzerimde oldugunu biliyo-irum.

Zevcemi gaginp vaziyeti anlattim ve o, yatagi, ma-isalan, her §eyi ararken ben sokaga gikip hig
birinde dii-i§urmedigime emin oldugum yerleri tek tek taradim. Yok, yok, yok!.. Paranin degeri hig
bahis mevzuu degil... Fakat ben o haldeydim ki, sigarami yakmak igin elime aldigim kibrit gopu
kink giksa, cinnet terleri dokebilirdim. Donii-i§umde zevcem her tarafi aradigini, yazi masasini
didik di-idik ettigini ve hig bir §ey bulamadigini soyledi.
Yerde serili seccade; ve ben anlatilmaz bir hal igin-ideyim.
Agzimdan §u sozler gikti:

— Allah'im; bu hal, bu imtihan, namazimi kilma-ima mani olamayacak!..
263

Namazimi kildim ve yazi masasina gegtim. Para igin degil, sirf halim igin, bu defa agzimdan
ihtiyatsizca bir giglik koptu:

— Efendim, imdat!..

Yiiziim duvara dogruydu ve sol tarafimdaki kagit ve kitap destelerine bakmiyordum.
Birden, biri cekmi§ gibi sol elim kagitlara gitti; ve elime, ben nig bakmadigim halde, biri
tutu§turmu§ gibi ciizdanim tutu§turuldu. Hadisenin olu§ mekanizmasi uze-irinde her fikir bo§...
Ciizdani oraya ben siki§tirmi§ olsam bile, bulunu§undaki i§ kiymeti, eser hakki benim degil...
Gozya§lariyle masaya kapandim:

— Allah'im; demek kovulmadim, demek o kapinin kopegi olmak memuriyetim devamda...
Zevcemi caginp anlatinca, kadincagiz deh§etinden dondu; bir miiddet sonra da kerameti benden
dinleyen, Efendi Hazretlerinin torununun oglu Taha Uci§ik §oyle dedi:

— Birakilmadiginizin bundan biiyiik delili olamaz. Sevinin!
YASAMAK ZOR- OLMEK ZOR

Son giinlerde Muhib'le konu§uyoruz. Cemaatle ki-dman namazlarla tek ba§ina ve tenhada eda
edilenler ara-isindaki incelikler uzerindeyiz.
Muhib dedi ki:

— Bildiginiz gibi namazin esasi cemaatla kihnma-sindadir. Tek ba§ina kihnanlar eda sayilsa da,
topluluk namazlannin faziletine malik olamaz. Hele sizin mutlaka cemaat icinde goriinmeniz
lazim!..

264
Dedim ki:

— Cemaat namazlannin ustunlugunii ben de bili-iyorum. Ondan mahrum kaldigim icin de kendimi
yiyo-rum. Elimden geldigi kadar da cemaate katilmaya cah§i-iyorum. Fakat oyle haller ve duygular
icindeyim ki, cok defa beni evimde ve kapah ko§emde ibadet etmeye zorlu-iyor.

— Mesela?..

— Evvela ruhi halim... Bu nokta anlatihr gibi de-igil... Sonra cemaat icinde bircoklannin bana giran
gelen ' edalan... Hatta, elaleme goriinmek icin, yani riya olarak cemaate katildigimi sanmalan
ihtimaline kar§i bile bir kaygi var icimde...

Muhib, gayet manah, dikti gozlerini gozlerime:

— I§te bu son kaygi duygusu da tersinden bir nevi riyadir. Bu hukum de benim degil, Efendi
Hazretlerinin... Soyle buyurdular: «Riya olmasin diye cemaatten kacan-ilar, ayn bir riya
icindedirler!» Nefslerine ve mazeretlerini bildirdikleri §ahislara kar§i gizli bir riya...

