BOpSTr .
JULLgi
I
&
£■
'•%v
cm 1
8
10 11 12 13 14 15
<
/
>
cm 1
6 7
8
10 11 12 13 14 15
CgyyS W^
Qj u-u-wo-m
**v
I
r
cm 1
III
7 8 9 10 11 12 13 14 15
og
u
1 -
I
I
■
l
cm 1
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
I
I
o=w zxt ri (yauM^ -zn j
r
J
*
cm 1
7 8 9 10 11 12 13 14 15
I
<
cm 1
6 7
8
10 11 12 13 14 15
H
1
(jflV<3 VSTINI DttTI Senenfis Ifagogi?
cus libellus in eloquftie precepta/ab JPvnbrea b«=
mini ctyriftof eri filium f eliciter incipit/
8
RebimugiambufeumaplcnfcKviiris i * *' L
*■>
£?"
etiam bifertiflimis perfuafiitum be- v ' ,. .,.. t v t , „ v r ,
mum artem quepiam in bicebo non . ^*«,,.
'<$•/ J nuliam abipifcu y fi veteru fectatu vef 6
tigia/optia fibi quifcp feper ab imita
bum propofueriFTNecj^ eni qui biutius I.M» Ci= |
ceronis lectione veriatus fit,n5 m bicebo/et orna= '
T
■
t«s/et copiofus effe poterit. Na et fjorribiora cre= i ,•.»>>-
brius cofectati l ipfi qucqp anbi ieiuni et inculti fi
ant neceffe eft. 4jLectitati igitur micfyi Ciceronis
voJuminaCque eloquenhe parentem appellaueri) - j
pauca anotatioe bigna vifa fut. iquibus fi vtemur 41
vulctanufermoneaipernati/abeloquetiamrroxi i s i
mius.accebemus/ v
((TPrimum preceptum l varietati/comutati^
onio^vtftubeamus/ t*Tl.
d Seb cu ib i primis quirc| abmouebus fiti quob
rfyetor ille biligetittimus / et inlignis abmobu ora*
tor/fabius Quitilianus be oronis partibus bicere
cofueuit.JMeq; eni leges fut oratoru / quaba velu- .
tiiniu.atihjKceflitdtecoltitute; ncc roaaiignibus <
L -v*
GI-NEVIEVM
;vt i&cm bicebat)plebifl ve fcitis.Tancta [vt ifta pre
cepta.feb vti in ftatuis/picturis pozmatibus ccte=
rif^ita quocgin exornaba viri eloquetis oratione
plurimum feper roboris/ac vcnuftatis r;abuit va=
rietas . &tc$Cquob bici ibfet) tenenbu /cauenbucj
— illub eft antc omniainears vlla bicebi (u fieri po-
teft) fTe vibeatur . Hec igitur lex prima fit comu«
tafionis/varietatiTaj/qua erubitoru aures nobiffi
cile iubicet. ilHoc iajtar iacto fubaireto /per*
pauca beitfps fcritan C 7>vnorea amicc fuauilhme)
qae et fi ron femper^ vt plurimi m tamen l;is ra=
tionitus titi feruar.ba erunt t fcb iam nofiri ialti'
tuti ita nafcetur exorbium.
(JBecunbum preceptum be fitu fuppofiti/ verbi
etappctti i oratione;
^Jplcrua; enim qui oratorie artis fforibussc
faleratis.vtaiuOveibisftufccntkotratnu
vulgataci gramaticorum confuetubinem bamna=
tcsi quob in calce abiolute orationis locari cofue=
uitiib illi potms coaptantinicioi quob oir.ne tibi
exemplo erit manifeftms . £cis plena orationera
conltaretribuspartitus. qucbfuppofitun Cvte-
orum ipforum vocabulis vtar)quob verbu/ quob
appcfitum vocant.Diciit igitur nramatici {5cipia
afiicanus telcu A l.aitf;£gin«ri, ciwticrie vcro
L
r
h
■
1
r
*
l
eloquii bemines couerfo potius vtuntur orbine. Al-*— a
liarttjacune lcipio africanus &eleuft.illi.'M/r.Ci &*—*-**
cero vtitur famuiariter.p4cntulo.no8 vero.'p«le^ ^ **f'**T
tulo.M.T.Cicerofarmliarir vtitur. Quib? tf^'J*t-r
me exeplis patere arbitror appofitum prirnu 1 owr^V^ * >
tione/fuppofitu mebiul nouiflmuiverolocu ver^^
bu tenere.([Seb et u quibCpro graraaticor5 «•*. A;
re)poft appofitu fitum eriti ib iitio oratioms poi^J^
L-_/
Scncr^^.
ras.Ligurgus conbibit fancttflimas legcs lacebc* *~i awu^yfc.
monis. LacebemonisfanctillimasIecreB ligursr..^*- <*, e ~3
aus conbibit.mulfag; cofimili ratione* ~pao„tfi^c , *~l'*-**~
9 _ ■*! __. __ i !_____. *.l.*-«*«_i
\-->
k
igitur pieruncj principioappomturi hppoiitutnf^/
mebiojline vei bum.vtanopagu folon. fclammuBf™
primu coftituit vbi granwtici bicut j fol5 primus ,
coltituitanopasum. {[Ceterum biueriis orttmc * __ v
feus i et iocis tollocabe fut partes pro aunum iu*r7 " a ^ fW
do j quob quibem folo vfu coparatur» __.» ^ a*A *»
(?Tertjum preceptum be abuerbioru fitu ♦ *_^r * — ^ |*r^
lam vero be abuerbiisC que funt veluti abiecjjftc*^»^*- ""
verb?rum)5id poteft pauW vbi uia lpci ~ A
effeivfei bemu aptius congruere vifa tuerint«mos
bo in principioJmobo in finelmobo intenecta m<
ter vti ucg.qua in re biligeti vtenbuin eft conhho*
Seb prope verfcum f requetius per venuftam reb«=
bunt oratione. vt fabius maximus ante alios for-
titer atcj animofe pugnauit.C.lehus fcipioe fami
hanfume vtebatur.Qementiflimus ceiar l?umiti=
teHcjngfcebat . Nunc vero ab rehqua .
{jQuartu preceptum be prepofitionu/et
integrarum pferumaj orationuiteriectioet
inter fubftatiuum et abiectiuum;
PR8POfitiones pcrpulcf;rc intcr fobftafiua at
q abiectiua nomina interiiciutur.vt feraci in agro
ornatiflimo in loco.maximas ab res.fyanc ob cau*
fam. iuftis be caufis . aliacji l;uiufmobi complura*
Ncc prcpofitionea folum ( kb alia pretcrea eiufc»
mobi nuncfumemus eyempla.Maxima i rep. bi*
ligentia. magna in parentes pietas.increbibilis m
omnes ciues obferuantw.fummain l;oftes hbera
([Quintu preceptum be fmedecticne genis
fiuora iter buos nominatiuos/et ecotra.
7Ktq etiarn pulcf;crriinu i iter buos cafus / puta no
minatiuoe buos/ahquib cotmue pomtur. Vt om
»ia reip.iura coftates miljtum ammi.macma fces
<
i»
f
■
m
leratorum fyominum flagitiaf Bcouerfo etia cofti
tuta ac trafpolita oratio piurimu exornah Vtl?u
ius daritubo viri.fyuius qmrites auctoritate locif
Ci Sextupreceptubeabiectiuorufituf
Venufte etiam pieruqj precebit abiectiuum nome
fubft4tiuum*Vttuabigmtas«optimavirtus»biui
»u igemuin.exquifitaboctrina*Magni ehirefert/
quo ioco quecg bictio iita fit. quob teftatur Boeti -
us in iis comontariis l quos in ariftotelis librum
cofcripfit.vbi et Ciceronis et virgilii ponit exepla
Boetii autem ipfius fyec verba fut ♦ Sfenim c£tum
ab copofitionem orationisfpectaf/maximum bif-
f ert l quo vcrba et nom \ na pr ebicationis fue orbi-
ne proferantur* Multum enim itereft in eo quob f* A *
aitCicero^bb9ncteamctiamnaturapeperit-'vo> .T^T^> i \
lutas exercuit/fortuna fcruauit ♦' ita bixiffe vt biz J ;
ctum eft/an lta ab Ijanc te amentjam peperit naf u +4 £ j ^
raiexercuitvoluntasiieruauitfortuna* jSicei'im>>' 4 * »
minor elt fetentie magnitubo. minuf^ in ealucet _^.^ v
ib quob fi fic coponatur emmet i et fefe vel nolen? ., -^* » • * *
tib«s i^ominum aunbus/aifqj patefacit « Rurius
quoqi bicit Virgduis pactqj iponere moremipo^
iuilfet feruaffe metrum li ita bixifiet l moreq? im=
ponere paciifeb elt bebilior fonus* nec eo lctu ver
fus ta preclare vt uhc compojitue oiceretur* quod
ibera non eft apub byalcticos . ljccBoetius . Nuc
aorciiqua;
<J Septimu preceptu bc fitu ncgatiue bictionisf
Negatiua bictioapte i calceoratioms ponitur» Vt
preitanticrem te vibi nemi :em. Scipicne clario=
re m bellicis laubibus iuenies nemincm.Tua er=
ga me beniuolentia.' tuo in me aimo gratius e ni=
cbil.gui tearoenti js amet.' fyabes nemine*
(jfpctauu preceptu be pouellcns ante pof=
fefnonem fitu/
S8D et polleffor ate poifeffione. Vt opti viri bi*
uitie. preftantis viri virtus.prubetifumi fyominis
confilium;
dHonu prcceptu bc vlu gerunbiuorum
nominu pro gerunbus;
CXVIQ vero pull?i-ms.'§ £i pro gerunbiis que
appellant vtamur gerubiuis nominibus. 7Kc trjs
tu e prifciani exempiu . Veni ca amabi virtutem/
vcni amabe virtutis caufa.gra gerebi bella t geren=
borum bellorum gratia.ab amplexaba virtute ma
gis.qi ab amplexabum virtute. Que vna preceps
tio optima eft.crebraq? cius apub.M.T.aLolqj c*
loquetes viros tuit cbleruatio;
{fPecimu preceptu be congruentia nomi
nis relatiui $kruq, cum confequete/
l
+
*.
'^m
\
*
Nunc aatem mu!ta confkiam. quc li biligeter ab
uertens ^mb pavu ornatus ktino cobucent elo=
quio.Seb ib micfci imprjmis aniabuertenbu vibe
tur,'vtquom tna luerint^antccebesJ cofeques/ et
eorum mebiu relatiuu nomeifr fitib confequens/
vel l?ominis / vel rci cuiulpiam propriu nome.' re
latiuu cofequeti femper cogruat.ftlioquin no la*
tina oratio f it ( fcb a boctiUimorum fyominu confu
etubine longe ahena , frhas poteft cum aiterutro
conuenire fi ncn con cquatur propi ium ncmen.
Qua rem facile exempla beclaratiet prifcoru au=
ctoritafes coplures.M.Cicero primo tufculanaru
quefhonum.btubio fapietie que pl ia bicitur , Et
fexto be rep.contilia - cetuigj fycmmu mre fcciati;
que dujtates appellantur. Mq lteru i cx illis lem=
piternis ignibus/ que vcsfytera etfteliasnucus
ett.s.Saluftii quoq; llluo tritum cft, Eftiocus in
carcere quob tullianu appellatur/inuncrabilia h
netufiis cobicibus ib genus iucnias.Hcc ib e ara=
maticeartis vitiumiquobquibam Ljnari littcraru
arbitrantur.Seb et nos ahquio exemplorum af fe
ramus predarum eft ciceroms opus(qui cato ma
ior bicitur.nam quob Cato maior bicitur /non ia=
tinc profertur.Confiiniliter vrbis vifcenbus con
ilcr.bu eft i qui iut ciucs. pcrbiti vin cx vrbibus
pellenbi funt /que eft ciuitatum pernities ♦' fentina
Sebecoris.Plerunq* igitur relatiuum nomen cura
eo concors eft quob fequitur/
CjVnbccimu preceptum be cogruentia in cafu
ex trib^/eoru buoru que proximius iugutur^
Illub quoqj fpectabum efttNam cum tria exiftant
qaorum vnum relatiuum lit nome;frequetihime
coram buo in eiufbem cafus exitu conuemut/ na
(vt exempli caula bicam aliquib)Si quis l?unc fer
monem protulerit l liber in quo be virtutc agitur
preclarus eft .'rectius atqj ornatiusbicitur;in quo
hbro be virtute agitur/predarus eft.Concorfcant
nantj eobem cafu ex tnbus buo llla que maion vi
cinitatc iuncta funti ahub lterum exemplum ^u^
iulcemobi fit* Qaias mifif*i htteras ab mc locubc
f jerunt.Sermoce queaubifas no eftmeustQua
exiftirras bemoftI;eIs orationem/cfcJ^ms elt. atq
Ijuius fermonis crebru muenii e potens apub ve-
tercs vfum.M.T.officioru pricnoi quorum au*
tcm offinorum precepta trabutur / ea quancy p«
tincant ab finem bonoriu Virgihus Maro m ene
ibc/ vrbcm quam ftatuo veftra eluTerentius in i
bna/poltl^ac quas faciet be integro comebi.s fpec
tanbc an exigenbe funt vobis prius.Ibem.popu*
lo vt placcrcnt quag f ecilfet fabulas* Ibem, quaa
t
:
r
*
*
creois cffc \)islno funt vere nuptie. $tcj eiufrao
bi fermo plurimum exornat;
(JDuobcc.mu preieplum t e auxefi potxti*
ucrum cum per;
3D c.ucxj oigmlfimu cft annotatu. vt quom pofi=
tiud€<auger^ velimus normnaivtnsper prepofi
f um aecebdt.Gcero m cpjftola ab cunonemkui z
cai us eque fisiet teriocunbus . Ibcm be oratore
p r;m o.perboati quite frater ilhviben folet.Tere.
in eunucr;o. perpulc^ra irebo bona fyaub nof tns fi
miha.nam pergratum vaibegratum fignifrcatM
in cratione Jepibe p crfonat;
(jTrebecimu preceptum be fuperJatmis
cum multo/longe/et §;
PST fupcrlatiuis/inulto/ioge/et qj abuerbia pre
ponimus ibqj fepenumero pei pulcl;ru viberi fo^
let. Vt longe amatilfnnus veftri.mulfo ommu
foituanllmus-St acjo tibi q-maxias gratias
(JJDerimumquai tum preceptum be com*
parati uis cum multo / aut longc .
GOMPAratmis vero vel multo vel fonge p
poni Jblet. Vt mfticia multo predarior eft ceteris
vir tutibus.8t focrates loge aliis pfyis fapientioi }
(jDecimuquitu preceptu be quibufba noibus
quc agrecis prpfecta/bccfinatiorie mutant,
({ILLVD nequacp omifc;'imus,'q> quom nomina
quepiam funt profccta a grecis tertie fiex.onis d
obiiquos cafus fjabentia qui rectum bperanttf»
tini oratores rrequentifume calibus ac.uf tiuis il=
lorum quibufbam immutatis fmgunt ahamm be
dinationum nomina et genus feruant . qualiafut
poematum / entfymematum / oelpijims / elepbans
tus / ctlampaba^aue a plerifg? tertia flettione pro
f erutur poema/entfymema/beipbin/ elepfyas la-
pas . fyanc tu obleruationem biligenter manba me
morie/ -.
