Patrologia Graeca vol. 2

PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, (ECONOMICA,

QMNIUM SS, PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE EGCLESIASTICORUM,

TUR LATINORUM, ܕܡܡܡܘܘܣܘܘ ܗܡܐܘ‎

QUI AB JEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTII 777 (ANNO 1918) PRO LATINIS,
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ( ANN. 1438) PRO GR/ECIS FLORUERUNT ¥

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QU.& EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER QUINDEGIM PRIORA
ECOLESUÉ 88001: 4,

SUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER EH CUMQUE ܕܫ ܕܫܐ ܡܘܬ‎ CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATA, PBRQUAM
DILIQENTBR CASTIGATA; DISSERTATIONIRUS, COMROENTARIS, VARIISQUEM LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OMNIHUS OPRRIBUS POST AMPLIBSIMAS BDITIONES QU/5 TAIMUS NOWISSIMIS SJACULIS DERENTUR ABSOLUTAS
DETROTIS AUCTÁ; INDICIBUS PARYICULARIBUBS ANALYTICIS, SINGULOS SIVS TOMOS SIYE AUCIORES ALICUJUS
MOMENT: SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULI& INTRA IPSUM TEXTUM ܬܫܡ‎ DÍSPOMITIS, ܕܘܕ ܘܬܬ‎ PT
TITULIS SINGULARUM PAOTNARUM MAROINEM SUPERIOREM DIETINGUENTIBUS SUBSECTAMQUE MATE-

RIAM SIGNIFICAXTIBUS, ADORNATA; OPRRIBUS CUM DUBII, TUM APOCHYPHIS, ALIQUA VEEO
AUCTORITATE IM OBDINE AD TRADITIONEM EGCCLARSIASTICAM POLLENTIBURS AMYPLIFICATA;

DUCRNTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICINUS AUCTORUM SICUT ET QOPBAUM, ALPHABBIICIó, CHRONOLOQGICHN,
NIATIMTICIS, SVNTSETICIS, ANATYTICHS, ANALORICIS, PW QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MOÜBALE,
LITUBGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HI&STORICUM, XT CUNCTA ALIA ΕΙΝΕ ULLA EHECHPTIONE; SED PRUE-
SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET ORMEBALIBUS, ALTERO SCILICET HERUM, QUO CONSULTO,
QUIDQUIU NON SOLUM TALIS TALISYE PATEH, YERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM

XN QUODLIBET THÉMA SCHIPAERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCHRIPTUFUE
SACRE, ܫܡ‎ QUO LECTORI COMPHBIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIHUS OPERUM
BUORUM LOCIS 3ENQULOS SINOULORUX LIBRORUM 5. SCHIPTURUE VEREUS, Α PHIMO
BRHHSEOS USQUE AD MOTIRSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.

EDITIO ACCURATISAIMA, CJETERISQUE OMNISUS FACILE ANTEPONENDA, SI PÉRPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
CHARTE QUALIYAS, INTEÓRITAS TEXTUS, PERFECIIO COHRECTIONIS, OPERUM XXECUSORUM TÜM VARIETAS, TUM
NUMEHUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA BIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONBTANTER
SIMILIS, PRETI] EXIGUITAS, PRJESERTDIMQUE STA COLLBECIID, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCHNIORUM FRAGMENTOBUM OFUSCULORUMQUE HACIENUS ἈΠῸ ILLIC RPARSORUM, PRIMUM AUTEM
TX NOSTRA BIHLIOTAECA, EX OPERIBUS ET MNS. AD OMNES JETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE

PEHTINENZINUS LQADUNATORUM.

SERIES GR/ECA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESLE GRJECA
Α 8. BARNABA AD BESSARIONEM .
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
ܐܪܪܫܘ ܫ ܫܡܫܡ ܣ‎ ¢. ® CLEHE UNIVERSA
SIVE CERSUUX COMPLETORUM IX SINGULOS SCIENTIAE ECCLESTASTIC/E ΠΑΝΟΣ 1108:
- ----. τοἰς-ς.---ς---ς- ---ὦἔἔὄ-ὄ--

PATROLOGLE GR/ECA TOMUS ܐܐ‎ .

S. GLEMENS ROMANUS, S. BARNABAS, S. MATTHIAS, S. BARTHOLOX/EUS, APOSTOLI, ANACLETUS PAPA,
S. RERMAS, ANONYMUS ADCTOR TESTAMENT: XII, PATRIARCEARUM, 4NONYMES AUCTOR
EPISTOLAE AD DIOGNETUM, CLERI ACHAIZ EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDRE.£

Me M ——

EXGUDEBATUR: ET VENIT APUD J.P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA J'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE, PARISIORUM VULGO D'ENFER
TNOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.

1886 7

S/ECULUM |.
TOY EN ΑΓΙΟΙΣ IIATPOX ΗΜΩΝ

KAHMENTOX,

ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ,

ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ.

ο. CLEMENTIS I,

PONTIFICIS ROMANI;

OPERA OMNIA

t GENUINA, TUM DUBIA ET ALIENA, QUIE. GIUEGE IN PROPRIO IDIOMATE, VEL, DEPERD
TEXTU GRL.ECO, SYRIACE ET LATINE TRANSLATA TANTUM EXSTANT
ET EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUIM ;

ACCEDUNT
S. BARNABJE APOSTOLI EPISTOLA CATHOLICA, S. HERMZE. PASTOR,
ET ΑἸ. ἘΝῚ APOSTOLICI RELIQULE.

ACCURANTE J3P. MIGNE
BIBLIOTHECJIE CLERI UNIVERS/E
SIVE
IRSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICJE RAMOS ΕΡΙΤΟΙ

9-9
TOMUS SECUNDUS.

i à wr

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

N VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO JI'ENFE
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.

1886

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO ΙΙ CONTINENTUR

S. CLEMENS I PONTIFEX ROMANUS.
Homilie viginti.
Epitome de gestis S. Petri.
Liturgia,
S. BARNABAS APOSTOLUS.
Epistola catholica.
S. MATTHIAS APOSTOLUS.
Fragmenta.
S. BARTHOLOMEUS APOSTOLUS.
Sententia brevis. ᾿
ANACLETUS PAPA.
Epistole et decreta.
SANCTUS HERMAS.
Pastor.
ANONYMUS.
Testamenta duodecim patriarcharum.
ANONYMUS ALTER.
Epistola ad Diognetum.
PRESBYTERI ET DIACONI ACHALE

Epistola de martyrio S. Andree

783

785

789

1025

1167

1187

TA KAHMENTIA.
CLEMENTINA.

Βίδλος ἔχουσα ὁμιλίας διαφόρους ἀπὸ φωνῆς τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, συγγραφεῖσα ὑπὸ τοῦ ἁγίου
λήμμα λεμε κλημρτί, morus. Ελμοῶς cupipliuece. Dopitqu Bea Αὐτὴ, Bela τάξιν
προλόγους τρεῖς, ὁμιλίας εἴκοσι. --- Liber continens multos diversosque sermones, a. sancto Petro apostolo
grolatos, conscriptus per. beatum Clementem, et. ΟΙΕΜΕΝΤΙΝΑ appellatus, hoc. est Clementis Scripta Com-
gpleclitur autem ista : Prologos tres atque Homilias viginti. ܕ‎

J. B. Cotelerius e tenebris eruit, Latine vertit notisque illustravit.

TESTIMONIA VETERUM DE CLEMENTINIS.

(CorELERIUS, Patres apostolici, 1, 605.)

I
S. ΑπΠΑΝΑΦΙύΒ, sive quis alius, in Synopsi sacre Scripture, sub finem.

Τῆς Νέας πάλιν Διαθήκης ἀντιλεγόμενα ταῦτα,
,)ܐܐܡ‎ Κλημέντια, Ἐξ ὧν μετεφράσθησαν ἐκλεγέντα
τὰ ἀληθέστερα καὶ θεόπνευστα" ταῦτα τὰ ἀναγινω-
σκόµενα, καὶ τὰ ἑξῆς.

Iterum volumina Novi Testamenti quibus contra-
dicitur, sunt hec, etc. Clementina. Ex quibus ve-
riora et a Deo inspirata, electa atque translata sunt
Hec sunt que leguntur, eto.

Π.

Ghronicum quod Alexandrinum vocant, Editionis Raderi p. θά.

λέγει δὲ περὶ τούτου Πέτρος à ἀπόστολος εἷς τὰ
Κλημέντια, et ezlera quz posuimus supra (t. I) in
lestimontis velerum de. Recognitionibus : ubi etiam
vide alium locum.

Dicit autem de hoe (Nembrodo) Petrus apostolus
3n Glementinis, ete.

ΠΙ.

NicEPHORUS Carrier, Historie

Παραγράφεται δὲ ὃ Παμφίλου καὶ τὰ μικρὰ (1. µα-
κρὰ) τούτου συγγράμματα. ἃ φησι Πέτρου καὶ 'A-
πίωνος διάλογον εἶναι, ἃ μηδὲ σώζειν τὸν ἀκριδῆ τῆς
ἀποστολικῆς ὀρθοδοξίας χαρακτῆρα, φησίν. Ἐγὼ δὲ, εἰ
μὲν τὰ νῦν παρ᾽ ἡμῖν Κλημέντια ὀνομαζόμενα λέγει,
οὐ πείθομαι ταῦτα γὰρ τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ εὐπαρά-
δεκτα" εἰ δὲ ἕτερά εἰσι παρὰ ταῦτα, λέγειν οὐχ ἔχω.

Ecclesiastiem lib. n, cap. 48.

Reprobat autem Eusebius Pamphili etiam longa
hojus (Clementis) soripta, qua Petri et Apionis ait
esse dialognm ; que nec servare accuratum aposto-
lice orthodoxis characterem dicit. Ego vero, si
quidem ea intelligit que nune apud nos Clementina
nominantur, non assentior : ea enim Ecclesie mul-
ium accepta sunt : si vero preter ea sint aliqua alia,
non habeo dicere.

IV.
Auclor Collectaneorum 49 dogmatibus fidei ex scriptoribus ecclesiasticis, ms. im celeberrima bibliotheca
Claromontana, eliam memoratus a. doctissimo viro Philippo Labbe, ἐπ conspectu mova editionis S. Da-
masceni; caputl, « Περὶ τῆς ἐν τριάδι xal ἐν μονάδι θεολογίας » inchoab per testimonium. Clementi-

norum, hoc pacto z

Τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων, ἐκ
τῶν Κλημεντίων.

Ἐπειδὴ δὲ φθάσας εἶπον χειραγωγίαν εἶναι τῶν
νοητῶν, τὰ αἰσθητὰ, πρὸς τὸ olov ὁδῷ χρησαμένους
ἀσφαλῆ καὶ βεδαίαν τὴν τῆς θεολογίας ἔκθεσιν ποιή-
σασθαι" φέρε διαδάθρᾳ χρησώμεθα τῇ εἰκόνι πρὸς
«εὕρεσιν τοῦ ἀρχετύπου. Ὁ λογικὸς ἄνθρωπος κατ᾽ εἰ-

PATROL. Gn. II.

Sancti Petri principis apostolorum ; ex Clemenlinis.

Quandoquidem vero jam dixi, sensibilia manu-
duclionem esse ad intelligibilia, ut quasi yia usi,
tutam firmamque theologis expositionem faciamus ;
age, obiter utamur imagine ad inveniendum arche-
typum. Hationalis homo, factus ad imaginem et si-
militudinem Dei, fert in seipso. symbolice factoris

1

1 S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 12

sui imitationem. Habet enim in se Patrem et Filium, A χόνα γεγονὼς Θεοῦ

et Spiritum. Et aio quo modo. Mens quidem locum
Patris obtinet; Filii vero, qui ex mente gignitur
sermo znterior ; at que auditur vox prolationis, Spi-
ritum representat. EL sieut nunquid exislil ante
sermonem internum mens que illum gignil: ita
ne» ante Deum Verbum, qui genuit illud, Pater.
Et iterum, sicul sermno sensibilis non existit ante
sensibilem nostrum spiritum, ita neo Deus Verbum,
ante divinum ac vivificum Spiritum ; sieut οἱ supe-
rius exemplum demonstravit. Paucisque interjectis :
Sienim, lux quidem, cum sil solis progenies ; simi-
literque splendor, oculi ; aut fons, id quod fluvium
producit, nunquam tamen exstitit, neque sol ante
lucem, neque oculus ante splendorem, neque ante
fluvium fons ; simul enim ae intellexeris solem, si-
mul et cum illo intelliges ex eo progenitam lucem ;
et simul ac intelliges ocalum, simul et cum.oo 108
telliges ex ipso procedentem splendorem ; quemad-
modum et fluvium una eum fonte intelligimus: eo-
dem quoque modo cogitandum est de Patre, Filio,
et Spiritu sancto.

ναὶ καθ’ ὁμοίωσιν, φέρει ἐν ἔαυ-
τῷ συμθολικῶς τοῦ ποιήσαντος τὴν μίμησιν. Ἔχει
γὰρ ἐν ἑαυτῷ Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ Πνεῦμα, Καὶ
λέγω πως" Ὁ μὲν νοῦς, Πατρὸς τόπον ἐπέχει" Υἱοῦ
δὲ, ὁ ἐξ αὐτοῦ τικτόμενος λόγος" καὶ ἡ ἔνηχος φωνὴ
τῆς προφορᾶς, τὸ Πνεῦμα παρίστησι, Καὶ ὥσπερ οὐ
προυπάριχει ποτὲ τοῦ ἐνδιαθέτου λόγου ὁ γεννήσας αὖ-
τὸν νοῦς, οὕτως οὐδὲ τοῦ Θεοῦ Δόγου ὁ γεννήσας αὖ-
τὸν Πατήρ. Καὶ πάλιν ὥσπερ οὐ προυπάρχει τοῦ al-
σθητοῦ ἡμῶν πνεύματος ὁ αἰσθητὸς λόγος, οὕτως
οὐδὲ τοῦ θείου καὶ ζωοποιοῦ Πνεύματος ὁ θεὸς Αύγος.
χαθὼς καὶ τὸ πρότερον ἀπέδειξε παράδειγμα. Καὶ
μετ ὀλίγα" Εἰ γὰρ φῶς μὲν ἡλίου γέννημα, ὁμοίως
καὶ ὀφθαλμοῦ αὐγὴ, ἢ πηγὴ ποταμοῦ πρόδλημα,
βουπῆρχε δὲ ποτε, οὔτε τοῦ φωτὸς ἤλιος, οὔτε
τῆς αὐγῆς ὀρθαλμὸς, οὔτε τοῦ ποταμοῦ ἡ πηγή” ἅμα
εὐόησας ἥλιον, ἅμα συνεπινοήσεις αὐτῷ καὶ τὸ
ἐξ αὐτοῦ c ἐμα ἐπινοήσεις ὀφθαλ-
μὸν, ἄμα συνεπινοήσεις αὐτῷ καὶ τὴν ἐξ αὐτοῦ
αν αὐγήν" ὡς καὶ τῇ πηγῇ τὸν ποταμὸν σὺν-
w' οὕτως νοητέον καὶ ἐπὶ Πατρὸς καὶ ΥἹἱοῦ

προϊοῦ.

mtv

κὰὶ ἁγίου Πνεύματος,

Reliqua vide in Notis. — Cotelerii judicium de Clementinis promit Gallandius Dissertationi ܐܐܐܠ‎ quae
sequitur.

DE CLEMENTINIS
GALLANDII DISSERTATIO PRO(EMIALIS.

(V et. Patrum. Bibliotheca, t. II. Venetiis, 1766, in-fol., Proleg., p. tv.)

I. CuEMENTINORUM Opus non incelebre : quippa antiquis Ecelesize scriptoribus memoratum atque excerptum.
Varia. hujus operis partitio.

Il. Licet erroribus scateat, fructu tamen haud caret ejus lectio, multiplicis in. primis doctrinae causa,
atque ad primarum hareseon dogmata. melius. cognoscenda. In. anullis similia. sunt Recognitionibus Glemen-
tina ; qua interpolutionem quoque passa esse videntur. Quid. Ομελίαι,.

ΠΠ. Auctor. Recognitionum eL Homiliarum | Clementinarum, unus et. idem esse videtur. Erat ez secta Na-
zarmorum. Longe aliter sentit de Filio Dei ac Ebionita.

IV. Duplicem in Christo naturam agnoscit.
V. Omnia per eum creata esse docet.

VI. Illius cum Ebionitis pugna, ex pluribus aliis principiis perspicitur.
VIL. De tempore quo scriptum Homiliarum opus existimatur. Quo pacto adornata isthec editio.

1. Hoc est de Clementinorum opere ΠΟΛΝΝΙ5 Baeris- ( Antiocheno (3), Maximo (4) et Gedreno

TX CorELER: judicium (Patres apostolici, I, 606) :

« Inter multa apocrypha que Clementi Romano
veteres tribuerunt, quorumque eausa eum videtur
primum historicorum eeelesiaslicorum constituere
Sozomenus (1), non incelebre istud est: excerpitar
enim a Joanne Damasceno : nominatim vero memo-
ratur in Synopsi Athanasiana, Chronico Alexandr
no, Historia ecclesiastica Nicephori, Anastasii pres-
byteri vel alterius Collectaneis, et Niconis Pandecte
inferius citanda ad llomil. xi, eap. 25, atque in
Epitomen per Metaphrastem redactum est. Con-
spectum autem fuisse ab Epiphanio (2), Anastasio

1) Sozom., Hist. lib. 1, cap. 1.
2) Epiph., ἴων, xxvr, n. 16.

(3) Anastas., Quest. xx, pag. 242.
(4) Max., Serm. 53 οἱ 55.

3) colligi-
tur,si cum Clementinis nostris (6) citata eorum.
loca conferuntur. Quin etiam Clementia forte no-
minaverat Nicephorus CP. in Stichometria seu Ca-
none Beripturarum: et ubi nuno legitur, apud
Scaligerum et Oroium, Κλήμεντος 16", in Criticis
autem saerís tom. VIIT: Κλήμεντ, 6 , hoc est,
Anastasio Bibliothecario interprete, Clementis
(xxxi), ibi primitus seriptum erat Κλημέντια 6",
aut Κλωμέντια xf. Etenim Synopsis dicta, quam
Nicephorus sequitur, Κλημέντια habet. Si autem.
retineas λ6’, vel dices variam olim fuisse hujus
operis, uL Recognilionum, divisionem ; fretus au-

(5) Cedren., Compend. hisL., pagg. 170-173.
(0) Clement., hom, iv, n. 18; hom. n, 32; hom.
αν, 4; hom. xt, 8, 41 1 hom. uui, 38 et seq.

13

scriptum in epistola ad Hosium cardinalem prali-
minari Defensionis pro canonibus apostolorum, et
epistolis pontificum, citat ex libro vm locum quem
hic leges homil. αντι, 15, et Defensionis lib. v, cap.
ult, elibb. vi δὲ vut loca bomil. x1, $, et hom.
xvi, 12; in Explanationibus vero ad Constit. apost.,
lib. ,)ܐ‎ cap. 36, landat e lib. vri locum hom. xvi,
4), vel dices, cum hocce volumine conjunctum
fuisse alium. ejusdem farine librum, verbi gratia
illum qui Petri et. Apionis disputationes complec-
lebatur.

« Quod si malis corrigere κό’, intelligere poteris
viginti homilias, epistolam Petri el Jabobum cum
contestatione, ac epistolam Clementis ad eumdom
Jacobum. Poteris etiam epistolam Petri separando
a eontestatione, credore omissam fuisse epistolam
Clementis. Certe ex Epiphanio (7), Rufino. (8),
Photio (9) et Sylloge hac. nostea constat, Clementi
aseripta apocrypha de peregrinationibus, sermoni-
bus, actibus et disputationibus Petri ; deque reco-
gnitione Clementis ejusque parentum πο fratrum,
varie conscripta fuisse, interpolata, corrupta atque
permista ; et quibusdam libris prefigi solitam epi-
stolam Petri ad Jacobum, aliis Clementis ad eumdem
aliis utramque ; cum tamen idem opus sequeretur,
incipiens, Ἐγὼ Κλήμης. Quo etiam ΠῚ, ut triginta
duo Nicephoriani libri complexi forsan fuerint li-
bros decem Recognitionum.

II. « Et vero que damus Clementina, licet nugis,
licet erroribus seateant, & semichristiana philoso-
phia, et heresi, precipue Ebionitica, profeetis ;
non sine fructu tamea legentur, ium propter ele-
gantiam sermonis, tum multiplicis doctrine causa,
tum denique ad melius cognoscenda primarum
hireseon dogmata, In. multis autem similia sunt
Clementina Recognitionibus: unde probabiliter
wxistimatum. Turriano, ea esse aliam edilionom

Ἀναγνωρίσεων, de qua Rufinus in praefatione;
quanquam autor Synopseos Periodos Petri a Cle-
mentinis distinguit. Sed et interpolationem factam
esse in homiliis istis, idque non semel,eonjicio ex
his: 1. e simili sorte congenerum apooryphorom ;
2, quod ea que in Chronico Alezanitrino et a Maximo
proferuntur, non parum diversa sint, nee non quee
a Damasceno interdum ; 3. ex hac Eunomianorum
corruptela : Ἐν ἀρχῇ ντίσας ὁ Θεὸς τὸν
καὶ τὴν γῆν, ἔκτισε καὶ que Turrianus
in prefalione Greca ad Consflutiones apostolicas
adducit ex Armmonio ; 4. quia locus e ris. biblio-
thecae Claromontane relatus inter testimonia vete-
rum, alium a nosiro scriptorem magisque pium sa-
pit ;eum forte cujus fragmentum De Spiritu sancto

οὐρανὸν

τὸν υἱόν"

(7) Epiph., Hzer. xxx, n. 15.

(8 Ruin, prafat. ad libb. Recognit. et lib. De
adulter. libb. Origen.

(9) Phot., codd. cxi, exit.

(10) Niceph., Ilist. eccl. lib. 11, cap. 18.

(41) Maran., Divinit. D. N. J. C., lib. n. cap. 7,

CLEMENTINA. — PROOEMIA.

ctoritate Francisci Turrisni (qui lllud nactus manu- A habes. intra,

6

D

14

in Appendice monumentorum ad
Recognitiones Clementis, num. 1; 5. denique Nice-
phorus dieit (10), Κλημέντια esse τῇ ἐκκλησίᾳ
εὐπαράδεχτα' id vero landis nequaquam tribuisset
Κλημεντίοις, nisi incidisset im ea repurgata. Idem
judicium fero de scholiaste vetere, cujus mentio fit
in adnctationibus V. C. llenrici Valesii ad Euseb.
Hist. lib. m, cap. 38. Sed fortassis Nicephorus et
scholiastes ille viderant tantum Simeonis Meta-
phraste Epitomen, aut aliam ei similem, Caeterum.
quod in Syzopsi Athanasii, Clementina referantur
cum libris Novi Testamenti quibus contradicitur,
apud Nicephorum vero CP, eum apocryphis, ratio
est Jacuna manifesta Athanasiani codicis. Eam tu
et ex contextu (acile agnosces, et per Nicephorum
ac Anastasium complebis.

« Ὁμιλίαι idem sunt alque κηρύγματα ot δια-
λέξεις, collognia, sermones, pradicationes, disser-
lationes, Epist. ad Jacobum, cap. 2; Epitom., num.
145; Clementinorum τ, 20. » Hactenus Cotelerius.

IIl. Verum quo plenius dignoscatur Clementino-
rum auclor, simulque ín primis ab impia Ebionismi
labe purgetur, qua ipsum fuisse inquinatum per-
hibent nonnulli cum veterum tum recentiorum,
operc pretium fuerit disquisitiones hac de rea
viro docto perseriptas hic in medinm adducere,
quas inspexisse studiosum leetorem baud poxnitebit.
Sic igitur praestantissimi operis auctor (11): « Ho-
miliarum οἱ Recognztionum Clementinarum tanta
est similitudo, ut nonnullis unum et idem esse
opus, sed non semel editum videatur. Hunc scri-
ptorem circumeisum fuisse, οἱ Mosaico legis in ipsa
religione Christiana observantem, nemini dubium
esse arbitror. Nam cum in Recognitionibus tum in
Homiliis Petrus plurimis in locis inducitur lustra-
tiones Judaicas aut ipse usurpans, aul aliis preci-
piens, nec cum ethnicis baptismo nondum initiatis
comedens. Post epistolam Petri ad Jacobum, indu-
Gitur Jacobus graviter sanciens, ut libri Praedicatio-
num Petri, nisi fideli. cireumciso, nemini commit-
tantur. 0106 Recognif. lib. iv, cap. 3; lib. v, eap.
86, οἱ lib. vir, eap. 4, et homil. r, cap. 10; x,
capp. 1 et 26; xi capp. 28, 29, 30, 31; xum,
capp. 4 et 9.

« αν hos libros Origenes (12): quod quidem
eorum antiquitatem demonstrat, Scripti seculo se-
cundo exeunte, ac post annum 170, si eorum pa-
rensex Dardesane mutatus est, que ab Euse-
bio(13) ex libro Bardesanis deprompta, totidem
verbis leguntur lib. ix Rccognit., cap. 49.
ipiphanius, qui bos libros Clementi omnino
supposites non videbat, ab Ebionitus corruptos
existimavit (14) ; eorumque perfidis manibus tribuit

8 4, pagg. 250-254.

(12) Origen., tom. IIl, in. Gen. Philocal. cap. 22,
et ܐܐܐ‎ Μαι, xxvr, 6.

(43) Euseb., Prep. evang., lib. vi, cap. 20.

(14) Epiph., Har. xxx, αὶ 15.

15 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBlA. 16

quicunque parum congruere cum Clemenlis do- A nis Magi ratiocinatio, e Christianorum principiis

ctrina videbantur. Cotelerius homilias Clementinas
hwresis Ebionitiow notis signalas existimat, Tille-
montius nullam ad rem utiles putat, nisi forte ad
cognitionem Ebionitarum doctrini, Videtur eorum
opinioni favere, quod sepe auctor Homiliarum,
presertim vero homil. n, cap. 38, falsa veris per-
mista fuisse in sacris Seripturis pronuntiat: quod
quidem de Scripturis judicium Ebionitis usitatum
et solemne fuit, ut recte observat Cotelerius. Sed
cum ipse Philo de formatione Eve cx Adami costa
pronuntiare non dubitet (15), Quod ea de re dictum
est, fabulosum esse; licet bano temeritatem Ebio-
nitarum propriam non fuissesed dudum ἃ Judaeis
excogitalam, quo facilius Scripture loca quorum
subabsurda species videbatur, expediront. Quan-
quam fatendum est multo audacius et ineptius loqui
auctorem Homiliarum, quam Pliilonem. Sed quod
evidenter probat huno seriptorem, etsi circumcisus
etlegis relinends studiosus fuit, minime tamen
Ebionitam fuisse ; ea de Filio Dei in Homiliis et in
liecognitionibus statuit, que ab Ebionitarum ha-
resi prorsus abhorreant.

« Nemo est qui non porspiciat immanem hujus
scriptoris ab Ebionitis diserepantiam, si legat qua
bomil. 1, cap. 7, a pseudo-Clemente narrantur, au-
disso so Rom sub Tiberio, cum quidam publice
clamaret: Viri Romani, audile: Filius Dei adest
in Juda. Addit 88 his auditis moleste tulisse ne-
minem ex tanta hominum multitudine, tam magno
accepto nuntio dixisse : In Judeam proficiscar, ut

petita, argumento est Christus ab eis, non ut sim-
plicem hominem, qui Filius Dei nominetenus
dicatur, sed ut ipsum Dei Filium, quiin hune
mundum e calo venerit, adoratum fuisse.

IV. « Duplicem Christi naturam demonstrant
que Petrus huic Simonis argumenlo respondet
homil xvm, cap. 13: Πρῶτον μὲν γὰρ δύναται ὁ

λόγος εἰρῆσθαι πρὸς πάντας Ἰουδαίος, τοὺς
πατέρα νομίζοντας εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸν Δαδίδ'
καὶ αὐτὸν δὲ τὸν Χριστὸν Υἱὸν ὄντα, καὶ ܘܐ‎

Θεοῦ μὴ ἐγνωκέναι, AQ καὶ
δεὶς ἔγνω τὸν Πατέρα: ἐπεὶ ἀντὶ τοῦ Θεοῦ, τὸν
Δαδὶδ πάντες ἔλεγον. Τὸ δὲ ἐπάξαντα εἰπεῖν" Ὡς
οὐδὲ τὸν Υἱόν ς οἴδεν" ἐπεὶ οὐκ
ἤδεισαν. Καὶ τὸ εἰπεῖν: Οἷς ἂν βούληται ὁ ΥἹὸς

οἰκείως εἴρηται" Ob-

ἀποχαλύψαι: ὀρθῶς εἴρηται. Ὁ γὰρ ἀπ ἀρχῆς
ὧν Υἱὸς, μόνος ὡρίσθη, ἵνα οἷς βούληται ἀπο-
καλύψῃ. Enimvero primum potest. tesumonium.

esse diclum. ad omnes Judgos, qui putabant patrem
Chrisli esse Davidem, eos non cognovisse Christum.
Filium (hominis), et. Filium Dei. Quare apte dictum.
est, Nemo novit Patrem, quia pro Deo omnes Davi-
dem dicebant. Et quod subjungit, Nec fiium quis
novit, quis eum. Filium esse. nesciverunt, Et quod
ait, Quibus voluerit Filius. revelare, recte habet. Qui
enim ab initio Filius est, solus destinatus est, ut
quibus cupit revelet, Accurata sane de Filii ieter-
nitate, ejusque ex Patre generatione dispulatio, Dei
et hominis Filius, ab initio Filius dicitur: et ut
pateat quantum inier Patrem et creatorem, inter

cognoscam, utrum isle hiec proferens vera loquatur ; 0 Filium et rem creatam intersit, Deum Judei qua-

nempe ὅτι Υἱὸς Θεοῦ ἐπιδεδήμηχεν τῇ Ἰουδαίᾳ,
« Filium Dei in. Judzam. advenisse. » Tanta admi-
ratio ob nuntiatum Filii Dei in Judeam adventum,
cum ejus praeexistentiam praeclare exprimit (nemo
enim dixeril Isajam prophetam advenisse in Ju-
deam), imn magnum aliquod mysterium animo
observari demonstrat, quod a Socinianis et Arianis
commentis longe diserepet.

Cum hae Filii Dei notione mirifice quadrat
quod verus Prophela (quo nomine Christum desi-
gnat) visus esse Abrahe dicitur lib. 1 fecogn., cap.
33. Similiter Mosi apparuisse narratur cap. 34.
Quicunque verum sb eo non didicerunt, hi illud
non invenisse et querentes obiisse dieunlur, homil.

m, eap. 6 : Ὅσοι ποτὲ ἀλήθειαν γνῶναι ἐπεθύ- ἢ

μησαν, παρὰ δὲ τούτου μαθεῖν αὐτὴν οὐκ εὐτύχη-
σαν, μὴ εὐρόντες, ζητοῦντες ἐτελεύτησαν.

Simon Magus homil. xv, eap. 4, ut probet
Deum ante incognitum a Christo nuntiatum, his
verbis utitui Nemo novit. Patrem, misi. Filius:
ium addil: ἀπὸ
αὐτοῦ παρουσίας, οἷς ἐδούλετο τὸν m
λωπτεν. « δὲ ergo qui advenit, ipse Fi-
Hus erat, post. suum. adventum, quibus voluil, eum.
qui cunctis. incognilus erat, revelavit. » Hec Simo-

οὖν αὐτὸς υἱὸς ἣν ὁ

ἵν ἄγνω-

στον ἀπ’

tenus Patrem Christi, ignorasse dicuntur, quamvis
eum ut creatorem omnium probe novissent.

«Multa in eamdem sententiam libri Recogni-
tionum suppeditant. Lib. 1, cap. 45. hec leguntur:
Cum esset. Filius Dei et initium. omnium, factus est.
homo. Et cap. 09: Nolife putare nos duos ingenitos
dicere Deos, aut unum divisum esse in duos, vel,
sicul impüi dicunt, eumdem masculum et [feminam
sui effectum; sed Filium. Dei unigenitum. dicimus,
mon ex ülio initio, sed ex ipso ineffabiliter natum.
Similiter etiam. de Paracleto. dicimus. EL lib. in,
cap 48: Noster autem. Magister, qui est Filius Dot
δὲ hominis, manifeste bonus est: quod autem vere
si Filius, quibus oportuit dictum est οἱ dicetur. Hinc
cap. 2 ejosdem libri indignatur Simon, Deo Filium
attribui tanquam. animali,

V. Omnia a Filio creata esse, multis locis con-
firmatur :
κοσµήσαντος, aib Petrus,
τὸ ᾧ βούλεται ἀποναλύψαι τὸν ἔν ἀποῤῥήτοις
Πατέρα. Ad Filium eli εἰ lerre consitutorem.
spectat revelare. cui vull ipsius Patrem. in abscon-
ditis posilum. Et homil. xvi eap. 11 et 19, ob-
jieienti Simoni duos esse ereatores, eo quod dixe-
rit Deus, Faciamus, sic respondet Petrus: Εἷς

Υἱοῦ ἔστιν τοῦ οὐρανὸν καὶ γῆν δια-
homil. xvm, cap. 6,

(15) Philo, *ib. ix Leg. Allegor., tom. 1, pag. 70, edit. Londin. 1742.

17

ἔστιν ὁ
ϑρωπον.
ἀεὶ σὺ

τῇ αὐτοῦ σορίᾳ εἰπών
Ἢ δὲ σοφίᾳ, ὥσπερ ἰδίῳ πνεύματ
(αιρεν.. Ἕνωται μὲν ὡς ψυχὴ τῷ
ἐχτείνεται δὲ χεὶρ
τὸ πᾶν. Unus est qui Sapientüe sue dixit: Facia-
mus hominem. Huic vero Sapienlim tanquam pro-
prio spiritui semper ipse congaudebat. Unila. quidem
est Deo, ut anima: ab eo aulem. extenditur μὲ 8
mus, universitatem. producens. Minc im bis verbis
homil xr, cap. 22: Τὸ πνεῦμα ἀπὸ τοῦ τὰ ὅλα
πεποιηκότος Θεοῦ ἣν τῆς 8

ἔχει, legendum puto ἐκτάσεως Spiritus α΄ Deo
qui omnia fecit, initium habet. extensionis. Aqua per
Uuigenitum íaeta dicitur lib. vi Recogn., cap. 8-
Vide cap. 7 ejusdem libri, et capp. 34 et 40,
lib. vir. Ex quibus ratet pseudo-Clementem»
quamvis multis Judaismi reliquiis implicatus
esset, idem tamen ac Οίνος scriptores eccle-
siasticos de mundi per Filium creatione sensisse ;
contra quam placet Socinianis, qui hane doctrinam,
Christianis cireumcisis penitus ignotam, ἃ philo-
sophis religionem amplectentibus inductam fin-
gunt.

« Multis aliis rebus declaratur hujus scriptoris
cum Catholieis verborum et sententiarum simili-
tudo. Omnia nosse dicitur Christus homil. vir,
cap. 21. Solus animas illuminare posse, solus ve-
ritatem retegere, homil. m, cap. 4. Solus Patrem
immutabiliter videre, hom. xvn, cap, 16. Τὸ γὰρ
ἀτρέπτως Πατέρα ἰδεῖν Υἱοῦ μόνου ἐστίν. Nam Ρα-
trem ummutabliter videre, solius. ΕἸ es. Ea-
dem habent libri Recognitionum, prosertim lib. v,
cap. 10, ubi haec legimus: Ilic ergo est verus Pro-
pheta, qui in Judza nobis apparuit, ut. audi. s
qui sfans publice sola jussione faciebat ceos. videre,
surdos audire ; fugabat demones, agris. sanitatem
reddebal, et. mortuis vilam. Cumque nihil ei esset
dmpossibile, etum. cogitationes hominum | pervidebat :
quod nulli est possibile, nisi soli Deo.

« Nequeetiam illud prineipium pretermittendum
est quod huic scriplori cum ceteris. scriptoribus
ecclesiasticis commune est: deos coli non licere,
etiamsi summi et omnipotentis Dei ministri dican-
tur; sed soli Patri, et Filio et Spiritui sancto hunc
honorem deferendum : in quo quidem insaniz no-
iam effugere non potest, si Filium et Spiritum

, αὐτὸ.

ἀπ᾽ αὐτοῦ, ὡς Ῥη μιουργοῦσα

τὴν ἀρ ἄσεως

6

CLEMENTINA. — PROOEMIA.

Ποιήσωμεν ἂν - A justus. Unum et eumdem cultum sanctissima Tri-

18

nitati adhiberi docent, quz leguntur homil. mr,
Σοῦ γάρ ἔστιν δόξα αἰώνιος, ὕμνος,
Pip καὶ ἀγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς σύμ-
παντας αἰῶνας, ᾿Αμήν. Ad te. enim pertinet. elerna.
gloria, laus, Paíri et Filio et. Spiritui. sancto, in
omnia savcula. Amen. Hino homil. 1x, cap. 23, bap-
iismus administrari dieitur : Τρισμακαρίᾳ ἔπονο-
µασίᾳ, « Ter beafa invocatione : » quod de tribus
Personis intelligendum patet ex his verbis lib. ¥
Recoqnit., cap. 63 : Ad ultimum autem, inquit. Pe-
irus, admonui eos, ut priusquam. progrederemur ad
gentes pra dicare eis agnitionem Dei Patris, ipsi re-
conciliarentur Deo suscipientes Filium ejus. Aliter
enim nullo molo eos ostendi posse. salwari, misi per
Spiritus sancti gratiam trinze invocationts dilui pap-
tismate properarent.

VL «Ibidem Jesus vocatur Christus cternus.
Quod ut intelligatur, quam vim et sentenliam ha-
beat, observandum est ita Jesum vocari, ut oppo-
natur Simoni qui se Christum et Stantem dictita-
bat. Αντὶ τοῦ ὄντως Χριστοῦ ἡμῶν ἑαυτὸν ἀνα-
χορεύει. « Pro vero Christo mostro se ipsum pre-
dicat, » inquit Aquila homil, it, cap. Porro eo
nomine majorem se mundi creatore, ibidem decla-
rat. Cap. 24, sic querenti. Dositheo : Die mihi, si
lues Stans, uLadorem. [e ; respondet Simon: Ego
sun. ; et slatim Dositheus cecidit; et adoravit eum.
Nicetas cap. 28, sic eumdem Simonem alloquitur :
Deus esse non potes : time eum, qui vere Deus. est.
Similiter adoratur Simon, lib. ܐ‎ Recojnit., cap. 1.
In eodem libro, eap. 45, per ridiculum vocatur in-
corruptibilis Deus. Non dubium ergo quin pseudo-
Glemens, cum Jesum verum et lernum Christum
esse contendit, orinia ei tribuat que sibi Simon
per summum nefas arrogabat.

« Non dissirnulandum est non nulla his in libris
occurrere que de Christo dicta minus commode,
et Rufino visa sunt Eunomii commentis simillima,
et Epiphanium adduxerunt, ut Ebionitis a quibus
hos libros inlerpolatos putabat, sententiam Ariane
gemellam affingeret contra totius antiquitatis testi-
monium, imo contra suum ipsius, qui Christum
ab Ebionitis simplicem hominem haberi declarat.
Sed cum heo imitati sint. Origenes, Methodius et
Lactantius, erit tempus dehis agendi magis oppor-

sanctum in rebuscreatis numerabat. Primum docet Ὦ tunum, cum solvondis sanctorum Patrum diffici-

homil. x, cap. 15 et 16, et Recogn. lib. v, cap. 19.
Alterum mulis locis testatur. De cultu Palris et
Filii sio loquitur Petrus lib. x Recognil cap. 47:
Quid enim est in quo adversari. przdicationi nostrae
quis debeat Ὁ aut in quo conira. vert honestique fidem.
sermo pradicationis nostrae deprehenditur? qui dicit
honorandum esse Deum et Patrem omnium. condito-
rem, ejusque Filium qui solus eum et voluntatem ejus
movit, cuique soli de omnibus credendum est qua
praecepit : solus enim est. lex οἱ legislator el judex

AT.

(46) Justin., Dial. EN
, ad August.

(17) Hieron., Epist. S

lioribus locis operam dabimus.

« Ex bis autem quie attulimus, facile perspicitur
huno scriptorem non modo nihil habere quod Ebio-
nitarum errorem redoleat, sed etiam de Filii eter-
nitate, omnipolentia et vera ex Patre generatione
recle sentire.Quare qu de Nazareis Justinus (16),
llierongmus (17) et Augustinus (18) testantur, eos
nimirum Filii divinitatem agnovisse; ea quis in
dubium revocet, cum et tantis auctoribus nitantur,
etin scriptore legis observationem audacter do-

(18) August., lib. De hares.

19 8. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA ΡΌΒΙΑ. 20

cente et predicante, conceptis verbis legantnr? A — Ceterum Cotelei

Preterlegis observationem et fidum in Ghristum
Deum, illad etiam huie scriptori cum Nazarwis
commune est, quod Phariseos aeriter interdum
insectatur, ut homil, x1, capp. 28 et 29 et Recognit.
lib. 1, cap. 54. » Huc usque doctissimus Maranus.

ΥΠ. Unum tamen est, quod hie moneamus. Ni-
mirum, sub harum disquisitionum initium opi-
natus est V. C. Aecognitionum et Homiliarum unum
οἱ idem opus esse, sed non semel! editum, quod
pridem insinuaverat Colelerius ac post annum {70
litteris traditum, Verum antequam hec describe-
remus, de Recognitionibus jam fuerat nobis de-
monstratum, illas demum scripto non fuisse con-
signatas ante annum 216. Clemenlinorum autem.
auctorem eirca annum Christi 250 floruisse, eum
Joanne Millio existimabamus, qui ejus. Homilias

i editionem typis excudendam
curavimns. Notis Ootelerianis ea passim intexui-
musqua animadvertit eruditus Davisius, ad textum
potissimum emendandum comparata: paucula
etiam ex JoanneClerico adjecimus: utraque vero
ex iterata Palrum Apostolicorum editione Amsta-
lodamensi desumpsimus. Epistolo sub Clementis
nomine Jacobo inseripte Greeum exemplar etiti-
mus inter daüplicem versionem, alteram Rufini,
alieram Coterii: eique preterea nonnullas doc-
lissimi Coutenlii adnotationes ex ejus Epistolis
Romanorum pontificum subjecimus : qui et. illud
observat (20), eamdem Epistolam, postquam a Ru-
fino Latinitate donata est, quibusdam untiquis Ca-
nonum eollectionibus insertam fuisse, line haud
miratur, illam anno 441 a concilio Vasensi 1,
can. 16, ac subinde a Nicolao I, Joanne VIII, aliis-

editas fuisse censet (19) subidem lempus quo suam
Harmoniam perscribebat Ammonius Alexandrinus.

(49) Mill., Prolegorn, ad N. T. Gr., 8 670.
(20) Coutant., Append. ad Epist. Rom. pontif., p. 5, 86.

que Clementis nomine fuisse laudatam: qua qui-
dem in re adnotanta. praivorat Cotelerius.

CLEMENTIS ROMANI

QU/£ FERUNTUR

HOMILUE VIGINTI

NUNG PRIMUM INTEGRE.

Textum ad codicem Ottobonianum constituit, versionem — Cotelerii passim correxit, eam-

que absolvit, seleetas virorum doctorum notas suasque subjunxit Albertus Rud. Max.
DnzsskL, phil. D*.

(COTTING/E, SUMPTIBUS LIBRARI& ΡΙΕΤΕΠΙΟΠΙΑΝΑΕ, MDCCOLIIL, 11-80.)

LECTURIS S.

Duo praslanti doctrina. viri, J. B. Cotelerius et J. Clericus, in Homilis, quae Clementis Romani nomine
circumferuntur, edendis, comptures. in üsdem emendatis atque interpreiandis tanta cum diligentia ac laude
versati sunt, ut multorum. judicio aliis, quod. agerent, reliquisse viderentur aut paucum aut nihil, Verum-
enimvero, qui ila statuerunt, haud mediocriter errant. Nam quicunque illorum libros excussit. accuratius,
quantum, iis perfectionem, quam in hoc genere expelimus, desit, facile. animadvertat. Ex nova quoque,
quie vehementer. dsiderabatur, Schweglert editione id satis superque probari patet. Adhuc haze erant. Ac. illi
quidem, quid unius. tantum codicis. supellectile et auctoritate ingenium arsque eritiqua elficere posset, non
absque successu ostenderunt. Itaque cum vel. post tot tantasque virceum. doctorum. elucubrationes atque com-
mentationes scriptoris nostri ratio etiam lunc ea esset, ut in primis ejus. textus. restitutione in integrum ege-
ret, δὲ 6 fonte haurire vellemus limpidiori puriorique, factum est τοὶ auxilium inveniretur et eo, quo Colelerius
usus est, validius, eL cujusvis. judicii critici acumtne superius. Yam Graecos Vatican bibliotheca | codices
perlustranti mihi contigit, ut quindecim. abhine annis in ms. inciderem non. solum. Parisino libro, cui, qua
hactenus Homiliarum innotuerant, debemus, longe. prastantius, verum. etiam inlegrius, quippe. quod εἰ za-
rum partem lam diu frustra. requisitam praberet. Ac fuit juidem, cum mihi quoque t;mpus, qua feliciter
inveneram, dine elaborandi propitius concessum fore arbitrarer, sí infinitus labor. criticus. scriytis Patrum
apostolicorum emendandis a me susceptus. Tequtescendi inilium concessisset. Quam spem grave infortunium
fefellit, Nam medici cujusdam. Monacensis. incuria atque. inscilia allero oculo captus, altero. debilitatus,

21 CLEMENTINA. — PROOEMIA. 22

quantum valetudinis viriumque superevat, ad ea contuli, qui majoris momenti mihi erant. absolvenda. atque
perficienda. Quo facto ad Clemenlem Romanum reversus jam in limine cognovi, ob recentiorum librorum, qui
in auxilium vocandi essent, Roma penuriam, justis hominum transalpinorum desideriis me non ila satisfa-
cturum esse, ut in. summa faciendi voluntate erat et alioqui fieri. potuisset. Haze. similiaque cwn reputarem,
timens ne quid indignum hac etate mihi cxeideret,eo fere ventum est,ut a Clemente Romano evulgando desiste-
rem.Attamen amicis, ne inventa mihi oblivione denuo sepelirentur iterum iterumque adhortantibus tandem cen-
sui esse cedendum. Jam enim persuasum mihi est, quee Homilis critica adminicula tum e codice reperto,tum.
ex editione principe attuli, sí partem. hactenus ineditam alas, coram iis, penes quos hujus. vei judicium est,
mquiparare ea posse quanlis notulis ezplanaloriis adhue indigere videantur. Ac mentione editionis principis
facta. non salis mirari possum, quomodo Schwehleri diligentiam et. sagacitatem summa necessitas. effugerit,
eam vel accuratissime revisendi, quo vulneribus in tribus. 1. Clerici edd. an. 1098, 1700, 1724 lextui ejus
dn[lictis medela afferretur. Istie nimirum — sileo levioris momenti menta — multa voces omissz, plures con-
tra. Paris. libri auctoritatem sine ulla causa tacile utate, plurima perperam corrupt. Qus quidem paucis
exceptis non. solum a, novissimo editore repetila, sed nova errorum congerie aucta sunt.Is enim Clerici recen-
sionem textum editionis pr. geuuinum putans centies. Cotelerio hanc illamve lectionem seu bonam seu pravam
affinzit, de qua itle ne somniare quidem ausus est. Taceo. reliqua, quz ab aliis intelligi malo, quam à me
dici. Ne multa : en tibi recensionem. Homiliarum. prioribus ܘ‎ integritatem. spectas, omnibus
numeris absolutam. Neque vero illa, quae nowe huic editioni ornamento est, glorior inlegrilate : alius quoque
invenire poluiseet, quz mihi invenire contingit, quamvis ad unwm omnes ea adhuc practerierint.Atqui ea hu-
manz vilze conditio est, ut pluries negetur, quin eo aliquis. quesitum eat quo. lubentissime velil, secundum
Graecum illud :

Οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐς Εόρινθὸν ἐσθ᾽ ὁ πλοῦς.

Scripsi Roma Kal. Jul. 1852.

CLEMENTIS ROMANI HOMILIARUM CODICES MS8.

1. In Defenstone pro. Canonibus apostolorum et. Epistolis pontificum. Franciscus Turrianus e ms.quo-
dam Greca citat, quie in Clementis R. Homiliis reperiuntur. Alia Melaphrasten olent, alia ad Ottobo-
niani lectionem aut prope accedunt, aut nihil ab ea differunt. Nihilosecius prorsus aliud est ac nostrum
et Parisinum.Id satis unus ille locus probat in epistola Turriani ad Hosium cardinalem allatus,quem hic
habes in Ilom. xvi, 15.

2. « Cotelsrius exemplar suum accurate, iuo religiose, ne litterula quidem mutata, descripsit ex eo
codice Homiliarum, qui unus, quantum sciam, temporis injurias pertulit, Parisiensi Hegio 1048 (nuno
1196, si recte auguror ex Catal. cod. mss. Bibl. Reg. Par. 1740, tom. II, in quem numeri Coteleriani
non conveniunt). In subsidium adhibuit Clemenlinam Epitomen, quam et ipsam e cod, Reg. 8 descri-
píam in opere suo, primus post Turnebum, publici juris fecit, Preterea excussit codd, Reg. 448 οἱ 804,
qui continens eamdem Epitomen, se paulo auctiorem ex Homiliarum fragmentis (cf. que adnotavimus
δὰ 11, 5 (infra, col. 98] εἰ 333,18 [col. 295]. [is subsidiis Gotelerius ita usus est,ut haud pauca codicis sui
menda in margine editionis suxe posset emendare.» Ita Schweglerus in Prefatione, Ego quidem dubilo
num Cotelerius in describendo codice Paris. ubivis ille fide atque religione usus fuerit, qua in hoc ge-
nere opus est: id quod ex multis locis cum nostro ejusdem farnilie inanuseripto accurale collatis luce
clarius apparet. Codex Paris. quanquam in fronte exhibet : Βίθλος ἔχουσα ὁμιλίας διαφόρους ἀπὸ φωνῆς
τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, συγγραφεῖσα ὑπὸ τοῦ ἀγίου Κλήμεντα, ἡ λεγομένη Κλημέντια,
πουτέστιν Κλήμεντος συγγράμματα, Περιέχει δὲ ἡ αὐτὴ βέλος τάδε’ προλόγους τρεῖς, ὁμιλίας εἴκοσι,
mutilus tamen desinit in Bom. xix, 14.

3. Codex ms. qui ad novam Homiliarum editionem confieiendam eriticucà. penum mihi aperuit vel
uberrimum, earumque finem hucusque desidoratuin unicus largitur, ad eam pertinet Vaticane biblio-
teca parlem, quie Ottoboniana nominalur. Charlaceus est, forme quarte, insigniturque numcro 443.
Exaretus esse videtur ineunte sec. xiv, nitida quidem Greca manu, sed ob inusitatas siglas, quibus
vtitur, passim ambigua et subobscura, nee ubique facili lecta. Quamlibel paginam, sí tituli occurrunt
nulli,versus viginti septem explent.In primo Gudicis folio albo appositus legitur numerus 443 ; in sequenti:

Clemens Romanus de Peregrinationibus S. Petri fol. 2.
Ejusdem Clementis Peregrinationum Epitome fol, 164.
Gregorii Nysseni oratio in illud Pruli : Cum aubjecta fuerint.
illi omnia, tunc et ipse filius, etc., fol. 235.

P.

x
19,

23 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 24

1n utraque pagína subsequentis folii numerum 1 in fronte ferentis exstat fragmentum Clementinorum
proemii, quod incipit ܐ‎ Αὐτοὺς φρονιμώτερον ἐπιχειροῦσιν desinitque in vbb. ἄλλῳ οἷῳδήποτε, Hoc fra-
gmentum alia manu, eaque sec. xv exaratum et aliunde excisum puto. Jam invenitur alterum folium
album numerocarens.In olio, quod sequitur numero 2 distinctio,cam previa inscriptione incipit Epistola
Petri ad Jacobum data, cui reliqua Clementina annectuntur.Quo occurunt inscriptiones itidemque littera:
initiales Homiliarum sieuti quorumdam commatum minio rubro picto sunt. Singularum Homiliarum
numerus Grecis litteris exprimitur, tertia excepta et decima, ubi est ὁμιλία τρίτη οἱ ὁμιλία δεκάτη, (Cfr.
specimen scripture ligno incisum in tabula infra annexa.) Ad oram codicis quamplurima gloss prima
manu conseriptz apparent, nullius quidem momenti, si paucas excipias. Adnotavi quz utiles esse po-
iuerunt. Pluris faeiendz sunt conjeclurz manu recentiori margini distincto charactere apposite. Habes
quoque ad oram notulas rubras : καν α΄ usquo ad. καν t, easque prima manu tam indistincte tamque
inepte conscriptas, ut nullibi cum textu quadrent. Prima invenitur inilio Epistole Clementis ad Jaco-
bum ex adverso, ultima in margine hom. I, 6, sub finem. Nullas capitum sectiones. Orthographia haud
Faro 80108 : κρίττονα, κυδερνύτης, γυμνιτεύοντες, θεώτητι, Ἰνομόνως, πείσθεσθαι, ἐπίστηται, ὑποργεῖν p.
ὑπουργεῖν, αἱρῶν p. ἐρῶν, καινόν p. κενόν, ὑφέξιν p. ὑφέξειν, λοιποῦν p. λυποῦν, ηὐχαρίστησα, p. ηὐχαρίστησα,
φενορωθείς p. φρενωθείς, ἄδει p. ἄδῃ. Maltas, que» etiam in boc codice roperiuntor, lacunas uncis criticis
inclusi conjectandoque explevi.

LITTER/E EXPLICAT/E.

0, Ott. — Codex Ottobonianus 443.

C, Ci — Cotelerius. Cotelerii (Ed. Lut. Paris 4672.)

D, — Davisius.

GI — Qlericus (Ed. Amsteledami 1764.)

5. Si — Schweglerus Schwegleri (Ed. Stuttgartios 1847.)

25 CLEMENTINA. — EPISTOLA PETRI AD JACOBUM. 26

CLEMENTIS ROMANI

οὔ FERUNTUR

HOMILLE VIGINTI.

1-3 EHIZTOAH ΜΕΤΡΟΥ ΠΡΟΣ IAKOBON 1, 4 EPISTOLA PETRI AD JACOBUM (21).

ΠΕΤΡΟΣ ΙΑΚΩΒΩ, τῷ κυρίῳ καὶ ἐπισκόπῳ τῆς —— PETRUS JACOBO, domino et sancte Ecclesi
ἁγίας Ἐκκλησίας, ὑπὸ τοῦ τῶν ὅλων Πατρὸς, διὰ — episcopo, ab omnium rerum Patre, per Jesum
Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰρήνη εἴη πάντοτε 3. Christum, pax sit perpetuo.
pov, εἷς τὸ κοινῇ πᾶσιν ἡμῖν —— L Cum sciam te, frater mi, ad id quod commu-
συμφέρον σπεύδοντα προθύμως, ἀξιῶ καὶ δέομαι, τῶν — niler omnibus nobis conducit, alaeriter festinare,
ἐμῶν κηρυγμάτων ἃς ἔπεμψά σοι βίθλους μηδ Togo et precor, αἱ mearum predicationum quos ad
ἀπὸ τῶν ἐθνῶν μεταδοῦναι μήτε ὁμοφύλῳ πρὸ te misi libros nulli ex gentilibus tradas, neque etiam.
tribuli, ante experimentum : sed si quis probatus et
τὴν ἀγωγὴν παραδοῦναι, καθ ἣν καὶ τοῖς Ἑδδομήν dignus repertus fuerit, tuno ipsi tradas; secundum
ὁ Μωύσῆς παρέδωκε τοῖς τὴν καθέδραν αὐτοῦ maps» — eum modum, juxta quem Moyses Sepiuaginta viris
ληφόσιν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ καρπὸς τῆς ἀσφαλείας μὲ- — cathedre suc successoribus tradidit. Idcireo enim
χρι τοῦ δεῦρο φαίνεται, Τὸν γὰρ αὐτὸν οἱ πανταχῇ cautionis fructus in hunc usque diem apparet.
ὁμοεθνεῖς 3 τῆς μοναρχίας καὶ πολιτείας φυλάσσουσι; — Eamdem quippe de unitate Dei δὲ de vito inslitu-
κανόνα, κατὰ μηδένα τρόπον ἄλλως φρονεῖν ἢ τῶν — tione normam observant omnes ubicunque sint ojus
εἰς * 4 πολλὰ νευουσῶν Γραφῶν ἐξοδευθῆναι δυνηθέν- p nationis homines; nec ullo modo possunt aliter
τες, Κατὰ γὰρ τὸν παραδοθέντα αὐτοῖς κανόνα τὰ — sentire, aut abripi extra viam Scripturarum, quie
τῶν Τραφῶν ἀσύμφωνα ὃ πειρῶνται µεταῤῥυθμίζειν, — multa innuunt. Nam secundum traditam ipsis re-
εἰ δή τις τυχὸν μὴ εἰδὼς τὰς παραδόσεις ναρκᾷ πρὸς 5 — gulam Scripturarum dissona nituntur reformare, si
τὰς τῶν προφητῶν πολυσήµους φωνάς" οὔ ἕνεκεν οὐ- — quis forte ignarus Lraditionum ad prophelarum va-

ἀλλ᾽ ἐάν τις δοκιμασθεὶς ἄξιος εὑρεθῇ, τότε αὖτ

δεν) διδάσκειν ἐπιτρέπουσιν, ἐὰν μὴ πρότερον μάθῃ 7 — ria significantes voces obtorpeseit. Propter quad

πῶς δεῖ ταῖς Γραφαῖς χρῆσθαι" διὰ τοῦτο παρ αὐ- — nemini docere permittunt, nisi prius quo paelo

τοῖς εἰς Θεὸς, εἷς νόμος, µία ἐλπίς. Scripturis sit utendum didicerit. Ideo apud illos
est unus Deus, una lex, spes una.

IL Ἵνα γοῦν ὃ τὸ ὅμοιον καὶ παρ ἡμῖν Ὕνηται > lI. Quo igitur simili modo apud nos flat ac illis

τοῖς Ἑθδομήκουτα, ἡμῶν ἀδελφοῖς τὰς βίθλους pov — Septuaginta, nostris fratribus libros predicationum
τῶν κηρογµάτων δὸς μετὰ τοῦ ὁμοίου τῆς ἀγωγῆς — mearum paricum ratione mysterii trade, ut. in-
μυστηρίου, ἢ καὶ τοὺς βουλομένους τὸ τῆς διδα- — siruant eos qui suscipere munus doctrinz volunt.
σκαλίας ἀναδέξασθαι µέρος ἐφοδιάζωσι 396 ἐπεὶ ἐὰν — Quandoquidem si ila non Πέ, veritatis sermo noster

VARUE LECTIONES

Ὁ In Homiliarum codice Bibliothecz Oltoboniane ceque atque in e
bitur : Περὶ τοῦ μὴ ἐκδιδόναι τὰ συντάγματα αὐτοῦ τιν: τῶν ἀπὸ τῶν ἐβνικῶν διὰ τοὺς παρατηροῦντας, nisi quod
in cod. πχραποιοῦντας. 3 εἰρήνη εἴη dedi οκ conjectura, ἐν εἰρήνῃ C, ἐν εἰρήνη (sic) εἴη O. Cfr. Ep. Clem.
ad Jacobum salut. ὃ Lectionem ὁμοεθνεῖς erui accentu duce ex Ὁ. Exstat etin var. lect. ap. Turrianum
Pro epistolis pontificum v. 1, v, 23. De Turriani codice vide, quie Colelerius notavit in judicio de Glemen-
tinorum opere. ὁμόεθνοι idem. * ἢ τῶν εἰς conjectura librarii in marg. Ὁ, ὑπὸ τῶν id in textu cum ϐ,
5΄᾿Ασύμϕωνα 0, ex conject., σύµφωνα id. in textu, ut Ὁ. ὁ πρό O. 1 μάθο! C, minus recle. Qui medio
&vo codd. descripserunt, ad unum omnes iolacismum sequentes ideoque o: diphthongum eodem modo
pronuntiantes ac vocalem :,conjunctivo cum operativo perperam misto locos numero fere innumerabiles
Corruperunt, 3 γοῦν accessit ex O οἱ Turr. Deinde C post ἡμῶν ἀδελφοῖς comma ponit, totumque. locum
ita vertit : Quo igitur simili modo apud nos fiat nostris. fratribus, ac. illis Septuaginta. S verba illa traxit
ad membrum segnem; In O post ἀδελφοῖς commate non distinguitur, neque ante ἡμῶν 3 ἵνα O c. Turr.
et var, leot. ap. ὦ, in eu]. textu deest. 10 ἐφοδιάζειν, ἐφοδιάζωσι C Ὁ. Importunum illud ἐφοδιάζειν vi-
detur in textum irrepsisse e margine, ubi notatum fuerat a non incurioso lectore, tanquam insigne
verbum. Cfr. hom. II, 38 C.

d.Cotelerii prior prosemii pars inscri-

VARIORUM NOTA.

(21) Epist. Petri ad Jacobum. Recte observat Pho- — seriptis, et ad. Jacobum postulantem mis:
lius Epistolam Petriad Jacobum pertinere non posse — vero superiore postorior est, nee de postulatione Ja-
8d Opus cujus initium sit, Ἐγὼ Κλήμης, sive quod — cobi mentionem facit, sed peream Jacobus monetur,
Clementis nomen praferai. Ego vero existimo pra-
sentem epistolam aliam esse ab illa Photio memo-
rata, quoniam illa erat de actibus Petri, a Petro ipso

27 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 28

multas in opiniones di
sim oropheta scio, sed quod jam initium mali ipsius
viderim. Siquidem nonnulli ex gentibus legalem
meam rejecerunt predicationem, inimici hominis
legi contrariam quamdam et nugacem doctrin
amploxi, Atque hiec superstite me tentaverun ali.
qui variis interpretationibus verba mea transfor-
mare,ad eversionem legis; quasi ego etiam ita
sentiam, non &udeam tamen libere profiteri : quod
Bbsit! Id enim repugnare est Dei legi, a Moyse pro-
late, et a Domino nostro testimonium habenti de
perpetua sua duratione : quoniam sie dixit: Celum
et terra. transibunt : iota. unum aut. unus. apex non
prateribit a lege (a). Illud autem dixit, ut omnia eve-
mirent. At illi nescio quo modo sensum meum com-
pertum habentes, que ex me audierunt verba, me-
lius me qui ea locntus eum, aggrediuntur interpre-
tari; dicontes iis quos instituunt, id esse senten-
tiam meam, quod ego. ne quidem cogitavi. Si au-
tem me adhuc vivo talia ementiri audent, quanto
magis post me idem audebunt. facere, qui post me
erunt?

τολμῶσι καταψεύδεσβαι, πόσῳ γε μᾶλλον μετ᾽ ἐμὲ ποιεῖν

ΠΠ. Ne igitur quid hujusmodi contingat, ea pro-
pter oravi et deprecatus sum, mearum predicatio-
num quz ad te misi volamina nemini ante perieu-
lum faetum tradas, neque Lribuli, neque alienigena ;
verum si quis post probationem dignus repertus
fuerit, tunc ipsi ex instilutione Moysis concedas,
juxta quam Septuaginta viris qui eathodram illius
exceperunt, dedit: ut sie fidem servent et ubiquo
veritatis canonem tradant, euncta interpretati ad
tradilionem nostram, et ne ipsi ab imperitia pertra-
cti, ab animi conjeoluris in errorem inducti, alios
in eamdem perditionis foveam adducant. Et qui-
dem qui mihi videbaaLur, pulchre tibi signifieavi :
quod vero tibi placebit, Domine mi, decenter ex-
sequere. Vale.

CONTESTATIO PRO 118 QUI LIBRUM ACCIPIUNT.

I. Itaque Jacobus, lecta epistola, convocavit pre-
sbyleros, eumque illis legisset, ait : necessario et
congruenter de veritate stabilienda noster admonuit
Petrus, ut priedicationum suarum nobis. missos li-
bros nemini temere concedamus, lantum viro bono

(a) Marc. xim, 31 ; Matth. v, 18.

detur. Porro illud non quasi A μὴ οὔ

γένηται, εἰς πολλὰς γνώμας ὁ τῆς ἀλη-
θείας ἡμῶν διαι
gums ὧν d

ήσεται λόγος. Τοῦτο δὲ οὐχ ὡς
ταμαι ἀλλ’ ἤδη αὖτ

ἔμασαν sl popa (92), τοῦ ἐχθροῦ
ἀνθρώπου ἄνομόν τινα wal φλυαρώδη προσηκάµενοι

Ὁ ταῦτα ἔτι pao πε εχείρη-
Dose τισὶν ἑρμηνείαις τοὺς ἐμοὺς λό-
σχηματίζειν, elg τὴν τοῦ νόµου κατάλυσιν"
ܐ‎ ἐμοῦ & αὐτοῦ οὕτω μὲν φρονοῦντος, μὴ ἐκ παῤ-
ηρύσσοντος: ὅπερ ἀπείη. Τὸ γὰρ τοιοῦτο
οὔ νόμῳ τῷ διὰ Μωύ-
ὕ Κυρίου ἡμῶν μαρτυρη-
τοῦ διαμονῆς, ἐπεὶ οὕτως εἴ-
Ὃ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται -

ἑπσίας δὲ

πὸ

ῥηθέντι κ
ντι περὶ τῆς ἀϊδίου

ἰῶτα ἓν

ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου, Το

δὲ εἴρηκεν, ἵνα τὰ πάντα γίνηται, ΟἹ δὲ οὐκ οἶδα πῶς

σι, οὓς ἤκουσαν ἐξ ἐμοῦ
λόγους, ἐμοῦ τοῦ εἰπόντος αὐτοὺς φρονιμώτερον, ἔπι-
χειροῦσιν ἕρμηνε

τὸν ἐμὸν νοῦν ἐπχγγελλό

ὑειν 13, λέγοντες τοῖς Un αὐτῶν κατ-

ἡχου μένοις, τοῦτο εἶναι τὸ ἐμὸν φρόνημα, ὃ ἐγὼ
οὐδὲ 14 ἐνεθυμήθην. Εἰ δὲ ἐμοῦ ἔτι περιόντος τοιαῦτα
οἱ 15 μετ᾽ ἐμὲ τολμήσουσιν ;

ΤΠ, Ἵνα οὖν μὴ τοιοῦτόν τι γένηται, τούτου ἕνεκα
ἠξίωσα καὶ ἐδεήθην, τῶν ἐμῶν κηρυγμάτων ἃς ἔπεμ-
dà :ܘܘ‎ βίδλους μηδενὶ μεταδοῦναι, μήτε ὁμοφύλῳ,
μήτε ἀλλοφύλῳ, πρὸ πείρας, ἀλλ᾽ ἐάν τις δοχιμασθεὶς
ἄξιος εὑρεβῇ, τότε αὐτῷ κατὰ τὴν Μωύσέως 15 byo-
γὴν παραδοῦναι, καθ ἣν τοῖς Ἑθδομήκοντα παρέ-
δω ἣν καθέδραν αὐτοῦ παρειληφόσιν' ἵνα οὔ-

πως τὰς πίστεις φυλάξωσι καὶ πανταχῆ τὸν τῆς ἅλη-
τὰ πάντα
ὑπὸ ἅμα-
ὑπὸ τῶν κατὰ τὴν ψυχὴν στο-

θείας κανόνα παραδῶσιν, ἑρμηνεύουτες
πρὸς τὴν παράδοσιν ἡμῶν, καὶ μὴ αὐτοὶ
os
χασμῶν εἰς πλάνην ἑλκόμενοι, ἄλλους εἰς τόν ὅμοιον
τῆς ἀπωλείας ἐνέγκωσι βόθυνον, Καὶ τὰ © μὲν ἐμοὶ
δόξαντα γαλῶς ἐσήμανά σοι, τὸ δὲ σοι δοκοῦν, κύριξ
μου, πρεπόντως ἐπιτέλει, Ἔῤῥωσο.

ς 11 χατασπώμενο!

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ (23) ΠΕΡῚ ΤΩΝ TOY BIBAIOY
ΛΑΜΒΑΝΌΝΤΩΝ 15,

Y. ᾿Αναγνοὺς οὖν ὁ Ἰάκωθος 1? τὴν ἐπιστολὴν, µετε-
Y 7 ἦν, ܬ‎

καλέσατο τοὺς πρεσθυ

ρους, καὶ αὐτοῖς ἀναγνοὺς
ἔφη" ᾿Αναγκαίως καὶ πρεπόντως περὶ τῆς ἀληθείας
ἀσφαλίτεσθαι ὁ ἡμέτερος ὑπέμνησε Πέτρος, ὅπως τὰς

VARUE LECTIONES.

11 [ta 0 c. Tür. ὡς ܘ‎ προφήτης 0. 13 Μωῦσέος Ο. 15 ἅρμηνε

addunt Ὁ et Turr., deest in prefa-

lionis Fragmento. 16 Pro οὐδέ laeuna in Fragmento. 15 οἱ om. Fragm. Tum τολμήσουσιν Ο et Fragm.

c. "urr.: ποιήσουσιν 0, 15 Μωῦσέ
neque locus ei relictus. 9 Ἰαακῶθος 0.

O et Fragin. 17 ἀμαθίας 0 et Fragm. 16 Nulla in O et Fragm. inscriptio,

VARIORUM NOTAE.

(22) Νόμιμον κήρυγμα, ete. Cave tibi 84 Ebio-
nismo. C

μαρτυρία Redolet, mea. quidem senlentia,
hujusmodi statio κούψιν primorum heretico-
rum, quan illi didicerant a. paganis, et u Judmis
Essenis. Videsis precipue Irenceum lib. 1, cap. 23;

Tertullianum inilio operis adversus Valentinianos;
Porphyrium, De abstinentia, lib. iv, cap. 13; et Vet-
tium Valentem citatum a Seldeno tum in Marmo-
ribus Arundellianis, p. 451, tum De diis Syris, p. 35;
itemque Julium Firmicum, in Prafat. lib. vit, Ma-
theseos. Ip.

29

τῶν αὐτοῦ κηρυγμάτων διαπεµφθείσας d

μηδενὶ μεταδώσωμεν ὡς ἔτυχεν, ἢ ἀγαθῷ τιν καὶ
εὐλαθεῖ, τῷ καὶ διδάσχειν αἱρουμένῳ ἐμπεριτόμῳ τε
ὄντι πιστῷ (
ἐν τοῖς πρώτοις ἀγνώμων φωραθῇ, τὰ δεύτι
πιστευθῇ, Διὸ μὴ ἔλαττον ἔτεσιν ἐξ δοκιμα
εἶθ᾽ οὕτως, κατὰ τὴν Μωῦσέως ἀγωγὴν, ἀγαγόντα αὖ-
τὸν ἐπὶ ποταμὸν ἢ πηγὴν (9:
ἔνθα ἡ τῶν ® δικαίων γίνεται ἀναγέννησις, μὴ dp
σαι, ἐπεὶ μὴ ἔξεστιν, ἀλλὰ στῆναι αὐτῷ
πρὸς τῷ ὕδατι καὶ ἐπιμαρτύρασθαι, ὡς κι
ἀναγεννώμενοι κελευσθέντες ἐποιήσαμεν τοῦ μὴ ἅμαρ-
τεῖν χάριν,

IL Λεγέτω δὲ: Ἱάρτορας ἔχοιμι οὐρανὸν, γῆν,
ὕδωρ, ἐν οἴς τὰ πάντα περιέχεται, πρὸς 3 τούτοις δ᾽
ἅπασι καὶ τὸν διὰ πάντων διήκοντα ἀέρα οὔ ἄνευ
βίθλους
μοι 38 τῶν χηρυγµάτων διδόντι, καὶ αὐτὰς τὰς βίθλους,
ἃς ἂν μοι δῷ, οὐ μὴ μεταδῶ τιν! κατ’ οὐδένα τρόπον,
οὐ γράψας, οὐ γεγραμμένον δοὺς, οὐ γράφοντι 36 ἄνα-
διδοὺς, οὐχ αὐτὸς, οὐ 81 ' ἄλλου, οὐ δι ἄλλης τινὸς ἀγω-
γῆς # δόλου ἢ μηχανῆς, ἢ ἀμελῶς 3 φυλάσσων ἢ τι-
θῶν ἢ νεύων ἢ ἄλλῳ οἱῳδήποτε τρόπῳ ἢ ἐπινοίᾳ ἑτέρῳ
αὐτὰ μεταδιδούς, Πλὴν ἐὰν 3 δοκιμάσω τινὰ ἄξιον,
ὡς αὐτὸς ἐχρίθην, ἢ καὶ πλεῖον δοχιμάσας, πλὴν οὐκ
ἔλαττον ἔτεσιν ἔξ" τῷ τε 57 εὔλαβεῖ καὶ ἀγαθῷ, διδά-

4), καὶ 30 ταῦτα μὴ πάντα ἡμοῦ, ἵνα, ἐὰν

, ὅπερ ἐστὶ ζῶν ὕδωρ,

χελεῦσαι

αὐτοὶ

οὐκ ἀναπνέω, ὡς ἀεὶ ὑπήκοος ἔσομαι τῷ τὰς

ἐπαναιρουμένῳ, ὡς παρέλαθον, παραδώσω, καὶ‏ ܐܘܗ
ταῦτα ἐπὶ τῇ τοῦ ἐπισκόπου μου 3 γνώμῃ ποιησάμε-‏
νος.‏

1Π. Ἄλλως δὲ οὐδ᾽ ἂν τέκνον ἢ ἀδελφὸς ܐܠ‎ $ φίλος
3 ἄλλως πώς ποτε γένους µοι ἀνήκων, ἐάνπερ ἀνά- ϐ
ξιος ἢ, τοῦδε μὴ μεταδοῦναι χάριν, ὡς οὐ προσῆ-
ܙܡ‎ 30, Οὔτε ἐπιθουλὴν φοθηθήσοµαι, οὐ δώροις χολα-
χευθήσομαι" ἀλλ᾽ εἴ καὶ δόξειέ μοί ποτε τὰ διδόμενά
μοι τῶν χηρυγμάτων βιθλία μὴ ἀληθ εἶναι, οὐδ᾽ οὔ-
τως μεταδώσω, ἀλλ᾽ ἀποδώσω. ᾿Αποδημῶν δὲ σὺν
ἐμοὶ αὐτὰ χομίσω, ἅπερ ἂν τύχω κεκτηµένος. Εἰ δὲ
μὴ βουληθῶ μετ ἐμαυτοῦ 8: αὐτὰ περιφέρειν, ἐπὶ
τῆς οἰκίας µου εἶναι αὐτὰ οὐκ ἐάσω, ἀλλὰ τῷ S ἐπι-
σχόπῳ µου τῷ τὴν αὐτὴν ἔχοντι πίστιν καὶ ἀπὸ τῶν

CLEMENTINA. — EPISTOLA PETRI AD JACOBUM.

βίθλους A εἰ religioso, quique docere voluerit, ac sit fidelis

30

eireumceisus; eosque non cunctos simul: quo, si
in prioribus improbus inventus fuerit, posteriores
fidem suam non accipiat. Quare non minus annis
sex comprobetur : sicque postea, secundum Moy-
sis institutionem, qui libros traditurus est addu-
cat eum ad flumen aut fontem, qui est aqua viva,
ubi justorum fit regeneratio; δὲ non. quidem ad
jusjurandum adigat, quoniam non licet, sed ju-
beat ipsum astare juxta aquam, et eonlestari, si-
cut et cum renasceremur, jussi fecimus, nos non
peeccaturos.

1I. Dieat autem : Testes habeam coelum, terram,
aquam, quibus ommia continentur, atque insuper
his omnibus aerem quoque, qui universa pervadit
80 sine quo non respiro, quod semper obediens ero
illi, qui hos mihi predicationum libros largitur,
quodque hos libros, quos mihi dederit, nemini ullo
pacto tradam, non scribam, non scriptos dabo,
non scripturo dedam; non ipse, non per alium, noc
per aliam quamdam rationem, vel fraudem vel ma-
chinam; aut indiligenter custodiam, vel alteri sis-
iens vel permittens, aut alio quocunque modo vel
consilio ea scripta alteri concedens. Nisi si aliquem
probavero dignum, quemadmodum ipse judicatus
sum, vel adhue magis exploravero, certe non minus
annis sex: pio et bono, docendi munus capes-
senli, sicut ego accepi, tribuam idque ex episcopi
mei sententia faciam.

III. Aliter neque si filius sit ant frater, aut ami-
cus, aut alio quolibet modo ad genus meum per-
tinens, si indignus exsUlerit; ejus gratia non tra-
dam; ut non decet. Nec vero insidias formidabo;
non muneribus deliniar. Sed et si aliquando do-
nata mihi predicationum volumina non esse vera
mihi videbuntur, neque sic largiar, sed reddam.
Cum autem peregre profectus fuero, ipsa portabo
mecum, quecunque possedero. Quod si noluerim
ea mecum circumferre, in domo mea esse non per-
miltam, sed episcopo meo eamdem fidem profitenti

VARLE LECTIONES.

39 καὶ οὐ Ὁ ultima voce subnotata. °! τῶν inserui ο, Ὁ et Fragm
ut maluit S, qui quidem edidit μου ο. C. Tum αὖτ

clionem vulg. confirmant Ὁ et
Fragm. Dein dedi ἢ τιθῶν $ νεύων c. Ὁ et Fragm., quo eviletur tautologin Clerici lectioni
θεὶς (ἢ τιθῶν C) fj γοβεύων, et enuntiationis finis habeat, ad quod quadrei
39 Scribendum, ut videtur, οὐδ᾽ ὃν τέκνον y £ ἀδελφός. In. sequentibus excidit verbum,

38. [ta Ottob. ms
ponit γράνοντ

subjunxi c. 0.

a quo pendeat infinitivus μεταδοῦναι S. Loetionem

μεῦ᾽ ἑαοτοῦ 0 ο, C.

πρό 0 et Fragm. Tum δὲ ἅπασιν C.

ς µου 8, αὐτάς μοι 0. ? S pro-
Fragm. Dein οὐδ᾽ ἄλλου, οὐδ᾽ ἄλλης Ὁ. 3 ἀμελοῖς
ἢ τι προστ

90 ἄν 06 37 τότε ο, ὅδ uno

vulg. exhibet O. 9 8 conj. mpoczxov. ܪ‎ [ία S.

VARIORUM NOTAE.

(24) Ἐμπεριτόμῳ τε ὄντι πιστῷ. Quasi incireum-
cisus non posset esse fidelis et Christianus : quem
errorem Ebionite aliique haeretici errabant. Cor.

(25) ᾿Αγαγόντα αὐτὸν ποταμὸν ἢ πηγήν
heresi Ebiongorum S. Epiphanius cap. 17
γάρ τις ἐξ αὐτῶν ἢ νόσῳ περιπέσοι, ἢ ὑπὸ ἑρπετοῦ
δηχθείη, κάτεισιν εἰς τὰ ὕδατα, καὶ ἐπικαλεῖται τὰ
ἐπωνυμίας τὰς ἐν τῷ Ἡλξαὶ, τοῦ τε οὐρανοῦ καὶ τῆς
γῆς, τοῦ τε ἀλὸς καὶ τοῦ ὕδατος, τῶν τε ἀνέμων καὶ
ἀγγέλων τῆς δικαιοσύνης, φασὶ, καὶ τοῦ ἄρτοῦ καὶ

ται

ἐλαίου. Καὶ ἄρχ ܕ‎ βοηθῆτὲ μοι, καὶ
λάβατε ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ἄλγημα. Quoties enim aliquis illo-
rum in morbum incidi, aut. a. serpente morsus es
ad aguas descendit ; et appellationes omnes quas Elxai
complexus est, invocat, celi, videlicet, ac terrce, sal.
et aquae, ventorum, et angelorum, ul vocant, *usliti
panis ilem et olei. Tuncque. ila. dicit : Adest? mihi,
ac dolorem a. me depellite. Qui et legendus haresi
19 Ossenorum, cap. 1, conferendusque cum iis qui
hic habes num. 2 et 4. In.

Di

et ab iisdem proficiseenti commendabo, Si vero
contigerit me zgroture ac mortem vereri, si absque
liberis fuero, similiter agam. Sed et si moriar, filium
habens indignum aut nondum capacem, pariter fa-
ciam. Scilicel committam meo episcopo, ut si puer
adultus fido dignus fuerit, ille tanquam paternum
depositum filio reddat, juxta modum eontestationis.

ΤΥ. Quod autem ita facturus sim, iterum secundo
coniestor colum, ierram, aquam, qure omnia
compleciuntur, insuperque his omnibus cuncta
pervaganlem aerem, sinc quo nón spiro, quod per-
petuo obtemperabo ei, qui libros mihi predicatio-
num iribuit, et observabo secundum universa quem-
admodum contestatus sum, aut adhuc ragis,
Itaque mihi pacta servanti pars erit cum sanctis :
agenli vero contra ea qua paetus sum inimica mihi
sit rerum universitas et cuncta peragrans ether
quique est superomnia Deus, quo melior, quo ma-
jor nullus. Si etiam in cognitionem veniam allerius
Dei, hunc quoque nunc juro, me aliter non actu-
rum, sive ille existat, sive ille non existat. Ad. hac
omnia, si fallam, ero exsecrandus, vivens et mor-
iuus, atque ieterno puniar supplicio. Et post. hoc
panem sc sal cum largitore sumat.

V. Hic Jacobo dicente presbyteri timore impal-
luerunt. Conspicatus ergo Jacobus quod vehementer
metuerent, uit : Audite me, fratres δὲ conservi. Si
libros unicuique temere preebuerimus, illique ἃ vi-
ris quibusdam audacibus corrumpantur, aut inter-
pretanionibus pervertantur, sicut jam quosdam fe-
cisse audüslis, restabit ut qui plane veritatem.
quzrunt, semper errent. Quocirca przstat, ut libri
apud nos maneant, tradamusque eos cum omni su-
pradicta cautione iis qui pie vivere aliosque salvos
facere cupiunt. Ac si aliquis post hanc contesta-
tionem aliter agat, merito in seternum supplicium
ineidel. Qua enim ratione qui aliorum perditionis
causa exstilit, ipse non peribit? Cum ergo presby-
teri sententia Jacobi delectati fuissent atque dixis-
sent: Benedictus sit qui te, ut cunctorum pres-
cius, pulehre nobis conetituit episcopum : hae, in-
quam, cum dixissent, surgentes precati sumus
universorum Patrem ac Deum; cui gloria in 98
cula. Amen.

EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM.

CLEMENS JACOBO domino et episcoporum epis-
copo, regenti autem Hierosolymam sanctam Hebrzo-

8. CLEMENTIS 1 ROM.

PONT. OPERA DUBIA. 32

A αὐτῶν ὁρμωμένῳ παρακαταθήσοµαι 15, Εἰ δὲ καὶ
τύχοι

µε νοσῆσαι 9 καὶ τὸν θάνατον ὑποπτεῦσαι,

ἐὰν ἄτεκνος ὦ, ὁμοίως ποιήσω. ᾿Αλλ’ εἰ καὶ

ἔκνον ἔχων οὐκ ἄξιον ἢ μηδέπω δυνάμενον,
ποιήσω. Τῷ γὰρ ἐπισκόπῳ μὸν παραχαταθήσομαι,
ἵνα εἰ μὲν τύχοι ἐφ᾽ ἡλικίας γενόμενος ἄξιος εἶναι

τῆς πίστεως, ὡς πατρῴαν παρακαταθήκην τῷ τέκνῳ
ἀποδώσῃ 1 κατὰ τὸν τῆς διαμαρτυρίας 99 λόγον.

1V. “Ὅτι δὲ οὕτωσ ποιήσω, πάλιν τὸ δεύτερον διαµαρ-
τύρομαι οὐρανὸν, γῆν, ὕδωρ, ἐν οἷς τὰ πάντα περιέχε-
ται, πρὸς δ τούτοις ἅπασι καὶ τὸν διὰ πάντων διήκοντα
ἀέρα, οὔ ἄνευ οὐκ ἀναπνέω, ὡς ἀεὶ ὑπήκοος ἔσομαι τῷ
τὰς βίθλους μοι 51 τῶν κηρυγμάτων διδόντι, καὶ φυλάξω
κατὰ πάντα ὡς 9 διεμαρττράμην, ἣ καί τι πλεῖον.
Φυλάσσοντι οὖν µοι

τὰς συνθήκας μέρος ἔσται μετὰ
τῶν ὁσίων, ποιήσαντι δὲ παρ᾽ ἃ συνεθέμην, ἐχθρὸν
εἴη μοι τ

πᾶν καὶ ὁ διὰ πάντων διήκων αἰθὴρ καὶ

ὁ ὑπὲρ τὰ ὅλα Θεὸς, οὔ κρεΐ

στων, οὔ μείζων οὐδείς 35.
᾿Αλλ᾽ εἰ καὶ εἰς ἑτέρου Θεοῦ ἐπίνοιαν @ γένωμαι,
κἀκεῖνον νῦν ὄμνυμι ὡς οὐκ ἄλλως ποιήσω, εἴτ᾽ ἔστιν,
οὐκ ἔστιν. Πρὸς τούτοις δ᾽ 4 ἅπασιν εἴ ψεύσο-
μαι, κατάθεμα ἔσομαι 9 ζῶν καὶ θανὼν, καὶ αἰωνίῳ
κολασθήσομαι κολάσει. Καὶ μετὰ τοῦτο ἄρτου καὶ
άλατος "3 μετὰ τοῦ παραδιδόντος µεταλαθέτω.

V. Ῥαῦτα τοῦ Ἰακώδου εἰπόντος ὠχρίασαν ἀγω-
νισάμενοι [8 οἱ πρεσδύτερο:, Συνιδὼν οὖν ὁ Ἰάκωδος,
ὅτι λίαν πεφάδηνται, ἔφη" ᾿Ακούσατέ μου, ἀδελφοὶ
καὶ σύνδουλοι *. Ἐὰν τὰς βίθλους πᾶσιν ὡς ἔτυχε
παράσγωμεν, καὶ αὐταὶ ** ὑπὸ τολμηρῶν ἀνδρῶν
τινων γοθευθῶσιν ἢ ταῖς ἑρμηνείαις διαστραφῶσιν,

ὡς ἤδη τινὰς ἠκούσατε πεποιηκότας, ἔσται λοιπὸν
καὶ τοῖς ὄντως τὴν ἀλύθειαν ζητοῦσιν ἀεὶ πλανᾶσθαι.
Διὸ ἄμεινον παρ' ἡμῖν αὐτὰς εἶναι, καὶ μεταδιδόναι
μετὰ πάσης τῆς προειρημένης ἀσφαλείας τοῖς θὲ-
λουσι ζῇν εὐσεθῶς xal ἄλλους σώζειν. Εἰ δὲ τις
μετὰ τὸ οὕτως διαμαρτύρασθαι ἄλλως ποιήσει, εὐλό-
τίνει γὰρ λόγῳ
τιος γενόμενος αὐτὸς οὐχ ἀπολεῖ-
ται; τῶν οὖν πρεσδυτέρων ἐπὶ τῇ τοῦ Ἰακώδου
Ἰνώμῃ ἡσθέντων καὶ εἰπόντων; Εὐλόγηται ὃ σε ὡς

que αἰωνίᾳ ὑποπεσεῖται κολάσει,
ἄλλων ἀπωλείας

προειδὼς καλῶς ἡμῖν καταστήσας ἐπίσκοπον"
πόντων αὐτῶν ἐγερθέντες προσηυξάµεθα
» ὅλων Πατρὶ "1 καὶ Θεῷ" ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς
αἰῶνας. ᾿Αμήν 3,

140 ἘΠΙΣΤΟΛΗ KAHMENTOZ ΠΡῸΣ IAKO-
BON 99 (2,

ΚΛΗΜΗΣ ΙΑΚΩΒΩ, τῷ κυρίῳ @ καὶ ἐπισκόπων

D

INTERPRETATIO RUFINI.
CLEMENS JACOBO fratri Domini, et episcopo episcoporum, regenti Hebreorum sanctam Ecclesiam,

VARLE LECTIONES.

παρακαθήσοµαι 06, * Ila O οἱ ex conject. Q, νομῆσι id. im textu. 3 ἀποδώσει
Ὁ. δ μαρτυρίας Ὁ, δ πρό O. ? μὸν 0, 35. ὅσα C. Subinde scripsi ἢ καί c. 0, qd conj. S εἰ
xai, C. ** οὐδ εἴς 0. 9 ὑπόνοιαν Ὁ, Posten εἶτε Ὁ. “1 δὲ C. Tum ψεύσομαι Ὁ c. B, ψεύσωμαι C

3f ὕδατος O. 15 ἀγωνιάσαντες C. φίλοι Ὁ, Deinceps ἔτυχεν παρασ/ὤμεν Ὁ, [ὁ [18 S, αὐτοί 0, αὖται
Ὁ. 33 εὐσεθῶς udjeci ο. Ὁ. 91 Πατέρι Οἱ 38 Post, heec in Ὁ subscriptio : ὅρκος. 9 ἀπὸ Ῥώμης Ὁ rubro

charactere in marg. salutationi exadversum, et C.

50 fratri domini versio T Idüna Rufini.

VARIORUM NOT;E.
(26) Duplex est circa hano epistolam opinio veterum, Prima Rufini prefatione ad Recognitiones,

33 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 34

ἐπισκόπῳ (27), διέποντι δὲ τὴν Ἱερουσαλὴμ,
Ἑδραίων @ Ἐχκλησίαν, καὶ τὰς ܟܦܐ‎

γῆ Θεοῦ προ-
νοίᾳ ἱδρυθείσας καλῶς, σύν τε πρεσδυτέροις καὶ δια-
κόνοις καὶ τοῖς λοιποῖς ἅπασιν ἀδελφοῖς, εἰρήνη εἴη δ
πάντοτε,

I. Ῥνώριμον
διὰ P τὴν ἀληθῆ πίστιν καὶ τὴν ἀσφαλεστάτην αὐτοῦ
τῆς διδασκαλίας ὑπόθεσιν τῆς Ἐκκλησίας θε
εἶναι ὁριαθεὶς καὶ δι’ αὐτὸ τοῦτο ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Ἰησοῦ
ἀψευδεῖ στόματι μετονομασθεὶς Πέτρος" ἡ ἀπαρχὴ
τοῦ Κυρίου ἡμῶν' ὁ τῶν ἀποστόλων πρῶτος, ᾧ πρὠ-
τῷ "5 ὁ Πατὴρ τὸν Υἱὸν dm
εὐλόγως ἐμακάρισεν +
συνέστιος καὶ συνοδοίπορος' ὁ καλὸς [δ καὶ δὲν

ἔστω σοι, χύριξ μου, ὅτι Σίμων, ὁ

ὁ κλητὸς καὶ

ταν & rum Ecclesiam, omnesque que ubique Dei provi-

dentia pulehre fundatie sunt, cumque presbyteris
ac diaconis et czteris omnibus fratribus, pax sit
semper.

1. Notum tibi si, domine mi, quod Simon,
qui propter veram fidem et firmissimam doctrina
sue hasim Ecclesie fundamentum esse dofinitue
est,atque ob id ab ipso Jesu ore non fallaci trans-
nominatus est Petrus; primitis Domini nostri;
apostolorum primus, cui primo Pater Filium reve-
lavit; quem Christus merito beatum predicavit ;
voeatus et eleclus et convietor et comes ; bonus ac
probatus diseipulus; qui Occidentis obseuriorem

μαθητής" 6 τῆς δύσεως τὸ σκχοτεινότερον τοῦ mundi plagam,ut omnium magis idoneus,illustrare
preceptus est, atque. id recte perficere potuit. Sed
quousque sermonem protraho, nolens significare
ναι τὸ λυποῦν ὅτ, ὃ ἐξ — quod triste est, quod necessario, licel tarde,omnino
αδὺ πάντως εἰπεῖν µε δεῖ ; — οὗτος χὐ- — dicere me oportet? Hie ipse, ob immensam erga
ov πρὸς ἀνθρώπους στοργὴν σαφῶς. — homines charitatem, clare,palam, repugnante licet
INTERPRETATIO RUPINI.

in Ilierosolymis ; sed et omnes Ecclesias quie ubique Dei providentia fundate sunt; eum presbyteris et
diaconibus, et ceteris omnibus fratribus, pax sit semper.

I. Notum tibi facio, Domine, quia Simon Petrus, qui vere fidei merito et integre praedicationis obtentu
fundamentum esse Ecclesim delinitus est ; qua de causa etiam Domini ore divino cognominatus est, Pe-
trus ; qui fuit primitiz electionis Domini ; apostolorum primus ; eui et primo Deus Pater Filium revela-
vit: cut et Christus competenter beatitudinem contulit; qui est vocatus est, et electus ; conviva Domini,
et comes effectus, lanquam bonus et probatisimus discipulus; qui Occidentis obscuriorem mundi plagam;
velut omnium potentior, illuminare preceptus est.quippe et integre potuit implere praceptum. Sed quous-
que sermonem protraho, fugiens indicare quod triste est; quod quidem. necesse eL, licet larde, proferre?
Hie denique ipse Petrus, qui pro immensa charitate, quam erga omnes homines gercbat, palam eum
omni fiducia, adversante etiam tyranno, tolius mundi bonum predicare non destilit, et regem omnium
seculorum per orbem terre, et usque ad ipsius Romano hujus urbis nolitiam,ut etiam ipsa salvaretur,
invexit : hie, inquam, pro pietate pati volens presentem vitam finivit.

VARLE LECTIONES.

Ἑδραίων om. var. lect. ap. C, et Ὁ. 5" εἰς var. lect. ap. C. 9? διά c. Ὁ. Deest in textu Co-‏ ܐܬ
telorii, qui quidem euhjunxit : Supple διά e» Via S. Clementis, prout. habetur. in codice Regio 804. Ea.‏
Vita ex illo codice saepe ἃ nobis citabitur, continet autem. tum. Clementinam. Epilomen, impressü auctiorem‏
additis non. paucis ex: opere Clementinorum, sed. immooiis, tum plurima ex. Epistola hac, tum Marlyrium‏
Clementis, quod edendum curavimus. Et Ruf. legit ut O, δὲ Ita O et ex. conject. C, in cuj. textu‏
Et cod. Reg. 804 οἱ Ruf. θεμέλιος. Cfr. hom. xvu, 49. 9 πρῶτον O, cui eb primo Ruf. S ὡς καλός Ruf.‏

9! λοιποῦν Ὁ.
VARIORUM NOTE.

µέρος ὡς πάντων ἱκανώτερος φωτίσαι
κατορθῶσα: δυνηθείς, --- καὶ δὲ
λόγον, μὴ βουλόμενος 33 σημῖ
ἀνάγκης κἂν
τὸς, διὰ τὴν ἅμι

χρι ποῦ μηκύνω

eam post flecognitionum libros fuisse scriptam ;
mltera Photii cod. 112, 413 esse dedicationem.
Üperis quod actus Petri, ad disputationes cum 81-
mone, neo nom recognilionem Clementis ejusque
patris ac fratrum compleclebatur.E quibus duabus
sententiis posteriorem malim amplecti : partim ex
auctoritate ms. hujusce nostri Clementinorum, et.
alterius codicis de quo infra: partim ab RR. PP.
Carmelitarum Excalceatorum libro, in quo inter
Rufini prefationem οἱ Jfecognitiones collocatur
epistola : tum. denique quia declaratur ad finem
epistole, post eam sequi librum de Clemente dis-
serentem, ejusque peregrinationibus cum Petro,
aliisque usque ad pueriti cogitationes, ac de ser-
monibus aique actibus Petri, ita. inseriplum, Κλή-
µεντος τῶν Πέτρου ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων ἐπιτομή.
Latine Rufino, Clementis Itinerarium. pradicalionis
Petri. Idem autem hoc habent argumentum lIiecog-
nitiones et Clementina ; idemque titulus prefigitur,
Grecus, Clementinorum homiliis, Latinus, Recogni-
tionibus cod. "Thuan. 561 objici potest pro Rufino:
Epistol num. penult. pracipitur Clementi, ut Ja-
cobo narret etiam morlem Petri; qua de morte ni-
hil dicitur in Recognitionibus.Repondeo, do Ri i
lionibus, nos habere Opus imperfectum, sive eo

modo relietum ab auctore, seu potius injuria tem-
porum amissum.Quod vero ad Clementina spectat,
simililer aio, abesse a ms. Regio flnem operis,ibi-
que forsan actum fuisse de morte apostoli Petri.
Addi potest quod horum apoeryphorum: seriptor
vel plura promiserit quam peregerit, vel promissis
satisfecerit alio libro, lorte Perlodis Petri Cor.

(2T) Ἐπισκόπων ἐπισκόπῳ. Consule Savaronem
ad Sidonii epistolam 1, libri vr; in qua Lupus epi.
scopus Trieassinus appellatur Pater patrum οἱ epi-
scopus episeoporum et alter seculi sui Jacobus.
Sed et Àrnobio in psalmum ΟΣΧΧΥΗΙ Peirus est
Episcopus episcoporum ; Rufino Historiz;? Eusebianze
Nb. n cap. 1, Jacobus, apostolorum episcopus ;
Grecis abbatibus et monachis multis in concilio
Lateranensi sub Martino I, secretario 2, Martinus
papa, sacerdos sacerdotum οἱ Pater patrum ; au-
οἰοτὶ Quaestionum ad orthodoxos spud Justinum,
cap. 119, Paulus Πατέρων πατήρ: ul δὲ Gregorius
Nyssenus concilio Nieeno n, actione 0, et Clemens
noster Anastasio Sinaite, quiest. p. 336. Deni-
que a Maxime in Désputatione cum Pyrrho, Cle-
mens Alexandrinus, philosophus philosophorum
dicitur, In.

38

CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 36

malo, futurnm bonum toli mundo αὐ indicaret τος A δηµοσιᾳ, ἐπὶ τοῦ ἐνεστῶτος πονηροῦ δ, τὸν ἐσόμενον

gem, hucusque Homam veniens, el Doo placita
doctrina salvans homines, ipse presentem vitam
per vim cum morte commutavit.

Il. In ipsis autem diebus,quibus brevi moriturus
eral,congregsiis fratribus, subito apprehensa manu
mea consurgens, coram ecelesia dixit: Audite me,
fratres el conservi: Quoniam, sicut edoctus sum
ab eo, qui misit me, Domine et magisiro Jesu Cliri-
sio, dies moris mes appropinquat, Clementem
huncepiseopum vobisordino; cui meam sermo-
nam cathedram credo; qui mihi ab initio usque ad
finem comes exstitit, sieque omnes sermones meos
audivit: breviter dicam, qui in omnibus tentatio-
nibus meis parüceps, in fide perseverans inventus
ost: quem plus ozteris expertus sum | religiosum,
humanum,eastum,eruditum, temperantem, bonum,
justum, patienter, et scientiam fortiter ferre non-
nullorum eatechumenorum ingratum animum.Quo-
circa ipsi trado ligandi οἱ solvendi potestatem, ut
quodeumque in terris ordinaverit, ait decretum in
colis. Ligabit enim quod ligari oportet, et solvet
quod oportet solvi, tanquam qui Iieelesis regulam
noverit. Ipsum ergo audite, αἱ scientes quod, qui
contristaverit veritatis praesidem, peccat in Chri-
stum, et universorum Patrem irritat: quapropter
non vivet, Ceterum. ipsum presidem oportet me-
diei locum tenere, non autem fere besUe furorem
habere.

IlL.Hsec illo dicente, ego procidens rogabam eum,
cathedrz honorem et potestalem deprecans. At ille

ἀγαθὸν ὅλῳ τῷ κύσμῳ μηνῦσαι βασιλέα, μέχρις ἐν-
ταῦθα τῇ Ῥώμῃ 99 γενόμενος, θεοθουλήτῳ διδασκα-
Ag σώζων ἀνθρώπους, αὐτὸς τοῦ νῦν βίου βιαίως τὸ
ζῇν μετήλλαξον 98).

11. Πρὸς αὐταῖς δὲ ταῖς ἡμέραις αἷς Rue

λε τελευ-
τῆν, πυνηθροισµένων τῶν ἀδελφῶν, αἰφνιδίως λαβόμε-
νός μου τῆς χειρὸς ἐγερθεὶς ἐπὶ τῆς ἐχχλησίας ἔφη"
ῬΑχούσατέ µου, ἀδελφοὶ καὶ σύνδουλοι Ἐπεὶ, ὡς

ἐδιδάχθην ἀπὸ τοῦ με ἀποστείλαντος Κυρίου τε γαὶ
Διδασχάλου Ἰησοῦ Χριστοῦ, αἱ τοῦ θανάτου µου ἡγ-
qe ἡμέραι, Κλέμεντα (29) τοῦτον ἐπίσκοπον
ὑμῖν χειροτονῶ (30), ᾧ τὴν ἐμὴ
χαθέδραν, τῷ ἀπ᾽ ἀρχῆς μοι μέχ,
v ὁμιλιῶν ἐπακούσαντι"

ν τῶν λόγων πιστεύω

τοῦ τέλους συνολεύ-‏ ܐ

σαντι καὶ οὕτως πασῶν μου τ

συνελὼν ἐρῶ, ὃς ἐν πᾶσι

τῇ πίστει προσκαρτερῶν δ
πεπείραμαι θεοσεδῇ, φιλάνθρωπον, ἀγνὸν, πυλυμαθῆ,
ἴχατον, μαν

σώφρονα, ἀγαθὸν, ὀθυμον, καὶ γενναίως

c ἐνίων τῶν χατη χουμένων ἀχαριστίας.

τὴν ἐξουσίαν τοῦ δεσμεύειν καὶ
ροτονήσῃ

ivoy Ev οὐρανοῖς, Δήσει γὰρ ὃ

; λυβῆναι, ὡς τὸν τῆς Ἐχ-
κλησίας εἰδὼς 43 νακόνα, Αὐτοῦ οὖν ἀκούσατε, ὡς
ἡνόντες ὅτι ὁ τὸν @ ἀληθείας προχαθεζόμενον λυπῶν
ριστὸν ἁμαρτάνει, χαὶ τὸν Πατέρα τῶν ὅλων

οὐ ζήσεται, Καὶ αὐτὸν οὖν δεῖ

4

τα λέγοντος, ἐγὼ πὶ
ἢ

μὲν 88 αὐτοῦ, παραιτούμενος τὴν τῇ

INTERPRETATIO RUFÍNI.

II. In ipsis autern diehus,

quibus vile (nem sibi imminere prasensit, in conventu fratrum positus,

apprehensa manu mea repente consurgens, in auribus totius Ecclesie bec protulit verba: Audite me,

fratres οἱ conservi mei : Quoniam sient edoctus sum ab eo qui m

me Dornino et Magistro meo Jesu

Christo, dies mortis mee instat, Clementem hunc episcopurn vobis ordino ; cui soli mew priedicationis et
doctrine Cathedram credo: qui mihi ab initio usque a4 finem comes in emnibas fuit, οἱ per hoc ve-

ritatem iotius mee predicationis agnovit,
liter perseverans; qu

scendi studiis deditum, sobrium, benigaum, justum, palientem,

m pre ceteris expertus sum. Deui colentem,

qui in omnibus tentationibus meis socius exstilit, tide-

homines diligentem, castum, di-
et scientemrn. ferre nonnullorum etiam

ex his qui in verbo Dei instrauntur injurias, Propter quod ipsi trado a Domino mibi dutum potestutom
ligandi et solvendi,ut de omnibos quibuscunque decreverit in terzis, boc decretum sit et in collis. (31) Liga-
bib enim quod oportet ligari, οἱ solvet quod expedit solvi, tanquam qui ad liquidum Ecolesiz regu-

lam noverit. Ipsum ergo audite, scientes quia qu

icunque contristaverit dectorem veritatis, peccat in

Christum, et Patrem omnium exacerbat Deum, propter quod et vita carebit. (32) Ipsum autem qui pre-
est exteris, oportet. medi^i vicem agere, et non fere bestiz furore commoveri.

Ti. Haec 60 dicente, ego procidens ad pedes ejus,

rogabam, excusuns me, et declinans honorem cathe-

dre, vel potestatem. At ille respondens: Pro hoc, inquit, ne me rogaveris : hoc enim fieri statutum est.

Ὁ et Ruf., μηνύτας C. ὃν Leg, τῆς Ῥώμης 8.
τὸν τῆς maluit 8, Et Epil. c. 145 ut 0. δ᾽ ἀπ'
tione Cotelerii, 55 ἐδεόμην 0

RUE LECTIONES.
τὸ πονηροῦ αἰῶνος Ruf. et eod. Reg. 804. Tum ἔσο,

περοκαρτερῶν Ὁ. δ᾽ πλείω C, δὲ τῆς adjunxi e. 0, ° τῆς 0, &‏ ܘ
4s Cl. contra codd. auctoritatem. Deceptus esi $. de leo-‏

ἐνου (futuri szeuli) con,

C. Dein dedi μηνῦσαι ^.

VARIORUM NOTE.

(88) Αὐτὸς τοῦ βίου βιαίως τὸ ζῆν μετήλλαξεν.
Secutus esi actor Epistole errorem eorum qui
Petro Jacobum superfuisse arbilrabantur : quales
exsiitisse constat ex Chronico Alexandrino, in quo
Jacobi mor. coafertur d :nnum primum Vespa-
siani. Cor.

(29) Κλήμεντα, Qui modestiae. ac verecundis le-
ges non ignorat, indigne profecto feret, virum qui
Clementem inducere non erubuit, subnexa et alia

qua passim per totam epistolam efferuntur, de se
nullo pudore narrantem. Cour.

(30) Χρειροτονῶ, Epitom. 145: χειροτοιῶ σήµε-
cov. Versio Rufini, ordino : ubi tamen qui dicitur
Abdias, ordinabo videlur legisse, χειροτονῶ in futu-
ro 2. COT.

(91) Citatur in Epist. Leodiensium adversus Pa-
schalem Ii.

(32) Citant Leodienses ibid.

31 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 38

πε καὶ ἐξουσίαν. Ὁ δ'
το γὰρ γενέσθαι δεδοκτα! μοι, καὶ
ταύτῃ μᾶλλον εἰ παραιτῇ» ὅτι ἡ τοιαύτη καθέδρα οὐ
φιλοκαθεδροῦντος τολμηροῦ χρείαν ἔχει, ἀλλ' εὐλαδοῦς
τὸν τρόπον καὶ πολυμαθοῦς 57 (33) τὸν λόγον. Δὸς δὲ
να (34), ὃς ἐμοί σου πλεῖον συνώδευσε, καὶ
τῶν λόγων ἐπήκουσε, καὶ τὴν διοίκησι
ἐκμεμάθηκεν, καὶ οὐκ ἀναγκάσω σε καλῶς
θέλοντα" ܐܬܬܗ‎ οὐ δυνήσει 55 νῦν τόν σου κρείττονα
παρασχεῖν" σὺ γὰρ 6r ἐμοῦ (35) τῶν σωζομένων
ἐθνῶν ἡ ® χρείττων ἀπαρχή, Πλὴν καὶ τὸ ἕτερον
λόγισαι, ὅτι εἰ 1 τὸν χίνδυνον τῆς ἁμαρτίας φοδού-
µενος οὐκ ἀναδ Ἐκκλησίας τὴν διοίχησιν,
ὅτι ἴσθι εἰδὼς ὅτι πλεῖον ἁμαρτάνεις, ὅστις
θεοσεδέσιν, 6»
δυνάμενος, οὐ ϐ
τὸ χοινῇ πᾶσι συμφέρον. ἘΦ Ὅτ'
πως ἀναδέξασθαί σε δεῖ,
νου εἷς τὴν τῶν πάντων βοήθειαν (30), ὀρθῶς ©
σαι 78; Ὅσῳ οὖν μοι ταὶ
τόν µε τῆς ἀθυμίας κουφίσεις,

IV. Οἴδα δὲ καὶ αὐτὸς, ὦ Κλήμης 18, λύπας καὶ ἀθυ-
μίας καὶ χινδύνους καὶ ψύγους τοὺς ἐξ ἀπαιδεύτων
ὄχλων σοι δωρούμενος, οὖς δυνήσῃ γενναίως φέρειν,
ἑνορῶν τῆς ὑπομονῆς τὸν ἐκ Θεοῦ σοι μέγαν ἀποδιδό-
μένον μισθόν, ᾿Αλλὰ καὶ δικαίως συνενθυμήθητί µ.
πότε σου τῆς ξυμμαχίας χρείαν ἔχει ὁ Χριστὸς, νῦν

μὴ ® ἀξίου" τοῦ

τὸν κρείττ

λησίας

αιεῖν οὐ

πλέουσι καὶ χινδυνεύουσι, βοηθεῖν

ν μόνον τό ἴδιον χαὶ οὐ
v κίνδυνον πάν-
μοῦ τοῦτο ἀξιοῦν μὴ παυομέ-

ρον συγευδοκήσεις, τοτοῦ-

ἔνατο" Περὶ τούτου µε A respondit: Hac de re noli me orarc : hoc enim (iori

statutum est,eoque magis quod exrusas ; quia hiec
cathedra non opus habot temerario sedendi in ea
cupido, sed viro moribus sancto etin doctrina
erudito. Porro da mihi pristantiorem, qui plus te
mecum peregrinatus fuerit, et sermones meos au-
dierit, ac Ecclesie administrationcz didicerit ; et
non cogar te, nolentem bene agere.Sed non pote-
ris nunc meliorem quam tu es exhibere. Tu nam-
que inter eos qui per meex gentibus servati sunt,
locum optimarum primitiarum obtines.Sed et aliud
reputa: quod si peccati periculum metuens Eecle-
sie gubernalionem non suscipis, ecrtus esto te
amplius peccare, qui, cum possis Dei cultoribus,
velut navigantibus οἱ perielilJanlibus, suceurere,
id facere recusas, quod. iuum est duntaxat consi-
derans, et non quod in commune omnibus expedit.
Quod autem periculum omnino suscipere te opor-
let, me id rogare non cessante in cunctorum sub-
sidium, optime novisti. Quanto ergo citius mihi
assensus fueris, tanto me tristitia levabis.

IV. Novi autem etiam ipse, o Clemens, quod tibi
conciliem molestias et mcerores et pericula et pro-
bra ab inerudita plebe importanda ; quae fortiter
poteris ferre, respiciens ad patientie magnam mer-
cedem tibi a Deo reddendam. Sed et illud mecum.
juste considera : quando tuo auxilio opus est Chri-

βίο, nunc cum malus adversus sponsam illius bel-
lum suscepit, an in sequenti tempore, quando vi-
ς οὐχὶ καὶ — ctoria parta regnabit, nullo acipllus subsidio indi-

INTERPRETATIO RUFINI.

mihi; et eo magis quod excusas: quia hec cathedra eum qui cupit eam ot audacter expetit,non requirit,
sed ornatum moribus et in verbo Dei eruditus. Quod si esset alius melior, qui mihi adjutor tam sedu-
lus astitisset, si quis tam plene docirine me rationem cepisset,sed et ecclesiesticus dispositiones a me
tam plene didicisset habens alium talem,non te cogerem bonum opus suscipere nolentem.Superfluum ergo
est alium quaerere; cum primitias eorum, qui ex gentibus per me salvantur, et precipue hujus urbis, te
primum obtulerim Deo. Sed et illud intuere; quia si periculum peccali timens, suscipere refugis

cclesi gubernacula; certus esto quia amplius peccas, qui popalum Dei, velut in fluctibus positum
et perielitantem, cum possis juvare, subterfugis, tui tantummodo habens considerationem, et non quod
in commune omnibus expedit providens. Sed certus esto quod necesse est te suscipere omne periculum,
quia nec ego pro salule omnium, ab obsecrando cessabo. Quanto ergo citius mihi acquieveris : tanlo me
eitius meerorís et tristitia labore relevabis.

IV. Novi etium hoc, o Clemens, quod tibi tedia et molestias, pericula etiam et opprobria ineruditi
vulgi indoeilisque coneiliem ; que tu tamen scio quod fortiter et constanter feres, respiciens ad illam
spem, que tibi apud Deum patientis preparat coronam, Sed et illud te cupio mecum justa ratione pers-
picere : quando maxime opera tua indiget Christus nunc cum inimieus adversum sponsam ejus commovet
bellum, an in futuro tempore, quando jam Christus post vicloriam triumphabit, nec ultra ullius opera in-
digebit? Quis non etiam parvi sensus intelligat, quod istud est temporis,in quo operam tnam Christus
requirit? Tota igitur mente in presenti necessitate prebe operam tuam,et auxilium in preliis exhibe regi
optimo,remuneratiunes magnificas post victoriam reddituro. Libenter ergo suscipe episcopatus ofticium,

VARLE LECTIONES.
δ᾽ φιλομαθοῦς var. lect. Turriani et cod. Reg. 804 Cfr. Hom. ur, 65. Tum πὶ

ein κρίττονα, 5 lta Ὁ et duo cod. Regii, εἰ C ex Turr. Pro Epist. pontif. ὴ
τὸ εἰ deest iu cod. Hlom. Paris. 7 σύ 0, "Ja Sex RuL, ἐπίσταμαι C οἱ Ὁ, 13 Κ) ἡμὴ
95 βασιλεύει 0.

ὅτε ὁ πονηρὸς κατὰ τῆς αὐτοῦ νύμφης πόλεμον ἤρατο.
ς τὸν ἐπιόντα χρόνον, ὅτε
μηδεμιᾶς τοῦ λοιποῦ χρείαν ἔχων βοηθεῖ

νικήσας βασιλεύσει 15

5 μή µε C.
88 δυνήση 0, qui
Dein λογίσαι 0.
Ὁ constanter.

VARIORUM NOTAE.

(83) Πολυμαθοῦς τὸν λόγον. Eodom modo Tur- e! fideli; sed non dabis. Ux utroque autem loco
rianus proemio Latino ad Conslitutiones apostoli- — discimus, & prioribus Ecclesie seculis hane in ea
cas. At in Prolegomenis Grecis in easdem, i: obtinvisse regulam, quie digniores ac prastantio-
μαθοῦς τὸν λόγον, quemadmodum codex Regis. res eoclesiasticis ministeriis profici jubet Cour.
Cor. (35) Σὺ γάρ, x. ÷. λ. Scriptor noster Clementem

(34) Δὸς δὲ τὸν κρείττονα. Infr& in Clementina — ex Hebreis natum non senticbat. Ip.
homilia 3, cap. 65, rursum Petrus Zaccheum sio (30) Ἐμοῦ τοῦτο ἀξιοῦν, x. v. . Clarum est hec
alloqui fngitur: Sim vero mon wis bonus Ecclesie ^ ad preces sanctorum mortuorum non spectare, sed
constitui custos, alium pro te indica qui te sit doctior — Rufinus obscuriusconvertit. Cor.

39 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 40

gens? Nonne etiam ex
in prasenti tempore ? Omnibus ergo animi viribus
in hoc presentis necessitatis tempore festina opem
ferre bono regi, magnas romunerationes post ܚ‎
toriam reddere solito. Loto igitur animo episcopa-
ium suscipe, opportune eo magis quod Ecclesie
dispositionem a me didicisti, ad fratrum qui ad
nos confugerunt salutem.

V. Verumtamen et breviter coram omnibus et
propier omnes, que ad eam dispositionem perti-
nent, in mentem tibi revocabo. Te quidem oportet
irreprehensibiliter vivere, et maximo studio omnes
vitm occupationes sbjicere, ut non sis fidejussor,
neque advocatas, neque ullo alio implicitus βου αὶ
negotio. Non enim judicem et cognitorem pecunia-
rum vel negotiorum rerumque ad hano vitam pert
nentium constituere te vult. Christus, ut preesenti-
bus hominum curis detentus, tempus non habeas ad
separandos juxta veritatis modum homines bonos
a malis, Verum ila quidem ii sibi invicem exhi-
beant qui discunt, et te a sermonibus salvos facere
valentibus non avocent. Quernadmodum enim tibi
impium est, seculares curas suscipere, relicto eo
quod facore jussus es : ita singulis laicis pecoatum.
est, si sibi invicem etiam in mundanis necessitati-
bus presto non sint. Equidem αἱ euncti non cogi-
tent facero,uti tu, in rebus in quibus id decet, se-
cure ct tranquille vivas, s diaconis edoceantur;
quo solius Ecclesie sollicitudinis geras, tum ad

gui ingenii viroclaret, quod A τῷ βραχὺν ἔχοντι νοῦν 8 δῆλον, ὅτ'

νῦν Ἰάσῃ οὖν
προαιρέσει ἐν τῷ τῆς παρούσης ἀνάγκης piv τά-
Ύννον Ευμμαχῆσαι βασιλεῖ ἀγαθῷ, μισθοὺς μεγάλους
μετὰ νίκην ἀποδιδόναι πεφυκότι, Χαίρων οὖν ἐπισκό-

πησον, εὐκαίρως ταύτῃ μᾶλλον, ὡς διοίκησιν Ἔκκλη-
σίας παρ᾽ ἐμοῦ μεμαβηκὼς, εἰς τὴν τῶν ἡμῖν προσ-
φευγόντων ἀδελφῶν σωτηρίαν,

l πάντων

¥. Πλὴν καὶ βραχέα σε ἴδ διὰ πάντας
τὰ τῆς διοικήσεως ὑπομνῆσαι θέλω. ΣῈ μὲν χρὴ ἂνε
πιλήπτως βιοῦντα σπουδῇ μεγίστῃ πάσας τὰς τοῦ 7
βίου ἀσχολίας ἀποσείεσθαι, μήτε ἐγγυητὴν γινόμενον
μήτε MÀ συνήγορον μηδὲ ἑτέρῳ τινὶ βιωτικῷ παρεμ-
πεπλεγμένον πράγματι. Οὐ γὰρ κριτὴν καὶ δικαστὴν
χρημάτων ἢ ἀσχολημάτων καθεστάναι σε θέλει τῶν
οὖν βιωτικῶν πραγμάτων 6 Χριστὸς, ἵνα, συνεχόμενος
εἰς τὰς νῦν τῶν ἀνθρώπων φροντίδας, μὴ εὐσχολῇς
χωρίζειν λόγῳ ἀληθείας ἀνθρώπων τοὺς χρείττονας
τράγων. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν οἱ μανθάνοντες
ρεχέτωσαν 15, χαὶ ἀπὸ τῶν σώζειν δυνα-

ἀπὸ τῶν j
ἀλλήλοις π'
μένων λόγων μὴ ἀπασχολείτωσαν 19. Ὡς γάρ σοι ἀσε-
ἐς ἔστι, οὰς βιωτικὰς φροντίδας ἀναδέξασβαι, κατα-
λείψαντα 39 ποιεῖν ὃ ἐκελεύσθης, οὕτως ἑκάστῳ λαϊκῷ
ἁμαρτία ἐστὶν, ἐὰν μὴ ἀλλήλοις καὶ ἐν ταῖς βιωτι-
δ περὶ ὧν χρὴ ἀμέ-
ἂν νοῶσιν, παρὰ

χαῖς χρείαις παρίστανται, Καὶ σὲ δὲ
ριμνόν εἶναι ob πάν i

τῶν διακόνων μανθανέτωσαν' ἵνα μόνης τῆς Ἐκκλη-
σίας τὴν φροντίδα ἔγῃς, πρός τὶ
καλῶς καὶ τὸ τοὺς τῆς ἀληθείας λ

4 mo

τὸ διοικεῖν αὐτὴν

out παρέχει

seile eam administrandam, tum ad tradendos sermones veritatis.

VL.Nam si curis secularibus occupatus fueris, et

ie ipsum et. anditores decipies. Conducibiliu enim C

VI Ἐπεὶ, ἐὰν βιωτικαῖς μερίμναις ἀσχοληθῆς, καὶ
σεαυτὸν καὶ τοὺς ἀκροατὰς ἐνεδρεύσεις" τὰ γὰρ συµ-

INTERPRETATIO RUFINI.
eo maxime quod ecelesiastioas dispensationes a me probabiliter didicisti ; ut salus eorum, qui per nos

confugerunt ad Deum, nequaquam vacillet.

V. Verumtamen et breviter te de ipsius dispensationis ordine coram omnibus commonere necessarium
duco. Te quidem oportet irreprehensibiliter vivere : et summo studio niti, at omnes vitz hujus occupa-
iiones abjicias ; ne fidejussor existas, ne udvocatus litium fias, neve in ulla aliqua occupatione prorsus
inveniaris mundialis negotii occasione perplexus. Neque enim judicem autcognitorem s&cularium nego-
liorum hodie te ordinare vult Christus ; uti ne prefocatus presentibus hominum curis non possis verbo
Dei vacare, et secunduin veritalis regulam secernere bonos a malis. [sta namquo opera, quz tibi minus

congruere superius exposui
studiis, per. que salus omnibus datur.

diis, sollicitudines suseipere sseulares; ita. unicuique laicorum peccatum est, ni
operam fideliter. dederint.

his que ad communis vile usum. pertinent,
quibus non debes vacare,
non intelliguni, per diaconos edocendi sunt;

omnes communiier elaborent. h
wt tibi solius Ecclesim sollicitudines derelinquant ;

cus, exhibeant sibi invicem discentes, id est laici, et te nemo occupet ab his
Sieut enim tibi impietatis crimen est, neglectis verbi Dei stu

invicem sibi etiam in
Te Vero securum facere ex his,
Quod si forie ܦ‎ semetipsis hoc laici

quo ipsam, ut dignum est, dispensare sulficias, ei veritatis verbo abundantius possis et studiosius de-

servire.

VL. Si enim mundialibus curis fueris occupatus, et teipsum decipies, et eos qui te audiunt. Non enim

poteris quz ad salutem pertinent, plenius singulis quibusque celeris distinguere :

et ex eo fit ut tu,

fanquam qui non doeueris qu» ad salutem hominum pertinent, deponaris, et discipuli per ignorentiam
pereant. Ideireo ergo tu quidem ad hoc solum vacato, uti opportune et sina inlermissione doceas eos

verbum. Dei per quod salutem consequi possint.

Illi Vero cum tanta reverentia tua verba suscipiant,

tanquam qui sciant legatum te et praeconem esse veritatis, et quodcunque ligaveris super terram, esse tiga-

Lum et in celo, εἰ quodcunque solveris, eliam. ibi esse solvendum. (Math.

xvi, 19), quoniam quidem

VARLE LECTIONES.

95 βραγὺ (βραχὺν conj. S) νοῦν ἔχοτι C.

Cod. "Clementnorum Parisiens.; βραχέως conj. O.

τὸ σὲ addidi c. 0. Pronomen deesse recte vidit S. βραχαίας

ο. Cod.

ἰεσθαι 0

7 τοῦ accessit ex Ὁ, Tum ἀποι

804, ἀποσίεσθα. Cod. Clement. Paris. constanter. De hae scripture discrepantia C consuli jubet Salmas.

Not. ad /nseript. Herodis, p. 04 seq. Cír. Constit, apost. τι,
Subinde 8 : Scribendum haud dubie, nisi forte totuin. aliquod
fini interpretatio hxc est: «et te nemo occupet ab
Ἡ ἀποσχολήτωσαν 0, ἀσχολείτωσαν cod. 804, ἀποσχολείτωσαν S. ἢ καταλείψαντι cod. 804

6. Cam. apost. 10. 18 παρασχέτωσαν Q.
membrum 'exeidit, σὲ δ᾽ vel καὶ σὲ. Ru-

his studiis, per qua salus omnibus datur, »

AM CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM.

ξφοδιάξειν διὰ
καὶ σὺ, ὡς μὴ διδάξ
μὴ μαθόντες ἀγνοίας αἰτίᾳ ἀπολ

ܫܣܫ

ἣν ἀσχολίαν οὐ

τὸ συμο

ον, κολασθήστι, οἱ

ται. ܘܐܠ‎ σὺ μὲν

αὐτοῖς 33 εὐσχολῶν @ προκαθέσθητι, πρὸς τὸ εὐχαί-
ps παρ

36 καὶ οὕτως ἐπακουξτωσάν δ σου, εἰδύ

ἀληθείας

δεθῆναι, καὶ λύσε
κατὰ σὲ τὸν προεστῶτα ταῦτά ἔστι καὶ
ὅμοια.

VILTÀ δὲ κατὰ τοὺς πρεσδοτέρους ἔστω τάδε,
Πρὸ πάντων τοὺς (38)

ἐπιθυμίας τὰ παγ'
ρόντων περὶ γάμου ps
γηράσασιν ἀλκαΐχ ® ἔνεστιν ἐπιρομία.

οις γὰρ καὶ
Ἵνα

οὖν μὴ

ἡ πορνεία, νομὴν λαδοῦτα καθ
τὸν αὐτὸν ἐμδάλλῃ 9 λοιμὸν,

ὑμῶν f.

προασφαλἰζ

ἐρευνᾶτε, μή πως τὸ τῆς μοιχείας λανθανόντως ἐν

ὃν ἢ μοιχεία, τος-
vs κολάς

σωφρο-
σύστη-

: τοῦ νύμφην
νόμφην δὲ λέγω τῆς Ἐκκλησίας
px. Ἐὰν γὰρ σώφρων χαταληφθῇ ὑπὸ νυμφίου Qu-

42

δυνηθεὶς 91, A praebere per occupationem non valens, el tu. quasi

qui vtilia non docueris punieris, et qui non edocti
erunt, ignorantie causa peribunt. Quocirca tu qui-
dem fac ut absque occupatione illis presideas, quo
tempestive sermones quibus salvari possint pra-
heas: sicque te audiant, scientes, legatus veritatis
quodeunque ligaverit super terram, ligatum esse et.
incclo, et quodcunque solverit, solutum esse.
Tu autem ligabis quee ligari oportet,et solves qua
solvenda sunt. Atque ad te quidem, qui praes,quie
pertinent, ista sunt, et his similia.

Qui vero ad presbyteros spectant, isla
sint. Ante omnia juvenes nuptiis cito jungant, la-
quos ferventis in juventa cupiditatis preveniendo.
Sed nec de conjugio jam senum curam abjicianl :
nam in nonnullis, etiam eum senuerint, valida
inest cupiditas. Ne igitur fornicatio, adversam vos
grassandi occasione accepta,pestem in vos invehat,
precavete, et conquirite, ne forte in vobis occulte
adulterii ignis fuerit accensus. Multum "quippe
grave peccatum est adulterium : in tantum ut se-
cundum in poenis oblineat locum ; quandoquidem
primus debetur iis qui in errore degunt, quamvis
iemperanter vivant. Quare vos, velut Ecclesia
presbyteri, Christi sponsam ad eastitatem exercete.
Sponsam autem dico Ecclesie corpus et congrega-
tionem. Si enim pudica inventa fuerit a sponso

καὶ ὑμεῖς rego, maximum honorem consequetur; vosque

INTERPRETATIO RUFINI.
ct tu, ul dixi, qua oportet ligabis, et que expedit solves. Ad te quidem qui prees ista
monita, ct his similia.

VII. Àd presbyteros vero sinl ista. Ante omnia ut pudicitiz studentes, adoleseenles nuptiis jungant;
quo calorem ferventis etatis conjugali lege preveniant. Sed ne in provectioribus quidem curam habere
hujusmodi negligant ; quia in multis, etiam cum senuerit corpus, coneupiscenlia viget. Ne forle ergo
fornicationis labes, occnsione accepta, tanquam venenum pessimum serpat in vobis, cavere ct antevenire
necessarium est, ne quod in vobis adulterii oecultum calescat incendium. Et quid in omnibus peccatis
adulterio gravius ? Secundum namque in penis obtinet loeum ; quoniam quidem, primum illi habent,
qui aberrant a Deo, etiamsi sobrio vixerint. Propter quos vos, o presbyteri, Ecclesiam — excolile,
et adornate sponsam Christi ad pudicitiam. Sponsam autem dico omnem Ecclesie congregationem :
quisi pudicafueril inventa ab sponso suo, ingentibus ab eo donis εἰ muneribus honorabitur, et
vos velut ministri sponse, etamici sponsi, ingenti gaudio ac letitia perfruemini: si vero sponsa
hac reperta fuerit eommaeulata. peccatis ; ipsa quidem, tanquam indigna, trudetur α΄ regalibus toris ;
vos autem pcnas dabitis, si forie per vestram negligentiam vel desidiam obrepserit contagio smva

σιλέως, τιμῆς μεγίστης τεύξεται,

με-

sint

peccati.
VARLE LECTIONES.

Μ΄ δυνηθῆς O. 33 Ita 0 et cod. Reg. 804, αὐτός C. 3 εὐτχολῶν conj. C, cuj. coi. αἱ O εὐσχολεῖν.
δὲ ἐπακουσάτωσαν 0, 95 ÷ Consi. apos iv, 111 Epiph. Pana, p. 142. Hom. Clem. 3 98:
τ ἀκμαία Ὁ, in ου]. marg. man. reo. παραπλήσια ἐν τῷ ¶ τῶν Διατάξεων, κεφ. # ܗܡ‎ ὑμῖν Ο, 3
ἐμβάλῃ 0.

VARIORUM NOTZ
(8) Σὺ δὲ δήσεις, eto. Citatur ἐκ τῶν Κλημεν- τάχει, Constitut, apostol. τν, 41. [em B. Chryso-

^o» ms. Regio 940. Lege cap.2, in epistola Ν
conis tom. 111 Bibliothecm sanctorum Pairum, et
apud Balsamonem : Magnus quoque. Petrus ad Cle-
mentem : Tu quidem eu ligabis qu*e ligare oportet, et
solves qua solvenda sunt. Martyrium S. Dionysii
Arecpagll : Ὅμως πρὸ τοῦ τὸν µακάριον Πέτρον
διὰ τῆς νίκης τοῦ μαρτυρίου καταζιωθῆναι τῆς ἐν τῇ
τῶν οὐρανῶν βασιλείᾳ συνδιαγωγῆς, τῷ μακαρίῳ Κ
ι τὴν ἐξουσίαν τῆς Ἐκκλησίας παρὲ
ρίου 7 "In393

stomus,homil. 59 {η Genesim his elegantibus et ao-
commodalis verbis : Μὴ τοίνυν ἀμελῶμον τῶν νέων,
ἀλλ᾽ ἰδόντες τῆς χαμένου τὴν πυρὰν, πρὶν ἢ εἰς ἀσέλ-
0302 < quem. κατὰ 3 E

δέξωνται ἐξ ἀ ܒ‎ ζοντες ἀρχοῦσαν παραμὺ-
Wire, καὶ δυναμένην τῆς σαρχὸς τὰ σαιρτήματα κα-
παστ v, καὶ κολάσεως ἐκτὸς εἶναι, Verum Ebioni-
farum birreseos Clementinis insperse mos fuit,
adolescentulos ad nuptias ante etatem cogere, teste
S. Epiphanio, Panarii p. 142, quem morem a Judieis

τὴν. ἐξουσίαν αἰωνίως δωροῦμαί E

ὃν ἂν δήσῃ ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται acceperant. Morum de ταχυγαμίγ lege Georgium
ῥανοῖς, Cor. Sgneellum, Chronographizg p. 84. Ip.
(38) Τοὺς νέους πρὸς γάμον ζευγνύτωσαν ἐν

Ῥαπποι. On. 11. 3

43 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

grandi lattía, volut invitati ad nuptias, fruemini, A γάλης εὐφρασίας, ὡς 9

Si vero in peccato deprehensa fuerit, ipsa quidem
ejicietur ; vos autem penas dabitis, si fore per
vestram negligentiam peccatum commissum fucrit.

111], Quoeirea ante omnia de pudicitia. solliciti
estote. Quippe apud Deum admodum grave quid
censetur fornicatio, Cieterum species fornicationis
multe sunt, ut οἱ ipse Clemens vobis enarrabit.
Aitamen primum adulierium est,'virum non sola
sua uti uxore, et. uxorem non solo uti viro. $i
quis castus exstiterit, humanus etiam fieri potest ;
propter quod eternam consequetur misericordiam.
Quemadmodum autem adulterium magnum malum
est, ita humanitas maximum bonum. Idcirco dili-
gite omnes fralres vestros sanctis et misericor-
dibus oculis, orphanis quidem parentum, viduis
autem virorum curam exbibentes (4), prebentes
alimoniam eum omni liberalitate; etate vigenti-
bus conjugium providentes ; atque inter illos iis
qui arlem nesciunt, commenti per vile instituta
occasiones ad vivendi necessitatem : artifici ope-
ram, debili misericordiam,

IX. Scio autem vos hac facturos, modo charita-
iem vestra in mente statueritis: ad quam intro-
ducendam unus estmodus accommodatus,mensze et
salis in commune perceptio. Quare studete inter

γάμων,‏ ܐ
"En δὲ ἡμαρτηχυῖα φωραθῇ, αὐτὴ μὲν ἔκθλητος‏
ὑμεῖς δὲ δώσετε, δι, εἴ πως παρὰ τὴν‏ ,
ὑμετέραν ἀμέλειαν γέγονεν ἡ ἁμαρτία,‏
VIII. Ad πρὸ πάντων περὶ σωφροσύνης φρον-‏ 46
εἶζετε: λίαν γὰρ παρὰ τῷ Θεῷ χαλεπὴ ὥρισται ἡ‏
Πορνείας δὲ @ εἴδη πολλὰ, ὡς καὶ αὐτὸς‏ .4

ἔσται, 3)

πορν
Κλήμης ὑμῖ
τὸ 5 ἄνδρα μὴ ἰδίᾳ μόνῃ χρήσασθαι γυναικὶ, καὶ γυ-
ναῖκα μὴ ἰδίῳ μόνῳ χρήσασθαι ἀνδρί, Ἐὰν σώφρων
ἧ τις, καὶ φιλάνθρωπος γενέσθαι δύναται, οὗ εἴνεχεν
τεύξεται, Ὡς δὲ

ἵν διηγήσεται, Πλὴν πρώτη go

ἐλέους αἴω:

μέγιστον ἀγαθόν.

Διὸ ἀγαπᾶτε πάντας ὑμῶν τοὺς ἀδελφοὺς
καὶ ἐλεήμοσιν ὀφθαλμοῖς, τοῖς μὲν ὀρφανοῖς ποιοῦν-
τες τὰ γονέων, ταῖς ὃὲ
χοντες μετὰ τάσης εἰ
ἀκμαίοις τοὺς γάμους, καὶ τοῖς αὐτῶν

δευμάτων ἐννοηύμενοι τὰς προφάσεις
τροφῆς" τεχνίτῃ ἔργον, ἀδρανεῖ

διὰ τῶν
ἀναγκαί

τῆς

ἔλεος.

ΙΧ. Οἶδα δὲ ταῦτα ποιήσειν ὑμᾶς, Bv ἀγάπην εἰς
τὸν ὑμέτερον ἱδρύσητε νοῦν, πρὸς δὲ τὴν 57 αὐτῆς
εἴσοδον μία τίς ἐστιν ἱκανὴ πρόφασις, ἡ «8 χοινὴ τῶν
ἁλῶν μετάληψις. Διὸ σπουδάγετε πυκνότερον συνέ-

στιοι ἀλλήλων γίνεσθαι, ὡς δύνασθε, ὅπως αὐτὴν μὴ
ἀπεμπολήσητε' αἰτία γάρ ἐστι τῆς εὐποιίας, ἡ δὲ
εὖπι Κοινοὺς οὖν πάντες πᾶσι
φοῖς τοὺς ἑαυτῶν παρέχετε
πρόσκαιρα δωρούμενοι, αἰώνια

vos frequentius convivia agitare, quantum po-
iestis ne charitatem amittatis : causa enim est
benef(icentiz, beneficentia vero salutis. Cuncli ergo
cunclis in Dco fratribus communom vostrum pro-
bete victum, scientes quod,temporalia dando,ster- βίους,
na consequimini. Multo magis nuirite esurientes, ἃ λήψεσθε, Πολλῷ μᾶλλον πεινῶντας τρέφετε, καὶ

(a) Eecl. 1v, 10.

ux

INTERPRETATIO RUFINI.

VIII. Idcirco igitur ante omnia sobrietatis et pudicitia sollicitudinem gerite. Valda enim. apud Deum
grave crimen ducitur fornicatio : cujus species sunt quidem plures, sieut et ipse vobis Clemens dili-
genter exponet. Verumtamen prima species adulterii est, virum propria solummodo uxore non esse eon-
tentum, οἱ mulierem non proprio tantur servare se viro. Si ergo castus fuerit quis, potest et humanus et
misericors fleri, per quod et ipse aternam ἃ Deo misericordiam consequatur. Sane sicut adulterium το
nenum cunctis malis perniciosius est, ita amor fraternus et charitas tolius boni fastigium tenet. Lt
ideo diligite omnes fratres vestros, et cum religione et misericordia respicite ad omnes. Orphanis exhi-
bete vosmetipsos parentes. Viduis, virorum euram impendile, cum omni castiale (σωφροσύνης), qum
necessaria sunt prebentes. Junioresamen viduas (ταῖς ἀκμαίαις) nuptiis copulate. llis qui ignorant
artilieia, exquiriie honestasaliquas occasiones, quibus vicum necessarium quarant: arülieibus vero
operam providete, debilibus misericordiam facite.

IX. Scio autem hac omnia facturos vos, si charitatem pre cmteris et ante omnia in vestro corde
figatis : cujus charitatis et recipienda ot habendi maximum erit fomentum, si frequenter inter vos-
melipsos communem cibum vestrum menpsamque faciatis. ELin quantum unusquisque prevalet, cre-
brius panes ac sales suos cum suis fratribus sumat. Per hzc enim precipue charitas comparatur, et
causa tolius boni in hujusmodi communione consistit. Ubi autera pax et bonitas, ibi et salus. Propter
quod communes facite cibos vestros,cum hisqui secundum Deum fratressunt ; quia per hac temporalia
Offieia, pacis et charitalis fructibus,gaudia eterna merebimini.Multo autem sollieitius esurientes reficite,
οἱ sitientibus potum date, nodis vestimentum { egros visitate ; et eos, qui in earcere sunl, prout possi-
bile est, juvate; peregrinos satis prompte in domibus vostris suscipite.Et ne omnia nunc singillatim di-
cam omne bonum, ipsa per se si in vobis fuerit charitas vos docebit: sicut e contrario eos, qui a salute
alieni sunt, omne malum facere, odium docct.

VARLE LECTIONES.

6, 99 ἐκθλητός ἐστι 0, ?! Ita 0 οἱ cod. Reg. 804, δώσητε C. Subin-
i om. 0, in cu. marg. nan. rec. ἐν τῷ ς΄ τῶν Διατάξεων,

luf. Idem ܧ‎ juni
cod. 804 et Turriani
9 τῆς Cl, quem S male

9? Q c. Raf. perfruenini,
de εἶ πῶς 0 et Ruf, μή πως C. 9
κεφ, κη΄, 98 τόν ὃ, 9 κόν Ὁ, qui paulo post om. ἀγαθόν. 85 σωφροσύνης
res tamen viduas nuptiis copulate, » quasi legerit ταῖς ἀμαίαις S. 99 τέχνοις O ο,
libro. Vulgatam leei.exhibet οἱ Ruf. [π marg. Ottoboniani : ἐν τῷ v κεφ, β΄.
confundit 0 Cot. 98 ἡ accessit ex 0. Deinde ἁλῶν O οἱ cod. 804, ἄλλων C in textu.

45 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 46

ν 90, φυρνοῖς ἔνδυμα

τοὺς vo- A et sitientibus potum date, nudis indumentum ;
πτεσῆς, τοῖς ἐν φυλακαῖς ἐπιφαινό- — wgrotos visitate; iis qui in carcere sunt inter-

τοὺς ξένους μετὰ má- — venientes pro viribus suecurrites peregrinos omni‏ ܕ
υτῶν οἴκους λαμβάνετε. — cum alacritate in domibus vestris suscipite. Verum‏
πλὴν, ἵνα μὴ τὸ κατ’ εἶδος λέγω, πᾶν καλὸν d φιλαν- πὸ singulatim dicam, omne bonum ut faciatis do-‏
θρωπία ὑμᾶς ποιεῖν διδάξει, ὥσπερ ἡ µισανθρωπία — cebit vos charitas erga homines ; quemadmodum‏
τοῖς μὴ βουλομένοις σώζεσθαι τὴν καχοπραξίαν ὑπο- — apud eos, qui salvi esse nolunt, odium erga ho-‏
δείκνυσιν, mines male agere suggerit.‏

Χ. Οἱ πράγματα ἔχοντες ἀδελφοὶ ἐπὶ τῶν ἔξου- X. Fraires qui lites babent, apud potestates 888
σιῶν κοσμικῶν ! μὴ κρινέσθωσαν, ἀλλ᾽ ὑπὸ τῶν τῆς — culinon judicentur, sed ab Ecclesio presbyteris
Ἐκκλησίας πρεσθυτέρων (89) συµθιδαζέσθωσαν παντὶ — concilientur quocunque modo, quibus prompte
τρόπῳ, ἐτοίμως αὐτοῖς πειθόμενοι, Πλὴν καὶ τὴν obediant. Ad hzc avaritiam ita fugite, nt que
πλεονεξίαν οὕτως φεύγετε, ὡς προφάσει προσκαίρου — occasione temporalis lueri possit eternis bonis pri-
χέρδους ἀπὸ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ζημιοῦν δυναµέ- — vare. Stateras, mensuras, libras, pondera justa se-
νην. Ζυγὰ, µέτρα, σταθμία ?, τὰ τῶν ῥοπῶν δίκαια — dulocustodite; in depositis bene vos gerite πο fi-
ἐπιμελῶς quid 2e τὰς παρακαταθήκας εὖ- ῃ deliter. Atque hiec et similia usque ad finem facere
ἠνωμονεῖτε, Πλὴν ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια ^ Bustinebitis, si de futuro por Deum judicio mo-
µέχρι: τέλους ποιεῖν ὑπομενεῖτε, ἐὰν ἀχώριστον — moriam perpetuam corde retinoatis. Quis enim
μνήμην περὶ τῆς ἐν θεοῦ γινο peccet, certo persuasus quod a Deo justo; qui
Τίς γὰρ ἂν ἁμαρτήσῃ nnue solus patiens οἱ bonus est, in consumma-
μένος 9 ὅτι ἐκ Θεοῦ δικαίου, τοῦ νῦν 38 μόνου tione seculi judicium fore definitum est? αἱ boni
µακροθόµου καὶ ἀγαθοῦ, & τοῦ βίου συντελεί — deinceps ineffabilibus bonis perpetuo fruantur ; qui
ὡρίσθη γενέσθαι 5 χρίσις, ἵνα οἱ ἀγαθοὶ τοῦ λοιποῦ — voro peccatores inventi fuerint, tanquam mali
τῶν ἀποῤῥήτων ἀγαθῶν ἀῑδίως ἀπολαύσωσιν, οἱ 0$ — inenarrabili supplicio afficiantur in. sempiternum.
ἁμαρτωλοὶ εὑρεθέντες ὡς κακοὶ, ἀποῤῥήτου xoÀá- ^ Etista quidem ita se habere, nisi veritatis pro-
σεως τεύξωνται 9 τὸν αἰῶνα Καὶ ταῦτα μὲν οὕτως — pheta futurum jurejurando affirmasset, forte par
ἔχειν, el μὴ ὁ τῆς ἀληθείας προφήτης ἐνόρκως εἰρή- eratdubitare.
χει 7 ἔσεσθαι, τάχα ἂν εὔλογον ἦν ἀμφιθάλλειν.

ΧΙ. Διὸ προφήτου ἀληθοῦς * ὄντες µαθητ
ενοι τὴν διχόνοιαν ἐξ ἧς γί
προθύμως τὸ ©

ενοι 199, ὡς δόνασθε, βοηθεῖ
μι ] 7

σης προθυμίας εἰς τοὺς

καρδίαις ἔχητε.

. ἀπο- XI. Quocirca cum sitis veri prophete discipuli,
^ κακοπραξία, — deposita vacillatione animi, ex qua mala opera
Ei δὲ περὶ τῶν oriuntur,alacriter bene agere recipite. Quod si
Tu ὑμῶν, μὴ ܐܐܘ‎ C circa ea quie futura diximus aliquis vestrum am-

INTERPRETATIO RUFINI.

X. Si qui ex fratribus negotia habent inter se, apud cognitores seculi non judicentur,sed apud presby-
teros Ecclesi: quidquid illud est dirimatur,et omni modo obediant stalutis eorum. Super omnia autein
avaritiam fugite, quie homines, occasione prosentis lucri, ab «ternis separatbonis. Pondera, mensuras,
stateras, pro locis (τόπων) quibusque wquissima custodite ; deposita fideliter restituite. Qus omnia, οἱ
si qua sunt his similia, ita demum sollicite et diligenter implebilis, si futurum Dei judicium, sine
intermissione, in vestro corde volvatis. Quis enim peccare poterit si semper ante oculos suos Dei
judicium ponat ? quod in fine mundi certum est agitandum, ut tandem qui in hac vita bene egere,conse-
quantur reposita bona ; peccatores aotem ut consequantur preparatas et reconditas ponas. Dequibus ita
füturum dubitare omnino non possumus ; siquidem hio omnia ila esse ventura, verus nobis propheta

redixerit.

ἘΠΕῚ Und ανα, qui estis veri propheta» discipuli, abjicite a cordibus vestris ante omnia, discordias
et animorum dissensiones, ex quibus omne opus malum procedit, et benignitatem ac simplicitatem tota
mente servate. Quod si forte alicujus eor, vel livor, vel infidelilas, vel aliquod malum ex his que su-
erius memoravimus, latenter irrepserit, non erubescat qui anime suc curam gerit confiteri hec
uio qui praest, uL ab ipso per verbum Dei, ct consilium salubro curetur; quo possit fide in-
tegra, et operibus bonis, penas eterni ignis effugere, et ad perpetua vite premia pervenire.

VARLE LECTIONES.

£ ἀναδέξασῇ

εἰρημένων ἔσεσθαι ἀμφιθάλ

et ex Hom. xi, 4; xit,
Ἰοσμικῶν κατὰ τὸ ἐν τῷ ܬܐ‎

VARIORUM ΝΟΤΗ.
(39) Ὑπὸ τὼν... πρεσθυτέρων. Hocipsum Clement. — apud presbyteros concilientur, et presbyteri concilia-
homi. 3, cap. 67, ita explicatur: Si (fratres) de — tionem αἱ episcopum referant. Cour.
tis in quibus injuria afficiuntur, cupiant judicari,

41 5. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

bigit, non erubescat confiteri, si quidem curam A δεσθεὶς ὁμολογήτω, εἴπερ τ'

habet anime sum, et a preposito satisfiet ipsi ;
sin vero recte credidit, confidens vivat, quasi qui
magnum condemnationis ignem effugerit, et in
telernum bcnorum Dei regnum sit ingressurus.
XIL Porro Ecclesie diaconi episcopo sint, scite
Oberrando, oculi ; singulorum Ecclesie. hominum
opera perscrutantes, quis peccato proximus sit,
quo ἃ preside admonitione preventus peccatum
forte non perficiat. Ecclesi: desertores corrigant,
ut non desistant congregati audire sermones, quo
animi molestias, quz passim cordi ex mundanis
casibus et pravis colloquiis incidunt, verbo veri-
tatis possint purgare ; si etenim multo tempore in-
culti manent, ignis materia fiunt. Quinetiam dia-
coni corpore egros perquirant et ignoranti plebi
indicent, ut appareant atque visitent; el necessaria
ex presidis sententia preboeant, Hoc vero quam-
via clam eo fecerint, non peccabunt. ἰδέα. equidem
et illis similia diaconis cure sint.
μένου γνώμῃ παρεχέτωσαν, Τοῦτο δὲ κἂν λάθρα
οὖν καὶ τὰ τούτοις ὅμοια οἱ διάκονοι προνοήτωσαν 19,
XIII. Qai alios in religione instituunt, ipsi prius
instructi alios instruant: quia de hominum animis
agitur. Oportet quippe ad multas discentium sen-
tentias et voluntates aptari eum, qui verbum Dei
subministrat et docet, Sit ergo necesse est cate-
chista valde doctus, irreprehensibilis, multa exper-

A

ροφορηθήσεται"
πολιτευέσθω, ὡς
μέγα καταδίκης πῦρ φεύγων καὶ εἰς ἀΐδιον ἀγαθῶν 5
Θεοῦ βασιλείαν εἰσερχήμενος.

XU. Οἱ μὲν οὖν τῆς ᾿χκλησίας διάκονοι τοῦ ἐπι-
σχόπου, συνετῶς 1? ῥεμθόμενοι (40), ἔστωσαν οἱ 1:
ὀφθαλμοὶ, ἐχάστου τῆς Ἐκκλησίας πολυπραγμονοῦν-
τες τὰς πράξεις, τίς μέλλει ἁμαρτάνειν, ἵνα, νου-
θεσίᾳ καταληφθεὶς ὑπὸ τοῦ προκαθεζομένον, τάχα οὐ
μὴ τελέσῃ 13 τὸ ἁμάρτημα' τοὺς λειποτάχτας ἔπι-
στρεφέτωσαν, τοῦ μὴ ἐπιλείπειν τοὺς 13 συνερχομέ-
νους τῶν λόγων ἐπακούειν, ὅπως τὰς ἐχάστοτε τῇ
γαρδίᾳ προσπιπτούσας ἀθυμίας ἔκ τε βιωτικῶν 89
συμπτώσεων καὶ ὁμιλιῶν χαχῶν λόγῳ f^ ἀληθείας
καθαίρεσθαι δύγωνται ἐπεὶ γάρ, ἂν χρόνῳ πολλῷ
εὔσωσιν 15, πυρὸς ἔργον γίνονται, Τοὺς δὲ καὶ

σάρκα νοσοῦντας μανθανέτωσαν καὶ τῷ
ἀγνοοῦντι πλήθει προσαντιδαλλέτωσαν, ἵν’ 38 ἐπι-
φαίνωνται, καὶ τὰ
αὐτοῦ ποιῶσιν, οὐχ. ἁμαρτάνουσιν 17.

χῆς, καὶ ὑπὸ τοῦ προεστι
εἰ δ' ὀρθῶς πεπίστευκε, θαῤῥ

χατὰ

τα ἐπὶ τῇ τοῦ

ΧΗΙ, Οἱ κατηχοῦντες πρῶτον χατηχηθέντες κατη-
χήτωσαν 39: ὅτι περὶ ψυχῶν 9 ἀνθρώπων τὸ ἔργον"
πρὸς γὰρ τὰς πολλὰς τῶν µανθανόντων γνώμας
συναρμόζεσθαι δεῖ τὸν τῶν λόγων ὑφηγητήν, Ἠολυ-
uat οὖν καὶ ἀνεπίληπτον, πολύπειρόν Ἡ τε καὶ δῆ-
λον τὸν κατηχοῦντα εἶναι δεῖ, ὡς αὐτοὶ εἴσεσθε 33

ΙΝΤΕΒΡΗΕΤΑΤΙΟ RUFINI.

XII. Diaconi vero Ecclesie, tanquam oculi siut episcopi, oberrantes et circumlustrantes cum vere-
eundia, actus totius Ecclesiz, et perscrutantes diligentius, si quem videant vicinum fleri precipitio, et
proximum esso peccato ; ut referant haee ad episcopum,ut commoneri ab eo possit is, qui In preecipitium
Japsurus est, ut revocetur et non corruat in peccatum, Negligentiores quoque, et eos qui rarius ad au-
diendum verbum Dei accedunt, nec sollicite ad episcopi tractatum conveniunt, ipsi commoneant et
hortentur. Si enim assidui sint ad audiendum, non solum vite eterne ex salubri commonitione capient
luera, verum οἱ quecunque illa sunt tristitia vol rncrores, qui ex prasentis vitie necessitatibus, et cla-
dibus temporum veniunt, queque malorum sermonibus, in corde suo velut jacula defixa cireumferunt,
abjicientur omnia, predicatione veritatis, ct vite eterne doctrin& et eruditione purgata. Alioquin si
multo tempore auditum subtrahant a verbo Dei, ut remaneant ín cultu vitiorum, sine dubio spinis erunt
ac sentibus occupati : et quid aliud, nisi ad ignem,talis hec terra preparabitur ? De his ergo,ut diximus
diaconibus cura sit. Sed et eos qui secunium carnem egrotant, ES perquirant, ei plebi, si forte
ignorat, indicent de his ; ut etipsi visitent eos, et qua necessaria sunt prebeant eis, cum conscientia
ejus qui presi ; quod tamen, etiamsi elam fecerint, non peceabunt. Sed et de peregrinis similiter epis-
copo suggerant refovendis ; et cetera his similia, quz ad cultum Ecelesiz, et disciplinam ejus pertinent
diaconis eure sint.

XIII. Qai catechizant, hoc est, qui verbo instruuntincipientes, primo oportet ut ipsi instructi sint :
de anima enim agitur hominum : et oportet eum qui docet, et instruit animas rudes, esse talem, ut pro
ingenio discentium semetipsum possit aptare, et verbi ordinem pro audientis capacitate dirigere. Debet
ergo ipse apprime esse eruditus et doctus irreprehensibilis, maturus, impavidus (ἄδειλος); sicul ipsi
probabitis fore Clementem hunc post mo. Maltum est autem, si ego nunc desingulis, que unusquisque
habere debeat, prosequar. Verumtamen illud est quod pre ceteris ab omnibus vobis cupio in commune
servari, ut concordiam teneatis; per quod solum polestis portum quietis intrare, et civitatem Regis
gummi, que pax nominatur, habitare.

VARLE LECTIONES.

# ἀῑδίαν ἀγαθήν C. 19 eum. verecundia Wuf., quasi legerit σὺν αἰδοῖ, Cír. Const. apost. τι, 44, Hom.
17,67.S. !totaddidi ¢. Ὁ. "3 τελεύσῃ α. 45 Expungendum τούς, nisi alia corruptela in reliquis latet.
S. !*Tta 0 et Ruf. pradicatione veriatis, λόγια Q. 15 ὠχερσεύόωσι Ὁ, 15 ἵνα d. ^ aoc 8, ἁμαρ-
πάνωσιν C. Tum addidi οὖν e. Ὁ, !5 προνοείτωσαν Ὁ ! χατηχείτωσαν O. 39 ψυχῆς 0, 9 πέπειρόν
C, Subinde ἄδειλον (impavidus) Ru, quod commendat S. 33 Lectionem εἴσεσθε, ut ipsi experiemtni, lar-
gitus est 0. Ita Cotelerii conjectura non opus est, qui infinitivo ἔσεσθαι expresso, post αὐτο. deesse δο-
Ἀνμάσετε vol quid simile opinabatur, Sicut ipsi probabitis fore Clementem hunc post me. Ruf.

VARIORUM NOTAE.

0 Συνετῶς ῥεμθόμενοι, Hac de re Clement. — Consl.apost,, cap. 44,ορίπιας : Sit diaconus episcopi

homil. 3, cap. 67, istud constituitur : Diaconi cir- — auris et oculus etos, cor pariter et anima : ut episco-

cumambulantes considerent [ratrum corpora et ani- — pusin pluribus quam par est ac minutioribus negotiis
Tas, atque episcopo denuntient. Quocirca, lib. rr — non occupetur. Cour.

49 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 50

Κλήμεντα gez ἐμὸ κατηχεῖν

ἐμὲ νῦν τὸ wav" εἶδος λέγειν. Πλὴν ἐὰν ὁμο-
νοήσητε, δυνήσεσῦς εἰς τὸν τῆς ἀναπαύσεως ἐνεχθῆ-
ναι λιμένα, ἔνθα μεγάλου Βασιλέως ἐστὶν εἰρηνικὴ 35
πόλις.

XIV. Ἔοικε 1* γὰρ ὅλον τὸ πρᾶγμα τῆς Ἐκκλησίας
νηὶ μεγάλῃ, διὰ σφοδροῦ 3" χειμῶνος ἄνδρας φερού-
σῃ ἐκ πολλῶν τόπων ὄντας καὶ μίαν 99 τὴν 36 ἀγαθῆς
βασιλείας πόλιν οἰκεῖν θέλοντας. Ἔστω μὲν οὖν ὑμῖν
ὁ ταύτης Δεσπότης Θεὸς, καὶ παρεικάσθω ὁ μὲν ܟܠܐ‎
δερνήτης 31 Χριστῷ, à πρωρεὺς ἐπισκόπῳ, οἱ ναῦται
πρεσβυτέροις, οἱ τοίχαρχο: διακόνοις, οἱ ναυστολόγοι
τοῖς κατηχοῦσιν, τοῖς ἐπιδάταις τὸ τῶν ἁδελφῶν
πλῆθος, τῷ βυθῷ ὁ κόσμος, αἱ ἀντίπνοιαι τοῖς πει-
ρασμοῖς 33, οἱ δὲ διωγμοὶ καὶ οἱ κίνδυνοι καὶ αἱ 39
παντοδαπαὶ θλίψεις ταῖς τρικυμίαις, τὰ δὲ ἀπόγεια 3
τῶν χειμάῤῥων καὶ τὰ φυσήματα ταῖς τῶν πλάνων
καὶ τῶν ψευδοπροφητῶν ὁμιλίαις, τὰ δὲ ἀχρωτήρια
καὶ τὰ τραχέα τῶν τύπων τοῖς ἐν ὑπεροχαῖς δεινὰ
ἀπειλοῦσι δικασταῖς, διθάλασσοι δὲ καὶ θηριώδεις τό-
mot τοῖς ἀλογίστοις καὶ ἑνδοιάζουσι περὶ τῶν τῆς £
ἀληθείας ἐπαγγελμάτων. Οἱ ὑποκριταὶ τοῖς πειρα-
ταῖς παρεικασμένοι νοείσθωσαν" πλὴν ἰσχυρὰν ἴλιγγα
καὶ ταρταρείαν 9* Χάρυδδιν καὶ φόνια προσρήγµατα
καὶ θανατώδεις διαλύσεις μάνας 88 τὰς ἁμαρτίας εἶναι
Ἵνα οὖν οὐρίᾳ δὲ πλέοντες εἰς τὸν λιμένα
πιζομένης πόλεως ἀκινδυνότερον ἐνεχθῆ:
ἐπηκόως εὔχεσθε" εὐχαὶ δὲ ἐπήκοοι γίνονται ταῖς ܟܠ‎
πραγίαις,

XV. Εὐσταθείτωσαν 86 οὖν οἱ ἐπιδάται ἑδραῖοι ἐπὶ

ἔστιν

τῶν ἰδίων χαθεζόμενοι τόπων, ἵνα μὴ

ἀταξίᾳ σει-
εροκλινίαν παρέχωσιν, Οἱ γαυστολόγοι τοὺς
μισθοὺς ὑπομιμνησκέτωσα». ΟἹ διάκονοι μηδὲν ἀμε-
λείτωσαν ® 38 ὧν ἐπιοτεύθησαν, οἱ πρεσβύτεροι

λοντα, Πολὺ γὰρ A tus et perspicuus; sicut ipsi experiemini fore Cle-

mentem, postme catechiste officio funeturum. Lon-
gum enim est nune me singula recensere. Verum
8i concordiam tenueritis, poteritis portum quietis
attingere, ubi Regis summi exstat urbs pacifica.

XIV. Similis namque est totus Ecclesi& status
navi magne, que, per validam tempestatem fert vi-
ros diversorum locorum unam boni regni civitatem.
incolendi cupidos. Sit ergo vobis navis Dominus
Deus : et assimilentur gubernator quidem Christo,
proreta episcopo, naute presbyteris, prefecti late-
rum diaconis, naustologi catechistis, vectoribus
universa fratrum multitudo, mari mundus, venti
adversi tentationibus, persecutiones vero et peri-
cula et omnigens alflictiones decumanis fluctibus,
ex continenti venientes torrentes et flatus sermoni-
bus seductorum ac pseudoprophetarum, ai pro-
montoria et loca confragosa judieibus dignitate
eminentibus et crudelia minantibus,loca autem bi-
maria et fera iis hominibus qui ratione carent ac
de promissionibus veritatis dubitant; hypocrita pi-
ratis similes habeantur: sed et validum vorlicem
et tartaream Charybdin et cruenta fragmina et mor-
liferas subversiones sola esse peccata existimate.
Quo igitur vento secundo navigantes in urbis spe-
rate portum absque gravi periculo deferamini,
orate precibus qua exaudiri digne sinl: preces au-
tem tales fiunt bonis operibus.

Ttaque in quiete firmi maneant epibate, in
loeis sedentes, ne perturbaio ordine con-
cussum et ad alterum latus inclinationem excitent.
Naustologi de mercede commoneant, Diaconi nihil
eorum qui ipsis credita sunt negligant. Presbyteri

INTERPRETATIO RUFINI.

XIV. Similis namque est omnis Ecclesie status navi magne, qui per undosum pelagus, diversis o
locis et regionibus viros portat, ad unam potentis regis urbem properare cupientes. Sit ergo navis hujus
dominus ipse omnipotens Deus, gubernalor vero sit Christus; tam deinde prorete officium episcopus
impleat ; presbyter! nautarum, diaconi dispensatorum teneant locum : hi qui catechizantnautologis con-
ferantur; epibatis autem) totius fraternitatis multitudo sit similis: ipsum quoque mare hic mundus
habeatur ; ventorum vero varietates et lurbinum, diversis tentationibus conferantur; persecutiones ac
tribulationes et pericula, fluctibus exequentur ; terreni vero spiritus, qui vcl de torrentibus, vel de con-
vallibus spirant, pseudoprophetarum el seductorum seu prave doctrine verba ducantur; promontoria
vero et loca coníragosa, hi qui in potestatibus seculi sunt judices, et pericula minantur ac mortes;
bithalassa vero loca, quz duplicibus und fallacis estibus verberantur, dubiis mente et de promissionum
veritale nulantibus conferantur, atquehis qui irrationabili fidem nostram ratione discutiuut:; hypocrite
vero et dolosi, piratis similes habeantur. Jam vero rapidus vortex et tartarea Charybdis, et saxis illisa.
naufragia, ac mortifere subversiones, quid aliud zstimanda sunt, quam peccata? Itestat igitar ut hec
naxis cursu prospero, tuta possit portum desideratz urbis intrare: ita Deo precem fundere convenit na-
vigantes ut mereantur audiri : audiri autem & Deo ita demum merebitur quis, si orationes ipse bonis
moribus et bonis operibus adjuventur.

XV. Sed ante omnia, cum quiete et silentio epibate, id est laici, in suis unusquisque resideant locis:
ne forte per inquietudinem et inconditosinutilesque discursus, si passim vagari coeperint, vel ab officio
8110 nautas impediant, vel in alterum latus per inquietudinem eorum navis pressa demergatur. Nautologi
de mercedibus commoneant : et nihil omnino Sub ad diligentiam, vel disciplinam pertinet, diaconi
negligant. Presbyteri velut naute, aptent singula ad instructionem navis diligenter et instruant que in
suo tempore requirenda sunt. Episcopus tanquam proreta vigilanter et sollicite gubernatoris verba custo-
diat Christi. Salvator Dominus, gubernator Ecclesie sum, diligatur ab omnibus, et ipsius solius pre-
ceptis ac jussis credat et obediat omnis Ecclesia: Deo quoque indesinenter supplicetur a cunctis de

VARLE LECTIONES.

35 εἰρήνη O. 36 0 in marg. mon. rec. ἐν τῷ β τῶν Διατάξεωε, ἔν κεφ. νζ΄ 35 σφοδρῶς Ὁ. 3 τινά
C. Postea ἔστω μὲν ἡμῖν O. 5] κυθερνύτης O. 38 περισπαγμοῖς 0. 3 αἱ adjunxi ex Ὁ. 9918 0 etex
conjectura C, ἀπόγια id. in lextu. Tum ταῖς ὁμιλίαις Ὁ c. Β, αἱ — ὁμιλίαι 0, τῶν ante ψευδοπροφητῶν ac-
cessib ex Ὁ. *! τῶν 0. 3? lta S, cac C, ταρταραιαν Ὁ, 9* Conjectaverim νεώς. S. Tum post
ἁμαρτίας 0 praebet αἰτίας, ?* οὔρια Ὁ, 85 Εὐσταθήτωσαν C. Postea οἰκείων pro ἰδίων Ὁ, 3 ἀμελήτωσαν C.

δι 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBiA. 52

velut naute diligenter preparent uuicuique neces- A ὥσπερ ναῦται!

saria. Episcopus tanquam proreta vigilanter solius
gubernatoris doctrinam secum reputet. Christus uc
Salvator ut gubernator diligatur, solusque in iis
qua dicit eredatur. Cuncti vero Deum de prospera
navigatione orent. Navigantes omnem angustiam
exspectent, ut qui magnum ac turbidum pelagus
iransfretent, mundum scilicet: interdum. quidem
afflicti, persecutionem patientes, dissipati, esurien-
tes, sitientes, nudi, coangustali ; rursus autem in-
ierdum adunati, congregati, quieti; sed eL nau-
seantes, vertigine alfecti, vomentes, hoc est confi-
tentes delicta tanquam morbidam bilem, peccata
dico ex amaritudine profecta et mala ex inordinatis
cupiditaiibus accumulata, quie per confessionem.
veluti evomentes a. morbo allevamini, recipientes
salutarem ex sedulitate sanitatem,

XVI. Cuncti tamen scitote, plus vobis omnibus
episcopum laborare ;quoniam unusquisque vestrum
suam patitur molestiam, ille vero suamet singulo-
rum. Quocirca, o Clemens, ita preside, e£ unicui-
que pro viribus sis adjutor, qui omnium sollieitu-
dinibus onustus es. Unde quod hanc dispensatio-
nem suscipis, 8610 me gratiam accipere, non daro ;
sed conlide et fortem te presta, Lanquam qui scias
quod tibi Deus, in requietis portum appellenti, re-
tribuel summum bonorum, mercedem stabilem,
quandoquidem pro universorum salute majorem
suscepisti laborem. Adeo ut si. multi ος fratribus
te ob supremam justilium odio habuerint, eorum
quidem odium nullatenus te leet, justi autem Dei
amicitia multamtibiconducet, Itaquenitere laudem
injustitia partam depellere, per justam vero admi-

nistrationem sectari utilem laudem ex Christo pro-
venientem.

αταρτιζέτωσαν ἐπιμελῶς τὰ χρήζοντα
ἑκάστῳ. Ὁ ἐπίσχοπος ὡς πρωρεὺς ἐγρηγορὼς τοῦ
κυδερνήτου μόνου τοὺς λόγους ἀντιθαλλέτω, Ὁ Χρι-
στὸς 9 καὶ 3 Σωτὴρ, κυδερνήτης φιλείσθω, καὶ μό-
vog περὶ ὧν λέγει πιστενέσθω. ΟἹ δὲ πάντο ῷ
περὶ τοῦ οὐρίᾳ 99 πλ

v προσευχέσθωσαν. Οἱ πλ
τες πᾶσαν θλίψιν προσδοκάτωσαν ὡς μέγαν f
παραχώδη βυθὸν παραπλέοντες τὸν χύσμον
μὲν ἀθυμοῦντες, διωχόμ
, διψῶντες, γυμνητεύοντες 33, στενοχωρούμενοι,
καὶ πάλιν ὁτὲ 9 μὲν ἐνούμενοι, συναυλιζόμενοι, ἡσυ-
χάζοντες" ἀλλὰ καὶ ναυτιῶντες,
μῶντες 4 cov

καὶ
ὁτὲ ἡ

evot, σκορπιζόμενοι, πεινῶν--

λυρμῶντες,
ἐξομολογούμενοι τὰ παραπτώ-
µατα ὥσπερ νοσοποιοὺς χολὰς, τὰς ἐκ πι

ας ἁμαρ-
o καὶ τὰ ἐξ ἐπιθυμιῶν ἀτάντων σωρευθέντα
καχὰ, ἅτινα τῷ ὁμολογῆσαι ὥσπερ ἀπεράσαντες 95
κουφίζεσι

ἧς νόσου, προσιέμενοι τὴν ἐκ τῆς ἐπιμε-
λείας σωτήριον ὑγίειαν.

ΧΥ͂Ι. πλὴν γινώσκετε πάντες πάντων ὑμῶν πλεῖον
χάμνοντα τὸν ἐπίσκοπον, ὅτι ἕκαστος ὑμῶν τὴν αὐτοῦ
θλίψιν πάσχει, αὐτὸς δὲ τὴν αὐτοῦ καὶ τὴν ἑκάστου.
Διὸ, ὦ Κλήμης, ἑκάστῳ κατὰ τὸ δυνατὸν προχαθέ-
σθητι βοηθὸς, τὰς φορτισθεῖς φροντίδας,
Ὅθεν τό σε οἰκονομεῖν 33 ἀναδέξασθαι, χάριν οἶδα
εἰληφὼς, οὐ δεδωκώς" ἀλλὰ θάῤῥει @ καὶ γενναίως
σοι ὁ
¢ καταντήσαντι τὸ ܐ‎
« μισθὸν, καθ ὅτι
τῶν πάντων σωτηρίας τὸν ܦܬܐ‎

πάντων

μένα τῆς ἀναπαύ,
ἀγαθῶν, ἀναφαίρε

τῆς

ὦ χάματον.

“Ὥστε ἐὰν σε πολλοὶ τῶν ἀδελφῶν διὰ τὴν ἐπ’ ἄκρον 8
δικαιοσύνην μισέσωσιν, τὸ αὐτῶν μὲν μῖσος οὐδὲν σε
βλάψει, ἡ δὲ τοῦ δικαίου

“Ὥστε πειρῶ τὸν ἐξ ἀὸ

οὗ φιλία πολύ σε ὀνήσει 33.
ας γινόμενον ἔπαινον ἀποσεί-
Εσβαι, διὰ δὲ δικαίαν διοίκησιν τὸν ἐκ Χριστοῦ ἔπω-
φελῆ θηρεύειν ἔπαινον.

INTERPRETATIO RUFINI.

prosperitate ventozum ; ut navigantes omnem tribulationem, et omne periculum superent, tanquam in
mare profundum mundi istius, et vite humans pelagus navigantes : in quo et esuriendum sil et. sitien-
dum, naditatem quoque ferendam ; morbus etiam corporis, et egritudines tolerandàs; insuper et homi
num insidiis ac dolis sepe laborandum : quippe qui et dispergendos se nonnunquam noverint, sed. ali-
quando etiam congregandos ; vomitus quoque et suggillaliones ferendas, cum ex confusione peccatorum,
et rejectione criminura, velut male congregati in visceribus fellis, jactura facienda cst, et abjicienda
prorsuse corde omnis intrinsecus latens amaritudo peccati, si qua forte ex desideriis iniquis, velut ex
cibis noxiis congregata esL; quam utique cum evomuerit quis οἱ abjecerit, ingentis wgritudinis libera-
bitur morbo, si tamen post vomitum qui ad sanitatem pertinent sumat.

XVI. Verumtamen scitote cuncti, quod supra omnes vos laboret episcopus: quia unusquisque vestrum
suum proprium fert luborem; ille vero, et suum, et singulorum. Propter quod, o Clemens, tanquam qui
omnibus preesse te noveris, singulos pront potueris juva,et singulorum labores leva,qui et singulorum onus
ac solliritudinem portas. Unde et ego nune hano tibi injungens dispensationem, scio quia accipio gratiam
magis quam presto ; sed esto confidens, et fortiter ferons ; certus quia laboris tui meritum recipies, cum
ad portum quietis incolumem hane provexeris navem: ibi mercedes et premia pro omnium sal ute snsripies,
si hic pro omnium incolumilate vigilaveris. Itaque si te mulli ex fratribus, propter rigorem justitiz odio
habuerint, ex hoc quidem non laderis, sed ex hujuscemodi odiis amor tibi coneillabitur Dei. ELidco satage,
οἱ refuge ne lauderis ab iniquis, οἱ ne a pessime ageniibus diligaris ; sed potius, ut propter justum
dispensationem et equissimam regulam diseiplinz, a Christo collaudari merearis.

VARULE LECTIONES.

37 τοῦ Χριστοῦ Ruf. interpunetione mutata.
i

: 3 ὁ 0, Excidisso fortasse ὡς post σωτήρ suspicatur S.
39 οὔρια 0, 4 μέγα C. ἦι ܬ[‎ 0 6. 8, 6 ὲ

0. Ὁ γυμνιτεύουτες Ὁ, 9 118 8, ὅτε 0, ὅ τε 0 vitiose
in textum irrepsisse putat 8. Tum 202277 ὄντες, wel, cum Ὁ, à ; 8 dme
µήσαντες C. Dein προθέμενοι pro προσιέµενο, var, leot. ap. Ὁ" 4 θάρσει Ὁ. 91 χαθό τι Ὁ. 48 Ila 0 οἱ ex
conjeet. C, in cuj. textu ἔπακρον. Bubinde μισήσουσιν idem. Et Ruf. odio Aabuerinf, ut C. 9 ὠνήσει C.

53 CLEMENTINA. — EPISTOLA CLEMENTIS AD JACOBUM. 8

ΧΥΠ. Ταῦτά εἰπὼν καὶ τὰ τ ܗ‎
λιν τῷ πλάθει προσεμδλέψας, εἶπεν" Καὶ δὲ,
ἀγαπητοί µου ἀδελφοὶ καὶ σύνδουλοι, τῷ προκαβεζο-

μενος ὡς ἀθετήσας τὸν Ηατέρα λογισθήσεται, διὸ τῆς
ἀγαθῆς βασιλείας ἀποθληθήσεται. Οὐ εἴ
συνόδους ἔρχεσθαι U^, ἵνα μὴ ὡς
οτάκται ὑπὸ τῆς τοῦ ταξιάρχου ἀθυμίας ἆμαρ-
τίας ἔγκλημα λάθητε. Διὸ πρὸ πάντων οἱ πάντες τὰ
ὑπὲρ αὐτοῦ φρονεῖτε, τοῦτ᾽ 53 εἰδότες ὅτι δι᾽ ἕκαστον
ὑμῶν ὁ πονηρὸς αὐτῷ μόνῳ τὸ 38 πλεῖον ἐχβραί-
νων προσπολεμεῖ, Ὑμεῖς οὖν πειρᾶσθε τῇ πρὸς αὖ-
τὸν στοργῇ καὶ τῇ πρὸς ἀλλήλους εὐνοίᾳ δια
καὶ αὐτῷ ἐπακούειν, ἵνα καὶ αὐτὸς κουφίζηται καὶ
ὑμεῖς σωθῆναι δυνηθῆτε,

ΧΝΠΙ. Ἔνια δὲ καὶ ἀφ’ ἑαυτῶν νοεῖν ὀφείλετε, διὰ
τὸ αὐτὸν μὴ δύνασθαι ἐν φανερῷ λέγειν διὰ τὰς ἐπι-

, κατὰ πάσας

ς

ων πλείονα πἀ- A — XVII. Hoc et alia plura eum protuli:

t, rursus
multitudinem intuens dixit : Et vero vos,dilecti mei
fratres οἱ conservi, presidi veritalis in omnibus
obseeundate, illad scientes, quod qui hune con-
iristaverit, Christum, eujus cathedram tenet, non
recepit; et qui Christum non receperit, quasi qui
Patrom rojecerit reputabitur, ideoque a bono regno
ejicietur. Qua de causa ad omnes conventus venire
satagite, nd velut desertores, per imperatorisanxio-
tatem, peccati probrum accipialis. Ideirco ante
omnia euncti que pro ipso faciunt sentite, id co-
gnoscentes, quod propter unumquemque vestrum
diübolus ipsi soli magis inimicus bellum infert. Vos
ergo contendite in amore erga ipsum et in mutua.
benevolentia perseverare, eique obedire; ut et ipse
sublevetur, οἱ vos possitis salutem consequi.

XVIII. Quinetiam nonnulla ex vobis ipsis debelis
intelligere, quo ipse manifesto dicere propter insi-

dias non possit: verbi gratia, si alicui sit infensus,
πο expeetetis ipse dieat : illi vero nolite in conlen-
lione assistere ; sed. prudenter hujus voluntatem.
sequimini, odio habentes quos odio prosequitur,
nec loquentes eum iis cum quibus non loquitur; ut
quilibetdum studet universorum amicitiam habere,
reconciliatus οἱ salvus fiat, cjus obediens sermoni.
Quod si quis amicus permaneat his quos ipse odit,
etloquatur cum quibus ipse non disserit, unus
etiam ipse eorum est qui Ecclesiam exterminare
ἐστιν, πολλῷ y; cupiunt: corpore enim vobiscum manens, senten-
μετὰ δοχούσης φιλίας σκορπίζων τοὺς ἔσω. lia vobiscum non existens, econtra vos est; rulto
pejor iis qui extra inimici apparent, quippe qui cum apparente amicitia eos qui intra sunt dispergat.
INTERPRETATIO RUFINI.

XVII. Hec cum dixisset, et his similia quamplurima, rursum respiciens ad populum, dixit: Sed et
vos, charissimi fratres et conservi mei, huic qui presidet vobis ad veritalem. docendam, in omnibus
obedite, scientes quod si quis huuc contristaverit, Christum, qui ei docendi eredidit cathedram, non
recipit; e tanquam qui Christum non susceperit, nec Deum Patrem suscepisse judicabitur; et ideo neo
ipse suscipietar in regno celorum. Propter quod satagite, ad omnem collectam et congregationem semper
convenire; uti non velut negligentes el desides, a Christo judice condemnemini. Convenientes vero scm-
per ad Clementem, omnes date operam pro ipso sentire, et summo studio favorem vestrum erga ipsum
dependere ; scientes quod propter singulos vos ipsum magis solum infestat inimicus, et in ipsum majora
suscitat bella. Oportet ergo vos summo studio niti, utomnes erga illum vinculo amoris innexi, plenissimo
erga eum inhereatis affectu. Sed et vos quoque ipsi, unanimes in omni concordia perdurate; quo facilius
etiam illi obediro omnes pariter in consensu et unanimilate possitis, per quod et vos salutem consequi,
et ille possit obtemperantibus sibi promptius impositi oneris pondus evehere.

XVIIL(A) Quedam etiam ex vobis ipsis intelligere debetis,si quasintque ipse,propterinsidiashominum
malorum, non potest evidentius et manifestius proloqui: verbi gratia (42)si inimieusest alicui pro actibus
suis: vos nolite exspectare ut ipse vobis dicat; cum illo nolite amici esse; sed prudenler ohservare
debetis, et. voluntati ejus absque commonitione obsecundare et avertere vos ab eo, cui ipsum sensistis
aversum ; scd nec loqui his quibus ipse non. loquitur; ut unusquisque qni in culpa est, dam cupit
omnium vestrum amicitias reparare, festinet citius reconciliari el, qui omnibus preest, et per hoc redeat
ad salutem, cum obediro caperit monitis prosideutis, Si vero qui amicus fuerit his quibus ipse amiens
non est, et locutus fuerit cum his quibus ipse non loquitar, unus estet ipse ex illis qui exterminare
Dei Ecclesiam volunt; et cum gemere vobiscum esse videatur, mente οἱ animo conira vos est; et est
multo nequior hostis hic, quam illi qui foris sunt, et evidenter inimici sunt: hic conim per amicitiarum
speciem, que inimici sunt gerit, et Ecclesiam dispergit ac vastat,

VARLE LECTIONES.
δι τοῦτο Üfr. Hom. m, 66, 0, ὡς 0, 39 ܐܗܡ‎ (εἷς 18 marg.) πάσας συνόδους ἔρχεσθαι 0, ἐν
9x. var.lect. ap. eumdem. Rufinus propter quod satagite ad omnem collectam
2 παξιάρχου ἀσυλίας. Clr. Hom. τι, 69.
55 ἡμῖν Ὁ, Tum idem ἡμῶν, καθ᾿ ἡμῶν,

βουλάς" οἷον ἐὰν ἐχθραίνῃ τινὶ, μὴ ἄνα
εἰπεῖν, τῷ δὲ μὴ προσαμιλλᾶσι

στος, ἐπιδικαζόμενος τοῦ πάντας φίλους ἔχειν, ܗܘ‎
τὸν διαλλάττων σώζηται, τῆς αὐτοῦ ἑπακούων ὁμι-
λίας. Εἰ δὲ τις φίλος μενεῖ 9 οἷς αὐτὸς ἐχθραίνει, καὶ
ܚ‎ αὐτὸς οὐχ ὁμιλεῖ, εἰς ἔστι καὶ αὐτὸς τῶν
ὀλοθρεύξιν 9 θελόντων τὴν Ἐ γὰρ σώματι

συνὼν ὑμῖν 5, τῇ γνώμῃ μὴ ὧν μεθ’ ὑμῶν, καθ᾽ ὑμῶν

ρων τῶν ἔξωθεν φαινομένων ἐχθρῶν,

Ὁ τήν Ο.
πάσαις συνόδοις ܘܽܗ‎
δὲ congregationem. semper convenire. Tum S. mavult :

ἔπεσθαι Ὁ. 5 μὲν ἢ C, male. 5) ὁ‏ ܘ

τὸ τοῦτο ὦ, 5 E
καθ’ ἡμῶν pro ὑμῶν, xx ὑμῶν.
ο ο VARIORUM NOTA.
41) Hac citantur in concilio Vasensi r, can. 6. leg. Caprlul. ]. vii, c. 361. 3
42) Citant concilium Metense sub Stephano V, c. c, 12; Joannes VIII, Ep. 234; Gregorius VII, 1

55

manus mibi imponens in sua cathedra sedere me
erubescentem compulit, Cumque sedissem, hoc sta-
tim mihi dixit: Rogo te coram omnibus astantibus
fratribus meis, ut postquam ex hac, quemadmo-
dum mihi necesse est, vita migravero, Jacobo fra-
iri Domini mittas in epitome, deseribasque etiam
usque ad cogitationes pueritie tus, 8) quo modo
ab initio usque nunc me comitatus es, sermonibus
8 me per civitates predicatis οἱ actibus meis inten-
dens : deinde in fine mortis quoque me: occasio-
nem, sicut dixi, declarare non pigebit. Neque enim
ea res valde ipsum contristabit, gnarum me pio id
persolvisse, quod omnino perpeli necesseerat : ma-
xima vero allicietur consolatione, cum didicerit
quod post me non ineruditus vir nec vivificorum
ignarus sermonum Ecclesieque regulam nesciens
docentis acceperit cathedram. Imperiti enim ac se-
ductoris sermo audientis vulgi animas interimit.

XX. Unde ego, domine mi Jaeobe, his ab eo
dietis pollicitus non tardavi, sicut jussus sum,
magnam partem sermonum per civitates habito-
rum, qui jam libi descripti sunt ac per ipsum mis-
sis, in libris brevitercomprehendere,quasi indicandi
gratia, sicque ad te destinare,cum hac inscriptione :
Clementis Epitome prodicationum Pelri in pere-
grinationibus. Ceterum exponere ut jussus sum
incipiam,

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUDIA.

p?

56

πάντων μοι‏ ܐ
ραν καθεσθῇ-‏
μοι‏

σε ἐπὶ πά µου τῶν συµ-
ὅπως ὁπόταν τοῦ ἐνταῦθα,
ἀπολλάξω βίου, σὲ Ἰακώδῳ τῷ
¦ ἢ ἀναγραψά
μένον μέχρι καὶ 5.4 τῶν ἐν παίδων σου (43) 9 λογι-
σμῶν, xal ὡς ἀπ᾿ ἀρχῆς, µέχρι τοῦ νῦν συνώδευσάς
ἐμοῦ κηρυχϑέντων
® χαὶ

μοι, ἐπαχούων τῶν κατὰ πόλιν 0
λόγων τε καὶ πράξ
τὴν τοῦ θανάτου µου πρόφασιν, ὡς προεῖπον ܨܬ‎ δηλῶ-

τοῦτο,

w ἔπειτα πρὸς τῷ

σαι μὴ ὀκνήσεις, Οὔτε γὰρ λίαν αὐτὸν λυπήσι
παβεῖν εὐσεδῶς ἀπεδόμην,
μεγίστης δὲ παραμυθίας τεύξεται, μαθὼν ὅτι μετ᾽
ἐμὲ οὐκ ἀμαθὴς ἀνὴρ καὶ ζωοποιοὺς λόγους ἀγνοῶν
καὶ Ἐκκλησίας κανόνα οὐκ εἰδὼς τὴν τοῦ διδάσχοντος
ἐπιστεύθη καθέδραν. Ἰλάνου 99 γὰρ ὁμιλία τῶν ἀκονόν-
των ὄχλων ἀναιρεῖ δὲ τὰς ψυχι
XX. Ὅθεν ἐγὼ, κύριξ μου ᾿Ιάκωδε, αὐτοῦ ταῦτα
εἰπόντος, ὑποσχόμενος οὐκ ὤκνησα 95, ὡς ἐχελεύσθην,
τὸ πολὺ τῶν κατὰ πόλιν λόγων τῶν ἤδη σοι προγρα-
φέντων xal ὑπ᾽ αὐτοῦ διαπεμφθέντων (44) ἐν βίδλοις
ἐπὶ κεφαλαίων ποιῆσαι, ὥσπερ σημείου
διαπέμψαι σοι, ἐπιγράψαντα 85, Κλάμεντος τῶν

ου ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων ἐπιτομή. Πλὴν, τοῦ

εἰδότα ὅτι ὃ πάντως ἔδει ܬܐ‎

χάριν, καὶ

ἕναι, ὡς ἐκελεύσθην, ἄρξομαι,

INTERPRETATIO RUFINI.

XIX. Et eum heec dixisset, in medio, coram omnibus, manus mihi imposuit, et in cathedra sua, in-
gni Verecundia fatigatum sedere me compulit. Cumque sedissem, hec ad me rursum locutus est:

eprecor te, Clemens, coram omnibus qui presentes sunt, αἱ posteaquam, sicut naturale debitum cst,
vite presentis finem fecero, Jacobo fratri Domini describas breviter, vel quae ad. initium fidei tum spe-
etant, vel etiam quos ante fidem animos gesseris ; sed et qualiter mihi ab initio usque ad finem, comes
itineris οἱ actuum fueris; quaeque per singulas civitates me disputante sollicitus auditor exceperis ;
quique in pradicstionibus meis verborum fuerit ordo vel actuum ; sed οἱ qui tne finis in hac urbe rope-
rerit, sicut dixi, omnia quam potes brevissime comprehensa, ad ipsum {ο destinare non pigeat. Nec
verearis ne forie multum de meo exitu contristandus sit, cum me id pro pielate sustinere non ambigat :
erit aulem ei grande salatium, si didicerit quod post me non imperitus vir aliquis, aut indoetus, aique
ignorans divini verbi mysterium, et ecclesiastici ordinis disciplinam, vel doctrine regulam nesciens,
susceptrit cathedram meam. Scit enim quia si indoctus et inscius officium doetoris accipiat, sinc dubio
discipuli et auditores ignorantia tonebris obvoluti, in interltum demergentur.

XX. Unde et ego, mi domine Jacobe, cum hec ab eo precepta susceperim,. necesse habui implere
quod jusserat, indicans tibi, et de his ipsis simul, et de illis breviter comprehendens, que per singulas
quasque urbes digredions, aut in pradicationis sermone proLulerit, aut in gestorum virtute perfecerit ;
qua mvis tibi, de bis plurima jam, et plenius ante descripta, ipso jubente transmiserim; sub eo titulo
quem ipse precepit alfigi, id est Clementis Itinerarium Predicalionis Petri. Sed et nunc jam expo-
nere que pracepit incipiam.

VARLE LECTIONES.
ο. 447: Δξιῶ σε ἐπὶ πάντων μου m συμπαρόντων ἆδελς X τοῦ ἐνταῦθα
ixotxs πρόνοια, πάντα τῷ χυρίῳ Ἰακώθῳ τῷ ἀδελφῷ τοῦ Κυρίου
µου ἐν ἐπιτομῇ ἀναγραψάμενον διαπέμψαι, κ. v. λ. 9 ἐκ παιδός σου cod. 804 οἱ Epil. 1. 0, S. δ᾽ lta O c.
Cod. 804 οἱ Epit. 1. 1. , τὰ τέλει ἃ, δὲ ὡς προεῖπον om. 0. 9 Ita de conject. C, cujus textus οἱ Ὁ exh. πλά-
γος, — δὲ ἀναίρει 0, δὲ ὀκιήσω 0, 99 ἐπιγράψας cod. 804 et Epil. c. 147, quod prestat.
VARIORUM ΝΟΤΑ,

# planius Epil.
μεταστῶ βίο, ὡς ἡ τοῦ Θεοῦ κ

(43)'Ex παίδων σου. Notat Cotelerius in uno
codice Grece haberi ἐκ παιδός σου, Pluris refert
expendere qua ratione libri Aecognitionum, qui sub
Clementis ud Jaeobum fratrem Domini scribentis
confieli sunt, inchoentur. Incipiunt nempe ab his
verbis: Ego Clemens, in urhe Romana natus, ex prima
ielale. pudicitize studium gessi ; dum me animi inten.
iio velul vinculis quibusdam sollicitudinis et meroris
innexum teneret. Inerat enim. τυ ἐλιὰ cogitatio (incer-
lum sane unde initium. sumpserit); crebro enim, a4
üemortam. meam contlitionem mortalitatis adducens,

eic. Unde non absurde colligas pseudo-Clementem
libris illis id prestare, quod modo pracipitur; cum
&b ipsis puerilis sue cogitationibus Jacobo pan-
dendis exordium sumat.Quocirca minimeassentien-
dum videtur Rufino, qui epistolam hane libris He-
cognitionum tempore posteriorem. censet. Cour.

(M) Kai ὑπ αὐτοῦ διαπεµοθέντων. Quasi Pe-
trus ad Jacobum misisset serizones et aetus suos,
hoc est, librum forsan Actuum οἱ dissertationum
Petri, eum qui a Photio inveniri non potuit. Sed
Rufinus solens more suo turbat. Id.-

51 CLEMENTINA. — HOMILIA I. 58

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ

TON HETPOY EHISHMION ΚΗΡΥΓΜΆΤΩΝ ΕΠΙΤΟΜΠ.

CLEMENTIS
DE PR/EDICATIONIBUS PETRI INTER. PEREGRINANDUM EPITOME.

25 'OMIMA Α΄, E HOMILIA PRIMA.

1. Ἐγὼ Κλήμης, Ῥωμαίων πολίτης dv, καὶ τὴν — L. Ego Clemens, vivis Romanus, primam atalem
πρώτην ἡλικίαν σωφρόνως ζῆσαι δεδύνημαι 51, τῆς (+ — pudice ac lemperanter vivere valui, cum ἃ pueritia.
νοίας µου ἐν παιδὸς ἀπασχολούσης τὴν ἐν ἐμοὶ ἐπι- — mens mea atque cogitatio inherentem mihi cupi-
θυμίαν εἴς ἀθυμίας καὶ πόνους. Συνῆν γάρ μοι — ditatem avocaret ad mrores ei molestias. Inerat
λογισμὸς οὐκ οἶδα πόθεν τὴν ἀρχὴν λαθὼν, περὶ Βα- — enim consideratio, nescio unde oborta, qua crebro
ς ὑπομνήσεις, ὅτι ἄρα Βα- — mortis commonebat : quod utique post mortem.
và» οὔκ εἰμι καὶ οὐδὲ μνήμην τις ποιήσει μού ποτε, — non sim, neque usquam mel mentionem quisquam
τοῦ ἀπείρου χρόνου πάντων 95 τὰ πάντα εἰς λήθην — facturus sit, seilicet immenso tempore cunctorum
φέροντος, ἔσομαι δὲ οὐκ ὦν, οὐκ ὄντας 59 εἰδὼς, οὐ οποία in oblivionem adducente, sim autem non
γινώσκων, οὐ γινωσκόμεγος, οὐ γεγονὼς, οὐ γινόµε- — existens, eos qui sunt non cognoscens; noc cogno-

ποτε γέγονεν ὁ χόσμος, καὶ πρὸ τοῦ seens, neo cognitus ; quique aliquando non fuerim,
ἦν ; εἴ γὰρ ἦν ἀεὶ, καὶ ἔσται" εἰ δὲ οὐ tunc non sim? Et an factus sit mundus ; et an-
γέγονε, καὶ χυθήσεται" καὶ μετὰ λύσιντί ἄρα ἔσται tequam feret, quidnam fuerit? Nam si semper
πάλιν, εἰ μὴ τάχα σιγὴ καὶ λήθη; καὶ Ἢ τάχα ἔσται — exstitit, semper erit: si autem faclus est, eliam
τι, ὅ νῦν νοῆσαι οὐ δυνατόν, dissolvetur : et post dissolutionem quid erit ite-
rum, nisi forte silentium et oblivio? Et forsan erit

aliquid, quod nunc cogitare est impossibile.

1. Ταῦτά τε καὶ τὰ τούτοις ὅμοια οὐκ οἴδα πόθεν Π. Hec atque his similia, nescio unde, indesi-
ἀπαύστως ἐνθυμούμενος, οδυγηρὰν εἶχον λύπην τοσοῦ. — nenter cogitans, acerbam adeo cepi tristitiam, ut
τον, ὡς ὠχρικκύτα µε τήκεσθαι" καὶ 26 τὸ δεινότα- — pallerem ac tabescerem : et quod. molestissimum,
του, εἴ ποτε ἀπώσασθαι τὴν φροντίδα ὡς ἀνωφελῆ si quando eam sollicitudinem tanquam inutilem το-
ἐθουλευσάμην, ἀκμαιότερόν μοι μᾶλλον τὸ πάθος ἐγί- — pellere cogitarem, vehementior multo me urgebat
νετο, καὶ ἠγθόμην ἐπὶ τού οὐκ εἰδὼς σύνοικον affectus: eamque rem egre ferebam, nesciens quod
xai) ἔχων ἔννοιαν, ἀνθανασίας ἀγαθὴν 15 αἰτίαν μοι — contubernalem preclaram haberem eam cogitatio-
γενησομένην "2, ὡς ρᾳ ἐπέγνων καὶ nem, que mihi bona immortalitatis foret causa,
Θεῷ τῷ πάντων τησαν. πο γὰρ τῆς quemadmodum postea exparientia agnovi, et Deo

γάτου πυκνὰς ποιούµε.

' nya

κατ’ ἀρχὰς θλιθούσης µε ἐννοίας εἰς τὴν τῶν πραγ- — cunctorum Domino gratias egi. Cum enim me ab

μάτων ζήτησιν καὶ εὕρεσιν ἠναγκάσθην ἐλθεῖν: καὶ initio illa consideratio premeret, ad rerum inquisi-

τότε ἐταλάνιζον οὖς τὴν ἀρχὴν Bé ἄγνοιαν µακαρίζευ — tionem etinventionem venire coactus sum : tune-

ἐκινδύνευον. que miseros judicavi, quos principio per ignoran-
C tiam beatos predicare ausus fueram.

Il. Ἐκ παιδὸς οὖν ἡλικίας ὧν ἐν τοιούτοιςλογι- ὀ DI lgitur cum a puerili tatein hujusmodi dege-

βέθαιον' εἰς τὰς τῶν φιλο- — rem cogitationibus, quo aliquid certi addiscerem,
σύφων ἐφοίτων διατριθάς καὶ οὐθὲν ἕτερον ἑώρων, ἢ ad philosophorum adventabam scholas; nihilque
δογμάτων dvac; ἃς καὶ ἔρεις καὶ — aliud cernebam, quam dogmatum destructiones
φιλονεικίας καὶ συλλογισμῶν τέχνας καὶ λὴμμάτων — et astrucliones, item lites οἱ contentiones, et syllo-
ἐπινοίας" καὶ ὁτὲ μὲν ἐπεκράτει, φὲρε λέγειν, ὅτε gismorum τί οἶα, necnon sumplionurn exocogi-
ἀθάνατος ἡ ψυχὴ, ὁτὲ δὲ ὅτι θνητή. E! πότε οὖν E tationes : et interdum quidem prevalebat, orbi
χράτει λόγος ὅτι ἀθάνατος, Éyaipov: ὁπι: gratin, animam esse immortalem, interdum au-
ἑλνπούμην" πλεῖον δὲ 75 ἡρύμουν, ὅτι οὐδ᾽ ὁπότερον — tem mortalem esse. Si quando igitur sermo de il-
εἰς τὸν ἐμὸν βεθαιῶσαι νοῦν ἠδυνάμην' πλὴν 16 cov- — lius immortalitato obtinnt, letabar ; cum vero
VARLE LECTIONES.

51 Scripserim 6. Ὁ δεδυνηµένος, sed obstat καὶ copula precedens. Nominativus absolutus prima, periodi
epigraphes modo toti narrationi eleganter prefigerelur. 9 πάντως cong. S. 6? Fortasse οὐ τὰ ὄντα pro
οὐκ οντας S. Tum οὐ γὰρ γεγονώς Ü pr. man. ^? ἄρα Q. Τι καὶ ἤ 0, 1 ἁγαθῆς 0, 18 γενομένην C. τῷ
apte πάντων exoidil e recensione Clerico-Sehwegleriana. τὸ ὁτὲ μὲν — ὁτὲ δὲ 5 Ὁ, ὅτε μὲν — ὅτε δὲ C.
τὸ Italoeum sanavi ex Ὁ. Prope aecedit Epitome, quam admonente Cotelerio S in auxilium vocavit.
Vbb. ὅτι θνητὴ, ἐλυπούμην' πλεῖον δὲ ἠθύμουν desuntin textu Ci. 98 Rufinus clarius: sed hoc lantum
intelligebam, quod sententiz ac definitiones rerum non pro natura sui ac veritate causarum, sed pro ingeniis
defendentium false imagiuarentur aut vera.

ἃς καὶ κατασι

59 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 00

sermo de mortalitate, tristis eram : magis autem ἃ ἐνόουν ὅτι
» 0

rursus animum despondebam, quod neutrum pos-
56: menli mee infigcre: verum reputlabam mecum,
sententias controversiarum pro viribus propugna-
iorum veras aut falsas existimari, non autem tales
videri, quales revera sunt. Jam igitur animadver-
tens comprehensionem non oriri ex rebus ad agi-
tandum propnsitis, sed pro ingenio dispulantium
stului dogmata, adhuc magis hisce de rebus per-
plexus hzrebam : quare ex anim: profundo geme-
bam ; neque enim poteram firmi aliquid decernere,
neque de istis sollicitudinem valebam depellere,
etsi, quemadmodum dixi antea, id vellem ; quo-
niam, cum mihi frequenter quietem imperarem,
nescio quo modo latenter horum cum voluptate su-
bibat me cogitatio.

1V. Et ilerum hasitans dicebam apud πιο; Quid
inaniter laboro, curn manifesta sit res ? Quod si
quidem post mortem non ero, nunc, quando sum,
contristari me non oportet. Quocirca tristitiam ad
illum diem reservabo,in quo.cum futurus non sim,
non coniristabor. Si autem ero, cur nune mihi
superfluo inest tristitia? Statimque postea alia me
subiit cogitatio. Dicebam quippe : Annon illic pejus
quidpiam eo quod menunc cruciat, passurus sum,
si pie non vixero, ac secundum quorumdam phi-
losophorum sermones Pyriphlegethonti tradendus
sum et Turtaro, quemadmodum Sisyphus vel Tityus
vel Ixion vel Tantalus, atque in. inferno aeternum
puniar? Iterumque replieabam dicens:Sed ista non
sunt. Rursusque aiebam : At sí sunt. Cum igitur,
inquiebam, incerta res sit, multo magis extra peri-
culum est pie me vivere. Et quo pacto justitie gra-
iia, ad incerium respicions spem, potero corporis
voluptates comprimere? Sed neo quidnam sit jus-
tum Deo aeceptum, plene certoque novi, nec utrum
anima immortalis sit cognosco, an. mortalis : ne-
que ulla certa ratio invenitur, neque hos mentis
motus sedare possum.

V. Quid igitur me facere oportet, nisi hoc? In
JEgyptum proficiscar, et adytorum hierophantis ac
prophotis amicus eflieiar, magoquo quesito et in-
vento mulla pecunia persuadebo, ut anima evoca-
lionem, quam necromantiam vocant, faciat, tan-
quam videlicet ego de aliquo negotio scisciter : erit
autem interrogatio, ut discam utrum anima sit
immortalis. At responsio anime de sua immortali-
tate non ex loquela ipsius aut mea auditione erit
mihi comperta, sed ex sola visione; ut his ipsis

Dv

αἱ δόξαι τῶν ὑπο
ψευδεῖς ἢ ἀληθεῖς
ἔχουσιν ἀληθείας φαίνονται, Ἐπιστήτι
οὐ παρὰ τὰς ἐχδιχουμέγας 31

παρὰ τοὺς
ὑπολαμθάνουται

ἐκδικοῦντας
καὶ οὐχ ὡς
οὖν ἤδη ποτὲ d
θήσεις ἡ κ.

8

κοῦντας αἱ δόξα, dno

ἐν τοῖς πράγμασιν, Διὸ ἐκ τοῦ τῆς ψυχῆ
ναζον" οὔτε γάρ τι βεθαιῶσαι οἷός τ᾽ 7 ἔμην,
οὔτε τὴν τῶν τοιούτων φροντίδα ἀποσείσασθαι ἐδυ-
νάμην, καίπερ βουλόμενος, ὡς T ᾠθάτας εἶπον 6 ὅτι
ἐμαυτῷ πουχνότερον doy:
ὅπως 9 λανθανόντως μεῦ' ἡδονῆς ὁ τῶν τοιούτων µε
εἰσήρχετο λογισμός.

ἐπιτάσσοντος, οὐχ οἵδ᾽

VL. Καὶ πάλιν ἀπορούμενος ἔλεγον ἐμαυτῷ" Τί μα-
ταιοπονῶ, σαφοῦς ὄντος τοῦ πράγματος ; ὅτι εἰ μὲν
θανὼν οὔκ εἶμι, νῦν ὄντα με λυπεῖσθαι οὐ προσῆκεν *t,
Διὸ τηρήσω τὸ λυπεῖσθαι εἰς τὴν τότε, ὅτε οὐκ ὧν
οὐ λυπηθήσομαι. El δ᾽ ἄρα εἰμὶ, τί νῦν ἐκ περισσοῦ
µοι πρόσεστι τὸ λυπεῖσθαι; Καὶ εὐθέως μετὰ τοῦτο
ἕτερός µε εἰσήει λογισμός, Ἔλεγον γάρ. Μή τί 93 γε
τοῦ νῦν με λυποῦντος ἐκεῖ χεῖρον παθεῖν ἔχω, μὴ
βεβιωκὼς εὐτεδῶς, καὶ παραδοθήσομαι κατ ἐνίων
φιλοσόφων λόγους Πυριφλεγέθοντι καὶ Ταρτάρῳ ὡς
Σίσυφος 6 Τίτυὸς 5. ἢ Ἰξίων ἢ Τάνταλος, καὶ ἔσο-
μαι ἐν ἥδου τὸν αἰῶνα κολαζόμενος; Πάλιν 9 τε ἀνθυπέ
φερον, λέγων. ᾿Αλλ᾽ οὖς ἔστι ταῦτα. Καὶ τ'
Εἰ δὲ ἔστιν ;
γον, ἀκινδυνότ
Καὶ πῶς 25. δυνήσομαι
λον ἐλπίδο ἀφορῶν, τῶν τοῦ σώματος κρατεῖν ἡδονῶν;
᾿Αλλ’ οὐδὲ τί ποτέ ἐστι δίκαιον ἄρεσκον 6 Θεῷ πεπλη-
ῥοφόρηµαι, οὔτε εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος ἢ θνητὴ γωώ-
σχω" οὔτε τις λόγος βέθαιος εὑρίσκεται οὔτε τῶν το-
τούτων λογισμῶν ἡσυχάζειν δύναμαι.

᾿Αδήλου ** οὖν ὄντος τοῦ τὶ

ρόν ἐστι μᾶλλον εὐσεθῶς θιῶσαί με.

Ὁ δικαίου χάριν, εἰς ἄδη-

V. Τί οὖν χρὴ ποιεῖν ἢ τοῦτο 51; Εἰς Αἴγυπτον
πορεύσομαι, cm

καὶ προφήταις φιλιωθήσομαι, καὶ μάγον ζητήσας καὶ

καὶ τοῖς τῶν ἀδύτων Ἱεροψάντ

εὐρὼν χρήμασι πολλοῖς πείσω ὅπως ψυχῆς ἀναπομ-
πὴν, τὴν

λεγομένην νεκρομαντείαν 99 ποιήσῃ, ἐμοῦ

ὡς περὶ πράγματός τινος πυνθανομένου" ἡ δὲ πεῦσις
&
ἀθάνατός ἔστιν, οὐκ ἐκ τοῦ
ἔσται ® μοι γνῶναι, ἀλλ᾽ ἐκ

ἔσται περὶ τοῦ μαθεῖν εἰ ἀθάνατος ἡ ψυχή. Ἡ δὲ
ἧς ἀπόχρισις, ὅτι

λαλῆται ἢ καὶ ἀκοῦσαι

τοῦ ἀφθῆναι μόνον, ἵνα, αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδὼν αὐτὴν,

VARLE LECTIONES.
" Hic quoque legendum est ἀποφαίνονται, ut Epif. cap. 8 C, 18. τέ C. Subinde οὐδέ pro οὔτε Ο,

ἴ ὡς om. Ὁ.
τὴν τότε Clr. Epit. l. c. 8. 8? 0X
86 δίκαιον καὶ ἄρεσκον 0, 7 Schweglero invito. ita
Gracie. Edd. distinguunt : Tl οὖν χρὴ ποιεῖν ; ἢ το
pserat ie» 4 vy
ܬܐܘ‎

γεχροµαντ

9 οἵδά πως C. Tum id. μοι p, μὲ 8! προσήχει Epil, c. 4. Fortasse εἰς τηνικαῦτα p. εἰς

ον γὰρ, el μή C. λ
inlerpunetionem mutavi, non invita indole lingue
ἢ ο, εἰς, X. 1. À.
ομαντίαν Ὁ, Legendum τῇ λεγομένῃ νεκρομαντείᾳ: ars enim mortuos evocandi
α dieitur; vid. Hecogn. τ, b (per eau, quam necromantiam vocant) D. Sed et minus apte
4 vocari queat magica ipsa evocatio, quotnodo dixerit Cicero Tusc. q. 1, 16: Inde ea, quam

9» Τίτυος Ο. 9 καὶ πάλιν τε Ο. 83 οὐ δήλου C.

88 τέ accessit ex 0, ubi pr. man.scri-

meus amicus Appius ve«pogavvta. faciebat. Stephanus legebat: n. t» ea, qud — νεκρομαντεῖα faciebat. Ci.

9 ἔστι Ὁ.

61 ΟΡΕΜΕΝΤΙΝΑ. — ΠΌΜΙΠΙΑ I. 62

αὐτάρνη καὶ ἱκανὴν ἀπόφασιν
φανῆναι, ὅτι ἔστιν" καὶ οὐκ ἔτι δυνήσεται τὰ τῶν
ὀφθαλμῶν ἴδια τὰ τῆς ἀκοῆς ἀνατρέψαι ἄδηλα ῥή-
paca. Ὅμως καὶ αὐτὴν ταύτην τὴν σχέψιν ἀντέβα-
λόν 9 τινι συνήθει φιλοσόφῳ, ὅς συνεθούλευξ μοι,
τοῦτο μὴ τολμῆν, xav πολλοὺς τρόπους. Εἴτε γὰρ
εἰσακούσεται, φησὶν, ἡ ψυχὴ τῷ μάγῳ, σὺ τοῖς
929 ταῦτα ποιεῖν ἀπαγορεύουσι γόμοις ὡς ἀντιπράξας
δυσσυνειδήτως βιώσεις: εἰ δὲ ἐπακούσεται, μετὰ τοῦ
δυσσυνειδήτως σε βιοῦν, οἶμαι τὰ τῆς εὐσεδείας σοι
μηκέτι προγωρεῖν, οὔ εἴνεχεν καὶ "2 ἐτόλμησας.
Ἐγθραίνευν γὰρ τὸ θεῖον λέγουσιν ἐπὶ τοῖς τῇ λύσει
θανόντων σωμάτων σχύλλουσι τὰς ψυχάς. Ἐγὼ δὲ
ταῦτα ἀκούσας, ὀκνηρότερος μὲν πρὸς τὸ τοιοῦτον
ἐγχειρῆσαι ἐγενόμην, τῆς δὲ ἀπαρχῆς µου οὐκ ἐπαυ-
σάμην βουλῆς, ἀλλ᾽ ὡς ἐμποδισθεὶς τὴν ὁρμὴν 4048
μουν,

οὐκ

VI. Καὶ ἵνα μή σοι τὰ τοιαῦτα μακρῷ διηγήσωµαι
λόγῳ, ἐν τοσούτοις λογισμοῖς καὶ πράγυασιν ὄντος
wo», φήμη τις ἠρέμα, ἐπὶ τῆς Τιδερίου Καίσαρος βα-
σιλείας, ἐξ ἐαρινῆς

πῆς τὴν ἀρχὴν λαμδάνουσα,
αὔξανεν ἑκάστοτε καὶ ὡς ἀληθῶς ἀγαθὴ θεοῦ ἄγγε-
Xec hne P τὸν idus τὸ wis eun βοῤλημ
σιγῇ στέγειν" φμὴ δυναμένῃ, Ἐκάστοτε οὖν πλείων
καὶ μείζων ἐγένετο 95, λέγουσα, ὥς τίς ποτε ἐν Ἰου-
δαίᾳ, ἐξ ἐαρινῆς τροπῆς λαθὼν τὴν ἀρχὴν, Ἰουδαίοις
loo θεοῦ εὐαγγελίζοται βασιλείαν, ἧς ἀπο-

αὐτῶν προκατορθώσῃ 9 τὴν πο-

Jer τοῦ δὲ πίστι ὕεσθαι αὐτὸν χάριν, ὅτι θειότη-
πολλὰ θαυμάσια σημεῖά τε
καὶ τέρατα διαπράττεται κελεύσει μόνῃ, ὡς παρὰ
Θεοῦ εἰληφώς τὴν adem xen be rione ὁκούειν,
τυφλοὺς ἀναθλέπειν, 20 κυλλοὺς ποιεῖ περιπατεῖν,
χωλοὺς ἀνορθοϊ "1, πᾶσαν νόσον ἀπελαύνει, πάντα δαί-
µονα φογαδεύει" ἀλλὰ καὶ λεπροὶ ψωροὶ ἓκ διαστή-
µατος μόνον ἐνορῶντες αὐτῷ Ἰώμενοι ἀπαλλάσσονται,
νεκροὶ δὲ προσφερόμενοι ἐγείρονται, καὶ οὐδὲν ἐστιν
ὅ ἀδυνατεῖ ποιεῖν. Καὶ ὅσῳ, γε μᾶλλον ὁ χρόνος προξ-
κοπτεν, πολὺ µε
αιοτέρα

τος γέμων ταῦτα πο

ων διὰ πλειόνων τῶν ἐπιδημούντων
ἐγίνετο, οὐκ ἔτι φήμη λέγω, ἀλλὰ
τοῦ πράγματος ἡ ἀλήθεια, δη γάρ ποτε

xal 98

xal συστή-

ματα κατὰ τόπους ἐγίνετο βουλῆς καὶ σκέψει τὸ
τίς ἂν εἴη ὁ φανεὶς καὶ τί βούλεται λέγειν.
VAL Καὶ δήποτε τις πρὸς αὐτῷ ἔτει ἐν 100. φθι-

νοπωρινῇ τροπῇ δημοσίᾳ στὰς ἐδύχ λ
“Ῥωμαῖοι, ἀκούσατε" ὁ θεοῦ YU
ἐπαγγελλόμενος πᾶσι τοῖς

ποῦ
πάρεστιν, βουλομένοις
ζωὴν αἰώνιον, ἐὰν τὰ 1 κατὰ γνώμην τοῦ πέμψαντος
αὐτὸν Πατρὸς βιώσωσιν. Arb µεταβάλλεσῃς τὸν τρό-
πὸν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττονα, ἀπὸ τῶν

ἔχω, ἐκ τοῦ μόνον καὶ oculis illam videnssufflcientem acidoneam habeam

declarationem quod existat, ex co solo quod appa-
ruerit;nec amplius incerta auditus verba oculorum
poterunt firmitatem evertere.Attamen hane quoque
deliberationem cuidam philosopho,necessario meo,
edisserui,qui consilium mihi deditiid ne auderem,
mullas ob. rationes. Sivo enim, inquit, mago non
obtemperabit anima, tu, tanquam qui legibus ista
facere prohibentibus repugnaveris, male tibi con-
seius vives : sin vero oberierit, preterquam quod
mala in conscientia vives, non amplius tibi bene
cessura existimo ea qui ad pietatem pertinent,
cujus ergo ista ausus es.Nam Deum aiunt odio eos
prosequi, qui animas mortuorum 8 corporibus se-
paratas divexant. Ego autem his auditis segnior
quidem ad illud aggrediendum effeetus sum,a con-
silio tamen quod initio ceperar) non destiti, sed
velut ab impetu desiderii retardatus dolebam.

VI. Ac ne isla tibi longo sermone explicem, cum
in talibus cogitationibus et negotiis ego versarer,
sub imperio Tiberii Cesaris fama quedam sensim,
ἃ verna tempestate initio sumpto passimque crevit,
et revera bonus Dei nuntius mundum peragravit,
Dei voluntatem silentio tegere non valens. Ubique
igitur amplior et major fiebat, referens quod qui-
dam in Judaea, principio sumpto a verno tempore,
:eterni Dei regnum Judzis annuntiet, quo fruitu-
rum esse ex illis dicitcum qui vitam rectam emen-
datamque ducat : quo autem credatur ipsum divi-
nitatis plenum hac loqui ac inspirare,multa mira-
bilia, signa et prodigia edit sola jussione, quasi
qui a Deo acceperit potestatem ; surdos enim facit
&udire, eecos videre, pedibus debiles ambulare,
elaudos recta incedere : omnem morbum depellit,
omnem demonem fugat; sed δὲ leprosi scabri, eo
eminus tantum viso, sanati abeunt, mortui vero
oblati suscitantur,nihilque est quod fazere nequeat,
Atque quo plus temporis preteribat, eo major fir-
miorque per complures advenientes existebat, non
amplius, inquam, fama, sed rei veritas, Jam vero
et ceetus per loca fiebant consultationiset delibera-
lionis causa, quisnam esset qui apparuisset,et quid
vellet dicere.

VIL. Ceteram eodem anno, autumni lempore
quidam publice stans clamavit, dicens : Viri Ro-
mani, audite ; Dei Filius in Judea adest, cunctis
volentibus promittens vitam iwternarm,si vilam du-
xerint ex voluntate Patris qui misit illum.Quocirca
mores mutate,a deterioribus ad meliora transite, à
temporalibus ad eterna:agnoscite unum esse Deum.

VARUE LECTIONES.

9£ ἀντέθαλλόν 0, 53 καὶ mutandum in ταῦτ᾽
ψυχὰς μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ σώματος ἐκείνων διάλυσιν
C. σιγᾷν καὶ * S. auctore Gallandio. "
97 χολλούς χωλοὺς ὀρθοῖ Ὁ.
Post σχέ
runt Cl. et S.

9 καὶ om. Ὁ. qui ܘܐܕ‎ 80
ως Epit. c. 6, addit, ἕνεκα, Sed maxime < τ τό: scribe saltem. τοῦ 8.
! Dete τά, nar prorsus redundat D. ἐὰν τὰ κατὰ γνώμην —

yel ἐκεῖν". S. eb ἕνεχεν τὰ τοιαῦτα ἐτόλμας Epit.
6.5. Que sequuntur in Epit. c. 5, ita leguntur: ES γὰρ τὸ θεῖον

ἔγουσιν ἐπὶ τοῖς σχύλλουσι τὰς
st C. 9: ta O c. Epit. c. 8. σιγᾶν, στέγειν
95 προσκαταρθώσει C. Tum deest δέ ܐ‎ Ὁ,
ον (sic). *'Loeus baud dubie corruptus.
19 £y prietermise-
πράξωσω Epil. c. 7. S.

ιβ

63 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 64

qui in ecelis est, cujus mundum injuste habitatis A προσκαίρων ἐπὶ τὰ αἰώνια" γνῶτε 5

antc justos illius oculos: verum si convertamini et
juxta voluntatem ejus vivatis, in aliud seculum
sublati eternique effecti ineffabilibus ipsius bonis
perfruemini;sin vero morem non gesseritis,anima
vestre post dissolutionem a corpore in ignis loeum
conjicientur, ubi eternum punit inutili ducentur
penitentia. Nam tempus penitentie presens est
ista singulorum vita.Porro his ego auditis moleste
ferebam, nullum ex tanta hominum multitudine,
tam magno accepto nuntio, dixisse : In Judearn
proficiscar ut cognoscam utrum iste hzc proferens
vera loquatur, nempe Dei Filium in Judzam adve-
nisse,propter bonam ieternamque spem,qui volun-
tatem Patris à quo missus est manifestet : namque
quod eum aiunt predicare;non est exiguum : quo-
rumdam enim animas affirmat,utpote immortales,
immortalibus bonis fruituras ; aliorum vero, in
ignem inexstinctum projeolas, eternum puniendas
esse.

VIIIL.Haec de aliis cum dicerem,etiam mecum his
verbis locutus sum : Quarealios vitupero,qui in eo-
dem erimine negligentia versor? Verum ad Judeam
properabo, postquam res meas composuero. Ita
vero cum statuissem, multum in dilatione tempus
preteriit, hujusce vita negotiis vix explicari valen-
tibus.Tandem itaque considerata vite natura,quod
spe implicans festinantibus insidietur, quin etiam
quantum temporís abreptum fuerit mihi spebus ja-
ctato, quodque sic occupati homines morimur,
cuncía mea, prout erant, relinquens ad portum

properavi,et in porlum veniens atquein altum sub- 6

vectus ventis adversantibus, pro Judea Alexen-
driam appuli,ubi ventorum importunitate detentus
ad philosophos ventitabam, atque eum rumorem
sermonesque illius qui Rome visus fuerat refere-
bam.At illi responderant: Eum quidem,qui Rome
spparuit, nescimus, de illo autem qui in Judea
degit ac Filius Dei a fama dicitur, et audivimus a
multis qui illinc veniunt, δὲ de omnibus miraculis
qua loquendo facit accepimus,

1X. Cumque dicerem : Cuperem incidere in ali-
quem qui eum vidisset, statim duxerant me, aien-
ies : Est hic quidam,qui non solum vidit eum, sed
etea ex regione oriundus esi, vir Hebreus, no-

mine Barnabas, qui se quoque ait unum esse ex [) θας, ὅς καὶ ἕνα

illius discipulis, οἱ hic sedens rerum ab ipso pro-
missarum sermones volentibus ultro refert.Et qui-
dcm cum iis progressus sum, Ac veniens cum

ἕνα Θεὸν εἶναι

τὸν ἐπουράνιον, οὗ τὸν γόσμον ἀδίχως οἰκεῖτε ἔμπρο-
σθεν τῶν αὐτοῦ δικαίων ὀφθαλμῶν" ἀλλ᾽ ἐὰν µεταθάλ-
λησῇε καὶ κατὰ τὴν αὐτοῦ βούλησιν βιώσητε, εἰς ἔτε-
pov εἰῶνα ἐνεχθέντες καὶ ἀῑδιοι γινόμενοι, τῶν ἀποῤ-
fiue» αὐτοῦ ἀγαθῶν ἀπολαύσετε ἐὰν δὲ ἀπειθή-
σητε, αἱ ψυχαὶ ὑμῶν με
εἰς τὸν τόπον τοῦ πυρὸς βληθήσοντας, ὅπου ἀῑδίως
κολαζόμεναι ἀνωφέλητα SR µετανοήσουσιν. Ὁ γὰρ τῆς
μετανοίας καιρὸς ἡ νῦν ἑκάστου ζωὴ τυγχάνει, Ἐγὼ
μὲν οὖν ταῦτα ἀκούων ἡχθόμην, ὅτι οὐδεὶς ἓκ τοσού-
τῶν ὄχλων, τηλικαύτην ἀγγελίαν ἀκούσας, εἴρηκεν *

ἃ τὴν τοῦ σώματος λύσιν

Εἰς Ἰουδαίαν πορεύσοµαι, ἵνα ἴδω εἰ ταῦθ᾽ οὔτος λέ-
γῶν ἀληθεύ Θεοῦ ἐπιδεδήμηκε τῇ Ἰου-
δαίς, ἀγαθῆς καὶ αἴωνίας ἐλπίδος χάριν, τὴν τοῦ
ἀποστείλαντος Πατρὸς βούλησιν ἐκφαίνων: ἐπεὶ + xol
ὅπερ λέγουσιν αὐτὸν κηρύσσειν, οὐκ ἔστι μικρόν. ὧν
μὲν γὰρ τὰς ψυχὰς διαθεδαιοῦται
νίων ἀπολαύσειν ἀγαθῶν, ὧν δὲ ἐν πυρὶ ἀσδέστῳ ῥιφῃ-
εἰσας 5 τὸν αἰῶνα κολασθήσεσθαι.

VIH. Ταῦτα ἐγὼ λέγων περὶ ἄλλων καὶ ἐμαυτῷ
μίλησα λέγων" Τί ἄλλους μέμφομαι, ἐν τῷ αὐτῷ
τῆς ἀμελείας ὑπάρχων ἐγκλήματι; Αλλ᾽ εἰς Ἰου-
δαίαν ὁρμήσω, πρότερον τὸν ἐμὸν διαθεὶς βίον, Καὶ
δὴ οὕτω € βουλευσμένου µου, πολὺς ὁ τῆς παρολ-
κῆς ἐγενήθη χρόνος, τῶν βιωτικῶν πραγμάτων δυσ-
Αχλύτων ὅτων, Πέρας Ἰοῦν συννοήσας 6887 ποτε
τὴν τοῦ βίου φύσιν, ὅτι ἐλπίδι ἐκπλοχῶν τοὺς σπεύ-
δοντας ἐνεδρεύει, οὗ μὴνν ἀλλὰ καὶ ὅν ποτε εἰσεκλά-

ὡς ὅτι 64

AX

ωνίους οὔσας αἰω-

πθν χρόνον ἐλπίσι δονούμενος, καὶ ὅτι οὕτως ἄσχο-
λούμενοι οἱ ἄνθρωπκι ἀποθνήσχομεν δ, τὰ πάντα μου,
ὡς ἔτυχεν, ἀφεὶς εἰς Πόρτον 9 ὥρμησα, καὶ εἷς λι-
μένα ἐλθών τε 99 καὶ ἀναχθεὶς ἀνέμων 83 ἔχθραις ἀντὶ
τοῦ εἰς Ἰουδαίαν εἰς ᾿Αλεξάνδρειαν ἐνέχθην + καὶ ἀνέ-
μὼν ἀπορίᾳ ἐπισχεθεὶς ἐκεῖ συνεφοίτων τοῖς φιλοσόφοις
καὶ τὰ τῆς φήμης καὶ τοῦ 1 ἐν Ῥώμῃ avi
qov τοὺς λόγους: ΟἹ δὲ 12 ἀπεκρίναντο, ὅτι Τὸν μὲν
ἐν Ῥώμῃ φανέντα οὐκ ἴσμεν, περὶ δὲ τοῦ ἐν "loo-
δαίᾳ γενομένου καὶ Υἱοῦ Θεοῦ ὑπὸ τῆς φήμης λεγο-
μένου καὶ παρὰ πολλῶν τῶν κἀχεῖθεν ἐληλυθότων
ἠκούσαμεν, καὶ περὶ πάντων ὧν λαλῶν ἐποίει θαυμα-
σίων ἐμάθομεν.

IX. Ἔμοῦ δὲ εἰπόντος, "HüsAdy τινι αὔντυχεῖν τῶν
ἑωρακότων αὐτὸν, εὐθὺς ἦγόν με λέγοντες, ἔστι τις
ἐνταῦθα, οὐ μόνον ἰστορήσας αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ τῆς
ἐκεῖθεν γῆς ὑπάρχων, ἀνὴρ ᾿Εὔραῖος, ὀνόματι Βαρνα-
ν αὐτοῦ μαθητῶν ἑαυτὸν εἶναι λέ-
qua καὶ ἐνταῦθά που καθεζόμενος τῆς ἐκείνου ὑπο-
σχέσεως τοὺς λόγους τοῖς βουλομένοις ἑτοίμως λέγει,
Καὶ δὴ συνῆλθον αὐτοῖς. Καὶ ἐλθὼν, σὺν σῷ παρε-

ς ἔλε-

VARUE LECTIONES.

? γνῶτες Ο.

3 Ita 0 ο’ Epil., ἀπολαύσητε QC. κατὰ τὴν τ᾿ σ. Ρ. μετὰ τὴν v. σι tacite edidit Cl. repetiit-
ue S, Codd. lectionem in Annot: cr. pro eonjectura adnotans, ὃ ἐπεί adjunzi c. O et Epil.
ὁ, qui dein κολασθήσεται, nota marginali correctum in vulg. ὅ οὕτως C.

* ριφείσας
? ὧδὲ D, ὁ δή 0, ο. ᾱ, Tum

ἐκπλέχων C, qui tamen ἐμπλέκων conj. * Frrat Schweglerus de Cotelerio ἀποθνίσκομον eum edidisso
asserens: tu Clerieuur (edu1024) intelligo 9 πόρτον O, πόντον C. Jam Clericus: Βοτίο πόρτον, portum,
6,

nempe Romanum: vide Martyr. Ign.
τοῦ Ὁ, ct ex eonject. D, μετὰ τοῦ C.
recte observat S.

ܘ

Bet

et Epit. c. 78. Tum εἰς τὸν λιμένα C.
0. Tum addidi τόν ante μὲν c. Ὁ. Ita legendum esse

10 τέ om. Ὁ. 41 καὶ

65 CLEMENTINA. — HOMILIA I. 66

στῶτι ὄχλῳ ἔστην ἐπακούων τῶν λόγων, καὶ συνε- A astante multitudine 81611 sermones audiens ; atque
νόουν τἀλήρῇ 15 οὐ διαλεκτικῇ, τέχνῃ λέγοντα, ἀλλὰ — intellexi vera eum ποπ dialectica arte dicere, sed
ἀκάκως καὶ ἀπαρασχευάστως ἐχτιθξ; sow, ἃ τε sine malilia οἱ preparatione exponere que audierat
2 τα Υὸν πε- οἱ viderat a Dei F'ilio, qui conspectus fuerat, facta.

ναι, Πολλοὺς δὲ μάρτυρας — et dicta. Multos autem testes miraculorum et ger-

σε καὶ ξώραχε τὸν τοῦ Θεοῦ φαν
ποιηχέναι τε καὶ εἴρη»

τῶν ὑπ αὐτοῦ λεγομένων 14 θαυμασίων τε καὶ λόγων, monum, abipso editorum, ex ipsa etiam assistente

καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ παρεστῶτος ὄχλου, παρε plebe producebat.

Χ. Ἐπειδὴ δὲ πρὸς τὰ ἁπανούργως λεγόμενα ot X. Quandoquidem vero ad dicta minime subdola
ὄχλοι ἡδέως ܐ‎ διετίθεντο, ἃ οἱ ἐκ παιδείας χοαµι- — populus libenter altendebat, ex eruditione scculari
κῆς ὁρμώμενοι φιλόσοφοι γελῶν αὐτὸν καὶ χλευάζειν — prodeuntes philosophi ridere eum ae subsannara
ἐπεθάλοντο !5, σχώπτοντες wal διασύροντες θράσει — aggressi sunt, immodica audacia cavillantes atque
ἀμέτρῳ, ὡς μεγάλοις ὅπλοις χεχρημένοι τοῖς συλλο- probris incessentes, et quasi armis validis utentes

Ὁ δὲ ἀπωθούμενος αὐτῶν τὸν λῆρον οὗ σον- syllogismis. At ille, ineptias eorum repellens, ver-
ἔτρεχεν αὐτῶν τῇ πανούργῳ σει 11, ἀλλ᾽ ἀχατα- βυΐῶ ipsorum interrogationi non Occurrebat ; sed
πλήκτως ὧν ἔλεγεν οὐκ ἀφίστατο. Kal ποτὲ τις αὖ- intrepide a sermone suo non desislebat. Et ali-
τοῦ ἐπύθετο, διὰ τί το, καὶ !5 βραχύτα- B, quando quidam rogabat eum, cur ita factus esset
τὸν Ov, ἐξ πόδας ἔχον, ἔχει ") καὶ πτερὰ, ἐλέρας δὲ, — culex, ut, eum minimum quid sit, etsex pedes ha-
τὸ μέγιστον τῶν ζώων, ἄπτερος ὧν, τέσσαρας beat, insuper οἱ alas gerat : elephas vero, animalium
ἔχει πόδας, Ὁ δὲ μετὰ τὴν πεῦσιν τὸν ἐμ. maxin.um, cum careat alis, quatuor tantum pedes
ἀναλαβὼν λόγον, ὡς πρὸς τὴν πεῦσιν ἀποκρινάμες, — habeat, Hle autem post interrogationem, abruptum
yos", τὸν αὐτῷ ἀπ᾽ ἀρχῆς προκείµενον ἀνελάμθανε — resumens sermonem, quasi ad percontationem re-
λόγον τούτῳ μόνῳ προοιμίῳ χρώμενος καθ᾽ ἑκάστην — spondisset, propositum sibi ab initio sermonem 16-
ἐγκοπήν, Ἡμεῖς τοῦ πέμψαντος ἡμᾶς τοὺς λόγους καὶ — petiit, hoo solo utens procemio per singulas inter-
τὰς θαυμασίους πράξεις εἰπεῖν ὑμῖν μόνον ἔχομεν pellationes : Nobis demandatum solummodo est,ut
ἐντολὴν, καὶ ἀντὶ τῆς λογικῆς ἀποδείξεως μάρτυρας — vobis sermones et mirabilia gesta illius qui misit
παρέχοι ܢܐ‎ τῶν ἐξ ὑμῶν 33. παρεστώτων πολ- Π05, referamus ; ac pro logica demonstratione testes
λοὺς, ὧν ἐγὼ τὰ 33 εἴδη, μέμνημαι, ὡς ἐμψύχους εἰκό- — vobis produeimus eorum qui ex vobis hlc astant
νας, ἱκανὰς μαρτυρίας. Λοιπὸν τῆς 33 ὑμετέρας ἐστὶν — complures quorum ergo facies recordor, velut vivas
ἑξουσίας, ὑπείκειν ἢ ἀπειθεῖν, Τοῦ δὲ λέγειν ὑμῖν «à — imagines, idonea testimonia. Ceterum in vestra. po-
συμφέρον οὐ παύσομαι, ὅτι ἐμοὶ μὲν ζημία τὸ σιωπᾷν, lestate situm est, obsequi, vel fidem non habere.

P3465, λλλὰ καὶ τῶν εἰκαίων «4 ܕܢ‎ Ego certe nou cessabo vobis exponere quod utile
ὑμῶν προθληµάτων τὰς ἀποδείξεις 3 ἀποδοῦναι ἠδυ- U est: quoniam mihi quidem damnum est, tacere ;
γάµηνι εἰ φιλαληθῶς ἐπυνθάν Κώνωπος δὲ καὶ — vobis vero, non credere, noxa. Sed οἱ futilium νο-
ἐλέφαντος τὴν αἰτίαν τῆς διαφόρου δημιουργίας νῦν — slrarum questionum demonstrationes dare pote-

οὐκ ἔστιν εἰπεῖν 35 εὔκαιρον τοῖς τῶν ὅλων — ram, si voritatis Studio interrogassetis. Verum cau-‏ ܐ
ἀγνοοῦσι Θεόν. sam diversa creationis eulicis οἱ elephanti nunc‏

vobis aperire intempestivum essot, qui Deum om-
nium rerum ignoratis.

gi

XL Ῥαῦτα αὐτοῦ λέγοντος, ὡς ἐκ copo

ΧΙ. Hiec eo dicente quasi ex communi consensu
petulantem risum emiserunt, illum nitens ad si-

ἴεσαν γέλωτα, κατασιωπᾶν καὶ ܘ‎

τὸν πειρώμενοι ὡς βάρθαρόν τινα δαιμονῶντα, Ἐγὼ — lentium etad angustias γοάίσεγο 8110 παπα barbarum

ὁρῶν, ζήλῳ οὐκ oO ὅπι φθεὶς, εὐσεθεὶ — quemdam insanum. Qui eum ego intuerer, zelo
τοῦ λοιποῦ σιγᾷν οὐκ ἑκαρτέρουν, ἀλλὰ μετὰ nescio qua ratione correptus, per iram piam am-

ῥησίας ἐδόων λέγων. Εὐλόγως ὁ Θεὸς ὑμῖν 395 plius tacere non sustinui, sed cum fiducia clamavi

ἀκατάληπτον τὴν αὐτοῦ βούλησιν ἔθετο, ἀναξίους dicens : φπτο Όουβ voluntatem suam incomprehensi-

3 τῶν νῦν τοὺς χριτικὸν νοῦν ἔχον- — bilem vobis esse voluit, indignos presciens, sicut
τας πληροφορῶν φαίνεται, Ἐπεὶ γὰρ νῦν τῆς αὐτοῦ D ex prasentibus dat plene intelligere iis qui mentis
βουλήσεως κήρυκες ἐξαπεστάλησαν, οὐ γραμματικὴν — judicio utuntur. Quia enim nunc ejus voluntatis

VARUE LECTIONES.

ἡφαληθῆς 0. Tum. ἁπλῶς p, ἀκάκως oonj.S, nt Rnf, et Epit. c. 9. Qelerum efr. infra ἀπανούργως
1’ Dege γενομένων D. 15 ἡδέως οἱ ὄχλοι C. 36 ἐπεδάλλοντο C. 11 Hia C. in calce edit et 8. in. texta ;
τι Ὁ, πανούργῳ omisso, 18 Dele καί, quod versu insequenti perperam omissum hio

sper. καὶ ἔχει vel καὶ ἔχον S. Epit. c. 40; διὰ τί κώνωψ ἐγένετο, καὶ βραχύτατος ὧν, ἕξ
ἃ φέρει. 3 8. proponit ἀπροκρωούμενος !ܪ‎ Fort. leg. ἐξ ὑμῶν τῶν &' 3 τά excedit

Tum D'legit vult εἰκόνας ἱκαναῖς μαρτυρίαις λοιπὸν — U ܕ‎ τι 2 At nihil mutan-
C. τῦ. Verba ἱκόνας μαρτυρίας appositionis locum obtinent. « Produeo vobis homines
multos, testes locupletes, cum sint quasi εἰκόνες ἔμψυχοι.» 5, ? «zcaddicio. 0. 3 ἀπολύσεις scribendum
esse putat Cl. Tum ἐδυνάμην 0, 8 εἰπεῖν οὐκ ἔστιν C. Tum τὸν τῶν Ρ. τῶν var. lect. in Epit. c. 10.
3 ἡμῖν Ο. Etiam Ree, 1, 9, vobis, 5 à 0,

61

praecones missi sunt, non grammaticam profiten- À ἐπαγγελλό

tes artem, sed simplicibus et sinceris verbis consi-
lium ipsius demonstrantes (adeo ut. quilibet qui au-
dierit, intelligat qua» dicuntur) neque cum affectu
quodam invido, se ipsum cunctis priebere nolente,
adestis vos, ut, preterquam quod non inlelligitis
quod vobis expedit, damno vestro veritatem ridea-
tis, quz apud barbaros ad vostram condemnationem
versatur, quamque ad vos advenientem non vultis
hospitio recipere propter libidines vestras, et ver-
borum illius vilitatem, ne arguamini, quod temere
philologi estis seu umatores sermonum, non autem
veritatis amatores philosophi. Quousque ergo disci-
tis loqni, qui pulohre loqui nescitis? Multa quippe
verba vestra unius verbi prctio non sunt estimanda.
Quid autem dicetGraca vestra multitudo, unanimis
facta, si judicium futurum est, ut iste ait? Quare,
Dous, voluntatem tuam non predicasti nobis? Nonne
audiotis, si omnino responsionem accipietis, ha»c
Ego, cum omnes futuras voluntates ante constitu-
tionem mundi cognoscerem, unicuique pro merito
suo latenter pravius occurri ; quod autem id ipsum
ita se habeat volens iis qui ad me confugerunt,
plene manifestare, cur ab initio, a primis genera-
tionibus voluntatem meam palam non siverim pre-
dicari, nunc circa sseculi inem precones mei con-
silii misi, qui et. irridentur, et contumeliis affecti
deluduntur ab iis qui nequaquam volunt adjuvari,
quippe meam amicitiam vehementer repudiarunt.
Ὁ magnam injuriam ! mortis enim periculum sub-
eunt predicatores ; idque per eos homines qui ad
salutem vocantur.

XXII. Porro illud injuste factum adversus pra«co-
nes meos 4 principio apud omnes faturum crat, si
a principio ad salatem. vocati lüissent qui indigni
sunt, Quod enim nune ab iis injuriose fit, in do-
fensionom fitjuste mee providenlie, quod pra-
clare doclrinaim honore dignam nolui inuliliter ab
initio ad contumeliam publice exponere, sed eam
statui, οὐ venerandam, silentio tegi ; non quidem
üpud oos qui principio digni erant, quibus et lra-
didi, sed apud istos et consimiles, ut cernitis, indi-
gnos, odio me prosequentes, seque nolentes dili-
Bere. Et vero nune, omittentes hune howinem irri-
dere, a me ipsius repromissionem audite, vel qui
volet mihi percontanti respondeat. Ac ne velut pe-

Β

6

S. CLEMENTIS 1 HOM. PONT. OPERA DUBIA.

68
τος ἀλλ᾽ ἁπλοῖς καὶ ἀπανούργοις
ν αὐτοῦ βούλησιν ἐκφαίνοντες, ὡς πάνθ᾽

ὀντιναοῦν ἀκούσαντα νοεῖν τὰ λεγόμενα, καὶ οὐ μετὰ

λόγοις 98 >

ܒܚ

Ἐξεώς τινος φθονερᾶς, παρέχειν πᾶσιν μὴ βου-
λομένης "9 πάρεστε ὑμεῖς, πρὸς τῷ μὴ νοεῖν τὸ ὑμῖν
συμφέρον, ἐπὶ τῇ ὑμετέρᾳ βλάδῃ γελῆν τ'
p

ἀλήθειαν, ἣν καὶ ὑμῖν £

ν εἰς τὴν

ἔραν καταδίχην ἐν βαρβάροις πολιτευσαμένην

δηµήσασαν ξενίσα! οἱ 8648
λεσθε, διὰ τὰς ἀσελγείας ὑμῶν, καὶ τὸ λυ λό-
quy αὐτῆς, ἵνα μὴ ἐλεγχθῆτε, ἢ Ὁ οιλό-
λογοί ἔστε, καὶ οὐ φιλαλήθεις φιλόσοφοι" μέχρι μὲν
οὖν πότε λαλεῖν μανβάνετε, οἱ τὸ καλῶς 31 λαλεῖν οὐκ
ἔχοντες; Πολλὰ γὰρ ὑμῶν ῥήματα ἑνὸς οὐκ ἄξια λό-
qo». Τί ἄρα ἐρεῖ ὑμῶν τὸ ἨἙλληνικὸν πλῆθος μία
ψυχὴ γενόμενον, ἔσται 5: κρίσις, ὡς οὗτος λὲ
χεις δὰ τί, ᾧ θεὲ, τὴν σὴν βούλησιν οὐκ ἑκήρνξας
ἡμῶν; Οὐ πάντως ἀκούσεσθς, εἴπερ ἀποχρίσεως κατὰ-
ἐσομένας πρὸ
ἰδίως 9 ἐκά-
πρραπήντησα"
τοῦτο Bb αὐτὸ ὅτι οὕτως βουληθεὶς τοὺς προσ-
πεφρυγότας μοι πληροφορῆσαι, διὰ τί ἀπαρχῆς ἐκ
τὴν ἐμὴν βούλησιν δη

5 ὅτι

ἔνωθήσεσθς, τάδε 4. Ἐγὼ, πάσας τὰς
καταβολῆς χόσμου εἰδὼς προαιρέσεις,
6 ἄξιον λανθανόντως

στῳ πρὸς τὸ α

μοσίᾳ οὐκ.

| πρὸς τῷ
ponas βουλῆς ἀπέστειλα, οἵ 5ο καὶ γελῶνται καὶ
ὑθριζόμενοι γλευάζονται ὑπὸ τῶν μηδὲν ὠφελεῖσθαι

οὗ βίου 35 κή-

θελόντων καὶ ἐπιτεταμένως τὴν ἐμὴν φιλίαν παρα!-
πησαμένων. Ὢ μεγάλης ἀδικίας} μέχρι πόνου 91 ܒܡ‎

δυνεύουσι κήρυχες, ὃ τῶν εἰς σωτηρίαν

χαλουμένων ἀνδρῶν.

ἀδίκως qv

ΧΙΙ. Τοῦτο δὲ τὸ ܐ‎
κηρύχων ἀπ᾽ ἀρχῆς

dz ἀρχῆς εἰς σωτηρία
νῦν divi, E"
ἐμῆς ὃ

ἐγίνετο, εἴπερ
ν ἐκαλοῦντο οἱ ἀνάξιοι, Τὸ γὰρ

κως εἰς ἀπολογίαν τῆς
ὅτι χαλῶς τὸν τιμῆς

μον ἐθουλευσάμην, οὐκ ἀπὸ τῶν ἀπ' ἀρχῆς ἀξίων,

δωχα, ἀλλ᾽ ἀπὸ τούτων καὶ τοιούτων,

οἷς καὶ ܬܐ‎

ὡς ὁρᾶτε, ἀναξίων, τῶν d

VARUE LECTIONES.

38 λόγοις transcripsi ex Ὁ, quo Si conjectura ἁπλῶς καὶ ἁπανούργως superflua redditur Cf. Rec, 1,9.

Tum πάντα ὀντινανοῦν Q, πάντα ὁντιναοῦν 8.

βουλομένης, ut C. ibidem πρὸς τῷ O οἱ 8 c. Ερή., πρὸς τό C. 3‏ ܦܠܐܬܘ
accessit ex O et Epit. Deinde πολλὰ γὰρ παρ’ ὑμῶν 0. 83 ἔστι O0. 9 Ita O et‏ &
τὰ δὲ C. ? Ita 8 auctore D, εἰδὼς €, deest in O, εἰ absque damno deesse polest. Ep. :‏
i Ad oram cod. Ὁ hec scholia: πάσας τὰς ἐσομένας πρὸ κατασολῆς κύσμου εἰδὰ‏

ς ἐκάστῳ πρὸς τὸ αὐτοῦ bo» λανθανόντως προαπήντησεν. El ex adverso: Θεὸς

q τῆς κρίστως πρὸς τοὺς ἀπίστους. 3 τοῦ βίου vortiL C, quasi perinde essel ac τοῦ αἰῶ-
mplo, quod quidem seiam Cl. 5 oi C, quod 8. recte mutavit in

9! καλῶ

εἰναῖοι conj.
S auctore D.
κ. τρ. εἰ

προαιρέσεις ὁ
γούμενος ἐν ܢܐ‎
γος, sentcutia postulante, sed sine ex
νοΐ, Αὐ non omittere debebat καὶ
ἕτέρα 64

δὼς ἐκάσ'

γελῶνται, In marg. cod, O alia
Ἆ [ta Ὁ et nonnuli codd. Epitomes, φθόνου ὦ. 38

30 βουλόμενοι conjecit amanuensis ad oram cod. Ὁ, eujus

30 [la O ο. Epil., εἰ καὶ C, qui

ὡς

manus adnotavit: οὐχ εἰσὶ τοῦτα ἔν τῇ
ἐδουλήθην α. 3 πυνθανομένων ὁ βουλόμε-

γος Q. 9 μή accessit ex Ὁ Tum ὑλάκτετε C, qui et μύοντες p. βύοντες.

69 CLEMENTINA. — IIOMILIA I. 70

ἀτάκτῳ βύοντες τῶν σῶζεσθαι ϐ

ὄντων τὰς ἀκοας, A tulantes canes latretis, incomposito lrepitu, aures
salvari desiderantium obstruentes injusti ac Deo
exosi, et servatricem cogitationem avocantes ad ἵπ-
γήσεσθε, τὸν τὴν ' credulitatem. Quo pacto veniam consequi poteritis,
νον ὑμῖν εἰπεῖν ὑθρίζουτες, καὶ ταῦτα ἄνφρωπον ὅν — eum qui vobis naturam Dei referre promittit,contu-
ἐχρῆν, εἰ καὶ μηδὲ» ἀληθεύοντα 3, διὰ τὴν ἀγαθὴν meliaafficientes; idque honzinem, quem oportnerat,

ἄδικοι καὶ θεστυγεῖς, καὶ τὸν σώζοντα λογισμὸν

ἀπισείαν ἁπασχολοῦντες. Πῶς συγνώµης

τα ^t τοῦ θεοῦ ܐ‎

αὐτου πρὸς ὑμᾶς ἀποδεξασῃαι προαίρεσιν ; etsi nihil vere loquentem, propter bonam ipsius erga
vos voluntatem, grate suscipere ?
ΣΠ. Ταῦτά µου λέγοντος καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα, XIII. Quz cum dicerem, aliaque his consentanea,

πολὺς τῶν ὄχλων ἐγίνετο θρύλλος: καὶ οἱ μὲν ὡς và» — mullum in plebe ortum est murmur: atque alii
Βαρνάδαν ἐλεοῦντες σονήραντό μοι: οἱ δὲ ἠλίθιοι Üv- — quidem tanquam Barnabam miscrántes mihi fave-
τες δεινῶς κατ᾽ ἐμοῦ ἔδρυχον τοὺς ὀδόντας, Ἐπεὶ δὲ — bant: alii vero qui erant stolidi,graviter in me stri-
ἤδη ποτὲ ἑσπέρα κατειλήφει, τῆς χειρὸς λαδὼν τὸν — debant dentibus. Cumque jam vespera advenisset,
Βαρνάδαν, μὴ θέλοντα 87, βίᾳ εἰς τὴν ἐμὴν Tyov ol- — Barnabe manu apprehensa, eum nolentem vi ad
αὐτὴν ἐποίησα, ἵνα μή τις αὖ- — meam duxi domum ; ubi et feci manere, ne quis ei
Καὶ ἡμερῶν ὀλίγων διατρίψας, p munus injicoret, Paucosque dies commoratus, non-
καὶ τοῦ ἀληθοῦς λόγου βραχέα Κατηγ ήσας µε ὀλίγον, mulla vere religionis mihi tradidit rodimenta, quod
ὡς ἐν ὀλίγαις ἡμέραις, σπεύδεω ἔλεγεν εἰς "lov. — paucis post diebus properare so diceret ad Judsam
δαίαν τῆς κατὰ τὴν θρησκείαν ἑορτῆς χάριν, καὶ τοῦ — propter festum, velletque deinceps cum suis popu-
λοιποῦ τοῖς ἑαυτοῦ ὁμοεθνέσι συνεῖναι θέλων, laribus degere.

XIV. Φανερὸς δ᾽ ἦν μοι ἀπονάρκησας. Ἐμοῦ γὰρ XIV. Videbatur autem mihi esse plane perculsus.
εἰπόντος. δύ uot µόνον τοὺς τοῦ φανέντος ἀνδρὸς οὕς — Cum enim ego dicerem : Tu mihi lantum hominis
doses ἐκτίθου λόγους, κἀγὼ τῷ ἐμῷ κοσμήσας illius qui apparuit, quos audisti expone sermones,
λόγῳ τοῦ Θεοῦ κηρύξω τὴν βούλησιν, καὶ εἶθ᾽ οὕτως δὲ 60 oratione mea illos oxornans, Dei consilium
ἐντὸς ὁλ ien dpa ὧν συμπλεύσω 8 σοι" λίαν Xo πο- — predicabo, sicque postea una navigabo intra
θῷ ἐπὶ τὸν τῆς Ἰουδαίας γενέσθαι τόπον, τάχα δὲ xal — paucos dies: admodum enim οπρίο ad {πάσα
συγοικήσω ὗ μῖν τὸν πάντα μον τῆς ζωῆς βίον 15: ὁ δὲ — regionem pervenire: ac forte vobiscum per totam
ταῦτα ἀκούσας ¢ ἵνατοι Σὺ εἰ iow Ἱστορῆσα: τὰ — vitam habitabo. lile his auditis respondit : Tu, si

tex καὶ μαβεῖν τὸ συμφέρον θέλεις, ἐξ αὐτῆς quidem videre nostra, et quod expedit vis discere,
μοι σύμπλευσον' εἰ δὲ μὴ βούλει, τὰ ἄλλα Ἡ σημεῖα — mecum statim navigato ; si nolis, reliqua signa do-
τῆς οἰκήσεώς µου καὶ ὧν θέλεις ἐγώ σοι σήμερον — micilii mei ct quorum volueris tibi hodie dicam, ut
ἐρῶ 9, ἵνα ὅτε βούλει ἐλθὼν ἐπιστῇς ἡμῖν" ἐγὼ γὰρ 0 quando volueris venire, nobis ocourras: ego enim
αὔριον πορεύσομαι τὰ ἐμαυτοῦ, Καὶ δὴ ἀδυσώ- — cras ad mea me recipiam. Videns itaque inexorabi-
πητον ἰδὼν συνῆλθον αὐτῷ µέχρι τοῦ λιμένος" lem esse, comitatus sum eum usque ad portum ;
μαθὼν παρ᾽ αὐτοῦ ἄπε; ü acceptisque ab eo signis quz dixerat domiciliorum,
ἔφην αὐτῷ" E μὴ ὅτι αὗριόν τι ἅπι disi illi: Nisi eras aliquid quod mihi debetur repe-
μοι, ἐξ αὐτῆς ἂν σοι συΐπλεον" πὶ titurus essem. jamjam tecum navigarem ; eito ta-
ταλή men te assequar. Et, his dictis, commondatoque eo
τὸν τοῖς τοῦ πλοίου ἡγουμένοις ὑπέστρεφον Λυπούµε- — navis ductoribus, roversus sum tristis, memor boni
νος, μεμνημένος τοῦ χαλοῦ καὶ συνήθους φίλου. ot concordis am
ίψας, καὶ τὸ yp XV. Aliquot autem dies moratus, ac totum debi-
ὅλον λαθεῖν δυνηθεὶς, τάχους ἕνεκα ἀμελήσας τοῦ πε- turn recipere non valens, propter festinationem re-
e liquo neglecto, quod impedimento esset, ipse quo-
Salus ἀπέπλευσα, καὶ δεκαπέντε @ ἡ μερῶν εἰς Και- — que in Judam enavigavi, et quintodecimo die Ca
σάρειαν κατήντησα τὴν δτράτωνος. Ἐπιθάνους δὲ — saream Siraonis adveni. Cumque terram tetigis-
γῆς καὶ ξενίαν θηρωμένον, ἔμαβον Url Πέ- — sem, et hospitium investigarem, accepi quemdam
ὀμενος, τοῦ ἐν ᾿Ιουδαίᾳ εἰσφανέντος ἀν- Ὁ nomine Petrum, viri illius qui in Judcea conspectus
σημεῖα καὶ τέρατα πεποιηχότος ὁ δοκιμώτα- ost, quippe signa et prodigia focit, probatissimum
τος ὑπάρχων μαθητὴς, αὔριον Σίμωνι τῷ ἀπὸ Γιτθῶν — discipulum, crastino die cum Simone ex Gilthis Sa-
Σαμαρεῖ ζήτησιν ποιεῖται λόγων, Ἐγὼ Ob ταῦτα — mariano esse dispulaturom. Quibus auditis, rogavi
ἀχούσας ἐδεήθην τὴν τούτου μοι μηνυθῆναι μονήν. illius mansionem mihi indicari : et simul atque di-
καὶ ὁμῶς ἔμαθον καὶ τῷ πυλῶνι (νι θεχσάµε- — dici, presto fui ad fores. At illi in domo, cum me
νοι δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ ἀντέδαλον δι τίς τε ὧν καὶ πόθεν — viderent, inter se conferebant, quisnam essem, ao

VARLE LEGCTIONES.

Ἡ θεύτητα 0, 43 ἀληθὲς λέγοντα Ο. Subsequens διά addidit 8, anctore Rufino, Rec. τ, 9, 3 ὅσουν Liber
Regius δύ{, quod prastal. 4 pb. οὓς ἤχουσας om. Ὁ. 3 ϱ. κἀγώ ὦ omisso
σοι Ὁ. 46 Leg. χρόνον ex Epit. ο. 13. Vid. Hom. ir, 28 D. 96 ys τά C. Lv
excidit ap. Ol. et S. Ὁ διὰ δεκαπέντε conj. C, ut est in cod. Reg. 804 εν Epit. σάμενον
δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ ἀντέθαλον Ὁ, ἀντέθαλλον reliq. omissis C, οἱ δ᾽ ἀντέδαλλον 8 ex. cod. 804, qui addit οἱ
δ᾽ ἐν τῷ οἴχῳ, In Epit. ο. 14: θεασάμενυι δὲ οἱ ἐν τῷ οἴκῳ,

ܐܗ

agat. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, καὶ 9 παρα

ντος, ὡς ἐμποδίου ὄντος, καὶ αὐ

µου >
προς τι

δρὸς τι

1

11106 venirem. Etecce Barnabas egressus, statim Α.
nt vidit, complexus est, mo, multam gaudens ac la-
crymans; apprehensaque manu mea, introduxit in
loeum ubi erat Petrus, dixitque mihi : Πίο est Pe-
trus, quem maximum in Deisapientia tibi denuntia-
bam, cui assiduo de te loquebar.Ultro igitur ingre-
dere; quoniam qua in te bona sunt, vere illi enar-
ravi, simulque manifestum feci propositum tuum,
ita ut ipse etiam te videre aveat. Magnum ergo ei
manus te manibus meis offero. Quod cum dixisset,
oblato me, ait: Hic est Clemens, Petre.

XVI. At bonus Petrus, simul ac nomen audivit,
prosilit et osculatus est, ac sedere me fecit, sta-
timque dixit : Recte fecisti, praeconem veritatis Bar-
nabam hospitem cxeipiendo, magno animo in vert
Dei honorem, furorem imperite multitudinis non
voritus. Beatus eris. Quemadmodum enim tu veri-
tatis legatum ita cum omni honore excepisti hos-
pitio, ipsa quoque te veritas hospitem, suz urbis
civem constituet: tuncque magnopere letaberis,
quia nunc parvam feneratus graliam, bonorum
dico sermonum voluntatem, bonorum iternorum,
quaque auferri nequeunt, heres efficieris. Nec vera
laborem subeas referendi mihi mores tuos : siqui-
dem omniatua nobis edisseruit, qui mentiri nescit,
Barnabas, fere quotidie bonam tui mentionem fa-
ciens. Utque tibi, tanquam sincero amico, id quod.
res est, breviter dicam : nisi tibi aliquid impedi-
mento est, iter nobiscum habe, ac percipe sermo-
nes veritatis, quos per singulas civitates, ipsam us-
que Romam, habiturus sum. Τὰ porro, si aliquid
cupis, effare.

XVI. Et ego quid ab initio propositi gesserim
exposui, £ quo modo questionibus inexplicabilibus
exhaustus fuerim, cateraque que tibi principio
antea declaravi, uli ne eadem iterum seribam. Dixi
&utem : Paratus quidem sum tecum proficisci ; hoc
enim nescio quomodo cupio letus: verum prius
volo certior de veritate fieri, ut sciam utrum anima
mortalis sit, an immortalis ; οἱ si sempiterna sit, an
ob ea quie hie gessit, judicari debeat: item an et
quid si justum ae Deo gratum : preterea factusne
sit mundus, οἱ quare factus: et utrum non dissol-
vetur, an dissolvetur, et an melior futurus, ac nec
fulurus omnino : ac ne singula prosequar, hivc at-
que conzequentia dixi me velle edoceri. At illead ea
respondit: Breviter tibi, o Clemens, rerum scien- ἢ
tiam exhibebo ; et jam nunc audi.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

72

fu. Kel ἰδοὺ Βκρνάσας ἐχδὰς ἅμα τῷ ἰδεῖν ὅν πε.

ριεπιλάκη μοι, πολὺ y:
vs μου τῆς χειρὸς
qu» μοι. Οὗτός ἔστι Π
Θεοῦ σοφίᾳ ἐπηγγειλάμην 9 σοι, © ἀπαύστως σὲ ἂν-
τέδαλλον. Ὡς εἴσιθι ἐκ ταυτομάτου, ὅτι τὰ κατὰ σὲ

ρων xal δακρύων: καὶ λαθόμε-

Μέγα οὖν αὐτῷ δῶρόν σε διὰ τῶν ἐμῶν προσφέρω χ.
ρῶν. Καὶ τοῦτο εἰπὼν, προσενέγκας" ἔφη" Οὗτός ἐστι
Κλήμης, Πέτρε.

39 XVI. Ὁ δὲ ἀγαθὸς, προσπηδήσας ἅμα τῷ ἀχοῦσαι
τὸ ὄνομα, κατεφίλησεν, καὶ ἐγκαθιστῆναί 6 µε ποιήσας
ἐξαυτῆς ἔφη: Καλῶς ἐποίησας τὸν τῆς ἀληθεία κή-
poxa ξενίσας Βαρνάθαν, εἷς τιμὴν τοῦ ὄντως “7 Θεοῦ,
μεγαλοφρόνως, οὐκ αἰδεσθεὶς, οὐ φοθηθεὶς τὸν τῶν
ἀπαιδεύτων ὄχλων θυμόν, Μακάριος ἔσῃ. Ὡς γὰηρ σὺ 58
τὸν τῆς ἀληθείας πρεσδευτὴν οὕτως ἐξένισας πάσῃ
τιμῇ, καὶ αὐτή σε ἀλήθεια ξένον ὄντα τῆς ἰδίας πό-
λεως καταστήσει πολίτην᾽ καὶ τότε χαρήσῃ μεγάλως,

ὅτι βραχεῖς

ας 9 χάριν, προαίρεσιν λόγων
1 ἄναφαι;

ρέτων ἀγαθῶν
ἔσῃ κληρονόμος, Καὶ μὴ κάμνε ἀντιδάλλειν μοι τὸ σὸν
ἦθος" πάντα λὰρ τὰ κατὰ σὲ ὁ ἀψευδὴς ° ἡμῖν ἀντέ-
λαλε Βαρνάδας, σχεδὸν καθ’ ἡμέραν τὴν ἀγαθήν σου @

ܨ

σίῳ φίλω «3, τὸ προχείµενον ἐρῶ,
συνόδευσον dd αλαμθάνων τῶν τῆς ἀληθείας
λόγων, ὧν 68 κατὰ πόλιν ποιεῖσθαι μέλλω, μέχρι Ῥώ-

μῆς αὐτῆς. Καὶ σὸ

δὲ εἴ τι βούλει λέγε.

XVIL. Κἀγὼ δὲ
gere, καὶ ὡς εἰς ζη
γὴνπροεδήλωσα, ὡς AQ ἵνα μὴ τὰ
αὐτὰ πάλιν γράφω, Ἤλεγον δέ" Σοὶ μὲν ἑτοίμως ἔχω

ὥτο γὰρ, οὐχ οἶδα οὗ ὅπως, χαίρων θέλω"

ἔμην τὴν ἐξ ἀρχῆς μοι προαί-

ἠπεις ἀπόρους ἐκενώθην, καὶ

συνοδεύειν"

πλὴν περὶ ἀληθείας πρῶτον πληροφορηθῆναι θέλω, ἵνα

qu, εἰ ἡ 99 ψυχὴ ϑνητὴ τυγχάνει, ἢ ἀθάνατός ἐστι
καὶ εἰ 1 ἀΐδιος οὖσα, περὶ αὖθα ἔχει

ὧν ἔπραξεν ἐν

RW καὶ 98 ܠܡ‎ ὅσον Bises d] Agro
Θεῷ" καὶ εἰ γέγονε κόσμος, καὶ διὰ τί γίγονε, καὶ εἰ

οὐ λυβήσεται, καὶ εἰ λυθήσεται" καὶ εἰ κρείττων
ἔσται, dp οὐδὲ ἔσται’ καὶ ἵνα μὴ τὸ γατ' εἶδος

ταῦτά -ε δ καὶ τὰ τούτοις ἐπόμενα μαθεῖν εἶπον θ6-
λειν, Ὃ δὲ πρὸς ταῦτα ἀπεχρίνατο" Συντόμως cot,
ὧν Κλήμης, τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν παρέξομαι" zal τὰ
νῦν ἐξαυτῆς ἄκουσον.

VARLE LECTIONES.

s λύγον, ὃν ©.

9 Tta Ὁ c. Epit. ο, 16 εἰ

commate distinxit post εἰ $9 «e subjunxi ο, 0.

Hom, τι, 285 11,

® o 0

ἀβάνατός ἐστι, καὶ C. 68 καὶ εἰ — 80. ἀΐδιος οὖσα ἔχει κριθῆναι. Propterea 3

βουλὴ ἐν ἀδήλῳ γέγονε κατὰ
μὲν πρῶτα εἰσαγωγὴ xxxi,
συντροφία πονηρὰ, συνήθεια δεινὴ ὁμιλία οὐ χαλὴ,
οὐκ ὀρθή 79* διὰ ταῦτα πλάνη, εἶτα ἀφοθία,

3111]. 'H τοῦ Θεοῦ
πολλοὺς τρόπους. Τὰ

a, πορνεία, qa

afa, κενοδοξία, καὶ ἄλλα

ποιαῦτα μυρία κακὰ, ὥσπερ χαπνοῦ πλῆθος, εἷς τί
ἕνα οἴκον οἰκοῦντα τὸν κόσμον, τῶν ἔνδυβεν οἰκούντων
ἀνδρῶν ἐπεθόλωσαν 78 τὰς ὁράσεις, καὶ 18 οὐχ εἴασαν
ψαντας ἐκ τῆς διαγραφῆς τὸν δημιουργήσαντα
νοῆσαι Θεὸν, καὶ τό τούτῳ δοκοῦν. (Ἑ γνωρίσαι. Διὸ
τοὺς φιλαλήθι χρὴ ἔκ στέρνων βοήσαντας
ἐπικουρίαν προσχαλέσασθαι, φιλαλήθει 15 λογισμῷ, ἵνα
τις, ἐντὸς ὧν τοῦ οἴκου τοῦ πεπλησμένου καπνοῦ, προσ-

τὼν ἀνοίξῃ θύραν, ὅπως δυνηθῇ τὸ μὲν ἐχτὸς τοῦ
ἡλίου φῶς εἰσκριθῆναι τῷ οἴκῳ, ὁ δὲ ἔντος τοῦ πυρὸς
ὧν ἐκθληθῆναι καπνός.

XIX, Τὸν μὲν οὖν βοηθὸν ἄνδρα τὸν ἀληθῆ προφή-
την λέγω, ὃς μόνος φωτίσαι ψυχὰς ἀνθρώπων δύναται,
ὥστ᾽ ἣν αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς δυνηθῆνχι ἡμᾶς ἐνιδεῖν 8
τῆς αἰωνίου σωτηρίας τὴν ὁδόν. "λλλως δὲ ἀδύνατον,

ὡς οἴσθα καὶ σὺ μικρῷ τάχιον εἰπὼν, ὡς πᾶσα ἡ Τ
D ἀνασκευάξεται καὶ κατασκευάζεται, καὶ

ὄντος δύναμιν ἡ αὐτὴ ἀληθὴς καὶ

δάνειν τοῦ εἶναι ἢ μὴ εἶναι ἀληθεῖς # ψευδεῖς. Τούτου

7" προφήτου ἀληθοῦς ὅλον τὸ τῆς εὐσεδείας

εἰν. Ὥστε πρῶτον χρὴ
τὸν προφήτην πάσῃ τῇ προφητικῇ ἐξετάσει δοκιμά-
παντα καὶ ἐπιγνόντα τὰ 9 ἀληθῆ, τοῦ λοιποῦ τὰ πάντα
αὐτῷ πιστεύειν, καὶ μηκέτι τὸ καθ᾽ ἕν ἕκαστον τῶν

ὑπ' αὐτοῦ λεγομένων ἀγακείνειν, ἀλλά λαμβάνειν
αὐτὰ βέδαια ὄντα, δοχούσῃ μὲν πίστει, ληφθέντα δὲ
ἀσφαλεῖ κρίσει" ἀποδείξει γὰρ ܐܬܐ‎ τῇ ἀπαρχῆς καὶ i
ἀχριδεῖ At ἐξετάσει τῇ πανταχόθεν τὰ ὅλα ἀρθῷ εἴς
ληπται λογισμῷ, Διὸ πρὸ πάντων τὸν ἀληθῆ προφήτην
ζητεῖν ὅτι ἄνευ τούτου βέθαιόν τι προσεῖναι ἂν-

θρώποις ἀδύνατον.

XX. Καὶ ὁμῶς ἀνέπαυσέ με, ἐκθέμενός μοι τίς ἐστι

καὶ πῶς εὑρίσκεται, καὶ ἀληθῶς εὑρετόν µοι παρασχὼν
αὐτὸν, τῶν παρὰ ὀωθαλμοῖς δρωμένων ἐμφανεστέραν
τῇ τοῦ προφήτου ὁμιλίᾳ τοῖς ὡσὶ δείξας τὴν ἀλήθειαν,
ὡς ἐκπλάγέντα µε θαυμάζειν, πῶς τῶν πᾶσι ζητου-
μένων ἔμπροσθεν κειμένων οὐδεὶς ἐνορᾷ: Πλὴν

γράψας τόν περὶ προφήτου λόγον, αὐτοῦ κελεύσαντος 33,
ἀπὸ τῆς Καισαρείας τῆς Στράτωνος δαπεμφθῆναί
aol σποίησε 8 τὸν τόμον, παρὰ σοῦ ἐντνλὴν ἔχειν εἷ-

CLEMENTINA. — HOMILIA I.

τὰ

XVII. Dei voluntas multas ob raliones occulta
fuit. Primum quidem prava institutio, eonvictus
vitiosus, consueiudo pernieiosa, mala colloquia,non
recta opinionum anticipatio, et eapropter error;
dein contemptus, incredulilas, fornicatio, avaritia,
inanis gloria, aliaque similia innumera mala, velut,
ingens fumus unam domum mundum incolontia in-
tus habitantium hominum visum offuscarunt, nec
siverunt aspicere, atque mundi creatorem Deum in-
telligere ex iis in quibus ipse 86 pinxit, neque co-
gnoscere quod ei placet. Quocirca oportet ut veri-
tatis studiosi intus ex pectore clament, auxilium;-
que advocent, ratione studium veritatis decente 8
quo aliquis intra domum fumo plenam consisten
accedat foresque aperiat, ut lumen solis extra po-
situm in domum. possit intromitti, ignis vero fu-
mus, qui intro est, ejici.

XIX. Huncigitur adjutorem hominem, vernm pro-
phetam dico,qui solus animas hominum potest illu-
minare,quoipsisoculisviam eternesalutisinspicere
possimus, Aliter enim fieri nequit, ut nosti, tuque
paulo ante dicebas, quod nempe omne argumentum
destruitur ct astruitur, atque idem juxta propugna-
loris fuculiatem verum et falsum existimatur; adeo
ut sententie, quales sint, non jam appareant, sed
per disputatores speciem accipiant veritatis aut fal-
sitatis. Quocirca totum pietatis negotium vero pro-
pheta indiguit, ut nobis que sunt quemadmodum
sunt diceret, ac quo modo de omnibus oporteat cre-
dere. Quare oportet primum, comprobato per om-
nem propheticam inquisitionem propheta, cum co-
gnitum erit verum esse, de cetero universa ipsi
credore,necamplius singulatim ejus dicta discutere,
sed ca firma eertaquo. presumere ; per fidem qui-
dem, ut videlur, per indubitatum tamen judicium
suscepla: per unam enim ab initio demonstrationem
atque exactam disquisilionem, undique collectam,
euncta ratione recta assumpta sunt. Quare ante
omnia verus propheta quirendus est ; quoniam si-
neipso firmi quid apud homines nequit consistere.

XX. Simulque satisfecit mihi, exponens, quis git,
el quo pacto inveniatur; vereque inventu facilem
eum mihi prebuit; atque per sermones de pro-
pheta auribus meis veritatem clariorem tis, que per
oculos cernuntur, reddidit; adeo ut obstupefactus
mürarer, quo modo ea que omnes querunt, co-
p rem posita nemo videat. Itaque jussu ipsius de vero
propheta conseripsi librum, quem de Cesarea Stra-
lionis ad te mitti voluit, dicens se a te habere in

A

VARLE LECTIONES.

τὸ εἰσαγωγῇ κακῇ συντροφίας πονηρᾶς, συνηθείᾳ δευνῇ, ὁμιλί οὗ χαλῇ, προλήψει οὐκ ὁρῃῖ, O. τι Tta 0,
ὡς ος εἰς ἔνα οἶκον ἐλθόντα τὸν καῦ μῶν, τῶν ἔνδοθεν, x. τ, A. conjech, D. sie ἕνα οἶκον ἐπεισελθόντα τὸν
κόσμον, X, t. À, Epit. c. 17. Rufin. Rec. 1, 15: Universam domum Repas mundi replevit. An ἕνα οἶκον εἶσ-

οιλαληθεῖς C.
τ dj adjunxi ο, 0. v Q. τ ἐρεῖ 0.

78 εἶνε

ὅντα ἢ 7? ἐπιθολῶσαν Ὁ, 18 καὶ om, Ὁ, qui exh. εἰασεν.
ἴδ οιλαληθεῖ C. Tum S proponit ἐκτός
80 τά addidi ο, Ὁ

um τὸν δημιουργὸν συγχατανοῆσαι C.
. ἐντός. 18. Ita S. suffragante

, ἐνειδεῖν 0
δι χαί om. Ὁ.

83. χελεύσαντα Ὁ, ex quo

acceseil τῆς ante Στράτωνος, * Manifesta est hujas loci corruptela. Rufinus ita interpretatur : « Unde
jubente eo — librum — conseripsi, eumque ad te ipso jubente transmis, Dicebat enim, mandatum 86
accepisse abs te, ut — transmitteret. » Unde crediderim? corrigendum esse ἐποίησα οἱ ειπόντος.. Si ana-
coluthia conceditur, inserendum saltem o9 post κελεύσαντος, B.

Ῥλπλοι. Ga. II. 8

18
mandatis, singulorum annorum allocutiones et ἄσ- A
tiones deseriptas ad 'e destinare. Citerum uno ac
primo die, solummodo jam incipiens de veritatis
prophela, in omnibus certum rno reddidit ; postea-
que ita infit : Considera deinceps quas contra ad-
versarios habiturus sum disputationes; et Inferior
si recessero, non vereor ne forte tu de tradita tibi
veritate ambigas ; ut qui scias, me quidem supera-
tum videri, non autem nobis a propheta traditam
doctrinam. Spero tamen neque in disquisitionum
sermonibus inforiora relaturum me, apud homines
mente preditos, amatores, inquam, veritatis, qui
discernere valeant. quinam sermonum persuasorii
sunt,artificiosi et jueundi,quinam vero inculti sim-
plicesque, in sola quam proferunt veritate confi-
dentes.

XXI. Postquam hec dixisset,respondi : Jam gra-
tias Deo ago, quia sicut volui plenitudinem certitu-
dinis accipere, iia et mihi tribuit. Geterum quod
ad me altinet,noli amplius esse sollicitus, quoniam
dubitabo nunquam ; in tantum, et etiam si tu ipse
velis aliquando me a fide prophete avertere, rem.
impossibilem perficere non poteris, adeo quod ae-
cepi, mente teneo. Neque vero existimes, magnum
8 me promitti, hoc ipsum,quod nunquam sim ha-
sitaturus : sed neque ipse ego, nec ullus hominum
auditis sermonibus 00 propheta ambigere unguam
de vera doctrina poterit, cum prius audierit intel-
lexoritque quid sit prophetiez repromissionis vei
tas.Quare confide de Deo placite sententie. Omnis
quippe devicta est ars malitis, Nam adversus pro-
phetiam nihil possunt. neque verborum artiticia,
neque sophismatum excogitationes,non syllogismi,
non alia quepiam machtnatio; si veri propheta» au-
ditor veriiatem omnino appetil,non aulem verilalis
pretestu respicit aliud quidpiam. Itaque, domine
mi Petre,anxius nesis, quasi maximum donum ho-
mini sensu carenti tradideris. Sentienti enim gra-
iiam dedisti, eique qui cirea traditum verum non
poterit decipi.Novi quippe id unum esse ex iis, quio
aliquis cupierit cito accipere,non autem tarde con-
sequi. Belo igitur non contemnendum osse ob co-
leritatem, quod datum mihi est, quodque est in-
comparabile ac solum tutum.

XXII. Hac postquam locutus sum, Petrus dixit :
Gratiam Deo habeo, et pro salute tua, et pro meo
commodo atque oblectamento. Vere siquidem gau-
deo,seiens le quenam sit prophetize magnitudo co-
gnovisse. Quoniam ergo, ut dixisti, neque si ipse
ego aliquando, quod absit! voluerim te ad aliud
dogma transferre,idonens ad te persuadendum fu-

B

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

τὰς καθ᾿ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ὁμιλίας τ
ἔεις γράφοντα διαπέμπειν σοι, Ὅμως ἐν μιᾷ τῇ
τῃ ἡμέρᾳ ἀρχὴν ἤδη μόνον ποιούμενος περὶ
ἁληθείας προφήτου, περὶ πάντων με ἐπληροφόρησεν'
καὶ εἴθ᾽ οὕτως ἔφη" Ἐνόρα τοῦ λοιποῦ τοῦ τὰς ἐξ ἐμοῦ
πρὸς τοὺς ἐξ ἐναντίας γινομένας ζητήσεις" καὶ εἰ τὸ
ἧττον ἀπενέγκωμαι, οὐ δέδια μή πως cb
παραδορείσης σοι ἀληθείας" διαχριθῇς, εὖ 9
ἐγὼ ἡττᾶσθαι ἔδοξα, οὐχ ν᾽ ἡ ὑπόθεσις ἡ διὰ τι
φήτου παραδοθεῖσα ἡμῖν. Πλὴν ἐλπίζω μηδὲ δὲ ἐν τῷ
ἐξεταστικῷ λόγῳ τὸ ἧττον ἀπενέγχασθαι πρὸς τοὺς
γοῦν ἔχοντας, φιλαλήθεις 48 λέγω, οἵτινες δύνανται
γνωρίζευν τῶν λόγων τίνες εἰσὶ πιθανοὶ, ἔντεχνοί το
καὶ ἐπιτερπεῖς, τίνες te λιτοὶ καὶ ἁπλοῖ, μόνῃ τῇ
δι’ αὐτῶν ἀληθείᾳ πεποιθότες.

πὰ καὶ πρά-

XXI. Ταῦτα αὐτοῦ εἰπόντος, ἀπεκρινάμην. "Him
εὐχαριστῶ τῷ θεῷ ὡς γὰρ ἰδουλόμην πληροφορηθῆναι
οὕτως μοι καὶ παρέσχεν. Πλὴν τὰ περὶ ἐμοῦ τοσοῦ
τον ἀμέριμνος @ ἴσθι, ὅτι οὐ πώποτε ἐνδοιάσω, τοσοῦ
τῆς προ-
φητικῆς ὑποθέσεως ἐβστῆσαί με, ἀδυνατῶν οὗ ܦܘ‎
σῃ 9» τασοῦτον ܘܐܘ‎ ὅ παρείλῃφα" Καὶ μή τοι δὲ
νόμιζε μὲ σοι μέγα ἐπαγγέλλεσθαι, τοῦτ᾽ αὐτὸ τὸ
ἀλλ᾽ οὔτ᾽ αὐτὸς "5 ἐγὼ οὔνε τις
ἀνθρώπων τῶν @ περὶ προφήτου λόγῶν ἐπακούσα,
ἐνδοιάσαι ποτὲ δυνήσεται τῆς ἀληθοῦς 9: ὑπο-

τον 58, ὅσον εἰ καὶ αὐτὸς σὺ βουληθείης πι

μὴ ἐγδοιάσαι πο

2
θέσεως, πρότερον ἐπακούσας καὶ νοήσας, τί ἔστι
προφητικῆς ἐπαγγελίας ἀλήθεια, Διὸ θάῤῥει τῷ θεο-

θουλήτῳ δόγματι. Ἠλσα γὰρ τέχνη κακίας νεκίκηται.
Πρὸς γὰρ προφητείαν οὐδὲν δύνανται οὔτε τέχναι λό-
qus, οὔτε σἀφισμάτων ἐπίνοιαι, οὐ συλλογισμοὶ, οὐκ
ἄλλη τις μηχανή " ἐάν γε ὁ ἐπαχούσας προφήτου ἀλη-
θοῦς ἀληθείνς ὄντως ὀρέγεται, καὶ οὐ προφάσει ἀλη-
θείας ἕτερόν τι περιδλέπεται. Ὥστε 5, κύριέ µου
s, μὴ ἀρύμει, ὡς ἀναισθήτῳ τὸ 44 μέγιστον
δωρησάμενος ἀγαθόν. Αἰσθομένῳ γὰρ χάριτος ἔδω-
ῥύσω 9, καὶ μὴ δυναμένῳ ἀπατηθῆνοι ἀπὸ τοῦ δο-
θέντος ἀληθοῦς. Οἵδα γὰρ ὅτι ἕν ἔσνιν 9 ὧν βούλεταί
τις καὶ ταχέως λαθεῖν καὶ βραδέως μὴ τυχεῖν 3
Οἶδα οὖν μὴ καταφρονεῖν τοῦ δοθέντος μοι, διὰ τὸ

τάχος, ἀσυγκρίτου ναὶ μόνου ἀσφαλοῦς:

ΧΧΙΙ. Ταῦ
ܨ‎

α τοῦ εἰπόντος, ὁ Πέτρος ἔφη" Χάριν
γῶ τῷ Θεῷ καὶ περὶ τῆς σῆς σωτηρίας wal περὶ
᾿Αληθῶς γὰρ ἥδομαι
l προφητείας 9) μέγεθος,
ς 1, οὐδ᾽ ἂν αὐτὸς ἐγὼ θελήσω ποτὲ
ρόν σε μεταστῆσαι δόγμα, οὐχ"
ἴσαί σε, ἄρξαι τοῦ λοιποῦ ἀπὸ τῆς

pl

2

οὖν, ܐ‎

2 ἀπείη,

ἱκανὸς ἔσομαι

VARLA& LECTIONES.

"SE, 0,0. "oC. 9IaS, μή τες, 0.
9 ἀμέριμνον Ὁ. 5 τοσοῦτον expungendum. 8. Turm

C.
τίς

15 αὐτό 0,
ἐστίν 6.

95 καὶ οὔτε O. 8. ἐδώρησας C.
ϑησας

ο ία <: 9 [ta 0. e, 8, τῆς καὶ περὶ ἐμῆς
. c. ὃ, οὐκ C.

μέρ βουληθείς ποτε 0.
τῆσαι vol ἂν ἀδυνατήσαις proposuit 5. *! τι 0. "um μέ cot D, μοι σύ €. Rufinus:
48 τὸν — λόγον C. 9 ἀληθείας Ὁ, in marg. eadom man, correctum in ἀληθοῦς, Dein
# ἔνεστιν Ὁ.
iautologia Fortasse verba illa loco suo movenda sunt, ut legatur versu insequenti διὰ τὸ >

Tum ἐξετᾶσται, Ὁ, mendose 97 τε 0, c. 8, γε C.
ὁ da X, ἠδυνέση C, σε ἀδονα-
libi me. Deinde τοῦτο

3! ἀτυχεῖν (perdere) conj. D, ut evitetur
8 qos καὶ μὴ
0, Ὁ μὰ 0, ο, 8, προφητίας ἃ, ! ὡς ἔφης om. 0.

CLEMENTINA. — HOMILIA 11. 78

τῶν ἀντικ:

ων ζητή- A lurus sum, incipe deinceps ex crastina die mihi in

δὲ ܬܦܬܐ‎ ἡ αὔριον πρὸς Σίμωνα Μάγον. isto contra adversarios agitandis adesse.
5 εἰπὼν, xxi τροφῆς αὐτὸς μεταλαθὼν — Crasiinaautemest mihiadversus Simonem Magum.
εταλαθεῖν ἐκέλευσεν, Εὐλογήσας δὲ ἐπὶ Atque his dictis, et ipse cibum sumpsit, meque pri-
καὶ εὖχαρ στήσας, μετὰ τὸ χηρεσθῆναι — valim jussit sumere. Benedicto autem cibo, actis-
Ὁ τούτου τὸν λόγον μοι ἀποδοὺς, ἐπήγαγε M- — que gratiis, postquam expletus fuil, illius quoque
γῶν: Adm σοι ὁ Θεὸς κατὰ πάντα ἐξομοιωθῆναί μοι, τοὶ ralione mihi reddita, subjunxit dicens : Det. ibi
xal fix πα τῆς αὐτῆς pot μεταλαθεΏ τραπέζης, Deus, ut in omnibus mihi similis efficiaris, utque
Ταῦτα εἰπὼν, ἡσυχάζειν μοι προσέταξεν, Γπδη γάρ πον — baptizatus ejusdem mecum particeps flas mense.
καὶ τὸν ὕπνον ἀπήτει ἡ τοῦ σώματος φύσις. Quibus dictis, quiescere me precepit. Jam enim et
somnum natura corporis expetebat.

OMIAIA B'. HOMILIA II.

46 L Τῇ μὲν οὖν ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ἐγὼ Κλήμης, 1. Sequenti ergo die ego Clemens, cum adhuc
ἔτι τῆς νυκτὸς οὔσης διωπνισθεὶς 5, καὶ μαθὼν τὸν p nox esset, e somno excitatus, ubi intellexissem Pe-

Πέτρον ἐγρηγορότα καὶ τοῖς συνοῦσι περὶ «;5 trum vigilure,et cum iis qui una erant de cultu Dei

θεοσ:‏ ܐ
διαλεγόμενον" οἱ ἦσαν δεκαξξ, ὧν xal τὰ ὀνόματα, — disserere (erant autem sedecim, quorum et no-‏
ὡς ἕκαστον 9 ἑξῆς χρόνου μαθὼν, ἐκθεῖναι ibo: mina, quippe qui singula sequenti tempore didice-‏
σάµην, ὅπως 1 rim, exponere eo constitui, αὐ quinam fuerint ad-‏
Advns, καὶ Σοφωνίας Τ 6 ἀδελφὸς — discas ; quorum primus Zacchaus,olim publicanus,‏
καὶ ὁ τούτου συντροφος Μιχαίας, — et Sophonias frater ejus, Josephus illiusque sodalis‏
i δὲ Θωμᾶς καὶ Ἐλιέζερος * οἱ δίδυμοι, ἀλλὰ — Michmas, preterea Thomas et Eliezerus gemini,sed‏
καὶ Αἰνείας 9 καὶ Λάζαρος ol Ἱερ et Eneas Lazarusque sacerdotes, insuperque adhuc‏
καὶ Ἑλισσαῖας, vaut i Eliseus, et Benjamin Saphre filiusitidem Rubilus‏
ὁμοίως γε Ῥούθιλας (45) καὶ Ζαχαρίας οἱ οἰκοδόμοι, οἱ Zacharias architecti, Ananias el. Aggeus Jam-‏
fu τε Νι- meni, necnon Nicetas et Aquila socii),etiam ingres-‏

Ζακχαῖος ὅ τῷ

αὐτοῦ, Ἰωσηφός

προσ!

τε καὶ

ἸἉγανίας τε καὶ ᾿Αγγαῖος οἱ Ἰαμμηνοὶ 1,

κήτης καὶ ᾿Αχύλας οἱ λὴν im καὶ sus, cum salutassem, eo jubente consedi.
προσαγορεύσας bx ύσαντος:
TI. Ὁ δὲ, τὸν προκείμενον ἐκχόψας λόγον 13, ὥσπερ II. Ille autem, institutum sermonem interrum-

ληροφόρει τίνος ἕ

» οὐχ ἐξύπυνισέ pens, quasi se purgando rationem reddidit, cur non
ὄγων ἐπακούσω, αἰτίαν τιθέμενος τὸν @ expergefecisset πιο, quo verba ipsius audirem,cau-
" 3. ἐκεῖνον πεφθῆναί µου θέλων, sam reddens navigalionis molesliam, quam a me&

γὰρ 5 ἡ ψυχὴ περὶ τὸ concoqui dum vult, quiescere permisit. Etenim.
ἴται 15, τὰ προσφερόµενα — quando animo circa id quod corpori deest occupa-
ἀξίαν προσίεται, Τούτου 46 ἕνεκα — tur, doctrinam ablatam non prout par est amplecti-
πάνυ διά τινα συµφο- tur. Quapropter sermocinari nolo cum iis, qui aut
ἐ πρὸς calamitatis cujuspiam causa contristantur admo-

λύσσαν ἔρωτος ie dum, aut immodice irascuntur, aut in amoris ra-
τ ἢ ὑπὸ βιωτικῶν φροντίδων περιωθου- — biem vertunt 86,811 corporis labore defatigati sunt,
μένοις, ἢ ἄλλοις τισὶ πάθεσιν ὀχλουμένοις, οἷς ἡ ψυχὴ, auia curis secularibus vexantur, aut aliis turban-
ὡς ἔφην, δποπίπτουσα, καὶ τῷ σώματι πάσχοντι σὺν- ἴον affectibus ; in quibus hominibus anima, quem-
αλγοῦσα, καὶ τὴν αὐτῆς 15 φρόνησιν ἀσχολεῖ, gdmodum dixi, concidens, δὲ cum corpore egro-

tante condolens, vacat sua prudentia.
ΠΠ. Καὶ μὴ λεγέτωσαν 19: Οὐ χρὴ οὖν παραμυθίας ΠΠ, Neque dicat aliquis, Non igitur oportet 'con-

ρὰν λυπουμένοις, ἢ d

ou, ἢ τὸ σῶμα κατα

VARLE LECTIONES.
E

5 ταῦτα C, Tum μεταλαῦ Ὁ. + 0 ser. δωπνοισθείς, ὃ θεολογίας O. Dein δέκα ἔξ C. 9 ἐχάστου 0
T ae Ὁ. Idem Ἰωσηπος,. ὃ Ἐλιέζερ O. ? Ita 8, ex consilio Clerici Cfr. Act. ap. m, 3 34. Ἐνέας
QC. Alias 0, 16 καί om. Ὁ.» idem γερούολιος p. γε Ῥούοιλος !! Forte scribendum Ἰαμνηνοί, a Jam-
nia, ui iidem sint Jamneni, qui Jamnite II Mach. xi, 9. At lectio Epiiomes ᾽Αμμηνοί exponi potest per
civilatem nomine Amma, de qua Jos. xix, 30. C. !* τοῦ προκειµένου ἐγκόψας λόγου O. 13 πλοῦς πυλ-
μόν Ὁ, '4 γάρ restitui c. Ὀ. et ex Supplendis Cot. :5 Corrige ᾽ασχολῆται S. 55 μη. 0. i Vbb. 3
τὸ σώμα καταπεπονηµένοις accesserunt ex Ὁ. —!5 Ila 8, αὑτῆς €. 0, 10 λεγέτω τις C.

VARIORUM NOTE.

(45) Ῥούδιλος. Nomen Ruben a Graeis varie ex- rint posterius in prius, ut suspicor factum. Sic-
imitur. Dicunt Ῥουοήν, Ῥουσίν, Ῥουσαίν Ῥουμθίμ, etiam in Vita Elisei Ῥουθήάμ. apud Epiphanium,
Ῥουοήμ, Ῥουθείμ, ρούδηλοςοι Ῥοῦθιλος.Ὀπιὰο lectid “Ρουδίν Chrontei Alezandrini p.316. Po»osi in mem-
duplex Constitui. apostol. lib. vj, cap. 3. Ῥουοηνῖ- branis Regiis cod. 1996, et in Dorothei Synopst
ται Ῥουδηλῖται, nisi Bi imperiti librarii mutave- ΒΌΒΙΜ. Cor.

79

solationes et admonilioues iis admovere, qui mali A καὶ νουθεσίας προσφέρειν τοῖς φαῦλόν τι

Φημὶ, εἰ μὲ

aliquid habent ac g»runt. Aio,quod οἱ quidem sli-
quis profieii, adhibeaL; sin minus, tempori con-
cedat. 8610 etenim, cuncta hahere suum tempus.
Quare oportet sermones qui animum roborant ho-
minibus ante vexalionem tradere ; ut si quid forte
pravi aceiderit, mens prius armata recta ratione
possitid quod illatum est perferre. Tunc quippo ei
qui per bonum consilium opitulatus est, mens in
ipso conflictationis artieulo solet concurrere.

IV. Ceterum audivi, Olemens, Darnabam tibi
Alexandrie omnino exposuisse doctrinam de pro-
phetia; an id verum nonesl? Et ego respondi :
Ita est, admodum praeclare id fecit. Et Petrus:Non
igitur necesse est, ut hoc tempus in iis enarrandis
quse nosti insumatur, eum ad ,slios sermones, quos
ignoras, nobis possit inservire. Et ego dixi : Recte
ais, Petre. Id tamen mihi pro munero concede, qui
semper tecum manere constitui, sermonem de pro-
pheta explicare assiduo lubenter audienti. Absque
illo enim, sicut a Barnaba accepi, veritas disci non
potest.

V. Petrus, eo responso valde delectatus;jam, in-
quit, finem accepit qua ad te perlinet emendatio,ut.
qui cognoscas magnitudinem indubitata prophotiz,
sine qua impossibile est cuiquam id consequi quod
summe juvat.Nam cum in rebus multa et varia bona.
sint ac osse possint,quod omnia. beuliludino supo-
rat, vel vita eterna, vel perpetua sanitas, vel per-
fecta mens, vel lumen, vel gaudium, vel immorta-
itas, vel si quid aliud. est aut existere polest e:
cellens in rerum natura :id non aliter possidere
est, nisi prius res quemadmodum exstant cogno-
scantur; ea vero scientia. continget nunquam, nisi
agnito antea propheta veritatis.

VI. Propheta autem veritatis ille est, qui omnia
omnino seit, preterita ut fuerunt, presentia ut
sunt,futura ut erunt ;qui est impeccabilis, et mise-
ricors ; cuique soli edisserends veritatis provincia
demandata est. Lego, ct invenies eos qui a seipeis
veritatem se nactos fuisse exisüimarunt. I4 quippe
prophete proprium est, veritatem indicare ; quem-
admodum soli proprio compelit, diem inducere,
Quocirca quotquot veritatem desiderarunt cog-
noscere, ctab hoc eam discere non obtinuerunt.
ea non invenís, in disquisitione obierunt diem.
Nam qui verilatem quirit,u sua ignorantia 80018
pere eam quo modo poterit? Licet enim repererit,
cum illam non cognoscat, quasi absontem preler-
ibit. Sed nec ab alio similiter ignaro, quamvis
scientiam repromittet, veritatem tenere poteri
nisi quod solam discet vite conversationem qui

S, CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

B

ἀνύει τις, προσρερέτω᾽
p εἰξάτω, Ἐγὼ γὰρ οἴδα 9 ὅτι πάντα καιρὸν
ες τοὺς τὴν ψυχὴν

x
ἴδιον ἔχει. Διὸ χρὴ τοῖς ἀνθρώπο
ῥωννόντας λόγους πρὸ τῆς κακώσεως ἐπιδιδόναι, ἵνα
πέλθοι 3: τι φαῦλον, ὁ νοῦς προωπλισμένος

εἴ ποτε
ὀρθῷ τῷ λογισμῷ τὸ ἐπενεχθὲν ὑποστῆναι δυνηθῇ.
Τότε γὰρ καὶ τῷ διὰ γνώμης ἀγαθῆς βοηθήσαντ, παρὰ
τὴν ἀκμὴν τοῦ πολέμου οἶδεν ὁ νοῦς συντρέχειν.

IV. πλὴν ἔμαθον, ὦ Κλήμης, ὡς ἐν τῇ ᾿Αλεξαν-
δρείᾳ ὁ Βαριάδας τὸν περὶ προφητείας λόγον τελείως
σοι ἐξέθετο: d γὰρ οὔ; Κἀγὼ ἀπεκρινάμην Ναί,
καὶ πάνυ καλῶς, Kal ὁ Πέτρος" Οὐχοῦν οὐχ ἀναγ-
χαῖον, τὸν νῦν χρόνον δυνάμενον ἡμῖν ὑπηρετεῖν εἰς
Έεέρους λύγους οὓς οὐχ ἐπίστασαι, εἰς οὓς ἐπίστασαι
ποιεῖσθαι τήν ἀσχολίαν. Κἀγὼ 33 ἔφην" ᾿Ορθῶς ἔφης,
Πέτρε, Ἐμοὶ δὲ τοῦτο χαρίζου πάντοτέ σοι συνεῖναι
ΑἹ τοῦ 9 προφήτου λόγον ἡδέως
ἀκούοντι συνεχῶς ὑφηγεῖσθαι, "Άνευ γὰρ αὐτοῦ, ὡς
ἔμαθον παρὰ βαρνάθα, τὴν ἀλήθειαν μαθεῖν ἀδύ-

κρίναντι, τὸν περὶ

νατον.

Ὁ δὲ Πέτρος, ἐπὶ τούτῳ μεγάλως ἡσθεὶς, ἀπε-
χρίνατο" Ἤδη μὲν ἡ πρὸς σὺ διόρθωσις τέλος εἴληφεν,
ἐπεγνωκότα T τῆς ἀπταίστου προφητείας τὸ μέγεθος,
ἧς ἄνευ λαθεῖν τινι τὸ ἐν ὑπεροχῇ συμφέρον ἀδύνατον.
Πολλῶν γὰρ καὶ διαφόρων ἀγαθῶν ὄντων ἓν τοῖς οὖσιν
θα: δυναμένοις, τὸ πάντων μακαριώτατον, εἴτε
ἀῑδιός ἐστι ζωὴ 35, ἢ παράμονος ὑγίεια, ἢ τέλειος
νοῦς, ἢ φῶς, ἢ χαρὰ, ἢ ἀφθαρσία, ἢ καὶ ἄλλο τι ὃ ἐν

ὑπερῖχον ὑπάρχει καλὸν ἢ
ὅτο — οὐχ ἄλλως ἔστιν αὐτὸ ow

αἩ τῶν ὄντων φύσει

τάρξαι δύναται το
σασθαι μὴ πρότερον γνόντα τὰ ὄντα ὡς ἔστιν" τῆς
ως οὐκ ἄλλως τυχεῖν ἔστιν, ἐὰν μὴ πρότε-
ρόν τις τὸν τῆς ἀληθείας προφήτην ἐπιγνῷ,

δὲ γνώ

ΨΙ. Προφήτης δὲ ἀληθείας ἐστὶν ὁ πάντοτε πάντα
εἰδὼς, τὰ μὲν γεγονότα ὡς ἐγίνετο, τὰ δὲ γινόμενα
ὡς γίνε
ἐλεήμων, μόνος τὴν ἀλήθειαν ὑφηγεῖσθαι πεπιστευ-

τοὺς ἀφ᾽ ἑαυτῶν 39
το Τοῦτο γὰρ προ-

ick δὲ ἐσόμενα ὡς ἔσται, ἀναμάρτητος,

μένος, "à αἱ

τὴν ἀλή

ἂν φέρειν, Διὰ τοῦτο ὅσοι ποτὲ ἀλήθειαν

ὅμησαν, παρὰ ὃὲ τούτου μαθεῖν αὐτὴν
χησαν, μὴ εὑρόντες, 48 ζητοῦντες ἐτελεύ-

γνῶναι ἢ
οὐχ
τησαν, Ὁ γὰρ
ἀγγοία

τὴν ἀλήθειαν ζητῶν παρὰ τῆς ἑαυτοῦ
πῶς ἂν δύναιτο ; Κἂν γὰρ εὕρῃ 3, οὐκ
ν ὡς οὐκ παρέρχεται. Οὔτ᾽ αὖ παρ᾽
polos ἐξ ἀγνωσίας γνῶσιν ἔχειν ἐπαγ-
δυνατὸς ἔσται 3,
ἐκείνης τῆς διὰ τὸ

ἥτις ἑκάστῳ, ἐκ

Mas

ET οὖσαν

ἑτέρου, τοῦ
“πλλομένου 39, ἀληθείας κρατεῖν
« υόνης, καὶ ταῦτα

πλὴν πολ
εὔλογον γνωρισθῆναι δυναμένης,

VARLE LECTIONES.

30 Eccle. m, 1, 3: ἐπέλβη (sic) Ὁ. ?? ἐγώ C. 38 τοῦ inserui c. O. ?* Prima man. script. in Ὁ εἴληφεν

ἐπὶ τούτῳ ἐπεγνωκότα. 53 Prius ζωή in O. 36 Ita 0, c. 8, ἀπὸ ἑαυτῶν 6.
aliqua videntur. Supple ἐνεδρευθῆναι (er. ο. 7) vel similo aliquid S. 3 εὕροι C.

ἔχειν ἐπ. 02 86 δυνατόν ἔστι Ὁ.

31 Post νομίσαντας excidisse
?? ὁμοίως ὡς ἐξ ἀγνωσίας

8t CLEMENTINA. — HOMILIA II. 83

εν ἄλλον 8

ἀδικεῖσθαι, τοῦ μὴ
ν παρίστησιν.

VIL. Πάντες μὲν οὖν ὅσοι τι
τὸ δύνασθαι εὑρεῖν ἑαυτοῖς πι
θησαν" Τοῦτο ὅπερ πεπόνθασι καὶ οἱ τῶν Ἑλλήνων
φιλόσοφοι, καὶ βαρδάρων οἱ σπουδαιότεροι. Ἐκ στο-
χασμῶν γὰρ ἐπιθάλλοντες τοῖς ὁρατοῖς
ἀπεφήναντο, τὸ ὅπως ποτὲ παραστὰν 33 αὐτοῖς, τοῦτο
ἁληθὲς εἶναι νομίσαντες. Ὡς γὰρ εἰδότες ἀλήθειαν,
οἱ ἀλήθειαν ἔτι ζητοῦντες, τῶν παρισταμένων αὐτοῖς
ὑπολήψεων ἃς μὲν d ̣ܟ‎ ἃς δὲ 88 κρατύ
γουσιν, ὥσπερ εἰδότες, μὴ εἰδότες ποῖα μὲν
ἀληθῆ, ποῖα δὲ ψευδῆ" καὶ δογματίζοῦσι περὶ ἀλη-
θείας οἱ ἀλήθειαν ἐπιζητοῦντες 53, οὐκ εἰδότες ὅτι ὁ
ἀλήθειαν ζητῶν παρὰ τῆς αὐτοῦ πλάνης μαρεῖ
τὴν οὐ δύναται, οὔτε γὰρ, ὡς ἔφην, παρεστηκοῖαν
αὐτὴν Vi δύναται 9, ἣν ἀγν

ὙΠῚ. Πείθει δὲ ἕκαστον. dg ἑαυτοῦ ζητοῦντα μα-
θεῖν οὐ πάντως 0 49 ἀληθὸς, ἀλλὰ τὸ τέρπον. Ἐπεὶ
οὖν ἄλλον ἄλλο τι 88 τέρπει, ἄλλου ἄλλο κρατεῖ ὡς
ἀληθές ὅτ, Τὸ δὲ ἀληθές ἐστι τὸ δοκοῦν τῷ προφήτῃ,
οὐ τὸ ἑκάστῳ ἡδύ 38, Πολλὰ γὰρ ἂν ἦν τὸ ἂν, εἰ
τέρπον ἀληθὲς ἦν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. Διὰ
καὶ οἱ τῶν Ἑλλήνων φιλόλογοι, οὐ φιλόσοφοι, διὰ στο-
χασμῶν τοῖς πράγμασιν ἐπιδάντες, πολλὰ καὶ διά-
φορα ἐδογμάτισαν, ν τῶν 9
λουθίαν ἀλήθειαν εἶναι νομίσαντες, οὐκ εἰδότες, ὅτι
αὐτῶν ψευδεῖς ἀρχὰς ἑαυτοῖς ὁρισαμένων, τῇ μὲν 59
ἀρχῇ αὐτῶν τὸ τέλος συμφωνίαν εἴληφεν.

ἐζήτησαν τὸ ἁληρὲς,
σαντες 31, ἐνηδρεύ-

τῶν ἀδήλων‏ ܐ

τες ἔστιν

αὖ-

τὸ

τοῦτο

τὴν ο ων

Επ. Ὅθεν δεῖ, πάντα παρελό
ἀληθείας προ, ὃν
κρῖναι δυνάμεθα, εἰ προφήτης ἐστὶν, κἂν πάνυ ἀμα-
θεῖς ὤμεν, καὶ σοφισμῶν ἰδιῶται @ καὶ γεωμετρίας
ἄπειροι, καὶ μουσικῆς ἀμύητοι. Εὐκολωτέραν @ γὰρ
τὴν περὶ αὐτοῦ εὔρεσιν ὁ Θεὸς τέβεικε "3 πᾶσιν, ὡς
πάντων κηδεμών" ἵνα μήτε βάρθαροι ἐξασθενῶσιν
Ἕλληνες ἀδυνατῶσιν εὑρεῖν. Ῥαᾳδίχ μὲν
οὖν ἡ ἐἰ περὶ αὐτοῦ εὕρεσις ὑπάρχει. Ἔστι δὲ ἥδε.

ενον, μόνῳ τῷ 986

πιστεύειν ἑχυτὸν

αὐτὸν, µήτε

εἰδέναι ὡς

X. Εἰ προφήτης ἐστὶν, καὶ δύναται
ἐγένετο + ὁ χόσμος, καὶ τὰ ἐν αὐτῷ γινόμενα, καὶ
τὰ εἰς τέλος ἐσόμενα ἐὰν ἡμῖν ἢ τι προειρηκὼς, 50.
ὃ εἷς τέλος ἐγνώκαμεν γεγενημένον "3, χαλῶς αὖ
ἐκ τῶν ἤδη γεγενημένων καὶ τὰ ἐσόμενα ἔσεσῃαι
πιστεύομεν, οὐ μόνον ὡς λ 1
γωώσκοντι, Τίνι οὖν, κἂν βραχὺν νοῦν 7 οὐ
φαίνεται, ὡς χρὴ τούτῳ παρὰ πάντας πιστεύειν τὰ

ᾧ δόξαντα, ὃς μόνος παρὰ πάντας ἀνμρώπους ܝ‎
καὶ μὴ μαθὼν ἐπίσταται; Διὸ, ἂν τῷ τοιούτῳ, λέγω

γινώσχοντι, à

ἃ Sciliect propter consensum cum rationosciri potcst,

queque singulos, ex eo quod nolunt injuria affie
docel noua oportere altori injuriam lacere.

Vil. Quotquot igitur verum. quasierunt, so. ere-
dentes illud per ipsosmot inventuros, decepli sunt.
IdqueGrecis philosophisetbarbarorum sapientibus
contigit.Nam, conjecturis considerantes visibilia,de
rébus obseuris pronuntiarunt; quod sibi quoquo
modo videbatur, id verum esse arbitrati. Quasi
enim gnari veritatis, qui adhuc eam quaerunt, opi-
nionum qua sese offerunt alias abjiciunt, alias re-
üünent, ac si cognoscerent; ignari qua vera sint,
quie falsa; et de veritate decernunt, qui veritatem
inquirunt, nescientes quod qui veritatem querit, a
8uo errore non potest eam addiscere. Neque enim,
ut dixi, presentem eam potest recognoscere, quam
ignorat.

VIII. Porro eum, qui ἃ seipso querit discere,
persuadet non sane quod verum est, sed quod de-
lectat. Quando igitur alium aliud oblectat, alterum
alteri pro vero tenetur. Verum autem id est, quod
prophotz videtur, non vero quod unicuique placet.
Nam si verum essct quod delectat, multa esset
id quod unum est; quod fleri nequit. Propterea
Grecorum philologi, non philosophi (amatores ser-
monum, non sapientiz),per conjecturas res aggressi
multa et varia docuerunt : rati propriam hypothe-
Seun consequentiam esse verilalem ; nec scientes
quod, cum sibi falsa principia definivissent, cum.
principio eorum finia concordavit.

IX. Unde oportet, omnia pritereundo, soli vori-
tatis prophete se ipsum credere, de quo omnes
dijudicare possumus, an sit propheta, etsi valde
simus imperiti, ae in sophismis rudes et ignari
geometrie, atque in musico non initiati, Deus
quippe, ut omnium curator, cunctis facillimam fo-
cit illius inventionem : quo ad eum reperiendum
neque barbari essent, invalidi, neque Greci impo-
tentes. Itaque facilis est de ipso inventio. Hac
autem est.

X.Si propheta est, et potest scire quo modo
factus sit mundus, queque in eo consistunt, que-
que aliquando erunt: si aliquid nobis predixit,
quod seimus evenisse,reete ei ex iis quce jam facta
fuerunt, futura quoque credimus fore, tanquam
non solum scienti, verum el prascienli. Cui ergo
quanquam exiguum ingenium habenti,non apparet
de consiliis Dei ei pre omnibus credendum qui solus
preomnibus hominibusea novit,licet non didicerit?
Quare tali, precognitionem, inquam, habenti per

VARLE LECTIONES.

3 Tu cod. 804 post πιστεύσαντες additur μὴ δεοµενοι τῆς θείας διδαχῆς. 35 lta O c. S, ποτὲ τὸ παρα-

στάν C. 85 ἃ μὲν — ἃ δὲ 0, ** Fortasse ἔτι ζητοῦντες, ut ,Bupra S.
στηκοῖαν αὐτὴν ἐπιγνῶναι δύναται non leguntur in O.
ἀληθοῦς D. 538 εἴδει Ὁ. Tum addidi

debebant Cl. et 5. Ἢ ἴδιῶτον 0.
*5 ἢ excidit ap. 8. Idem

" [a 8,

C, ut minus accurate sor, Br ** ita O, c. S, e ἡενημένων C.

c. eodem et ex conjectura Ci.
εὐκολοτέραν 0, εὐκωλοτέραν 0.
ρὲ αὐτοῦ ex conjeet. Ci, cujus text. περὶ αὐτούς, αἱ C, 1" ἐμένετο edidit. Cl. non

55 Vbb. οὔτε γὰρ, ὡς ἔφην, παρε-
® zLinservi ο, 0. 51 Lege ἀλλοῦ ἄλλος κρατεῖ ὡς
S μὲν om. Ὁ, 4^ τῷ πο omittere

+ 1a 0, c. S, τέθηχεν C.

0 ἀνθρώπους om, 0.

83 8. CLEMENTIS 1 ROM.

divinitatem spiritus quee in ipso existit, si quis
nolit veri cognitionem tribuere, et eam alteri cui-
piam tradit, nonne mentis inops est, qui asoribat
non prophete scientiam quam noluit prophete
concedere ?

XI. Quare ante universa omni judicio oportet per
propheticam promissionem prophelam qusrere ;
eoque cognito reliquis doclrine ejus sermonibus
&dhwrere sine ulla dubitatione, atque confidendo
de bonis que sperantur, juxta primum judicium
vivere ; sciendo videlicet, quod qui ea verba protu-
lit, ita natura comparatus est, ut mentiri nequeat.
Quamobrem si de cetero aliquid ab eo dictorum
nobis non recte dictum videatur, scire ooortet, non
ab eo prave dictum esse, sed nos id quod bene
dictum erat, non intellexisse. Neque enim igno-
rantia recle cognitionem dijudicat : sicuti nec
Beientia vere potstjudicare prescientiam ; verum
prescieotia ignorantibus tribuit scientiam.

XII. Quocirca, amice Clemens, si que ad Deum
pertinent cognoscere cupis,ab isto solo potes di-
scere, quia solus novit veritatem. Aliorum enim
8i quis aliquid cognoscit, ab eo, aut ab ejus disei-
pulis traditum accepit. Est autem ejus sententia et
verà predicalio : Deum unum esse, cujus mundus
opus est,quique justus cum sit, aliquando certe
unicuique pro actionibus retribuet.

XIII. Necesse quippe est ui qui asserit Deum
natura omnino esse justum,etiam eredat immorta-
les esse hominum animas. Quoniam ubi erit justi-
tia ejus, quando aliqui,cum pie vixissent, interdum
male habiti per vim e medio sublati sunt, quidam
vero,ubi omnino impii exüitissent, atque vite luxui
a0 deli: indulsissent, communi tamen hominum
morte obieruat ? Quandoquidem igitur,absque ulla
contradictione, Deus, bonus cum sit, jusius etiam.
est,nec aliunde justus esse cognoscetur,nisi anima.
post separationem a corpore sit immortalis, ut
malus quidem, in inferno positus, tanquam qui
hie bona receperit, ibi pro iis que deliquit, punia-
tur, bonus autem, hic pro delictis castigatus, illic
quasi in sinu justorum constituatur bonorum ha-
res. Quoniam igitur Deus justus est, constat inter
nos, judicium quoque fore, et animas esse im-
mortales.

XIV. 81 quis vero, quemadmodum Simoni Sama-
ritano placet,Deo justum esse nolit concedere, cui
jam tribuere potest ut justus sit, vel esse possit?
Nam si id cunetorum radix non habet, prorsus

. PONT. OPERA DUBIA. 84

A δὲ τῷ πρόγνωσιν ἔχοντι διὰ τὴν ἐν αὐτῷ τοῦ πνεύ-

pasos βειότητα, τὸ ἀληθὲς εἰδέναι μὴ διδόναι τις
αι, οὐκ ἐνδεὴς ὑπάρχει
, ἀποδεδωχὼς τῷ μὴ προφήτῃ ἃ προφήτῃ
δέναι δοῦναι οὐκ ἐθουλήθη ;
ΧΙ, Ὅθεν πρὸ πάντων πάσῃ

ξἔλοι, τινὶ ἑτέρῳ δοὺς εἰ

)

ει διὰ τῆς mpo-
φητικῆς ἐπαγγελίας τὸν 38 προφήτην ζητεῖν δεῖ, καὶ
ἡνόντα, τοῖς λοιποῖς τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ λόγοις
ἀνενδοιάστως ἕπεσθαι, καὶ θαῤῥοῦντα περὶ τῶν Dir
ζομένων, πολιτεύεσθαι τῇ πρώτῃ κχρίσει, Ἰνόντα
οὖν "9, ὅτι ὁ ταῦτα εἰπὼν ψεύσασθαι φύσιν

. Διὸ, ἐάν τι τοῦ λι ν ὑπ᾽ αὐτοῦ ῥηθέν-
ἡμῖν V μὴ καλῶς εἰρῆσθαι, εἰδέναι χρὴ
ὅτι οὐκ αὐτῷ 5: εἴρηται καχῶς, ἀλλ᾽ αὐτὸ ἡμεῖς
καλῶς ἔχον οὐκ ἐνοίσαμεν. "Αγνοια γὰρ γνῶσιν οὐκ
ε 84 οὔτε γνῶσις πρόγνωσ'
κεν" ἀλλ᾽ 8@ ἡ πρόγνωσις c
παρέχει τὴν γνῶσιν.

ܘ

οιποῦ τῶ!

ἀληθῶς
ie ἀγνοοῦσι

XII. "Ofev, ὦ φίλε Κλήμῃς, εἴγε τὰ τῷ Θεῷ διαφέ-
Ρόντα γνῶναι θέλεις 9, BE παρὰ τούτου μόνου μαθεῖν
ἔχεις, ὅτι μόνος οἵδε τὴν ἀλήθειαν. Τῶν γὰρ ἄλλων
εἴ τις ἐπίσταταί τι, παρὰ τούτου, ἢ τῶν τούτου μα-
θητῶν λαθὼν ἔχει. Ἔστι δὲ ὃν αὐτοῦ τό τε βούλημα
καὶ ἀληθὸς κήρυγμα, ὅτι"

ὃς,
`

ἴς θεὸς, οὔ κόσμος ἔργον,
δίκαιος ὧν, πάντως ἑκάστῳ πρὸς τὰς πράξεις
ἀποδώσει ποτέ.

ΧΠῚ. ᾿Ανάγκη γὰρ, πάσῃ φύσει U δίκαιον εἶναι
λέγοντα τὸν Θεὸν, καὶ τὰς ἀνθρώπων ψυχὰς ἀθανά-
τους εἶναι πιστεύειν, Ἐπεὶ, ποῦ τὸ 39

any αὐτοῦ,
βιώσαντες, κακουχηθέντες ἐνίοτε
C βιαίως ἀνῃρέθησαν, ἔνιοι δὲ, ἀσεθεῖς πάνυ γεγενημέ-
vot, ἐν πολυτελείᾳ βίου τρυφήσαντες, τὸν κοινὸν
ἀνθρώπων θάνατον ἐτελεύτησαν ; Ἐπεὶ οὖν χωρὶς
πάσης ἀντιλογίας ὁ Θεὸς ἀγαθὸς ὧν καὶ δίκαιός
ἔστιν, οὐκ ἄλλως δὲ δίκαιος εἶναι γνωσθήσεται, ἐὰν μὴ
# ψυχὴ μετὰ τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος ἀθάνατος ᾖ,
ἵν ὁ μὲν ἢ χαχὸς, ἐν ín γενόμενος, ὡς ἐνταῦθα τὰ
ἀγαθὰ ἀπουλαδὼν, ἐκεῖ περὶ ὧν ἥμαρτε κολασθῇ, ὁ
δὲ ἀγαθὸς, ἐνταῦθα περὶ ὧν ἥμαρτε κολασθεὶς, ἐκεῖ
ὡς ἐν κόλποις δικαίων,
ταστῇ. Ὅτι το

ὅπου τινὲς, εὐσεθῶς

ἀγαθῶν ® κληρονόμος κα-

sy ὁ Θεὸς δίκαιος, πρόδηλον ἡμῖν
ἐστιν ὅτι καὶ χρίσις δν γίνεται καὶ ψυχαὶ ἀθάνατο!
τυγχάνουσιν.

XIV. ΕἸ δὲ τις, ὡς τῷ Σαμαρεῖ Σίμωνι δοκεῖ,
δικαίῳ εἶναι 09 Θεῷ δ 2 μὴ τίνι ἔτι
τοῦτο 91 δοῦναι δύναται, ἢ καὶ τὸ γενέσθαι δύνασθαι ¡
Τῆς γὰρ ῥίζης τῶν ὅλων τοῦτο οὐκ ἐχούσης, ἀνάγκη

τὸ

οι δοῦναι"

VARUE LECTIUONES.

* x60. P γνόντα, οὖν C, cujus conjecturam γνόντα οὖν, ὅτι exhihet Ο: γνόντα ὅτι 8. V ὑμν O,

quocum dedi μὴ καλῶς, Deost μή ap. Q, qui propterea conj. κακῶς, 8 οὐ καλῶς. @ αὐτό

καχῶς ἴῃ Ὁ, 9? ἀλλά 0, 9 θέλῃς Ὁ. "lla O, c.
c. 23, τοῦτο C. Cfr. eliam hom. 1, 17 sub finem.
ὧν ante ἀγαθῶν. Tum ἐπεὶ τοίνυν p. ὅτι τοίνον Ep
Ἡ χρίσεις Ὁ. 99 τὸ δι

Μθημαίσιῳ wid zur grizch, Synt)
12, Vide infra hom. x, 40; θεῷ c

C. Tum deest
οὗ τό 0 οἱ Epit.

S, τε 0, ܐܠ‎ γὰρ πᾶσα φύσει C.

Va μὲν 0, ἵνα μὲν ὁ S Dein ἄδει Ὁ, ® 0 add.
c. 23, qued unice rectam. Ἔπε
{ῳ εἶναι 0, τὸ δίκαιον εἶναι Epit. ο. 23. Notum est illud loquendi g
Peripateticorum, de quo expssuerunt Trondelenburgius in Mu

mhentatio inseripta est: Das τὸ ἑνὶ εἶναι, τὸ ἀγαθῳ εἶναι bei A7

prolasin Tesumit. S.
nus ex usu
Rhenano 4828, in-4o 457 seqq. (qu com-

toleles, ein Beitrag. xur arist. Begriffshe-

etad Arist, De anim. p. A71 seqq., deinde Waitz ad Arist. Org. 67, C.
ἵναι, xvi, 17; ἀπείρῳ εἶναι 5, δ τοῦτό τις C.

85 CLEMENTINA. — HOMILIA 1I. 86

πᾶσα v
χαρποῖς εὗρ

ν ἀδύνατον, El δὲ ἔστιν "

εὑρεῖν

ἀνθρώποις, πόσῳ μᾶλλον ἐν Θεῷ ; εἰ

οὐδαμοῦ, οὔτε

ρὰ Θεῷ, οὔτε παρὰ ἀνθρώποις ἔστιν εὑρεῖν τὸ
δίκαιον, πέντως οὐδὲ τὸ ἄδιχον. "AXX ἔστι τὸ δ
Δικαιοσύνης γὰρ οὕτης τὸ ἄδικον @ λέγεται: ὥσπερ
παραδαλλομένης τῆς δικαιοσύνης αὐτῇ καὶ ἐναντίως
ἔχειν εὑρισκομένης, ἀδικία λέγεται,

ܝ

XV. Ἔνθεν γοῦν διδάσκων ὁ Θεὸς δ᾽ τοὺς ἀνθρώ-
ποὺς πρὸς τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν,
διχῶς καὶ ἐναντίως διεῖλε πάντα τὰ τῶν ἄκρων,
ἀπαρχῆς 9 αὐτὸς εἷς ὧν καὶ μόνος Θεὸς, ποιήσας
οὐρανὸν καὶ γῆν, ἡμέραν καὶ νύχτα, φῶς καὶ πῦρ,
ἥλιον καὶ σελήνην, ζωὴν xal θάνατον, Μόνον δὲ ἐν
τούτοις αὐτεξούσιον τὸν ἄνθρωπον ἐποίησεν, ἐπίτη-
δειότητα ἔχοντα δίκαιον ἢ ἄδικον γενέσθαι " ᾧ καὶ τὰς
τῶν συζυγιῶν ἐνήλλαξεν εἰκόνας, ܬ¡‎
παραθέμενος αὐτῷ, μεγάλα ܬ‎ τὰ δεύτερα, οἷον κό-
σμον, αἰῶνα. ᾿Αλλ’ ὁ μὲν παρὼν κόσμος πρόσκαιρος,
ὁ δὲ ἐσόμενος ἀῑδιος, Ηρώτη ἄγνοια, δευτέρα γνῶσις.
Οὕτως καὶ τοὺς τῆς ὅ ἃ προφητείας ἡγεμόνας 51 868
ταξεν. Ἐπεὶ γὰρ ὁ παρὼν κόσμος θῆλύς ἐστιν, ὡς
μήτηρ τέκνων τίχτων ψυχὰς, ὁ ἐσόμενος αἰὼν ἄῤῥην
ἐστὶν, ὡς πατὴρ ἀποδεχόμενος τὰ αὐτοῦ ado διὰ
τοῦτο οἱ δ ἐγ τῷ κόσµῳ τούτῳ προφῆται ἑπομένως,
ὡς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ὄντες υἱοὶ, ἀνθρώπων 5 τὴν
νῶσιν ἔχοντες, ἐπέρχονται. Τοῦτο δὲ τὸ μυστήριον
εἰ ἠπίσταντο οἱ ἐν θεοσεδείᾳ ἄνθρωποι, οὐκ ἂν ποτε
ἐπλανήθησαν, ἀλλὰ x σαν ὅτι ὁ ἴ
Σίμων, ὁ νῦν πάντας θρυλλῶν, πλάνης καὶ ἀπάτης
ἐστὶ συνεργός, Ὁ δὲ λόγος τοῦ προφητικοῦ χανόνος
οὕτως ἔχει.