Bundan sonra, dinin, gururla vakar, yerinde ofkey-ile yersiz gazap, atilganhkla hareketsizlik vesaire
vesaire gibi, birbiri icinde birbirinin manasini tersine ceviren in-icelikleri hikmetine dondiik.
Muhibcigim, benim kemal ornegi dostum, yiizii apaci:

— Islam, dedi; zit kutuplar arasinda muvazene ahengini bulma davasidir; ve namutenahi
inceliklerin, kill kirk yarmak yerine kirk bin yarmanin i§idir. Bu is, de ne kadar zor, ne kadar zor!..
Bir lahza durdu ve sonra icini cekerek, §u, biitiin Arz kuresinin muhiti boyunca mahyalandinlmaya
layik, sozleri soyledi:

265

— Olmek zor, ya§amak zor! Du§un, Allah'a kar§i halimiz ne cetin!..

Muhib'in yiizune dikkatle baktim ve tepemden a§a->gi kizgin bir mayi gibi yedigim hikmetin yakici
tesirini ona gostermek istemedim. Ona bakarken de, hepimizi bo§ ve dibi kovalar misali, nuriyle
doldurmu§ olan Efendi Hazretlerinin buyuklugunden ba§ka bir §ey gormedim.
Rize'den istanbul'a geli§inde bir ak§am bana ugra-iyan ilyas Ketenci:

— Son zevcelerinden iivey ogullan bir giin huzu-runa ciiniib olarak cikmi§ti. Hemen hamamin
yakilmasini emrettiler ve delikanhya «git yikan!» buyurdular. Onun kemaretleri bir giil sahrasi...
Hangisini seceyim?..

Torununun oglu Taha:

— Ibn-i Teymiyye ve reformacuar hakkinda da sozleri: «Dini icinden bozan kafir...»
Bu ifadeye bir de «ler» ilave edebiliriz.

266
BENiMEFENDIM!

Efendim! Benim Efendim! Benim, giizellerin gii-izeli Efendim!

Vaktiyle: «ke§ke bu kadar zeki olmasaydin!» bu->yurdugun adamin beynini, zerre zerre kiskaca ahp

atom gibi catlattiklari bu hengamede, eminim ki, her dem bera-iberimde, her an bas. ucumdasin...

Kac milyon baba ve kac milyon anne, senin mil-iyarda birin eder? Sen benim boyle bir §eyimsin!

Babamla anneme Allah'in bana tattirdigi varhk §evkine vesile ol-iduklan icin baghysam, sana da,

bu olciiniin ebedi hayat mikyasiyle percinliyim... Du§unsiinler farki!..

Seni, Baglum koyiindeki, namsiz ve ni§ansiz cuku->runda, bembeyaz ve taptaze bir kefene burulii,

esmer ve pembecik teninin hie bir noktasi tozlanmamis. ve paslan-imami§, derin gozlerin

ebediyete.cevrili, Allah'i zikreder-iken goriiyorum.

Yirmidokuz yil degil, ikibin dokuzyiiz yil degil, sayilar boyunca devirler gelip geese, uzerinden

zaman gegmiyecek velilerdensin sen... Ruhun gibi kalbin de mahfuz... Kahbin orada; fakat

ruhaniyetin, Allah'in izniy-ile her tarafta ve benim yanimda...

Benim giizel Efendim!

Ba§ ucumdasin, biliyorum; ama ben ne yapayim ki, dunya zindani icinde, aynca be§ hassemin

zindaninda kapahyim ve seni goremiyorum.

Hayatta biricik gayem, ya§arken oliimii delmek ve oteye gecmek gayesinin; o, anahtanni Kapi'yi

acmak uze-

267

Sonunda. ?

Benim Efendim! £ocuklugumda

beni deh§etler icinde yerimden firlatan ve icinde tek teHkin ve nefsimi aldatma hissi bulunmasi
imkansiz bu hari-ika kar§isinda akhmi catlatan sen degil miydin?..