(TDecimu fextu preceptu vteleganferoftebemus
quippam nobis eife/iocubu/ vtilc/ vell)Oneftu<et
ettevaibgenus;
^JXuo aut volumus oftebere nobis aliquiD jocti
bu/^oneftum/vtile eftei batiuis cil verbo vtimur
fum/es/elt fubltatiuoru/ quoru illa abiectiua fut
Mi(ne ab exeplis bilceba^quib aiiub iignif icat l?«e
res raicfy locunbitati eft JcJ bec res eft micfy iocu-
bVlbemc$ l lpfe micfyitue littete fuerut gaubio*
quob elt ab gaubium vel gau&iu micfyi attulerut.
Predara vrbis ebificiaciuibusbecorifunt. Vitia
bsbecon ful viris Jibeft bebecus pariut viris . beq
ceteriscolimriiratione;
([Decimufeptun preceptu be af ricio et af Fiaor»
<l
*
\
*
'
k.
m
«#"»
Vevbum aftido Jet pulcfyru eft/et late patet.nam
afficio te voluptate ibciit tibi voluptate affero. M
i icio te fyonore lbeft facio tibi Ijonoi em et te fycno
ro.aff <cio te laubibus l&efi tc laubo. affkio te pro
bro lbelt vitupero te . afficio te comobis lbeit tibi
ccnioba facio.afficio cabauera fepuftura lbcft caba
uera icpelio.T^if icio inimicos miuria tbeft facio i
iunam mimicis, 7\tq fimihter affiaor bolore lbe
boleo.af ficior gaubio ibeft gaubeo. aificior vere?
cubia ibelt verecunbor. Latiilimacj eftlmius ver=
bi vlurpatio.Nec tum lateat tc/af f icerc bifponere
ficjmficare.Hinc eft plauti iflub/ viua vos magis
arficit.Neq} cnim fme optimis caufis ta l&ta / tao;
bilfula fit eius verbi fignif icatio. feb be i?oc latis;
CjPrecepf um be tum vel
et «jeminatis . (jxviii >
Non eit aute ignoranbu cp i\ ouo/ aut plura buo*
tusCquob perraro vfu velt)paritcr fe l;abuennt.'
vtri<$ tum bictiomm prepcnemus.Qoicb Iiqueat
exemplo.Par eftin.C. lelioboctrina/ ac virtus.
qitacj dt eius viri pvobitasitata quoc| ett eius fci=
entia, tunc lf lenbibe / ac rccte bixcrim . C. lcfius
vir tum boitus e/t/ tum probus •Itibemcji magna
ineit.M.C.ieiiotum virtus/ tum etiam boctrina
C« ivltus p..uMnu tu iaute/tu reru icietia valet .
\
OTub iterum exemplum» tfyemiftocks tum con-
filio polletin vrbams rebus/tui beliicss negociis
viribus atcg animi magnitubine f ioret . Stc eni ta*
tum oftebit in rebus vrbatiis effe cofiiium cjtj in
beilicis magoif ubinem animi <$ tum geminatum
pofitu eft*Seb eanbem quoqj vim fyabet .jeminata
et coiuctiua Virgiliusi eneibe.MuItum xlle et ter
tis iactatus et alto. ibe profecto fignat.'eneas t tum
pelagi /tum terrarum labores perpeffus eft.7?vfri
canus fuit figularis et vir et imper.ator l lbem Qy>
vult«africanus magnus extitit tum vir tuntfmpe
i-ator ; (J Preceptu be cu et tu ♦ (Jxix*
Qi fi buo contra nequaty paria futi (eb aheru mi=
bus complechtur /alteru vero magisiita etficiens
bum eft* vt quob leuius exiftit locemue pnus/at=
cj ei cum bictione preponamus.quob aute graui-
us valibmf$.'ib pofterius politum/ tu bictio pre=
cebat.Qoiob patefaciemus exemplis*G. ielius a-
mat fcipionem propterea <$ eu boctum cognouit
fyominem/et fempzr virum optimum/ quob po*
Itremu vefyemSter ab amorem impellit. quare ita
oratio eft inftituenba«G.lelius amat lcipionem tu
ob boctrina eius tu propter virtute. ita virtus in
fyac bemuoletia pius mometi fyabet. JPvtqj ibem lta
ubixerim.Gu oes. fortunati funj qui bene. viuwt»
-I
*'
tum perbeati qui omnia befetfit / et virtute iblaui
coplectuntur, Ijos na<$ pofteriores multo beatio=
res elfe conltat.Si quis fuperius mo aliatam pre*
ccptiorem intellexerit.l;ec. M. Ciccro lmpnmis
i requeter vfurpat.£x quo iiiub.'cum cmnibus co
fulenbum eft/tum lllis qui armis politis ab lmpe
ratoris fibem conf ugiunt.Sigmficat enim fumc-
tibus ab lmperatores/et lefe bebetibus multo ma=
gis confulenbum elle.$ttc| m catone maiorc nura
ti fele aicbat Iceuola.M. catonis cum ceteraru re=
rum perfectam fapientiam/tum q> nug> fuerit jlli
feneaus gra uis . kb be f,flc re faiia/
(JVtquapia laubari aut vituperari oporteat, xx
lam vcro explicanbum clt qua ratione quapiam
perfonam/ autlaubari/ aut vituperan oporteati
quob ab bccorem iermoms pertineat .riam it trj=
f anam polfe f icri coperimus ex monumehs litte-'-
rarum.li cnim velim oftenbere.M.catonem fjabe
• remagnamvirtutemicum verbofum/es/elti ita
comobiflime f iet,Marcus cato vir eft magna virtu
te, M.cato vir eft magne virtutis.M.cato vir cft
magnua virtute»popuio pfyilofoptus fuit preftas
igemo/vel preftatis igemi.'vel preftanti ingenio.
mulier eclara morib^/claroru moru. 1 claris mori
b^wregregiojaiibc egregie, iaufys egrcgia laube
Se* iliub prius magig poetaru eft. poftremu ve~
rofplenbibiffimum/et perpolitum,ffiriltoteUs clt
fcietie copia pbiioCoplug^exquifita boctrinai vir a
ctrimo isenio ! Quob qu.beCvt bifertfcus pri
fcianus inquit )hcjmficatariftotele fcbentem fa-
cntie copiam* ac qui l?abeat esqaifitam ooctrmam
cetcra cj confimiii ratione. Cluob quibcm ttulus
qelius confcntirc vibetur in noc, ac, bft erura vjf
fut befectio quebam ifeb ca ttifa / vforpat** ab elo
quentiffimis viris/ac darilhmis oratonbui. qut
et vobis quocg vtenbum fit ;
fTDc accufatiuis etablatmis participioru lo*
cum tenentibus infimtim verbi. <[xxi.
flT& VI participioru cum accufatim calus ie«
pe tum ablatiuilocum tenet mfmitiui verbi. J?wt
feluftianum illub , nam et priufc* iopias colulfo*
tt vbi coolulueris mature facto opus elt.bt tere»
tianu Mius gliceriumalioqueflamicam pamptjui
lam iam inquit muentum tibi curabo 1 ec abOujs* ^
tumtoumpamlpilum.Omnian5c|iUay colulto/;
factoinuentuiabbuctu^cofulcreyfactre/luemre/
aooucere befignat. veru frequeter l?is ratiombus
abltluoru cafibus vtutur l accuktiorum perraro?
4jDe ijoc nomie opus cu variis cafibus. .xxiiv
%quomam*eMa»ne quo>eft©ou8 •«»»«**,
i
•
v
metione iiteHigen&um elt / opus eft micfyi ^ac re i
fignif icare me egere Ijac re.feb ib variis caubus m
cu folet Nam etiam opus cft micfy tua opera/no-
minabi cafu«'et tue opere/et tuam operam/ et tua
operaJeb ljoc poftrcmu ornatius eft 'z totum ora
torium.Cetens rationbus poete pctius / fyyftcris
•grap^icj vtuntur ,tloa autem queca precip imus
vt cocrncfcamus a veteribus vfurpata eifoecg vta*
mur.quecam veroM cognofcamus lolum.i^am
rpus eft miclpi l;anc rcm/ nun§ oraior oicit i feb
fcacre?
(Jpe comutafione abitctiui tt fubftantiuj'
in vqcc geuere et calu. ijxxiiii*
O uib illub.^ncne puldjerrirr.u cTt .' vt quom fcuo
ncrowa alterum abiectiuum /alterii lubftatiuu co
bem cafus cxitu proferri cebenf)vtfrpe crcberri*
mccfCquocarno tertia abiecfiui nominis voce que
cli neutra i vim iubitaf j'ui trafferamus/et fubftan
tiuu iliub prius cafu collccemus geitiuo.quob vt
Irequts e ciubitis atqs bifertis vir;s. ita quog erit
excmplo manileitiuB. Mam quom muitam vir lu
tem bicturus fum i li «nultcm virtufis loco eius 9
taiionis pofuero / multo protukrim vcouftius»
«Multu pecunie eni fignificatmulta pccunia.pl u*
mmi &nm t f limmas vra»quife anmi tltt
1
■
qiiis aimus.quib rei.'que res*quib caufe.' que cau
fa.ftlia quocp lta permulta.Seb amabuertenbum
efl/q, fi genitiuus ille cafus fingularis fuerit.'toti
itera orationem fiogulariter exponere bebemus,
Bi pluralisipmraliter.Naqi (exempli caufa)mul
tu pecunie ibcft multa pecunia / fingulari numero
atconfcramultum pecuniarum figmfieat multas
pecuuias.Similis <* eft ct aliorum ratio. vt muls
tum roboris/fingularem^plurimum virium/plu
rale quocj fabet fignif ication€ . Et abuerbia quoc$
nonnulla eanbem vim retinenfc ♦ prefertim vero
buo l?ec/parum et fatis.Nam paru fepientie lbeft
parua fapiifia.fatis virium ibett fufficietes vires,
8t nifyil quog fiue nomen/ fiue abuerbium ht . m
canbem fepe obferuantiam eabit, Hec igitur ^ac^
Vt gemioanbum eft epitl?eton fequentibus.
' fubftantiuis aut econtra» <£ xxiiii.
Q.uonia aute figula fyc fere iueftigamusiib quo*
a oignum cognitione ctti vt cum buo meminen=
nius nomina fubftantiua/ quorum vtrio; ibem e*
pitfyeton abicienbum efU vt abiectiuum ipfum pri
cipiocollocemus<et fequentibue fubftantiuis / vel
tumgeminatum/velbuplicatum^tpreponamus
Bxempli vero caufa ef i erantur» Giceroms verba.
3
$fricanus figularis *t vir ct imperatori quob eft
afrixanus ficujlaris vir z figularis iperafor ♦.ppter
magoa el boctoris auctoritatem/et vrbis/ eft pro
pter magnam auctorif ate ooctoris et propf er ma=
gna auctontafena vrbis^predarus/etrailesyet ci=
uis iliuftns/tu vir/tu pfyus optimus/tum pafrie
foefefor/tum gubernatcr/iuftus/etrex/ etiubex»
Coniumliacj eobcnmobo fe fyabeot. Seb et fepe=
numcro contra co&em orbine vni fubftatiuo pre ;
pcfito buo aoiectiua/aut plura beferuiunt.8xcm=
pia funt que nunc conftituam . Vir tum bonus fu
temperatus.imperator et callibus etfortis, iubex
etiteger et foflers. owamefa ciuifafis tum mulfa
tum predara. alia fu ipfe coniecta. Non nungj» ef
buo lubftitiua ita fe r^bent vt alterum vim fuam
vbi$feruef actueaf ur/ alferum quafi qugbam ofc
tineat abiectiui nommis iocu/ ef eiusfugafur of=
ficio.&uale eft illub Virgilianu primo eney, mo
lemqi et montes infuper altos impofuit. ac fi bicat
molem montuoiam impofuit ♦ Cauenbum eftne
ab fyoneftate naturacj oilcebamus.' ac ii bixerit ca
uenbum ne a naturali Ijoneftate bifcebamus. Scb
tibi f)ec fatig finf/
(jpe extremis fupinis/pro gerubiis
accyfafjui eafus, xxv.
-.^-
iSzb m qotfi i;iftonam texens biceborum fenem
nectami lta quecg patefecerim vtlefemicfy forte
quabam obtulennt.Ceterum no ignoranbum effe
vibetur ,vt ipfc arbitror>xtrema fupina pleruncj
ornate/ac peruenuite fignif icare gerunbia accufa*
tiui cafus ao bictione prepofita , Vt res biii icilis
crebitu ibeft ab crebenbum. miferabilis vifuibeft
ab vibenbum . iocunba aubitu ibeft ab aubienbum
fuauis guftu ibeft ab guftanbum .permulta fimili/
ac pari ratione fe fyabent/
- {£ De exafperatione orationis permutationem
fuperlatiui cum abiectione abuerbii fuperiafcjui ab
mobum / vel in primis» {f.xxvi .
(fNec ib te amice lateatM quomfuerit fuperlas
tiuum quobpiamburius/afperiufcj et fuperiatiue
fignificanbum fit l vt pro fuperlatiuo poutiuum
afferamus.' et ei aptum abuerbiuro fuperlatiuum
apponamus.Nam maxime memorabiie hciausi
eft memorabiliffimufacinus»Maxime rarum ge-
nus fyoimieft ranflimu genus fyominum»Seb ab
mobum/et in primis / poiitiuis abiucta vi fermc
eabem retinet. Vt abmobu memorabile facinusi
vel inprimis rarum genus ^ominum i
^Txxvii . vt quepiam mebiocritet «ut
vetyementcr ia ubabimus/ <
*
I
Jb aute nequaqj filetio preterierim. Vt fi que qui
virtutcro fyabeat v lim mebiocriter faubare i bica
(exempli caufe) perides virtute preftas princeps
erat atfyenisfvelmulta predara gelferat. Trjcmis
ftocles rebus geftisfloruit.Sin velim vefycmenttr
ac plurimu iaubare abiiuam gloria fiue faubem^z
caufam laubatiois calu genitiuo coftituta Perides
(Vtibem exemplu aga)virtutis gloria preftans a=
tfyenis daruit.'tl)emiftodes geftarum rerum laube
emicuit. £ict{. M .antoniuS preffabat eloquentia
mebiocriter huoatur ac fere exditer. L . Craflus
efoquetijgforia excelluit ve^emetiffime laubatur
Seb tu pro tui ingenii bcnitate oebucitof
([ xxvui. CLuotiens figularis et plurahs numes
rus connedutur* viciniori relpobebu i ibecj Ht
jn oiueriis generibus;
QuotiesCquob ipfe quot| teftatur gramaticus fer
uius")Ggularis etpfuralis numerus ccnnectutur/
refponbemus viciniori. Virgi.primo cnei,'r;ic il
lius arma V>ic currus fuit.no aute fuerut.Teren.
in anbria J amatiu ire amoris reintegratio e.xeno=
pfyotis belitie mee fut.fyoftes eorucj exercitus pro
perabit.atcg ita frequlius obferuat*.ibe f it I biuer
fis gencribj.na fiue niafculinu" / fiuc f eininu e. vici
no refpoDgmus. vt vir atcy mlier optia ab me venit
■
>*?
c£» ft
\ **1
*
ft.