ΧΥ͂Ι. Ὡς ἐν ἀρχῇ ὁ θεὸς εἶ
ἀριστερὰ, πρῶτον ἐποίη
τὸ Ἡ ἐξ

ὧν αὐτὸς,

ρὰ τὰ πρῶτα

νῦν ἂν 9

ὧν, ὥσπερ δεξιὰ καὶ
οὐρανὸν, εἶτα τὴν

γῆν, καὶ οὕτως κατ ς πάσας τὰς συζυγίας
dujecsisn" ἐπὶ nivem. ἀνθῥώτων mix ὅτι εδτως,
ἀλλὰ πάσας ἐναλλάσσει τὰς συζυγίας. Ὡς ye ἀπ’
αὐτοῦ τὰ πρῶτα κρείττονα, τὰ δεύτερα ἥττονα, ἐπ’
ἀνθρώπών τὸ ἐναντίον εὐρίσχομεν, τὰ πρῶτα χεί-
poa, τὰ δεύτερα κρείττονα, Αὐτίκα γοῦν ἀπὸ 'ΑΞὰμ
ποῦ καν εἰκόνα Θεοῦ γενομένου ἐγένετό τις πρῶτος
ἄδικος Κάῑν, δεύτερος δίκαιος AGE, Πάλιν δὲ ἀπὸ τοῦ
xat ὑμᾶς λεγομένου Δευκαλίωνος (40) πνευμάτων εἰκό-

dw, ὅτι 8? τῇῃ τῶν ἀνθρώπων φύσει ὡς ἐν A necesse esl cogitare, illud quoque in hominu mna-
ῃ 7 8 , 9

tura, tanquam in fructibus non posse reperiri. Si
autem inveniatur in hominibus, quanto magis in
Deo? Quod si justitia nusquam, neque apud Deum,
neque apud homines reperitur, plane neque repe-
rietur injustitia. At justitia existit. Nam, exstante
justitia injustitia quoque dicitur: que ita vocatur,
quasi cum 08 justitia comparetur, eique inveniatur
contraria.

XV. Inde igitur Deus homines rerum veritatem
docens, qui ipse unus est, bifariam et contrarie
divisit omnia extrema, cum ipse ab initio unus sit
ac solus Deus, qui fecit ccelum δὲ terram, diem ac
noctem, lucem et ignem, solem et lunam, vitam
atque mortem ; in his autem solum hominem libe-
rum condidit, aptitudine preditum ut justus vel
injustus flat; cui et allernavit conjugationum ima-
gines: primo illi apponens parva, deinde vero
magna ; sicut roundum, evum, Et quidem hic mun-
dus temporalis ost, at futurus rwternus. Prima est
ignorantia: secunda cognitio. Sic enim. prophetis
ductores ordinavit. Quia enim presens mundus
fomina est, quasi mater liberorum procreans ani-
mas, futurum cevum mas est, tanquam pater libe-
TOS suos excipiens; propterea in hunc mundum
prophete consequenter veniunt tanquam filii futuri
seculi, notitiam habentes hominum. Porro hoc
mysterium si cognovissent homines pii, nunquam
aberrrassent,sed et nuncdeprehendissent,Simonem
qui omnes conturbai, erroris ac fraudis esse
cooperarium. Sermo sutem ܗܘܐ )ܘܐ ܐܘܐ‎ regule ita
habet.

XVI Ut in prineipio Deus, qui unus est, tan-
quam dextra et sinistra, primo fecit ccelum, deinde
terram ita deinceps omnes conjugntiones constituit.
In hominibus autem non amplius sic ; sed cunctas
alternat conjugationes.Ut enim ab eo prirna reliora
sunt, secunda deteriora ; contrarium apud homines
nanciscimur, prima pejora, secunda prestantiora.
Itaque statim ab Adamo, qui secundum Dei ima-
ginem factus fuerat, primus ortus est iniquus Cain,
secundus justus Abel, Iterum vero ab eo, quem vos
Deucalionem vocatis,spirituum du: imagines missae

VARLE LEGTIONES.

90 Post ὅτι sine dubio excidit ἐν S.
διδασκαλῶν C.

55 δὲ ἔστιν Ο, ο, S, δὲ ἐστιν C.
S ἀπ) ἀρχῆς Ὁ. U ἡγέμονας Ο, 58 ol adjunxi c. Ὁ. Idem ἑπόμενοι.

9: τὸ δίκαιον cod. 804, δ᾽ ὁ θεὸς
ον fta plane scriptum

exstat in cod, Ottob. — Ms. ανω», ut in eo solet per compendium scribi nomen ἄνθρωπος. Non temere
tamen hoc loco aliquis Jeget aut corriget αἰωνίων C. — Fortaase totum colon, transpositis verbis, sie

legendum : Διὰ τοῦτο ἐν τῷ κόσμιῳ τούτῳ προφῆται

ἑπομένως,οἱ d

« υἱοὶ ἀνθρώπων, ὡς τοῦ μέλλοντος

αἰῶνος τὴν γνῶσιν ἔχοντες, ἐπέρχονται. Veri prophete prophetis falsis semper suceedunt ἐπομένως
ἐπέρχονται) secundum rogulam syzygiarum: Atque illi quidem ctiam aliis locis αρρο]]απίης υἱοὶ ἀνθρώπων,
μῶν βώπων,

hi ferra

πλάνης καὶ ἀπάτης. 7: κατὰ τό om. Ὁ

γυναικῶν, cfr. bom. ui, 17; im 22 seqq. 29. S.

τὸ ὁ add. c. Ὁ, in quo τῆς ἀσθενοῦς ἀριστερᾶς p.

VARIORUM ΝΟΤΑ,

(46) Τοῦ καθ᾽ ὑμᾶς λεγομένου Δευκαλίωνος.
Notus est lusus in nomine Deucalionis apud Thco-
philum Antiochonum lib. 1, ad Autolycum p. 129,

quai
καὶ

si Noe hominibus sui temporis dixerit,

ὑμᾶς 6 θεὸς εἰς μετάνοιαν. Dor.

81

sunt, impuri,inquam, et puri, nempe niger corvus,
et deinde columba alba. Item ex principe gentis
nostre Abrahamo duo primi nati sunt, primus
Ismael, postea 18880 qui a Deo henedictus est. Ex
eodem similiter Isaaco duo adhuc exstiterunt, im-
pius Esau, et pius Jacob. Ad hune modum ordine
primus, ut mundo primogenitus, pontifex, deinde
legislator.

XVII, Ita etiam qui ventura erat conjugatio circa.
Eliam, sponte dimissa est ad aliud tempus, com-
menta se alias opportune seipsa fruituram. Quare
primus venit, qui inter natos mulierem; deinde se-
cundus advenit, qui infer filios hominum. Wunc se-
quendo ordinem fieri poterit,utintelligatur ad quam
seriem perüineat Simon, qui ante me primus venit
ad gentes; et ad quam ego pertineo, qui veni post
illum, et successi velut lumen tenebris, velut igno-
rantie scientia, velut morbo sanitas. Ita quippe, ut.
nobis dixit verus propheta, primo venire oportet fal-
sum evangelium ab impostore quodam, et sic deinde,
post saneti loci eversionem, verum Evangelium ad
correctionem futurorum hereseon clam mitti. Et
post hec: circa finem, iterum primus veniet Anti-
christus, tuncque verus Christus noster Jesus appa-
rebit; post quem, orto sole eterno, cuncta tenebra-
rum evanida fient.

XVIII. Cum ergo, sicut dixi, conjugationis cano-
nem quidam nescíant, inde ignorant qualis existat
Simon, qui ante me prodiit. Nam si cognosceretur,
non ei haberetur fides. Jam vero quia ignoratur,
non recte oreditur: et qui opera. inimicorum facit,
diligitur, et hostis quasi amicus receptus fuit, et
qui est mors, velut salvator dosideratus est, et qui
ignis lumen exisiimatus, quique seductor est, au-
ditur quasi vera predicans. His auditis ego Cle-
mens: Quisnam est, dixi, iste tantus deceptor, scire
vellem. Et Petrus respondit : Si cupis discere, licet
tibi cognoscere ab iis a quibus et ego cunctaillius
acourate rescivi.

XIX. Justa quedam apud nos est, Syrophenissa,
genere Chanauitis, cujus filiola gravi morbo deti-
nebatur; queque ad Dominum nostrum accessit,
clamans et supplicans αἱ filiolie sum mederetur. At
ille, ctiam a nobis rogatus, dixit: Non lieet sanare
gentes, que canibus ideo similes sunt quod diversis
utuntur et cibis et operibus, cum regni mensa filiis
Israelis tradita sit. Illa vero postquam id audiisset,
et per illud quod de ejusdem mense micis cadenti-
bus (velut canis) particeps facta fuit, mutasset

S. CLEMENTIS 1 ROM.

PONT. OPERA DUBIA. 88

Ανες δύο 64 ἀπεστάλησαν, ἀκαθάρτου λέγω xal κα-
θαροῦ, 8 τε κόραξ ὁ μέλας, καὶ d λε
δευτέρα. Καὶ ἀπὸ μὲν ἀρχηγέτου ἔθνους
ἡμῶν ᾿Αδραὰμ δύο πρῶτο; γεγόνασιν, πρῶτος Ἰσ-
ναὴλ, εἶτα Ἰσαὰκ ὁ 6
Ἀπὸ δὲ "paix ὁμοίως πάλιν δύο,
Ἠσαῦ ὁ ἀσεθὴς καὶ Ἰαχὼδ ὁ εὑσεδής. Οὕτως τῇ
τάξει 79 πρῶτος, ὡς πρωτότοκος τῷ χόσμῳ, ὁ ἀρχις-
ρεὺς, εἶτα ὁ νομοθέτης 6

XVIL Ὁμοίως $ γάρ πρὸς Ἠλίαν 15 συξυγία
ὀφείλουσα ἐλθεῖν ἑκοῦσα ἀπελείφθη εἰς ἕτερον xuv-
ρὸν ἄλλοτε εὐκαίρως αὐτὴν ἀπολαύειν 5. βουλευσα-
μένη. γεννητοῖς γωναικῶ
ἆλθεν, εἶτα ὁ ἐν υἱοῖς ἀνθρώπων

τοῦ

τοῦ

τοῦ

τοῦ εὐλογημένος.

τοῦ 15. αὐτοῦ

Διὸ καὶ ὁ ἐν

Ταύτῃ τῇ τάξει Ἢ ἀκολουθοῦντα δυνατὸν ἦν νο

πίνος ἐστὶ Σίμων, ὁ πρὸ ἐμοῦ εἰ
ἐλθὼν, καὶ τίνος ὧν τυγχάνω, ὁ με
θὼς, xal ἐπελθὼν ὡς σχότῳ φῶς, ὡς
ὡς νόσῳ ἴασις. Οὕτω δὴ, ὡς 6:98 ἀλ

φήτης ele

vols γνῶσις,
ηθὴς ἡμῖν προ-
ς ἐλθεῖν ܒ‎
εἶθ᾽ οὕτως ܒ‎ χαραί-
βεσω τοῦ ἀγίου τόπου Εὐαγγέλιον ἀληθὲς χρύφα δια-
πεμφθῆναι εἰς ἐπανόρθωσιν τῶν ἐσομένων αἱρέσεων;
xal μετὰ ταῦτα πρὸς τῷ τέλει πάλιν πρῶτον "As
χριστον ἐλθεῖν δεῖ, καὶ τότε τὸν ὅ ὅ ὄντως Χριστνὸ

ν, πβῶπον ψ
λιον 19 ὑπὸ πλάνου τινὸς, καὶ

τί-

ἡμῶν Ἰησοῦν ἀναφανῆναι, καὶ μετὰ τοῦτον 9, αἴω-
vloo φωτὸς ἀνατείλαντος, πάντα τὰ τοῦ σκότους ἀφανῆ
γενέσθαι,

XVII. Ἐ ὡς τὸν κανόνα τῆς συζυ-

ἀγνοοῦσί τινες, ἔνθεν οὖκ ἐπίστανται τίς τυγχά-‏ ܘܐ
νει ὁ ἐμοῦ προοδεύσας Σίμων, Εἰ γὰρ ἐγινώσ:‏

το, οὐκ
. Νῦν δὲ ἀγνοούμενος οὐκ ὀρθῶς πι-

0

ἂν ἐπιστεύς

τὰ μισούντων ποιῶν ἡγάπηται, καὶ

e καὶ ράτατος ὧν ὡς
σώζων sini cit, καὶ πῦρ ὧν φῶς νενόμισται, καὶ
πλάνος ὧν ὡς ἀληθεύων ἄκο' . Ταῦτα ἀχούσας
Κλήμης. Τίς ἄρα τυγχάνει, ἔφην, οὗτος ὁ τοσοῦτος
ἂν ἀπατεὼν 83, μαθεῖν ἤθελον, Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη; ΕἸ
θέλεις μαθεῖν, παρεστί σοι τὸ γνῶναι, παρ᾽ ὧν καγὼ
τὰ κατ᾽ αὐτὸν πάντα ἠκρίδωκα.

ὼ

XIX: Ἰοῦστά τις ἐν ἡμῖν ἐστι Συροφοινίκισσα, τὸ
γένος Χανανῖτις, ἧς τὸ θυγάτριον ὑπὸ χα
o, ἢ καὶ τῷ

ἧς νόσου
Κυρίῳ ἡμῶν προσῆλθε βοῶσα
ὅουσα, ὅπως αὐτῆς τὸ θυγάτριον θεραπεύσῃ.
«Ὁ δὲ, καὶ ὑφ᾽ ἡμῶν ἀξιωθεὶ Οὐκ ἔξεστιν
p 1209: τὰ ἔθνη, . διὰ τὸ διαφόρ
χρῆσθαι 83 τροφαῖς καὶ πράξεσιν, ἀποδεδομένης τῆς
κατὰ τὴν βασιλείαν τραπέζης τοῖς υἱοῖς Ἱσραήλ.
ἢ εἰρτο εατόκο πάσα, καὶ τ nies αρετής de
xquy, ψιχίων ἀποπιπτόκτων συμμεταλαμθάνειν 95,

χαὶ

ἐοικότα χυσὶ

VARUE LECTIONES.

7? ποῦ accessit ox O.
Dein zzotózoxos Q
XXXIII, 43.0.
Tum inserui ὁ c. eodem. Cfr.
suerat D. Tum scripsi ἦν ex conjecl., # 0, ἦν 0.
vo 0. 8: πεπίστευται: C.
χρᾶσθαι Q. Gfr. tamen Lob. Phi, p. 1. b.
sequentis ob vocis ὁμοιοτέλευιον D.

78 οὗτος τῇ τέξει C, in marg.

80 τοῦτ'

?* Aaron et Postea Moyses. Exod. vi, ἢ
τὸ De Jornne Baptista dicto Elia Matth. xi, εἰ; ܕܬܐ‎ 12, 13; Luc. t, 17 C.
Matth. xit 14. Credner, Beitrago

Ἡ ὁ adjunsi e. Ὁ.
** Ita de conject. Ὁ, in cuj. textu. ἁπαταίων,
% βασίλειον O.

οὕτως τι x, pro conjectura :

Ὁ, vir, 7, Num. xxvi,

950, 365. 1 fta Ὁ, 118 propa-

E
3 Xe DR
9 ܠ‎ Ξομένη

7:'Cir. Baur.,
ut 0.

5 Post copi

89 CLEMENTINA. — HOMILIA 1l. 90

56 µεταβ
τῆς βασιλείας υἱοῖς, τῆς εἰς τὴν ovas
ἔτυχεν ἰάσεως. Οὐ γὰρ ἂν ἐθνικὴν οὖσαν καὶ ἐπὶ τῇ
αὐτῇ πολιτείᾳ 9 μένουσαν ὁ τὴν ἀρχὴν διὰ τὸ μὴ

ὡς ἠξίωσεν,

θεραπεύειν 5 ὡς ἐθνιχὴν μείνασαν ἐθερά-
πευσεν,

XX. Αὐτὴ οὖν, τὴν νόμιμον 9 ἀναδεξαμένη πολι-
τείαν ὑπὸ τοῦ ἰδίου ἀνδρὸς ἐναντία φρονοῦντος ἡμῖν
μετὰ τῆς Ἰαθείσης θυγατρὸς ἰδίων οἴκων ἐκθέθληται,
Ἢ ὃν εὐγνωμονοῦσα πρὸς τὰς συνθήχας, καὶ ἐν

βιουσίᾳ βίου ὑπάρχουσα, αὐτὴ "8 μὲν χήρα 1
νεν, τὸ δὲ θυγάτριον αὐτῆς ἀνδρί τιν: εὐγνωμονοῦντι
πρὸς τὴν ἀληθῆ πίστιν καὶ πένητι ὄντι συγηρµόσοτο.
Ἡ δὲ καὶ τῆς θυγατρὸς προφάσει γάμου στερηθεῖσα,
εἰς υἱῶν

δύο παῖδας
ἔσχε τόπον.

ὠνησαμένη καὶ
τινα τῷ μέγῳ Σίμωνι
παιδευβέντα, πάντα τὰ κατ᾽

παιδεύσασα,
ἐκ παίδων συµ-
χμεμαθήκασιν 9t.
Ἱοσαύτη γὰρ αὐτῶν T» ἡ φιλία, ὡς καὶ ܘܢܘ‎
αὐτῷ ἐν πᾶσιν οἷς βούλοιτο Ἡ αὐτοῖς ἐνοῦν.

XXL Οὗτοι τῷ ἐνταῦθα ἐπιδηρήσαντι Ζακχαίῳ
συντυχόντες, καὶ τοῦ τῆς ἀληθείας ὃν
θόντες λόγου, ἐπὶ τοῖς πρώτοις γεωτερισμοῖς µετα-
μεληθέντες, ταχέως τοῦ Σίμωνος χαταγνόντες, πάντα
αὐτῷ συνειδότες, ἅμα τῷ ἐπιδημῆσαί ® µε ἐνταῦθα,
μετὰ τῆς ἀναθρεψαμένης αὐτοὺς δ ο μα
μοι, ὑπ᾽ αὐτοῦ συσταθέντες μοι, καὶ ἔκτοτε πάντοτ
σόγεισίν 9-9 uoi, τῶν τῆς ἀληθείας ἀπολαύοντες μα-
θηµάτων, Ταῦτα εἰπὼν ὁ Πέτρος, μεταπεμψάμενος,
ἔχξλευσεν αὐτοῖς 100 πάντα μοι τὰ ' κατὰ τὸν Σίμωνα
ἀκριδῶς ἐκτίβεσθαι. Οἱ δὲ τὸν Θεὸν
μηδὲν Φεύσασθαι ἐ

αὐτὸν

σαι.

ܟܠܘ

μαρτοράμενοι

ετίθεντο.

ΧΧΙΙ, Ὡς πρῶτος ὁ A

ἔχουσον,

ὦ 5 φίλ did, ὅπως ἀκριθῶς
ἧς, τίνος τε ὧν, καὶ

& πράττει, καὶ

πάντα τὰ κατὰ τὸν ἄν
τίς καὶ πόθεν,
καὶ διὰ

πῶς
ܪ‎ ἔστιν "Αντωνίου,
ἔθνος, ἀπὸ Γιτθῶν ὃ
Ὡς σχοίνους ἔξ, Οὔτος, ἐν

τί, Σίμων οὗτος πατρὸς

μητρὸς δὲ “Ραχὴλ, Σαμαρεὺς τὸ

κώμης, τῆς πόλεως ἀπεχούσ
᾿Αλεξανδρείᾳ τῇ πρὸς Αἴγυπτον γεγονὼς, Ἑλληνικῇ,
παιδείᾳ + πάνυ ἐξασκήσας ἑαυτὸν καὶ μαγείᾳ πολὺ δυ-
σθαι ἀνωτάτη τις
ναι δύναμις xat αὐτοῦ τοῦ τὸν χόσμον κτίσαντος θεοῦ.

ν ἑαυτὸν αἰνισσόμενος, Ἑστῶτα δ

προσαγορείᾳ Ἰ χέχρηται,

καὶ αἰτίαν φθορᾶς, ὥστε ὃ

πεσεῖν, οὐ Καὶ Θεὸν, τὸν

τὸν κόσμον, ἀνώτατον εἶναι λέγει, οὔτε 9

γερθήσισθαι 55 Τὴν Ἱερουσαλὴμ

ἀρνεῖται, τὸ Γαριζὶν 10 ὅρος ἀντείσι
, :

εὔει, Ταύτῃ δὲ τῇ
στησόμενος ἀεὶ
"

ἔχων, Καὶ οὔτε

πιστεύε:

νεκροὺς

᾿Αντὶ τοῦ

νὴ ὅπερ ἦν, τῷ 88 ὁμοίως διαιτᾶσθαι τοῖς A quod erat, utpote eodem ac filii regni usa victu,

filie sanitatem quam petierat obtinuit.Neque enim
ethnieam, atque eodem in vite genere permanen-
tem,sanitate donasset qui id initio non fecerat, quod
non liceret in ethnica facere.

XX. Illa ergo, vitam, que juxta legem ducitur,
amplexa, a suo viro, contraria nobis sentiente, cum
sanaía filia e domo propria ejecta est. Diligens au-
tem ea qui pepigerat, et abundans opibus, ipsa
quidem mansit vidua, filiam vero suam viro ad
veram fidem propenso ac pauperi conjugem dedit.
Cumque propter filiam nuptiis se abstineret, duos
pueros emens ac educans pro liberis habuit. Qui
pueri una cum Simone Mago a teneris onnis educti,
cuncta illius didicerunt. Tanta quippe inter eos
eral, amicitia, ut eum illo in ornnibus concurrerent,
in quibus vellet se illis adunaro.

XXL Hi Zaecheum ibi agentem nacti, ac veri-
iatis sermonem ab co discenles, acta de. prioribus
facinoribus penitentia,breviqueSimonem damnan-
165, ut omnium illius sibi conscii, statim ac ego eo
profeetus sum, accesserunt ad me una cum eorum
educatrice, et a Zaccheo mihi sunt commendati,
atque ex eo tempore mecum semper commorantur,
proceptorum veritatis participes. Hac cum dixisset.
Petrus, vocatis ilis precepit, ut mihi omnia ad
Simonem perlinentia diligenter exponerent, At
illi, Deum attestati, se nullatenus mentituros,enar-
rarunt.

XXIL Et prior Aquila ocpit it& dicere: Audi,
charissime nobis frater, ut accurate coguoscas
omnia vini illius, cujusnam sit, et quis et unde, et
quenam sint quz facit, οἱ quo modo, quamque ob
causam. Hic Simon patre quidem Antonio, matre
vero Rachele ortus est; nalione Samaritanus, ox
(ΜΕ, vico qui sex. schemnis ab urbe distat. [s,
Alexandrie ad Nilum versatus, Greca disciplina
cum multum se exercuerit, et arte magica polleat,
mente elatus, se vult existimari esse. virlutem su-
premam, ipso quoque Deo mundi conditore supe-
riorem. Interdum vero se Christum significans,
Stantem appellat, Eam autem appellationern usur-
pàvit, quasi qui exsliturus semper sit, neo. habeat
corruptionis causam, ut corpore concidat. Neque
vero Deum, mundi crealorem, supremum esse ait ;
nec mortuos excitatum iri oredit. Hierosolymam
negat, montemque Garizimum substituit, Pro vere

VARLE LECTIONES.

8S6 τό Q. S τὴν αὐτὴν πολιτείαν O. 99 μὴ θεραπεύων `, esse conj. D. Autetiam verba
ἐθνιχὴν μείνασαν mutanda sunt in τοῦτο μὴ ποιήσας. 8, T'um ἐθνικήν, ἐθνικὴν μείνασαν ἐθεράπευεν C.
ὃ αὕτη οὖν αὕτη ἢ νόμιμον. 3 Ma S, αὕτη C, Ὁ: Di ἐκμεμαβήκασιν Ὁ, o. S, ἐκμαθήκασιν Ὁ, quod
ipse postea emendavit Tum deprompsi ἡ εκ Ὁ. 53 βούλοιτο O, ο. S, βούλαιτο Ὁ. 3 ἐπιδημῆ 0, 968 αὐ-

τοὺς προσελθόντες ἕ
om.
eral. ? Tta Ruf. et O ,
τῇ πρὸς Αἴγυπ'

c. 25, θέλειν 6,

6 ἔσρ᾽ ὅτε 0. Cfr, Baurii Gnosin p

O, inlerpositts verbis omissis.
? ὦ deestin Ὁ. Cotelerium edidisse μετὰ τ. ἂν,
γένος, ἀπὸ Γετθῶν €. Eit Epit. ο
ν γεγονὼς Ἑλληνικῇ παιδείᾳ recepi ex Ὁ.

ὠτοῖς O. 1 τά
in Clericum. animadvertendum

ἐκέλευσε πάντα sine‏ ܐ
male notat 5‏

25 1:05», var. lect. ibidem Γητθῶν ὁ Vbb.
® o ορωθ {ς Ὁ, qui subinde ει cum Epit.
404 sep. 508, S. 3 προσηγορίᾳ €. * ὥστε inseruit

B er Epi l.c. * ]tà B, ex Epit, 1, αι, οὐ ᾱ, O. Deinde ἐγερθήσεσδαι p; ἐγηγέρθαι ὃν O, Ὁ Dapiteby C.

91 S. CLEMENTIS ܐ‎ ROM. ΡΟΝΤ: OPERA DUBIA. 92

Christo nostro seipsum predicat. Legem propria A ὄντως !! Χριστ'

presumptione aliter interpretatur. Dt judicium dicit
quidem fore verum non exspectat; persuasum onim.
habens,Deum non esse judicaturum usque ad Deum
ipsum impietatem suatn ausus est extendere. Unde
nonnulli, nescientes quod pietale erga Deuin ut
pretextu abulens, veritatem occulte depredatur,
qui ut credenti eredunt eam, que quomodocunque
&b eo dicitur, spem ac judicationem, pereunt.
XXIII. Ut autem ipse religionis opinionem inva-
deret, factum est ita. Joannes quidam exetilit, qui
singulis diebus baptizaret, quique Domini nostri
Jesu secundum conjugationis raüonem [fuit pre-
cursor: et quemad modura Dominus habuit duode-
eim apostolos, duodecim mensium solis gerentes

numerum, similiter is triginta viros principes ha- p ὡσαύτως καὶ αὐτῷ ἔξαρ]
n B b ἔξαρχε

buit, menstruam lunc rationem implentes, Quo in
numero upa quedam erat mulier dicta Helena ; ut
ne hoc quidem absque mysterio esset. Cam enim
mulier dimidium sit viri; imperfectum tricenarii
constituit numerum, sicut et in lupa,cujus incessus
non perfectum mensis cursum conficit. Porro ho-
rum triginta Joanni primus ac probatissimus erat
Simon: qui quidem quo minus post mortem Joan-
nis princeps declaratus sit, hoe in causa fuit.

XXIV. Nam ipso peregre in ZEgyptum profecto,
propter magie exercitationem, Joanne occiso, Do-
sitheus quidam principatum appetens, cum ipsius
Simonis mortem falso annuntiasset, factus est
secte successor. At Simon paulo post reversus, et
eum locum tanquam proprium affectans vchemen-
ter,naetus Dositheum locum quidem non repetiit,
sciens hominem qui contra ipsius voluntatem oc-
cupaverat principatum, non. depositum iri, Quare
persimulatam ermicitiambrevi quidem in secundum
& Dositheo loeum irrepsit. Non multosautem post
dies, intra numerum triginta condiscipulorum col-
Iocatus,co»pit Dositheo derogare, tanquam qui non
germane doctrinam traderel. Idque eum assereba-
non invidia facere, sed inscientia, etaliquando
Dositheus, Simonis artificiosam sentiens obtreeta-
tionem, eo tendentem, αἱ aboleretur plurimorum
opinio, neque amplius ipse putaretur esse Stans,
furore commotus,cum ad scholam solito convenis-
Sei, virga Simonem inventum verberat: at per

ἡμῶν ἑαυτὸν ἀναγορεύει. Τὰ δὲ
νόμου ἰδίᾳ προλήψει ἀλληγορεῖ 13, Καὶ κρίσιν
οὐ προσοκᾷ δὲ: οὐ γὰρ ἂν
θαι πεπεισμένος 13, μέχρι αὐτοῦ το
Θεοῦ ἀσεθεῖν ἐτόλμα. "Opev ἔνιοι, μὴ εἰδότες ὅτι, προ-
καταλύµµατι 1’ τῇ 0 εὐσεδείᾳ κεχρημένος, ὑποσυλᾷ
τὰ τῆς ἀληθείας, καὶ τὴν ὅπως ποτὲ ὑπ᾽ 36 αὐτοῦ
ἐλπίδα καὶ κρίσιν λεγομένην ἔσεσῃαι, ὡς πιστῷ 15
πιστεύοντες ἀπόλλυνται.

ΧΧΠΙ. Τὸ δὲ παρεισελθεῖν αὐτὸν εἰς τὸν τῆς ἀσε-
θείας @ λόγον γέγονεν οὕτως" Ἰωάννης τις ἐγένετο
ἡμεροθαπτιστὴς "5, ὃς καὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
ατὰ τὸν τῆς συζυγίας λόγον ἐγένετο πρόοδος’ καὶ
p τῷ Κυρίῳ γεγόνασιν δώδεκα ἀπόστολοι, τῶν
τοῦ ἡλίου δώδεκα μηνῶν φέροντες τὸν ἀριθμὸν,

τριά-
κοντα, τὸν μηνιαῖον τῆς
λόγον. Ἐν ᾧ ἀριθμῷ µία
Ἑλένη, ἵνα τοῦτο ἀνοικονόμητον ἡ (47).

"Huiso γὰρ ἀνδρὸς οὖσα ἡ 9 γυνὴ, ἀτελῆ τὸν τῆς
τριακοντάδος τέθεικεν ἀριθμὸν, d
λήνης ?t, ἧς ἢ πορεία τοῦ μηνὸς 51 οὐ τέλειον ποιε
τὸν δρόμον, 59 Τούτων δὲ τῶν τριάκοντα τῷ Ἰωάν-
νῃ “3 πρῶτος καὶ δοκιμώτατος ἦν ὁ Σίμων, ὃς καὶ
τοῦ μὴ ἄρξαι αὐτὸν μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ 33 Ἰωάν-
νου αἰτίαν ἔσχε ταύτην.

XXIV. ᾿Αποδημοῦντος γὰρ αὐτοῦ εἰς Αἴγυπτον
ἐπὶ τὴν τῆς μαγείας ἐπάσχησιν, τοῦ Ἰωάννου ἄναι-
Ρεθέντος, Δοσίθεός ** τις, τῆς ἀρχῆς ὀρεγόμενος, θά-
vao» αὐτοῦ ψευδῆ καταγγείλας, διαδέχεται τὴν
αἵρεσιν. Ὁ δὲ Σίμων, μετ᾽ οὐ πολὺ ἐπελθὼν καὶ τοῦ
τόπου ὡς ἰδίου μεγάλως ἀντεχόμενος, τῷ Δοσιθέῳ
συντυχὼν τὸν μὲν τόπον οὐκ ἀπήτει, εἰδὼς ὅτι ὁ
φθάσας τῆς ἀρχῆς παρὰ προαίρεσιν οὐ καθαιρεῖται,
Διὸ μετὰ προσποιητοῦ φιλίας ἐπ᾽ ὀλίγον μὲν εἷς τὸν
δεύτερον τοῦ Δοσιθέου τήπον δίδωσιν ἑαυτόν, Ταγεὶς
δὲ μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέρας τοῖς τριάκοντα συμμαθη-
ταῖς, ὑποδιαδάλλειν ἤρξατο τὸν Δοσίβεον, ὡς μὴ
παραδιδόντα μαθήματα. Καὶ τοῦτο
ποιεῖν ἔλεγεν αὐτὸν οὐχ ὡς φθονοῦντα, ἀλλ᾽ ὡς 3
ἀγνοοῦντα, Καί ποτε ὁ Δησίῄεας, ὑπαισθόμενος τὴν
ποῦ Σίμωνος ἔντεχνον διαδολὴν, λύουσαν 36 αὐτοῦ
τὴν πρὸς τοὺς πολλοὺς ὑπόνοιαν, τοῦ μὴ αὐτὸν εἶναι
νομίζειν τὸν Ἐστῶτα, θυμῷ ἐπὶ τὴν συνήθη 31 πα-
ραγενόμενος διατριθὴν, ῥάδδῳ παίει εὑρὼν τὸν Σί-
prova, ἡ δὲ, ὥσπερ καπνοῦ 60) τοῦ Σίμωνος διελθεῖν

γνησίως τὰ

VARLE LEOTIONES.

τι ὄντος Ὁ. 13 ἀλληγορεῖς O. @
θείας ὃ, 18 ἡμεροοαπτισθε:
δι μὴ Ὁ, Mugs

αὐ voluit 8, τε C.

ωάννῃ om. Ὁ. Ἡ τοῦ ΟΠ)’

ot Ὁ. 3 προχαταλέμματι 0, προκαλύμματι D. Ceterum
πρόλημµα eodem sensu occurrit, Gfr. hom. ναι, 23. S.

18 ὑπό Ὁ, 3 πιστῶς C. 11 αὐτὸν τὸν τῆς θεοσε-

Ὁ. 19 ἡ adjunxi e. Ο, — 9 Legatur ἡ σελήνη *quod postulat orationis series. D.
η Ὁ. ἢ Δοσίβεός Ὁ, constanter, Δωσίῄεός C. Idem subinde τις,
35 óc addidi e. O, 3" Lege φύουσαν, quce de mullo apud multos suspicionem crearet. D.

Rufini versio (tecogn. τι, 41) heec est: Verum Dositheus, ubi sibi derogari seniil à Simone, verens ne
opinio sua obscuraretur apud homines, qui eum putabunt ipsum esse Stantem. Cum hac interpretatione con-
Stare potest lectio vulgata, modo αὐτοῦ τὴν mutetur in τὴν αὐτοῦ. Eodem sensu προσεκλύειν legitur hom.

ur, 2, ἐκλύειν xvit, 6. Quid ὑπόνοια significet, intelligitur ex seqq. 8.

VY συνήθειαν Ὁ.

ΥΛΒΙΟΠΌΜ ΝΟΤΑ,

(41) Ἵνα μηδὲ τοῦτο ἀνοικονόμητον T, Simili
modo corona que Simonis Magi dicebatur, imper-

fectam referabat rotunditatem, ad modum luni in
cornua coeuntis, ut nemo ignorat. Cor.

93 CLEMENTINA. — HOMILIA II. 94

ἔδοξε σῶμα. "Eni τούτῳ * καταπλαγεὶς ὁ Δοσίθεος À corpus Simonis, quasi per fumum, visa est virga
λέγει αὐτῷ. Εἰ σὺ εἴ 3 ὁ Ἑστὼς, καὶ προσχυνῶ ο — transire: super quo obstupelactus Dositheus ait ad
σε, Τοῦ Σίμωνος εἰπόντος" Ἐγώ εἶμι, ὁ Δοσίθεος, — eum: Dic mihi si tu. esStans, ut adorem te. Cum-
ἑαυτὸν γνοὺς οὐκ ὄντα τὸν 6 πεσὼν mposs- que Simon respondisset, Ego sum. Dositheus vi-
ἐξάρχοις «λγατα- — dens se non esse Stantem, cecidit et adoravit eum;
à» εἰς τὸ ἑαυτοῦ τῆς ὑπονοίας τόπον — atque in numerum viginti novem principum viro-
ἔστησε τὸν Σίμωνα, καὶ οὕτως μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέ- — rum se dejiciens, in eum locum qui ei opinione

κύνησεν, καὶ τοῖς εἴχοσιεν
θαλὼν E

ρας ὃ Δοσίθεος, ἐκείνου στάντος, αὐτὸς πεσὼν ἔτε- — tributus fuerat constituit Simonem : sicque non

λεύτησεν. multo post Dositheus, illo stante, ipse concidens,
defunctus est.

XXV. Ὁ δὲ Σίμων, τὴν ᾿Ελένην παραλαθὼν, ἐκ- XXV. Simon vero, accepta Helena, circuit; et

ται ,ܬܠ‎ καὶ μέχρι τοῦ δεῦρο, ὡς ὁρᾷς, bva- — usque ad promens, ut vides, turbas decipit ac com-
οὓς ὄχλους. Αὐτὴν δὲ τὴν Ἐλένην ἀπὸ τῶν — movet. Helenam vero dicit de supremis eclis in
ἀνωτάτω 9? οὐρανῶν κατενηνοχέναι λέγει τῷ γχόσμῳ, — mundum deductam fuisse, atque esse dominam,
κυρίαν οὖσαν, ὡς παμµήτορα 33 οὐσίαν καὶ σοφία, — quasi cunctorum genitricem essentiam ac sapien-
ἧς bue, φησὶν, “Βλληνές τε καὶ βάρθαροι ἔμα- p tiam: pro qua, inquit, Grai et barbari conflixe-
χέσαντο, εἰκόνα φαντασθέντες ἀληθείας (AB) ἡ γὰρ — runt, imaginem opinantes veritatis ; que enim re-
ὄντως οὖσα τότε παρὰ τῷ πρωτίστῳ ὑπῆρχε θεῷ, — vera est, tunt apud illum primum omnium habita-
Πλὴν τοιαῦτά τινα ἸΕλληνικοῖς μύθοις συμπεπλα- — bat Deum, Et hec atque alia his similia, ox Grecis
σμένα πιθανῶς ἀλληγορῶν ἀπατᾷ πολλοὺς, ἐξαιρέτως — fabulis conficta, persuasibiliter interpretans, decipit.
πολλὰ τερατώδη θαυμάσια ποιῶν, ὡς εἰ μὴ ἤδειμεν — multos: cum praecipue edat multa prodigiosa mi-
ὅτι μαγείᾳ ταῦτα ποιεῖ, ἠπατήθημεν ἂν καὶ αὐτοί. racula; ita ut, nisi cognovissemus, illa eum per.
"AMAN ἐπειδὴ συνεργοὶ αὐτοῦ ἦμεν τὸ καταρχὰς δ΄, — magiam efficere, ipei quoque luissemus decepli.
ὅτε τὰ τοιαῦτα ποιῶν τὸ τῆς Δεοσεθείας οὐκ ἠδίκει — lilius equidem adjutores principioeramus, quando,
μέρος, νῦν ΘᾺ ὅτε πολυμανὴς @ τοὺς ἐν θενσεδείᾳ — isla faciens, religionis partes injuria non afliciebat.

ἀπατῆν 38 ἐπιχειρεῖν ἤρξατο, ἀπέστημεν αὐτοῦ. Jam vero, oum vesanus cepit imponere velle viris
religiosis, ab eo recessimus.
XXVI. Καὶ γὰρ μιαιφονεῖν ἤρξατο, ὡς αὐτὸς ἔτι ὡς XXVI. Etenim cede se inquinare coeperat ; sicut

φίλος 9 φίλοις ἐξέφηνεν 88, ὅτι παιδίου ψυχὴν τοῦ ἰδίου ipse adhuc amicis nobis velut amicus patefecit,
σώματος χωρίσας ἀποῤῥήτοις ὅρκοις, συνεργὸν πρὸς quod cum pueri animam a proprio copore sepa-
τὴν τῶν αὐτῷ δοκούντων φαντασίαν, τὸν δὲ 99 παῖδα C rasset infandis adjuramentis, futuram adjutricem
διαγράψας ἐπὶ εἰκόνος, ἔνδοτέρῳ οἴχῳ ὅπου αὐτὸς ^ ad eorum qux ipse vellet repraxentationem, pue-
ὑπνοῖ ἀνατεθειμένην ἔχει, φάσκων, ποτὲ τοῦτον ἐξ — roque in imagine delineato, consecratam haberet
ἀέρος πλάσας 9 θείαις τροπαῖς καὶ τὸ εἶδος dvaypá- imaginem in 6600 interiori, ubi ipse dormiret : di-
ψας ἀποδεδωχέναι Ἡ! πάλιν τῷ ἀέρι. Τὴν δὲ πρᾶξιν — cens se aliquando hunc ex aere formasse, divinis
ἑρμηγεύει οὕτως πεποιηκέναι, Πρῶτον τὸ 15 ἀνθρώπου ^ conversionibus, et, imagine ejus depicta, rursus
πνεῦμα λέγει, τραπὲν εἰς θερμὴν φύσιν, τὸν περικει- — aeri reddiddisse. Hein veroita faciam interpretatur.

μενον αὐτῷ σικύας δίκην ἐπισπασάμενον συμπιεῖν " — Ait quod primo hominis spiritus, vereus in naturam

α ἔνδορεν τῆς τοῦ πνεύματος |

ς * Ὑενό- — calidi, cireumstantem aerem, sicut cucurbitula fa-
v τρέψαι εἰς ὕδωρ: ὑπὸ δὲ τῆς "5 συνε- — cit, attraetum imbibit: quem deinde intra spiritus
πνεύματος χυθῆναι μὴ δυνάμενον, εἰς αἵ- — formam positum ipse Simonin aquam vertit; cum-
µατος φύσιν µετχερ; ἔφασκε τὸν ἐν αὐτῷ ἀέρα, — quo aer in spiritu consistens ob spiritus continui-
τὸ δὲ αἷμα πῆξαν τὰς σάρκας ποιῆσαι" εἴθ᾽ οὕτως — tatem effundi nequeat, eumdem convertit in san-

VARLE LECTIONES.

T conjecturam suam in recensione Coteleriwna jam eyulgatam inve-
um esso conjectaverim ex Epit. e. 27 : ὡς αὐτὸς ἔτι φίλοις οὖσιν ὑμῖν
οἷα φίλος ἐξέφανεν. Β. 95 118. S, ἐξέφανεν C, Ὁ. 89 δὲ om. Ὁ. 30 Fortasse leg. πλάσαι S. 3 Post ἀποδεδω-
xia C exh. λέγει, quod αἰδοῖ ο, ὦ, 43 τοῦ C, qui deinceps θερμοῦ, 4% la O ct ex conject. O, e»ix
id. im textu. ὁ εἴδέας C. "l'um S αὐτόν in versione falso. refort ad Simonem, cum referendum sit ad ae-
rem. Quare frustra conjicit, scribendum esse infra πήξαντα p. πῆξαν *5 τῆς addidi c. Ὁ. Tum εἰς αἴμ.
φύσιν ὦ,

VARIORUM NOTA.

(48) Alludit noster &d eorum sententiam, qui ἐν Τροίᾳ Στησ[χορός φησι γενέσθαι περυµάχητον ἀγ-
non Helenam, sed ejus duntaxat imaginem Troje νοίᾳ τοῦ ἀλκθοῦς], Sext. Emp. adv. Matth. yr,
fuisse statuerunt, eut. Greci barbarique eibi mu- 180, 955 et Barnesium ad Eurip. Hel. v. 33. D. Adde
tuas, ejus causa, clades facerent. Vid. Plat. De Περ. — Schol. ad Lycophr. v. 113, et interpr. ad Herod. i1.
1x, [586. 0: ὥσπερ τὸ τῆς Ἐλένης εἴδωλον ὑπὸ τῶν — 112 sqq. S. DnESsEL.

95

5. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

96

guinem: et ex sanguine concrelo carnem fecit; Α τῆς σαρκὸς παγείσης, ἄνθρωπον οὐκ ἀπὸ γῆς, ἀλλὰ 35

Bieque postea carne solidata, hon:inem non e terra.
Bed ex aero protulil. Atque hunc in modum sibi
persuadens poluisse a se creari novum hominem,
ait se eum, resolutis conversionibus, rursum aeri
reddidisse. Qux cum aliis diceret, eredebatur; a
nobis vero, qui adfueramus ejus mysteriis, pie non
credebatur. Quapropter, darnnata, impietate ab-
cessimus ab eo.

XXVII. Hoc eum Aquila dixisset, frater ejus Ni-
cetas ail: Necesse est, fraler noster Ulermnens, ea
mecommemorare, que ab Aquila pretermissasunt.
Primo equidem Deus testis est, nos in nullo opere
impio eum adjuvisse, sed, illo faciente, tantum
spectasse; οἱ quandiu opera innoxia edebat, dele-

ctabamur sane; quando autem qua per magiam B

fiebant, per divinitatem se facere, ad pios homines
decipiendos,dixit, non amplius eum passi sumus,
quamvis multa nobis promitteret ; priraum quidem
fore ut tomplum nobis et status erigerentur, atque
dii existimaremur, et a populis coleremur, et a
gibus magnifleuremur, atque donaremur publicis
honoribus, nec non infinita vi peounim ditoscoro-
mus.

XXVII. Hac, et ilia qua putantur majora, nobis
pollicebatur, modo ut eum eo viventes pravum ejus
molimen taceremus, quo fraus ei succederet; atta-
men assensi non sumus: quinimo consilium de-
dimus, ut ab ista vecordia desisteret, dicentes ei:
Nos, Simon, amicitie, quam tecum a pueritia con-
traximus, memores, teque amantes, utilia consu-
limus: cessa ab hujusmodi audaci facinore: dous
esso non potes ; time eum qui vere Deus est ; co-
gnosce te esse hominem, breveque esse tempus vito
tue.Quanquam admodum locuples vel etiam rex
evadas, exiguo vite spatio pauca sunt quibus frue-
ris:etque impio parta sunt, cum cito fugiant,
&lernum supplicium homini sceleroso comparant.
Quare auctores tibi sumus, Deum verearis, à quo
judicari debet uniuscujusque anima pro iis qua hic
gessit.

XXIX. Bec ille audiens risit. Cumque dicere-
mus:;Cur nos irrides, qui tibi utilia suademus ?
Rideo, inquit, stultam opinionem vestram, quod
credatis immortalem esse animam hominis. Et ego
respondi: Non miramur, o Simon, si fallere nos
conaris; sed obstupescimus, qua ratione eiiam
teipsum decipias. Effare mihi, Simon, etsi aliorum
nemo compertum habeat animam esse immorta-
lem, tu tamen et nos habemus ; tu quidem, ut qui
eam a corpore humano diremisti, qui collocutus
es, qui imperasti; nos vero, ut qui adfuimus, ct
imperium audivimus, et quod jussum est. vidimus

D

Ἐ ἀέρος ἀναδεῖξαι. Καὶ οὕτως ἑαυτὸν

ἴσας καινὸν

ἀναλύων
αὔτα μὲν
ν ἐπὶ τε-
λετῇ συμπαρόντων εὐσεδῶς ἡπιστεῖτο. Διὸ, ἀσεθείας
καταγνόντες, ἀπέστημεν αὐτοῦ V,

ἔνθρωπτν Θ΄ δύνασθαι ποιῆσαι, τὰς τροπὶ

πάλι ἀποδεδωκέναι ἔλεγε τῷ ἀέρι. Καὶ

Ταῦτα τοῦ ᾿Ακύλα εἰπόντος, ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ‏ .ܐܐܐ
Νικήτης ἔφη" ᾿Αναγκαῖόν ἔστιν, ἀδελφὲ ἡμῶν Κλή-‏
Une τὰ παραλειφθέντα τῷ ᾿Ακύλᾳ ἐμὲ ὑπομνῆσαι.‏
Πρῶτον μὲν γὰρ μάρτυς ὁ θεὸς, ὡς οὐδὲν αὐτῷ ἡμεῖς‏
συνειργασάμεθα ἀσεύξς, ἀλλ᾽ ἄτι, αὐτοῦ πράσσαντος,‏
Ἱστορήσαμεν ^ vol μέχρις ὅτε ἀθλαδῆ ποιῶν ἐπε-‏
δείκνυτο, καὶ ἐτερπόμεθα " ὅτε δὲ τὰ μαγείᾳ γινόμενα‏
θειότητι 99 ποιεῖν αρὸς ἀπάτην θεοσεθῶν ἔλεγεν, οὐκ-‏
ἔτι ® αὐτοῦ ἠνεσχόμεθα, καίτοι πολλὰ ἐπαγγελλο-‏
μένου ἡμῖν, πρῶτον μὲν ναὸν wal ἀνδριάντας ἡμῶν‏
χατατχενασθῆναι M, xal θεοὺς νομισθῆναι, xal ὑπὸ‏
ὄχλων προσχυνηθῆναι, καὶ ὑπὸ βασιλέων δοξασθῆναι,‏
καὶ δημοσίων τιμῶν καταξιωθῆναι καὶ χρήμασιν ἀπε-‏
βιορίστοις πλουτῆσαι,‏

XXVIIL Ταῦτά τε ναὶ τὰ τούτοις μείζονα δὲ νομι-
ζόμενα ἡμῖν ὑπέσχετο ὅ8, μόνον ἵνα συνόντες αὐτῷ τὸ
τῆς ἐγχειρήσεως χαχὸν σιωπῶμεν, ἵνα αὐυῷ τὰ τῆς
ἀπάτης προκόπτῃ, καὶ ὅμως οὐ συνεθέμεθα, ἀλλὰ
καὶ αὐτὸν Θᾷ τῆς τοιαύτης ἀπονοίας παύεσθαι δ᾽
συνεδουλεύσαμεν, λέγοντες αὐτῷ, Ἡμεῖς, Σίμων,
τῆς ἐκ παίδων φιλίας πρὸς σὲ μεμνημένοι, στέργον-
τὲς σε ὅδ, τὰ συμφέροντα συμθουλεύομεν' παῦσαι τῆς
ποιαύτης τόλμης' εἶναι οὐ δύνασαι: φοθήθητι
τὸν ὄντῶς Θεόν" γνῶθι ὅτι ἄνθρωπος εἴ καὶ ὅτι σου
μικρός ἔστιν ὁ τῆς ζωῆς χρόνος, Κἂν μεγάλα @ πλου-
τῇς ἢ καὶ βασιλεύσῃς, τῷ τῆς ζωῆς σου μιχρῷ χρόνῳ

ὀλίγα τογχάνει πρὸς ἀπόλαυσιν, καὶ ἀσ:δῶς πορι-

σθέντα εὐθέως φεύγοντα, αἰωνίαν κόλασιν περιποι-
εἴται τῷ τετολμηκότι, Διὸ φοθεῖσθαί σοι τὸν Θεὸν
συµέουλεύοµεν, ὑφ᾽ οὗ κριθῆναι ἔχει ἡ ἑκάστου ψυχὴ
περὶ ὧν ἔπραξεν ἐνταῦθα.

XXXIX, Ὁ δὲ, ταῦτα ἀκούσας, ἐγέλασεν. Ἡμῶν δὲ
εἰπόντων" Τί ἡμῶν τὰ σοι συμφέροντα συμθουλευόν-
τῶν χαταγελᾷς ; Ἔφη: Γελῶ ὑμῶν τὴν μωρὰν ὑπό-
ληψιν, ὅτι πιστεύετε ἀθάνατον εἶναι τῆν τοῦ ἀνθρώ-
που ψυχήν ὅτ, Κἀγὼ ἔφην" Οὐ θαυμάζομεν, ὦ Σίμων,
ܐܧ‎ ἡμᾶς ἀπατᾶν ἐπιχειρεῖς, ἀλλ᾽ ἐχπεπλήγμεθα τίνι
λόγῳ καὶ ἑαυτὸν ἀπατᾷς. Λέγε μοι. ὦ Σίμων, εἰ καὶ
τῶν ἄλλων οὐδεὶς πεπληροφόρηται ἀθάνατον εἶναι τὴν
ψυχὴν, ἀλλ᾽ οὖν γε σὺ καὶ ἡμεῖς, σὺ μὲν ὡς ἀνθρω-
πείου σώματος χωρίσας αὐτὴν καὶ προσομιλήσας καὶ
ἐπιτάξας, ἡμεῖς δὲ ὡς συμπαρόντες καὶ τὴν ἔπιτα-
γὴν ἀκούσαντες καὶ τὸ κελευσθὲν S ἐναργῶς ἵστο-

VARLE LECTIONES,

55 ἀλλ’ C.
50 οὐκ ἔτι C.
quam seq. S.
Cod. 804 et 0, τε 0, ἐδ μέγα t.
κελευθέν; 0, Ante Σίμων addidi καὶ ὁ ο, Ο.

11 ἁπάστημεν ἀπ' αὐτοῦ Ο,

15 Ἰστορήκαμεν C. Deest καί aute. ἱτερπόμεθα in O. 45 θεότητι C.
5! Πα Epil. ο. 29 et O, ναῶν ανδριάντας ἡμῶν καταξιωρῆναι Q. (ἢ μείζονα addit Epi c. 59

5! Non Cot., ut S parum accurate adnotat, sed Ql edidit ὑπέχετο,
5 τὴν τοῦ ἀνθρώπου ψυχήν 6, qui deinceps ἀπατῆν ἡμᾶς.

Ὁ παύσασθαι C. δ᾽ Ita
® [la Ὁ, c. 8,

91 CLEMENTINA. — HONMILIA II. 98

Ἐγὼ μὲν οἶδα τί λέγετε, X clare. Et Simon dixit : ego quidem scio quid dicatis.
τίνων διαλάγεσθε, Καὶ ὁ ^ vos autem nescitis de quibus loquamini. Et dixit
Quandoquidem scis, edissers: quod si

ὲ

κήτης ἔφη" Ἐπεὶ οἶδας, λέγε, εἰ δὲ μὴ οἶδας, μὴ — Niceta
ὄκει ἡμᾶς τῷ λέγειν σε μὲν εἰδέναι, ἡμᾶς δὲ μὴ, — nescis, ne existimes decipi nos posse, dum ais 19
ἀπατᾶσθαι δύνασθαι. Οὐ γάρ ἐσμεν οὕτως νήπιοι, — quidem scire, nos autem. nequaquam. Adeo enim

ἵνα πανοῦργον ἔνστι

εέρῃς ἡμῖν P ὑποψίαν τοῦ νομίζειν — stolidi non. sumus, αὐ nobis vafram inferas suspi-

σὲ τι τῶν ἀποῤῥήτων εἰδέναι, καὶ οὕτως ἐπιθυμίᾳ cionem, qua existimemus aliquid ineffabilium co-

κολαζομένους ἡμᾶς ὑποχειρίους λαδὼν ἔχῃς, gnosci ἃ te alque sic nos, cupiditate delentos, in
tuam potestatem redactos teneas.

ΧΧΧ. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Ὅτι μὲν ἐχώρισα ψυχὴν — XXX. Respondit Simon: Quod quidem disjun-
ἀνθρωπείου σώματος, οἶδα ὑμᾶς εἰδότας, ὅτι δὲ οὐχ — xerim animam ab humano corpore, novi vos scire ;
ἡ τοῦ τεθνεῶτος ψυχὴ ὑπουργεῖ, ἐπεὶ μὴ ὑπάρχ quod vero non anima defüneti ministret, cum non
ἀλλὰ δαίμων τις, ὑποκρινόμενος αὐτὸς εἶναι y existat, sed aliquis demon, qui »e simulat esse ani-
ἐνεργεῖ, οἶδα ὑμᾶς ἀγνοοῦντας, Kal ὁ Νικήτης ἔφη" — mam, operetur, novi vosignorare, Εἰ Nicetas excepit;
Πολλὰ ἐν τῷ βίῳ τούτῳ @ ἠκούσαμεν ἄπιστα, τούτου — In vita ποδίδα multa incredibilia audivimus, hoc ta-
δὲ τοῦ λόγου ἀνοητότερον οὐ προσεδοκήσαμεν ἀκοῦ- . men sermone amentiorem nos audituros non spera-
σαι. Εἰ γὰρ δαίμων ὑποκρίνεται τοῦ τεβνεῶτος εἶναι οι D vimus, Namsi daemon fingil se 6856 animam mortui,
ἡ ψυχὴ, τίς τῆς ψυχῆς χρεία γίνεται, ἵνκ χωρισθῇ — quis fuit anims usus, uta corpore separarelur ?
τοῦ σώματος ; Οὐχ αὐτοὶ δὲ παρόντες ἠκούσαμὲν σου, — Nonne ipsi presentes audivimus le, cum animam
τοῦ σκήνους τὴν ψυχὴν ὁρκίζοντος; Ηῶς δὲ καὶ ἄλλου ο corpore adjurando evocares ἢ Et qua ratione, uno
ὁρκιζομένου, ἕτερος μὴ ὁρκισθεὶς ὡς φοθηθεὶς ὑπα- — adjurato, aller non adjuratus tanquam veritus obe-
«046: ¡ Οὐκ ἐξετασθεὶς 52. δὲ καὶ σὺ ὑφ᾽ ἡμῶν ποτε, — dit? Nonneetiam tu aliquando a nobis rogatus, cur
διὰ τί ἐνίοτε καὶ παύονται αἱ παρεδρίαι 9 (49), ἔφης" — interdum cessarent assessiones, respoudisti: Quia
“Οτι ψυχὴ, πληρώσασα τὸν ὑπὲρ anima, completo super lerram tempore quod in
ἤμελλεν ἐν σώματι διατελεῖν, εἷς ἅδην πορεύεται. — corpore peraclura erat, ad inferos vadit; ae sub-
προσττίθης δὲ λέγων, v ἰδίῳ θανάτῳ πελευτη- — junxisti animas eorum qui propria morte obie-
σάντων αἱ ψυχαὶ, ἐ ἰς ὅδην χωρήσασαι runt, quoniam in inferis hino seccdentes custo-

ἴν ἀφίενται (60): diuntur, difficulter permitti venire?

63 XXXI. Ταῦτα τοῦ Νικήτου δν εἰπόντος, ^, XXXI. Hiec Nicetas cum protulisset, ipse Aquila.
αὐτὸς πάλιν ἔφη. Ἐδουλόμην παρὰ σοῦ το iterum dixit: Cuperom a te id unum discere, Simon
sive anima sit, sive daemon id quod adjuratur, cu-
jusnam metu adjurationes non contemnit? Et Si-
Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Κόλασι γὰρ παραχούσασα, οἷδε — mon respondit : Etenim penas persoluturam se in-
μέλλειν παρεῖν. Καὶ ὁ ᾿Ακύλας ἔφη, Οὐκοῦν, εἰ 608 telligit, si non obtemperet. Atque Aquila excepit :
ζομένη Ψυχὴ ἔρχεται, καὶ χρίσις γὺ Itaque si anima adjurata venit, etian judicium fit.
ψυχαὶ ἀθάνατοι γίνονται, καὶ κρίσις πάντως γίνε. — Si ergo anime sunt immortales, omnino et judi-
ται, Ὥστε @ καὶ τοὺς ἐπὶ κακῇ πράξει ἁρχισθέντας — clum est. Quamobrem si eos quoque, qui in malam
καταδικασθῆναι, παρακούσαντας, φὴς 95 actionem sunt adjurati, tumque non obtemperarunt
condemnandos ais, quo modo tu non timuisti co-
gere, cum, qui coguntur, propter contumaciam po.
ἔδρασας οὐ lua 51, ἐπεὶ μήπω κρίσις ἐστὶν, ἵνα σὺ = nas luant? Nam lejam non esse multatam pro iis,
μὲν δίκην δῷς περὶ ὧν ἠνάγκασας, τὸ δὲ 9 ἀναγκα- — quae designasti, co evenit, quoniam judicium ποπ”
σθὲν ὑπὸ συγγνώμην γένηται, ὡς τῆς κακῆς πράξεως — dum est, uttu quidem penas de eorum ad que
τὸν ὅρκον προτιμῆσαν. Ὁ ὃς, ταῦτα 99 ἀκούσας, ὠργί- ooegisti, quod aulem coxcturn est veniam accipiat,

φρουροῦνται, οὐχ e

ὀκόπως

θησαι ob ἀναγκάζειν, τῶν ἂναγκαζο
xoi κολαζομένων ; Τὸ γὰρ ἤδη σε μὴ παθεῖν

IVARLE LECTIONES.

P ἐνσπείρῃς ἐν ἡμῖν 0, 99 τούτῳ subjunxi ο, O. 51 εἶναι τοῦ τεθνεῶτος 0. 9 ἐξητήσθης 0, δ᾽ προσεδρεῖαι
Ὁ. δ νικέτη O. S ὥστ᾽ dw Ὁ, ὡς ὧν S, c. Ol. 9 φῇς add. Epi. ο. 32, quam seq. S. "7 οὐ θαῦμα
accessit e

T ܕ‎ 8 d
X 0, οἱ Epit. ο. 32. 95 Adsunt in O posti vbb. ταῦτα ἀκούσας oxpuncta, Tum. id. συγγνώμης.

VARIORUM NOTAE.

(49) ΑἹ παρεδρίαι. Inter spiritus paredros anima καὶ μετὰ θάνατον ἐν αἰσθήσει εἰσὶν αἱ ψυχαί. Cor,

mortuorum ponebantur, Peter Hecogwitionés lib. (50) Οὐκ εὐκόπως ἐλθεῖν ἀρίενται. Unde Ter-
ܕܐܐ‎ cap. 13, εἰ ib. ru, eap. 44, testem damus Justi- tullianus De amüma cap. 57: Publica jam. littera.
num Martyrem Apologia 1, p. 65 : ἈΝεκρομαντεῖαι — esl, qui animas eliam. justa zblale sopilus, etiam.
μὲν γὰρ, καὶ αἱ ἁδιαφθόρων παίδων ἔποπτευσεις, καὶ — próba more disjuncías, eum prompta kumatione
ψυχῶν ἀνθρωπίνων γλήσεις, καὶ οἱ λεγόμενοι παρὰ dispunctas, evocaturam. se ab. inferum. incolatu. pol-
τοῖς μάγοις ὀνειροπομποὶ καὶ πάρεδροι, καὶ τὰ γινό- ρω, Vide sit lubet Porphyrium lib. n De absti-
μενα ὑπὸ τῶν ταῦτα εἰδότων, πεισάτώσαν ὑμᾶς ὅτι πομέία, cap. 47 ; Servium ad ZEneid. v, 380. Ip.

99 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

quia malo facinori adjuramen'um pretulerit. Si- A σθη, θάνατον ἡμῖν ἀπειλήσας, εἰ p τὰ

mon vero his audits, ira percitus, mortem, nisi
quz gesserat taceremus, minaLus est.

XXXII. Postquam Aquila heo dixit, ego Clemens
interrogavi, que&nam essent miracula qua faceret.
Illi vero responderunt mihi: Facit ut stata ambu-
lent: in igne volutans se, non uritur ; interdum vo-
lat,ex lapidibus panes facit, serpens fit, in ca-
pram transformatur, duas facies ostendit, in au-
rum convertitur, portas occlusas aperit, ferrum sol-
vit, in conviviis simulacra formucum omnigenum
exhibet; facit ut in domo vasa sponte ferri ad mi-
nisterium videantur, nec cernantur qui ferunt. Ista
memorantes audiens mirabar. Testabantur autem
multa talia 5ο vidisse ipsi qui aderant.

XXXII. His ita enarratio, preclarue Petrus οἱ ipso
ccpit dicere: Considerare vos oportet, fratres, re-
gule conjugationis veritatem, a qua regula qui non
recessit, non poterit errare. Quoniam scilicet, ut
diximus, omnia cernimus sese habere bipartito ac
contrarie, οἱ quemadmodum primo est nox, deinde
dies, et primum ignorantia, postea cognitio, et pri-
momorbus, indesanitas; itaprimum error mundum
Occupat, sicque post veritas supervenit, ut raedi-
cus morbo. Statim ilaque ac Dco amiea gens nostra
ab AEgyptiorum vexatione liberanda fuit, prius per
eam virgam qua in serpentem versa fucral, qui-
que tradila erat Aaroni, morbi facti sunt, sicque
postea precibus Moysis sanitates sunt inducta. Et
nunc quoque, eum gentes ab idolorum cultu libo-
rari deberent, iterum malitia, quasi ipsa imperans,
anticipavit, suumque velut serpentem misit in ad-
jutorium, videlicet quem cernitis Simonem, qui
mira facit ad stupocern ac deceplionem, non tamen
signa salutaria ad conversionem ac salutem. Quo-
circa vos oportet, ex miraeulis qu& fiunt, factores
attendere, quis cujusnam sit operarius. 8i inutilia.
miracula edit, malitim est minister ; sin vero utilia,
boni est preses.

XXXIV. Porro inutilia miracula, sunt, qui edi-
disse Simonem dixistis, quod, inquam, statuas fa-
ciatambulare, quod supra carbones ignitos volutet
Be, quod draco fiat,in capram iransformetur, quod-
que in aere volet, ac similia alia, que cura ad sa-
nandos homines non fiant, ad multos fallendos na-
tura comparata sunt. Miracula vero misericordis
veritatis humanitatis plena sunt, qualia Dominum

100

: ὑπ᾽ αὐτοῦ

πραττόμενα σιωπῶμεν.

XXXIL Ταῦτα τοῦ ᾿Ακύλα εἰπόντος, ἐγὼ Κλήμης
ἐπυθόμην, τίνα ἄρα ἐστὶν ἃ ποιεῖ θαυμάσια, Οἱ
ἔλεγόν μοι, ὅτι ἀνδριάντας (51) ποιεῖ
ἐπὶ πῦρ κολιόμενος οὐ καίεται" ἐνίοτε δὲ καὶ
ται" καὶ ἐκ λίθων ἄρτους ποιεῖ" ὄφις γίνεται, εἲς αἴγα
μεταμορφοῦται, διπρόσωπος γίνεται, εἰς χρυσὸν µε-
παθάλλεται: θύρας κεκλεισμένας ἀνοίγει, σίδηρον 66.
λύει, ἐν δείπνοις εἴδωλα παντοδαπῶν ἰδεῶν 79 παρί-
στησιν: τὰ ἐν οἰκίᾳ σκεύη ὡς αὐτόματα φερόμενα
πρὸς ὑπηρεσίαν βλέπεσθαι ποιεῖ, τῶν φερόντων οὐ
βλεπομένων. Ταῦτα αὐτῶν λεγόντων ἀκούων ἐθαύ-
μαζον. Ἐμαρτύρουν δὲ πολλὰ Ἡ τὰ τοιαῦτα αὐτοὶ παρ-
ὄντες 78 Ἱστορηχέναι.

XXXIII. Τούτων οὕτως ῥηθέντων ὁ καλὸς Πέτρος καὶ
αὐτὸς τοῦ λέγειν ἤρξατο! Συνορᾷν ὑμᾶς δεῖ, ἀδελφοὶ

"πατεῖν

τοῦ τῆς συζυγίας κανόνος τὴν ἀλήθειαν, οὗ μὴ ἀφ
ܕ ¦ ܢ ܙ‎ 95 μὴ 3e
mel γὰρ, ὡς ἔφα-

μὲν ܕܘܐ‎ δυϊκῶς καὶ ἐναντίως πάντα ἔχοντα ὁρῶμεν,

στάμενός τις οὐκ ἔχει πλανηθῆναι,
καὶ ὡς πρώτη νὐξ, εἴτα ἡμέρα, καὶ πρῶτον ἄγνοια,
εἶτα γνῶσις, καὶ ܐ‎ πρῶτον νόσος, εἶτα σις, οὕτως
πρῶτα τὰ τῆς πλάνης τῷ βίῳ ἔρχεται, εἴθ' οὕτως τὸ
ἀληθὲς ἐπέρχεται, ὡς τῇ νόσῳ ὁ ἰατρός. Αὐτίκα γοῦν
τοῦ θεοφιλοῦς ἡμῶν ἔθνους ἀπὸ τῆς τῶν Αἰγυπτίων
κακουχίας μέλλοντος λυτροῦσθαι, πρῶτον διὰ τῆς
ὀφιωθείσης ῥάόδου, ἥτις τῷ ᾿Δαρὼν ἐδόθη, αἱ νύσοι

ὡς 75 αἱ ἰάσεις

ἐγίνοντο, καὶ εἴθ᾽ οὕτως εὐχαῖς Νωῦσ
ἐπεφέροντο, Καὶ νῦν δὲ τῶν ἐθνῶν μελλόντων ἀπὸ τῆς
κατὰ Τὸ τὰ εἴδωλα λυτροῦσθαι θρησκείας, ἡ κακία πά-
λιν, ὡς αὐτὴ βασιλεύουσα, προλαθοῦσα 7 πρωτον
τὸν ἑαυτῆς ὥσπερ ὄφιν ἔπεμψε σύμμσχον, ὄν ὁρᾶτε
Σίμωνα, ποιοῦντα θαυμάσια πρὸς κατάπληξιν καὶ Θ7
ἀπάτην, οὐ σημεῖα ἰατιχὰ πρὸς £

στροφὴν wal σωτη-

ὯΝ τεράτων τοὺς
ἐργάτης. 'Eà»
ας ἐστὶν ὑπουργός" ἐὰν δὲ

ρίαν. Διὸ καὶ ὑμᾶς ἀπὸ τῶν qo)

mo

ντας νοεῖν δεῖ, τίς τίνος ἐστὶ

ܘܐ

ἢ ποιῇ τέρατα, καὶ

ἐπωφελῇ πράττη, τοῦ ἀγαθοῦ ἐστὶν ἡγεμῶν.

XXXIV. Τὰ μὲν οὖν ἀνωφελῆ ἐστὶ σημεῖα, ὅσα
αὐτοὶ Σίμωνα εἰρήκατε πεποιηκέναι " λέγω δὲ τὸ ἂν-
δριάντας αὐτὸν ποιεῖν περιπατεῖν, καὶ τὸ ἐπ᾽ ἀνθρά-
κων αὐτὸν πεπυρωμένων 7% χυλιέσθαι, καὶ δράκοντα
χίνεσθαι, εἰς αἴγα μεταμορφωθῆναι, εἰς ἀέρα πτῆναι,
καὶ ὅσα τοιαῦτά τινα, εἷς ἴασιν ἀνθρώπων μὴ γινό-
μενα, προσαπατῆν 9 φύσιν ἔχει πολλούς, Τὰ δὲ τῆς
οἰκτίρμονος ἀληθείας σημεῖά ἔστι φιλάνθρωπα, ἅτινα

VARLE LECTIONES.

76 εἰδεῶν C, 1: πολλοί 6, 3 Hane constructionem non admittit lingua Greca nam seribi debuit αὐτοὺς
παρόντας. Sed facilior est emendandi ratio : prorsus enim legendum αὐτόθι παρόντες. D. Sed potest etiam
leelio cod. Heg. ferri, est enim ordo verborum πολλοὶ αὐτοὶ παρόντες ἐμαρτύρουν τὰ τοιαῦτα (nempe
ἑαυτοὺς) ἰστορηκέναι, 01. Fortasse pro αὐτοί ponendum est adverb. loci αὐτῇ (idem 80 τῇδε) vel αὐτοῦ
75 Gfr. eap. 15 seqq. 16 καί om. 0.2 ἴδ Νωυσέος Ὁ. 18 µετά tacite scripsit Cl, repetiiique S contra codd.
auctoritatem. 1 προλαθοὺς Ὁ. 18 O in textu πεπληρωμένων, in marg. ead. man. correctum in πεπυρω-
μένων. 19 πρὸς ἀπάτᾶν ¢.

VARIORUM NOTE.

(51) ᾿Ανδριάνιας elo. Anastasius Quistione 20. p. 242. Cedrenus Synopseos pag. 173. Nicephorus Hist.
£ccl, lib. τι, cap. 27. Cor.

CLEMENTINA. — HOMILIA II. 102

τε τὸν Κύριον πεποιηκότα, κἀμὲ μεν ἓ

ον Α. fecisse audiistis, meque post illum prece edidisse,
χαῖς κατορθοῦντα " ὧν Ὁ οἱ πλεῖστοι παρεστήκατε, — quibusmulti adfuistis, alii multiplicibus morbis aut
οἱ μὲν νόσων πάντοίων ἀπαλλαγέντες, οἱ δὲ @ 9x:pó- — d:emone liberati, alit. vel manibus vel pedibus fir-
vov, οἱ δὲ ὀρβωθέντες χεῖρας, οἱ δὲ πόδας, οἱ δὲ τοὺς — mali, alii visu vel uudilu donati: ct quscunquo
ὀφθαλμοὺς ἀπολαθόντες, οἱ δὲ τὰς ἀκοὰς καὶ ἄλλα ὅσα — alia edere potest vir ad spiritum hominum aman-
ἄνθρωπος ποιεῖν δύναται, φιλανθρώπου πνεύματος — tem perlinens.

ἴδιος 9? γενόμενος.

XXXV. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ὑπὸ τὸν ὅρ- XXXV. Que cum dixisset Petrus, sub. auroram
θρον ἐπεισιῶν ἡμῖν Ζακχαῖος προσαγορεύσας ἔφη Πέ- — ad nos ingressus Zaccheus salutans Petro ait: Dif-
Sp. ᾿Ανατίθεται Σίμων τὴν ζήτησιν εἰς τὴν αὔριον fort Simon disputationem in diem crastinum ; nam
ἡμέραν" ἡ γὰρ σήμερον τὸ δι᾽ ἔνδεκα ἡμερῶν αὐτοῦ — hodiernus inter undecim dies ipsius Sabbatum est.
τυγχάνει 68 Σάδδατον (52). Kal πρὸς τοῦτον ὁ Πέ- — Adquera Pelrus respondit: Die Simoni : Quando de-
τρος ἐπεκρίνατο. Λέγε Σίμωνι" Ἐπεὶ τελείως θέλεις 9, — mum voles: et Scias, nos paratos esse tibi, cum vo-
μετὰ τοῦ γινώσκειν, ὅτι σοι ἡμεῖς, ὅτε βούλει, 0888 — lueris, divina Providontia ocvurrere, Equidem Zac-
φιλεῖ Προνοίᾳ ἀπαντᾶν ἑτοίμως ἔχομεν, Καὶ ὁ μὲν chus, his auditis, responsum ut daret, egressus
Ζακχαῖος ταῦτα ἀκούσας ἀντιδάλλειν ἐξήει τὴν ἀπό- v est.

B‏ ܝ

ΑΧΧΝΙ. Ὁ δὲ, ἰδών µε ἀθυμοῦντα καὶ τὴν αἰτίαν XXXVI. Petrus vero, me videns tristem, causam-
πορόμενος καὶ μαθὼν παρ᾽ ἐμοῦ οὐκ ἄλλοθέν ποθεν — quo rogans, cum a me audisset non aliunde or-
οὖσαν ἢ ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν ζήτησιν ἀναθολῆς, iom — am quam ex disputationis dilatione, it locutus
᾿Αγαθῇ (53) Θεοῦ προνοίᾳ ὁ 33 προειληφὼς διοικεῖσθαι, — esl: Qui mundum optima. Dei providentia guber-
τὸν κόσμον, ὦ φίλε Κλήμης, αὐτὸς οὐκ ἄχθεται ἐπὶ nariexistimat, amice Clemens, is non egre fert
τοῖς ὅπως ποτὲ SS ἀπαντῶσι πράγμασιν, ἀποθεδωκὼς — quomodocunque occurrentia negotia, secum repu-
ὅτι ὑπὸ τῆς τοῦ χρείττονος οἰκονομίας συμφερόντως — lans, quod per Numinis dispensationem res con-
τὴν ἔκδασιν τὰ πράγματα 39 λαμέάνει: ὅθεν δίκαιον — grüenter exitumssortiuntur : unde sciens Deum esse
αὐτὸν εἶναι γνοὺς καὶ εὐσυνειδήτως βιοὺς, τὸ προα- justum, et bene sibi conscius vivens, aceidentem.
πίπτον δ΄ λυπηρὸν οἶδεν ὀρθῷ τῷ λογισμῷ ἀποσείε- — molestiam novit ab animo recta ratione abjieere,
σθαι 8 τῆς ψυχῆς, ὅτι πρὸς ἀγαθοῦ τινος ἀγνώστου — quoniam ea infine ad aliquod bonum ignotum per-

5
συντελούμενον ἐλθεῖν ἔχει. Καὶ νῦν δὲ τοῦ μάγου Σί- — veniet. Et nune igitur disputationis cum Simone
µωνος ἡ τῆς ζητή Ὄθεσις μή σε λυπείτω, Mago dilatio te non contristct. Fortassis enim a Dei
Ἴσως γὰρ ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ προνοίας εἰς τὴν σὴν yb. — providentia in tuam ulilitatem contigit. Quocirca,
Ύονεν ὠφέλειαν, Διὸ ὡς ἰδίῳ σοι ὄντι 99 οὐκ ὀχγήσω ϱ) cum mihi sis amicus peculiaris, non tardabo tibi

λέγειν. narrare hec.
XXXVIL Τῶν ἡμετέρων τινὲς ἑταῖροι 0 τῷ Σίμωνι: — XXXVII. Nostri quidam sodales cum Simone ver-
προσποιητῶς σύνεισιν, ὡς πεισθέντες τῇ ἀθεωτάτῃ "@ — santur simulate, quasi impiissimo illius errori ad-

αὐτοῦ πλάνῃ, ὅμως, μανθάνοντες αὐτοῦ 69 τὰς βου- ܐܬܣܐ‎ quo, illius consiliis comperlis,nobis ea de«

λὰς, ἐκφαίνωσιν ἡμῖν, πρὸς τὸ δύνασθαι δεινῷ ἀνδρὶ — clarent, sicque cum viro callido apte et congruen-

οἰκείως συναρµόσασθαι, Καὶ νῦν παρ’ αὐτῶν ἔμαθον, — ter possimusagere. Atque nuno ab illis acoopi, qua.

so ποιεῖσθαι τοὺς λόγους: καὶ γνοὺς — de re in disputatione locuturus sit: ob quam noti-

ἐπὶ τούτῳ τῷ μὲν Θεῷ ηὐχαρίστησα 33" σὺ δὲ ἐμακά- — tiam Deo gratias egi: te vero beatum judico, quod
VAREE LEGTIONES.

τ ὧν non pendet a παρεστήκατε, ut perperam vertit C, sed ab οἱ πλεῖστοι, οἱ referri debet ad ὑμεῖς,
quod latet in ἠκούσατε, S. δ: δὲ ap. C deesse, male asserit S; excidit autem ex Clerici recens. 88 ἴδιος
excidit ap. Cl οἱ 8, # ἐπὶ τέλει, ὡς θέλεις conj. D, ἐπυέλει, ὡς ϐ conj. Cl, ἐπιτελειὼς θέλεις 0.
**6 prelermisit S. 55 ὅπως ποτὲ Ὁ. 85 τὰ πρ. τ᾿ ἔκθ. 51 Ita D, accedente 0, προπίπτον 0, 9 Ita
Ὁ, ο. S, ἀποσίεσβαι α. 9 lta O, c. D ; ἰδίως οἷόν τε conj. C, in onj. texta ἰδίως οἷόντι, 6 ἕτεροι 0, 9) 2060
ωτάτῃ 0, ο, S.; ἀθεοτάτῳ 0. 9? ηὐχαρίσθησα O, qui postea ὑπέρθεσιν,

VABRIORUM NOTE.

(52) Ἡ γὰρ ἕνδεκα ἡμερῶν αὖ- — Hoc ego prestantissimun opus, Parallelis ejusdem
τοῦ τυγχάνει Iu Recognilionibus suis Patris nec omuino simile, nec prorsus dissimile,
Rufinus vel aliter legit, vel prave interpretatus est, —iractavi quidem pro libito in bibliotheca PP. soc.
Differt, inquit, Simon certaminis diem in undecimam Jesu, editis ac ineditis libris instructissima ; sed
mensis presentis, quo est post septem dies:lib. 11 — quia maximi otii immensique laboris erat cuncta
Cap. 30. Loci porro obscuri ac difücilis bic queat — investigare cum ad Clementem, tum ad [gnatum
$5se sensus: Aodiernus enim dies Subbatum ipsius — spectantia, pauca solummodo subnotavi, que primo
Simonis est, quod singulis quibusque undecim diebus conspectu sese obtulerunt. [taque ἃ voee ἀγαθῆ
recurrit. Sed de isto Sabbato Simoniano legisse me usque ab ἐλθεῖν ἔχει inibi naetüs sum cap. Περὶ

mernoria non teneo. Cor. παιδείας παρὰ Θεοῦ, etc., sub hoc titulo, Κλήμεντος
(58) ᾿Αγαθῇ. E Clementinis loca multa excerpsit Ῥώμης, In.
Joannes Damascenus, ut referret in sacra sua 1166).

103

dilata fuerit disputatio; nam sezmonum, qui ab ipso À pix ἐπὶ τῇ τ

ad imperitorum judieium proferentur, tu, ante dis-
putationem a me instrueLus, polerisesse auditor fir-
mus ac stabilis.

VIII. Multa quippe mendacia contra Deum
aecepit Scriptura, haeratione: cum propheta Moyses
ex Dei consilio septuaginta. electis legem cum ex-
plicalionibus tradidisset, ut et ipsi eos qui vellent
c populo instituerent, non multo post scripta lex
rocepit quadam falsa contra unicum Deum, erea-
torem coeli οἱ terre omniumque in iis contentorum;
id auso diabolo facere ob justam quamdam ratio-
nem. Atque ha ratione οἱ judicio accidit, ut. de-
prehenderentur qui auderent contra Deum seripta
lubenter audire, quive amoris causa erga Deum ad-
versus ipsum dieta non modo non erederent, sed
neque omnino sustinerent audire, etsi vera orent,
multo tutius rati periclitari ob fidem boni ominis,
quam ob sermones infaustos ac blasphemos vivere
eum prava conscientia.

XXXIX. Itaque Simon capitula contra Deum in
Scripturis tentandi gratia apposita vult, αἱ audio,
inmedium progressus adducere, quo a charitate
erga Deum, quotquot miseros poterit, abigere va-
leat. Palam enim dieere nolumus, in Seripluras ea
capitula intrusa esse; nam conlurbaremus imperi-
iam plebem, et ita improbi hominis Simonis vo-
luntatem faceremus. Nondum enim discernendi vi
prediti, aut fugient nos velut impios, aut, quasi
non solum blasphema capitula falsa sint, etiam a
doelrina nostra secedent. Quare necesse habemus,
assentiri falsis capitulis, οἱ de iisdem vicissim in-
terrogando ad angustias illum redigere ; benevolis
autem et candidis, post experimontum fidei, seor-
sim tradere solutionem capitulorum dietorum ad-
versus Deum, quie quidem unum ae brovom viam
et rationem habel. Ista autem est.

XL. Omne dietum vel scriplum contra Deum
mendacium est. Quod autem id vere, non vero so-
lum honoris gratia dicamus, sed etiam veritatis,
paulo post procedente sermone certam rationem.
alteram. Unde tu, charissime Clemens, contristari

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

104

τῶν γὰρ μελλόν-

ζητήστως ὑπερθέ
Ὁ πρὸς διάκρισιν τῶν ἀγνοούν-

τῶν ® λόγων ὑπ᾽ αὐτο
τῶν λέγεσθαι, σὺ, πρὸ τῆς ζητή
ἐμοῦ, ἅπτωτος ἀκροατὴς γενέσθαι δυνήσῃ,

XXXVIIL Πολλὰ γὰρ ψευδῆ κατὰ τοῦ Θεοῦ προσ-
ἔλαθον αἱ Γραφαὶ (54) λόγῳ τούτῳ" τοῦ προφήτου
Μωῦσέως 34 γνώμῃ τοῦ Θεοῦ ἐκλεκτοῖς τίσιν ἑθδομή-
κοντα τὸν νόμον σὺν ταῖς ἐπιλύσεσ, παραδεδωχύτος
πρὸς τὸ καὶ αὐτοὺς ἐφοδιάζειν τοῦ λαοῦ τοὺς βουλο-
μένους, μετ᾽ οὐ πολὺ γραφεὶς ὁ νόμος προσέλαθέ τινα
καὶ ψευδῆ κατὰ τοῦ μόνου @ Θεοῦ, τοῦ τὸν οὐρανὸν
καὶ τὴν γῆν, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς δημιουργήσαν-
τοῦ πονηροῦ δικαίῳ τινὶ λόγῳ "9 ἐνεργῆσαι
γέγονε λόγῳ καὶ χρίσει,
λμῶσι τὰ κατὰ τοῦ θεοῦ 9
πρὸς

& ἐφοδιασθεὶς ὑπ᾽

ἱκότος. Καὶ τοῦτο

ὅπως ἐλεγχθῶσι, τίνες

ραφέντα φιληκέως É
αὐτὸν τὰ κατ’ αὐτοῦ λογόµενα μὴ µόνον ἀπιστεῖν,
ἀλλὰ μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἀχούειν ἀνέχεσθαι, κἂν ἀληθῆ
τυγχάνῃ, πολλῷ κρίναντες ἀσφαλὲ
poo πίστεως χινδυνεύειν, ἢ ἐπὶ βλασφήμοις λόγοις
δυσσυνειδήτως 9? βιοῦν,

ΧΧΧΙΧ. Ὁ οὖν Σίμων τὰς κατὰ τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς
Γραφαῖς πειρασμοῦ $ @ χάριν προσκ
πὰς αὐτὰς, ὡς μανθάνω, βούλεται, ἐ
λέγ
ται ταλαιπώρους ἀποστῆσαι δυνηθῇ. Δημοσίᾳ γὰρ αὖ-
dg βίθλοις οὐ βουλόμεθα,
ἐπεὶ πτύραν ἴς ὄχλους 100 τοῦ πονηροῦ Σί-
µωνος τὸ θέλημα ποιοῦμεν. Μήπως ! γὰρ τὸ διακρι
τικὸν ἔχοντες φεύξονται ἡμᾶς ὡς ἀσεθοῦντας 3 ἢ ὡς
μόνον τῶν βλασφήµων περικοπῶν ψευδῶν οὐ-
σῶν, ἀποστήσονται τοῦ λόγου. Διὸ ἀνάγκην ἔχομεν,
κοπαῖς, περὶ

πε στοργῇ

nen

pov περὶ εὐφή-

, ὅπως τῆς πρὸς τὸν Θεὸν στοργῆς ὅσους δύνα-

ܚ

ταῖς ψευδέσι

αὐτῶν ἀντιπονθανόμενοι, εἰς ἀπορίαν αὐτὸν μὲν φ
τοῖς ἂν εὐγνωμονοῦσ: τῶν κατὰ του Θεοῦ ῥηθει-

ραν πίστεως ἰδίᾳ πάρ

σῶν πεπικοπῶν, μετὰ
ἅτις μίαν

τὴν ὁδόν,

πὴν 8 ἐπίλυσιν, αἱ σύντομον ἔχ:
Ἔστι δὲ ἥδε,
XL. Πᾶν λεχθὲ

ἀληϑῶς τοῦτο οὐ μόνον εὐφημίας ἕνε-

ἢ γραφὲν χατὰ τοῦ

γοµεν, ἀλλὰ καὶ ἀληθείας, μετὰ βραχὺ προϊόν-

τος τοῦ λόγου πληροφορήσω, Ὅθεν σὺ, φίλ

Κλήμης, ἐπὶ τῷ τὸν Σίμωνα πρὸς τὴν ζή

VARLE LECTIONES.

35 τῶν μελλόντων γάρ Ὁ. 8 Μωυσέος Ὁ
hom. ni, 6, νόμου 0, 9 λόγῳ om. Ὁ, 9
C. "Τί 0 in marg, in οὐ]. tex

ταῖς Ol.

ο μόνου Q. Ita legendum jam vidit D. Cfr. infra cap. 40, 45;
Ὁ Θεοῦ O, ο, S, d

j- tu ἐπιπτόραντες, αἱ 0.
± μήπω 0, 3 οὐ οπι. Ὁ. Mox οὐσῶν ἀλλ᾽ ἀποιτήσονται κόγου C.

τὸν Θεόν Ὁ. ? lla Ὁ e. 8, δυσσυνηδτίτως
15 du, ὄχ. αὐτοῦ Q, d 0. , ὅθεν αὐτοῦ Ὁ.
3 Krrat 8 de 0, qui exb. τήν ut 0,

VARIORUM NOTE.

[2 Πολλὰ γὰρ ψευδῆ κατὰ τοῦ Θεοῦ προσέλα
6οὺ αἱ Τραφαί. Falsa veri permista fuisse in sa-
cris Scripturis dicitur passim hoc in Apocrypho,
impie juxta ac stulte: ex veterum hereticorum de-
lirámenlie, qui,texte. S.Irenzo lib. ri. cap. 2, cum
ex Scripluris arguerentur in accusalionem con-
vertebantur ipsarum Seripturarur,quasi non recte
haberent,neque essent ex auetoritate, οἱ quia varie
essent dieta. Sic apud S. Epiphanium Ebionei
Moysis Pentateuchum integrum non admittunt, sed
quadam illius rejiciunt, majoremque legis partem

contumeliis incessunt; Abrahamum quidem cum
[saaco, Jacobo, Moyse et Aarone, usque ad Jesum
Nave filium rocipientes, sed postea Samsonem, 58-
muelem, Davidem, Salomonem, Eliam, Eliseum,
Isaiam, Jeremiam, Danielem, Ezechielem, alios,
omnesque prophetas detestati. Ptolemaitze vero Pen-
tateuchum cum legibus divinis humana mandata
complecti affirmant. Et Appelleiani a Ghristo volunt.
fuisse indicatum, quid in sacris litteris ab ipso di-
ctum fuerit, quid a demiurgo. Lege de Ebionzis
Methodii Convicéum or. 8. p. 140. Cot.

τὴν ἐνεστῶσαν ὑπερθέσθαι ἡμέραν οὐχ

πεῖσθα:. Σήμερον γὰρ πρὸ τῆς ζητήσεως

διαζόμενος περὶ τῶν δὲν ταῖς

πλήρη, τῶν

ων ἐν ταῖς Γραφαῖς παραλιπόντες δ. τὰ wat

ἱρημέμα περιδλεπόμενοι γαίροντες φέρουσιν"
χαὶ οὕτως οἱ ἀκροχταὶ ἀγνοίας αἴτια, τὰ κατὰ τοῦ

πιστεύσαντες, τῆς αὐτοῦ Qa:

λείας ἀπόθλητοι T γίνον-

ται. Διὸ σὺ προφάσει ὑπερθέσεως τὸ μυστέριον τῶν
Τραφῶν μαθὼν, κερδήσας εἰς Θεὸν μὴ ἁμαρτάνειν
ἀπαραδλήτως χαρήσῃ,

XLI Κἀγὼ Κλήμης ἀκούσας ἔσην'
po xA χάριν ὁμολογῶ τῷ κατὰ

᾿Αληθῶς γαί-

πάντα ἢ

σομαι, ἢ " τὰ πάντα ὁπὲρ

ὑπολάδης ὡς ἀμριδάλλοντα

σιν # ἢ xal ἑηβησομένοις 3" πονθάνεσθαι, ἀλλ᾽ ἵνα
μαθὼν καὶ αὐτὸς ἄλλον εὐγνωμόνως "1 μαθεῖν 05:98
τα διδάξαι δυνηθῶ
κείµενα !? ψευδῆ ταῖς Γραφαῖς καὶ πῶς. ὅτι ὄντως
ψευδῆ τυγχάνει. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο +

Ὁ, Διὸ λόγε μοι, τίνα ἐστὶ τὰ προσ-

εἰ

μή µου ܐܧ‎ 4045, ἐγὼ τῇ τάξει ἐξιὼν τῶν λόγων παρ-
εἴχον τὴν ἀπόδειξιν, ἢν ὑπεσχόμην. Πλὴν ἄκουτον,
πῶς αὐτοῦ πολλὰ
ἐντυγχάνων αὐταῖς.

ΧΙΙ, Παραδε'

καταψεύδονται αἱ Γραφαὶ, ὡς εἴσῃ

ματος
Οὐχ 29 οἴμα: δὲ, ὦ

ἂν βραχεῖάν τινα
γὴν καὶ εὐγνωμοσύνην ἀποτώζων

ς δὲ ἵν

αὐτάρκως €

δυνήσεταί τις

κοῦσαι τὰ κατ αὐτοῦ λεγόμενα. M
αὐτόν τινα μοναρχικὴν ψυχὴν ἔχειν (55) ×
O^, προειληφότα ὅτι πολλοί εἶσι
εἴς ; ΕΣ δὲ καὶ εἴς, ἐν πολλοῖς ἀτοπήμασω, εὐρίσκων
ὅσιος σπουδάσει γενέσθαι,
τὰ ἴδια τῆς φύσεως ἀτοπήματα, ἐλ-

ἣν τῶν

τίς ἀληθεύει ; ἢ ὅτι πειράζει ὡς ἀγνοῶν,

; ܐܬܐ‎ ὃὲ

ἢ
τὸ

ογινώσχει ἐνθυμεῖται καὶ µε

gus

, καὶ τίς νῷ τέλειος καὶ γνώμῃ ἔμμονος ;
& ζηλοῖ, καὶ τίς ἀσύγκριτος ;

luz καὶ τίς σοφῖζει : ΕἾ δὲ τυρλοῖ 8

ἔδωκεν ὁρᾶν καὶ ἀκούειν;

συμβουλεύει, καὶ τίς δικαιοσύνην vopiste

ἐμπαίζει

αἱ τίς εἰλικρινής ; Εἰ δὲ ἂθυνα

CLEMENTINA. — HOMILIA II.

106

ὀφείλεις Ao- A non debes, quod Simon ad disputationom unum

hunc diem intermiserit. Hodie enim ante disputa-
lionem instructus de capitulis Seripture appositis,
inter disputandum de uno Deo et bono, mundique
creatore, hesitare non debes: sed et in discepta-
tione miraberis, quo pacto impii plurima in Scri-
pluris pro De dicta relinquunt, et respicientes ad.
ea, qua contra ipsum seripta sunt, hac leti profe-
runt, sicqne auditores ignoranti» ergo,quo contra
Denm sunt, credentes, ab illius regno ejiciuntur.
Quocirca tu, occasione dilationis Scripturarum
mysterium discens.lucratus non peccare in Deum,
incomparabili gaudio afficieris.

XLT. Et ego Clemens, eo audito, dixi : Revera
gaudeo, et gratias habeo benefico prorsus Deo, qui
etiam scit me aliud sentire non posse, nisi cuncta
pro eo. Quocirca ne credas, me, quasi de Dei ver-
bís vel de iis que dicturus es dubitem,inlerrogare;
sed ut audiendo ipse quoque alium candide audire
desiderantem docere valeam. Idcirco expone mihi
quenam sint mendacia in Seripturis exstantia, et
quo modo vere mendacia sint.Ac Petrus respondi
Licet me ncn interrogasses, ego ordinem prose-
quens sermonum exhihuissem demonstrationem,
quam promiseram. Icgitur audi,quo pacto multa in
Deum mentiantur Scripture, quemadmodum eas
legondo intelliges.

XLII. Exempli autem gratia, qua dicentur, suf-
fieient. Et vero, amice Clemens, nescio an quis-
quam, qui vel exiguam erga Deum charitatem δὲ
benevolentiam conservet, poterit recipere vel etiam
audire que eontra eum dicuntur.Qua enim ratione
is idem animam monarchicam habeat et sanete vi-
vat, qui óst provontus opinione, multos esse deos,
nón unurm ?Velsi unusest,eum in multis defectibus
inveniens quis nitetur esse sanctus, quando qui-
dem sperabit, omnium prineipium Deum propter
nature sue vitia, non vindietam sumpturum de
aliorum delictis ?

XLIIL Quare absit, ut eredatur, quod omnium
rerum Dominus, qui oclum ae terram omniaque
illis eontenta condidit, cum aliis imperet,aut quod
menliatur : nam si mentitur,quis verum dicit?aut
quod tentel, qu gnorans : quis enim precogno-
scet? Si antem considerat,et penitentia ducitur,ec-
quis mente perfectus atque consilio stabilis ? Si
emulatur, quis incomparabilis ? Si indurat corda,
quis erudit?Si cacitatem οἱ surditatem inducit,quis
dedit visum et auditum ἢ Si fraudare suadet, quis
justitiam administrat ? Si illudit,quis est sincerus?

VARLE LECTIONES.

χήν 0, 5 Θεοῦ aseripsi ex Ο. ° παραλείπουτες 0, 7 ἀπόθλητ 4 íi
μασιν Ὁ, ὑπὸ σοῦ σηρεῖσιν scribendum censet D. τὸ ῥηθησομένων Ὁ. !! γνωμόνως Ὁ, Idem δυνηθῇ
Ὁ et 8 ex conjecl, προκείμενα Ὁ. Posl πῶς 8 crediderit aliquid excidisse, velut ἵνα

19 αὐτὸν τίς

Ὁ." ἤ om. 0. qui deinde φρονῶν 9 ῥή-
33 ]ta
za Ὁ.

µάρω. 13 ἕν;

ς, οὐχ ὅσιος Ὁ. Tum legendum esset αὐτὸν, οὔ τις ὅσιος "" Διὸ el μὲν ἀπείη 0: 16 μεταμέλεται Ὁ.

VARIORUM NOTE.

(55) Μοναρχικὴν ψυχὴν ἔχειν. Monarchieum ani-
mum appellat, vel eur qut dominetur in corpus,

ParRor. 61. Il.

vel qui monarchise et unius principatui faveat.
Cor.

4

107

est, quis justus ? Si mala creat, quis bona. faciet ?
Si mala facit, quis bona ?

XLIV. 8i vero montem pinguem appetit, enjus-
nam erunt cuncta ? Si mentitur, quis verax est? Si
in tabernaculo habitat, quis immensus ? 8i deside-
rat nidorem, saerifüicia, viclimas et, libationes,
quis nullius indigens, quis sanctus, quis purus,
quis perfectus ? Si luminibus ac lucernis delectatur,
quis luminaria in ccelo constituit 781 in caligine ac
tenebris et procella atque fumo versatur,quis tan-
quam lumen maximum cvum illuminat? Si cum
tubis et vociferationibus et Jaculis et sagittis adve-
nit, quis est omnium exspectala tranquillitas ? St
ipse bella diligit, quis pacem vult? Bimala ipse con-
dit, quis facit bona? Si durus ipse,quis humanus?
Si fidelis non est in promissis,cui credetur? 8i ma-
los amat et adulteros et homicidas,quis erit justus
judex ? Si eum pauitet,quis est constans?Si deni-
que malos eligit, quisnam admiltil bonos ἢ

XLV. Quocirca,o fili Glemens,inhibe te, ne aliud
de Deo sentias, quam quod ipse solus sit Deus et
Dominus et pater bonus ac justus creator, patiens,
misericors, nutritor,beneíicus,humanitatis legisla-
ior, castitatis consiliarius, eternus, cwternitatis
auctor, incomparabilis, in bonorum animis habi-
ians, imperceptus et perceptus, qui in infinito ma-
gnum evum tanquam centrum fixit,qui evlum ex-
pandit et terram compegit,aquam recondidit,astra
in eclo disposuit, terram fecit scalere fonlibus,
fructus produxit, monies in allum sustulit, mari
terminos dedit, ventos ac flatus ordinavit ; quique
corpori ambienti in immenso pelago, per spiritum
consilii sui, securitatem tribuit.

XLVI. Bie noster judex est, in quem intuendo
oportet animas nostras emendare, omnia pro eo
cogitare, ipsi benedicere ; atque pro certo habere,
quod sua patientia improbitatem cunctorum in pu-
blieum abducens solus exsistit bonus.Isque in fine
universi unicuique facinorum contra rationem ad-
missorum justus presidebit, judex.

XLVIL His ego Clemens auditis dico : Vere illud
religio est,vere illud pietas. Herumque aio : Cupe-
rem igitur scire, quapropter co modo scripti sunt
libri saeri. Memini quippe te dixisse id factum ad ἢ
eoarguendos eos qui aliquid, quod dictum: sit ad-
versus Deum, temere crediluri erant.Sed quoniam
concedis nobis,quzrere ex te uti lubet, interrogare
audemus, te jubente. Si quis, charissime Petre, in
animum induxerit dicere nobis : Veritatem conti-
nent que in Deum dicta ac scripta sunt, licet tibi
videantur falsa : quo modo illi respondebimus ?

&, CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA

e
ܤ̄‎

πῖον ὄρος ἐπιθυμεῖ, καὶ τίνος τὰ

καὶ τίς ἀληθεύει ; ΕἸ ἐν σκηνῇ
dirae; Εἰ δὲ ὀρέγεται 78 υνίσ-
Ὁ θυμάτων καὶ προχύσεων, γαὶ

τίς ἅγιος καὶ τίς καθαρὸς καὶ τίς
τίς
καὶ

τίς ἀπροσδεὴς καὶ
τέλειος PED λύχνοις καὶ λυχνίαις τέρπεται, καὶ
$ ¡ Εἰ ܘ‎ γνόφῳ
σκότῳ ܐܘܡ‎ θυέλλῃ xui καπνῷ σύνεστιν, καὶ τίς φῶς
ov αἰῶνα ; ET διὰ σαλπίγγων

ποὺς φωστῆρας ἕταξεν ἐν οὐραν
p ip d

ὧν φωτίζει τὸν ge
καὶ ἀλαλαγμῶν 1 καὶ βολίδων χαὶ τοξευμάτων προσ-
ἔρχεται, κά τῶν ὅλων προσδόκιμος γαλήνη s εἰ
πολέμους αὐτὸς ἀγαπᾷ, wal τίς εἰρήνην θέλει ܬ‎ εἰ τὰ

^

“αχὰ αὐτὸς weiten, καὶ τίς ἀγαθὰ δημιουργεῖ ; ܐ‎ αὖ-

gH", υχαὶ
& 9^, καὶ

τὸς ἄσταρ]ο εἰς φιλάνθρωπος ; ΕἸ αὐτὸς πι-

ὧν

ach. οὐκ ἔστι περὶ ὧν ὑπισχνεῖται, καὶ τίς πιστευ-

ῥᾷσεται ; Εἰ αὐτὸς πονηροὺς καὶ μοιχοὺς καὶ φονεῖς
5; ἘΣ αὐτὸς µετα-

ἀγαπᾷ, καὶ τίς ἔσται 1 δίκαιος κριτή:
Εἰ αὐτὸς κακοὺς ἐκλέγε-

μελεῖται, καὶ τίς βέδαιος ;

ται, καὶ τίς ἀγαθοὺς προσίεται ;
XLV. διὸ, ® τέκνον Κλήμης, ἔπεχε, μὴ ἄλλο

ζόμενος, ἂν

ν μέγαν αἰῶνα ὡς οὐρανὸν

ἐφαπλώσας καὶ γῆν πιλώσας, ὕδωρ ταμιεύσας, ἄ-

στρα ἐν οὐρανῷ διαθεὶς, πηγὰς γῇ βρύτας, καρποὺς

sas, ὅρη ὑψώσας, θάλασσαν $ ἃ
τὸ dA × διατάξας, ὁ τὸ περιέχον σῶμα ἐν
ὁματι βουλῆς 33 ἀσφαλια

XLVI. Οὗτος ἡμῶν δικασ'

ἡ τὰς ἑχυτῶν γατορθοῦν ψυχὰς, πάντα ὑπὲρ 33 αὐ-
χρὴ τὰς ἑχυτῶν πατορθαῶν ψυχὰς, πάντα ὑπὲρ δ! αὖ
ὅτι

εἰσμένους

τοῦ νοηῦντας, αὐτὸν εὐφημοῦντας, πε
τῇ αὐτοῦ «αχροθυμίᾳ πάντων τὴν προπέτει
νερὸν ἄγων μόνος ἀγαθός ἔστιν. Καὶ οὗτος
τοῦ παντὸς ἐχάττῳ τῶν τετολμηχότων ἃ μὴ ἔχ;
καιὸς προκαθεσθήσξται χριτής.

XLVIL Ταῦτα ἐγὼ Κλήμης ἀκούσας, ἔφην" ܒܣܐ‎
ἐξεια, τοῦτο ἀληθῶς 38 εὐσέδεια. Πάλιν

θῶς τοῦτο θε’
D ἬΝ
d N
τῶν μελλόντων τολμᾶν πιστεύειν τι 3% λεγόμενον χατὰ
τοῦ Θεοῦ. Πλὴν χαρίζῃ ἡμῖν πονθάνεσθαί σου
ὡς βουλόχεθα “1, πονθάνεςθαι τολμῶμεν, σοῦ κελεύ-
(m ἀντ

a Ἤθελον μαθεῖν οὖν, διὰ τί οὕτως ἐγράφησαν

ὅλοι. Μέμνημαι γὰρ ὡς fone, ὅτι εἰς ἔλεγχον

i

Lei βουληθείη, φίλτατε Πέτρε, X

σαντος"
᾿Αληθῆ ἔστι τὰ γεγραμμένα, κἄν 38 σοι ψευδῇ δοκῆ τὰ

χατὰ τοῦ θεοῦ ῥηθέντα" πῶς ἀποκριθῶμεν αὐτῷ ;

VARUE ΜΕΟΤΙΘΝΕΡ.
11 δὲ deest in O. "8 κνίσης C., quam formam 8 tacite commutavit in χνίσσης, οἱ 8ογ. O. Vide Dindor.

fium in Hom. "Tum προσγύσεων Ὁ. 19 ὀλολυγμῶν C.

Ottob. al. man. γρ. κέντρωον, 33 Ci ἀσφαλής post δουλῆς Metaphras
$. Deest in 0. ?* [n O pr. m. in marg. ἔχον, Eadem varietas occurrit infra c.

αὐτός 0. 36 ἐστι Ὁ, ?? Ad oram cod.
en redolet, abundatque ; 42524
52. 35 ἀληλῶς τοῦτο 0, 35 Post

20 ἅπτοργος

τι 0 praebet τό. ?* Vbb. πυνθάνεσθαί σοῦ ὡς βουλόμεθα accesserunt ος 0, 3 x&v om, 0; qui tum ser. δοκεῖ

109

μόνον
ἐστιν, Κάγὼ ἀπ.
(56) ἀγνοεῖν

786“ Edw

XLIX. Καὶ ὁ Πέτρος
χθῆνα: δυνάμενον προέ

πυνθάνομαί σον, πρῶτον ἀπόκριναί μοι" ὁ τὰς
ὅλους γράψας καὶ εἰπὼν πῶς ὁ κόσμος $
ὅτι οὗ προγινώσχει ὁ
ἔφην" "Ανθρωπος, Καὶ

θρώπῳ οὖν ὄντι, πόρε

ς, ἄνθρωπος ἦν, ἢ οἱ

ἕτρος

δυνατὸν ἦν εἰδέ'

ὁ Θεὸς οὐ πρ

πῶς ὁ κόσμος
L. Κἀγὼ αἰσθόμενος ἤδη τὴν ¢
js ἦν. Kal ὁ Πέ

ὁ προφήτης, ἄνθρωπος ὧν, οὐδὲν ἠγνόει

ἔφην" Ὅτι πραφ ος

Θεοῦ εἰληφέναι τὴν πρόγνωσιν,
δωχὼς ἀνθρώπῳ τὸ προγινώτ
Κἀγὼ ἔφην: Ὀρθῶς ἔψης. Καὶ ὁ TT
ἔφη, εἰς αὐτὸ
ἡμῖν ὅτι ὁ Θεὸς πάντα προγινώσκ:

συνδιαπόρησόν μοι.

ὅσας αὐτὸν Γραφὰς ἀγνοεῦ
iy αὐτὸν λεγούσας ἀληθεύειν. K

ἔφην"

70 LL Καὶ ὁ π'
ἐστιν ἀληθῆ, ἃ

ν τῶν Τραφῶν ἃ
εὐλόγως ὁ Διδάσκαλος ἡμῶν
τῶν ἐν

ται Ἡ δόκιμοι" ὦ

δοκίμων ὄντων X

are), τινῶν

ἀπὸ τῶν ψευδῶν Γραφῶν

τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ, Κἀγὼ ἔφην' Πάνυ καλῶς.

CLEMENTINA. — HOMILIA II.
ܐ‎ 08 ἃ XLVIIL. Excepit Petrus :

40

Tu bene interrogasti.
Verum audi ; erit enim in tuam cautionem, Quau-
doquidem multa sunt a Scripturis in Deum dicta,
quia tempus urgel ob vesperam, unum quod voles
dietum sciscitare ; et 8olvam,falsumque esse osten-
dam, non solum quod conira Deum prolatum sit,
Sed quod revera sit falsum.Et ego respondi : Velim
discere quo pacto, cum Scripture Deum dicant
in ignorantia versari, ipsum scientem esse pote-
ris demonstrare.

XLIX. Respondit Petrus : Dictum proposuisti re-
Tutatu facile. Attamen auscullà quemadmodum
nihil ignorat Deus, sed et prescit. Quod vero te
rogo, primum mihi responde: qui libros sacros scri-
psit, dixitque qua ratione mundus fuerit conditus
et quod Deus non presciat, homo erat, nec 1161 Et
ego : Homo, inquam.Tterum Petrus : Ergo qui erat
homo, unde certo scire poterat qua ratione mun-
dus fuerit conditus, οἱ quod Deus non presciat?
L. Tum ego, qui jam solutionem intelligerem,
bridens aio : Quoniam erat. propheta. Et Petrus
disit : Si ergo propheta, licet homo, nihil nescie-
bat, qui a Deo acceperat prescientiam quo pacto
igitur ipse qui homini prescire largitus est, Deus
cum sit,in ignorantia versetur ?Et ego : Recte pro-
nuntiasti. Tum Petrus : Adhuc ergo,inquit, de hoc
una mecum require.Confesso a nobis, Deum omnia
precognoscere, omnino necesse est ut Scripture
illum quidem ignorare affirmantes mentiantur,asse-
rentes vero cognoscere, vere sint. Et ego dixi: Ne-
cesse est ita habere.

LI. Petrus addidit: Si ergo in Scripturis alia vera
Sunt, alia falsa, recte Magister noster dixit Estote
probi trapexite ; cum nempe quedam in Scripturis
dicta proba sint, quaedam adulterina.Et hominibus,
qui ob falsas Scripturas errabant, proprie erroris
indicayit ea 1sam, dicens: Ideo erratis, nescientes
vera. Scripturarum ; propter. quod. ignoratis et virtu-
tem Det. Et ego dixi : Omnino praclare.

VARUE LECTIONES,

9 εὖ D, suffragante Ὁ, σύ C.
sitionum mutata D. Ἡ οὐχ ᾱ, οὐχ 8. 9* λ
C, qui refert ad hom. τα, 50, xvn, 20. Epipb. ber,

er

81 Cfr. Marc. xi, 24, Matth. xxit, 29.

39 Malim διὰ τὸ in
τὸν e
44, 9, οἱ ad notas suas in Constit. ap. i, 30. Adde
seeuadum S, que prabent Credner, Boitrugo I, 205, 327. Heinichen Euseb. ἢ
ix, p. 389. 85. δὲ S, O, τε C, non O, uli vult S, sed CI deinceps πλυνο

Ἔχου τῆς ὥρας πρὸς τὴν ἔστ

ἔραν, sode Ῥτρο
.Q. 9 οὖν C.

86 |a. Q, 6. S, τραπεζεῖται

eccl, tom. III, Excurs.
® [ta 8, ἐξέφανε C, 0.

ote.

VARIORUM NOT4R.

56) Πῶς τῶν Γραφῶν, In Eclogis Damasceni, de
bas paulo ante dicebamus, cap. Περὶ τοῦ X
χτον εἶναι τὸν Θεὸν καὶ ἀπερίγραπτου, elo. Ἐρώτη-
σις Ἀλήμεντος πρὸς τὸν ἅγιον Πάτρον. Πῶς τῶν
Τραφῶν λεγουτῶν ἀγνοεῖν τὸν Θεὸν, ὡς ἡ περὶ τὸν
'Abho ζήτησις ἐμφαίνει, σὺ λέγεις πάντα αὐτὸν

᾿Απόκρισις, Ὃ τὰς Βίδλους γράψας, wai

4

ουτι
πρὸ ἀνθρώπο
“Ὅτι προφήτης Ty. 1
ὧν, διὰ τὸ ἀπὸ Θεοῦ
ε αὐτὸς ὁ
MM

e» ; Κλήμης" Ὀρθῶς ἔφης"

νευδῶς πῶς
᾿Ἀπόλ».
ἄνθρωτο

mao
ܝ‎

)}. ὃ ἄλλῳ) δε-
.ܘܳܐ‎ El οὖν ὁ θεὸς

μόνος τ
πᾶσα τὰς
νοεῖσβ

ντος
dum observari debet, ob manifestam in ea interpo-
lationem. Cor.

(57) Μὴ εἰδότες τὰ ἀληθῆ τῶν Γραφῶν, etc. Mi-
rare 1110 quoque impudentiam hwreticam, in per-
vertendis sacre Scripture testimoniis. Nam Mar-

Ίρωπον γνῶσιν, Qui locus admo-

οἳ 11, 24, habetur duntaxat: Διὰ τοῦτο πλανᾶσθε,
μὴ εἰδότες τας Γραφᾶς, μεδὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ.
Matth, vero xxir, 29 ; πλανᾶσθε, etc. Quod autem
Ebionei Evangelium Matthzi, quo solo utebantur,
mutilationibus, additionibus, mutationibus adulte-

raverint, locuples testis est Epiphanius. Ip.

1t S. CLEMENTIS I HOM.

LII. Respondit Petrus : Hecte itaque non credo A
adversus Deum, nec adversns justos inlege memo-
ratos,impiam presumens opinionem. Ut onim mihi
persuadeo, neque Adamus transgressor fuit, quem
Dei^manus parturierunt : neque Noe ebrius, qui
prz omni mundo justus inventus est: neqne Abra-
hamus tres simul habuit uxores, qui propter casti
tatem donatus est liberorum multitudine : neque
Jacobus quatuor duxit, qunrum et dui sorores,
qui duodecim tribuum pater exstitit, et. Magistri
nostri adventum futurum designavit. Moyses non
erat homicida, nec ab idolorum sacerdote didicit
judicare, qui omnibus seculis legem Dei propheta-
vit,et ob rectam intelligentiam testimonium fidelis
dispensatoris accepit.

1111. Sed et borum similiumque solutionem in
tempore tibi exhibebo. De eztero, quoniam, ut vi B
des,inslat 5 hodie dicta sunt, suffieiant,
Attamen quolies voles, de quibus plaeobil, fiden-
ier percon!are τ nos |wÜi confestim explicabimus.
Quibus dietis surrexil. Sicque sumpto cibo in som-
num versi sumus ; nox enim advenerat.

HOMILIA III.

1. Post duas igilur dies, tertio autem iilluce-
scente quo disputandum erat cum Simone ego
Clemens expergetactus eomitesque, sub secundum
gallorum cantum invenimus lucernam adhuc lucen-
iem, Peirum vero genibus flexis orantem. Com-
pleta igitur prece,conversus cernensque nos ad au-
diendum paratos dixil :

1L Scire vos volo, quod qui ex nostro consilio
manent cum Simone, ut. inopia illius addiscentes
nobis subjiciant, quo ad variam ejus malitiam ap-
tare nos possimus ipsi miserunt, et nobis ista de-
clararuni : Simon hodie, quemadmodum promisit,
paratus est, venire coram oranibus, uL ostendal ex
Seripluris: bune qui eclum el terrám omniaque
in iis exstantia condidit,non esse Deum supremum;
sed alium existere quemdam incoguitum et su-
premum,uLin ineifabilibus exsistentem Deum deo-
rum,qui duos misorit deos, ex quibus altor nandi
creator, alier legis dator. Atque hio dicore moli-
tur, ut rectam fidem eorum subvertat,qui unum ac
solum Deum ereaiorem celi et terre adoraturi
sunt.

ΠῚ. Hac audiens quo modo non moleste tulissem?
Quocirca et vos necum. consistentes fratres scire
volui, non mediocriter animo me. dolere, dum. vi-
deo, diabolutn quidem ad homines tentandos vigi-
lare homines vero plane negligere salutem suau.

VARLE ΤΕ:
3* Vbb. πάνυ χαλῶς, Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεχοίνατο des.
νόθα κατὰ νόμου λεγόμενα, 40 ἔχον O. Vid. supra

9 εἰδώλου ὦ, 5 ἀλλ᾽ ὅτε

ἀδελφαί desiderantur in 0.
" προσεκλύσει 02 @$

bula ἄγνωστον καὶ non exhibet.

PONT. OPERA DUBIA. 112

111. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο 58: Οὐκοῦν εὐλόγως
οὔτε κατὰ τοῦ Θεοῦ πιστεύω, οὔτε κατὰ τῶν ἐν τῷ
ἀσεθῶς φρονεῖν προ-
᾿Αδὰμ παρα-

νόμῳ ἀναγραφέντων δικαίων,
λαμβάνων 98,

ς οὔτε

Ὡς γὰρ πέπεισμαι,
ν τοῦ Θεοῦ χειρῶν κυσφορηθείς"
ἦν, ὁ ὑπὲρ 90 πάντα τὸν χόσμον

᾿Αθραὰμ. τρισὶν ἅμα cuv-

{πε 9 χοναιξνν, ὁ διὰ σωφροσύνην πολυτεκνίας κατ
ὧν δύο

Ἰχκὼβ τετράσιν ἐκοινώ

3 οὔτε ܪ‎
ἀδελφαὶ @ ἐτύγχανον, ὃς δεκαδύο φυλῶν ὑπάρξας
ab Διδασκάλου ἡμῶν παρουσίαν ἐσή-
ς ἕν, καὶ παρὰ ἱερέως

πατὴρ χαὶ τὴν

μανεν ἐλθεῖν" οὐ Νωυτῆς qo
εἰδώλων 8 χρίνειν ἐμάνθανεν ὁ παντὶ Y τῷ αἰῶνι τὸν
δι’ ὀρθὴν φρόνησιν

προφητεύσας καὶ δι᾽

τοῦ Θεοῦ νόμον

πιστὸς οἰκονόμος μαρτυρηθε

1111: πλὴν καὶ τούτων σοι τὴν ἐπίλυσιν μι
ὁμοίων ἐπὶ καιροῦ παρέξω, Τοῦ δὲ λοιποῦ, ὡς ὁρᾷς,
ἐπειδὴ ἐσπέρα χατείληφεν, τὰ σήμερον ῥηθέντα αὖ-
Ἄλλοτε δὲ εἰ " βούλει, περὶ ὧν θὲ-
χαίροντες
ἔράγερται.

ܥ

, 086 ἡμῶν πυνθάνου, καὶ ἡμεῖς

εἰπὼν

ταῦτα
ροφῆς µεταλαθόντες εἰς ὕπνον ἐτράπη-
μεν. Κατειλάνει γὰρ ἡ νύξ,

OMIAIA T".
o μὲν οὖν διελθουσῶν ἡμερῶν,
τὸ διαλεχθῆναι τῷ Σίμωνι ἔξυπνι-

ἰφωσχούσης

τὼ Κλήμης καὶ οἱ συνό

ντες

ἑταῖροι 8 ὑπὸ τὰς

poówov φωνὰς, εὕρομεν τὸν μὲν
προσ-

δευτέρας τῶν ἄλεχτ

λύχνον E
o

φαίνοντα, τὸν δὲ Πέτρον γονυκλινῆ

Σ τὴν

οὖν

zm

ὧν

Συντελέσας

σιν,
ἑτοίμως

ἰδὼν ἡμᾶς πρὸς τὸ ἀκοῦσαι χοντας,

qu
LL. Τινώσχειν ὑμᾶς
νοιαν συνόντες τῷ Σίμωνι, ὅπως τὰς βουλὰς αὐτοῦ

ω, ὅτι οἱ καθ᾽ ἡμετέραν πρό-

μανῃάνωντες ὑποδάλλωσιν ἵνα δυνώμεθα πρὸς
τῆς καχίας αὐτοῦ moi ἄρῃ, αὐτοὶ
ψαντες ἐδήλωσαν ἡμῖν λέγοντες" Σίμων σή ορον,

χαθὰ συνετάξατο, Ἐτοιμός ἔστιν ἀπὸ τῶν Γραφῶν ἐπὶ

πάντων ἐλθὼν ἀποδεικνύειν, μὴ τοῦτον 18 εἶναι
Θεὺν ἀνώτατον, ὃς οὐρανὸν ἔκτισε καὶ γῆν καὶ πάντα
τὰ 9 ܙܐ‎ αὐτοῖς, ἀλλὰ ἄλλον τινὰ ἄγνωστον καὶ ἀνώ-

ὡς ἂν ἀποῤ᾽ τοις ὄντα Θεὸν θεῶν' ὃς δύο

" ὧν ὁ μὲν εἷς ἔστιν ὁ κύσμον ܒܐܘܡ‎
ὁ τὸν νύμον δούς. Καὶ ταῦτα μηχα-
μελλόντων

, ὅπως τῶν τὸν ἕνα καὶ μόνον

σέδειν οὐρανὸν ἔχτισς καὶ γῆν, τὴν ὀρθὴν
προεκλύσῃ V πίστιν.

lil. Ταῦτα ἀκούσας πῶς οὐκ ἂν ἠθόμησα: Διὸ καὶ
ὑμᾶς δ, τοὺς συνόντας μοι ἀδελφοὺς, εἰδέναι ἠθέλησα,
ὡς οὐ μετρίως τὴν ψυχὴν ἀλγῶ, ἐνορῶν τὸν μὲν πο;
δοκιμὴν ἀνθρώπων ἐγρηγορότα, τοὺς δὲ

ερίας πάνυ ἀμελοῦντας.

s
ἀνθρώπους τῆς

νηρὸν πρ

ἑαυτῶν. σι

CTIONES.

3? προλαμθάνε: O, in cuj. marg. al man.
c. 40. f Melius qus S. 3 Vbb. πολυτεκνίας----
δὲ C. 5 ἕτεροι 6. 46 τά transeripsi ex 0, qui voca-
ἡμᾶς 0.

in 0.

113

τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν
Εσθαῖ 59 ὅτι εἰσὶ θεοὶ
ἑτέρων πολλῶν θεῶν δόξας εἰσενεγκεῖν, ὅπως ἐὰν
ἑτέρως ἢ

Ἐμηχανήσατο γὰρ
τῶν ἐπιγείων ξοάνων me!

οὐκ

παύσωνται τῆς κάτω @ πολυβεομανίας,
καὶ χεῖρον κατὰ τῆς τοῦ Θεοῦ μοναρχίας λὲ
τηθήσονται" ἵνα µη

» ἀπα-

οτε τὰ τῆς μοναρχίας προτιµή-
σαντες οὐπώποτε ἐλέους τυχεῖν δυνηθῶσιν. Ταύτης

δὲ τῆς τόλμης ἕνεκα ὁ Σίμων ταῖς ψεν
φῶν περικοπαῖς ὡπλισμένος
χεται. Καὶ τὸ δεινότερον, ὅτ: ἀφ᾽ ὧν οὐ ܐܠ‎ πε
προφητῶν τοιαῦτα δογματίζειν κατὰ τοῦ ὄντως
οὐ πεφόθηται.
IV. Καὶ ἡμῖν μὲν τοῖς ἐκ προγόνων παρειληφόσι
τὸν τὰ πάντα κτίσαντα 79 σίθειν Θεὸν,
ἁπατῶν δυναμένων βίθλων τὸ
οὐδὲν δυνήσεται, τοῖς δὲ ἀπὸ ἐθνῶν,
ὑπόληψιν σύντρ
ψευδῆ οὐκ εἰδόσιν, πολὺ δυνήσεται" οὐ μόνον αὐτὸς,

σι τῶν Γρα-

πολεμεῖν ἡμῖν

προσὲς

ἔτι δὲ καὶ
µυστήριον,

0

23

τὴν πολύθεον

gow ἔχουσιν, καὶ τῶν Γραφῶν τὰ
, ܝ‎

ἀλλ᾽ εἰ καὶ αὐλός. τις τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν κατὰ τοῦ

ἕξι

ἔνον

κενόν δὴ τινα ὅμοιον ὀνείρῳ, πλουσίως κεκοσµη!
αι, τῷ ἐκ παίδων τὸν

λεγόμενα ἐβισβῆναι

ὑφηγήσεται μῦθον, πιστευθήσι

νοῦν αὐτῶν τὰ κ. τοῦ

λαμβάνειν 53, Ὑπάνιοι δὲ τ.
ὡς ἐκ πλήθους ὀλίγοι,
θελήσουσι κατὰ τοῦ τὰ πάντα χτίσαντος Θεοῦ καχὺν

οἱ μὲν αὐτῶν ἔσονται,

οἵτινες δι᾽ εὐγνωμοσύνην οὐ
λόγον αὐτὸ # vis ἀκοῦσαι µόνον:
ἐθνῶν οὖσι σωθῆναι γενήσεται, Μὴ οὖν ἡμῖν @ τις
τὸν Σίμωνα παντελῶς µεμφίσθω, ἢ καὶ ἄλλον τινά"
οὐδὲν γὰρ ἀδίγως γίνεται, ὅπου καὶ
ψευδῆ εὐλόγως πρὸς δοκιμὴν ἔχοντα τυγχάνει.
ΡΝ. κἀγὼ Κλήμης ἀκούσας ἔφην' Πῶς λέγε
Qs, καὶ τὰ τῶν Τραρῶν ψευδῆ εὐλόγως πρὸς δοκιμὴν
ἀνθρώπων ἔχειν ; Ὁ δὲ ἀπενρίνατο. Τὰ ψευδῆ τῶν Γρα-
φῶν αἰτήματι κακίας δικαἰῳ τινὶ λόγῳ γραφῆναι
συνεχωρήθη. Εὐλόγως ܬܘ‎ 58. λέγω οὕτως, Ἔν ταῖς
θε. _ ܘ‎ πονηρὸς τοῦ ἀγαβοῦ τὸν Θεὸν οὐχ ἔλατ-
τον ἀγαπῶν ἑνὶ μόνῳ ἀπολείπεται τι
καὶ τῶν ἀγνοίας αἰτίῳ ἀτεθούντων οὐ συγγινώσχων,
στοργῇ τῇ πρὸς τὸ ἀσεδούμενον, 50 τῶν ἀσεθούν-
τῶν ἐπιθυμεῖ τὸν ὄλεθρον, ὁ δὲ "] τὴν ܐܘܗܐ‎ αὐτοῖς
προσφέρειν. Ὁ γὰρ ἀγαθὸς ἰᾶσθαι πάντας θέλει 96 ταῖς
μεταμελείαις, σώζει δὲ ας τὸν
Θεόν" τοὺς δὲ ἀγνοοῦντας οὐκ ἰᾶται, οὐχ ὅτι οὐ θέλει,

οἷς μόνοις ἀπὸ

τὰ τῶν Τραφῶν

χύ-

ἀγαθοῦ, ὅτι

μόνους τοὺς ἔγνωχι

ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἔξεστιν τὰ ἡτοιμασμένα τοῖς υἱοῖς τῆς
βασιλείας ἀγαθὰ τοῖς διὰ τὸ ἀδιάκριτον ἀλόγοις ζώοις
παρεικασθεῖαι παρασχ.

VI. Τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου Θεοῦ, τοῦ τὸν κόσμον πε-
ποιηκότος καὶ ἡμᾶς χτίσαντος καὶ πάντα παρεσχη-
κότος, τοιαύτη πέφυκεν φύσις, παντὸς ἤδη ποτὲ Κ᾽
ἐντὸς ὅρων θεοσεδείας ὄντος, καὶ μὴ βλασφημοῦντος
αὐτοῦ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, στοργῇ τῇ

πρὸς αὐτὸν εἰς

CLEMENTINA. — HOMILIA IH.

114

λουσι περὶ A Gentilibus enim, qui terrena. simulacra credituri

erant non esse deos, machinatus est introducere
opiniones de mullis aliis diis ; ut si a terrestri
multorum deorum cessarent insania,alia vel pejori
fraude contra Dci monarchiam ac unilatem loqui
compellerentur, ne, doctrinam de uno principatu
maximi faeientes,unquam possint consequi miseri-
cordiam. Hoc ob audax facinus Simon falsis 80:18
pturarum seclionibus armatus venit ad nos oppu-
gnandos, Quodque gravissimum est, ista adveraus
Deum verum ex prophetis, quibus tamen non cre-
dit, docere non veretur.

IV. Et quidem adversum nos, qui ἃ majoribus
cultam omnium conditoris Dei accepimus nec non
Scripturarum decipere valentium mysterium, nihil
polerit : conlra vero gentles,in mullorum deorum
opinione nutritos, ignorantesque Seripture men-
dacia, valebit plurium : non modo ipse,sed et si
quis alius ethuicis vanum aliquam in Deum fabu-
lam, similem somnio opulenterque ornatam enar-
raverit,credetur ; quod a pueritia mens eorum so-
lita est sermones adversus Deum | suscipere. Rari
aulem inler eos erunt, ut e maltitudine pauci, qui
ob equum animum nolent malo in omnium condi-
torem Deum sermoni vel aurem duntaxat prarbere;
quibus solis ethnieis sulvari continget. Nemo igitur
nobis de Simone penitus conqueratur, vel de quo-
quan alio. Nihil enim injuste accidit ; quandaqui-
dem et Seripturarum rnendacia jure ad hominum
probationem posita sunt.

V. Quo audito ego Clemens. dixi : Qua ratione,
ais, domine, et Seriptararum. mendacia merito ad
hominum probationem posila fuisse? Ille vero re-
saondit: Mendacia Scripturarum,ex maliliz postu-
laione, justa ratione permissa sunt seribi. Merito
autem dico sic. In theologia et religione malus,non
minus diligens Deum quam bonusin uno tantuma
bono superatur, quod nolens parcere iis, qui ex
ignorantia impii sunt,amore in illud quod non co-
litur, irreligiosorum desiderat interituin, bonus
vero ipsis olferre sanitatem.Vuit enim cunetos ρῶ-
nilentia sanare: servat aulern eos tantum qui Deum
cognoscunt; ab eos qui eum ignorant non sa-
nat, non quod nolit, sed quia non 11001 bona filii
regni proparata tribuere hominibus, qui ob discre-
tionis privalionera assimilati sunt. brutis uniman-
libus.

VL Unius ae solius Dei, qui mundum fecit οἱ
nos ereavit οἱ omnia. prebuit, ea natura est, ut
animam eujuslibet intra pietatis limites positi et
sanctuniejusspiritum non blasphemantis,ad se,cha-
ritate erga hunc hominem, adducat, per rospectum

VARLE LECTIONES.

Ὁ πείσθεσθαι Ὁ, δὴ κάτω non omittere debobat S, Subinde O. πολυθεουµανίας.
o C), sed statim πλουσίω {πλουσίῳ C, πλουσ'
warg.

9? καινόν 0, qui deinde ὀνείρω c, D. (ὃν ει
Κεκοσμηθέντα p. κεκοσμημένον 0, 9 Ila Ὁ οἱ Ὁ in
αὐτόν vel αὐτοί. Frustra. Cfr. hom. 1, Ὁ
ρειν se, ἐπιθυμεῖ S, c. 1), προσφέρων ὦ, Ὁ. 5

φυμοῦντος scr. Ὁ,

8. δὲ ὑμᾶν C.

ει πάντας 0
Ὁ. οὐδήποτε, Subinde ἐντὸς ων ὁ in texlu, ad oram man. al.

Ἡ οὐ non est in 0.
έως de. ronjectura).
textu. Ἢ αὐτό 0 mutari vült in
5 δὲ om. O0. 57 οὐδὲ p. ὁ δὲ Ὁ. Tum. προσφέ-
9 qa δ, D, Hle conj. εἰδήποτε, "C.
σως ἐκτός. c edidit ὁ ἐντὸς ὅρῳ, Tum βλασ-

115 S. CLEMENTIS 1 HOM. PONT. OPERA DUDIA.

sui in illam amoris. Licet peccatrix sit, ita compa- A αὐτὸν &

rata est, ut,postquam eondigne de actis punita fue-
rit, salutem consequatur.Si quis vero Deum nega-
verit, aut alia quadam ralione in eum verbo exsti-
terit impius, ae postea egerit ponitentiam, casti-
gabitur quidem pro iis quein eum deliquit,salvus
autem erit, quia conversus diloxit. Fortassis etiam.
pietatis ac orationis magnitudo vel et ponas effa-
giet, cum homo pro delici venia ignorantiam et
penitentiam attulerit.Qui autem non dueuntur ρῶ-
nitentia, per ignis supplicium finem quoque acci-
pient,etsi in reliquis omnibus sint sanctissimi : ve-
rum. ut dixi, certo tempore plurimum igne mterno
vexati, exstinguentur.Non enim amplius senpiterni
esse possunt, postquam impie se gesserunt erga
tlernum ac solum Deum.

VII. Impietas autem inillum estjin ea circa reli-
gionem opinione mori, qua dieatur alium essa
Deum, seu ut majorem, seu ut minorem, vel quo-
modocunque preter eum qui vere est.Nam qui vere
est, ille est,cujus formam humanum gerit corpus:
propter quam rem eclum et omnia astra,quamvis
secundum essentiam prestantioru, servire susli-
nueruntei, qui secundum essentiam minor est,
propter Numinis forman. Tantum Deus hominem
pre omnibus beneficio a'Tecit ; ut intuitu plurimo-
rum beneficiorum, illorum auctorem diligens, per
dilectionem eam et in secundo evo salvus esse
possit.

ὙΠ]. Sufficiens ergo est ad salutem charitas ho-

ν τὴν ψυχὴν, ὑπ’ α
4. Κἂν ἁμαρτωλὸς ᾖ, pe
πηλασβηνα: ὧν

τις αὐτὸν ἀρνήσεται 0 ἢ ἔτ

ὡς πως λόγῳ εἰς αὐτὸν

$» µετανοήσ

δὲ, κολασῃήσεται μὲν ἐφ᾽ ὧν

σωθάσεται δὲ, ὅτι ἐπ
πηήσεν. Ἴσως δὲ ἡ

θολὴ P xx! τῆς

σίας ἢ καὶ τοῦ κολασθῆναι
μης

ἀπολυθήσεται, συγγνώ-

5 τῆς ἆμαρ κτανοίας δεδωκὼς
μὴ μετανοήσαντες διὰ τῆς
τοῦ πυρὸς κολάσεως καὶ τὸ τέλος ἕξουσιν (58), κἂν ἐν
LI

ΒΊ τὴν ἄγνοιαν. Οἱ ὃν

ἅπασιν ὀσιώτατοι ὦσιν" ἀλλ᾽, ὡς ἔφην,

ρημένου αἰῶνος τὸ miu

τον πυρὶ adus

Εἶναι γὰρ εἷς
γὰρ
xal 8 µόνον ἀσεί

λασθέντες ἀποσδεσθήσονται
δύνανται οἱ 8 εἰς τὸν

Θεόν.

VILCH δὲ εἰς αὐτὸν ἀσέδειά ἐστι τὸ ἂν +
θεοσεδείας λόγῳ ὄντα τελευτῆν Τὸ λέγοντα ἄλλον
ϑεὸν, ἢ ὡς κ.

qp παρὰ τὸν ὄντως ὄντα. Ὁ γὰρ
ἔστιν, οὗ τὴν μορφὴν τὸ ἀνθρώπου

ovi, ἢ ὡς ἥττονα, ἢ ὅπως ποτὲ

ὄντως ὧν οὗτός

βαστάζει σῶμα,

ἐν ὁ οὐρανὸς καὶ πάν

sw, κατ οὐσίαν

κρείττονες ὅν

» τῷ
κατ᾽ οὐσίαν χείρονι, διὰ τὴν τοῦ Κρείττονος μορφήν,

Τοσοῦτον ὁ Θεὸς ὑπὲρ πάντας 7! εὐηργέτηκε τὸν ἂν.

θρωπον, ἵνα εἰς τὸ πλῆῃο

τῶν εὐεργεσιῶν τὸν εὐερ-.

πήσας ὑπὸ αὐτῆς ἀγάπης καὶ εἰς
δεύτερον αἰῶνα διασωρῆναι 89908.

τὸν u

ΠΠ. Αὐτάρκης οὖν (59) εἰς σωτηρίαν ἡ εἰς

VARLE LECTIONES.

99 Ita Β., εἰς αὐτόν C, O. δ᾽ αὐτόν
matica ; κολασθῆναι jam proposuit D.
ἐπιστρέψαι, efr. hom. nr, 6. xr, 16. Frustra, δ

εὖσ. ὑπερθολῇ καὶ τῆς ἱκεσίας ἧττον κακῶς παθέσε
(pro peccati venia) conj. D. Legendum potiu

Ὁ. 45 Ita edidi c. 0. ὧν ἔπραξεν κολασθ:
60 inclinat, nt eredat, exeidisse aliquid post κολασθεῖσαν, velut

ἀρνήσηται 0. Idem. ἀσεθήσῃ, ** μετανοήσῃ C. Tut ἐφ᾽ à
(sic) Ὁ. 95 τῇ τῆς sóc. ὑπερβολῇ con]. L., ἢ -ἧς pro ἡ τῆς
αι. ἢ καὶ τοῦ :
lorct ex Si opinione ἀντὶ vel ὑπὲρ συγγνώμης, πεί tolus Io-

αν €, repugnante gram-

:0c. 0. Qua lectione recepta legerim : ἢ τῆς
κολασθῆναι ἀπολυθήσεται. 99 συγγνώμῃ

Sys θοτραρίοῶ manilcstus essct, 51 περιττόν. C in margine. * ΟἹ om. Ὁ. 69 vai ante. μόνον excidil ap. S.
79 Minus accurate scr. S, € exh. τελευτῶν, quod est ap. Cl. ! Mulim πάντα. S. 13 τόν adjunsi c. 0.

VARIORUM NOTE.

(58) Διὰ τῆς τοῦ πυρὸς κολάσεως καὶ τὸ ος
ἔξουσιν. Ad explicationem erroris hoc loco con-
tenti et infra cap. 59, et hom, vit, 7 ; xvr10,masi
me facient, praster Jostinum Dialogi p. 59} et 2
lrengum lib.
100, Heraldinz editionis ; verba Origenis de Hera-
cleone hzeretico Valentiniano, tom. xvi im Joam
nem p. 255, si nt mihl videntur aecipionda, intclli-
gantur : Ox οἴδα δὲ ὅπως, inquit, εἰς τὸ, "μελλεν

ἀποθνήσκειν, κινηθεὶς οἴεται ἀνατρέπεσθαι τὰ δόγ.
ματα τῶν ὑποτιθεμένων ἀθάνατον εἶναι τὴν ψυχὴν,
εἰς τὸ αὐτὸ συμόήἠλλεσθαι ὑπολαμβάνων val τὴν Ψν.

ἀρά-

χὴν καὶ τὸ σῶμα ἀπόλλυσῃαι ἐν γεένγῃ, Καὶ οἱ
γατόν γε εἶναι ἡγεῖται τὴν Ψυχὴν ὁ Ἡρακλέων, ἀλλ.
ἐπιτηδείως ἔχουσαν πρὸς σωτηρίαν, αὐτὴν λέγων εἷ-
γαι τὸ ἐνδυόμενον ἀφθαρσίαν φὐαρτὸν, καὶ ἀθανασίαν
θνητὸν ὄντα ὅταν (est duplex lectio, prava et recta :
ideoque expunge ὄντα quod solum habet Liber Ro-
gis) κατεπόθη (lego eum eodem ms. καταποθῇ) ὁ 04-
γατος αὐτῆς εἰς νἵκος (ms. νεῖχος), Quee vertunt:
Nescio tutem quo modo motus in. ea verba. erat enim.
moriturus (Joam.iv. 4T), exislimel subverti eorum
opinionem qui animam immortalem ponunt ; eodem.
conjici existimans tum animam, tum corpus οἱ inter-
dre fn. gehenna * mec immortalem esse. existimat He-

0 μᾶλλου
ἀπολέσαι ἐν

mam. Quasi eo signifiearetur animam in igne ἐπ-
ferni funditus interire. Quocirea illud : zi; τὸ
συμθήλλεσθαι ὑπολαμθάνων val τὴν ψυχὴν
xii τὸ σῶμα (seu, ut reclims in eodice 1:80 ܕ‎
καὶ τὸ ψυχὴν καὶ σῶμα) ἀπόλλυσθαι ἐν γεέννῃ, qui
míhi eredet interpretabitur sie: Ad idem conferre
existinans etiam illud, Antmam et corpus perirc.Ce-
lerum aliis multis Clementznorum loeis aperte do-
cetur immorlalilas animarum cum suppliciorum
perennitale ; potissimum homil. m, cap. 43, el ho-
mil. ,]ܘ ,ܐܐ‎ 11,480 ut necesso sit pseudo-Clemen-
iem istum vel pugnantia scripsisse, vel hic fuisse
interpolatum. Cor.
(59) Αὐτάρκης οὖν. Ecloge Damasceni, sepe nu-
mero memorate, e? memoranda, capite Περὶ ἀγά-

17

CLEMENTINA. — HONILIA 11.

18

ἀνθρώπων στοργή. Εἰδὼς δὲ 7? ὁ πονηρὸς, ἡμῶν A minum erga Deum. Videns autem malus festinare

σπευδόντων τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν πὶ μέλλουσιν ἐνὸς
καὶ μόνου Θεοῦ ἐν ψυχαῖς σπείρειν τὴν ἀθανατοποιὸν
πρὸς αὐτὸν ἀνθρώπων 15 στοργὴν, αὐτὸς ὁ πονηρὸ
κατὰ τῶν ἀγνοούντων ἱκανὸν ὅπλον ἔχων πρὸς
θρον σπουδάζει πολ
νος 83 c
συμπεισθέ
χείας ἐγκλήματι, τῆς αὐτοῦ βασιλείας ἀποθληρῶσιν.

ν θεῶν ἢ καὶ ἑνὸς ὡς κρ

αι τὴν ὑπόληψιν, ἵνα συλλαδόν
ἢ ην,

ες ἃ μὴ θέμις, ἀποθανόντες ὡς ἐπὶ

μοι-

ΙΧ. Άξιος οὖν τῆς ἀποδολῆς πᾶς κατὰ τῆς τοῦ
Θεοῦ μοναρχίας αὐτὸ µόνον κἂν ἀκοῦσαί τι τοιοῦτον
θελήσας. Ei δὲ ὡς Γραφαῖς τεθαῤῥηκώς κατὰ τοῦ
Θεοῦ τολμᾶ τις χἂν ἀκούειν, πρῶτον
ενθυµείτω ܕܬܐ‎ ὅτι, ἄν τις εὔλογον
βούλεται ἀναπλάσῃ, ἔπειτα αὐταῖς B.
τὸς ἔσται πολλὰς ὑπὲρ οὐ ἐπλάτατο δόγματος ἃ

vá

μοι συν-

αὐτῶν μαρτυρίας φέρειν" πῶς οὖν ἐπὶ ταύταις κατὰ
TÓ

τοῦ θεοῦ θαῤῥεῖν ἔστιν, ἐν αἷς ἡ πάντων βουλὴ εἰ
ευρίσκεται ;
X. Αὐτίκα γοῦν Σίμων αὔριον ἡμῖν συζητεῖν Ἢ

μοναρχίας τολ-

ܗ

μέλλων δημοσίᾳ κατὰ τῆς τοῦ θε
BU, θέλων πολλὰς ἐξ αὐτῶν τῶν Γραφῶν φωνὰς
ἐνεγκεῖν, ὅτι Ὢ πολλοὶ εἰσὶ (s
κόσμον κτίσας, ἀλλὰ 99 τούτου ἀνώτερος
ἀποδείξεις ἐγγράφους ἔχει mapas
αὐτῶν πολλὰς πε δεῖξαι σαφῶς ἔχομεν, ὅ
ἐστιν ὁ 81 Θεὸς οὗτος ὁ τὸν κόσμον κτίσας, καὶ ἄλλος 33
οὐχ ἕ ᾿Αλλὰ καὶ εἴ τις ἄλλως πως εἰν
πεῖν θελήσει, ἕξει καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτῶν ὡς βούλεται 58
περὶ ὧν βούλεται τὰς ἀποδείξεις παρασχεῖν. Πάντα
γὰρ αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἵνα μηδεὶς τῶν ἀγνωμόνως
ζητούντων τὸ ἀληθὲς εὕροι, ἀλλ᾽ ὃ βούλεται, τοῦ

ὦ πλὴν αὖτ

6

ἀληθοῦς τοῖς εὐγνώμοσι τετηρηµένου. Εὐγγωμοσύνη
δὲ ἐστιν τὸ 89 πρὸς τὸν τοῦ εἶναι ἡμᾶς αἴτιον ἀποσώζειν

στοργήν,

πάντων εἰδέναι ὀφείλει, ὅτι οὐδα-
μόφεν αὐτὴν εὐρίσχει, εἰ μὴ ἣν ἀπὸ προφήτου ἀλη-
θείας. Προφήτης ἔστιν ὁ πάντα

εἰδὼς, ἔτι δὲ καὶ τὰς πάντων ἐννοίας, ἀναμάρτητος
ὡς περὶ τῆς προγνώσεως αὐτοῦ μὴ ἁπλῶς διαλ.
βάνειν, ἀλλ᾽ εἰ δύναται ἄνευ ἑτέρας προφάσεως cov-
εστάναι αὐτοῦ ἡ πρόγνωσις. "A γὰρ οἱ Ἱατροὶ προλέ-
ἐν ἔχοντες τοῦ νοσ]ῶντος

τὰ

Ύουσιν, ὑποδεύλημένην
τὸν σφυγμὸν, καὶ οἱ μὲν πτηνὰ, οἱ δὲ θύματα, καὶ
ἄλλοι ἄλλας ὕλας πολλὰς διαφόρους ὑποδεύλη
ἔχοντες προλέγουσιν, καὶ προφῆται οὐκ εἰσίν.

ΧΗ, Εἰ δὲ βουληθείη τις λέγειν, τὴν διὰ τῶν τοιού-

nos, ut in eorum animis, qui ex gentibus credituri
sunl,inseminemus immortalitatis operatricem cha«
ritatem hominum in unum ae soluxn Deum, ipse,
inquam, diabolus, contra imperitos sufücienter ad
necem srmatus, nititar multorum deorum sive
unius tanquam prestantioris opinionem inserere :
quo homines, tenendo ac credendo quie non licet,
moriantur quasi in adulterii crimine;et a regno Dei
ejiciantur.

JX. Itaque dignus est qui. abjiciatur, quieunque
contra Dei monarchiam vel tantum quid simile
audire voluerit. Si vero, quasi Scripturis confidat,
contra Deum vel audire aliquis audet, primo illud
mecum consideret:si quis dogma aliquod sibi pro-
babilepro voluntate confinxerit et posteaScripturas
fuerit intuitus, ex iis poterit multa testimonia pro
fictitio suo dogmate proferre ; quo. modo igitur in
iis adversus Deum confidere fas sit;in quibus cun-
ctorum placitum invenitur ?

X. Nuno ergo Simon,cras nobiscum publice dis-
ceptaturus, contra Dei monarchiam aggreditur,
multasque ex ipsis Scripturis voces afferre vult, de
eo quod mulli dii sint et unus quidam,non quidem
creator mundi, sed illo superior, Simulque argu-
menta ex Scripturis exhibebit.Et nos quoque ex iis
ipsis multa evidentia capitula ostendere possumus,
quod unus sit Deus hic qui orbem condidit, nec
alius sit praeter eumn.Sed et si quis alio quocunque
modo dicere voluerit, habebit etiam is ex ipsis,
prout volet et de quibus volet, probationes dare.
Omnia quippe Seriptur dicunt : ne ullus eorum,
qui ingrale querunt, inveniat veritatem, sed inve-
niat quod cupiL; veritate gratis hominibus reser-
vata. Gratitudo autem est, servare charitatem erga
eum qui exsistendi nobis auctor fuit,

XI. Unde ante omnia scire oportet, non aliunde
inveniri veritatem, quam ἃ veritatis propheta.
Propheta autem verus is est qui omnia omnino,at-
que etiam cunctorum cogitationes novit, estque
impeoccabilis,ut qui de Dei judicio sit certissimus ;
quocirea nos debemus de ejus prescientia non sim-
plieiter judicare, sed si absque alia eausa consi.
Stere potest prescientia ipsins.Quedam enim pre-
dicunt medici, quia subjectam materiam habent
«egrotantis pulsum ; item alii aves,alii victimas,alii
alias multas et varias materias subjectas dum ha-
bent, prasdicunt, neo sunt propheta.

XII. Quod si quis dicere voluerit, prescientiam

VARLE LEOTIONES.

3 δὲ addidi c. 0, ὃ εἰδώς conj. D,
µηθήτω O. 16. ἐγκύψῃ
(sic) ὅτι p. ὅτι Ο. 9 ἀλλά om. O.

7& ἀνθρώπων aocossit ex 0.
Ὁ, c. 8, ἐγκόψει €, Subinde δυνατόν Ὁ. 9 ܙ‎
Tum ὁμῶς 8, ὅμως C, 0. 83 à inserui c. 0.

τὸ 1 8, , συνενθυμήτω ϐ, συνενθυ-
T σονζητεῖν ὦ, 8 τολμᾶν Ὁ. 79 ey.
85 ἄλλο Ο. € τήν C.

VARIORUM NOTE.

ἁγίου Κλήμεντος
σωτηρίαν ἡ εἰς
τὸ

πης λαὶ φόδου περὶ Θεόν, etc. Τοῦ
ἐπισκόπου Ῥώμης. Αὐτάρχης εἰς
Θεὸν ἀνθρώπων ἀγάπη. Εὐγνωμοσύνης γάρ ἔστι,

πρὸς τὸν τοῦ εἶναι ἡμᾶς αἴτιον, ἀποσώζειν στοργήν
bg! ἃς καὶ εἶτ δεύτερον καὶ ἀγήρω αἰῶνα διασωζόμεϑα,
Inf. cop. 10. Cor.

110 8. CLEMENTIS 1 ROM

per has prodictiones siinilem esse prescientie verc
et nativa, multum fallitur. Ille enim presentia
tantum indicant, idque sí veraces l'oerint. (Quin et
mihi ez prosunt: demonstrant enim esse pres
tiam.) At illius, qui solus et verus est, prescientia
non solum presentia cognoseit, sed et ad füturum
usque seculum infinitam extendit prophetiam : nec
ullo indiget ut intelligatur, nec. obscura οἱ dubia
prédicit, ita ut verba alium prophetam exigant in-
terpretem, sed elara profert οἱ simplicia ; quemad-
modum Doctor noster, cum esset propheta, innato
ac perpetuo spiritu omnia omnino noverat.

XIIL Ideo fidenter futura exposui, easus dico,
loca terminos. Nam cum sit inculpatus propheta,
immenso anima oculo omnia occulia spectat et no-
vit. Si vero et nos, ui mulli, admittamus verum
quoque prophetum non semper, sed interdum,
quando habet spiritum, tune ideo prescire ; eum
autem non habet, ignorare ; si ita existimernus, et
decipiemus nos et aliisinsidiabimur.Nam id ad eos
perlinet, qui à spiritu inordinato furiose conci-
tantur οἱ ad aras bacchantur atque ingurgitantur
nidore.

XIV.Etenim prophetiam ostendare volenti si conce-
datur,ut, cum mendax deprehensus fuerit, tunc cre-
datur spiritu prophetia sancto caruisse, non facile
arguetur falsus esse propheta ; nam in paucis iis,in
quibus, utpote multa loquens, veritatem attigerit,
credetur spiritum possidere ;elsi prima ultima di-
cat,et uliima prima, preterita ut futura, futura ut
preteritajitem consequentiam non habentia, vel ex
aliis compilata et transformata, nec non quiedam
imminuta, informia, stulta, dubia, inopinata, ob-
8cura, totam clamantia consocienlie pravitatem.

XV. At preceplor noster non lalibus usus est
prestigiis, sed, ut supru retuli, propheta qui erat,
innato ac perpetuo spiritu omnia penitus cognita.
fidens, οἶατο, αἱ antea dixi, exposuit, casus, loca,
presiituta tempora, modos, terminos. Sic igitur
de templo predixit : Videtis has cedificationes ¥

«ΦΡΟΝΤ. OPER *

A τῶν mood ΄ήσεων δ᾽

ΡΕΡΙΑ, 120

ὡς ἐμφύτῳ προγνώσει ὁμοίαν

εἶναι, πολὺ ἡ

Τὰ γὰρ τοιαῦτα παρόντα µην
ja ἄλλως δέ μοι ܐܘܡ‎ αὐτὰ
. πρόγνωσιν γὰρ εἶναι συνίστησιν. Ἢ δὲ

μόνον, καὶ

ܕ
τοῦ μόνου καὶ ἀληθοῦς πρόγνωσις οὗ μόνον τὰ παρ-‏
ὄντα ἐπίσταται 33, ἀλλὰ καὶ μέχρις αὐτοῦ μέλλοντος‏

αἰῶνος ἀπέραντον ἕκτε

ἐν προφητείαν, καὶ 60868

γὸς

ται πρὸς ἐπίγνωσιν, μὴ 33

anti

καὶ ἀμρίδολα, ἵνα ἄλλου προφήτου χρείαν ἔν
γόμενα πρὸς ἐπίγνωσιν, ἀλλὰ δητὰ 81 καὶ ἀπ

περ A ὁ Διδάσκαλος ἡμῶν καὶ προφήτης ὢν ἐμφύτῳ
καὶ ἀεννάῳ πνεύματι πάντα πάντοτε ἠπίστατο.

ΧΗ]. Διὸ τεθαῤῥηκότως ἐξετίθετο περὶ τῶν μελ-
λόντων ἔσεσθαι, λέγω δὲ πάθη, τόπους, ὅρους. Προ-
φήτης γὰρ ὧν ἄπταιστος, ἀπείρῳ ψυχῆς 99 ὀφθαλμῷ
πάντα κατοπτεύων ἐπίσταται λανθάνων, El δὲ παρα-
δεξόμεθα 59 ἡμεῖς, ὡς οἱ

8

πολλοὶ, ὅτι καὶ ὁ ἀληθὴς προ-

ἀλλ᾽ ἐνίοτε, ὅτε £
το προγινώσν

τὸ πνεῦμα,

ὅτε δὲ
ν οὕτως ὑπολάδωμεν, καὶ
καὶ ἄλλους ἐνεδρεύσωμεν, Τὸ
ὥς ἐνβουσιώντων 99 ἐστ

9 οὐκ ἔχει, ἀγ-
ἑαυτοὺς ἅπα-
γὰρ τοιοῦτον
ὑπὸ πνεύματος ἀτα-
ξίας (60), τῶν παρὰ βωμοῖς μεθυόντων χαὶ χνίσσης
ἐμφορουμένων,

XIV. Tei γὰρ προφητείαν ἐπαγγέ
dày συγχωρη

λλεσθαι θέλοντ
πιστεύεσθαι ἐν οἷς ψεύστης qup
τὸ τῆς προγνώσεως ἅγιον οὐκ εἴχεν πνεῦμα,

ἔλεγκτος ἔσται ψεύστης ὑπάρχων προφήτης.
ܛ‎ 0 PX .ܚܝ‎

ἐπιτυγχάνει, τότε
9! τὰ πρῶτα ἔσ-

ἐν οἷς γὰρ ὡς πολλὰ λέγων ὀλίγα

τὸ πνεῦμα Ey

ν πιστεύεται, ὅτι τε

χατα λέγει, καὶ τὰ ἔσχατα πρῶτα, τὰ γενάμενα ὡς

ἐσόμενα, τὰ ἑσόμενα ὡς ηδη γεγονότα, ἀλλὰ καὶ ἀνακή-
λουθα, ἢ 98 καὶ ἐξ ἄλλων ὑφηρημένα καὶ µεταμεμοβφω-
μένα, ἃ δὲ µεµειωι ὃ

α, ἀνείδεα, ἀνόητα, ἀμοίόολα,
ἄδοξα, ἄδηλα, πάσης κεκραγότα δυσσυνειδησίας,
85 ΧΥ, Ὁ δὲ ἡμ!

ri

epos διδάσκαλος οὐδέν τι τοιοῦτο

ἐγοητεύσατο 98, ἀλλ᾽, ὡς φθάσας εἶπον, προφήτης ὧν
ܐ‎ ἀεννάῳ. πνεύματι πάντοτε ἐπιστάμενᾳ 9

ἐξετίθετο, ὡς προέ

ως, ἐμπροθέσμους,

σαφῶς,

τρόπους, ὅρους, 0

τίκα γοῦν περὶ τοῦ ἁγιάσματος (01) προλέγων

Β

14813 LECTIONES.

** D legi vult πρόῤῥησιν, Ποοίο.
infra o. 96 : ῥητὰ προ
ραδεξώμεθα 0. 99 [ta ὃ ο
Om. Ὁ. 33 προεφητεύσατο 0.

je σαφῆ λέγει. Μὲ
, ἐνθουσιούντων C.
9 ἐπ.

ܚܠ

85 ἐπίστηται 0.
ἢ (sic) 0. Tum λανθάνοντα nonj.
8 ὅτι

τστάμενος 0, Deinde ὧν p. ὡς Ὁ. 9 lta D, πρυέλεγεν 6, O.

ἄῤῥητα C, O. Bie
ita vertit. 89 πα-

add. e. 2d

55 la. D, xat 0, 0.

# ῥήτα D,

τε U, Ὁ, ὅτε D. Proximunn xat ο,

VARIORUM NOTE.

(60) Ὑπὸ πνεύματος ας, Seribendum cre-
diderim ὑπὸ πνευμάτων & a spiritibus inor-
dinatis, qui ud aras incbriantur et ingurgitantur ni-
dore. Credebant veteres deos parlicipes fuisse 68
δης τε, κνίσσης ct Τὸ γὰρ λάχομεν γέρας ἡμεῖς ut
ait Jupiter apud Homerum lid. 48. Postea voro
philosophi alos demonas sanguinis οἱ nidorís pa-
bulo gaudere statuebant. Infra eap. 0, Τὸ ἐπὶ χνίσ-
σῃ capxüw ἡσθῆναι οὐκ &yz0oo Vide modo Porphy-
rium De abstinent. lib. 11, cap. 42 ; et Tertullianum
Apol. cap. 22, 3. Davis.

(61) Περὶ τοῦ ἁγιάσματος etc. Auctor Operis
imperfecti in Maithzum, ad Cap. xxiv, vers. 1

Fuit enim exercitus alienigenarum, et Romani impe-
ratoris slans circa Hicrusalem, qui? usque tune. [κό
Tul sancta. Hoc et Petrus apud Clementem. exponit.
Log. liecognitianum lib. τ, cap. 59, 04, 00.46 et fu-
tura. aperuil illis omnium ; verba sunt Laclautii lib.
1v, eap. 21, quiP Petrus eL. Paulus Bomae pravdica-
verunt; εἰ ea. pra dicalio in. memoriam scripla. per-
manstl; in qua cum multa aliu snira, tum etiam hoc
fulurum esse dixerunt, ut. post breve tempus. immit-
teret Deus regem, qui expugnarel Judzeos, et. ctvilates
eoruin solo adzequaret, ipsos autem fame silique con-
[ectos obsidere, eto. Cor.

* Ὁρᾶτε τᾶς οἰκοδομὰς ταύτας ¡ ܐܢܬܐ‎ ὑμῖν A
ὦ 36 λίθος ἐπὶ Mov οὐ μὴ ἀφεθῇ ὧδε, ὃς οὐ
μὴ καθαιρεθῇ" καὶ οὐ μὴ παρέλθῃ εὰ αὕτη,
καὶ ἡ Μ' χαθαίρετις ἀρχὴν 4 λεύσονται
γὰρ καὶ χαριοῦσιν ἐνταῦθα, καὶ περιχαρακώσουσι,,
καὶ τὰ τέκνα ἐνταῦθα κατασφάξουσιν.
Ὅμως καὶ τὰ ἑξῆς εἴρηκε σαφεῖ φωνῇ, ἅτινα αὐτοῖς
ὑφθαλμοῖ
καὶ τὸ Ey
λόγον τῆς ἀποδείξεως ὁ
φήτης.

XVI. Πλὴν πολλοί εἰσι τῆς πλάνης κήρυχες, ἕνα 9
τὸν τῆς κακίας ἡγεμόνα ἔχοντες" ᾧ λόνῳ ὁ "0 τῆς
ἀληθείας καὶ αὐτὸς
ἰδίοις καιροῖς τοὺς πάντος καθαροὺς εὑρεθέντας fien
προφήτας. Ἡ δὲ πολλὴ τῶν πεπλανημὲ
όνεν αὕτη 1: τὸ μὴ πρότερον v
γίας λόγον, ὃν ἰδίᾳ bp:
ἔμενος κεφαλαιωδῶς
Ὑμεῖς οὖν τῶν λεγομένων ܛ‎

τάξις

ὑμῶν

ἰδεῖν # ἔχομεν" ἵνα ἐφ᾽ ὧν ὁ λόγος

ov γένηται, Πρὸς γὰρ

ἧς Ahn

εἴς ὧν τῆς εὐπεδείας ἠγεμὼν ἐν

ὧν αἰτία t

Β

I
ἑκάστοτε οὐ παύσομαι 8

2
πολὺ γὰρ τὸ κατ' εἶδος λέγειν.

305 por φιλαληθεῖς
κριταί,
86 XVII, Τοῦ δὲ

πάντα πεποιηκότι

e ἄρξομαι ἤδη, Θεοῦ τοῦ τὰ
τὸ μέγα xal ἅγιον τῆς προγνώ-
εἰ μὴ τῷ ὑπὸ χειρῶν αὐτοῦ ×

αὐτοῦ πνεῦμα

τὰ μέγιστα ἁμαρτάνει ; Καὶ οὐχ οἶμαι αὐτὸν συγγνώ-
jus τυγχάνειν

%, κἢν ὑπὸ νόθου Γραφῆς κατὰ τοῦ
δεινὰ voe
1i

πάντων Πατρὸς

ἀπατηθείη: ὁ γὰρ εἰκόνα,

καὶ ταῦτα αἰωνίου βασι

ς, ὑβρίσας, τὴν ἁμαρτίαν

ον ἀνάφερομένην ἔχει, οὔπερ καθ᾽ ὁμοίωσιν
ὧν ἐτύγχανεν οὖσα. ᾿Αλλὰ, φησὶν, ἁμαρτήσαντα
εἶπε τὸ θεῖον πνεῦμα. Οὐκοῦν συνήμαρτεν" καὶ

πῶς ὁ τοῦτο λέγων οὐ κινδὸν

δει; ᾿Αλλὰ μετὰ τὸ
ἴσαι εἰλήφει τὸ πνεῦμα. ᾿Αδίκοις ἄρα δέδοται"
καὶ ποῦ τὸ δίκαιον ; ᾿Αλλὰ δικαίοις καὶ ἀδίκοις ἐπι-
xopn To
ψεῦσμα, κἂν μυρίας ἐπινοίαις βοή!
κἂν ἐν μακρῷ χρόνῳ λαδεῖν ἔχη ".

XVIII. Μὴ ἀπατᾶσθε. Ὁ Πατ
Ὁπότε καὶ ὁ δημοσίᾳ κείμενος νόμος, ἀγνοίας 5 ἐγκλή-
ματι διὰ τοὺς ἀναξίους σκέπων αὐτὸν, τοὺς * ἀλη-
ς γὙλιχομένους ἐπ᾽ αὐτὸν ἀνατ
τασον τὸν πατέρα σου καὶ do

ἁμαρ

ἴται. πάντων ἀδικώτατον.

ἡμῶν οὐδὲν ἠγνόει.‏ ܕ

ume λέγων: "EE

σοι, τοὺς 89698
τέρους σου, καὶ ἀναγγελοῦσί 1 σοι, Τοῦτον ἐχρῆν
τὸν πατέρα ζητῆσαι, τούτους τοὺς πρεαθυτέρους ἔπι-
ζητῆσαι 3. Ἀλλ᾽ οὐχ ἐζήτησας, τίνος ἐστὶν ὁ τῆς βα-
σιλείας χρόνος, τίνος ἡ 82 τῆς προφητείας καθέδρα,
καίτοι αὐτοῦ ἕαυτον μηνύοντος τῷ λέγειν: Ἐπὶ τῆς
καθέδρας Μωυσέως ἐκάθησαν " οἱ Γραμματεῖς καὶ
οἱ Φαρισαῖοι * ὅσα λέγωσιν

πάντα οὖν ὑμῖν,

(a) Matth. xxiv, 2, 34; Luc. xix, 43.

CLEMENTINA. — HOMILIA IT.

(0) Deut. xxxn, 7.

123

Amen dico vobis, lapis super lapidem. ποπ elinque-
tur hie, qui non destruatur : et non. prartercbit. gene-
ralio have, quin destructio. initbum. sumat. Venient.
enim et sedebunt hic εἰ vallo circumdabumt, et. filios
vestros jugulabunt hic (n). Pariter clara voce sequen-
tia pronuntiavit que ipsis oculis videmus : ut in
quibus sermo dictus fuit, et res eveniret. Nam ve-
ritatis propheta ob auditorum fidem sermonem de-
monstrationis faeit.

XVI. Verumtamen multi sunl erroris precones.
unum habentes malitie ducem : qua ralione qui
unus veritatis justa ae pietatis dux est, propriis
tempnribus omnes puros inventos habebit prophe-
tas. Precipua vero erroris multorum causa hee
est, quod non prius conjugationis doctrinam intel-
lexerunt, quam vobis seorsum mon cessabo fre-
quenter et summatim exponere. Longum enim est
singula dicere. Vos igitur discendorum mihi estote
veritatis amantes judices.

XVII. Jam vero dicere incipiam. Si quis homini,
a Dei omnium auctoris manibus formato, non con-
cosserii, magnum et sanctum prescientie illius
spiritum possidere, quo modo, οἱ alteri ex impura
stirpe nato id tribuerit, non plurimum aberrabit?
Νεο illi puto veniam dandam, licet ab adulterina
Scriptura in fraudem inductus sit, ut adversus om-
nium Patrem dura cogitaret. Qui enim imaginem,
eamque eterni Regis, alfecerit injuria, peccato se
implicabit, in eum referendo, ad cujus similitudi-
nem imago illa facla esl. Sed, inquit, post. pecca-
tum reliquit illum divinus Spiritus. Igitur eum illo
peecavit : et quo pacto, qui hoc dicit, non pericii-
laur? Sed postquam peccavit, accepit. spiritum.
Injustis ergo traditur : et ubi justitia? Sed justis
ac injustis suppeditatur. [d omnium injustissimum
est. Sic quodlibet mendacium, mille licet adjuvetur
excogitationibus, confutationem denum sortietur.

XVIII. Ne decipiamini. Parens noster nihil igno-
ravit. Quandoquidem οἱ publice posita lex, qua
illum ignorantie culpa ob indignos onerat, propter
veritatis cupidos ad eumdem remittit, dicens : In-
lerroga patrem (uum et dicet tibi, seniores tuos εἰ
annuntiabunt tibi (b). Hune oportebat patrem, hos
seniores querere, Sed non quasiisli, cujnsnam sit.
tempus regni, cujusnam prophetie eathedra.Quam-
vis ipse seipsum significet dicendo : Srper catke-
dram Moysis sederunt Scribm et Pharismi : omnia
igitur, quapcungue dixerint vobis, audite illos (c).
lios autem dixit, velut eos, quibus credita erat

(c) Matth. xxin, 2, 3.

VARLE LECTIONES.

16 λέγω om. 0. 57 Inserui ἡ c. 0. 9" ἰδεῖν
400 ὁ deprompsi ex O. Ibidem εἴς ὧν x
3 τυγχάνη O,

0 c. 8, εἶδειν C. 3 Ita O ο. D, ἵνα C. Cfr. hom. vir, 3.
ܐ‎ αὐτός 0. adn 9, 0, αὐτή 0,
r. man. * Lege ἔχει 8. 5 lta 0 et ex. conject. C., cuj

? [ta S. Cfr. hom. in, 28. τῷ C; Ὁ,
textus ἀγνοία, Cfr. hom. u, 48 οἱ

. 8 τῆς Ὁ, Ἷ ἐροῦσ: 0. 3 Vocabula τούτους τοὺς πρεσθυτέρους ἐπιζητῆσαι recepi ex Ὁ, Matth. xxur, 2. ?

ἐκάθεισαν O, ex quo adjunxi οὖν.

123

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

124

clavis regni, hoc est cognitio, que sola potestape- À ἀκούετε αὐτῶ, Αὐτῶν δὲ, εἶπεν, ὡς τὴν κλεῖδα

rire vitz portam, per quam solam in vitam. awier-
nam datur ingredi. Sed ait : Sane clavem quidem
possident, at intrare volentibus non prebent.

XIX. Propter hoc, inquam, ipse e calhedra sur-
gens, velut pater pro filiis, qui a seculo in oceulto
dignis sunt tradita predieans, misericordiam us-
que ad ipsas gentes extendens, misertusque om-
nium animarum, proprium sanguinem neglexit.
Futuri quippe seculi rex esse consecutus circa
hoc saeculum, quod lege accepit regnum, accuratus
est in promissis. Quodque eum maxime contristat,
hoc est, quoniam ab iis per ignorantiam oppugna-
tur, propter quos tanquam filios bellum suscepit. B
Veruntamen etiam osores dilexit, flevit incredulos,
benedixit conviciantibus, et oravit pro inimicis.
Neque solum ista ut pater fecit, sed et discipulos
suos, affeclos ut erga fratres, similia faceredocuit.
Hoc pater, hoc propheta; hoc rationi est consen-
taneum, illum suis fi imperare, ut. per patris
erga filios amorem, perque insitum honorem filio-
rum erga patrem, oriri possit eterna pax. Cum.
enim bonus imperat, apud subjectos verum gau-
dium ob imperatorem nascitur.

XX. Verum ad primum veritatis sermonem red-
eo. Si illi bomini, qui Dei manibus productus fuit,
nolit quis concedere ut sanetum Christi spiritum
habuerit, quo pacto, si alteri ex impura stirpe nato
eumdem concesserit habere, non plurimum impius
esL? Maxime vero pius tuerit, si alteri quidem eum
spiritum non tribuerit, sed ei soli assignarit, qui
ab initio seculi, formas una cum nominibus mu-
tans, percurrit, seculum, donee nactus sua tem-
pora, propter labores Dei misericordia unctus, re-
quiem in aeternum possideat. Hie hunore donatus
est imperandi et dominandi omnibus, qua versan-
iur in aere, terra et aquis: ad hec ipsius a quo
homo factus est flatum habuit, anime infragile
vestimentum, quo immortalis esse posset.

XXI. Idem, qui solus verus propheta est, uni-
cuique animali apte ad naturam, sicut ejus creator,
propria imposuit nomina. Quod enim nominavit,

τῆς βατιλείας m γῶν, ἥτις ἐστὶ γνῶσις,»
μόνη τὴν πύλην τῆς ζωῆς ἀνοῖξαι δύναται, δι’ d
μόνης εἰς τὴν αἰωνίαν ζωὴν εἰσελθεῖν ἔστιν. Αλλ
ναὶ, φησὶν, κρατοῦσι μὲν Ó9 τὴν κλεῖν, τοῖς δὲ βουλο-

ὰ

ς τῆς καθέδρας ἐγερ-
θεὶς 1, ὡς πατὴρ ὑπὲρ τέχνων, τὰ ἀπ᾽ 12 αἰῶνος ἐν
κρυπτῷ ἀξίοις παραδιδόμενα χηρύσσων, μέχρις αὖ-
τῶν ἐθνῶν τὸν ἔλεον ἐκτείνων καὶ ψυχὰς πάντων
ἔλλοντος γὰρ αἰῶνος
βασιλεὺς εἶναι κατηξιωµένος πρὸς τὸν νῦν ἐμπρό-
θεσμὸς 15 παρειληφότα νόμῳ τὴν βασιλείαν. Καὶ τὸ
μέγιστον ὅπερ αὑτὸν λίαν ἐλύπει ἐστὶ τοῦτο, ὅτι ὑπὲρ
ὧν ὡς τέχνων τὴν μάχην ἐποιεῖτο, ὑπ᾽ αὑτῶν ἀγνοίας
αἰτίᾳ ἐπολεμεῖτο, Καὶ ὅμως ἠγάπα καὶ τοὺς μισοῦν-
τας, καὶ ἔκλαιε 1* τοὺς οῦντας, καὶ εὐλόγει τοὺς
λοιδοροῦντας, ηὔχετο ὑπὲρ ἐχθραινόντων. Καὶ οὗ μόνον

τοίει ὡς πατὴρ, ἀλλὰ καὶ τοὺς αὐτοῦ μαθη-
τὰς 15, ὡς πρὸς ἀδελφοὺς ἔχοντας, τὰ ὅμοια ποιεῖν
ἐδίδασκεν. SS Τοῦτο πατὴρ, τοῦτο προφήτης" τοῦτο
εὔλογον τὸ αὐτὸν ἰδίων τέχνων βασιλεῦσαι, ἵνα τῇ ἐκ
πατρὸς πρὸς τέκνα στοργῇ καὶ τῶν τέκνων πρὸς τὸν
πατέρα ἐνδιαθέτῳ τιμῇ αἰώνιος ® εἰρήνη γενέσθαι
δυνηθῇ. Τοῦ γὰρ εὐλόγου βασιλεύοντος, ἐπὶ τοὺς βα-
ους ἀληθὴς χαρὰ περὶ τοῦ βωσιλεύοντος τἰ-

ἐλεῶν, ἰδίου αἵματος ἠμέλει. M

XX. Πλὴν ἐπὶ τὸν πρῶτον τῆς ἀληθείας ἐπάνειμι 1
λόγον. Ἐὰν τῷ ὑπὸ χειρῶν Θεοῦ χυοφορηθέντι ἂν-
θρώπῳ τὸ ἅγιον Χριστοῦ μὴ δῷ τις ἔχειν πνεῦμα,

ü ܐܙ‎ ἐκ μυσαρᾶς σταγόνος γεγενημένῳ δι»
οὐ τὰ μέγιστα ἀσεθεῖ; Τὰ δὲ μέγιστα εὖ-
σέδεῖ 13, ἐὰν ἑτέρῳ μὲν μὴ δῴη @ ἔχειν, ἐκεῖνον δὲ
μόνον ἔχειν λέγοι, ὃς ἀπ’ ἀρχῆς αἰῶνος (02) ἅμα τοῖς
ὀνόμασι μορφὰς ἀλλάσσων τὸν αἰῶνα τρέχει, μέχρις
ὄνε ἰδίων χρόνων τυχὼν, διὰ τοὺς καµάτους Θεοῦ
ἐλέει χρισθεὶς, εἰς ἀεὶ 5 ἕξει τὴν ἀνάπαυσιν, Οὗτος
ἄρχειν τε χαὶ 8
χαὶ Ὁ) ὕδασι τετίμῃται: πρὸς τούτοις ὃὲ αὐτοῦ τοῦ 3"
πεποιηκότος τὸν ἄνθρωπον τὴν πνοὴν ἔσχεν, ψυχῆς
ἄῤῥηχτον περιδολὴν, ὅπως ἀθάνατος εἶναι δυνηθῇ,

χυριεύειν πάντων τῶν ἐν ἀέρι καὶ

XXL Οὗτος αὑτὸς μόνος ἀληθὴς ὑπάρξας προφή-
τῆς (68) ἑκάστῳ ζῴῳ κατ᾽ ἀξίαν τῆς φύσεως, καθὼς
ὁ πεποιηκὼς αὐτὸν 3, οἰχείως τέβεικε τὰ ὀνόματα,

VARLE LECTIONES.

10 Ita Ὁ e; marg. Ci, in cuj. texta κρατοῦμεν, Cfr. Luc, ο
±! Explanavit hunc locum et a Scbliemunno vindicavit Baurius Annal. Theol, T'ubin
1? ἀπό 0, 19 Legendum, si quid video, ἐμπροθέσμως, At deest aliquid. Ὃ νῦν ἐμπροθέσμως πὶ ἣ
ασιλείαν est diaholus. Cf. hom. xv, 7. — Etiam Neander, ut postea cognovi, huno locum sic

vépas τὴν

32 ; Math. κατα, 13, Credner, Beitr. 1, 317.
1844, p. 555. 8.

ειληφὼς

explicat, Gnost. Syst. p. 411. Post βασιλείαν excidisse putat τὴν μάχην ἐποιεῖτο, quod idem in versu

insequenti legilur. S.
μοι C.. ἐφόρα μοι S, 15

ἔμπρο
εὐσεοῇ

po Ὁ, 14 ἐκλαίει 0, 1$ τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς Ὁ. 19 αἰωνία Ὁ. 1] ἐπόρα
0 δὲ S, licet nostram lectionem commendet, δῷ O. Dein ἀπ’ ἀρχῆς

8,0, ἀπαρχῆς 0. 9 εἰσχεί C. 3: xal c. Ὁ, deest in cod. Hom. Paris. testo C. ?* τοῦ adjunxi c. Ὁ.
Idem deinceps palmariam largitus est lect. ἄῤῥηκτον p. ἄῤῥητον Vulg. ?* Ita C, O, αὐτό legendum cen-

get S.

VARIORUM ΝΟΤΑΙ.

(62) Ὅς ἀπ᾽ ἀργῆς αἰῶνος, ete. Hzc conferas
velim eum Epiphanio, heresi 30, quz est Ebioni-
larum eap. 3. Cor.

(63) Μόνος ἀληθὴς ὑπάρίας προφήτης. Inferium
vim, 10. Id. quoque observatum in Ebioneis et

Sampseis seu Elceseis ab Epiphanio, fuod Chri-
stum in Adamo ponerent. Vide eum vol, 1, p. 53,
427, 462, 461, 462. Periculose Methodius Convivi
orat. 3. Ip.

125 CLEMENTINA. — HOMILIA II. 126

Εἴ τι γὰρ ἐπωνόμασεν, τοῦτο ἣν καὶ ἐκ τοῦ πεποιη- A hoc ot erat nomen rei create ex creatore.Itaque quo
πότος ὄνομα τῷ γεγενη μένῳ. S9 Διὸ πῶς ἔτι φυτοῦ — mmodo adhuc necesse habuit arborem aitingere, ut
ποτέ 3 ἐστιν ἴδῃ κα- — sciret quidnam sil bonum vel malum,si mandatum
ἐνετέλλετο μὴ φαγεῖν; ᾿Αλλὰ ταῦτα — accepit non edendi? Verum hiec credunt qui judi-
ο0σιν οἱ ἄκριτοι, οἱ ἄλογον θηρίον Θεοῦ τοῦ 3 — ciocarent,qui arbitrantur brutum animal potentius
κείσαντος αὐτούς τε καὶ τὰ! πάντα ἐνεργητικώτερον 3». fuisse Deo, ipsorum omniumque conditore.
γενῆσῃαι οἷν,
XXIL Πλὴν τούτῳ 9 σύζυγος αυνεκτίσθη θέλτια XXII. Ceterum cam eo conjux creata oat natura.
jsts, πολὺ ἀποδέουσα αὐτοῦ, ὡς οὐσία μετουσίας 9, — feminea, multum eo deterior; distans ab eo, tan-
ς ἡλίου σελήνη, ὡς φωτὸς τὸ πῦρ. Αὕτη τοῦ νῦν — quam substantia ab aceidenli,tanquam a sole luna,
κόσμου ὡς θήλεια ὁμοίου ἄρχουσα, πρώτη προφῆτις — tanquam a luce ignis.llla huio mundo velut femina
εἶναι πεπιστέυται, μετὰ πάντων τῶν ἐν γεννητοῖς — simili imperans, prima prophetissa esse meruit, et
γυναικῶν προφητείαν ἐπαγγελλομένη. Ὁ cum omnibus qui inler natos mulierum sunt pro-
phetiam annuntiat,Alter vero,quasi filius hominis,
ἄρσενι τῷ μέλλοντι αἰῶνι προφητεύει 3, mas est, et futuro seculo velut masculo egregia
n prophetat.

XXIIL Due igitur nobis sint generales prophe-
d μὲν ἀρσενική 99 xal διωρίσθω, ὅτι ἡ μὲν πρώτη ΕΦ olera quidem maseula; ut certum sit quod
ἄρσην οὖσα δευτέρα τοῦ λοιποῦ τέτακται κατὰ τὸν τῆς — prima mascula est, et αὐ secunda deinceps ratione
προύδου λόγον, ἡ δὲ α θῆλυς οὖσα πρώτη ὡρί- progressus collocatur, secunda vero, qum est fe-
σθη ἔρχεσθαι ἐν τῇ τῶν συζυγιῶν τροελεύσει. Ἢ — mina, prima in conjugationum adventu venire de-
μὲν οὖν ἐν γεννητοῖς γυναικῶν οὖσα, ὡς θήλεια τοῦ — finita est, Ea ergo, oum inter natos mulicrum sit,
νῦν κόσμου 9! ἐπαγγελλομένη 33, ἀραεγικὴ εἶναι πι- — utfemina presenti mundo annuntiatrix, mascula
στεύεσθαι

χρείαν εἶχε προαλαθεῖν, ἵνα

λὸν ἢ κακὸν,

ܨܐ

ὡς υἱὸς ἀνθρώπου ἄρσην ὧν, καὶ τὰ διαι

XXIU. Ajo οὖν ἡμῖν γενικαὶ ἔστωσαν προφητεῖαι"

ct. Διὸ κλέπτουσα τὰ τοῦ ἄρσενος σπἐρ- 6588 orodi vult. Quare semina masculi suppilans,
ματα, καὶ τοῖς ἰδίοις τῆς σαρχὸς σπέρµασιν ἐπισχέ- suisque carnis seminibus oblegens tanquam omnia.
πουσα 9, ὡς ὅλα ἴδια συνεκφέρει τὰ γεννήματα, 90 68 comproducit germina, hoc est opes : οἱ terre-
τοῦτ᾽ ἔστι τὰ χρήματα 33, καὶ τὸν παρόντα ἐπίγειον stres has divitias quasi dotem daturam se pollice-
πλοῦτον ὡς προῖκα δώσειν ἐπαγγέλλεται, τῷ τα- — tureet tardum eum veloci,parvum cum magno vult
χεῖ τὸ βραδὺ 53, τὸ βραχὺ τῷ μείζονι ὑπαλλάξαι θὲ. — commutare.
λουσα.

XXIV. Πολλοὺς μέντοι θεοὺς λέγ
μόνον τολμῶσα, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ γ
καὶ ἐλπίδι τοῦ γενέσθαι, ὃ μὴ ἔχ

ἔχει προσαπολλύουσα

i» καὶ ἀκούειν οὐ XXIV. Et vero multos deos non solum dicere et,
ἔοθαι πιστεύουσα, audire sustinuit, sed et ipsa talem se futuram cre-
: φύσιν, καὶ 8 — didit: atque spe evadendi, quod naiura non pote-
καὶ ὡς θήλεια ἐμμηνίοις 9 vi- — rat, etiam quod habebat perdidit: et quasi femina
νομένη προφάσει θυσιῶν αἱμάσσεται, καὶ οὕτως τοὺς ἴῃ mensiruis sacrificiorum occasione cruentatur,
ψαύοντας αὐτῆς μολύνει, Ἐπὰν δὲ συλλαθοῦσα τοὺς — sicque tangentes cam inquinat.Cum autem conce-
προσκαίρους τίκτῃ 3 βασιλεῖς, τοὺς αἴμα πολὺ ylov- — pit, ac temporales reges genuit, hella suscitat quie
τας ἐγείρει πολέμους, Τοὺς Bb παρ᾽ αὐτῆς μαθεῖν 385. multum sanguinis fundunt. Porro cupidos discendo
ἀλήθειαν ὀρεγομένους τῷ τὰ πάντα λέγειν ἐναντία aba veritatis, quod contraria omnia dicit, et
ν ὑπουργίας, ζη- — mulla et varia probet ministeria, quaere semper
τοῦντας ἀεὶ 39 wal μηδὲν εὑρίσκοντας (ps αὐτοῦ — nihilque invenire usque ad mortem facit. AL initio
θανάτου χαθίστησιν. "Az! ἀρχῆς γὰρ ἀνθρώποις τυ- — enim cecis hominibus posita est morlis occasio ;
qois θανάτου χεῖται πρόφασις’ πλένα γὰρ καὶ o falsa siquidem et dubia et obliqua prodieit, sicque
ἀμφίθολα καὶ λοξὰ προφητεύουσα τοὺς πιστεύοντας — erodentes decipil.

ܒܝ

καὶ πολλὰς καὶ διαφόρους παρέ

XXV. Διὸ 40 τῷ πρωτοτόκῳ αὐτῆς ἀμφοτερίζου V. Quocirca primogenito suolex ambigoum

ἐπέθηκεν ὁ νόμος ὄνομα “1, καλέσασα Kdiv ὃ διχῇ ἢ) imposuit nomen, et Cainum vocavit. Quod nomeu

ἔχει τῆς ἑρμηνείας τὴν ἐκδοχήν' Ἑρμηνεύεται γὰρ — duplici inlerprelalionis sensu accipitur. Exponitur

VARLE LECTIONES.

+ mov Ὁ, Lectionem κακὸν, εἰ ἐνετέλλετο μὴ φαγεῖν :erui ex notula marginali cod. O, in cuj. textu
legitur, uti ap. C : κακόν ; ἐνετέλλετο ; Ultimum interrogandi signum in punctum mutavil S. 55 τοῦ pra-
lermisit S. 90 ἔνεργετικώτερον O. ?' Quod S adnolat, C edidisse τοῦτο, intellige de Cl. ?* Sensus
elflagitat, ut voluit D : ὡς οὐσίας μετουσία. 3 Ita O, ut jam recte viderunt D et Neander, πρωτεύςι C.
$ ἁῤῥοική C. δὲ τῷ νῦν χόσμῳ D. 35 ἐπαγγελλομένου 0. Subinde ἀῤῥενική C. 53 ἐπισκίπτουσα Ὁ,
96 ῥήματα C. ὅδ τὸ βραδύ, quod deest in cod Paris. el Ὁ, addidit S auctore D. C voluerat : τῷ τα:
χεῖ τὸ βραδύ, τῷ μείζον: τὸ ἧττον ὑπαλλ. x. τ. M. 38 ἐν μηνίοις C. 51 dta 0 e. 8, τίκτει C. 3 Ha οἱ 0
ih textu, µαθῃ in marg, Cum eodem emisi Ci τὰ ante ἐναντία. Artienlum delendum esse jam notavit S.
2 00 ^A' 80. *! Dedi ἐπέθηκεν ὁ νόμος ὄνομα logices ratione inductus, ἐπέθηκεν ὄνομα 0, ἐπέβηκεν 4
νόμος 0,

197

611) 11811 116 esset vel mulierem, vel possessiones,
vel amorem parentum erga illam. Quod si nullum
eorum sit, eliam sic recie possessionis nomen
sortitus est. Nam eum primum possedit, quod et
ipsi commodum fuit.Fuit autem homicida et men-
dax,et cum peccatis quiescere neque a principatu
voluit. Sed et qui ex. illins successione progressi
sunt, primi adulteri exstitere ; et, psalleria eitharas-
que temperabant,nec non bellicorum armorum ex-
cusores facti sunt. Idcirco et posterorum prophetia,
adulteris οἱ psalteriis plena,clam per voluptates ad
bella concitavit.

XXVl Qui vero inter filios hominum insitam
prophetiam anime propriam obtinebat, expresse
ui masculus, futuri seculi spem indicans, filium
suum vocavit Abel, qund absque vlla ambigui-
tate vertitur luctus.Filiis enim suis tribuit flere fra-
tres suos. qni decepti fnerint. Non mentitur, dum
promittit illis consolationem in futuro seculo. Ait
unum solum Deum rogandum esse : deos nec ipse
dicit, neque alteri dicenti eredit. Bonum quod ha-
bet servat,ampliusque auget.Saerificia, sanguinem,
libationes odit : castos, puros, sanctos diligit. E.
stinguit ararum ignem, bella abolet, docet pacem
castitatem precipit, peecafa expiat, nuptias sancit,
continentiam coneedil, omnes ad pudicitiam abdu-
cit, misericordes facit, justitiam decernit, eorum-
que perfectos consignat, et requielis sermonem
profert; certa prophetat, clara dicit, ignem sup-
plici eternum frequenter commemorat, reguum
Dei assidue annuntiat, ecelestes. divitias ostendit,
gloriam perpetuam pollicetur, peccati indulgentiam
opere demonstrat.

XXVII. Quid opus est verbis? Mas totus veritas
est, femina tota seductio : qui autem ex masculo et
femina ortus est, partim mentitur, partim vera
predicat. Femina enim,proprium sanguinem volut
rubrum ignem albo masculi cingens semine, alia-
nis fuleimentis imbecillitatem ossium suorum fir-
maít:ac temporario carnis flore delectata brevibus-

S. CLEXENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

enim et possessio et emulatio, quod in futuris A καὶ κτῆσις 3 (04) καὶ ζῆλος, ὡς ζηλοῦν αὐτοῦ μέλ-

128

oq ἐν τοῖ:

λον με

τῶν γονέων πρὸς αὐτὴν στοργή» (65). El δὲ

ἐσομένοις ἢ ovatis ἢ

xd τὴν

μηβὲν τούτων γένηται, καὶ οὕτως τὸ κτῆμα λέγεσθα:

καλῶς ἐπι

Αὐτὸν γὰρ πρῶτον ἐκτήσατο,

αὐτῇ Ὁ ἐχρησίμευσεν. Φονεὺς γὰρ ἦν καὶ
ψεύστης καὶ μετὰ ἁμαρτιῶν ἠσυχάζειν μηδὲ ἐπὶ τῷ
ἄρχειν θέλων, Ἔτι μὴν καὶ οἱ ἀπὸ τῆς τούτου διαδο-

χῆς προεληλυλότες
τήρια

ἐγένοντο: καὶ ψαλ-
κιθάρας ἡρμόσαντο M, καὶ χαλκεῖς ὅπλων
καὶ ἡ τῶν ἐγγόνων προφη-
καὶ ψαλτηρίων γέμουσα, λανθανόντως
ν ὡς τοὺς πολέμους ἐγείρει,

πολεμικῶν ἐγένοντο, Διὸ
τεία, μοιχῶν
διὰ τῶν 89860

XXVI. Ὁ δὲ ios

ἀνθρώπων προφητείαν
ἧς ἰδίαν ἔχων, ῥητῶς ὡς ἄρσην 3
μέλλοντος αἰῶνος τὰς ἐλπίδας μηνύων, τὸν αὐτοῦ υἱὸν
προσηγόρευσεν "AGE
Boc ἑρμηνεύεται, Π
ys τοὺς

στεῖ 6 αὐτοῖς ἐν τῷ 0

, 8 ἄνευ πάσης ἀμφιθολίας

¥ γὰρ τοῖς αὐτοῦ υἱοῖς πας
τωμένους ἀδελ

οὓς αὐτῶν. "Adeu-
ε τὴν παράκλησιν
ὑπισχνούμενος 9, Θεὸν ἕνα μόνον αἰτεῖν λέγει" 0

λοντι α

ὺς

οὔτε αὐτὸς @ λέγει,

λλῳ λέγοντι πιστεύει. Ka-
λὸν ὃ ἔχει τηρεῖ val ἐπὶ πλειονα αὔξει, Θυσίας, di-
ματα, σπονδὰς μισεῖ' ἀγνοὺς, καθαροὺς, ὁσίους ἀγαπᾷ,
Πρ βωμῶν σδέννυσιν, πολέμους καταργεῖ, εἰρήνην 3
διδάσκει, σωφροσύνην

τὰς

ἐντέλλεται, ἁμαρτίας
ἐγκράτειαν συγχωρεῖ,

μονικοὺς ποιεῖ, θικαιο-

καθαίρει, γάμον
D
σύνην νομῖσ'
τὰ

γομιστεύς

av πάντας p

είους αὐτῶν αφραγίζει,
ἑπτὰ προ-
πῦ; αἰώνιον κολάσεως πυννῶς

λλει,

ܐܐܘ

τὸν τῆς ἀναπαύσεως λόγον

φητεύει, σαφῆ λέγ
ὑπομιμνήσχει, βασιλείαν Θεοῦ συνεχῶς καταγγ
πλοῦτον οὐράνιον μηνύει, δόξαν ἀναφαίρετον
σχνεῖται 99, τῆς ἁμαρτίας τὴν ἄφεσιν ἔργῳ δείκνυσιν,

XXVIL. Καὶ τί δεῖ λέγειν; © ἄρσην 9 ὅλως ἀλή-

αι, ἃ δὲ ἆλη
φήλεια, ἰδίῳ αἵματι ὥσπερ ἐρυθρῷ πυρὶ πες
ἕρμα, ἀλλοτρίοις
αὐτῆς συνίστησιν, καὶ
νῇει τέρπουσα, καὶ βρα-

τῷ τῆς σαρνὸς προσκαίρῳ

VARLE LECTIONES.

2 Ita O, et ex conject. C. enj. eod. χτίσις, Ctr, Gen. 1v, 1. @ ܘܬܐ‎ 0, 6. D, αὐτή C.

15 ἄρσιν 0.

κιθάραι C, qui poslea scr. àv d. :
αὐτοῦ υἱοῖς παὶ

esse viletur : Πενθεῖν γὰρ τ
ὐτοῖς, κ. τ. A. EO sp
αἱ Ὁ ze moon us
additur ad oram.
Cl dps:

"γος. Deineeps λέγεια, 08948
το Tta D probante, O, ὑποσχε

: unde 8 corrigendus. Tum ὅλος 02

9
tat Ci conjectura ἀψευδῆ, quam S parui intellexit. * Ita conj.

ἧς ὍΣ λέγων, θεούς B ο. D.
αι C. Et ὑπόσχεται logi posse notat Cl.

δ χαὶ
recepta. scribendum

ܢܘܢܼܗ

0

Qua lectione
ωμένους ἀδελφοὺς αὐτῶν, ἀψευστεῖν
idem in textu

48 εἰρήνην in 0
5! Non C, sed

58 αὐτούς Ὁ.

VARIORUM NOTE.

(64) Ἐρμηνεύεται κτῆσις. Ratio etymologim de-
claratur Gen. 1v, 1, hineque apud multos Patres.
Sed paululum detorquet $. Ambrosius lib. : De
Abele et Caino eap. 1. Cain dictus est acquisilio,

uod omnia sibi acquíreret : post. Philonem ; cujus
ec sunt initio libri de sacrificiis Abelis et Caini ;
Καὶ υλούμενος κτῆσις, παρὰ τὸ τὰ πάντα κε
:ܣ ܗܐܐܡ‎ δοχεῖν, ut mittam alia ejusdem libri. Quod
deterius patiori insidiari soleat p. 161. Notandum.
autem est, Evam hic et apud Chrysostomum ac
Procopium, imponere nomen Caino eap. vero 42,

Adamum, ut et in Theodorito, Eucherio, atque Isi-
doro : juxta illud B. Augustini xv, De ctvitate. Dei,
ο. 17 : Cain aulem interpretatur. possessio ; unde di-
ctum est quando nalus esL, sive ® patre, sive a matre
eju: : « Acquisivi hominem per Deum. » Cor.

(05) Ἢ τὴν τῶν γονέων πρὸς αὐτὴν στοργήν..
Facile erat corriere "A6.Sed nos in islis Apoery-
phis egre quidquam mutamus. Quis enim scit an
non alludatur ad aliquam fabulam de uxore Abeiis
aut alia muliere? Ip.

129

CLEMENTINA. — HOMILIA 11.

130

χείαις ἡδοναῖς τοῦ λογισμοῦ τὴν ἰσχὺν ὑποσυλῶσα, À que voluptatibus vim mentis depradala plures in

τοὺς πλείονας εἰς μοιχείαν ἄγει, καὶ οὕτως τοῦ ui
λουτος καλοῦ στερίσκει νυμφίου. Νύμφη γάρ ἔστι ὁ
πᾶς " ἄνθρωπος, ὁπόταν τοῦ ἀληθοῦς 15 προφήτου
λευκῷ λόγῳ ἀληθείας σπειρόμενος φωτίζηται τὸν νοῦν.

XXVIIL Διὸ δὲ ἑνὸς μόνου τοῦ τῆς ἀληβείας προ-
φήτου ἀκούειν δεῖ, εἰδότα ὅτι ܠ‎ παρ᾽ Est
λόγος, μοιχείας

o» σπαρεὶς

ἔγκλημα λαθὼν 92, ὡς ὑπὸ νον φίου τ
τῆς βασιλείας αὐτοῦ ἐκδάλλεται, To. δὲ

τὸ μοστή-
prov εἰδόσιν ὑπὸ ψυχικῆς μοιχείας καὶ θάνατος γίνε-
ται, Ὁπόταν δ ἡ ψυχὴ ὑφ᾽ ici
πορνεύσασα ἢ μοιχευσαμὲ
ταλείπεται, 9® καὶ οὕτως τὸ ἔμψυχον σῶμα, τοῦ
ζωοποιοῦ πνεύματος χωρισθέντος, εἰς T" γην ἀνα.
λύεται, καὶ τοῦ ἁμαρτήματο

ὧν σπαρ

ἢ ὑπὸ τοῦ πνεύμ.

ς ἡ κατ᾿ ἀξίαν χόλασις
ἐν τῷ τῆς κρίσεως χαιρῷ ἀποδίδοται τῷ ψυχῇ μετὰ
τὴν τοῦ σώματος ἀνάλυσιν: ὥσπερ ἐπ' ἀνθρώπων d
ἐπὶ μοιχείᾳ φωραθεῖσα πρῶτον τῶν οἴκων ἐκθάλλεται,
εἶθ᾽ ὕστερον ἐπὶ καταδίκῃ κρίνετα

XIX. Τοῦ Πέτρου τοῦτον μέλλοντος ἡμῖν τελείως
ἐκφαίνειν τὸν μυστικὸν λόγον 33, Ζακχαῖος ἦνε λέγων:
"Ἠδη λοιπὸν, ὦ Πέτρε, καιρὸς πρὸς τὸ ἐκθάντα δια-
λεχθῆναί σε. Πολὺς γὰρ ἐπὶ τῆς αὐλῆς συναθροισθεὶς
ἀναμένει σε ὄχλος, οὗ ἐν μέσῳ ὡς πολέμαρχος ὑπ'
αὐτοῦ δορυφορούμενος ἕστημε Σίμων, Ὁ δὲ Πέτρος

ἀκούσας, εὐχῆς χάριν ὑποχωρεῖν 9 μοι κελεύσας ὡς
μήπω εἰληφότι τὸ πρὸς σωτηρίαν βάπτισμα, τοῖς ἴδη
τελείοις ἔφη" Ἐγερθέντες εὐξώμεθα, ἵνα ὁ Θεὴς cor
ἀνεκλεί

τοις αὐτοῦ οἰκτιρμοῖς συνεργήσῃ μοι ὁρμῶνει
πρὸς σωτηρίαν των ὑπ) αὐτοῦ ܘܡ‎

Καὶ τοῦτ᾽ δ᾽ εἰπὼν εὐξάμενος, ἐξήει εἰς τὸν ὕπαιθρον

πεποιηκυί

XXX. Στὰς ὧν μετὰ πάσης @ ἡσυχίας
τὸν πάντα λαὸν εἰς αὐτὸν ἀτενίζοντα, Σίμωνα δὲ τὸν
Μάγον εἰς v ὥ

οὖν, καὶ ἰδ

«τοῦ λέγειν
Εἰρήνη εἴη πᾶτιν ὑμῖν τοῖς ἑτοίμως @ ἔχουσι δεξιὰς
διδόναι 94 τῇ τοῦ θεοῦ ἀληθείᾳ, ἣν αὐτοῦ μεγάλην
τε καὶ ὀσύην,

[τον ἐν τῷ νῦν χόσμῳ ὑπάρχουσαν Qu
ρεὰν ὁ ἀποστείλας ἡμᾶς, τοῦ ἐν ὑπεροχῇ σύμ
ἀψευδὴς ὑπάργων προφήτης, ταύτην ἡμῖν bue
προφάσει προσηγορίας

πρὸ τῶν τῆς διδασκαλίας
Ὑ εσθαι, ἵνα, ἐὰν doce ἐν ὑμῖν
εἰρήνης τέκνον, διὰ τῆς διδασκαλίας ἡμῶν καταλάδη

αὐτὸν d

λόγων ὑμῖν ἐπι

ρήνην εἰ δὲ ταύτην λαθεῖν ὑμῶν τις μὴ
ἕλοι, τότε ἡ μεῖς ἀποτιναξά,

μένοι εἰς μαρτυρίαν τῶν
ποδῶν ἡμῶν τὸν ἐκ τῶν ὁδῶν κονιορτὸν, ὅν διὰ τοὺς
χαμάτους βαστάξαν
σωθῆτε, :

$ ὑμᾶς
οἰκίας καὶ πόλεις,

ὅπως

(a) Matth. x, 12; Marc, vi, 11; Luc, x, 5.

adulterium ducit, sique privat. preclaro sponso
quom habituri erant. Nam quilibet homo sponsa
esi, quando veri propheta candido veritatis sermone
conspersus mente illuminatur.

XXVIlLQuapropter unum solum veritatis pro-
phetam auseultare oportet, sciendumque est quod
ab alio seminatus sermo, adulteri sumpto erimine
tanquam a sponso e regno cjus ejicitur. Iis autem
qui mysterium cognoverunt,per anime adulterium
et morscontingit.Scilicet cum animaab aliis semen
acceperit, tune velut fornicata aut adulterium ope-
rata deseritur a spiritu : atque ila. corpus anima-
lum, ablato vivificatore spiritu, in terram dissol:
tur, et peccati condigna supplicia tempore judieii
retribuuntur anim post. Separalionem a corpore.
Quemadmodum inter homines, qu» in adulterio
deprehensa est, primum edibus ejicitur, ac deinde
condemnalione multatur.

XXIX. Cumque Petrus hune ipsum mysticum
sermonem perfecte nobis declaraturus ess^t, Zac-
chius venit dixitque : Jam nunc, Petre,tempus est
ut exeas ad disserendum.Malta enim turba in atrio
congregata operitur te, in cujus medio tanquam
belli dux ab eadem protectas ae stipatus. constitit
Simun.Quo audito, Petrts orationis gratia secedere
me jussit, ut qui nondum avcepissem salutis ba-
ptismn, et ad jam baptismo pefectos dixit : Sur-
Rentes oremus, ut Deus pro suis perpetuis misera-
tionibus opitulelur mihi, qui prodeo ob salutem
hominum quos creavit. Utque bac locutus est, ora-
lione faeta, exiit in atrii locum subdialem ot
magnum, quo multi convenerant spectandi causa;
nam ejus dispotatio fecerat, ut diligentiores festi-
narent ad audiendum.

XXX. Slans ergo, rernensque universum popu-
lum universo cum silentio oculos in. ipsum conj
cere, 80 Simonem Magum in medio stare, bunc in
moruin loqui ecpit : Pax sit omnibus vobis, qui
parati estis dexteras dare veritati Dei, quam, ma-

um nempe ae incomparabile ejus munus in hoc
mundo, ut salutationis eansa vobis ante sermones
doctrine acclatuemus, precepit nobis qui misit nos
verus excellentis bomi propheta ; quo si aliquis
inter vos sit lilius. pacis, per. doctrinam nostram
pax eum complectatur; si quis autem vestrum eam
accipere nolit, tunc nos, excusso in testimonium
pulvere pedum nostrorum, quem collectum ex iti-
nerum laboribus salutis vestra ergo attulimus, ad
aliorum domos ac civitates abeamus (a).

VARUE LECTIONES.

9! C hio vertit, qnasi legi νο]πογίέ πᾶς ὁ, S. Tum
D, λαθεῖν C. 5 [n 0 esse videtur μοιχείας,
ante λύγον omisi c. 0.

S contra auctoritatem codd.

V ὁπότ᾽ ἂν C. τ
9 ὑποχωρῆσαί Ὁ, Dein ὡς μήπω µοι pro ὡς μήπω ἢ. 9t
διάχρισις verti vull per ezvellentiam vel eminentiam, ef. | Gor. 1v, T. 88 πολλή

35 χάμπους βαστάσαντες Ὁ.

ἂν Vulg.

50 τὰ

55 ἀληβοῦ 02
ς Ὁ, Legerim

"aed

τοῦτον
D vocem
edit. Cl et

131

in die judicii, manere in terra Sodomorum et
Gomorrhe, quam in loco incredulitatis : primo
quidem, quia quod rationi convenit, ex vobis non
intellexistis ; secundo, quoniam cum de nobis au-
diissetis, non venistis ad nos; tertio quia eliam
eum venissemus, nobis non credidistis. Quare
gratiücantes vobis ultro, oramus, αἱ pax nostra
veniat super vos. Si ergo eam habere vultis, opor-
tet vos alacri animo suscipere, ut injuriam mon
faciatis et vobis factam feratis fortiter : quod ho-
Toinis natura non sustinebit, nisi prius eminentis
boni acceperit notitiam, id autem est, cognoscere
justam ejus qui cuneta exsuperat naturam, quod
punit, ut injuria affectos uleiscatur, et pios bene-
ficiis in sempiternum afficit.

XXXII. Vos igitur, ut gratos Dei servos decet,
ex vobis quod rationi consentaneur est intelligen-
ies, vitam ei placentem amplectimini, ul sic,
amantes eum et ab eo amati, quod bonum est pos-
sideatis perpetuo. Illud enim ipse solus maxime
potest prestare,qui nonexsistentia ad exsistentiam
adduxit, coelum creavit, terram conpegit, mare
conclusit, que in inferis suut recondidit,cunctaque
replevit aere.

XXXIII. Hic solus unam 80 primam simplicem-
que substantiam quadrupliciter et contrarie con-
vertit : ac deinde commiscens millo inde produxit
mista, quo contrarias in naluras multae 80 per-
mistm res vite voluptatem per oppositionem pro-
curarent. Ipse etiam] solus populos angelorum et
spirituum nutu voluntatis condidit, iisque implevit C
colos : sicut et quod videmus firmamentum con-
decoravit stellis,quibus semitas definivitcursumque
ordinavit : terram, propter frugum incrementum
compegit : mare autem conclusit, habitationem in
sicois locis secernendo : qua» apud inferos sunt
recondidit, animarum locum nuncupans; cuneta
vero replevit aere,ut omnia animalia respirationem
vite necessariam haberent liberam.

XXXIV. O magnam Dei ac prudentem manum,
in omnibus omnia facientem ! Infinita quippe vola-
tilium multitudo per eum exstitit, adeoque varia,
respectu alterius omnino diversa, dico autem colo-
res, rostra, ungues, aspectum, sensus, voces,
eiteraque omnia. Quot autem etiam sunt varie

CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA ΡΌΡΙΑ.
XXXL Ac vere dicimus vobis: tolerabilius erit A — XXX. Καὶ

132
ἀληθῶς λέγομεν. ἀνεχτότερον
ἔσται γῇ ® Σοδόμων καὶ Γομόῤῥας ἐν ἡμέρᾳ χρίσεως,
ἢ τῷ τῆς ἀπειθείας τόπῳ ἐνδιατελεῖ

ὑμῖν

ἵν" πρῶτον μὲν,
ὅτι τὸ εὔλογον ἀφ᾽ ἑαυτῶν (00) οὐκ ἐνοήσατε: δεύτερον,

ὅτι,

ἀκούσαντες τὰ καθ ἡμᾶς οὐκ ἤλθετε πρὸς ἡμᾶς"
ἐλθοῦσιν ἡμὴ Διὸ δὲ ܢ¿‎
μενοι ὑμῶν προῖκα εὐχόμεθα 9 τὴν εἰρήνην ἡμῶν
λθεῖν ἐφ᾽ ὑμᾶς. Εἰ ἔχειν θέλετε, δεῖ
ὑμᾶς προθύμως τὸ μὴ à ἀναδέξασθαι, καὶ
ἀδικεῖσθαι γενναίως φέρειν, ὅπερ ἀνθρώπου φύσις
οὐκ ἂν ὑποσταίη 59, ἐὰν μὴ πρότερον τοῦ ἐν ὑπεροχῇ
συμφέροντος τὴν γνῶσιν λάδῃ, ὅπερ ἐστὶν τὸ εἰδέναι
ὑπερέγοντος τὴν δικαίαν φύσιν, ὅτι ἆδι-
κουμένους ἐκδικῶν τὸ τιμωρεῖ, καὶ τοὺς εὐσεβοῦντας

τον, ὅτι καὶ ܚ‎

ܘ

pus

οὖν ταύτην

ἀδικεῖν τὸ

ποῦ πάντα

εἰς ἀεὶ εὐεργετεῖ,

Ὑμεῖς

οὖν ὡς δοῦλο! εὐγνώμο-

95 ΧΧΧΙΙ.

υτῶν τὸ εὔλογον vo
σχουσαν ἀναδέξασθε:
λοῦ

ὄντες, τὴν αὐτῷ ἀρέ-

πολιτείαν, ἵνα οὕτως αὐτὸν φι-

} τὸ συμ!

ὕντες καὶ φιλούμενο! ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς ον

ἔχοιτε τις Αὐτῷ γὰρ μόνῳ τὸ παρασχεῖν δυνατώτατόν

ἐστιν, τῷ τὰ μὴ ὄντα εἰς τὸ εἶναι συστησαμένῳ,
οὐρανὸν δημιουργήσαντι, γῆν πιλώσαντι, θάλασσαν

περιορίσαντι, τὰ ἐν ὅδῃ ταµιεύσαντι καὶ τὰ πάντα
ἀέρος ° πληρώσαντι.

ΧΧΧΙΠ. Οὗτος μόνος τὴν μίαν καὶ πρώτην 8 μο-
ετραχῶς

αὐτῶν

ἐναντίως ψεν’ εἴτα
ἵνα εἷς ἐναντίας +
gó μένα: τοῦ ζῇν ἡδονὴν
ἐκ τῆς ἀντισυζυγίας Ὁμῶς 15. αὐτὸς
μόνος δήμους ἀγγέλων χαὶ πνευμάτων βουλῆς νεύματι

δημιουργήσας, ποὺς

φαινάμενον στερέωμα ἄστροις
τρίδους

γοειδῃ οὐσίαν καὶ

μίξας κράσεις

ܘܘ

ἐποίησεν,

pepe
ἐργάσωνται,

τετραμμένα! καὶ

οὐρανούς" ὡς καὶ τὸ‏ ܝ

οἷς

γον ἐκόσμησεν, οἷς καὶ

ὥρι

ε καὶ δρόμον ἕταξεν' γῆν ἔπίλωσεν εἰς
καρπῶν αὔξησιν" θάλασσαν δὲ
ὅροις οἴκησιν ἀφορίσας" τὰ ἐν ἅδῃ ταμιεύει,
χῶρον

πάντα τὰ ζῶχ mo

ἐν ἀνύ-

περιώρισεν,

ὀνομάσας: τὰ δὲ πάντα ἔπλησεν

ἀδεῶς »ܘܐ‎

ς τὸ χῇν

XXXIV. Ὢ τῆς μεγάλης Θεοῦ φρονίμου χειρὸς,
τῆς ἐν πᾶσι πάντα 96 ποιούσης! μυρίος γὰρ ὄχλος
πτηνῶν η Y
κατὰ

αὐτοῦ wee, καὶ οὗτος mot pe

sit bones
ῥάμφην ὄνυχας,

n

πρὸς τὸν ἕτερον

ος, λέγω
βλέμματα, γνώ-
ἐπὰ πάντα, Πόσαι δὲ καὶ

δὲ τά τε χρώματα

µας, φθέγματα καὶ τὰ λ

plantarum species, coloribus, qualitatibus, odori- [) φυτῶν διάφθροι ἰδέαι, χρώμασι καὶ ποιότησι καὶ

bus innumeris distincte | Quot vero terre et aque ὀδμαῖς & pote 78 διωρισμένα ! Ηόσα δὲ τῆς χέρσου

animalia, quorum impossibile est recensere ἤρα: ζῶα καὶ τῶν ἐν ὕδασιν 79, ὧν ἀδύνατον εἰπεῖν σχή-

ras, formas, situs, colores, vivendi rationes,sensus ματα, μορφὰς, θέσεις, χρώματα 39, βίους, γνώμας,
/ARLE LECTIONES.

wan, ¢ δ ὃ C. ** Ila 0 et 8 c. Epit. ο. 85, εὐχώμεβα 0, ° ὑποσταίη Ὁ c. S, ὑποστείῃ 0, 30 ἐκδικῶν

0 c. D), ἐδ ^! Leg. ἔχητε 5. 13 ἀέρι C. 7? Portass» scribendum ὥτως S. T ἐναντίοις O. 9 Tta

8. ὅμως C, 0.
ο,

το ἐγή (sic) Ὁ.

7? Scribe τὰ ἐν ὕδασι, D. 9* χρῶμα C.

7 Cl κατά sine causa ac tacite mutavit in µετά, quod repetiit 8.

τ ἀπείρω

VARIORUM NOT.E.

ἀφ᾽ ἑαυτῶν, eto, Respieit ad decantatissimos Hesiodi versus. Operum

133

φύσεις, ὄχλον" ἔτι τε ὀρέων πλήθη καὶ ὕψη, λίθων
διαφορὰς, μυχοὺς "I φοθεροὺς, πηγὰς, ποταμοὺς,
λίμνας, θαλάσσας, λιμένας, νήσους, ὕλας, οἰχουμένην

τε πᾶσαν χαὶ ἀοικήτους τόπους.

XXXV. Πόσα δὲ καὶ ἄλλα ἄγνωστα τυγχάνει,
χασμὸν ἀνθρώπων ἐκπεφευγότα ! Τῶν δὲ ἐν γαταλήψει
ὄντων τίς ἀνθρώπων ἕνα ὅρον 609!
οὐρανὸς εἰλεῖ
τὰς μορφὰς ¥
τούτων ἀερώδεις τρίθοι, Πόθεν τε καὶ τὰ ἀνέμων

ܘܗ

δὲ, πῶς‏ ܘܬܐ
αι, πῶς ἄστρα φέρεται, xal τίνας ἔχουσι‏

τοῦ ζῇν τὴν σύστασιν, τίνες τε οἱ‏ ܐ

πνεύματα περιωθι

αι, καὶ διχφύρους ἔχει τὰς ἐνερ-

γείας. Πῶς 3 ἄγελλιπως βρύουσω αἱ πηγαὶ, καὶ
ἀξνναοι 33 ποταμοὶ γινόμενοι εἰς θάλασσαν παταντῶ-
E

«καὶ οὔτε ὅθεν ἔρχονται κενοῦνται 3 οὔτε ὅπου
ἀπέρχονται πληροῦσιν. Μέχρι ποῦ τοῦ ἀπεράντου
ταρτάρου τὸ ἄπειρον βάθος" ἐπὶ τίνι ἄρα ἐπαιωρεῖ
τὰ περιέχων οὐρανός: πῶς 9T νέφη
καὶ εἰς ἀέρα συμπίνεται" τίς φύσις βροντῶν καὶ
ἀστραπῶν, χιόνων, χαλάζης, δμίχλης, κρυστάλλων,
χαταιγίδων, ὄμθρων, νεφῶν αἰωρουμένων
καὶ ταῦτα διαφοραῖς ἀναριθμή-
τοις πάση ἀκριδείᾳ συνεχῶς ἀποτελούμενα 95,

wal πῶς

GE φῶς πλάναξ
φυτὰ, ζῶα πλάσσε!

XXXVL Ὅμως ἐάν τις τὸ πᾶν ἀχριθῶς λογισνῷ
συνιδῇ 85, εὑρήσει ὃν ἄνθρωπον τὸν Θεὸν πε
οἱ γὰρ ὄμόροι καρπῶν ἕνεκα lo
ἢ, ὃ

88. τὸν ἀέρα εἰς τέσσαρας

ܝ

4 ἵνα ἄνθρωπος

µεταλάδᾳ 7, καὶ ζῶα vox qa
usó καὶ ἥλιος φαίνει καὶ
τροπᾶς τρέπει, ἵνα ἕκαστος καιρὸς τὰ ἴδια ἀνθρώπῳ
πχρασχῇ: καὶ πηγαὶ βρύουτιν 9, ἵνα πόμα ἀνβρώ-
ποις δοῃῇ, ᾿Αλλ᾽ ἔτι ܬܐ‎
ἧς κτίσεως γυριεύει ; Οὐχὶ ἄνθρωπος, ὃς σοφίαν

ως ἀνθρώπῳ y;

» κατὰ τὸ δυνατὸν τίς ἐπὶ

τῆς

we, γῆν γεωργεῖν, θάλασσαν πλεῖν, νηχτὰ,

πτηνὰ, θηρία ἀγρεύειν, ἄστρων δρόμον λογιστεύειν,
qw μεταλλεύειν, θάλασσαν σήθειν, πόλεις ἐγείρειν,
βασιλεῖς ® ὑρίζειν, νόμους τάσσειν, δικάζειν,

ܝ

ἀόρατον vo
ἀπελαύνειν, νόσους
κατὰ δ᾽
παῦε

ἀγγίλων ὀνόματα γνωρίζειν, δαίμονας
αρμανίαις πειρᾶσθαι
Ἰοδόλων ἑρπετῶν £

παύειν,

παοιδὰς εὑρίσκειν, ἂντι-

ας ἐπινοεῖν :

91, ἄνθρωπε, νενοηχὼς
καὶ ἀθάνατος
τῶν 8: εὐγνωμοούνην 98 τὸ

Καὶ νῦν δὲ γενέσθχι δύνασαι

ὃν ἔλαθες, £

ἄφθαρτος, « ἀγαπήσῃς ὃν

κατέλιπες ὃ p προσούχῃ, τῷ 33 σῶμά

σου καὶ ψυχὴν κολάσαι καὶ σῶσαι δυναμένῳ 3. Διὸ

πρὸ πάντων ἐννοοῦ, ὅτι οὐδεὶς αὐτῷ συνάρχει, οὐδεὶς

δ᾽ ἃ

ὀνομασί

Θεός, Μόνος γὰρ αὐτὸς

τῆς αὐτοῦ χοινωνεῖ ς, τοῦτο ὃ δὴ λέγεται

ται καὶ ἔστι

CLEMENTINA.

— HOMILIA IIT. 134

Α. ac instinctus, naturas,multitudinem : ut nee mon-
tium frequentiam et altitudines, lapidum diversita-
tes, antra terribilia, fontes,[luvios, paludes, maria,
portus,insulas,silvas, universumque orbem habita-
bilem, una cum locis inhabitabilibus.

Quanta vero et alia ignorantur, humani-
que animi aciem fugiunt! Eorum autem que
cognoseuntur, 12is hominum vel unam novit defi-
nitianem ! Quo modo, inquam, ccelum volvitur
quo modo astra decurrunt, et quas habent formas
undeque vivunt, ac quznam eorum aeris semita.
Ttem unde ventorum flatus obtruduntur, variasque
habent vires. Quo modo indesinenter fontes scatent
et fluvii perpetui ad mare descendunt ; et nec unde
veniunt vacuitas fit, nec quo abeunt plenitudo.

Β Quousque pervenit immensi tartari infinitum pro-
fundum. Super quo suspenditur eclum, quod
omnia continet.Qua ratione nubes ex aere diffluunt,
et in aerem imbibuntur. Que natura tonitruum et
fulgurum, nivium, grandinis, nebulae glaciei et
crystallorum, precellarum, imbrium nubiumque
suspensarum. Et quo pacto plant formentur et
animalia, atque hee innumeris diversitatibus om-
nique diligentia continue confecta,

XXXVI. Itaque qui universum accurale couside-
raverit, inveniet, hominis causa id factum fuisse a
Deo. Nam imbres propter fruges fiunt,ut homo su-
mat et bestie nutriantur, quo homini inserviant ;
sol apparet ac lueet,et aerem in quatuor anni tem-
pestates vertit, ut anaquieque tempeslas que habet
homini largiatur ; fontes seaturiunt, ut polus prz-
beatur hominibus. Ad hec,quisnam, quantum fieri
polest, dominatur in crealuram ? Nonne homo? qui
industriam aceepit colendi terram, navigandi mare,
apiendi pisces, aves, feras ; expendendi astrorum
cursum,serutandi terram,findendi mare, eondendi
urbes, designandi reges, ferendi leges, judicandi,
Deum invisibilem eognoscendi, sciendi nomina an-
gelorum, expeliendi demones, tentandi remediis
morbos sedare, inveniendi incantationes adversum
venenatos serpenles, animadverlendi rerum mutuo
se abigeatium repugnantiam.

C

XXXVIL Quod si gratum te. prestas, homo, et
intelligis tibi in omnibus benefieum Deum, etiam
immortalis evades, resque tua causa condit ob
gratitudinem perseverare hubebunt. Et vero nunc
incorruptus fleri potes,si quem ignorasti agnoscas,
si quem reliquisti diligas, si οἱ uni supplices, qui
corpusituum etanimam supplicio afficere et servare
potest.Quare ante omnia cogita, neminem cum illo
imperare,neminem cum eo communem habere ap-
pellationem, id nempe quod vocalur Deus, Solus

VARLE LECOTIONES.

δι µόχους 6, πηνάς p. πηγάς Ὁ, 98 πόθεν Ql
textus ἀποτελουμένῃ, ut O. δὲ συνί
ܗ‎ καὶ ἵνα, κ.

9 Ὁ e. 8, συνείδη 0. 0
τι δ. C. δν βρύουσν S, Ὁ, βρύωσιν C. 9 Lege βασιλείας Cl. 3: εὐγνωμόνεις 0, 95 κατ.

95 ἀέναο, Ὁ, δν κενοῦται 0, 15 Ita marg. Ci, cu

ταλάδῃ om. Ὁ. " ἵνα τ. ἀέρα

έλειπες 0, 33 τό 0. 33. δυναμένῳ καὶ asas 0. Dein ἐννοῶ p. ἐννοοῦ Cl. non C, αἱ falso annolavit S,

135

€, CLEMENTIS L ROM. PONT. OPERA DUBiA.

136

enim ipse οἱ dicilur εἰ est : alium vero neque ar- Α "Άλλου δὲ οὔτε νομίσαι, dise. εἰπεῖν ἔξεσειν' εἰ δὲ τις

bitrari neque dicere licet : et eum, quiid ausus
fuerit, perpetua mauet anime pcena

XXXVIII. Qua cum Petrus dixisset, Simon extra
iurbam voce magna infit : Quid astantem tibi im-
peritam multitudinem vis ruentiendo decipere, dum
persuades ei, deos nec arbitrari licitum esse, nec
dicere, cum publidi Judeorum libri multos esse
deos asseverent? Ei vero nunc coram omnibus ex
iis libris lecum dispulare volo dé οὐ, quod deos
existere sit existimandum : et prius le eo Deo quem
protulisti, ostendens eurn non esse supremum ac
omnipotentem, quia improvidus l'üturorum est, im-
perleclus, indigens, non bonus, multis millibus
gravibusque subjectus alfectibus. Unde bao re de-
monsirata ex Scripturis, quemadmodum ego as-
sero, réstal, ut sil alius in SeripLara non comme-
moratus, praseius futurorum, perfectus, non indi«
gens, bonus, ab omuibus malis affectibus liber,
1116 autem, quem loqueris, mundi opilex contrariis
oppositus est.

XXXIX. Statim ergo qui ad ejus similitudinem
actus est, Adainus, etiam ciecus erealur οἱ cogui-
tionem boni vel mali non habuisse traditur, el
iransgressor invenitur, et eicitur e paradiso mor-
leque muletatur. Simili quoque. modo, qui linxit
illum ; quandoquidem undique non videl, in Sodo-
morum exitio ait : Ventre δὲ descendentes videawus,
an secundum clumorein. ipsorum, qui ad me venil,
perficiant; sin minus ul sciam (a) 1 en, ignarum se
ostendit. EL eam dieit de Adamo £ Eyieiamus eum,
ne forte exiensa onanu. sua. attingat. lignum. vitze et
comedit, et vivet in celernum (b) ; dicendo, ne forte,
ignoral; addendo autem, me forle comedens vivat
in slernum, invidet quoque. Cum scriplum est :
Secum repulavit, Deus, quod. fecisset. hominem, et
penitentia ducitur et et ignorat : nami illud, secum
reputavit, considerátio est, qua aliquis ob eorum
qua cupit ignorationem finem diligeater explorare

(b) Gen. ut, 22.

(a) Gen. xvin, 21.

τολμήσειεν, ἀῑδίως τὴν ψυχὴν κολασθῆναι ἔχει,

XXXVII. Τοῦ Πέτρου ταῦτα
(67) ἔξω τοῦ ὄχλου βοῇ μεγάλῃ ἔφ
ἀπατᾷν θέλεις τὸν παρεστῶτά σοι

πείθων αὐτὸν θεοὺς μήτε νομίζειν,
εἶναι, τῶν παρὰ Ἰουδαίοις δημοσίων βίθλων πολλοὺς

εἶναι λεγουσῶν ; Καὶ νῦν δὲ μετὰ πάντων ἀπ’

λέγειν ἐξὸν

θεοὺς
αὐτῶν σοι τῶν βίδλων περὶ τοῦ δεῖν θεοὺς νομίζειν
ρὸν περὶ οὗ ἔφης Θεοῦ,
εἶναι τὸν 9 ἀνωτάτω καὶ πάντα

συζητῆσαι ® θέλω" πρό
δείξας μὴ αὐτὸν
δυνάμενον V,
ἐνδεὴς, οὐκ ἀγαθὸς, xal πολλοῖς μυρίοις 38 χαλεποῖς
ὑποκείμενος πάθεσιν, Ὅγεν τούτου δειχθέντος ἀπὸ

χαθὺ ἀπρόγνωστός ἔστιν, ἀτελὴς,

τῶν Τραφῶν, ὡς ἐγὼ λέγω, ἕτερος ἀγράρως 3

λείπεται εἶναι, προγνωστικὸς , τέλειος, ἀνενδεὴς,
ἀγαθὸς, πάντων χαλεπῶν 99 ἀπηλλαγμένος παθῶν.
Ὃν ἐναντίοις ἂντ

νος 1ὴ0 τυγχάνει,

οὐ οὓς δημιουργὸν, τοῖς

XXXIX. Αὐτίκα γοῦν ὁ καθ᾽ ὁμοίωσιν αὖ
νὼς ᾿Αδὰμ καὶ τυφλὸς κτίζεται (09) καὶ γνῶσιν
ἀγαθοῦ ἢ κακοῦ οὐκ ἔχων παραδέδοται, καὶ παρα-
δάτης εὐρίσκεται καὶ τοῦ παραδείσου ἐκδάλλεται
Bowden τιμωρεῖται, Ὁμοίως ὁ πλάσας
αὐτὸν, ἐπεὶ μὴ πανταχόθεν βλεπει, ἐπὶ τῇ Σοδόμων
(69) M χαταθάντες

εἰ κατὰ τὴν

* Δεῦτε. καὶ

χαταστροφῖ,
foy.
μένην πρός μὲ συντελοῦνται" εἰ δὲ μὴ,
usw. Τῷ ? δὲ εἰπεῖν

αὐτὸν,

χρασγὴν αὐτῶν

καὶ ἀγνοοῦντα ἑαυτὸν ±

περὶ τοῦ ᾿Αδάμ" Ἐχθάλωμεν μήπως ὀκτείνας
civ χεῖρα αὐτοῦ ἅψηται τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καὶ
φάγῃ καὶ ζήσεται " εἰς τὸν αἰῶνα" τῷ εἰπεῖν μή-

δὲ

πως, ἄγνοεῖ " ταγαγεῖν, μή πως φαγὼν

εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ φθονεῖ (10). Καὶ τῷ‏ ܀
ἀεγράφθαι "Oc ἐνεθυμήθη ὁ Θεὸς, ὅτι ἐποίησε‏
κὸν ἄνθρωπον, καὶ μετανοεῖ ναὶ ἀγνοεῖ " τὸ γὰρ‏

ἐνεθυμάθη σκέψις ἐστὶν, d ὁ τις ὃν ἄγνοιαν ὧν βού-

VARLE LECTIONES.

τὴν 6

35 γομίζειν καὶ συζητῆσαι 0. 5
ratur; δυναμένην Ὁ, Ὁ, Post δυναμ'

Tum καὶ ὅ C. ® Delevi Οἱ καὶ ante μυρίοις c. Ὁ, 9 Fortasse leg. ἤγ
3, αὐτόν S. ? τῷ Epit. ο. 25, τό C, Ὁ. Tum ἑαυτόν Ὁ. ὃ ζέσηται S. Tüm τὸ εἰπεῖν — τὸ δέ ἃ

male. ! αὐτόν

V ζήσηται 8, Tum τὸ γεγράφθαι C. * ἦ D, 4 C, 0 et Βρὲ

9D Seripsi δυνάμενον, ut τόν i
4» in Epit. c. 30 additur πρόνοιαν, S. δύναμιν excidisse putat.

art, hübeat, quo refe-
Ίραφος 8. 19 ὑποχείμενον Ὁ, Haud

illud exprimit versio Gi.

VARIORUM .)ܐ‎

(67) Ὁ Σίμων. In. Cedreno p. 170, 471. Sed et
notabiliter Moses Bar-Cepha Commentariorum de
Paradiso parte 111, cap. 1 : Objicit Simon Magus, in-
quiens : Deus ille qui Adamum. coudidit, impotens
erat atque imbecillis τ neque enim efficere potuit, ul
maneret. Adamus, qualem esse volebat, cte., per to-
tum caput, quod concludit his verbis : Porro de Si-
mone Mago illud. scire pretium. est, esse. qui dicant,
ipsum im speciem. quidem, assensisse Mosis legi, sed
plures interim deos posuisse, quorum unus sib imbe-
cillus atque impolens is qui Adamum finzit fecitque ;
aller vero hoc superior, major,potentior. Alios autem
putare Sünonis Magi senténliam. fuisse, mundum a
mala, causa ortum esse; atque ideo illum. hujusmodi

absurda turpiaque diclu. collegisse, quibus apud eos
qui in vera [ile durarent, muni auctorem Deum sug-
gillaret : propterea corporum. quoque resurrectionem.
perfide illum. negasse. Tom. 1. Biblvthecze Patrum.
Cor.

(68) Τωφλὸς κτίζεται. Meminit Philastrius here-
ticorüm quorumdam, qui Adamum et Evam dice-
bant 0® 008 fuisse antequam gustassent de arbore 7
posteaque aperuisse oculos, et vidisse nuditatem
Suam. ἴῃ.

(60) ἘπῚ τῇ Σοδόμων καταστροφῇ,
Εἰγοα in Nota 73 infra. Ip.

(10) Καὶ φθονεῖ, Moses Bar-Cepha
rius citato, Ip,

Vide locum

capile supe-

181 CLEMENTINA.

λεται τὸ τέλος ἀκριθῶσαι θέλει, dp ἐπὶ τῷ μὴ κατὰ
Ἡνώμην ἀποσάντι μεταμελομένουδ, Καὶ τὸ γεγρά-
φθαι + Kal ὡσφράνθη Κύριος ὀσμὴν 300 εὐω-
δίας, ἐνδεοῦς ἐστιν, καὶ τὸ ἐπὶ κνίσσῃ 1 σαρκῶν
ἠσθῆναι, οὐκ ἀγαθοῦ. Τὸ δὲ πειράζειν, ὡς γέγρα-
πται- Καὶ ἐπείρασε Κύριος τὸν ᾿Αθραὰμ, κακοῦ καὶ
τὸ τέλος τῆς ὑπομονῆς ἀγνοοῦντος.

XL. Ὁμῶς 5 ὁ Σίμων πολλὰ ἀπὸ τῶν Γραφῶν
ἐδόκει δεικνύειν τὸν Θεὸν παντὶ πά ὑποκείμενον,
Καὶ ὁ Πέτρος πρὸς 3 ταῦτα ἔφη" Εἰ μηδὲν ἀγαπᾷ
ὁ κακὸς xul πάνυ μοχθι,ρὸς ἐφ᾽ οἷς ἁμαρτάνει ἕαυ-
τὸν ἐλέγχειν, ἀπόχριναί μοι, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Οὐκ
ἀγαπᾷ, Καὶ ὃ Πέτρος ἔφη: Πῶς 15 οὖν χαχὸς καὶ
μοχθηρὸς εἶναι δύναται ὁ Θεὸς, εἴπερ αὐτοῦ λήμμα-
τι " τὰ xem! αὐτοῦ κακὰ δημοσίᾳ γραφέντα προσε-
πέθη ¡ Καὶ ὁ Σίμων: Ἐνδέχεται μὴ 15 κατὰ προαίρε-
σιν αὐτοῦ by!

τέρας δυνάμεως τὸν κατ αὐτοῦ
γραφῆναι ἔλεγχον. Kal ὁ Πέτρος ἔφη" Πρῶτον οὖν
τοῦτο ζητήσωμεν. Εἰ μὲν ὑπὸ τῆς ἑαυτοῦ βουλῆς
ἑαυτὸν ἤλεγξεν, ὡς φθάσας συνωμολόγησας, μοχῆη-
ρὸς οὐκ ἔστίν, εἰ δὲ ὑφ᾽ ἑτέρας δυνάμεως, ζητητέον
καὶ παντὶ σθένει ἐξεταστέον, μή τις αὐτὸν μόνον
ἀγαθὸν ὄντα ἐπὶ πᾶσι τοῖς κακοῖς ὑπέθαλεν 13,

XLL Καὶ ὁ Σίμων' Πρόδηλος εἰ φεύγων, ἀπὸ
τῶν Γραφῶν τὸν κατὰ Θεοῦ σου ἀκοῦσαι ἔλεγχον.
Καὶ ὁ Πέτρος: Αὐτός μοι φαίνῃ τοῦτο ποιῶν. Ὁ
γὰρ τάξιν φεύγων ἐξέτασιν ἀληθῆ γε-
νέσθαι οὐ βούλεται. Ὅθεν 40 ἐγὼ τῇ τάξει χρώμε-
νος, xal βουλόμενος πρῶτον τὸν συγγραφέα ναηθῆ-
wat, πρόδηλός εἶμι τὴν εὐθεῖαν ὀδεύειν θέλων. Καὶ
& Σίμων: Ὁμολόγησον πρῶτον, εἴγε
δημιουργοῦ γεγραμμένα ἀληθῆ ἔστι, καὶ οὐκ ἔστι
τῶν ὅλων ἀνώτερος, κατὰ τὰς Γραφὰς πάσῃ ὑποκεί-
μενος μοχθηρίᾳ, καὶ ὕστερον ζητήσομεν τὸν συγ-
γράψαντα, Καὶ ὁ Πέτρος: Ἵνα μὴ δόξω, ἀντιλέγειν
σου τῇ ἀταξίᾳ μὴ θέλων 4, ζητεῖν, ἀποχρίνομαι.
Ἐγώ φημι ὅτι εἰ τὰ κατὰ τοῦ Θεοῦ γεγραμµένα ἀληθῆ
εἴη, οὔπω τὸν Θεὸν δείχνυσι μοχθηρόν. Καὶ ὁ Σίμων
ἔφη" Πῶς τοῦτο συστῆσαι δύνασαι;

XLI. Καὶ ὁ Πέτρος: Ὅτι ταῖς αὐτὸν καχῶς λε-
γούσαις φωναῖς 15 τὰ ἐναντία γέγραπται, οὔ 15 εἴνεχεν
οὐδ' ὁπότερον βεδαιωθῆναι δύναται. Καὶ ὁ Σίμων"
Πῶς οὖν, τῶν Γραφῶν τῶν μὲν αὐτὸν κακὸν λεγου-
σῶν 11, τῶν δὲ ἀγαθὸν, τὸ ἀληθὲς ἔστιν ἐπιγνῶναι ;
Καὶ ὁ Πέτρος Ὅσαι τῶν Γραφῶν φωναὶ συμφωνοῦσι
τῇ ὑπ᾽ αὐτοῦ γενομένῃ κτίσει, ἀληθεῖς slew" ὅσαι δὲ
ἐναντίαι, ψευδεῖς τυγχάνουσιν, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη:
Πῶς δύναται ἐναντιουμένας ἑαυταῖς δεῖξαι τὰς Tpa-
φάς ; Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Τὸν ᾿Αδὰμ τυφλὸν λέγεις
γεγενῆσθαι, ὅπερ οὐκ ἦν. Οὐ γὰρ ἂν τυφλῷ ἐντελλό-

ζητήσεως

τὰ κατὰ τοῦ

(a) Gen. νητ, 21. (b) Gen. xxi, 4.

— HOMILIA III. 138

À vult, aut convenit eam ob rem ponitendi, quz non
secundum sententiam contigit. Quod eliam scriptum
est, et odoratus est. Dominus odorem. suavitatis (a),
indigentis est, eL nidore carnium delectari, non
est boni. Tentare autem, sicut scriptum est : Et
tentavit Dominus Abrahamum (b), mali est, ac ejus
qui ignoret exitum patientis.

XL. Sicque Simon multis ex. Scriptura locis as-
sumptis videbatur probare,Deum omni perpession ܐ‎
esse obnoxium. Et Petrus ad hec dixit ; An qui
malus ac plane improbus est, nullatenus velit se
ipsearguere in iis qua peccat, responde mihi ?
Respondit Simon : Minime velit. Excepit Petrus :
quo modo igitur malus ae improbus esse potest
Deus, cum ipsius voluntate opprobria in illum
conscripta publice apposita sint. Ac Simon ; Fieri
potest ut illius reprehensio contra ipsius senten-
tiam ab alia virtute sit scripta. Dixit Petrus : Pri-
mum ergo hoe queramus. 8i suo quidem consilio
se reprehendit, ut tu prius ultro confessus es,
improbus non est ; sin vero alia virtute, inquiren-
dum est ac omnibus viribus examinandum, num
quis eum, qui solus bonus existat, omnibus ralis
subjecerit.

XLI. Et Simon : Manifestum est te reprehensio-
nem Dei tui ex Scripturis nolle audire. Ac Petrus:
Tu ipse id facere mihi videris. Qui enim ordinem
quastionis fugit, examen vorum fleri non vult.
Unde ego, qui ordine utor, et volo primum consi-
derari scriptorem, manifeste cupio recta via ince-
dere, Tum Simon : Primo fatere. an vera sint qui

C scripta sunt in mundi opificem nec sitomnium su-
premus, cum juxta Scripturas omni nequitig sub-
jacest, et postea scriptorem queramus. Petrus
autem : Ne videar inquirere, nolens confusioni
tum contradicere,respondeo.Ego aio quod, etiamsi
qu'e adversus Deum seripta sunt, essent vera, non
iamen etiam sic Deum ostenderent esse im-
probum. Et Simon dixit : Quo modo potes hoc as-
iruere?

XUI. At Petrus ; Quoniam contraria seripta
sunt iis vocibus quie Deo obloquuntur : quapropter
neutrum potest certum ae firmum reddi. Tum 81-
mon: Qua ergo ratione verum cognoscere licet,
cum ex Scripturis alie Deum malum dicant, alia
bonum ? Et Peirus : Quecunque Scripturarum

Ὁ verba cum creatione ab ipso facta concordant, vera
sunt, quecunque vero cum ea pugnant, falsa. Ex-
cepit Simon : Qui ostendere potes sibi eontrarias
esse Scripturas ? Respndit Petrus: Adamum dicis
cwcum formatum fuisse; quod tamen ille noa

VARLE LECTIONES.

5 μεταμελομένου, quod spectat ad σκέψις D., μεταμελημένῳ C., μὲ
7 Ita S, idem est Ottoboniani xvíaset, C, κνίσῃ. ὃ Ita S, ὅμως C, 0.
ἐχλαμθάνων. 3 πρός pretermisit S. ο. Cl. 19 Subnotatum est ἑσυτόν

πῶς. idis Ὁ c. D., λείμματι Q., θελήματι Epit.

0, 0. 13 ὑπέλαθεν Epit. !*lta 8. c. var. lect. Epitomes θέλειν C, D. 15

£ χεγουσῶν κακῶς Ὁ.

PATROL. Gn. II.

ταμελουµένου Epit, μεταμελομένῳ O.
ost γραφῶν Epit ο, 88. adjungit κακῶς
in O., ad cuj. oram al. man. ἴσως
Tum προετέθη Epi. 59 μή S. ex Epitome ; deest in
γραφαῖς Ὁ. 16 τοῦ 8. c. Cl, male.

5

18)

erat. Non enim caeco precipiens osteudisset, ao A µενος ἐδ

dixisset : De ligno autem scientize. boni εἰ malz ne.
gustetis. Et Simon : Cecam dixit mentem ipsius.Ac
Petrus: Qua ratione mente cecus esse poteral,qui,
antequam gustasaet fructum,convenienter creatori
ipsins proprisomnibusanimalibusimposuitnomina?
Simon vero : $i Adamus prenotionerm habuit, quare
non prenovit scrpentem uxoretn ejus deceptarum?
Rursum Petrus : $i prenotionem non habuit Ada-
mus, quomodo filiis suis, simul ae. nati sunt, no-
mina imposuit secundum futuras actiones ? et
primum voeavit, Cain, quod exponitur cemulatio,
qui eliam emulatione ductus interfecit fratrem
suum Abel, quod nomen vertitur luctus : super eo
siquidem primo hominum occiso parentes luxe-
runt.

XLIIL. Quod si Adamus, qui Dei opus erat, pre-
notionem habuit, multo magis qui condidit eum
Deus. Et falsum est quod fuit seriptum secum re-
putavit Deus, quasi usus fuerit. ratiocinatione pro-
pter ignorantiam : porro autem et hoc ¦ Tentavit
Dominus Abraham (a), ut cognosceret an is susti-
neret : et illud : Descendentes videamus, an. seeun-
dum clamorem ipsorum, pui venit od me, perficiant :
sin minus,ut sciam (b).Ac ne sermonem longius pro-
traham, quotquot voces ei objiciunt, ignorantiam,
vel aliquod aliud malum, per alias voces contraria
affinmantes evertuntur ac false probantur. Quod
autem revera prescit, ideo dicit Abrahamo:Seiendo
scies, quod. peregrinum. erit semen. tuum. in terra
mon suu ; ei in servitutem illud εἰ affligent et depri-
ππεπὶ eos quadringenlis annis : gentem, aulem, cui
servient, ego judicabo : post haec. vero. exibunt. huc
cum mullo apparatu : tu autem abitis ad palres tuos
cum pace, nutritus in senectute. bona : quarta vero

(a) Gen. xxu, 1. (b) Gen. x1, 7.

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUDiA.

140

uos λέγων" Ἀπὸ 88 τοῦ ξύλου τοῦ γι-
νώσχειν καλὸν καὶ πονηρὸν μὴ γεύσεσρε i6. Καὶ
ὁ Σίμων: Τυφλὸν ἔλεγε τὸν νοῦν αὐτοῦ. Καὶ ὁ Πέτρος"
Πῶς καὶ τὸν νοῦν τυφλὸς εἶναι ἐδύνατο, ὁ πρὸ τοῦ
ποῦ φυτοῦ συ κτίσαντι 102
αὐτὸν οἰκεῖα πᾶσε τοῖς ζώοις ἐπιθεὶς ὀνόματα (T1) ¡
Καὶ ὁ Σίμων" El πρόγνωσιν ὁ Αδάμ, διὰ τί οὗ
προέγνω τὸν 3 τὴν γυναῖκα αὐτοῦ μέλλοντα ἀπα-
τᾶν ® ὄφιν (72) ; Καὶ ὁ Πέτρος" Εἰ πρόγνωσιν
ὁ 31: ᾿Αδὰμ (78), πῶς τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ πρὸς

γεύσασθαι

φώνως >

vas πράξεις, ἅμα τῷ γεννηθῆναι, τὰ ὀνό-
PEU, M p TP.
ο: πὸν μὲν πρῶτον καλέσας K

ἱκηγξύεται ζῆλος, ὃς καὶ ζηλώσας ἀνεῖλε τὸν
38 Ὁ

εὔεται πέν-

vi» αὐτοῦ τὸν
os )74(
ἐπένθησαν (T5) οἱ o

XLI Εἰ δὲ ᾿Αδὰμ ἔργον Θεοῦ ὑπάρχων πρόγνω-
σιν εἶχεν, πολὺ
Καὶ ψεῦδός ἔστι τὸ
ὡς λογισμῷ χρησαὶ
μὴν 56 καὶ ܐܘ‎ ἐπείραζε K
p εἴ ὑπομένει. Καὶ τὸ

GU. ὃ ἐρμην

ἐπ᾿ αὖτ ᾧ # πρώτῳ φονευθέντι

μᾶλλον ὁ δημιουργήσας αὐτὸν θεός,
ράφθαι" ἐνεθυμήθη ὁ Θεὸς,
o» 9 διὰ τὴν ἄγνοιαν. Ἔτι
ως τὸν ᾿Αθραλμ, ἵνα
ραμμένου". Καταδάν-
ωμεν εἰ κατὰ τὴν κραυγὴν αὐτῶν, τὴν ἐρ-
χομένην πρὸς μὲ, εἰ δὲ μὴ, ἵνα
quA. Καὶ ἵνα μὴ εἰς πολὺ μηκύνω τὸν λόγον, ὅσαι

συντελοῦνται 3

ποτὲ φωναὶ ἄγνοιαν

αι χαλ

ν, ὑφ᾽ ἑτέρων

ܗܘܐ

9

66966 ± ܥܨ ܘ 46* 86 ὄντως‏

σπέρμα σου ἦν τῇ
103 κα-

ܝ

γνώση, ὅτι πάροικον

οὐχ ἰδίᾳ, καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ, xal

χώσουσι χαὶ ταπεινώσουσιν αὐτοὺς

δὲ ἔθνος ᾧ ὃν δουλεύσωσι

μετὰ δὲ ταῦτα ἐξελεύσονται! ὧδε μετὰ d

πολλῆς, σὺ ὃὲ ἀπελεύσῃ πρὸς τοὺς πατέρας σου

VARLE LECTIONES.

18 [la Β., γεύσησθε C., γεύσεσθαι Ὁ. 1

ap. C., ἐπιτέθει

; τό 0, Ὁ
reddit Di eonjecluram ἁπατήσοντα. Αὐτοῦ (αὐτοῦ S) ἀπατᾷν C.
C. in marg. ex Epit, 38 τόν om. Ὁ. ?*

Ottoboniani μέλλοντα ἀπα-ᾶν superfluam
#! ὁ om. O. ? ἐπέθηκεν deest
χρησάμενος conj. D. *5 Vbb.

addidi c. O. 5

ἔτι μὲν c. O additis superflua fit conjectura Ci, qui ejiciéndum esse εἰ putabat, ^ Ita S., ἀγνοίας C, 0.
VARIORUM NOTAE.

εν ὁ Αδάμ. Hine vel ex
235:

í

(13) EL πρόγνωσιν εἶχι
Epitome Michael Glycas 4unalium parte n
Ὁ μέντοι Σίμων καὶ τάδε πρὸς τοῖς ἄλλοις
valp διαλετόμενος ἔλεγεν"
Αδάμ, διὰ τί οὐ

ποῦ πρὸς τὰς ἐσὺ
ܐ‎ 0 4
ἐστιζῆλος: ζηλώσας γὰρ ἂν
τὸν E
φονευθ: θησαν οἵ ς α
ὅμα προεγίνωσκε, πολλῶν μᾶλλον ὁ πλάστης αὐτός"
εἰ καὶ ὁ παράφρων ἐκεῖνος, ἀπὸ τοῦ εἰ ὴ

φὴν, ὅτι ἐπείραζεν ὁ Θεὸς τὸν ᾿Δδραὰμ,

τὸν ài

74687 ἐκάλεσεν, ὃ ἐστι πένθος

ταθὰς ἐπὶ Σόδομα ὄψομαι,
Θεόν, Cor.

(1A) Κάῑν, ζῆλος" "ABE, πένθος. Et cap. 2D, 36,
parique modo apud Euseb. Ργραγ. Evangel. lib. n,
cap. 6, aliosque. Additur ἃ Hieronymo, Caini nomen
significare lamentationem ; Abells vero, vaporem
(perperam in Beda ediderunt pavorez), vanitatem,
ibiserabilem. Ambrosius lib. τ, De Abele οἱ Caino
cap. 1, del, qui omnia rejert ad. Deum; ex Pbilone
Judio tractatu : Quod deterius potiori insidiari so-
leat : 'Aóia, ἀναφέρων ἐπὶ Θεὸν πάντα, el de sacrifi-
ciis Abelis et Calni; ὁ A85." ἀναοΐρετα: γὰρ ἐπὶ
G^». Legi quoque ist in Interpreiationibus nomi-
mum Hebraicorum, cod. Reg. 712, 038, 1004 : 'AGEA.
à 6, Kd, κτῆμα, 4 ζηλοτυπία, λοξλ, ἀτμὶς,

ἢ ἀναφέρων, ἢ ABA, ἀπὸ θεοῦ,
» ܝܪ‎

ἔλεγεν ἄγνοιαν ἔχειν τὸν

(73) Ἐπένθησαν, Per totos quidem annos centum,
si nugivendulis fldes. Vide Cl. J. A. Fabricii Cod.
pseud. t. V, p. 109 et seq. Davis.

441

CLEMENTINA. — HOMILIA III.

142

μετ᾽ εἰρήνης, τραφεὶς ἐν γήρει χαλῷ" τετάρτῃ δὲ A generatione revertentur huc : necdum enim completa,

Ἰενεᾷ ἀποστραφήσονται ὤδε" οὕπω γὰρ ἀναπε-
πλήρωνται αἱ ἁμαρτίαι τῶν ᾿Αμοῤῥαίων ἕως τοῦ
νῦν.

XLIV. Τί δὲ, οὐχὶ καὶ Μωῦσῆς 38 τὰ ἁμαρτήματα
τοῦ λαοῦ προσημαίνει, καὶ τὴν διασπορὰν τὴν εἷς τὰ
ἔρνη προδηλοῖ ; Εἰ δὲ Μωυσεῖ 39 αὐτὸς δέδωκε προ-
γινώσκειν, πῶς αὐτὸς οὐκ εἶχεν ; Ἔχει δέ. Εἰ δὲ
ἔχει, ὥσπερ καὶ ἐδείξαμεν, περισσόν τὸ γε-
γραμμένον" ἐνεθυμήθη, καὶ, μετεμελήθη" καὶ τὸ,
καταθὰς ὄψομαι, εἰ κατὰ τὴν χραυγὴν αὐτῶν 3
καὶ ὅσα τοιαῦτα" ἅ τινα πρὸ τοῦ γενέσθαι, ὡς ἀπο-
βαίνειν ἤμελλεν,

γνωσθέντα, οἰκονομίᾳ soy
ἀμεταμέλητον 9t λαμόάνει τὴν ἔκδασιν.

XLV. Τὸ δὲ θυσιῶν αὐτὸν μὴ ὀρεχθῆναι" φαίνε-
ται ἐκ τοῦ τοὺς ἐπιθυμήσαντας κρεῶν ἅμα τῷ γεύ-
σασθαι ἀναιρεθῆναι, καὶ χωσθέντας ἐπὶ τῷ τάφῳ
βουνὸν ἐπιθυμιῶν προσαγορευθῆναι. Ὃ δὲ τὴν ἀρ-
χὴν ἐπὶ θύσει ζώων χαλεπαίνων, θύεσθαι αὐτὰ μὴ
θέλων, θυσίας ὡς ἐπιθυμῶν οὐ προσέτασσεν, χαὶ
ἀπαρχὰς 3) οὐκ ἀπήτει
θυσίαι

"Aveo γὰρ θύσεως ζώων οὔτε
à 4 ἀπαρχαὶ δοθῆναι δύνανται,
Πῶς δὲ σκότῳ καὶ γνόφῳ καὶ 104 θυέλλῃ 36 συγεῖ-
ναι δυνατὸν ® (καὶ γὰρ τοῦτο γέγραπται) τῷ χαβα-
ρὸν συστήσαντι οὐρανὸν, καὶ φῶς φαίνειν δημίουρ-
Ἰήπαντι τὸν ἤλιον, καὶ πᾶσι τοῖς ἀναριθμήτοις
ἄστροις ® ἀμεταμέλητον ὁρίσαντι τῶν δρόμων τὴν
τάξιν. Οὕτως, ὦ " Σίμων, τὸ τοῦ Θεοῦ χειρόγραφον,
ἔγω δὲ τὸν οὐρανὸν, καβαρὰν καὶ βεβαίαν τὴν τοῦ
πεποιηκότος δείκνυσι γνώμην,

XLVI. Οὕτως αἱ τοῦ τὸν οὐρανὸν κτίσαντος Θεοῦ
διάδολοι φωναὶ καὶ ὑπὸ τῶν σὺν αὐταῖς ἐναντίων
φωνῶν ἀκυροῦνται, καὶ ὑπὸ τῆς κτίσεως ܬ‎
οὐ γὰρ ὑπὸ χειρὸς προφητ
τῇ τοῦ τὰ πᾷ

λοῦνται,

χονται"
ἧς ἐγράφησαν" διὸ 98 καὶ
κείσαντος Θεοῦ χειρὶ ἐναντίαι φαί-
γονται. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Πῶς τοῦτο ἀποδεῖξαι δύνῃ ;

XLVIL Καὶ ὁ Πέτρος: Ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος (76) διὰ
Μωύσέως 9) ἑδδομήκοντα σοφοῖς ἀνδράσιν ἀγράφως
ἐδόθη παραδεδόσθαι, ἵνα τῇ διαδοχῇ πολιτεύεσθαι
δύνηται, Μετὰ δὲ τὴν Μωυσέως 9 ἀνάληψιν ἐγράφη
ὑπό τινος, οὐ μὴν ὑπὸ Μωυσέως ®, Ἐν αὐτῷ γὰρ
τῷ νόμῳ γέγραπται" Καὶ ἀπέθανε Νωυσῆς, καὶ
ἔθαψαν αὐτὸν ἐγγὺς οἴκου Φογὸρ, καὶ οὐδεὶς
οἶδε τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἕως τῆς σήμερον. Οἷόν τε
3» ἀποθανόντα Μωυσῆν γράφειν, ἀπέθανε Νωῦσῆς ;
ἐπεὶ ἐν τῷ μετὰ Μωυσέα @ χρόνῳ,

πεντακόσια ἣ καὶ πρὸς, ἐν τῷ χτισθέντι ναῷ κεί

(ὦ) Gen. xv, 19-16. (δ) Deut. xxxiv, 5.

sunt peccata. Amorrhaeorum usque αὐ prgsens tem-
pus (a).

XLIV. Quid vero, nonne et Moyses delieta po-
puli prenuntiat et dispersionem in gentes praedicit?
Si autem Deus Moysi prascire concessit, quo modo
Prescientiam ipse non habeat ? Habet profecto.
Quod si habet, ut. οἱ ostendimus, modum excedit
quod scriplum est : Secum repulavit, et, penitentia
duetus est ; οἱ illud : Descendens videbo an. secundum
clamorem eorum, aliaque ejusmodi, quia prius,
quam accidissent, precognita quemadmodum even-
tura erant, prudenti administratione non poniten-
dum sortita sunt exitum.

XLV. Sacrificia autem ab eo non expeti, apparet
€x eo quod, qui carnes desideraverant, simul ac
gustarunt interfecti sunt ; iisque in sepulcro agge-
stis, locus appellatus est tumulus concupiscentiz.
Qui ergo ab initio immolstionem animalium ܦܣ‎
tulit, quia ea maetari nolebat, sacrificia, quasi ap-
peteret, non precepit, nec primitias exegit, Nam
sine animalium jugulatione nec sacrificia cele-
brantur, nec primitie ollerri possunt. Quo modo
autem poterai in tenebris, δὲ caligine, et procella
versari (hoe etenim scriptum est),qui purum sere-
numque constituit celum, et solem ut lucem exhi-
beret creavit,atque omnibus innumerabilibus stellis
cursuum irrevocabilem ordinem definivit, Ita, Si-
mon, Dei chirographum, colum inquam, puram
et stabilem opificis ostendit sententiam,

C XLVI. Sie voces erga conditorem coli Deum

calumniosm per voces contrarias similiter dictas
infirmantur, et a creatione arguuntur, neque enim
€x manu prophetica scripta sunt; quare omnium
Creatoris manui contrarie deprehenduntur. Et Si-
mon dixit : quo pacto id poteris ostendere ?
XLVIL Respondit Pelrus : Dei lex per Moysen
septuaginta viris sapientibus absque seripto data
est, ut eateris traderetur, ulque per successionem
observari posset. Post Moysis vero assumptionem
scripta est ab aliquo, non autem a Moyse. In ipsa
enim lege scriptum est : Et mortuus est. Mouses, e
sepelierunt eum. prope domum | Phogor : et nemo. co-
gnovit sepulcrum ejus. usque in praesentem. diem (b).
Potuitne mortuus Moyses scribere, mortuus est

ὥς γε ἔτη που D Moyses ? Quandoquidem tempore post Moysen,

quasi quingentis annis aut circiter, in exstructo

VARLE LEGCTIONES,

xvit, 99 d)uoy πᾶσιν, τοῖς ἂν, ἄστροις C. ? ὁ C,

T Cnost, syst.
¥ wir

. 398, et addil ἐπί post fr. Psal.
® δὲ ὃ C. Tum addidizi ο ς 0.49

‫. VARIORUM NOTA.

(76) Ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος. Apud Epiphanium, Pto-
lemeus hereticus Pentateuchi quedam tribuit Deo,
aliaMosi,alia denique senioribus populi.In eodemNa-

zarei asserunt Moysen aliam accepisse ac scripsisse
legem ab ea que vulgo circumfertur. De loco. au-
tem Deut. xxxiv 5, consulendi sunt interpretes. Cor.

143

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

144

templo posita lex reperitur, et post alios similiter À voc εὐρίσκεται, καὶ μεῦ 30ὔ ἕτερά που πεντακό-

quingentos annos remansit : sicque sub Nabucho-
donosore periit incendio. Et tamen post Moysen
scripta et sepe deperdita etiam Moysis prascien-
iiam professa est, quia ille ejus abolitionem pre-
videns non composuit eam : qui autem composue-
runt quod abolitionem non prieviderent,in ignoran-
tig sunt deprehensi, ideoque prophete non erant.

XLVIII. Tum Simon : Quandoquidem, quo ad
Deum pertinent, αἱ dixisti,intelligenda sunt ex com-
paratione ad creationem, quo modo reliqua legis,
qua ex Moysis traditione et vera sunt, sed falsis
permista,dignosci possunt ?Ad hzc Petrus : Quod-
dam, inquit, capitulum in seripta lege secundum
Dei providentiam salubriter commemoratum est,
ut clare appareret, que&nam e scriptis vera sint,
quanam falsa.Et Simon : Quodnam illud sit,nobis
indica.

XLIX. Respondit Petrus: Jam 0100. Scriptum
est in primo legis volumine, cirea finem : Non. de-
ficiet princeps de. Juda,neque duz de femoribus ejus ;
donec veniat cujus est: et ipse exspectatio gentium (a).
Si quisergo eum,qui venit post defectum principis
ac ducis de Juda, quique a gentibus exspeetandus
erat,polest cognoocere,ille per capitulum οἱ per ea,
qu: evenerunt, agnoscet verum esse illum qui ve-
nit, eujus doctrine acquiescent sciet, quaenam in
Seripturis vera sint. et quenam falsa. Ac. Simon :
Intelligo, quod Jesum vestrum dicis quasi a Seri-
ptura prophetatum :id ergo ita habere concedatur.
Dic itaque quo modo vos docuerit discernere Sori-
pturas,

L. Et Petrus : Quod vera cum falsis mista fue-
rint, memini ab eo, cum Sabduceos acousarel,dio-
ium ita : [deo erratis, nescientes. vera Scripturarum,
propter quod ignoratis virtutem Dei (b). Si autem
objecit, eos vera Scripturarum nescire, falsa quo-
que Scripturarum esse apparet. Sed et dicendo :
Estote probi trapexig, ostendit, in Scripturis et
prohos contineri sermones et adulterinos. Cumque
ait : Quare non tntelligitis quod in. Seripturis rationi
consonum. est? firmiorem. reddit animum hominis
qui candide intelligere vult.

LL Quod autem Scripturarum propositum ad

(a) Gen. xix, 10. (b) Matth, xxi, 29.

B

σια ἔτη φέρεται, καὶ ἐπὶ τοῦ Ναβουχοδονόσορ οὕτως
ἐμπρησθεὶς € ἀπόλλυται. Καὶ ὅμως μετὰ Μωυσῆν
γραφεὶς καὶ πολλάκις ἀπολωλὼς τὴν τοῦ Μωύσέως ++
πρόγνωσιν xal οὗτος ὡμολόγησεν, ὅτι τὸν ἀφανισμὸν
αὐτοῦ προειδὼς οὐκ ἔγραψεν: οἱ δὲ γράψαντες τῷ
τὸν ἀφανισμὸν μὴ προεγνωχέναι ἐπ’ ἀγνωσίας
ἐλεγχθέντες, προφῆται οὐκ σαν.

ΧΙΝΠΙ. Καὶ ὁ Σίμων’ Ἐπειδὴ τὰ περὶ Θεοῦ, ὡς
ἔφης, ἐκ τῆς πρὸς τὴν κτίσιν παραθολῆς ἔστι νοῆ-

σαι, πῶς τὰ λοιπὰ ἐν τῷ νόμῳ, ἐκ παραδόσεως

Μωύσέως @ ὄντα καὶ ἀληθῆ τυγχάνοντα καὶ τοῖς
ψευδέσι μεμιγμένα ἐπιγνῶναί ἐστι δυνατόν ; Καὶ ὁ
Πέτρος ἔφη: Περικοπή τις ἐν τῷ γραφέντι νόμῳ µε-
τὰ τὴν € τοῦ Θεοῦ πρόνοιαν ἀπταίστως ἐπεμνημο-

νεύθη, ὥστ᾽ ἂν σαφῶς δεῖξαι τῶν γεγραμμένων ποῖά
ἔστιν ἀληθῆ, ποῖα δὲ ψευδῇ. Καὶ ὁ Σίμων’ Τίς ἐστιν
αὕτη, μήνυσον ἡμῖν.

XLIX. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Αὐτίκα ἐρῶ. Τέγρα-
πται ἓν τῶν πρώτῳ τοῦ νόμου βιδλίῳ πρὸς 4! τοῖς το-
λευταίοις" 00× ἐκλείψει ἄρχων
μένος ἐκ τῶν μηρῶν αὖ

Ἰούδα, οὐδὲ ἡγού-

, ἕως ἂν ἔλθῃ οὗ ἐστιν"
καὶ αὐτὸς προσδοκία ἑθνῶν. Ἔάν τις οὖν τὸν, μετὰ
τὸν 59 ἐξ Ἰούδα ἐχλεῖψαι ἄρχοντα καὶ ἡγούμενον,
ἐληλυθότα καὶ ὑπὸ ἐθνῶν προσδοκᾶσθαι μέλλοντα
νοῆσαι δυνηθῇ, οὗτος τὴν περικοπὴν 9 ἐκ τῶν ἀπο-
wey ἀληθῆ τὸν ἐληλυθότα 130 ἐπιγνῶναι"
διδασκαλίᾳ πειρόμενος γνώσεται τίνα ἐστὶ
τῶν Τραφῶν τὰ ἀληθῆ, τίνα δὲ τὰ ψευδῆ, Καὶ ὁ Σί-
μῶν: Συνίημ: ὅτι τὸν 9 Ἰησοῦν ὑμῶν
ὑπὸ τῆς Γραφῆς προφητευ
ποιγαροῦν οὕτως ἔχειν.

οὗ τῇ

λέγεις, ὡς
δεδόσθω
Abys τοίνυν, πῶς ὑμᾶς δια-
χρίνειν τὰς Γραφάς ἔδιδαῖεν ;

L. Καὶ ὁ Πέτρος" "Ort μέμικται τὰ ἀληθῆ τοῖς
ψευδέσιν, μέμνημαί που αὐτὸν αἰτιώμενον τοὺς Σα8-
δουκαίους, Διὰ τοῦτο πλανᾶσθε, μὴ εἰδότες
τὰ ἀληθῆ τῶν Γραφῶν, οὔ 9 εἴνεχεν ἀγνοεῖτε τὴν
δύναμιν τοῦ Θεοῦ, Εἰ δὲ τὰ ἀληθῆ τῶν Τραφῶν ᾱ-
Ὑνοεῖν αὐτοὺς ὑπέδαλεν, δῆλον ὡς ὄντων ψευδῶν, ᾿Αλ-
λὰ καὶ ἐν τῷ φῆναι' Γίνεσθε τραπεζῖται @ δόχι-
pot, ὡς δοχίµων καὶ κιδδήλων λόγων ὄντων. Καὶ
τῷ @ εἰπεῖν" Διὰ τί οὐ νοεῖτε τὸ εὔλογον τῶν
Τραφῶν (77); βεδαιότερον τοῦ αὐθαιρέτως εὐγνω
μονοῦντος τίθησι τὸν νοῦν 6

LL Τὸ δὲ καὶ τῶν Γραφῶν προκείμενον @ ἐπὶ

αὐτὸν έντα "

πεῖν"

VARUE LECTIONES.

55 ἐμπρησθὲν Ο. ** Mod.

« 0. Ita constanter. Tam οὕτως tnavult S. 55 Μωῦσέος O., qui deinde «uvydvov-

παι, τήν om. O., qui Lum ser. προνοίᾳ ἀπταίστῳ, “7 πρό O. 3 τόν om. C. ὁ’ Locus mancus. Suppleri
potest hoc modo : Δυνήσετα: οὗτος διὰ τὴν περικοπήν, x. τ. à. C. Locum mancum esse non puto, sed non-
nihil corruptus est, atque hac ratione sanandus : νοῆσαι" δυνηθῇ οὗτος τῇ περιχοπῇ ἐκ τῶν, x. v. À. D.

5ο τόν praetermisit S. °! co:
C. ** vy (id est Ἰησοῦν) 0, “αὶ προχειμένων 0.

8. c. Cl. sine codd. auctoritate. 33 Ita O. c. Β., τραπεζεῖται Cl. δὲ τῷ 8, O., τό

VARIORUM NOTE.

(17) Διὰ τί οὐ νοεῖτε τὸ εὔλογον τῶν Γραφῶν, Verba cujusdam apocryphi. Forte Evangelii Ebionitarum

Cor.

145

γραμματεῖς καὶ διδασκάλους πέμπειν, ὡς τοῦ ὄν- Α
πως 9 νόµου εἰδότας τὰ ἀληθῆ, δῆλόν ἔστιν. Τὸ δὲ
καὶ εἰπεῖν αὐτόν: Οὐχ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νό-
μον, καὶ φαίνεσθαι αὐτὸν καταλύοντα, σημαίνοντος
ἦν, ὅτι, ἃ κατέλυσεν, οὐκ ἦν τοῦ νόμου. Τὸ δὲ καὶ
εἰπεῖν: Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, ἰῶτα
δὲ δ᾽ ἐν ἢ µία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νό-
μου: τὰ πρὸ οὐρανοῦ καὶ γῆς παρερχόμενα ἐσήμανε
μὴ ὄντα τοῦ ὄντως νόμου.

307 ΠΠ. Ἐπεὶ οὖν οὐρανοῦ καὶ γῆς ἔτι συνε-
στώτων παρῆλθον θυσίαι, βασιλεῖαι, αἱ ἐν γεννητοῖς
γυναικῶν προφητεῖαι, καὶ ὅσα 58 τοιαῦτα, ὡς οὐχ ὄντα
θεοῦ προστάγματα, ἔνθεν γοῦν λέγ
ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ Πατὴρ ὁ οὐράνιος, ἔκριζω-
θήσεται, Διὰ τοῦτο αὐτὸς ἀληθὴς ὧν προφήτ
γεν" Ἐγώ εἶμι ἡ πύλη τῆς ζωῆς: ὁ δι᾽ iu εἰς.
ἐρχόμενος εἰσέρχεται εἰς τὴν ζωήν ὡς
σης ἑτέρας τῆς σώζειν δυναμένης διδασκαλίας, Διὸ δὲ
καὶ ἐθόα λέγων: Δεῦτε πρὸς μὲ πάντες οἱ κοπιῶν-
τὸς, τουτέστιν, οἱ τὴν ἀλήθειαν ζητοῦντες xal μὴ
εὑρίσκοντες αὐτήν. Καὶ πάλιν: Τὰ ἐμὰ πρόθατα
ἀκούει 9 τῆς ἐμῆς φωνῆς, Καὶ ἄλλοτε: Ζητεῖτε
καὶ εὑρίσκετε, ὡς μὴ προδήλως κειμένης τῆς ἄλη-
θείας.

LIIL ᾿Αλλὰ καὶ ἐξ οὐρανῶν @ μάρτυς φωνὴ ἠκού-
σθη λέγουσα: Οὔτός ἔστιν ὁ Υἱός µου ® ὁ ἀγα-
πητὸς, εἰς ὃν εὐδόκησα, ἀκούετε. Καὶ
πρὸς τούτοις ἐπιπλεῖον αὐτοὺς 68 πεπλανημένους
ἐλέγξαι θέλων τοὺς προφήτας, παρ᾽ ὧν δὴ μεμαθη.
κέναι ἐθεδαίουν, ἐπιθυμοῦντας ἀληθείας καὶ μὴ με-

καὶ

Πᾶσα φυτεία,
$ ἔλε-

οὐκ οὔ-

τούτου

μαθηκότας τελευτήσαντας ἀπεφήνατο εἰπών" Πολλοὶ
προφῆται καὶ βασιλεῖς ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ ὑμεῖς C
βλέπετε, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ὑμεῖς ἀκούετε, καὶ ἀμὴν
λέγω ὑμῖν, οὔτε εἶδον ,ܠ‎ οὔτε ἤκουσαν. Ἔτι μὴν

ἔλεγεν" Ἐγώ εἰμι περὶ οὗ Μωυσῆς προεφήτευσεν
εἰπών: Προφήτην ἐγερεῖ 95 ὑμῖν Κύριος ὁ 108
Θεὸς ἡμῶν, ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, ὥσπερ καὶ ἐμὲ,
αὐτοῦ ἀκούετε κατὰ πάντα" ὃς ἂν δὲ @ μὴ ἀκούσῃ
τοῦ προφήτου ἐκείνου, ἀποθανεῖται,

LIV. Ὅθεν ἀδύνατόν ἐστιν ἄνευ τῆς τούτου διδα-
σχαλίας ἀληθείᾳ σωζούσῃ ἐπιστῆναι, χἂν τὸν αἰῶνά τις
ζητῇ, ἔνθα τὸ ζητούμενον οὐχ ἔστιν" ἦν δὲ καὶ ἔστιν ἐν
τῷ Ἰησοῦ ἡμῶν λόγῳ. Πλὴν τἀληθῆ οἳ τοῦ νόμου εἰδὼς
Σαδδουκαίοις πυνθανομένοις, καθ’ ὃν λόγον Μωυσῆς
ἑπτὰ συνεχώρησεν γαμεῖν, ἔφη" Μωυσῆς κατὰ τὴν
σχληροκαρδίαν ὑμῶν ἐπέτρεψεν ὑμῖν. "Aw! dp-
χῆς γὰρ οὕτως οὐκ ἐγένετο. Ὁ γὰρ κτίσας ἀπ’ ἀρ-
χῆς τὸν ἄνθρωπον, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὖ-
τόν.

(a) Matth. xxm, 2.
b) Matth. v, 17.

reus xxiv, 35; v, 18.
ἢ Matth. xv, 13.

(e) Joan. x, 9.

(f) Matth. xi, 28.

CLEMENTINA. — HOMILIA III.

146

scribas et doctores remittit, clarum est, remittere
tanquam ad eosqui vere legis vera cognoscebant(a)
Quod etiam ipsa ait : Non. veni solsere legem (b),
et tamen conspicitur solvere,id significantis est,ea
que sovit non pertinuisse ad legem. Sed etdi-
cendo : Caelum et terra. transibunt, sed iota unum
aut unus apez non prateribit a lege (c) ; manifesta-
vit, vere legis non esse illa que ante colum et ter-
ram transierunt,

LIi.Quando igitar celo et terra adhuc stantibus
iransierunt sacrificia, regna, prophetis, quz inter
natos mulierum, et que his similia,quasi que non
essent Dei mandata ; inde ergo ait : Omnis planta-
lio, quam. non plantavit Pater celestis, eradicabi-
fur (d). Propter hoc ipse, verus propheta, dixit:
Ego sum porta vit : qui per me introit, introit in
vilam (e), quia non. est alia doctrina, qua possit
salvum facere. Quocirca clamabat, dicens: Venite
ad me, omnes qui laboratis (f), hoe est, qui quari-
tis veritatem, nec invenitis eam. Et. iterum : Oves
me vocem meam audiunt (g). Et alias : Querite
et invenietis (h); quod veritas clare non sit po.
sita,

LIII. Sed et de celis testis vox audita est, di-
cens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mili
complacui : ipsum audite (i). EL adhuc magis de-
monstrare volens ipsos prophetas errasse, a qui-
bus se didicisseaffirmabant,eos mortuosessein de-
siderioetnon in cognitione veritatis pronuntiavit his
verbis : Multi prophelz et reges cupierunt videre
quz vos videlis el audire qua vos auditis : et amen
dico vobis, neque viderunt neque. audierunt (j). Dixit
preterea : Ego sum. de quo Moyses repr di-
cens : Prophetam. suscitabit vobis Dominus Deus
noster ex fratribus vestris, sicut me ; ipsum. in. om-
nibus audite. Quiautem non audierit prophetam illum
morietur (4).

LIV. Quare impossibile est, sine ipsius doctrina
salutiferz insistere veritati, quamvis in eternum
quis querat, ubi quod queritur non consistit, con-
stitit autem et consistit in Jesu nostri sermone.
ltaque cum sciret vera legis, Sadduczis interro-
gantibus, qua ratione Moyses matrimonium cum
seplem contrahere permississet, respondit : Moyses
ad duritiam vestram permisit vobis, Ab inilio enim
mon. fuit. sicui enim ab initio creavit hominem ,mas-
culum et feminam fecit eum (1).

0 Joan. x, 27.

) Matth. viz, 7.

i) Matih. xt, 5.

ἢ Matth. xir, 47 ; Luc. x, 24.
X) Joan. v, 46; Act. 111, 22.
1) Mattb. αν, 23 ; xix, 8, 4.

VARLE LECTIONES.

M ὄντος 6, V δὲ add. ο. O.
ܐ‎ οὐρανοῦ Ὁ. 9 μου ὁ Υὸς 0. 9 τούς ο,
0, in cujus marg. monetur : νόθα κατὰ νόμου.

Ita 0.

9 ὅσα excidit ap. Cl et S.
σε

9 δὲ ὃ 6, πρὸς μὲ om, Ὁ.

® ἀκούουσι (sic) 0.
, ἴδον C. ® ἐγείρη 0

ο, 8 χαί 0. 51 τὰ ἀληθῇ,

441

LV. lis vero qui arbitrantur,
docent Seripture, Deum jurare, dicit : Sit sermo
vester, est, esb ; eL non, non ; quod enim. his abun-
dantius est, a malo est (a). Et iis qui dicunt, Abra-
hamum, lsaacum οἱ Jacobum esse mortuos, ait:
Non est Deus morluorum, sed viventium. (b). lis au-
tem qui Deum putant esse tentatorem, sicut aiunt
Scripture, dicit tentatorem esse diabolum, qui et
tentavit eum, [is vero qui Deum suspicantur non
prescire, infit ; Scit enim Pater vester cxlestis, quia
his omnibus indigetis, antequam. petatis eum (c). Et
iis qui juxta Seripturas credunt Deum non om-
nia cernere : Orate, inquit, in abscondito, et Pater
vester, qui videt abscondita, reddet vobis (d).

ΤΝΤ. Existimantibus porro Deum non esse bo-
num, ut aiunt Scripture, ita locutus est: 4 quo ex
vobis filius petet panem nunquid lapidem. porriget ci?
Aut et piscem petet, nunquid serpentem οἱ porriget ?
Si ergo vos, eum sitis mali, nostis bona dona dare
fitiis vestris, quanto magis Pater. celestis dabit bona.
petentibus se δὲ facientibus voluntatem suam (6) ? As-
serentibus autem, eum in templo esse, dixit : No-
lite jurare per calum, quia. thronus. Dei est, neque
per terram quia scabellum est pedum ejus (f).Et pro-
sumentibus, Deum sacrificiis delectari, ait: Deus
misericordiam vult, et non sacrificia, agnitionem
suam, et non holocausta (g).

LVIIL Ad eos autem, qui secundum Scripturas
Deum esse malum credunt, ait : Ne me dicatis bo-
mum, unus etenim bonus est (b). Et rursus : Estote
boni et. misericordes, sicut. Paler, qui in celis est,
qui solem oriri facit super bonos et malos, et plu-
viam demittit super justos et injuslos (i).Ad eos vero
qui in eam fraudem inducti sunt, ut cum Scriptu-
ris censeant multos esse deos, 810 loquitur : Audi
Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (j).

LVIII. Itaque Simon,intelligens quod Petrus eum
cogeret Scripturis uti quemadmodum docuit Jesus,
inquisitionem noluit versari circasermonem de Deo
licet Peirus rogatu ipsius consilinm multasset, in-
quisitionemque concessisset per interrogationem ac
responsionem fleri. Ceterum disputatio per ires
dies duravit, Quarto autem illucescente, Simon.
nocte versus Tyrum Phonicie profugit.Nec mullis

(a) Matth. v, 37.
(0) Matth. xxi, 32.
(c) Matth. vr, 8, 32.
(d) Matth. νι, 6

(e) Matth. vir, 9-11 ; Luc. xr, 44-43.

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.
quemadmodum A — LV. Τοῖς

148
δὲ νομίζουσιν, ὡς αἱ Τραφαὶ διδάσκου-
bs ὀμνύει, ἔφη" Ἔστω ὑμῶν τὸ val, ναί,
88 τὸ οὔ, οὔ’

σιν, ὅτι ὁ Θεὸ:
καὶ τούτων ix τοῦ

᾿Αδραὰμ καὶ
ἔφη: Οὐκ ἔστιν
Ῥοῖς δὲ οἰομένοις ὅτι
ὁ Θεὸς πειράζει, ὡς αἱ Γραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" ܘ‎ πι
γηρός ἐστιν ὃ πειράζων, ὁ καὶ αὐτὸν πειράσας"

τὸ γὰρ περισσὸν
πονηροῦ ἐστιν. Καὶ τοῖς λέγουσιν ὅ

Ἰσαὰκ καὶ 99 Ἰακὼδ ἀπέθανον Το,
Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων.

δὲ τι ὁπολαμδάνουσιν, ὅτι ὁ Θεὸς οὐ προγινώσ

1

ἔφη: OU γὰρ ὁ Πατὴρ ὑμῶν 7? à οὐράνιος ὅτι

τούτων ἀπ
πίστι

χρήζετε

Τοῖς δὲ

ντων, πρὶν αὐτὸν ἀξιώσετε.
εὔουσιν, ὡς αἱ 309 Γραφαὶ λέγουσιν,
ὅτι μὴ πάντα βλέπει, ἔφη 75: Ἐν τῷ κρυπτῷ εὔ-
χεσθε, εἴπε 7 καὶ ὁ Πατὴρ ὑμῶν, ὁ βλέπων τὰ
κρυπτὰ, ἀποδώσει ὑμῖν.

LVI.Tok δὲ οἰομένοις αὐτὸν μὴ ἀγαθὸν εἶναι, ὡς
αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη: Τίνα ὑμῶν 18 αἰτήσει υἱὸς
ἄρτον, μὴ λίρον i
τήσει, μὴ

δώσει αὐτῷ d καὶ ἰχθὺν αἲ-
ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ; εἰ οὖν ἡμεῖς,
οἴδατε δόματα ἀγαθὰ διδόναι τοῖς
μᾶλλον ὁ Πατὴρ ὑμῶν 6
οὐράνιος δώσει ἀγαθὰ τοῖς ον, αὐτὸν καὶ
τοῖς ποιοῦσι τὸ θέλημα αὐτοῦ ;
διαθεξαιουµένοις. ir vaip εἶναι, ἔφην μὴ ὁμόσητε
τὸν οὐρανὸν, ὅτι θρόνος ἐστὶ τοῦ Θεοῦ
γῆν, ὅτι ὑποπόδιον τῶν
δὲ προλαθοῦσιν, ὅτι θυσιῶν ὀρέγεται ὁ Θεὸς, ἔφη"
Ὁ θεὸς ἔλεος θέλει καὶ οὐ θυσίας, ἐπίγνωσιν αὐτοῦ
καὶ οὐχ ὁλοκαυτώματα.

LVII. Το
Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" Μή μὲ λέγετε 38 ἀγαθόν: ὁ
γὰρ ἀγαθὸς εἷς ἐστιν. Καὶ πάλιν 19, Γίνεσθε ἀγα-
Gol xal οἰχτίρμονες, ὡς ὁ Πατὴρ ὁ ἐν τοῖς οὖρα-
νοῖς, ὃς ἀνατέλλει ἥλιον ἐπ᾽ ἀγαθοῖς καὶ

χαὶ φέρει ὃν ἐπὶ χαὶ
ἀδίκοις. Τοῖς δὲ ἠπατημένοις πολλοὺς θεοὺς ὑπονοεῖν,

πονηρῃΐ feres,

xw ὑμῶν, πόσῳ

το μήτε τὴν

ποδῶν αὐτοῦ ἐστιν. Τοῖς

δὲ πειθομένοις κακὸν αὐτὸν εἶναι, ὡς αἲ

τὸν

πονηροῖς, το τὸν δικαίοις

ὡς αἱ Τραφαὶ λέγουσιν, ἔφη" κους, Ἰσραὴλ, Κύριος
ὁ Θεός σου *! Κύριος εἷς ἐστιν.

419 LVIU. Ὅμως ὁ Σίμων, συνιδὼν ὅτι Πέτρος
αὐτὸν συνάγει ταῖς

Γραφαῖς χρῆσθαι ὡς Ἰησοῦς ἐδί-
τὴν 58 περὶ Θεοῦ λόγον ἐξέτασιν γονέσθαι
i ܡ‎
ὡς αὐτὸς Σίμων ἠξίωσεν, πρὸς πεῦσιν καὶ ἀπόκρισιν
ασιν. Πλὴν ἡ ζήτησις τριῶν ἔπεχρά-
ὧν (78). Ἐπιφωσκούσης δὲ τῆς τετάρτης
νόχιος ὡς ἐπὶ Τύρον τῆς Φοινίκης ἐξώρμησεν. Καὶ οὐ

(f) Matth. v, 34, 35.

(g) Matth. 1x, 13; xri, T.

(h) Matth. xix, 47 ; Luc. xvni, 19.
i) Luc. vi, 86; Matth, v, 4,

ἢ Marc. xu, 29.

talo,

καίτοι γε μεταθεμένου τοῦ

VARLE LECTIONES.

< 0.

inserui‏ ܡ ܩ

τε Ita 8, αἰπών G, 70.3
19 Credner,

" 73 C. Ὁ. )ܐ‎ S, τόν C, ἣν

5 καί om. O. hie et Bon Ἰακώθ,

τὸ ] conj. C, ἀπέθανεν id, in textu, ut O.
7? ὑμῶν om. Ὁ.

ܣܠ
φέρε 0,‏ *

ὑμῶν excidit ap. Cl οἱ 8.
Beitr. 1, 309 8.

VARIORUM NOTE.

(8) Ἢ £
mu αὐ

ς τριῶν ἐπεχράτησεν ἡμερῶν.
Cor.

Conitil. apostol. lib. vi, cap. 8: Καὶ τρίτον im" αὐτῶν

149

μετὰ πολλὰς ἡμέρας ἦλθόν τινες τῶν προόδων,
λέγοντες" Σίμων μεγάλα θαυμάσια ἐν Τύρῳ ποιῶν
πολλοὺς τῶν ἐκεῖ χατεπλέξατο, καὶ σε πολλαῖς δια-
βολαῖς μισεῖσθαι ἐποίησεν.

LIX. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Πέτρος, τῇ ἐπιούσῃ νυχτὶ
τῶν ἀκροατῶν τὸν ὄχλον συνελθεῖν ἐποίησεν" ὅμως

συνελθοῦσιν ἔφη: Ὁρμῶντός µου 58 εἰς τὰ ἔβνη τὰ

πολλοὺς θεοὺς λέγοντα, κηρῦξαι χαὶ διδάξαι ὅτι εἴς

ἐστιν ὁ Θεὸς, ὃς οὐρανὸν ἔκτισε καὶ γῆν καὶ τὰ ἐν

αὐτοῖς πάντα, ὅπως ἀγαπήσαντες αὐτὸν σωθῆναι
δυνηθῶσιν, προλαθοῦσα ἡ κακία τῷ 3 τῆς συζυγίας
νόμῳ προαπέστειλε Σίμωνα, ἵνα οἱ ἄνθρωποι, ἐὰν
τοὺς πολλοὺς θεοὺς λέγειν παύσωνται, χαταγνόντες
τῶν ἐπὶ γῆς λεγομένων, ἐν οὐρανῷ πολλοὺς θεοὺς
εἶναι νομίσωσιν 85: ἵνα μηδέποτε τὸ τῆς μοναρχίας
τιμήσαντες καλὸν εἰς τὸ παντελὲς μετὰ κόλασιν ἀπύ-
λωνται. Καὶ τὸ δεινότατον, ἐπεὶ ἀληθὴς λόγος ἀπαρά-
ὄλητον ἰσχὺν ἔχει, προλαμδάνων ταῖς διαθυλαῖς πεί-
θει αὐτοὺς αὐτὸ, 331 μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἀναδέξασθαί
μου δὲ: µή πως ὁ διαθάλλων αὐτὸς τῷ ὄντι διάδολος ἐλεγ”
708, καὶ ὁ ἀληθὴς λόγος ἀναδειχθεὶς πιστευθῆνα"
δυνηθῇ. Χρὴ οὖν µε ταχέως αὐτὸν ἐπικαταλαθεῖν,
ἵνα μὴ ἡ διαθολὴ ἐγχρονίσασα παντελῶς πάντων ἔπι-
κρατήσῃ "ἴ,

Ἐπεὶ οὖν δεῖ τινα ὁρίσαι ἀντ᾽ ἐμοῦ τὸν ἐμὸν‏ .ܬܝܐ
ἀναπληροῦντα τόπον, μιᾷ προαιρέσει δεηθῶμεν τοῦ‏
Θεοῦ 93 οἱ πάντες, ὅπως τῶν ὄντων ἐν ἡμῖν τὸν 3‏
κρείττονα αὐτὸσ πρόδηλον ποιήσῃ, ἵνα ἐπὶ τῆς Χρι-‏
στοῦ χαθέδρας χαθεσθεὶς τὴν αὐτοῦ CE:‏

κλησίαν εὖ-
αεθῶς οἰκονομῆ. Τίς ἄρα ὁρισβήσεται; Θεοῦ γὰρ
βουλῇ "® ἀναδείκνυται μακάριος ὁ ἄνθρωπος

ἐκεῖνος,
ὃν καταστήσει ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς θερα

(ας
τῶν συνδούλων αὐτοῦ, τοῦ διδόναι αὐτοῖς τὰς τρο.
φὰς ἐν καιρῷ αὐτῶν, μὴ ἐννοούμενον καὶ λίγοντα
ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ" « Χρονίζει ὁ κύριός μου ἐλ-
1 2 ζ e
θεῖν" καὶ ἄρξηται τύπτειν τοὺς
P
ἐσθίων καὶ πίνων µετά τε 9 πόρνων καὶ μεθυόντων"
p : ܬܐ‎
καὶ ἦξει ὁ κύριος 3 τοῦ δούλου ἐκείνου ἐν ὥρᾳ oo
προσδονῇ, καὶ ἐν ἡμέρᾳ ἢ οὐ γινώσ:

συνδούλους αὐτοῦ,

, καὶ διχοτο-
μήσει αὐτὸν, καὶ τὸ ἀπιστοῦν αὐτοῦ μέρος μετὰ τῶν
ὑποκριτῶν θήσει. »

LXI. El δὲ τις τῶν παρεστώτων, διοιχεῖν δυνάμενος
τὴν ἀγνωμοσύνην τῶν ἀνθρώπων, ὑποστέλλεται, τῆς
αὐτοῦ ἀναπαύσεως φροντίζων μόνης, καὶ αὐτὸς mpos-
δοχάτω ἀκοῦσαι" Δοῦλε πονηρὲ καὶ ὀκνηρὲ, ἔδει σε τὸ
A4? ἀργύριόν µου προθαλεῖν ἐπὶ τῶν τραπεζιτῶν,
καὶ ἐγὼ ἂν ἐλθὼν ἔπραξα τὸ ἐμόν: ἐκθάλετε @ τὸν
ρον, Καὶ οὐλό-
qu. Σοῦ γὰρ, φησὶν, ἄνθρωπε, τοὺς λόγους µου ὡς
ἀργύριον ἐπὶ τραπεζιτῶν βαλεῖν 9: καὶ ὡς χρήματα
δονιμάσαι, Τὸ οὖν πλῆθος τῶν πιστῶν δεῖ ἑνί τινι
πείθεσθαι, ἵνα οὕτως ἐν ὁμονοίᾳ διατελεῖν δυνηθῇ.
Ἰὸ γὰρ εἰς ἀρχὴν μιᾶς λῆγον ἐξουσίας, μοναρχίας

ἀχρεῖον δοῦλυν εἰς τὸ σκύτος τὸ ἑξώτ

CLEMENTINA. — HOMILIA III.

150

8 Α post diebus venerunt quidam eorum, qui proire

solebant,et dixerunt Petro : Simon magnas priesti-
gias Tyri edendo multos incolarum perculit, teque
multis calumniis odiosum reddidit.

LIX. Que postquam audivit Petrus, insequenti
nocte auditorum turbam fecit convenire, atque
congregatis dixit : Cum ego properarem ad gentes
quie multos deosasserumt,;pradicaturuseldocturus,
unum esse Deumereatorem cceli etterreomniumque
qua in iis eontinentur,quo dilecto possent salutem.
consequi, preveniens malitia ex conjugationis lege
premisit Simonem, ut homines, si forte multos
deos,damnatis iis qui in terra dicuntur, desinerent
affirmare, jam. multos in eclo existere putarent ;
quo, dum monarchia seu unitatis Dei bonum nul-
latenus in pretio habent,in perpetuum post suppli-
cia intereant. Quodque pessimum est, quia fverus
Sermo iucomparabilem habet vim, anlicipans Si-
71100 calumniis persuadet hominibus ne me ullo
modo recipiant, ne forte, qui calumniatur, revera
esse calumniator deprehendatur, et ne verus ser-
mo, cum fuerit patefaetus, credi possit. Oportet
ergo me eilo hominem assequi,ut ne calumnia diu-
lius immorata omnes penitus invadat.

LX. Quoniam igitur necesse est aliquis consti-
luaturqui meum suppleat locum,uno animo Deum
cuncti oremus, ut. eorum qui inter nos sunt pre-
siantissimum manifestet, quo sedens in Christi
cathedra ipsius Ecclesiam pie adminisiret. Quis
autem designabitur ? Dei quippe pronuntiatur con-
silio hentus ille homo, quem constituet ejus domi-
nus super famulitium conservorum suorum,ut det
illis cibum in tempore, qui non cogitat ae dicit in
corde suo : « Moram facit dominus meus venire: si
enim sie ecperit percutere conservos, manducans
ei bibens cum meretricibus ac ebriosis, veniet do-
minus servi illius in hora qua non sperat et in die
quo nescit, et dividet eum, partemque ejus infi-
delem ponet cum hypocritis (a). »

LXI. Quod si quis astantium, cum possit homi-
num improbitatem regere, tamen detrectat,de sua
solum quiete sollicitus, et ipse exspeetel audire :
Serve male et piger, oportuit 16 tradere. pecuniam
meam nummulariis, et. ego veniens exegissem. quod
meum est. Ejieite inutilem. servwan ὑπ tenebras. exte-
riores (b). Et merito. Tuum enim, inquit, est, o
homo, probare verba mea,tanquam apud nummu-
larios argentum et pecuniam pendere. Itaque fide-
lium multiiudo uni debet credere, ut ita possit vi-
vere concorditer. Quod enim in unius potestatis
imperium desinit, monarchiz representatione, fa-

(a) Matth. xxiv, 48; Luc. xu, 42. (0) Matth. xxv, 20; Luc, xix, 22.

VARLE LECTIONES.

5 ἐπειδὴ ὁρμῶντός µου p. ὁρμῶντός μοῦ 0, 39 αὐτῷ C. 33 νοµίσουσιν 0.
κ [ta O e D, βουλή, C.

Ὁ. 5 τοῦ 6. δεηθῶμεν 0, ὃν τὸν om. 6,

** Lege μὲ, S. 5] ἐπικρατήσει
9! πὲ preetevrüiserunt ΟἹ et 8.

ἐκείνου excidit ap. Cl et 8. 9 ἐμθάλετε O. 3 βαλεῖν adjunal c. 0.‏ ܠ

151

cit ut subjecti per bonum ordinem fruantur pace: A
qui vero omnes volunt imperare, nec uni soli ce-
dere, ob divisionem penitus concidant necesse
est.

LXIL.Sed et te persuadeant que ante oculos po-
sita observantur. Scilicet nune, cum mulli per
omuem terram sint reges, assidue bella oriuntur.
Unusquisque enim occasionem ad bellum eumit ex
alterius imperio.Si autem unus esset mundi impe-
rator, ille desinente bellandi causa sternam obti-
neret pacem.Denique iis qui vitam perpetuam con-
sequentur, unum Deus in illo seculo constiluit
universi regom, ut per monarchiam pax exoriatur
stabilis. Debent itaque cuncti unum tanquam vise
ducem sequi, sicque Dei imaginem honorare : 8
autem ductor scire debet viam, qua intratur in
sanotam civitatem.

LXIIL Quem vero alium ex astantibus eligam,
quam Zaecheum, apud quem et Dominus noster
ingressus mansit, judicans dignum esse qui salva-
relur? Quo dicto manum presenti Zacchmo inji-
€iens, cogebat eum in sua cathedra sedere. Αἱ
Zaccheus accidens ad pedes ejus rogabat uti prin-
cipatu ipsum liberaret : simulque pollicebatur ac
dicebat : Quecunque qui praeest facere debel, fa-
ciam, tantum mihi dona non habere hoc nomen :
vereor enim principatus nomen inducere,quoniam
&cerba invidia et periculo abundat.

LXIV. Dixit Petrus : Si hoc vereris, noli princeps
vocari,sed constitutus (seu prefectus), eam quippe
appellationem Dominus concessit per haec verba : 0
Beatus ille homo, quem ejus dominus constituet super.
/ conservorum suorum (a).Quod si omnino
refugis agnosei pro eo qui babeat gubernandi pote-
statem,ignorare videris, professam presidentis po-
testatem multum valere ad persuadendam flecten-
damque plebem. Ei quippe tanquam potestatem
adepto credunt singuli, conscientiam pro magna
necessitate habentes. Quid vero, nonne et certo
Scis, te non ut principes gentium imperare debere,
sed ut servum ministrare hominibus, ut. patrem
tueri injuria affectos,ut medicum visitare,ut pasto-
rem custodire, uno verbo, cunctas pro eorumdem
salute suscipere curas ? Àn putas ignorare me,
quales te compellam labores sumere,dum te volo a
plebe judicari, cui placere nemo ullo studio po-
tesi ; cum maxime lieri queat, ut, qui bene opera-
tur, Deo gratus existat, Quocirca oro te, ut alaeri-

(a) Matth. xxiv, 44; Luo. xij, 44.

D

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

152

εἰκόνι, τοὺς ὑπείκοντας αἰτίᾳ εὐταξίας εἰρήνης ἄπο-
λαύειν τίθησιν: τὸ δὲ 7 πάντας φικαρχοῦντας ἐνὶ
μόνῳ ὑπεῖξαι μὴ θέλειν, καὶ αἰτίᾳ 38 διαιρέσεως (79)
πάντως καὶ περιπεσεῖν 9! ἔχουσιν,

LXIL ᾿Αλλ ἔτι μὴν πειθέτω τὰ παρ’ ὀφθαλμοῖς τιθέμε-
f, πῶς νῦν πολλῶν κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν ὄντων βασι-
λέων συνεχῶς πόλεμοι γίνονται, Ἔχει
φασιν εἰς πόλεμον τὴν ἑτέρου ἀρχὴν. Ἐὰν δὲ εἲς ᾗ τοῦ
παντὸς ἡγεμὼν, οὔ εἵνεκεν πολεμεῖ οὐκ ἔχων ἀίδιον
τὴν εἰρήνην ἔχει. Πέρας γοῦν ὁ Θεὸς τοῖς καταξιου-
μένοις αἰωνίου ζωῆς ἕνα ἐν τῷ τότε αἰῶνι βασιλέα τοῦ
παντὸς χαθίστησιν, ἵνα αἰτίᾳ μοναρχίας ἅπτωτος
εἰρήνη γένηται 9. Χρὴ οὖν ἑνί τινι ὡς ὁδηγῷ τοὺς
πάντας ἕπεσθαι, ὡς εἰκόνα Θεοῦ προτιμῶντας, τὸν ὃν
ὁδηγὸν εἶναι τῆς εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν εἰσιούσης εἰσό-
δου ἐπιστήμονα.

γὰρ ἕκαστος πρό-

LXIIL Τίνα δὲ ἄλλον αἱρήσομαι τῶν παρόντων, ἢ
Ζακχαῖον, πρὸς 138 ὃν καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν 109 els.
ἰὼν ἀνεπαύσατο, τοῦ σώζεσθαι χρίνας ἄξιον εἶναι;
Καὶ τοῦτο εἰπὼν, παρεστῶτι τῷ Ζακχαίῳ ἔπιθα-
λὼν τὴν χεῖρα, ἐθιάζετο ἐπὶ τὴν αὐτοῦ χαθε-
σθῆναι καθέδραν. Ὁ δὲ Ζαχχαῖος προσπεσὼν τοῖς
ποσὶν αὐτοῦ ἐδέετο, ὅπως το

ἄρχειν αὐτὸν ἀπολύσῃ,
μετὰ τοῦ ὑπισχνεῖσθαι χαὶ λέγειν, ὅτι ὁπόσα ποτὲ χρὴ
τὸν ἄρχοντα ποιεῖν, ποιήσω, μόνον por τὸ ὄνομα
τοῦτο μὴ ἔχειν χάρισαι' εὐλαδοῦμαι γὰρ τὸ τῆς
ἀρχῆς ἐνδύσασθαι ὄνομα" πικροῦ γὰρ φθόνου καὶ
κινδύνου γέμει,

LXIV. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Εἰ τοῦτο εὐλαθῇ, ἄρχων
μὲν μὴ καλοῦ, ἀλλὰ ὁ καθεστὼς, τοῦτο τοῦ Κυρίου
δεδωκότος λέγεσθαι, τῷ εἰπεῖν" Μακάριος ὁ ἄνθρω-
πὸς ἐκεῖνος, ὃν καταστήσει ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ
τῆς θεραπείας τῶν συνδούλων αὐτοῦ. El δὲ παν-
τελῶς οὐ θέλεις γνωσθῆναι ὅτι ἐξουσίαν διοικήσεως
ἔχεις, ἀγνοεῖν μοι ἔοικας, ὅτι ἡ ὁμολογουμένη τοῦ
προκαθεζομένου ἐξουσία πολύ τι δύναται πρὸς δυσω-
πίαν τοῦ πλήθους, Ὡς 1 γὰρ εἰληφότι τὴν ἐξουσίαν
ἕκαστος πείθεται, ὡς μεγάλην ἀνάγκην τὴν συνεί-
δησιν ἔχων. Τί δὲ οὐχὶ xal ἀσφαλῶς γινώσκεις, ὅτι
οὐχ ὡς οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν ἄρχειν ἔχεις, ἀλλ᾽ ὡς
δοῦλος αὐτοῖς ὑπηρετῶν, ὡς πατὴρ ἀδικουμένοις 3,
ὡς Ἰατρὸς ἐπισκεπτόμενος, ὡς ποιμὴν φυλάσσων,
συνελὼν ἐρῶ, τὰς πάσας ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας
φροντίδας ἔχων ; Ὅτι οἴει ἀγνοεῖν με, οἵους καμά.
τους ἀναδέξασθαί σε βιάζομαι, ὑπο ὄχλων κρίνεσθαί
114 σε ἀξιῶν, οἷς ἀρέσαι τινὰ ἀμήχανον ¡ Θεῷ δὲ εὖ
πράττοντα 3 δυνατώτατον, Διὸ δέομαι προθύµως ܘ‎
δέξασθαι, διὰ θεὸν *, διὰ Χριστὸν, ὑπὲρ τῆς ἀδελφῶν

VARLE LECTIONES,

35 Legendum τῷ δὲ 5. * αἰτίαν var. lect. ap. Turrian. Pro epist. pontif. v, 0. 9 πεσεῖν C. 38 γινό-
μενα €. 3 γένηται Ὁ. Ita legendum esse notat S, quanquam et ipse repetit lect. Ci γεγένηται,

10 ἡμῶν deest ap. C. jeq. τ'
υἱῶν conj. Cl. Ego scribendum putaverim ἀδικούμενος
om. 0.

1 τῷ conj. D.—8eq. τήν add. ο.

D. t διακηδύµενος conj. D, ἀνιώμενος vel ἀδίκων
S. 3 Θεὸν δὲ εὖ πράττοντα πείθεν Ὁ. * διὰ Θεόν

VARIORUM Νοτα.

(79) Καὶ αἰτίᾳ διαιρέσεως, Habet Turrianus lib. v,
bene. Cor.

Pro epistolis pontificum cap. 9, αἰτίαν, minus

153

CLEMENTINA.

— HOMILIA III. 154

σωτηρίας, ὑπὲρ αὐτῶν * οἰκονομίας καὶ σῆς 88 Α ter episcopatum suscipias, propter Christum, pro

λείας.

LXV. Καὶ τὸ ἕτερον δὲ λόγισαι, ὅτι, ὥσπερ xápa-
τον καὶ κίνδυνον ἔχει τὸ τὴν Χριστοῦ Ἐκκλησίαν
οἰκονομεῖν, τοσούτῳ μείζων ὁ μισθός" ἀλλ’ ἔτι μὴν
καὶ ἡ κόλασις μείζων τῷ δυναμένῳ χαὶ ἀπειθήσαντι.
Βούλομαι οὖν, πολυμαθέστερον εἰδώς σε τῶν παρεστώ-
τῶν, δανείζειν 8 χαλὰς γνώμας, ἃς παρὰ τοῦ Κύρίου
πεπίστευσαι ^ Ἵνα, Εὖ, δοῦλε ἀγαθὲ καὶ πιστὲ ,
ἀκούσῃς, καὶ μὴ 1 ὥσπερ ὁ τὸ ἓν ἀποκρύψας τάλαν-
τον, ἔγκλημα λαδὼν κολάσει ὑπεύθυνος ἀναφανῇς.
Εἰ δὲ μὴ βούλει ἀγαθὸς φύλαξ καταστῆναι " τῆς Ἐκ-
κλησίας, ἕτερον ἀντὶ σοῦ μήνυσον, σοῦ πολωµαβέστε-
βον καὶ πιστότερον. ᾿Αλλ᾽ 5 οὐ δώσεις: σὺ γὰρ καὶ τῷ
Κυρίῳ συνῆς, καὶ τὰς θαυμασίους πράξεις Ἱστόρησας,
καὶ διοίκησιν Ἐκκλησίας μεμάθηχας.

LXVI. Καὶ σοῦ μὲν ἔργον ἐστὶ κελεύειν ἃ δεῖ, τῶν
ἀδελφῶν 19, ὑπείκειν καὶ μὴ ἀπειθεῖν, Ὑπείξαντες
μὲν οὖν σωθήσονται, ἀπειθήσαντες δὲ ὑπὸ τοῦ Χρι-
στοῦ 1 κολασθήσονται, ὅτι ὁ προχαθεζόμενος Χριστοῦ
τόπον πεπίστευται. Διὸ ἤτοι τιμὴ ἢ ὕδρις τοῦ προκα-
ϑεζομένου εἰς Χριστὸν φέρεται, 33ὔ ἀπὸ δὲ Χριστοῦ
εἰς Θεὸν 13 ἀναφέρεται. Τοῦτο δὲ εἴρηκο , ἵνα καὶ
αὐτοὶ οἱ ἀδελφοὶ τῆς πρὸς σὲ ἀπειθείας τὸν κίνδυνον
αὐτῶν 18 μὴ ἀγνοῶσιν, ὅτι ὃς ἂν σοι χελεύσαντι
ἀπειθήσῃ, Χριστῷ ἀπειθεῖ !*, Χριστῷ δὲ ἀπειθήσας
θεὸν παροργίζει.

LXVI. Χρὴ οὖν τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς πόλιν ἐν ὕψει
οἰκοδομουμένην 15, φιλόθεον ἔχειν τάξιν καὶ διοίκησιν
χαλήν. Πρὸ πάντων ὁ ἐπίσκοπος ὡς ἄρχων περὶ ὧν
λέγει ἀκουέσθω: οἱ πρεσθύτεροι τὰ κελευόμενα γί-
γεσθαι 13 σπουδαζέτωσαν" οἱ διάκονοι ἐκπεριερχομε-
νοι τῶν ἀδελφῶν τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχὰς ἐπισκε-
πτέσθωσαν, καὶ τῷ ἐπισκόπῳ ἀντιδαλλέτωσαν οἱ λοι-
ποὶ πάντες ἀδελφοὶ τὸ ἀδικεῖσθαι ἀναδεχέσθωσαν" εἰ
δὲ κρίνεσθαι θέλουσι περὶ ὧν ἀδικοῦνται, ἐπὶ τῶν
πρεσθυτέρων συµθιθαζέσθωσαν: τὸν δὲ συμθιθασμὸν
οἱ πρεσθύτεροι τῷ ἐπισκόπῳ προσαναφερέτωσαν,

LXVIII. Νέων δὲ μὴ µόνον κατεπειγέτωσαν "7 τοὺς
γάμους, ἀλλὰ καὶ τῶν προθεθηκότων, μή πως ζέουσα
ἡ ὄρεξις προφάσει πορνείας ἢ μοιχείας λοιμὸν προσ-
ἐνέγκῃ @ τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ὑπὲρ πᾶσαν γὰρ ápap-
τίαν ἡ τῆς μοιχείας ἀσέδεια Θεῷ ἐστύγηται, ὅτι οὐ
μόνον αὐτὸν τὸν ἁμαρτήσαντα ἀναιρεῖ, ἀλλὰ καὶ τοὺς
συνεστιωμένους xal συναμιλλωμένους * λύσσῃ γὰρ
ἔοικεν, ὅτι τῆς ἰδίας μανίας μεταδιδόναι φύσιν ἔχει,
Σωφροσύνης οὖν χάριν σπευδέτωσαν τοὺς γάμους ἐπι-
τελεῖν μὴ μόνον οἱ πρεσθύτεροι, ἀλλὰ καὶ 116 οἱ πάν-
τες" ἡ γὰρ τοῦ μοιχησαμένον ἀμαρτία ἐπὶ τοὺς πάν-
τας ἐλθεῖν βιάζεται. Τὸ 19 οὖν σπεύδειν σωφρονεῖν τοὺς

(a) Matth. xxv, 21.

fratrum salute, pro eorumdem gubernatione,et tua.
utilitate.

ΕΣΥ. Aliud etiam reputa. quod, sicut labore et
periculo non caret, gubernare Ecclesiam Christi,
eo major est merces, sed et major pcena ei qui
potest,recusat tamen, Cupio igitur, qui te sciam.
astantium eruditissimum, fenori despulchras sen-
ientias, quie tibi ἃ Domino tradite sunt; ut au-
dias : Euge serve bone et fidelis (a),et non,quemad-
modum qui unum talentum abscondit,opprobrium
feras, et obnoxius supplicio declareris.Sin vero non
vis bonus Ecclesia constitui custos, alium pro te
indica,qui te sit doctior ac fidelior, Sed non dabis,
tu enim et cum Domino versatus es ac vidisti mira-

B bilia opera, et Ecclesie administrationem didicisti,

LXVL Tue igitur partes sunt, jubere ea, que
oportet ; partes fratrum, subjicere se et non refra-
Bari. Subjicientes ergo se salvi fienl : refragantes
vero a Christo punientur ; quoniam qui praesidet,
Christi locum accepit. Quare presidentis sive ho-
nor sive contumelia ad Christum refertur, et a
Christo ad Deum. ld autem prolocutus sum, ut
ipsi quoque fratres non ignorent;quanto in periculo
versentur qui tibi non obtemperabunt.Nam qui tibi
jubenti non obtemperabit, Christo non obediet, et
dum non obedit Christo, Deum ad iram incitat.

LXVII. Oportet ergo ut Ecclesia, velut civitas in
excelso edificata,Deo dignum habeat ordinem pra-
elaramquefadministrationem. Ante omnia episco-
pus, velut rector, in iis que dicit audiatur ; pre-
Sbyleri carent fieri que jubentur; diaconi cireum-
ambulantes[considerent fratrum corporaet animas,
atque episcopo denuntient; reliqui omnes fratres
alfiei injuria suscipiant libenter ; quod si de iis, in
quibus injuria afficiuntur, cupiunt judicari, apud
presbyteros concilientur, et presbyteri conciliatio-
nem ad episcopum referant.

LXVIII. Non modo autem juvenes ad matrimo-
nium compellant, sed et natu provectos,ne fervens
cupiditas per fornicationem veladulterium pestem
in Ecclesiam inferat. Super omne enim peccatum
impietas adullerii odio a Deo habetur: quia non
solum interficit ipsum peccatorem sed et conve-
Scenies ac congressos. Rabiei quippe est similis,
p quandoquidem a natura habet, ut suam communi-

vet insaniam.Ergo propter castitatem festinent nu-

ptias conciliare non modo presbyteri, verum etiam
omnes ; nam mechi delictum ad omnes necessario
venit. Prima ergo miscricordia est, fratres ad pu-

C

VARUE LECTIONES.

* ὑπὲρ τῆς αὐτῶν 6, 4 δανίζει
νὰ]: κατασταθῆναι. 9 ἀλλά 0.
5 rta D approbent O; αὐτῷ O, qui conj. αὐτόν.
μημένην S. 15 γινέσθαι C. 17 Post κατεπειγέτωσαν
Ἡ προσενέγκοι 0. 19 τοῦ C.

ο.

τ
μή
ܘܐ‎ τοὺς ἀδελφούς 0.

non omittere debebat S c., Cl.
35 Κυρίου C. 13 τοῦ Χρ. εἰς τὸν Θεόν C.
Ufa S, ἀπειθῇ C, Ὁ. 15 οἴκοδομη μένην 0, ῴκοδο-
repetuntur in 0 vbb. τὸν δὲ συµθιοασμὀν expuncta.

* D legi

155

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

196

dicitian: impellere, quoniam animz est medela, at A ἀδελφοὺς, τοῦτο πρώτη ἐλεημοσύνη" ψυχῆς γάρ ἔστι

cibus corporis est recreatio.

LXIX. Ceterum si fratres vestros diligatis, nihil
eorum auferetis,imo vestra communicabitis : esu-
rientes nutrietis, sitientibus prebebitis potum, in-
duetis nudos, visitabitis zegrotantes,carcere inclusis
succurretis pro viribus, peregrinos in vestra tecta
suscpietis lubenter, neminem odio prosequemini.
Quo modo autem pie vivere oporteat, vos atentos
vester docebit animus, Verum ante omnia, si et
vobis dicere necesse sit, frequenter convenite, uti-
nam singulis horis, alioquiu conventus statis dio-
bus. Nam si hoc feceritis, intra muros estis asyli;
perditionis quippe initium est ista desertio.Ne igi-
tur quis, pretextu quod animo erga fratrem pusillo
80 iniquo sit, desistaL convenire. Si enim aliquis
vestrum a congregatione destiterit,cum iis reputa-
bitur qui Christi dissipant Ecclesiam, ei ut ejus
discipulorum inimicorum princeps punietur atque
cum adulteris ejicietur ; nam tanquam adulter,
per spiritum in ipso exsistentem,prztextu quodam
sumpto, seipsum separavit, et malo locum conira
86 dedit, ut ovom raperet, nimirum extra caulus
inventam.

LXX. Porro episcopum vestrum audite, omnem-
que ei honorem tribuere ne cesselis : scitote quod
per illum adducimini ad Christum, et a Christo ad
Deum. Adducenti ergo multipliciter retribuite. Ho-
norate Christi thronum. Quandoquidem οἱ Moysis
cathedram honorare jussi estis,quamvis in ea pra-
sidentes peccatores habeantur. Atque hzc quidem
vobis sufficienter sint dicta. Zacchmo autem qua
rationeinculpate vivat,superfluum puto dicere ; cum
etiam illius qui me doeuit probus sit discipulus.

LXXI. Verum, fratres, nonnulla ut audiatis
exspectare non oportet, sed ex vobis ipsis quod
equum est intelligere. Zaccheeus solus, se totum
quo vobis vacet iradens, cum ventrem habeat, si-
bique non provideat, quo modo potest cibum ne-
cessarium comparare ? Nonne vero justum est, ut
omnes vos violas ejus curam geratis, neque ex-
speotelis ub peiat a vobis? hoe etenim mendico
convenit,potius autem peribit fame,quam id facere
sustineat. Et qua ratione vos penas non dabitis,si

θεραπεία. ἡ γὰρ τροφὴ τοῦ σώματος ἀνάπαυσίς
ἔστιν.

LXIX. Ὁμῶς ἐὴν ἀγαπήσητε τοὺς ἀδελφοὺς ὑμῶν,

πεινῶντας γὰρ θρ'
γομνοὺς ἐνδύσετε,

τε, διψῶσι ποτὸν παρέξετε 31.
νοσοῦντας ἐπισχέψεσθε, τοῖς ἐν
ἴς ὡς δυνατὸν βοηθήσετε, ξένους εἰς τὰ ba
σκηνώματα προθύμως ἀποδέξεσθε, μηδένα μισήσετε,
Ὡς δὲ δεῖ εὐσεθεῖν, εὐγνωμονοῦντας ὑμᾶς ὁ ὑμέτερος

8:08

En

τῶν

νοῦς, Πρὸ δὲ πάντων, εἰ καὶ δεῖ ὑμῖν
συνεχέστερον συνέρχεσθε, εἴθε 33 καθ’
ἐν ταῖς φυνόδου
γὰρ τοῦτο ποιῆτε 3, ἐντὸς τειχῶν
ἀρχὴ γὰρ ἀπωλείας 0
μικροψυχίας τῆς 3" πρὸς ἀδελφὸν ἀπολειπέσθω τις
τοῦ συνεδρεύειν. Ἐὰν γάρ τις ὑμῶν ?* ἄπολει

ye»,
ὥραν, ἐπεί γε

ἡμέραις. Ἐὰν

ενοµισµέναις τῆς 33

ἀσυλίας ἔστε
οὖν προφάσει

ἀποταξία.

τοῦ ευνάγεσθαι, τῶν σκορπιζόντων τὴν Χριστοῦ ἘΣ
κλησίαν λογισθήσεται, καὶ ὡς τῶν κατὰ τῶν τοῦ Χρι-
στοῦ μαθητῶν ὑπάρξας κολασθήσεται καὶ 57 μετὰ

μοιχῶν ἀποθληθήσεται 38: ὡς y

μουχὸς ὑπὸ τοῦ ἐν
αὐτῷ πνεύματος προφάσει AT Y τινὸς ἑαυτὸν ἀφώρι-
σεν, καὶ τῷ πονηρῷ κατ αὐτοῦ χώραν ἔδωκε πρό-
ὄατον ἁρπάσαι 33, ὡς μανδρῶν ἔξω εὐρεθέν.

LXX. Πλὴν τοῦ ἐπισκόπου ὑμῶν ἀκούετε, καὶ τι-

ἣν πᾶσαν αὐτῷ ἀπονέμοντες μὴ κάμητε, εἰδότες ο
μη D μι η TT
ὅτι προφάσει τῇ πρὸς αὐτὸν εἰς Χριστὸν

ὃὲ Χριστοῦ εἰς Θεὸν ἀγαρέρ

£ 96 καὶ τῷ προσενέ

καντι πολυπλασίως ἀνταποδίδοτε 35, θρόνον οὖν Χρι-

στοῦ τιµέσετε 99^ ὅτι καὶ Μι ς καθέδραν τιμᾷν
ἐκελεύσθητε, κἂν οἱ προχαθεζόμενοι ἁμαρτωλοὶ νομί-
ζωνται 9. Καὶ ταῦτα μὲν ὑμῖν αὐτάρχως εἴρηται "
δὲ, πῶς ἀμέμπτως βιοῦν, περιττὸν ἡγοῦμαι
λέγειν, ὁπότε τοῦ κἀμὲ διδάξαντος δόκιμος ὑπάρχῃ
μαθητής.

LXXI. πλὴν, ἀδελφοὶ, ἔνια οὐ χρὴ ἀναμένειν ἀκούειν,
ἀλλὰ καὶ ἀφ' ἑαυτῶν τὸ εὔλογον νοεῖν, Ζακχαῖος μόνος 58
ὑμῖν ὅλος ἑαυτὸν ἀσχολεῖν ἀποδεδωχὼς, κοιλίαν ἔχων
καὶ ἑαυτῷ μὴ εὐσχολῶν, πῶς δύναται τὴν ἀναγκαίαν
πορίζειν τρῦφήν ; οὐχὶ δὲ εὔλογόν ἔστι πάντας ὑμᾶς
τοῦ ζῇν αὐτοῦ πρόνοιαν 38 πο

ὑτὸν ὑμᾶς αἰτεῖν, τοῦτο γὰρ προσαιτοῦντός ἐστιν"
μᾶλλον δὲ τεθνήξεται λιμῷ, ἢ τοῦτο ποιεῖν ὑποσταίη 57.
1185 Πῶς δὴ καὶ ὑμεῖς οὐ δίκην ὑφέξετε, μὴ λογι-

σάμενοι ὅτι ἄξιός ἐστιν ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ ;

αἱ

οὐκ ἀναμένοντας

ܘ

non reputaveritis,dignum esse operarium mercede ἢ) καὶ μὴ λεγέτω τις" οὐκοῦν ὁ δωρεὰν παρασχεθεὶς λόγος

VARLE LECTIONES.

*! παρέχετε (lege παρέξητε D) 0, qui deinde exh. ἐνδύ-

Ὁ pr. man. τῶν κατὰ τῷ
Subsequens καὶ addidi ex conjectura. 3?
30 ἐδότες 02 à
Rectius D proposnit φέρεται ot dva:
verbis. Preterea cum Ὁ] scribendum προφάσει τῇ
quod sub spe
refertur 8. ἀνταποδίδοτα,
55 Fortasse legendum μόνοις
ܬܗ‎

ἀποδέξασρε
ο, S, ποιεῖτε 0, Tum ἀσυχίας p. ἀσυλίας Ο.

συνδέχεσθε, εἴσθε p. cuvip
* Tta 0 ο, 8. τῇ C.

teens. eode,

s ܙܬ‎

τοῦ Χριστοῦ μαθητῶν ὑπάρξας κολασθήσεται, accesserunt ex 0.
Γθήσετε 0, qui lum μοιχόν. 39 ἁρπάσει S, Tum. εὑρεθέντα C.
°! C legi vult φέρεσθε et ἀναφερεσθε, atque banc scripturam in versione Latina secutus est.
ἑ εται (56, ὁ τιµή), cfr. supra ο, 60, ubi idem legitur

iur iisdem pene
πιµης] πρὸς αὐτόν. Vertendum | itaque : Seientes,

» honoris in ipsum (episcopum) collati fertur (bonor ille) in Christum et a Christo ad Deuni
9 τιμήσατε C. Tum. Μωῦσίος 0.
Tum ὅλως 0. ® αὐτοπρόνοιαν p. αὐτοῦ πρόνοιαν Ὁ. 8 Π4 Ο o. 8, πο:

3* [ta O c. Turriano 1. c., νοµίζονται C.