Bu tecelli kar§isinda biisbiitun kopekle§mi§, son nefesime kadar Kapi'nin kopek kuliibesinde ve o
kopege mahsus liyakat §artlan icinde kalacagima soz veren be-inim!..

^arklar i§lemekten a§indi, vadeler dolmaktan cat-dadi. Ak§am oluyor... Bir mizrak boyu kaldi,
benim de hayat giine§imin batmasina...
Ne olursam, bu bir mizrak boyu zaman icinde ola-cagim...
Allah'tan af istiyorum. Allah'in Sevgilisinden ve
butiin Silsileden teker teker suclanmin bagi§lanmasini is-itiyorum.

Benim avuclanmdan suziilen, i§te o kaynaktan aHdigim sudur; ve bu suyun eger bulanik bir tarafi
varsa nefsime, nurani ozii de O'na aittir.

Bugiinun, ye§illikler ve pinltilar icinde suyu ara-iyan ceylan gencligi o pinara ko§sun!..
271

GENEL DAGITIM

b d yayinlan Ankara Caddesi Vilayet Han Nu 10 Kat 3

Cagaloglu istanbul 528 55 51 5 1 1 08 73 512 59 22

ISBN 975 8180 24 X

9 "789758H1 80240"

Necip Fazil Kisakurek _ O ve Ben

www.kitapsevenler.com

Merhabalar

Buraya Yukledigim e-kitaplar A§agida Adi Gecen Kanuna istinaden

Gorme Ozurliiler icin Hazirlanmi§tir

Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplan Dinliyoruz

Amacim Yayin Evlerine Zarar Vermek Degildir

Bu e-kitaplar Normal Kitaplann Yerini Tutmayacagindan

Kitaplan Beyenipte Engelli Olmayan Arkada§lar Sadece Kitap Hakkinda Fikir Sahibi Oldugunda

A§agida Adi Gecen Yayin Evi, Sahaflar, Kutuphane, ve Kitapcilardan Temin Edebilirler

Bu Kitaplarda Hie Bir Maddi Cikanm Yoktur Boyle Bir Seyide Du§unmem

Bu e-kitaplar Kanunen Hie Bir Sekilde Ticari Amach Kullanilamaz

Bilgi Payla§tikca Cogahr

Ya§ar Mutlu

Not: 5846 Sayili Kanunun "altinci Bolum-Ce§itli Hiikumler " boliimunde yeralan "EK MADDE 11.

- Ders kitaplan dahil, alenile§mi§ veya yayimlanmis. yazih ilim

ve edebiyat eserlerinin engelliler icin uretilmis. bir nushasi yoksa hicbir ticari amac gudiilmeksizin

bir engellinin kullanimi icin kendisi veya ucuncu

bir ki§i tek niisha olarak ya da engellilere yonelik hizmet veren egitim kurumu, vakif veya dernek

gibi kurulu§lar tarafindan ihtiyac kadar kaset, CD, braill

alfabesi ve benzeri 87matlarda cogaltilmasi veya odiinc verilmesi bu Kanunda ongoriilen izinler

ahnmadan gercekle§tirilebilir."Bu niishalar hicbir §ekilde

satilamaz, ticarete konu edilemez ve amaci di§inda kullanilamaz ve kullandinlamaz. Ayrica bu

niishalar uzerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmasi

ve cogaltim amacinin belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yayinina

gecilmi§tir.

T.C.Kultur ve Turizm Bakanhgi Bilgi i§lem ve Otomasyon Dairesi Ba§kanhgi

Ankara

Bu kitaplar hazirlanirken verilen emeye harcanan zamana saydi duyarak

Lutfen Yukandaki ve A§agidaki Aciklamalan Silmeyin

Not bu kitaplar Gorme engelliler icin taranmis, ve duzenlenmi§tir.

Tarayan

Hasan Uslu

elhasenu @ gmail.com

Necip Fazil Kisakurek _ O ve Ben