■:
Intelligitur naq? optimu effe viru et optima mut
here que vemnt. Verum fi plurali numero ve.'i=
mus vtiteb mafculinu trifire nece fe eft. vt vit et
mulier leti properant.T^vlexaber et olipias clari es
Ittterunt?
^TxxixToperepretium eft.
Opereptetiu eftCquob peruenuftum eJft)ficmif icat
mo vtile efteimobo neceflanuimo locubu i mobo
laubabile.i^tq* \)is fignificationib^ ib nominis ve
teres vlurpant/
{J»xx.v.frui.
Frui quapiam reieft fructu/ fme vtilitate veJ vc^
luptatem percipere ex ea. vt cum bixerit quis ocio
fruor,
{jxxxi^pre fe f erre.
JPre f e f erre ahquib eft verbis *ut ibiciif quibufba
ib oftenbere/et quobamobo confiteri/vt. M. cato
pre fe f art gramatica.lelius pre le f ert hberalitate
fyz vuit oftenbere <$ i f fe fit iiberalis;
^Txxxii.Rat.one fyabere.
tiaticncm babere eft refpectu fyabere. feb(vt pla*
nius xpona)fyabere rationem alicuius rei eft rem
conliberare. vt fyabeo ratione temporum loci per
fonaru eftea ratione oia coplecti / et conhberve/
{JjTxxiii .Complector anuno»
t
Hanc r em animo mcnteej complectcr l ibeft tflat
rem conhbero et voluof
(Jxxxiiii.In animo eff ♦.
In animo eft / lignihcat in animo IjabeQ.a aimus
mictyeft/ibeftvolojj
^Jxxxv.CeKtum micfyi efti
Certum eltmicf)i libelt beliberat»m ct oecrefum/
v«I bejjberaui et becreui.
{JxxxvuProfequor?
Profequor te fyonore ioeft te fconero» Profequbr
te laube ibeft te laubo • profequor te probro ibeff
vifupero f e.profequor te amore ifceff amo te/
^lxxxvii.Benemereri;
Eenemerltus [um be rep, ibeft beneficium i illam
confuli.benemereribearoicifl/eft cpnferrein arai
cos beneficia* «
^sxxviu.eque»
Eque pro ita.'ac pro vel/afc| pro vf vel quafi orni
tilfime ponutur.exemplum cft eque te laubo ac ci
ceronemj
^xxxix .Haub lecus ♦
Haub pro non/ fecu9 pro aliter venufte in eabem
oratione continue fe Ijabet vt feaub fecus fetio atcj
f u ibeft fentio ita ficut tu/
(l*h9* coparatioo Igcp pofitiui*
K
4
■
I
i
MdnficJ et pulcljre coparatiui prb pofitiuis ponu
tur. Vtalexanber macebo corpus babebat imbes
cilliusiquobimbeciliufismficat.Satiriinlcele»
vefyemetius inuefyuntuWquob eft vefyemeter.
{[xli ,Dar e rem vitio / vel laubi .
Do tibi fyanc rem vitio lbeft vitupero te be bac re.
bo laubi ibcft laubo.bo crimini ibelt crimmor;
(jjdii.De fubiuctiuo loco inbicatiui.'et
illiua pro l)uius temporibus;
Seb nec illub quibem negligenbu elUfubiuctiuus
mobus pro inbicauuoiz ujius tempora pro i?uius
temponbus interbu l?aub illepibe ponutur. vt ve
Jim fepe pro volo.et gercrem pro gerebam bilexe
rim pro bilexi.feciuem pro feceram. fuerit gratu
pro gratum erit.feccris pro facies.Ib oim multo
ornatiffimui li cportunis locisagatur . quob vbi
factitanbum fit. 7 peritorum aures facile ceiebunt.
Quaobrem exercitatio abfybeba e non mebiocris
que omniu magiftroru precepta fuperat.Quob fi
quis nouerit grecas litterasiei quob mobo explis
cauimus non bif f icile perfuabetur ;
(fxliii . Partim l>ominu et eius
abuerbii geminatione/
partim ^oruinu venerant perfepe bicitur.Et.^v.
gelio tefte eft ibem quob pars Ijominu ibeft quib»
Ijomincs^nampartiminfyocloco abuerbiunj elt
neqj indinatur cafus fine.St cum partim fyominu
bici poteft lbeft cunVquifcuiba fyomimbus et quafi
cum quabam parte fyominu.Seb l?oc tame cft fple
bibiuskum in oratione iterum fuerit abbitum vt
eft illub.M, T.in epiftolis.nam qui iftinc veniut
pirtim te fuperbum effe bicunt/quob nicfyl refpo
teas/partim cotumehcfuyqj malerefponbeas. 8t
qui ciuitatibus perfunt partim nobiles funt/par^
tim populares.quob elt aliqui nobilesfunt aliqui
populares]>
^TxJiiii.Decimus quifc|;
(f Xb ett optimum eognitu/ g» becimufquifcj} eft
vnus ex numero benario . ficut millefimufquifqs
elt vnus ex numero millenario.fyinc cft illub cefa
ris in commentariis eognofcit no becimuquec| ee
reliquu militem fine vulncre.quo exeplo vti per=
pulcljru eft vt vix becimufquifc$ remafit fme vul
neremtaliconfjictuf
ifxl v . Quotu fquifqj ;
Q.uorufcquifqf I;omo eft ibelt quot fyomines.
Quotufquifcg rrnleB ibeft quot milites;
/Txlvi.PercJ cu pofitiuo*
Per§ vna bictio bumtaxat puleljerrime pottiuis
abiucutur nominib^ vt percj> boctus pr/ilofopfyus
\t
p
per $ bonus amicuS/
^Jxlvii^lias geminatu locom tcnet
mobo abuerbii»
Cuibillub.^nunquiblepibiffime vfurpamus/vt i
oratione eabem iterum alias vfurpatum /locu ops
tmeat mobo abuerbii.Quale pffet fi quis Dicat oes
l^omines eobem ferme nati fut ingenio.alias qui*
bem ribet/alias vero lacrimatur. omes item riues
alias boni alias mali.nuq» eifbe fut monbuaf
{fxlviiulnire caftra.
M. Tfaitrjonius iuit i caftra multifariam bicitur.'
M.Tfatfyonius caftra petiuit ♦' in caftra profecrus
thik ab caftra cotulit . fe in caftra recepitife ao ca«
ftra perbuxit»
4jxftx7Vim'nti annos natus|
Hic fyabet viginti annos. quob veteru cofuetubine
bicitur cotra pebagogam opinionem/aliiftg ratio*
nibus bicitur.J;ic vixefimu anu attigit.agit /bec^it
vicefimu anu etatis. vigiti anos natus eft.3? ^oc
poftremu magis oratori couemtf
{Q ♦ £loquetia laborare ♦
Cicero laborat eloqugtia. Cicero in eloquetia tera
pus cofumit . tempus in eloquetia coterit.in elo-
quetia operam pomt.ba^eloquentie operam.etate
in eloquetia cdiumit. In ftubiu incubit eloquetie.
'5
£t> alia oe&uc pro tuo iuUciof
{TIi«Habeo/teneo I?anc rem memoria.
Habeo ^anc rem memoria non minus vfit ate bici
tur ♦' q> fyabeofiue teneo Ijancrem memorie.teneo
^ac re memoria /f;uius rei memoria fyabeo;
fljii . Voluptatis me capit obliuio .
Obliuiff or voluptatis vel cuiufcun^ alterius rei»
vcluptatis me capit oMiuio.St ibem verbu cu ce-
teris iunctu nommibus fignificat biuerfa/cofimis
h orbine ♦' vt capit me facietas ciuitatis ibeft capit
tne Jjoim obiu vel tebium;
dJui.Contineo me ruri/vel in vybe^
Virgilius incolit ciuitate l)cc perpulct)re bicitut*
cum teneo/ vel etiam cum cotineo verbo«vt virgj*
tuxtfc continet. Virgi.tenet fefe in vrbe;
41 liiii.Prefer et pre venufte oftentaf
aliquam rcm aliam anfeceifere.
Si quis velit offefare aliqua rem alia antecellere/
«t vltra illa valerc i venufte ib bicitur / vei per ac*
tufatim prepofita preter / vel cu pre ablatiuo prc=
polita. Vt cefar preter ceteros rebus bellicis polje
bat» vel pre cetcns pollebat;
IjIvXelius efacili igenig vcl facilff
mis moribus natus.
Lejios ftabs faciles mmsj ; vd f acilcm naf uram/
I
ornatiusbicitur Jelius eftleui ingenio natus ( vel
faciiimusnatusmoribus . Scipionatusefttrifti
ingenio.Stbereliquiscofimiiitcr;
iTIvi. Valeo/polleo cu ablatiuis.
Valeo et polleo verba et fplenbiba fut.' et latiffime
patcnti x ablatiuo iuguntur.fyoc pacto, ; 7>vureliu&
auguftinus plurimuingenio valuit. ijypocrateai
ingenii bonitate poUebat.Mitnbates memoria cb
ruit vel poUuit.M.cato in ciuitate plurimu aucto
ntate pollebat;
(jlvii.Clareofpolfum. *
Clareo et poffum verba eabe ferme r atione fe ga*
bent. cHgo apub bominum cefarem multum (iue
poffum fiue clareotomate et IplenbiOe bicitur^ a*
pub bominum ceferem plurimum mea ciaret au*
ctoritas.fyortenfius rhultum poteftin fenatu* or* ;
natius/multum fyortenfii in fenatu poteit aurtori
tas .que potj{fimu jGgmficat eam opimonem que
eftapub ijomines be alicuius viri preftantia . que
vulgo et trita cofuetubine reputatio nuncupatur*
(Jjyiii ♦ Sum batiuo iunctfi tyabere
fignificat.'et quobamo poffibere;
Geterum ib perbelium eft.Sft rnidji apub te fibea
ibeft tu abfyibes micfyi fibem. quob eft accuratius
abuertenbum.nam plerumtj foiet fum es e verbil
"
batiuo iuctu/ugnificare rjabere.' et quobammobo
pollibere. Vt e micfyi pecun/aiett cefari rnagna po
teltas liue pietas^ilJub befignatme pecuniam i^a=
bere.fyoc rjabere cefare magna poteftate. Cuius cq.
Ititutiois crebra apub prifcos et bilertos viros ct«
leruatio cit.
{Jlix.Recorbor fyanc rera.fyec
res micbi in mentem venit.
Ejo recorbor r;ac rem potius § l)uius rei bicitur.
Jst ibem bicitur ljuius rei me fubit recorbatio.fyec
res micr;i ln mentem venit lbeft micr;i occurrit i
vel mict)i fuccurrit/quobpoltteinum minus vfi=
tatebicitur?
{T Ix.Prefto antecelio aliquabo cu accu?
fatiuo aliquanbo cum ablatiuo.'
Prefto et anf ecelloCque venuftefonant verba>li=
quabo batiuo aliquabo acculatiuo perpulcfyre iun
guntur cum acceflione ablatiuoru eius rei cuius e
preftatia. Vt ego prefto tibi ingenii acumine.flo.
preceilit petru acumine ingenii.equus preltat afi=
no velocitate curfus?
flhi. De frequetatiuis verbis
loco primitiuorum/
£>cpe numero f requetatiua verba que appellaf ur
pnijuuuorw verboru a quibus traxerunt origine"
14
fignificatione retinet.prefertim fi prima illa afpe*
riora f uerit. vt coiecto pro conutio.mafo pro ma*
aeo.imperito proimpero . amplexor proample*
ctor. ct alia itcm pcnc inumcrabilia fi quabo etia
verbi arpcritas vlla cotingat ,'quob erubitorum iu
bicio nunc berelinquimus?
lJlKii.De et bis mutant»
Dc jttepofitio verbis abiccta pcrfepe cofraria mu<=
tat fignificationem vt prccor ct beprecor cotrana
lut^ortor ct befyortor , Nonuno) lbcm bie eff icit
vt fuabeo biffuabeo Quauis in iifoem vtfbto no*
nu^ auget perpotius cj vim coinutetj
flixiii . Gx ct be aplificat*
Sx ct 6e vejjementer ampiiticat, Vt exoro .' quob
ab ex ct oro bebuctu fignif uat ipetro ? Tere.in a%
gnatavtbetoro/vixc|ibexaro* .
iQxiiii.Suaoco perfuabeotfacio perficio,
Sic et fuabco fignificat oratoris off icium quob I
benebico ,atc* perfuabco bencbixiffc fignif icat quii
cft oratoris f inis,ibeft impeteo atc$ obtineo , vnbe
et crebro non folum fuabeo/ feb etiam perfuabeo£
beb i acio etperficio explorata funt;
{fixv.De abuerfatiua bictione*
Pfurimuetiam fermonem ac oratione exornat ab
uerfatiua bictio quag? ibicatiuo iucta, duob vbicj
M.Cicero feruauit aliiqs fcocfiffimi* feb I; uwe cx
cmplum fit.Qua§ tc ante I;ac tiJigeba.' nuc tame
cbfmgnkrem vir^ufem veI;emiterabmiror. J\)a
tha funt que quobam fibi orbine luicem iugutur.
quoru prius ac leuius e biligere i pcftremum ab^
mkotlqixob ve!?en.es^ac precipuuiet eoru mebiu
ofcleruo quoi> cft vencror /et colo . cx quo obfer *
uanfiam et reuerentiam fignificat.Seb itcrum ali
u5 exemplu quancp miclji fint omniu amicoru io*
cunbe iittreitue tame iocubiflime fuerut.Seb ct
pro Umen polt §uis raro collocamus. Vt qu*n§
micfji anfe ^ac carus eras,'feb ct nuc pi ofecto a -
riffimus^es;
{jJxvuHonfolum y febetia* verurnetia/
verumquoq?»
7Kb fjec jll* buo orationem pcruenufta rebbut fibi
inuiccm correfponfcentia.quoi n alteru eft non fo
lum/Cucnon mobo /fiue nontantu l alteru efeb-
etiam/ vel veruetia/vel loco etia pofito quoqj/ et
aliquibusintenectis.quoru ommu exempla fub=
necta* fyec miciji res n^n folum grafa eft kb etiam
iocubatMtAntonjus non rrtobo ciceronis crat ini
micus/vcruetiam Ijoftis patne*M*Catoncn folu
ingenio pollebatifeb etiam vurtute florcbat pluri*
mu ♦ftlexanber no foium reliqua vrbem iubegiti
is
veruquo? ipf u romanii iperiu cogitabat attigere }
/Tlxvii.Tametcji.