1857 CLEMENTINA.

πωλεῖται ¡ Μὴ γένοιτο. Ε τις γὰρ ἔχωνιπόθεν ζῇν,
λάθῃ 3, οὗτος πωλεῖ τὸν λόγον, st δὲ μὴ ἔχων τοῦ ζῇν
Χάριν λαμδάνει τροφὴν, ὡς καὶ ὁ Κύριος ἔλαδεν ἔν τε
δείπνοις καὶ φίλοις, οὐδὲν ἔχων, ὁ εἰσαῦθις τὰ πάντα 39
ἔχων, οὐχ ἁμαρτάν
σδυτέρους, κατηχητᾶς, διακόνους χρησίμους, χήρας εὖ
βεδιωχυίας, ἀρφανοὺς ὡς Ἐκκλησίας τέκνα’ ἀλλὰ καὶ
ὁπότε χρεία τινὸς πόρου πρός τι 9 ἀναγκαῖον γένοιτο,
ἅμα οἱ πάντες συµβάλλεσθε. Εἰς ἀλλήλους εὐσεθεῖτε,

᾿Αχκολούθως οὖν τιμᾶτε πὶ

μὴ ὀκνοῦντες πᾶν ὁτιοῦν ὑπὲρ τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας
ὑπομένειν.

LXXIL Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐπέθηκε χεῖρα τῷ Ζακ-
xal λέγων" Δέσποτα καὶ Κύριε τῶν ὅλων, ὁ Πατὴρ
καὶ Θεὸς, σὺ διαφύλαξον ποιμένα μετὰ ποίμνης. Σὺ
ἢ πρόφασις, σὺ ἡ δύναμις, Ἱμμεῖς τὸ βοηθούμενον,
σὺ ὁ βοηθὸς, ὁ ἰατρὸς, ὁ σωτὴρ, τὸ τεῖχος, ἡ ζωὴ, ἡ
ἐλπὶς, ἡ καταφυγὴ, ἡ χαρὰ, ἡ προσδοκία, ἡ ἀνά-
Πρὸς
αἰώνιον ὕπαρξιν σωτηρίας συνέργησον, ῥῦσαι, φύλα-
ον. Πάντα δύνασαι, Σὺ γὰρ Ἄρχων ἐρχόντων, καὶ
Κύριος κυρίων, Δεσπότης βασιλέων. Σὺ δὸς ἐξουσίαν
τῷ προχαθεζομένῳ, λύειν ἃ δεῖ λύειν, καὶ δεσμεῖν ἃ
δεῖ δεσμεῖν. Σὺ σόφισον: σὺ ὡς δύ ὀργάνου 91 àv αὐτοῦ
τὴν Ἐχχλησίαν τοῦ Χριστοῦ σου ὡς ܬܬܡ‎ 119
νύμφην διαφύλαξον. Σοῦ γάρ ἐστιν δόξα αἰώνιος,
ὕμνος, Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ ἁγίῳ πνεύματι 9
σύμπαντας αἰῶνας, Αμήν,

παῦσις 3 συνελὼν ἐρῶ 6 σὺ ἡμῖν τὰ

εἰς τοὺς‏ ܕ

LXXILL Καὶ ταῦτα εἰπὼν, μετὰ ταῦτα ἔφη" Ὅσοι
ποτὲ βαπτισθῆναι θέλετε, ἀπὸ τῆς αὔριον νησ’
ἄρξασθε, καὶ καθημέραν 8 χειροβετεῖσθε, καὶ
ὧν θέλετε πυνθάνεσθε. Ἔτι γὰρ ἡμερῶν δέκα
ἐπιμεῖναι 0

ὑμῖν
ἃ δὲ τρεῖς ἡμέρας βαπτίζειν
ἀρξάμενος, ἐμὲ φωνήσας καὶ ᾿Ακύλαν καὶ Νικήτην ܗܘ‎

ἔφη: Μέλλων ἐπὶ τὴν Τύρον ὁ

ἂν μεθ 15 ἡμέ
ἑπτὰ βούλομαι ἐξαυτῆς ὑμᾶς ἀπελθόντας, παρὰ τῇ
Χαναανίτιδι 15 Βερνίκῃ (80) Ἰούσης θυγατρὶ λανθα-
νόντως ἐπίξενωθέντας, map! αὐτῆς τὰ χατὰ τὸν
Σίμωνα ἀκριδῶς μαθόντας 41 γράψαι μοι. Πολὺ γάρ
μοι συμδάλλεται, ἕνα πρὸς αὐτὸ ἁρμόσωμαι, Διὸ ἐξ-
αὐτῆς πορεύεσθε μετ᾽ εἰρήνης. Καὶ δὴ 9" βαπτίζοντα
αὐτὸν ἐάσαντες, καθὼς ἐκέλευσεν, εἷς Τύρον αὐτὸν
προήξαμεν τῆς Φοινίκης.
'OMIAIA 5

L Καισαρείας δὲ τῆς Στράτωνος ἐξιὼν ἐγὼ Κλή-
wn, ἅμα Νικήτης τε 99 καὶ ᾿Ακύλας, εἰς Τύρον τῆς
Φοινίκης εἰσέθαλλον, καὶ κατ᾽ ἐντολὴν 39 Πέτρου
τοῦ ἀποστείλαντος ἡμᾶς, ἐξενίσθημεν παρὰ Βερνίκῃ

(a) Luc. x, 7.

— HOMILIA IY. 158

ἃ sua (ai? Nec dicat aliquis an ergo gratis datus ser-
mo venditur? Absit! Nam si quis, qui habet unde
vivat, accipit, hio vendit sermonem : non peccat
vero,si non habens accipiat cibum ad victum,sicut
et Dominus in οωπίς et apud amicos accepit, qui
nihil habebat, in posterum tamen omnia posside-
bit. Convenienter igitur honorate presbyleros, ca-
lechistas, diaconos utiles, viduas recte viventes,
orphanos velut filios Ecclesie. Sed et cum δὰ ne-
cessarium opus erit pecunia, omnes pariter con-
ferte. Mutuo exercete pietatem, nec pigeal omnia.
pro salute vestra sustinere.

LXXII.Quibus diclis, manum Zaceheo imposuit,
dicens : Here ac Domine omnium, Pater et Deus,tu
pastorem cum grege custodi.Tu causa,tu potestas.
Nos sumus;i qui adjuvantur; tu adjutor,medicus,
servator, murus,vila, spes, refugium, gaudium,ex-
spectatio, requies ; breviler dicam, tu nobis omnia.
es. Ad eonsequendam salutern eternam opitulare,li-
bera, custodi. Cuncta potes. Tu enim es Princeps
principum, et Dominus dominorum, Herus regum.
Tu antistiti da potestatem solvendi qux» oportet
solvere et ligandi quao ligare oportet. Tu doce. Tu
per eum tanquam per instrumentum Ecclesiam
Christi tui velut pulchram sponsam tutare. Ad te
enim pertinet eterna gloria, laus, Patri et Filio et
Spiritui sancto, in omnia secula. Amen.

B

LXXIIL,Quse cum dixisse, postea infit : Qui-
cunque baptizari vultis, ex crastino die jejunare
incipite,et singulis diebus manusimpositionem ac-
cipite, ac interrogale de quibus volueritis, Adhuc
enim decem dies volo vobiscum manere. Post ires
autem dies, cum baptizare cepisset, vocavit me et
Aquilam et Nicetam, et dixit: Tyrum profecturus
posi septem dies volo vos statim abire, et apud
Chanansam BerenicenJuste filiam clam hospitari,
atque diligenter eam percontatos mihi perscribere
que ad Simonem pertinebunt. Multum enim pro-
derit mihi, ut ad id me preparem. Quapropter
jamjam cum pace pergite. Igitur deserentes eum
baplizantem, quemadmodum jusserat, in Tyrum
Phonicia precessimus eum.

HOMILIA IV.
1. Cesarea ergo Stratonis egressus ego. Clemens
D simulque. Nicetas et Aquila in Tyrum Phonicim
intravimus, et juxta Petri mandatum, qui miserat
nos, hospitati sumus apud Berenicen, Juste Cha-

VARLE LECTIONES.

38 λάθοι 0, 3 εἴς αὖθις πάντα C.
Schwegloriano, rep
τος. 0, 43 καθ i
ὦ δίς ὁ.

osui c. Ο. In. eodem 864. men:
ἡμέραν 0. ** Νικήταν 0.

ο σι addidi ο. 0.

: 5 καθὶ
τε add. δ. 0, ἅμα Νικήτῃ καὶ ᾿Ακόλᾳ εἰς Τύρον τῆς Φοινίκης ἐπορευόμεθα Cod. Reg. 804.

^! Vbb. 8? ὀργάνου, quee. male exciderant e textu
+ Πατρὸς xxi Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύμα-
48. μαθόντας textui dedi ex O.

dum δι᾽ αὐτῶ,
O. 48. Χανανίτιδι

VARIORUM ΝΟΤΕΣ.

(80) Βερνίκῃ. Idem nomen Bernices seu Bereni-
ces, mulleri αἱμοῤῥοούσῃ, quam sanavit Christus,
Vibuitur ab alio fabulatore Joanne Antiocheno Ma-

lala, apud Damascenum orat. 3, pro sacris imagi-
nibus, Cor.

199

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

160

nanee filiam,qure lubentissime nos suscepit;atque A θυγατρὶ τῆς Χανανίτιδος " Ἰούστης: ἥτις ἀσμενέστατα

multo erga. me honore e: dilectione erga Aquilam
ei Nicelam concertans, ut familiaris gaudens ac
confidens, magna nos humanitate prosecuta est,
nosque ad corpus curandum comiter incitavit. [n-
iuitus ergo, quod hortaretur ut faceremus breves
inducias, Recte, inquam, agis, dum charitatis im-
plere munia festinas. At ipsi preferri debet. timor
erga Deum nostrum ;veremur enim,qui pro multis
animabus contendimus, recreationem nostram an-
teponere earum saluli.

Tl. Audimus enim quod Simon Magus, in dispu-
iationc quam eum domino nostro Petro Cesarem
habuit superatus, statimque aufugiens, hio multa
perpetrat mala. Apud omnes enim sibi obvios Pe-
irum falso calumnians, multorum abripit animas.
Nam cum ipse sit magus, cum magum appollat :
et cum sit impostor, impostorem eum proclamat ;
cumque in disputatione per omnia vielus cesserit
80 fugerit, vicisse se profitetur ; frequenterque
precipit Petrum non esse audiendum, quasi vide-
licet sollicitus, ne a pessimo illudantur mago.

III. Hao accipiens dominus noster Petrus pre
misit nos futuros verborum illius exploratores: ut
si ita babeat, ipse scribentibus nobis edoceatur, et
adveniens arguat eumdem cominus de calumniis
erga se. Quando igitur pro multorum animabus
periculum nobis adjacet, ideo, corporis nostri re-
fectione ad breve tempus neglecta, a te quie hio
degis certo scire volumus, an vera sint qua audi-
vimus : jamque nobis singula edisscre.

IV. Berenice vero rogata : Hec quidem, inquit,
eo modo se habent, quo audivistis : o:tera vero
ejusdem 8imonis, que forte ignoraüs, audite :
phantasmata enim et spectraacsimulacrain medio
foro quotidie ostendens totam obstupefacit civita-
tem : et procedente eo statua moventur, ac multa
umbre praeeunt, quas ipsas dieit esse animas de-
functorum.Multos autem, qui eum prastigiatorem
nitebantur ostendere, eum sibi conciliasset, tam.
postea, pretextu convivii, mactato bove ipsisque
in escam dato, variis implicuit morbis, demoni-

ea

ἡμᾶς ἀπεδέξατο, καὶ πολλῇ μὲν τῇ πρὸς μὲ τιμῇ ἀγω-
νιῶσα, στοργῇ δὲ τῇ πρὸς ᾿Ακύλαν καὶ Νικήτην, διὰ χα-
ρὰν ὡς συνήθης παῤῥησιαζομένη ἐφιλοφρονεῖτο, xal
πρὸς τὴν τοῦ σώματος θεραπείαν ἡμᾶς δεχτικῶς κα-
τήπειγεν. Συνιδὼν οὖν ὅτι βραχεῖαν ἡμῖν ὑπέρθεσιν
ποιεῖσθαι ἐπέτρεπεν, ὀρθῶς μὲν, ἔφην, ποιεῖς, ἐπισπεύ-
δουσα τὰ τῆς ἀγάπης ἀποπληρῶσαι 5) μέρη. Προτι-
μητέος δὲ ταύτης ὁ πρὸς τὸν θεὸν ἡμῶν φόθος" δέδι-
μὲν 5 γὰρ ὑπὲρ πολλῶν ψυχῶν τὸν ἀγῶνα ἔχοντες τῆς
ἐχείνων σωτηρίας προτιμᾷν τὴν ἡμετέραν ἀνάπαυσιν.

IL. Πυνθανόμεθα 18. γὰρ ὅτι Σίμων ὁ Μάγος, ἐπὶ
τῆς ἐν Καισαρείᾳ πρὸς τὸν κύριον ἡμῶν Πέτρον ζη-
τήσεως ἡττηθεὶς, παραχρῆμα ἀποδρὰς ἐνταῦθα πολλὰ
κακὰ διαπράσσεται 95. Πᾶσι γὰρ τοῖς ὑπεναντίοις
παρὰ τὴν ἀλήθειαν λοιδορῶν τὸν Πέτρον τὰς τῶν
πολλῶν συναρπάζει ψυχάς. Μάγος τε 95 γὰρ αὐτὸς
ὧν, μάγον ἐκεῖνον ἀποκαλεῖ, καὶ πλάνος αὐτὸς ὧν,
πλάνον ἐκεῖνον ἀποκηρύσσει, καὶ ἐν ταῖς ζητήσεσιν
ἐπὶ πάντων τὸ ἧττον ἀπενεράμενος καὶ φυγὼν
αὐτὸς φάσκει γενικηχέναι ἴδ, καὶ τοῦ Πέτρου μὴ δεῖν
ἀκούειν πυκνότερον ἐντέλλεται, ὡς δῆθεν κηδόμενος,
ἵνα μὴ ὑπὸ δεινοῦ καταγοητευβῶσι μάγου,

111, Ταῦτα οὖν μαθὼν ὁ χύριος ἡμῶν Πέτρος mpo-
ἀπέστειλεν ἡμᾶς ἘΦ ἐξεταστὰς τῶν λεχθέντων αὐτῷ
ἐσομένους" ἵνα εἰ οὕτως ἔχοι, γραψάντων ἡμῶν αὐτὸς
μάθοι 5], καὶ ἐπελθὼν ἐξελέγξῃ αὐτὸν ἐκεῖνον ἄντικρυς
ἐφ’ ὧν αὐτὸν διέδαλλεν. Ἐπεὶ οὖν ὑπὲρ πολλῶν ψυχῶν
ὁ κίνδυνος ἡμῖν πρόκειται, τούτου ἕνεκεν, τῆς τοῦ
σώματος ἡμῶν ἀναπαύσεως πρὸς βραχὺ ἀμελήσαντες,
παρὰ σοῦ τῆς ἐνταῦθα διαιτωμένης βουλόμεθα ἀψευ-
δῶς μαθεῖν, εἰ ἅπερ ἠκούσαμεν ἀληθῆ τυγχάνει: καὶ
λέγοις ἂν ἤδη ἡμῖν ἕκαστα,

IV.'H Βερνίκη δὲ ἀξιωθεῖσα f Ταῦτα μὲν οὕτως,
ἔφη, ἔχει ὡς ἠκούσατε, τὰ δὲ ἄλλα τὰ κατ᾽ αὐτὸν

τὸν Σίμωνα, ἅπερ ἴσως ἀγνοεῖτε, ἀκούσατε" φαντά-
σματά τε γὰρ καὶ ἰνδάλματα ἐν μέσῃ τῇ ἀγορᾷ φαί-
γεσθαι ποιῶν δ ἡμέρας πᾶσαν ἐχπλήττει τὴν πό-
λιν (81), καὶ προϊόντος αὐτοῦ ἀνδριάντες κινοῦνται,
καὶ σχιαὶ πολλαὶ προηγοῦνται, ἅσπερ αὐτὸς 5 ψυχὰς
τῶν τεθνηκότων εἶναι λέγει (82). Πολλοὺς δὲ γόητα
αὐτὸν ἐλέγχειν πειρωμένους διαλλάξας πρὸς ἑαυτὸν,
ἔπειθ᾽ ὕστερον @ προφάσει εὐωχίας, βοῦν θύσας καὶ
ἐστιάσας αὐτοὺς, διαφόροις νόσοις περιέθαλεν καὶ

VARLE LECTIONES.

10 Χανανίτιδος C. δ' ἀποπληροῦν C." Ita S suffragante O, in cuj. marg. sec. man. notavit ἴσως δεῖ.
Apud C δέδειµεν. 3 lta Ὁ c. S. πυνθανώμεθα C. "^ κακά τὰ πράσσεται O. Subinde 0 : Malim in om-
mibus enim contrariis. δὲ inserui c. O. Idem om. Vbb. ἀποκαλεῖ, καὶ πλάνος αὐτὸς ὧν πλάνον ἐκεῖνον.
το γενικέναι O. 7 μάθῃ C. Tum ἐκείνων Ὁ. @ ἀξιωθεῖ 0, Idem om. conject. Ci. ἔχει, in cuj. textu
ἔχειν, 8 αὐτός S ex cod. Reg. 804 et Epit. ο. 45, αὐτάς 0, 0. Deest vox apud Anastasium, Cedrenum et
Micephorum; 59 ἑαυτὸν εὐθύστερον C.

VARIORUM NOTAE.

(81) Excerpunt hec Anastasius Sinaita, Cedrenus
et Nicephorus.Quorum locos apposuit et discrepan-
tiamWorationis enotavit. Schliemannus. Clem. p.
341 B. BressEL.

(89) "Aree αὐτὰς ψυχὰς τῶν τεθνηκότων εἷ-
γαι λέγει, Memoratus codex. αὐτός, αὐ in Epitome.

Videndi, Anastasius, Cedrenus, Nicephorus : pri-
mus quist. 20, p. 242; secundus Compendit histo-
rici p. 173, lertius. Hist. eccl. lib. ܕܐܐ‎ cap. 27. Ac
forte in loco Cedreni rectius scribetur : xal ἐστιά-
σας αὐτοὺς, διαφόροις καὶ δυσιάτοις νόσοις καὶ δαίμο-
σιν ὑπέθαλε, Cor.

161

CLEMENTINA. — HOMILIA IY.

162

δαίμοσιν ὑπέθαλεν' καὶ ἵνα μὴ πολλὰ λέγω, πολλοὺς A busque subjecit : ac ne plura proloquar multos

χακώσας θεὸς εἶναι ὑποληφθείς, πρὸς τῷ *5 φοθερὸν
εἶναι καὶ προτετίµηται.

V. Ὅθεν οἴομαι δυγήσεσθαί τινα τοσοῦτον
ἀναφθὲν πῦρ σθέσαι. Οὐδὲ γὰρ ἐνδοιάζει τις περὶ ὧν
ἐκεῖνος ἐπαγγέλλεται, ἀλλὰ τοῦτο οὕτως 133 ἔχειν
διαθεθαιοῦται ἕκαστος. Διὸ τοῦ μὴ κινδυνεύειν ὑμᾶς
χάριν παρακαλῶ μηδὲν ἐγχειρῆσαι πρὸς αὐτὸν, πρὶν
ἂν Πέτρος ἔλθῃ, ὃς μόνος δυνήσέται πρὸς 55 τοσαύ-
τὴν δυναστείαν, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ
δοκιμώτατος ὑπά μαθητὴς, ἀνταγωνίσασθαι.
Τοσοῦτον γὰρ πεφόδημαι τὸν ἄνδρα, ὡς, εἰ μὴ καὶ ἂλ-
λοτε πρὸς τὸν κύριόν μου Πέτρον διαλεχθεὶς τὸ ἧττον
ἀπηνέγκατο, συνεδούλευσα ἂν ὑμῖν καὶ αὐτὸν πείθειν
τὸν Πέτρον, μὴ πειρᾶσθαι ἀντεξετάζεσῃα: τῷ Σίμωνι.

οὐκ

pues

VI. κἀγὼ ἔφην: Ὁ κύριος ἡμῶν Πέτρος εἰ ἠγνόει
ὅτι αὐτὸς μόνος κατισχύει τῆς ἐχείνου. δυναστείας,
οὐκ ἂν ἡμᾶς προπέμπων ἐνετέλλετο, λανθανόντως τὰ
κατὰ Σίμωνα διαµανθάνοντας αὐτῷ γράφειν, Ὅμως
ἐπεὶ ἑσπέρα κατειλήφει, ἁλῶν µεταλαθόντες ὑπνώ-
σαμεν. Ἔωθεν δὲ τις τῇ Βερνίχῃ συνήθης ἐλθὼν
ἔφη, τὸν Σίμωνα εἰς τὴν Σιδῶνα ܡܐܬ‎
δὲ αὐτοῦ μαθητῶν καταλελοιπέναι ᾿Αππίωνα τὸν
Πλειστονίλην 5, ἄνδρα ᾿Αλεξανδρέα, γραμματικὸν
fiy ἐπισεήμεν, ὃν πρὸς. πατρύε qur ullos ὄντα δὲ
ἐπέγνων, καὶ ᾿Αννουβιῶνα τὸν Διοσπολίτην τινὰ
ἀστρολόγον, καὶ ᾿Αθηνόδωρον τὸν ᾿Αθηναῖον τῷ "Ei-
χούρου ® ἀρεσκόμενον λόγῳ. Ἡμεῖς δὲ, τὰ κατὰ
τὸν Σίμωνα μαθόντες, ἕωθεν πάντα γράψαντες καὶ
Πέτρῳ διαπέμψαντες, εἰς περίπατον ἀπετραπόμεθα.

ναι, τῶν

VIL Καὶ ᾽Αππίων ἀπηντήσατο ® ἡμῖν, οὐ μόνον @

μετὰ τῶν προειρημένων ἘΦ8 ἑταίρων ® τῶν δύο,
ἀλλὰ καὶ ܘܢܐ‎ ἑτέρων ἀνδρῶν ὡς τριάκοντα, καὶ ἅμα
τῷ, ἰδεῖν µε προσαγορεύσας καὶ καταφιλήσας ἔφη"
Οὗτός ἔστι Κλήμης, περὶ οὔ ὑμῖν τῆς τε εὐγενείας
καὶ τῆς ἐλευθεροπρεπείας 9. πολὺν ἐποιούμην λόγὀν,
ὅτι ἀνὴρ πρὸς γένους Τιδερίου Καίσαρος ὧν καὶ πά-
σης Ἑλληνικῆς παιδείας 9? ἐξησκημένος, ὑπὸ βαρθά-
ρου τινὸς, τὴν προσηγορίαν Πέτρου, τὰ τῶν 19 Ἰου-
δαίων ποιεῖν καὶ λέγειν ἡπάτηται. Ὅθεν ἀξιῶ συνα-
γωνίσασθαί μοι πρὸς τὴν διόρθωσιν αὐτοῦ" καὶ ἐφ᾽
ὑμῶν αὐτοῦ πονθάνομαι. Λεγέτω μοι, ἐπειδὴ πρὸς
τὸ εὐσεδεῖν ἑαυτὸν ἀποδεδωχέναι νομίζει, πῶς οὐχὶ
τὰ μέγιστα ἀσιθεῖ, καταλιπὼν 7! μὲν τὰ πάτρια,
ἀποκλίνας δὲ εἰς ἔθη βάρδαρα.

affligendo deus esse creditur, et, preterquam quod
formidabilis est, etiam honore aflicitur.

V. Quocirca non puto a quoquam ignem tantum
accensum posse exstingui. Nemo enim in dubium
vocat que ille pollicetur, sed singuli confirmant
rem ita se habere.Quare ca, gratia, ut vos in peri-
culum non veniatis, hortor ne quidquam tentetis
adversus eum, ante quam Petrus venerit, qu: cum
sit Domini nostri Jesu Christi probatissimus disci-
pulus, poterit solus contra tantam potentiam dimi-
care. Tentum quippe metuo hune hominem, ut,
nisialias cum domino mec Petro disceptans disces-
sisset inferior, consilium dedissem vobis, ipsum
quoque Petrum persuaderetis ne cum Simone dis-
putare niteretur.

VI. Et ego respondi : Si dominus noster Petrus
ignoraret quod ipse solus adversus ejus potentiam
provàlet, non utique premittendo nos mandasset,
ut clam Siraonis gesta discentes οἱ scriberemus.
Porro eum nox venisset, sumpto cibo dormivimus.
Mane vero aliquis Berenices familiaris veniens
dixit, Simonem in Sidonem navigasse, ex suig au-
iom discipulis reliquisse Appionem Plistonicem,
virum Alexandrinum artegrammaticum, paternum,
meum amieum mihi cognitum, et Annubionem
quemdam Diospolitam, astrologum, atqua Atheuo-
dorum Atheniensem Epicurez secte addiclum.Nos
autem edocti res Simonis mane cuneta cum seri-
psissemus et ad Pelrum misissemus,ad ambulatio-
nem converlimus gradum.

ΥΠ. Et occurrit nobis Appion, non solum cum
predictis duobus sociis, sed et cum aliis viris tri-
ginta circiter, Ac simul atque me vidit, salutans et
osculatus ait : Hic est Clemens, dequo multum ad
vos sermonem habui,de illius nobilitate ac moribus
liberalibus ; quod vir ex genere Tiberii Cesaris, et
in omni Greca disciplina exercitatus, a barbaro
quodam, qui vocatur Petrus, fraude compulsus
esset δὰ peragendos ac praxdicandos Judiorum τὶς
tus. Quare rogo, ut me in illo corrigendo adjuve-
tis; et coram vobis eum interrogo. Respondeat
mihi, quandoquidem arbitratur, quod se, ut pieta-
tem coleret, dediderit, quo modo non maxime im-
pius sit, qui patrios dereliquerit, declinaverit vero
ad barbaros mores.

VIL Κἀγὼ @ ἀπεκρινάμην" Τὴν μὲν πρὸς ipt] VIL Etego respondi : Tuam quidem in me-

σου ἀγαθὴν προαίρεσιν ἀποδέχομαι, τὴν δὲ ἀγνωσίαν
ἀποσείομαι. Ἢ μὲν 18 γὰρ προαίρεσις ἀγαθὴ, ὅτι, ἐν
οἷς δοχεῖς ܐ‎ καλοῖς, ἐν τούτοις εἶναί µε θέλεις" ἡ
δὲ γνῶσις οὐκ ὀρθῶς ἔχουσα φιλίας προφάσει ἕνε-
δρεύειν ἀγωνίζεται. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" ᾿Αγνωσία

preclaram volutatem habeo acceptam ; st igno-
rationem amolior. Scilicet,preclara quidem volun-
ias est, quod in iis, que ibi bona videntur, me
versaricupis ; verum cognitio non recte habens
pretexiu amicitie insidiari nititur. Dixit Appion :

VARLE LECTIONES

95 ]a 0 c. D, τό C. 5 Post πρός est αὐτόν in O expunctum, 5 Πλειστονίκον 0. 5 ὄντα 0 et
ex conject. C., in euj. textu ὄν. Davisii notulam eo speciantem S non intellexisse videtur. Tum.
Αιοσπολίτην 8, 0, Αιοπολίτην C. ο Ita ex conject. C, qui in texlu Ἐπικούρω ut Ὁ 5 ἀπηντάσατρ 0.
® ἑτέρων O. Idem καθ cv. 88 Ila intellige lectionem Ottoboniani ἐλευθερωπρεπείας cum cod Reg. 804,
ἐλευθεροτροπείας C. °? Repone πᾶσαν Ἑλληνικὴν παιδείαν, uli semper loquuntur idonei scriptores. Vide
Epi. c. 46. D. 70 τῶν inserui ο. O. Ἡ ΠΒ O ο, Cl et 8, καταλειπών (sic) C. Dein ἔθνη cod. Reg. 804.
τ Ἐγώ 0, 7 ἡμᾶς p. ἡ μὲν O. ' δοκεῖν 0.

163

S. CLEMENTIS I ROM. PON'

- OPERA DUBIA. 164

Num ignoratio tibi videtur, patriosritue servando A σοι 5 εἶναι δοχεῖ, τὰ πάτρια ἔθη φυλάττοντα τὰ

seniire cum Grecis? Et ego respondi : Qui vitam
pie agere statuit, non oranino debet servare patria
inslituta, sed servare quidem, si pia sint, abjicere
vero, si sint impia. Usu enim venire solet, ut ali-
quis, patre impio natus, velit vivere pie, patris
mores sequi nolens. Excepit Appion : Quid ergo ?
patrem tuum ais malz vili exstitisse ? Respondi
ego: Nou quidem erat mala vite, sed mala opi-
nionis. Et Appion : Que illius fuerit mala senten-
tia cupio audire. Et ego dixi : Quod falsis ac pra-
vis Graecorum fabulis habuit fidem. Atque Appion
seiscitatus est : Qumnam euní he Grecorum false
80 prave fabule? Respondi : Non recta de diis
opinatio ; quam, si equo animo fers, cum discendi
cupidis audies.

IX. Quare anto dissortationom jam secedamus in
quietiorem aliquem locum,ubi vobiscum disseram.
Quod autem velim seorsum colloqui causa hc est,
quia non accedunt sincere plerique, neque etiam
omnes philosophi, ad judicandum de rebus.Multos
siquidem novimus, eorum quoque qui de se ob
philosophi professionem magnifice sentiuntjnani
&loria duci, aut lueri cupiditate non autem, virtutis
amore indui pallio : qui, αἱ non invenerint id pro-
pter quod philosophantur, vertunt se ad cachinnos.
Ob istos ergo aptum aliquem locum eligamus, in
quo soli simus.

X. Tum quidam ex illis, vir dives, qui agrum
possidobat frondibus elegantissime ornatum, dixit :
Quandoquidem vehementer adurit wstus, paulu-
lum a civitate ad hortos meos secedamus. Et pro-
gressi consederupt,ubi plura erant gelidorum lati-
cum fluenta, et arborum omnigenum tegmen viride.
Ibi ego lubens sedi, et reliqui circa me ; qui si-
lentes, pro voce qua me rogaturi erant, per fixos
in me oculos clare videbantur quam promiseram
demonstrationem poscere. Itaque sic loqui coepi

XI. Multaest, viri Greci, differentia inter verita-
tem atque consuetudinem. Veritas enim sincere
quaesita invenitur : consuetudo autem, quiconque
assumatur, seu vera, seu falsa, temere a se ipsa

confirmatur ; neque cum vera est,lataturis qui ae- D τως ὑφ᾽ Ex:

Ἑλλήνων epoveiv; Κἀγὼ à
δεῖν 16 προαιρούµενον οὐ πάντως φυλάσσειν δεῖ τὰ
φυλάσσειν μὲν ἐὰν ἢ εὐστθῃ, dmo-
σείεσθα. 394 δὲ ἐὰν ἀσεδῆ τυγχάνῃ. Ἐνδ
γάρ τινὰ πατρὸς ἀπεβοῦς ὄντα, εὐσεθεῖν βουλό
τῷ μὴ τοῦ πατρὸς ἀκολουθεῖν σεθάσµατα 7
ܐ‎ ὰ ܘܫܘ‎ Τί οὖν] τὸν σὸν πατέρα

ρινάµην' Τὸν εὖσε-

πάτρια, ἀλλὰ

μὲν "Amm

ων d

ἔφης κακοῦ βίου γεγονέναι ¡ Κἀγὼ ἔφην. Κακοῦ μὲν
οὐκ ἦν βίου, κακῆς 8% ὑπολήψεως, Καὶ ὁ ᾽Αππίων:
"sw ἡ γακὴ αὐτοῦ ὑπόνοια ἀν Pu. Κἀγὼ
ἔφην" Ὅτι τοῖς 18 τ

Ὅσαι

ν΄ Ἑλλήνων ψευδέσι καὶ τν κα-

κοῖς ἐπίστευς μύθοις. Καὶ à ᾽Αππίων ἐπύθετο: Tie
weg εἰσὶν οὔτοι τῶν Ἑλλήνων oi ψευδεῖς τε καὶ
κακοὶ μῦθοι; Κἀγὼ ἔφην. Ἢ περὶ θεῶν οὐκ ὀρθὴ

δόκησις, ἣν ἐὰν μακροθυμῇς, ἀκούσῃ μετὰ τῶν φιλο-
μαθῶν.

1X. Διὸ πρὸ τῶν διαλόγων ες τινσ ἡσυχώτερον 3
ζωρήσωμεν ἤδη
μαι. Τοῦ 8% ἰδιολογεῖσθαί με βού;
»

ὑπ

w' ἐνταῦβα ὑμῖν διαλεχθήσο-

090-
τῶν
ὄντων κρίσει, Ἴσμεν γὰρ πολλοὺς καὶ τῶν ἐπὶ Φιλο-
σοφίᾳ μεγαλοφρονούντων 3 κενοδοξοῦντας, ἢ yonua-
τισμοῦ χάριν ους τὸν τρίδωνα καὶ οὐκ
, ἐὰν μὴ εὕρωσι 80 ὃ
ἄζειν τρέπονται, Διὰ δὴ
τοὺς τοιούτους ἐπιτήδειόν τινα πρὸς τὸ Ιδιάζειν τόπον

ἐπιλεξώμεβα.

X. Καὶ τις ἐν αὐτοῖς πλούσιος ἀνὴρ, καὶ διὰ παν-
τὸς γῶρόν τινα Wf περὶ ἑαυτὸν κεκτηµένος παµ-
μήνων φύλλων δὲ, ἔφη: Ἐπειδὴ σφόδρα καῦμα ἐπι-
φλέγει, βραχὺ τῆς @ πόλεως εἰς ἐμοὺς χήπους ὑπο-
χωρήτωμεν. Καὶ δὴ προϊόντες ἐκαθέζοντο, ἔνθα ἦν
καθαρὰ ψυχρῶν ναμάτων ῥεύματα καὶ δένδρων παν-
τοίων χλοερὰ σκέπη. Ἔνθα ἐγὼ ἀσμένως ἐκαβεζόμην
wal οἱ λοιποὶ περὶ ἐμὲ, καὶ ἡσυχάζοντες, ἀντὶ τῆς
μελλούσης ἀξιοῦν με φωνῆς, διὰ τοῦ ἀτενίζειν εἰς
iot ἦσαν τῆς ὑποσχέσεως 9 τὴν ἀπύδ
οὔντες. Καὶ δὴ οὕτως λέγειν ἠρξάμην"

XL. Πολλή τις, ὦ ἀνὸρες "EJ
χάνει (83) ἀληθείας τε καὶ συνηθείας. Ἡ μὲν γὰρ ἀλή-
θεια γνησίως ζητουμένη εὑρίσεται, τὸ δὲ ἔρος,
ὁποῖον ἂν παραθηφθῇ, εἴτε ἀληθὲς εἴτε ψευδὲς, ἀκρί-

ἑαυτοῦ κρατύνεται, καὶ οὔτε ἀληθεῖ 91 ὄντι

ν ἀπαι-

wes, ἡ διαφορὰ τυγ-

VARLE LEOTIONES.

τὸ ἀγνωσίας sine σοι 0.
borum μὴ τῷ ordine inverso, μὴ
Ὁ. 19 xal om. Ὁ. $9 τε
νούντων 0. δὲ

78 ἀσεθεῖν 0 in textu, ἴσως £

VARIUM NOTA.

(83) Διαφορὰ τυγχάνει, Totum caput eodem
modo habetur in Ecíogis Damasceni capite περὶ
συνηθείας πονηρᾶς, elc., nisi quod omittitur vox

τύχῃ el πατρῴαν seribitur, item rectius ἀληθεύοντε,
Cor.

165

αὐτῷ, ἥδε
γὰρ ?! κρίσει, ἀλλὰ προλήψει ὃ τοιοῦτος πεπίστευν
γνώμῃ τῶν πρὸ αὐτοῦ ἐπ᾽ ἀδήλῳ τύχῃ " τὴν ἰδίαν
ἐπιδεδωχὼς ἐλπίδα. Καὶ οὐκ ἔστι ῥᾳδίως ἀποδύσα-

ὁ παραλαβὼν, οὔτε ψευδεῖ ἄχθ

σῆαι τὴν πάτριον 9 περιδολὴν, κἂν πάνυ αὐτῷ ὃει-
πνύηται μωρὰ καὶ καταγέλαστος οὖσα.

ΧΙ, Αὐτίκα γοῦν ἐγὼ τὴν πᾶσαν Ἑλλήνων παι-
δείαν κακοῦ δαίμονος 96 χαλεπωτάτην ὑπόθεσιν ܐ‎
ναι λέγω. Οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν πολλοὺς θεοὺς εἰσηγή-
σαντο, καὶ τούτους κακοὺς καὶ παντοπαθεῖς' ἵνα ὁ τὰ
ὅμοια πράττειν θέλων μηδὲ αἰδῆται 31, ὅπερ ἐστὶν
ἀνθρώπου ἴδιον, παράδειγμα ἔχων τῶν μυθολογουμὲ-

γῶν θεῶν τοὺς κακοὺς καὶ ἀσέμνους βίους" τῷ δὲ μηδὲ
αἰδεῖσθαι οὐδὲ ἐλπίδα μετανοίας ὁ τοιοῦτος ἐμφαίνει,
Ἕλλλοι δὲ εἰμαρμένην εἰσηγήσαντο, τὴν Ae
γένεσιν 53, παρ᾽ ἣν μηδὲν πάσχειν τις ἢ ποιεῖν δύνα-
παι, Ὁμοίως οὖν xal τοῦτο τῷ πρώτῳ ταὐτόν ἐ-
στιν. Χομίσας γάρ τις ὅτι παρὰ γένεσιν οὐδε
πάσχειν οὔτε ποιεῖν τι δύναται 9), ῥᾳδίως ἐπὶ
μαρτάνειν ἔρχεται, καὶ ἁμαρτὼν οὐ μεταμελεῖται
v! οἷς ἠσέδηκεν, ἀπολογίαν φέρων ὅτι ὑπὸ γενέσεως
αὐτὰ ποιεῖν ἐξηναγκάζετο: καὶ ὡς τὴν γένεσιν κατορ-

ἀμένην

le οὔτε

τὸ

θῶσαι ® μὴ δυνάμενος, ἐφ᾽ οἷς ἐξαμαρτάνει οὐδὲ τὸ
αἰδεῖσθαι ἔχει.

XIIL Άλλοι δὲ ἀπρονόητον φορὰν εἰσηγοῦνται, ὡς
αὐτομάτως τῶν πάντων περιφ

βομένων, οὐδενὸς

στηχότος δεσπότου. Ταῦτα δὲ οὕτω νομίζειν, ὡς
εἰρέχαμεν, πασῶν δοξῶν τυγχάνει οὖσα αλεπωτάτη.
Ὡς γὰρ οὐκ

τὸς τοῦ ἐφεστῶτος καὶ προνοουμένον
καὶ ἑκάστῳ τὸ κατ’ ἀξίαν ἘΦ ἀπονέμοντος, πᾶν
ὅτι δύνανται διὰ τὴν ἀφοδίαν εὐκόλως δρῶσιν "8, “Ὅθεν
οὐ ἑᾳδίως, ἢ τάχα οὐδὲ ὅλως οἱ τὰ τοιαῦτα φρονοῦν-
τες σωφρονίζονται" τὸν γὰρ ἐπιστρέφοντα κίνδυνον οὐ
προυρῶνται. Ὁ δὲ τῶν, ὡς ὑμεῖς φατε (84), βαρδά-
pu» Ἰουδαίων λόγος εὐσεθέστατός ἐστιν, ἕνα Πατέρα
καὶ Δημιουργὸν τοῦδε τοῦ παντὸς εἰσηγούμενος, τῇ
φύσει ἀγαθὸν καὶ δίκαιον: ἀγαθὸν μὲν, ὡς µεταµελο
μένοις χαριζόμενον τὰ ἁμαρτήματα, δίκαιον δὲ, ὡς

Ἑκάστῳ μετὰ τὴν μετάνοιαν 99 xav ἀξίαν τῶν πεπρα-
ܙ‎
ἔνων ἐπεξιόντα.

XIV. Οὗτος à λόγος, εἴ καὶ μῦθος ὧν τυγχάνει, 608

CLEMENTINA. — HOMILIA IV.

166

dicio, sed presumpta opinione is credidiL, incerta
fretus fortuna,majorum scilicet placito suam ipsius
spem con(íisus. Nec facile est exuere hereditarium.
sententie amictum,licet ei penitus ostendatur stul-
tus ac ridiculus.

XII.Jam igitur ego universam Graecorum doctri-
nam dico esse perniciosissimam mali demonis dis-
eiplinam.Alii enim illorum induxeruntmultos deos,
eosque malos omnibusque obnoxios perturbationi-
bus: αἱ φαΐ similia patrare velit, non erubescat,
quod est hominis proprium, dum pro exemplo ha-
bet fabulosorum deorum pravos et inhonestos mo-
res; ex 60 autem quod neque erubescit, peeniten-
tie is nec spem ostendit. Alii vero fatum seu gene-
sin invexerunt, prater quam nemo quidquam vel
fasere vel pati potest. Similiter ergo el hoc idem
est cum primo. Existimans enim aliquis,neminem
preter genesin quidquam vel pati vel facere posse,
facile ad peccandum accedit, et post. peceatum non
ducitur ponilentia impie gestorum, affertque pro
defensione, quod ἃ genesi ila facere coaclus sit :
et quasi qui nequeat corrigere genesin,neque vere-
condiam habet in peccatis.

XIII. Alii vero introdueunt providentiz oxpertem
casum, ao οἱ omnia sponte $ua circumferantur,
domino nullo presidente. Hac autem its censere,
ut diximus, omnium sententiarum est perniciosis-
sima, Tanquam enim nullus sit presses ac provisor
singulisque pro merito distribulor,omne quod fleri
potest, facile ob motus vacuilatem perpetrant.
Quare vix, ac ne vix quidem, qui ista opinantur,
honestam ducunt vitam : quia ingruens, quo con-
veri poterant, periculum non pravident. AL vero
doctrina eorum, quos barbaros Judeos vocatis,
maxime est pia ;quz unum Patrom et Opificem to-
tius hujus mundi inducit,natura bonum 80 justum:
bonum quidem, ut qui penitentibus veniam deli-
ctorum concedat, justum autem, ut qui unicuique
post penitentiam pro factorum meritis irroget.

XIV. Hec docirina, etiam si fabula esset, cum

VARLE LECTIONES.

* γάρ om. O. 33 τύχῃ om. Joan. Dama
eam vocem censet D, S.
εικνύηται S. δείκνυται C, O. ?! Ia ὁ c.
libro nostro astrologicum cceli statum sive con?lell;
Όεμα, Hem. xiv, 6. Astrologia est τῆς γενέ

O. Epit. c. 49 : καὶ παρ αὐτὴν οὔτε πάσχ
οὐδεὶς οὔτε πάσχειν ἔχει ὦ, qui οὔτε ποιεῖν ex
πάσχειν ἔχει S. 9 dta O c. S. καθορθῶσα: 0.

30), ἐπαξίοντα C.

scenus, qui totum caput. repeti
. Tum add. ἰδίαν ο 0 οἱ ex. Supplendis Cotelerii.
S, αἰδεῖται ὦ.
αὐΤοποτα, in qua quis natus esi, τὸ τῆς γενέσεως διά-
ὡς ἐπιστήμη; Hom. xiv, 5. S.

τινὰ δυνατὸν εἶναί φασιν, οὔτε τοι
pit. reponendum esse recle vidil;
95 ay
# χαταξίαν Ὁ. "Tum δύνανται cod. Reg. 804, δύναται τ, ο.
804 οἱ Epit. ο. 50, quod prestat. Tum καταξίαν O.

in Eclogis : a&que. delendam
9 πατρῴαν Joan, Dam. Tum
** Gfr. hom. xiv, 3, 4. Γένεσις significat in

® ܘܐ[‎ D, τι — δύνασθαι 6,
απ [ta. scripsi ο, Ὁ,
οὐδεὶς οἱ ποιεῖν οὔτε
τηκότος 0, in marg. al. man, ἐφεστηκότος,
9" δράσει O. "P μὴ μετανοσῦντι cod. Reg.
ὄντα ὁ. cod. Reg. 804. (Epit. c.

Idem deinde 2

VARIORUM NOTE.

(88) Ὡς ὑμεῖς φατε. Non soli gentiles appella-
bant Judas οἱ Christianos, barbaros; sed οἱ ipsi
Judei atque Christiani eo se nomine donasse repe-
riuntur. Disces ex Josepho in prologo librorum De
bello Judaico. Justino Martyre Apologia 2, Tatiano
Oratione ad Graxcos, Clemente Alex. multis in locis,
et Origenein tomis contra Celsum. Ethnicorum vero
suctorum illustria sunt testimonia duo : alterum

Amelii Platoniéi, qui apud Eusebium Prayarat.
exang. lib. xt, cap. 49, et Cyrillum lib. vr contra Julta-
mum p. 283; per barbarum intelligit Joannem evan-
gelistam. Aliud Porphyrii in Opere adversus Chri-
Stianos: Ὀριγένης δὲ Ἕλλην ἐν Ἕλλησι παιδευθεὶς λό-
you, πρὸς τὰ βάροαρον ἐξώχειλε τόλμημα. Hist. ecol.

Eusebii lib. vi, cap. 19. Cor.

167 8. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA BUBIA. 168

pia sit,vitz non esset inutilis.Singula namque dum A σεθής γε ὧν, οὐκ ἀσύμφορος ἂν εἴη τῷ βίῳ. Ἕκαστος
exspectant futurumerga se Dei cuncta intuentisju- γὰρ προσδοκίᾳ τοῦ κριθήσεσθαι ὑπὸ τοῦ παντεπό-
dicium,ad temperate vivendum majorem impetum πτοὺ θεοῦ πρὸς τὸ σωφρονεῖν μᾶλλον τὴν ὁρμὴν λαμ-
capiunt.Ouod sí adeo vera sit doctrina,eterno sup- ὄάνει, El δὲ καὶ ἀληθὴς εἴη ὁ λόγος, ἀπήλλαξε μὲν
plicio liberat eum. qui vitam moderatam traduxit, τὸν σωφρόνως βεθιωκότα τῆς αἰωνίου κολάσεως, προσ-
simulque pro beneficio largitur futura a Deo bona εὐεργέτηκε 199 δὲ τοῖς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀϊδίοις τε καὶ

seterna et ineffabilia. ἀποῤῥήτοις γιγνομένοις ἀγαθοῖς.

XV.8ed ad primam revertor Grecorum ac genti- ὀ XV. Πλὴν ἐπάνειμι ἐπὶ τὴν πρωτίστην τῶν Ἐλλή-
lium opinionem,qua deos fabulatur multos,et om- νῶν δόξαν, τὴν πολλοὺς καὶ παντοπαθεῖς θεοὺς εἶναι
nibus obnoxios pertorbationibus. Ae ne in res cer- μυβολογοῦδαν !. Καὶ ἵνα μὴ εἰς τὰ σαφῆ 3 πολὺν ἀνα-

tas multum insumam temporis, dum uniuseujus- λίσκω γρόνον, ἑκάστου τῶν λεγομένων θεῶν τὰς ἀσε-
que eorum quiapud vos dii nominantur impios θεῖς πράξεις εἰσηγούμενος, πάντας μὲν οὐκ ἂν εἴς
actus recensen, cunctos quidem non dicam illo- ποιμι αὐτῶν τοὺς ἔρωτας, τοῦ Διός τε καὶ Ποσειδῶ-
rum amores, Jovis, Neptuni, Plutonis, Apollinis. νος, Πλούτωνός τε καὶ ᾿Απόλλωνος, Διονύσου τε καὶ
Bacchi, Herculis, ac singulorum, quos neque ipsi 338 Ἡρακλεόυς 3 καὶ τῶν καθ’ ἕνα ἕχαστον, ὧν *
ignoratis, utpote in Grecorum litteris instituti,quas jj οὐδὲ αὐτοὶ ἀγνοεῖτε, ἐκ παιδείας Ἑλληνικῆς ὁρμώμε-
vitas edooti estis, ut tanquam deorum emulatores ἐπαιδεύθητε βίους, ἵνα ὡς ζηλωταὶ τῶν θεῶν
similia peragatis. τὰ ὅμοια πράττητε.

XVI. Sed ab ipso maximo rege Jove ordiar;illius XVI. Απ΄ αὐτοῦ δὲ τοῦ βασιλικωτάτου Διὸς ἄρξο-
quidem pater Saturnus, liberis suis, ui soletis re- μαι, οὗ à μὲν πατὴρ Κρόνος τὰ ἴδια τέκνα, ὡς λέγετε,
ferre, devoratis,et adamantina falce demessis patri καταπιὼν, τῇ * ἐξ ἀδάμαντος ἄρπῃ τοῦ πατρὸς Οὗρα-
Colo genitalibus, pietatis erga parentes et amoris νοῦ τὰ μόρια θερίσας, τῆς πρὸς γονεῖς εὐσεθείας καὶ
in liberosiis quideorum mysteria emulanturosten- τῆς πρὸς τέκνα 6 φιλίας τοῖς τὰ μυστιχὰ τῶν θεῶν
dit exemplum.Ipse vero Jupiter patrem suum vin- ζηλοῦσι τὸν ὑπογραμμὸν 7 ἔδειξεν, Αὐτὸς δὲ ὁ Ζεὺς
ctum in Tartaro conclusit, et alios deos punit. Pro τὸν αὐτοῦ πατέρα δήσας καθεῖρξεν εἰς Τάρταρον, καὶ
iis autem, qui nefandam patrare volunt obscenila- τοὺς ἄλλους κολάζει θεούς. Τοῖς δὲ ἀῤῥΓήητουργεῖν θὲ-
iem, Metin eum genuisset absorpsit: porro Metis λουσι τὴν Μῆτιν γεννήσας κατέπιεν: ἦν δὲ ἡ Μῆτις
erat semen: infantem enim absorberi impossibile. γονή" βρέφος γὰρ καταπιεῖν ἀδύνατον. Ὑπὲρ δὲ
In defensionem vero eorum qui puerorum indul- ἀπολογίας παιδεραστῶν Γανυμήδην ὃ ἁρπάζευ µοι-
gent amoribus,rapit Ganymedem ;adulteris autem χοῖς δὲ ὁπὲρ μοιχείας βοηθῶν αὐτὸς πολλάκις μοιχὸς
in adulterio opem ferens, ipse sspe maehus inve- (, εὑρίσκεται: ἀδελφορβορεῖν ? δὲ προτρέπει ἀδελφαῖς
nitur. Ad sorores etia ducendas invilat, congre- ^ συνελθὼν, Ἥρᾳ καὶ Δήμητρι καὶ τῇ οὐρανίᾳ Ἄφρο-
diens cum sororibus, Junone, Cerere, ܕܐܟܐ‎ ἥν τινες Δωδώνην 10 λέγουσι' τοῖς δὲ θυγατράσι
lesti,quam nonnulli Dodonam vocant; iis vero qui μέγνυσθαι βουλομένοις Περσερόνῃ συνεληλυθὼς παρά-
eum filiabus commiseeri cupiunt, cum Proserpina δειγμα πονηρὸν ἐκ 129 τῶν μύθων γίνεται. "Άλλα
congressusexemplumimprobumex fabuliseffloitur. τε !! μυρία ἠσέδηκεν, ivo. ὑπὸ τῶν δυσσεθῶν διὰ τὴν
Alia quoque innumera impie gessil, ut ab impiis ὑπερβάλλουσαν ἀκρασίαν θεὸς 13 εἶναι à μῦθος δογμα.-
hominibus propter exsuperantem intemperantiam τισθῇ.
fabulosum dogma de illius divinitate persuasum

fuerit.

XViLHomines quidem indootos equum videatur — XVIL Ἰδιώταις ἔχοις περὶ τῶν τοιούτων ὑπολή-
circa has opiniones haud multum indignari.is au- ψεὼν ἀγανακτεῖν μετρίως εὔλογον. Toig ὃς ἐκ ܒܐܘܡ‎
tem, qui in litteris instituti fuerunt, quidnam di- δείας ὁρμωμένοις τί δεῖ καὶ λέγειν; ὧν τινες 19

cere oportet? qui grammatici et sophiste esse ge- γραμματικοὶ καὶ σοφισταὶ ἀξιοῦντες εἶναι τὰς τοιαύ-
stientes has actiones diis dignasesseaffirmant.Cum τας πράξεις θεῶν ἀξίας εἶναι βεδαιοῦσιν, Αὐτοὶ χὰρ,
enim ipsiincontinentes sint,fabularum acceplopzs- ἀκρατεῖς ὄντες, ταύτης τῆς μυθικῆς προφάσεως λα-
textu,quasi numinum imitatores, libere perpetrant P θόµενοι, ὡς δὲ μιμηταὶ τῶν κρειττόνων ἄσεμνα δια-
turpia. πραττόµενοι παῤῥησιάζοντα,,

VARI LECTIONES.

® προσευηργέτηκε O. ® Vbb. τὴν πολλοὺς καὶ — μυθολογοῦσαν des. in O. Adnotat S, C edidisse
πανπαπαθεῖς, quod quidem non nisi de Clerico recte intelligitur. 3 ἀσφαλῆ C. ? ]ta S, Πρακλέως
Ἡρακλέος Ὁ, qui subinde ser. καθένα, * Sede pronominum mutata, scribendum : οὓς (se, ἔρωτας) οὐδὲ
αὐτοὶ ἀγν., παὶδ. ἑλλ. ὅρμ., ὧν ἐπαιδεύθητε βίους. D. S ἅμα τῇ cod. Reg. 84. 5 πρὸς τὰ τέκνα C. 1 τῶν
ὑπογραμμῶν cod. Reg. S04. 3 Ταννυμήδην Ὁ. δ ἀδελφοχτονεῖν 0, ἀδελφογαμεῖν Epit. ο. 51, ἀδελφοκοι-
τεῖν conj. S ex analogia vois ἀὐῥενοκοιτεῖν, 19 Leg Διώνην. Het vox haud raro (v Jacobii Lez. Myth. p.
260), illa nunquam Venerem significat. Eamdem conjecturam proposuisse video Volekenarum Diatr. in
Eurip. p. 105 edit. Lips. Infra bom. v, 13 eodem iterum mendo legitur Κύπρις, ἣν καὶ Δωδώνην λέγουσιν,
ubi vide qua adnotavit Cl. Etiam Epitome c. 51, habet Δωδώνην 8, 41 γέ C. 13 Fortasse θεῖος. 8, 13 [ta
8, 0 c. cod. Reg. 804, ᾧ τινες 0, qui conj, οἵ τινες.

169

ΧΥΠΙ, Διὰ τοῦτο αὐτῶν πολλῷ ἔλαττον ob κατ
ἀγρὸν βιοῦντες ἐξαμαρτάνουσιν, "
πονηρῶς δι᾽

οὐκ εἰσηγμένο!
εἰσήχθησαν οἱ ταῦτα τολμῶντες, ἐκ

ὧν
παιδείας κακῆς ἀσεδεῖν μεμαθηκότες. ΟἹ γὰρ ἐν παι-
δὸς διὰ τῶν τοιούτων μύθων μανθάνοντες γράμματα,
ἔτι ἁπαλῇ οὔσῃ τῇ ψυχῇ τὰς τῶν λεγομένων θεῶν
ὅθεν,

ῥματα χατα-

ἀσεδεῖς πράξεις εἰς τὸν αὐτῶν συμφύουσι νοῦν"
ἐπαυξηθείσης τῆς ἡλικίας, ὡς κακὰ σπὲ

ϐληβέντα τῇ ψυχῇ τελεσφοροῦσιν' xal τὸ πάντων γα-
λεπώτατον, ὅτι οὐδὲ @ ἐχχοπῆναι ῥᾳδίως ἐστὶ

τὰ ἐν-
εὐξιζωμένα ἀσεδήματα, ὀπόταν T ἀνδρωθεῖσιν αὐτοῖς
χαλεπὰ εἶναι νοῆτα.. Ἐν οἷς γὰρ (85) ἕκαστος ἐκ
παίδων ἐθίζεται, τούτοις ἐμμένειν ἔδεται, χαὶ οὕτως,
τῆς συνηθείας οὗ πολὺ ἔλαττον πρὸς τὴν
ναμένης, δυσμετάδλητοι γίνονται πρὸς τὰ μὴ
ἀρχῆς αὐτοῖς καταδχηθέντα τῇ ψυχῇ καλά.

τὴν φύσιν δυ-

430 XIX. Διὸ χρὴ καὶ τοὺς νέους μὴ τι
φθείρουσιν ἀσκεῖσθα! 17
ἁχμῆς

δια-‏ ܐ
μαθήμασιν, καὶ τοὺς ἐπὶ τῆς‏
ὄντας ἐπιμελῶς ὑποστέλλεσβαι τῆς Ἑλλήνων‏
πολὺ ovi‏
ἔστι τὰ παρ’ αὐτοῖς µαθήµατα, ὡς ἐκ τῶν wav ἀγρὸν‏
οἰκούντων, διὰ τὸ μὴ παιδευθῆναι τὰ παρ᾽ Ἕλλησιν‏
ἔλαττον ἅμα‏

ἐπακούειν μυθολογίας.

γὰρ ἁμαθίας Ἰ

ρτανόντων, ἀπεδε

muy. Φιοχτέον δὴ
τοὺς τοιούτους μύθους αὐτῶν χαὶ τὰ θέατρα καὶ τὰ
βιδλία" e ls δυνατὸν ἦν, κά τὰς πόλεις. Κακῶν γὰρ

μαθημάτων γέμοντες καὶ πνέοντες τοῖς 18 συγαμιλ-
λωμένοις, ὥσπερ λύσσαν 19, τοῖς πλησίον μεταδιδύα-

σιν ὧν νθασιν αὐτοί.

. Τὸ δὲ χαλε
t πολ.
σιν οὗτος 31 φρονεῖν ἐκτέτραπται,
XX, Τοῖς ot εἶναι
ἀξιοῦντες τὰ τοιαῦτα ἁμαρτήματα ἀδιάφορα f τί-
θενται, καὶ τοὺς

τατον, ὅστις
τοῦ 30 κατὰ

ae:

παρ᾽ αὐτοῖς πλεῖον πι
τὶ

δὲ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς καὶ φιλόσος
ἐπὶ ταῖς τοιαύταις πράξεσι χαλεπαί
;ܘܪܕܘ‎ ἀνοήτους λέγουσιν. Οὐ γάρ ἐστιν, φασὶ,
τοιαῦτα τῇ φύσει ἁμαρτήματα, ὅσα θετοῖς ἀπηγό-
ρευται νόμοις ὑπὸ τῶν κατ’ ἀρχὰς γενομένων σοφῶν,
διὰ τὸ εἰδέναι, ὅτι οἱ ἄνθρωπο; εὐριπίστῳ ψυχῇ
τοῖς τοιούτοις μεγάλως ἀχθόμενοι πρὸς ἀλλήλους πό-

λεμον αἴροντα!

Ὧν ἕνεκα νόμον 8

οἱ ܗ‎
ποιαῦτα ὡς ἁμαρτήματα ἀπηγόρευσαν . Γελοῖον 38
ܘ‎

5
τως ὑπολαμδάνειν. Πῶς γὰρ οὐχ ἁμαρτήματά εἶσι
τὰ θορύδων 383 καὶ φόνων καὶ ταραχῆς
αἴτια; ἢ γὰρ οὐκ ἔχ go

πάσης 9
plus. ἀναγύπτουσι βίων πε-
ριγραφαὶ, οἴκων ἀναστάσεις, μαγεῖαι, δόλοι, ἀπορίαι ὃ
πὲ Qa. πλείω venei ;

XXL ᾿Αλλὰ διὰ τί, φησὶν, ὁ ἀνὴρ, ἐὰν ἀγνοῇ τὴν

CLEMENTINA. — HOMILIA IV.

110

A XVIILQuocirca multo minus iis aberrant illi qui
ruri degunt, non prave instituti in iis, quibus im-
buti sunt qui ista audent,quique a mala eruditione
impietatem didicerunt.Nam qui a puero per has fa-
bulas edocti sunt lilteras,cum adhuc tener est ani-
mus,impias putatorum deorum actiones menti 8888
inserunt : quare adulta etate, instar malorum se-
minum in animam dejectorum, fructum ferunt: et
quod est omnium gravissimum, facile non exscin-
duntur radicate impietates,quandoilli viri facti eas
graves noxiasque esse intelligunt. In quibus enim
unusquisque a leneris assueseit, iis gestit immo-
rari ; sieque,quia consuetudo non multo minus va-
let quam natura, egre convertunlur ad ea bona,
que principio in ipsorum animos non fuerunt in-

p jecta.

XIX. Quare oportet, ut pueri corruptrieibus non
exerceantur disciplinis, et qui in flore etatis sunt,
diligenter cohibeantur Grecorum audire fabulas.
Multo enim, quam inscitia, pejor est eorum scien-
ta; quemadmodum ex rusticis ostendimus, qui,
quod Grecam non acceperunt eruditionem, peo-
cant ininus. Fugere igilur oportet tales illorum fa-
bulas, et thealra, et libros, et,utinatn fieri posset |
etiam eivitates.Malarum enim institutionum homi-
nes pleni et spirantes, congredientibus proximis,
tanquamrabiem,que ipsi passisunt tradunt.Etquod
est pessimum, quicunque apud eos magis est insti-
iutus, plus ab ea, que secundum naturam ost, ra-
tione deflexus est.

XX. Quidam autem inter eos, qui εἰ philosophi
esse gloriantur, ista. peccata faciunt indi-Terentia,
eosque, qui talibus suceensent actionibus, stultos
dicunt. Non enim, inquiunt, hzc natura sunt pec-
cata, qu: per latas leges. interdieta sunt a primis
sapientibus, scilicet quibus exploratum erat,homi-
nes mobili facile animo, eirca talia vehementer of-
fensos, bellum in se mutuo suscepturos τ quapro-
pter sapienls, lego posita,ista velut delicta prohi-
buere. lta vero arbitrari est ridiculum. Qua. ecim
ratione peecala non sunt,que Lumultus producunt,
el homicidia, omnemque conturbalionem ? Nonne
enim ex adulterio oriuntur festine mortes, fami-
liarum perturbationes, magie, fraudes, angustia,
et plura alia mala?

XXI. Sed cur, inquil,vir si ignorat uxorem suam

VARLE LECTIONES.

3 εἰσηγούμενοι Ο. 15 Ita. 8, οὔτε C, 0.
leet. αρ.
τοῖς S. 13 λύσσας O. Tum | μεταδιδοῦσιν C, 90 [lg 8
φύσιν οὗτος 80909 ἐκτέτραπται,
διάφορα in textu . 23 Inde a verbis y

exposuera. S. " πάσης παραχῆς ὦ.

?5 Vbb.

οἴκων

D. ?! Ita Ὁ c. 'D. οὕτως C

5 ὁπότ᾽ ἄν C. Tum νοῆται Ὁ ο. S., νοεῖται C. 11 ἀσκεῖσθαι var.
Joan. Dam. accedente. 0, quam ida merito commendat C, à:

εἴσθαι idem in textu. '* Dele
τοι Ὁ. Reponendum puto : πολλῷ τὸν χατα
3 |ta et Ὁ, sec. man. in margine, καὶ

τῷ C

oioy δὲ Clemens suo nomine refutat eam sentenliam, quam antea

ἀναστάσεις, μαγεῖαι, δόλοι, ἀπορίαι accesserunt ex 0:

var. lect. ap. 0 post περιγραφαὶ add. οἴκων καταλύσεις, μαγεῖαι, ᾿δόλοι, ἀπορίαι,

VARIORUM NOTE.

(85) Ἐν οἷς fs μυθολογίας, Bubjungun-
iur capiti 11 & S, Damasceno, a quo. citantur cum
quibusdam parvi momenti varietatibus, si demas

Par&oL. Gn, II.

hane, omnino certe amplectendam ἀσκεῖσθαι, exer-
ceri, pro ἀρκεῖσθαι, Cor.

171

adullerare, zelotypia non effertur, non irascitur, A ἑαυτοῦ γυναῖχα poor;

non tumultuatur, non bella ciet ? Itaque ista. non
sunt natura mala, verum iniqua hominum opinio
gravia ea facit. Ego autem aio, quod, quamvis illa
non aecidant incommoda, ex consuetudine cum
adulterio üt, ut vel marilus deseratur, vel ct uxor
insidias struat, vel labore viri parta mecho pra-
beat ; utque peregre profecto conjuge, cum illa ex
adultero conceperit, metu reprehensionis uleri fe-
ium nitatur labefacere, fiatque infanticida,vel,dum
perdit,ipsa simul pereat.Quod si, cum ea manente
viro, ox mcecho concipiens parit,educatus puer pa-
irem nescit,eum vero qui non est,esse pulat; sicque
moriens, qui pater non est, alieno fllio bona
sua derclinquit.Quanta autem et alia mala ex adul-
ierii natura oriri solent | Noscimus tamen malorum
occulta. Quemadmodum enim rabiosus canis,quos
tangitinterimit, oceultissimam rabiem communi-
cans, ita et adulterii absconditum malum, etsi
ignoretur, posteritatis procurat exscisionem.

XXII. Verum hoc nune relinquamus. Illud certe
seimus omnes, plerumque cam ob causam bomi-
nes effrenate irasci, propterea bclla exorta, faetas
domorum eversiones, ae urbium £
aliaque innumera. Quare ego ad sanctum Judso-
rum. Deum sanclamque eorumdem legem confugi ;
cum fidem certo judicio habuissem, quod ex Dei justo
judicio et lex fixa sit 80 definita, et anima omnino
pro meritis eorum, quz gessit, aliquando recipiet.

XXIII. Hzc cum dixissem, Appion orationi sub-
jecit : Quid enim ? nonne, inquit, et Grecorum le-
ges mala prohibent, et adulteros puniunt? Ego re-
spondi : Ergo Graecorum dii, quod contraria legi-
bus faciunt, supplieium merentur.Quomodo autem
eteoercere me potero, dum existimo deos ipsos
primosuna cum adulterio cuncta flagitia perfecisse,
nec poonas dedisse, quas ideo maris dare 00088
baat,quia non serviunt cupiditati ? Quod si cupidi-
iati obnoxii fuerunt, quo. pacto dii erant ? Et Ap-
pion : Sint nobis pro seopo non dii sed judices, in
quos respieiendo, peccare meluemus.AL ego excepi :
Non simile est, o Appion. Qui enim ad hominem
respicit,spe latendi andebil peccare : qui vero Dcum
omnium inspectorem mete loco animi sua propo-
suit, gnarus quod eum latere non possit, elam quo-
que peccare supersedebit.

XXIV.Qua cum audisset Appion, dixit : Intel-
lexeram, ex quo accepi libi curn δυ 1615. esso con-
suetudinem, te inulavisse sententiam. Proclaro
enim a quodam dictum es: (a): Corrumpunt mores bo-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

112

οµένην, οὗ ζηλοῖ, οὗ βυμοῦ-
ται, οὗ θοροθεῖ, οὗ πολεμεῖ ; Οὕτως οὐχ ἔστι τῇ φύ-

σει τὰ τοιαῦτα κακὰ, ἀλλὰ ἡ ἄλογος ἀνθρώπων δό-

Ἐγὼ δὲ φημι, ὅτι, κἂν μὴ
συνηθείᾳ τῇ
πρὸς τὸν μοιχὸν ἢ τὸν ἄνδρα ἀπολιπεῖν, ἢ καὶ συν-
οἰκοῦσαν ἐπιβουλεῦσαι, ἢ τὰ τοῦ ἀνδρὺς κόπῳ πεπο-
Εἰσμένα τῷ μοιχῷ ν" καὶ ἀποδημοῦντος τοῦ
ἀνδρὸς συλλαθοῦσαν ἐκ τοῦ μοιχοῦ, διὰ τὸ αἰδεῖσθαι
τὸν ἔλεγχον, τὸ κατὰ γαστρὸς φθεῖραι θελῆσαι, καὶ
γενέσθαι τεχνοχτόνον, ἢ xxl φθείρουσαν συμφθαρῆ-
γαι, Εἰ δὲ, συνόντος τοῦ ἀνδρὸς, ἐκ μοιχοῦ συλλαδοῦσα
πατέρα ἀγνο-ῖ, τὸν
οὕτως ὁ μὴ πατὴρ τελευτῶν
εἶπει βίον. Πόσα δὲ

κησις ταῦτα δεινοποιτ

τὰ δεινὰ ταῦτα συμθαίνῃ, ἐνδέχετα

mapu:

ὁ παῖς τὸν μὲν

τέκοι, ἄνατραφε'

δὲ οὐκ ὄντα νομίζει, κ

παιδὶ τὸν ἑαυτοῦ χε
καὶ ἀλλὰ κακὰ ἐκ τῆς μοιχείας φυσικῶς ἀνακόπτειν
φιλεῖ καὶ οὐκ ἴσμεν τὰ κρύφια τῶν κακῶν. Ὥσπερ
γὰρ ἡ λυσσῶν κύων τούτους ἀναιρεῖ ὥνπερ ἂν ψαύσῃ,
τῆς ἀφανεστάτης λύσσης μεταδιδοὺς, οὕτω 3 xal τῆς
μοιχείας τὸ κρύφιον κακὸν, κἂν ἀγνοῆται, τῆς διαδο-

ἄλλοτ

χῆς τὴν ἐκκοπὴν ἐξεργάζεται,

437 XXL ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν νῦν ἡμῖν παραλελεί-
qo. Ἐκεῖνο δὲ ἅπαντες 9 ἴσμεν, ὡς ἐπίπαν ἐπὶ
τούπῳ τοὺς ἀνδρας ἀνεπισχέτως δυσχεραίνοντας, πο-
λέμους τε 38 ἐπὶ τούτῳ ἐγηγερμένους, καὶ οἴκων γε-

γομένας ἀνατροπὰς, χαὶ πόλεων ἁλώσεις, καὶ ἄλλα
μυρία, Διὰ τοῦτο ἐγὼ τῷ ἁγίῳ Ἡ τῶν Ἰουδαίων θεῷ

δω»

καὶ νόμῳ προσέφυγον, d ὡς τὴν πίστιν ἄσφα-
λεῖ 9 τῇ κρίσει, ὅτι ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ δικαίας κρίσεως
καὶ νόμος ὥρισται, καὶ ἡ ψυχὴ τὸ xav]
ἀξίαν 31 ὧν ἔπραξεν ὁπουδήποτε ἀπολαμβάνει.

XXIII. Ταῦτά μου εἰπόντος, ὁ ᾽Αππίων ἐπήνεγκε τῷ
λόγῳ: Τί γὰρ, οὐχὶ καὶ οἱ Ἑλλήνων, ἔφη, νόμοι τὰ
φαῦλα ἀπαγορεύουσιν, καὶ τοὺς μοιχοὺς κολάζουσιν ;
ν" Οὐκοῦν οἱ Ἑλλήνων θεοὶ τὰ ἐναντία τοῖς
νόμοις πράξαντες χύλασιν ὀφείλουσιν. Πῶς δὲ καὶ
ν ἐμαυτὸν δυνήσομαι, ὑπολαμθάνων, ὅτι
α τῇ μοιχείᾳ τὰ χαλεπὰ πάντα

πάντως

σωφρονίζε
οἱ θεοὶ αὐτοὶ πρῶτο!
διεπράξαντο, καὶ δίκην οὐ δεδώκασι, ταύτη μᾶλλον
ὀφείλοντες διδόναι, ὡς μὴ δουλεύοντες ἐπιθυμίᾳ, εἰ
πῶς ἦσαν θεοί ; Καὶ ὁ ᾿Αππίων"
Ἔστωσαν ἡμῖν σκοποὶ μηκέτι θεοὶ, ἀλλ᾽ οἱ δικαστ
εἰς οὓς ἀφορῶντες, φοδηθησόμεθα ἁμαρτάνειν. Κἀγὼ
ἔφην" Οὐκ ἐσθ᾽ ® ὅμοιον, ὦ ᾿Αππίων. Ὁ μὲν γὰρ
πρὸς ἄνθρωπον ἔχων τὸν σκοπὺν ἐλπίδι τοῦ λαθεῖν

ἁμαρτάνειν, ὁ δὲ Θεὸν παντεπόπτην τῇ

δὲ ὑπέκειντο 3,

πολμήσ:
ἑαυτοῦ ψυχῇ SO ὀρισάμενος, £
μὴ δύνασθαι, καὶ τὸ λάθρα ἁμαρτεῖν

XXIV. Ταῦ

ἐξ ὅτε ἤκουσα Ἰουδαίοις σε

ἰδὼς αὐτὸν λαθεῖν

ποραιτήσεται,

α ὁ ᾽Αππίων ἀκούσας ἔφη + "Ἠδεν
9 προσομιλοῦντα, ἡλ-
λοιῶσθαι τὴν γνώμην. Καλῶς γὰρ εἴρηταί τινι "
osse ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι καναί. ΚΑγώ ἔφην"

(a) 1 Cor. xv, 33. Est Menandri versus, qui legi debet : Φρείρουσιν ἤθη χρήσθ’ ὁμιλίαι κακαί,

VARLE LECTIONES.

0. Tom ἐν

3. οὕτως C. πάντες

Ότο var. lect. ap. 0. Subsequitur mendum τάς p. τούς in 0, 58 τε

add. ο. 0, qui subinde exh. ἐπὶ τούτῳ ο. D., ἐπὶ τούτων C. 3 ἀγαθῷ Epit. c. bl. Subinde τῷ Ἰουδαίων C.

39 ἀσφαλῇ C. °! καταξίαν Ὁ. 9" ἐπέ

(vxo O. In eodem considerantur vbb. καὶ ὁ ᾽Αππίων. ?* οὐχ ἐθ' C. In O,
est ἅπασι inter ὦ οἱ ᾽Αππίων expunetum ὃν c£ om. Ὁ,

418

CLEMENTINA. — HOMILIA V.

114

Οὐκοῦν ἐπανορρθοῦσιν ἤθη ἄχρηστα ὁμιλίαι καλαί. A nos colloquia mala. Excepi ego : Igitur mores ma-

Καὶ ὁ Αππίων ἔφη" Σήμερον πεπληροφορήμην τὴν
σὴν ἐπιγνῶναι ἔνστασιν’ διὸ σοὶ πρώτῳ εἰπεῖν συνε-
χωρήσαμεν, Αὔριον δὲ ἐνταῦθα, εἴ σοι φίλον ἐστὶν,
ἐπὶ τῶν αὐτῶν φίλων συνελθόντων ἀποδείξω, ὅτι οἱ
θεοὶ ἡμῶν οὔτε μοιχοὶ ὄντες τογχάνουσιν, οὔτε φο-
νεῖς, οὔτε παίδων φθορεῖς, οὐχ ἀδελφαῖς ἢ θυγα-
τράσι πλησιάσαντες" ἀλλ᾽ οἱ ἀρχαῖοι, τὰ μυστήρια
μόνους τοὺς φιλομαθεῖς εἰδέναι βέλουτες, μύθοις οἷς
εἴρηκας αὐτὰ προεκάλυψαν 35, Ζῆνα γὰρ τὴν ζέου-
σαν οὐσίαν εἶνα, φυσιολογοῦσιν, Κρόνον δὲ

ν xe
νου, καὶ Ῥέαν τὴν ἀεὶ ῥέουσαν τοῦ € ὕδατος οὖσιν.
Πλὴν, ὡς ὑπεσχόμην, αὔριον, τὸ καϑ' ἕκαστον 1 εἶδος
ἕωθεν ὑμῖν συνελθοῦσιν ἀλληγορήσας, τὴν τῶν ὄντων
ἀλήθειαν ἐκφανῶ, Κἀγὼ πρὸς ταῦτα ἔφην"

Αὔριον,
ὡς ὑπέσχου, οὕτως ποίησον: ἤδη δὲ ἐντεῦθεν wol
πρὸς αὐτὰ, ἃ μέλλεις λέγειν, ἄχουσον.

XXV. Αἱ τῶν θεῶν πράξεις εἰ μὲν, ἀγαθαὶ οὖσαι,
κακοῖς μύθοις προεκαλύρῃησαν, πολλὴ τοῦ σκεπά-
σαντος δείχνυται κακία, ὅτι τὰ σεμνὰ 184 il
χρυψε κακοῖς διηγήμασιν, ἵνα μήτις αὐτῶν ζηλωτὴς
ἡξνηται" εἰ δὲ ἀληθῶς ἀσεθῃ διεπράξαντο, ἐχοῖν
τοὐναντίον ἀγαθοῖς μύθοις
μὴ οἱ

95 αὐτὰ ἐπισχέπειν, ἵνα

ἄνθρωποι, ὡς εἰς

κρείττονας ἀφορῶν.
ἁμαρτάνειν ἐπιχειρῶσιν ἐχείνοις παραπλήσια. Ταῦν
τά µου εἰπόντος, οἱ παρόντες φαντροὶ ἦσαν ἀρχὴν
λαμδάνοντες τῆς πρὸς τοὺς ὑπ' ἐμοῦ λεχθέντας λό-
γοὺς ἀγάπης. Καὶ γὰρ συνεχῶς wal ἐσπουδασμένῶς
ἀξιοῦντες πάντως με τῇ ὑστεραίᾳ ἐλθεῖν ἀπηλλάγησαν,

"OMIAIA E"

L Τῇ μὲν οὖν ἐν Τύρῳ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ, καθὰ συν-
εταξάµεβα, εἰς τὸν ἡσύχιον τόπον 39 ἐλθὼν, τοὺς
μὲν ἑτέρους μετά τινων καὶ ἄλλων ἰδὼν xal προσα-
γορεύσας, Αππίωνα δὲ μὴ ἑωρακὼς, ἠρόμην τοῦ μὴ
παρεῖναι ἐχεῖνον τὴν αἰτίαν, Καί
στως αὐτὸν

τις ἔφη, δυσαῤῥώ-
ἔρας ἐσχηχέναι τὸ σωμά-

αὐτῆς im

ctv. Ἐμοῦ δὲ ܕ‎ εὔλογον εἶναι παραχρῆμα
ὁρμήσαντας ἐπισκέψασθαι αὐτὸν, σχεδὸν οἱ πάντες
ἠξίουν ρὸν διαλεχρῆναί µε αὐτοῖς, εἶθ᾽ οὕτως

κἀκεῖνον ἐπισχέψασθαι δύνασθαι 39 αὐτόν. Μιᾶς οὖν

πάντων γνώμης γενομένης, λέγειν ἠρξάμην.

ID Ἐχθὲς ἡ, ἐντεῦθεν ἀπαλλαγεὶς, ὦ φίλοι, ὅμο-
λογῶ ὅτι, πάνυ φροντίζων ὑπὲ,
μελλούσης ἔσεσθαι: ζητήσεως, ὕπνου τυχεῖν 485. οὐκ
ἐδονάμην. ᾿Αγρυπνοῦντος δὲ µου εἰσέδραμε τὰ i
"Ρώμῃ πρὸς αὐτόν uo μεμηχανημένα, Ἡν ὃὲ
τα" Ἐκ παιδὸς ἐγὼ Κλήμης ἀληθείας ἐρῶν, καὶ ζη-
τῶν τὰ ψυχῇ δια
πασχευὰς δαπανῶν

ܘ

τῆς πρὸς ᾽Αππίωνα

τοιαῦ- D

pover, wal εἷς ἀνασκευὰς καὶ κα
τοὺς χρόνους, xal μηθὲν τέλειον
ὑπὸ τῆς ἀνοίας ἐξώχειλα €" εἰς
νόσον, Καὶ δὴ ἐμοῦ κατακειμένου, ὁ ᾿Αππίων
μεῖ τὴ Ῥώμῃ, πατρικὸς ὤν por φίλος, καὶ
νοῦται ἐμοὶ, καὶ χλινήρη μαθὼν πρὸς ἐμὲ
χεται, ὡς ἰατριχῆς οὐκ ἀμύητος, καὶ πυνθάνεται τῆς

ν δυνάμενος,

los colloquia bona corrigunt. Dixit Appion : Hodie
abunde mihi sit, tunm certo agnovisse institutum:
quare primus ut loquereris permisimus. Cras vero
hic, si tibi videtur, iisdem amieis convenientibus
ostendam, quod dii nostri neque adulteri sunt, ne-
que interfectores, neque liberorum interemptores,
neque sororum vel filiarum vitiatores; at veteres;
dum mysteria a solis descendi cupidis volunt in-
telligi, ea fabulis quas dixisti occultaverunt.Jovem
enim ferventem esse substantiam, physica ratione
asserunt: Saturnum autem tempus; et Rheam
semper fluentem aqu naturam. Verumtamen, ut
pollicitus sum, eras vobis mane convenientibus,
singulas species allegorice exponens rerum mani-
festam faeiam veritatem. Ad hrec ego dixi : 0Γ8-
Stina die, ut promisisti, ita facito. Jam vero hinc
et adversus ea qua dicturus es audi,

XXV. Deorum gesta si, bona cum essent, malis
fabulis obtecta sunt, magna ejus qui texit osten-
ditur malitia, quad honesta pravie oecultarit narra-
tionibus, ne quis eorum fieret imitator. Quod si
dii vere gesserant impia, contra oportebat illa bo-
nis fabulis velare, πο homines, velut qui in nu-
mina respicerent, illis consimilia niterentur pec-
care. Hec me dicente, qui aderant, non obscure
videbantur incipere dictos à me sermones amore
prosequi. Etenim frequenter et studiose rogantes,
vt omnino postridie venirem, digressi sunt.

HOMILIA V.

I. Sequente igitur apud Tyrum die, quemadno-
dum pacti eramus, in quietum locum adveniens,
ceteros quidem eum quibusdam et aliis intuitus
cum salutassem, Appionem vero non viderem,
causum cur ille non adesset rogavi. Et aliquis ro-
spondit, illum ex ipsa vespera egroto jaeuisse cor-
puseulo. Cumque ego dixissem, equum esse ut sta-
tim profecti eum visitaremus, fere cuncti deprecati
Sunt, ut prius eis edissererem ; sic enim postea
posse fieri ui illum inviseremus. Quiaergo una erat
omnium voluntas, loqui capi

1L. Heri hine abiens, o amici, multum, fateor,
sollicitus de futura adversus Appionem discepta-
lione somnum capere non potui. Vigilante autem.
me occurrerunt,que Rome contra illum eommen-
ius fui. Sunt autem haec. A puero ego Clemens
veritatis studiosus, quirensque anime utilia, et in
confutationes ac probationes tempus insumens, ni-
hilque valens veri invenire, in morbum ex mentis
impotentia deveni. Cumque decumberem, Romam
advenit Appion, paternus amicus, et apud me ho-
spitatur : audiensque in lecto me jacere, ad me in-
gressus esl, tanquam medica artis non imperitus;
atque rogat causam decubitus. Ego vero hominem

VARLE LECTIONES.

88 προεκάλυψεν O, mendose. ? τοῦ om. Ὁ.
mui, p. ἐπισκέπειν.

S. Ἡ χθές Ο. 45 ἐξώκειον O.

δὲ καθέκαστον Sep. Ὁ, 31 εν
38 τόπον non estin Ὁ, ' δύνασθαι textui reddidi, postquam omissum erat a Cl et.

355 μύθοις add, c. 0, Idem ἐπισκέ-

118 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 116

non ignorabam summo Judzos prosequi odio, adeo A κατακλίσεως τὴν αἰτίαν. Ἐγὼ δὲ τὸν ἄνδρα οὐκ
ut et contra eos multos scripserit libros ; nunc ἀγνοῶν 8 máv» ᾿Ιουδαίους 8:5 ἀπεχθείας ἔχοντα, ὡς
verlo Simonem ipsum in amicitiam admisit non καὶ πολλὰ βιθλία xav αὐτῶν συγγεγραφέναι 6 καὶ
quidem ob discendi studium ae eruditionem, sed αὐτὸν Σίμωνα νῦν οὐ διὰ φιλομάθειαν 5 εἰς φιλίαν
quia novit eum esse Samaritanum οἱ Judworum προσιέμενον, ἀλλ’ ἐπειδὴ Σαµαρέα αὐτὸν ois µι-
hostem, adversus quos etiam sit progressus, ideo — σοϊουδαῖόν
eum sibi conciliavit, quo possitaliquid abillo con- διὰ τοῦτο αὐτὸν προσῳκειώσατο, ἵνα δύναιτο κατὰ
ira Judwos discere. Ἰουδαίων τι παρ᾽ αὐτοῦ μανθάν!

III. Hzec ego sciens de Appione, simul ac eausam TIL Ταῦτα ἐγὼ προειδὼς 6 περὶ τοῦ ᾽Αππίωνος,
morbi petiit, respondi simulate, me juvenum more ἅμα τῷ πυθέσθαι αὐτὸν τὴν ads
affectum dolere animo. Ad hiec ille dixit : Fili, tan- ποιητικῶς "1 ἀπεκρυάμην, ὅτι τὰ νέων πάσχω καὶ
quam patri confisus narra, quinam sit animi tei ἀλγῶ τὴν opi. Ὁ δὲ πρὸς ταῦτα ἔφη" Τέκνον,
morbus. Cumque iterum file vehemens dueeram ὡς πατρὶ θαρσήσας λέγε, τίς σον τῆς ψυχῆς ἡ νόσος;
suspirium, quasi veritus fateri amorem, silendo et προσποιητικῶς 38 πάλιν ἀναστενάξαντος,
vultum demittendo suspicionen: dedi ejus quod in- περὶ ἔρωτος εἶπι δουμένον, διά qe τῆς
dicari volebam ; at ille revera me mulierem deperire 436 καὶ τοῦ κατανεύειν "9, περὶ οὗ ἤθελον
persuasus dixit ; Nihil in vita est, cui non possit “ ἐνδείκνυσθαι, παρεῖχον τὴν ὑπόνοιαν ὁ δὲ, ἐρᾷν 5ο
adhiberi remedium. Ipse enim ego, adhuc juvenis, με γυναικὸς ἀληθῶς ἀναπεισθεὶς, ἔφη" O3
cum in amorem ineidissem elegantissime mulieris, ἐν τῷ βίῳ βοηθείας τυχεῖν μὴ δυνάμενον, Καὶ γὰρ
non modo impossibile judicabam illa frui, verum αὐτὸς, ὅτε νέος ἤμην ?. ἐρασθεὶς γυναικὸς ἀξιολο-
neque salutare unquam sperabam: ettamen nactus γωτάτης, οὐ μόνον αὐτῆς 9. τυχεῖν ἠγούμην ἀδύνατον
aliquem ZHgyptium, magicis in arÜbus perilissi- εἶναι, ἀλλ᾽ οὐδὲ προσαγορεῦσαί ποτε ἤλπιζον" καὶ
mum, ei contracta cum eo amicitia, amorem ὅμως, περιτυχών τινι Αἰγυπτίῳ, πάνυ τὰ μάγων
meum declaro: ac non solum illese mihiad eupila ἀκριθδοῦντι, καὶ φιλωθεὶς ἐκφαίνω µου τὸν ἔρωτα,
omnia tradidit; sed largissime mihi gralifieans, — wai πρὸς πᾶν ὃ ἐδουλό-
etiam carminis per quod potitus fui scienliam non — μην, ἀλλὰ 2e φιλοτιμούμενος καὶ
invidit : atque per illius hominis occultam demon- τὴν ἐπαοιδὴν, ὃν ἧς ἔτυχον, διδάσκειν οὐκ ἐφθόνη-
strationem, persuasus magistri munificentia, et 86-
me] potitus, amare cessavi.

ὄντα καὶ κατὰ ᾿Ιουδαίων προεληλνθύτα,

αν τῆς νόσου προσ-

ἘΠῚ

ἐν ἔστιν

μόνον ἕχυτόν

εἰνου λαθραίας ὑποδείξεως, πει-

φθονίᾳ, καὶ ἅπαξ
τοῦ ἔρωτος.

IV. Unde si et tu tale quid hominum more pate- ΙΝ. Ὅθεν, el καὶ σὺ τοιοῦτόν τι πέπονθας ἀνθρω-
ris, mihi confisus depone curas. Intra enim septem πίνως, θάρσηπον ἡμῖν πρὸς τὸ ἀμέριμνον' ἐντὸς
dies omnino te mulieris faciam compotem.llisego γὰρ ἡμερῶν ἑπτὰ πάντως αὐτῆς ἐπιτυχεῖν σε ποιήσω,
auditis, meum respiciensad scopum, aio : [gnosce Ταῦτα ἀκούσας ἐγὼ, εἰς τὸν ἐμὸν V σχοπὴν ἀποῦλέ-
mihi non penitus eredenti magiam exstare: mullos πων, ἔφην" Σύγγνωθ! pot μὴ πάνυ πιστεύοντι µα-
quippe jam expertussum, multa pollicilosae men- γείαν ὑφεστάναι" πολλῶν γὰρ πολλὰ ἐπαγγελλομὲ-
titos. Attamen movet me ac in spem adducit pro- 1 διαψευσαμένων ἤδη πεπείραμαι, Πλὴν 8998
missio tua. Vereor autem, dum cogito, forte de- καὶ εἰς ἐλπίδας ἄγει ἡ σὴ ὑπόσχεσις.
mones interdum magis ad mandata non obedire, Δέδοικα δὲ ἐνθυμούμενος, μὴ ἄρα οἱ δαίμηνες τοῖ

μάτοις ἐνίοτε πρὸς τὰ κελευόμενα οὐχ ὑπείκουσιν,

V.Respondit Appion: Mihi concede, uthge plus > V. Καὶ 5 ᾿Αππίων ἔφη" Ταῦτα ἐμοί σου μᾶλλον
quam tu cognoscam. Ne tamen nihil videaris ex συγχώρε' εἰδέναι, 837 Πλὴν ἵνα μὴ δοκῇς, πρὸς ὃ
me audivisse de eo quod dixisti, disce, qua ralione ἔφης, μηδὲν ἀκηκοέναι παρ’ ἐμοῦ, μάθε πῶς ἀνάγ-
cogantur demones obsequi mandalis magorum ; κὴν ἔχουσιν οἱ δαίμονες τοῖς μάγοις ὑπείκειν περὶ
nam sieut fleri non Ροΐοςί, ui miles ἀποῖ σοπέτα- ὧν κελεύοντα" ὡς γὰρ ἀδύνατόν ἔστι στρατιώτην
dicat, οἱ sieut ipsi duces non possunt imperatori ἵν τῷ fyosuiwg, αὐτοῖς τε τοῖς ἡγουμένοις
non obtemperare (si quis enim przposilis resistat ἢ οὐχ οἷόν τε παραχοῦσαι βασιλέως" (εἰ γάρ τίς ἀντε-
omnino penas solvet), ita fleri nequit, utdaxnones ρεῖ τοῖς ἐφεστηκόσιν, παντως τιμωρίας ἀξιοῦται")
angelis ducibus suis non subserviant; per quos οὕτως ἀδύνατόν ἐστι τοὺς δαίμονας μὴ ὑπουργεῖν 3
adjurati cedunt trementes, uL qui bene noverint se τοῖς αὐτῶν ἡγουμένοις ἀγγέλοις, καθ᾽ ὧν ὀρκιζύ
non obsecutos omnino puniri. Ipsi quoque angeli, νοὶ φρίττοντες εἴκουσι», εὖ εἰδότες ὅτι ἀπειθήσαν-

b

VARLE LECTIONES.

p legi vult ἀγνοῶ, At oratio ost ἀνκκόλουθος, cum verbo προϊδών resumatur participium ἀγνοῶν.‏ ܙ
Alioquin séribendum esset ἠγνόουν, S. 9’ ἀναγεγραφίναι 0, 5 Kjecl c. O, αὐτὴν post φιλοµάθειαν. Tum.‏
προσιέι D, προσέμενεν C. O. f προειδώς scripsi ex eonjeck,, προϊδών C, προλώς Ὁ. Tum τῷ O,‏
v. Ὁ, τοῦ C. 4 προσποιητῶς Ὁ, 39 προσποιητῶς Q. 9 κάτω νεύειν Ὁ. 5 [ία Ὁ, et ex comjeot. C, qui‏
ἐρῶν in textu. Vbb. Nihil in vita, est-unquam spe (rabam) Cotelerianee versioni reddidi, cum exeidissent‏
ap. S. * Πα Ὁ in marg, ἥμιν in textu. dem ἀξιολογώτατος. 58 αὐτήν, S invita grammatica. S ἐμοῦ‏

C. "Ia Qc. 8, δουσωπεῖ 0, 95 ὑποργεῖν Ὁ,

111

τες " πάντως κολάζονται. ᾿Αλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ ἄγγε- 4
λοι, κατὰ τοῦ κρείττονος ὑπὸ μάγων ὁ
ὑπείκουσιν, μήπως ἀπειθείας
Εἰ γὰρ μὴ πάντα ἔμψυχα ὄντα καὶ λογισμένα προεώ-
ὄνει

ܕ

pt

pa τὴν ἐκ τοῦ κρείττονος δίκην, σύγχυσις ἂν ¶
τῶν πάντων στασιαζόντων πρὸς ἄλληλα.

VE Κἀγὼ ἔφην" Οὐκοῦν ὀρθῶς ἔχει
φιλοσόφων λεγόμενα "t, ὡς

χαὶ
ζονται, οἷον Ἰξίονος xal Ταντάλου
Σισύφου καὶ τῶν Δαναοῦ θυγα
ἄλλοι ἐνταῦθα ἠσέθησαν ; Καὶ πῶς.
μὴ ἔχῃ 9-9, δυνατὸν ἂν μαγείαν ὑφεστάναι ;
ἐγὼ ἐπυθόμην: Διὰ

περοθήµεθα,

ποτὲ

αὖθ᾽ οὗ

ὅσοι

ως
Τοῦ oi

εἰπόντος, οὕτω τὰ ἐν ὅδου 86

ἐπὶ
et

τί δὴ καὶ αὐτοὶ "E

μοιχείας πεπεισ]

wat

ot

γὰρ βιάσασθαι τὴν μὴ spar
δίκαιον. Εἰ δέ τις αὐτὴν M88 πείθειν ἔπαγγ
πρὸς τοῦτο, μετὰ τοῦ καὶ χάριν ὁμολογεῖν, ἑτοίμως
ἔχω.

VIL. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" Οὐ δοκεῖ σοι ταὐτὸν
πείσας λόγ

ἔλουσαν οὐ 991

εἴτε μαγείᾳ αὐτῆς ἐπιτύχοις 5, ε si
Κἀγὼ ἔφην: Οὐ πάντως ὅμοιον" πολὺ γὰρ ἀφίστη-

κεν ἀλλήλων ἑκάτερον" ὁ μὲν γὰρ ἄκουσαν γυναῖκ
τῇ τῆς μαγείας βίᾳ ἐπαναγκάσας, ὡς ἐπιδουλεύσας
σώφρονι, χαλεπωτάτην ὑπέχει τὴν δίκην" ὁ δὲ λόγῳ

τῆς ἐξουσίᾳ καὶ βουλῇ ποιησά-
"Ivvoy δὲ οἶμαι

πείσας, καὶ ἐ

κολασθήσεσθαι τὸν
οὖν, εἰ μὲν πεῖσαι δύνασαι, χάριν ἕξω ἐπιτυχὼν, ἂλ-
λως δὲ ἥδιόν 65 μοι τεηνάναι μᾶλλον, ἢ τὴν μὴ βον-
λομένην βιαίως ἐπαναγκάσαι.

" o0 Bu ου” τοιγαρ-
ܫܝ‎ o) βιασαμένου" τοιγαρ

6

DT
ω-

ὙΠ. Καὶ ὁ ᾿Αππίων, ἀληθῶς διαπορῶν, ἔφη,
με χρὴ πρὸς σὲ λέγειν ; Ποτὲ μὲν γὰρ ὡς ὑπὸ
τος ἐνοχλούμενος εὔχῃ, ἐπιτυχεῖν, ποτὲ δὲ ὡς οὐκ
ἐρῶν “ τῆς ἐπιθυμίας πρ ὃν φόδον, καὶ οἴει
πείσας μὲν ὡς sepes ἔσεσθαι ἀνε όνος, βίᾳ
ν δ δίκην. CAT"

Καὶ eb‏ ܕ

ove Bed
0 ἐὰν µοιχεύσῃς, οὐ δήπου, μαγείᾳ μὲν δυνηθεὶς, ὡς
ἀσεδὴς 33 χριθήσῃ, πείσας δὲ, τῆς κατὰ τὴν μοι-
χείαν ἁμαρτίας ἀπολυθήσῃ ; Κἀγὼ ἔφην" Διὰ τὸ ἐρᾷν
πάντως μοι προκειµένου 49 τυχεῖν τῆς ἐρωμένης,
ἀνάγκη μὲν μοι ἑλέσθαι θάτερον, αἱρήσομαι δὲ, εἰ δ
οἷόν τε, κολακεῦσαι μᾶλλον, ἢ μαγεῦσαι. λλ' οὐδὲ
χολακείᾳ πείθειν αὐτὴν ῥάδιον' πάνυ γάρ ἐστιν ἢ γυνὴ

φιλόσοφος.

ΙΧ, Καὶ ὁ ”/ "ελπίς
εἰμι πείθε
εἴπερ γε προσομιλῆσαι ab
κρινάμην: ᾿Αδύνατον,

Ταύτῃ μᾶλλον
ὡς αὐτὸς θέλεις,
δυνάμεθα. Κἀγὼ ἀπε-
᾿Αππίων ἐπύθετο, εἰ

ππίων ἔφη,

® αὑτὴν δυνήσεσθαι

Καὶ ὁ

CLEMENTINA. — HOMILIA Y.

118

per. Deum ab magis adjurati, obediunt, ne inobse-
quentie rei pereant. Nisi enim cuneta anima et
ratione predita justitiam Numinis previderent,
oriretar confusio, omnibus nempe mutua seditione
laborantibus.

"VI. EL ego dixi : Vera itaque sunt quie a poelis
et philosophis narrantur, in inferis animas impio-
rum judicari, et pro. facinoribus puniri ? Exempli
gratia animas Ixionis, Tantali, Tityi, Sityphi et
Danai filiarum, nec non alios omne quicunque hic
vixerunt impie. Ac quomodo,si hac non ita se ha-
bent, poterit magia subsistere? Cumque ille re-
spondisset, ita esse de inferis, ego interrogavi : et
curipsi magiam exercere non timemus, qui certi
sumus de ponis adulterii apud inferos? Stupro si-
quidem nolentem feminam comprimere, justum
esse non assentior. Sed si quis persuasurum se il-
lam pollicetur, ad id ego sum paratus, insuperque
habebo gratiam.

VII. Escepit Appion : Nonne tibi videtur idem
esse, sive per magiam ea potiaris,sive per verbo-
rum suadelam ? Respondi ego : Non omnino par
est: multum quippe distat unum ab altero; qui
enim invitam mulierem per vim magie cogit tan-
quam insidialor pudice gravissimas dabit penas :
qui vero sermone persuasit,atque in ejus arbitrio
ac voluntate posuit electionem, is non intulit vim,
Minus autem, opinior punietur qui suasit, quam.
qui coegit. Quocirca si quidem persuadere potes,
graliam habebo compos factus : aliler vero duleius
mihi mori quam nolentem vi adigere.

1111, Et Appion vere dubius animi dixit : Quid
me tibi effari oportet ? Interdum enim quasi amoris
impatiens frui desideras ; interdum vero, quasi non
ames, metum anteponis cupidini, et existimas,
quod, si persuaris, impune ianquam qui non
peccaveris evades ; sin vero per magicam vim con-
pos voti flas, ponas dabis. Sed ignoras, cujuscun-
que negotii finem judicari, et faclum, non facti
modum expendi. Et vero tu si adulterium commi-
seris, nunquid, per magiam compos tamquam im-
pius condemnaberis, per suasionem vero, ab adul-
ierii peecalo absolveris? Et ego respondi : Cum
amem, omninoque mihi proponam frui amata, ne-
cesse quidem est ut alterum eligam, malim vero,
si facultas est, adulatione uti, quam magia. Sed
nec blanditiis facile erit mulierem ad consensum
adducere, valde enim sapientie studiosa est.

1X. Et Appion : Eo magis inquit, bona me spes
habet, posse ei persuaderi, quemadmodum cupis,
Si cum ea colloqui detur. Ego respondi,fieri nequit.
Appion autem sciscitatus est, num posset ad eam

VARLE LECTIONES.

55 ἀπειθήσαντες Ch, Ottoboniani
Toendose, 99-9? Ὁ legit in indicativo £

Tet8.5 ἐπ’
85 ὗν

ἀπε: θείσαντες
80 y.

πείσειν 06. Ο,

idem valet,
» C. Tum £
χών C. Verum jam vidit S. Idem παίσας mendos
ξιν O. 56 ἀσεθήσας 0, 9 εἰ addidi ο. O : quam particulam deesse jam suspicatus est S. ® lta 8.

ἀπελθήσαντες 0.
μοιχείᾳ O. ** Leg.
o dh SQ,

UD φλεγόμενα 0
$ μέ
μαγείᾳ 0 D. el, capp.
ρε όν C. V ρῶν Ὁ;

3179

pion : Jam nocte hac conseribam libellum,moeehice
leudem ; quem tu a me acceptum ad eam mittes ;
et spero quod flexa consentiet. Atque Appion eom-
positam eam epistolam mihi dedit, de qua nocte
ista cogitavi quamque opportune recordatus sum.
me habere una cum aliis libellis, quos mecum de-
fero. Hzc cum narrassem, astantibus ostendi epi-
stolam, eupidisque audire recitavi. Legens autem
dixi : Hec est, o viri Grecorum disciplina,que lar-
gam prebet ad audaciter peccandum occasionem.
Epistola vero ita habebat.

X. Amator amate (absque nominibus propter le-
ges a stultis hominibus sancitas) jussu Arnoris,an-
tiquissimi omnium pueri, salutem dicit. Cognovi te
animum ad studium sapienti applicare, et ob vi
iuiem :zmulari meliorum vitam. Quinam vero me-
liores sint, quam inter omnia dii, et inter homines
philosophi? Illi namque soli sciunt quenam ex ae-
tionibus natura sinl πια] aul bone et quenam per
legum decreta tales, cum non sint, habeantur.Jam
ergo adulterium, quod dicitur, nonnulli actionem.
malam esse crediderunt, licet omnimode bona sit;
nam ad generis multiplicationem jussu Cupidinis
exercetur.Est autem Cupido deorum omnium anti-
quissimus ; &bsque enim Capidine non elemento-
rum, non deorum, non hominum, non brutorum
animantium, non ceterorum omnium congressus
vel generatio fieri polest; omnes etenim Amoris
sumus instrumenta. Sed ipse per nos opifex, ad
cunctorum que gignuntur animas adveniens.Ünde
non quando ipsi volumus, sed quando ab eo jube-
mur, illius voluntatem facere desideramus. Quod
5i, qui ejus voluntate cupimus, cupiditatem popter
id quod vocatur pudicitia nitamur comprimere,quo
modo dum omnium deorum hominumque antiquis-
Simo refragamur, non maximam impietatem ad-
mittemus ?

XI. Universa itaque ipsi aperta sint ostia, et
omnes moleste ac ascititie solvantur leges, zelo-
iypis hominibus posite, qui mente capti, nec vo-
lentes zquum intelligere, insuperque et dictos
adulteros suspicati, a Jove ipso per Minoem et
Rhadamantum juste illunduntus latis legibus.Nam
Amorem animis aecedentem coercere non possu-
mus. Neque enim voluntarius est amantium affec-
tus, Ipse itaque Jupiter, barum legum lator innu-
meris concubuit cum mulieribus ; οἱ quidem pro-
pter quosdam sapientes viros benelicus in libero-
rum procreatione factus nonnunquam congressum
suum hominibus donavit, apud eos vero, qui gra-

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
scribi. Et ego dixi id quidem fideri posse.Tum ΑΡ: A ἐπ:

180

t. Κἀγὼ ἔφην" Δυνατὸν

* αὐτῇ δονατόν ἢ

τοῦτό γε. Καὶ ὁ ᾿Αππίων ἔφη" Ἔτι 9 τῇ νυκεὶ ταύτῃ
συγγράψω βιδλίον, μοιχείας ἐγκώμιον, ὅ
ἐμοῦ λαθὼν δια
σθεῖσα συνθή

σὺ παρ
µψεις αὐτῇ, καὶ ἐλπίζω ὅτι πει-
αι, Kal συγγράψας ὁ Ἁππίων $
τὸ βιθλίον ἐδίδου ἐμοὶ, περὶ

o3 καὶ ἐν τῇ νυκτὶ τὸ
ταύτῃ ἐνενόησα, xal εὐκαίρως τί ἔχειν αὐτὸ ὑπε-
μνήσθην, σὺν ἄλλοις βιθλίοις
φέρομαι. Διηγησάμεγος δὲ
τὸ βιθλίου, καὶ βουλομένοις ἐπακοῦσαι ἀνέγνων, καὶ
vuv Αὕτη ἐστὶν, ἄνδρες, ἡ τῶν Ἐλ-
λήνων παιδεία, γενναίαν ὑπόθεσιν ἔχουσα πρὸς τὸ
ἀδεῶς ἐξαμαρτάνειν. Τὸ δὲ βιθλίον ἦν οὕτως ἔχον.

X. Ὁ ἐρῶν τῇ ἐρωμένῃ (ἀνωνύμως διὰ τοὺς ἐκ τῶν
ἀνοήτων ἀνθρώπων νόμους) ἐπιταγαῖς Ἔρωτος τοῦ
πάντων πρεσδυτάτου παιδὸς χάριν U. 140 Ἔγνων
σε φιλοσοοίᾳ * προσα
τῶν
×

7 im.

α τοῖς παροῦσι

δὴ ἀναγνοὺς

ζουσαν, καὶ ἀρετῆς ἕνεκα τὸν
όνων ζηλοῦσαν βίον. Τίνες

μὲν ἁπάντων, ἀνθρώπων δὲ οἱ φι-
λόσοφοι ; Οὗτοι γὰρ μόνοι ἴσασιν, τῶν E

gor i γὰρ µ. , τῶν E
ἔστιν φύσει κακὰ ἢ c

λὰ, ποῖα δὲ τῇ τῶν νοµων θέσει, οὐκ
ὄντα, νομίζεται, Αὐτίκα γοῦν τὴν λεγομένην μοιχείαν
πρᾶξίν τινες ὑπειλήφασιν εἶναι 9

x

adis , καίτοι καλὴν
πάντα ὑπάρχουσαν: εἰς γὰρ τὴν τοῦ βίου πο-
λυγονίαν ἔπιταγ
ὁ πάντων θεῶν πὶ
οὐ στοιχείων, οὐ

Ἔρωτος γίνεται. Ἔρως δὲ ἔστιν

&* ἄγεν γὰρ δὴ Ἔρωτος
w, οὖκ ἀνθρώπων, οὐ ζώων
ἀλόγων, οὗ τῶν λοιπῶν ἀπό

πάντες γάρ τοι ὄργανά ἐσμὲν τοῦ

γενέσθαι δύναται
Ἔρωτος. Αὐτὸς δὲ 5. ὁ 6: ἡμῶν τεχνίτης παντὸς
δημῶν ἐστι νοῦς. Ὅθεν

ὑπ) αὐτοῦ

τῶν μίξις ἢ γένεσις 8

τοῦ γεννωμένου ψυχαῖς ἐ

οὐχ αὐ

θέλοντες, ἀλλ᾽ ευσθῶ-

μὲν, τὸ ἐκείνου βούλημα ποιεῖν 2

ἵν ἐπιθυμοῦμεν. Οἱ δὲ τὶ
ἐκείνου βουλῇ ἐπιθυμοῦντες, χάριν τῆς λεγομένης
σωφροσύνης κρατεῖν
μὲν 18, πῶς
ἀνθρώπων dur

τῆς ἐπιθυμίας ἐπιχειρήσω -

πε καὶ
τα ἀσεθή-

πάντων πρεοθυτάτῳ

ράττοντες 7 οὐ τὰ
σωμε

ΧΙ. ᾿Αλλὰ πᾶσαι μὲν ἀνεῴχῆωσαν 30 αὐτῷ θύραι,
δὲ μοχθηροὶ Ὁ 4Έ καὶ
ὅποῖς ἀυβρώποις

θετοὶ λυέσθωσαν νό-

εἰμενοι, οἵτινες, ὑπὸ
ἀνοίας κρατούμενοι καὶ τὸ εὔλογον νοεῖν μὴ βουλό-
μένοι, προσ. ὃς λεγομένους μοιχοὺς ὕφον

τοῦ Διὸς διά γε τοῦ Μίνω γαὶ
τοῦ Ῥαδαμάνῃυος " εὐλόγως θετοῖς
νόμοις
ܘܐ‎
πάθος, Ab

βώμενοι, ὑπ᾽ αὖτ
παίζυνται 33
Ἔρωτα γὰρ ἐπιδημήσαντα ψυχαῖς οὐκ ἔστιν

Οὐ γάρ ἔστιν ἑκούσιον τὸ

[κα γοῦν ὁ Ζεὺς

ν΄ ἐρώντων

της, μυρίαις συνήλυθεν γυναιξῖν, καὶ ὑπ᾽ ἐνίων μὲν
σοφῶν εὐεργέτης πρὸς τεχνοποιίαν, ἐνίοτε τὴν αὐ-

τοῦ μίξιν 88. ἀνθρώποις δωρούμενος " παρ᾽ οἷς δὲ

VARLE LECTIONES

9 ἐπί conj. D. 790 καὶ
0, εὔκαιρος C, in textu.
φιλοσο"οίαν id. in textu . 75 γέ
Bendurn ante χάριν, Ep. ܒ‎
ex sequentibus perperam irrepsit
Ὁ. 5. Tla Ὁ c. 8 1 παΐσονται C. ?*

Jta $.,

omittere non debebat S. c.

Cl. " Hane Ci

CLEMENTINA.

"

πὶ

φοῦτο τὴν ἰδέαν, ἵνα μήτε αὐτοὺς λυπῇ, μή

ὑπ) αὐτοῦ σι νόμοις ἀντιπράττειν δοκῇ, Ast
ܐ‎ 2 0

τῇ φιλοσοφίᾳ προσανέχουσαν, καλοῦ βίου χάριν ܒܬܬܐ‎
μεῖσθαι τοὺς ὁμολόγου; ܬ‎

οὓς κρείττονας" ὧν αἱ ܐܬ‎

μυρίαι γεγόνασιν.

XH. Καὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ τὸν χρόνον παραναλίσκειν
μάτην εἰς τὰς ἀποδείξεις τὰς πλείονας, ἀπ' αὐτοῦ
τοῦ Διὸς, τοῦ πατρὸς
par τὰς ἐνίων μηνύειν κοινωνίας" πασῶν Y
μνησθῆναί διὰ τὸ πλῆθος ἀδύνατον. κους τοίνυν
αὐτοῦ τοῦ μεγάλου Διὸς, διὰ τὴν τῶν ἀνοήτων ἂν-
δρῶν ζηλοτυπίαν, τὰς διὰ τῆς μεταμορφώσεως λαν-
θανούτας κοινωνίας, Ἐν πρώτοις γὰρ τῆς διαφόρου
μίξεως τὴν ὑπονοουμένην δ 343 τῆς μοιχείας ἅμαρ-
λῦσαι θέλων, ὁ μελλε γαμεῖν
ὡς ἐπὶ πρώτῃ εὐνῇ κατὰ τοὺς πολλοὺς μοιχοὺς εἰδὼς,
οὗ γινόμενος 0, διὰ τῆς δοχούσης, ὡς ἔφην, ἁμαρ-
τίας τὸν ἀναμάρτητον γάμον ἐπορίσατο. 86
γὰρ αὐτοῦ Ἥραν οὕτω γαμεῖ, ὁμοιωθεὶς 51 χόχκυ-
γος δὲ πτερῷ, ἐξ ἧς Ἥδη τε καὶ Ἰλιθῆα (86) ἐγένετο.
Τὴν Μῆτιν γὰρ χωρὶς τῆς πρός τινα μίξεως ἀπο.
κυΐσκει, ὡς καὶ Ἥρα τὸν Ἥφαιστον,

XIIL Ἔτι δὲ μίγνυται ἀδελφῇ τῇ ἐξ Οὐρανοῦ καὶ
θαλάσσης αὐτῷ γενομένῃ (87) ἀπὸ τῆς Κρόνου ἔκτο-
μῆς, Ἔρως καὶ Κύπρις, ἣν καὶ Δωδώνην (88)

δὲ καὶ Αντιόπη τῇ Νυχτὲ‏ ܐ

w τὸ καὶ ἀνθρώπων,

ὰ 86

ς, Σα-
c, 143 ἐξ ἧς μϕίων καὶ Ζῆ-
᾿Αλκμήνῃ τ

γεγόνασιν.
γυναικὶ συνέρχεται, ὁμοίωθε

᾿Αμφιτρύωνι τῷ

γεγαμηκότι, ἐξ ἧς Ἡρακλῆς ἐγένετο. Καὶ Αἰγίνῃ; τῇ

— HOMILIA V. 182

» ἀγνοπύμενος μετεμορ- A tiam non intelligebant, clam mutabat formam, ut

nec illos contristaret, nec a se. positis legibus vi-
deretur derogare. Qua ergo philosophis ineumbis,
preclare vita gratia imitari debes eos qui ex con-
fesso optimi sunt ; quorum infiniti exstiterunt con-
cubitus,

XII. Et πο tempus frustra impendam in plures
demonstrationes, ab ipso Jove, deorum ac homi-
num parente, incipiam quorumdam indieare com-
plexus : cunctos enim memorare,ob multitudinem
impossibile est. Audi ergo magni ipsius Jovis ob
stolidorum hominum zelotypiam elanoularios per
iransformationem coitus. In primis enim varie
mistionis sive 11103 0111 subdolum peccatum dum sa-
pientibus solvere vult, quando uxorem ducturus

i p füit,et ut in primo concubitu juxta plures mechos

sentiens, ibi cum fuit, per creditum, ut. dixi, pec-
calum contraxit inculpatum matrimonium. Nam
Junonem sororem suam in uxorem accepit, assi-
milatas avi cueulo,ex quanatee sunt Hebe et Ilithya.
Metin namque absque ulla penitus mistione pepe-
rit, sicut et Juno Vuleanum.

XIII. Adhuc vero cum sorore miscetur, progenita
ex Colo et Mari, vel ex Saturni virilibus exsectis
(unde Cupido et Gypris) quam et Dodonam vocant ;
miscetur etiam cum Antiope Nyetei filia, similis
factus Satyro; ex qua orti Amphion et Zethus.
ÜOongreditur cum Alomena Amphiiryonis uxore,
specie Amphilryonis mariti sumpta : unde genitus
Hercules. Et cum /Egina filia Asopi consuescit,

ΥΑΒΙΕ LECTIONES,

8 [ta O c. S, ἐπίστατο C. (ἔδρα πη tolus locus corruptus est. D eum sic vult restitui : ἠπί-
στατο ἀχθομέναις μετεμορωοῦτο x. τ. λ., quod interpretatur : Apud δὺς vero, quos hocce PE
cium moleste ferre novit, formam mulavit. Ci versio, quam ego retinui, constare cum gracis verbis nullo
modo potest. Qua sit loci sententia, apparetex seqq. S. lori. leg. ἠπιστεῖτο. ED. PATROL. 95 Vbb, τῆς διαφόρου
μίξεως τὴν ὑπονοουμένην largitum est exemplar Ott. € letinui Ci textum et vorsionem, etsi ille corruptele ma-
nilestus, ha:c perversa et ne Grecis quidem verbis consentanea sil. At ego nihil video medeloe ex conjectura,
Haud enim acquiescere possum in ea emendatione, quam D proposuit, dum seribi jubet κατὰ τ, πὶ µοιχοῖς
ἐοικὼς, οὐ γινόμενος, quod vertit: Ut multi censent, mechis similis, non revera tamen machus factus. Malim
Scribero μοιχοὺς τὸ εἶδος οὐ γινόμενος. S. 91 ὁμοιωθεῖσαν Ὁ. 88 fla O c. marg. Ci, cujus textus κόχκυτος,
Deinde Ἰλιβήα C in textu, Εἰλείθυια Οἱ in marg. 33 τῷ inserui c. Ὁ, Idem om. τῷ ante ᾽Αμϕιτρύωνι,

VARIORUM NOTAE.

(86) Ἐξ ἧς δη τε καὶ Ἰλιθῆα. Apollodorus νου, Tum ἐκτομῆς (M ἧς Ἔρως καὶ Κύπρις) ἦν
lib ܐ‎ Bibliothecz : γαμεῖ Ἥραν, καὶ τεκνοῖ — seribi vult D. Recte. idem verba ἐξ Οὐρανοῦ mu-

ὃ, i
“Βδην, Εἰλείθυιαν, Ἄργην. βγω autem nomen
Grice variis modis. pingi solet, per 1, Εἰ,8, H, in
prima syllaba, , εἰ, ἡ, in. secunda, o, et, In Lerlia,
δὲ per accentum vel acutum in anlepenultima, vel
cireumflexum in penullima,aut acutum: sed usila-

tanda esse putat in ἐξ Κρόνου. Licet enim, ait, ex
demessis Coli virilibus etin mare projectis orta fer-
retur Venus,quemadmodum docet noster hom. v
2 (Ix τῇ ἧς τοῦ Οὐρανοῦ — ἡ Αφροδίτη ἐγ
ν ea tamen Jovis non soror, sed amita cense-
relur, nisi scriberetur ἐκ Κρόνου. Confirmat hanc
scripturam auetor fecogm, x, 20 : Jupiter desecta
Saturni genitalia in mare projecit. Mirari aliquis

ossit,Cypriam laco nostro venditari pro filia Aphro-

ites : at idem legitur Recogn. 1, c. Aphrodi-
ten, quam apud nos Venerem appellant, ex cujus
concubitu, qua eral utique soror, hunc ipsum Jovem
lerunt genuisse Gyprin,ex qua aiunt et Cupidinem
natum. S.

(88) Nemo unquam Venerem aut
nam vocavit, sed multi Dione filiam
que legerim Διώνης 50, θυγατέρα Cl.
1v 16.

ο μα Dodo-
xerunt. Ita-
Ctr. Hom.

183

Amallhea vero Phoci concumbit,speciem ursi refe-
rens, Et in Acrisii Danaen forma auri influxit ; ex
qua exortus evolavit Perseus. Propter Callistonem.
Lycaonis filiam in ferum leonem versus est,alium-
que peperit Arcadem. Europam Ῥμωπίοῖς per tau-
rum inivit; ex qua procreati sunt Minos el Rbada-
manthys et Sarpedon. Eurymedusam Acheloi, for-
mica faelus ; ex qua Myrmidon. Hersci nympham,
mulatus in vulturem, ex qua veteres illi sapientes
qui in Sicilia. Imam terrigenam apud Rhodum in
imbrem transformatus viliavit ; e qua suscepit Par-
gium, Cronium, Cylum ; cum Cassiopeia se junxit,
assimilatus marilo ejus Phenici ; de qua illi natus
est Anchinius.Ex Nemesi Thestii filia, quie οἱ Leda
putatur, in cycnum seu anserem mntatus genuit
Helenam, et iterum in stellam conversus Castorem
et Pollucem produxit.Utque Lamia poliretur,trans-
formatus est in upupam.

XIV. Idem Mnemosynen, pastori similis faetus,
matrem fecit Musarum. Semelem Cadmi (iiam,
mulatus in ignem, ducit; ex qua Baechum pro-
creat. Ipse, forma draconis accepta, Proserpinam.
filiam eomprimit, quz et uxor fralris sui Plutonis
esse existimatur. Et cum aliis pluribus etiam non
mutata forma coneumbit ; hominibus, qui zeloty-
piam quasi de peceato non habent,sed probe sciunt
quod sepe ac honorifice cum mulieribus eorum
mistus generet,iis inquam hominibus donans Mer-
curios, Apollines, Bacchos, Endymiones et alios,
quorum rentionem fecimus, ex ejus concubitu
forma prestantissimos.

XV. Sed ne tempus in narrationem infinitam et
inexplicabilem impendam: omnium cum Jove deo-
rum mullos munificosque invenies concuhitus. At
stulti homines adulteria deorum vocant:qui tamen
dii ne quidem a eonsueludine cum masculis tan-
quam turpi abstinuerunt,sed et illam ut honestam
consectati sunt. Ipse etenim Juppiter Ganymedis
amore ducitur: Neptunus Pelopis ; Apollo Cinyre,
Zacynthi, Hyacintht, Phorbantis, Hyle, Adeti,

S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

mutatus in aquilam ; ex qua nascitur ZEacus,Cum A ΄Ἄσω

184
^, Ἰθνόμενος ἀετὸς, ἐξ ἧς @ Δία-

ὶς

9 πλησιά!

an ᾿Αμαλθείᾳ δὲ τῇ Φώκου ὁμοιω‏ ܝ

υνάζεται. Καὶ Δανάη τῇ ἸΑἉπρισίου ¥
Ἐξ ἧς Περσεὺς ἀνέπτη 93, Καλλιστι
Λυκάονος ἠγριώθη λέων, καὶ ἄλλον τίκτει ᾿Ἀρχάδα.
i τῇ Φοίνιχος διὰ ταύρου συνῆλθεν, ἐξ ἧς Μμί-
καὶ Ραδαμανῃύε. val Σαρπηδὼν ® ἐξέφυσαν 9.

Ἓρογί[ου νύμφῃ, γενόμενος γὺψ,
« πάλαι σοφοί. ܕܐܐܐ‎ τῇ "4
σωνΏλθεν, ἐξ ἧς Παργαῖος, Κρό-
vios, Κήπος; καὶ Κασσιόπειαν ® ἐνόμφευσεν, ὁμοιω-
hos γήμαντι Φοίνικι, ἐξ ἧς ᾿Αγχίνιος 35 αὐτῷ
ἔσει τῇ 444b τοῦ 9 θεστίου, τῇ καὶ Λῇδη
γομισθείσῃ, κύκνος ἢ χὴν γενό

ἐξ ἧς

ἴ ἐν

ὅμθρον

αὖθις, de

γενόμενος, Κάι
νεν "ας Λαμίᾳ ἐπεμορφώθη

XIV. Μνημοσύνην, αὐτὸς εἰκασθεὶς ποιµένι, Μου-
ܝ‎
@ γαμεῖ, ἐξ ἧς Διόνυσον τελεῖ, Περσεφόνη»
αὐτὸς desig Jer τὴν θυγατέρα, αὐτὸς ± ὁμοιωθεὶς
δράκοντι, καὶ τῇ δ γυναικὶ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ Ηλού-
τῶνος εἶναι νομισθείσῃ. Καὶ ἄλλαις πολλαῖς καὶ δίχα
μεταμορφώσεως

a Σεμέλην τὴν Κάδμου mup-

σι

μέγνυται, ζῆλον τῶν ἀνδρῶν οὐκ

ἐχόντων ὡς ἐφ᾽ ἃμι

ἀφθόνως
γεννᾷ, χαριζόμενος
Διονύσους, Ἐνδυμίωνας
καμεν, 5x μίξεως αὐτοῦ κάλλει

όλλωνας,

καὶ ὅτους ἄλλους εἰ
διωπρεκεστάτοῦς.

XV. Καὶ ἵνα μὴ εἰς ἄπειρον * ἐξήγησιν τὸν χρόνον
δαπανῶ, πάντων μετὰ Διὸς θεῶν ἀφθόνους εὑρήσεις
κοινωνίας" οἱ ἀνόητοι δὲ μοιχείας λέγουσι τῶν ϑεῶν,
μηδὲ τῶν ἀῤῥένων τὰς μίξ φυλασσομένων ὡς αἱ-
σ/ρᾶς, ἀλλὰ ἐπιτηδευόντων καὶ τοῦτο ὡς εὖ
Αὐτίκα γοῦν αὐτὸς ὁ Ζεὺς Γανυμήδους 5 ἢ
δῶν Πέλοπος." ᾿Απόλλων Κινύρου ο, Ζακύνθου, 145
Ὑακίνθου, Φόρθαντος, Ὕλα, ᾿Αδμήτου, Κυπαρίσσου ",
᾿Αμύχλα, Τρωίλου, Βράγχου Τυμναίου, Πάρου Πο:

VARLE LECTIONES.

*^ Ita 0, et C ex conjectura, ᾿Ασκληπιοῦ in textu. Vulgo enim Ώρίπα pater Asopus, non

JEseulapius perhibetur. **
᾽Αμαλθαῖς, At ex quibus fontibus.
eiiam mireris ea, quz tradit auctor Recogn. x,
ex qua nascitur Arctos. S.
ܐܘܗ‎ 8; ἀνείπη et Καλλιστῷ C. Tum
Recte C. Ἑρασίου mutari vult in Αἴτνῃ
tus in vulturem, ex qua nascuntur apud
derunt Servius et Heynius ad Virg. 4n. mx, £84,
δὴ Ζεὺς λέγεται ἐρασθῆναι μιᾶς τῶν Noo
Σπαρταῖον (al. Παρταῖον), Κρόνιον, Κύτον. S. `

3 Commutavi Ottoboniani ἀγχένιο in ᾿Αγχίντο.

κάωνος
0
(cf

kenarus Diatr. in. Eurip. reliq. p. 08. Ed. Lip
Δαμίᾳ, in 0 δαμείᾳ, 1 πυρσαίνων dedi £

vox bis exarata apparet. 3 Fortasse αὖθις. S.
bere voluerat Cotelerius ; at
* fta rar. Ci, qui in lextü ἄπορον, ut 0.

seripsi Τυμναίου (Τιμ.

ὥς O, mendose. Deinde 06 Ὁ, ei ex conject.
8ua hauserit

ὍΣ ]ta seripsi eum Ὁ, kmendationem ἀνέπτ
ο, 5
. Becogn.
Siciliam Palisei), et πάλαι σοφοί in Πολ
® εἰμάτη Ὁ. Leg. "Lu 9: cl.
μαλίας ὀνομαζομένης, κ.
# [ta conjecit C, qui exh.
Apud €, ܠܠ‎

c. Ὁ, qui exb. θεαπίου nt eod. Hom. Parísin. θεστίου conj.

® Log. d
conjectura, aoo

C, eujus textus
auctor Homiliarum, nescire me fateor. Magis
: Mantheam Phoci (Stuprat) mutatus in ursum,
prius vidit D, Kx
δών 0, + ἐξέφυ Ὁ, 9 Μυρμηδών 0.
Thalim Amam Nympham, muta-

xoi. Conferas, que. de-
Diod. Sic. v, 55 : ὅτε
Ἐ αὐτῆς τεκνῶσαι παῖδας,
ϑοπίαν in lextu; Κασπίαν O.
.ܘ‎ S proponit ᾿Ατύμνιος. 9 τοῦ adjunxi
Tum ὀνομασθείση p. νὠµισθείσῃ mavult Valo-

ud sequentem periadum tra-

ribendum anelore Davisio καὶ τὴν (se. ups όνην) γυναῖκα --- γομισθεῖσαν. S.
5 Ταγγυμήδοι
afo» Q), Τυμνίο 29 ex conject. C, cujus cod.

0. $ Κωνύρου Ὁ,
vuvato,

? Κυπαρίσου Ὁ. Deinceps

185

τνιέως (89), Ὀρφέως: Διόνυσος δὲ Λαόνιδος, Αμ.
λου, Ὑμεναίου 8, Ἑρμαφροδίου, ᾿Αχιλλὲ
τιὸς Ἱππολύτου: καὶ “Ἥφαιστος Πηλέως" Πὰν
νιδος 19: ὁ δὲ Ἑρμῆς Περσέως, Χρύσου, θέρσο»,
Ὀδρύσου: Ἡρακλῆς δὲ ᾿Αθδήρου (QU), Αρύοπος, Ἰο-
κάστου, Φιλοκτήτου, Ὕλα, Πολυφήμου, Αἵμονος, Χώ-

νου, Εὐρυσθέως tt.

XVI. Πάντων οὖν σοι τῶν ἐπισημοτέρων θεῶν ἐκ
μέρους ἣν, φιλτάτη, ἵν᾽ 13 εἰδῇς,
ὅτι μόνοις ἀνθρώποις τοῖς ἀνοήτοις περὶ τοῦτο γίνε-
ται ζηλοτυπία, Διὸ καὶ θνητοὶ τυγχάνουσιν, καὶ λυ-
πηρῶς τὸν βίον διατελοῦσιν, ὅτι τὰ δόξαντα τοῖς θεοῖς
καλὰ αὐτοὶ διὰ τὸν αὐτῶν ζῆλον χακὰ εἶναι ἀπεφή-
νᾶντο. Μακαρία οὖν ἔσῃ τοῦ λοιποῦ,
θεοὺς καὶ οὐχ ἀνθρώπους. "Άνθρωπο: γὰρ, τὴν νομιζο-
μένην σωφροσύνην ἰδόντες 15 σε διαφυλάσσουσαν, διὰ
τὸ ἴδιον πάθος ἐπαινοῦσι μὲν, οὐκ ὠφελοῦσι δὲ: θεοὶ !+

οὓς ἔρωτας παρε

μιμουμένη

δὲ, ἐξομοιουμένην σε ἑαυτοῖς ὁρῶντες, καὶ ἐπαινέ-
σουσι καὶ ὠφελήσουσιν,

XVIL Λόγισαι γάρ pow πόσας ἡμείψαντο ioo)
νας ὧν τὰς μὲν κατηστέρισαν, τινῶν δὲ καὶ τέκνα
καὶ συνεργοὺς εὐηργέτησαν. Αὐτίκα γοῦν Ζεὺς κατη-
στέρισεν Καλλιστὼ, τὴν λεγομένην “Άρκτου μιχρὰν, ἣν
καὶ Κυνόσουραν !5 146 προσχγορεύουσί τινες (0l):
Ποσειδῶν δελφῖνα διὰ τὴν ᾿Αμφιτρίτην ἐνέταξε τῷ οὐ-
ρανῷ" καὶ Ὡρίωνα, τὸν Εὐρυάλης τῆς Μίνω, δι’ Εὐρυά-
λην τὴν μητέρα τῶν ἄστρων κατηξίωσεν" Διόνυσος τὸν
Αριάδνης στέφανον, Ζεὺς τὸν ἀετὸν συνεργήσαντα

Γανυμήδους ἁρπαγῇ, καὶ αὐτὸν τὸν Γανυμή-

ὶ
m» ἐν Ὑδροχόου τιμῇ ἔταξεν' καὶ ταῦρον δ Εὐρώ-

πὴν ἐτίμησεν. ᾿Αλλὰ καὶ Κάστορα καὶ Πολυδ'
καὶ Ἑλένην Λήδᾳ χαριζόμενος

M
ἀστέρας"
καὶ Περσέα διὰ Δανάην" καὶ ᾿Αρχάδα "5 διὰ Καλλι-
στώ: παρθένον, τὴν καὶ Δίκην, διὰ Θέμιν' Ἡρακλέα
διὰ ᾿Αλχμήνην. Καὶ οὐκέτι μηκύνω πλέον' μακρὸν
δὲ τὸ κατ᾽ εἴδος iw, ὅσους διὰ πολλὰς ipu]
εὐηργετήκασιν οἱ θεοὶ ταῖς πρὸς ἀνθρώπους κου

ἐποίησεν

τῆς
νίαις, ἃς οἱ ἄνδητοι ὡς κακὰς πράξεις ἀπαγορεύου-
σιν, οὐκ εἰδότες ὅτι ἡδονή ἔστιν ἡ μεγάλη ἐν ἀνθρώ-
ποις ἀπόλαυσις,

XVIIL Τί δὲ; καὶ τῶν σοφῶν οἱ περιδόητοι οὐχ,

CLEMENTINA. — HOMILIA V.

A Oyparissi, Amyclie, Troili, Branchi Tymn«i, Pari

186

Potniensis, Orphei; Bacchus vero Laonidis,Ampeli,
Ἠγιπεπαί, Hermaphroditi, Achillis ; &seulapius au-
tem Hippolyti; Vuleanus Pelei: Pan Daphnidis ;
αἱ Mercurius Persei, Chrys, Thersi, Odrysi ; Her-
cules denique Abderi, Dryopis, locasti, Philoctetis,
Hylm, Polyphemi, Hemonis, Choni atque Eury-
sthei.

XVI. Omnium itaque illustriorum deorum tibi
amores ex parte proposui, charissima, ut agnosce-
res, apud solos homines stolidos orici ca ex re zelo-
iypiam. Quare δὲ mortales sunt,vitamque in trisli-
tia iransigunt : quia qui a diis judicantur bona,
ipsi zelo suo ducli mala esse censent. Igitur dein-
ceps eris beata,si deos imiteris, non bomines. Nam
homines,intuiti te servare quam putant castitatem,
propter aflectum proprium laudant quidem, at non
adjuvant : dii vero,cum te spectabunt sibi similem,
simol laudabunt ac opem ferent.

XVII. Cogita enim. mihi, quam multas remune-
rati fuerint amicas : ex quibus alias quidem retu-
lerunt in numerum stellarum, aliaPum vero οἱ libe-
ros el adjutores beneficiis alfecerunt. Jam ergo
Jupiter Callistonem stellam fecitque vocatur Ursa
minor, quamque Cynosuram appellant nonnulli.
Neptuaus in colo collocavit Delphium, Amphitrites
gratia: et Orionem ex Euryale, Minois filia, na-
ium propter matrem Euryalen astris donavit, Bac-
chus coronam Ariadns. Jupiter aquilàm, qua in
rapiendo Ganymede usus faerat : ipsumque Gany-
medem in Aquarii honore constituit ; ac taurum
honorwit ob Europam. Quin et Castorem, Pol-
lucem ac Helenam, Lede gratificans, stellas fecit :
et Perseum, propter Danaen : et Arcadem, propier
Callistonem : virginem, quie et Dice, ob Themim ,
Herculem, propter Alemenam. kt ne adhuc magis
producam sermonem; longum enim est singula
referre, in quot alios, multarum amiearum ergo,
benefici exstilerint dii, per humanos complexus ;
quos siulti ut mala opera prohibent, ignari vo-
luptatem maximum esse inter homines commo-
dum.

XVIIL Quid vero? Nonne et sapientium cele-

VARLE LECTIONES.

* Ita 0. ο. marg. Ci, eujus lextus Ὑμαωέου. 9 ᾿Αγχιλέως 0
ܘܐ‎ Ἰβότες O. Idem διαφυλάττουσαν.

ρυβέως O. 3 ἵνα C.

19 λάφνι Ο.. 11 Τί S.,
ect. C, in eujus te

1* [ta Ὁ, et ex coi

33 χυνὸς οὐράν C. "5 Tta O et C ex conject., Ἄρκα cod. Hom. Parisiensis, Dein. τήν Ὁ, οτ ex conject. €.

qui τῇ in textu, τε in marg. Cor.

VARIORUM NOT/E.

. (89) Βράγχου Τωμναίο πάρου ποτνιέως, ta
in ms. Unde confici queat, Βράγχου Τυμνίου, Πά-
ου Ποτνιέως. Branchi Tymnii, Part Polniensis; aut
ράγχου ᾽Ατυμνίου, Πάρου Ποτνιέως; aut quid si-
mile. Erant enim Branchida in agro Milesio, testi-
bus Herodoto, Strabone, Pausania ; et Miletum ao
Tymnum in Caria ponit Stephanus : quare Bran-
chus Tymnius forsan dictus fuerit, quem. multi
Thessalum faciunt, Atymnium autem amatum esse
ab Apolline tradit Nonnus Dionysiacorum lib. xix et.
xxix, Verum in his corruptis atque ignorabilibus

plura nihil necesse. Cor. -

(00) Ἡρακλῆς δὲ ᾿Αοδήρου. Apollodorus lib. Ἡ
De düs, Abderum appellat Ἡρακλέους ἐρώμενον,
Herculis amastum ; Ἱμρακλέος φίλον "Tzetzes Chiliade

2.1n Stephano Byzantio ; "Άθδηρα, ἀπὸ ᾿Δοδήρηυ
τοῦ υἱοῦ Ἡρίμου, Ἡρχκλέους ἐρωμένου, 003. :
(91) Καλλιστὼ, τὴν λεγομένην ἄρχτον μικρὸν

καὶ χυνὸς οὐρὰν προσαγορεύοναίν τινες. Apu
alios Callisto nomine "Άρκτου μεγάλης, Urse maja-
ris gaudet; ad distinctionem Ürse minoris, seu
Cynosure.. Id.

187

berrimi voluptatem maximi fecerunt, et cum qui-
bus placuit mulieribus commisti sunt? Inter quos
primus ille Graecis magister, de quo ipse Apollo
pronuntiavit : Omnium. hominum. Socrates sapientis-
simus ; nonne in civitate optimis legibus gubernata,
Lacedsemone, communes uxores proponit? et sub
pallio pulehrum occultat Alcibiadem ? Et vero So-
craticus Antisthenes de mochia qua dicitur non
repellenda scribit.Sed et hujus discipulus Diogenes,
an non palam ac libere cum Laide concumbit, ea
mercede ut illam ferat humeris? Nonne Epicurus
effert voluptatem? Nonne Aristippus unguentis deli -
butus totam se Veneri addicit 7 Nonne Zeno promi-
8cuum innuens coilum, dicit deum esse in omnibus,
utintelligentibusexploratum sit,cum quovis miscea-
iur aliquis, tum semetipso misceri, frustraque
prohiberi vocata adulteria, vel concubitus cum ma-
ire aut filia aut sorore aut liberis? Chrysippus
aulem in amatoriis epistolis οἱ Argive ἱμιαρίηίς
meminit, apponens ad Jovis pudenda os Junonis.

XIX. Scio, 1100 veritatis ignaris terribilia et tur-
pissima videri, at non Grecorum diis ac philo-
sophis non Bacchi et Cereris mysteriis. Verum
super his omnibus,ne eunctoram deorum et philo-
sophorum vitiis referendis tempus insumam, duo
tibi sint maximi scopi, inter deos quidem Jupiter,
inter homines autem. philosophos Socrates. Tteli-
qua vero ex iis, quorum his litteris mentionem
feci, intelligens cave ne amatorem tuum contris-
ies: quoniam sicut que diis et heroibus feceris
contraria, impietatis dammaberis, congruensque
feres supplicium. Si vero omni te prebueris ama-
fori,anquam deos imitata ad 1is benefieium repor-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

1:4111 LECTIONES.

188

A ἡδονὴν προχρίνουσιν, καὶ αἷς ἐδουλήθησαν ἐμίγη-
σαν; ὧν πρῶτος 11 ὁ τῆς Ἑλλάδος διδάσγαλος, περὶ
οὔ αὐτὸς ὁ Φοῖδος ἔφη" ᾿Ανὸρῶν ἁπάντων Σωκρά-
τῆς σοφώτατος" οὐχ ἐν τῇ εὐνομωτάτῃ πόλει, τῇ

Δακεδαΐμονι (08), κοινὰς προτίθησι τὰς γυναῖκας,
147 καὶ ὑπὸ τῷ τρίδωνι τὸν καλὸν ᾿Αλκιθιάδην

καλύπτει (93) ; καὶ ὁ Σωχρατικὸς δὲ ᾿Αντιαθένης
ἣν μοιχείαν μὴ ἀπο-
σείεσῃαι @ γράφει, ᾿Αλλὰ καὶ ὁ τούτου μαθητὴς
Διογένης Λαΐδι 9 οὐκ ἐπὶ μισθῷ τῷ φέρειν αὖ-
τὴν ἐπ’ ὤμων δημοσίᾳ χοινωνεῖ μετὰ παῤῥησίας ;
Οὐκ Ἐπίκουρος ἡδονὴν προχι Οὐκ ᾿Αρίστιπ-
mos μυρισθεὶς ὅλον αὐτὸν ᾿Αφροδίτῃ χαρίζεται;
Οὐ Ζάνων ἀδιχφορεῖν αἰνισσόμενος διὰ πάντων τὸ
i ἵνα γνώριμον συνετοῖς
1 ἄν τις μιγῇ, ὡς ἑαυτῷ μίγνυ-
xal περισσὸν τὸ ἁπαγορεύεν τὰς λεγομένας
(ας, ἢ μίξεις μητρὸς ἢ θυγατρὸς ἢ ἁδελοῆς d
Χρύσιππος (94) δὲ ἐν ταῖς ἐρωτικαῖς ἐπι-
καὶ τῆς ἐν "Aper εἰκόνος µέμνηται, πρὸς τῷ
τοῦ Διὸς αἰδοίῳ φέρων τῆς Ἥρας τὸ πρόσωπον 5,
XIX. Οἴδα ὅτι ταῦτα τοῖς 33 ἀληθείας ἁμυήτοις φο-
θερὰ καὶ αἴσχιστα καταφαίνεται, ἀλλ᾽ οὐ τοῖς 3" Ἐλ-
λήνων θεοῖς καὶ φιλοσόφοις, οὐ τοῖς Διονύσου καὶ
Δήμητρος 35 μυστηρίοις. ᾿Αλλ’ ἐφ᾽ ἅπασι τούτοις, ἵνα
μὴ πάντων θεῶν καὶ φιλοσόφων τοὺς βίους λέγων παρ-
ἀναλίσκω τοὺς χρονοὺς, 896 ἔστωσάν σοι

περὶ τοῦ δεῖν τὴν λεγο

τοῖς

pma, ἵνα $

ται,

στοι σκο-

ν μὲν Ζεὺς, ἀνδρῶν δὲ φιλοσόφων Σωκράτης,

συνεῖσα

ἃ, ὧν σοι γράψας ὑπέμνησα,
μήποτε ἐραστήν σου AS λυπήσῃς ἐπεὶ
καὶ ἔρωσιν 38 τὰ ἐναντία πράξασα, ἀσεδὴς κριθεῖσα,
τὴν προσήχουσαν ὑφέξεις τιμωρίαν, Ἐὰν δὲ παντὶ
ἐραστῇ ἑαυτὴν παρασχῇς, ὡς θεοὺς μιμουμένη τῆς
παρ᾽ αὐτῶν τεύξῃ εὐεργεσίας, Τὰ δὲ λοιπὰ, φιλτάτη,

εχε,

ὡς ϐ

338 refert ad "Theoph. a4 Λι-
« conj. 8, qui et lectionem Ottob.

VARIORUM NOTZE.

(9) Ἐν τῇ εὐνομωτάτῃ πόλει τῇ Λακεδαίμονι.
Observa Theodoritus sermone De legibus, Platonem.
hae in parte suspexisse Lycurgi leges. Cor, — Ob-
servavit quidem "Theodoritus Therap, p. 125,
Platonem. ex imitatione Lycurgi τὰς εὐνόμαυς εἰς
τοὺς γάμους παρανομίας sum Reip. civibus indulsisse.
Videsis eliam Ciceronem apud Nonium, v. Proprium.
880 ἐν τῇ Λακεξαίµονι κοινὰς προστιθέναι γυναῖκας
nullo modo diei potest Socrates : nam Laeediemo-
niorum non fuit legislator; at suam πόλιν λόγῳ ἔκ-
τίσεν, eaque statuit, que tali Reip. convenire vide-
bantur. Αιξ ergo vehementer erravit noster, aut,
ejrelis vocibus τῇ Λαχεδαίμονι, legendum : Οὐχ ἐν
τῇ εὐνομωτάτῃ τ οιγὰς προστ[ῄησι τὰς (ωναῖκας.
Vide Platonem lib. v, De zep., p. 322, ed. Cantabr.
Dav s. — Suspicari quis possit plura hinc excidisse
verba et collatam Platonicam rempublicam cum
Sparlana, hoc ciroiter sensu : Ὥσπερ Λυκοῦργος ἐν
τῇ Λακεδαίμον: τὰς παρθένους γυμνὰς, ὡσαύτως
κοινὰς προτίθησ. τὰς γυναῖκας: Ut Lycurgus Lace-
daemone virgines nudas : ita δὲ proslituit. mulieres
communes. Cuen. — S. Verba τῇ Λακεδαίμονι, quee
Scioli eojusdam manum redolent, expungenda esse
censeo c. D: εὐγομωτάτη πόλις haud dubie signi-

gau

ficat Platonis rempüblicam, in qua Socrates dispu-
iationi preest. Ita sepe legitur apud Aristotelem.
ὁ Σωκράτης ἐν τῇ πολιτείᾳ, cfr. Polit. IL, 4, 2 (Ὧσ-
περ ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ Πλάτωνος: ܘ‎ γὰρ ὁ Σωχρά-
της φησὶ δεῖν κοινὰ τὰ τέκνα καὶ τὰς γυναῖκας εἶναι).
11, 2, 41, 11, 8, 1 (ἐν τῇ πολιτείᾳ διώρικεν ὁ Σωκρά-
τῆς περὶ γωναικῶν κοινωνίας) 10, 8, 12. V, 10, 1.
VII, 7, 8. Stahr. Minus bene suspicatur Cl. exci-
disse aliqua, atque totum locum sic esse restiluen-
dum : Ὥσπερ Λυκοῦργος ἄν τῇ Λακεδαίμονι τὰς παο-
ῥένους γυμνὰς, ὥσαντως κοινὰς προτίθησι τὰς γυναῖ-
κας. DRESSEL. :

(03) Καὶ ὑπὸ τῷ τρίόωνι τὸν καλὸν ᾿Αλκιβιάδην
καλύπτει. Videantur Luciani Amores. Cor.

(904) Χρύσιππος. Preter Diogenem Laertium,
Theophilus Antiochenus lib. ur ad Autolycum p.
122 : Χρύσιππος δὲ ὁ πολλὰ φλυαρήσας πῶς οὐχὶ εὖ-

ἴσκεται, σημαίνων τὴν Ἥραν στόματι μιαρῷ συγ-
γίνεσθαι τῷ Διί; et p. 148, 119, e ms, tegio : Τὴν τε
Ἥραν ἰδίαν ἀδελφὴν μὴ μόνον τὸν Δία γαμεῖν, ἀλλὰ
καὶ διὰ στόματος ive ἀῤῥητοποιεῖν ; ubi editio-
nes nullo sensu ; ἀδελφὴν αὐτῶν μὴ µόνον τὸν διὰ
γάμου. Ip.

189

CLEMENTINA. — HOMILIA V.

190

μεμνημένη περὶ ὥν σοι ἐξέφηνα μυστηρίων, διὰ A tabis. Caeterum, oharissima, memor a me relatorum

ηβαμμάτων gor τὴν σὴν δεῖξον προαίρεσιν. Ἔῤῥωσό
μοι.

XX. Ἐγὼ τοίνυν τότε “1 λαβὼν τὸ θιθλίον τοῦτο
παρὰ τοῦ ᾿λππίωνος, ὡς ὄντως διαπέμψων αὐτὸ τῇ
ἐρωμένῃ, ἐπλάσάμην ὡς ἔκείνης τίρὸς ταῦτα dvt-
γραψάσης, καὶ τῇ ὑστεραίᾳ 38 ἐλθόντι αὐτῷ ἐπέδ
τῷ ᾿Αππίωνι ὡς δῆθεν τὴν ܐܘܗ‎ ἐκείνης ἀντιγραφὴν,
οὕτως ἔχουσαν'

ܝ

τιστολῆς 39 πρὸς "Amm
τῆς ἐρωμένης.

ντίγραφον

uva ὡς παρὰ

XXL Θαυμάζω πῶς, ἐπὶ σοφίᾳ µε ἐπαινέσας, ὡς

ἀνοήτῳ γράφεις. Εἷς γὰρ σὸν πάθος 9 πεῖσαί µε
ὃς μυθολογημάτων
ܐ‎

θελήσας ἐκ τῶν τοὺς

ατα, "pong τὸν πάντων
,ܬܘ‎ ἐπὶ πάντων θεῶν καὶ ἃ
θρώπων, βλασφημῆσαι μὴ φοβηθεὶς, ὃ
φθείρῃς ψυχὴν, καὶ τὸ ἐμὸν σῶμα περιυθρίσῃς. Ἔρως
γὰρ θεῶν οὐκ ἔστιν ἀρχηγέτης, ὁ ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις.
Εἰ γὰρ ἑκὼν ἐπιθυμεῖ, αὐτός 149 £
(ας καὶ κόλασις, καὶ θεὸς οὐκ ἂν εἴη ὁ πάσχων ἑκών"
εἰ δὲ ἄκων ἐρᾷ τῆς μίξεως, καὶ τὰς ἡμετέρας δίερ-
χόμενος ψυχὰς ὥσπερ δι’ ὀργάνων τῶν ἡμετέρων σω-
μάτων εἰς τὰς τῶν νοητῶν φέρεται συνουσίας, ὁ

ἐποιήσω τὰ παραδε

m n
πρεσθύτατον, ὡς

v ἑαυτοῦ πά-

τοῦτον ἐρᾷν ποιῶν καὶ φέρων μείζων αὐτοῦ τογχά-
wer καὶ πάλιν αὐτοῦ ἐκείνου τοῦ φέροντος ἑτέρῳ
πόθῳ φερομένου, μείζων ἄλλος ὁ φέρων ἐκεῖνον εὖ-
ρίσκετα;" καὶ εἰς ἀπέραντον ἐπαναφορὰν ® τῶν
ἐρώντων γίνεται, ὅ ἐστιν ἀδύνατον: Οὕτως οὐχ ἔστιν
οὔτε ὁ φέρων, οὔτε ὁ φερόμενος, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ
ἐρῶντος τὸ ἐπιθυμητικόν ἔστι πάθος, ἐλπίδι αὐξόμενον
χαὶ ἀπογνώσει μειούμενον. 6
XXIL Οἱ δὲ κρατεῖν αἰσχρᾶς ἐπιθυμίας μὴ βουλό-
μένοι τῶν θεῶν καταψεύδονται,
τουσιν, τοὺς θεοὺς ὡς προτέρους δράσαντας ὑποῦει-
κνύντες, ἁπαλλάσσωνται 9 τῆς μέμψεως El γὰρ παι-

ἵνα περὶ ὧν πράτ-

δοποιίας ἕνεκεν, καὶ οὐχ ἀσελγείας, οἱ λεγόμενοι
θεοὶ τὰς μοιχείας ἐπετέλουν, τί καὶ τοῖς ἄρσεσιν
ἐμέροντο ὅ5; ᾿Αλλὰ χαριζόμενοι, φησίν, ταῖς ἔρω-
μέναις κατηστέριζον ὅδ
οὐκ ἦσαν ἀστέρες, μέχρις ὅτε
ὑπὸ μοιχῶν ὁ οὐρανὸς ἄστροις
καὶ οἱ τῶν κατηστερισμένων 57

αὐτάς, Οὐκοῦν πρὸ τούτου
ἀσελγείας προφάσει
ἐκοσμήθη ; Πῶς δὲ
ἔκγονοι ἐν ἆδου κο-
λάζονται, ὅ τε "Άτλας βαρούµενας, καὶ ὁ Τάνταλος
δίψῃ 9 ἀνιώμενος, καὶ ὁ Σΐσοφος ἐρείδων πέτραν,
Τιτοὺς τὰ σπλάγχνα διορυττόµενος, Ἰξίων περὶ τρο-
χὸν ἀπαύστως κυλινδούμενος ; ΆΦ0 πῶς δὲ καὶ οἱ
ἐρασταὶ θεοὶ ὄντες, οὓς ἐμίαναν, κατηστέριζου 39,
ἑαυτοῖς (95) τοῦτο μὴ χαρισάμενοι;

ΧΧΠΠ. Οὐκ ἄρα ἦσαν θεοὶ, ἀλλὰ τυράννων αἰνίγ-

mysteriorum mihí per litteras tuam indica volunta-
tem. Vale.

XX. Ego igitur hoc libello ab Appione tum
&ccepto, quasi vere missurus ad amatam,tanquam
illa rescripsisset conflxi, et postridie venienti
tradidi Appioni velut mulieris reseriptum, quod
ita habet :

Rescriptum ad epistolam αὐ Appionem. tanquam αὖ
adamata.

XXI. Miror qua ratione, cum me de sapientia
laudes, tamquam stultam compellas. Nam. dum
cupis ad tuum me adducere affectum, ex deorum
fabulis sumpsisti exempla, Amorem, (quem om-
nium antiquissimum dixisti,et supra cunctos deos
et homines) non veritus infamare, quo meum cor-
rumperes animum, meumque contumelia afficeres
eorpus. Amor enim non est deorum princeps ac
duclor, is qui in cupiditatibus versatur ; nam si
sponte cupit, ipse est sui perpesesio et supplicium,
nec deus est, qui voluntarie patitur: sin vero in-
vitus appetit concubitum, et nostras pervadens
animas tanquam per corporum nostrorum instru-
menta fertur ad congressum eorum que sub intel-
ligentiam cadunt, qui eum inducit ad amandum,
major est eo : iterumque cum hio qui inducit in
alium inducatur amorem,major alius qui huno in-
ducit reperitur,et in infinitumamantium numerum
fit progressus ; quod fieri non potest.Igilur neque
est qui inducit,neque qui inducitur; sed est ipsius
amantis affectus concupiscens, qui spe augetur et
desperatione minuitur.

ΧΧΗ. Qui vero turpem nolunt cupiditatem coer-
cere, de diis. mendaciter fingunt; ut in iis qua
perpetrant deos primos esse auclores ostendendo
culpa liberentur.Si enim suscipiendi sabolis gratia.
et non libidinis ergo, qui dii vocantur, adulteria.
commiserunt,cur cum masculis quoque misceban-
tur ? Sed ut gratificarentur, inquit, mulieribus ad-
amatis, illas in astra converterunt. Igitur antea
astra non erant,usque dum lascivim occasione cee-
lum stellis exornaretar ? Et quomodo in stellas re-
latarum liberi ac nepotes apnd inferos puniuntur?
Atlas gravatus pondere, Tantalus enectus sili, &i-
syphus potram retinens, Titys pertusus viscera,
Ixio circa rotam indesinenter volutatus. Quomodo
vero ut amatores dii eos, quos polluerant, inter
astra retulerunt, sibi autem id muneris non sunt
largiti ?

XXIII. Non ergo erant di, sed. tyrannorum ve-

VARLE LECTIONES.
51 Τότε adjunxi c. Ὁ. 3 Ita O ο, marg. Ci, in cuj. textu ὑστερέᾳ 39 ἐπιστολή Ὁ, 9 πάθος om. 0

5t παίδων 0, 5 Vhb. ὡς ἔφ

ης des. in O. Subinde ἐπὶ τῆς C, ἐπιθείς in marg. 95 ἐπαναρορά tonj. Ol.

38 ]ta Ο c. Β. ἀπαλλάσσονται 0. 35 ἐμίγνυντο Ὁ c. Β., ἐμιγνοῖντο 0.35 κατηστήριζον C, 51 κατεστηρισμένων C,

88 δίψει 0, 99 κατεστήριζον C,

VARIORUM NOTE.

(95) Leg. αὐτοῖς «ο. τοῖς ἐρωμένοις , Cur, inquit,
dii mulieribus a se adamatis, quas inter astra re-

lerunt, non id quoque largiti sunt;ut eorum poste-
ros (ἐχγόνους) a ponis infernis liberarent ? S.

191

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

193

lomina.Satnrni namque in Caucasiis ܦܬ‎ Κρόνου γὰρ ἐν τοῖς Καυκασίοις ὄρεσιν (00)

in celo, sed in terra, sepuloram ostenditur, homi-
nis feri ac liberorum voratoris. liem lascivi Jovis,
fabulosi,quique similiter Metin filiam deglutivit;in
Creta cernitur sepulerum, et in Acherusia palude
Plutonis ae Nepluni, Solis vero Astris, et Lun:
Carris; Mercurii apud Hermopolin,Martis in Thra-
cia, Veneris apud Cyprum, Liberi apud Thebas,
aliorumque aliis in locis. Itaque eorum qai dii vo-
cantur, sepulera comparent, Homines enim erant
lique improbi et magi. Aliter siquidem mon faeti
fuissent monarehe ac domini, Jupiter, inquam,
fabulosus et Bacchus, nisi per. transformationem,
quos et quas volebant,ad id quod volebant compu-
lissent (98).

XXIV. Quod si eorum :mulanda est vita, non
modo illorum adulleria, sed οἱ mensas imitemur.
Nam Saturnus liberos suos absorpsit, pariterque
Jupiter suam filiam.Et quid opus est verbis?Pelops
omnium deorum epulum fuit.Unde ct nos ante nefa-
rium conjugium deorum peragamus epulum simile ;
sic enim dignum fuerit conjugio epulum. Verum id
nemo facere sustinuerit, ut nec ego. mechari. Ad
hec vero mihi amoris velut. potentis dei minaris
indignationem. Amor dens non est, qualis videtur;
sed est cupiditas, qua ex temperamento animalis,
propter successionem vitie,accidit per omnium opi-
ficis providentiam, ne universum genus aliquando
deficiat, sed ut occasione voluptatis ex morituri
hominis substartia iterum alius nascatur,legitimo:

productus matrimonio ; quo patrem suum cogno-

scal quem in senectute nutriat : quod facere ne-
queunt qui ex adulterio geniti sunt, cum natura-
lem non habeant erga genitores benevolentiam.

XXV. Quandoquidem igitur etpropter legitimum
progeniei inerementum, sicut dixi, amoris oritur
cupiditas, oportet ut parentes, de castitate solliciti
liberos suos, antequam veniat cupiditas, erudiant
in libris, qui bonam raentem ingenerare valeant,eos-

€

οὐκ ἐν οὐρανῷ, ἀλλ᾽ ἐν γῇ τάφος τις δεί

νυται, ἂν-
δρὸς ἀγρίου καὶ τεκνοθόρου. ᾿Αλλὰ καὶ τοῦ ἀσελγοῦς
Διὸς, τοῦ μυθικοῦ “Ὁ, τοῦ ὁμοίως τὴν θυγατέρα Μῆ-
τιν καταπιόντος, ἐν Κρήτῃ θεωρεῖται τάφος: καὶ ἐν
τῇ ᾿Αχερουσίᾳ δὲ λίμνῃ Πλούτωνος καὶ Ποσειδῶ-
νος (Q7). Ἡλίου δὲ ἐν "Αστροις καὶ Σελήνης ἐν Κα
ke Ἑρμοῦ, δὲ ἐν Ἑρμουπόλει" Ἂρεως @ ἓν Gd
᾿Αφροδίτης iy Κύπρῳ" Διονύσου ἐν Θήθαις" καὶ τῶν
ἄλλων ἐν ἄλλοις τόποις, Πλὴν φαίνονται αὐτῶν τῶν
λεχρέντων οἱ τάφοι. "Ανθρωποι γὰρ ἦσαν, καὶ ταῦτα
μοχθηροὶ xal μάγοι, Οὐδὲ γὰρ ἄλλως μονοχράτορες
ἐγεγόνεισαν, Ζεὺς λέγω ὁ μυθικὸς καὶ Διόνυσος, εἰ
μὴ τῇ μεταμορφώσει, ὧν ἤθελον ἐπεκράτουν 3, εἰς
ὕπερ αὐτοὶ ἔθελον.

XXIV. Εἰ δὲ τούτων δεῖ ζηλοῦν τοὺς βίους,
μόνον τὰς μοιχείας, 853 ἀλλὰ καὶ τὰς € τραπέζας
μιμώμεθα. Ὁ γὰρ Κρόνος τὰ αὐτοῦ τέκνα
εν, καὶ Ζεὺς ὁμοίως τὴν αὐτοῦ θυγατέρα, Καὶ
ov πάντων θεῶν δεῖπνον ἐγένετο,
ν καὶ ἡμεῖς πρὸ τῶν ἀθεμίτων γάμων ὅμοιον
ig ἐπιτελέσωμεν ±
γάμων ἄξιον, ᾿Αλλὰ τοῦτο οὐκ ἂν
ὑποσταίη ** ποτὲ, ὡς οὐδὲ ἐγὼ τὸ μουχήσασθαι.
Πρὸς τούτοἰς δὲ μοι Ἔρωτος ὡς δυνατοῦ θεοῦ &
χόλον: Ἔρως θεὸς οὐκ ἔστιν, οἷος δοκεῖ, ἀλλ᾽
τῆς τοῦ ζώου χράσεως πρὸς διαδοχὴν τοῦ βίου,
γατὰ ποόνοιαν τοῦ τὰ πάντα ἐνεογήσαντος, συµθαί-
ܗܘܢܘ‎ ἐπιθυμία, ἵνα τὸ πᾶν γένος μηδεπώποτε ἐπι-
λείπῃ S, ἀλλὰ προφάσει ἡδονῆς ἐκ τῆς τοῦ μέλλον-
τος τελευτῶν οὐσίας πάλιν ἄλλος γένηται, νομίμῳ
προεχπεφυκὼς “δ γάμῳ, ὅπως τὸ "7 γηροτροφεῖν [τὸν
αὐτοῦ πατέρα γνώσῃ" ὅπερ ποιεῖν οἱ ἐκ μοιχείας
γεγονότες οὐκ ἂν ἐδύναντο, φύσιν στοργῆς πρὸς τοὺς
γεννήσαντας οὖκ ἔχοντες.

XXV. Ἐπεὶ οὖν διαδοχῆς ἕνεκεν καὶ V γνησίας ἔπαν-
ὡς, ὡς ἔφην, dj ἐπιθυμία συμοαίνει ἡ ἐρωτικὴ,
χρὴ τοὺς γονεῖς, σωφροσύνης προνοουμένους, τοὺς
αὐτῶν παῖδας πρὸ τῆς ἐπιθυμίας διὰ τῶν σω-ρονι-
ζόντων βιδλίων προπαιδεύειν 99, καὶ τοῖς κρείττοσιν

μὴ

αὐτῶν

οὕτω γὰρ ἂν εἴη
ὧν

τὸ δεῖπνον

ἐκ

ΝΑΒΙΦ LECTIONES.

9 850050 .

"Apsos O. + fta 0 ο.
posi ἀλλὰ καί,

36 ὑποσταίη dedi ex conject., ., ὑπο'

0. @ ]ta Ὁ c. S, προσπαιδεύειν C.

κράτουν C. f Vbb. Τὰς μοιχείας, ἀλλὰ καὶ repetuntur in O

n 0, ὑποστῇ S, qui legi vull ὑποστῇς, ὑποσταῖ 0. 8 μὴ
δὲ πώποτε ἐπιλίπῃ 0. "Ὁ La Ὁ e. 8, προεκφυκώς C. " τό Ὁ, e 0 ex conjectura, «à μή in texta. 98 xal add.

VARIORUM NOTAE.

(90) Ἐν τοῖς Καυκασίοις ὄρεσιν, EL hom.
cap. 21. Hine Cesarius Responsione ad interroga-
tionem 112, Πρὸς δὲ τοῖς Κανσίοις (1, Καυκασίοις)
ὄρεσι Ἰρόνος, μᾶλλον δὲ ὄνθος ὑπὸ τῶν ὄνων προσε-
χυνήθη, ἀνακράζων καὶ ὀγκώμενος val! Ἑλλήνων, In
Epiphinii Ancórato cap. 108 : Ζε Κρονίδης, ὁ ταρ-
τὸν ἴδιον αὐτοῦ πατέρα ἐν τῷ Καυχασίῳ
Sed apud Clementem Alexandrinum Prolrep-
(οὶ p. 18, 19, Saturnus in Sicilia sepultus fuisse
dicitur. Cor.

^

sl καὶ Ποσειδῶνος Lobeckius Aglaoph. p.
576 excidisse censel ἐν Τήνῳ, S. In hom. vi, 21,
ἐν "Άστρο:ς. "“Βὲ τὸ ἱερὸν τοῦ ᾿Απόλ-
λωνος ἐν Πάτραις memorat Pausanias in 4rohaicis.
Ad lectionem " [Αστροις propius aecedit "τρ. T&
"Άτρα autem seu αἱ "τραι oppidum est inter Eu-

phratem ac Tigrim. Legi quoque posset Πατάροις,
ob Apollinem Patareum. Sed "Άτροις certa lectio
est. quia hom. vi, 32, 801 jacere dicitur in Meso-
potamia, hoc est inter duos memoratos fluvios, C.
"Άτροις probat Lobeck l. ο, S. Ad oram codicis
nosiri posita est. manu recentiori emendatio his vi
bis, ὡς οἴμαι καρκίνοις. bgo autem ldgerim Κ.
694; ex hom. vr, 21, ubi habetur ἐν Κάραις. Cerlo
àd Carras deus Lunus colebatur, testantibus Hero-
diano et Spartiano in Anzon. Caracalla ; Luna, tes-
tante Ammiano 1. xxmr. Κάῤῥαι autem Theodorelo
H. E. ut, 21, et Sozomeno vr, 33, sunt Κάραι C.

(08) Viro maxime inter cooperatores nostros
Griece perito, sic vertere placeret: nist ransforman-
les se in ea quae vellent, ea quae ipsi vellent asseque-
rentur. Judicei lector eruditus, Ep. PATROL,

193

αὐτοὺς προεθίζειν λόγοις" ὅτι δευτέρα φύσις ἢ συν- A
ἤθεια' πρὸς τούτοις δὲ πυκνῶς αὐτοὺς τὰς χολάσεις
439 ὑπομιμνέσκειν τὸς ἐκ τῶν νόμων, ἵνα, ὥσπερ
χαλινῷ τῷ φόδῳ χρώμενοι, ταῖς ἀτόποις μὴ συντρέ-
Qe ἡδοναῖς 96 προσήχει δὲ καὶ πρὸ τοῦ τὴν ἐπι-
φυσικὸν τῆς ἡλιχίας
πληροφορεῖν πάθος, πρότερον πείσαντας εἰς εἶδος
ἑτέρας γυναικὸς μὴ ἀτενίζειν.

XXVI. Ὁ γὰρ νοῦς ἡμῶν, ὁπόταν 9 τὰ πρῶτα τῇ
τέρψει τὸ εἴδος τῆς ἐρωμένης ἀπομάξηται, ὥσπερ
ἐν κατόπτρῳ ἐνορῶν ἀεὶ τὴν μορφὴν, διὰ
μῆς βασανίζεται" καὶ μὴ τυγχάνων μὲν τῆς
μίας, τῆς ἐπιτυχίας μελετᾷ τὰς ὁδοὺς, ἐπιτυχὼν δὲ,
μᾶλλον αἱ

ϑυμίαν ἐπακμᾶσαι γάμῳ τὸ

ܚ

σπερ τὸ πῦρ τῆς ὕλης εὐποροῦν,
καὶ μάλισθ᾽ ὅτ᾽ ἂν τῇ ψυχῇ τοῦ ἐρῶντος πρὸ τοῦ
πάθους προσεντετυπωμένος

Ὡς γὰρ ὕδωρ πῦρ χατασδέγνυσιν, οὕτως καὶ φόθος
τῆς ἀλόγου ἐπιθυμίας ἐστὶ σδεστήριος. Ὅθεν ἐγὼ ἔκ

μὴ προῦπάρξῃ φόδος

n

τινος Ἰουδαίου τὰ Θεῷ πρέποντα καὶ 9 νοεῖν xal
ἦν ἐχμαθοῦσα, εὐάλωτος πρὸς μοιχείαν ὑπὸ ܚܘܢ‎
δῶν μύθων οὐ γίνομαι. θέλοντι 7 δὲ σοι καὶ σπου-
δάζοντι σωφρονεῖν, φλεγμαινούσῃ 5 ψω
ἔρωτα, βοηθοίη Θεὸς καὶ τὴν ἴασιν παρασχοίη.
XXVIL Ἐπακούσας δὲ ὁ ᾿Αππίων τῆς ὑποκρίτου
ἀντιγραφῆς, ἔφη" Μή τί ἀλόγως Ἰουδαίους μισῶ ;
νῦν γοῦν ταύτην δ᾽ τίς ποτε συντυχὼν Ἰουδαῖος, 3 ὅ 8
καὶ εἷς τὴν θρησκείαν μεταγαγὼν ἀνέ

ποι

σωφρο-
νεῖν, xal ἀδύνατόν ἐστι τοῦ λοιποῦ αὐτὴν 55 εἲς χοι-
νωνίαν ἑτέρου τινὸς συνελθεῖν, ὅτι οἱ τι

Θεὸν ὡς παντεπόπτην τῶν πράξεων προθέμενοι σφό-
ὃρα σωφρονεῖν ἐγκαρτεροῦσιν, ὡς λα
βένοι,

ΧΧΨΊΠ. Ταῦτα ἀκούσας,
σοι τὰ ἀληθῆ ὁμολογήσω.

νῦν

ἔφην τῷ ᾽Αππίων

Ἐγὼ γοναικὸς οὐκ ἡρά-
σθην οὐδὲ ἄλκου τινὸς, πάνυ µου τῆς ψυχῆς δεδαπα-
νημένης πρὸς ἄλλας ἐπιθυμίας καὶ πρὸς ἀληθῶν f

δογμάτων εὕρεσιν. Καὶ μέχοι τοῦ νῦν, πολλὰς γνώμας

λοσόφων διασκοπήσας, a αὐτῶν ἕνευσα,

ἢ πρὸς τὸ Ἰουδαίων μόνον, ἐμπόρου τινὸς αὐτῶν

ὀθόνας πιπράσκοντος ἐνταῦθα τῇ Ῥώμῃ ὃ

τὸ μοναρχικὸν φρόνημα παρα

XXIX. ᾿Αχκούσας δὲ μον τῆς ἀληθείας
ὁ ἀλόγως μισῶν τὸ Ἰουδαίων, καὶ τί πο
τῶν τὸ πιστὸν οὔτε εἰδὼς οὔτε εἰδέναι

ἐστιν

λων, ἀχρίτως
ξ αὐτῆς ἤδη τῆς Ῥώμης ἀπηλ-
oe νῦν πρῶτον αὐτῷ συντετυχηκὼς,

τὸν ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου θυμὸν ὑποπτεύω εἶχι 3
Ἡλὴν ἐφ᾽ ὑμῶν αὐτοῦ πεύσοµαι, τί ἂν yos)
περὶ τῶν λεγομένων θεῶν, ὧν οἱ βίοι, παντοπαθεῖς
εἶναι μυθολογούµενοι, πρὸς

s.
88

τὴν τοῦ ὁμοίου μίμησιν
ἐπιτηδὲς ἄδονται δημοσίᾳ, ὧν πρὸς τοῖς ἀνθρωπίνοις πά-
ü iy ܝ‎ ὔ

θεσιν, ὡς ἔφην, καὶ οἱ κατὰ τόπον δείκνυνται τάφοι,

CLEMENTINA. — HOMILIA V.

194

que probis preassuefaciant sermonibus, quia con-
suetudo est altera natura : 80 hzc autem frequen-
terin eorum memoriam rovocent legam ponas
quo meta tanquam freno usi absurdis non consen-
tiant voluptatibus. Convenit ergo ut, antequam fer-
veat cupiditas, naturali etatis affeclui per connu-
bium satisüat; persuadeamusque illis prius, ne
formam alterius mulieris contemplentur.

XXVI. Etenim mens nostra, cum primum sibi
impresserii cum voluptate adamaie imaginem,
quasi in speeolo semper formam intuens, per me-
moriam orquetur, e si quidem volo non fruilur,
potiendi artes meditatur; sin autem fruitur, cros-
cit cupiditas, sicut ignis maleria abundans, prz-
sertimque quando in amatoris animo timor ante
affectum impressusnon proexstitit. Namsicutaqua
exstinguit ignem, ita etiam timor vim habel exstin-
guendi pravam cupiditatem. Quocirca ego, ut qua
à quodam Judeo didicerim et cogitare et facere
quo Deum decent, per falsas fabulas in etuprum
adduci non possum. Tibi vero, cupienti ac studenti
caste vivere, animsque ad amorem flagranti, Deus
auxilium prebealt, atque tribuat medicinam.

XXVIL Audito autem fietitio rescripto, Appion
dixit: An sine ratione Judeos odi? Nune ergo
hane aliquis Judaeus nactus, adduetamque ad suum
cultum, in castitate degere persuasit, et deinceps
impossibile est ut ea in cujusdam complexus ve-
niat, quia isti, Deum tauquam omnium operum
inspecetorem sibi proponentes, pudicitiam admo-
dum retinent velut qui non possint latere,

XVIII. Qus cum audivissem, dixi Appioni : Jam
tibi verum fatebor. Ego mulierem non amavi ne-
que quid hujusmodi ; animus quippe meus in alia.
omnino consumitsr desideria, seilicet, in reperien-
dis veris dogmatibus. E: huc usque animo ad va-
rias philosuphorum opiniones adjecto, ad nullum
illorum inclinavi, nisi ad Judzorum religionem,
cum ex illis mercator aliquis linteorum hic Romam
advenisset, et bono quodam casu mihi simpliciter
sententiam de uno Dei principatu ecommendasset.

XXIX. Appion vero, a me accepta veritate, qui
legem Judisorum inique oderat, nec quz esset illo-
rum fides sciebat aut volebat seire, absque judicio
iratus clam statim Roma discessit, et ex eo nunc
primum illum nactus, iram temporis illius merito
vereor. Attanem coram vobis interrogabo, quid di-
cere habeat de vulgaribus diis, quorum vite, quas
omnibus vitiis suhjectas referunt fabula, palam de
indusiriu ad imitationem canüntur, quorumque
preter humanos affectus, ut dixi, eliam sepulcra
per loca ostenduntur.

VARLE LECTIONES.

constituendus : θέλοντι δὲ
παράσχ.

lta O 6. D., φλαιγμαινούσῃ Ὁ, Tum παράσχοι 0. 55

0 ἡδονῆς Ο. δ΄ ὁπότ᾽ ἄν C. 3 καὶ inserui ο, 0, 9 Turbatusest, ut opinor, ordo verborum, qui sic vi
σωφρονεῖν βοηθοίη Θεὸς, xul « τ

D. S. textam vulgatum posse retineri existimat, dummodo scribatur φλεγμαινούσης ἡ ΩΣ 5
D legi vult ταύτῃ (sc. yovatxi) . δ αὐτήν om. Ὁ. 6 πρὸς

τῶν ἀληθῶν @, ὅδ λέγει Cl. non C., ut parum accurate asserit 5.

σοι καὶ σπουλαζο

καὶ φλεγμαινούσῃ ψυχῇ τὴ

195

X
consequentia desiderarent discere, convenerunt
me, αἱ Applonem inviscri. EL vero eum jam lotum
invenimus, mensa parata. Quare pauca examina-
vimus, cirea doctrinam de diis. Ille vero nostram,
opinor, intelligens voluntatem, erastina die se ali-
quid de diis dicLurum promisit, eumdemque nobis
indicavit locum, in quo esset locuturus. Nos autem
cum promissione, gratiis illi actis, singuli domum

reversi sumus.

HOMILIA VI.

l.Terlio autem die ad prefinitum Tyri agrum
cum familiarissimis ego veniens Appionem nancis-
cor, in nedio Anubionis et Atüenodori sedentem,
unaque plures alios eruditos viros, qui nos oppe-
riebantur. Attamen nihil veritus salutans consedi
ex adverso Appionis, qui non multo post loqui
coit: Volo, primum incipiens hine, jam cito ve-
nire ad questionem. Ante quam tu, lili Clemens,
adesses nobis, Anubion hiec et Athenodorus, qui
heri una cum aliis audierunt te disserentem, nac-
raverunt mihi, quo modo Rome tibi ut amanli oc-
currens multa contra deos mentitus fuerim, illos
predicanspedicones, lascivos, stupratores matrum,
sororum, filiarum, innumerisque obnoxios adulte-
riis. Sed te oportuit, lli, scire me talia non ex
animo seripsisse, sed amore tui vera occultasse;
qui si nuno desideras, audi a me.

Ii, Antiquorum hominum sapientissimi, omnem
veritatem per laborem edocti, indignos divinarum-
qne disciplinarum non cupidos celarunt seientia
tradilionem. Neque enim ex Carlo illiusque. matre
"Terra prugeniti sunt duodecim liberi, quemadmo-

dum fabula enumerat, mares quidem Oceanus,

Qceus, Crius, Hyperion, Japetus, Saturnus; femine
vero Theia, Themis, Mnemosyne, Ceres, Telhys,
Έλσα, Neque Saturnus adamaentina fulee exsecia
patri Clo virilia, ut fertis, in mare projeeit; sed
neque ex Coli exsectione per fusi sanguinis gultas
orta est Venus. Neque etiam Saturnus ex Rhea
primo sibi genitum. Plutonem absorbuit, propter
Promethei oraculum veriius,ne ex eo concubitu
natus infans fortior ipso existeret, privaretque {ρ-
sum regno. Non secundo genitum Neptunum simi-
liter absorpsit. Non post hos natum Jovem mater
11168 occultavit, nec expelenti Saturno lapidem ad
devorandum tradidit. Non is devoralus prius absor-
plos teusiL el coegit exire primum quidem, qui
primus absorptus fuerat, Plutonem, postea Neptu-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

.lsta cum a me alii ante audivissent, et A — XXX. Ταῦτα ol

198
ἕτεροι προακρύσαντες ἐμοῦ καὶ
μαθεῖν τὰ ἑξῆς ποθοῦντες, 36 4 συνῆλθόν μοι, ὡς ἐπι-
σκεψόμενοι Αππίωνα, Καὶ δὴ λελουμένον αὐτὸν ἤδη
χατελαμθάνομεν ἐφ᾽ ἑτοίμῳ τραπέζῃ, Διόπερ 53 ὀλίγα
ἠκριδολογησάμεβα εἰς τὸν περὶ θεῶν λόγον. Ὁ δὲ,
οἶμαι, συνεὶς ἡμῶν τὴν προαίρεσιν, εἰς τὴν ἐπιοῦσαν
ἔχειν ® τι εἰπεῖν ὑπέσχετο περὶ θεῶν, καὶ τὸν αὐτὸν
προεδήλωσεν ἡμῖν τόπον, ὡς ἐκεῖ διαλεξόμενος, Ἡ-
μεῖς δὲ σὺν τῇ ὑποσχέσει, χάριν ὁμολογήσαντες αὐτῷ,

ἕχαστος ἀπεχωρήσαμεν.
'OMIAIA ζ΄.

1. Τρίτῃ δὲ ἡμέρᾳ εἰς τὸ προωρισμένον τῆς Τύρου
χωρίον σὺν τοῖς
Α
B θεζόμενον μέσον, ×

παιδείας ἀνδρῶν ἡμᾶς ἀναμενόντων, Καὶ ὅμως οὐδὲν 53

καταπλαγεὶς, προσαγορεύσας ἀντικαθέζομαι τῷ "Am-

πίωνι, ὃς μετ οὐ πολὺ λέγειν ἤρξατο’ Βούλομαι
πρῶτος ἀρξάμενος ἐντεῦθεν ἤδη ταχέως ἐλθεῖν ἐπὶ τὸ
ζητούμενον. Πρὸ τοῦ σὲ, τέκνον Κλήμης, ἡμῖν παρ-
εἶναι, ἀνουδίων οὗτος 88. καὶ ᾿Αθηνόδωρος, οἱ χθὲς
ἄμα τοῖς ἄλλοις ἐπακούσαντές σου διαλεγομένου,
ἀφηγήσαντό μοι δὲ πῶς ἐν τῇ Ῥώμῃ, συνερχόμενός @
σοι ὡς ἐρῶντι, πολλὰ τῶν θεῶν χατεψευσάμην, εἰπὼν
αὐτοὺς παιδεραστὰς, ἀσελγεῖς, μιυγνυμένους μητρά-
σιν, ἀδελφαῖς, θυγατράσιν, καὶ μυρίαις μοιχείαις
ἐνεχομένους 99. 385 Ἀλλ᾽ ἐχρῆν σε, ὦ τέχνον εἰδέναι,
ποιαῦτα περὶ θεῶν φρονῶν 51 ἔγραφον, ἀλλὰ

τάτοις ἐλθὼν ἔγωγε 9, εὐρίσκω

τὸν

lova, ᾿Αγουδίωνός τε καὶ ᾿Αθηνοδώρου κα-
μετὰ πολλῶν ἄλλων τῶν ἐκ

ὅτι
στοργῇ τῇ πρὸς σὲ τὰ ἀληθῆ λέγειν ἀπεκρυπτόμην,
ἄπερ, εἰ νῦν ἐθέλεις, παρ’ ἐμοῦ ἄκουσον,

IL. Τῶν πάλαι ἀνδρῶν οἱ σοφώτατοι, πᾶσαν ἁλή-
θείαν αὐτοὶ καμάτῳ δὲ μεμαθηκότες, τοὺς ἀναξίους
καὶ μὴ ὀρεγομένους θείων μαθημάτων ἀπεκρύψαντο
τὴν ἐπιστήμην λαθεῖν. Οὔτε γὰρ ἀπ᾽ Οὐρανοῦ καὶ
τῆς μητρὸς αὐτοῦ Γῆς γεγόνασι παῖδες δώδεκα, ὡς ὁ
υὖθος καταριθμεῖ' ἀῤῥενες μὲν, Ωκεανός, Κοῖος,
Κρῖος 9, Ὑπερίων, Ἰαπετὸς, Κρόνος" θήλειαι P δὲ,
Θεὰ, Θέμις, Ννημοσύνη, Δημήτηρ, Τηθὺς, 'P.
τῇ ἐξ ἀδάμαντος ἄρπῃ τὰ αἰδοῖα Κρόνος Οὐρα-

νοῦ τοῦ πατρὸς ἐκτεμὼν, ὡς φατε, εἰς βυθὸν ἀν

ῥιψεν" ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἔκ τῆς ἀποτομῆς τοῦ Οὐῤανοῦ στα-

Ὑύνων ῥυέντος αἵματος ἡ ᾿Αφροδίτη ἐγένετο. Οὐδ᾽ αὖ

Κρόνος τῇ "Pig μιγεὶς καὶ γεννήσας Πλούτωνα πρῶ-

τὸν γατέπιεν, διά τινα Προμηθέως θεσμὸν δεδιὼς,

μήποτε γεννηθὲν ἐξ αὐτοῦ βρέφος, γενναιότερον αὖ-
D τοῦ γενόμενον, ἀφέληται αὐτὸν τῆς βασιλείας 7. Οὐ
cb» Ποσειδῶνα δεύτερον γεννήσας ὁμοίως κατέπιεν"
τα ἡ μήτηρ χατα-

οὐ μετὰ τούτους τὸν Δία
χρύψασα ἡ "Pim ἀπαιτήσαντι τῷ Κρόνῳ καταπιεῖν

ς, οὐ χαταποϑεὶς, τοὺς προχατας
ὡσεν 13, ὡς προελθεῖν πρῶτον μὲν

YARLE LECTIONES.

ἢ. δι ὅπερ C.

* D proponit. ἥκειν. δ᾽ ἐγώ

Lextu. * ἀφηγήσατό μοι B, mendose. "* συγεργόµενος Ὁ,
νῶν desideralur in O. 9 Pro Ci χαµάτων D legendum censet διὰ

0, 9 οὐδὲ 0, @ Ita O et 0 ex conject, οὕτως in
συνεργούµενος S. @ ἀνεχομένους C. 9) φρο-
χαμάτων : conjectura jum superüua.

5 μα S, auet. D. Cfr. Hes. Theog. 194, 375, κριός C, Ὁ, 15 φήλαι Ὁ. Tum. id. θεα sine accentu, θεία

conj. €. Cfr. les. Theog. 135, 911. Apollod. 1

; 2,4. Dein τυθύς Ὁ, 9 Lege τὴν βασιλείαν 8. 7^ λίθον addidi

c. Ὁ, quam vocem deesse jam monuit D. Cfr. Jecogn. x, 19, ὃς in exordio sequentis periodi addidi c. 0,

Ἡ 1a 8, ἔξωσεν C, ἐξῶσεν 0,

197

CLEMENTINA. — HOMILIA VI.

198

456 τὸν πρῶτον καταποβέντα Πλούτωνα, ἐπ᾽ αὐτῷ A num, tertium Jovom. Neque, ut aiunt, matris con-

δὲ τὸ Ποσειδῶνα, καὶ ον τὸν Δία, 00 s, ὥς
φασιν, μητρὸς προνοίᾳ διασωθεὶς ὁ Ζεὺς, καὶ εἷς
οὐρανὸν ἀναδὰς, τὸν πατέρα τῆς βασιλείας καθεῖλεν"
à ἀδελφοὺς ἐκόλασεν. Οὐκ εἰς πόθον γυ-
κῶν θνττῶν κατῆλθεν, Οὐχ 8 ire ἢ θυγατράσιν,
οὐκ ἀδελφῶν γυναιξὶν, οὐ παισὶν αἰσχρῶς συνεγένετο,
Οὐδὲ Μῆτιν γεννήσας κατέπιεν, ἵνα ἀτ᾽ 75 ἐγκεφάλου
μὲν τὴν ᾿Αθηνᾶν ἀναφύσῃ ἐκ τῆς Μήτιδος, ἐκ δὲ τοῦ
Ἢ ὃ παρά-

ον ἐπὶ τῷ

vat

ὑπὸ Τιτάνων

μηροῦ τὸν Διόνυσον
afe: λέγουσιν, Οὐ δε
γάμῳ συντελεῖ, Οὐ τὴν Ἔριν τῶν Ἰάμων ἀπεώσατο,
Οὐκ αὐτὴ 77 ἡ Ἔρις ἀτιμασθεῖσα, μάχην καὶ στάσιν
Οὐ μῆλον χρύσεον ἐκ
ν Ἑσπερίδων κήπων λαδοῦσα ἐπέγραψεν, δῶρον
τῇ .ܐ‎ Ἔπειτα μυθολογοῦσιν ὡς ρα τε καὶ
᾽Αθηνᾶ καὶ Αφροδίτη 3 τὸ + xd φι
λοντικοῦ
οὐκ ἔκρινεν, Ὁ 09
κριθησομένας περὶ κάλλους ἐΐ
ἐκρί ϑησαν θεαὶ, οὔτε ὁ Πάρις τῇ "λοροδίς τῇ τὸ p
à φροδί ien, cupro 5
μησε γάμῳ, Οὐ γὰρ ἂν
JU πρόφασις ἐγίνετο, παμφύλου πο
ταῦτα ἐπ) ὀλέθρῳ τοῦ τὴν τιμὴν ἀπειληφότος καὶ
ΑΛΛΑ" ὡς
teo, ἔχει τινὰ 4357 λόγον τὰ +
ܘܬܐܘ‎ καὶ φιλόσοφον, ἀλληχορίᾳ φρασθῆναι δυγάμε-
γον" ὥστε σε Κἀγὼ
Δίομαι μή με ἀναθαλλόμενος βασανίσῃς. Καὶ ὁς ἔφη
Μηδὲν φοδηθῇς, οὐ γὰρ ὑπερθήσομαι, ἀλλ᾽ ἄρξομαι

έτιδος xol Πηλέως

πρὸς

ὦ τέκνον,

ἀχούσαντα βαυμάσαι,

ἤδη λέγειν.

ΠῚ. Ἡν ποτε ὅτε οὐδὲν πλὴν χάος καὶ στοιγείων
ἀτάκτων M ἔτι συμπεφορημένων μίξις ἀδιάκριτος,
τοῦτο καὶ τῆς φύσεως ὁμολογούσης, καὶ τῶν μεγάλων
τως ἔχειν
τὸν μὲ

ἀνδρῶν ο γενοηχότων, Καὶ μάρτυρα τῶν

ἆλων

Hogan εἰπόντα περὶ

ἐν ܗ‎

“Ὅμηρον αὐτόν σοι

ὃ
πα

στον

συγχύσεως"

ὡς ἐκεῖθεν ἁπάντων
μετ᾽ 50 ἀνάλυσιν τῆς ὑγρᾶς καὶ γηΐνης οὐσίας εἷς τὴν
πρώτην πάλιν ἀποχαθισταμένων φύσιν, ὅ ἐστι χάος,
Ησίοδος δὲ ἐν τῇ Θεογονίᾳ λέγ:

τὴν

ετο δν

Ἥτοι μὲν πρώτιστα χάος ¢

Τὸ δὲ ἐγένετο (98*) δηλονότι ® γ

νῆσθα: ὡς γενητὰ

silio servatus Jupiter, ae in calum ascendens, pa-
trem regno depulit. Nec patris fratres supplicio
affecit. Non in amorem devenit mortalium femina-
rum. Non cum sororibus vel filiabus, non cum fra
irum uxoribus, non cum pueris turpiter concubuit,
Neque (iliam suam Metim deglutivit, ut a cerebro
quidem Minervam produceret ex Metide, ex femore
vero gignerot Bacchum, quem a Titanibus ferunt
discerptum fuisse. Non cenam in Thetidis et Pelei
nupliis celebravit.Non discordiam expulitenupliis.
Non discordia probro affecta pugnam et seditionem
epulantibus commenta est. Non accepta ex hortis
Hesperidum malo aureo inscripsit : Donum pulehra.
Postea fabulantur, quod Juno, Minerva el Venus
malum invenerint et contendentes venerint ad Jo-
vem, quas ipse quidem non judicaverit, per Mer-
eurium vero miserit ad pastorem Parirdem, de pul-
chritudine judicandas. Sec nec des judicat. fue-
runi, neque Paris Veneri pomum tradidit, Non
Venus, honorem consecuta, Paridem Helene con-
jugio vicissim honoravit. Neque enim dee honor
causa fuisset belli inter tot gentes, idque in per-
nieiem ejus qui honore affectus fuerat, quique ad
genus Veneris jure propinquitalis pertinebat. Ve-
rum sicut dixi, o fili, hne rationem quamdam ha-
bent propriam οἱ philosophicam, quie per allego-
riam polest explicari, adco ut Lu, cum audieris,
admireris. Et ego dixi, oro ne me mora torqueas,
Ille respondit, nihil iimeas. Non enim differam,
sed jam incipiam loqui.

ΠΠ. Exstitit aliquando tempus, cum nihil erat,
preter ehaos et elementorum contusorum, adhuc
aggestorum, misturam promiscuam, Id enim fate-
iur natura, atque ita habere, asserunt viri magu
Et intor sapientia prestantes prestantissimum,
Homerum, tibi afferam, dicentern de prima confu-
sione :

Vos equidem. cuncti tellus fiatis et unda :

lanquam bine omnia ortum habeant, atque post
substantis humid: ac terreno dissolutionem in
primam ilerum restituantur naturam, hoe est in
chaos. Hesiodus vero in Theogonia dicit :

Primo nempe Chaos factum [uit :

D pocinud, factum fuit, clarum cst quod significet, ea.

VARLE LECTIONES.

Ἢ δὲ iranserlpsi ex Ὁ. "P πατέρος ὁ. 4 8:02 τῷ οὐχ αὐτή 0, οὐχ αὐτή (sic) Cl, οὐχ αὕτη Ὁ. 18 τήν
O, 79 ἐπί. 5). Ita scripsi c. 0, qui qnidem pr. man. in textu exh. τῇ τῆς θεᾶς τιμᾶν, p. C ἡ τ᾿ θ. τι-
μή. *! Leg. jos D. f ita Ὁ. e. S., γένησθε C. 0), ipd. vu, 88. 5 μετά Ὁ. δεν, Mas; Theog. 118.

35 δῆλον ὅτι

VARIORUM NOTA.

(983) Τὸ δὲ ἐγένετο. Eodem modo Hesiodus intel-
ligitur apud. (| Judeum libro Περὶ ἀφθαρ-
σίας κόσμον, p. 491. Verba Philonis digna 'sunt qua
hic legantur : Πατέρα δὲ τοῦ Ἰλατωνικοῦ δόγμι
ἔμιοι νομίζουσι τὸν ᾿Πσίοδον, γενητὸν καὶ ἄφθαρτον
οἰόμενοι τὸν χόσμον ὑπ᾽ ἐκείνου λέγεσθαι" γενητὸν

μὲν, ὅτι φησίν"
ܐܐܟܡܠ"‎ μὲν πρώτιστα γάος si
Τα ἊΣ eus ἄντων ἕδος dou.
ἴλφθαρτ ὅτι διάλυσιν καὶ φθορὰν οὐ peu
à. Cor.

199

ut genita orlum bahuisse, non aulem ul ingenila Α σημαίνει,

semper exstitisse. Orpheus autem ehaos ovo com-
parat, in quo primorum elementorum erat confu-
sio. Hoe Hesiodus chaos proponit, quod Orpheus
ovum dicit genitum, ex infinita materia produe-
ium, factumque ita :

IV.Cum materià quatuor genera complectens ha-
beretanimam et totum. immensum quoddam pro-
fundum semper flueret ac temere ferretur et innu-
meras imperfectas mistiones subinde profunderet,
atque ideo illas ob confusionem solveret, nec non
hiaret, quasi ad generationem animalis non posset
compingi, aliquando contigit, ut illud infinitum.
pelagus, per propriam naturam coneussum motu
naturali, ordinate ab eodem ad idem instar vorticis
flueret, substantiasque miscerel; sioque mirum in
modum, quod omnium optimum ac maturissimum
erat atque ad generationem animalis aptissimum,
velut in fornace per mediam decurreret universita
tem, et per cuncta ferentem vorlicem iret ad. pro-
fundum, cireurfusumque spiritum attraheret ; nec
non quasi in maximam fecunditatem conceptum
faceret diseretam compositionem. Quemadmodum
enim in humido fieri solet bulla, ita orbiculatum.
undique comprehenscm est corpus, Deinde ipsum
in seipo conceptum, a divino qui assumpserat spi-
ritu subvectum, in lucem prodiit maximum hoc
germen seu fetus, tanquam ex omni immenso pro-
fundo progenitum opificium animatum, simile ovis
per rotunditatem et avibus per celeritatem.

V. Saturnum igitur mihi putaessetempus,Rheam
vero illud humide substantia, quod fluit: quia per
tempus versata omnis materia, velut ovum, eclum
quod rotundum est quodque omnia complectitur,
peperit.Quod ovum principio feeunda medulla ple-
num fuit,quippe quod posset elementa et omnige-
nas species procreare, attamen omnigenam ex una
substantia unaque specie tuli, imaginer.SieuL enim
in pavonis fetu unus quidem ovi videtur color, po-
testate autem millein se habet perficiendi animalis
colores : ita οἱ quod ex iminensa materia genitum
est ovum animatum, ex subjecta semperque fluente
inateria commotum, omnimodas exserit matatio-
nes. Intra enim circumferentiam aliquod animal,
quod est masculofemina, per inexistentis divini
spirilus providentiam formatur, quod Phanetem

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

200

οὐ τὸ ἀεὶ εἶναι ὡς ἀγένητα. Καὶ Ὀρφεὺς 88
δὲ τὸ γάος ip παρεικάζοι, ἐν ᾧ τῶν πρώτων
χείων ἣν ἡ σύγχυσις. Τοῦτο “Πσίοδος χάος ὑποτί
ὅπερ Ὀρφεὺς ὠὸν λέγει γενητὸν, ἐξ ἀπείρου τῆς
προδεθληµένον, γεγονὸς δὲ οὕτω 33.

στοι-

ὕλης

158 IV. Τῆς τετραγενοῦς ὕλης ἐμψύχου οὔσης, καὶ
ὅλου ἀπείρου τινὸς βυθοῦ ἀεὶ ῥέοντος (99), καὶ ἀκρί-
πως φερομένου, καὶ μυρίας ἁτολεῖς κράσεις εἰς ܒܗ‎

λοτε ἄλλως 88 $ ντος, καὶ διὰ τοῦτο αὐτὰς ἀνα-

καὶ χεχηνότος καὶ 3

λύοντος τ
ζώου δὲ
ἀπείρου πελάγους, ὑπὸ ἰδίας φύσεως
χιγήσει φυσικῇ, εὐτάκτως ῥυῆναι ἀπὸ

ἢ ἀταξίᾳ, ἐγνησιν

jar μὴ δυναμένου, συνέδη ποτὲ αὐτοῦ τοῦ

περιωθουμένου
τοῦ αὖ

Ὁ εἲς

πὸ αὐτὸ, ὥσπερ ἴλιγγα, καὶ μίξαι τὰς οὐσίας, καὶ
οὕτως ἐξ ἀκουστοῦ V τῶν πάντων τὸ νοστιμώτατον,
ὅπερ πρὸς γ
ἐν χώνῃ κατὰ μέσου do
ερούσης ἔλιγγος χωρῆσαι εἰς 91 βάθος, καὶ

ὡς εἰ‏ ܐ

νησιν ζῴου ἐπιτηδειότατον ἦν, ὥσπερ

αι τοῦ παντὸς, καὶ ὑπὸ τῆς

πάντα τὸ

περικείμενον πνεῦμα ἐπισπάσασθαι, × sow
μώτατον συλληφθὲν ποιεῖν κριτικὴν σύστασιν, “Ὥσπερ
γὰρ ἐν ὑγρῷ φιλεῖ γίνεσθαι πομφόλυξ, οἵ

ῥοειδὲς παντα (όθεν συνελήφθη 95 κύτος, "Ez
à ὑπὸ τοῦ παρειληφότος ?* θειώδους

ᾧ χυηϑὲ

πνεύματος ἀναφερόμενον, προΐκυψεν εἰς

στόν τι τοῦτο ἀποχύημα, ὡς ἂν ἐκ παντὸς

βυθοῦ ἀποχεχυημένον ἔμψυχον δημιούργημα, καὶ τῇ
περιφερείᾳ τῶν ὠῶν προσεοικὸς, καὶ τῷ τάχει τῆς

489 V. Κρόνον οὖν τὸν χρόνον μοι νόει, τὴν δὲ Ῥέαν
πὸ ῥέον τῆς ὑγρᾶς οὐσίας: ὅτι χρόνῳ φερομένη ἡ
ὅλη ἅπασα ὥσπερ ὠὸν τὸο πάντα περιέχοντα σφαὶ-
ροε!δῆ, ἀπεκύησεν οὐρσνόν' ὅπερ κατ᾽ ἀρχὰς τοῦ 68
νίμου μυελοῦ πλῆρες ἦν, ὡς ἂν @ στοιχεῖα καὶ χρώ-

µατα παντοδαπὰ B
τοδαπὴν ἐκ μιᾶς οὐσίας τε καὶ χρώματος ἑνὸς ἔφερε
τὴν φαντασίαν, Ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ τοῦ ταὼ γεννήματι
ἂν μὲν τοῦ ܘܣ‎ χρῶμα δοκεῖ, δυνάμει δὲ μυρία ἔχει
ἂν ἑαυτῷ τοῦ μέλλοντος τελεσφορεῖσθαι χρώματα,

γεῖν δυνάμενον, καὶ ὅμως παν-

οὕτως wal τὸ ἐξ ἀπείρου ὕλης ἀποκυηθὸν ἔμψυχον
ὠδν, ἐκ τῆς ὑποκειμένης καὶ ἀεὶ ῥεούσης ὕλης κινού-
μένον, παντοδαπὰς ἐχφαίνει τροπάς. Ἔνδοθεν γὰρ
ενόθηλυ εἴδοποι

ας ζῶόν τι ἀδό

ται προ-

φά-

VARIZ LECTIONES.

# Cfr. Lobeck Aglaoph. p. 475 seqq. ; Brandis Hist. philos. Graec, rom. L, 00, 07. S. 9! οὕτως 8, κράσεις
ἄλλοτε ἄλλας, deleta prepositione, legi vult D. ὡς 0, 99 ἐξ ἑκάστου scribit D, probante Lobeckio Aglaoph.,

p. 475, Quod C vertit mirum in modum, neseio unde bane interpretationem hauseri
λήθη mavult Lobeck |, L., p 475. S. Tum κύτος conj. C;
κατειληφότος recto ser. Lobeck |. l. S. 3 πλῆρες ἤνωσαν C.

98 σὺ,

inserui c. O.

ο εἰς excidit ap. Cl οἱ S.
γυχτός uterque hom. codex, Ὁ

S. Sequens. τῶν

VARIORUM NOTE.

(99) "4 τινὸς βυθοῦ ἀεὶ ῥέοντος. Et quibus-
dam inlerpositis : αὐτοῦ τοῦ ἀπείρου πελάγους, Pte.
Pertinent hue loca Recognitionum lib. x, cap. 17 et
31, ete. Itemque. verba Porphyrii libro De «utro
Nympharum, sub finem : Ηόντος δὲ, καὶ θάλασσα
καὶ κλύδων, καὶ παρὰ Πλάτων: ἡ ὑλικὴ σύστασις. Cg

terum el apud Platonem. maleriz congeries, pontus,
mare ac. procellarum zstus appel'atur. Nicephorus
in Synesium p. 385 : Βωθὸν δὲ φασι τὴν ὕλην. At-
que hine Bythus Valentinianorum. Vide in Chrono-
graphia Georgii Syncelli p. 29. Cor.

201

CLEMENTINA. — HOXILIA VI.

202

αὐτοῦ ἔλαμψεν, τῷ φέγγει τοῦ διαπρεπεστάτου τῶν A Orpheus vocat, quia cum apparuisset, universurn

στοιχείων πυρὸς ἐν τῷ ὑγρῷ τελεσφορουµένου. Καὶ
(400), δείγματος
φύσις ἡμῖν ὁρᾷν ὑγρὸν φῶς ἐδωρήσατο,

ὅτι καὶ ἐπὶ λαμπυρίδω

οὐκ ἅ-

εὔνεκα 5,

ex ipso fulsit, nimirum splendore igvis elemento-
rum excellentissimi in humiditate perfecto. Neque
id incredibile, quandoquidem et in eicindelis,exem-

pli gratia, natura nobis concessit humidum lumen contemplari.

¥]. τὸ μὲ
ὑπὸ τοῦ ἔσωθεν ζώου ῥήγνυται, ἔπειτα δὲ μορφωθὲν 35
προέρχεται ὁποῖόν τι καὶ Ὁρφεὺς λέγει"

οὖν πρωτοσύστατον ὠὸν ὑποθερμανθὲν‏ ܀

αν αραναίου @ σχισθέντος πολυχανδέος ὡοῦ (1).

οὐρανοῦ mpoxa ὀῥήτοις τὸν

ρείας
ἅ r
δοθεν γόνιμος, ὕπολε

o» περιλάµπων αἰῶνα, ܬ‎ δὲ τοῦ κύτους (5)
α ὕλη, ὡς ἐν πολλῷ

νη ἕως φυσικῶς 9 ὑποζέουσα ἡ θερ-
ἔκρινεν οὐσίας, Τὸ μὲν γὰρ
ερ ὑποστάθμη ὑπὸ τοῦ

πάντων δι

βάρους εἰς κεχώρηκεν t, ὃ διὰ τὴν 68
sieur γαὶ διὰ τὸ ἐμβριθὲς καὶ πολὺ τῆς ὑποκειμένης

οὐσίας πλῆθος Πλούτωνα προσηγόρευσαν (8), ἅδου τε

καὶ νεκρῶν βασιλέα εἶναι ἀποφηνάμενοι,
ὙΠ. Ταύτην μὲ
παρὰν καὶ τραχεῖαν οὐσίαν ὑπὸ Κρόνου ποῦ χρόνου
επαχποθῆναι λέγουσι φοσιχῶς, διὰ τὴν κάτω ὁ
cens αὐτῆς. Μετὰ δὲ τὴν πρώτην ὑποστάθμην τὸ

ubi ὕδωρ καὶ πρώτῃ ἐπιπολάσαν ὑποστάσει Πο-

οὖν τὴν πρώτην καὶ πολὺ ἢ ῥυ-

νό-

ὥνα προσηγόρευσαν. Τὸ δὲ λοιπὸν τρίτον τὸ κα-

99 καὶ χορυφαιότατον d

διαυγὲς ὃν πῦρ

λῆνα ὠνόματαν, διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ζέουσαν φύσιν" ἄνω-
ς γὰρ ὃν τὸ πῦρ πρὸς μὲν τὰ κάτω ὑπὸ χρόνου τοῦ
Κρόνου o) κατεπόθη, ἀλλ᾽ ὡς ἔφην, 4 πυρώδης οὐσία
ζωτική 5161
τὸν dips, ὃς καὶ φρονιμώτατός (4) ἐστι διὰ τὴν καθα-

? ἀνωφερὴς οὖσα εἰς αὐτὸν ἀνέπτ

VI. Ovum igitar quod primo constitit, cum cale-
factum esset, rumpitur ab intus posito animali :
postea vero forma accepta prodit illa species, quam
et Orpheus describit :

«s. disrupta testa ovi quod. cuncta tenebat :
sicque per magnam illius qui prodiit ac apparuit
potestatem, moles quidem coherentiam accipit et
ordinem digestionemque consequitur, ipse autem.
velut in vertice celi presidet,et in arcanis immen-
sum illustrat seculum. Molis vero intus fecunda
relicta materia,ut etiam per multum tempus usque
ad naturale subjectum calorfervefaciens cunctorum
discrovit substantias, Infinum etenim illius, primo
tanquam fex, pondere ipso in inferiora cessit,quod
propter gravitatem et pondus et subjects substan-
lim copiam Plutonem appellaverunt, quem infero-
rum mortucrumque regem pronuntiarunt.

VII: Hane itaque primam multoque sordidam
aique asperam substantiam a Saturno seu tempore
fuisse devoratam aiunt : convenienter nature, soi-
licet ob illius substantie recessum ad inferiora.
Post primum vero sedimentum confluentem aquam
et prim fieci. supernatatem Neptuni nomine do-
narunt. Tertium autem reliquum, purissimum ac
eminentissimum, quod nempe esset ignis lucidus,
nominaverunt Jovem, propter fervidam ipsius na-
turam.Cum enim ignis in sublime feratur,cum in-
ferioribus quidem a tempore Saturno non est ab-
sorptus,sed quemadmodum dixit,ignea substantia,

VARLE LECTIONES.

x Ὁ. ®» µορφωθής O.

06

τος Lob^ « addit ὑπέκ. 38 κῦτος 0. 99 ὑπο:

οράτης εἰς τὰς m. 9. οὐσίας. ! ὑπεχώρησε

Dess

31 χραναίου ὁ. 0, *
P ܟ‎

αμαίον cod. Ci, in ου]. marg. conject. xoci
ον 8 : ἄκμα οὐ ex conject. ser. Loceck l.l. p

up.
. A79. Ἡρακαπαίου conj. Hermannus ap. Lob. in
οσους sua fragmentorum Orphicorum Hermannus hoc fragmentum pretermisit. Deinde post. σχιαθέν-
ὑπομειμένης ἕωξ xe d
in lextu, 8. Ceterum tota periodus haud sana. Sensus
.* moÀ ἦν C.

qe 0, 19» τάς O et ex conject, C. τῆς id,
agitat, ut legatur τὴν... γόνιμον ὑποληφθεῖσαν

VARIORUM NOTE.

(400) Λαμπυρίδων, Lucentes vespere per arva ci-
cindelz. ta appellant rustici stelluntes volutus, Graeci
vero lampyridas, incredibili benignitate natura. Plt-
nius lib. xvnr, cap. 26. Cor.

(4) Πυλυχανόξος os. Rufinus, Recogni. x, 17,
30 : Ovi inxmanis εθὲς dóv, Athenagoras,
Legaliose pro Christianis, p. 18. In Hesychio. et
"Tlsocriti Scholiaste, πολυχανδέα" πολλὰ χωροῦσαν,
πολυχώ De ovoautern isto didicerat Orpheus
ig, qui ex ore Uei prodiisse dicebant ovum,
hoc cct imundum,ut legere estapud Eusebium, Prze-
parat. evang. lib. ur, eap, 14, p. 118. Sed el πρω-
πογόνου ὦ meminit Helladius Besantinous codice
27) Photians Bibliotheem. Hic, πρωτοσύστατον
ὥόν. Vide nos superius δὰ Recognt.x, 17. Videnda
quoque Phenieum Theologia, Praparat. evang.lib.
1, cap. 10, p. 38. Ip. : ܐ‎ .

(Ὁ) Ἢ δὲ τοῦ χύτους. Periolus imperfecta vel
corrupta, Quid si minima mutatione reponetur,càc

Paraot, Gn. II.

πάντων διέκρινεν οὐσίας. Iste sensus emerget : Mo-
lis vero intus fecunda. relicta materia, ut. et. multoin
lempore usque ad naturale suvjectum. calor sub[erve-

faciens, cunctorum substantias discrevit, Vide cap.
2.

(3) Καὶ πολὺ τῆς
Πλούτωνα προσηγόρευσαν
solet ἃ πλοῦτος εἰ πλοῦτος ἃ πολύς. Cujus etymolo-
gia Plutonis raliones vurias habes in £tymologico
Snagno, Platonis Cratylo, Ciceronis lib. 11 De natura
deorum, Kosebii Prayparat, evang. lib. ut. cap. 41,
ejusdem Oratione de laudibus Constantini; item apud
Lucianum, Fulgentium, cornutum aliosque. Ip.

(4) Intelligentiam aeri primus assignavit Dioge-
nes Appolloniates. Kal μοι δοκέει, aii apud Bim-
plie. in Phys. fol. 32, τὸ τὴν νόησιν ἔχον εἶναι ὁ ἀὴρ
παλεόμενος. Plura dabunt Brandis., Hist. phil.
Grac. fom. 1280. Panzerbieter, De Diog. Apoll.,
fragm, IV-VI. 8. DRzssEL.

ὑποκειμένης οὐσίας πλῆθος,
Nam Πλούτων deduci

0

TIS 1 Ito

203 5. CLEMEA

utpote vitalis et in altum tendens, in aerem evola-
vit, qui prudentssimus est propter puritutem.
Suo igitur calore Jupiter, hoo est substautia fer-
vida, haurit quod relictum est id subjecto humido

. PONT.

OPEHA DUBIA. 204

A ρότητα, Τῇ οὖν ἰδίᾳ θερμότητι 3 Ζεὺς, τουτεστιν

ἢ ζίουτα οὐσία, τὸ ναταλειφθὲν ἐν τῷ ὑποκειμένῳ
ὑγρῷ, τὸ ἰσχυρότατον * καὶ θεῖον ἀνιμᾶται 5 πνεῦμα,
ὅπερ Μῆτι» ἐκάλεσαν.

seilicet tenuissimum divinumque spiritum, cui Metis nomen dedere.

ΨΙΠ. Ad etheris autem verticem veniens, et ab
eo imbitum, velut humidum sicco permistum,
quando perpetuum indidit palpitationis motum,
gignitintelligentiam,quam et Palladem a palpitando
cognominanL ; que est artiliciosissima prudentia,
qua usus swthereus artifex universum mundum
fabricatus est. Ab ipso autern penetrante Jove,seu
fervidissimo othere, aer ad hzc usque loca perve-
uit, quem Junonem nuncupant. Alque ideo ex
stheris purissima substantia delapsa, tanquam
femina ratione puritatis, comparatione prestantioris
soror Jovis rite existimata est, ut que ex eadem
substantia genita sit ; uvor vero,quod velut mulier
gubjaceat.

1X. Sumitur autezn Juno quidem pro aeris bona
temperie, quareet fecundissima est : Minerva vero,
quamet Palludem vocant,eum ob summum calorem
nihil possit producere, credita est virgo. Similitor-
"que interpretantur Dianumnquam pro infinito aeris
recessuaceipiunt, quamque, quia ob summura frigus
sterilisest, similiter virginem appellavere. Liberlum
vero, tanquam qui mentem Lurbet, nominant tur-
bidam eam inebriantemque compagem, que à
superioribus inferioribusque vaporibus oritur. At
aquam terra inferioreni, eum natura sit una et
omnes terrestres mealus trajieiat atque in multa
dividatur, quasi concisam, Osirin nuneuparunl. Et
vero sumunt Adonin pro pulehria temporibus, Ve-
nerem pro coneubitu et generalione, Cererem pro
terra, Proserpinam pro seminibus, el Bacchum
quidam pro vite.

X.Atque omnia bujusmodi pariter sliquum ejus-
dem generis habere allegoriam. exislimalo. Apolli-
nem vero puta esse circumeuntem solem, Jovis
fütum, quem et Mithram v.caverunt,qui anni am-

VIL. Κατὰ κορυφῆς δὲ ὁ αὐτοῦ ἐλθὸν τοῦ αἰθέρος
καὶ σομποθὲν ὑπ᾽ αὐτοῦ, ὥσπερ ὑγρὸν θερμῷ ovis,
τὸν

χίνητον παλμὸν ἐμποιῆσαν, γεννᾷ τὴν σύ

ἣν

σιν, καὶ Παλλάδα ἐπονομάζουσι διὰ τὸ πάλλε-

σθαι 7 (5)

τεγνικωτάτην οὔσαν φρόγησιν, ἢ χρώµενος

τὸν πάντα ἐτεχνήσατο χόσμον ὁ αἰθέριος τεχνίτης.
"Ax! αὐτοῦ δὲ τοῦ διέκοντος Διὸς, τοῦ θερμοτάτου
αἰθέρος, ὁ ἀὴρ μέχρι τῶν ἐνταῦθα δεικνεῖται τόπων,
ἣν ἐπονομάζουσιν "gay, Καὶ διὸ " δὴ τῆς τοῦ αἰθέρος
χαθαρωτάτης ποῖα, ὡς θήλεια τὴν
πρὸς σύγκρισιν τοῦ κρείττονος ἀδελφὴ
εἰκὸς ἐνομίσθη, ὡς ἐκ τῆς αὐτῆς οὐσίας

ὑποῦε!

οὐσίας
καθαρότητα,
Διὸς κατὰ τὸ

Β γεγενημένη" γαμετὴ δὲ διὰ τὸ ὡς γυναῖχα mo -
χεῖσθαι,
IX. Παραλαυθάνεται δὲ ἡ μὲν ρα πρὸς ἀέρος 3

9
ἣν καὶ Παλλάδα λέγουσιν, διὰ
ἴσαι μὴ δυναμένη, παρθένος ἐνομίσθη"
ὁμοίως R69 δὲ καὶ 8
τὸν κατώτατον μυχὸν τοῦ

καὶ δι’ 6

αίν τινος πο

πεμὶς ἁρμηνευομένη, ἣν εἰς

ἔρος παραλαμδάνουσιν,
γπα κρύους ἄγονον οὔταν ὁμοίως παρ

voy ἐχάλεσαν. Διόνυσον δὲ ὡς φρενῶν θολωτικὸν it

τῆς γῆς ὕδωρ, ἐν ὃν τῇ φύσει, καὶ διὰ πάντων τῶν

χερσαίων πόρων διεῖρον ܕܬܬ‎ καὶ εἲς πολλὰ διαιρούµε-

γον, ὥσπερ συγκοπτόμενον, Ὄσιριν ἕ
δάνουσι δὲ καὶ "Αδωνιν εἰς ὡραίους καιροὺς, ᾿Αφροδί-
μίξιν καὶ γένεσιν, Δήμητρα εἰς γῆν, Κόρην "5

εἷς σπέρματα, καὶ Διόνυσόν τινες εἰς ἄμπελον.

τὴν εἰς

X. Καὶ
ἀλληγορίαν ἔχοντα νόει μοι" Απόλλωνα δὲ ἥλιον τὸν

πάντα τὰ τοιαῦτα ὁμοίως τοιαύτην τινὰ

τριπολοῦντα εἶναι νόμιζε (6), γονὴν ὄντα τοῦ Διὸς,
y καὶ Μίθραν ἐκ

8 λεσαν, ἐνιαυτοῦ συμπληροῦντα

VARLE LECTIONES.

θερμότητα Ὁ. ὁ ἰσχνότατον 0, 5 Ma Duy ὃν‏ ܘ
seqq. S. 9 ὥς Ὁ. * θερῶν 0, I ὃν à C.‏ 850 .5
διέρπον conj. D, διῆχον eonjeetare po:‏ 19

ipg τι 0, ὀνόματ: O. 9 καὶ Ὁ, * Cfr. Lobeck Agl.
αἱ βολοτικόν C. Cum Ὁ omisi Ci τήν ante θολεράν.

sint. alii secundum Β. 15 Δήμητραν εἰς τὴν (leg. γῆν), Κύρην 0
λήμηκρα εἷς γῆν, Κόρην 8, δήμητρα καὶ τὴν Κόρην 0. | ܣ ܣ‎ ~~

VARIORUM NOTE.

πάλλεσθαι, Palpitatiomem , vibra-
tionem. Pulpilare, vibrare, Vulgare Etymum. Pari
mode Áppollinem ἀπὸ τοῦ ἀεὶ πάλλειν τὰς ἀχτῖνας
dictum vult Plato, teste Macrobio lib. t Saturnal.,
cap. 10 : ἀπὸ τῆς

(5) παλμὸν...

ico.
Bin. eodem Maerobii. Alii per Minervam summum
sellieris cacumem intelligunt, apud Macrob. lib.ut,
ip. 4; que convenit cum his nestri Operis ver-
bis, χαξὰ χυρυφῆς ἐλθὸν τοῦ αἰθέρος, el cum iis quis
Goruutus, Martianus, multique de Minerva seripsere.
Minervam ulii aetherium verticem, εἰ summitatis ip-
sius esse summam dixerunt.Arnobius lib. 115 the-

ris partem superiorem Minervam tenere. dicunt. Et :
Minervam summum ἀρ δόντα, esse dixerunt. Augusti-
nus, De ciitate Dei lib. tv, eap. 10, et lib. vit, cap.
46. Potest ctiam hic πάκλεσθαι sumi in sensu pas-
sivo, juxta illud Etymologici : Παλλάς" ἡ "Αθηνα. Ἢ
παρὰ τὸ ἀναπεπάλθαι ἐκ τῆς πεφαλῆς τοῦ Διός. COT.

(6) Απόλλωνα, δὲ ἥλιον τὸ πολοῦντα, εἶναι
νόμιζε, Allusio ad aliud Apollinis veriloquium apud
Platonem in Cratylo, Απόλλων quasi ἀπολῶν,μος est
ὁμοπολῶν : aut ad hec Macrobiuna ; Cleanthes ὡς
π᾿ ἄλλων καὶ ἄλλων τόπων τὰς ἀνατολὰς ποιουμέ-

ܝ
quod. ab aliis atquealiis locorum doclinationibus‏ ܕ ܐ"
faciat ortus. Cornificius arbitratur Apollinem nomi-‏
malum ἀπὸ τοῦ ἀναπολεῖν, id esi, quia. intra circui-‏
tum iuudi, quem Graci πόλον appellant, impetu la-‏

308

CLEMENTINA. — BOMILIA VÍ.

308

περίοδον (T). Αὐταὶ δὲ αἱ μεταμορφώσεις "coU παν. A bitum complet. Ipse aulem Jovis ubique 8988

ταχῆ διήκοντος Διὸς αἱ πολλαὶ νοεἰαβωσάν σοι τροπαὶ,
τὰς δὲ μυρίας αὐτοῦ 15 γυναῖκας ἔνια
ἐπινόει, "Am αὐτοῦ γὰρ τοῦ αἰθέρος ἡ διιχνουμένη 15
τὸν @ ἀέρα δύναμις, ἑκάστῳ ἐνιαυτῷ καὶ γενεᾷ
συνουσιάζουσα, διαφόρως αὐτὸν τρέπει, xal οὕτως
γεννᾷ ἢ φθείρει τὰ ὡραῖα, Καὶ παῖδες μὲν λέγονται
οἱ 463 ὡραῖοι καρποὶ, αἱ δὲ πρὸς τοὺ
δείξεις 15 αἱ κατ’ ἐνίους χαιροὺς ἀκαρπίαι,

ΧΙ. Ταῦτα τοῦ ᾿Αππίωνος ἀλληγορο

ποὺς ἢ γενεὰς

ἄφρονας

ος, σύννους
ὧν ἐγὼ ἔδοξα τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγομένοις μὴ παρακο-
λουθεῖν, Διὸ !9 τὸν λόγον ἐγκύψας ἔφη μοι’ El μὴ
παρακολουθεῖς οἷς λέγω ἀρχὴν διαλέγομαι;
Κἀγὼ ἀπεκρινάμην: Μή µε ὑπολάμθανε ἀναισθήτως
ἔχειν τῶν ὑπὸ σοῦ Xeyoy

ἃ

δὴ οὐ πρῶτον αὐτῶν ἀκηχοώς
οὖν ἀγμοῶ τ

ἐπιτεμοῦμαι

να δὲ γνῷς ὅτι
ὑπὸ σοῦ λεγόμενα, τὰ piv σοι ῥηθέντα
τῶν δὲ παραλειφθέντων σοι κατ’ 88
λουθίαν, ὡς παρ’ ἑτέρων ἴχουσα, ἀποπληρώσω τὰς
ἀλληγορίας. Καὶ ὁ ᾽Αππίων ἔφη" Ποίησρν οὕτως ὡς
λίγεις,

ΧΙ. Κἀγὼ ἀπεχρινάμην" Παρίημι νῦν ܐܡܘ "ܗܘ‎
λέγειν τὸ ἐκ τῆς ἀπείρου ὕλης κατ᾽ 3 ἐπιτυχίαν κρά-
σεως ἀποκυηθὲν ἔμψυχον diy, οὗ ῥαγέντος κατά τι
ἀῤῥενόθηλυς ἐξέθορεν Φανής. Καὶ bei
ἐπιπέμνομαι, μέχρις οὔ τὸ ἑαγὲν κύτος τὴν ἁρμονίαν
ἔλαδεν, ὑπολειφθείσης αὐτοῦ μυελώδους ὕλης" καὶ
τὸν λόγον τῶν ὑπ᾽ 31 αὐτῆς ἔνδοθεν γενομένων
φαλαιῶν 35 μετὰ τῶν ἀκολούθων ἐπιτ
νήθη γὰρ, ὡς λέγεις, ἐκ Κρόνου καὶ Ἵ
ὄνου καὶ ὕλης τὰ μὲν πρῶτα
κάτω παραχωρήσασα ὑποστάθμη,
δῶν ἡμίσειά 38 ἐστιν 364 ὑγρὰ οὐσία ἐπιπολάσασα
τῇ κάτω ὁλκοτάτῃ 15 φύσει, Ἡ. δὲ τρίτη ἀνωτάτη τε
καὶ αἰθὴρ οὖσα, ὅσπερ ἐστὶ Ζεὺς, ἥτις 35 οὐ χκατε-

πάντ᾽

Πλούτων, ὡς ἡ 3
δεύτερα δὲ Ποσει-

€

dentis transformationes multe a te intelligantur
temporum conversiones.Plurimas vero illius femi-
nas annos vel cetates reputa.Vis enim quz ab ipso
felhere por aerem vadit,curn singulis annisac eta-
libus congressa varie illum convertit,sicque gignit
aut corrumpit fruges.Et filii quidem dicuntur fru-
ctus maturi ; apparitionesautem ad stultos vocantur
quorumdam temporum sterilitates,

XL Que cum Appion allegorice exponeret, ego
cogitabundus visus sum dicta ab eo non assequi.
Quovirea surmonem interrumpens dixit mihi :Sique
loquor non assequeris,cur οἱ omnino dissero ? Re-
spondiego:Noli suspicari me non perciperesensum
verborum tuorum. Plane onim ea intelligo, ut qui
non nune primum audierim.Quoautem cognoscas,
qui profers a menon ignorari,que quidem dixisti,
in compendium redigam, quie vero omisisti,eorum
ordine, ut ab aliis accepi, supplebo allegorias. Et
Appien : Fac, inquit, ita ut dicis.

XII. Et ego subjeci : Preitereo nunc accurate re-
ferre ovum animatum,ex infinita materia per ade-
ptam temperationem progenitum,quo disrupto juxta
nonnullos exiliit Phanes masculo-femina.Et cuncta
illa przcido, usque dum rupta moles cohierentiam
accepit, remanente ilius medullosa materia. Et
sermonem de iis qua intus ab ea facta sunt abbre-
vians, cum consequentibus percurro. Natus enim
est, ut dicis, ex Saturno et. Rhea, id est, ex tem-
pore et maleria, primo quidem Pluto, velut [ex
que infra secessit: secundo autem Neplunus dimi-
dia est humida substanlia, inferiori nature ponde
rosissime supernatans.Tertia verosoboles suprema
est atque ether, acilicet Jupiter,que absorpta non

VARLE LECTIONES.

14 μεταμορφώσεις 0 in textu. μι
conj. διικνουμένη, ut jam evulgaverat C. 1] τῶν 0.
& 0. κατά 0. Ἡ Dep. fort. ἐπ᾽, S.

ὀλκωτάτη
suit 8. “6 ητις (sic) 0.

μορφώσης al. man. ad oram. .

'@ ἄῤῥενας µεξεις palmaria est conject. Ci. '9
39 ἐπὶ κεφαλαίων Ὁ.
ex conjectura, Ποσειδῶν, ὃς ἥ τις 0, Ποσειδῶν ὅς ηµις (sie) Ὁ, Ilo

15 αὐτῶν 0, «4 διηνουμένη ΟἹ et 8, qui

38 ἢ add. ο, 0.

Ἡ Ποσειδῶν ἡμίσεια scripsi
Gv, ὅστις legi vult D.

95 [ta 8,

Ἢ Ὁ, Ὁ, Comparativus ὁλκότερος occurrit hom, 1x, 15. Tum ὥσπερ G, ὅπερ vel ὅσπερ jam propo-

VARIORUM NOTAE.

tus ad ortus refertur.Quo loci nota connecti in ver-
sione binas lectiones, ἀναπολάς et ἀνατολάς, dvaxo-
λεῖν et ἀνατολεῖν , cum originis ratio posteriorem
excludat. Cor.

(T) Ὃν καὶ Μίθραν ἐκάλεσαν, ἐνιαυτοῦ σὺμ -
πληροῦντα περίοδον. Hanc in rem. singularis est
locus Hieronymi ad caput πι Amosi prophete, Ba-
stlides omnipotentem. Deum porlentoso nomine appel-
lat "A6gatos, et eumdem. secundum Grzecas ένας,
et annui cursus numerum dicit in solis circulo. conti-
meri : quem ethnici sub eodem numero aliarum litte-
rarum vocant Μίθραν seu polius Μείθραν aut quod
alii legant MifBory- αὐ jdem numerus constet : ni-
mirum 305, qui in "Αοραξας οἱ in Μείθρας ac Μή-
θρης invenitur. De Mithra alii multa subministra-
bunt. Ego vero duntaxal propouam doctis exami-
nunda verba corrupta et obscura Porphyrii lib. 1v
De abstinentia, cap. 16, ubi ex Pallade scriptore
rationem reddens eur Mithre mysteriis initiati no-

χοιγὴν
θαι, ὡς πρὸς τὴν τοῦ ζωδιακοῦ κύκλου
ον) τὴν δὲ ἀληθινὴν ὑπόληψιν καὶ 8

minibus animalium appellarentur, ait : T
ορὰν ος

περὶ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν αἰνίττεσθαι, ἃς παντο-
δαποῖς περιέχεσθαι σώμασι λέγουσι Καὶ γὰρ Λατί-
γῶν τινὰς τῇ σφῶν διαλέχτῳ ἄπρους, καὶ σκώπρους,
λασούρους τε καὶ μερούλους χαλεῖν, Quid, amabo,
sibi volunt voces, σχώπρους λασούρους } Scriben-
dumne est σκρώςους et λάρους quod. conjectabam ?
ut primum sit Scropha cognomen,proprium fami-
lie Romane Tremelliorum, in Varrone et Macro-
bio; posterius vero, preenomen Lartis. Nam. Lar
Merminii consulis, Tolumnii Velentium regis, ct
Porsenna regis Clusinorum prenomen, Graecis est
Λάρος : pulaveruntque forsan Grecorum nonnulli
non mediocri errore,deduci hoc vocis ἃ laro ave.
11:0 si vera non videbuntur, alia libenter accipie-
mus.Restat ut Latinam interpretationem subnecta-
mus, Vulgus existimare, hoc ad xodiaci circulum
respicere: veram tamen opinionem el accuratam. esse,
qua censet illud de animabus humanis aliquid subin-
muere, quas emme genus corporibus circumdalas
aiunt. Elenim Latinos (f. Aax.vooc) aliquos sua. lmm-
gua Apros et Scrofas, Lares (pro. Larles) aique Me-
rulas appellare. Ip.

907

fuit, sed eum esset calida vis;haberctque nateram A.

sursum vergentem, sieut impetu quodam in supe-
riorem ae maxime principalem ethorem. evolavit.

XIII. Saturni autem vincula sunt coli ac terre
compages, ut alios interpretantes audivi. Abscissio
vero membrorum genitaliurn est elementorum
sejunctio ac diseretio : quoniam omnia a sua na-
tura abscissa fuerunt et separata, ut singula seor-
sum collocarentur : nec amplius gignit tempus,sed
que per illud genita sunt, naturali ordine :faciunt
successiones. Al qui ex pelago emersit Venus, est
humidi fecunda substantia,cum qua mistus calidus
spiritus coitus cupidinem indit, et mundi perfieit
venustatem.

XIV. Convivium antem nuptiale, eum Jupiter
conam celebravit propter Theiidem Nereidem et
eximium Poleum, hanc habet allegoriam, ut scias,
Appion, etiaut sine te isla nos audiisse. Convivium
itaquemundusest: duodecim veroilli regionum celi
fuleimenla sunt, qui signa vocant : Prometheus,
providentia, per quam omnia facta sunt : Peleus,
limus,quie terra ad hominis generationem excogi-
tatus est, et cum Nereide, id ost aqua, comrmistus.
Es amborum vero mistura, aque et terre, primus
non genitus, sed lormalus est. perlectus ; et quod
uberibus labia non admoveril, Achilles nuncupatus
fuit; est autem ille robur, quod propter amorem
cupiditatis, Polyxenie, ut quie ἃ veritate aliena sit
80 peregrina appetat, serpentis veneno interlicitur,
irrepente morte ex sagitta per caleaneum et ve-
sigium.

XV. Juno igitur, Minerva, Venus, Discordia,ma-
lum, Mereurius, judicium et pastor hanc habent
signilicationem. Juno, honestas: Minerva, forti-
tudo : Venus, voluptates ; Mercurius,sermo rerum.
interpres : pastor Pari.

8. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIjA.

impetus expers rationis et
barbarus. Si ergo in flore catis intellectus, anime
pastor, barbarus sit, qui utilia deserens, fortitudi-

208
ἔθη, ἀλλὰ θερμὴ οὖσα ἰσχὺς καὶ ἀνωφερῃ ἔχουσα

ὥσπερ ὑπό τινος ῥιπῆς εἰς τὸν ἄνω ἦγε-

μονικώτατον ἀνέπεν; ad

ρα.

111, Δεσμὰ δὲ τὰ Κρόνου

ἐστὶν ἡ σύμπηξις οὐρα
ܐ‎ ἄλλων
ἡ δὲ ἀποχοπὴ τῶν μορίων ὁ τῶν στοιχείων χωρισμὸς
καὶ διάκρισις, ὅτι πάντα ἐκ. τῆς ἰδίας φύσεως dm
τρήϑη καὶ ἀφωρίσθη 33, καθ᾽ ἑαυτὰ τετάχθαι ἕκαστον"
καὶ οὐκ ἔτι γεννᾷ 8

αὐτοῦ νόμῳ φύσεως ποιεῖται τὰς διαδοχάς. Ἡ δὲ ἐκ
ποῦ βυθοῦ ἀνακύψασα ᾿Αφροδίτη, ἡ ἐκ τοῦ ὑγροῦ
γόνιμος οὐσία, ἢ τὸ ὅμα μιγὲν τὸν τῆς
μίξεως ποιεῖται ἔρωτα, val τελεσιουργεῖ τοῦ κόσμου
τὸ κάλλος,

καὶ γῆς, ὡς 7 ἀ)ληγορούντων ἀκήκοα"

πά

(vos, ἀλλὰ τὰ γεννηθέντα δι᾽

μὸν

τόσιον τὸ γαμήλιον, ἔνθα τὸ δεῖπνον
δος 38 Θέτιδος καὶ

ἔχει ταύτην, ἵνα‏ ܙ

νῷς

συμπύσιον ὁ κόσμος" οἱ δὲ δώδεκα, τὰ 30
» μοιρῶν 465 περιστηρίγμ'

οὐράνια
ζώδια καλοῦσιν' Προμηθεὺς ἡ προμήθεια, ὑφ᾽ ἧς τὰ

τα, ἃ τινα

πάντα ἐγένετο" Πηλεὺς πηλὸς ὁ ἀπὸ γῆς εἰς ἀνθρώ-

στιν ὕδατι, Ἐκ δὲ τῆς τῶν δύο qi

«θεὶς, ἀλλὰ

δὲ αὐτὸς χαὶ

νην (9), ὡς ἀλη-
οὔσαν καὶ ξένην 3, ἐπιθυμῇ, ἰῷ

ὄναν wal κατὰ ἴχνος

ἀλλοτρίαν

|
θείας
ὄφεως ἀναιρεῖται, βὲλ

ποντος τοῦ 042

XV. "Hox. τοίνυν καὶ
Ἔρις καὶ μῆλον καὶ Ἑρμῆς καὶ κρίσις καὶ ποιμὴν
ποιοῦτόν τινα νοῦν
"ADR ἡ ἀνδρεία"

᾿άϑηνᾷ καὶ

ὑπαινίσσεται' Ἥρα

᾿Αφροδίτη αἱ ἡδοναί Ἑρμῆς ὁ
ἁρμηνευτικὸς λόγος ὁ ποιμὴν Πάρις ἢ ἀλόγιστος
ὁρμὴ καὶ βάρδαρος, Ἐὰν οὖν κατὰ τὴν ἀχμὴν τῆς
ἡλικίας ὁ τὴν ψυχὴν ποιμαίνων λογισμὸς τύχῃ ὢν

VARLE LECTIONES.

*! ἀφορίσθή O. Tum leg. xat καθ ἑαυτὰ τέτακται

xuzsvov. S. 3 Νηρηΐδος O. 59 'Amziov 8.

* τά adj. o. O. D: Cotelerii versionem mon salis capio. Legendum videlur οὐράνιοι τῶν Μοι-
ρῶν περισττρίγµατα, duodecim. eatestes (sive dii) sunt. Parcarum. fuleimenta. Astroalogos enim ex Zo-

diaci signis füta nascentium predixisse nemini latet. Vide Achil Tat. lsag. ad Arat. Phizen. c. 23,
φθείς cum Davisio, vel quod ego pretulerim, παραπλασί
3? καὶ male omisit S c. Cl. Tum προσωέγκειν 0.

p. [45.3 Beribe παραλη

μίαν, quod eliam vertendo expressit. At ea

α ἐς vel simile aliquid
3 Cotelerius legi vul καὶ ἀκμὴ, fte tod» ἐπιθν-

cvriptura neque Greca est, neque Colelerii versio ex ea

eflicitur. Quare. Davisius locum corruplissimum ita restituendum esse putavit: ἔστι J' αὐτὸς κατ’

ἀκμὴν, d τις ἐὰν ἐπιθυμῆ ἔχε;

? Πολυξένην, quod interprelater : Es vero ipse in elatis flore, quo tempore

si quis ducere cupial Polyénam. Parum apte. Meo quidem judicio sio scribendum : Ἔτι (non ἔστι) δ᾽ αὖ-

ἀκμὴν ἥθης, ἔχει
15: nàm verbum ἔτοθνι
efr. Hom. xvii, 12). 8.

Y
οσενεγκεῖν, Άχιλ-
erbis Apollodori
܇‎ Ὡνόμασεν Αχιλλέας ὅτι τὰ

8) Διὰ τὸ μαζοῖς χείλη μὴ
λεὺς προσηγορεύθη. Vorba ex
lib. ur Bübliothecze &

χείλη μαστοῖς οὗ προσήνεγχε, Latine rem sie expres-
sil Tertullianus, De pallio cap. 4: Quandoquidem la-
biis vacuerat ah uberum gustu; ubi consulendi Nota
magni illius Salmasii, qui tamen in eo audiendus
non est,quod Etymologici verba sollicitat,non ani-
madvertensin iis duplicem conjungi originationem,
bane a χείλη et aliam in Eustathio quoque a χιλός

θυμῶν Πολυξέγην, — ἂν
¥ ἃ seriptoribus itatis interiori
3$ Virgulam delevi post ξένην et addidi ἐπιθυμῇ c. O, in quo

ARIORUM NOTE.

(vel etiam xar ἀκμὴν ἡλικίας ἐπιθυμῶν

cum aceusalivo conjungi notum est
ἐπιθυμ:

εἴτα!

seu χιλή Sed hec levia sunt, nec digna que nos
morentur. Cor.

(9) Ἔστι δὲ αὐτὸς καὶ ἀκμὴν ἥτις ἐὰν ἔπιβυ -
μίαν Πολυξίνην, Sonsus constabit, si modo legas :
Ἔστι ὃν αὐτὸς κα) ἀκμὴν, ἥ τις Pi» ἐπιθυμῇ ἔχειν

Πολυξένην" Est vero ipse in ztulis flore, quo. lempore
si quis ducere cupiat Polyzenam. Videlicet, Paris
cum Deiphobo Achillem juvenem peremit,dum Po-
lyxeng conjugium speraret, Davis.

CLEMENTINA.

ρουτα, ἀνδρείαν
ἃς

209

βάρδαρος, καὶ παραλιτ

os, μόνας ἕληται

τε καὶ σωφροσύνην παρωσά;
ἡδονὰς καὶ μένῃ τῇ ἐπιθυμίᾳ τὴν vie
ἀντιλαμθόνων, ἐπ᾽ OM

ν ἀποδῷ, ὡς

παρ᾽ αὐτῆς >

ν αὐτοῦ ὁ μὴ ὀρθῶς x

ἔστιν 98 ἡ φιλονειχοῦσα

. Τὸ δὲ τῶν Ἑσπερίδων χρυτοῦν μῆλον ὁ πλοῦ-
τος ἂν εἴη, ὃς ἐνίοτε wol τοὺς σώφρονας,
ρω, πρὸς ῥᾳθυμίαν 38. ἐφί

τὰ μὴ αὐτοῖς
γάζεται, καὶ ψυχῆς
ἀπολ-

εθίζει

δρείους, ὥσπερ τὴν ᾿Αθηνᾶν, εἰ
ποντα, φιλογεικοτέρους 33 dm.
κάλλος, ὥσπερ ᾿Αφροδίτην, προφάσει τρυφῆς
λύει. Συντόμως ἐρῶ" πάντας εἰς καχὴν ἔριν ἂν
ὃ πλοῦτος.
XVI. Ὁ δὲ
ὄφιν ἀνελὼν
νοῦς (10),
τὸν κόσμον, ἐπιδημῶν
τοὺς ἐντυγχάνοντας, λέγω ς
λέουσι τολμηροῖς ἢ ἐλάφοις δειλαῖς € ἢ κάπροις
ἀγρίοις ἢ ὕδραις πολυτρύτοις. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ
ἄλλα πάντα, ὅσα ἀθλῆσαι αι Ἡρακλῆς, νοερᾶς
ἀρετῆς ἔστιν αἰνίγματα. Αὐτάρν
τὰ εἰρημένα. Εἰς γὰρ 8
χρόνος ἀρκέσει "5,
XVII. Πλὴν, θαυμάζω

τὸν τοῦ πλούτου ἡγεμόνα καὶ φύλακα
ρακλῆς ὁ γνήσιος καὶ φιλόσοφός ἔστι
ρίνοστε

πάσης κακίας γυμνὸς ὧν 66‏ ܐ
χαῖς καὶ σωφρονίζων‏

ὃς

τα

ἑοικότας

dB gu
0

᾿ηλοῦσθαι
ασι καὶ

à Éuspovec

μύθοις αὐτὰ προκαλύψαν ὑπὸ eo
σοφοὶ εἶναι X
τες δαίμονος σχεδὸν 367
ἐνήδρευσαν ἀνθρώπους, Ἢ γὰρ οὐκ
quazz, ἀλλ᾽ ἀληθὴ τῶν θεῶν ἁμαρτήματα, καὶ ἐλ
ܕ‎ 008 τὴν ἀρχὴν αὐτὰ cc

ονται, οἵ

χειν αὐτοὺς οὖχ ἔΐ
θρώποις εἰς μίμησιν προ
ἐλέγχθη "3 τὰ ὑπὸ τῶν
καὶ ἥμαρτον, ὦ "Aena,
νοι σοφοὶ τὰ σεμνὰ di
ἀμαρτεῖν τοὺς ἀνθρώπους προετρέψαντο, καὶ
δδρίσαντες οὓς καὶ θεοὺς εἶναι ἐνόμισαν.

XVIIL. Διόπερ 4 μὴ σοφοὺς, ἀλλὰ κακοὺς δαίμονας
τοὺς τοιούτους νόμιζε, 6
καλῶν προεθάλλοντο, ἵνα οἱ

τ οἱ ὑπὸ σοῦ ὀνομαζόμε-
μύθοις χαλύψαι

νοις

ἔργων

00101
lare videtur à πραγμὶ
ἁμαρτήματα, οἱ, ὑπὸ τῶν θεῶν Vj
reposui vbb. ἀλλὰ κακούς in Ed. Schwegleriana omi;

— HOMILIA VI. 210

A nem repellens ac temperantiam, solas eligat volu-
plates,solique cupiditati tradat vietoriam,ut qui ab
ea vicissim duleia eonsequatur, ad sui suorumque
pernieiem, qui non recte judicarit, obleclationem
proferet. Discordia vero esi contenliosa malitia.
Hesperidum autem pomum aureum divilise sint, qua
interdum eliam temperantes, ut. Junonem, ad so-
cordiam impellunt, et fortes, ut Minervam, ad ea
quz illos non decent contentiosiores reddunt, ani-
mique pulehritudinem, sieut. Venerem, pretextu,
deliciarum pessumdant. Uno verbo dicam : cun-
ctos ad malam discordiam instigant divitias.

¥}. Porro Ilercules, qui divitiarum ducem et
custodem serpentem interimit,intellectus est since-
rus οὐ philosophicus, qui omnis sceleris purus
mundum cireuit, ad animas adveniens, et abvios
castigans, homines dico,leonibus andacibus similes
vel timidis cervis vel feris apris vel hydris multi-
plicibus. Itemque caetera omnia, que debellasse
dicitur Iereules, innuunt vim animi.At nunc quie
dicta sunt suffieiant. Ad singula enim referenda
omne non satis essel lempus.

B

XVII. Getlerum miror cur, cum hzc clare, pie
aoc utiliter,aperta rectaque via potuissent declarari,
Ἡ quiilla obliquis celaverunt enigmatibus atque
turpibus occultarunt fabulis, dicantur a te cordati
ac sapientes exstitisse. Qui sane velut a malo pro-
ducti dzmone omnes fere homines seduxerunt.Aut
enim hee non sunt snigmata, sed peccata deorum
vera, tum non oportuit illos ostendere,neque prin-
cipio ea hominibus proponere imitanda: aul mnig-
matice ostensa sunt,qu: a diis vere facta non fue-
rant, et deliquerunt,Appion, quos vocas sapientes,
dum honesta inhonestis fabulis velantes ad pec-
candum homines incitarunt,idque cum contumelia
eorum, quos el credebant deos.

XVIIL Quocirea non sapientes, sed demones
pravos istos existima, qui mala operum bonorum
argumenta pretenderunt, ut ii qui. cuperent pre-
stantiorum fieri imitatores, vulgatorum deorum

S80,

VARIORUM NOTE.

(10) Ὅφιν ἀνελὼν Ἡρακλῆς , ὁ γνήσιος καὶ
φιλοσοφός ἐστι νοῦς ete. Cornutus : Ἡρακλῆς δὲ
ἔστιν ὁ ἐν τοῖς ὅλοις λόγος, etc. In Collectaneis Con-
stantini Porphyrogenete, excerpta ex Joannis An-
tiocheni Historia Chronica, ipso initio : "Ocs τὸν
Ἡρακλία τὸν τῆς ᾽Αλκμήνης, φιλόσοφον ἱστοροῦ-
συν, ete. Tria loca integra conferre opere pretium

fuerit: quorum ultimum feliciter emendavit ad
oram libri sui ὁ µακαρίτης Joannes Tarinus, vir
summo ingenio,summa eruditione,summa virtute.
Ubi enim legitur, ἐνίκησε τὸν υἱὸν τῆς φαύλης imt-
θυμίας, apposuit "Ióv. Ίος autem, hoo est vene-
num,optime quadrat ad fabulam illic relatam dra-
conis ab Hercule occisi. Cor.

911

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

212

sinularentur gesta, quae pridie disserens non. oc- A πράξεις, ἃς διαλεγόμενος τῇ πρὸ ταύτης ἡμέρᾳ οὐκ

cului, parricidia, inquain, liberorum ctdes,impios
cum matribus, filiabus, sororibus concubitus, in-
digna adulteria, masculorum initus, et impuras
nefandasque libidines, cum innumeris aliis ejus-
deminodi illieitis commistionibus. Inter quos ho-
mines maxime impii sunt, qui hac [acinora cu-
piunt videri vera, quo similia facientes non eru-
bescant. At si pie agere voluissent, oportuit, sicut
modo dixi, ut, etsi dii vere admisissent de iis de-
cantata flagitia,propter reverentiam erga deos obte-
gerent res inhonestas fabulis quibusdam decentio-
ribus, et non e contrario, quemadmodum aitis,
bonis eorum operibus malas et turpes admoverent
formas qui etiam allegorice explicate mullo cum
labore vix possunt intelligi: et quando a nonnullis
fuerunt intellecta,illis quidem pro magna molestia
praebuerunt non errare, cum licuisset molesiia et
labore non premi ; eos voro qui aberrarunt, fundi-
tus perdiderunt. Laudo itaque illos, qui fabulas ad
honestiores trahunt allegorias, ut qui ex Jovis ca-
pite prudentiam prosiliisse innuunt. Certe illud
mihi videtur probabilius,inventa esse contumeliosa
hes ab improbis hominibus,qui honorem divinum
abstulerunt.

XIX.Porro omnium deorum non invenimus poe-
ticam allegoriam esse consequentem. Slatim ergo
in mundi dispositione poete aliquando dicunt na-
turam, aliquando menter ducem exstitisse totius
opificii, Etenim ex natura primam ortarn esse elo-
mentorum motionem ac commistionem, at per
mentis providentiam dispositam fuisse. EL quidem
illi, aflirmantes orbem a natura conditum, cum id
nequeant certo demonsirare propter arlificiosum
mundi opus, innectunt quoque mentis providen-
tinm, ut et eos qui omuino sapiunt possint abri-
pere. Nos autem ad illos. dicimus : Si mundus a
natura fortuito operante factus est, quomodo jam
proportionem ac ordinem accepit, cum id a sola
excellente prudentia fieri queat,atque comprehendi
ἃ sola scientia hec pernoscere ac perficere valente?
Quod si universa a prudentia acceperunt compa-
gem et dispositionem,quod necessario aliter se ha-
bere non potuit, quo paelo adhue possibile fuit, ut
hec casu fieri contingeret ?

XX.Qui ergo deorum gesta tarpioribus allegoriis
voluerunt explicare, velut, Metin a Jove fuisse ab-
sorptam, iiin angustias inciderunt, ignari quod,
qui de diis ex obliquo physicas protulerunt inter-
pretationes, deorum quoque ipsorum existentiam

ἀπεκρυψάμην, λέγω δὲ πατροφονίας, τεκνοκτονίας ^5,
μίξεις ἀσεθεῖς μητέρων, θυγατέρων, ἀδελφῶν, pot-
χείας τε V ἀπρεπεῖς καὶ ἀῤῥενομιξίας καὶ μιαρὰς
ἀῤῥητουργίας, πρὸς ἄλλαις μυρίαις τοιαύταις ἀθεμί
τοις μίξεσιν U^ ὧν ἀσεθέστατοι + οἱ ταῦτα ἀληθῆ

δοχεῖν εἶναι θέλοντες, ἵνα τ'

ὅμοια ποιοῦντες μὴ ol-
δῶνται 9, Οἵπερ εἴγε εὐσεδεῖν ἐβούλοντο, ἐχρῆν αὖ-

ὄντως οἱ θεοὶ τὰ
περὶ αὐτῶν ἀδόμενα διεπράξαντο κακὰ, τιμῇ τῇ 5
368 πρὸς θεοὺς εὐπρεπεστέροις τισὶ μύθοις τὰ
ἄσεμνα 9 ἐπισχέπειν, καὶ μὴ τοὐναντίον, ὥς φι

τοὺς, ὅπερ ἀρτίως εἶπον, εἰ καὶ

ὧν καχὰ καὶ ἄσε-

, & τινα καὶ 83 ἀλληγορού-

καλῶν αὐτοῖς πράξεων
ܘܐܬܐ‎ περιδάλλειν σχήματι

μενα καὶ διὰ χαμάτων μόγις νοηθῆναι δύναται καὶ
τοῦ πολλοῦ
μόχθου παρέσχον τὸ μὴ πλανηθῆναι, ἐξὸν δὲ δὲ μὴ
μοχθῆσαι, τοὺς δὲ πλανηϑέντας ἄρδην
Πλὴν τοὺς εἰς τὸ σεμνότερον ἀλληγοροῦντας αὐτὰς "δ
ἀποδέχομαι, ὥσπερ τοὺς ἐκ τῆς Διὸς κεφαλῆς αἶνι-
ξαμένους ἀναπηδῆσαι τὴν φρόνησιν. Ἴσως δὲ ἐκεῖνό
μοι πιθανώτερον, ὅτι ὑπὸ 9 μοχθηρῶν ἀνδρῶν, δό-
Lay θεῶν ἀπενεγχαμένων, ἐκεῖναι ἐτολμήθησαν 8 αἱ
ὕθρεις,

ὅταν νοηθῇ τισιν, ἐκείνοις μὲν ἂν

ἀπώλεσαν.

XIX, Απάντων δὲ τῶν θεῶν τὴν ποιητικὴν ἄλλη-
Ἱορίων οὐκ ἀκόλουθον εὑρίσχομεν. Αὐτίκα γοῦν ἐπὶ

τῆς διακοσμήσεως τῶν ὅλων ποτ
σιν ποιηταὶ, ποτὲ

μὲν φύσιν λέγου-
γὸν γενέσθαι τῆς
μὲν γὰρ τῶν στοι-

δὲ νοῦν @ dp
ν Ἐκ φύσεως
σύμμιξιν γεγονέναι,
ακεκοσμῆσβαι 9. Καὶ
X δεδημιουργῆσθαι
! ἀγεπιλήπτως τοῦτο ἄποδει-

ἀποφηνάμενοι μὲν oi μὲ
τὸ πᾶν, μὴ δυνάμενοι

χυύναι διὰ τὸ τῆς δημιουργίας ἔντεχνον, παρεμπλέ-
χουσι 469 καὶ τοῦ νοῦ τὴν πρύνοιαν, ὡς συναρπά-
σαι καὶ τοὺς πάνυ σοφοὺς δυνάμενοι. Ἡμεῖς δέ φα-
μὲν πρὸς αὐτούς" Ε μὲ
κόσμος γέγονεν, πῶς ἔτι

Ἐξ αὐτομάτου φύσεως ὁ
ἀναλογίαν καὶ τάξιν ειλη-
φεν, ἅπερ ὑπὸ μόνης ὑπερβαλλούσης φρονήσεως γε-

ϑαι δυνατόν ἐστι, καὶ καταλι,φθῆναι ὑπὸ ἐπιστή-
μῆς τῆς μόνης ταῦτα ἀκριθ. δυναμένης ; Ei δὲ
φρονήσει τὰ πάντα τὴν σύγκρασιν καὶ διακόσμησιν
εἴληφεν, ὅπερ ἀνάγκη μὴ ἄλλως ἔχειν, πῶς ἔτι ἐκ
τοῦ αὐτομάτου συμδῆναι ταῦτα γενέσθαι δυνατὸν ἦν.

ܘ

XX. Οἱ τοίνυν τὰ θεῖα ἐπὶ τὸ αἰσχρὸν ἀλληγορῆ-
σαι 9? θελήσαντες, οἷον τὴν Μῆτιν καταποθῆναι ὑπὸ
Διὸς, εἰς ἀπορίαν ἐμπεπτώκασιν, οὐ αυνιέντες, ὅτι
οἱ πλαγίως φυσιολογήσαντες περὶ θεῶν καὶ τὸ εἶναι
θεοὺς ἀνῃρήχασιν, τὰ εἴδη αὐτῶν διὰ τῆς ἀλληγο-

VARUE ΤΕΟΤΙΟΝΕΡ.
8 τεκτον (sio) τεκνοκτονίας 0, priore voce subnotata, ^ τε inserui c. Ὁ. Tum ἀῤῥενομίέεις C. D.

conj. πρᾶξε
τινα C, σχήματα jam D recte conjecit

9 ἀσεθέστεραι C.

ο [ta O c. S, αἰδοῦνται C.

Ἡ τῆς O0. δὲ μὴ σεμνά Q. δὲ ὀχήματα,

Ἡ δὲ om. O, sed prebet subsequens μή, quod non est in

ο ας κηράτα
textu Ci. idem μή in marg. 55 αὐτούς C, αὐτά 8, 9 ὑπό 8, deest ap. C et in 0, 9 [ta O ο, S, ἐτόλ-
µήσαν C Aliam preterea emendandi rationem proponit D, qui scribi vult μοχθηρῶν ἀνδρῶν — ἐκεῖναὶ

πόλμαι ἦσαν αἱ ὕδρεις.

σμεῖσθαι C, f" ἀποφηνᾶ
ἐν C. edere; Ὁ,

* B. Notum esi ἀπαχαβογῷ πάντα διεκόσμησε νοῦς ἀρ. Simpl. Phys. fol. 33 b.
Schaubach, Anaz. frugm. fr. ΜΗ, De Stoicis cfr. Diog. Laert. VIL, 134, 137. 99 lta O 8. S,
ας μὲν φύσει Ὁ. Tam δεδημιουργῆσθαι S, 0, δεδη μιουργεῖσθαι C. δὲ

ον οὖν λέ 1

ὅτι οἱ ὑπ᾽ αὐτῶν ἠδόμενοι‏ ܕܡܐܘ

κακοί τινες γεγόνασι μάγοι, οἵτινες ἄνθρωποι ὄντες
μοχθηροὶ, ναγείᾳ μεταμορφούμενοι γάμους διέλυον,
βίους 8 ἶ

ἐστ'

ὧν κατὰ πόλεις καὶ οἱ µόροι καὶ οἱ τάφοι φαί-

ἔφθειρον, τοῖς δὲ πάλαι, οὐκ εἰδύσι τί ποτ

μαγεία, BU ὧν ἔπραττον ἐδόχουν εἶναι θὲ‏ ® ܐ
νονται.‏

XXL. Αὐτίκα γοῦν, ὡς καὶ ἄλλοτε εἴπου, ἐν τοῖς
Καυκασίοις ὄρεσι Κρόνου τινὸς σῆμα δ᾽ ἀνθρώπου

δείκνυται, τυράννου ἀγρίου χαὶ τεκνοκτόνου. 119 Ὁ δ᾽

ου υἱὸς, Ζεὺς τὸ ὄνομα, χείρων γενόμενος, μα-
νάμει χοσμοκράτωρ ἀναφανεὶς πολλοὺς ὃνκ-

"λά-

γείας δι
λύει γάμους, καὶ τὸν πατέρα σὺν τοῖς θείοις 96
εις καὶ ὑτήσαντος τὸν τάφον Κρῆτες

οὕτως τι
ὕσιν δὲν ἐν δὲ τῇ
μὲν τις ἐν "Άτροις U, Σελήνη δὲ
Ἑρμῆς ἐν Αἰγύ ἄνθρωπος
Αφροδίτη i» Κύπρῳ: ᾿Ασχληπιὸς ἐν Ἐπιδαύς
ἄλλων πολλῶν τοιούτων φαίνονται τάφοι,
ς ὀρθῶς νοοῦσιν ἄνθρωπο!

Β

ἐπι Μεσοποταμίᾳ κεῖνται Ἥλιος

τις ἐν Κάραις'

Ἄρης ἂν Βρέχῃ

XXII. Οὕτω προφανῶς το
γεγενῆσθαι ὡμολόγηνται, Καὶ οἱ μὲν συγχρονοῦντε
αὐτοῖς, ὑπαισθὸμενοι αὐτοὺς θνητοὺς ve
λέστερον αὐτοῖς ἀποθανοῦσι προσεῖχον,
χρόνος δόξαν γεῶν αὐτοῖς Καὶ μὴ 098
μαζε, εἰ οἱ κατ’ ᾿Ασκληπιὸν i
ἐξηπατήθησαν, ἢ κατὰ Διόνυσον ἢ xav ἄλλον τινὰ

αἱ 7 γενόμενοι

τῶν τότε, ὅπου καὶ Ἔχτορα ἐν ᾿Ιλίῳ καὶ Αχιλλέα ἐν
ΔΛευχῇ τῇ νήσῳ οἱ ἐκεῖ προσκυνοῦσιν, Πάτροκλον
"Ὀπούντιοι, τὸν Μακεδόνα ᾿Αλέξανδρον Ῥόδιοι.

XXII, ᾿Αλλὰ καὶ παρ᾽ Αἰγοπτίοις ἔτι καὶ νῦν ἄν-
θρωπος ὡς θεὸς πρὸ τοῦ θανάτου προσχυνεῖται (11).
Καὶ τοῦτο μὲν ἧττόν ἐστιν ἀπέδημα, ὅτι ζῶντος ἀν-
,ܬ‎ ἀλλὰ τὸ
ἃ καὶ

θρώπου θείας τιμὰς νομίζουσιν Air.
πάντων γελοιότατον, ὅτι καὶ πτηνὰ καὶ ip
ζῶα πάντα προσκυνοῦσιν, Οὐδὲν 3 γὰρ χρίσει
νοοῦσιν ἢ ποιοῦσιν οἱ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων. Τὸ δὲ 58

πάντων αἴσχιστον 108 μοι, τὸν δι’ αὐτῶν ὄντα mum
πὸ καὶ ἀνθρώπων λέγουσι Λήδᾳ 99 συνεσχημα-
w, ὃν 38 πολλοὶ Δία ἀναγράψαν
q ἀνατιθέασιν, Πρὸς δὲ τὴν 6
τῆς ὕδρεως ἤθελον, εἰ τὸν τοῦ καιροῦ βασιλέα αὐτῶν

τες ἐν πίνακι

$

CLEMENTINA, — HOMILIA VI.

τὰς τοῦ χύσμου οὐσίας διαλύσαντες. Πιβα- Α sustulerunt, eorum genera per allegoriam in mun-

314

di substantias dissolvendo. Verisimilius ergo est
dicere quod ab iis decaniati dii quidam fucrunt
improbi magi, qui eum essent homines nequam,
per magiam transformati matrimonia diremerunt,
vite rationes vitiarunt, veteribus autem, qui nes-
ciebant quid esset magia, propter illa quz fa-
ciebant, dii esse visi sunt, quorum interitus et se-
pulera per urbes cernuntur.

XXL Jam ergo sicut alias retuli, in. Caucasiis
montibus ostenditur Saturni cujusdam bominis
tumulus, feri tyranni ae liberorum interfectoris.
Cojus filius, Jupiter nomine, patre pejor, per ma-
Bie vim mundi dominus declaratus, mulla dis-
solvit matrimonia, patremque cum patrais suppli-
cio afficit; sieque mortui bustum Cretenses osten-
dunt. In Mesopotamia vero jacent Sol quidam
Alris, et quedam Luna Carris, Mercurius in. Zgy-
pto aliquis homo, Mars in Thracia, Venus in Cy-
pro, JEsenlapius Epidauri, et aliorum multorum
similium visuntur sepulera.

XXIL. Atque ita eos homines fuisse, aperte con-
fitebuntue quotquot recte judicabunl. Et. quidem,
qui eadem cum ipsis vixerunt. etate, intelligentes
eos homines exslitisse, intelligentius attenderunt :
longum vero tempusopinionem quod dii essent illis
adjecit. Neque mireris, si docepti l'uerint, qui vixe-
runt temporibus /Esculapii et Herculis aut, Bacchi
aut alterius cujusvis tunc florentis, cum et Hecto-
rem in Ilio, et Achillem in Leuce insula incole
adorent, Patroclem Opuntii, Alexandrum Macedo-
nem Rhodii.

XXIII. Sed et apud JEgyptios nune quoque homo
ante mortem ut deus colitur. Aque hec quidem
minor est impietas, quod homini vivo divinos ho-
nores decernunt JEgyptii, verum quod maxime est
ridiculum, eorumdem cullus est erga aves, ser-
pentes, cunctaque animalia. Nihil enim ex judicio
cogitant vel faciunt hominum plerique. ltem vero
omnium turpissimam mihi vida : eum, qui juxta
illos deorum hominumque est pater, aiunt cum
Leda fuisse nequiter conjunctum, quem Jovem
multi depingentes in tabula publice consecrant. Ad
cujus contumelis vindictam, vellem, regem suum

VARUE LECTIONES.
88. ποτὲ ἔστιν C. Tum vbb. μεταμορφούμενο: γάμους διέλυον, βίους διέφθειρον repetuntur in 0 expuncta.

δὲ Hane. Ci conjecturam expr. S, sj
πατέρος ἀδελφοὺς ἐκόλασεν. δὲ bmi
comma. post

50 λήδᾳ orn. Ὁ, Subinde : An συνεῖνα: anas,

8 123, 1, 351, 4. Tum χῆνα γράψεντες olt.

0.

ܝ

ed. Lips. Is vir doctissimus totum locum sic restituit : Τὸν δι᾿ αὐτῶν ὄντα πατέρα θεῶν τε

ux ulerque Hom. codex.

s recte delevit S. Deinceps Aiómze" τίς O.
μένον, 0 in notis. ) :
hom. v. 13, scribi vult Valckenarius, Diatr. im Eurip.

55 |a D, θεοῖς C, O. Cfr. c. 2 : οὐ
μέν τις, ἦν Πάτρα ܐܢܬ‎ ἐν ἄτραις Ὁ. Οἱ
55 Malim ὃ δὲ S. Tum ἰδέ 0 c. 8, 610 C.
" Leg. 6. De re cfr. Mülleri Archzoi.

relig.,
καὶ ἀν-

¥
1 3 1 ܙܣ 1:0 ܣܬ‎ Drpoolg Duce

ασιν. 8.

VARIORUM NOTAE.

(11) Παρ’ Αἰγυπτίοις ἔτι καὶ νῦν ἄνθρωπος ὡς
Θεὸς πρὸ τοῦ θανάτου προσκυνεῖται, Et hom. 1,
c. 6. Εἱορασίος, ut omuia, Minucius Felix : Zjyp-
tii sane heminem sibi quem colanl eligunt, ilium
unum propiliant, illum de omnibus consulunt, illZ
victimas cadunt : εἰ ille, qui caeteris deus, sibi certe

homo est, velit. nolit; nec enim. conscientiam. suam.
decipit, si fallit alienam. Idem traditur a Porphyrio
Περὶ τῆς τῶν ἐμψύχων ἀποχῆς, lib. IV, nom. 9; ci-
tautque Po*phyrium Eusebius lib. rr Praparat.
evang., cap. 4, 12, &c Theodorilus, sermone contra
Grecos. Cor.

215 5. CLEMENTIS {1 048

temporalem in turpi complexu pictum (de illo fa-
cientes quod de Jove facere audent) palam propo-
nerent, quo vel ab ira temporarii imperatoris, id-
que hominis, discerent per suum supplieium,
quemadmodum oporteat convenientem delerre ho-
norem. leta antem tibi refero, non quasi ipse
jam cognoscam eum, qui vere est Deus, sed. equo
animo profiteor, quod licet non noverim quid sit
Deus, attamen quod sil Deus clare mihi videor
ܚ‎

XXIV. Principio itaque quatuor prima elemenla
non possunt esse Deus, quee ab alio facta sunt:
non mistura, non temperies, non generatio, non
omnis hac qua ambit visibilis moles, neque quod
ad inferos confluxit sedimentum ; non supernatans
aqua, non fervida substantia, non aer qui ab ea
hucusque protenditur. Nam quatuor elementa, si
8. se invicem separata l'uerunt, non poluerunt abs-
que magno artifice mente ad aninalis generationem
misceri sin vero semper mutuo fuerunt conjuncta,
sic quoque ab artifice mente ad proprietatem mem-
brorum et partium animalis adaptantur, quo pos-
sint singulorum ad singula servare proportionem,
et habitudinem recte conformatam obtineant, ut-
que interiora omnia convenientem aceipiant cohe-
rentiam. Similiter et uniuscujusque propria loca
cum omnmi elegantia mens artifex disponit. Com-
pendio dicam : et in omnibus aliis, que animal
habere debet, nihil deest magno huic animali totius
orbis.

XXV. Ita necessario intelligi debet quemdam
esse ingeniturn artificem, qui elementa vel distan
tia conjunxerit, vel presentia mutuo ad animal
producendum affabre miscuerit, unumque perfece-
rit ex cunctis opus. l'ieri enim non potest, ut abs-
que majori quadam mente sapientissimum opus
&bsolvatur, Sed neo amor esse potest eunctorum
opifex; non cupiditas, non vis, non quid aliud
ejusmodi; que omnia, casui obnoxia, venire et
abire solent. Neque etiam quod ab alio movelur
Deus est, neque quod a tempore aut natura muta-
tur ac in nihilum resolvitur.

XXVI. Que cum ad Appionem proloquerer, e
Caesarea advenit Petrus, οἱ concursus multitudinis
in Tyro facti sunt, festinantis ipsi occurrere gra-
tiamque adventus profiteri. Et Appion quidem se-
cessit cum Anubione et Athenodoro solis ; reliqui
vero omnes Petro obviam ituri prodivimus. Primus
autem ego ante portas eum excipiens ad hospitium
duxi. Ubi cum fuimus, plebem quidem dimisimus,
ei vero roganti, ut acta narrarem, nihil abscon-
didi; sed Simonis indicavi calumnias et portentosas

PONT. OPERA DUBIA. 246
A Ἱράψαντες ἐπὶ αἰσχρᾶς πλοκῆς, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Διὸς
ετολµήκασι ποιῆσαι, οὕτω ποιήσαντες ἀνέθεσαν 2η-

μοσίᾳ, ἵνα v

ν ἀπὸ τῆς ὁργῆς τοῦ προσχαίρου βασι
λέως, καὶ ταῦτα ἀνθρώπου ὄντος, µάθωσι Χολασθ
τὴν δέουσαν ἀπονέμειν τιμήν. Ταῦτα δὲ
ὦ, οὐχ ὡς αὐτὸς ἤδη ἐπιγνοὺς τὸν ὄντως
Θεὸν τι, "ἀλλ᾽ εὐγνωμονῶν ὁμολογῶ, εἰ χαὶ τί Θεὸς
οὐκ. οἶδα, ἀλλ᾽ οὖν γε σαφῶς ὅτι θεὸς @ νομίζω εἷ-
δέναι.

τες, ὡς
σοι

XXIV. Αὐτίκα γοῦν τὰ πρῶτα τέσσαρα στο
θεὸς εἶναι οὐ δύναται 13, τὰ ὑπὸ ἄλλου γενόμενα" v^
ἢ μίξις, οὐχ ἡ κρᾶσις, οὐχ ἡ γένεσις, οὐ τὸ πᾶν περιέχον
ὁρατὸν κύτος" οὐδ᾽ ἡ ἐν τῷ ἃδῃ συῤῥέουσα ὑποστάθμη"
οὐ τὸ ἐπιπολάζον ὕδωρ: οὐχ ἡ ζέουσα οὐσία οὐχ ὁ
«τῶν ἐνταῦθα διήκων ἀήρ. Τά τε γὰρ
στοιχεῖα τέσσαρα, εἴτε ἀλλήλων διεστάλχει, ἄνευ τι-
γὸς μεγάλου τεχνίτου μιγῆναι πρὸς ζώου γένεσιν
ἐδύνατο, 19 εἴτε ἀεὶ ἀλλήλοις συνῆπτε Τί, καὶ
τως ὑπὸ τεχνίτου νοὶ

ἐξ αὐτῆς μὲ

οὖν
οὗ -

pos τὸ οἰχεῖον τῶν τοῦ ζώου
μελῶν καὶ μερῶν συναρµόζεται, ἵνα τὴν ἑκάστου
πρὸς ἕκαστον ἀναλογίαν ἀποσώζειν δύνηται, καὶ τὴν
ἕξιν εὐπερίγραφον ἔχῃ, καὶ τὰ ἔνδοθεν πάντα τὴν
προσήγουσαν ἁρμονίαν Xaufivwy ὁμοίως τε ἴ5 καὶ
τοὺς οἰκείους τόπους ἑκάστου μετὰ πάσης εὐμορφίας
ὁ τεχνίτης νοῦς 61

ὁ
ὅσα ποτὲ ζῶον δεῖ ἔχειν, οὐδὲν ἐνέλι
τούτῳ ζώῳ τῆς ὅλης περιφορᾶς.

XXV. Οὕτως ἀνάγκη τινὰ εἶναι νοεῖν Τ ἃ
τεχνίτην, ὃς τὰ στοιχεῖα ἢ διεστῶτα συνήγαγεν 73, ἢ
συνόντα ἀλλήλοις πρὸς ζώου Ίένεσιν τεχνικῶς ἐκὲ-
pues καὶ ἕν ἐκ πάντων ἔργον ἀπετέλεσεν. ᾿Αδύνατον
ἄνευ τινὸς νοῦ μείζονος

ἔννητον

6

» σοφὸν ἔργον ἅπο-

μὴν ἔρως 19 εἶναι δύναται πάντων
τεχνίτης, οὐκ ἐπιθυμία, οὐκ ἰσχὺς, οὐχ ἄλλο τι τὸν
οὗτον, ἃ τινα παβητὰ συμθαίνειν καὶ ἀποθαίνειν
Φυκεν, ᾿Αλλ’ οὐδὲ τὸ ὕφ' ἑτέρου σε

ὀμενόν ἔστι
οὐδέ γε τὸ ὑπὸ χρόνου ἢ φύσεως ἀλλοιούμενεν zal εἰς
τὸ μηκέτι εἶναι ἀναλυόμενον,

XXVI Ταῦτά uoo διαλεγομένου πρὸς τὸν "Am-
πίωνα, ἀπὸ Καισαρείας 8 ἐπίστη Πέτρος, καὶ
συνδρομαὶ τῶν ὄχλων ἐγένοντο ἐν τῇ Τύρῳ, σπευδύν-
τῶν ὑπαντῷν αὐτῷ καὶ χάριν τῇ ἐπιδημίᾳ ὁμολογεῖν.

D Καὶ ὁ μὲν ᾿Αππίων ὑπεχώρει μετ᾽ ᾿Αγουδίωνος 59 καὶ
᾿Αθηνοδώρου μόνων, οἱ δὲ ἄλλοι πάντες ὡς ἀπαντη-
σόμενοι δι τῷ Πέτρῳ ὡρμήσαμεν. Πρῶτος δὲ ἐγὼ πρὸ
τῶν πυλῶν ἀποδεξάμενος αὐτὸν ἐπὶ τὴν ξενίαν ἦγον.
Ὡς δὲ ἐγενόμεθα, τοὺς μὲν ὄχλους ἀπελύσαμεν, αὐτῷ
δὲ ἀξιώσαντί με τὰ πραχθέντα λέγειν οὐδὲν ἀπεχρυ-

VARUE LECTIONES.

7! θεός 0. Ἡ Ita Ὁ c. S, Θεόν 0, δύνανται Ο. Tum. ἀπ’ ἄλλου S. ܐ‎ τά τε γὰρ στοχεῖα τὰ δ᾽ εἴτε

ἀεὶ ἀλλήλοις συνῆπτον 0, intermediis vocabulis omissis.

Ἴδτε 8, τό C, 0. ἴ8 ὅσα ποτε ζῶν δεῖ ἔχει,

οὐδὲν ἐνέλειπε 0. 7T νοῦν 0, 18 τὰ στοιχεῖα ἡδίστως ἢ συνήγαγεν 0, συγήγαµεν ex Cotelerio minus accurate

notat 8, cum exstet ap. Cl.

15 Secundum Parmenidem et Einpedoclem, Cf. Karsten, Parmenid. relig. v.

13i. Emped. reip, p. 348 sqq, Arist. Meph. 1, 4. i. S. 9 Ἀννουδίωνος 0, Tum μόνον 0, ὃ: ἀπαν"

τήσοµεν 0, ad oram correclum in ἀπαντησάμενοι,

211 CLEMENTINA.

τοῦ Σίμωνος διαθολὰς
εγενημὲ-

ἐκ τῆς

πτόμην, ἀλλ᾽ ἐμήνοον τάς n
καὶ τὰς τερατώδεις φαντασίας ὑπ᾽ αὐτοῦ
vas, xxi ὅσας ἔπεμψεν νόσους 53 μετὰ τὴν
βουθυσίας ἑστίασιν, καὶ ὅτι ἐκ τῶν νοσούντων οἱ μὲν
αὐτόθεν @ κατέµειναν ἐν τῇ Τύρῳ, οἱ δὲ τῷ Σίμωνι
ἅμα τῷ

ἐμὲ ἐλθεῖν συνεξεληλύθεισαν 8: εἰς τὴν ܙܬ‎

δῶνα, ὡς ὑπ᾽ αὐτῷ 86 θεραπευθησόμενοι, καὶ ὅτι ἐμάν-

θανον μηδένα αὐτῶν ἰάσεως τετυχηκέναι ὑπ᾽ αὐτῷ 39.
καὶ τὴν πρὸς ᾿Αππίωνά µοι εγένημι
Πέτρῳ διηγησάμην. Ὁ δὲ στ
χάριν ἐπαινέσας µε καὶ εὐλογήσας, ἀλῶν μεταλαδὼν,
διὰ τοὺς χαμάτους τὴς ὁδοιπορίας τῇ ἀναγκαιοτάτῃ

ἡσυχίᾳ τοῦ ὕπνου ἑαυτὸν ἐπέτρεπεν.

νην διάλεξιν τῷ

οργῆς xal προ

'OMIAIA Z (12).

1. Τῇ δ᾽ τετάρτῃ δὲ ἡμέρᾳ τῆς ἐν Τύρῳ ἡμῶν ἐπι-
δηµίας, ὑπὸ τὴν Ἐ7Α ὄρθρον προεληλυθότι τῷ Πέτρῳ
ἀπήντων πλησιόχωροί τε οὐκ ὀλίγοι
πάμπολλοι, καὶ ἐπεφώνουν λέγοντες, Ἱ
ἡμᾶς ἐλεείτω, διὰ σοῦ
ἐπὶ λίθου τινὸς ὑψηλοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι πᾶσιν
ὁρᾶσθαι, wal προσαγορεύσας θεοσεθεῖ νόμῳ οὕτως
ἤρξατο:

1L Θεῷ τῷ κτίσαντι
οὐ λείπει πρόφασις
θελόντων. Ὅθεν µη
προπετείας τις αὐτὸν ὡς μὴ 3 φιλάνθρωπον αἰτιά-
σθω, Τῶν γὰρ συμθαινόντων ἀνθρώπῳ 9 τὰ τέλη
ἀνθρώποις μὲν ἄγνωστα, ὡς £
μενα 34, Θεῷ δὲ ὡς ἀποθησόμενα εὐτυχῶς γνώριμα.
Αὐτίκα γοῦν Σίμων ἀριστερὰ τοῦ Θεοῦ δύναμις ὢν
καὶ τῶν τὸν Θεὸν οὐκ εἰδότων ἐπὶ χακοποιίᾳ τὴν
ἐξουσίαν ἔχων νόσοις ὑμᾶς περιθαλεῖν ἠδυνήθη, αἴτι-
γες διὰ τὴν τοῦ Θεοῦ ἀγαθὴν πρόνοιαν γενέσθαι
συγχωρηθεῖσαι ἠνάγκασαν ὑμᾶς, τόν ἰᾶσῃαι δυνάμε-
νον περιδλεψαμένους wal εὑρόντας, προφάσει
Ξοῦ σώματος θερα
νους, πεισθῆναι φρονεῖν, ἵνα οὕτως ἅμα τοῖς σώμασι
σωθησομένοις καὶ τὰς ψυχὰς σῴας ἔχητε,

ΜΙ. Μανθάνω οὖν, ὡς βουθυτήσας ἑστίασιν @ ὑμᾶς
ἐν μέσῃ τῇ ἀγορᾷ,
νεχθέντες ἃμα τοῖς πονηροῖς δαίμοσι τὸν ἄρχοντα
αὐτῶν ἐφιλοφρονεῖσθε, καὶ οὕτως ὑμῶν οἱ πλεῖστοι
ὑπὸ τῶν παθῶν 135 κατελήφθησαν, ἀγνοίας αἰτίᾳ
xab' ἑαυτῶν ἰδίαις χερσὶν ἐπισπασάμενοι τὸ τοῦ ὁλέ-
ϑρου ξίφος. Οὐ γὰρ ἂν τὴν καθ' ὑμῶν ἔσχον ἐξου-
σίαν οἱ δαίμονες, εἰ μὴ πρότερον τῷ ἄρχοντι αὐτῶν

B

καὶ

αὐτῆς Τύρου
ϑεὸς διὰ σοῦ
απευέτω. Ὁ δὲ Πέτρος ἔστη

τὸν οὐρανὸν καὶ τὸ σύμπαν

σωτηρίαν τῶν σώζεσθαι
ἐπὶ 88 τοῖς δοκοῦσι φαύλοις ὑπὸ

κακῷ, ὑποπτευό-

C

αἱ οὕτως ὑμεῖς οἴνῳ πολλῷ παρε-

ὁμοδίαιτοι ἐγεγόνειτε, Οὕτω γὰρ ἀπαρχῆς 9 ὑπὸ τοῦ
πάντα κτίσαντος Θεοῦ δυσὶν ἑχάστοτε ἄρχουσι, δεξιῷ

— HOMILIA. VII.

918

prestigias ab ipso editas, quotque morbos immi-
serit post illud ex immolato bove convivium, et
quod ex wgrotis alii quidem illie apud Tyrum per-
mauserint, alii vero simul ac ego voni egressi sint
eum Simone in Sidonem, tanquam ab co sanandi,
quoque audierim nullum eorum ab ipso sanatum
fuisse; sed et meam adversus Appionem dispu-
tationem Petro retuli. At ille pre amore et exhor-
tandi gratia in me laudem ac benedictionem con-
tulit; et cibo sumpto se somni quieti, quz ob iti-
neris : fatigationem maxime erat necessaria, lra-
didit.

HOMILIA VII.

1. Quarto vero die nostri apud Tyrum adventus
sub diluculum egresso Petro processerunt obviam
non pauci finitimi, ac ex ipsa Tyro quamplurimi,
et aeclamabant dicentes : Deus per te nostri ruise-
realur, per te nos curet. Petrus vero stelit in ex-
celso lapide, ut ab omnibus posset conspici, eum-
que religioso more salutasset ita exorsus est :

II. Deo creatori cceli et mundi non deest occasio
ad salutem eorum qui servari volunt, Quocirca
neque ia iis, qua videntur mala, aliquis per teme-
ritatem illum velut hominum non amanteminsimu-
lei. Eorum enim,qui mortali aceidunt,[ines quidem
hominibus incognili sunl, ac de malitia supeeti,
Deo autem cogniti, ut. cessuri feliciter. Itaque Si-
mon, qui sinistra Dei virlus est, potestatemque ha-
bet ad inaleficentiam in eos qui Deum nesciunt,vos
poluit morbis implicare, qui morbi per bonam Dei
providentiam evenire permissi coegerunt vos, ui
quaesito eo qui sinare valeret et invento, occasione
corporalis medele placita Deo susciperetis alque
erederetis ut sic una cum sorvalis corporibus et
animas habeatis salvas.

III. Audio ulique, eum bove maetato convivium
vobis in medio dedisse foro, sicque vos multo vino
&brepti una cum pravis demonibus principem
eorum complexi estis, atque ita vestrum plurimi
morbis capti sunt, per ignorantiam in se propriis
manibus attraeto pernieiei gladio, Neque enim ad-
versum vos diemones habuissent potestatem, nisi
prius cum eorum prineipe fuissetis epulati. Prin-
cipio siquidem illa per universorum conditorem
Deum lex prefinita est duobus utrinque ducibus,

VARUE LECTIONES

84 ὅσους 02 35 αὐτόθι C. δν Ita O c. S, συνεξεληλύθησαν C. 95 ὑπ αὐτοῦ C. 9 ὑπ᾽ αὐτοῦ τετυχηκένα! C.
81 τῇ prefixi o. 0 Idem postea τὸν ορθρον. 33 ἐπί om. O. °? μή deest in O. @ ἀνθρώπων (, ἀνθρώποις in
marg. Vocem ἀνθρώπων delendam censet D, συμοαινόντων παθῶν proponit 8 : conjecture jam superflue.

91 ὑποπτενόμενα 0. Tum idem ἀποθησόμενα ὁ, D, ἀποσόμενα C. idem f. ἐπεσόμενα vel ἀποσωζό

9? εἰστίασεν Epit. c. δά, 33 àz' ἀρχῆς 0.

ενα in marg.

VARIORUM NOTZE.

(12) Homilie septime alteram inscriplionis partem
omisi c. 0. Dnzss.

αρ. C. obviam EN TYPO ܠ‎ quz scholion redolet,

219

8. CLEMENTIS I ΚΟΜ. PONT. OPERA DUBIA.

220

dextro et sinistro, ut non. habeat alter illorum po» À τε καὶ εὐωνύμῳ **, ὡρίσθη νόμος, μὴ 33 ἔχειν ἑκάτε-

testatem, nisi pius conviva cujuspiam fuerit, quem
beneficio vel injuria cupit afficere, Sicut ergo per-
ceptis sacrificiis, que daemonibus fuerant oblata,
venistis in servitutem illius qui malitiz princeps
est,ita si ab iis abstinueritis etad Deum per bonum
dextrumque principem confugerilis, honoribus sa-
erificii exportibus facientes quie vult, probe seitote,
quod cum corporis sanitate animas quoque possi-
debitis sanas. Ipse namque solus, per sinistram
occidens, per dextram polest vita: largiri ; pari-
terque et percutere, οἱ jacentem erigere (a).

IV. Propterea primum a pracursore Simone de-
cepti ratione anime mortui estis Deo et corpore fuis-
tis afflicti, potestis autem similiter iterum per poni-
tentiam, ut dixi,Doo placita amplexi et corpore con
valescere, 6! animam recuperare. Porro Deo placita
sunt: eum precari, pelere ab illo tanquam ab eo quj
cuncta qua lege tribuit,demonum mensa sese abs-
tinere, non gustare carnom demortuam, sanguinem
non altingere,ab omni illuvie mundari. ΠΟΙ πα au-
tem uno verbo, quaecunque Judsi, erga Deum reli-
giosihomines,audierunt,et vos cuncti audite,in mul-
lis corporibus unam mentem adepti : que unusquis-
Sibi desiderat bona, eadem et de proximo statuat(P)
Sic autem unusquisque vestrum bonum cogitaveri
5i ista apud se repetat : Non vis interfici ? alterum
non interficias ; non vis uxorem tuam ab alio con-
stuprari, allerius nuptam me eonstupra; non vis
quidpiam rerum tuarum furto auferri ? nihil alte-
rius fürare, Alque ila. ex vobis ipsis quod rationi
consentaneum ost intelligentes atque faeientes,Deo
chari effecti consequemini sanitatem alioquin et
in presenti saeculo corporibus torquebimini, et in
futuro puniemini animabus

V. Hwe a Petro paucis diebus edocti el sanati
baptizati sunt. Deinde inter ccltera illius miracula
reliqui omnes in medio foro passim in cinere ot.
sacco sedebant, agentes penitentiam de prioribus
delictis. Et qui Sidonem incolebant, ista audientes
similia fecerunt, miseruntque ad Petrum supplica-
turos, quod ipsi propter morbos non possent ad
illum venire, Igitur l'etrus cum per pautos dies
Tyri commoratus esset, cunctosque illius civitatis
homines instruxisset, ot liberavisset omnigenis
morbis ac instituissel ecclesiam, atque ex presby-
leris, qui eum sequebantur, ipsis episcopum con-
stituisset, Sidonem appulit. At Simon, audiens
quod adventaret Petrus, confestim ad Berytum au-
fugit cum Appione et sociis.

pov αὐτῶν ἐξουσίαν, ἐὰν μὴ πρότερόν τῶι ὁμοτρά-
ܕ‎ ὃν εὐποιῆσαι ἢ

κῷται βούλεται.

p οὖν δαίμοσιυ 589
ς τῷ τῆς κανίας ἡγεμόνι κατεδουλώθητε, οὕτως,
οι τῷ Θεῷ διὰ τοῦ ἀγαθοῦ xal
οὔ ἡγεμόνος προσφύγητε, ἀθύτοις τιμαῖς ποιοῦν-
τες ἃ βούλεται, εὖ στε ὅτι σὺν τῇ τοῦ σώματος ἰάσει
καὶ τὰς ψυχὰς ὑγιαινούσας ἕξετε, Αὐτὸς γὰρ μόνος
διὰ τῆς ἀριστερᾶς ἀναιρῶν διὰ τῆς δεξιᾶς ζωοποιῆσαι
δύναται" ὁμοίως δὲ καὶ πατάξαι, καὶ ἀναστῆσαι κεῖ-
μένον.

IV. Διὰ τοῦτο πρῶτον ὑπὸ τοῦ προδρόμου Ξίμωνος

ένων θυμάτων μεταλα-

τούτων παυσάµε

ε καὶ τὰ
σώματα ἐπατάχῆχτες δύνασθε δὲ ὁμοίως τὸ δεύτερον,

ἧς μετανοίας, ὡς

προαπατηθέντες, Θεῷ τὰς ψυχὰς ἀπεθάνετι

διὰ
ον νο as μεν CAMERA
τξάμενοι καὶ τὰ σώματα ἀναῤῥῶσαι καὶ τὰς ψυχὰς
ἀναλαθεῖν. Ἔστι δὲ τὰ ἀρέσκοντα τῷ Θεῷ τὸ αὐτῷ
προσεύχεσθαι αὐτὸν αἰτεῖν 9 ὡς πάντα νόμῳ χρι-
τιχῷ διδόντα" τρατ

φην, τὰ Θεῷ ἀρέσκοντα ἀνα-

ζης δαιμόνων ἀπέχεσθαι- νεκρᾶς

ἡ γεύεσθαι σαρχός' μὴ 1 76 ψαύειν αἵματος f ix
παντὸς ἀπολούεσθαι 55 λύματος' τὰ δὲ λοιπὰ ἐνὶ λό

ὡς οἱ

Θεὸν σέθοντες ἤκουταν Ἰουδαῖοι, καὶ

αὐτὰ βούλευξσῃω 9 καὶ τῷ πλησίον. Οὕτω δ᾽ ἂν
ὑμῶν ἕκαστος νοήσειε τὸ καλὸν, εἰ ἑαυτῷ διαλεχθείη
θῆναι, ἕτερον μὴ φονεύ-

πὰ τοιαῦτα" Οὐ θέλεις φον

σῃς' οὐ θέλεις τὴν σὴν ὑφ᾽ ἑτέρου μοιχευρῆναι γυ-
os γαμετήν" οὐ θέλεις τι
τῶν σῶν κλαπῆναι, ἑτέρου μὴ κλέπτε μηδέν, Καὶ
οὕτως ἀφ᾽ ὑμῶν αὐτῶν τὸ εὔλογον συννοοῦντες καὶ
ποιοῦντες, Θεῷ προσφιλεῖς γενόμενοι, ἐπιτεύξεσθε
τῆς ἰάσεως, ἐπεὶ καὶ ἐν τῷ παρόντι αἰῶνι βασα-
νισθήσεσθε τὰ σώματα, καὶ ἐν τῷ μέλλοντι χολα-
σθήσεσθε τὰς ψυχάς.

¥, Ταῦτα S9 ὑπὸ τοῦ Πέτρου dv ὀλίγαις ἡμέραις
τηχηθέντες καὶ ἰαθέντες ἐοαπτίσθησαν. Ἔπειτα ܠ‎
λοιποῖς αὐτοῦ θαύμασιν ob λοιποὶ πάντες ἐν

ναῖκα, τὴν ἑτέρου μὴ uo

ἀγοραῖς πανδημεὶ ἐπὶ σποδοῦ καὶ αάκκου

ετανοοῦντες ἐπὶ τοῖς πρότερον ἡμαρτη-
μένοις, Καὶ οἱ ἐν Σιδῶνι ταῦτα ἀκούσαντες τὰ ὅμοια
ἐποίησαν, καὶ Ἱκέτας πρὸς τὸν Πέτρον dm

νάμενοι Ὁ Πέτρος δὲ ἡ

ὧν οὐ πολλῶν ἐνδιατρίψας
ἢ 3 Τύρῳ, καὶ κατηχήσας τοὺς ἐν αὐτῇ 113 ἅπαν.
τας, καὶ παντοδαπῶν αὐτοὺς ἀπαλλάξας παθῶν,
ἐκκλησίαν τε συστησάμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἐπομένων
αὐτῷ πρεσδυτέρων ἐπίσχοπον αὐτοῖς καταστήσας,
ὥρμησεν εἰς Σιδῶνα, Ὁ δὲ Σίμων μαθὼν ἥκοντα τὸν

Πέτρον εὐθὺς ἀπέδρα εἰς Βηρυτὸν μετ' ὃ ᾽Αππίωνος
καὶ τῶν αὐτοῦ ἑταίρων.

(4) Deut. xxxrr, 39; I Reg. 1, 6. (b) Matth. vir, 42.

VARLE LECTIONES.
9M Tta. D, δεξιόν τε καὶ εὐωνύμων Ὁ, δεξιῶν τε καὶ εὐωνύμων O. "ux Ὁ et de conject. C, in cujus
i

iextu deest. 95 [ta ex conject.

ἐστίν uterque Hom. codex. 9) αἵματα 0. "5 Hanc. Ottoboniani lectionem

commendnt C ex eonject., sed exh. ἀπολύεσθα: in textu, Deinde ὡς ot e, 0, ὅσοι (f. ὅσα) C, os' ot 8, 99 D

emendal 35745280 19! Τοιαῦτα C. 1 Forte 26 καὶ
apparet S. 3 τῷ S. 3 µετά 0. Idem deinde ἑαυτοῦ.

1. Vulgatam saltem seripturam haud sanam esse lacile

221

VI. Τοῦ δὲ Πέτρου εἰτιόντος εἰς τὴν Σιδῶνα, πολ-
λοὺς ἐν ܝ‎ 0 ἔροντες πρὸ αὐτοῦ ἐτίθεσαν. Ὃ δὲ

πρὸς αὐτοὺς ἔφη" Μὴ τοίνυν νομίσητε ἐμὲ τι θύνα-
σθαι πρὸς ὑμετέ; m ἴασιν, ἄνδρα θνητὸν καὶ αὐτὸν
πολλοῖς πάθεσιν ὑποπεσεῖν δυνάμενον" ὑφηγεῖσθαι δὲ

ὑμῖν τὸν τρόπον δι᾽ οὔ σωθῆναι δυνήσεσθε οὐ φθονω,
καὶ αὐτὸς παρὰ τοῦ τῆς ἀληθείας Προφήτου μαθὼν
ποὺς προωρισμένους τοῦ Θεοῦ πρὸ καταβολῆς κό-
σμου ὀρισμοὺς, λέγω δὲ ἐπὶ ποίαις κακαῖς πράξεσι
τοὺς ἀνθρώπους ἔταξεν ὑπὸ τοῦ τῆς κακίας ἡγεμόνος
χαχοῦσθαι, ὁμοίως δὲ " ἐπὶ ποίχις
ὥρισε πρότερον πιστεύσαντας αὐτῷ ἴω;
µατα σώζεσθαι, ἔπειτα καὶ τὰς ψυχὰς ἐπανορθοῦσθαι
ρον.

νους

ἀγαθαῖς πράξεσιν

ῳ τὰ σώ-

πρὸς τὸ ἀνώλι

VIL. Ταύτας τοίνυν τάς τε ἀγαθὰς καὶ κακὰς πρά-
ἔεις εἰδὼς προμηνύω ὑμῖν ὡς ὃ ὁδοὺς δύο,
κνύων διὰ ποίας μὲν βαδίζοντες ἀπόλλυνται, ποίαν ¢
δὲ ὁδεύοντες ἀποσιὀζονται, Θεῷ ὁδηγούμενοι, Ἡ μὲν
οὖν τῶν ἀπολλυμένων ὁδὸς πλατεῖα μὲν καὶ ὁμαλω-
τάτη, ἀπολλύουσα δὲ ἄνευ τοῦ πόνου, ἡ δὲ τῶν σω-
ζομένων

ὑποδει-

στενὴ μὲν xal τραχεῖα, σώζουσα δὲ πρὸς
τῷ τέλει τοὺς διαπορευθέντας ἐπιπόνως. Τούτων δὲ
τῶν δύο ὁδῶν προχαθέζεται 4 8 ἀπιστία καὶ πί-
στις" καὶ ὀδεύουσι διὰ μὲν ἀπιστίας οἵ τὰς ἠδονὰς
προκρίναντες, δι’ ἃς [ποιοῦντες ὃ οὐκ ἀρεστὸν τῷ
Θεῷ καὶ ἀμελήσαντες εἰς τὸ σῶσαι ψυχὴν τῷ λόγῳ,
ἐλάθοντο ἡμέρας κρίσεως 7,] οὐδὲ ζητεῖν τὸ συμφέ-
ρὸν οὐ διεφύλαξαν. ᾿Αγνοοῦσι μέντοι ὡς οὐκ ἀνθρω-
πίνοις ὅμοια τὰ θεοῦ βουλήματα" πρῶτον μὲν γὰρ
οἵδε τὰ πάντων διανοήματα, καὶ οὐκ ἐν τῷ ἐγγειρῆ-
σαι μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ἐννοῆσαι ἕκαστος εὐθύνε-
ται. Πολλῷ 3 δὲ ἧττον ἀσεδοῦσιν οἱ ἐγχειροῦντες καλὰ
νοεῖν καὶ ἀποτογχάνοντες, τῶν μηδὲ ὅλως ἐγχειρούντων
«οἷς καλοῖς, Ὅτι αὐτῷ τῷ Θεῷ ἔδοξεν, τὸν ἐν γνώσει
τῶν καλῶν παραπίπτοντα 3, κατὰ λόγον: τῶν ἀνθρω-
πίνων παραπτωμάτων, μετρίως κολασθέντα 15 ܚܘܗ‎
ναι. Οἱ δὲ τὴν ἀρχὴν καὶ τοῦ γνῶναι τὸ ܘܐ‎
ἐξημεληκότες, κἂν μυρία ἕτερα πράξωσι καλὰ, iv ἢ
δὲ αὐτὸς ὥρισε θρησχείᾳ μὴ γένωνται, ἀμελείας ἔγ-
χλημα λαθόντες τῇ μεγίστῃ ἁποσθεσθήσονται κολά-
σει παντελῶς ΙΙ,

1111. Ἡ δὲ αὐτοῦ ἀρισθεῖσα θρησχεία ἐστὶν
αὕτη: Τὸ μόνον αὐτὸν σίδειν, καὶ τῷ τῆς ἀληθείας
μόνῳ πιστεύειν προφήτῃ, καὶ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν
βαπτισθῆναι, καὶ οὕτως διὰ τῆς ἀγνοτάτης βαφῆς
ἀναγεννηθῆναι Θεῷ διὰ τοῦ σώζοντος ὕδατος" τρα-
πέζης δαιμόνων μὴ μεταλαμθάνειν, λέγω δὲ εἴδωλο-
θότων, νεκρῶν, Μεθηριαλώτων, αἵματος" μὴ
ἀκαθάρτως 499 βιοῦν, ἀπὸ κοίτης γυναικὸς λούε-
σθαι, τοι καὶ ἄφεδρον φυλάσσειν, πάντας δὲ
σωφρονεῖν, εὐποιεῖν, μὴ ἀδικεῖν: παρὰ τοῦ πάντα
δυναμένου Θεοῦ ζωὴν αἰώνιον προσδοκᾷν' εὐχαῖς καὶ
δεήσεσι συνεχέσιν αἰτουμένους αὐτὴν λαθεῖν. Τοιαῦτα

(a) Matth. vir, 13.

ὑπ᾽

qu

αὐτὰς

CLEMENTINA, — HOMILIA ΤΠ.

223

VI. Ceterum cum Petrus Sidonem ingressus es-
set, multos in lectis allatos coram ipso posuerunt.
llle autem dixit ad eos : Ne vero existimetis me
aliquid posse ad curationem vestram, qui sim ipso
quoque homo mortalis, et in multa possim inci-
dere adversa : docere autem vos modum quo salvi
esse possitis, non gravabor, qui ipse etiam a veri-
tatis Propheta didici prefixos % Deo ante mundi
constitutionem terminos, in qualibus, inquam,ma-
lis operibus disposuerit ut homines a malitie duce
afligantr,sed similiter in qualibus bonis operibus
decreverit ut, qui in eum velut medicum eredide-
rint, prius corpore curentur, deinde οἱ anima ins-
taurentur ad salutem.

VII. Has ergo cognoscens bonas ct malas aetio-
nes prenuntio vobis quasi duas ostendens vias,per
quam quidem gradientes pereant, per quam vero
incedentes salventur, ducti a Deo. Via igitur pereun-
tium lata estet planissima,perditque absque labore;
at via servatorum angusta est et aspera,tandemque
iter facientes servat cum labore multo (a), Ceterum
his duabus viis president incredulitas et fides, pro-
ficiscuntur autem perincredulitatem quidem qui vo-
luptates pretulerunt, propter quas[quod Deo displi-
cet facientes neque curam anime salutis gerentes
diei judicii obliti sunt] neque quod utile est cura-
verunt querere. Itaque ignorant, Dei consilia si-
milia non esse humanis. Primo etenim novit Deus
cogitationes omnium,el non ob solam operationem,
sed et propter cogitationem unusquisque judicatur.
Multo autem minus impii sunt, qui nituntur bona
intelligere et aberrant, quam qui nullatenus aggre-
diuntur bona. Quia Deo placuit, ut qui in cogita-
tione boni lapsus fuerit,juxta rationem humanorum
lapsuum, modice castigatus servetur. At qui om-
nino intelligere neglexerunt, etsi operentur innu-
mera alia preclara, ideo quod in religione a Deo
deünita non exstiterint, indiligentie sumpto eri-
mine per maximum penitus interibunt suppli-
eium.

Α

VIII. Porro ab eo definita religio haoc est : Eum
solum colere, ac soli credere Prophete veritatis,
in remissionem peccatorum baptizari, sicque per
intinctionem purissimam renasci Deo in àqua salu-
tari; nihi] sumere de mensa damonum,hoc est de
idolothytis, mortuis, suffocatis, a bestia captis,
sanguine; non impure vivere, lavari post concubi-
tum cum muliere, feminas vero onstodire etiam le-
gem purgationis, cunctos autem temperantes esse,
benefacere,non afficere injuria ; a Deo omnipotente
exspeotare vitam eternam ; petendo illius adeptio-
nem orationibus et precibus continuis. Hac et in

D

VARLE LECTIONES.

+ «c 0. 5 Vbb. ὑμῖν ὡς bis leguntur in 0. δ ποίᾳ C. ?
bis explere tentavi,

que precedunt uneis inclusa. ὃ πολλῷ 0

Lacunem in cod. Oltob. post δι᾽ ἄς obviam ver-
ut eonj. C, in cuj. textu πολλῶν. 3 τῶν ἐν

19. τι κι παραπιπεόντων 0. Aut post ἔδοξεν addendum ἐπί Vel περί, aut Seribenduim τοὺς — παραπίττοντας

censuit D.

Ὁ κολασθέντας C. !! παντελῶς 0, quod et S proposuit legendum, παντελεῖ C.

223 S. CLEMENTIS 1 !'GM. PONT. OPERA DUBIA. 994
Sidone Petro suadente, eum paucis diebus multi A καὶ ἂν τῇ Ὁ Πέτρου παραινοῦντος, ἡμέραις
ibi quoque penitentiam egissent, ae credidissent, ὀλίγαις πολλῶν κἀκεῖ μετανοησάντων καὶ πιστευσάν.
atque sanali essent, ecclesiam instituit; οἱ posl- των, xxi θε sz) συνέστησεν, xal
quam aliquem ex presbyteris, qui eum conseela- τῶν συνεπομένων αὖτ ὧν τινὰ καταστήσας

bantur, constituisset illis episcopum, Sidone egres-
sus est.

IX. Statim autem ae Berytum pervenit, terro
motus factus esl,atque plebs accedens δὰ Petrum:
F'er opem,inquiebat; timuimus enim, dixérunt;ne
omnes omnino periromus. Tune Simon, commento
excogitalo, una. cum Appione, Anubione, Atheno-
doro ezterisque sodalibus publice multitudini ad-
versus Petrum acclamabat: Fugite, o viri, hunc
hominom; magnus est : mihi credite et terre motum
18 vobis fecit, ipse morbos excitavit, ut vos perter-
rcai, quasi ipse sib Deus. Atque multa ejusmodi
pars Simonis contra Petrum. finxit, velut eum qui
humanas vires supergrederetur. Cumque plebs se
in silentio tenuisset, Pelrus subridens terrorem in-
culiente libertate dixit : Viri qui ub istis dicun-
tur, fateor me posse Deo volente ellicere : ad hiec
paratus sum, nisi mihi habueritis fidem in his
qua loquor, universam vestram funditus evertere
civitatem.

X. Cumque turba timore esset commota atque
promisisset se quod ab ipsoimperaretur facturam :
Nemo vestrum, inquit Petras, neque commereium
cum istis magis habeat, neque cum iis jungatur.
Plebs autem simul ae breve mandatum audivit,
foslibus sumptis eos perseeula est, donec penitus
urbe pepulisset. Et ingrossi quicunque ex iis egro-
tabant ei ἃ demonibus vexabantur, se ad pedes
Petri projecerunt. Ille vero hoe cernens eorumque
stuporem volens solvere ad eos ἴῃ ΠΕ.

XL. Ego si terre motus et quidquid volo possem
facere, non dieo quod Simonem cum sociis suis
exterminassem (non enim ad hominum internecio-
nem missus fui), sed eum mihi amicum reddidis-
8em, ne vere detrahens mew predicationi multi
impedimento esset ad salutem. Quod si mihi cre-
ite, ipse est magus, ipse calumniator, ipse mali-
tim minister in eos qui nesciunt veritatem. Alque
ideo peccatoribus egriludines potest eflicere, cum
eos peceatores adjutores habeat potestatis contra.
ipsos.Ego autem Dei omnium auctoris servus sum,
dextrique ejus. Prophete discipulus. Quocirca qui
sum illius apostolus, vera pr»dico ; bono enim mi-
nistrans etium morbos depello ; nam secundus mis-
sus sum,quandoquidem priecedit morbus, sequitur
vero sanatio. Per illum ergo maleficum magum,
Deo increduli, egrotastis; per me autem, modo
in cum credatis, sanabimini. Sic enim experimento

ῷ
αὐτοῖς ἐπίσκοπον, ἐξῄε

ܨ

εὖθὺς ἐπίδη τῆς Βηρυτοῦ, σεισμὸς
A a προσιόντες τῷ Πέτρῳ' Ῥοήθει,
p ἔφασαν, μὴ Hox ἄρδην
ἘὉ ΠΕ δὲ τὰ τα Mes ὁ Σίμων, τολμήσας ἅμα τῷ
᾿Ανουδίωνι καὶ ᾿Αθηνοδώρω καὶ
αἴροις αὐτοῦ, δημοσίᾳ τοῖς ὄχλοις κατὰ
a ἄνδρες, τὸν ἄνδρα τοῦ-
}+ πιστεύσατε, wal τὸν
Jj» 13, καὶ τὰς νόσους ἐχίνησεν αὐτὸς,
Θεός. Καὶ
δυνα-

ܬܘܐ
τοῖς 6:1‏
τοῦ Πέτρου‏
μάγος‏

τὸς ἐποίη

πον" σεισμὸν αὐ-

ἵνα ὑμᾶς καταπλήξηται 15, ὡς αὐτὸς ὧν

πολλὰ τοιαῦτα ὡς ὑπὲρ δύναμιν ἄνθρω:
μένου τοῦ Πέτρου χα

vov

εὔδοντο οἱ περὶ τὸν Σίμωνα.

Ἡσυχίαν δὲ αὐτῷ 1’ παρασγόντων τῶν ὄχλων ὁ Πὲ-

προς βραχὺ ὑπομειδιάσας καταπληκτικῇ τῇ παῤῥη-
ܐܘ‎ "Άνδρες, εἶπεν, ἐγουσιν, Θεοῦ 08
λοντος, ποιεῖν δυνατὸς εἶναι ὁμολογῶ, πρὸς δὲ τού-
τοις ἕτοιμός εἶμι, ἐὰν μὴ πείθησθε 15 μοι περὶ ὥλέγω,
τὴν πᾶσαν ὑμῶν ἐκθαθρεῦσαι πόλι

801 X. Τῶν ܘ‎ ὄχλων φοδη
σειν ἐπαγγειλαμένων, ὅπερ
Μηδεὶς ὑμῶν, ἔφη ὁ
γόησιν, μήτε
ἀχοῦσαι τοῦ

περ οὗτοι

ων καὶ 15 ποιή-
ἂν ὑπ᾽ αὐτοῦ κελεύωνται,

ἔτρος, μήτε ὁμιλείτω τούτοις

ἀναμεγνύσθω, Οἱ δὲ ὄχλοι ἅμα τῷ

ἑαματως τοῦ συντόμου ! ξύλα Xa-

ἔδίωκον αὐτοὺς, ἕως αὐτοὺς παντελῶς τῆς

ἤλασαν, Καὶ εἰσελθόντες
τῶν καὶ δχιμονῶντες πρὸς ποσὶ τοῦ Πέτρου ἑαυτοὺς
0 Ὁ δὲ ταῦτα βλέπων, καὶ τὴν κατάπληξιν
αὐτῶν ἀναλῦσαι θέλων, πρὸς αὐτοὺς ἔφη”

οἱ νοσοῦντες αὖ-
ἐῤῥίπτουν

ΧΙ. Ἐγὼ σεισμοὺς val πᾶν
γάμην ποιεῖν 18,
τοῦ ἑταίρων @ ἐξωλόθρευον (οὐ
θρώπων ἀπέσταλμαι),
ἐποιησάμην, ἵνα μή μου τὸ ἀληθὲς διαθάλλων κήρυ-
qux πολλοῖς ἐμποδίζῃ πρὸς σωτηρίαν, El δὲ μοι
πιστεύετε 9, αὐτός ἐστι μάγος, αὐτὸς διάδολος, ab-
τὸς κακίας ὑπηρέτης κατὰ τῶν ἐγνοούντων τὸ ἀλη-
θὲς, Καὶ διὰ τοῦτο ἁμαρτάνουσι ?! νόσους ἔγεργε
δύναται, ἔχων τοὺς ἁμαρτάνοντας τῆς
xav αὐτῶν δυνάμεως. Ἐγὼ δὲ Θεοῦ ?? τοῦ πάντα
πεπονηκότος εἰμὶ δοῦλος, τοῦ δεξιοῦ αὐτοῦ Προ-
φήτου μαθητής. Διὸ ἐχείνου ἀπόστολος ὢν ἀληθεύω"
ἀγαθῷ γὰρ ἐπέμ-
φθην γὰρ δεύτερος. ἐπεὶ προηγεγεῖται μὲν νόσος, ἔπε-
ται 3 δὲ ἴασις, Δι’ ἐκείνου μὲν οὖν τοῦ ἘΜΈ χακο-
ποιοῦ μάγου τῷ Θεῷ ἀποστήσαντες ἐνοσήσατε 39, δι)
ἐμοῦ δὲ, ἐάν τε αὐτῷ πιστεύσητε, ἰαθήσεσθε * οὕτω

ὅ τι βούλομαι εἰ ἐδυ-

Σίμωνα o) λέγω ὅτι μετὰ τῶν ܗܘ‎
γὰρ ἐπὶ φθορᾷ ἂν-
ἀλλὰ φίλον ἐμαυτῷ αὐτὸν ἂν

συνεργοὺς

καὶ νόσους ἀπελαύνω"

VARLE LECTIONES.

12 ἡμῖν 0.

ὑπέρ, in lexiu ὥσ £ αὐτί

, πο ὡς

3 Ja O c. D. καταπλήξῃ τε C. Tum ἄλλα
ᾧ Ὁ c. D, αὐτῶν C.

p. πολλά idem, qui deinceps conj. ὡς
15 [ta Ὁ c. 8 , πείσθησθὲ C. 15 Ci ict

Ρως ante ποιήσειν omisi c. Ὁ. Si retinere velis, legendum auct. S., aut. μὴ ἑτέρως, sul, quod prestat,

ἑτοίμως. Epit. c. 58, habet τ
εἰ ἐδυναμ,
3. ἁμαρτάνουσι D, O,
erat ἐνοήσατε, Deinde idem om. τε,

προθύμως, Ci versio ferri non potest.
» €. 99 Hanc Ci conjecturam confirmat O, ἑτέρων cod. Hom. Parisin. * Ita 0 c D, πιστεύεται 0.
ἁμαρτανούσας ܟ‎ 0, 33 ἐγὼ δὲ τοῦ Θεοῦ C. 58 La D, ἔπειτα C, Ὁ. 56 In O. prius scriptum

Y συντόμως cod. Reg. 804. 15 ποιεῖν

225

τὸ εὐ. αὶ
ܨ‎

ܟܚ

XH. Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος, οἱ πάντες ܘܗܘ‎

πρὸ τῶν αὐτοῦ ἔχειντο ποδῶν. Ὃ δὲ εἰς οὐρανὸν
ἄρας τὰς χεῖρας, καὶ τῷ Θεῷ προσευξάμενος ἰάσατο
τοὺς πάντας ἐκ μόνης εὐχῆς, Οὐκ ὀλίγων ὃν ἡμε-

ρῶν παραμείνας τοῖς Βηρυτίοις, καὶ πολλοὺς τῇ ܚܟܬ‎
ναρχικῇ θρησκεί Baz à
τῶν ἐπομένων αὐτῷ πρεσθυτέρων ἕνα
αὐτοῖς καταστήσας, εἰς τὴν Βίδλον
γενόμενος ἐκεῖ καὶ μαθὼν ὅτι Σίμων οἱ
ἡμέρας αὐτοῖς προσέμεινεν, ἀλλ᾽ εὖθ
πολιν ὥρμησεν, ὀλίγων ἡμερῶν αὐτοῖς ὃ
Βίθλοις

ἐνασκήσας, κατ’ ἴχνος τοῦ Σίμωνος εἰς τὴ

συνεβίσας 38

a

καὶ θεραπεύσας οὐκ ὀλίγους; καὶ τα

ἐπορεύετο, μεταδιώχειν αὐτὸν μᾶλλον, ο
qe προῃρημένος.
'OMIAIA H'.
1. Εἰς δὲ τὴν Τρίπολιν εἰ
λομαθέστεροι ἔν

xxi Βίόλου, καὶ

τόντι τῷ Πέτρῳ, οἱ φι-

τε τῆς Τύρου καὶ Σιδῶνος, Βηρυτοῦ

τῶν πλησιοχώρων 383 πολλοὶ
sex δὲ τῶν ἀπ᾽ ox
λεως ὄχλων συνδρομαὶ

συνεισήεσαν, Οὐκ ἤν

τῆς πό-

γίνοντο, ἱστορεῖν βουλομ
αὐτόν. Σονετύγχανον οὖν ἡμῖν ἐν

ων
τοῖς προχστείοις
οἱ ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐκπεμφθέντες ἁδελροὶ, τά τε ἄλλα τὰ
κατὰ

ν πόλιν καὶ τὰ πραττόμενα τῷ Σίμων! ܦ‎

χριθῶσαι, ὅπως ἐλθόντες ὑφηγήσωνται,
μένοι αὐτὸν ἐπὶ τὴν Μαροόνου 19 γον οἰχίαν,
1. Ὁ ὃ ἐπ’ ᾧ >

Σνίας πυλῶνι:

yovàs, ἐπιστραφεὶς

οὔσαν

ἢ θεοσεδείας αὐτοῖς διαλεχθῆναι. E

ϑόντος δὲ αὐτοῦ, ol πρόοδοι τοῖς συνεληλυβόσι ξεν!

οὐδὲ οἱ ἀποδεχό-

xal

μένοι
Τούτων δὲ

σπουϑῇ πάντας 83 αὐτοὺς ὑποβεξα,

ν, ὡς
ὅτας οὖς ξενίσωσιν 33 ὑπερβαλλόντως

Πέτρος, ἀκούσας xul ἡσθεὶς τῆς
ὀξείας φιλανθρωπίας 3), εὐλογήσας αὐτοὺς
καὶ θαλάσση λουσάμενος εἰσῆλθεν 35, καὶ σιτίων σὺν

τοῖς προύδοις μεταλαδὼν, ἐσπέρας ἐπικαταλαδούσης
ὕπνωσε

ἢ

ἐκεροόνων φωνὰς
γορότας 95, ἦμεν ἕξ σὺν

ρος, 183

αὐτῷ οἱ πάντες ἐκχαίδεχα, αὐτὸς ὁ Π

κἀγὼ ὁ Κλήμης, Νικήτης τε wal ἸἈκύλας, καὶ οἱ
εὔσαντες δώδεκα, ἱροσαγορεύσας οὖν ἡμᾶς
ἡμερον τοῖς ἔξω ἤλοις

ὕσχολοι, Διὸ

CLEMENTINA.— HONMILIA. ὙΠ.

990
lacto illius qui peteus esi, 4d Bene (οσα δα

conversi, etiam secundum animas
terilis,

XII. Que. cum dixisset, cuncti ad genua acci-
dentes jacebant ante pedes illius. At ille, sublatis
in celum manihusDeumque comprecatus, cun-
cios precatione sola euravit. Non paucos aulem
4105 apud Berytios commoratus, cum multos reli-
gioni erga unum Deum eonsefecissot, nec non
baptizasset, uno ex presbyleris qui eum sequo-
bantur ipsis in episcopum constituto, in Byblum
abiit. Quo cum pervenisset, comperto quod Simon
ne uno quidem die illos pectasset, sed statim in
Tripolim evasisset, paucos dios apud eos moralus,
curatisque mullis, ac ín Seriptura exercilis, ai
Tripolim per vestipia Simonis processit,
eum insequi, non subterfugere.

salvi esse po-

cortus

HOMILIA VIII.
l.Cum autem Pelrus Teipolim ingrederetur,
qui discendi erant eupidiores ex Tyro, Silone,
Beryto ac Byble, et mulli ex finitimis siinul intra-
runt. Maxinii etiam ex ipsa civitate hominum con-
cursus ficbant, desideranlium videre ἢ τ τω, Igitur
obviam faeli sunt. nobis in Suburbiis, qui ab ipso
ideo missi faerant, ut profeeti oxplorarent narrü-
rentque tum urbis alias res, lum Simonis gesta.
Et excipientes illum in domum Maroonis duxe-
runt.

IL. 15 vero jam fores hospitii tenens, canversus,
multitudini promisit, se post diem crastinum da
cultu Dei illis verba facturum Ingresso autem eo,
qui prieinissi fuerant, hospitia iis qui simul vene-
rani ordinabant, Neo vero qui hospitio suscipie-
bant, alucritate erant inferiores iis qui hospitia
postulabant. Quorum cum nihil sciret. Petrus, τος
ܣ‎ sumere, nequaquam se sum-
pturum dixit, nisi prius qui eum fuerant. comitati
interquiesceront. espondenlibus autein. nobis. Id
jam ita. facturn est, eis, propter amorem erga. te,
omnes ipsos studiose suseipientibus

, ideo ut, qui
mon habuerunt, quos hospitio reciperent, supra
modum fuerint eontristati, Petrus audit; re, dele-
ctatus prompta humanilate,benedictis iis egressus
est: cumque lavisset in mari, ingressus est, et
postquam eibum eum precursoribus sumpsissel,
nacte advenienle somno se dedit,

TIL Subseeundum vero gallorum cantur expergo-
factasnos invenit vigiluntes; eramus autom omnes
cum eo sedecim, ipse Petrus eL ego Clemens, Nicetas
et Aquila;atiue duodeeim qui presressi fuerant.Sa
lutatisergo nobis dixit: llolie quia aliis occupati non
sumus,nobis vacemus. Quocirca ego quidem vobis
que apud Tyrum post digre

sui) vestrum gesta

VAVUE LECTIONES.

<` C.

38 οὐδεμιᾶς 0, 39 Μαροώνου Epit. c. 39.

σιν 0. ὃν Malim τῇ ὀξείᾳ φιλανθρωπίᾳ, 8,
n ὀδειᾳ $ ܚܡ‎

3 ὁέ om. Ὁ,

38. Alius preferet συνετίτας, neo immerito C

36 εἰσελθών 0.

συνεσῄίσας Ὁ, 8 Β΄ ὅλον Epit.
ivi C. 9 Fort. leg, πάντων, S, 3
9 ἀγρηγορότας 0. Tum ἓξ καὶ δέκα 0,

8

221

sunt,enarrabo: vos autem autem mihi qua hic aSi- A ἆ
mone perpetrata sunt, diligentius exponite. Cum
igitur nos mutuo specialibus narrationibus donas-
semus, ingressus est quidam e familiaribus, hunc
nuntium Petro alferens : Simon, ubi didicit te ad-
venisse, versus Syriam profectus est,turbe autem,
qua unum hanc noctem velut annuum tempus opi-
nanior, neo possunt prostitutum a te diem exspe-
ctare, pro foribus stant, et per cotus ac circulos
de Simonis calumniis inter se invicem colloquun-
ασια αἱ cum eas in spem adduxisset,atque pollicitus
esset quod te multis decriminibus presentem esset,
convieturus, cognito adventu tuo se noctu in ܝ‎
gam conjeceriL: sed el to audire desiderant ; nescio
enim unde rumor incidit, quasi hodie sis 80 illos
locuturas.Ne igitur multam fatigati preter rationem
dimittantur, quid. tibi faciendum sit, ipse cogro-
scis.

ΤΥ. Bt Petrus, admiratus vulgi studium, respon-
dit: Videtis, fratres, quo pacto Domini nostri
verba manifesto impleantur. Memini enim eum
dieere : Multi venient ab orienle et occidente, a
seplentrione el meridie, et recumbent. in sinibus
Abrahe, 1686) et Jacobi (a). Sed et Multi, inquit,
vocali, pauci vero electi (0). Quod ergo ipsi veniant
vocali, id adimpletum est. Quia vero boc non est
eorum proprium, sed est Dei qui eos vocavit ac
fecit.venire,in 60 8010 mercedem non consequuntur,
quoniam ipsorum proprium non ost, sed. ejus qui
permovit. Quod si post vocationem bona opera
faciant, quod eorum est proprium, tuno pro eo
recipient mercedem.

V. Neque enim. Hebreei, Moysi eredentes,et que
ab eo dicla sunt non custodientes, salvantur, nisi
que sibi dieta sunt eustodiant. Nam quod Moysi
crediderint, non ex illorum ortum est voluntate,
sed ex Dei qui Moysi dixit : Ecce ego accedo
ad (e im columna mubis, ut audiat. populus quando
loquor ad 1e, et libi credant im atermum. (c).
Cum ergo Hebreis otiis, qui ex genlibus vocali
sunt, a Deo dalum sit oredere veritatis doctoribus,
reliectumque sit singulorum proprio judicio, bona
Opera exercere, merces bene operantibus juste
rependitur. Neque enim Mosis, neque Chrisli ad-
ventu opus fuissel, si a se ipsis quod rationi con-
sentaneum est voluissent intelligere : sed nec ma-
gistris credendo eosque dominos vocando salus ac- ἢ
quiritur,

VI.Et ideo ab Hebrmis quidem qui Moysem

(a) Matth. viz, 14 1 Lue. χα, 29.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

(b) Mattb. xx, 16.