£t fic etiam tam et $ fibi correfponbe-f . vt tam ca*
ra micfy patria efMcj tibi iocuba vita ( ieb facile ttt
te boc mteUijes r
(Jlxviii.cgoipfe pro erjomet?
Pro eoautem <$ ceteri exprimere cofueuere pros
nominibu» abbentes vclteveimet fyllabicasao*
icctiones . Cicero potius lbem eiiicitljoc piono*
mine ipfe/ipfa/ipfum; quob illarum fcre abiecti*
onu locu optinet. Vt egoipfe magis q> egomet.tf
Ieipfe 1 nosipfiivt nucp lecus fenSbo U,
{Jlxix.De mccum et mc cumf
K\i* <ft abiectio puldjra. Vt m?cum ipfe cogitafc
fem.etfyoc vt mecum fit vna bictio. Item me cum
ipfeviccre.quombuefuntbictunes;
{] Ixx. Vt familiarinte couerlatione et (imiiw
ornateexprimemns;
Seb fi tibibicebu «rt tu micfy familians es.'orna
tius oicit* ego te vtor f aiiianter ,Tu rnify amicus
es .ego te amico vtor.Tu micty es magifter iorna
tius ego te vtor magiltro, 830 tecu f requeter ver
for.frequeT mify tecu e cofuetubo.que fepe couer=
fatione fignif icat Tecu magna amicitia ljabeo . ma
gnamicfy tecu eft amicitia, 8t ita aiia per murta.
*v
L
Vtfit inicfyi cu oib^ malis viris iimicitie.na recti=
us bixcrimus iimicitic pluraii numero/cp ficjfari.
(Jjxxi .£3id)iJ cii cdparatiuis.
Seb neutra vox nid;il ac potiffimii in comparati =
uis nominibus tu femim rebbit oratione.tu ma=
lcuiina. Vt nici;il cft J>oc fyomie melius/f ere ibi |
vt nulius jtjomo eit l;oc fyomine melior.Kityii l;ac
virgine eft formofius .' quaft nulla virgo fyec virgi
ne e formoficr,£t i ceteris aliquabo confimiliter;
iflxxii,Munus pro officio/et coumiliter partes;
Munus pro officio ornatiffime bicitur , V t l?oc e
nmici munua ibdtamici officiu,Funa;or boni viri
munere^ferme ibi cft facio boni vin offjciu.Seb
et partes plurali numero confimilem l;abet fcgnis
ficationem, vt mee partes lut lbeft officiu me
vel perf inet ib rae;
(flxxiii»Caueo cum ablatiuo fignificaf pro
uibeo»cu accufatiuo vito ac f ugio .
Caueo verbff etfi fepe fignifccat prouibeo. vt
tu eft lege perornate accuiatiuo iuctu pro vitol
fugio vfurpant eloquentes viri, vt turpis viri/ m
genui cauent mores/
"% (J Ixxiui , Memini cu accufatiuo/
fttqui et memini rectius ac vfitatius iugitur accu
fatiuo § gcuitiuo vt inenani plaiocis fapiectiant»
Virffi.inbuc.Stnumerosmemi fimeteverbai*
ner«m . nec miru f. in iis que funt potius folute
orationis. Vir.ma.ois aff eram teftimonium que"
non folum poetam egregie erubitum* ieb et rfceto
hce artis vbic| obferuat.ffimu f mffe conftat.
|TQv.Penitet ibeft parum vioetur.
Penitet me qmcquib f igmf icet notif umu" «f t l feb
et paru vibetur vfarpat auctores et t reftates boc=
trina vin» t ^ , , .. .
{flxxvi, Vaco cum batiuo/attenbo cu ablatiuo/
vacuumeffe. (
Scb ibem perfepe verbum vanis coftructiombus
cofitum/baub eabem retinet fignif icationis vrau
Vaco buic rei.'eft attenbo l?uic tei.vaco r,ac re.'eft
W re fum vacuus I et ornatilfimu eft, vt bom vin
4nt opera vt perturbatiombus vaceut ibeft Iiberi
et vacui fintr ; -• ■
iTlxxvii.Deaiabuertoetaiabuerfio.
flmiabuerto ibeft fore vibeo/et quobamobo mtel*
Iicto Ht aiabuerto coftructu cu acculatiuo m pre-
sofita/ibemfibi vult <$ punio.Vt pleutippus ai=
abuertit in feruum platonis lbeft pumt platoms
(cruum.cix quo aiabuerfio pumtione quabam no
nuq> l ^^ lii: p c x<i fa Q c ^ oa tiuo et accufatie
n
cm 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 II II 1 M II
IIM|llll|lllljllll
4
6
7
3
10
i:
12
13
14
15
-
♦
mebiante ab.
7Ktc$ iterfi ref ero tibi l)ac rem ibfft narro tibi fyac
rem.feb refero ab fenatum/ refero ab popula Jtjac
rem ibeft pono f?anc rcm confultationem populi
vel fenatus.Qui vfus verbi eius apub fyyftoriaru
fcriptores frequctiffime eft/
{JJxxix.Dare litteras tibi/vel ab te.
Quib varii quoq? cafus /eibem verbo fepe coniun=
tii/nom magnam aclonge biuerfam vim f>abeV
Quale eft bo bibaculo ab cefarem litteras . Nam
bantur bibaculo beferenti / vt cefari rebbatab que
mittuntur littere.Sas igitur leQtt CeIar.Bibaca=
fus quibem velut tat Ilarius befert ♦ Na qui fert
Iras/confueuit tabellarius appellari ♦ Verum ne
quib buius nunc ignores bare lras fignifkat fcri=
feerefeu mittere Jitteras/
<X Jx*x. Vuas/binas/trinas/Iras/pro vna
buabus t tribus ve epiftolis bicim us/
Nec tef ugiat q> pro epiftola bicimus litteras plus
rali numero.Necobftatpoetarum cofuetubo ♦ £t
pro vna epiftola bidmus vnas litteras.Na ib no=
me vnus.a.u -cu iis que pluralit' folu Iflectuntnr
plurale" quo<# retiet natura* Vt vne nuptie vne bi
geivaa menia .8tCvtabpropofitu rebea)pro bua
bf epiltolis bicitnus ite binas littcras ino aut buas
IV.
)
pro tribus cpiftolis ternas i non autem trcs. pro
quatuor quaternas . £t que beinceps funt rehqua
cofimili ratione proferentur;
(JJxkk i . inf mitiua oratio pro conc
iunctiua peruenufte ponitur.
Inf initiua oratio pro coiunctiua pergjpulcfyra eft,
V t volo te ab me Icribere.cupio te atfyeuas proh*
cilci . £t ib teretianu quib facere te in fyac re velim
ficmif icat eni quib velim quob tu in f;ac re facias.
velim ciues omes vnanimes efle ibclt q> vnanimes
fint et cocorbes.Seb fjoc tibi fit cocinnius vt nul=
lum fit ambigui iermonis bifcrimen, neq? eni om
ninorcctum iit/fi quis oicatvoio te me amare « g>
uis pleruqi lb fuppofitionis lccum r;abcat l quob 1
i lmtiuum veibu mimebiatius precellent. vt puto
pyrrfyu romanos vmcere poffe ibilt crebo cp roma
ni poffot vincere pyrrfjum, kb ib pro viribus ca=
ueat orator.St quob mobo prcceptum eratbe co ■
iuctiua atcg mf initiua oratione precipue in abfola
tis verbis<vel vbi alteri calui i uerit abiecta propo
{itio feruanbum fit. vt vofo te amari a ine;
{£ l.\xxn.£x vel £ pro a vel ab.
Ex vel e propofitiones pro a vei ab/et fepe et pers
©rnate ponutur. vt aubiui ex maionbj nris pro i
maiqnb$ nris.accepi ex patre tuo vel e patre tuo*
*
lllllllll
cm 1
7
H
10
11
12
13
14
15
IZ
Cluero ex te et a te.'quob eft te confulo/et te intsr
rogo.Quob abuerteiet vlui trabe*
(£ixxxiii.De pro/Ioco in et fecunbujm
Pro ornate ponitur loco in et fecunbii . Vt pro ro
ftris .ibeft in roftris.pro tribunali ibelt in tribuna
h. et alia . pro viribus tuis ib eft fecunbum tuas
vires.pro tui ingenii bonitate.pro virili tua.et fi=
milia/ __
(Jlxxxiiii ♦ Sub ia compofitione aut
dam/aut biminute fignificat/
Sub copofita aut clam aut biminute fignif icat vt
fubrnouit me permeno ibeftdam et occulte.fubi^
rafcor tibi quob eft pauiulum irafcor»
{Jlxxxv . Mor emgererc complacere /
obfequifignificat.
Moremgerere perornatum verbum complacere
fignificat/atqj obfequi vnbe moriger a.um. quob
a morofo quob bif Lcilem fignificat i et a mojrato
quob inftitutu fignificat plurimu biff ert?
42 Ixxxvi.Confequor pro exprimoj
Confequor pro exprimo pulcfyemmum eft.Non
poflu ego verbia cofequi ibeft exprimere . Iitferis
cofequi ibeft per lras explicare;
{fjxxxvn.Metuo timeo multis cafi-
bu3 coniunguntur/
•*>
"V*
Metuoettimeo verba aliquanbo tnultis cafibus
ab.unguntur ,Metuit Cicero a.p.dobio fibi extre
mu periculum,Tim«omicl?iabfternortem Ncn
nun$ abfolute ponutur folo batiuo liicta . vt me=
tui papl?iIo- papfyili vite timeo , kb fyc eft poUus
poeticus^fus/
{]Txxxviii.8uabo pro fio/et efficior.
Suabo pro fio et ef i icior ornatum vfitatumcp eft,
Vt dcero euafit eloqu€tiffimus.ftriftoteles eua*
fit fumus pf;ilofopr;uB , cefar vero euafit inciitua
imperator.St bz ahis quogj fimiliterf
{J lxvxix.Fore futurum cffe.
Fore f utura femper l?abet fignificationem . et eft
ibem <$ futurum ee.M.G. be eratore tertiolibro
loquensbe fyortenfio, Que quibem eortfioo omis
bus iftia laubibusi quas tuaorationecomplexup
es excelletiore fore. 8tcraffusforebicisinquit/
ego vero effe iam mbico;
{£xc Quib Iter bimibiu z bimibiatu itereft
Quib inter bimibium et inter bimibiatum inter
fit nofce perutile e.Cum enim bimibiatu fit quafi
in partes buas biuifumi nifiaiiquibbiuiuim fit/
bimibiatum non poteftbici.&imibiu veroappella
tur no q> ipfu biuifu fit/feb q ex bimibiato pars al
tera eft .Hd jgitur recte bixerit quis pco fetentta/
\3
M.varronisCvtait.ft.gelius I noc.ae)bimibiulJ
fcrum Iegi.bioiibiam fabulam aubiui. feb bimibia
tu libru i bimibiata fabula recte quis bixerit. quia
&imi:<iatumCex caufa)bigitum appellamus. feb al
terufram parte bimibiu.Quob eft accurate bilige^
tercg afpicietibum .
(jxci. Interfum et prefum quib bifferut;
Plurimii aute cobucit vcbis itelligcre que fut no=
minu bif feretie/ac verborum bilcrimma 8a quo-
q res miru imobu oratione exornabat. Vt fi quis
nouent quib bifferut prefum/et ir terfum interfe
verba.'puJcfjerrime bicet.M.C.publicis negociis
«on interf uit folum .'fcb pref uit . quoru illub figni
ficat comitem effe alicuius rei.fjoc vero buce>
^[xcii.Confiteor profiteor gratulor gaubio*
Egonon folum cofiteor/quob eft per vimifeb tti
am profiteor quob qmbe eft fpote.St apub Mar.
Tulliu peifepe tibi gratulor.micfyi gaubeo. gau
bemus nobis* gratulamur aliis cj> abepti funtali
qua bona/ ;
-4jxcui*#vgo ref ero fyabeo bebeo;
Bt tibi ago gratia quob quibem eft verbis.Refero
gratias quob eft re et factis.Habeo gratiam quob
efti animo.Debeo gratia'vbialiqua obligationis
vis ceroitur.Etite alias opiniones Jjis fimries?
-rf
•
{Jxciiii«Hec res mi\)i cobucit.bono tc i;ac re.
Optimu cft non ignorare nominu bii i erentias vt
ct vberior et ornatiot nra rebbatur oratio. l?cc res
micfji conbucit* elt lbcrn q> mic^i rcs fyec vtiiis eft
St quob ceten pleruqj bicunt/ bono tibi f>ac temi
pulcfyrius bicitur ac Iplebibius bono tc I>ac re* Vt
miles nauali corona bonatus e!t«Sabinos romani
ciuitatebomuerut/quobeftciuesfecerunt ♦ quob
ite bicut labinos romani I ciuitate acceperuntf
{£xcv* Prepofitio que iolet abiungi
nomini pulcfyrius vcrboabiungitur*
Jnterbu vcro prepofitio/que nominj ac cafui pre==
ponitur l pulc^rius venuftiuicg vcrbu preceltent
in quibufba verbis ♦ Ooiale cTt Ii quis bicat co ab
Ul vt bicat potius abeo te. etloquor ab te/ potius
afioquqr te.Cebit bc vita.'becebit vita. ccbit ex Iju
manisrebus' excebit rebus fyumanis ♦ £t in aliis
quibulbi cofimihter.
^Txcvi*Minus abuerbium.
Minus abuerbium quaq» fepc iiapii icat nonnu^
tame cu pofitiuo iunctu cotrane fignifrcationis co
paratiuu bemoftrat* Vt Teretianu lllub p^ebria^
nemo fuitirinus incptus'pto prubentior. etne^
aio elt tc minus formoius lbeft beformior 4 et fic
be alus coitmilibus;
2 o
^JxcviuQoiib inter becem annos./
et becem annis intereft
Quotiens multos aut bies autannos bicimus per
accufatiuuiitelligimusiuge teporis curriculu efife
£ere cotinuu^Seb per ablatiuu fignificatur anno-
ru fiuebieruiteriectio/intermifiioi^ . Quare( vt
ait marcellus^optates rectms acculatio vtibebent
fiquibem ab fecuba fortuna attineat, In fereft jgi-
tur ita li quis bixmtJbece anos i re militari verfa
tus (uia ltaibece annis bebi opera rebus bdlicis ;
4jxcviii»Corbi eft,
Corbi l?cmo etia flexibiliteir corbi l;ominu(vt pri
fcianus Iquit, Dgificat iocubus fci.bo* ficut et fru=
gi.Seb iatiusUnca fetetia; Marcellus dpinatus e.
Dicit eni corbi eft ibeft animo febet* Nam fyec res
mid^i corbi eft ibeft placet* Teren.in abria ^n ti
bi l?e nuptie fut corbi^M*Cicero be perfecto ora=
tore flumealiis verboru voiubihtas corbi eft . £t
Lucilius probe beclarat cu iquit.St quob tibi ma
gnopere corbi eft* y micl?i vefyemeter bifplicet^
{[xcix.De Tatifpei:.
Tantifper qucb quafi eft tambiu Qrnaf e poft
febepofcitbum» quobfermeeftfconec ♦ Vtillub
Terentianum in ^eauto.Tantiiper meum bici te
yolo.'bum qucbtebignumefaqias.
i
8gotantiIper magna voluptate afficior/ bu apub
te viuo? {jC.quib Iter Delecto et oblecto itercft.
Tu micl?i earus es.ego te amo.tu mil?i iocunbus
es.ego te bclecto.feb belecto ct oblecto non fimilis
ter ffruuntur» Nam bicimus belect.it me rjec res.
feb oblecto me ac re. belectabat Socrate vite intes
gritas.Pitfyicus fefe virtute/ et loctnna obiecta=
baUego me oblecio ruri/
^JGuFero banc re facuVmo*
befte/moberate/equo animo
Fero fyacre pacietor feu patienti animo/fplebibiusr
bicitur .'ego f>ac ref acilepafior .et mobefte fero/z
moberate/ct equo almo.Ecotra fignificatia abuer
bia grauiter/acerbe/egre/molefte/et iiquoaimo.
Ijec micfyi iocuba rcs e.fyec res placet micl;i,et que
molefta eft/bifplicet;
<£C.ii.be Affero.et bolef micfji*
^ffero comunilTimu verbu ilet quo mulfis locig
vti poffumus.Secuba fortuna affert micf» vofup
tate ibcft mc bclectat. Tsbuerfa f ortuna af f ert mi=
cf;i bolore ibeft bolet mitfyu Nabicimus z fyec res
milji bolet ibeft boleo fyac re.feb rebeo vnbe bigref
fus fu. liftere tue afferut micip abmiraeione lbeff
eftitiut vt abmirer. affcrsteftioniu ibeft teftifica=
ris z ita bifperfa e z vaga fjuius verbi fignif icatio/
lllllllll
cm 1
7
H
10
11
12
13
14
15
_Ciiibe perinbe cu afcg vel ac poftpofita*
Pennbe omatiffime poftuiat poit fe ac / vel atqj
ct totu fimul perinbeae vei atqp fyabet eabem vnn
quam vt tanquam, vt CamiJlus perinbeatcp oim
fapietiffimus.et cfjerea perinbeac foret eunuci^us
et be l?ac re fatis r;ec bicta fint fyactenusf
{7Ciiii.be Coco»
Coeo nonlolum abfofutum cft/ feb nonnuqj per=
uenufte cafu fyabet accufatiuu . Coeo focietate tecu
Et ijinc cft lilub» 7K* gelii in noc aube pitagora/
beqf cius conforte ♦ quobouifcg familie pecunieq?
Ijabebat / in mebium babant i et coibatur focietas
infepatabilts, Sebeobem cicero pacto aiiquanbo
eft eo verbo vfust —
CLCv^De Mille fyoim in finguiari numero
NiHe fyominum fingulari numcro fignificat mifc
le fyomines.mille militu interiit fyoc eft mille mi-
lites interierunt» mille militu vulneratum eft ib
cft millc vuinerati funt milites.ibcg ornatu/vfita=
tumqj eft}L_-_-
{JjCvi.be Primis»
Primas fignificat etia orbinem quob nome fcqui
tur fecubus et tcrcius.et beinceps alia eiufbem or
binis nomma.tame multociens fignificat pricipa
le . vt fyic eft noftre ciuitatis vnus omniu primus
li
\\\\\\\\\
cm
7
H
9
10
11
12
13
14
13
t
per fe fignif icat optimu.,feb ib poftrenjij in caro e
vfuora torum*
(Juvii*De interbico*
Interbico fibi I?ac re; et non fjanc rem»vt int«-bi=
co tibi aqua et igni*plinius fecunbus in epiftolis»
caret rcge iure'quibus aqua et igni iterbictu eft/
{1 GviihCXue noia ornate fincopantur*
Hunc vero ab reliqua neq; eni iuitus omiferim q
que nomina ab numeru fpectat in eoru plurahbs
genitiuis lincopa efficiunt«ibqj cum vfitatum eft/
tum ab exornabam pertinet oronem»vt mille nu^
mum potius <$ mille numoru*mille benariu mil-
le aureum*et totmilia argentu . et ita be reliquia
et in ijenitruis omnium nom mu fecunbe beclmatj
on>s frequenter eff iciunt*
IjGixyCitra cgtenariu ef poft vigemriugi
minor numerus maiorem eleganter
precebit/mebiante coniunctionef
Ssb prokm fcribentes /et foluta orone in nomini
fcus lolu numeru et mefura [ignificanhbus l atqj
in numeroru nominibus eam plerunq; feruarnus
cofuetubinem et citra cetenarrum numeru * ii qua
bo poft vigenariu buo numeri comemoranbi fut/
vt eoru minor precebat et maior fequatur ' vt i)ic
e vnu et virjinti annos natus»buos et tricjit^ anos
.
iz
viximus.tres et quabraginta anos nauigaui . qua
tuor et quiquagmta annoru confurrfi etatem, ieb
vltra ccntenariu/et citra vigenarium tritu ac vul
garem Jeruamus morem et fermonem . 4jGuob
aute ficut buo be viginti nonnuqj» bicimus/ et buo
be triginta.'ita et buobeuigefimo > et buobetrigefi=
n;o nunif citu eit, feb no quibem eft in frequenti
oratorum vlu/
4$Cx. Inbies et inoiem .
Quib inbiss i none pulcfyerrimus fermo eV ac fig
nificat per lingulos bies/et quotibie i feb cu quo=
bam incremento, vt tua inbies accrefcit virtus.in=
bies fyomines fapiunt.ftultorum fjominum mbies
accrelcit mfamiatfeb Qum bicitur inbiem eft termi
nus beputatus/
{Mpxi . Vt in ve* bis actione aut paff ione
Iignificatib^ vanetati ftubenbum.
In vet bis tam actior.em q> paffione figmficatibus
confiberare bcbemus varias vocum lnflectioncs /
atcjj exitus . et mcbo fyns mo illis vti pro auriu iu
bicio.vt fuere pro fuerut.amaruntproamauerut
vibere pro viberiit.norim pro nouenm.triupfya=
rantpro triupfyauerant.et be aliis quocj! eobemo,
3eb ne quib fiat cotra gramatice artis preceptioes
fyac via prpwbcnbum eit;
-■
«
'
,Xxii.oe Cluin.
auin particula quomo increpet/ vel exortetur i
quom5 item confirmet et quomobo interroget iib
fatis exploratum eft . feb nos ea pulcfarrirne vti*
mur.'cum bi cimus.'nonpoffu quin gcftia.no pof
fum quin boleam.no poffum quin abmirer. figni
f icat enim f ere me non pofle continere* g> non &>
leam ,et ita be cetens confimiliter.
rftxiii.be Locus eft vel Multum
aut nicljil loci eft ljuic rei .
Quib inWnone preelarum eft vfu.locus eft l?uic
rei.multum loci eft gaubio. plurimu loci eft trifc
quillitati.et terencianus bauus.nicfyl loci e fegni
cie.'fignificant eni fyec omniai vel oportere nos le
tari/vel tranfqutflos effe* vel voluptatibus afficii
vel oo negligetes ac fegnes ee« et fic in i aliis fyu*
iulmobi<JOdiu.be Magnopere et fimmbus.
NonnucJ verobuo nominaCfiue prepofitione ab=
bita/fiue non>nius abuerbii vim retinet.vt mag
nopere pro valbe. maximopere pro plurimu.m*
iorem lmobupromaximcmiruinmobu promi
rabiliter.etjtem mirabu inmobum.
^Jpxv .be In primis et fimilibus.
Seb ablatiui cafus / fme cum comercio prepofitio
nis fiue (tne eo vim Ijabent abuerbii ♦ vt in primis
fignificat zm precipue ac prefertim.et ib^vi gr cci
bicut)ibuerbiu ipfum(fi lta appellabu eft) peror-
nate nomimbufiugitur.vf in primis fapiens.ipri
«ijs erubitus.Seb nc a propolito bifgrebiar^pau*
<is mterbu pro paucu/multis pro multumt Veru
J^ccaliojoco pportunius illo*
ijCxvLbe ©ent cu noie magiffratus fiuc iperii
Ilic etiam rnobus optimus eft+vt li quis bicturus
dt qucmpia homine aliqucm ^abcrc magiftratunj
vcJ i?qnore/feu ipcriu vt ex noie l;onoris eiufmoi
et gero geris verbo pulcljerrima coftituat ordne.
^oc pactoi^ic eft rome cSfuLrome cofulem gerit.
ita cofimiliter imperatorem gerif . principem ge*
wt.pKetorem gerit et alia cofimiliter *ab ijofcc eni
viros remm cura et abminiftratio pertinet.
([ Cxviitbz intcrlcg«nbumyet fimilibus.
Vfitata et perpulcijra eft fermois oratio/vt geru^
bioruaccufatiuis prcpofita lterfignificct tempus
imperfectuinbicatiui vcl fubiunctiui mobi vel al
terius ct bu par ticulam .vtinterabuianbu ^oftes
offenbi.'J?oc eltbum ambulaKcm*interlcgcnbum
vibebas t ibeft bu legeres . £t fic pro varictate per *
[onarum ita cxponenbum cft vti mobo explicaui^
mus.fcSicferuius in buc.vir.Interagenbum ib rft
bum agis.l;onefta locutip fi bicamus intercenabu
>-!>
G\
co
■r*
KQ
■m
■^T
■c*>
CJ
tfttM
llllillll
7
H
9
10
11
12
13
14
11
T
•
\)oc fum locutus ib eft bum cenare Ijoc locutus fu.
4jCxviii.De in pro erga vef cotra.
In pro erga ct c5tra pulcfyerrima e accufatio pree
pofita. Vt meusinte animus.mea mte beniuol.n
tia.vbicj enim fignificat erga . luucnalis muefyt
in bomicianum .Ciccro ljabuit orationcm in Cati
linam.ibi eni contra fignificat.
|£Gxix.Deappnme.
?7ypprime pro valbe recte apponitur noibus.que?
abmobum be imprimis fupenus bictum eft.vt
Virgi.apprime nobiha res.appnme vtilis.St ita
beaiusfimilibus.
4j_QiKf Vt res apte coi ungitur
abiectiuis polielliuis.
Rec nomen latum / bif i ufumc| eft. feb eo pulcijer
rimcvtimur cum abiectiuis poffefliuis nomini'
biis/ et prefertim J?uiufmobi. vt cu bicitur res bel
Iica, res bomeftica.refpublica. res familiaris. re«
nwlitaris.Et be fimilibus paritct .
4Kxxi.De preftolor.
Vt aliq veluti fignanba mftituam preftolor vei"
bum plerumcj poete accufatiuo iungunt . Gicero
connectit batiuo. Vt quem preftolariB.'* preftoior
iol?anni^___-
:ii . J^vffentior ,tio . Impartior .tio .
2V
Multa funt verba quibus per eaoem Cignif icantia
et pafliua vtimur voce et actiua,et(vt omittam p e
nc innumerabilia; ciceio frequeter m r;is buobus
mobo actiua mobo paffiua voccm vFurpat. s£,enti
or et affentioi vbicg eabem coftructicnis forma. et
impartior /et Ipartio.in ceteria autem ifc fii mult©
unus.
dCxxiii . . Vfu venif ♦
Vfu venit ornatiff ime pro contingit ponitur/
([Cxxiui. V furpatio et vfurpare.
Vfurpatio et vturpare non lta intelligi bebentifis
cut mrifcofuJti vtunfur. fe6 vfurpationem orato?
rcs f requetem vfum nominat/ et vfurpare in fre-
quenti vfu fyabere/
{jGxxv.Deficit cum accufatiuo.
Hec res me befirit ib eft beeft micr;i Ijec res» vi bc=
f icit me bies. vita cpprimum mortales beficit ♦ f ep
beficio bac re magis poetarum eft.
{jHCxxvi Omnis pro omnes.
Nunc aute ne ea que perutilia funty i ornatiffima
omittamus. intellicjenbu eft q> que nominatertie
bcclinationiB ta nominatiuu q> genitiuu fingulare"
fyabet fimiies i prefertim Ji gewtiuus pluralis in
ium esiuerit ecru frequtter accufatiuus pluralis
in is terminari folet raro in es . vt grnnis pro oes
mortalis promortaks.manispromancs, fimifc
terCvt ipe quog? teftatur priftianus Ji es et is ternu
nantiareperiuntur. vt f ortis et i ortes / partiset
partes/pontis et pontes . io rebquis rarius ib fit
que eft poetaru veniaf
{TCTxxvn.De pofrnbie.
CXucbam abucrbia funt que epiftolis maxime con
ctruut.ficut propebiem/ cjprimu/cito/cofeftim/
et poftribie. quob multi ignari htttram / et gra<
matice artis expartes exponut poft tres bies . ieb
tuCnc eobcm bucaris errore)crebe poftribie fignis
fkare poftero bie/eteopacto.M.C.accepitto alii
crubitiffimi virij
4$Cx xx viii . P rimu /beinbe / prctcr *a£
ab /1)oc /poftrcmum ♦
fttfi quis multa referre velit.'pro prima rt ponai
erimu vcl primowtiuuj eni in vfu eft, profecute
oeinbe/velfecunbo loco.protcrtia/ preterea. vel
pro tcrtio loco.pro quartoCquob perraro accibit)
ab hoc vr prcterea vcl quarto loco.in calceipoltre
mo/ vd poftrcmu/ vel bemum.at igitur l?uiurce=
mobi exemplu. tria fut que magna micin af i erut
voluctate.primuenicf optimuamicu nartuslu
beibe aute cj> finguiare tua crga mefepe tefohcans
beiuoletia poftremu vero /q> tc icolume mteliexir
{JCxxix .be orbine fyaru coniu n=
ctionumeni/autem/vero»
&ua in re ib quocg abuertenou eft/g> fres inueni=
nras coiuctiones recto atcp vfiiato orbine.que funt
eni/aute/et vero.feb tuipfe tyec oia ac multo plu=
ra raule cogncueris.^fi ciceronis Lriptai et in pri-
mis eius epiftolas lect»tabis/
(£Cxxx.Mcmorie pro s ifum eft.
Memone prohtu ficmat fcnptu eft. multa enita=
lia ornatiffime vfurpantur vanis cu fignificatus,
vt memorie trabere.mabare fcriptis.mabare litte*
raru monumetis.quoru fermc omniueabe vis eft
feb manbare memorie aliub fibi vibetur velle/
{JCxxxi.Falht me bcc rcs.
Fallo verbu tritu eft apub Cicerone. f aliit mc r;ec
rcs bicimus.fallit te fpes.quob e fruftratur et beci
p it ([ Cxxxi , Miflu f acerc .