228

ἀπὸ Tipos ἔξοδον γεγενημένα διηγήσομαι, ὑμεῖς
δὲ 9 ἐμοὶ τὰ ἐνταῦθα ὑπὸ τοῦ ܨ‎ T πρεγμένα
καὶ ἀκριθέστερον ἔξηγήσασι ᾿Αμειψαμένων οὖν
ἀλλήλους ταῖς ἐν μέρε: διηγήσεσιν, εἰσῄει τις τῶν
συνήθων “έλλων Πέτρῳ: ὅτι Σίμων μαθών σε
ἐπιδημάσαντα τὴν ἐπὶ Συρίαν ὥρμησεν ὁδὸν, ol
δὲ ὄχλοι τὴν μίαν ταύτην νύχτα ὡς ἐνιαυτοῦ χρό-
νον ἡγησάμενοι, καὶ ἀναμένειν τὴν ὑπὸ
σοῦ προθεσμίαν μὴ δυνάμενοι, πρὸ
ἐστήκασιν, κατὰ συντάξεις “0 καὶ συλλόγους ἀλλή-
λοις περὶ τῆς τοῦ Σίμωνος διαδολῆς διαλαλοῦντες,
ὅτι μετεωρίσας αὐτοὺς, xal ἐπὶ πολλοῖς κακοῖς σε
ἐλέγξειν ἐλθόντα μόμενος, ἐπιδημήσαντα quobe

αἱ

ὄχτωρ ἔφυγεν: πλὴν ἐπιρυμοῦσιν αὐτοὶ ἀκοῦσαί
σου, Οὐκ οἶδα πόρεν φήμη τὶς ἐπέπεσεν, ὡς μέλλον-
τός σοῦ σήμερον αὐτοῖς διαλέγεσθαι. “ἵνα οὖν μὴ
ἐπὶ πολὺ καμόντες διαλύωνται, τί χρή σε
ποιεῖν, αὐτὸς vine

1V. Καὶ ὁ {ξτρος, θαυμάσας τῶν ὄχλων τὴν σπου-

δὴν, ἀπεκρίνατο: Ὁρᾶτε, ἀδελφοὶ, πῶς οἱ τοῦ Κυρίου

λόγοι

ται. Μέμνημαι γὰρ
ἀπὸ ἀνατολῶ

ἐμφανῶς
εἰπόντος" Πολλοὶ
καὶ δυσμῶν, ἄρχτου τε καὶ μεσημθρίας, καὶ ἀνα-
εἰς κόλπους ᾿Αδραὰμ καὶ SA ᾿Ισαὰκ
᾿Αλλὰ καὶ πολλοὶ, λητοὶ,

τελ'

y

σονται

κλιβήσονται
καὶ

Ἰακώδ, φησὶν,
Τὸ μὴν οὖν ἐλθεῖν αὐτοῦς χλη-
Ἐπεὶ δὲ 4 ἐστι
χαλέσαντος
τούτῳ μόνε
μὴ αὐτῶν ἴδιον, ἀλλὰ τοῦ ἐνεργήσαντος.
4@ χληθῆναι καλὰ πράξωσιν, ὅ
τότε ἐπὶ τούτῳ μισθὸν ἔξουσιν.
Ἑόραϊοι Μοῦ:
ῥηθέντα μὴ φυλάσσοντες,
μὴ τὰ 84 φυλάξωσιν. "0
σαι αὐτοὺς οὐχὶ τῆς αὐτῶν βουλῆς
ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ Mos:

δὲ ܘܡܐ‎
πεπλήρωται. οὐκ
ἀλλὰ

ἴδιον,

ἐπὶ

Ὁ. πιστεύοντες,

σώζονται,

ἐὰν x αὖτ' καὶ τὸ 6
ܚ‎
ܪ‎

πιστε

εἰρηρκότος

180» παραγίνομαι ἐγὼν πρ

Ίνα ἀκούσῃ ὃ λαὸς λαλοῦντός μὸν
59: πιστεύσωσιν εἰς τὸν αἰῶνα, "E.
τε καὶ τοῖς ἀπὰ ἐθνῶν κεκληµένοις τὸ διδασκάλοις

ἀληθείας πιστεῦσαι ἐκ Θεοῦ γέγονεν, τῶν καλῶν πρά-
ξεων ἰδίᾳ κρίσει ἑκάστῳ ποιεῖν ἀπολελειμμένων, ὁ
μισθὸς τοῖς εὖ δικαίως ἀποδίδοται. Οὔτε
γὰρ ἂν Μωυσέως, οὔτε τῆς τοῦ Ἰησοῦ παρουσίας
χρεία ἦν, εἴπερ à τὸ εὔλογον νοεῖν ἐδού-
λοντο, οὐδὲ ἐν τῷ πιστεύειν διδασκάλοις καὶ χυρίους
αὐτοὺς λέγειν, ἡ σωτηρία γίνεται.

VI. Τούτου γὰρ (18) ἕνεκεν ἀπὸ μὲν

ܝ

:

Ἑδραίων. τὸν

(c) Exod. xix, 9.

VARLE LECTIONES.

δ᾽ ἀπὸ τοῦ Τύρου C. 99 «s O, qui subinde ἐμοὶ τά ο. S, τὰ ἐμοί C. Proximum καὶ mon est in O.
9? διηγήτασῃε Ὁ. σεις 0. ὁ ἐπεὶ δὲ S, 0, ἐπειδή C. Tum τοῦτο c. O, ut proponit 8, τό €.
13 μετὰ τό 0, ut Epit. c. 02, μετὰ τοῦ Ὁ in textu. Ad oram Ottoboniani νόθα, et pauln post 1 νοθευόµενα,

quod ad subsequentia ܨ‎ ® Moor 0, 356 0,

ut mavult 8, τῷ C. ܙܐ‎ Μωυσῇ Ὁ. * Μωύσῃ O.

VARIORUM NOTE.

(13) Τούτου γὰρ κ. τ.

λ. Vide ne nugatori Ebionao fidem habeas. Cor.

229

Μωυσῆν 3" διδάσκαλον

A

GLEMENTINA.

αι

185

ὁ Ἰητοῦς, ἀπὸ "1 δὲ τῷ 16869 π.

ων καλύπ'

στευχότων ὁ Mei

σῆς ἀποχρύπτεται. Μιᾶς γὰρ δι᾿ ἀμφοτέρων διδα-
σχαλίας οὔσης τὸν τούτων τινὶ 15 πεπιστευκότα
ὁ θεὸς ι ᾿Αλλὰ τὸ πιστεύειν διδασχάλιῳ

ἕνεκα τοῦ ποιεῖν τὰ ὑπὸ τοῦ (9 Θεοῦ λεγόμενα γίνε-
ται. Ὅτ: δὲ τοῦθ᾽ οὕτως ἔχει, αὐτὸς ὁ Κύριος ἡμῶν
Lee Ἐξομολογοῦμαί 30 σοι, Πάτε
τῆς γῆς, ὅτι ἀπέχρυψας
πρεσδυτέρων, καὶ ἀπενάλυψας
θηλάζουσιν. Οὕτως αὐτὸς ὁ Θεὸς coi
σκαλον, ὡς προεγνωχόσιγ ἃ δεῖ πράτ

p τοῦ οὐρανοῦ

καὶ ταῦτα ἀπὸ σοφῶν M

καὶ αὐτὰ

ἀπεκάλυψεν, ὡς ἀγνοοῦσιν ἃ χρὴ ποιεῖν,
VIL Οὔτε οὖν Ἑδραῖοι περὶ ἀγνοίας Ἰησοῦ
ἐάν

δικάζονται, διὰ τὸν χρύψαντα,

διὰ Μωύσέως 9, ὃν ἠγνύησαν μὴ μισήσωσιν"
8 88 τῷ ἀθναν ἀιογθοννεξ

τ᾽ 5} ἢ

περ καὶ οὔτοι πράσ-

τὸν Μωυσῆν
ἐάν

χαλύψαντα καταδιχάζονται
ܢ‎

σοντες τὰ διὰ τοῦ Ἰησ'

ῥηθέντα μὴ μισήσωσιν ὃν
wi μη jue

γνόησαν, Καὶ οὐκ. ἐν τῷ τοὺς διδασκάλουε κυρίους
καλεῖν, τὰ δὲ δούλων μὴ ποιεῖν, ἀφελοῦνταί
Τούτου γὰρ ἕνεκεν ὁ Ἰησοῦς δ ή πρός τινα
χνότερον Κύριον αὐτὸν λέγοντα, μὴ
ὧν αὐτὸς προσέταξεν ܐܘ‎

ἃ λέω;

καὶ οὐ ποιεῖς

ἀλλὰ τὸ ποιεῖν, CE
οὖν τρόπου καλῶν ἔργων yp 3
ξιωθείη τοὺς ἀμφοτέρους ἐπιγνῶναι ὡς μιᾶς 8888
σκαλίας iw! αὐτῶν κεκηρυγμένης, οὗτος ἀνὴρ ἐν
Θεῷ πλούσιος κατηρίθµηται, τὰ τε ἀρχαῖα via τῷ

χρόνῳ, καὶ τὰ καινὰ παλαιὰ ὄντα νενοηκώς,

711, Ταῦτα τοῦ Πέτρου λέγοντος, οἱ ὄχλοι, dis
ὑπό τινος κληθέντες, εἰσήεσαν ἔνθα ὁ Πέτρος ἦν.

Ὁ δὲ τὸν πολὺν ὄχλον ἰδὼν ὥσπερ ποτα; οῦ ἦσυ-
ῥεῦμα πράως

προσρέουτα, ἔφη

τῷ,

Μαρούνῃ:
οὓς χωρεῖν
ὕπαιθρον

Ποῦ σοι πος

δονάμενος ; τοῦ

ἐνταῦθα μᾶλλον τοὺς ὅ
is.
εἴπαντο οἱ ὄχλοι.

8 Μαροόγου εἰς τόπον

προάγοντος

ἐπί τινος βά

αὐτὸν,

ος

ὡς ἀνδριάντος οὐ πάνυ
ἧς 9, ἐπιστὰς, ἅμα τῷ τὸν ὄχλον
εἰδὼς
> ὑπὸ δαιμόνων
λῶν χρόνων ἐνοχλουμένους, B
μωγῆ μεθ΄ ἱκισίας,
αὐτοῖς καὶ ἡσυχίαν ἔχειν προστάξας καὶ
μετὰ τὸ διαλεχρῆναι ὑποσχόμενος, τοῦ λέγειν d
οὕτως"
IX.
σθαι

£s
σεδεῖ ἔθει

ὕψη

T posa yopedsu,

πολλοὺς ἐκ τῶν παρεστώτων
καὶ πολλῶν παθῶν ἐκ πολ-

τοντας.

D

Ἀρχόμενος τὸν ὑπὶ
παντελῶς
v
λωμένοις τὸν νοῦν,

Λεοσεδείας λόγον ποιεῖς
ἀγνοοῦσι τὰ 9 πάντα, καὶ ὑπὸ
o» ἡμῖν Σίμωνος

τι

τῶν τοῦ ἄντικι

διαβολῶν £
ἀναγκαῖον ἡγησάμην πρῶτον
μέμφεσθαι τὸν τὰ πάντα
(5; Matth. vir, 21.

ὑπὲρ τοῦ μὴ

(a) Matth. xi, 25.

^5 Nihil mutandum Cf. Lob. Pryn.. p.
S. 4 ἀπό D, O, ὑπό C. Tum in 0, τοῦ, maa.

TOMILIA VIII.

pracoplorem aeceperunt, absconditur Jesus ; ab iis
vero qui in Jesum erediderunt, Moses occultatur.
Cum enim una sil per utrumque doctrina, cum
qui alterutrui credit recipit Deus, Verum fides in
magistrum ideo est, ut qua a Deo dicta sunt per-
agantur. Quod autem hoc ita se habeat, ipse Do-
minus noster ail: Confiteor tibi, Pater cali et terra,
quia abscomdísli ܗܬܐܐ‎ α- sapientibus οἱ senioribus,
et revelasti ea parvulis lactentibus (a). Sic Deus ipse
illis quidem abscondit doctorem,t quiseirent quie
essentfaricnda, his vero revelavit, ui qui qua
agere oporteat ignorarent.

VIL.Neque ergo Hebriide ignoratione Jesucon-
demnantur,propter cum qui abscondil,si, facientes
ἃ Moyse prescripta, quem nesciunt odio non. ha-
beant : neque rursum qui ex gentibus sunt,de igno-
ralio Moyse eondemnantur, propter eum aui occul-
tavit, si el ipsi per Christum dieta facientes, quem
ignorant odio non prosequantur. Nihilque cuipiam
proderit, magistris nomen dominorum dare, non
facere autem opera servorum. Nam idceireo Jesus
noster ad quemdam,qui cum frequenter Dominum
vocabat, nihil lamen ab eo mandatorum fneiebat :
Quid, inquit, mihi dicis, Domine, Domine, οἱ non
facis qu dico (b) Neminem quippe juvabit dicere,
sed facere. Omni itaque modo opus est bonis ope-
ribus Ceterum si cüi donatum fuerit, εἰ Jesum et
Moysem cognoscere, tanquam una doctrina ab
niroque pradicata,hic vir in Deo dives eonsebitur,
qui vetera nova tempore,et nova, qui vetera sunt,
intelligit (c).

1111. Πως Petro dicente omnis multitudo, quasi
ab aliqno evocata, ingressa est ubi erat Petrus. Ut
autem itle vidit turbas,velut amnis placidum fluen-
tum leniter commeantes. dixit Marooni : Ubi hic
tibi lorus est,qui magis possit capere hane. multi-
tudinem ? Et Maroone deducente eum in subdialem
horto excultum locum, secuta: sunt. turba, Petrus
aulem super basim statu» non ad modum exoel-
sam consislens, simul atque populum more reli-
gioso salulasset, videns multos astantis plebis a
demonibuset pluribus morbis jam diu molestatos,
ac stridoro eum ulalatu, οὗ procidere cum suppli-
catione, inerepitis iis, silentiumque tenere jussis,
nec non pollicitus eurationem pos! habitum sermo-
nem, ita loqui coepit :

IX. Ineipiens de vero Dei eultu facere sermonem
ΔΑ eos qui penitas ignorant omnia, quorem mens
por adversarii nostri Simonis calumnias fcedata est,
necessarium duxi, primo sermonem habere de eo,
quod non oporteat omnium creatorem Deum cal-

(c) Matth. xur, 59.

VARLE LECTIONES.
. 156. Habemus in Clementinis etiam dativum hom. , A18.
sec. supra τῷ ante Ἰησοῦ, ap. Ὁ. τῶν [δ τν ἐδ ὧν τοῦ
C. καί copula etiam adest in l.e. N. T. Mes ܝ‎

om, . 0, 9 ἐξομολογοῦμεν 9, δι i ἃς ταῦτα ἀπὸ σοφῶν

Ὁ. 8 ἀπό Οἱ δ᾿ προσέτασσεν C, 95 εἴτις Ὁ c. Cl. εἶ

αὐτόν om. Ὁ 57 Ita 0 c. S, ὑψιλῆς 5 E τά deest in 0.

τις C, ὃν δὲ orn, Tum τόπον Epit. ο,

Ὁ τόν 6, 0, Deinde

231 8. CLEMENTIS 1 ROM.

PONT. OPERA DUBIA. 933

pare, non aliunde incipiens, quam ab ista qua Α. χότα Θεὸν "᾽ τὸν λόγον ποιήσασθαι τὸν 383 οὐκ ἄλλο-

providenler ab eo opportune subjecta fuit occasio,
ut cognoscatur quod recta ratione complures a mul-
lis demonibus obsessi sunt ela diversis difficilibus-
que morbis comprehensi,ut per 1106 quoque appa-
reat justitia. Dei. Et qui per ignorantiam illum ac-
cusarunt, si nune, discentes quid sentiendurn sit,
per bonam predicationem et bona opera a priori
crimine se revocenl, causam mali facinoris igno-
ranliz, ut veniam consequantur, ascribentes.

X. lta vero habet : Cum Deus, qui solus bonus
est, cuncta bene creasset ac homini ad imaginem
suam facto tradidissel, is homo conditoris sui ερῖ-
τας divinitalern,eum esset verus propheta et uni-
versa cognosceret, in honorem Patris qui omaia
illi concesserat,et ob salutem ex se futurorum filio-
rum,lanquam germanus pater benevolentiam erga
ἃ se gignendos liberos conservans,quos cuperel ad
eórum utilitatem dilizere Deum el a Deo diligi,iler
quod ad illius duceret amicitiam demonstravit do-
ewitque quibusnam hominum actionibus solus
omniumque Dominus Deus delectetur:et ostensis,
qua illi placerent, legem. eternam eunetis sanxit,
qua nec ab hostibus consumi posset, nec ab ullo
impio interpolanda essel, ncc uno in loco abscon-
deretur, sed ἃ cuuetis posset legi. Erant ergo illis,
ex obedientia legis, cuneta affalim,fruges pulcher-
rima, anni compleli,sine tristilia;sine morbis,cum
saluberrima aeris temperie tuto donati.

XL
ad ipsum bonorum donum sensu destituti, percibo-
rum οἱ deliciarum abundanliam ad ingrati animi
vilium declinaverunt,ut arbitrarentur non existere
Providentiam,quod nullo precedente justiliz labore
bona ut mercedem recepissent, utpote nullo ex
ipsis in casum aliquem vel morbum aut ullam ne-
cessilalem delapso: adeo ut,quemadmodum solent
homines a prava aberratione afflicti, Deum,qui eos
poterat sanare, despicerent, Verurn enimvero δας
lim post contemptum,ex melus vacuitate et secura
voluptate procedentem, velut ab harmonia quadam
consequenter aduptata, justa vos invasik. punitio,
qua bona quidem ut noxia expulit, mala vero ut
adjulura contra induxil.

AL illi, quia. nondui mala experti fuerant,

ΧΙΙ, Nam ex coli incolis spiritibus ii, qui infi-
mam regionem babitant angeli, offensi ingrato
hominum erga Deum animo postulant, in vitam
hominum venire liccat, ut vero homines facti, por

8s» ἀρχόμενος, ἢ ἀσ' αὐτῆς τῆς κατὰ πρόνοιαν ὑπ’ αὖ -
τοῦ εὐκαίρως ὑποθληθείσης προφάσεως" ἵνα γνωσθῇ,
ὡς εὐλόγως οἱ πολλοὶ ὑπὸ πολλῶ ἢ
θησαν καὶ ὑπὸ ἀλλοκότων παθῶν χατελήφθησαν,
ὅπως καὶ ἐν τούτῳ τὸ τοῦ

δαιμόνων σύνες

τοῦ δίχατον φανῇ. Καὶ

οἱ

ν᾽ ἄγνοιαν μεμφόμενοι αὐτὸν, κἂν 99 νῦν μαθόντες
ὡς δεῖ φρονεῖν, Bv εὐφημίας τε καὶ εὐποιίας τοῦ
ἐγκλήματος

προτέρου ἑαυτοὺς ἀνακαλέσωνται δὲ,

ἄγνοιαν εἰς τὴν

αἰτίαν τοῦ κακοῦ τολμήματος τὴν

συγγνώμην προὶ
X. Ἔχει δὲ οὕτως: Τοῦ μόνου
πάντα καλῶς πεποιηκότος καὶ παραδεδωκότος τῷ

κατ᾽

Yot.

ἀγαθοῦ Θεοῦ τὰ

κόνα αὐτοῦ Ἰενομένῳ @ ἀνθρώπῳ, ὁ γεγονὼς

τος αὐτὸν ων. θειόττ,

τῆς τοῦ ܐܗܬ‎ ς, ἀληθὴς
Ἡροσύτης ὧν καὶ εἰδὼς τὰ ὅλα, εἰς τιμὴν τοῦ πάντα

αὐτῷ δωρησαμένου Πατρὸς xul εἷς σωτηρίαν τῶν ἐξ

αὐτοῦ γενομένων υἱῶν, ὡς πατὴρ Ἰνήσιος πρὸς τοὺς
ὑπ' αὐτοῦ γενομένους παῖδας ἀποσώζων τὸ εὔνουν,

βουλόμενος αὐτοὺς πρὸς τὸ συμφέρον αὐτοῖς φιλεῖν

φιλεῖσθαι ὑπ’ αὐτοῦ, τὴν πρὸς φιλίαν
αὐτοῦ ἄγουσαν 8

Θεὸν ταὶ

gue ὁδὸν, διδάξας ποίαις ἀνθρώ-

mu» πράξετιν ὁ μόνος καὶ πάντων δεσπότης θεὸς
εὐφραίνεται, καὶ τὰ ἐκείνῳ δοχοῦντα b

αἰώνιον ὥρισε τοῖς @ ὅλοις, pef ὑπὸ πολεμίων 9

ἐμπρησθῆναι δυνάμενον, μήθ᾽ ὑπὸ ἀσεθοῦς τινος

μήτε
ἀλλὰ πᾶσιν ἀναγνωσῃῆναι δυνά;

τόπῳ ἀποκε:

ὑπονοθευόμενον., χρυμμένον

ενου. Ἢν οὖν αὐτοῖς

τοῦ νόμου πάντα ἄφῄονα, τὰ τῶν
198 τῶν

ἄλυπα καὶ ἄνοσα, μετὰ πάσης

ἐν

ἧς πειβαρ Ius
χαρπῶν κάλλιστα, τέλεια καὶ

ἀέρων εὖ-

ἐτῶν

ἧς τῶν

τὸν τῶν κακῶν.

XI. οἱ
σαν, πρὸς αὐ

ἐπειράσθη-
ἀναισθήτως
τρυφῆς εἰς

τῶν ἀγαθῶν δωρεὰν
ἔχοντες, ὑτὸ τῆς ἀφθόνου τροφῆς καὶ
avro, ὡς νομίσαι, αὐτοὺς μηδ᾽ εἴ-
μὴ πρότερον χαμοντες ἐπὶ δικαιος

ἀχαριστίαν ἐξετρέ
vos Πρόνοιαν,

σύνης ὡς μισθὸν

τὰ ἀγαθὰ εἰλήφεσιν, ἅτε μηδενὸς

(end ἢ νόσῳ ἢ ἄλλῃ vel ἀνάγκῃ ὑπο-
σόντυς' ἵνα, ὡς ἀνθρώποις φίλον ἐστὶν ὑπὸ τῆς

διαμαρτίας @ χαχωθεῖσιν, ἑαυτοῖς τὸν ἰᾶσθαι‏ ܡ

δυνάμενον περι
τῆς ἀφοείας καὶ ἀδεοῦς τρυφῆς
σπερ ἐξ ἆρμον ἔφηρ-

ἰ αὐτοῖς ἀπήντησε τιμωρία, τὰ

κατα-

ς τινὸς ἀχολούθως

ία τις

ὡς ὠφελήσαντα ἀντεισφέρουτα,
ΧΙΙ. Τῶν γὰρ τὸν οὐρανὸν ἐνοικούντων 5) πνευμάτων
ὄντες ἄγγελοι ἀγθε-
Θεὸν ἀχαριστίᾳ,

οἱ τὴν κατωτάτω χώραν κ.
σθέντες τῇ τῶν ἀνθρώπων εἰ
αἰτοῦνται εἰς τὸν ἀνθρώπων ἐλθεῖν βίου, ἵνα ὄντως

VARLE LECTIONES.

ὃν Θεόν Ὁ, ut legi jubet οἱ C, in euj. textu Θεοῦ,
excidit sp. ΟἹ (edd. 1098, 4724) el S. ** μήτε πολ

S, μήτε ctun 0. 8 τήν C. 9 δε ἁμαρτίας Ὁ 8
dit eontra [e
non idem s-gnilieat, quod despicere. Conjectavciim esse scribendum à;

ραθλάνωνται
ἓ όντων 8

μων 0, μήθ᾽ ὑπὸ πολεμίων D, pe
" Locus multifariam corruptus. Dativus &z»tot.
τον lingue Greca, et quid ἰᾶσθαι sibi velit, diffleile est, intelleclu ; denique περιθλὲ

ο χαὶ C. δ᾽ ἀνακαλέσονται 0, (9 γενωμένῳ Ὁ. 88 τοῖς

ἦτε πολεμίοις conj.
offen-
θαι
τὸν τιμωρεῖσῃα: δυνάμενον πα-

τόν, 9 γάρ om. Ὁ, ad οὐ. oram monelur : γοθεύεται, 9 ἐνοικούντων Cl, [1608 οἱ 1724),

233

ἄνθρωποι

νόμενοι, ἐπ) πολιτείᾳ πλείονι τοὶ
αὐτὸν ἀχαριστήσαντας ἐλέγξαντες αὐτόθι τῇ was ἀξί-

ἂν ἕκαστον ὑποδάλωσι τιμωρίᾳ. Ὁπότε οὖν 189
αἰτήσαντες ἔλαθον, πρὸς πᾶσαν ἑαυτοὺς μετέβαλλον @
φύσιν, dee θειωδεστέρας ὄντες οὐσίας καὶ ῥᾳδίως
πρὸς πάντα μετατρέπεσθαι δυνάμενοι. Καὶ ἐγένοντο
λίθος τίμιος, xal μαργαρίτης περίθλς

τος, πορφύρα
τὸ εἶ τύχοι καλλίστη, καὶ χρυσὸς ἔνδοξος, καὶ πᾶσα τὸ
Li

πολυτίμιος ὕλη, Καὶ τῶν μὲν εἰς χεῖρας, τῶν δὲ
κόλπον ἐνέπιπτον, καὶ ܡ‎ αὐτῶν ἑκόντες ἐχλέπτοντο,

Μετεδάλλοντο δὲ καὶ εἰς τετράποδα καὶ εἰς ἑρπετὰ,
γηχτά τε καὶ πτηνὰ, καὶ εἰς πᾶν ὅπερ ἤθελον, “Ατινα t
καὶ οἱ παρ᾽ ὑμῖν ποιηταὶ ἀφοδίας αἰνίς ὡς ἔτυχεν
ἔδουσιν, ἐνὶ 13 τοίνυν τὰς πάντων πολλὰς κα
βοὺς πράξεις ἀπονέμοντες.

ΧΠΙ, Πλὴν ὅτε ταῦτα γενόμενοι τοὺς διαρπάσαν-
τας αὐτοὺς πλεονέκτας ἤλεγξαν, καὶ εἰς τὴν ἀνῃρώ-
πων φύσιν ἑαυτοὺς µετέθαλλον, 79, ἵνα ὁσίως πολιτευ-
σάμενοι καὶ τὸ δυνατὸν τοῦ πολιτεύεσθαι δείξαντες
τοὺς ἀχαρίστους 1: εὐθύναις ὑποδάλωσιν, ἐπειδὴ ὅν.
πως τὰ πάντα ἄνθρωποι ἐγίνοντο καὶ τὴν ἐπιθυμίαν
ἔσχον τὴν ἀνθρωπίνην, ὑπὸ ταύτης κρατούμενοι εἷς
γυναικῶν μῖξιν ὤλισθον, αἴς συμτιλακέντες
παγέντες καὶ τῆς πρώτης δυνάμεως παντε

τες τὰ ἐκ πυρὸς τρα:

διαφό-

καὶ μιασμῷ
ὥς πενωθέν..
τα μέλη εἰς τὸ πρῶτον αὐτῶν
τῆς Τὸ ἰδίας φύσεως ἀμίαντον μετασυγκρῖναι οὐκ ἐξίσχν.
σαν. Τῷ γὰρ βάρει τῷ ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας εἰς σάρκα,
τελευτήσαντος αὐτοῦ

τοῦ Τὸ πυρὸς, τὴν ἀσεδοῦσαν ὥδευ.
σαν ὁδὸν κάτω" σαρκὸς γὰρ αὐτοὶ δεσμοῖς πεπεδη-
μένοι X90 κατίσχηνται Ἡ καὶ ἰσχυφῶς δέδενται, οὐ
ἕνεκεν εἰς οὐρανοὺς ἀνελθεῖν οὐχέτι ἐδυνήθησαν.

XIV. Μετὰ γὰρ συνουσίαν, ὃ 15 τὸ πρῶτον ἐγί-

νοντο ἀπαιτηθέντες καὶ παρασχεῖν μηχέτι δυνηθέν-
τες, διὰ τὸ ἄλλο τι μετὰ μιασμὸν ἑαυτοὺς T ποιῆσαι
μὴ δυνασθαι, ἀρέσκειν τε ταῖς ἐρωμέναις βουλόμενοι,
ἀνθ᾽ ἑαυτῶν τοὺς τῆς γῆς μυελοὺς ὑπέδειξαν, λέγω
δὲ τὰ ἐκ μετάλλων ἄνθη, χρυσὸν, χαλκὸν, ἄργυρον
σίδηρον καὶ τὰ ὅμοια, σὺν τοῖς τιμιωτάτοις ἅπασιν
λίθοις, Σὺν τού

τοις δὲ τοῖς μαγευθεῖσιν @ λίθοις καὶ
τὰς τέχνας τῶν πρὸς ἕκαστα πραγμάτων παρέδο-
σαν δι, καὶ μαγείαν συνυπέδειξαν 35 καὶ ἀστρονομίαν
ἐδίδαξαν, δυνάμεις τε ῥιζῶν καὶ ܗܘܠܐ‎ ποτὲ ὑπὸ ἂν-
θρωπίνης ἐννοίας εὑρεθῆναι ἀδύνατον, ἔτι ὃ χρυσοῦ
καὶ ἀργύρου καὶ τῶν ὁμοίων χύσιν, τάς τε τῶν ἔσθη-
τῶν " ποικίλας βαφάς, Καὶ πάνθ᾽ ἁπλῶς, ὕσαπερ
πρὸς κόσμου wal τέρψεώς ἔστι γυναικῶν, τῶν ἓν
σαρκὶ δεβέντων δαιμόνων ἐστὶν εὑρήματα 9h,

XV. Ἐκ δὲ τῆς νόθου μίξεως αὐτῶν ἄνθρωποι
ἐγένοντο γύθοι, πολλῷ γε τῶν ἀνθρώπων κατὰ χορυ-
vi» μείζους, οὖς οἱ 95 μετὰ ταῦτα γίγαντας ὠνόμα-
σαν, οὐ ρακοντόποδες ὄντες καὶ πρὸς θεὸν πόλεμον
ἀράμενοι, ὡς οἱ βλάσφημοι τῶν Ἑλλήνων ἄδουσι
μὅθοι, ἀλλὰ θηριώδεις τὸν τρόπον, καὶ μείζους μὲν

CLEMENTINA. — HOMILIA VIII.

234

εἰς A multam conversationem redargutis qui in Deum

ingrati fuerant, confestim ununiquemque merito
afficerent, supplicio. Quando igitur quod petierant
acceperunt, in omnem se mutarunt naturam, ut qui
divinioris essent. substantiz, facilequo in. omnia
posseni converti. Ri faeti sunt lapis pretiosus, οὐ
margarita conspicua, et. purpura si quie pulcher-
rima, et aurum insigne, ac onis magnifica mate-
ria. Alque in aliorum quidem manus, in aliorum
vero sinum inciderunt, et ab iis sponte rapieban-
iur. Sed ei lranformati sunt in quadrupedes et
serpentes, pisces ct. aves, ac in quodeunque vole-
bant. Quz vestri etiam poeta, quod nihil timcant,
prolibito canunt, uni nempe omrium multa et
varia opera tribuentes.

XIII. Ceterum quando hac facli raptores suos
&varos ostenderunt, et in hominum naturam mu-
taverunt se, quo sancte viventes οἱ vitam. sanctam
esse possibilem monstrantes ingratos penis subde-
rent: quoniam, inquam, vere omnino homines exi-
siebant et habebant concupiscentiam humanam, ab
ea subjugati in feminarum concubitum lapsi eunt,
quibus commisti, et piaeulo confixi, atque a prima
virtule vacuali penitus, ex igne conversa membra
in primam nature sue puritatem non valuerunt in-
Staurare. Nam per pondus ex carnali concupiscen-
tia ortam, ipso igne desinente, per impiam viam
infra incesserunt. Siquidem, carnis vinculis com-
pediti, detenti sunt ac fortiter ligati, propter quod
non potuerunt amplius in celos ascendere.

XIV. Etenim postconcubitum, quod ante fuerant
repetere jussi nec amplius valentes prestare, quo-
niam aliud non poterant post. inquinamentum fa-
cere et adamatis mulieribus placere cnpientes, pro
9ο ipsis viscera terr ostenderunt, decus, inquam,
metallorum, aurum, ms, argentam, ferrum et simi-
lia, cum omnibus pretiosis lapidibus. Cum his au-
tem prestigiosis gemnis iradideruniet artes ad
singula pertinentes, et magicas scientias monstra-
verunt, et astronomiam docuerunt, item Slirpium
vires, nec non quecunque humana mens non po-
tuísset invenire, adhuc et auri argentique ac simi-
lium fusionem, atque vestium diversas tincturas.
Denique omnia prorsus,qua ad ornatum etoblecta-
tionem mulierum spectant, demonum in carne li«
gatorum sunt inventa.

XV. Ex adulterina autem. illarum conjunctione
nati sunt homines spurii, multo hominibus statura
majores, quos postea gigantes nominaverunt, non
anguipedes et adversus Deum bellum adorü, ui
impiae Grecorum decantant fabula, sed feri mori-
bus et hominibus quidem mole eorporis majores,

14111 LECTIONES.

9 µετέθαλον C. Ἢ πᾶσι 0.

τήν 8 male attribuit Cotelerio : exstat ap. Cl.
ὅν id. in textu. 15 αὐτούς 0.
9 ἐσθηµάθων O. δὲ εὑρέματα O,

ΡΑΤΠΟΙ. 8, 11.

® μεγευθεῖσι ϱ.

Ἡ ἅπερ O. Postea c. eodem αἰτίᾳ, ut. voluit Β.. αἰτίαν
absque spiritu et aecentu. 18 μετέδαλον C. 16 Vbb, δείξαντες τοὺς

15 αὐτῶν C.

55 οἱ inserui ο. O. Dein τοῦτο C.

vulgo. 13 ενει 0
ἀχαρίστους desiderantur in Ü. 13 Mendum.
Ὁ κατέχονται C. 18 Ila O et C ex conjeet,,
lta Ὁ o. Β., παρέδωσαν Q, 88 µαγεί-ς ὑπέδειξαν ὧν

8

239 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 236

b

ἀγγέλων ἐγένοντο,
iy γυναιχῶν γε-

utpote ex angelis orti, angelis vero minores, αἱ ex A ἀνθρώπων τὰ μεγέθη,
feminis geniti. Deus ergo, cernes illos ed ferila- ἀγγίλων 894 δὲ ἐλάττους, ܗܘ‎
tem exssperatos, quibusque ad salictetem mundus γένηντο δ, Ὁ οὖν Θεὸς, εἰδὼς αὐτοὺς πρὸς τὸ θηριῶ-
non sufficeret (nam ad hominum proporüonem et Gs; ἐξηγριωμένους, καὶ πρὸς τὴν ἑαυτῶν πλησμονὴν
ad usus humanos conditus est orbis), πο vietusino- τὸν κόσμον οὐκ ἔχοντας " (L4) αὐτάρκη (πρὸς γὰρ
piaad natura repugnantem esum animalium con- ἀνθρώπων ἀναλογίαν ἐδημιουργήθη καὶ χρῆσιν ἀν-
versi insontes essevidereutur, quasiid ex necessi- θρωπίνην), ἵνα μὴ ἐνδείᾳ τροφῆς S ἐπὶ τὴν παρὰ
tate auderent, illis Dous omnipotens manna pluit φύσιν τῶν ζώων βορὰν cpexduevo: ἀγεύθονοι δοκῶσιν
ex varia cupiditate, aique omni desiderato fruiti εἶναι, ὡς δι᾽ ἀνάγκην τοῦτο τετολμηχότες, μάννα αὖ-
sunt;at illi, ob spurlam naturam puro cibo non τοῖς ὁ παντοδύναμος Θεὸς ἐπώμβρισεν 99 ἐκ ποικίλης
delectati,solum sanguinisgustum appetebant. Quare ἐπιθυμίας, καὶ παντὸς οὔπερ ἐδούλοντο ἀπήλαυον"
et primi carnes degustarunt. οἱ 8'9 ὑπὸ νόθου φύσεως, τῷ καθαρῷ τῆς τρυφῆς
οὐκ ἀρεσκόμενοι, μόνης τῆς τῶν αἱμάτων γεύσεως
ἐγλίχοντο, Διὸ καὶ πρῶτοι σαρκῶν ἐγεύσαντο.

XVI. Qui vero cum illis degebant homines, tunc XVI. ΟἹ δὲ σὺν αὐτοῖς ἄνθρωποι τὸ ὅμοιον τότε πρῶ-
primum idem emulatione dueli fecerunt. lta. vel ,, τον ποιεῖν ἐζήλωσαν, Οὕτως εἴτε ἀγαθοὶ εἶτε κακοὶ οὐ
boni vel mali non naseimur, sed fimus ; οἱ assuefacti P γεννώμεθα ?!, ἀλλὰ γινόμεθα καὶ ἐθισθέντες δυσαπο-
vix retrahimur, Porro eum brute animantes tuno σπάστως ἔχομεν. Τῶν
deficerent, nothi homines etiam humanas ederunt τῶν, οἱ νόθοι ἄνθρωποι καὶ ἀνθρωπίνων σαρκῶν
carnes:nonenim jam longe aberunLa violanda sua σαντο 98, οὐκέτι γὰρ αὐτοῖς ἦν μαχρὰν, τὴν ἴσην δια-
carne, qui prius in aliis speciebus carnem gustave- φθεῖραι σάρκα, πρότερον ἐν ἑτέραις μορφαῖς αὐτῆς "3
rant. γευσάμενοι,

XVII. Per multum vero sanguinem fusum purus XVIL Ἐπὶ δὲ τῇ πολλῇ τῶν αἱμάτων ῥύσει ὁ κα-
aer impuro fedatus vapore οἱ insalubris factus θαρὸς ἀὴρ ἀκαθάρτῳ ἀναθυμιάσει μιανθεὶς καὶ νοσή-
ipsum spirantes reddidit morbis obnoxios, utdein- σας τοὺς ἀναπνεοντας αὐτὸν νοσώδεις ἀπειργάζετο 3,
ceps homines immaturi morerentur. lerra autem ὡς τοὺς ἀνθρώπους λοιπὸν ἀώρους ἀποβνήσκειγ. "H
ideo valdepollutatuncprimamanimaliavenenataet ὃὲ γῇ ἐκ τούτων 199 σφόδρα μιανθεῖσα πρῶτον
nocentia feeit ebullire. Cunctis ergo ad. deteriora τότε τὰ ἰοθόλα καὶ λυμαντικὰ ζῶα ἐξέβρασεν. Τῶν
propter feros demones vergentibus, Deus illos tan- οὖν πάντων πρὸς τὸ χεῖρον χωρησάντων διὰ τοὺς 8
quam malum fermentum tollere decrevit,ne a malo ριώδεις δαίμονας, ὁ Θεὸς αὐτοὺς ὥσπερ κακὴν ζύμην
semine per seriem unaqueque ctas precedenti ἐξελεῖν ἐθουλεύετο, "wa μὴ ἀπὸ σπορᾶς κακῆς 9 κατ’
assimilata, pariterque impia, futurum salvandorum ( ἀκολουθίαν ἑκάστη γενεὰ τῇ πρὸ αὐτῆς ἐξομοιου-
hominum seulum aboleret. Quapropter postquam μένη, ὁμοίως ἀσεδοῦσα, τὸν ἐσόμενον αἰῶνα σωζο-
uni viro justo, cum tribus ex illo natiscumque illo- μένων αιδρῶν χενώσῃ, Τούτου δὴ ἔνεκεν ἑνί τοι ὃν
rum uxoribus atque filiis, ut in arca evaderent καΐῳ μετὰ τῶν ἐξ αὐτοῦ τριῶν, σὺν ταῖς αὐτῶν γυ-
prenuntiasset, aquam diluvii immisit, uiomnibus ναιξὶν, dua τοῖς υἱοῖς V, ἐν λάρνακι διασώζεσθαι

Σ ἀλόγων ζώων τότε ἐπιλιπόν-

ܰܘ

consumptis, mundus purgatusel, qui in azca ser- προαγγείλας ὕδωρ εἰς κατακλυσμὸν ἐπέκλυσεν, ἵνα
vatusfuerat,in secundum viue humane principium πάντων ἀναλωθέντων ὁ κόσμος κατεκκαθαρισθεὶς
purus redderetur. Alque ila evenit. αὐτῷ τῷ ἐν λάρνακι διασωθέντι εἷς δευτέραν βίου-

ἀρχὴν χαθα-ὃς ἀποδορῇ, Καὶ δὴ οὕτως ἐγένετο.

ΧΥ͂ΠΙ. Quia ergo mortuorum gigantum anime ΧΙ. Ἐπεὶ οὖν αἱ τῶν τεθνεώτων γιγάντων ψυ-
humanis animabus erant majores, αὐ qum ex ra- χαὶ τῶν ἀνθρωπίνων * ψυχῶν μείζους ἦσαν, ἅτε δὴ
tione corporum οχοε]]οτοπί, tanquam novum genus xxi τοῖς σώμασιν ὑπερέχουσαι, ὡς 9 καινὸν γένος
novum nomen acceperunt. Quibus superslitibus in χαινῷ καὶ τῷ ὀνόματι προσηγορεύθησαν, 0 ἔπι-
mundo, quo modo vivendum, a Deo per angelum λοίποις τῷ κόσμῳ ὡς δεῖ βιοῦν, ὑπὸ Θεοῦ δι᾽ ἀγγέ-
sancila estlex, Cam enim essent genere spurii, ex λοὺ νόμος ὡρίσθη, Ὄντες γὰρ νόθοι τῷ γένει ἐκ
igne angelorum et mulierum sanguine, et ideo pro- p πυρὸς ἀγγέλων καὶ αἵματος γυναιχῶν, καὶ διὰ τοῦτο
prium quoddam genus essent concupituri, justa ἰδίου τινὸς γένους ἐπιθυμεῖν μέλλοντες, δικαίῳ τινὶ

aliqua lege przoccupati sunt. Missus enim ad σος προολήφθησαν νόμῳ. Ἐξεπέμφϑη γὰρ αὐτοῖς ὑπὸ

VARLE LECTIONES.

ἴννηντο Ὁ. 51 Ita correxit C., cujus cod, ἔχοντες, ut Ο. ὅδ Tta dedi ex conject. ἐνδείᾳ τροφαῖς Ο.,
. Postea τραπόµενοι Ὁ. 9? [ta S. Idem est, cod. Οἱ ἐπώνορησεν, 80. C. ἐπόνθρισεν. 9" [ta S.,
ὄσοντο S. Tum ἰδίαν p. ἴσην Ὁ. 9 Ita Ὁ ο, S., αὐτοῖς C. Subinde

06

ἂν διατροφῇ,
oy Q, Ὁ. "1 οὐκ ἐγεννώμερα ο, <
γευσαμένοις Ὁ. 9} ἀπειργάζετο S 0. ἀπεργάξετο ἃ, 99 Vox κακῆς ἃ S. omissa in, textum rediit

ex Ὁ. 9 λοιποῖς Q. " ἀνθρωπείων O. * ἕως ὁ, Idem deinde προσηγορεύθης οἷς ἐπηλύτοις sine inter-
punctione.

VARIORUM NOTAE.

(14) οὐκ ἔχοντες, Pro οὐχ ἔχοντας. Vitium calli- — disseritur de abstinentia a carnibus; οἱ adnectuntur
graphi, non typographi. Ex moreautem Ebionitico — fabula coguite juxta 80 incognito. Qor.

CLEMENTINA.

τις, τὴν αὐτοῦ βουλὴν μηνύων

231
τοῦ Θεοῦ 99 ἄγγελός
καὶ λέγων"

XIX. Τάδε δοχεῖ τῷ πάντεπόπτῃ Θεῷ, μηδενὸς
ἀνθρώπων ὑμᾶς κυριεύειν, μηδὲ παρενοχλεῖν μηδενὶ,
ἐὰν μή τις ἑκὼν ἑαυτὸν ὑμῖν καταδουλώσῃ, 192

νῶν ὑμᾶς καὶ θύων καὶ σπίνδων wal τῆς
ὑμετέρας µεταλαμθάνων τραπέζης, ἢ ἕτερόν τι ὧν
οὗ χρὴ ἐκτελῶν, ἢ αἷμα χέων, ἢ σαρχῶν νεκρῶν 100
γεύομενος, ἢ θηρίου λειψάνου ἢ τμητοῦ ἢ πνικτοῦ
ἢ ἄλλου τινὸς ἀκαθάρτου ἐμπιπλάμενος ±, Τῶν δὲ
νόμῳ ἐμῷ προσφευγόντων οὐ μόνον οὐ ψαύσετε, ἀλλὰ
καὶ τιμὴν δώσετε, καὶ ἐκ προαύπου φεύξεσῃς 3. Ὅ
τι γὰρ ἂν αὐτοῖς δικαίοις οὖσι καθ᾿ ὑμῶ τοῦθ᾽
ὑμᾶς δεήσει παθεῖν. Ἐὰν ροχει-
μένων ἐξαμάρτωσιν, ἢ μοιχευσάμενοι ὁ ἢ μαγεύσαν-
τες ἢ ἀκαθάρτως βιώσαντες ἢ ἄλλο τι τῶν ἐμοὶ μὴ
δοκούντων πράξαντες, τότε ἐξ ἐμῆς κελ
σχειν τι αὐτοὺς ὑφ' ὑμῶν ἢ ὅφ᾽ ἑτέρων δεήσει" οἷς
καὶ μετανοήσασιν, τὴν μετάνοιαν χρίνας, εἴτε ἀξίχ 8
ἐστὶ συγγνώμης εἴτε καὶ οὗ, τὴν ἀπόφασιν ποιήσο-
μαι, Ταῦτα οὖν μνημονεύειν καὶ ποιεῖν ¢ ἐξ
εὖ εἰδότες, ὅτι οὐδὲ αἱ ἐνθυμήσεις ὑμῶν λαθεῖν ܠܗ‎
τὸν δυνήσονται.

XX. Τοιαῦτα παρακελευσά
ἀπηλλάγη. Ὑμεῖς
προσχυνῶν τις δαίμονας ἢ θύων ἢ τραπέζης αὖ-
κοινωνῶν ὑπόδουλος αὐτοῖς γενόμενος, ὡς ὑπὸ
εσποτῶν πάσης τῆς ἐξ αὐτῶν μεθέξει τιµω-

προσχὴ

όσεως

ος αὐτοῖς ὁ ἄγγελος
ἔτι τοῦτον ἀγνοεῖτε τὸν νόμον,

το
χαχῶν

ρίας" καὶ διὰ τὴν ἄγνοιαν ταύτην τοῖς αὐτῶν βωμοῖς

ς ὑπὸ τὴν

προσφβαρ xai αὐτῶν ὀκπλήρω
αὐτῶν 494. ἐξουσίαν γεγόνατε, καὶ παντὶ τρόπῳ
δδριζόμενοι τὰ σώματα ἀγνοεῖτε, Εἰδέναι δὲ ὑμᾶς
χρὴ ὅτι οὐδενὸς οἱ δαίμονες ἔχουσιν ἑξουσίαν, ἐὰν
μὴ πρότερόν τις αὐτοῖς ὁμοδίαιτος 1 γένηται, Ὁπότε

οὐδὲ ὁ αὐτῶν ἄρχων παρὰ τὸν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ xav αὖ-

τῶν κινούμενον # νόμον ποιεῖν τι δύναται, διὸ ἕξου-
5 μὴ προσκυνήσαντος αὐτόν' ἀλλ᾽
οὐδὲ λαθεῖν τις παρ’ αὐτῶν δύναταί τι ὧν θέλει, ἀλλ'
οὐδὲ βλαθῖναι οὐδὲν, ὡς b Άννασθε 9 μαθεῖν.

XXL Τῷ γὰρ τῆς εὐσεδείας ἡμῶν βασιλεῖ προσ-
Πλθέ ποτε ὁ πρόσκαιρος βασιλεὺς, καὶ 19 οὐ βίαν

σίαν τινὸς οὐκ

ποιῶν, οὐ γὰρ ἐξῆν, ἀλλὰ προτρέπων xol ἀναπείθων,
ὅτι τὸ πεισθῆναι ἐπὶ τῇ M ἑκάστου κεῖται ἑξουσίᾳ,
Προσελθὼν οὖν, ὡς τῶν παρόντων ὧν "3 βασιλεὺς,
τῷ τῶν μελλόντων βασιλεῖ ἔφη: Πᾶσαι αἱ τοῦ νῦν
κόσμου βασιλεῖαι ὑπόκεινται ἐμοὶ, ἔτι τε ὁ χρυσὸς
καὶ ὃ ἄργυρος καὶ πᾶσα ἡ τρυφὴ τοῦ κόσμου τούτου
ὑπὸ ταῖς ἐμαῖς ἐστὶν ἑξουσίσις' διὸ πεσὼν προσκύ-
α δὲ ἔλε-
ὅτι μετὰ τὸ 15 προσκωνῆσαι καὶ τὴν κατ᾽
Lys» ἑξουσίαν, καὶ οὕτω 3 τῆς μελλούσης
καὶ βασιλείας αὐτὸν 15 ἀρήρει. Καὶ πάντα εἰ-
ὁ μόνον αὐτὸν οὐ προσεκύνησεν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τῶν

καὶ δώσω σοι πάντα ταῦτα, Ταῦ

γησόν μοι,

— HOMILIA VIII.

À est a Deo quidam angelus, illius voluntatem decla-

238

rons, his verbis :

XIX. Hiec visa sunt omnium iuspectori Deo, vos
in néminem hominum dominari, neque illi mo-
lestiam inferre, nisi quis volens se vobis in servi-
iutem subjecit, adorans vos, et sacrificans, et li-
bans, et vestre cconz particeps, aut quidpiara aliud
quod non deceat perficiens, vel fundens sanguinem,
velgustatis mortuis carnibus, vel ferc reliquiis,secto,
suffocato, autalio immundorepletus. Eos vero qui ad
legem meam confugiunt, non amodo non tangetis,
sed et honore donabitis, et coram fugietis, Quod-
cunque enim ipsis, utpote juslis contra vos placue-
rit, id vos necesse erit pati, Quod si nonnulli ex
illis, qui mihi adhirent, aberrarint, vel adulterantes
vel magiam exercentes, vel impure viventes, vel
aliquid aliud eorum qui mihi displicent operati,
tunc oportebit, ut ipsi ex jussu moo aliquid patian-
tur aut a vobis, aut ab aliis. Quibus el peenitenti-
bus, penitentiam ponderans, an ea veniam merea-
tur nec ne, sententiam] pronuntiabo. Hec ergo re-
ducere in memoriam et facere debetis, probe gnari,
quod nee cogitaliones vestre eum latere poterunt.

XX. Hao postquam illis suasisset angelus, abiit.
Vos autem adhuc illam ignoratis legem, quod qui
colit demones, vel sacrificat, vel cam illis mensa
communicat, sub servitutem eorum redactus, tan-
quar. a malis dominis omnes ex illis feret poenas.
Et propter hanc ignorantiam, qui ad eorum aras
perniciose accessistis atque iis expleti estis, vonis-
tissubeorum potestatem : eLcum corporaomni modo
fuerint contumeliz objecta,nescitis.Scire autem vos
oportet, in nullum daemones habere potestatem, nist
quis prius conviva eorum fuerit. Quandoquidem ne-
que princeps illoremaliquid potest facere contra le-
gem a Deo in eos latam. Quare nullius habet potesta-
tem, qui non ipsum adoraverit. Sed nec quis potest
aliquid eorum, que cupit, ab illis consequi, neque
etiam lodi ullatenus, ut isthinc discere potestis.

XXI. Nam ad nostrum pietatis regem accessit
aliquando temporalis rex, non vi facta,neque enim.
licebat, sed horlans et suadens, quia persuaderi in
uniuscujusque situm est arbitrio. Accedens ergo,
ut rerum pressentium rex,ad futurarum regem dixit;
Omnia presentis mundi regna mihi subjacent, et
preterea aurum et argentum omnesque istius
mundi delicie sub mea sunt potestate, quare ca-
dens adora me, et dabo tibi ea omnia. Hzc porro di-
cebat, quia noverat, quod post adorationem ha-
bujisset in illum potestatem, sicque et futuro ho-
nore 80 regno privasset. At qui omnia sciebat, non
modo illum non adoravit, sed nec quidquam illius
donorum voluit accipere. Se enim cum suis oppi-

VARLE LEGTIONES.

39 ὑπ) αὐτοῦ
0 c. Β,, γευο
inde ὅτι 0.
Ἰ ὁμοδίαιτον Ο. ὃ κείµενο Ὁ. Tum δὲ’ 6
12 ἂν CL, non C., ut falso scribit S. 12 τοῦ 0,

Tum θνητοῦ p.

ὁ τῶν om. Ὁ. ἡ ἐξαμαρτῶσιν, ἢ μοιχησάμενοι C.
3 δύνασαι C.
τ οὕτως C. 15 Ita S., ἑαυτόν C, 0,

ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Ὁ. [00 γεκρῶν pretermiserunt Cl (edd. 1605, 1194) οἱ 8. Subinde γευόµενος
πτοῦ C. 1 ἐμπιμπλώμενος C.

Ὁ c. S, φεύξησο: C. Sub-‏ ܘ ܦ
ἀξι (sic) O. ὁ ποιεῖν excidit ap. 8.‏ 5
^g[transoripsi ex O. 11 τῇ 8, 0, τοῦ νι‏ 19

239 Β, CLEMENTIS I kOM. PONT. OPERA DUBIA. 240

gneravit, quod est, non licere posthac quidquam A ὑπ᾽ αὐτοῦ δεδομένων 15 λαβεῖν τι ἠθέλησεν" ἑαυτὸν

abipsotraditorum veltangere.Responditergo: Seri- γὰρ σὺν τοῖς ἑαυτοῦ χατειεχύραζεν, ὅπερ ἐστὶν, μὴ

ptum est, Dominum Deum (uum revereberis, εἰ illi ἐξεῖναι τοῦ λοιποῦ τῶν αὐτῷ 117 ἀποδοθέντων μηδὲ

soli servies (a). ψαῦσαι 4985 ἔτι, ᾽Αποχρωάμενος οὖν ἔφη" Τ
Ύραπται, Κύριον τὸν Θεόν coo φοθηβήσῃ, καὶ αὐτῷ
λατρεύσεις μόνῳ.

XXII. Ceterum impiorum rex, cum regem pio- XXII. πλὴν ὁ τῶν ἀσεθῶν 18 βασιλεὺς χατὰ πολλὰ
rum ad suam adducere voluntatem plurimum co- τὸν τῶν εὐσεθῶν βασιλέα πρὸς τὸ ἑαυτοῦ βούλημα παρ
natus esset nec Ροἰαἱββοί, finem fecit, et in reliqua ἀγειν πειρώμενος καὶ μὴ δυνηθεὶς 19 ἐπαύσατ
vita illum nitebatur captare. Vos vero pranitam πρὸς τὰ λοιπὰ τῆς πολιτείας θηρε
ignorantes legem ob mala opora sub illiosestis ρῶν, Ὑμεῖς δὲ τὸν προορισθέντα γόµον ἀγνοοῦντες
potestate, Quocires corpore et anima maculam go- διὰ τῶν κακῶν πράξεων ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν αὐτοῦ
ritis; et in presenti quidem a morbis ot deemoni- ἐγένεσθε. Διὸ Ὧν ἐν καὶ ψυχὴν ἐμιάνῃητε" καὶ ἐν
bus illudimini, in futuro autem animabus punie- μὲν" τῷ παρόντι ὑπό τε παθῶν xxi δαιμόνων ἐνούρί-
mini. Hoe vero non vos soli ab ignorantia passi ζεσθε, ἐν δὲ τῷ μέλλοντι 20 τὰς ψυχὰς χολασθησομέ-
estis, sed et nonnulli ex nostra gente, qui in malis p vac ἕξετε. Τοῦτο δὲ οὐχ. 7 μόνοι ὑπὸ s) ܗܘܐ‎
operibusa malitie duce occupati, postea velut ad πόνβατε, ἀλλὰ καὶ τίνει
conam a patre filii nuptias celebrante invitati, non — vec ἐπὶ κακαῖς πράξεσιν. ὑπὸ τοῦ τῆς κακίας
obedieranL(h).In locum autem eorum, αὶ propier — νὸς προληφθέντες, ἔπειτα ὥσπερ ἐπὶ * δεῖπνον ὑπὸ
occupationem denegaverant, qui filio nuptias ce- πατρὸς υἱῷ τελοῦντος γάμους χληβ: οὐχ 33 ὑπή-
lebrabat pater per veritatis Prophetam jussit nobis, ^ xoucaw. ᾿Αντὶ δὲ τῶν ἀπειθησάντων διὰ τὴν Πρόλη-
ut progressi ad exitus viarum, id estad vos,in- ὀ ψιν ὁ τοὺς γάμους τῷ υἱῷ τελῶν πατὴρ διὰ τοῦ προ-

dueremus puram vestem nuptialem, que estba- φήτου τῆς ἀληθείας ἐν διεξό-
ptisma, quod in remissionem fit peceatorurn vestro- ὅους τῶν ὁδῶν ἐλθοῦ. τι πρὸς ὑμᾶς, καθαρὸν
rum, δὲ αὐ bonos ἴῃ Dei cenam induestex pomi. ἔνδωομα γάμου περιθαλεῖν, ὅπερ ἐστὶ βάπτισμα, ὃ

tentia, licet initio ab epulis abfuerint. εἰς
xdi? τοὺς ἀγαθοὺς εἰς τὸ Θεοῦ δεῖπνον εἰσάγειν f ἐκ τῆς μεταμε;
τῆς εὐωχίας.

XXIIL. Si vultis itaque ut fiatis vestimentum di- 196 XXIIL Ἔνδυμα οὖν εἰ βούλεσθε ?5 γενέσθαι:
vini spiritus, enitimini primo exuere sordidam pra θείου Πνεύματος, σπουδάσατε πρῶτον ἐκδύσασηαι τὸ
sumptionem vestram, qua est immundus spiritus, C ῥυπαρὸν ὑμῶν πρόλημμα, ὅπερ ἐστὶν ἀκάβαρτον
et impurum amieulum. Non potestisautem aliara- ^ πνεῦμα, καὶ μιαρὸν περίθληµα. Τοῦτο δὲ οὐκ ἄλλως
fione deponere, nisi prius in bonis actionibus ba- ἀποδύσασθαι δύνασθε, ἐὰν μὴ πρότερον ἐπὶ καλαῖς
ptizemini: atqueita puri corpore et anima effecti πράξεσι βαπτισθῆτε" καὶ οὕτω καβαροὶ σώματί τε καὶ
futuro perpetuo regno fruemini. lgitur nec idolis ψυχῇ γενόμενοι τῆς ἐσομένης ἀϊδίου βασιλείας ἄπο-
credite nec mense corum impure participes estote, λαύσετε 35, Μήτε οὖν εἰδώλοις πιστεύετε, μά
non oceidite, non adullerate, non odio prosequi- πέζης αὐτοῖς χοινωνεῖτο ܣܒ‎ μὴ φονεύσητε, μὴ
mini quos non decet, non furtum facte neque om- » μὴ μισήσητε οὓς μὴ δίκαιον, μὴ κλέ:
nino eapessite ulla prava facinora. Alioquin futu- ἣν ὅλως πράξεσιν ἐπιθάλλεσί
rorum spe privati in presenti quidem seculo & ma- τῶν ἐσσμένων ἀγαθῶν στερη!
lis demonibus et a gravibus morbis vexabimini,in ἐν μὲν τῷ παρόντι ὑπό το vas
futuro autem ignis eterni feretis supplicium. Quis πῶν παθημάτων συνελασθήσι
ergo hodie vobis dieta sunt, sufficiant. De cetero αἰῶνι 8

αι τῶν πεπραγμένων ὑμῖν καὶ

lag, εἰ wal τὴν ἀρχὴν ἀπελείφθησαν

wes τῆς ἐλπίδος

δαιμόνων καὶ χαλε-

ip ἐσομένῳ

ἰδίῳ κολασθήσεσΏε πυρί, Τὰ μὲν οὖν σήμερον

qui vestrum morbisafflictamini,ad recipiendam sa- ὑμῖν ῥηθέντα αὐτάρχως Λοιπὸν δὲ, ὑμῶν οἱ

nitatem manete, ex aliis vero, qui vultis, cum paco μὲν "8 ὑπὸ παθημάτων ὀχλούμενοι πρὸς

abite, παραμείνατε, τῶν δὲ ἄλλων οἱ βουλόμενοι
D ¥: πορεύεσθε,

XXIV. Haec cum dixisset, omnes permanserunt, XXIV. Ταῦτα αὐτοῦ εἰπόντος οἱ πάντες
alii utcurarentur, alii ut viderent eos quisanitatem ^ vx, ol μὲν τοῦ θεραπευθῆνα: χάριν, ol δὲ
reciperent. Petrus autem duntaxat imponens illis ρῆσιι τοὺς τῆς θεραπείας ἐπιτυγχάνοντας, Ὁ δὲ
manus et precatus sanavit: 8060, utqui subito cu- Πέτρος τὰς χεῖρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς μόνον καὶ εὐξά-

(a) Matth. 1v ; Luo. 1v. (hj Matth. xxu.

VARLE LECTIONES.

15 δεδομένων in text. recepi c. Ὁ, 17 αὐτῷ non legitur in O. S. Tum fort. leg. ἔτι τι, Deinde 0 non
Tecle vertit ορρίηπεγαυ et. ab ipso traditorum. Vertere. debebal ? oppigneravisset et ipsi traditorum.
18 ἀσεδῶς Ü,in marg. sec. man. ἴσως εὐσεοῶν. 9 καὶ ἡδονηθεῖς, C. Ὁ τοῖς μέλλουσιν CQ. 3 ὑπό 0.
# οὐχ add. c. Ὁ. 39 χαχῶν καὶ C. 3* εἰσάγει Q. 3 εἰ βούλεσθε Ὁ οἱ ἰδοφαμάσπι Clericum) Ὁ ex
conjectura, textus Ci ἐθούλεσθε, ?$1ta O οἱ Epit. ο. 4, ἀπολαύσητε C. 5) μὴ δεκασταῖς O. 38 οἱ μὲν
gecessit ex 0.

ἐν ὃ

24
μένος ἰάσατο! ὡς τοὺς μὲν παραχρῆμα fe;
τὰς γενέσθαι περιχαρεῖς, τοὺς δὲ ἱστορήσαντας ὑπερ-

θαυμάσαι τε καὶ εὐφημήσαντας τὸν Θεὸν βεθαία

πίδι πιστ.
ἑαυτῶν ἀπιέναι, ἐντολὴν 191 ἔχοντας πρωΐτερον
τῇ ὑστεραίᾳ συνελθεῖν, ᾿Απελθόντων ὃὲ αὐτῶν, ἐκεῖ
μείνας ὁ Πέτρος μετὰ τῶν 30 συνήθων, τροφῆς μετα-
λαθὼν διανέπαυεν ἑαυτὸν τῷ ὕπνῳ.

σαι, ἅμα τε τοῖς 39 θεραπευί

"OMIAIA Θ΄.

1. Τῇ μὲν οὖν 9! ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὁ Πέτρος ἅμα τοῖς
ἑταίροις ἐξιὼν καὶ ἐπὶ τὸν πρὸ μιᾶς τόπον ἐλϑὼν καὶ
ἐπιστὰς ἤρξατο λέγειν" Ὁ Θεὸς τοὺς πάλαι ἀνθρώπους
ἀσεβήσαντας πάντας ὕδατι διαφθείρας, ἐκ πάντων
ἕνα εὐσεδῇ εὑρὼν, ἐν λάρναχ! μετὰ τριῶν αὐτοῦ 33
υἱῶν καὶ γυναικῶν σωθῆναι ἐποίησεν. Ὅθεν συν.
ἀσεθούντων μὴ 3

iw

ἔστιν αὐτοῦ τὴν οὖσιν, ὄχλου
φροντίζουσαν, ἑνὸς δὲ εὐσεβοῦς σωτηρίας οὐχ ἀμε-
λοῦσαν, Πασῶν οὖν μείζων δὲ ἐστὶν ἀσέβεια τὸ τὸν
μόνον πάντων καταλείψαντα Δεσπότην, πολλοὺς τοὺς
οὖν ὄντας ὡς ὄντας 85 σέδειν θεούς.

Π. Ἐὰν οὖν (ἐμοῦ ὑμῖν ὑφηγουμένου καὶ δεικνύν-
ij
ἕτερον ὑποδράμῃ 3"

τος, ὅτι τοῦτό ἐστι τὸ μέγιστον ἁμάρτημα, ὃ πάντ
ὑμᾶς ἀπολέσαι δύναται!) τὸν $
γοῦν, ὅτι οὐκ ἀπόλλυσθε, πολλοὶ ὄντες ὄχλοι, ἡπά-
τήσθς: ἔχετε γὰρ τοῦ πάλαι κατακλυσθέντος κόσμου
τὸ ὑπόδειγμα" καίτοι ἐκείνων μὲν τὸ ἁμάρτημα
πολὺ ἧττον ἣν τοῦ καθ᾽ ὑμᾶς, Ἐχεῖνοι γὰρ εἰς 198
τοὺς ὁμοίους ες ἢ µοιχεύοντες:

α ἀγάλματα σέόοντες, καὶ τὸ

C

θεῖον αὐτοῦ ὄνομα πάσῃ ἀναισθήτῳ ὕλῃ ἐπιῤῥιί-

ψαντες, Πρῶτον μὲν οὖν δεδυστυχήνατε, μὴ γνωρί-
σαντες τὴν διαφορὰν τὴν μεταξὺ μοναρχίας καὶ ܡ‎
λυαρχίας, ὅτι ἡ μὲν μοναρχία (15) ὁμονοίας ἐστὶ παρ-
εκτικὴ, # Bb πολυαρχία πολέμων ἐξεργαστική. Τὸ
αι, τὰ δὲ πολλὰ πρόφασιν ἔχει
ον μάχην ἐπιχειρεῖ

IH. Αὐτίκα γοῦν, εὐθὺς 99 μετὰ τὸν κατακλυσμὸν,
ὁ Nà τήκοντα ἐπιζήσας
τῶν ἐξ αὐτοῦ Y

πριακόσια καὶ

ἔχθησαν,
πως 98
μῳ, ἄλλος δόλῳ, ἕτερος πειθοῖ "0, καὶ ἄλλος ἄλλως,

καὶ πρὸς
cn Έκαστος ἐπενόε

ὧν εἰς τις ἀπὸ γένους ὧν Χὰμ, τοῦ ποιήσαντος τὸν ܐ‎ ἢ tris. Mesraimi, ex quo

(a) Gen. xx, 28.

CLEMENTINA. — HOMILIA IX.

212

«έν. Α rati fuerant, letarentur, qui autem viderant, τοῖν

gnopere mirarentur, simulque laudarent Deum, ac
firma spe crederent, atque una cum iis qui sancti
fuerant, ad sua abirent, mandato accepto, ut matu-
rius postridie convenirent. Cumque discessissent,
ibi manens Petrusuna cum familiaribus, cibo sum-
pto, se somno refecit,

BOMILIA IX.

I. Sequenti quidem die Petrus una cum sodali-
bus egressus et ad locum precedentis diei veniens
80 consistens ccpit dicere: Deus homines olim
impios cunctos cum jper aquam. perdidisset, ac
unum ex omnibus pium invenisset, in arca eum
cum tribus filiis et eorum uxoribus salvum fecit.
Unde apparet divina natura, que impiorum quidem
negligit multitudinem, unius vero pii salutem non
despicit. Cunctarum ergo maxima est impietas,
solum omnium dominum relinquere, et multos qui
non sunt, quasi sint, deos venerari.

II. Si ergo (dum vobis enarro ac ostendo, id ma-
ximum esse peccatum,quod vos omnes possit per-
dere) vestrae menli subveniat, vos non perituros,
quia plurimi estis, erratis ; habetis quippe mundi
olim diluvio inundati exemplum ; et vero illorum
peccatum multo erat minus vestro. Illi namque in
pares impie se gesserunt, aut occidendo, aut adul-
terando : vos autem in omnium Deum estis impii,
pro eo vel cum eo inanima colentes simulacra, sa-
erumque ejus nomen projicientes ad omnem sensu
carentem materiam. Primo itaque infeliciter vobis
cessit, quod differentiam inter unius 80 multorum
principatum ignoratis, quoniam unius principatus
concordim faciende vim habet, principatus vero
multorum effector bellorum est. Quod enim est
unum, secum non pugnal ; que vero suntmulta oc-
casionem habent seinvicem aggrediendi certamine.

IH. Statim itaque post diluvium Noe annis tre-
centis et quinquaginta superstes (a) in concordia
cum filiorum vixit multitudine, fuitque solius Dei
ad imaginem rex. Post mortem vero ilius multi
posterorum regnum appetierunt, et regnandi studio
unusquisque modum excogitavit quo possetregnare,
Ille quidem beilo, alius dolo, alter suada et alius
aliter. E quibus unus exstitit de genere Chami, pa-
Mesreimo JEgyptiorum

VARLE LEOTIONES.

9 ܘ)]‎ S, βεβαίας ἐλπίδος πιστεύει
Ρ. μετὰ τῶν €. 3! οὖν add. c. Ὁ. Tum id.
c. 0. 53 οὐ O, 3} Πα Ὁ c. S, μεῖζον 0
D, suffragante Ο, ἀποδράμῃ C. Postea ὄχλοι; 0.

Πα 0 c. S, πειθῷ G. " có» assumpsi ex 0:

ραεὶμ ὁ Aly

9 γίνεται Βάκτρων.

unus Gham momine, cuidam ex fiis suis, qui Mesraim appellabatur. Chron. Alex. p. 62.

ἅμα τοῖς C, βεθαίας ἐλπίδι πιστεύειν, ἅμα τοῖς Θ. ® μενόντων
αἱροις, ut legi vull C, cujus text.

Vbb. ὡς ὄντας ap. 8. non exstant.
57 ὁμοίως Ὁ.

τρία καὶ pro τριακόσια C, qui quidem genuinam Ottoboniani Leci. jam v

σοῖς. 33 αὐτοῦ adjunxi
X ὑποδράμῃ leg. censet
39 Fortasse leg. τοῦ. Β, ?9 305 C. Tum
it exstaro in Gen. mx, 28.
,ܐܬܗ‎ efr Rec. 1v. quibus

οὗτος

Tam 8 : 1. Ne

VARIORUM NOT.E.

(45). Ἡ μὲν µονα
pitis. In. seripto

ία, etc. Usque ad finem ca-
amasceno exstant ecloga περὶ

ἀναρχίας. (Parallelorum lib. 1, cap. 92.) Vide su-
perius homi]. 3, cap. 62. Cor.

243

etBabyloniorum et Persarum gentes creverunt. A

IV. Ab hoc genere oritur aliquis, per successio-
nem in magicis institutus, nomine Nebrodus, qui
αἱ gigas contraria Deo sentire elegit: eum. Graci
Zoroastren appellaverunt. Hie post diluvium, regni
cupidus, cum magnus esset magus, regnantis nunc
mali quie mundum dirigit stellam magicis artibus
coegit ad sibi dandum imperium. llla vero, utpote
princeps et illius quod adigebatur habens potesta-
tem, cum ira ignem regni effudit, ut οἱ adjuratio-
nem admilteret et eum qui primo coegerat puniret.

V. Ex hoc igitur e colo in terram decidente
fulgure, sublatus e medio Nebrodus magus propter
rem qus contigerat, Zorosstres nominatus est,
quod in eum viva irruisset astri defuxio. Sed stulti
homines illiustemporis, putantes propter amicitiam
erga Deum fulmine arcessitam fuisse animam illius,
corporisreliquiis defossis,templo quidem sepulcrum
honorarunt apud Persas, ubi acciderat ignis de-
lapsio, ipsum vero tanquam deum coluerunt. Hoo
exemplo et reliqui ibi eos qui fulmine obierunt,
velut amicos Dei sepultos templis honorant, eri-
gunique simulacra propriam mortuorum speciem
referentia. Inde emulati sunt idem qui per loca im-
perium tenebant, quorum plerique sepulcra eorum
quod amaverant, licet fulmine non interiissent,
honorantes templis et statuis, arasquo dedicando,
preeceperunt illos velut deos adorari. Multo autem
post propter longum tempus a posterioribus vere 6
dii esse crediti sunt.

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

944

Μεστρὲμ ἐξ οὔπερ τὰ Αἰγυπτίων καὶ Ῥαθυλωνίων καὶ
Περσῶν ἐπλήθυνε φῦλα,

ΤΥ. Ἐκ τοῦ γένους τούτου γῇ
δοχὴν gau παρειληφὼς, ὀνόματι Χεδρὼδ, ὥσπερ
γίγας ἐναντία τῷ Θεῷ φρονεῖν ἐλόμενος, ὃν οἱ Ἕλλη-
ses (46) Ζωροάστρην προσηγόρευσαν, Οὗτος μετὰ τὸν
κατακλυσμὸν 399 βασιλείας ὀρεχθεὶς καὶ μέγας
ὧν μάγος, τοῦ νῦν βασιλεύοντος, καχοῦ τὸν ὡροσχο-
ποῦντα 45 κόσμον ἀστέρα πρὸς τὴν ἐξ αὐτοῦ βασι-
λείας δόσιν μαγικαῖς ἠνάγκαζε 3 τέχναις, “Ὁ δὲ,
ἅτε δὴ ἄρχων ὧν καὶ τοῦ βιαζομένου + τὴν ἐξουσίαν

ταί τις κατὰ δια-

δὴ &
ἔχων, μετ’ ὀργῆς τὸ τῆς βασιλείας προσέχεε πῦρ (47),
ἵνα πρός τε τὸν ὁρκισμὸν εὐγνωμονήσῃ, καὶ τὸν πρώ-
τως ἀναγκάσαντα τιμωρήσηται 6

V.CEx ταύτης οὖν τῆς ἓξ οὐρανοῦ γαμαὶ πεσού-
σὴς ἀστραπῆς ὁ μάγος ἀναιρεθεὶς Νεδρὼδ, ἐκ τοῦ
συμθάντος πράγματος (18) Ζωροάστρης μετωνομάσθη,
διὰ τὸ (19) τὴν τοῦ ἀστέρος xev! αὐτοῦ ζῶσαν ἐνεχ-
θῆναι: ῥοήν. ΟἹ δὲ ἀνόητοι τῶν τότε ἀνθρώπων, ὡς
διὰ τὴν εἰς Θεὸν φιλίαν ἐδ χεραυνῷ μεταπεμφθεῖσαν
τὴν ψυχὴν νομίσαντες, τοῦ σώματος τὸ λείψανον κατ-
ορύξαντες, τὸν μὲν τάφον ναῷ ἐτίμησαν ἐν Πέρσαις,
ἔνθα ἢ τοῦ πυρὸς 00 καταρορὰ γέγονεν, αὐτὸν Bh
ὡς θεὸν ἐθρήσκευσαν, Τούτῳ τῷ 47 ὑποδείγματι καὶ
οἱ λοιποὶ ἐκεῖσε τοὺς κεραυνῷ θνήσκοντας ὡς θεο-
φιλεῖς ράπτοντες ναοῖς τιμῶσιν (20), καὶ τῶν τε-
Guido ἰδίων μορφῶν ἱστᾶσιν @ ἀγάλματα. Ἐντεῦ-
θεν ὁμοίως ἐζήλωσαν καὶ τῶν κατὰ τόπους οἱ ὃυ-

ναστεύοντες V, ὧν οἱ πλεῖστοι τῶν αὐτοῖς ἠγαπημέ-
θνησκόντων τοὺς τάφους ναοῖς
αἱ βωμοὺς ἀνάπτοντες ὡς
θεοὺς προσκωνεῖσθα: προσέταξαν. Πολλῷ 0 δὲ ὕστερον,
διὰ τὸν πολὺν χρόνον, ὑπὸ τῶν μεταγενεστέρων ὄντως
θεοὶ εἶναι ἐνομίσθησαν.

VARIES LECTIONES.

5? Imo potius ὠρονομοῦντα 8. ܐ‎ §
Rectius : illius, qui. adegerat.
φιλίαν mam. sec" τῷ, quod
lectio etiam pr. man. apparet in marg. codicis O.

μεταταγενεστέρων Ὁ.

ROB 3
ἠνάγκασε C.
0.

50

C vertit illius, quod adigebatur, hoc est τοῦ πυρός.

15 δοιλίαν Ὁ, cui voci subnotate in marg. respondet
eddidi c. 0. $

48 Ἱστῶσιν Ὁ. "9 δυναστεύσαντες 0, qua
Ita O et ex εοπ]θοί, C, in cuj. textu. πολλῶν, Tum

VARIORUM NOTE.

(10) Rec, IV, 27 : Hunc gentes, quie tunc erant,
Zoroastren appellaverunt, admirantes primum ma-
Εἴσω artis auclorem. cujus nomine etiam libri super
hoc plurimi habentur. Hic ergo astris multum ae
frequenter intentus et volens apud homines videri
deus, velut seintillas quasdam ex stellis producere
et hominibus ostenlare ccpit, quo rudes aique
ignari in stuporem miraculi traherentur ; cupiens-
que angere de se hujusmodi opinionem, sepius
jsta moliebatur, usquequo ab ipso demone, quem
importunius frequentabat, igni succensus concre-
maretur. ὨΒΈΒΒΕΙ,.

(2T) Τὸ τῆς βασιλείας προσέχεε πῦρ Vide cap.
6. Ignem regni Zoroastreum commemorant post
Chronici Alexandrini dicti auctorem p. 88, Michael
Glycas Annaliwn parte 1, p. 429; Georgius Cedre-
nus in Compendio Historiarum p. 13, et Suidas
voce Ζωροάστρης, Quin etiam rem ignotam non
fuisse Ammiano Marcellino ostendunt ea que de
magis dicit lib. xxuj, p. : Ferunique, si. justum
est credi, eliam. iguem colitus lapsum apud se sempi-
ternis focuLis custodiri, eujus portionem. eziguam. ut
füustam | pracisse quondam. Asiaticis regibus dicunt.
Atque hinc videtur originem sumpsisse mos ferendi

b

8

ignem ante Persarum reges ; quos postea imitati
sunt imperatores Romani. Cor.

(18) Antinoum Hadriani respicere videtur auctor
Homiliarum. S. DRESSEL.

(19) Τό adjunxi c. Ὁ. Cfr. Recogn. 1v, 98: « Hino
enim et nomen post mortem] ejus Zoroaster, hoc
est vivum sidus, appellatum est ab his, qui post
unam generationem Gracie lingue loquela fuerant
repleti.» Ad quem locum plura deditCl Cfr. preter
ea Diog. Laert. Prowm.$ 8: Δείνων ἐν τῇ πέμπτῃ
τῶν ἱστοριῶν μεθερμηνευύμενόν φησι τὸν Ζωροάσ-
τρην ἀστροθύτην εἶναι, Φησὶ δὲ τοῦτο xal ὁ Ἐρμό-
Stooos,ubi vide, que adnotaverunt Mer, Casaubonus
et Menagius. S. Ip.

(20) Καὶ οἱ λοιποὶ
ܫ‎ ναοῖς τιμῶσιν,
Mos quippe erat, isque testatissimus, ut χεραυνο-
πλῆγες, sacro fulminis igne ieli, cremarentur,
sed quo loco exiincti fuerant eodem ierra conde-
rentur: locum aulem saerum censebant, templum
vocabant, et aris, sacerifilis, cteroque cultu di-
gnabantur. Testimonia proferre non necesse habeo.
Sed ad vocem θεοφιλεῖς, vide nos supra in Recognit
rv, 28. Cor.

945

VI. Ὅμως τῆς ἀπάρχη,
πολλαὶ δίαις i
πρῶτοι τῆς ἐξ οὐρανοῦ

CLEMENTINA.

ἐσούσης
ἄνθρακας τῇ οἰκείᾳ διεφύλαξαν
οὐράνιον προτιμήσαντες τὸ πῦρ

ἀστραπῆς λαδόντες

τροφῇ, καὶ ὡς θεὸν
ὡς πρῶτοι προσκυ-
νήσαντες ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ πυρὸς πρώτῃ βασιλείᾳ f
τίμηνται, Μερ' οὓς Παδυλώνιοι ἀπὸ τοῦ d
ἄνθρακας κλέψαντες καὶ διασώσαντες εἰς τὰ ἑαυτῶν,
καὶ προσχυνήπαντες, καὶ αὐτοὶ ἀκολούθως ἐδασίλευς
σαν. Αἰγύπτιοι δὲ ὁμοίως πράξαντες τὸ
ἰδίᾳ διαλέκτῳ Φθαὸ 58. χαλέσαντες, ὃ ἑρμηνεύ
Ἥφαιστος (54) [ἢ 20. Ὄσιρις], ob τῷ ὀνόματ
ὁ παρ᾽ αὐτοῖς πρῶτος βασιλεύσας προσαγο
Τοῦτον μὲν οὖν τὸν τρόπον χρησάμενοι καὶ οἱ
τόπον βασιλεύσαντες, καὶ ἵδρυμα ποιήσαντες καὶ βω-
μοὺς εἷς τιμὴν τοῦ πυρὸς ἀνάψαντες, τῆς μὲν βασι-
λείας οἱ πλεῖστοι ἀπεσδέσθησαν.

VIL Τοῦ δὲ τὰ ξόανα σέθειν οὐκ ἐπαύσαντο, δι

τ πυρὸς

à
τὴν κακὴν τῶν μάγων ἐπίνοιαν, εὑρόντων αὐτοῖς προ-
φάσεις, κρατεῖν αὐτοὺς πρὸς τὴν ματαίαν λατρείαν
δυναμένας" ἰδρύσαντες γὰρ αὐτὰ μαγικαῖς τελ

ταῖς
ἑορτὰς αὐτοῖς ὥρισαν ἔκ τε θυμάτων, σπονδῶν, αὖ.

— IIOVILIA IX. 216

Α VI.Gwelerum eum initio unum esset regnum,
mult divisiones ad hunc facte sunt modum.
Primi Perse delapsie colo ignis prunas. sumptas
proprio conservarunt alimento, atque ignem ut
colesiem deum colentes, tanquam qui primi ado-
rassent,ab ipso igne primo regno decoraii sunt.
Post quos Babylonii, de igne ibi posito prunas fu-
rati, cum in patriam dotulissent atque adorassent,
et ipsiconsequenter regnarunt. Item AEgyptii, post-
quam similiter fecissent, atque ignem lingua sua
Phthae appellassent, quod idem estac Vulcanus
[vel Osiris], cujus nomine et primus apud illos rex
appellatur. Pari igitur modo usi et qui per loca re-
gnaverunt, et statuam ac delubrum facientes, atque
aras in ignis honorem accedentes, a regno quidem

B plerique deciderunt.

ΥΠ.Α cultu tamen simulacrorum non cessarunt,
propter malas magorum excogitationes, illis causas
invenientium, que eos in vano cultu retinerent.
Nam simulacra magicis ceremoniis erigentes festa
instituerunt ex sacrificiis, libationibus, libiis, et

VARUE LECTIONES.

ܗ

VARIORUM NOT4E.

(21) ἰδίᾳ διαλέκτῳ Φθαξ καλέσαντες, ὃ
ἑρμηνεύεται Ἥφαιστος, Leget qui voluerit dijic,
ex Suida, Φθὰς, inquil, ὁ Ἥφαιστος παρὰ Νομοί:
ταις. Καὶ παροιμία, « ὁ Φθάς σοι λελάληκεν" » οἱ δὲ
᾿Αφθάς φασιν, ὡς σταφὶς ἀσταφὶς, σταχὺς ἀσταγύς.
At voce ᾿Αφθὰς, Aphiham Bacchum interpretatur.
inemorie forsan errato. Verba enim Eusebii sunt,
Propar. evang. lib. wr, cap. (1, ex Porphyrio
Τὸν δὲ θεὸν τοῦτον (Κνήφ, τὸν δημιουργὸν) ἐὰ τοῦ
στόματος προΐεσθαί φασιν (Alyómuo)n ὠὸν, ἐξ οὔ
εννᾶσθαι θεὸν, ὃν αὐτοὶ προσαγορεύουσι Φθὰ, οἱ δὲ
Ἕλληνες, Ἥφαιστον Hunc. porro deum. Cneph, opi-
ficem, ex ore ovum effudisse marrant JEgypli, ex
eoque natum esse deum, qui ab iis. Phila, ἼΠφαιστος
(Vulcanus) α θνατοῖς nominetur. Addo preceptori
discipulum, Porphyrio Jamblichum, qui libro De
mysteriis, ubi de Aiyptiorum opinione circa Deum
aique deos, ita loquitur, ex versione Ficini (non
autem Scutelli segmento 8, cap. 3) : Secundum vero
«lium ordinem (Mereurius) praeponit deum Emeph
diis celestibus, tanquam. ducem, quem ait intellectum
esse seipsum intelligentem, atque in. se. intelligentias
convertentem. Huic unum impartibile anteponit, quod
appellat primum exemplur, aut. expressionem, aut
effigiem, quod. Icthow appellat: in quo est. primum,
intelligens, εἰ intelligibile primum, quod solo silentio
colitur. Praeler hoc autem rerum apparentium. opifi-
cio alii duces praesunt. Nam optfez intellectus, qui et
veritalis est dominus, atque sapientia, quatenus in
generationem progrediens occullum. latentium rotio-
mum. potentiam traducit in lucem, Amm. Zgyptiaca
lingua. vocatur : quatenus autem sine. mendacio per-
agi omnia, οἱ artificiose simul cwn. veritate, Pha.
muncupatur. Graci vero. hunc. Vulcanum nominant,
artificiosum. duntaxat. considerantes. Quantum vero
effector est bonorum, appellatur Osiris, aliasque. d
nominantes lubet propter potentias actionesque. diff
venies. Quorum en Graea ex codicibus Regiis 1208,
9446, 2422 : Κατ ἄλλην 0 3

ὃν τὸν Ἡμήφ ([ Κνὴφ),

τῶν $

C

0
κατὰ τὴν τῶν Αἱ
λῶν δὲ ἀψευδ. i τεχνι
lc "He
voip. μόνον προσθάλλοηπες,
i ποιητικὸς ὧν, Ὄσιρις κέκληται. Καὶ
ἄλλας δι ἄλλας δυνάμεις τε καὶ ἐνεργείας ἔπωνυ-
μίας ἔχει, Denique nomen proprium Χομχεφθὰ re-
Eis Thebeorum, exponitur κὀσμὸς φιλήφαιστος,
apud Georgium Synceüum Chronographiz p. 109.
Habent autem hic praeclaram etymologiam ΄ραι:
στος a Φθὰς, qui hujusmodi deductionibus oblectan-
tur. Nam si quisquam est parum fidens ingeniose
arti, eamque suspectam magis habens, quam cer-
tam, isegosum. Cor, —02,aui plenius 'Ao03 vocasse
videntur JEgvptii Ἥφαιστον, qua» vox ܧ‎ /Egyptia
detorta, quod apud eos nzN alpha, ut apud He-
braos, coquere signilicarit; quod artis coquendorum
metallorum eum putarent inventorem fuisse. ΠΕΠ,
—Longe a veritate aberrat Cler. Nibil prorsus est
commune voci /Egyptiace cum Hebraico quod alle-
gat verbo. Veram genuinamque significationem
nominis φθάς habes in Jablonski Pantheo Zgypt.
p.50. «Est vero, ait doctissimus sgyptologus, inter-
pretatio hec adeo facilis el obvia, adeoque se
sponte et ultro offert, ut qui mediocres tantum in
studio lingue /Egypliace progressus fecit, aberrare
hie plane nequeat.Nam Φθὰς significat definieniem,
decernentem, ordinantem. Sic etiam interpretaturcel.
Laerozius, in Thes. epistolico, iom. ΠΠ, p: 155,
nempe: Conshtutor sive ordinator rerum. DRACH.

αιστον µεταλαµ-

"Aso

2n

plausibus, quorum gratia decepti stulti homines,
quavis regno suo sublato, a concurrentibus non
desistunt superstitionibus : in tantum veritati pro-
pter voluptatem errorem preferunt. Qui et. post
crapulam ad aras contractam emittunt ululatus, ni-
mirum anima ex profundo, velut in somniis, ipsis
prenuntiantefuturam detalibusoperibus vindictam.

VIIL Cum ergo multe in vita protorierint roli-
giones, adsumus boni negotiatores religionis a ma-
joribus nobis tradile et servat», eam vobis appor-
tantes, quasi semina stirpium ostendentes, ac sub
vestra ponentes censura et potestate. Quod vobis
placebit, eligite. Si ergo nostra delegeritis, non
solum demones et morbos ab iis immissos poteritis
effugere, sed fugatis utrisque et a diemonibus sup-
pliciter rogati etiam futuris bonis perpetuo frue-
mini.

IX. Alioquin contra in hac quidem vita per dze-
mones atrocibus morbis illudemini ; quando autem
anime vestre 0 corpore migrabunt, in seternum
ponas solvent, profecto non quod Deus condemnet,
sed quod mala opera hoc mereantur judicium. Nam.
demones potestate per ipsis traditum cibum acce-
pia, vestris manibus in vestra immittuntur cor-
pora. Ubi enim latuerunt multo tempore, etiam
cum anima commiscentur. Et propter negligentiam
eorum, qui sibi providere aut non cogitant, aut non
volunt, eorumdem anima, cum a corpore separatur,
demoni unita necessario ab eoin loca quae ipse
vult defertur. Quodque gravissimum est, quando
n omnium consummatione demon primo in expia-
tionis ignem traditus fuerit, necesse est, ut ei qui-
dem permista anima infandum in modum vexetur,
demon vero gaudent. Illa siquidem, quz ex lumine
est, extraneam ignis flammam non ferens torque-
tur; hic autem, qui in generis sui est substantia,
valde letatur, cum anime ab ipso deglutita vincu-
lum faetus sit ruptu difficillimum.

X. Quod autem demones gestiunt in corpora
hominumintrare, heo causa est. Cum sint spiritus
et appetant cibos et potus ac libidinem, nec possint
capere, quía, eum spiritus siat, indigent organorum
ad usum necessariorum, in hominum ingrediuntur
corpora, ut tanquam ministrentia membra ܐܬܘܡ‎
que eupiunt possint obtinere, sive cibos, per den-
165 hominis, sive libidinem, per genitalia illius.

S. GLEMENTIS I ROM.

PONT. OPERA DUBIA. 248

A λῶν τε καὶ κρότων, ὧν προφάσει οἵ ἀνόητοι ἁπατώ-

μένοι, x

& βασιλείας αὐτῶν ἀφαιρεθείσης, 08
τοὶ τῶν συνελθουσῶν δ θρησχειῶν οὐκ ἀπολείποντι
ἐπὶ τοσοῦτον τῆς ἀληθείας, διὰ 9 τὴν ἡδυπά

μησαν τὴν πλάνην S. ΟἹ καὶ μετὰ
βαθώμιον ἐπολολόζονσιν, τῆς ψυχῆς ἦν

μέθην πα-
βάθους ὥσπερ
B? ὀνείρων αὐτοῖς τὴν μέλλουσαν ἐπὶ ταῖς τοιαύταις
αὐτῶν πράξεσι προαγγελλούσης τιμωρίαν.

ὙΠ]. Πολλῶν οὖν ἐν βίῳ παρελθουσῶν θρησκειῶν
πάρεσμεν φέροντες ὑμῖν, οἱ ἀγαθοὶ ἔμποροι ἐκ προ-
Ἰόνων ἡμῖν παραδοθείσης καὶ φυλαχθείσης θρη-
σχείας ܕ"‎ ὡς σπέρματα φυτῶν δειννύντες καὶ ἐπὶ τῇ
ὑμετέρᾳ κρίσει καὶ ἐξουσίᾳ τιθέντες.

ἐξασῦς, Ἐὰν μὲν οὖν τὰ ἡμέτερα 3
μόνον 59 δαίμονας καὶ τὰ ἐκ δαιμόνων πάθη φυγεῖν
δυνήσεσθε, ΘΖ ἀλλὰ αὐτοὶ αὐτὰ 50 φυγαδεύοντες,
καὶ Ἱκετευόμενοι Ux αὐτῶν, καὶ τῶν εἰσαεὶ ἐσομένων
ἀγαθῶν ἀπολαύσετε,

IX. Ἐπείγε τοὐναντίον ἐν μὲν τῷ νῦν βίῳ ὑπὸ δαι-
μόνων ἀλλοκότοις πάθεσιν ἐνυθριξόμενοι, ἐπὶ τῇ ܘ‎
τοῦ σώματος ἀπαλλαγῇ καὶ τὰς ψυχὰς εἰσαεὶ χολα-
σθησομένας ἕξετε, τὰ ἀληθῆ (22) οὐ Θεοῦ καταδικά-
ζοντος, ἀλλὰ κακῶν πράξεων τοιαύτην ἐχουσῶν κρί-
σιν, Οἱ γὰρ δαίμονες, διὰ τῆς αὐτοῖς ἀποδοθείσης τρο-
φῆς ἐξουσίαν ἔχοντες, ὑπὸ τῶν ὑμετέρ ρῶν εἷς
τὰ ὑμέτερα εἰσκρίνονται 9! σώματα, Ἐνδομυχήσαν.-
τες γὰρ πολλῷ τῷ χρόνῳ καὶ τῇ ψυχῇ ἀνακίρνανται 92,
Καὶ διὰ τὴν ἀμέλειαν τῶν ἑαυτοῖς @ βοηθεῖν μὴ
νοούντων ἢ καὶ μὴ βουλομένων, τούτων αὐτῶν ἐπὶ
τῇ τοῦ σώματος λύσει ἡ ψυχὴ τῷ δαίμον: ἠνωμένη
ἀνάγκην ἔχει φέρεσθαι ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς οὖς βούλεται
τόπους. Τὸ δὲ πάντων χαλεπώτατον, ἐπὰν ® ἐν τῇ
τῶν ὅλων συντελε
θαῖρον τε

B

ὁ δαίμων τὰ πρῶτα εἰς τὸ κα-
ἢ, ἡ συγκραθεῖσα αὐτῷ ψυχὴ ἀνάγ-
ܐ‎ αὐτὴ μὲν ἀποῤῥήτως χολάζεσῃαι, ὁ δὲ δαί[-
ܐܬܐ‎ ἥδεσθαι, Ἢ γὰρ ὁ φωτὸς οὖσα, τὴν ἀλλόφυλον
ποῦ πυρὸς φλόγα μὴ φέρουσα, βασανίζεται, ὁ δὲ ἐν
τῇ τοῦ γένους αὐτοῦ ὧν οὐσίᾳ, μεγάλως ἤδεται, δε-
σμὸς δύσρηκτος γενόμενος τῆς ὑπ᾽ αὐτοῦ συμποθεί-
σης 55 ψυχῆς.

X. Τὸ δὲ 95 τοὺς δαίμονας γλίχεσθαι εἰς τὰ τῶν ἀν-
θρώπων εἰσδύειν 303 σώματα, αἰτία αὕτη. Πνεύματα
ὄντες καὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἔχοντες εἴς βρωτὰ καὶ ποτὰ
καὶ συνουσίαν, μεταλαμθάνειν δὲ
τὸ πνεύματα εἶναι καὶ δ᾽ δεῖσθαι ὀργάνων τῶν πρὸς
τὴν χρῆσιν ἐπιτηδείων, εἰς τὰ ἀνθρώπων εἰσίασιν
σώματα, ἵνα, ὥσπερ ὑπουργούντων ὀργάνων τυχόν-
τες, ὧν θέλουσιν ἐπιτυχεῖν δυνατοὶ ὥσιν, εἴτε βρω-

μὴ δυνάμενοι διὰ

3

NARLE LECTIONES.

ὃς παρελθουσῶν 0.

— ἐὰν.

9£ Tta 8, £

χρίνεται 6. Ὁ. ® ἀνακίρνανται S, 0,

85 σομποθείσης D, 0, συµπαθείσης C, qui conj. συµπαγείσης,
166, 569. Hecte. Of. Hom. ιν, 9. 8. Dein deest τῶν in Ὁ.

πνεύματα ὄντα δεῖσθαι.

55 διὰ excidit e recens. Olerico-Sehwegleriana. 9" Fort.
9 Conjectaverim παραδοθεῖσαν καὶ φυλαχθεῖσαν θρησχείαν, el. Rec. τν, 14. 8.
μὲν οὖν τὰ ἡμέτερα des. in Ü. 9 μόνον Ὁ, conj

leg. τῆς πλάνης B.
ܐܘ‎ Vbb. κρίσει καὶ ἐξουσίᾳ
etiam S, μόνους C. 80 τοιαῦτα p. αὐτοὶ αὐτά Q.
ἀνακίρνατε 593 αὐτοῖς Ὁ, 6: ἐπάν S, 0, ἐπ' dv C.
"5x00 δὲ scribit Sehliemannus Clem. p.
δἰ χα S, O, desideratur ap. C. D legi vult

VARIORUM NOTE,

(22) Cotelerius hec male vertit : vera non quod Deus condemnet. Eodem modo «à

2

usurpatur hom. xr, 12, 29; ܫ‎ ¥, 7. S. DnzssEL.

ἀληθῆ )= τἀληθῶς)

219
τῶν διὰ

διὰ τῶν

τῶν 9 ἀνρρῶπου ὀδόντων, εἴτε
ἐκείνου αἰδοίων. "Obs

πρὸς τὴν τῶν ὃαι-
μόνων φυγὴν ἡ ἔνδεια καὶ ἡ νηστεία καὶ ἡ »ܘܦܐ‎
οἰκειότατόν ἐστ: βοήθημα. Εἰ γὰρ τοῦ μεταλαμθάνειν
χάριν εἰσέρχονται εἰς ἀνθρώπου σῶμα, δηλονότι 9
χαχουχίᾳ φυγαδεύονται, 'AXX ἐπειδὴ ἔνια δεινότερα
τυγχάνοντα προσφιλονεικήταντα, χαίτοι τιμωρούμενα,
τῷ τιμωρουμένῳ προσμένει σώματι διὰ τοῦτο χρὴ
προσφεύγειν Θεῷ εὐχαῖς καὶ δεήσεσιν, ἀπεχομὲ

ους
πάσης Τὸ ἀχαβάρτου προφάσεως, ὅπως, i τοῦ Θεοῦ
χεὶρ εἰς ἴασιν αὐτοῦ ἐπιψαῦσαι δυνηθῇ, ὡς ἀγνοῦ καὶ
πιστεύοντος,

ΧΙ. Δεῖ δὲ καὶ ἐν ταῖς εὐχαῖς τὸ 1: Θεῷ προσπεφευ-
γέναι ὁμολογεῖν, καὶ διαμαρτύρασθαι 79 τὴν τοῦ δαί-
μόνος οὐκ ἀπάι βραδυτῆτα 7. πάντα γὰρ
τῷ, πιστεύοντι Y δὲ οὐδέν. Ὅθεν

ὧν ἐπικρατοῦσι τῆς πίστεως

g^

E
zd

3 ἀπιστοῦνει

αὐτοὶ οἱ δαίμονες, etc

τὴν ποσότητα, ἀναλογοῦσαν ἐπιμετροῦσιν αὐτῶν τὴν
ἐπιμονήν, Διὰ τοῦτο τοῖς ἀπιστοῦσιν ἐπιμένουσιν,
τοῖς δὲ δυσπίστοις ἐμδραδύνουσιν, τοῖς δὲ παντάπασι
πιστεύσασι καὶ εὖ 304 πράττουσιν οὐδὲ πρὸς ῥοπὴν
ὥρας συνεῖναι δύνανται, Ἢ γὰρ ψυχὴ τῇ πρὸς Θεὸν πί-
ܐܘܗ‎ ὡς εἰς ὕδατος φύσιν τραπεῖσα τὸν δαίμονα ὧν σπιν-
θῆρα πορὸς ἀποσθέννυσιν, Κάματος οὖν ἔστιν ἑκάστῳ
ἐννοηθῆναι ܐ‎ τὴν τοῦ dau

δαίμονος φυγήν. "Ava-
πιρνάµενοι γὰρ ταῖς ψυγχαῖς, ὅπως τις τῆς αὐτοῦ σω-
τηρίας ἀμελήση 15, ἐνθυμήσεις πρὸς 8 βούλονται 6
ὑποθάλλονειν εἰς τὸν ἑκάστου νοῦν.

ΧΙΙ. Ὅρεν πολλοὶ, οὐκ εἰδότες πόθεν ἐνεργοῦνται,

ταῖς τ

ν δαιμόηων κακαῖς ὑποθαλλομέναις, ἐπινοίαις
ὡς τῷ τῆς ψυχῆς αὐτῶν λογισμῷ συντίθενται, Διὸ
πρὸς τοὺς σώζειν αὐτοὺς δοναμένους ἐλθεῖν ὀχνηρό-

τεροι γίνονται, καὶ αὐτοὺς 7 ὑπ αὐτῶν τῶν ἔνε-
δρευόντων δαιμόνων ἀναλισκόμεναι ἀγνοοῦσιν. Ὑπὸ

μὲν οὖν τῶν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν ἐνδομυχούντων δαι-
μόνων ἐπινίδοται αὐτοῖς ἐνθυμεῖσθαι, ὡς οὐ δαίμονος
ἐνοχλοῦντος, ἀλλὰ σωματικῆς νόσου, οἷον ἢ ὕλης
δριμείας, ἢ χολῆς, ἢ φλέγματος, ἢ αἵματος ἀμε-
τρίας 13, ἢ μήνιγγος φλεγμονῆς, ἢ ἄλλου τινός, ΕἾ δὲ

καὶ τοῦτο ἦν, οὐδ᾽ αὐτὸ ἀπήλλακται δαίμονος εἶδος

εἶναι Ἡ γὰρ καβόλον καὶ γεώδης ψυχὴ, αἰτίᾳ (28)

πάντων τῶν βρωτῶν διικνουμ.

νη, ὑπὸ τῆς πλείονος
τροφῆς ἐπὶ πλεῖον προσληφθῖσα, αὐτὴ μὲν ὡς συγ-
τ ξνοῦται τῷ πνεύματι, ὑπὲρ 20 ὅ

τὶν ἀνθρώπου
ψυγὴ, τὸ 0b τῆς τροφῆς ὑλῶδες τῷ σώματι ἐνωθὲν
ὡς δεινὸς αὐτῷ ὑπολείπεται ἰός. Διὸ ἐπὶ πάντων ܒܘܡ‎
λὸν ἡ αὐτάρκεια.

XII, Τινὲς δὲ τῶν κακούργων δαιμόνων ἄλλως ἓν-
εδρεύουσιν. Τὴν ἀρχὴν οὐδὲ ὅτι 78 εἰσὶν ἐμφαίνοντες,

CLEMENTINA. — HOMILIA IX.

250

συνουσίας, A Unde ad fugandos deemonas nbstinenlin οἱ Jejunium

et atfliclatio aptissimum est auxilium. Si enim ad
fruendum ingrediuntur in corpus hominis, patet
illos fugari afflictione. Verum quia quidam mole-
stiores, ubi contenderint, quamvis fuerint castigali,
tamen in castigato corpore permanent, ideo ad
Deum oporlet confugere precibus. et orationibus,
atque omni impura occasione abstinendo, ut Dei
manus in iliius sanitatem possit aecedere,tanquam
puri ae fidelia.

ΧΙ. Oportet autem in precibus confiteri confu-
gisse nos ad Deum, aique attestare demonis non
indolentiam, sed tarditatem ; cuncta enim fideli
fiunt, intideli vero nihil.Unde ipsi demones, scien-
tes eorum quos obtinent fidei quantitatem, ox pro-
portione suam metiuntur mansionem. Quocirea in
infidelibus perseverant, in iis autem qui egre cre-
dunt immorantur : cum iis vero, qui penitus eredi-
derunt et sancte vivunt, nec ad momentum tempo-
ris possunt consistere, Anima quippe per fidem in
Deum quasi in aqu: naturam conversa, demonem
velut seintillam ignis exslinguit. Labor itaque est
unicuique, ut intelligat demonis sui fugam. Siqui-
dem cum animabus conjuneti, quo aliquis salutem
suam negligat, cogitationes ad quz volunt in cujus-
que mentem injiciunt.

XII. Quare multi, nescientes unde inspirentur,
pravis demonum saggestionibus tanquam animae
sus considerationi consentiunt. Quapropter ad
illos adeundos, qui ipsos servare possint, fiunt se-
gniores ; eosque, ab insidiantibusdiemonibuscapti,
ignorant. Itaque per latentes in eorum animabus
daemones datur illis intelligi, se non a damone ve-
xai, sed a corporis morbo, exempli gralia vel ab.
acri materia, vel a bile, vel ἃ pituita, vel a nimio
sanguine, vel ab inflammata cerebri membrana, vel
ab alio quopiam. Quod elsi esset, neque ipsum
desineret esse daemonis species. Universalis enim ac
terrestris anima, propter omnes cibos penetrans,ex
nimio alimento nimis assumpta, ipsa quidem uni-
tar spiritai tanquam affini, hoc est hominis anima ;
quod autem in nutrimento crassum est, cum cor-
pore unitum ut grave illi relinquitur venenum.Quo-
circa in omnibus bona est frugalitas,

XIII. Alii vero malitiosorurn demonum insidían-
turaliter, Nullatenus enim manifestantse, ne contra

VARLE LECTIONES.

® τοὺς
τι τῷ C.
ξαυτοῦ 0.

C. Tam id. ὀδόντας et τὰ ἐ
Ἢ διαμαρτύρεσθαι 0.
8 ἀμελήσει 0, 16

Deinde ἣ delendum putat S.

ου αἰδοῖα

75 βραδύτητα C. Tum δὲ om. O.
βουλονται O. ut voluii S,
Cii, qui καὶ τούτους proposuit, τούς Ὁ. 15 ἀμετρία O.

49. δῆλον ὅτι C, 19 Ci τε ante πάσης omisi c. 0.

Ἡ ἐκνοηθῆναι C. Deinde τοῦ ἐν αὐτῷ p. τοῦ
βούλεται C. "i [ta S. τοὺς absque arcentu cod.
7% Pro ὅτι 8. legi vult ὅλως, Tum inserui εἰσίν ο. 0.

VARIORUM NOT/E.

(23) 5: ἡ διὰ conj. Neander gnost. Syst. p. 418.
Vocem αἰτίᾳ explicavit Crednerus in commentatione
sua de Essenis et Ebioneis (Winer, Zeitschr. für.

wiss Theol. 1820) p. 282 τῶν ante βρωνῶν abseri-
psi c. O. DnEssEL.

281
illosadhibeaturdiligentia,opportune autem occasio-
neirc, amorisautalterius cujuspiam repente seugla-
dio, seu laqueo, seuprevipitio, seu alio quadam con-
tumeliam inferunt corpori, et in fine punitioni subji-
ciunt deceptas ab ipsis eorum animas, quibuseun
fuere permisti, sicut diximus, abeundo in ignem.
expiatorium. Alii vero bomines aliter insidias passi
non accedunt ad nos, decepti malignorum demo-
num inspirationibus, tanquam a diis ipsis ista
propter religionem erga eos patiantur, possint vero
per sacrificia in graliam cum iis redire, quodque
non debeant nobis accedere, sed contra fugere ac
odio prosequi. Sicque oderunt ac refugiunt eos,
qui illorum potius miserentur, quique illos ad bene-
ficia insequuntur.

XIV. Dum igitur nos odio hahent et fugiunt,
insidiis appetuntur, ignari unde ipsis contingat,
ut contraria saluti sue sentiant, Neque enim nos,
8i nolint ad salutem propendere, cogere eos possu-
mus, quia tantam nunc non habemus ín ipsos po-
lestatem, neque ipsi a seipsis pravam daemonis
inspirationem possunt intelligere : nesciunt enim
unde sibi malorum suggerantur cogitationes. Sunt
autem illi, quos demones qua volunt forma appa-
rentes, terrent. Interdum vero wgrotis remedia
prescribunt. Atque ita ab iis, quos prius decepe-
runt, deorum honorem reportant. Et quod de-
nones sint, multos latet, non tamen nos, qui
eorum scimus mysterium, quam ob causam hec
faciant, ut in somniis se transforment adversus illos
qui in eorum sunt potestate, et alios quidem
lerreant, alios. vero moneant oraculis et poseant 6
sacrificia, ac secum vesci jubeant, quo illorum de-
glutiant animas.

XV. Quemoadmodum enim tetri serpentes suo
halitu passeres aitrahunt, sic et demones eos,
qui mense illorum parlicipes sunt, per cibos οἱ
potus cum mente eorum temperati ad suam tra-
hunt voluntatem, transformantes sc in somnis
juxta formas simulacrorum, ut errorem augeant.
Nam simulaeram noque animal est, neque divi-
num habet spiritum ; qui vero apparuit demon,
specie abusus est, Quot similiter homines per
somnium ab aliis visi sunt et inter vigilandum
Obvii facti, factaque comparatione cum somni
viso, non consonuerunt? Adeo ut insomnium hoc
jam ποπ sit upparitio, sed accessio vel di»monis
velanime (a), qua ex presentibus et cupiditate

n

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
Α

252
πως ἡ κατ αὐτῶν σπουδὴ μὴ γένηται, εὐκδίδως δὲ
ὀργῆς προφάσει, ἔρωτος, ἤ ἄλλου τινὸς, ἥτοι 9. Elo
ἢ βρόχι
δίως ἐνυδρίζουσιν, καὶ εἰς τέλος χολασθησομένας vafi-
ἑστῶσι ܐ#‎ τῶν ἀνακεκραμένων τὰς ἡπατημένας 33
αὑτοῖς ψυχὰς, ὡς ἔφαμεν, εἰς τὸ χαθάρσιον χωρή-
σαντες πῦρ. "Άλλοι δὲ ἄλλως ἐνεδρευόμενοι οὗ

, ἢ κρημνῷ, ἥ ἐτέρῳ τινὶ τὸ σῶμα ales

προσίασιν ἡμῖν, vals τῶν καχούρχων δαιμόνων ἐν-
θυμήσεσιν ἀπατώμενοι, ὡς ὑπὸ μὲν τῶν θεῶν αὐτῶν

ἄσχοντες διὰ τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀμέλειαν,
ες δὲ αὐτοὺς διαλλάσσειν δυνάμενοι, καὶ ὅτι μὴ
χρὴ αὐτοὺς ἡμῖν προσιέναι, ἀλλὰ τούναντίον φεύγειν
καὶ μισεῖν. Καὶ ὁμῶς € μισοῦσι καὶ φεύγουσι τοὺς
μᾶλλον ἐλεοῦντας ' καὶ ἐπ᾽ εὐεργεσίᾳ αὐτοὺς διώ-
χοντας,

XIV. Μισοῦντες οὖν wal φεύγοντες ἡμᾶς ἐνεδρεύ-
ονται, οὐκ εἰδότες πόθεν αὐτοῖς τὰ ἐναντία τῇ αὐτῶν
σωτηρίᾳ φρονεῖν γίνεται" οὔτε γὰρ ἡμεῖς αὐ
μὴ βουλομένους πρὸς σωτηρίαν
δυνάμεθα, ἐπεὶ μὴ τοσαύτην νῦν κατ αὐτῶν

ܐ
βιάσασθαι‏

νεῦσαι

ἴομεν
ἐξουσίαν, οὔτε αὐτοὶ ἀφ᾽ ἑαυτῶν τὴν κακὴν τοῦ δαί-
μονος ἐνβόμησιν νοῆσαι δύνανται, οὐ γὰρ ἴσασιν ὅθεν
αὐτοῖς 306 αἱ τῶν κακῶν ἐνθυμήσεις ὑποδάλλονται,
Εἰσὶν δὲ (^4) οὗτοι οὕς οἱ δαίμονες καθ’ ἃς βούλον.
ται μορφὰς ἐπιφαινόμενοι φοθοῦσιν, Ἔσθ᾽ ὅτε δὲ
καὶ τοῖς νοσοῦσι θεραπείας αυγτάσσουσιν, καὶ οὕτως
τοῖς προηπατηµένοις θεῶν δόξαν ἀποφέρονται, Καὶ
τοὺς δαίμονας 95 εἶναι τοὺς πολλοὺς λανθάνουσιν, ἀλλὰ
οὐχ ἡμᾶς τοὺς εἰδό-
ποιαῦτα πράττουσι

ς αὐτῶν τὸ μυστήριον, τίνος ἔνεκα
v, ἑαυτοὺς κατ’ ὄναρ χαθ' ὧν τὴν
ἐξουσίαν ἔχουσι: μεταμορφοῦντες, καὶ οὕς μὲν φοδοῦσιν,
οἷς δὲ χρηματίζουσι καὶ θυσίας ἀπαιτοῦσι καὶ συν.
ἑστιᾶσθαι κελεύουσιν, ἵνα αὐτῶν τὰς ψυχὰς συμ-
πίνωσιν 86,

XV.,9« γὰρ οἱ δεινοὶ ὄφεις τοῖς αὐτῶν πνεύμασι
τοὺς στρούθους ἐπισπῶνται, οὕτω καὶ αὐτοὶ τοὺς
μεταλαμόάνοντας τῆς αὐτῶν τραπέζης, διά γε τῶν
βρωτῶν καὶ ποτῶν ἀνακραθέντες αὐτῶν τῷ νῷ, εἰς
τὸ ἴδιον αὐτῶν 81 ἐπισπῶνται βούλημα, μεταμορφοῦν-
τες ἑαυτοὺς κατ’ ὄναρ κατὰ τὰς τῶν ξοάνων ἰδέας 85
ἵνα τὴν πλάνην αὐξήσωσιν, Τὸ γὰρ ξόανον οὔτε
ζῶόν ἔστιν, οὔτε θεῖον ἔχει πνεῦμα, 6 δὲ ὀφθεὶς
δαίμων τῇ μορφῇ ἀπεχρήσατο, Πόσοι 3 κατ’ ὄναρ
ὁμοίως ἄλλοι ὥφθησαν, καὶ ὕπαρ συνανήσαντες 90

ἀλλήλοις πρὸς τὸ wav ὄναρ ἀντιβάλλοντες οὐ συν-
ἐφώνησαν ¡ ὥστε οὐκ ἔτι 303 ὄναρ ἐπιφάνεια 9 ἐκεῖ-

Ὁ νό ἐστιν, ἀλλ᾽ ἢ δαίμονός ἔστιν ἢ ψυχῆς τὰ 9 ἐπι-

γεννήματα τοῖς παριοῦσι φόθοις καὶ ἐπιθυμίᾳ ἀπο-

(a) Congruentius Graco verteretur : quz instanti timori vel cupiditati formas attribuit. EptT Pavnor.
VARUE LECTIONES.

Wes ϱ, ἤτε S. 81 καθεστᾶσιν C, καθιστὰσιν S. 9
6,0. ®$
τὸ δαίμονες Β. ' συµπίνωσιν S. Ὁ, συμπίνουσιν 0, 57
ex conject. in marg., πόσοις id. in textu, ut Ὁ.

?1 ἐπιφανείη

λεῶντας C. 85 τοὺς δαίµοτας dedi ex conjec!

30 Ita in marg.
Ὁ. 533 τὰ melius abesset. S. Deinde παροῦσι

ἠπατημένους O. * Ia S. qui οὕτως conj., ὅμως
, ποῦ δαίμονος 0. qui con]. τοῦ δαίμονας, ut cst in Ὁ,
SU αὐτῶν E ἴδιον αὐτῶν Ὁ, " εἴδέας C. 5 [ἰ C.

3, qui in textu. ὑπερουναντήσαντες, αἱ Ὁ.
C. ex conject., παρία in textu.

VARIORUM NOTA,

(24) Colelerius in versione vehementer labitss.

Ceterum Greca quoque haud sana sunt. Forta«se

verba εἰσὶν δὲ mutanda sunt in ἄλλους ui emen-
dalioni fidem facit Recognitionum liber, cujus para-
phrasis hec est: Aliisetium demones im visu per

diversas imagines apparentes interdum minas in-
tendimi, interdum sawitates pollicentur Qv, 19).
Cfr. infra ο, 14. S, Post οὗτοι commate distinxl,

assumpsique οὕς ex Ὁ. Dnessez.

253 CLEMENTINA.

διδουσης τας ἰδέας 38, ἡ γὰρ, cip τὸν νοῦν πλη-
γεῖσα Bv ® ὀνείρων τὰς ἰδέας ἀποχωίσκει, Εἰ δὲ
τὰ ξόανα οἴεσθε ὡς ἔμπνοα ὑπάρχοντα τὰ τοιαῦτα
ἐνεργεῖν δύνασθαι, ἐπὶ ζυγοῦ ἐπιστήσαντες αὐτὰ,

ἴσου ὄντος τοῦ κανόνος, τὸ ἀντίῤῥοπον ἐπὶ τῆς
πλάστιγγος θέντες, ἀξιώσατε αὐτὰ ἢ δλκό
νέσθαι ἢ κουφότερα, καὶ οὕτως ἐὰν γένητι
ἔστιν" ἀλλ᾽ οὐ γίνεται" εἰ δὲ ἔσται, οὔτι
θεός ἔστιν. Καὶ γὰρ δακτυλῳ δαίμονος τοῦτο γενέσθαι
δύναται, Καὶ σκώκηκες κινοῦνται, καὶ θεοὶ οὐ λέγονται.

ΧΨΙ, Ὅτι Bb πρὸς τὰς προλήψεις ἡ ἑκάστου ψυ-
gh ἰδέας ® δαιμόνων ἀπεικονίζει, καὶ οὐχ. οἱ λεγόμε-
νοι θεοὶ ἐπιφαίνονται, σαφές ἔστιν ἐκ τοῦ Ἰουδαίοις
μὴ ἐπιφαίνεσθαι" ᾽Αλλ᾽ ἐρεῖ τις" Πῶς οὖν χρημα-
τίζουσι τὰ μέλλοντα προσηµαΐνοντες; xai τοῦτο
ψεῦδός ἐστιν. Δεδόσθω δὲ ἀλήθειαν 5 εἶναι, οὕπω τὸ
ἐστιν" οὐ γὰρ εἴ τι 9 μαντεύεται, θεός
ἐστιν’ ὅτι καὶ πύθωνες μαντεύονται, ἀλλ᾽ ὑφ ἡμῶν
ὡς δαίμονες ἐκριζούμενοι φυγαδεύονται. Αλ.
τις: Ἐνίοις θερ.
δεδόσθω δὲ οὕτως
xal yàp ἰατροὶ ἰῶνται πολλοὺς, καὶ θεοὶ οὐκ εἰσίν.
᾿Αλλά φησιν" ἰατροὶ οὐ πάντως ἰῶνται ἐκείνους,

1

τοιοῦτο Ἢ

Ὁ ἐρεῖ

lag προστάσσουσιν. ψεῦδός ἔστιν"
χεῖν, οὕπω τὸ τοιοῦτο θεός ἐστιν:

ὧν τὴν πρόνοιαν ποιοῦνται, οὗτοι δὲ καὶ χρηματί-
σαντες 308. Ἰῶνται, 4007 ἴσασιν οἱ δαίμονες τὰ ὄν-
τῶς πρὸς ἔχαστον πάθος moro α # βοηθή-
ματα" διὸ ἰατροὶ ἐπιστήμονες ἰᾶσθαι δυνάμενοι, καὶ
ταῦτα τὰ 9 ὑπὸ ἀνθρώπων ἰσθῆναι δυνάμενα, ἀλλὰ
καὶ μαντικὰ ὄντα καὶ εἰδότα πότε ἕκαστον ἐξ αὗτο-
συντάσσουσι τὰς θεραπείας,

ܒܝ

μάτον θεραπεύεται, τότε
ἵνα ἑαυτοὺς ἐπιγράφωσιν.

Ἐπεὶ διὰ τί 100 μετὰ πολὺν χρόνον χρημα-‏ ,ܐ
τίζουσι τὰς ἰάσεις ; διὰ τί δὲ, οἱ πάντα δύνανται,‏
ἄνευ τοῦ προσφέρειν τι 1 τὴν ἴασιν οὐ ποιοῦνται;‏
τίνος δὲ ἔνεχα τισὶ μὲν εὐξαμένοις θεραπείας προσ-‏
τάσσουσιν, ἐνίοις δὲ ἔσθ᾽ ὅτε καὶ οἰκειοτέροις οὖσιν οὐ‏
χρηματίζουσιν ; οὕτως ὁπόταν ἐξ αὐτομάτου θεραπεία‏
μέλλῃ γίνεσθαι, ἐπαγγέλλονται, ἵνα ἑαυτοὺς ἐπιγρά-‏
Ψψωσιν. "Άλλοι δὲ νοσήσαντες καὶ εὐξάμενοι ἐξ αὗτο-‏
μάτου ὑγίάναντες, οὔς ἐπέγραψαν,‏
xal ἀναθήματα ἐποίησαν. Οἱ μετ᾽ εὐχὴν‏
οὐ‏

διὰ

ἐπεκαλέπαντο,

αὐτῶν τινες ἀνεζήτησαν ὃ τὰς ovas
ἂν εὐρήκειτε τὰς ἀποτυχίας τῶν * ἐπιτευγμάτων,
(λημμένος αὐτοῖς τὸν κατ αὐτῶν

αφάναι θέλει αἰδούμεος ἢ φοθούµενος,
w, τὰ πιστὰ αὐτῶν ἀτοπηματα συγκρύ-

ἔλεγχον
ἀλλὰ τούναντ'
δουσιν.

209 ΧΥΠΙ. Πόσοι δὲ καὶ καταψεύδονται Ίρημα-

— HOMILIA IX. 954

A formas seu ideas exprimit : illa enim timore
meniem perculsa per quietem ideas parit. Si au-
tem existimatis statuas, utpote vivas et. spirantes,
ista posse efficere, in :quilibri statera imponite
eas et in altera lance par pondus collocate, tunc-
que rogate illas ut abt graviores fiant aut levio-
res, atque si ila evenerit, vivunt : sed non eve-
niet : quod etsi fleret, nondum hujusmodi res
esset numen. Etenim demonis digito, id effici po-
test. Et vermes moventur, nec tamen dicuntur dii.

XVI. Quod autem ex anticipatione anima unius-
cujusque ideas demonum effingat, non vero qui
dieuntur dii appareant, clarum est ex eo quod
ἃ Judeis non cernunlur. Sed objiciet aliquis :
Quo modo igitur responsa dant,futura prenuntian-
ies? Et hoc falsum est; sed verum esse con-
cedatur, nondum id deus est. Non enim, si quid
vaticinatur, deus est. Nam et Pythones presagiunt,
verum a nobis, ut diemones, eradicati fugantur.
At dicet quispiam : Nonnullis remedia tribuunt.
Falsum est; sed ita habere concedatur, non-
dum id est deus. Etenim medici multos curant,
nec dii sunt, Sed, inquit, medici non omnes
illos sanant, quorum curam suscipiunt, hi vero et
per oracola sanant. Αἱ sciunt demones, que vere
ad unumquemque morbum spla sunt remedia.
Quare cum sint periti medici mederi valentes
idque morbis, qui hominibus possunt cognosci (a)
cumque vales sint, sciantque quando quisque mor-
bus ex se ipso curetur, ita dant remedin, ut sibi
eventum attribuant.

XVII. Alioquin cur post multum temporis pro-
mittunt curationes? Cur voro si cuncta possunt,
absque rei alicujus admotione non reddunt sani-
tatem? Quam etiam ob causam nonnullis quidem
precantibus remedia imperant, quibusdam vero,
interdumque magis familiaribus, non dant respon-
5a ? Scilicet quando sanitas ullro recuperanda est,
pollicentur, ut sibi sanationem vindicent Alii vero
egroti, post preces casu recepta sanitate, iis quos
invocaverant adseripserunt et donaria appende-
runt. Qui autem post votum decepti exspirarunt,
infortunia non possunt dedicare. Quod si mortuo-
rum affines vel eorum aliqui, quoties voti sui com-
potes facti non fuerint,indagarent,plura inveniretis
adversa quam prospera. Sed nullis iis preoccu-
Ὁ patus eorum redargutionem vult eloqui. reveritus

aut metuens,imo contra, oxplorata illorum erimina.

occultant.
XVIII. Quam multi vero et oracula ementiuntur

(a) Leere mallem cum Cotelerio curari, et in Graco ἰαθῆναι, Eprr. PArnot.

VARLE LECTIONES.

εἶδέας C. 9 διὰ 0, 55 εἰδέας 98 Τα seriptura cod. Ottob. explicanda esse videtur. Aecusativo opu?‏ ܙ

esse, jam vidit 8, ἀλήθεια vulgo.
Ἰασθῆναι Cl. Labitur Schweglerus quo

monas referendum est, de quibus sepe, quasi τὰ δαιμόνια pree

# Fort. leg. τις S. |
d ad lectionem Cotelerüi. — Deinde μαντικὰ ὅντα καὶ εἰδότα ad 08

95 προσωχειώµενα Ὁ, 99 τά delet S. Tum ἰαθῆναι C.

cesserit neutro genero loquitur auclor ho-

miliarum Supra c. 10, et infra c. 19, 20. S. τὴ δύνανται p. διὰ τί O. Tum idem πολὺν χρόνον χρόνον χρῆ-

µατίζουσι, i
Veram restituit D. Tum εὑρήκει

8, 0, εὑρήχητε C.

ixl; O. 5 ἢ addidit ἢ. 8 συνεζήτησαν €. Post ἀποταχίας perperam puncto majori distinxe

rat
ὁ τήν ο,

255 S. CLEMENTIS I ROM.

curationesque ex iisdem factas, quas juramentis
quoque confirmant? Quot sutem mercede ipsos se
iradiderunl, qui commentis quibusdam nonnulla
sponte passi atque ita predieantes, eum e morbo
per remedium convaluerini, oraculo promissam
fuisse sanitatem asserunt, ut stolidum eultum sta-
biliant? Quam multa porro ex illis principio per
magicam artem peracta sunt, ut per somnia et
oracula predicerentur? attamen longo tempore
hio quoque fraus desiit. Quot autem jam ista fir-
mare cupientes prestigiis utuntur? Ceterum si
quid validinatur vel eurat, non id statim deus est.

Nam Deus omnia potest. Is enim est bonus
80 justus, nunc in cunctos palions, ut qui volue-
rint, penitentia de malis a se commissis acta et
vita pie transacla,eo die quo universa judicabuntur
pro merito pereipiant. Quapropter nunc ineipite,
propier bonam cognitionem, persuasi a Deo, resi-
store vestris provis cupiditatibus οἱ cogitationibus,
quo possitis primam, que humano generi lradita
fuit, salutarem observantiam revocare. Sie enim.
vobis continuo orientur bona, quibus acceptis ab
experientia malorum deinceps cessabitis. Sed ei
qvi dedit agite gratias cum pacis rege perpetuo
ineffabilium bonorum regnum habituri. In prm-
senti vero, perenni flumine vel fonte aut etiam
mari loti in ter beata invocalione non solum lati-
tanies in vob:s spiritus poteritis expellere, sed ipsi
non amplius delinquendo et Deo indubitata ereden-
tes aliorum malos spiritus actruculentos demones
gravesque morbos abigetis. Εἰ interdum ubi solum

inspexeritis vos, fugient, Agnoscunt enim eos qui C

8e tradiderint Deo. Quare honorantes oos ac veriti
fugiunt, sicnt heri vidistis, quo modo eum ego dis-
tulissem post allocutionem orare pro iis qui mor-
bis afflicabantur, diemones propter honorem reli-
gionis exclamarunt et. ne parvo quidem tempore
potuerunt sustinere.

XX. Nolite ergo arbitrari, nos alterius esse na-
iure, ideoque demonas non timere. Unius enim
ejusdemque vobiseum sumus naturc, at. non roli-
gionis. Quare vobis non mullum, sed omnino me-
liores vos queque tieri similes non invidemus, imo
contra consilium damus, gnari quod hi omnes eos
qui Deo conjuncti sunt, ignotum mirumque in mo-
dum honorant ac metuunt.

XXI. Sicut enim Cesaris tribuno subjecti milites
propter eum, qui potestatem dedit, ei qui potesta-
tem accepit, honorem deferunt, in tantum, ut qui
prepositi sunt. dicant huie, veni, et veniat, et al-
teri, vade, et vadat (a): sic ei qui se Deo tradiderit

(a) Matth. vu, 9.

. PONT, OPERA DUBIA.

θεραπείας‏ ܐ

A τισμοὺς κα ]ܐ‎ αὐτῶν ἀπο

ταὶ ταύτας βεβαιοῦνται μετὰ

ὅρκων; πόσοι Ub ἐπὶ

ἴων ἐπινοιῶν mri;
τινὰ ἀναδεξάμενοι, καὶ οὕτως κηρύξαντες,

πάρος ἀντιπαθει

μισῃῷ ἑαυτοὺς ἐξέδωχαν, δ᾽

αὐτῶν τὸ

4 ἀποχοτασταθέντες, κεχρηματίσθαι
# τὴν θεραπείαν λέγουσιν, ἵνα τὸ ἀταίσθητον ἔπι-
Ἰράψωσι σέδασμα; πόσα δὲ αὐτῶν ἐκ καταρχῆς µα-
qué τέχνῃ ἐτελέσθη, ἵνα δνειροπολῇ καὶ χρημα-
zn; καὶ ὅμως μακρῷ χρόνῳ καὶ ταῦτα Dus
σεν, Πόσοι δὲ νῦν δ τὰ κρατύνειν θέλοντες
γοητεύουσιν ; Πλὴν οὐχ εἴ τι Τ μαντικόν ἐστιν ἢ 08
ῥαπευτικὸν, τοῦτο θεός ἐστιν"

ΧΙΧ. Ὁ γὰρ θεὸς πάντα δύναται, Ἐχεῖνος γάρ
ἐστιν ἄγαθος καὶ δίκαιος, νῦν πᾶσι μακροθυμῶν, ἵνα
οἱ βουλόμενοι ἐφ᾽ οἷς

p "αὶ καλῶς ὃ πολιτευσάμενοι, ἐν ἡμέρᾳ f τὰ πάντα
κρίνεται τῶν 9 wan ἀξίαν ἀπολαύσωσω, Διὰ νῦν ἄρ-
ἔχσῃε, ἀγαθῆς γνώσρως α
λέγειν ὑμῶ ταῖς κακαῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἐννοίαις ἵνα

ώνη-

τοιαῦτα

ραξαν κακοῖς µεταμελτθέντες

Ἱτίᾳ Θεῷ πειθόμενοι, ἂντι-

δυνηθῆτε ἀνακαλέσασθαι τὴν πρώτην τῇ ἀνθρωπό-
ܬܡܐ‎ παραδοβεῖς θρησκείαν. Οὕτω
γὰρ ὑμῖν ἔξαυτ
θόντες πεῖραν τῶν κακῶν τοῦ λοιποῦ χαταλείψετε,
᾿Αλλὰ τῷ δεδωκότι 280 εὐχαριστήσατε, μετὰ τοῦ
τῆς εἰρήνης βασιλέως εἰσαεὶ τῶν ἀποῤῥήτων βασι-
λεύοντες 12 ἀγαθῶν, Ev δὲ τῷ παρόντι, ἀεννάῳ 18
ποταμῷ ἢ πηγῇ ἐπὶ γε κἂν θαλάσσῃ ἀπολουσάμενοι
ἐπὶ τῇ τρισμακαρίᾳ ἐπονομασίᾳ οὐ μόνον τὰ ἐνδο-
μυχοῦντα ὑμῖν πνεύματα ἀπελάσαι δυνήσεσθε, ἀλλ᾽
αὐτὸὶ μηκέτι ἀμαρτάνοντες xal Θεῷ ἀνενδοιάστως
ποιστεύοντες τὰ ἄλλων κακὰ πνεύματα xal δαιμόνια
“χαλεπὰ σὺν τοῖς δεινοῖς πάθεσιν ἀπελάσετε. Ἐνίοτε
UR μόνον ἐνιδόντων @ ὑμῶν φεύξονται, Ἴσασι γὰρ

ν 30 σωτήριον

ἀνατελεῖ τὰ ἀγαβὰ, À τινα λα-‏ ܐܐ

ποὺς ἀποδεδωκότας ξαυτοὺς τῷ Θεῷ, Διὸ τιμῶντες

αὐτοὺς πεφοδημένοι φεύγουσιν, ὥσπερ ἐχθὲς !5 ἕω-
ράχατε, πῶς ἐμοῦ ἀναθεμένου μετὰ τὴν προσομιλίαν
εὔξασθαι ὑπὲρ τῶν πασχόντων αὐτὰ τὰ πάθη, τῇ πρὸς
τὴν θρησκείαν τιμῇ ἀνέκραγεν, βραχεῖαν ὥραν
μὴ δυνηθέντα,

XX. Μὴ οὖν νομίσητε ὅτι ἡμεῖς ἄλλης φύσεως
ὄντες κατὰ τοῦτο δαίμονας οὐ φοθούµεβ:, Τῆς γὰρ
αὐτῆς ὑμῖν Pa Διὸ
ὑμῶν οὐ πολὺ, ἀλλὰ τὸ πᾶν χρείττονες ὄντες καὶ
ὑμᾶς Y τοιούτους γενέσθαι οὐ φθονοῦμεν, ἀλλὰ τού-
ναντίον συµθουλεύοµεν, εἰδότες ὅτι τοὺς Θεῷ προσ-
ἐμᾷ ×?

ας.

φόσεως, ἀλλ᾽ οὐ θρησν:

οἰκειωθέντας ταῦτα πάντα ἀγνώστως προτ
Ὁ φοθεῖτα
XXL Ὅνπερ γὰρ τρόπον Καίσαρος χιλιάρχῳ οἱ
ὑποκείμενοι στρατιῶται διὰ τὴν τοῦ δεδωχότος ἔξου-
σίαν τὸν εἰληφότα οδασι τιμᾷν, τοσοῦτον 313
ὥστ' ἂν τοὺς ἐφεστῶτας λέγειν τούτῳ, ἐλθὲ, καὶ ἔρ-
χεται 1, καὶ ἄλλῳ, πορεύου, καὶ πορεύεται 18, οὕτως

VARUE LECTIONES.

; τῶν adjungunt cod. Reg. 801
Ὁ. ἐξ αὐτῆς 0. Dein πι
Epit. 1.

XQ. T

33 ἀενάῳ C.
um foriasse leg. ἐπισεμένου, S.

ὁ ὑμᾶς

ἴραν D. πείρᾳ C, Ὦ. 13 lta Ὁ vt C ex conject., βασιλ. À
!* Fortasse leg. ἐπόντων" sola procsentia propelluntur vertunt. Recognil.

ex Ὁ. 1 οὐκ οὔ τι O c. D, οὐγί τι ϐ, 3 χαλῶς, quod
ᾧ βιώσαντες

+ Epit. c. 00 10. παραδοῦ Ax» cod. Reg. 804
ὄντες id. in textu, ἀπολαύοντες

iw, 32. B.

S, 0, ὑμεῖς ἃ, I ἔρχεσθαι Ὁ. 18 πορεύεσθαι Ὁ,

251

καὶ ὁ Θεῷ ξαυτὸν ἀποδοὺς, πιστὸς ὧν, δαίμοσί
καὶ πάθεσι μόνον λέγων ἀκούεται, καὶ ὑποχωροῦσι
δαίμονες, πολὺ ἰσχυρότεροι ὄντες τῶν κελευόντων.
Ῥλφράστῳ γὰρ δυνάμει τὸν ἑκάστου θεὸς
ὑποτάσσει ᾧ βούλεται. Ὡς γὰρ τὸν Καίσαρα πεφό-
θηνται ὄντα ἄνθρωπον πολλοὶ ἡγεμόνες μετὰ πασῶν
τῶν παρεμθολῶν καὶ πόλεων, τῆς ἐκάστι

4

γοῦν ὁ

v καρδίας 19
τῶν ὅλων εἰκόνα προτιµφν σπευδούσης. Θεοῦ γὰρ
βουλῇ τὰ πάντα δεδουλωμένα φόδῳ τὴν αἰτίαν οὐκ
οἴδεν" οὕτω καὶ τὸν Θεῷ προσφούγοντα καὶ τὴν ὃι-
καίαν πίστιν ὥσπερ εἰκόνα αὐτοῦ ἐν τῇ αὐτοῦ βα-
στάζοντα καρδίᾳ πάντα τὰ παθοποιὰ πνεύματα τιμᾷ
καὶ φεύγει, φυσικῇ τινὶ ὁδῷ πεφοδημένα.

XXIL ᾿Αλλ᾽ ὅμως κἂν 30. πάντες δαίμονες μετὰ
πάντων τῶν muB» ὑμὰς φεύγωτιν, οὐκ ἔστιν ἐν
τούτῳ μόνῳ 9

ἔρευν, ἀλλ᾽ ἐν τῷ V εὐαρεστίαν τὰ
ὀγόματα ὑμῶν iv οὐρανῷ ὡς ἀεὶ ζώντων ἀναγρα-
φῆναι, Οὕτω καὶ τὸ θεῖον ἅγιον Πνεῦμα χ. ὅτι
τὸν θάνατον νενίκηκεν ἄνθρωπος" γὰρ 8 ὃ
φυγαδεύειν εἰς τὴν ἄλλου ἴασιν γίνεται, T
λ οὐχ ὡς ἀρνού ἄλλοις Bon-

m οι τὸ μὴ δὲ

ἀμελεῖν: Ἔσθ᾽ ὅτε δὲ 38. τινας ἀνόμους ἄνδρας 33
δαίμονες φεύγουσι δὲ ὄνομα τίμιον" καὶ ἐνεδρεύονται
ὃ τε ἀπελάσας καὶ ὁ ἱστορήσας, Ὁ μὲν ἀπελάσας, ὡς

διὰ δικαιοσύνην προτιμηθεὶς, οὐκ εἰδὼς τοῦ δαίμονος

ὄργον * ἅμα τε γὰρ τὸ ὄνομα τετ

τὸ κακο"

καὶ
εθαλὼν
ἠπάτησεν. Ὁ ὃὲ ἱστορήσας, ὡς

¢ οἴησιν διακαιοσύνης

συγχρησάμενος τῷ ἀπελάσαντι,

αν σπεύσας ἀπόλλυται, CE
ποὺς μὴ Θεῷ προσκειμένους ὕρχους @
γονται, ἵνα ἀπατήσαντες αὐτοὺς, ὅτε
λωσιν 28,

τὴν

πρὸς
Ἐνίοτε δὲ wal

C

XXIII. Καὶ τοῦτου οὖν ὑμᾶς εἰδέναι βουλόμεθα, ὅτι
ἐὰν μή τις ἑαυτὸν ἑκὼν ® δαίμοσι δοῦλον ἐκδῷ, ὡς
τάχιον εἶπον, ὁ δαίμων τὴν κατ᾽ αὐτοῦ ἐξουσίαν οὐκ
ἔχει, Ἕνα οὖν Θεὸν σέθειν ἑλόμενοι καὶ τραπέζης
δαιμόνων ἀποσχόμενοι καὶ σωφροσύνην

à φιλαν-
θρωπίας καὶ δικαιοσύνης ἀναδεξάμενοι καὶ τρισμα-
παρίᾳ ἐπονομασίᾳ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν βαπσισάµε-
vot, τῷ ?" ὅσον δύνασθε ἐπὶ τὸ τέλειον τῆς ἀγνείας
ἑαυτοὺς ἐπιδιδόναι T, δύνασθε κολάσεως ἀϊδίου ῥυ.
σρέντες αἰωνίων ἀγαθῶν κληρονόμοι χαταστῆναι,
Ῥαῦτα εἰπὼν τοῖς ὑπὸ παθῶν ὀχλουμένοις προσιέναι
ἐκέλευσεν, καὶ οὕτως πολλοὶ πείρᾳ τῶν ἐχθὲς 8 ῃε.
βαπευθέντων συνεληλυβότες προσήεσαν 39, Ὁ δὲ τὰς
χεῖρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς καὶ εὐξάμενος ἐξαυτῆς ἰασά.
μένος, ἐντειλάμενος 338 αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις
δρθρίτερον 3) συνεδρεύειν, αὐτὸς λουσάμενος καὶ τροφῆς
μεταλαδὼν, ὕπνωσεν.

CLEMENTINA. — HOMILIA IX.

258

estque fidelis, demonibus ac morbis duntaxat la-
quens auditur, ct. recedunt. demones, qui multo
fortiores sunt jubentibus. Ineffabili quippe vi Deus
mentem singulorum subdit cui vult. Nam quemad-
modum Cesarem, qui homo est, metuunt duces
plurimi eum omnibus castris et urbibus, singulo-
rum corde imaginem Domini cunctorum venerari
properante : Dei siquidem voluntate omnia timore
in servitutem redacta causam nesciunt: itact eum
qui ad Deum confugit, οἱ fidem justam, velut illius
imaginem, in corde portat, cuneti morborum au-
etores spiritus honorant et fugiunt, naturali quadam
ratione perlerriti.

XXII. Attamen licet cuneti demones cum orni-
bus morbis vos fugiant, in eo solo non est gauden-
dum, sed in eo quod propter beneplacitum nomina
vestra in ecelo tanquam semper viventium, descri-
pta suni. Sic etiam sanctus Dei Spiritus. gaudet,
quod homo mortem vicerit; nam quod demones
fugantur, in altcrius sanitatem (it. H»c vero. dici-
Ius, non quasi negemus aliis esse succurrendum,
880 quia non oportet, ut eam ob rem elali negliga-
mus nos. Contingit autem aliquando, ut diemones
viros quosdam impios fugiant proptervenerandum
nomen, tuncque insidiis appetuntur et qui expellit
οἱ qui cernit: qui expellit, quasi propter justitiam
Íuerit honoratus, nesciens demonis malitiam ; si-
mul enim ae nomen honore persecutus est, et füga.
sua impium in opinionem justitio injecit, atque
ita ad poenitentiam non agendam fraude induxit.
Qui vero cernit, dum commercium habel cum ex-
pellente tanquam cum homine pio, ad similem vi-
vendi rationem festinans perit. Interdum vero et
eos, qui ad Deum non referunt adjurationes, fu-
gere simulant, ut deceptos, cum velint, interi-
mant.

XXIIL Et hoe igitur vos scire volumus, quod
nisi quis sponte se ipsum demonibus servum tra-
dat, quemadmodum dixi modo, demon non habet
potestatem in eum. Itaque unius Dei eullum am-
plexi, demonum mensa abstinentes, temperantiam.
cum humanitate ac justitia consectati οἱ ter beata
invocatione in remissionem peccatorum baptizati,
pro viribus ad puritatis perfectionem vostradendo,
potestis ab ieterna eripi damnatione, et bonorum
&lernorum conslitui hzredes. Qua postquam di-
xisset, eos qui mgritudinibus vexabantur jussit ac«
cedere, et ita multi propter eos, quos hesterno die.
curatos viderant, congregati accesserunt. Illo vero
impositis super eos manibus et precatus confestim
sanavit, precepitque cum iis, tum aliis, ut majori
mane convenirent: atque lotus, ciboque sumpto,
5omno se tradidit.

VARLE LECTIONES.

9 Post x
in τὸν Θεοῦ
cum sanavi e. Ὁ. Αρ. Q est οὕτω τὸ Üsiov ov. lta
38 δὲ subnotatur in O, ad enj. oram δία, À
ἐκδώχ 6, 0. 9 Πα S, τό ὦ, Ὁ. 8 ἐπιδιδόντες O.
Ρον Cl. et 8, qui hie et infra mavult ὀρθριαίτερον,

3, βελήσωσιν ἀνε

38. x0.

Bias C inserendum putat τοῦ vel Θεοῦ. Cfr, e. g. hom. xr, 24 Fortasse τῶν ὅλων mutandum
δ. ο Ita Ὁ ο, marg. Ci, in enjus textu καὶ 9! µόνον Ὁ. Ὁ

Ita locum corruptum atque man-
conject. Θεοῦ ἅγιον vol ὀγόματα non opus est.
σιν C — ? ἑκών addidi c. Ὁ, subinde ἐκδῷ S,

Ὁ. 3 Πα c. S, προσίεσαν C. 99 ὀρβριώτς-

959
HOMILIA X.

I. Tertio itaque apud Tripolim die maturins e
somno suscitatus Petrus ingreditur in hortum ubi
ingens erat aque receptaculum, in quod. continue
plurima fluebat unda. Ibi lotus sicque postea pre-
catus consedit: nos vero eircumsedentes ac in
eum respicientes, quasi qui aliquid desideraremus
audire, animadvertens dixit ;

Il. Multa mihi videtur esse differentia inter igna-
ros et errantes. Qui enim ignorat, videtur mihi
similis esse homini ad preclaram civitatem pergere
nolenti, inscitia bonorum ibi positorum ; qui vero
errat, homini scienti quidem civitatis bona, sed
qui in itinere suscepto semitam mutaverit ideoque
aberrarit. Ad eum igitur modum puto magnam
osse diflerentiam inter idolorum cultores οἱ cos qui p
in vera regione peccant. Nam idolorum cultores
am eternam nesciunt, quam ideo nec appetunt:
quod enim ignorant, non possunt diligere. Qui
aulem unum Deum colere sibi proposuerunt, et
eternam vitam bonis datam edocti sunt, si quid
contra voluntatom Dei aut crediderintaut fecerint,
assimilantur iis qui ex supplici civitate eruperunt,
ut venirent ad urbem felicitatis, atque itinere 8
recla via aberrarunt.

ΠΠ. Hec cum nobis edisserel, ingressus est is
qui ad hujusmodi referenda destinatus erat ex
nostris, ut nuntiaret illi: magna hominum multi-
tudo, domine mi Petre, pro foribus stat. Ejus ergo
permissa intravit magna hominum frequentia. Ille
vero surgens et in basi hesterna positus, cum reli-
gionis ritu salutasset, dixit: Dei, creatoris 0011 et
terre omniumque iis contentorum (ut verus nos
docuit propheta) ad imaginem et ad similitudinem
homo factus, constitutus est αἱ imperaret ac domi-
naretur, dico autem in ea quie sunt in aere, terra
et aquis, quemadmodum ex ipsa re cernere est.
Nam industria sua que in aere versantur dejicit,
quie in profundo degunt extollit, que terraui inco-
luni venatur, quamvis robore mullum eo pristan-
tiora, elephantos inquam et leones ac his similia.

Α

IV. Quandiu ergo justus exstitit, omnibus malis
superior fuit, ac velut in corpore immortali expe-
rimentum doloris capere non poterat. Ubi autem
peccavit, sicut die hesterno et illum precedente
ostendimus tanquam factus servus peccati cunctis
perpessionibus subjacuit et omnibus bonis justo D
judicio privatus est. Haud enim equum fuisset, ut
relicto datore data apud ingratos manerent. Unde
perexsuperantem misericordiam, quo una cum
prioribus futura quoque zlorna perciperemus bona,

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
^OMIAIA Τ' 35,

200

ὀρθρίτε-

ὃν γῆπον
8 διηνεκῶς

ρον 9 ἐξ n
εἶσμει 33, ἔνρα ἦν ὑδροχοεῖον μέγα, εἰς
πλούσιον ἔῤῥεον ὕδωρ. "Exe? λουσάμενος, εἶθ᾽ οὕτως
εὐξάμενος ἐκαθέσθη, ἡμᾶς δὲ περικαθεζομένους καὶ
εἰς αὐτὸν ἀτενίζοντας ὥσπερ ἀκοῦσαί τι βουλοι
συν. ἔφη

11, Πελλή μοι δοκεῖ εἶναι διαφορὰ τῶν ἀγνοούντων
πρὸς τοὺς πεπλανν μένους, Ὃ γὰρ ἀγνοῶν ἐοικέναι
μοι δοκεῖ ἀνδοὶ ἐπ’ εὐθηνουμένην πόλιν μὴ ὁρμᾶν 6
βουληθέντι, διὰ τὸ ἀγνοεῖν τὰ ἐκεῖ χαλὰ, ὁ δὲ πι
πλανη ἐν τὰ κατὰ τὴν πόλιν ἀγαθὰ,
ἐν δὲ τῷ ὁρμᾷν κατὰ τὴν ὁδὸν τρίδον παραλλάξαντι
καὶ διὰ τοῦτο πλανωμένῳ. Οὕτως οὖν µοι δοχεῖ πολ-
Bua σεδόντων πρὸς τοὺς
V, τε γὰρ εἴδωλα σέθοντες
τὴν αἰώνιον ζωὴν, οὗ εἴνεχεν οὐδὲ ὀρέγονται

ος μαθόντι

λὴν διαφορὰν εἶναι τῶν
θεοσεδείᾳ ἀλωμένους.
ἀγνοοῦ,
αὐτῆς: ὃ γὰρ μὴ ἴσασιν, ἀγαπῶν οὐ δύνανται, Οἱ δὲ
τὸν SEA ἕνα Θεὸν σέβειν ἑλόμενοι καὶ αἰώνιον ζωὴν
δεδομένην μεμαθηκότες, ἐάν τι παρὰ τὰ
δοκοῦντα τῷ Θεῷ ἢ πιστεύσωσιν ποιήσωσιν, ἐοΐκααι
τοῖς τὴν ὅδ μὲ ἧς τιλωρίας ἐκθεθηκόσυν, ἐλθεῖν
ν εὐθηνουμένην 5 [ἐπιθυμοῦσιν], καὶ ἐν τῇ

ἐν

τοῖς ἀγαθοῖ

"

δὲ εἰς

ὁδῷ τῆς εὐθεία
des τις τῶν
ἡμετέρων ὁ ἐπὶ τῷ ܗܘ‎ τὰ τοιαῦτα

καθεστηκὼς λέγων 31, πολλοὶ ὄχλοι, κύριέ µου Πέτρε,

πρὸ τῶν θυρῶν ἐστήκασιν, Ἐπιτρέψατος οὖν αὐτοῦ
πολὺς ἐπεισῆλθεν ὅχλος. Ὁ δὲ ἐγερθεὶς καὶ τῇ ἐχθὲς 38
βάσει ἐπιστὰς, τῷ τῆς θεοσεθείας ἔβει προσαγορεύ-
σας, ἔφη" Θεοῦ τοῦ τὸν οὐρανὸν κτίσαντος καὶ τὴν

τος, ὡς ὁ ἀλη-

καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν γεγονὼς ἄρχειν τε καὶ κυρ

κατεστάθη, λέγω δὲ τῶν ἓν ἀέρι καὶ γῇ καὶ ὕδασιν,
ὡς ® ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματος ἔστι συνιδεῖν, ὅτι τῇ
ἑαυτοῦ συνέσει τὰ μὲν ἐν ἀέρι φέρει κάτω, τὰ ἐν
βυ à bw γῇ ἀγρεύει, καὶ τοί γε κατ’
ἀλκὴν αὐτοῦ πολλῷ μείζονα ὄντα, λέγω δὲ ἐλέφαντας
καὶ λέοντας καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια Ht,

1V. Ὅτε

ἀνάγει ἄνω,

τοι δίκαιος ἐτύγχανεν, καὶ πάντων

παθημάτων ἀνώτατος 3 ἦν, ὡς ἀθανάτῳ σώματι

ποῦ ἀλγεῖν πεῖραν λαδεῖν μὴ ἀυνάμενος; ὅτε δὲ ἥμαρ-
πεν, ὡς ἐχθὲς 9 καὶ τῇ πρὸ αὐτῆς ἐδείξαμεν, ὡς
δοῦλος γεγονὼς τῆς ἁμαρτίας πᾶσιν ὑπέπεσε τοῖς
παθήμασιν, πάντων καλῶν δικαίφ χρίσει στερηθείς,
Οὐ γὰρ εὔλογον ἦν, τοῦ δεδωκότος ἐγκαταλειφθέντος
τὰ δοθέντα παραμένειν τοῖς ἀγνώμοσιν. Ὅθεν ἐξ
ὑπερβαλλούσης αὐτοῦ εὐσπλαγχνίας πρὸς τὸ ἀπολα-
θεῖν @ ἡμᾶς ἄμα τοῖς πρώτοις καὶ τὰ ἐσόμενα αἰώνια

VARLE LECTIONES.

30

inserui
id. c
58 γι

o a ovo»;
D, τὴν εὐθείαν C. ® τῶν ἡμετέρων ἐπὶ τῷ
Q. ?* ὡς ἀληθὴς εἴρηκεν ἡμῖν Ὁ.

δι δεχάτη O. 33 ὀρθριώτερον Cl. et 8, 3 εἰσήει S, 0,

Ὁ in textu, quod in marg. ead. man. correoit in ὁρμῆν, Subinde βουληθὲ

βούλεσθαι, ut Ὁ. 38 τήν om. Ὁ. Tum idem ἐκθεοηκόσυν, ut conj. C, in cuj. textu &xó
ην Ὁ, cuj. laeunz subsequenti inscripsi [ἐπιθυμοῦσιν]

Ίο Ybb. ὕδασιν ὡς bis exarata sunt in O

εἰσίει C. Tum ὑδροχοεῖον 8, ὑδροχόϊον C, Ὁ. 9* ἀρᾷν
ex conject, Ci, cuj textus
οημόσι. Subinde
Deinde τῆς εὐθείας
ἀπαγγελεῖν αὐτῷ, ὁ τὰ τοιαῦτα καθεστηκὼς λέγειν 0.
^ [ta 0. ο. Cl, τῶν

τούτοις παραπλησίων G: 8 χθὲς Ὁ. 3 πρὸς τὸ ἀπολαύειν 0. ex εοη]θοί., πρὸς τῷ ἀπολαύειν id. in textu,

861
ἄγαθλ, τὸν αὐ

πρὸς ὑμᾶς λέγειν ἡμῖν δέ ἃ δεῖ φρονεῖν καὶ ποιεῖν
ἐνετείλατο. "Elesüs οὖν, ὅ ἐπὶ τῇ
ἐξουσίᾳ, "A μὲν οὖν δεῖ φρονεῖν, ἐστὶ ταῦτα" τὸν
πάντα πεποιηκότα σέδειν Θεὸν" ὅν ἂν ἀπολάθητε τῷ
νῷ, ἃ 5 ἀπολήψεσῆς ἅμα τοῖς πρώτοις καλοῖς
καὶ τὰ ἐσόμενα αἰώνια ἀγαθά,

ὁμετέρᾳ κεῖται

¥, Πεῖσαι οὖν ἑαυτοὺς πρὸς τὰ συμφέροντα δυνή
σεσθε, ἐάνπερ τῷ ἐμφωλεύοντι ἐν τῇ ὑμετέρᾳ καρίᾳ
δεινῷ ὄφει ὥσπερ ἐπάδοντες λέγητε' Κύριον τὸν
Θεὸν φοδηθήσῃ, καὶ αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις. Ἐν
παντὸς οὖν λογισμοῦ συμφέρει τὸ αὐτὸν μόνον φοθεῖ-
σθαι, οὐχ ὡς ἄδικον, ἀλλ᾽ ὡς δίκαιον. Καὶ γὰρ ἀδικόν
τις φοδεῖται, μὴ ἀδίκως ἀναιρεθῇ, καὶ τὸν δίκαιον,
μὴ @ ἁμαρτίᾳ φωραθεὶς τιμωρηθῇ, Δύνασθε οὖν ἐν
τῷ πρὸς αὐτὸν φύδῳ πολλῶν τῶν ἐπιθλαθῶν 91 ἀπαλ-
λαγῆναι φόθων. Ἕνα γὰρ τὸν πάντων κύριον καὶ ποιη-
τὴν ἐὰν μὴ φοδῆσρε "8, πάντων τῶν κακῶν δοῦλοι ἐπὶ
τῇ 216 ἑαυτῶν θλάβη ἔσεσθε, λέγω δὲ δαιμόνων καὶ
παθημάτων καὶ παντὸς οἵῳ 99 δή τινι τρόπῳ βλάπτειν

¥]. Θαρσήσαντες οὖν πρόσιτε 9 τῷ
ἀρχὴν ἐπὶ τῷ πάντων ἄρχε:

TE
καὶ κυριεύειν γεγονη-

μένοι, ol τινες ἔχετε αὐτοῦ ἐν μὲν τῷ σώματι τὴν
εἰκόνα, ὁμοίως τε ἔχετε ἐν τῷ νῷ τῆς γνώμης

ἀμοιότητα, Ἐπεὶ οὖν ἀλόγοις ζώοις ἐοικότα 8: mpd-

ἔαντες ἐκ τῆς qo
ἀπωλέσατε, ὥστ.

ς [μῶν] @ τὴν ἀνθρώπου ψυχὴν
χοῖροι γενόμενοι δαιμόνων αἰτή-
Ἐδν οὖν τοῦ Θεοῦ νόμον ἀναδέξησῃς 38,
ἄνθρωποι γίνεσθε. Οὐ γὰρ olov ἀλόγοις ἔστιν εἰπεῖν
Οὐ φονεύσεις, οὐ μοιχεύσεις, οὐ κλέι

ματα ἐγένεσί

ψεις, καὶ τὰ
τὴν πρώτην
Δυνατὸν Ἰάρ
ἐστιν, ἐὰν τῷ Θεῷ (25) διὰ τῶν ἀγαθῶν πράξεων
ἐξομοιωθῆτε 9. Καὶ διὰ τὴν ὁμοιότητα υἱοὶ ἐ
εἶναί λογισθὲν
νήσεαθε:

ie Διὸ μὴ φθονήσητε ἑαυτοῖς εἰς
ἀναχαλούμενοι εἰσελθεῖν εὐγένειαν δὲ,

οὐ
ες πάντων δεσπόται ἀποκαταστῆναι δυ-

VIL “Αρξασῃε οὖν ἀποδύεσθαι τῶν χενῶν εἰδώλων
τοὺς ἐπιθλαθεῖς φόδους, ὅπως τὴν ἄδικον φύγητε
δουλείαν, Δεσπόται γὰρ γεγόνασιν ὑμῶν ἐκεῖνοι, ܥ‎
καὶ εἰς δούλους ὑμῖν ἄχρηστοι τυγχάνουσιν. Λέγω δὲ

pl ὕλης τῶν ἀψύχων ἀγαλμάτων τῶν μηδὲ πρὸς
ὃ δουλεύειν ὑμῖν χρησιμευόντων. Οὔτε γὰρ ἀκούει,
οὔτε βλέπει, οὔτε αἰαβάνεται, ἀλλ᾽ οὐδὲ μὴν δδ κινηθῆναι
417 δύναται. E! γὰρ βούλεταί τις ὑμῶν οὕτως ὁρᾷν
ὡς ὁρῇ, καὶ ἀκούειν ὡς ἀκούει, καὶ αἰσῃάνεσθαι καὶ
χινεῖσραι : ἀλλ᾽ ἀπείη τοιαύτῃ λοιδορίᾳ λοιδορεῖν πάνθ᾽

0

ܘ

(a) Matth. zv, 10. (δ) Exod, xz, 13 ; Matth. xix, 18.

OLEMENTINA. — HOMILIA X.

οὔ ἔπεμψε προφήτην. O δὲ προφήτης A suum misit prophetam. Qui propheta nobis praxe-

262

pit, ut diceremus vobis que sentire et facere de-
beatis. Eligite ergo οἱ eapessite. Id in vestra situm
est potestate. Equidem qui sentire debetis, ista
sunt: omnium auetorem Deum venerari, quem si
mente receperiis, ab ipso cum prioribus commo-
dis futura quoque perpetua bona consequemini,

V. Vosmet igitur ad utilia poteritis persuadere,
8i ad latitantem in vestro corde horridum serpen-
tem velut incantantes dixeritis ; Dominum Deum
rvevereberis, et illi soli servies (a). Ex tota ergo
mente οοπνοη]έ eum solum vereri,non ut iniquum,
sed ut justum. Etenim iniquum qui veretur, ne
inique de medio tollatur, justum vero, ne in pec-
Caio deprehensus penas del. Potestis itaque per
timorem erga illum effugere multos noxios metus.
Unum enim cunctorum dominum et Creatorem nisi
limoatis, omnium malorum servi magno vestro
incommodo eritis, demonum inquam et morborum
omnisque rei quie aliquo modo potest nocere,

VI. Cum fiducia ergo ad Deum accedite,qui prin-
cipio ad cunetis imperandum et dominandum facti
estis. Qui ipsius ferlis in corpore imaginem, pariter
feralis in mente sententie similitudinem. Quoniam
igitur facientes similia cum brutis animantibus ex
anima vestra humanam animam perdidistis, instar
poreorum effecti demonum facti fuistis petitio.
ltaque si Dei legem receperits, fietis homines.
Neque enim brutis animantibus dici potest: Non
occiles, non. adulterabis, nom furaberis (b), οἱ se-
quentia. Quare ne vobis invideatis, ut ad primam
revocati introealis nobilitatem.Fierienim id potest,
si Deo perbona opera similes efficiamini. Et per
similitudinem filii ejus esse reputati, in dominium
cunctorum restitui poteritis.

VII. Incipe ergo deponere vanorum idolorum
noxios meius, ut iniquam effugiatis servitutem.
Domini namque vestri facti sunt illi, qui et ad ser-
vitium vobis fuissent inutiles. Loquor autem de
11810 18 inanimorum simulacrorum, qui ne ad
serviendum quidem vobis usui esse possunt. Nam
neque audiunt, neque vident, neque sentiunt, sed
nec possunt moveri, An enim velletaliquis vestrum
sic videre ut. vident, et. audire ut audiunt, et sen-
tire, et moveri? Sed absit hac contumelia afficere

VARLE LECTIONES.
5. ὁ δὲ προφήτης ἡμᾶς πρὸς ὑμᾶς λέγειν ὑμῖν 0, 4 Ita D, ὑπ᾽ C, O.

© ἐπιλαθῶν 0 in textu, €
πηοσεῖτε in textu.
aliud remedium invenire potuissem. 0 emondat
lacuna. 5 ἀναδέξασθε Ὁ, δὲ ἀγένειαν 0, 8 ἔξομοιο

ϐλαθων in marg. ὁ8 Ita B, φοδεῖσθε (1, O.
δὲ [ta conj. C. euj. textus ἐοίκατε, ut 0, 8
id ܐܨ‎ »J(ü y
* Ὁ. 5 μὲν Cl. et 3, qui. legi vull μήν — conjectura

^^ Fort. addendum ἐφ᾽ post μή 8.
$ d C. 9 1ta O et Q ex conject., id
Porro ἐκ addidi de conject., cum nullum

τῆς ψυχῆς p. τῆς Ψυχ [ῆς ὑμῶν] C, sine.

ap. C. jamdiu expressa, accedente 0. Subinde ¥ γάρ conj. S.

VARIORUM ΝΟΤΑ.
(95) Ἐὰν τῷ Θεῷ, Hoc caput cum ?5, et homil. ΒθΠ. 4 ac homi]. χα, 26, delibat simul Damascenus cap.

Περὶ ἀγαθοεργῶν καὶ ἀγαθοποιῶν. Cor.

263

hominem quemlibet, qui Dei cireumfert imaginem,
etiamsi similitudinem perdiderit.

VIII. Deos igitur vestros aureos et argentos vel
ex alia factos materia in primam suam naturam
restituite, in pocula dico et pelves et reliqua omnia.
qua vobis ad ministerium possunt esso utilia ; at-
que hzc vobis initio data bona reddi poterunt. Sod
forsan dicetis, non permittunt nobis id facere prz-
positorum leges. Bene, quia leges, et non ipsorum
fatilium numinum qua non est virtus. Qua ergo
ratione deos existimastis, qui humanis legibus de-
fenduntur, a canibus servantur, a populis ousto-
diuntur? et hoc si idola fuerint aurea vel argentea
vel enea: nam lapidea aut fictilia ipsa sui vilitate
muniuntur, quia nemo hominum lapideum vel fic-
tilem furari avet deum. Adeo αὐ magno subjician-
iur periculo, qui ex pretiosiore materia constant
diii vestri. Et quo modo dii sunt, qui furto aufe-
runtur, qui conflantur, appenduntur, qui custo-
diuntur?

IX. 0 miserorum morlalium mentes, qui mor-
iuis magis mortua verentur! Neque enim possum
ea mortua dicere, que nunquam vixerunt, Nisi forte.
sepulera sunt antiquorum hominum. Interdum
enim ingressus aliquis loca ignota nescit, utrum.
qui videt templa sint bominum mortuorum mo-
numenta, an vocatorum deorum : interrogans vero
et audiens, ea esse deorum, adoravit pudore non
euffusus, quod, nisi percontando didicisset, propter
iquam similitudinem velut mortui prateriisset se-
pulerum. Sed non oportet ut in bae superstitione
mullum afferam probationem. Facile enim est vo-
lenti intelligere, quod nihil sit, nisi quis forte nul-
latenus videat. Attomen vel nunc audi simulacrum
non audire, ac intellige, non intelligere. Nam illud
mortalis hominis manus fecerunt, Si autem, qui
fecit, obiit, quo modo ab illo faetum non destrue-
tur? Cur itaque adoras mortalis opus, omnino
sensu destitutum ? cum, qui mentem habent, ne
animalia quidem adorent, nec elementa a Deo
condita colant atque adulentur, celum dico, solem,
lunam, astra, terram, mare et cuncta iis contenta:

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBÍA.

3264

Α ὁντινοῦν δ ἄνθρωπον, εἰκόνα περιφέροντα θεοῦ, εἰ καὶ
τὴν ὁμοιότητα ἀπώλεσεν.
ὙΠῚ. Τοὺς γοῦν
ἕους ἢ kal
γυρέους ἢ καὶ
τὴν

τοὺς ὑμῶν τοὺς χρυσέους καὶ ἀρ-
ἄλλης τινὸς ὕλης γεγενημένους, εἰς
πρώτην αὐτῶν φύσιν ἀποχαταστήσατε, εἴς τε
φιάλας 9 λέγω καὶ λεκάνας παὶ τὰ λοιπὰ «d
ὑμτν πρὸς

ὅσα
ὑπηρεσίαν χρήσιμα 9 εἶναι δύναται. καὶ
ταῦτα ὑμῖν ἀπαρχῆς 800

α ἀγαθὰ ἀποκατασταθῆναι
Ἀλλ᾽ ἴσως ipse Οὐκ ξῶσι ἡμᾶς
τοῦτο ποιῖσαι οἱ τῶν ἐφεστώτων νόμοι. Καλῶς, ὅτι
νόμοι, xal οὐχ αὐτῶν τῶν εἰναίων σεθασµάτων ἡ
μὴ οὖσα δύναμις. Πῶς οὖν αὐτοὺς θεοὺς νενοµίκατε
ὑπ᾽ ® ἀνθρωπίνων νόμων
Φρουρου]

δυνηθήστται

κδιχουµένους, ὑπὸ κυνῶν
ὧν

ὑπ’ $

φυλασσομένους ; καὶ
ταῦτα ἐὰν χρύσεα ἢ ἀργύρεα ἢ γάλκτα" τὰ γὰρ λί-
Üwa ἢ ὀστράκινα ὑπὸ τῆς ἀτιμίας φυλάσσεται, ὅτι
οὐδεὶς ἀνθρώπων λίθινον ἢ ὀστράκινον ἀρ

Β

τται χλέ-
ψαι Θεόν, Ὥστε μεγάλῳ κινδύνῳ ὑπόκεινται οἱ ἐκ πο-
λυτελεστέρας ὕλης Ἰεγενημένοι ὑμῶν ἠεοί, Πῶς δὴ
καὶ θεοί εἰσιν, κλεπτόμενοι, χωνευύμενοι,
βένοι, φρουρούμενοι 253):

IX. Ὢ τῶν ταλαιπώρων ἀνθρώπων
νεχρότερα

σταθμιζό-

δύναμαι, τὰ μηδέποτε ζήσαντα,
ἀρχαίων ἀνθρώπων εἰσίν. Ἐνίοτε γὰρ ἐπιδάς τις ἀγνώ-
στοῖς τόποις οὐκ οἴδεν, οὕς 4;

γαοὺς πότερόν ποτε νε-
κπῶν ἀνδρῶν μνήματά ἐστιν, ἢ τῶν λεγομένων θεῶν:
πυθόμενος δὲ καὶ ἀκούσας ὅτι θεῶν 9
οὐκ αἰδεσθεὶς, 886 εἰ

Ὁ προσεκύνησεν
μὴ ἐξετάσας μεμαθήκοι 4, διὰ
ος, ὡς νεκροῦ μνημεῖον ἂν παρ-
εληλύθει, Πλὴν οὐ χρή με πρὸς τῆς δὲ τοιαύτης
( δεισιδαιμονίας πολλὴν παρέχειν ἀπόδειξιν. Ῥάδιον
γάρ ἐστι τῷ θέλοντι νοῆσαι, ὅτι οὐδέν ἔστιν, ἐχτὸς
εἰ μή τὶς οὗ βλέπῃ. Πλὴν κἂν νῦν ἄκουσον, ὅτι οὐκ
ἀκούει, καὶ νόησον, ὅτι οὐ νοεῖ. Xe

τὸ ἴσον τῆς ὁμοιότ'

ρες γὰρ αὐτὸ
ἴησαν, El δὲ ὁ ποιήσας ice
τὸ ὑτὸ αὐτοῦ γεγονὸς οὐ λυβήσετα.
οὖν θνητοῦ ἔργον προσκυνεῖς, παντελῶς ἀναίσθητον
ὅν; ὁπότε οἱ λογισμοὺς ἔχοντες οὐδὲ τὰ ζῶα προσ-

νοῦσιν, οὐδὲ στοιχεῖα

νόντος ἀνθρώπου

πησεν, πῶς

τὰ ὑπὸ θεοῦ γεγενημένα 8
ὅουσιν, λέγω δὲ οὐρανὸν, ἥλιον, σελήνην, ἀστρα-
πὴν S, θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς ὀρθῶς κρί-
wovere, μηδὲ 99 τὰ ὑπ' αὐτοῦ γενόμενα προσκυνεῖν,

VARLE LECTIONES.

π dta Co. D, ὅτι οὖν 6. 9 φιάλοις 0. 5) χρήσνμον O. 9 ἐπί 0. ut mox ὑπὸ ὄχλων. !ܠ‎ Nisi vocibus
iranspositis legas ἐκτὸς εἰ μὴ τάφοι omnino rescripserim εἰκὸς τάφοι. Templa fuisse mortuorum sepulcra

ex elementis [Προτρεπτικῷ docet Buseb. Prep. evan
vin, p. 115. Ed. Sylb. D. sb μὴ ἐκτός C, Ὁ,
perperam distinxisset, corrigere voluerat οὐκ. ai

σου]. D.

5: ia 0 c. E, θεόν C. Θεοῦ σου]. D. C.
θη. Debebat saltem scribere 425207. At qua» sit ver-
borum conjunctio, recle explanavit D, quem ego secutus sum, S.
τῆς conj. C, πρὸς τὴν τῆς uterque hom. codex. *9* Fort. ἄστρα, γῆν, ex Recógn. v, 40, Q. 65

. 1. 6; Cyrill. Zu Jull. x, 341 ; Theodoret. Therapeut. .
eum totum locum

® µεμαθήκει 0, Tum id ἴσον, δὲ πρὸς

μὴ

ΥΑΒΙΟΒΟΜ NOTE.

(25) πῶς δὴ καὶ θεοί εἰσιν, πλεπτόμενοι, χωνευ-
όμενοι σταφμιζόμενοι, φρθυρούμενοι — Recognitio-
mum 1. v, c. 15: Qui ergo furari possunt, qui ab homi-
mibus custodiri, qui conflari et appendi el inalleis cedi;
dsti hominitus sensum. habentibus dit. debent videri?
quasi Rutnus preter φρουρούμενοι legerit σφυρού-
μένοι, Urgentur autem eadem ista argumenta a
sanctis Patribus, iis preeserlimqui adversus gentes,
et apologias pro Christianis scripserunt. Deus dereus

vel argenius, de immundo, vasculo, ut szpius factum
4Egyptio regi, conflatur, tunditur, mulleis, e£. incu-
dibus figuratur. Que verba magni oratoris Minucii
Felieis eo protuli, ut monerem iis inserendam esse
virgulam post sdpíus : neque enim sepius Amasis
rex ex immundo vasculo idolum 16011, sed semel,
referente Herodoto in Euterpe cap. 172. Sensus
itaque est, et sepius id factum et factum quoque
JEgyptio ab rege. Cor.

265
ἀλλὰ τὸν τούτων δημιουργὸν καὶ πάροχον σέδειν A,
Θεόν. Ἐπὶ τούτῳ γὰρ χαὶ αὐτὰ χαίρει, ὅτι τὴν τοῦ

πεποιηκότος τιμὴν οὐδεὶς αὐτοῖς προσῆ

EV.

219 X. Αὐτοῦ γὰρ μόνου ἐστὶν ἡ ἔντιμος δόξα
τοῦ μόνου ἀγενήτου, ὅτε @ τὰ λοιπὰ πάντα γενητὰ
τυγχάνει. Ὡς οὖν τοῦ ἀγενήτου ἴδιον τὸ Θεὸς εἶναι,
οὕτως πᾶν ὁτιοῦν γενόμενον Θεὸς τῷ ὄντι οὐχ ἔστ

Πρὸ πάντων οὖν ἐννοηθῆναι ὀφείλετε τὴν τοῦ ἐν ὑμῖν

ἀπατῶντος ὄφεως κακοῦργον ἐπίνοιαν, ὃς φρονίμως

ὑμᾶς ἀπατᾷ ὑποσχέσει κρείττονος λογισμοῦ, ἕρπων
ὑμῶν ἐκ τοῦ ἐγκεφάλου εἰς τὸν νωτιαῖον μυελὸν (20)
καὶ μέγα χέρδος ἡγούμενος τὴν ὑμετέραν ἀπάτην.

ΧΙ, Εἰδὼς @ 4ào τὸν ἀπαρχῆς νόμον, ὅτι ἐὰν ὑμᾶς
εἰς ὑπόνοιαν τῶν @ δήποτε λεγομένων θεῶν ἐνέγχῃ,
μόνον ἵνα εἰς τὸ τῆς μοναρχίας ἀγαθὸν ἁμάρτητε το,
κέρδος αὐτῷ γίνεται ἡ ὑμῶν
τούτῳ

Β

ταστροφή. Λόγῳ δὲ
τι γῆν ἤσθιε καταδικασθεὶς, τὸν δι ἁμαρτίαν

θέντα, γῆν γενόμενον, ἐσθίειν ἔχ,

εἰς γῆν ἐξουσίαν,

τῶν ψυχῶν ὑμῶν εἰς τὴν τοῦ πυρὸς αὐτοῦ γαστέρα
χωρουσῶν. Ἵνα οὖν ταῦτα πάθητε, πᾶσαν τὴν καθ
ὑμῶν ὑμῖν ὑποδάλλει οἴησιν,

XIL'Am Τί αὐτοῦ γὰρ πᾶσαι αἱ κατὰ τῆς µοναρ-

i ¦
Χίας ἀπατηλοὶ τῷ vip ὑμῶν ἐπι βλάδῃ ἐνσπείρονται
ὑπολήψεις, Πρῶτον μὲν ἵνα μὴ τοὺς 78 τῆς 0:0968

ή pi

θείας ἀκούσαντες λόγους τὴν τῶν καχῶν αἰτίαν ἀπε-
λάσητε ἄγνοιαν, S? προφά.
δοὺς τὰ μὲν @ πρῶτα μιᾷ τῇ κατὰ πάντων προλή-
vei χρώμενος, ἢ τις ἐστὶ τὸ νομίζειν καὶ T9 κακῶς
ουλεῦσθαι 75, ὅτι ἐὰν μή τις ἀκούσῃ τοῦ
lae λόγου, οὐκ ἔστιν ἔνοχος

γνώσεως ἐνεδρεύει,‏ ܐ

οὕτως ἀπατώμενοί τινες ἀκούειν οὐ θέλουσιν, ἵνα
ἀγνοῶσιν, οὐκ εἰδότες ὅτι ἡ ἄγνοια αὐτὴ καθ᾽ αὐτὴν 15
ἱκανὸν θανάσιμόν ἐστι

φάρμακον. Οὐ γὰρ, εἴ τις
προσλάθοι θανασίμου φαρμάκου ἀγνοῶν, οὐκ dmo-

θνήσκει, Οὕτως φυσικῶς αἱ ἁμαρτίαι ἀναιροῦσι τὸν
ἁμαρτάνοντα, κἂν ἀγνοῶν πρᾶσσῃ Ἵ ἃ μὴ δεῖ,

XII,

δὲ ἐπὶ παρακοῇ λόγων κρίσις γίνεται,
λλον ὁ θεὸς ὀλοθρεύσει τοὺς μὴ θελήσαντας
τὴν εἰς αὐτὸν θρησκείαν ἀναδέξασθαι. Ὁ γὰρ μὴ θέ-
λων μαθεῖν ἵνα μὴ ἔνοχος ἤ, ἤδη ὡς εἰδὼς κρίνεται.
Ἔγνω γὰρ ὃ μὴ ἀκοῦσαι θέλει ὥστε οὐδὲν δύναται

πρὸς ἀπολογίαν ἐπίνοια "8 πρὸς καρδιογνώστην

v ὅτι 0, € Parti
grammatice coheret. S. Tum ἀπ’ ἀρχῇ
"Tom ἐνέγκῃ, μόνον, ἵνα S, quod in 8
ediderunt C οἱ Ol.
Ci, deest in ulroque Hom. cod.
ἵνα τούς C. Qui cum μή deesse
Ἴ8 Port. serib. γνώσεως ἐνεδρεύει ἄλλης, τὰ μὲ
Ἢ χα add. 5, 15 [ta O c. S, βεθουλεύεσθαι C.

CLEMENTINA. — HOMILIA X.

ς 0. Idem prep. εἰς bis
Ou. er. emendari vult in ἐνέγκῃ, μόνον
? [ta C in marg., ἁμάρτη in textu, ut Ὁ, Tum

?* Seripsi ἵνα μὴ τούς. duce libro Üitob.,in quo habes
recte monuisset, non exspectares lel. μὴ τούς in edit. Schweg. evulgatam.

266

Técte judicantes, necab ipso ercata coli debere,
sed eorum opificem et largitorem Deum esse ado-
randum. In hoc quippe et ipsa gaudent, cum ho-
norem creatoris nemo ipsis attribuit.

X. Ad ipsum enim solum pertinet eximia gloria,
qui solus increatus, est, quoniam reliqua omnia
creature sunt. Sicutergo increati proprium est,
Deum esse, ita quidquid creatum est. Deus vere
non est. Ante omnia ergo intelligere debetis mali-
gnum vos intus decipientis daemonis commentum,
qui perite seducit vos promissione mentis melioris,
serpitque e cerebro vestro in dorsi medullam, et
lucrum magnum computat deceplionem vestram,

ΧΙ. Scit enim primam legem, quod, si vos in
opinionem vulgatorum deorum inducat, solummo-
do ut contra monarchie bonum peeeetis, lucrum
ipsi fiat vestra subversio. Hac vero ratione, quod
terram edere condemnatus fuerit, eum qui peccati
causa in terram resolutus est, terram factum po-
testatem habet manducandi, nnimabus vestris in
igneum illius ventrem abeuctibus. Ut ergo ista
perpetiamini, omnem vobis contrariam suggerit
opinionem.

ΧΠ. Ab ipso enim cunete qus contra Dei mon-
archiam sunt, sententie fallaces perniciose inse-
runtur menti vestre. Primo quidem, re pietatis
verba audientes malorum causam ignorantiam ex-
pellatis, insidias pretextu cognitionis struit « sug-
gerens primum et ura in omnes utens presum-
ptione, que est ut, malo accepto consilio, putetur,
quod si quis non audierit verc religionis sermo-
nem, non sit reus judicio, Quare ita decepti qui-
dam nolunt audire, ut ignorent ; nescientes igno-
rantiam ipsam per se esse validum venenum ac
lethale, Nam si quis mortiferum pharmacum per
ignorantiam sumat, non ideo non moritur, Sic pee-
cata naturaliler interimunt peccatorem, licet ex
ignoratione faciat qua non oportet.

XIII. Si antem de eo erit judicium, quod non sit
obeditum sermoni, multo magis Deus eos perdet,
qui noluerint ejus religionem suscipere. Nam qui
noluit discere ne osset reus, jam ut peritus judi-
catur. Agnovit enim quod noluit audire, adeo ut
istud commentum nullatenus ad exeusationem va-

VARLE LECTIONES.
ipium εἰδώς arcte conneciendum ost cum enuntiatione &ntecedenti, cum. qua

exhibet. 9 τῶν S, ὧν C, 0.

ἵνα. Atqui ita jam
'Am' ex conject.
ἵνα τοὺς ui, κ.τ.λ.

γίνηται ὦ, 0, τι

μὲν, x. τι λ. ΟἹ, Recogn. v, 18 : Üccasione alterius. scientia.

16 κατ’ αὐτήν 6.
Περὶ μισομαβῶν), qui hoc caput οἱ sequens excerpsit :
σει 0. 15 Calliditas Recogn. v, 18. Fort. leg. ἀγχίνοια 8

7'[ta Ὁ c. Joan. Damasc. (Mss. cap.
καὶ -πράσσει cod, Hom. Parisin., καὶ ἀγνοῶν «pdo-

VARIORUM NOTA.

(26) Ἔρπων ὑμῶν ἐκ τοῦ ἐγκεφάλου εἰς τὸν
νωτιαΐον μυελόν, Rufinus ex sensu magis quam
ad verbum

Serpit per sensus vestros; alque ab
ipso vertice fncipiens, per interiores dilabilur medul-
las, Recognil. v, 17. Quid siallusum ad id quod

PATROL, GR. 11.

aiunt,ex humanorum cadaverum medulla corrupta
Serpentes nasci ? qua de re Plutarchus in Cleomene
extremo : seu potius ad id quod in Plinio legitur
lib. x, cap. 66, anguem ez medulla. hominis spina,
gigni? Cor.

9

261

CLEMENTIS ܬ‎ ROM. PONT.

OPERA DUBIA. 268

leat apud cordis coguitorem Deurn. Quocirca fugite A Θεόν. Διὸ φεύγετε τοῦ ὄφεως τὴν πανοῦργον ὑποθαλ-

vafram cogitationem, vestras menti a serpente sug-
gostam. Ut vero aliquis vero ignarus presentem
vitam finierit, culpa non carebit, quod in toto vitae
tempore non agnoveril benefioiorum ciborumque
largitorem, et, velut sensu carens, multumque in-
gratus, indignus servus e regno Dei rejicietur.

XIV. Subjieit iterum vobis nequissimus serpens
existimationem, ut hoc cogitetis ac dicatis, hoc
ipsum quod plerique vestrum dicunt: Scimus et nos,
unum esse omnium Dominum,sed et isti dii sunt.
Sieut enim unus estCwsar, habet autem sub se
administros, consulares, preefectos, tribunos, cen-
turiones, decanos : eodem modo, cum unvs sil
maguus Deus, inslar Cesaris, et isti, ad similitu-
dinem minorum potestatum, dii sunt, ei quidem
subjecti, nostri tamen gubernatores. Audite igitur,
qui ex hac susceptione per eum velut gravi veneno
estis infecti, pravam intelligo allaii exempli suspi
cionem ut sciatis quid bonum et quid malum;
nondum enim perspexistis, quoniam net quie pro-
ponitis intelligitis.

V. Si enim dicitis, quod ad similitudinem Ca-
saris Deusin loeum subjectárum potestatum habot
quos putatis deos, neque sio vestrum sequimini
exemplum. Nam si sequeremini, id scire opor-
tuit, quia sieut non licet nomen Cosaris dare
alteri, dico autem ve] consuli vel przfecto vel tri-
buno velalteri cuipiam (etenim qui dederit non
vivet et qui aeceperit oocidetur), ita ex vestro
omplo Dei nomen alteri nefas est imponi, alio-
quin et qui tentaverit vol accipere vel tradere inter-
ibit. Quod si contumelia homini illa penas dat,
multo magis, qui alios deos dicunt, tanquam in
Deum eontumeliosi aeterno subjicientur supplicio.
Et merito, quia nomen quod in monarchiam ejus
vobis ad honorandum traditum est, omni qua po-
tuistis affecistis contumelia. Non enim vere nomen
ejus est Deus : at. vos, qui illud quondam acce-
pistis,(ractalis contumeliose, quod vobis conces-
sum fuit; ut quemadmodum eo usi fueritis, id ad
verum illius nomen referatur. Vosautem illud omni
exposuistis opprobrio.

XVI. Iaquo vestrorum /Ezyptiorum primi, qui
de rerum colestium scientia gloriantur et de astro-
rum natura se jaetant judicare, illad nomen per
malam in se lalentem opinionem omni ejus igno-
minie, quantum in ipsi fuit, subjecerunt. Nam
alii eorum bovem qui dieitur Apis colendum tra-

λομένην ὑμῶν ἐνθόμησιν, "Iva δὴ 9 καὶ ὄν-
παρόντα βίον τε

ημα ἕξει, ὅτι βιώσας χρόνον οὐχ ἔγνω τὶς αὐτῷ τε

τῷ νῷ

πως ἀγνοήτας τις τὸν

τῶν αὐτῷ " ἐπιχορηγηθεισῶν τροφῶν ὑπῆρξεν
ἔτης, καὶ 331 ὅτι δι ὡς ἀναίσθητος καὶ ἀχά-
ρίστος πολὺ ἀνάξιος δοῦλος τῆς τοῦ Θεοῦ ἀποδοχιμά-
ζετᾶι 8) βασιλείας,
XIV. Πάλιν τε % ὑποθάλλει ὑμῖ

πλεῖστοι ὑμῶν λέγουσιν" Ἴσμεν καὶ ἡμεῖς ὅτι εἰς
ἐστὶν ὁ πάντων Κύριος, ἀλλὰ καὶ οὗτοι θεοί εἶσιν,
"Ovmsp γὰρ τρόπον εἷς ἐστὶν ὁ Καῖσαρ 3, ἔχει δὲ
ὑπ] αὐτὸν τοὺς δίοικ ἐπάρχους, 6
λιάρχους, ἑκατοντάργους, δεκαδάρχους 8, τὸν αὐτὸν
τρόπον ἑνὸς ἤντος τοῦ μεγάλου Θεοῦ ὥσπερ Καίσαρος

τὰς, ὑπατικοὺς,

καὶ οὗτοι δ᾽ κατὰ τὸν
qo» θεοί εἰσιν, ὑπο;
δὲ ἡμᾶς, ᾿Ακούσατε οὖν οἱ
δεινῷ ἀπολειφθέντες ἰῷ ὑπ᾽ αὐτοῦ, λέγω δὲ τοῦ πα-
ραδείγματος τὴν χακὴν ὑπόνοιαν, ὅπως εἰδῆτε τί
καλὸν καὶ τί πονηρόν" οὔπω γὰρ ἀνεδλέψατε, ὅτι οὐδὲ

τῶν ὑποκειμένων ἐξουσιῶν λό-

μὲν ἐκείνῳ, διοικοῦντες

ταύτῃ

τῇ, ὑπονοίᾳ @ ὡς

τοῖς προδαλλομένοις ὑφ᾽ ὑμῶν ἐνορᾶ

XV. El γάρ φατε, ὡς εἰς @ τὸν τοῦ Καίσαρος
λόγον τὸν θεὸν ἔχειν τὰς ας ἐξουσίας,
λεγομένους ϑεοὺς, οὐδ᾽ οὕτως τῷ ὑμῶν στοιχ:
παραδείγματι,
δέναι,

ὑποχειμὲ

1

το

Εἰ γὰρ ἐστοιχεῖτε, ἐχρῆν τοῦτ᾽ 9 cl.
τι, ὡς οὐκ ἔξεστι τὸ Καίσαρος ὄνομα ἑτέρῳ δοῦ-
ναι, λέγω δὴ ὃ ὑπάτῳ ἢ ἐπάρχῳ 8999. ἢ χιλιάρχῳ =
βῳ τινε (ὅτι ὁ διδοὺς οὐ ζήσεται, καὶ ὁ λανθάνων ἄναι-
ρεθήσεται), οὕτως ὑμετέρου

B ὄνομα ἑτέρῳ δοθῆναι οὖκ ἔξεστιν" ἐπεὶ καὶ
ὁ πειραθεὶ ἅτε 9? δοῦναι ἀπόλλυται. El
δὲ ἡ ἐπ’ ἀνθρώπου 9 ὕδρις δίκην παρέχει, πολλῷ
μᾶλλον οἱ ἑτέρους θεοὺς λέγοντες ὡς Θεὸν ὑθρίσαντες
ούται κολάσει. Καὶ

ἐκ. τοῦ παραὶ

Ύματος

τὴν αὐτοῦ μοναρχ!

πάσῃ ἢ ἠδυνήθητε ὑπεθάλετε ὕδρει: οὐ γὰρ τὸ

ἐσεὶν αὐτοῦ ὄνομα Θεὸς, ἀλλ᾽ ὑμεῖς τέως @

σησῇς, εἰς τὸ ὄντως αὐτοῦ ὄνομα λογισθῇ: ὑμεῖς δὲ
αὐτὸ πάσῃ ὕθρεν ὑπεδαλετε,

XVI. Αὐτίκα γοῦν τῶν Αἰγυπτίων ὑμῶν οἱ ἀρχὴ-
Acai, ol περὶ μενεωρολογίας αὐχοῦ
ܣܣ‎ p^ βμενεωρολογ 7

ἄστρων τὰς

ες χαὶ τῶν

φύσεις διακρίνειν ἐπαγγελλόμενοι, ὑπὸ
κακῆς αὐτοῖς ἐνδομυχούσης ὑπονοίας πάσῃ αὐτὸ ®
ἀτιμίᾳ ὅσο

αὐτῶν παρέδοσαν βοῦν τὸν λεγόμενον "Απιν @ σέδειν,

ον τὸ κατ᾽

αὐτοὺς Y ὑπέθαλον. Οἱ μὲν γὰρ

VARUE LECTIONES.

Ἡ ἵνα δέ C, ἐὰν p. ἵνα proponit S. 39 αὐτοῦ conj. D, Tum ἐπιχορηγηθεισῶν D ex conject., appro-
hante O, ἐπικουρηθεισῶν Ὁ, ` Porlusse leg. En vel fat ὧς ἀποδοκιμάστται S. 3 δὲ scribil Sohlieman -
nus Clem. p. 430, 009. S. Tum ἄλλο p. τοῦτο conj. S. Oli. Recogn. v, 19 : aliam... opinionem. ** ποῦ τὸ
αὐτὸ οὐ Ὁ, τοῦτο οὐ C, qui conjesl. τοῦτο ὃ. Comexi interpunetionem Gi, δὲ Καίταρ Ὁ, δὲ δεχάργους G.
* Jta Β, αὐτοί C, O. foli, Πουορη 1. c." Lecl. Ollob. suipicalus esLS, expressit tamen ταύτην E
ὑπόνοιαν c. ¢. Tum ἀπαλειφθέντες idem, ἐπαλειφθέντες Β. 3 Forlasse leg. ὡσεί 8, 4 > 9t τοῦ Q.
P πεισθεὶς εἶτε λαθεῖν εἶτε 0, Six ἀνθ, conj. €, ἀπ’ 14, in ἰοχία, υἱ ὁ. P ἡμῖν Ὁ. 99 τὸ ὡς C quod

deleri vul; D, τοῦτο S. Jam nihil mutandum.
idem in textu S. Fort, scribendum αὐτοὺς αὐτό.

35 αὐτό add. c. Ὁ.
8 ܗܘ‎ ἢ,

® αὐτούς 0 et C ex conject., αὐτοῦ

260 CLEMENTINA. — HOMILIA X. 210

οἱ δὲ τράγον, οἱ δὲ αἴλουρον, οἱ δὲ ὄφιν 9», ἀλλὰ καὶ À didere, alii hireum, alii felem, alii serpentem, sed
ἰχθὺν καὶ κρόμμυα καὶ γαστρῶν πνεύματα καὶ ὀχε- οἱ piscern et. cepas et ventris crepitus et cloacas et
τοὺς (27) καὶ ἀλόγων ζώων µέλη, Καὶ ἄλλοις μυρίοις — brutarum aniniantium membra. Etmille aliis sub-
πάνυ αἰσχροῖς ἀτοπήμασιν. diderunt illud numen pravis turpitudinibus.

2923 XVII. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος ἐγέλασεν XVII. Hz dicente Pelro, risit que astabat. mul-
ὃ παρεστηκὼς ὄχλος. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη πρὸς τὸν 4 titudo. Et Petrus ad risum dixit: Ridetis illorum
λωτα" Γελᾶτε ὑμεῖς τὰ ἐ νων, οὐχ εἰδότες πολλῷ sententiam, nescientes multo magis vos ab illis
μᾶλλον ὑπ) ἐκείνων γελώμενοι. Πλὴν τὰ ἀλλήλων — irrideri. Attamen alii aliorum res deridetis, nam
γελᾶτε, τὰ γὰρ ἴδια ὑπὸ συνηθείας κακῆς εἰς ἀπάτην — proprias, per malam consuetudinem in fraudem in-
ἀχθέντες οὐ βλέπετε, Ὅτι δὲ ὄντως ὀρθῶς !€ χατα- — ducti, non cernitis. Quod vero recte AEgyptios ir-
λελᾶτε τῶν Αἰγυπτίων, σύμφημι, ἐπεὶ ἄλογα ζῶα rideatis fateor: quandoquidem animalia ratione
λογικοὶ ὄντες προσκωγοῦσιν, τὰ πάντως θνήσχοντα, — carentia ipsiratione przditi adorant, eaque omnino
Πῶς δὲ κἀκεῖνοι ὑμῶν καταγελῶντες λέγουσιν, ἀκού. — mortalia. Quo modo autem ct illi vos deridendo
σατε' Ἡμεῖς, φασὶν 1, εἰ καὶ θνήσκοντα προσκυμοῦ. loquantur, audite. Nos, inquunt, οἱ si mortalia ado-
θεν, ἀλλά γε * κἂν ζήσαντά ποτε, ὑμεῖς δὲ τὰ μηδέ- remus, tamen quie aliquando vixerunt: at vos
ποτε ζήσαντα σέθεσβε. Πρὸς τούτοις, φασὶν, τοῦ ἐνὸς p que nunquam vixerunt colitis. Ad heo, aiunt, unius
Θεοῦ τιμᾷν θέλοντες τὴν μορφὴν καὶ μὴ εὑρόντες ^ Dei honorare volentes formam, nec invenientes
μὲν εἰλόμεβα: καὶ — qualis ea sit, omnem formam colendam censuimus.
ὅμως τοιαῦτά τινα λέγοντες ὀρθότερον ὑμῶν οἴονται Porro hujusmodi quadam locuti rectius vobis se
φρονεῖν, putant sentire.

XVIL Διὸ καὶ ὑμεῖς ἀποκρίνεσῆε 8 πρὸς αὐτούς: ΥΠ. Quapropter et vos iis respondete: Falsum
1:48880, οὐ γὰρ τιμῇ τῇ πρὸς τὸν ὄντως Θεὸν αὐτὰ — dicitis, non enim in honorem veri Dei colitis illa,
est, πᾶσαν γὰρ ἂν μορφὴν προσεχωνεῖτε οἱ πάν- quia omnes omnem adoraretis formam et non ut
τες, οὐχ ὡς ἐποιεῖτε" οἱ μὲν γὰρ ὑμῶν κρόμµυον * — facilis. Num qui vestrum cepam esse numen existi-
ὑπονοήσαντες εἶναι τὸ Πεῖον καὶ γαστρὸς πνεύματα — mant, et qui colunt ventris crepitus, inter se bella
σέβοντες πολεμοῦσιν δ' καὶ οὕτως ὁμοίως οἱ πάντες — gerunl, similique modo cuneti, unum quid maximi
ἕν τι μήσαντες τὰ ἄλλων ψέγετε, Διαφόρῳ facientes, czterorum cultum improbatis. Variante
γνώμῃ τοῦ αὐτοῦ ζώου μελῶν ὃς μὲν ἄλλο ', Quoque sententia ex membris ejusdem animalis
ἕτερος δὲ τὸ δ 334 ἕτερον, Πλὴν αὐτῶν ἔτι τὰ τοῦ — unus uuum veneratur, alius aliud. Sed et inter illos
ὀρθοῦ λογισμοῦ πνέοντες, αἰδούμενοι ἐπὶ τῷ προδήλῳ — aliqui, qui adhue aliquid bonz mentis retinent,
ܐ‎ ¥ πειρῶνται, δι’ — erubescentes de manifesta turpitudine nituntur
ἑτέρας ἀπονοίας τὰ τῆς ἀπάτης αὐτῶν θανάσιμα (cuncta ad allegorias trahere, et per aliam. demen-
κρατύνειν βουλόμενος, Ὅμως καὶ * τὰς ἀλληγορίας — tiam volunt erroris sui confirmare mortiferum
διελέγζαιµεν * ἂν, εἴπερ ἐκεῖ ἦμεν, ὧν τὸ τοσοῦτον virus. Cmerum confütaremus et allegorias si illic
μωρὸν ἐπεκράτησε πάθος, ὡς ! μεγίστην τῇ ἐπινοίς — ossemus, quarum adeo invaluit stulta affectio, ut
ἐμποιῆσαι νόσον. Οὐ γὰρ χρὴ τὴν ἔμπλαστρον προσ- — maximum animo creaverit morbum. Non enim
φέρειν ἐπὶ τὸ ὁ σώματος, ἀλλ’ ἐπὶ — oportet emplastrum inferre in partern corporis sa-
τὸ πάσχον. Ἐτ ὖν b, διὰ τοῦ γελάσαι τὰ Αἰ- nam, sed in morbidam. Quandoquidem igitur vos,
Ὑυπτίων ἐφάνητε μὴ παθόντες 33 τὰ ἐκείνων, περὶ ridendo ZEgyptiaca, declarastis vos idem quod illinon
βόντα µε ὑμῖν — pati, cirea id in quo vos wgrotatis, equumest ut ego

93oram vobis remedium vestri morbi prebeam.
XIX.'O Θεὸν σέθειν αἱρούμενος πρὸ πάντων si- — XIX. Qui Deum colere vult, ante omnia scire
α! ὀφείλει, τί μόνον τῆς Θεοῦ φύσεως ἴδιόν ἐστιν, debet quid solum divine nature proprium sit,
ὃ ἄλλῳ προσεῖναι ἀδύνατον, ἵνα, εἰς τὸ ἰδίωμα αὐτοῦ quod alteri non possit inesse; ut in proprietatem
Αποθέων καὶ παρ’ ἑτέρῳ αὐτὸ μὴ εὑρίσχων, ἑτέρῃ — ejus respiciens, eamque non reperiens apud alium,
τὸ 13 θεῷ εἶναι μὴ ἀπατηθῇ δοῦναί ποτε. Ἔστι δὲ ἴδιον nunquam fraude inducatur ad tribuendam alteri
Θεοῦ͵ τοῦτον µόνον εἶναι, ὡς πάντων ποιητὴν, οὕτως D divinitatem. Est autem proprium Dei: illum solum

ποία ἐστὶν, πᾶσαν μορφὴν πρ

αἰσχρῷ, εἰς ἀλληγορίας αὐτὰ 7 Gk

οὔ ὑμεῖς 13 πεπόνθατε, εὔλογον ἦν π
ls ܙ‎ ἢ

τὴν ἴασιν τοῦ ἐν ὑμ

VARLE LECTIONES.

"9 ὄφην 0, Tum 1. ἰσχὺν καὶ κρύμυα. S. Plura congessit de hac JEgyptiorum superstitione C, ad Recogn.
X, 20. 1? ὀρθῶς ὄντως Ὁ, ilt B, φησίν C, 0, 3 ἀλλ᾽ οὖν Ὁ. * Ma S, ἀποχρίνασθε C, 0, ^Xoópooy Ὁ.
Tum καὶ οἱ p. καὶ ἑορί vul 8, 5 ποιοῦσι 0, Tüm ὑμῶν p. ὁμοίως conj. S. ὃ τό textui reddidi postquam
omissum erat a S. Idem proponit τινές p. ἔτι, 1 αὐτά Ὁ et in rare, C, αὐτάς id. in lextu, Tum ἐπινοίας
p. ἀπονοίας Ὁ. ὃ ὁ μέν, p. ὅμως καί Ο, 9 διηλέγξαμεν Ὁ. Idem om. τό ante τοσοῦτον. Quod si relineri velis,
lege saltem τοσοῦτον μωρὸν ἐπεκράτησε τὸ πάθος, 10 ὡς S. deest in O, C, ὥστε Galland. t! πείθοντες
13 Tum ὑμεῖς Ο, el ex conject. C, qui in textu ὑμᾶς, 18 τῷ C, τῳ S, qui lect. Ottob. jam suspicatus est,
Idem interpungendum censuit ut interpunximus ο, Ὁ. Ap. 0 puncto distinetüm est post ἐστίν.

VAHIORUM NOTE.
(27) Rufinus : cloacas, Verti etiam potest cama- γρῆναι καὶ κρόμμυα xal γαστοὸς πνεύματα μεμη-
les, rivos, aquas decurrentes ac semper fluenles, juxta νότες ἐκθειάζονται 6, Tum ἐχθροῖς p. αἰσχοῖς C,
ilud Cesarii Resp. ad Interrog. 19 : Παρ) Ἕλλησι — DRESSEL.

211 8. CLEMENTIS Τ HOM. PONT. OPERA DUUIA. 272

6566, ut omnium creatorem, ila et optimum. Po- A :
ionlius quippe est quod facit eo, quod fit; magni-
tadine, quod inflnitum est, finitis ; specie puleher- περάσαν
rimum ; felicitate beatissimum ; mente porfectis
mum. Similiter autem et in aliis ipse incompara- ózxzoy 15. Ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις αὐτὸς 15
biliter eminet. Cum ergo, sicut dixi, Doi sib pro- ἀπαραδλήτως τὴν ὑπεροχὴν ἔχει, Ἐπεὶ οὖν, ὡς
prium, eunctis esse meliorem, ab ipsoautem lactus ἴδιον Θεοῦ τὸ αὐτὸν εἶναι τῶν ὅλων κρείττονα, ὑπ)
sit, qui omnia complectitur mundus, penitus ne- αὐτοῦ δὲ ὁ πάντα περιέχων γέγονε κόσμος, ἀνάγκη
cessario diei dehet, nullam rerum ab co creatarum πᾶτα λέγειν, μηδὲν 117 ὑπ᾽ αὐτοῦ γεγονότων αὐτῷ
posse cum ipso conferri et exoquari. δύνασθαι τὴν ἴσην ἔχειν φύγκρισο;

XX, Porro mundus, qui non est incomparabilis XX.'0 0i μὴ ἔχων τὸ ἀπαράθλητον καὶ ἀγυπέρ-
eteximius atque omni ex parte nullo indigens, ὄλητον καὶ πάντη πάν ἀνενδεὸς αὐτὸς εἶναι οὐ
Deus esse nequit. Sin vero totus munpus, i quan- δύναται, Εἰ δὲ ὁ πᾶς κόσμος τοῦτο εἶναι οὐ δύναται,
tum conditus fuil, Deus esse nequit, quanto magis καθὸ γεγένηται, πόσῳ "5 γε μᾶλλον τὰ μόρια αὐτοῦ οὐχ
jllius partes non reete Dei nornen accipient? Parles
autem dieo, quos vocalis deos, nimirum ex auro, ἡ ὑμῶν λεγομένους θεοὺς, ἐκ 49 χρυσοῦ καὶ ἀργύρου,
argento, ere, lapide, vel alia quacunque materia Ὁ χαλκοῦ το καὶ λίβου ἢ καὶ ἐξ ἄλλης ὕλης
factos, insuperque mortalis manus opificia. ܐܦ‎ ταῦτα ὑπὸ θνητῆς χειρὸς
men videamus praterea, qualiter per os hominis μένα, Ὅμως δὲ πρὸς ταῦτα ἴδωμεν 3, οἵα δι) ἂν-
importunusserpens deceptosinductionibus infiia. θρώπου στόματος ὁ δεινὸς ὄφις φαρμάσσε: τοῖς ἔπει-

γμοῖς 3) τοὺς ἐξαπατωμένους.

XXI. Dieunt enim multi. In nostris numinibus XXL. Λέγουσι γὰρ οἱ πολλοί, Τῶν σεθασµάτων
non aurum neque argentum noclignum aut Ἱαρί- ἡμῶν σέδομεν οὐ τὸν χρυσὸν οὐδὲ τὸν ἄργυρον οὐδὲ
dem adoramus: seimus namque et nos ista nihil ξύλον Jj λίθου ἴσμεν γὰρ καὶ ἡμεῖς ὅτι ταῦτα οὐδέν
esse, praeter inanimam maleriem et mortalishomi- ἔστιν ἢ ἄψυχος ὕλη καὶ ἀνθρώπου θνητοῦ τέχνη"
nis artificium, sed spiritum qui in illis residet, ἀλλὰ τὸ χατοιχυῦν ἐν αὐτοῖς πνεῦμα, τοῦτο 6 λὲ-
deum asserimus. Vide ista proferentium maligni- ope. “Ὅρα τῶν ταῦτα δ
tatem : nam quia, quod apparel, convincifaeile po- — 'Er
test, quod nihil sit, ad id quod non videtur confu-
giunt, quasi in re incerta nequeant confutari. No-

Ἐπτόν ἔστι δυνάμει μὲν τὸ ποιοῦν

πρὸς μέγεθος τὸ ἄπειρον τοῦ πε-

δος τὸ εὐμορφότατον, πὸ

δαιμονίαν τὸ μακαριώτατον, $9 πρὸς νοῦν τὸ

ἣν

ὑλόγως κληθείη Θεός; Μόρια δὲ λέγω τοὺς ὑφ᾽

στινοσοῦν ?8

ὄντων τὴν κακοήθειαν.

αἰνό!

γον εὐέλεγκτόν ἐστιν, ὅτι οὐδέν

oov ἐπὶ τὸ ἀάρατον, ὡς ἐπ᾽ ἀδήλῳ
eres μὴ δυνάμ

νοι, Πλὴν συνομολογοῦσιν

biscum tamon ox parte isti confitentur, quod dimi- ἡμῖν οἱ τοιοῦτοι ἐπὶ μέρους, ὅτι τὸ ἥμισυ τῶν παρ᾽
diumsimulaerorum suorum deus non sit, sed sensu 5E αὐτοῖς Ἱδρυμάτων θεὸς οὐκ ἔστιν, ἀλλ᾽ ἀναίσθητος
carens materia. Superest igitur, ut probent, qua ἢ. Λοιπὸν Oi ιλείπεται δεῖξαι. ܇‎ 9 35, πῶ

ratione credamus in illis versari divinum spiritum. πιστεύομεν ὅτι θεῖον
Verum id itaessenobisnequeuntdomonstrare, quia ἡμῖν οὐ δύνανται ὅτι
non est. Et ipsis apparuisse non credimus. Nos τοῖς ξωραν οὗ πι
illis ea divinum spiritum non habere per argu- θεῖον οὐχ ἔχει < 33 395 τὰς ἀποδείέ
menta probabimus, ut veritatis studiosi, audita

παρέξομον,
ν αὐτὰ ἔμπνοα εἶναι οἱ φιλαλήθεις -
confutatione opinionis ea spiritu preeditaaffinman- τὸν ἔλεγχον ἀκούσαντες τῆς λυσσώδους ὑπονοίας ?1
lis ἃ rabioso errore se avertant. ἀποτραπῶνται.

ΧΧΙΙ. Primo quidem οἱ ea velutspiritum habenc ΧΧΙΙ, Τὸ μὲν δὴ πρῶτον, εἰ ὡς ἔμπνοα ὄντα σὲ-
ila colitis, etiam. antiquorum hominum sepulera ὕεσθε αὐτὰ, καὶ 39 αἰωνίων ἀρχαίων τάφους προσ-
adoratis, quos in confesso est divinum non habuisse κυνεῖτε, τῶν ὁμολογουμένως οὐδὲν 33 πνεῦμα θεῖν

πως τοῦ Box.

ܝ
spiritum. lta neque in hoc vera loquimini. Porro ἐσχηκότων. Οὕτως οὐδὲ κατὰ τοῦτο ἀληθεύετε, Πλὴν‏
si vere spirarent vestra numina, per se moveren- εἰ ὄντως ἔμπνοα ἦν τὰ σεὔάσματα ὑμῶν, av ἕαυ-‏
lur, vocem emitterent, araneas insidenles ablega- τῶν ἂν ἐκινεῖτο, φωνὴν ἂν εἶχεν, τὴν ἐπ᾽ αὐτοῖς‏
rent, insidiatores suos et fures abigerenl, donario- ἢ ἀράχνην ἄπεσ:‏
rum predones facile comprehendernt, Jam vero τας παὶ κλέπτοντας L οὐ.‏
nihil horum faciunt dii, sed instar reorum eusto- ο µατα ἀποσυλῶντας συγελάµόθανεν ἂν ῥᾳδί‏
diuntur, presertim qui sunt pretimajoris, quem- τούτων οὐδὲν ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ 9 ὡς κατάδικοι, καὶ‏
admodum principio diximus. Quid enim, nonne μάλιστα ol τιμιώτεροι αὐτῶν, φρουροῦνται, ὡς καὶ‏

NARLE LECTIONES.

τοῦ λοιποῦ 6, κρεῖττόν ἐστι μὲν δυνάμει τὸ ποιοῦν τοῦ ποιητοῦ D,
Ὄντος O, quam ultimam vocem converli in ποιουμένου. Tum
περαινασμένου p. πεπερασμένο» C, περαινομένου B ο. ÜL, "5 τον C. 1 αὐτό B. 1 Vbb. ὑπ᾽ αὐτοῦ
ὃὲ ὁ πάντα περιέχων γέγονε κόσμος, 9326 τε )ܐܐ )ܘ‎ in Ὁ. 38 ἀνενδεὲς Θεὸς εἶναι οὐ
δύναται, va ται πότῳ C. "9 ἐκ οὔ). Ὁ. 6 scripsi duce Üttob., qui habet Ξινοσοῦν. Ap. C τινὸς

1 38 αὐτοῖς Ὁ. 9 ἐπειδεῖξαι

πο, τοὺς αὐτοῖς ἐπιθουλεῦσαι θέλον-

τὰ ἂναρή-

18 χρείττων ἐστὶν μὲν δυνά
κρεῖττόν ἔστι δυνάμει μὲν τὸ ποιοῦν τοῦ ποὶ

οὖν. Nosirum jam vidit S. ?! ἰδῶμεν Ὁ ο, 8, ειδωμὲν ἃ. Ὁ
Ὁ. 55 πνεῦμα αϑουῖρδὶ ex Ὁ. 5 φιλαληθεῖς C, ? ἀπονοίας conj. D. Subinde e TET * Log. τί
καί (eur etiam). S. Subinde ἀνθρώπων p. αἰωνίων conj. Ὁ. 59 ὁμολογουμένως ὡς οὐ ® ἀλλά 0.

273

τὴν ἀοχὴν εἰρήκαμεν. Τί

όρους καὶ τέλη ὑπὶ

αὐτῶν ἀπαιτοῦσιν ὑμᾶς οἱ Bodo ἃ ὡς πολλὰ καρπι-
ܕ ܝ‎
διηρπάγησαν 331.

Οὐχὶ καὶ τῶν

καὶ συντρ:

ἔξω θρησχευόντων αὐτοὶ
{ἑαυτῶν

χατεγνῳ -

dis

Χαὶ, φησὶν, ἀλλὰ προνοίᾳ αὐτῶν ἐφωρά-‏ ,]ܐ
θησαν. Ws w. Πόσοι γὰρ οὐκ ἐφωράβησαν‏
αὐτῶν; Εἰ δὲ διὰ τὸ ἑνίους συνειλῆφθαι δύναμιν αὐ-‏
τοὺς ® ἔχειν λέγουσιν, πεπλάνηται, Καὶ γὰρ τῶν‏
τομβωρύχων τινὲς μὲν sol ἐς δὲ λανῃά-‏
νουσιν, καὶ οὐ δήπου vs τῇ τῶν νεχρῶν δυνάμει Ἡ‏
συλληφθέντες ἐφωράθηταν. Τοιοῦτόν τι καὶ‏
τοὺς Χλεπτομένους καὶ συλωμένους θεοὺς‏

ἡμῖν νοεῖν,
Εοάνων a
mq πάγοι.
Ροντες, στεφανοῦντες , ἐπιθύοντες ;
συννοήσατε μηδὲν 3: ὀρθῷ λ
γὰρ τοῖς νεκροῖς ἐπικλαίετε, οὕτω καὶ τοῖς θεοῖς ὑμῶν
ἐπιθύετε καὶ σπένδετε.
XXIV. Οὐκέτι μέν τοι
ρος καὶ τῶν ὑπ' αὐτὸν

᾿Αλλὰ, φησὶν, οὐ πεφροντίκασιν τ
τῶν οἱ ἐν

αὐτοῖς ὄντες

Διόπερ ἐντεῦθεν
Ὡς

ποιοῦντες.

ep

τοῦ Καΐσα-‏ ܒ

αὐτῶν
v, κατὰ
Abel qe

pie, τί
ν τι οἱ κατὰ τό-
ποῖον ol

"Pil αν
Ἐπεὶ
ὁποῖι

εἴπατ'

"ia τί ποιοῦσι τοῖο

ον,

mov ἡγούμενοι ;
ποῦ Θεοῦ ἀστέρες ; εἰ μή 338 τι φαίνουσιν,
ἥλιος
γέφη δετοὺς φέρει, καὶ αὐτοὶ φέρειν ὁμόρους δύνανται,
οἱ δὲ ἑαυτοὺς χινεῖν δυνάμενοι,
κάθωνται ; Ἢ καρποὺς παρέχονται

τί δὲ ἐνεργοῦσι το

ὡς

οἷς λύχνους ὑμεῖς ἅπτετε ; Μὴ P, ὥσπερ τὰ

ἐὰν. μὴ ἄνθρωποι

ποὺς αὐτοὺς

τῇ γῇ τοῖς πόνοις ὑμῶν, οἷς θυσίας 31 χορηγεῖτε;
οὐδὲν δύνανται.

XXV. Εἰ δὲ καὶ ποιεῖν τι ἐδύναντο, οὐκ ἂν αὐ-
τοὺς ὀρθῶς θεοὺς ἐλέγετε, ὁπότε οὐδὲ τὰ στοιχεῖα
ὀνομάζειν ἔξεστι θεοὺς, δ ὧν τὰ ἀγαθὰ χορηγεῖται,

᾿Αλλὰ νὸν μύνον τάξαντα αὐτὰ, πρὸς

τὴν ἡμετέραν
εὔσαντα ἀνθρώπῳ

οὔ 5

ἴς μὴ αἰσθανόμενοι τὰ ὑμῖν δοῦλα

καὶ

χρῆσιν ἐκτελεῖν τὰ πάντα,
ὑπηρετεῖν, μόνον ὀρθῷ λόγῳ
τῆς εὐεργεσίας ὧν
ντα στοιχεῖα καθ᾿ αὑτῶν δεσπόξ

στοιχείων ὃ

κότες οὐ μόνον προσχ:

ὑποτετάχθα!:

. Διὰ τοῦτο, δ ὧν παρ ܒ‎ 99, δαΐμο-

τῆς εἰς αὐτὸν τὸν
πράξεων

i δεθχείριοὶ ἠμβόματε, πχὴν Bk

Θεὸν ἐπιγνώσεως ἐκ τῶν καλῶν δύνασθε

CLEMENTINA. — HOMILIA X.

8 A principes a vobis tributa et vectigalia pro iis es

274

gunt, quod multum inde emolumenti capitis?
Nonne sepe ab hostibus rapti sunt, et post fractu-
ram distributi? Nonne plusquam cultores, qui ex-
ira sunt, ipsi plerumque sacerdotes, se de inutili
cultu damnantes, subripiunt multa donaria ?

XXIIT. Ita cst, ἀῑσοί aliquis, sed. deorum provi-
dentia isti homines deprehensi sunt. Falsum est.
Quot enim eorum non sunt deprehensi? Quod. si
ex quorumdam comprehensione deos poltestatern
habere concludunt, errant. Etenim ex sepulerorum
effossoribus nonnulli inveniuntur et nonnulli la-
tent, neutiquam tamen mortuorum potestatis est,
quod illi capiantur. Pari modo de faribus. deorum

» p debemus censere, Sed, dicetur, curam non gerunt

simulaerorum suorum, qui in eis resident dii. Cur
ergo vos ea curatis, abstergentes, lavantes, pur-
gantes, coronantes et sacrificiis colentes ? Quocirca
inde reputate, vos recta ratione non agere. Quem-
admodum enim mortuos defletis, ila et diis ve-
stris saerificatis et libatis.

XXIV. Equidem non amplius illud convenit cum
exemplo Ciesaris et potestatum sub illo positarum,
deos dicere administratores, quandoquidem iis
omnem curam impenditiis, sicut jam dixi, in om-
nibus vobis foventes simulacra.Ipsa enim cum ni-
hil possint, nihil faciunt. Alioquin dicite nobis,
quidnam administrent, quid hujusmodi agant, quale
agunt locorum prefecti ? Quid vero tale operentur,
quale Dei astra ? An lucent sicutscl, quibus lucer-
nas accenditis? Possuntne ut nubes imbrem ferunt
ita οἱ ipsi pluviam dare, qui ne ipsos quidem se
movere valent, nisi ab hominibus prebendantur?
Num terre pro laboribus vertris eos ipsos prebent
fructus, quibus ei sacrificia exhibetis? Sie. nihil
possunt.

XXV. Sed etsi valerent aliquid facere, non recte
eos diceretis deos, quoniam nec licet elementa
deos appellare, per que suppeditantur bona. Sed
eum solum recta ratione Deum nominamus, qui
unuselementa ordinavit, ut ad nostrum usum cun-
cta per(icerent, quique precepit inservire homin;
Cujus vos beneficium non sentientes, qua vobis
Serva tributa sunt clemenia, dominos vestros re-
nunliastis. EL quid de elementis loquor ? Cum ina-
nima quoque signa, quz fabricaslis, non modo
adorelis, sed et velut servi omnino illis subjiei cu-
piais. Idco per dementiam vestram redacti estis in
diemonum poleslatem. Verum per agnitionem Dei
εἰ bona opera potestis iterum heri effici, et daemo-

VARUE LECTIONES.

91 Tta C. in marg., πολέμων in textu, utO. ?? αὐτούς S. Θ., ἑαυτούς C, 55 ὀδγαμοι, Ὁ mendose 3* μηδὲ C.

35 ὑμῶν C. 55 Lej
sione expressit ܡܫ‎
(vel πόρους), κι τ, À. proposuerit S,
lis, legendum esse videlur auelore 8. : ὑποχειρίους
deat, aut etiam καθ) ἑαυτούς εάν,

f| S. 9 παρέχονται ; τὸν od

ὃν

πρό

τὸν πρόπον

® οὐ add. ο, O. 9 διὰ τοῦτο

τῆς γῆς τοῖς πόνοις

ὑμεῖς θυσίας conjecit et ver-
fee Di

ονται, οἷς αὐτοῖς τῆς γῆς τοὺς
2v T. u Si ἑαυτούς retineri ve-
ποιέχατε, ut accusativus ἑαυτούς habeat, unde pen-

215 8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUDBiA. 216

nibus velut servis imporare, ac sicut filii Dei con- A δεσπόται 76903: πάλιν, xai δαίμοσιν ὡς δούλοις
stitui eterni regni haeredes. ἐπιτάξαι, καὶ ὡς du Θεοῦ αἰωνίου βασιλείας χληρο-
νόμοι καταστῆναι,

XXVI. His dictis, jussit. ἀππιοπίασος et morbis XXVL Ταῦτα εἰπὼν ἐκέλευσε τοὺς δαιμονῶντας
occupatos ad se adduci, quibus oblatis manus im- καὶ νόσοις beo. 999 αὐτῷ προσφέ-
ponens ac precatus incolumes eos dimisit, admo- ρεσθαι, προσενεχθεῖσι δὲ τὰς χεῖρας ἐπιθεῖς καὶ
nens illos reliquamque turbam, ut hoc in loto as- προσευξάμενος ἀπέλυσεν αὐτοὺς ὑγιαίνοντας, ὑπο-

sidui essent, per dies quibus immoratus dissereret. μιμνήσχων αὐτοὺς καὶ τοὺς λοιποὺς ὄχλους ἐνταῦθα
Postquam ergo alli abscessere, Petrus ubi in aquis
quz ibi fluebant corpus diluisset, una eum volen- Τῶν οὖν ἄλλων ἀναχωρησάντων 5 Πέτρος ἐν τῷ ἐκεῖ
tibus bumi sterni jussit sub arborum donsafrondo ὑδροχοείῳ " λουσάμενος σὺν τοῖς θελήσασι, χαμαὶ
propter umbram, et unumquemque orlinefecit τος στρωθῆνα! χελεύσας ὑπό τινα πυκὴν τῶν δένδρων
combere: utque ila cibum sumpsimus. Cum ergo κόμην διὰ τὴν σκιὰν, κατ’ ἀξίαν ἕκαστον κατακλιθῆ--
juxta Hebreorum solilam lidem benedixisset οἱ να! ἐποίησεν" καὶ οὕτως τροφῆς μετελάδομεν. Εὖλο-
gratias egisset Deo pro sumpta reoreatione, quia γήσας οὖν καὶ ἐπευχαριστήσας τῷ Θεῷ ἐπὶ τῷ εὐ-
mulum adhuc diei supererat, perconlari de qui- p φρανθῆναι κατὰ τὴν Ἠθραίων συνήθη πίστιν 9, ἔτι
bus vellemus permisit. Et vero nostrum, qui vi- πολλῆς οὔσης ὥρας πυνθάνεσθαι ἡμᾶς περὶ ὧν θὲ-
ginii eramus, unicuique specatim inler"oganti de- λομὲν ἐπέτρεψεν. Καὶ ὅμως εἴκοσιν 8 οὖσιν ἡμῖν
dit solutionem. Vespere autem jam facto, in latissi- ἐν μέρει ἑκάστῳ πυθομένῳ ἐπέλυσεν. δη δὲ ἑσπέρας
mam hospitii edem ingressi cum ipso illic omnes ἐπικαταλαθούσης εἰς τὸν εὐρύτατον τῆς ξενίας οἶκον

tv, ὅσων ἂν ἡμερῶν ἐπιδημῶν διαλέγηται 9.

dormivimus. εἰσελθόννες ἅμα αὐτῷ ἐκεῖ οἱ πάντες ὑπνώσαμεν .
HOMILIA XI. ὍΜΙΛΙΑ ΙΑ΄.
l.Itaque quarto apud Tripolim die Petrus sur- 1, Τῇ μὲν οὖν τετάρτη iv Τριπόλει ἡμέρᾳ ὁ Πέ

gens nosque inveniens vigilantes, ubi salutasset, τρὸς ἔγει ερϑεὶς, καὶ ἐγρηγορότας ἡμᾶς 8 εὐρὼν, προσ-
abiit ad aque fluentis locum, utlotusoraret. Idem ἀγορεύσας ἐξήει εἰς τὸ ὕδροχ. εἶον Ὁ ὅκως λευσᾶ,
nos quoque consequenter fecimus. Post communes μένος εὔξηται. Ὁμοίως τε καὶ ܒܝ‎ ἀκολούθως
vero preces, cum sedissemus, de caslitate disse- ἐποιήσαμεν. Συνευξαμόνρης οὖν xal προκαβει
ruit. Et postquam dies illuxif, plebiingressum per- τὸν v ἐποιεῖτο 580 λόγον. Καὶ
misit.At, multitudine ingressa atque pro more sa- ρα ἐγεγόνει, τοῖς ὄχλοις εἰσελθεῖν
lutata, ccepit dicere : ρεψεν. Εἰσελθόντος δὲ τοῦ ὄχλου πολλοῦ “δ, συν-
ἤρξατο:

Π. Quandoquidem multa adversum vos a vobis δὴ πολλῇ τῇ καθ ὑμῶν ὑᾳ ὑμῶν vevo-
profecta incuria mens plurimasetmoxias supersti- μένῃ ἀμελείᾳ ὁ νοῦς τὰς πολλὰς καὶ βλαθερὰς τῶν
tionum opiniones germinavit, et facti estis velut θρησκειῶν ὑπονοίας ἐξέφυσεν, καὶ γεγόνατε ὥσπερ
terra defectu agricole silvescens, mullo ad purga- — 7, *5 ἀπορίᾳ γεωργοῦ χερσεύσασα, πολλοῦ πρὸς κά-
tionem indigetis tempore, ut traditum vobissermo- θάρσιν δεῖσθε χρόνον, ἵνα τὸν μεταδιδόμενον 41 ὑμῖν
nem verum tanquam preclaram sementem mens λόγον ἀληθῆ doc:
suscipiens pravis sollieitudinibus non suifocet, nee κακαῖς φροντίσι συμπνίξας ἄκαρπον καταστήσῃ €
ad salutifera opera reddat infructuosum. Quare πρὸς τὰ σώζειν δυνάμενα ἔργα, Διὸ χρὴ τοὺς πε-
oportet, ut qui salutis suse curam suscipiunt, fre- φροντικότας τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας συνεχέστερον
quentissiime audiant quo peceata ex multo tempore ἐπακούειν, ὅπως τὰ * ἐκ μακρῶν χρόνων ἀτοπή-
Βία brevi quod restat tempore percontinuam di- ματα πληθυνθέντα βραχεῖ τῷ περιλειπομένῳ χρόνῳ
ligentiam ad expiationem possint referri. Cum ergo — cuve ἀναλογῆσαι δυνηθῇ.
nnicuique incertus sit sus vite terminus, fesünate Ἐπειδ'
mulias e cordibus vestris extrahere spinas, non τὸ
vero paulatim, neque enim repurgari poteritis, quia D ἐξελεῖν ἀκάνθας: μὴ κατ᾽ ὀλίγον" οὐ γὰρ δυνήσεσθε
estis ager spinis horrens. καθαρθῆναι, ἐπὶ πολὺ γὰρ ἐγερσεύσατε,

111. Non aliter vero multum studium suscipere 1Η, Οὐκ ἄλλως δὲ τὸ πολὺ τῆς σπουδῆς πρὸς xà-
ad purgationem vestram sustinebitis, nisi vobis 8 ὑμῶν ἀναδέξασθα, ὕπομενεῖτε 95, ἐὰν μή γε
irati increpetis vos ob ea in quibus, velut inutiles αὐτοῖς ὀργισθέντες ἐπιπλήξητε περὶ ὧν ὡς ἀχρεῖοι
servi, insidiis petiti estis et malis vestris cupidita- δοῦλοι @ ἐνηδρεύθητε συνθέμενοι ταῖς κακαῖς ὑμῶν
tibus consensistis, ad jusdam iracundiem in men- ἐπιθυμίαις, ἵνα τὴν δικαίαν δ) ὑμῶν ὀργὴν τῷ νῷ

VAYLE LECTIONES.

30 Διαλέγεθαι Ο. @ Ita 0 c. 8, ὑδρογοί p C. *? πίστιν om. 0Ο. 48 εἴκοσι C. ** ἡμᾶς 8, Ο., ὑμᾶς C. Tum
ἐξήει 8. 0. ἐξίει 0 Dein ὑδροχοεῖον Β., ὑδροχόίον C., ὑδρηχοεῖω 0, Ita. O., et ex oonject. D. πολλούς C.
SY CL: errat S. de lectione Ci 6 ln 0 prius erat 18 p. ,ܕܘܡܘ :8:84 ܗܗܘܬܐ‎ 8 καταστήσει C.
Ὁ «x om, 0), 99 ἐπεί C. 9: 1)& et S. leg. censet, quanquam dedit ὑπὸ c. C. δὲ δοῦλοι flagitante
sensu st ο. Ὁ, 5 κακία ἢ Deinceps ὀργήν add. S. ex conject. Ci. Tum χερσευσούσῃ C., χερ-
σευούσῃ S.

οὐ δεῖν ἀγνεύ

καλὸν σπόρον ὁ νοῦς λαδὼν μὴ

£ σπουδῇ πρὸς κάθαρσι

4 9 σῦν ἕκαστος ἄδηλον ἔχει τοῦ ἰδίου χρόνου
ος, σπεύσατε τὰς πολλὰς τῶν wap

τῶν ὑμῶν

CLEMENTINA.

ὡς πῦρ 481 ὃδυνη-
θῆτε, Εἰ μὲν σῃν οὐκ ον πῦρ, τὴν χατὰ
τῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν ὀργὴν λέγω, μάθετε ἀπό

πρὸς

οἷαν χὸλα-

ποίων καλῶν 53 ἐνηδρεύθητε, καὶ
ὑπὸ
οὕτως ὑμῶν ὁ νοῦς νήψας, χαὶ ὥσπε

δι

συν κατηρτίσβητε, καὶ τίνος

τοῦ πέμψαντος ἡμᾶς διδασκαλίας d
γὴν, τὰ κακὰ U τῆς ἐπιθυμίας ἂν
Πιστεύσατέ μοι, ὅτι θελήσαντες πάντα χατορθῶσαι
δυνήσεσθε.

IV. Θεοῦ τοῦ ἀοράτου ἐστὲ εἰκών. Ὅθεν οἱ εὖσε-
εἴν βουλόμενοι μὴ τὰ εἴδωλα λεγέτωσαν θεοῦ εἰκό-
γα 6 εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο δεῖν αὐτὰ σέθειν, Εἰκῶν γὰρ
Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος. Ὁ εἰς Θεὸν εὐσεβεῦν θέλων ἄνθρω-
moy εὐεργετεῖ, ὅτι εἰκόνα Θεοῦ τὸ ἀνθρώπου βαστά-
ζει σῶμα. Τὴν δὲ ὁμοιύτητα οὐχέτι πάντες, ἀλλ᾽ τ,

ἀγαθῆς ψυχῆς ὁ καθαρὸς νοῦς. Πλὴν ὡς ἡμεῖς 61888

μὲν τὸν ἄνῃρωπον κατ εἰκόνα καὶ καθ ὁμοίωσιν

y 5s

Ὑεγονότα τοῦ Θεοῦ, εἰς τοῦτον ὑμᾶς εὐσεθε πε.
μεν, Ίνα εἰς Θεὸν, οὔπέρ ἐστιν εἰκὼν, ἡ χάρις λογι-
σρῇ. Τιμὴν οὖν τῇ τοῦ Θεοῦ εἰκόνι, ὅπερ ἐστὶν ἄν-
θρωπος, προσφέρειν δεὶ

ψῶντι ποτὸν, γυμνητεύοντι 59 ἔνδυμα, νοσοῦντ

οὕτως, πεινῶντι τροφὴν, ὃι-

πρό-
νοίαν, ξένῳ στέγην, καὶ τῷ ἐν εἰρχτῇ ὄντι ἐπεφαινό-

μένον @ βοηθεῖν ὡς δυνατόν ἔστιν. Καὶ ἵνα μὴ τὸ κατ
τις θέλει καλὰ, ὡσαύτως

εἶδος λέγω, πάντα ὅσα ἑαυτῇ
ἄλλῳ y,
τοῦ Θεοῦ εἰκόνα εὐσεθήσαντι δύναται ἀγαθὸς λογι-
σθῆνα! μισθός’ ᾧ λόγῳ εἰ καὶ ταῦτα ποιεῖν μὴ ἄνα-
δέξηται οι, ὡς ἀμελέσας τῆς εἰκόνος χολασθήσεται,

V. ܘܐܘ‎ οὖν ἔστι λέγ
πᾶσαν μορφὴν @ σεβόμενοι, τὸν ἄν-

θρωπον τὴν ὄντως εἰν

ἔτω, καὶ 383 τότε αὐτῷ εἰς τὴν

ρήζοντι παρ

| ποτὲ, ὅτι εὐσεδείας τῆς

dva Θεοῦ ὄντα ἐν πᾶσιν ἐνυδρί-

ζετε 99, φονεύοντες, μοιχεύοντες, κλέπτοντες καὶ κα-
τὰ πολλὰ ἄλλα ἀτιμάζοντες ¡ Ἐχρὴν δὲ μηδ᾽
ves, ὃν’ ὃ ἄνθρωπος λυπεῖται 9 νῦ

κακὸν πρ
πάντα πράττετε, δι ἃ 99 ἄνθρωπος ἀθυμεῖ, ἀδικία γὰρ
καὶ ἀθυμία γίνεται. Διὰ τοῦτο φονεύετε 5 καὶ dp

ρεῖσθε τὰ αὐτοῦ, καὶ ὅσα ἄλλα ἴστε, ἅπερ παθεῖν οὐ
θέλετε. Ὑμεῖς δὲ ἑρπετῷ τινι καχούργῳ πρὸς καχίαν
ἀπατηθέντες ὑπονοίᾳ πολυβέου γνώσεως,
ὄντως εἰκόνα, ὅπερ ἐστὶν ἄνθρωπος, ἀσεδεῖτε, εἰς δὲ τὰ
ἀναίσθητα εὐσεθεῖν δοκεῖτε,

μὲν τὴν‏ ܬܐ

Ὁ λέγουσιν, εἰ μὴ ἤθελεν αὐτὰ

VIL τινὲς
οὐκ ἂν ἦν, ἀλλ᾽ ἀνῃρεῖτο ® ἄν, Φημὶ χἀγὼ, τοῦτο

εἶναι,

πάντως ἔσται, ὅταν πάντες τὴν αὐτῶν πρὸς αὐτὸν
δείξωσι προαίρεσιν, καὶ οὕτως ἀλλαγὴ τοῦ νῶν
νήσεται κόσμου. πλὴν. εἴ καὶ οὕτως ἠβέλετε δ) οἱ

ποιῆσαι, ἵνα μηδὲν τῶν προσκυνουμένων φᾷ ὑπῆρ-

— HOMILIA XI. £18

A tem vestram, quasi ignem in arvum eilvescens
posiiis immittere. Si ergo non habetis justum
ignem, iram dico adversus cupiditates malas,
animadverlite a qualibus bonis per insidias abstra-
cti fueritis, ad quale supplicium preparati et a qua
re sedneti. Atquo ita mens vestra sobria facta, et
quasi ignis a doctrina ejus qui misit nos incensus
ad iracundiam, poterit eupidiatem consumere,
Mihi credite, modo velitis, poteritis emendare
cuncta.

IV. Dei qui cerni nequit imago estis. Unde qui
pie vivere capiunt, ne dicant idola esse Dei ima-
ginem, ideoque coli ea oportere. Nam Dei imago
homo est. Qui in Deum pie se gerere vult, homini
benefacit, quia Dei imaginem portat hominis cor-
pus; similitudinem vero non ommes gerunt, sed
bons anime pura mens.Attamen, quia nos scimus
hominem faetum fuisse ad imaginem et ad similitu-
dinem Dei, hortamur sitis erga illum pii,utin Deum,
cujus est imago, gratia referatur. Honorem ergo.
imagini Dei, id est homini, deferre oportet hunc in
modum, prebendo esurienti cibum,sitienti potum,
nudo indumentum, agro provideniiam, peregrino
iectum, in carcere posito visitationem ac pro viri-
bus auxilium.Et ne singula recenseam : quecunque
aliquis sibi desiderat bona, alteri indigenti pariter
tribuat. Tuncque ipsi, in Dei imaginem pietatem
exercenti, bona potest imputari merces : qua ra-
tione,si isla facere recuset, quasi qui contempse-
rit imaginem, punietur.

V. An igitur dici potest, propler pietatem erga
Deum coli ormnnem formam, si hominem, veram
Dei imaginem, in omnibus contumelia afficitis,oc-
cidendo, adulterando, furando,in multis aliis indi-
gne accipiendo ? Oportebat autem ne unum quidem
malum committere, per quod homo contristetur ;
nunc vero cuncta facitis quibus homo angitur. In-
juria enim etiam anxietas fit.Ideo interficitis et res
illius aufertis οἱ quiecunque alia scitis, que non
vultis pati. Vos autem a maligno quodam serpente
ad malitiam decepti, per suspicionem sententie
multos deos inducentis,in vera quidem imagine seu
homine impii estis, in rebus vero sensu destitutis
pii vobis videmini.

VI. Nonnulli autern dicunt, si noluisset Deus ea
esse, utique non exstitissent, sed fuissent sublata.
Ego quoque fateor, id omnino fülurum, quando
omnes suam erga Deum ostenderint voluntatem,
tumque hujus mundi fore mutationem. Verumta-
men, etiamsi vultis illum ita facere ut nihil eorum.

VARLE LECTIONES.

δι. Haud male D. corrigit ὑπὸ ποίων πκακῶν ut infra hom, x;, 14 2 5
censet 8.
bom. s
ἐν 0 Forsan scribendum est τὴν τοῦ ὄντως 6:

κατά jn textu, ut O, @ εἰκόνας leg.
0. ο. " Τὰ O c. 8,
52 Addendum ἐστε post μορφήν, S. Tum τοῦ
ὄντα. 99 ἐνυδρίζι * μηδ

Dein. τοῦ p

(cfr.

Ὁ. 51 Ita S., oo

ρήτο 0. Poslea ascripsi πάντες 6. eodem 5 οὕτως, εἰ θέλετε

C." μηδίν p. μηδ' ἕν Ὁ, ἐδ λυ. «
εσθε ας O. Tum ἀφα:ρεῖσθαι 0, Deinde ἐστίν p. ἴστε eonj. D. δὲ ἀνή-

Ita conj. €, qui exh.
αὐ ἀσεθεῖν ὑμᾶς p. ὑμᾶς εὐσεθε
ἐπιφαινόμενοι 0. ὃ ἀναδέξητε Ὁ.
εοῦ εἰκόνα
0., 6 6, Tum καὶ àv p. καί idem.

πι. ἀλλά 0.
xu, 32),

τε ὃ, 9 d S.

(06

Ac. D. scribendum putabat πλὴν el καὶ

Ὀὐτωσὶ θέλετε αὐτὸν ποιῆσαν" Verumtamen si sic vultis eum facere 8. Meea. quidem sententia delendum εἰ

post πλήν.

219

adorastis? Nonne alii ex vobis solum,alii lunam,alii
aquam, terram alii, vel montes, vel arbores, vel
semina, alii etiam hominem, ut in JEgypto, ado-
rant ? Oportuit ergo Deum nihil relinquere,sed ne-
que vos ipsos, ut nihil esset quod coleretur, neque
quod coleret. Vere hoc fieri optat qui intra vos latet
pessimus serpens, neo parcit vobis. Sed non ita
erit. Nihil enim peccat illad, quod adoratur, vim
quippe patitur ab adoratore. Nam licet ab omnibus
hominibus injustum fcratar judicium, at non a Deo,
Siquidem equum non est, ut idem supplicium re-
cipiat, qui patitur et qui facit, praterquam sí ille
ultro admittat solius honore dignissimi honorem.

VII. Sed, inquit, oportebat cos qui adorant a
vero Deo perimi,ne ulius hoe faceret. Verum an es
Deo sapienlior, at οἱ, lanquam prodentior, consi-
lium des? Novit quid faciat. Tolerat enim omnes
icpios, velut misericors et benignus pater, sciens,
ex impiis pios fieri. Et multi e cultoribus rerum
impurarum ae sensu carentium, conversi,eo colere
cessarunt et delinquere, atque apud verum Deum
per preces Grecorum quoque multi salvati sunt.

VIII. At Deus principio oportebat efficere,ut nul-
latenus de talibus cogitaremus.Hao dicentes igno-
ralis, quid sit libertas arbitrii, et qua ratione sit
possibile vere bonos esse. Quia qui suo proposito
bonus est, vere est bonus, qui vero ab alio coactus
fit bonus,vere non est, quoniam non propria electio-
ne est quod est, Cum ergo uniuscujusque libertas
perficiat vere bonum, ot vere malum perpetret, in
unoquoque fieri quod inimicum vel quod amicum
est, per rerum operumque occasiones molitus est.
Deus, Non,inquit, sed quidquid cogitamus ipse nos
facit cogitare. Desinite. Cur amplius blasphema-
tis,qui hoo dicitis Ὁ Si enim omne,quod cogitamus,
b ipso menti nostre inspiratur,ipsum dicitis cau-
sam fornieationum, libidinum, avaritie omnisque
blasphemiz.Cessate maledicere,qui dehetis benedi-
cere, eique omnem impertiri honorem. Nec di-
eatis : Deus honore non indiget. Quamvis enim ille
nullius indigeat, attamen debuistis, respieiendo

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
qua adorantur supersit, dicite nabis quid rerum non A εν

280

ατε ἡμῖν, τί τῶν ὄντων οὐκ ἐβρησκεύσατε,
Οὐχ οἱ μὲν ὑμῶν τὸν ἥλιον, οἱ δὲ σελήνην, οἱ δὲ ὕδωρ,

οἱ δὲ γῆν, οἱ δὲ τὰ ὕρη, οἱ δὲ φυτὰ, οἱ δὲ ܀‎

σπέρματα,

οἱ δὲ καὶ ἄνθρωπον, ὡς ἐν Aly
Ἐχρῆν οὖν τὸν

ᾧ, προσχυνοῦσιν ;

τὸν μηδὲν ἐάσαι, ἀλλὰ μηδὲ ὑμᾶς το,
ἵνα μηδὲν ἂν ἦν τὸ προσχυνούμενον, μήτε τὸ προσκω-
νοῦν. Αληθῶς τοῦτο γενέσθαι βούλεται ܐ‎ ὁ ἐν ὑμῖν
δεινὸς ἐνδομυχῶν 15 ὄφις, ὃς οὗ φείδεται ὑμῶν. ܒ(‎
οὕτως ἔσται 15, Οὐδὲν γὰρ ἁμαρτάνει τὸ προσ-
νούμενον" βίαν γὰρ πάσχει ὑπὸ τοῦ προσκυνεῖν αὐτὸ
ϑέλοντος" El γὰρ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων ἄδικος γί-
νεται κρίσις, ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὸ Θεοῦ. Οὐ γὰρ δίκαιόν
ἐστι τὴν αὐτὴν τιμωρίαν ἀναδέξασθαι τὸν πάσχοντα
καὶ τὸν διαθέμενον, ἐκτὸς εἰ μὴ αὐτὸς ἑκὼν ἀναδέξη-

ται ἵν τὴν τοῦ μόνου τιμιωτάτου τιμήν.
VIL ᾿Αλλὰ, φησὶν, ἐχρῆν αὐτοὺς τοὺς προσκυνοῦντας
ἀναιρεῖσθαι ὑπὸ τοῦ ὄντως Θεοῦ, ἵνα ἄλλος τοῦτ

μὴ
ποιῇ. ᾿Αλλ᾽ οὐκ 15 εἴ σοφώτερος τοῦ Θεοῦ, ἵνα αὐτῷ
ὡς φρονιμώτερος γνώμην δῷς, Οἴδεν ὃ ποιεῖ, Πᾶσι
qÀo ἐν ἀσεδείᾳ οὖσι μακροθυμεῖ, ὡς ἐλεήμων καὶ
φιλάνθρωπος πατὴρ, εἰδὼς ὅτι καὶ ἐξ ἀσεδῶν εὖ-
σεθεῖς γίνονται. Καὶ αὐτῶν τῶν σεθόντων τὰ αἱ-
σχρὰ καὶ ἀναίσθητα πολλοὶ νήψαντες τὰ μὲν 18 αὐτὰ
αἶδειν xal ἀμαρτάνειν ἐπαύσαντο, τῷ δὲ ὄντως Θεῷ
πρὸς ταῖς εὐχαῖς [ἐχόμενοι πολλοὶ] Ἢ καὶ Ἕλληνες
ἐσώθησαν.

584 VUL ᾿Αλλὰ τὴν 75 ἀρχὴν ἔδει ποιῆσαι ἡμᾶς
μηδὲ ὅλως περὶ τοιούτων ἐνθυμεῖσθαι 9, Ταῦτα λέ-
Ύοντες ἀγνοεῖτε τί ἔστι τὸ αὐτεξούσιον, καὶ πῶς ὄυνα-
τὸν (28) ἔστιν ἀγαθοὺς τῷ ὄντι εἶναι. "
ρέσει ὢν ἀγαθὸς ὄντως ἀγαθός. ἐστιν, ὁ δὲ ὑφ’ ἑτέρου
ἀνάγκῃ € ἀγαθὸς γενόμενος ὄντως οὐ
ἰδίᾳ προαιρέσει ἐστὶν ὅ ἐστιν. Ἐπεὶ οὖν τὸ ἑκάστου
ἐλεύθερον ἀποτελεῖ τὸ ὄντως ἀγαρὸν, καὶ δεικνύει τὸ
ὄντως χαχὸν, ἐν ἑκάστῳ γενέσθαι ἐχθρὸν ἢ φίλον διὰ
τῶν ὑποι

τι ὁ ἰδίᾳ προαι-

3

ν ὁ θεὸς ἐμηχανήσατο. Οὔ, φησὶν, ἀλλὰ
πᾶν ὃ ἐγθυμούμεία, αὐτὸς ἡμὰς ποιεῖ νοεῖν, Παύσα-
σθε, Τί πλεῖον βλασφημεῖτε οἱ τοῦτο λέγοντες ; El
γὰρ πᾶν ὅτι ἂν Ἡ ἐνθυμηθῶμεν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἐνεργού-
μεθα, αὐτὸν αἴτιον λέγετε πορνειῶν, ἀσελγειῶν ,
πλεονεξιῶν καὶ πάσης βλασφημίας. Παύσασθε δυσφη-
μοῦντες, οἱ εὐφημεῖν καὶ πᾶσαν τιμὴν αὐτῷ ἀπονέ:
uew ὀφείλοντες. Καὶ μὴ λέγετε. Οὐκ ἐπιδικάζεται
ὁ Θεὸς τιμῆς. ED γὰρ αὐτὸς οὐδενὸς ἐπιδικάζεται,
ἀλλ' οὖν γε ὑμᾶς 83 ἐχρῆν εἰς τὸ δίκαιον ἀφορῶντας

VARLE LECTIONES.

τὸ μὴ δὲ ἡμᾶς 0. 11 βούλεται γενέσθαι 0
3?» ἔστι 0. Ἡ ἀναδέξητε O. 5 Πα Ὁ
de C. Lacuna cod. Ottoboniani it

lioni respondet. ? ἀλλ᾽

7? Tta Ὁ et ex conject. C., in ου], textu ἐνδομοιχῶν.
ὃ. 8, ἀλλὰ οὐκ C. 9 τὸ μὲν C. "um ὄντες p. ὄντως Cl. Falsus est S.
expleta, senlentiarum nexus, ap. C. perturbatus, jam logices ra-
οὐ 0., qui signum interrogandi habet pos: ἡμᾶς. Ὁ ἐνθυμεῖσθε O. 9 Ma S.,

ἀνάγκης C., O., 95 ἄν excidit ox utraque Olerioi editione et ap. 8. *' Ita Ql. ἡμᾶς O. c. C. Idem deinde

πᾶσιν ἡμᾶς, Cl. πᾶσιν ὑμᾶς.

VARIORUM NOTE.

(28) Καὶ πῶς δυνατόν. Ista Clementis sic apud
Maximum proferuntur: Οὐ δυνατόν τινα ἀγαθὸν εἷ-
ναι βεδαίως, εἰ μὴ κατὰ προαίρεσιν οἰκείαν. Ὁ γὰρ ὑφ᾽
ἑτέρου ἀνάγκης ἀγαθὸς γενόμενος, οὐκ ἀγαθός. "Ott
εἰ ἐστὶν, ὃ ἐστιν, Τὸ γὰρ ἑκάστου
λεῖ τὸ ὄντως ἀγαθὸν, καὶ δεικνύ

“Ὅθεν διὰ τῶν ὑπορέσεων τούτων,
ἐμηχανήσατο ὁ Θεὸς φανερῶσαι τὴν ἑκάστου διάθε-
σιν. Fieri non polest αἱ quisquam. sit. constanter |ῥο-

nus, nisi ex animi sui proposito proprio. Qui enim
ab altero ex necessitate. factus est. bonus, bonus non.
est ; quia non ex anstiluto sil, quod. est. Libera enim.
cujusque voluntas, quod. revera. bonum est efficit, et
revera malum ostendit ; unde Deus per islas occasio-
nes voluit eujusque affectionem patefacere. Qua,inter
Clementis Romani alia, leguntur iu Eclogis Jo.
Damasceni mss. collegii Claromontani cap. De ho-
tine et libertate. Cor.

281 CLEMENTINA.

τὸν ἐν πᾶσιν ὑμᾶς εὐεργετήσαντα εὐχαρίστῳ ἀμεί
φασθαι φωνῇ.

IX. ᾿Αλλὰ, φησίν, κρεῖττον πὸ
καὶ πᾶσιν εὐχαριστοῦντες. ᾿Αλλὰ ταῦτα λέγον

οῦμεν, ἅμα αὐτῷ
ς
οὐκ ἴστε τὴν καθ' ὑμῶν ἐπιδουλήν. Ὡς γὰρ, ὁπόταν
ἕνα κάμνοντα πολλοῖ ἰατροὶ θεραπεύειν ἐπαγγέλλων-
ται 33 μηδὲν 985 δυνάμενοι, εἴς δὲ τις ὄντως ἰᾶσθαι
δυνάμενος τὴν αὐτοῦ ἀντίδοτον μὴ προσφέρει, λογισά-
μένος ὅτι, ἂν αὐτὸς θεραπεύσῃ, ἄλλοι ἐπιγράφονται,

οὕτω καὶ ὁ Θεὸς, μετὰ πολλῶν ἀξιούμενος τῶν μη-
δὲν δυναμένων, οὐκ εὐεργετεῖ. Τί οὖν, φησὶν, ὁ Θεὸς
ἐπὶ τούτῳ ἀγαναντεῖ, ἐάν γε αὐτοῦ θεραπεύοντος
ἄλλος ἐπιγράφηται δε; Φημὶ, εἰ ܡ‎ μὴ ἀγανακτεῖ,
ἀλλ᾽ οὖν γε οὐ θέλει δ τῆς ἀπάτης συνεργὸς γενέσθαι.
Αὐτοῦ γὰρ εὐεργετήσαντος καὶ τὸ μηδὲν ποιῆσαν εἴδω-

λον ὡς δυνηθὲν πιατοῦται. ᾿Αλλὰ ܗܶܡ‎ φημί σοι
φυσιχῶς ἠδίκητο πρὸς ἀναίσθητα ἐπτοη μέ,
νος (29), ἴσως ἂν καὶ vo

μὴ‏ @ ܐܘ

ὑπομεμενήκει' διὸ γήψα-
ὃς

τε (30) ὑπὲρ τῆς σωτήρίας τὰ εὔλογα νοεῖν, Ὁ

γὰρ ἀνενδεὴς ὧν αὐτὸς οὐδενὸς δεῖται, οὔτε βλάπτε-
ται. Ἡμῶν γάρ ἐστι τὸ ὠφελεῖσθαι ἢ βλάπτεσθαι.

Ὅνπερ γὰρ τρόπον Καῖσαρ δ᾽ (34) οὔτε βλασφημού-

βένος βλάπτεται, οὔτε εὐχαριστούμενος ὠφελεῖται,
ἀλλὰ τοῦ εὐχαριστοῦντος μὲν γίνεται τὸ ἀκίνδυνον,
τοῦ δὲ βλασφημοῦντος ὄλεθρος, οὕτως οἱ Θεὸν εὐφη-
μοῦντες αὐτὸν μὲν οὐδὲν ὠφελοῦσιν, ἑαυτοὺς δὲ
σώζουσιν: ὁμοίως καὶ οἱ βλασφημοῦντες αὐτὸν μὲν
οὐκ ἀδικοῦσιν, αὐτοὶ ὃὲ ὑλοθρεύονται.

X. "᾿Αλλὰ, φησὶν, οὐχ. ὁμοίως ἐπ᾿ ἀνθρώπου καὶ
θεοῦ. Σύμφημι χἀγὼ, 98. ὅτι οὐχ ὁμοίως. Μείζων
γὰρ ἡ κόλασις ὡς μέϊζον @# ἀσεδήσαντι, ἥττων δὲ τῷ 0
εἰς τὸν ἥττονα ἁμαρτήσαντι. Ὡς οὖν πάντων μείζων
ὁ θεὸς, κόλασιν ὁ εἰς
ἀσεδήσας, ὡς εἰς μείζονα ἁμαρτήσας, οὐκ αὐτοῦ
αὐτόχειρος ἀμυνομένου, ἀλλὰ πάσης τῆς
τούτῳ ἀγαναχτούσης καὶ φυσικῶς ἔπεζερ
γὰρ δώσει τῷ βλασφήμῳ οὐχ ἥλιος τὸ
τοῦς καρποὺς, οὐ πηγὴ τὸ ὕδωρ, οὐχ ἐν ἀδῃ τῇ ψυχῇ
ὁ ἐκεῖ καθεστὼς ἄρχων τὴν ἀνάπαυσιν, ὁπότε καὶ
νῦν ἐπὶ "9 τῆς τοῦ κόσμου προθεσμίας ὑφεστώσης
παραγανακτεῖ πᾶσα ἡ κτίσις. Διὸ οὔτε 39 τελ

οὕτως μείζονα ὑφὲ

τίσεως ἐπὶ

— HOMILIA XI.

A equitatem, eum,qui omnibus vos eumulavit beno-

282

ficiis, grata remunerari voce.

IX. ed, inquit, melius facimus, qui ei omni-
busque simu] gratias agimus. Veram hoo dicendo
non intelligitis structas vobis insidias. Quemadmo-
dum enim,quando unum egram multi medici, qui
nibil possunt, promittunt eurare, unus, qui revera
potest mederi,remedium suum non porrizit,secum
reputans,quod,elsi ipse sanaverit,atiribuetur aliis :
ila οἱ Deus, una eum multis qui nihil possunt ro-
gatus, non prestat beneficium. Quid ergo, inquit,
Deus ideone indignatur, si, cum ipse curet, aseri-
batur alteri ? Respondeo, licet non indignetur,atta-
mon non vult esse erroris adjutor. Postquam enim.
ipse beneficit, etiam idolum, quod nihil egit, tan-
quam efficax fidem accipit. Sed cLego tibi dico,
nisi propria ot naturali injuria afficeretur, quando
una cum sensu7n non babenlibus timetur ac ado-
ratur,forte 1100 etiam sustineret ; quapropter cura
sit vobis, ut rationi consentanea pro salute vostra
intelligatis.Deus enim sibi suffieiens nullo indiget,
neque leditur.Nostrum quippe est juvari aut 1601.
Nam sieut Gisar neque maledictis leditur, neque
gratiarum actionibus juvatur,sed, qui gratias agit,
seenritatem babet,qui maledicit interitum ; ita qui
Deum laudibus prosequuntur, ipsum nequaquam
adjuvant, sibi vero ipsis salutem afferunt, parique
modo, qui conviciis appetunt, ei quidem non fa-
ciunt injuriam, ipsi vero pereunt,

X. Sed, inquit, non similiter ia. homine et Deo.
Ft ego fateor, quod non similiter. Majus enim sup-
plieium ut magis impio : minus autem ei, qui in
minorem peccavit.Sieut ergo maximus omnium est
Deus,ita maximas dabit ponas, qui in eum impius
exsliterit, quoniam adversus maximum deliquit.
Neque Deus propria manu ulciseetur, at omnis
creatura in ea re indignabitur et naturaliter vindi-
cabit. Non enim blasphemo dabit lucem sol, non
fructus terra, non aquam lontes,non tribuil anima
in inferis requiam,qui ibi constitutus est princeps:
quando nune quoque, δύ πο subsistente prefinito
mundi tempore, segre fert universa creatura, 1deo-

VARLE LECTIONES.
5 Ita O. ο. δ., ἐπαγγέλλονται! C. Particulam δέ sep. utriusque hom. codd. auctoritas tuetur : quapropter

non delenda ut censet S. ** £

μείζονα conj. 1).. τῷ µ:

γραφῇ €. 35 λέγει UL. οἱ S. contra codd. auctoritatem. Schwegleri con-
jectura θέλει vulgata leclio eat ap. C. δ εἰ Ὁ et ex. conjecl. C. in cuj. textu ἢ
ζρυ ser. Schliemannus Clement. p. ?50, 569. Ὁ
οὔτε deesse videtur οὐρανός. Forte tamen scripsit noster διὸ o ἐ

81 Καίσχρ O. 9 τῷ εἰς
ἕτι conj. 0. 9" Cotelerio post διὸ
οὓς παρέχει, Videsis Eusta-

m

νέφη

ihium in Hexaem. p. 5. Ego sane, quid sibi velint τέλει ὐετοί, non capio D.
VARIORUM NOTA.

(29) Per me licet sensu activo sumere ἑπτοημέ-
γος 80 vertere ; Nisi naturaliter injuria afficere-
fur, qui ad sensu destitula atfonilus stupet. C.
Recte : nam alias non intelligitur: quid sibi velit
φυσικῶς ἠδίκητο, 0. fr. C. 10. S. DakssEL.

(30) Ὑπομεμενήχει, Ov ὃ Ίψατε C. Lectio ex 0.
allata locum nimia corruptela prius laborantem ita
dilucidat, ut conjecturis non amplius opus sit. Ip.

(34) "Ovmso γὰρ τρόπον Καΐσκρ Ὥπρο dictm
Εοἰοβω cap. Περὶ βλασφημούντων καὶ μεγακοῤῥημο-
νούντων καὶ πταιόντων εἰς τὸν Θεὸν ἐξ ἀνοίας, Tou

ἁγίου Κλήμεντος Ῥώμης. "Ov τρόπον ὁ βασιλεὺς
οὔτε βλασφημούμενος βλάπτεται, οὔτε εὐχαριστούμε”
νος ὑπὲρ τὸ ἀξίωμα μεγαλύνεται ± ἀλλὰ τοῦ τὐχαρι-
στοῦντος μὲν γίνεται τὸ ἀχίνδυνον, τοῦ δὲ βλασφη-
μοῦντος ὁ ὄλεθρος: ὀὕτως οἱ Θεὸν μὲν εὐφημοῦντες,
αὐτὸν μὲν οὐ μεγαλύνουσιν ὑπὲρ τὴν οἰ χείαν δόξαν,
ξαυτοὺς δὲ σώζουσιν' οἱ δὲ βλασφημοῦντες, αὐτὸν μὲν
οὐ βλάπτουσιν, ἑαυτοὺς Oi, ὁλοῃοεύουσι, Καὶ μείζων
ἢ κόλασις, ὅσῳ μείζων ἡ ἀσέδεια, ὡς καὶ πάντων
κρείττων ὁ Θεὸς, ὑπὲρ οὐ πᾶσα ἡ χτίσις ἀγαναχτε
Cor.

988

terra. fructus dat, unde plurimi pereunt.Ipse etiam
aer l'ürore accensus ad pestem. producendam con-
vertit se. In bonis tamen, quibus fruimur, miseri-
cordia sua Deus ad benigniatem erga nos cogit
creaturam.Ita vobis,qui cunctorum opificem inho-
nestatis, omnis ereatura succenset.

XL. Nam etsi per solutionem a eorpore effogiatis
ponam, quo modo animam vestram, qua immor-
talis est, per mortem poteritis fugere? Immortalis
enim est eiiam impiorum anima, quibus melius
esset,non immortalem eam habere.Nam per ignem
inexstineium crueiaia perpetuo supplicio, neque
moriens, in malo suo finem non habet aeeipere.
Sed forsan dicet vestrum aliquis : Terres nos,Petre.
Docete igitur nos, quo pacto tacentes proferamus
vobis res quemadmodum sunt, aliter enim vobis
eas non possumus indicare. Quod si tacuerimus,
decipiemini a malis per ignorantiam ; sin vero lo-
quiimur, suspecti sumus, quasi vos falsam ob cau-
sam lerreamus. Quo pacto igitur malum eum in-
eantabimus, qui intra animam vestram latet,calli-
deque vobis inimicas Deo subserit opiniones pre-
textu amicitia erga Deum?Reconciliemini vobiseum;
namque pro vestra salule fit ad eum cum bonis
operibus perfugium. Inimicitia qusdam ad Deum
est, que in. vobis cum ralione pugnat cupiditas ;
quia suspicione prudentie corroborat inscitiam.

XII. Alii vero dicunt: Deus nostri caram. non
gerit. Hoc quoque falsum est. Nam si vere curam
non gereret, neque solem suum oriri facerel super
bonos et malos, neque pluviam suam demitteret
Super justos et injustos (a), Dicunt alii : Magis pii
sumus, qui et ipsum et simulacra colimus. Non
puto, ei, qui ita loquitur,si diceret regi : Eumdem
tibi tribuo honorem,quem mortuis et abjecto fimi
non puto, inquam, ei bene cessurum. Sed. inquiet
aliquis, fimum vocas nostra numina? Ita aio. In-
utilia enim vobis ea reddidistisdum in deos ascri-
bitis.Cum forsan illorum materia ad aliquid aliud,

(a) Matth. v, 45.

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBI

que neo c/e!um sufficientem mittit imbrem, neque A ὑετοὺς παρέχει, οὔτε γῇ τοὺς καρποὺς, διὸ οἱ πλ

284 .ܘ

oves λυμαίνονται, ᾿Αλλὰ xal αὐ
ὑπεκκαιόμενος πρὸς λοιμώδη πρᾶξιν "5 µεταθάλλεται,
Πλὴν ὅτων ἀπολαύομεν ἀγαθῶν, τῷ αὐτοῦ ἐλέῳ εἰς
τὴν ἡμετέραν φιλανθρωπίαν βιάζεται τὴν χτίσιν.
Of τως ὑμῖν τοῖς ἀτιμάζουσι τὸν τῶν ὅλων δημιουργὸν
ἢ πᾶσα κτίσις χαλεπαίν

ς 671 ἀὴρ θυμῷ

XL. κἂν γὰρ τῇ τοῦ σώματος λύσει τὴν κόλασιν
ἐκφύγητε, πῶς τὴν ψυχὴν ὑμῶν ἄφθαρτον οὗταν διὰ
τῆς φθορᾶς φυγεῖν δυνάσεσῆς ; ἀθάνατος γὰρ ἡ
ψυχὴ (32) ον ἀσεδῶν, οἷς ἄμεινον ἦν μὴ ἄφθαρ-
τον αὐτὴν ἔχειν. Κολαζομένη γὰρ ὑπὸ τοῦ ἀσδέστου

πορὸς ἀπεράντῳ τιμωρίᾳ, καὶ μὴ θνήσκουσα, ἐπὶ
"AX ἴσως

ἕλος λαΐε:
μῶν" Φοῦε oe. Διδάξατε

καχῷ τῷ αὐτῆς
ἐρεῖ 337 τις

οὖν ἡμᾶς, σιγῶντες

ὡς ἔστιν,

ἄλλως γὰρ αὐτὰ ὑμῖν

τῶν κακῶν διὰ τὴν

τε σιγήσωμεν, ἐνεδρεύεσῃε ὑπὸ

ἄγνοιαν" ἐάν τε λαλήσωμεν, ὡς ἐπὶ ψευδεῖ ὑποθέσει

φοθοῦντες ὑμᾶς ὑποπτευόμεθα, Πῶς οὖν ἐκέσωμεν 8

τῷ εἰς τὴν ὑμετέραν καχῷ ἐνδομυχοῦντι καὶ πανούρ-
qui ὑποσπείροντι ὑμῖν τὰς Θεῷ ἔχθρι

οὗσας ὑπο-
νοίας προφάσει τῆς πρὸς Θεὸν φιλίας 9^ 5 Διαλλάγητε
ὑπὲρ γὰρ τῆς ὑμῶν σωτηρίας γίνεται 95 ἡ
μετὰ εὐποιίας πρὸς αὐτὸν καταφυγή. Ἔχθρα το ἔστι
Θεῷ ἐν ὑμῖν ἄλογος ἐπιθυμία, ὑπονοίᾳ γὰρ φρονήσεως

ܝ

τὴν ἄγνοιαν κρατύνει.

nob Οὐ πεφρόντικεν ἡμῶν ὁ

γὰρ ὄντως οὐκ

p i οὐδὲ τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνέτελλεν
ἐπὶ ἀγαροὺς καὶ πονηροὺς, οὔτε τὸν ὑετὸν αὐτοῦ
ἔερεν ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. Ἔτεροι δὲ λέγουσιν"

Εὐσεδέστεροί ἐσμεν, καὶ αὐτὸν wal τὰ ἀγάλματα
ὄοντες. οὐκ οἴμαι, εἰ τοῦτο λέγων τις "7 ἐρεῖ βασιλε
Τὴν ἴσην σοι ἀπονέμω τιμὴν, σίαν καὶ τοῖς νεκροῖ
καὶ τῇ 9 ἐῤῥιμμένῃ γοπρίφ' οὐκ οἴομαι εἰ καλῶς
ἀπαλλαγήσεται ®, Αλλ᾽ ἐρεῖ τις" Κοπρίαν λίγεις τὰ

σεδάσματα ἡμῶν Ναί φημι, ἄχρηστα γὰρ ὑμῖν αὐτὰ
ἐποιήσατε, εἰς τὸ σέδειν καταριθµήσαντες, τῆς οὐ-

VARLE LECTIONES.

δὲ ὁ inserui c. 0. 33 ἕξιν conj. D. Ego malim κρᾶ.
fidem accipit ex Rufini interpretatione. ha
φιλίᾳ C., O. 95 γίνεται om, Ὁ. 35 Fort, seribendurmn
τῇ reposui, postquam exeiderat ap. Cl. οἱ S. Subin

ων quod propius accedit ad lectionem vulgatam, et

teris temperies temeratur. S. 9 ἐπάσομεν Ὁ. 96 Ita. C,, τῇ...
Xie vel addendum ἡ post. Θεῷ S. 7 τις add, ο, 0. 9
8

0 9 ἀπαλλάβε

VARIORUM NOT/E

(83) ᾿Αθάνατος γὰρ ἡ Ψυχή. Ui Clementis sen-
tentia citatur a Maximo, Locorum communium ser«
mone 53, ut Clementis Bomani, in Damasceno ims.
eap. Περὶ φυγῆς καὶ νοῦ, ad hune modum :'A04-
vato: πᾶσα! αἱ ψυχαὶ, χαὶ τῶν ἀσεδῶν, αἷς ἄμεινον
ἣν μὴ ἀφθάρτους εἶναι, Κολαζόμεναι γὰρ ὑπὸ τοῦ
ἀσδίστου πυρὸς ἀπεράντῳ τιμωρίᾳ, καὶ μὴ θνήσχου-
σαι, ἐπὶ καχῷ τῷ ἑαυτῶν δεῖν οὐχ ἔχουσιν.

0 ἕλος λαθεῖν
1) sunt, etiam. impiorum, qui-
lus melius esset non. esse corruptioni nón. obnozias.
Nam per ignem inezstinctum. eruciatce perpetuo sup-
qiio, nee. morientes, su» ipsarum malo sui finem
accipere uun possant.ltecognitionum lib. v, cap.28 :
Imwmortales namque sumi eliam impiorum animz,

quas ipsi fortasse velint pariter cum corporibus finiri:
sed non ita esl ; pererunt enim ignis zlerni sine fine
supplicii, et ad. perniciem sui naturam non habent
moriendi. Cum Clementinis loquitur Justinus Mar-
iyr Apologéa 1, p. 64, et Dialogo cum. Tryphone, p.
223, dieitque improbis lucrum, fore, ἕρμαιον, ani-
mas mori, et finem habere in statum sensus νὰ
δυνατὴ εἰς ἀναισθησίαν. Ad sensum vero Recognitio-
mum Minucius Felix, quem eo loco cilavi. Ac ex
philosophis Hierocles in. carmina Pylhagorita ad
vers, 20 : Οὐ βούλεται ὁ κακὸς ἀθάνατον εἶναι τὴν
αὐτοῦ ψυχὴν, ἵνα μὴ ὑπομείνῃ τιμωρούμενος Nom
enim wall qui malus est, esse sibi animum ün-
mortalem, ne scelerum ullionem patiatur. Gor,

285

CLEMENTINA. — HOMILIA XI.

286

σίας αὐτῶν ἴσως εἰς 19 ἄλλο τι d εἰς 388 χρῆσιν A velad fumum, fuisset utilis. Nunc vero neque ad

κόπρου, εὐχρηστησάσης. Νῦν δὲ οὐδὲ ! εἴς τοῦτο χρη-
σιµεύει, ὅτε μετασχηματίσαντες προσκυνεῖτε, Πῶς
δὲ καὶ ? εὐσεβέστεροι εἶναί φατε, οἱ πάντων ἀσεθὲ-
ἢ τῇ μιᾷ καὶ ἀσυγκρίτῳ ἁμαρτίᾳ ys
χῆς ὄλεθρον ὀφείλοντες τῷ ἀληθεῖ 3, ἐὰν ἐπιμείνη
Ὡς γὰρ
πατρὸς ἑτέρῳ τινὶ τῷ ἡ πατρὶ τὴν ὀφειλομένην τῷ
πατρὶ ἀποδῴη ἐτιμ'
ἐπὰν ὃὲ κατὰ γνώμην τοῦ πατρὸς βιοὺς εὐχαριστῇ
ἐπὶ ταῖς εὐεργεσίαις, εὐλόγως κληρονόμος γίνεται,

στατοι, ταύτῃ αὐτὶ

τις υἱὸς πολλὰ εὐεργετούμενος ὑπὸ τοῦ‏ ܐ

ἣν, πάντως ἀποχληρουόμος «f

XII, "Άλλοι δὲ λέγουσιν" ᾿Ασεδεῖν μέλλομεν, ἐὰν τὰ
παραδοθέντα ἡμῖν ἐκ πατέρων σεβάσματα καταλεί-
ψωμεν δ: ὅμοιον γάρ ἔστι τῷ παραθήκην φυλάξαι.
Οὐκοῦν τούτῳ τῷ λόγῳ κἂν ληστοῦ τις d πατρὸς ἢ
αἰσχροθίου, οὐκ ὀφείλει ὁ υἱὸς νήψας τὸ κρεῖττον

ἑλέσθαι, ἵνα μὴ ἀσεθήσῃ, καὶ μὴ τὰ σα τοῖς γονεῦσι

ποιῶν ἁμαρτάνῃ δ. Πῶς δὴ ἀνόητοι! οἱ λέγοντες" Ταῦτα
προσκυνοῦμεν, ἵνα μὴ αὐτῷ ὀχλῶμεν ; ὡς ὀχλουμξ
νου Θεοῦ ἐφ᾽ οἷς εὐφημεῖται, μὴ ὀχλουμένου δὲ ἐφ᾽
οἷς ἀχαριστούμενος βλασφημεῖ τί οὖν, ὁπόταν
ἐποχὴ ὑετοῦ γένηται, πρὸς οὐρανὸν τὰ πάντα ἀφο-
ρῶντες εὐχὰς καὶ λιτὰς ἀπονέμετε :καὶ ὅταν ἐπιτύχητε,
πάχιον ἐπιλανθάνεσθε ; ἀμήσαντες γὰρ ἢ τρυγήταντες
εὐθέως τοῖς μηδὲν 1 οὖσιν εἰδώλοις τὰς ἀπαρχὰς 389
λανθανόμενοι τοῦ εὐεργετήσαντος
εἰς τοὺς ναοὺς γενό-
λοῦντες εὐωγεῖσθε. Διὰ τοῦτο οἱ

σθα:

αι.

ἀπονέμετε, τάχιον ἕ
θεοῖ
μένοι θυσίας ἔπι
μὲν ὑμῶν λέγουσιν: Παρηγορίας καὶ τοῦ εὐωχε
χάριν καλῶς ταῦτα ἐπινενόηται,

Καὶ οὕτως εἰς ἄλση 8 κ

XIV. ܐܠ‎ ἀνόητοι Ε ὑμεῖς τοῦ λεγομένου γίνεσθε 9
δίκαιοι κριταί. Εἶπερ γὰρ καὶ ἐχρῆν ἐνταῦθα εἰς
εὐφρασίαν σώματος ἑαυτὸν ποίᾳ εὐωχίᾳ,
ἀμείνων ἦν ἡ ἐν ποταμοῖς I καὶ ὕλαις καὶ ἄλσεσιν,

δοῦναι

ἔνθα εἰλαπίναι καὶ συμπόσια καὶ κατάσκιοι τόποι, ἢ
ὅπου ἀπόνοια δαιμόνων, xal χειρῶν τομαὶ, καὶ αἷ-
δοίων ἀποχοπαὶ, καὶ οἵστροι, καὶ μανίαι,
χόμαι, καὶ κόμποι, καὶ ἐνθουσιασμοὶ, καὶ ὀλολυγαὶ,
καὶ πάντα ἐκεῖνα τὰ μεθ᾽ ὑποκρίσεως εἰς κατάπληξιν
τῶν ἀνοήτων γινόμενα, ὅπως τὰς ὑμῶν @ ὀφειλομένας
εὐχὰς καὶ εὐχαριστίας καὶ προτέροις
προσενέγκητε;

XV. Καὶ διὰ τί χαίροντες ταῦτα ποιεῖτε; Ἐπεὶ
οὐ θέλει ὑμῖν ὁ ἐμφωλεύων εἰπεῖν ὄφις "5, ὃς ἐνέσπει-

καἱ τριχῶν

νεκρῶν. ν

ρεν ὑμῖν τὴν ἄκαρπον ἐπιθυμίαν, λέγων ὑπομνήσω.
Ἔχει δὲ οὕτως" Παρὰ τῇ

ρόσσεται νήφειν, σωφρονεῖν, ὀργῆς κρατεῖν, ἀλλό-
τρια μὴ νοσφίζεσθαι, δικαίως βιοῦν, ἐπιεικῶς 13,
εὐσταθῶς, πράως, κολάζειν ἑαυτὸν μᾶλλον ἐν ταῖς
ἐνδείαις, ἢ 240 μὴ ἔχοντα “ἑτέρου, ἀδίκως ἀφελόμε-

τοῦ Θεοῦ θρησκείᾳ κη-

α

hoc prodest, quando a vobis transfiguratam colitis.
Qua autem ratione vos et magis pios dicitis, qui
omnium estis impiissimi, hoc ipso una et incam-
parabili peccato interitum anima merentes coram
illo, qui veras est, si perseveretis. Fxempli gratia
si quis filius, plurima benefieia a patre consecutus,
alteri qui pater non sit debitum patri honorem do-
ferat, plane exhieredabitur, Cum vero ex sententia
patris vivens graiias de beneficiis egerit, merito
heres relinquetur.

XIII. Alii vero dicunt, impii erimus, si nobis ἃ
patribus tradita numina dereliquerimus: idem enim
estac depositum servare. Igitur hac ratione, si
aliquis ortus sit ex patre latrone aut obseceno, non
debetfilius frugi csse melioromque vitam amplecti,
πο impius evadat, peecetque cadem eum parentibus
non agendo.Quam stulti autern sunt, qui dicunt:Haec
adoramus,ne Deo simus molesti! Quasi Deo molesta.
sint ea quibus laudatur,non molesta vero, quibus in-
grate accipitur et inflammatur.Cur ergo,cum imbris
acciderit remora, in celum omnino intuiti preces
ae supplicationes assignatis? el quando oblinuislis,
cito oblivissimini. Facta enim messe aut vindemia,
statim ad idola, que nihil sunt, primitias defertis,
celeriter Dei immemores, beneficii auctoris.Sicque
in nemoribus et in templis positi sacrificia celebra-
tis, atque genio indulgetis. Quapropter nonnuli ex
vobis dicunt : Solatii et 1:0100 tractationis causa
preclara ista excogitata sunt,

stolidi ! Vos hujus dicti estote justi judi-‏ 0 .¥ !ܐ
ces, Si enim oportebat hic se ad corporis volupta-‏
tem alicui tradere oblectalioni,melior erat ea, quae‏
in fluviis et silvis et lucis, ubi compotationes οὐ‏
convivia et loei umbrosi, quam ubi demoniaca‏
amentia,et manuum seetiones, abscissiones veren-‏
dorum, rabidus furor, insania, sparsi cines, stre-‏
pius siridoresque, afflatus fanatici, ululatus,‏
omniaque illa que cum simulatione ad terrorem‏
amentium fiunt;ut debitas illis preces et gratiarum.‏
actiones olferatis,idque iis, qui mortuis magis sunt‏
mortui.‏

XV, Et cur lei ista facitis? Quoniam intus la-
iens serpens vobis non vult edicere, qui infructuo-
sam inseruit cupiditatem, dicam ego atque merno-
rabo. lta autem habet : Apud religionem Del pre-
dicatur agere sobrie, sibi temperare, iram tenere,
non subripere aliena, juste vivere, cum bono jure,
tranquille;leniter,se in in indigentia potius continere
ao reprimere, quam cum non habeas, alterius bonis

1¥481 LECTIONES.

niani ἀμείνων ἦν" oi ἐν ποταμοῖς, up. Ὁ ἄμεινον # bv πὶ

8? ἐπεικῶς 0.

? vat inserui ο, Ὁ.
ἴσα τ.

μὴ τὰ

287

S. CUEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

288

injuste ablatis expleri. Apud voentos autem deos À vow κορεσθῆναι, Παρὰ δὲ τοῖς λεγομένοις θεοῖς τὰ

contraria peraguntur.Et nonnulla in admirationom
justitie denuntiatis, qua licct omnia precepta ex-
sequeremini,una Doi ignorantio suffieit ad punitio-
nem vesiram, Ceterum convenientes ad loea qua
vos iis assignatis, alaeriter inebrianiini, et aras ac-
cenditis, quarum nidor vagatus e&cos surdosque
spirilus vi sua ad odoratus loeum ducit. Sicque
ibi alii fanatieis furoribus, alii absurdis vibis re-
plentur, ad libidinem vertuutur alii,ad lurla alii et
adulteria. Nam fusi illic sanguinis vapor et vini
libatio etiam satiat impuros spiritus, qui intra vos
occultati omnia hec reddunt suavia, atque per
somnia vos falsis spectris irretiunt, innumerisque
perpessionibus puniunt. Eam occasione saerarum,
ut vocant, hostiarum repleti estis truculentis dze
monibus, qui eauto vos inscios perimunt, ut non
sentialis factas insidias. Proetextu siquidem cujus-
piam injurie vel calamitatis, amoris, irm, mosti-
aut laqueo aut aqua euffocant,e loco praeipiti
dejiciuni, homicidio sui, aut apoplexia, aut alio
morbo e vila cogunt migrare.

XVI. Ex nobis autem nullus tale quid potest
pati, sed a nobis demones torquentur, quando-
quidem in aliquem ingressi,ut tardius egrediantar,
rogant nos, Sed licet aliquis : In has perpessiones
incidunt interdum etiam quidam Dei cultores. Aio
id fleri non posse. Ille enim, de quo loquor, cultor
Dei est, qui vere est. Dei eultor, non qui duntasat
dicitur. Qui autem voit cst, tradite sibi legis per-
lici opera, Si quis impie egerit, pius non est.
Quemadmodum si alienigena legom servet, Judeus
est; qui vero non servat,est gentilis. Judzus enim,
Deo credens, legem implet, per quam fidem etiam.
alia mala monübus similia ct gravissima trans-
fert (4). Qui vero non exsequitur legem, clarum
est, quod non eredendo in Deum fit transfuga,
ideoque peccator velut nequaquam Judaeus propter
peccatum a ealamitatibus subigitum, qui ad pu-
niendos peccatores constitute sunt. Nam consilio
Dei, quod ad initio sancitum fuit, illius cultores
juste propter delicta pena consequitur. Quod fit;ut,
postquam poena de peceato velut debito per vexa-
tionem rationem repetierit, conversos homines in
cunctorum judieio puros representet. Sient enim
improbis prasentes delicia in damnum futurorum
bonorum cedunt, ita supplieia lapsis in peccatum
Judaeis mittuntur ad exactionem, ut recepta hic
delieti pona a futura illic eterna damnatipne li-
berentur.

(a) Matth. xvi, 19.

έναν

γίνεται, Καὶ ἔνια εἰς χατάπληξιν δικαιοσύνης
παραγγέλλετε 15, ἅπερ εἰ καὶ
αὐγέλματα, μία ἡ πρὸς Θεὸν ἄγνοια ἱκανὴ τυγχάνει
ρὸς τὴν καθ᾿ ὑμῶν τιμωρίαν, Πλὴν συνερχύμενοι
ς τοὺς bg! ὑμῶν αὐτοῖς δορέντας τόπους ἡδέως με-
θύσκεσῃς καὶ βωμοὺς ἀνάττ

πάντα ποιεῖτε τὰ παρ-

εἰ

ὧν ἡ ννίσσα ῥεμθο-
μένη καὶ τὰ τυρλὰ καὶ κωφὰ πνεύματα διὰ τῆς

ἐξουσίας ἄγει εἰς τὸν τῆς ὀσφρήσεως αὐτῶν τόπον,

Καὶ οὕτως
βρωτῶν ἀλλον
quies τρέπονται, οἱ

οἱ μὲν ἐνθοναιασμῶν 15, οἱ δὲ
ἵμπλανται, οἱ δὲ ἐπὶ τὸ ἀσελ-

δὲ ἐπὶ χλοπὰς κ:

φόνους. Ἢ
ὰρ τοῦ ἐχεῖ αἵματος ἀναθυμίασις καὶ ἡ τῶν οἴνων
σπονδὴ wal αὐτὰ 15 γορεῖ τὰ ἀκάθαρτα πνεύματα, &
τινα ἐνδομυχοῦντα 3 εἰς ὑμᾶς φιληδόνως ἔχειν τὰ

ποιοῦσιν, καὶ bn

latc

γὰρ τῶν λεγομένων Ἱεροθότων χαλε-

δαιμόνων ἐμπίπλασθε. οἱ καὶ φρονίμως ὑμᾶς
λανθάνοντες ἀναιροῦσιν, ἵνα μὴ συνῆτε ὑμῶν τὴν
ἐπιδουλήν. Προφάτει γάρ τινος ἐπηρείας ἢ ἔρωτος ἢ
ὀργῆς ἢ λύπης ἢ ἀγχόνῃ ἢ ὕδατι πνίξαντες ἢ ἀπὸ
χρημνοῦ ῥίψαντες ἢ αὐτοχειρίᾳ ἢ ἀποπληξίᾳ ἢ ἑτέρῳ
τινὶ πάθει τοῦ ζῇν μεθιστᾶσιν.

ΧγΙ. Ἡμῶν δὲ οὐδεὶς τοιοῦτόν τι παθεῖν δύναται,

ἀλλ᾽ αὐτοὶ o ἡμῶν κολάζονται, ὁπόταν εἴς τινα εἴσ-
βραδέως ἐξιέναι ἡμᾶς παραχαλῶσιν 18. 343

n ἢ : 88‏ ܒܒܠ
ρεῖ τις" Ἴσως τοιούτοις πάθεσιν καὶ θεοσεθῶν‏

post. Φε μὲ ὅτι τοῦτο ἀδύνατον. Θεοσε-

«ὃν 19 ἐγώ φημι, ὁ ὄντως 0698

λέγηται, ὁ δὲ ὄντως ὢν τοῦ δο-

ἔκτελεῖ τὰς πράξεις, Ἐάν τις

θέντος αὐτῷ

"Ὄνπερ τρόπον ἐὰν ὁ

ἀσεδήσῃ, εὐ
ἀλλόφυλος τὸν νόμον ܐ‎
πράξας δὲ, Ἕλλην, Ὁ γὰρ

£n, Ἰουδατός
Ἰουδαῖος πισ'
ὡς καὶ τὰ ἄλλα τὰ ὄρεσιν

πάθη. Ὁ δὲ μὴ
ὃ μὴ πιστεύειν

τιν" μὴ
ὧν θεῷ

ποιεῖ τὸν νόμον 3, δν’ ἧς πίστι
i βαροῦντα μεθίστησι
ποιῶν τδν νόμον δηλονότι Ἡ E

λιποτακτεῖ, καὶ οὕτως ὡς οὐχὶ 33 Ιουδαῖος ἁμαρτωλὸς

τὴν ἁμαρτίαν ἐπικρατεῖται ὑπὸ τῶν εἰς τὸ τιµω-
ρεῖν τοὺς ἁμαρτάνοντας καθεστώτων παθῶν, Βουλῇ

ἐβουσιν.

Θεοῦ τῇ ἀπαρχῆς δρισθείσῃ δικαίως τοῖς
αὐτὸν παραπτωμάτων χάριν d τιμωρία ἕπεται, ὃ
γίνεται, ἵνα ὡς ὀφείλημα διὰ τῆς βασάνου ἀπαιτήσασα
ιστρέψαντας χαθαροὺς ἐν τῇ
ἴσει, Ὡς γὰρ τοῖς κακοῖς ἡ
ἐνταῦθα τρυφὴ εἰς ζημίαν αἰωνίων ἀγαθῶν γίνεται,
οὕτως αἵ τιμωρίαι τοῖς τς
πέμπονται εἰς ἔκπραξιν, ἵνα ἐνταῦθα ἀπολαύοντες 33

τὴν ἁμαρτίαν τοὺς

τῶν ὅλων παραστήσῃ 58 χὶ

᾿Ιουδα!

παραπίπτουσιν

τὸ παράπτωμα τῆς ἐκεῖ ἀπαλλαγῶσιν αἰωνίας χολά-
σεως.

VYARLE LECTIONES.

ρυγγξλλεται Ο.
1 ξυδομηχιοῦντα 0,
5332. UL

videtur antithesis D.

38 παραχαλοῦσιν C.

15 ἐνθουσιασμῷ 0, ἐνθουσιασμοῦ D.
!3 ὃν prietermisit S c. Cl.
στ, μὴ πράξας ὃξ Ἰουδαῖος, Ἕλλην" Ὃ γὰρ πιστεύων Θεῷ ποιεῖ τὸν νόμον. Moe modo
9! δῆλον ὅτι C, Tum λει
D., qui insuper exemplis comprobavit, vocem] ἀπολαύειν conjungi posse cum

15 αὐτή C. Lectionem Ottoboniani presagivit S.
* Sede vocabuli mutata lego : Ἐὰν

τοι. 53 οὐχ 0.

ποταχτι 38 lla Ὁ e, 8, παρα-

casu aecusstivo, atque haud raro sumi in malam partem. S. ἀπολαοόντες 0, O.

289

eb εἶναι

ν ἡ ἄνταπό

πᾶτ

κεν ἀγνοοῦντες τὸ συμφέρον
ἡδονῶν μὴ λαθεῖν τὰ αἰώνια

τοῦ συμ

ἐπαγγελμάτων διὰ τῶν ἀγαθῶν

ws δυνηθῆτε
σὺν ἡμῖν τὸ ἄλυπον αἰῶνα γληρονομῆσα
οὖν γνωρίσετε ? ἡμὰς, μὴ χαλεπαίνετε ἡμῖ
ψευδομένοις περὶ ὧν ὑμῖν θέλομεν καλῶν. Τὰ γὰρ

φέρειν οὐκ ἐφῃονήσαμεν, ἀλλὰ τούναντίον ἐσπεύσαμ.

συγκληρονόµους ὑμᾶς ποιῆσαι ἀγαθῶν, ὧν ἡμεῖς ve-

πρὸς τοὺς ἀπίστους λ.

αμεν T. Οὕτω γὰρ χρὴ

qur. Ὅτι δὲ ἀληθεύομεν ὄντως περὶ ὧν λέγομεν, οὐκ

s εἰδέναι, ἐὰν μὴ πρότερον φιλαληθῶς

ὑπακούσητε,

ΧΥΗΙ.

τοῦ παρόντος, χὴν τὰ μυρία ὑμᾶ.

κακοὺς ὑποθαλὼν λογ
πε ἀλλ) οὖν γ
φιλονεικοῦντες

αὐτῷ συνεχῶς ἡ μῶον 99 ἐπακούειν, Δεῖ γὰρ συνεδρεύον-

ὀφείλετε

τας ὑμᾶς τούς σφόδρα ἠπατημένους εἰδέναι, πῶς “χρὴ
«"Άλλως δὲ ἀδύνατον. Ἐπάδειν δὲ 8! λέγω,
ογισμῷ ἀντιτάσσεσθαι ταῖς κι

αὐτῶν cop

343 μεμνημένους, ὅτι ὑποσχ!
ἀπ᾽ ἀρχῆς τῷ χύσμῳ θάνατον ἐξειργάσατο 33,

XIX. Ὅθεν ὁ τῆς ἀληθείας προφήτης πολ.
χόσμον πεπλανημένον »

X γνώσεως

καὶ τῇ κακί
voy ἰδὼν οὐκ ἡγά

ἐκ πλάνης συνοῦσαν 33. ὅτι εἰς τέλος ἓ

τοῖς πρὸς κακίαν ὁμογνωμονοῦσιν
πλάνης, τοῖς νήψασιν ὥσπερ
ης, τοῖς νήψι í

5 γὴν μαχαίρᾳ dou προ-
Ὁ λόγον ἀναιρεῖ τὴν ἄγνοιαν τῇ, γνώσει

τείνρς δὲ à
ὥσπερ τέμνων καὶ χωρίζων ζῶντας ἀπὸ τῶν νεκρῶν,
τῆς μὲν οὖν κακίας ὑπὸ τῆς νομίμου γνώσεως νι;
κωμένης πόλεμος συνεῖχε τὸ πᾶν. Σωτηρίας γὰρ
ρω υἱὸς ὑπείξας ἀπειθοῦς ἐχωρίζετο πατρὺς, ἢ
πατὴρ τέχνου, ἡ

καὶ

τεκοῦσα θυγατρὸς, ἡ θυγάτηρ µη-
πρὸς, γαὶ ἅπαξ οἱ 88 συγγενεῖς συγγενῶν καὶ @
συνήθων.

XX. Καὶ μὴ τις λεγέτω" Πῶς τοῦτο δίκαιον, χὼ-
βίζεσθαι γονεῖς τέκνων καὶ τέκνα γονέων; Δίκαιον

καὶ πάνυ. Εἰ γὰρ συνόντες, μετὰ τοῦ μηδὲν αὐτοὺς

ν, καὶ συναπώλλυντο αὐτοῖς, πῶς οὐ δίκαιον,

θέλοντος,
τοις οὐδὲ

(à) Math. x, 84.

δὲ 38. oso.

CLEMENTINA. — HOMILIA XI.

290

XVIL Vos vero hec dieere non polestis, quia
non creditis, que illie sunt. esse. queiadmodum
dicimus, dico autem, ubi cunctis liat. retributio.
Quocirea quod. est utile ignoranles, a. temporariis
voluptatibus, me terna aceipialis, decipimini.
Quare nos conamur, commodi vobis probationes
Allerro, ut plene certi de pietatis promissionibus
per hona opera possitis nobiscum seculi quod tri-
sliia vacat heredes existere. Doneo igitur eogno-
scalis nos, ne nobis succenseatis, tanquam men-
tiamur cireà bona que vobis cupimus. Que enim
putavimus vera et bona, ea ad vos afferre non in-
vidimus ; sed contra festinavimus, reddere vos bo-
norum, que novimus, coheredes. [là quippe ad
infideles loquendurn est. Quod autem plene veros
proferamus sermones, nom aliter poteritis seiro,
nisi prius cum veritatis studio audiatis.

XVIIL. Quapropter nune, licet serpens, quemin-
tus habetis latentem, mille vobis tendat insidias,
pravas subjiciendo cogitationes et impedimenta,
altamen 60 magis obsistere οἱ debetis, et assiduo
nos audire. Oportet enim, ut vos, qui. fuistis valde
decepti, convenientes cognoscatis, quo modo ille
incantandus sit. Aliter vero fieri nequit. Ineantare
autem dico, mente repugnare pravis demonum
consiliis. memores, cum promissione scientie
mundo ab initio mortem procreasse.

XIX. Unde veritatis propheta, sciens mundum
errasse plurimum, et maliti econsensisse intuitus,
non expetivil pacem cum illo, ut cx. errore consi-
slentem; sed usque ad finem cunctos in malitia
consentientes oppugnat, et veritatem in locum er-
roris proponit, ae resipiscentibus velut ignem im-
mittit iram adversus insidiatorem, qui gladio
similis est. (a), objectoque sermone ignorantiam
< interimit, quasi seindens ac separans
vivos a mortuis. [taque dum malitia per legilimam
cognitionem vincebatur, bellum cuneta tenuit. Nam
propter salutem fllius credens a patre incredulo
separavit se, vel pater a filio, genilrix a filia, filia ἃ
matre, atque ommino propinqui a propinquis et
amici a familiaribus.

XX. Neque dicat aliquis: Quomodo id justum
fuerit, separari parentes a liberis, liberos a paren-
tibus, Justum est, et. valde. Nam si una morali,
praeterquam quod nihil eis. proderant, etiam cum
illis peribant, quo pacto :quuin nón est separari
eum, qui salvari vult, ab eo qui non vult, sed una
perire cupit. Ad hec, non illi, qui. quod prastat

VARLE LECTIONES.

35 γνωρίζετε C. 3 ὑμῖν Cl. Fallitur S. de lectione Ci. 9 9

cuj. texiu. ἐνδομοιχῶ
om O. ?* Vbb.

5 jta S,, 0ὲ
νους, ὅτι d

ΝῊ

bendum συνεστῶτα S, 3) Post παρα

C. Ambigo de seriptura libri Ottob. non plena. ὃ 5
: σχέσει γνώσεως ἀπ᾽ ἄργ:
Ὁ. 33 Non continuo pacem mundo in érroritus postto dedit, Πεοφα. vi,

ξνοήγαμεν C. 38. Ila O et ex conject. C., in
ὧν 0. 31 δὲ
νατον Εξειριάσητο largitus est
4. Unde conjectaverim esse seri-

ἀργῆς τῷ κόσμῳ 0

deest aliquid, supple darfst» vol similem aliquam. voce. Gfr.

Tiecogn. νι, 4 : Sed ignoraniizm ejus ruinis scieniiam verilatis opposuiL Deinde ego post πλάνης commate
distinxi, non, ut C., post νήψασιν 8. ?* δέ add. ο, Ο, ¢ αἱ 0. 9 καὶ accessit ex Ὁ 83 καί Ὁ,

291

aliosque meliorum e3;ositione juvare. Unde inere-
duli, dum nolebant audire, ipsi conira eos pu-
gnabant per separationem, persecutionem, odium.
Qui vero ista suslinebant, miserati eos, qui ipsis
per ignorantiam insidiabantur, doetrina prudentio
orabant pro vexatoribus suis, scienles causam de-
licli esse ignorantiam. [pse enim. Magister elavis
confixus orabat Patrem, ut ejus interfectoribus di-
mitteret peccatum, dicens : Paler, dimilte illis pec-
cala sua, Non enim sciunt quae faciunt (a). Imitantes
ergo Magistrum et ipsi in iis qua patiebantur ora-
bant pro afflictoribus, quemadmodum. edocli fue-
rant. Sic non odio parentum separabantur, quando-
quidem et pro iis, qui nec erant parentes, που pro-
pinqui, sed inimici, preces continuas fundebant,
eosque, prout jussi erant, nitebantur diligere.

XXI. Mihi aulem dicite vos, quo modo parentes
diligatis ? Equidem si velutjustitiam semper intuiti,
bene est: sin vero temere, non amplius bene. Po-
lestis enim parvari ob causam eorum hostes fieri,
Qnod si gnari diligitis, dieite, quid sint. parentes.
Respondebitis : originis auctores. Cur ergo euncta-
rum rerum originem Deum mon amatis, si justo
judieio hoc suscepistis facere? Sod οἱ jam dicetis,
illum non novimus. Quare igitur non. percontati
volitis sensu destituta? Quid vero? elsi dilficilo
erat vobis cognoscere quid sit Deus, al quid non
sit Deus, non potuietis non scire, uL reputaretis, ne-
quelignum, neque lapidem, neque xs, neque aliud
quid ex corruptibili constans materia Deum esse.

XXII. Nonne enim ferro celata sunt simulacra,
et ferrum quod sculpsit igne emollitun est,el ignis
aqua exstinguitur? An non veroaqua per spiritum
movetur, atque spiritus a Deo. eunctorum opifice
initium exstantiz habet? Sicenim dixit Moyses pro-
pheta: In principio creavit Deus calum et terrram :
terra autem. erat. invisibilis eb. incomposita οἱ tene-
bra erant super abyssum, et spiritus Dei. [erebatur
super aquas. Qui spiritus, dicente Deo, velut
manus ipsius cuncta fecit, lucem separavit a tene-
bris, et post celum. invisibile visibile expandit, ut
superiora ab angelis lucis habitarentur, inferiora
vero ab homine una cum omnibus propier ipsum
factis administrarentur.

XXII. Nam propter te hominem Deus aquam
quz supra faciem terre erat jussit secedere ut tibi
ierra fructus posset producere: et fecit meatus,
quo fontes tibi preberet, ac apparerent fluminum

(4) Luc. xxi. 34.

CLEMENTIS ! ROM. PONT. OPERA DUBIA.

intelligunt, vellent separari, imo simol manere, A ναι 9844 ἤθελον, ἀλλὰ συνεῖναι xol di

τῇ τῶν κρειττόνων ὑφηγήσει, ὅθεν οἱ

κούειν αὐτῶν μὴ θέλοντες αὖ
διώκοντες, μισοῦ

᾿χωρίζοντε

σχόντες, ἐλεοῦντες αὐτοὺς 99 ὑπὸ ἀγνοίας ἐνεδρευο-
μένους, διδασχαλίᾳ ρονήσεως ηὔχοντο ὑπὲρ τῶν
ν τοῦ

τὰ ® κακὰ αὐτοὺς διατιθεµένων, τὴν qv
ἀμαρτάματος αἰτίαν εἶναι μεμαθηκότες. Αὐτὸς γὰρ
ὁ Διδάσχαλος προσηλωθεὶς ηὔχετο τῷ Πατρὶ, τοῖς
αὐτὸν ἀναιροῦσιν ἀφεβῆναι τὸ ἁμάρτημα, εἰπών 3
Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν, οὐ γὰρ
οἴδασιν ἃ ποιοῦσιν, Μιμηταὶ οὖν γινόμενοι τοῦ
Διδασκάλου καὶ αὐτοὶ, ἐν οἷς ἔπασχον, ὑπὲρ τῶν δια-
τιθεμένων ηὔχοντο, ὡς ἐδιδάχθηταν. Οὕτως οὐ 8
weis μισοῦντες ἐχωρίζοντο, ὁπότε xal ὑπὲρ τῶν μὴ
γονέων μηδὲ συγγενῶν, ἐχθρῶν δὲ γενομένων»
ἐποίουν συνεχεῖς εὐχὰς "! καὶ ἀγαπᾷν πειρῶνται “2 ὡς

ἐκελεύσθησαν,

XXL Εἴπατε δὲ pov ὑμεῖς, πῶς τοὺς γονεῖς ἀγα-
μὲν ὡς τὸ δίκαιον ἀεὶ σκοποῦντες, συνεύ-
εἰ ER ὡς ἔτυχεν, οὐκέτι, δύνασθε γὰρ καὶ
τούτων γενέσθαι ἐχθροί, Εἰ δὲ εἰ-

χομαι,
μικρᾷ προφάσει
δότες ἀγαπᾶτε,
τε: Γένους ἀρχηγέται. Διὰ τί οὖν τὸ τῶν ὅλων γένος οὐκ
ἡγαπάήσατε, e nep δικαίῳ φρονήματι τοῦτο ποιεῖν ἐπαν-

καμεν αὖ-

πε ὑμεῖς, τί εἰσι @ γονεῖς. "Ep

είλεσθε ; ᾿Αλλ᾽ ἔτι καὶ νῦν ἐρεῖτε" Οὐχ ἑωρά
τόν. Διὰ τί οὖν μὴ ζητήσαντες τὰ ἀναίσθητα κολαχεύε-
πε; ΤΕ δὲ; ܐܘ‎ καὶ δύσκολον ἦν ὑμῖν 45 γνῶναι τί
Θεὸς, τὸ μέντοι τί οὐ θεὸς μὴ εἰδέναι οὐκ. ἐδύνάσθε, ἵνα
λογίσησθε ὅτι Θεός ἐστιν οὐ ξύλον, οὐ λίθος, οὐ χαλ-
ἐκ φθαρτῆς γεγονὸς ὕλης.

χκὸς,, οὐχ ἀλλο

ΧΧΗ. Ἢ 435 οὐχ ὑπὸ σιδήρου ἐτορεύθησαν καὶ
& τορεύσας ** σίδηρος ὑπὸ πυρὸς ἐμαλάχθη, xal τὸ
πῦρ αὐτὸ @ σθέννωται ὑπὸ ὕδατος ; τὸ δὲ ὕδωρ οὐχ
ὑπὸ πνεύματος τὴν χίνησιν ἔχει, καὶ τὸ πνεῦμα ἀπὸ
ποῦ τὰ ὅλα πεποιηκότος Θεοῦ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐκτά
Μωύσῇς.
καὶ τὴν

ὕτως γὰρ ὁ προφήτης εἴρηκι
οὐρανὸν

ὁ θεὸς τὸν

qué, 4 δὲ γῆ ἣν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος 3
καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀθύσσον' καὶ πνεῦμα Θεοῦ
ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος, Ὅπερ καὶ λέγοντος

τοῦ θεοῦ, τὸ πνεῦμα, ὥσπερ χεὶρ αὐτοῦ τὰ πάντα δη-
μιουργεῖ φῶσ ἀπὸ σκότους χωρίζον "1, καὶ μετὰ τὸν
ἀόρατον οὐρανὸν τὸν φαινόμενον ἐφαπλῶσαν €, ἵνα
τὰ ἄνω τοῖς τοῦ φωτὸς ἀγγέλοις οἰκηθῇ, τὰ δὲ κάτω
ὑπὸ ἀνθρώπου ἅμα τοῖς δι αὐτὸν γενομένοις πᾶσι

διοικηθῇ.

XXII. Ad γὰρ σὲ τὸν ἄνθρωπον ὁ θεὸς ἐχέλευσε τὸ
ἐπὶ προσώπου τῆς γῆς ὑποχωρῆσαι ὕδωρ, bra καρποὺς
ἢ ὙΠ σοι προσενέγχαι δυνηθῇ, xal τρηδόνας ἐποίη-
σεν, ἵνα σοι παράσχῃ @ πηγᾶς wal ποταμῶν ῥεῖθρα

VARLE LECTIONES.

80 ἐλεῶντες, ἑαυτούς Cu ἐλεοῦντες

γενομένων ἐποιοῦντο τὰς εὐγάς Ὁ. Ἡ πείρωνται Ὁ. 5 ἡμῖν, τ
"Turrian. Pro epist. pontif. lib. v, cap. ult. 5 αὐτό om, 0, * ἐκστ

4 παράσχοι 0.

ἑαυτούς S. 9 τὰ transeripsi ex Ὁ. * γονέων μὲν ὄντων ἐχθρῶν δὲ

τιν C. 96 ἑτορνεύβησαν, καὶ ὁ τοργεύσας U. Οἴτ,
εως 0, € χωρίζων 0. 9 ἐφαπλώσας Ο.

293
φανῇ xal ζῷα ἐχδρασθῇ 8, συνελὼν
παραστῆναι δυνηθῇ. Ἢ
ὃς καρπῶν ἐπιγονὴν τωξουσι

CLEMENTINA.

γὰρ οὐ
"

σοι
πρ
ται 46 καὶ τροπαὶ γίνονται ; Αὐτίκα γοῦν ἥλιος καὶ

σελήνη ἅμα τοῖς ἄλλοις ἄστροις Dk σὲ τὰς

καὶ ὑετοὶ
ἄνα-
καὶ λί-
Ὅν

ito». ἐδόθη τιμὴ, οὔ-

τολὰς καὶ δύσεις ἐκτελοῦσιν, καὶ ποταμὸ

μναι ἅμα ταῖς πάσαις πηγαῖς 98 ὑπηρετοῦσιν.

σοι τῷ ἀναισθήτῳ ὥσπερ d

τῶς ἀχαριστήσαντι ἡ μείζων διὰ πυρὸς χόλασις
προητοίμαστα!, ὅτι γνῶνχι οὐχ ἠθέλη πρὸ
πάντων ἔδει γνῶναι

XXIV. Καὶ 9 νῦν δὲ ix τῶν ἡττόνων
τὴν τῶν ὅλων αἰτίαν, λογισάμενος ὅτι τὰ

σεως τὴν

ὕδωρ ποι
σιν λαμβάνει, τὸ δὲ πνεῦμα dm
ἀρχὴν ἔχει. Καὶ δει λογίσασθαι,
ܐ‎ λόγῳ εἰς Θεὸν δυνηθῇς, ὅπως
ἐπιγνούς σου τὸ γένος δῇ, καὶ πρωτογόνῳ ἀναγεννη-
θεὶς τὸ

, τὸ δὲ ὕδωρ ὑπὸ πνεύματ

τος

τοῦ τῶν ὅλων

πὸ
οὕτως E

σαι

ὕδατι καὶ @ κληρονόμος καταστῇς τῶν πρὸς
ἀφθαρσίαν γεννησάντων σε γονέων.
XXV. διὸ ἑτοίμως πρόσελθε ὡς υἱὸς πατρὶ, ἵνα

ἄγνοιαν αἰτία

v θῇ.
θέλεις ἢ βραδύνεις,
θελῆσαι μὴ θελη-

τῶν ἁμαρτημάτων σου ὁ Θεὸς τὴν
ΕἸ δὲ καὶ μετὰ τὸ κληθῆναι οὐ
δικαίᾳ Θεοῦ ἀπολῇ κρίσει, τῷ μὴ
θες καὶ μή voi νομίσῃς,

τῶν

πάντων
in, ἀξάτ

Ταύτῃ γὰρ

ἐὰν
σεδέστερος

ἧς, ἐλπίδος τυχεῖν δυνήσῃ, ܗ‎

ποτε ܐ‎

γενομένων εὐσεθῶν
στος δὲ

μᾶλλον πλείονα ὑφέξεις κόλασιν, ὅτι καλὰ ἔργα οὐκ
ἐποίησας καλῶς. kn γὰρ εὐποιέα, ὁπόταν ὡς Θεὸ
παῖ, Σὺ δὲ εἰ οὐ θέλεις, 247 ὡς

v, βαπτισθῆναι, τῷ σῷ θελήματι
ἐκείνου βουλῇ.

Τί συμθάλλεται πὶ

ἴσως ἐρε ὃς
αν τὸ Tenn Πρῶτον ὅτι

τὸ δόξαν Θεῷ πράττεις" δεύτερον δὲ, ἐξ ὕδατος dva-
γεννηθεὶς Θεῷ, αἰτίῳ φόδου Ἡ, τὴν ἐξ ἐπιθυμίας
πρώτην σοι γενομένην καταλλάσσεις 99 γένεσιν, καὶ
οὕτως σωτηρίας τυχεῖν δύνῃ ἄλλως δὲ ἀδύνατον.
Οὕτως γὰρ ἡμῖν ὤμοσεν ὁ 'προφήτης εἰπών 9
$ λέγω, ἐὰν μὴ ἀναγεννηθῆτε ὕδατι

ὄνομα Πατρὸς, Υἱοῦ, ἀγίου Πνεύματος,
τὴν βασιλείαν οὐρα-
Ἔστι γάρ ἀπαρχῆς
καὶ 9 τοὺς βαπτι-

τῶν

ἐκεῖ

τι

ον τῷ ὕδατι,

τρισμάκοριᾳ ἐπονομασίᾳ καὶ δὲ ܘܬ‎
e, ὥσπερ δῶρα

τῷ Θεῷ ὡς ἂν 55 ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος αὐτῶν τῶν

ov

ται τῆς ἐσομένης χολά <

A

(4) Joan. τας 5.

— UOMILIA XI. 294

ἃ undie, et animalia exirent, uno verbo ul. omnia. 56
libi possent offerre. Aut non propler to. venti spi-
runi, ad fructuum productionem, et imbres dete-
runtur ct anni tempestates. fiunt? Jam vero sol et
luna eum aliis stellis propler te oriunter et occi-
dunt, fluvii et stagna cum omnibus fontibus tibi
subserviunt. Unde tibi sensu. carenti quemadmo-
dum major prastitus est honor, ita ingrato major
preparata eet ignis pea, quod scire nolueris,
quem ante orania oportuit cognoscere.

XXIV. Sed vel nunc ex minoribus agnosce cuncto-
rumcausam, considerans, quod omnia aqua produ-
cit, aqua vero a spiritu accipit motus originem, spi-
ritusautem ab universorumDeo initium habet.Atque

» itaoportet reputarequo perralionem ad Deum possis
pervenire, ut agnoscens tuum genus et. regeneratus
aqua primigenita etiam hores efficiaris parentum
qui te ad incorruptionem genuerunt.

XXV. Propter quod prompte, tanquam filius ad
patrem, accede, ut Deus causam peccatorum tuo-
rum ponat ignorantiam. Quod si postquam vocatus
es, non vis, aut cunctaris, justo Dei judicio peri-
um et quia tu noluisti, nolet te Deus.Nec vero pu-

5, quod et si omnium, qui unquam fuerunt pi,
d eee sis, non fueris autem baptizatus, spem
alipisci aliquando poteris. Eo enim majores dabis
penas, quod bona opera non bene feceris. Prz-
clara enim res est, bona operari, quando juxta
mandatum Dei fit. Tu vero, si, ut illi placet, nolis
baptizari, tue voluntati obsequens illius consilio
repugnas.

XXVI Sed aliquis forsan dicet: Quid confert
<® aqua baptizari ? Primo quidem, quia
id quod Doo plaeuit facis. Secundo vero peraquam
Deo renatus, tiroris causam primam nativitatem
quam ex coneupiscentia traxisti permutas, sicque
salutemi consequi poles: aliter autem. impossibile
est. Ita enim nobis juravit propheta dicens: Amen
dico vobis, nisi renati fueritis aqua viva, in. nomine
Patris, Filii, Spiritus sancti, non tntrowilis in. re-
gnum celorum (uj. Quocirca accedite. Ibi namque
est aliquid ab inilio misericors: quod fertur super
aquam, et eos qui in ter beata invocatione baptizati
sunt eripit de foturis suppliciis, et que post ba-

D plismuin facta sunt ἃ baptizatis bona opera Deo
offer( quasi donum. Quare confugite ad aquam.

VARLE LECTIONES.

50 fta O et ex conject. C, cuj.
σαις p. πάσαις πηγαῖς C, qui conj. θαλάσσαις, Lectio
fluam. κ᾽ Κἂν )1_ 5 ἐπωνῷς αὐτό γ. 6, γνῷς σαυτι
Clem., p. 226, 569. S.

Scuntur 8. Rufino ; quare ea D esse putat a mala m
Ruf. Rec. vi, 9: αρα. ® fr. Schw. Mont.
Theol. Tubing. 1845, p. 613; 1847, p. 132

genfeld :D Clem. Rec. .ܐܐ‎ Rom. p. 466; D. Ev. Ioh.
Tub. 1851, p. 514. 91 καὶ Ὁ c. D, qui locum ità v
καὶ τῆς ἐσ. χολ. Apud Ὁ καὶ
88 ὡς ἄν Ὁ, ὅτ᾽ ἄν 0, ὅταν 0.

lexus ἐκβασθῇ,

98 Tha Ὁ ο, S, αἰτίᾳ φόδῳ C. Πως vbb. non suntin oodice Turriani,

; Frank. Wurlemb. Si. tom. XVIII,

5! πνέουσι aseripsi c. Ο.
Otloboniani
τοῦ γ. D.

V ἄστροις om. O. δὲ πά-
quamlibot conjecturam reddit super-
9 xii om. Ὁ, f xxv scr, Schliemannus
neque agna-
S ἀποτέμνη alia man. O. lla εξ "Turrianus;
p. 181; Naehap. Zertaller 1, 218 sq. ; Zeller : Ann.

p. Sq. XIX p. 179; Hil-

vB.

anu

p. 151: Arit. Unters., p. κ. hitsehl 1 Ann: Tool.
wii reslilui: Καὶ τοὺς βαπτ, ἐπὶ τῇ το. ἔπον, ῥύεται
deest ante τοὺς βαπτιζοµένους, S ὃ τοὺς βαπτιζομένους, S* καὶ om. Ὁ.

293 8. CLEXENTIS

hec enim sola vim ignis potest exstinguere. Ad A mz

quam qui nondum vu!t venire, adhuc rabidum gerit
spiritum, cujus gratia non vult pro sua salute adire
aquam vivam.

XXVII Aceede igitur, sive justus εἰς, sive in-
justus. Nam tibi, si justus es, solom deerat bapti-
zai in salutem, sin injustusin remissionem eorum,
quie inignorantia prius perpetrasti. Si vero injustus,
relinquitur, ut baptismatis bona opereris juxtaim-
pietatis proportionem. Quapropler, sive justus es
sive iniquus, festina nasei Deo, quia dilatio affert
perieulum ; nam íncertum est prestitutam morti
nostre tempus. Palri, qui te ex aqua genuit, simi-
litudinem per bonaoperaostende.Tanquam veristu-
diosus verum Deum honora ut patrem. Honor autem
ejusest, ut itavivas, sicul ipse, qui justus est, desi-
rat.Porrojusti voluntasest, injuslitiam non facias.Rt
est injustitia, occidere, adullerare, odisse, lraudare,
ceteraque his similia, quorum multi sunt species.

XXVIII. Verumtamen istis adjieiendum est. ali-
quid, quod quidem cum reliquis hominibus non est
commune, sed proprie competit religioni Dei. Dico
autem, in puritate degere, ad uxorem suam quando
in purgatione est non accedere: hoo quippe jubet
Dei lex. Quid vero ? Nisi purilas in religione Dei
esset consecrata, vos ut canthari cum voluplate
volveremini. Quare, tanquam bomines aliquid am-
plius brutis animantibus habentes, nimirum esse
rationales, cor quidem ἃ malis purgate per edle-
slem intelleetum, lavaero autem corpus difuite.Nam
inter vere bona est mundilies. Non quasi cordis
puritatem procedat castitas corporis, sed quia poat
bonum sequitur quod mundum est. Elenim magi-
ster noster quosdam nostrorum Pharisworum et
scribarum, qui sunt scparati, et legis instituta, ut
Beribe, plus ecteris cognoscunt, redarguebat tamen
velut hypoerits, quod ea sola qua ab hominibus
videntur purificarent, cordis vero puritatem quam
solus Deus aspicit relinquerent.

XXIX. Hac ergo ipsa voce usus est, revera ad
hypocritas inler eos loquens, non vero ad omnes
Nam praecepit, ut quibusdam obediretur, quod iis
commissa fuisset Moysis eaihedra (a). Verum ac
hypocrilas dixit: Va vobis Scriba εἰ Pharisei hy-
pocriü», quia mundatis calicis et parapsilis quod
exterius esl, intus. aulem. ea. plena. sunt. squaloris
Phariszo cave, munda. prius calicis οἱ paropsidis

(a) Matth. xxi, 2.

ROM. PONT. OPE

RA ΡΌΒΙΑ.

τῶν τὰς εὐποιίας, Διὸ oos

296

γετε τῷ ὕδατι,
τοῦτο γὰρ μόνον τὴν τοῦ πυρὸς ὁρμὴν σδέσαι δύνα.

ται Τούτῳ ὁ μήπω πρωσελβεῖν θέλων ἔτι τὸ τῆς λύσ-

ει πνεῦμα, οὗ αὐτοῦ δὲ σωτηρίᾳ
ὕδατι ζῶντι προσελθεῖν οὐ
XVII. Πρόσελθε οὖν, κἂν δίκαιος

so‏ 248 ܙܦ

ἧς, κἂν ἄδικος,

γὰρ ὄντι μόνον ἔλειπε τὸ πρὸς

σωτηρίαν fae: σθῆναι, ἀδίκῳ δὲ πρὸς τὸ βαπεισθῆ-
ναι 8 εἰς ἄρεσιν τῶν ἐν ἀγνοίᾳ προπεπραγµένων δ,

ται xav ἀναλογίαν τῆς ἀσε-

"Abba δ᾽ ὑποκαταλείη
θείας ἡ ἐπὶ τὸ βάτ

i μα εὐποιία, Διὸ εἴ τε δίκαιος
Ἱ, εἴτε ἄδικος, σπεῦσον γεννηθῆναι Θεῖν, ὅτι ἡ ἀνα-

θολή κίνδυνον φέρει διὰ τὸ ἄδηλον 61 εἶναι τοῦ θανά-

του τὴν προθεσμίαν, τῷ ἐξ ὕδατος @ γεννῶντί σε
πατρὶ διὰ τῆς εὐποιίας τὴν ὁμοιότη Ὡς
οιλαλήθης τὸν ἀληθῆ Θεὸν τιμῶν ὡς πατέρα, Τιμὴ

δὲ αὐτῷ τὸ ζῆν σε ὡς αὐτὸς δίκαιος ὢν θέλει. ܠ‎

κα ἔλημα τὸ μὴ

ἀδικεῖν, ᾿Αδιχκία δὲ ἐστιν

ove ἵν, πλεονεκτεῖν, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια"

τούτων δὲ εἴδη πολλά.

ΧΧΨΠΙ. Πλὴν τούτοις συνεισσέρειν δεῖ τί ποτε,
ὃ κοινότητα πρὸς [ἀνθρώπους μὲν οὐχ ἔχει, ἴδιον δὲ
θρησκείας θεοῦ τυγχάνει. Λέγω δὴ τὸ καθαρεύειν,

οὔσῃ τῇ ἰδίᾳ γαμετῇ μὴ κοινωνεῖν,
κελεύει νόμος. Τί δὲ εἰ μὴ καὶ τῇ
ποῦ Θεοῦ θρησκείᾳ τὸ καβαρεύειν ἀνέκειτο, ὑμεῖς ὡς
οἱ κάνθαροι δ᾽ ἡδέως ἂν ἐκυλίασθε, 4:4 ὡς ἄνθρωποι
πλεῖον τῶν ἀλόγων ζώων, τὸ λογιχοὶ 70
καρδίαν τῶν χαχῶν οὐρανίῳ καθά-

τὴν |

λογισμῆν, λουτρῷ δὲ πλύνετε Ἡ τὸ σῶμα, 349

Κατὰ γὰρ τὰ ἀληθῆ τὸ καθαρεύειν, οὐχ ὡς ὅτι προη-
τῆς κατὰ τὸν καρδίαν καθάρσεως ἢ τοῦ σώμα-
a, ἀλλ᾽ ὡς Ἡ ὅτι ἕπεται τῷ ἀγαθῷ τὸ κα-
Καὶ γὰρ ὁ διδάσκαλος ἡμῶν ἐνίους
div ? Φαρισαίων wal γραμμα ἄρωρι-
σμένοι ς τῶν ἄλλων
πλεῖον εἴδύτες, ὅμως διήλεγχεν αὐτοὺς ὡς ὑποχρι-

τῶν ἐν

ον, οἵ εἶσιν

(38) καὶ τὰ νόμιμα ὡς γράμμα:

τὰς, ὅτι, μένα τὰ ἀνθρώποις φαινόμενα. ἀγνεύοντες,
τὰ τῆς καρδίας γαθαρὰ καὶ Θεῷ μόνῳ δρώμενα παρ-

ܝ

XXIX, Ῥητῇ οὖν ταύτῃ φωνῇ ἐχρήσατο, τὰ ἀληθῆ
πρὸς τοὺς ὑποχριτὰς αὐτῶν λέγων ܕܘܐ‎ οὐ πρὸς πάν-

ἔλεγεν, ὅτι τὴ
θησαν χαρέδραν. Πλὴν πρὸς τοὺς ὑπο-
"OP ὑμῖν 75, γραμματεῖς καὶ Φαρι-
χαβαρίγετε τοῦ
παροψίδος τὸ ἔξωθεν, ἔσωθεν δὲ γέμει
Φαρισαῖς

πας. Ἐνίων γὰρ καὶ ἐπακούειν

σέως ἔπιστ

κριτὰς ἕλε

σαῖοι, ὑποκριπαὶ, ὅτι ποτηρίου

καὶ τῆς

ῥύπου τ, πυφλὲ, καθάρισον πρῶτον τοῦ

VARLE LECTIONES.

πρὸς

** Tta. S, αὐτοῦ C, Ο.
rec. τῷ pro τό, δὲ πεπραγι
Wr ἄδε λον Ὁ, 5 ὅδατι 0.
ταύτῃ πωλεύου τὸν γειμῶνα. S. "Tum ἀνεχυλίεσῃε,
conj S. 7: πλύνατε C. Tum τὸ 27.
partim explevit verbis 907 ὡς

ܣ

inseriptis.

0. Subinde ἀδίκῳ δ᾽
ον Arist. Hist. anim. v, 19, 552, ἃ, 17
. ἂν 1 ݁ܕ‎
Deinceps füit lacuna in 3 0
ἼΣ ἀλλὰ ὡς 0.

58 λέγων add. ο, Ὁ. Idem p. ἔλεγεν lacunam prebet, τὸ ὑμεῖς Ὁ,

τὸ βατ’ πτισθῆναι accesserunt ox O, in euj. marg. man,

add. S. c.

Bnfino Rec. vt, 9 : injusto vero.
Q8

νθαροι ἥν «υλίουσι wimgov, ἦν
λογικόν Q, τῷ λογικοὶ εἶναι

et ὅτι, quam. 81, man.
τὸ ὑμῖν Q. Otloboniani lect. presagivit S.
πους, C.

76 40

VARIORUM. NOTJE.

(83) "Agtopezudvon,
qua his capitibus dicuntur de lavatione. Cor.

10 significat nomen Φαρισαῖοι, Suspecla

autem Ebionismi et Judaismi sunt

291

ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος τὸ ἔσωθεν, Ίνα yi.
νηται καὶ τὰ ἔξω αὐτῶν ΤΙ καθαρά, Καὶ ἀληθῶς"
φωτισθέντος γὰρ τοῦ νοῦ τῇ γνώσει, ὁ μαθὼν δύναται
ἀγαθὸς εἶναι, ᾧ παρέπεται τὸ καθαρὸν γενέσθαι"
ἐκ τῆς ἔσω γὰρ διανοίας ἡ τοῦ ἔξω σώματος ἀγα-
9 γίνεται πρόνοια. Ὡς ἀπό γε τῆς κατὰ τὸ σῶμα
ἀναισθησίας τῆς διανοίας πρόνοια γενέτθαι οὐ δύνα-
ται, οὕτως ὁ καθαρὸς καὶ τὸ ἔξω καὶ τὸ ἔσω καθᾶραι
250 δύναται: ὁ δὲ τὰ ἔξω χαθαίρων πρὸς ἀνθρώ-
πων 18 τὸν ἔπαινον ἀφορῶν τοῦτο ποιεῖ͵ xal ἐπαίνῳ
τῶν ἱστορούντων παρὰ τῷ Θεῷ οὐδὲν ἔχει.

XXX. Τίνι δὲ οὐ φαίνεται, ὅτι κρεῖττόν ἐστι γυ-
ναικὶ ἐν γυναικείοις οὔσῃ μὴ συνελθεῖν, ἀλλὰ ܗܘܡ‎
θαρθείσῃ καὶ βαπτισθείσῃ; ᾿Αλλὰ καὶ μετὰ κοινω-
νἱαν βαπείζεσθαι δεῖ, ΕἸ
ἀναπολάσατε πῶς τὰ τῆς
ܕܘ‎ ἀναισθήτοις, ello
ὅτι ἐνταῦθα, ὅπου ἐχρῆν, οὐ τὸ πλεῖον λέγω, ἀλλὰ
µόνον καὶ ὅλον τὸ τῆς ἀγνείας ἀναδέξασθαι, ὀκνηρό-
)ܘܐ‎ γίνεσθε. Χοήσατε οὖν τὸν ἐκεῖ ὑμᾶς
κότα, καὶ διανοηθήσεσθε τίς ἐστιν ὁ ἐνταῦθα
πρὸς ἀγνείαν, ὑμῖν ἐμδάλλων.

XXXI. ᾿Αλλ᾽ ἐρεῖ τις ὑμῶν. Χρὴ οὖν ἡμᾶς ποιεῖν
ὅσα ἓν εἰδώλοις ἐποιοῦμεν; Φημί σοι, οὐχ ὅλα, ἀλλ᾽
ὅσα καλῶς ἐποιεῖτε, καὶ ἐνταῦθα πλεῖον. "O τι γὰρ
ἂν καλῶς γίνηται ἐν τῇ πλάνῃ, ἀπὸ τῆς ἀληθείας
ἐν τῇ ἀληθείᾳ κακῶς
στίν. ᾿Απολάδετε οὖν ὑμῶν παν-
λέγετε"

δὲ τοῦτο ποιεῖν ܟܘ‎

τε,

ἀγνείας μέρη μετεξιώκε
ἐϑρησκεύετε τ᾽, Αἰσχύνθητε

ܝ

ἤρτηται, ὡς, εἰ καὶ
ἀπὸ τῆς πλάνης

ταχόθεν τὰ ἴδια, μὴ τὰ ἀλλότρια, καὶ μὴ
Εἴ τι ποιοῦσιν οἱ πεπλανηµένοι καλὀν,
ὀφείλομεν. Τούτῳ γὰρ τῷ λόγῳ, ἐὰν μὴ φονεύῃ τ
εἴδωλα σέδων, φογεύειν ὀφείλομεν, ὅτι ὁ ἐν πλάνῃ ὧν

ποι:

οὐ φονεύει 19;
ΧαΧΙΙ. οὐχί:
μὴ φονεύωσιν, H3 ἡμεῖς μὴ @ ὀργιζώμιρα" P
ὃ ἐν πλάνῃ μὴ μοιχεύῃ, ἡμεῖς τὴν ἀρχὴν μηΐὲ
ἐνθυμηθῶμεν 86 ἐὰν ὁ ἐν πλάνῃ τὸν dq

ἡμεῖς καὶ τοὺς

ἀλλά 34 τὸ πλεῖον, ἐὰν οἱ ἐν πλάνῃ

ἀγαπᾷ, [rd ἐὰν

δανείζῃ τοῖς ἔχουσιν.
᾽Απαξαπλῶς ὀφείλομεν οἱ τὸν ܒܫ‎ 13 ἐλπί-

καὶ‏ ܒܝ

ἡμεῖς

ζοντες χληρονομεῖν, τῶν τὸν παρόντα μόνον εἰδότων,

τῶν ὑπ' αἰτῶν γενομένων καλῶν κρείττω δὶ ποιεῖν,
εἰδότες, ὅτι, ἐὰν αὐτῶν τὰ ἔργα τοῖς ἡμετέροις ἐν
ἡμέρᾳ, χρίσεως ἄναχρι τῇ εὐποιίᾳ
εὑρεθῇ, καὶ ἡμεῖς ἕναι αὐτοὶ δὲ,

διὰ πλάνην τὰ κατ᾽ αὐτὸν 35 ποιήσαντες, ἀπολέσθαι,
ἴον.

Τὸ δὲ αἰσχυνθῆναι κατὰ τοῦτο εἴρηκα, ὅτι μὴ
ἐποιήσαμεν αὐτῶν ὧν καὶ πλεῖον ἐγνώκαμεν. El δὲ
αἰσχυνθῆναι Es
τας P καὶ οὐ πλεῖον, πόσῳ γε 39 μᾶλλον, ἐὰν αὐτῶν
τῆς εὐποιίας τὸ ἧττον δείξωμεν ;

ἣν εὐποιίαν αὐτοῖς ἴσην δείξαν-

(a) Matth. xxn1, 25.

CLEMENTINA.

— HOMILIA XI. 298

A meritus, ut. et. illorum. exteriora. munda | fiant (a).
Et vere. Nam mente per scientiam illustrata, qui
didieil potest esse bonus; quam rem consequitur
puritas quia ex interiori inlellectu fit, exterioris
corporis bona provisio. Quemadmodum ex corporis
neglectu mentis provisio fieri nequit, ita qui purus
est, et quod exterius est et quod interius potest pur-
gare: qui vero exteriora purgat, ad hominum lau-
des aspiciens, id agit, ac propler cernontium laudes
nihil a Deo recipit.

XXX. Cui vero non apparet, melius esse ad
mulierem menstrua patientem non accedere, sed
ad purificatam et lotam? Oportet etiam post con-
cubitum lavari. Quod si hoo facere vos piget,
animo repetite, quo pacto castimonie munia pro-
sequebamini, quando sensus oxpertia idola cole-
batis. Erubescite, quod hie, ubi oportuit, non
dico majorem, sed singularem et integram ample-
eti castitatem, segniores eslis, Cogitate igitur eum,
qui vos illie constituerat, et intellizetis quis hic
vobis segniliem ad castimoniam immillat.

XXXI. Sed dicet aliquis vestrum : Oportet ergo
nos facere quecunque apud idola egimus. Aio
libi: Non omnia, sed quacunque bene faciebitis,
atque hic majorem in modum. Quidquid enim bene
fit in errore, a veritate pendet, sieut et si quid
male fiat in veritate, ex errore venit. Recipite igi-
tur qua undique ad vos pertinent, non qus sunt
aliena, et ne dicatis; Si quid boni faciunt qui er-
rant, facere nos non debemus. Hae siquidem ra-
C. tione, si non occidat idolorum cultor, debemus oc-
cidere, quia qui in errore vereatur non occidit ἢ

XXXI. Minime; imo polius, si illi qui erant
homicidium non faciunt, nos ne irascamur: si
errans non m«chatur, nos primitus ne quidem
concupiscamus : si ille amantem amat, nos etiam
inimicos diligamus ; si ille mutuum dat iis qui
habent, nos etiam non babeniibus. Omnino sane
debemus, qui ܐܡܕܘ )ܣ‎ seculi h»reditatem spera-
mus, in bonis operibus superare cos, qui presens
tantum smeulum norunt: gnari quod, si opera
illorum cum nostris operibus in die judicii collata.
paris merili reperianlur, confusio nobis erit, et illi
per errorem quod ad futurum seculum operati in-
teribunt. Fore autem nobis confusionem, in eo
dixi, quod non amplias fecerimus quam illi, qui-
hus amplius intelleximus. Quod si confusio erit,
si in operibus bonis nos illis equales ostendemus,
non superiores, quanto magis, si in iisdem operi^
bus nos inferiores exhibuerimus ¥

VARLE LECTIONES.

"It Ὁ ο, 8, ἀνθρώπους C.
distinguit C. 8: Οὐχὶ ἄλλο ο, Οὐχὶ ἀλλ
C, qui conj. ἵνα εἰ οἱ, "* μή 0 ct ἐκ conject. C,
quidem recte μή deesse vidil, m ιθυμηθῶμ
S. δ᾽ κρεῖστον Q. 5 [ta Ὁ et in marg.

Scripsi ratione habita lect. Ottob. δείξι

Ἢ αὐτοῦ 0. uS

8, ei

ΡΑΤΔΟΜ. Gn. 11.

εν conj. C.
ἃ, ὅσα in textu.
ἔξαντα, ap. @ δείξαντες. Vorum jam vidit S.

Ἠσκεύετε S, Ὁ, θρισαύετεΏ, 39 Pos φονεύει puncto
Ruf. Hec. vi, 13 mon ita est, sed. Dein ἐάν 8, ἵνα 0 0
in cuj. cod. deest. Tum μὴ μοιχεύῃ Ὁ, μοιχεύει €,
quod non Grecum est. L. οἷο vulg. recle se Bibel.
36 καθ’ αὐτῶν C. καῃ᾽ αὐτούς leg. putat 8. " 8
τ πῶς γε C.

10

299
XXXIII. Quod autem vere in die judi
bonis operibus errantium comparentur actiones
cognoseentium veritatem, nos docuit qui nescit
mentiri, dicens ad eos quidem qui negligebant
venire et audire illum: Περίπα Austri surget cum
generatione ista, δὲ condemnabit eam, quia venit
α finibus ferra audire sapientiam Salomonis, et ecce
plusquam. Salomon hie, et non. creditis (a). Ad eos
vero e populo, qui nolebant ad illius praedicatione
agere penitentiam, dixit: Viri Mmivit& surgent
cum generatione hae et condemuabumt illam, quia
audientes egerunt pamitentium ad predicalionem
Jona, εἰ ecce plus hie, ct memo eredi (9). Sicque
ad omnem eorum itnpietatem opponens ethnicorum
bene operantes, in condemnationem eorum qui
in vera religione bonorum operum qualia non
faciebant errantibus, admonebat cordatos, ut non
solum bonitatem gentilium requarent operibus, sed
etiam vincerent. Mihi autem fluxit bic sermo,
Occasione aecepta ex eo, quod oportet servare
tempus purgationis et post concubitum corpus
abluere, noe infieiari hano castimoniam, licet qni
a veritate aberrant, illom exscquuntur: quando-
quidem qui in errore bene agunt, οἱ vere religionis
homines eondemnant, et non salvanlur, quia ca-
siitatem colunt propter errorem, nom vero propter
pietatem in verum Patrem ao Deum cunctorum.

XXXIV. Quod cum dixisset, turbas dimisit, et
ex more eum familiaribus cibo sumpto quievit.
Jta ergo faciens e. quotidie disserens, accessiones
firmas legi Dei adduxit, putatos deos cum. eredita
genesi confutans, ostendensque temerarium rerum
casum nequaquam esse, sed muudum ex Providen-
tia gnbernari.

XXXV. Completis ergo tribus mensibus, cum
per dies jussisset. me jejunare, ducens ad fontes
maris vjeinos utin perenni aqua baptizaviL. Sie
igitur fratribus nostris feriàlis ac letis pro mihi
ἃ Deo concessa secunda nalivituto, Petrus puucis
post diebus conversus ad presbyteros coram omni
Keclesia precepit, dicens : Qui misit nos Dominus
noster et propheta, narravit nobis, quemadmodum
disbolus quadraginta diebus cum eo collocutus,
nihilque contra valens, promiserit se ex 81116 secta-
loribus apostolos ad fraudem faciendam missu-
rum. Quare anle omnia memores estote illum apo-
stolum vel magistrum vel prophetam fugero, qui

(a) Matth. xir, 42, (b) Lue, xi,

8. CLEMENTIS 1 ΠΟΜ. ΡΟΝΤ. OPERA DUBIA.
icum A XXXIII.

b

300

Ὅτι δὲ ὄντως ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ταῖς
τῶν πεπλανημένων εὐποιίαις αἱ τῶν ἀλήθειαν ἔγνω-
πράξεις, αὐτὸς ἡμᾶς ὁ ἀψευδὴς
ὃς μὲν τοὺς ἀμελοῦντας ἐλθεῖν

κότων ἰσάζονται

ἐδίδαξεν, εἰπὼν

καὶ ἐπακούειν αὐτοῦ: Βασίλισσα νότου ἐγερθή-
σεται μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης, καὶ καταχριν
αὐτὴν, ὅτι 89. ἦλθεν ἀπὸ τῶν περάτων τῆς γῆς
ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶνος" καὶ ἰδοὺ πλεῖον

Σολομῶνος ὦδε, καὶ οὐ πιστεύετε, Πρὸς ὃν 353
λαῷ μὴ ϑέλοντας μετανοῆσαι ἐπὶ τῷ
Ἓγδρες Νινενῖται 9 ἐγερ-
καὶ χαταχρι-

τοὺς ἐν
κηρύγματι
θήσονται

αὐτοῦ εἶπεν"

μετὰ τῆς

ὅτι

γενεᾶς ταύτης,
μετενόησαν εἰς

καὶ οὐδεὶς

νοῦσιν αὐτὴν, ἀκούσαντες
τὸ κήρυγμα Ἰωνᾶ" καὶ ἰδοὺ πλεῖον ὦδε,
πιστεύει, Καὶ οὕτως πρὸς
ἀντιπαραβεὶς τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν 9: πεποιηκότας,

vw = 1

πᾶσαν ἀσέθειαν αὐτῶν

καλὸν

ς κατάχρισιν τῶν ἐν
πεπλανημένοις πεποιηκότων, τοὺς ἔχοντας λο-
γισμὸν ἐνουθέτει, μὴ μόνον ὅσα τοῖς ἔθνεσι τὰ καλὰ
ἴσως ποιεῖν, ἀλλὰ τὸ πλεῖον. Ὁ δὲ λόγος µοι ἐῤῥύη,
πρόφασιν λαδὼν ἐκ τοῦ δεῖν φυλάσσειν τὴν ἄφεδρον,
καὶ ἀπὸ κοινωνίας βαπτίζεσθαι, μὴ ἀρνεῖσθαι τὴν
τοιαύτην ἀγνείαν, κἂν οἱ πεπλανημένοι αὐτὴν πράτ-
πωσιν Th ὅτε εἰς χατάχρισιν τῶν ἐν θεοσεείᾳ εἰσὶν
οἱ ἐν πλάνῃ ποιοῦντες καλῶς μετὰ τοῦ μὴ σώζε-
σθαι" ὅτι ἡ τιμὴ τῆς ἀγνείας αὐτῶν ἐστι διὰ τὴν
πλάνην, καὶ οὐ διὰ θρησκείαν τοῦ ὄντως Πατρὸς xal

Θεοῦ τῶν ὅλων.
XXXIV. Τοῦτο δὲ εἰπὼν, ἀπέλυσε τοὺς ὄχλους,
καὶ συνήθως ἁλῶν σὺν τοῖς φιλτάτοις μεταλαδὼν,

ἡσύχασεν. Οὕτως οὖν ποιῶν καὶ διαλεγό
στοτε, προσαγωγὰς (84) κατὰ τὸ βέθαιον προσέφερε
τῷ τοῦ Θεοῦ νόμῳ, τοὺς νομιζομένους μετὰ τῆς vo-
μιζομένης γενέσεως ἐλέγχων, καὶ ὅτι αὐτοματισμὸς
μὲν οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ κατὰ Πρόνοιαν διοικεῖται ὁ κὀ-
σμος.

XXXV. Τριῶν οὖν μηνῶν πληρωθέντων, νηστεῦ.
σαί µοι κελεύσας ἡμερῶν, 35 8 ἀγαγών με εἰς τὰς
ἐν τῇ θαλάσσῃ πλησίον οὔσας πηγὰς, ὡς εἰς div-
ναῦν 9 ἐθάπτισεν ὕδωρ. Οὕτως οὖν εὐωχηθέντων
τῶν ἀδελεῶν ἡμῶν ἐπὶ τῇ θεοδωρήτῳ µου ἄναγεν-
γή ob πολλὰς ἡμέρας τοῖς πρεσθυτέροις
ἐπισερέφων ἐπὶ τῆς
λέγων: Ὃ ἀποστείλας ἡμᾶς Κύριος ἡμῶν καὶ προ-
φήτης ὑφηγήσατο ἡμῖν, ὡς ὁ πονηρὸς τεσσαράκοντα,
εἰς αὐτῷ καὶ gd» δυνηθεὶς πρὸς
ν αὐτοῦ ἐπηχόων δὲ ἐπηγγέλλετο πρὸς

νη-
ܓ‎

μετ'

πάσης Ἐκνλησίας ἐνετείλατο

v, ἐκ τ'
ἀπάτην ἀποστόλους
σθε ἀπόστολον @ ἢ

ψαι, Διὸ πρὸ πάντων
«δάσκαλον ἢ προφήτην φεύ

VARLE LECTIONES.

$ og

92 πράττωσιν 8 Ὁ, πράττουσιν C.

Parisiensi.

9! Post ἐθνῶν addendum fort.
9v Ita 0 c. S, ἀέναον
Tom addidi φεύγειν ex conjectura, inseripsique laeune in 0 avis voc. [ἀκριδῶς]. Tacet 0

εὖ vol καλῶς post πεποιηκότας S.
* Leg. ὑπηκόων S. 9 ἀποστόλους Q.

C.
ide cod.

VARIORUM NOT/E.

(94) Προσαγωγάς προσέφερεν. Ad verbum sio
verte : Diving legi firmas adduzit accessiones ; hoo
eel, homines nonnullos ita convertit, utin poste-

rum divinz revelationi ex animo crederent et ad-
hererent. Davis.

CLEMENTINA

τὸ

à Ἐδραίων
ρῶν προσελη-
λυθότα πρὸς ὑμᾶς, ἵνα μὴ ἡ κακία 53. τῷ Κυρίῳ
προυδιαλεχρεῖσα "ἡμέρας τευσαρόχουτα:, μη
δυνηθεῖσα, ὕστερον, ὡς ἀστραπὴ ἐξ οὐρανοῦ ἐπὶ γῆς
πεσοῦσα, καθ᾿ ὑμῶν ἐκπέμψῃ κήρυγα, ὡς οὖν 9 ἡμῖν
πὸν Σίμωνα ὑπέβαλε προφάσει ἀληθείας
ποῦ Κυρίου ὑμῶν κηρύσσοντα, πλάνην τε ἐνσπεί
ροντα @, Οὔ γάριν 6 ἀποστείλας ἡμᾶς ἔφη" Πολλοὶ
ἐλεύσονται πρὸς µε ἐν ἐνδύμασι ! 3δ4 προβάτων,
ἔσωθεν δὲ εἾσι λόγοι ἅρπαγες ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν

π᾿ ὀνόματι 99

Επιγνώσεαθε 3 αὐτού

XXXVL Καὶ ταῦτα εἰπὼν τοὺς μὲν προπομποὺς ὃ
Συρίας, ἐκεῖ
ἐπών. Ῥῶν οὖν πορευθέντων ὁ Ηὲ-

ἐξ
μένην ἐπιμένειν
Ἶρος πολλῶν πεπεισμένων ὄχλων νύσους, πάθη, iuf
μονας d ܨ‎

μψεν εἰς 44 τὴν ἐπο-

λάσας, καὶ εἰς τὰς ἐν τῇ + θαλάσσῃ

σίον οὔσας πηγὰς βαπτ'
Μαρούνην τὸν ἀπο;
ἐπίσχοπον καταστήσας καὶ πρεσθν

ἴσας, καὶ εὐχαριστίαν κλάσας δ,

ἔνι, ρους δώ-

κα ὀρίσας καὶ διακόνους δείξας καὶ χφηρικὰ συστη-

Ὁ χαὶ δ συμφέροντος τῆς

σάμενος, ὑπὲρ τε τοῦ χὺ
Ἐκκλησίας τῇ τάξει προσομιλήσας,
Μαρούνῃ πριῶν μηνῶν
πληρωθέντων τοῖς ἐν Τριπόλει τῆς Φοινίκης ἀποταξά-
Συρίας ἐπορεύετο
ὁδὸν, πάντων ἡμᾶς προπεμπόντων μετὰ τῆς προση-
κούσης τιμῆς ".

χαὶ τῷ ἐπισχόπῳ

πείθεσθα! συμδουλεύσας, ἤδη
μένος, τὴν ἐπὶ

Ἀντιόχειαν τῆς

"OMIAIA IB.

8
3
ὃν
8
2
ἢ
3
3
ἃ
E
3
3
8
E
"

Συρίας ἐλθεῖν, αὐτῆς
ἐλθόντες. Καὶ 055
πό πάντων σχεδὸν πρρακη-
κοότων τοῦ κηρύγματος, μιᾶς ἡμέρας b

ἀπήραμεν εἰς ᾿λντάραδον ὃ. Πολλῶν δὲ τῶν σονοῦοι-
πορούντων ἡμῖν ὄντων, ὁ Πέτρος Χικήτῃ καὶ ᾿Ακύλᾳ
προσωμίλει λέγων: Ἐπειδὴ πολὺς ὄχλος τῶν συνο-
84:7

πόλιν ἐπισπᾶται, ἀναγκαίως

ἡΑντιόχειαν τῆς
θωσίᾳ ἐμείναμεν
εἶναι ἧς ἐξήλθομεν

μείναντες,

οούντων οὐ

ἡμῖν

μικρὸν φθόνον M pend

ἄμην φροντίσαι,

πῶς μήτε οὗτοι λυπηθῶσι κωλυθέντες συνεῖναι ἡμῖν,

μή

ἡμεῖς, περίδλεπτοι γινόμενοι, φθόνῳ τῷ τῆς χα
WEIN, περ TOMIIPIU Qv P

τὸν ΝΙ-
κατὰ συστήματα

χίας ὑποπέσωμεν, Τούτου ἕνεκεν βούλομαί σε
᾿Αχύλαν προοδεί
δύο σποράδην, μανθάνοντες "

κήτην καὶ μου

τὰς τῶν ἐθνῶν εἰσέρχεσθαι
πόλεις,
11. Οἴδα δὲ ὅτι ἀθυμεῖτε, τ΄

(a) Matth. vir, 15.

ο ποιεῖν ἀκηκοότες,

— ΒΌΜΙΠΑ XII. 302

Α non prius predicationem suam doctrinamque ac-
curate contulerit cum Jacobo, diclo Domini mei
fratre, cui creditum est Ecclesie Hebraeorum Hie-
rosolymitane regimen, nec ad vos venerit cum te-
stibus. Ne forte malitia, que cum Domino per
quadraginta dies disceptavit, nee quidquam potuit,
deinceps velut fulgur e colo in terras delapsa
contra vos mittat praeconem, sicut nobis immisit
Simonem, pretextu verilatis in nomine Domini
nostri predicantem aique errorem seminantem.
Qua de causa qui misit nos, dixit: Multi venient
adversus me in vestimentis ovium, | intrinsecus
autem sunt lupi rapaces : a. fructibus eorum. cogno-
scetis eos (a).

XXXVI. Atque his dictis, eos qui ad precedendum
fuerant ordinati, in Antiochiam Syria emisit, ju-
bens 1) ibi tempus secuturum exspectarent. lis
itaque profectis, Petros ingenti hominum multitu-
dine ad fidem adducta, morbos, sgritudines, dew
mones expulit, in fontibus maris vicinis baptizavit,
eteucharistiam fregit: eumque Maroonem hospitem.
suam, jam omnino perfectum, in episcopum consti-
tuisset, duodecim presbyteros designasset, fecisset
diaconos, qui ad ordinem viduarum pertinent sta-
tuisset, pro communi bono ac de eo, quod Ecclesie
ordini eonducebat, esset. colloculus, et. consilium
dedisset ut episcopo Marooni obedirent, jar tribus
mensibus completis, vale dixit Tripolitanis Pheeni-
cie, et iter versus Antiochiam Syrie ingressus est,
omnibus debito cum honore nos comitantibus.

B

HOMILIA XIT.
I. Egressi ergo Tripolim Phenices,

ut Antiochiam
Syrie veniremus, eo die Orthosiam profecti ibi
mansimus, αἱ quia est prope urbem, e qua egressi
füeramus, cum omnes fere pro:dieationem evange-
licam prius audissent, unum diem illic commorati,
Antaradum abiimus. Qui vero multi erant. nobis-
cum iter facientes, Petrus Nicetam et Aquilam allo-
cutus est dicens : Quandoquidem magna comitan-
tium multitudo non parvam invidiam nobis per
urbes intrantibus conflat, necessario curandum esse
judicavi, ut. neque ipsi contristentur, dur prohi-
bentur esse nobiscum, neque nos. dum sumus spe
ctabiles, incidamus in malitiz invidiam. Quocirca
volo te Nicetam atque Aquilam ante me iter habere,
D per duos globos sparsim, et clam gentium ingredi
civitates.
IL Vobis autem, scio, molestum est, quod id fa-

VARLE LECTIONES.

96 μὴ pes conj. Schliemannus Clem.
προσε ηλυθότι, ex conject. προσεληλω
τεσσαράκοντα Ο, "8 νῦν leg.

in 0

τα.
cens.

45. Tum addidi εἶσι c.
in marg. C., euj. eod, καὶ
O. Epif. ο, 69 hao exhibet
T Wbb. πάντων ἡμᾶς

eodem cod.

σαι

τοῦ χοινοῦ

προπεμπόντων

. 535, εξ S. Tum

Schliem. Clem.
Ο. 1" ἐγσπείροντα ὑποθάλλ: ἢ 0. 1 ἐνδύματι C. Lectionom Ottob. confirmat
3 ἐπιγινώσχετε
Liber Ottob. constanter Μαροώνην. Li Ὁ. "Tum τῇ τάξι
al gap

αρτυρίων ευθρίζαίυς est C. Idem subinde
ܗ‎ όσων. V προδιαλεχθεῖσα Ὁ. Tum w p.

p. 90 et S. ν" ὀνόματος 0. Deinde τε S, σὲ C.

ic ct paulo post Math. vr,
* τῇ om. 0.

D.

5 Τὰ Ὁ et
. τὴν τάξιν Qe,
λησίαν τάξεως.
᾿λντάρανδον 0, 9

0. 9 προπόµπους C.

τῆς κατὰ τὴν

μετὰ τῆς προσηκούσης τιμῆς accesserunt ex Ὁ.
λανθάνοντας vel λανθανόντως conj. et vertit 0. τε addi vull S.

2

. OPERA DUBIA. 304

οἱ 19 µου διάστημα οὐδ᾽ ὅλων ἡ μερῶν δύο.
ile, ὅτι πολλαπλ.

303 $. GLEMENTIS 1 ΠΟΝ, PON'

ciendum audieritis,duorum non integrorum dierum A.
spatio a me separari. Yos igitur cognoscere volo,
quod nos, qui persuasimus, vos qui credidislis
multo amplius diligimus, quam vos diligatis nos
persuasores, Itaque mutuo amore flagrantes inco-

lomitstis curam geramus pro viribus, non eitrà λείας, ὅσον τὸ ἐφ' ἡμῖν, φροντίζωμεν. Πρὸς τούτοις δὲ

οὐδεμιᾶς ἡμέρας διαλεγομένου µου ἀπολιμπάνεσθε 19,

οἱ πείσαντες ὑμᾶς τοὺς πεισθέντας, di
τας, ᾿Αλλήλους οὖν στέργόν-

πετ

μὴ ἀλόγως πο‏ ܐ

ἡ ἃ φίλωμεν, τῆς ἀσφα-

ralionem facientes que cupimus. Ad hzc vero nulla
diea me disputante aberilis. Per singulas enim Εἰς γὰρ τὰς ἐπισημοτέρας τῶν ἐπαρχιῶν πόλεις
quasqueinsigniores provinciarum civitates propo- — soofenuat, ὡς ἴστε χαὶ ὑμεῖς, ἡμερῶν ἐπιμένειν καὶ
sui, sicut eliam vos seitis, per dies residere εἰ di- διαλέγεσθαι, Καὶ τὸ viv εἰς τὴν ἐγγυτέραν ἡμῖν Αποζ
sceptare, Nune ergo in Laodiceam nobis proximam ἂν προΐξατε, καὶ μεθ ἡμέρας δύο ἢ τρεῖς, ὅσον
ܙ‎ et post biduum οἱ triduum, quantum ad ܕ‎ καταλήψομαι ὑμᾶς. "Emi δὲ τῶν
propositum rasum spoctat, sttingam vos. Ad portas μεῖς μόνοι, 956. διὰ τὸν θρύλ-
Pülom vos soli recipile me, metu murmuris, utsic λὸν !*, ἵνα οὕτως ἀψοφητὶ συνεισελόντες ἅμα ὑμῖν
absque strepitu etiamingressiuna vobiseum simus, — ὥμεν, Κἀκεῖθεν ὁμοίως μετὰ τὸ ἐπιμεῖναι ἡμερῶν
Et inde similiter, cum dies ibialiquot transegeri- ἄλλοι ἀνθ᾽ ὑμῶν να κατὰ ἐφημερίας προά-
pro vobis ulterius per vices precedent B ξωσιν, τὰς ξενίας ἐτοιμάζοντες,

τῷ rm

mus, ali
et hosp preparabunt.
HI. Hac dicente Petro, necoseario acquieverunt, II. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἠναγκάσθησαν συν-

Φεεπίος: Non valde pos, domine, contristat hoo θέσθαι λέγοντες Οὐ πάνυ ἡμᾶς, κύριε, λυπεῖ τοῦτο
agere, quoniam a tejubelur. Primo quidem, quia ὠτπράττειν, διὰ τὸ ὑπὸ σοῦ χελεύεσβαι, Ἰρῶτον μὲν,
Doi plovidentia deleetes, dignos qui cuneta pre- ὅτι πάντα γαλῶς γοεῖν f$ τε καὶ συμδουλεύειν ἄξιος
clare cogites atque consulas. Ad Μάο νεο, quia ple- τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας ἐξελέγης᾽ πρὸς τούτοις
rumque perbiduum tantum necessitale prcedendi δὲ ἐπὶ 1 τὸ πολὺ ἡμερῶν δύο ἀνάγχῃ τοῦ προάγειν
ate aberimus illud anter spajum quamvis longum εθά σον" καὶ αὖται μὲν πολλαὶ πρὸς τὸ
sit, dum tenonvidernus dominum nostrum Petrum, — μή σε τὸν κύριον ἡμῶν ὁρᾶν Πέτρον, πλὴν λογιζύμεθα,

aitamen cogitamus, multo moleslius laturos, qui
longius premissi sunt utpote jussos te diutius por — μένοι, ὡς ἐπὶ πλεῖον ἀναμένειν σε κατὰ πόλιν κεκε-
urbes exspectare, οἱ anxios quod aspectu desidera λευσμένο! U, ἆ ἐπὶ πλεῖον ἐστερῆσθαι
bilis vullus tui per moltum tempus sinprivati.Et τοῦ ὀρῆν σοῦ τὸ περιπόβητον πρόσωπον. Καὶ ἡμεῖς

nosnon minus illis tristes facere quemadmodum οὐκ ἔλαττον 15 ἐχϑίνων ἀθυμοῦντεςῦ ὡς κελεύεις διὰ τὸ

jubes propter utilitatem non moramur. Et his dictis 0 συμφέρον ποιεῖν οὐκ ἀντιλέγομεν. Ὁμῶς 19 ταῦτα

precessere, accepto mandato, utin prino hospitio εἰπόντες προῆξαν, ἐντολὴν ἔχοντες, ἐν τῷ πρώτῳ παν-

alloquerentur multitudinem simuliteragentem,quo δοχείῳ προσομιλῆσαι τῷ συνοδοιποροῦντι ὄχλῳ, ὅπως

sparsimeta semutuo divisi ingredirentur eivilates, σποράδην ἀλλήλων γενόμενοι εἰς τὰς πόλεις εἰσέρ-
χωνται.

ων οὖν αὐτῶν, ἐγὼ Κλήμης μεγάλως

1V. His igitur profectis, ego Clomens valde gavi- Υ̓͂. Πορ
σεν εἶναι. Καὶ

sus som, quod mesecom essevoluisset.Alque hec ἔχαιρον, ὅτ: σὺν 26 2 αὐτῷ µε ἐ
ad eum verba profero: Gratias ago Deo, quod me ἀποκριθεὶς εἶπον" Εὐχαριστῶ τῷ 96
non emiseris,ut alios: nam pre dolore enectus ς ἕτέρους, €
fuissem. llle vero: Quid autem, inquit,si qua ne- διαπεφωνήχειν E εἰ καὶ χρεία τις
cessitas exegerit milli te alique doctrine gratia tu ἔσται πεμοθῆναί σέ που 38. μαθημάτων χάριν, σὺ, διὰ
quia aliquandiu a me utilitor erís separatus, idea τὸ πρὸς ὀλίγον ἀπολιμπάνεσθα! µου συμφερόντως, διὰ
inorieris Ὁ Nonne potius, lecum reputans, ferenda τοῦτο τεθνέξῃ ; Οὐχὶ δὲ, προσομιλήσας σεαυτῷ φέρειν
esse qua propter necessitatem tibi imposita sunt, τὰ διὰ τὴν ἀνάγκην σον προσταγεντα 34, εὐθύμως ὖπο-
Autignoras,umicos una σταίης 9 ¡ Ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι σύνεισιν οἱ φίλοι ταῖς

Ze τοῖς σώμασιν ἀπολιμπάνωνται 35, ὡς

wquo animo sastinebis?
csse recordaUone, licet corporibus separentur, ἢ μνήμαις,
sicut nonnulli corpore prassentes, quod eorum non ἔνιο!, σονόν
recorüentur, animo peregrinuntur ab amicis ? ψυχαῖς 39 ἀποδτ μοῦσι τοῖς φίλοις ;

VARUE. LECTIONES.

Lecüonem in Ὁ obviam previdit D. !? Ita O c. D., τό C.
15 ποιεῖν cod. Reg. 804 et Ruf. 5 ἐπεί O. Tum
^1, τοῦ προάγειν conj. C., ἄναγκῃ in textu, αἱ O., ἀνάγκῃ τοῦ πράττειν τοῦτο ο0ᾶ.
Heg. 804 Epilomes c. 1 hiec habel : πιπολὺ ἡμερῶν δύο ἀνάγκη τοῦτο πράττειν ἡμᾶς
ἀπολιμπανομένους qoo. Fortasse noslro loco post τούτοις 35 addendum ὅτι secundum s. ! χεκελευσάµενοι
Ὁ. Tum ἐστερῆσθαι τὸ ὁρᾶν C. minus recle. 39 ἐλάττονα 0. 39 ta S., ὅμως C. Q,, 39. ἐπεί Ὁ. ܐ‎ 4 0.,
mendose. ?? ποι legi vult S. 9 ia cod Beg, BU et O. προσταθέντα C. dn textu, προστεθέντα
in marg. ?* lla Ὁ ¢, cod. Reg. 804, ὑποστέῃς U. Tum elsüa cod. Heg. 804 Ίσθα C, 0. Post οἱ Ὁ exh. εἶ.
ὃς ἀπολιμπάνοιπαι C. Tum ἔντοι 0, o. cod. Reg. 804 et Epil, c. 72, ἐνίοις C. δδ Ma. eod. Rog. 804 οἱ Epit. t.
¢. , τὰς ψυχάς C. 0.

τοῖς σώμασιν, ἄμνη µοσύγης αἰτίᾳ ταῖς

ὀμενοί C, 11: ἢ εἴπερ p. ἤ
Όμεν Ὁ. 18 ἀπελιμπάνεσθε Ὁ.

monat

305

V. κἀγὼ ἀπεκρινάμην' Μὴ τοίνυν νομίσῃ,

CLEMENTINA.

ὅτι τὰ λύπης πάσχειν ἤμελλον ἀνοήτως, ἀλλὰ καὶ πάνυ
ὀρθῷ τινι λογισμῶν, Ἐπεὶ γάρ

τρός τε καὶ μητρὸς καὶ ἀδελφῶν καὶ gos
» μοι γενόμενον διὰ τὸν Θεόν τῆς σωζούσης

πᾶν-‏ ܐ

τῶν ἔχω,
γῶν, αἵ

ἀληθείας, ἀντὶ πάντων ἔχων σε παραμυθίας τῆς ܬܬܐ‎
στης τυγχάνω. Πρὸς τούτοις, δεδιώς µου καὶ τῆς ἀκμῆς
τὴν ἐκ φύσεως ἐπιθυμίαν, ἠγωνίων, μή πως ܐ‎
φθείς σου, ἄνθρωπος ὧν νεώτερος, ὅσπερ
ἐνστάσεως ἔχω, ὡς ἂν μὴ κατά τινα χόλον Θεοῦ ἀπο-
258

δὴ πολλῷ ἄμεινον καὶ ἀσφαλέστερον

31 νῦν οὕτως

στῆναί σου ἀβύνατον εἶναι 38, ἅττων
ἔσομαι. ᾿Αλλ᾽ ἐπι
συνεῖναί μὲ σοι, τούτῳ, ᾧ 596 νοῦς µου αἰδεῖσθαι εὐλόγως
προείληφεν, διὸ πάντη σοι ® συνεῖναι
τούτοις δὲ μέμνημαί σον ἐν Καισαρεὶ
βούλ εὐσεθῶς
σεδῶς δὲ ἔφης, τὸ μηδένα λυ
λιπόντα 13 γονεῖς, γυναῖκα ὁμόφρονα, ἢ ἑτέρους τινὰς
τὴ θεοσεθείᾳ

μίας

συγοῦ

προσκειµένους. Ὅθεν ἐγὼ κατὰ

ἐπιτήδειός εἰμί σοι συνοδοιτόρας, ᾧ cl καὶ τὰ
γιστα χαρίζῃ, τὰς δούλων µοι ὑπηρεσίας συγχωρεῖς
ποιεῖν,

VL. Καὶ ὁ Πέτρος, ἀκούσας, γελοιάζων ἔφη: Τί οὖν
οἴει, Κλήμης, μὴ ὑπ᾽ αὐτῆς ἀνάγκης σε εἰς
μοι ταγῆναι τόπον; Ἐπεὶ τίς τὰς χαλὰς wal
σινδόνας μετὰ τῶν ἐπομένων μοι δαχτυλίων καὶ ὑπο-
δήσεων φυλάξει; Τίς δὲ καὶ τὰ iim καὶ πολυτελῆ
ὄψα 98 προετοιμάσει, ἄτινα, ποικίλα ὄντα, πολλῶν καὶ
τεχνιτῶν 9 δεῖται μαγείρων, καὶ πάντα ἐκεῖνα ὅσα
ἐκτεθηλυμμένων 9 ἀνθρώπων ὡς θηρίῳ μεγάλῳ τῇ
ἐπιθυμίᾳ ἐκ πάσης πλεονεξίας πορισθέντα ἐτοιμάζε-
ται; Πλὴν ἡ ® τοιαύτη σε προαίρεσις ὑπεισῆλθεν,
ἴσως μὴ συνέντα καὶ τὸν ἐμὸν ἀγνοοῦντα βίον, ὅτι
ἄρτῳ μόνῳ καὶ ἐλαίαις χρῶμαι, χαὶ σπανίως λαχά-
νοις, καὶ ὅτι ἱμάτ

δούλων
πολλὰς

x

» gut καὶ τριθώνιου (35) ὑπάργει
περιθέθληµαι, καὶ ἑτέρου χρείαν οὐχ
ἔχω οὐδὲ 989 ἄλλων τινῶν, Ἐν γὰρ τούτοις καὶ

τοῦτ᾽ 51 αὐτὸ

πλὴν,
ἴομαι, καὶ θαυ-

σοῦ μὲν τὴν ἀγαθὴν προαίρεσιν ἀποὶ
πολυτελῶν ἐθῶν ὑπάρ-
πήλλαξας

ἐγώ τε καὶ ᾿Ανδρέας ὁ

μάζων ἐπαινῶ, πῶς ἀνὴρ ἐκ
χων ῥᾳδίως τοῖς ἀναγκαίοις
βίον, Ἡμεῖς γὰρ ἐκ παίδων,
σύναιμος καὶ κατὰ Θεὸν ἀδελφὸς ὧν ἐμὸς, οὐ μόνον
ἐν ὀρφανίᾳ ἀνατραφέντες, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ πενίας καὶ
κακουχίας εἷς ἐργασίαν ® ἐβιαβέντες, εὐμαρῶς νῦν
τὰς τῶν ὁδῶν φέρομεν σκύλσεις. Ὅθεν, εἰ ἐπείθου ἢ

πὸν σεαυτοῦ

— HOMILIA XII.
A

306

V. Et ego respondi : Noli autem putare, domine,
quod istum merorem insipienter sim perpessuzus,
quinimo admodum reeta ratione. Quoniam enim te,
domine mi, pro omnibus haben, pro patre, matre,
fratribus et cognatis, qui per. Deum auctor mihi
fuisti agnascende servatricis veritatis, in locum
omnium habens te maxima íruor consolaliono.
Proxterea veritus juventutis mea naturaleta coneu-
piscentiam anxius eram, ne forte, qui homo ju-
venis sum, disjunetus a te (qui nune ita animum
induxi, ut absque divina quadam ira non possim a
te divelli), a cupiditate vincerer. Sed quia multo
melius ac tutius est, me manere upud le, hominem
quem animus meus merito revereri instituit, id-
Cireo omnino tecum esse opto. Ad hec memini
te apud Caesaream dixisse: Se quis vuli me. comi-
tari, pio comitetur. Pie autem dicebas, neminem
iristitia secundum Deum afficere, velutrolinquendo
parentes, uxorem unanimem, auLalios ver reli-
gioni addictos. Unde ego prorsus iibi sum aplus
itineris comes, a quo si maximam velis inire. gra-
Viam, ministeria servorum obire mihi concedes.

VI. Hoc audito, Petrus subridens ait: Quid ergo
putas, Clemens, quod non ipsa necessitate tu in
servorum locum mihi redigeris ? Nam qui elegan-
tes ac multas sindones cum adjunctis annulis et
calceis mihi custodiet? Quis vero et suavia exqui-
sitaque opsonia preparabit, qui cum varia sint,
multos ac peritos postulant coquos : et omnia illa,
que apud effeminatos homines cupiditati, tanquam
immani besti, per omnem quesita luxum ac
fraudem parantur? Sed forsan hoc te subiit pro-
positum, quia non intellexeris atquo. ignores vitm
mes rationem, qui pane solo εἰ olivis utor, rare-
que oleribus, quique vestimentum ae pallium habeo
hoe ipsum quo àmietus sum, et alio opus non ha-
beo, neque ulla re. Nam in his etiam abunde mihi
est. Mea quippe meus cerueus illic omnia bona
eterna, nihil eorum que hie sunt aspicit. Attamen
tuum egregium approbo institutum, mirorque ao
laudo, quo modo cum sis vir in vita sumptuosa
educatus, facile vivendi rationem immutaveris et
ad sola necessaria traduxeris. Nos enim a puero,
ego οἱ Andreas, qui ejusdem mecum sanguinis est,
meusque secundum Deum frater, non solum in pu-
pillatu educati, verum etiam propler inopiam et
vrumnas ad laborem assuefacti, expedite nunc iti

VARLE LECTIONES.

ὅσπερ D, ὅπερ Q, O. Tum ὡς ὃν μή Ὁ. κἂν 6,‏ ܦ

0, ὡς — εἰ μὴ — Epit. ο. 73, ὡς κἂν conj. S. Dein-

ceps ἀποστῆναί 0. C. Epil. 1. ο., ἀποστεῖν C. 3 [ta Epit, εἴ 0. Ὁ. Ἀτοήτ..ις (sic) pro τούτῳ ᾧ Ὁ. 30 πἀν-

ας εὐσεδῶς συνοδευέτω om. Ὁ. ldem Ao
5 ὄψα Epi c. 1
50 πλὴν εἰ cod. Reg. 804 et 0, Tum. συνιέντα epit

ποτέ σοι Ὁ,
3 [ta Epi. 1. οι, ἀπολιπών C 0.
B.

ᾱ εἰ 0, ὄψη C. 8.

c. cod. Reg. 801, λυποῦν Ὁ, λυπῆσαι Épil. ο. 73.
νυκῶν epit. 35 ἐκτεθηλυμένων
Yi τοῦτο C. 38 ἐργατείαν cod. Reg. 804 οἱ 0.

VARIORUM NOTE.

0 Τριθώνιον Tribunarium dieitur non semel
in Narratione de Apollonio Tyrio, Auguste Vindel
corum edita, pro tribonarium : Nedespicias tribunarii
pauperiatem. Est autem τριθώνιον seu τριδόγιον
grammaticorum filiis τὸ παλαιὸν xal τετριμμένον τὸ

ἱμάτιον: κατατετριμμένον ῥάχος" παλλίον In Auso-
nio, epigramm. 39, tribon. Paulo anto Diber Regis,
πλὴν εἴ τοιαύτη. Εἰ eub finem capitis, ἐργαστείαν,
Cor.

307

servorum officia me, hominem operariu, tibi im-
pendere concederes.

VIL At ego hac audiens contremui et collaery-
mavi, quod talem habuisset orationem vir quo
cuneti hujus 18116 homines ratione scientiz ac
pietatis minores sunt. Tum ille lacrymantem me
videns causam lacrymarum percontabatur. Et ego
respondi: Quid tantum peceavl, ut mibi hujus-
modi profeeres sermonem? Et Pelrus excepit: Si
malum est, quod dixi, ut serviam tibi, tu prior
peccasti, hoc mihi postulans facere. Et ego: Non
est, inquam, simile: me enim hoo agere decet
omnino, te autem, qui es Dei preco et nostras ser-
vas animas, id mihi facere grave est. Et Petrus
respondit: Aequiescerem tibi, cum Dominus noster,
qui ad salutem totius mundi venit, unusque om-
nium est nobilissimus, servitutem sustinuerit, ut
nos suaderet non erubescere fratribus nostris ser-
vorum exhibere ministeria (a) quamvis admodum
nobiles simus. Tum ego dixi: 8i putem, quod te
sim superaturus oratione, stultus sum: vorumta-
mea ago gratias providentie Dei, quia parentum
loco habere te merui.

VIIL Et Petrus interrogavit: Nemone vere ex
genere tibi superest? Respondi: Sunt quidem multi
et potentes viri, atque ex prosapia Cesaris. Nam
patri meo, utpote una educalo, cognatam Casar
ipse junxit uxorem, de qua tres liberi orti sumus,
duo quidem ante moe, qui cum essent gemini, ad-
modum sibi invicem similes erant, ut ipse pater
aiebat mihi : ego enim neque illos neque genitri-
com valde novi, sed (quasi per somnium obscuram
eorum formam recolo. Mater ergo mea Mattidia
dicebatur, pater autem Faustus, fratrum voro alte?
Faustinus vocabatur, aller diecbatnr Faustinianus.
Cum igitur tertius ego post eos natus essem, ma-
ter(quemadmodum pater meus referebat) somnium
vidit, quod nisi confestim duobus filiis suis gemi-
nis assuraptis urbem Romam fuisset egressa, ot
abfuisset annis duodecim, ipsa cum iis letho pes-
Bimo esset interitura.

IX. Pater igitur, qui liberorum amans erat, cum
servis et ancillis, ac dato sufficienti viatico, in na-

(a) Matth. xx, 28.

8, CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

nerum vexationes ferimus. Quare si crederes mihi, A μοι, ἐμοὶ ἢν συγκεχωρήχεις, ἀνδρὶ

308

ἐργάτῃ, σοὶ τὰ

δούλων ἀποπληροῦν µέρη.

VIL ᾿Εγὼ δὲ ἀκούσας σύνερομος ἐγενόμην καὶ ἐπί-
ς οἱ τῆς νῦν
γενεᾶς ἄνθρωποι τῷ τῆς γνώσεως καὶ εὐσεδείας λόγῳ
5 9. τυγχάνουσιν, Ὁ δὲ, ἰδών µε σύνδακρυν, τῶν
δακρύων ἐπύθετο τὴν αἰτίαν, Κἀγὼ ἔφην: Τί τοιοῦτον
ἥμαρτον, ἵνα σοι τοιοῦτον " εἴπῃς λόγον; Καὶ ὁ Πὲ-
μὲν κακῶς εἰρηκα τὸ δουλεῦσαί
σοι, σὺ πρῶτος ἥμαρτες, τοῦτ᾽ M
σας, Κάγὼ ἔφην" Οὐχ ὅμοιόν ἐστιν' ἐμοὶ μὲν γὰρ τοῦτο
πάνυ, σοὶ δὲ τῷ τοῦ Θεοῦ χήρυκι τὰς

δαχρυς, οἷον λόγον εἶπεν ἀνὴρ, οὗ

τρος ἀπεκρίνατο"
ἐμοὶ ποιῆσαι ἀξιώ-

ας σώζοντι ψυχὰς χαλεπὸν τοῦτο ποιεῖν ἐμοί.

a» ἄν σοι, ἐπὶ 9.
Ὁ σωτηρίᾳ 969 παντὸς τοῦ

υθὼς, μόνος ὑπὲρ πάντας

ὧν, ὁ

εὐγενὴς ὧν,

εἴνεν, ἵνα ἡμᾶς μὴ αἰδεῖσθαι τοῖς

ν τὰς δούλων ποιεῖν ὑπηρεσίας, χἂν

πάνυ εὐγενεῖς τυγχάνωμεν, Κἀγὼ ἔφην" El μὲν νο-
μίζω σε νικῆσαι 9 λόγῳ, ἀνόητός εἶμι, πλὴν
ἔχω τῇ τοῦ Θεοῦ προνοίᾳ, ὅτι σε εἰς γονέων τόπον
ἔχειν κατηξιώθην.

χάριν

11. Καὶ ὁ Πέτρος ἐπυνθάνετο" Οὐδεὶς δὲ σου **
ἀληθῶς πρὸς γίνους 95 ὑπάρχει; Κἀγὼ ἀπεχρινάμην"
Εἰσὶ μὲν πολλοὶ καὶ μεγάλο! ἄνδρες. Καίσαρος πρὸς
γένος ὄντες, “Ὅθεν τῷ ἐμῷ πατρὶ ὡς καὶ συντρύφῳ
αὐτὸς Καῖσαρ συγγενίδα "5 προσηρμόσατο γυναῖκα,
ἐγενόμεθα υἱοὶ, δύο μὲν πρὸ ἐμοῦ, οἵ
δίδυμοι ὄντες πάνο ὅμοιοι ἀλλήλοις ἐτύγχανον, ὡς
μοι. Ἐγὼ γὰρ οὔτε αὐτοὺς, ci
ταµαι, ἀλλ᾽ ὥσπερ δν’ ὀνείρων
ἀμαυρὸν αὐτῶν τὸ εἶδος ἀναφέρω. Ἢ μὲν οὖν μήτηρ

ἀφ' ἧς τρεῖ
κα

αὐτὸς ὁ πατὴρ ἓ 2

τὴν τεκοῦσαν πάνυ ἐπί.

µου Ματτιδία 9 (30) ἐλέγετο, ὁ δὲ πατὴρ Φαῦστος, τῶν
δὲ ἀδελφῶν καὶ αὐτῶν ὁ μὲν Φαυσεῖνος ἐκαλεῖτο,

Φαυστινιαγὸς ἐλέγετο, Ἐμοῦ οὖν τρίτου ἐπιγεννη-

ἀποδημίαν ἐξέλθῃ 59 πό ἔτη δώδεκα 35, πανο-
it 401 ^

λεθρίῳ μόρῳ ἅμα αὐτοῖς ἀποθανεῖν ἔχει.
261 ΙΧ. Ὁ μὲν οὖν πατὴρ, φιλότεκνος ὧν, σύν
τε δούλοις καὶ δούλαις ἐφοδιάσας ἱκανῶς καὶ εἰς

VARLE LECTIONES.

3 Ita. Epit. ο. 75 et 0, ἥττονες cod. Reg. 804, ἧττον C. 3 Post τοιοῦτον repetuntur vbb. ἥμαρτον ἵνα

got τοιοῦτον in Ὁ, τοῦτο C.
— pussus essel, quasi legerit εἰ μή 8
detur. Cfr. hom. xu, 15. 8 Ita Ὁ c.

cod. Reg. 804. Ματθιδία fi
et Epit. 1. c. In cod. Reg. 804 ἔχοι p. ἔχει.

* Rufinus hec ita interpretatur : Acguiescerem tibi, nis: Dominus noster
48 γικήσειν pif.
pit.l.e. et eod. Heg. 804. Huc ai
πρὸς γένους in utraque Clerici ed. permulatum esi cum πρὸς γένο
48 αὐτὸν Καῖσαρ συγγενή 0. nobilis adzque familie Rufinus, quasi legissel συνευγ
gn. ei Epi. 18 ἐξέλθοι C. ® δέκα, C, )ܠܬܐ‎ epit. ο.

τὸ σοι Epit. c. 76, quod praeferendum esse vi-

edit ed. pr. Cotelerii, cujus
Unde Schweglerus emendandus.
8 × 0. "ta Ὁ ὁ. ὁ δὲ
76. Tum πανωλεθρίῳ Ο

VARIORUM NOTE.

(36) Ματτιδία 510 quoque sepe dietus dicendus-
que codex. At in Recognitionihbus et Epitome, im-
pressis manuque exaratis, Ματθιδία, Mattidia, quo
modo apud Nicephorum, et Greci in Meneo. Ex-

cipe tamen membranas IHecognitionum penes P, Pe-
titum: exhibent enim MatAitia. Chronologus Altis-
siodorensis monachus Matidiam vocat. Ultima ca-
pilis voce codex, ἔχοι, Cor.

309 CLEMENTINA.
πλοῖον ἐμθαλόμενος P, εἷς τὰς Αθήνας ἅμα παιδευ-
θησοµένους ἐξέπεμψεν 9, ἐμὲ ὃὲ μόνον υἱὸν εἰς πα-

ραμυθίαν ἔσχε μεθ᾽ ἑαυτοῦ. Καὶ ἐπὶ τούτῳ "3 εὐχα-

ριστῶ πολλὰ, ὅτι κἀμὲ ὁ ὅ
τῇ μητρὶ τὴν Ῥωμαίων
τος οὖν ἐνιαυτοῦ ὁ πατὴρ ἔπεμι

9, ἅμα τι

ματα τοῖς αὖτ
γοῦσιν. ΟἹ δὲ ἀπελθόντες οὐχ

δὲ

καὶ μαθεῖν 98 τὸ πῶς

ἐνιαυτῷ ὁ πατὴρ ἀθυμῶν b ὁμοίως E
de # μετ᾽ ἐφοδίων, οἴτινες ταυτῷ 100v
ἀγγέλλοντες, μήτε µου τὴν τεκοῦσαν ἢ τοὺς ἀδελ-
φοὺς ἑωρακέναι, μήτε μὴν αὐτοὺς 8 ᾿Αθήναις ἔπι-
δεδηµηκέναι, μήτε ἄλλου τινὸς τῶν σὺν αὐτοῖς ἀπε-
ληλυθότων κἂν ἔχνος 9 εὑρηκέναι.
¥, Ὁ μὲν οὖν Ρ, ταῦτα ἀκούσας, καὶ

πολλῆς λύπης ἔκβαμθος γενόμενος,
ποῦ ὁρμήσας ἐπὶ ζήτησιν αὐτῶν γένηται, ἐν
παθαλαθὼν καὶ εἰς πόρτον καταθὰς, πολλῶν πυκνότε-
pow ἐπυνθάνετο, ποῦ ἕκαστος αὐτῶν εἶδεν 57 ἢ ἤχου-
σεν ἀπὸ τεσσάρων ἐτῶν 13 γενόμενον ναυφράγιον.
Καὶ ἄλλος ἀλλαχῇ ἔλεγεν. Ὁ δὲ ἀντεπυνθάνετο, el
ἑωράκασι σῶμα γυναικὸς μετὰ βρεφῶν ἐκδεθρα-
σμένον, Τῶν @ οὖν πολλὰ 363 λεγόντων 0
πτώματα κατὰ πολλοὶς τόπους 9, ὁ πατὴρ ἀκούων
αξεν, Πλὴν ὑπὸ σπλάγχνων θορυθούμενος ἁλό-
ἐπονθά ὅτι τοσοῦτον μέγεθος θαλ

χαὶ

χεναῖς. Καὶ δήποτε ὑπὸ φροντιστὰς ποιήσας με καὶ
εἰς Ῥώμην καταλείψας δωδεκαττῆ, αὐτὸς, δακρύων
ὄρτον κατελθὼν καὶ εἰς πλοῖον ἐμδὰς, ἀναχθ'

εἰς
ἐπὶ τ
µερον ἡμέραν οὔτε γραμματα ἐδεξάμην παρ᾽ αὐτοῦ,
οὔτε εἶ ζῇ εἴτε 55 ὥς ἐπίσταμαι. Μλ-
λον δὲ ὑπονοῶ ὅτι καὶ αὐτὸς τἐθνηκὲ που 55, ἢ ὑπὸ
λύπης νικηθεὶς ἢ ναυαγίῳ περιπεσών, Τούτου δ᾽

δὲ δεῖγμα, ὅτι ἤδη λοιπὸν ἔκτοτε εἰχοστὸν ἔτος ἐστὶν,
ἀφ᾽ ἧς 9 οὐδεμίαν τινὰ περὶ αὐτοῦ ἀλήθειαν
ἤκουσα.

XL Ὁ δὲ Πέτρος, ἀκούων ταῦτα, ὀπὸ συμπαθείας
ἐδάκρυσεν, καὶ εὐθέως τοῖς συνοῦσι γνησίοις ἔφη"
Ταῦτα εἴ τις πεπόνθειεν @ θεοσεδὴς, οἷα ὁ τούτου
πατὴρ, εὐθέως τῷ τῆς θεοσεδείας λόγῳ τὴν
αἰτίαν προσῆπτεν ἐπιγράφων τὸν πονηρόν S οὕτω
καὶ τοῖς ταλαιπώροις ἔθνεσι συμθαίνει πάσ'
εἴ

πέπον:

ἀγνοοῦμεν οἱ θεος Ταλαιπώρους δὲ αἱ
λόγως εἴρηκα, ὅτι ἐν

πίδος οὐ τυγχάνουσιν.

αὖθα ἀλῶνται καὶ τῆς ἐκεῖ
οἱ $63. γὰρ ἐν θεοσεδείᾳ πά-
ἔκπραξιν παραπτωμάτων πά-

σχοντες τὰ θλιδερὰ
σχουσιν.

— HOMILIA XII. 310

Α vem conjectos Athenas etiam erudiendos misit :mo
vero solum filium ad consolationem secum rélinuit.
Atque eam ob rem ingentes gralia ago, quod me
quoque somnium non jusserit una cum matre urba
Boma excedere. Anno igitur completo, pater ad
suos Athenas misit pecuniam, simulque sciscitatum
quo modo agerent. Qui vero. abierunt, non reversi
sunt. Tertio autem anno mastus pater alios ablega-
vit similiter cum rebus ad victum necessarii, qui
quarto anno regressi nunliant, neque meam ma-
irem se, neque fratres vidisse, sed neque ipsos
Athenas pervenisse, neque usquam alicujus, qui
cum ipsis fuerant, vel vestigium a se repertum.

X. Pater ergo hec audiens et multa tristitia ob-
stupefaclus,nesciensque quo tenderet ac illos qua-
reret, assumplo me, ac in portum descendens,
multos frequentius percontabatur, ubi quisque eo-
rum vidisset vel audiisset a quatuor annis naufra-
gium contigisse.Atque varii vario in 1000 accidi
referebant.Ille vero iterum rogabat, num vidissent
corpus mulieris cum pueris ἃ mari ejectum.Cumque
illi multa se multis locis cadavera vidisse dicerent,
pater audiens ingemiscebat. Verum naturali affectu
perturbatus preter rationem sciscitabatur, qui tan-
lam maris vastitatem scrutari conaretur. Attamen
venia dignus erat, quod charitate erga eos, quos
quierebat, spebus letaretur inanibus. Denique :me
sub magistris positum, annos nalum duodecim,
Rome reliquit, et ipse [fens descendit ad portum,
navique conscensa subvectus ad inquisitionem pro-
fectus est. ALque ex eo tempore usque in hodiernum.
diem neque litteras ejus accepi,neque si vivat aut
defunctus sit certo novi. Sed magis suspicor illum
quoque obiisse, aut tristitia victum, aut naufragio,
involutum, Cui rei argumento est, jam ab eo tem-
pore vigesimum annum esse, ex quo nihil de eo
veri audiverim.

se

XI. Petrus vero hic audiens, commiserationis
affectu lacrymas fudit: statimque ad familiares
qui aderant aii: Heo οἱ quisin Dei cultu positus
pertulisset, que hujus pertulit pater, confestim re-
ligioni attribuisset causam, et diabolo ascripsisset,
Ita etiam miseris gentilibus contingit pati, et igno-
ramus qui pii erga Deum sumus.Miseros autem eos

[ dixi merito, qui et hie vagantur in erroribus οἱ ab
spe fatura fraudantur. Dei enim cultores cum in-
commoda patiuntur, ad expiationem delictorum
perferunt.

VARUE LECTIONES.

1 ἐμθαλλόμενος 0, δι ἐξέπεμψας Ὁ, mendose. 9 ἐπὶ τοῦτο var.
Post μαθεῖν exeidit, fortasse ó
Ψεν ὁμοίως C. 55 αὐτούς Recogn. vu, 9, αὐταῖς C. Ὁ. Tum μήτε
€. S, ἴδεν 0. Tum ἤκουσαν O. 9 ἐνιαυτῶν O. Τα eodem deest ναυφράγιον.
0

ni nec plena est, neque certa. 5

ναυάγιον Sed hom. xv, 3 legitur ναυαγία. Tum ἄλλ

804. τρόπους C. 9t οὖν O. lum πρό p. πρός idem.

S., ex Epit., τοῦτο C. O.

S ἀφ᾽ οὗ Epit, de" ὧν 0,
S;'In Ὁ esse videtur zi :

πονβοι ἐν 0:0980&(

lect, ap. C. Seriptura Ottobonia-
vos, quod addit Épit. S. ** ἔπεμ-

μηδὲ 0. OO. 5 ἴχνος Ὁ, “1 lta Ὁ
Cod. Reg. 804. et Epit. scr.
p. αλλος Ὁ. Ἦ τήν O. 9 τόπους Ü. c. cod. eg.
9 ἢ Ὁ, 9 «o» om. Ὁ. Tum ναυφραγίῳ 0, δ' τούτου
qui fum om. τινά, seribilque. ἀλήθεια, 9 πεπόνθει

4

. ,ܐ‎ θεοσεθής, 9 τῷ πονηρῷ cod. Reg. 804 et Epit. Sed

efr. hom. m, 16, 17, 18. Ad oram Ottoboniaui hoc scholion exstat : ἴσως δεῖ προάπτευν πρὸς τὴν σύνταξιν

ἐπιγράφων τὸν πονηρόν.

311

stris audacia sumpta pro omnibus rogaviteum, ut
die crastina maturius in Aradum, oppositam insu-
lam, que triginta, opinor, neo totis stadiis distat,
navigaremus, ad videndasibi duas columnas viteas
maximam molem habentes. Petrus ergo, ui erat
clementissimus, concessit, dicens: Cum e navi
egressifueriüs, ne una multi procedatis ad spe-
ctalionem eornm qua cupitis: nolo enim eivium
concursus ad vos fieri. Atque sic. navigantes Π]ο-
mento hore in insulam delati sumus, Ft descen-
dentes ex scapha eo agressi sumus, ubi erant co«
lumne vitee ; simulque cum columnis alius aliud
ex Phidi: operibus spectabat,

XIIL Unus autem Petrus necesse non putavit
qui ibi erant invisere, sed. attentius considerans
mulierem quamdam, extra pro foribus sedentem οἱ
victus gratia mendicantem : Mulier, inquit, quod
iibi membrum deest,ut tantam contumeliam susce-
peris, petendi, inquam, stipem et non potius mani-
bus tuis, quas a Deo accepisti,operans quotidianum
eibum queris? At illa suspirans respondit :Utinam
mihi quidem essent manus, que possent laborare ἢ
nunc autem mihi solam manuum speciem servant,
eum sint emortum, morsibus meis vexat. Et. Pe-
trus interrogavit: Qua vero fuit causa, ut grave
hoc malum sustineres ? Tum illa respondit : Animi
imbecillitas, nec aliud quidquam. Si enim forti
animo fuissem predita, erat precipitium, erat. pe-
lagus, unde me dejiciens poteram malis dolorem
mihi afferentibus finem imponere.

XIV. 'Tum Petrus infit :Et quid ? Putasne mulier,
quod qui seietipsos perirnunt,omnino ἃ suppliciis
liberantur, annon potiusaaima eorum, qui ita mo-
riuntur, majoribus puniuntur apud inferos penis,
propter sui homicidium ? At illa : Utinam, inquit.
persuasum mihi esset, revera in inferis animas vi-
vas reperiri ; utique contemptis penis mori. elige-
rem, ut horam saltem unam viderem mihi exopta-
Vissimos. Et Petrus dixit: Quidnam sit, quod te
excruciet,scire velim, mulier. Si enim me docue-
ris, pro ea gratia eertatn te faciam de anims vita
apud inferos, et pro precipitio vel profundo medi-
eamentum tradam ut sine cruciatu valeas vilam
commutare.

XV. Tunemulier,que ambiguum sermonem non

intelligeret, promissione gratanter accepta ccpit ἢ ἐπὶ τῇ ὑποσχέσει ἠσθεῖσα, τοῦ λ

dicere hunc in modum: Genus quidem et patriam

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

ΧΙΙ. Ista postquam dixisset Petrus, unus ex no- A ΧΙΙ. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος

312

ἐν

ἰς τις τῶν
ἡμῖν τολμήσας ἀντὶ πάντων παρεκάλεσεν αὐτὸν, αὔ-
ριον ὀρριαίτερον ® (37) εἰς Αραδον, τὴν κατέναντι
νῆσον, εἰσπλεῦσαι, τριάκοντα, οἶμαι, οὐδ᾽ ὅλους ἀπέ-

σταδίους, ὡς ἐπὶ ἱστορίᾳ τῶν ἐκεῖ ἀμπελίνων‏ ܘܢܗ
ντων πάχη. Ὁ οὖν πειθήνιος‏

bv, Ἐπὰν τοῦ πλοίου ἐκβῆτε,

820 στύλων μέγιστα E
nis

μὴ ἅμα πολλοὶ εἰσέρχεσθς εἰς τὴν θεωρίαν ὧν ἔπι-
θωμεῖτε: οὐ γὰρ βούλομαι στρέμματα γίνεσθαι εἰς
i-o 8, πλεύσαντες ῥοπῇ

ος συνεχώρη

ὑμᾶς 9 τῶν πολιτῶν. Καὶ

ὥρας, χατήχθημεν εἰς τὴν νῆσον. Ἐκθάντες δὲ τοῦ

σκάφους, εἰσὴειμεν ἔνθα οἱ μπι
ὁμῶς 7! ἅμα αὐτοῖς ἄλλος ἄλλο τι 13 τῶν Φειδίου ἔρ-
γων ἐθεώρει.

XII. 1

oot στῦλοι ἦσαν,

ἔξω πρὸ τῶν θυρῶν καθεζομένῃ

τροφῆς ydo
μεταιτούσῃ πυκνὰ, κατανοήσας, ἔφη: Γύναι, τί σοι

τῶν μελῶν λείπει, ὅτι τοσαύτην ὕθριν ἀνεδέξω, λέγω
δὴ τὸ προσαιτεῖν, καὶ μὴ μᾶλλον ταῖς ὑπὸ θεοῦ 1:
εδωρημέναις χεοσὶν ἐργαζομένη τὰς ἐφημέρους
πορίζῃ 15 τροφάς ; Ἡ δὲ, στενάξασα, ἀπεκρίνατο "
Εἴθε γὰρ ἦσάν μοι χεῖρες ὑπουργεῖν S64 δυνάμεναι |
νῦν δὲ μοι σχῆμα μόνον χειρῶν φυλάσσουσιν, νεχραὶ

ὑπὸ δηγμάτων ἐμῶν βεθασανισµέναι,
Καὶ ὃ Πέτρος ἐπύθετο! Τίς δὲ ἡ αἰτίχ τοῦ σε τὸ
χαλεπὸν τοῦτο πεπονθέναι 5; Ἡ
Ψυχῆς às

σοι

τυγχάνουσαι, 0

ἀπεκρίνατο *
ἀνδρεῖον

α καὶ πλέον 090.

ὅθεν ἐμαυ-
τὴν ῥίψασα, τῶν ὀδυνώντων µε παύσασθαι ἠδυνάμῃν
κακῶν.

XIV. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Τί οὖν ναι, ὅτι
πάντως οἱ ἀναιροῦντες ἑαυτοὺς χολάσέως ἀπαλλασ-

; οἵει

σονται, ἢ μήτι 3 χείρονι χολάσει ἐν ἅδῃ αἱ τῶν οὔ-
πῶς θνησκόντων ψυχαὶ περὶ τῆς αἱ

ζονται ¡ Ἡ δὲ ἔφη 79 Ede ἐπεπείσμην, ὅτι ὄντως ἐν

οχτογίας χολά-

ὅδι, ψυχαὶ εὐρίσκονται ζῶναι, καὶ ἠγάπων, τῆς κο-

λάσεως καταρρονήτασα, θανεῖν, ὅπως τοὺς ἐμοὺς πε-
βιποθήτους ἴδω ® κἂν μίαν ὥραν | Καὶ ὁ Πέτρος
ἔφη" Τί ἄρα ἐστὶ τὸ λυποῦν σε, μαθεῖν ἤθελον, γύ-
vas Ἐὰν γάρ µε διδάξῃς, ἀντὶ
πληροφορήσω σε, ὅτι ἐν ὅδῃ Det αἱ ψυχαὶ,
ἀντὶ κρημνοῦ ἢ βυθοῦ φάρμακον δώσω 3,
ἀθασανίστως τοῦ ζῇν τὸν βίον (38) μεταλλάξαι ܗܘܘ‎
νηθῇς.

XV. Καὶ ἡ γυνὴ, τὸ ἀμφιδόλως ῥηθὲν μὴ συνεῖσα,
ν ἤρξατο οὕτως"
Ρένος μὲν καὶ πατρίδα εἰπεῖν 93, οὐχ 395 οἴμαι πεῖσαί

jene τῆς χάριτος

καὶ

VARLE LECTIONES.

55 Πα 0, o. S, ὀρθρίερον
^ [la S, ὅμως C,

μᾶς 0 c. eod. Reg. 804 et Epit. ο. 80, ἡμᾶς C. τ οὕτως C.
ἀλλότι Ὁ. 15 Ἱστορία Ὁ, in quo deinde θυρωρῶν. 5 ὑπὸ τοῦ Θεοῦ C.

τὸ πορίζεις (1, 18 πεποιηκέναι 0, 77 # 0, 7 Μὴ τῇ p. μήτι C. 7 O, bis exh. ἔφη 9) εἰδῶ 0. *! δώσω 8. 0, δῶ C.

8) Fort. εἰποῦσα S.

VARIORUM NOTE.

(37)Insulam Aradum, urbi Antarado ex adverso
sitam, memorant Herod. vii, 98. Strab. xvr, 753.
Casaub. ScHwEGL.

(38) Videtur τὸν βίον esse. interpretatie τοῦ ζῆν.
Est autem ἀμρίδολον, quia quod Petrus intelligebat
de mutatione vite in melius, id Matthidia de com-

mutatione vite eum morle interpretabatur. Lege
cap. 18. Cor. Fallitur C, eum τὸν οἷον interpreta-
tionem esse censet τοῦ ζην, nam. βίον ζῇν dicunt
Plato optimique scriptores alii. Licet igitur he vo-
ces in Epit. cap. 82 et infra c. 18 non exstent, om-
nino tamen sunt retinende, Davis.

313 CLEMENTINA.

ποτε δυνηθῆναί τινα. Ἠλὴν καὶ σοὶ c
μαθεῖν, ἢ μόνον 85

-

ἣν αἰτίαν, ἧς

δήγμασι τὰς ἔμας ἐνέκρωσα γγεῖρας: πλὴν τὰ κατ’

ἐμαυτὴν, ὡς δυνατὸν ἀκοῦσαί σε, διηγήσομαι.

πάνυ εὐγενὴς ὑπάρχουσα. δυνάστου 9 τινὸς προσ-

ταγῇ ἀνδρὶ πρὸς γένους

αὐτῷ ὑπάρχοντι ἐγενόμην

γονή, Καὶ μετὰ δίδυμα τέκνα ἔσχον ἕτερον υἱόν, Ὁ
δὲ τοῦ ἐμοῦ ἀνδρὸς ἀδελφὸς μανεὶς οὐκ ἔλαττον ἠρά-

σθη µου τῆς ταλαιπώρου T, σφόδρα σωφρονεῖν

ܨ

πώσης. Καὶ βουλομένη © μήτε τῷ ἐραστῇ συνθέ-

σθαι, μήτε τῷ ἐμῷ ἀνδρὶ ἄνα!

θαι τὸν τοῦ 86

φοῦ αἱ
μήτε μοιχησαμένη ἐμαυτὴν
ἀνδρὸς τὴν κοίτην ὑθρίσω, μήτε τῷ ἀδελφῷ τὸν
ἀδελφὸν πολέμιον καταστήσω, μέτε 09
μέγα ὃν εἰς ὀνειδισμὸν πᾶσιν ὑποθαλῶ 3 ὡς ἔφην,
ἐλογισάμην τὴν πόλιν
Bow ἐχβῆνα! ἐπὶ χρόνον τινὰ, ἕως ἂν καὶ ὁ μιαρὸς
ἔρως παύτηται τοῦ ἐπὶ τῇ ἐμῇ 6
με. Τὸν μέντοι ἕτερον υἱὸν παρὰ τῷ πατρὶ μεῖναι
εἰς παραμυθίαν κατέλιπον.

Ὁ πρὸς ἐμὲ ἔρωτα, ἐλογισάμην, ἵνα Ἡ

μιανῶ, μήτε τοῦ ἐμοῦ

ὅλον

ἃ τῶν ἐμῶν διδύμων παί-

κολανεύοντός

ΧΥ͂Ι. Πλὴν @, ἵνα ταῦτα οὕτως γίνηται, ἐπενόησα
ὄνειρον πλάσασθαι, ὡς δή τινος νύκτωρ ἐπιστάντος
μοι καὶ εἰρηκότος: Γύναι, ἐξαυτῆς Ὁ ἅμα τοῖς διδύ-
µοις σου τέχνοις ἐπὶ χρόνον τινὰ ;
ἐπανελθεῖν σε ἐνταῦθα, ܐ‎
ἀνδρὶ καὶ πᾶσί σου τοῖς τέκνοις 266 αἰφνιδίως 8
χῶς τελευτήσεις. Ὁμῶς οἷησα. "Άμα γὰρ
τῷ τὸν ὄνειρον ψεύτασθαί µε τῷ ἀνδρὶ,
φοῦος γενόμενος, μετὰ τῶν ἐμῶν ܕ‎ @ δύο υἱῶν, δούλων
τε καὶ παιδισχῶν καὶ χρημάτων συχνῶν κατὰ πλοῦν

ΕἾ μηνύσω

δηθι τὴν πόλιν" ἐπεὶ ἅμα

οὕτως

ὃς, περί-

εἰς ᾿Αθήνας με ἐξὲ
« ܬܐ‎

ἐκπαιδεῦσει τοὺς υἱοὺς,‏ ,)ܣܢܬܐ
ρις ἂν, ἔφη, τῷ χρηματίσαντι δόξῃ ἐπανιέναι σε‏

ἐμέ.» Ὁμῶς ἅμα τέκνοις ἡ τάλαινα πλέουσα

ὑπὸ ἀνέμων ἀταξίας εἰς τούτους ἀποῤῥιφεῖσα "5 τοὺς

τόπους, νυχτὸς τῆς νηὸς διαλυθς

της, ναυαγίῳ 98 πε-
ριέπεσα, Πάντων ὃν θανόντων, ἡ ἀτυχὴ
ὑπὸ σφοῦρο ἴσα 9, E

ἐγὼ

i πέτρας
φην, ἐφ᾽ ἧς καθεσθεῖσα ἡ ἀθλία ἐλπί
µε ζῶντα εὖς
ψα τότε, ὅτε, τὴν ψυχὴν µεµεθυσι
ἔχουσα, τοῦτο ποιῆσαι ῥᾳδίως ἐδυ)άμην

XVIL Πλὴν ἐπειδὴ ὄρθρος ἐγένετο, μεγάλα βοῶσα
xal γοερὰ κωκύουσα V περιτδλεπόμην, ζητοῦσα τῶν
νεκρὰ σώματα, Ἐλεή-

δι τοῦ τὰ 96

w, εἰς τὸν 9 βυθὸν ἐμαυτὴν οὐκ

νην τοῖς κύμασιν

ἐμῶν ταλαιπώρων βρεφῶν τ
σαντες οὖν µε οἱ ἐπιχώρ
τὲς µε τὸ πρῶτον, τὸν βυρὸν ἀνηρεύνων, τὰ ἐμὰ ζη-
τοῦντες τέκνα, Καὶ ἐπεὶ μηδὲν ηὕρισκον 3 ὧν ἐζή-
τουν, παραμυθίας χάριν τινὲς τῶν φιλοξένων Ίνναι-
κῶν προσελθοῦσαι διηγοῦντο ἑκάστὴ τὰ ἑαυτῆς κακὰ,

, γομνὴν ἰδόντες, ὀνδύσαν-

δή µε μᾶλλον ἐλύπει. Οὐ γὰρ ἔφην οὕτω 367 xod

ἵνα τῇ 9 τῶν ὁμοίων συμφορᾷ παραμυθίας τύχω, ὃ

— HOMILIA XII. 814

A αἱ proferrem, non arbitrior ne posse alieui persua-
dere, Sed et quid ad te attinet. id cognoscere, nisi
lantum causam, ob quam dolore ` morsibus
manus meas mortuas reddidi. Tamen mea, quoad
audire potes, referam. Ego admodum nobilis, prin-
cipis cujusdam viri imperio, nupsi viro qui eral
illius propinquus: et post duos geminos liberos
alium suscepi filium.Sed frater mariti mei, magna
correptus insania, adamavil me miseram, qua ca-
ste vivere cupiebam admodum.Qumque nec vellem
amalori consentire, nec viro meo amorem fratris
ejus erga me exponere, statui, ul neque adulterans
polluerem me, nec viri mei torum contumelia affi-
cerem, neque fratrem fratri redderem inimicum,
neque totam familiam, quie magna erat, in oppro-
brium eunetis darem ; statui, inquam, urbe cum
meis geminis pueris ad quoddam tempus discedere,
donec et impurus amor illius, qui mihi ad dedecus
meum assentabatur, finem. accepisset. At alterum
flum, ut apud patrem in solatium maneret, τὸς
liqui.

XVI. Verumquo hacitaflerent,in animum induxi,
somnium fingere,quasi aliquis mihi noctu astitisset
80 dixisset : mulier, confestim una cum geminis tuis
pueris urbe discede ad aliquod tempus, donec rur-
sus indieavero, ut redeas huc ; alioqui cum marito
cunetisque tuis liberis de repente peribis male. At-
que ita feci. Statim enim ut somnium ementitum
viro enarravi, extimuit, ct me cum duobus meis
filiis cumque servis et ancillis atque multa peeunia
Alhenas per navem misit, ut natos erudirem,
Quoad, inquil, visionis auclori placuerit te redire
ad me. Ceterum ego misera una cum liberis na-
vigans venlorum vi projieior in hme loca, et navi
noctu dissoluta in naufragium incidi.Cumque om-
nes interissent, una ego infelix, magnis agitata
fluctibus, in saxum ejecia sum : ubi cum infortu-
nata sederem, spe reperiendi natos meos vivos in
profundum me non precipitavi tunc, quando ani-
mum habens doloris fluctibus ebrium hoc facere
facile poteram.

XVIf. Verum postquam dies exortus est, cum
clamore magno et miserabili ulutatu cireumspicie-
bam, querens infelicium natorum cadavera. Igitur
miseratione commoti incole, nudam intuiti, cum

ἢ primo me induissent, scrütati sunt maris profun-
dum, quaerendo natos meos. Et quia nihil invenie-
bantcorum que indagabam, nonnulle hospitales
mulieres consolandi me gratia accesserunt, el suas
singulo enarrabant miserias, ut similium caluml-
tate solatium caperem : quod me magis contrista-

VARLE LECTIONES.

88. μόνην O. 8 δυνατοῦ Epi. 55 ταλαιπωρίας
μήτε 0 οἱ Epi, μή C. 8 ἵνα om. O. 9 ὑπο
stanter. ?! ἐμῶν deest in Ὁ.
804, 9^ ῥιπισθεῖσα cod. Reg. 804, et Epil. c. 81.

9s

Y
11
δὲ,

μ΄ ἀποῤῥιφθεῖσα 0.

Ὁ. ** βουλομένη S, βουλομένης C, O, Subinde
θάλω 0. 9 οὕτως ταῦτα C. 9 ip αὐτῆς 0 con-
*! γαυοραγίῳ C. Subinde περιέπεσον cad. Reg.

@¢ τό S. 9! Vbb ἑᾳλίως ἐουνάμην

ü

τά inserui c. 0.

οερὰ κωκύουσα desiderantur in O. 9 Vide de hoc augmento etsi rarissimo Lobeckium ad Phryn.
0 S. εὕρισκον Ο οἱ Epi. 99) τῇ ascripsi ex 0, Deinde ὃ 0b μᾶλλόν µε C. Etiam in Epit. ὃ δή p.

315

bat: No:
aliorum calamitatibus consolationem accipiam. Et
cum me multi hospitio euperent recipere, una que-
dam paupercula hie habitans extorsit mihi tugurio
ejus succedere,dicens : Confide, mulier: etenim vir
meus, homo nauta, in mari adbuc juvenis obiit:
alque ex eo die, quamvis mutti me sollicitarent ad
nuptias, ego desidorio viri nei malui in viduitate
agere. Erunt ergo communia, quecunque manibus
quierere poterimus.

XVIIL Et nelonga ac minus utili narratione
utar, habitavi eum ea, propter amorem ejus erga
maritum. Sed non multo post mihi infelici lace-
rate morsibus resolute sunt manus, illa vero qua
πιο susceperat, tola morbo quodam occupata οἱ
colligata domi jacet. Quoniam ergo mulierum,que
prius miserabantur, elanguit affectus, ae ego et illa
clausa domi ambe debiles et calamitosz sumus,
ex multo tempore hie, ut vides, sedeo, stipem pe-
iens, et, si quid forie aecepero, etiam ad illam
pariter miseram ad cibum defero. Atque hactenus
me quidem res sufficienter sunt dicis. Tu nune
quid moraris implere quod promiseras, te daturum.
medieamen ? quo etiam illi obitum cupienti tradam,
et sic ego quoque possim, ut ais, vitam commu-
tare.

XIX. Hec dicente muliere, Petrus multa cogi-
latione stare suspensus videbatur. Et ego superve-
niens: Dudum, inquam per omnia loca discurrens
quirebam te: et nune, quid agimus ? At Petrus
precepit mihi, ut ad navieulum precederem, ibi-
queillam opperirer. EL. quia contradiei ei impe-
ranli non polerat, quod jussit feci, Ipse vero, sieut
mihi cuneta posterius enarravit, suspieione qua-
dam exigua corde pulsatus interrogabat mulierem,
dicens: Refer mihi, femina genus et civitatem ac
filiorum nomina, etjam medicamentum tibi do.
Al illa vim sustinens neque volens referre et me-
dicamenti accipiendi cupida finxit alia pro aliis,
etait, se quidem Ephesiam, virum autem 81-
culum, sed et filiorum nomina similiter immutavit.
Tum Petrus, existimans eam verum proferre, ait τ
Heu! mulier, putabam grande aliquod gaudium ho-
dierno die me apporlaturum, suspicabar enim te
esse quamdam mulierem, quam sentiebam, eujus-
que res audivi et probe novi. Αἱ illa adjurabat, di-
cens: Rogo mibi referas, ut sciam, an sit illainter
mulieres me infelieior.

XX. Tum Petrus mentiri nesciens pre misera-
tione erga illam verum coit dicere : Est sane qui-
dum udolescens, soetator meus, piorum religioso-
rumque sermonum cupidus et Romanus civis, qui
mihi narravit, quod patrem habuerit et duos ge-

S. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA DUBIA.

^nim, inquiebam, adeo mala sum, ut ex A εἶναι, ὡς 19 ταῖς ἄλλων συμφοραῖς παραμυθίας τύχω.

316

Καὶ δὴ εἰς ξενίαν πολλῶν µε ἄγειν ἀξιουσῶν , μία
τις τῶν ἐνταῦθα πενιχρὰ πολὺ βιασαµένη
τῆς ἐλθεῖν ἠνάγκασε σκήνωμα, εἰποῦσά pot, Θάῤῥε
ὃς ἀνὴρ ναύτης ὢν κατὰ θάλασ-
τῇ νεαζούσῃ τυγχάνων ἡλικίᾳ: καὶ
v µε ἀξιούντων, πρὸς γάμον ἐγὼ χηρε
, τὸν ἐμὸν ποθοῦσα ἄνδρα, Ἔσται δὲ ἡ

τὸ fa.

, ×! γὰρ

σαν 3 τέθνηκεν, ἐν
πολλ

κοινὰ ἃ διὰ χειρῶν ἀμφότεραι πορίζειν δυνάμεθα.

ΧΥ͂ΠΙ. Καὶ ἵνα μή σοι μηκύνω τοὺς οὐκ ἀναγκαίους
λόγους, συνῴκησα αὐτῇ διὰ τὴν φιλανδρίαν, Καὶ μετ᾽
οὐ πολὺ ἐμοῦ τῆς ταλαιπώρου αἱ χεῖρες ὑπὸ τῶν δηγ-
μάτων 3 παρείθησαν, xal ἡ ὑποδεξαμένη µε γυνὴ,
ὅλη ὑπὸ πάθους τινὸς συνδερεῖσα, ἐπὶ τῆς οἰκίας ἔῤῥι-
αι, Ἐπεὶ οὖν ὁ τῶν πάλαι γυναικῶν ἔλεος παρήκµα-
bp δὲ καὶ ἡ κατ’ i
τυγχάνομεν, ἐκ πολλῶν χρόνων ἐνταῦθα, ὡς ὁρᾶς,
καθέζομαι προσαιτοῦσα, καὶ ὧν ἂν εὐπορήσω + καὶ
τῇ συνταλαιπώρῳ δ εἰς τροφὰς κοµίζω. Καὶ τὰ μὲν
ἐμὰ ἐπὶ τοσοῦτον αὐτάρκως εἰρήσθω. Λοιπὸν σὺ χω-

ܘ

ον ῥότεραι ἐπισινεῖς
T

λύεις ὁ τὴν ὑπόσχεσιν πληρῶσαι τοῦ δοῦναι τὸ φάρ-

i 7 jp φάρ.
µακονι ὅπως κἀκείνῃ ἐπιθυμούσῃ θανεῖν δῶ, καὶ οὔ-
τως κἀγὼ τοῦ ζῇν, ὡς ἔφης, μεταλλάξαι δυνηθῶ

XIX. Ταῦτα τῆς γυναικὸς εἰπούσης, ὑπὸ λογισμῶν
πολλῶν ὁ Πέτρος 368 μετέωρος ἐδόκει ἵστασθαι,
γὼ δὲ ἐπελθὼν ἔφην: Ἐκ πολλοῦ σε περιερχόμε-
νος ζητῶ' καὶ τὰ νῦν τί ποιοῦμεν ; Ὃ δὲ Πέτρος

προσέταξε µοι προάξαντι μένειν αὐτὸν ἐπὶ τοῦ σχά-

φους, Καὶ ἐπειδὴ ἀντειπεῖν οὐκ ἦν αὐτῷ κελεύσαντι,
ἔποίησα τὸ προσταχθέν. Ὁ δὲ Πέτρος μικρᾷ τινι ὑπο-
ψίᾳ, ὡς αὐτός µοι πάντα ὕστερον διηγήσατο, παλλό-
μένος τὴν καρδίαν ἐπυνθάνετο τῆς γυναικὸς, λέγων"
Εἰπξ pot, γύναι, τὸ γένος καὶ τὴν πόλιν καὶ τῶν τέ-
xvov τὰ ὀνόματα, καὶ ἤδη δίδωμί σοι τὸ φάρμαχον.
δὲ, βίαν πάσχουσα xal εἰπεῖν οὐ θέλουσα, τὸ δὲ φάρ-
µακον λαθεῖν ἐπιθυμοῦσα, ἐσοφίσατο ἄλλα ἀντὶ ἄλλων
εἰπεῖν: καὶ ὁμῶς ἔφη, αὐτὴν μὲν Ἐφεσίαν εἶναι, τὸν
δὲ ἄνδρα Σικελὸν, ὁμῶς καὶ τῶν τριῶν τέκνων. ἤλλαξε
τὰ ὀνόματα, Καὶ ὁ Πέτρος, νομίσας αὐτὴν ἀληθεύειν,
ἔφη: Οἴμοι, γύναι, ἐνόμιζον μεγάλην τινὰ χαρὰν τὴν
σήμερον ἄγειν ἡμέραν, ὑπαπτεύσας σέ τινα εἶναι, ἣν
ἐνόμιζον, ἧς τὰ πράγματα ἀκούσας ἀκριδῶς ἐπίπτα-
μαι, Ἢ δὲ ἐξώρχιζε Moos Δέομαι, εἰπέ μοι, ἵνα
εἰδῶ εἰ ἔστι τις ἐν γυναιξὶν ἀθλιωτέρα ἐμοῦ.

XX. Καὶ ὁ Πέτρος, ψεύδεσθαι οὐκ εἰδὼς, ὑπὸ ἐλέους
τοῦ πρὸς αὐτὴν τὸ ἀληθὲς λέγειν ἤρξατο’ Ἐμοί τις
λοιπὸν ἤδη " νεανίας ὧν παρέπεταί, τῶν τῆς θεοσε-
θείας ὀρεγόμενος λόγων, Ῥωμαίων ὑπάρχων πολίτης,
ὅστις μοι διηγήσατο 5, πῶς, πατέρα ἔχων καὶ ἀδελφοὺς

VARUE LECTIONES.

100

ὡς O et ex conject C, in cuj

textu deest.

B

ξιοῦσιν Ο. 3 ϑάλατταν 0.

3 δειγμάτων O. + 18

0 c. Epit, εὐφορήσω C 5 ταλαιπώρῳ 0, 58 .ܘܢܐ‎ ¥ σε κωλύει, Or. e. g. hom. xi, δ. Epit. habet

σὺ μὴ κωλύσῃς, i ἤδη om. 0. * διηγεῖται C.

317 CLEMENTINA. — HOMILIA XII. 318

A minos fratres, ex quibus nullus ei compareat. Nam
mater, inquit, sicui, mibi edisseruil pater, somnio
Ῥωμαίων πόλιν ἐπὶ χρόνον τινὰ ξξῆλθεν μετὰ τῶν διδύ-. — viso Romana urbe ad tempus excessit cum gemi-
piov αὐτῆς 309 τέχνων, ἵνα μὴ χακῷ μόρῳ τελευτήσῃ, — nis suis natis, ne misera morte interiret, atque
xal σὺν αὐτοῖς ἐκθᾶσα, οὐχ εὑρίσκεται, Ὁ Bb ταύτης — cum illis egressa non invenitur. Vir autem illius,
3 hujus vero pater, et ipse ad querendam eam pro-

δύο διδύμους, οὐδένα τούτων ὁρᾷ

φησὶν, ὡς ὁ πατὴρ διηγεῖτό uo

αὐτὸς εἰς

μὲν ἀνὴρ, αὐτοῦ δὲ πατὴρ, »
αὐτῆς ἐκόὰς οὐχ εὑρίσκεται. fectus nequaquam reperitur.
XXI. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἐπιστήσασα ὡς XXI. Hac cum dfkissel Petrus, mulier, qua ani-
bx" κπλήξεως ἀπέψυξεν ἡ γυνή. Ὁ δὲ Πέτρος προσ- — mum intenderat, stupore exanimata est. Tum Pe-
ελθὼν καὶ ἐπισχὼν νήφειν αὐτὴν παρεκελεύσατο, — (rus accedens, eamque tenens, ad se rediret horta-
ὁμολογεῖν αὐτὴν πείθων τί ποτέ ἐστιν ὃ πάσχει. Ἢ ο tus est, suasitque ut fateretur quidnam esset quod
δὲ, ὥσπερ ἐκ. μέθης τὸ λοιπὸν τοῦ σώματος παρε- οἱ contigerat. Illa vero, velut ex ebrietate toto cor-
θεῖσα, ὑπέστρεψεν !! ἑαυτὴν, ὑποστῆναι 8990 pore resoluta, quo posset magnitudinom sperati
τὸ μέγεθος τῆς ἐλπιζομένης χαρᾶς, καὶ τρίψασα αὖ- — gaudii sustinere, semetipsam reparavit : simulque
cumow Ποῦ ἔστιν, ἔφη, οὗτος ὁ νεανίας; affricans vultum : Ubi est, inquit, ille adolescens ?
ex Εἰπὲ μοι p At Petrus jam intelligens rem totam : Die, inquit,
mibi τὰ prior, aliter enim eum non videbis. Tum

σπεύδουσα "5, 9 illa fessinant ait: Ego sum adolesceptis mater. Et
cnp. Καὶ 6 Πέτρος pw Τί τούτῳ ὄνομα; H Petrus: Quod οἱ nomen est? Illa. vero: Clemens,
cue Κλήμης, Καὶ ὁ Πέτρος εἶπεν, Αὐτός ἔστιν, καὶ ait. Pelrus: pse est et ipseerat qui paulo ante me-
αὐτὸς ἦν ὁ πρὸ μικροῦ μοι λαλήσας, ᾧ ἀναμὲ cum loquebalor, quem jussi mein navi exspectare.
οὔσα τῷ Πὲ- Ταπο illa procidens ad podes Potri rogabat, αἱ ad
navem festine procedcret. Petrus autern : Si. mihi,

τῆς τὸ πρ

συνιδὼν τὸ πρᾶγμα,
σὺ πρῶτον, ἄλλως γὰρ τοῦτον ἰδεῖν οὐκ ἔχεις, Ἡ δὲ

εἰμὶ ἡ τοῦ νεανίσ;

ἐν τῷ πλοίῳ προσέταξα, Η δὲ προσ

«pp παρεκάλει σπεύδειν ἐπὶ τὸ πλοῖον ἐλι

ὁ Πέτρος: E" µοι τηρεῖς τὰς συνθήχας, καὶ τοῦτο inquil, servas fidem, hoe quoque agam. At illa re-
ποιήσω. Ἡ δὲ ἔφη: Πάντα ποιῶ, μόνον uot τὸ τέκνον — spondit: Ornnia faeiam, tantum mihi ostendo uni-
τὸ μονογενὸς δεῖξον. Δόξω γὰρ ὃυ αὐτοῦ τὰ δύο uo» — cum meum natum. Putabo enim per ipsum gemi-
diem ὁρῆν τίνα, Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη. — mos mcos liberos, qui hie mortui sunt, videre. Λο

τὰ ἐνταῦθα τεθνη gn

“Ὅταν αὐτὸν ἴδῃς, ἡσύχασον μέχρις ἂν τὴς νήσου bx — Peirus dixit : Cum videriseum, quieta mane, usque
θῶμεν. Ἡ δὲ ἔφη" Οὕτως ποιήσω. quo egrediamur ah insula. Illa excepit : Sie faciam.
920 ΧΧΙΙ. λαθόµενος οὖν τῆς χειρὸς αὐτῆς ὁ XXII. Et accepta manu cjus Petrus ducebat eam
Πέτρος ἦγεν 1: ἐπὶ τὸ πλοῖον. Ἐγὼ $i, ἰδ ad navem. Quem ego videns manu ducere mulierem
χειραγωγοῦντα γοναῖκα, ἐγέλασα, risi, Accedens tamen, honoriserga eum gralia, pro
οὔ χειραγωγεῖν αὐτὴν ἐπειρώ- — ipso manu illam ducere capi. Simul autem ae ma-
μην. Καὶ ἅμα τῷ ἀψασθοί µε τῆς χειρὸς αὐτῆς, ἆλο- — num ejus contigi, ut mater, ululatu ingenli reddito,
λύξασα ὡς μήτηρ εριπλακεῖσα, σφόδρα ἴῃ amplexus mens irruit meque filium suum veho-
χατεφίλει µε τὸν υἱὸν αὐτῆς "», Ἐγὼ δὲ, ἀγνοῶν ὅλον — menter deosculata est. At 666 ignrans omne nego-
tium quasi insanientem repellebam : sed et reveri-
καὶ τὸν Πέτρον, ἐπικραινόμην, tus Petrum me coereui.
ΧΧΗΙ. Ὁ δὲ Πέτρος ἔφη" "Ex, XXII. Tum Petrus ἀῑχίι: Eheu, quid agis fili
Κλήμης, ἀποτειόμενος τὴν σὴν ὄντως τεκοῦσαν ; Εγὼ — Clemens, repellis eam quie vere mator toa est? Ego
ενος wa) χαταπε- — Vero, ubi hoc audivi, lacrymis oborlis concidi su-
σούσῃ, τῇ τεκούσῃ προσπεσὼν 5 Kal γὰρ — pra jacentem matrem et osculabar eam. Simul enim
ἅμα τῷ ῥηθῆναί uot τοῦτο ἁμαορῶς "6 πὼς τὸ εἶδος — acid mihi dictum [uit, snbobscure gonitricis for-
ἀνεκαλούμην. Πολλοὶ μὲν οὖν ὄχλοι: συνέτρεχον ἵστο- mam revocabam. Multitudo interim coneurrebat
ρῆσαι τὴν προσαιτήτριαν γυναῖκα, λέγοντες ἀλλή- — plurima ad videndam mendioum mulierem ; dice-
λοις, ὅτι αὐτὴν ἐπέγνω ὁ υἱὸς, ἀνὴρ ἀξιόλογος. Bo». — bantque mutuo: Agnovit eam filius, vir eximius,
λομένοις οὖν ἡμῖν ἐξαυτῆς σὺν τῇ μητρὶ τῆς νήσου ἢ) Itaque eum vellemus confestim cum matre ex insu-
ὃν, εὔλογόν — la exire, mater ait : Fili, raihi exoptate, aequum eet
ἐστιν ἀποτάξασθαι τῇ ὑποδεξαι γόνα! ἥτις, ut vale dicam mulieri que me suscepit, que egens
πενιχρὰ οὖσα καὶ ὅλη παρειµένη, ἐπὶ τῆς οἰχίας ἔῤ- οἱ tota paralytica domi jacet. Ilis auditis, Potrus οἱ
demoni. Ὁ δὲ Πέτρος ἀκούσας ἐθαύμασεν S, καὶ ܝ ܦܳܐ‎ — omnes, qui plurimi aderant, admirati sunt bonum
τες οἱ περιεστῶτες ὄχλοι, τῆς γυναικὸς τὸ ἀγαθὸν — femine consilium. Et continno jussit Petrus abire
φρόνημα. Καὶ εὐθέως ἐχέλευσεν ὁ Πέτρος τισὶ πο- — quosdam, ac deferre mulierem in lectulo. Cumque
ρευθῆναι καὶ τὴν γυναῖκα ἐπὶ κλίνης κομίσαι, Καὶ fuissetallata, positusque faisset lectus, cunota ple-

VARLE LECTIONES.

? Vbb. διηγεῖτό po: non sunt in O. 10 Ante ἔκδους in Ὁ esl ἔκδασου expunotum. !! ὑπέστρεφεν O.
1? δυνηθῆναι C., perperam. 39 Vocab. ἡ δὲ σπεύδουσα des. in Ὁ. '* ἦγεν 0, el Epi. c. 90, ἤγειρεν 0. ܕ‎
3 αὐτῆς οἷόν 0, @ lla Ὁ. €. S. ἁμαυρώσας C., quiin marg. conj. ἀμαυρῶς ἂν vel ἁμαυρῶσαν. “1 ἔθαυ-
pates ¢.

} προσελθὼν, ε

τιμὴν αὐτοῦ, ἀντ᾽ al

τὸ πρᾶγμα, ὡς μαινομένην ἀπεσειόμη

δὲ, τοῦτο ἀκούσας περίδχκρος γενό!

ἐκθαίνειν ἡ μήτηρ ἔφη" Τέκνον μοὶ πο

iu

819

be audiente Petrusait : Si veritatis 60 eum prec
ad fidem vorum qui assistunt, utsciant unum esse
Deum opificem mundi, surgat continuo sana. Et
stalim ut hiec dixisset. Petrus, mulier surrexit sa-
nata et procidit ad pedes Petri, atque amicam suam.
ac familiarem osculata percontabatur quid istud es-
sel. At illa breviter omne ei recogritionis negotium
exposuit, et qui audierunt obstdfpetacti sunt. Tunc-
que mater hospitem euratam videns rogavit, ut ipsa
quoque sanitatem acciperet. Ille antem manu im-
posita ipsam etiam curavit,

XXIV. 8ieque postea Petrus de Deo ac de Dei re-
ligione sermonem habuit et in (ine addidit : 81 quis
hac vult diligenter cognoscere, Antiochiam, ubi per
multos dies residere statui, veniens, quie ad salu-
lem suam pertinent discat. Non enim, qui negro-
tiandi aut militandi causa patriam relinquere sole-
tis et ad loca multum dissita abire, propter ater-
nam salutem vel trium dierum iter suscipere nole-
tis. Itaque post Petri coneionem ego mulieri, qua
sanata fuerat, coram omni populo mille drachmas
δ vietum dedi et commendavi eam. cuidam bono
viro, primario oppidi, qui sponte id eum gaudio fa-
cere proposuit. Sed etaliis multispecuniam distri-
bui, gratiasque egiillis mulieribus, que matri quon-
dam solatium prebuerant: el post hic una cum
matre, Petro, ceterisque sodalibus Antaradum ena-
vigavi, atque ita ad hospitium processimus.

9 , ded
XXV. Ubi eum essemus et sumpsissemus cibum
ac de more gratias egissemus, atque adhuc tempus
Buperesset, ego dixi Petro : Hurranitatis opus, do-
mine mi Petre, exercuit mea mater, que hospite
mulieris recordata fuerit. Respondit Pelrus ; liane,
Ὁ Clemens, vere existimasti, humanitatis opus fa-
ctum ἃ tuagenitrice, quando eiquie ipsam ex nau-
fragio receperat gratiam retulit : an ut matri pluri-
mum gratificareris,hunc dixisti sermonem? Si enim
non ut rem gratam faceres,sed ut veritatem loque-
reris, effatus es, videris mihi ignorare quanam sit
magnitudo bumanitalis,qu& est amorin quemlibet.
quatenus hominem, et absque ullo naturali affectu.
Sed nee hospitem, que matrem tuam ο naufragio
suscepil, ausim hominum amantem appollare. Mi-

Ssericordia enim commota, impulea est ad bene [ἃ- b θρωπον εἰ

S. GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

320

Α ὁμῶς ἐνεχθείσης καὶ τεβείσης τῆς κλίνης, πάντων

Εἰ ἀληθείας
παρεστώτων πίστιν,

τῶν ὄχλων ἀκουόντων, ἔφη, ὁ 1
κῆρυξ ἐγὼ τυγχάνω, εἰς τὴν τῶν
ὅτι εἴς ἔστι Θεὸς, ὁ τὸν κόσμον TT
ποιήσας, ἐξαυτῆς ἐγερθήτω ὑγιής. Κ.

Πέτρον ταῦτα ἡ γυνὴ ἡ
πρῷ προι
ἐπυνθάνετο τί εἴη

ἢη ὄγιασθε
σεν, καὶ τὴν συνήθη φίλην καταφ
܇‎ Ἡ δὲ ὅλον αὐτῇ "" τὸ πρᾶγμα
τοῦ ἀναγνωρισμοῦ συντόμως διηγήσατο, καὶ οἱ ἀκού-
σαντες χατεπλάγησαν, Τότε καὶ ἡ μήτηρ, τὴν ἔενο-

καὶ

αὐτὴ ἰάσεως τυχεῖν. Ὁ δὲ, ἐπιθεὶς τὴν χεῖρα, καὶ αὖ-
τὴν ἐθεράπευσεν.

XXIV. Καὶ eig! οὕτως ὁ Πέτρος περὶ Θεοῦ καὶ τ

αὐτῷ διαφερούσης θρησκείας ὁμιλήσας, προσθε'

τις βούλεται ταῦτα ἀκριδῶς μαθεὶ
(όχειαν, ὅπου πλειόνων
να, ἐλθὼν τὰ πρὸς
Οὐ γὰρ δὴ ܐܧ‎ 9 ἐμπορίας ἕνεκα ἢ στρα
Bag καταλιμπάνειν οἴδατε καὶ εἰς μακροὺς ἀπέρχε-

ἡμερῶν περιμὲ
αὑτοῦ σωτηρίαν μανθανέτω,

ας πατρί-

τόπους, διὰ δὲ αἰώνιον σωτηρίαν μηδὲ τ‏ :ܘܠܘ
ἡμερῶν ὁδὸν πορευθῆναι θελή‏
τῆν προσομιλίαν‏
ἐπὶ παντὸς τοῦ‏
ἐδωρησάμην, παραθέμενος αἱ‏
πρώτῳ τῆς πόλεως ὄντι, qi τὰ χαρᾶς τοῦτο‏
δὲ καὶ ἄλλας πολλαῖς ?* dp-‏ :
διανείμας, ταῖς ποτε τὴν μητέρα παραµυθη-‏ »ܐܟ
σαμέναις εὐχαριστήτας, 333 διέπλευσα εἰς ᾿Αντά-‏
ραδον, ἅμα τῇ μητρὶ καὶ Ἡ‏
ἑταίροις 38: καὶ οὕτως εἰς τὴν ξενίαν ὡρμήσαμεν.‏

ε 3, Μετὰ μὲν οὖν

E

ἔτρου ἐγὼ τῇ ὑγιασθείσῃ γυναικὶ

γλου χιλίας δραχμὰς εἰς τροφὰς

ν ἀγαθῷ τινι ἀνδρὶ,

ποιεῖν προηρημένῳ.

« καὶ τοῖς λοιποῖς

XXV. Γενομένων Ob ἡμῶν ?* καὶ τροφῆς μεταλα-
δόντων καὶ συνήθως εὐχαριστησάντων, ἔτι ὥρας οὔ-
ρῳ (30)" Φιλανθρωπίας ἔργον,

μὴ, ἐποίτ,

σης, ἔφην

κύριε µου Πέτρε, ἡ
δόχου ὑπομυνσθεῖσα γυναικός, Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρί-
νατο. "Api γε, ὦ Κλήμης, ἀληθῶς νενόμικας φιλαν-
ϑρωπίας ἔργον πεποιηκέναι τὴν σὴν τεκοῦσαν, καθ᾽
ὃ τὴν ἀπὸ ναυαγίου 3 αὐτὴν ὑποδεξαμ

μήτηρ, τῆς ξενο-

ην ἠμείψατο,
ἢ ὡς μητρὶ μεγάλα 3 χαριζόμενος τοῦτον εἴρηκας

Εἰ δὲ οὐχ ὡς χαριζόμενος, ἀλλ᾽ ὡς ἆλη-
# φιλαν-

τὸν λόγον

θεύων ἔφης,
θρωπίας μέγεθος, ἥτις ἐστὶν ἡ ἄνευ τοῦ φυσἰκῶς πεί-
ϑοντος, ἡ "8 πρὸς οἷον δέποτε στοργὴ, καθὸ ἄνθρω-
πός ἔστιν. Ἁλλ' οὐδὲ τὴν ξενοδόχον τὴν ἀπὸ ναυφρα-
γίου ἀποὺ

® τὴν σὴν τεχοῦσαν οὔπω φιλάν-
"Gg ἐλέου γὰρ κολακευθεῖσα,

VARLE LECTIONES.

. 9 Ἱστορήσασα C. ? εἰ addidit S. de
5 Ὁ. Tum στρατηγίας p. στρ
ἦσεσι

Βορ. 804, προῦ

idem. ?' Ita
s Epit. 33 ἄλλοις πολλοῖς C. 3 Ita Ὁ c. Epit.
ναυφραγίου C, 35 μεγάλω 0. ?! ποτέ ἐστι 0, 38 ἡ omn, 0.

conjectura, εἰ γὰρ δή cod. Reg. 804, 6 χάρ pit.
5 uterque llom. cod. θέλετε cod.

C. ?* Epit. addit ἐπὶ τὸ αὐτό, "5

39 ὑποδεξαμένην O.

VARIORUM NOTAE.

(39) Ἔφην ἐγὼ τῷ Πέτρῳ. Hec verba usque
ad ista ποῖα δ᾽ οὐκ ἦν, cilantura Nicone mo-
nacho Palesti.;o in Pandecte interpretationum divi-
norum mandatorum, serm. 24 eL 39, cum hoc titulo:
Τὰ Κλημέντια, et Ἐκ τῶν Κλημεντίων, hoo est

ex Opere dicto Clementina. Ornat bibliothecam Re-
giam optimus liber, qui eollectus estex divinis Scri-
pturis, sacris canonibus, testimoniis sanctorum Pa-
trum, aliisque monumentis coclesiasticis, nec non
legibus civilibus. Cor.

321

ἐπέπειστο

CLEMENTINA.

qvae
νης, γυμνῆς,

30

τις γενέσῃαι
νὰ πονθούσης,

ναναγίῳ

περιπεσούτης,

μονωμένης 9 καὶ πφόδρ; a ταῖς συμφοραῖς ὀλοφυ-
ρομένης. Ἐν τοσαύταις οὖν αὐτῆς συμφοραῖς 33 οὔσης,
τίς καὶ ἀσεθῶν ἰδὼν οὐκ ἂν ἠλέησεν ¡ θστε οὕπω φι-

λανθρωπίας 878 ἔργον 866 ἵνεται οὐδὲ ἡ e
γοδόγος γονὴ, ἀλλὰ ὑπ' 33 ἐλέου τοῦ ἐπὶ μυρίαις συμ-

φοραῖς πρὸς £ iyu 9" πόσῳ γε μᾶλ-
λον ἡ σὴ
δόχον ἀμειψαμένη, φιλανθρωπία:
ἀλλὰ φιλίας ; Πολλὴ δὲ διαφορὰ

γον οὐκ ἐποίησεν,
μενα φιλί

ς καὶ

φιλανθρωπίας, ὅτι ἡ μὲν φιλία ἐξ ἁμοιθῆς γίνεται, ἡ
δὲ φιλανθρωπία ἄνευ τοῦ φυσι θοντος πάν
ἄνθρωπον, καθὸ ἄνθρωπός ἐστι,

Εἰ μὲν οὖν ἡ ἐλεήσασα ξενοδόχον x
σαντας ἐλεοῦσα f 5

εἰ δὲ 58 διά
di 99 τοιαύτη τοῦ τινὸς
τοῦ ἀνθρώπου.

ριλάνθρωπος ἂν
διά τι Mon ἢ el

ἢ ἐχθρὰ, καὶ

τι φίλη

XXVI. Κἀγὼ ἀπεκρινάμην 6 Οὐ δοκεῖ σοι οὖν
φιλάνθρωπος εἶναι κἂν ἡ ξενοδέχος, ξένην ἣν οὐκ
ἠπίστατο εὐεργετήσασα ; Καὶ ὁ Πέτρος Ἐλεήμονα

μὲν αὐτὴν εἰπεῖν ἐπίσταμαι, φιλάνθρωπον δὲ οὐ
τολμῶ X
ὑπ᾽ ὠδίνων γὰρ καὶ
Ὡς καὶ ὁ ἐρῶν ὑπὸ
καὶ ὁ φίλος

ἅτε δὲ οὔτε‏ ܕ

τὴν τεκοῦσαν φιλότεκνον"

πέπεισται.
εται xai

ἀνατροφῆς σ'
τῆς σονηθείας χολανχ

ὑπὸ τῆς ἀμοιθῆς, οὕτω καὶ ὁ
ς συμφορᾶς. Πλὴν ἐγγὺς ὁ ἐλε
τι ἄνευ τοῦ τι θηρᾶσθα! λαῦ.

τῷ‏ ܘܬܐ
274

ac. Πλὴν οὔπω φιλάνθρωπός ἐστιν. Κἀγὼ ἔφην"
Ἐπὶ ποίαις οὖν

πράξεσι φιλάνθρωπος εἶναί τις δύ-
Ἐπεὶ
ἔστι @ φιλανθρωπίας
Φιλάνθρωπός ἔστιν ὁ καὶ
Ὅτι δὲ οὕτως £

ναται ; Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο ¬
γλιχόμενον ἀκοῦσαι, τί ποτ᾽
ἔργον, οὐκ ὀκνήσω λέγειν.
ἐχθροὺς εὐεργοτῶ

ὁρῶ σε

μόσύνη λέγεται, τὸ p ie» αὐτῆς ἀγάπη Lp τὸν
πλησίον ὠνόμασται, πλησίον δὲ ἀνθρώπῳ ἐστὶν ὁ πᾶς
ἄνθρωπος, οὐχ 8 τις @ ανθρωπος, ἄνθρωπος 489 ἔστι
καὶ ὁ χακὸς καὶ ὁ ἀγαθὸς καὶ ὁ ἐχθρὸς καὶ ὁ φίλος.
Χρὴ οὖν τὸν φιλανθρωπίαν ἄσκηῦντα μιμητὴν εἶναι
τοῦ θεοῦ, εὔεργε

οὔντα δικαίους καὶ ἀδίκους, ὡς αὐτὸς
ὁ Θεὸς πάσιν ἐν τῷ νῦν κύσμῳ τόν τε ἥλιον καὶ τοὺς
δετοὺς αὐτοῦ παρέχων 34 ΕΣ δὲ θέλεις ἀγαθοὺς μὲν

φιλανύρω-
πίας απουδάζεις ἔχειν.
bonis quidern benefacere, non autem
vero habere humznitatern conaris,
XXVIL Κἀγὼ ἔφην" "Apk γε καὶ ὁ θεὸς, μέλλων
ποτὲ 35 κρίνειν, ὡς διδάσχεις ἡμᾶς “5, οὐ φιλάνθρω-

— HOMILIA XII. 323

A ciendum mulieri naufragiam passe, natos lugr ^ti.
peregrinz, nude, destituta, multumque cala.....-
ies suas lumentanti. In tantis ergo adversitatibus
versantem quis videns, eliam ex impiis, non tuise-
ratus fuisset? Quare nequaquam humanitatis opus
nec mulier hospila videtur perogisse, sed ad bene-
faciendum mola fuisse misericordia ex plurimis ad-
versis orta. Quanto magis parens tus, facultatibus
abundans ethospitam remunerata, non bumanitatis
opus eifecit, verum charitatis seu amicitie ? Multa
enim interceditdilferentia inter charitatem ethuma-
nitatem, quia charitas quidem ex remuneralione
est, humanitas veroabsque ulla nalirali propensione
hominem omnem, quia homo est, diligit ac benefi-
ciis afficit. llaque si hospes, qu: misería est, etiam
hostes male de ea meritos miserata beneficio affi-
ceret, humana esset: sin vero propter quid amica.
est vel inimica et propter quid inimica vel amica,
hao alicujus rei, qua causa sit, amica est vel ini-
mica, non autem hominis.

XVI Etego respondi: non ergo tibi videtur
esse humana saltem hospes, qua in peregrinam
quam non noverat benelicium contulit? Tum
Petrus : Eam quidem misericordem appellare novi,
botninum autem amantem non audeo dicere, quan-
doquidem nec matrem amantem liberorum, quippe
que a partus doloribus et ab educatione ad dili-
gendum compulsa sit. Nam sicul qui cupidine
inülamtmatur, a consuetudine rmnulcetur et concu-
bitu, qui amore seu amicitia prosequitur, a remu-
neralione: ila et qui miseretur, a calamitate.
Altamen misericors humano vicinus est, quoniam
absque muneris ullius caplatione ad prestandum
benelicium fertur. Nondum tamen humanus est, Et
ego dixi : Ob quas igitur actiones humanus quis
esse potest? Respondit Petrus: Quia video te cu-
pidum audiendi, quodnam sit humanitatis officium,
non pigebit dicere. Humanus est, qui etiam ini-
ricis bene facit. Quod autem ita habeat, audi.
Humanitas est masculofemina, eujus feminea pars
inisericordia dicitur, quod vero in illa est mascu-
lum,dilectio erga proximum nominatur, proximus
autem homini esl quilibet homo, et non hic vel iste
horno ; homo enim est eliam malus et bonus, hostis
pariter ae amieus. Oportet ergo eum. qui humani-
tatem colit, initatorem Dei esse, et de justis atque
Ὁ injustis bene uereri, sicut ipse Deus cunctis in hoc

mundo solem imbresque suos prebel. Quod si velis

malis, vel hos punire, judieis munus implere niteris, non

XVII. Εἰ ego dixi: lgilur Deus, qui aliquando
judieaturus est, ut nos doces, non est hnmanus ?

VARLE LECTIONES.

® πέπειστο O, qui subinde ser. εὐεργέτης. Tum
νης, Ἐν τοταύταις οὖν αὐτῆς συμφοραῖς non exstanl
Q, χεκινημένης Ὁ. 9* τήν pretermisit S e. Cl. 9 ἐλεῶν
Tum διότι p. διά τι Epit, quod pnelerendum: 9 ἡ
ποτὲ

ἔστιν C. 33 ὅτι εἰς

ὦτα C.

p. ὅτις 0. "5 Nonnulli Epilomes codd. πὰρ

θε

ναυῳραγίῳ Q
0.

in Ὁ. 9

μεμονο
e, S,
Sos
9 In 0.

bas 0. 9 Voc. ὀλοφυρομέ-

ὑπό 0. 36 Ha Epit x

δὲ Er, εἰ δή
exungitür ἐν

ἡμένου

δὲ 0.

M
anle edvig
iu pem censet D. Tum θέλης
ἃ. ^ ἐπιχειρεῖς πράττειν C, 5 118. Epil. 05, τότε uterque lom. cod. Ὁ ἡμᾶς om. Ὁ.

ex ὃ,

assump.

823
Ao ete egi rium . Nam qui:
ideo humanus est. bi!izens enim ac miseratus in-
juria affectos. plectit 608 qui injuriam, intulerunt.
Etego: Itaque, inquam, si ipse bonis benefa-
cio et injuriosos quia injurii erga homines fuerunt
castigo, humanus sum. Et Peirus respondit: 8i
una eum prenotione haberes quoque judicandi
potestatem recte id faceres, per acceptam quidem
potestatem, condemnans eos quos Deus creavit, per
prenotionem vero, inculpate, in judicando tum
alios tanquam justos absolvens, tum alios tanquam
injustos dammans. Etego dixi: Recte locutus es
ar vere ; fieri enim nequit, ut qui prenotiono caret,
recto judice. Interdum. quippe nonnulli videntur
boni, qui illicila elam perpetrani, nonnvlli vero
boni hostium calumnia mali esse ereduntur.zed et
si quis potestate torquendi preditus judicet, neque
sic jusle omnino habebit judicare. Quidam enim
homiciiie, quistionis tormenta perferentes, dimissi
sunt velut innoxii, alii vero, qui erant inno-
centes, cum lLormenta ferre non potuissent, contra
se mentiti velut rei supplicio affeeti sunt,

XXVIIL. Tum Petrus : Atque hac, inquil, modica
sunt, audi vero majus. Cum aliqui homines pec-
cant vel bene agunt, eórum quae nune operantur
alia quidem ipsorum propria suntalia vero aliena,
wquum autem est unumquemque pro delielis pro-
priis dare panas, aut pro meritis propriis merei
dem ferre. Fieri autem nequit ut quispiam, nisi
solus propheta prenotionem habens, ab aliquo
gesta selat, quisnam ejus propria sint et quanam
non sint. Videt enim cuneta que flunt. EL ogo:
Vellem, injnam, audire, quo. modo ex criminibus
aut bonis operibus alia quidem sunt propria, alia.
vero aliena.

XXIX. Respondit Petrus: Veritatis propheta
dixit: Oportet ut veniant bona. Beatus autem, inquit,
per quem veniunt. Simililer. necesse est. ul. etiam ve-
niunt mala: we autem Hii per quem veniunt (a).
Porro οἱ per malos veniunt mala et per bonos bona
inferuntur, ut proprium unieuique inesse dehet
bonum vel malum, etex iis qua prius operatus
est; quod veniuat secunda bona vel mala, que,

(a) Matth. xvm;

Luc. xvii.

PONT. OPERA DUBIA.

judicabit, A mí; ἐστιν ; Καὶ

S. CLEMENTIS I ROM.

324

ἠδικηκότας, Κἀγὼ τὰν
ὃὲ ἀδικοῦντας wap! ὃ ἀνθρώπους
ἠδίκησαν τιμωρῶ, 315. φιλάνθρωπός εἶμι ¡ Καὶ ὁ

Οὔκ οὖν, εἰ χἀγὼ ὥς

μὲν εὐεργετῶ, τοὺς

[Ἡτρος

ἔχειν

ἀπεκρίνατο" El μετὰ τοῦ πρόγνωσιν (40)
ἐξουσίαν, τοῦτο

αι τὴν ἐξουσίαν καταδικά-

ἴχες καὶ τοῦ κρίνειν
ἐποίεις, διὰ μὲν τὸ εἴλη
ζων οὖς ὁ Θεὸς ἐδημιούργησε, διὰ ὃν τὴν πρόγνωσιν
ἀπταίστως ἐν τῷ κρίνειν οὓς μὲν ὡς δικαίους δικαιῶν,
ἀδίχους καταδικάζων, Κἀγὼ ἔφην" ᾿Ορθῶς
ἀδύνατον γάρ τινα πρόγνωσιν οὐκ
ἴναι, ᾿Ενίοτε γὰρ τινες

δὲ

ἀγκῆοὶ ὑπὸ διαβολῆς ἐχθρῶν κακοὶ ὑπολαμθανόμε-
νοι, TAX εἴ καὶ τοῦ βατανίζευν καὶ
σίαν τις ἔχων Buc

ὀρρῶς ἂν

οὓς ὃν ὡς
ἔφης καὶ ἀληθῶς"
ἔχοντα
ἀγαθοὶ, ἀθὲ

ὀρρῶς φαίνονταί

διαπρασσόμενοι,, ἔνι

ἀνακρίνειν ἔξου-

πάντως δι:

οὕτως ως

αὐτῷ δικάσαι Ἔνιοι γὰρ,
βασάνους ὑπο; ὡς ἀθῶοι,
£n: δὲ, ἀθῷοι ὄντες 33, τὰς βασάνους μὴ ὑπομεί

φονεῖς ὄντες, τὰς
ἀπελύθησαν, ἔτε-

αυτες,
ἐκολάσθησαν.

gr, ἔχει καὶ
τζὸν ἄκουσον. Ἐνίων ἀνθρώπων ἁμαρ-
τανόντων ἢ εὐπραττόντων, ὧν νῦν @ ποιοῦσιν ἃ μὲν

σάμενοι, ὡς αἴτιοι

ὁ Βέτρος ±

Καὶ

Μετρίως,

ἴδια αὐτῶν ἐστιν, ἃ δὲ ἀλλύτρα, δίκαιον δὲ ἕκαστον
Xo τιμωρεῖσθαι ἢ ἐπὶ τοῖς
τσῦαι. ᾿Αδύνατον. δὲ τινι,
πρόγνωσιν ἔχοντι, τὰ 91 926

αὐτοῦ ἴδια,

ποῖά ἔστιν
πάντα γὰρ BU αὐτοῦ γινόμενα βλέπε-
Κἀγὼ ἔφην" Ἐδουλόμην μαθεῖν πῶς τῶν ἀδι-

παι,
χκημάτων ἢ κατορθωμάτων ἃ μὲν ἴδια, ἃ δὲ ἀλλό-

apio
XXIX. (M) Καὶ ὁ Ἡ κρίνατο, ὅτι ὁ τῆς 55
ἀληθείας προφήτης ἔφη 6 Τὰ ἀγαθὰ 10066 δεῖ, poc

ἢ, 8:5 οὗ ἔρχεται. Ὁμοίως καὶ τὰ καχὰ
+ οδαὶ δὲ δι᾽ οὔ ἔρχεται: ΕἸ δὲ διὰ κα-

χάριος δὲ,

ἀνάγκη 20

ἑκάστῳ τὸ ἴδιον, τὸ ἀγαθὸν εἶναι @ ἢ ,ܠܘܡ‎
προέπραξεν, διὰ τοῦ 3 ἐλθεῖν τὰ B

ερα

καὶ ἐξ ὦν

ἢ κακὰ, ἄτινα ἴδια αὐτοῦ τῆς αἱρέσεως ὄντα ὑπὸ

YARLE LECTIONES.
7 χρίνει 0, 8 πιμορεῖται O., ultimis tribus litteris subnotatis Vbb, τοὺς ἠδικηκότας εὐεργετῶ in eodem

desunt. *9 Vbb, τὰς
δι ἔχοντα p. ἔχοντι

βασάνονς ἀθῶοι ὄντες d

κά ο. 9$

atque verba ἐξ ὧν προξτραί
syst. p. A13. Idem post αἱρὲ.

(40) Ηρόγνωσις hoo loco non est pramol, ut
vetlit (., sed cognitio preteritorum, τῶν πρό

ονότων γνῶσις. ΟἹ. ad Epi. c. 95. Πρόγνωσ
grifieat (eoll. ο. 38) scientiam absolutam, qualem
habei verus propheta, qui est. ὁ πάντα πάντοτε εἰ
δώς, coll. hon. 1, 5 ; 10, 11. S. Dnrss
(4 ) Kal à πίτρος ἀπεκρίνατο. Apud Joannem
Damascenam ins. "Eo dogarum eapite Περὶ ἀγγὲ Xov
τος καὶ μεσάζοντος ἀποχρισιν, quod est. Parallelo-

ὁ τῆς adjunxi ex Ὁ. 9 εἶναι,
suci. i, ܕܐ‎ ubi nostra excerpta leguntur, deleri vult D. Fortasse τό
ν infra collocanda post ἐλθεῖν secundum 8. ** 8 : διὰ τό scribit Neander Gnost.
ς excidisse contendit, ux.

ARIORUM NOTE.

siderantur in Ὁ. * vov om. Ὁ. c. cod. Reg. 804, et Epit.

«uod deest ap. Joan, Damascenum Parall.
post ἑνάστῳ mutandum in ὡς,

rum, lib. v, oap. 98 : Κλήμεντος ὡς
Πέτρου. Ὁ Κύριος ἔφη" « ᾿Αγαθὰ D
τ οὗ ἔχονται. ὍὉμο! jag καὶ τὰ κακὰ α

Ἴονται.» ΕἸ ὃὲ διὰ κακῶν κακὰ ἔρχονται, κα
E πρωσεῖνα: δεῖ ὃ

ρα, ἢ ἀγαθὰ ἢ κακὰ, ἀτινα ἴδια
9 ρέσεως ὄντα, ὑπὸ τῆς τοῦ Θεοῦ προ-

iv ᾠκονόμηται,, Cor.

γοίας προς je

325

τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας διελβεῖν δα ᾠκονόμηται, Ἐπεὶ δ A

κρίσις αὕτη Θεῷ, ὥσπερ ἐπ’ ἀγῶνος τὸν δὲ
χαχουχίας διεληλυθότα καὶ

πάσης
ἄμεμπτον εὐρεβέντα,
ἐκεῖνον ζωῆς αἰωνίου καταξιοῦσῄαι, Οἱ γὰρ ἂν ἀγα.
θοῖς ἰδίᾳ βουλῇ προκόψαντες ὑπὸ τῶν ἰδίᾳ βουλῇ ἐν
καχίφ V παραμεινάντων πειράζονται, διωκόμενοι,
μισούμενοι, λοιδορούμενοι, ἐπιδουλευύμενοι, τυπτό.
μενοι, πλεονεχτούμενοι, διαδαλλόμενοι 55, ἀγγαρευό-
μένοι, ἐπηρεαζόμενοι, πάντα ἐκεῖνα πάσχοντες, Bi ὧν
εὀλόγως δοχεῖ τὸ ὀργίζεσθαι γίνεσθαι 9 καὶ πρὸς
ἄμυναν ὁρμᾷν,

213 XXX.

ἀδίκως ποι

Σ διδάσχαλος £

Ὁ ὅτι οἱ ταῦτα
& ἐκ προτέρων ἁμαρτημάτων κατά-
δικοί εἶσιν, καὶ ὅτι διὰ καταδίκων τὸ τῆς κακίας
πνεῦμα ταῦτα ἐνεργεῖ, τοὺς μὲν ἀνθρώπους, καθὰ @ ἄν.

θρωποί εἰσιν, καὶ ὃν ἁμαρείας ὄργανα γινομένους p

χαχίας, ἐλεεῖν συνεδούλευσεν δ΄, ὡς φιλανθρωπίαν

ἀσκοῦσιν, καὶ τὸ ὅσον ἐπ᾽ αὖτι

ἐστιν, ἀδικουμένους
καὶ ἀπολύειν 3 τῆς καταδίκης τοὺς ἀδικοῦντας, ἵνα
ὥσπερ οἱ νήφοντες τοῖς μεθύουσι βοηθῶσιν, εὐχαῖς,
νηστείαις, εὐλογίαις, μὴ ἀνθιστάμενοι, μὴ ἀμυνόμε-
von ἵνα μὴ ἐπὶ τὸ πλεῖον αὐτοὺς ἁμαρτεῖν ἀναγχά-
cuc, Τοῦ γὰρ παθεῖν πάντως κεκριμένου τινὶ 95,
οὐκ εὔλογον ἀγανακτεῖν ἐκείνῳ, δι᾽ οὔ τὸ παθεῖν γἱ-
νεται, λογισά xal ἐκεῖνος οὐκ
Ἴησεν αὐτὸν: διὰ τὸ πάντως κακουχηθῆναι μ
διὰ @ ἑτέρου τὸ παθεῖν ἦν. Τί οὖν ἀγανακτῶ τῷ δια-
θεμένῳ, ἐμοῦ πάντως παθεῖν κεκριμένου ; ᾿Αλλ᾽ ἔτι
μὴν, el τὰ αὐτὰ τοῖς κακοῖς προφάσει

μεν, παρὰ τὸ πρῶτοι, δεύτεροι τὸ αὐτὸ
οἱ ἀγαθοὶ πράσσομεν. Καὶ ὡς ἔφην,
ακτεῖν, ὡς εἰδότα ** ὅτι Θεοῦ προνοίᾳ

ܨܝ
λειν‏

ἀμύνης ποιῶ-
τοῖς κακοῖς @
οὐ χρὴ ἀγαν-
οἱ κακοὶ τοὺς 0
ἀγαθοὺς τιμωροῦσιν. OL οὖν τοῖς 51 τιμωροῦσιν χα-
λεπαίνοντες, ὡς τοὺς ἀποστόλους Θεοῦ ὑδρίζοντες,
ἁμαρτάνουσιν" τιμῶντες ὃὲ καὶ τὰ ἐναντία τοῖς ἀδιχεῖν
νομιζομένοις 818 διατιθέμενοι αὐτοὺς, εἰς τὸν Θεὺν
τὸν οὕτω βουλευσάμενον εὐσεθοῦσιν,

τὸν

XXXL. Κἀγὼ πρὸς ταῦτα ἀπεχρινάμην: Οὐκοῦν οἱ
ἀδικοῦντες οὐκ εἰσὶν αἴτιοι, ὅτι χρίσει Θεοῦ ἀδικοῦσι
τοὺς δικαίους, Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη: Καὶ πάνυ ἁμαρ-
πάνουσιν, πρὸς γὰρ τὸ ἁμαρτάνειν ἑαυτοὺς ἀποδεβω-

at τιμωρεῖν
τοὺς ἐπὶ τοῖς προτέροις ἁμαρτήμασι μεταμεληθέντας
δικαίως, ἵνα τοῖς μὲν δικαίοις διὰ τῆς τοιαύτης τι-
μωρίας τὰ πρὸ τῆς μετανοίας πραγθέντα ἀφεθῇ
κακά. Τοῖς δὲ τιμωροῦσιν ἀσεδέσι χαχουγ εἶν -
μοῦσι καὶ μετανοεῖν μὴ θέλουσιν εἰς ἀγαπλήρωσιν
ἰδίας @ κολάσεως δικαίους κακουχεῖν συνεχωρήθη"

CLEMENTINA. — HOMILIA XII.

326

cum a propria hominis sint voluntate, ut exoria*
tur, dixina instituit Providentia. Itaque hoe ost ܐ‎
judicium, ut qui per omnem vexationem, velut in
agone, transierit οἱ inventus fucrit. ineulpatue, is
donetur vita mierna. Nam qui in bonis propria
voluntste. prolecerunt, ab. iis qui sua quoque. vo-
luntate in mala tractatione perseverant, lentantur,
exagilantur, odis, convioia, insidias, verbera,
fraudes, calumnias, vim patiunlur;afficiuntur con-
tumeliis, cunctaque illa perferunt, per qua justa
videlur esse ira et ultio.

XXX. Magisler vero stiens,quod qui hac injuste
faciunt, ex prioribus peccatis rei sunt, quodqne
per sontes spiritus malitie jsta. efficit, hominum,
quatenus bomines sunt, etsi propler. peceata facti
fuerint malitiie. instrumenta, misereri suasit suis,
lanquam misericordiz cultoribus, utque, quantum.
in se est, injuria affecti injuriam facientes a dam-
natione absolvant; quo velut sobrii ebriis succur-
rant, per orationes, jejunia, benedictiones, non re-
sistendo, non vindicando, nec cos cogant. amplius
peccare, Com enim aliquis omnino ad. patiendum
condemnatus est, non est squum ut illi ira-
Scealur per quem patitur, secum reputans, quod,
elsi illo non afflixisset eum. tamen quia om-
nino affligi debet, per alinm. pati sibi contingeret.
Cur ergo indignot adversus auctoretn,qui planead
perpessionem sum deslinatus? Sed et adhuc,si ea-
dem eum improbis pretextu ultionis faciamus, pra-
terquam qued primi non sumus, sccundi idem fa-
cimus ac mali, nos qui boni dicimur. Et quemad-
modum aiebam, indignari non oportet, cum seias
ἃ malis bonos per Dei providentiam castigari. Qui
ergo ullores egre ferunt, tanquam qui a Deo mis-
sos contumelia affieianl, delinquunt; qui vero in
pretio habent, et contrarie sentiunt erga. eos, qui
ipsis injuriam inferre putantur, in. Deum qui ita
statuit pii sunt.

XXXLEt ego ad hac dixi : Itaque qui faciuntin-
juriam., rei non sunt, quoniam Dei judicio injuria
justos afticiunt. Respondit Petrus : Valde peccant,
quippe qui se ad neccanduin dedant. Unde sciens
Deus ex iisillos punire deligit,qui de prioribus Ροο-
eatis juste agunt penitentianiul justis quidem per
has penas dimittantur qua aute. poenitentiam fe-
cerunt mala. Impiis. vero qui casüpant et. vexare
cupiunt, nec poitentium volunt agere, ad im-
plenda delicta permittitur justos castigare et affli-
goze. Nam absque Dei voluntate neque passer in la-

VARLE LECTIONES.

δε προελθεῖν, quod praeferendum, cod. Joan.
τὸ ]ta Ottoboniani ἐπί interpretor, £
habent, Dei hoc judicium) D.

804. Tum xuuvov Ὁ. 9 καθό 0.
cod. Beg. 804; 55 ὃν C.

δι συνεορύλευσεν
® Vbb. προφά:

G

Tum πράσσομεν S, 0, πράσσωμεν C, πράσσον

Damasceni, δι αὐτοῦ
οὖν 0, ἐπεὶ οὖν D. Deinde αὐτὴ Θεῷ C, αὕτη Θεοῦ (cum hac ila se
V Tta O 6. coll, Reg, 804. κακουχίᾳ C.
gosusvor ultimis duabus vocibus expunetis p. διαδαλλύμενοι Ὁ

— τοῖς xd
rescribendum slatuisse παρὰ τὸ μὴ πρῶτοι, δεύτεροι, Sed adjectione parüculie negant
cod. Reg. 80A.

Di

conj. Neander 1, ο,
ον

δαλλόμενοι, μισούμενοι" λοιῆο-
50 δοχεῖν

[n

ὦ δὴ

n 804, 89 τιγός
n^n suntin 0. Ex Cot. vers

e liquet, illum
τ d opus est. D.
εἰδότας eod. Meg. 804, 9? Vbb. οἱ οὖν

ܘܘ

τοῖς om. Ο. δ8 ἁπάντων p. ἀπ᾽ αὐτῶν )1, 59 ἰδίας cod, Reg. 804, τε διά C, O.

321

queum incidere potest. Sie justorum etiam capilli
Deo numerati sunt.

ΧΧΧΙ. Ille autem justus estqui propter rectam
rationem pugnat cum nalura. Verbi gratia,cunctis
a naturu insitum est, diligentes diligere : justus co-
natur etiam diligere inimicos et convicianlibus be-
nedicere, ac preterea orare pro hostibus, injuriam
inferentes miserari. Quoeirea se priorem injuria af-
fici patitur, itern maledicentibus benedicit, verbe-
rantibus condonat, cedit persequentibus, salutat,
eos qui non salutant, cum mon habenlibus com-
municat quie habet, irascentem fleelit, iniriieum
conciliat, contumacem hortatur, incredulum insti-
tuit, lugentem consolatur, exagitatus sustinet, in-
grale acceptus. non indigne fert, propensus est ad
diligendum. proximum tanquam se, paupertatem
non timet, verum sua non habentibus dividens fit.
pauper. Sed nec peccantem ulciscitur. Qui enim
proximum velutse diligit, quemadmodum ipse,
cum peccavit, scit nolle in se animadverti, ita. nec
peecutorcs castigat, ot sieut vult demuleeri, bene-
diei, honorari, omniumque delietorum veniam ac-
cipere, hoe ipse proximo fari *, quem velut se
amat. Uno verbo, quod sibi eupit, cupit et. proxi-
mo. Hec enim es! Dei ac prophetarum lex, hec
veritatis doctrina. Itaque ebaritas erga omnem ho-
minem perfeeta pars est mascula. humanitatis. At
misericordia pars est illius feminea. Quie. est esu-
rientem alere, potum sitienti dare, nudum veslire,
visitare languentem, hospitem recipere, carcere
conclusum pro viribus invisere δὲ juvare, omnino
denique calamitost misereri.

XXXIII. Ego vero audito hoc dixi : Hio. quidem
facere possumus, al inimieis benelacere omnesque
eorum injurias tolerare,utinsil in humana natura
impossibile pute. Tum Petrus respondit : Recte lo-
cutus es.Cum enim humanitas eausa sit immorta-
litatis, multo eonstat. Dixi ego : Quo modo ivitur
mente potest concipi ? Respondit Petrus: Humani-
tas, dilecte Clemens, acquiri potest, si quis. plene
sibi persuadeat, inimiieos,dum quos oderunt vexant
ad tempus,aterni supplicii liberationem illis produ-
cers: sicque ii etiam ut benefiei admodum di
gentur. Porro via humanitatem accipiendi, amice
Clemens, unica est, nimirum timor Dei. Nam qui
timet Deum, non quidem potest prineipio diligore
proximum tanquam se : etenim ad 100 preceptum
non accedit anima; at timore erga Deum amantium
opera poles peragere, sicque postea, ubi opera di-

(4) Matth. vir, 12.

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

328
ς οὐδὲ στρουθὸς ἐν πα-
Οὕτως διναίων καὶ αἱ τρίχες τῷ

Α ἂν

τὸ γὰρ τῆς τοῦ Θεοῦ βουλ

«Δίκαιος δ

ἐστιν ἐκεῖνος, ὁ τοῦ εὐλόγου
μαχόμενος, Οἷον Τ!, πᾶσι πρόσεστιν
ο καὶ
ἀγαπᾷν xal λοιδοροῦντας εὐλογεῖν, ἔτι μὴν

δίκαιος πειρᾶται

καὶ ὑπὲρ ἐγθρῶν εὔχεσθει, ἀδικοῦντες ἐλεεῖν 7, Διὸ
καὶ προπδικεῖσθαι Ὁ ἀπ , καὶ ὁμῶς κατ.
αρωµένους εὐλογεῖ, τύπτουσι συγχωρεῖ, διώκουσιν
ὑποχωρεῖ, μὴ ἀσπαζομένους ἀσπάζεται, τοῖς οὐκ
ἔχουσιν ὧν ἔχει κοινωνεῖ, ὀργιζόμενον πείθει 19, τὸν
ξγϑρὸν διαλλάσσει, τὸν ἀπειῃῇ παραχαλεῖ, τὸν ἅπι-
στον 219 νατηγεῖ, τὸν πενθοῦντα παραμοθεῖται,

τ

, ἀγαριστούμενος 5. οὐκ ἄγαν,

Εἰς δὲ τὸ ἀγαπῆν τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν ἀπο.

Β ανπεῖ.

et

ἁμαρτάνουτα ἴδ τιµω

πεφόβηται, ἀλλὰ τὰ £
ης γίνεται,

οὐ

υτοῦ. µε-
μὴν

᾽Αλλ᾽ οὐδὲ
τ, Ὁ γὰρ τὸν πλησίον ἀγαπῷν
τιμωρηθῆναι
μὴ θέλειν, οὕτως οὐδὲ τοὺς ἁμαρτάνοντας τιμωρεῖ,
καὶ ὥς βέλει
μᾶσθαι καὶ πάντα
ρεῖσθαι,

ܝ

ὡς Exv

τὸν, ὡς αὐτὸς ἁμαρτήσας οἵδε

κολακεύεαθαι καὶ εὐλογεῖσθαι καὶ

ox:
ἁμαρτήματα αὐτῷ συγ/ω-

τῷ πλησίον ὡς

ze
md Ἡ
αὐτὸς ἑαυτὸν

iod

τοῦτο ποιεῖ,

νον Bui. he ἑαυτῷ, xal

προφτ-

στὶν αὐτῆς, Ἵ

ἐστὶ πεινῶντα θρέψαι
καὶ γυμνὸν ἐνδῦσαι καὶ
Ψασθαι καὶ ξένον δέξασθαι, τῷ T ἐν
τὰ τὸ δυνατὸν ἐπιφαινήέμενον βοηθεῖν, ἀπαξ-
τὸν ἐν συμφοραῖς ἐλεῆσαι.

ΧΧΧΗΙ. Ἐγὼ δὲ ἀκούσας < 3 Ταῦτα μὲν δυνα-
τὸν
ὑποφέροντα ἐπήρει
πείᾳ Καὶ ὁ 1
θῶς ἔφης" ἀθανασίας γὰρ αἰτία οὖσα ἡ φιλανθρωπία
πολλοῦ δίδοται. Κἀγὼ ἔφην: Πῶς 86 οὖν 5! σύν-
εστιν ἐν νῷ λαβεῖν ; Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεχρίνατο" Ταύ-
την, ὦ φίλε Κλήμης 33, λαδεῖν ἔστιν, ἐὰν πληροφο-

πράττειν" ἐχθροὺς P εὐεργετεῖν, πᾶσαν αὐτῶν

οὐ μαι M δυνατὸν ἀνθρω-

γοσεῖναι gà πρὸς ἀπεκρίνατο: Ὄρ-

eni τις, ὅτι οἱ ἐχηῃροὶ πρὸς χαιρὸν # κακουχοῦντες,
οὓς μισοῦσιν, αἰωνίου χολάσεως ἀπ: ταλλαγῆς αὐτοῖς αἴ-
mto: γίνονται" προσέτι δὲ αὐτοὺς ὡς εὐεργέτας σφόδρα
ἀγαπήσουσιν. Ἢ δὲ ὁδὸς τοῦ ταύτην λαθεῖν, ὦ φίλε
Κλήμης δὲ, μία τίς ἐστιν͵ ἥπερ ἐστὶ φόδος Θεοῦ. Ὁ
γὰρ Θεὸν φοδούμενος τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν ἀγαπᾷν
μὲν καταρχὰς οὐ δύναται ἐπεὶ τὸ τοιοῦτον χελεύειν 88

οὐ προσέρχεται τῇ ψυχῇ" τῷ μέντοι πρὸς Θεὸν φόδῳ

τὰ ἀγαπώντων ποιεῖν δύναται, καὶ εἶθ᾽ οὕτως πρέ-

VARLE LECTIONES.

τὸ ἐμπαγίδι eod. Reg. 804. Cfr. Lue xm, 6, 7.

ἦι Fort. addendum εἰ post olov. efr. hom. xvi, 10. 8.

Ἡ ἐλεεῖ Ὁ, τὸ αρραδικεῖσθαι D, προσαδικεῖσῃαι Ὃ, Ὁ, πρὸς ἀδικεῖσθαι alter cod. Ci. in quo subinde. àviye-
ται, ut exh. Ὁ. 7* ὀργιζόμενος ποθεῖ cod. Heg. HOÀ, 15 ἀγαριστούμενος Ὁ. Τὸ ἀμαρτάνοντας cod. Reg.
804. 7 τὰ inserui c. 0. αὖ Ὁ, αὐτῇ U, αὐτή cl. 7? τῷ O 2. D, τῶν Ὁ. 90 οἴεμαι 0, 9t οὖν Ὁ
el ex conjeet. C. in cuj. textu o3. p [0200 Ὁ. 88 πρόσκαιρον Ὁ. * Κλήμη Ὁ constanter. 599 ἐπὶ τὸ

τοιοῦτο κελεύσαντ.

C. Tum ἡ ψυχή p. τῇ ψοχῇ legi vult S.

CLEMENTINA.

τὸ ἀγαπῆν ὡς νύμφη οὖσα προσ:

τῷ οόθῳ' καὶ οὕτως τοὺς φιλαυρρώ-

αμοὺς

ἄνατον τίθησι τὸν κ.
Ὁ 9 ὁμοίαν, ὑπὸ φθορᾶς ὕέρι-
σθῆνωι μὴ δυναμένην τὴν αὐτοῦ φύσιν.
ἧς φιλανθρωπίας ἐχθεμένου ἡμῖν λόγον, ἐσ
ικαταλαδούσης, εἰς ὕπνον ἐτράπημεν.

τὴς

μένον, ὡς εἰκόνα

Ὁμῶς τὸν
ας

ΜΙΛΙΑ [π΄
ομένου ὁ Πέτρος εἰσιὼν 9 ἔφη"
Ὁ μὲν Κλήμης μετὰ τῆς αὐτοῦ μητρὸς Ματτιδίας 9

ς γυναικὸς ἅμα ἐπὶ τοῦ ὀχέματος 383
σθωπαν. Καὶ ὁμῶς οὕτως ἐγένετο. Ὀρμώντων
39 Βαλανίας ὁδὸν, ἐπύθετ

T. Ὄρθρου δὲ

uos μή-

ει. Κἀγὼ ἔφην: Ἐπὶ τὴν ζή-
δύμων ἀδελφῶν µου Φαυστίνου

" ~ 5 0
τε καὶ Φωυστινιανοῦ ἐκδὰς, ἀνεύρετός ἔστιν, Οἴμαι
δὲ ἐκ τοῦ πλείστου τελευτῆσαι αὐτὸν, ἢ ναυοραγίῳ

περιπεσόντα, ἢ ἐν ὁδῷ σραλέντα 99, ἢ ὑπὸ λύπης μα-

ρανθέντα. Ἡ δὲ ἀκούσασα καὶ ἐπίδακρυς γενομένη

ἐσ

ats λυπηθεῖσα, τῇ δὲ

πρὸς ἐμὲ εὑρέσει " χαί-
poosu τὴν ἐκ τῆς ὑπομνήσεως λύπην μετρίως ἀπήμ-
βλυνεν. "Opi

ὡς οὖν χατηντήσαμεν εἰς Βαλανίας, Τῇ
ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ 33 εἰς Πάλτον ἤλθο
δὲ ἑτέρᾳ κατηντήσα
Καὶ ἰδοὺ πρὸ τῶν θυρῶν Νικήτης καὶ ᾿Αχύλας ܐ‎

ܝܝ

1
2

Γάθαλαν: τῇ

των ἡμῖν, καὶ καταριλήσαντες ἦγον ἐπὶ τὴν ξενίαν,
Ὁ δὲ Πέτρος καλὴν καὶ μεγάλην πόλιν ἰδών" “Άξιον,

ἔφη, ἐνταῦθα ἡμερῶν ἐπιμεῖναι, Ὡς γὰρ ἐπίπαν τὸ

πλῆθος δυνατώτερόν ἔστι τί

iy 98

τοὺς ζητουμ.
Ὁ μὲν οὖν Κικήτης καὶ ᾿Ακύλας ἐπουθάνοντό µου,
τίς εἴη αὕτη ἡ ἔ
ἣν ἐπωριῶναί ܬܐ‎

νους.

νη γονή, Κἀγὼ ety CERA μήτηρ,

ὁ Θεὺς διὰ Πέτρου τοῦ κυρίου μοῦ‏ ܐ

ἐδωρήσατο.

IL Ταῦτά oo εἰπόντος, ὁ Πέτρος πάντα αὐτοῖς
ἐπὶ κεφαλαίων ἐξέθετο, ὡς ἅμα τῷ 9: αὐτοὺς πρρο-
δεῦσαι ἐγὼ Κλήμης τὸ ἐμὸν γένος αὐτῷ 383

µην, καὶ τῆς μητρὸς τὴν ἐκ τῆς τοῦ ὀνείρου πλα-

ἧς
στῆς P προφάσεως μετὰ τῶν διδύμων αὐτῆς τέχνων
γενομένην ἀποδημίαν, ἔτι τε καὶ τοῦ πατρὸς τ
ζάτησιν αὐτῆς ἀποδημίαν" ἕπειτα καὶ ὡς αὐτὸς
πρὺς μετὰ τὸ ἀχοῦσα: ταῦτα εἰσελθὼν εἰς τὴν νῆτον
καὶ τῇ γυναικὶ αυντυχὼν καὶ προσαιτοῦσαν ἰδὼν, καὶ

τοῦ προσαντεῖν τὴν αἰτίαν πυθόμενος, ἔγνω [τὸ] 95 ܠܗ‎

τῆς γένος, ἀναστροφὴν, τόν πλαστὸν ὄνειρον, καὶ τῶν

ὀνόματα, ἐμοῦ τε τοῦ καταλε

νῶν τὰ θέντος παρὰ

τῷ πατρὶ καὶ τῶν αὐτῇ συμπορευθέντων διδύμων

ἕκνων, καὶ οὖς 9 ἐν βυρῷ ὑπὸ
TIL. Τούτων
τρου, ὁ Νικήτης καὶ ὁ

οεῖτο τεθνηκέναι

οὖν

ὃ ܝܘ‎
ἐκπλαγέντες ἔλεγον"

αλαιωδῶς ῥηθέντων b

— HOMILIA XIII.

330

A lectionis fecerit, charitas velut sponsa timori volut

sponso adjungitur : alque ita humanitatis gignens
cogitationes immortalem reddit possessorem, velut
imaginem Deo similem, cujusque natura nequeat
corruptione ludibio haberi.Ceterum postquam hu-
manitatis doctrinam nobis exposuit,vespera suece-
dente, ad somnum nos contulimus.

HOMILIA XIII.

1. Exorio autem mane ingressus Petrus ait: Cle-
mens cum matre sua Mattidia et mea uxore simul
in curru consideant. Statimque ita factum est.
Cumque per viam qua Balanzas ducit pergeremus,
interrogavit me maler, quo modo pater ageret.
Respondit : Ad requirendum te av geminos fra-

B tres meos Faustinum οἱ Faustinianum profectus,

non amplius comparvit ; puto autem eum a longo
tempore obiisse, vel incidente in naufragium, vel
in via cireumventum,vel edolore tabem passum.At
illa audiens laerymis obortis suspiravit pre tristi-
Lia, verum ob me inventum gaudens de moerore ex
commemoratione orto paululum remisit. Itaque
venimus Balanzas. Sequenti vero die Paltum pro-
fecti sumus,etinde Gabalam, aliaque die Laudiceam
devenimus. Et ecce ante portas occurrunl nobis
Nicelas et Aquila, et osculati ducunt ad hospitium,
Petrus autem videns pulehram magnamque civita-
tem, /Equum est, inquit, hio aliquot dies commo-
rari. Nam fere semper multitudo efficacior est ad
producendos (20s quervimus.Tum Nicetas et Aquila
requirebant ἃ me, quanam esset peregrina ignota-
que ea mulier. Et ego respondi : Mater mea est,
quam agnoscere donavit mihi Deus, per dominum
meum Petrum.

W. Hiee eum ego dixissem,cuncta eis Petrus sum-
malim exposuil : quod postquam illi pirecessissent
ego Clemens genus meum ipsi ennarraverim,et 116 =
iris eum geminis suis filiis pretextu ficto somnii
profectionem, praetereo patris ad querendam ma-
trem iler,deinde quo modo ipse Petrus ubi hec au-
diisset,insulam ingressus mulierem invenerit,quam
mendicare videns, et causam mendicationis postu-
lans, cognoverit illius genus. educationem, fictum
somnium, liberorum nomina, meum scilicet, qui
relictus fueram apud patrem, et geminorum nato-
rum, qui eum ea iter suscepcrant, denique suspi-
cionem de horum obitu in mari.

III. His ergo summatim a Potro relatis Nicetas δὲ
Aquila stupefaeti dixerunt : Here ac. Domine om-

VARLE LECTIONES.

* Leg. θεῷ,

δίας 0. 9 ἐπὶ τήν cod. Reg. 804. Subinde
Epit. αφαγέντα melius conj. C. 91. ey;
Ὑάραλα c. cod. Rog. 304, et Epit. πα O οἱ ex
9? λαδῆς conj. D.
2 χαὶ προφά
Parisiensi. lum ἀναστροφήν conj

var. lect. ap. C., ὡς bene nterque

PATROL. GR. lI.

ut et hom. xvn, 49, ubi idem mendum repetitur. D.
in O esse videtur
ἵν 0." ἡμέρᾳ om. O., qui deinde ser, εἰς πάλταν, Tum id.

3 εἰσιὼν ὁ Πέτρος 0, 38 Ματθι-
βαλαναίας, 39 1)8 uterque Ποπι, cod. et

vonjeet. C., qui im lextu τίκτει, 9 τῷ adjunxi ο. 0.

At lectio vnlgata nulla eget emendation

^. 8. verum jam vidit. "Pro [τό] lacuna. parvula in O.
j. ὃν, eujus textus ἄνατρος

Hom. cod. Dein τεθνηκότων p. τεθνηκέναι 0,

, Sic. Ὁ legas πλαστῆς προφάσεως pro Οἱ
il certi constat de cod.

ροφήν eliam legit interpres. 91 ους

ci», ut Ὁ, ἄνα

1

331 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 332

τῶν ἁπάντων, τοῦτο
irus ait: Nisi dorminus, verom est. At illi paulu- ἀληθὲς ἢ ὄνειρός ® ἐστιν ¡ Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" ΕἾ
lur remorati οἱ cogitabundi dixerunt : Nos sumus μώμεθα 99, ἀληθὲς τυγχάνει, Οἱ δὲ, βραχὺ
Faustinus, οἱ Faustinianus, et ab initio, cum nar- καὶ σόννοι 109 γενόμενος, ἔφασχν' Ἡμεῖς
rare co»pisti, alter alterum inspicientes, plurimum Φαυστῖνος καὶ Φαυστινιανὸς, καὶ ἀπαρχῆς σου
cirea nos considerabamius,num ad nos pertinerent διαλεγομένου ἀλλήλοις ἐμθλέπουτες πολλὰ περὶ ἕαυ-
que dicebantur, reputantes multa similiaaceidere τῶν κατεστοχαζόµεθα, λὴ ἄρα οὐχ ἡμῖν δια:
in vita hominum, quorcirca tacuimus,licet cor no- τὰ λεγόμενα, λογιζόμενος ὅτι πολλὰ παρόμοια γίνεται
sirum palpitaret. Intwiti autem in fne sermonis, ἐν τῷ βίῳ: διὸ ἐσιωπῶμεν παλλόµενοι τὰς καρδίας,
dicia pertinere ad nos, tunc nos declaravimus. Et Πρὸς δὲ τὸ τέλος τοῦ λεγομένου ἀποθλέψαντες ἡ, ὅτι
postquam hoc dixissent, laerymantes ad matrem ἡμῖν διαφέρει τὰ λεγόμενα, τότε ἑαυτοὺς 383 ὧμε-
accedebant, eamque dormientem nacti protinus . Καὶ τοῦτ᾽ 3 εἰπόντες μετὰ δακρύων,
complecti volebant. Peirus vero prohibuit, dicens: ἐπεισῆλθον τῇ μητρὶ, val Χοιμωμένην εὐρόντες ἤδη
Sinite me, addueam vos et exhibebo matri, neforte — περιπλέκεσθαι ^ ἐθούλοντο. Ὁ δὲ Πέτρος ἐκώλυεν
mulio el sobito gaudio in animi stuporem imeidal, αὐτοὺς εἰπών, Edzzri µε, προσαγάγω ὑμᾶς πχρα-

5
E
B
$
3
8
5
5
3
E
s
0
8
B
5
Ξ
Β
Ἶ
0
Ξ
8
ܗ‎
$
μ-
z
ας
E

utpote quie etiam dormiat,spiritumque somno ha- B αι τῇ μητρὶ, μή πως ὑπὸ τῆς πολλῆς αἰφνιδίου
heat occupatum. χαρᾶς εἰς ἔκστασιν ἔλθοι φρενῶν, ἅτε δὴ κοιμωμένη
καὶ τὸ πνεῦμα ὑπὸ τοῦ ὕπνου ἀπησχολημένον ἔγουσα,

IV. Igitur ubi somnum ad satietatem cepilae ex IV. Ὅμως ἐπεὶ κόρον ἔσχεν ὕπνου, διεγερθείσῃ τῇ

ὁ Πέτρος ἤρξατο περὶ τῆς θεοσεξείκς αὐτῇ
εσθαι πρότερον λέγων δ' Τινώσχειν σε θέλω,
fa τὴν πολιτείαν, Ἡμεῖς
αὐκότα ὃν ὀρᾷς κόσμον,

perrecta est mater, Petrus, adductis illis, στρ ὶ ei
de Dei cultu disserere prius dicens : Scire te volo,
mulier, religionis nostra observantiam. Nos unum
colimus Deum, qui fecit quem cernis mundum :
illius οἱ legem servamus, quie in primis continet, καὶ τούτου φυλάστομεν τὸν νόμον, περἰέχοντα ἐν

θευν μόνον καὶ τὸ αὐτοῦ ἁγιάζειν

ipsum solum colendum esse, sanetilieandum nomen πρώτοις, αὐτὸν

ejus, parentes honorandos,colendam temperantiam ὄνομα, τιμᾷν τε γονεῖς, καὶ σωφρονεῖν, βιοῦν τε σε-
et pie vivendum.Ad hz non vivimus indifferenter μνῶς . Πρὸς τούτοις δὲ ἀδιαφόρως " μὴ βιοῦντες

nece gentilium mensa cibum sumimus,neque cum τραπέζης ἐθνῶν οὐκ ἀπολαύομεν, δὴ οὐδὲ συν-
iispossumuscomedere,quodimpuramvilam agunt. εστιᾶσθαι αὐτοῖς δυνάμενοι, διὰ τὸ ἀκαθάρτως αὐτοὺς
Verum cum eispersuaserimus sentire ac facere ea βιοῦν. Πλὴν ὁπόταν αὐτοὺς πείσωμεν τὰ τῆς dÀm-
qua ad veritatem spectant, οἱ baptizaverimus eos ποιεῖν, βαπτίσαντες αὐτοὺς
in ter 16:14 quadam nominis invocatione,tunc una €
eum eis vescimur. Alioquin etiam si pater sit, aut
uxor, aui proles, aut frater, aut quivis alius natu-
rali amore charüs,nusquam audemus ac possumus
cum ipso eibum sumere. Hoc quippe religionis σκείᾳ 9884 γὰρ διαφερόντως "0 τοῦτο ποιοῦμεν, Μὴ
causa precipue facimus. Ne ergo tibi injuriosum οὖν ὑόριν ἡγήσῃ τὸ μὴ συνεστιᾶσθαί σοι τὸν υἱὸν,
videatur, si tecum filius cibum non capiat, usque μέχρις ἂν μὴ τὰ αὐτὰ αὐτῷ φρονῇς @ καὶ ποιῇς.
quo non eadem cum illo sentias et agas.

V. Quibus illa auditis : Et quid,inquit, vetatho- Υ͂. Ἡ δὲ ἀκούσασα ew: Τί οὖν κωλύει σήμερόν
die me baptizari ? que prius quam te videremjllos με 15 βαπτισθῆναι ἥτις πρὸ τοῦ σε ἰδεῖν τοὺς λεγο-
ἀπεατράφην, λογισμῷ τούτῳ, ὅτι πολλὰ

ques vocat deos aversala sim,por hane ratiocina- μένους θε
tionem, qui mibi multa fere quotidie ipsis immo- σχεδὸν xaQ' ἡμέραν 15 θνούσῃ αὐτοῖς ἐν ταῖς ἀνάγ-
laniiin adversis rebus non adfuerunt, De adulte- — xax οὐ παρεστάθησάν μοι. Περὶ δὲ μοιχείας τὶ δεῖ
rio autem qud verbis opusest? cur neque quando καὶ λέγειν ; πότε οὐδ᾽ ὅτε ἐπλούτουνιερυφή µε τοῦτο τό
dives oram, delicie me in hoe deceperint, neque ἠπάτησεν, οὐδ᾽ ἡ μετὰ ταύτην πενία ἐπὶ τοῦτο
subsecula pauperias potuerit ad eo veniendum co- ἢ ἐλθεῖν ἀναγκάσαι δεδύνηται, ἀντιποιουμένην 15, µου
gere quod pudicitiam meam velut maximum decus τῆς σωφροσύνης ὡς μεγίστου κάλλους 18, ἧς
capesserem,cujus gratia in tantam calamitatem de- εἰς τοσαύτην ἦλθον περίστασιν, "AM οὐδ' οἴμαί σε,

VARLE LECTIONES.

90 ὄνειρον Ὁ. 9 Ita οἱ Epi, μαινόμεθα (insani sumus). Rulin. Recogn. vii, 28. !9 Ita. S., σύννοες 0.
Ὁ, quam forraam ille librariis deberi putat : esse enim atatis in(üme, qui Lob. PAryn.p. 43 bujus vitii
attulerit exempla. 5 διαφέρει Ὁ et 0 in Corrigendis, διαφέρῃ in textu. * ἀποδέψαν Ὁ, Tum αὐτούς C.,
αὐτούς S. 9 τοῦτο C. " περιπλέπεσθαι Ὁ miendose. * ἠρξατο προσαγαγὼν λέγειν C intermediis omis-
sis. ὃ ἡδέως O, supra σεμνῶς, ap. C. ἠδέως, Hane lectionem corruptela laborare recte vidit S. qui pro-
posuit ἀγίως. ? διαφόρως cod. Reg. 804. 9 Ha Ὁ e. Epi, συναλιζόμεθα C. * Iia O c cod. Reg. 804
ét Epit, οὐδαμοῦ C. Deinde soyydvm O c, Epi, voyydvet Q. τέκνον orn. Ὁ. 1) διαφέροντες conj. S.
11 geripsi ἂν μὴ τὰ αὐτὰ αὐτῷ φρονῆς ὁ, Ο., ἂν τὰ αὐτῷ oo. C., qui deesse αὐτά recle suspicatus est, ἂν τὰ
αὐτὰ go. Epit. '* µε σήμερον 0. 15 χαθημέ

) ἡμέρων O. Subinde θνούση. Epit., θυούσης C., O. αὐτοῦ p. αὐτοῖς 0,
36 πρὸς τοῦτο Epit. quod in textu poni vult D. Frustra. Cf. e. g. Xen. Anab. v, 7, 11* εἴ τις ἐξαπατηθῆναι
ταυτα 8, 15 ἀντιποιουμένης Epit, 19 καλοῦ 0.

333
χύριξ µου Πέτρε, ἀγνοεῖν, ὅτι
εὐρυμιῶν γίνεται, "08

ἐγὼ ἐν εὐθυρίφ σωφρονήσασα,
ἐν δυσθυμίᾳ πρὸς ἡδονὰς ἐμαυτὴν οὐχ ἀποδίδωμ!,
Αλλὰ μηδὲ νῦν μου χακουχίας ἀπηλλάχθα: νομί.
σῃς Ἵ τὴν ψυχὴν, τὴν ποσῶς παραμυθίας τυχοῦσαν
διὰ τὴν Κλήμεντος ἐπίγνωσιν. ᾿Αντεισερχομένη γὰρ
ἡ ἐκ τῶν δύο τέκνων µου βαρυθυμία 19 καὶ τὴν πον
σῶς ἀμαυροῖ χαράν. λυπεῖ γὰρ ἡμᾶς οὐ τοσοῦτον τὸ
ἐν τῇ θαλάσσῃ τούτους παραπολέσθαι, ὅσον τὸ χωρὶ

τῆς θείας εἰς Θεὸν cim

διαφθαρῆναι 4 γε
τῶν ψυχῶν αὐτοῖς καὶ τὰ σώματα 13, Ὃ δὲ τούτων τι
cho, M88 ἐμὸς δὲ σύμδιος, ὡς παρὰ Κλήμεντος
ἔμαθον, ἐπί τε τὴν ἐμὴν καὶ 3 τῶν οἱῶν ζήτησιν ἐκ-
θὰς, τοσούτοις ἔτεσιν ἀφανής ἔστιν" πάντως δὲ bee.
λεύτησεν. Καὶ γὰρ ὁ ταλαίπωρος ὑπὸ σωφροσύνης µε
ἀγαπῶν φιλότεκνος ἦν. Ὅθεν πάντων ἡμῶν τῶν 33
hp πάντα αὐτῷ dyes μένων στερηθεὶς ὁ γέρων ὑπὸ
μεγίστης ἀθυμίας δὲ

NI. Τῆς μητρὸς ταῦτα λεγούσης, κατὰ
παραίνεσιν 3, ἀκούοντες οὐχέτι στέγειν
περιεπλέχοντο αὐτῇ, πολλὰ
λοῦντες. Ἡ δὲ ἔφη" Τί θέλει
ὁ Πέτρος ἀπεχρίνατο. Παράστη-

ܘ

φώνησεν,

τὴν Πέτρου
ἐδύναντο οἱ

; Καὶ

σον, ὦ γύναι, γενναίως τὸν νοῦν σου, ὅπως τῶν σῶν

ἀπολαύσῃς τέκνων. Οὔτοι γὰρ εἰσι Φαυστῖνος καὶ
Φαυστινιανὸς, οἱ υἱοί σου, οὖς ἐν βυγῷ τεθνάναι ἔλε-
q.s db ἕῶτο, ἐπὶ 69:08 8 θανόντες
Χαλεπωτάτη ἐκείνῃ νυκτὶ ὥς νῦν b μὲν
Κικήτης λέγεται, ὁ δὲ ᾿Αχύλας, αὐτοί τοι
δυνήσονται σὺν σοὶ γὰρ ἡμεῖς μαθεῖν ἔχομ
τα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἡ μήτηρ, χαρεῖσα σφόδρα,

τῇ
αὐτῶν

εἰπεῖν

Ταῦ-

ὑπὸ ἐκλύσεως ὀλίγου διεφώνει. Ὅτε δὲ αὐτὴν ἂν- 6

ἐκτησάμεθα, ἐκαθέσθη, καὶ ba
να µου ποθε!
τὴν χαλεπὴν ἐκείνην νύκτα συµθάντα ὑμῖν,

js γενομένη ἔφη"

Παρακαλῶ, ἃ, εἴπατε ἡμῖν τὰ μετὰ

286 VIL Καὶ 6 Νικήτης, τοῦ λοιποῦ Φαυστῖνος 3",
ἤρξατο λέγειν" Τῆς αὐτῆς ἐκείνης νυχτὸς τοῦ πλοίου.
ὡς οἶσθα, διαλυομένου, ἡμᾶς ἄνδρες τινὲς, ἐν
βυθῷ λῃστεύειν μὴ φοδούμενοι, ἀνείλοντο 35, καὶ ly
σκάφῃ θέντες καὶ κώπαις ἐλαύνοντος, ὁτὲ μὲν παρὰ
γῆν ἔφερον, ὁτὲ δὲ καὶ τροφὰς µετατ.
Στράτωνος ἦγον Καισάρειαν' χἀκεῖ δακρύοντας
λιμῷ, φόθῳ τε καὶ πληγαῖς, ὅπως μή τι προπετὲς λα.
λήσωμεν τῶν αὐτοῖς μὴ δοχούντων, ἔτι τε YI καὶ τὰ
ὀνόματα ἡμῶν ἀλλάξαντες, πωλῆσαι ἠδυνήθησαν, Γυνὴ
δὲ τὶς ᾿Ιουδαίας 38

μενοι εἰς τὴν

® ἡμᾶς

᾿Ινῦστα, ὠνησαμένη ܬ‎
πὲ πάσῃ πλήν
?. Ἡμεῖς ¢

εἰς τέκνων ἐφύλα
ἃ σπουδῆς ἐξεπαίδευ-

τεν τόπον,

᾿ ἡλικίας ἔμφρονες γενόμενοι καὶ τὴν

OLEMENTINA. — HOMILIA XIII.

ἢ πλείων ἐπιθυμία ἐξ Α veni. Sed nec te arbritor, domine mi Petre, igno-

334

rare, majorem cupiditatem exleta fortuna oriri.
Unde ego qui» in secundis rebus temperate vixi, in
afflictione me voluptatibus non tradam. Neque vero
nunc animum meurn existimes zgritudine esse li-
berum, qui nonnihil eonsolationis per Clementis
agnitionem nactus fuerit. Succedens namque tristi-
iiaex duorum liberorum interitu nata etiam hoo
aliquantum gaudium obscurat. Etenim non tam
circa eos dolemus, quod in mari obierint, quam
quod extra divinam religionem mortui, perierint
corpore et anima. Pater autem eorum meusque vir,
quemadmodum per Clementem comperi, ad qua-
rendum me ae liberos progressus, tot annis non
comparet: prorsus vero interiit. Etenim infelix ob
continentiam diligebat me, ct erat amans liberorum.
Quare cunctis nobis, a se super omnia dileotis, or-
batus senex pre maximo dolore occubuit.

VI, Matrem vero hzc locutam liberi audientes,
nonampliussecundum Petri admonitionem seconti-
nere potuerunt; sed surgentes complexi sunt eam,
et cum mu laerymis osculati, At illa dixit: Quid
hoc sibi vult? Respondit Petrus: Advoca fortiter,
o femina, animum tuum, ul natis tuis fruaris. Isti
enim sunt Faustinus et Faustinianus, filii tui, quos
in profundo periisse dicebas. Quo modo autem vi-
vant in illa horribili nocte mortui in pelago, et quo
modo nune aliusipsorum Nicetas οἱ alius. Aquila
nominetur, ipsi tibi exponere poterunt: et una te-
cum etiam hos audiemus. Ubi Προ Petrus dixit,
mater, vehementer gavisa, deliquio propemodum
exanimata est. Postquam vero illam refocillavimus,
sedit, atque in semetipsam regressa ait: Obsecro
vos, dulcissimi filii, dicite nobis, qua» accide-
rint vobis post illam pernieiosam et crudelem
noctem,

VII. Tum Nicetas, qui et nunc Faustinus, ccpit
dicere: In illa. ipsa nocte, cum navis, quernadmo-
dum nosli, fuisset resoluta, viri quidam, qui in
mnarilatrocinari non verentur, ceperunt nos, et
navicule imposuerunt, οἱ remigande aliquando
8d terram deferebant, aliquando et cibos accerse-
bant, sicque Ciesaream Stratonis perduxerunt: ibi-
que nos in lacrymas eífosos fame, metu, verbe-
ribus affligentes, ne quid temere contra suam
sententiam loqueremur, immutatis efiam nostris

οσήλυτος, ἀξιόλογος πάνω, ὀνόματι Ὦ nominibus, vendiderunt. Porro mulier quedam

apud Judoos proselyta, honesta admodum, Justa
nomine, cum nos emisset, habuit loco filiorum,
atque omnibus Grecis disciplinis studiose erudivit,

VARUE LECTIONES

1 γοµίσευ 0.
C hee periodus ita sonat: Παρα νέσωι
μαι — ἐμαυτήν var. lect 2 eumdem,
Tit. referens) ἐν dac:
Θεοῦ φθαρέντες τὰ σώματα

ς ψυχὰς ἀπώλοντο,
:v post οὐκέτι rcetius collocat Epit,
iextu σου, ut C. τέχνα µου ποθεινὰ, τ
3: Vbb. τοῦ λ, Φαυστῖνος om. ο.

C deesse aliquid putat. * δε 0,

15 ἀνείλαντο 0.
38 "Ιουδαίοις C.

15 ἀπώλεια 0, qui. conj. ἀπωλείας ἀθυμία. In. Epif. ἀθυμία,

να γλυκύτατα, τέκνα καρδίας καύσων τῆς ἐμῆς,
19 δάχγοντες conj. D, a/fligentes nos fame. Ruf. in Recogn.

9.06

Epit. c. 102. Ap.

{παρανιάζομεν vel παρανιάζωμεν id. ex. eonjeet., παραμυθήσο-
αραχαλέσομαι D) γὰρ
διεφώνησαν, ἀλλ᾽ οὐχ (οὐχ. addidit D)

® χαὶ τήν

περὶ αὐτῶν ὅτε (οὐχ ὅτ

ܚ

proponit C, ad
ς τούτοις ἐκτὸς τειχῶν θρησκείας
ν addidi c. O. 33 Vbb. κατὰ τὴν
3 βυθοῦ conjeetura ad oram Olloboniani in cuj.

εἰπατέ μοι ὃ.

Du

335

amavimus, et litteris gnaviter operam dedimus, ut
cum reliquis gentibus disputantes, eas de errore
possemus arguere. Sed et perdidicimus philosopho.
rum decreta, maxime qua a pietate in Deum alie-
nissima sunt, Epicuri, inquam, et Pyrrhonis, quo
magis possemus confutare.

VIIL Caeterum una oum Simone quodam mago
educati, ratione amicitie in fraudem fere inducli
fuimus.Ferturenim quedam de aliquo homine fama,
qui ubi apparuerit, universa piorum multitudo in
regno vivet perpetuo ac eitra molestiam. Sed heo
tibi, mater, diligentius in tempore exponentur. Nos
interim cum pene jam deciperemur a Simone,
quidam collega domini nostri Petri, Zacheus no-
mine, accedens monuit ne falleremur a Mago, οἱ
Petro advenienti nos obtuli, ut ab ipso perfecte
que spectant ad cullum Dei doceremur. Quare
eiiam te oramus, mater, ut que nos consecuti
sumus bona, illa et tu percipias, quo possimus
cibum et mensam habere communem. Ea igitur
causafuit,o genitrix, propter quam existimasti
nosobiisse, quod in ea difficillima nocte a pi-
ralis in pelago rapti sumus, tuque nos periisse
credidisti.

IX, Postquam hec dixisset Faustinus, mater
nostra procidit ad pedes Petri, roguns δὲ obseerans,
αἱ et ipsam et hospitam suam evocatam sine mora
baptizaret, Uti et ne ura, inquit, dies. exeludatur,
ex quo natos meos recepi, in qua cum eis non
sumpserim cibum. Cumque nos cadem qua mater
comprecaremur, Peirus ait: Quid putatis, me immi-
sericordem esse solum, quod nolim vos matris eon-
vivio sociari, hodie illam baptizans? Sed necesse
est eam vel una die anle babptismum jejunaro: et
hoc, quia omnino quemdam pro se lacuta est ser-
monem, quem ego idoneum fidei illius interpretem
habeo: alioqui multis ipsam diebus oportebat lu-
Birari

X. ELego: Dic nobis, inquam, qualem protule-
rit sermonem, qui fidem illius patetecerit. Respon-
dit Petrus: Jlle sermo est, quo rogavil αἱ hospita
et benefica simul baptizaretur cum ipsa. Non au-
iem rogarei, αἱ illi quam. diligit. priestaretur hzc
gralia, nisi priuserga baptismum tanquam erga
magnum munus esset affecta. Unde ego reprehen-
do plurimos, qui cut baptizati fuerint, et credere
se dicant, nihil iamen dignum fide agant, neque
eos quos diligunt (uxores, inquam, vel filios, vel
a&micos)ad hoc hortentur. Nam si crederent, vi-

8. CLEMENTIS 1 ROM. PON

Nos vero per aatem prudentes facti, et religionem A 9077

. ΟΡΕΙΑ DUBIA.

αν ἠγαπήσαμεν, ναὶ τὰ

πονήσαμεν, ὅπως πρὸς τὰ lori

ἀνασκευάζειν δυνώμεθα.

Σίμωνι δὲ τινι μάγῳ σχεδὸν σύντροφοι γενό-‏ .]ܬܐ

μένοι, φιλίας 9 ὁδῷ ἀπατηθῆναι ἐκινδυγεύσαμεν.

Ἴβστι 31 δὲ τις περὶ ἀνθρώπου τινὸς λόγος, οὔ φανέν-
τος ἐν βασιλείᾳ τῶν θεοσεβεσάγτων ὄχλος 9? ἁθανάτως

καὶ ἀλύπως 357 βιῶσαι
pimp 33, ἐπὶ
Πλὴν μέλλουσιν ἡμῖν ἀπατᾶσθαι ὑπὸ τοῦ Σίμωνος
ἐταῖρός τις τοῦ κυρίου ἡμῶν Πέτρου, Ζακχαῖος λε-
ἐνουθέτησε μὴ

ὅμως ταῦτα μὲν σοι,
s

ρον ἐκτεθήσε

γόμενος, προσηχά;

ἀπατηθῆναι

προσήγαγ‏ ܨ

τῷ Μάγῳ, ἐπελθόντι

πληροφορήσας ἡμᾶς T πείσῃ περὶ τῶν τῇ

διαφερόντων. Διὸ καὶ ch, μῆτερ 98, εὐχόμεθα, ἵνα

ὧν ἡμεῖς κατηξιώθημεν ἀγαθῶν, τούτων

μεταλάδῃς, ὅπως κοινῶν 81 ἁλῶν καὶ τρα
δυνηθῶμεν. Αὕτη οὖν ἔστιν ἡ αἰτία, τεκοῦσα,

τῷ 3 ἐκείνῃ τῇ Ἰαλεπω-
τὶ ὑπὸ πειρατῶν ἀρθῆναι ἐν πελάγει, σὲ δὲ
νομίζειν ἡμᾶς ἀπολωλέναι,

ἐνόμιζες ἡμᾶς τεθνάναι,

τάτῃ v.

IX. Ῥαῦτα τοῦ Φαυστίνου εἰπόντος, ἡ μήτηρ ἡμῶν
προσέπεσε τῷ Πέτρῳ, δεομένη καὶ ἀξιοῦσα, ὅπως
αὐτήν τε καὶ τὴν ξενοδόχον αὐτῆς μεταπεμψάμενος
βξαντῆς βαπτίσῃ, ἵνα, ἡμέρα
τέκνα,

φησὶ, μηδεμία τις
ἐμαυτῆς ἀπέλαδοι
wal ἣν ἂν οὐ ® συνεστιαθείην αὐτοῖς, Ταὐτὰ οὖν
ρος
ἐγὼ μόνος ἄσπλαγχνός 9 εἶμι, ὅτι
βούλου: μητρὶ, βα-
ας αὐτὴν σήμερον ; ἀλλὰ κἂν μίαν ἡμέραν πρὸ

ἄμοιρος *

καὶ ἡμῶν τῇ μητοὶ συμπαραναλεσάντων, ὁ ΠΕ

ὑμᾶς συνεστιαθῆναι @ τῇ

τοῦ βαπτισθῆνα: νηστεῦσαι αὐτὴν δεῖ, Καὶ ταῦτα
ἐπεὶ ἁπλῶς 388. τινα ὑπὲρ ἑαυτῆς ἐφθέγξατο λό-
ye E ἧς mi ὐτῆς Ἱκανὸν ἑρμηνέα συν-

δον" ἐπεὶ πολλῶν ἡμερῶν αὐτὴν ἀγνιαθῆναι @ ἔδει,

τίνα dy

p ἔφην" Εἰπὲ dj
πὴν πίστιν αὐτῆς ἐξέφηνεν

ἔγξατο λύγον,
8 Καὶ ὁ Πέτρος
Ἢ Δξίωσις αὐτῆς τοῦ συμβαπτισθῆναι 35 αὐτῇ

τὴν ξενοδόχον καὶ εὐεργέτιν. Οὐκ ἂν δὲ τοῦτο τῇ
ὑπ᾽ αὐτῆς ποθουμένῃ, δοθῆναι παρεκάλει, εἰ μὴ πρό-

ἐπὶ μεγάλη τῇ τοῦ βαπτί-

σματος δωρτᾶ, πολλῶν κχαταγινώσχω,

ὁ
ὃν
δὴ γυναῖκας αὐτῶν ἢ υἱοὺς ἢ φίλους, πρὸς τοῦτο προτρέ-
,ܐܦܪܘܡ‎ EL στεύκασι ζωὴν αἰώνιον σὺν

γὰρ ܐ‎

VARLE LECTIONES.

49 [tg Epit, λέγω δὲ C, Ὁ. 9 φιλίοις O. 51 Recogn. viu, 33 : Fertur enim in religione mostra sermo
de Prophefa quodam per quem immortalis et bcata vita cvedentibus danda 3 Hunc ergo mos pula-
bamus Simonem. ed hzec tibi, mater, opportunius exyonentur. ܗ‎ vo» C, onj. ὄχλος, in. 0 ὄχλων,
λήσεται S.n.CL. 3 ἡμᾶς πληροφορήσας ἃ. ° μερῶν Ὁ. 81 κοινῇ Q. 38 τό
μή p. χαθ' ἣν ἂν οὐ 0. Subinde συνεστ'ασθείην Epit. o. 106 οἱ 0, συνεστιάσθην C.
011: ο, δ. “ὦ εὐσπλαγχνός O. Alia man. prawnisit μή in marg. *! ta Ὁ 6. S. σύνεστιν
nsi va: U. ὦ λόγον om. Ὁ. 33 dps Wi νι ܣܝ‎ C. + & 0 d D. 4 ἐξέφηνεν D, ἐξέφανεν ὁ, Ὁ. 9 βαπ-
τισθῆναι 0. Cum eod. addidi καί post ξενοδόχον. Ita θο us διεθίτη ὦ, 15 ὁπότ᾽ ἄν C.

331

tam eternam eum bonis, operibus a Deo propter A
baptismum dilatione, quos dilatione, quos dilige-
rent, ad eum suscipiendum exhortarentur.Sed licet
vestrum quis : Diligunt eos, ac de iis sunt solliciti.
Id stultura est. Nam eur tandem eos egrotare v
dentes, aut in mortis viam abduci, aut quiedam
alia molesta sustineré, gemunt atque miserantur?
Ita si credidissent ignem elernum manere eos
qui Deum non colunt, non eessarent monere vel
tanquam de infidelibus dolere, dum eos cernunt
ineredulos, certi futura: illorum pane. Nunc ergo
hospitam aecersitam interrogabo, num legem
nostram velit amplecti, et prout consequens fue-
rit agemus.

XI. At vestra mater, quoniam, ut decet fidelem,
in baptismum animata est, vel uno die ante bapti-
smum jejunel. llla vero jursbat, dicens : Duobus
superioribus diebus, dum narro mulieri recogni-
tionis eventum, pro multo gaudio cibum capere
nequivi ; nisi quod hesterna die paulum aque
sumpsi. Juramento autem testimonium prebuit
vxor Petri, dicens : Vere nihil gustavit, Et Aquila,
magis vero deinceps Faustinus, ait : Nihil ergo
obstat quin baptizetur, Tum Petrus subridens, re-
spondit : Sed non est hoc jejunium baptismi, quod
non propter illam susceptum est. Et Faustinus
excepit : Sed forte volens Deus matrem nostram
nec una die, agnitis nobis, separari a consorlio
mensi nostre, preordinarit. hoo. jejunium. Sicut
enim pudiciliam servavit in ignorenlia, faciens
quod veritatem decet, ita δὲ nunc Deus forsan pro-
vidit, eam ante unum diem jejunare pro vero ba-
plismo,ut a primo die agnitionis nostre nobiscum
posset salem seu cibum capere.

XII. Tum Petrus : Non nos, inquit, vincat ma-
litia, preetextum nacta Providentiam et matris af-
fectum : sed magis vos et ego vobiscum hodie in
jejunio permaneamus ; et cras baptizabitur. Neque
enim hodierne diei hora ad baptismum apta est.
Itaque sic fieri omnes consensimus.

XIII. Hac ergo vespera cuncti fruiti sumus Petri
doetrina,qui nobis ostendit per occasicnem matris,
quo modo pudicitiz fines sint boni, fines vero mo-
chis exitiales, et ifa natura comparati, ut toti ge-
neri perniciem inferant,eliamsi non statim, tamen
licet tarde. In tantum autem, inquit, pudicitia Deo
placet, ut etiam his qui in errore eunt positi, non-
nihil gratie pro illa in presenti conferat vita. Nam

D

ΟΜΕΜΕΝΤΙΝΑ. — HOMILIA XIII.

338

τὸν Θεὸν ἐπὶ τῷ ܐܗܘ‎
οὕς ἠγάπων προετρέποντο
WAM deb τις ὑμῶν'
ζουσιν αὐτῶν. Τοῦτο

ἔργοις καλοῖς δωρεῖσθαι
d

σματι ἀνυπερθέτως
βαπτισῃῆναι,

χαὶ

᾿Αγαπὼσιν αὖ-

φρο!

ὥντες, ἢ

τί δή ποτε νοσοῦντας ὃν i

ον P, ἤ ἀλλα τινὰ χαλεπὰ m

3 ὡς περὶ η ὀδυνώμενοι, τὴν κατ᾽ α
τῶν χύλασιν πεπληροφορηµένοι, 989 Καὶ
αναχρινῶ Ἡ εἰ τὸν νόμον τὸν
αι’ καὶ οὕτων ἀχολούθως ἃ

τὰ νῦν

τὴν ξενοδόχον πέμψας

BO ^ ἡμῶν ἀγαπᾷν αἱρ

δεῖ πράξομεν.

ΧΙ. Ἡ ὃὲ
περὶ τοῦ βαπτίσματος, κἂν
11

1

388 ὑμῶν,

Δύο τῶν

τος νηστευσάτω ἡμέραν.

λθουσῶν ἡμερῶν, τῇ τὰ κατὰ τὸν ἄνα-

Ὑνωρισμὸν διηγουμένη, ὑπὸ τῆς πολλῆς χαρᾶς τρο-
φῆς μεταλαθεῖν ® οὐκ ἠδυνήθην, ἢ ἐχϑὲς μόνον

βραχέος ὕδατος, Ἐμαρτύρησε 8. τε τῷ ὄῤγῳ ἢ γυνὴ
ρου λέγουσα 6 ᾿Αληθῶς οὐκ ἐγεύσατο, Καὶ ὁ

τοῦ λοιποῦ Φαυστῖνος “7, ἔφη"
αὐτὴν βαπτισθῆναι, Καὶ ὁ ܘܳܐ‎
τρος γελάσας ἀπεκρίνατο" CARA" τοῦτο νη-
στεία βαπτίσματος, ὃ ® μὴ Or αὐτὸ γέγονεν. Καὶ 6
Θεὸς, βουλόμε-
ἐραν μετὰ τὸν
μετ 9 τραπέζης ἡ
Ὡς γὰρ ἐσωφρόνει
οὕτω 59

ἸΑχύλας, μᾶλλον 8

w χωλύ:

Οὐχοῦν oi:
οὐκ ἔστι

Φαυστῖνος ἀπεκρίνατο: Ἴσως οὖν
ἐρα μηδεμίαν
τῆς ἡμι
στείαν.,

ἣν ἀνοίᾳ τὸ πρέπον τῇ dla
καὶ νῦν ὁ θεὸς ἴσως ᾠχονόμη,

ὁ
νος ἡμῶν τὴν μὴ Er

χωρίσαι

τὴν νη

ܗ
προῳκονόμησεν‏

αὐτὴν πρὸ μιᾶς =
στεῦσαι ® ὑπὲρ τοῦ ἀληθοῦς βαπτίσματος, ἵνα ἀπὸ
πρώτης ἡμέρας τοῦ γνωρίσαι ἡμᾶς σὺν ἡμῖν ἁλῶν
μεταλαθεῖν δυνηθῇ.

290 ΧΙΙ. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Μὴ ἡμᾶς νικάτω
ἢ χαχία, πρόφασιν εὐροῦσα πρόνοιαν καὶ τεκού-
στοργήν’ ἀλλὰ μᾶλλον ὑμεῖς χἀγὼ σὺν ὑμῖν
Bye! τὴν σήμερον ἐν νηστείᾳ δι, καὶ αὔριον
βαπτισθήσετα:, Οὐδὲ γὰρ ἡ ὥρα τῆς σήμερον ἡμέ-
ρας ἐπιτήδειός ἔστιν εἰς βάπτισμα, Καὶ ὁμῶς οὕτως
γενέσθαι οἱ πάντες συνενδοκέσαμεν.

τὴν

σης

111, Αὐτῆς οὖν τῆς @ ἑσπέρας τῆς Πέτρου εἴ
πάντες διδασκαλίας ἀπελαύομεν, δειχνύντος ἡμῖν
ἐκ τῆς κατὰ ρα προφάσεως, τίνι λόγῳ τὰ

τῆς μοιχείας χα-
φύσιν ἔχει,
δέως. Ἐπὶ τοσ-

τῆς σωφροσύνης καλὰ, τὰ
λετὰ ὄντα ὅλῳ, γένει ® ὄλεθρον
κἂν μὴ ταχέως, ἀλλ᾽ οὖν γε κἂν Bpod
δὲ, τὰ τῆς σωφροσύνης ἀρέσκει τῷ

ἂν πλάνῃ οὖσι βραχεῖάν τινα ὑπὲρ

ποι

οὕτον δὲ, φησὶν,

Θεῷ, ὅτι ὃν καὶ τοῖς

VARLE LECTIONES.

49 Vbb. ἐπὶ τῷ βαπτίσματι recepi ex O.
$n». * Ita conj.
.ܚܝ‎ Φαυστινιανός ܘ‎
τῆς τραπέζης,
οὔ ὡς C. € ᾠκηνόι w πρὸ μιᾶς vn
τὸ τῆς Inserdl e. , f χαλεπὰ ὄντα, ὅλω Ὁ
δὲ Fortagse ὥστε, vel ὅσον — ἀπονέμειν 8,

C. ου].
576 Tum "baoccrvisvs p P.

ει p. χὰ

® θανάτῳ,
Ἡ ἀναχρινῶ 6, 33 τὸν δὲ om. var.lecl. ap. C. 5 τροφῆς μὴ
lextus μαρτυρήσει ut Ép
Φαυστῖνος 0, 9 ἡμέραν τῆς ἡμῶν ἐπιγνώσεως γωρίσαι
προῳχονόμησεν τὴν νηστείαν, ὡς 1ὰρ ἐσωφρόνησεν ἐν ἀγνοίῃ, τὸ πρέπον τῆς ἀληθεί
σαι αὐτὴν ἐν ἀγνοίᾳ [e E] σή

C. 9! ἐλεῶσιν 0, 9? ἐπεὶ τούς var. lect. ap. C.
μεταλαθεῖν 0, qui om. vbb. οὐκ ἠδυνή.

μαρτυρήσο 9^5 ἐμσρτύρει nonnulli codd. Epit.

it.

{ας ποιῄσασα,
ον διαµείνωμεν C. Epitome ut O.
D. Tum id. πέφυχε p. φύσιν ἔχε

ὰ ὄντα ὅλῳ γένει

339

zati sunt propter spem in eum, quique pudicitiam
et justitiam servant. Quemadmodum vidistis 8
matri vestre contigerunt, bona, inquam, quein
fine obtinuit. Forte enim si adulterasset, e medio
fuisset sublata. Quocirca pudicam miseratus Deus
necem ei imminentem avertit, et ablatos liberos
reddit.

XIV. Verum fortasse dicit aliquis : Quot ob pu-
dieitiam periere ? Dico ; Quia non senserunt. Certo
enim oportet ut, quie sentit aliquem vel amasium
vel amatorem, fugiat statim commistionem cum
eo, tanquam ignis flammam, vel canem rabidum.,
Quemadmodum fecit que vos peperit, revera pudi-
citis bonum diligens, Propter quod servata vobis-
cum regni sempilerni accepit cognitionem. Mulier
qui» pudice cupit vivere, scire debet, sibi a malitia
invideri, multosque se amoris causa habere insi-
diatores. Uno autem pudicitio affectu casta per-
manens, sempta, de omnibus victoria salutem con-
sequitur. Etenim licel quis cunetas excoluerit vir-
tutes, ob unicum adulterii peccatum dabit ponas,
inquit propheta.

XV. Mulier pudica, Dei voluntatem faciens, pri-
me sus creationis preclara est commemoralio ;
quia Deus qui unus est, homini uni unam creavit
mulierem. Adhuc vere amplius manet pudica, si
ereationis non obliviseatur, futurum supplicium
provideat, nee ignorel sternorum bonorum amis-
sionem. Pudica mulier, iis delectata qui volunt
salvi fieri, est pium exemplum cultoribus Divini-
tatis : utpote bona vite lex.Que cupit pudice age-
Te, Oceasiones maledicti amputai : sit vero non
data occasione tanquam ab inimico male audit,
ἃ Deo benedicitur ac vindicatur. Pudiea Deum de-
siderat, Deum diligit, Deum oblectat, Deo gloriam
defert; hominibus occasionibus obloquendi non
probet. Mulier pudiea excellenti dignitate replet
Ecclesiam atque bono odore: et preterea magi-
strorum laus est, adjutrixque pudicitiam colen-
tibus.

XVI. Pudiea mulier tanquam sponso Filio Dei
ornatur, vestita sacro lumine. Ipsi autem decus in
anima est, honesta vita. Unguentum vero olet, bo-
nam famam. Praeclare amicta est, pudorem induta;
atque pretiosis margaritis redimita, castificis ser-
monibus. Candida autem est,
In optimum intuetur speculum,quee in Deum aspi-
cial. Pulchro ornatu utitur, timore erga Deum ani-
mam instituens. Egregia mulier, non qua auro
irretita est, sed quz ἃ temporariis cupidilatibus
soluta. Pudica mulier a magno Rege desideratur,
desponsatur, custoditur, diligitur, Pudica non ρτα-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

futura beatitudo illis solum retribuitur, qui bapti- À αὐτῆς ἐν τῷ νῦν δίῳ dmovi,

ut animo illustrata. ])

ἐμοιγήσατο, ἀνήρητο ἄν.
ὁ Θεὸς τὸν κατ αὐτῆς ἀπέστρεψεν φόνον, καὶ

Διὸ σωρρονήσασαν ἐλεήτι

ἀφαιρεθέντα τέχνα ἀπέδωχεν.
ΧΙ. "AAA ἐρεῖ τες ἴσως. Πόσοι διὰ σωφροσύνην

ἀπώλοντο ; Φημὶ ἀναιαθηαίας αἰτίᾳ -

αἰθενομίγήν 4 ἐρωμένου ον sede d
στοῦ παρ αὐτὸ φυγεῖν τῆς πρὸς αὖτ'

ον # λυστοῦντα 9 χύνα"

ὃν ἐπιμίξεως,

ὡς πῦρ φλέγ
ἐποίησεν ἡ ὑμᾶς τεκοῦσα,
ἀγαπήσασα καλόν,
u βασιλείας
νεῖν βουλομέ
ὑπὸ κακίας
δούλους. M

ὄνπερ
τὸ τῆς σωφροσύνης ὄντῳς
A ®, φυλαχθεῖσα σὺν ὑμῖν 8

"Hosts:

τρόπον

afs τὴν ἐπίγνωσιν.

ἢ γυνὴ εἰ

λει, ὅτι φθονουμ
ἔρωτος πολλοὺς
τὸ σωφρονεῖν ἐν
σεμνὴ μείνασα, τὴν κατὰ 0 πάντων νίκη λαδοῦσα
σωθῆναι ἔχει, Καὶ γὰρ εἰ πάντα καλὰ διαπράξαιτό
τις, μιᾷ τῇ πρὸς τὸ µοιχήσασίαι ἀμαρτίᾳ χολασθῆναι
δεῖ τι, ὁ προφήτης ἔφη.

ΧΥ͂. Ἢ σώφρων γυνὴ, τὸ τοῦ Θεοῦ θέλημα ποιοῦ-
σα, τῆς αὐτοῦ πρώτης κτίσεως ἀγαθὴ ὑπόμνησις γί-
εἰς ὧν ὁ Θεὸς ἐνὶ 98 ἀνθρώπῳ μίαν ἔκτισε
ἴκα, Ἔτι δὲ μᾶλλον σώφρων μένει,
λαυθάνηται, καὶ

προφάσε τοὺς ἐτ

8

πρὸς

νεται" ὅτι

ἐὰν τῆς κτί-

ἣν κόλασιν προ-

ὧν αἰωνίων τὴν ζημίαν μὴ

Ἧ σώφρων
ἠδομένη, παράδειγµα ©
χάνει Ἢ σωφρονεῖν
θέλουσα τὰς προφάσεις τῆς λοιδορίας ἐκχόπτει, ἐὰν
δὲ μὴ παρέχουσα πρόφασιν λοιδορεῖται 36 ὡς ὑπὸ
ἐχθροῦ, ὑπὸ Θεοῦ εὔλογε ἴται, Ἡ σώ-
φρῶν τὸν Θεὸν ποθεῖ, τὸν Θεὺν ψιλεῖ, τὸν Θεὸν
πει, τὸν Θεὸν 9 ἀνθρώποις πρόφασιν `

σώζεσθαι θέλου:
θεοσεθοῦσι τυγ-
ἀγαθοῦ γὰρ βίου νόμος ἐστίν.

λοιδορίαν οὐ παρέχει. Ἡ σώφρων γυνὴ τὴν Ἐκκλη-
σίαν ἀγαθῇ τιμῇ μυρίζει καὶ ἐπὶ σεμνότητι 393
δοξάζει" ἔτι δὲ καὶ διδασκάλων ἔπαινός ἐστιν, χαὶ
συνεργὸς αὐτοῖς σωφρονοῦσι τυγχάνει.

ΧΥ͂Ι. Ἡ σώφρων γυνὴ ὡς νυμφίῳ τῷ Υἱῷ τοῦ
875 χοσμεῖται, ἐνδεδυμένη τὸ σεμνὸν φῶς. Ἔστι
κάλλος ἡ ἴδ ἐν τῇ ψυχῇ εὐνομία, Μύρου δὲ
φήμης, Καλὰ φόρεα ἠμφίεσται 7

περίχεται, τοὺς
γὙχάνει, ὅταν @
ἢ. Καλῷ ἐσόπτρῳ ὁρᾷ,
. Καλῷ κόσμῳ χρῆται,
ψυχὴν νουθετοῦσα. Καλὴ

σωφρονίζουτ
τὰς φρένας ἢ λελαμπρυ
εἰς τὸν Θεὸν ἐμόλέπουσα
τῷ πνὸς Θεὸν @ φόθῳ τὴν
ἢ γννὴ, ob ἡ τεδημένη, ἀλλ᾽ ἡ τῶν προσ-
χαίρων ἐπιθυμιῶν λελυμένη. Ἢ σώφρων γυνὴ με-
γάλῳ Βασιλεῖ περιπόθητός ἔστιν, αὐτῷ μεμνήστευ-

χρυσῷ m

VARUE ΜΕΟΤΙΌΝΕΒ.

δ Χρνομένου p. ἐρωμένου Ὁ, ἤ add, D. Tum τὴν πρὸς αὐτὸν ἐπιμιξίαν O. οἵ λυσσῶντα Ο. Βφηο.
ὃ

δὲ δ ὅ 0. 9 ἡμῖν C. ond C.
θάνῃ, C. 7* λοιδορῆται 0.
^. δ. secundum 8. Τ φορεῖ,

Ci.

ἢ δύ ο.
υἱῷ Θεοῦ C.

gni.
iaseripsi ex O. Fort. legendum αὐτῆς κάλλος ἡ ἐν κ.
ܙ‎ 0, 9 de ἂν C.

C. * Ita D. ἐν €. Ο, 18 κτήσεως Ὁ, Deinde Aav-

τ ἐμδλέπτουσα Ὁ. 9 Θεόν S. add. ex conject.

34

ται, αὐτῷ τετήρηται, ὑπ᾽ @ αὐτοῦ ἠγάπηται. Ἢ σώ-
Φρων. εἰς τὸ βέλεσῃαι προφάσεις οὐ παρέχει, f

αὐτῆς ἀνδρί. Ἢ σώφρων ὑπὸ ie
πεῖται. Ἢ σώφρων τὸν ἄνδρα ἐνδιαθέτως

καταφιλεῖ, καὶ κολακεύει, ἀρέσκει, δουλε:
πάντα αὐτῷ πείθεται, παρεκτὸς S? τοῦ ἀπειθεῖν
Θεῷ. Η γὰρ πειθομένη Θεῷ ἄνευ φυλάκων xul τὴν
ψυχὴν σωφρονεῖ καὶ τὸ σῶμα καραρεύει,
XVIL ᾿Ανόητος οὖν πᾶς ἀνὴρ ὁ τὴν ἑαυτοῦ γυ-
ναῖκα χωρίζων φόδου Θεοῦ, Ὅτι ἡ Θεὸν μὴ φοθου-
6

μένη οὐδὲ τὸν ἄνδρα φοβεῖται. Ἐὰν Θεὸν τὸν ἀόρατα
βλέποντα μὴ φοθῆτα:, πρὸς τὸν μὴ ὁρῶντα πῶς σω-
φρονήσει 3, 993. πῶς δὲ σωφρονήσει ἡ μὴ συνερ-
Χομένη πρὸς τοὺς σωφρονίζοντας ἀκούειν λόγους ;
πῶς δὲ καὶ νουθεσίας τύχοι; πῶς δὲ σωφρονήσει
ἄνευ φυλάκων, ἐὰν τὴν ἐσομένην χρίσιν τοῦ 3 Θὲ
μὴ διδαχθῇ, μηδὲ τὴν ἐπὶ μικρᾷ ἡδονῇ αἰώνιον ζη
μίαν πληροφορηθῇ; διὸ
πρὸς τὸν σωφρονίζοντα ἀεὶ εἰσέρχεσθαι 33-99 λόγον
ἀνάγκασον, κολάχευσον.

ὀναντίον ἄκουσαν αὐτὴν

XVIIL Πολὺ δὲ κρεῖττον, εἴ χειραγωγήσας ἄξεις"
ἵνα καὶ αὐτὸς σώφρων iv θελήσεις γὰρ σώφρων
γενέσθαι, ἵνα γνώσῃ "1 σεμνοῦ γάμου τὸ τέλος, καὶ
οὐκ ὀχνήσεις, εἰ ἀγαπᾷς, λέγω δὴ 9 πατὴρ Y
α φιλεῖν καὶ ὑπὸ ἰδίων φιλεῖσθαι

Ὃ 99. σώφρονα γυναῖκα ἔχειν θέλων καὶ αὖτ

φρονεῖ, τὴν ὀφειλομένην εὐνὴν ἀποδίδωσιν,

συνεστιᾶται, ταύτῃ σύνεστιν, σὺν αὐτῇ πρὸς τὸν σω-

ταύτῃ
φρονίζοντα ἔρχεται λόγον, οὐ λυπεῖ, οὐχ εἰκῆ
υτὸν μισητὸν οὐ ποιεῖ, ἃ δύναται καλὰ παρ-
ἔχει, ὧν μὴ ἔχει, τῇ κολακείᾳ τὸ λεῖπον 3 ἀποπλη-
got 9. Ἡ σώφρων γυνὴ (12) κολακευθῆναι οὐχ dva-

pá-

μένει, κύριον τὸν ἄνδρα ἡνωρίζε
πεινῶντι συμπεινᾷ, ἀποδημοῦντ, συν-

i, πενομένου 3 τὴν

πενίαν

λυπούμενον παραμυθεῖται, κἂν προῖκα
μείζονα ἔχῃ, ὡς μηδὲν ἔχουσα ὑπόχείται, Ὁ δὲ 294
ἀνὴρ κἂν πένητα ἔχῃ γυναῖκα, μεγάλην προῖκα
ἡγείσθω αὐτῆς τὴν σωφροσύνην. Ἡ σώφρων γυνὴ
αὐταρκείᾳ βρωμάτων καὶ ποτῶν χρῆται, ἵνα μὴ λι-
πανθέντος τοῦ σώματος τῷ βάρει 9 πρὸς ἐπιθυμίας
ἀνόμους χκατασπάσῃ τὴν ψυχήν. ܐܬܬܬ‎ £
νέοις οὐχ ἰδιάζει, καὶ τοὺς γέροντας ὕποτ'
λωτας ἀτάκτους ἀπωθεῖται, Θεῷ μόνῳ xo
µουσα οὐ σφάλλεται, σεμνοὺς λόγους ἀκούουσα ἢ

CLEMENTINA. — HOMILIA XIII.

342

À bet occasiones ut appetatur, nisi viro suo. Pudica

ab alio cupita, dolet. Pudica marito defert sin-
cerum ac suavem amorem, blanditur, placet, ser-
it ; in omnibus ei obsequitur,nisi quando inobse-
quens foret Deo. Nam quz Deo credit ac obtempe-
rat, absque custodibuset animo casta et corpore
pura est.

XVII. Amens ergo est omnis maritus, qui uxo-
rem suam a timore Dei separet. Quoniam, qua
non timet Deum, nec maritum metuit. 81 Deum
inaspectabilia cernentem nequaquam vereatur,quo
modo illum qui ea non videt verebitur ? An gra-
tuito castitatem colet ? Qua vero ratione casta erit,
qui non convenitad audiendos castificos sermo-
nes? Et quo pacto instruetur ? Quo modo etiam
temperanter se geret absque custodibus, si futu-
rum Dei judicium non edoccatur, nequo sibi plene
persuadeat eternum ob exiguam voluptatem sup-
plicium ? Quare contra invitam coge, ut ad doetri-
nam eastitatis effectricem semper accedat,vel adu-
lationibus vince.

XVIII. Multo autem melius erit, si manu eam
ducens venias, quo ipse etiam pudicus fias ; desi-
derabis enim fieri, ut cognoscas finem honesti ac
venerandi matrimonii, neque pigebit, αἱ cupis esse
inqusm, pater, tuos liberos diligere, et ab iis di-
ligi. Qui mulierem pudicam habere vult, et ipse
pudice vivit,ae debitum persolvit concubitum,cum
ea vescitur, moratur, ad castificam doctrinam ve-
nit ; non contristat,non temere litigat,se non faeit.
odiosum, que potest bona prestat, quando vero
non habet, assentatione quod deest supplet. Mulier
pudica adulationem non exspectat, virum. pro do-
mino habet ae dominum vocat, eo paupere fert
paupertatem, eum esuriente esurit, cum peregri-
nante peregrinatur, tristem consolatur, quamvis
majorem habuerit dotem, tanquam nihil habens
itur. Maritus autera licet pauperem uxorem
duxerit,magnam dotem putet pudicitiam ipsius.Mu-
lier pudica nimio non utitur eibo ae potu, ne ci-
bus, pinguefaeto corpore, pondere animam trahat
ad cupiditates illicitas. Preterea cum juvenibus
nequaquam sola manet, 80 senes reveretur , in-
compositos risus removet ; se soli Deo tradens
non decipitur ; honesta verba audiens delectatur,

τοὺς δὲ μὴ ἐπὶ σωφροσύνῃ 9 λεγομένους ἀπωθεῖται, ἢ ea vero, qu: ad. pudicitiam non tendunt, repellit,

VARLE LECTIONES
9! ὑπό C. 99 map! ἐκτός C. 95 πρὸς τὸν μὴ ὁρῶντα πῶς σωφρονήσει scripsi de conjectura, πῶς τὴν
ἀόρατον προαὶ σωφθονήσει cod. Hom. Parisi. πῶς τὸν ἀόρατον προῖκα σωφρ. con]. Ὁ. οἱ ex his col.
0

latis lectionibus suam versionem composuisse videtur interpres; πρὸς τὸν ἄνδρα

μη conj. D. Preterea aliquis possit conjicere πῶς τῷ ἀνδρὶ

«πῶς τὴν ἀόρατον προαίρεσιν σωφρονίσει 0, Tum lege πρὸς τὸ τού.

slow μὴ 8:8, oS ἔργεσθαι 0. S Posi γνώσῃ in 0, exstat τε subnotatum. 9 δὲ 0.
ܐ‎ Malim ἀναπληροΐ S. 93 Ita Ὁ et cod. Tur. (Glr. Turr. Const. apost.

vel τὰ βάρη conj.D. ** σωφροσύνης C.

ατὸν παρέσται σω-
ἀόρατος (vel ἀφύλακτος) οὖσα atop.
D. *' τοῦ om, Ὁ, qui. pergit 8:

89$ Ὁ, "0 λυποῦν
93), πενομένῳ 0. 99 τὸ βάρος

VARIORUM NOTE.

(42)H σώφρων γυνή. Adi ad Constitutiones apo-
stolicas Ταττιαηί Latine tantum impressas Antuer-

pie pag. 93, in margine. Ulpianus : Quid enim tam

humanum est, quam. ul fortuitis. casibus mulieris
maritum, vel uxorem viri parlicipem esse? Cor.

343

adulterium ; et quod grave est,bomicidiorum illius
horror ac impietas non cernitur, Nam fuso san-
guine corpus mortuum jacet,et ealamitatis magni-
tudine ommes stupent. At neces animarum per
adulterium, eut sint magis horribiles, quia tamen
ab hominibus non videntur, aggressoribus oecasio-
nem indesidis impetus prebent. Cognosce, homo,
cujus spiritum habeas ad vivendum, et ne illum
patiaris pollui. A solo adulterio polluitur Dei spi-
ritus : atque ideo ille ad ignem trahi hominem
qui polluit. Festinat enim. contumoeliosum tradere
&lerno supplicio.

XX. IIec cum diceret Petrus, videretque bonam
pudicamque Mattidiam flere gaudio, arbitratus
dolere eam de toleratis casibus, ait: Conde, mu-
lie. Cum multi multa. mala pertulerint propter
adulterium, tu propter pudicitiam passa es, ideo-
que non interiisti. Sed et si obiisses, anim: salu-
tem fuisses conseeuta. Patriam Romam pudiocitiw
ergo reliquisti : sed hae occasione invenisti veri-
tatem, eterni regni diadema. In mari periclitata es
at non mortua ; verum lieet mortua fuisses, ipsum
tibi pelagus propter pudicitiam fuisset morienti
baptismus ad anime salutem. Ad paucum tempus
orbata es liberis, qui cum e legetimo essent semine
invenii sunt in meliore sorte. Fame pressa mendi-
casti eibum : sed stupro tuum corpus non fadasti
Corpus afflixisti : at servasti animam. Adulterum
fugisti, ne mariti cubile maculares : verum qui fu-
gam vidit Deus,propter pudicitiam loeum viri sup-
plebit. Ad tristitiam et solitudinem redacta, privata
es àd breve tempustum mar:to, tum liberis : sed hi
omnes tibi relinquendi erant per mortis necessila-
tem : prestat autem, quod propter castitatem vo-
lens privata es, quam si invita postea periisses in
peccatis.

XXI. Multo igitur melius est,priora molesta esse
8ο dura. Etenim quando adsunt, spe quod preter-
ibunt;non admodum contristant,imo potiorum ex-
spectstione gaudium praebent. Ante omia autem
scire te volo,quantum pudicitia Deo placcat. Mulier
pudica est Dei electio, Dei beneplacitum, Dei. glo-
ria, Dei filia, Tot prerogalivas habet pudicitia. Nisi
lex esset, ul ne justus quidetm absque baptismo in-

S. CLEMENTIS I ROM. PONT.

XIX. Testis est Deus: mulla homicidia unum A — XIX. Μάρτος Θεὸς, πολλοὶ φόνοι μοιχεία (49)

OPERA DUBIA.

καὶ τὸ δεινὸν, ὅτι τῶν φόνων αὐτῆς τὸ
οὐ βλέτ
σῶμα, καὶ
ἐκπλήσσε:, Τῆς δὲ po

φοβερὸν καὶ

ْ Ὅτι, αἵματος χυθέντος, νεχρὸν

συμφορᾶς δεινὸν πάντας
ας * οἱ τῆς ψυχῆς φόνοι φο-
μὴ ἀνθρώποις 8 π

τοῖς τολμῶσιν ἄοκνον τὴν ὁρμὴν

θερώτερο: ὄντες,

^ quét,
ἄνθρωπε, τίνος πνοὴν ἔχεις πρὸς μὴ
αὐτὴν μιανθῆναι θελήσῃς. Ὑπὸ ς
νεται ἡ θε

μόνης μιαίς

πνοή τὴ τὸν μιάνανταᾳ

εἰς πῦρ sre
παραδοῦναι κολάσει,

ὑθριστὴν αἰωνίῳ

XX. Ταῦτα λέγων ὁ Πέτρος, τὴν 9 ἀγαθὴν καὶ σώ-
φρονα Ματτιδίαν 9 ὑπὸ γαρᾶς δαχρύουσαν ἰδὼν, ὡς
ἐπὶ ὑποσχίσει τῶν γεγονότων λυπηθῆναι

νομίσας,

γύναυ πολλῶν πολλὰ κακὰ παθόντων

διὰ μοιχείαν, S98 σὺ διὰ σωφροσύνην πέπονθας,
καὶ διὰ >
χεις, σεσωσμένην
ς διὰ oe οφάσει

o» βασιλείας. Ἐν

τετελευτήκεις, αὐτός σοι ὁ Bulbs ὃ
σχούσῃ βάπτισμα ἐγίνετο πρὸς ψυχῆς σωτηρίαν,
χνὼν ἀπελείφθης πρὸς ὀλίγον, ἄτινα γνησίας ὄντα σπ-
ρᾶς ἐν τοῖς κρείττοσιν εἴ

τας, Λιμώττουσα τροφὰς
προσήτησας 1, ἀλλὰ πορνείᾳ σῶμα σὸν οὐκ
6

Σῶμα σὸν ἐδασάνισας, ἀλλὰ τὴν quis ἔσωσας. 1198

χὺν ἔφυγες, ἵνα μὴ κοίτην ἀνδρὸς µιάνῃς 3, ἀλλὰ διὰ

τὴν 9 σωφροσύνην ὃ τὴν φυγὴν εἰδὼς
ἀποπληρώσει τό
ὀλίγον ἀνδρὸς κ.

μονωθεῖσα πρὸς‏ ܐ

Ἀυπηθεῖσα καὶ

vo. ἀπελείφθης, ἀλλὰ τούτους

προθεσµίᾳ θανάτου ὃ χρεῖττον
διὰ σωφροσύνην ἐκοῦσα ἀπελείφθης, ἢ δ εἴπερ
X χρόνον ἐφ᾽ ἁμαρτίαις αὐταῖς

πάντας ἀπολιτι

ἀπωλ-

τόνος καὶ χαί-
peo πας σε θέλω, πύσον

τὸ σωφρονε

ᾧ, Ἢ σώφρων γυνὴ θεοῦ

ἐκλογὴ, Θεοῦ εὐδοχία, Θεοῦ 996 δόξα,
κνον, Τοσοῦτον ἀγαθὸν ὃ. σωφροσύνη. E

[
ἣν, μηδὲ δίκαιον ἀδάπτιστον " εἰς τὴν βασιλείαν

Θεοῦ

VARLE LECTIONES.

88 μία μοιχεῖα 0, 98 τῇ δὲ po
1 ¥: 1 3 ὃ
μανθάνειν. ὃ ἢ addidit D. Subinde 3
ἀπολλύου Ὁ. ! πρωατεῖ
eit τοσούτων ἀγαθῶν αἴτι

γείᾳ conj. D. -
τανῇς

"da D, βλέπεται C, 0.

3 τήν om. Ο.

Ὁ. Tum

Ὁ. * ta Ὁ εί οκ conjet. 0, in euj. textu. τοσούτων ἀγαθῶν, S insuper conje-
3 δίκαιον καὶ ἀθάπτιστον 0, Cfr. hom. xni, 13.

8 τήν adjunxi c. O, Ν᾽ Ματ-
εἶπειν Q, 5 In 0 esse videtur
αὐταῖς stribique. ἀπωλλύου, ο. S,

* ἀποὶ

idem om. :

VARIORUM 11012.

(43) Μοιγεία De adulterio emendes velim locum
S. Methodii, in opere De libero abritrio, Combefi-
Bilans editionis, p. 353 : Ἕτερος προσῆν, ὃς τοῦ
πλησίον γυναῖκα παίζειν ἤθελε, λῃστεύων γάμον ἀλλό-
τριον, καὶ αράνοµον κοίτην τραπΏναι παρορμῶ»
τὸν γεγαμηχότα, γνήσιον (imo ἀγνήσεον vel μὴ 7
σιον) πατέρα vives. λων, Hoc est : Aderat. alius
qii prozimi uzori cupicbat illudere, alienum matri-
monium preedatus, εἰ incitans eam ut ad concubitum:
dicitum verteretur, e marito volens facere patrem

mon verum. Cor.

(44) In Clementinorum ms. hic ad marginem το-
centiori manu scriptum cernitur : Ὅτι εἴ καὶ ἐθνιχὴ
ἀθάπτιστος, διὰ τὴν σωφροσύνην ἐδικαιαῦτο, Parique
πιοᾷο infra, διχαιοῦνται μὲν ἐξ ἔργων, ἢ διὰ σωφρο-
σύνην, ἢ, δὲ ἐλεημοσύνην, ἢ διὰ διχαιοτύνην, οἱ ταῦτα
μετερχόμενοι. Βασιλείαν δὲ Χριστοῦ μόνοι οἳ βαπτιζό-
μενοι εἰς ἁγίαν Τριάδα, s.c A. Qui omnia ad Pelagia-
nam hiresim pérlinere videntur; υἱ δὲ nonnulla
alia Clementi ascriptis operibus inspersa. Cor.

Θεοῦ εἰ υπάχα που τῶν ἐθιῶν οἱ πεπλανημέ- A
vot διὰ σωφροσύνην μόνον σωθῆναι i3) διὰ

979
τοῦτο λίαν ἀθυμῶ περὶ τῶν ἐν πλάνῃ σωφρογούντων,

ἐλπίδος ἀγαθῆς σωφρονεῖν ἑλόμενοι πρὸς τὸ

βαπτισρῆνα: ὀκνηρῶς ἔχουσιν, Διὸ οὐ σώζονται

δόγμα Θεοῦ κεὶ
λείαν μὴ εἰσελθε
πλείονα, εἰς ὕπνον ἐτράπημεν.

ει ܗ ܣ ܬ‎
αι, ἀδάπτιστον εἰς τὴν αὐτοῦ βασι-

y. Ταῦτα αὐτοῦ εἰπόντος καὶ τούτω»

εἰς

"OMIAIA ΙΑ’,
¥. Ὁρθριαίτερον 19 δὲ πολλῷ τοῦ καθηµέραν ὁ Πέ-
τρος διυπνισϑεὶς εἰσήει πρὸς ἡμᾶς, καὶ ἐξυπνίσας ἔφη"
Φαυστῖνος καὶ Φαυστινιανὸς ἅμα Ἀλήμεντι μετὰ τῶν
0

οἰκείων ἀκολουθησάτωσάν μοι "1, ὅπως ἐν σχεπινῷ
τῆς θαλάσσης τόπῳ ἐλθόντες ἐν ἀνατασχόπεμ βαπτίσαι
ܨ‎

πὶ τῶν

ἣν δυνηθῶμεν. Πλὴν ὃ

Hos T γενομένων

ρῶν τινων γαληνοῦ

ἡμῶν, pacato

οἱ τὸ χαθαροῦ

τόπου εὐπορησάντων ἐβάπτισεν αὐτήν. Ἡμεῖς δὲ οἱ

ἀδελφοὶ, τῶν γυναικῶν γάριν ἅμα ἀδελφῷ καὶ ἄλλο
καὶ λουσάμενοι, 29 ἐλθόντες
ἐπὶ τὸ τὰς γυναῖκας παρελάδοµεν, Καὶ οὕτως ἐν xpo-
φαίῳ +
τὰς γωναῖκας διὰ τὸν ὄχλον προέπεμψεν, δι’ ἄλλης ὁδοῦ

πισὶν ὑποχωρήταν

ῳ πορευθέντες εὐχόμεθα" Ἔπειτα ὁ Πέτρος

ἐπὶ τὴν ξενίαν ἐλθεῖν κελεύσας, ἀνδρῶν τε μόνοις ἡμῖν

ܗ

εἶναι τῇ, μητρὶ καὶ ταῖς αὐταῖς γυναιξὶν 16 ἐπέτρε
dev. Ἐλθόντες οὖν εἰς τὴν ξενίαν καὶ ἀναμένοντες
αὐτὸν ἐλθεῖν ἀλλήλοις διελεγόμεθα, Μετὰ ἱκανὰς δὲ
ὥρας ὁ Πέτρος ἐλθὼν, τὸν ἄρτον ἐπ’ εὐχαριστίᾳ κλά-

ὃς ἅλας, τῇ μητρὶ πρῶ

καὶ ἐπιθεὶς
w τοῖς υἱοῖς αὐτῆς. Καὶ οὕτως

ον ἐπέδωκεν,

3 6
JL. Τότε λοιπὸν ὁ Πέτρος, τὸν ὄχλον εἰσεληλυθότα
Ἰδὼν καὶ καθεσθεῖς καὶ παρακαί

γῆνα: ἡμᾶς κελευ-
σας, ὑφηγεῖται τὰ πρῶτα πείθων ἡμᾶς, τίνι λόγῳ
προπέρψας ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος καὶ αὐτὸς
βραδύνας ἐπῆλθεν. Τὴν δὲ αἰτίαν ἔλεγε τοιαύτην.
Ἅμα τῷ ὑμᾶς, φησὶν, ἀποστῆναι, γέρων

συνεισήει
ἐργάτης, περιέργως 15 κλέπτων 19 ἑαυτὸν, καὶ προ-

κατασχοπήσας ἡμᾶς, ὡς αὐτὸς ὕστερον ὡμολόγει,

πρὸς τὸ ἰδεῖν τί ἂν πράττοιμεν εἰς τὸν σκεπινὸν τόπον

εἰσελθόντες, λάθρα ἐχθὰς ἠκολούθησεν᾽ καὶ 99 ἐν ©
$× "Ex
πολλοῦ σοι ἀκολουθῶν καὶ συντυχεῖν θέλων ἠδούμην,
μήπως ὡς περιέργῳ µοι γαλεπαίνῃς" νῦν δὲ τὰ ἐμοὶ
θοκοῦντα ἀληϑῆ, εἰ βούλει, λέγω Κἀγὼ ἀπεχρινά-
μην" 998 Λέγε ἡμῖν ὅπερ σοι δοκεῖ καλὸν εἶν:
ὦ σε, κἂν τῷ ὄντι μὴ καλὸν ᾖ τὸ λελόμε-

καίρῳ τόπῳ προσελῃὼν καὶ προπαγορεύσας

ἀγαρῇ προαιρέσει τὸ δοκοῦν σοι καλὸν
εἰπεῖν ἠθέλησας.

111, Καὶ ὁ γέρων τοῦ
ὑμᾶς λελουμένους

λέγειν ἄρξατο᾽ οὕτως" θαλάσ-
εἰς 3: τὸν ἀπόχρυφον τόπον

CLEMENTINA. — HOMILIA XIV.

346

eraniin gon-
eni salvari.
squi In er-

groditur in regnum Dei, forte qui
libus, propter solam pudieiliam pos
Quociroa vehementer anxius sum de
rore vivunt pudice, quod sine bona spo pudicitiam
consectali,ad baplismum recipendum se gerant
segniter. Quare salvi non fiunt ; quia Dei deeretum
positum est, no in ipsius regnum ingrediatur expers
baptismi. Que postquam protulit, etis plura, ad
somnum conversi sumus.

HOVILIA XIV.

I. Multo autem maturius, quam quotidie solebat,
Petrus experrectus ad nos ingressus est, quos ex-
pergefecit, so dixi: Faustinus el Faustinianus
unaque Clemens cum suis me sequantur, ut ve-
nientes ad. oblectum maris locum clam possimus
eam baptizare. Haque ubi. fuimus in lillore, inter
saxa quedam, quie tranquillum et mundum locum
priebebant, baptizavit illam.Nos autem fratres, mu-
lierum gratia, una cum fratre et alits nonnullis se-
cessimus etlavimus ; ae profecti ad mulieres rece-
pimus ipsas. Sicque in locam ocoullur progressi
illic precati sumus. Postea Petrus mulieres ob mul-
titudinem promisit, jubens ot per altoram viam
irentad hospitium, solisque vivorum nobis permisit
matrem ac mulieres comitari. Venientes ergo ad
diversorium οἱ praestolantes adventum illius collo-
quebamar invicem. Post multas vero horas Potrus
regressus panem in eucharistiam fregit,et cibo po-
sito matri primum dedit, ac post eam nobis filiis
ejus. Alque ila eum ` Deumque lau-
dibus prosecuti sumus.

IL Tum deinde Petrus, ingressum popolum vi-
dens, eum sedisset, nosque jussisse assidere,
enarravit primo ae docuit, qua ratione nobis post-
baplismum premissis ipse tarde rediisset. Causam
vero hane dicebat: Simulatque vos, inquit, di
Gessistis, senex operarius advenit, euriose occullans
se, nobisque prius observatis (sicut ipse postea
fassus ost), ut videret, quidnam ingressi loeum ob-
tectum ageremus, clam exiit et secutus est, atque
in opportuno loco conveniens me ac. salutans ait:
Jam diu te sequens et alloqui cupiens, verebar ne
mihi lanquam curioso irascereris, nunc autem qus
mihi videntur vera, si vis profero. Et ego respondi
Dic nobisquod tibi vididelur esse bonum, et lauda-
bimus te, licet re vera, quod dixeris, bonum non
fuerit, quoniam prudenti consilio id, quod tibi
visum est bonum, volueris proloqui.

ΤΠ. Tam senex ita copit dicere: In mari vos
lavisse vidi, et post hoc ad secretum secessisso

VARLE LECTIONES.

1 fta O e. S, ὀρθρίτερον C. Cfr. hom. xi, 19 ¡ xvr 21 ; xvin, 1; xm, 1. Tom καθ᾽ ἡ
νῷ Ὁ, οἱ posthac. Tum id. Τὰ τοῦ

παρενθὲν καὶ νόθον, p. ἐν ἀκατασκόπῳ βαπτίσαι αὐτὴν δυνηβῶμεν‏ .ܐܬܘܡ
Ὁ. 18 καὶ ταύταις ταῖς γυναιξίν 0, val ταῖς ἄλλαις‏ 8 10

q. conj. 5. 1 καὶ add. ο. Ὁ. Ex eodem reposui ἡμῖν, quod transiit. S. Tum συνεστιάθημεν C.
1? χλέπων 0. Sequens καὶ ex Epit. et 0, deest ap. C. ;

1 ἀχουλουθησάτωταν μοὶ Ὁ. fi σα

Epit. 140 οἱ Ὁ. deest in lextu Οἱ, 15 ἐπί supplevi

plegyos Epit.

βαπτίσματος σχτὸι

19 πὸν αἰγιαλόν

30 καὶ ܐܐܐ ܐܐܐ‎ ο. Ο. 3 ὑπό 0.

821

quid in secrctum ingressi ageretis, cum orantes
inspexissem, secessi: οὐ vos miseratus opperiri
cipi, usquequo egressos alloqnerer, ae docerem ne
erretis. Quia neque Deus est, neque providentia,
sed genesi omnia subjacent, sicut ego ex iis, qua
mihi acciderunt, manifestissime comperi, in disci-
plina mathéseos jam pridem diligenter eruditus.
Noli ergo errare, fili. Sive enim ores, sive non,
que genesis Lua continet, hic tibi accident neces-
sario. Nam si preces possent aliquid, vel bona
opera, ipse inter felieiores essem. Ac nune, nisi
ie decipithzmo paupereula mea veslis, diclis meis
ποπ diffídas. Cum olim in magna bonorum abun-
dantia versarer, multa tum diis immolabam, tum
egenis largiebar: attamen dum oro et pie vivo,
fatum non potui effugere. Et ego dixi : Quonam
sunt, que tibi contigerunt? llle vero respondit :
Non necosse est nuno dicere: forte in fine audies,
quisnam ego cum essem, et ex quibus ortus, in
quales incurrerim vite calamitates, Sed nunc,
mum.

IV. Ego dixi: Si genesi euncta subsunt, hocque
ita esse persuasum habes, tecum pugnantia cogitas
etconsulis. Etenim si conira natale ne sentire
quidem possumus, eur frustra laboras, id feri
consulendo, quod esse nequit ? Quineliam si. nati-
vitas subsistit, noli in eo navare operam, ut per-
suadeas mihi, ne colam astrorum etiam Dominum,
qui et si velit non. fieri aliquid, fleri nequit. Sem-
per enim, quod subest, ei, quod praest ac ducit
pareat necesse habet. Cerle venerari eos, qui dii
putanttr, genesi dominante superfluum est. Neque
enim preler id, quod fato placet, quidquam ΠῚ,
neque ipsi quidpiam faccre possunt, qui universali
genesi suz sint subjecti. Si genosis existit, repu-
gnat, id quod non est primum, imperare : aut sub-
jectum esse non potest ingenitum, cum, utpote
ingenitum, nihil habeat se antiquius

V. Hae cum inter nos loqueremur, ingens asti-
tit hominum multitudo. Tancque ad eos respiciens
dixi: Ego cum genere meo accepi ἃ majoribus eul-
ium Dei, et preceptum habeo ne ortoi adhieream,
asirologiez inquam disciplina : idicirco ad eum ani-
mum non applieui. Unde astrologi& quidem non
sum peritus : quorum aulem peritiam habeo, illa.
exponam. Quia genesin ex ipsa geneseos scientia
confutare nequeo, volo alia ratione ostendere, per
Dei providenlium res administrari, et unumquem-
que secundum ea qua faciat, premium vel ponas
esse nacturum: sive nunc, sive posthac, nihil mea

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.
locum: accedens ergo, et observans de occulto, A ὑποχωρήσαντας 18

348

ὧν, προσελθὼν λάθρα κατεσκόπουν

ἱσιόντες πράττοιτε, καὶ ἐπειδὴ
μένους εἶδον "3, ὑπεχώρησα" ἐλεήσας δὲ ὑμᾶς
μειγα, ὅπως ἐξιοῦσι 38. προσομιλήσας πείσω μὴ
ἀπατᾶσθαι. Οὔτε γὰρ Θεὸς ἔστιν, οὔτε πρόνοια, ἀλλὰ
γενέσει τὰ πάντα bm , ὡς ἐγὼ ig οἷς πέπονθα
πεπληροφόρημαι, ἐκ πολλῶν 3 ἀκριθῶν τὸ μάθημα.
Μὴ οὖν ἁπατῶ, τέκνου. Εἴτε γὰρ εὔχῃ, εἴτε

ἐκ τ

[ἣν ἓν κρυφαίῳ

ἧς γενέσεως πάσχειν ἀνάγκην ἔχεις: εἰ γὰρ εὐχαί
τι ἐδύναντο 3 ἢ τὸ εὖ ποιεῖν, αὐτὸς ἂν ἐν τοῖς χρείτ-
τοσιν ἤμην, Καὶ νῦν εἰ μή σε ἀπατῇ ἡ πενιχρά µου
αὕτη ἐσθὴς, οὐκ ἀπιστήσεις 35 ole λέγω. Ἐν πολλῇ
βίου ποτὲ ὧν περιουσίᾳ, πολλὰ καὶ θεοῖς ἔθυον, καὶ
δεομένοις παρ

γον, καὶ ὅμως εὐχόμενός τε καὶ εὖσε-
δῶν τὴν πεπρωμένην ἐχουγεῖν οὐκ ἠδυνήθην. Κἀγὼ
ἔφην" Τίνα ἐστὶν ἃ πέπονθας ? ὁ b ἀπεκοίνατο" Οὐκ
ὧν

ἀνάγκη λέγειν νῦν, ἴσως ἐπὶ τέλει ἀκούσῃ, τίς
ἐγὼ καὶ τίνων, ܘ‎ ποίαις βίου περιστάσεσι γέγονα.
Νῦν δὲ ὅτι γενέσει τὰ πάντα ὑπέχειτσι, πλήβοφορη-
θῆνα! σε

omnia subjiei geniture, volo tibi esse persuasissi-

299 IV. Κἀγὼ ἔφην Εἰ γενέσει τὰ πάντα ὑπό-
ixi, καὶ τοῦθ᾽ 55 οὕτως ἔχειν 3) πεπληροφόρησαι,
σεαυτῷ ἐναντία νοῶν συµθουλεύεις. Εἰ μὲν γὰρ 99 παρὰ
γένεσιν οὐ δυνατὸν οὐδὲ τὸ φρονεῖν, τί ματαιοπονεῖ
συμθουλεύων γενέσθαι ὃ γενέσθαι ἀδύνατόν ἐστιν;
ἀλλ᾽ ἔτι φέστηκεν, μὴ σπεῦδε πείθειν
ἐμὲ μὴ σέθειν τὸν wal τῶν ἄστρων δεσπότην, οὗ θέ -
λοντος καὶ μὴ γενέσθαι τι, γενέσθαι ἀδύνατον 31, Αἰεὶ
γὰρ τὸ ὑποχείμενον τῷ ἡγουμένῳ πείθεσθαι ἀνάγκην
ἔχει. Τὸ μέντοι τοὺς νομιζομένους θεοὺς σέδειν, γε-
νέσοως ἐπικρατούσης, περιττόν ἔστιν. Οὔτε γὰρ παρὰ
τὸ δοχοῦν τῇ πεπρωμένη τι 3 γίνεται, οὔτε αὐτοί τι

μὴν εἴ γένεσις 0

γενέ

ποιεῖν δύνανται, τῇ καθόλου αὐτῶν ὑποκείμενοι γε-

εαις ἔστιν, ἀντίκειται τὸ μὴ πρῶτον
ἄρχειν, ἢ 39 ὑποχεῖσθαι οὐ δύναται τὸ ἀγένητον, ὡς
ἀγόνητον ἑαυτοῦ πρεσδύτερον μηδὲν ἔχον,

V. Τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους λεγόντων ἡμῶν, πολὺς
παρέστη ὄχλος. Καὶ τότε ἐγὼ εἰς τὸν ὄχλον ἀποθλὲ-
πων ἔφην' ᾿Εγὼ καὶ τὸ ἐμὸν φῦλον ἐκ προγόνων Θεὸν
σέβειν παρειληφὼς καὶ παράγγελμα ἔχων γενέσει μὴ
προσανέχειν, λέγω δὴ τῷ τῆς ἀστρολογίας μαθήματι,
διὰ τοῦτο οὐ προσέσχον. Ὅθεν ἀστρολογίας μὲν οὐκ
εἰμὶ ἔμπειρος, ὧν δὲ εἴμι, ὀφηγήσομαι. Ἐπειδὴ 2
γένεσιν ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς χατὰ τὴν γένεσιν ἐπιστήμης
ἀνατκευάζειν οὐ 85. δύναμαι, $00 βούλομαι ἄλλῳ
πρόπῳ ἀποδεῖξαι, ὅτι κατὰ Πρόνοιαν διοικεῖται τὰ
πράγματα, καὶ ἕκαστος, πρὸς ἃ πράττει, τιμῆς 4
χολάσεως τεύξεται" εἴτε b 5 νῦν εἴτε αὖθις, οὐθὲ

VARUE LECTIONES.

9? εἶδον 8 0, ἴδον C.

C. ? [ta O c. S, ἀπιστήσῃς C.

1. πέπονθε 0.

*? [ta O et ex conject. C, in ου]. textu ἀξιοῦσι,

Σε πολλοῦ C.
® γάρ

35 δύνανται

n retermis, S c.

39 τοῦτο C.

yov C.

Cl. ed. 1638 et 1724. *! fta Ὁ c. Epit. et. marg. Ci δυνατόν in. textu, quod ut sanam lect. repetivit 8,

dummodo οὐ θέλοντος referas ad
Reg. 804, desunt in utroque Hom,

3! πὶ Ὁ, c. Epit., doest in textu Ci. ο
cod. 3 ἐπειδὴ γάρ cod. Meg. 804. 85 οὐ add. D ex conject. c.
nonnullis Epiomes. codicibus. Verba ἐπειδὴ γένεσιν ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς κατὰ τὴν γὲ
ζειν οὐ δύναμαι desiderantur in O. 36 δὲ transcripsi ex 0.

85. ἤ οἱ τὸ ἀγένητον cod.

εσιν ἐπιστήμης ἀνσσχευά-

μοι ὃ πάντως ἀπολαύσει ἕκαστος
ὧν ἕ es τοῦ μὴ εἶναι γίνεσι

ἔστιν αὕτη. Τῶν παρεστώτων εἴ τις ὀφθαλμῶν ἔστ
gni ® χὴν χεῖρα, ἢ χωλὺν τὸν
πόδα, ἢ ἕτερόν τι σῶμα, ὃ ὑποστροφὴν πρὸς

ἴασιν πάλιν οὐκ
γέλματος ἐκτός
ἐπαγγέλλονται, ὅτ
τόν τι γ
σχω V, ὁπότε ἐκ γενέσεως κατόρθωσιν τὸ τοιοῦτο V
οὐδὲ

καὶ παντὸς Ἱατρικοῦ 33 ἔπαγ-
ἰᾶσθαι
τοιοῦ-
παρά-

τιν, ὃν οὐδὲ ἀστρολόγοι

{μὴ ἀπὸ τοῦ μαχροῦ αἰῶνος

ἴασιν

ονεν' ἐγὼ δὲ Θεοῦ δεηθεὶς τὴν

ὅτε λαθεῖν ἠδυνήθη" τούτοο οὕτως γενομένου
οὐχ ἀμαρτάνουσιν οἱ τὸν πάντα δημιουργήσαντα Θεὸν
βλασφημοῦντες; Καὶ ὁ Ἰέρων ἀπεκρίνατο: Βλασφη-
μεῖν γάρ ἐστι τὸ λέγειν γενέσει ὑποκεῖσθαι τὰ πάντα;
χἀγὼ ἀπεχρινάμην'" Καὶ πάνυ. Εἰ γὰρ πᾶσαι αἱ τῶν
ἀσέδεια: ἐξ

ρώπων ἁμαρτίαι καὶ καὶ defen

ων γίνονται, οἱ δὲ ἀστέρες ταῦτα ποιτῖν ὑπὸ
Θεοῦ ἐτάγησαν, ἵνα πάντων χαλεπῶν ἀποτελεστικοὶ
γένωνται, αἱ πάντων ἁμαρτίαι εἰς αὐτὸν ἀναφέρονται,
τὸν πὴν γένεσιν. θέντα ἐν τοῖς

VI. dul ὁ ܩܘ‎ ἀπεκρίνατο: ᾿Αληϑῶς μεγάλως ἡ
ἔφης, ἀλλὰ πάσῃ σου 80Ά τῶ ἀπαραδλήτῳ
ἡ ἐμὴ ἐμποδίζει συνείδησις. Ἐγὼ γὰρ ἀστρολόγος
ἂν καὶ Ρώμην πρῶτον οἰκήσας, εἶτα @ φιλιωθείς τινι

ἄστροις

ἀποδείξει,

πρὸς γένους ὄντι Καίσαρος, αὐτοῦ τε καὶ τῆς συμδίου
τὴν Ἰόνεσιν ἀκριδῶς © ἠπιστάμην, καὶ ἱστορήσας
ἀκολούθως τὰς ελεσθείσας αὐτῶν τῇ

πράξεις ἆποτ
γενέσει ἔργῳ 4, σοὶ λόγῳ πείθεσθαι οὐ δύναμαι. ἣν
γὰρ τῆς γενέσεως αὐτῆς τὸ δ'άθεμα, ποιοῦν μοιχάδας,
ἰδίων δούλων ἐρώσας, xal ἐπὶ ξένης ἐν ὕδασι ὕνη-
σχούσας. γέγονεν, Ἐρασθεῖσα γὰρ τοῦ
ἰδίου δούλου, καὶ μὴ φέρουσα τὸν ψόγον, φυγοῦτα σὺν
αὐτῷ, ἐν ἀλλοδαπῇ ὀρμήσασα καὶ χοίτης κοι-
νωνήσασα, κατὰ θάλασσαν 6 διεφθάρη.

VIL Κἀγὼ ἀπεκρινάμην" Καὶ πῶς ἄρα 7 quide
ausis ὅτι ἡ φυγοῦσα ἐν ἀλλοδαπῇ γενομένη τὸν δοῦ-
λον ἔγημεν, καὶ γήματα 45 ἐτελεύτησεν; Καὶ ὁ γέ-
ρων" ᾿Ασφαλῶς οἴδα τἀληθῆ, οὐχ ὅτι ἔγημεν, ὁπότε
οὐδ᾽ ὅτι ἤρα ἐγίνωσχον, ἀλλὰ μετὰ τὴν αὐτῆς ἀπαλ-
λαγὴν καὶ 45 ἀδελφὸς ὁ αὐτῆς ἐμοὶ διηγή-
σατο πάντα τὰ ἔρωτα, καὶ 5 ὡς

70 καὶ οὕτως 95

αὐτῷ

τοῦ ἀνδρὸς
κατὰ τὸν αὐτῆς

ὃν,

ἅτε δὴ καὶ ἀδελφὸς, οὐκ ἐδουλήθη μιᾶ-

σεμνὸς
ναι τὴν κοίτη», καὶ πῶς βουλομένη καὶ αἴδου

DES
Ὁ τὸν ψόγον ἡ τάλαινα (οὐκ ἔστι γὰρ αὐτὴν μέμψα-
σθαι, ὅτι ἐκ γενέσεως ταῦτα ποιεῖν τε Ἡ καὶ πάσχειν
ἠναγκάζετο 8) ὄνειρον εἴτε ἀληθῆ εἰτε ψευδῆ ἐπλάτατο
οὐκ ἔχω λέγειν. Ἔλεγε γὰρ αὐτὴν 09 εἰρηκέναι:
Ὡς ὅτι ἐν ὁράματι ἐπιστὰς τις ἐκέ dua τέ-
wes ἐξαυτῆς τὴν Ῥωμαίων ἐκδῆναι πόλιν, Ὁ δὲ
ἀνὴρ σώζεσθαι αὐτὴν σὺν τοῖς υἱοῖς σπεύδων αὐτίκα
αὐτοὺς παιδευθησομένους P^ εἰς τὰς ᾿Αθήνας ἐξέπεμι
σὺν τῇ μητρὶ καὶ δούλοις, τρίτον δὲ νεώτερον υἱὸν

τὸν»

ευσέ μοι

CLEMENTINA. — HOMILIA XIV.

350

AÀ interest: nisi quod omnino unusquisque fructum
eorüm que aeseerit percipiet. Demonstratio aulem,
non esse genesin, hzc est. Ex astanlibus si quis
oculis sit orbatus, aut mutilam habeat manum, vel
pedem claudum, vel in corpore aliquid aliud, quod
et redire ad integritatem non valeat, οἱ sit supra
omnem magicam artem : quem neque astrologi se
profiteantur sanaturos, quoniam ab omni seculo
nihil tale contigit: ego vero Deum precatus sani-
tatem proebuero, quandoquidem id nullatenus po-
tuit per genesin corrigi: hoo ita facto, nonne errant
qui in cunctorum opificem Deum maledicta et blas-
phemias eonjieiunt? Respondit senex : Scilicet, id
est maledieta conferre, dicere geniture subjici uni-
versa ἢ Excepi ego : Omnino est. Nam si omnes ho-
minum errores et impietates et impudicilie ex
stellis oriuntur, stella autem ad ea facienda a Deo
conslitutee sunt, quo cunelorum flagitiorum sint
etfectrices, omnium peccata ad eum referuntur, qui
in astris posuerit genesin.

1, Et senex respondit: Admodum vere locutus
es;sed omni ius incomparabili probationi mea
obstat conscientia. Ego enim, qui astrologus sum,
et Rome primum babitavi, amicus postea factus
cujusdam qui erat ex genere Cesaris, viri illins
uxorisque ejus genituram aceurate notam habui;
cumque viderim res, prout ferebat eorum genesis,
revera evenisse, sermone a te nequeo persuaderi,
Habebat enim mulier talem constellationem, qua
adulieras facit, et servos proprios amare, in. pere-
grinauone et in aquis defungi: quod et ita factum
est. Incidit namque in amorem servi sui, et oppro-
brium non ferens fügit cum ipso, 86 peregre pro-
fecta, illique comrnista, periil in mari.

ΥΠ. Et ego respondi : Unde igitur scis, quod
illa fugiens, in alieno solo posita, servo nupserit,
et post nuptias fuerit defuncta? Et senex: Certis-
sime, inquit, seio, revera non quod nupserit servo,
quandoquidem neque quod eum amaret, agnove-
ram; sed postquam prolecta est, etiam frater viri
ejus mihi enarravit omnem illius amorem ; quod
ipse, qui honestus erat, utpote frater, noluerit to-
rum maculare, et quo modo volens, ac ipsum at-
que opprobrium verita illa infelix (neque enim im-
putandum ei est, quia eam genesis facere illa et
perpeti compulit) finxerit. somnium, verumne an
D falsum, non habeo dicere. Aiebat siquidem ipsam

dixisse: Astitit mihi quidam per visum qui jussit.

me eum liberis sine mora urbe Roma egredi. At vir
pro salute ejus filiorumque sollicitus confestim eos
erudiendos Athenas misit cum matre et servis:
habens vero tertium filium, qui erat junior, sibi

6

VARLE LECTIONES.

T ἔχει addunt Epit. et cod. Reg. 804. In O est :
C, παρέξω 7 ¥ Subinde pun

ἢ κυλλὴν τὴν χεῖρα ἔχοι.

ὁ ἐκ 0. ® ον ἢ,

88 Ἰάται Ὁ, 8 παρασχῶ
^ μεγάλως omiserim

c. 0, * εἴτα add. ο. Ὁ. Subinde φιλωθείς C. ἀχριδῶς recepi ex Ὁ. ^ ἀκολούθως τῷ γενέσει
αὐτῶν τὰς πράξεις ἀποτελασβείσας p C. 5 οὕτω G. 4 χοινωνήτασα αὐτῷ, θαλάσσῃ p. κρίτης αὐτῷ
κοινωνήσασα, x. θάλασσαν 0, 9 πῶς p. καὶ πῶς ἄρα D. ^ γημάσασα Ὁ. 99 ὁ ἃ. 9 χαὶ καὶ Ὁ. ὅδ! καὶ

0
θησομένας 0

Epi. ὁ 0. Tum recepi τήν ex Ὁ, qui ser. μιάναι,

wai dd e. D. ܣ‎ MiaciiBu.

351 8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 352

eum retinuit; is enim, qui responsa in somnis de- 4 ἔχων ἔσχε παρ' ἑαυτῷ ὅδ, ὡς δὴ τοῦ χρηματίσαντος

derat, eui eo manerc illum permiserat. Ceterum
multoelapso tompore ab ea litteras nom accepit;
cumque sepe Athenas misisset, assumplo me, qui
ei omnium essem conjunctissimus ac fidissimus,
ad eam quzrendam profectus est. Multos equidem
cum ipso in peregrinatione labores alacriter tuli,
memor quod in prisea sua felicifate me omnium
habuisset socium, ac supra omnes amicos dilexis-
sei. Ilaque Roma solvimus, sicque in has Syrie
partes devenimus et appulimus ad Seleuciam. At-
que ita e navi egressis nobis, ille uon multos post
dies pra animi dolore obiit, οσο autem huc veniens,
victum ab eo tempore ad hunc usque diem mani-
bus comparo.

B

VIII. His a sene dietis intellexi ex oratiane cjus,
senem, quem obiisse dixerat, illum ipsum esse pa-
trem vestrum. Nolui ergo de vestris rebus. cum
eo sermonem conferre, donec communicassem vo-
biseum. Nisi quod ubi hospitium ejus didicissem,
meumque indicassem, explorandi causa, hoe. tan-
tum percontatus sum, quod esset seni nomen ? ille
autem, Faustus, inquit; item quod nomen geminis
filiis? ille vero respondit, l'austinus et. Faustinia-
nus; et quodnam tertio filio? At ille dixit, Cle-
mens; denique quo nomine voearelur eorum ma-
ter? et ait, Mattidia. Ego igitur ex miseratione col-
laerymans, dimissa turba, veni ad vos, ut post cibi
communem perceptionem hec vobiscum commu-
nicarem. Porroante cibum sumptum nolui narrare,
ne forte victi dolore baptismi diem in luctu duce-
retis, quando etiam angeli elleruntur letitia. Hao
Pelrus cum diceret, omnes una cum matre lacry-
mis nos dedimus. Quos ille laerymantes videns,
ait: Nune unusquisque vestrum, pro timore erga
Deum, forliter que memorata sunt ferat. Neque
enim hodie vobis interiit pater, sed jam olim, sicut
vos conjectura recte facta dixistis.

ΙΧ. Ista. Petro loquente mater ferre non valens
clamavit et dixit : Hei mibi, o vir; tu nos diligens
mori voluisti; nos vero vivimus, et lucem aspie
mus, et adhuc capimuscibum. Nondum autem hoc
uno ejulatu finito, ecce senex ingreditur, et simul
atque clamoris causam sciseitari vellet, respiciens
ad uxorom : : Hei, inquit, quidnam hocest ?Q0nam
video? Accedens vero ct diligentius aspiciens ac
visus complexus est. Ambo autem proe gaudio re-
pentino defecerunt exclamare nisi, et alter alteri
loqui cupientes vocem non potuerunt emittere, nec
continere ἱπεχρ]είαπι letiiam. Verum non multo

D

κατ' ὄναρ συνεῖναι αὐτὸν αὐτῷ ἐπιτρέψαντος, 1168
λοῦ δὲ χρόνου διελθόντος οὐκ ἔλαθε γράμματα παρ

ele ᾿Αθήνας, ἐμὲ
ὅντα,

αὐτῆς. Αὐτὸς πολλ.

ῥαλαθὼν ὡς πάν
τὴν ζέτησιν αὐτῆς ὅδ ἐπορεύθη. Πολλὰ μὲν οὖν αὐτῷ

209

καὶ κατὰ τὴν ἀποδημίαν συνέχαμνον "7 προθύμως,
μεμνημένος ὅτι τῆς πάλαι αὐτοῦ εὐδαιμονίας χοινωνόν
µε πάντων εἶχεν, ὑπὲρ πάντας αὐτοῦ µε τοὺς φίλους
ἀγαπῶν δ, Καὶ δὴ ἀπεπλεύσαμεν αὐτῆς Ῥώμης, καὶ
οὕτως εἰς τὰ ἐνταῦθα τῆς Συρίας ἐγενόμεθα μέρη ܕ‎
wal εἰς Σελεύχειαν παρεθάλομεν 9, καὶ οὕτως 648
τῶν ἡμῶν τοῦ πλοίου pev οὐ πολλὰς ἡμέρας ἐκεῖνος
ἐνταῦθα ἐλθὼν,

μὲν @ ἀθυμῶν ἐτελεύτησεν. Ἐγὼ
τὰς διὰ τῶν χειρῶν τροφὰς ἔχτοτε wal εἰς δεῦρο πο-
βίζοµαι 6,

1111, Ταῦτα τοῦ γέροντος εἰπόντος, σύνοιδα 53, ὅτι,

νάναι δὲ, οὗτος αὐτὸς ἦν, ἐξ ὧν
ρος, Οὐκ ἐδουλήθην οὖν @ τὸ

ὃν ἔλεγεν γέροντα
ἔλεγεν, ὁ πατὴρ ὁ ܐ‎
καθὶ ὑμᾶς αὐτῷ συναντιθολι

μέχρις ἂν ὑμῖν προσ-

ἦν ξενίαν αὐτοῦ κα:

"

ανάθωµαι, ® Πλὴν τὰ κατὰ

τας ἕνεκα,

παμαθὼν καὶ τὴν ἐμὴν δὲ @ μηνύσας, xp
τοῦτο μόνον ἐπυθόμην, τί ὄνομα τῷ γέροντι; Ὃ δὲ
ἔφη, Φαῦστος, Τί δὲ τοῖς διδύμοις υἱοῖς ; Ὁ δὲ ἀπε-
χρίνατο, Φαυστῖνος καὶ ἄαυστινιανός, Τί δὲ τῷ τρίτῳ
υἱῷ; Ὁ δὲ εἶπεν, Κλήμης. Τί δὲ τῇ τούτων μητρὶ
Ματτιδία 9. Ὑπὸ συμπαθείας

ὄνομα; Ὁ δὲ ἔφη,
οὖν ἐγὼ σύνδαχρος γενόμενος, ἀπολύσας τοὺς ὄχλους
ἦλθον πρὸς ὑμᾶς, ἃ τὴν ἁλῶν κοινωνίαν ταῦτα

προπτανάθωμαι ὑμῖν, Πρὸ δὲ τοῦ ἀλῶν μεταλαθεῖν εἰ-

ἵνα

ἐθουλήθην, μή πως ὑπὸ λύπης νίκης
ϑέντες ἐν τῇ τοῦ βαπτίσματος ἡμέρᾳ πενθοῦντες δια
πελέτητε, ὁπότε καὶ ἄγγελοι χαίρουσιν. Ταῦτα τοῦ
Πέτρου λέγοντος, ἐδακρύομεν οἱ πάντες μετὰ τῆς µη-
τρός, 0 δὲ δακρύοντας ἰδὼν ἡμᾶς @ ἔφη NU» ἕκα-
w γενναίως φερέτω

πεῖν ὑμῖν οὐ;

στος ὑμῶν φόθῳ τῷ πρὸς τὸν
τὰ λεχθέντα. Οὐ γὰρ δὴ
πατὴρ, ἀλλὰ καὶ ἔχπαλαι
εἰρήχατε.

1. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰκόντος, ἡ μήτηρ μὴ gi-
ρουσα βοῶσα ἔφη" Οἴμοι 0 ἄνερ, ἡμᾶς ἀγαπῶν κρὶ
σει μὲν αὐτὸς ἐτελεύτησας, ἡ μεῖς δὲ ζῶντες φῶς ὁρῶ-
μεν, καὶ τροφῆς ἄρτι 7 μεταλαμδάνομεν. Οὔπω δὲ
τῆς υἱᾶς ταύτης ὁλολυγῆς παυσαμένης, ἰδοὺ καὶ Ἡ ὁ

σήμερον ὑμῖν ἐτελεύτησεν ὁ
8» ὡς ὑμεῖς στοχαζόμενοι

χέρων εἰσήει, καὶ ἅμα τῷ βούλεσθαι αὐτὸν τῆς κραυ-
γῆς τὴν αἰτίαν πονθάνεσθ,

ψας 894 ἔφη" Ομοι "t τί

τὴν γυναῖκα ἐμδλέ-

τοῦτο εἶναι; τίνα ὁρῶ;
ἐδέστερον ἐνιδὼν καὶ ὁραθεὶς
χαρᾶς αἰφνιδίου διεφώνουν

προσελθὼν B καὶ dw

πλέκετο. Οἱ δὲ ὑπί

Καὶ λαλεῖν ἀλλήλοις βουλόμενοι, ἀφασίᾳ

ἀμφότεροι υλόμενοι, à
Γλήστου χαρᾶς οὐκ ἐδύναντο

VARLE LECTIONES.

50 ἔσχεν παρ᾽ αὐτῷ C. Tum.
καμον 0. 9 ἀγαπῶν Epil., ἆγατ'
τες suspicatur 8. 51 Add. ἐκεῖνος ܐ‎
δεῦρο πορίζω τροφάς C. δὲ συνιδών Ο. 6 :
0. om. Ὁ. ** δὲ inserui
et Ο., οἴμμοι C. Tum μὲν αὐτός

t5 οὖν

bi [
O ®" ܘܐ‎ Epi.

7 χα! recepi ex Ὁ. "lta Epit. el O, οἴμμοι 6, 1: συσχεβέντες, καὶ C. Tum. in

ἐδύναντο,

p. δή Cl. Errat S. de C, qui et ipse δή. δ αὐτῆς assumpsi ex Ὁ. δ΄ συν-
ντα €, Ὁ, 9. µέρη ἐγενόμεθα C, insequente καί omisso. 50 παραθαλόν-
v'ex Ὁ, quoeum omisi ἑαυτὸν ἀποξούς anle τὰς διά, δὲ ἔκτοτε μέχρι
S τεὔνάνα, γέροντα C. Sequens οὗτος adseripsi e, O. Dein ὁ

c. ὁ. € Ματθιδία Ο 55 ἡμᾶς ἰδών C. 59 ἐκ πάλαι
accessit ex Ὁ. 7! ἄρτι add. c. O, qui om. seq. δέ

Ὁ. ἐδύσαντο, ad oram p.

353

κρατεῖν. Πλὴν μετ᾽ οὐ πολὺ πρὸς οὐτὸν ἡ 15
ܐ + ܕ‎ ἢ

TUA
"Eyü σε, Φαῦστε, τὸν κατὰ πάντα μοι T5 γλυκύτατον,
Πῶς ἄρα ζῇς, ὃν ὡς τεθνεῶτα μικρῷ πρόσθεν 7
ἠκούσαμεν ; πλὴν οὗτοί εἶσιν ἡμῶν υἱοὶ, Φαυστῖνος,
Φαυστινιανὸς καὶ Κλήμης. Ταῦτα εἰπούσης, ἡμεῖς οἱ

τρεῖς προσπεσόντες αὐτῷ καὶ χαταφιλοῦντες ἅμαυ-
ρῶς πως τὴν μορφὴν αὐτοῦ $

X. Ταῦτα βλέπων ὁ Πέτρος ἔφη" Σὺ

ταύτης ἀνὴρ καὶ τῶν αὐτ'
Ἐγὼ εἰμι, Καὶ ὁ Πέτρος" Πῶς οὖν μοι τὰ αι

ὡς περὶ ἄλλου διηγήσω, πόνους εἰπὼν καὶ λύπην χα-

τάφον ; καὶ ὁ πατὴρ ἀπεκρίνατο' Πρὸς γένους ὑπάρ-
yov Καίσαρος, χαὶ π.

2

ερίφωρας μὴ θέλων

Ag τινὶ 5 τὴν ἐξήγησιν ἐνετυπωτάμην 9, ἵνα αὖ-
τὸς ὅστις εἰμὶ μὴ νοηθῶ. "Ίδειν γὰρ ὅτι, εἰ ἀναγνώ-
ρίμος γένωμαι
θόντες ἀναχαλέσοντα!
ποιοῦντες, καὶ τὴν τοῦ

οἱ κατὰ τόπον 75
8) Καίσαρι κεχαρισ
βίου πάλαι εὐδαιμονίαν μοι 8?
ὅλῃ προθέσει πρότερον ἀπεταξά-
μην. Οὐ γὰρ ἠδυνάμην, περὶ ® τῶν ἐμοὶ ἠγαπη-
μένων τὰ μέγιστα ὡς περὶ θανόντων κρίνας, πρὸς τὴν
τοῦ βίου τρυφὴν ἑαυτὸν ἀποδιδόναι,

XL Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Ταῦτα μὲν ἐποίησας ὡς
ἐθουλεύσω, Περὶ δὲ qe

περιθήσουσιν, ᾧ'

σεως ἄρα ψευδόμενος διισχυ-
ρίζου, ἤ ὡς ἁληθεύων ἐδεδαίους 33: Καὶ ὁ πατὴρ
ρίζου, # ὡς d j ic

, ἀληθῶς ὡς οὔσης

οὐκ ἀμύητος τοῦ θεω-

ὅστις ἐν ταῖς ἀποδημίαις κατ’ ἀνχάς μοι οιλιωρεὶς 55
τὸν τῆς ἐμῆς συμδίου μετὰ τῶν. τέκνων θάνατον
ἐδήλου. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Οὐχοῦν ἔργῳ πέπεισαι
ܡܠܐ‎ €, ὅτι οὐ συνέστηχε τὰ κατὰ τὴν Y

σιν ; Καὶ

ὁ πατὴρ ἀπεκρίνατο " πάντα τὰ ὑπο-

τρέχοντά μου S εἷς τὸν νοῦν ἐν

ἰϑεσθαί σοι, ἵνα πρὸς
αὐτὰ ἀκούων μανθάνειν ἔχω τούς σου τούτων ἐλέγ-
χους, ᾿Αλλὰ καὶ 3 πολλὰ πταίειν οἶδα τοὺς ἀστρο-
λόγους, πολλὰ δὲ καὶ ἀληθε
πως ἃ μὲν ἀκριθοῦσιν, ἀληθούουσιν, ἃ δὲ πταίουτιν,
τὸ μὲν μάθημα
δ OU ἁμαθίαν ψεύδεσθαι μόνην 9,
διὰ τὸ μὴ πάντας "Ὁ περὶ πάντων ἀκριθοῦν δύνασῃαι,
806 Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο" "λπεχς 91, μή mos,

ν. Ὑποπτεύω οὖν μή-

ἁμαθίᾳ πάσχουσιν, ὡς ὑπονοεῖν

συνεστάναι, αὐτοὺς

περὶ ὧν ἀληθεύουσιν, ἐπιτυγχάνουσιν, καὶ οὐχὶ ἀκ;

θοῦντες λέγουσιν, ᾿Ανάγλη γὰρ

σα ἔν πολλῶν τῶν
λεγομένων ἀποδαίνειν τινά Καὶ ὁ γέρων ἔφη" Πῶς
οὖν ἔστι περὶ 38 τούτου πληροφορηθῆναι, τὸ εἴτε συν. ἢ
ἔστηχεν τὸ κατὰ τὴν γένεσιν, οὔ ;

ΧΗ. ᾿Αμφοτέρων οὖν σιωπώντων ἔφην ἐγώ 33

CLEMENTINA. — HOMILIA XIV.

354

post mater quidem ad eum: Habeo te, Fauste,
omni modo mihi suavissimum. Et qua ratione vi-
vis, de eujus morte paulo ante audivimus ? Czte-
rum hi sunt filii nostri, Faustinus, Faustinianus
et Clemens. Que cum dixisset, nos tres in ipsum
incumbentes, eumque deoseulati, formam illius
Obseure recoluimus,

X. Hac videns Petrus, ait : Tu es Faustus, bujus
vir, ejusque liberorum pater? llle vero : Ego eum,
inquit. ΕἸ Petrus: Quare ergo tua mihi tanquam
de alio enarrasti, labores referens et dolorem et
exsequias ? Tum pater respondit: Cum sim ex ge-
nere Cosaris, enmque nollem. deprehendi, de alio
quodam narrationem effinsi, uL ipse quis essem
non intelligerer. Seiebam enim quod, si fuissem
recognitus, loci praesides eo audito, ut Ciesari rem
gratam facerent, me essent revocaluri, et prioris
vita felicitate cireamdaluri, eui ex toto animo an-
iea renuntiaveram. Qui enim me ob mortem cha-
rorum creditam ad maxima damnaveram, non po-
teram vite deliciis indulgere.

XL. Et Petrus dixit: Hoc quidem fecisti quemad-
modum plaeuit. Sed de genitura mentiensne affir-
mabas, an veluti verum dicens asserebas ? Iiespon-
dit paler: Non mentiar apud te. Tanquam vere sit
genesis, confirmabam. Non enim rudis sum in my-
teris hujus discipline : sed et mecum versatus est.
quidam Agyptius, astrologorum prestantissimus,
nomiue Annubion, qui in peregrinationibus, ab ini-
lio mihi amieus elfoetus, uxoris me:e ac liberorum.
mortem indicavit. Dixit Petrus: Nunquid jam re
ipsa persuasum habes, penesim non consistere?
Pater respondit : Necesse est nt. omnia, que men-
tem meum subeunt, tibiexponam, quoad ea audiens
possit discere tuas eorum refutationes. Sed enim
animadverti errare astrologos, in multis eliam vere
loqui.Suspicor igitur eos forte in iis, qua explorata
habent, vere dicere, in iis antem, in quibus errant,
14 ignorantia pati ; quare conjecto constare quidem
disciplinam, illos autem per solam inseitiam falsa
pradicare, eo quod non omnes possint de omnibus
habere seientiam. Et Petrus dixit: Cave ne cum
verum proferunt, casuassequantur et non tanquam.
certo scientes dicant. Omnino enim necesse est, ex
multis dictis evenire nonnulla. Tum senex ait: Qua
ergo ralione certitudo hac in re esse potest, an
constet, genesis, necne ἢ

XIL Cum igitur uterque taceret,ego dixi : Quia ma-

VARLE LECTIONES.

3 ἢ μὲν p. πρὸς αὐτὸν ἡ C. 15. πάντοιμοι
"Tta ὁ c. Epi: 410, εἴς ἃ dao τούς αὐ ἐπ) ἄλλων τινός 8. 30
p. αὐτός Ο. Idem ἐπιγνωσθῶ ἴδοι p. νοηθῶ, "Hie.
xal inserui ο, 0 , 9" βίου μοι εὐδαιμονίαν €., qui pergit

θαιοῦ Ü. Vb. ἔφη in 0. ponitur post ψεύσομαι.
*5 φιλωθείς C. 9^ γῦν inserui c. Ὁ. Subinde οὐ ex
nonnulli Epit. codd. * Vbh. τούς co» τούτων 5X5
Ὁ, in textu, in marg. τοὺς — ἐλέγχους.

πολλὰ πταίειν οἵδα ×. τι λ. Unde Davisius
X. 5. ,ܬ‎ δν μόγην om.
Gl. et &

Mx,
Ὁ. 9 πάντως 0. 91 ἔπεχε var. lect

«πάντα μοι Ὁ. Ἡ

χοῦς. Ἀλλὰ we (3) des in 0.
Epilome exhibet : Ἵνα παρὰ ο
"ES

τάχιον C. 18. τοὺς ἑαυτοῦ p. τὰ σεαυτοῦ O.
ία Ὁ οἱ Ερί., ἀνατυπωσάμενος Q. αὐτοῖς

οἱ ἀχούσαντες, ἀνακαλέσαντες ἢ. Sequens
ριθήσουτιν, ὅπερ ἀπεταξάμην. 98 868
Μ θεωρήματος". πλὴν ., θεωρήματος, πλέν S.
cod, οἱ Épitome. τήν anle γένεσιν om. €. δ᾽ μοὶ

DE

πάλιν τἀληθῆ μάθω καὶ

Bata
xax τἀληρῆ.

Καὶ πολλῶν τταίειν,

δή σου

ln Epit. @ Ita 0. c. Epil., πρό C. 5 ἐγὼ excidit ap.

358

thematicas disciplina
et pater non item, si ipse Annubion adesset,coram
patre disputationem haberem. lta quippe res palam
venire posset, dumarlis peritasadversusejusdem ar-
tis hominem questionem agitaret. Respondit pater:
Ubi ergo potesl cum Annubionecongressus ot collo-
quium haberi ?Et Petrus ait: Antiochic : ibienim au-
dioesse Simonem Mogum, quem Annubion assecta-
tus non deserit.Quando ergoillicfuerimus,si eos nan-
eiscamur, disceptatio fleri poterit. Et postquam de
multis disseruimus, propter recognitionem leti οἱ
Deo gratias agentes, nocte. superveniente ad som-
num nos contulimus,

HOMILIA XV.

1. Exorto autem mane, pater cum maitre nostra
tribusque filiis ingressus in locum ubi erat Pe-
trus, cum salutasset, sedit, deinde nos quoque,
illo jubente. Ao Petrus patrem inluitus ail: Por-
cupio te idem sentire quod uxor ac liberi, ut et
hie eum eis convivas, eL illic, post anim a cor-
pore disjunctionem, simul eum eisdem sis omni
molestia liber. An non enin te alque illos maxime
contristaret, si una non essetis? Et pater: Omnino
sane. Tum Petrus: Si ergo hic invicem separatos
esse molestia aíficit,nonne,quando post mortem erit
omnino necesse vos non esse simul, multo magis te
contristabit,te quidem, qui vir sapiens es,ratione tue
opinionis disjungi a tuis, illos vero mullo magis do-
lere, quod sciant te alia sentientem eternum sup-
plicium ob veri dogmatis negationem manere ἢ

TL Et pater dixit: At nom ita est,o amice, ut
apud inferos puniantur anime, quoniam anima si-
mul atque a corpore discesserit, in aerem dissolvi-
tur. Excepit Petrus: Itaque, usque dum hae de re
tibi persuadeamus, responde mihi, nonne tibi vide-
tur, te quidem, qui futuras pcenas non credis, ne-
quaquam dolere, illos vero, qui credunt, de te ne-
cessario angi? Tum pater: Recte 01618, Petrus au-
tem : Et quare maximo de te merore non eos libe-
rabis, religioni assentiens,non pudore inquam, sed
squitate, de iis que tibi a me dicuntur audiendo et
judieando, utrum ea ita babeant, nec ne. Ac si qui-
dem ita est, ut dicimus, et hic unacum charissimis
delestaberis et 11110 cum eisdem requiem conseque-
ris.Quod si in sermonum Luorum disceptatione
ostenderis, qu 8 nobis asserzntur, falsam esse
fabulam, etiam sie preoclare facies, illos idem tecum
sentientes accipiens, efficiesque ut. desistant vana.
spe inniti, et liberabis falsis terroribus.

11], Et pater: Multa mihi videris dicere rationi

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

enilus novi,dominus autem A

356

Ἐπειδὴ τὸ μάθημα ἀκριθῶς ἐπίσταμαι, ὁ δὲ κύριος

καὶ ὁ πατὴρ οὐχ οὕτως, ἤθελον, εἰ αὐτὸς "Awoo-
ἐπὶ τοῦ πατρὸς ποιήσασθαι δὲ λόγον .
Οὕτω γὰρ ἂν τὸ πρᾶγμα εἰς φανερὸν ἐλθεῖν ἠδύνατο,
γον τὴν ζήτησιν ἐσγηκότος, Καὶ
δυνατόν ἔστιν ᾿Αννου-

δίων παρῆν,

τεχνίτου πρὸς ὁμό
ὁ πατὴρ ἀπεχρίνατο' Ποῦ οὖν
θίωνι συντυχεῖν; Καὶ ὁ Βέτρος ἔφη" Ἐν ᾿Αντιοχείᾳ"
ܐ‎ γὰρ μανθάνω Σίμωνα τὸν Μάγον ὄντα 95, ᾧ Ἂν-
ς ἀχώριστός ἐστιν, Ἐπὰν 9 δῦν
αταλάθωι

αὐτοὺς, ἡ ζήτη-

Καὶ ὁμῶς πολλὰ διαλεχθέντες

τῷ ἀναγιωρισμῷ χαρέντες 9 καὶ Θεῷ εὖχα-
ἐπικαταλαξούσης, εἰς ὕπνον

'OMIAIA IE'.

1. Ὄρθρου | δὲ γενομένου ὁ πατὴρ μετὰ τῆς μητρὸς
ἡμῶν καὶ τῶν τριῶν υἱῶν εἰσελθὼν, ἔνῆα à II
ἦν, προσαγορεύσας ἐκαθέσθη, ἔπειτα 307 καὶ ἡμεῖς,
Καὶ ὁ Πέτρος τῷ πατρὶ προσεμ-

Ὁ κελεύσαντος,
+ Σπεύδω ὁμάφρονά σε γενέσθαι γυναικὶ
meg αὐτοῖς καὶ ἐνταῦθα ὁμοδίαιτος ἧς,
σῴνατος τῆς o
σῃ 9.7H γὰρ οὗ τὰ μι
λυπεῖ καὶ αὐτοὺς τὸ μὴ ἀλλήλοις συνεῖναι ; Καὶ ὁ
πατήρ. Καὶ Καὶ ὁ Πέτρος" Εἰ οὖν καὶ 99
ἐνταῦθα τὸ ἀλλήλων χεχωρίσθαι λυπεῖ, μετὰ θάνατον
πάντως ὀφειλόμενον ὑμῖν pev ἀλλήλων μὴ εἶναι,
μᾶλλον λυπήσει 100, σὲ μὲν ἄνδρα σοφὸν
ὄντα τῷ τῆς σου λόγῳ ! τῶν σῶν κεχωρί-
σθαι, αὐτοὺς δὲ πολὺ μᾶλλον ὀδυνᾶσθαι τῷ εἰδέναι,
ὅτι σε ἄλλα φρονοῦντα αἰώνιος μένει κόλασις, ῥητοῦ
δόγματος ἀποφάσει ;

Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη" Αλλ᾽ οὐκ ἔστιν, ὦ φίλτατε,‏ .]ܐ
τὸ ἐν ἄδου ψυχὰς κολάζεσθαι, αὐτῆς ἅμα τῷ ἀπο-‏
στῆναι τοῦ σώματος εἷς ἀέρα λυομένης. Καὶ ὁ Πέτρος‏
Μέχρις οὖν ὅτε &‏
χριναί um, ob‏

ܟܘ

τὸν ἀπὸ

aeg

σμὸν συνὼν ἄλυπος teh. σε

πάνυ γε.

πόσῳ

γνώμης

ν 3 περὶ τούτου πείσωμέν 3
μὲν ἀπιστοῦντα
ους δὲ πεπεισμένους

ἔφη"
σὲ

i Bossi σοι, σὲ
τὴν κόλασιν μὴ λυπεῖσθαι, iue
ἀνάγκην ἔχειν περὶ σοῦ ἀνιᾶσθαι ; Καὶ ὁ πατήρ"
'Ακολούθως λέγεις. Καὶ ὁ Πέτρος: Διὰ τί δὲ αὐτοὺς
οὐκ ἀπαλλάξεις μεγίστης περὶ σοῦ λύπες, τῇ θρη-
σνείᾳ συνρέμενος, οὐ δυσωπίᾳ λέγω, ἀλλ᾽ εὐγνωμο-
σύνῃ, περὶ τῶν λεγομένων σοι ὑπ' ἐμοῦ ἀκούων, xal
κρίνων εἰ ταῦτα οὕτως ἔχ

i, ἢ οὔ ; καὶ εἰ μὲν οὕτως
, καὶ ὧδε συναπολαύσεις 808. τοῖς
συναναπαύση: εἰ δὲ ἐν τῇ τῶν λόγων
σου + σχέψει δείξης τὰ ὑφ᾽ ἡμῶν λεγόμενα μῦθόν
τινα φευδῆ εἶναι, καὶ οὕτως καλῶς ποιήσεις, αὐτοὺς
ὁμογνώμονάς σοὶ εἰληφὼς, καὶ τοῦ κεναῖς ἐλπίσιν
ἐπερείδεσθαι παύσεις, καὶ ψευδῶν φόδων ἀπαλ -
Aes.

ΠῚ. κ.

ὁ πατήρ: Πολλὰ φαίνῃ µοι εὔλογα λέγων‏ ܐ

NARUE LECTIONES,

*5 ta 0. ο, Fyit.,
Y? χαρὲς πληρωθέντες O.

3 μετὰ τὸν χωρισμὸν τῆς

09 3 ἂν om. 0, ° Ita 8

ἰησάμην C. supra ἐθέλων leg. censel 8, 55 £

Ψυχῆς ἀπὸ το
Eyii. 422, συνὼν ἓν = διάγῃς. οὐ καὶ ܘܬ‎ οὗ λυπήσει C, !
., πείσομεν C., 0, * σου interposui c. 0.

a. p. τὸν μάγον ὄντα 0. 9! ὡς ἂν C.
σώματος συνόντα ἄλυπον ἔσεσθαι C, In

Ita. Epit, οἱ Ο., λόγω σου

357 CLEMENTINA.

TU οὖν ἐστὶ τὸ κρατοῦν σε, μὴ

Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη ^ σε; μὴ
εἰς τὴν ἡμετέραν πίστιν ἐλθεῖν, λέγεε ἵνα εἰς αὐτὸ
λέγειν ἀρξώμεθα δ. Πολλὰ γάρ ἐστι τὰ κρατοῦντα"

τοὺς μὲν πεπεισμένους ἀσχολίαν 1 ἀγορασμῶν, πρά-
εων ν σον τίδι aS. X ποιαῦτα' ἀπι-
ἕξων, γεωργιῶν, φροντίδων, καὶ ὅσα τοιαῦται.

στοῦντας ὃ δὲ, ἀφ᾽ ὧν εἴ ܐܘܡ‎ σὺ, ὑπολήψεις τοῦ νο-

μέζειν, ἢ θεοὺς τοὺς οὐκ ὄντας εἶναι, ἢ τὸ γενέσει τὰ
πάντα ὑποκεῖσθαι ἢ αὐτοματισμῷ, 4 τὰς ψυχὰς Qvn-
τὰς εἶναι ", ἢ καὶ τὸν ἡ
οὔσης προνοίας.

1V. ᾿Εγὼ δὲ προνοίᾳ Θεοῦ τὰ πάντα

ερον λόγον ψευδῆ ὡς οὐκ

ἔτεσι τὴν διάστασιν σοῦ τε καὶ τῶν σῶν 1:
Ἐπεὶ γὰρ σὺν σοὶ ὄντες ἴσως τῶν τῆς 088
λόγων ® οὐκ $09 ἂν ἐπήκουσαν, ᾠκονομήθη οὖν
μητρὶ ἡ ἀποδημία καὶ ναυάγιον 12 καὶ θανάτου
νοια καὶ ἀπρασίαι" ἔτι
τὰ Ἑλλήνων καὶ 13 ἃ
εἰδότες ταῦτα ἀνασκευά
τὸ φιλῆσαι -
φῆναι. Boos]

τε καὶ ἐκπαιδευβῆναι αὐτοὺς
δόγματα, ἵνα μᾶλλον ὡς
ν δυνατοὶ ὦσιν" ἐπὶ τούτοις

ν τῆς θεοσεδείας λόγον, καὶ ἐμοὶ iuo.
ἦναι, πρὸς τὸ συλλαδέσθαι 1} µου τῷ
κηρύγματι" ἀλλ᾽ ἔτι μὴν συνελθεῖν χαὶ τὸν
Κλήμεντα, καὶ οὕτως
ὑπὸ θεραπείας τῆς θεότητος 15

ἀδελφὸν

τὴν μητέρα ἐπιγνωσθῆναι, καὶ
πληροφορτβ:
μετ οὐ πολὺ εὐθὺ τὰ δίδυμα τὲ
καὶ ἐπιγνόντα καὶ τῆς ἄλλης ἡμέρας σοι συντυχεῖν,
καὶ τι

ς σοὺς ἀπολαδεῖν. Τοσαύτην οὖν ταχεῖαν ἆρμο-
νίαν πανταχόθεν συνδραμοῦσαν εἷς ἕνα Ἰνώμης σχο-
πὸν οὐκ οἶμαι ἀπρονόητον

¥, Καὶ ὁ πατὴρ τῷ d (e Νὴ
νόμιζε, φίλτατε pot Πέτρε, ἐν ἐννοίᾳ μὴ ἔχειν περὶ
τοῦ ὑπὸ σοῦ κηρυσσομένου λόγου, Πέρας 11 γοῦν
ταύτης τῆς παρῳχηκυίας νυκτὸς πολλὰ τοῦ Κλήμεν-
τος προτρεπόμενά μοι 18 τῇ ὑπὸ σοῦ κηρυσσομένῃ
ἀληθείᾳ συνηέσθαι, ἀπεκρινάμην: Τί γὰρ καινότερον
ἐντέλλεαθαι δύναταί τις παρ’ ὃ οἱ ἀρχαῖοι παρήνεσαν;
'O δὲ ἠρέμα γελάσας ἔφη: Πολλὴ διαφορὰ, πάτερ,
μεταξὺ τῶν τῆς 0 θεοσεδείας SQ λόγων καὶ τῶν
τῆς φιλοσοφίας, Ὁ γὰρ τῆς ἀληθείας λόγος ? ἀπό-
δειξιν ἔχει τὴν ܐ‎ ἐκ προφητείας, ὁ ὃὲ τῆς φιλοσοφίας
καλλιλογίας παρέχων ἐκ στοχασμῶν δοχεῖ
νειν 13 τὰς diro:
τὸς χάριν τὸν

παριστά-

flete, Καὶ ὁμῶς ταῦτα εἰπὼν δείγμα-

pl φιλανθρωπίας μοι λόγον ἐξέθετο 53,

ὅνπερ αὐτῷ ὑφηγήσω 33, ὃς ἀδικώτατός μοι μᾶλλον
VARLE

5 ἔφη deest in 0. Tum scripsi κρατοῦν σε,

— HOMILIA XV. 358
Α consentanea. Tum Petrus : effare ergo, inquit,quid
te contineat, ne ad nostram venias fidem, ut circa
illud incipiamus loqui. Multa quippe sunt qua reti-
nent, 1:16165 quidem occupationes mercaturg,reruin
gorendarum agriculture, sollieitudinum et similia,
incredulos vero, ex quibus tu quoque es, credite
opiniones, vel deos qui revera non sunt, existere,
vel euncta genesi aut casui temerario Subjacere,
vel animas mortales esso, vel οἱ doctrinam nostram
esse falsam, nulla nimirum existente providentia.

VI. Ego vero euncta per Dei providentiam gu-
bernari affirmo ex iis quie tibi acciderunt, quod tot
annos tu ac tui fuistis separati. Quia enim, si te-
cum ransissent, forte non audiissent Sermones
vere religionis, provisa est peregrinatio eum ma-
ire, item naufragium et mortis suspicio et venditio ;
preterea illos erudiri in Grecis ac impiis dogmati-
bus, ul melius tanquam periti possent ea evertere ;
ad hic dilexisse pietatis doctrinam et mihi potuisse
Adnari, ad pereipiendam pradicationem meam ;
sed et adhuc convenire fratrem Clementem, sicque
agnosci matrem,etrecuperata sanitat
deri de cultu divinitatis,

plene persua-
nec multo post statim ge«
minos filios, agnitos et agnoscentes, sequenti quo-
que die tibi occurrere, teque tuos recipere. Tantam
igilur adeoque celerem coharentiam, undique con-
currentem ad unam consilii metam, non puto
absque providentia contigisse.

V. Bt pater cmpit dicere Petro: Ne arbitreris,
charissime Pelre, me predieatam a te doctrinam in
mente non habere, Denique hac pricterita nocte,
cum Clemens mulis hortaretur me ad amplecten-
dam veritatem quam predicas, respondi: Quid
enim novi praecipere quis potcst preter id quod
anliqui monuerunt? At illo, postquam leniter risit,
ai: Magnum discrimen est, pater, inter religionis
ac philosophiz sermones. Nam sermo. veritatis ex
prophetia demonstratur, philosophie autem sermo,
elegantiam exhibens orationis, ex conjecturis vide-
tur afferre demonstrationes. Hisque dictis exempli
gralia doctrinam de humanilate mihi exposuit,
quam ei enarraverus, quie mihi profecto maxime
iniqua videbatur. ἘΦ quo modo, dicam. /Equum

LECTIONES,

μὴ els c. eodem, κρατοῦν
margine. Hic et infra C var. lect. apposuit duorum codd. Regie Bibliothece 418 σι 801 CI
men continentium, sed vulgata longiorem ex Clementinorum laciniis.

εἰς 0. μή alios inserere notans in
ementinam Epito-
Non omnes repetivi, cum sint ple-

Teque, ut recte noiat S., non tam lectionis varietates, quam interpretamenta. ὁ Vbb. λέγε, ἵνα εἰς αὐτὸ

λέγειν ἀρξώμεθα non leguntur in Ὁ.
scriptores etatis inferioris sunt munera officii. S
ct 804 hiec habent : ᾿Απιστοῦσι δὲ πολλοὶ,
λέγετε ἢ, κ. τι λ. 9 εἶναι accessit ex Ὁ.
18. γαυφραγίω C in textu,v ]
πεπρᾶσθαι p. ἀπρασίαι conj. (ὦ, ἐφασίαι

καὶ ἀπρασίαι, 18 χαὶ om, var. leet. ap. 0.

(stupores)

dicationem meam. Β. 15 τὴν θεότητα O. Idem εὐθύς.
C. " τέρας Cl. Falsa notat 8 de C, qui exhibet
ο, O et var. lect. ap. C.
^! τήν add. c. 0, var. lect.
hom. xrt, 25 seqq.

ap. C et Epit.

7 ἀσχολίαι bene C. Tum πρ

ὡς καὶ σὺ ὑπολαμβάνεις,
5^ [ta var. loot. ap. C et Epit.,
ναυφράγιον ex conject.,

15 συλλαμδάνεσθαι var. leet. ap. C. Col
interpretatnr : συλλαμοάνεσθαί τινι significat succurrere alicui. Debobal

πέρας,
49 τῶν τῆς recepi ο. 0, var. lect.
9$ ci

ων conj. D. Frustra : πράξ
απεστοῦσι C, Ὁ. Codices Hegii 148
γὰρ ἢ θεοὺς τοὺς οὐχ ὄντας εἶναι
ἵομένων C, Ὁ. Ἡ τὸν — λόγον 0.
ναυάγιον var. lect. in marg. Tum πρᾶσις νο]
1061 vul. D. In duobus Ci codd. et in Ὁ des, vbb,
elerius hec perperam
vertere : ad. adjuvandam. prg-
va deest in Ὁ. Tum τῇ ἄλλη ἡμέρᾳ var. lect, ap.
15 προτρεπομένου bene C. αι add, συνθέσθαι
ap.G et Epit, 425, 3 λόγος accessit ex Ὁ,
περιστῶν C, παριστᾶν B. 38 ἐξέθετο λόγον C. 3 0

ς apud

ὃ ἀπιστοῦντας D.
Καὶ

15

359

alteram quoque opponere, οἱ οἱ qui aufert tuum
pallium, tradere et maforle, eL cum eo, qui ad
unum milliare adigit, per duo proficisci, atque alia
similia (a).

VI. Respondit Petrus : Atqui hoc existimasti ini-
quum, quod sequissimur est. Ae si lubet audi. Et
pater dixit: Prorsus lubet. Tum Pelrus : Num tibi
videtur cum duo reges inimiei sunl et divisas re-
giones tenent, si quispiam ex iis, qui subjecti sunt
alteri, in allerius regione. deprehendatur, ideoque
wnereatür mortem, οἱ colapho, non autem capite
punitus, penam evadat, num videtur humanus, qui
veniam dedit? Et paler ait: Admodum. Dixit, Pe-
irüs: Quid vero, si is ipse eliam alicui proprium
vel aliud qui auferat, et in furto comprehensus si
duplum det, cum quadrupli sit debilor, insoperque
mortis, qui nempe in adversarii finibus captus sit,
nonne tibi videtor, humanum esse eum,qui dii plum
accepit et morlem illi remisit? Et. pater ait: Cla-
rum est. Ac Pelrus : Quid vero, nonno oportet, ut,
qui in alterius regno versatur, idque pessimi ho-
stis, vilam conservandi gratia omnibus aduletur, et
vi adigentibus magis cedat, non salutautes salutet,
inimicos sibi concilicl, cum irascontibus non con-
iendal, sua omni audacter petenti prebeat et
faciat qumcunque sunt hujosmodi? Tum pater:
Cuncta potius merito sustinebit, si his vitam pre-
Tert.

VIL Et Petrus: Nonne igitur ii, quos dicebas
affici injuria, ipsi sunt finium. transgressores, in
quantnm versantur in regno altevius, etin tantum
defraudatores sunt, in quantum possident ? Sed qui
videntur facere injuriam, unicuique ex conlraria
parte tanta gratilicantur, quanta eis permitlunt
habere. Hzc quippe ad eos pertinent, qui pressen-
iia elegerunt. Et adeo. humani sunt, ut illis vitam
donent. Atque exemplum ita quidem habet, Audi
jam ipsam rem. Veritatis propheta adveniensdocuit
nos, quod omnium creator ac Deus duobus quibus-
dàm duo regna distribuit,bono et malo, dans malo
quidem regnum hujus mundi cum lege, ila ut ha-
beat potestatem injuriosos puniendi, bono autem
largitus futurum perpetuum seculum, Unumquem-
que vero hominum liberum feeit, quique habeat po-
lestalem se tradendi cui velit, aut presenti malo,
aut faturo bono. Ex quibus, qui presentia eligunt,
poleslatem habent vt divites sint, in deliciis ac
voluptatibus vitam agant,et similia omnia pro viri-
bus percipiant. Nam futurorum bonorum nullum

(a) Luo. vr, 29 ; Matth. v, 39.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBiA.

aiebat esse, et ei qui maxillam tuam percutit, A égal

ܗ

360

εἶναι
αι καὶ

καὶ τῷ τὴ τὴν σιαγόνα παρατι

τὴν ἑτέραν, καὶ τῷ αἴροντι αὐτοῦ τὸ ἱμάτιον προσ-

25.28

διδόναι καὶ τὸ µαφόριον 35-35, ἀγγαρεύοντι δὲ μίλιον
ἓν συναπέρχεσβαι δύο, καὶ ὅσα τοιαῦτα.

Vl. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο" ᾿Αλλ’ ἐνόμισας ἄδι
κὸν ὅ τι δικαιότατόν ἐστιν. E! σοι φίλον ἐστὶν, ἄκου-
ὁ πατὴρ 3 ἔφη" Πάνο μοι φίλον. Καὶ ὁ
Βέτρος: Οὐ δοκεῖ σοι, δύο ἐχθρῶν βασιλέων ὄντων
καὶ διῃρημένας τὰς χώρας ἐχόντων, εἴ τις ἐκ τῶν τοῦ
ἐνὸς ὑπηχόων ἐν τῇ τοῦ ἑτέρου χώρᾳ φωραθείη, καὶ
διὰ τοῦτο θάνατον ὀφείλων 35, ἐὰν ῥαπίσματι καὶ μὴ
θανάτῳ τῆς ἵνεται μὴν 99 ὁ
ἀπολύσας Καὶ
πάνυ, Καὶ ὁ 1 τι ἢ

ἰνος dr

σον. Καὶ

τιμωρίας dm

λυθῇ, οὐ @
̈ܕ‎ 2 d ὁ πατὴρ ἔφ'

άνθρωπο.

σίου ὀφείλων 33, καὶ τὸ θανεῖν, ὡς ἐν 843 τοῖς τοῦ
ὁ λαδὼν τὸ

άνθρωπος
τυγ/άγει; Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη" Φαίνεται, Kal à Πέτρος,
Tii; οὐ χρὴ τὸν po» βασιλείᾳ ὄντα 3, καὶ
ταῦτα πονηροῦ τινος ἐχθροῦ, τοῦ ζῇν χάριν πάντας

ἐναντίου ἀλοὺς ὅροις, οὐ δοκεῖ σοι ὅτι

διπλάσιον καὶ θανάτου αὐτὸν ἀπολύσας

ἐν ὃ

ἐπὶ πλεῖον Unies
διαλ-
5, τὰ ἑαυτοῦ

χολαχεύειν, καὶ ἀγγαρεύουσιν

ὄντας τ

μὴ προσαγο
λάσσει

pegar

ὀργιζομένοις μὴ

φθονεῖς

ἀδεῶς 3: παντὶ αἰτοῦντι
Καὶ ὁ πατήρ"
εἴπερ τούτων τὸ ζῇν προχρίνει.

VIL Καὶ ὁ ἴσθαι ἔλεγες,
αὐτοὶ παρορισταὶ τυγχάνουσιν, καθὸ T ἐν ἑτέρου εἰσὶ
ἵν, ὅσον κεκτη-

όμενοι

παρέχειν, καὶ ὅσα τοιαῦτα ;

Πάντα μᾶλλον εὐλόγως ὑποτταί

βασιλείᾳ, χαὶ τοσοῦτον πλεονένται εἰ
ΟἹ δ᾽ 3 ἀδικεῖν νομιζ
ἐχάστῳ τῷ ἐξ ἐναντίας ὄντι χαρίζονται 80. ὅσα ἂν
ἔχειν συγχωρῶσιν. Αὐτῶν γάρ

εἰς τοτοῦτον φιλάν-
οἷς συγχω;
κους δὴ

4 τοσαῦτα

μένοι

αὐτοῖς ἐστι ταῦτα

τῶν τὰ παρόντα ἑλομένων, Καὶ
θρωποί

εἶσιν, ὡς τὸ ζῇν αὖτ

99 αὐτὸ τὸ

νεῖμε ἜΣ ας δύο,

αἰῶνα. "Exrscos δὲ τῶν
σεν ἔχειν τὴν ἐξουαίαν ܢ‎ ἀπονέμειν ᾧ βούλεται,
ἢ τῷ παρόντι κακῷ ἢ τῷ μέλλοντι ὀγαρῷ, Ὧν οἱ
Vues τὰ παρόντα ἐξουσίαν ἔχουσι πλου

πὰν ὃ τι ἂν δύνωνται, Τῶν γὰρ

φῆν, ἥδεσθαι, καὶ
ἐσομένων ἀγαθῶν οὐδὲν ἕξουσιν, Οἱ δὲ τὰ τῆς μελ

τρὸ-‏ ܕ(

VARLE LECTIONES.

Anis Vid. Suieer Thesaur. s. v. Credner, Beitrege τ, 308. S. Tum adjunxi ἕν ο, Ὁ, 9 ὅς
p. ὁ πατήρ 0, 3 Ita optime 8, ὀφείλον absurde Ὁ, Epit. barbarie ὀφειλώς 39 μήν om. Ὁ, 393 τί ascripst
ὃκ Ὁ et Epi. 5: ἄλλο v. 0, Insequens καὶ inserni c. Ὁ. 5) ὀφείλων S, Ὁ, ὀφειλώς 0, qui notat : Pama

quadeupli in furto sancitur legibus plurimis.
ἑτέρου βασιλεία oven Ὁ. 34 Fortasse ἡδέως. S.
xit 4. 96 οὔκουν C. 35 γαθά C. 38 ὦσιν ob p.
φήτης παρών 0, 3 ἴδιον 0,

mi. «

8 τοὺς ἑτέρου B
* da 0 e. 8,

αίν οἱ 8 0, wmv ; 9

τὸν (ἂν C add. ex conject.)
C. fr hom. is 35 Ἡ,
8. 9 Its O c. S, χαρίζοντι 0:

361 GLEMENTINA.

λούσης βασιλείας κρίναντες λαθεῖν, τὰ 9 ἐνταῦθα
ὡς ἀλλοτρίου βασιλέως ἴδια ὄντα αὐτοῖς νομίζεσθαι +
οὐκ ἔξεστιν, ἢ ὕδατος μόνου καὶ ἄρτου καὶ τούτων
μεθ ἱδρώτων ποριζομένων πρὸς τὸ ζῇν (ἐπειδὴ
ἑκοντὶ 4 ἀποθανεῖν οὐκ ἔξεστιν). ἔτι δὲ καὶ περιδο-
λαίου ἑνὸς, γυμνὸν γὰρ ἐστάναι οὐκ. ἐφίεται 18, ἔνεκεν
τοῦ παντὸς ὀρῶντος “1 οὐρανοῦ.

VII Εἰ μὲν οὖν τὸν ἀκριθή τοῦ πράγματος λόγον
ἀκοῦσαί θέλῃς 9, οὖς μικρῷ τάχιον εἴρηκας ἀδικεῖς
σθαι, αὐτοὶ μᾶλλον ἀδικοῦσιν. “Ὅτι αὐτοὶ μὲν ol τὰ
ἐσόμενα ἐλόμενοι ἐν τοῖς παροῦσι σόνεισι τοῖς χα-
κοῖς 9, κατὰ πολλὰ τῶν ἴσων αὐτοῖς ἀπολαύοντες,
αὐτοῦ τε τοῦ ζῇν, τοῦ φωτὸς, τοῦ $33 ἄρτου, τοῦ
ὕδατος, τοῦ ἱματίου καὶ ἄλλων τοιούτων τινων. Οἱ δὲ
ἀδικεῖν ὑπὸ σοῦ νομισθέντες τοῖς ἐσομένοις ἀγαθοῖς
ἀνδράσιν τ) οὐδὲν συνυπάρχουσιν, Καὶ ὁ πατὴρ πρὸς
ταῦτα ἀπεκρίνατο: Νῦν µε ὅτε δὲ πέπεικας ὅτι οἱ
ἀδικοῦντες αὐτοὶ ἀδικοῦνται, οἱ δὲ ἀδικούμενοι μᾶλ-
λον πλεονεκτοῦσιν, ἔτι μᾶλλον ἀδιχώτατον ὅλων P μοι
φαίνεται τὸ πρᾶγμα, ὅτι οἱ μὲν δοχοῦντες ἀδικεῖν
πολλὰ τοῖς τὰ ἐσόμενα ἐλομένοις συγχωροῦσιν " οἱ δὲ
δοκοῦντες ἀδικεῖσθαι αὐτοὶ ἀδικοῦνσιν, ὅτι τὰ ὅμοια
οὗ

ἐνταῦθα αὐτοῖς συγχεχωρη-
Y ܙ‎

κόσιν, ἃ αὐτοὶ 53 αὐτοῖς συνεχώρησαν. Καὶ ὁ Πέτρος"
Οὐδὲ τοῦτο ἄδικον, διὰ τὸ ἐξουσίαν ἔχειν ἕκαστον τὰ

μέλλοντα, μικρὰ εἴη,
. Ἰδίᾳ κρίσει καὶ βουλῇ ὁ ἑλόμενος οὐκ
t. λέγω δὴ 9 οὐδ' ἂν τὰ μικρὰ ἔληται, ἐπεῖ
o τὰ μεγάλα, Προέκειτο γὰρ αὐτῷ καὶ τὰ
μικρά, Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη” Ὀρθῶς ἔφης, καὶ γὰρ
εἴρηταί τινι Ἑλλήνων σοφῷ " Αἰτία ἑλομένων, θεὸς
ἀναίτιος (15).

προέκε

— HOMILIA XY. 362

Α. possidebunt.Qui vero futurum regnum maluerunt
accipere, jis non licet presentes res, utpote alieni
regis, suas existimare, si excipias duntaxat aquam
et panem,ita tamen ut cum sudoribusad vivendum
comparentur(neque enim ultro licitum est mori),si
etiam excipias unum vestimentum ;non enim per-
mittitur nudum consistere, propter cuncta perspi-
ciens colum.

VIII. Si ergo accuratam hujus negotii rationem
audire cupias,quos paulo ante dixisti injuria affici,
ipsi potius nocent. Quoniam illi quidem,qui elege-
runt futura, usum rerum presentium simul cum
malis hominibus accipiunt,cum aliis percipientes,
nempe ipsam vitam, lucem, panem, aquam, indu-
mentum et alia quedam hujusmodi. Qui vero a te
putantur facere injuriam, in futuris bonis nulla ex
parte cum aliis viris degent. Et pater ad Ἠδο re-
spondit : Nunc quando pereuasisti mihi, eos, qui
injuriam faciunt, injuriam pati, eos autem, qui
injuria afficiuntur, potius injuriam facere, adhuc
amplius res omnium iniquissima mihi videtur,
quoniam ii quidem,qui videntur conferreinjuriam,
multa iis concedunt qui fatura olegerunt;qui vero
videntur injuriam sustinere,ipsi eam inferunt,quia
hominibus, qui hic ipsis concessere, non prebent
illie eadem, quibus illi ipsos donarunt. Et Petrus :
Neque hoeiniquum est,quandoquidem unusquisque
potestate preeditus est. anteponendi vel presentia
vel futura, sive parva sint, sive magna. Qui pro-
prio judicio et consi*io deligit,nonafficitur injuria,
neque, inquam, licet parva preferat, quando et

€ magna prostabant. Nam ei proposita etiam erant
que exigua sunt, Et pater ait : Recte locutus es.

Etenim dictum est a quodam inter Grecos sapiente : Culpa deligentium est, Deus culpa caret.

1Χ. ᾿Αλλ’ ἔτι μὴν καὶ τοῦτόν μοι δίελθε τὸν λόγον.
Μέμνημαι τὸν Κλήμεντα εἰπόντα μοι" ὅτι τὰ ἀδική-

IX. Sed et adhuc hanc mihi onarra rationem.
Memini Clementem mihi dicere,nos injurias et af-

VARUE LECTIONES.

ὡς ἀλλ, βασι, ἴδια ὄντα
ες οὐδενὸ.

π ἃ, 8,
** Schliemannus 1.

τῶν 0. Locum mendosum Schliemann

αὐτοῖς

VARIORUM. NOT.E.

(45) Καὶ γὰρ εἴρηταί τινι Ἑλλήνων σοφῷ: αἰτία
ἑλομένων, Θεὸς ἀναίτιος. Pari modo apud Lucia-
num de mercede conductis in fine: Μέμνησο τοῦ σο-
$09 λέγοντος, ὡς Θεὸς ἀναίτιος, αἰτία δὲ ἐλομένου
Et ut cajusdam veterum proferturin nseudo-Origo-
nis Comment., ad Job cap. xxxvi, vers 7. Scripsit
Plato Iib. x De republica paulo ante finem : Αἰτία
ἑλομένου, Θεὸς ἀνα τιος" sicque citatur a Justino
Martyre Apolog. τι, pag. 81 ; Clemente Alexandrino
Strom. v, p. 613,80 "Tüsodorito de Evangelica veri-
tate ex Groca seu gentili philosophia serm. 6.Suis
vero cum verbis miscet Clemens laudatus Paedagogi
1, cap. 8, necnon Eusebius Przparat. evang. lib.vt,
Cap. 250, et adversus Hieroclem. p.542, 544. Denique
Gregorii Nazianzenieo alludentis locus est Invectiva.

Ῥαταοι, GR. II.

D prima contra Julianum p. 68: ᾿Αναίτιον γὰρ παρ-
τάπασι καχῶν τὸ θεῖον, ἀγαθὸν τῇ φύσει τυγχάνον, καὶ
τοῦ προελομένου τὰ τῆς κακίας, Jugta itaque censura
Ammonii Hermie Commentario in liberum Aristote,
lis De. interpretatione: Καθάπερ ὁ ἀπαιδεύτως παρ
Ὁμήρῳ λέγων"

Ἐγὼ δ᾽ οὐκ αἴτιός εἶμι,

᾿Αλλὰ Ζεὺς, καὶ Μοῖρα, καὶ ἠεροφοῖτις Ἐρωνός.
1. T, 86, 87. Cor.— Par huic impia vox illa Diane
ad Theseum,cum inscius, Venere ila volente, perdi-
derit filium Hippolytum, apud Euripidem :

ἸΑνθρώποισι δὲ
Θεῶν διδόντωῦ, εἰκὸς ἐξαμαρτάνειν,

V. 1433, 1434, ܬܬܐ[‎

14

363

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

364

flictiones ad peccatorum remissionem pali. Bt Ρ- Α ματα καὶ τὰ πάθη V εἰς Ages ἁμαρτιῶν πάσχομεν

trus : Recte ita habet. Nos enim, qui futura ma-
luimus, qua plura possidemus, seu vestes, seu
cibos, seu potiones, seu alia quopiam, peccata
possidemus, quia nihil debemus habere, uti paulo
ante sermone declaravi. Omnibus possessiones
peccata sunt.Earum qualiterounque privatio adem-
ptio est delictorum. Dixit pater : Recte habet,
quemadmodum divisisti duos fines duorum regum,
ut quis quod vult eligat ex iis que in. alterutrius
sita sunt potestate. Quid vero, an et afflictiones
juste patimur 1 Et Petrus : Justissime.Quandoqui-
dem enim eorum qui salvantur terminus est, sicut.
dixi, ut nemo aliquid habeat, multis autern multe
suppetunt possessiones, que aliter ct peccata,
ideo per eximiam Dei humanitatem aíflicliones in-
ducuniur iis qui non pure vivunt, ut propter ali-
quantam erga Deum charitatem per temporaria
supplicia «ternis poenis liberentur.

X. Tum pater : Quid enim,nonne multos impios
videmus pauperes? Αα propterea ot illi inter eos
qui salutem consequentur numerandi sunt ? Et Pe-
trus : Nequaquam omnino. Non enim probanda est.
inopia, si, que non oportet, appetat. Sio quoque
nonnulli voluntate divites opum sunt pauperes,et
ienquam facultatum cupidi puniuntur. Sed nec
quod aliquis sit pauper, statim justus est. Potest
quippe pauper esse pecunia, at eam oupere, aut id
facere quod precipue non oportebat.Nam vel idola
colit, vel blasphemat, vel fornicatur, vel indiffe-
renter vivit, perjurus, mendax, aut infidelis. Cate-

rom Magister noster fideles pauperes boatos predi- C

cavit (a), eosque non velut aliquid largientes : ne-
que enim habebant;sed quia,cum nihil peccarent,
obid solum, quod inopie ergo eleemosynam non
aciebant, condemnari non poterant. Tum pater:
Vere prorsus secundum propositam quaestionem ros
videntur recte habere : quare stalui totam ordine
audire doctrinam.

XI. Et Petrus: taque deinceps studenti tibi
discere que ad nostram religionem pertinent debeo
ordine exponere doctrinam, ab ipso incipiens Deo,
et ostendens ipsum solum dici debere Deum, alios

(a) Matth. v, 3.
VARLE

S παθήματα 0. C ἐσθῆτα C. 99 Εἰ γὰρ ἐν

Ρ. πᾶσι τὰ χτήματα ἁμαρτήματα 0. Idem str. ὑπώσπο
.oristus. get.
s* Dedi καὶ τὰ πάθη ο. 1

τοῦ 6, 0
"és

Lob. Pryn. p. 183),
esse iu cujusvis potestate. D 8 maluerit οντος.
0, παντάπασιν S ex conjectura, 9 «4 D,
ἄλλως ο. 0, 53 τοσῶς 01 εἰ 8, 99 δὲ Cl et ¢ 84 C.
ܐܘܟ‎ var. lect. ap. Ὁ) ὧν οὐ χρή (ὧπτ

non autem, quantum seiamr

p conj.
υτες Q el δ qui om.

Καὶ & Πέτρος: Ὀρθῶς
οἵ ἐλόμενοι 814 τὰ
ovx (40), εἶτε ἐσθήματα 3 εἶτε βρώματα, εἴτε
εἴτε ἄλλα τινὰ, ἁμαρτίας κεκτήμεθα, διὰ τὸ δὲ
δὲν ἔχειν, ὡς μικρῷ τάχιον διεῖλον τὸν λόγον. Πᾶσι
τὰ χτήματα ἁμαρτήματα δ΄, Ἡ τούτων ὅπως ποτὲ
στέρησις ἁμαρτιῶν ἔστιν ἀρφαίρεσις. Καὶ ὁ πατὴρ
"Ἀκολούγως ἔχει, καθὼς διεῖλες 55 ὅρους τῶν
δύο βασιλέων, τὰ ἔφ’ ἐκάστῳ τῶν ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν
αὐτῶν ὄντων αἱρεῖσθαι 8 βούλεται, Τί δὲ καὶ τὰ
πάθη δὴ εἰ δικαίως πάσχομεν ; καὶ ὁ Πέτρος: Δικαιό-
"Exe γὰρ ὁ τῶν σωζομένων ὅρος ἐσεῖν, ὡς
τὸ ον μηδὲ ὑπάρ ὑπάρχει i δὲ
τήµατα, καὶ ἄλλως ἁμαρτήματα,
οὔ φιλανθρωπίας

ἔχει καὶ οὕτως. Ἡμεῖς γὰρ

ἐσόμενα, ἃ κεκτήμεθα πλεί-

ποτ

μητ

β-

me

ܐܦܐ
ἔφην,‏
πολλὰ πολλοῖς‏
τούτου χάριν ἐξ ὑπερθάλλούσης‏
ἐπάγεναι τὰ πάθη τοῖς μὴ εἶλ'κρ‏
ἵνα διὰ τὸ ποσῶς δ᾽ φιλόθεον προσκαίροις τιμωρίαις‏

κηδενὶ

ς πολιτευομένοις,

αἰωνίων σωθῶσι κολάσεων.

Καὶ ϱ πατήρ" Τί δὲ 58 οὗ πολλοὺς ἀσεδεῖς ὁρῶ-
Έα ὢ παρὰ τοῦτο al οὗτοι τῶν σω-
ζομένων εἰσίν; Καὶ ὁ Πέτρος" Οὐ πάντως. Οὐ γὰρ
ἀποδεκτὴ ἡ πενία ὧν μὴ προσῆκεν ὀρεγόμένη, "Ὥστε
ποραιρέσει πλουτοῦσι πενόμενοι 9 χρήμασιν,

315

μεν πένητας ;

vie τ

καὶ ὡς πλεονεκτεῖν ἐπιθυμοῦντες τιμωροῦνται,
)ܬܐ‎ οὐδὲ ἐν τῷ ναί τινα πάντως δίκαιός
Δύναται γὰρ πτωχὸς μὲν τοῖς χρήμασιν εἶν,
Ὁ ἢ καὶ πράττειν ὅ προηγουμένως οὐ χρή-
Ἢ γὰρ εἴδωλα σέδει, ἢ βλασφημεῖ,

ἀδιαφόρως ζῇ, ἢ ἐπιορκῶν, ἢ ψευδόμενος, ἢ ἀπίστως
βιούς, Πλὴν ὁ διδάσκαλος ἡμῶν πιστοὺς πένητας ἐμα-
κάριαον ,ܬ‎ καὶ αὐτοὺς οὐχ ὡς παρεσχηκότας τι, οὐδὲ
γὰρ εἶχον, ἀλλ᾽ ὡς μηδὲν ἁμαρτάνοντας 9 καὶ ἐπὶ
μόνῳ τῷ τὴν ἐλεημοσύνην μὴ ποιεῖν, διὰ τὸ μὴ ἔχειν
χαταδικασθῆναι οὐκ ἔχοντας 9. Καὶ ὁ πατήρ" ᾿Αλη-
θως πάνυ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ὀρθῶς ἔχειν τὰ πρά-
εως ἔγεύρμην τῇ τᾶ-

πένητα

ἐστιν"

ἐπιθυμεῖν

ἢ πορνεύει, ἢ

γμάτα φαίνεται, διὸ καὶ προαιρέ
ἔει παντὸς ἐπακοῦσαι τοῦ λόγου.

ΧΙ. Καὶ ὁ Πέτρος" [077 ποῦ λοιποῦ σπεύδοντί
σοι τὰ κατὰ τὴν ἡμετέραν θρησκείαν μαθεῖν, ὀφείλω
τῇ τάξει τὸν λόγον m: ἀπ᾿ αὐσοῦ ἀρχόμενος τοῦ
Θεοῦ, καὶ δεικνὺς ὅτι αὐτὸν μόνον δεῖ λέγειν θεὸν,

LECTIONES.

σι τὰ χτήματα προξενεῖν οἶδε τοῖς ἔχονσιν μαρτ

5 [ta Ὁ c. S, διείλας C. Occurrit forma ε
εἴλα 8. Tum p* τά sensus postulit ܨ‎
συν (lectio monstruosa]

δι Jta Ὁ 6. 8, ὑπάρχῃ C. Tum omisi Ci τά ante
εἶτα add, c. Ὁ. 5 ἢ τοῦ ςπενία,
νὲς τῇ προαίρεσει πλουτοὶ C, 5 Credner,

seq. καὶ ἃ S additum. τὴν ἐλ. S,

VARIORUM NOTE.

neu 1,307. S. 9 lta S ὅτι μηδὲν ἅμαρτ οἶνον
Ὁ τῆς ἐλ. 0, 9 ἔχουσι 0.
(16) "A κεχτήμεθι πλαίονα, eto. Duriuscule sunt

Lec adversus divitias dicta : unde ἃ Metaphraste
moliuntur Epitome cap. 127. Certe apud. Epipha-
nium heresi 30, cap. 17, Ebioneei gloriantur se esse
80 vOcari πτωχούς Inveni autem usurpatum comma

verborum ipsorum in Vila Nili junioris, quam Ro-
mie cdendam curavit, Matthaeus Caryophilus p.142,
hoe paeto: Μάθετε, δὲ ὅτι ἡ τῶν πραγ
μάτων ὁπωσδήποτε στέρησις, ἀμαρτημάτων ἐστὶν ἀφα!-
βεσις, Cor,

παρὰ τοῦτο ποιῶν αἰωνίως ἔχει κολασθῆναι, ὡς εἷς
ὑτὸν τὸν τῶν δλῶν δεσπότην ἀσεθήσας τὰ μέγιστα.
Καὶ ταῦτα εἰπὼν χαὶ τοῖς ὑπὸ παθῶν ὀχλουμένοις καὶ
νοσοῦσι καὶ δαιμονῶσι 10 τὰς χεῖρας ἐπιθεὶς καὶ εὐξά-
μενος καὶ ἰασάμενος ἀπέλυσε τοὺς ὄχλους, Καὶ εἴθ-

οὕτως εἰσιὼν τῶν συνηθεστέρων 1: ἀλῶν μεταλαδὼν
ὕπνωσεν,

316 'ONIAIA It.

I. Ὄρθρου δὲ ἐξιὼν ὁ Πέτρος καὶ ἐπιστὰς ἐπὶ τὸν
συνήθη τοῦ διαλέγεσθαι τόπον ὄχλον πολὺν συνεστῶτα
εἶδεν T, Καὶ ἅμα" τῷ μέλλειν διαλέγεσθαι αὐτὸν εἰσῄει
τις τῶν αὐτοῦ διακόνων λέγων" Σίμων ἀπὸ ᾿Αντιο-
χείας ἐληλυρὼς ἐπ᾽ Ὁ αὐτῆς ἑσπέρας, μαθὼν ὑπο-
σχόμενόν σε τὸν περὶ μοναρχίας πειεῖσθαι λόγον Ἡ,
ἔτοιμός ἔστι μετά qe75 ᾿Αϑηνοδώρου τοῦ Ἐπιχου-
ρείου διαλεγομένῳ σοι ἐπελθεῖν, πρὸς τὸ ἂν
δημοσίᾳ πᾶσι τοῖς ὑπὸ σοῦ ὁπώσποτε ὑπὲρ μοναρχίας
λεγομένοις λόγοις. Ταῦτα τοῦ διακόνου λέγοντος,
ἰδοὺ αὐτὸς εἰσήε: Σίμων μετὰ ᾿Αθηνοδώρου καὶ ἀλ-
λων τινῶν τῶν ἐταίρων 75, καὶ πρὸ τοῦ τι τὸν Πέτρον
φθέγξασϑα: αὐτὸς προλαδὼν ἔφη"

1I. Ἔμαθον ὡς ὑπ χθὲς 7 τῷ Φαύστῳ, εἰς
τὴν σήμερον δεῖξαι τῇ τάξει τὸν λόγον ποιούμενος,
καὶ ἀπ’ αὐτοῦ ἀρχόμενος τοῦ τῶν ὅλων δεσπότου, ὅτι
αὐτὸν μόνον δεῖ λέγειν Θεὸν 18, ἄλλους δὲ μήτε λέ:

μήτε γομίζειν, ὅτι ὁ παρὰ τοῦτο ποιῶν αἰωνίως χο-
κασθῆνα; ἔχει. Πρὸ πάντων δὲ ἀληθῶς καταπέπληγ-

pal soo τὴν ἀπόνοιαν ܕܠܐ‎ ὅτι ἤλπισας εἰς τὴν σὴν
βούλησιν μεταπεῖσαι ἄνδρα σοφὸν, καὶ ταῦτα πρε-
σβύτην. "AX οὐκ ἐπιτεύξῃ τῶν σῶν βουλευμάτων,
καὶ τοὺς 81 ψευδεῖ
ἔγχοντος λόγους. Ἴσως γὰρ ἐμοῦ μὴ παρόντος
ἡπατήθη ἂν ὁ σορὸς γέρων, ἰδιώτης ὧν τῶν παρὰ
Ἰουδαίοις δημοσίᾳ ὧν @ βίδλων. Καὶ τὸ

ταύτῃ μᾶλλον, παρόντος ips
σου ὃ

ον τὸν ἔλεγχον ποεήσωμαι, Δίὸ ἐφ᾽
ἡμῶν αὐτῶν τὰς Γραφὰς εἰδό χου λέγειν,
ἄρξαι. Εἰ ܬ‎ τὸν ἔλεγχον αἰδούμενος ἐφ ἡμῶν αὐτῶν
τὴν ܐ#‎ ὑπόσχεσιν παραλιπ'

ov, 8 ὑπὲ

θέλεις, αὐτάρκης καὶ

οὕτως ἡ ἀπόδειξις ὅτι ψεύδῃ 91, καθ ὅτι ἐπὶ τῶν τὰς
Τραφὰς εἰδότι οὐκ ἐτόλμησας. Καὶ νῦν δὲ τί

ν΄ εἰπεῖ

σε ἀναμένω λέγειν, μέγιστον ἔχων μάρτυρα τῆς

ὕποσ'

εώς σου τὸν παρεστῶτα γέροντα; Καὶ ταῦτα
εἰπὼν ἐμθλέψας τῷ πατρὶ ἔφη" Εἰπὲ μοι, ἀνδρῶν
πάντων τιμιώτατε, οὐχὶ οὗτος ὁ ἀνὴρ ὑπέσχετό σοι
δεῖξαι σήμερον, ὅτι εἷς ἐστὶ Θεὸς και οὐ χρὴ Ἑτερόν
τινὰ λέγειν ἢ νομίζειν Θεὸν "5, ὁ δὲ παρὰ ταῦτα ποιῶν,
ὡς τὰ μέγιστα ἁμαρτάνων, αἰωνίως κολασθῆναι ἔχ.
I γὰρ οὐκ ἀποχρίγῃ μοι δε

ΠΠ, Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη" Καλῶς ἂν τὴν μαρτυρίαν

5 CLEMENTINA, — HOMILIA XVI.

ν 9 μήτε νομίζειν, καὶ ὅτι ὁ A vero nec dici nec existimari, hominem autem, qui

366

secus fecerit, perpetuo supplicio multandum, ut
qui in ipsum universorum Dominum maxime im-
pius exsliterit. Atque his dictis, cumque aliqua
perpessione infestatis,:egrotantibus et demoniacis
imposuisset manus, itern precatus esset ac eos cu-
rasset, dimisit populum. Et postea ita ingressus,
solito, admodum cibo percepto, se somno dédit,

HOMILIA XVI.