Miffu facere ib e bimitterc venuftu et ornatu eft,
nam miffam Ijanc rem f acio fignif icat bimitto xl=
lam rem/
(jXxxxiiii.Hc quibem»
$bf;uc et in eabem oratione buc f;ee particule/ne
et quibem/pulcfyerrjme futifi quis f uerit ilhs rec
te vfus. nam cum ponuntur . ; femper aut aliquib
bictum cit( aut mentc ib concipitur ♦ vt ne aubmi
cT
quibem.fignificat euiraQ exempli caufa) non folu
non vibi feb neqj ctiam aubiui . Item aliub exem-
plum pfylofopijie ftubia bemocritus n5 mobo n5
intermittit ;Ieb ne remittit quibem.reaiittere na<|
pfyiam cft remiffius pfyilofopfyari?
i| Cxxxiiii.be orbine pluriu fine coiunctioc
Scb ea quoq? abljibeba biligetia elt q> li quabo plu
ra ponimus preferti finecopulatioeCqui articuius
eft et fi ibi vibeatur fignificare quob vefyemetius
fonat magis coilocetur i calce.vttua virtus lauba
ba probaba e.na probaba eft rnagis q> fit ai mbicio
Magitratus biligere/amare/colere oebemus.pro
bau3miosvirosomnesf;omines verentur./ ob*
fer uat / abmiratur . quc turpia / obfcena i tetra ; f cba
fut.'ea fugere et afpernari bebemua. virtutis offi=
cju fuma laus efr.na l?abet officiu accelfione actio
nis. (JSeb i l?iis quoq? orbo quibe fpectanbus eft
q> fi tria quoru buo parte aliqua ugnificenti tercis
um lit communius^ib prof ecto plcrumoj bebet in
f ine collocariinili fe fyabuerit qucbam generis mo
bo.tunc enim ecotra fit quob nunc liquibo ac pers
fpicuo patcf accre exemp{is«ac prioris quibe excm
plu cft.oms in abipifcenba virtute cura/opera/bi-
iigentiaiponenba e. eft eni cura confilium animi,'
opera corporis i bihgentia vtrumqjcomplectitur.
►
1 -*
cm l
3
9
10
11
12
13
14
15
T
IC
Item inrepublica plurimumi&uftrie/laboris/ te
poris ponen&u eft,#smicos confilio I viribus ©pe-
ra abiuuare bebemue. /Cylterius nof a exemplafut
l ion lunt per fc rcs comobe ex^eten&e bjuicie/tjo
norcs/voluptates . comobum eni generislocum
beiinct cuius fpecies funt multe.puta quas mobo
nuirerauimus./Atg item animalia queqjV fyoines
Ieones;equi/bcnu vibetur appetere . feb vUamc|
resfele fyabeat.Ii multa fint,' quobpluriseft/ bc=
bet poni m finc.iam ab alia prccebamus;
{[Cxxxv.be Qanfquis ,' vtvt i vbiubi,
Multocicns gcminatio in quibulbam tam verbis
infinitis q> abucrbiis tanti valet quati i& nome fel'
ct cuncg. vt quilquis pro quicuncg , quotquot prQ
quotcug. quatufquatus pro quantulcucj» qualif=
qualis pro quaiifcuqj. vtut pro vtcuqj, vbiubi pro
vbicunq? . ct ib abucrte biligenter/
(f Cxxx vi . ^vcccbit.
^ccebit proabbitur/§ vfitatum cfttam pulcfyer=
rimum vibcri bcbet. vnbe et acceffio abbitioncm
fignat. vf ab meas miferias mictji acccbit bolor ib
eft abbitur/
{[Cxxx viii . Conf ibo ,
Cofibo non ficut quiba arbitraf ur( nefcio quo pac
to)ftruit J ,13 iugitur aiias catio ahas ablatio cafui
**n
'
.
et in fyiis potiffimu verfatur que ab animum fper=
tant. vt confibotua virtute/ tuafyumanuatef tuo
confilio.et lbem be aliis fyuiufmobi/
(TCxxxviii.Crebo pro cornitto.
Crebo quocg pro comirto ornatiffimum eft. vt crc
bo tibi confiLa mea. crebo tibi granbem pecumam
et fic be aliisr/
^[Cxx.vix.C^rahbismaior vel minornaftu
0ranbe abiectiuu nomen pvoh vel etati conuemt/
vel pecunie. pecunie exepla fupra pofuimus . leb
l?ic grabior neftorc vibetur ib § vibetur qi ncltore
vincat etate et atecebat.r;ic tit graoisnatu/ajrabife
fimus natu.fignificat Iogeuu fjonine / atcj atmo--
bu fene.St quia be natu facta meeioi^ maior natu
otnatifiie ficmif lcat feniore.' ficut mior natu ib eft
,be Parentfyefi. {J. iuniore/
Infuper^aubiHepiba fit interpofita nonnuncp in
oratione/atcpinteriecta parentljefis . vtbebifti ab
meCque mea eft fumma voluptas)fuam(fimas lits
teras.omnes amicos(nifi ialloOpJurimum abmi
ror.fcire velim exte(ea nacg eftamicorum cofue-
tubo)quib nuperin caufa.M.Tfaitoniiegeris ♦ et
iti bemum(repoftulante) noftraram Jjuiufmobi
oratione interpofitionibus alpergatrtus/
(TCxll.be Incrcbuit,
*
M II 1 1 1 M llll Illl
cm l
6
8
9
10
11
12
13
14
15
T 1
l*-
1
Hecres apub me lerebuit/et fere %nif icat ab au
res perueit^et rei noficia fignat/
CljCxlii. Vt nos nefcire quib feicemus»
Nefcio t)ac re.ignoro/ preferif me ♦ f ugif me. la=
tet me.fyuius rei nefcius fum.ignarus fu.jpec res
fcietiam meam f ugitf
CjjCxiiii.Reliquu eft^pro reff at.
Hoc refiquu e i& eft reftaf /perpulcfyre / et magno
euornatu lbem fignificaf /exemplu eft.omnia tibi
ctnatura et fortuna tribuitreliquii eff t 'vt bene et
iaubabmter viu?S/
(tCxJiiii. VuJgo ib e vbiql
Rumor e vulgo/ibeft vbiql et comunifer&icifur
et ornatus fermo eftf
{J^Cxlv.^vccipere pro au&ire et cognofcere
^ccipere pro au&ire et cognofcere peruenufte bi*
titur.vtacccpirumoribus/quoruelcertusauctor
acccpi ljolm fama/ que certoauctore cotietur.acce
pi nuciis it> e nuciatioibus.quos nutios z qui mit
ti affert.accepi litterisquas plerucj abaicis accipi
mus.et I aliis cofimilibus lodsf
(ffjxlvuHike Ijofce })*ke*
Prono% articularib| bemoftratis cofucuerut ora
tores abbere ce a&jectione i iis cafib^ qui i f.bcfiuut
tupljonie ca\vtl?iice fyofce tafce pro jjis fycs feas/
mn
V-'
CfCxlviibe tranftatione fyuius
pi-epofitiomscum*
cp* prepofttio que preponi fofet / poftponitur
ecum fi fi jnif icantia eabem manet . et in quibufc
bam juibem femper. que funt mecum tecu fecum
nobifcum vobilcum . in quibufbam qupqj non fe-
per, vt qui cum/quo cumV quibus cu/ te proptet
ac etiam propter te lbem fignificant. et fic quibus
cum « t cun quibus • et in iis potiffimum ea pre*
pofmonum tnnflatio fit que wb enumeramus,
^XCxlviiuClam prepolitio
potius cp abuerbium»
Clam plerumq? prepofitio eft.et nonnuncj abuer-
bium* (eboratores prepofitionem potius accipi*
unt ;fiue iugatur ablatiuo vt prifcianusfetiti i;ue
accufatiuo/ quobopinatur bonatus* vtclamme
prcfectus eft ib dt me nelciente/
iJjCxlix.Cora et prepofitio et abuerbium»
Coram cum accetu in prima lillaba prepofttio eft
et quib fignif lcet nemo eft qui nclciat.cum accetu
vero in vltima fillaba abuerbium pulcfyerrimum
eft fignif icasCvt ita bicam)prefentialiter. quo fre-
quentiflimeviriboctivtuntur.vtapubM . Gces
ronem.cupio tecum coram iocari ib eit prefentiali
ter.etiam coram tecum loquor*
*
!
■
* *
I
2*
^
Cl.Deabuerbusin.I.et.V.befinetib^.
Multa abuerbia in.I.exiftetia etiam I ipfis epifto
lis pulefyerrima funt.feb i;ec imprimis ruri vefpe
ri/bomiybelli.Multaitem ino fero/Icrio/conlul
to/poftremo/falfo/merito.precario. Cetera vero
in eobem exitu beunentia ljaub in frequenti funt
vfu oratoru» i n v vero non multa funt biuicuius
fignihcatio manifefta eft.Ioterbiu/quob eft quafi
infra mebii bid temcus.£t noctu pto nocte.quob
magis nome e. Vnbe biu noctucg bicimus;
(jXluNullus pro nom
Hullus«li.um.n6nu§ pro non.prefertim fum /es
cft verbo abiuncto.vt nullus fum.ibefi interii.ref
pu.nulla eft ( quau non eft lbeft extmcta eft. Ibc|
ornatiffimu f uerit.
^7CIu\Preftofum.ib e affum vel appareo.
Preftomm/fignincataffum. et f ere appareo . et
Dc ibem abuerbiuj eiufbem verbi moois omnibus
ac temponbus peruenufte conuectitur i m eabem
qua mobo pofuimus lignificatia . vt prefto micfyi
fuit feruus tuus vrbe ingrebienti / lb eft affuit.
([Cliii.Licet micfyi bono vito
efleivel bonum viriun.
Licet micfyi bonu virum effe et licet micfy bono vi
ro elfe vtrumcj latine atcj vf ltate bicitur ♦ Seb 10
goftering magis oratoriu eft*
d^CuiiifPcirpetuu et Iperpetuu aouerbia?
Perpetuu et imperpetuum abuerbia pro eobe po s
niitur ♦' et eis f requeter vtimur*
CjClv.Deuindo proobligo»
Deuincio verbum cum pulcfyerrimum e.tum pre
cipue eplis congruit . fignif icat et beuincio oblis
go / et bevinctus obligatus / ficut et fepe obnos
xius ♦ quobnonloiumtritomorefigmficatquoo
notu eft.febetiam beuincturm
(fClvi • Collocare apub aliqui beneficiu.
Collocare apub alique benef irium eft alicui benefi
cium facere, vt apub gratos viros beneficium col
iocafti*
(IClvii.Gratificor»
<5ratif icor libi fyanc rem predare vfurpaf ur / prp
gratumfacjo»
([Clviii.De "inbulgeo et ignofco.
Jnbulgeo fane verbum eft aptiffimum et fplenbis
bi ornatus. quob et batiuo iungitur t et f erme \i-
gnificat bo operam, at(j ita reponitur ♦ vt fyie nis
mio fomno inbulget. ib eft nimis bormit mmio d
bo inbulget / lb eft nimis comeoit . be aliis con*
fimili pacto. H Inbulgere quafi concebere eff
verbum luxurielam quanbam Mignans clemetia
1111(11111111 llll
cra 1
6
8
9
10
11
12
13
14
15
13
tt in&uicjentem paretem appelfamus/ leniore er=
ga Iiberos mgenio.quare z ab ignofco piurimum
biffert.eft enim ignofco parco.ibeit bo venia.fme
excufatum fcbeo.ignofco tibiifiquibCexepu cauz
faJabmifens lceleris . inbulgeo vero i vt multa a=
cpre impune queas. quorum verbgrum bifcrime
i>il ^entifFime conliberabum eft/
i]CUx Tantus quantus,
({Tantus.ta.tum.etquantuseobemobo fefyas
bent in 01 atione vt raro alterum abfgaltero pona
tur. vt cor.cio l?ec tanta eftiquata ante^ac vn§ fu
it.tnbuis micl?i tantu quantum necagnofco / nec
poftulo.tdntum in te eft bocfrine quantum 1 boc=
tilfimo fo 7 et effe viro;
iI_Clx T a»a qualis?
Taliff et qualis alterutru creberrime ponitur* ra
ro vtrucj. vt teie iolemus fentire bonu viru/et fub
Bitelligimuf quale biximus.z ecotra.orator eilfu
ftris qualis alter nuilus reperitur. veru l?ec be f)is
htiBt ^LClxi. Vel pro eciam,
tVel pro etiam particula I multis locis rectiffime
congruit.vtfyambal fuit imperator velomnium
primus.tua eximia virtua vt tearoem velmaxie
impeliit.
([CytVfrforj
»
r
Verfor verbfi ifl f requetiffio e vTtt veteru ac oifer
toiu foofni . perbif f nlaqj e eius verbi fignif icatia ac
beno variis poteftrationib? expoi.vt ego verfori
Iraru ftubio ib l bo opera lraru ftubio. virt us circa
bifficile verfatur ib e virtus i bifficiii cofiftit. ver*.
famur in tenebris ib eft f ere fumus ac viuimus et
quafi ftamus in tcnebris.etCquob eft exemplis fu
perioribus beciaratum) buos fibi plerumq? ac fre*
qnetius cafus poltulat. nam aut acculatiuo uingi*
tur/precoata circai aut ablatiuo in precebete . na
cu acanatiuo* vt ante f unbu verlari.ab porta ver=
fabatur pcrraro bicta funt. fcb queabmobu cetens
rebus oibus { ita buie f uma abfybenba e biiigetia,*
^QQUiii . 8niuer o Sinaute ♦
HonnuS oue particule ornatiOime coiunguntur,
quarum eabem fit vtriul* f ignificatio. vt enmero
nam pro explenba fententia altera bumtaxat Juffi
cere poterat ♦ etfimiliter finautem cauia conplen*
be fentencie. eo in loco aute patticula nullam om*
nino vim l?abet. 1m eni per le iignif icat feb h/
trClxiiii.&ttoab. •
auoabypro quoufq;/et pro quabo/no minus or*
nate ponnur^ latine.vt volo in vrbe effe/ quoab
tu rebeasa . ita in plenfc* locis conlimihter accipi
poteft.
\
\
1111(11111111 llll
cm
<;■
8
9
10
11
12
13
14
15
•
<
I
Clxv.Sufci pere.
Sufcipere no folum(quob tritug vulgatufcg vfus
fyabeOfignificat quob eft fuper fe accipere et quo=
bamobo abbucere aliquibi feb etiam perornate po=
fitum in epiftolis cemmenbatum Ipabere. vt fu£ci=
pit cicercnem cefar in fuis rebus abuerfis . que
vticj poftremaugnificatio/r/aub^quaqKfi quisin=
fpiciat accuratius)a priore illa afiena eft/
dQxvi.PoIitiuo abiucta negatio
cotrarii politiui pleruqj vim tenet.