1, Mane vero egressus Petrus, cum venisset ad
locum,in quo disserere solebat,iagentem hominum
multitudinem convenisse vidit. Et simul ac ipso
jam esset locuturus, introvit quidam ex ejus dia-
conis, dicens : Simon, qui ab Antiochia ipsa ve-
spera venit, audiena te promisisse de monarchia
seu principatu unius verba esse facturum, paratus
est una cum Athenodoro Epicureo tibi disserenti
intervenire, ut palam impugnet omnia quecunque
pro monarchia a te quomodocunque proferentur
verba. Hzc dicente diacono ecce ingressus est Si-
mon cum Athenodoro aliisque nonnullis sodalibus :
et, ante quam Petrus aliquid proferret, ipse anti-
cipans ai!

II. Comperi, te heri Fausto pollicitum esse, quod
hodie habito sermone ordine esses ostensurus, et
incipiendo ab ipso universorum domino,eum solum
dicendum esse Deum, alios vero neque dicendos,
neque existimandos, quoniam qui secus fecerit,
perpetuo supplicio multabitur. Ante omnia autem
voro vecordiam tuam demiratus sum, quod spera-
veris te posse in tuam sententiam adducere virum
sapientem, ad hec senem. At quie vis non obtine-
bis, me potissimum presente tuosque redarguente
falsos sermones. Forte enim absente me deceptus
fuisset sapiens senex, cum imperitus sit librorum
qui Judwis palam sunt traditi. Et nune multis
verbis supersedebo, ut citius. promissionem tuam
confutem. Quocirca coram nobis Scripturarum pe-
ritis quod pollicitus es incipe dicere. Sin autem re-
prehensionem veritus coram nobis vis promissum
omittere ctiam sufüciens erit probatio, quod
fallas, quandoquidem coram hominibus Scripturas
callentibus non ausus sis loqui. Et vero jam eur
exspeclo ut dicas,qui maximum habeo testem pol-
lieitationis tue astantem senem? Et post hec verba
patrem intuitus, ait : Die mihi, vírorum prestantis-
sime, nonne iste homo tibi pollieitus est ostensu-
rumse hodie unum Deum esse, nec alium dicendum
aut habendum Deum, illum autem,qui secus fece-
rittanquam peccatorem maximum perpetuo suppli-
cio multandum esse? An enim non respondes mihi?

1H. Hespondit pater : Recte a me testimonium

VARLE LECTIONES.
59 λέλέγειν (sic) Ὁ. 80 δαιμονιῶσι 0, 7! συνήθων O, quod prestat. 75 Ita 0 c. S, ἴδεν 0, 13 ἐπ’ D, ἀπ’

6, 0. 15 λέγων 0.
7! χθὲς Ο. 5 Θεόν addidi cum O et Epit.
νῦν 8! σήν Οἱ eL 8 invitis codd.

infra c. 8

τ yc om. Ὁ. Tum Qukeyouiwp ὁ ο. ܓ ܐܐ‎ διαλεγομένου C. Τὸ τῶν ἑταίρων om 0.

Ἡ πρόνοιαν G, ὑπόνοιαν Epil. "
83 Ite Ὁ c. D, ψευδής €, qui conj. ψεύδεις Epit. ψευδῆ τὰ ὑπεσχημένα Ofr.
* θεύν Ο. 3 ἢ γὰρ οὐκ; ἀπόκριναί μοι conj. D«

50 πεπισ'

νων 0, qui deinde τὰ

801

autem non verebor dicere qua dicenda sunt, Arbi-
tror te ira constrictum ac inlammatum velle dispu-
iationem suscipere : porro neque convenit ie hoo
facere, neque nos tali prebere aurem, quoniam id
pugnam videre est,et non ad veritatem juvari.Atque
nunc, ex Greca eruditione sciens, quo modo gerere
se debant disceptantes, commonebo. Uterque ves-
trum dogma suum exponat, et altornis verba fiant.
Quod si solus Petrus explicet suam sententiam, tu
vero tuam reticeas, fleri potest, ut aliquis a te
prolatus sermo ot tuam et illius opinionem premat,
atque ut uterque vestrum, licet revera sit illo ser-
mone vietus, non videatur iamen superatus, sod is
solus, qui suam opinionem exposuit, ille vero, qui
non exposuit, non vidcatur pariter esse superatus,
jmmo superasse existimetur. Et Simon respondit :
Faciam quemadmodum dicis : verum valde timeo,
ne jam ipsius verbis occupatus non sis judex veri
studiosus.

IV. Et Pater respondit : Ne me cogas temere ac
indiela causa tibi assentiri,ut judex videar veritatis
amans. Quod si vera andire cupis, tua potius sen-
lentia preoccupatus sum, Ac Simon : Quomodo os
preoecupatus, qui nescis quid sentiam ? At pater:
Facile ost illud cognoscere: et quonam paoto,audi.
Pollieitus es, a tc falsi convictum iri Petrum, qui
unum esse Deum asserat. Ceterum qui promittit
se falsi redarguturum asserlorem unius Deijis non
idem affirmat ac ille evidentissime vera loquens.Si
enim idem diceret eum eo, qui ementita loquitur,
ipse quoque essot mendax ; si vero contraria dicere
8e ostendit, tune verus est, Non alia ergo ratione
predicatorem unius Dei esse mendacem pronuntias,
nisi quia rnullos deos esse censes. Atqui multos
deos esse ego quoque aio. Idem igitur, quod tu,
ante disceptationem dico, et pro te polius sum oc-
cupatus. Quare non debes de me esse anxius, sed
Petrus, quia adhoc contra atque ille sentio. Pro-
pterea post disputationem vestram spero,quod veri
studiosus judex, deposita anticipatione, prevalenti
consensurus sim orationi. Iac cum pater dixisset,
sensim clamor quidam laudationis a populo exortus
est quoniam ita pater esset locutus.

V. Porro Petrus dixit : Ego, sicut controversie
arbiter pronuntisvit, agere sum. paratus : jamque
absque ulla mora meam de Deo sententiam ex-
plieabo. Unum ego esse Deum assero, conditorem
cceli et terre omniumque iis contentorum.Ac alium
neque dicere, neque extimare licet. Tum Simon
Ego autem aio, a Scripturis quae apud Jadeos ere-
duntur, dici multos deos, nec de eo succensere

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

postulare, Simon, si antea Pelrus negasset, Nunc À παρ᾽ ἐμοῦ ἀπή

ς, Σίμων, εἰ πρότερον Ἶρν

Πέτρος. Này δὲ οὐκ αἰδεσθήσομαι λέγειν ἃ δεῖ

ὕπερ ἀνοίκειόν σοι το ποιεῖν, καὶ ἡμῖν τοιοῦτον
ἐπακούειν, ὅτι μάχην ἐστὶν S18
πρὸς ἀλήθειαν ὠφελεῖσθαι. Καὶ
παιδείας, ὡς χρὴ τοὺς ζητοῦντας ποι
μνήσω, Ἑκάτερος ὑμῶν τὸ ἑαυτοῦ
καὶ εἰς ἕτερον οἱ λόγοι γενέσθωσαν ®6 Ἐὰν δὲ Πέτρος
μόνος ἐχθῆται τὸ ἑαυτοῦ φρόνημα, σὺ δὲ τὸ σὸν σι-

ἐνδέχεταί τινα λόγον ὑπὸ σοῦ ῥηθέντα θλίθειν 59
τὸ αὐτοῦ 90 καὶ τὸ σὸν φρόνημα, καὶ ἀμφοτέρους ὑμᾶς
λόγου dcn
ἀλλὰ τὸν ἐκ
ὁμοίως ἡττὴ

opi

ob
Ἑλληνικῆς
εἰδὼς ὑπο-
δόγμα ἐκθέσθω,

ὑπὸ

ας μὴ φαίνεσθαι ἥττη

ους,
ενον τὸ φρόνημα, τὸν δὲ μὴ ἐχθέμενον
εἶναι, ἀλλὰ καὶ
ὁ Σίμων ἀπεχρίνατο"
μήπως ἤδη προει
λόγοις οὐ φιλαλήθης ἔσῃ κριτής.

ον Ἢ μὴ πρόδηλον
θαι. Καὶ

νενικηκέναι
Ποιήσω ὡς

μένος αὐτοῦ τοῖς

IV. Καὶ ὁ πατὴρ ἀπεκρίνατο: Μή µε βιάζου ἀκρί-
πως συνθέσθαι σοι, ἵνα δόξω φιλαλήθης εἶναι κριτὴς,
εἰ δὲ τἀληθῆ ἀκοῦσαι Sie ܝ‎ φρονήματι
μάλλον. προεληµµαι. Καὶ ὁ ܡܕܬ‎ Πῶς προείλη-
ψαι, οὐκ εἰδὼς ES Καὶ ὁ πατήρ" Τοῦτο
διόν ἐστιν εἰδέναι, καὶ πῶς, ἄκουσον.
ὑπέσχον Πέτρον
δεται ὁ δὲ τὸν ® ἕνα
ἐπαγτελλόμενος, πάν
θεύων, οὐ τὸ αὐτὸ 95 λέν

"

ς εὔδηλον ὡς ἐκεῖνος ἀλη-

t. El γὰρ τῷ καταφενδομένῳ
319 λέγει, καὶ αὐτὸς ψεύδεται, εἰ
Baia λέγων ἀποδείκνυσιν, τότε ἀληθεύει.
ἄλλως οὖν τὸν ἕνα θεὸν εἶναι λέγοντα ψεύστην λέγεις,
εἰ μή τι ἂν ὅτι πολλοὺς δοξάζῃς 3 θεούς, Θεοὺς δὲ
πολλοὺς εἶναι κἀγὼ 9! λέγω, Τὸ αὐτοῦ οὖν σοι πρὸ τῆς
ζητήσεως λέγων, σοὶ μᾶλλον προείληµµαι. Καὶ κατὰ
τοῦτο ἀγωνιᾶν περὶ ἐμοῦ οὐκ ὀφείλεις, ἀλλὰ Πέτρος,
ὅτι ἀκμὴν αὐτῷ τὰ ἐναντία φρονῶ. “Ὥσπερ 35 μετὰ
τὴν ὑμετέραν ζήτησιν ἐλπίζω φιλαλήθης ὧν κριτὴς,
ἐληψιν ἀποδυσάμενος, τῷ ἐπιχρατοῦντι συνθέσθαι
.4 Ῥαῦτα τοῦ πατρὸς εἰπόντος ἠρέμα βοή τις ἐπαί-
οὐ ἐκ. τῶν ὄχλων ἐγένετο ἐπὶ τῷ οὕτως τὸν πατέρα
ιαλεχθῆναι.

πὸ αὐτὶ

za

ez

V. Καὶ ὁμῶς ὁ Πέτρος ἔφη "
μεσίτης εἰς
πρὸ πάτης
φρόνημα, Κἀγὼ ἕνα θεὸν
τὴν

᾿Εγὼ, ὡς ὁ τῶν λόγων
ποιεῖν ἕτοιμός εἶμι,
ἀναδολῖ

καὶ ἤδη ποτὲ
τὸ ἐμὸν περὶ Θεοῦ ἐκθήσομαι
Ίναι λέγω, τὸν πεποιηκότα
τὸν οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς
Ἕλλλον τε οὔτε λέγειν, οὔτε νομίζειν ἔξεσ'
Σίμων" Ἐγὼ δὲ 9 φημι τὰς πεπιστευμένας Γραφὰς
παρὰ Ἰουδαίοις πολλοὺς λέγειν θεοὺς, καὶ μὴ χαλο-

πάντα.

Καὶ ὁ

NARLE LECTIONES.

85 ὁ om. Ὁ. 80 ία O et ex eonject. C, qui

τοὺς λόγους o
τἀληθῆ Βούλει μαϑεῦ ic.

. πάντως εὔδηλον ὡς
ejusdem 20d. jam vidit 6, in cuj. textu λέγω col.

ὃς ἐλέγχειν 8.

εἴνος ἆληθ ων, οὐ τὸ αὐτό ὦ.

® ὅπερ 0

πρισμένον In textu, ὀργῆς πεπλησµένον .ܐܐܐ‎ 131 approbante
D. f σοί τε 0. Idem οι cod. Reg. 803 τοιούτων p. τοιοῦτον. Tut ὑπακούειν C.

Ὁ. 3 Clerici mendum θλίθλειν m
9% τόν adjunxi c. Ὁ, qui om. ψεύσματος.

S8 καὶ ὑφ᾽ ἑτέρῳ κρίνοντι
t ἠπτομένου Ὁ. 95 εἰ γὰρ
95 ὡς ἀληθεύων, τὸ αὐτό

9 φημί 0, Lectionem λέγων, σοί

39 δὲ om. O.

elit S. 90 ܘܡܤ‎ ᾱ.

δοξάζεις C.‏ ܝ

369

CLEMENTINA. — HOMILIA XVI.

310

παίνευ ἐπὶ τούτῳ τον Θεὸν, τῷ αὐτὸν διὰ τῶν Τρασῶν A Deum, quoniam ipse per Scripturas suas plures

αὐτοῦ πολλοὺς θεοὺς t εἰρηκέναι,

¥]. Αὐτίκα γοῦν ἐν τῇ πρώτῃ φωνῇ τοῦ νόµου φαί-
νεται xal ἑαυτῷ 830 αὐτοὺς ὁμοίους ! λέγων. Οὔ
γὰρ γέγραπται, ὡς ὅτι τῷ πρώτῳ ἀνθρώπῳ, ive
ἔχοντι παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ d
παραδείσῳ φαγεῖν, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσ'
λὸν καὶ πονηρὸν μὴ φαγεῖν, ὁ ὄρις δι
σχέσει τοῦ

tV X

τῆς γοναιχὸς
ἐπὶ ὁ

Θεὸς ἀναθλέψασιν alc: ἢ" Ἰδοὺ γέγονεν
ὡς εἴς ἐξ ἡμῶν. Ὁ μὲν οὖν ὄφις εἰπών ±
ὡς θεοὶ, ὡς ὄντων θεῶν εἰρηκὼς φαΐνετ
μᾶλλον ἢ 5 καὶ θεὸς ἐπεμαοτύρησεν εἰπών"
γέγονον ᾿Αδὰμ ὡς εἷς ἐξ“ ἡμῶν,
πολλοὺς εἰπὼν ὄφις εἶναι θεοὺς οὐκ ἐν
δὲ τὸ γεγράφθαι δ' Θεοὺς οὐ πακολογήσεις καὶ
ἄρχοντας τοῦ λαοῦ σου οὗ καχῶς πολλοὺς
σημαίνει θεοὺς, οὕς οὐδὲ κακολογεῖσθαι θέλει. ᾿Αλλὰ
καὶ ἄλλοθί που γέγραπται " Εἰ ἐτόλμησε Θεὸς
pos εἰσελθεῖν, καὶ λαθεῖν ἑαυτῷ ἔθνος ἐκ μέτου
ἔθνους, ὡς ἐγὼ Κύριος ὁ Θεός. Τῷ 9 εἰπεῖν, εἰ
ἐτόλμησε Θεὸς ἕτερος, ὡς ὄντων ἑτέρων εἴρηκεν.
Καὶ ἄλλοτε 1’ Θεοὶ οἱ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν
οὐκ ἐποίησαν, ἀπολέσθωσαν * ὡς μὴ τῶν πεποιη-
κότων ἀπόλλυσθαι μελλόντων @ Καὶ ἄλλῃ που λέγει"
Ἔπεχε σεαυτῷ, μὴ πορευθεὶς λατρεύσῃς θεοῖς ἐτέ-
ροις, οἷς οὐκ ἤδεισαν οἱ πατέρες σου, ὡς ὄντων 393
τῶν ἑτέρων, οἷς καὶ μὴ ἐξακολουθεῖν αὐτοὺς λέγ
Καὶ πάλιν. Ὀνόματα ϑεῶν ἑτέρων οὐκ ἀναδήσεται
ἐπὶ τῶν χειλέων σου, Καὶ (x πολλοὺς θεοὺς
τ, ὧν τὰ ὀνόματα ὀνομάζεσθαι οὐ θέλει. Καὶ πάλιν
γξγραπται 6 Κύριος ὁ Θεός σου, οὗτος Θεὸς τῶν
θεῶν. Καὶ πάλιν. Τίς ὅμοιός σοι, Κύρ
Καὶ πάλιν" Θεὸς θεῶν Κύριος. Καὶ πά
ἔστη ἦν συναγωγῇ θεῶν, ἐν μέσῳ δὲ θεοὺς διαχρί-
νει 9, Ὅθεν θαυμάζω πῶς τοσούτων φωνῶν ἐγγράφως

Αδάμ,
Ἔσεσθε,
ταύτῃ
᾿Ιδοὺ

Οὕτως ὁ τοὺς

μαρτυρουσῶν πολλοὺς εἶναι θεοὺς, σὺ διαβεθαίωσαι 95
μὴ δεῖν goles λέγειν μήτ Λοιπὸν πρὸς
τὰ σαφῶς ῥηθέντα εἴτι " ἔχεις εἰπεῖν, ἐπὶ πάντων λέγε.

ὙΠ. Καὶ 8 Πέτρος 9 Σοντομώτερον ἄκουε
πρὸς ἃ εἴρηκας, Αὐτὸς ὁ νόμος ὁ πολλάκις εἰπὼν
ϑεοὺς, αὐτὸς τῷ Ἰουδαίῳ ὄχλῳ + Ἰδοὺ Κυρίου
τοῦ Θεοῦ σου ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ, καὶ
ὅσα ἐσεῖν ἐν αὐτοῖς, συμπεριλαθὼν, ὅτι εἰ καὶ

πάντα

t

θεοὶ, ὑπ᾽ αὐτόν εἰσιν τουτέστιν ὑπὸ τὸν τῶν 19" Ἴου-

deos prolocutus est.

VI. Statim ergo in prima legis voce illos similes
ac se predicare dignoscitur. Ita enim scriptum est,
quod,cum primo homini preceptum fuissetaDeo,ut.
de cunctis arboribus paradisi comederel,non come-
derettamen de arborecognoscendi bonum et malum,
serpens per mulierem, promittendo illia divinitatem,
comedere persuasos fecit aspicere, sicque postquam
aspexerunt, Deus istis dixit: Ecce Adam faetus est
quas? unus ἐς mobis(a). Haque serpens, quando
dixit : Eritis sicut dii (b), quasi dii exsistant, locu-
ius apparet, eo magis quod Deus suum addiderit
iestimonium, iis verbis : Ecce Adam factus est
quasi unus ex nobis Tta qui multos esse deos asse-
ruit serpens, mentitus non est. Preterea per illud
quod seriptum est : Diis non detrahes, et principibus
populi tui non maledices (c), plures deos. significat,
quibus nec maledici vult. Sed et alibi soriptum est:
δὲ ausus est Deus alius ingredi, el aecipere siti
gentem. de media gente, sicut ego Dominus Deus (d).
lllud : δὲ ausus est Deus alius, tanquam sint alii,
dixit. Et alias : Dii, qui celum et terram. non fece-
vunt, pereant (6): velut non perituri sint illi qui fece-
runt. Et alio loco ait : Attende tibi, ne vadens ser-
vias diis aliis, quos ignoraverunt patres tui (f) : tan-
quam alii dii sint, quos sequi non debeant,loquitur.
Et iterum : Nomina deorum aliorum non. ascendent
in labia (πὰ (g). Hic quoque mullos deos dicit,
quorum non vult proferri nomina. Rursumque seri-
ptam est: Dominus Deus tuus ipse est Deus deo-
rum (h) Et adhuc: Quis similis libi, Domine, in
diis (i. Ac rursus : Deus deorum Dominus (k). Ite-
rumque : Deus stetit in synagoga deorum, in medio
autem deos dijudieat (1). Unde. miror, qua. ratione,
tot Scriptuarum vocibus multos esse deos testanti-
bus, tu affirmaveris non oportere nee dicere, nec
osse existimare. De reliquo, si quid adversus clare
dicta habes effari, coram omnibus eloquere.

ΥΠ. Respondit Petrus : Breviter audi ad ea quee
objocisti : Eadem lex, que sepe deos nominat,
ipsa Judaico populo ait: En, Domini Dei lui est
eclum cali, et omnia qua in eis sunt (m), dans com-
prehendere, quod licet dii existant, sub eo eunt,id
est, sub Deo Judeorum. Et iterum : Quia Dominus

δαίων Θεόν’ Καὶ πάλιν" Ὅτι Κόριος ὁ Θεός σου, ] Deus tuus ipse est Deus. ὧι cwlo. sursum et. in. terra

(a) Gen. riz, 22.
b) Gen. iu, 5.

c) Exod. xxt, 28.
(d) Deut. 1v, 34.

Jer. x,
D Deut. xu, 6.

(4) Jos. xxii, 7, spud LXX.
(Ὁ) Deut. x. dm

(7) Psal. LXXXV, 8.

K) Psal. xrix, 1.

{) Psal. rxxxi, 4.

m) Deut. x, 14.

VARLE LECTIONES.

10 Pro vbb. καὶ μὴ χαλεπαίνειν — πολλοὺς θεούς lacuna est in Ὁ. Ex C
jus textu Οἱ ὁμοίως, Tum apposui y4
:v τοῦ (τὸ CI.)

ἥσαν, ἀπολέσθωσαν" ὡς τῶν, quie "desunt in utroque Hom, epdd., add. C ex seq. o. 8.
9* διαθεθαιοῦσαι O.

8 Οἱ εἰ 8 ܡ‎ 1]ta Ὁ et ox οοπ]εοί. S,
addidi ο. Ὁ. ὃ ᾖ 9, D. ἢ C. 4 ἐξ adjeci ο. 0,

λόντων Ὁ. 9 διακρινεῖ ὁ,

λέσθωσαν Ὁ. mex. ἀπ, μελ
10. τῶν add. c. 0,

missum erat a Cl et 5:

in eu
5 ed,

reposui τῶν ante γραφῶν
ex 0. id
ὁ τόσ. Vbb. oix ἐποί-
Ε πεποιηκότες, ἅπι
10 εἰ textui reddidi c. 0; proter-

) γεγράφθαι C.

871

deorsum, et. non. est alius praeter. eum (a). Et alibi Α.
Seriptura dieit Judzeorum populo: Dominus Deus
tuus ipse est Deus deorum. (4), ita ut quamvis dii
existant, sub Judeorum Deo sint. Et aliis verbis de
eo ait Seriptura: Deus magnus οἱ verus, qui non ac-
cipit personam, neque sumet munera, facit judicium
pupillo et viduz (ο). Seriptura Deum Judaeorum
nuneupando magnum et verum et. faeientem judi-
cium, alios pusillos nec veros denotavit. Sed ct
allero quodam in loeo Scriptura dicit : ivo ego,
dicit Dominus, non. est alius Deus przler me. Ego
rimus, ego novissimus, prater me non est Deus (d).
Ac rursum : Dominum Deum tuum mmebis, el illi
soli servies (€). Et adhue : Audi Israel, Dominus
Deus vester Dominus unus est (f). Sicque mulia
testimonia cum juramento consignant, Deum unum
esse, et preter illum non esse Deum. Unde miror,
quaratione,cum tot loea tesientur unum esse Deum,
tu multos esse affirmes.

θαυμάζω, πῶς τοσού

VIII. Et Simon : Principio ea mihi tecum fuit
conditio, ut ex Scripturis convincerem te menda-
cii, dicentem nequaquam multos vocari debere deos.
Quocirca multis Scripturarum vocibus ostendi, ab
ipsis Scripturis divinis plures pronuntiari deos.
Tum Petrus : Ipsie, que multos deos pronuntiant,
Scripture eedem adhortate nos sunt his verbis :
Nomina deorum aliorum mon ascendent in labia
tua (g). Sic preter id, quod scriptum est, non locu-
tus sum, Simon. Et Simon : Audi ad hoc et tu Pe-
ire. Peccare mihi videris, qui diis detrahis, cum
Scriptura dicat : (Diis) mon detrahes, principibus
populi tui non. maledices (h). Ac Petrus : Non peeco,
Simon,consequenter Scripturis perditionem eorum
prenotans : ita enim seriptum est : Dii qui celum
et terrum. non. fecernnt, pereant (1), atque sic ille
locutus est, non quasi quidam dii fecerint ea, et
non pereant, quemadmodum interpretatus es.Unus
enim declaratur Creator eo quod initio seriptum
est : In principto creavit Deus celum οἱ terram (8).
Nec dixit : Di. Et alibit ait : Etopera manuum ejus
annuntiat firmamentum (1). Atque in alio loco scri-
ptum est : Celi ipsi peribunt, tu autem. permanebis
in eternum (m).

IX. Dixit Simon : Ad hoc quod ego multos esse
deos ostendi ex Scripturis, quarum verba manifesta
exhibui, tu itidem vel plura testimonia ex iisdem
Scripturis attulisii, probans unum esse Deum,eum-
que Judeorum. Et ad id quod dixi: Non oportet

6

(a) Deut. 1v, 39.
b) Deut. x, 18.
ο) Ibid., 47.

|) Deut. 1v, 39.

ο) Deut. ¥,
Ibid., 4.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

372

οὗτος Θεὸς ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω, καὶ ἐν τῇ “ἢ κά-
τω καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν αὐτοῦ, Καὶ ἄλλῃ
που λέγει 4 Γραφὴ τῷ Ἰουδαίων ὄχλῳ Κύριος 6
θεύς σου, οὗτος Θεὸς τῶν θεῶν, ὥσπερ i

εἰσι θεοὶ, ὑπὸ τὸν Ἰουδαίων Θεόν‏ ܗܡ
που περὶ αὐτοῦ λέγει dj Γρα‏
καὶ ἀληθινὸς, οὐ λαμθάν‏
οὐδὲ μὴ λάδῃ δῶρον, ποιῶν χρ‏
καὶ χήρᾳ" Με‏
τὰ τὸν τῶν 15. Ἰουδαίων ἡ γραφὴ εἰποῦσα‏
ἄλλους μικροὺς καὶ οὐχ ἀληθινοὺς ἐσήμανεν. ᾿Αλλὰ‏
καὶ ἄλλη που λέγει ἡ Γραφή: Zo ἐγὼ, λέγει Κύριος,‏
οὐκ ἔστι Θεὸς ἕτερος πλὴν ἐμοῦ. Ἐγὼ πρῶτος,‏
ἐγὼ μετὰ ταῦτα, πλὴν ἐμοῦ θεὸς οὐκ ἔστιν. Καὶ‏

εἰς @# πρό
w 327 ὀρφανῷ

αν δὲ καὶ ἀληθινὸν wal κρίσιν

ὃς

πάλιν. Κύριον τὸν Θεόν σου φοθηθήση, καὶ αὐτῷ
μόνῳ λατρεύσεις, Καὶ πάλιν" λχους Ἰσραὴλ, Kó-
pios ὁ θεὸς ὑμῶν 1" Κύριος εἷς ἐστίν. Καὶ ὁμῶς πολ-
ܐܘܬ‎ φωναὶ ἄρχον ἐπισφρανίξουσιν,, ὅτ: εἰς
ἐστὶν ὁ Θεὸς, καὶ πλὴν αὐτοῦ οὐν ἔστι Θεός. Ὅθεν

w μαρτυρουσῶν φωνῶν ἕνα εἶναι Θεὸν, σὺ πολλοὺς εἶναι λέγεις.

ΠΠ. Καὶ ὁ Σίμων! Ὁ λόγος τὴν ἀρχὴν ἦν μοι πρὸς

σὲ, ἀπὸ Γραφῶν ἐλέγξαι σε, ὅτι ψεύδῃ λέγων μὴ πολ-
λοὺς 15 δεῖν φθέγγεσθαι θεούς. Ὅθεν πολλὰς ἐγγράφους
ἔδειξα φωνὰς, ὅτι αὐταὶ αἱ θεῖαι Γραφαὶ πολλοὺς φθέγ-
ὕονται θεούς. Καὶ ὁ Πέτρος * Αὐταὶ αἱ πολλοὺς φθεγγό-
μεναι θεοὺς Γραφαὶ, αὐταὶ παρήνεσαν ἡμῖν εἰποῦσαι *
Ὀνόματα θεῶν ἐτέρων οὐκ ἀναδήσεναι ἐπὶ τῶν χει-
λέων σου. Οὕτως οὐ παρὰ τὸ γεγραμμένον ἔφην, ὦ
Σίμων, Καὶ ὁ Σίμων * χουσον πρὸς αὐτὸ καὶ σὺ, ὦ Πέ-
τρε, ᾿Αμαρτάνειν μοι 8o

ς, ὅτι αὐτῶν καταλέγεις, τῆς
Τραφῆς λεγούσης" οὐ χακολογήσεις, καὶ ἄρχοντας 15
τοῦ λαοῦ σου οὐ χακῶς ἐρεῖς. Καὶ ὁ Πέτρος" Οὐχ,
ἁμαρτάνω, Σίμων, ἀπελούθως ταῖς Γραφαῖς τὴν απώ-
λείαν αὐτῶν προσηµαίνων" SO οὕτω γὰρ γέγρα-
πται" Θεοὶ, οἵ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν οὐκ ἐποίη-
σαν, ἀπολέσθωσαν: καὶ τοῦτο εἰ
πεποιηκότων, καὶ μὴ ἄπολλυμε

ὧν οὐχ ὡς ἐνίων
ὧν, ὡς ἠρμήνευσας t.
Δηλοῦται γὰρ εἴς ὁ πεποιηχὼς τῷ ἀπαρχῆς γεγρα-
qut Ἐν ἀρχῇ ἐποίησιν ὁ Θεὸς τὸν οὐρονὸν καὶ

ἴπεν + ΟἹ θεοί. Καὶ ἀλλ

λέγει. Ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλ

που
τὸ
στερέωμα, Καὶ ἐν ἑτέρῳ τόπῳ 18 γέγραπται + ΟἹ οὖ-
ρανοὶ
αἰῶνα.

τὴν γῆν. Καὶ οὐκ ܗܐܘ‎

αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμενεῖς εἰς τὸν

ΙΧ. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Πρὸς τὸ ἐμὲ δεῖξαι πολλοὺς
εἶναν θεοὺς ἀπὸ τῶν Γραφῶν, φωνὰς σαφεῖς παρέστη-
σα, σὺ Ob τοσαύτας 19 ἢ καὶ πλείονας φωνὰς ἀπὸ τῶν
αὐτῶν Ἰραφῶν ἐνήνοχας, δειχνύων ὅτι εἴς ἐστὶ Θεὸς,
καὶ οὔτος Ἰουδαίων. Καὶ πρὸς τὸ εἰπεῖν με’ Οὐ δεῖ

Jos. xxi, 7, apud LXX.
ὴ Exod. 22, 28.

ἢ Psal. xvi, 2.
m) Psal. cr, 26.

VARLE LECTIONES.

"OO. 12 εἰς οἴη. Ο, 9 τῶν accessit ex Ὁ.

6

ὧν C. 15 πολλούς Ὁ ex conject. D. αὐτά C. 16 üpy-

ovx Ὁ, ex quo accessit seq. sov. 17 ἑρμήρευσας ἃ. Tum τῷ 0 c. 8. τό C. Subinde ἀπ᾽ ἀρχῇ Ὁ, "5 Textui
reddidi τόπῳ a Cl et S omissum. 9) γραφῶν ἃς σαφεῖς παρέστησα, σὐδξὰς αὐτάς 0.

813

κακολογεῦ
εἰς ἐστὶν ὁ πεποιηκὼς, ὅτι οἱ
ἀπολέσθαι ἔχουσιν. Πρὸς δὲ τὸ eim

μὴ πεποιηκότες
μὲ; δει δεῖ

καὶ αἱ Τραφαὶ αὐτοὺς λέ

ἥουσιν,

ἕας, ὅτι μὴ δεῖ αὐτῶν ὀνόματα
τὴν Τραφὴν εἰπεῖν 3, ἀγύματα

αθαι, "Eni οὖν αὐταὶ 3». αἱ
Γραφαὶ πολλοὺς λέγουσιν εἶναι θεοὺς, καὶ ἄλλοτ: ἕνα
μόνον εἶναι, καὶ ὁτὲ μὲν μὴ καχολογεῖσθαι, ὁτὲ δὲ
χακολογεῖσθαι, 334 πρὸς τοῦτο τί δεῖ λογίσασθαι, ἢ
ὅτι αὐταὶ ἡμᾶς αἱ Τραφαὶ πλανῶσι

λα

X. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη"
καὶ εἰ
δομυχοῦσαν "! ὥσπερ ὄφεως χακὴν προαίρεσιν. Πολλοῖς

οὐ πλανῶσιν, ἀλλ᾽ D
ανερὸν ἄγουσι τὴν ἐν

στος οὖν κηρῷ ἑοικυῖαν τὴν αὖ
περιβλεψάμενος αὐτὰς καὶ πάντα εὑρὼν ἐν αὐταῖς,
ὁποῖον θεὸν εἶναι θέλει 33, τὴν,
κυΐαν προαίρεσιν ἐπιδαλὼν ἀπομάσσετ
ὅτι 3 ἂν βούληταί τις περὶ Θεοῦ φρον
εὑρίσκει, τούτου χάριν ὁ μὲν πολλῶν θεῶν
ἀπομάσσεται ἀπ᾿ αὐτῶν, καὶ ἡλεῖς τὴν τοῦ ὄντως 33
v 8, de πῆς ἡμετέρας; μορφῆς «ἂν
᾿Αλλὰ καὶ ἡ ἔνδοθεν ἡμῶν

ὡς ἔφην, χηρῷ ἔσι-

Ἐπεὶ οὖν

ς τύπον.

Ταύτης τὸν γεννήτορα ἐὰν καταλίπω, δικαία κρίσει
ὄγει, αὐτῷ τῷ 30. τολμήματι
γνωρίσασα ἄδικον, καὶ ὡς ἀπὸ δικαίου δικαίως κατα-
λείψει µε". καὶ τὴν ψοχὴν μετὰ κόλασι

ἀπ᾽ αὐτῆς ἀπολειφθεὶς 91 βοηθείας, φθαρήσυµα
oc, πρῶτον ἐνδυσάτω ἑτέραν ἰδέ
Ίνα διὰ τῆς τοῦ σώματος καινῆς pop:
καινὸν ἐπιγνῶ Θεόν, ΕἾ δὲ καὶ τὴν μορφὴν
μή τι 395 καὶ ψυχῆς τὴν ὑσίαν; E.
ἀλλάξῃ, οὐκ ἔτι ἐγώ εἶμι, ἄλλος γενόμενος καὶ μορφῇ
καὶ οὐσίᾳ, "Λλλοὺς οὖν πλαττέτω, εἰ ἄλλος ἐστίν, Οὐχ.
ἔστι δέ, Εἰ δὲ ἦν, ἔπλασεν ἔπλασεν,
ὡς οὐκ ὧν τὸν ὄντα τῷ ὄντι καταλιπέτω, Οὐ-εἰς γὰρ
iens.) μόνῃ νώμῃ Σίμωνος. ᾿Εγὼ ἄλλον Gu

καὶ αὐτή µε καταλι

οὕτως

ἔστιν E
ܗ‎

, Ἐπεὶ οὖν οὐκ

i
παραδέχοµαι, πλὴν τὸν χτίσαντά µε μόνον.

XL Καὶ ὁ Σίμων" "E νότερόν σε ὁρῶ τὸν λό-
γον ποιούμενον ὑπὲρ τοῦ πλάσαντός σε Θεοῦ, μάθε
παρ᾽ ἐμοῦ, πῶς καὶ elg αὐτὸν ἀσεθεῖς. ΟἹ πλάσα
δύο φαίνονται, ὡς ἡ Γραφὴ λέγει' Καὶ εἶπεν ὁ Θεός"
Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ΄ εἰκόνα ἡμετέραν
ὁμοίωσιν ®, Τὸ ποιήσωμεν δύο σημαίνει, ἢ m
πλείονας πλὴν οὐχ ἔνα.

ΧΙ. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο " Εἰς ἐστὶν
τοῦ σοφίᾳ εἰπών * Ποιήσωμεν ἄνθρωπον, `

καὶ καθ᾽

ܟ

Boe
EX
$8

(a) Gen. 1, 26,

CLEMENTINA. — HOMILIA. XVI.

θεοὺς, ἐπήγαγες πρὸς τὸ δεῖξαι, ὅτι A diis maledicere, subjunxisti, ut declarares unum

314

esse creatorem, quod qui non crearunt,perzre habent.
Cumque dixerim, nominandos esse deos, quoniam.
et Seripture eos nominant, etiam ad hec demon-
strasli, non oportere eorum nomina proferro ܘܘ‎
quod eadem Seriptura dicat, nomina deorum alio-
rum non esse pronuntianda. Quandoquidem ergo
eedem Scripture multos dieunt esse deos, et alibi,
unum solum esse, et aliquando,iis non maledicen-
dum, aliquando maledicendum, ex hoc quid con-
cludere debemus, nisi quod ipse nos decipiunt Seri-
pture?

X. Petrus rospondit : Non decipiunt, sed redar-
guunt,ae in publicum proferunt malam erga Deum
voluntatem, in unoquoque inslar serpenis lati-
tantem. Multis enim ae vari typis similes ja-
cent. Unusquisque ergo cere consimilem habens
voluntatem suam, dum Scripturas perlustrat, cun-
etaque in illisinvenit,qualem Peum esso vult,talem
exprimit immissa voluntate, qui, ut dixi, assimi-
latur cerc.Quia ergo quidquid vult aliquis de Deo
sentire, in Scripturis offendit, ea gratia ille qui-
dem multorum deorum imagines ex iis effüngit, at
nos Dei veri speciem expressimus, ex nostra forma
verum agnoscentes exemplar. Sed et nobis insita
anima illius imagine ad immortalitem induta est.
Ejus parentem si relinquo;justo judicio ea quoque
me relinquet, ipso facinore indicans injustum, et,
ut quie veniat a juslo,juste me deseret, sicque ani-
mam post punitionem perdam,deficiente auxilio ab
ea orto. Si antem est alius Deus, primum aliam
speciem induat, aliam l'ormam,ut per corporis no-
vam figuram novum agnoscam Deum.Sed etsi figuris
figuram mutet,nunquidetanimz substantiam?Quod
8i eam quoque mutaverit,non amplius ego sum,qui
alius factus fuitum figura,tum substantia.Aliosergo
creet,si alius est. Porronon est.Sienime esset, ereasset
utique. Cum ergo non creaverit, tanquam qui non
existit. rovera existentem existenti relinquat.Nullus
quippe est, nisi sola Simonis opinione. Ego alium
Deumnon recipio,pretereum solum qui mecondidit.

XI. Tum Simon: Quia video te frequentius sermo-
nem facere de Deo qui te creavit,disce ame quem-
admodum in ipsum etiam impius sis.Apparet duos
esse creatores, sicut ait Seriptura : Et dixif Deus :
Faciamus hominem ad nostram imaginem et simili-
tudinem (a). Faciamus duos. signifleat, aut plures,
cerle non unum.

XILEt Petrus respondit : Unus est,qui sapientie
sua dixit: Faciamus hominem.Huic vero sapientie,

VARUE LECTIONES.

30 waf/& C. 31 τοῦτο O. Tum óct conj. C.
voluerit ai αὐταί S.

Ἡ δ τε Ὁ, Deinceps βούλεται C

rectum jam viditS. 9 ἀλλάξ
καὶ wa ὁμοίωσιν ἡμετέραν C.

qui in texta δεῖν ut Ο.

9 Tta 0 ο, Cl. 0 C. Vid. Hom. xr, 6 et 11.
ὄντος 0.

conjeetavit G, ἀπολειφῃείσης idem in textu, ut O. ° εἰδέαν C. Deinde dedi iva — ἐπιγνῳ c.

Ὁ. * Decsse videtur ταύτην post εἰ δὲ καὶ,

33 εἰπεῖν οπι. 00, 33 C vertit quasi legi
35 λέγει 01 ot S. mendose
c. Ὁ. ἀποκειφθείς
Ὁ ἐπιγνῶν 6;
98 καν) εἰκόνα

39 εἰς 80 τῷ

έαν C. inserui

8. οὐχέτι scr. Ὁ.

315

bat. Unita quidem est Deo, ut anima, ab eo autem
extenditur, velut manus,universitatem producens.
Propter hoc vero et unus homo conditus est, ab co
aulem etiam sexus femineus processit. Cumqua
unitas sit genere,dualitatem facit. Nam per exten-
sionern et contractionem unitas dualitas esse cen-
setur.Itaque recte facio deferendo omnem honorem
uni Deo, tanquam parentibus. Dixit Simon : Quid
vero,et si Scripture alios deos aiunt,non admittes?
XIII. Petrus respondit : Si Seripture,si prophete
deos dicunt, in tentationem audientium dicunt, ita
quippe scriptum est : δὲ surrexerit apud le propheta,
dans signa, et prodigia, et. evenerit signum | illud ac
prodigium, dixerit vero tibi: Eamus εἰ colamus deos
alienos, quos nescierunt patres tui, non audietis pro-
phetam illum: in primis sint manus tux ad lapidan-
dum eum.. Tentavit enim. te avertere a. Dommo Deo
fuo. Quod si dixeris in corde tuo : Quo modo fecit
signum hoc vel prodigium,cognoscens cognoscas, quia
tentator Lentavit, ut sciat. an timeas Dominum Deum.
tuum (a). Et vero quia tentator tentavit, dictum est,
aliter autemid posttransmigrationem in Babylonem
apparet. Neque enim qui cuncta novit Deus, sicut
ex multis ostendi licet, tentavit, ut ipse sciret, qui
prescit omnia. Si vero eupis, de ea re sermonem
faciamus, οἱ demonstrabo Deum preseium esse.
Illum autem ignorare, cum falsum sit, id quoque
ad tentationem seriptum ostenditur. lta nos, o Si-
mon,neque ab ullo alio scandalum pati possumus,
nec ad multos deos admittendos fraudeinducimur,
noc ulli sermoni assentimur contra Deum dicto.

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

tanquam proprio spiritui, ipse semper congaude- A $!» [47), ἢ 38 ὥσπερ ἰδίῳ

316

ματι αὐτὸς ἀεὶ σονέχαιρεν᾽
ai δὲ ἀπ᾽ αὖ-

ἤνωται μὲν ὡς doy

Νε Κατὰ
κτασυν καὶ νο» μονὰς ἀυᾶς dtd νομίζε-
ται, "Oo

νὶ θεῷ, ὡς γονεῦσιν, ὀρθῶς ποιῶ τῆν πᾶ-
σαν προσαναφέρων τιμήν. Καὶ δὲ Σίμων ἔφη" Τί δὲ,
εἰ 58 καὶ αἵ Γραφαὶ ἑτέρους θεοὺς λέγουσιν, οὐ παρα-
δέξῃ;

36 ΧΠῚ. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεχρίνατο" Εὔτε αἱ Γραφαὶ
εἴτε προφῆπαι θεοὺς λέγουσιν, εἰς πειρασμὸν τῶν ἀκου-
ὄντων 33 λέγουσιν, Οὕτω γὰρ γέγραπται " Ἐὰν dya-
στῇ ἐν σοὶ προφήτης, διδοὺς σημεῖα καὶ τέρατα,
καὶ ἔλθῃ τότε σημεῖον ܬ‎ ἐρεῖ
δὲ σοι"

o καὶ τὸ τέρας,

Πορευθέντες λατρεύσωμεν θεοῖς ἑτέροις,
οἷς οὐκ ἤδεισαν οἱ ς σου, οὐκ ἀκούσεσθε
τοῦ προφήτου ἐκείνου" ἐν πρώτοις ἔστωσαν αἱ

λίθοδολῆσαι αὐτόν. Ἐπείρασε γάρ σε
ἁποστῆναι ἀπὸ Κυρίον τοῦ σου, Ἐὰν δὲ

εἴπῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου" Πῶς ἐποίησε τὸ σημεῖον
ἐκεῖνο ἢ τὸ τέρας, γινώσκων γνώσῃ, ὅτι ὁ πειρά-
ζων ἐπείραζεν, ἰδεῖν 31, εἰ φοδῆ Κύριον τὸν Θεόν
σου. Ὅτι δὲ ὁ πειράζων ἐπείραζεν, εἴρητο, ἑτέρως
δὲ μετὰ τὴν εἰς Βαβυλῶνα μετοικεσίαν (48) φαίνεται,
05 γὰρ 3 ἂν ὁ τὰ πάντα quytewny Θεὸς, ὡς ἐν πολλῶν

slpztev +, ἵνα γνῷ αὐτὸς; ὁ τὰ πάντα

προγινώσκων, Εἰ δὲ βούλει "9, περὶ τούτου τὸν λόγον
ποιησώμεθα, καὶ δείξω προγινώσκονεα τὸν θεόν, Τὸ

δὲ ἄγνν

αὐτὸν ψεῦσμα ὅν, καὶ τοῦτο πρὸς πειρα-
σμὸν γραφὲν ἀποδέδεικται, Οὕτως ἡμεῖς, ὦ Σίμων,
οὔτε ἀπὸ Γραφῶν οὔτο ὑφ᾽ ἑτέροο τινὸς σκανδαλισθῆ-

ναι δυνάμεθα (ὁ οὔτε πολλοὺς θεοὺς ἀποδέξασθαι ἀπατώμεθα, οὐδὲ λόγῳ τινὶ κατὰ τοῦ Θεοῦ λεγομένῳ συντι-

θέμεθα.

XIV. Scimus enim ipsi quoque, angelos a Scri-
pturis vocatos esse deos. Dico autem exempli gra-
tia eum,qui in rubo locutus est,et qui cum Jacobo
luctatus est, itern eum, qui natus est. Emmanuel,
quique dictus fuit Deus fortis. Sed et Moyses deus
Pharaonis oxstititrevera tamen homo erat.Et pra»-
terea idola gentiun. Nobis autem unus est Deus,
unus ereaturarum auctor omniumque exornalor,
cujus Christus fllius est, cui credentes ex Scripturis
falsa agnoscimus.Atque adhuc ex patribus instructi
deiis que in Scripturis vera sunt, unum solum
novimus creatorem celorum et terre, Deum Judeo-

(a) Deut. x, 1

XIV, Ἴσμεν γὰρ καὶ αὐτοὶ ἀπὸ τῶν Γραφῶν ἀγγέλους
θεοὺς λεχθέντας 337 Δέγω δὲ ὡς ὁ ἐπὶ τῆς βάτου λα-
λήσας, vai τῷ Ἰακὼδ παλαίσας " ἀλλὰ καὶ τὸν γεννώ-
μένον ᾿Εμμανουὴλ καὶ τὸν λεγόμενον Θεὸν ἰσχυρόν (49).
Αλλὰ μὴν καὶ Μωυσῆς θεὸς Φορχὼ ἐγενήθη, τῷ δὲ
ὄντι ἄνθρωπος ἦν. Ἔτι δὲ καὶ τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν.
Ἡμῖν δὲ οἷς θεὸς, εἷς ὁ τὰς κείσεις πεποιηχὼς καὶ
διακοσμήσας τὰ πάντα: οὔ καὶ ὁ Χριστὸς υἱὸς, ᾧ πει-
θόμενοι ἀπὸ τῶν Τραφῶν τὰ ψευδῆ ἐπιγινώσκομεν.
καὶ ἐκ πατέρων ἐφοδιαζόμενοι τῶν Γραφῶν τὰ
ἕνα μόνον οἴδαμεν τὸν π.
γοὺς καὶ τὴν γῆν, Θεὸν ουδαίων καὶ πάντων τῶν "5

εποιηκότα τούς τε οὖρα-

14181 LECTIONES.

96 ἢ δὲ σοφίᾳ Ρ.
στολήν p. συστο 3
ܪ‎ 9 ἐπείρασεν B.

δὲ σοφία, ἢ α,
deest in 0.

81 µία C. Tum & ἔκτασιν 0 οἱ ex conject. C, in eujus textu ἔκστασιν, In O
10 αἰνόντων 0. Ὁ

4 Scripsi βούλει c. O invito Schweglero, qui commendat vulgatam βούλῃ ex ejus opinio-
ne conjectivum. Cfr. hom. xix, 6. Tum add. τόν ante λόγον c. Ὁ.
p. 119, 509, addit φέρειν, emendatione superflua. S.

διδούς σοι 0, 9 εἰδέναι C. Soq. σον om- 0.
55 Post δυνάμεθα Schliemannus. Clem.

46 τῶν S, 0, τόν D.

VARIORUM ΝΟΤΑΙ.

(47) Ἡ δὲ σοφία, etc. Redolere hec. Ebionismum
faiebitur mecum qui ea contulerit cum Epiphania-
nis, diete hwereseos cap. 3, 16, 17 et 20. Cor. —
Confer que de divina sapientia dicta sunt. Prov.
vui, 22 seqq. Dnacn.

(À8) Μετὰ τὴν εἰς Βαθυλῶνα μετοίκεσίαν. Tunc

07 fuerunt pseudoprophete in populo Judaico.

^9) Τὸν γεννώμενον Ἐμμανουὴλ, xml τὸν λε-
γόμενον Θεὸν ἰσχυρόν. Natus Ἠπιπιδπμο], Deus. for-
tis (Isa. vit et 1x), verus Deus est. Ebionitica igitur
snnt hec atque Ariana, ut et sequentia muita. Ip.

811

σέβειν αὐτὸν αἱρουμένων. Τοῦτον καὶ θεοφιλεῖ λόγισμῳ A.
ἀληθῆ "5 δογματίσαντες οἱ πατέρες παρέδωσαν 4 ἡμῖν,
ὥμεν, ὅτι εἴ τι χατὰ τοῦ Θεοῦ λέγεται

ἔστιν. ᾿Αλλὰ καὶ ὑπερδαλλό
ὡς ἔφην οὐκ ἔχει, ἐμοὶ γένοιτο καὶ τοῖς τἀληθὲς ** ἀγα-
πῶσιν, περὶ εὐφημίας τοῦ πεποιηκότος ἡμᾶς Θεοῦ
χινδυνεύειν.

ἵνα

> Ἐπειδὴ καὶ τῷ
M

XV. Ταῦτ
τὰ σημεῖα καὶ τέρατα διδόντι προφήτῃ, ἄλλον δὲ
λέγοντι φὴς μὴ ὃ
θάνατον ὀφείλει, οὐκοῦν val ὁ διδάσχαλός σου σημε
χαὶ τέρατα δεδωχὼς εὐλόγως ἀνῃρέθη. Καὶ ὁ Πέτρος
(η: Ὁ @ Κύριος ἡμῶν οὔτε θεοὺς εἶναι ἐφ

y χτίσαντα τὰ πάντα, οὔτε ἑαυτὸν 50 θεὸν

ὁ Σίμων ἀκούσας ἔφη

πιστεύειν, μετὰ τοῦ εἰδέναι ὅ τι καὶ

ܐܘ
ξατο παρ.‏
εἶναι ἀγηγόρενσ-‏
σαντος 3389 τὸν‏
Καὶ ὁ Ξίμων ἀπεχρίνατο * Οὐ δω‏
Θεὸν εἶναι; καὶ ὁ 1‏
τα, φράσον ἡμῖν, Τοῦτο γὰρ ἡμεῖς εἶπ᾽‏

μεθα, ὅτι μὴ ἠκούσαμεν παρ᾽ αὐτοῦ,

ν δὲ Θεοῦ τοῦ τὰ πάντα διαχοσμή
ἱπόντα αὐτὸν εὐλύγως ἐμακάρισεν,

σοι οὖν τὸν ἀπὸ θεοῦ

τρος ἔφη" πῶς τοῦτο εἶναι δύνα-
jv σοι ob δυνά-

XVI: Πρὸς τούτοις δὲ, τοῦ Πατρὸς τὸ μὴ γεγεννῆ-
σθαί ἐστιν, Υἱοῦ δὲ τὸ γεγεννῆσθαι " γεννητὸν 6% ἄγεν-
νήτῳ ἢ καὶ αὐτογεννήτῳ 51 οὐ συγκρίνεται. Καὶ ὁ
καὶ τῇ γενέσει οὐ ταυτόν @ ܐ‎

ἔστιν;
ὧν

Σίμων ἔφη"
Καὶ ὁ Πέτρος
τοι τὰς αὐτὰς αὐτῷ πάσας ἔχειν προσωνυμίας οὐ δύ-
ναται, Καὶ ὁ Σίμων + Τοῦτο λέγειν ἐστὶν οὐκ ἀποδει-
χνύειν, Καὶ ὁ Πέτρος" Διὰ τί οὐ νοεῖς, ὅτι τὸ δὲ μὲν

ἔφη" Ὁ κατὰ πάντα τὸ αὐτὸ 53

αὐτογέννητον τόγχάνει ἢ καὶ ἀγέννητον, τὸ δὲ γεννη-

τὸν ὅν τὸ αὐτὸ @ λέγεσθαι οὐ δύναται, οὐδ’ ἂν τῆς ϐ
αὐτῆς οὐσίας ὁ γεγεννημένος τῷ @ γεγεννηκότι [αὐ-
τόν]. ᾿Αλλὰ καὶ τοῦτο μάθε " Τὰ ἀνθρώπων σώματα
ψυχὰς ἔχει ἀθανάτους, τὴν τοῦ Θεοῦ πνοὴν ἡμφί:σ-
μένας, καὶ ἐκ τοῦ θεοῦ προτλθοῦται UT τῆς μὲν αὐτῆς
οὐσίας εἰσὶ (50), à οὐχ εἰσίν. Εἰ δὲ ᾖεοί εἶσι,

CLEMENTINA. — HOMILIA XVI.

318

rum omniumque qui eum voluerint colere. Hunc
pia consideratione verum majores praseripserunt
ac tradiderunt nobis, ut sciamus, si quid contra
Deum proferatur, mendacium esse. Sed et aliquid
supra modum loquar : Si hoc non se habet quem-
admodum dixi,mihi οἱ veritatis amatoribus contin-
gat, ut in Dei creatoris nostri laudibus periculum
subeamus.

X.V His auditis Simon ait:Quandoquidem etiam
signa ac prodigia danti prophete,alium vero deum
predicanti, dixisti non oportere credi, imo notum
habere, illum mereri mortem, igitur et Magister
iuus,qui signa et prodigia dedil, merito interfectus
est. EL Petrus respondit : Dominus noster neque
deos esse preter cunctorum opificem pronuatiavit
neque se Deum esse predicavit,sed eum,qui ipsum
dixerat Filium Dei constitutoris omnium, jure ap-
pellavit beatum. Respondit Simon : Non ergo tibi
videtur, eum, qui ex Deo est, Deum esse ? Et Pe-
µας dixit ; Qua ratione id esso possit, nobis effare.
Hoc quippe nos tibi non possumus dicere,quoniam
&b illo non audivimus.

XVI. Ad hec, Patris cst, non fuisse genitum,
Filii vero,genitum esse. Genitum autem cum inge-
nito vel per se genito non contertur. Dixit Simon:
Nonne ob generaticnem idem est? Excepit Petrus :
Qui per omnia idem non est cum aliquo,non potest
easdem omnes cum eo habere appellationes.Et Si-
mon : Hoc dicere non ost probare. Tum Petrus:
Quare nonintelligis, quod ille quidem per se genitus
est, vel et ingenitus,hic vero,quia est genitus;idem.
dici nequit, neque si ejusdem substantie genitus
cum eum gignente. Sed et hoc disce : Hominum
corpsra habent animas immortales, Dei spiritum
indutas, queque a Deo profectae ejusdem quidem
substantie sunt, non sunt tamen dii. Sin vero dii
sunt,hac ratione cunctorum hominum anime,mor-

VARLE LECTIONES.

τῷ ἀληθὲς ὄν 6, ΤΊ παρέδοσαν 0. Idem εἰδῶμεν. 33 ἀληθές C.

582 ταύτη 0.
me addita explet lacunam cod. 0:
τὸν Ὡριγένη.

5 τῶν αὐτῶ (sio) Ὁ. 3 ὁ 5, 95 fla D,

VARIORUM NOT/

(50) Τὴν τοῦ Θεοῦ πνοὴν ἠμφιεσμένας, οἱ τῆς ἢ
μὲν αὐτῆς οασίας εἰσί, Ebioneis gnostloa per-
miscet. Hi enim heretici, teste 5, Augustino, ἐπ -
bantanimarum subsiantiam Dei esse naturam;ani-
masque ex Dei procedere substantia.Preiverat Au-
gustino [rensus per gnosticorum verba : Jam enim
mon habiturum eum animas sanctas,ut. rursus demit-
tat eas in seculum, sad tantum eas que sunt ex sub-
stantia ejus, id est, qua sunt ex insufflatione : lib. 1,
cap. 24. Quibus omnibus lux ex Thoodorito Heret.
fabul. lib. v, cap. 9 : "Exeivo δὲ τὸ ἐμφύσημα,οὗ μὲ-
ρος τι τῆς θείας οὐσίας φαμὲν, κατὰ τὴν Κέρδωνος
xat Μαρκίωνος λύτταν, Inspirationem. porro. illam,
mon divinz substantize partem aliquam fuisse dictmus
juata Cerdonis et Marcionis insaniam. Mitto istis re-
centiores Manichzos et Priscillanistas.Sed concedi
mihi velim,ut paucis digrediar in locum deplorate
valetudinis apud Origenem tom.xiv,in Joannem,edi-
tionis V. Ol. Petri Danielis Huetii p. 216. ubi πνοὴ
ξωῆς memoratur ; Τοιοῦτόν τί μοι φαίνεται καὶ περὶ

5$8om. Ὁ, ὅδ αὐτόν Ο. S αὐτὸ γεννητῷ 0.
ὄντα αὐτόν 0, ὅν, τὰ αὐτά Ὁ. "Ὁ τό C, Vox [αὐτόν] &

V! προελθοῦσι O. Idern εἰσίν c. Cl, ἐστίν C. Ad oram iibri Ottob. κατα

από, Πνεῦμα ὁ Θεός. Ἐπεὶ γὰρ εἰς τὴν μέσην καὶ
κοϊνέτερον καλουμένην ζωὴν ὁπῶντες τοῦ περὶ ἡμᾶς
πνεόματος, τὴν καλουμένην σωματικώτερον πνοὴν
ζωῆς, ζωοποιούμεθα ἀπὸ τοῦ πνεύματος ὑπολαμθάνω
ἀπ' ἐκείνου εἰλῆφθαι τὸ πνεῦμα λέγεσθαι τὸν Θεὸν,
πρὸς τὴν ἀληθινὴν ζωὴν ἡμᾶς ἄγοντα. Τὸ πνεῦμα γὰρ
κατὰ τὴν Τραφὴν λέγεται ζωοποιεῖν * φανερὸν ὅτι ζωο-
ποίησιν, οὐ τὴν μέσην, ἀλλὰ τὴν θειοτέραν, Nam par-
iicipium ὁπῶντες Graecum non est ; ὑπιόντος vero,
quod legisse videtur Perionius,sensu carot : item-
que ὁρῶντες Ferrarii. Soripserim ego ὁρῶντος, ao
verterim ad hune modum : Tale quid mihi videtur
οἱ de illo : Spiritus est Deus (Joan. 1v, 24). Nam
quia cum spiritus noster spectet ad mediam et vulga-
rius appellatam vitam, qua magis corporaliter voca-
tur flatus vitz, vivificamur a spiritu ; inde sumptum
fuisse arbitroryut Deus qui nos ducil ad veramvitam
spirilus dicatur. Spiritus enim, secundum. Scriptu-
ram, dicitur vivificare: plane non. vivificatione media.
$ed ea qua divinior est. Cor.

319

iuorum, vivorum, gignendorum, dii erunt. Quod
αἱ amore cantentionis erga me dixeris, eas quoque
esse deos, quid hoc jam magnis erit Christo, dici
Deum ? Id enim habebit, quod omnes habent.

Χριστῷ, τῷ Θεῷ, λέγεσθαι; τοῦτο γὰρ ἔχ:

XVII. Nos Deum dielmus, eujus proprium in alio
esse nequit. Velut enim qui infinitus esl undique,
proper 1100 dicitur immensus, et omnino est πο-
cesse,eum immensum ideo vocari, quia non potest
alius ut ipse esse infinitus, (sin autem aliquis hoo
dixerit possibile, errat ; neo enim. duo undique in
finita simul exsistere possunt, terminaretur enim
alterum ab altero), itaque natura comparatum est,
unum csse Ingenitum. Quod si in flgura est, sic
quoque unum est incomparabile. Quare et Altissi-
mus vocatur, quia,omnium supremus, cuncta sibi
subjecta habet.

XVIII. Et Simon : Num nomen illius. ineffabile
est, Deus. quod omnes appellant: quoniam adeo et
de nomine contendis ne alii detur ? Respondit Pe-
irus : Scio, hoc non esse illi nomen ineffabile, sed
nomen quod ex convento hominum dicilur, quod
sialteri dederis, etiam illad quod non effertur
possis alteri tribuere, et id quidem ratione volun-
tatis. Nomen, quod dicitur, indicto prigreditur.
Hoc modo contumelia et in illud quod nondum pro-
latum est redundat, quemadmodum honor cogniti
in adhuc incognitum refertur.

XIX. Et Simon dixit : Scire velim, Petre,an vere
credas hominis formam ad formam Dei esse efli-
etam, Et Petrus : Vere, o Simon, ita habere plane
mihi est. Ac Simon : Quomodo potest mors corpus
solvere, maximo sigillo conformatum ? Tum Pe-
trus : Dei justi est forma.Cum ergo ceperit inique
agere, insita species fugit, sicque corpus dissolvi-
tur, ut forma non amplius appareat, ne justi Dot
forma ab injusto corpore habeatur. Atqui solutio
non fit circa sigillum, sed circa sigillatum eorpus.
Porro absque eo, qui signavit, signatum non sol-
vitur. Sic citra judicium neque mori licet. Et
mon : Quz ergo fuit necssitas, Dei formam homini
et terra excitato tradere ? Ac Petrus : l'actum est
propter humanitatem Dei creatoris. Quandoquidem
ratione substantie cuncta prestantiora sunt hu-
mana carne, έλος inquam, sol, luna, sidera, aor,
aqua, ignis, uno verbo catera omnia, que ad mi-
nisterium hominis facta, licet substantia potiora,
tamen lubenter sustinent ei qui substanlia deterior

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

380

Α τούτῳ τῷ λόγῳ πάντων ἀνθρώπων, τῶν τε ἀποθα-
νόντων καὶ ζώντων καὶ γενησομένων δὲ αἱ ψυχαὶ

θεοὶ 3 τυγχάνουσιν. El δὲ προσφιλονεικῶν μοι

καὶ αὐτὰς θεοὺς εἶναι, καὶ τί τοῦτο ἔτι 99 μέγα καὶ
ες ἔχουσιν,

329 XVIL μεῖς Θεὸν λέγομεν, οὔ ἔστιν
τὸ δι. ἄλλῳ προσεῖναι μὴ δυνάμενον. “Ὥσπερ γὰρ
ἄ ἰχόρεν διὰ τοῦτο λέγεται ἀπέραντος,

καὶ ἀνάγκη πᾶσα, ἑτέρου μὴ δυναμένου ὡσαύτως
ἀπείρου εἶναι αι ἴδιον τὸ καλεῖσθαι ἀπέραν-
τὸν ¢, (εἴ δὲ τις λέγει δυνατὸν εἶναί ψεύδεται " δύο

ἴδιον

γὰρ πανταχόθεν ἄπειρα συνυπάρχειν οὐ δύνανται "

περαιοῦται γὰρ τὸ ἕτερον ὑπὸ τοῦ ξτέρου), οὕτως 53
φύσις ἐστὶν, ἕν εἶναι τὸ ᾿Αγέννητον, Εἰ δὲ ἐν σχήματί
ἐστιν, καὶ οὕτως ἕν ἔστι τὸ δέ ἀσύγκριτον, Διὰ τοῦτο
καὶ Ὕψιστος λέμεται, ὅτι πάντων ἀνώτερος ὧν τὰ
πάντα αὐτῷ ὑποκείμενα ἔχει.
ΧΥ͂ΠΙ, Καὶ ὁ Σίμων' Μὴ γὰρ τοῦτό ἐστιν αὐτνῦ
ἀπόῤῥητον ὄνομα, τὸ θεὸς, ὅπερ πάντες λέγουσιν,
ὅτι τοσοῦτον καὶ ὀνόματος διισχυρίζη, ἵνα μὴ
ἄλλῳ δοθῇ ; Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη - Ἐπίσταμαι ὅτι τοῦτο
οὐκ ἔστιν αὐτῷ τὸ 55 ἀπόῤῥητον ὄνομα (505, ἀλλὰ τὸ
κατὰ συνθήκην ἀνθρώπων λεγόμενον, ὅπερ εἰ ἑτέρῳ
δώσεις, καὶ τὸ μὴ λεγόμενον ἑτέρῳ προσάψεις, καὶ
89 τῷ τῆς προαιρέσεως λόγῳ. Τὸ λεγόμενον ὄνομα τοῦ
μὴ λεγομένου πρόοδός ἐστιν. Τούτῳ τῷ λόγῳ ἡ ὕθρις
καὶ εἰς τὸ μήπω ῥηθὲν λογίζεται, ᾧ λόγῳ ἡ πρὸς τὸ
ἐγνωσμένον τιμὴ εἰς τὸ μήπω ἐγνωσμένον ἀναφέρεται,
XIX. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη: Ἴιθελον εἰδέναι, Πέτρε,
εἰ ἀληθῶς πιστεύεις, 880 ὅτι ἡ ἀνθρώπου μορφὴ
( πρὸς τὴν ἐκείνου μορφὴν διατετύπωται. Καὶ ὁ Πέ-
τρος * Ἀληθῶς, ὦ Τίμων, οὕτως ἔχειν πεπληροφόρη-
μαι, Καὶ ὁ Σίμων: Πῶς θάνατος τὸ σῶμα λύειν
δύναται, σφραγῖδι μεγίστῃ διατετουπωμένον; Καὶ ὁ
Πέτρος" Θεοῦ δικαίου ἐστὶ μορφή. Ἐπὰν οὖν ἀδι-
κεῖν ἄρξηται, ἡ ἐν αὐτῷ |
σῶμα λύεται, ἵνα ἡ μορφὴ ἀφανὴς γένηται, ὅπως μὴ
δικαίου μορφὴν Θεοῦ 9 ἄδικον ἔχῃ σῶμα. Ἡ μέντοι
λύσις οὐ περὶ τὴν σφραγῖδα γίνεται, ἀλλὰ περὶ τὸ
σφαργισθὲν σῶμα. ܠܡܠܐ‎ δὲ τοῦ σφραγίσαντος τὸ
σφραγισθὲν οὐ λύεται. Οὕτως ἄνευ κρίσεως οὐδὲ τὸ
ἀποθανεῖν ἔξεστιν. Καὶ ὁ Σίμων" Τίς οὖν ἀνάγκη
ἦν, τὴν τοιούτου μορφὴν τῷ ἀπὸ γῆς ἐγερθέντι
δοῦναι ἀνθρώπῳ; Καὶ ὁ Πέτρος 6 Διὰ τὴν τοῦ 9?
πεποιηκότος Θεοῦ φιλανθρωπίαν γέγονεν + ἐπεὶ γὰρ
τῷ κατ’ οὐσίαν λόγῳ πάντα κρείττονα τυγχάνει τῆς
ἀνθρώπου σαρχὸς, λέγω δὴ Ὁ τὸν αἰθέρα, τὸν ἥλιον,
τὴν σελήνην, τοὺς ἀστέρας, τὸν ἀέρα, τὸ ὕδωρ, τὸ

© φεύγει, καὶ οὕτω τὸ

VARLE LECTIONES.

# γεγνηθησοµένων C, 59 θεοί add. c. Ὁ, Tum μοι S, 0,

µου 0, 9 ἔτι om, Ὁ, τό p. τῷ legi vult S.

91 τὸ ἴδιον 6, 33 Ὡς αὐτὸς ἀπείρῳ εἶναι, τὸ καλεῖσθαι ἀπέραντος C. Schliemanni conjecturam áxc(poo(Clem.,

p. 144, 569) a Schweglero vilipensam confirmat cad. O. 88 οὕτως s, O, ὄντως C. δν xal conj. S.

δ᾿ τὸ ἢ

δὲ ox conjeck, ὧν in enj. textu τε S τι, 4 Dedi προσάψεις, val c. Ὁ, προσάψας ὃ, προσάψεις D. 96 ein ἃ,

qui deinde οὕτως,
τοῦτο διὰ τὴν τοιούτου μορφὴν τῷ ἀπὸ γῆ
BEC, 0:

58 Θεοῦ μορφήν C. 99 Pro διὰ τὴν τοῦ in O occurrunt ܐ‎
ς ἐγερθέντι δοῦναι ἀνθρώπῳ. Tum repetitur καὶ ὁ Πέτρος. 50 δή S.

80 verba alia manu expuncta :

VARIORUM NOTE.

(60") ᾿Απόῤῥητον ὄνομα, Hoc est nomen Teira-

gramrnaton. lehowa, quod. Grecis Patribus etium
dicitur ἄῤῥητον, ἄφραστον, 8, Greg. Naz. vero multo
felicius, οὔτε νῷ χαταληπτὸν, οὔτε λόγῳ ῥητόν. De

hujusmsdi S8.nomine diffuse disseruimus in opere
nostro De l'harmonie entre l'Eglise et (a Synagogne,
t. II, pag. 318 et seqq. DnRACR.

381

πῦρ, ἐνὶ λόγῳ καὶ τὰ λοιπὰ πάντα, ἃ τυα εἰς 0

σίαν ἀνθρώπου γενόµενα καὶ καν οὐσίαν

να

χε

οἱ

οὐσίαν
Ὡς γὰρ

xai

γος μορφήν.

ἐμῶντες τὴν

ὄντα ἡδέως ὑπομὲ
pon, διὰ τὴν
πήλ

τιμὴν
ἀναφερομένην ἔχουσιν εἰς ἐκεῖνον, οὗπερ ὁ πηλὸς τὴν

ἀπὸ γῆς γενομένῳ ἀνθρώπῳ χαίρουσα δουλεύει, εἰς τὴν
881 XX. Ἰδὲ ἵμων ἀχαριστεῖν
ἡμᾶς πεῖσαι σε ἡ γῆ, ἴσως δὲ

ἃ ὅμοια φρονεῖν τολμή-
ἐτόλμησας, ὃ μηδεὶς ἐτόλ-

πρῶτος ἐφῃέγξω, ἃ πρώτως ἠκούσαμεν.
t καὶ μόνοι ἡμεῖς ἐπὶ τῇ 9 τοιαύτῃ σου ἄσε-
ον τοῦ Θεοῦ μακροθυμίαν ἱστορήσα-

μὲν, καὶ οὖν ἄλλου τινὸς, ἢ τοῦ χτίσαντος τὸν κόσμον,

εἰς ὅν ἄσελεῖν ἐτολχησας. Καὶ χάσματα γῆς οὐκ
πῦρ ἀπ᾿ οὐρανοῦ οὐ κατεπέμφθη,

, καὶ ὑετὸς
θηρῶν πλῆθος δρυμῶν
lim αὐτοὺς ἡμᾶς διὰ ἕνα dusp-
τάνοντα ὡς ἐπὶ μοιχείας πνευματικῆς, τῆς κατὰ
σάρκα χείρονος 18 ὑπαρχούσης, ἡ Θεοῦ ὀργὴ ὀλέθριος
Οὐ γάρ ἔστιν ὁ 19 τότε ἐπεξελθὼν τὰ
οὐρανοῦ καὶ γῆς κτίστης Θεός; "Ems
μέγιστα βλασφημούμενος τὰ μέγιστα
᾿Αλλὰ τοὐναντίον μακροθυμεῖ, εἰς µε-
τάνοιαν χαλεῖ, συντελοῦντα βέλη πρὸς συντέλειαν
ἔχων, ἃ
ἀνταπο-

ἀπὸ

S. dh
οὐκ ἤρξατο,

ἁμαρτήματα

καὶ νῦν τὰ

τῶν ἀσεδῶν ἐν τοῖς θησαυροῖς ἀποκείμενα
ἐπαφήσει ὡς ζῶα ἔμψυχα.

τινα

δοῦναι x,
μὲν

i» τοῖς (p) αὐτοῦ προκα! φοβηϑῶ-

τὸν δίκαιον, οὗ τὴν μορφὴν πρὸς τιμὴν τὸ M
σῶμα.

332 XXL Tou τοῦ Πέτρου εἴπόντος ὁ Σίμων

, δὴ ὁρῶ σε σοφῶς αἰνισσόμενον

va κατὰ τοῦ Απμιουργοῦ ἐν ταῖς 33

ὅτι τὰ γεγραμμ
βίδλοις οὐκ ἀληθῆ τυγχάνει

ἀπὸ τῶν τοῦ

݁ܕ
διδασκάλου σου λόγων δείξω τὸν 8. δημιουργὸν μὴ‏
ἀνώτατον λέγοντα εἰναι 8) Καὶ ὁ Σίμων ταῦτα‏
εἰπὼν ἐξῆλθεν. Ὁ δὲ Πέτρος τοῖς πχρεστῶσιν ὄχλοις‏
ἔφη" Ὁ Σίμων πὴν μηδὲν ἕτερον περὶ‏
δ᾽ d‏ ܘܛ ἡμᾶς δυνηθῇ, ἀλλ᾽ οὖν‏

τοὺς τὴν ψυχὴ

τοῦ Πέτρου εἰ

αὔριον

Τίς ὃ αὐτὸν

τῶν ὄχλων λεγόντων "
Ίντα τὰς κατὰ τοῦ θεοῦ βλασφημίας λέ-

ἀνάγκη

ἐᾷν

ἐνταῦθα
γεν. Καὶ ὁ Πέτρος ἀχούσας ἔφη "
Σίμωνος ἀρκετὸν γενέσθαι τὸν κατὰ
πειρασμὸν ἀνθρώπον λόγον. Ἔσον
Κύριος ψευδαπόστολοι,
αἱρέσεις, φιλαρχίαι.

Τένοιτο μέχρι
τοῦ Θεοῦ πρὸς
LU γὰρ, ὡς ὁ
δεῖς προφῆται,
wi τινες, ὡς σνοχάζομαι, ἀπὸ

εἶπεν,

CLEMENTINA. — ΠΟΜΊΠΙΑ XVI.

382

πηρε- A est servire, propler Numinis formam. Nam sicut

qui luteam imperatoris statuam honorant,honorem

relatum habent in imperatorem, cujus lutum figu-

ram represenial, sic universa creatura homini de

terra orto lieta inservit,ad Dei honorem respiciens.
μορφὴν τυγχάνει ἔχων, οὕτω 13 καὶ ἡ πᾶσα κτίσις τῷ
ἐκείνου ἀφορῶσα τιμήν.

XX. Vide, Simon, quali Deo ul simus ingrati
persuadere cupis : et terra portat te,fortassis scire
volens, quis similia ac tu. sentire audeat, Primus
enim ausus es, quod nullus in animum induxit :
primus locutus es ea, que primum audivimus.
Primi ac soli nos superíanta tua impietate im-
mensam Dei patientiam cognovimus, nec alterius
cujuspiam, quam illius qui mundum creavit, in
quem sustinuisti esse impius.Et terre hiatus faetus
non ost, atquo ignis o oclo non ost emissus nec in
hominum conflagrationem exiit, et imber non est
suspensus,ac multitudo ferarum non est e ealtibus
immissa, atque in nos ipsos propter unum pecea-
lorem, ob spirituale adulterium, quod carnali pe-
jus est, non conversa est perniciosa Dei ira. An
enim non est, qui tune vindicabat peccata, coi
ac terre conditor Deus? alioquin et nunc maximis
appetitus conviciis maxime ulcisceretur. Sed von-
ira,patiens est,ad poenitentiam vocat, qui consum-
mantia tela adimpiorum exlerminationem habet in
thesauris reposita, qui,tanquam viventiaanimalia,
tunc demittet, cum presederit ad retribuendum
hostibus suis judicium.Qnuocirca timeamus justum
Deum, cujus formam in honorem hominis corpus
gerit.

XXI. Que postquam Petrus dixit, respondit
Simon: Quandoquidem video te callide significare,
ea que in libris adversus Creatorera scripta sunt,
non esse vera, orastino die ex Magistri tui verbis
ostendam,ab eo dici, crealorem non esse supremum
Deum. Et Simon his dictis abiit. At Peirus astant
plebi ait: Simon,quamvis in nullo alio eirca Deum
nos possit ledere, at certe vobis impedimento
est, ne audiatis sermones qui valent purgare ani-
mam. Hec Petro proferente ingens exortus est su-
surrus multitudinis, dicentis : Que vero necessitas,
sinendi eum huc ingredientem blasphemias contra
Deum loqui? Et Petrus audiens dixit : Utinam non
ultraSimonem protendereturdoctrina contra Deum,
ad hominum tentationem illata. Erunt enini, sicut
prolocutus est Dominus, pseudoaposloli, falsi pro-
phete, hereses, affectationes dominandi, que, sicut
conjieio, a Simone Deum blasphemante sumen-

VARULE LECTIONES.

Ἠ πάλιν Ο. 15 117 C. "IaO0c.S. εἴδε ἃ, Τὸ
Tum adjeci αὐτός ο. Ὁ. ἴδ τῇ adseripsi ex O.
κατὰ σάρκα χείρων C in textu χείρονος in marg.
ject. , in ου]. textu ὄντα. S? τοῦ C. 53 ποτε
0

πόντος pos 0.

ἐν p.

ὅ1 Gfr. Credner Bir. 1, 201, 318 S.

Ἡ ἐπεχὲ
το 6 om. Ὁ interpungens post ἐστιν.
ἐν ταῖς 0. Ad oram cod. Ott. νόθα κατὰ νόμου"
ܝ‎ Ai οντα εἶναι idem quod λέγειν. Alioquin aliquid mutandum esset in textu S.

ἰδεῖν S, 0 εἰδεῖν C
ἢ Ὁ. 78 τῆς κατὰ σἀρχαχείρονος D.
ܝ‎ lta

τὸ τολμήσει 0. Malim τολμήσαι,
9:15 0,
et ex fen.

886 gl.

ΓῚ
86 γε om 0.

VARIORUM NOT/E.

(a) Legendum τοῖς ἐχθροῖς αὐτοῦ; αἱ versioni Latins fides. Eprr. PaTROr..

383

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

384

tes exordium, ad esdorn cum Simono contra Deum A τοῦ τὸν Θεὸν βλασφημοῦντος Σίμωνος τὴν ἀρχὴν

proferenda cooperabuntur. Atque hec pronuntians
cum laerymis, manu advocavit multitudinem, quae
oum accessisset, manus imposuit, et precatus est,
sicquo dimisit, monens convenire maturius. Ista
inquiens ac suspirans ingressus est,nec cibo sum-
pto ivit cubitum.

HOMILIA XVII.

1. Sequenti ergo die Petrus, eum Simone disce-
ptaturus, maturius experrectus oravit. Simulque
&c precem finivit,Zaechius ingressus est ae dixit :
Simon exira sedet, cum quibusdam suis, circiter
iriginta, disserens. Et. Petrus ait: Sinatur loqui,
donec multitudo conveniat, tuncque incipiamus
quaestionem, αἱ sic, audilis que ab eo dicta fue-
rint, ad ea aptantes nos,ogressi disputemus.Atque
€o modo factum esi.Egressus igitur nec multo post
reversus Zaccheus Pelro retulit sermones Simonis
contra ipsum.

ΤΙ, Dixit autem : Accusaft te,Petre, quasi malitia
ministrum, et magia multum valentem, ac homi-
num animas deterius idololatria fascinantem. Et
quidem quod magus sis, hoe visus est afferre ar-
gumentum, dicendo : Conscius mihi sum, me ne
unius quidem verbi recordari ex iis quo cum eo
disputalurus apud me perpendi. Nempe quando
ipse disserit, et ego mentem applico,ut revocem in
memoriam, quenam sint quee cogitavi descendens
ad colloquium cum eo, nec quidquam eorum,jquae
dicit audio. Quando ergo nihil ejusmodi cum ullo
elio patior, quam cum illo solo, qua ratione non
sum ab eo incantatus? lllud vero, quod, quae do-
cet pejora sint idololatria, clarum erit mentem
habenti, postquam indicavero.Nulla enim alia uti-
litas est, quam ut anima omnigenis idolis libera
reddatur. Nam speciem imaginata timore ligatur,
ei credens se aliquid pati, elanguet, et alienatur,
seu a demone insanit, ac deemoniaco furore cor-
repta multis sobria videtur.

111, Id vobis Petrus prestat, pollicendo sapiontes
facere, Pretextu siquidem unius Dei videtur qui-
dem liberare vos multis anima carentibus idolis,
que non multum nocent cultoribus, quod ipsis
oculis cernuntur esse lapidea, vel enea, vel aurea,
vel ex alia quadam inanima materia. Quare cnm ἢ
anima sciat, id quod cernitur, nihil esse, non si-
mili modo per aspectabile a timore potest imagina-

λαθοῦσαι fH s εἰς Ὁ 8 τὰ αὐτὰ S en χατὰ τοῦ.

qo» 332 ag σον.
στενάζων εἰσελθὼν οὔτε τροφῆς ἔπεσα: Siem
'OMIAIA 17’

L Τῆς μὲν οὖν ἄλλης ἡμέρας ὁ Πέτρος πρὸς Σί-
puva ζητεῖν μέλλων ὀρθριαίπερον 80 ἐξυπνισθεὶς
ηὔξατο, wal ἅμα τῷ παύσασθαι ὁ Ζακχαῖος εἰσήει
λέγων " Σίμων ἔξω καθέζεται, μετὰ ἰδίων αὐτο
vu» ὡς τριάχοντα διαλεγόμενος. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη "
᾿Ἐάσθω 91 λαλεῖν, μέχρις ὅτε @ πλῆθος γένηται, καὶ
τότε ζητεῖν ἀρξώμεθα, ἵνα οὕτως ἡμεῖς τὰ ὑπ'
λεγόμενα ἀκούσαντες, πρὸς αὐτὰ m 6i, ξξθλο
Βύντες διαλεχθῶμεν. Καὶ . Ἐκδὰς
οὖν καὶ μετ᾽ οὐ πολὺ πάλιν ; ς ἂντ-
ibus τῷ: περᾷ: τοὺς deb Σἰμωνοεμὰ Digg
ῥηθέντας λόγους"

IL Ἔλεγε δὲ: Αἰτιᾶταί σε Πέτρο, ὡς κακίας ὄντα
ν, καὶ μαγείᾳ πολὺ δυνάμενον, καὶ εἴδωλο-
λατρείας S χεῖρον τὰς τῶν ἀνθρώπων φαντασιοῦντα

τι-

αὐτοῦ

ἄς, Εἰς τὸ μὲν οὖν μάγον εἶναί σε ταύτην ἐδόκει
φίρειν ἀπόδειξιν, λέγων" Σύνοιδα ἐμαυτῷ, ὅτι ὧν
xav ἐμαυτὸν σκέπτομαι, ἐλθὼν συζητεῖν αὐτῷ, οὐδὲ
ἕνα μνημονεύω λόγον. Αὐτοῦ γὰρ διαλεγομένου, κά-
μοῦ τὸν νοῦν ἀσχολοῦντος εἰς τὸ ἀναπολῆσαι. τίνα
ἐστὶν ἃ ἐλογισάμην 884 ἐλθὼν λέγειν πρὸς αὐτὸν,
οὐδ᾽ ὁτιοῦν ὧν λέγει ἐπαχούω 5, Ἐπεὶ οὖν ἐπ’ ἄλλου
τινὸς τοιοῦτό τι οὐ πάσχω, ἢ ἐπ᾿ οὐτοῦ μόνου, πῶς
οὐχὶ μαγευόμενος ὕπ᾽ αὐτοῦ τυγχάνω; Τὸ δὲ ὅτι,
BO ἂν διδάσχῃ, εἰδωλολατρείας χείρονά ἐστιν, τῷ

γε νοῦν ἔχοντι, ἐμοῦ μηνύσαντος σαφὲς ἔσται, Οὐθὲν
γὰρ ἕτερον ὠφεληθῆναί ἐστιν "1, ἢ τὸ τὴν ψυχὴν εἰ-
δώλων παντοδαπῶν ἐλευθέραν γενέσθαι, Φανταζομένη
γὰρ εἴδος δεσμεῖται φόδῳ, καὶ φροντίδι τοῦ παθεῖν τι
μαραίνεται, καὶ ἀλλοιουμένη δαιμονᾷ 38, καὶ δαιμονῶ-
σα τοῖς πολλοῖς σωφρονεῖν δοκεῖ.

ΠῚ. Τοῦτο ὑμῖν Πέτρος ὑποσχέσει τοῦ σωφρονίζειν
παρέχει, Προφάσει γὰρ ἐνὸς Θεοῦ δοχεῖ μὲν ὑμᾶς
πολλῶν ἀψύχων ἀπαλλάσσειν εἰδώλων, ἃ οὐ πάνυ
τοὺς σέθοντας ἀδικεῖ, τῷ αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς 99 ὁρᾶσθαι
λίθινα ὄντα ἢ χάλκεα ἢ χρύσεα 0 ἢ καὶ ἐξ ἄλλης
τινὸς ܝ‎ ὕλης. Διὸ τῆν ε εἰδέναι, ὅτι τὸ βλεπό-
μενον οὐδὲν ἔστιν, οὐχ. ὁμοίως τῷ ὁρατῷ ὑπὸ φόδου
φαντασιοῦσβαι δύναται ἡ ψυχὴ. Πλάνῳ δὲ διδασκαλίᾳ

VARLE LECTIONES.

88 τό add, S. probante 0.

ὁρβριαίτερον 8, 0, ܨ ܨ‎ C. προσέρχεσθε p. συνερχεσθαι Ὁ. 3 Ila Ὁ. c. 8, ὀρθρίτερο C.
0. Tum p. οὕτως lacuna in codem.

ἐάσθω lacuna in 9? ὅ του (si) p. ὅτε Ὁ.

9 [ta S, ἐπιτιθών 0, Ambigo de Ottoboniani scriptura truncata. Deinde

9! Pro
Ἡ κατὰ Πέτρου D, τῷ

Πέτρῳ C, 0. Deleri hec vbb. vult QC. 9 εἰδωλολατρίας 0, ** la Ὁ et ex conjeot. C. in cuj. textu
ἐπακούων. 9 ἃ conj. C, approbante 0 ; deest j in cod. hom. Parisiensi, εἰδωλολατρίας O. ὠφεληθῆναι
ἔστι 8, 5: καὶ φρονοῦσαι εὐπαθεῖν τι μαραίνεται καὶ ἀλλοιοῦται ἢ δαιμονᾷ C. " ὀφθαλμῶ 0. "ὦ χαλχέα
ἢ χρυσέα O. 1 τῷ 8, 0, τό C.

VARIORUM NOTE.

(51) ᾿Απὸ Σίμωνος τὴν ἀρχὴν λαδοῦσαι. Hoc
ὑπ voce laudant ecclesiastici scriptores, adeo ut
personatus iste Petrus de co, quod jam factum vi-

derat, quasi futuro conjecturam fecerit. Vide sis
Ireneum lib. τ, c. 23, 2; lib. τα, Prarfat. et. Euse-
bium H. E. lib. 11, 13. Davis.

ν΄ ἀποῦ.

θρεύκται, Καὶ ταῦτα ἐγὼ λέγω, οὐχ ὅτι ὑμᾶς εἴδωλα
σέδοιν παραινῶ, ἀλλ) ὅτι Πέτρος qo
δοχῶν ἀπαλλάσσειν ὑμῶν τὰς ψυχὰς, φοθερωτέρᾳ
8 τὸν ἕκαστον ὑμῶν ἐνθουσιῆν ποι

ἐν μορφῇ εἰσηγούμενος, καὶ ταῦτα ἄκρως δίκαιον,
335 ᾧ ἕπεται τὸ φοδερὸν καὶ τῇ συννοούτῃ ψυχῇ τὸ
φρικῶδες, δυνάμενοο καὶ τῶν ὀρθῶν λογισμῶν ἐκλῦ-
σαι Ἐν γὰρ τοιούτῳ χαθεστὼς χειμῶνι
ὁ νοῦς ὡς βυθὸς ὑπ᾽ + ἀνέμου σφοδροῦ θολοῦται τὸ
λαμπρὸν. Διὸ εἶ $ , μὴ

τοὺς τόνους,

ὑμῶν τοὺς ἐξ di
φόδους

μορφήν. Μορφὴν δὲ ἔχει θεό
ματί ἔστιν, Ἐν σχὰματι δὲ ἂν τῷ
ἐστιν ; Περιόριστος δὲ ὧν ἐν τ'

περιόριστός
Ἐν τόπῳ
δὲ ὧν ἥττων ἐστὶ τοῦ περιέχοντος αὐτὸν τόπου, Ἥτ-
$7 μείζων ἢ

των ἢ ἀνώτατος ; Καὶ ταῦτα μὲν οὕτως,
nente illum loco. Denique qui est aliquo minor, quo
premus? Atque hec quidem ita.

1Υ. Ὅτι δὲ ἀληθῶς οὐδὲ τὰ ὑπὸ τοῦ Διδασχάλου
αὐτοῦ ῥηθέντα πιστεύει, φανερόν ἔστιν. Τὰ γὰρ "
ἐναντία αὐτῷ κηρύσσει, Ἐκείνου γὰρ εἰπόντος τινὶ,

πῳ ἐστίν,

i
1

w δὲ τινος ὧν πῶς

×

ὡς μανθάνω" Μή µε λέγε ἀγαθὸν, ὁ γὰρ ἀγαθὸς
εἴς ἔστιν. ᾿Αγαθὸν δὲ εἰπὼν οὐχ ἔτι ἐκεῖνον λέγει
τὸν δίκαιον, ὃν αἱ Τραφαὶ κηρύσσουσιν, ὃς ἀπο-
χτείνει # xol ζωοποιεῖ, ἀποκτείν τοὺς dpsp-
τάνοντας, ζωοποιεῖ δὲ τοὺς κατὰ γνώμην αὐτοῦ

βιοῦντας. “Ὅτι δὲ ὄντως οὐ τὸν Δημιουργὸν
ἀγαθὸν. τῷ διανοηθῆναι δυναμένῳ σαφές ἔστι
γὰρ Δημίου ἔνου καὶ τῷ πλασί

καὶ τῷ εὐαρεστήσαντι αὐτῷ 10 "Ev, καὶ τῷ ὑπ᾽
αὐτοῦ δικαίῳ ὀραθένει Νῶε, ὁμοίως καὶ τῷ ᾿Αθραὰμ.
"osi. καὶ Ἰακὼδ, ἀλλὰ καὶ Μωυσῇ καὶ
λαῷ καὶ ὅλῳ τῷ κόσμῳ, ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ ܘܟܐܐ‎
Ἰησοῦς ἐλθὼν @ ἔλεγεν re Οὐδεὶς ἔγνω τὸν Ἠωτέ.
μὴ ὁ ΥἹὸς, ὡς οὐδὲ τὸν Υἱόν τις οἴδεν 1 εἰ
μὴ ὁ Πατὴρ, καὶ οἷς ἂν βούληται ὁ Υἱὸς ἄποκα-
λύψαι. Εἰ οὖν αὐτὸς Υἱὸς ἦν ὁ παρὼν, ἀπὸ τῆς αὐ-
τοῦ παρουσίας οἷς ἐβούλετο τὸν πᾶσιν ἄγνωστον
ἀπεκάλυπτεν. Καὶ οὕτως τοῖς πρὸ αὐτοῦ πᾶσιν
ἄγνωστος ἦν ὁ Πατὴρ, οὐχ οὕτως 1: ὧν ὁ πᾶσιν

ἔλεγεν
Τοῦ

ox, εἰ

o εἰπὼν Ἰησοῦς
Ἠνίοτε γὰρ ἄλλα

οὐδὲ αὐτὸς Σχυτῷ
φωναῖς τῶν ἀπὸ τῶν

w φοθερὸν καὶ δίκαιον συνίστησι θεὸν λέ-
Μὴ φοδηθῆτε ἀπὸ τοῦ ἀποχτείνοντος 15 τὸ
σῶμα, τῇ δὲ ψυχῇ “ μὴ δυναμένου τι ποιῆσαι "

γων"

φοῦήθητε δὲ τὸν δυνάμενον καὶ φῶμα καὶ ψυχὴν
εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρὸς βαλεῖν, Ναὶ λέγω

(a) Matth. xix, 17.
(0) Deut. xxxrr, 39.

CLEMENTINA. — HOMILIA XVII.

ossa τῶν κατὰ φύσιν ἐκδα- A tionibus deludi. At fallaci doclrina decepta dum

386

terribilem Deum respicit, ex iis que natura habet
excidit funditus. Atque hzc dico, non quod idola
colere suadeam, sed quia Petrus, dum videtur ani-
mas vestras eripere formidabilibus speciebus, men-
tem uniuscujusque vestrum formidabili idea reddit
fanaticam, Deum in forma introducens, eumque
summe justum, quam ideam sequitur terror, et
anime cogitantis horror, valens etiam recta ratio-
nis vigorem solvere. In hac quippe procella animus
constitutus velut mare a vehernenti vento infusca-
tur et splendorem perdit. Quocirca si ad utilitatem
vestram advenit, ne, dum videtur timores vestros
ox inanimatis formis leniter ortos resolvere, in lo-
cum eorum terribilem Dei formam inducat. An ve-
ro Deus habet formam ? Quod si habet, in figura
consistit. In flgura autem consistens, quo modo non
est circumseriptus ? Et circumseriptus, in loco ver-
satur. Ceterum in loco exsistens, minor est conti-
pacto major est omnibus, aut prestantior, aut. su-

IV. Quod autem vere neque quz a Magistro suo
dicla sunt credat, manifestum est. Nam contraria
ei praedicat. Scilicet ille, sicut. audio, cuidam di-
xit : Ne me dicas bonum, bonus enim. unus est (a).
Bonum vero aiens, non amplius illum inquit, qui
justus est, quemque Scripture praedicant, qui oc-
cidit, el vivere facit (b), occidit quidem peccatores,
vivere autem facit eos, qui secundum ejus volunta-
iem agunt. Porro quod revera Creatorem non dixit
bonum, ei qui poterit considerare clarum erit.Cum
enim Creator notus fuerit et Adamo qui ab eo for-
πιαίης est, et Enocho qui ci placuit, οὐ Noe qui οἱ
justus esse apparuit, similiter et Abrahamo, [saaco,
Jacobo, sed et Moysi, ac. populo, totique mundo,
magister ipsius Potri, Jesus, veniens dixit: Memo
novit Patrem, nisi Filius, sicut nec. Filium quis no-
vit, nisi Pater, οἱ quibus vult. Filius revelare (c). Si
ergo, qui advenit, ipse Filius erat, post suum ad-
ventum quibus voluit eum, qui cunctis incognitus
erat, revelavit. Sicque omnibus ante eum ignotus
erat Pater, proindeque non est ille omnibus co-
gnitus.

V.Aique hoc dicens Jesus neque ipse secum
consentit. Interdum enim aliis Scripturarum voci-
bus timendum ac justum commendat Deum, aiens:
XNolile timere eum, qui occidit corpus, animx. autem
nihil potest facere, sed timete eum qui potest et cor-
pus et animam in gehennam ignis mittere. Ulique dico
vobis, hune timete (d). Quod autem vere hunc ti-

(c) Matth. xi, 27.
) Matth. x, 28.

VARLE LEGTIONES.

3 εἰδεῶν ᾱ, 8 εἰ
cod. deest. ὃ ὁ ς 0, iculo ܝܗ‎ bie
10 αὐτῷ om. O. έτρος ἰ ἐλ 0
sunt.

38 οὗτος Ὁ, 15 τόν Ο,

βρύληραι 8. O, βούλεται C.
um inserui δὲ c. eodem.

ἐᾳ C. ὑπό O. ܠ‎ ἠπίους O. Tum recepi, φόδους 2 eod. οἱ ex conject. Ci, in eujus

τῇ C. € Ὁ. ? ἀποκτέννει Ὁ, ét paulo post.

ὧν Ἰησοῦς ἐλθών ΟἹ que quidem vbb. lineola subnotata
33 Cfr. Credner, Reítr. 1, 248, 3:1 ΓΝ egler, ANachapost Zeilaller 1, 254, 20. S.

16 ἀποχτέγνοντος 01

12. εἴδεν O. Dein
τὴν ψυχήν p. τῇ δὲ ψυχῇ O.

0

387

mendum essedixerit αἱ justum Deum, ad quem ܓ‎
et injuria aífeclos ait clamare, parabolam ad eam
rem proferens interpretationem subjungit, dicens:
Si ergo judex iniquitatis ita fecit, quod sapissime
rogaretur, quanto magis Paler faciet. vindictam. cla-
manlium ad. se die ac nocte? An, quia. paliens est
erga illos, putatis quod non facie? Profecto, dico
vobis, faciet, οἱ cito (α). Ceterum. qui vindicantem
et remunerantem dicit Deum, justum eum natura
confirmat et non bonum. Preterea confitetur Do-
mino cali et terre (b). Quod si Dominus est cli
et terre, admittiur esse Conditor ; qui autem Con-
ditor est, justus est. Aliquando bonum dicendo,
sliquando justum, neque sic consonat. Tertium
vero quid sapiens illius discipulus heri affirmabat,
operationem visione potiorem esse, ignarus, ev
dentiam posse esse humanam, certum vero esse
apud omnes, visionem ad Divinitatem pertinere.

VI. Hee atque his paris, Petre, Simon extra
stans dum multitudini edisserit, plures mihi vide-
tur conturbare, Quocirca exi statim, et vi veritatis
falsos ejus dissolve sermones. Quibus a Zaccheo
dietis, Petrus pro more precatus egressus est,
cumque in eodem loco, in quo superiori die, con-
stitisset, ac ex religionis consuetudine populum
sálutasset, ita orepit loqui : Dominus noster Jesus
Christus, utpote verus Propheta (quemadmodum
in tempore ea quoque de re demonstrationes afle-
ram), cirea ea quse ad veritalem speclant, breves
fecit sententias, propter hac duo, primum, quiaad C
pios loquebatur, scientes ab eo per sententiam pro-
lata eredere. Neque enim nova erant ad eorum
consuetudinem, qua dicebantur. Secundo autem,
quia babens prefinitum predicationis tempus pro-
bationibus non utebatur, ne in sermones omne illud
tempus insumeret, sicque ei contingeret, ut dum.
occuparetur in interpretationibus paucorum verbo-
rum, qui cum labore animi possent intelligi, doc-
trinam veritatis non multum promovere! Itaque de
quibus volebat pronuntiabat, ut populo valenti in-
tellizere, ex quibus nos etiam sumus, qui quando
(id quod raro accedit) ab eo dicta non percipieba-
mus seorsum sciscitabamur, ne quid eorum. que
dicebat nobis esset obscurum.

VII. Sciens ergo, nos cuncta ab 60 prolata cog-
noscere, ac posse demonstrationes prebere, quando
misit nos ad imperitas gentes, ut eos baptizaremus
in remissionem peccatorum (c), precepit, ut prius

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

388

"Ori δὲ ὄντως τοῦτον φο-
ον 8e), πρὸς ὅν καὶ ἁδικου-
παραβολὴν εἰς τοῦτο εἰπὼν ἕπα-
γει τὴν ἑρμηνείαν λέγων" ΕἾ οὖν ὁ κριτὲς τῆς ἀδι-
χίας ἐποίησεν οὕτως, διὰ τὸ ἀξιωθῆ-
ναι, πόσῳ μᾶλλον ὁ Πατὴρ ποιήσει τὴν ἐκδίκη-
σιν τῶν βοώντων πρὸς αὐτὸν ἡμέρας καὶ νυκτός ;
3 @ διὰ τὸ μακροθυμεῖν αὐτὸν, ἐπ᾽ αὐτοῖς δοκεῖτε
ὅτι οὐ ποιήσει; Na, λέγω ἡμῖν, ποιήσει, καὶ
ἓν τάχει. Ὁ δὲ ἐκδικοῦντα BOY καὶ ἀμειθόμενον
λέγων Θεὸν δίκαιον αὐτὸν
οὐκ ἀγαθόν. Ἔτι δὲ καὶ "0 ἐξομολογεῖται τῷ Κυρίῳ
οὐρανοῦ καὶ γῆς. Εἰ δὲ Κύριός ἔστιν οὐρανοῦ καὶ

ὃ

τοῦτον φοβήθητε.‏ ܕ
θηθῆναι ἔλεγεν ὡς 0‏
μένους βοᾷν λέγει,‏

ἑκάστοτε

ἢ φύσει συνίστησιν, καὶ

γῆς, ὁμολογεῖται δημιουργὸς, δη μιουργὸς δὲ ὧν δὲ
χαιύς ἔστιν. Ποτὲ μὲν ἀγαθὸν λέγων, ποτὲ δὲ δίκαιον,
οὐδ᾽ οὕτως συμφωνεῖ. Τρίτον δὲ ὁ σοφὺς αὐτοῦ μα-

θητὴς ἐχθὲς 3: διισχυρίζετο, ἐνάργειαν ὀπτασίας
γωτέραν εἶναι, οὐκ εἰδὼς ὅτι
πεία εἴναι δύναται,
λογεῖται.
γι. Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ὅμοια, Πέτρε.
ὦ ἑστὼς [καὶ @ διαλεγόμενος, ταράσ-
τοὺς πλείονας. Διὸ ἐξαυτῆς ܕ‎

τοὺς αὐτοῦ ψευδεῖς ἐκλύων λόγους.

ἢ ἐνάργεια dvüpo-
ἡ ὃὲ ὀπτασία θεότητος εἶναι ὅμο-

ὁ Σίμων

ἀληθείας δυνάμε
Ταῦτα τοῦ Ζακχαίου εἰπόντος ὁ IL

os συνήθως. εὐξά

ὃν πρὸ μιᾶς τόπον στὰς, καὶ

μένος den καὶ εἰς

προσαγορεύσας τοὺς

λους,
dotis ὧν προφήτης ὃ
ἢ χαιροῦ xal

τοῦ λέγειν ἥρξατο οὕτως ܟ‎
Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστ
περὶ τούτου πληροφορήσω, πρὶ τῶν τῇ ἀληθείᾳ δια-

ων συντύμως τὰς ἀποφάσεις ἐποιεῖτο, διὰ δύο
ς ἑροιεῖτο τὸν λόγον, εἶδό-

βόμενα miU

ܒܝ

οὐδὲ γὰρ ἦν ξένα τῆς αὐτῶν συνηθείας τὰ λεῚ
εύτερον δὲ ὅτι προθεσμίαν ἔχων πηρύξα, τῷ τῆς
ἀποδείξεως οὐκ ἐχρῆτο λόγῳ, 8389 ἵνα μὴ εἰς λόγους 36
τὸν πάντα τῆς προθεσμίας δαπανῷ f χρόνον, καὶ
οὕτως αὐτῷ συμθήσεταῖ, εἰς ὀλίγων λόγων ἐπιλύσεις
ἀσχολουμένῳ. τῶν ὑπὸ πόνου ψυχῆς νοεῖσθαι δυναμὲ-
νων, τοὺς ἀληθείᾳ νιαφέροντας μὴ ἐπὶ πὶ
δεν 3 λόγους. Ἐπειδὴ ܐ‎ ὧν ἤθελεν ἀπεθα!
ὡς λαῷ νοεῖν δυναμένῳ, ἀφ᾽ ὧν ἐσμεν καὶ ἡμεῖς, οἵ
τὰ τὸ σπάνιον οὐκ ἐτοήσαμέν τι 9
Ἰδίᾳ ἐπυνθανό

ὄμενα,

ὁπύτ
αὐτοῦ ῥηθέντων,
ὑπ' αὐτοῦ ῥηθέντων ἀνόητον Ὁ f.

α, μὴ ἡμῖν τι τῶν

VIL. Εἰδὼς οὖν ἡμᾶς πάντα εἰδότας 5: τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ

ῥ ܦܗ‎

ῥηθέντα καὶ τὰς ἀπο

εἰς τὰ ἀμαθῆ ἔθνη ἀποστὶ
σιν ἁμαρτιῶν, ἐνετείλατο ἢ ܝ‎

εἷς d

qs

(a) Luo. xvi, 6. (b) Matth. xz, 25. (c) Matth. xxvnr, 49.

VARLE LECTIONES.

1 εἰ 0.
ἐνάργεια conj. Cl.
Ὧι Χριστός add. ο. O.
propouit 8.
cod., ἵνα μή conj. C.

® μὴ ἀνόητον p. ἀνόητον 0.

? [tao οἱ οχ conject. C, in cuj. textu καί. Excidit ap. Cl. et S.
ἐνέργειαν ὦ, Ὁ. E: ἐνάργεια ex conject.
5 Post ταῦτα excidit fortasse πρῶτον μὲν.
39 τι deesso vidit 8 : jam accessit ex Ὁ. Posten μή 2 "Ceodneh Beitr. 1. 207 j ἵνα uterque hom.
31 εἰδότας πάντα 0.

? xs om. 0. 3 χθές 0, Tum
9 καὶ melius abesset S.
£ δαπανᾷ 06, 3 ἐκφέ

0 Ὁ, ο,

38 λόγον 02

389 CLEMENTINA. — HOMILIA XVII. 390

δάξαι αὐτούς: ἀφ᾽ ὧν ἐντολῶν αὕτη 9 πρώτη καὶ A doceremus illos : ev quibus mandalis lioc primum
µεγάλη τυγχάνει, τὸ φοδηθῆναι Κύριον τὸν Θεὸν χαὶ — et magnum est,timere Dominum Deum,et ipsi soli
αὐτῷ μόνῳ λατρεύειν, Θεὸν δὲ φοθεῖσθαι ἐκεῖνον servire. Illum vero Deum timere jussit, cujus an-
εἶπεν, οὗ οἱ ἄγγελοι 3 τῶν ἐν ἡμῖν ἐλαχίστων πιστῶν — geli, qui suni minimorum apud nos fidelium, in
ἐν τῷ οὐρανῷ ἐστήκασι θεωροῦντες τὸ πρόσωπον τοῦ — colo stant,semper contemplantes faeiem Patris (a)
Πατρὸς διχπάντός, Μορφὴν γὰρ ἔχει (52), διὰ πρῶτον — Formam enim habet, propter primam et solam
καὶ µόνον κάλλος καὶ πάντα µέλη, οὐ διὰ χρῆσιν" οὐ — pulchritudinem ; habet omnia membra, non prop-
γὰρ διὰ τοῦτο ὀφθαλμοὺς ἔχει, ἵνα ἐκεῖθεν βλέπῃ 3. — ier usum : non enim ideo habet oculos, ui inde
πανταχόθεν vào ὁρᾷ, τοῦ ἐν ἡμῖν βλεττικοῦ πνεύµα- — videa, quia cernit undique, corpore incomparabi-
τος ἀπαραθλήτως λαμπρότερος ὧν τὸ σῶμα 35, καὶ — liter lucidior nostro visuali spiritu, δὲ omni luce
παντὸς 889 στιλπνύτερος, ὡς πρὸς αύγκρισιν αὐτοῦ — splendidior, adeo ut ei. comparatum solis lumen
τὸ ἡλίου φῶς λογισθῆναι σκότος. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ διὰ το pro tenebris reputetur. Sed nec ideo habet aures,
ὦτα ἔχει, ἵνα ἀκούῃ, πανταχόθεη γὰρ ἀκούει, 9 ut audiat, quia omni ex parte audit, intelligit,mo-

ποιεῖ, Τὴν ὃὲ καλλ μορφὴν νοΐ, operatur, facit. Pulcherrimam autem formam
q "7 αὐτὸν habel propler bominem, quo mundi corde illum
videre possint (0), ut pro iis qu; passi sunt loten-
ἴστῃ σφραγ lur. Nam ad suam formam velut ad maximum si-
τὸν ἄνθρωπον διετυπώσατο ὅπως ἅπαντων ἀρχῇ καὶ — gillum hominem cfünxit, ut omnibus imperaret ao
χυριεύῃ, xal πάντα αὐτῷ δουλεύῃ. Διὸ κρίνας εἶναι — dominaretur, et cunota ei serviront.Qaare arbitra-
τὸ πᾶν αὐτὸν, καὶ τὴν αὐτοῦ εἰκόνα τὸν ἄνθρωπον, — ius se esso omnia,suique imaginem esse hominem
αὐτὸς ἀόρατος, ἡ δὲ αὐτοῦ εἰκὼν ὁ ἄνθρωπος ὁρα- — (ille cnim inaspectabilis, imago autem illius homo
τὸς, 9, ὁ αὐτὸν αέθειν θέλων τὴν ὁρατὴν αὐτοῦ τιμᾷ — visibilis) : qui eum vult colere, aspectabilem ejus
εἰκόνα, ὅπερ ἐστὶν ἄνθρωπος. "O τι ἂν οὖν τις ποιή- — honorat imaginem, hoc est, horninem. Quod quis-
σῃ 9 ἄνθρώπῳ, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακὸν, εἴς ἐκεῖνον ἀνα. — que ergo homini fecerit, sivo bonum, sive malum,
φέρεται. Διὸ καὶ ἡ ἐξ αὐτοῦ κρίσις πᾶσι xat! ἀξίαν — in Deum refertur, Quapropter et judicium ejus,
ἀπονέμουσα ἑκάστῳ προελεύσεται 4. Τὴν γὰρ αὐτοῦ — cunolis pro merito retribuens, ad unumquemque
μορφὴν ἐκδικεῖ. perveniet. Nam sui formam ulciseitur.

1111. ᾿Αλλὰ 43 £5 * El μορφὴν ἔχει, καὶ σχῆμα VIII. Sed dicet aliquis : Si formam habet et Π-
ἔχει καὶ ἐν τόπῳ ἐστίν " ἐν τόπῳ δὲ ὧν καὶ ὑπ αὐτοῦ — guram habet et in loco est; in 1000 autem exsisti-
περιεχόμενος ὡς ἥττων, πῶς ὑπὲρ πάντα "3 ἐστὶ — tens, et ab ipso contentus velut minor, quo modo
μέγας; Πῶς δὲ καὶ πανταχῆ εἶναι δύναται, ἐν σχή- — super omnia magnus est ? Qua vero ratione ubique
τὸν ταῦτα λέγοντα πρῶτον ἔστιν ( esse potest, qui cst in figura ? Ad ista objicientem
αὐτοῦ αὐτοῦ αἱ Τραφαὶ * φρονεῖν — primo responderi debet : Hac de eo sentire ac ore-
εἰν" ἡμεῖς δὲ ἀληθεῖς γινώσκομεν — dere Scripture suadent, Nos autem veras earum
φάσεις 5$ μαρτυρουμένας ὑπὸ τοῦ Ku- sententias cognoscimus,quibus lestimonium perhi-
βίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗ κατὰ χέλευσιν τὰς — buit Dominus noster Jesus Christus, propter eujus

(a) Matth. vv, 10, (b) Matth. v, 8.

κινεῖ 35, ἔνεργ
t

δὲ ἄνθρωπον, ἵνα οἱ καθαροὶ τῇ κκρδί

av. Τῇ γὰρ αὐτοῦ

πείθουσι καὶ πιστ:

VARLE LECTIONES,

3 Ha Q. ο, Cl, αὐτή C. 3 ἄγγελοι οἱ ᾱ, 8: βλεπει O. ὅδ ὄνομα pro σῶμα O, sed in marg. pr. man. vo.
deestin O. 51 τὴν καρδίαν O. 3 διὰ τίνα O. 83 ὁρατός addidi c. O : que emendatio Davi-
ὁρατή p. ὁ ἄνθρωπος superfluam reddit. [0 ποιήσει C. Subinde ἄνθρωπον Ὁ. ὁ! Cotelerius
uasi legi voluerit προσελεύσεται! S. 45 Ἀλλ᾽ C, qni deinde exh. ἔχῃ. 1} πάντας Ο, "al γρα-
αἱ et καί S addidit auct. C. Post πιστεύειν in O laeuna sequitur, eni al. man. inseripsit οἱ περὶ σίµονα.
Vacuum tamen hoc additamento non expletur. *€ ἀποφάσεις ex margine Oitoboniani in text. posui.

VARIORUM NOTE.

(92) Μορφὴν γὰρ E eic. Hic fuse, et alibi lo- T) eutiendum est, ubi consistat illud : Ad imaginem,
corum istius apoerypbi favoturAnthropomorphita- — im corpore, am in anima. Et in primis vilcamus,
rum erroriiquem antiquissimum ostendlLOrigenes — quibus ufanfur qui prius asserumt : et quorum mu-
cum in [ine libri primi i» Epistolam ad Romanos, mero est Melito, qui scripta reliquit de eo quod Deus
tum apud Theodoritum questione 20, in Genesim. — corporeus sit. Membra enim Dei apyellata cum repe-
Et vero notatu dignissimus est posterior locus: runi, etc. Gennadius cap. 4 libri De ecclesiasticis.
quippe ex quo colligi datur tibrum Melitonis Sar- — dogmatibus : Nihil in Trinilate credamus corpo-
densis Περὶ ἐνσωμάτου Θεοῦ memor&tum Eusebio reum, μὲ vuli Melito εἰ Tertullianus : nihil corpo-
Hist. eccl. lib. iv, cap. 26, οἱ Hieronymo Catalogi — raliter effigiatum, ut Anthropomorphus et. Audianus
cap. 24, non fuisse de Deo incarnato, sed de Deo πμ! sibi invisibile,ut Origenes ; nihil creaturis visi-
corporeo. Ait Origenes : Προδιαληπτεον πρότερον, bil, ut Fortunatus, Posteriora verba, etsi extra
ποῦ συνίστατα: τὸ κατ εἰκόνα, ἐν σώματι, ἢ ἐν ὧν rem, ideo prioribus subjunxi, ut monerem voces
"Ἕωμεν δὲ πρότερον οἷς χρῶνται οἱ τὸ πρῶτον ἃ: ® creaturis qua» post sibi invisibile ponuntur in li-
ovs; ὧν ἔστι καὶ Μελίων, συγγράµµα bris editis,esse variam lectionem ad creaturis quod

. Μέλη sequitur. Certe absunt a mss. eliam meo, et ab

λελοιπὼς περὶ τοῦ ἐνσώματον εἶναι τὸν 6
γὰρ Θεοῦ ὀνομάζόμενα αὐρίσκοντες eto. Prius dis- — Alcuini Confessione, sensumque interturbant. Cor.

391 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 392

jussum necesse ost ut vobis demonstremus ita ba- A ἀποδείξεις ὑμῖν 46 τοῦ οὕτως ἔχειν ἀνάγκη παρέχειν.
bere, Ac primum de loco dicam. Et Deilocus est, Πρῶτον δὲ περὶ τόπου ἐρῶ. Καὶ Θεοῦ τόπος f ἐστὶ
quod non existit, Deus autem existens est, quod τὸ μὴ ὅν, θεὸς δὲ τὸ dy τὸ δὲ μὴ ὅν τῷ ὄντ: οὐ συγκρί-
autem non existit, cum eo quod existit non com- νεται, Πῶς γὰρ τόπος ὧν εἴναι δύναται; Ἐκτὸς εἰ
paratur.Quo modo enim locus ens esse potest? nisi μὴ δευτέρα χώρα εἴη, οἷον οὐρανὸς, γῆ, ὕδωρ, ἀὴρ,
si secundum spatium sit, velut celum, terra,aqua καὶ εἰ ἄλλο τί ἔστι οὤμα, ὅ ἂν καὶ αὐτὸ πληροῖ " τὸ
aer, et si aliquod aliud est corpus, quod illius re- κενὸν, ὅ διὰ τοῦτο κενὸν λέγεται, ὅτι οὐδέν ἐστιν,
pleatinane : quod ideo ἵπαπο dieitur, quia nihil Τοῦτο γὰρ αὐτῷ, οὐδὲν, οἰγειότερον ὄνομα. Τὸ
est.Hoe enim, nihil, nomen οἱ est magis proprium. γὰρ λεγόμενον κενὸν τί mov! ὡς σχεός ἐστιν οὐ-
Nam quod dicitur inanejinstar est vasis quod nihil δὲν ἔχον, πλὴν αὐτὸ τὸ σχεῦος " κενὸν ὅν οὐχ αὐτό
continet, p. .er ipsum vas vacuum. Itaque cum ἐστι τόπος, ἀλλ᾽ iv ᾧ ἐστὶν αὐτὸ τὸ κενὸν, εἴπερ
inane sit, non loous est,sed in quo ipsum versatur Ὁ σχεῦος ἔστιν. ᾿Ανάγκη γὰρ πᾶσα τὸ ὃν ἐν τῷ μη-
vaeuum, si qaidem vas sit, Ómnino enim oportet, τι εἶναι, Τοῦτο δὲ, τὸ μὴ ὅν, λέγω ὅ ὑπό τι-
ut quod existit, in eo sit quod nihil est. Id autem — vov τύπος X , οὐδὲν ὄν. Οὐδὲν δὲ ὅν τῷ ὄντι
quod non existit voco illud,quod a nonnullis locus πῶσ συγκρίνεται; Ἐχτὸς εἰ μὴ ἐν τοῖς ἐναντίοις, ἵνα
appellatur, cam nihil sit.Bt quo paeto nihilum cum y τὸ μὲν v μὴ ἢ, τὸ δὲ μὴ ὃν τόπος λέγηται P. ΕἸ δὲ καὶ
ente confertur ? nisi forte econtrario, ut ens quim " ἔστι τι, πολλῶν παραδειγμάτων σπευδόντω ἐξ ἐμοῦ
dem non sit, id autem quod non exsislit, loeus di προελθεῖν εἰς ἀπόδειξιν ἐνὶ μόνῳ χρήσασθαι θὲ
catur. Sin vero etiam estaliquid,cum multa exem- ἵνα δείξω, ὅτι οὐ πάντως τὸ περιέχον τοῦ περιεχομὲ-
pla ad probationem exire ex me festinent,uno solo τόν ἐστιν. Ὁ ἥλιος σχῆμά ἐστι περ
uti volo, ut ostendam, non statim contiens con- καὶ ὑπὸ ἀέρος ὅλος περιέχεται, ἀλλὰ τοῦτον ἔκλαμ-
tento esse prestantius. Sol figura orbicularis est,
οἱ ab aere totus ambitur, attamen hune illustrat, σκότῳ $4 περιθάλλετα:, καὶ οὗ ἂν αὐτοῦ | ς
ealefaoit, secat : et, si ab eo abest, hic tenebris ἀπὼν δὲ γένηται, ὡς νεχρούμενον ψύχεται, ὑπὸ δὲ
involvitur, et quecumque hujus pars solis expors τῆς αὐτοῦ ἀνατολῆς πάλιν φωτίζεται, καὶ ὅπου ἂν
est tanquam mortua frigescit, item ab illius ortu αὐτῷ περιθάλπηται 99, καὶ κάλλει ܐ‎ μείζονι κοιμεῖ-
iterum illuminatur, atque, ubiab illofotus fuerit, ται. Καὶ ταῦτα ποιεῖ τῇ αὐτοῦ μετουσίᾳ (58), τὴν
tunc majori ornatur decore. Et hec ilie facit per οὐσίαν περιωρισµένην P. ἔχων, Τί οὖν ἔτι κωλύει τὸν
suicommunicationem,cireumseriptam habens sub- θεὸν, ὡς τούτου καὶ πάντων ὃη μιονργὸν καὶ Δεστό-
stantiam. Quid ergo adhuc impedit Deum, αἱ solis την ὄντα, αὐτὸν μὲν ἐν σκήµατι καὶ μορφῇ καὶ πάλλει
omniumque erestorem et Dominum, quo minus ὅντα, τὴν ἀπ᾽ αὐτοῦ μετουσίαν ἀπείρως ἐκτεταμένην
figura, forma et pulchritudine existens, participa- € ἔχειν 5;

tionem sui in infinitum extensam habeat ?

αι.

ιν ὃ ὄντως Θεὸς, ὅς ἐν κρείττονι

IX. Unus est ergo Deus revera, qui in prestan-
ἅτω δὲς 58

tissima forma presidet, bisque est superiorum ae μορφῇ προκαθέζεται, τοῦ ἄνω τε καὶ
inferiorum cor,quod et ase velut a centro profun- [καθ] υπάρχων καρδία, καὶ ἀπ’ αὐτοῦ ὥσπερ ἀπὸ
dit vitalem et incorpoream virtutem, omnia cum κέντρου βρύουσα τὴν ζωτικὴν καὶ ἀσώματον δύνα-

astris ac regionibus coeli, aeris, aquz, terre, ignis μιν, τὰ πάντα σύν τε ἄστροις καὶ νόμοις 5) οὐρανοῦ,
et si quid aliud est, ostenditurque esse substantia ἀέρος, ὕδατος, γῆς, πυρὸς καὶ εἴ ἄλλο τί ἐστι

δεί-
ὄψος, ἀπέραντος εἰς βάθος,

infinita altitudine, interminsta profunditate, im- κνυται οὐσία ἄπειρος
mensa latitudine, ter in infinitum vivifieam et pro- ἀμέτρητος εἰς πλάτος, τρισεπάπειρος 9 τὴν ἀπ᾽ αὖ-
VARLE LECTIONES.

ἡμῖν ο. U Odntrpungit ἐρῶ xal Θεοῦ τόπος, 4 Αὐτοῦ πληροῦν C. πληροίη conj. S. 99 σκεύος
χενὸν, εἴ περ p. σκεῦος xexby ἄν οὐκ αὐτό ἐστι τόπος, ἀλλ᾽ ἐν ᾧ ἐστιν αὐτὸ τὸ xev, εἴπερ 0, 89 dta Ὁ c. Β,
λεγεται C, δ σκόπῳ Cler., non Cot, ut minus δοουγαία asserit. * ἀπών S, λάμπρον C, λαμπρόν Ο,
Davisius ita locum corruptum emendat, ut scribat ὅ ἂν αὐτοῦ µερος ἄμοιρον (ego malim ἀλαμπὲς) γένηται,
S. S παραθάλπηται 0, δ᾽ περιορισµᾶνην O ο. S, περιορισµένηνα. 3 Πα Ὁ eL in marg. C, qui in textu
exh, ἔχει. 5 δίς Ο et ex conject. C, cuj. cod. δείς, Sequitur in O parvula lacuna, quam excipit ὕπαρχων
sine spiritu. Ego propterea scripsi [χαθ]υπάρχων. S censet, vocem δίς esso delendam, atque ejus loco
infra post δύναμιν addendam prepositionem εἰς. De sententia refertad Baurium Dreieinigkeitslehre 1, 152.
5Ί νομοῖς conj. C, μόνοις uterque llom. cod. 99 τρὶς (Cod. τρεῖς) ἐπ᾽ ἄπειρον conj. C, pro qua 008
jectura 8 proponit τριπλῶς vel τρισσῶς vel τρισσόθεν, interpunctionem, qua C sensum loci perturbavit,
preis mam eum jure arguens. Ad oram cod: Ottob. notatur: Ἐκ τούτων ἴσως ἔστι νοεῖν τὸ παρὰ τῷ
γίῳ Παύλῳ ἐν τῇ, πρὸς τοὺς Ἐφισίους Ἐπιστολῇ, τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος καὶ ὕψος, Μᾶλλον B
ἐκ τῶν τοῦ Διονυσίου κεφ. 0 ἘΠῚ ὅτι ὁ Θεὸς ὡς ἐν ἀπείρῳ μέσος ἐστὶ τοῦ παντὸς ὑπάρχων ὄρος, συμφωνεῖ
τοῦτο τῷ Διονυσίῳ ἐν κεφαλαίῳ περὶ τελείου καὶ ἐνὸς λέγον ܐ‎ τοῦ θείου καὶ πᾶσαν μὲν ἀπειοίαν ὁρίζον.
Ex adverso ܐ‎ "Απειρας αἰὼν εἰκὼν τοῦ . Εἰς τοῦτο ὁρᾷ τὸ τῆς Σοφίας ἐν β' χερ, Καὶ εἰχόνα τῆς ἀειδιόηη-
τος ἐποίησεν αὐτὸν, ἤγουν ἄνθρωπον. Postea: Καὶ ὁ Διονύσιος οὕτως ἔφη " Καὶ Wb αὐτῆς ϑηλογόν; τῆς 9
ζωῆς καὶ αἱ ψυχαὶ τὸ ἀνώλεθρον ἔχουσιν.

VARIORUM NOTE.
(53) Μετουσίᾳ. Est μετουσία hic consortium, ac presentia ad loeum. Cor.

393

CLEMENTINA. — HOMILIA XVII.

394

ποῦ ζωοποιὸν καὶ φρόνιμον 843 ἐκτείνουσα φύσιν. vidam protendens divinam naturam. lloc igilar ex
ep T P Li

Τοῦτο οὖν τὸ" ἐξ αὐτοῦ πανταχόθεν ἄπειρον 99 ἀνά χη

d ^ T
εἶναι καρδίαν, ἔχον τὸν ὄντως ὑπὲρ πάντα ἐν σχή-
ματι, ὃς, ὅπου πότ᾽ ἂν ἢ, ὡς ἐν ἀπε

p μέσος ἐστὶν,
ποῦ παντὸς ὑπάρχων ὅρος. Am" αὐτοῦ οὖν ἀρχόμε-
ναι αἱ ἐκτάσεις 9 ἐξ ἀπεράντων ἔχουσι τὴν φύσιν,
Ὃν ὁ μὲν ἀπ’ αὐτοῦ λαθὼν τὴν ἀρχὴν Dux
ς ὕψος ἄνω, ὁ δὲ εἰς βάθος κάτω, ὁ 4% ἐπὶ
ὃ δὲ ἐπὶ λαιὰν, ὁ δὲ ἔμπροσῃεν, ὁ δὲ ὅπιαί
αὐτὸς ἀποδλέπων ὡς εἷς ἀρ

ται oum

δεξιὰν,
, εἰς οὓς
pày πανταχόθεν ἴσον 9i

χρονικοῖς Ἐξ διαστέμασι συντελεῖ ® τὸν χύσμον, αὖ-
τὸς ἀνάπαυσις ὢν ναὶ τὸν à

ὄμενον ἄπειρον αἰῶνα

εἰκόνα ἔχων, ἀρχὴ ὧν καὶ τελευτή. Εἰς αὐτὸν γὰρ τὰ
Ἐξ ἄπειρα τελευτᾷ, καὶ ἀπ' αὐτοῦ τὴν εἷς ἄπειρον
ἔκτασιν δὲ λαμθάνει,

X. Τοῦτό ἐστιν ἑδδομάδος μυστήριον
ἔστιν ἡ τῶν ὅλων ἀνάπαυσις, ὃς 95 τοῖς
μουμένοις αὐτοῦ τὸ

παῦσιν, Αὐτός ἔστι μόνος, πὴ μὲν χαταλ'
ἀκατάληπτος, πὴ δὲ ἀπέραντος 6, τὰ

ἐκτάσεις ἔχων εἰς ἄπειρον. Οὕτως 57 vào

καταληπτός
ἐστι καὶ ἀκατάληπτος, ἐγγὺς καὶ μακρὰν, ὧδε ὢν

κἀχεῖ, ὡς 843 μόνος ὑπάρχω
πανταχό

Καὶ διὰ ® τοῦ

ἀπείρου νοὺς τὴν μετουσίαν ἔχων, ἣν
πάντων ἀναπνέουσαι αἱ ψυχαὶ, τὸ ζῆν ἔχουσιν" κἂν
Χωρισθῶσι τοῦ σώματος, καὶ 59 τὸν εἰς αὐτὸν εὑρερῶσι

πόθον ἔχουσαι

εἰς τὸν αὐτοῦ κόλπον φέρονται, ὡς τὸ

ἐν χειμῶνι ὥρας οἱ ἀτμοὶ τῶν ὁρῶν ὑπὸ Ἡ τῶν τοῦ
ἡλίου ἀκτίνων ܡܐܬ‎

wot φέρονται πρὸς αὐτὸν ἀρῃά-
νατοι, Οἵαν οὖν στοργὴν συλλαθεῖν δυνάμεθα, ἐὰν τὴν
εὐμορφίαν αὐτοῦ τῷ νῷ κατοπτεύσωμεν ! Ἄλλως δὲ
ἀμήχανον. ᾿Αδύνατον γὰρ κάλλος dex μορρῆς εἶναι,
καὶ πρὸς τὸν αὐτοῦ ἔρωτα ἐπισπᾶσθαί τωα, ἢ καὶ
δοχεῖν Θεὸν ὁρᾷν εἶδος οὐκ ἔγοντα.

XL Τινὲς δὲ τῆς ἀληθείας ἀλλότριοι ὄντες, καὶ τῇ
καχίᾳ συμμαχοῦντες, προφάσει δοξολογίας ἀσχημά-
τίστον αὐτὸν λέγουτιν
ἂν μηδενὶ ὁρατὸς
Νοῦς γὰρ εἶδος ο

ἵνα ἄμορφος καὶ ἀνείδεος Ti
υς μὴ
ὁρῶν

ὑπόθητος Ὑ

ται,
Ὁ κενός ἐστιν αὐτοῦ,
τίς, οὐκ ἔχ

πῶς δὲ Ἡ καὶ εὔχεταί

ων πρὸς τίνα χατα-

φύγῃ, εἰς τίνα ἐρείσῃ 16; ἀντιτυπίαν γὰρ οὐκ ἔχων
εἷς κενὸν ἐκδαθρεύττα:
δεῖσθαι, ἀλλὰ ἀγαπῆν. Φημὶ
ἐξ Ἡ δὲ εὐπηία
344 ἐκ τοῦ φοδεῖσθαι γίνεται, ᾿Αλλ’ ὁ φόδος, φησὶν,
ἐκπλήσσει τὴν duds." AMA ἐγώ φημ! ὅτι οὐκ ἐκπλήσ.

Ναὶ, φησὶν, οὐ p

γώ, ᾿Αλλὰ

εὐσυνειδησία,

ἑκάστης εὐποιίας

illo undique infinitum necessario est 00 habetque
in figura eum qui vere cuncta superat, qui ubi-
cunque fuerit, velut in infinito medius est,univer-
sique terminus.Ab eo igitur incipientes extensiones
ex immensis habent naturam. Quorum alter qui
dem, ob eo initium accipiens, penetrat in altitudi-
nem supra, alter vero in profunditatem infra;aller
ad dextram alter ad sinistram, alius ante, alius
retro,in quos ipse respiciens tanquam in numerum
undique equalem sex temporis spatiis mundum
perfieit, cum ipe sit requies, füturumque immen-
sum esculum habeat imaginem,principiumque sit
ac finis. In eum siquidem sex infinita desinunt, et
ab co infinitam capiunt extensionem.

X. Hoc est hebdomadis mysterium.lpse enim est
cunctorum requies, qui etimitantibus in exiguo
magnum ejus opus se in requietem donat.[pse est.
solus, modo quidem comprehensibilis, modo in-
comprehensibilis, modo sine limitibus,extensiones
suns habens in infinitum.Hoc enim rodo est com-
prehensibilis et incomprehensibilis,prope et longe,
hic atque illic existens, ut qui solus sit, Et por in-
finite undecunque mentis parieipationem, qua
cunotornm animi respirant, vivere habent; ot si
separentur ἃ corpore, atque in Deum amorem ha-
bere inveniantur, in illius feruntur sinum, sicut
hiberno tempore vapores montium, a solis radiis
tracti, ad eum feruntur perpetui. Quam ergo cha-
ritatem concipere possumus, si preclaram illius
formam mente intuemur ! Aliter autem fieri nequit.
Impossibile euim est, ut si pulchritudo sine forma,
utque aliquem ad sui dilectionem pertrahat,ant ut
quis speret Deum videre carentem forma.

XI. Quidam veroalienia veritate et malitie soci
pretextu laudationis Deum figura expertem aiunt,
ut forma et specie carons, nemini aspectabilis sit,
ne exoptatus fiat, Mens quippe non intuita Dei spe-
ciem vacua illo est.Et qua ratione precetur aliquis,
non habens ad quem confugiat,in quem innitatur?
Nam renixum non habens, in inani funditus cor-
ruit. Ne. inquit, non oportet Deum timere, sed
amare. Fateor. Verum id praestabit uniuscujusque
boni operis bona conscientia. At bene operari ori-
tur ex timore. Sed, ait, timor percellit animam.
Contra ego, Non percellit, inquam, at expergefacit

se, ἄλλ᾽ ἐξυπνίζει καὶ ἐπιστρέφει, Ἴσως δὲ ὀρθῶς ] ac convertit. Forte vero recte diceretur non opor-

VARLE LECTIONES.

3 Aliam hujus loci interpretationem proposuit Neander, Gaost. syst., p. 396. Tnterpungit enim. non
post καρδίαν, Sed post εἶναι, ut ἄπειρον predicati looum obtineat. S. [n cod. Oitoboniano interpungitur

xyoa: in textu, ut Q, 6?
55 ὡς C. Deinde τό c.
τὴ δὲ ἀπέραντος accessorunt ox 0.

ἴσον Gom

81 οὗτος ὦ.

ost ἄπειρον et Χαρδίαν. δ 18 margo Ci. ἐκστάσεις uterque Hom. cod.
συνετέλει

0, ut legi vult Neander, Gnost. syst., p. 39 15
S διά addidi, 1 vulgatam

td. δυικνεῖται Ὁ in. marg,
Ὁ. * lla Ὁ et in marg. 0, ἔκστασιν 18 lextu

jm. € Vbb. πὴ δὲ ἀκατάληπτος,
lectio-

mem Neander,l. c., p. 397, dum ad τὴν μετουσίαν supplet. διδούς 5. Deinde scripsi μετουαΐαν εχων ἤν c.

Ὁ, μετουσίαν ἤν 0, μετηυσιαν, 7, 8. auctore D, qui eliam mavull πάντως p. πὶ

non post αἵ ψυχαί, sed. post ἀναπνέουσιν (Ivazvioosa: C, 0).
ad locum anté ὡς referente. Ego rmaluerim ὡς καί, 8

των, interpunctione facta
ο χαὶ εἰ Ὁ, 790 in marg. καὶ eum signo
leg. censet χειμῶνος ὥρᾳ. Ἢ ἀπό C] et 8,

Distinctionem forte preponendam esse voci ἀθάνατοι potat C, ut. per hyperbalon referatur ad animas,

vel virgula ponendam post ἐλ.

PATROL, Gn, II.

πόμενοι. S illam vocem a librario quodain ascriptam esse opinatur. In O
ad oram νόθα περὶ μορφῆς Θεοῦ, ad sequenlia speclans.

T ἀγίδεος O. 19 πῶς δὲ om 0. 1 ἐρείσει Q.

19

395

tere Deum vereri,nisi nos homines multa alia me- A
tueremus : dico aulem: similium insidias, ad hec
feras, scrpentes, morbos, calamitates, demones
aliaque inlinita.Qui ergo a nobis postulat, ut. non
timeamus Deum, nos iis liberet, quo neque ea me-
tuamus. Quod sí non potesl, quid impedit,quo mi-
nus per unum erga justitiam timorem mille eripia-
mur terroribus, οἱ per brevem erga Deum fidem
innumerasetnostras etaliorum perpessiones trans-
Teramus, insuperque accipiamus bonorum merce-
dem, atque propter timorem euneta conspicientis
Dei, nihil mali agentes, etiam in haoc vila degamus
cum pace?

XH. 816 grata in verum Dominum servitus reli-
quos omnes in libertate consliluit. 8i ergo potest
quis absque limore Dei non peccare, ne timeat.
Licet enim charitateerga eum, quod ipsi displiceat,
non facere. Btenim, ut timeatur, scriptum est, οὗ,
ut diligatur, preceptum est, quo unusquisque pro
temperie sua convenienti utatur remedio. Timete
ergo illum, quia est justus. Sive igitur veriti, sive
diligentes, ne peceetis, Utinam autem timens ali-
quis illieitis cupiditatibus dominetur, aliena non
desideret, humanitatem exerceat, temperans sit,
juste agaL Video enim nonnullos in timore ejus
imperfeetos plurima peccare. liaque metuamus
Deum, nec tantum quia justus est.Nam injuria af-
fectorum misertus injuriam infcrentes punit. Biout
igitur aqua oxtinguit ignem, ita et timor. eupidita-
iem malorum evertit.Qui timoris vacuitatem docet,
neque ipse timet; qui vero non timet, nequeju-
dieium fore credit, cupiditates auget, magus est,
alios in iis, quie ipse facit, criminatur.

»

XIIT. His auditis, Simon interrumpens ait : Scio
ad quem ista dicas:sed ne ego eadem ad le redar-
gnendum loquenstempus impendam in qua nolim,
ad nobis definita responde. Gloriatus 65,80 dixisti,
te abundeintelligere Magistei tui res, quoniam pro-
sens vidisti ac audiisti eum evidenter, nec posse
quempiam alium simile quid per spectrum aut vi-
sionem habere.Quod vero hoc falsum sit ostendam.
Qui clare auditaliquem, non omniex parle por-
suadelur de dictis.Habet enim mens ejus cogitare,
num ille mentiatur, utpote homo, secundum quod
apparet. At visio, simul ae contigit,fidem facit, cer-
nenli, quod Divinitas sit. Ad hoc mihi primum re-
sponde.

XIV. Et Petrus ait : Aliud proposuisti dicere, et
aliud loeutus es.Proposuisti enim, quod possit ali-
quis audiens plus intelligere et inrerum lidem ve-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

396

ἐλέγετο μὴ δεῖν Θεὸν φοθεῖσῃα:, εἰ μὴ πολλὰ ἕτερα οἱ

ἄνθρωποι ἐφοθούμεθα, λέγω δὲ 15 τὰς ἐκ τῶν ὁμοίων
: 7 b χω) qu

ἐπιβουλὰς, ἔτι τε θηρία, ἑρπετὰ, νόσους, πάθη, Bul.
μονας καὶ ἄλλα μυρία, Ὁ οὖν ἡμᾶς ἀξιῶν μὴ qoi
σαι Θεὸν, τούτων ἡμᾶς ῥυσάσθω, ἵνα μηδὲ ταῦτα φο-
εθα. El δὲ οὐ δύναται, τί ἡμῖν φθονεῖ 15, ἑνὶ φόθῳ,
τῷ πρὸς τὸ δίκαιον, μυρίων ἀπαλλαγῆναι φόβων, καὶ Ἴ
βραχεί αὐτὸν πίστει μυρία πάθη καὶ ἕαυ-
τῶν καὶ ἄλλων µετατιθέ σθαι, μετὰ
τοῦ χαὶ ἀμοιδὴν ἀγαθῶν προσδέχεσθαι, καὶ αἰτίᾳ

66

τῇ πρὸς

αι δυνατὸν Ὑ

όθου τοῦ πάντα ὁρῶντος D μηδὲν κακῶς 18 πράσ-
f ) .

σογτας καὶ ἐν τῷ παρόντι ἐν εἰρήνῃ διατελεῖν.
εὖγν

ΧΙ. Οὕτως ἡ πρὸς τὸν ὄντως Δεσπότην εὐγνώμων

δουλεία τοὺς λοιποὺς 7 πάντας E

θέρους τίθησιν.
Εἰ μὲν οὖν τινι δυνατόν ἔστι, ἄνευ τοῦ φοθεῖσθαι τὸν

Θεὸν μὴ ἁμαρτάνειν, μὴ φοθείσθω 9. Ἔξεστι γὰρ

ἀγάπῃ τῇ πρὸς αὐτὸν ὃ αὐτῷ μὴ δοχῇ * μὴ
Καὶ γὰρ φοῦηθηναι γέγραπται, καὶ ἀγαπᾶν παρήγ-
γελται ἵνα πρὸς τὴν αὐτοῦ ἕκαστος χρᾶσιν ἔπιτη-
δείῳ χρήσηται φαρμάκῳ. Φοθεῖσθε οὖν αὐτὸν 83, ὅτι
ς ἐστιν. Ee Φ4ὅ οὖν φοθού

πράττειν,

δίκαν vot, εἴτε ἀγα-

πῶντες, μὴ ἁμαρτάν

Ὁ Γένοιτο ® φοδούμενόν τινα

ἡδονῶν ἀνόμων κρατεῖν δύνασθαι, ἀλλότρια μὴ ἔπιθν-
) 39 ܕܐܐܟ‎ διχαιοπρα-

ἀσκεῖ

ܕ
ς τῷ πρὸς αὐτὸν φύδῳ 3‏

γεῖν. Ὁρῶ γάρ τινας ἀτελι
πλεῖστα ἁμαρτάνοντας. Φοβηθῶμεν οὖν τὸν 0649; μὴ
μόνον ὅτι δίκειός ἔστιν, Ἐλεῶν γὰρ τοὺς ἠδικησέ-

ποὺς

ἠδικηκότας. Ὡς

* ool
φόδος

νους ioo οὖν ὕδωρ πῦρ

τὴν τῶν κακῶν ἐπιην-

σκων οὐδ᾽
7 ἔσετθχι

σβέννυσο, οὕτως

κα

μίαν ἀναιρεῖ, Ὁ ἀφυδίαν 8 αὐτὸς φοῦ
1, ὁ δὲ μὴ φοδούμενος οὐδὲ

ἐπιθυμίας αὔξει, μαγεύει, ἄλλους ἐφ᾽

τὰς
πράσσει διαθάλλει,

ΧΙΙ, Ταῦτα ὁ Σίμων ἀχούων ἐπικόψας ἔφη" Οἶδα
πρὸς τίνα ταῦτα λέγεις, ἀλλ' ἵνα μὴ αὐτὸς τὰ αὐτὰ
σε δαπανῶ τὸν χρόνον εἷς ἃ

_ την

λέγων πρὸς τὸ ἐλέγ)

μὴ θέλω, πρὸς τὰ ὁρισθέντα ἡμῖν ἀπόκρ'ν

γείω, ἱκανῶς νενοηκξ

λέγων, διὰ τὸ παρόντα, ἐνχργείᾳ δ dpa καὶ ἀκού
δυνατὸν εἶναι ὁράματι

ναι σε τὰ τοῦ Διδασκάλου σου
v

4

τοῦτο ψεῦδός ἐστιν,

ἔχειν τὸ ὅμοιον. Ὃ
ὃς οὗ 'πάνο πληραρορεῖ.

γὰρ ὁ

δείξω, Ὁ ἐναργῶς ἀκούων τιν

ἐγοις, "Ey

νοῦς αὐτοῦ 9

ται ἐπὶ τοῖς λεγομ
σασθαι, μὴ ἄρα ψεύδεται,
γον. Ἢ δὲ ὀπτασία ἅμα τῷ ὀφθέντι f πίστιν παρέχει
τῷ δρῶντι, ὅτι θέιότης ἐστίν, Πρὸς τοῦτό μοι πρῶτον

θρωπος ὧν τὸ €

ἀπόκριναι.
346 XIV. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη 96 Εἰς ἄλλο προτεί-

νας εἰπεῖν, εἰς ἕτερον ἀπεκρίνου ὅδ, Προέτεινας γὰρ
ὡς μᾶλλον δύνασθαί τινα δν πλεῖον νοεῖν [καὶ πίστιν

VARLE LECTIONES,

8.
σγείᾳ 0, 0. 3 ὀρθὴ, ὄτητος p.
εκρώ Ὁ. 9? In G τινα διά, quas
Idem cod, unius vocis vacuum probet inter ἐναργείας
plevi.

ܗ

voces excipit unius versus. lacuna; jam

πασίας.

u equitur : παρ᾽
οἱ ἐπιθαλών. Utramque lacunam conjectando ex-

397 CLEMENTINA. — HOMILIA XVII. 398

λαμθάνεσβαι] παρ’ ὀπτασίας ἀκούοντα, ἢ γὰρ παρὰ A nire per visionem, quam per evidentiam,aggressus
τῆς ἐναργείας [ἀκούοντα], ἐπιθαλὼν δὲ ἔπειθες ἡμᾶς, — autem suadebas tutiorem esse eum, qui in visione
ὅτι ἀσφαλέστερός ἔστιν ὁ ὑπ’ ὀπτασίας ἁπούων τοῦ — audil, illo, qui audit per evidentiam. Denique ideo
παρ᾽ αὐτῆς 9 ἐναργείας ἀκούοντος, Πέρας γοῦν διὰ — te potentiorem dicebas res Jesu cognoscere, quam
τοῦτο ἐμοῦ ἱκαγώτερον ἔφασχες εἰδέναι τὰ τοῦ Ἰησοῦ, ^ ego, ut qui ipsius verba per visionem audiisses.
ὡς ὑπὸ ὀπτασίας αὐτοῦ ἀκηχοὼς τὸν λόγον. Πλὴν ἐγὼ — Verum ego ad id, quod primitus propositum est,
εἰς τὸ ἀπαρχῆς προταθὲν ἀποκριναίμην °!. 'O προφή- respondebo. Propheta, quia propheta est, primo
πῆς, ὅτι προφήτης ἐστὶν, πληροφορήσας πρῶτον περὶ — certitudinem dans de iis, que clare dieit, tuto cre-
τῶν ἐναργῶς ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγομένων, ἀσφαλῶς πιστεύε- — dilur, precognitus verus esse, ac, quemadmodum
και, καὶ 9? ἀληθὴς ὧν προεπιγνωσθεὶς, καὶ, ὡς ὁ µαν- — qui docetur cupit,inquisitusetinterrogatus respon-
θάνων θέλει, ἐξετασθεὶς καὶ ἀνακριθεὶς ἀποκρίνεται. — det.Qui vero visioni eredit ant spectro et insomnio
Ὁ δὲ ὀπτασίᾳ πιστεύων ἢ ὁράματι καὶ ἐνυπνίῳ, ἔπι- — incertus est. Ignorat enim. cui credat. Nam potest
σφαλής ἔστιν, ᾿Αγνοςϊ γὰρ τίνι πιστεύει, Ἐνδέ esse aut malus demon, aut spiritus fallax, qui in
γὰρ αὐτὸν ἢ δαίμονα καχὸν εἴναι, ἢ πνεῦμα πλάνον, — verbis simulat esse quod non est. Sin. autem quis
ἐν τῷ λέγειν ὑποκρινόμενον εἶναι ὃ μή ἐστιν, ΕἸ δ᾽ — velit perconctari, quisnam sit qui apparuit, potest
Hox 35 τις βουλα, sibi, quidquid vult dicere. Sieque tanquam malus,

[η πυνθάνεσθαι τὸ τίς ἂν f ὁ φαν

δύναται λέγειν ἑχυτῷ ὃ βούλεται, Καὶ οὕτως ὡς πο- ^ ubi coruscavit, mansitque quantum voluit, exstin-

νηρὺς dos
μὴ παραμεί

άφας, μείνας ὅσον θέλει, ἀποσδέννυται, — guiturnec permanet cum sciscitante ad interroga-
ἃς τῷ πυνβανομένῳ εἰς ἀνάκρισιν ὅσον — lionem, quantum hic vult. Per insomnia vero qui
ἠθέλησεν. Διὰ δὲ ἐνυπνίων ὁρῶν τις 9* οὐδὲ πυνθάνε- — videt, neque percunctari potest, de quibus lubet.
σθαι δύναται περὶ ὧν βούλεται. Οὐ γὰρ ἰδίας ἔξου- ^ Neque enim in propria potestate sita est. cogitatio
σίας ἐστὶν ὁ λογισμὸς τοῦ κοιμωμένου, Ἔνθεν γοῦν — dermientis.Inde igitur vigilando nos discendi avidi
πολλὰ 843 ἡμεῖς ὕπαρ ἐπιθυμοῦντες 35 μαθεῖν κατ — multa in somnis de aliis quirimus, vel non requi-
ὄναρ περὶ ἑτέρων πυνθανόμεθα, ἢ καὶ μὴ πυνθανόµε- — reules audimus res ad nos nequaquam pertinentes,
νοι περὶ τῶν μὴ διαφερό 1 δι- ete sommo excitati dolemus, nos de iis qua scire
ερὶ ὧν ἐπεθυμοῦμεν — avebamus neque audiisse neque explorasse.
ἐξητάσαμεν 57,

XV. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη: E) φὴς τὰς ὁπτασίας ܡܢܐ‎ ΧΥ͂, ܘܬ‎ Simon: Si dicas visiones non omnino
πάντως ἀκηθεύειν, ἀλλ᾽ οὖν γε τὰ ὁράματα καὶ τὰ ἓν- — vera predicare, attamen visa et insomnia, quo a
ύπνια θεόπεμπτα ὄντα οὐ ψεύδεται, περὶ ὧν ἂν εἶπεν — Deo mittuntur, falsa non sunt in rebus quas vult
θέλῃ. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη. Ὀρθῶς ἔφης, ὅτι θεόπεµπτα _ proloqui. Pelrus ait ; Recte dixisti, quod non falsa
ὄντα οὗ ψεύδεται. "Αδηλω δὲ εἰ ὁ Ἰδὼν 9 θεύπεµπτον C. proferant quis a Deo mittuntur. Verum incertum
ἑώρακεν ὄνειρον. Καὶ à Σίμων' Ἐὰν ἢ ὁ ἑωρακὼς — estan qui vidit somnium a Deo missum conspexe-
δίκαιος, ἀληθὲς ἑώρακεν. Καὶ ὁ Πέτρος: ᾿Ορθῶς ἔφης. rit. Tum Simon : Si justus sit ille qui vidit, verum
Τίς 9 δὲ δίκαιος, £ ὀράματος χρῄζῃ 10ο, ἵνα μάθῃ ἃ — intuitus est. Et Petrus : Probe locutus es. Qui vero
δεῖ μαθεῖν, αἱ ποιῇ ἃ δεῖ ποιεῖν; Καὶ ὁ Σέµων" Τοῦτό — justus, si viso indigeat ad discenda que discere
μοι δὸς, ὅτι μόνος ὁ δίκαιος ὅραμα ἀληθὲς ἰδεῖν δύ- — oportot,et facienda quo fieri debent ? Atque Simon
ναται, καὶ ἀποκρίνομαί σοι εἰς αὐτό. Ἐμοὶ γὰρ Hoc mihi concede, quod solus justus verum visum
64: ἀληθῆ ὄνειρον οὐχ ὁρᾷ. Καὶ à Πέ- — possit cernere, et ad illud tibi respondeo. Mihi
386 ܐ‎ περὶ τούτου ἀγράφως — enim exploratum est,verum somnium abimpio non
καὶ ἐγγράφως ἀποδεῖξαι δύναμαι, πεῖσαι δὲ οὐχ ἔπαγ- — videri, Tum Petrus ; Hoc falsum est. Atquo ea de
λομαι. Ὁ γὰρ πρὸς ἔρωτα μοχθηρᾶς νεύσας γυναι- — re sine Scripturis et per Scripturas possum afferre

μπνισθ ἆβυμο
μαθεῖν, οὔτε ἠκούσαμ,

προς" Τοῦτο dj

κὸς εἰς ἑτέρας κατὰ πάντα χαλῆς πρὸς ± συµθίωσιν — demonstrationem, persuadere autem non polliceor
νόμιμον τὸν ἑαυτοῦ οὐ μετατίθησι νοῦν. Ἐνίοτε καὶ — Nam qui in amorem prave mulieris propendet, in
ἑαυτοῖς συνειδότες τὴν κρείττονα, προειλημι

οι alteriusundique ργεροϊατο dilectionemad legitimum
ονα. Τοιοῦτόν τι καὶ σὺ πά- —convielum non transfert animum.Et aliquando,qui
Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Παρελόμενος ταῦτα, p sunt sibi conseii prestantioris femine,occupati de-

848 ἀγαπῶσι τὴν
σχὼν ἀγνοεῖ

εἰς ἃ ἐπηγγείλω λέγε, Ἐμοὶ γὰρ ἀδύνατοο εἶναι δοχεῖ — teriorem diligunt. Tale quid tu quoque pateris ac
ἀσεδεῖς ἀνθρώπους ὑπὸ Θεοῦ ᾧ δήποτε ὄνειροπολεῖσθαι — ignoras. Dixit Simon : Mis sublatis, loquere qui
πρόπῳ. promisisti. Mihi namque videtur impossibile, ut

impii homines a Deo somnia ullo modo cernant.
XVI Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη: Μέμνημαι ἐμαυτοῦ, ὡς XVI. Et Petrus : Mei, inquit, sum memor, quod
ἐπηγγειλάμην δεῖξαι, καὶ ἀγράφως καὶ ἐγγράφως — promiserim ostendere, et ea de re absque Scriptu-

VARLE LECTIONES.

® παρ᾽ αὐτοῦ τῆς O. 3 ἀποχρίνομαι Ὁ. ® καὶ inserui c. Ὁ. 93 ἢ ἄρα C, εἰ ἄρα D. ἦ απίο ὁ
add. c. Ὁ. 5: ὁρῶντες p. ὁρῶν τις Ὁ. " οἱ παρεπιθυμοῦντες p. ὕπαρ ἐπιθυμοῦντες 0, 9 ἐπεθυμοῦμεν
Ὁ, ut conj. S, ἐπιθυμοῦμεν C." ἐζητήσαμεν conj. Schliemannus, Clem., p. 191, 509. 5, 5 ελών O
P? Pro τίς O prebet lacunam. — !* χρήζει Ὁ. Tum ποιῇ ex conject. Ci ποιεῖν uterque hom. cod. : Non
legitur πρός in Turriani epistola proliminari ad Hosium, ubt locum citat. C. Deest etiam in Otiob.

399

nune loquentem audi. Novimus multos (si quidem
zquo animo aceipis, alioquin astantes judices ha-
beojidolorum cultores et adulteros ae omnino pec-
catores eonspoxisse visa atque vera somnia, non-
nullos vero demonum visiones. Non enim dico à
mortalium oculis videri posse. incorpoream Patris
aut Filii speciem,quia maximo lumine resplendet.
Unde ab homine in carnem converso non cerni,non
est invicentis Dei,sed miserantis. Nam qui viderit,
vivere non potest. Luminis quippe exsuperantia
cornentis dissolvit earnem,preterquam si Dei inef-
fabili virtute earo vertatur in luminis naturam,quo
possit lumen videre, aut luminis substantia in car
nem muletur, ut possit videri a carne.Nam Patrem
intueri absque conversione, ad solum Filium per-
tinet. Ad justos autem non simili modo. In resur-
rectione enim mortuorum, quando corporibus mu-
tati in lumen eront angelis equales, luno poterunt
cernere. Denique οἱ si angelorum aliquis,ut videa-
tur ab homine, missus fuerit, mutatur in carnem,
ut per carnem cerni possit. Incorpoream siquidem
virtntem non solum Filii, sed nec angoli nemo po-
test cernere. Sin vero nonnullus visionem conspe-
xerit, mali dzemonis eam esse intelligat.
XVII, Ceterum et ab impiis visa et insomnia
vera conspici, manifestum esi, atqne exSeripturia
possum demonstrare. Denique in lege scriplum
est, quemadmodum impius Abimelechus,cum justi
Abrahami uxorem vitiare cuperet, ἃ Dco audierit
in sommo sieut ait Scriptura, ne illam langeret,
quod cohabitaret cum viro. Sed et Pharao, homo
impius, somnium vidit de frumenli abundantia
etsterilitate, cui cum Joseph explicaret, a Deo
asseruit venisse somnium.Nabuchodonosor autem.
idolorum cultor, quique jussit ut Dei cultores mit-
terentur in ignem, somnium vidit. quod ornnium
sveulorum longitudinem complectebatur. Nec dicat
aliquis ; At nullus impius visum per vigiliam cer-
nit. Falsum esi. Ipse cerle Nabuchonosor, qui
jusserat tres viros in ignem mitti, cum in fornace
quartum intueretur, ait £ Quartum video, velut
Filium Dei. Et tamen qui visiones οἱ spetacula et
insomnia conspexerunt vera, impii erant. Sie non
Sialim ex 80, quo quis cemnat visa et insomnia,
omnino pius est. Nam pio in mente innala et pura

8. CLEMENTIS I ROM.

PONT. OPERA DUBIA. 400
τούτου τὴν ἀπόδειξιν παρέχειν. Καὶ νῦν λέγον-
γε" Ἴσμεν πολλοὺς, (εἴ γε
παρεστῶτας

χριτὰς ἔχω),

ὕοντας καὶ κατὰ πάντα ἁμαρτάνοντας ὁράματα

*
XS

ἀληθεῖς ὀνείρους ὁρῶντας, ἐνίους δὲ καὶ δαιμόνων
ὀπτασίας. Ῥὴν γὰρ 3 ἄσαρχον (64) ἰδέαν οὐ λέγω δύ-
νάσθαι Πατρὸς ἢ Υἱοῦ ἰδεῖν, διὰ τὸ μεγίστῳ, φωτὶ κατ-
αυγάζεσθα, τοὺς θνιπῶν ὀφθαλμούς. “θεν τὸ μὴ
ὁραθῆναι τῷ εἰς σάρκα τετραμμένῳ ἀνθρώπῳ οὐ
φθονοῦντός ἐστ: Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐλεοῦντος ", Ὁ γὰρ ἰδὼν
ζῆν οὐ δύναται. Ἡ γὰρ ὑπερθολὴ τοῦ φωτὸς τὴν τοῦ
ὁρῶντος ἐκλύει

σάρκα, ἐκτὸς εἰ μὴ Θεοῦ ἀποῤῥήτῳ
δυνάμει ἡ σὰρξ εἰς φύσιν τραπῇ φωτὸς, ἵνα φῶς ἰδεῖν
δυνηθῇ, ἢ ἡ τοῦ φωτὸς οὖσί

ὑπὸ exowbe ὁραθῆναι δυνηθ:

εἰς σάρκα τρατ
Τὸ γὰρ ἀτρέπτως Ἱ[α-
oni ἴων ὁ δὲ οὐχ ὁμαί

Ἔν γὰρ τῇ ἀναστάσει τῶν νεχρῶν, ὅταν 8 τρ

εἰς φῶς τὰ σώματα ἰσάγγελοι γένωνται, τότε ἰδεῖν 68
νήσονται, Πέρας γοῦν χἂν ἀγγέλων τις ἀνθρώπῳ
ὀφθῆναι πεμφθῇ, τρέπεται εἰς σάρκα, ἵνα ὑπὸ σαοχὸς
ὀφθῆναι 849. δυνηθῇ. Ασαρχον γὰρ δύναμιν, οὐ μόνον
Υἱοῦ, ἀλλ᾽ 5 οὐδ' à τις δύναται, Εἰ δὲ ἴδῃ
τις ὀπτασίαν, κακοῦ δαίμονος ταύτην εἶναι νοξίτω.

XVIT. πλὴν ὅτι καὶ ἀσεδεῖς ὁράματα wal ἐνύπνια
ἀληθῆ β ΕΝ
ἔχι δύναμαι, Miome γοῦν ἐν τῷ νόμῳ γέφραπται, ὡς
ὁ ᾿Αδιμέλεγ, ἀσιδὴς ὧν, τὴν τοῦ δικαίου ᾿Αδραὰμ
γυναῖκα ἐπὶ χοινωνίᾳ μιᾶναι θελήσας, ἤχουσε παρὰ

τοῦ Θεοῦ καθ᾽ ὕπνον, ὡς ἡ Γραφὴ λέγει, μὴ θιγεῖν T
0 αὐτῆς, ὅτι ἀνδρὶ συνῳχηχοῖά ἔστιν, ᾿Αλλὰ καὶ

pub, ἀσεδὴς ἀνὴρ, ἑώρακεν ὄνειρόν περί

con, δῆλόν ἔστιν,

εὐφορίας καὶ ἀφορίας, ᾧ ὁ * Ἰωσὴφ ἐπιλύων παρὰ
οὗ ἔφη τὸν ὄνειρον γεγενῆσθαι. Ναδουχοδονόσορ δὲ,
ὁ εἴδωλα σέδων, καὶ τοὺς Θεὸν σέθοντας εἰς πῦρ
κελεύσας βληθῆναι, ὄνειρον ὅλου μήκους αἰῶνος ὁρᾷ.
Καὶ μὴ λεγέτω τις’ "AX ὅραμα ἐγρηγορὼς 9 οὐ
ἀσεθῶν θεωρεῖ, ἱΓεῦδός ܘ‎
χοδονόσορ τρεῖς ἄνδρας

ἰς

v, Αὐτὸς γοῦν ὁ Ναδου-
κελεύσας βληθῆναι εἰς πῦρ,

ἐνιδὼν τῇ χαμένῳ τέταρτον 10 ἔφη" Τὸν τέταρτον ὁρῶ

ὡς ΥἹὸν θε,

Καὶ ὅμως ὀπτασίας τε καὶ ὁράματα καὶ
ds

οὐ
καὶ
ὀπτασίας πάντως εὐσεδής ἔστιν, Τῷ γὰρ εὐσεδεῖ ἐμ-

ܟ

ἐνύπνια ὁρῶν ἦταν. Οὕτως

πάντως ἐκ τοῦ ὁρᾶν τινα ὁράματα καὶ ἐνύπνια

p καὶ χαθαρῷ ἀναθλύζε: τῷ νῷ τὸ ἀληθὲς, οὐκ

scatet veritas, non qua» per somnum affectatur,sed ἢ ὀνείρῳ σπουδαζόμενον !!, ἀλλὰ συνέσει: ἀγαθοῖς διδό-

quz per intelligentiam bonis conceditur.

Μενον.

VARLE LECTIONES.

*qáo transeripsi ex Ὁ. Tum εἰδέαν C. δ à
Ξῦγε νόθα ταῦτα, ad Vbb, antecedenlia spectans. 5
Ila. 8, qui confért Scheer Gregor. Corinih.
ᾧ & 0. ? ἐγρηγορόν O.
D, σπουδαζόμενα C.

900, θίγειν
39 [ta O οἱ marg. Ci, quiin toxtu exh.

υτος C. * [ta S, δίκαιοι C, O. In Ὁ nota marginalis,

(v ἂν ἃ, 3 ἀλλ᾽ add. c. Ὁ. Ex eodem accessit. ἰδεῖν.
Ὁ, 0, * εὐφημίας καὶ ὃ ὁ p. εὐφορίας καὶ ἀφορίας
ταρτώτατον,, 1. ὁπουδαζόμενον ὃ ο,

VARIORUM NOTE.

(64) "Λσαρκον, Nota ἄσαρκον, mon ἀσώματον,
propter id quod seribebamus paulo ante, ad caput
7 hujus homille ; Dco conim tribuerunt nonnulli

corpus tenue, velut lumen, non autem corpus car-
neum. Cor.

401

CLEMENTINA. — HOMILIA XVII.

402

850 XVII. Οὕτως γὰρ κἀμοὶ ἀπὸ τοῦ Πατρὸς ܓ‎ — XVIIL Sie enim et mihi a Patre revelatus est

ἀπεκαλύφθη ὁ Υἱός, Διὸ οἶδα τίς δύναμις ἀποκαλύ-
ψεως, ἀφ᾽ ἑαυτοῦ μαθών. "Apa γὰρ τῷ τὸν Κύριον
¦ Ὄΐνα αὐτὸν λέγουσιν ; καὶ ἄλλους ἄλλο τι

i-

ν ἀκηκούτος ἐμοῦ, ἐπὶ τῆς καρδίας ἀνέβη"
οὐκ ܐܐܘ‎ οὖν πῶς εἴπον Σὺ εἴ ὁ Υἱὸς τοῦ ζῶντος
Θεοῦ. Τὸν δὲ μακαρίσαντά µε τὸν
Θεοῦ. Τὸν δὲ μακαρίσαντά μὲ τὸν
χαλύψαντα Πατέρα εἶναι, ἐμὲ δὲ 6

ὀνείρων

μηνόσαί μοι,

μου

μηνῦσαί

ὅτι τὸ ἀδιδάκτως, ἄνευ ὀπτασίας καὶ
ἀποχάλυψίς ἐστιν. Καὶ ἀληθῶς οὕτως
τῇ ἐν ἡμῖν ἐκ Θεοῦ τεθείσῃ σπερματικῶς [και
ν ἡ ἁλή σχέπεται καὶ
ἀποκαλόπτεται, τοῦ ἐνεργοῦντος 1’ τὸ κατ'

πᾶσα ἔνε:

ἀξίαν ἐχά-

στου εἰδότος. Τὸ δὲ ἔξωθεν δι᾽ ὁπτασιῶν καὶ ἐνυπνίων

δηλωρῆναί τι, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀποχαλύψεως͵ ἀλλὰ ὀργῆς,
φαίνεται, Πέρας γοῦν γέγρατ᾽

σθεὶς ὁ Θεὸς ᾿Δαρὼν καὶ Μαριὰμ ἔφη

ἐν τῷ νόμῳ ὅτι ὄργι-

"EX ἀναστῇ
ἐνυπνίων

προφήτης ἐξ ὑμῶν, ὃν ὁραμάτων καὶ
αὐτῷ γνωρισθήσομαι, οὐχ οὕτως Ok ὡς Meus
] I

εἴδει καὶ οὐ

µου, ὅτι

ἐνυπνίων λαλήσω πρὸς
πρὸς τὸν ἑαυτοῦ φίλον. Ὀρᾶς πῶς τὰ τῆς ¢
δι᾿ ὁραμάτων καὶ ἐνυπνίων, τὰ δὲ ܦܳܐ‎ πρὸς φίλον
στόμα κατὰ στόμα, ἐν ε δν αἰνιγμάτων
καὶ ὁραμάτων xad ἐνυπνίων 5,

XIX, El! μὲν οὖν καὶ σοὶ ὁ ᾿[ησυῦς $t

τῷ θεράποντί

αὐτὸν, ὡς

xul οὐ
ὡς πρὸς ἐχθρόν.
ὧν δι’ ὁρά-

µατος ὀφθεὶς ἐγνώσθη καὶ ὡμίλησεν, ὡς ἀντικειμὲ

ὀργιζόμενος, διὸ δι ὁραμάτων
BU ἀποκαλύψεων ἔξωθεν οὐσῶν ἐλάλησεν. ET "8 τις
πρὸς διδασκαλίαν σοφισθῆναι δύναται
ὅλῳ ἐνιαυ-

ἐνυπνίων ἢ‏ ܐ

δύ ὀπτασίαν

Καὶ εἰ μὲν ἐρεῖς" 1

Δυνατόν ἐστιν, διὰ

τῷ 19 (55) ἐγρηγορόαι παραμένων ὠμίλησεν ὁ Διδά-

σοι καὶ πιστεύσομεν αὐτὸ, κἂν ὅτι

σχαλος; πῶς ὃ
ἐναντία τῇ
μιᾶς ὥρας ὀφθεὶς καὶ μαθητευθεὶς

τὰ ἐκείνου doi

ὥφθη σοι; Πῶ

τὰς ἐκείνου φωνὰς κήρυσι

τοὺς ἐκείνου ἀποστόλους φίλει, ἐμοὶ τῷ συγγενομένῳ
αὐτῷ μὴ μάχου. Πρὸς γὰρ στερεὰν πέτραν ὄντα με,
θεμέλιον Ἐκκλησίας, ἐναντίος ἀνθίστηκάς ܬܦܬܐ‎ 8! Εἰ
μὴ ἀντικείμενος ἧς, οὐκ ἂν µε διαδάλλων τὸ δύ᾽ ἐμοῦ
κήρυγμα ἐλοιδόρεις 35, ἵνα, ὃ παρὰ
παρὼν ἀκήχοα, λέγων μὴ πιστεύωμαι, δῆλον ὅτι ὡς
ἐμοῦ καταγνωσθέντος καὶ ἐμοῦ 35 εὐδοκιμοῦντος, Ἢ
εἶ κατεγνωσμένον µε λέγεις, θεοῦ τοῦ ἀποκαλύψαντός

(a) Matth, xvi, 16

(b) Num. χα, 6 ; Exod. xxxur, 14.

$ Κυρίου αὐτὸς

D

Filius. Quare novi, que sit revelationis vis, a me
ipso edoctus. Nam simul ac Dominus interrogavit,
quem eum dicerent, et ego alios aliud. quid esse
eum respondentes audivi, in cor meum ascendit,
nec vero seio, qua ratione dixerim : Tu es Filius
Dei vivi (a).Ille autem beatum me predicans indi-
cavit mihi, eum, qui revelaverat, Patrem esse,
alque ex eo tempore didici, revelationem. esse,
quando absque praeceptore et visione ac somni
erudimur. Ao vere ita habet. Siquidem in corde,
quod in nobis posuit Deus,univerea instar seminis
inest veritas, legitur vero ac rovelatur manu Dei
operantis ac singulorum meritum cognoscentis
Extrinsecus autem per visiones et insomnia aliquid
declarari, apparet non esse revclalionis, sed irw.
Denique in lege seriptum est, Deum iratum Aaroni
el Maris dixisse : δὲ surrexerit. propheta. ex. vobis,
per visiones ac insomnia ei apparebo, non aulem. sic,
quemadmodum Moysi famulo. meo, quoniam in. spe-
cie, non. nutem per. insomnia loquar ad. hnnc, velut
siquis loguatur ad. amicum suum (b). Cernis quo
modo, que ex ira, per visa sint οἱ insomnia, quie
vero ad amicum, os ad es, in specie, et non per
wnigmata visa el insomnia, sicut ad inimicum.

XIX. Itaque sitibi etiam Jesus noster in viso
conspectus apparuit ac locutusest,tanquam adver-
sario iratus, ideo per visa et insomnia, vel quoque
per cxtrinsecas revelaliones disseruit. An vero
potest aliquis per visionem institui ad doctrinam ?
Quod si dicas posse, quare per annum integrum
com vigilantibus permanens. collocutus est Domi-
nus ? Et quo paeto tibi hoc ipsum eredamus, quod
libi apparuerit? Et quo modo tibi apparuerit,
cum contraria illius doct nias? Bin vero,
ab illo per unam horam visitatus ac edoctus,factus
es apostolus, voces illius predica, illius scita
interpretare, illius apostolos ama, mihi qui cum.
eo versatus sum ne bellum indicas. Nam contra
me, firmam petram οἱ Ecclesie fundamentum,
adversarius restitisti (c). Nisi esses adversarius,
profecto de me detrahens,pradicalionem meam pro-
bris non inseclareris, ul, qui dico que ipse astans
ἃ Domino audivi, non credar, quasi seilicet con-
demnationem merear,quamvis laudari debeam.Aut

(c) Matth. xvi, 18.

VARUE LECTIONES.

13 ἐστί 0; 3 Post τεβείσῃ Schliemannus, Clem.

p. 190, 569, addit καρδίᾳ, conjeefura secundum

Schweglerum parum probabili, elegantissima. quidem ex men opinione. Etiam parvula lacuna, quam in

ms. Ottob. habes post σπερματικῶς deesse aliquid

constare cum textu Greco, nisi post ἐνεργοῦντος addatur particula zat. At nihil mutandum. Tu verte
Qui operatur tantum, quantum meretur unusquisque sciens. 5.

desiderantur in Ὁ. 1 εἰ 5, 0, 7 C, de quo fallitur
&

Jdem legi vull ὀπτασίας p. ὀπτασίαν, 8

Lit. Zig., Nr. 80, p. 600: Baur, Kamon. evang. p.363 8.
?5 Leg. μή. Coteleri
Idem κωτεγνωσμένον 6t antea καταγνωσθέντος c. S, Χαταγνως

μοι 0. ?? [la Ὁ e. S, ἑλοιδόρης C.

salis probat. 94 Coteleri interprotatio non potost

δια 0, 19 Vbb. τὰ δὲ πρὸς — καὶ ἐνυπνίων
1$ ἢ scribit Schliemaunus Clem., 192, 569.

8.

Ὁ ΑΒ οὗν, Neander, Kireh. Gesch., 1, 2, 625; Hilgenfeld, Hall. allg.

3 ὠφθησάν' πότε Ὁ. 5

versio slare non potest. S. Sequens εἰ
yov et χατεγνωσθέντος C.

VARIORUM NOTAE.

(55) “Ὅλῳ ἐνιαυτῷ, Quasi Christus unum dun-
taxat annum predicaverit, et cum apostolis convi-

xerit, juxta sententiam minus veram multornm ex
anliquis, hereticorum pariter et Cutholicoruin.Cor.

403 S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 404

si me reum dicis, Deum qui mihi Christum reve- A μοι τὸν Χριστὸν κατηγορεῖς, καὶ τοῦ ἐπὶ ἀποκαλύψει
lavit accusas, et in eum qui me propter revelatio- μακχαρίσαντός ܠ‎ ¶ µε κήταφέρεις 99. Ἁλλ' ἐπεί f
nem beatum predicavit inveheris. Sed si quidem περ ἀληθῶς τῇ ἀληθείᾳ συνεργῆσαι θέλεις, μάθα
vere cupis adminieulai veritati, primum a nobis πρῶτον παρ᾽ ἡμῶν, ἃ ἡμεῖς παρ’ ἐκείνου ἐμάθομεν,
disce, qu: nos ab eo didicimus, et factus veritatis καὶ μαθητὴς ἀληβείας γεγονὼς γενοῦ ἡμῖν συνεργός,
discipulus flas noster adjutor.

XX. His auditis Simon dixit : Absit ut ego vel XX. Ταῦτα ὁ Σίμων ἀκούσας ἔφη" ᾿Απείη μοι τὸ
illius vel tuus sim discipulus. Neque enim ignoro, εἴτε 35 ἐχείνου, εἴτε σου γενέσθαι μαθητήν, Οὐδὲ γὰρ
quz cognoscere oportet: δὰ vero tanquam disei- ἀγνοῶ ἃ δεῖ γινώσκειν" ἃ δὲ ὡς μανθάνων ἐπυθόμην,
turus interrogabam, ut agnoscerem, an posses ἵνα ἴδω 9 εἰ δύνασαι ὀπτασίας ἐνέργειαν ἐναργεστέ-
ostendere visionem evidentia esse inefficaciorem. ραν 3 δεῖξαι. Σὺ δὲ ὡς ἠθέλησας, εἶπας, οὐκ ἔδειξας.
Alio quemadmodum voluisti locutus es, nec ἄδ- Καὶ νῦν αὔριόν σοι εἰς τὸν περὶ Θεοῦ, οὔ διισχυρίζῃ
monstrasti.Et nune, veniens eras ad sermonem de δημιουργοῦ, ἐλθὼν καὶ διαλεχθεὶς δείξω μὴ αὐτὸν
Deo, quem Oreatorem afürmas, probabo illum non εἶναι ἀνώτατον xai? ἀγαθὸν, καὶ τὸν σὸν δὲ Διδάσκα-
esse supremum ac bonum, tuum quoque Magi- Aov «à αὐτά μοι εἰρηκέναι, σὲ δὲ μὴ νενοηκέναι
strum eadem mecum dixisse,te autem arguam non ῃ ἐλέγξω. Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐξήει, εἰς ἃ προέτεινεν οὐ
intellexisse, Atque post hec dicta exiit, nolens θελήσας ἀκοῦσαι,
audire ad ea que proposuerat.

HOMILIA XVIIT. 'OMIAIA 1Η’,

1. Mane autem, cum Petrus ad disputationem 1. Ὄρθρου δὲ, προελθόντος τοῦ Πέτρου εἷς τὸ δια-
processisset,Simon anticipans dixit: Heri discedens λεχθῆναι, ὁ Σίμων προλαθὼν ἔφη: Ἐχθὲς 3) ἀπαλλασ-
promisi tibi, me hodie rediturum, disceptaturum, σόμενος εἰς τὴν σήμερον ὑπεσχόμην σοι ἐπανελθὼν
ac oslensurum, quod mundi opifex non sit supre- καὶ συζητήσας δεῖξαι, ὅτι οὐχ ἔστιν ὁ τὸν κόσμον
mus Deus,sed hio alius sit, utpote solus bonus, e δημιουργήσας 868 ἀνώτατος ?! Θεὸς, ἀλλ’ ἕτερος, ὃς
huc usque incognitus. Statim ergo, Creatorem καὶ μόνος ἀγαβὸς ὧν καὶ μέχρι τοῦ δεῦρο ἄγνωστός
eumdem οἱ legistatorem esse dicis,nec ne? Siigitur ἐστιν. Αὐτίχα γοῦν τὸν Δημιουργὸν αὐτὸν καὶ νοµο-
legislator est, justus est, si justus, non est bonus, ην φὴς εἶναι, ἢ οὔ 32 ; Εἰ μὲν οὖν νομοθέτης ἐστὶν,
bonus si non est, alium predicavit Jesus dicendo: δίκαιος τυγχάνει, δίκαιος δὲ ὧν ἀγαθὸς οὐκ ἔστιν. Εἴ
Ne me dicas bonum. Nam bonus unus est, Pater, qui δὲ οὐχ ἔστιν, ἕτερον ἐκήρυσσεν ὁ Ἰησοῦς τῷ λέγειν' Μή
im celis habita (a). Porro non est consonum, nt . ps λέγε ἀγαθόν, 'O γὰρ ἀγαθὸς εἴς ἐστὶν, ὁ Πατὴρ
legislator justus sit ac bonus.Ait Petrus : Primum 0 ἐν τοῖς οὐρανοῖς, Οὐ συμφωνεῖ δὲ τῷ γομοθέτῃ δικαίῳ
dic nobis, in quibus actionibus bonum putes esse ὄντι καὶ ἀγαθῷ, Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη. Πρῶτον ἡμῖν
bonum,et in quibus justum esse justum, ut sic ad εἰπὲ, ἐπὶ ποίαις πράξεσι δοκεῖ σοι ὁ ἀγαθὸς εἶναι,
scopum verba destinemus. Et Simon : Tu prius ἐπὶ ποίαις δὲ καὶ ὁ δίκαιος 33, ἵνα οὕτως χατὰ σχοποῦ

effare, quid arbitreris bonum, quid justum. τοὺς λύγους πέμπωμεν. Καὶ ὁ Σίμων" Σὺ πρῶτον
εἰπὲ, τί σοι δοχεῖ τὸ ἀγαθὸν, ἢ καὶ τὸ δίκαιον,
1. Tum Petrus : Ne contentiosius disputans tem- 1. Καὶ ὁ Πέτρος: Ἵνα μὴ ἐριστικώτερον διαλεγό-

pora insumam, dum juste postulo ut meis respon- μενος δαπανῶ τοὺς χρόνους, ἀπαιτῶν δικαίως τῶν
deas propositionibus, quemadmodum tibi videtur, ἐμῶν προτάσεών 3’ σε τὰς ἀποχρίσεις ποιεῖσθαι, ὥς
ipse ad interrogata responsiones afferam. Ego aio σοι δοκεῖ αὐτὸς ὧν ἐπυθόμην ποιήσομαι τὰς ἀποχρί-
bonum esse eum, qui largitor est, sieut video à σεῖς. Ἐγώ φημι ἀγαθὸν εἶναι τὸν παροκτικὸν [ἐκεῖνον
Creatore fieri, qui prebetsolem bonis et malis, ἐν τοιούτοις), 35 olov ὡς αὐτὸν ὁρῶ ποιοῦντα 39 τὸν
atque imbrem justis ac iniquis (b.Et Simon dixit: Δημιουργὸν, παρέχοντα τὸν ἥλιον ἀγαθοῖς 88) καὶ τὸν
Hoc iniquissimum est, eadem justis atque injustis ὑετὸν δικαίοις καὶ ἁδίκοις, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Τοῦτο
prébere. Ac Petrus: Tu ergo deinceps nobis edis- ἀδικώτατον, ὅτι νὰ αὐτὰ διχαίοις καὶ ἀδίχοις ܐܘܐ‎
sere, quo modo agens bonus esset. Simon : Te ἢ Καὶ ὁ Πέτρος" Σὺ οὖν ἡμῖν τοῦ λοιποῦ λέγε, πῶς ποιῶν
oportet dicere.Petrus :Ego dicam.Si nempe eadem ἀγαθὸς ἂν ἦν. Καὶ ὁ Xíuow Σὲ δεῖ λέγειν. Kal ὁ
prebens bonis ac justiset preterea malis 80 ini- Πέτρος, 854 Ἐγὼ λέξω, Ὁ 51 μὲν τὰ αὐτὰ παρέχων
quis, secundum te nec justus est, tu eum,si bonis ἁγαθοῖς wal δικαίοις, ἔτι 99 τε κακοῖς καὶ ἀδίκοις,

(a) Mattb. xx, 47. (b) Matth. v, 45.

VARLE LECTIONES.

+ Leg. καταφρονεῖς. Quod Cotelerius in versione dedit, id e Grecis verbis ποπ officitur. S. καταφέρῃ
O. ?* Malim εἴ Β. 35 μοι, εἴτε 0, 57 εἰδῶ C. Tum ὀπτασίαν ἐνεργείας 0 in lextu. ἴσ' ὀπτασίας ivio-
γειαν αἱ. man. in marg. quod prestat; clay ἐνεργείας Q, ὀπτασίαν ἐναργείας (]. 33 ἀνεργεστέραν
conj. Cotel. Debebat seribere ἀνενεργεστέραν. Ego malin ὀπτασίας ἐνάργειαν S. Dein εἶπες p. εἶπας C.
39 καὶ ἱηβεταὶ ο, O. ὅ χθὲς Ο. δ᾽ ἀνωτάτω O. Sequens καί in eodem deest. 9 o» 8, Ὁ, οὐχ C. 356
bis exh δίκαιος. «προ... (sic) O αἱ cad. man. lacunam in marg. ita explere tentavit: ἴσως προσιεµένων,
quod man. recentior correxit in μᾶλλον δὲ — προτάσεων. 85 Vbb. [ἐκεῖνον ἐν τοιούτοις], asoripsi ex eon-
pus pro ܚ ܨܒ‎ 95 ποιοῦν τά 0, 39" Leg. ἀγαβοῖς καὶ πονηροῖς, ita legit interpres bene. Ep. PATROL.
vlc 38 εἴ 8 ο, Cl.

κατὰ σὲ

κακὰ, δίκαιον ἂν αὐτὸν εὐλέγως

. Ποίᾳ οὖν ἔτι πράξει χρώμενος ἂν ἦν, εἰ μὴ

ώση γρῆφαι EBD. μαθῦτο M. MICA κανα,
ἐὰν ἄρα μεταδάλλωνται, ἀγαθοῖς
ἐμμείνωσιν; Καὶ οὕτως τῷ 55 μὲν παρέχειν,
διαφόροις δὲ χαρίζεσθαι τὸ δίλαιον αὐτοῦ ἀγαθόν
ἔστιν, καὶ μαχρόθυμον ταύτῃ μᾶλλον, εἰ ἁμαρτωλοῖς
μὲν μετανοοῦσ! χαρίζεται τὰ ἁμαρτήματα, εὖ πι
ἔασι δὲ καὶ ζωὴν αἰώνιον ὑπογράφει, Κρίνων δὲ
τέλος, καὶ τὸ κατ᾽ ἀξίαν ἀπονέμων ἑκάστῳ δίκαν
ἐστιν. Εἰ μὲν οὖν ταῦτα ὀρθῶς οὕτως ἔχει, ὁμολόγη-
σον- el δὲ οὐ δοχεῖ σοι ι ὀρθῶς ἔχειν, διξλεγξον ὁ,

ΠΠ, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη. “Απαξ tor
εἰς τὸ δίκαιον ἀφορῶν, δίκαιός ἔστιν. Καὶ ὁ Πέτρος"
Εἰ ἀγαβοῦ ἐστὶ μὴ θεῖναι νόμον, δικαί
xal οὕτως ὁ Δημιονργὸς ἀγαθός ἐστι κ
ἀγαθὸς μὲν, ὅτι ἀπὸ τῶν χρόνων "A Dan.
σέως +!

% αἰώνια, ἐάν γε

πᾶσι

πᾶς νομοθέτης,

ἐγγράφως οὗ φαίνεται

ἀπὸ δὲ Μωυσέως εἷς τοὺς δεῦρο χρόνους, ὡς 87288

«Καὶ ὁ Σίμων"
toy Ὡς

πται, καὶ δίκαιός ἐστ. Ἀπὸ τῶν τοῦ

ὅτι τοῦ αὐτοῦ ἐστὶν,

διδασκάλου σου φωνῶν

ἀγαθὸν εἶναι καὶ δίκαιον @, Ἐμοὶ γὰρ ἀδύνατον
νεται, τὸν νομοθέτην ἀγαθὸν ὄντα τὸν
δίκαιον αὶ 55 εἶναι. Καὶ ὁ Πέτρος"
δίκαιόν ἐστιν, ἐπάκουσον, Αὐτὸς ὁ Διδάσκα-
λος ἡμῶν τῷ εἰπόννι Φαρισαίῳ:
αἰώνιον χληρονομήσω; πρῶτον ἔφη. Μή pe X
ἀγαθόν" ὁ γὰρ ἀγαθὸς εἴς ἐστὶ
τοῖς οὐρανοῖς" εὐθὺς 8
σεις εἰς o" ζωὴν
ἐντολάς, Τοῦ δὲ εἰπόντος" Ποίας; ἐπὶ
νόμου παρέπεμψεν. Οὐχ ἂν δὲ ἕτερόν τινα ἀγαθὸν
σημαίνων ἐπὶ τὰς τοῦ ® δικαίου ἀνέπεμπεν ἐντολάς.
Ὅτι δὲ τὸ δίκαιον ἄλλο ἐστὶν, καὶ τὸ ἀγαθὸν
καὶ αὐτὸς ὁμολογῶ, ἀλλ’ ὅτι τοῦ αὐτοῦ ἐστὶ τὸ ἀγαθὸν
εἶναι καὶ δίκαιον 59. ἀγνοεῖς, ᾿Αγαθὸς γάρ ior

αὐτὸν xal

“Ὅτι τὸ ἀγαθὸν

αὐτὸ καὶ

ποιήσας ζωὴν

, Πατὴρ ὁ ἐν
Εἰ δὲ θελή-
τήρησον τὰς

τὴν εἰσελῃεῖν,

τὰς 4 τοῦ

ἕτερον,

αὐτοὺς, δίκαιος δὲ ἐστιν, ὅταν @ χρίνων τὰ xav
ἀξίαν ἑκά p

IV. Καὶ ὁ Σίμων ig
Δημιουργοῦ, τοῦ καὶ τὸν
κατὰ
καίοις καὶ ἀδίκοις καὶ ὅλῳ τῷ κόσµῳ, ὁ Διδάσκαλός

σου μετὰ πάντας ἐληλυθὼς λέ

» Πῶς οὖν
ἸΑδὰμ. πλάσα

ἔγνωσμόνου
ς, καὶ

νόμον δικαίοις ἐγνωσμένου, προσέτι: δὲ

ἐκείνους

ἔγνω τὸν Βατέρα εἰ μὴ ὁ γἷἱὸς, ὡς
Υἱόν τις οἴδεν, εἰ μὴ ὁ Πατὴρ, καὶ οἷς
ται ὁ Υἱὸς ἀποχαλύψαι; Ταῦτα δὲ οὐκ ἢν ἔλεγεν,

εἰ μὴ Πατέρα τινὰ ἐν ἀποῤῥήτοις ὄντα ἀνήγγειλεν 13.58
ὃν καὶ ὕψιστον ὁ νόμος λέγει, ἀφ᾽ οὗ οὔτε ἀγαθὴ οὔτε

(a) Luc. xvni, 18.
(b) Matth. xix, 47.

CLEMENTINA. — HOMILIA XVIII.

οὐδὲ δίκαιός ἔστιν, καὶ εἰ ἀγαθοῖς ἀγαθὰ A bona tribueret, malisque mala,Justum merito pre-

400

dicares.Quali ergo adhuc actione utendum οἱ esset,
5i non uteretur hac via,malis quidem dans tempo-
ralia, si forte convertantur, bonis vero sempilerna,
modo perseverent. Sicque largiendo cunctis, pre-
stantioribus autem gratiam faciendo, justitia ejus
bona est,et eo magis magnanima, si peccatoribus
quidem penitentiam agentibus peccata. condonat,
bene operantibus autem etiam vitam cternam de-
finit. Judicans vero in fine, et pro merito singulis
retribuens, justus existit, An itaque hac recte se
eo modo habeant,profitere ; sin minus tibi ila esse
videtur, refuta.

111. Bespondil Simon : Semel dixi : omnís legia-
lator,ad justitiam respiciens, justus cst.Et Petrus :
Si boni est, non ferre legem, justi. vero, ferre, ita.
etiam Creator bonus est ac justus. Bonus quidem,
quoniam a temporibus Adami usque ad Mosem
scriptam legem tulisse non cernitur, justus vero,
quoniam a Mose usque ad hanc etatem tulit,sieut
scripta est. Tum Simon : Ex tui preceptoris voci-
bus ostende, ejusdem esse,bonum esse ac justum.
Mihi quippe videtur impossibile, ut legislator, qui
bonus sit, idem justus existat. Et Petrus : Quod
bonum ipsum quoque justum sit, audi : Doctor
noster quaerenti Phariseo : (uid faciens vilam
anternam ܓ‎ (a)? primum. respondit : Ne me
dicas bonum. Nam bonus unus esl, Paler qui est in
calis ; et statim intulit heo verba : Si autem volue-
ris in vitam ingredi, serva mandala (b). Illo autem.
aiente : Qu? 2 ad legis mondata remisit. Non certe
alium quemdam bonum significans ad justi remi-
sissel eum precepta. Aliud vero esse justum, et
aliud bonum, eliam ipse confiteor. Sed ignoras
ad eumdem pertinere;bonum esse ac justum.Bonus
enim est, dum penitentibus nune. equanimus est
eorumque susceptor, justus autem esi, quando-
quidem judicans pro merito singulis retribuet.

IV. Et Simon : Quo modo ergo, inquit, cum co-
gnoscatur Creator, qui e& Adamum formavit, et a
justüs sub lege viventibus agnitus est, βίοι! etiatn
a justis et a toto mundo, Magister tuus, qui post
eos omnes venit, ait : Nemo novit Patrem, nisi. Fi-
lius, sicut nec Filium quis novit, nisi Paler, et
quibus voluerit Filius revelare (c). Istà autem non
dixissel, si non annuntiasset quemdam Patrem in
arcanis exislentem, quem et altissimum lex appel-
lat,a quo neque bona neque mala audita est vox(d)

(c) Matth. xr, 27.
(d) Thren. τη, 38.

VARLE LECTIONES.

9) 26 0. 99 ἔχῃ,
O. Sic deinde, ἐξ
4% Adde δ᾽ post εὐρύ,
cujus textü ἐπιστάς. Tum id. ἔπεμψεν
C, 0. gév inserui ο, Ὁ. Tum ἀποδεχόμεγος C.

excidisset. ap. Cl οἱ 8. 89-55 ἀνήγγελλεν Ὁ.

o
δείξω ὁ.

µολόγησον C. Vbb.el δὲ οὐ δοκεῖ σαι ὀρθῶς ἔχειν, διέλεγξον descripsi ex Ο.
93 Ta. Cl, ἀγαρῷ εἶναι καὶ δικαίω C, ὕ.

cB. < add. c. Ὁ, Tum τήρει p. τήρησον idem.
p. παρέπεμψεν.

ὅτ᾽ ἄν 0, "Tum ἀπονέμει O.

Ἡ Μωῦσέος
δίκαιον καὶ p. καὶ δίκαιον O.
® ἐπὶ τὰς 0 et ex conject. C, in
9? Tta. Οἱ, ἀγαθῷ εἶναι καὶ δικαίῳ
Ἡ δὲ textui reddidi cum

Ἢ val

55 τοῦ adjeci c. O.

407 8. CLEMENTIS 1 RON. PONT. OPEHA DUBIA. 408

(quemadmodum in Lamentationibus Jeremias tes- A χακὴ 2856 ἠκούσθη φωνὴ (ὡς ἐν τοῖς Θρήνοις καὶ
latur) qui secóndum numerum filiorum Israel, Ἱερεμίας μαρτυριῖ, ὅστις κατ’ ἀριθμὸν (50) τῶν
quando ingressi sunt in Zgyptum septuaginta, et υἱῶν Ἰσραὴλ, oi εἰσῆλθον εἰς Αἴγυπτον, οἵ εἰσιν
secundumterminosgeutium eas oircumsoripsitsep- ἑδδομήκοντα, καὶ πρὸς τὰ ὅρια τῶν ܘܙܬ‎ BER BUR
iuaginta linguis, eL Filio suo, qui et Dominus Ἰλώσσαις (57) ἐδδομήκοντα, τῷ αὐτοῦ YUp τῷ καὶ
vocatur et celum ac terram constitui, Hebreos — Κυρίῳ λεγομένῳ, καὶ @ οὐρανὸν καὶ γῆν διακοσµή-
parlem dedil,eunique Deum deorum esse defnivit: σάντι, τοὺς 'Edoaloug ἔδωκε μερίδα, καὶ αὐτὸν Θεὸν
deorum autem dico, qui alias gentium acceperunt θεῶν εἶναι διώρισεν, θεῶν δὲ 5 λέγω, di τινες τὰς
portiones. Leges igitur prodierunt ab omnibus dic- ἄλλας τῶν ἐθνῶν εἰλήφασι μερίδας. Νόμ'
lis diis ad suas portiones,qus sunt relique gentes. — 8ov ἀπό τε πάντων τῶν λεχθέντων θεῶν ταῖς αὐτῶν
Pari autem modo eta Filio cunctorum Domino μερίσιν, d τινά ἐστι τὰ λοιπὰ ἄλλα ἔθνη. Ὁμοίως δὲ
apud MHebrzos posita lex processit. Hoc vero iia καὶ ἀπὸ τοῦ Υἱοῦ τοῦ πάντων Κυρίου ὁ παρὰ Ἑδραίοις
habere definitum est, ut οἱ quis ad alicujus legem κείμενος προῆλθε νόμος, Τοῦτο δὲ οὕτως ἔχειν ὡρί
confugerit,ad illius parlem perineat,cujus recepit σθη, ἵνα, εἴ τις νόμῳ τινὸς προσφύγῃ, ἀπὸ τῆς ἐκεί-
legem servare. Nemo cognovit altissimum in arca- νοῦ 5
nis positum Patrem, sicut neo Filium cjus quod , ἀνεδέ
Filius sit. Statim ergo tu, quz propria sunt ignoti ἢ Πα:

ὃν προῆλ-

Ίπαι μερίδος, οὗ δὴ καὶ τὸν νόμον πράττειν

sro. Οὐδεὶς ἔγνω τὸν ἐν ἀποῤῥήτοις ὕψιστον
α ὄντα, ὡς οὐδὲ τὸν τούτου Υἱὸν, ὅτι Υἱός ἔστιν.

ܡ

Altissimi, tribuens Filio, ignoras quod Filius sit, Αὐτίκα γοῦν σὺ τὰ τοῦ ἀποῤῥήτου 88 Ὑψίστου ἴδια
qui est Pater Jesu Christi apud vos dicti. διδοὺς τῷ Υἱῷ οὐκ οἴδας ὅτι Υἱός ἐστιν (58), Πατὴρ
ὑπάρχων τοῦ Ἰησοῦ τοῦ καθ’ ὑμᾶς λεγομένου Χριστοῦ.

V. His Simone prolatis Potrus ait ad eum : > ¥, Ταῦτα τοῦ Σίμωνος εἰπόντος ὁ Πέτρος ἔφη πρὸς

Potesne, quod ita credas, ipsum contestari, non αὐτόν' Δύνσσαι αὐτὸν ἐχεῖνον διαμαρτύρασθα:, ὅτι
quem nunc in arcanis predicas, sed quem credis, οὕτως πιστεύεις, οὐχ ὃν νῦν ἐν ἀποῤῥήτοις ®? λέ-
nec confiteris? Alia enim pro aliisdecernens nugas — vei, ἀλλ᾽ ὃν σὺ πιστεύων οὐχ ὁμολογεῖς : "Ἄλλα γὰρ
agis.Quocirea si contestaris, a te credi que loque- ἀντ᾽ ἄλλων ὁρίζων φλυαρεῖς. Διὸ ἐὰν διαμαρτύρῃ ὅτι,
ris, tibi respondebo. Sin vero persoveras discep- ἃ λαλεῖς, ταῦτα πιστεύεις, ἀποχρίνομαί σοι. Εἰ δὲ
tare mecum deiis quie non credis, per inane me ἕστηκας συζητῶν ἐμοὶ ἃ μὴ πιστεύεις, κατὰ κενοῦ
cogis percutere. Et Simon dixit : A quodam ex παίειν ἀναγκάζεις. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Παρά τινος
discipulis tuis audivi[hac ita esse constituta]. Ex-
cepit Petrus: Ne falsum testeris.ResponditSimon : Καὶ ὁ Πέτρος tom Μὴ ψευδομαρτύρει, Καὶ ὁ Σίμων
Ne mihi convieium facias, protervissime. Tum ἔφη" Μή µε λοιδόμει,
"Petrus : Usque quo protuleris eum qui dixit, men- (| Μέχρις ἂν εἴπῃ τὸν εἰπόντα, ψεύστης εἴ, Καὶ ὁ Σίμων"
dax 65. At Simon: Existima melee finxisse vel Νόμιζε ἐμὲ ταῦτα πλάσαι ἢ καὶ παρὰ ἄλλου µε δ᾽
ab alio audiisse, ad ea responde mihi. Nam si Εάν γὰρ
everüi non potuerint, compererim esse veritatem. ἀνατραπῆναι μὴ ὀυνηθῇ, ἔμαθον τοῦτο εἶναι τὴν ἁλή-
Et Petrus : Si est humanum figmentum, non re- θεῖαν, Καὶ ὃ Ἠέτρος Εἰ 980
spondeo ad illud : sin autem hujusce rei opinione οὐκ ἀποκρίνομαι εἰς αὐτό" δὲ ὑπονοίᾳ αὐτοῦ
lanquam vens delineris, id ipsum mihi conlitere, κεκράτησαι ὡς ἀληθοῦς, τοῦτο αὐτό μοι ὁμολύγησον
οἱ habeo ego quoque aiiquid quod de eo dicam. καὶ ἔχω τι καὶ αὐτὸς περὶ τούτου λέγειν. Καὶ ὁ Σί-
Simon: Prorsus arbitror hoc ita habere. Tu si ܐܢܬܐ‎ "Amat μοι δοχεῖ € τοῦτο οὕτως ἔχειν. Eb πρὸς
quid ad illa habes dicere, responde. ταῦτα εἰ ἔχεις τι

νόν ἐστι πλάσμα,

εἰν, ἀπόκριναι,

VARLE LECTIONES.

V Reposui καὶ a Cl et S pretermissum. 5 δή 8, "lta Ὁ οἱ ex conject. C, in cuj. textu ἐχείνω
18 ἀποῤῥήτου om, Ὁ. f? Vbb. [ταῦτα οὕτως ὁρισθῆναι lacunm inseripsi, que in ms. Ottob. h. l. occurri
*? µε adjunxi ο, Ὁ. Deinde ἀνατραπῆσαὶ Cl οἱ S. 9! Ροβὶ δοκεῖ ܙܐ‎ Ὁ est εἶναι subnolatum. Cum. eodem:
textui reddidi οὕτως, quod ap. 8 exciderat. Doinde εἰ ἔχεις 0, ἔχῃς 0, εἰ ἔχης conj. S.

VARIORUM NOTE.

(56) “Ὅστις κατὰ ἀριθμὸν, x. v. λ. Pari modo libellus titulum habet in Codice meo ms. De signi-
Clemens Alexandrinus,Strom.,, p. 338, linguarum — fieationibus Veteris et Novi Testamenti. Cos.
numerum refert κά numerum sreelitarum quiuna (57) Γλώσσας conj. D . quod rccte improbat Da-
cum Jacobo patre suo ingressi sunt in /Egyptumn : — visius. Gentes enim ait vir dortissimus, fuissa
cum is numerus ab aliis vulgo soleat adaptari ad — septuaginta, totidemque linguas, communis erat
eornm numerum,qui tnrrim Babyloniam exstruxe- — Hehrworum sententia, De septuaginta nationibus
runt, At Procopius Gazeus, in Dewferom.. xxxi, 8, — conferas, que Cotelerius adnotavit ad Recogn., mr,
ntraque conjungil, quemodmodum hie.Vide Nilum — 42. Gieseler, Ewisehung der schriffl. Evamg., p.
lib. ܬܐܐ‎ epist. 110 : rxx (al. 72) wii semiores, su- 128 ; Schneekenburger, Ueber den Ursprung des
per quos. cecidit spiritus. Dei, vxx (al. 72) nationum — ersten. tanon. Evang. p. 13. Egit preterea de loco
linguns in. hoc mundo diffusus. ostendunt; ex quibus — nostro Neuuder, Gnost. 08 ܕ‎ P. 878. 8. DaesseL.
multi credentes, gratiam sancli Spiritus. acceperunt. 8) Οὐκ olüzc ὅτι Υἱός 4p ὑπαὶ
Isidori verba in Allegoriis sacre Seripturw. Qui τοῦ Ἰησοῦ τοῦ καθ ὑμᾶς λεγομένου Χριστοῦ,

409
VI. Καὶ ὁ Πέτρος ἢ

on οὕτως ἔχ

τα ἀσεθεῖς. ΕἸ γὰρ Υἱοῦ ἐστὶ, τοῦ οὐρανὸν καὶ
αι

τὸν ἐν ἀποῤῥήτοις αὐτοῦ Πατέρα, σὺ μέγιστα,
ἀσεθεῖς ἀποκαλύπτων οἷς ἐκεῖνος οὐκ ἀπεκάλ
Καὶ ὁ Σίμων" ᾿Αλλὰ αὐτός με βούλεται ἀποκα-
λύπτειν, Καὶ ὁ Πέτρος" Οὐ νοεῖς ἃ λέγω,
338 ἀκούσας σόνες. Τῷ ® εἰπεῖν: Οἷς ἂν βούλη-
αι 9 ὁ Υἱὸς ἀπογαλύψει, οὐ

CLEMENTINA.

τὰ

Etc

0

διδασχαλίᾳ τινὰ τοῖς‏ ܛ

οὔτον μαθεῖν λέγει, ἀλλὰ ἀποκαλύψει μόνον. "Awo-
χάλυψίς ἐστι τὸ ἐν πάσαις χαρδίαις ἀνθρώπων
ἀποῤῥήτως χείμενον χεκαλυμμένον,, deo φωνῆς

τῇ αὐτοῦ βουλῇ 9 ἀποκάλυπτόμενον, Καὶ οὕτως γί-
νεται γνῶναι, οὐ διδαχθέντα, ἀλλὰ συνέντα, Τῷ μέν-
τοι ® οὐκ ἄλλῳ τοῦτο ἀποδεῖξαι,
ἐπεὶ μηδ' αὐτὸς ἐδ
ἐπεὶ μὴ αὐτός

ει εἶναι τὸν ܡ‎

συνιέντι ἔξεστιν,

ܶܘ

δη, οὔτε ἀποχαλύψαι δύναται,

μὴ ἑαυτὸν λὲ-
οὐκ εἶ ὁ ἑστὼς Υἱός, Εἰ γὰρ
(C9 τῆς τοιαύτης ἀποχαλύ-
bg ἀξίους, Σὺ δὲ οὐκ οἶδας. Εἰ γὰρ ἐπίστασο,

Υἱὸς ἧς, πάντως ἂν di
ψεως τι
τὰ τῶν ἐπισταμένων ἂν ἐποίεις 59,

γη, Καὶ Ὁμολογῶ,
πῶς λέγεις, τὰ τῶν ἐπισταμένων ἂν ἐποίεις
ὁ Πέτρος" El οὐ συνῆκας, οὐδὲ τὸν i

ὁ Σίμων ἔφη" οὗ

συνῆχα
το, Καὶ

ἆστου νο

ὁ

χαλύψεως ἐπίστασαι, οὐκ εἴ Υἱός" t Yi. οἴδεν"

διὸ, οἷς βούλεται, ὡς ἀξίοις οὖσιν, ἀποκαλύπτε:, Καὶ
ὁ Σίμων ἕ

Μὴ ἀπατῶ, οἶδα τοὺς ἀξίους, καὶ Υἱὸς

οὖν ,ܐܬܐܘ‎ Τοῦτο μέντοι, τί ποτ ἔστιν, os βούλεται
ἀποκαλύπτει, οὐ συ

diem οὐχ ὡς μὴ εἰδ

ὅτι οἱ παρεστῶτες σονῆχαν, Ίνα

στερον εἴπῃς, ὅπως νοήσωσιν ὧν

τὴν ζήτησιν ποιούμεθα, Καὶ ὁ Πέτρος" Ἐγὼ σα-
φέστερον αὐτὸ εἰπεῖν οὐ δύναμαι, σὺ αὐτὸς ὡς νοή-
σας φράσον. Καὶ ὁ Σίμων' Ἐγὼ τὰ σὰ οὐκ ἀνάγκην

i o Φαίη μοι, Σίμων, μὴ
συνιεὶς αὐτὸ, καὶ ὁμολογεῖν μὴ θέλων, ἵνα μὴ ἐν
ἀγνοίᾳ φωραθεὶς ἳ ἐλεγχθῇς μὴ ὢν σὺ ὁ ἑστὼς Υἱός.
Τοῦτο γὰρ αἰνίσσῃ, κἂν σαρῶς αὐτὸ εἰ
Age ὥστε ἐγὼ μὲν τὰς σὰς βουλὰς d
ἐπίσταμαι, προφήτου ἀληθοῦς

μαθητὴς ὧν, οὐ προ-
εγόμενα μὴ συνιὼν Υἱὸν
Καὶ ὁ Σίμων:
ὁμολογῶ, αὐτὸ οὐ συν-

v ἴ8 ἡμῖν,
ἸΑρῶ. σου πᾶσαν πρόφασιν"
ἧχα, τί ἔστιν, καὶ οἷς ἂν βούληται 76 ὁ Υἱὸς
ἀποκαλύπτει, Λέγε τοίνυν αὐτὸ σαφέστερον.

ὙΠ, Καὶ ὁ Πέτρος: Ἐπειδὴ κἂν σχήματι αὐτὸ
ὡμολόγησας μὴ συνιέναι, πρὸς ὃ πυνθάνομαί σου,

ποτ) xxl

— HOMILIA XVIII,

410

VI. Ft Petrus ait : Si hoe ita habet, maxime im-
pius es. Nam si ad Filium, coli et. terre. consti-
lutorem, spectat revelare, cui vult, ipsius Patrem
in absconditis positum, tu. sicut. dixi, maxime es
impius, qui revelas quibus ille nequaquam revela-
vit. Ae Simon : Sod ille vult ut revelem. Atque
Petrus : Non intelligis, Simon, que aio. Verum
audi, et intellige. Quando dieit : Quibus vult Fillius
revelabit, co sizgniicat, illum hominem non discere
per doctrinam, sed per solam revelationem. Est
autem revelatio, cum, quod in omnibus hominum
cordibus arcane velatum positum est, absque voce
per illius voluntatem revelatur. Sieque cognocere
accidit non dicendo sed intellizendo. Atqui intel-
ligenti non licet, alteri hoc ostendere, quandoqui-
dem nec ipse edoctus est, verum eiíam non potest
revelare, quia ipse non est Filius, nisi si se dicat
esse lilium, Tu autem non es slans Filius. Nam
si Filius esses, omnino cognosceres hac dignos re-
velatione. Tu vero ignoras. Si enim scires faceres
qua faciunt qui sciunt,

VII. Dixit Simon : Fateor, non intelligo quo mo-
do dicas, faceres quae faciunt qui δομή. Et Petrus :
Si non intellexisti, etiam non potes uniuscujusque
scire montem : et si ignorus,etiam non revelationis
dignos cognoscis; acsi non cognocis,non est Filius.
Filius antem novit:quare quibus vult,tanquam qui
digni sint, revelat. Et Simon dixit : Ne decipiaris,
novi dignos, nec Filius sum. Porro quid hoo sit,
quibus vult revelat, non intellexi quemadmodum
dicas : non intelligere aulem dixi, non tanquam
ipse nesciens, scd velut sciens qued astantes non
intellexerint, αἱ illud clarius efferas, quo perci-
piant, quibus de causis nos controversiam habea-
mus. Et Petrus : Ego clarius hoc nequeo dicere,tu,
ut qui illud perceperis,effare.Et Simon:Ego tua di-
cere necesse non habeo. Petrus : Videris mihi, Si-
mon, illud non intelligere, nec velle confiteri,no in
ignorantia deprehendaris et arguaris quod non
stans sís Filius. Id enim obscure signifioas, cum.
iamen aperte dicere nolis : sicut ego quidem tua
consilia ex iis qui innuis cognosco, qui sum veri
prophete discipulus, non propheta. Tu vero clare
dicta non intelligens te Filium dicere vis, resislens
nobis.Et Simon:Tollam omnem tuum pretextum :
fateor, hoc non intellexi quidnam esset, et quibus
D vult Filius revelat. Dic ergo illud evidentius.

VIH. Tüm Petrus: Quandoquidem, etsi ficte,
hoc fassus es non intelligere, ad id quod te inter-

A

VARLE LECTIONES.

5: ἔχῃ C. 9 Explanavit hunc loeum contra Schliemannum Παπίας, Annal. theol.

53e, S. δ' τῷ S. τό 0, 0, '' τιὰ 0, ο. ., βούλεται 0

δὲ συνέντι C. 99 Ἶρεις Ὁ. Ad verb. οἴδας notat $: Nihil mutandum. Gir. Lob. PAyn.,
ἐκοίῃς C
6, "* [ta 0, c. D., φωραβῇς,

8, Ο., ino C., πὶ σης conj. D. ?? Ita O ο, 8.,
p. 359. Tum ἀγνοεῖς 5, 0, ἀγνοῇς

cuna, ead. man. in marg. ἴσως ἕτερος, 15 ἀνθεστώς

Tobing, (44.

., aüetore Dav.
p. 236. 9 ἐποίεις
ποιήτῃς conj, D. Ἡ Β. refert ad Lob., Prgn.,
Q. Pro ἑστώς legitur in 0 2c com parvula la-
"Tam Xou 0, ?* βούληται 8, Ο., βούλεται 0.

δ τῆς ουλῆς 0. ταῖς — βουλαῖς 8

VARIORUM NOTE.

"Vult Simon Magus Deum creatorem esse filium
ignoti dei sui, patrem vero Jesu Christi nostri.Hoc
monui, quia aliter acceptum a viro docto Francisco

Turriano in Explanalionibus ad. Constitutiones. apo-
stolicas. Cor.

At

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

412

rogo, mihi responde, ac disces. Die. mihi : ais Fi- A ἀπόκριναί μοι, καὶ μαθήσῃ, Λέγε pov φὴς τὸν Υἱὸν
δὶ

lium, quicunque sit, justum esse, vel non ? Bes-
pondit Simon: Justissimum. Petrus : Cum au-
tem justus sil, eur non omnibus revelat,sed quibus
vult? Ac Simon ; Quoniam qui justus est, justis
revelaro vult. Petrus : Nonne igitur necesse est ab
εο cognosci mentem singulorum, ut revelel dignis?
Simon : Omnino necessarium est ila habere. Tum
Petrus : Itaque ille solus merito revelare deflnitus
est, qui solus uniusenjusque mentem novit, οἱ non
iu, qui ne ea quidem que a nobis dicuntur potes
intelligere.

TX-Id Petrum dicentem populus laudibus prose-
eutus est. At Simon, in lapsu deprehensus, pra-
pudore erubuit,atque fricata fronte dizit : Jam me
magum aiunt a Petro non tantum victum, sed et
rationibuspressum. Non autem licet quis ràtioci-
nationibus prematur, abreptus veritatem in ipso
victam habet. Neque enim ;infirmitas defendentis
veritas est superantis. Attamen aio tibi, me omnes
astantes judicavisse dignos, qui in arcanis Patrem
cognoscerent. Quare oum palam ipsis revelo,tu per
invidiam mihi illos beneficio afficere cupienti'sue-
censes.

X. Dixit Petrus : Quoniam, ut presenti multitu-
dini gratum faceres, ita locutus es, ego dicam non
grate, sed vere. Dic mihi, quo modo dignos esse
cognosois astantes universos, quandoquidem tibi
indicanti ne unus quidem prebuit assensum ? Nam
quod me contra te laudaverint,non est consentien-
tium tihi, sed mihi, eui et laudem lanquam bene
locufotribuerunt. Veram quia Deus, utpote justus,
singulorum mentem dijudicat, quod tu dixisti ve-
ram esse, id noluit per sinistram dextris dari, qua.
ratione, qui aliquid a fnre aceipit, et ipse reus est
Eaque eam ob causam quod a te afferebatur noluit
eos accipere, sed per Filium, qui ad revelandum
prestitutus est. Cui enim convenit. Pairem revela-
το, preterquam soli Filio, quia is tali revelatione
dignum cognoscit ? Sie non est hoe docere aut do-
ceri, sed ineffabili manu ei revelari, qui illud scire
dignus sit.

ΧΙ. Et Simon : Multum, inquit, conducit ad vi-
ctoriam ei, qui bellum geril, propriis uti armis.
Quod enim quis amat, etiam sincere potest defen-
dere : sincere autem defensum non vulgarem vim.
habet. Ideo deinceps quod vere sentio exponam.
Aio quamdam in arcanis virtutem esse, cunctis
ignolam, ipsi quoque mundi opifici, sicut et ipse
Jesus dixit, nesciens quid loqueretur.Interdum enim
ex mulliloquio aliquis scopum veritatis attingit,
ignorans quid dicat.Intelligo autem et do illo,quod
pronuntiavit : Nemo novit. Patrem. Et Pelrus : Ne.

D

o» εἶναι, ὅστις ποτ᾽ ἔστιν, ἢ οὔ ; Καὶ ὁ Σίμων
* Αμαιότατον. Καὶ ὁ Π’ ἰὸς δὲ ὢν διὰ

ούλεται ; Καὶ ὁ

360
ρος" Οὐκοῦν αὐτὸς μόνος εὐλόγως τ ἀπονα-
ν ὡρίσθη, μόνος τὸν ἑκάστου νοῦν εἰδὼς, καὶ οὐ
σὺ ὁ μηδὲ τὰ ὑφ’ ἡμῶν

Σίμων + ᾿λνάγχη 16. οὕτως ἔχειν .

ὄμενα δυνάμενος συνιέναι,

IX. Τοῦτο τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἀπὸ μὲν τῶν
ὄχλων ἔπαινος ἐγένετο: Ὁ δὲ Σίμων
γονὼς, αἰδεσθεὶς ἠρυθρίασε, καὶ τὸ μέτωπον τρίψας
ἔφη" CAR ἐμὲ μάγον λέγουσιν ὑπὸ Πέτρου νικώμε-
νον 94, ἀλλὰ καὶ συλλογιζόμενον, Οὐκ εἴ τις δὲ συλλο-
γισθείη, συναρπασθεὶς τὴν
κημένην ἔχει, Οὐ γὰρ ἡ ἀσθένεια τοῦ ἐκδικοῦντος
ἀλήθειά ἐστι τοῦ νικωμένου 7. Πλὴν φησί σοί, ὅτι

ατάφωρος γε-

αὐτῷ ἀλήθειαν νενι-

ἐγὼ τοὺς παρεστῶτας πάντας ἀξίους ἔχρινα γνῶναι
τὸν ἐν ἀποῤῥήτοις Πατέρα, Διὸ δημοσίᾳ μου αὐτοῖς
ἀποκαλύπτοντος, ab αὐτὸς 0 διὰ φῇόνον ἐμοὶ τῷ εὐερ
γετεῖν αὐτοὺς θέλοντι χαλεπαίνεις,

X. καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" Ἐπειδὴ ἀρεσχόντως τοῖ

παροῦσιν ὄχλοις οὕτως

πει ἐγὼ ἐρῶ οὐκ ἀρεσκόν-
τως, ἀλλ᾽ Εἰ ἀληθῶς, Abjs μοι, πῶς ἀξίους ἐπίστασαι
τοὺς παρεστῶτας πάντας, ὅπου σοι ἐκφαίνοντι οὐδ᾽ εἴς
συνέθετο ; τὸ γὰρ ἐμοὶ ποιήσασθαι κατὰ σοῦ τὸν
ἔπαινον οὐκ ἔστι συγκαταθεμένων σοὶ, ἀλλ᾽ δὲ ἐμοὶ,

ᾧ καὶ τὸν ἔπαινον ὡς ὀρθῶς εἴρηκότι ἀπένειμαν.
e Pri

TAX ἐπειδὴ ὁ Θεὸς δίκαιος ὧν βραθεύει τὸν hei-
στου νοῦν, ὃ φὴς ἀληθὲς εἶναι, 863 οὐχ ἂν ἔδου-

ς dot

v
ὃς ὑπεύθυνός
φερόμενον οὐκ
ἐθέλησεν αὐτοὺς λαθεῖν, ἀλλὰ διὰ τοῦ εἰς τὸ ἀποχα-
λύπτειν ® ὡρισμένου ΥἹοῦ, Τίνι yàp εὔλογόν ἐστιν
ἀποχαλύπτειν τὸν Πα!

λήθη διὰ τῆς ἀριστερᾶς τοῖς δεξιοῖς τοῦτο δοθῆναι,

πτου τι λαθὼν καὶ αὐ

Ὁ ἕνεχεν τὸ ὑπὸ σο

9

α, ἢ Υἱῷ μόνῳ, διὰ τὸ εἴδὲ-

γαι τῆς τοιαύτης ἀποκαλύψεως νὸν ἄξιον ; Οὕτως
οὐκ ἔστι τοῦτο διδάξαι ἢ διδαχθῆναι, ἀλλ᾽ ἀφράστῳ
χειρὶ ἀποκαλυφθῆναι τῷ τοῦτο εἰδέναι ἀξίῳ,

XL. Καὶ ὁ Σίμων ἔφη: Ηολὺ συμδάλλεται πρὸς vl-
κὴν τῷ πολεμοῦντι τὰ ἰδίοις χρήσασθαι ὅπλοις. Ὃ γὰρ
φιλεῖ τις, καὶ γνησίως ἐκδικεῖν δύναται, γνησίως ὃν
ἐκδικούμενον οὐ τὴν τυχοῦσαν ἰσχὺν ἔχει. Διὸ τοῦ
λοιποῦ d

ὄντως φρονῶ ἐκθήσομαι. Φημί τινα δύνα-

μιν ἐν ἀποῤῥήτοις εἶναι ἄγνωστον πᾶσι, χαὶ αὐτῷ τῷ

δημιουργῷ, ὡς καὶ αὐτὸς ὁ Ἰησοῦς εἴρηκεν, οὐκ ἐπ᾿
στάμενος ὃ ἐφῆέγξατο, "Ex πολυλαλιᾶς @ γὰρ ἐνίοτε
εὐστογεῖ τις πρὸς τὸ ἁληθὲς, οὐκ εἰδὼς 8 λέγει. Λέγω
ܐ‎ τούτου, οὔ εἴρηκεν" Οὐδεὶς ἔγνω τὸν Πα-
πέρα. Καὶ ὁ Πέτρος: Σὺ τὰ ἐκείνου εἰδέναι μηκέτι

δὲ καὶ

VARLE LECTIONES.

T οὐχ οὖν 6. 3 Post
λόγως deest in Ὁ. "* νικώμενος O. Deinde oj

C.. αὐτοῖς id. in textu ut O. Deinde
ἀλλά 0. 5 Pro litteris ποκα vocis ἀπὶ
πολυλογίας Ὁ.

χαλύπ'

ν

σα in O repetuntur vbb, αὐτὸν εἰδέναι τὸν ἑκάστου νοῦν ἵνα, sed expunota, 77 08
τις 0 6, D., οὐχὶ τίς 0. 9 : ܓ‎
χαλεπαίνεις Ὁ οἱ ex vonjéet. C., ου]. textus χαλεπαίνειν, 51 ἄλλα

3 Fort. νικηφόραυ S. 89 αὐτός

in O.spatium apparet vacuum. lia paulo posl. δὲ

ἐπαγγέλλου, Καὶ ὁ Σίμων S Τὰ ἐκείνου οὐκ
γέλλομαι πιστεύειν, εἰς δὲ τὰ ἐπιτευχῆ:
διαλέγοµαί σοι, Καὶ ὁ Πέτρας: Ἵνα μή σοι δῶ πρόφα-
σιν εἰς φυγὴν, Cn ὡς θέλεις, Πλὴν µαρτύρο-
μαι πάντας ὅτι οὐδὲ ὃν νῦν ἔφης λόγον οὐ πιστεύεις.
Οἴδα @ γὰρ ἃ φρονεῖς, Καὶ 3699 ἵνα μά µε ϑόξῃς

ντα 9 αὐτῷ

ψεύδεσθαι, ἀνοίξομαί σοι τὰ σὰ, ἵνα εἰδῇς 3 ὅτι πρὸς
εἰδότα διαλέγῃ.

Σίμων, ἐκ
ς κυρίας λεγοµέν
ἀγγέλους, τὸν μὲν ἐπ

δὲ ἐπὶ τῷ θέσῃα:

ἐλθὼν, ἐφ᾽ οἷς imo

Ἣν φὴς δύναμιν ἐν ἀπο; olas
Τὴν γὰρ ἀγνωμοσύνην

ἀγγέλων οὐ προεγίνωσχε

(cot; εἶναι, 4
ὑπ αὐτῆς ἀποσταλέντων

Καὶ ὁ Σίμων, τοῦ Πέτρου

ταῦτα λέγοντος, μεγάλως ὀργισθεὶς ἐπέχοψε λέγοντα,

εἰπών: Τί φλυχρεῖς, τολμηρὲ xal πάντων m
στατε, ἐπ) ὄχλων εὐμαθὴ 91 ἐκφαίνων ἀτεχν
ἀπόῤῥητα; Καὶ ὁ Πέτρος: Τί φθονεῖς εὐεργετεῖσθαι
τοὺς παρόντας ἀχροατάς; Καὶ ὁ Σίμων" Οὐχοῦν i

ὁμολογεῖς τὴν τοιαύτην ἐπίγνωσιν εὐεργεσίαν εἶναι ;
Καὶ ὁ Πέτρος: Ὁμολογῶ, Τὸ γὰρ ψεῦδος γνωσθὲν

f ܐ‎ 0 17 m
εὐεργετεῖ, ἀγνοίας αἰτίᾳ μὴ περιπεσεῖν αὐ

Σίμων: $62 Φαίνῃ μοι μὴ δύναμενος εἰπεῖν εἰς ἃ
προέτεινά σοι. λέγω δὴ 9 ὅτι καὶ ὁ Διδάσχαλός σου
ἂν ἀποῤῥήτοις τινὰ λέγει εἶναι Haz
XII Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη" ᾿Αποχρινοῦμαι
λεις περὶ τοῦ" Οὐδεὶς ἔγνω τὸν Πατέρα, εἴ
Υἱὸς, οὐδέ τὸν Υἱόν τις ܗܐܘ‎ εἴ μὴ ὁ Πατ
οἷς ἂν βούληται ὁ Υἱὸς ἀποκαλύψα: 3.
μὲν θαυμάζω, πῶς, τοῦ λόγου τούτου μυρίας 9 ἔχου-
λέξω μέρος, πρὸς
ὑπ᾽ αὐτοῦ πάντων

τος ἐχδοχὰς, σὺ τὸ ἐπικινδυνότερον ἐξε
ἀγνωσίαν τοῦ Δημιουργοῦ καὶ τῶ
φήσας εἰρῆσθαι τὸν λόγον. Πρῶτον μὲν γὰρ δύναται
ὁ λόγος εἰρῆσθαι πρὸς πάντας ᾿Ιουδαίους, τοὺς πατέρσ
νομίζοντας εἶναι Χριστοῦ τὸν 9 Δαδὶδ, καὶ α
τὸν Χριστὸν υἱὸν ὄντα, καὶ Υἱὸν Θεοῦ μὴ ἔγνω:
xal οἰκείως εἴρηται" Οὐδεὶς iy
Θευῦ τὸν Δαδὶδ πάντες ἔλεγον, τ
ν, ὡς οὐδὲ τὸν Υἱόν τις οἶδεν,

βούληται ὁ Υἱὸς ἀποκαλύψαι, ὀρθῶς εἴρ
ἀπ᾽ ἀρχῆς ὧν Υἱὸς μόνος ὡρίσθη, ἵνα
ἀποναλύψῃ. Καὶ οὕτως δύναται ܬܘܬܐ‎ ὁ πρωτόπλα-
στος αὐτὸν μὴ ἀγνοεῖν, οὐδὲ Ἐνὼχ ὁ εὐχρεστήσας μὴ

ται ὁ γὰρ

CLEMENTINA. — HOMILIA XVIII.

414

ἔπαγ- A amplius profitearis,te illius doctrinam cognoscere,

Et Simon : Ejus doctrinam non profiteor me era-
dere, at de iis, in qui casu incidit, edissero tibi.
Tam Petrus : Νο dem tibi prietextum ad fugam,
questionem tecum habebo sicut vis. Verumtamen
omnes testor, quod neque illum, quem nune dixisti,
sermonem oredas. Novi namque tuam sententiam.
Et ne me arbitreris falsum dicere, significabo tibi
tua, ul scias te cum sciente disceptare.

XII. Nos, o Simon, ex magna virtute, que et do-
mina vocatur, non dicimus missos fuisse duos an-
gelos, unum quidem ad ereandum mundum,alium
vero ad ferendam legem, neque. quod uterque vo-
niens eorum, qus fecit, se supremum auctorem
predicaverit, neque quod stans sit slaturus ut ad-
versarius. Andi quo modo hac etiam in re incredu-
lus sis. Virtus, quam in arcanis ais esse,ignorantia
plenaest. Nam ingratum animum ab ipsa missorum
angelorum non prescivit. Ao Simon, Petro hoc di-
cente, vchementer irstus loquentem interrupit di-
xitque : Quid blateras, temerarie omniumque pro-
tervissime, et coram populo docili temere patefaeis
arcana? Et Petrus: Cur invides astantibus audito-
ribus hoo beneficium ? Simon : Non igitur confite-
ris, hujusmodi agnitianom beneficium esse Ὁ Petrus:
Fateor. Nam. mendacium cognitium co beneficio
afficit, ut in Illud per ignorantiam non incidamus
Simon : Videris mihi non posse respondere ad ea
qui tibi proposui. Aio autem, quo: et Magister
iuus quemdam dicit esse in arcanis Patrem.

XIII. Et Petrus dicit : Respondebo ad id quod vis,
de illo ; Nemo novit. Patrem nisi Filius, neque Fi-
ium quis novit, nisi Pater, et. quibus voluerit Filius
revelare. Primo quidem miror, qua ratione, cum
hoc dictum innumeros habeat sensus, tu periculo-
siorem elegeris partem, aiens prolatum fuisse in
ignorantiam Creatoris omniumque sub eo posito-
rum. Enimvero primum polest testimonium dictum
esse in omnes Judzos, qui patrem Christi puta-
bant Davidem osse, atque. Christum ejus filium,
quique Filium Dei non cognoverant. Quare apte
dictum est : Nemo novit Patrem, quia pro Deo om-
nes Davidem aiebant : οἱ quod subjungit, sicul nec
Filium quis novit, dictum est, quia eum Filium esse
nesciverunt, et quod ait : Quibus voluerit Filius re-
velare recte habet,qui enim ab initio est Filius, solus

βούλεται ἢ destinaLus est, ut quibus cupit revelet. Et sic non

potest Adamus, primus creatus homo, illum igno-
rasse neque Enoch, qui placuit, nesciisse, nec Noe,

VARUE LECTIONES.
"6 ἐπιτετευχθέντα 0, ἐπιτετευγμένα S. 3 οἴδεν 0, 88 ἵδης 0. 89 αὐτῶν

56 Vbb. καὶ ὁ Σίμων om. 0.

scripsi ex conject., ut sequentia stare possint, ἑαυτόν C, Ὁ. Tum add. ὡς ante c. 0.
Lectionem utriüsque Hom. cod. ὧν αὐθέντης αὐτόν 8 frustra mutavit in ὡς αὐθέντην αἱ 9 Vbb. οὐδ'

ὁ ἑστώς, κ. τ. A. absque distinctione in ms. Id est : Neque stans, alteri. oppositus. et. adversarius, staturus
est. Quem sensum ut potui expiscatus sum, partim ex orationis serie, partim ex aliis borum apocrypho-
rum locis, hom. irr, 22, 24 ; 111, 2 ; xvi, 1. Epit. c. 25. ftecogn., τι, 7 ; nr, 4T. C. Mihi quidem, coll. pra:ser-
tim loco liom. ri, 22. nostra sic videntur esse restituenda : οὐδ᾽ ὅτι (vel etiam ὅτι σύ coll. hom. xvm, 7)
ὁ ἑστὼς στησόµενος del καὶ μὴ κεισόµενος (Vel πεσούµενος). S. Codex Ott. confirmat leelionem a Ὁ exbi-
bitam. 3: ἀμαθῶς C. "3 οὐκ οὖν C. 9) δή 8.3: C, O. 35 ἀποκαλύψα! O ο. Η. ἀποκαλύψει C. 98 μυρίοις
0. 35 τόν Ὁ et in marg. C, τοῦ in textu. 9 Leg. ἐγνωκότας, Idern proposuit Schliemannus, Clein., p. 200,
5699. * ἔδησαν O, qui tum scribit βούλεται,

M3 S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

justus, non agnovisse, nec Abrahamus, amicus, ἃ εἰδέναι, οὔτε Nüs ὁ δίκαιος μὴ
non intellexisse, nec Isaacus non percepisse, neque ᾿Αὐραὰμ ὁ φίλος μὴ συνι
Jacobus, qui luctalus est, non credidisse, denique κέναι, οὐχ ᾿Ιαχὼδ ὁ παλ
non potest fieri, quin cunctis in populo dignis ille πᾶσιν τοῖς ἐν τῷ λαῷ ἀξί
fuerit revolatus.

XIV. Sin vero, sicut ais, Deus nunc rovelandus 864 ΧΙΝ. ΕἸ At, ὡς otc
est cunctis, αἱ cognoscatur, per Jesum, quo modo Ἰησοῦ νῦν πᾶσιν ἀποκαλύπτεσθαι, πῶς οὐχ ἀδικώτα-
non iniquissimum dicis, illos quidem non cogno-
visse, qui mundi fuerunt seplem columina, quique λοὺς ὑπάρξαντας κόσμῳ, καὶ δικαιοτάτῳ Θεῷ εὖχρε-
justissimo Deo aecepti esse potuerunt,et vero nune στῆσαι δυναμένους, καὶ τοσούτους δὲ νῦν ἀπὸ τῶν
ioi impios ex genlibus omnino cognoscere? Ill, ἐθνῶν ἀσεδεῖς ὄντας κατὰ πάντα γνῶναι; οὗ
cunctis hominibus prwestanliores, digni habiti non τὸς κρείττονες 19? γνῶναι οὐ κατηξιώθησαν ; καὶ πῶς
sunt qui cognoscerent? Et quo modo in bonum esi, ἐστὶ τοῦτο ἀγαθὸν, ὁ μὴ 4
quod non est justum ? nisisi eum bonum appellare ἀγαθὸν θέλῃς ! 24
volueris, non qui juste operantes benelieiis afficit, καὶ
Sed qui amat iniquos, quamvis non credant, adeo, ο κἂν μὴ πιστεύωσιν,
ut iis ei abscondita rovelet, qua justis noluerit re- 7 πτειν, ἃ δικαίοις ἀποκαλύψαι οὐχ ἡ
velare. Nam hujusmodi res nee bono, noo justo- τοιοῦτον οὔτε ἀγαθῷ, οὔτε δικαίῳ
competit, sed piorum osori. Num tu, Simon, es εὐσεθεῖς μεμισηχότι. Μή τι σὺ εἶ, Σίμων, ὁ Ἐστ

μὴ νενοη-
᾿στευχέναι καὶ
λόφθαι,

ας μὴ

$ μὴ dmn

{διὰ τὸ ναι διὰ τοῦ

ἐκείνους μὲν ® μὴ ἐγνωχέναι, ἑπτὰ στό-

παν-

HS οὐ τὸν οὕντα τοὺς δι-

πραγήσαντας, ἀλλὰ τὸν ἀγαπῶντι τοὺς ἀδίκους 3,

ἴς καὶ τὰ ἀπήῤῥητα ἀποκαλύ-
Dass. Τὸ γὰρ
οσήκει, ἀλλὰ τῷ

2

Stans, qui ista sic nondum dicla prolerre audes ? ὁ ταῦτα οὕτως μή ποτε ῥηθέντα εἰπεῖν ἀποθρασυνό-
μένος ;

XV. Et Simon super eo indignatus ait : Tuum XV. Καὶ ὁ Σίμων ἐπὶ τοῦτῳ ἀγανακτήσας ἔφη"

Magistrum reprehende, dicentem : Θοπβίσον tibi, Ἰὸν σὸν Διδάτκαλον αἰτιῶ εἰπόντα δ Ἐξομολοχοῦ-
Domine celi εἰ ιεγγα,φιέα quae erant veculta sapien- — qai σοι, Κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἅπερ

tibus, revelasti ea parvulis lacentibus (a). Ac 888 ἣν κρυπτὰ σοφοῖς, ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις
trus : 810 quidem,inquit,non prolatasuntea verba; θηλάζρυσιν, Καὶ à Πέτρος: Οὕτω μὲν, ἔφη, ὁ λόγος

dicam tamen prius,quasi ita prolatum sil, ut libi οὐκ ἐλέχθη" ἐρῶ δὲ
visum fuit.Dominus nostcr, tametsi dixisset : Qua ὥσπερ σοι ἔδοξεν,
erant. occulta sapientibus,ea parvulis revelavit Pater, — "A τινα ἦν κ φ
neque sic alium Deum et Patrem preter mundi λυψεν ὁ Πατὴρ, οὐδ᾽ οὕτως ἄλλον
Creatorem credebatur significare. Possunt enim σημαίνε
ipsius Creatoris arcana esse, quc significat, cum C ς
etiam Isaias dieat : Aperiaz 0s meum im parabolis, ἃ ἔλεγεν, τῷ καὶ τὸν 865 Ἡσαΐαν (59) εἰπεῖν,
εἰ eruclabo abscondita a constitutione mundi (b). ᾿Δνοίξω * τὸ στόμα µου " ἐν παραθολαῖς, καὶ ἑξερεύ-
Prophetam igitur confiteris, qui occulta non igno- à καταθολῆς χύσμον. Τὸν οὖν ¢
8181, 4:8 Jesus a sapientibus abscondita esse alffir-
mat, revelata vero parvulis? Quo paeto autem Orea- ἃ τινα ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ σοφῶν ἀποχεχρύφθα! Τ λέγει,
tor ignoravit,cum prophelaipsiusIsaias non iguo- νηπίοις 0k ἀποκεκαλύφθαι: Πῶς δὲ ὁ Δημιουργὸς
raverit? Porro Jesus noster revera non dixit: Qua ἠγνόει, τοῦ προφήτου αὐτοῦ μὴ ἀγνοοῦντος τοῦ ὃ
erant abscondilü, sed, ut videtur, asperius locutus Ἡσαΐου; 'O δὲ Ἰησοῦς ἡμῶν τῷ ὄντι οὐκ εἶπεν "A
est, dixit enim : Abscondisti hax a sapientibus, οἱ τινα ἦν κρυπτὰ, ἀλλὰ τὸ δοκοῦν τραχύτερον εἴρηκεν,
revelasti ea parvulis lactentibus (c).Dicit: abscondisti, εἶπε γάρ 9 ᾽Απεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις θηλάζουσιν.
quasi aliquando ca cognita fuerintillis. Nam apud Τὸ δὲ εἰπεῖν, ἀπέκρυψας, ὥς ποτε ἐγνωσμένων αὐ-
eos reposita erat clavis regni οωἱοσαπῃ, hoc est, ar- Παρ’ αὐτοῖς γὰρ ἡ κλεὶς τῆς βασιλείας τῶν οὖρα-

εἰρημένον

ταῦτα νη

o παρὰ τὸν χτίσαντι

Ὁ εἶναι τοῦ δημιουργοῦ τὰ κρ

canorum notitia. νῶν ἀπέκειτο, τουτέστιν ἡ Ἰνῶσις τῶν ἀποῤῥήτων.
(a) Matth, xi, 35. (c) Matth. xi, 25 ; Luc. x, 24.
(b) Psal. 1xxvit, 2; Matth. xin, 35.

VARLE LECTIONES.

xovog C, κρείττονες id, in marg. χρειττόνως Ὁ ;
ἰκους exciderunt ap. S. Tum

D ἀνοίξω

VARIORUM NOTE.
(59) Τὸν "Ἡσαϊαν. Loeus meriio notandus; quia non paucos, Maithai xir 35, insigni mendo scri-

confirmat quod ex llieronymo ad Mattbmi ca- plum habuisse, Grace διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου,
put xir, et ad. Psalmum rxxvir, atque ex Anonymo alino per Isaiam prophetam, pro διὰ ᾿Ασὰφ τοῦ
δ eumdem Psalmum, relato in Expositione Granco- προφήτου, per Asaph prophetam, vol pro διὰ πβοφή-
rum Patrum in Psalmos, dicimus, veteres codices του, per prophetam, quo modo nunc legimus. CoT.

417 CLEMENTINA. — HOMILIA XVIII. 418

XVL Καὶ μὴ Mee Ἡσέθησεν εἰς τοὺς σοροὺς αὶ XVI. Neque. objicias : Impius exslitit cirea sa-
κρύψας αὐτὰ ἀπ᾽ αὐτῶν. MÀ γὲν οὔτο ὕπολα- — pienles, occullans oa ab illis. Absit
Οὐ γὰρ ἠσέδησον, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀπέκρυπτον f τὴν — Non enim impius exstiti

qus τῆς βασιλείας, καὶ o
τοῖς βουλομένοις else)

suspicari hoc.

:8ed postquam absconde-

s αὐτοὶ εἰσῆλθον, οὔτε — runt cognitionem regni,et nequc ipsi ingressi sunt,

neque volentibus intrare concesserunt (a) eum ob

κατὰ τὸ δίκαιον, ὡς ἀπέκρυψαν αὐτοὶ τὰς ὁδοὺς ἀπὸ — causam Juste, quemadmodum ipsi vias übsconde-

τῶν θελύγτων, οὕτω καὶ ἀπ᾽ αὐτῶν ἀπεκρή runta volentibus, ita et ab ipsis ahscondita sunt

arcana, αἱ, quemadmodum fecerunt, similiter et il-

lis fieret, et, qua mensura mensi sunt, equali iis

ἀξίῳ τοῦ γνῶναι, 366 ὃ 13 μὴ οἷς mensuraretur(h).Nam digno eognoscendidebeturid

τοῦ δὲ μὴ ἀξίου, κἂν δοχῇ ἔχ quod nescit : ab indigno autem, licot videatur ha-

ἄλλοις ἢ σοφὸς, καὶ δίδο. bere, aufertur. (c), quamvis in aliis sit sapiens, οἱ

dignis datur, tametsi tempore quo discunt parvuli
sint.

XVII. Quod si aliquis dicat: Nihil erat Tsraelitia
occultum,quia scriptum est : Nrhe£ te latuit Israel ;
mon enim dicas, Jacob, abscondita est via α me (d),
intelligere debet quis qui» ad regnum pertinent abs-
condita faisse ab illis, ut viam quz inducit in re-
gnum, que est ratio bene vivendi, non fuisse abs-
conditam. Ideo etenim ait : Non. enim dicas, abs-
condita est a. me via. Via autem hona vite ratio est,
ut etiam ex his Moysis verbis colligitur : Ecce posui
vium πρὸ προσώπου σου τὴν ὁδὸν τῆς ζωῆς, anle fuciom fuam vium ik el viam mortis (6). Et
καὶ τὴν ὁδὸν . Καὶ ὁ Διδάσκαλος cou- — Magister concordi voce dixit: fntrate per angustam.
φώνως iof διὰ στενῆς καὶ τε- δῇ arclam viam, per quam in vitrm ingrediemint (f)

εἰσελεύσεσθε, εἷς τὴν — Et alibi, interrogante quodam : Quid faciens vitam
- τη παντός τινος: Τί — gplernam possidebo (9) " legis mandata ostendit,
ήσας ζωὴν αἰώνιον χληρονομήσω !*; τὰς τοῦ
νόμου ἐντολὰς ὑπ.

XVIII. Ἐκ ὃὲ
Θεοῦ" "Los

οὐ συγῆχεν, οὐ παρὰ τοῦτο

τοῖς ἀξίοις, κἂν ἐν
νήπιοι.

XVII. εἰ

Ἰσραὴλ, διὰ

, Ἰσραὴλ, μὴ

ὁδὸς ἐμοῦ; συνιέναι

ουσα εἷς τὴν βασιλείαν 13 ὁδὸς, ἢ

ἀπεκέκρυπτο, Διὰ τοῦτο γὰρ καὶ λέ

εἴπῃς ὅτι ἀπεχρύθη ἀπ᾿ ἐμοῦ

πολιτεία ἐστὶν, τῷ καὶ τὸν Mes

ν τὸν Ἡσαΐαν ἐκ
Do

προσώπου, ΧΝΠΙ. Ex eo autem quod Iswias in persona Dei
o, καὶ ὁ λαός µε 0 dici £ lsrüel autem me non cognovit, et populus
ὁ Ἡσαίας ἄλλον — me mom intellexit (f) ; non ideo Isaias alium, preter
usta 15 ἡνίσσετο cognitum Creatorem,significavit Deum, sed cogni-
ἓ tum ignotum dixil alin occulta significatione, quia
populus,justam cogniti Doi dispositionem ignorans,
τοῦ ἀγαθοῦ — peccaverat, nec se a bono Deo judicandum censue-
βανεν, Διὰ τοῦτο ταί. Propterea postquam dixit: Israel auem me
καὶ 6 mon cognovil,et populus me non. intellexit; subjungit:
ἔθνος. 7! genti peccatrici. populo pleno. peccatis (1) ! Nam
ob ignorantiam iustilie divini, ut aiebam, non ti-
rnentes, pleni fueli sunt peccatis honum duntaxat,
w, μόνον ἀγχῃὸν, ut peecalaeorum non vindicaturum,Deum arbitrati
ἁμαρτίας, εἶναι esso.

Dod

παρὰ τὸν ἔγνωσμ!
ἀλλὰ τὸν oi
quas, ὡς τ
θεοῦ, ὁ λαὸς ἂγν
5 807»

ὰ

ἐγνωσμένου

τὸ

βούμ:

τὰς

ἐν οὕτως ἡμάρτανον, ἐκ τῆς διὰ XIX. Et nonnulli quidem ita peecaverunt ex opi-
ὑπολήψεως, Ἕτεροι δὲ ἐκ τῶν ἢ nione, non fore judicium, propter Dei bonitatem.
(a) Luc. xi, 52, f) Matt. vir, 13, 44.
(0) Matth. vii, 2. ῃ Lac. xvitt, 18 ; Matth. xix, 16.
(c) Luc. virt, 18. (Jt Isa. 1, ὃ.
(d) Isa. xu, 27. (ὃ Ibid. 4.

(6) Deut. xxx, 15.

YARLE LEGCTIONES.
0569» 0 C. αὶ τὸ γνῶναι, 8.0. ܢ‎ τοῦ γνῶναι, τό Q., quod D. mutavit in 5, 15 εἰς
τὴν βασιλείαν εἰσφέρουσα 0. 4 κληρονομήσει Ὁ, 18 δημιουργόν non exstat in O. 1 Pro voce καός laeuna
est in Ὁ cum accentu. gravi. In eod. bis scribitur γάρ, vltimum expunctum. !' τῇ ἀγγογωσίας (sie) p.
ἀγνωσίᾳ 0. Tum idem φοδούμεν, sequente lecnna pro litteris οι.

VARIORUM NOTAE,

(60) Διὰ τὸ γεγράφθαι, Nota in apocrypho Opere indiligentem, seu polius temerariam plerumque
divinorum eloquiorur allegationem. Cor.

10 ἀπ’

1 χῷ D

419 S, CLEMENTIS I OM. PONT. OPERA DUBIA. 420

Alii vero contra.Nam Scripturarum adversus Deum A ἐναντίων. Τὰς γὰρ
voces iniquas et fsleas rati veras esse,veram ipsius νὰς, ἀδίκους οὔσας καὶ ψευ
divinilalem ac virtutem nescierunt. Onapropter, νόντες, τὴν ὄντως αὐτοῦ θειότητα καὶ δύναμιν οὐκ
quasi ipse ignoret, οἱ ezdibus gaudeat, οὐ ܬܘܐ‎ Διόπερ ὡς ἀγνοοῦντος αὐτοῦ καὶ φόνοις
ciorum donis pravos dimittat, praterea et desipiat χαίροντος καὶ θυσιῶν δώροις τοὺς πονηροὺς ἀφιέντος,
οἱ mentiatur,cunetaque iniqua faeiat,ipsi,ut Deum D καὶ ἀπατῶντος καὶ ψευδομένου καὶ πάντα
imitati,peceando pie agere erediderunt. Quare im- ἄδικα ποιοῦντος, αὐτοὶ ὡς ὅμοια θεοῦ 15 ποιήσαντες,
mulabiles ad melius exstitorunl, eLadmoniti non ἁμαρτάνοντες, ἰσχυρίζουτο εὐσεθεῖν. Διὸ !9 καὶ ἀμε-
conversi sunt. Nihil enim verebantur, quasi per τάθετο: εἰς τὸ χρεῖττον ἦσαν, καὶ νουθετούμενοι οὐκ
h&c opera Deo essent similes. ἐπεστρέφοντο, Οὐ γὰρ ἐφοθοῦντο, ὡς τῷ Θεῷ διὰ τῶν
τοιούτων πράξεων ἐξομοιούμενοι,

XX.C:eterum ad eos,qui Deum talem putant,me- XX. Πρὸς δὲ τοὺς τοιοῦτον αὐτὸν 90 νομίζοντας
rio quis asserat diclum fuisse: Nemo novit Patrem, εἶναι εὐλόγως ἂν τις λέγοι 3: εἰρῆσθαι! Οὐδεὶς
uisi Filius,sieul nte Filium quis noritnisi Pater (a). ἔγνω τὸν Πατέρα, εἴ μὴ ὁ Υἱὸς, ὡς οὐδὲ τὸν Υἱόν
Et jure. Nam si cognovissent, nunquam libris re- τις οἴϑεν, el μὴ ὁ estt. Καὶ εἰκότως. Εἰ γὰρ ἠπί-
vera ud ientalionem scriptis contra Deum, cre- 0 τ πειρασμὸν κατὰ τοῦ
dentes peccassent. Sed et alio quodam in loco ait, τεύοτες 868 ἡ µάρτα-
volens apertius eisostendere cansam ܐ‎ vel ἀλλαχῆ που λέγει, θέλων σαφέστερον
1400 erratis, nescientes vera Seripturarum, propter αὐτοῖς τὴν αἰτίαν τῆς πλάνης αὐτῶν ὑποδεῖξαι" Διὰ
quod ignoratis et virlutem Dei (8). Quocirca oporlet τοῦτο πλανᾶσθε 33, μὴ εἰδότες τὰ ἀληθῆ τῶν
ut omnis homo,quisalvus essedesideralfiat/quem- Γραφῶν, οὗ εὔνεκα ἀγνοεῖτε καὶ τὴν δύναμιν τοῦ
admodum dixit Magisterjjudex librorum ad tenta- — Θεοῦ. Διὸ δεῖ πάντα ἄνθρωπον σωθῆναι ϐ
lionem scriptorum. lta enim locutus est:Estofe νέσθαι, ὡς ὁ Διδάσκαλος εἴπεν, κριτὴν τῶν πρὸς πει-
probi, trapexit:e. Opus autem est trapezitis, quia ρασμὸν γραφεισῶν βίόλων. Οὕτως γὰρ εἴπεν' l'ive-

πὰ τοῦ Θεοῦ τῶν Τραρῶν φω-
εἴς, ἀληθεῖς ὑπολαμθά-

οντα γε-

probis adulterina permista sunt. als τραπεζίται δόκιμοι, Τραπεζιτῶν δὲ χρεία, ὅτι τοῖς
δοκίμοις καὶ τὰ κίθδηλα ἀνχμεμιγυένα.
XXI. Bis a Petro dictis,Simon se pereulsum ser- XXI. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ὁ Σίμων ἐπὶ τοῖς

mone de Seripturis simulans, tanquam attonitus ῥηθεῖσι περὶ τῶν Γραφῶν προσποιησάμενος ἐκπεπλῆ-
dixit: Absit à me οἱ ab amicis meis, tuos audire χθαι, ὡς πτοηθεὶς 3 ἔφη" ᾿Απείη μοι καὶ τοῖς ἐμὲ
sermones.Et quandiu quidem nesciebam te ista de λοῦσιν, τῶν σῶϊ ἐπ:
Scripturis seniire, sustinebam et colloquebar,nune ὅτε οὐκ ἤδειν
autem abecedo.Üportuerat sane principio me reces- ( ἠνειχόμην καὶ 8
sisse, quoniam audivi te dicentem : Ego contra μέντοι τὴν ἀρχὴν ὑποχωρῆσαί µε, ὅτι ἤκουσά σου
mundi Conditorem nihil cuilibeLloquenti eredo,nec λέ:
angelis, nec prophetis, non Scripturis, non sacer- οὐδενὶ πιστεύω 3aysvet, οὔτε ἀγγέλοις, οὔ
dotibus, non doctoribus, non ulli alleri, quamvis ταις, οὗ Le οὐχ. ἱερεῦσιν, οὐ διδασκάλ'
signa quis edat οἱ prodigia, quamvis in aero in- τά τις καὶ τέρατα ποιῇ, κἂν
signiter fulgeat, vel per. visa aut per insomnia το- ἢ OM δραμάτων ἢ OU
velet. Quis ergo te potest a sententia dedueere,seu ἐνυπνίων E ó 0 οὖν σε μετατεῖσαι δύνα-
bene seu male,ut aliud quid sentias prater qua visa ται 35, εἴτε χαλῶς εἴτε κακῶς 33, ἕτερόν τι φρονεῖν
sunttibi, qui adeo enixe ac immote in tuo judicio παρὰ τὰ δόξαντά σοι, ἰσχυρῶς οὕτω ? καὶ ἀκινήτως
permanes. πῇ σεαυτοῦ γνώσει ἐνδιαμένοντα.

XXI Et Petrus ad Simonem hic loquentem ac 869 XXIL Kal ὁ Πέτρος ταῦτα εἰπόντι τῷ Σί-
egressurum ait: Adhue audi ἃ me hoc,et vade quo µωνι, ἐχθαίνειν μέλλοντι, ἔφη" Ἔτι τοῦτό μου ἄκου-
cupis. Simone vero converso ae remanente, Pe- σον, xoi πορεύου ὅπου θέλεις, Τοῦ δὲ Σίμωνος ἐπι-
trus: Novi, inquit, quo modo tuno audiens per- στραφέντος καὶ ἐπιμείναντος, ὁ Πέτρος ἔφη" Οἶδα
eulsus sis, quia dixi : Quicunque eontra Deum ῃ πῶς τότε ἀκούων κατεπλάγης, ὅτι 99 εἴπον: "0966
mundi ereatorem quodlibet locutus fuerit,non ere- ποτ᾽ ἂν ¶ κατὰ τοῦ τὸν χύσμον κτίσαντος Θεοῦ λέγων
do. Nune audi insuper majus aliquid : Si revera ὁτιοῦν, οὐ πιστεύω. Τὸ 59 δὲ ἐπὶ τούτου μεῖζον νῦν
qui mundum ereavit Deus eo animo esset, quo ἄκουσον, Ἐὰν τῷ ὄντι ὁ τὸν κόσμον κτίσας Θεὸς τὴν
Scripture denotant, quin adeo,si incomparabiliter Ἡνώμην τοιοῦτος ? ὧν τυγχάνῃ, ὁποῖον αἱ Γραφαὶ

κούειν λόγων. Καὶ μέχρι μὲν
ταῦτα περὶ τῶν Γραφῶν φρονοῦντα,
λεγόµην, νῦν ὅς δὲ ἀφίσταμαι. "Ἔδει

φ' Ἐγὼ κατὰ τοῦ κτίσαντος τὸν κέσμον, οὐδὲν

προφή-

ς, οὐχ

(a) Matth. x1, 27. (ὁ) Marc. xit, 24.

VARUE LECTIONES.

18 esp legi vult D. 1 δι᾽ 8 C. Tum. ἁμετάβετοι 0 et, οκ conject, C., ἀμετάθετον idem in textu, ?? 0.
exh. µε 9 096 αὐτόν. 3 λέγοι Oe. S, λέγων 0, 8 πλανᾶσθαι 0. Tum εἴνεχεν C. hom. 11,
δί τα, 50 0, f τὰ νῦν p. νῦν 0. 86 μ. s (eq. lacuna) esa, p. μεταηεῖσαι δύναται
98 καλὸς εἶτε κακός Ὁ, 50 οὕτως C, Subinde vx! (seq. lacuna) τα: τῇ p. καὶ ἀκινήτως τῇ 0. 3 ὅτι Β., ὅτι & 0
et in textu 0 qui conj. ὅτι αν. Subinde 0. ܫ‎ ἂν ἥ ο, S., ἂν εἶ 0.9 τοῦ C. Lectionem Ottobo-
π]αρὶ conj. otiam S. 38 τοιοῦτον Ὁ, τυγχάνῃ Manor di τυγχάνει C.

421

CLEMENTINA. — HOMILIA XIX.

422

καταλέγου ἣν, καὶ εἰ ἄλλως πως ἀπαραθλήτως κακός Α esset malus, ut που Scripture dicere valuerunt,

ἔστιν, ὡς οὔτε αἱ Γραραὶ εἰπεῖν ἴσχυσαν, οὔτε ἄλλος,
τις κἂν ἐννοῆσαι δυνατός ἔστιν, ὁμοίως ἐγὼ οὐκ ἀπο.

στήτομαι τοῦ M αὐτὸν μένον σέβειν, καὶ τὸ αὐτοῦ
βούλημα ποιεῖν, Εἰδέναι γάρ σε θέλω καὶ πεπεῖσθαι,
ὅτι ὁ εἰς τὸν αὐτοῦ

ν

ποιητὴν οὐχ ἔχων στοργὴν, οὐδ᾽
εἰς ἕτερον ἔχειν ποτὲ δύναται EL δὲ ἢ

pow, παρὰ φύσιν ἔχων, ἐκ πονηροῦ τὸν τῶν ἀδίκων
ἔρωτα ἔχων ἀγνοεῖ, ὡς μηδ᾽ ἐκεῖνον βεδαίως φυλά-
ξαι δυνάμενος, Κπὶ εἰ ἄρα ἐστί τις ἕτερος ὑπὲρ τὸν
Δημιουργὸν, ἀποδέξεταί 33

ὡς ἀγαθὸς ταύτῃ μᾶλ-
λον, ὅτι τὸν ἐμὸν ἀγαπῶ ܡ‎

τατέρα, σὲ δὲ οὐκ ἀποδέξε-
σου ποιητὴν, οὐ γὰρ λέγω
πέλιπες ἐπ’ ἐλπίδι μείζονι,

ται εἰδὼς, ὅτι τὸν φύσει
πατέρα 91, y

οὐ

οντίσας,

τοῦ εὐλόγου. Οὕτως εἰ καὶ αὐτοῦ κρείττονα εὑρήσῃς 5,
οἴδεν 8.10 ὅτι καὶ αὐτὸν καταλείψεις ποτὲ, καὶ μᾶλ-
λον ὅτι μὴ $
σου πατέρα κατὲλ.

XXITL "A32? ἐρεῖς Οἴδεν ὅ

αὐτὸν, καὶ διὰ τοῦτο κατελειρ

wi

σου πατὴρ, ὑπότε καὶ τὸν ὄντως

οὐκ ἔστιν ἕτερος ὑπὲρ
θῆναι οὐ δύναται, Χά-

άµενος οὐ προσίε-
ἀλόγιστός ἔστι κατὰ τὸν σὴν λόγον, τῷ εὐλόγῳ

ge

χεται, ἐμὲ δὲ εὐγνώμονα

ܝ

νος. Οὕτω πονηρίας, ὦ Σίμων, ὑπουργὸς
Καὶ ὁ Σίμων ἀπεχρίνατο, Ἰόθεν οὖν τὸ
πονηρὸν προυχέν, εἰπὲ ἡμῖν. Καὶ ὁ
σή
ποῦ ὡς βλασφήμου μὴ ἀκούειν
θέλῃς 95 μαθεῖν,
es

Σίμων ἔφῃ.

ܨ

ρος" Ἐπειδὴ
ἔφης τοῦ λοι-
ἐμοῦ, αὔριον, εἴγε
ἐλθόντι ὀφηγήσομαι y καὶ ὡς ς
συγχωρήσω ἄνευ φιλονεικίας. Καὶ ὁ
ς ἂν μοι δόξῃ ποιήσω, Καὶ τοῦ
ἐπορεύθη, Τῶν δὲ συνεισελθόντων αὐτῷ οὐδεὶς συν-
ἐξῆλθεν, ἀλλὰ τοῖς ποσὶ προσπεσόντες Πέτρου ἠξίουν,
ἐπὶ τῷ 59 συνηρπάσθαι τῷ Σίμων! συγγνώμης τυγχά.
ἀποδεχθῆνα! essen. Ὁ δὲ Πέτρος

ow, ἔφη, ἐκβαίνειν ἔφθατας, καὶ

ge‏ ܘ

τοὺς o gus εὐχόμενος,

αὐτῶν τοὺς πέσχοντας, καὶ οὕτως 3 ἀπο-

χαὶ ἰώμενος

λύων παρήγγελλεν αἱ τὸν ὅρθρον ταχύνειν,
Καὶ τοῦτ᾽ 9 871 εἰσελθὼν μετὰ τῶν
συνήθιν τὰ εἰωθότα τὴν ἐπείγουσαν ἡτυχίαν

ἐποίησεν, καταλαδούσης

'OMIAIA 16’,
1, Τῆς δὲ ἄλλης ἡμέρας 8 ὀρθριαί
Πέτρος, καὶ 133

αίτερον προελθὼν ὁ D

ἵμωνα σὺν ἄλλοις πολλοῖς dva-

ovra αὐτὸν, προσαγορεύσας τὸ πλῆθος ἤρξατο ὃια-
"Aux δὲ τῷ ἄρξασθαι ὁ Σίμων 6

1 ἰδὼν τὸν 5

2 5, Ἐπειδὴ συννοῶ

= εἰπὼν 0

neque alius quis vel cogitare potest,pari cgo modo
non desisterem eum solum ocolere,illiusque volun-
tatem servaro. Seiro enim te volo ac persuasum
habere,eum qui in auctorem suum charitatem non
habet, neque in alium posse unquam habere.
Qnod si erga alium habuerit, contra naturam ha-
bens, ignorat se a malo habere amorem qui iniquo-
ruri est, scd nec poterit illum firmiter custodire,
Alquo si est aliquis alius super Creatorem, ample-
ctetur me, ut bonus, eo magis quia meum di go
patrem, te vero non recipiel, qui sciat, quod natu-
ralem tuum auetorem, non enim dico patrem, de-
reliqueris, per spem majorem non sollicitus aqui
et juris. Ita si co potiorem invenius,scit se quoque
ἃ te deserendum. eo facilius quod tuus non sit pa-

ler, quandoquidem el verum tuum patrem dereli-
queris,

XXIIT. Sed dices: Novit non esse alium supra
se, ileoque se non posse deseri. Gratiam ego de-
bel non existentia alterius : certe novit te animum
gerere paratum ad perfidiam. Sin vero gnarus te
esse ingratum, recipit tamen, me aulem gratum
cognoscens, non admittit, irrationabilis est secun-
du:n tuam rationem, qui recla ratione non utatur.
Sie non adverlis, Simon, esse malitie ministrum.
Ἐν Simon respondit : Unde ergo malum ortum sit,
nobis effare. Et Petrus : Quandoquidem, inquit,
hodie prior egredi voluisti,et dixisti quod deinceps
me ut blasphemum non sis audíturus, eras, siqui-
dem volueris discere, venienti enarrabo, sinamque
ut me pro libitu interroges, absque contentione.
Simon ait : Faciam sicut mihi videbitur.Et hoc di-
cens profectus est. Porro corum, qui cum eo in-
gressi fuerant, nemo una egressus est : sed Petri
pedibus accidentes rogabant, ut, quia a Simone
abrepti fuerant, veniam consequerentur, ac poini-
tentes reciperentur. Pelrus vero, et hos penitentia
duclas etreliquam populi multitudinem admittens,
manus imposuit, pre'atus est et sanavit eorum
gros, sicque. dimittens denuntiavit illis ut ad
mane festinarent. Quo dieto eum familiaribus in-
Egressus est, eL solila ad. instantem. quietem fecit,
vespera adveniente.

HOMILIA XIX.

I. Sequenti vero die maturius procedens Potrus,
κο videns Simonem cum aliis pluribus. ipsum ex-
spoetare, postquam salutassel populum, co»pit dis-
serere, Simul vero ae incepil,Simon interrampens,
ait : Orissis kis tuis longis prafationibus ad pro-

positum interroganti mihi responde. Quoniam in-

VARLE LECTIONES.

391 τοῦ O, ut legi voluit 8, τόν ¢
3* Post πατέρ. 3 Vbh. σὲ δὲ οὐκ ἀποδέξε

ὡς ὅτι τὸν φύσει σου ποιητὴν, οὐ e
ο, Tum iden geevciou p. ρήσεις 0. Cfr. Lob., Phryn., p-
σομαι C. 81 τοῦτο Ü 3 τῷ 8, Ὁ. τὸ C. 7 ὁ (2oq. lacuna) πρωσίµενος p. ὁ

τὰς χεῖρας lacuna in Ὁ. 93 wal οὕτως bis ἰοῖνας

rin 0.
£ ἡμετέρας 0. Subinde ὀρθριαίτερον idem c. 8

ὀρθρίτερον 0.

Ἠ τοῦτο Ὁ, Tum τὴν συνήθη

"t ἀποκρίθητι Ο,

423

compertum) quod nihil aliud tibi propositum. sit,
quam omri machina ostendere, Creatorem esse
unum ineulpatum Deum,tantoque flagres desiderio
sententiam confirmandi, ut et quidam Seriptura-
rum capitula, quz aperle illum accusant, falsa.
dicere nudeas, ea de causa institui hodie probare,
impossibile esse ut omuium conditor sit inculpa-
tus.Probationem vero inchoare possum jam,siqui-
dem ad id, quod sciseitabor a te, mihi respondeas.

II. Ais aliquem malitia principom esse,nec ne?
Nam si dixeris non esse, cx multis, iisque a Ma-
gistro ino prelatis, babeo ostendere quod sit. Si
vero equa animo confessus fueris esse malum,
consequenter sermonom faciam. Et Petrus : Fieri
nequit, ut vocem Magistri mei denegem, quare fa
ἴδον malum esse, qnia sope illum existere testatus
estqui cuncta vore prodieavit Magister. Statim
itaque confitetur, per quadraginta dies collocutum
tentavisse ipsum (a). Et alibi novi eum dixisse : Si
Satanas Salanum ejiciat, adversus se divisus est:
quo modo ergo stelerit regnum (b)? Ἐν quod. viderit
Satanam sicut fulgur cadentem de clo, declara-
vii (e). Atque alibi ait: Qui vero malum. semen. se-
minat, est diabolus (d). EV. iterum : Nolite. dare oc-
casionem alo. Quin etiam consilium dedit his ver
pis : Sit vestrum, Est, est, ac Non, non ; quod autem.
his abundantius est, a malo esi (6). Scd et in ora-
tione quam tradidit, dictum habemus : Libera nos
a malo (f). Et alio quodam in loco denuntiavit di-
cere impiis : Discedite in temebras exteriores, quas
paravit Pater diubolo et. angelis ejus (4). Ac nein
longum producam orationem, sipius seio Magi-
strum meum docuisse esso diabolum.Quocirca ego
quoque fateor illum existere, De οωΐοτο, si quid
habes consequenter dicendum, sicut promisísü,
eloquere.

Ill. Rt Simon : Quoniam igitur equo animo con-
fessus es malum existere, ex Scripturis, die nobis,
quo modo factus sit,si factus est, et a quo,el quare
Ac Petrus : Ignosce mihi.Simon, non audeo dicere
quod scriptum non est. Vl si tu scriptum affirmas,
ostende. Sin vero, quatenus non legilur, etiam tu
id non potes ostendere, cur de rebus non scriptis
pronuntiandi subimus perieulum? Sienim non cre-

a) Marc. 1, 13.
) Mailh. xir, 26.

0 Lue. x, 18.

(d) Matth. xui, 39.

S. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA DUDIA.

telligo (sieutex iis quo ab inito audivi habeo A σε, ὡς ἀφ᾽ ὧν ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐπακηχρὼς

424

capat,
μηθὲν ἕτερόν σοι πρόκειται, ἢ πάσῃ μηχανῇ τὸν ܟܒܠ‎
μιουργὸν αὐτὸν δεῖξαι μόνον ἄμεμπτον εἴναι θεὸν, καὶ
τοσοῦτον προαιρέσεως "5 πόθον
eu,

ὄντα δεισχυρίξ

οπὰς

ὡς καὶ ἐνίας τῶν

ὧν περ

παλεγούσας αὐτοῦ τολμᾷν ψευδεῖς λέγειν" οὔ
προήρημαι σήμερον ἀποδεῖξαι, ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν
αὐτὸν πάντων δημιουργὸν ὄντα ἄμεμπτον εἶναι, Τῆς

n

δὲ ἀποὺ -

πυνθάνομαί

gc Pis

σθαι δύναμαι, ἐάν γε πρὸς ὃ
σου, ἀποχοίνῃ μοι,

Tl. Φῄς τινα κακίας ἡγεμόνα εἶναι, ἢ οὔ; Ἐὰν
γὰρ 7 εἴπῃς μὴ ive, 8738 ἐκ πολλῶν καὶ τῶν τοῦ
διδασκάλου σου ἀποδεῖξαι ἔχω, ὅτι ἔστιν" εἰ ὃν εὔγνω-
μονῶν ὁμολογήσης 39 εἶναι τὸν πονηρὸν, ἐπομένως
ποιήσω τὸν λόγον, Καὶ ὁ Πέτρος" ᾿Αδύνατόν ἐστί μοι
φωνὴν τοῦ ἐμοῦ ἀρνήτασθαι Διδασκάλου, διὸ καὶ ὅμο-
λογῶ

ναι τὸν πονηρὴν, ὅτ! πολλάκις αὐτὸν ὑπάρχειν
ὁ πάντα ἀληβεύσας εἴρηχε Διδάσκαλος. Αὐτίκα γοῦν
α ἡμέρας διαλεχθέντα πε-

ὀνολογεῖ ἐπὶ

σαράκ

πειραχέναι αὐτόν. Καὶ ἄλλη που οἴδα αὐτὸν εἰρηχότα
Εἰ ατανᾶς τὸν Σαται ἐκθάλλε, 8, ἐφ᾽ ἕαυ-

τὸν ἐμερίσθη, πῶς οὖν αὐτοῦ στήχῃ ® ὁ βασι-
Καὶ ὅτι ἑώρακε τὸν πονηρὸν ὡς ἀστραπὴν
ὄντα ἔν πο οὐρανοῦ ἐδήλωσεν Καὶ ἄλλοθι ἔφη”
Ὃ δὲ τὸ κακὸν σπέρῃ
Καὶ πάλιν: Μή δότε (04) πρόφασιν τῷ πονηρῷ.

1802/8 καὶ συμθουλεύων εἴρηκεν: Ἔστω ὑμῶν τὸ ναὶ,

λεία:

ν ὁ διάδολος,

ἐκ τοῦ
πονηροῦ ἐστίν, ᾿Αλλὰ καὶ ἐν ἢ παρέδωκεν εὐχῇ ἔχοι
εἰρημένον"

ναὶ, καὶ τὸ οὔ, οὔ" τὸ δὲ περισσὸν τὸ

Ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηρ

που εἰπεῖν D τὸ τοῖς ἀσεβοῦσιν 6

τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, ὃ ἡτοίματεν τῷ
γγέλοις αὐτοῦ, Καὶ ἵνα μὴ εἲς

πολὺ μηκύνω τὸν λόγον, πολλάχις οἴδα τὸν Διδάσκα-

διαθόλῳ καὶ τοῖς

λόν µου εἰπόντα εἶναι 818 τὸν πονηρόν. Διὸ 58 κἀγὼ
σύμφημι αὐτὸν ὑπάρχειν, Λοιπὸν εἴ τι
νως λέγειν, ὡς ὑπέσχου, λέγε 5,

€ ἔπομι

11. Καὶ 5 ὁ
λόγησας εἶναι
λέγε τὸ πῶς γέγονεν,
καὶ διὰ εἰ,

τολμῶντι εἰ

ἔρων: Ἐπεὶ οὖν εὐγνωμονήσας ὦμο-
τὸν πονηρὸν, ἀπὸ Γραφῶν, dud ܐܠ‎
εἴπερ γέγονεν, καὶ ὑπὸ τίνος,
κκαὶ ὁ Πέτρος: ܐܐܬ‎ μοι, Σίμων, μὴ
7 ὃ μὴ γέγραπται. Εἰ σὺ φὴς γεγρά-
φθαι, δεῖξον, El δὲ, καθὰ μὴ γέγραπται, οὐδὲ σὺ δεῖξαι
δύνῃ, διὰ τί περὶ τῶν μὴ γραφ
μεν; Εἰ 56. γὰρ οὐ πεπιστεύκαμεν κριθήσε-
ϱ) Matth. v, 37; Jac. v, 12.

f) Matth. vi, 13.

(g) Matth. xxv, 30.

ων. ἀποφαινόμενοι

χινδὺυ

ΥΛΒΙΑ: LEGCTIONES.

35 προαίρεσιν 0, Vbb.
c. texiu N, T., ἐκθάλ
bere — dicere) idem

ὑπέσχετο τοῖς ἀστοέσιν mo
ο, 8 )ܡ‎ 0, δ ἢ 0.

51 μα

hstrum est.

.)— ἐὰν 1 non leguntur in 0.

. Utitur autem
82 Pro διό Jacuna in Ὁ,

9 ὁμολογήσεις 0. 38 ἐκθάλλει ϱ

ocum corruptum restitui c. Ὁ: λόγον ὑπέχειν (dictum pra-

non sine malitia. Leetio Ci a S
5 Pro λέγε lacunam probet

forma Medii

VARIORUM NOTE.

(01) Testimonium forsan ELionitiri evangelii,
affine diclo apostolico : Μήτε δίδοτε τόπον

οόλῳ, Ephes. 1v, 27. Equidem observavi,
Clementinis nec in Recognitionibus, qua» apoery-

τῷ δα-
nec in

pha sepe diximus ab Ebionrmis Juisse depravata,

Paulum apostolum citatum inveniri. C. De dicto

0 vide, quz nos exposeimus Nachapos, Zeitalt.
, 394. S. μὴ o τε 0. DRESSEL.

σθαι, μὴ 51 μόνον περὶ ὧν ποιοῦμεν, ἀλλ᾽ οὐχὶ
περὶ ὧν πι

τούοντες λαλοῦμεν, καὶ διὰ τοῦτο τολμὴ-
ότερον περὶ Θεοῦ διαλεγόμεθα ; Ὁ δὲ Σίμων, συνεὶς
ὅτι πρὸς ἴρηκεν, ἔφη: Ἐμὲ ἔχ

ρὸς τὴν ἀπόνοιαν αὐτο
κινδυνεύειν, σὺ ὃν, ἣν ede βλασφημίαν, πρόφασιν
πρὸς ὑποχώρησιν μὴ λάμδανε, Συννοῶ γάρ σε βου-
λόμενον ὑποστέλλεσθαι, ὅπως τὸν ἐπὶ τῶν ὄχλων ἔλεγ-
χον ἐχφύγῃς, ὁτὲ μὲν ὡς δεδιὼς βλασφημίας ἀκοῦσαι,

εἰ μὴ γέγραπται πῶς xol? ὑπὸ τίνος καὶ
ονεν ὁ πονηρὸς, ὅτι μὴ χρὴ πλεῖον τῆς Tpa-
φῆς τολμᾶν λέγειν: διὸ καὶ ὡς εὐλαδὴς
βεθαιοῖς, ὅτι ἔστιν, Ταῦτα ὃ

ὅτο μόνον

ηχανώμενος σεαυτὸν 5
ܡ‎

ἀπατᾶς, οὐκ εἰδὼς

εἰ βλασφημία ἐσ
πονηροῦ ἀκριθοῦν, ἡ αἴτία περὶ
χάνει, 374 οὐ περὶ σὲ

τὸν

τὸν συνηγοροῦντα τῷ Gel
Καὶ εἰ ἄγραφόν ἔστι τὸ ζητούμενον, καὶ διὰ τοῦ
ζητε
οὐχ ἧττον Γραφῶν δεῖξαι τὰ ζητούμενα, Αὐτίκα γοῦν

si

οὐκ ἀνάγκη τὸν 53 πονηρὸν, ὃν καὶ σὺ φὴς ὑπάρχειν,
ἢ γενητὸν εἶναι ἢ ἀγένητον ν

IV. Καὶ à Πέτρος ἔφη. ᾿Ανάγκη. Καὶ ὁ Σίμων"
Οὐκοῦν εἰ γενητός ἔστιν, 0

αὐτοῦ τοῦ τὰ πάντα πε-
ποιηκότος γέγονε Θεοῦ, ἢ ὡς ζῶον γευνηθεῖς, ἢ οὖ-

σιωδῶς

οθληθεῖς, καὶ ἔξω τῇ wpás
xc (09) ΕἸ γὰρ ἐκτὸς ἣν αὐτοῦ ἡ ὕλη ἔμψυχος οὖσα ἢ
ἄψυχος, 8069 γέγονεν, ἢ δι αὐτοῦ τοῦ οἳ Θεοῦ, ἢ

' οὐκ ὄντων συµθέδηκεν, ἢ τῶν πὶ
ἦν. Πάσης οὖν δὲ

, ὡς οἵμαι, d

ρημένης πρὸς τὴν εὕρεσιν αὐτοῦ, ἀνάγκη

ἫΝ

μιᾷ τοὶ
Ἑκάστην
τὸν αἴτιον bz

αὐτῶν ® ὁδεύουσιν εὑρετὸν αὐτὸν εἶ

τ
*
EJ
8,
B.
à
m
3
ΕἸ
0

φανῇ γεγονὼς, μήπω δεῖν τὸν ποιητὴν @ ποιήσαντα
ὑπὸ μὲ

εἶναι, μήπως τὸ χρήσιμον αὐτοῦ πάν-

πῶν ἀναγκαιότατον 57 εὑρεθείη: εἰ δὲ καὶ μὴ γεγονὼς
ἀποδειχθείη 95, 335 ὡς ἀεὶ ὧν, οὐδ᾽ ἐν τούτῳ ὁ δη-
μιουρ]ὸς μεμπτὸς, ἢ μὴ τῶν ὅλων ἐσ
Suy Ph, εἰ καὶ ἀνάρχῳ ἀρχῇ τέλος ἐπιθεῖναι διὰ τὸ μὴ
φύσεως Το ἔχε
ρεῖ αὐτὸν, ἄδικον κρίνας ἀρχὴν μὴ εἰληφότι τέλος
ἐπιθεῖναι, καὶ καχῷ πεφυκότι ܬ‎ συγγνῶναι, διὰ τὸ
ἄλλο τι γενέσθαι μὴ δύνασθαι, καὶ εἰ τοῦ γενέσθαι τὸ
ἐπιθυμεῖν ἔχοι 78 ΕἸ δὲ ἀγαθὸν ποιῆσαι

ly ὃ κρείτ-

οὐ δεδύνηται, ἢ δυνατὸς ὧν οὐχ ἀναι-

CLEMENTINA. — HOMILIA XIX.

420

καὶ A dimus judicium fore, nonne duntaxat de iis quo

operamur,non vero de iis que credentes loquimur,
acideo audacius de Deo disserimus ? At Simon,
animadvertens Petrum adversus vesaniam suam
dixisse, ait : Μο sine periclitari, tu vero, quam ais
blasphemiam, pratextum ad secessum ne accipias.
Intelligo enim, vis subtrahere te, quo effugias re-
prehensionem coram populo, interdum vero, quia
non scriptum est, quo modo et a quo et quare fa-
ctus sit malus,quoniam non oportet audereplusdi-
cere, quam Scripture : quocirca velut religiosus
duntaxat asseris eum exsistere.Purro 11060 commen-
tus teipsum decipis, noszieus quod, si blasphemia
est, de malo diligenter inquirere, culpa cirea me
aecusalorem est, non eirea te defensorem Dei. Ac
5i seriptum ron est, quod quaritur, ideoque recu-
sas querere, sunt quaedam idonew vie, que pos-
sunt non minus, quam Scripture, quesita demon-
strare. Slalim ergo, nonae necesse est, malum,
quem et tu fateris exsistere, aut factum esse aut
infectum ?

IV. Et Petrus respondit : Necesse est.Ac Simon :
Igitur sifacius est, ab ipso cunctorum creatore
factus est Deo, vel tanquam animal genitus, vel se-
curdum substantiam prolatus,vel extra per tempe-
rationem effectus.Nam si extra Deum erat materia
animata aut inapima,unde factus est,vel per ipsum
Deum, vel a seipso, vel ex non exstantibus conti-
git, vel est de numero relativorum, vel semper fuit.
Omni ergo via, ut puto, hic divisa ad illius inven-
tionem,necessario per unam quamdam earum pro-
gredienlibus obvius erit. Singulas igitur oportet
percurrere, querendo ortum, et auctore invento
culpe obnoxium esse eum intelligere. Nonne ? quo
modo tibi videtur ?

V. Εἰ Petrus : Mibi videtur, quod, licet à Deo
faelus appareat,non tamen ideo culpandus sit con-
ditor, nam forte utilitas illius maxime omnium re-
peritur necessaria, sin vero infectus ostendatur,
velut semper exsistens, neque in hoc creator ac-
cusandus vel non omnium est optimus,si potestati
principium non habenti finem imponere nequit, quia
eam non habel naluram : aut, si potest, non eum.
perisnit,quoniam iniquum judicat,initium non ha-
benti finem imponere,item ei qui natura malusest
non parcere,quod aliud esse non possit,quanquam.

έλων μὴ δύ- p) 6888 cupiat. Si vero bonum eum volens facere non

VARUE LEOTIONES.

5 ἤ €. Tum οὐχί post. ἀλλ᾽ add. D. 9 καὶ deest in O. δν ἑαυτόν O. Dein ὅτι

εἰ C. ex conject, , ὅτι ἡ

id. in textu, ὅτι εἰ ἡ 0, 9 περὶ om. 0, *! οὐ excidit ap. Cl. οἱ S. * τό O. Tum. idem γεννητόν, οἱ postea

ἀγέννητον---Πεννητός---γεννηθείς. 9 τοῦ adjunxi e. O. Tem [σωμ]έδηκεν C.

δ. ἀνάγκην μιᾷ τινι αὐτῶν

Ὁ. ο σοι excidit ox utraque Cleriei edit, δὲ apud S. 9 ποιητήν transcripsi ex O. [n eodem μέμ eum
lacuna trium litterarum p. μέμψιν. P ἀναγχαιότερον C. 56 δειχθεί cum lacuna triv litterarum prae

cedente p. ἀποδειχ'

dedit S. ** [ta 0 c. marg.

τὸ φύσιν C. idem

ἰη Ὁ. Tam αἰεί C. Deinde ἐπεὶ Ὁ, οἱ ex conject. 0 à
» qui in textu exh. à κρεῖττον, Subinde ἦ καί p. εἰ καί, Ὁ, Tum
ὑϊνητῖαι οἱ ἀναίραι αὖ [τόν], quod S recte correxit in ἀναιρεῖ, κ. v. À.

in euj. textu p. ἢ μή, quod

In Ὁ. ἀνερεῖ

αὐτόν. Ἡ Cot, h»c vertit quasi post πεφυκότι addi. voluerit, μή. S. 7? ἔχει 0.
VARIORUM NOT/E

(65) Συµεθθηκώς, [ἢ] C. qui. adnotat : Superiores
codicis Regii ore ad. hunc finem lacere sunt. usque
ad scripturam. Pauca ergo, qua deerant, supplevi et

Ῥαπβοι. GR. II.

uncis inclusi, Praesens autem locus. videri queat mu-
,ܐܬܐܐܐ‎ si conferavur cum. simili in cap. 9. Deinceps
addidi οὖσα ¢, Ὁ, DREssEL.

14

421 S. CLEMENTIS 1 ROM

potuerit, sic quoque bonus est,quia vult neo potest.
tamen ; etin quo potestate caret, omnium est po-
ientissimus, quoniam alteri posse non compelit.
Quod si alius quis potentiam habet, οἱ non emen-
dat, in eo quod potentia preditus non corrigit,ma-
lus esse intelligitur, non coercens eum, quasi ejus
operibus delectetur. Sin autem neo ille potestme-
lior estqui, cum ea potestate destitutus sit, lamen
pro viribus nos beneficiis afficere non negligit.

VI. Et Simon : Quando de singulis quz proposui
locutus fueris, tibi malitie auctorem declarabo ;
tum et ad quie dixisti respondebo tibi, quemque ais
Deum inculpatum, culpa subjacere ostendam. Ac
Petrus : Quoniam exiis, que ab iaitio loqueris,
animadverto te nihil aliud conari, quam uti Deum,
tanquam malitie principem, culps subjieias,
statui peromnesquas volueris vias te comitando ma-
nifestare,Deum extra omnem eulpam esse.Dixit Si-
mon : Ista profers, velut amans Deum quem arbi-
iraris, sed verax non 6s. Et Petrus : Tu vero pro-
fers, sicut malus, odio prosequens Deum quem
ignoras, blasphemas dimittens voces. Simon : Me-
mor esto, quod me malitiz principi comparavoris.
Petrus : Fateor, falsus eum, comparans te znalo.
Coactus enim fui, quoniam non inveni tibi iequa-
lem,aut pejorem quam tu.Bam ob causam te malo
comparavi : nam eliam malitiie principe mullo pe-
jor es.Nam malum nemo ostendere potest Deo oblo-
qui ; te vero confidenter detrahere cuncli,quotquot
adsumus, videmus. Ac Simon : Qui verilalem in-
quirit, nulli ullo modo debet gratificari aliquid
preter id quod est. Alioqui cur et principio inqui
rit ? Quid vero, nonne ego quoque possum, omisso
rerum diligenti examine,in laudesDei,quem ignoro,
omne meum tempus impendere ?

VH. Tum Petrus ; Non adeo beatus es, ut eum
laudibus ac hymnis elferas, sod nec hoc bonum fa-
cere poles.Nam eo plenus esses.Sic enim, qui men-
tiri nescit,noster doctor praedicavit: Ex abunduntia
cordis os loquitur *. Unde tu, abundans mala
voluntatepropterignorantiam,detrahis de solo bono
Déo,necdum pro merito eorum quie effutiisti pate-
ris. Si judicium fore non credis,forte et neque
Deum patas exsistere.Unde,tantarm ejus non capes-
sens patienliam, te magis ae magis ad. vecordiam
extendis. Et Simon : Ne speres quad me timore di-
moturus sis, ne a te quaeram exemplorum verit
iem.Ego enim adeo veritatis sum appetens,ut cjus

(a) Matth. xi, 34.

VARLE L

73 ]ta 0, c. C, κατορθοῦν utraque Clerici editio.

textus. Tum τό p. τῷ C. 15 ἡμᾶς ε ἣν Ὁ, 99 δτ'
textu, αἱ Ὁ. 11 Ila Ὁ δὲ ex conjeet. C., in cuj. tex
βούλῃ. 19 τόν adjunxi e. Ὁ, 9 ἀρεῖς C. dez. (sic)

conject. C., qni in textu exh.

μόνα, 8! Lection
video. Proximurn καί om. Ὁ. δ) |

D

γάρ p. σὺ γάρ C. 9 ἆλη
τοσοῦτος in lextu. In margine uiriusque edit. Clerici :

. PONT. OPERA. DUBIA.

À ναῖτο, καὶ

δὲ

498

ὃ
ἐν ᾧ ἀδυνατεῖ πάντων ἐστὶ δονατώτα-
τέρῳ τὸ δυνατὸν καταλείπεται, El δὲ
pos δυνατὸς, καὶ μὴ κατορθῶν 9, ἐν ᾧ
ὃς ὧν μὴ κατορθοῖ, πονηρὸς ὧν ὡμολόγηται, μὴ

οὕτως ἀγαθός ἔστιν, ὅτι θὲ ὃ

» οὐ

vat

τος, ὅτι μὴ ܬ‎
ἐστί τις $

ܘܘ

ς

παύων αὐτὸν, ὡς τοῖς ὑπ) αὐτοῦ γινομένοις ἡδόμενος
Ei δὲ οὐδ᾽ αὐτὸς
ἄδυνα τὸ

ὀκνῶν.

γΙ. Καὶ ὁ Σίμων" Ὅταν 15 εἰς ἕκαστον ὧν προέ-
a διαλεγθῆς, σοὶ τῆς κακίας τὸν αἴτιον δείξω,
Τότε Ἡ σον καὶ πρὸς ἃ εἴρηκας ἀποκρινοῦμαι, καὶ ὃν
μψιν εἶναι ἀποδείξω. Καὶ
34 ἀφ᾽ ὧν ἀπ᾽ ἀρχῆς φίξγγι συν-

0 ὑπὸ

φὴς θεὺν ἂμ

μηδὲν ἕτερον σπου'
μόνα τὸν Θεὸν ὑποδάλ.
αἷς 816 βούλει 5 ὁδοῖς
πάσης ἡ

δάζοντα, ἢ ὡς κακίας Ίγε-

μέμψει, προῄρημαι πάσαις
συνοδεύων δεῖξαι τὸν 79 Θεὸν

ἐκτὸς ὄντα. Καὶ ὁ ἔφη"

έμψεως ων

Ταῦτα ὡς ἀγαπῶν θεὸν ὃν νενόμιχας λέγεις, ἀλλ᾽ οὐκ

ἀληθεύεις, Καὶ ὁ Πέτρος: Σὺ δὲ ὡς κακὸς μισῶν Θεὸν,
ὃν ἠγνόησας, βλασφήμους ἀφίης 9 φωνάς. Καὶ ὁ Σί-

μων’ Μνηµόνευε ὅτι µε κακίας ἡγεμόνι παρείλασας,
Καὶ ὁ Πέτρος: Ὁμολογῶ, ἐψευσάμην παρεικάσας σε
τῷ πονηρῷ, ἠναγκάσθην γὰρ ἐπὶ τῷ μὴ εὑρεῖν τόν
σοι @ ἴσον ἢ καὶ χείρονα, Τούτου ἕνεκα τῷ πονηρῷ
ἱκασα. Σὺ γὰρ 85 καὶ τοῦ τῆς κακίας ἡγεμό-
νος πολλῷ πονηρό
οὐδεὶς χατειπόντα

σε muy:

ρος τυγχάνεις. Τὸν γὰρ πονηρὸν

τοῦ δεῖξα, δύναται, σὲ δὲ τ

ρῶς καταλέγοντα οἱ πάντες παρόντες
Ὁ ἀλήθειαν @ ζητῶν
παρὰ τὸ ὃν χαρίζεσθαι. Ἐπεὶ

; ¥) δὲ καὶ ἐγὼ οὐ δύναμαι, παρε

Καὶ ὁ Σίμων"

τί

ζ i

ἀρχὴ

ܨ
βοῦν τὰ πράγματα, εἰς ἐγκώμιον οὗ μὴ ἐπίσταμαι‏
Θεοῦ τὸν πάντα μοὺ δαπανᾷν χρόνον ;‏

VIL Καὶ ὁ Πέτρος 0
αὐτὸν ὁμνεῖν, οὔ
νασαι. Αἱ
δὴς ἡμῶν

δίας

τοσοῦτον δν εἶ μαχάριος
μὴν τὸ ἀγαθὸν τοῦτο ποιῆσαι δύ-
3 γὰρ πλήρης ἂν ἧς, Οὕτω γὰρ ὁ ἀψευ-
διδάσκαλος" Ἐκ. περισσεύματος καρ-
“Ὅρεν κ

ἀγνοίας αἰτίᾳ, κατα.

στόμα λα; σὺ

À περισσευόµενος

εις 3717 τοῦ

σῇαι, τάχα
οπαύτης Uu

. Ὅθεν τῆς

Ὁ μακροθυμίας οὐ
o» πρὸς ἀπόνοιαν αὐτὸν ἐμτέίνεις, Καὶ ὁ Σί-
Ὁ μων" Μὴ ἔλπιζε φόδῳ δυσωπήσειν µε, μὴ Cn σοι

τῶν παραδειγμάτων τὰ ἀληθῆ, Ἐγὼ γὰρ τοσοῦτον

ο τιλκμδλόμμνος

ECTIONES.

Errat S. de C. ΤῈ κρείττων O. et margo. C., κρείττω
ἂν C. Idem διαλεχθῇς ex conject, διαλεχθείς in
lu πότε, 7 βουλεί dedi c. O. p. vulg. forma solcca
id. ex eonjecL, ἀφείς S. Deinceps ἡγεμόνι 0. et ex
em Otioboniani sot (σόν ΟἹ 8. quoque proposuisse

(sio) O. ** Ita O c. 8. in marg.,
ποσοῦτο, Unde lapsus Schwegleri. 35 Pro σύ

Jacuna in O. In eodem pr. man. scripserat προχιρέσιν. δ Pro μήπω lacuna in 0, 853 [κρί]σιν οἴῃ C., ἢ κ.
οἴῃ S. Uterque post ἔσεσθαι ponit punctum. 5 μη δ[ὰ xal] C., μηδὲ σύ mavult S.

429 CLEMENTINA.

— HOMILIA XIX.

430

ἀληθείας ὀρέγομαι, ὡς αὐτῆς 89668 μὴ ὀκνῆσαι µε 89 A causa non pigeat me etiam periculum suscipere.

ταὶ τὸ κινδυνεύειν ἀναδὲ
χῆς σοι ὑπ᾽ ἐμοῦ προταθέ
λέγε.

VII. Καὶ ὁ Πέτρος: Ἐπειδὴ τολμᾷν ἡμᾶς ἀναγ-
κάζεις, τὰς τοῦ Θεοῦ τέχνας ἀκριθῶς bos

σθαι, Πλὴν πρὸς τὰ ἀπαρ-
τα, εἴγε εἰπεῖν ἔχεις, ἤδη

ρόντας M-
Ὑειν, καὶ ταῦτα ἀνθρώπους τοὺς μηδὲ τῶν ὁμοίων τὰς
τέχνας ἀκριβῶσαι δυναμένους, διὰ γοῦν τοὺς
εστῶτας, ἀντὶ τῆς εὐσεθεστάτης σιγῆς, περὶ ὧν ܗܘ‎

παρ-
Ἆεις διαλεχθήσομαι. Συνομυλογῶ σοι εἶναί τινα κακίας
ἡγεμόνα, οὔ 9 τὴν γένεσιν ἢ 3 Γραφὴ οὔτε ἀληθὲς,
οὔτε ψευδὲς εἰπεῖν ἐτόλμησεν. Πλὴν συνδιαποράσω-

πολλαχῶς τὸ πῶς γέγονεν,

πῶν δοκούντων τὸ εὐφημύτερον ἑλώμεθα,

εἴπερ γέγονεν, καὶ
ὶ ἐκ τῶν
» ὅτι 8:
ταύτῃ μᾶλλον, πασῶν

τὸ εὐφημότερον mpim
ὑπονοιῶν καθαρ

εισῶν, καὶ ἄλλης ἱκανῆς καὶ ἄκιν-
δυνοτέρας παρακειμένης ὑποψίας. Πλὴν ἤδη σοι πρὸ
τῆς 818 ζητήσεως ὑπίσχν
τήσεως ἄμεμπτον αὐτὸν μόνον δύναται
Θεόν. :

IX. Πλὴν, ὡς ἔφης, à πονηρὸς εἴγε
ἔστιν, ἢ ὡς ζῶον γεγέννηται "5, ἢ οὔσιωδ
τοῦ προδέδληται, ἢ ἔξω κ.
δέθηκεν αὐτοῦ d

λη ἄψυχος οὖσα ἢ ἔμψυχος ὅθεν γ
ἑαυτὸν δημιουργήσας, ἢ ὑπὸ 6.
πρός τὶ ἐστιν, ἢ αἰεὶ ἦν, εἰ

279
ονὼς, ἢ τῶν.

Ὁ

ἵν γὰρ αὐτὸν μὴ εἶναι
οὗ δυνάμεθα, συνωμολογήσαμεν
Καὶ ὁ Σίμων" Ko)

τὸ κεφάλαιον αὐτοῦ. Λοιπὸν ἐμόν ἐστι
ἀνακρίναντα
ὄντα. Σοῦ δὲ

δεῖξαί σοι τὸν δημιουργὸν

ἔργον ἀποδεῖξαι αὐτὸν, ὡς ὑπίσχησαι
ὡς ἐκτὸς ὄντα Θαυμάζω δὲ εἴ δυνήσῃ.
γὰρ ὁ πονηρὸς C. ζῶ

96
,

y εἰ ἀπὸ
γεγέννηται 98, ἀκολούθως τῆς αἱ .
τος κακίας τυγγάνει. Καὶ ὁ Πέτρος 9, Οὐ πάντως,
Ορῶμεν γὰρ πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀγαθοὺς ὄντας,
καὶ κακοὺς 150 γεννήσαντας, ἄλλους ὃς ὑπάρχοντας

ἑτέρους ὃ
ὄντας, καὶ ἀγαθοὺς προδάλλοντας, ἄλλους δὲ
καὶ ἀγαθοὺς 3
α γοῦν ὁ πρῶτος δη μιουργηθεὶς

χαχοὺς 1, καὶ ἀγαθοὺς ἐσχηκύτας, H
, (η

καχοὺς

ἀγαθοὺς ὑπάρχοντας,καὶ ® ? 9 κακούς

τεχνώσαντας. Αὖ

ἄνθρωπος ἐγέννησε τὸν ἄδικον Κάϊν καὶ τὸν δίκαιον

"AÓ:A. Πρὸς ταῦτα ὁ Σίμων ἔφη" ᾿Ανοήτως πὸ

εἴ

περὶ

παραδείγμασιν. Καὶ ὁ Πέτρος: Σὺ οὖν ἡμῖν A

Θεοῦ διαλεγόμενος καὶ 9 ἀνθρωπίνοις ρώμονοι

Θεοῦ, ἀνθρωπίνοις μὴ χρώμενος παραδείγμασιν, μ'
τοῦ μέντοι νοηθῆναι δύνασθαι τὰ λεγόμενα" ἀλλ᾽ οὐ

δυνήσῃ.

i

D

Porro ad ea, que primitus 8 me tibi sunt propo-
sita, siquidem habes dicere, jam dicito.

VIII. Et Petrus : Quoniam nos cogis, αὐ audea-
mus divinas arles diligenter inquirentes exponere,
idque nos homines, qui nec similium artes vale-
mus exacte cognoscere, astantium certe causa,
pro maxime pio silentio,de quibus cupis disseram.
Faieor teeum quemdam esse malitie principem,
cujus ortum Seriptura neque vere, neque falso ausa
est indieare. Cieterutn una mullis quaramus mo-
dis, quo paeto factus sit, sit faclus est, et eorum
que videbuntur, quod honestius erit ac religiosus,
eligamus : quandoquidem jurehec firmiter sumi-
turjid quidem decere Deo tribuere quod laudabilius
est, eo magis, cum cunctis suspicionibus purgatis
alia idonea minusque periculosa in promptu sit
opinio. Vernm jam tibi ante discoptationem profi-
leor, quod omnes jnvestigationis vie inculpatum
eum solum possunt ostendere Deum.

IX. Itaque, ut dixisti, malus sic factus est, aut
ut animal genitus est, aut secundum substantiam
ab ipso est prolatus, aut extra Lemperatus fuit,aut
per temperalionem contigit ipsius voluntas, aut
sine temperatione et Dei consilio accidit fieri ex non
exstantibus, aut ἃ Deo nullo penitus modo factus
est, aut extra Deum erat materia inanima vel ani-
maia,unde ortum habet, aut seipsum creavit, aut
ἃ Deo faetusesl, aut de relativorum est. numero,
aut semper[fuit; nam eum non esse, dicere non
possumms, quiu in eo quod exsistat consensimus.
EtSimon: Bene cunctas ejus vias divisisti et
summar ejus.Superest ut ego divisionem perpen-
dens ostendam tibi Creatoreni culpa affinem esse.
Tuum vero est demonstrare, sicut professus es,
eum omni culpa carere. Miror aulem si poteris.
Primum equidem malus,si a Deo ut animal genitus
est, consequenter ejusdem malitim est cum prola-
iore. Et Petrus : Non necessario. Cernimus enim
multos homines, qui, etsi boni, malos tamen ge-
nuerunt, alios vero, qui mali sunt, et bonos susce-
perunt, alios autem, qui mali bonos simul ac
malos producunt, alios denique, qui cum boni sint,
et malos et bonos procrearunt.Statim ergo primum
creatus homo genuit iniquum Cainum οἱ justum.
Abelem, Ad hzc dixit Simon : Stolide facis, dum
de Deo disserens etiam humana adhibes exempla.
Et Petrus: Tu igitur nobis de Deo loquere, huma-
nis neo utere exemplis, ita tamen ut que dicis
possint intelligi ; sed nequaquam poteris.

VARLE LECTIONES.

πρέπει €, 9 εἰ

451

X. Jam ergo, quid principio dixisti? Si ex Deo A
malus genitus est, ejusdem cum eo exsistens sub-
stanlia,etiam Deus malus est. Cumque ostenderim
per illud quod ipse tradidisti oxemplum, ex bonis
malos oriri atque ex malis bonos, non admisisti,
humanum prolocutus exemplurn esse.Unde et nunc
neque ego Deum genitum esse recipio,quia gignere
hominum est, non Dei. Sed nec bonus vel malus,
justus vel injustus esse potest Deus, neque etiam
prudens, aut animal, aut quecunque alia. possunt
inesse hominibus, nam ista hominum sunt. Et si
non oportet inter quzrendum de Deo, dare ei quae
hominibus insunt bona, nihil restat intelligere
aut loqui, nisi solum. quzrenda ipsius voluntas,
quam ipse nobis permisit considerare, ul, quando
judicabimur, inexcusabiles simusin iis qua cogno-
soentes non servavimus.

XI. Et Simon audiens dixit: Non. exlorquebis 8
me, ut, de substantia ejus silens, de sola ojus in-
quiram voluntate. Datur enim et de illius substan-
tia intelligere ac loqui, ex bonis, inquam, qu» ho-
minibus insunt. Exempli gratia, homini inesl vi-
vere ac mori ; sed Deo non mori, at. vivere, et vi-
vero in perpetuum. Adhuo insitum est hominibus,
bonos esse et malos : Deo, esse incomparabiliter
bonum. Et ne multum. sermonem protraham
eorum, qui habent homines, prestantiora in seter-
mum possidet Deus. Ait Petrus : Die mihi, Simon,
adest hominibus, gignere malos et bonos,ac facere
mala ct bona? Simon respondit : Adest. Excopit
Petrus : Quoniam ita afürmasti, eorum, quie hi
bent homines, prestantiora oportet Deo tribuere :
cum ab hominibus gignantur mali et boni, Deus
solos bonos potest gignere: preteréa, cum homi-
nes faciant mala et bona, ipse solum bona facere
oblectamento habel. Atque ila de Deo, an non,qua
hominum sunt dicere aut tacerc est, vel ex iis, quae
homines obtinent, bonis, equum est ei largiri po-
tiora ? Sicque omnium bonorum solus est. auetor.

XIL Et Simon: Igitur si Deus solorum bono-
rum auetor est, quid deinde intelligere debemus,
uisi quod malum alia quedam genuerit potestas,
aut forte ingenitum sit. Et Petrus : Neque alia
tus genuil malum, neque malitia ingenita est,
quemadmodum ad finem ostendam. Nune enim
propositum esi mihi demonstrare, ut initio pro-
misi, Deum omni modoesse ineulpabilem.Conces-
simusergo, Deum ex iis, que insunt hominibus,
presiantiora citra comparationem habere. Ex quo
fit, ut productor sit quatuor substantiarum, calidi,

S, CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBlA.

432

eyes; El ἐκ θεοῦ

ἣν ἀρχὴν ἔλ.

τῆς αὐτῆς αὐτῷ ὧν οὐσίας,

X Αὐτίκα γοῦν τί τ'

ὁ πονηρὸς γεγέννηται ὁ,

καὶ πονηρός ἔστιν. Ἐμοῦ δὲ δείξαντος ἐξ οὔπερ 5 αὖ-

τὸς ἔδωκας

ραδείγματος, ὅτι

ἀγαθῶν κακοὶ γί-
ἐκ κακῶν ἀγαθοὶ, οὐ παρεδέξω, ἀνθρώπι-
εἶναι τὸ παράδειγμα. "0089 καὶ νῦν ἐγὼ
οὐδὲ τὸ γεγεννῆσθαι 9 Θεὸν παραδέχομαι, ὅτι τὸ

οὐ Θεοῦ. "AX" οὔτε ἀγαθὸς ἢ
Amos εἶναι δύναται ὁ Θεὸς, οὔτε
ρόνιμος ἢ ζῶον ἢ ὅσα ἄλλα ἀνθρώποις προσ-
Kai
ὕντας περὶ Θεοῦ διδόναι αὐτῷ τὰ ἀνθρώ-

οὐδὲν ἔστι τοῦ λοιποῦ νοεῖν ἢ
ζητεῖν,

γουται καὶ

voi φήσας

νὴν ἀνθρώπων ἐστὶν
yos, ἤ δίκαιος ἢ
μὴν gl

εἶναι δύναται" ἀνθρώπων γὰρ τὰ τοιαῦτα. εἴ

ܝ

7 τὸ τῆς προαιρέσεως
380 αὐτοῦ, ἦν αὐτὸς συνεχώρησεν ἡμῖν νοεῖν, ὅπως

ὧν γνόντες οὐχ

XL. Καὶ ὁ Σίμων ἀκούσας ἔφη" Οὐ δυσωπήσεις με;
περὶ ὃ τῆς οὐσίας αὐτοῦ σιωπήσαντα, περὶ τῆ
ρὲ Ἔστι γὰρ περὶ
ν, λὲ

τῆς mana

js οὐ-

ως αὐτοῦ ζητεῖν μόνης.
αίας αὐτοῦ wal νοεῖν καὶ λέ δὴ ἀπὸ τῶν ἂν-
θρώποις ? προσόντων καλῶν. Οἷον πρόσεστιν ἀνθρώπῳ
τὸ ζῆν καὶ τὸ τεθνάναι, ἀλλὰ τῷ ϑεῷ οὐ τὸ τεθνάναι;
ἀλλὰ τὸ ζῆν, καὶ τὸ ζῇν αἰωνίως, Ἔτι μὴν πρόσεστιν
ἀνθρώποις τὸ κακοῖς εἶναι καὶ ἀγαθοῖς, τῷ δὲ Θεῷ τὸ

Καὶ ἵνα μὴ ἐπὶ ": πολὺ
προσόντων ἀνθρώποις τὰ
τῷ Θεῷ, Καὶ ὁ Πέτρος
πρόσεστιν ἀνθρώποις γεννᾷν
ποιεῖν κακὰ καὶ

p

poles !9 ἀγαθῷ εἶναι,

µηκύνω τὸν λόγον, τῶν

χρείττονα αἰωνίως πρόσεστι

ἔφη"

Affs μοι, Σίμων,

ὃς καὶ ἀγαθοὺς, καὶ ἀγαθά; Καὶ

+ Πρόσεστιν. Καὶ ὁ Πέτρος

s τῶν ἀνθρώπων ποιούντων 1 καχὰ καὶ
αι. Οὕτως

τὰ ἀνθρώποις προσόντα λέγειν
ty, ἤ τῶν ἀνθρώποις προσόντων καλῶν 35
στιν ἀπονέμειν αὐτῷ τὰ κρείττονα ; Καὶ
ούτως πάντων καλῶν μόνος ἐστὶν αἴτιος.

881 XII. Θεὸς μόνων
τῶν καλῶν αἴτιός ἐστιν, τοῦ λοιποῦ τί ἔστι νοεῖν,
ἐγέννησεν ἀρχὴ, ἤ

"
πονηρὸν, οὔτε ἀγέννητόν
܀‎ δείξω, Νῦν γὰρ ἀπο-

Καὶ ὁ Σίμων: Οὐκοῦν, εἰ ὁ

τὸν 15 πονηρὸν b

8 Sor

κατὰ πάντα @ τρόπον ὁ θεὸς ἀμεμπτός ἐστιν, Δεδώ-
χαμεν οὖν ὅτι ὁ Θεὸς τῶν ἀνθρώποις
fog ἔχει, Διὸ καὶ ἐνδέχεται αὐτὸν
έσθαι τῶν τεσσάρων οὐσιῶν, θερμοῦ

προσόντων τὰ

ττονὰ der
προδολέα

VARLE LECTIONES.

n

+ Tia O et ex conject. C., cuj. texlus y

0. 5 περί ἢ 0 πρό C. " ἀνθρώπων 0.
" εἰς 6, ης p.

φρόνημος Β0Γ.
ἀσυτνρίτῳ con]. idem.

vica, 5
γεχαννηκένα:, aut 98374

οὔ]περ C. Idem παραλε!γµατο[ς]. 9 Lej rendum
τὸν πονηρόν), S. pee DI^ Falsus est. S. de C.
V Τα &, τὸ ἀσυγκρίτῳ O., τῷ ἀσυγκρίτῳ C. τὸ

οὕτως ἔφης 0 c. previa laeuna. ldem προσόντων ἀνθρώποις.

15 τῇ Ὁ γενν cum seq. laeuna p. γεννώντων, * [ποιούντων C. ldem μόνος p. μόνον τά, ܐ‎ meg], ἤ οὔ,

διὰ τὰ (τῶν ex conjeot.) ἀνθρώποις ασόντων wa.
καὶ σιωτᾶν ἐστιν, ἢ τῶν àyto ώποις προσόντων καλῶν C.
mavult 8 18 πάντα addidit 8 m conjeot. 0.

Τῶν]

p. περὶ Θεοῦ ἤ οὐ

15 πὸν S, codd.

᾿δὴ τὰ ἀνθρώποις προσόντα p
τό @ εἰ ἄρα γοννητόν 0, ἀγέννητός

433

ἔχειν τὴν ὄρεξιν, προθληθέντα ὃὲ ὑπὸ τοῦ
(63) ἔξω κραθέντα γενέσθα: ζῶο
ὁλοθρεῦσαι κακούς. Καὶ οὔτι
γεννηµένων 3, ὁ πονηρὸς ο

αὐτοῦ πάντων qs
Ἀλλοθέν ἔστιν, οὔτε
Θεοῦ τὴν»

κίαν

τοῦ πάντα πί

ἀπ᾽ αὐτοῦ

νη
ἂν

εἴληφεν, παρ᾽ ᾧ ὑπάρχειν ἀδύνατόν ἐστιν, ὅτι αἵ

οὐσίαι, οὐθέτεραι "9 οὖσαι,
τοῦ προθέδληνται, 882 καὶ ἔξω αὐταῖς χραθείσαις
ὑπὸ τῆς αὐτοῦ τέχνης βουλήσει συμβέδηκεν ἡ πρὸς
τὸν τῶν κακῶν ὅλεθρον ἐπιθυμία: ἀγαθοὺς ὃὲ ἡ
συµθεδηκυῖα κακία ὀλορρεῦσαι οὐ δύναται, οὐδ᾽ εἰ
βουληθείη, νόμῳ γὰρ κατὰ τῶν ἁμαρτανόντων τὴν
ἐξουσίαν ἔχει ®, ᾿Αγνοῶν 85 οὖν τὰ ἕκαστα τῶν τρό-
πων τὴν καν αὐτῶν λαμθάνει διάπειραν, καὶ δὲ
lac τιµωρεῖ. Καὶ ὁ Σίμων P ἔφη: Δυνατὸς οὖν ὑπάρ

πεφιλοχρινημέναι ἐξ αὖ-

ων ὁ Θεὸς χιρνῆν T τὰ στοι
σεις πρὸς ἃς βούλεται
διὰ τί μὴ ἀγαθῶν προαιρετικὴν ἐποίει τὴν ἑκάστου

γενέσθαι προαιρέσεις 38,

χρᾶσιν ;
XIIL. Καὶ ὁ Πέτρος" Νῦν @ ἡμῖν ὁ λόγος πρόκειται
δεῖξαι πῶς ἐγίνετο ὁ πονηρὸς, εἴπερ γέγονεν, καὶ ὑπὸ
τίνος" τὸ δὲ εἰ ἀμέμπτως, ὁπόταν διεξιῶ 80 τὸν νῦν

ἡμῖν προκείμενον λόγον. Τότε τὸ πῶς καὶ διὰ τί ἐγέ-
vero δείξω, καὶ ὅτι ἃ
ρήσω. lA, ἔφαμεν ὑπὸ Θεοῦ προδεθλῆσῃ
τέσσαρας οὐσίας. Καὶ οὕτως βουλῇ τοῦ συγχρίναν-
τὸς 33 συµθέδηχεν ὡς ἠθέλησεν ἡ τῶν κακῶν προ-
αἱρεσις 9. Εἰ γὰρ παρὰ τὴν προαίρεσιν αὐτοῦ ἢ
ἐξ ἄλλης

πτος ὁ πι

ηκὼς πληροφο-
D

ὃς οὐσίας ἢ καὶ προφάσεως αυµθεθή-

χει 9, 883 οὐκ ἦν ἂν τῷ Θεῷ τὸ τῆς βουλῆς βέδαιον' 6
μήπως αὐτοῦ μὴ βουλομένου ἡγεμύνει
συµθήσωνται προσπολεμοῦντες dito

ἀεὶ 38 κακίας
& βουλήμα-
οὕτως ἔχειν ἀδύνατον. Οὐδὲν γὰρ
γεμονικὸν ἐκ συµθεβηκύτος χε:
ἂρ πᾶν τὸ γινόμενον ὑπό

σιν 35, ᾿Αλλὰ ταῦ
ζῶον 31 χαὶ ταῦτα ἡ
νέσθαι δύναται: ἀνάγ
τινος γίνεσθαι.

XIV. Καὶ ὁ Σίμων. Τί δὲ εἰ ἡ 58 ὕλη αὐτῷ σύγχρονος
οὖσα καὶ ἰσοδύναμος ὡς ἐχθρὰ προθάλλει αὐτῷ 846
μόνας, ἐμποδίζοντας αὐτοῦ τοῖς βουλήμασιν, Καὶ
ὁ Βέτρος" Εἰ 59 ἀῑδιός ἔστιν ἡ ὕλη, οὐδὲ ἐχθρά τινός

CLEMENTINA. — HOWILIA XIX.

434

misture experlia,ad neutrum babeant appeten-
iium, prolata vero a Deo atque extra temperaía
exsilerinL animal, voluntatem habens perdendi
malos. Sicque, cunetis ex eo genitis, malus neque
aliunde est, nec ab ipso omnium creatore Deo
malitiarn desumpsit (apud quem existere impossi-
bile est), quia substantie neutre exsistenles exacte

ac distincte ab eo produele sunt, iisque extra tem-
peraUs ab ipsius arte voluntarie contigit deside-
rium pessundandi improbos ; bonos autem que acci-
dit malitia perdere non potest, neque si vellet, Nam
legitime contra peccatores habet potestatem. Igno-
rans igitur singulorum mores diabolus facit adver-
sum illos experientiam, et convictos punit. Tum
Simon dixit: Qui ergo potest Deus miscere ele-
menta, et temperationem facere ad quas vult esse
voluntates,curnonbonorumappetentem fecit unius-
cujusque temperiem ?

XIII, Et Petrus : Nunc nobis demonstrandum est
quo modo factus fuerit malus, si quidem ortum
habuit, et a quo: illud vero, utrum citra eulpam,
exponam, postquam finiero mihi nunc proposi-
tum sermonem. Tum quo modo et cur factus sit
ostendam, ctiam quod. inculpatus sit creator plene
certum dabo. Verum diximus prolatas a Deo fuisse
quatuor substantias. Atque ita ex consilio coag-
mentanlis contigit ut voluit malorum electio. Si
enim preter illius voluntatem, aul ex alia quapiam
substantia vel οἱ causa evenisset, non utique Deo
firmum fuisset propositum, atque metuendum, ne
forte accideret, ul eo nolente principes semper
πα] ο adversarenlur ipsius consiliis. Sed hec
ita haberi nequeunt, Nullum quippe animal e
preterea principale ex accidenti fieri potest.
Necesse enim est, ut omme, quod fit, ab alio
fiat.

XIV. — Ac Simon: Quid vero, si materia, ipsi
tempore el potestate equalis, profert ei, ut qua
sit inimica, principes decretis illius obsistentes ?
Εἰ Petrus: Si materia eterna est, neque ulli est

VARLE LECTIONES.

19 ce
οὐθὲν
ἔχων,

ἕτεραι

b est ταῦτα in Ὁ. [ὄντ]α C. qui tum ser. 000
ubinde ὄρεξιν 0. 3: ἔχον O et ex

ioa. Θ., ὡς ἕτεραι p. οὗ

, ἀγνοῶν οὖν
τῶν τρόπων O. λαμδάϊνε: iu
qui lum exh. ¥
προ[αι:
νοῦν O. "Tum.

ρον ἔχει (f. ἔχειν), ---
conject. C., in eujus textu
ραι S. 9 τὴν ἐξουσίαν p. τὴν
[deleto puneto post ἐξουσίαν) conj. et vertit

ερίαν edidit C. 33 τιμωρ[εῖ καὶ
s Jam sequitur in O πρὸς ἃ
[sew] supplevit idem,

1

VARIORUM NOTAS.

(89) post C. Tum ζωήν 0, al. man. mutatum in
tüov. Hoc pertinet ad illud adullerii genus, quod
Recognitionibus insertum fuisse dicit hofinus in
opusculo De adutferatione librorum Origenis, ut
naturam diaboli ceterorumque demonum mon pro-

positi voluntatisque malitia, sed excepta ac. separata.
creaturae produzeril qualitas. Neque vero dubito,
qnin per Rutinum novo adulterio vetus obductum
fuerit, Eum vide Recogn. να, 55, 56. Cor.

435

nis expers est, expers autem perpessionis beatum
est, beatum vero exsistens inimicitiarum eapax esse
nequit,cum propter eternam creationem non verea-
tur quoquam privari. Quo modo autem non polius
diligit creatorem maleria, eum fructus proereans
appareat, ut nutriantar omnia ab ipso condita ?
Nonne potius eum ut sibi superiorem timet, quo-
modo et terre motibus tremens confitetur, et per-
turbatis undis Domino naviganti a. marique sere-
nitatem imperanti haud cunctanler obediens ac-
quievit(/) ? Nonne etiam demones simul territi ac
venerabundi egressi sont, alii vero eorum, ut in
porcos intrare sibi liceret, prius. petendum puta-
bant, quippe qui absque illius consensu ne in sues
quidem ingrediendi haberent potestatem (c)?

XV. EL Simon: Quid vero, si anima quidem
privata indolom habeat mala ao bona. ingignendi Ὁ
Respondit Petrus: Hae ratione neque bona est,
neque mala, quia anime ac sensus expers agit
sine consilio. Quare οἱ hoc intelligi potest, quo-
modo anima expers procreet anima tanquam pra-
dita, et quamvis sensu carens corpora artificiosa
cum animalium tum plantarum operari videatur.
Tum Simon : Quid vero, si Deus animam ei indi-
derit, nonne reus fit ipse illorum, qua sibi. gignit
malorum? Et Petrus: Si Deus eam. animavit so-
cuudum suam voluntatem, ejus spiritus eum. ope-
ratur, neque Deo inimica ultro exsistere potest,
neque equa pollere potentiu; aut fieri. riequit, ut
quodeunque per eum fiat, secundum ejus gigna-
iur voluntatem. At dices: Ipse. est auctor mali, si
per eam operetur mala. Ast qualia intelligis mala?
Reptiliavenenoinfecta;et plantas letiferas, vel daemo-
nes, vel etium alia, qua» hominibus nocere queant?
Quis quidem ejusmodi mala non essent,si homo non
peceavisset,unde mors supervenit. Nam cum homo
peccati expers exsistebat, venenum reptilium non
operabatur,neque nocivarum plantarum vires, ne-
que demones injurias inferebant, neque aliud ma-
lum natura ei insitum erat; verumtamen immor-
talitatis, ut dixi, ob peccatum jactura facta, aptus
ad quamvis calamitatem recipiendam redditus est.
Si autem dices: Cur igitur humana natura initio
morlis capax ost reddila ? tibi respondeo : Propter
liberum ipsius arbitrium, Si enim non essemus

S. CLEMENTIS 1 ROV. PONT. OPERA DUBIA.

inimica; quod enim semper oxeislit,etiam perpessio- A ἐστιν

καὶ

p ἀπαθὲς
δὲ ὃν μακάριόν ἔστιν, µακάριον ὃὲ ὃν ἔχρρας Demi
χὸν γενέσθαι οὐ δύναται, ἀϊδίῳ κτίσει 51 στερηθῆναί

] μᾶλλον ἀγαπᾷ
φαΐνετα: καρποὺς
ν πάντων τῶν 6

τινος μὴ πεφοδημένη. Πῶς δὲ
πὸν δημιουργὸν ἡ ὕλη, ὁπότε

εἰς τροὶ αὐτοῦ ve

ἐχφύουσα

η-

μένων; Πῶς δ᾽ οὐχ ὡς χρείττονα περόδηται, ὡς καὶ

διὰ τῶν σεισμῶν τρέμουσα ὁμολογεῖ, καὶ ὡς μεγάλα

ἴ
vn τῷ Διδασκάλῳ πλέοντι καὶ γαλήνην ἔπι-

χυματουμ!
τάχιστα πεισθεῖσα ἡσύχασεν ; Τί δὲ καὶ οἱ

dia

μετὰ τοῦ φοθεῖσθαι καὶ προτιμᾷν ἐξ-
» 884 πρότερον
ἠξίουν, ὡς μηδὲ τοῦ εἰς χοίρους
συγχωρήσεως ἐξουσίαν

αἰμονες οὗ
ἔβαινον, ἄλλοι δὲ εἰς χοίρους εἶσελ
παρακαλοῦντες
εἰσελθεῖν

ἄνεν τῆς αὐτοῦ

ἔχοντες s
B Χγ. Κω ὁ Σίμων: Ἡ δὲ εἰ ἄψυχος οὔσα φύσιν ἔχει
ἐμφύευ τὰ κακὰ καὶ τὰ ἀγαθά; Καὶ ὁ Πέτρος" Κα-
τὰ τὸν λόγον τοῦτον οὔτε ἀγαθή ἔστιν, οὔτε κακὴ,
ὅτι μὴ προαιρέσει mp
τος. Διὸ καὶ ἐνταῦθα δεϊδεῖν ἔστιν, πῶς ἄψυχος οὖσα
ἔμψυχος 33 προθάλλει, καὶ ἀναίσθητος οὖσα τεχνικὰ
σχήματα, τά τε ζώων καὶ φυτῶν δημιουργοῦσα φαί-
νεται. Καὶ ὁ Σίμων' Τί δὲ εἰ ὁ Θεὸς αὐτὸς ἐνεψύ-
χωσεν αὐτὴν, οὐκ αὐτὸς αἴτιός ἔστιν ὧν αὐτὴ τίκτει
xai Καὶ ὁ Πέτρος" Εἰ ὁ Θεὸς αὐτὴν ἐνεψύχωσε
κατὰ τὴν αὐτοῦ βούλησιν, τὸ αὐτοῦ πνεῦμα αὐτὴν
ἐργάζεται, καὶ οὐχέτι τῷ Θεῷ ἐχθρόν τί ἐστιν ἢ ἴσο-

ὁ

ει ἄψυχος οὖσα xal ἀναίση-

δόναμον ἢ ἀδύνατον, ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον ὑπ᾽ αὖ-
ποῦ, ὡς θέλει, γίνεται, ܐܬܬܬ‎ ἐρεῖς" Αὐτὸς τῆς κακίας

αἴτιος, εἶ ὃ

sp αὐτὸς BU αὐτῆς ἐργάζεται τὰ κακά,
Ποῖα ἄρα ἐρεῖς τὰ κακά; Ἑρπετὰ ἰοδόλα 9 καὶ βο-
τάνας θανασίμους, ἢ δαίμονας, ἢ καὶ ἄλλα τινὰ τῶν

ἀνθρώποις ὀχλεῖν δυναμένων ; “ΑἈπερ τὰ [νῦν ya] λε-
πὰ" οὐκ ἂν ἦν, εἰ μὴ ἡμαρτίκει ὁ ἄνθρωπος, οὗ
εἴνεκεν θάνατος παρεισῆλθεν' ἀναμαρτήτου 1" γὰρ Du

0, οὗ

τὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐχ ἑρπετῶν ὁ ἰὸς εἰργά

τῶν καὶ
ܗ‎

βοτανῶν αἱ ¢

αι, οὗ δαιμόνων ὀχλή-

ἐγίνοντο, οὐδὲ 396 ἄλλο τι πάθος αὐτῷ προσ-
εἶναι φύσιν εἴχεν" ὃν ἁμαρτίαν δὲ ἐκπεσὼν τοῦ ἀβά-
νατος εἶναι, ὡς ἔφην, παντὸς πάθους γέγονε δεκτικός.