Optima quocj ratio eft vt pofitio cuipiam abiun =
cta negatio cotrarii poifiui virn ac fignificationem
twneat. feb non ita plene / tamen et accurate lilam
expleat.cuius rei exempla fubiciamus . r;ic vir eft
J;aut improbus . fignif lcat enim i ere fyuc lpomine
prolum potius q> imprcbum effe jfyabenbum . et
pr;us ^aub igncbilis.r;iftrio non illepibus.miles
co inftrenuus.ciuis fjaub malus.Nam in iis/eo=
rumc| fimilibus rectius atcjj vlitatius bicitur qua
bo vis laubis cuiufbam eit. feb quafi biminute/ et
quafi btf raubate laubis/
{j[_Clx vii . Peto r;anc rem a te .
CLuob gramatici bicunt peto te r; ac rem /ornatius
nec minus latir. e bici queat * peto banc rem a te et
ibplutimum ciceip m epiftoJis cofueuit.
10
6
•o
10
11
12
13
14
15
\
^CkviiuConHdoY pro pereo.
Conficior paffiua voce crebro vfitatu e pro eo f e=
re quoo e pereo.vt confectus fu ibeft columtus vt
vir lops ac mifer .'fame/fricjore/bolore coficitor.
fic anis etate et ftubio conficitur ,ac merore Jbbo?
re/fenio cofectus.et be aliis fic per mulf is?
^JOxix ftblatmi tu participioru tfl
alioru peruenuftam rebbut orationS
ftblatiui cafus no participioru folu/veruecia om
niu alioru in orone percodne ponutur.prcfet tjm
fi qua f uerit fignificatio teporis » et be participiis
quibe mariif eftu eft, vtregnante octauiano cefaref
parta eft vniuerfo orbi pax * quafi qua tempeftate
regnabat octauianus cefar ♦ et aliub bioniiio firas
cufis tyranum gerente/grauifuma inficilia bella
fut gefta.ibeft jn quotepore fyracufanoru bionifc?
us tyranus erat* ([Beb eobe quocj rao alia que
bam fe babet nomitaa .maxime fi bignitatu ct 1)0*
noru extiterit. vtcornelio et galba cbilibus curili*
bp acte fut in tfyeatro f abule . Quiba abbut partid
pium exiftenubus.IeO nos profybemus l quob ab
vcnuftate oratiois n5 pertiet abbi oportere . et iU
fcipionc conlule peni beuicti funt. Icipione impe-
ratore euerfa eft numantia . jpt reliqua eiufmobi
panter.
<
r
MIMIM!
cm
V
8
9
10
11
1
13
14
15
3i
(JCIxx.be geitiuis cu pofieffiuis pronoibus
Licetetia ta Ljramatice q> oratorie genitiuos quo
rumcuqt cafualm cu pcffeffiuis quocuq; cafu proJa
tis coiugere. qucb ct priftianus trabit . vf mea ca
venit/rt celeroru amicorum.meuagrum et mar
ci anfonii populati funt.tuo amico ac fratris gra=
•iificare.tuu.r; imperatorem fectare et coriolanum
p ncfter ac frains amice. fua ille confibit et ciuiu
pruoentia./C tqj lta figuratur conftrucfio in omni*
bus pdifeff:ui3.pinc terentianum illub meo prefi
bjoatq^ofp.ti^
(jCixx! . ^e nominatiuo poffeffiuo * '
•cu gemtiuo poffefibris. •
Ibq? penitus mfpidenbu fit/quaboqj etiam bifcre=.
tioms leu abubancie cuiufbam caufa folet abbicu
genitiao poffefforis et nominatiuus pofieffiuus
vt fuus eft.C.cefaris mcs ib tlt eius et no alterius
fuus ticiifilius fjeres teftamento conftitutus eft.
fuus( vt ipfe quocj pnftianus exponit>b bifcrctio
ne eius pertinet qui fecubum leges fuus non ciU
ib eft fub poteftate patris legittimi non eft . fuus
autem pro vnius cuiufq? proprie accipitur, quob
ipfum apub viros eloquentiffimos freques eft/
daxxii.Quibbiftatbie
quartoetbie.quatfa.
;.
f
Qit quartaC vt nonius marcellus eciam teftis eft)
et bie quarto non ibem fignificant . feb mafculino
genere preter itu tempus befignatur f eminino f u*
tutum . quob vef uftiffimi tamen aliter protuleriit
vt fic bit quarto pro eo e quob aliter nubiufqrtus
bicifur .'nubiuftertius.^et ltibe be aliis/
<JC1 xxi ii. Qm ib infere inter tua ca et tui ca feci»
Tua caufa fcci/et tui caufa feci ( ne pretei veteru
et boctorem cofuetubinem aliquib ef f iciamus ine
ter fefe fyaub mebiociiter bifcernutur . nam tui ca
bicimus/fiquib eiabquem fermonem vertimus
preftiterimus. vt tui caufa a& antonii caftra prof e
ctus quob eft tuenbi tui gratia. kb tua caufai cum
tuaQ vt ita bixerim) contemplatione aliquib alteri
preftiterimus vt tua ca»fratris tui caufa egi/
^JXHxxiiii ,be bif f erentia intcr gcnis
tiuos primitiui et pofieffiui .
£t quia aliquib be lis que ab poffeffionem fpectant
locuti lumus i fyaub ab re f uer it bif f erentia illam
ptof erre in mebium .' que intcr genmuos priuKi=
ui eft ct poffelliui. vt mei tui fui noltri et veftri.
qua tibem pulcfyerrime pnfcianus exponit . vox
na<$ eft eabem .at vis ipfa longe biuerfa.cu genitP
uus pnmitiui fimplicem fignificat poffeifionem.
potfeffiui vero bupliccm» vt mci amicus ibe meu3
'
r
a
31
amicus . feb mei filii amicus bupjicem poifefiione
continet alteram meam in f ilio • alteram filii i ami
co. quo cc fubiecimus/ne cum ornafum requiri=
mus4 verboru vim icjncremus ipfam/atq? in erro
rem quepiam iguorater incibamus.feb nunc infti
tutumprofequamur/
^[C|xi.v.inmentem venit.
Hcc res mic*?i in mttem venitbicitur. et cum ge=
nitiuo l;uius rei mid?i m mttem venit. nec micfyi
curc eft an j:ro nommatiuo geriitiuus pofitus eft,
vt uq; veto ncn iolum poete feb etiam.M. ricero
vfurpauit;
fJClxxvi.be teporu c6mufatione t
Oratcr;s(f:cut et poete^perfepe prefentibus tepo
ribus vtuntur pro pretetitis . nonnucj et pro f u=
turis. veru lb quioe muitorarius . feD cotra fyaub
crebro fit.nifi forte incp verbum/ quob fufuri te-
poris eft / preteriti foco vel prefentis accipiamus.
Seb muita que fuper fyiis bici polfut/in aliub quo
9 tempus ieruamus;
4j0xxvii.>3imilis genitiuo et
plenus batiuo.
Similis et plenus nomina Cquorum prius batiuo
iugitur4poftrerius etia ablatiuo)oratores vt pluri
mu/ac fere femper genitiuo iugunt. vtfimilis'es
!"■
uoru maioru.bignitatis et of ficii es plenus» no»
nuq» vero(feb perraro)pr«feruntur cu fuperiori=
bus cafibusj. ,
{JGxxviii. Vt fubiuctiuis impe=
rdtiua verba iunguntur.
Sepenumero ctia maioris fignif icantie caufa vel
ornatiffime imperatiuis fubiuctiua verba iugutur
quob Cicero fepe ef ficere folebat. quale e iliuO cu =
va vt vir fis. et aliojoco fcrxbens ab f ilium eff ict
etiaboravtexcellas/
^jGxxix.CurriWcenatuWprabetur.
Decurritur fpaciu/cenatur rijombus l pranbetu*
tultuWcoftmiljaq? pulcf;errime bicuntur/
<£ixxx. Vt trafitiua verba
abfokte prof cruntur»
fltqf vt abfoluta iterbu vcrba obliquis cafibus iun
gutuWita trafitiua quocp iicet nonunqua non folu
pro gramaticoru more/feb etia pro oratoru cofue
tubie abfolute prof eratur .preferti vcro ili qua fu*
palfio cu actione ipfa figmf lcatur. qualia illa fat.
lugeoinbeo/metuo.que cum trafitiua funtinunc
abfoluteproferutur;
CClxxxi.Dc terminatis m bunbus.
due I bubus excut noia ; no ta fimilitubine figni*
ficatCquob pleng arbitratur) § abubatia quabam
*3
potius ac vefyemetius.vt gliabubus no ta cjioriati
fimilisiq» abunbe feie vefjementerqi ef feres.Qua
opinione eloquetiu ateji qSerubitifumoru fcominu
vbicg teftimoniis coprobata/tu quoqj firmiter ara
pfectere.na(vtalios omitta)7?vulus gelius auctor
probatiffimuf ex fnla quotj boctiffimi appoftinaris
letabu5us bicitur^qui logo atcg sbubati errore efu
et tu quocj eiftem vtere nominibus/ 1
(^Clxsxn.De Fretus»
Fretus.ta.ui.icerte originis ablatlo iuctu pultfyer
nmu eft.'et ugmficat fere confilu atej munitu. vt
vra fyuanitate f rcius . vra fapieuU J i:on mea vir tute
fretus/ ^Cl*xxiij»Certicrefacere*
Certiore facere vfitate atcj frequenter in epiftolis
vfurpatur.na facio te be i$ac re certioremUb e tibi
figmfico l;ac re.et fepilfime velim me be tua vali*
tubine facias certiorem;
([CLxxxiiii.be Habeo.
Habeo varia coftructione f iguratu plurimu orna
tus Ipet.vt bene fyec res fc l)et.'qucb e fere vt ita bi
ca\'ftat bene fyec res.et ita bene fyeo me . et cu par=
ticipiis bene me fyabes rebeo rure . et cotrariu ab*
uerbiu fjmiliter ei verbo iugitur ♦ quob eft maie;
/plxxxv.be participiis f uturi teporis ♦
Participia fepenumetQ i uturi temppris ornatiffi
-
me vfurpantur . vt fcripturus fum ab fcipione lit=
teraa. quoo eft fere bebeo fcribere . etaliub.' tu ab
ebes cras iturus eslquafi ire bebes.cicero e atfyeas
profecturus ib e bebet atfyenas proficifci. plautua
in ciprum traiecturus eft ( fere eftnauigarebcbet
in cipru.quob ibcirco ita expofuimus quoniam is
pi-opne nauigare / is tranfmittere t is folucre ei»
locum fignificat vnbe prof icifcimur is bemu tra=
iicere biciturl g> eubem befignat qui rate vebitur.
vt cicero foluit atfjemsiet in afiam traiccitt(f/e=
ru ab propofitu rebeubum eft . illa igitur particis
pia quc a verbis manant palliuis et naffiue quoqj
cxponi bebent. vt cuius infons animus e/mulctaa
bus non cft ib e mulctari et puniri non bebct . fon
tes accufanbi funt ib e accufari bebent.vir flagicio
fusefttrubebusincarccremibe coiicienbus jn vi
cula . 8t alia reliqua exponatur / vt fupra biximus*
{JjMec tame negauerim qui eorunbem participi
oru alia quoqj ratio fit ♦ feb ea nos mobo profequi
mur iprefetiaru/que venuftius eloquiu rebbant/
^fClxxx vi . be Repeto ♦
Qoiib repeto ^none perpulcfyre ponitur.fi quib ei
accefferikneq; batiuus foluscafus/feb etiam abla=
tinus.vt jepeto fjanc rem memoria/ quobnon te
neo memoria figaifieat. vt permulti extimat ♦ feb
*<
H
•
podus meoria voluto^t rcmifcor /et quafi oblmi
oni trabitu rurlu lueftigo meoria»l;oc nos vii vei
bo ornatiffie poterimusiquonia ecbe z veteres eic
quetiffimi f requeter vfi iut* l;k illub be oratore ci-
ceronis libro. cogitanti mkl)i /ac memoria repete
ti* et africanus a neuio accufatus / tnbuno plebis
<% ab antfyioctjo pccunia accepilfet / comcbiffimc
to verbo vfus* rnemoria (mquit) quintes repeto
^unc bie fyobiernu effe*'quo Ijanibale penu iimitif
tmu fyuic imperio vici in africa l et perpetua pace
vobis/ac victoriam peperi infeparabile» veiu cap=
tus ingenti voluptate longius in af rica verbis re*
f erebis progrelfus furcuquaobrem «b veltru initi-
tutura ref erat k oratiof
^JXkxxvii*Promori;bieobireymorte oppe
tereet fimilia,' pro viaere aute vita agere/ be
gere ctatetn / etfimilia ornatebicimus/
Optimu factii fuerit l ne eifbe aut mobis oratio^
sis/aut verbis vtamur* eKquob inicio bicimus)
varia plurimu probat oratio* et ti veluti quibufba
fiofculis afpergitur ♦ vt pro morivbie obire /mor-
t«m oppcterc/anima expirare / vitabecebere]* ani
ma efflare/ vita befugi^ rebus fyumaqis excebere
ex vita migrare/res beferere fyuanas i exii e be vi-
talnwtc? pbireiextremum claubere bie; interire
i
i
occibere cdfimiliacg* et iteru pro viuere vitam age
re begereetatem/
_ iii.Vtlu&oluou.Ticet
viuo vita &icimus et coniimilia»
St(ne figillatim cucta coplectar)illu& fcoc loco ani
mabuertenbum iitiq ficut fepe bicimus lubo lubu
pugno pugnaiferuio feraitutemiboleoy&olore^et
fimilia.' ita et inter&u viuo vitamVviuo miferam
feu felixe vitam, vt fi quis bixerit qui expe&ita fu«=
erint virtuteconfecuti, / ii viuentbeatam/ etimor=
talem vitam.et qui predaru certamen certaucrit/
a mphffimis bonabitur muueribus . £t quob &e va
riis bicimus orationis mobis l i& ipfu be fingulis
partibus intelligebu lit , vt pro oro rogo/ precor
obfecro/ pro quafi pene ferme.reliqua tuipe coiec
U} <JClxxxix,Ib genus,
Ib genus pro eius generis C quo& fere fimile no-
men expnmiOpulcfyre et vfitate bicitur vt multa
funt ib genus monftra. be multis ib genus rebus
locutus eft.'quob e fimilibus.et ita in alns^
{JClxc , Sx fcntencia ,
8x fentencia quafi fecunbum votuntaf em et prof=
perc • vt gefta rcs eft cx fcntentia . quob eft prout
optabamus.et tibi i& vecit « fententiat et muftis
iuiocisconfirniliter;
h
4jCxci.Inferre.
Inferre iiurii quali iniuria facere . manus iferre
alicui eft alique pulfare, impetu j quepia facere iit
quepia cu ipctu et quafi vi aboriniet jrruere}
{[ Cxcii.Dare veniam*
Dareveniam pulcfyerrimu efticrnofcerectlicetia
coneebere;
3°vt> 'nicio ctatis Ijabui te amicu.amicicia micr;i tc
cum eft a teneris annis/a paruulote primis ctatis
temporibue* a tenerisCvt greci bicut) vnguiculis
abincunabilisipfis.etijuiutmobi. {jQtuuei
etaspuicfyerrime abolefccnciam fignificat;
{f Cxciii . F«.rire f ebus .