κατ᾽ ἀρχὰς ἐγένετο ἡ ἀνθρω-
φύσις θανάτου δεκτική ¡ Φημί cor Διὰ τὸ αὐ-
σον, Εἰ γὰρ οὖκ ἦμεν θανάτου 8966
5: τιμωρεῖσθαι ὡς ἀθάνατοι
ἐδυνάμεθα. Καὶ οὕτως διὰ τὸ ἀπαθὲς πλεῖόν τι,

Εἰ δὲ ἐρεῖς" Διὰ τί οὖν

τεξού ܬ‎ ἐπὶ

ἁμαρτήματι

mori obnoxii, ob spontaneum peccatum nos im- ἢ κἂν τῇ προαιρέσει ἦμεν γακοὶ "5, ἡ καὶ δικαιοσύνη

(a) Matth. vxvir, 52; vm, 23.
(0) Matth. viri, 26 ; Luc. vir, 24.

(c) Matth, vin, 31.

VARLE LECTIONES.

40 αεί ϱ, £
0., repetit
piunt littere λεπόν (sic. 55 Pro dvapa,

κτήσει conj. C. ἀῑδιότητι proposuit D
» expunctum. * O., commate distinguit post ἑρπετά οἱ Ἰοθύλα, ** Lacunam

o» laeuna in O., sed ad orm mam. rec. ἴσως
55 [ta man. rec. ad oram codicis, in euj. textu κακόν, Subinde 7] καὶ p. ἡ καὶ idem.

δὲ ἀῑδιότητα, mavult S. 9 Post ἔμψυχος
codicis exci-
ἀναμαρτήτου.

VARIORUM NOTE.

(64) Hueusque ms. Cotelerii. AL tria jam peraeta
sunt lustra,ex quoincod. Ottoboniano inveni reli-
quara Clemeatinorum partem (inde a vbb. hom. xix,
14, φαίνεται καρποὺς ἐκφύουσα εἰς τροφὴν πάν:

zw» usque ad hom, xx, 33 ὁρμήσειν ᾿Αντιόχειαν
ἔσπευσεν) hactenus incognitam, quam nuno pri-
mum evulgavi. Lacunas qua occurrunt, conjectan-
do explevi uncisque inclusi. Dnzssat.

431

GLEMENTINA. — HOMILIA XIX.

438

ἐξησθένει, τῶν κακὰς ἐχόντων προαιρέσεις ἀπαθείας A mortales puniri non possemus. Et hoc modo, si ex

αἰτίᾳ τιμωρηθῆναι μὴ δυναμένων.

consilio mali essemus, etiam justitia ob in-

dolentiam magis imminueretur, cum qui mala foveant consilia immunitatis causa penis affici non pos-

sent.

XVI Καὶ ὁ Σίμων πρὸς ταῦτα ἔφη" Περὶ πονηροῦ

τι ἔτι ἔχω ἕτερον λέγειν, Ἢ ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων αὐτὸν

ἐποίησεν ὁ Θεὸς, καὶ κατὰ τοῦτο κακὸς ὁ ποιήσας, ὃς

τὸ μὴ ὃν ἐποίησεν εἶναι, καὶ ταῦτα δυνάμενος αὐτὸν

ἀγαθὸν ποιῆσαι τῷ τὸν γινόμενον μὴ
προαίρεσιν ἰδίαν

πρὸς καχίας
σθαι φύσιν. Καὶ ὁ Πέτρος: Τὸ
ἐξ οὐκ ὄντων αὐτὸν ποιῆσαι: προαίρεσιν ἔχοντα, ὅμοιόν
ἔστιν ᾧ προειρήκαμεν λόγῳ, ὅτι πρὸς τὸ γαίρειν ܚܠܘ‎
τὸν καχοῖς τὴν κρᾶσιν ποιήσας αὐνὸς αἴτιος φαίνεται
τοῦ γενομένου. Μιᾶς οὖν οὔσης τῆς ἀμφοτέρων ἐπιλύ-
σεως, τὸ διὰ τί χαίρειν αὐτὸν ἐπ’ ὀλέθ i

ἐποίησεν ὕστερον ἐροῦμεν. Καὶ ὁ Σίμων" Ἐ
σίους ἐποίησε xal τοὺς ἀγγ

στη τοῦ δίκαιος εἴναιικαὶ διὰ τί ἀρχῇ τε
μήσας,δυ οὗ 97 τι

ἔμηκεν, ὡς κακοῖς χαίρων φαί
Καὶ ὁ Πέτρος: El ἀποστάντα αὐτὸν ὁ θεὸς dp
ὁμοίων κατέστη;

386 νόμῳ, τὴν τιμωρίαν ἐπάγειν
τοῖς ἀμαρτάνουσι κελεύσας αὐτῷ, οὐκ ἄδιχός ἐστι
Εἰ δὲ ὅτι καὶ ἀποστάντα τετίμη; σιμὸν ὁ cta
μήσας προεῖδεν, ὅτι καὶ ἡ τιμὴ πρόσκαιρος, καὶ ὅτι
δίκαιον τοὺς 9

κοὺς ὑπὸ καχοῦ ἄρχεσθα, καὶ ἁμαρτά-
νοντας ὑπ᾽ αὐτοῦ τιμωρεῖσθαι.

XVIL Καὶ ὁ Σίμων" Μήτι ἀεὶ ὢν καὶ οὕτως ἀναιρεῖ-
ται τὰ τῆς μοναρχίας, συναρχούσης καὶ
τὴν ὕλην δυνάμεως ; Καὶ ὁ Πέτρος

διάφοροί εἶσι ταῖς‏ ܐ
φοροί εἶσι καὶ ταῖς δυνάμει‏
ἄρχει τοῦ ἥττονος. ΕἸ δὲ τῆς αὐτῆς‏

οὐσίαις, ὃ νικαὶ ὁ κρείττων

ܘܗܐ

δύναμοι τυγχάνουσιν καὶ ὁμοίως ἀγαθοὶ ἤ κακοί. Ὅτι δὲ
ἧς οὐσίας ® φαίνονται-

οὐκ εἰσὶν ἰσοδόναμοι,οὐ τῆς αὐ
ὑπὸ γὰρ τοῦ Δημιουργοῦ ἡ ὕλη εἰς otov ἠθέλησε ܝܗܘܡ‎
μου ἠνέχθη σχῆμα Καὶ μήτι v, Un del
ἣν οὐσία, οὔσα ὕλη @ ὡς Θεοῦ ταμεῖον. Οὐ γὰρ ἔστιν
εἰπεῖν, ὅτι 9 ἣν [ταμεῖον], ὅτε ἀκτήμων ἣν ὁ θεὸς,
ἀλλὰ ἀεὶ ἦν μόνος ἄρχων αὐτῆς. Διὸ καὶ ἀΐδιος µό-
[vos] δι, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ ὑποθέσει καλῶς ἂν λέγοιτο
ὄντας καὶ τοῦ ἄρχοντος καὶ τοῦ [ἀιδίου] Καὶ ὁ Σίμων
ἔφη" Τί οὖν ἑαυτὸν ἐποίησεν ὁ πονηρός ; Καὶ οὕτως
ἀγαθὸς ὁ Θεὸς, ὅτι, εἰδὼς αὐτὸν ἐπὶ χακῷ ἐσόμενον,
γινόμενον αὐτὸν οὐκ ἀνεῖλεν, ὅτε ὡς ἀτελὴς ἀναιρεθῆ.
ναι δυνατὸς ἦν ; Εἰ γὰρ ἐξαίφνης συμδέθηχε καὶ ταῦτα
πέλειος, καὶ διὰ ταῦτα τέλειος ®92 καὶ διὰ ταῦτα
προσπολεμεῖ τῷ δημιουργῷ, ὡς ἐξαίφνης ἰσοδόναμος
αὐτῷ γεγονώς.

ἔστιν εἰ

XVI. Ad hec Simon : De malo aliud quid dicere
habeo. Nimirum si Deus eum ex nihilo fecit, hac
quoque ralione ereator est malus, utpote qui non
existentem ejusmodi fecerit, quamvis liceret, eura
facere bonum, si genitum ita creasset, αὐ propria
natura propensitatem ad malum non possideret.
Tum Petrus : Quod fecerit ex nihilo propensitate
pradltum non differt ab illo, quod supra diximus,
eum quia malis gauderet mistione composila cau-
sam esse videri eorum, que proveniunt. Qum ea-
dem sit utriusque solutio, posthac explicabimus,
car ita ordinatam sit, ut malorum pernicie gaudere
videatur. Et Simon : St ot angelos libera potestatis
fecit, malus autem justus esse destitit, cur impe-
rio honorabatur? Nimirum is qui honoravit, ob
quem honoravit, malis gaudere videtur. Tum Pe-
trus: Si post defectionem Deus,ut similibus regna-
ret, lege constituit ei praecipiens, ut poenas pecca-
toribus infligerel, non ideo injustus est. Quod si
etiam post defectionem eum honoravit, utile inde
proventurum previdit, qui honoravit ; nam οἱ ho-
nor temporalis est, οἱ justum malos a malo regi
aique peccatores ab eo puniri.

XVII. Tam Simon : Si sempiternus non fuit, an-
non eo ipso et monarchie et relique ex materia
provenientis polentie consorlium deletur? Et Pe-
trus : Si substantiis differunt,differunt etiam facul-
tatibus, et potentior imperat inferiori. Sin autem
ejusdem sintsubstantis, eadem potentia prediti ex-
sistunt, ei quidem simili modo vel boni sunt vel
muli. Scd cum pari potentia non utantur, cjusdem
quoque substantia non esse videntur; materies enim
a Creatore impensa fuit, in qualem mundi formam
ille voluit. Neque contendi potest, semper exstitisse
substantiam, quippe que, ut. materios, fuerit Dei
cella penaria. Non enim licet dicere, eam fuisse
cellam penariam, cum inops esset Deus; at vero
semper is exstitit solus illius dominus. Quam ob
rem et eternus solus, ideoque bene ea diceretur
esse vere exsistentis etdomini atquesempiterni. Tum
Simon: Quid, inquit, si semetipse creaverit ma-
1116 ? Απ Deus et hoe modo bonus est, ut, etsi cogni-
tum habebat, versaturum eum in malo, non dele-

D verit, qui non absolutus exstingui poterat? Etenim

8i subito simul cum eo factus fuerit, et id quidem fiuitus eoque perfectus, ob ipsam causam bellaretur
conira creatorem, cui nimirum ab initio par natus erat potentia.

XVII Καὶ ὁ Πέτρος: "Αδύνατα λέγεις" καὶ γὰρ
xax! ὀλίγον γιτόµενον αὐτὸν ὡς ἐχθρὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ προαι-
ῥέσει ἀνελεῖν ἠδύνατο, Καὶ προγινῶσκων γίνεσθαι αὖ-
τὸν οὐ καλὸν, οὐ 33 συνεχώρε:, εἴ μὴ πρὸς αὐτῷ χρή-

XVIII. Excepit Petrus: Dicis, qui fieri non pos-
sunt;neque enim eum paulo ante genitum ut ini-
micum e consilio ipse exstinguere potuit. Λο cum
previderot, eum non bonum futurum, non sibi as-

VAVUE LECTIONES.

*! Leg. fortasse δι᾽ 6, ** Vbb. οὗ

ἧς αὐτῆς οὐσίας addidi de conjectura. 9 οὖσα οὐχ ὕλη 0, "9 ὅτι non

est in cod. δ᾽ po (sine accentu) seq. lacuna 0. 9? οὐ adjunxi ex conjectura.

439

Neque subito per semetipsum perfectus evadere po-
iuit. Nam is qui nondum erat, formare se ipse non
potuit, neque perfectus facultatem habet ex nihilo
oriundi, neque eum ortum :equa potentia praeditum
recte aliquis dixerit. Respondit Simon: An non
forte illorum est, quz ad finem aliquem creaban-
tur? loc modo malignum non est malum peronne,
ut aqua quidem igni,bona autem suo lempore terra
sitienti ; quomodo et ferrum bonum in agrieultuva,
malum aulem ad necem perpetrandam : etiam de-
siderium ad matrimonia ineunda baud pravum,ad
adulterium aulem noxium; ut et occidere nefas,
quamvis pulchrum ex occidentis consiiio ; et avari-
tia malum, quamvis dulce avaro, et, quzcunque
sunt hujusmodi, eodem se modo habent. Sed hac
ralione neque malum est malum, neque bonum
contingit esso bonum, cum alterum operetur alte-
xum.Qui autem id, quod male fieri. videtur, aucto-
rem delectat, ei vero dolores oreat, qui patitur ? Et
si quisob nimium sui amorem quantum fleri potest
sese oblectans male facore putatur, cui non res
esse videtur injusta,si ob illum amorem per justum
judicem gravius patiatur?

XIX. Et Petrus : [psi viriliter nos castigare debe-
mus,quando libido ad alterius noxam vult impel-
lero, scientes quippe malum delere posse improbos,
ut qui ab initio eorum acceperit potestatem. Neque
hoc malum iis qui mala perpetrarunt ; ast paenam
animas eorum post peremptionem exspectantem
pro male przedispositis omni eum jure aliquis dieat
duram. Quare, αἱ dixi, evitetur oportet alia injusti-
tia pro brevi voluptate, ne ob parvam letitiam 8
terna luatur pena. Tum Simon: An forte non ex-
sistit, quod nalura malum est aut bonum,sed modo
differt et unore? Ita apud Persas mos est matrimo-
nium ineundi cum matribus, sororibus, filiabus,
alias autem ducere sevissimum appellatur. Unde
malorum non definitorum Dei judieium non esse
potest pro omnibus.Et Petrus dixit: Hoc subsistere
nequit: nam omnibus exsecrandus videtur coitus
cum matribus,si etiam Perse, qui partiuneula sunt
generis humani,iuiquitatem exosi corum moris non
capiant.1ta et Dritanni palam coram omnibus coeunt
sine pudore; alii humanacarne vescuntur sine fasti-
di» ;alii ea que canes et alia. nefanda. perpetrani.
Hoc modo non judicandum est de sensu secundum
naturam perverso.Nam et occili malum est,etiamsi
non omnes ita dicant, cum nemo ipse sibi dolores
parere velit, nec poona ob furtum sibi inflicta ullus
delectetur. Si quis ergo nullatenus concedit pecea-
tum exsistere, necessario et tertium judicium ob ea
recte exspectandum est. Qui cum Petrus dixisset,

S. CLEMENTIS I ROM.

Sociasset,nisi cognovissol,ita eum sibi fieri utilem. A σιμὸν γινόμενον ἠπίστατο, Καὶ

PONT. OPERA DUBIA.

τέλειος ἐξαίφνης
Ἑαυτὸν γὰρ 6 μήπω
οὐκ ὄν-

οὐχ οἷός τε ἦν.

ἑαυτοῦ γενέσθαι

ἐδύνατο, καὶ τέλειος οὔτε
τῶν γενέσθαι τι οὐσίαν ἔχειν @ δύναται, καὶ γεννητὸν
ὑπάρχοντα τῷ ἀεὶ ἰσοδυναμεῖν οὐκ ὀρθῶς ἂν εἴποι τις,
Καὶ ὁ Σίμων: Μήτι οὖν τῶν πρός τί ἔστιν ; Καὶ οὕτως
πονηρὸν οὐκ δ᾽ ἔστι κακὸν μένον ὡς ὕδωρ πυρὶ, ἀγα-
θὸν ὃὲ τῇ εὐκαίρως διψώσῃ γῇ᾽ ὥσπερ γε καὶ αἰδηρος
εἰς μὲν γεωργίαν καλὸς, εἰς δὲ φόνους χακός" καὶ ἡ
ἐπιθυμία ὃὲ εἰς μὲν γάμους οὐ κακὴ, εἰς δὲ μοιχείαν
χαλεπή" ὡς καὶ τὸ φονεῦσαι κακὸν, ἀλλὰ τῷ φονεύ-

σαντι πρὸς ὃ 4
κὸν, ἀλλὰ τῷ πλεονεκτοῦντι ἡδύ" καὶ ὅσα τοιαῦτα τυγ-
ὠχει τὸν τρόπον, Τούτῳ δὲ τῷ λόγῳ
τὸ χαχὸν κακόν οὔτε τὸ ἀγαθὸν ἀγαθὸν
τυγχάνει" ἑκάτερον γὰρ τὸ ἕτερον ἐργάζεται. Μήτι
δοκοῦν χκαχῶς γίνεσθαι εὐφραίνει
` ποιοῦντα, κολάζει δὲ τὸν πάςχοντα ; Καὶ
δου
ἔστιν, καὶ διὰ τοῦτο ܗܗ‎ 388. πείσεσθαι ὑπὸ δι-
καΐου δικαστοῦ περὶ τοῦ ἑαυτὸν ἡγαπηκέναι, τίνι T οὖκ.
ἄδικον φαίνεται ;

τα: καλὸν, καὶ ἡ πλεονεξία κα-

χάνει τοῦτον πε

ἔστιν,

τὸ μὲν τὸν

εἰ ἄδικον

κεἴ τὸ ἑαυτὸν ἀγαπήσαντα εὐφραίνειν ὡς δυνατόν

XIX. Καὶ ὁ Πέτρος: Ἑαυτὸν χρὴ κολάζειν τότε τῇ
ἐγκρατείᾳ, ὅταν ἡ ἐπιθυμία πρὸς £

ου βλάδην ὁρ-
μῆσαι θέλῃ, εἰδότα ὅτι @ ὁ πονηρὸς τοὺς μὲν κακοὺς
àv)

» δύναται, dm" ἀρχῆς

τὴν wat αὐτῶν εἰληφὼς
ἐξουσίαν, Καὶ οὔπω τοῦτο κακὸν τοῖς κακὰ πράξασι

ἀλλὰ τὸ μετὰ τὴν ᾿ἀναίρεθον τὰς ψυχὰξ αὐτῶν κόλα.
θομένας διαμένειν, ποῦτα ὄντως οῖναι χαλεπὸν buoiluis
ᾧ τῶν ανιὸς πὐοδεωρισοένων dede Syus. alegre etg,
οὗ ܤܘܐ‎ παραιτεῖσθαι χρὴ, ὡς ἔφην, βράχείας χά.
por ἡδονῆς ἄλλον ἄδικον πρὸς τὸ μὴ αὐτόν τινὰ ὀλίγης
χέριν ἤϑονης ἀῑδίῳ περιβαλεῖν κολάσει, Καὶ bonus"
Ἐήτι οὗν οὐὴο ἔσει τῇ ple πονηρὸν ἢ ἀγαθὸν, ἀλλὰ
; [οὕτω] ὃν παρὰ Πέρσαις ἴδιον
τὸ γαμεῖν ` ἀδελφὰς, θυγατέρας, ἄλλας δὲ

νόμῳ διαφ

ὥσπερ χαλεπώτ[ατον ἀγορεύεται. Ὅθεν τῶν κακῶν
μὴ ὡρισμένων πᾶσι τὴν ἐκ Θεοῦ κρίσιν προσδοκᾶν
οὐκ ἔστιν. Καὶ ὁ Πέτρ δύναται τοῦτο συ-

στῆναι πᾶς: γὰρ φαίνεται, ὅτι τὸ μητράσι μίγνυσθαι
μυσαρὸν, κἂν Πέρσαι, μόριον ὑπάρχοντες τοῦ παντὸς,
ὑπὸ κακοῦ ἔθους τῆς μυσαρᾶς αὐτῶν πράξεως τὸ
ἄνομον μὴ ἀντιλαμθάνωνται 99, Ὡς καὶ Βρεττανοὶ ἐμ-
φανῶς ἐπὶ
καὶ ἄλλοι σάρκας ἀνθρώπων ἐσθίουσιν, κ.

πάντων κοινωνοῦσιν, καὶ οὐκ αἰδοῦνται"

οὗ μυ-
ουται" 389 καὶ ἕτεροι τὰ κυνῶν καὶ ἄλλα ἄῤ-
ἕητα πράσσουσιν ®, Οὕτως οὐ χρὴ αἰσθήσει ὑπὸ ἔθους
ποῦ κατὰ φύσιν ἐχτραπείσῃ τὰς χρίσεις ποιεῖσθαι.
καὶ γὰρ τὸ φονευθῆναι

ἐγώσιν, ὅτι μηδεὶς αὐτοπαθεῖν 05
ἐπὶ τῇ ἑαυτοῦ χολά

σά

ܝ

ἔστιν, κἂν μὴ πάντες

, καὶ χλοπῆ οὔ-
ἔδεται, Κἂν οὖν ἑνὸς οὐ-

VARUE LECTIONES.

58 ἢ

Ὁ. ὃν οὐχ adjunxi ex conjectura. δὲ Ita leg.‏ ܬ

notat 0 in margine, μήτοι y: in textu. * τινί 0,

9 ὅτι Sscripsi ex conjectura. "δ Σιχαίως τὸν κακῶς προδιωρισμένον (sic) ὀρθῶς ἔχειν εἰπόντος 0, 99 Supra

lacunam, quam expleyi vox [ουτω] signa "

πρασσουσιν O.

apparent. Fortasse legendum
gandi in line enuntiationis ponendum. 9 ἀντιλαμοάνονται Ὁ, δὲ καὶ ἕτεροι κυνῶν καὶ ἄλλοι

[4] monne οἱ signum interro-

ἄῤῥητα

χρί

v mp

ἁμαρτήματα ὀρθῶς ἔστι

προσδοκᾷ», Ταῦτ
pot.
XX. Καὶ ὁ Πέτρος: Μεμνήμεθα τοῦ Κυρίου ἡμῶν

καὶ Αιδασκάλου, ὡς
μυστήρια ἐμ.
ܟ‎

τῶν οὐρανῶν βασιλείας τὰ μυστήρια 53, Σοὶ δὲ, mo-

ἐντελλόμενος εἶπεν ἡμῖν. Τὰ

ἴς υἱοῖς τοῦ οἴκου µου φυλάξατε,

ἰδίαν ἐπέλυε c

καὶ τοῖς αὐτοῦ μαθητα

ἢ τὰ

λεμοῦντι ἡμᾶς καὶ μηδὲν ἕτερον διασχοποῦντι

ἡμέτερα εἴτ
λέγειν, ἀσεθεῖν ἐστίν. AM ἵνα μὴ
παρεστώτων, ὅτι ἀδυνατῶ πρὸς τὰ ὑπὸ σοῦ ῥηθέντα
σεως διαμηγανῶμαι),

ἀχηθὴ ὄντα, εἴτε ψευδῆ, τὰ ἀπόῤῥητα

δόξωσί τινες τῶν

ἐρῶ πρό-

ἀποκρίνασθαι ) -
τερον πυνβανόμενός σου, εἰ τὸ μὴ ἀλγεῖν ἦν, τί ἂν
ἐστιν ἦν ὁ πονηρός, Καὶ ὁ Σίμων ἔφη: Οὐδέν, Κι
Πέτρος" "Api qe τὸ πονηρὸν τὸ ἂλ
θανεῖν; Καὶ ὁ Σίμων" Φαίνεται, Καὶ ὁ Πέτρος
ܕܐ‎ ἀλλ᾽ οὐδὲ μὴν

καὶ θαν τῶν

ἔστι καὶ

Οὐκ ἄρα ὑπάρχει
ὑπάρξαι δύναται: τὸ γὰρ ἃ
συμβαινόντων ® ἐστὶν, ὧν οὐθέτερόν ἔστι παρούσης
890 εὐσθενείας. Τί 55 γάρ ἐστιν ἀλγεῖν ἢ τὸ ἀναρμοσ-

τί δὲ θάνατος ἢ χωρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος;
οὔτ᾽ οὖν ἁρμονίας οὔσης τὸ ἀλγεῖν ἔστιν" τὸ γὰρ θανεῖν
οὐδὲ ὅλως τῶν ὑπαρκτῶν ἐστὶν, ὅτι θάνατος οὐδέν
ἔστιν, ὡς ἔφην, ἢ χωρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος, οὗ
συμβάντος, τὸ μὲν σῶμα φύσει ἀναίσθητον ὃν X
4 δὲ ψυχὴ αἰσθητὴ οὖσα ζῶσα ὑπάρχει. Ὅθεν ἄρμο-
νίας οὔτης οὐχ ἀλγεῖν ἔστιν, οὐ. ἀλλ᾽ οὐδὲ
μὴν βοτάναι θανάσιμοι, οὐχ ἑρπετὰ ἰοβόλα, οὐδὲ ἄλλο
$ θάνατος. Ὅρεν ἀθανασίας
ἐπικρατούσης εὐλόγως πάντα γεγονότα ςανήσεται,
Ὅπερ καὶ οὕτως ἔσται
ὃ ἄνθρωπος ἀθάνατος T
ρηνιϊκῆς] ἐπικρατούσης βασι
χρᾶαις εὔχρατός ἔστιν, ἵνα μὴ ὀξείας [

τὸ πονηρὸν di

σαι

E

αι,

ἀποβαν.

τι τοιοῦτον, οὗ τὸ

δικαιοσύνης αἰτίῳ
στοῦ ܒܐܬ‎

ܨ

ܡܗ
κακών‏
οποιοῦν] “δ τε ἀλγοῦν ἔσται, ἵνα μὴ‏

ἔτι τε καὶ γνῶτις ἅπταιστος, ἵνα μή τι τῶν

ὡς ἀγαθὸν ]ܡ‎
θνητὸς ᾖ.
XXL Καὶ ὁ Σίμων ἔφη" Ταῦτα μὲν ὀρθῶς ἔφης"
νῦν κόσμῳ οὐ Box
ὁ ἄνθρωπος ; λέγω

σοι παντὸς πάθους
ἐπιθυμίας, ὁρ-
poe Καὶ

ταῦτα τῶν συμθαινόντων ἐστὶν, οὐ τῶν ἀεὶ ὄντων,
χρησίμως δὲ τῇ ψυχῇ συμθαίνοντα νῦν εὑρεθήσεται.
"Hee γὰρ ἐπιθυμία ἐκ τοῦ πάντα χαλῶς δημιουργή-
σαντος συμβαίνειν

ώῳ γεγένηται, ἵνα ὑπ᾽ αὖ
p 7%)

ἀγόμενον πρὸς κοινωνίαν τὴν ἀνθρωπι
θύνῃ, ἀφ᾽ ἧς πλῆθος ἐκλογῆς κρειττόνων γίνεται
891 πρὸς αἰώνιον ζωὴν ἐπιτήδειον 9, Πλὴν ἄνευ
ἐπιθυμίας τὴν πρὸς γυναῖκα κοινωνίαν οὐδεὶς ἂν ἀνε-
δέξατο" νῦν δὲ προφάσει ἡδονῆς ὡς £ χαριζό-
μένος ὁ ἄνθρωπος τὸ ἐχείνου βούλημα ποιεῖ, Πλὴν

(a) Marc. 1v, 34.

CLEMENTINA. — HOMILIA XIX.

ὁμολογουμένου εἶναι ἁμαρτήματα, ἐξ ἀνάγκης A respondit Simon : Die mihi, àn de malo ita tibi vi-

448

deatur?

ρου εἰπόντος, ὁ Σίμων ἀπεκρίνατο: Οὕτως σοι δοκεῖ τὰ κατὰ τον πονηρὸν εἶναι ; Εἰπξ

XX. Tum Petrus: Recordamur, Dominum no-
strum et Magistrum nobis precepisse: Mysteria
mihi et filiis domus mea: custodite. Quare et disci-
pulis suis seorsum regni cclestis mysteria expli-
eabat(a). At impium esset, si revelaremus tibi
ineffabilia, adversanti nobis et nihil aliud dispi-
cienli quam dicta noslra sive vera sive falsa. Alia-
men ne circumstantium aliqui credant, me non
posse respondere a te prolatis (similitudine utor),
respondebo, quando ex te audivero, quid significet
erat malus, si non. dolere erat. Et Simon dixit:
Nihil. Tum Petrus : Num dolere et mori malum est?
Respondit Simon : lla esse videtor. Et. Petrus:

-B Non igitur malum semper exstitit, sed ne exstitisse

quidem potest; nam dolere et mori accidentium
sunt, quorum neutrum presenti saluti est conjun-
clum. Quid enim est dolere nisi non congruere ?
Quid autem mors, nisi separatio anime a corpo-
re? Neque igitur, si harmonia exsistit, dolorintrat;
nam mori ne oranino quidem exsistentium ost, quia
mors nihil aliud est, ut dixi, quam separatio anime
8 corpore, quz» cum evenit, corpus quidem sensu
expers dissolvitur, anima autem sensu afecta vi-
vere pergit. Quare neque dolor adest neque mors,
ubi harmonia existit, sed ne plants quidem leti-
fere sunt, neque reptilia venenata, neque aliud
horum quidquam, quorum finis est mors. Unde
omnia recte creata videntur prevalente immortali-
tate. Et hoc ita eveniet, quando justitia gratia homo
immortalis fit, regno Christi pacifico prevalente,
quandoquidem temperamentum ejus mite est, ne
acres proereet cupiditates, insuper etiam sapientia.
non erronea, ut nibil malorum tanquam bonum ad
servitulem vel dolorem ferat, ita ut ille non sit
mortalis.

XXI. Respondit Simon: Hec quidem recte di-
xisti. At homo in hoc mundo nonne tibi cujusvis
mali capax esse videtur? Dico autem cupiditatis,
iracundiz, luctus et. hujuscemodi. Et Petrus: Et
bec quidem sunt aceidentium, non sternorum;
verumtamen anime utiliter conjuncta jam inve-
nientur. Etenim cupiditas ab illo, qui omnia bene
creavit, opifice animali unita est, qua ad mislionem
impulsum multiplicet humanum genas, cujus electa.

D meliorum multitudo idonea redditur ad vitam
ΦΙρΥΠΔΤΗ. Preterea sine cupiditate coitum cum mu-
liere nemo faceret; jam vero voluptatis specie homo
sibi ipse gratilicans illius facit voluntatem. [taque si
quis cupiditate ad legitimum utitur connubium,

VARLE LECTIONES.
50 Gfr. hom. xvrr, 6. 9" Vbb. καὶ ὁ Πέτρος desiderantur in 0, δὲ συµθενόντων 0. , qui deinde in. textu

ἀσθενείας, in margine γρ. εὖσθε

ας, δὲ τὸ O. 9 Seripsi [πικροποιοῦν] ob analogiam onm seq. par-

ticipio, etsi π[ικροποιόν] usui melius respondisset. ἀλγῶν p. ἀλγοῦν 0, 9 ἀνθρωπότηταν 0. 38 ἐπιτή-

δειος Ὁ,

443

impie non agit, sed in adulterium prorumpens im-
pietatem committit, ideoque castigabitur, ut qui
male usus sit eo,'quod bene fuerit ordinatum. Si-
mili modo etiam iracundise concessa a Doo est vis
nos aggrediendi, ut ea excitemur ad. peccatorum
ultionem. Verumtamen immodice qui ea utitur,
injuste agit, recte ea utens justum peragit. At lu-
ctui quoque subjecti sumus, quo doloris esse pos-
simus participes obitus propinquorum, mulieris,
vel liberorum, vel fratrum, vel genitorum, vel ami
corum aliorumve. Commiserationis enim expertes
hominis naturam exuissemus. Simul reliqua omnia
apta esse reperientur, si considerentur modo a me
indicato.

XXII. Tum Simon : Cur autem et homines pre-
mature moriuntur, et morbi periodici veniunt, in-
super et demones, insanie et ealamitates multi-
formes magna castigandi facultate prodita exsistere
pergunt? Excepit Pclrus: Quia homines omnino
libidini sue indulgentes inconsiderate coeunt, et
ita seminibus alieno tempore sparsis ex naturc
indole innumerabilia procreantur mala. . Debebant
potius reputare, uti tempus definitum sit ad plan-
tandum et seminandum aptum, ita et conslilutos
foisse dies ad. coitum idoneos. Hine certe aliquis
Moysis traditis peritus populum ob peccata accu-
sans, noviluniorum secundum lunam ei sabbato-
rum filios appellabat. At vero in principio mundi
homines et longsevi erant morbique immunes,
Sed usu negligenter derelicto, filii illorum vicissim
ob ignorantiam, nt non licuit, miscentes se, innu-
merabilibus calamitatibus liberos suos reddiderunt
obnoxios. Quare et magister noster de illo, qui ἃ
nativitate cecus erat et per eum vidit, interrogan-
ibus, utrum hic peccaverit &n genitores ejus, ut
οσους nascerotur, respondit: Neque hic in aliquo
peccavit, neque ejus genitores, sed ut in eo mani-
festaretur Dei potestas, qus ignorantim peccata
sanat (α). Ae profecto ignorantie causa ejusmodi
res eveniunt, quod videlicet ignoretur quando con-
juge uti oporteat, et an libera sita menstrua pol-
lutione. Jam vero calamitates, quarum antea men-
tionem foeisti, ex ignorantia proveniunt, non e malo
peracto. Concede insuper non peccantem et accipe
non patientem, atque ctiam alios patiendi immunes
ad ei serviendum aptos invenios. Exempli gratia
Moyses propter pietatem tolius vite tempus con-
summavit mali expers, et /Egyptios ob peccata pa-
tientes precibus sanavit.

XXIII. Tum Simon: Hee quidem ita sese ha-
beant. Sed inequalitas inter homines nonne tibi vi-
detur injustissima? Alter enim mendieat, alter divi-
tiis abundat, aller »egrotat, alter nimia valetudine
fruitur, et quz hujusmodi innumerabiliain humana.

(a) Joan. ix, 2, 3.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

444

τιθυμίᾳ χρῆται πρὸς νόμιμον γάμον, οὐκ
μοιχείαν δὲ ὁρμῶν 9 δυσσεεῖ, καὶ διὰ
ὅτι τῷ τ χαλῶς τεθέντι ἐχρήσατο
καχῶς, Ἔτι τε ὁμοίως ἡ ὀργὴ ἐν ἡμῖν ἐξάπτεσθαι φύσιν

Α ἐάν τις τῇ ἐπὶ
sc

τοῦτο τιμωρεῖς

παρὰ Θεοῦ, ἵνα πρὸσ ἄμυναν ἅμαρτη µά-
αὐτῆς ἑλκώμεθα, Πλὴν ἂμ spo αὐτῇ τις χρη-
σάμενος ἀδικεῖ, κατ’ ἀξίαν δὲ χρώμενος τὸ
ἐκτελεῖ, ᾿Αλλὰ ܐܘܡ‎ λύπης ἐσμὲν δεχτιχοὶ, ἵνα τὸ συμ-
παθητικὸν ἔχωμεν ἐπί τε θανάτῳ οἰκείων, γυναικὸς ἢ
τέκνων ἢ ἀδελφῶν ἢ vo

ὅπ’

αιον

ἔων ἢ φίλων ἢ ἄλλων τινῶν,

τὸ συμπάσχειν οὐκ εἴχομεν, ἀπάνθρω-
εν Ἡ, Ὁμῶς καὶ τὰ ἄλλα πάντα οἰκείως
εὑρεφάσεται ἔχοντα, ἐάν qs 20 ὃ ἔλεγον U ἔπι).
νοηῃῇ.

XXII Καὶ ὁ Διὰ τί δὲ καὶ ἄωροι τελευτῶ-
σιν, καὶ περιοδικαὶ νόσοι γίνονται, ὅτι μὲν καὶ δαί-
καὶ μανίαι καὶ πάρη παντοδαπὰ κολάζειν pa-
γάλως δυνάμενα ὑπάρχει ; Kal ὁ Πέτρος: “Ὅτι οἱ ἄν-
θρωποι τὰ πάντα αὐτῶν τῇ ἡδονῇ χαριζόμενοι ἀπα-
ρατηρήτως κοινωνοῦσιν καὶ οὕτως ἡ τῶν σπερμάτων

ποι

18 ὃν 8
1

Σίμων"

po

Καταθολὴ ἀκαίρως ἐπιδοθε

σα φυσικῶς τὰ μυρία ἐκ-
κακά. Ἐχρῆν üt αὐτοὺς λογίζεσθαι, ὅτι, ὡς τοῦ
ὅσαι καὶ σπεῖραι καιρὸς ἐπιτήδειος ὥρισται,
οὕτω καὶ τοῦ χοινωνῆσαι ἐπιτηρήσιμοι ἡμέραι προσ-
ῳχείωνται. 897 Ἔνθεν γοῦν τις ἐκ τῆς Μωῦσέως
παραδόσεως μεμαθηκὼς, αἰτιώμενος τὸν λαὸν ἐπὶ
ἁμαρτίας, υἱοὺς γεομηνιῶν τῶν κατὰ σελήνην καὶ σαθ-
δάτων ἀπεκάλει, ᾿Αλλὰ καὶ κατ' ἀρχὰς τοῦ χόσµου
οἱ ἄνθρωποι πολυετεῖς τε ἦσαν καὶ ἄνοσοι. Ὁπότε δὲ

qv

ἀμελήσαντες τὴν παρατήρησιν ἀπέλιπον, ἔκτοτε κατὰ
διαδοχὴν υἱοὶ à

ἀγνοίας αἰτίᾳ [ὃς] μὴ δεῖν κοινωνοῦντες
πάθη τὰ ἑαυτῶν τιθέασι τέκνα. Ὅβεν καὶ
[Διδάσκ]αλος ἡμῶν περὶ τοῦ ἐκ γενετῆς πηροῦ καὶ
ἀναδλέψαντος παρ᾽ αὐτοῦ ἐξετάϊζων ἐρωτήσασιν],
εἰ 9 οὔτος ἥμαρτεν ἢ οἱ γονεῖς αὐτοῦ, ἵνα τυφλὸς
γεννηθῇ, ἀπεκρίνατο" οὔτε οὗτός τι ἥμαρτεν, οὔτε
ἀλλ᾽ ἵνα δι αὐτοῦ φανερωθῇ ἡ δύναμις
ποῦ Θεοῦ τῆς ἀγνοίας ἰωμένη τὰ ἁμαρτήματα, Καὶ
ἀληρῶς ἀγνοίας αἰτίᾳ τὰ τοιαῦτα γίνεται,
μὴ εἰδέναι πότε δεῖ κοινωνεῖν τῇ γαμετῇ, εἰ καθαρὰ
ἐξ ἀφέδρου τυγχάνει, Πλὴν ἃ προείρηκας πάθη ἐξ
ἀγνοίας ἐστὶν, οὐ μέντοι ἐκ πονηροῦ εἰργασμένου,
Προτέτι δὲ δὸς τὸν μὴ ἁμαρτάνοντα καὶ λάέε τὸν μὴ
πάσχοντα, καὶ πρὸς τὸ μὴ πάσχειν καὶ ἄλλους αὐτὸν
θεραπεῦσαι δυναμένους εὑρήσεις τὸ, Αὐτίχα γοῦν
Μωυσῆς διὰ εὐσίδειαν ἀπαθὴς τὸν πάντα τῆς ζωῆς
Ὁ διετέλεσε χρόνον, καὶ τοὺς Αἰγυπτίους δι ἁμαρτίας
πάσχοντας εὐχαῖς Vào.

C ὑπὸ p

οἱ γονεῖς αὐτοῦ,

ἤτοι τῷ

XXII. Καὶ ὁ Σίμων: Ἔστω μὲν ταῦτα οὕτως ἔχειν.
Οὐ δοκεῖ σοι ἀδικωτάτη ἡ ἐν ἀνθρώποις ἀνωμαλία ;
Ὃς μὲν γὰρ πὸ

5 ὃς δὲ πλουτεῖ, 898 καὶ ὃς
μὲν vo ὃς δὲ) ὑγιαίνει, καὶ ὁμῶς τοιαῦτά
τίνα μυρία ἐν τῷ ἀνθρωπίνῳ βίῳ. Καὶ ὁ Πέτρος"

καὶ

VARUE LECTIONES.

9? ὀρμῶ 0, Τὸ τό 0. τι ἂν εἴ (subnotatum) εἶμεν O.
εννήθη. 7* εὕρης O., qui dein διό p. διά,

7? λέγον (sic) O. 15 cv absque spiritu O., qui dein

445

CLEMENTINA. — HOMILIA XIX.

416

Οὐ συνορᾷς, ὦ Σίμων, ὅτι πάλιν ἐκτὸς τοῦ σκοποῦ À vila reperiuntur alia. Et Petrus: Nonne vides, Si-

τοὺς λόγους πέμπεις; Περὶ πονηροῦ γὰρ ἡμῶν
διαλεγομένων, σὺ ἐκτροπὴν ποιήσας περὶ τῶν ὃο-
κούντων ἀσοπημάτων τὸν λόγον εἰσηγήσω. Πλὴν καὶ

εἰς αὐτὸ ἐρῶ, Ὃ κόσμος ὄργανόν ἐστι τεχνιχῶς γε-

γονὸς 5, ἵνα τῷ ἐσομένῳ ἄῤῥεν: αἰωνίως ἡ θήλεια
πίκτῃ διχαίους αἰωνίους υἱούς, Οὐχ ἐδύναντο δὲ εὖ-
σεθεῖς τὸ ἐνταῦθα ἀποτελεσθῆναι, εἰ μὴ ἦσαν οἱ ἐνδεεῖς

οἴς ἐπιχουρήσουσιν, Ὁμοίως τε καὶ

καὶ νοσοῦντες, ὧν προνοήσουσιν. Kal
περιέχει τὸν λόγον. Καὶ ὁ Σίμων: Οὐν

τοῖς ταπεινοῖς; Πρὸς γὰρ τὸ d

αὐτοὶ χαχουχοῦνται. Καὶ ὁ Πέτρος: ܐ‎ ἣν αἰώνιος

la ἂν ἦν μεγίστη. ᾿Αλλὰ

τα
πρὸς τῷ χλέρῳ τὰ τα

ome αὐτῶν, ἀτυγ

ματα καὶ ὑψώματα ἀνθρώ-
ποις γίνεται. Ὦ δ᾽ ἂν μὴ ἀρέσκῃ ὁ κλῆρος, ἔνεστιν
ἐκκλήτως χρησάμενον καὶ νομίμως διαδικασάμενον
τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ ὑπαλλάξαι βίον. Καὶ ὁ Σίμων. Τίς οὔ-
τος ὁ κλῆρος, καὶ ἔκκλητος ¡ Καὶ ὁ Πέτρος" Τοῦτο
ἑτέρου λόγου ἐξήγησίς ἐστιν. Πλὴν ἐὰν ἐπιτρέψῃς,
δεῖξαί σοι δυνάμεθα, πῶς ἀναγευνηθεὶς καὶ τὴν γέ-
νεσιν ὑπαλλάξας καὶ νομίμως βιώσας αἰωνίου τεύξῃ
σωτηρίας.

Σίμων ταῦτα ἀχούσας ἔφη" Μήτι

XXIV. Καὶ ὁ
νομίσῃς. ὡς ἐπειδὴ εἰς ἕκαστον χεφάλαιον ζητῶν
[σε] συνετιθέμην ὡς πληροφορούμενος ἐφ᾽ 894 ἕτερον
ἐρχόμενον κεφάλαιον ; ἀλλ᾽ d π
πείθεσβα, παρεῖχον, ἵνα bm ἄλλο ἔλθῃς κεφάλαιον,
ὅπως πάσης ἀγνοίας σου μαθὼν μὴ στοχαζόμενος

νοίας σοι τὸ

χαταγινώσχω σου. ᾿Αλλὰ πεπλεροφορημὲ[νων] νῦν
ἤδη 18 τριῶν

ἡμερῶν µοι συγχώρησον, καὶ ἐλθὼν

δείξω σε μηδὲν εἰδότα, Ταῦτα τοῦ Σίμωνος εἰ

ντος

ὁ ἐμὸς ἔφη πατήρ’ Boayia
μου, ξίμων, ἐπακούσας, ὥς σοι φίλον ἐστὶν, πο-

xal λοντος

ρεύου, Μέμνημαι, ὡς τὴν ἀρχὴν πρὸ τῆς ζητήσεως,
ὡς μήπω dw μου λαδὼν, προλήψεις μον κατέ-
φερες. Καὶ νῦν δὲ σας τῆς ζητήσεως
καὶ Πέτρον 7! ἐν ὑπεροχῇ γνοὺς καὶ αὐτῷ τὸ ἀλη-
θεύειν νῦν δοὺς, τί σοι φαίνομαι ὀρθῶς

δὼς, ἢ οὔ; ED μὲν γὰρ ὀρθῶς κρίναντά

ἐπαλλήλως ἂν

κρίνειν εἴς

p ps φαίης,
vos, ὁ xai
θέλων. Ei
τῆς ζητή-
οὐκ ὀρθῶς
πάντων μὴ παύσῃ,

Gp συνθῇ, ἵνα μὴ φαίνῃ 99 προειλημμ
μη Ὧν pn qem t ܝ‎
ετὰ ὁμολογίαν ἥττων δ᾽ συνθέσθα: μὴ
p ܡ‎ y ܚ‎

δ᾽ ἄρα μὴ ὀρθῶς τὸν Πέτρον ἐν ὑπεροχῇ
σεως ἀπεφαινόμην, σὺ ἡμᾶς πεῖσον, πῶς
ἐκρίναμεν, ἢ τοῦ ζητεῖν αὐτῷ ἐπὶ

ἔσται σοι ἑκάστοτε ἡττωμένῳ καὶ συντῖβε
Ἢ δὲ τὸ αἰδεῖσθαι ἔχεις ἀπὸ πάντων τῶν ἀκροατῶν
ἀντὶ μεγίστης τιμωρίας καταγινωσχομένῳ καὶ ἀσχη-
μονοῦντι ὑπὸ συνειδήσεως 35 τὴν σεαυτοῦ ἀλγεῖν ᾧυ-
χήν: τὸ γὰρ νενικῆσθαι ἔργῳ εἴδομεν, τὸν δὲ ἐπαγ-
Ὑελλόμενόν σου λόγον ἠκούσαμεν. Πέρας γοῦν οὐκ ܚܐ‎
μαι, σὲ ἐπὶ τὴν ζήτησιν 298 ἐλθεῖν, ὡς ὑπέσχου,
ἀλλὰ πρὸς τῷ δοκεῖν μὴ αἰτιᾶσθαι 33 ἐξιὼν ἐπανελ-
θεῖν ὁπέσχησαι "".

mon, le iterum extra propositum sermones miL-
tere? Nobis enim de. malo colloquentibus, digre-
diens disceptationem de Iis tu introducis, quz sibi
contradicere videntur. Nihilominustibi respondebo
Mundus est opos artificiose facium, ut masculo in
mternum futuro femina pariatjustosacaternos filios.
At pii 1110 ad perfectionem venire non possent, nisi
pauperes exsisterent, quibus auxilium ferrent. Si-
mili modo et egrotantes adsunt, quibus provideant.
Eteo speetant reliqua. Tum Simon: Quid ergo,
pauperes nonne infelices sunt ? Male nimirum pa-
tiuntur, ut justi ad perfectionem venianl. Et Po- -
irus: 8i eorum humilitas esset sterna, iufortu-
nium esset maximum. Sed humiliationes et exalla-
liones hominibus sorte attribuuntur. Cui autem
sors non placet, illi licet. vitam, qua electa utitur,
recte dijudicatam per semetipsum commutare. Tum
Simon: Quinam est illa sors, ot ea quidem electa?
Et Petrus: Hoc alius disquisitionis argumentum
est. Verumtamen, si non vetueris, tibi ostendere
possumus, quomodo generatione commutata iterum
natus tu recte vivendo eternam salutem adipisci
valeas.

XXIV. Quibus auditis Simon respondit: An non
intelligis, quomodo eapitulatim disquirens tibi ad
proximum progredienti caput consenserim quasi
satisfactus? Sed dedi occasionem iasciliam tibi
persuadendi, ut ad aliud capitulum pragressus tota
ignorantia tua cognita noa eonjeotans te dijudi-
cem. Sed ires cum jam preterierint dies, mecum.

C dissere et continuando ego ostendam te nihil scire.

Hac cum Simon locutus esset et exire vellet, pater
meus dixit: Paululum me auseulta, Simon, et
postea, si lubet, proficiscere. Memini te initio dis-
pulationis, quasi me non cognoveris, divinatio-
nes meas contempsisse. Sed jam cum alterius
palis disquisilionem audiverim, recleno libi sta-
tuere videor an ron, si Petrum te superiorem ore-
diderim, eumque verum dicere confiteac ? Si qu
dem recte me censere dicis, noli pacisci, ne vi-
dearis quamvis prweoccupatus vel ex consensu et
vietus nolle concedere. Sin Pelirum in disputa-
lione superiorem esse non recte ostendebam, per-
suade nobis, quomodo non recte censuerimus, aut
noli cessare a disquisitione coram omnibus, cum
libi alterutrum eligere licebit, aut superari aut
componere. Sed tu fortasse pudere coram ormni-
bus audiloribus maximam putas penam ei, qui
dijudicatus est, quia partes male egerit ; et ex con-
scientia dolorem paliatur; nam victum te esse re
ipsa seimus, cum orationem a te prolatam audive-
rimus. Preterea quoque non oredo te venisso ad
disputstionem, quemadmodum promiseras, sed,
ne arguaris, rediturum te exiens promisisti.

VARLE LECTIONES.

75 γεγονώς 0. 18 Ita scrib. monet amanuensis codicis Ὁ. in margine, ἀσεθει

δεῖς in textu. 7 τοῦ Ο. 18 νῦν

δὲ Ο. 1) πέτρος O., qui deinde καὶ τί p. τί. % ἵνα μὴ φαίνῃ dedi ex conjeciura, δὲ σὺ φαίνῃ Ὁ, δ! decay Ὁ. 53

συνειδηάσεως 0. δὲ αἰτεῖσθαι 0, δ᾽ ὑπέσχηται 0.

447

XXV. Ae
dentibus stridens tacite abiit, Petrus autem cum
non paucum iemporis diei superesset, egrolis ad
sanandum manibus impositis, multitudinem di-
misit, cumque familiaribus domum ingressus eon-
sedit. Tum eomitum unus, eui. Sophonie nomen :
Benedictus, inquit, sit Deus, qui te, Petre, elegit,
ut probi sapientiz acquiescere possent. Nam vere
magnifice et cum patientia contra Simonem dispu-
tasti. Nune a te petimus, ut et nobis de malis col-
loquaris, sperantes genuiniorem te nobis facturum
sermonem, non aulem jam hae hora, sed eras, si
tibi placet : etenim parcendum tibi est ob labores,
quos in disquisitione pertulisti. Respondit Petrus:
Scire vos volo, inter ipsos labores eum acquie-
scere, qui lubenter laborat, eum, qui invitus ope-
retur, in ipsa quiete vel maxime laboret. [taque
maximam mihi recreationem prabetis, si me de iis
colloqui facitis, que mihi in deliciis sunt. Ita de
consilio ejus satisfaeli et lassitudini indulgentes
rogavimus utin noctem differret, quemadmodum
1108 ei erat cum familiaribus colloquendi. Ac
postea cibo sumpto ad somnum conversi sumus.

8. CLEMENTIS I ROM.

HOMILIA XX.

I. Ubi noctu surrexit, nobis expergefactis con-
sedit secundum morem et dixit: Interrogate me,
de quibus lubet. Tum Sophonias primus ei dicere
inccpit: Explica nobis discere cupientibus, quid
reapse de malo sil sentiendum. Et. Petrus: Jam, (t
inquit, in disputatione eum Simone habita id de-
monstravi, licot variis in capitulis non perspicue.
apparuerint, que de co disserui; multa quippe
capitula quibus vis deesse videtur equo veritati,
etiam multitudini notitiam aliquam veri suppedi-
lant: ita ut si nunc vobis dicam, qua tum Simoni
dixi per mulia capitula, nolite eredere, vos eodem
modo honorari ac illum. Et Sophonias: Recte,inquit,
dicis ; nam si nunc nobis ex multis tunc perhibitis
capitulis definis, quod verum sit clarius ostendes.

Π. Tum Petrus: Jam audite, inquit, veritatem
de recta mali harmonia. Deus duobus regnis defi-
nitis duo quoque eva constituit, malo presentem
mundum assignans, quia brevis temporis spatium
permanet celeriterque transit, bono autem se da-
turum promisit mundum futurum, grandem quippe
atque elernum. Ac hominem creavit libero arbi-
irio predilum, ut faculiate polleret inclinandi ad
agenda, que ei placerent. Et corpus ejus triparti-
tum est, cum originem ducat ex femineo; nam
affectum est eupidilate, ira, luctu et qui ad ea
pertinent. Simili modo spiritus cum non trium ge-
nerum sit, sed triplex, ortus ex masculo et capax
est raliocinandi, cognoscendi, metuendi et eorum,

imon, cum hec audisset, pre ira A XXV. Ὁ δὲ Σίμων ταί

PONT. OPERA DUBIA. 448

ἀκούσας ὑπὸ ὀργῆς τοὺς
ας βρύξας, σιωπῶν ἐπορεύθη. Ὁ δὲ Πέτρος

οὐχ ὀλίγης οὔσης τὸν πολὺν ὄχλον
πρὸς ἴασιν καὶ ἀπολύσας, μετὰ τῶν συ
to» εἰσιὼν οἴκοι ἐκαβέσβη. Καὶ δή τις τῶν
ὄνομα ἔφη: Εὐλόγηται, ܘܐ‎
ὁ Θεὸς, ὁ ἐχλεξάμενός σε καὶ σοφίας ἀναπαύ-
σεως μὲν vn

“ἅλως κα

δ»

ὕθων Σοφωνίας 895

ν τῶν εὐγνωμόνων" ἀληθῶς γὰρ µε-
ἀνεξυκάχως διειλέχθης 9 πρὸς Σίμωνα,
Καὶ ἡμῖν δὲ περὶ πονηρῶν διαλεχθῆναί σε S

ἀξιοῦ,
τὸν περὶ αὐτοῦ ἐκ-
αὐτῆς ὥρας, ἀλλ’ αὔ-
Got φίλον ἐστίν' συγγινώσκοµεν γάρ σοι διὰ
τοὺς ἐκ τῆς ζητήσεως καμάτους, Καὶ ὁ Πέτρος" Εἰ-
δέναι ὑμᾶς θέλω, ὅτι ὁ μετὰ ἡδονῆς ποιῶν τι ὑπ᾽ αὖ-
τῶν τῶν καμάτων ἀναπαύεται, μὴ ποιῶν δὲ ἃ βούλε-
ται ὑπ’ αὐτῆς

ἐλπίζοντες γνησιώτερόν σε ἡμ

φάναι λόγον, καὶ ταῦτα οὖν

pun,

τῆς ἀναπαύσεως κάμει τὰ μέγιστα,
“Ὥστε μοι τὰ μεγάλα τῆς ἀναπαύσεως χαρίζεσθε τὰ
} φίλα διαλέγεσθαι ποιοῦντες. Πλὴν ἐπὶ τῇ προ-
αὐτοῦ ἐξαρκεσθέντες καὶ τοῖς χαμάτοις
γνόντες εἷς τὴν νύχτα V, ὡς αὐτῷ ἔθος ἣν πρὸς
τοὺς γνησιζωτέρους] λέχεσθαι, τὴν ὑπέρθεσεν γενέ-
σθαι ἠξιώσαμεν. Καὶ δὴ ἁλῶν μεταλαδόντες εἴς
ὕπνον [ἑτρά]πηι

396 'OMIAIA κ

1. Νόκτωρ δὲ
εσθεὶς συνήθως

διαναστὰς καὶ διυπνίσας ἡμᾶς, καθ-
ἔφη: Πωνθάνεσθέ μου, περὶ ὧν
βούλεσθε. Καὶ ὁ Σοφωνίας αὐτῷ πρῶτος ἤρξατο'
Πῶς ὄντως ὁ περὶ πονηροῦ λόγος ἔχει, ἐπιθυμοῦσιν
ἡμῖν μαθεῖν ὑφήγησαι. Καὶ ὁ Πέτρος, Ἤδη μὲν,
ἔφη, καὶ διὰ τῆς πρὸς Σίμωνα διαλέξεως ἐξέφηνα, τῷ
δὲ σύν ἑτέροις χεφαλαίοις τὰ περὶ αὐτοῦ εἰρηκέναι
ς ἐφωτίσθη" πολλά γὰρ κεφάλαια 18
δυναμεῖν δοκοῦντα τῷ ἀληθεῖ αὐτοῦ τοῦ ἀλτβοῦς τοῖς
πλείοσι παρέχει τινὰ γνῶσω" ὥστε, ἐὰν νῦν ὑμῖν
εἴπω, ἃ τότε μετὰ πολλῶν εἰρήχειν κεφαλαίων τῷ
Σίμωνι, μὴ οἴηθῆτε ἴσῃ αὐτῷ τιμῇ τετιμῆσθαι. Καὶ
ὁ Xogovíag* Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις" εἰ νῦν γὰρ ἡμῖν
ἐκ πολλῶν τῶν τότε εἰρημένων κεφαλαίων ἀφορίζεις,
αὐτὸ τὸ ἀληρὲς ποιήσεις φανερώτερον.

11. Καὶ ὁ Πέτρος" ᾿Ακούσατε, ἔφη, τοιγαροῦν τῆς
περὶ τοῦ πονηροῦ ἁρμονίας τὴν ἀλήθειαν. Ὁ Θεὸς
δύο βασιλείας ὁρίσας καὶ δύο αἰῶνας συνεστήσατο,
κρίνας τῷ πονηρῷ δεξόσθαι τὸν παρόντα κόσμον διὰ

οὐ πάνυ σαι

μικρόν τε αὐτὸν εἶναι καὶ παρέρχεσθαι ὀξέως, τῷ
ἀγαθῷ σώσειν ὑπ
ἡ μέγαν ὄντα wal ἀῑδιον. Τὸν οὖν ἄνθρωπον αὑτεξ-
ܘܐܗܢ‎ ἐποίησεν, ἐπιτηδειότητα ἔχοντα νεύειν πρὸς
ἃς βούλεται πράξεις. Καὶ τὸ μὲν σῶμα αὐτοῦ ἐστι
τριµερὲς, ἐκ θηλείας ἔχον τὴν γένεσιν, 397 Ἔχει
γὰρ ἐπιθυμίαν, ὀργὴν, λύπην καὶ τὰ τούτοις ἐπό-
μενα, Τὸ δὲ πνεῦμα καὶ αὐτὸ οὐ τριτογενὲς ὄν, ἀλλὰ
τριμερὲς, ἐκ τοῦ ἄῤῥενος ἔχει τὴν γένεσιν, καὶ δε-
κτικόν ἐστι λογισμοῦ, Ἰνώσεως, φέδου καὶ τῶν τού-

ὸ
` τὸ τὸν μέλλοντα αἰῶνα, ἅτε
7

VARLE LECTIONES.

85 Σοφονίας O., ut etiam infra constanter, € ΝΟ] αἱ scribere διελέχθης. *! νύκταν 0.

ΓΞ"
κ
Ὁ

ποῖς ἐπὸ κατίρα δὲ τῶν τριάδων μίαν ἔχει
τὴν 9 ὡς εἶναι τὸν ἄνθρωπον bx φοραμάτι
δύο, ϑηλείας τε καὶ ἄῤῥενος, Διὸ δὴ xal δύο αὖτι
ὁδοὶ προετέθεσαν, νόμου τε καὶ ἀνομίας" δύο τε βα-

ὡρίσθησαν, ἢ‏ ܐܬܬܗ

μὲν οὐρανῶν λεγομένων, ἢ
τῶν ἐπὶ γῆς νῦν βατιλεύοντων. ᾿Αλλὰ καὶ δύο 8868
λεῖς ἐτάχθησαν, ὧν ὁ μὲν τοῦ παρόντος καὶ προτκαίς-
ρου κόσμου νόμῳ βαφιλεύειν χειροτονεῖται, ὃς καὶ
ἐπ’ ὀλέθρῳ πονηρῶν χαίρειν ἐκράβη"
καὶ αὐτὸς βασιλεὺς ὑπάρχων τοῦ ἐσομένου

ὁ ὃὲ

στέργει πᾶσαν ἀνθρώπων φύσιν, ἐν τοῖς
τὴν παῤῥησίαν ἔχειν οὐ δυνάμενος, [άλλη ς τίς
ποτ’ ἐστὶ λανθάνειν πειρώμενος τὰ συμφέροντα συµ-

θουλεύει.
Ill Τῶν δὲ δύο τούτων [ὁ ἕτερος] τὸν ἕτερον be.

Θεοῦ κελεύσαντος. "E: ὃ

πων ἐξουσίαν ἔχει, [ἐκείν] ܢܟ‎ αὐτῶν, ᾧ βούλεται,
θα. πρὸς τὸ πράσσειν ἀγαθὰ ἢ κακά, Πλὴν ἐὰν

τὰ ἀγαθά τις πράσει

βασιλέως γίνεται ܡ‎

νοῦ παρόντος 3

καστος

θιάζεται,

sw ἕληται, τοῦ ἐσομένου ἀγαθοῦ

jue εἰ δὲ prd πράξει
s πονηροῦ ὑπηρέτημα, Ὃς δὺ

8

ἁμαρτίας ×

τὴν χατ' αὐτο
σίαν καὶ mph τοῦ μέλλοντος αἰῶνος poe αὐτῇ
χρῆσθαι 9 ἐν τῷ νῦν βίῳ κολάζων ἥδεται, καὶ S98 ὡς
ἰδίᾳ χαριζόμενος ἐπιθυμίᾳ τὴν τοῦ Θεοῦ βούλησιν
ἐκτελεί, 0 δὲ ἕτερος ἐπὶ δικαίων ἐξουσίᾳ χαίρειν ®
δημιουργεβεὶς, δίκαιον εὐρὼν μεγάλως εὐφραίνεται,
σώζων αὐτὸν ἀϊδίῳ ζωῇ, καὶ αὐτὸς δὲ ὡς as
ριζόμενος τὴν ὑπὲρ τούτων εἰς Θεὸν ἀναφέρει
Ἔξεστι δὲ παντὶ ἀδίχῳ μεταμεληθέντι σώζεσθαι,
δικαίῳ ἀνδρὶ ἐπὶ τελε
ὑπέχειν. Πλὴν οἱ δύο ἡγεμόνες οὗτοι
εἰσι Θεοῦ προλαμθάνειν ἐπιθυμοῦσαι,
ληρμα ἐπιτελεῖν, Ὅτι
p νόμῳ ἐκ προσώπου Ἐγὼ ἀπο-
κτονῶ καὶ ζῇν ποιήσω πατάξω, κἀγὼ ἰάσομαι.
᾿Αληθῶς γὰρ ἀποκτείνει 9! καὶ ζωογον
μὲν διὰ τῆς ἀριστερᾶς, διὰ τοῦ

παντὶ

δὲ τοῦθ' οὕτως εἴρηται

καὶ ποῦ Θεοῦ:

οὔτ' ἔστι

καὶ εὐεργετεῖ διὰ τῆς δεξεᾶς, τοῦτ᾽ ἔστι
εὐεργεσίᾳ καὶ σωτηρίᾳ δικαίων χαίρειν ܬ‎ -
θέντος 9) ἀγαθοῦ. Εἰσὶ δὲ οὗτοι τὰς οὐσίας
οὖκ ἔξωθεν τοῦ Θεοῦ" οὐδὲ γὰρ ἔστιν 6
Οὐ μὴν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ὡς §
γὰρ αὐτῷ ἦσαν + αὐτομάτως
παρὰ τὴν αὐτοῦ βουλὴν γεγονότες. Ἐπεὶ τὸ τῆς ὃν-
νάμεως αὐτοῦ μέγιστον ἀνήρητο ἄν. ᾿Αλλὰ ἀπὸ τοῦ
Θεοῦ μὲν προθέθληνται τὰ πρώτιστα στοιχεῖα τἰσ-
cupa τά τε θερμὸν χαὶ ψυχρὸν, ὑγρόν τε xxi ξηρόν.

οντες

έρα τις ἀρχή.

θησαν, ὁρόδοξοι

ζῶα προεόλή

οὔτε σωμβεθηκόσιν

“Ὅθεν δὴ καὶ πατὴρ τυγχάνει πάσης οὐσίας οὔσης
Ἰνώμης τῆς κατὰ τὴν κρᾶσιν ἔξω γὰρ κραθεῖσιν
αὐτοῖς ὡς τέκνον ἡ προαίρεσις ἐγεννήθη. Ὁ οὖν

πονηρὸς πρὸς τῷ "} 899. τοῦ ἐνεστῶτος χόσμου τέλει
ὑπουργήσας ἀμέμπτως τῷ Θεῷ, ἃτε δὴ οὐ μιᾶς οὐ-

(a) Deut, xxxi; 39.
VARU

Li δημιθυρητθό ο, 38 τό 0.

CLEMENTINA. — HOMILIA XX.

450

À que huc pertinent. Utrique autem triadum eadez
radix est, ita ut homo duabus comunistionibus, fe-
minei cum maseulo, compositus sit. Quapropter
ctiam dui vir, equitatis ac iniquitatis, proposite,
doo quoque regna definita sunt, alterum caclorum
appellatum, alterum eorum, qui. nune in terra ro-
gnant. Ac similiter duo reges constituti sunt quo-
rum alter presenti ac temporaneo mundo regnare
et pernicie malorum gaudere lege tenetur; alter
autem, rex et ipse, futuri quidem avi, universam
diligit naturam bumanam : qui libertatem agendi
etsi in presenti non habet, nihilominus de utilibus
suadendis latenter sollicitus est.

ΠΙ. Horum, duorum, Deo ordinante, alter alteri
vim infert. Quisque autem hominum facultatem ha-
bel, eorum cui vult obediendi ad Ῥυπα perficienda
act mala. Ae si quis bona facers sibi eligit, pro
prietas redditur futuri boni regis ; sin quis iniqua
perpetret, presentis mali fit adjutor. Qui quidem
cum propter peccata justo judicio eum puniendi
acceperit facultatem et ante evum eternum ea uti
cupiat, in hac vita castigando gaudel εἰ quasi suo
ipsius desiderio graüficans Dei voluntatem perficit,
Alier vero condilus, ut justorum imperio gaudeat,
hono quodam invento magnopere letatur, cum-
que vitz eterne salvat, et ipse vere quasi sibi in-
dulgens amorem ergo eos in Deum refert. Attamem
quivis injustus converli potest atque salvari, quili-
bel vir justus peccala commissa poma luere. Hi
quidem duo duces voloces Dei manus sunt ad anti-
eipandum prompte, ut ejus voluntatem exsequan-
tur. Quod ita se habere, dictum est. eliam in lege
exipsius Dei persona: Ego oceidam οἱ ego wivere
faciam ; percutiam et ego sanabo (a). Nam vere oc-
cidit el vivificat. Occidit aulem sinistra, id est per
rpalum, qui lztari tenetur impiorum oxitio, Vivifi-
cat autem et benefacit dextra, id est per bonum,
qui ita crealus est, ut beneficentia et salute justo-
rum gaudeat. At hi facullate pollentes non extra
Deum existunt ; alius enim extra eum principatus
est nullus. Neque autem ex Deo ut animalia pro-
jeeti sunt, cum equa. pollerent, potestate ac ille :
neque exstiterunt per semetipsos conira illius νο-
luntatem geniti, cum ita summum imperium ei tol-
leretur. Sed ex Deo quidem projecta sunt priora
D quatuor elementa, calidum et frigidum, humidum

et siccum. Quare etium paler est cujusvis malerie,

ut que mistura eveneriL secundum ejus sententiam;
commistis enim ipsis consilium extra nascebatur
utletus. Malus igitur in fine presentis mundi in-
legre coram Deo vivens, cam jam non pertineat ad
solum iniquitatis substantiam, instauratus potest
bonus fieri. Etenim jam non amplius male agit,

£ LECTIONES.
95 παρόνοντος 0, 99 Vbb. αὐτῇ χρῆσθαι add. ex conjectura. 50 χάριν O. ?! ἄποκτ

scr, O. Ita οἱ subinde.

461

perit male agendi.

IV. Qus cum Petrus locutus esset, Micheas, qui
atipse ex comilum numero erat, interrogavit :
unde igitur, fit, αὐ homines delinquant? ltespondit
Petrus: Quia ignorant se pro iis, qui male ege-
rint, in judicio penitus daturosesse ponam. Unde,
quemadmodam alias dixi, etium prolem habentes
cupiditati indulgent, ut evenit in occisione tenero-
rum infantium vel in alio decipiente peccato. Nam,
ut modo indicavi, se judicatum iri nescientes,quia
nihil est, qnod ipsos terreat, properant ad libidini
temere atque illicile satisfaciendum. Ideo non Deus
injustus est, quippe qui eupidilutem ad vitam pro-
pagandam bene ordinaverit ; a! ipsi seelcratissimi,
quippe qui abusi sinL eo, quodin cupiditate bonum
est. Ila censeri debet cliam de ira; qua qui reete
utitur ut lieitum est, non impieagit, sed ultra mo-
dum progrediens judicio obnoxius peccat.

V. fterumque Sophonias excepit : Longanimitas
tua, domine mi Petre, nobis animurn addit, ob ma-
jorem fürmilatem de aliis multis le. interrogand
Quare omnino eum fiducia te exploramus, Memini
quippe Simonem heri tecum disputantem asse-
ruisse, malum, si a Deo genitus sil, consequenter
esse debere ejusdem essentice ac genitorem, ideo-
que bonum, neque malum. Ae tu respondisti, ne-
quaquam rem ita sese habere, cum multi ex bonis
gignerentur mali, siculi ex Adam duo exstitissent,
alter bonus, aller malus. Simoni autem arguenti,
te exemplis uti humanis, respondisli, neque illud,
deum gignere 60 modo esse admittendum, quippe
quod exemplum et ipsum sithumanum. Ego autem
Sophenias Deum gignere admitto, malum gignere
eum non concedo, etiamsi inler homines boni gi-
gnant malos. Nec tamen eredo, me absurde alia
eorum, qu» hominum sint, Deo altribuere, alia
non, cum alterum, gignere, convesserim, non ita
alterum, dispari modo gignere. Nam homines libe-
roS ui par est dissimiles ipsorum consiliis bancob
causam procreant. Cum quatuor partibus eempo-
nantur, secundum varia anni tempora varie eorum.
corpora vertuntur, ita ut in corpore humano secun-
dum quodvis tempusid, quod anni tempori proprium
sit, ereseat aut deeressat congruentem misluram
delens. Nam semina temperalorum non setiper ita
permanentium alias aliter cormista segreguntur,
eaque secundum temporis mistionem et consilia se-
quuntur sivebonasive mala. Attale quid deDeo non
est statuendum. Nam cum immutabilis sit atque
&lernus, quando creare vult, proereatum ejusdem
Todi ac creatorem esse oportet, quod ad substan-
tiam scilicet. el mentem. Sed si quis eum quoque

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 432

quamquam malus cst, cum lege facultatem acce- À σίας ὧν τῆς

πρὸς κακίαν μένης,
θὺς γενέσθαι δύναται. Οὐδὲ γὰρ νῦν à
καὶ τοι κακὸς ὧν, νομίμως κακουχεῖν εἰληφὼς τὴν
ἐξουσίαν.

IV. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόν 1

ντος, Μιχαίας, καὶ
αὐτὸς τῶν ἀκολούθων τις ὧν, ἐπύθετο" Πόθεν οὖν
ταῖς ἀνθρώποις τὸ ἁμαρτάνειν ; Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη"
"Ex τοῦ ἀγνοεῖν, ὅτι περὶ ὧν πράσσουσι κακῶς, χρί-

[σεως γε] νοµένης πάντως κολασθῆναι ἔχουσιν, "Ὅθεν
καὶ τὴν ἐπιθυμίαν, ὡς ἄλλοτε εἴ [που], διαδοχὴν βίου
ἔχοντες, πληροφοροῦσιν, ὡς ἔτυχεν ἡμί
παίδων φθορᾷ, ἢ ἀλλῃ τινὶ κολακευούσῃ ἁμαρτίᾳ.

ταύτην

τὰς ἀγνοεῖν, ὅτι κρίνονται, ὡς qeu εἴπον, διὰ

εὐχὴ e

Á τῷ καὶ ins χρησάμενοι
δὴ χα D deris σασθαι,
iy αὖ ᾿ς χρησάμενος, ὡς

θὼν καὶ ἑαυτῷ τὴν

χρίσιν λαθὼν ἀσεθε
¥. Καὶ ὁ

Σοφωνίας πάλ ἔφη

φη" Ἢ μακροθυμία
go»

σου, κύριέ

μμ ών
ἐξέτασιν ποιούμεθα,

vov, ὡς χθὲς Σίμων πρὸς σὲ τὴν ζήτη-

αντὶ τρό

σιν ἔχων ἔφη, ὅτι ὁ πονηρὸς,
< 95, ἀχολούθως τῆς αὐτῆς τῷ προθαλόντι moy

ver οὐσίας, 400 καὶ ἀγαθὸς ὄφειλεν εἶναι, καὶ οὐχὶ

πὸ τοῦ Θεοῦ γεγέν-

4: Eb

pio , μὴ πάντως οὕτως ἔχειν,

pm ὥσπερ ἐκ

Be

πολλοὶ
τοῦ ᾿Αδὸμ ὁποῖοί

p eral γεννῶνται,

νήθησαν, ὧν ὁ

μὲν ἦν κακὸς, ὁ δ' ἀγαθός, Τοῦ δὲ Σίμωνος αἴτιασα-
μένον, ὅτι ἀνθρωπίνοις ἐχρήσω παραξείγμασιν, ἀπε-
χρίνω, ὅτι τούτῳ τῷ λόγῳ οὐδὲ τὸ γεννῆσαι Θεὸν

Θεὸν
dw γεννῆσαι οὐ προσίεμαι,
ἀγαθοὶ κακοὺς γεννῶσι, Καὶ
ἀλόγως τῶν ἀνθρώποις διαρερόν-
ἔνια δὲ οὔ, ἐπειδὴ

`

ράδειγμα,
παραδέχομαι, τὸ

τῶν ἀνθρώπων οἱ
μή τοι νομίσας μὲ
τῶν ἔνια μὲν τῷ Θεῷ ἀποδιδόναι,

τὸ μὲν γεννῆσαι δίδωμι, τὸ δὲ ἀνόμοιον αὐτοῦ γεννῆ-

σαι οὐκ ἀποδίδωμι, ΟἹ μὲν γὰρ ἄνθρωπο! χατὰ τὸ

εἰκὸς ἂνομι v γνώμαις γεννῶσιν υἱοὺς
διὰ τοῖα τεσσάρων. vào ς
μερῶν κ. ܝ‎

πονται τὰ. σώματα, ὡς

καθ ἕκαστον καιρὸν τὸ τῆς τροπῆς ἴδιον αὐξανόμενον
ἢ ἐλαττούμενον τὴν σύμμετρον χρᾶσιν ἀθετεῖ. Τῶν

γὰρ συγκραμάτων ** οὐχ ὡσαύτως ἀεὶ διχμενόντων

τὰ σπέρματα ἄλλοτε ἄλλην ἔχοντα χρᾶσιν ἀποκρί-
κρᾶτιν καὶ αἵ
ἡνῶψαι Ἐπὶ δὲ τοῦ
Θεοῦ οὐκ ἔστι τι m Sorteos à ἄτρεπτον γὰρ
καὶ ἀεὶ ὧν, ὑπ]όταν] " προβάλλειν βουληθείη, ἀνάγκη

vovex, οἷς mp τοῦ καιροῦ

ܘܘ

εἴτε κακαί,

VARLE LECTIONES.

O. Fortasse scribendum ὅπη ἂν vel ὅπως ἄν,

ται Ὁ, 95 καὶ ὡς p. ὡς καὶ O. 98 Tta ad oram c04., sor

ραμάτων in textu, "1 ὅτι

* (sic) soq. lacuna

CLEMENTINA.

à προβαλλόμενον αὐτῷ ὡσαύτως [εἶναι τὰ
πάντα τῷ γεγεννηκότι, τήν τε 403 οὐσίαν λέγω καὶ
τὴν γνώμην, Εἰ[δὲ θελήσ] eid τις καὶ αὐτὸν τρεπτὸν λέ-
ܕܡܐܘ‎ οὐκ οἴδα, πῶς καὶ ἀθάν

ν εἰπεῖν δύναται αὐτόν.

VI. Ταῦτα ὁ Πέτρος ἀκούσας
γοίας γενόμενος ἔφη Οὐκ οἶμαι,
πονηροῦ διαὶ

καὶ βραχὺ ἐπὶ cov.
δύνασθαι περὶ
ὄμενον μὴ αὐτοῦ τοῦ πονηροῦ τὸ θέλη-

μα ποιεῖν, Ὅθεν τοῦτο αὐτὸ εἰδὼς,οὐκ οἶδα τί πράξω,
πότερον σιωπήσω ἢ λαλήσω. Εἰ μὲν σιωπέσαιμι, γέ-
λωτα πρὸς τοὺς πολλοὺς ὀφλήσαιμι ἂν, ὅτι ἀλήθειαν
? φλήσαιμι Hv, i
ἐπαγγελλόμενος κηρύσσειν τὸν περὶ κακίας

λόγον
ἀγνοῶ: εἰ δὲ

, φοθοῦμαι, μὴ ἄρα οὐκ ἀ

ܗ‫
Θεῷ ζητεῖσθαι τὸ κακὸν, ἀλλὰ τὸ ἀγαθὸν μόνον. Πλὴν‏

καὶ ὑμῖν εἰς τὸν Σοφωνίου λόγον τὰς ἐμὰς ὑπολήψε
ποιήσω ἃς. ¬

φανερωτέρι μαι κἀγὼ,

πάντα τὰ ἀνθρώπων ἀποδιδόναι δεῖ τῷ θε

γοῦν οἱ ἄνθρωποι οὐκ ἔχοντες τὰ σώματα τρεττὰ οὐ
τρέπονται, ἀλλὰ χρόνῳ ὑπὸ τῶν τροπῶν ἀλλοιοῦσθ
φύσιν ἔχουσιν, Ὁ δὲ Θεὸς οὐχ οὕτως" ὑπὸ γὰρ τοῦ
ἐμφύτου πνεύματος αὐτοῦ ἀποῤῥήτῳ δυνάμει, ὁποῖον
ἂν βούληται, γίνεται τὸ σῶμα. Καὶ ταύτῃ μᾶλλον ἔστι
πιστεῦσαι, ᾖ καὶ ὁ ἀὴρ παρ᾽ αὐτοῦ τοιχύτην εἴλη-
φὼς φύσιν ὑπὸ τοῦ αὐτὸν διήχοντος ἀσωμάτου νοῦ
ἰς δρόσον τραπεὶς xal παχυνθεὶς

sl

Νεται ὕδωρ, ὕδωρ

δὲ παῤν λίθοι καὶ γῇ, καὶ λίθοι δὲ συῤῥήξαντες
πῦρ ἐξάπτουσιν. Τοιοῦτον χατὰ μεταδολὴν καὶ τρο-

πὴν ὁ ἀὴρ ὕδωρ τὰ πρῶτα γεγονὼς εἰς
διὰ τῶν τροπῶν, καὶ τὶ

σιν μετετράπη. Τί

En

πε απ ter
τῆς τραπείσης ῥάδδου τὸ Νείλου ὕδωρ iz
ἰς ὕδωρ ¡ Αλ
τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ὄντα, ἐμφυσήματι πνοῆς µ.

στρεψεν εἰς σάρκα, καὶ πάλιν μετέστρεψεν εἰς χοῦν.
Οὐχὶ δὲ Μωυσῆς αὐτὸς σὰρξ ὧν εἰς μέγιστον ἐτράπη

φῶς, ὡς μὴ δυνηθῆναι τοὺς υἱοὺς ᾿Ισραὴλ ἀντιδλέ-

; Πολλῷ οὖν μᾶλλον ὁ Θεὸς ἑαυτὸν τρέπειν,
εἰς ὃ βούλεται, δυνατώτατός io

dox αὐτῷ

ὙΠ. ᾽Αλλ' ἴσως τις ὑμῶν ἐνόησεν, ὅτι ἄλλος
ὑπ᾽ ἄλλου γενέσθαι τι δύναται, αὐτὸς δὲ τι

εἰς ὃ βούλεται, µετατρέπειν οὐ δύναται,

— HOMILIA ΧΧ. 454

À inutabilem dicere velit, haud sane intelligo, quo-
modo eum immortalem affirmare queat.

VI. Quibus auditis cum Petrus paululum cogita-
bundus sedisset, respondit: Non eredo posse ali-
quem de malo loqui, nisi faciat simul mali volun-
tatem. Quare. curn hoe ipsum sciam, dubito, quid.
faciam, utrum sileam an loquar. Si enim taceam,
risum apud multos moveam, ut qui, veritatem me
explicaturum professus, de malitia loqui nesciam ;
sin loquar, timeo ne Deo displiceat. disquisitio de
malo instituta, quippe cui non nisi disquisitio de
bono placeat Attamen que ad Sophonie inler-
rogationem respondi, etiam clarius vobis expli-
cabo. Ego quoque concedo, non omnia quem ho-
minum sint, Deo esse atlribuenda. Jam quidem
homines, quibus corpora immutabilia sunt, non
mutantur, sed indolem. habent cum anni tempore
variandi. At non ita Deus: nam illius spiritu ei
innato areanà vi corpus fit, quale ipse vult. Quod
66 magis credendum, cum uer per eum, id est per
incorpoream mentem in eum diffusam, facultatem
acceperit, uL in liquorem versus et concretus aqua
fia, aqua aulem concreta inutetur in lapides et
lerram, et lapides confrieti ignem accendant. Hoc
nodo aer post translationem. ot commutationom
primum quidem aqua facetus per conversiones ces-
Saba in ignem, et. humidum in contrariam natu-
ram mulabatur. Quid vero? Nonne Deus ctiam
Moysis virgam in animal verlit, serpentem ía-
ciens, quem iterum in virgam mutavit? Et ipsa
illa virga aquam Nili converlit in sanguinem, quem
redire fecit in aquam. Bed hominem quoque, qui
limus eret, spiritu inflato in carnem verlit, quam
itarum mutavit in limum. Sed nonne et Moyses,
qui caro erat, in maximum permutatus est ignem,
ita ut filii Israelis eum aspicere non possent ? Mullo
magis igitur Deus semetipsum mulare in quodcun-
que ei placet potentissimus esl.

VIT. At fortassis vertrum aliquis existimat, alium
quidem fleri aliquid posse per alium, sed ipsum in
quodlibet se convertere non valere, esseque etiam
conrnutari senescentis et morti obnoxii, id quod
non censendum sit de immortalibus. Nonne enim

THO γὰρ οὐκ ἄγγελοι ἀγήρως 9 [ὑπάρχον 1 angeli quoque perennes atque ignes substantim
πυρώδους οὐσίας εἰς σάρκα µετετράπησαν , χαὶ ἢ) caro facli ab Abrahamo hospitio excepti sunt,
οἱ παρὰ τῷ ᾿Αὔραὰμ [Lew] σθέντες, ὧν καὶ τοὺς πὀ- — quorum vel pedes ut ojusdem hominum essentia

δας ὡς ὁμοουσίων ἀνθρώπων ἄνθρωποι ἔνιψαν ; ᾿Αλλὰ
καὶ τῷ Ἰακώβ ἀνθρώπῳ ὄντι ἄγγελος ἐπάλαισεν εἰς
σάρκα τραπεὶς, ἵνα αὐτῷ συγχρωτισθῆναι δυνηθῇ.
Καὶ ὁμῶς παλαίσας ἐπὶ τὴν ἰδίαν αὐτοῦ φύσιν βου-
ληθεὶς ἐτράπη. Ἤδη εἰς πῦρ μεταθαλλόμενος τοῦ Ἐ

9
κὠθ @@ τὸ πλατὺ νεῦρον οὐκ ἔκαυσε μὲν, ἔφλεξε δὲ
καὶ χωλὸν ἐποίησεν. Ὁ Oh ἕτερόν τι γενέσθαι, ὅ τι

homines lavabani? Sed etiam cum Jacobo, qui
homo erat, angelus luctabatur, in carnem com-
mutatus, ut posset cum eo conversari. Similiter
postquam luetatus erat, ex voluntate sua pro-
priam Herum induit naturam. Jam vero in ignem
iransformatus Jacobi nervum femoris non quidom
combussit, sed inflammavit claudumque fecit. At-

VARLE LECTIONES.

38 Μωῦσέος O, 3 Codicis soripturam ἀγήρως rautare nolui. 9? ἰαχών 02

A95 GLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 456
tamen is, qui ex voluntate aliud fleri nequit, A θέλει, μὴ δυνάμενος, ὡς ὑποκεί ἢ αὐτοῦ φύ-
utpote subditus ipsius nalura, mortalis esL; sed. σει, θνητός ἔστιν δυνάρενυς b
qui sus ipsius nature imperans potisest feri quid- θέλει, 6 θέλει, ὡς αὐτῆς τῆς φύσεως δεσποτεύων,
quid el quandocunque vult, ita ut novus eveniat, εἰς τὸ νεάζειν ὑποστρέφων, ἀθάνατός iot Ὅθεν
est immortalis, Quare mulla magis Dei potestas πολὺ μᾶλλον ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις, ὅτε θέλει 408 τοῦ

essenliam corporis quando et in quodcumque vult
convertit, et similis subslantiz, non, antem seque,
commutatione peracta proereat. la creator et in
aliam essentiam commutata in so revertere potest,
cum ex illius mutatione (ilius progenitus sine crea-
toris voluntate aliud qui fieri non. possit, nisi ille
annuat.

VIII. H&c eum Petrus dixisset, Micheas, ot ipse
ex comitum numero unus : Velim, inquit, a to di-
scere, num etiam bonus eodem modo genilus sit,
quo malus: si enim equo raodo facti l'uerint, (ra
tres mihi esse videntur. lespondit Petrus: Non
geniti fuerunt simili modo, si me ab initio dixisse
recordaris, mali quadruplicem substantiam corpo-
ris secundum genera divisam a. Deo proereatam,
sed extra eam secundum ereatoris volunlalem ad
mislionem consilium malis gaudens esse tempera-
tum. Ac ita statuendum substantiam quadruplicem.
ex Deo prolatam ejus quidem esse creaturam, et
ipsam sempiternam. Cur autem extra essentiam ab
80 temperatam congrediens propositum malis gau-
dens postea gignebatur? Ei hae quidem ratione
neque a Deo, neque ab alio quodam creatum, sed
ne ex eo quidem prolatum, neque sponte progres-
sum cst, neque semper fuit, ut ante mistionem
essenlia, sed misiura secundum Dei voluniatem
extra exstitit. Que quidem ila sese babeant opor-
tere, siepe affirmavimus. Bed bono ex optima Dei
commutatione nulo, nec exira exsistenti mistione,
filium esse conlingit ei, qui est. Verum hec cum
Scripta non sint, sed nonnisi conjecturis contir-
mata, haud plane ea ita se habere a nobis compro-
betur. Nam alias mens ea, quae jam omnino prooc-
cupavit, perquirere cessare. Atquo preterea me-
1nini, hujusazodi res non omnibus, sed solis expe-
rientia probatissimis mihi esse revelandas. Neque
sine difficultate de iis mutuo aliquid affirmelis,
neque audeatis pronuntiare cum certitudine ineffa-
bilium cognitionem, sed in silentio tantum rema-
nete cogitabundi; nam inter loquendum forsan
is, qui loquitur, peccat inscitia, peinamque dabit,
cum, etiamsi ad semetipsum, pronuntiaverit silen-
110 veneranda.

IX. Que cum Petrus dixisset, Lazarus, qui et
ipse erat nnus ex comitibus: Die nobis, inquit,
quomodo hzc consentiant: qui rationi consenta-
neum esse potest, malum ipsum ἃ Deo justo ad
impios vindieandos constitutum postea inter an-

σώματος τὴν οὐσίαν
οὐσιον μὴ παρούσῃ τροπῇ προδά
οὔ, “Ὅτι 6 μὲν προθάλλων κα) εἰς
ντα πάλιν ἐφ᾽ ἑαυτὸν τρέπειν δύναται 1, ὁ δὲ προ-
θληβεὶς τῆς ἓξ ἐχείνου τροπῆς τε wal τέκνον ὑπάρχων
ἄνευ τοῦ προδάλλοντος βουλῆς ἄλλο τι γενέσθαι οὗ
δύναται, εἰ μὴ ἐκεῖνος θέλε

ἑτέραν οὐσίαν τρα-

VI. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, Μιχαίας 3, καὶ
ὥ ᾿Εθουλόμην, ἔφη,
, εἰ ὥσπερ ὁ πονηρὸς γέ-
καὶ ὁ ἀγαθός, ΕἸ δὲ ὁμοίως
val μοι δοχεῖ. Καὶ ὁ Πέτρος"
εἴπερ μέμνησαι ὧν ἐν ἀρχῇ
ἣ σώματος

ἐπομένων ἑταίρων,

παρὰ σι

γεγόνασιν, ἀδελφοὶ
Οὐχ ὁμοίως γεγόνασιν,

εἶπον, ὅτι τοῦ πονηροῦ d τετραγενὴς τοῦ

οὐσία πεφολοκρινημένη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προιδλήφη,

ἣν τοῦ προδαλόντος βουλὴν

ἔξω δὲ αὐτῆς χατὰ t

θη ὃ πρὸς τὴν χρᾶσιν ἡ κακοῖς Ἰαΐρουσα προαίρε-
# >

οὐσία ἀεί.

σις, Ὡς νοεῖν, ὅ' ραγενὴς ἐξ

, Διὰ

τοῦ προθληθεῖσα,

ale πρεθείαής, οὐδίας ἡν συμδεδῃς

κακοῖς χαίρουσα προαίρεσις ἐπεγίνετο ¡ καὶ ol.
τως οὔτε ὑπὸ τοῦ θεοῦ γεγὲ bg! ἑτέρου
τινὸς, ἀλλ᾽ οὔτε δ ὑπ' αὐτοῦ οὔτε αὖ-

τομάτως προελήλυθεν, οὔτε ἀεὶ ἦν, ὡς ἡ πρὸ τῆς
συγχράσεως οὐσία, ἀλλὰ κατὰ 5 βούλησιν
ἔξω τῇ κράσει 404 συµύ:ότκεν, Καὶ ὅτι ἀνάγκη τοῦθ᾽
πολλάκις εἰρήκαμεν. Ὁ δὲ ἀγαθὸς
ὁ ܘܗ‎ ἥδεης προτῆς. quedes καὶ
ὄντι κἱὸς ἐστιν, Πλὴν

τὴν τοὶ

irs τῷ

ταῦτα ἄχραφα τυγχάνει καὶ στοχασμοῖς ܚܫܘܡ‎

στωμένα, μὴ τάντως ὁ [b] οὕτως ἔχειν βεθαιούσθω,

Eti μή γε, ὁ νοῦς ὡς πάντως προειληφὼς [τὸ ἀλη-

i ὡς ἀχριδοῦντες τὴν τῶν ἀποῤῥήτων
ἀλλὰ σιωπῶντας χρὴ ἐνθυμεῖσθαι μόνον "
ܒܐܘ‎ ἴσως οὐχ ὡς ἔχων T ὃ φθεγξάμενος

ἓν γὰρ τῷ
ἁμαρτήσεται, καὶ δίκην ὑφέξει ὡς τολμήσας, γὰν πρὸς

ἑαυτὸν, φθέγξασθαι τὰ σιγῇ τετιµή μενα,

ΤΧ. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, λάζαρός τις τῶν ἀκο-

λούγων καὶ αὐτὸς E

' Τὴν συ;

φωνίαν ἡμῖν εἰπέ" πῶς

Büvribl, cosas evan £i πὰ Θεοῦ δικα ου ἐὐαξασεάντα

πονηρὸν ὥστε τῶν ἀσεθησάντων εἶναι τιμωρὸν, τοῦτον

αὐνὸν ὕστερον μετὰ τῶν αὐτοῦ ἀγγέλων σὺν τοῖς

VARLE LECTIONES.

1 ὅτι ὁ μὲν προθάλλων al εἰς ἑτέραν πάλιν οὐσίαν ἐφ᾽
dubie aliud nomen reponendum est ex illis qua ha|

pr. ουτε 0, 5 μνημονεύετε 0, 1 ἔχον 0.

d ἑαυτὸν τραπέντα δύνατα! Ο. 3 Cfr. supra c. 4. Haud.
ο

8 hom. rr, e. 4. ὃ κραθείση Ο. ὁ τίς p. διὰ τί 0. ὃ οὐδὲ

457

ἁμαρτωλοῖς εἰς τὸ σκότος τὸ κατώτερον πέμπεσθαι ;
καὶ yàp val τοῦτο μέμνημαι εἰρηκότος αὐτοῦ τοῦ
Διδασκάλου. Καὶ ὁ Πέτρος: χἀγὼ, ἔφη, ὁμολογῶ, ὅτι
ὁ πονηρὸς πονὴρὸν οὐδὲν ποιεῖ κατὰ τοῦτο, xaO τὸν
δορέντα αὐτῷ νόμον ἐκτελεῖ. Καὶ τοι προαίρεσιν ἔχων
» ὅμως φόθῳ τῷ πρὸς τὸν Θεὸν οὐδὲν ἀδίκως

" διαδάλλων δὲ διδασκάλους ἀληθείας εἰς ἐν-
ἔδραν τῶν ἀκρίτων καὶ διάδολος ὁ αὐτὸς ὀνομάζεται.
To δὲ τὸν ἀψευδῆ διδάσκαλον 405 ἡμῶν εἰπεῖν,
αὐτόν τε καὶ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ σὺν τοῖς ἁπατη-
θεῖσιν ἁμαρτωλοῖς εἰς τὸ σκότος τὸ κατώτερον ἀπελ-
θεῖν, Ὁ πονηρὸς σχότῳ yal-
Ρε κατὰ τὴν κρᾶσιν 5 γεγονὼς, μετὰ ὁμοδού-
λων ἀγγέλων εἰς τὸ τοῦ Ταρτάρου σχότος κατελθὼν
ἥδεται" φίλον γὰρ πυρὶ τὸ σκότος. Αἱ δὲ τῶν ἂν-
θρώπων ψυχαὶ φωτὸς καθαροῦ σταγόνες οὖσαι,
ἀλλοφύλου πυρὸς οὐσίας συμπινόμεναι καὶ φύσιν τοῦ
ἀποθανεῖν οὐκ ἔχουσαι, κατ᾽ ἀξίαν κολάζονται, Εἰ δὲ ὁ
ἧς κακίας ἡγεμὼν, ἄνθρωπος ὤν, οὐ πέμπεται εἴς τὸ

πράσα

οιρῦτόν τινα ἔχει λόγον.

ὑπὸ

σκότος ὡς μὴ τούτῳ χαίρων, τότε οὐ δύναται 9 ἡ κα-
μετασυγκριθηναί εἰς

xoig αὐτοῦ χαίρουσα κρᾶσις
ἀγαθοῦ προαίρεσιν. Καὶ oU
θήσεται ταύτη μᾶλλον, ὅτ
χὼς κρᾶσιν,
παρὰ τὸ δοχοῦν τῷ τοῦ Θεοῦ νόμῳ διεπράξατο, Καὶ
μήτι γε τὸ ρέως ᾿Ααρὼν ἑάδδον γενέ-
σθαι ὄφιν καὶ πάλιν ἀννιτραπῆναι εἰς ῥάβδον, τοῦτο
εἰς τὴν τοῦ ποεηροῦ ὕστερον
προεδήλωσεν ܕ‎

X. Μετὰ δὲ τὸν Λάζαρον Ἰωσὴφ, ὃς καὶ αὐτὸς
τῶν ἀκολούβων, ἔφη" Ὀρθῶς πάντα εἴριηκας]. Κἀ-
μοὶ τοῦτο βουλομένῳ µαί παράσχου" διὰ τί πᾶσι
τῶν αὐτῶν λόγων [μεταδίδως] ; οἱ μὲν πείθονται, οἱ
δὲ ἀπειθοῦσιν. Καὶ ὁ Πέτρος, Οὐ γάρ εἰσιν, ἔφη, ol
λόγο: ἐπῳδαὶ, ἵνα πάντως 406 ἀκούσας τις
sp. Τῷ δὲ τινας μὲν πείβεσθα:,

ς ἀγαθὸς συν
κακοῖς χαίρουσαν λελογ-
αἰτίᾳ τοῦ πρὸς τὸν Θεὸν φόθου οὐδὲν

Χρι-

τὴν τοῦ ἄρχι

τεύ

τινὰς 08 μὴ, συν-

ετῶς δείκνυται τὸ αὐτεξούσιον, Ταῦτα εἰπόντα οἱ
ries εὐλογήσαμεν.
. Καὶ δὴ μέλλουσιν ἡμῖν ἑστιᾶσθαι ὑπεισέ

0 ܝ‎ "Ms τίων ὁ πλεῖστον υνουδίωνι
ἧκεν ἀρτίως ἀπὸ ᾿Αντιοχείας, καὶ ξενίζεται παρὰ
Σίμωνι, Ὁ δὲ πατὴρ ἀκούσας καὶ χαρεὶς ἔφη Πέτρῳ:
El μοι ἐπιτρέπεις, πογεύομαι Απ.
πίωνα καὶ ᾿Αννουδίωνα ἐκ πρώτης ἡλικίας φίλους
gor γεγενημ Toà» γὰρ ᾿Αννουδίωνα πείσω,
ܐ‎ διαλεχθῆναι περὶ γενέσεως. Καὶ ὁ Πέτρος,
: ἔφη, καὶ ἐπαινῶ τὰ φίλων τε πληροῦντα
μέρη. Πλὴν ἐννόει μοι, ὡς κατὰ

ης σὺν "A

προσαγορεύσων

ους.

ρόνοιαν Θεοῦ παν-

συντρέχει τὰ πρὸς τὴν σὴν πληροφορίαν οἳ-
κείαν ἀποτελοῦντα τὴν ἁρμονίαν, Τοῦτο δὲ ᾿εἶπον διὰ

τὴν ᾿Αννουδίωνος 1

Ἠσίμως σοι γενομένην
Καὶ ὁ πατήρ: ᾽Αληδῶς συνορῶν τοῦτο ἔχον. Καὶ ταῦτα
ἐἰπὼν ἐπορεύθη πρὸς Σίμωνα i,

XII, Ἡμεῖς δὲ οἱ συνόντες τῷ Πέτρῳ 8 ὅλης νυχτὸς

(a) Matth. xxv, 44.

CLEMENTINA. — HOMILIA XX.

γενησομένην τῆς τροτῆς

458

A gelos suoseum peccatoribus in infimas tenebras

mitti(a) ? Namqueet hoc ipsum Magistrum asse-
ruisse memini. Tum Petrus : Etego, inquit, affir-
mo malum nihil mali facere, quatenus perficit
que ei jussa sunt. Quamvisad mala inclinet, ni-
hilominus timore Dei nihil mali facit ; sed quia
magistros veritatis ad incautos decipiendos ealum-
niatur, et ipse appellatur diabolus. Quod autem
verax noster Magister dixit, illum atque angelos
81108 cum seductis peccatoribus in infimas tenebras
abire, ita intelligendum est. Malus secuodum mi-
stionem ita creatus, ut tenebris gaudeat, cum
angelis conservis in Tartarum descendens letatur;
nam igni grate sunt tenebro.Sed hominum anime,
quas puri luminis stille eunt, ignis quidem essentia
alius generis absorpts, immunes tamen mature
moriundi,seeundum quod meruerunt puniuntur.
Si autem rmalitis dux, ut homo, non mitteretur in
tenebras, ac si eis non gauderet, mistio ejus rnalis
gaudens in boni consilium converti non posset. Et
ita bonus ihi interesse eo magis judicabitur, cum
mistionem malis gaudentem nactus propter timo-
rem Dei nibi! conira ejus legem perfecerit. Ac
nonne commutatione virge summi sacerdotis Agro-
nis in serpentem et reversione ejus in virgam Seri-
ptura mystice presignificavit spectare eam ad fu-
turam mali conversionis commistionem ?

ασύγκρασιν 10 μυστηριωδῶς ἡ Γραφὴ ἐσομένην

X. Post Lazarum Joseph, et ipse unus comitum,
dixit;Reete omnino locutus es. Et mihi discere
cupienti hoc explica: cur eosdem omnibus sermo-
nes imperliris, cum aliis quidem persuadeatur,alii
autem non credant ? Et Petrus: Sermones, inquit
haud sane incantamenta sunt, quibus, qui audit,
omnino eredat necesse est. Quod aliis persuadetur,
aliis non, manifestam probat arbitrii libertalem.
Hac elocuto nos omnes benediximus.

XI. Etcum nos ad edendum prepararemus, in-
gressusest quidam nuntians:Appion plistonicescum
Annubione nuper Antiochia venit, hospesque rece-
ptus est a Simone. Quibus auditis pater gavisus Pe-
trodixit : 8i mibi permittis,ibosalutatum Appionem
etAnnubionem,quippe quia prima etate fuerint mihi
amici. 'ortasse etiam Annubioni persuadebo, ut de
genesi cum Clementedísputet. Et Petrus :Permitto,
inquit, et laudo, amici officio te velle satisfacere.

D Verumtamen reputa, quomodo ex Dei providentia ad

plenam persuasionem tuam harmonice perfieien-
dam omnia undique concurrant. Hoc antem. dico,
quia Annubionis adventus tibi expedit. Et pate
Rem ila sese habere et ego profecto video. Quibus
dictis, ad Simonem profectus est.

XII. Nos autem, qui cum Petro eramus,continuo

VARLE LECTIONES.

* χαίρουσαν τὴν κρᾶσιν p. χαίρειν κατὰ τὴν κρᾶσιν 0. χαίρων, Τὸ δὲ, δύναται p. χαίρων, τότε οὗ δύναται

0. ' Malim
Par&oL. 68. II.

ασύγ»,

Ἡ Ad Anubtonem, Ruf. Recogn. x, 52.

439

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

460

interrogando ob voluptatem atque suavitatem di- A ἐπαλλήλως πυνθανόµενοι ὑπό τε ἡδονῆς καὶ χαρᾶς τῶν

etorum totam noctem vigiles permansimus.Et cum
jam auroresceeret, Petrus me ac fíratres meos in-
tuens dixit: Hzesito, quid patri vestro visum sit.
Hoc Petro dicenti pater intervenit, reperitque
eum nobis de se loquentem.Quem cum merentem
videret, postsalutationem ad se ipsum excusandum
exposuit, quam ob causam foris dormisset. Nos
vero eum intuentes expavimus,vultum quidem Si-
monis videntes, vocem autem Fausti patrisnostri au-
dientes. Et cum eurn fugeremus atque exhorrescere-
mus, obstupuit pater,quod tam austere ac inimice
cum eoageremus. Solus aulem Petrus formam
ejus naturatem vidit nobisque dixil :Cur exsecran-
tos refugitis a patre vestro? Cui nos una cum ma-
ire respondimus : Simon iste nobis esse videtur,
vocem habens patris nostri.Et Petrus dixit : Vobis
guidem vox ejus prestigiis non mutata sola cogno-
scitur ; verum oculis eis non faseiuatis vultus quo-
que, qualis est,apparet, non Simonis, sed Fausti
patris vestri, Tum jam patrem respexit eique dixit :
Propria facies illis in te non apparet, sed. Simonis
protervissimi nobisque inimici:

XIII. Haec Petro loquente advenit quidam ex iis,
qui Antiochiam pramissi fuerant,eique dixit :Scire
ie volo, mi domine, Simonem, Antiochie publice
multa prodigia edentem, magum te appellare ac
prestigiatorem, incolasque ad tantum excilasse
odium, ut quivis desiderio anhelet vel carnibus
tuis vescendi.Quapropter nos, premissi eum [ra-
tribus nostris Simoni a te adjunctis, cum civilatem
vehementercontra tecommotam videremus,occuite
convenimus, quid fieri oporteret considerantes. Et.
eum incerti hzesitaremus, Cornelius centurio,quem
Cesaree Dominus a demone liberavit, ab impera-
iore ad provincim» prefectum :nissus supervenit.
Qui a nobis clam aecersitus ac de causa. mastitise
nostre certior factus et ut juvaret rogatus prom-
ptissime promisit se eum fugaturum, si quidem
ecptum ipsi adjutaremus. Cumque polliciti esse-
mussedulo nos omnia facturos: Ego, inquit, per
multos meos amicos evulgabo me venisse ad. eum
capiendum, cum (sar multis magis sublatis
deeo certior factus me ad id misisset, ut et
ipsum eodem inodo, quo prius prastigiatores,
puniret. Et qui ex vestris cum eo versantur, quasi
occulte undieunque audierint, referant οἱ, πιο ad
capiendum eum esse emissum. Quibus auditis for-
tasse pavore correptus aufügict. Cum. aliud quid
facere cogitaremus, simul ita evenit. Etenim cuni
et ox multis alienis clam. nuntiantibus, tanquam
ingens benefleium ipsi conferrent, et insuper ex fa-
miliaribus nostrorum simulatis illud auilivisset et.
hanc esse suorum sententiam putaret, sibi caven-
dumesse cognovit. Antiochia igitur aufugiens cum

λεγομένων νήφοντες ἐνυκτερεύσαμεν. Ἤδη δὲ πως
νυχτὸς ὑπαυγαζομένης, Πέτρος ἐμόλέψας ἐμοί τε καὶ
τοῖς ἀδελφοῖς µου, ἔφη" Διαπορῶ, τί ἔδοξε τῷ ὑμετέρῳ
πατρί, Καὶ λέγοντος τοῦτο ἦχεν ὁ πατὴρ αὐτόθι, τὸν
Πέτρον ἡμῖν περὶ αὐτοῦ διαλεγόμενον καταλαδών' καὶ
ἀθυμοῦντα ἰδὼν προσαγορεύσας ἀπελογήσατο, ὃν ἣν
αν ἔξω κεκοίµηται. Ἠμεῖς δὲ ἐμδλέποντες αὐτῷ
τήκειμεν, τὸ εἶδος Σίμωνος δρῶντες, φωνῆς δὲ τοῦ
πατρὸς ἡμῶν ἀκούοντες Φαύστου, Καὶ 401 δὴ φευ-
γόντων ἡμῶν αὐτὸν 12 καὶ στυγούντων ἐξεπέπληντο ὁ
πατὴρ ἐπὶ τῷ οὕτως ἀπηνῶς καὶ ἐχθρῶς αὐτῷ χρῆσθαι.
Μόνος δὲ Πέτρος τὴν κατὰ φύσιν αὐτοῦ ὑρῶν μορφὴν
πρὸς ἡμᾶς ἔφη Τίνος ἕνεκα βδελυσσόµενοι ἀπωφεῖσθε
τὸν ὑμέτερον πατέρα ; Ἡμεὶς δὲ καὶ ἡ μήτηρ iua
Σίμων ἡμῖν οὗτος φαίνεται φωνὴν
πατρός. καὶ ὁ Ilic,

ων τοῦ ἡμετ'

Loos
ος ἔφη" Ὑμῖν μὲν 4 ἀμάγευτος

αὐτοῦ φωνὴ μόνη γνώριμός ἐστιν, ἐμοῦ δὲ τοῖς ἃμα-
γύτοις ὀφθαλμοῖς καὶ τὸ εἶδος αὐτοῦ ὡς ἔνειν ὁρατὸν,
ὅτι μή ἔστι Σίμων, ἀλλὰ Φαῦστος ὁ ὑμέτερος πατήρ.

Τότε δὴ προσεμόλέψας καὶ τῷ πατρὶ ἔφη" [Ἴδε]όν
σου εἶδος αὐτοῖς οὐ φαίνεται, ἀλλὰ Σίμωνος τοῦ ἀσε-
δεστάτου καὶ ἡμῖν [ἐχθίστου].

ΧΗ]. Ταῦτα τοῦ Πέτρου διαλεγομένου ἐπεισῄει τις
τῶν προύδων ἀπὸ τῆς ᾿Αντιοχείας [ὐποστραφείς]
qu» Πέτρῳ Εἰδέναι σε θέλω, κύριξ μου, ὅτι Σίμων
ἐν τῇ ᾿Αντιοχείᾳ δημοσίᾳ πολλὰ τεράστια ποιῶν μάγον
σε 18 ὀνομάζων καὶ γόητα καὶ πρὸς τοσοῦτον αὐτοὺς ܐܬܐ‎
σὸς παρεσκεύασεν, ὡς Teste πάντα ἄνθρωπον τῶν t

ἐπιδὴ μησάν

€) σαρχῶν

αὐτῶν ἀπογεύσασβαί

σου. θέν ἡμεῖς οἱ πρὀ p μετὰ τῶν ὑπὸ σοῦ τῷ Σίµω-
v ἡμῶν, πολὺ κατὰ σοῦ βρύ-
s, κρύφα εἰς τὸ αὐτὸ γενό-
τί χρὴ ποιεῖν. Καὶ δὴ ἐν ἀπορίᾳ
Ἴμησε Κορνήλιος ἑκατόνταρχος,

νι ὁποθεδλη μένων ἀδελοῦ
χωωσαν τὴν πόλιν ἑωρακότες

µενοι σκοποῦμεν 15,
ἡμῶν ὄντων ἐπ.
Καίσαρι ος,

ὑπὸ

πρὸς τὸν τῆς ἐπαρχίας ἡγούμενον,
ὃν ἐν Καισαρείᾳ δχιμονώντα «08. ἰάσατο ὁ Κύριος.
Οὗτος τῆς 498
μίας τὴν αἰτίαν παρ᾽ ἡμῶν μαθὼν καὶ βοηθεῖν ἀξιω-
θεῖς προθυμότατα ὑπέσχετο φοθέσας φυγαδεύειν αὖ-
τὸν, ἐγχειρήματι ὑπουργήσωμεν.
᾿ποίμως πάντα ποιήσειν ὑποσχομένων ἔφη:

απεμοθεὶς ὑφ᾽ ἡμῶν χρύφα x

ν γε αὐτοῦ τῷ

Ἡμῶν
Ἐμοῦ διὰ πολλῶν φίλων κρύφα εἰς σύλληψιν αὐτοῦ
ἡλυθέναι περισχοποῦντος xal (m
τος,καβότι Καὶ

Aw αὐτὸν φάσκον-
ἴσαρ πολλοὺς μάγους ἀνελὼν καὶ τὰ κατ'
αὐτὸν μαθὼν Dy ἐπὶ τὴν αὐτοῦ ζήτησιν ἔπεμψεν,

ὅπως καὶ αὐτὸν ὡς καὶ τοὺς πρὸ αὐτοῦ μάγους κολάσῃ.
Καὶ οἱ ὑμέτεροι. οἱ συνόντες αὐτῷ ὡς δὴ κρύφα ποθὲν
ἀκηκούτος προσαναρερέτωσαν ὡς ἐμοῦ ἕνεκα τοῦ συλ-
λαδεῖν αὐτὸν ἀπεσταλμένου. Καὶ τυχὸν ταῦτα 15 ἀκούσας
φοδηθεὶς φεύξεται, Ἐπεὶ τοίνυν ἕτερόν τι ποιεῖν
νοήσαι

ܒܝ

ὁμῶς οὕτως iyi

ο Ὑπὸ πε γὰρ πολλῶν
τῶν ἔξω εἰς τὰ μεγάλα αὐτῷ χαριζομένων λάθρα λε-
γόντων, ἔτι δὲ καὶ τῶν ἔνδον ὑποδλητῶν ἡμετέρων
ἀκηκοὼς καὶ ὡς παρ᾽ Ἰδίῶν γνώμην εἰληφὼς ὑπο-

VARUE LECTIONES.

12 Ita scripsi o. Huf. x, 53, αὑτῶν 0, 13 τε 0, !* τήν 0. 15 σκοποῦ xal 0, in quo subinde repetuntur vbb.

πολὺ κατὰ σοῦ βρύχουσαν, 16 αὐτόν O.

461 ΟΡΕΜΕΝΤΙΝΑ.

— HOMILIA XX.

462

στέλλεσθαι ἔγνω, ᾿Αποδρᾶς οὖν τῆς Αντιοχείας μετὰ A Athenodoro huc venit, ut audivimus. Itaque tibi

ἸΑθηγοδώρου ἐλήλυθεν, ὡς Ad συµ-
θουλεύομέν σοι μήπω ἐπιθῆναι τῆς πόλεως ἐκείνης,
gie ἂν εἴδωμεν, εἰ τῆς κατὰ σοῦ διαθολῆς ἐχείνου
ἀπόντος ὑπολῆσαι δυνήσονται.

XIV. Ταῦτα τοῦ προύδου ἀπαγγείλαντος, ὃ Πέ-
pne τῷ πατρὶ προσεμδλέψας ἔφη; ᾿Ακούεις, Φαῦστε,
ὑπὸ Σίμωνος τοῦ Μάγου ἡ μεταμόρφωσίς σου γέγονεν,
ὡς ἤδη φαίνεται, Καίσαρος γὰρ νομίσας ἐπὶ χαχῷ
409 αὐτὸν ζητεῖν, φοθηθεὶς ἔφυγε τὴν ἑαυτοῦ σοι
περιθεὶς μορφὴν, ὅπως ἀποθανόντος σου τοῖς σοῖς
πέκνοις ἡ λύπη γένηται, Ταῦτα ὁ πατὴρ ἀκούων,
νλαίων καὶ ὀδυρόμενος ἔφη" Ὀρθῶς ἐστοχάσω, Πέ-
τρε, ᾿Αννουδίων 47 [γὰρ οἰκεῖός] μού με φιλῶν µυστη-
ριωδῶς τὴν ἐπιδουλὴν ἐξέφηνεν, Καὶ οὐκ ἐπίστέυ [σα
ὁ ταλαίπωρος], ἐπειδὴ τοῦ παθεῖν ἤμην ἄξιος.

XV. Ταῦτα τοῦ πατρὸς εἰπόντος μετ᾽ οὐ πολὺ ('Av-
νουδίων ἦλθε] πρὸς ἡμᾶς τὴν Σίμωνος ἡμῖν δηλῶν
φυγὴν, καὶ ὡς αὐτῆς νυκτὸς ἐπὶ Ἰουδαίαν ὥρμησεν.
δὲ τὸν πατέρα ἡμῶν κοπτόμενον val μετὰ ὄδυρ-
μῶν λέγοντα" Οἴμοι, οἴμοι ὁ τάλας, μάγον αὐτὸν
ἀκούων ἠπίστουν. Ὁ ταλαίπωρος πρὸς μίαν ἡμέραν
ἐπιγνωσθεὶς συμδίῳ καὶ τέκνοις ταχέως ἐπὶ τὴν προ-
τέραν τῆς ἀγνοίας ἦλθον τυμφοράν. Καὶ ἡ μήτηρ
ὀδυρομένη τὰς τρίχας κατέτιλλεν. Ἡμεῖς δὲ περὶ
τῆς τοῦ πατρὸς ἀλλοιώσεως ἀδημονοῦντες ἐστένομεν,

ἀκηκόαμεν,

ὅ τι ποτὲ ἦν συννοῆσαι μὴ δυνάμενοι. ᾿Αννουδίων δὲ
ταῦτα ἀκούων καὶ ὁρῶν ἀχανὴς ἔστη, Ὁ δὲ Πέτρος

ἡμῖν το
0

τέκνοις ἐπὶ πάντων ἔφη" Ἡι

ς ἐστι Φαῦστος ὁ πατὴρ ὑμῶν. Διὸ
ὑμῖν, ὡς πατρὶ προσέχειν, Παρέξει γὰρ ὁ θεὸς πρό-
φασίν τινα, δι᾽ ἧς τὴν Σίμωνος ἀποδυσάμενος μορφὴν
τὴν τοῦ πατρὸς ὑμῶν προδήλως ἀναδεί .
Ταῦτα ἡμῖν εἰπὼν καὶ τῷ πατρὶ τροαθ
σοι ἐπέτρεψα, προσαγορεῦσοι Αππίωνα καὶ
Glova, ἐπειδὴ ἐκ παίδων σοι φίλους εἶναι ὁμολογεῖς,
οὐχὶ Σίμων: τῷ Μάγῳ συνομιλεῖν.

410 XVI. Καὶ ὁ πατήρ, Ἥμαρτον, ἔφη, ὁμολογῶ,
pal
σου, συγγνῶναι γέροντι εὐγενεῖ καὶ ἀγαθῷ ἧπατη-
μένῳ. Παίγνιον γὰρ γέγονεν ὁ δυστυχὴς τοῦ περι-
θοήτου. Πλὴν ὡς γέγονε 19 φράσω. Ὃ ἀγαθὸς γέρων
ἦλθε προσαγορεύσων ἡμᾶς. Ἐτυγχάνομεν δὲ αὐτῆς
ὥρας κατὰ ταυτὸν οἱ ἐκεῖ παρόντες ἀκούοντες Σίμω-
νος, ὃς ἀποδιδράσκειν ἤθελε αὖτ ἀκηκοὼς,
ἐπιδημήσειν ποθέν τινας ἐνταῦθα τῇ Λαοδικείᾳ Ἢ ἐκ
προσταγῆς βασιλικῆς ζητοῦντας αὐτόν, Φαύστῳ δὲ

ας ἔῃ: Ἐγώ
Αννου-

Καὶ ᾿Αγνουδίων' Καὶ αὐτὸς ἐγὼ, ἔφη, σὺν αὐτῷ

ܒܝ

εἰσιόντι τὸν ἴδιον θυμὸν ἐπέστρεφε 9 φήσας οὕτως

πρὸς ἡμᾷς" ἁλῶν αὐτὸν ἐλθόντα συμμετασγεῖν ὑμῖν

ποιήσατε: ἐγὼ δὲ μύρον τι σχευάσω, ἵνα δειπνήσας
καὶ ἀναλαδών τι ἴδιον χρίσας πρόσωπον τὴν ἐμὴν
yz» δόξῃ 35 μορφήν. Ὑμεῖς δὲ βοτάνης τινὸς
ὕλης προεναλειψάμενοι ὑπ᾽ ἐμοῦ οὐκ ἀπατηθήσεσθε
ὑπὸ τῆς τένης 33" αὐτοῦ μορφῆς, πλὴν τοῖς ἄλλοις
πᾶσιν ὁ Φαῦστος δόξει εἶναι Σίμων,

πᾶσιν £

suademus, ne ad oppidum illud ascendas, donec
viderimus, num iilo egresso populus calumnis con-
ira te disseminate oblivisci possit.

XIV. Que cum is, qui praecessit, nuntiasset, Pe-
irus in patrem nostrum respiciens dixit: Audis,
Fauste,metamorphosin tuam per Simonem Magum
factam esse, ut jam apparet. Nam eum putaret, ad
ponam se a Cesare queri, territus fugit 'ao suum
tibi vultum affinxit, ut te morte sublato filiis tuis
iristitia pareretur. Ac pater, hec audiens, lacry-
manas et ejulans exclamavit :Recte divinasti,Petre 1
Etenim Annubion amicus me diligens sub mysterio
quodam insidiascollocatas mihi indicavit. Verum ego
infelix non eredebam,nam dignuseram qui paterer.

XV. His a patre dictis, haud multo post Annu-
bion ad nos venit, Simonem fugisse nuntians et
illa nocte Jud»am petiisse. Ac cum patrem nostrum
inveniret afflictum et cum lacrymis dicentem:0 me
miserum, qui magum esse illum audiens non cre-
diderim | Per unam diem ab uxore et, filiis reco-
gnitus ad priorem erroris miseriam celeriler infor-
tunatus revereus sum. Mator vero plangenscapillos
evulsit. Nosque de patris permuíatione stupentes
ingemuimus, nec quid rei esset intelligere potui-
mus. Annubion antem hoc videns stabat silentio
defixus. Tum Petrüs;nobis filiis coram omnibus
dixit: Mihi credite, hicce est Faustus pater vester.
Propterea vos hortor, ut habeatis eum quomodo
patrem. Deus enim prebebit occasionem aliquam,

C qua Simonis vultu exuto patris vestri evidenter re-

cuperare possit effigiem. Quibus ad nos dictis pa-
irem intuens: Ego tibi, inquit, permisi, ut Appio-
nem οἱ Annubionem salutatum ires quia eos a pue-
ris tibi amicos esse asserebas,non ut Simoni Mago
conversareris.

XVI. Et pater : Peccavi, inquit, fateor. Ac Annu-
bion : Ego quoque, inquit, simul cum eo te rogo
ut seni generoso et bono decepto ignoscas.Namque
infelix ludibrium factusost decantati illius hominis.
Sedjam narrabo quomodo acciderit. Boaus 6
senex venit ad nos salutandos. Contigit autem ut
illa hora cum Simone essemus, qui ipsa nocte fuga
se salvare volebat, cum audisset, adesse quosdam
in hac Laodicem civitate, qui ex imperatoris pre-
cepto eum quererent. Et postquam omnem suum
furorem conira Faustum ingressum converterat,
ita ad nos loentus est : Illam, qui advenit, mense
consortem vobiscum faciatis, ego vero unguentum
quoddam componam,quo suam ipsius faciem post
ccnam perunctus omnibus meum vultum circum-
ferrevideatur.Vos autem herbe cujusdam succoa me
prius peruneti non fallemini decommutato illius vul-
tu;atceterisomnibus Faustus esse videbitur Simon.

VARLE LECTIONES.

17 Αγγοδίων (sio) Ὁ, 18 πάλαι Ὁ. 9
Βαΐ, κ, 58. 53 δόξει 0.

grammatice forie erit consultum. Ep. PATR.

γέρων 0,

30 λαοδωίᾳ 0.
13. Sic barbarice in archetypo. Si nm legeris, una littera mutata,

3! ἐπέστρεφε addidi ex conjectura. Cfr.
sensui et

463

XVII. Οὐδ cum ille preedixisset : Quodnam, in- A — XVII, Ἐκ.

quam, tibi lucrum veniet ex hujuscemodi macbi-
natione ? AcSimon respondit : Primum quidem,illo
capto, qui me querunt, investigatione contra me
inita desistent. Si vero etiam manu regia sublatus
fuerit, magnopere lugebunt filii ejus, qui me dere-
licto ad Petrum sese contulerunt,eique collaborant.
Jam enim tibi,Petre,verum confiteor,timore Simo-
nis melesse impeditum,quominus Fausto hac signi-
ficarem. Verum enimvero ne tempus quidem Simon
nobis dedit secretius colloquendi;alias pravum Si-
monis consilium οἱ patefecissem, Interea media
nocte exsurgens Simon Judesm fuga petiib cum
comitibus Appione et Athenodoro. Tuncego vale-
tudinis incommoda finxi, ut domi remanens post
illorom profectionem celeriter eum ad suos remit
terem, si forte apud vos aliquo modo posset oceul-
lari, ne a Simonis invostigutoribus captus ejus loeo
regio odio periret. Itaque nocte intempesta eum ad
vos misi,sollicitusque noctu perveni, ut eum vide-
rem ac velocius redirem, priusquam supervenirent,
qui Simonem comitati sunt. Et conversus &d nos:
Ego Annubion, inquit, patris vestri verum video
vultum,quippe qui a Simone perunetus fuerim,sic-
uti antea enarravi, ut vera Fausti facies meis ου
lis appareret.Unde stupeo atque admiror Simonis
magiam, quod vos circumstantes patrem vestrum
non agnoscitis.Flentibus autem Ραΐτο ot rnatre no-
bisque ipsis de communi calamitate, commisera-
tione commotus flebat et Annubion.

XVIIL. Tum Petrus patri vultum se restituturum
nobis proraisit ad eum dicens : Audivisti, Fauste,
qua ad nos spectant. Si Ποία. in te vultus imago
utilis nobis fiat et tu nos adjuveris ad ea,que man-
dabo, tunc propriam tibi restituam faciem,si prius
feceris ques tibi jussero. Ae patri dicenti: Que-
cunque possum, luhenter perficiam, si modo meis
effigiem meam reddas,Petrus respondit : Ipse auri-
bus tuis audisti ex iis,qui a nie premissi Antiocha
redierunt, quomodo Simon illic versatus multitu-
dinem vehementer contra me excitari, magnum et
cede pollutum, deceptorem et prestigiatorem me
nuncupans, ita ut vehementer cupiant illic omnes
νο] carnibus meis vesci.Fae ergo que libi preci-
piam, et, Clemente apad me relicto, cum uxore
iua ot Faustino ac Faustiniano, fiJiis tuis, due nos
Antiochiam. Eruntautem tecum et alii quidam,
quos ad adjuvandum meum consilium idoneos cre-
didero.

XIX. Quando igitur simul cum iis Antiochie ver-
saris et Simon quidem esse videris, palam predica
penitentiam tuam, atque dic : Ego Simon vobis

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

νου B ταῦτα προλέγοντος ἔφην: Τί νῦν
σοι ἐκ τῆς τοιαύτης μηχανῆς ἔστι κέρδος; Καὶ ὁ
Σίμων ἔφη" Πρῶτον μὲν συλλαβόντες αὐτὸν οἱ ἐμὲ
ܪ‎ παύσονται τῆς κατ ἐμοῦ ζητήσεως. Εἰ δὲ
καὶ ὑπὸ βασιλικῆς χειρὸς ἀναιρεθείη, μέγιστον πέν-
θος ἕξουσιν οἱ τούτου παῖδες, οἵ τίνες ἐμὲ χαταλι-
πόντες, προσφυγόντίες τῷ Πέτρῳ] συνεργοῦσιν. Nüv
γάρ σοι, ὦ Πέτρε, ὁμολογῶ τὰ ἀληθῆ, ὅτι ἐφοθούμην τὸν
Σίμωνα, τῷ 433 Φαύϊστῳ τοῦτο μηνύειν f, ἀλλ᾽
οὐδὲ καιρὸν ἡμῖν ὁ Σίμων ἐδίδου πρὸς τὸ ἰδιάζειν"
[εἰ μὴ] 3 αὐτῷ τὴν ἐκ τοῦ Σίμωνος χακὴν ἂν ἔφηνα
βουλήν. πλὴν ἐν μέσῃ γε νυκτὶ ἀναστὰς ὁ Σίμων τὴν "5
ἐπὶ Ἰουδαίαν ἐποιεῖτο φυγὴν, τῷ
᾽Αππίωνος καὶ ᾿Αθηνοδώρου. Τότε ἐγὼ δυσαρέστως
ρινάμην, ὅπως μείνας μετὰ τὸ

πεμπόμενος ὑπό τε

4v τὸ σῶμα bmc
ἐκείνους πορευθῆναι εὐθὺς αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἑαυτοῦ ܦܣܘ‎
λφεῖν ποιήσω, εἴ που δύναιτο παρ᾽ ὑμῖν κρυπτό-
μενος λανθάνειν μήπως ὑπὸ τῶν Σίμωνος ζητούντων
ὡς Σίμων ληφθεὶς ὑπὸ βασιλικῆς ὀργῆς ἀποθάνῃ,
αὐτὸν ἐξαπέστειλα πρὸς ὑμᾶς, καὶ κηδό-

᾽Δωρίας οὗ

μενος αὐτοῦ νύχιος ἦλθον ὀψέμενός τε αὐτὸν val τά-

py ἀπελευσόμενος, πρὶν τοὺς πέμψαντας [τὸν Σίμω-
va] ἐπανελθεῖν 36, Καὶ προσδλέψας ἡμῖν ἔφη" Ἐγὼ
"AwvovÉloy τὴν τοῦ πατρὸς ὑμῶν ἀληθῆ μορφὴν ὁρῶ
ἐναλειψάμενος ὑπ᾿ αὐτοῦ τοῦ Σίμωνος, ὡς πραεδι-
να τοῖς ἐμοῖς ὀφθαλμοῖς ἡ ἀληθὴς Φαύ-
X μορφή, Ἐχπεπληγμένος οὖν
ὅτι ἑστῶτες τὸν ὑμά-
a. Κλαιόντων δὲ τοῦ τε

πγησάμην 3,

στου φαίνητ σφόδρα

θαυμάζω τὴν Σίμωνος μαγεία

spo» οὐ γνωρίζετε ?* πατ

πατρὸς καὶ τῆς μητρὸς καὶ ἡμῶν αὐτῶν ἐπὶ τῇ κοι-
vi πάντων ἡμῶν συμφορᾷ, συµπαθήσας xal ὁ Ave
νουθίων ἐδάκρυσεν.

ΧΝΠΙ.Τότε καὶ ὁ Πέτρος τῆς τοῦ πατρὸς μορφῆ
ποκατάστασιν A39 ἡμῖν ἐπηγγείλατο εἰπὼν

i

αὐτόν: κνυσας, ὦ Φαῦστε, τὰ καθ' ἡμᾶς. Ὅταν
οὖν ἡμῖν χρήσιμος d μὲ Mos μορφὴ
γένηται καὶ ὑπουργήσης ἡμῖν, πρὸς ἃ κελεύομεν, τότε

χἂγῴ σοι τὴν ἀληθινήν σου μορφὴν ἀποδώσω πρότερον
ποιήσαντι τὰ παρ᾽ ἐμοῦ σοι λεγόμενα. Τοῦ δὲ πατρὸς
εἰπόντος: Πᾶν ὅ τι ἂν μοι δυνατὸν ᾗ προθυμότατον
ἔσω, μόνον τὴν ἐπὴν τοῖς ἐμοῖς ἀπόδος μορφῆν᾽ 6
τρως ἀπταρίνατο' αὐτὸς ἰδίοις ὠσὶν ἀκήκοας τῶν

ἰας ἐληλυθότων καὶ εἰπόν-

προύδων μου ἀπὸ "Ave

οῶς τοὺς ὄχλους

ὄνον, m
θαι πάν-

κατ’ ἐμοῦ παρώξυνε, μάγον καὶ μι

ν ἐπὶ τοσοῦτον, ὡς qM

ὧν ἐμῶν ἀπογεύσασθαι σαρχῶν. Ποιή-
λέγω, καταλιπὼν Κλήμεντα παρ᾽
(αν μετὰ τῆς

ς οὖν, ὡς ἐγ

ἐμοὶ καὶ προαγαγὼν ἡμᾶς εἰς Ἀνειόχ:
δὲ Φαν. καὶ Φαυστι
υἱῶν σου, Σωνέσονται δὲ σοι καὶ ἄλλοι τινὲς, οὓς ἐγὼ
κρίνω δυνατοὺς ὑπουργῆσαι τῷ ἐμῷ θελέματι.

XIX. Μετὰ τούτων ἓν τῇ ᾿Αντιοχείᾳ [γενόμενος],
ἂν ὅσῳ ὡς Σίμων φαίνῃ, δημοσίᾳ κήρυξον τὴν σεαυ-
τοῦ μετα [μέλειαν εἰπών] Ἐγὼ Σίμων ταῦτα ὁμῖν

ανοῦ τῶν

συμθίου aou,

νοῦ

1411 LECTIONES.

88 ὅτι ἐφοβούμην τότε, τῷ Φαύστῳ τοῦτο μηνύειν Βαϊ,
[ἴσως συνόντων ἡ] μῶν αὐτῷ τὴν ἐκ τοῦ Σίμωνος καχὴν ἂν
ἢ ὧν προδιηγήσαμεν p, ὡς προεδιηγησάμην Ὁ, 38. γνωρίζω O.

ἐφάνη p. ἂν ἔφηνα idem. Alius conjectaveri
ἐφάνη βουλήν. “δ τόν O. 3 ἐπανελθών Ὁ.

3* Qodieis lacuna desinit in liii μῶν. Tum

405

GLEMENTINA. — HOMILIA XX.

466

κηρύσσω ὁμολογῶν 33, ἀδίκως καταψού [σασθαι τὰ τοῦ A annuntio atque fateor meinique de Pelro menii-

1

οὐδὲ ὅσα ποτὲ φαῦλα

o οὗ γάρ] ἔσει πλῆνος; οὗ. μαιρόνόε, οὐ! ἡδηξ;
ὸ

αὐτοῦ λέγων ἔρθανον‏ ܐ

θυμοῦ ἐλαυνόμενος. Δέομαι αὐτὸς ἐγὼ, ὁ τοῦ
πρὸς ὑμᾶς μίσους
μισοῦντες αὐτόν" τοῦ γὰρ ὑπὸ Θεοῦ πρὸς σωτηρίαν κό
σµου ἀπεσταλμένου ἀληθοῦς προφήτου 433 ἀληθής
ἔστιν ἀπόστολος. Διὸ καὶ αὐτὸς συμδουλεύω, αὐτῷ ὑμᾶς
πείθεσθαι περὶ ὧν κηρύσσω, ἐπεὶ πᾶσα ὑμῶν ἡ

ονὼς, παύσασθε

αἴτιος αὐτῷ

πόλις

ἄρδην ἀπολεῖται. AC ἣν δὲ αἰτίαν ὑμῖν ταῦτα ὡμολό-
γησα, εἰδέναι ὑμᾶς θέλω. Ταύτης
493 θεοῦ, 0 us died
θείας κήρυκι ü

μηδ᾽ ἂν αὐτὸς 9

φοκτὸς ἄγγελοί

ϑρὸν ὄντα τῷ τῆς ἀλη-
ουν. Παρακαλῶ
θὼν κατὰ Πέτρου ἐπι-
χειρῶν λέγω, μὴ με, Ἐξομολογοῦμαι
γὰρ ὑμῖν: ἐγὼ μάγος, ἐγὼ πλάνος, ἐγὼ γόης.
στι γὰρ ἴσως, μετανοίᾳ ἀπολῦσαι τὰ προπεπραγ
μοι ἁμαρτήματα,

XX. Ταῦτα τοῦ Πέτρου ὑποτιθεμ

οὖν,

ἔφη

ου, Οἴδα,
ὁ πατὴρ, 8
ἧττον μελήσ:
σοῦ διαλέγεσθαι, Καὶ ὁ Πέτρος πάλιν 0
οὖν νοήσῃς τὴν πόλιν μεταδαλομένην τοῦ μίσους,
ἐπιθυμοῦσαν δὲ ἰδεῖν ἡμᾶς, πέμψας δήλωσόν μοι, καὶ
αὐτόθι ἐπικαταληψόμεθά σε, Γενόμενος δὲ ἐκεῖ αὐθή-
βερον τὴν ἀλλοτρίαν σου μορφὴν ἀπελάσας τὴν σὴν
πᾶσι τοῖς ἄλλοις ἀπλανῶς φαίνεσθαι
ποιήσω, Ταῦτα εἰπὼν συνεῖναι αὐτῷ τοὺς υἱοὺς, ἆδελ-
φοὺς δὲ ἐμοὺς ἐποίησε xal Ματτιδίαν 30, τὴν μητέρα
ἡμῶν, καὶ τῶν Ἰνησιωτέρων τινὰς χεσθαι

μοὶ γὰρ οὐχ

τοῖς σοῖς καὶ

ܐܢܗ

ἐκέλευσεν, Ἢ δὲ μήτηρ συναπελθεῖν αὐτῷ ὀκνηρῶς
εἴδε λέγουσα 9t, Μοιχὰς γὰρ εἶναι δοκῶ τῇ Σίμωνος

συνοῦσα μορφῇ. Εἰ δ᾽ ἄρα συναπέρχεσθαι αὐτῷ ἀναγ-
χαασθήσομαι, ἀδύνατον ἐπὶ τῆς αὐτῆς τύχης κλίνης +
συγκατακλιθήσεσθαι, Οὐχ οἶδα δὲ, εἰ καὶ συναπελρεῖν
αὐτῷ πεισθήσομαι 414
ὁ Αννουδίων προέτρεψεν αὐτὴν εἰπών" Πείσθητι ἐμοί
καὶ Πέτρῳ καὶ αὐτῇ 05 τῇ φωνῇ, ὅτι [Φαὔστός] ἐστιν, ὁ
σὸς σύμθιος, ὃν οὐκ ἔλαττόν σου ἀγαπῶ. Καὶ αὐτὸς
᾿Αγνουδίωνος ܝ‎

ἸὈκνοῦσαν δὲ αὐτὴν ἀπελθ

αὐτῷ συμ[πορεύσομαι]. Ταῦτα τοῦ
πόντος, ἣ μήτηρ συνελθεῖν ὑπέσχετι

XXI.'O 3 Πέτρος [fen]
πράγματα ἡμῶν olxovop
λννουθίων[α. ἀστρολ]όγον.
δημήσασι τῇ ᾿Αντιοχείᾳ περὶ γενέσεως :
ποῦ ὡς φίλος γνησιώτερον διαλεχθήσεται. Kal δὴ
τοῦ πατρὸς ὑπὸ νύκτα μεῦ᾽ ὧν ἐκέλευσε Πέτρος σὺν
υδίωνι ὁρμήσαντος ἐπὶ τὴν πλησίον ᾿Αντιό-
ϑρου τῆς ἄλλης ἡμέρας πρὶν ἣν y m
εσθαι, ἐπανῆλθον εἰς τὴν Δαλδί-
ψαντες ᾿Αππίων καὶ ᾿Αθη-

Δικαιότατα ὁ Θεὸς τὰ
Ἔχομεν γὰρ μεθ’ ἡμῶ
Οὗτος γὰρ ἡμῖν

λευσεν αὐτοὺς εἰσέρχεσθαι,
ων. καί, Ποῦ Φαῦστος; τὲπό είν;
Πέτρος" Οὐκ ἴσμεν" αὐτῆς γὰρ ἑσπέρας
Ἐλθὼν οὐκέτι τοῖς οἰκείοις ἐφάνη" χϑὲς δὲ ὃ

tum esse ; non enim ille est deceptor,aut cede pol-
lutus, aut prestigiator,aut que alia cuncta de eo
mala protuli furore incitatus.Obsecro ego vos ipse,
qui odii vestri contra eum noxius sum auctor, ut
id deponatis: παπι 11] est veri ad salutem mundi a
Deo missi prophete verus apostolus. Quapropter et
ipse suadeo ul ei credatis in iis de quibus loquor,
ne forte oppidum vesirum funditus pereat. Verum-
enimvero scire vos volo, eur hec confitear, Dei
angeli me impium,quod inimicus essem nuntio ve-
ritatis, hae nocte vehementer flagellarunt. Hoctor
ergo ne mihi credatis, etiamsi alias veniens Petrum
calumnier. Confiteor enim vobis : egometipse sum
magus, ego deceptor, ego prestigiator. Sio forsan
licel peccata prius a rne commissa penitentia dc-
lere.

XX.Quae eum Petrus patri mandasset : Intel-
ligo, inquit,quid velis.Quare ne ultra labores. Nam
cura mihi erit, cum illic venero, ut de te loquar
quie annuntiare me oportet.Deinde Petrus manda-
tis subjunxit : Quando autem urbem odio desistero
vides ac desiderio nos videndi capi, nuntium mihi
mitte, et statim ad te properabimus.Et cum eo ve-
nero, alienam formam ate fugabo, tuamquetuis et
aliis omnibus clare apparere faciam. Quibus dictis
filios ejus, meos fratres, et Mattidiam matrem no-
tram et sodalium quosdam una cum eo proficisci
jussit. Sed mater invita cum eo abire videbatur di-
cens : Profecto adultera mihi esse viderer, si vultui
Simonis essem conjuncta. Itaque si cogor, ut cum
eo abeam, fieri tamen non poterit, ut in eodem lec-
1ulo jaceam. Nescio tamen, an vel persuaderi mihi
possit, ut simul eum eo proficiscar. Tum Annubion
prater voluntatem abeuntem ita hortatus est:Credo
mihi et Petro et voci ipsi, esse eum Faustum con-
jugem tuum, quem ego non minus diligo quam tu
ipsa. Ego et ipse cum eo proficiscar.Quie cum. An-
nubion dixisset, maler se una cum reliquis ventu-
ram promisit.

XXL. At Petrus : Deusrebus nostris optime consu-
lit; habemus enim nobiscum Annubionem astrolo-
gum Hiecumnobisdo genesi ut amicus disputabit fa-
miliarius, quando Antiochie erimus.Et cum pater
sub noctem cum iis,quos Petrus ordinaverat, simul
cumAnnubione perrexisset ad vicinam Antiochiam,
mane sequentis diei, antequam Petrus ad dispu-
tandum egressus esset, Laodiceam venerunt Appion
et Athenodorus, Simonis comites, patrem. queren-
ies. Qua re cognita, introire eos jussit. Qui cum
ingressi essent atque consedissent, ac ubi Faustus
esset quasiissent, Petrus respondit: Nescimus ;
nam ex vespero illo, quo ad vos ivit, nulli suorum
rursus apparuit. Heri autem mane et. Simon eum
querebat, cumque nihil responderemus, nescio quid

VARLE LECTIONES.

9 ὁμολογοῦν Ο.
πόλης καὶ κλίνης ?

30 Ματθιδίαν 0.

31 λέγουσα supplevi ex conjectura. [Leg:

χε pro eiie] 8:5 an leg.

461

5. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

468

ei in mentem venerit,Faustum se esse contestanti, A Σίμων αὐτὸν ἐζύτησεν, καὶ ἐπεὶ μηδὲν ἀπεκρινάμεθα

Quod cum nemo crederet, flens et dolens minaba-
tur, occigurum semetipsum et versus mare prope-
ravit.

XXII. Que cum Appion ejusque comites audis-
sent, ululatu edito plangebant dicentes : Cur eum.
non excepistis ? Et cum Athenodorus mibi dicere
vellet : [ste Faustus erat, pater tuus, Appion pre-
veniens: Comperimus, inquit, a quodam, incidisse
eum in Simonem exhortantem,ut Petro relicto. co-
mes sibifileret, eique promisisse, veritatem se re-
velaturum, ipso Fausto eum obsecrante, filios suos
se posthae nunquam velle videre,quippe qui Judei
facti essent.Qus eum audissemus, eum. querendi
causa huc venimus. Sed quia hio non reperitur,
verum dixisse videtur, qui retulit, quz vobis prius
enuntiavimus. Ego autem Clemens, perspecto Pe-
tri consilio, sem'nandi in illos suspieionem,senem
apud ipsos sibi esso quierendum, ut timore repleti
fugerent, ad adjuvandum ejus consilium concurri
Appioni dicens :Andi, Appion charissime:Nos, quae
bono esse eredimus, etiam patri tradere studemus.
Quee si accipere nolit, sed potius nos exsecrans fu-
git, durius aliquid eloquar : etiam nos de 60 non
curamus. Qui» com enuntiassem, quasi erudelita-
tom meam egre ferentes abierunt et Simonis vesti-
gia, ut erastino die comperimus, quam celerrime
insequentes Judeam petierunt.

XXIII. Interea cum decem proteriissent dies,ve:
nit quidam Antiochia a patre missus nuntians,quo:
modo palam Simonem cum ipsius vultu accusans
Petrumque laudibus extollens toti Antiochenorum
civitati desiderium injecerit illum videndi. Ex quo
omnes eupere dixit, eum secum habere. Nonnullos
autem ob nimium erga Petrum amorem in patrem.
sevientes Fausto ut Simoni adeo manus injicere
velle. Propterea eum timentem, ne perimeretur,
atatim misisse, qui Petrum rogaret, ut ad eum fe-
stinaret, si vivum vellet οἱ απο. civitatis super-
&bundanti opportune appareret. Quibus cognitis
Petrus ad deliberandum in concione mullitudinem
coegit,et, episcopo ex comitibus ordinato,postquam
per tres dies Laodices,baptizaverat atque sanave-
rat, ad vicinam Antiochiam pergere properavit.

D Λαοδικείᾳ ἐπὶ τὴν πλησίον ὁρ

πρὸς αὐτὸν, οὐκ οἶδα, τί ἔδοξεν 33 αὐτῷ Φαῦστον ἕαυ-
τὸν εἰπόντι. Μὴ πιστευθεὶς δακρύων καὶ κοητόµενος
ἀποχτείνειν ἑαυτὸν ἀπειλήσας ὡς ἐπὶ θάλασσαν ὥρ-
ܨ‎

XXIL Ταῦτα ἀκούοντες ὅ τε Αππίων καὶ οἱ σὺν
πολολύξαντες ἐκόψαντο λέγοντες" Διὰ τί οὐ πα-

αὖ

ρεδέξασθε αὐτόν; Καὶ ἅμα τῷ βούλεσθαι τὸν "Aüm-
γόδωρον εἰπεῖν pov Φαῦστος ἦν, ὁ πατήρ σου, ὁ
᾿Αππίων 435 ὑποφῃάσας αὐτὸν sims ἐμάθομεν

ὃν ὁ Σίμων ἐξώρμήσε [ἵνα
συνοδοιπορήσῃ ὑπισχνου-
μένῳ ἀποκαλύπτει] τὰ ἀληθῆ, αὐτοῦ Φαύστου παρα-
μὴ ἤθελεν ὁρᾷν τοὺς αὐτοῦ
τνημένους, Ἡμεῖς δὲ ταῦτα

παρά τινος, ὅτι εὑρὼν αἱ
τὸν Πέτρον χαταλιπὼν αἱ

χαλέσαντος
υἱοὺς Ἰουδαίους γε

αὐτὸν, ὅτ᾽

Ἐπειδὴ δὲ ἐνταῦθα οὐκ ἔστι, φαίνεται
εἰπὼν ἡμῖν, ὡς οὖν παρ᾽ αὐτοῦ ἀκούσαντες εἰρέχα-
μὲν ὑμῖν. Ἐγὼ δὲ Κλήμης, συννοήσας τὴν τοῦ Di
τρου προαίρεσιν, ὅτι ὑπόνοιαν αὐτοῖς ἐνσπεῖραι θέλει,
ὡς τὸν γέροντα ζητεῖν μέλλων παρ᾽ αὐτοῖς, ἵνα φο-
θηθέντες φύγωσιν, συνέδραμον αὐτοῦ τῷ βουλήματι,
καὶ πρὸς τὸν ᾿Αππίωνα, Ἄκουσον, ἔφην, φίλτατέ

μοι ᾿Αππίων" ἡμεῖς τὰ νομισθέντα ἡμῖν καλὰ ὡς πα-

τρὶ δοῦναι ἐσπεύσαμεν, ΕἾ δὲ αὐτὸς οὐκ ἐδουλήθη λα-
δεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίον βδελυξέμενος ἡμᾶς
πραχύτερόν τι ἐρῶ" οὐδὲ ἡμεῖς αὐτοῦ φροντίζομεν.
Ἐμοῦ ταῦδα εἰπόντος ὡς ἐπ᾿ ὠμότητι δυσχεράναντες
ἀπῄεσαν, καὶ ὡς ἐμάθομεν τῆς ἄλλης ἡμέρας 33 [ὡς
τάχιστα] κατ᾽ ἴχνη Σίμωνος ἐπὶ τὴν Ἰουδαίαν ὥρμησαν,

ΧΧΠΙ. πλὴν ἡμερῶν δέκα διελθουσῶν [ῆχέ τις] ἐκ
τῆς Αντιοχείας παρὰ τοῦ πατρὸς ἀγγελῶν T ἡμῖν,
πῶς ὁ πατὴρ δημο[σίᾳ! αὐτοῦ μορφῆς κατηγορῶν,
Πέτρον εὐλογῶν τὴν πᾶσαν ᾿Αντιοχέων πόλιν εἷς πό-
Qov μετέθηκεν. Καὶ ἐκ τούτου πάντας ἐπιθυμεῖν ܚܠܘ‎
τὸν ἰδεῖν ἀπήγγελλεν 96 ἐνίους δὲ καὶ χαλε
αὐτῷ ὡς Σίμωνι διὰ τὴν πρὸς Πέτρον ὑπερθάλλου-
σαν A36 στοργὴν καὶ χεῖρας θέλειν ἐπιθαλεῖν τῷ
Φαύστῳ ὡς Σίμωνι, Διὸ μήπως ἀναιρεθῇ δεδοικότα,
ἐξαυτῆς ἐλθεῖν πέμψαντα ἀξιοῦν τὸν Πέτρον, ὅπως
αὐτὸν ζῶντα ἐπικαταλάθῃ, καὶ τῇ πόλε: ἀχμαζούσῃ
πόθῳ τῷ πρὸς αὐτὸν εὐχαίρως ἐπιφανῇ. Πέτρος δὲ
ταῦτα ἀχούσας πρὸς τὸ ἐκκλησιάζ
αγαγὼν καὶ ἐπίσκοπον ἓκ τῶν ἀκολούθων καναστήσας,
βαπτίσας καὶ ἰασάμενος ἡμερῶν ἐπιμείνας τριῶν τῇ
ἦσειν 5 ᾿Αντιόχειαν

αἴνοντας

πλείστους συν-

ἔσπευσεν.

VARUE LECTIONES.

9 δόξαν 0, qui deinde εἰπών p.einóv 3 ἡμῶν Ο. 53 ἀγγέλων 0.

legendum ὁρμῆσαι.

395 ἀπήγγελλο Ο. 86 Fortasse

Post ἔσπευσεν in cod. O puncio distinguitur apponiturque ἀμήν, Quo intelligitur,

amanuensem opus suum putavisse omnino absolutum, quamvis vetus Rufini versio Recognilionum enar-

rando ulterius progrediatur.

469

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 8. PETRI. 410
KAHMENTOXX
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΡΩΜΗΣ (1),
ΠΕΡΙ TON ΠΡΑΞΕΩΝ, EIHAHMION TE 3, ΚΑΙ ΚΗΡΥΓΜΆΤΩΝ TOY ΑΤΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΥ TON

ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΕΤΡΟΥ EHITOMH, EN 38 Π ΚΑΙ 0 ΑΥ̓ΤΟΥ͂ ΕΥΜΠΕΡΙΕΙΛΗΠΤΑΙ BIOZ, ΠΡΟΣ IAKOBON
EHIZKOHON IEPOXOAYMON.

CLEMENTIS

EPISCOPI ROMANI.
De actibus, peregrinationibus et predicationibus sancti apostoloramque principis Petri,
Epitome, in qua ejusdem Clementis vita continetur, ad Jacobum Hierosolymorum
episcopum.

(6οτειΕπσΙς, Patres apostilici I, Tob.)

MONITUM.

Ex homiliis Clementinorum, et Recognitionum libris, tum ex Epistola Clementis ad Jacobum, Clementis
Ματίγεῖο, atque Narratione Ephraimi, composita fuit ísta Epitome, per eos homines qui doctrince ac pietatis
sui 6886 duxerunt, quidquid superfluum, falsum, periculosum videbatur, id omne aut tollere, aut mutare
οἱ corrigere. Ter autem factam fuisse hujusmodi compendiariam eompagem invenio in mss. codicibus
Regic bibliothecz. Prima compago est hec, a me post Tunerbur edita, post Perionium versa, extans
in Regiis libris numero septem. Secunda continetur exemplari 148, estque superiori paulo auctior; per
additamenta scilicel ἃ Clementinis petita, que ad oras posuimus, Tertiam codex 804 complectitur. Longe
ea precedentibus est auctior, ex assurnentis itidem Clementinorum, necnon Epistole ad Jacobum, inter-
dum cum Paraphrasi : et connexum habet Martyrium Clementis, subjunelum vero Ephraimi Opusculum ;
cujus breviata collectionis cunelas varietates οἱ additiones eum nulla margines capere possent, plerasqua
omnes prelerire coacti sumus, Porrouniustrium diclarum editionum auctorem Simeonem Metaphraslern
ostendit marginalis nota posila in ms. Photio quondam Maximi Marguuii, Testatur enim Heschelius eo
in codice, ad Photianam capite 113, Myriobili censuram, do opere continente tum Petri acta el cum
Simone Mago disputationes, t»m Clementis ad suos recognitionem, μυρίων δὲ ἀτοπημάτων ἡ πραγματεία
ge ¦, cerni hae, ἀλλ᾽ ἐπηνορθωκὼς ταύτην ὁ Μζταφραστὴς πλοῦτον καὶ ταυτότητα τῇ τοῦ Θεοῦ
ἐπχκλησίᾳ ἀπέθετο, Cur vero suspioer priorem potius editionem quam duas alias ad Metaphrastem per-
tinere, causa est, quod in multo pluribus Grecorum menologiis et hagiologiis appareat.

ΚΛΗΜΗΣ IAKOBO (2) τῷ κυρίῳ, καὶ ἐπισκόπῳ,
καὶ ἐπισκόπων ἐπισκόπῳ, τῷ τὴν Ἱερουσαλὴμ 99 ἁγίαν
τῶν Χριστιανῶν Ἐκκλησίαν διέπον
θεοῦ προνοίᾳ ἱδρυβείσας f κα
ἡμῶν E

καὶ τοῖς λοιποῖς ἅπασιν ἄδελο,

CLEMENS JACOBO domino et episcopo, δὲ epi-
scoporum episcopo, regenti Hierosolymam sanctam
Christianorum Ecelesiarn, atque Christi Dei nostri
Ecclesias,qu& ubhque Dei providentia preclare fun-
date sunt; una eum presbyteris, et diaconis, et
ceteris omnibus fratribus, pax sit semper.

I. 5-1? Notum tibi sit, domine mi, quod ego Cle-
mens, qui civis Romanus sum, et primam vite
tlatem pudice ac moderate transigere valui, cum.

VARLE LECTIONES.
31 αἱ, καὶ περιόδων τοῦ. ΑἹ. ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων. 3 al. αἷς,
θείσας. *-19 Clementina, hom. 1, c. 1, ete. Recogn. Ἱ. 1, c. 1, etc.

VARIORUM NOTE.

(4) Κλήμεντος ἐπισκόπου Ρώμης. Titulus hoc que solum pro titulo exhibet unum exemplar. Alio
pacto conceptus exstat in duobus scriptis libris: — modo quatuor codi Βίος τοῦ ἁγίου Ἱερομάρτυρος
Ἐλήμωτος ἐπιακόπου Ῥώμης Ἰακώθῳ ἐπισκόπῳ — (vel μάρτυρος) Κλήμεντος ἐπισκόπου Ῥώμης, µαβη-
Ἱεροσολύμων, περὶ τῶν πράξεων καὶ περιόδων τοῦ τοῦ τοῦ ἁγίου ἀποστύλου Πέτρου. Cor.
ἁγίου χαὶ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων Πέτρου, αἷς καὶ

Χριστοῦ τοῦ 6.
ροις xal διακόνοι

σίας, σύν τε πρεσθ»

:εἰρήνη εἴη πάνε
I. γνώριμον ἔστω σοι, κύριέ µου, ὅτι ἐγὼ Κλήμης
Ῥωμαίων πολίτης ὧν, καὶ τὴν πρώτην ἡλικίαν 898
γηθεὶς ζῆσαι σωφρόνως, λογισμόν τε δεξάμενος, οὐκ

3 8], διέποντι δὲ τὴν ἐν Ἱερ. — 49 al. ἵδρυν-

ὁ αὐτοῦ βίος συμπεριείληπται. Additur in tertio :
Κλήμεντος τῶν Πέτρου ἐπιδημιῶν κηρτγμάτων Ἔπι-
topo. Quod habet inscriptio Clementinorum, quod-

(2) Κλήμης Ἰακώδῳ. Superscriptionem cum sex
primis vocabulis que eam sequuntur sumpsit com-
pactor ex Epistola ad Jacobum. Ip.

471 8. GLEMENTIS I ROM

animo percepissem cogitationem, qui nescio unde
in me irrepserat, crebrasque mihi de morte com-
mentationes pariebat, cum laboribus et anxietatibus
vivebam. Reputabam enim num, cum mortus
fuero, non ero, nullusque erit unquam qui mei
mentionem faciat, tempore nimirum cuneta obli-
vioni tradente? Cum autem non fuero, an quodam-
modo futurus sum, eos qui non sunt cognoscens ;
nec cognoscens, nec cognitus; quique non fuerim,
non sim ? et aliquandone factus sit mundus; οἱ
ante quam fieret, quidnam erat? Nam si semper

. PONT. OPERA DUBIA.

412

Α οἶδα πόθεν ἐπεισελθόντα μοι, καὶ περὶ θανάτου πυκνὰς
ποιούμενον ὑπομνήσεις, πόνοις τὸ λοιπὸν καὶ ἀθυ-
μίαις συνέζων. ρα γὰρ, ἐλογιζόμην, ὅτι θανὼν οὐκ

ὶς

εἰμί, καὶ οὐδεὶς ἔσται μοῦ ποτὲ μνήμν

τοῦ χρόνου πάντα τῇ λήθῃ παραδιδόντος ; ἄρα δὲ μὴ
ὧν, πῶς ἔσομαι 1- τοὺς οὐκ ὄντας εἰδὼς, οὐ qvi

οὐ γινωσκόμενος, οὐ γεγονὼς, οὐ γινόμενος ; Κ.
ποτε 7 γέγονεν ὁ χόσμος, καὶ πρὸ τοῦ γενέσθαι τί
καὶ ἦν; Εἰ γὰρ ἂν ἀεὶ, καὶ ἔσται" εἰ δὲ γέγονε,
λυθήσεται πάντως" καὶ μετὰ λύσιν ἄρα τί ἔσται πάλ
ὃ νῦν ἀδύνατόν μοι νοῆσαι.

χαὶ

fuit, semper eliam erit: sin vero ortum habet, omnino etiam dissolvetur; et post dissolutionem

quidnam erit iterum ? quod nunc impossibile mihi

11. Hecatque his similia, nescio unde, indesi-
nenter animo volutans, perpetuo semper moerore
afficiebar, in tantum ut pallerem ac tabescerem :
et quod gravissimum eral, si quando harum réruim
sollicitudinem abjicere tanquam vanam cogitarem,
vehemenlius muito me premebat affectus : et eam
rem moleste ferebam, nesciens quod contuberna-
lem haberem preclaram cogitationem, que immor-
ialitatis mibi causa exstitit, ut postea ex rerum
exitu agnovi, et Deo cunetornm effectori gratias
egi. Cum enim ab initio me illa cogitatio vexaret,
δα rerum inquisitionem venire coactus sum : el
quos prineipio per ignorantiam beatos praedicabam,
postea veluti miseros non cessavi lugere.

ΤΠ. Igitur cum a puero in hujusmodi versarer
consideralionibus, ad philosophorum adventabam
scholas, ut inde aliquid certi discerem : sed οἱ sic,
nihil aliud ab eis studiose coli videbam, quam do-
gmatum destructiones et adstructiones, contentio-
nesque, et syllogismorum artificia, itemque sum-
ptionum excogitationes : et aliquando quidem pra
valebat, verbi gratia, quod anima immortalis sit ;
aliquando vero, quod mortalis. Et quidem quando
ea opinio, queanimum facit immortalem, superior
erat, gaudebam : quando autem ea, que mortalem
censet, moerore afficiebar:rursumquemagis animum
despondebam, quod nec utriusque partis quispiam
mentem meam poteratconfirmare : tantum intelli-
gebam sententias controversiarunr, pro viribus pro-
pugnatorum, vel falsas, vel veras judieari, non
vero prout ips se habent in seipsis revera, com-
prehendi: propter quod plus adhue in negolio
wstuabam dubitalione, ac ex anim: profundo ge-
meébam : neque enim de hujusmodi curam rejicere
cavi ; neque firmum quid valebam retinere.

IV. Iterum ergo angustiis hesitationis pressus,
dicebam apud me : Quid inaniter laboro, cum ma-
nifesta sit res? Quod, si quidem post mortem non
ero; nune, quando sum, contristari non oportet:
quocirca tristitiam ad illud tempus reservabo, quo,
cum futurus non sim, non contristabor:si autem
forte ero, cur mihi nunc superflue inest tristitia ?

est mente concipere.

B 11, Ταῦτά τε καὶ τὰ τούτοις ὅμοια, οὐχ οἶδα πόθεν,
ἀπαύστως διενηυμούμενος,
λύπην, καὶ τοσοῦτον, ὡς ὠχριχχότα µε τήχεσθαι"
xal τὸ δεινότατον, εἴποτε καὶ ἀπώσασθαι τὴν περὶ
τούτων φροντίδα, ὡς ματαίαν, ἐλογισάμην, ἀκμαιό-
τερόν μοι μᾶλλον τὸ πάθος ἐγίνετο: καὶ ἠχρύμην ἐπὶ
τούτῳ, οὐκ εἰδὼς σύνοικον καλὴν ἔχων ἔννοιαν, ἀθα-
νασίας αἰτίαν μοι γενομένην, ὡς ὕστερον ἔγνων ἀπὸ
τοῦ τέλους, καὶ Θεῷ τῷ πάντων ηὐχαρίστησα ποιητῇ.
Ὑπὸ γὰρ τῆς καταρχάς μὲ πιεζούσης ἐννοίας, ἦναγ-
χάσθην εἰς τὴν τῶν πραγμάτων ἐλρεῖν ζήτησιν" καὶ
οὓς τὴν ܘ‎

ἄπαυστον εἶχον ἀεὶ τὴν

(ζει ἐκινδύνευον,

χὴν e ἄγνοιαν ܦܬܐ‎
ὕστερον ταλανίζειν οὐχ ἐπαυσάμην.

VL. Ἐκ παιδὸς οὖν ἐν τοιούτοις ὢν λογισμοῖς, εἰς
τὰς τῶν φιλοσόφων ἐφοίτων διατριδὰς, ὥστε τι βέ-
ν μαθεῖν. ᾿Αλλὰ καὶ οὕτως οὐδὲν ἕτερον
τὸ σπουδαζόμενον ὃ ἑώρων, ἢ δογμάτων
ἀνασκενὰς καὶ χατασχευὰς, ἔριδς * τε καὶ συλλογι-
σμῶν τέχνας, καὶ δὴ καὶ λημμάτων ἐπινοίας" xal
λέγειν, ὅτι ἀθάνατος ἡ ψυ-
δὲ, ὅτι θνητή. Καὶ ὅτι μὲν λόγος
ἀθάνατος ἡ ψυχὴ, ἔχαιρον: ὅτε δὲ ὅ-

θαιον ἐν

παρ’ αὖτ

ποτε μὲν ἐπεκρήτει,

πικρατῶν
V θνητὴ,
ν δὲ πάλιν ἠθύμουν, ὅτι οὐδ᾽ ὁποτέ-

d», ὅτι
ἠνιώμην" m
pov 19 τις τὸν ἐμὸν βεθαιῶσαι νοῦν ἠδύνατο, Πλὴν
όουν ὅτι αἱ δόξαι τῶν 604
κοῦντας, ἢ ψευδεῖς, ἢ ἀληθεῖς ἀποφαίνονται, καὶ οὐχ
ὡς ἔχουσιν αὐταὶ ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἀληθείας καταλαμθάνον.
ται παρ ᾧ V καὶ ἔτι μᾶλλον ἐν τοῖς πράγμασιν Ἰλιγ-

ον, παρὰ τοὺς buie

χιῶν, καὶ ἀπὸ τοῦ τῆς ψυχῆς βάθους ἐστέναζον" οὔτε
γὰρ οἷός τε ἦν ἀποβαλέσθαι τὴν περὶ τούτων

φροντίδα,

καίτοιγε σφόδρα βουλόμενος, ὡς ἤδη φθάσας ἐγνώ-
hoy i ; ὡς ἤδη

ρισα, οὔτε βέθαιόν τι καταλαό

poteram, licet valde cuperem, ut

amsupra indi-

ΤΥ. Πάλιν γοῦν ἀπορούμενος
ματαιοπονῶ, σαφοῦς ὄντος τοῦ
μὲν θανὼν οὐκ εἰμὶ, vov ὄντα με λυπεῖσθαι οὐ προσ-
ἥκει, Διὸ τηρήσω τὸ Xon
οὗ λυπηθήσομαι" εἰ δὲ ἄρα εἰμὶ,
σοῦ πρόσεστι τὸ λυπεῖσθαι ; Κ.

ἔλεγον ἐμαυτῷ" Τί
πράγματος ¡ Ὅτι εἶ

σθαι τηνικαῦτα, ὅτε οὐκ ὢν
τί νῦν μοι ἐκ πει
εὐθέως μετὰ τοῦτο
ἕτερος ἐπεισῄει μοι λογισμός, Ἔλεγον γὰρ, μή τί γε

VARLE LECTIONES

1.5 Deest in uno ms. "al. ἄρα mort, *al, τῶν
παρ᾽ ὅ

σπουδαζομένων. 34]. ἔρεις. 19 8], ὁποτέρεις, it al.

473

ἄρα τοῦ νῦν µε λωποῦντος χείρονα ὃ
βεδιωκὼς εὐσεθῶς, καὶ παραδοθήσομαι κατ ἐνίων
φιλοσόφων λόγους, TlogusXer:

v, ἢ Τάνταλος, ναὶ ἔσομαι
ἐν ἤδου τὸν αἰῶνα κολαζόμενος ¡ Πάλιν db ἀνθυπέ-
φερον λέγων, ὡς ἀδήλου ὄντος τοῦ πράγματος, ἀκιν-
Boy

ουτε καὶ Ταρτάρῳ, ὡς

Σίσυφος, ἢ

Terba, ἢ "IE

εὐσεθῶς βιῶναί με, καὶ τῶν‏ ܢ

1 καὶ μὴ ἀχοιθῶς, ὅτι

ε δίκαιον καὶ ܨ‎ εὔ, πεπληροφόρηµαι,

οὔτε εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, ἢ θνητή.

V. Τούτων οὖν τῶν 4
ψυχὴν
ἀδύτων Ἱεροφάνταις καὶ προφήταις φιλιωθήσομαι, καὶ
μάγον χρήμασι πείσω πολλοῖς,
ψυχῆς ἀναπομπὴν τὴν λεγομένην νεκρομαντίαν €
ἐργάσασθαι, ἐμοῦ ὅῆθεν ὡς περὶ πράγματός τινος
πυνθάνεσθαι βουλομένου" ἡ δὲ πεῦσις ἔσται, περὶ τοῦ
μαθεῖν ἄρα εἶ ἀθίνατος ἢ ψυχή, Τοῦτο δὲ
ἐκ τοῦ ἀποκρίνασθαι ὅτι
γνῶναι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τοῦ ὀφθῆναι μόνον ὅτι ἐστίν. Ἰδὼν
vig αὐτὴν αὐτοῖς ὄμμασιν, ἱκανὴν ἕξω πληροφορίαν,
ι πιστότερα ὀφθαλμῶν ὦτα

αμῶν στρεφόντων uoo τὴν
Αἴγυπτον πορεύσομαι, εἶπον, καὶ τοῖς τῶν

, εἰς

ζητήσας καὶ εὑρὼν,

πάντως οὐκ
18 ἀθάνατός ἔστιν, ἔστι @ ܬܦܬܐ‎

καὶ οὐ ποιήσομαι,

Ὅμως φιλοσόφῳ τινὶ τῶν συνήθων, καὶ ταὐτὴν ܐܘܬ‎

γούμην τὴν γνώμην, ὁ ὃ

συνεδούλευξ μοι μὴ λυσι-
τελὲς εἶναι τοῦτο τολμῆσαι δυοῖν ἕνεκα, ET τε γὰρ,
πάντως οὐχ ὑπακούσεται ἡ ψυχὴ τῷ μάγῳ, καὶ
: εἶν ἀπαγορεύουσι νόμοις ὡς ἀντι-
δυσσυνοιδήτως βιώσεις: εἰ δὲ καὶ εἰσακούσε-

diti 5
zu, μετὰ τοῦ δυσσυνειδύήτως
τῆς εὐσεθείας µη
τοιαῦτα ἑτόλμας. Ἐχθραί
ἐπὶ τοῖς σκόλλονσι

σε βιοῦν, οἶμαι
προχωρεῖν, οὔ ἕνεκεν τὰ
ἐν γὰρ τὸ θεῖον λέγουσιν
ς ψυχὰς μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ σώ-
ς Ἐγὼ

κνηρότερος μὲν ἐπὶ τὸ ἐγχείρημα ἐγενόμην’ ἀλλὰ
τῆς προτέρας ἐννοίας ἔχει
οὐκ ἠδυνάμην.

τὰ‏ ܐܘܡ

τ σοι

ων. διάλυσιν. δὲ ταῦτα ἀκούσας,

γης παντάπασιν ἀποστῆναι

¥. Καὶ ἵνα μή σοι τὰ τοιαῦτα μακρὸν ἀποτείνω λό-
γον, ἐν τοσούτοις λογισμοῖς χαὶ πράγμασιν ὄντος
μου, φήμη τις ἠρέμα, Τιδερίου Καίσαρος τὰ Ῥω-
ἔαρος ἀρχομένου,
ὡς ἀληθῶς ἀγαθὴ θεοῦ
ἄγγελος διήει τὸν κόσμον, τὸ τοῦ θεοῦ σιγῇ βούλημα
στέγειν οὐ δυναμένη" μᾶλλον δὲ
ἡμέρας καὶ μείζων ἐγίνετο, ποτε
ἐν Ιουδαίᾳ ἐξ ἐαρινῆς τροπῆς λαδὼν τὴν ἀρχὴν,
Ἰούδαίαν "5 τὴν τοῦ ἀϊδίου Θεοῦ εὐαγγελίζεται βασι-
λείαν, ἧς ἀπολαύειν μέλλε
διὰ πάντων ἐπιδείξηται πολ

μαϊνὰ διέποντος σχῆττρα,
ἢ

88
ηὔξανεν ὁπόσαι ܐ‎

pat, val

καὶ πλείων ἑκάστης

λέγουσα ὥς τίς

18. ἐάν τις αὐτῷ ἀρίστην

αν’ τοῦ δὲ πιστεύεσθαι
αὐτὸν χάριν, ὅτι θεότητος γέμων ταῦτα διδάσκει,
πολλὰ θαυμάσια, τέρατά τε xal σημεῖα ἐργάζεται,
ἑήματι μόνῳ κωφοὺς ποιῶν, τυφλοὺς
δλέπειν, χωλοὺς περιπατεῖν, καὶ πᾶσαν

ἀνα-

ἂπε-

ἀκούειν

νόσον

OLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

474

£ πείσομαι, μὴ À Statimque postea alia me subiit cogitatio. Dicebam

quippe : ne forte ibi pejora eo quod nunc me eru-
eiat paliar, si non vixero pie; ac secundum quo-
rumdam philosophorum sententias tradar Pyriphle-
gethonti et tartaro, quemadmodum Sisyphus, vel
Tityus, vel Ixion, vel Tantalus, atque in inferno
$lernum puniar? Rursus autem excipiebam, di-
cens: in re quie incerta est, tutius multo est me pie
vivere, et voluptates corporis vincere, quamvis
absolute et certo pleneque non sciam quidnam
justum sit ac Deo gratum, nec utrum immortalis
sit anima, an mortalis.

V. His itaque cogitationibus animum meum ver-
santibus: In ZEgyptum proficisear, dixi, et adyto-
rum hierophantis, ae prophelis amicus efficiar,
magoque quesito ac invento, mulla pecunia ei per-
suadebo, ut anim» evocationem, quam necroman-
tiam vocant, faeiat, tanquam videlicet de negotio
aliquo percontari velim : porro erit percontatio, ut
discam utrum anima sit immortalis. [ἃ autem pror-
sus cognoscam, non ex eo quod respondebit se esse
immortalem, sed ex eo duntaxat quod illam existere
videbo: nam oculis meis cernens eam, satis ma
gnam habebo certitudinem, neo jam plus fidam
auribus, quam oculis. Verumtamen cum philosopho
quodam ex familiaribus meis hoc quoque consi-
lium communicavi ; is vero monuit me, non expe-
dire ut id auderem, duas ob causas. Si enim,
quit, plane mago non obedierit anima, tu quoque,
ut pote qui legibus haec agere vetantibus adversatus
fueris, male tibi conscius vives; sin autem pa-
ruerit, preterquam quod vives male tibi conscius,
etiam qum ad pium eultum pertinent (cujus rei
gratia talia aggressus fueris), non jam tibi bene
cessura exislimo. Divinitotem enim aiunt infestam
esse iis, qui animas, postquam a corporibus suis
dissolu&e sunt, vexant. Ego vero his auditis, segnior
quidem ad propositum faetus sum, sed illa supe-
riore cogitatione omnino non poteram absistere.

VI. Ac ne de his tibi longum sermonem faciam,
eum in talibus considerationibus ae negotiis ver-
sarer, Tiberio Caesare Romana sceptra tractante,
post initium veris, fama quedam sensim diebus
singulis pererebuit, et revera bonus Dei nuntius
mundum pervasit, Dei voluntatem silentio tegere
non valens: sed et. per singulos dies amplior et
major fiebat, sic referens : Quidam in Judza, initio
sumpto a verno lempore, eterni Dei regnum inibi
predieat, quod percepturus sil, qui optimam per
omnia vitam ipsi exhibebit: ut autem credatur,
eum divinitatis plenum docere ista, 17 multa mira-
bilia, prodigia et signa edit, solo verbo faciens au-
diresurdos, 00008 videre, claudos ambulare ; et.
omnem morbum depellit, omnemque. daemonem
fugat: quinetiarn leprosi eminus tantum intuentes

in-

VARLE LEGTIONES.

15. 8}, νεχυομαντίαν, 15 al. αὐτὴν ὅτι 16 8],
v, ο, 10.

ἔσται

15 al. ᾿Ιουδαίοις 18 al. λέγει, 471, Recogn. l.

ἀπὸ S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 416

πάντα δαίμονα φυγαδεύει" ἀλλὰ καὶ λε-
ܐ‎ ἐς διαστήματος μόνον ἐγορῶντες αὖτ

eum, sanati abeunt, mortui oblati suscitantur, ni- A λαύνει, χ'
hilque est quod faeere nequeat. Atque quo plus
temporis preteribat. 6ο major ac firmior per com- αλλάσσωνται, νεχροὶ προσ:
plures illinc advenientes existebat, non amplius, καὶ οὐδέν ἔστιν ὃ μὴ δυνατὸς εἴη ποιεῖν, Καὶ ὅσῳ
inquam, fama, sed ipsa rei veritas. Jam vera et γε μᾶλλον ὁ χρόνος προέκοπτε, πολὺ < ܗ‎ α διὰ
certus per loca fiebant, ut consultaretur ao dispice- πλειόνων τῶν ἐπιδημούντων καὶ βεθαιοτέρα γαρί-
retur, quisnam essetis, qui apparuisset, et quid στατο, οὐκ ἔτι φήμη λέγω, ἀλλ᾽ αὐτὴ τοῦ πράγμα.
vellet dicere. τος ἡ ἀλήθεια, δη γάρ ποτε καὶ συστήµατα κατὰ
τόπους ἐγίνετο, βουλῆς καὶ σκέψεως ἕνεκα, τὸ τίς ἂν
ὁ φανεὶς εἴη, καὶ τί βούλεται λέγειν.

VIL. Cum δυΐθπι annus ad autumnum jam ver- ο VIL. λρτι δὲ τοῦ ἔτους πρὸς τὸ φθινοπωρινὸν ἀπο-
geret, homo quidam stans in loco publico: Viri, κλίνοντος, ἀνήρ τις δημοσίᾳ στὰς, "AvBpsc, ἔφη, Ῥω-
inquit, Romani, audite : Dei Filius in Juda adest, μαῖοι, ἀκούσατε: ὁ τοῦ U Υἱὸς ἐν ᾿Ιουδχίᾳ 19 πά-
cunctis volentibus promittens vitam cternam si — pest, ἐπαγγελλόμενος πᾶσι τοῖς βουλομένοις ζωὴν
fecerint quas jubet is qui misit illum. Quapropter — αἰώνιον, ἐὰν τὰ κατὰ γνώμην τοῦ πέμψαντος αὐτὸν 30
convertimini a deterioribus ad meliora, a tempora- y πράξωτι, Διὸ μεταδάλλεσθε ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ
Tis ad wlerna; et agnoscile Deum, qui in tribus " κρείττονα, ἀπὸ τῶν προσκαίρων ἐπὶ τὰ αἰώνια, καὶ
Personis unus est, cujus muadum injuste incolitis τε τὸν ἐν τρισὺν Ὑποστάσεσιν ἕνα Θεὸν Ἡ, οὗ τὸκ
ante justos ejus ocnlos. Verum si convertamini, et κόσμον ἀδίκως οἰχεῖτε ἔμπροσθεν τῶν αὐτοῦ δικαίων
secandum voluntatem illius vivatis, in aliud se- ὀφθαλμῶν. Ἁλλ” ἐὰν µεταθάλλησθε 15, καὶ κατὰ τὴν
calum sublaii, eteraique efteti, inefübilibus ejus αὐτοῦ βιώσητε βούλησιν, εἰς ἕτερον ἐνεχθέντες 3
bonis perfruemini:sin vero morem non gesserilis, αἰῶνα, καὶ ἀίδιοι γινόμενοι, τῶν ἀποῤῥήτων αὐτοῦ
postquam ex hac vila migrabitis, in loeum ignis ἀγαθῶν ἀπολαύτετε ἐὰν δὲ ἀπειβήσητε, μετὰ τὴν

conjieiemini,abi ieternum puniti. [πείνα ducemini ἐνθένδε ἀποδίωσιν, εἰς τὸν τόπον τοῦ πυρὸς ἐμθλη-

penitentia: nam penilentie tempus in presenti — 0/sesüs, ὅπου ἀῑδίως χολαζόμενοι, ἀνόνητα µεταµε-
uniuscujusque vita consistil. Hac igitur ille dixit. ληθήσεσθε, Ὁ γὰρ τῆς μετανοίας καιρὸς, ἡ γῦν ἑκά-
Ego vero um audissem, egre ferebam quod nemo στου ζωὴ τυγχάνει, Ταῦτα μὲν οὖν ἐκεῖνος ἔλεγεν.
ex tanta multitudine, audita tum magna nuntia- Ἐγὼ δὲ ἀκούων ἠχθόμην, ὅτι μηδεὶς ἐκ τοσούτου
Lione, dixisset: In Judzeam proficiscar, ut videam πλήθους τηλικαύτην ἀγγελίαν ἀκούσας, Εἰς Ἰουδαίαν,
aniste vera loquatnr, dum ait, Dei Filium adve- εἶπε, πορεύσομαι, ἵνα ἴδω, εἰ οὗτος ἀληθεύει λέγων,
nisse in Judaam, propter sempiternam ac bonam ὡς ἄρα ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ ἐπιδεδήμηκε τῇ Ιουδαίᾳ αἰω-
spem, qui Patris a quo miseus est voluntatem an- ( νέας τε καὶ ἀγαθῆς χάριν ἐλπίδος, τὴν τοῦ πέμψαν-
nuntiet; quandoquidem etid quod aiunLeum pre- τὸς Πατρὸς βούλησιν καταγγέλλων' ἐπεὶ καὶ ὅπερ
dicare, non esL exiguum : quorumdam enim animas — λέγουσιν αὐτὸν κηρύσσειν, οὐκ ἔστι μικρόν: ὧν μὲν
affirmat, ut pote immortales, immortalibus etiam γὰρ τὰς ψυχὰς διαδεθαιοῦται, αἰωνίους οὔσας, αἰω-
80 mternis bonis fruituras: quorumdam vero, in νίων ἀπολαύσεσθαι καὶ τῶν ἀγαθῶν" ὧν δὲ ἐν πυρὶ
ignem inexstinclum projectas, seternum punien- ἀσδέστῳ ῥιφείσας, εἰς αἰῶνα 3 κολασθήσεσθαι 15,

das.

VIIL Cum iia erga owtoros affectus essem, hec ΥΠ. Οὕτω περὶ τῶν λοιπῶν ܐ‎ ἔχων, τοιαῦτα καὶ πρὸς
quoque ad meipsum dicebam ; Ouare vero aliosin- ἐμαυτὸν ἔλεγον: Τί δή ποτε μέμφομαι τοὺς ἄλλους,
cuso, qui in eodem eum illis crimine negligentizm ἐν ἴσῳ τῆς ἀμελείας ὧν ἐκείνοις ἐγκλήματι, καὶ οὐ
versor? ποῦ, dispositis priusrebus meis,in Judam πρότερον τὸν ἐμὸν διαθεὶς βίον, εἰς Ἰουδαίαν ἀφι-
vado, teslis eoram. omniom futurus ipse? Itaque κνοῦμαι, μάρτυς τῶν τοιούτων αὐτὸς γενησόμενος ;
dum hoc consilium agitarem, multum inlorim iem- οὕτως οὖν βουλευσαμένῳ, πολὺς ὁ μεταξὺ διετρίθετο
poris terebatur, negotiis hujus sceuli me ad se χρόνος, τῶν βιωτικῶν µε πραγμάτων πρὸς ἑαυτὰ
pertrahentibus, nec valente πιο αὖ iis expediri.Sed περισπώντων, καὶ δυσεκλύτων μοι γινομένων, Τέλος
tandem, cum vitam considerassem, quam instabilis pj γοῦν συννοήσας τὸν βίον ὅπως ἄστατός ἐστι καὶ ἀνώ-
sitac inaequalis, cumque deiu omne preteritum μαλος, εἶτα καὶ τὸν προτοῦ χρόνον ἅπαντα διαµνη-
tempus in memoriam revocassem, quod modo sub- μονεύσας, ὅπως ὑποσαυούσης µε ἀεὶ τῆς ἐλπίδος εἰς
blandiente mihi semper spe, hueusque permansis- δεῦρο παρέµεινα, καὶ ὅτι οὕτως ἀσχολούμενοι πάντες
sem, quodque sic omnes homines occupati moria- ἄνθρωποι θνήσκοµεν, τὰ πάντα µου ὡς ἔτυχεν ἀφεὶς,
mur;cunctamea prouterantrelinquens, confestim εἰς Πόντον (3) εὐθὺς ὥρμησα, καὶ εἰς τὸν λιμένα

VARLE LEOTIONES

!'alinser. νῦν. 3 al. inser. πατρός. 3: Τὸν ἐν εριαὶν Ὑποστάπεαιν ἕνα θεόν, Pia inler-
polatio, sed parum necessaria, Similiter alibi. Cor. 33 al. µεταθάλησβε. 3 al. ἀναχθέντες, 3 al. αἰῶνας.
35 8], κολάζεσθαι,

ᾧ, Ἰώμενοι

ὄμενοι 8 ἔρονται,

(3) Forte TéprowPortum; nempe, Romanum. Vide Marüyrium lgnatiüi n. vi, et infra, n. xxvi
CLER.

ATI

ἐλθών τε καὶ ἀναχθεὶς, ἀνέμων ἀνειπνοίαις, ἀντὶ τοῦ Α ad mare properavi; et in Pontum veniens,

ς Ἰουδαίαν κατᾶραι, προσώκειλα τῇ ᾿Αλεζανδρείᾳ,
ἘΞ τοῖς φιλοσόφοις, πνευμάτων
ἐπηρείας ἤδη μοι τὸν πλοῦν ἐπεχούσης, καὶ τὰ περὶ
ἧς φήμης, ς ἐν Ῥώμῃ, διήγγειλε,καὶ τίνα
γε ἃ καταγ ἕκαστα καταλέγειν ἠξίουν.
Οἱ δὲ, Φανέντα μὲν, Ῥώμῃ pe των
ὅλως οὐκ ἴσμεν' περὶ δὲ τοῦ ἐν Ἰουδαίᾳ γενομένου,
καὶ Υἱοῦ Θεοῦ ὑπὸ τῆς φήμης κηρυττομένου, παρὰ
πολλῶν τῶν ἐκεῖθεν ἐληλυθότων, ἠκούσαμεν, καὶ
περὶ πάντων ὧν ἐποίει καὶ ψιλῷ τῷ ῥήματι θαυμα-
σίων ἐμάθομεν.

i δὲ συνεφοίτων

, εἴπον, ἐν

IX. Ἐμοῦ δὲ εἰπόντος: ἐδουλόμην τινὶ τῶν 3 bp.

τῶν αὐτὸν συγγενέσθαι, καὶ ὅτα ποθῶ μαθεῖν ἀκοῦσαι
"Ἔστι τις ἐνταῦθα,

περὶ αὐτοῦ, ὑπολαθόντες ἐκεῖνοι
qu. οὐ μόνον ἱστορήσας αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐκεῖ-
θεν γῆς ὑπάρχων, ἀνὴρ τίμιος ὀνόματι Ἠαρνάδας, ὃ ὃς
ἕνα καὶ τῶν αὐτοῦ μαθητῶν ἑαυτὸν εἶναι λέγει, καὶ
ἐνταῦθά που καθεζόμενος, τὰ παρ ἐκείνου ὑπεσχη-
μένα τοῖς τῶν τοιούτων ἀξίοις, ἑτοίμως τῷ βουλο-
μένῳ διξξεισι, Καὶ δῆτα τὸν τόπον καταλαδὼν εἰς ὃν
ὃ ἀνὴρ εἰώθει καθέζεσθαι, καὶ μέρος καὶ αὐτὸς τοῦ
περιεστηκότος πλήθους γενόμενος, ἔστην ἐπαχούων
τῶν λεγομένων, καὶ συνενύουν τἀληθῆ οὐ διαλεκτικῇ
, ἀλλ᾽
ἃ τε ἤκουσε καὶ ἐώρακε
αἱ εἰρη-
αὐτοῦ λεγομέ-

ἀπαρασχευάστως

διδάσχοντα τοῦτον.
πεποιηκέναι τε

χέναι, Πολλοὺς δὲ μάρτυρας τῶν ὑπ
wey θχυμασίων τε καὶ λόγων, ἐξ αὐτοῦ τοῦ παρεστῶ-

τος ὄχλου παρείχετο,
Χ. Ἐπεὶ δὲ πρὸς τὰ παρ᾽ αὐτοῦ ἀπανούργως λεγό
μενα ἡδέως οἱ ὄχλοι διέκειντο, ol ἐκ παιδείας χο-

σμικῆς ὁρμώμενοι φιλόσοφοι, Y

ἄξειν αὐτὸν καὶ
γελᾶν ἐπειρῶντο, σκώπτοντες ἀμέτρῳ θράσει, καὶ
ς, καὶ οἵα μεγάλοις ὅπλοις τοῖς συλλογι-
σμοῖς κατ᾽ αὐτοῦ χρώμενοι, Ὁ δὲ ἀπωθούμενος αὐτῶν
τὸν λῆρον, οὐ συνέτρεχεν αὐτῶν τῇ πανούργῳ πεύ-
ἀλλὰ καὶ ἁνατάπληκτος ὤν λέγειν οὐκ ἀφίστατο.
διαπαίζων δῆθεν αὐτὸν ἐπυνθάνετο.

ποτέ τις

vis. διδάσχαλε, χώνωψ ἐγένετο, καὶ βραχύ-

Ἐξ πόδας ἔχων καὶ πτερὰ φέρει " ἐλέφας

μέγιστον ζῶον ἄπτερος ὧν,
ἔχει πόδας ; Ὁ δὲ τὴν δ'δασκαλίαν προς τὴν ἐρώτησιν
μικρὸν ἐπισχὼν, οὐδεμιᾶς μέντοι τῷ ἐρωτήσαντι πρὸς
ταῦτα τὸν ἀπ᾿ ἀρχῆς αὐτῷ

sagas μόνους

μεταδοὺς ἀποκρίσεως,

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 8, PETRI. 418

alque
subveetus, ventis adversantibus, pro Judza δὰ
quam deferrioupiebam, Alexandriam appuli. Ibi
autem ad philosophos ventitabam (ventorum
quippevis adhuc navigationem inhibebat),petebam-
que ut singula clare enarrarent de eo rumore,
quein is qui Rome conspectus fuerat annuntiasset,
ac quinam ille divulgasset. At illi. responderunt :
Talis quispiam an Romse visus fuerit, plane nesci
mus; 06 60 autem qui in Judza, degit, et Filius
Dei esse a fama predicatur,audivimus ἃ multis qui
illine venerunt,et intelleximus de mirabilibus om-
nibus qua solo etiam verbo edidit.

IX. Et cum dicerem cupere me in colloquium ve-
nire oum aliquo eorum qui illum. vidissent, atque
de eo audire quscunque scirecuperem ;exeipientes
illi dixerunt : Est. hic quidam, qui non solum vidit
eum,sed elex ea regione oriundus est, eximius,
nomine Barnabas, qui se etiam ait unum esse ex
discipulis illius ; et hic alicubi sedens, qua ab illo
promissa sunt, talium dignis,ei qui velit narrat
ultro. Et quidem ad locum in quo vir sedere solitus
erat veni, atque ipse quoquo pars fui cireumstantis
multitudinis, stetique audiens qui dicebat : ac in-
tellexi vera eum non dialectica ulla arte docere,
sed adeo sine prormedilatione ac simpliciter expo-
nere qua audierat et viderat Dei Filium, qui appa-
ruit, fecisse ac dixisse. Multos autem testes verbo-
rum ac mirabilium quie ab ipso proferebantur, ex
ipsa assistente plebe producobat.

X. Verum quia ad ea que ab ipso candide dica-
bantur, libenter populus aequiescebat ; philosophi,
utpote qui ex hujusce mundi disciplina prodierant,
ludificari eum ac ridere ordiebautur, immodica au-
dacia cavillantes atque probris incessentes, et ad-
versus eum utentes syllogismis tanquam armis po-
tentibus. At ille ineptias eorum repellens, versute
ipsorum interrogationi non occurrebat, verum im.
perterritus non desinebat loqui. Et aliquando qu
dam jocabundus rogabat eum : Quare, 0 nove do-
etor, ita factus est culex, ut minimus existens, et
sex pedes nabens, insuperque alas gerat ; elephas
vero, maximum apimal, cum careat alis, quatuor
tantum pedes habeat ? Ille autem doctrina ad inter-
rogationem paulisper cohibita.nullo tamen de his

προκείμενον αὖθις ἀνε λάμόανε λόγον + τούτῳ μόνῳ D dato responso ad cum qui. interrogaverat, sermo-

προοιμίῳ καθ᾽ ἑκάστην ἐγκοπὴν χρώμενος" Ἡμεῖς
τοῦ πέμψαντος ἡμᾶς τοὺς λόγους καὶ τὰς θαυμασίους
πράξεις εἰ
τῆς λογικῆς ἀποδείξεως μάρτυρας παρέχομεν ὑμῖν
τῶν ἐνταῦθα παρεστώτων πολλούς" λοιπὸν τῆς ὑμε-
πέρας ἐστὶν ἐξουσίας, ὑπείκειν ἢ ἀπειθεῖν. Τοῦ δὲ
λέγειν ὑμῖν τὸ συμφέρον, οὐ παύσομαι, ὅτι ἐμοὶ μὲν
ζημία τὸ σιωπᾷν, ὑμῖν δὲ τὸ ἀπειθεῖν βλάδη. Ἐδυ-
γάμην μὲν οὖν καὶ εἰκαίων ὑμῶν προδλημάτων ἀπο-
δοῦναι τὰς ἀποδείξεις, εἴγε ἠιλαλήθως ἑώρων ὑμᾶς
περὶ τούτων πυνθανομένους + κώνωπος δὲ καὶ ἐλέ-
φαντος τὴν αἰτίαν τῆς διαφόρου δημιουργίας, νῦν

ν ὑμῖν μόνον ἔχομεν ἐντολὴν, καὶ ἀντὶ
pity μέ xod on

nem quem ab initio sibi proposuerat resumpsit;
hoo solo utens procmio in unaquaque interpella-
tione:Nobis demandatum solummodo est, ut vobis
sermones ac mirabilia facta illius qui misit nos
enarremus ; ac pro demonstratione dialectica, te-
stes vobis produeimus eorum qui hic adstant mul-
ios: ceterum in vestra potestale est, obsequi, vol
fidem non habere. Ego cerle non cessabo vobis ος.
ponere quod utile est : quoniam mihi quidem
damnum est, tacere; vobis vere noxa, non 076:
dere.Equidem possem reddere rationes futilium
vestrarum questionum, si viderem vos de istis

419

veritatis studio percontari : verum causam diverss Α
creationis eulicis οἱ elephanti, nune vobis aperire
intempestivum esset, (qui Deum omnium rerum
ignoratis.

ΧΙ. Hsc eo dicente, illi communi consensu,
mulium ao petulanlem risum emiserunt,ad stupo-
ΤΟΙ 86 consilii inopiam nitentes eum redigere,
veluti barbarum quemdam ao insanum. Quis cum
ego intaerer, animo cepi incalescere, ac zelo ne-
Scio qua ratione correptus, tacere non potui, sed
cum fiducia dixi : Jure Deus, o homines, volunta-
tem suam incomprehensibilem vobis fecit,indignos
vos presciens, sicnt inpresentiaram dat plene. in-
telligere iis qui mentis judicio utuntur. Quando-
quidem enim nune ejus voluntatis precones missi
sunt, qui non arte aliqua et verborum rhetorieo
ornatu,sed simpliciter tantum et absquo calliditate
consilium ejus representant,adeo ut quilibel, qui
audierit, inlelligal quie dieuntur; adesiis vos, ul
non intelligatis quod vobis expodil, utque damuo
vestro rideatis veritatem, αι inler barbaros ad
vestram condemnationem versatur, quamque ad
vos advenientem non vultis hospitio recipere, pro-
pter libidines vestras, el verborum illius vilitatem,
ne arguamini, inconsulto philolopi esse, amatores
sermonum, nonautem veri philosophi, sapientie
studiosi. Quousque ergo discitis loqui, qui bene
loqui nescitis? Multa enim verba qua profertis,
unius verbi pretio non sunt estimanda. Quid
autem οἱ dicet Graeca vestra multitudo, unanimis
aliquando facta, si judicium futurum est, ut iste
ait ?Quare,Deus, voluntatem tnam. non pradicasti
nobis? Nullatenus audiemini : vel forte et aliquam
responsionem reportabitis, hujusmodi : Ego cum
omnes futuras voluntales, ante constitutionem
mundi eognoscerem,unicuique pro merito suo la-
tenter previus occurri : quod autem id. ipsum ita
56 habeat, volens iis qui ad me confugerunt, plene
manifestare, cur ab initio, à primis generationibus
voluntatem meam palam non siverim predicar

nune circa finom seculi, praecones mei consilii

misi; ili vero et irridentur,et contumeliis affecti

deludunturab iis qui nequaquam volunt. adjuvari
meamque amieitiara vehementerrepudiarunt,O ma-
gnam injuriam! - etiam perieulum subeunt
salutem vocantur.

XII. Que cum dicerem,aliaque his consentanea, ἢ
multum in plebeortum est murmur: atque al
quidem Barnabam miserantes, mihi favebant ; alii

vero, quierant stolidi, graviter in me stridebant
dentibus. Porro cum jam vespera advenisset, Bar-

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

480

τῶν ὅλων ἀγνοοῦσι

ὑμῖν οὐκ εὔκαιρον ε
Θεόν.

XL Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος, ἐκ συμφωνίας ἐκεῖνοι

πολὺν καὶ ἄτακτον ἠφίεσαν γέλωτα, εἰς ἀμηγανίαν
αὐτὸν ἐμδάλλειν πειρώμενοι, καθάπερ βάρδαρόν

τινα καὶ μαινόμενον. Ἐγὼ δὲ ταῦτα ὀρῶν, 8:80688
μαίνομαι τὴν ψυχὴν, καὶ ζήλῳ οὐκ οἵδ ὅπως ληφ-

θεὶς, σιγᾶν οὐχ ὑπέμενον, ἀλλὰ μετὰ παῤῥησίας,

εὐλόγως, εἶπον, ὁ Θεὸς ὑμῖν, ὦ οὗτοι, ἀκατάληπτον
τὴν αὐτοῦ βούλησιν ἔθετο, ἀναξίους ὑμᾶς προϊδὼν,
ἐξ ὧν νῦν τοὺς χριτικὸν νοῦν ἔχοντας πλήροφορῶν

ται, Ἐπεὶ γὰρ νῦν τῆς αὐτοῦ βουλήσεως ܒܡ‎

φα
χες ἐξαπεστάλησαν ܕ‎ οὐ τέχνῃ τινὶ καὶ ῥητορείᾳ
λόγων, ἀλλ’ ἁπλῶς οὕτω καὶ ἀπανουργεύτως f τὴν
αὐτοῦ βούλησιν παριστῶντες, ὡς πάντα ὁντιναοῦν τὸν

ἀκούσαντα νοεῖν τὰ λεγόμενα, πάρεστε νῦν ὑμεῖς
πρὸς τῷ μὴ νοεῖν τὸ ὑμῖν συμφέρον, ἐπὶ τῇ
βλάβη γελᾷν τὴν ἐπὶ τῇ (
σαμένην ἐν βαρδάροις ἀλήθειαν, ἣν καὶ ὑμῖν ἐπιδη-
μήσασαν ξενίσαι οὐ βούλεσθε, διὰ τὰς ἀσελγείας
Sp», καὶ τὸ λιτὸν τῶν λόγων
ἐλεγχβῆτε, ὅτι εἰκῆ φιλόλογοί ἐστε, καὶ οὐκ ἀληθεῖς
φιλόσοφοι. Μέχρι μὲν οὖν ποτε λαλεῖν μανβάνετε, οἱ
τὸ καλῶς λαλεῖν οὐκ ἔχοντες (4); Πολλὰ γὰρ παρ᾽
ὑμῶν ῥήματα, ἑνὸς οὐκ ἄξια λόγου. Τί δὲ ἄρα xal
ἐρεῖ ὑμῖν 9 τό Ἑλληνικὸν πλῆθος μία ψυχή ποτε γε-
svo, εἴπερ ἔσται κρίσις ὡς οὗτός φησι; Διὰ τί,
ὦ Θεὲ, τὴν σὴν βούλησιν οὐκ ἐκήρυξας ἡμῖν ; Οὐ
πάντως ἀκούσεσθε, εἴπερ τινὸς ἄρα καὶ ἀποκρίσεως
θήσεσθε, ὡς, ἐγὼ πάσας
καταβολῆς κόσμου προαιρέσεις

αὐτῆς, ἵνα μὴ

vli

χαταξ:

αὐτὸ ὅτι οὕτως

χει, βουληθεὶς τοὺς προσπεφευγότας
pov πληροφορῆσαι, διὰ τί ἀπαρχῆς ἐκ προτέρων γε-
νεῶν τὴν ἐμὴν βούλησιν δημοσίᾳ οὐχ εἴατα χηρυχθῆ-
τοῦ βίου 59 κήρυκας ἐμῆς
βουλῆς ἀπέστειλα, οἵ καὶ γελῶνται, καὶ ὑθριζόμενοι
Χλευάζονται ὑπὸ τῶν μηδὲν ὠφελεῖσθαι βουλομένων,
καὶ ἐπιτεταμένως τὴν ἐμὴν φιλίαν παραιτησαμένων,
"OQ μεγάλης ἀδικίας, ὅτι µέχρι φθόνου 50 χινδυνεύουσιν
οἵ τοῦ θεοῦ κήρυκες, καὶ ταῦτα ὑπὸ τῶν εἰς σωτηρίαν
καλουμένων ἀνδρῶν,

predicatores Dei, idque per eos homines, qui ad

vat, νῦν πρὸς τῷ τέλ

XIL Ταῦτά µου λέγοντος καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα,

πολὺς τῶν ὄχλων ἐγένετο θρύλλος᾽ καὶ οἱ μὲν ὡς
τὸν Βαρνάθαν ἐλεοῦντες συνῇράν μοι" οἱ δὲ ἠλίθιοι
ὄντες, ὃ γον τοὺς ὀδόντας.
δὲ ἤδη καὶ ἡ ἑσπέρα κατέλαδε, τῆς χειρὸς λαδὼν τὸν

ινῶς wav ἐμοῦ déco

mel

VARUE LECTIONES.

P al. add. τόν. 51 al. ἀπαγούργως. 38]. ὑμῶν ex mss. 3 Vertit. Cotelerius,

αἰῶνος, sententia postulante, sed sine exemplo, quod

VARIORUM
(4) Ot τὸ καλῶς λαλεῖν οὐκ ἔχοντες, Verte: Qui bene loqui non potestis ; quia boni

CLER.

quasi perinde esset ac τοῦ

quidem sciain. Og. 39 8]. φόνου,

ὍΤΕ.
nihil didicerant.

481

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

482

Ῥαριάαν, καὶ μὴ βουλόμενον βίᾳ εἰς τὴν ἐμὴν ἦτον A nabr manu apprehensa, eum licet notontem, vi ad

οἰκίαν, ἔνθα καὶ μένειν αὐτὸν ἐποίησα, ἵνα μή τις
αὐτῷ χεῖρας ἐπιδά)λῃ 3. Καὶ ἡμέρας ὀλίγας σὺν
ἐμοὶ διατρίψας, καὶ τοῦ ἀληθινοῦ λόγου βραχέα µε
κατήχησε 9" σπεύδειν 3 γὰρ DA
ἀφικέσθαι τῆς ἑορτῆς χάριν,
συνεῖναι τοῖς αὐτοῦ ὁμοεβνέσιν ἐθέλων,

ΧΠΙ. Ἐμοῦ δὲ λίαν τῆς ἐκείνου γλώττης κρεμα-
μένου, καὶ σφοδρῶς ἐγκειμένου, καὶ οὐκ ἀνιόντος,
ἀλλὰ λὴν λοιπὴν ἀπαιτοῦντος διδασχαλίαν, καὶ λέ.

εἰς Ἰουδαίαν‏ ܗ

τοῦ λοιποῦ

Ἴοντος" σὺ μύνον οὓς ἤκουσας τοῦ φανέντος Θεοῦ
ἐκτίθου µοι λόγους, χἀγὼ τῷ ἐμῷ λόγῳ κοσμήσας,
W οὕτως καὶ ἐντὸς
co σοι, Alm γὰρ ποθῶ

γενέσθαι τόπον, Τάχα δὲ καὶ

τοῦ θεοῦ κηρύξω τὴν βούλησιν.
ὀλίγων ἡμ.

ὧν συγεκπλε'

παρὰ τὸν τῆς ᾿Ιουδαίας

συνοικήσω ὑμῖν τὸν πάντα μου τῆς ζωῆς χρόνον.
Αὐτὸς τούτων ἀκούσας, εὐθὺς ἀπεκρίνατο" Σὺ εἰ
Ἱστορῆσαι τὰ ἡμέτερα καὶ μαθεῖν τὸ συμφέρον ib
λε μοι, φησὶ, σύμπλευσον’ εἰ δὲ μὴ βού-
λει, ἀλλὰ τὰ σημεῖα τῆς οἰχήσεώς po», καὶ ὧν θέλεις

ἐξαντῆς

ἐγώ σοι σήμερον γνωριῶ, ἵνα ὅτε καὶ βούλει παρα.
γενόμενος εὕρῃς ἡμᾶς" ἐγὼ γὰρ αὔριον ἐπὶ τὰ ἐμαυ-
τοῦ πορεύσομαι. Καὶ δὴ ἀδυσώπητον οὕτως ἰδὼν τὸν
Βαρνάδαν, συνῆλθον αὐτῷ μέχρι καὶ τοῦ Xi
καὶ μαθὼν wap" αὐτοῦ ἅπερ ἔλεγε σημεῖα τῶν οἰκή-
λον

ων, φημὶ πρὸς αὐτόν- Ὡς εἰ μὴ αὔριον D

ἀπαιτῆσαί τι τῶν ὀφειλομένων μοι, ἐξαυτῆς Ἂν val
συνεπλεόν σοι" πλὴν ἀλλὰ τἀχιόν σε καταλήψομαι.

Ταῦτα εἰπὼν, καὶ

παραθέμενος αὐτὸν τοῖς τοῦ πλοίου

ον μετὰ λύπης, μεμνημένος τοῦ
καλοῦ καὶ συνήθους φίλου,
XIV. Ἡμέρας δὲ διατρίψας, καὶ τὸ yp

ὃς, ἀμελήσας

καὶ ἐπεσχέθην οὐχ ὅλον λαθεῖν 00:06

τοῦ περιλειπομόνου διὰ τὸ ταχὺ τὸν ἀνδρα καταλα-

ς εἰς
d πεντεχαίδεχα ἡμερῶν,
. Ἐπιδάντος δὲ
s, μανθάνω Πέ-

6686 , ὡς ἐμποδίου μοι γενομένου, καὶ αὖτ

ὃ

δημῷ Καισαρείᾳ

Ἰουδαίαν à σα, καὶ

λ

τῇ Στράτωνος ἐπ

ἐπιζ

µου τῆς γῆς, καὶ ξενίαν
τρον τὰ eyes,
Χριστοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ σημεῖα καὶ τέρατα πε-

av

τοῦ ἐν Ἰουδαίᾳ φανέντος Ἰησοῦ
ποιηκότος, τὸν δοκ'μώτατον μαθητὴν, αὔριον Σίμωνι
τῷ ἀπὸ Γιτθῶν 9 Σαμαρεῖ, μέλλειν ἰέναι πρὸς δια-
λέξεις, Ἐγὼ δὲ ἀκούτας, ἐδεήθην τὴν τούτου

pot μηνυθῆναι μονήν, Καὶ ὁμῶς ἔμαθον, καὶ τῷ πο-
λῶνι ἐπέστην.
δάλλοντες ἦσαν, τίς
Βαρνάδας ἐκδὰς , ἅμα τῷ "5 ἰδεῖν
πολὺ χαίρων καὶ δακρύων, K
χειρὸς, εἰσῆγεν
ὑποδεικνὺς, οὗτός ἔστιν, ἔλεγε, Πέτρος, ὃν μέγιστον
ἐπὶ τῇ τοῦ Θεοῦ σοφίᾳ ἐπηγγελλόμην σοι, Κλήμη,
ᾧ πάντα τε καὶ τὰ χατὰ σὲ χαλὰ χαὶ τὴν τι
ἀεὶ διηγούμην, ὡς ἐντεῦθεν γλίχεσθαι καὶ αἱ
σε, καὶ τὴν σὴν ἐπιποθεῖν συντυχίαν. Μέγα οὖν αὐτῷ
δῶρόν σε διὰ τῶν ἐμῶν προσφέρω χειρῶν. Καὶ
τοῦτο εἰπὼν, προσαγαγὼν, ἔφη" οὗτός ἔστι Κλήμης,
Πέτρε,

ασάμενοι Bb οἱ ἐν τῷ οἴκῳ, ἅγτι-
εν ἔχω, Καὶ Ἰδοὺ
επλάκη, μοι,
λαθόμενός μον τῆς

τε εἰμὶ, καὶ πό

περι

οἰκίαν. Εἴτα καὶ τὸν Πέτρον

ροαίρεσιν

τὸν ἰδεῖν

D

meam domum duxi, ubi et feci manere, ne quis
ei manus injeceret. Paucosque dies mecum inora-
tius, nonnulla vere religionis rudimenta me docuit:
aiebat enim quod properaret venire ad Judeam
propter festum, ut qui vellet in poslernm eum suis
popularibus degere.

XIII. Ego vero cum valde ab illius lingua pen-
derem, ae vehementer inslarem, neo desisterom,
sed reliquam doctrinam postularem, ae dicerem:
Τα tantum mihi expone Dei qui apparuit, quos aug
disti, sermones; et ego oralione mea. eos ornans,
voluntalem Dei predicabo, sicque posten intra
paneos dies navigabo tecum : admodum enim cupio
ad Jude regionem venire : ac forte vobiscum toto
vite mez tempore habitabo ; ille his auditis ; illico
respondit, ac dixit: Tu, sí quidem videre nostra,
et quod expedit eupis discere ; mecum statim. na-
vigato : sin vero non vis navigare, ego hodie signa
domicilii mei, eorumque quos convenire desideras
indicabo : at quando volueris venire, nos invenias:
ego namque eras ad mea me conferam. El vero
cernens Barnabam adco osse inexorabilem, comi«
81118 sum eum usque ad portum, acceptisque. ab
eo signis qua dixerat domiciliorum, aio ad illumz
Nisi cras repelendum mihi esset aliquid eorum
quie mihi debentur, profecto jamjam leeum na-
vigarem ; aitamen eito te assequar. His dictis,
commendatoque eo navis ductoribus, reversus
sum cum trislitia, memor ac concordis
amici.

XIV. Aliquot autem dies moratus, et debitum,
propter quod retentus fueram, non toturn aecipere
valens ; ut celeriter hominem attingerem, neglecto
quad supererat, quia mihi esset impedimento ; ipse
quoque in Judzm enavigovi, οἱ quintodecimo die
Cosaream Stratonis advenio. Cumque terram toti-
gissem, el hospitium quarerem, audio quemdam
nomine Petrum, Jesu Christi Dei Filii, qui in
Jude» apparuerat et signa atque prodigia ediderat,
probatissimum discipulum, crastino die cum Si-
mone ex Gitthis Samaritano venturum ad disputa-
lionem. Que ego audiens rogavi indicari mihi illius
mansionem. Et statim ac didici, presto fui ad. (o-
Tes. [ntuili autem qui in domo erant, inter se
conferebant quisnam essem, ae unde proficiscerer,
Ktecce Barnabas egressus, stalim ut vidit com-
plexus est, mullum gaudens ac lacrymans ; appre-
hensaqne muru mea, in domum introduxit. Deinde
Pelrum ostendens : Hic cst, inquit, Petrus, quem
maximum in Dei sapientia tibi denuntiabam, o
Clemens, cuique omnia qui in te sunt bona et
propositum tuum semper narrabam, ui ex eo ipse
etiam cupiat videre te, tuamque congressionem.
expetat. Magnum igitur ei munus te manibus meis
ofloro. Quod eum dixisset, obtulit me, et dixit; Hie
est Clemens, Petre.

boni

VARLE LECTIONES.
31 al, ἐπιδόλῃ 53 ol. κατηχήσας. 3: Docst in al. 39 al. Γητθῶν, 33 al, τοῦ.

A83

XV AL Petrus, postquam nomen audivit, me-
moria repetens Barusbe narrationes, confestim,
eo habitu quo erat, prosilii, meque benigne ac
germane exoscalatus, atque assidere faciens : Recte
fecisti, inquit, qui veritatis praeconem Barnabam
hospitio exceperis in veri Dei honorem ; admodum
excelso te gessisti animo, qui imperitorum furo-
rem non fueris veritus. Revera enim beatus es tu,
quod veritatis legatum ita omni cum honore sus-
ceperis hospitem : pro quibus faetis, ipsa quoque

-verilas te qui hospes es, sue urbis civem de:

gnabit, tuneque magnopero Ietaberis ; quia parvam
gratiam nunc feneratus, bonamque doetring vo-
luntatem, eris haeres commodorum eternorum,
bonorumque qui auferri non possunt. Neo vero
laborem subeas referendi mihi mores tuos: omnia
enim que ad te pertinent, amator iste veritatis
Barnabas indicavit, fere quotidie bonam tui men-
tionem faciens. Et ut tibi, tanquam vero amico,
broviter rem aperiam; nisi tibi aliquid impedi-
mento est, iter nobiscum habe, ae pereipe sermo-
nem veritalis, quem persingulas civitates habiturus
sum Homam usque ipsam.

XVI. Ego vero ad illum: Paratus quidem sum
proficisci lecum, inquam : hoe namque nescio quo
modo constitui letus: verum cupio prius certior
de veritate (leri ; ut sciam, utrum anima immortalis
Bit,an mortalis; et si est sempiterna ; num ob ea
quc hic gessit, judicari debeat ; item, quidnamsit
justum ae Deo gratum; prelerea, factusne sit
mundus, οἱ quare factus; et an. sit dissolvendus,
necne, an melior füturus, an nec fatarus. omnino,
ac, ne singula prosequar, hec atque his similia
vellem discere. Hic autem, divino spiritu cogno-
scens quid sibi vellent ea verba, citum responsum
dedit, ut et cito me ad veritatem revocaret, Atque
ego, inquit, breviter tibi, o Clemens, rerum soien-
tiam exhibebo : et jam nunc audi.

XVII. Dei voluntas multas ob rationes homini-
bus occulta fuil, Primo quidem quod illi detine-
rentur prava institutione, convietu vitioso, consue-
iudine perniciosa, malis colloquiis, non recta
opinionum anticipatione, atque caprupler errore ;
dein contemptu, incredulitate, fornicatione, avari-
tia, inani gloria, aliisque similibus; qua cum in
mundum, tanquam plurimus fümus in. unam do-
mum intraverint, in'usque habitantium hominum
visum offuscarint, eos non sinunt aspicere, neque
mundi creatorem Deum intelligere ex iis in quibus
ipse se pinxit, nec cognoscere quod ci placet. Quo-
Circa oporlet veritatis studiosi, intrinsecus ex
anime profundo, ad auxilium vera ratione vocent
Deum solum, Dominum autem nostrum et Salva-

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

484

Χν. Ὁ δὲ ἡνίκα τοῦ ὀνόματος ἥκουσεν, εἰς μνή-‏ ܬܐ
μὴν ἐλθὼν τῶν Βαρνάδα διηγημάτων, ἐξήλατό τε ὡς‏
εἶχεν εὐθὺς, xal προσηνῶς μὲ καὶ γνησίως χαταφι-‏
λήσας, καὶ παρακαβισάµενος" Καλῶς‏
τὸν τῆς ἀληθείας χήρυκα ξενίσας Βαρνάδαν εἰς τιμὴν‏

δὲ

ἐποίησας, ἔφη,

τοῦ ὄντος 96 Θεοῦ, καὶ λίαν μεγαλοφρόνως, οὐκ αἰδε-
σθεὶς τὸν ® τῶν ἀπαιδεύτων θυμόν, Μακάριος γὰρ
ὡς ἀληθῶς σὺ, τὸν τῆς ἀληθείας πρεσδευτὴν οὕτω
ξενίσας πάσῃ τιμῇ" ἀνθ' ὧν αὐτὴ καί σε ἡ ἀλήθεια
ξένον ὄντα, τῆς ἰδίας πόλεως καταστήσει πολίτην"
χαρήσῃ μεγάλως, ὅτι βραχεῖαν νῦν χάριν
σας καὶ ἀγαθὴν λόγων προαίρεσιν, χαλῶν ἀϊδίων

xxl τότε

δα

καὶ ἀναφαιρέτων ἀγαθῶν ἔσῃ κληρονόμος. Καὶ μὴ
κάμνε ἀντιδάλλων μοι τὸ σὸν ἦθος: πάντα γὰρ τὰ
κατὰ σὲ ὁ φιλαλήθης οὗτος ἀνὴρ ὁ Βαρνάθας ἀπήγ-

χειλε, καθ’ ἡμέραν σχεδὸν τὴν ἀγαθήν σου μνήμην
ποιούμενος, Καὶ ἵνα σοι, ὡς γνησίῳ φίλῳ, δηλώσω
κατ᾽ ἐπιτομὴν τὸ προχείμενον, εἰ μή σοί τι ἔμπο-
δίζει,
ἀληθείας λόγον, ὃν 9 χατὰ πόλιν ποιεῖσθαι μέλλω
µέχρ: Ῥώμης αὐτῆς.

συνόδευσον ἡμῖν, μεταλαμθάνων τὸν @ τῆς

ούλομαι πρῶτον

πληροφορχθῆνει, ἵνα γνῶ, εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος,

ἢ θνητή xol εἰ αἴδιος οὖσα,
ταῦθα, ἔχει κριθῆναι" καὶ τί ποτέ ἐστ
σκον Θεῷ, καὶ εἰ γέγονε
καὶ el λυθήσ: χαὶ εἰ οὐ λυθήσεται, καὶ

κόσμος, καὶ

χρείτο

C cus ἔσται, ἢ οἱ + ܐ‎ ἵνα μὴ τὸ κατ᾽ εἶδος
λέγω, ταῦτά τε καὶ τὰ τούτοις ἑπόμενα μαθεῖν
ἤθελον. © δὲ, 4t τί ταυτὶ βούλεται τὰ ῥήματα τῷ

θείῳ πνεύματι γνοὺς, ταχεῖαν τὴν ἀπόκρισιν ἔποι
ἵνα καὶ ταχύ µε πρὸς τὴν ἀλήθείαι ἐπαναγάγη -
ται ® Καί, Συντόμως ἐγώ σοι, ἔλεγεν, ὦ Κλήμη,
τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν παρέξομαι" καὶ τὰ νῦν ἐξαυτῆς
ἄκουε.
XVII.
ἀδήλῳ γέγονε τοῖς ἀνθρώποις. Πρῶτα μὲν διὰ τὸ κρα-
τηθῆναι αὐτοὺς εἰσαγωγῇ κακῇ, συντροφίᾳ πονηρᾷ,
συνηθείᾳ δεινῇ, ὁμιλίᾳ χακῇ 9 προλήψει οὐχ ὀρθῇ,
καὶ διὰ ταῦτα πλάνῃ" ἔπειτα ἀφοδίᾳ, ἀπιστίᾳ, πορ-
νείᾳ, φιλαργορίᾳ, κενοδοξίᾳ, καὶ ἄλλοις τοιούτοις, ἃ
δὴ καθάπερ καπνοῦ πλῆθος ἐπεισελ-
D θόντα τὸν κόσμον, καὶ τῶν ἔνδοθεν οἰκούντων ἀνδρῶν
ἐπιθολώσαντα τὰς ὁράσεις, ἀγαθλέψαι αὐτοῦς οὐκ

το
,

Ἡ τοῦ θεοῦ βουλὴ κατὰ πολλοὺς τρόπους

ς ἕνα

ἐᾷ, καὶ τῇ διαγραφῇ, τὸν δημιουργήσαντα κατανοῆσαι
Θεὸν, καὶ τὸ τούτῳ δοκοῦν γνωρίσαι, Διὸ χρὴ τοὺς
φιλαλήλεις ἔσωθεν ἐκ βάρους ψυχῆς ἐκκαλέσασθαι
πρὸς ἐπικουρίαν ἀληθεῖ λογισμῷ τὸν μύνον Θεὸν,
Κύριον ὃν ἡμῶν xai Σωτῆρα Ἰησοῦν Χριστὸν, καὶ
παρ᾽ αὐτοῦ γνῶσιν λαδεῖν, ἵνα τις ἐντὸς ὢν ἐν τῷ

VARUE LECTIONES.

" 38 Lege 7 ὄντως θεοῦ, np, qui revera Deus δέ, ut infra, num. xxix. Cren. ?! aj, inser. οὐ $
al. τῶν, 39 al. λόγων, ὧν. 9 al. καὶ εἰ, € al. ὁ δὲ Πέτρος πρὸς ταῦτα dmexplvao* Συὐτόµως σοι ὦ, "5 al.

ἐπαγάγηται, @ οὗ καλῇ:

e.

A85 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 486

οἴκῳ τῷ πεπλησμένῳ καπνοῦ, τῷ κόσμῳ τούτῳ, À torem Jesum Christum, ei ab eo cogniiionam acci-
φημὶ, προσιὼν ἀνοῖξαι δυνηθῇ θύραν, ὡς τὸ piv — piant; nt aliquis intus positus in dusz0 fumi plena,
ἐκτὸς τοῦ ἡλίου φῶς εἰσκριθῆναι τῷ οἴκῳ, τὸν in hoe, inquam, mundo, αὐοοάοπα possit aperire
δληρῆναι καπνόν' ὅπως δια- — fores; quo lumen solis, quod extra est, »ntromit-
Ελέψωντες οἱ ἄνθρωποι πιστεύσωσιν εἰς ἕνα Θεὸν ἰαΐαν ἴῃ domum ; ignis vero fumus, qui intro. est,
Πατέρα παντοκράτορα, καὶ εἰς τὸν μονογενῆ αὐτοῦ — ejicialur @ ¡ ui homines, eum perspexerint, cre-
Y» τὸν πρὸ τῶν αἰώνων ἐξ αὐτοῦ ἀφράστως yewz- — danLin unum Deum Patrem omnipotentem, et in
εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ ἐξ αὐτοῦ ἀῤῥή- — unigonitum ejus lilium ex co ante szculu. inenar-
πως ἐκπορευόμενου, ἕνα Θεὸν γγωρίζοντες ἐν τρισὶν — rabilianodo genitum, etin Spiritum sanctum ex
Ὑποστάσεσιγ, ἄναρχον, ἀτελεύτητον, αἰώνιον, ἀΐδιον, — eodem ineffabili ratione procedentem ; atqueunum
ον, ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον, ἁπλοῦν, ἀσύνθετον, Deurn cognoscant in tribus Persorie, principio
ἀσώματον, ἀόρατον, ἀναρῆ, ἀπερίγραπτον, ἅπερί- — carentem, finis expertem, eternum, perpetuum, in-
ληπτου ©, ἄπειρον, ἀκατανόητον, ἀγαθὸν, δίκαιον, creatum, imimutabilem, variationi nou. obnoxium,
παντοδύναμον, πάντων κτισμάτων δημιουργὸν, παν- — simplicom, non compositum incorporeum, invisi-
ποκράτορα, παντεπόπτην, πάντων προνοητὰν, ἔξω- — bilem, intaclilom, incircumsoriptum, incomprehen-
σιαστὴν, καὶ pee καὶ οὕτως ἀναγεννηβέντες ὃν ܨ‎ sibilem, infinitum, non valentem perspiei, bonum,
justum, potentem omnia, ereaturirum omnium
opificem, omnipotentem, inspectorem cunctorum,
proviserem omnium, dominatorem, ac judicem; aique ita aqua οἱ spiritu. renali cohieredes constituan-
tur filiorum Dei renatorum ad incorruptionem "δ,
XVIIL Διὸ πρὸ παντὸς ζητήματος καὶ αὐτὸς, ὦ XVIII. Quapropter ante omnem questionem tu
Κλήμη, ἑτοίμως ὡς υἱὸς πατρὶ πρόσελθε, ἵνα καὶ — quoque, o Clemens, prompte tanquam fllius ad

τῶν ὁρωμένων καὶ τῶν ἀοράτων ἀψευδῶς τὴν γνῶσιν — patrem aecede, ut et visibilium et invisibilium δος
«θεὺς παράσχῃ σοι. EL δὲ καὶ μετὰ τὸ χληθῆναι οὐ — gnilionem vere tibi preebeatDeus. Quod si postquam

θέλεις, ἢ βραδύνεις, δικαίᾳ Θεοῦ χρίσει ἀπόκληρος 3

ἐντὸς τοῦ πυρὸς ὄντα

θέντα, καὶ

p

ὕδατός τε καὶ πνεύματος, συγἈληρονόµοι καταστῶσι
ν υἱῶν τοῦ Θεοῦ

τῶν πρὸς ἀφθαρσίαν ἀναγεννηθέντι

vocatus es, non vis, aut eunctaris; justo Lei judieio
ἔσῃ, τῷ μὴ θελῆσαι μὴ Ὀεληθείς. Καὶ μή τοι νομίσῃς — exhieres eris ; et quia noluisti, nclot te. Deus. Ne-
ὅτι κἂν πάντων τῶν ποτὲ γενομένων εὐσεβῶν εὐσε- — quo vcro existimes, quod et-i ormniuni qui unquam
θέστατος γένῃ M. μὴ φθάσεις 9 δὲ τελειωθῆναι διὰ — fuerunt pil, piissimus sis, baptismi autem consum-
βακείσματος, ἐλπίδος. ἀγαθῆς τυχεῖν δυνήσῃ; mori. ϱ) mationem non fueris asserv'us, bouum spem adi-
ὀφέξεις τὴν κόλασιν, ὅτι — piscialiquando poteris. Eo enim majores pcenas

ἔργοις οὐκ ἐχρήσω καλῶς 9, Οὐδὲ γὰρ καλὸν — dabis, quod bonis operibus non beneusus sis. Nam,
τὸ val, 6 φαφιν (0), ὅταν μὴ καλῶς γίνηται. Σὺ υἱ αἰαπέ, bonum non bonum est, qnando non bene
ἰσθῆναι, τῷ βίας. Tu vero si, quemadmodum Deo placet,

σῷ μᾶλλον ὑπηρετῶν θελήματι, ἐχθραίεις πάντως — nolis baptizari, ac te potiusvolnntati absequeris ;
τῇ ἐκείνου βουλῇ. ᾿Αλλ᾽ ἴσως ἐρεῖς" Καὶ τί συμδάλ- — profeeto illius consilio repugnas. Sed. forte dices:
λεται πρὸς εὐσέδειαν τὸ βαπεισθηναί µε ὕδατι ; — Bt quid ad pietatem conferet, si aqua baptizer?
Πρῶτον μὲν ὅτι τὸ δόξαν Θεῷ πράττεις. Δεύτερον δὲ, — Primo quidem, quia id quod Deo placuit facis. Se-
ὅτι $: ὕδατος καὶ πνεύματος ἀγαγεννᾶσαι (6) θεῷ — cundo vero, quia per aquam οἱ spiritum renasce-

xal τὴν ἐξ ἐπιθυμίας πρώτην σοι γενομένην καταλ- — ris Deo, atque primam nativitatem quam ex con-
λάσσεις γέννησιν: καὶ οὕτω σωτηρίας τυχεῖν δυνήσῃ, —cupiscentia ἰπαχίσί permulas :

ἄλλως ὃὲ ἄρα ἀδύνατον. Οὕτω jp ὁ ἐπὶ σωτηρίᾳ — consequi poteris

n Sieque salutem
aliter aulem fleri nequit. Ita
οὓς ἡμῶν ἐνανθρωπήσας Θεὸς — enim, qui propter salutem οἱ, immortalitatem gone-
Λόγος εἶπεν ἡμῖν " ᾿Αμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ ἀνα- — ris nostri incarnatus est Dens Sermo, dixit nobis
γεννηθῆτε 6: ὕδατος καὶ ܡ‎
θητε £

καὶ ἀφθαρσίᾳ τοῦ Wi

τος, οὐ μὴ εἰσέλ- | Amen. divo wobis ; nisi renati fueritis aqua et spiritu,
τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Διὸ πρόσελθε D now introibitis in regnum carrorum δι, Quodcirca ad
τῷ βαπτίσματι" τοῦτο γὰρ μόνον τὴν τοῦ πυρὸς — baptismum accede: siquidem hic selus vim ignis

VARLE. LECTIONES.

Hecogn. i, ὅθ, ?* al. ἀκατάληπτον, al. ἀπερίληπτον, ἀκατάληπτον, *9 Clement, hom. m, c. 21, ele.
Rec. 1. νι, e; 8, eto. 9 ἀποκληρώσῃ, «8 al, εὐσεβέστερος γένῃ, ἁθάπτιστος δὲ ἧς, ἐλπίδος τυχεῖν, ὦ αἱ. (rne.
80g], ὅτι καλὰ ἔργα οὐκ ἐποίησας καλῶς. Καλὴ γὰρ εὐποιία, ὁπότ᾽ ἂν ὁ Gs oss γίνεται, Joan. i1, B.

VARIORUM NOT.E.

(5) Ὅ φασιν, Deuteron. xvi, 20 : Juste quod jus- — 44, et Balsamon in Responsis ad Marci interroga-
ium esl persequeris. Sopient. vi, 11 : Οἱ φυλάξαντες — tiones cap. 6, necnon Origenes in Catena Lucs ms.
ὁσίως τὰ ὅσια ὁσιωθήσοντα:, Ad verbum in Ρέα δᾶ cap, 1. vers. 5, ubi tamen in edita ἃ Corderio no-
μια junioris omo tt. Anclarii Combefisiani pag. — men Simeonis Appenitur, nescio an ob Σή quod ad
985, τὸ γὰρ χαλὸν, οὐ καλὸν, φισὶν, ὅταν μὴ καλῶς — marginem codieis legii apparet, estque σηµείωσαι
γίνοιτο, et apud Gregorium Narianzenum, orat.33, Cos.

p. 684, τὸ καλόν οὐ χαλὸν, ὅταν μὴ καλῶς γίνηται (8) ᾿Αναγεννᾶσαι, Lege ἀναγέννᾳ in Indicativo,
Perique modo Zonaras ad Canonem) Gangrensem ^ Crzm.

A8

solet afferre periculum, propterea quod incertum
sit prestitulum morti nostre tempus.

XIX. ? Postquam hec dixisset, Equidem,inquam,
modo gratias ago Deo Patri, 6! unigenito ejus Fi-
lio, et sancto ejusdem Spiritui, quia ut certus fieri
volui, ita et mihi tribuit. Caeterum de me deinceps
securus esto. Nunquam enim dubitabo de ullo eo-
rum quie à ie prolata sunt, Igilur, Domine mi
Petre, ne animo anxio sis, tanquam non sentienti
homini maxima bona donaveris. 5010 quippe hoc
tale ct adeo magnum esse, ut quilibet illud et cele-
riler velit accipere. Sentio enim mihi velociter da-
ium charisma. Hee postquam locutus sum, Petrus
dixit: Gratiam habeo Deo, et pro salate tua, οἱ
pro commodo meo. Itaque per trium mensium dios

jejuna, et baplismum accipies. Incipe ergo a die B
crastina. Erit autem mihi cras cum Simone Mago
disputatio. Neque ambigas, mihi adesse in adver-
sanlium controversiis. His dictis, ipse etiam cibum
sumpsit, meque jussit privatim sumere. Benedicto
autem cibo, aelisque gratiis, subjunxit, dicem
Det tibi Deus, αἱ in omnibus mihi similis effieiaris,
utque bapiizatus, ejusdem mecum particeps [ias
mense. Eoque pronuntiato, quiescere me precepi
jam enim et tempus ad somnum vocabat.

XX. 5 Sequenti ergo die, ego Clemens, cum
adhuc nox esset, e somno excitatus, ubi intellexi
Petrum vigilare, οἱ cum iis qui una erant de cultu
Dei disserere (erant aulem numero sexdecim;
quorum hee sunt nomina: Zaecheus, qui olim C
pullicanus, et Sophorias frater ejus; Josephus,
illiusque sodalis Michaas; preterea Thomas et
1:11626 115 gemini; Eneas sacerdos; Lazarus sacer-
dos, quem a mortuis excitavit quatriduanum | Do-
minus noster Jesus Christus; Elismus, Benjamin
filius Saphre, itidem Rubilus et Zacharias archi-
tecti, Ananias et Aggzas Ammeni ; neenon Nicetas
et Aquila socii): ego quoque ingressus sum, et
postquam salutassem, jubente eo consedi.

XXL. Ille autem institutum sermonem interrum-
pens, et quasi se purgans, rationem reddibit εως
non expergefeeisset me, quo verborum ipsius essem
auditor ; eujus rei causam, navigationis molestiam
assignabat: illam enim aoneoqui volens, me quies- ἢ
cere permisit. Siquidem quando anima, inquit,
circa id quod corpori decst occupatur, vel aliqua
calamitate premitur, non multacum diligentia solet.
aitendere 118 αι dicuatur. Et propter hoc nolo

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

potest exstinguere. Neque diffa; quoniam dilatio A ὁρμὴν σθέσαι δύναται, Καὶ

488

ἡ ἀναδάλλου: ὅτι ἢ

à τὸ ἄδηλον εἶναι τοῦ

ἀναθολὴ κίνδυνον οἶδε φέρειν, ὃ
θανάτου τὴν προθεσμίαν.

XIX. Ταῦτα ἐκείνου εἰπόντος, Ἐγὼ μὲν, ἔφην,
ἤδη εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, καὶ τῷ μονογενεῖ
αὐτοῦ ΥἹῷ, καὶ τῷ νεύματι αὐτοῦ τῷ ἁγίῳ, ὅτι ὡς

ἐβουλόμην πληροφορηθῆναι, οὕτω por καὶ παρέσχε
Πλὴν περὶ ἐμοῦ τὸ λοιπὸν ἀφροντις ἔσο, Οὐδὲ

ποτε
γὰρ ἐνδυάσω S πρός τι τῶν ὑπὸ σοῦ λαληθέντων"
ὥστε, κύριξ µου Πέτρε, μὴ ἀθύμει, ὡς ἀναισθήτῳ
μέγιστα δωρούμενος ἀγαθά, Olim γὰρ ὅτι τοιοῦτόν
ἔστι καὶ οὕτω μέγιστον, οἷον ἄν τις καὶ ταχέως
λαδεῖν βούλοιτο, Αἰσθάνομαι γὰρ τοῦ δοθέντος µρι
διὰ τάχους χαρίσματος. Ταῦτά µου εἰπόντος, ὁ Πέτρος
ἔφη: Χάριν ὁμολογῶ τῷ Θεῷ, καὶ περὶ τῆς σῆς σω-
τηρίας, καὶ περὶ τῆς ἐμῆς ἀπολαύσεως. Πλὴν νήστευ-

σον τριῶν μηνῶν ἡμέρας, καὶ λαμδάνεις τὸ βά-

πτισμα, "Αρξαι τοίνυν ἀπὸ τῆς αὖ got
ἡ αὔριον πρὸς Σίμωνα τὸν μάγοὲ Καὶ μὴ
ὀχλάτῃς παρεῖναί μοι ἐν ταῖς μένων
ζητήσεσι, Ταῦτα εἰπὼν, x μεταλα-

δὼν, ἰδίᾳ χὰμὲ μεταλαδεῖν
ἐπὶ τῆς τροφῆς xal εὐχαριστήσας, ἐπήγαγ,

Adi σοι ὁ θεὸς κατὰ πάντα ἐξομοιωθῆναί μοι, καὶ

βαπτισθέντι δὲ τῆς αὐτῆς μοι κοινωνῆσαι! τραπέζης
Οὕτως εἰπὼν, ἡσυχάζειν μοι προσέταξεν" ἤδη γάρ

που καὶ ὁ καιρὸς πρὸς ὕπνον ἐκάλει.

XX. Τῇ μὲν οὖν ἐπιούσῃ ἐγὼ Κλήμης, ἔτι 6
γυχτὸς ἐχούσης, διυπνισθεὶς, καὶ μαθὼν τὸν ΙΠὑέρον
ܕ‎ Δεοσεθείας. δια-
λεγόμενον, οἱ ἦσαν ἐκκαίδεκε τὸν ἀριθμὸν, gi καὶ
τὰ ὀνόματά εἰσι ταῦτα, Ζαχχαῖος 8 ποτε τελόνης,

ἐγρηγορότα, καὶ τοῖς

j περὶ

Λάζαρος ο ἱερεὺς, ὃν ἀνέστησεν ἐκ.
pov ὁ Κύριος
Βενιαμὶν ὁ τοῦ Σαρρᾶ, ὁμοίως γε

καὶ Ἐλισσαῖος,
"Psó6tAog καὶ

ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς,

Ζαχαρίας οἱ οἰκοδόμοι, ᾿Αγαγίας καὶ ᾿Αγγαίας 9*

οἱ ἀμμηνοί ^ ἔτι τε Νικήτης καὶ Ακύλας οἱ ἑταῖ-

por εἰσῆλθον κἀγὼ" καὶ προσαγορεύσας ἐκαβέσθην ,

ου κελεύσαντος,
XXL Ὁ δὲ τὸν προκείμενον ἐκκόψας @ λόγον, ὥσ-
περ ἀπολογούμενος, ἐπληροφόρει τίνος ἕνεχεν οὐκ
ἀφύπνισέ με, ὅπως ἀκροατὴς τῶν αὐτοῦ γίνωμαι
λόγων: καὶ τούτου αἰτίαν τὸν ἐκ τοῦ πλοῦ σχυλμὸν
κεῖνον γὰρ πεφθῆναι θέλων 91, μὲ ἦσυ-

ἐποιεῖτο ±

χάζειν ἀφῆκεν, Ὁπότ ἂν γὰρ (T) ἡ ψυχὴ, φησὶ,
περὶ τὸ λεῖπον ἀσχολῆται τῷ σώματι, εἴτε τινὶ συμ-
φορῇ συνέχεται, οὐ μετὰ πολλῆς εἴωθε πρὸ
ἀκριθείας τοῖς λεγομένοις, Τούτου δὲ ἕνεχ:

VARLE LECTIONES.

5? Clement. hom. τ, e. 21, ete. Recogu. 1. τ, c. 18,
. 1, ete. δὲ Σοφονίας, ?! Lege Αἰνείας, ut ad Clementina diximus. Όμεα, *
«ἐγκόψας, 9t a], πεφθῆναί μοι θέλων.

homil. τι, c. 1, ete. Ree. 1. Ἡ. 0
al. ᾿Αγγαῖος ὃν al. ἰαμμηνοί οἱ ἀμηνοί et ἰαμμινοί, 99 al.

ete. 55 al. ἐνδοιάσω. 9* al. βαπτισθέντα, 95 Clement.

VARIORUM ΝΟΤΑΣ.
(7) Ὁπόταν γάρ. Excerptam sententiam hanc, ut Κλήμεντος πάπα Ῥώμης, legere est in ms. Regio 1500.

Cien.

199

βούλομαι διαλέγεσθαι τοῖς iib
ἀμέτρως ὀργιζομένοις, ἢ τὸ σῶμα πεπονηκόσιν, d
βιωτιναῖς φροντίσιν, ἢ ἑτέρῳ πάθε

μένοις,
XXII. Καὶ μὴ λεγέτω τις, ὅτ'
καὶ νουθεσίας λόγους προσάγ
πουσι. Φημὶ γὰρ, ὡς εἰ μὲν ἀνύ
εἲ δὲ μὴ, τῷ καιρῷ τέως άρμα”
ὡς Σολομῶντι
ψυχὴν ῥωννύντας λόγους, πρὸ
τοῖς ἀνθρώποις ἐπάγειν' ἵνα εἴ ποτ
fot, προωπλισμένος ὁ νοῦς, ὀρθῷ τῷ λογισμῷ δυνηθείη
τὸ ἐπενεχθὲν ὑποστῆναι. 7
τὰ τῷ Θεῷ διαφέροντα γνῶναι
Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν
τοῦ διδάσκοντος ® ἄνθρωπον νῶσιν, παρὰ τούτου
μόνου μαθεῖν ἔχεις, ὅτι μόνος οἶδεν ἀλήθειαν, Ἰῶν
γὰρ ἄλλων εἴ τις ἐπίσταταί τι, παρὰ. τούτου δὲ μόνου,
ἢ τῶν τούτου μαθητῶν λαδὼν ἔχε

$

δοκεῖ, παντὶ πράγματι

ἧς χαχώσεως
** φαῦλον É

Ἰησοῦ. Χριστοῦ

πρισὶν ὑποστάστουν, οὗ ὁ κύσ
χαιος ὧν, πάντως ἑκάστῳ πρὸς τὰ
ποτέ, ᾿Ανάγκη γὰρ πᾶσα, φύσει δίκαιον
τὸν Θεὸν, καὶ τὰς ἀνθρώπων ψυχὰς ἀθανάτους εἶναι
πιστεύειν. Ἐπεὶ ποῦ τὸ δίκαιον αὐτοῦ; ὅπου τινὲς
εὐσεδῶς β χακουχηθέντ
ἀνῃρὲ

εἶναν

χαὶ

τεύσαυτες,

ήσαν» ἔνιοι ὃὲ ἀσεθεῖς παρὰ πολὺ

ἐν πολυτελείᾳ βίου τρυφήσαντες, τὸν κοινὸν ἀγθρώ-
πὼν ἐτελεύτησαν θάνατον. Ἐπεὶ οὖν χωρὶς ἀπάτης
ἀντιλογίας ὁ Θεὸς ἀγαθὸς ὧν, δίκαιός ἔστιν, οὐκ ἄλλως

τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος ἀθάνατος ἢ, ἵνα μετὰ

ἀπολαθεῖν τὸ ἴδιον σῶμα ἐν τῇ ἀναστάσει, ὁ μὲν

κὸς, ὡς ἐνταῦθα τὰ ἀγαθὰ ἀπολαθὼν, ἐκεῖ περὶ

ἥμαρτε κολασθῇ" ὁ δὲ ἐνταῦρα περὶ ὧν ἥ-
ὡς

oig δικαίων, χληρο-

µαρτε κολασθεὶς
γόμος τῶν ἀγιθῶν καταστῇ" ἐπε

ποίνυν ὁ Θεὸς 8

χαιος, πρόδηλον ἡμῖν ἔστιν, ὅτι καὶ κρίσις Yi
καὶ αἱ ψυχαὶ ἀθάνατοι τυγχάνουσιν. ΕἸ δὲ τις, ὡς τῷ

τ Σίμωνι, καὶ οὐχ ὡς ὁ τῆς

ἀληθείας
ναι μὴ θέλοι δοῦναι Θεῷ,

Σαμαρεῖ do
βούλεται λόγος, τὸ δίκαιον
τίνι ἔτι τοῦτό τις δοῦναι δύναται;

XXIV. Ταῦτα ἀκούσας ἐγὼ Κλήμης, καὶ τίς ἄρα

μην TAN οὗτος ὃν Ed Σίμωνα, Xapage

ya. ai ἐπυθόμην. Kad diede ΟΝ &
᾿Αχύλαν τε καὶ Νικήτην πάντα μη: ἀπριθῶς τὰ κατὰ
Θεὸν

πὸν Σίμωνα διηγήσασθι

μένοι μηδὲν παρεκκλῖναι τῆς τὰ κατ
αὐτὸν ἐξίθετεντο, Kal πρῶτος

οὕτως: Ἄκουσον, ὦ φίλτι

ς ἤρξατο λέχει
ὅπως καὶ αὐτὸς

VAR.

50 Eccle. ui, 1.

Clement. hom. n, c. 12, etc.‏ ܐܧ
cogn., Y. vint, ο, 6.‏

ParRoL. Ga. Il.

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

Με al. τινα.

490

ἢ A sermocinari cum iis qui aut aegritudine detinentur,

aul immoderate irati sunt, aut corpore agrotant ;
aul secularibus euris, vet alio quopiam affectu ob-
turbantur.

XXI. °? Neque dieat aliquis, non oportere conso-
lationis et admonitionis verba iis admovere, qui
mali aliquid habentae gerunt. Aio enim, quod
si quidemaliquis proficit, adhibeat ; sin minus, in-
ierim lempori cedai. Tempus enim es, ut 88168
moni videtur, omni rei 5. Quare oportet sermones
qui animam confirmant, hominibus ante vexatio-
nem inferre ; ut si quid forle pravi acciderit, mens
prius armata, recta ralione possit id quod illatum
est, perferre. Unde, amice Clemens, sí cupis qua
ad Deum pertinent cognoscere,a Domino et Deo
etSalvatore nostro Jesu Christo, qui humanum
genus docet scientiam ; ab eo solo discere potes;
quia solus novit veritatem. Aliorum enim si quis
aliquid cognosci, abeo uno, aut ab ejus. discipu-
lis traditum aecepil.

XXII. 51 Est autem ejus sententia: Deum unum
esse in tribus personis, cujus totus mundus opus
est, quique justus existens, aliquando certe uni-
cuique pro actionibus reiribuet. Necesse quippe
omnino est, ut. qui asserit Deum natura esse ju-
stum, etiam eredatimmortales esse hominum ani-
mas. Quoniam ubi erit justitia ejus? quando ali-
qui, eum pie vixissent, tamen male habiti, per
vim e medio sublati sunt: quidam vero, postquam
valde impii exstitissent, atque vitae luxui ao deliciis
indulsissent, communi lamen hominum morte
obierunt. Quandoquidem igitur absque ulla con-
traditione Deus, bonus cum sit, justus etiam est ;
necaliunde justus esse cognoscetur, nisi anima post
separationem a corpore, sit immortalis ; ut quando
in resurrectione suum corpus récuperarit ; malus
quidem, tanquam qui hic bona receperit, ibi pro
iis que deliquit puniatur; bonus autem, hio pro
delictis castigatus, illic quasi in sinujustorum,ha-
res bonorum constitustur: quandoquidem igitur
Deus justus est, constat inter nos, judicium quo-
que fore, et animas esse immortales. Si quis vero,
quemadmodum Samaritano Simoni placet, et non
utveritatis doctrina vult, Deo concedere nolit,
justum esse, cui jam aliquis id tribuere potest?

XXIV. His auditis, ego Clemens. Et quisnam
est, dixi, iso. quem. aiunt, Simon Samaritanus,
scire vellem. Respondit autem Petrus: Si cupis
discere, licet tibi ab iis cognoscere, a quibus οἱ ego
cuneta illius intellexi. Vocatisque Aquila et Nice-
1a, priecepit eis, uL. mihi omnia. ad Simonem per-
linenlia diligenter enarrarent. At illi, Deum atte-
slali se nullatenus a veritate declinaturos, hune
in modum res ejus exposuerunt. Ac prior Aquila
empit ita dicere: Audi, charissime frater, ut tu

LECTIONES.

5 ]eest in al. "ὁ Deest in al. 5'L. Re-

16

494

jusnam sit, et quis, et unde ; ܬ8£‎ 1 sint que
facit, οἱ quo modo, quamque ob eausam.

XXV. ** Simon igitur patre quidem Antonio, ma-
ire vero Racheleortus est ; natione Samaritanus, ex
Gitthis, vio qui non minus quam sex schenis ab
urbe Samaritanorum distat. Πίο Alexandrie JEgy-
pti commoratus, ac in Greca. doctrina. plurimum
exercitatus, et arte magica pollens, atque insolen-
tia elatus, se vult existimari esse virtutem supre-
mam, ipso quoque superiorem Deo qui totum
orbem produxit. Interdum vero se Christum signi-
ficans, Stantem appella. Eamque appellationem
usurpavit, quasi qui semper constiturus sit, nec
habeat eorruptionis causam qua corpore concidat.
Nec vero Deum mundi conditorem, supremum esse
ait: nec mortuos aliquando excitatum iri credit.
Hierosolymam negat, montem Garizimum substi-
tuit, Pro vere Christo Deo nostro, seipsum predi-
eat. Legem, propria presumptione aliter inlerpre-
tatur;et judicium fore quidem dicit, verum non ex-
spectat.

XXVI. Ut autem ipse religionis opinionem in-
vaderet, factumn estila. Jounnes quidam exslitil
qui singulis diebus baptizaret : eL quemadmodum
Domino fuerunt duodecim discipuli, duodecim
mensium solis gerentes numerum ; sic ei quoque
fuerunt triginia viri principes, menstruam lung
rationem implentes; inter quos et una quzdam
erai mulier, voesta Helena ; ut πο hoe quidem abs-
que premeditatione esset. Cum enim mulier dimi-
dium sit viri, imperfectum tricenarii constituit nu-
merum; sicui et in luna, eujus incessus non
perfectum mensis cursum conficit. Porro horum
triginta, Joanni primus ac. probalissimus erat. Si-

mon.

XXVIL7 Post mortem autem Joannis, Simon,
assumpta Helena, oberrat, plebem conturbans, di-
censque eam Helenam de supremis ccelis in terras
delatam esse: cojus gralia, inquit, Greci et bar-
bari bellum gesserunt, imaginati speciem veritalis ;
et edens multa prodigiosa miracula; ita ut nisi co-
gnovissemus eum illa per magiam efficere, ipsi
quoque fuissemus decepti. Nune autem quando ve-
sanus ille voluit etiam imponere bomnibus reli-
giosis,ab eo secessimus. Etenim cade so inquinare
ܐܗܘ‎ ; sicut nobis udbue amicis velut amicus pa-
tefocit ; quod cum pueri animam a suo corpore sz-
parasset, infandis quibusdam udjuramentistuturam
adjutricem ad eorum que ipse vellet representatio-

S. CLEMENTIS ] ROM. PONT. OPERA DUBIA.

quoque accurate cognoscas onia viri ilius ; cu- A ἂν

492

δῇς, τινος τε ὧν,

ἵνα ἐστὶν ἃ πράττει, καὶ

καὶ τίς,
ὅπως, καὶ διὰ τί

ν 89 πατρὸς μὲν ἔστιν ᾽Ἁγτωνίου, µη-
Ῥαχὴλ, Σαμαρεὺς τὸ γένος 7, ἀπὸ Γιτθῶν "t
τῆς Σαμαρέων
ν ᾿Αλεξανδρείᾳ τῇ πρὸς
παιδείᾳ πάνυ ἴαυ-

Σίμων

χώμης, οὐ μεῖον d σχοίνους ἐξ

πόλεως dm

ἢ μάγῳ τέχνῃ πολλὰ δυνηθεὶς,

ς ἀπόνοι αν νομίζεσθαί τις εἶναι
Ίναμις ἀνωτάτω 18, καὶ αὐτοῦ τὸν κόσμον πάντα
παραγαγύντος Θεοῦ, Ἐνίοτε δὲ καὶ Χριστὸν ἑαυτὸν
αἰνιττόμενος 15. προσαγορεύει (8). Καὶ ταύτῃ δὴ τῇ
προσηγορίᾳ γέγρηται, ὡς δὴ συστησόμενός τε ἀεὶ, καὶ
οδορᾶς αἰτίαν, ὥστε τὸ σῶμα πεσεῖν, οὐκ ἔχων, Καὶ
οὔτε Θεὸν τὸν γτίσαντα τὸν κόσμον, ἀνώτατον λέγει
ἔρθαι 36 πιστεύει ποτέ. Τὴν
εἶν ὄρος ἀντεισφέρει.

οὔ ἡμῶν, ἑαυτὸν ἄνα-
, προσλήψει 15. ἄλλη-
οὐ προσδοκᾷ

Avzl τοῦ ὄντως Χριστοῦ τοῦ 8:

.Tà δὲ τοῦ νόμου Uu

ἔσεσθα:

qug καὶ κρίσιν

θεῖν αὐτὸν

XXVL Τὸ ὃν παρ

ouv οὕτως, Ἰωάννης, τις

ως "9 βεοσθθείας

ἐγένετο ἥμερο-

λόγον,

θωπτιστής: καὶ ὥσπερ τῷ Κυρίῳ γεγόνασι δώδεκα
alis ταὶ τὸν τοῦ ἡλίου δωδεκέμηνον φέροντες ἀριθμὸν,
οὕτω καὶ αὐτῷ ξξαρχοι γεγόνασιν ἄνδρες τριάκοντα,

τὸν μηνιαῖον τῆς σελήνης λύγον ἀπυπληροῦντες εν οἷς
EXE
4. "μιαν γὰρ ἀνδρὺς οὖσα ἡ γυνὴ,
εριακοντάδος τίθησιν ἀριθμόν' ὥσπερ
ἧς ἢ πορεία τοῦ μηνὸς οὐ τέ-

η, ἵνα μηδὲ τοῦτο

νὴ eos

λεῖον ποι
τῷ Ἰωάννῃ πρῶτος χαὶ δοκιμώτατος ἦν ὁ Σίμων,

ται τὸν δρόμον, Τούτων δὲ τῶν τριάκοντα,

XXVIL Μετὰ δὲ τὴν τελευτ'

λένην ὁ Σίμων παραλαδὼν, περιέρ

Ἰωάννου, τὴν

ποὺς ὄχλους

ἀναστατῶν, αὐτήν τε τὴν Ἐλένην λέγων ἀπὸ τῶν
ἀνωτάτω οὐρανῶν κατενεχθῆναι τῷ κόσμῳ" ἧς ἕνεκα
φησὶ, καὶ βάρθαροι ἐμαχέσαντο, εἰκόνα
ας: χαὶ πολλὰ τερατώδη θαυμά-
μὲν ὅτι μαγείᾳ ταῦτα
δὲ ὅτε πολυμανὴς 18

ἀπέστημεν ἀπ᾽

“Ἑλληνές τε,
φαντασθέντες
σα ποιῶν, ὡς

ποιεῖ,

αὐτοί,

ἀπατᾶν ¥
αὐτοῦ, Καὶ γὰρ μιαιφονεῖν ἤρξατο, ὡς αὐτὸς ἔτι φίλοις
ανεν, ὅτι παιδίου ψυχὴν τοῦ
τισὶ, συν-

σίαν, τὸν

ὃν πρὸς τὴν τῶν αὐτῷ δοκούντων qu
παῖδα δια ράψας ἐπὶ εἰκόνος, ἔν τινι ἐνδοτέρῳ οἴκῳ, καθ

VARLE LECTIONES.

55 Clement hom. τι, cap 18, 21, elc.
ἔθνος. ial. Γητθῶν et Ἰ᾽ητθών. 198]. ܟܘ‎
¥ αἱ, ἰδίᾳ προλήψει utClement, ΤῈ αἱ, εἰς τὸν τ
τὸ 8]. πολὺ μανεὶς et πολυμανεῖς.

5? Σίμων οὖν al.
"rap Clement. inser. ἑστῶτα,
τ Qlement. hom. 1t, c. 25. Recognit. 1. τι, c. 12, ete.

Σίμων οὗτος, ut. Glementin. τι, 22. 001. η],
Va], ἐγερθήσεσθαι.

VARIORUM NOTAE.

(8) τὸν αἰνιττόμενος προσαγορ:
Mirüm in nullo exemplari anie προσαγορεύε: poni
ἑστῶτα, quod εἰ Clementia habent, et sequentia

postulant. An vocem non intellexit Metaphrastes ?
Vide nos ad Recognit. 1. vxxit. Cor.

493

ὃν ad

ς ὑπνοῖ, ἀνατεθειμένην ἔχει, Διὸ, ded

τοῦ καταγνόντες, ἀπέστημεν ἀπ᾿ αὐτοῦ.

XXVIIL Ταῦτα τοῦ Ακόλα εἰπόντος, ὁ ἀδελφὸς αὖ-
τοῦ Νικήτης: ᾿Αναγκαῖον,
παραλειφθέντα τῷ ᾿Αχύλᾳ
μὲν γὰρ ὁ Θεὸς μά;

ἀδελφοὶ Κλήμη, ἔφη, τὰ
ἐμὲ ὑπομνῆσαι. Πρῶ

ς, ὡς οὐδὲ

αὐτοῦ ἡμεῖς συνειρ-

Ἰασάμεβα ἀσθὲς, ἀλλ᾽ ὅτι αὐτοῦ πράσσοντος ἱστορή-
σαμεν. Καὶ μέχρις ὅτε ἀδλαδῇ πι

ν ἐπ.

ἶννυτο,
ἑτερπόμεβα: ὅτε δὲ τὰ µα
ποιεῖν πρὸς ἀπάτην ܗܘܘ‎

τινὶ γινόμενα, Os

ἔλεγεν, οὐκ ἔτι αὐτοῦ
ἠνεσχόμερα,, καίτοι πολλὰ ἡμῖν ἐπαγγελλου

ὦτον μὲν ναὸν καὶ ἀνδριάντας

νου.

ἡμῶν χατασκτυα-
οὓς νομισθῆναι 35, καὶ ὑπὸ βασιλέων δι
δοξασθῆναι, καὶ δημοσίων τιμῶν χαταξιωθῆν
τορίστοις πλουτῆσαι,

σθῆναι, καὶ

xal

χρήμασιν ἀπ᾿

XXIX. T:

να, ἡμῖν ὁ

ἔσχετο, µόνον ἵνα συνόν Ὁ τ
ἐγγειρήσεως χαχὸν σιωπῶμεν, ὅπως αὐτῷ τὰ τῆς
ἀπάτης προχόπτῃ. Καὶ ὅμως οὐ συνεθέμεθα " ἀλλὰ
καὶ αὐτὸν τῆς τοιαύτης ἀπονοίας παύσασθαι συνεθου-
λεύσαμεν, λέγοντες α

ἀ τε χαὶ τὰ τούτοις μείζονα νομιζόμε

à

* Παῦσαι τῆς

à ἧς τοιαύτης τόλ-

µης' Θεὸς εἶναι οὐ δύνασαι" φοθήθητι τὸν ὄντως Θεύν'
γνῶθι ὅτι ἄνθρωπος εἶ,καὶ ὅτι σοῦ μικρός ἔστιν ὁ τῆς
ζωῆς χρόνος. Κἂν μέγα πλουτέσῃς, ἢ καὶ βασιλεύσῃς,
τῷ μικρῷ σου χρόνῳ τῆς ζωῆς ὀλίγα τυγχάνει πρὸς
ἀπόλαυσιν" καὶ ἀσεδῶς ζήσαντα αἰωνία κύλασις ܥܘܡ‎

Διὸ φοβεῖσθαι # τὸν Θεὸν συµβου
ὑφ᾽ οὗ κριθῆναι ἔχει ἡ ἑκάστου ψυχὶ περὶ ὧν
ἐνταῦθα.

ΧΧΧ. Ὁ 2b ταῦτα ἀκούσας, ἐγέλασεν
όντων" Τί τῶν 85 τά σοι συμφὲ

Ἡμῶν δὲ
ρωτα συμθουλευέν-
των χαταγελᾶς ; ἐκεῖνος, Τελῶ ὑμῶν, ἔδη, τὴν µω-
ρὰν ὑπόλῃψιν, ὅτι πιστεύετε ἀράνατον εἶναι τὴν τοῦ
ἀνθρώπου ψυχήν, Κἀγὼ ἔρην Οὐ

εἰ ἀπατᾷν ἡμᾶς ἐπιχειρεῖς, ἀλλ᾽ ἐκπληττό-
μεθα ' τίνι λόγῳ καὶ σεαυτὸν ἁπατᾶς, Λέγε οὖν ἦμῖν,

ὦ Σίμων, εἰ καὶ τῶν ἄλλων

θαυμάζομεν, ὦ
Σίμων,

πεπληροφόρηται
ἀθάνατον εἶναι τὴν ψυχὴν, ἀλλ᾽ οὖν γε τὸ ναὶ ἡμεῖ
σὺ μὲν, ὡς ἀνθρωπείου σώματος χωρίσας αὑτὴν
προσομιλήσας καὶ ἐπιτάξας" ἡμεῖς ὅδ, ὡς συμπαρόν-
τεςικαὶ τὴν ἐπιταγὴν ἀκούσαντεςμαὶ τὸ χε
ἑναργῶς ἱστορήσαντες. Καὶ ὁ Σίμων: Ἐγὼ |
λέγετε" ὑμεῖς δὲ οὐχ οἴδατε m

οἱ τίνος δὲ διαλέ

Καὶ ἐγὼ Νιχήτης ἔφην" Ἐπεὶ οἴδας,

οἴδας, μὴ δόκει ἡμᾶς τῷ λέγειν σὲ μὲν εἰδίναι, ἡμᾶς

δὲ μὴ, ἀπατᾶσθαι δύνασθαι. Οὗ γάρ ἔσμεν οὕτω νήπιοι,
ἵνα πανοῦργον ἐνσπείρῃς ἡμῖν ὑποψίαν, καὶ

ܝ

τρίους

μὲν ἐχώρισα ψυχὴν
ατος, οἶδα ὑμᾶς εἰδότας" ὅτι δὲ οὐχ.

ES
$
$
8
3
E
9
Be
"E

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 5. PETRI .

494

suxv αὖ- A nem ; puero in imaginedel:neato, consecratam ha-

berel imaginem in quadam i nteriori eee, in quaipso
caperet somnum. Quapropter, damnata ejus impie-
lale, abscessimus ab eo.

VIIT. 7 Hzc cum Aquila. dixisset, frater ejus
Nicetas : Necesse est, frater Clemens, inquit, ea me
commemorare, que ab Aquila pretermissa sunt.
Primum equidem Deus testis est, nos in nullo opere
impio adjuvisse eum : sed illo faciente, tantum spo-
ctasse. Et quandiu opera innoxia edebat,delectaba-
mur: quando autem que per magiam fiebant, per
divinitatern 5ο facere, ad pios homines decipiendos,
dixit, non amplius eum passi sumus,quamvis multa.
nobis promitteret; primum quidem, foro ut tem-
plum et salus nobis exstruerentur, diique exis
maremur; ilem a regibus magnificaremur atque
donaremur publicis honoribus ; nec non infinita vi
pecunie ditesceremus.

XXIX. Hae, et alia que. putantur majora, nobis
pollicebatur, modo ut cum eo viventes, pravum ejus
molimen laceremus, quo fraus ei succederet. Atta-
men assensi non sumus : quinimo consilium dedi-
mus, ut ab ista. veoordia desisteret ; dicentes οἱ :
Cessa ab hujusmodi audaci facinore. Deus esse non
potes: time eum qui vere Deus est; cognosce te
esse hominem, brevoque esse tempus vitz tum.
Quanquam admodum locuples, vel etiam rex eva-
seris, exiguo vit» tu» spatio pauca sunt quibus
frueris: ct viventem impie, elerne pena manet.
Quare auctores sumus, Deum verearis, a quo judi-
cari debet uniuscujusque anima, pro iis que hic
gessit,

XXX. Dec ille audiens, risit. Cumque dicere-
mus: Cur eos irrides, qui tibi utilia suadent? Ille :
Rideo, inquit, stultam opinionem vestram, quod
creditis immortalem esse hominis animam. Et ego
respondi: Non miramur, o Simon, si fallere nos
conaris, sed obstupescimus, qua ratione etiam te
ipse decipias. Effare igitur nobis, Simon ; licel alio-
rum nemo compertum haberct, animam esse im-
mortalem ; tu tamen et nos habemus : tu quidem,
ut qui eam a corpore humano diremisti, qui collo-
cutus es, qui imperasti : nos vero, ut qui adfuimus,
et imperium audivimus, et. quod jussum est vidi-
nus clare. Ad bise Simon: Ego quidem seio quid
dicatis ; vos autem nescitis qua de re loquamini. Ac
ego Nicetas dixi: Quandoquidem seis, edissere :
quod si nescias, no existimes decipi nos posse, dum.
ais, te quidem stire, nos autem nequaquam. Adeo
enim stolidi non sumus, ut nobis vatram inseras
suspicionem ; redigasque nos in tuam potestatem,
existimantes aliquid ineffabilium cognosci a te.

XXXI. Respondit Simon: Quod quidem disjun-
xerim animam ab humano corpore, novi vos scire 1

VARIORUM NOTE.

79 Clement. hom. τε, c. 27, eto. 9? al.

μείζονα abest ἃ duobus mss. Cor. ** al. φοθεῖσθαί σοι ot σε, "^ al. ἡ μῶν. ** al. ἐκπεπλήγμεθα.

al. τίνων. * al.
ἔχῃς.

. al. ἐκ τι

inser. καὶ ὑπὸ ὄχλων προσχυνηθῆν

ο al. βασιλέως, Paulo post

al. κεκευσί

Ὁ Cor. à] prepon, καὶ οὕτως ἐπιῤυμί κολαζομένους ἡμᾶς. " al. λαθὼν

495 CLEMENTIS | ROM.

quod vero non anima defuncti ministret, sed ali- A
quis diemon, qui se animam esse simulat, novi
vos ignorare. Et ego Nicitas excepi: In vita multa
incredibilia audivitnus ܇‎ hoc tamen sermone amen-
tiorem nos unquam audituros non speravimus.Nam
si demon fingit se animam morlui esse, quinam
erat anime usus, ut 8 corpore separarotur ? Nonne
ipsi presentes audivimus te, eum animam e cor-
pore adjurando evocares ? Et qua ratione, uno ad-
jurato, aller non adjuratus, tanquam veritus obe-
dit? Nonne etiam iu aliquando a nobis rogatus,
quam ob eausam interdum cessarent assessiones,
respondisti: Quia anima, completo super terram
iempore quod in corpore peractura erat, ad in-
feros vadi: ac subjunxisti, animas eorum, qui
propria morte obierunt, quoniam im inferis hine
secedentes eustodiuntur, non facile permitti ve-
nire?

XXXIL Hae Nicol; eum protulisset, Aquila
iterum dixit: Cuperem a tc id unum discere,
mon : sive anirna sil, sive, demon, id quod adjura-
tur; cujusnam tandem metu, adjurationes non con-
temnii? Et Simon: Ponas, inquit, persoluturam
se intelligit anima, si non obtemperet.Aquila vero ᾧ
Itaque si anima adjurata venit, etiam judicium
fiet. Si ergo anime sunl immortales, omnino et
judicium erit. Quamobrem si cos quoque quiin
malam actionem sunt adjurati, tumque non obtem-
perarunt, condemnandos ais; quo modo tu non
limuisti eos cogere, eum qui coguntur, propter
contumaciam puniantur? Nam ie jam non esse
muletatum pro iis qui designasti, mirum nones
cam judicium nondum sit, ut tu quidem pcenas des
eorum ad qua coogisti ; quod autem coactum est,
veniam accipiat, quia malo faciniori adjuramentum
pratulerit. Simon autem, his auditis, ira per-
citus, mortem, nisi taceremus, nobis minatus
est.

XXXIII Postquam Aquila hee dixit, ego Cle-
mens interrogavi, quinam essent miracula que
faceret. Illi vero responderunt: *' Vaeit ut statuze
ambularenlin ignevolutansse,non uritur,interdum
volat, ex lapidibus panes facit, serpens fit, in ca-
pram transformatur, duas facies ostendit, in aurum
convertitur, portas occlusas aperit, ferrum solvi
in conviviis simulacra formarum omnigenum exh
bet, facit ut in domo vasa sponte ferri ad ministe-
rium videantur, nec cernantur qui ferunt. Ista me-
morantes audiens, mirabar: testabantur autem
ipse talia se vidisse.

C

XXXIV." His ita enarmatis, venit Zaechius,
et ista Detro significavit: Jam nube, Petre tempus
est, ut exeas ad disserendum cum iis qui convene-
runt. Multa enim turba in atrio congregata te op-

PONT

. OPERA DUBIA.

οὗ τεθνεῶ

A96

ἀλλὰ δαίμων τις

ἡ Eus

oto;

196
υνόμενος 99 εἶναι d 0
κας Kal

ἠκούσαμε

ς οἴδα ὑμᾶς
πολλὰ
ὰ τοιούτου λόγου

ύπων

ἀγνοοῦν-
ἕν τῷ βίῳ

ἀνοητότερον

ἐγὼ κικήτης ἔφην

οὗ νοῦσαί ποτε. Εἰ γὰρ δαίμων
ܝ‎ νεῶτος εἶναι ψυχὴ, τίς dox
τῆς υρισθῆναι τοῦ σώματος ;
Οὐκ αὐτοὶ σου, τοῦ σκήνους

δὲ καὶ ἄλλου ὀρχιζο-

os μὴ 9 δρχισθεὶς, ὡς φοθηβεὶς, ὑπα-
χούει ; Οὐκ ἄρα Ob καὶ αὐτὸς ἐξεταζόμενός ποτο
πρὸς ἡμῶν, τίνος χάριν ἐνίοτε xol παύονται αἱ

προσεδρεῖαι, εἴρηκας, ὅτι ψυχὴ πληρώσασα τὸν ὑπὲρ
γῆς χρόνον ὃν ἰατελεῖν,, εἰς
ἄδην πορεύεται" ὧν ἰδίῳ,

ἐν σώματι:

is ὃὲ λέγων,

ψυχαὶ, ¢
αὐτόβι χωρήσασαι φρουροῦνται, siis 9 Bae
ἀφίενται ;

4 dOnv

θανάτῳ τελευτησάντων αἱ

᾿Αχύλας
παρὰ σοῦ τοῦτο μό-

τοῦ Νικήτου εἰπόντος,
Ἐθουλόμην
ψυχὴ,

εἶτε

ἐστὶ τὸ‏ ܒܝ

Σίμων:
μέλλειν
ζομένη ψυχὴ ἔρχεται, xai κρίσις
οὖν αἱ ψυχαὶ ἀθάνατοι,

. Ὥστε εἰ καὶ τοὺς ἐπὶ κακῇ πράξει

κόλασιν, ς

ποὺς ipe;
5 παθεῖν . Καὶ

9t

πάντως

piat

ντὰς, εἶτα καὶ

παρακηύσαντας γχαταδιχασῃῆ-
τούτους

παρακοῇ wolato-

σὺ

spi qoas

ἀναγκάζειν, τῶν ἀναγκαζομένων ἐπὶ

μένων ; τὸ γὰρ ἤδη σε μὴ παθεῖν

οὐ θαῦμα" ἐπεὶ μήπω κρίσις ἐστὶν,
3.

χατ-

ἐφ᾽ οἷς ἔδρασας,
ἵνα σὺ μὲν $
ἀναγχασθὲν

κάν δῷς περὶ ὧν τας, τὸ ὑπὸ

συγγνώμην γένηται, ὡς τῆς κακῆς

3 Ὁ δὲ τούτων ἀκούσας

μὴ σιωπῶμεν, ἡμῖν ἀπειλήσας.‏ ܐ

πράξεως τὸν ὅρκον
ὡργίσθη, θάνατον,

XXXIII. Ταῦτα τοῦ ᾿Αχύλα εἰπόντος, ἐγὼ Κλήμης
τί δ᾽

ἄρα ἐστὶν ἃ ποιεῖ θαυμάσια. Οἱ
πα

καὶ χυ-

ντὰς, εἶπον,

λιόμενος ἐπὶ πῦρ οὐ ἐνίοτε. δὲ καὶ πέταται,
καὶ ἐκ λίθων ἄρτους ὄφις γίνεται, εἷς αἴγα
μεταμορφοῦται ܢ‎ διπρό γίνεται, εἰς χρυσὸν

Ὁ θύρας χεκλεισμένας ἀνοίγει, σίδηρον
δείπνοις εἴδωλα παντοδαπῶν ἰδεῶν παρ-
φερόμενα
ὄντων οὐ

ἐθαύμα -

ἱστησι" τὰ ἐν τῇ ο ἢ ὡς αὐτόματα

ὑπηρεσίαν ὁρᾶσθαι ποιεῖ, τῶν

μένων, Ταῦτα λεγόντων,
iua

τύρουν δὲ ἰστορην!

XXXIV.
iex τῷ Πέτρῳ διασαφῶν"

Ῥούτων οὕτω ῥηθέντων, ἧκε Ζακχαῖος
ὦ Πέτρε,
διαλεχθῆναι τοῖς συνελ-
θᾳῦσι, Πολὺς γὰρ ἐπὶ τῆς αὐλῆς

δη λοιπὸν,

καιρὸς πρὸς τὸ ἐκθάντα σε

συναβροισθεῖς ἀνα-

Y ARLE LECTIONES.

99 al, inser.
οὐχ εὐκόλως
αὐτῶν.

μη

Ἐπεὶ μὴ ὑπάρχῃ νοι i
Clement.

9 a], inser. παρόντες, * Clement, hom. im

€8p. 2‏ ܕ

- 9! aL inser. αὐτός. ΑἹ add.
οὐχ εὐκόπως, 9^ al. i sls 8. 0 ܨ‎

si, 9 al, ὁ μή. 9 gl,
[dd Nicepb. * al. add.
ܪܢ‎ 19, ete,

τ, 9. Ami,
29, etc. Recogn. ἢ

407 CLEMENTINA, —

λεύσας πο μήπω 8 “σωτήριον gear

ἤδη τελείοις" τΑναστάν
Θεὸς τοῖς ἀνενλείπτοις αὐτοῦ συνεργήσῃι
μοι ὁρμῶντι πρὸς σωτηρίαν τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ χτισθέν-
τῶν ἀνθρώπων. Καὶ τοῦτο
εἰς τὸν ὕπαιθρον τῆς αὐλῆς
συνεληλυθότες ἦσαν πολλοὶ,
τῶν λεχθησομένων. Στὰς οὖν καὶ ἰδὼν μετὰ πάσης

εἰπὼν, εὐξάμενος

κηυσταὶ

B.

ἡσυχίας τὸν πάντα λαὸν εἰς αὐτὸν
µωνα δὲ τὸν Μάγον εἰς μέσον ἑστῶτα τοῦ λὲ
ἤρξατο οὕτως"

XXXV. Εἰρήνη

ἀτενίζοντα, ܚܐ‎

ὅπάρ-‏ ܡܫ ܟ

×
ἃς Κύριος

χουσαν δὼρ Ἰησοῦς
Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ ζῶντος Θεοῦ, ταύτην ἡμῖν bve-
τείλατο τὴν προσηγορίαν, πρὸ τῶν τῆς διδασκαλίας

λόγων ὑμῖν ܕܬܘ‎ "a ἐάν
εἰρήνης τέκνον, διὰ τῆς διδασκαλίας ἡμῶν καταλάθῃ,
αὐτὸν ἡ εἰρήνη" ταύτην 6
θέλοι, τό ἀποτιναξάμενοι τὸν κονιορτὸν

τῶν

yen τις d ܘ‎ ὑμῖν

ὑμῶν τις μὴ

καὶ

ἀπίω-

ποδῶν ἡμῶν εἰς μαρτύριον, εἰς ἑτέρων
μεν 5 οἰκίας καὶ πόλεις, Καὶ
᾿Ανεκτότερον ἔσται γῇ Σοδόμων καὶ

ἀληθῶρ 58

ἡμέρᾳ κρίσεως, ἢ τῷ τῆς dm
πρῶτον μὲν, ὅτι

τὴν
καθ᾿ ἡμᾶς ἀκούσαντες
τρίτον, ὅτι × βοῦσιν
φειδόμενοι ὑμῶν, προῖκα εὐχόμεθα τὴν εἰρήνην ἧς
μῶν ἐλθεῖν ἐφ᾽ ὑμᾶς. Εἰ οὖν ταύτην
ὃ
λόγους, καὶ τὴ
αἶσθαι, ἵν᾽

όειν:

γόνατε ἀλήθειαν ἐπιγνῶναι" δεύτερον,

καὶ δικαίως
αἰωνίων ἀγαθῶν ®
ΧΧΧΥΙ. Καὶ ρου

περὶ τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ διδάξαντο

τοῦ n ταῦτα εἰπόντος, καὶ
χαὶ πύσα παρὰ

τοῦ θεοῦ τῷ ἀνθρώπῳ τὰ ἀγαθὰ ἐδωρήθη, καὶ παρ:

αινέσαντος πολλὰ περὶ μοναρχίας, ὁ Σίμων ἔξω τοῦ
ὄχλου βοῇ μεγάλῃ ἔφη" Τί ψευδόμενος ἀπατὴν 0
τὸν πα
θεοὺς μήτ
παρὰ Ἰουδαίοις
λεγουσῶν, Καὶ
τῶν βιδλίων περὶ τοῦ ὃ
βούλομαι: π
αὐτὸν τὴν

ἴθων αὖ

τῶτά σοι ἰδιώτην ὄχλον: πε

ὀνομάζειν, μήτε X

d

πάντων

δημοσίων

Y 8% μὲ

vog
ܘ ܐ‎ ἔφης 9
πάντα δυναμένην»

πρότερον

ἀνωτάτω χαὶ Πρόνοιαν,

καθ ὃ ἀπρόγνωστός
οὐχ ἀγαθός, Αι
Γραφῶν, ὡς ἐγὼ λέγω, ¢
εἶναι Θεὸς, προγνωστικὸς, τ

ἔστιν, ἀτελὴς, Ideo zd "ὅμως

εἰ καὶ τῶν

EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

498

dux ab iis ܡ‎ ac stipatus constitit Simon.
Hocaudito Petrus, curn orationis gralia secedere
me jussisset, qui nondum consecutus fueram salu-
tare baptisma ; ad jam perfectos ac baptizatos,
Surgentes, inquit, oremus, ut Deus pro suis per-
petuis miserationibus opitulelur mihi prodeunti ob
salutem hominum ab ipso creatorum. Utque hoc
dixit, oratione facta, )ܐܐܡܘ‎ in atrii loeum subdia-
lem et magnum, quo malli convenerant, ut fierent
auditores eorum qux dicenda essent. Stans, ergo,
cornensque universum populum summo cum silen-
tio oculos in ipsum conjicere, ac Simonom Magum
in medio stare, hunc in modum loqui ccpit τ

XXXV. ! Pax sit omnibus vohis, qui parati estis
dexteras dare verilati Dei ; quam, magnum aempe
ac incomparabile ejus munus in hoc mundo ut in
salutationem vobis ante sermones doeclrin:. accla-
memus precepit nobis qui misit nos Dominus
Jesus Christus, Filius Dei vivi ; quo sialiquis inter
vos sit filius pacis, per doctrinam nostmun pax
eum complectatur; si quis autem vesirum eam
accipere noliL, tuno et nos excusso pedum nostro-
rum pulvere in testimonium, ad aliorum domos ac
civitates abeamus ?. Ac vere. dieimus vobis : Tole-
rabilius erit in die judicii, fuisse in terra Sodomo-
rum et Gomorrhw, quam in loco incredulitatis :
primo quidern, quia non potuistis ex vobis agnos-
cere veritatem : secundo, quoniam de nostris eum
audieritis, non venistis usque ad nos : terio, quia
etiam nobis ad vos profeelis non credidistis. Quare
gralificanies vobis, ultro oramus, uL pax nostra
veniat suner vos. Si ergo eam habere vultis, opor-
iet vos alacri animo suscipere habitos de pietate
sermones, atque Deo placitam amplecli vitam ; ut,
pia justaque vita transaeta, eternorum bonorum
hieredes sitis.

ΧΧΧΝΙ, * Qus cum Petrus. dixisset, ac de operi-
bus Dei docuisset, quantaque bona a Deo homini
sint donata; atque mulia monuisset de monarchia,
idest unius Dei principatu, Simon extra turbam
voeo magna infit: Quid astanlem tibi imperitam
multitadinem vis mentiendo decipere, dum per-
suades eis, deos nec nominare licitum esse, nec
dicere? cum publiei Judiorum libri multos deos
asseverent? Et vero nunc coram omnibus, ex iis
libris tecum disputare volo de cu, quod deos essi-
stere existimandum : et prius de eo Deo quem
proLulisti, ostendo eam non esse supremam ac om-
nipotentem Providentiam ; quia improvidus futuro-
rum esl, imperfectus, indigens, ac omnino non
bonus. Quo, nimirum, demonstrato ex Scripturis,
quemadmodum ego assero, restat ut sit alius Deus

VARUE LECTIONES

9 alo πολεµάρχης. al.
Marc. vi, 11;
Cedren.

ταξίαρχος. 19" αἱ.

uc. x, 5. 5 al ἀπιώμενοι,

inser.
* Clement. bom. m, €

? Matth. x, 12.

ρόν, 1 Rerogn. l. i, e. 30.
Rec. n, 37.

J8, οἷο. 1,

499

in Seriptura non commemoratus,
rum, perfectus, non. indigens, bonus, ab omnibus
malis liber : 1116 autem quem loqueris, mundi opi-
Tex, contrariis oppositus est.

ΧΧΧΝΠ. Statim ergo, qui 84 ejus similitudinem
faclus est, Adamus, etiam cecus creatur, propter
quod et transgressor invenitur, atque a Deo ejici-
tur, morteque muletatur. Simili quoque modo, qui
finxit illum, quandoquidem cuncia non videt, in
Sodomorum exitio, Venite, inquit, οἱ descendentes
videamus, an. secundum. clamorem. ipsorum, qui ad
πιό venil, perficiant; sin minus, ut sciam *, et igna-
rum se ostendit. Quando aulem dieit. de Adamo :
Ejiciamus eum, ne forte extensa. manu sua. attingat
lignum vitz, et comedat, et vivel ín. ternum ? ; in-
videt. Cumque scriptum est : Secum reputavit Deis,
quoil fecisset hominem !^ ; εὐ ponitentia ducitur, οἱ
ignorat: nam illud, secum. repulavit, consideratio
esl, qua aliquis ob eorum quie cupit ignorationem,
finem diligenter explorare vult ; aut est ponitentis
de re quie preter sententiam contigit. Quod etiam
scriplum est : Odoratus. est Domnus odore: suavi-
latis !* ; indigentis est, el. nidore carnium delecta-
ium fuisse, non boni. Tentare autem, sicut serip-
ium est : Tenlavit Dominus Abrahamum "δν mali
est, ac ejus qui ignoret exitum palientic.

XXXVIIL. Sieque Simon, multis Scripture dietis"
male assumptis probare nitebatur Deum perinde ac
homines omni perpessioni obnoxium esse. "um Pe-
trus : An, inquit, qui malus ac plane improbus est,
nullatenus velit eo ipso argnere in iis qua peccat
responde mihi. Simon respondil : Minime velit. Ex
Petrus : Quo modo igitur malus ae improbus esse
potest Deus, eum ipsius volunlate opprobria in
illum conscripta, publice proposita sint? Ac Simon :
Fieri potest, ut illius reprehensio oilra ipsius sen-
lentiam ab alia Virtute sit scripta. Dixit Petrus :
Primum ergo hoc quaramus. Si suo quidem con-
silio se reprehendil, ut tu prius ultro confessus es,
improbus non est : sin vero alia Virtute, inquiren-
dum est ae omnibus viribus examinandum, num
quis eum qui solus bonus existat, omnibus malis
subjecerit.

XXXIX. Et. Simon : Manifestum est te nolle au-
dire ex Scripturis reprehensionem Dei tui. Ac Pe-
wis : Ipseid facere mihi videris ; qui enim ordinem
queslionis vitat, examen verum [leri nón vult.
Unde ego qui ordine utor, οἱ volo primum
rem considerari; manifeste cupio recta via inco-
dere. Tum Simon : Primo fatere, an vera sint quoe
Scripta suntin mundi opificem ; nec sitomnium su-
premus, cum juxta Scripturas
obnoxius ; et postea scriptorem

omui nequitiz sit
quaremus. Petrus

8. CLEMENTIS 1 ROW.

D

PONT. OPERA DUBIA.

, Dreselus futuro- A πάντων ἀπηλλαγμένος κακῶν"

ὃν δὲ

µιουργὸν, τοῖς ἐναντίοις ἂν

ΧΧΧΨΙΙ. Αὐτίκα γοῦν ὁ καθ ὁμοίωσιν αὐτοῦ 7ε-
5 ἐφ᾽ ᾧ καὶ
ܐ‎ τοῦ 3 Θεοῦ T ἐκθάλλεται,
“Ὁμοίως

γονὼς ᾿Αδὰμ, καὶ τυφλὸς ܠܐܡ‎
σεται,

ζεται πα-

ραθάτης eb;

xxi‏ ܬܐܐܐ

καὶ θανάτῳ

τὶ μὴ τὰ πάντα dp

καταθάντες
τὴν

μὴ,

τῷ δὲ εἰπεῖν περὶ

xd ἴδωμεν,
ἐρχομένην

γνῶ: καὶ

αὐτῶν

εἰ δὲ ἵνα

ܝ

τοῦ‏ ܝ

ἀὐτὸν, ἐκτείνας
τῆς ζωῆς
αἰῶνα, φῃονεῖ 13,
Ἐνεθυμήθη
καὶ μετανοεῖ,
2

Ἐχθάλωμεν

αὐτοῦ ἄψηται
καὶ ζήσει o"
γεγράφθαι, ὅτι"
τὸν ἄνθρωπον

μή πως
ξύλου

τὴν

xod

τοῦ

τὸν

ὁ

ἐποίη
τὸ γὰρ ἐνεθυμήθη,

ὧν βούλεται, τὸ τέλος ἀκριοῶσαι θὲ

ἀγνοεῖ!
ἄγνοιαν
τῷ
Καὶ
ὀσμὴν

ἐστὶ,

ᾷ τι
ἐπὶ
ܐ‎

παρὰ 5 γνώμην ἀποθήντι

πεγραφθαι

εὐωδίας, ἐνδεοῦς
ἀγαῦο

anon

εεαμελουμένου
ράνθη Κύριος
ἐπὶ κνίσσῃ σαρχῶν
πειράζειν, ὡς γές-
γραπται πείραζε Κύριος τὸν ᾿Αθραὰμ,
κακοῦ, καὶ τὸ τέλος τῆς ὑπομονῆς ἀγνοοῦντος.
XXXVII. Ὁμῶς ὁ Σίμων πολλὰ τῆς γραφῆς
κῶς ἐκλαμθάνων, πάθει
ἀνθρώποις ὁμοίως τὸν Θεὸν ὑποκείμενου, Καὶ ὁ Πέ-
τρος: El μηδὲν 19 ἀγαπᾷ, φησὶν, ὁ κακὸς καὶ πάνυ
μοχϑηρὸ αὐτὸν ἑαυτὸν ἐλέγχειν, ἀπό-
)ܐܐܕ‎ μοι. Καὶ ὁ Σίμων" Οὐχ ἀγαπᾷ, ἔφη: Καὶ ὁ
Πέτρος: Πῶς οὖν χαχὸς καὶ μοχθηρὸς εἶναι δύναται
εἴπερ αὐτοῦ θελήματι τὰ xaT! αὐτοῦ δεινὰ 3
α προετίθη ; Καὶ ὁ Σίμων: Ἐνδέχε-
xax προαίρεσιν αὐτοῦ ὑφ᾽ ἑτέρας Δυνάμεως
αὐτῶν γραφῆναι ἔλεγχον' Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη:
ὑπὸ τῆς
πρότερον ὧμο-
καὶ bu! ἑτέρας
ἐξεταστέον, μή
πᾶσι τοῖς κακοῖς

ὅτι

15. Oso

τὸ

ἔστι

οὐκ

ἠσθῆναι,

ὅτι

κα-

s παντὶ τοῖς

φ᾽ οἷς ἁμαρτάνε:

δημοσίᾳ, Ύραφ
ται μὴ
τον κατ
Πρῶτον οὖν τοῦτο ζητήσωμεν, Εἰ μὲν
βουλῆς ἐ
λόγησας, μοχθηρὸς οὐκ
Δυνάμεως, ζητητέον καὶ
τις αὐτὸν μόνον ἀγαθὸν
ὑπέλαδε τι,
XXXIX. Καὶ
ν Γραφῶν ἀκοῦσαι τὸν κατὰ τοῦ Θεοῦ σοῦ ἔλεγχον.
Καὶ ὁ Πέτρος: Αὐτός uoi γὰρ
sitis Εηεῄσεως φεύγων, ἐξέτασιν ἀληθῆ γενέσθαι οὐ
βούλεται. Ὅθεν χρώμενος, καὶ βουλή-
νος πρῶτον τὸν συγγραφέα νοηθῆναι, πρόδηλός εἶμι

ἑαυτοῦ

υτοῦ ἤλεγξεν, ὡς φθάσας σὺ
εἰ δὲ
E

ini

ἔστιν"

παντὶ
ὄντα,

ὁ

Σίμων. Πρόδηλος εἴ φεύγων ἀπὸ

᾿θαΐνῃ τοῦτο ποιῶν:

τὴν εὐθεῖαν ὁδεύειν θέλων, Καὶ ὁ Σίμων: Ὁμολόγησον

πρῶτον,
ὅλων ἀνώτερος, κατὰ
μοχθηρίᾳ, καὶ

ἀλεθὴ ἐστι,
ὕστε-

τὰς Γραφὰς

VARLE LECTIONES.

ܐ(

55 Gen. ܐܠ‎ 4.
,

μὴ

ἔχων γνωρίζεται. 3 Forte τοῦ θείου παραδείσου,

Jui, 21. * 068: iu, 22. 39 Gen. vi, 6. !! al.
ταμελομένου, !3 al. Kat. — ! Gen. να,
xs Clement.

$01

ρὸν ζητήσομεν 33 τὸν συγγράψαντα. Kal ὁ Πέτρος 3
Ἴνα μὴ δόξω 9 ἀποχρίομαι. Ἐγὼ φημι ὅτι τὰ
δοκοῦντά co: ταῦτα κατὰ Θεοῦ γεγράφθαι, ἀληθῆ μὲν
ἔστιν" ἀλλὰ καὶ οὕτως, οὔπω τὸν Θεὸν δείχνυσ! μοχ-
θηρόν. Καὶ ὁ Σίμων' Πῶς οὖν, ἔφη, τοῦτο συστῆσαι
δύνασαι ;
XL. Καὶ ὁ
νηθῆναι, ὅπερ οὐχ ἦν.
νος ἐδείκνυε λέγων: ᾿Απὸ δὲ τ
σκειν καλὸν xal πονηρὸν, μὲ
pes. μεταδαλών' Τυσλὸν ἔλεγε (α) τὸν νοῦν αὖτ'

&

ὁ Πέτρος" Πῶς καὶ τὸν νοῦν vog
πρὸ τοῦ γεύσσσβαι τοῦ
αὐτὸν οἰκεῖα πᾶσιν

ὃς ἠδύνατο

φυτοῦ, συμφώνως τῷ

ܝ
αντι‏

τιθεὶς τοῖς ζώοις ὀνόματα : Kal

ὁ Σίμων" El πρόγνωσιν εἶχεν ᾿Αδὰμ, διὰ τί οὐ προξ-
quo τὸν τὴν γιναῖκα αὐτοῦ ἀπατήσαντα ὄφιν ; Καὶ ὁ
Πέτρος: Εἰ πρόγνωσιν μὴ εἶχεν ᾿Αδὰμ, πῶς τοῖς

υἱοῖς αὐτοῦ πρὸς τὰς ἐσομένας πράξεις ἅμα τῷ

à ὀνόματα

θῆναι, ×
καλέσας Κάῑν, ὃ ἔρμη
ἀνεῖλε τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τὸν "Αθελ, ὃ ἑρμηνε
πένθος: ἐπ᾽ αὐτῷ γὰρ πρώτῳ φονευθέντ'

πρῶτον

πλώσας

οἱ γονεῖς, Εἰ δὲ ᾿Αδὰμ ἔργον Θεοῦ ὑπάρρχων πρόγνω-
lys, πολλῷ μᾶλλον ὁ δή

υργήσας αὐτὸν Θεός.
,ܬ‎ ὦ Σίμων, κακῶς νοῶν τὰς εἰ
μώθητι,

ας Τραφᾶς, @@

Τὸ δὲ qeypágüzs Ἐνεθομήθη‏ ,]ܢܐ
λογισμῷ χρησαμένου διὰ τὴν‏
Ἐπείραζε Κύριος τὸν ᾿Αδραὰμ,, ἵνα γνᾷ‏
Καταθάντες ἴδωμεν‏
χραυγὴν αὐτῶν τὴν ἐρχομέν‏
χοῦνται" εἰ δὲ μὴ, ἵνα γνὼ καὶ‏
κύνω τὸν λόγον, σαφῆ τὴν διάνοιαν καὶ διάγνωσιν 1‏
ῥήσεις ἔχουσιν αὖται, μὴ καταγινώσν‏
ἄγνοιαν, κἂν τ‏

ܝܝ

χαὶ τό "

νέγκῃ

πρὸς μὲ συντε 8

να μὴ εἰς πολὺ μη-

ποῦ

tout

σὴν τοῦτο διαφ
τῷ ᾿Αὐραάμ' Τινώσχων

Ἡνώσῃ ὅτι πάροικον ἔσται τῇ
ME

; m διάνοιαν 2 ὅτι

δὲ ὄντως προγινώσχει,

ἐν

σπέρμα σου

ταπεινώσουσιν αὐτοὺς ei
ἔθνος ᾧ ἐὰν δουλεύσωσι κρινῶ ἐγώ: pe

ἐξελεύσονται ὤδε μετὰ ἀποσκευῆς πολλῆς: σὺ

βακόσια "

πατέρας σου

ἀπελεύσῃ πρὸς τοὺς
τραφεὶς i» γήρᾳ καλῷ + τετάρτῃ
ài

qued ἀπὸ

ὧδε, Ταῦτα πάντως μετὰ

στραφήσονται
λὰς 9t ἄρα συμδήσεσθαι μὲλλ
σχοντός ξ'

ΧΜΠ, Ἡ μὲν οὖν περὶ τούτων ζήτησις, καὶ εἰ

δότος.

xul σαφέστατα £

την παρετείνετο τὴν ἡμέραν,

τετάρτης, φυγὰς ὁ Σίμων εἰς Τύρον d
μετὰ πολλὰς ἡμέρας ἀφίκοντό τινες ἐκ
γέλλοντες 9 τῷ
ἂν Τύρῳ ποιῶν, πολλοὺς τῶν

ἔτρῳ, ὅτι Σίμων μεγάλα θαυμάσια

OLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

502

À autem : Ne id de me videatur, respondeo. Ego aio,
ista, quie "tibi censentur adversus Deum seripta,
vera quidem esse ; verum etiam sic, non ostendere
Deum esse improbum.Qui ergo, inquit Simon, hoc
poles astruere ?

XL. ?* At Petrus : Adamum dicis cecum forma-
tum esse; quod tamen ille non erat.Non enim ceco
precipiens ostendisset,ac dixisset : De ligno autem
scientie boni et mali;ne gustetis ?*. Et Simon inver-
lens respondit : Gecam dixit mentem ipsius. Ac
Petrus ܐ‎ Qua ratione mente emcus esse poterat,
qui antequam gustasset fructum, convenienter orea-
tori ipsins, propria omnibus animalibus imposuit
nomina? Simon vero: Si Adamus prenotionem ba-

B buit, quare non prenovit serpentem qui ejus uxo-
rem decepit? Rursum Petras: 81 prenotionem non
habuit Adamus, quo modo filiis suis,simul ac nati
sunt, etiam nomina imposuit secundum futuras
actiones? primum vocans,Cain, quod interpretatar
aemulatio ; qui ctiam, emulatione ductus interfecit
fratrem suum Abel, quod interpretatur luctus ; su-
per eo siquidem primo neciso, parentes luxerunt.
Quod si Adamus, qui Dei opus erat, prenotione
proditus fuit ; multo magis qui condidil eum Deus.
Tu autem, o Simon, cum male intelligas divinas
Scripturas, obturato ore tace.

XLI. Porro quod scriptum est: Secum. repulavit
Dcus "δ, quasi. utatur ratiocinatione propter igno-
rantiam ; et adhue: Tentavit Dominus Abrahamum?,
ut cognosceret an is ferret pationtor : illud etiam :
Descendentes videamus, an secundum clamorem ipso-
rum, qui venit ad me, perficianl ; sin minus, ut
sciam ὅλ πο ne sermonem longius protraham, cla-
rum sensum ac intellectum habent ea testimonia,
nec Deum de ignorantia arguunt; lieet id tuam fu-
giat intelligentiam. Quod autem revera preseiat,
ideo dicil. Abrahamo: Seiendo scies, quod peregrinum
eril semen. tuum in. lerra non sua ; αἱ in. servitutem.
redigent illud, et affüigent, et depriment eos quadrin-
gentis annis : gentem. autem cui servient, ego judi-
vabo: post hpc vero catbunt hue cum multo apparatu:
tu autem abibis ad patres tios eum pace, nutritus in
senectute bona.: quarta vero generahone revertentur
huc?. Et sane ista que post multas generationes
eventura erant, ostendunt quod prenoscat, et ma-
nifestissime ac certissime sciat.

1:11. 9 Itaque de istis rebus inquisitio 80 ter-
tium quoque diem producta est.Quarto autem illu-
cescente, Simon in Tyrum fuga se abripuit, Nec
multis post diebus quidam illinc vonerunt, ita re-
nuntiantes Petro : Simon, magnas prestigias Tyri
edendo,multos incolarum perculit ; teque pluribus

(a) Mallem legere ἔλεγον, Latine, dizi. Enrr. Parnor.
YARLIE LECTIONES.

38. 8], ζητήσωμεν. f alo add. ἀντιλέγειν σου τῇ ἀταξίχ, μὴ θέλων ζητεῖν, ** Clement hom. gn,
c. I2, elo. ** Gen. m, 17. 9 Gen. νι, ὃ, 9 Gen. xxi, |. ? Gen. ,ܐ ܐܙ‎ 912 9 al. ἀμδλυωπίαν,"
9? Gen. xv, 43. 9! al. xai τὰ πολλαῖς, 55 al γενεαῖς, 75 Clement. hom. nr, c. 58, eto. 9 al

ἀπαγγέλλοντες,

503

calumniis odiosum effe
Petrus, insequenti nocie,omni populo congregato :
36 Quandoquidem, inquit, cum ego properarem ad
gentes, que multos deos asserunt, ut predicarem.
ac docerem unum esse Deum in tribus personis,
creatorem cceli et terrze,omniumque que in iiscon-
tinentur, quo homines, dilecto eo, possent salutem
consequi ; preveniens diabolus,Simonem priemist
ut persuaderet hominibus eunctis, colere deos qui
non sunt, utque recusarent credere in unum Deum
qui universa condidit,tum visibilia, um invisibilia;
idcirco oportet me. cito assequi eum, ne doctrina
Simonis,diutius immorala,omnes penilus invadat.

XLIIL. Quare necesse est aliquis pro me locum
meum suppleat.Aique cuncti Deum intente oremus,
uteum qui dignus sii, Deus designet. * Quibus
dictis, imposuit manus 0 et ait : Here Do-
mine, Pater Domini Deique ac Salvatoris nostri
Jesu Christi ; per Spiritum tuum sanctum ac ado-
rubilem, tu. hunc tuere, qui pastor sit. populi tui,
quem elegisti. 116 ubi dixisset, ad populum infit:
Quicunque baptizari vultis,ex crastino die jejunare
ineipite.Post tres autem dies,cum baptizare ca»pis-
set, vocavit me Clementem, Nicelam, et Aquilam,
8ο dixit :

XLIV. Tyrum profecturas post septem dies, volo
uti vos celeriter οἱ advenientes, eb apud Chana-
neam Berenicem, Juste filiam elam hospitati,om-
nia quz ad Simonem pertinent investigetis, ac dili-
genter mihi perseribatis. Quapropter jamjam cum
pace pergite. Igitur relinquentes eum baptizantem,
in Tyrum Phenicio profeeli sumus ;?*el apud pre-
dietam Chananeam diversati, acceptique ab ca
splendide ac honorifice, statim de Simone locuti
sumus, his verbis : Simon iste Magus, in disputa-
tione, quam eum domino nostro Petro Cesarem
habuit, superatus, statim eo habitu quo erat, huc
se profugus contulit ; atque in eum maledicta con-
jiciens simpliciorum animas abripit : cumque ipse
magus sit,illum magnum appellal;et cum sit impo-
stor,apostolorum impostorem proclamat; quiquein
omnibus devictus fuit, seque in fugam turpiter
conjecit, vicisse se profitetur.

XLV. Berenice antem, ipsa quoque ita rem ha-
bere ἰοδίαία est; et reliqua alia per se addidit
Phantasmata enim, inquit, postquam is hue ad-
veuit,et speciraae simulacra quotidie in medio foro
füciens, totam obstupefaeit civitatem : * nam sta-
iux quidem moventur quando ipse periransiL ; οἱ
vero spe umbra οἱ prieeunt,quas οἱ del'anetorum
animas nominat. Multos porro qui eum prostigia-
torem dicebant,cum poslea ud convivium vocasset,
οἱ bovem mactasset, ipsisque in eseam dedissel ;
morbis implicuit ; atque daimnones eis immi
afligendo,deus esse existi

variis
sit : in summa, multos

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

. Qua postquam audivit A πολλαῖς διαθολ

504

μισητὸν ἐποίησε, Ταῦτα ἀκούσας ὁ
τούσῃ νυχεὶ πάντα τὸν λαὸν συναθροίσας'
νη τὰ πολ-

ἢ, φησῖν, ὁρμῶντός µου εἰς τὰ ἔ
λοὺς θεοὺς λέγοντα, κηρύξαι καὶ διδάξαι ὅτι εἷς ἔστι

οὐρανὸν ἔχτισε, κ΄

θεὸς ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν, ὃς
τὴν γῆν, καὶ τὰ ἓν αὐνοῖς πάντα, ὅπως ἀγαπήσαντες
αὐτὸν οἱ ἄνθρωποι σωθῆναι δυνηθῶσι" προλαβὼν ὁ

κεν, ἵνα πείσῃ πάντα
οὖσι θεοῖς, χαὶ ἀρνή-
τὸν ποιήσαντα πάντα,

διάβολος, Σίμωνα προαπέσι
ἄνθρωπον λατρεύειν τοῖς μὴ
σωνται πιστεύειν εἰς ἕνα Θεὸν
τά τε ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα" χρή με ταχέως αὐτὸν κα-
Ίνα μὴ ἡ διδασκαλία τοῦ Σίμωνος ἐγχρονί-
σασα, παντελῶς πάν κρατήσῃ.

XLLI. Δεῖ οὖν ἀντ᾽ ἐμοῦ τινὰ τὸν ἐμὸν ἀναπλη-
βῶσαι τόπον. Καὶ πάντες τοῦ Θεοῦ ἐκτενῶς δεηθῶμι
ὄντα ἄξιον ὁ θεὸς ἀναδείξῃ, Καὶ ταῦτα εἰ
TOV, θηχε χεῖρας τῷ ζακχαίῳ, καὶ qnot Δέσποτα
θη Ε8 ὁ Πατὴρ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ܝ‎
ησοῦ Χριστοῦ,διὰ τοῦ Πνεύματός ano τοῦ ἀγίου καὶ
οσκυνητοῦ, σὺ διαφύλαξον τοῦτον, ποιμαί à
λαόν σου, ὃν ἐξελέξω, Καὶ ταῦτα εἰπὼν, πρὸς τὸν
ἔφη" "Όσοι βαπτισθῆναι θέλετε, ἀπὸ τῆς αὐριον
νηστεύειν ἄρξασθε, Μετὰ δὲ τρεῖς ἡμέρας βαπτίζειν
ἀρξάμενος, ἐμὲ Κλήμεντα φωνήσας καὶ Νικήτην wal
'"Ακύλαν, ἔφη.

XLIV. Μέλλοντί got πρὸς τὴν Τύρον ὁρμῆν μεθ᾽
βούλομαι τὸ τάχος ὑμᾶς ἐκεῖ γενομέ-
Χανχανίτιδι 9? Βερνίκῃ, Ἰούστης
λανθανόντως ἐπιξενωθέντας, τὰ κατὰ τὸν 8
ευνησαμένους, ἀχριδῶς γράψαι μοι
Διὸ ξξαυτῆς πορεύεσθε μετ᾽ εἰρήνης. Καὶ δὴ βαπτί-
ζοντα καταλιπόντες αὐτὸν, εἰς Τύρον τῆς Φοινίκης
ἐπορευόμεθα t καὶ παρὰ τῇ προειρημένῃ Χαναανί-
τιδι 30. χαταχθέντες, καὶ δαψιλοῦς 1) παρ αὐτῇ ἔ
νίας "1 καὶ φιλοτίμου τυχόντες, περὶ τοῦ Σίμωτος αὐ
τίκα διελεγόμεθα Σίμων οὗτος ὁ Μάγος, εἰπόντες,
ἐπὶ τῆς πρὸς τὸν κύριον ἡμῶν Πέτρον
ζητήσεως ἠττηθεὶς, φυγὰς εὐθὺς
ἀπέδρα, καὶ λοιδορούμενος αὐτῷ, συναρπάζει τὰς τῶν
ἁπλουστέρων ψυχάς" καὶ μάγος ὧν αὐτός, μάγον b
νον ἀποχαλεῖ' καὶ πλάνος ὧν οὗτος τὸν ἀπόστολον πλά-

ταλαδεῖν,

ὅπως τὸν

λαόν

θυγατρὶ
µωνα πάντα

ἐνταῦθα ὡς εἶχεν

vov ἀποκηρύττει 13: καὶ διὰ πάντων αὐτὸς ἠττηθεὶς, καὶ

πρέψας, φάσκει νονικηκέναι.
ταῦτα

φυγῇ αἰσχρῶς ἑαυτόν
XLV. ^H Βερνίκη μὲν

ν εἶπε καὶ τάλλα δὲ παρ᾽ ἑαυτῆς τὰ ειπόμενα

Φαντάσματα γὰρ, ἔφη, μετὰ τὸ τῇδε αὖ-

οὖν, οὕτω καὶ αὐτὴ

πιστῆναι, καὶ ἰνδάλματα καθ᾽ ἑκάστην ἐν μέσῃ
ορᾷ ποιῶν, πᾶσαν ἐκπλήττει τὴν πόλιν: ὡς ἂν-
ἁριντας, μὸν αὐτοῦ. Dteppo
πολλάκις 96 αὐτοῦ

χαὶ αν

ἐγου γινεῖσθα:, ς

σθαι, ἃς καὶ τῶν τε-
Πολλοὺς δὲ αὐτόν
a» δῆθεν χαλέ-
ἑστιάσας, διαφόροις
δαίμονας δὲ αὐτοῖς ἐνῆκε * καὶ
αι νενόμισται, Ὅθεν

πρρη

υνηνότων ψυχὰς αὐτός ὀνομάζει
0
ρον εἷς 097

καὶ γόητα λέγοντας, ὅστ

σας, βοῦν τε θύσας, καὶ αὐτοὺς
περιέθαλε νότοις. Καὶ

ὅλως πολλοὺς Ὑχκώσας, θεὸς ci

VARLE LECTIONES.

hom.
δαψιλῶς,

eie. 99 Οἰοιπθηί.
ανανίτιδι. 99 al.

al. πολλάς.

5 Rec. l. nt e. 09,
iw. @ i, eto. 7) 1
Cedrenus, Nicephorus **

Deest im al. ? al.‏ ܐܪ

Χανανίτιοι, 38. Clement. hom.
ἀνακηρύπτε:. 9 Anastasius,

p. T2, pip. 9^ 4].

808

CLEMENTINA, — EPITOME DE GESTIS 8. PETRI.

$06

οὐκ οἵομαι δυνήσεσθαί τινα, τοσοῦτον πῦρ ἀναςθὲν À matusest.Quocirca non puto quemquam valitu-

τοῦ χινδον! 15

πατασθέσα:, Διὸ
παρακαλῶ, μηδὲν

à ἀπόστολος Πέτρος ἀφίκηται, ὃς τοῦ Κυρίου καὶ
Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ δοκιμώτατος ὑπάρχω
μαθητὴς, δονήσεται μόνος mous τοσαύτην δυναστεί
ἀνταγωνίσασθαι.

XLVI. Ταῦτα τῆς Βερνίκης
πάντα τὰ χατὰ τὸν Σίμωνα γράψαντες, εἰς
ἐτραπόμεθα. Καὶ δὴ καὶ ᾽Αππίων ὑπαντᾷ di
ρὼν τριάκοντα, ᾿Αππίων ἐκεῖνος, οὗ πρόσθεν ἐμνήσθε;-
μεν. Καὶ ἅμα τῷ ἰδεῖν με, προσαγορεύσας τε καὶ κατα-

μὴ

ἐγχειρήσητε πρὸς αὐτὸν, πρὶν ἂν

αν

εἰπούσης, ἢ

σπασάμενος- Οὗτός ἐστι Κλήμης, ἔφη τοῖς μετ᾽ αὐτοῦ,
περὶ τοῦ (α) πολὺν

πρός ὑμᾶς ἐποιούμην λόγον" ὅτι ἄνὲρ γένος τε ὧν

εὐγενείᾳ τε καὶ τρόπων ἐλευθερίᾳ

Καίσαρος Τιδερίου, καὶ πᾶσαν Ἑλληνικὴν παιδείαν
ἑξησκημένος, ὑπὸ βαρδάρου τινὸς τὴν προσηγορίαν
Πέτρου, τὰ Χριστιανῶν ποιεῖν καὶ λέγειν ἡπάτηται.
πόθεν ἀξιῶ, συναγωνίσασρέ uos πρὸς τὴν τούτου bdo
καὶ λεγέτω

θωσιν. Ἐφ᾽ ὑμῶν γὰρ αὐτοῦ πυνθάνοµε

μοι" ἐπειδὴ πρὸς τὸ ν ἑαυτὸν ἀποδεδωκέναι
νομίζει, πῶς οὐχὶ καὶ τὰ μέγιστα ἀσεθεῖ, τὰ πάτρια
μὲν καταλιπὼν, ἀποκλίνας Ob εἰς ἔθη βάρθαρα καὶ

ἀλλόκοτα.

XLVILKAs(à πρὸς στόν" τὴν μὲν
μὴ, ἀγαθὴν προαίρεσιν ἀποθόχομαι: τὴν 8% ἀγνωσίαν
& Ἡ μὲν 188 1 Εἰς ἀγαθὴ, ὅτιπερ ἐν οἷς

πρὸς ἐμὲ σου, φη-

ἀποσείομαι.
καλοῖς, ἕν τούτοις εἶναί µε
Tes
πρὸς ἀπάτην ἡμᾶς ἐκκαλούμενας, Καὶ ὁ Αππίων"
Οὐκοῦν ἀγνωσία σοι δοκεῖ τὰ πάτρια, 91 φυλάτ-

τοντα, τὰ Ἑλλήνων φρονεῖν ; Κἀγώ" Τὸν εὐσεθεῖν

o

δοκεῖς.

οὐχ ὀρθῶς ἔχουσα, προ

ροφάσει

προῃρημένον, ἀπεκρινάμην, οὐ πάντως φυλάσσι
a δεῖ ἀλλὰ φυλάσσειν μὲν, ἐὰν f εὐσεδῇ, ἀπο-
μὴ οὕτως ἔχοντα, ᾿Εὐδέχεται γὰρ τινα
βουλόμενον εὐσεθεῖν, μὴ
αἹ χατ' ἔχνος αὐτοῖς
ἕπεσθαι, Καὶ ὁ ᾽Αππίων" Τί οὖν ; τὸν σὸν πατέρα φῇς
οὐκ ἀγαθοῦ γεγονέναι βίου ; Kd gi ἔφην
μὲν αὐτὸν οὐκ ἂν εἴποιμι, πλὴν ὅτι τοῖς ψευδ
χακοῖς τῶν Ἑλλήνων ἐπίστευε µόθοις, Καὶ ὃς: T6
οἱ μῦθοι οὔτοι ; φησίν. Ἐγὼ δὲ
ὃν, εἶπον, οὐκ ὀρθὴ δόκησις, ἢν ἐὰν μαχροθυμῇς,
μετὰ τῶν ἄλλων ἀκούσῃ φιλομαθῶν "5,

TE

σείεσθαι δὲ,

πατρὸς ἀσεθοῦς 11 ὄντα,

ἐν μιμεῖσθαι,

τὰ τοῦ πατρὸς ἐθ'

y ὅτι

ὑπολαδών: Ἢ περὶ τὸν

¥ .]ܐ‎ Διὸ πρὸ τῶν διαλόγων, εἰς τινὰ πλείονα παρε-
Χόμενων ἡσυχίαν ὑποχωρήσωμεν τόπον. Καὶ δὴ προϊόν-
ἔνβα ναμάτων ἦν ψυχρῶν καβαρὰ ῥ
δένδρων παντοίων χλοερῶν τέρψις 3.
Ἐπεὶ δὲ πάντες ἦσαν ὁρῶντες ἀτενῶς
τοῦ πρὸς αὐτοὺς ἄρχομαι λόγου.

ΧΙΧ. Πολλή τις, ὦ ἄνδρες, διαφορὰ τυγχάνει ἆλη-
θείας τε wal συνηθείας. Οἱ μὲν γὰρ τῶν Ἑλλήνων πολ-
λοὺς θεοὺς καχοὺς καὶ πολυπαρεῖς ἡγήσαντο, ἵνα οἱ
τὰ ὅμοια πράττειν θέλοντες ἐκείνους ὃ

(4) Lege περὶ οὗ. Ἰύπιτ. PATROL.

lu

τες εὐματα,

3

καθεζόµεθα.

ἐμὲ, οὕτω

ἔχωσι τοῦ κακοῦ

rum exstinguere tantum ignem accensum.Quare,ea
gratia ut vos in periculum non veniatis, hortor ne
quidquam adversus eum tentetis, antequam apo-
stolus Petrus venerit,qui,Dorini ac Dei nostri Jesu
Christi probatissimus discipulus, poteril solus con-
tra tantam potentiam dimicare.

XLVI. His ἃ Berenice dictis, nos mane cuncta
de Simone cum scripsissemus, ad ambulationem
convertimus gradum.Et continuo Appion cum aliis
triginta occurrit nobis Appion is, eujus ante men-
tionem fecimus.Ac simul atque me vidit, salutans
ae osculatus, Hic est, ait illis qui cum eo erant,
Clemens,de quo multum ad vos sermonem habui,
de illius nobilitate ac. moribus liberalibus ; quod
vir, ex genere Tiberii Ciesaris,et in omni Grieca di-
sciplina exercitatus,a barbaro quodam qui voca-
tur Petrus,fraude compulsus esset ad. peragendos
ac préedicandos Christianorum ritus. Quare rogo,
adjuvate me in illo corrigendo. Nam coram vobis
eum interrogo ; acrospondent mihi, quandoquidem
arbitratur quod se αὐ pietatem. coleret, dediderit,
quo modo non et maxime impius cit, qui. patrios
dereliquerit, declinaverit vero ad barbaros atque
alienos et monstrosos mores.

XLVIL. Et ego ad illum : Tuam quidem in me,
inquam, preclaram voluntatem, acceptam habeo;
at ignoralionem amolior.Scilicet preclara quidem
voluntas est, dum in iis, que libi bona. videntur,
me versari cupis: verum cognitio non reete habet;
ignoras enim quod pretextu amicitias, nos in frau-
dem voces.Et Appion : Num ergo ignoratio tibi vi-
deturinquit, patrios ritus servando,cum Grecis
sentire ? Ad que ego respondi : Qui vitam pie agere
sialuit,non omnimodis debet patria instituta ser-
vare; sed servare quidem, si pia sint, abjicere vero,
si itase non habeant. Usu enim venire solet, ut
aliquis patre impio natus, et volens vivere pie, no-
lit patris mores imitari, eosque ad vestigium con-
sectari.Ad hec Appion:Quid ergo ? patrem tuum
ais non hona vita fuisse. Respondi ego : Mala. qui-
dem eum vita fuisse non dixerim ; nisi quod falsis
ac pravis Grecorum fabulis habuit fidem. Et. ille:
Quinam, inquit, sunt ista fabulie ? Ego vero exci-
piens, dixi: Non recta de Deo opinio, quam, si
equo animo fers,cum aliis discendi cupidis audies.
D ΧΙΝΠΙ. Quare ante dissertationem, seccdamus

in aliquem locum, qui majorem quietem praebeat.

Et co progressi,ubi pura erant gelidorum laticum

fluenta, et viridium omnis generis arborum oble-

ctatio, eonsedimus. Cumque omnes me fixis oculis
intuerentur, hune in modum alloqui eos capi.
XLIX. 9* Multa est, o viri, differentia inter veri-
1aiem atque consuetudinem. Ex Grecis enim alii
mulios deos malos pluribusque perturbationibus
obnoxios induxerunt ; ut qui similia patrare velint,

VARLE LECTIONES.

15. 8]. ὑμῶν. 59 al, ἔθη, "5 8].

«X. c. 60.

μὴ πατρὸς εὐσεθοῦς,

al. i. 9]. Recogn.‏ " ܕܪ

al. φιλομαθῶς.

807

illos malilio patronos habeant.Alii vero atum seu ἃ συνηγόρους.

genesin et natale invexerunt ; ac preter illud, πο-
que pati neque faeere quemquam posse aiunt ; ut
cum existimaverint neminem protergenesim quid-
quam vel facere vel pati posse, facile ad peccan-
dum accedant, et post peccatum non ducantur ρῶ-
nitentia impie gestorum. Alii autem presentem re-
rum alatum providentia expertem esse decernunt;
atque sua sponte universitatem hano ferri censent,
Domino nullo presidente ; quod sane omnium est
durissimum ; ita Deum blasphemare, et ab. omni
universze nature expellere providentia, ut et asse-
ratur neminem esse qui prefectus sit,ac provideat,
et universis pro merito attribuat. Quare qui ista
opinantur, non facile honestam vitam ducunt:
quia impendens periculum non prevident.

L. At vero doctrina eorum, quos barbaros voca-
tis, maxime pia est; que unum Deum, et opificem
totius hujus mundi introducit ; natura bonum ae
justum : bonum quidem, ut qui peitentibus de-
lieta condonet : justum. autem, ut qui unicuique
non penitenti, pro factorum meritis retribuat.Sin-
guli namque, dum exspectant futarum erga ipsos
Dei cuncta intuentis judicium,ad temperate viven-
dum majorem impetum capiunt :et qui vitam mo-
deratam traduxit,eterno supplicio liberatur.

LL.** Porro, dum uniuscujusque eorum, qui
apud vos dii nominantur, impios actus redarguo,
Jovis, Neptuni, Plutonis, Appollinis, Bacchi, Hercu-
lis, ac singulorum (quos neque ipsi ignoratis, ut-
pote in Grocorum lilteris instituti ; quas vilas edo-
eti estis, ut tanquam deorum amulatores similia
peragatis) et ab ipso primum, si videtur, maximo
rege Jove ordiar. ? Illius quidem pater Saturnus,
liberis suis, ut fertur,devoratis, ct adamanlina falce
demessis patri genitalious, pielatiserga parentes,
et amoris in liberos,iis qui deorum mysteria eemu-
lantur specimina ac exemplaria prebuit.Ipse vero
Jupiter patrem suum vinctum, in Tartarum praci-
pitavit,et alios deos punit. ὅ8 Pro iis autem qui ne-
fandam patrant obscenitatem,Melin oum genuisset
absorpsit : porro Metis erat semen ; infantem enim
&bsorberi impossibile. In defensionem vero eorum
qui puerorum indulgent amoribus, Ganymedem ra-
pit. Et adulleris in adulterio opem ferens, ipse 588-
pe mechus invenitur. Ad sorores etiam ducendas
invitat, ipse congrediens cum sororibus,Junone, et
Cerere, et Venere celesti quam nonnulli Dodonam.
vocant. lis vero qui cum filiabus commisceri vo-
lunt, cum Proserpina congressus, exemplum im-
probum ex fabulis efficitur. Alia quoque innumera
impie gessit ; utab impiis hominibus propter exsu-
perantem intemperantiam fabulosum dogmadeillius

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

508
Ἰμαρμένην εἴσηγήσαντο τὴν
καὶ παρ) αὐτὴν οὔτε πάσχειν τινὰ
δυνατὸν εἶναί φασιν,

ἍἝλλλοι. δὲ

λεγομένην γένεσιν,

οὔτε πο

παρὰ γένεσιν οὐδεὶς οὔτε
ῥᾳδίως ἐπὶ τὸ ἀμαρτάνειν ἔρχωνται, καὶ ἁμαρτάνον-
ἐφ᾽ οἷς ἠσεδήχατιν. "Άλλοι δὲ
τὰ παρόντα, καὶ αὐτομάτως
φέρεσθαι τὸ πᾶν εἰσάγουσι, μηδενὸς ἐφεστηχότος ܗܠ‎
σπότον" ὃ δὴ 3 καὶ πάντων ἐστὶ χαλεπώτατον, οὕτω

ποιεῖ

τες, μὴ pesi ἕλωνται:

ἀπρονόητα δογματίζουσι

τὸν θεὸν βλασφημεῖν, καὶ τῆς τοῦ παντὸς ἐχβάλλειν
προνοίας, ὥστε μηδὲ εἶναι λέγειν τὸν ἐφεστῶτα καὶ

[o

προνοούµενον, καὶ τ᾽ ἀξίαν τῷ παντὶ ἀπονέ-
µοντα" ὅθεν οὐ ῥᾳδίως οἱ τὰ τοιαῦτα φρονοῦντες σω-
φρονίζονται, Τὸν γὰρ ἐπερχόμενον κίνδυνον οὐ mpoo-
βῶνται.