Fcrire f ebus opfame atcp optimis caufis ex feriali
um cofuetubine fignificat f ebus coponere vt per=
fepe ictum fcu pcrcuffufcbus/eft conftitutum/ ct
compo fitum/
CjCxdiii . Hft micbi nomc fcipioni .
£ft miclji nomefcipioni.fcipioni cognome africa=
no f uit.cui paojo troiano nome c ct lic be reliquig
batio cafu perulitate ac puldjerrime bicitur . que
eabe z aliis quoij mois bicutur.£ frequetius m6s
fueeriores apub eloquetiffimos et boctiffimos vi=
rosioucnies/
{TCxcy «^iunt t f ertur bicitur.
i»
Cum tritum vcrbu volumus ©ftenbere Aet quob
in ore populo e.' vtimur vel iperfonali fertur / vel
perfonali verbo aiunt Jet nonuncj biritur . et eis fi
gulis/ vt preponimus.' etraro ita.' feb interoii. q>
exempla fcuiufmobi lut . nam firenesCvt aiui)fur
bi bwbemus aure tranf ire. et item na ita f ertur vt
nulcfc tuta ut fibes. item fyaub turpe e( vt biutur)
tum ultuanbi be grabu beiici,*
4jjCx cv i«Mebiam fuper noctem,
_ onuq> ita bicimus nocte luper mebiam vigilaui*
rous quob e vltra mebia nocte vigilauinius.ibcj z
f taias ipfeteftatuWetquorubam vetcrumpro=
fcut auctoritis; <LGxcvii.Tenbo.
Contra fermone tuu tebo lb e reiponbeo tibi. y licut
et tenbo cotra iter iib e tibi occurro feb fyc fyaub i
frequenti vfu oratorum inuenies;
dCxcviii.ftAacte.
Macte /magis aucte .' et eft glorie et laubis fermo,'
et plerucj ablatio iiigitur.vt macte virtute elto.ib
9 et poete vfurpat/et fcriptores fyiftoriara* etbe=
mu oratores ipfi. qui lermo C vt multi erubitilu=
rai trabunt)a facris bebuctus elt;
(TCxcix. 7Kb expiicanbu locum tue genus
gentile ac patnum effingimus.
duoties alicuius explicaturi fuaius/iiue genus/
i»
!>
*
'
^_, -a-^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^m^^^^^^^m^
cm
6
a
9
10
li
i
n
13
14
15
»
<
I
fiue locu/getuWc patriu nome effingimue. qucb
quifecuBeffccerit/fortaffelatine locutus fit;febil
lepibe penitus/atc| Ibecore. vt qui fuent a firacu=
fis oriubus/no be ciracufis bicebul J? firacufanus
no be atl;els<f? atfjemefis.et fic be aliis. atcj i gc=
nerifc^ /ac familiis nos no be cu abltio vtimur(vt
muiti l feb ibc nome effidmus ♦ vt no bc ftauris f$
luurus . r 6 ite be grecis fcb grccus non bc catufis
feb catulus.non be batis feb batus . Qua qmbe a
reib mento afferebu fitl quob pliniusipfeaiebat/
q> beriuationes no fyabet firmas regulas . fcb exe=
unt/tcrminaturc| vti ipfis autonbus placet ♦ fic a
tfyaurotfyauru/tfyaureu^ttfyaurinu bjcimus» et
quoe nos romanos bicimus^ bicut greci romeos»
guos nos cartfyaginefes ^iUi cartfyiboneos vocantt
&qb in enfis/ valatq as / fi ab loca pertinent fre=
quetiores termina'.iones funt. vt albanenfis/ vero
nenfis dufiuua .' taretinus /lacebcmonus .'eiracutas
nus^arpinas.iftlii quoc| funt eorube nominu exi
tus.feb 11 frequetiori vfu celebratur.quob ibe ct in
quibufba aliis fit«que mq a generis noibj fluxc-
re neqj loci vllius.vt tcrecianus cremes/platoicuB
gigesifocraticus gorgias.queoia a propriis pro=
fecta lunt/atcj origine traxerc. feb que alia fyac bc
re^ici pQiTuUtuipe coQitatione coplectere/
(TCC.Conoi\
Conorrjanc rcm optimc ac peruenufte oirimuB,
prefertim fi bifficilior fit.'et arbua. quo pacto cice
ro fepe vtebatur. vt oe pcrfecto oratorci maguum
opus ct arbuum brute ccnamurf
{[ CCi«{3tubco»
Et ftubeo fi quib ftubiofius effecturi fumus coiam
accufatiuopulc^crrimc iuncjitur;
(JCCii. Defibero*
Dcfibero vcrbu pulcfyerrime pofitfi e . na cu befis
beriu fit abfetiu reru perfepc bicimuf befibcro amo
re tuu quafi tu no mc amas.bcfibcro tua prubetis
anWquafifis iiipies.et ltem bc alns;
ijCCiii . complector ♦
C5plcctor perbiff ufu e/atcj ornatu verbu.prefer=
ti vcro aiiquibus abiecus/ Jjac roe.vt te amore/at
q beiuof ecia coplector /pro te amo» cogitatione co
plecfcr .'qucb e cogito.z lb e aiificut facultatecofe
quor/eft rei ipfius;
{JCCiiii Degerubjuiflf
Illub ignoranbu non tltiq gcrubiuuar mobus ab
omni verbo fimili procratur / fi quanbo nobis fo
ret eo opus . vt cantanbo rumpitur anguia ib eft
bum cantatur l vt ait feruius * et alio in loco acti^
uc bictum eft* cantanbo tu illum it> cit bum canis.
/
I
*
5V
ib efficere atqj vfurpare oratores queunt/
(] CCv^be quarto p retoriet quartu pretor
Putat nonulli nicfjil itereifeiu quis bixent quar -
to pretor / ct quartum prefor / et (ic be aliis. feb
magna e certe bra/vt.M.varro teltis e.na quarto
pretor locu figmficat/et tres anteactos. quartum
vero befignat tpus .Caue igitur biligenter ne per=
pera fjifce vtaris ronibj.ne ofuib eotra veteru/ at
cp eloquetiu roore/cofuetubinecj faciamus. quare
terciu coful/ac tertio cdlulno ibefignificatt
{JCCvi.Kuri effe»
£eb ne plura iH f equar(na infinita pene «iu fmob
precipi poflut)ib tene memoria q? no irure effe/feb
ruri ee bicimus.quob cu f eftus popeius affirmat
tum terecius cdprobat.aif ei ruri fe cotinebat/
Quaobrem u qua reliqua fut.'paucis ex^ e^.amus
Nam cu pro coficiebis epiJfoIis I)ee potiffimu at-
ligerimus fi falutatioms formuia/ ac regula ibu
um nonaruqj obferuatione patef eceri .' iure l;uic
p aruo inftituto fine ac mobum ftatuerini/
4/C Cvii.Vale Salue»
Vale igitur ac falue verba pro marci varronis /et
omnium boctiifimorum virorum (entencia ibem
fignif icare vibentur, Quibus nos alias in faluta=
60 aiias in execranbo vtimur * ex quo terenciann
<
iliuc» 2. valeant qui inter nos bifdbiu volut /ac cu=
piunt mortuis quoqj et qui mortaliu vita beccffes
runt^ quibus nullam fyuiufce Iucis optare lalu.e
polfumus ,'nonuncj vale bicimus. CE?t veterea
quobam eifoe ibem verbu pro mori bicebat^quafi
nicfyil araplius viuentibus fibi cu mortuis futuru
elfet t et imperpetuu iam ab eoru afpectu bifcebes
rent.Nam neg? valet llli nec| falui effe polfunt ob
eabem rem abbut nonulii bene f eliciteng abuerbta
aut fi qua alia funt euumobi fiemihcatie. Veruta=
meninepiftolisipfisvaiein finebicere cofueuis
mus ab^ vlla abuerbii acceflione^ perinbe ac ami*
cis vite falute ac f eligitate exoptemuf .Quib igitur
vale fibi querat.' quo ve illo pacto vtebu fit nofcef
Ct GGviii.bico tibi lalute iubeo te faluere,
Pro falute aute piemc| nos bicimus falutem bico
et fi quefalutare cupimus 4 batiuo cafu aptifume
appofucnmus» vt vaie et cefari bic falutem . T^lia
quo(j erit faiutanbi ratio.vt iube fcipioncm falue*
re quob eft fcipionem faiuta . iSiam ille mobus vi
quabam befiberii cotinet . ct pro antiquoru more
et confaetubine inf initiuus mobus in alium tranf
mutatur ♦ vt iubeo te faluerc ib eft lalue . iubeo te
gaubere_pro gaube;
^JCCw.Meo noie vel meis vcrbis,
■ t
{Tp ro mea ex paif e.
Quob vero alii ex mea parte bicuntl mulfo quibe
ornatius bicitur vel meo noie vel meis verbis/
(JCCx*Dc calebis/nonis/et ibibus»
Quota aute cuiuicuqj mefis biem velimus mtellr
gereicalebis/nonis/ibibus ve notamus.necj quib
illi fibi velitinuc expiicare cofiliii eft.feb quo pac-
to bicamus figulorum mefium bies.' et quomofco
ab eis nominatione fufcipiat . cpobrem intelligebu
elti primis/ primu cuiufqi mt fis biem/ calenbaru
appellatione vocari . fecunbu quas nonarum bies
coftituitur . ef in aliis quibe mefibus feptima luce
Marcio/Maio lulio/Octobri.in aliis autem qui»
ta/Ianuario/Februario/yvpnli lunio / 7\ugus
fto/Septembri/nouebri/Decembri. J^tc| omne«
ii bies qui cdlenbas et nonas intercefferint*' nona-
rum cognominatione cefentur . vbi et numerum
meminenmus /ac nonas ipfas.et ille ablatiuo con
ftruuntur.' fjee accufatiuo . Seb internumeranbu
etprepoftero vtemur orbine^et nonarum biem co
numerabimus .' atnonisexactis/ proximosocio
bies . ib quocjt in quolibet menfe ibuum umiitter
cognominatione fignincabimus* fcb pari rone tu
orbis/tu anumerationis.reliquos veroeius mefi»
(quotquot fuperf ueriObies calebaru appeliatione
H
*
4,
>
notabimus.que hxturiJacpYcximi fut mefisi neeg
orbinis/necp numeratiois roeimutate. 7>vt ib om
nc exeplo iiluftrabu iSitqf martius nobis exeplo.
cuius curriculu vno ac trigefimo bit coficitur .pri
tna ltaqj bies halenbe erut mahi.fecunba fexto no
nas marcii.tercia quito nonas. quarta qnartono*
nas . quita ttrcio nonas . fe.\ta no bicitur fecunba
nonasifeb pribie nonas.et lta be lbibus at^ fcalcn
lsfeptima bieg none erunt marcii . octaua octa-
uo ibus marcii .nona feptio ibus mattii becima fex
to ibus marcii.vnbecima quito lbus . ouobeum*
quarto ibus. tribecima terno ibus . quartabeciina
pribie ibus quitabecima ibus erunt marcii.febecia
bccimo leptimo halenbas aprihs. quoniam is me
fis proximum fequitar.beamafepnma beamofrx
to halenbas april.g. becima octaua bccimcquinto
halerbas/becima nona becimo quarto halebas. vi
ccfuna becimotertio kalcbas. vicefimapt ia buobe*
cimo calenbas. vicefimaiecunba vnbecimo calebas
viceiimatertia becimo calenbas , vicefima quarta
nono calenbas vicefima quinta / octauo calenbas.
Viceuma fexta feptimo caienbas . Vicefima fepn=
ma lexto cahnbas . Viceiima octaua quinto ca«
lenbas . Vicelima nona quarto calenbas . Trice
frnia tertio calebas. Tricefima prima et nouifiim/i
i
/
K
/*
*
«
J
pribie fcalebas aprilis.In ceteris omibus eabefer 3
uaoa eit ratio bieru, Dieru autem numerus f;aub
fe lateatgui in propmtu eft cmnibus/
4jCCsi ♦ P^ibie kaienbas ,'pribie,
nonas,'pribie ibus.
Pribie aute fcalenbas/pnbie nonas/pribie ibus et
«t fignificat quob vetuftiffimi bicebant biepriftini
pro abuei bio quob fignif icat bk priftino . et iic per
vetuitomore biecraf tini / et biequitiet biequinto
umiliter pto abuerbio , Veru nos prifcam nimis
et Ipombiore vetuftate vbicf f ugere ac vifere bebt
mus, #vc bene et preclare cefar preciperc Folebat/
ta§ fcopulu fic f ugienbu ee iaubitu /atq ifoles ver
fcum; <L Pro genitis aate ihenfiu rectius pof=
felfiua nomina finxerimus. vt pto ijalebis marcii
fic uenuftxus bixerimus halebas martiaf z ita apri
les/maias / lunias /iulias /ac quitiles auguffas feu
fextiks/ieptembrias, et itaianuarias/ fcbruarias
g> autem m haknbis/nonis ibibuiq abiatiuo cafu
iugimus.' jbcm poifimus in accufatiuu tranfferre
et ab preponer e feb ib iignificst tempus fere biu=
turnu, vt ab bccimu kalenbas februarii bebiiti ab
me litteras . ego vero ab ocfauu ibus lanuarias ao
te fcripferam^abet enim vim tejs»f»e*4^vel:;emen
twem fyocpofterjus;
fc>
J
4 1 Operis peroratio.
Me «Sor pl«» fcribamdpc micfy Etic imprefen*
tiarum obtulerut ! quc anotatu bigniora vila funt{
nuc« tibi multo plus ferfafe conbucent ; cj eoru
preceptioncs i quieafbemetepiftohsetoratiQm;
bus tribuunt partes.quorum penitus enpient.ua
eb error .afa* ita fentienbui vti littens ipbs ab te
concinnc bilucibc^ perfcribamus .'ac noitram len»
tcntia afc» mente ^comobiffime apenamus . cj? cu
bec bili S cnter tenueiis < ck in£inito pene fcrum r«
La numcro;alia qucbam no mmus taaife vtt<
ha,'feb multa grauiora (ubnectam.auaobremCvt
facis ) cupibiwme ftubia htteraru complectere at
L ea queinbiesaffequerisabcxeraUttommawo
moba? IVale?
f/fluguftini bati fenenfis oratoris
primaru liajjocjicus libellua -
octttioniB precepta finitf
4"
oc Kt e^a
rAficm
^•S.
"atriftcr mM^urinxx^j^iit^Scnom^m
ttyAnne* ie fUmati* ^d{'
Llmulas kriwor frpi »
1>
*f
1
5t
cm 1
8
10 11 12 13 14 1:
*
cm 1
7 8 9 10 11 12 13 14 15
■^2
B
10 11 12 13 14 1:
s
J
cm 1
6
8 9 10 11 12 13 14 15
/
cm 1
6 7 8 9 10 11 12 13 14 _3
*Y
cm 1
V
8 9 10 11 12 13 14 15