L. Ὁ δὲ τῶν, ὡς ὑμεῖς φατε, βαρδάρων λόγος, εὖσε-
ἕνα Θεὸν δημιουργὸν τοῦδ᾽
τὸς εἰσηγούμενος, τῇ φύσει ἀγαθὸν καὶ δίκαιον" ἀγα-
ϑὸν μὲν, ὡς μεταμελομένοις συγχωροῦντα τὰ ἅμαρ-
τήματα' δίκαιον δὲ, ὡς ἑκάστῳ μὴ μετανοοῦντι, κατ᾽

θέστατός ἐστιν,

τοῦ ܗܘܐ‎

ἀξίαν τῶν πεπραγμένων, ἀποδιδόντα, Ἕκαστος γὰρ
προσδοκία
Θεοῦ, πρὸς τὸ σωφρονεῖν μᾶλλον τὴν ὁρμὴν 58 λαμ-
αἱ ὁ σωφρόνως βεδιωχὼς, τῆς αἰωνίου λυτροῦ-

ποῦ κριθήσεσθαι ὑπὸ τοῦ παντεπόπτου

δάνειν

ται κολάσεως,

[. Ἑκάστου δὲ τῶν παρ᾽ ὑμῖν λεγομένων θεῶν τὰς
ἀσεθεῖς διελέγγων πράξεις, τοῦ Διός τε καὶ Ποσει-
δῶνος 9, Πλούτωνός τε καὶ ᾿Απόλλωνος, Διονύσου δ

καὶ Ἥραχλέ; xa
δὲ αὐτοὶ ἀγνοεῖες las Ἑλληνικῆς ὁρμώμε-
νοι, οὓς ἐπαιδεύθητε βίους, ἵνα ὡς ζηλωταὶ τῶν θεῶν,
à καὶ ἀπ᾿ αὐτοῦ γε πρότερον, εἴ
Τοῦ ὁ μὲν

ἕνα ἕκαστον (ὧν‏ ܝ

τὰ ὅμοια πράττητε),

δοκεῖ, τοῦ βασιλικωτάτου Διὸς ἄρξομαι.

πατὴρ Κρόνος τὰ !

να, ὡς λέγεται, καταπιὼν,
τῇ ἐξ ἀδάμαντος ἄρπῃ τοῦ πατρὸς τὰ μύρια θερίσας,
τῆς πρὸς γονεῖς εὐσεδείας καὶ τῆς πρὸς τὰ τέκνα φι-

Mas, τοῖς τὰ poste
χαὶ τύπους παρέσχετο.

ipa δείσας 9,
τοὺς 9 ἄλλους κολάζε, θεούς. Τοῖς δὲ ἀῤῥητουργεϊν
ἐθέλουσι, τὴν Μῆτιν γεννήσας κατέπιεν, ἦν δὲ ἡ Μῆ-
τις γονή" βρέφος γὰρ καταπιεῖν, ἀδύνατον. Ὑπὲρ
ἄπολο:
μοιχο

τῶν θεῶν ζηλοῦσιν, εἰκόνας

Αὐτὸς δὲ ὁ Ζεὺς τὸν αὐτοῦ

εἰς Τάρταρον, καὶ
$ ΦαρΈΘρΙ

ίας παιδεραστῶν , Γανυμήδην ἁρπάζει. Καὶ
ὑπὲρ μοιχείας βοηθῶν, αὐτὸς πολλάκις µοι-
φογαμεῖν 9! δὲ προτρέπεται,
ας αὐτὸς συνεισελθὼν, Ἥρᾳ, καὶ Δήμητρι, καὶ
Ἰδοροδίτῃ, τῇ οὐρανίᾳ, ἥν τινες Δωδώνην λέγουσι,
Τοῖς δὲ μίγνυσθαι βουλομένοις, Περσεφό-
νῃ συνεληλυθὼς, παράδειγμα πονηρὸν ἐν τῶν μύθων
Άλλα τε μυρία ἠσέθηχεν, ἵνα ὑπὸ τῶν δυσ-

θυγατράσι

εἶναι τοῖς ἰδιώταις ὁ μῶθος

δογμωτισβῇ. Τούτων οὐχ,

ΨΑΒΙΕ LECTIONES.

δή που, 98 deest‏ ,1 ܐܘ
Διονυσίου. 5 Clementina-‏
δήσας.‏

in al. 9 al ἀφορμή
hom. v, e. 12,

eic., hom. 6,c. 2.59 Rpiphanius her. 26, n. 16.
60 Kx! τούς. Lege ὅπου καὶ τοὺς ἄλλους, ubi εἰ alios Deus punit : nam κατέῤῥαξεν, non convenit
gum κολάζει, Vide hac de re Hesiodi Theogoniam. CrgR. 9! al. ἀδελφοχτον

ὅδ a].
89 a].

5 Bec. 1. x, c. 17, etc. "5 al. Ποσιδῶνος,

εἶν.

509

ὡς ἔτυχεν ἐγὼ καταγνοὺς, τῷ μόνῳ ἀγαθῷ
ἔφυγον, ἀποδεδωκὼς τὴν πίστ

ἀσφαλεῖ τῇ κρίσει,
ἐπὶ ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ δικαίας κρίσεως καὶ νόμος ὥρι-

καὶ ἡ ψυχὴ πάντως τὸ καν ἀξίαν ὧν ἔπραξεν‏ ܕ
ὅπου ἡ δή ποτε ἀπολαμβάνε,,‏

LII. Ταῦτα μου εἰπόντος, ὃ ᾽Αππίων 33 ἐπήνεγιε τῷ
λόγῳ Τί γόρ ; οὐχὶ καὶ Ἕλληνες καὶ Ἑλλήνων νό-
μοι ἀπαγορεύουσι τὰ τοιαῦτα, xal τοὺς
καὶ ἄλλως τὰ ἐναντία πράττοντας τιµω
βετοῦσι; κἀγὼ ἔφην" 00» Ἑλλήνων
ἐναντία τοῖς νόμοις διαπραξάμενοι, χόλασιν οὐ τὴν
τυχοῦσαν ὀφείλουσι, Πῶς δὲ σωφρονίζειν ἐμαυτὸν
δυνήσομαι, ὑπολαμθάνων ὅτι οἱ

μοιχούς τε
θα: νηµο-
θεοὶ τὰ

ὧν οἱ

θεαὶ αὐτοὶ
ἅμα τῇ μοιχείᾳ, τὰ χαλεπὰ πάντα iiem
δίκην οὐ δεδώκασι, ταύτῃ μᾶλλον ὀφείλον

πρῶ

ὡς μὴ δουλεύοντες ἐπιθυμίᾳ εἰ δὲ ὑπέκειντο, πῶς
ἦσαν θεοί; Καὶ ὁ ᾿Αππίων- Ἔστωσαν ἡμῖν σχοποὶ

ἀλλὰ 5 διχασταὶ, εἰς οὓς

ἀφορῶντες,
φοθηθησόμεθα ἁμαρτάνειν. Ky ἔφην" Ox ἔστιν
ὅμοιον, ὦ ᾽Αππίων. Ὁ μὲν γὰρ
σχοπὸν ἔχων, ἐλπίδι τοῦ λαθεῖν, ἀ

τολμήσειεν" ὁ δὲ

πρὸς ἄνθρωπον τὸν
ἁμαρτάνειν πάντως

ν παντόπεπτην τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ
ὁρισάμενος, εἰδὼς αὐτὸν λαθεῖν μὴ δύνασθαι
λάθρα ἁμαρτάνειν παραιτήσεται.

LIIL Ταῦτα ὁ Ἁππίων ἀν

ἤκουσα Χριστιανοῖς s

ὅσας.

μδει

προσομιλοῦντα, ἠλλοιῶσθαι ¢
τὴν γνώμην. Καλῶς γὰρ εἴρηταί τινι Φρείρουτιν
ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι καχαί. Κἀγὼ πρὸς αὐτόν. Οὐκ-
οὖν = ἔθη μὴ χρηστὰ
Ταῦτά µου εἰπόντος, οἱ παρόν

ἡδάμενοι τοῖς ὑπ᾽ ἐμοῦ λεγομένοις' 8
ραίᾳ ἀξιώσαντες ἀφικέσθαι πάλιν, τό
ὑπεχώρουν 90. Τῇ δὲ ἐπαύριον προεληλυβότι τῷ Π.
τρῳ ἀπήντουν τ πλησιόχωροί
τῆς δὲ τῆς Τύρου πολλι
Ὁ θεὸς διὰ σοῦ ἡμᾶς ἐλ , διὰ σοῦ 13 θεραπευξ-
τω. Στὰς οὖν ὁ Πέτρος ἐπὶ λίβου τινὸς ὑψηλοῦ πρὸς
τὸ δύνασαι

σας

οὐκ ὀλίγοι, καὶ αὖ-

πεφῴνουν λέγοντες"

πᾶσι χαταφανὴς εἶναι, προσαγορεύ-

σεδεῖ νόμῳ, οὕτως ἤρξατο:

καὶ

LIV. 6e τῷ ποιήσαντι τὸν οὐρανὸν val τὴν γῆν
καὶ τὴν θάλασσαν, οὐ Ast
τῶν σώζει

πρόφασις πρὸς σωτηρίαν
θαι βουλομέ νων’ δυνατὸς γάρ ἔστι καὶ τὰς
ψυχὰς ἡμῶν καὶ τὰ σώματα σῶσαι. Μανβάνω οὖν, ὡς
βουθυτήσας X Σίμων ὁ Μάγος, εἴσείασεν ὑμᾶς ἐν μέσῃ
τῇ ἀγορᾷ, καὶ οἴνῳ πολλῷ κορέσας, ὀλεβρίοις πά
xxi δαίμοσι παραδέδωχεν. "AAA.

δεδομένων θυμάτων μεταλαθόντες, τῷ

ν δα!

ὥσπερ οὖν

por ἀποδε
κακίας ἡγεμόνι κα

ἧς
τούτων

οὕτως ἂν
παυσάμενο! τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Χριστοῦ προσέλῃητε, εὖ t τῇ τοῦ σώμα-
τος ἰάσει,

Ἰησοῦ

τε, ὅτι σὺν

καὶ τὰς ψυχὰς ὑγιαινούσας ἕξετε, τὰ Θεῷ
ἀρέσχοντα μετερχόμενοι Ἔστι δὲ τὰ ἀρέσκοντα τῷ
Θεῷ, τὸ αὐτῷ τε προσεύχεσθαι, καὶ τραπέζης ὃαιμο-

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 8. PETRI.

810

P mpor- À divinitate imperitis persuasum fuerit.?His egonon

temere condemnatis,ad Deum qui solus bonus est
confugi ; cum fidem certo judicio habuissem,quod
ex Dei justo judicio, et lex fixa sit ac definita, et
anima omnino pro dignitate eorum quz gessit ali-
quando receptura sit.

LII. Hzc cum dixissem, Appion orationi subje-
cit: Quid enim ? nonne Greci etiam,Orecorumque
leges ista prohibent ; et adulteros, cosque qui alia
repugnantia committunt, puniri sanciunt ? Et, ego
respondi: Igitur Grecorum di: contraria legibus
facientes, non leve supplicium merentur. Quo modo
autem me coercere polero,dum existimo deos ipsos
primos una cum adulterio cuncta flagitia perfecisse,
nee ponas dedisse,quas ideo magis dare debebant,

Ὁ B quia non serviunt cupiditati: quod si ei obnoxii

tuerunl,quo pacto dii erant ? Et Appion : Sint no-
bis pro scopo, non dii, sed judices; in quos respi-
ciendo,peccare metuemus. At ego excepi: Non est
simile o Appion. Qui enim ad hominem collimat,
spe latendi, delinquere omnimo audebit: qui vero
Deum omnium inspectorem meta loco anima sus
proposuit,gnarus quod eum latere non possit,clam
quoque peccare supersedobit.

LII. Qua cum audisset Appion, Intellexeram,
inquit, ex quo audivi tibi cum Christianis esse con-
suetudinem, mulavisse te sententiam. Preclare
enim & quodam dictum est: Mores bonos. colloquia.
corrumpunt mala 9.Etogo ad illum: Ergo mores
nón bonos colloquia bona corrigunt. Hec me di-
cente,qui aderant, non obscure videbantur dele-
ctari iis qui a me dicebantur : unde eteum rogas-
sent, uf postridie iterum conveniretur, impresen-
tiarum discesserunl.Postero autem die, Petro egresso
processerunt obviam non pauci finitimi,ac ex Tyro
ipsacompluros; οἱ aeclamabant, dicentes: Deus
per te nostri misereatur, per te nos. caret! Stans
ergo Petrus in excelso lapide, ut omnibus possel
esse conspicuus, postquam religioso more salutas-
set, ita exorsus est:

LIV. Deo, conditori celi, terre, ac maris, non
deest occasio ad salutem eorum quiservari cupiun
potest enim et animas nostraset corpora servare.
Audio utique, Simonem Magum bove maetato con-
vivium vobis in medio foro dedisse, ac vino multo

εσι D expletos perniciosis morbis ac daemonibus tradi-

disse.At certe sicut perceptis saerificiis que ἀπ-
monibus oblata fuerant, maliti:e duci servirecoaoti
estis: ita si, iis reliotis,ad Deum, per Dominum no-
sirum Jesum Christum, accesseritis, profecto sci-
tote, vos cum corporis sanitate, etiam animas sa-
nas habituros esse; Deo placita consectando.
Cieterum Deo placita sunt ; eum precari,domonio-
rum mensaabstinere, sanguinem non attingere seu

VARLE LECTIONES,

5* Clement. hom. iv, c. 22.
*' Menander. l. i; I Cor, xv, 3i
ἀπήντων.

ete... 9 al. ᾽Απίων,

79's], inser. καὶ,

δι. 4], μὴ
38 Clement. hom, iv, c. 25.

ἡλλοιοῦσθαι,
9a,

@ αἱ, dA
ἀνεχώρουν, al.

à d, al
ὑπαιεχώρουν.

511

conservare ; in mullis corporibus una mente gra-
dientes,quod unusquisque sib: vult,id et de pro
ximo cogitare ac eupere. Ait enim : τὸ Non. vís in-
terfieijallerum non interficias: non vis uxorem
tuam ab alio constuprari, alterius nuptam ne eon-
stupra: non vis quidpiam omnino rerum tuarum
furto auferri, nihil alterius furare. Atque ita ex
vobis ipsis quod rationi consentaneum est intelli-
gentes,ac conseetati, Deo chari eritis, et sanitatem
assequemini.

LV." Hzc ἃ Petro paucis diebus edocti, deinde
€t curationem adepti,ad sacrum baptismum aeces-
serunt. Que cum Sidonii audissent, supplicaturos
ad Petrum miserunt,et acciverunt eum ad se ; quia
nempe ipsi propter morbos ad illum venire non po-
ierant. Igitur Petrus postquam paucos dies Tyri
commoratus esset, morbisque omnigenis eos libe-
ravisset,et instiLuisset Ecclesiam, atque ex presby
teris qui eum sequebantur episcopum ipsis consti
tuisset, Sidonem profectus est. Rursusque Simon
Magus, comperto jam adventare Pelrum, ultro au-
fugit, et ad Berytum cum Appione ejusque sociis se
contulit.

LVI. Caeterum ubi Petrus Sidonem ingressus esl,
multos inleciis portaverunt, ac in conspectu ejus
posuerunt.AtPetrusad eos: Ne existimelis, in-
quit, me aliquid posse ad curationem vestram, qui
sum ipse quoque homo 1101 18119, 80 multis perpes-
sionibus obnoxius : docere autem vos modum qua
salvi esse poteritis,non gravabor; utpote qui ipse
quoque a Christo edoctus sim, et discipulus Boni
illius exstiterim."* H»c et in Sidone Petro suadente
lis qui convenerant, cum paucis diebus multi ibi
quoque penitentia ducti fuissent, ae credidissent,
dein et sanitate donati essent, Ecclesiam instituit ;
et postquam aliquem ex presbyteris qui eum. con-
sectabantur constituissel episcopum, Sidone egre-
ditur.

LVII. Statim autem ac Berytum pervenit, terr
motus factus est : atque plebs accedens 80 Petrum
ut ferret opem rogabat.Timuimus eonim, dicebant.
ne fanditus periremus. Ίππο et Simon, audacia
sumpta, eb. commento una cum Appione, Annu-
bione, Athenodoro, ceterisque omnibus sodalibus
excogitato, publice multitodini clamabat, Petrum
ostendens : l'ugite hune, o viri, omni studio ac
festinatione,fugite, dicens, Magus est, mihi cre-
dite , et terre motum is ipse apud vos fecit, mor-
bosque excitavit, ut vos perterreat, Deusque apud
vos palam habeatur.Cumque populus se inira si-
lentium tenuisset, Petrus subridens, plurima cum
libertate: Viri; inquit, qua» ab istis. dieuntur, me
posse, Deo volente,efficere, fateor: ad hec paratus

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

gustare, ab omni iniquinamento immaculatos se À 96 ἀπ

$12

αἵματος, ἐχ παντὸς
δεῖ, δι; πόλλοῖς

μὴ

ἀσπίλους

μιάσματος

σώμασι μιᾷ γνώμῃ στοιχοῦντας, ὅπερ ἕκαστος ἑαυτῷ

τοῦτο καὶ
θέλεις φονευθῆναι,
τὴν σὴν ὑφ᾽
μὴ µοίχε

περὶ

5 πλησίον φρονεῖν. 1: Φησὶ

ἕτερον μὴ φονεύσῃς"
γυναῖκα,

0
τι τῶν

Ἑεέρου. µοιχ.

ἦν" οὗ

γαι

σῶν ὅλως κλαπῆναι, ἑτέρου μὴ χλέπτε μηδέν. Καὶ

τὸ εὔλογον συννοοῦντές
εἷς ἔσεσθε, [

οὕτως ἀφ᾽ ὑμῶν αὐτῶν

καὶ τῆς ἰάσεως

ταρήφηθε μὰ παλ ܨ‎ τῷ
ἱερῷ προσῆλθων βαπτίσματι. Ταῦτα καὶ Σιδώνιοι µα-
θόντες, ἱκέτας πρὸς τὸν Πέτρον ἔστελλον 15, μετάχλη-

ρὸς αὐτοὺς, ἀν

τον ποι δὴ διὰ τὰς νόσους

499 ς πρὸς ἐκεῖνον φοιτᾶν, Ὁ 118

pas ὀλίγας ἐνδιατρίψας τῇ Τύρῳ, καὶ
αὐτοὺς ἀπαλλάξας παθῶν, Ἐκκλησίαν
τε συστηπάμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἐπομένων αὐτῷ πρε-

τρος τοίνυν ἡ

παντοθαπῶν

ἰσκόπον αὐτοῖς χαταστήσας, ὥρμησεν εἰς

Σιδῶνα: Σίμων ὃδ πάλιν ὁ Μάγος ἤκοντα ἤδη τὸν Πέ

«pow μεμαθηκὼς, φεύγειν ἠγάπα, καὶ πρὸς Βηρυτὸν
ἐχώρει μετὰ ᾿Αππίωνος καὶ τῶν ἑταίρων αὐτοῦ,

LVl.Teü δὲ Πέτρου εἰσιόντος εἰς τὴν Σιδῶνα,

πολλοὺς ἐπὶ χλινῶν φέροντες εἰς ὄψιν ἐτίθεσαν, Ὃ δὲ

Πέτρος πρὸς αὐτούς: Μή με νομίσητε, ἔφη, δύνασθαί

ραν: foros ἄνθρωπον Svr θνηρέδυ: Kil
πολλοῖς πάρεσιν ὑφηγή-
μῖν τὸν τρόπον DU οὔ σωθῆνα: δυνατοὶ
θονῶ Ἡ, ὡς ἂν καὶ αὐτὸς ὑπὸ Χριστοῦ

ὴς deed qevdus-

αἱ μαῃητὴς
ρου παραινοῦντος

ὑποχεί;

ܝ

0

ου τοῦ ἀγαθοῦ

voc. Τοιαῦτα καὶ ἐν Σιδῶνι τοῦ ἢ

τοῖς συνιοῦσιν, ἐν ὀλίγαις ἡμέραις πολλῶν κἀκεῖ
μετανοίᾳ χρησαμένων καὶ πιστευσάντων, εἶτα xal
θεραπείας ἀξιωθέντων, Ἐκκλησίαν συνέστησε, wal
τῶν σὺ αὐτῷ πρεσδυτέρων τινὰ χατα-

στήσας ἴ ἐπί σι τῆς Σιδῶνος.

LVH. Ὡς δὲ εὐθὺς ἐπέδη τῆς Βηρυτοῦ, σεισμὸς
ἐγένετο" καὶ οἱ ὄχλοι προσιόντες τῷ Πέτρῳ, βοηθεῖν
ντο. Πεφοδήμεθα γὰρ, ἔλεγον, μὴ καὶ παντελῶς

αἱ ὁ Σίμων τολμήσας ᾿Αππίωνι‏ 3 ܡܡ

χαὶ ὅσοι

τοῖς

3 δημοσίᾳ
ὄ e ὑποδεικνός Φεύγετε τοῦτον, ὦ
ἄνδρες, miss σπουδῇ, eripe μάγος ἐστὶ, λέγων,
πιστού al τὸν σεισμὸν αὐτὸς οὗτος ܘ‎ ὑμῖν
εἰργάσατο, καὶ τὰς νόσους ἐκίνησεν, ἵνα ὑμᾶς κατα
πλήξῃ, καὶ θεὸς ἄντικρως map! ὑμῖν νομισθῇ, Ὥσυ-
yov δὲ τοῦ λαοῦ παρασχόντος, ὁ Πέτρος βραχὺ ὑπο-

πολλῆς μάλα τῆς παῤῥησίας ܠܐ‎

οὕτο, λέγουσι, Θεοῦ

οντος, ποιεῖν

δυνατὸς εἶναι ὁμολογῶ" πρὸς δὲ τούτοις ἕτοιμός εἶμι

VARLE LECTIONES.

Matth. vir, 12, 1.

ἀπέστελλον, al
Sal

Recogu. 1. viu, ο. 56.
ἀπέστειλαν, 1 al. φρονῶ,

τν al, deest in al.
7? Clement. hom. vit,
᾿Ανουθίων:, melius. Tres seripti codices ᾿Αννουδίῳ, pro. ᾿Ανουδίῳ, Anublo enim et Anubius idem

5 Clem., hom. vit, c. 5, οἱο, 5 al.
c, 8, eto, 9 al. inser. αὐτοῖς,

nomen, ab Anubi JEgyptiorum. deo deductum. Sub finem capitis unus scriptas, πεισθῆτε μοι. Cor,

513

ὧν

(πείθεσθε 53 μοι περὶ

ω) τὴν πᾶσιν ὑμῶν ἓν

θρων αὐτῶν ἀναστρέψαι πόλιν.

LVIIL. τῶν ὃὲ ὄχλων ὑποπληδά τὰ δ᾽ προ-
θύμως ἐπαγγελλομένων τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ χελευόμενα
πράττειν, ὁ Πέτρος" Μηδεὶς ὑμῶν, ἢ ἐξ

λείτω ** μάγοις, μηδ᾽ δ᾽ ὅλως εἰς 44

δὲ ὄχλοι ἐπεὶ ταῦτα ἤκουσαν, τοῖς περὶ τὸν Σίμωνα
εὐθὺς ἐπετίθεντο, καὶ πάντας ἐν πραυματίας
ποιήσαντες, οὐκ ἀνῆκαν αὐτοὺς παίοντες, ἕως παντε-

λῶς τῆς πόλ

: τα προσιόν
δαίμοσι προπεπάλαιον, πρὸ
αὐτοῦ ποδῶν ἔκειντο, 0

νότοις αὐτῶν κ.

εἰς οὐρανὸν ἄρας τὰς

ρας, καὶ τῷ Θεῷ προσευξάμ

ενος, ἰάσατο πάντας
μόνης εὐχῆς. Οὐκ ὀλίγας δὲ

i πολλοὺς

vas ἡμέρας παραμ:

τοῖς Βηροτίοις,

ἢ εἰς Πατέρα καὶ Υἱὸν
καὶ ἅγιον Πνεῦμα πίστει καταρτίσας τε καὶ βαπτίσα,
ἀπὸ τῶν ἐπομένων αὐ
αὐτοῖς e

ἰσχοπον

αστήσας, εἰ

LIX. Καὶ γενόμενος ἐκεῖ

Τρίπολιν ὥρμησε βραχὺ παραµ.

καὶ θεραπεύσας τῶν ἐν Βόθλῳ 89 πολλοὺς, καὶ τὴν
x

, αἱ

τοὺς 9 ἐχδιδάξας, κατ᾽ ἴχνος τοῦ Σίμω-
νος εἰς Τρίπολιν 28

το, μεταδιώγειν αὐτὸν μᾶλ-

λον, οὐγ ὅπος

e προῃρημένος, k

: ς δὲ τὴν Ἐρίπο-
ῳ, τῶ» φιλομαθεστέρων πολλοὶ

ων

λιν εἰσιόντι τῷ
συνῆλθον ἔχ τε
Βύδλου tt
πόλεως ὄχλων ܐ‎
βουλόμενοι, Ἔνιοι
ἐκείνου πρι
τὴν πόλιν, καὶ

xxl

]

οἵ καὶ ἦταν

ܡ

τες, διηγοῦντο ἡμῖν τά

πραττόμενα παρὰ Σίμωνος ἂν

τε ἡμᾶς, ἐπὶ τὴν Μαροώνου (9)

ἦγον οὐκίαν,

ἤδη τῷ τῆι
φεὶς, τοῖς ὄχλοις 8
αλεχϑῆναι.

ΠΧ. Ὁ
λῶν: γεγονὼς,
ριον περὶ θεοσεδείας
μὴ μεταλαβεῖν πρότ.

oos ἐπ’ α

στρας

καὶ εἴσηλθε,

po» ἔφη τροφῆς, πρὶν ἢ τοὺς

συνεληλωθότας διαναπαύσει"

ένων δὲ ἡμῶν,
EN

ὅτι σπουδῇ πάντας αὐτοὺς διαναπαύσομεν 35, ὁ Πέτρος

ἀκούσας καὶ εὐλογήσας ἡμᾶς, ἐξῆλθε, καὶ λουσάµενος
ὃν τῇ θαλάσσῃ, καὶ εἰσελθὼν,

ka καὶ σιτίων
λαδὼν, ἐσπέρας καταλαθούσης ὕτενωσεν.

LXI. "Age δὲ περὶ τὰς δευτεραίας τῶν ἀ
νων φδὰς ἀναστὰς, καὶ εὑρὼν

πάντες

τροό-

ἡμᾶς ἤδη ἐγρηγορότας,

οἱ xal ἦμεν σὺν αὐτῷ

ex αὐτός φημὶ

Πέτρος, κἀγὼ Κλήμης, Νικήτης τε να) ᾿Αχύλας, καὶ

&

oi προοδεύσαντες δώδεκα, μετ
πάντας, elo

ασαγορεῦσαι

ν συνήθων ἀπαγγέλλων

αὐτῷ,

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

À

814
sum (fidem mihi habentein his quie loquor) univer-
sam vestram ab ipsis fundamentis everlere ci«

LVIIT. Tum turba consternata est: dein prorapto
animo promittit se ab ipso imperata fueturam ; et.
Peirus: Nemo vestrum, inquit, posthae cum magis
commereium habeat, neque usquam in colloquium
veniat. Vulgus autem postquam hao audivit, con-
festim Simonem sociosque ejus adorli sunt ; can-
ctisque brevi vulneratis, cos verberare non desti-
lerunt, donee penitus urbe expulissent. Postea
accedentes quicunque ex iis cum morbis ac deemo-
nibus colluctabantur, ante pedes illius jacebant.
Ile vero, sublatis in eclum manibus, Deumque
comprecatus, cunctos precatione sola curavit, Non
paucos autem dies apud Berytios commoratus, cum
multos fide in Patrem, Filium, et Spiritum sanctum
consummasset, necnon baptizasset ; uno ex presby-
leris qui eum sequebantur ipsis in episcopum con-
stituto, in Byblum abiit.

LIX. * Quo postquam pervenisset, comperto
quod Simon in Tripolim evaserat, ipse breve tem-
pus apud eos commoratus, euratisque multis Bybli
incolis, ac doctrina pietatis eis tradita,ad Tripolim
per vestigia Simonis processit ; certus eum insequi,
non subterfügere. Porro cum Petrus Tripolim in-
grederetur, multi eorum qui descendi cupidiores
erant, ex Tyro, Βἰάσπο, Berylo, ac Byblo coneur-
rerunt: ex ipsa etiam maxime civitate plerique
omnes conflüxere, desiderio videndi Pelrum. Qui-
dam autem fratrum, qui et ab eo premissi fuerant,
enaerabant nobis aceurate, tum statum urbis, tum
Simonis gesta : et excipientes nos, in domum Ma-
roonis duxerunt.

LX. Petrus vero jam fores hospitii tenens, con-
versus, promisit multitudini, cras se de Dei cultu
verba facturum. Áe postquam introit, non prius
se quidquam cibi esse percepturum al(irmavit,
quam eos qui convenerant refecisset: nobis autem
respondentibus, quod eos omnes studiose essemus
refeeturi, Pelrus audita re, et laudatis ac benedi-
etis nobis, exivit; cumque lnvisset, in mari, ac in-
gressus esse, posteaque cibum sumpsisset, nocte
adveniente, somno se dedit,

LXI. Jam vero ad. secundum gallorum cantum
surgens, inveniensque nos jam vigilantes; qui et
eramus eum eo omnes sedecini, ipse, inquam, Pe-
trus, et ego Clemens, Nicetas et Aquila, atque duo-
decim qui pregressi [uorant ; postquam salutavis-
set omnes ; ingressus est quidam. es familiaribus,

VARLE LECTIONES.

98

al. prepon. ἐὰν μή. αἱ.
hom. vir, c. 12. 57 al Βίόλον.
4, elo, 99 al. Die. ® al. αὐτο
Hecognitionibus, διανεπαύσαμεν. Cor.

ἰθησῦξ,

88. al. prepon. xa
@ Clement, hom. vi,
89 al Βίθλου,

# αἱ, ὁμιλήτω, 86 al. μηθ΄.
cap. ult, et hom. 8, c. 4, et.
Ἀιαναπαύσομεν. Legi queat es

*5 Clement.
Rec. 1. 1v, €.
Clementinis et

VARIORUM NOTE.

(9) Μαροώνου. Nomen est Syriacum sat notum,
vel propter monachum illum, sive male, sive recte
sentientem, a quo dicti Maronitz». De eo Eutychius

Balricides, qui Monothelitam fuisse vult, a quo re«
centiores Maronite dissentiunt. Cen.

$15

dicit te Tripoli esse, in Syriam ipse abiit: multi-
tudo autem unam hano noctem osse anni ambitum
arbitrata, nec valens prestitutum a te tempus ex-
spectare, pro foribus stat, per ccetus et circulos de
Simonis improbitate mutuo colloquens; qui cum
605 in spem adduxisset, atque pollicitus esset quod
te presentem multis de criminibus esset convictu-
rus, cognito adventu tuo se de nocte in fugam de-
derit : sed et eadem plebs te audire desiderat.

LXII. Et Petrus, admiratus vulgi studium, re-
spondit ; Videlis, fratres, quo pacto Domini nostri
verba manifeste compleantur. Memini enim eum
dicere : Multi venienl ab Oriente, el Occidente, εἰ
Aquilone, eb mari, ac. recumbent, cum. Abrahamo,
lsaaco et Jacobo 55. Sed et Multi, inquit, vocali ;
pauci vero electi 9, ltaque quod veniant, non est
eorum proprium, sed est Dei qui vocavit: si vero
post vocationem bona opera fecerint, hoc eorum
erit proprium, et convenientem assequentur merce-
dis retributionem. * Hec dixit: eumque ingentem
turbam videret, leniter velut plaeidum flaentam
amnis affluere, Marooni ait : Ubi hic tibi locus est,
qui hanc multitudinem capere possit ? Et Maroone
ducente eum in locum horto excultum ae subdia-
lem, secute sunt et turbee.

LXI. Petrus autem, super basim satus non
admodum excelsam stans; simul atque populum
more religioso salutasset: cernens multos astan-
tium, a demonibus jam diu molestatos ; acstridere
cum ululatu, et procidere eum supplicatione ; in-
crepitis 118, silentiumque tenere jussis, pollicitus
curationem posi habitum sermonem, iia loqui
cepit :

LXIV. Deus, qui solus bonus est, cunctaque
preclare fecit, propter salutem generis humani,
misit unigenitum Filium suum Dominum nostrum
Jesum Christum, qui ei placita vulgaret, legemque
daret eternam ; ut illam perpetuo custodientes, οἱ
baptizati in remissionem peccatorum, vita sempi-
terna donemur. ? Enitimini autem primo, ut sord
dum indumentum vestrum, scilicet, infidelitatis,
exuatis ; quod non alia ralione poteslis deponere,
nisi prius in bonis actionibus baptzemini: atque
ita, puri corpore ac anima eflecti, futuro perpetuo
regno fruemini. Itaque ποο idolis credite, nee mense
eorum participes estote ; non occidite ; non adulte-
rate, non [lagrate odio mutuo ; nec furtum facite;
neque omnino aggredimini ulla prava facinora,

LXV. Haec cum dixissel, atque ex Scripturis
monuisset mulia, omnes permanserunt ; alii ut cu-
rarentur, alii ut viderent eos qui sanitatem recipe-
rent. Petrus autem duntaxat imponens illis manus,
et comprecatus, unicuique immunitatem a morbo

CLEMENTIS 1 ROM, PONT. OPERA DUBÍA.
hune nuntium ei afferens: Simon Magus, ubi di- A ὅτι Σίμων ὁ ed dee

516

Τριπύλει ἐπιδημή-
Συρίαν αὐτὸς ὤχετο' τὰ δὲ πλήθη τὴν
περίοδον

σαντα, τὴν ἐπὶ

τὴν νύκτα ἐνιαυτοῦ
αν ὑπὸ σοῦ προθεσμίαν οὐ δυνάμενοι ἂνα-
ν, πρὸ τῶν θυρῶν ἐστήκασι, χατὰ συστάσεις καὶ
συλλόγους, ἀλλήλοις περὶ

ἡγησάμενοι,

ρὶ τῆς τοῦ Σίμωνος μοχθηρίας
διομιλοῦντες, διὸ ® μετεωρίσας αὐτοὺς, καὶ ὑποσχό-
σε κακοῖς ἐλθόντα ἐλέγξειν, ἔπι-
πλὴν ἐπιθυμοῦ-

μένος ἐπὶ πολλοῖς
δημήσαντα γνοὺς, νύκτωρ διέφυγε'
σιν αὐτοὶ ἀκοῦσαί σου.

LXIL Καὶ & Πέτρος θαυμάσας τῶν ὄχλων τὴν
ἀπεκρίνατο: Ὁρᾶτε, ἀδελφοὶ, πῶς οἱ τοῦ
Κυρίου ἡμῶν λόγοι ἐμφανῶς τελειοῦνται. Μέμνημαι

σπουδὴν,

γὰρ αὐτοῦ εἰρηκότας, ὅτι" Πολλοὶ ἐλεύσονται ἀπὸ
ἀνατολῶν, καὶ δυσμῶν, καὶ βοῤῥᾶ καὶ θαλάσ-

σης 9 καὶ ἀνανλιθήσονται μετὰ ᾿Αθραὰμ καὶ
Ἰσχὰκ. καὶ Ἰακώδ, ᾿Αλλὰ καὶ πολλοὶ,
τοὶ, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί. Τὸ μὲν οὖν ἐλθεῖν οὐκ αὖ-
στιν ἴδιον, ἀλλὰ τοῦ χεχληχότος Θεοῦ" ἐὰν δὲ
τὰ τὸ χληθῆναι τὰ ἀγαθὰ πράξωσι, τοῦτο αὐτῶν
µισθαποδοσίας.
τε, καὶ τὸν πολὺν ὄχλον ἰδὼν πράως καθάπερ
ὀσοχόν ἂν ܗ‎ ποταμοῦ ἐπιῤῥέοντα, ἔφη τῷ Μαρο-
"Ποῦ σοι τόπος ἐστὶν ἐνταῦθα, τοὺς ὄχλους χωρεῖν
ηπευμένον τόπον

φησὶ, "λη-

ἴον, καὶ τῆς προσηχούσης τεύξονται

ὧν
δυνάμενος ; Τοῦ δὲ Μαροώνον εἰς κ:
καὶ ὕπαιθρον αὐτὸν ἄγοντος, εἴποντο καὶ οἱ ὄχλοι,
LXIIL Καὶ ὁ Πέτρος ἐπί τινος βάσεως ἀνδριάντος
οὐ πάνυ μετεώρου στὰς, ἅμα τῷ τὸν ὄχλον θεοσεδεῖ
ἔθει προσαγορεῦσαι, ἰδὼν πολλοὺς
D καὶ πολλῶν δ χρόνων ἐνοχλουμένους,
βρύχοντάς τε μετ' οἰμωγῆς καὶ πί
σίας, ἐπιτιμήσας αὐτοῖς wal ἡσυχίαν ἔχειν ἐπιτάξας,
καὶ τὴν ἴασιν μετὰ τὸ διαλεχθῆναι καθυποσχόμενος,

ὧν παρεστώτων

πὸ δαιμόνων

τοντας μετὰ ἵκε-

τοῦ λέγειν ἤρξατο οὕτως.
` LXIV. Ὁ μένος ἀγαθὸς Θεὺς, τὰ πάντα καλῶς πε-
νους τῶν ἀνθρώπων,

ποιηχὼς ἐπὶ σωτηρίᾳ τοῦ γ

ειλε τὸν μονογενῆ αὐτοῦ Υἱὸν τὸν Κύριον
ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, τὰ ἐκείνῳ δοκοῦντα ἐκφάναι,

χαὶ νόμον αἰώνιον δοῦναι, ἵνα φυλάσσοντες αὐτὸν διὰ

παντὸς, καὶ βαπτισθέντες εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, τῆς

αἰωνίου ζωῆς χαταξιωρῶμεν. Σπουδάσατε δὲ πρότερον
πασῦχι
ὅπερ οὐκ ἄλλως ἀποδύσασθαι δύνασῦς, εἰ μὴ πρότερον
καλαῖς πράξεσι βαπεισθῆτε' καὶ οὕτω χαθαροὶ
σώματ: καὶ ψυχῇ γενόμενοι, τῆς ἐσομένης ἀϊδίου βα-

"Lr
τὸ ῥυπαρὸν ὑμῶν ἔνδυμα τῆς ἀπιστίας,

σιλείας ἀπολαύσετε. Μήτε οὖν εἰδώλοις πιστεύετε,

αὐτῶν χοινωνεῖτε 90.

μὴ φονεύετε,
χλέπτετε,

τραπέζης
μὴ μοιχεύετε, μὴ μισεῖτε ἀλλήλους, μηδὲ
μηδὲ κακαῖς τισι πράξεσιν ὅλως ἐπιγειρεῖτ
LXV. Ταῦτα εἰπόντος αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν Γραφῶν
λλὰ παραινέσαντος, οἱ πάντες παρέμειναν, οἱ μὲν
ϑεραπευθῆνα! χάριν, οἱ δὲ τοῦ ἱστορῆσαι τοὺς τὴς
θεραπείας ἐπιτυχόντας, Ὁ δὲ Πέτρος τὰς χεῖρας ܗܘܗ‎

τοῖς ἐπιθεὶς μόνον, καὶ προσευξάμενος, τὴν ἀπαλ-

VARLE LECTIONES.

98 ab ὅτι. 96 Καὶ θαλάσσης pro ws! νότου. Luc.
tes. Cor. ** Μαϊ, vin, 11; Luc. xui, 29. 58 Matth.
1v ὃν 7, 66 "al πολλῶν παθῶν ἐκ πολλῶν, 95 Clement., hom. vin, cap. 23.

xu, 99, ex 3, ubi videndi Interpre-
16. ἡ αν, hom. vir, €. 8, 6162 Rec., 1.
19 al, inser. μιαρᾶς,

psalm. cvi,

5117

λαγὴν ἑκάστῳ τοῦ πάθους παρέσχετο" ὡς τοὺς μὲν À

παραχρῆμα (Εραπευθέντας ! ὑπερθαυμάσα, τε καὶ
δόξαν ὑπὲρ τούτου προσενεγκεῖν τῷ θεῷ.Βεθαίως οὖν
πιστεύσαντες ἅμα τοῖς θεραπευθεῖσιν, ἐπὶ τὰ ἑαυτῶν 3

ποῦτο λαδόντες

; Τῇ οὖν ἐπιούσῃ,
ἐξεὼν, καὶ
πρὸς αὐτοὺς, πάντα δύναται

ἐπὶ
78

γάρ ἐστ
κροθυμῶν, ἵνα οἱ βουλό!

µεταμεληθέντες, καὶ κατὰ τὸ ἀρέσκον αἱ

ἂν ἡμέρᾳ ἦ τὰ πάντα κρίνεται [ἶ5, κρινεῖται], τῶν καθ

ἀξίαν ἕκαστος ἀπολαύσῃ. Διὸ νῦν ἄρξασθς γνώσεως
ἀγαθῆς,

ὄμενοι,, ἀντιλέγειν ταῖς ἑαυτῶν *
ἐπιβυμίαις, δυνηθῆτε ἀνακαλέσασθαι
τὴν πρώτην τῇ ἀνθρωπότητι νεμηθεῖσαν χάριν.
Οὕτω γὰρ ὑμῖν ἐξαυτῆς ἀνατελεῖ τὰ ἀγαθά " τῷ

Ἰ εἷς ἀεὶ τῶν ἀποῤῥήτων

ἀτόποις ἵνα

αν

δεδωκότι ὃ εὐχαριστήσ.
ἀπολαύοντες ἀγαθῶν,

ἐπικλήσει

ἀπολουσάμενοι τῇ
oov, εἴ τις κηλὶς, ε

μακαρίᾳ

τις
ψυχαῖς. Οὕτω γὰρ

τῆς Τριάδος πρό

σπῖλος ταῖς ἐπιπολά:

οὗ µόνον τὰ ἐνλομυχοῦντα 3 πνεύματα ὅμ
ἔαι δυνήσεσθε, ἀλλὰ καὶ τὰ

µόνια, σὺν τοῖς ἄλλοις πάθεσιν ἀπ.

οις ἐνοχλοῦντα ὃα!-

w βαῦνας

εἰπὼν, τοῖς ὑπό τινων παθῶν ὀχλουμένοις

αὐτῷ προσιέναι" καὶ χεῖρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς, καὶ ἐξ-

αὐτῆς ἰασάμενος, ἐνετείλατο 10 ὀρθριαίτερον σους

LXVIL. Τῇ

προς, καὶ πρ

Ἢ ἡμέρᾳ περὶ ὄρθρον ἀναστὰς ὁ
σευξάμενος, ἐκαθέσθη " ἡμᾶς ὃὲ περι-

δὲ
0

καὶ εἰς αὐτὸν ἀτενίζοντες, ὥσπερ 0
ἀκοῦσαί τι βουλομένους, συνεὶς, fox 1136 πάντω
ὦ φίλοι, ὁ Θεὸν σέδειν αἱρούμινος, εἰδέναι ὀφεί

west οὗτος 13 γνωρίζε

ἐν τρισὶν ὕποσ

ἴδιον αὐτοῦ καὶ ἐξαίρετον, τὸ πάντων

εἶναι δημιουργὸς 18, πάντα περιέχων, πάντα τὸ πε-
θιορίζων
σας. T:

ὡς brio πάντα ὧν, καὶ πάντα Ῥημιουργή-

α εἰπὼν, καὶ πολλὰ περὶ θεος.

p

τοὺς δαιμονῶντας, καὶ νόσοις

μένους

χεῖρας ἐς, καὶ προσευξάμενος, ἀπέλυσεν ὑγιαί-
νοντας.
LXVI. Τῇ δὲ ἐπιούσῃ

νήφειν, χρὴ σωφρονε
νοσφίζεσβαι, δικαίως βιοῦν,
πράως" κολάζειν ἑαυτὸν 15 ἐν
ἔχοντα it

, ἀλλότρια μὴ ἢ

εὐσταθῶς,
ane, ἢ μὴ
ῥου ἀφελόμενον χορεσθῆναι' χαθαρὸν ch

αι
τῇ καρδίᾳ, καὶ ἁγνὸν τῷ σώματι, καὶ μὴ ὁμοιοῦσθαι
τοῖς Φαρισαίοις, mp

ὃς οὓς ὁ Κύριος καὶ θεὺς
Ἰησοῦς Χριστὸς ἔφησε

ἡμῶν

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI,

818
prebuit : adeo ut qui subito eurati. fuerant, sum-
mopere mirarentur, simulque gloriam Deo pro. ea
re offerrent. Cum ergo firmiter credidissent, una
eum iis qui sancati fuerant,ad sua abierunt, in
mandatis accipientes, ut malurius convenirent.

LXVI. Sequenti ergo die Petrus una cum sodali-
bus qui cum eo erant egressus, rursusque ad eum
locuin veniens, dixit ad cos : Deus oinnia potest 3.
Is enim est bonus ac justus, nuncque in cunelos
patiens ; ut qui voluerint. penitentia de malis a se
commissis acta, οἱ vila secundum id quod ei placet
transacta, singuli in die quo universa judicabun-
τὰν pro merilo percipiant. * Quapropter nune inci
pite, bona cognitione, a Deo persuasi, vestris resi-
stere absurdis cupiditatibus; quo possitis primam,
qua humano generi tributa fuit, gratiam revocare
Sic enim vobis eontinuo orientur bona ; eL ei. qui
dedil agetis gratias perpetuo, ineffabilia bona pos-
sidentes; abluli prius in beata Trinitatis imvoca-
tione, si quis nievus, si qui macula in. animabus
vestrisexstel. Ita namque, non solum. latitantes
in vobis spiritus expellere poteritis, sed οἱ demo-
nia aliosinfestantia perpossionesque alias abigetis?.
Qui postquam dixisset, eos qui aliquibus egritu-
dinibus vexabantur ad se jussit accedere : imposi-
tisque manibus super eos, cum illos confestim
sanassel, precopit ut majori mane convenirent.

LXVIL Terüo autem die Petrus diluculo sur-
rexit, fuctaque prece sedit: οἱ animadvertens nos
circumsedere,oculisque intentis eum aspicere,quasi
aliquid audire cupientes, dixiL!! £ Ante omnia, ο
amici, is qui Deum colere vult, scire debet, quod
ille in tribus personis cognoscitur; proprium au-
tem illius ac preecipuum est, omnium creaturarum
esso opificem, omnia eontinere, omniaque termi-
nare, ut qui super omnia sit, cunctaque effecerit.
His dictis, multisque de pietate erga. Deum expo-
sitis **, jussit dzernoninacos, et morbis occupatos ad
se adduci: quibus oblatis, manus imponens, ae
precatus, incolumes dimisit.

LXVIIL Rursum autem sequenti die exsur-
gens, et comprecatus, cum deinde nobiscum se-
disset, hunc in modum ccpit loqui : 5 Qui ad Deum
accedere desiderat, sobrius esse debet, debet sibi
temperare, iram tenere, aliena nonsubripere juste
vivere, cum bono jare, tranquille, leniter; se, in
indigentia potius continere ac reprimere, quam
cum won habeat, allerius bonis ablalis expleri;
corde mundus esse, ct purus corpore !'; nec assimi-
lari Pharismis, ad quos Dominus et Deus noster

VARLE LECTIONES.

sap. 19. * Hec, lib. ww, cap. 32. 5 Deest in al. ^ al. εὐχαρία

^al prapon. γενέσθαι περιχα

Cor. * al. y 4 5 Clement., hom, ix, c. 23,
ment, hom. x, c. 19. Rec., 1, v, ο, 22

l ܕ¥‎ 0, 30. 15 Clement
ment, hom. xi, cap. 29, etc,

ποὺς δὲ ἱστορίσαντας .

'* αἱ, ὁ εἷς ῥεός 39911 ὀημιουγό
hom. xi, c. 155 Hec. |. v, c. 32, 15 al, inser. μᾶλλον, 5 flee. 1. vi, c. 10, ete, Cle-

5 Glemeni, hom. ΙΧ,
οιστήσετε, al. εὐγαριστήσητὲ
36. 19 al. inser. πάλιν, !! Cle-
τι Clement, hom. x, c. 20. Rec.

ete. Πέιν 1. v,

519 5. CLEMENTIS | ROM.

Jesus Christus dixit : γὼ vobis, Seribae et. Pharisai A 'Ῥιρισαῖοι

hypocritz ; quia mundatis calicis οἱ paropsidis. quod
exterius es, intus autem eu. plena sunt sordibus. Pha-
Tie caece munda prius calicis et paropsidis interius,
ul et illius exterius. mundum fiat!*. Vere enim qui
interiora purgaverit, exteriora quoque purgare po-
test: qui vero exteriora purgal, ad hominum lau-
des aspiciens, id agit ; sed apud Deum mercedem
non habet.

LXIX. 19 His dictis, e! aliis pluribusde castimonia;
cum jam tres menses, quibus jejunare me precepe-
rat, completi essent, ducens me ad fontes maris
vicinos perenni aqua baptizavit, in nomino Patris,
δἱ ΕΠΗ, et Spiritus sancli: cumque panem acce-
pissel, benedixisset, ac fregisseL ; communicavit
nos intemeralis aec vitalibus. sacramentis. Atque
ita. feriati ac l;ti fratres nostri pro mihi a Deo con-
cessa secunda nalivilate, gloriam el gratiarum
actionem Deo detulimus, Et multa turba congre-
gata; Petrus depulsis morbis, alflictionibus, ac
dismonibus, nes non baptizatis compluribus, ubi
Maroonem hospilem suum, jam omnibus nume-
ris absolutum, in episcopum constituisset, duo-
decim presbyteros designasset, diaconos fecisset;
collocutus eum episcopo de communi bono ac
utilitate, deque ecclesiastico ordine alque concentu,
vale dixit "Iripolitanis Phenices, et iter versus
Antiochiam Syria ingressus est.

LXX. 33 Egressi vero Tripolim Phonicie, ut Antio-
chiam Syrie veniremus; eo die Orthosie mansi-
inus: elquia est prope urbem @ qua egrossi fue-
ramus, cum omnes fere predicationis evangelicae
sermone prius audivissent;unum diem illie com-
morati, Antaradum abiimus. Cum autem multi
essent nobiscum iter facientes, Pelrus Nicetam et
Aquilam allocutus est, dicens: Quandoquidem
magna comitantium multitudo, non parvam invi-
diam nobis per urbes intrantibus attrahit; necessa-
rio curandum esse judicavi, ut neque ipsi contri-
stentur, dum prohibentur esse nobiscum ; neque
nos, dum sumus spectabiles, aliis efficiamur au-
ctores invidie. Quocirca volo te Nicetam, una
cum Aquila, ante me iter habere, per duos globos,
sparsim.

LXXL. Istra Petro dicente, responderunt Nicetas
οἱ Aquila: Non valde nos, domine, contristat id
agere, quoniazn a te. imperalum est. Primo qui-
dem, quia Dei providentia delectus es, qui merearis
cuncta preclare cogitare atque consulere : deinde
vero quod ut plurimum biduonoshoe facere necesse
sit, & te absentes; illud autem spatium quamvis
longum sit, dum te dominum nostrum non vide-
mus, attamen ut jubes, quia utile est, non contra-
dieimus. Hzc postquam dixerunt, antegressi sunt.

PONT. OPERA DUBIA. 520

ὑποκριταί ^ ὅτι ποτη-

καθαρίζετε τοῦ
βίου καὶ τῆς παροψίδος τὸ ἔξωθεν, ἔσωθεν δὲ γέ-
pee ἐύπου. τυφλὲ, χαθάρισον πρῶτον
ποτηρίου τῆς παροψίδος τὸ ἔσωθεν, ἵνα
γένηται καὶ τὸ αὐτοῦ καθαρόν: ᾿Αληθῶς γὰρ
ὁ χαθάρας τὸ ἔσω, καὶ τὸ ἔξω καθᾶραι δύναται + ὁ
δὲ τὰ ἔξω καθαίρων, πρὸς
à

Φαρισαῖε

καὶ

ἔξω

ἀνθρώπων ἔπαινον ἂς
μισθὸν οὐχ ἔχει.

ρῶν,

LXIX. Ταῦτα εἰπὼν καὶ ἕτερα πλείονα περὶ ἀγνι-
τῶν τριῶν ἤδη μηνῶν πληρωθέντων, ὧν νηστεῦ-
2 ἐχέλευσεν, ἀγαγών με εἰς τὰς ἐν τῇ θαλάσσῃ
πλησίον οὗνας, κής, de εἰς dim ἐβάπεισεν
ὕδωρ, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Yio καὶ τοῦ
ἁγίου Πνεύματος: καὶ λαθὼν ἄρτον εὐλογήσας το, καὶ
ἡμῖν τῶν ἀχράντων καὶ ζωοποιῶν

οὕτως εὐωχηθέντες οἱ ἀδελφοὶ ἡμῖν
δωρήτῳ μου ἀναγεννήσει, δόξαν καὶ εὖχα-
Ρριστίαν ἀποδεδώκαμεν ? τῷ Θεῷ, Πολλοῦ τε ὄχλου
συναθροισθέντος, νόσους,

κλάσας, μετέδων:
μυστηρίων, Καὶ
ἐπὶ τῇ θει

πάθη, δαίμονας ἀπελά-

σας ὁ Πέτρος, καὶ βαπτίσας πολλοὺς, Μαροώνη

v ἀποδεξάμενον 3 αὐτὸν, ἤδη λοιπὸν τέλειον 39

ὄντα, ἐπίσκοπον καταστήσας, καὶ πρεσθυ
δείξας,
περὶ τῆς κατὰ
ἁρμονίας συλλα-
λήσας τῷ ἐπισκόπῳ, τοῖς ἐν Τριπόλει τῆς Φοινίκης

poss δώδεκα δρίσας, καὶ διαχόνους ὑπέρ
τε τοῦ

τὴν Ἐν

κοινοῦ καὶ συμφέροντος, καὶ

ησίαν τάξεώς τε καὶ

ἀποταξάμενος, τὴν ἐπὶ ᾿Αντιόχειαν τῆς Συρίας ὁδὸν
ἐπορεύετο.

LXX. τὴν
ἐπὶ ᾿Αντιόχειαν τῆς Συρίας ἔλθεὶ
Ὀρθωσίᾳ ἐμείναμεν" χαὶ
ξήλθομεν πόλεως, πάντων σχεὶ
ποῦ χηρύγματος, μιᾶς ἡμέρας ἐκεῖ μείναντες, ἀπή-
βάμεν εἰς ᾿Αντάραδον, Πολλῶν ὃξ τῶν συνοδοιπορούν-
τῶν ἡμῖν ὄντων, ὁ Πέτρος Νικήτῃ καὶ ᾿Ακύλᾳ προσ-
ὡμίλει λέγων: Ἐπειδὴ ὁ πολὺς ὄχλος τῶν συνοδοιπο-
ρούντων οὐ μιχρὸν φθόνον εἰσιοῦσι χατὰ πόλιν ἡμῖν
ἐπισπᾶται, ἀναγκαίως ἐσχεψάμην φροντίσαι, ὅπως
᾿υπηθῶσι χωλυθέντες συνεῖναι ἡμῖν, μήτε

αὐτῆς ἡμέρας 0

διὰ τὸ πλησίον εἶναι ἧς

ὃν προπκηκούτων τὰ

μήτε οὔτοι

ܝ

ταστῶμεν αἴτιοι, Τούτου ἕ'

κήτην ἅμα ᾿Ακύλᾳ, προοδεύ
σποράδην.

περίόλεπτοι Yeviuevnn, φθόνου τοῖς ἄλλοις κα-
α βούλομαί σε τὸν Χι-
µου κατὰ συστήµατα

δύο c

LXXI. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἀπεκρίναντο Νι-
ς καὶ Αχόλας: Οὐ πάνυ ἡμᾶς, κύριε, λυπεῖ τοῦτο
διὰ άχϑαι, Πρῶτον μὲν,
καὶ συμθουλ

τὸ ὑπὸ σοῦ προ,

ὅτι πάντα καλῶς νοεῖν

ειν ἄξιος ὧν,

τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας ἐξελέγης: ἔπειτα δὲ
ρῶν δύο ἀνάγκη τοῦτο πράττειν ἡμᾶς

οὓς σου" καὶ αὖται δὲ πολλαὶ πρὸς τὸ

ὅριον ἡμῶν καθορᾷν, πλὴν ὡς κελεύεις
τὸ συμφέρον οὐχ ἀντιλέγομεν. Ταῦτα εἰπόντες,

VARLE LECTIONES.

75 Matth, xxn 25.
ἀποδεδώχασι, "' ἃ], bro
Uy,

7 ClemenL, hom. x, e.
δεξάμενον, 39 Clement, hom. xu, c. 1, ete, Recogn.,

95. Bec. 1. ο. 15. ? al. εὐχαριστήσας Ἡ al.

1. vi, oc. 4, eto. ?*. al.

521
LXXI. Πορευθὲ

ἔχαιρον, ὅτι σὺν αὐτῷ µε ἐκ
καὶ πρὸς αὐτὸν ci τὐχαριστῷ τῷ Θεῷ, ὅτι µε οὐκ
ἐξαπέστειλας ὡς τοὺς ἑταίρους 33, ἐπεὶ ὀδυνώμενος
ἂν διαπεφωνήκειν. Ὃ δὲ ἔφη" Τί Dub εἰ καὶ χρεία
τις ἔσται πεμφθῆναί σὲ που, σὺ διὰ τὸ πρὸς ὀλίγον
ἀπολιμπάνεαθαί µου συμφερόντως, διὰ τοῦτο τεθνήξῃ;
οὐχὶ δὲ προσομιλήσας σεαυτῷ, φέρειν τὰ δι ἀγ-
ἀγκὴν σοι προσταττόμενα, εὐθύμως ὑποίσεις ; ἢ οὐκ
οἶδας, ὅτι σύνεισιν οἱ φίλοι ταῖς μνήμαις, κἂν τοῖς
σώμασιν εχείνων ἀπολιμπάνωνται, ὡς ἔνιοι συνόντες
τοῖς σώμασι, μαχρὰν ἀφεστήχασι ταῖς ψυχαῖς ;
LXX. Κἀγὼ ἀπεκρινάμην" ᾿Αλλὰ μή pe νομί-
σῃς, κύριε, ὅτι τὰ λύπης πάσχειν ἔμελλον ἀνοήτως,
ἀλλὰ καὶ πάνυ ὀρθῶς ἔχοντι λογισμι
ἀντὶ πάντων εἰλόμην, πατρὸς καὶ μητρὸς, ἀδελφῶν
ἄρα καὶ συγγενῶν, αἴτιόν μοι γενόμενον διὰ τὸν
ܙ‎ τῆς σωζούσης ἀληθείας" οὕτω καὶ ἧς ἔμελλον ἐκ

οὖν

τῶν

λεῦσεν εἶναι, ᾽Αμέλεί

πον"

τὴ

Ὁ. Ἐπεὶ γάρ σε

πάντων ἀπολαύειν παραμυθίας, διὰ σοῦ μόνου καρ-
ποῦμαι, Δέδοικα γὰρ ὅλως ἀπολειφθῆναί σου, μήποτε

διὰ τὴν ἐκ τῆς ἡλικίας ἀχμὴν, ἥττων ἐπιθυμίας γέ-
νωµαι, Καὶ διὰ τοῦτο οὕτως ἐνστάσεως ἔχω, ὡς ἀπο-
στῆναί σου ἀδύνατον εἶναι, εἴ μὴ κατά τινα χόλον
Θεοῦ τοῦτο γένηται. Καὶ γὰρ μέμνημαί σου ἐν Και-
σαρείᾳ εἰπόντος" Εἴ τίς :ܐܐ‎ βούλεται συνοδεῦσαι, εὖ-
σεθῶς καὶ συνοδευέτω, Εὐσεδῶς δὲ ἔφης, τὸ μηδένα

λυπῆσαι κατὰ Θεὸν, olov, ἀπολιπόντα γονεῖς, γυναῖκα,
πρὸς δὲ, καὶ ἑτέρους τῖνὰς τῶν εὐσεδεῖν ἐλομένων,
"Oüev ἐγὼ κατὰ πάντα ἐπιτήδειός εἰμί σοι συνοδοι-
πόρος, ᾧ καὶ τὰ μέγιστα χαρίζῃ, εἰ 3 τὰς τῶν δούλων
ὑπηρεσίας ἐπιτρέποις ποιεῖν.

LXXIV. Καὶ ὁ Πέτρος ἀκούσας, μετά τινός φησι
διάματος: Τί οὖν οἴει, Κλήμη, μὴ ὑπ' αὐτῆς ἀν-
άγκης εἰς δούλων σε ταγῆναι τόπον ; ἐπεὶ τίς

τὰς
καλάς μοι καὶ πολλὰς σινδόνας μετὰ τῶν ἐπομένων
δακτυλίων καὶ τῶν ὑποδημάτων φυλάξει 1; Τίς δὲ
καὶ τὰ ἡδέα καὶ πολυτελῆ ὄψα προετοιμάσει; ἃ τινα
ποικίλα ὄντα πολλῶν δεῖται καὶ τεχνικῶν μαγείρων
καὶ πάντα ἐκεῖνα, ὅσα ὡς θηρίῳ μεγάλῳ τῇ
μίᾳ προευτρεπίζεται, Πλὴν ἡ τοιαύτη σε προαίρεσις
ὑπεισῆλθεν, ἴσως μὴ συνιέντα, καὶ τὸν ἐμὸν dq-
γοοῦντα βίον, ὅτι ἄρτῳ μόν καὶ ἐλαίας χρῶμαι,
καὶ σπονίως 38 λαχάνοις" καὶ ὅτι ἱμάτιόν µοι
τριθώνιον ἕν ἔστι τοῦτο ? αὐτὸ, ὃ περιδέδλη μαι, καὶ
ἐτέρου χρείαν οὐκ ἔχω, οὐδὲ ἄλλων τινῶν. Ἐν γὰρ
τούτοις καὶ περισσεύομαι. Ὁ νοῦς γάρ µου τὰ ἐχεῖ
πάντα ὁρῶν αἰώνια ἀγαθὰ, τῶν ἐνταῦθα οὐδενὸς ἐπι-

καὶ

στρέφεται. Ὅμως σοῦ μὲν τὴν ἀγαθὴν προαίρεσιν
ἀποδέχομαι, καὶ θαυμάζων ἐπαινῶ, πῶς ἀνὴρ ἐκ πο-
λυτελῶν ἐρῶν ὑπάρχων, ἑᾳδίως τοῖς ἀναγκαίοις τὸν
σεαυτοῦ ὑπήλλαξας βίον. Ἡμεῖς γὰρ ἐκ παίδων,
ἐγώ τε καὶ ᾿Ανδρέας ὁ σύναιμος, οὐ μόνον ἐν ὀρφανίᾳ
πραφέντες, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ πενίας εἰς ἐργασίαν ἔθι-
σῃέντες 30, εὐμαρῶς φέρομεν νῦν τὰς μαχρὰς ταύ-
τὰς ὁδοιπορίας. Ὅρεν el ἐπείθου μοι, ἐμοὶ ἂν συγ-
κθχωρήκεις τὰ δούλων ἀποπληροῦν σοι.

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

522

αὐτῶν, ἐγὼ Κλήμης A — LXXIL His igitur profectis, ego Clemens gavisus

sum, eum secum esse voluisse. Itaque ad oum
dixi : Gratias ago Deo, quod me non emiseris, ut.
sodales; nam pre dolore enectus fuissem. Ille ve-
ro : Quid autem inquit, si que necessitatis jusserit
ut aliquo militaris ;tu quia aliquandiu a me utiliter
eris separatus, ideo morieris ? Nonne potius, tecum
reputans,ferenda esse que propter necessitatem ju-
beris, equo animo feres? Aut. nescis amicos una
esse recordatione, licet cosporibus inter se disjun-
gantur; sicut nonnulli corporibus presentes,animis
procul sunt dissiti ?

LXXIII.Et ego respondi : Verum ne de me arbi-
ireris, domine, quod istum. mcrorem insipienter
sim perpessurus,quinimoadmodum recte se habente
ralione. Quoniam enim te pro omnibus accepi,
pro palre, matre, fratribus, et cognatis; qui por
Deum auctor mihi fuisti,ut agnoverim servatricem
veritatem : sic et consolatione, quam ab omnibus
consecuturus fuissem, per te unum fruor. Vereor
quippe omnino a te abesse,ne per etatis fervorem,
ἃ cupiditate vincar.Et ideo ita in animum induxi,ut.
8 te non possim discedere, nisi hoc divina quadam
ira eveniat. Etenim memini te Ciesarece dicere : Si
quis vulü mecum iter facere, pie quoque una iter
habeat : pie autem dicebas esse, neminem tristitia
secundum Deum afficere, veluti rclinquendo paren-
ies, uxorem, nec non alios piam vitam consectan-
tes. Unde ego prorsus tibisum aptus itineris comes,
a quo et maximarminibis gratiam,si ministeria ser-
vorum obire permiseris.

EXXIV. Hoc audito, Petrus, cum leni risu dixit :
Quid ergo putas, Clemens,quod non te ipsa neces-
sitas in servorum ordinem rediget ?Nam quis mihi
elegantes acmultas sindonesseu vesteslinteas,cum
adjunetis annulis et calceis eustodiet ? Quis vero δὲ
suavia exquisitaque obsonia preparabit? que cum
varia sint, multos ac solertes coquos postulant : et
omnia illa,qua tanquam immani bestia, cupiditati
apparantur, Sed forsan heo ie subiit sententia,
quod non intellexeris, quodque ignores vite mes
rationem ; qui solo pane et olivis utor,raroque ole-
ribus; quique unum habeo vestimentum, ac pal-
lium,hoec ipsum quo amictus sum,et alio opus non
habeo, neque ulla re. Nam in his etiam abunde
mihi est.Mea quippe mens cernens illic omnia bona
teterna, nullius eorum quz hie sunt curam susci-
pit. Tuum tamen egregium institutam approbo;mi-
Torque ac laudo, quo modo vir in vita sumptuosa
educatus, fucile vivendi rationem immutaveris, et
πᾷ sola necessaria traduxeris. Nos quippe a puero,
ego et Andreas frater, non solum in pupillari con-
ditione educati, verum etiam propter inopiam ad la-
borern assuefacti,expedite nunc has longasferimus
peregrinationes. Quare, si erederes mihi,servorum
officia me tibi impendere concederes.

VARLE LECTIONES.
38 Glementina, οἱ Recognitiones, ἑτέρους Cor. 35 al. εἴ uot, 3] al. διαφυλάξει. 38. 4], απανίοις. 39 al. τό 0 al,
9 ܡܡ‎ ® ή

Σνεθισθέντες.
ParRoL. 08. Il,

11

523

LXXV. Id ego audiens, contremui οἱ collacry- A — LXXV.

mayi: quia talem habuissel orationem vir, quo
ܐܘܡܘ‎ hujus etatis homines ratione scientia ac ple-
iatis sunt inferiores. At ille, cernens me illaery-
mantem, causam rogabat. Ego autem ad illum : Et
quidnam peccavi,inquam,ut hune sermonem audi-
rem ? Statimque Pelrus ; Si male locutus sum,eum
proposui servire tibi ; tu prior deliquisli, qui prior
in animo habuisti hoc agore.Et ego respondi: Non
est similis ratio: siquidem me valde decet id facere;
te vero nullatenus,qui es Dei preco,cuique animas
hominum pascere commissum est. Tum Petrus di-
xit : Dominus noster, qui ad salutem totius mundi
venit, quique unus supra cunctos veram et solam
nobilitatem obtinet, servire ac minislraro susii-
nuit ?;ut doceret nos,nec indecorum puternus ser-
vilia ministeria proximis exhibere, quauvis nobiles
simus, quamvis plurimum eos antecellamus. Ego
excepi: Si existimem quod te oratione sim supera-
iurus, amens sim plane ac slultus 1 veramtamen
gratias divine Providentice habeo, teloco parentum
mihi donatum fuisse.

LXXVI. Tum Petrus : Verene, inquit, nullus tibi
superest ex genere ?Et ego respondit; Sunt quidem
plures ac magni viri,ad Cesarem genere attinentes.
Nam patri meo,ut pote una educato,Cesar uxorem
cognatam junxit:ex qua tres liberi orti sumus;duo
quidem ante me ; qui et gemini cum essent,admo-
dum inter se similes erant,sieut mihi narrabat pa-
ter:ego quippe neque illos,neque genitricem valde
novi,sed quasi per somnium obscuram eorum for-
mam mihi represento. Igitur mater quidem mea
Matthidia dicebatur, pater antem Faustus ; fratres
vero, alter Faustinus, alter Fanstinianus vocaban-
iur. Cum igitur post eos terlius ego natus essem,
mater, quemadmodum pater referebat,somnium vi-
dit,quod nisi confestim assumptis duobus filiis suis
geminis, Roma decennium abesset, ipsu cum iis
moríe pessima esset interitura.

LXXVIL. Pater igitur,qui liberorum amans erat,
cum servis et ancillis, ac dato suflicionte viaticoin
navem impositos, Athenas etiam erudiendos misit:
me vero solum ad consolationem secum retinuit.
Atque eam ob rem ingentes gratias ago, quod me
quoque somnium non jusserit una cum matre,urbe
Roma excedoro.Itaque co anno transaeto,pater evis
Athenas misil pecunium,simul cognoscere gestiens
quo modo vitam «gerent. Qui autem abierant, non
redicrunt.Tertio rursus anno pateranxius alios ab-
legavit similiter cum rebus ad vietum necessariis :
qui quartoanno redeunt acnuntiant senec matrem
meam, nee fratres usquam vidisse, neque ullius
δόρατι qui cum 118 discesserant vel vestigium repe-
Tjsso.

LXXVIII. Hic ergo audiens pater, et pro multo

$. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

D

524

γὼ δὲ ἀκούσας, σύντροµος ἐγενόμην καὶ
ἐπίδακρυς, οἵον λόγον εἶπεν ἀνὴρ, oU πάντες οἱ τῆς
: ἄνθρώποι, τῷ 9! τῆς γνώσεως καὶ εὐσε-
θείας λόγῳ 3, ἥττους εἰσίν, Ὁ δὲ ἰδών µε σύνδα-
xov, ἐπυνθάνετο τὴν αἰτίαν. Κἀγὼ πρὸς αὐτόν: Καὶ
τί τοιοῦτον ἥμαρτον, φηρὶ, ἵνα καὶ τοιοῦτον ἀκοῦσαί
με P λόγον; Καὶ ὁ Πέτρος εὐθής' El κακῶς εἴρηχα
δουλεῦσαί σοι προελόμενος, σὺ πρῶτος ἥμαρτες,
πρῶτος τοῦτο wel ποιῆσαι προθυμηθείς. Κἀγὼ ἔφην
Οὐχ ὁμοίως ἔχει. Ἐμοὶ μὲν γὰρ καὶ λίαν προσήχει
ποῦτο ποιεῖν’ σοὶ δὲ οὐδαμῶς, ἅτε Θεοῦ κήρυκι ὄντι,
καὶ ψυχὰς ἀνθρώπων ποιμαίνειν πεπιστευμένῳ. Καὶ
ὁ Πέτρος, Ὁ Κύριος ἡμῶν, εἶπεν, ἐπὶ σωτηρίᾳ παν-
τὸς τοῦ κόσμου ἐληλυθὼς, μόνος τε ὑπὲρ πάντας τὴν
Y ἦνέ-
, μὴ 8: αἰσχύνης ποιεῖσθαι, τὸ
οσφέρειν τοῖς πλησίον ὑπηρεσίας, κἂν εὖ-

νῦν

ἀληθῆ καὶ μόνην εὐγένειαν ἔχων, δουλεύειν

γενεῖς ὦμεν, κἂν πλεῖστον αὐτῶν διαφέρωμεν. Κἀγὼ
ἔφην: Εἰ λόγῳ σε νικήσειν οἴομαι, ἄφρων εἰμὶ κατὰ
τὸ φανερὸν καὶ ἀνόητος: πλὴν ἀλλὰ χάριν οἶδα τῇ τοῦ
Θεοῦ προνοίᾳ, ὅτι περ εἰς γονέων μοῖραν ἔχειν σε
χκατηξίωμαι.

LXXVI. Καὶ ὁ Πέτρος, Οὐδεὶς δὲ σοι ἀληθῶς, ἔφη,
πρὸς γένους ὑπάρχει; Κἀγὼ ἀπεκρινάμην" Εἰσὶ μὴν
πολλοὶ wal μεγάλοι ἄνδρες, Καίσαρι προσήκοντες
κατὰ γένος. Ὅθεν τῷ ἐμῷ πατρὶ ὡς καὶ συνερόφῳ 3
Καῖσαρ Ἰωναῖμα συγγενή συνηρμόσατο" ἀφ᾽ ἧς τρεῖς
ἐγενόμερα υἱοί: δύο μὲν πρὸ ἐμοῦ, οἳ καὶ δίδυμοι
ες, κομιδῇ ὅμοιοι ἀλλήλοις ἐτύγχανον, ὡς ὁ πα-
τὴρ ἐξηγεῖτό μοι, Ἐγὼ γὰρ οὔτε αὐτοὺς, οὔτε τὴν τε-
χοῦσαν πάνυ ἐπίσταμαι" ἀλλ᾽ ὥσπερ δι ὀνείρων
ἀμυδρὸν αὐτῶν xai τὸ εἶδος ἀναφέρω, Ἢ μὲν οὖν
μήτηρ μου Νατθιδία ἐλέγετο" ὁ δὲ πατὴρ, Φαῦστος"
οἱ ἀδελφοὶ, ὁ μὲν Φαυστῖνος, ὁ δὲ Φαυστιγιανὸς
ἐκαλεῖτο. Ἐμοῦ οὖν τρίτου ἐπιγεννηθέντος αὐτοῖς,
ἡ μήτηρ ὄνειρον ἑωράκει, ὡς ὁ πατὴρ ὑφηγεῖτο,
ὅτι ἐὰν μὴ τοὺς διδύμους υἱοὺς ἐξαυτῆς
παραλαδοῦσα, τῆς Ῥωμαίων ἁποδημήσῃ πόλεως
ἐπὶ ἔτη δέκα, πανολεθρίῳ σὺν αὐτοῖς ἀποθανεῖται
θανάτῳ.

LXXVIL'O μὲν οὖν πατὴρ φιλότεκνος ὧν, σύν τε
δούλοις καὶ δούλαις ἐφοδιάσας ἱκανῶς, καὶ εἰς πλοῖον
ἐνθέμενος τὰς ᾿Αθήνας ἅμα παιδευθησομένους
ἐξέπεμψεν: ἐμὲ δὲ μόνον εἰς παραμυθίαν ἔσχε παρ’
ἑαυτῷ, Καὶ ἐπὶ τούτῳ εὐχαριστῶ πολλὰ, ὅτι κἀμὲ ὁ
r1 3 μητρὶ τὴν Ῥωμαίων
ἐκβῆναι πόλιν. Τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου
ελθόντος, ὁ πατὴρ ἔπεμψεν εἰς ᾿Αθήνας χρήματα τοῖς
ξαυτοῦ, μαθεῖν ἅμα γλιχόμενος πῶς ἄρα διάγουσιν.

αὐτῆς

εἰς

ος μὴ κεκελεύκει ἅμα

τοίνον περι-

σὺν ἐφοδίοις: οἵ τινες τετάρτῳ ἐνιαυτῷ ἧκον ἀπαγ-
γέλλοντες, μήτε μου τὴν τεκοῦσαν, ἢ τοὺς ἀδελφοὺς
ὅλως ἑωρακέναι 6, μηδὲ ἄλλου τινὸς τῶν σὺν αὐτοῖς
ἀπεληλυθύτων κἂν ἔχνος εὑρηκέναι.

LXXVIIL Ὁ μὲν οὖν πατὴρ, ταῦτα ἀκούσας, καὶ

VARLE LECTIONES.
5! a], τῶν. δὲ a], λόγων. 33 al, ἀκούσαιμι, "5 Matth, xx, 28. 15 al. inser, αὐτοῦ. 9 al. inser, µητε μὴν αὐταῖς

᾿Αθήναις ἐπιδεδη μηκέναι.

528 CLEMENTINA. —

ὑπὸ πολλῆς λύπης ἔκθαμδος γενόμενος, καὶ οὐχ εἰδὼς
ποῦ ὁρμήσας γατὰ ζήτησιν ἐχείνων ἐξέλθοι, ἐμὲ πα-
ραλαθὼν, wol εἰς πόρτον 31 καταθὰς, πυχνότερον
ἐπυνθάνετο, ποῦ τις ἴδοι ἢ ἀκούσειεν ἐντὸς

ἐνιαυτῶν ἀπαντῆσαν νανάγιον. Καὶ ἄλλος ἀλλαχῆ ἔλε-
que Ὁ δὲ πάλιν ἀντεπυνθάνετο, εἰ ἑωράκασι σῶμα

σάρων

χοναικὰς μετὰ βρεφῶν ἐκθεθρασυένον τῇ γῇ. Πολλῶν
οὖν πολλὰ λεγόντων ἑωρακέναι πτώματα κατὰ διαφό-
ρους καιροὺς, ὁ πατὴρ ἀκούων ἐστέναζε. Πλὴν ὑπὸ
τῶν σπλάγχνων νενικημένος 38, ἀλόγιστα ἐπυνθάνετο,
τοσοῦτον θαλάσσης βυθὸν πειρώμενος ἐρευνᾶν' ὅμως
συγγνωστὸς ἦν, ὅτι διὰ τὴν πρὸς τοὺς ζητουμένους
στοργὴν, ἐλπίσιν ἐθουκολεῖτο χεναῖς, Καὶ δή ποτε ὑπὸ

φροντισταῖς καταλιπών µε καὶ ἐπιτρόποις, δωδέκατον
ἤδη γεγονότα ἔτος, αὐτὸς δακρύων εἰς πόρτον κατ
878 ζήτησιν ἐκείνων
ἐξέπλευσε" καὶ ἐξ ἐκείνου ui
µατα παρ αὐτοῦ ἐδεξάμην,
εἶναι ἢ πεθνη

εἰς πλοῖον ἐμθᾶς, εἰς £‏ ܐܗܡ

ὅσιν ὅλως ἐπίσταμαι, Ῥοπὴ δὲ μοι
πλείων πρὸς τοῦτο τῆς διανοίας, ὅτι τέθνηκέ που, ἢ
λύπης ἥττων γενόμενος, ἢ ναυαγίῳ
τούτου δὲ τεκµηρίῳ χρῶμαι, ὅτι ἐξ ἐκείνου ἤδη λοι-
πὸν εἰκοστὸν ἔτος ἐπνὶν, ἀφ᾽ οὔ ἔχνος οὐδὲν ἀληθείας
ἐμοὶ περὶ αὐτοῦ ἤκουσται.

LXXIX. Ταῦτα ἀκούων ὁ Πέτρος, ὑπὸ συμπαϑείας
ἐδάκρυε καὶ εὐθέως τοῖς συνοῦσι γνησίοις εἶπεν: ET
τις πέπονθεν εὐσεδὴς ἀνὴρ
εὐθέως ἂν τῷ τῆς θεοσεβείας

ὑπ ριπεσών"

οἵα ὁ τούτου πατὴρ,
λόγῳ, τῷ πονηρῷ ἐπέ-
ἥραφε τὴν αἰτίαν. Οὕτω καὶ τοῖς ταλαιπωροις uere
συμβαίνει πάαχειν, καὶ ἀγνοοῦμεν οἱ ἠεοσεδεῖς, Τὰς
λαιπώρους δὲ αὐτοὺς εὐλόγως εἴρηκα, ὅτι καὶ ἐνταῦθα

ΡΙΤΟΜΝΙ DE GESTIS S. PETRI.

526

À dolore obstupefactus, nesciensque quo eorum qua-
rendum causa tenderet, assumpto me, ac in por-
tum descendens, frequentius sciseitabatur, ubi
quispiam vidisset vel audiisset intra quatuor annos
nauíragium coniigisse. Atque varii vario in loco ac-
eidisse referebant. Ille autem iterum rogabat, num
vidissent corpus mulieris eum pueris in terram a
mari ejectum. Cumque multi se multa diversis tem-
poribus cadavera spectasse dicerent, pater audiens
ingemiscobat. Verum naturali affectu dovictus, pra-
ter rationem perconlabatur, qui tantum maris pro-
fundum scrutari conaretur: tamen venia dignus
erat, quod charitate eorum quos quirebat, spebus
lactabatur inanibus. Denique me sub magistris et
procuratoribus relinquens, jam duodecim annos na-
tum, ipse in portum flens descendit; navique
conscensa, ad illorum inquisitionem enavigavil:
atque ex eo tempore usque adhuc nec litteras ab eo
accopi, neo inter vivos, an inter mortuos sit prorsus
novi: eo tamen plus mens propendet ut existi-
men eum obiisse, vol trislilia superatum, vel nau-
fragio involutum: qua in re hoc. utor argumento,
quod jam ab eo tempore vigesimusannus sit, ex quo
nullum veritatis vestigium de eo accepi.

LXXXIX. Cum hzc audisset Petrus, commiseratio-
nis affectu lacrymas fudit, statimque ad familiares,
qui aderant, dixit: Si quis pie religioni deditus
vir, ea pertulisset, quae hujus pater ; continuo reli-
gioni et diabobo ascripsissel causam. Ita etiam mi-
seris gentilibus pati contingit; et ignoramus, qui
pilerga Deum sumus, Eo autem miseros merito

πλανῶνται, καὶ τῆς ἐκεῖθεν ἐλπίδος ἀποτυγχάνουσι" 0 appellavi; quia εἰ hic in errore versantur, et spo

τοῖς γὰρ ἐν θεοσεθείᾳ τὰ λυπηρὰ πάσχουσιν, ἔκτισις
αὐτὰ γίνεται τῶν παραπτωμάτων.

LXXX. Οὕτως εἰπόντος τοῦ Πέτρου, εἴς τις τῶν
ἐν ἡμῖν τολμήσας ἀντὶ πάντων παρεκάλεσεν αὐτὸν,
αὔριον ὀρθριαίτερον εἷς "Άραδον 30 τὴν γατέναντι

νῆσον ἐκπλεῦσαι, τριάκοντα οἴμα οὐδὲ ὅλους σταδίους
ἀπέχουσαν, ἐπὶ ἱστορίᾳ τῶν ἐκεῖσε ἀμπελίνων δύο
στύλων μέγιστα πάχη φερόντων, Ὁ γοῦν πειθήνιος
Πέτρος ἐπένευσεν, οὕτως εἰπών. Ἐπὰν τοῦ πλοίου
ἐκθῆτε, μὴ dua πάντες εἰσέρχησθε εἰς τὴν θεωρίαν
ὧν ἐποθυμεῖτε: οὐ γὰρ βούλομαι ὑμᾶς τὰς τῶν πο-

λιτῶν ὄψεις πρὸς ἑαυτοὺς ἐπιστρέφειν. Καὶ οὕτω
πλεύσαντες, μιᾶς ὥρας κατήχθημεν εἰς τὴν νῆσο

Ἐκθάντες δὲ τοῦ σκάφους εἰσήειμεν ἔνθα οἱ ἀμπέ-

λινοι στῦλοι σαν" ὁμῶς καὶ μετὰ τῶν στόλων,
λος μὲν ἄλλο τι τῶν Φειδίου ἔργων ἐθεώρει,
LXXXL Πέτρος δὲ μόνος οὐκ ἀναγκαῖον ἡγήσατο
ἐπὶ τὴν ἱστορίαν τῶν ἐκεῖ γενέσθαι" γυναικὶ δέ τινι
ἔξω πρὸ τῶν θυρῶν ναθεζομένῃ, xal τροφῆς χάριν
μεταιτούσῃ +, προσχὼν ἔφη" Γύναι, τί σοι τῶν οἷ-
χείων ἐλλείπει μελῶν, ὅτι τοσαύτην ὕδριν ἀγεδέξω,
λέγω δὴ τὸ προσαιτεῖν, καὶ μὴ μᾶλλον ταῖς ὑπὸ τοῦ

fatura excidunt. Quando enim viri religiosi afficiun-
tur incommodis, ea illis ad delictorum persolutio-
nem cedunt.

LXXX. Hune in modum locuto Petro, unus ex
nostris, audacia sumpta, pro omnibus rogavit eum,
ut postridie diluculo in Aradum oppositam insulam
(qua triginta, opinor, nec totis, stadiis distabat)
navigaremus, ad videndas ibiduas columnasviteas,
maximam molem continentes. Petrus ergo,qui erat
morigerus, annuit, ita dicens : Cum ex navi egressi
fueritis, ne una omnes procedatis ad spectationem.
corum quis cupitis: neque enim volo ut civium
oculos in vos convertatis, Atque. sic navigantes,
hora una in insulam delali sumus. Et descendentes

Ὁ ex scapha, eo progressi sumus ubi columnz vitece
erant: simulque eum columnis, alius quidem aliud
quodpiam ex Phidiz operibus spectabat.

LXXXI. Unus antem Petrus necesse non putavit
qui ibi erant invisere : sed animadvertensmulierem
quamdam extra pro foribus sedentern, et vietus
gratia mendicantem : Mulier, inquit, quonam mem-
brorum tuorum cares, quod tantam contumeliam
suscepisti, mendicandi, inquam, ac non potius ἃ

VARLE LECTIONES.

31 Εἰς πόρτον. Romanum nempe, ad ostia Tiberis. Vide ad num. viri. Cugn. 38 al. κεκινημένος, 9? 81. οὔτ᾽

ὡς, 4 al, ᾿Αντάραδον, 5t ἐπαιτούσῃ.
8 ܐ‎

521

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

528

Deo tibi concessis manibuslaborans, quotidianum ἃ Θεοῦ cot δεδωρηµέναις χερσὶν ἐργαζομένη, τὰς ἔφη

cibum ecomparas? Illa voro profundum ae vehe-
mentem gemitum trahens, respondit: utinam qui-
dem mihiessent manus, qua certe possentoperari :
nunc autem mihi solam manuum figuram servant,
ipseque emortue sunt. Ao Petrus interrogavit
Quz vero eausa fuit, ut tam grave malum susti-
neres ? At illa ad eum : Animi imbecillitas,nihilque
aliud. Si enim forti animo fuissem predita, erat
precipitium, aut pelagus; quare me dijiciens, po-
teram malis dolorem afferentibus finem imponere.

LXXXII. Tum Petrus infit : Quid enim ? putasne,
mulier, omnes sui interfectores, supplicio libera-
tum iri? an non potius animas eorum qui ita mo-
riontur, majori supplicio in inferis propter sui ho-
micidium afficiendas ? AL illa : Utinam, inquit, per-
suasum mihi esset, revera in inferis animas vivas
reperiri ; utique nihili reputans penas, mori elige-
rein, quo vel exiguo tempore intuerer mihi exop-
iatissimos. Ad hec Petrus: Et quidnam est quod
te excruciat ? Scire enim valde aveo. Ac me si cer-
tiorem feceris, tibi firma tradam documenta, quod
anima in inferis vivant; et pro precipitio vel pro-
fundo, tibi dabo medicamen, per quod a vita sine
dolore decedas.

LXXXIIL. Et mulier, quee sermonem non intelli-
geret, eumque duntaxat prout optabat arriperet,
ita disserere coepit : Genus quidem et patriam si libi
exponerem, non arbitrior me unquam posse persua-
dere : sed et quid ad le attinet id cognoscere ? nisi
tantum causam, ob quam dolore affecta, morsibus
manus meas mortuas reddidi. Attamen mea, quoad
audire potes, referam. Ego nobilissimis orta paren-
tibus, potentis eujusdam imperio, nupsi viro qui
erat illius propinquus : et duos geminos liberos sus-
tuli, tertiumque insuperedidi. Porro cum mariti mei
frater formam meam deperiret, et amore meo sum-
Topere captus esset, alque misera ego casto vivere
admodum cuperem, et neque vellem amatori con-
sentire, neque etiam viro meo amorem fratris erga
meexponere; cumquemecum repulassem, uL nec viri
ihorum contumelia afficerem,neo fratrem fratri red-
derem inimicum, et magoa familie probum infor-
rem ; statui, ab urbe cum geminis meis pueris ad
quoddam tempus abesse, donec impurus amor il-
lius qui mihi ad dedecus assentabatur, finem acci-
peret: at alterum filium, ut apud. patrem in sola-
tium maneret, relinquendum censui.

LXXXIV. Verum quo haec ita fierent, in animum
induxi, somnium fingere, quasi aliquis mibi noctu
aglitisset : ac dixisset : Confeslim una eum gemiais
iuis pueris, o mulier, Roma discede ad aliquod
tempus, donec tibi rursus indicavero ut redeas;
alioqui oum viro cunctisque tuis liberis derepente
peribis male. Simul autem ac somnium ementitum

D

μέρους πορίζῃ τροφάς ; Ἢ δὲ βύθιόν τι στενάξασα
ὃς, ἀπεκρίνατο: εἴθε γὰρ ἦσάν μοι χεῖ-
866 ὅλως δυνάμεναι" νῦν δὲ µοι σχῆμα
μόνον χειρῶν ἀποσώζουσι, vexpal καὶ αὖται τυγχά-
νούσαι, Καὶ ὁ Πέτρος, Τίς δὲ d αἰτία, ἤρετο, τοῦτό
σε τὸ χαλεπώτατον πεπονθέναι ¡ Ἢ δὲ πρὸς αὐτόν'
ψυχῆς ἀσθένεια, καὶ πλέον οὐδέν. El γὰρ ἀνδρεῖον
εἴχον φρόνημα, ἦν χρημνὸς, ἢ Bothe, ὅθεν ἐμαυτὴν
ἑΐψατα, τῶν ὀδυνώντων µε παύσχσῃαι ἠδυνάμην
χαχῶν,

ΠΧΧΧΊΙ. Καὶ ὁ Πέτρος ἔφη: Τί οὖν; οἴει, (ναι,
ὅτι πάντες οἱ ἀγειρουντες ἑαυτοὺς κολάσεως ἀπαλ-
λάσσονται, ἢ 3 μὴ τῇ χείρονι

λάσει ἐν ὅδου αἱ τῶν

οὕτως θνησχέντων Ψυχαὶ τῆς αὐτοχτονίας χάριν κο-
λάζονται; Ἢ δὲ, Εἴθε ἐπεπείσμην, ἔφη, ὅτι ὄντως
ἐν ἆδου 93 ψυχαὶ εὑρίσκονται ζῶσαι" καὶ ἠγάπων ἂν

παρ' οὐδὲν ** ρεμένη τὴν τιμωρίαν, ἀποθανεῖν, ὥστε
τοὺς ἐμοὶ περιποβήτους θεάσασθαι ܡ‎ κραχύ. Καὶ ὁ
Πέτρος πρὸς τι ὶ τὸ λυποῦν
Διψῶ γὰρ @ μαθεῖν. Καὶ εἴ με διδάξεις, πίστεις
παρέξω βεδαίας, ὅτι ἐν δου ζῶσιν αἱ ψυχαὶ, ܒ‎
ἀντὶ χρημνοῦ # βυθοῦ, ὀρέξω σοι φάρμακον, δι οὔ
τοῦ ζῇν ἀνωδύνως ἀπαλλαγήσῃ

LXXXIIL. Καὶ ἡ γονὴ τὸ ῥηθὲν οὐ συνεῖσα, ἡδέως
δὲ μόνον ἁρπάσασα τὸ λεχθὲν, λέγειν ἤρξατο οὕτως"
Γένος μὲν καὶ πατρίδα σοι διηγήτασθαι, οὐκ οἶμαί
ποτε πείσειν ἐμαυτὴν δυνηθῆναι" πλὴν ἀλλὰ καὶ σοὶ
ει τοῦτο μαθεῖν; ἢ μόνον τὴν αἰτίαν ἧς ἕνεκεν
0 ἐμὰς ἐνέκρωσα χεῖρας.
Ὅμως τὰ xav ἐμαυτὴν ὡς δυνατὸν ἀκοῦσαί σὲ 48
γήσομαι. "Es 5 ἐξ εὐγενῶν οὖσα, δυνατοῦ τινὸς
προσταγῇ, ἀνδοὶ πρὸς γένους αὐτῷ τυγχάνοντι ἐγε-
νόμην γυνή καὶ διδύμους υἱοὺς ἔχουσα, καὶ τρίτον
ἐπὶ τούτοις υἱὸν ἔσχον, Ὁ δὲ τοῦ ἐμοῦ ἀνδρὸς ἀδελφὸς
ἐπιμανείς μου τῇ ὄψει, καὶ τῷ ἐμῷ ἔρωτι κατ᾽ ἄκρας
ἁλοὺς, καὶ τι
φιλρύσης, καὶ μήτε συνθέσθαι τῷ ἐραστῇ βουλομέ-
vns, μήτε δὲ τῷ ἐι ἀναθέσθαι τὸν ἐπ᾿
ἐμοὶ τοῦ ἀδελφοῦ ἔρωτα, πρέπον εἶναι λογισαμὲ.
ς ἂν μήτε τὴν τοῦ ἀνδρὸς κοίτην ὑδρίσω, μήτ

ἢ, δήγµασι τὰς
ὡς

υ πά

σωφρονεῖν σφόδρα τῆς ταλαιπώρου

ᾧ ἀνδρὶ πάλ

τῷ
ἀδελφῷ τὸν ἀδελφὸν ἐκπολεμώσω, καὶ τῷ ἐκείνου
γένει μεγάλῳ ὄντι ὀνειδισμὸν ἐπαγάγω, τὴν πόλιν
ἐλογισάμην μετὰ τῶν ἐμῶν διδύμων παίδων ἐπὶ χρό-
γον τινὰ χαταλιπεῖν, ἕως καὶ ὁ μιαρὸς ἔρως παύσε-
ται " τοῦ πρὸς ὕθριν µε κολακεύσαντος "1 τὸν μὲν

τοι ἕτερον υἱὸν παρὰ τῷ πατρὶ μεῖναι εἰς παραμυ-
ϑίαν ἔγνων καταλιπεῖν.

LXXXIV. πλὴν ἵνα ταῦτα οὕτω γένηται, ἐπενόησα
καὶ ὄνειρον πλάσασθαι, ὡς δή τινος νύκτωρ ἐπιστάν-
τος μοι καὶ εἰπόντος" Ἐξαυτῆς ἅμα τοῖς διδύμοις

τέκνοις, ὦ γύναι, ἐπὶ χρόνον τινὰ μέχρις ὅτε

σου

μηνύσω σοι πάλιν ἐπανελθεῖν, ἐκθηθι τὴν Ῥωμαίων"

ἐπεὶ ἅμα ἀνδρὶ καὶ πᾶσί σου τοῖς τέκνοις, ἐκ τοῦ
αἰφνιδίου κακῶς τελευτήσεις. "Apa δὲ τῷ τὸν ὄνειρόν

VARLE LECTIONES.
9? a], deest in al, ^° al. $81. '' οὐδενός, 55 81. τοῦ, 46 al, παύσηται, 97 al. κολακεύοντος,

529 CLEMENTINA, — EPITOM

με ψεύτασθαι 18 πρὸς τὸν ἄνδρα, αὐτὸς περί φούος A viro 8

γενόμενος, τούς τε δύο υἱοὺς, δούλους τε καὶ παιδί-

σκας, ܐܘ‎ ρήματα συχνὰ ἐν πλοίῳ ἐνθέμενος, εἰς
Αθήνας ἐξέπεμψεν, ἔντι
δεῦσαί µε, Μέχρις ἂν, φησὶ, τῷ χρηματίσαντι δόξῃ
ἐπανιέναι σε, Καὶ δὴ σὺν ἅμα τίανοις ἡ τάλαινα

ἄμενος τοὺς υἱοὺς ἐχπαι-

ς εἲς τούτους ἀποῤῥι-

ue, ὑπὸ ἀνέμων ἀταξί

φεῖσα τοὺς τόπους, νυχτὸς τῆς νηὸς διαλυθείσης,
ναυαγίῳ περιεπέσομεν. Πάντων δὲ θανόντων, ἡ 98
χὴς ἐγὼ μόνη ὑπὸ σφοδροῦ κύματος ὀιπιαθεῖσα, ἐπὶ
πέτρας Milone ἐφ’ ἧς θεῖσα ἐλπίδι τοῦ τὰ
πέχνα µε ζῶντα εὑρεῖν, εἰς τὸν βυθὸν ἐμαυτὴν οὐκ
ἔῤῥιψα τότε, ὅτε καὶ τὴν ψυχὴν εἶχον τοῖς τῆς λύπης
χύμασιν ἤδη μεμεθυσμένην, καὶ πρᾶξαι τοῦτο εὐπε-
τῶς ἠδυνάμην.

LXXXV. Πλὴν ἐπειδ exo μεγάλα βοῶσα,
καὶ γοερὰ κωχύουσα περιεθλεπόμην, ζητοῦσα τῶν
ἐμῶν ταλαιπώρων βρεφῶν τὰ νεκρὰ σώματα, Ἐλεή-
ἴδόντες,
τὰ ἐμὴ

σαντες οὖν µε οἱ ἐπιχώριοι, καὶ γυμνὴν
ἐνέδυσαν. βυθὸν dv

τέκνα ζητοῦντες. Ἐπεὶ δὲ μὴ εὔρισχον, παραμυϑίας

ὄνων ,

Εἶτα καὶ τὸν
χάριν τινὲς τῶν φιληξένων γυναικῶν προσελβοῦσαι,
διηγοῦντο ἑκάστη τὰ ἑαυτῆς κακὰ, ἵνα τῇ τῶν ὁμοίων
συμφορᾷ, παραμυθίας μέρος ἐν τοῖς ἐμοῖς
ὃ δή µε καὶ μᾶλλον ἐλύπει, καὶ τὴν ψυχὴν ἐπὶ
κατήσθιε, Ίων καὶ ἄλλων d
ράς. Καὶ δὴ καὶ εἰς ξενίαν πολλῶν με ἄγειν ἄξιου-
σῶν, μία τις τῶν ἐνταῦθα πενιχρὰ, πολλὰ βιασαµένη,
εἰς τὸ ἑαυτῆς ἐλθεῖν ἀνέπεισε καταγώγιον, Θάρσει,
λέγουσα: καὶ γὰρ ὁ ἐμὸς ἀνὴρ, ναύτης δὲ οὗτος ἦν,
καὶ ἐξ
ἐγώ

κούουσαν

κῶν,

συμφο -

κατὰ θάλασσαν τέθνηκε πάνυ νεώτερος ὤν'

ἐκείνου πολλῶν µε ἀξιούντων εἰς γάμον 0.06

χηρεύειν εἰλόμην, τὸν ἐμὸν ἄνδρα ποθοῦσα" ἔσται δὲ
κοινὰ ἡμῖν, ἃ διὰ χειρῶν ἀμφότεραι πορίζειν 8998
μεθα. Καὶ ταῦτα μὲν ἐκεί

ην

ΤΧΧΧΥΙ. Ἐγὼ δὲ, ἵνα μή σοι μηκύνω τοὺς ὑπὲρ τού-
του λόγους,συνῴχησα ταύτῃ διὰ τὴν φιλανδρίαν Οὐ πολὺ
τὸ ἐν μέσῳ, καὶ τῆς ταλαιπώρου μὲν αἱ χεῖρες ἐμοῦ
ὑπὸ τῶν δηγμάτων παρείθησαν, καὶ ἡ ὑποδεξαμένη
µε αὕτη γυνὴ ὑπὸ πάθους τινὸς ὅλη συν
δὸν ἀκίνητος ἐπ à

ow, σχε-

τῆς οἰκίας ἔῤῥιπται. Ἐπεὶ οὖν ὁ
τῶν πάλαι γυν ἤδη παρήκµασεν, ἐγὼ δὲ
lh καν οἶκον, ἀμφότεραι συμφοραῖς ἐπίσης
χρήμεθα, καθέξομχαι νῦν, ὡς ὁρᾷς, ἐνταῦθα προσαι-
τοῦσα, καὶ ὧν ἂν εὐπορήσω, κοινὰ ποιουμένη xxi τῇ
συνταλαιπώρῳ, Καὶ τὰ μὲν ἐμὰ τοῦτον ἔχει τὸν τρό-
πον, Λοιπὸν 9 σὺ μὴ χωλύσῃς τὴν ὑπόσχεσιν πλη-

κῶν ἔλεος

pe

ρῶσαι τοῦ δοῦναι τὸ φάρμακον, ὅπως καὶ τῇ συν-
ܕܡܐܘ‎ θανεῖν ἐπιθυμούσῃ, τοῦ δοθέντος χοινωνήσω,
αὐτή τε μετασχοῦσα, τῆς ζωῆς ταύτης θᾶττον ἀπαλ-

λαγῶ.

LXXXVIL Ταῦτα τῆς γυναικὸς εἰπούσης, ὁ Πέτρος

ὅ80

"rüvi, timore magno eommotus, me et duos
filios, servosque et ancillas, atque multam pecuniam
in navem imponens, Athenas misit, jussitque ut
nalorum eruditioni vaearem. Quoad, inquit, visio-
nis auctori placuerit redire te. Itaque ego misera,
una eum liberis navigo, ct ventoram vi projieior in
hec loca, tavique noctu. dissoluta, in naufragium
incidimus. Mortuis autem omnibus, una ego infe-
lix, magnis jaetata fluctibus, in saxum ejecta sum :
in quo sedens, quia me natos vivos reperturam
sperabam, in pelagus me non dejeci tum, cum et
animum habebam 'doloris fluctibus jam ebrium,
e hoc facere facile poteram,

DE GESTIS S. PETRI.

LXXXV. Verum ubi illuxit, plurimum elamans
et miserabiliter ejulana, cireumspiciebam, quarens
infelicium liberorum meorum cadavera. Igitur mi-
sericordia ducti regionis illius homines, e£ nudam
intuiti, induerunt. Ac deinde maris profundum
serutati sunt, qu&rentes natos meos. Et quia non
inveniebant, nonnulla hospitales mulieres conso-
landi mei gralia accesserunt, et sua singule mala
enarrabant, ut similium calamitate partem conso-
lationis in meis adversitalibus manciscerer : quod
certe me magis torquebat, animumque plus lacera-
bat, dun aliarum mulierum calamitates nudirem.
Crierum cum mulie me hospitio recipere cupe-
reni, quedam ejus loci puuporculn, multa vi adhi-
bita persuasit ut ad suum dornieilium pergerem :
Confide, dicens, etenim vir meus erat ipse nauta,
in mari admodum juvenis obiit, atque ab eo tem-
pore, licet multi rogarint me ut nuptias contrahe-
rem, ego viri mei desiderio, agere in viduitate ma
lui : erunt aulem inter nos communia, quecunque
manibus ambe poterimus comparare. Atque ipsa
hactenus.

LXXXVIL. Ego vero ; Ne tibi sermonem de his in
longum protraham, cum ea habitavi, propter amo-
rem quo maritum prosequebatur. Nec multum
tempus intermedium fuit, quando et mex manus,
infelieis mulieris, morsibus debilitate sunt, et ea.
mulier qua me susceperat, morbo quodam tota oc-
cupata, fere immobilis domi jacuit. Quoniam ergo
misericordia mulierum, quie olim commiseresce-
bant, jam vigorem amisit, ac ego, et illa clausa do-
mi,amba miseriis ex equo utimur ; nune, ut vides
hic sedeo stipem petens, et que mihi suppeditan-
iur, communia facio cum illa paritor misera. Ac
mec quidem res hoc modo se habent. Superest, ut
te non inhibeas in complendo eo quod promisisti,
daturum te pharmacum ; quo eteum contubernali,
mortem optanie, quod dederis communicem, ot
ego sumens, hac vila citius liberer.

LXXXVIIL. lliec. dicente rnuliere, Petrus cogita-

VARLE LECTIONES

38 a], διαψεύσασθαι, 33 al. inser. οὖν.

531

tionibus stare suspensus videbatur. Ego vero su-
perveniens, et magistrum cum muliere colloquen-
tem ita nactus : Jamdudum, inquam, oberrans
quarebam te; et nune quid faciendum est? Potrus
aulem imperavit, ut precederem, ac in navi ex-
spectarem. Jit quia non licebat contradicere ei qui
ita praeceperat, quod fuerat jussum feci. At Petrus,
ut ipse mihi cuncta postea exposuit, suspicione
exigua in pectore pulsatus, interrogabat mulierem,
dicens : Refer mihi, ferina, genus ot civitatem, at-
que etiam liberorum nomina, statimque medica-
mentum tibi tradam. Illa vero, qua» cogeretur, ac
nollet quider: dicere, et tamen pharmaeum accipere
cuperet, id commenta est, ul pro aliis diceret alia,
simulque se Ephesiam esse pronuntiavit, virum Si-
culum ; similiter quoque trium. puerorum nomina
commutavit. Tum Petrus, arbitratus eam verum
dicere : Heu, mulier, inquit, existimabam me ma-
gnam leetitiam hodierno die allaturum, suspicatus te
quamdam esse, cujus res audivi, et probe novi.
At illa adjuravit eum, dicens : Oro te, refer mihi,
quo sciam, utrum inter mulieres sit alia quzspiam
me infelicior,

LXXXVIII. Et Petrus, mentiri nesciens, et alio-
qui misericordia erga illam adductus, quod verum
erat ccpit dicere : Est mihi quidam juvenis, 0 mu-
lier, sermonum ad cultum Dei spectantium eupidus,
et civis Romanus, qui mihi narravit quo modo,
cum haberet patrem, ac duos fratres geminos, ne-
minem eorum videret. Nam mater, quemadmodum,
inquit, mihi commemorabat pater, visio insomnio,
ex urbe Roma ad quoddam tompus una cum gerni-
nis suis natis exivit, ne misera morte decederet;
atque cum illis egressa, nunc non invenitur : ejus
autem vir, pater vero meus, is quoque ad quaren-
dam eam digressus, nec ipse inveniri potest.

LXXXIX. la cum Peirus dixisset, mulier, qua
ad ea animum applicuerat, stupore exanimata est.
Petrus autem, ut. expergisceretur ipsam hortatus,
quidnam esset quod pateretur interrogavit. At illa,
quasi ex ebrielate se recolligens, cum 08 frieuis-
sei: Et ubi est, inquit, ubi memoratus juvenis?
Totelligens autern rem Petrus : Tu mihi dic prius,
inquit: aliler enim eum videre nom poteris, Illa
vero festinans, ait; Ego sum adolescentis mater,
et nomen illi est Clemens. Quo Petrus audito : 8
ipse est, inquit, is ipseest; atque is erat, qui paulo
ante accessit, δὲ meeum loeutus est, quemque in
navi exspectare jussi. Tum illa ad Petri genua pro-
cidens, rogabat ut ad navem properaret. Εἰ Petrus :
Si mihi, inquit, servas pacta, hoc quoque agam
Illa autem respondit: Omnia facium ; tantuin mihi
filium unigenitum ostende : per eum quippe videre
mihi videboretduos meos qui hie mortui sunt na-
tos. Ac Petrus : Sed cum videbis eum, quieta ma-
ne, donec ex insula egressi faerimus,

S. CLEMENTIS 1 ROM.

532

Ἐγὼ δὲ ἐπισιὰς

PONT. OPERA DUBIA.
Α. rogis ἵπτασθαι ܬܐ‎
καὶ τὸν διδάσκαλον τῇ uvas
καταλοδών, "Ex πολλοῦ σε περιερχόμενος, ἔφην, ἑζή-

χοινολογούμενον οὕτω

πουν" καὶ τὰ νῦν, τί ποιητέον ¡ Ὁ δὲ Πέτρος προσέ-
παξέ μοι προαγαγόντι μένειν ἐπὶ τοῦ πλοίου. Καὶ

ἐπειδὴ ἀντειπεῖν οὐκ ἦν οὕτω κελεύσαντι, τὸ προσ-
ταχθὲν ἐποίουν. Ὁ δὲ Πέτρος μικρᾷ τινι ὑποψίᾳ,
ὡς αὐτός µοι πάντα ὕστερον διεγήσατο, παλλόμενος
καρδίαν, ἐπυνθάνετο τῆς γυναικὸς λέγων: E!

τὴν

μοι, γύναι, τὸ γένος καὶ τὴν πόλιν, καὶ τῶν τέχνω
δὴ τὰ ὀνόματα, καὶ παραχρῆμα δίδωμί σοι 9 c

1 ματα, pax pt ܐ‎ :
µακον. Ἡ δὲ βιαζομένη μὲν, καὶ εἰπεῖν οὐκ ἐθέλου-
σα, τὸ φάρμακον δὲ ὅμως ἐφιεμένη λαθεῖν, ἐσοφίσατο
ἀντὶ ἄλλων εἰπεῖν ἕτερα, καὶ ὁμῶς αὐτὴν μὲν Ἐφε-
σίαν εἶναι ἔφησε, τὸν ἂνδρα δὲ Σικελὸν, ὁσαύτως δὲ

καὶ τῶν τριῶν παίδων d τὰ ὀνόματα. Καὶ ὁ
Πέτρος οἷηθεὶς αὐτὴν ἀληθεύειν, Οἴμοι, γύναι, φησὶν,
ἐνόμιζον μεγάλην τινὰ χαρὰν τῇ σήμερον ἄγειν ἡμέρᾳ,
ὑπολαδών σέ τινα εἶναι, ἧς τὰ πράγματα ἀκούσας
ἀκριδῶς ἐπίσταμαι, Ἢ δὲ ἐξώρκισε λέγουσα" Δέομαί
σου, εἰπέ μοι, ἵνα εἰδῶ εἰ ἔστι τις ἐν γυναιξὶν ἄλλη
ἀηλιωτέρα ἐμοῦ.

ܡ

LXXXVIII. Καὶ ὁ Πέτρος ψεύδεσθαι οὐκ εἰδὼς, και
ἄλλως ὑπὸ ἐλέους τοῦ πρὸς αὐτὴν ἑλκόμενος, τὸ ἀληθὲς
λέγειν ἤρξατο" Ἐμοί τις ἐστὶ νεανίας, ὧν γύναι, τῶν ὃν
τῆς θεοσεδείας ὀρεγόμενος λόγων δ΄, Ῥωμαίων ὑπάρ-
χων πολίτης, ὅστις μοι διηγεῖται, πῶς "5 πατέρα τε ἔχων
καὶ ἀδελφοὺς δύο διδύμους, οὐδένα τούτων ὁρᾷ, "Hc
εἴτό pon, ὄνειρον
ἰδοῦσα, τῆς Ῥωμαίω πόλεως ἐπὶ χρόνον τινὰ ἐξῇει
μετὰ τῶν διδύμων αὐτῆς τέκνων, ἵνα μὴ καχῷ τελευ-

γὰρ μήτηρ, ὡς ὁ πατὴρ, φησὶ, 1

τήσῃ θανάτῳ, καὶ σὺν αὐτοῖς ἐχβᾶσα νῦν οὐχ εὑρί-
σχεται ὁ δὲ ταύτης μὲν ἀνὴρ, αὐτοῦ δὲ πατὴρ, καὶ
αὐτὸς εἰς ἐπιζήτησιν αὐτῆς ἐκδὰς, οὐδὲ οὗτος ὃ εὖ-
ρίσκεταί.

LXXXIX. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος, ἐπιστήσασα
τὸν νοῦν αὐτοῖς δὲ, ὑπὸ ἐκπλήξεως ἀπέψνξεν ἡ γονή. Ὁ
δὲ Πέτρος νήφειν αὐτὴν παρακελευσάμενος, Τί ποτέ
ἔστιν ὃ πάσχεις, διεπυνθάνετο, Ἡ. δὲ, ὥσπερ ἐκ μέθης
ἀνενεγκοῦσα, wal τὸ πρόσωπον τρίψασα : Καὶ ποῦ
ἔστιν, ἔφη, ποῦ ὁ θρυλλούμενος νεανίας ; Συνεὶς δὲ
ὁ Πέτρος τὸ δρᾶμα, Εἰπὲ po: σὺ πρῶτον, ἔφη" ἅλ-
λως γὰρ ἰδεῖν τοῦτον οὐ δύνασαι: CH δὲ σπεύδουσα,
Ἐγὼ, φησὶν, ἡ τοῦ νεανίσκου μήτηρ εἰμὶ, καὶ Κλή-
µης αὐτῷ ὄνομα. Καὶ ὁ Πέτρος ἀκούσας, Αὐτός ἔστιν ὅδ,
εἶπεν, αὐτός ἐστι" καὶ οὗτος ἦν ὁ πρὸ μιχροῦ προα-
ελθὼν καὶ λαλήσας μοι, ὃν
προσέταξα, Ἡ δὲ προσπεσοῦσα τῷ Πέτρῳ, ἠζίου
σπεύδειν ἐπὶ τὸ πλοῖον. Καὶ ὁ Πέτρος, Εἴ μοι τηρεῖς,
ἔφη, τὰς συνθήκας, καὶ τοῦτο ποιήσω. Ἡ δὲ, Πάντα
ποιῶ, φησὶ, μόνον μοι τὸ τέκνον τὸ μονογενὲς γνώρισον,
δόξω γὰρ ὃν αὐτοῦ καὶ τὰ δύο μου τὰ ἐνταῦθα τεθνη-
κότα τέχνα ὁρᾷν, Καὶ ὁ Πέτρος, ᾿Αλλ᾽ ὅταν αὐτὸν
χρις ἂν τῆς νήσου ἐκδῶμεν.

D

αἱ ἀναμένειν ἐν τῷ πλοίῳ

ἴδῃς, ἠσύχασον, μὲ

VARLE LECTIONES.

"al, τόν, 9t al. λόγον. gl. ὡς, 53 οὕτως, δὲ al, λαυτῆς et αὐτῆς. δ al. ποῦ ἐστίν. V deest in al.

533

ΧΟ. Λαδόμενος οὖν τῆς χειρὸς αὐτῆς ὁ Πέτρος,
ἥγεν ἐπὶ τὸ πλοῖον. Ἐγὼ δὲ ἰδὼν χειραγωγοῦντα γυ-
ναῖκα, ἐγέλασα, Καὶ προσελθὼν, εἰς τιμὴν αὐτοῦ,
ἀντ᾽ αὐτοῦ χειραγωγεῖν αὐτὴν ἐπειρώμην. Καὶ ἅμα
τῷ ἁψασθαί µε τῆς γειρὸς αὐτῆς, ὀλολόξασα ὡς μή-
τὴρ μέγα, καὶ ἴσα, σφόδρα κατεφίλει µε
τὸν αὐτῆς υἱόν, Ἐγὼ δὲ τὸ πρᾶγμα ὅπερ ἦν ἀγνοῶν,
ὡς μαινομένην ἀπεσειόμην. Αἰδούμενος δὲ καὶ τὸν
Πέτρον, πικρίάς ἐπληρούμην.

ΧΟΙ. Ὁ δὲ Πέτρος, "Ez, φησὶν, ὦ Κλήμη, Τί γὰρ
καὶ ποιεῖς, οὕτω τήν σε τεκοῦσαν ἀποσειόμενος ;

δὲ τοῦτο ἀκούσας, περίδαχρυς γενόμενος, καὶ x
πεσούσῃ τῇ τεκούσῃ προσπεσὼν, κατεφίλουν. Καὶ
γὰρ ἅμα τῷ ῥηθῆναί μοι τοῦτο, ἀμυδρῶς πως τὸ εἷ-
Bos ἀνεχαλούμην. Πολλοὶ μὲν οὖν ὄγλοι συνέτρεχον

ἱστορῆσαι τὸ θαῦμα, καὶ πᾶσιν αὐτοῖς διὰ στόματος
ἦν, ὅπως ἀνὴρ οὕτως ἀξιόλογος, τὴ
ναῖκα, μητέρα ἑαυτοῦ ἀνεγνώρισεν, Βουλομένοις οὖν
ἡμῖν σὺν τῇ μητρὶ τῆς νήσου ἐκθαίνευ, ἡ μήτηρ,
Ὦ τέκνον μου ποθεινὸν, εἶπεν, εὔλογόν ἐστι συντά-
ξασθαι xal τῇ ὑποδεξαμένῃ V γυναιχὶ, ἥτις πενιχρὰ
οὔσα, καὶ ὅλη παρειμένη, ἐπὶ τῆς οἰκίας ἔῤῥιπται, Καὶ
ὁ Πέτρος ἀκούσας ἐθαύμασε, καὶ 9 πάντες οἱ περιε-
στηκότες @ ὄχλοι τὸ τῆς γυναικὸς φρόνημα 9. Καὶ
εὐθέως ἐκέλευσέ τισι πορευθῆναι, καὶ τὴν γυναῖκα
ἐπὶ κλίνης κομίσαι, ἧς ἐναχθείσης 51, τεθῆναι μὲν
ἐπιτάττει τὴν κλίνην" αὐτὸς δὲ ὑπὸ ταῖς πάντων
ἀκοαῖς, Εἰ ἀληθείας κΏρυξ ἐγὼ, ἔφη, ἐγερθήτω ἐξ-
ἧς ὁγιῆς, εἰς τὴ
νῶσιν ὅτι εἴς ܗ‎

« προσαῖτιν γ0-

ἵνα

αυτ τῶν παρεστώτων πί

ὃς ὁ τὸν κόσμον ποιήσας. Ὁ

μὲν οὖν ταῦτα εἴπε' καὶ ἡ γονὴ 5
στᾶσα τῆς κλίνης, τῷ Πέτρῳ προ.
τὴν συνήθη καὶ φίλην καταριλήσασα
em τοῦτο, Ἡ δὲ ὅλον αὐτῇ τὸ πρᾶγμα τοῦ ἀναγνω-
ρισμοῦ διηγήσατο, καὶ οἱ ἀχούσαντες κατεπλάγησαν.
Τότε ἡ μήτηρ τὴν ξενοδόχον ἰαθεῖσαν παραδόξως
ἰδοῦσα, παρεκάλει καὶ αὐτὴ θεραπείας τυχεῖν. Ὁ
Πέτρος δὲ τὴν χεῖρα ἔπι

οὺς 9* δγιτὴς ܗܘܗ‎
εσε’ εἶτα καὶ

νθάνετο τί

,xul αὐτὴν ἐθεράπευ-
σεν,

ΧΟΠ. Εἶθ᾽ οὕτως περὶ εὐσεθ
τῷ τέλει δὲ καὶ προσθείς" Ὡς εἴ
μαθεῖν ἀκριθῶς, εἰς ᾿Αντιόχειαν

τις βούλεται ταῦτα
ἀφικόμενος, ὅπου

πλείους ἡμέρας ἔκρινα παραμένειν "5, ἐκεῖ ταῦτα val
ανθανέτω, Et γὰρ ἐμπορίας ἕνεκεν ἢ στρατείας,
μ γὰρ ἔμπορ ἢ στρατείας,

οἰκίας δὲ καταλιμπάνειν οἴδατε, χαὶ εἰς μακροὺς d
ναι πόνους ®, αἰωνίας δὲ χάριν ζωῆς, οὐδὲ τριῶν
ἡμερῶν ὁδὸν οἴχεσθαι προθυμήσεσθε 96; Οὕτως εἰπὸ

τῶν λόγων κατέπαυσε. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐγὼ
σθείσῃ γυναικὶ ἐπὶ παντὸς τοῦ ὄχλου χιλίας ὃ
εἰς τροφὰς δως

en

σάμενος, εἶτα καὶ mapa

τὴν ἀγαθῷ τινὶ ἀνδρὶ πρώτῳ >

πόλεως ὄντι, φύσει
ἄττειν 7 D

one, p
ποτε τὴν

ἄλλαις πολλαῖς ἀργύρια διαν
μητέρα παραμυθησαμέναις' εὐχαριστήσας τῷ Κυρίῳ,

ipae ταῖ

CLEMENTINA. — EPITOME DE

GESTIS 5. PETRI. 834

XC. Tenens ergo illius manum Petrus, eam ad
navigium duxit. Quem ego videns manu deducere
mulierem, risi : et accedens, in honorem illius, pro
ipso manu ducere eam volui. Et simul atque tetigi
manum ipsius, magno tanquam mater clamore
edito, meque complexa, vehementer me fium
suum deosculata est.Ego autem,ignorans quidnam
rei eeset,tanquam insanientem repellebam ; simul-
que reveritus Petrum, plenus oram amaritudine.

ΧΟΙ. Tum Petrus : Sine, inquit, o Clemens. Quid
enim agis, ita repellens eam] qum te peperit? Id
cum ego audissem, multum laerymans, et matri
quis se dejecerat accidens, osculabar. Nam statim.
ac id mihi dictum fuit,subobscure formam genitri-
cis recolebam. Magna ergo hominnm multitudo
concurrit ad videndum miraculum; iisque omnibus
in ore erat,quo modo adeo memorabilis vir mulie-
rem mendicam suam matrem recognovisset. Porro
cupienlibus nobis ex insula cum matre exire, dixit
mater: Fili mi optatissime, squum est, ut vale-
dicam mulieri quz me susocopit,quzque pauper et
tota paralytica, domi jacet. Quod audiens Petrus,
cum ingenti que aderat multiludiae,admiratus est
mulieris prudentiam; stalim que nonnullis precepit,
ut irent, et mulíerem in lectulo portarent. Qua il-
lata, jussit quidem poni leetum; ipse vero cun-
ctis audientibus : Si, inquit, veritatis sum. prao,
surgat continuo sana, ad fidem eorum qui astant,
ut cognoscant unum esse Deum opificem mundi.
Atque hac quidem ille dixit, confestimque mulier
ex leeto surrexit sana, ot procidit ad pedes Detri,
ac postea familiarem et amicam deoseulata,scisci-
tabatur quidnam hoc esset.Illa vero totum οἱ nego-
tium reeognitionis ,exposuit ; et cunocli qui audie-
runt obstupefaeti sunt. Tune mater, hospitem mi-
rabiliter sanatam cernens,rogavit,ipsa quoque mo-
delam acciperet.Petrus auteni, manu imposita, ip-
sam etiam curavit.

LY

XUIL Et postea de pietate disseruit, atque in
fine addidit : Si quis hac vult diligenter cognosce-
re, Antiochiam veniat, ubi complures dies manere
statui, et ibi discal ea. Si enim negotiationis causa
vel militie, relinquere domos soletis, ct ad longos
labores proficisci, an non 61611 vite gratia, vel
trium dierum iter aggredi in animum inducetis?Ita.

D iocutus, sermoni finem. imposuit. Deinde autem
ego, postquam mulieri qua curata fuerat, coram
omni populo,mille drachmas ad vietum dedi;insu-
perque bono euidam viro, oivitatis primario, qui
sponte id cum gaudio facere proposuit, commen-
davi eam : et preterea aliis etiam multisque ma-
iri quondam solatium prebuerant, pecuniam dis-
tribui : graliis Deo actis, Antaradum, cum matre,

VARLE LEGCTIONES.

"ral inser. µε. 9 al. ἀλλὰ καὶ, 99 al. περιεστωτες. 995 al. ἀγαθὸν φρόνημα. δ' al.

5? doesb in al. 9 al. περιμένειν. δὲ

σισθαι, 9 8], τούτῳ.

al. πατρίδας.

ἐνεχρείσης.

μὲ al τόπους. δὺ al. προθυμηθήσεσθε et πρ,

535

Petro, ceterisque sodalibus enavigati ; atque ita. ad
hospitium processimus.

ΧΟΠΠ, ** Cum autem una essemus et sumpsisse-
inus cibum, restarelque adhue aliquid temporis,
ego dixi Petro: Humanitatis opus,domino mi Petre,
exercuit mater mea, qua hospit:e mulieris recor-
data faerit. Respondit Petrus : [tano, o Clemens,
vere existimas humanitatis opus factum a genitrice
tua, quando ei qu» ipsam ex naufragio recoperat
gratias retulit ; an ut matri gralificareris, hoc
dixisti? Si enim non ut rem gratam faceres, sed
ut veritatem loqueroris effatus es, videris mihi igno-
rare quenam sit magnitudo humanitatis, quie est
amor in quemlibet, quatenus hominem, ei absque
ullo naturali affectu. Sed nec hospes que matrem
tuam ex naufragio suscepit, humana a me dicetur.
Misericordia enim compressa, impulsa est ad bene
faciendum mulieri naufrsgium passo natos lugenti,
peregrina, nude, destituti, multumque calamitates
suas lamentanti. [n tanlis ergo adversitatibus ver-
santem, quis videns, non, etiam ex impüs,misera-
tus fuisset? Quare nequaquam: humanitatis opus,
nec mulier hospita erga eam peregisse videtur;
8ed ad beneficium mota fuisse misericordia ex plu-
rimis anversis orla. Etenim parens tua, facultati-
bus abundans, et hospitam remunerata, non hu-
manitatis, verum arnoris opus effecit.Multa autem
intercedit, ifferontiaamorem interet humanitatem :
quia amor quidem ex remuneratione est ; humani-
tas veroabsque ulla naturali propensione horuinem
omnem, quatenus homo esl, diligit, ac beneficiis
afficit. Itaque si ea hospes qu miserta est, etiam
hostes male de ea meritos miserata, beneficio afli-
ceret, humana esset; siu ve propter quid amica est
vel inimica ; hae amica,alieojus rei quie causa sit,
amica est vel inimica, non autem hominis.

XClV. Et ego respondi : Non. ergo tibi videtur
esse humana, saltem hospes, que in peregrinam
quam non noverat, beneficium contuli? Tum Pe-
trus: Eam quidem misericordem appellare novi,
humanam autem non audeo dicere, quandoquidem
nec matrem amantem liberorum : quippe que a
partus doloribus et ab educatione ad. diligendum
compulsa sit.Quemadmodum enim qui eupidinein-
flammatur, ἃ consnetudine mulcetur; et qui amo-
re prosequitur, a remuneratione : ila el qui mise-
retur, a calamitate. Attamen misericors humano
vicinus est : quoniam absque ullo questu 80 mu-
nere, ad prestandum beneficium fertur ; sed non-
dum humanus est. Et ego dixi: Ob quas igitur
actiones humanus quis esse potest ? Respondit Po-
trus : Quia video te cupidum audiendi, quodnam
sit humanitatis officium, non pigebit dicere. Hu-
manus ille est, qui etiam erga inimicos placide ac

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

536

A διέπλευσα εἰς ᾽Αγτάραδον ἅμα τῇ μητρὶ καὶ Πέτρῳ
καὶ τοῖς λοιποῖς ἑταίροις" καὶ οὕτως εἰς ξενίαν ὦρ-
μησαμεν.

XOIIL Γενομένων δὲ ἡμῶν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, καὶ vpo-
φῆς μεταλαδόντων, τεινομένης ἔτι τῆς ὥρας, ἔφην
ἐγὼ τῷ Πέτρῳ" Φιλανθρωπίας ἔργον, κύριξ μου Πέ-
τρε, ἡ ἐμὴ πεποίηκε μήτηρ, τῆς ξενοδόχου ὑπομνη-
σθεῖσα γυναικός. Καὶ "Apá

χε, ὦ Κλήμη, ἀληθῶς νενόμικας φιλανθρωπίας ἔρ-

qov πεποιηκέναι τήν σε τεκοῦσαν, καθ᾽ ὃ ὁ τὴν ὑπὸ
ναυαγίου αὐτὴν ὑποδεξαμένην ἠμείψατο: ἢ ὡς μη-
τρὶ χαριζόμενος τοῦτο εἴρηκας ; Εἰ δὲ μὴ χαριζόμε-
νος, ἀλλ᾽ ὡς ἀληθεύων ἔφης, ἔοικάς μοι ἀγνοεῖν τί
ποτέ ἐστι φιλανθρωπίας μέγεθος, ἤ τις ἐστὶν ἄνευ
τοῦ φυσικῶς πείθοντος ἡ πρὸς οἷον δή ποτε στοργὴ,
καθ’ ὃ ἄνθρωπός ΑΛΑ) οὐδὲ ἡ ξενοδόχος ἡ ὑπὸ

o» τὴν Τὸ τεκοῦσαν ὑποδεξαμένη, φιλάνθρω-

πος ἂν T! παρ᾽ ἐμοὶ 7t λέγοιτο. Ὑπὸ γὰρ ἐλέους xo-

λασθεῖσα ἐπέπειστο 18. γενέσθαι γυναικὸς ϑὐεργέτις,

ναυαγίῳ περιπεσούσης, τέχνα πενθούσης, ξένης, u-

μνῆς, μεμονωμένης, καὶ σφόδρα ἐπὶ ταῖς συμφοραῖς

ὀλοφυρομένης. Ἐν τοσαύταις οὖν αὐτὴν συμφοραῖς

οὖσαν τίς οὐκ ἂν ἰδὼν ἐλεήσειε V καὶ τῶν ἀσεδῶν ܐ‎

Ὥστε οὔπω φιλανθρωπίας ἔργον οὐδὲ ἡ ξενοδόχος

Ὑυνὴ πεποιηκυῖα πρὸς αὐτὴν φαίνεται, ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ

ἐπὶ μυρίαις συμφοραῖς ἐλέου πρὸς εὐεργεσίαν χεχι-

νημένη. Καὶ γὰρ 6 σε τεκοῦσα βίου εὐπορήσασα καὶ
τὴν ξενοδόχον ἀ ἀλλὰ
φι-

91

Ψαμένη, eb 6:16888
φιλίας ἐποίησεν ἔργον. Πολλὴ δὲ διαφορὰ pecu]
λίας τε καὶ φιλανθρωπίας" ὅτι ἡ μὲν φιλία ἐξ ἆμοι-
δῆς ἡ δὲ ἄνευ τοῦ φυσιχῶς
πείθοντι χαβὸὺ ἄνθρωπός ἐστι,
εἰ μὲν οὖν ἡ ἐλεήσασα ξενοδόχος
σαντας ἐχθροὺς ἐλεοῦσα εὐεργετεῖ,
φιλάνθρωπος ἂν εἴη" εἰ δὲ διύτι 1 φίλη ἢ ἐχθρὰ ἡ
φίλη τοιαύτη 15, τοῦ τινος αἰτίου Pe ἐστὶν ἢ ἐχθρὰ,
οὐ τοῦ ἀνθρώπου.
XCIV. Κἀγὼ ἀπεκρινάμην: Οὐ δὲ
ὃν ἡ ξενοδόγος, ξένην ἣν οὐχ ἠπί-
στατο εὐεργετήσασα ; Καὶ ὁ Πέτρος: Ἐλεήμονα μὲν
αὐτὴν εἰπεῖν ἐπίσταμαι, φιλάνθρωπον δὲ οὐ τολμῶ
λέγειν, ἅτε BÀ μηδὲ τὴν τεκοῦσαν φιλότεχνον" ὑπὸ
ὠδίνων γὰρ καὶ ἀνατροφῆς στὲ ὥσπερ
γὰρ ὁ ἐρῶν ὑπὸ τῆς συνηθείας κολακεύεται, καὶ à
φίλος ὑπὸ τῆς ἀμοιδῆς" οὕτω καὶ ὁ ἐλεῶν, ὑπὸ τῆς
συμφορᾶς. Πλὴν ἐγγὺς ὁ ἐλεήμων τῷ φιλανθρώπῳ:
p ὅτι ἄνεν τοῦ τι θηρᾶσαι xal λαθεῖν, εὐεργετεῖν πεί-
θεται: φιλάνθρωπος; Κἀγὼ ὀἀπεκρωά-
μην, οἷαις οὖν πράξεσι φιλάνθρωπός τις εἶναι
δ Ἐπεὶ ὁρῶ σε

φιλοῦσα εὐεργετε
αὕτη,

ket οὖν

σοι

φι-

λάνθρωπος εἶναι

ܚ

οὕπω δὲ καὶ
Ἐπὶ

οὐκ ὀχνήσω εἰπεῖ ὁς ἔστιν καὶ

ἐχθροῖς ἡμέρως καὶ
Ὅτι δὲ οὕτως ἔχει, σαφῶς ἄκουε.
ἐκ δύο μοι νόει συγκεῖσθαι μερῶν:

εὐεργετικῶς προσφερόμενος.
Τὴν φιλανθρωπίαν

ὧν τὸ μὲν αὐτῆς

VARUE LECTIONES.

88. Clement.
7! deest in al.
Cor, " al. πέ

hom. xi, o. 25 ete. 9? al.
?? Παρ᾽ ἐμοί, Unus liber παρ᾽ £
. 6 ἤλξησε, Ἡ 8], OU ὅτι, al

καθό, al καθ’ ὅτι ἐπί.

παβότι τὴν ἀπό. " 4], inser.
` qui etiam ܗ‎ exhibet, ubi χολασϑεῖσα.
"Bii. 16. Δ], καὶ διά τι ἐχθρὰ ἡ φίλη, ἡ τοιαύτη.

591

CLEMENTINA. --- EPITOME DE GESTIS 5, PETRI.

538

ἐλεημοσύνη, τὸ δὲ ἀγάπη ἐστὶν ἡ πρὸς τὸν πλησίον" A mnunifice se gerit. Quod autem ita habeat, mani.

πλησίον δὲ ἀνθρώπῳ ἐστῖν, ὁ πᾶς ἄνθρωπος, οὐχ ὅτι
εἲς ἄνθρωπος - ἄνθρωπος γάρ ἐστι καὶ κακὸς καὶ ὁ
ἀγαθὸς, ναὶ ἐχθρὸς καὶ φίλος, Χρὴ οὖν τὸν φιλανθρω-

πίαν ἀσκοῦντα, μιμητὴν εἶναι Θεοῦ,
δὲ δικαίους τε καὶ ἀδίκους, ὡς αὐτὸς ὁ Θεὸς ἐν τῷ
νῦν κόσμῳ τόν τε ἥλιον καὶ τοὺς ὑετοὺς αὐτοῦ πᾶσι
jov 7^, Εἰ δὲ θέλεις ἀγαθοὺς μὲν εὐεργετεῖν,
χαχοὺς δὲ χολάζειν, κριτοῦ ἔργον πράττειν ἐπιχει-
ρεῖς.

μετ υν ܨ‎
εργετοῦντα

παρέ)

XCV. Κἀγὼ ἔφην: "Αρά γε καὶ ὁ θεὸς πότε 15 μέλ-
λων κρίνειν, ὡς διδάσκεις ἡμᾶς, οὐ φιλάνθρωπός
ἔστι (10) ; Καὶ ὁ Πέτρος" Τοὐναντίον λέγεις, Ἔπει
γὰρ κρίνει, φιλάνθρωπός ἔστι" φιλῶν γὰρ καὶ ἐλεῶν
τοὺς ἠδικημένους, τιμωρεῖται τοὺς
Κἀγὼ ἔφην: Οὐκοῦν, εἰ κἀγὼ ἀγαθοὺς μὲν εὐεργετῶ,
τοὺς δὲ ἀδινοῦντας καθ᾿ ὃ ἀνθρώπους ἠδίκησαν τι-
μωροῦμαι, φιλάνθρωπός εἶμι. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρί-
ντο: Et μετὰ τοῦ πρόγνωσιν ἔχειν, ἐφεῖτό σοι καὶ ἢ
ποῦ χρίνειν ἐξουσία, ὀρθῶς ἂν τοῦτο ἐποίεις" διὰ μὲν

ἀδικήσαντας.

τοῦ εἰληφέναι τὴν ἐξουσίαν, γαταδικάζων οὓς ὁ θεὸς
τὴν πρόγνωσιν (11) ἀπταίστως
ἐν τῷ κρίνει, οὖς μὲν ὡς δικαίους δικαιῶν, οὓς δὲ
ὡς ἀδίκους καταδικάζων. Κἀγὼ ἔφην, Ὀρθῶς ἔφης

ἐδημιούργησε" διὰ £

καὶ ἀληθῶς ἀδύνατον γὰρ τινα πρόγνωσιν οὐκ ἔχοντα
κρίνειν ὀρθῶς, Ἐνίοτε γὰρ φαίνονταί τινες ἀγαθοὶ,
ἀθέμιτα κρύφα διαπραττόμενοι " ἔνιοι δὲ ἀγαθοὶ,
ὑπὸ διαθολῆς ἐχθρῶν κακοὶ ὑπολαμθανόμενοι. ܬܬܐ‎
εἰ καὶ τοῦ βασαν! ἐξουσίαν τις ἔχων
δικάζει, οὐδὲ οὕτως ἕξει πάντως τὸ δικαίως δικάζι

ν χαὶ ἀναχρίνε

ἔνιοι γὰρ φονεῖς ὄντες, εἶτα τὰς βασάνους ὁπενεγ-
χόντες, ἀφείθησαν ὡς ἀθῶοι: ἕτεροι δὲ πάλιν ἀθῶοι
τυγχάνοντες, τὰς βασάνους οὐχ ὑπομείναντες, καὶ
διὰ τοῦτο καταψευσάμενοι ἑαυτῶν, ὡς αἴτιοί ἐκολά-
ܝ‎

ΧΟΝΙ. Καὶ ὁ Πέτρος, Ἔχει μετρίως xad ταῦτα,
ἔφη" τὸ δὲ μεῖζον ἄκουσον, νίων ἀνθρώπων ἆμαρ-
τανόντων ἢ εὖ
ἴδιά ἔστιν αὐτῶν, ἃ δὲ καὶ ἀλλότρια" δίκαιον δὲ
ἕκαστον ἐπὶ τοῖς ἰδίοις ἁμαρτήμασι τιμωρεῖσθαι, ἢ
ἐπὶ τοῖς χατορθώματιν ἀμοιδῆς ἀξιο
τον δὲ τιν: πλὴν προφήτῃ μόνῳ πρόγνωσιν (12) ἔχοντι
ὑπό τινος γενόμενα εἰδέναι σαφῶς, ποῖα μὲ

πραττόντων, ἃ μὲν ὧν ποιοῦσιν

σθαι + ἀδύνα-

αὐτοῦ

festo audi. Mihi cogita, humanitatem ex duabus
partibus constare ; quarum una quidem,misericor-
dia sit ; allora vero, dilectio in. proximum : proxi-
mus autem homini est, quilibet. homo, nedum
unus homo; homo enim est, eliam malus, et bo-
nus, hosUs pariter ac amicus. Oportet ergo oum
qui humanitatem colit, imitatorem Dei esse, et de
justis alque injustis bene znerori ; sicut ipse Deus
in hoc mundo solem imbresque suos cunctis ρτῶ-
bet 3, Quod si vis bonis quidem benefacere, ma-
los vero punire, judicis munus implere niteri;

ΧΟΥ. Et ego dixi : Igitur et Deus, qui tum judi-
caturus est, ut nos doces, non est humanus ? Ac
Petrus : Pugnantia loqueris. Nam quia judicat,hu-
manus est : diligens enim ac miseratus injuria af-
foctos, injuriam inferentes plectit. Et. ego, Itaque,
inquam, si ipse bonis benefacio, et injuriosos quia
injurüi erga homines fuerunt castigo, humanus
sum. Et Pelrus respondit : Si una cum prenolio-
ne concederetur tibi et judicandi potestas, recte id
faceres : per acceptam quidem potestatem, con-
demnans eos quos Deus creavit ; per prenotionem
vero ineulpate in judieando, tum alios tanquam
justos absolvens,tum alios tanquam injustos dam-
nans. Et ego dixi : 11606 locutus es ao vere : fleri
enim nequit, ut qui prenatione caret, judicet recte
Interdum quippe nonnulli videntur boni, qui illicita
clam perpetrant : nonnulli vero boni, hostium ca-
lumnia mali esse ereduütur. Sed et si quis pote-
state torquendi et questionem habendi proditus
judicet, neque sie poterit omnino jusle judicare :
quidam cnim, eum homicida essent, postea quze-
stionis tormenta suslinentes, dimissi sunt, velut
innoxii ; et alii rursus, qui innocentes erant, cim
lormenta ferre non potuissent, ideoqne contra so
mentiti fuissent, tanquam roi affecti sunt supplicio

XCVI. Tum Petrus : Atque hoc, inquit, modica
sunt; audi vero majus quidpiam. Quando aliqui
homines peecant, vel bene agunt;eorum qua
operanlur, alia ipsorum propria suat, alia ctiam
aliena : equum vero est unumquemque pro deliciis
propriis dare penas, aut, pro recte. faetis premio
donari. Fieri aulem eon potest, ul. quispiam, nisi
solus propheta, qui prenolionem habet, ab aliquo

VARLE LECTIONES.
77 deest in al. 19 al. παρέχει, 18 Sio. Β. leg. ποτε, Lat. vero aliquando loco fum Ep. Parn. ?? Matth. v, 45.

VARIORUM NOTE.

(40) οὐ φιλάνθρωπός ἐστι, Melius vertlsset πο-
ster : hominum amans, quam humanus, ambiguita-
tis vitandz eausa. Sed ubique verba lectori adnu-
merat, non appendit. Vir doctus, qui ex ore Henr.
Valesit excepit versionem Historicorum eeclesiasti-
corum, animadverterat virum summum ifiterdum
nimium a verbis abscedere, sed ipse π]ταῖς 40008
rens perpetuo βαρθαρίζε:, nec semper feliciter po-
iestatem vocum recarum exprimit. Hoo obiter et
semel, quod sexcenties dioi potuit, hic adnotandum
censui. CLER.

(41) Τὴν πρόγνωσιν, Hie vox πρόγνωσις non est
pronotio , judex enim pranosse delicta minime ne-

cosse habet, sed tanlum scire preterita ; neque
enim ponas sumit de futuris flagitiis, sed do pra-
ieritis. lgibur πρόγνωτ τ, apud hune seriptorem.
est hoe loco τῶν πρότερον γεγονότων γνῶσις, Seu
cognitio eorum quae Ὁ rius facta sunt ab iis, de qui
bus sententia fertur.An vero usquam alibi hiec vox
hoe significatu occurrat, fateor me ignorare. Ip.

(42) Πρόγνωση , Hie quoque hae voce significa-
tur τῶν γενομένων γνῶσις, sequentia verba osten-
dunt ; neque euim cum previsione futurorum in
prophetis conjuncta fuil cognitio preteritorum ; ita
ut posterior e priore sequeretur. CLER.

539

gesta ceo sciat; quensm quidem ejus propria
sinl, quaenam vero non sint. Et ego, Vellem, in-
quam, audire, quo modo ex criminibus alia qui-
dem sint propria, alia vero aliena. Et Petrus mihi
respondit : Dominus noster Jesus Christus Filius
Dei dixit : Oportet ut veniant bona. Beatus autem,
inquit, per quem veniunt. Similiter necesse 68, ut
etiam veniant mala: vg aulem. ili per quem we-
míunt *!. Porro si per malos veniunt mala, et. per
bonos bona inferuntur ; inesse unieuique oportet,
sive bonum sive malum gesserit, ut et quod a Spi-
ritu diclum fuit : Qui. reddet unicuique secundum
opera ejus 33, verum sit prorsus ac indubium, Sed
iamen qui virtutem omnino alfeclat, debet, quem-
admodum dixit Christus, inimicos quoque diligere
οὗ prottorea. pro illis orare, ct conviciantibus bene-
dicere, et calumniantibus condonare 55, Sic enim
diligens erit mandatorum custos ; alque venia
omnium peccatorum ob ehariratem erga prox
murm accepta, e vita discedet.

ΧΩΥΠ. 3" His ego auditis : Multa, inquam, facero
possumus: at inimicis benefacere,omnes eorum in-
jurias tolerando, ut insit in humana natura, im-
possibile puto. Tam Petrus respondit: Heote locu-
tus es. Cum enim humanitas causa sit immorlali-
latis, multo constat.Nam si quis certo sibi persua-
deat, inimicos, dum quos oderunt vexant ad tem-
pus, liberationis ab aeterno supplicio illis auctores
esse, 605 lanquam beneficos umore complectetur.
Aliter autem nemo polest hoe mandatum perficere,
nisi valde Deu diligat, et in. illius timore sit in-
Stitutus. Ait enim : Iuifium. sapientiz timor. Dei 9.
Qui autem timore Dei imbutus fuerit, ad. charita-
tem omnino perveniet, eodemqne loco habebit
proximum,quo seipsom.Ista postquam Petrus dixit
vespera succedente, sd somnum nos contulimus

ΔΑΝΤΗ. 3 Exorlo autem mano, ingressus Pe-
irus, ait: Clemens cum matre sua Matthidia et
mea uxore simul ia eurru consideant. Pergentibus
autem nobis per viam qui Balansas ducit,interro-
gavit me mater, quo modo pater ageret. Dixit ego:
Ad indagationem tui et geminorum liberorum Fau-
Slini ct Faustiabi egressus, inromperus manet:
puto autem eum mox obiisse vel enim ineidisse in
naufragium, vel in via cecidisse vel dolore exedento
lubem esse passum. Illa vero audiens, οἱ in laery-
mas effusa, ingemuit quidem, ae wgre habuit : ve-
rum quod me invenisset, mullum de muore de-

S. CLEMENTIS I HOM. PONT. OPERA (0814.

540
ην" Ἐξουλόμην
μαθεῖν πῶς τῶν ἀδικημάτων 6, τὰ μὲν ἴδια, τὰ δὲ
ἀλλότρια, Καὶ ὁ Πέτρος uoi ἀπεκρίνατο: Ὁ Κύριος

k

+ ἴδια, ποῖα δὲ οὐκ ἔστι, Κἀγὼ

ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ ἔφη - Τὰ

ἀγαθὰ ἐλθεῖν

Μακάριος δὲ, φησὶ, ὃν οὗ ἔρχε-
ται (13). Ὁμοίως ἀνάγκη καὶ τὰ κανὰ

δὲ δι’ οὗ ἔρχεται.
καὶ διὰ ἀγαθῶν ἀγαθὰ φέρεται, προσεῖναι ὃ
εἴτε ἀγαθὸν ἔπραξεν, εἴτε φαῦλον
μένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος" Ὃς ἀποδώσει ἑκάστῳ
κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἀληθὲς ἢ πάντως xal ἀναμ-
φίλογον. Πλὴν ἀλλὰ τὸν ἀρετῆς ὅλως ἀντιποιούμενον,
δέον ἐστὶν ὡς ὁ Χριστὸς εἴρηκε, καὶ τοὺς ἐχθροὺς
ἀγαπῆν' ἔτι μὴν καὶ ὑπὲρ αὐτῶν εὔχεσθαι, καὶ τοὺς
λοιδοροῦντας εὐλογεῖν, xal τοῖς ἐπηρεάζουσι συγχω-
ρεῖν. Οὕτω γὰρ ἀκριθὴς ἔσται φύλαξ τῶν ἐντολῶν,
καὶ τὰ ἁμαρτήματα πάντα δὰ τῆς εἰς τὸν πλησίον
ἀγάπης συγχωρηβεὶς, ἀπελεύσεται.

Β

ΧΟΨΙΙ, Τούτων ἀκούσας αὐτὸς, Πολλὰ 9t μὲν πράτ-
ν 5 δυνατὸν, ἔφην" ἐχθροὺς δὲ εὐεργετεῖν, πᾶσαν
αὐτῶν ὑποφέροντα τὴν ἐπήρειαν, οὐκ οἶμαι δυνατὸν
ἀνθρωπείᾳ προσεῖναι φύσει. Καὶ ὁ Πέτρος, Ὁρθῶς
ἔφης, ἀπεκρίνατο, ᾿Αθανασίας γὰρ αἰτία οὖσα ἡ φι-
λανθρωπία, πολλοῦ δίδοται, Ἐὰν γὰρ πληροφορηθῆ
τις, ὅτι οἱ ἐχθροὶ πρὸς καιρὸν κακουχοῦντες οὗ µι-
σοῦσιν, αἰωνίου κολάσεως ἀπαλλαγῆς αὐτοῖς 89 αἴτιοι
γίνονται, ὡς εὐεργέτας αὐτοὺς ἀγαπήσουσιν. "Άλλως
Bb ἀδύνατόν τινα τὴν τοιαύτην ἐντολὴν κατορθῶσαι,
εἰ μὴ σφόδρα τὸν ν εἴη, τῷ, τούτου φόδιρ
παιδαγωγούμενος. Φησὶ γάρ' ᾿Αρχὴ σοφίας φύθος
Θεοῦ 3, Τῷ ἐκείνου δὲ φόθῳ στοιχειωθείς τις, εἰς
πάντως, καὶ οὕτως ἕξει καὶ τὸν πλησίον
ρου εἰπόντος, on.
λαβούσης, εἰς ὕπνον ἑτράπημεν.
XOVIH. Ὄρθρου δὲ γενομένου 9, εἰσιὼν
ἔφη: Ὁ μὲν Κλήμης μετὰ
φιδίας, καὶ τῆς ἐμῆς γυναικὸς, ἅμα ἐπὶ τοῦ ὀχήμα-
τος χαθεζέσθωσαν, Ὁρμώντων δὲ ἡμῶν τὴν ἐπὶ Βα-
ὁ µου ἡ μήτηρ, πῶς ὁ πατὴρ
κἀγὼ ἔφην' Ἐπὶ ζήτησίν σου καὶ τῶν διδύ-

» ἀγατι

ὡς ἑχυτόν. Ταῦτα τοῦ ρας ἐπι-

×

τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς Ματ-

Κων υἱῶν, Φαυστίνου τε καὶ Φαυστινιανοῦ ἐξελθὼν,
ἀνεύρετος μένει" αἷμαι δὲ τάχα καὶ τελευτῆσαι αὐτὸν,
ἢ ναναγίᾳ περιπεσόντα, ἢ ἐν δὲῷ σφαλέντα 18, ἢ τη-
κεδόγι λύπης μαρασμὸν ὑπομείναντα ܠ‎ Ἢ D ἀκού-
σασα καὶ ἐπίδακρυς γενομένη, ἐστέναζε μὲν καὶ λυ-
πηρῶς εἶχε" τῇ δ' ἐμῇ εὑρέσει τὸ πολὺ τῆς λύπης

D

ΥΑΒΙΕ LECTIONES,

"^al add. ἢ κατορθωμάτων. 8! Matth. xvi; Luc. (116 ** al. add, τὸ ܣ‎ Rom.
ment, hom. xir, eap. 32. ** Matth. v ; Lus. νι. 9 Glement., hom. xxi, c. 33. * 8]. τ
εἶναι, 59 al, αὐτῆς. 99 Prov, 1, 7, ?! al, x

¢

ταγενομένου, 98 al, θαλανέας. @ Quid | σ

γέντα, 98

n, 6, ** ΟἹ-
λα. 35 a]. preepon.

33 Clement. hom. xii. o. 1, etc. Recogn. l. vit, ο. 25, eto. 8

αι,

VADIORUM NOTAE.

(18), Τὰ ἀγαρὰ ἐλθεῖν δεῖ, Μακάριος δὲ, φησὶ,
"o9 ἔρχεται, ete. Vix crediderim, in xemplari
Ebionitico Malthzi, ita lectum. Verisimilius mihi

videtur citari hie textum loci, aut potius collectio-

nem Ebionite ; quasi diceret : Ut dixit Christus
oportere esse scandala : sic etiam oportet esse bona
οἱ quemadmodum dixit : Ve seandalorum auctori
ita et euge dicet rerum bonarum auctori. In.

541

παρεμυθεῖτο, Κατηντήσαμεν οὖν εἷς Βαλαναίας 9 (14), ܠ‎
καὶ τῇ ἐπιούσῃ εἰς Πάλτον @ ἤλθομεν, κἀκεῖθεν εἰς
Τάδαλα, Τῇ δὲ ἑτέρᾳ κοτηντήσαμεν εἰς Λαοδίκειαν,
Καὶ ἰδοὺ πρὸ τῶν θυρῶν Νικήτης τε καὶ ᾿Αχύλας
ἀπήντων ἡμῖν, καὶ κπταφιλήσαντες ἦγον ἐπὶ τὴν
ξενίαν ®, Ὁ δὲ Πέτρος καλὴν καὶ μεγάλην πόλιν ἰδὼν,
ταῦθα ἡμέρας ἡμᾶς προσμεῖναι,
γὰρ ἐν τῷ πλήθει, καὶ τινας εὑρέ
τοῦ Χριστοῦ μερίδος ἀξίους, Ὁ μὲν οὖν Νικήτης καὶ
᾿Ακύλας ἐπονῃάνοντό μου, τίς ἂν εἴη ἡ ξένῃ αὕτη
γυνή. Κἀγὼ ἔφην" "Epi μήτηρ, ἣν ἐπιγνῶναί μοι ὁ
Θεὸς διὰ Πέτρον τοῦ Κυρίου μου ἐδωρήσατο.

ἔφη,

θαι τῆς

XOIX. Τοῦτά μου εἰπόντος, ὁ Πέτρος αὐτοῖς ἐν
κεφαλαίῳ
ἀκούσειε, καὶ ὅσια πρότερον παρ ἐμοῦ μάθοι, περί
τε τοῦ πεπλασμένου ὀνείρου πε οἱ τε τῆς ἐν τῷ πλοίῳ p
μετὰ καὶ τῶν υἱῶν ναναγίας, καὶ ὅπως ὕστερον ὁ πα-
τὴρ εἰς ἀναζήτη,

πάντα ἐξέρετο, ὅσα τε παρὰ τῆς μητρὸς

τῶν διδύμων

ev ἄγνω-

αὐτὸς Δαλαττίῳ περιπε.

τῆς γυναιχὸς καὶ
αὐτῆς παίδων ἐκδὰς, ἄχρι τῆς δεῦρο διέ
στος, κινδύνῳ τυχὸν
σών.

C. Τούτων οὕτω κεφαλαιωδῶς ῥηθέντων ὑπὸ τοῦ
Πέτρου, ὁ Νικήτης καὶ ᾿Ακύλας κατατιλαγέντες" "Δρά
qo, Δέσποτα καὶ Κύριε τῶν ἁπάντων, εἴπον, ἀληθὲς,
ἢ ὄνείρός ἔσει ταῦτα: Καὶ 6 Πέτρας, El μὴ ἀριμώ-
μεθα, ἔφη, ἀληθὲς τογχάνει. Ot δὲ βραχὺ μείναντες,
καὶ ὥσπερ ἐπὶ συννοίας γενόμενοι, Ἡμεῖς ἐσμεν Φαυ-
νιανὸς, ἔφασιν" καὶ ἀπαρχῆς, σοῦ
ομένου, ἀλλήλοις ἐμδλέποντες, πολλὰ περὶ αὐ-
τεστοχοζόμεθα, μὴ ἄρα οὐχ ἡμῖν διαφέρῃ τὰ
λεγόμενα, λογιζόμενοι ὅτι πολλὰ
ἐν τῷ βίῳ' διὸ καὶ ἐσιωπῶμεν παλλόμε
δίας. Πρὸς δὲ τὸ τέλος νῦν τῶν λεγο,
καὶ γνόντες ἀκριθῶς, ὅτι περ ἡμῖν διαφέρει τὰ εἴρη-
μένα, τότε Σαυτοὺς ἀνωμολογήσαμεν. Καὶ τοῦτο εἰπόν-
τες, μετὰ δακρύων ἐπεισηλθον τῇ μητρὶ, καὶ χοιμω-
μένην εὐρόντες: περιπλέκεσθα: ἤδη ἐδούλοντο. Ὁ δὲ
Πέτρος ἐκώλυσεν αὐτοὺς, εἰπών’ Ἐάσατὲ με, αὐτὸς

καὶ

στῖνος καὶ Φαυσ'

23

(poit Ίδεκαι

ὑμᾶς τῇ μητρὶ προσαγάγω, μήπως ὑπὸ τῆς πολλῆς
αἰφνιδίου χαρᾶς, καὶ εἰς ἔκστασιν ἔλθο: φρενῶν, ἅτε
δὴ γαὶ χοιμωμένη, καὶ τὸ πνεῦμα ὑπὸ τοῦ
ἀπησχολημένον ἔχουσα,

I. Ὅμως ἐπεὶ χόρον ἔσχε τοῦ ὕπνου, διεγερθείσῃ
τῇ μητρὶ, ὁ Πέτρος περὶ θεοσεδείας αὐτῇ διαλεχθεὶς
πρότερον καὶ o, γύναι, τῆς
ἡμετέρας πίστεως τὴν ἀκρίδειαν, "Eva γὰρ Θεὸν σέ-
θομεν τὸν τὰ οὐρανόν τε καὶ γῆν, καὶ ὃν
ὁρᾷς κόσμον" καὶ τούτου φυλάσσομεν τὸν νόμον, πε-
ρἰἔχοντα ἐν πρώτοις αὐτὸν σέθειν μόνον, καὶ τὸ αὖ-
τοῦ ἀγιάζειν ὄνομα, τιμᾷν τε γονεῖς καὶ
βιοῦντας ἀνεπιλέπτως, καὶ τραπέζης ἐθ'
ἔχειν, διὰ πολ
δὲ πείσωμεν αὐτοὺς τὰ τῆς ἀληθείας φρονεῖν τε καὶ

ὧν: Γυνώσκειν σε 0;

ies n)

σωφρονεῖν,

ἀκαθάρτως αὐτοὺς

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

542

irahebat, Pervenimus ergo Dalangas: et sequenti
die Pallum ivimus et inde Gabala aliaque die
Laodiceam devenimus. Cum ecce ante portas 008
currunt nobis Nicetas et Aquila ; et osculati, du-
eunt ad hospitium. Petrus autem pulchram et ma-
gnam eivitatem videns: /Equum est, inquil, nos
hie aliquot dies commorari : fleri enim potest, ut
111 ) 81:18 multitudine quidam reperianturCbristi sorte
ac partibus digni. Cietorum Nicetas οἱ Aquila por-
contabantur me, quenarn esset illa mulier extera.
Et ego dixi: Mater mea est, quam ut agnoscerem,
Deus mibi per dominum meum Petrum concessit.

XCIX. Hec postquam dixi; Petrus illis cuncta.
summatim exposuit ; tum que ex matre audivisset,
ium quae antea ex me comperissel ; nimirum, de
somnio conficto, de naufragio unacum liberis facto,
οἱ quemadmodum postea pater ad investigationem
uxoris atque geminorum ejus natorum profectus,
usque adhue manserit ignotus, forlassis ipse quo-
que in maris discrimen delapsus.

C. His ita capitulatim a Pelro relatis, Nicetas et
Aquila stupore percussi dixerunt: Ποσο ac Domine
omnium, verumne est quod narratur, ansomnium ?
Et Petrus, Nisi dormimus, inquit, res ita habet. At
illi paululum morati, ac velut cogitabundi: Nos,
inquierunt, sumus FaustinusetFaustinianus: atque
&b initio tuse narrationis, alter alterum inspicientes,
plurimum eirca nosconsiderabamus numque dice-
bantürad nos perlinerent ; reputantos, multa similia
in vita contingera: quocirca et siluimus, cum cor
nostrum palpitaret. Nunc vero in fine sermonis, vi-
dentes ac probe scientes, que ate dicta sunt, ad
nos perlinere, tune nos declaravimus. Atquo hoe
dicto, cum lacrymis properabant ad matrem, eam-
quedormientem nacti, protinus complecti volebant.
Sed Petrus prohibuil, dicens: Sinite me; ipse vos
δὰ matrem adducam ; ne forte multo gaudio repente.
adveniente, in animi stuporem incidat £
eliam dormiat, spiritumque somno habeat occupa-
tum,

CL Geterum postquam somnum ad satietatem
cepit, ac oxperrocla est mater, Petrus ad illam prius
sermonem habuit de cultu Dei, ac. dixil: Scire te
volo, mulier, nostre fidei disciplinam 199 Unum enim.
Deum colimus, effoetorem cceli et. terre, εἰ hujus
quem vides mundi ; ejusque legem servarnus, qua
in primis continet, ipsum solum colendum esse,
sanctificandum nomen ejus, honorandos parentes,
temperanter vivendum et ineulpale; nec mensam
cum gentilibus communem habendam, quod impu-
ram vitam degant, Cum autem eis persuaserimus

VARLE LECTIONES.

91 al. Βαλανέας. 99 al. Πάλταν. "9 al, οἰκίαν, 10? T, Rec.

1. x, c. 47.

VARIORUM NOTAE.
(14) Βαλαναίας, ete, De situ horum Syrie locorum vide qui collegit Christoph. Cellarius, Geogr. Ant.

lib. nt, cap. 21. CreR.

543

senliro ae fisere ca qux nd veritatem specfant, A
sacro baptismo in ter beata quadam nominis invo-
catione eis donato, tum demum una cumillis etiam
veseimur, Alioqui nec si pater sit, aut mater, aut
uxor, aut proles, aut frater, aut quivis alius natu-
rali amorocharus, cum ipso cibum sumere licitum
est nobis. Hoc quippe presertim ob fidem agimus.
Ne igilur contumeliam existimes, quod nunc tecum
filius cibum non capiat, usquequo tu eadem nobis-
cum sentias οἱ agas.

CII. His illa auditis, ait: Quid ergo impedit ho-
die me baptizari ? quo et ante quam viderem te, eos
qui dicuntur esse dii aversata sum, per hane ratio-
cinationem, quod cum multa fere quotidie ipsis im-
molarem, mihi in adversis rebus non adluerint. De
stupro autem quid oportet me dicere ? quanidoqui- n
dem nec divitem delici:s me ad hoc pellexerint ; neo
subsecuta paupertas eo venire me compulerit; ut-
quiz pudicitiam velat maximum bonum capesse-
rem ; eujus gratia et intantam calamitatem deveni.,
Sed neo te arbitror, domine mi Petre, ignorare,
orem cupiditatem ex leta fortuna oriri: unde
ego qua in secundis rebus temperato vixi, in affli-
ctione me voluptatibus non dedo. Neque vero nunc
animum tr eum existimes egritudine esseliberum,
qui aliquantum consolalionis nactus ost per Cle-
Taenlis recognitionem. Suecedens namque tristitia
ex duobus liberis meis nata, hoc qualecunque gau-
dium obseurat, Non enim adeo nos contristat, eos
inmari male periisse, quam sine pietate erga Deum,
unacum animis interiisse eorum corpora, Pater
autem eorum, meusque maritus, quemadmodum per G
Clementem comperi, ad querendum me 80 liberos
progressus, tot annis non comparet: prorsus vero
et ipse obiit. Etenim miser, ob continentiam dilige-
bat me et erat amans liberorum : quare cunctis πο”.
bis, a se super omnia dilectis, orbatus senex, pra
maximo dolore occubuit.

0111. Matrem vero hec locutam audientes liberi
non amplius, secundum Pelri admonitionem, se
continere potuerunt: sed exurgentes, tum com-
plectebantur eam, et cum laerymis deoseu'abantur.
Ob quod mater attonita, quid hoe sibi vellet, pre
stupore justa alque ignoratione rerum, interroga-
bat. Statimque Peirus dixit: Advoca, o mulier,
forliler menlem tuam, ut natis tuis fruaris jueunde. D
Hi enim sunt Faustinus οἱ Faustinianus, quos aie-
bas in pelago obiisse, quosquo dum luges, vitam
tuam is luctus non vitalem efflciebat. Qui vero εἷ-
ier eorum Nicetas, altor Aquila vocetur, ipsi auspi-
cato dieant et doceant. Hxc Petro dicente, mater,
gaudio immodico repleta, propemodum οἱ spiritui
defecil : attamen recolligens se, ac velut sui compos
facta : ΕΠΙ iei optatissimi, inquit, filii duleissimi,

8. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

ὅδ

ποιεῖν, τοῦ Ἱεροῦ βαπτίσματος ἀξιώσαντες ἐν τρισ-
μακαρίᾳ τινὶ ἐπονομασίᾳ, τότε δὴ αὐτοῖς καὶ συν-
αὐλιζόμερα 1, Ἐπεὶ οὐδ᾽ ἂν πατὴρ ἢ μήτηρ τυγχάνῃ,

ἢ γυνὴ, ἢ τέκνον, ἢ ἀδελφὸς, ἢ ἄλλος τις ἐκ φύσεως
τὴν στοργὴν ἔχων, συνεστιᾶσθαι αὐτῷ θεμιτὸν ἡμῖν.
Ηίστει γὰρ διαφερόντως τοῦτο ποιοῦμεν' Μὴ οὖν ὕθριν
ἡγήσῃ, τὸ μὴ νῦν συνεστιᾶσθαί σοι τὸν υἱὸν, ἄχρις
ἂν 3 τὰ αὐτὰ ἡμῖν φρονῇς καὶ ποιῇς

CIL Ἡ δὲ ἀκούσασα, ἔφη" Τί οὖν κωλύει µε σή-
μέρον βαπτισθῆναι; Ἥτις καὶ πρὸ τοῦ ἰδεῖν σε, τοὺς
λεγομένους θεοὺς ἀπεστράφην λογισμῷ τοιούτῳ, ὅτι
πολλὰ σχεδὸν καθ' ἡμέραν θυούσῃ μοι τούτοις, ἓν
ταῖς ἀνάγκαις οὐ παρεστάθησάν μοι, Περὶ δὲ µνι-
χείας τί δεῖ µε καὶ λέγειν ; ὅπότ' ἂν οὐδὲ πλουτοῦ-
o ἠπάτησεν" οὐδὲ ἡ μετὰ

σαν τρυφή µε πρὸς τοῦτ
ταῦτα πενία ἐπὶ τοῦτο γε ἐλθεῖν κατηνάγκασεν, ἅτε
δὴ τῆς σωφροσύνης ὡς μεγίστου καλοῦ ἀντιποιουι
νης µου" ἧς ἕνεκα, καὶ εἰς τοσαύτην ἦλθον περίστα-
σιν. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ σε οἶμαι, κύριέ µου Πέτρε, ἀγνοεῖν,
ὅτι ἡ πλείων ἐπιρυμία ἐξ ἐὐθυμιῶν γίνεται" ὅθεν
ἐγὼ ἐν εὐρυμίᾳ σωφρονήσασα, ἐν δυσθυμίᾳ πρὸς
ἡδονὰς ἑαυτὴν οὐκ ἐχδίδωμι, ᾿Αλλὰ μηδὲ νῦν χαχου-
χίας ἀπηλλάχϑαι νομίσῃς µου τὴν ψυχὴν, τὴν ποσῶς
παραμυθίας τυχοῦσαν, διὰ τὴν Κλήμεντος ἀναγνώρι-
σιν. ᾿Αντεισερχομένη γὰρ ἡ ἐκ τῶν δύο µου τέκνων
ἀθυμία 3, καὶ τὴν ποσῶς ἀμαυροῖ χαράν, Aurel γὰρ
ἡ μᾶς οὐ τοσοῦτον
λέσθαι, ὅσον καὶ * χωρὶς
φθαρῆναι μετά γε οῶν dp
Ὃ δὲ τούτων πατὴρ, ἐμὸς δὲ σύνευνος, ὡς παρὰ
Κλέμεντος ἔμαθον, ἐπί τε τὴν ἐμὴν καὶ τῶν υἱῶν
ζήτησιν ἐκθὰς, τοσούτοις ἔτεσιν ἀφανής ἐστι" πάν-
τως δὲ καὶ αὐτὸς ἐτελεύτησε, Καὶ γὰρ ὁ ταλαίπωρος
ὑπὸ σωφροσύνης µε ἀγαπῶν, φιλότεκνος ἦν" 06
πάντων ἡμῶν τῶν ὑπὲρ πάντα ἠγαπημένων αὐτῷ
στερηθεὶς ὁ γέρων, ὑπὸ μεγίστης ἀθυμίας διαπεφώ-

vn

CHI. Τῆς δὲ μητρὸς ταῦτα λεγούσης ἀκούοντες οἱ
παῖδες, οὐχέτι κατὰ τὴν τοῦ Πέτρου παραίνεσιν ἠδύ-
ἀλλ᾽ ἀναστάντες περιεπλέκοντο τότε
αὐτῇ, αἱ ἡ μή-
erp ναταπλαγεῖσα, τί θέλοι τοῦτο εἶναι, ὑπὸ ἑκατά-
σεως ὥσπερ καὶ ἀγνοίας τῶν γινομένων, ἠρώτα, Καὶ
ὁ Πέτρος εὐθύς, Παράστησον, ὦ γύναι, εἴρηκε, γεν-
ναίως τὸν νοῦν σου, ὥστε τῶν σῶν ἡδέως ἀπολαῦσαι
τέκνων. Οὗτοι γάρ εἰσι Φαυστῖνος καὶ Φαυστινιανὸς,
οὓς ἔλεγες ἐν βυθῷ τεθνᾶναι, καὶ ὧν τὸ πένθος ἁδίω-
τον ἐτίθει σου ὁ τὴν ζωήν, Πῶς δὲ αὐτοῦ ὁ μὲν Νική-
της, ὁ δὲ ᾿Ακύλας καλεῖται, αὐτοὶ καλῶς λεγέτωσάν
ἡ
ἀμέτρου πλησθεῖτα χαρᾶς, μικροῦ ἂν ἀπολε-
καὶ τὴν πνοήν’ ἀνενεγκοῦσα δὲ ὅμως! καὶ
Τέκνα µου ποθεινὰ, ἔφη,

vaveo στέγειν
καὶ δάκρυσι ὃ κατεφίλουν: "Eg! ᾧ δὴ

τε καὶ διδασκέτωσαν. Ταῦτα τοῦ Πέτρου εἰπόντος
μήτηρ
λοί

ὥσπερ ἕαυτῆς 7 γενομένη,

ΥΑΒΙ LECTIONES.

* al, συναλιζόµεβα. ? al. preepon. μή, ? al. βαρυθυμία, * al. τό. ὃ al. σὺν δάκρυσι, * al, σοι, " αἱ. ig! ἑαυτῆς.

al. ἦν Ξαυτῇ.

$45

CLEMENTINA, — EPITOMÉ DE GESTIS 8. PETRI.

646

τέκνα γλυκυτατα, τέκνα καρδίας καύσωνες τῆς ἐμῆς, À fllii ardores cordis mel, dicite mihi quanam vobis

εἴπατέ gos, τίνα δὴ τὰ κατὰ 3 τὴν χαλεπὴν ἐκείνην
νύχτα συμβάντα ὑμῖ

ΕΙΝ. Καὶ ὁ Νικήτης αὐτίκα τὸν λόγον ἀναλαβὼν,
οὕτως ἔφη: Ἡμῖν, ὦ μῆτερ, ὡς οἴσθα, τοῦ πλοίου

κατὰ, τὴν νύκτα " διαῤῥαγέντος, ἄνδρες τινὲς ἐν τῷ
βυϑῷ λῃστεύειν οὐ δεδοικότες, ἡμᾶς ἀνελόμενοι, καὶ

ἔμενοι σχάφει, ἔπειτα δὲ κώπαις χρώμ

τινι ἐν

εἰς τὴν Στράτωνος ἦγον Καισάρειαν - κἀκεῖ
συνεχομένους ἡμᾶς τῷ λιμῷ, πρὸς δὲ καὶ περιδεεῖς
ὄντας, μή τι καὶ προπετὲς καὶ τῶν αὐτοῖς οὐ δοχούν-
τῶν φθεγξώμεθα, ἐκεῖνοι τὰ
ψαντες, εἷς δουλείαν ἀθλίως
ἡμᾶς Ἰρυδαίοις προσήλυτος

ὀνόματα ἡμῶν διαµ.

δοντο. Γυνὴ
ἀξιόλογος πάνυ, ὄνομα
Ἰούστα ὠνησχμένη, ἐν τέκνων ἐφύλαττε

δὲ τις

πάτῃ
"Hos
Δρησκείαν ἠγαπήσαμεν, καὶ τὰ τῆς παιδείας ἐφιλοπονή-
σαμεν, ὅπως πρὸς τὰ λοιπὰ ἔρνη διαλεγό,

I2

δὲ γενόμενοι

,
χειν αὐτὰ περὶ πλάνης δυνατῶς ἔχωμεν, ἠχριθώσαμεν
δὲ καὶ τὰ φιλοσόφων, ἐξαιρέτως τὰ ἀθεώτατα, λέγω
δὴ τὰ Ἠπικούρου καὶ Πύῤῥωνος, ἵνα καὶ μᾶλλον
ἀνασκευάζειν δυνώμεθα,

CV. Σίμωνι δὲ τινι Μάγῳ σχεδὸν γενό
gov, φιλίας ὁδῷ
Ὅμως ταῦτα, qu
ἐκτεθήσεται. Πλὴν

ὄνοι σύντρο-
ἀπατηῤῆναι ἤδη ἐκινδυνεύομεν..

8 , ἐπὶ καιροῦ σοι ἀχριδέστερον

ἔλλουσιν ἡμῖν ἀπατᾶσῃαι ὑπὸ τοῦ

µωνος, ἑταῖρός τις τοῦ κυρίου ἡμῶν 1

ρου Zax-
χαῖος λεγόμενος, προσηκάµενος ἐνουθέτησε μὴ συνθέ-
σθαι τῷ μάγῳ" ἐπελθόνει δὲ τῷ Πέτρῳ προσήγαγεν,
ὅπως ἡμᾶς πληροφορήσας πείσῃ περὶ τῶν τῇ θεοσε-
θείᾳ διαφερόντων. Διὸ καὶ σὲ, μῆτε

, εὐχόμεθα, ὡς
μεῖς κατηξιώθημεν ἀγαθῶν, τούτων καὶ αὐτὴν με-
τασχεῖν, ὅπως κοινῶν ἀλῶν καὶ τραπέζης δυνηθῶμεν

μεταλαβεῖν, Αὕτη οὖν ἔστιν ἡ αἰτία, δὲ ἣν ἐνόμιζες
ἡμᾶς ἐν τῇ θαλάσσῃ τεθνᾶναι 14,

ΟΝ, Ταῦτα τοῦ Φαυστίνου εἰπόντος, ἢ μήτηρ

ἡμῶν προσέπεσε τῷ Π'

ὅπως αὐτήν τε καὶ

co, δεομένῃ xal ἀξιοῦσα,
ξενοδόχον αὐτῆς μεταπεμψά.
μενος βαπτίσῃ" Ἵνα, φησὶ, μηδεμία τις ἄμοιρος ἡμέ.

ܚ

τὴν

quu, ἀφ᾽ ἧς τὰ ἐμαντῆς ἀπέλαθον τέκνα,
καθ’ ἣν ἂν οὐ συνεστιαθείην αὐτοῖς 15, Καὶ ἡμῶν δὲ
τὰ ὅμοια τῇ μητρὶ συνικετευόντων, ὁ Πέτρος ἔφη"
Τί οἴεσθε, μόνος ἐγὼ ἄσπλαγχνός εἶμι, ὅτι μὴ βούλο-
μαι συνεστιαθῆνα: ὑμᾶς τῇ μητρὶ, σήμερον βαπτί-
σας σὐτήν 131 Οὐ μὲν οὖν. ᾿Αλλὰ κἂν μίαν ἡμέραν
πρὸ τοῦ βαπτισθῆναι νηστεῦσαι αὐτὴν δεῖ: ἐπεὶ oU
καί τινα ὑπὲρ ἑαυτῆς ἐφθέγξατο ἡ μήτηρ: τάχα γὰρ
εἰ μὴ τοῦτο, πολλῶν ἡμερῶν αὐτὴν ἀγνισθῆναι
ἔδει 15,

0111. Ἔρομϑ ܕ‎ τί ἄρα καὶ φθεγξχμένη
τὴν πίστιν αὐτῆς ἐξέφηνεν 15, ὁ Πέτρος ἔφη 17. ᾿Από-
χρὴ καὶ μόνον αὐτῆς ἡ ἀξίωσις τοῦ συμδαπτισῃῆ-

in illa seva nocte contigerint.

CIV. Tum Nicetas, confestim resumpto sermone
ila infi: Quando nobis, ο mater, quemadmodum
scis, natigium noelu disruptum est, homines. qui-
dam qui in mari predas agere non verentur, cepe-
runt nos, et scaphi imposuerunt ; posteaqueremis
usi, duxerunt, Caissaream Stratonis : atque ibi vehe-
menter fame compressos,ut metu affecti nihil pre-
ceps, quodque iis displiceret loqueremur ; illi, no-
minibus nostris mutatis, in servitutem misere tra-
diderunt. Porro mulier quedam apud Judas pro-
selyta, valde laudabilis, nomine Justa, cum nos
emisset, habuit loco filiorum, omnibusque Grecis

B disciplinis studiose erudivit. Nos vero per. etatem
facli prudentes,et religionem amavímus, et lilleris
gnaviter operam dedimus ; utcumreliquis gentibus
dispulantes, eas possemus de errore arguere !9,
Perdidicimusetiam philosophorum decreta, maxirie
que a pietate in Deum alienissima sunt: picuri,
inquam, et Pyrrbonis ; quo οἱ magis possemus con-
futare.

CV. Ceterum una cum Simone quodam Mago
educati, ratione amicitie, in fraudem fere inducti
fuimus. Verum ista tibi, mater, in tempore diligen-
tius exponentur. Scd cum decipiendi essemus per
Simonem, familiaris quidam domini nosiri Petri ܕ‎
Zaccheus dietus, accedens monuit ne mago assen-
tiremur, Pelroque advenienti obtulit, ut nos plene
atque certo que spectantad cultum Dei doceret.
Quare etiam te oramus, mater,ut que nos conse-
cuti sumus bona,illaettupercipias; quo comniuni
sale ac mensa uli possimus. Ea igitur causa est,
propter quam nos in mari periisse existimasti.

[H

CVI. Hec cum Faustinus prolocutus fuisset,
mater nostra procidit coram Petro, rogans et obso-
crans, uti se. suamque hospitem accersilam, ba-
ptizaret : Ut, inquit, ex quo natos meos recepi,
nullus diesexcludatur,in quo eum iis non sumpse-
rim cibum.Cumque nos eadem qua mater compre-
caremur, Petrus ait : Quid putatis, unus ego immi-
sericors sum, quod nolim vos cum maíre vestra
vesti, hodie eam. baptizans? Minime vero. Sed
oportet, ut ipsa, ante quam baptizetur, sallem uno
die jejunet : quandoquidem et nonnulla pro se lo-
cutaest mater: quod si non esset, multis diebus
eam necesse fuisset, expiari,

)

CXVIL. Interroganti ergo mihi, quidnam ea loeu-
ta, fidem suam indicasset, Petrus respondit: Suíti-
cit duntaxat illius postulatio de hospita el benefica,

VARLE LEGTIONES.

al.

541 S. CLEMENTIS 1 ROM.

ut secum baplizarelur. Neque enim id dileele sue À ναὶ αὐτῇ τὴν ξι

tradi postulasset, nisi prius erga baptismum tan-
quam erga magnum donum fuisset affecta, Quaro
ego mullos damnare non dubito; quod cum ipsi
baptizati fuerint, et profiteantur 56 credere, nihil
faciant dignum fide, nequo eos quos diligunt (n
τος, inquam, et filios, atque amicos) ad hoc exhor-
ienlur. Nam δὶ crederent, vilam zternam eum bo-
nis operibus in baptismo a Deo donari, plane eos
quos diligerent,ad illus suscipiendum bortarentur.
Quando denique eos vident egrotare,aut in mortis
viam abduci, aut alia molesta sustinere, gemunt,
ac ducuntur comrniseralionc. lta si crederent,
ignem perpetuum manere eos qui Deum non co-
lunt, non cessarent monere, vel super illis plorare
et graviter dolere, dum eos cernunt non habere fi
dem. Atque nonc hospitam evocatam interrogaho,
num legem nostram veli amplecti :et ita conse-
quenter qus oportet fuciemus, Mater autem vestra,
quoniam prout decet fidelem, in. baptisma anima-
1a est, ante baptismum jejunet uno die.

CVIIL Atila jurabat, se duobus superioribus
diebus, dnm narrat mulieri recognitionis eventum,
pre multo haudio cibum non cepisse; nisl pridie
duntaxat paulum aqua.Cui juramento et uxor Po-
tri testimonium prebuit, dicens, vere eam nihil
gustasse. Et Aquila ait: Nihil ergo impedit, eam,
domine mi, hodierno die bapUzari. Tum Petrus:
At hoc, non est baptismi jejunium ; quandoquidem
mec propterea factum est. Et Fauslinianus: Sed
foriasse Deus volens matrem nostram ne uno qui-
dem post recogoitionem die a nostra mensa. sepa-
rari, hoc jejunium prastruxil. Sicut enim in. igno-
ratione servavit pudicitiam,id quod veritatem de-
celfaciens, ita et nunc Deus forte providit, eam
ante unum diem,in ignorantia jejunare, pro. vero
baptismo : αἱ a primo dio quo nos agnovit, nobis-
cum posset etiam salem seu cibum percipere.

CIX, Tum Petrus ; Ne nos, inquit, vinent mali-
tia, proetextum nacta Providentiam et matris amo-
ram ; sed potius vos, etego vobisenm, hodie in
jejunio permaneamus, οἱ eras baptizabitur. Hunc in
modum locutus est Petrus, cunelique orationi
assensi sumus €. Multo autem maturius quam
quotidie solebat, Petrus experrectus, ad nos in-
gressus est, quos somno excitavit, ac dixit : Fau-

. PONT. OPERA DUBIA.

548

νοδόχον καὶ εὐεργέτιν 15, Οὐκ ἂν δὲ
τοῦτο τῇ ὑπὸ αὐτῆς ποθουμένῃ δοθῆναι 19 ἠξίου, εἴ
μὴ αβότεροι αὐτὴ Susi de bei μεγάλῃ em owes
βαπτίσματος δωρεᾶ th. Ὅθεν ἐγὼ πολλῶν ἔχω κατα-
γινώσχειν 31, ὁπότ᾽ ἂν αὐτοὶ βαπτισθέντες καὶ πι-
στεύειν ὁμολογοῦντες 33, μηδὲν ἄξιον πίστεως ποιῶσι,
μηδὲ οὖς ἀγαπῶσι, λέγω δὴ γυναῖκας ἑαυτῶν καὶ
υἱοὺς ἅμα χαὶ φίλους, εἰς τοῦτο προτρέπονται, Εἰ γὰρ
πεπιστεύχασι ζωὴν αἰώνιον σὺν ἔργοις χαλοῖς δωρεῖ-
σθαι τὸν Θεὸν 3 ἐπὶ τῷ βαπτίσματι, πάντως ἂν καὶ
οὓς S ἠγάπων προετρέποντο βαπτισθῆναι. Ἐπεί 5
τι δήποτε νοσοῦντας ὁρῶντες, ἢ ἀπαγομένους τὴν
ἐπὶ θάνατον “δ, ἢ ἄλλα τινὰ χαλεπὰ πάσχοντας, ὁδύ-
ܝܝ‎ "
χεισαν αἰώνιον πῦρ περιμένειν τοὺς τὸν Θεὸν μὴ σὲ-
θοντας, οὖν ἂν ἐπαύσαντο νουθ
θοῦ
ὀδυνώμενοι

καὶ κατελεοῦσιν. Οὕτως εἰ 3 ἐπεπιστεύ-

ἡ καὶ ¢

τας ὁρῶντες, δακρύουτες ἐπ᾽ αὐτοῖς καὶ χαλεπῶς
Καὶ τὰ 39 νῦν τὴν ξενοδόχον πέμψας
ܐ‎ τὸν νόμον ἡμῶν ἀγαπᾷν αἱρεῖται

ἀνανρινῶ καὶ

οὕτως ἀκολούθως ἃ δεῖ πράξομεν. Ἡ BS μήτηρ ὑμῶν

ἐπειδὴ πιστῶς διάκειται περὶ τοῦ βαπτίσματος, νη-
στευσάτω ἡμέραν 35 πρὸ τοῦ βαπτίσματος.

ΟΥ̓́ΠΙ. Ἡ δὲ ὤμνυς δύο τῶν διελθουσῶν ἡμερῶν
τῇ φυναικὶ # διηγουμένη τὰ κατὰ τὸν ἀναγνωρι-
αμὸν, ὑπὸ πολ
ἢ χϑὲς μόνον βραχέος ὕδατος. Μαρτυρήσει 15. τε τῷ
ὅρχῳ καὶ ἡ γονὴ Πέτρου λέγουσα, ὡς ἀληθῶς οὐκ
ἐγεύσατο, Καὶ ὁ ᾿Αχύλας ἔφη" Οὐκοῦν οὐδὲν χωλύει
αὐτὴν 39, ὦ χύριξ μου, τὴν 35. σήμερον βαπτισθῆναι.
Καὶ ὁ Πέτρος" ᾿Αλλ᾽ οὐκ ἔστι τοῦτο νηστεία βαπτί-
σµατος ὅδ, ἐπεὶ μηδὲ δὲ αὐτὸ "1 τοῦτο γέγονε. [καὶ
ὁ 388. Φαυστινιανὸς 39, Ἴσως οὖν ὁ Θεὸς βουλόμενος
ἡμῶν τὴν μητέρα, μηδεμίαν μετὰ τὸν ἀναγνωρ
σμὸν ἡμέραν τῆς ἡμετέρας 30 χωρίσαι τραπέζης 3,
νηστείαν. Ὡς γὰρ ἐσωφρόνησεν
8 ποιήσασα" οὕτω

χαρᾶς, τροφῆς μὴ μεταλαθεῖν 33,

προψκονόµησε τὴν
ἂν ἀγνοίᾳ, τὸ πρέπον τῇ ܡܠܘ‎

καὶ νῦν ὁ Θεὸς ἴσως ᾠκονόμησεν αὐτὴν πρὸ μιᾶς ἐν
ἀγνοίᾳ νηστεῦσαι, ὑπὲρ τοῦ ἀληθοῦς βαπτίσματος,
μεταλα-

θεῖν σὺν ἡμῖν καὶ ἁλῶν δυνηθείη.

CIX. Καὶ ὁ Πέτρος: Μὴ ἡμᾶς @, ἔφη, νικάτω ἢ
χανία πρόφασιν εὑροῦσα τὴν πρόνοιαν ναὶ τὴν " τῆς
τοκούσης στοργή». @ ἀλλὰ μᾶλλον ὑμεῖς, κἀγὼ σὺν
ὑμῖν διαμείνωμεν τὴν σήμερον ἐν νηστείᾳ (ὦ καὶ αὔ-
pio βαπτισῃήσεται. Οὕτως ἔφη Πέτρος, καὶ οἱ πάν-
πες τῷ λόγῳ συνευδοκήσαμεν 3 , Ὁρθριώτερον δὲ

Ὁ πολλῷ τοῦ καθ' ἡμέραν ὁ Πέτρος διθπνισθεὶς, εἶσ-
ἡμᾶς, καὶ διαναστήσας, Φαυστῖνος εἶπε 33,

diet πρὸς

VARLE LECTIONES.

18 a], αὐτὴν τῇ ξενοδόχῳ καὶ εἰ

χαταγινώσχω, Y al.‏ )ܠ
ܐܗܡ ὑμῶν' ἀγαπῶσιν αὐτοὺς‏
TÉ 4], ποπιστεύκεισαν . 9 al‏

ἐτιδὶ

πογτίζουσι
ὡς πε

(# 1. παρεκάλει, 3 alo αὐτὴ
λέγοντες. 3. Deest in al. ?* al. ἀνυπερ
αὐτῶν. Τοῦ
l ἀπίστων ὀδυνώμενοι: τὴν κατ αὐτῶν κόλασιν πεπληροφορη

τῇ τοῦ βαπτίσματος προσῆλθε Qu-
val ἀνυπερθέτως οὓς. 3 al. add. ἀλλ᾽ ἐρεῖ
ο εὔηβές ἐστιν. "Ere. ?9 al. θανάτῳ. ? al. ἐλεοῦσιν.

.5 ܚ ܬ rig‏ 3 ܠ
Καὶ τὰ, 9 δ]. inser. κἂν μίαν. δι al. inscr. Πέτρου vel τῇ ξενοδόχῳ. 9 al. add. ἠδυνήθην. 9 al. ἔμαρ-‏
πόρει. 9 al αὐτὴν βαπτισθῆναι, 3 al. τῇ, 39 al. ὅ quj. 7 Deést in al. 9 Φαυστῖνος, 3 al. add.‏
ἀπεκρίνατο, 9 al. χωρίσαι. Duo mss. χωρῆσαι, Cor. ^ al. ἡμέραν τῆς ἡμῶν ἐπιγνώσεως χωρίσαι τῆς‏

πραπέτης, M al. τῆς ἀληθείας. € al. ὑμᾶς. αἱ

οὐδὲ # dips τῆς σήμερον ἡμέρας ἐπιτήοειός ἔστιν εἰς τὸ

8.

Mal. στοργή, * al νηστεύοντες. U al. add.
βάπτισμα, Kai ὅμως οὕτω γενέσθαι οἱ πάντες συν-

ευδοχησαµεν. ἐδ Clement, hom. xiv, c. i, ete. Hec, l vir, o. 38, et 1. vmm; c. 1, etc. * al. ἐξυπνίσαι

ἔφη,

549

καὶ Φαυστινιανὸς ἅμα Κλήμοντι μετὰ τῶν οἰκείων καὶ
ἀκολουθησάτωσάν μοι, ὅπως i» σχεπεινῷ τῆς θα-
λάσσης τόπῳ γενόμενοι V, τὰ τοῦ βαπτίσματος σχε-
διάσωμε

CX, Ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν οὖν γενομένων ἡμῶν Ἡ, καὶ
μεταξὺ πετρῶν τινῶν γαληνοῦ καὶ καθαροῦ τόπου
εὐπορησάντων, ἐβάπτισεν αὐτὴν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ
Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
Ἡμεῖς δὲ 88 ܐܗܡ‎ σὺν ἡμῖν ὅσοι παρῆταν, τῶν γυναι-
κῶν χάριν ὑπεχωρήσαμεν. Ἔπειτα ὁ Πέτρος τὰς qo-
ναῖκας διὰ τὸν ὄχλον προέπεμψε ὃ ἄλλης ὁδοῦ ἐπὶ
τὴν ξενίαν ἐλθεῖν 55, μόνοις ἐκ τῶν ἀνδρῶν ἡμῖν συν-
εἶναι τῇ μητρὶ καὶ ταύταις
θόντες οὖν δὲ ἐπὶ τὴν ξενίαν,
τὸν 95 ἀφικέσθαι, ἀλλήλοις διελεγόμεθα 96, Μετὰ ἵχα-
νὰς δὲ ὥρας ὁ Πέτρος ἐλθὼν, καὶ ἄρτον λαθὼν, ܘ‎
χαριστήσας, εὐλογήσας, ἀγιάσας, κλάσας, τῇ μητρὶ
πρῶτον ἐπέδωχε 57, καὶ μετὰ ταύτην, ἡμῖν τοῖς
υἱοῖς " Καὶ οὕτως αὐτῇ συνειστιάθηµεν P καὶ τὸν
διδόντα τροφὴν Θεὸν εὐλογήσαμεν.

ἐγκελευσάμενος. Ἐλ-
καὶ ἀναμένοντες αὖ-

Β

ΟΧΙ, Τότε λοιπὸν ὁ Πέτρος, τὸν ὄχλον εἰσεληλυ-
θότα ἰδὼν, καθίσας αὐτὸς, καὶ 50 ἡμᾶς δὲ παραχαῦ-
εοθῆναι κελεύσας, ὑφηγοῖτο τίνι λόγῳ προπέμψας
ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος, αὐτὸς βραδύνας ἐπῆλθε.

Τὴν δὲ αἰτίαν ἔλεγεν δι εἶναι τοι
ὑμᾶς, φησὶν, ἀποστῆναί 55. μου,

ἢν" "Άμα τῷ
ἔρων τις συῄει 55
ܕ‎ καὶ βουλόμενος

ἑπτων ἑαυτὸν δὲ

περίεργος,
δρᾷν 95, αὐτὸς μὴ ὁρᾶσθαι" καὶ προκατασκυπήσας
ἡμᾶς, ὡς αὐτὸς ὕστερον ὡμολόγησε, πρὸς τὸ ἰδεῖν τί
ἂν καὶ πράττοιμεν εἰς τὸν σχεπεινὸν τόπον γενόμε-
νοι, λάθρα ἐκδὰς, ἠκολούθησεν. Εἶτα ® ἐν εὐκαίρῳ
τόπῳ " μοι προσελθὼν καὶ προσαγορεύσας ἔφη" Ἐκ
πολλοῦ σοι ἀκολουθῶν καὶ συντοχεῖν ἐθέλων ®, ἠδού-
μην, μήπως ὡς περιέργῳ. μοι χαλεπήνῃς" νῦν δὲ τὰ
δοκοῦντα ἐμοὶ ἀληθῆ, λέγω, εἰ βούλει. Κἀγὼ dm
χρινάμην" Abye ἡμῖν ὅπερ σοι δοκεῖ καλὸν εἶναι,
καὶ ἀποδεξόμεθά σε, χὴν τῷ ὄντι μὴ καλὸν ἢ τὸ λεγόν
μένον, ἐπεί περ ἀγαθῇ προαιρέσει τὸ δοκοῦν σοι κα-
λὸν εἰπεῖν ἠθέλησας,

CXIL Καὶ ὁ γέρων τοῦ λέγειν ἤρξατο οὕτως" θα-
λάσσῃ ὑμᾶς λελουμένους εἰς τὸν ἀπύχρυφον τόπον
ὑποχωρήσαντας ἰδὼν, προσελθὼν, λάθρα κατεσκά-
πουν τὸ τί ἂν ἐν χρυφῇ @ πράττοιτε, Καὶ ἐπειδὴ eb-
χομένους εἴδυν, ὑπεχώρησα, καὶ ἐλεήσας τ ὑμᾶς
ἀνέμεινα, ὅπως @@ πείσω μὴ ἀπατᾶσθαι: οὔτε γὰρ
Θεὸς ἔστιν, οὔτε πρόνοια" ἀλλὰ γενέσει τὰ πάντα
ὑπόκειται, ὡς ἐγὼ ἐφ᾽ οἷς πέπονθα πεπληροφόρημαι,
ἀκριδὼν ἔχ πολλοῦ τὸ μάθημα. Νὴ οὖν ἀπατῶ" εἴτε
γὰρ εὔχῃ, εἴτε ܐ‎ καὶ μὴ, τὰ ἐκ τῆς γενέσεως παθεῖν
ἂν ἔχοις 79. ΑἹ γὰρ εὐχαὶ εἰ ἐδύναντό τι, ἢ τὸ εὖ
ποιεῖν, αὐτὸς ἂν ἐν τοῖς κρείττοσιν ἤμην, Καὶ νῦν
εἰ μὴ σὲ ἀπατᾷ ἡ πενιχρά µου αὕτη ἐσθὴς, οὐκ ἀπι-

εἰ

D

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

880

stinus et Faustinianus, unaque Clemens, cüm suis
me sequantur, ut venientes ad obtectum maris lo-
cum, baptismi ritus peragamus.

OX. Cum igitur fuimus in littore, inter saxa
quadam, que tranquillum οἱ mundum locum pre-
bebant, baptizavit eam in nomine Palris et Filii,
et Spiritus sancti. Nos autem, et quotquot nobis-
eum adorant, mulierum gratia secessimus. Postea
Pelrus mulieres, ob multitudinem, premisit, ut
per alteram viam irentad hospitium ; jussitque nos
solos ex viris matrem easque comitari, Venienles
ergo ad diversorium, οἱ prestolantes adventum
illius, colloquebamur invicem. Posi sat mulias
vero horas Petrus regressus, accepit panem, gratias
egit, benedixi, eonsecraviL, frogit, et matri primum
dedit, ac post eam nobis ejus filiis. Atque ila cum
θα comedimus, Deumque cibi largitorem laudibus
prosecuti sumus.

ΟΧΙ, Tum deinceps Petrus, ingressum populum
videns, eum ipse consedissct, nosque jussisset as-
Sidere, docebat qua ratione nobis posi baptismum
premissis, ipse tarde rediisset. Causam vero han
esse dicebat. Simul stique vos, inquit, a me dis-
cessistis, senex quidam curiosus venit, occultans
88, atque volens cernere neo ipse cerni: cumque
nos prius observasset, sieut ipse postea fassus
est, ut videret quidnam in. obtecta loco positi age-
remus, clam exiit, et secutus est. Postea in oppor-
tuno loco me conveniens, ac salulans, dixit : Jam-
diu te sequens, οἱ alloqui cupiens, verebar ne me
lanquam curiosum egre ferres: nunc aulem quo
mihi vera videntur, si vis, profero. Et ego respon-
di: Eloquere nobis quod tibi videtur esse bonum 0
et laudabimus te, licet revera quod dixeris, bonum
non fuerit; quoniam prudenti consilio, rem qua
tibi visa est. bona, volueris proloqui.

CXIL Tum senex ita effari ccpit: Vidi vos,

postquamin mari lavissetis, ad occultamlocum s
cossisse ; adii, clam speculatus

sum quidam in
abdito agerelis: cumque vos orantes aspexissem,
8ecessi ; οἱ vestri misertus, exspectavi, ut. persua-
derem ne fallamini. Neque enim Deus est, neque
Providentia : sed genesi cuncla subjacent : quem-
admodum ex iis quz mihi acciderunt, plene. per-
suasus sum, jampridem mathesim diligenter edo-
ctus. Ne ergo fallaris: sive enim preceris, sivo non,
ea qué ortus portendil, necessario accident tibi.
Nam si preces possent aliquid, aut bona opera,
ipse inter primores essem. Ac nunc, nisi te decipit

VARLE LECTIONES.

τὸ ἐλθόντες, βαπτίσαι αὐτὴν δυνηθῶμεν. Πλὴν ἐπὶ τῶν αἰγιαλῶν γε
ὶ τῷ λεύσας ἀνδρῶν τε μόνοις ἡμῖν

καὶ ἄλλοι τινὲς ὑπεχ, V a].
55 n], ἐλθεὈ

τὸ aj διελεγόμεθα, 57 deest

καθεσβεὶς καί. δι deest in al. 9t deest inal. 9? al, συνεισῄει ἐργάτης ?* al,
ὁρῶν. 45 8]. εἰσελθόντες" εἶτα, '? deest in dl. 9 al. θέλων. .
insor. ἐξιοῦσι προσομιλήσας. Τὴ deest in al. Ἡ al, ἀνάγκην ἔχεις.

ένων, δὲ deost in al. 15 al, οἱ ad
.ܗ‎ ¢. μ. καὶ ταῖς αὐταῖς γυναιξί
in al." al. add. αὐτῆς, 9 hue desunt in ΑἸ, "Pap.

ἑαυτὸν, προκας, 95 4], βουλόμενος
δὴ al. κρυφαίῳ εἰσιόντες. Τὸ al. ἐλεήσας δέ, ἢ al

551

hao paupereula moa vestis, dictis meis non diffi-
des. Cum olim in magna prosperitate vite versarer,
multa tum diis immolabam, tum egenis largiebar :
sltamen dum oro, ac pie vivo, fatum non potui
effugere. Atque ego ad illum: Et quaenam sunt,
que tibi contigerunt? Ille vero respondit : Non
necesse esi ut nunc dicam : forle autem in fineau-
dies, quisnam ego eum sim, et ex quibus natus,
in quales incurrerim vite calamitates. Sed nunc
quod omnia subjiciantur geniturm, volo tibi pro-
ferre argumenta.

ΟΧΙΠ. Et ego dixi : 81 genesi cuncta subsunt,
hocque ita esse persuasum habes ; tecum pugnan-
lia cogitas οἱ consulis, Etenim si contra natale ne
sentire quidem possumus, cur frustra laboras, id
nobis consulendo, quod fieri omnino nequit? Quin
etiam 81 nativitas subsistit, noli in eo navare. ope-
ram, ut persuadeas mihi, ne colam astroruum Do-
minum, qui et si velit non fleri aliquid, fleri non
potest; semper enim. quod subest ei, quod praeest
πο ducit, pareat necesse habet. Certe venerari eos
qui dii putantur, gonesi dominante,superfluum est.
Neque enim preter id quod fato placet, quidquam
fit; neque ipsi quidpiam facere possunt, qui uni-
versali genesi sue sint subjecti.

CXIV. Hee cum inter nos loqueremur, ingens
hominum multitudo ingressa est ; ad quam Petvus
respiciens, dixit : Ego et genus meum, accipimus
a majoribus eultum Dei, el preceptum habemus
ne ortui confidamus, astrologice inquam discipli-
ne:idcireo ad eam animum non applicui. Quare
astrologie non sum peritus : quorum autem peri-
tiam habeo, ea exponam. Aio quippe, per Dei pro-
videntiam administrari omnia, et. unumquemque
secundum ea qum feci, premium vel supplicium
esse naeturum. Sive autem nuno, sive δὲ posthac,
nihil mea interest : nisi quod omnino unusquisque
fructum eorum qua gesserit percipiet. Demonstra-
ilio autem, non esse genesim, hec est: Ex astan-
tibus, si quis oculis sit orbatus, aut manum babeat
mutilatam, aut pedem claudum, autin corpore
aliquid aliud, quod a. modicis curari non possit,
neque ab astrologis, quoniam nec ab omni scculo
tale quid conligit, ego, Deum precatus, remedium
prestabo. Ea vero ra, quemadmodum aio, facta,
nonne errant qui in cunctorum opificem Deum ma-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

552

Ἐν πολλῇ βίου ποτὲ ὧν εὐθηνίᾳ Τὸ
ἔθυον, καὶ δεόµένοις παρεῖχον" καὶ

Α στήσεις ois λέγω.
πολλὰ καὶ θεοῖς
ὅμως εὐχόμενός
ἐκφυγεῖν οὐ δεδύνημαι
τίνα 15 ἐστὶν ἃ πέπονθας; Ὁ δὲ ἀπεχρίνατο" Οὐκ

i

Y κάφε N ]
τε καὶ εὐσεθῶν, τὴν πεπρωμένην

Καγὼ πρὸς αὐτόν: Καὶ

ἀνάγκη Ἴ μοι λέγειν νῦν" ἴσως δὲ, ἐπὶ τέλει ἀκούσῃ,
τίς τε ὢν ἐγὼ, καὶ τίνων, ἐν ποίαις βίου περιστάσεσι
γέγονα, Nüw δὲ ὅτι γενέσει τὰ πάντα ὑπόκειται, πί-
ατεις σοι παρασχεῖν βούλομαι 18,

CXII κἀγὼ ἔφην" El γενέσει τὰ πάντα ὑπόκει-
ται, καὶ τοῦ’ οὕτως ἔχειν 79 πεπληροφόρησαι, σεαυτῷ
τἀναντία νοῶν συμβουλεύεις. Εἰ μὲν γὰρ παρὰ γένεσιν
οὐ δυνατὸν οὐδὲ τὸ φρονεῖν, τί ματαιοπονεῖς συμδου-

Ἡ λυύων 9 ἡμῖν, ὃ γενήσεσθαι 30" πάντως ἀδύνατον 53,
"AXA! ἔτι μὴν εἰ γένεσις ὀφέστηκε, μὴ σπεῦδε πείθειν
ἐμὲ μὴ σέδειν τὸν τῶν ἄστρων 53 Δεσπότην, οὔ θέ-
λοντος καὶ μὴ γενέσθαι "5, γενέσθαι ἀδύνατον" ἀεὶ

γὰρ "^ ἂν τὸ ὑποκείμενον τῷ ἡγουμένῳ πείθεσθαι
ἀνάγκην ἔχοι. Τὸ μέντοι τοὺς νομιζομένους θεοὺς
σέβειν, γενέσεως ἐπικρατούσης, περιττόν ἐστιν. Οὔτε
γὰρ παρὰ τὸ δοκοῦν τῇ πεπρωμένῃ V τι γίνεται,
οὔτε αὐτοί τι ποιεῖν δύνανται, τῇ καθόλου αὐτῶν ὑπο-

κείμενοι γενέσει 55,
CXIV. Τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους λεγόντων ἡμῶν,
πολὺς ἐπεισῆλθεν ® ὄχλος: καὶ Πέτρος εἰς αὐτὸν

ἐπι
7

γόνων Θεὸν σέθειν

παρειληφότες Μ᾽ καὶ παράγγελμα
ἔχοντες ® γενέσει μὴ προσανέχειν, φημὶ @ δὴ τῷ τῆς
ἀστρολογίας μαθήματι. Διὰ τοῦτο καὶ οὐ προσέσχον.
Ὅθεν ἀστρολογίας μὲν οὐκ εἰμὶ ἔμπειρος" ὧν δὲ
εἶμι, ὑφηγήσομαι 3". Φημὶ γὰρ ὅτι κατὰ θεοῦ πρό-
ἴται τὰ πάντα, καὶ ἕκαστος πρὸς ἃ πράτ-
4 ἢ κολάσεως τεύξεται, Εἴτε δὲ νῦν, εἴτε 99

νοιαν δουμε

τει, τιμῆ

καὶ αὖθις, οὐδέν μοι διαφέρει" πλὴν ὅτι πάντως ἆπο-

λαύσει Έχαστος ὧν ἔπραξεν. Ἡ δὲ ἀπόδειξις τοῦ μὴ
ὅτων

ἐστὶν αὕτη" Τῶν παρε εἴτις

εἶναι γένεσιν,
& ἢ πεπηρωµένην ἔχει 9 τὴν

ὀφθαλμῶν 9* ἐστέρηται,
χεῖρα 9, ἢ χωλὸν 9 ἄρα τὸν πόδα, ἢ ἕτερόν τι περὶ
τὸ σῶμα 39 ἰατροῖς οὐ θεραπευθῆναι δυνάμενον οὐδὲ
ἀστρολόγοις, ἐπεὶ μηδὲ ἀπὸ τοῦ μακροῦ αἰῶνος τοι-
οὔτόν τι γέγονεν, ἐγὼ τοῦ Θεοῦ δεηβεὶς παρέξω τὴν
θεραπείαν 39, Τούτου δὲ, ὡς ἐγώ φημι, γενομένου 19,
οὐχ ἀμαρτάνουσιν οἱ τὸν πάντα δημιουργήσαντα Θεὸν
βλασφημοῦντες ; Καὶ ὁ γέρων ἀπεκρίνατο: Βλασφη-

YARLE LECTIONES.

Ἢ gl. περιουσίᾳ, 75 al. οὐκ ἠδυνήθην. 7* al. ἔφην" τίνα, " deest in al. 18 al. πληροφορηθῆναί σε θέλω,
piopaig ροφαρηῦη:

gl ἐναντία. 9" gl. γενέσθαι, 3 al.‏ ܘ
deest in al. 9 Post‏ *

mti τὸ μὴ πρῶτον ἄρχειν ἢ

το al ἔχον, 9" al.
πι, δὲ deest in al.
ἘΠ γένεσίς ἔστιν, ἀντί»
πρεαθύτι

πρώτῳ τὸ ἄργι
τῷ πρώτῳ τὸ et im
ὀποθλέπων, ἔφην: Ἐγὼ, 55. al. παρειληφώς, 9 al

76:9, Ἐπεὶ ὅποι

. ἔχον. "t al. λέγω, ** al.
τῆς κατὰ γένεσιν ἐπιστήμης ἀνασχευάζειν οὐ δύναμαι, βούλομαι ἄλλῳ τρόπῳ ἀπ

ἀδύνατόν ἐστιν. 33 8}, xal τῶν ἀστέρων, 99 al. ad.

ενέσει, additur in cod. 804, ex Clementtnorum xiv, 4 :
ὑπόχεισθαι οὐ δύναται τό ἀγέννητον ὡς ἄγεννητον, ἑαυτοῦ
μηδὲν ἔχον. Liber vero οχινη, hic interpoletus fuit, ad hunc modum :E
σθαι αὐτῷ οὐ δύναται τὸ ἀγέ

νεα, καὶ τῷ
scllicet in vocibus καὶ

νητον ὡς ἀγέννητον, οἷο.

[ el αὐτῷ οὐ. Gor. al. ἐπισυνῆλθεν Al. παρέστη. " al. τότε ἐγὼ εἰς τὸν ὄχλον

εἰδὴ γένεσιν ἀπ᾽ αὐτῆς
οδεῖξαι, ὅτι κ. π. ὃ, τὰ

πράγματα, V al. deest in al. δὲ al. ὀοραλμόν. 9 al. κυλλὴν τὴν χεῖρα ἔχει. "5 al. ἔχοι. 9} deest in al.

ν οὐκ &

0], ὃ ὑποστροφὴν πρὸς ἴασιν πά;
ἀστρολόγοι ἰάτασθαι ἐπα.
ποιοῦτον οὐδέποτε λαθεῖν

jet, καὶ παντὸς ἰαματιχοῦ ἐπαγγέλματος ἔμτός ἐστιν v οὐδὲ
ἑλλονται: ὅτι μὴ δὲ ἀπό, 9 gl. ἴασιν, 10ὺ 8], ὁπότε ἐκ γενέσεως κατόρθωσιν τὸ
Τρ ἐς Τούτου οὕτω γενομένου,

553 CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. ὅδε

γὰρ ἐστιγτὸ λέγειν γενέσι‏ ܙ

χεῖσθαι τὰ πάν

ᾱ, À ledicta et blasphemias conjicinnt? Respondit senox:
χάγὼ i πρὸς αὐτόν Καὶ πάνυ, Εὖ yàp? καὶ πᾶσαι — Seilicet, id est maledicta conferre, dicere geniture
αἱ τῶν ἀνθρώπων ἁμαρτίαι καὶ ἀσέδειαι καὶ ἀσίλ- αλλ οὶ universa? Tom ego ad eum: Ormino est.
Ύειαι ἐξ ἀστέρων, ὡς σὺ φὴς, γίνονται" τὸ ὃὲ τοὺς — Nam si omnes hominum errores, et, impietates, et
ἀστέρας ταῦτα ὃ ποιεῖν ὑπὸ Θεοῦ τέτακται ὁ, ἵνα πάν- — impudicilim, ex stellis, quemadmodumta ais, oriun-
τῶν χαλεπῶν ἀποτελεστικοὶ γένωνται, αἱ πάντων tur; ut autem ea faciant stelle, a Deo constitutum
ἁμαρτίαι * πάντως dpa καὶ εἰς αὐτὸν ἀναφέρονται τὸν fuit, quo cunctorum flagitiorum elfectrices sint;

τὴν γένεσιν ἐνθέντα ° τοῖς ἄστροις, omnium certe delicta ad eum omnino referuntur,
qui in astris posuerit genesim.
CXV. Καὶ ὁ γέρων & ᾿Αληθῶς 9 ἔφης" ἀλλὰ πάσρ XV. Et senex: Verum ais; sed omni tue in-

σου τῇ ἀπαραθλήτῳ ἀποδείξει ἡ ἐμὴ ἐμποδίζει συν- comparabili demonstrationi mea obstat conscien-
εἴδησις. Ἐγὼ γὰρ ἀστρολόγος ὧν, καὶ ᾿Ῥώμην πρῶ- — tia. Ego enim, qui astrologus sum, et Roma pri-
τον οἰκήσας 99, εἶτα φιλιωθείς τιν! πρὸς γένους ὄντι — mum habitavi, postea amicus factus cujusdam qui
Καίσαρος, αὐτοῦ τε καὶ τῆς συµθίου τὴν γένεσιν 1 — erabex genere Qesaris, viri illius uxorisque ejus
ἀκριθῶς ἠπιστάμην , καὶ ἱστορήσας ἀκολούθως τὰς — genituram probe callui ; cumque viderim, res pront
πράξεις ἀποτελεσθείσας 1} αὐτῶν τῇ γενέσει, λόγοις B ferebat eorum genesis, evenisse, solis verbis a te
μόνοις 13 οὐκ ἔχω σοι πείθεσθαι. Ἦν γὰρ τῆς γενέ- 7 nequoo persuaderi. Erat enim ortus mulieris posi-
σεως αὐτοῖς 1* τὸ διάθεμα, ποιοῦν µοιχάδας, ἰδίων — tura, qua efficeret adulteras, amore servorum
δούλων ἐρώσας, καὶ ἐπὶ ξένης ἐν ὕδατι θνησκούσας" — suorum captas, et peregre in aqua pereuntes: quod
ὃ καὶ @ οὕτω γέγονεν. Ἐρασθεῖσα γὰρ τοῦ ἰδίου — etita contigil. Nam que servum suum deperiret,
δούλου, καὶ τὸν ψόγον φέρειν οὗ δυναμένη, φυγοῦσα που ferre posset opprobrium, solum fuga vertens,
ἐν 18 ἀλλοδαπῇ, καὶ κοίτης αὐτῷ κουγωνήσασα, κατὰ Οἱ cum eo concumbens, in mari periit.
θάλασσαν διεφθάρη t.

CXVI. Κἀγὼ ἀπεκρινάμην 18: Καὶ πῶς 19 ἄρα γι- CXVI. Ego respondi: Et quonam modo seis,
γώσχεις ὅτι ἡ ρυγοῦσα, i ἀλλοδαπῆς γενομένη τὸν — illam fugientem, οἱ in alieno solo positam servo
δοῦλον ἔγημε, καὶ γήµασα ἐτελεύτησε ; Καὶ ὁ γέρων. — nupsisse, ao interiisse post nuptias ? Atque senex:

᾿Ασφαλῶς οἴδα τἀληθῆ, οὐχ ὅτι ἔγημεν, ὁπότε οὐδὲ — Certo novi, revera non quod nupserit, cum noc

ὅτι ἦρα ἐγίνωσκον" ἀλλὰ μετὰ τὴν ἐκείνης 9 ἀπαλ- — amore captam esse scirem: verum postquam illa
λαγὴν ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, πάντα μοι τὰ — discessit, fraler viri ejus omnem mihi illius amo-

κατὰ τὸν αἱ

ἧς ἔρωτα διηγήσατο, ὡς σεμνὸς ὧν, — rem enarravit; quod ipse, qui sanctus et honestus
ἅτε δὴ κάὶ ἀδελφὸς, οὐκ ἐθουλήθη μιᾶναι τὴν κοίτην. erat, uipote etiam frater, noluerit torum maculare;
Καὶ πῶς βουλομένη, καὶ αἰδουμένη 5: πάλιν αὐτόν τε 0 et quo modo volens, ac rursus ipsum atque dede-
καὶ τὸν ψύγον d τάλαινα: οὐχ ἔστι γὰρ αὐτὴν μέμψα- οἱ verita, illa infelix (non enim licitum est queri
σθαι, ὅτι ἐκ γενέσεως ταῦτα καὶ πάσχειν 3 καὶ — de ea, quoniam ex natali hee cum facere tum
ποιεῖν ἠναγκάζετο 6 ὄνειρον εἴτε ἀληθῆ, εἴτε ψευδῆ — perpeti cogebatur), somnium finxerit ; verumne an
ἐπλάσατο οὐκ ἔχω λέγειν, Ἔλεγε γὰρ αὐτὴν εἰρηκέναι, — falsum, non habeo dicere. Aicbat siquidem ipsam
ὅτι ὄναρ αὐτῇ τις ἐπιστὰς "S ἐκέλευσεν 34 dixisse quod in somnis quidam sibi astitit, qui
ἅμα τέχνοις τῆς 95 Ῥωμαίων ἐκδῆναι πόλεως 3568 eam jussit cum liberis illico urbe Roma excedere :
ἀνὴρ σώζεσθαι ταύτην ? σὺν τοῖς υἱοῖς σπεύδων, αὐ- — at virillam eum ἢ}115 incolumem evadere satagens,
τίκα παιδευθησοµένους αὐτοὺς εἰς τὰς ᾿Αθήνας ἐξ confestim eos erudiendos Athenas misit cum ma-
πεµψε σὺν μητρὶ καὶ δούλοις τρίτον δὲ υἱὸν ἔχων — tre et servis: tertium vero filium retinuit apud se,
παρ᾽ ἑαυτῷ 3, ὡς δὴ τοῦ χρηματίσαντος ἐν ὀνείρῳ *' — quia qui per somnium ediderat oraculum, eum eo
συνεῖναι αὑτῷ ® ἐπιτρέψαντος, Πολλοῦ παρεληλυ- — manere permiserat. Multo autem elapso tempore,
θότος χρόνου 31, ὡς οὐκ ἔλαθε γράμματα παρ’ αὐτῆς, αἱ ab ea litteras non accepit, cumque sepe Athe-
αὐτοῦ πολλάκις πέμψαντος εἰς "Αθήνας, ἐμὲ παρα- — nas misissel; assumpto me, qui ei omnium essem
λαθὼν ὡς πάντων αὐτῷ γνησιώτατον ὄντα, ἐπὶ τὴν conjunctissimus ac fidissimus, ad quirendam illam
ζήτησιν αὐτῆς ἐπορεύθη, Πολλὰ μὲν οὖν αὐτῷ xol D profeetus est. Multos equidem cum ipso in pere-
κατὰ τὴν ἀποδημίαν συγέκαµνον ® προθύμως, µε- — grinatione labores alacriter tuli; memor quod in
μνημένος ὅτι τῆς πάλαι αὐτοῦ εὐδαιμονίας χοινωνόν prisea sua felicitate me omnium habuisset socium,
ps πάντων 95 εἶχεν, ὑπὲρ πάντας αὐτοῦ µε τοὺς ac supra omnes amicos dilexisset. Itaque Roma

VARLE LECTIONES.

' 81. ἀπεκρινάμην, 3 al. deest im 4], ὃ γίνονται: οἱ δὲ ἁστέρες ταῦτα, * al. ἐτάγησαν, 5 al. ἁμαρτίαι
0 al. θέντα dv. "Clement, hom. xiv, e. O, ete. Recogn., 1. mx, e. S2, ete. ^al. add. ἀπεκρίνατο,
ial inser. μέγα, 10 deest im al. !i de&st in al. 1 8]. inser. ἔργῳ, σοὶ λόγῳ πείβεσθοι οὐ δύναμαι,
@ 8]. µόνον. eal αὐτῆς, 18 αἱ. deest in al 15]. μὴ φέρουσα, φυγοῦσα σὺν αὐτῷ, iv. 17 al. ὁρμήσασα᾽
καὶ χοινωνήσασα αὐτῷ, θαλάσσῃ διεφθάρη. 15 al. dessL in al. 19 al. deest im al. 9 al. αὐτῆς, Ἡ al. deest
in al ? al ποιεῖν καὶ πάσχειν, 9 8]. ὡς ὅτι ἐν ὁράματι ἐπιστάς τις. 36 al. prepon. μοί, 35 4]. τήν,
18 al. πόλιν, 51 al. αὐτήν. 38 ,ܘ‎ ἔσχε παρ᾽ αὐτῷ, ? αἱ. κατ᾽ ὄναρ, 3 al. αὐτὸν αὐτῷ, 33 al. δὲ χρόνου διελθόντος,
9? al, συγέκαµον. 39 8], πάντως.

PaTROL, GR. ll. 4

558

continuo solvimi
venimus. Nee multos post dies, ille quidem pre
animi dolore migravit e vita; ego vero buo veniens,
vietum ab eotempore ad hunc usque diem manibus
comparo.

CXVII. His a sene dietis, intelligens ex oratione
ejus, senem quem dixerat, ipsum esse patrem ve-
strum, nolui cum eo conferre sermonem ea de re,
donec communicassem vobiscum: nisi quod cum
hospitium ejus didicissem, meumque indicassem,
explorandi causa, hoe tantum porconiatus sum,
quod esset seni nomen. [Ille autem: Faustus, in-
quit; item quod nomen geminis fil ille vero
respondit: Faustinus et l'auslinianus ; et quodnam
ierlio filio; at ille, Clemens, dixit ; denique quo
nomine vocaretur eorum mater ; et ait, Matthidia.
Ego igilur ex miseratione collaerymans, dimissa
turba, veni ad vos, ut pos cibi communem per-
cepionem haze vobiseum eomiunicarem. Porro
ante cibum narrare, opportunum non censui ; ne
forte dolore vicli, baptismi diem in luetu duceretis,
quando etiam angeli efferuntur letitia. Hee Petrus
Cum diceret, omnes nna eum maire lacrymis nos
dedidimus. Quos ille laerymantes videns, ait:
Nunc unusquisque vestrum, prolimore erga Deum,
forliter que memorata sunt ferat. Neque enim ho-
die vobis interiüt pater, sed jam olim, sicut vos,
conjectura recte facla, dixistis.

CXVIIL. Ista Petro loquente, mater ferre non
valens, magno clamore edito: Mei mihi, o vir;
quantum nos diligens, ipse quidem mori voluisti
nos vero vivimus, et lucem aspicimus, et adhuc
eapimus cibum. Nondum hoe uno ejulatu (nito,
ecce senex ingreditur; οἱ simul atque. clamoris
eausam seiscitari vellet, respiciens ad uxorem: Hei?
inquit; quidnam hoc est? Quam video? Accedens
vero et diligentius aspiciens, ac visus, complexus
est. Ambo aulem pre gaudio repentino defece-
runt exclamare nisi, et alter alteri loqui eupien-
tes, vocem emittere non potuerunt, nee ob in-
expletam letiliam reprimere se. Multoque post
mater ad eurn: Habeo te, l'auste, omni modo su
viesimum. Et qua ratione vivis, de cujus morte
paulo ante audivimus? Citeram hi sunt filii, Fau-
stinus el Faustinianus, ac exoptatus Clemens. Qui
cum dixisset, nos tres in ipsum ineumbentes,
eumque deoseulati, formam illius obscure agno-
vimus.

CXIX. Hee cut videret Petrus: Tu es Faustus,
inquit, hujus vir, ejusque liberorum pater? Ille

8. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

sicque in has Syrie parles de- A

556
λους ἀγαπῶν. Καὶ δὴ ἀπεπλεύσαμεν αὐτῆς Ῥώμης,
καὶ οὕτως εἰς τὰ ἐνταῦθα τῆς Συρίας ἐγενόμεθα

Καὶ οὐ μετὰ πολλὰς ἡμέρας , ἐκεῖνος μὲν
ὅτησεν + ἐγὼ δὲ ἐνταῦθα ἐλθὼν , τὰς
διὰ τῶν χειρῶν τροφὰς ἔν 35 πο-

οτε καὶ εἰς δεῦρο

ρίζομαι,

CXVIL Ταῦτα τοῦ γέροντος εἰπόντος, συνιδὼν ὅτι
ὃν ἔλεγε γέροντα ®, οὗτος ἦν, ἐξ ὧν ἔλεγεν, ὁ πατὴρ
6 δμέτερος, οὐκ

μέχρις

ἐβουλήθην αὐτῷ 81 συναντιθαλεῖν ܕ‎
προσανάθωµαι, Πλὴν τὰ κατὰ τὴν
οὔ καταμαθὰν, καὶ τὴν ἐμὴν ® δὲ μηνύ-
ριδοίας ἕνοκαν τοῦτο μένον ἐπυθόμην, τί τῷ

ἂν ὑμῖν

. Φαῦστος" τί δὲ τόϊς διδύμοις
Φαυστῖνος καὶ Φαυοτιντανός"
υἱῷ: ὁ δὲ, Κλήμης, εἶπε. Τί δὲ τούτων
Ματθιδία 39, Ὑπὸ συµπαβείας

χρίνατο:

φησίν.

οὖν ἐγὼ σύνδακρυς γενόμενος, ἀπολύσας τοὺς ὄχλους,
ἦλθον πρὸς ὑμᾶς, ἵνα μετὰ τὴν τῶν ἄλλων ¢@ χοινω-
vlav ταῦτα προσανάθωμαι ὑμῖν. Πρὸ δὲ τῶν ἁλῶν €

ἵν ὑμῖν οὐ 9 δέον ἔκρινα, μή πως

mà λύπης
τῇ τοῦ βαπτίσματος ἡμέρᾳ πενθοῦν

ἔσητε, ὁπότε καὶ ἄγγελοι χαίρουσι. Ταῦτα τοῦ
οντως, ἐδαχρύομεν οἱ πάντες μετὰ τῆς
δακρύοντας ἡμᾶς ἰδὼν, ἔφη: Νῦν ἕχα-
στος ὑμῶν φύόῳ τῷ πρὸς τὸν θεὸν γενναίως φερέτω
ἐτελεύτησεν

εἰρήκατε στο-

# μήτηρ μὴ

® ὡς ἄγ

spo» εἰπόντος,
5^ Οἴμοι, ἄνερ,
ν ἡμᾶς, τι ® μὲν αὐτὸς ἐτελεύτησας, ἡμεῖς

a
4

δὲ ζῶντες τὸ φῶς δρῶμεν, καὶ τροφῆς 48 ἄρτι μετα-
λαμάνομεν. Οὔπω 33 τῆς μιᾶς ταύτης ὀλολυγῆς πα»

cupiens, ἰδοὺ καὶ ὁ γέρων εἰσήει" καὶ ἅμα τῷ βού-

λεσθαι αὐτὸν τῆς κραυγῆς τὴν αἰτίαν πυνθάνεσθαι,
εἰς τὴν γυναῖκα ἐμδλέψας ἔφη" Οἴμοι, τί θέλει o
τοῦτο εἶναι; Τίνα ὁρῶ ; Ἡροσελρὼν ὃξ καὶ ἀκ,
ἵκετο, Οἱ 8
οι, καὶ λαλεῖν ἀλ-
τες ἐκ τῆς ἁπλή-
Καὶ
χω σε,

ὑπὸ

ρὸν ἐνιδὼν 9l, καὶ ὁραθεὶς πὶ
s διεφώνουν ἀμφότε
λήλοις βουλόμενοι, ἀφατίᾳ συσχε

qus *

στου αὐτοὺς

χαρᾶ οὐκ ἠδύναντο.
μετὰ δὲ πολὺ δὲ πρὸς αὐτὸν ἡ μήτηρ ܐܦܬ‎ "
D κατὰ πάντα 9 γλυκύτατον. Πῶς ἄρα

τεθνεῶτα μικρῷ 5 πρόσθεν ἠκούσαι

v" οἳ υἱοὶ, Φαυστῖνος καὶ Φαυστι-
νιανὸς, καὶ 9 ὁ νὸς Κλήμης.
ἡμι προσπεσόντες αὐτῷ, xal καταφιλοῦν-
πες, τὴν ἐκείνου μορφὴν ἀμυδρῶς πως καταµανθά-
νομεν 89,

CXIX."A καὶ βλέπων ὁ Πέτρος: Σὺ δι εἴ φαῦ-
στος, δ8 εἶπεν, ὁ ταύτης ἀνὴρ καὶ τῶν αὐτῆς παίδων

Ταῦτα εἴπούτης,
oi τι

VARLE LECTIONES.

?: deest in al. 9* αἱ
ὑμᾶς αὐτῷ
ΜΑ], οὐχ ἠβουλήθην.

pt τοῦ δεῦρο, 36 al.
. 48 "deest in al. 3 ὁ
al. λεχθέντα,

ο al

add. ἔφη. *5 al.
ταῦτα β. ὁ M, ἔφη" Σύ, 9 deest in al.

νεῖδον
ὁ ὃὲ ἔφη: Maxt.
ܙ‎ σχόλαζό,
al; o deest in al εὐ αἱ. inser, 269 ܣܣ‎

μὲν ὅτι ὃν ἔλεγε τεθνάναι γέροντα αὐτός. 33 al.

® al ἁλῶν, 3@ al. τοῦ τῶν ἁλῶν µεταλαθεῖν.
. © βοῶσα ἔφη. δ deest in al. “1 deest in
al. μετ oi. τ: deest in al. δ al.

prepon. uot. δ al. τεβνηκότα μικρῷ τάχιον ἦκ. 9 al, ἡμῶν, ?* deest in al, 9t κατεμανῦ, 9t al.

$51

πατήρ;
pot τοὺς σεαυτοῦ 83, ὡς περὶ ἄλλον διηγήσω πόνους,
εἰπὼν καὶ λύπην καὶ τάφον; Καὶ χρί-
vazo* Συγγεγὴς 4 ὧν Καίσαρος, καὶ γενέσθαι κατ
opos 9 οὐκ ἐθέλων, ἐπ᾽ ἄλλῳ τινὶ τὴν ἐξήγησιν
τυπωσάμην, ἵν᾽ αὐτοῖς @ ἥσεις εἰμὶ μὴ ἐπηνωσρῶ.
"Hiew γὰρ ὅτι εἰ ἀναγνώριμος γένωμαι, οἱ κατὰ
τὸν τόπον ἠγούμενοι ταῦτα μαθόντες, ἀνακαλέσον-
ταὶ V^, Καίσορι κεχάρισμένα ποιοῦντες, 9 καὶ τὴν
τοῦ βίου 99 πάλιν εὐδαιμονίαν µρι περιθήσουσιν, ὅπερ
ὅλῃ προθέσει πρότερον ἀπεταξάμην
ἐμοὶ φιλτάτων τέκνων πολιτε
ἀνεχόμενος.

πατὲρ dz

το, τὰ ἄγευ τῶν
εσθαι d ζῇν ὅλως μὴ

CXX. Καὶ ὁ Πέτρος "^ Ταῦτα μὲν ἐποίησας ὡς
ἐβουλεύσω, περὶ ὡς ἄρα ψευδόμενος διῖσχυ-
ρίζου, ἢ ὡς ἀληθεύων ἐδεδαίους; Καὶ ὁ πατήρ. Οὐ
ψεύσομαι, ἢ

ἀληθῶς ἄρα οὐσης

θεωρήματος * πλὴν 15 ἀλ'
λόγων ἀνὴρ ἄριστος Αἰγύπ'

ς, ᾿Αννουδίων ὄνομα 78,
ὅστις ἐν ταῖς ἀποδημίαις κατ’ ἀρχάς μοι φιλιωθεὶς τ,
τὸν τῆς ἐμῆς συμδίου μετὰ τῶν τέκνων θάνατον ἐδή-
λου, Καὶ ὁ Πέτρος 1: Οὐχοῦν ἔργῷ πέποισαι 19 νῦν,
ὅτι οὐ συνέστηκε τὰ κατὰ τὴν γένεσιν; Καὶ ὁ πατὴρ
ἀπ᾿

ivo ᾿Αγάγχη µε πάντα τὰ τὸν ἐμὸν ὑπερ

θαΐνοντα νοῦν κατὰ μέρος

ἔσθαι σοι, ἵνα παρὰ σοῦ
πάλιν τἀληθῆ μάθω καὶ βέδαια: πολλὰ @ πταίειν
οἶδα τοὺς ἀστρολόγους, πολλὰ δὲ δὲ καὶ τῆς ἀληθείαι
αὐτοὺς ἐφικνεῖσθαι " ἀλλὰ μή πως 53 ἃ μὲν ἀχριδοῦ

ἀληθεύουσιν ^ ἃ δὲ πταίουσιν, ἀμαθί ܐ‎
σιν. ὡς ὑπονοεῖν µε, τὸ μὲν μάθημα συνεστά
ποὺς δὲ δι ἁμαβίαν ψεύδεσθαι 53 μόνην, διὰ τὸ

soos * ἤἌἌπεχε, ἔφη, μή πῶς Κα
ὡς i

προ

ὧν ἀληθεύουσιν,
νχάνοντες 99, καὶ οὐχὶ ὡς ἀκριθοῦντες ἄρα
γουσιν 81: ἀνάγχη γὰρ πᾶσα ἐκ πολλῶν τῶν λε-
Ὑομένων ἀποθαΐνειν τινά. Καὶ ὁ γέρων 88: Πῶς οὖν
ἔστι περὶ τούτου µε πιστωθῆναι, τὸ eee 80. συνέστηκε
τὸ κατὰ τὴν γένεσιν, ἢ οὔ ;

CXXL ᾿Αμψοτέτων οὖν σιωπώντων, ἐγὼ 3 Κλήμης"
Ἐπειδὴ τὸ μάθημα, ἔφην, ἀκριθῶς ἐπίσταμαι, ὁ 8
κύριος καὶ 3) πατὴρ οὐχ. οὕτως, ἔρελον εἰ αὐτὸς ܦܬܐ‎
γουδίων παρῆν, ἐπὶ τοῦ πατρὸς ποιήσασθαι 33 λόγον.
Οὕτω γὰρ ἂν τὸ πρᾶγμα εἷς φανερὸν ἐλθεῖν ἠδύνατο,
τεχνίτου πρὸς ὀμότεχνον τὴν ζήτησιν ἐσχηκότος. Καὶ
ὃ πατὴρ ἀπεκρίνατο + Ποῦ οὖν δυνατόν £
δίω

ܝ

ܝܟܝ
συντυχεῖν ; Καὶ à Πέτρος " Ἐν ᾿Αντιοχείᾳ, ἔφη"‏

γὰρ μανθάνω Σίμωνα τὸν Μάγον 3. ἔπιδη

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTI3 S. PETIU. 93

338

Ὁ δὲ, Ἐγώ εἰμι, ἔφη, Καὶ à Πέτρος: Πῶς οὖν A vero ait: Ego sum. Ei Peirus: Quaro ergo tuos

mihi labores, tanquam de alio enarvasti, referens
€t dolorem el exsequias? Tum pater respondit:
Cum essem cognalus Cesaris, et nollem depre-
hendi, de alio quodam narrationem offinxi, ut 8.
Vobis quis essem non agnoscerer. Sciebam enim,
qucd si recognitus essem, loci praesides, his com-
perlis, ut. rem gralam Cosari facerent, me essent
revocaturi, et pristina felicitate cireumdaturi ; cui
tota intentione antea renuntiavi, sine charissimis
mihi liberis, in republica versari, aui vivere om-
nino non sustinens.

CXX. Tum Petrus: Hec quidem fecisti quom-
admodum placuit. Sed de genitura, fingensre affir-
T3bas; an veluti verum dicens asserebas. El pa-
ier: Non mentiar, inquil, apud te: tanquam vere
sit genesis, confirmabam. Non enim rudis sum iu
1Toysteriis hujus discipline: sed et mecum vorsatus
est quidam astrologus, vir prestantissimus, Jgy-
plus, nomine Annubion, qui in perezrinationibus ab.
initio mihi amicus effectus, uxoris mez ac libero-
rum mortem indicavit, Et. Pelrus: Nunquid ergo
nune reipsa persuasum habes, genesin non con-
Sislere? Paler respondit: Necesse est ul omnia
que per mentem mearn transeuat, tibi exponam
singulatim, quo a te vicissim vora diseam el certa.
Animadverti orrace in mulis astrologos, ia mullis
quoque eos veritatem atlingere: verum forte in iis
quc comperia habent, vere dieunt; in iis aulem in
quibus errant, id ignorantia patiuntur: quare su-
spicor, constare diseiplinam;illos autem per solam
inscitiam falsa predicare; eo quod non omnes pos-
sinl de omnibus habere scientiam, Εἰ Petrus: Cave,
inquit, ne eum. verum. dicunt, veluti casu asse-
quentes, οἱ non tanquam certo scientes, predi-
cant. Omnino enim necesse est, ex multis dictis
evenire nonnulla. Tum senex: Qua ergo raone
ceriüs hac in re esse possum, an constet, nec ne,
id quod ad genesim pertinet?

CXXI, Cum igitur uterque taceret, ego Clemens:
Quia, inquam, mathematicas disciplinas penitus
novi; dominus autem ct pater non ilem; cuperem,
si ipse Annubion adesset, coram patre disputatio-
nem habere. [ta quippe res palam venire posset,
dum artis perilus adversus ejusdern artis hominem
quesUonem agitaret. Respondit pater: Ubi ergo
potest cum Annubiene congressus et colloquium
haberi? Et Petrus: Antiochiw, inquit. Ibi enim
audio Simonem Magum esse; quem Annubion as-

VARLE LECTIONES.

8 ܐܘ‎
τινὸς τήν, 9 al αὐτός, ® al. ἀκούσαντες,
ἄπετ, Ἡ οὗ γὰρ ἐδυνάμην περὶ τῶν ἐμοὶ ἡγαπήμ.

ἑαυτὸν ἀποδοῦναι δόξαν. 15 al. add. ἔφι
in al 9 al ὀνόματι, Τῇ 41, quie
νοῦν ἐχτίβεσθαί σοι, ἵνα πρὸ

ων

56 a]. ἐκ
9t gl, καὶ

ἑαυτοῦ, δὲ al. προσγενὴς ὑπάρχων. "5 8], κατάφορος. Al. περίφωρος μὴ
j ἀναχαλέσαν

78 1, ἀληθῶς ὡς οὔσης.
7^ al. add. ἔφη. 7? desst im al. δα], ὑποτρεμοντά uo:
»οὃς αὐτὰ ἀχούων, μανῃάνειν ἔχω, πολλά, 81 πολλά
ὑποπτεύω οὖν μήπως. 83 decst in αἱ, δὲ al. πάντως. M αἱ, ἔπεχε, Al. 3

Ὑχάνουσι, 3" al, ἀκριδοῦντες λέγουσιν, 3 al. add. ἔφη, δ᾽ ἃ]. πληρορορηθῇ
. 9? g], ἐποιησάμην, 9 8], orca, 9* deest in al.

: ων, εἰς ἄλλου
sc. δὲ deesL in 8]. 9? deest in ἃ]. Τὸ al. ὅπερ
μέγιστα ὡς περὶ θανοντων κρίνας, πρὸς τὴν τοῦ βίου
* al. εἰμὶ γὰρ οὐκ ἀμύητος, " deest

Mom

ܟ

πολλάκ.
ρίνατο" ἄπ

9 al

8260

839

eos naneiscamur, coram eo disceptatio fio, Et
postquam de multis disseruimus, propter recogni-
tionem gaudio repleti, Deoque magnam graliam
habentes, nocte superveniente, ad somnum 108
contulimus,

CXXII. Exorto aulem mane, pater cum matre
tribusque filiis ingressus in locum ubi erat. Petrus,
eum salutasset , sedit; deinde nos quoque, illo
jubente. Patremque intuitus Petrus: Pereupio, in-
quit, te idem sentire quod uxor ac liberi; αἱ et hio.
oum eis convivas, el illic post anime & corpore
disjunotionem, una eum eisdem in letitia degas.
An non enim maximo te atque illos contristaret, si
una non essetis? Excepit pater . Omnino sane. Tam.
Pelrus: Si ergo, hic invicem separalos esse mo-
lestia afficit;hoe ubi post mortem plane fiet, quanto
magis molestum erit le quidem, qui vir sapiens
es, ratione tue opinionis disjungi a tuis ; illos vero
multo magis dolere, quod 50180 te alia sentientem,
elernum supplicium ob veri dogmalis regalionem
manere?

CXXHI. *Et pater dixit: At non ita est, o amico,
ut apud inferos anim: puniantur; quonam anima
simul atque & corpore discedit, in aerem dissolvi-
tur. Exeepit Petrus: Itaque usque dum hae de re
tibi persuadeamus, responde mihi: nonne libi vi-
detur, te quidem qui futuras penas non credis,
nequaquam dolere; illos vero, qui persuasum ha-
bent non parvam te manere calamilatetn, plurimum
angi? Tum pater: Recle 01018, Petrus autem: Et
quare maximo dete moore non eos liberabis ?
fdei assentiens; non pudore inquam, sed mqui-
tate; de iis que tibi a me dicuntur audiendo, et
judicando utrum ea ita necne habeant, Ac. si. qui-
dem ita est, ut dicimus; et hie una eum charis-
simis delectaberis, et illic eum eisdem requiem
consequeris. Quod si in verborum tuorum disce-
ptatione ostenderis, qui a nobis afferuntur falsam
esse fabulam; etiam illos idem tecum sentientes
aecipies, sicque pulchre facies. UL enim vana spe
innitidesistaut efficies, eosque falsarum rerum metu
liberabis.

CXXIV. Et pater: Multa mihi videris dicere ra-
tioni eonsentanea. Ac Petrus: Quid ergo impetit,
nostre te fidei assentiri? Non enim nogotiis mer-
cature, actionum publicarum, agviculture, sollic
tudinum; horum nullo relineris: poles autein in-
telligere, nihil eorum qua sunt, fortuito, quasi ne-
quaquam exislat providentia, evenire. Cujus qui-
dem rei documentum manifestissimum, que tibi
liberisque tuis ac uxori aceiderunt. Nam si apud lc

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA. 560

sectatus, non deserit, Quaudo ergo illic erimus, si Α ἢ

my 95 οὖν ἐχεῖ γενώμεθα, ἐάν γε καταλκέωµεν αὖ-

τοὺς, ἡ ζήτησις ἐπ᾽ ἐκείνου γενήσεται 9, Καὶ ὁμῶς
πολλὰ διαλεχθέντες, καὶ ἐπὶ τῷ ἀναγυωρισμῷ χα-
ρᾶς 91 πληρι ᾧ πολλὴν χάριν ν᾽ ὁμολο-

ας χαταλαδούσης, εἰς ὕπνον ἐτρά-

πῆμεν.

CXXIL. Ὄρθρου δὲ γενομένου, ὁ πατὴρ
μητρὸς 100 χαὶ τῶν τριῶν υἱῶν εἰσελθὼν ἔνθα ὁ Πέτρος
Ἦν, £ καὶ προσαγορεύσας, ἐχαθέσθη ἔπειτα καὶ ἡμεῖς,
αὐτοῦ κελεύσαντος, Καὶ ὁ Πέτρος τὸν πατέρα ? προσ-
ὀλέψας - Σπεύδω σε, ἔφη, ὁμόφρονα γενέσθαι! γυναικὶ
καὶ τέ!

νοις, ὅπως αὐτοῖς καὶ ἔνταυθα ὁμοδίαιτος ἧς,
P μετὰ τὸν ἀπὸ τοῦ σώματος τῆς ψοχῆς χωρι-
ܪ‎ συνὼν δ ἐν εὐφροσύνῃ διάγης. Ἢ γὰρ οὐ τὰ
υέγιστά σὲ τε λυ

εἴ καὶ αὐτοὺς τὸ μὴ ἀλλήλοις συν-
εἶναι ; Καὶ ὁ πατὴρ

η: Καὶ πάνυ γε, Καὶ ὁ Πέτρος:
£ μετὰ
μᾶλλον ὃ λυ-
πέσει, σὲ μὲν ἄνδρα σοφὸν, ὄντα, τῷ τῆς γνώμης σου
λόγῳ τῶν. σῶν κεχωρίσθαι, αὐτοὺς δὲ πολὺ μᾶλλον
ὀδυνᾶσθαι, τῷ εἰδέναι, ὅτι σε ἄλλα φρονο
ei κόλασις, ῥητοῦ δόγματος ἀποφάσει;

ὌΧΧΗΙ. Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη" ᾿Αλλ᾽ οὐκ ἔστιν, ὦ φίλ-
τατε, τὸ ἐν ἄδου ψυχὰς * κολάζεσθαι, αὐτῆς ἅμα τῷ
ποστῆναι τοῦ σώματος, εἰς ἀέρα λυομένης: Καὶ ὁ
Πέτρος ἔφη. Μέχρις οὖν ὅτε περὶ τούτου πείτομέν
σε, ἀπόκριναί μοι" οὐ δοχεῖ σοι, σὲ μὲν τῇ χολάσει

Εἰ οὖν ἐνταῦθα τὸ ἀλλήλων κεχωρίσθαι Y

θάνατον πάντως ὃ γινόμενον, πόσῳ γε

α αἰώνιος

διαπιστοῦντα pd, 9 λυπεῖσθαι, ὕχείνους ὃὲ 39 περὶ σοῦ
ους, ὡς dpa οὐ μικρὰν ἔχεις ἀνάγκην, ἐκ

περισσοῦ ἀγιᾶσθαι; Καὶ ὁ πα
, Καὶ ὁ Πέτρος" Διὰ τί δὲ αὐτοὺς οὐκ ἀπαλλάξεις
μϑγίστης περὶ σοῦ λύπης; τῇ πίστει συνθέμενος,

ὦ, ἀλλ᾽ εὐγνωμοσόνῃ, περὶ τῶν ὑπ᾽

ἐμοῦ λεγομένων σοι ἀκούων, καὶ κρίνων εἰ ταῦτα
οὕτως ἔχει ἢ οὔ, Καὶ εἰ μὲν οὕτως ἔχει ὡς λέγο-
9
συναναπαύση. Ε δὲ ἐν τῇ τῶν λόγων 1: σοῦ σν
δείξῃς τὰ ba" ἡμῶν λ
san καὶ ὁμογνώμονάς σου λάθοις αὐτοὺς, καὶ οὕτω
καλῶς moni κεναῖς ἐλ.
Ῥεσθαι παύσεις, καὶ φόθῳ 13 αὐτοὺς de
"

μεν, καὶ ὧδε συναπολαύσεις τοῖς φιλτάτοις,

ει
λεγόμενα ψευδξ τινα μῦθον εἴ-

ς 35. τοῦ τε γὰρ

δῶν ἀπαλλά-

bis
ξεις

CXXIV. Καὶ ὁ πατὴρ " Πολλὰ φαίνῃ 15. μοι
λέγων. Καὶ ὁ Πέτρος 16: Τί οὖν ἐστι τὸ κωλύον συν-
ρέσηα: 7 ἡμετέρᾳ πίστει; Οὔτε γὰρ ἀσχολίαις
ἀγορασμῶν, οὔτε πράξεων, οὔτε γεωργιῶν, οὐ φρου-

ܚܝ

πίδων, οὐδενὶ τούτων 9683 δύνασαι δὲ ν
οὐχ αὐτομάτως

οὐκ οὔσης. Καὶ
iux τὰ σὰ
παρὰ

ν ὡς
ξγένετό τι τῶν ὄντων, οἷα προνοίας
πούτου δεῖγμα σαφέστατον, τὰ περὶ
να καὶ τὴν γοναῖκα γεγενὴ μένα" Εἰ
ܐܘ‎ ὄντες καὶ εἰς δεῦρο ἐτύγχανον, οὐκ ἂν

γὰρ

VARUE LEGTIONES.

885. ἃ]. ὡς 96 al γενέσθαι δύναται, 9 αἱ, πλησθ.

γήταντες. "9 al inser. ἡμῶν, ! deest in al.? al.

in 81. δ al, gei

c. 1, ee. * al. ψυχήν, * al. ἀπιστοῦντα τὴν κόλα
pl σοῦ ἀνιᾶσθ

τον ὑμῖν μετ ἀλλήλων μὴ εἶναι, πόσῳ
/ μή. ὦ al αὐτοὺς δὲ πεπεισμένους, ἀνάγκην ἔχειν τι
t deest 1 i£ a]. οὕτως Wal ܢ‎ 4 ics

ςς deesb in al. fal. οὕτως καλῶς ποιήσεις, αὐτοὺς ὁμογιώμονάς c

κεναῖς, 18. al. φόδων, 1} deest in al. 15 al. φαίνει, 18 al, add. ἔφη,

(αριστήσαντες, ἑσπέρας, 3 al. ὁμολο-
συνόντα ἄλυπον ἔσεσθαι, * deest
inser. o3. ClemenL, hom. xv,

τῷ »ܡ‎

εἰληφὼς, καὶ τοῦ

εὐσεθείας λόγον ἐδέξαντ
ἀλήθειαν ἠδυνήθησαν. Διὰ
δημίας, καὶ ναυάγιον ᾧχονομήθη, καὶ
προσέτι δὲ καὶ di
ἡσις, ἵν ὡς ποότερον »
ς τὴν εὐσέδειαν,
ἃ πολλῆς ἀνασν
καὶ ἃ κακῶς

τοῦτο

που ὑπόνοια "

τούτων 7

δυνατοὶ ὦσιν

penu vere

ἵμως αὐτὰ καὶ υάζειν τῆς

εὐχολίας"

πηνιναῦτα κατὰ τῆς εὖσε-

θείας προυδάλλοντο, τούτοις καλῶς ὑπὲρ αὐτῆς καὶ
ἐν καιρῷ τῷ προσήκοντι χρήσαιντο. Εἴσῃ δὲ καὶ
αὐτὸς σαφῶς ἀπό qs τοῦ μακροῦ τούτου ἀναγνωρι-
σμοῦ, καὶ ὧν μετοξὺ σαφῶς 1 ἡ Πρόνοια πι
φκονόμησεν, ὡς ἄρα υὐδὲν τῶν γινομένων αὐτομά-
ἵνη ἐστὶν ἡ ἐφ.
πὸ πᾶν συγκρατοῦσα διηνεχῶς καὶ
συνέχουσα, εἰ καὶ τὰ πολλὰ τὴν διάνοιαν ὑπερβαί
τὴν ἡμετέρα

CXXV. "Enel τούτων ἤκουσεν ὁ πατὴρ, τὸν λόγον
ἀναλαθὼν, Μὴ νόμιζε, πύριέ µου Πέτρε, ὡς
ws τὸν νοῦν, Jj περὶ τοῦ ὑπὸ σοῦ
ἔνου λόγου δύναμις 3 ἀλλὰ καὶ
τος πολλὰ ὃν ὅλης νυκτὸς ὁμιλοῦν

ὶ σὲ

τως οὕτως καὶ εἰχῆ γίνεται " ἀλλ᾽
στῶσα καὶ τόδε

pure,

e

πάντη poo Samo
κηρυττο

ο ἐνάγον
ἐγὼ, δύναταί τις ἐντέλλεσθαί τι καινό
ον οἱ ἀρχαῖοι παρῄνεσαν ; νος
γελάσας: Πολλὴ διαοορὰ, πάτερ, μεταξὺ τῶν
τῆς θεοσεδείας λόγων καὶ τῆς φιλοσοφίας, Ὁ γὰρ
τῆς ἀληθείας λόγος τὴν ἐκ προφηπείας ἔχει βε
ἀπόδειξιν: ὁ δὲ τῆς φιλοσοφίας ἀπὸ συνθέσεως λόγων

πρό

καὶ στοχασμῶν δοκεῖ παριστάνειν τὰς ἀποδείξεις, Καὶ
ὁμῶς ταῦτα εἰπὼν, δείγματος χάριν φιλαν-

ὄρωπίας λόγον ἐξέθετο, ὃν οὗ πολλῷ, ον ܗ‎
ὑφιγγήσω, ὡς ἀδικώτατός μοι μᾶλλον ἐφ
ἐρῶ. Δίκαιον ἔφασχεν εἶναι, καὶ

τὸ πῶς,

τῷ τό-
πτοντι αὐτοῦ τὴν σιαγόνα, παρατιθέναι καὶ τὴν ἅλ-

αἴροντι αὐτοῦ οσδιδόναι
τῶνα "3, ἀγγαρεύοντι

χεσθαι δύο: καὶ ὅσα τοῦ

λην: καὶ

μίλιον Ἐν, συν-

OXXVL. Καὶ ὁ Πέτρος ἀπεκρίνατο" ᾿Αλλ᾽ ἐνόμι-
σας ἄδικον’ καίτοι 2199 γε διχαιότατόν ἔστι, 9 Καὶ
εἴ σοι φίλον ἐστὶν, ἄκουσον. Καὶ ὃς ἔφη" Πάνυ μοι
φίλον, Καὶ ὁ Πέτρος: Οὐ δοκεῖ σοι, δύο ἐχθρῶν βα-
σιλέων ὄντων καὶ διηρημένας τὰς χώρας ἐχόντων, εἴ
ὧν τοῦ ἑνὸς ܢ‎ τῇ τοῦ ἑτέρου χώρᾳ
m, καὶ διὰ τοῦτο θάνατον ὀφείλ
ܐ‎ ×» μὴ θανάτῳ τῆς τιμωρίας
φαίνεται ὁ ἀπολύσας φιλάνθρωπος εἶναι ; K
τί δαὶ 38, εἰ
καὶ ἰδιόν τι τινὸς αὐτὸς οὗτος ἀφέληται ἢ ἀλλότριον,
καὶ 39 ἐπὶ τούτῳ 39 συλληφθεὶς Ἐν @ # διπλάσιον δῷ
τετραπλάσιον (15) ὀφείλων, καὶ τὸ θανεῖν ὡς ἐν τοῖς

(a) Luc. γι, 29; Matth. v, 39.

χόων ἐ

τὴρ ἔφη" Καὶ πάνυ, Καὶ ὁ Πέτρος"

, οὐκ ἃ) ἐπιγνῶναι! A hucusque mansissent,

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 562

non suscepissent verbum
pietatis, veritatem non potuissent agnoscere. Pro-
pier hoe, cum peregrinatione naufragium quoque
provisum est, ao morlis acerb: suspicio: preter-
eaque eorum in Groeis disciplinis exercitatio ; ut
qui illas prius edocti, el postea ad. veram. religio-
nem conversi fuissent, expedite magnaque cum
faeilitate possent easdem coníutare; et quas ali-
quando male contra religionem objecerant, 8
bene et tempore convenienti pro religione uteren-
tur. Tu quoque ex hac post longum tempus reco-
gnitione, et. iis qua interim aperte Providentia
Circa te. constituit, manifeste intelliges, nihi eo-
rum qua fiunt, casu ita et temere fieri, sed Provi-
dentiam prwesse, ac semper continere aique con-
Servare hanc universitatem, licet multa superent
mentem nostram.

CXXV. Postquam hzc audivit pator, sermonem
resumens : Ne arbitreris, inquit, domine mi Petre,
omnino ex menle mea vim docirinze a te predicata
excidisse: sed cum Clemens filius multum per to-
tam noctem mecum colloqueretur, ut a te dictis
assentirem, omnique modo ad id impelleret :
19 Quid vero, dixiego ad ipsum, potestne aliquis
Ῥταοίρετο quidpiam novum, preierid quod antea
veteres monuerunt? Αἱ ille postquam leniter
risit : Magnum, inquit, discrimen est, pater, inter
religionis sermones, ac philosophie. Sermo nam-
que veritatis, ex prophetia firmam obtinet demon-
irationem; philosophie. vero, ex compositione
verborum et conjecturarum videtur demonstratio-
nes afferre. Hisque dictis, exempligratia, doctrinam
de humanitate mihi exposuit, quam paulo ante
ei enarraveras? ; quie mihi profecto maxime ini-
qua videbatur. Et quo modo, dicam. Equum
alebat esse οἱ ei qui maxillam tuam percutit,
alteram quoque opponere; οἱ οἱ qui aufert tuura
pallium, tradere etiam tunicam; et cum eo qui
ad milliaria unumadigit, perduomilliaria proficisci,
etalia similia (a).

CXXVL Respondit Petrus: Atqui hoc existi-
masli iniquum: quanquam cquissimum est. Ac
silubet, audi. Ille dixit: Prorsus lubet. Tum
Petrus: Num tibi videtur, cum duo reges hostes
existant, et divisas regiones teneant, si quispiam
ex iis qui alteri subjecti sunt, in alterius regione
sit deprehensus, ideoque mortem mereatur; at
colapho, non autem capite punitus penam eva-
dai; num videtur humanus esse qui veniam de-
dii? Et pater ait: Admodum, Ad hec Petrus;
Quid vero, si is ipse etiam aliquid proprium eui-
piam vel alienum auferat; οἱ ἵπ 60 comprehen-
sus, simplum aut duplum det, cum quadrupli

VARUE LEGTIONES.

191. Rec. x, 48.

i al, σοφῶς, 15. al. µου.

τοῦτο, ὃ al, ἔάν,

? |. num, 93, elc. 3 al.
καὶ τὸ ὠμοφόριον, 3 al. τε, 31.35 al, ὅτι, ? deos in al. 57 al.

33 al. ποοδιδόναι
5. 39. al. ἢ καί, 30 al.

ὄνπερ αὐτὶ

ὀφείλων. 35 al, ἔφη; τί

VARIORUM NOT/E.
(15) Τετραπλάσιον, Posna quadrupli in furto sancitur legibus plurimis. Cor.

563

Β. CLEMENTIS I ROX. PONT. OPERA DUBIA.

804

sit debitor; insuperque mortis, qui nempe in ad- A τοῦ ἐναντίου ἀλοὺς ὅροις" οὗ δοκεῖ σοι ὅτι ὁ λαδὼν

versari finibus captus sit; nonne tibi videtur,
humanum esse eum qui duplum accepit, et mor-
tem remisit ? Et pater respondit : 9 Nuno persua
sisti mihi, eos qui injuriam faeiunt, injuriam
pati; eos aulem qui injuria afficiuntur, potius
injuriam facere. Quocirca amplius, mihi iniquis-
simum apparet id ipsum quod fit: quoniam ii
quidem qui videntur conferre injuriam, sibi ipsis
potius nocuerunt, el multam iis qui injuria affe-
eti sunt pararunt utilitatem : qui vero videntur
injuriam sustinere, ipsi eam potius inferunt ;
quia licet plurimum ab illis commodi. tulerint,

τὸ διπλάσιον καὶ θανάσου αὐτὸν ἀπολύσας, φιλάνθρω-
mos τυγχάνει, Καὶ ὁ πατὴρ 3" ἀπεκρίνατο: Νὺν µε

«ας ὅτι οἱ ἀδιχοῦντες αὐτοὶ ἀδικοῦνται" οἱ δὲ

πολλὴν δὲ τοῖς ἀδικηθεῖσιν ἐπορίσαντο τὴν ὠφέλειαν"
οἱ 35 δὲ δοχοῦντες ἀδικεῖσθαι, αὐτοὶ 35 μᾶλλον ἀδικοῦ-
σιν" ὅτι χαίτοι πλεῖστα παρ᾽ ἐκείνων ὠφεληθέντες,

ἴς ὁμοίοις αὐτοὺς οὐκ ἀμείδονται. Καὶ ὁ Πέτρος
᾿Αλλ᾽ οὐ παρὰ τὴν τῶν ἐπηρεαζόντων, ἀλλὰ παρὰ τὴν
τῶν δεχομένων ταῦτα γίνεται γνώμην.

eos pari gralia non renumerant. Et Petrus : Verum hec non contra infestantium, sed contra infestato-

rum volutatem contingunt.

CXXVII. Tune pater laudata ea oratione, ait ad
Peirum: Sed, domine mi, hunc quoque sermo-
nem mihi deelara. Memini onim Clementem mihi
dicere, nos injurias et aíflicliones, ad. peccatorum
remissionem pati. Et Petrus: Recto habet, aique
ita est. Qui enim homines possidemus, plura
appeles; sive vestes, inquam, sive escas, sive
potiones, sive alia. quapiam ; non reete omnino
facientes, possidemus ; quia nihil habere debemus,
uti paulo ante vobis di Nam si in omnibus
possessiones solent iis qui possident conciliare de-
licta ; earum quocunque modo privatio, ademptio
est delictorum. Dixit pater: Recte habet. Petrus
vero: Justissime. Quandoquidem enim eorum
qui salvantur est, ut. dixi, nihil habere; multis
autem mule suppetunt possessiones; ea causa
per eximiam Dei humanitatem castigationes indu-
cuntur iis, qui seeundum Dei voluntatem non vi-
vunt ; ut propteraliquantam erga Deum charitatem,
temporaria supplicia perferentes, sternis pinis
eximantur. Tum pater: Quid enim; nonne mul-
iosimpios videmus pauperes ?An propterea et
jlos dicemus in parte eorum esse qui salutem
consequntur? Et Pelrus: Nequaquam omnino.
Non enim probanda est inopia, que appetit ea qua
non decet: quia et Dominus noster Jesus Christus,
Filius Dei vivi, beatos. praedicans pauperes, Beati,
inquit, pauperes spiritu: quonitm ipsorum. est
regnum calorum (a). Tum pater : Vere prorsus se-
cundum propositam questionem res videtur recte
habere: quapropter in animo habeo totam ordine
audire doctrinam.

CXXVTIIL. Et Petrus: Itaque deinceps studenti
tibi discere qui ad nostram fidem pertinent, hanc
doctrinam explicabo; ab ipso primum incipiens
Deo; et ostendens, ipsum solum dicendum esso
Deum, alios vero nec dicendos, nec existimandos ;

(a) Matth, v, 3.

CXXVIL Καὶ ὁ πατὴρ ἐπαινέσας τὰ εἰρημένα,
πρὸς τὸν Πέτρον φησίν" ᾿Αλλ', ὦ κύριξ µου, καὶ
τοῦτόν μοι τὸν λόγον σαφάνισον, ΜῈ
κότος μοι Kd

νημαι γὰρ εἰρη-
ὅτι τὰ ἀδικήματα καὶ τὰ πάθη

πρὸς ἄφεσιν ἀμαρτιῶν πάσχομεν. Καὶ ὁ Πέτρος" Ὄρ-

θῶς ἔχει, καὶ οὕτως ἐστίν. "À γὰρ ἄνθρωπόι κτώ-
χει, γὰρ dp
μεθα, τοῦ πλείονος ἐφιέμενοι, che ἱμάτια, φημὶ,

, εἴτε ποτὰ, εἶτε ἄλλα τινὰ, οὗ καλῶς

πάντως ποιοῦντες κτώµεθα, διὰ τὸ δεῖν μηδὲν ἔχειν,
ὡς μυιρῷ πρόσθεν ὑμῖν εἴρηκα. Εἰ γὰρ ἐν πᾶσι
τὰ κτήματα προξεγεῖν οἶδεν ἔχουσιν ἁμαρτήματα, d
τούτων 8 ὅπως ποτὲ στέρησις ἁμαρτιῶν ἔστιν ἀφαί-
ρεσις. Καὶ ὁ πα

ἸΑκολούθως ἔχει. Καὶ
Ἐπεὶ γὰρ τῶν σωζο-
τὸ μηδὲν ἔχειν 83, ὑπάρχει
τούτου χάριν ἐξ ὑπερβαλλούσης
Θεοῦ φιλανθρωπίας ἐπάγονται παιδεῖαι τοῖς μὴ f
κατὰ το δυκοῦν Θεῷ πολ. οις, ἵνα διὰ τὸ ποσῶς
φιλόθεον προσκαίρους ὑπομένοντες τιμωρίας 13, at
νίων ἁπαλλαγῶσι κολάσεων. Καὶ ὁ πατήρ" Τί Ἡ δαί"
οὐ €? πολλοὺς ἀσεθεῖς ὁρῶμεν πένητας ; Εἴτα παρὰ
τοῦτο καὶ αὐτοὺς τὴς τῶν σωζομένων εἶναι μερίδος
φήσομεν ; καὶ ὁ 33 Πέτρος" Οὐ πάντως, Οὐ γὰρ ἀπο-
Bec ἡ πενία, ὧν μὴ ܗܘܡ‎

ὀρεγομένη" ἐπεὶ
τ χαὶ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ ζῶν-
τος Θεοῦ, μακαρίζων 8 τοὺς πτωχούς. Μακάριοι οἱ
πτωχοὶ, ἔφη, τῷ πνεύματι ὅτι αὐτῶν ἔστιν d
βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καὶ ὁ πατήρ: ᾿Αληθῶς
πάνυ κατὰ τὴν ὑπέθεσιν ὀρθῶς ἔχειν τὰ πράγματα
φαίνεται" διὸ καὶ προαιρέσεως 99-9 ἔχω τῇ τάξει παν-

τὸς ἐπακοῦσαι τοῦ λόγου.

CXXVIIL Καὶ ὁ Πέτρος" Οὐ τοῦ λοιποῦ σπεύδοντί
σοι τὰ κατὰ τὴν ἡμετέραν πίστιν μαθεῖν 18, προϊών τε

τὸν λόγον ἐκθήσομαι ἀπ᾽ αὐτοῦ 49 πρῶτον ἀρχόμενος
τοῦ Θεοῦ: καὶ δεικνὺς αὐτὸν μόνον δεῖν 99 λέγειν Θεὸν,
μήτε λέγειν μήτε νομίζειν, καὶ ὅτι κ᾽

ἔρους δὲ

VARLE LECTIONES.

3) a], inser. πρὸς ταῦτα, 98 Clement., hom. xv, c. 8, eto. 39 al, ἔτι

μᾶλλον ἀδικώτατον ὅλων μοι φαίνεται

τὸ πρᾶγμα" ὅτι, 9 8]. πολλὰ τοῖς ἑλομένοις συγχωροῦσιν’ οἱ δὲ. 9 deest in al. f al. inser. δὲ. 98 al. μηδενὶ

μηδὲν ὑπάρχειν. 9 al.
παρὰ τοῦτο οὖν καὶ οὗτοι τῶν σωζομένων εἰσίν;

ὀφείλοντι, τῇ τά:

ἰλιχρινῶς, 99 ml) προσκαίρων τιμωριῶν. *t desunt in al. 9 al. δὲ, * al.
καὶ ὁ al. πλήν. 9 deeat in al. 9-9 gl. ἐγενόμην, 8 a
^? deest in al. 9 al. ὅτι αὐτὸν μ. δεῖ, 5! al, καὶ τοῦτο εἰπών.

565

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI. 566

παρὰ τοῦτο ποιῶν, αἰώνια κολασθήσεται, ὡς εἰς αὖ- A hominemque qui aliter fecerit, eterno supplicio

τὸν τῶν ὅλων ἀσεθήσας

τοῖς ὑπὸ παθῶν ὀχλουι

Θεόν. Καὶ τοῦτο iiw

Qv, καὶ
δαι-

wes, wal νοσοῦσι, καὶ
μονῶσι τὰς χεῖρας ἐπιθεὶς, καὶ τούτους εὐχῇ θερα-
σας, χλησίαυ διέλυσ
ελὼν καὶ τῶν συνήθων @ ἁλῶν μεταλαδὼν,

εἴας

οὕτως

τὴν
ὕπνω-
σεν.

CXXIX. Ὄρθρου δὲ ** πάλιν ὁ Πέτρος
ἐπὶ 56 τὸν συνήθη διαλέγεσθαι τόπον δὲ στὰς,
πολλῶν συνδεδραµηκότων ὄχλων, ἅμα P τῷ ܐܦܐ‎
διαλέγεσθαι αὐτὸν, εἰσὴει τις τῶν αὐτοῦ διαχόνων
λέγων" Σίμων ἀπὸ ᾿Αντιοχείας εἰσεληλυθὼς ἀπ᾽ ܗܠܘ‎
μαθὼν ὑποσχόμενόν σε τὸν περὶ
glas ποιεῖσθαι λόγον, ἕτοιμός ἔστι μετά γε τοῦ Ἐπι-
κουρείου ᾿Αθηνοδώρου διαλεγομένῳ σοι ἐπελθεῖν, ὡς ἂν
πᾶσι 3 τοῖς ὑπὸ σοῦ περὶ μοναρχίας ὑπαγορευομένοις

ἐξιὼν, καὶ

τῆς ἑαπέρας, μοναο-

δημοσίᾳ παρὼν αὐτὸς ἀντιλέγοι °,

ΟΧΧΧ. Ταῦτα τοῦ διακόνου λέγοντος, ἰδοὺ καὶ ὁ
᾿Αθηνοδώρῳ καὶ τισιν ἄλλοις ἑταίροις
εἰσήει: καὶ πρὸ τοῦ τι τὸν Πέτρον ὅλως elm

προλαξών. Ἔμαρον, φησὶν, ὅτι χθὲς ὑπέσχου τῷ
Φαύστῳ κατὰ τὴν σήμερον δεῖξαι τῇ τάξε

Σίμων σὺν

, αὐτὸς

τὸν λόγον

ἀπ᾽ αὐτοῦ πρῶτον 4

ποιούμενος" καὶ
τῶν ὅλων Δεσπότου" ὅτι αὐτὸν δεῖ μόνον λέγειν Θεὸν,
λέγειν,
ὁ παρὰ τοῦτο ποιῶν, αἰωνίαν ὑφέξει τὴν τιμωρίαν"

ένος τοῦ

ἄλλους 9 δὲ μήτε μήτε νομίζειν" καὶ ὅτι
πρὸ πάντων οὖν ἀληθῶς χαταπέπληγμαί σου τὴν
ὑπόνοιαν, ὅτι ἤλπισας μεταπεῖσαι ἄνδρα σοφὸν οὕτω,

καὶ ταῦτα ηρεσθύτην. ἸΑλλ' οὐχ ἐπιτεύξῃ τῶν ἐλπί-

δων καὶ τοῦ θελήματος, ὅτε παρόντος ἐμοῦ, καὶ
ψευδεῖς σου διελέγχουτος λόγους. Ἴσως γὰρ
ἡπάτητο μὴ παρόντος ἐμοῦ, ἰδιώτης ὧν τῶν παρὰ
Ἰουδαίοις δημοσίᾳ πεπιστωμένων βίλων. Τὰ νῦν
δὲ τοὺς πολλοὺς ὑπερθήσομαι λόγους, ἵνα θᾶττόν σου

ἔχουσαν διελέγξω, Λέγε τοῦς

ὲ τὸν $

evyov αἰδούμενος, ἐφ

ἡμῶν αὐτῶν τὴν ὑπόσχεσιν ἐθέλοις παραλιπεῖν, αὖτο

ἄρκης καὶ οὕτως ἀπόδειξις ὅτι ψευδῆ τὰ
μένα, xag ὅτι ἐπὶ τῶν τὰς Γραφᾶς εἰδότων εἰπεῖν

οὐκ ἐτόλμησας. Καὶ νῦν δὲ

τί περιμένω
μέγιστον ἔχων μάρτυρα τῆς ὑποσχέ
γέροντα τουτονί ; Ταῦτα εἰπὼν, καὶ τ

πατρὶ προσ-
Εἰπέ μοι ἀνδρῶν ἀπάντων ὁ τιμι-
οὐχὶ οὗτος ὑπέσχετό σοι
ὅτι εἷς ἐστὶ Θεὰς, καὶ οὗ χρὴ ἕτερόν τινα λ
ἢ νομίζειν Θεὸν, ὁ δὲ παρὰ ταῦτα
dlospay raisin δὶ ug

φησίν"
δεῖξι lites
δεῖξαι σήμερον,

ώτατος,

ποιῶν ἀθάνατον

Καὶ ὁ πατὴρ ἔφη" Καλῶς ἂν‏ ,ܐ
ρίαν παρ’ ἐμοῦ ἀπήτεις, ὦ Σίμων, εἰ πρότερον ἠρνεῖτο‏
Πέτρος" νῦν δὲ οὐχ αἰδεσθήσομαι λέγειν, ἃ‏
γεν" οἶμαί σε ὀργῆς πεπλησμένον διαλεχθῆναι βού-‏
λεσθαι, Τοῦτο δὲ οὔτε σοι προσήκει ποιεῖν, οὐθ᾽ ἡμῖν‏
οὕτως ἔχοντα ὑπακούειν, ὅ‏

ἣν μαρτυ-

p

τι μάχην ἔστιν ἱστορῆσαι,

puniendum, ui qui in ipsum universorum Deum
impius exstiterit. Atque hoz dicto, cumque aliqua
perpessione infestatis, egrotanlibus, et demoniacis
imposuissel manus, ac eos curasset prece, concio-
nem dimisit, Deinde ita ingressus, et solito cibo
percepto, se somno dedit,

CXXIX. * Mane vero iterum egressus Petrus;
cum stetisset in loco in quo dissorero solobat, in-
gensque hominum multitudo concurrisset ; simul
acipse esset locuturus, introivit quidam ex ejus
diaconis, dicens : Simon ab Antiochia ipso vespere
ingressus, audiens te promisisse de monarchia,seu
principatu unius, verba esse facturum, paratus
est una cum Alhenodoro Epicureo, tibi disse-
renti intervenire: ut cuneía qua a 16 de mo-
narchia denuntiabantur, publice ipse presens im-
pugnet.

CXXX. Hoo dicente diacono, ecce et Simon cum
Athenodoro aliisque nonnullis sodalibus ingredi-
iur:etante quam Petrus aliquid omnino loque-
retur, ipse anticipans: Comperi, inquit, te heri
pollieitum esse Fausto, quod hodie habito sermone,
ordine esses ostensurus, primumque incipiendo ab
ipso universorum Domino; eum solum dicendum
esse Deum, alios vero neque dicendos neque exi-
Stimandos ; quique contra fecerit, wternas penas
daturum. Ante omnia ergo vere insaniam tuam
demiratus sum, quod sperasti le posse in aliam
sentenliam adducere virum adeo sapientem, ad
hoc senem. At spes ae voluntatem non obtinobis ;
utpote presente me, tuosque falsos sermones re-
darguente. Etenim forte me absente deceptus fuis-
set cum imperitus sit librorum qui Judeis palam
sunt tradili. Nune autem mulia verba preteribo,
utcitius promissionem tuam infirmam esse convin-
cam. Dic igitur quod pollicitus es. Sin autem repre-
hensionem veritus, coram nobis velis promissum
omittere; etiam sio sufficiens erit probatio, falsa
esse que promisisti, quandoquidem coram homi-
nibus Scripturas callentibus non ausus sis dicere.
Et vero jam eur exspecto ut dicas, qui maxi-
mum babeo pollicitationis tuc testem, hune senem?
Posthee verba cum patrem aspexisset, ait: Dic
mihi, virorum prestantissime, nonne iste tibi
pollicitus est ostensurum se hodie, unum Deum
esse, nec alium dicendum aut habendum Deum ;
ab eo autem qui aliter feceril, immortale suppli-
cium exactum iri ?

CXXXI. Respondit pater: Reote a me testimo-
nium postulares, o Simon, si antea Petrus negavis-
se; nune autem non verebo dicere quz dicenda
sunt : arbitror te ira repletum velle disputationem
suseipere. Hoc porro neque te facere decet, neque
Oportet ut nos sic affectum audiamus ; quoniam id

VARLE LECTIONES.

8 a], καὶ εὐξάμενος, καὶ ἰασάμενος, ἀπέλυσε

τοὺς ὄχλοι
hom. xvi, c. 1, eto. 5* deest in al. ὅδ al. καὶ ἐπιστάς, 99 decsl in al. 9 al.
ἅμα, δὲ a]. δημοσίᾳ πᾶσι, 5 al. ὑπὲρ μοναρχίας λεγομένοις Ad

αἱ εἶθ᾽ οὕτως εἰσιὼν, τῶν συνήθων. 8 Clement.,
ὄχλον πολὺν συνέστωτα εἶδε καὶ
"ταῦτα, 99 al, ἄλλον.

561

ulerque vestrum dogma suum exponat ; et adalium
judicem, verba habeantur ; sicque prorsus invenie-
tur dubitationis expers veritas, Placuit Simoni
oralio, seque ex ea facturum promisit. Verumta-
men, inquit Fausto, timeo ne jam Petri verbis
oceupatus, non sis veri studiosus judex.

CXXXII. Et pater respondit : Ne me cogas temere
8ο indicta causa tibi assentiri, ut. judex veritatis
amans videar. Nam si vera audire cupis, tua potius
sententia preoceupatus sum. Ac Simon : Quo modo
espréocoupatus, qui nescis quid sentiam ? At pater:
Facile est illud cognoscere : et quonam pacto, audi.
Pollicitus es, a te falsi convictum iri Petrum, qui
unum esse Deum asserat ; ceterum qui promittit re-
prehensionem asserentis unum Deum, plane manife-
stum est quod is, vera loquens, non idem affirmet :
si enim idem dicit cum eo qui ementita loquitur,
et ipse profecto est mendax ; si vero contraria dicere
se ostendit, ex adverso sane verus est. Non alia
ergo ratione predicatorem unius Dei esse menda-
cem pronuntias, nisi quia multos deos esse censes.
Atqui multos esse deos ego quoque aio. Eadem igi-
tur tecum doctrina ante disceptationem occupatus
sum : et propterea nullatenus oportet te metuere de
πιο, sed Petrum potius: etiamnum quippe contra
atque ille sentio. Post vestram autem disputatio-
nem, spero fore ut, veri studiosus judex, omni de-
posila antieipatione, pravalenti consensurus sim
oralioni, Hec eum paler dixisset, sensim clamor
quidam laudationis a populo exortus est, quoniam
ita pater esset locutus.

CXXXIIL. Porro Petrus suam de Deo sententiam
exposuit : pluraque de monarchia prolocutus, cum
lacrymis manu advocavit mullitudinem ; qua acce-
dente, tum manus imposuit, tum pro iis precatus
est: paritcrque. omnes Deo benediximus. ** Intro
&utem irruitaliquis, Simoni dicens : Appion Plisto-
nices cum Ánnubione modo venit Antiochia. Quibus
auditis, Simon exit slatim, quasi predictos exce-
purus. Pater vero accedens 80 Petrum: 51 mihi,
inquit, concedis, domine mi ; et ego cum eo profi-
ciscar, nt salutem Appionem et Annubionem, meos
a prima etate amicos. Etenim forte Annubioni per-
suadebo ut cum Clemente disputet de genesi. Et
Petrus: Concedo, inquit; laudo etiam, quod ami-
corum partes et officia impleas. Verumtamen mihi
cogita, quo modo secuudum Dei providentiam un-
dique concurrant qua ad plene faciendam iibi fidem.
pertinent, aptum perficientia concentum. Hoo au-
iem dixi propter Annubionis adventum, tibi cum
usus fuit obtingentem. Et pater; Vere, inquit, ego
quoque conspicio id ita habere.

CXXXIV. Atque post hiec dicta, protectus est ad
Simonem. Inventis autem Appione et Annubione,

5. CLEMENTIS I ROM.

pugnam videre est, et non ad veritatem juvari.Sed Α xai οὐ πρὸς ἀλήθειαν ὠφελεῖσθαι.

PONT. OPERA DUBIA. 568
'AXYO ἑκάτερος
ὑμῶν τὸ ἑαυτοῦ δόγμα ἐκθέσθω, καὶ Up! ἑτέρῳ χρί-

νοντι τοὺς λόγους δοτέον" καὶ οὕτω πάντως ἀναμφί-
λογὸν τἀληθὲς εὐρεθήσεται, "H, τῷ δίμωνι τὸ
λεχθὲν, καὶ ποιήσειν ὑπέσχετο κατὰ ταῦτα. Πλὴν
ἀλλὰ δέδοικα, τῷ Φαύστῳ ἔφη, μή πως ἤδη προκατει-
λημμένος τοῖς Πέτρου λόγοις, οὐ φιλαλήθης γένῃ
κριτής,

CXXXIL Καὶ ὁ πατὴρ ἀπεκρίνατο" Μὴ µε βιάζου
ἀκρίτως συνθέσθαι σοι, ὡς ὃν δόξω φιλαλήθης εἶναι
χριτής, Εἰ γὰρ 38106 βούλει μαθεῖν, τῷ σῷ φρονή-
ματι προείλημμαι μάλλον, Καὶ ὁ Σίμων' Πῶς προ-
είληψαι, οὐχ εἰδὼς ὃ φρονῶ ; Καὶ ὁ πατήρ" Τοῦτο
ῥάδιόν ἐστιν εἰδέναι" πῶς, ἄχουσον" γξειν
ον ἕνα Θεὸν λέγοντα εἶναι, ὅτι ψεύ-
δεται, Ὁ δὲ τὸν ἕνα λέγοντα ἐλέγξαι ἐπαγγελλόμε-
νος, πάντως εὔδηλον ὡς ἐκεῖνος ἀληθεύων, οὐ τὸ αὐτὸ
λέγει: εἰ γὰρ τῷ χαταψευδομένῳ τὸ αὐτὸ λέγει, καὶ
αὐτὸς #@ ἄρα ψεύδεται" εἰ δὲ τὰ ἐναντία λέγων ἀπο-
Οὐκ ἄλλως οὖν τὸν
ἕνα Θεὸν εἶναι λέγοντα ψεύστην λέγεις, εἰ μὴ 65 ἂν
ὅτι πολλοὺς αὐτὸς δοξάζεις θεούς" θεοὺς δὲ πολλοὺς

καὶ
ὑπέσχου τὸν

δείκνυσιν, ἄντικρυς ἀληθεύει.

εἶναι καὶ ἐγώ φημι τῷ αὐτῷ οὖν σοι πρὸ τῆς ζητή-
σεως λόγῳ κἀγὼ προκατείλημμαι " καὶ κατὰ τοῦτο
περὶ ἐμοῦ σε τὸ παράπαν οὐ δεδοικέναι χρὴ, ἀλλὰ
Πέτρον μᾶλλον" τυγχάνω γὰρ αὐτῷ καὶ ἔτι τὰ ἐν-
ἀντία φρονῶν. Μετὰ δὲ τὴν ὑμετέραν ξήτησιν, ἐλπίζω
φιλαλήθης ὢν χριτὴς, πᾶσαν ἀποδυσάμενος πρόληψιν,
τῷ ἐπικρατοῦντι συνθέσθαι λόγῳ. Ταῦτα τοῦ πατρὸς
εἰπόντος, ἡρέμα βοή τις ἐπαίνου ἐκ τῶν ὄχλων ἐγέ-
νετο, ἐπὶ τῷ οὕτως τὸν πατέρα διαλεχθῆναι.

ΟΧΧΧΠΙ. Καὶ ὅμως ὁ Πέτρος τὸ ἑαυτοῦ περὶ Θεοῦ
ἐξέθετο φρόνημα" καὶ πολλὰ περὶ μοναρχίας δια-
λεχθεὶς, μετὰ δακρύων τῇ χειρὶ προσε'
ὄχλους" οἷς προσελθοῦσι, τὰς χεῖράς
ὑπὲρ αὐτῶν ηὔχετο, wal ὁμοῦ πάντες εὐλογήσαμεν
τὸν Θεόν. Ὑπεισέδραμε δὲ τις λέγων πρὸς Σίμωνα"
Ἁππίων ὁ Πλειστονίκης σὺν @ ᾿Αννονδίωνι ἧχεν
ἀρτίως ἀπὸ ᾿Αντιοχείας. Καὶ ταῦτα ἀχούσας ὁ Σίμων,
ἔξεισιν εὐθέως @ ὡς τοὺς εἰρημένους ὑποδεξόμενος.
Ὁ δὲ πατὴρ 51 προσελθὼν τῷ Πέτρῳ" Εἴ μοι ἐπιτρέ-
πεις, ἔφη, κύριέ poo, πορεύομαι κἀγὼ σὺν αὐτῷ
προσαγορεύσων ἰωνά τε ᾿Αννουδίωνα,, ἐκ
πρώτης ἡλικίας φίλους µου @ γενομένους, Τυχὸν γὰρ

Ῥ καὶ ᾿Αννονδίωνα πείσω Κλήμεντι διαλεχθῆναι περὶ
γενέσεως. Καὶ ὁ Πέτρος" ρέπω, ἔφη,
τὰ φίλων σε πληροῦντα μέρη. Πλὴν ἐννόει μοι ὡς
χατὰ πρόνοιαν Θεοῦ πανταχόθεν συντρέχει τὰ, πρὸς
τὴν σὴν πληροφορίαν, οἰκείαν ἀποτελοῦντα τὴν dp-
µονίαν. Τοῦτο δὲ εἶπον διὰ τὴν ᾿Αννουδίωνος χρησί-
µως σοι γενομένην ἐπιδημίαν 99, Καὶ ὁ πατήρ: ᾿Αληθῶς,
ἔφη, κἀγὼ σονορῶ τοῦτο οὐτωσὶ ἔχον.

CXXXIV. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἐπορεύθη πρὸς Σί-

Καὶ εὐρὼν ᾿Αππίωνά τε ܐܘܡ‎ ᾿Αννουδίωνα, καὶ

χαὶ

Ἐπιτι

καὶ ἐπαινῶ

quova.

VARUE LECTIONES.

δὲ deest in al, 05 al. μή τε,
in al. 51 al, ἀκούσας καὶ χαρε

85 Clemenl., hom. xvr, c. 21. δὲ Rec., l. x, ο. 32, eto, *5 al. ᾿Ανουθίωνε, € deost
. 9 al. μοι, 9 αἱ. ἐπιτυχίαν,

569
προσαγορεύσας αὐτοὺς beati, Ὁ δὲ Σίμων ἀκού- Α
σας ἐπιδημήσ ܐܬܘܡ‎ Da

ζητοῦντας
πολλοὺς

Kec

ν τινὰς ἐκ

ὅτι,

τὰ κατὰ Σίμωνα

αὐτὸν, καὶ

φάσχοντας καθ᾽

μάγους ἀνελὼν, εἴτα καὶ
ποθόμενος τὸ, εἰς ἐπιζήτησιν αὐτοῦ
καὶ αὐτὸν 7@ ὁμοίως κολάσῃ, πρὸς ᾿Αννουθίωνα καὶ
᾿λππίωνα ἔφη". Φαῦστον πρὸς ἡμᾶς ἐλθόντα, μετα-
οχεῖν ἁλῶν ποιήσατε σὺν ἡμῖν '" ἐγὼ δὲ μύρον τι ܒܡ‎
ἄσω 15, ἵνα δειπνήσας καὶ 3 ἀλειψάμενος, τὴν

«o;

ἐμὴν πᾶσι δόξῃ ἔχειν μορφήν.

CXXXV. Καὶ τοῦ Σίμωνος ταῦτα εἰπόντος, Απ-
πίων ܐܘܡ‎ ᾿Αννουδίων φασὶ πρὸς αὐτόν" Καὶ τί ἄρα

σοι κέρδος ἀπὸ τῆς μηχανῆς ἔσται ταύτης; Καὶ ὁ Σί-
ς αὐτὸν οἱ ἐμὲ ζη-
ἐ Ἔκ προ Εἰ δὲ

μὼν ἔφη + Πρῶτον μὲν συλλαλό

Β

ܙ

6 οἱ τες pd Ἰαταλε
xp προσπεφοιτήκασιν 76, ᾿Αππίων δὲ καὶ
"Avyos6 ων xxv ἰδίαν πάκτα τῷ Φαύστῳ διασαφοῦσι,
καὶ τὴν ἐπιδουλὴν φράζουσι. Καὶ ὁ Φαῦστος οὐκ ἀλη-
θεῖς bz λύγους νομίσας συνδειπνήσας τῷ Σί-
µωνι μετά γε τῶν ἑταίρων ᾿Αππίωνός τε καί "Aviou-
Βίωνος, ἐκ χειρὸς τοῦ Σίμωνος λαμθάνει τὸ μύρον,
καὶ τὸ ἴδιον ἀλειψάμενος πρόσωπον, τὴν τοῦ Σίμως-
γος 8 οὐθὺς ὑπέδυ μορφήν. Πλὴν ἐν μέσῃ γε τῇ νυκτὶ
διαναστὰς ὁ Σίμων, τὴν ἐπὶ τῆς ᾿Ιουδαίας φυγὴν
ἔποι

CXXXVI. Ἡμεῖς δὲ γε ol τῷ Πέτρῳ αυνόντες, Bv
ὅλης νυχτὸς ἀλλήλοις 15 διομιλοῦντες, ὁπό τε ἡδονῆς
xal χαρᾶς τῶν λεγομένων, νήφοντες διενυκτερ
μεν, Ἤδη δέ πως τῆς νυχτὸς ὑπαυγαζομένης, ὁ Πέ-
τρος ἐμθλέψας ἐμοὶ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς, ἔφη". Λιαπος
τί ἄρα γε τῷ ὑμετέρῳ πατρὶ γέγονε T. Καὶ X

ܚܝ

C

ταῦτα, ἰδοὺ καὶ ὁ πατὴρ Ίχε, τὸν Πέτρον ἡμῖν περὶ
ἤδη καταλαδών" ἀθυμοῦντά τε
ἰδὼν, καὶ προσαγορεύσας, ἀπελογήσατο δι᾽ ἣν αἱ
ἔξω χεχοίμηται, Ἡμεῖς ὃὲ ἐμδλέποντες αὐτῷ d
χριμεν, τὸ εἶδος Σίμωνος ὁρῶνεες, φωνῆς δὲ τοῦ πα-
πρὸς ἡμῶν ἀχούοντες Φαύστου, Καὶ δὴ φευγόντων
ἡμῶν αὐτὸν, ὁ πατὴρ ἐξεπέπληκτο 18, Μόνος δὲ πέ-
προς τὴν κατὰ φύσιν αὐτοῦ μορφὴν ἐνορῶν, πρὸς
ἡμᾶς ἔφη" Τίνος ἕνεκεν τὸν ὑμέτερον ἀπωβεῖσῦ
α καὶ ἀποστρέφεσθε; Ἡμεῖς δὲ πρὸς αὐτὸν καὶ

αὐτοῦ διαλεγόμενον

2

ἢ μήτηρ Ὅτι Σίμων ἡμῖν οὗτος φαίνεται, φωνὴν
ἔχων τοῦ ἡμετέρνυ πατρός, Καὶ ὁ Ἠέτρος: Οὔ, φησίν" ἢ
ὑμῖν μὲν ἡ ἀμάγευτος αὐτοῦ φωνὴ Ἰνώριμός ἐστι

μόνη ἐμοῦ δὲ τοῖς ἀμαγεύτοις ὀφθαλμοῖς, καὶ τὸ
εἶδος ὁποῖόν ἔστι καθορᾶται + ἐπεὶ μὴ Σίμων ἐστὶν
οὗτος, ἀλλὰ Φαῦστος ὁ ὑμέτερος ὄντως πατήρ. Τότε
δὴ προσεµθλέψας καὶ τῷ πατρὶ λέγει" Τὸ γνήσιόν
σου εἴδος αὐτοῖς οὐ φαίνεται, ἀλλὰ Σίμωνος τοῦ ἀσε-
θεστάτον καὶ ἡμῖν ἐχθίστου,

CXXXVII. Ταῦτα τοῦ Πέτρου διαλεγομένου, ἐπεισήει

EPITOME DE GESTIS 5. PETRI.‏ ܡ

$10

86 salutatis, consedit. Simon vero audiens quosdam
jussu regio adventaturos, qui ipsum quererent,
quique dicerent, Crsarem rnultis magis interfe-
clis, deinde ct de Simone certiorem factum, ad in-
vestigationem illius misisse, ut inillum etiam anim-
adverial; ad Annubionem et Appionem infit:
Faustum, qui ad nos venit, faclte cibum nobiscum
sumere; ego autem unguentum quoddam confi-
ciam, ut conatus et perungens se, cunctis habere
formam meam videatur.

CXXXV. Cumque hac Simon dixisset, Appion
et Annubion aiunt ad illum : Et quodnam tibi lu-
crum ex hae machinatione adveniet? ? Respondit Si-
mon: Primo quidem comprehenso illo, qui me
querunt desistent ab indagatione contra me 81188
cepta. Quod si etiam a manu regia. oceisus fuerit,
maximui luctum habebunt ejus liberi, qui me de-
relicto ad Petrum se contulerunt. Appion vero et
Annubion privatim omnia Fausto aperiunt, insidias-
que commemorant. Et Faustus vera non esse ea
verba arbitratus, ceenatus eum Simone et cum s0-
dalibus Appione οἱ Annubione, unguentum sumit
ex Simonis manu ; ac unguens faciem suam, illico
induit formam Simonis. At media nocte exsurgens
Simon, in Judseam fuga se abripuit.

CXXXVI. Porro nos, qui cum Ῥθίτο eramus,
per totam noctem mutuo colloquentes, pre volu-
ptate ac laxtitia ex iis quz dicebantur orta, vigiles
pernoetayimus. Jam vero ubi sublucere co»pit, Pe-
írus me et fratres intuens, ait: Nescio quidnam.
patri vestro contigerit. Cumque hec diceret, ecce
pater advenit, Petrum nobis de ipso jam loquentem
nactus : quem cum videret anxium atque salutasset,
rationem et causam reddidit cur pernoctasset foras.
Nos autem respicientes eum, obstupuimus, qui Si-
monis speciem videremus, at voeem palris nostri
Fausti audiremus. Cumque fugeremus eum, pater
animo perculsus est, Ceterum Petrus, qui unus na-
turalem ejus formam cernebat, ait ad nos: Quare
patrem vestrum repellitis et aversamini ? Nos vero
et mater ad eum : Quoniam ille nobis videtur esse
Simon, vocem habens palris nostri. Tum Petrus :
Nequaquam, inquit: vobis quidem vox illius, que
magie vim non sensit, nota est sola ; meis autem.
non fascinatis oculis etiam effigies, qualem habet,
conspicitur; quandoquidem iste non est Simon,
sed Faustus, vere pater vester. Tuneque ad patrem.
respiciens, ait: Germana species tua ipsis non up-
paret, verum Simonis impiissimi ac nobie inimi-
cissimi

CXXXVII. [ta Petro loquente, ingressus est qui-

VARLE LECTIONES.

τα al. μαθών. 7! al. ὡς καὶ τοὺς πρὸ αὐτοῦ μάγους.
9 al. προσφ γόντι τῷ Πέτρῳ συνεργοῦσι, 75 deest in 8].
add. ἐπὶ τὸ οὕτως ἀπηνῶς χαὶ ἐχθρωδῶς αὐτῷ χρῆσθα.

15 gl, σκευάσω, 79 al. ἀναλαδὼν τὸ ἴδιον χρίσας πρόσωπον.

76a], ἐπαλλήλως πυνθανόμενοι. 17 81, ἔδοξε, 7 al.

871

dam ex iis qui preecesserant, Antiochia veniens,dixit-
que: Hee scire te vola, domine mi Petre. Simon
cum esset Antiochi, publiee multa portentosa fa-
ciens, nihil sliud operam dabat, quam ut te odio-
sumillis redderet, quem Inagnum nominabat et pra-
stigiatorem, οἱ 0:66 mulla pollutum : propter qaod
adeo illos adversus te irritavit, ut omnes illius loci
aveant ipsas carnes tuas ferino more deglulire. At
nos, mullum contra te fremere civitatem intuiti,
venimus ut nuntiaremus tibi. Sed et quidam homo
regius a Cesare querendi Simonis gratia ad pro-
vincie presidém missus, audiens illum fuga Ju-
diam petivisse, ipse quoque ad eum. querendum
abiit, ut ex Cassaris precepto ponas de eo capiat.

Α

OXXXVIIL Quibus auditis, Petrus ad. Faustum
patrem ait : ]pse auribus tuis audisti ex iis qui cum
processissent venerunt Antiochia, quemadmodum.
Simon illic positus multitudinem adversus me ve-
hementer coneitarit; planum, et ode pollutum,ad
haoc magnum ae prestigiatorem, aliaque hujusmodi
nuncupans. Igitur nune facito statim, quod ego
precipio übi: et, relieto Clemente apud ine, ipse
precede ad Antiochenam urbem, una cum uxore
Matthidia, atque Faustino et Faustiniano liberis:
erunt etiam tecum alii quidam, qui meam volun-
lutem poterunt exsequi: cum his Antiochi» con-
sislens, dum formam Simonis jam eircumfers,
palam predica penitentiam.

CXXXIX. Ista cum Petrus dixisset, Faustus qui
mentis acumine pollebat : Novi, iuquit, domine mi,
quid ܘܬܐ‎ sibi velint verba ; quare ne labora: mihi
enim cure erit, quando illie fuero imperata perfi-
cere. Itaque noctu cum iis, quos Petrus jusserat,
digressus ab urbe pater, Antiochiam, propinquam
civitalem, venil. Stansque in niedio foro, dixit ad
multitudinem: Ego Simon, ego et vobis pronun-
tio, et fateor me inique mentitum esse adversus
Petrum. Non est ἱπιροβίος, non sanguinarius, non
prostigiator, neque affinis ulli corum scelerum qua
aliquando de eo predicavi. Deprecor vos ego ipse.
qui causa odii erga illum vestri exstiti, desinite
odio illum prosequi. Nam Dei [ilii qui propter
mundi salutem venit, iste est verus apostolus. Quo-
Circa eL ipse ego vobis consiliarius in re quz ad
saluiem vestram pertinct elficior, moneoque ut ei
fidem habeatis, Deoque quem annuntiat eredatis :
alioqui tota vestra civitas funditus peribit, ac vos
cum illa. Cujus autem gratia luec. dixerim, etiam
id vos scire volo. Hoc enim nocte angeli Dei me
impium graviter flagellarunt quod veritatis preconi
essem inimieus. IHortor itaque, ne etiamsi ipse alio
tempore veniens tentavero conira Petrum loqui,
recipiatis me ac audiatis. Vobis quippe confiteor,

8. CLEMENTIS 1 HOM. PONT.

OPERA DUBIA.

ροόδων ἀπὸ τῆς "Aveo

512
ηλυρὼς, λέγων"
μου Πέτρε, ὅτι Σίμων ἐν
ὑπῆρχε, δημοσίᾳ πολλὰ τεράστια

θέλω, ܨ‎
"Αντιοχείᾳ. ὅτι

οὐδὲν ἀλλο σπουδαζων ἦν, ἢ

0

σὲ

μισητὸν
αὐτοῖς χπταστῆσαι, μάγον τε ὀνομάζων, καὶ γόητα,
wel μιαιφόνην 3
κατὰ σοῦ, ὡς X

ἐφ᾽ ᾧ καὶ τοσοῦτον αὐτοὺς ἠρέθισε

504: τοὺς ἐκεῖ πάντας, τῶν σαρκῶν
δὲ πολὺ
κατὰ σοῦ βρύχουσαν τὴν πόλιν ἑωρακότες, ἤλθομε
ἀπαγγεῖλαί con. ᾿Αλλὰ

αἰτῶν θηριωδῶς ἀπογεύσασθαί σου" Ἡμ.

Y

«αἱ ὑπὸ Καίσαρος πεμφθείς
τις βασιλικὸς πρὸς τὸν τῆς ἐπαρχίας ἡγούμενον, εἰς
ἀνατήτησιν Σίμωνος, μαθὼν ὅτι φυγὰς εἰς Ἰου-
δαίαν ᾧχετο, wal αὐτὸς κατὰ ζήτησιν αὐτοῦ ἀπῆλ-
θεν, Ἡ
αὐτόν.

CXXXVIIL. Ταῦτα do

Φαῦστον ὁ Πέτρος" Αὐτὸς 1

να κατὰ τὴν πρόσταξιν Καίσαρος τιµωρήσηται

ας

γεγονὼς ὁ Σίμων, ἰσχυρῶς ὕχλους παρώξυνε
κατ᾽ ἐμοῦ, πλάνον τε καὶ μιαιφόνον πρὸς ὃὲ καὶ μά-

γον καὶ γόητα, καὶ τὰ τοι
αὐτῇ

τα καλ.

. Νῦν οὖν ἐξ-

xol καταλιτων

τὸς εἰς τὴν 98
Ματθιδίας, ἔτι ob Φαυ-
στίνου καὶ Φαυστινιανοῦ τῶν υἱῶν " συνέσοντας δὲ σοι

δυνατοὶ ἔσοντα
μου 9 τῷ βουλήματι" μετὰ τούτων ἐν >

καὶ ἄλλοι τινὲς, οἵ

χείᾳ 35 γενόμενος, ἐν ὅσῳ τὴν μορφὴν ἔτι Σίμωνος
περιφέρεις, δημοσίᾳ κήρυξον τὴν σταυτοῦ μετ.
voti,

CXXXIX. Ταῦτα τοῦ Π:
νοῆσαι Φαῦστος" Οἶδα, ἔφη, κύρ

a
8

ῥήματα ταῦτα, Διὸ μὴ κάμνς μελήσει γάρ poi

p δι διατελέσαι τὸ πι
ὧν ἐκέλευσε

πλησίον ᾿Αντίοχείαν

ὄμενον. Καὶ

τὰ

10 ὑπὸ νύχτα ὁ πατὴρ μεθ᾽ Πέτρος

ὡς ἐξορμήσας, ἐπὶ τὴν

σῳ τῆς ἀγορᾶς,
ὑμῖν κηρύσσω, καὶ
σασθαι Πέτρου, Οὐχ ἔστι

rns πρὸς τὸ

πλῆθος 3 Ἐγὼ Σίμων, ἐγὼ ταῦτα
ὁμολογῶ ἀδίκως κατα,

πλάνος, οὐ μιαυρόνος, οὐ γόης οὐδὲ ὅσα ποτὲ φαῦλα

Ὁ

περὶ αὖτι

ον. Δίοµαι ὑμῶν ἐγὼ αὐτὸς, ὁ τοῦ

πρὸς ὑμᾶς μίσους αἴτιοσ αὐτῷ γεγονὼς, παύσασθε 99
μισοῦντες αὐτόν, Τοῦ γὰρ πρὸς σωτηρίαν
τος Υἱοῦ τοῦ @
στολος, Διὸ καὶ αὐτὸς
σωτηρίαν τ'

Ὁ ἀψευδής ἐστιν, οὗτος ἀπό.

γὼ σύμθουλος ὑμῖν τά γε

¥ ὁμετέραν καθίσταμσι. Καὶ
πείθεσθαι τούτῷ, καὶ πιστεύειν
σομένῳ Θεῷ
λεῖα T

τοῦτα, καὶ τοῦτο ὑμὰς 8

παραινῶ

ὑπ᾽ αὑτοῦ κηρυσ-

ὑμῶν ἡ

πόλις

ἐπεὶ πᾶσα ἄρδην ἀπο-

be. Ὅτου δὲ χάριν εἴρηχα
ναι βούλομαι. Ταύτῇ γὰρ
τῇ νυχτὶ ἄγγελοί ܥܬܐ‎ Θεοῦ τὸν ἀσεδῃ, ὡς ἐχθρὸν
ὅντα τῷ τῆς ἀληθείας κήρυχι, δεινῶς ἐμαστίγουν.
Παρακαλῶ οὖν μηδ᾽ ἂν αὐτὸς ἐγὼ ἄλλοτε ἐλθὼν κατὰ
Πέτρου ἐπιχειρῶν λέγειν, ἀποδέξησθε με Ἐξομολο-
γοῦμαι γὰρ ὑμῖν, ὡς ἐγὼ μάγος, ἐγὼ πλάνος, ἐγὼ

ete αὖν am‏ ܣ

VARUE LECTIONES.

79 al. οἰκείοις.
δὲ 4] γενόμενον. δ᾽ a], δῆτα, δ) παύσασθαι, 91 deest in al,

80 al, ἐληλυθότων, al. συνεληλυθότων, δ: log. μετά, al.

inser. zat, ** al. μοι, 59 a]; ἀντιοχέων.

513

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 5. PETRI.

$74

γόης ἀλλὰ μετανοῦ, ἔξεστι γὰρ ἴσως μετανοίᾳ μοι τὰ Α ego sum magus, ego impostor, ego prestigiator ;

κακῶς πεπραγμένα 51: μοι συγχωρηθῆναι.

ΟΧΙ,. Τα

ὠπου τοῦ Σίμωνος, καὶ Tl

εἰπὼν ὁ πα΄

ϱ δημοσίᾳ ἢ ὡς ἐκ
ρον εὐλογήσας τὴν

Ἀντιοχέων πόλιν εἷς τὸν ἐκείνου πύθον μετέθηχε, καὶ
πᾶντες ἐπιθυμεῖ ὥς ἔλεγον" ἔνιοι δὲ καὶ
χαλεπαίνοντες αὑτῷ ἦσαν δῆῃεν, οἷά περ αὐτῷ ἐχείνῳ

Σίμωνι ὄντι, διὰ

αὐτοῦ

τρὸν
εἴρουν. Καὶ ὃς
παρ᾽ αὐτῶν ἀναιρεθῇ δεδοικὼς, ἐξαυτῆς ἐλθεῖν
es ἠξίου τὸν Πέτρον, ὅπως αὐτὸν ἐπικαταλάδῃ
ᾧ πρὸς αὐτὸν πόθῳ τῇ πόλει
ρος δὲ τούτων ἀκούσας πρὸς

στοργῆς καὶ

εὐκαίρως ἐπιφανῇ
τὸ ἐκκλησιάζειν πλείστους ἀγαγὼν 38, ἐπίσκοπόν τε
χαταστήσας καὶ ἰασάμενος πολλοὺς καὶ βαπτίσας,
ἡμέρας ἐπιμείνας τρ πλη-

Λαοδιχι

` τὴ

σίον ὁρμήσειν ᾿Αντιόχειαν ἔσπευσε.

Καὶ δὴ τὴν πόλιν καταλαδόντα, τὸ πλῆθος‏ .ܝܐ
συνδραμὸν ἅπαν μετὰ χαρᾶς ὑπεδέξατο, ὡς τῆς ἀλη-‏
θείας κήρυκα καὶ ἀπόστολον. Προσευξάμενος δὲ καὶ‏
χεῖρας. αὐτοῖς ἐπιθεὶς, πάντας τοὺς καχῶς ἔχοντας‏
ἐθεράπ' ἕνα τε Θεὸν ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν εὖ-‏
αγγελισάμενος, καὶ πολλὰ διδάξας αὐτοὺς περὶ μο-‏
ναρχίας. Εἴτα πρὸς τὴν ξενίαν ἀπήειμεν, Γνοὺς δὲ ὁ‏

Ἰέρων ὅτι Πέτρος παρῆν, προσδραμὼν, ξαυτόν τι
ὙΠ προσκαταθαλὼν, τὰ ἐχείνου κατησπάζετο Ἰγ
ἄξιων τῷ θείῳ τελειωθῆναι βαπτίσματι, ὥστε τὸ
ἀρχαῖόν τε τῆς ψυχῆς κάλλος καὶ τὴν μορφὴν τοῦ
σώματος ἀπολαδεὶν διὰ τοῦ βα
γὸς τῶν ἀχράντων γενέσθαι τοῦ Χριστοῦ μυστηρίων,
Καὶ ὁ Πέτρος κατηχήσας αὐτὸν, εἰρηκώς τε πολλὰ
περὶ σωτηρίας, ἐπὶ τέλει δὲ καὶ τοῦτο εἰπὼν, ὡς ὁ
Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ

ἱσματος, καὶ κοινω-

Ὁ τοῖς
μαθηταῖς ἐντελλόμενος “ Ὃ πιστεύσας, 9, ἔφη, καὶ
βαπτισθεὶς, σωθήσεται 6 wab' Κατὰ τὴν πίστιν σοὺ
γενηθήτω aot ὡς
ραν ἦν, τροφῆς µεταλαθόντας 9-9, μετὰ τὴν συνήθη

εὐχὴν, ὁ ὕπνος 9 ἐλάμδανε.

έχεις. Ἐπείπερ ὁ καιρὸς πρὸς ἐσπέ-

OXLII. Γῇ δὲ ἐπιούσῃ ὀρθρι
ὁ Πέτρος, καὶ προσευξάμενος, μεταχα
τὸν πατέρα, καὶ. Σήμερον, ὦ ἀδελφοὶ, λέγει, μεγάλη

χαρὰ γίνεται ἐν τῷ οὐρανῷ, ἐπὶ

ερον πάλιν ἀναστὰς

ται σὺν ἡμῖν

τῇ, θεοδωρήτῷ ἀνα-
γεννήσει τοῦ καλοῦ γέροντος Φαύστου, Καὶ παραλα-
θὼν ἡμᾶς ἐξῄειμεν κατὰ ρνατολὰς τῆς πόλεως, ἔνθα 55
ἦν ὕδατα πολλά τε καὶ καθαρὰ, καὶ µόνον τὸν mi
λαθὼν ἰδίᾳ,
τὰ πεφὶ

τέρα

ηχήσας τε πολλὰ καὶ διδάξας αὐτὸν

Θεοῦ καὶ τῆς διὰ σαρχὸς αὐτοῦ πρὸς ἡμᾶς

ἐπιδημίας, ἐθάπτισεν αὐτὸν εἷς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς,
ܐܘܡ‎ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος" καὶ ἄρτον
λαδὼν, εὐχαριστήσας τε καὶ εὐλογήσας, τῶν ἱερῶν
αὐτῷ κοινωνεῖ μυστηρίων. Καὶ ἦμεν ὁμοῦ πάντες
ἀγαλλιώλενοι ἐν Κυρίῳ νύκτα τὲ καὶ μεθ) ἡμέραν,
ἐπί τὸ τῇ τοῦ πατρὸς διὰ 08 τοῦ θείου πνεύματος =

(a) Marc. xvi, 16. (b) Matth. 1x, 29. (c) Luc. xv, 7.

sed pcmnitet me, et fortassis per penitentiam ea
que improbe gessi mihi possunt condonari.

CXL. Hee cum pater publice, quasi ox persona
Simonis dixisset, et Petrum laudasset, universam
Antiochiensium civitatem ad illius desiderium tra-
duxit, cunctique se eum vehementer exoptare asse-
rebant : nonnulli vero etiam patri, tanquam is ipse
esset Simon, succensebant, propter nimietatem
amoris erga Petrum, et manus injicere conabantur.
At ille veritus ne ab ipsis interfceretur, per lega-
tum postulavit a. Petro, continno ut venirct, quo se
naneisceretur vivum, el in urbem desiderio illius
flagrantem opportune adventaret. Quibus auditis,
Petrus plurimos ad agendum conventum adduxit
et episcopum constituit, multos euravit atque bap-
tizavit,triduoque Laodicee preterea commoratus,
Antiochiam propinquam civitatem adire festinavit.

CXLI. Et quidem cum ad urbem pervenisset,
universus populus aecurrens,cum gaudio ipsum
excepit, tanquam veritatis preconem et apostolum.
Precibus autem fusis, οἱ manibus super eos posi-
tis, universis male habentibus attulit medicinam ;
item unum Deum in tribus personis annuntiavit,
pluribusque eos de vnius numinis principatu do-
cuit. Deinde ad hospitium nos recepimus. Intelli-
gens sutem senex Petrum adesse, accurrit, seque
dejiciens in terram, illius pedes complectebstur,
rogans ut divino baptismate cunsummaretur, quo
antiquam anima pulchritudinem, et. formam cor-
poris reciperet per baptismum, fieretque particeps
intemeratorum Christi mysteriorum, Et Petrus, tra-
dita ei Chisliane religionis doctrina, mulliaque de
salute prolatis, tandem hoc addidit Dominum no-
strum Jesum Christum Filium Dei, in mandatis
ad discipulos dixisse : Qui crediderit, et baptizatus
fuerit, salvus erit 9 ; εἰ : Secundum fidem tuam fiat
tibi sicut vis ". Cumque tempus ad vesperam inoli-
naret, cibum sumpsimus; et post solitam preca-
lionem, somnus nos occupavit.

CXLiI. Sequenti vero die Petrus iterum maturius
surgens, postquam oravit, patrem εἰ nos accer-
sivit; ei: Hodie, inquit, fratres, magnum gaudium
orietur in εω]ο ,ܪ‎ propter divinum munus renas-
centi boni senis Fausti. Cumque nos assumpsis-
sel, egressi sumus ad loca orientalia civitatis, ubi
mul&e erant aquae ac pure: solumque patrem
seorsum sumens, mullisque instituens, tradensque
illi doctrinam de Deo ejusque in carne ad nos ad-
ventu, baplizavit eum in nomine Patris, et Filii, et
Spiritus sancti : cumque panem accepisset, gratias
egisset ac benedixisset, saera ipsi mysteria imper-
tivit. Et eramus pariter cuncti in Domino nootu ac
interdiu exsultantes, tum de patris perdivinum Spi-
ritum instaurata nativitate, tum de auditione ora-

VARUE LECTIONES.
*7* deest in al. ** al. συναγαγών, 9 deost in αἱ. 9-9 al. µεταλαθόντες, δὲ al. inser, ἡμᾶς, * deest in al,

95 a], ἐπί,

$75

una ageremus, omnibus patuerunt res nostra, οἱ
in omnium ore versabamur, cunelique mirabantur
de universis que contigerunt nobis, Deique erga
nos patrocinium, in. nostra recognitione, celebra-
bant.

OXLIIL Fama igitur quoquoversus pervagante,
Antiochie preses cuncta qus pairi et matri acci-
derant resciscens, quodquead Gxsarem cognatione
attinerent, de his refert ad Tiberium. Quibus au-
ditis, imperator jubet eos quamprimum Romam
mitti : quod et factum est : illosque magno cum
honore ac satellitio preses ex Antiochia miltit ad
Tiberium Cesarem. Intuitus autem. Casar patrem
et matrem, agnilisque eis, super re obstupuit, pa-
trisque cervicem complexus, acriter üevit. Cohib:
to autem luctu, ad senatum respicens, ait: Gau-
dete mecum, omnes, et commune festum agamus,
inventionem Fausti et Matthidie : quod eum mor-
tui putarentur revixerunt, eumque periissent, re-
perii sunt. Postea et cum iis epulatus, multaque
pecunia tradita, iusuperqne ipsos ad famulatum
servis augens acancillis, plurimo comitatu et ho-
nore cireumdedit. Qui etiam non exiguo tempore
Rome etalem egerunt ; pie quidem viventes, sua-
que eroganies pauperibus, el consectati omnes
alius virtutes ; donec in senectule bona, eis qua
hic sunt relictis, Chrisii regnum consecuti sunt ;
exemplar vita ac specimen ad virlutem accuratis-
simum, suam vitam Romane reipublice largiti.

CXLIV. Cmterum ego Clemens cum fratribus
adhuc apud Petram doctorem mansi, qui evange-
lico predicationi insistebat, et complures variis
morbis ae perpesstonibus curabat. Deindo illo ur-
bibus peragratis, ltomam quoque pervenit ; atque
118 qui concurrebant verbum pietatis anauntiavit,
multosque per baptismum adduxit ad Christi reli-
gionem, tum viros quam mulieres ; adeo ut et bre-
vi tempore nobilium mulieeum clarissimis, quas-
que solent matronas nuneupare, propemodum uni-
versis persuaserit ad sanclum baptisma confugere,
ac Deo credere.

CXLY. Porro cum ipsi jam vita relinquenda fuit,
et proficiscendum ad magistrum Christum, Evan-
gelii cursu consummato * (id quippe notum illi
erat, quodque ipse etiam ad erucem, ut cum Ma-
gistro passionem et gloriam eommunem haberet,
damnandus esset) ; una congregatis cunctis fratri-
bus, apprehensa manu mea, stans in media con-

(a) II Tim. iv, 7.

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.
culorum Petri. Cum igitur per aliquod tempus À γεννήσι

6

D

κροήσει τῶν Πέτρου λόγων. Χρό-
νου οὖν fud ἃ

¢ τὸ αὐτὸ διαγαγό

τη τὰ χαθ' ἡμᾶς:

ἦμεν στόμασι, καὶ πάντες
EMEN

ἐθαύμαζον ἐπὶ
καὶ τὴν τοῦ Θε

Ἱδερίῳ (16).
5 τὸ τάχος ἀναπεμ-
ὅ καὶ γέγονε" καὶ μετὰ
πολλῆς τιμῆς καὶ δορυφορίας ὁ ἡγεμὼν ἐξ ᾿Λντιο-
χείας πρὸς τὸν Καίσαρα Τιδέριον αὐτοὺς ἀποστέλλι
Θεασάμενος δὲ ὁ Καῖσαρ τόν τε πατέρα, καὶ τὴν µη-

Καὶ ὁ βασιλεὺς ἀκούσας, xe
φρῆναι αὐτοὺς εἰς Ῥώμην"

τέρα, καὶ ἐπιγνοὺς αὐτοὺς, ἐξέστη ἐπὶ τού
φὺς αὐτοῦ τῷ τραχήλῳ, θερμῶ

σχὼν δὲ θους, πρὸς τὴν σύγκλ.

Συγχάρητέ μοι, ἔφη, πάντες καὶ κοινὴν ἑορτὴν πονη-

σώμεθο, τὴν ἀνεύρεσιν Φαύστου καὶ Ματθιδίας, ὅτι

νεκροὶ γομιζό εὑρέθη-

᾿ αὐτῶν καὶ χρήματα πολλὰ

σαν, καὶ ἀπολωλό’

σαν, Εἶτα καὶ εὐωχηθεὶς

χρησάμενος 91, ἔτι δὲ καὶ παῖδας καὶ παιδίσκας εἰς

[t

εσίαν αὐτοῖς
αλεν. Οἵ

δεδωκὼς, θεραπείᾳ πλείστῃ κα) τιμῇ
καὶ χρόνον οὔ τι βραχὺν ἐν Ῥώμῃ
ov, εὐσεβῶς μὲν βιοῦντες, καὶ πένησι! τὰ ἑαυτῶν
χορηγοῦντες T, καὶ πᾶσαν ἄλλην ἀρετὴν μετερχόμε-
vot, ἕως ἐν γήρει καλῷ τὰ ἐνταῦθα λιπόντες, τὴν Χρι-
στοῦ βασιλείαν ἠλλάξαντο. ἀρχέτυπον βίου χαὶ παρά-
δείγμα πρὸς ἀρετὴν ἀκριθέστατον, τὸν ἑαυτῶν βίον
τῇ Ῥωμαίων παρασχόμενοι πολιτείῳ.

OXLIV. ܐܨ‎ μέν τοι Κλήμης μετὰ τῶν ἀδελφῶν
ἔτι παρὰ τῷ διδασγάλῳ Πέτρῳ μεμενηκὼς, ἐχομένῳ
τε τοῦ κηρύγματος, καὶ πολλοὺς ἐν ποικίλων νόσων
καὶ παθῶν ἰωμέγῳ- Ἐπεὶ τὰς πόλ
ἔφθασε καὶ εἰς Ῥώμην, καὶ
εὐσεδείας λόγον διήγγειλε 33, καὶ πολλοὺς
Χριστοῦ προσήγαγε διὰ τοῦ βαπτίσματος,

οναῖκας, ὡς καὶ τῶν εὐγενῶν γυναικῶ
βιφανεστέρας, καὶ ἂς ὁ λόγος ματρώνας οἶδε xa
(47), ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ μικροῦ δεῖν πάσας προσδραμεῖ
πεῖσαι τῷ ἁγίῳ βαπτίσματι, καὶ πιστεῦσαι θεῷ,

ς ἐχεῖνος ἀμείδων

OXLV. Ἔμελλε δὲ καὶ αὐτὸς ἤδη τὸν βίον ἄπολε-
ἵν, καὶ πρὸς τὸν διδάσκαλον ἐπδημῆσαι Χριστὸν,
τοῦ Εὐαγγελίου δρόμον τετελεκώς' ἐπεί περ
100 χαὶ ὅτι σταυρῷ μέλλει καὶ οὗτος
χαταχριθῆναι, ἵνα τῷ διδασκάλῳ καὶ πάθους ܒܘܬܘ‎
νήσῃ καὶ δόξης 3 μιᾷ συνηθροισμένων τῶν ἀδελφῶν
πάντων, τῆς χειρός μου λαθόμενος, στὰς ἐν μέσῃ τῇ

τὸν

ἔγνωστο τὸ

YARLE LEQCTIONES.

9" al. χαρισάμενος. 99 al, £

ἐχορηγοῦντες. 9 al, διήγγελλε. 100 al, τοῦτο,
897

VARIORUM NOTAE.

(46) Τιδερίῳ, Aliter Nicephorus, Hist. ecl., lib. n,
080. 35. A cujus sententia discedit Freculfus t. IT,
lib. rr, eap. 10, Est autem Nicephori sententia, hiec
sub Nerone contigisse. Gor.

(47) Kal ἃς à λόγος µατρώνας οἶδε καὶ
Barthius lib. xxxu Adversariorum cap. 14

. Legit

ἃς καὶ

µατρώνας ὁ λόγος οἴδε καλεῖν parva quidem trans-

ositione, verum minime necessaria. Per matronas
intelliguntur honesta femina, honesto nobilique lo-
co nate ; discere ost ex Gedreno et. Servio. Ἑορτή
τῶν Ματρωναλίων memoratur a Plutarcho in Ro-
muli Fila. Ip.

ου τὸ τέλος ἐγγύς" τοῦτο γὰρ καὶ

ἤδη µοι ἔγνωσται: Κλήμεντα δὲ τοῦτον ἐπίσκοπον
b μῖν χειροτονῶ σήμερον, ᾧ καὶ τὴν ἐμὴν τῶν λόγων
ἐπίστευσα 8

αθέθραν, ὡς ἀπαρχῆς μοι καὶ μέχρι νῦν
συνοδεύσαντα,, καὶ οὕτω πασῶν μου τῶν ὁμιλιῶν
ἐπακούσαντα, ὃς ἐν πᾶσί μοι τῶν πειρασμῶν κοινω-
γήσας, τῇ πίστει προσχαρτερῶν

εὐρέθη * ὃν ἐγὼ
στατὰ πάντων οἴδα 91

καὶ ς

λάνθρωπον,
ἁγνόν τε καὶ σώφρονα, ἀγαθὸν, δίκαιον, µακρόθοµον,
καὶ γενναίως εἰδότα φέρειν τὰς ἐνίων τῶν κατηχου-
μένων ἀχαριστίας, Διὸ αὐτῷ μεταδίδωμ
τοῦ δεσμεῖν γὰρ ὃ ὃ

λύσει πάντως ὃ δεῖ λυθῆναι, ὡς τὸν

τῆς ἐξουσίας

κανόνα χαλῶς εἰδώς, Αὐτοῦ οὖν ἀκυύσατε,
ὅτι ὁ τὸν ἀληθείας προχαθεζόμενον λυπῶν, εἰς Χο
στὸν ἁμαρτά
Θεόν: οὗ
προκαθεζό
ἀλόγου θυμόν.

τὸν οὖν δεῖ τὸν

οὐ θηρίου‏ ܕܡܐܘ

CLXVI. Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος, ἐγὼ Κλήμης πεσὼν
ἐπὶ γῆς, πολὺς ἣν τοῦ διδασκάλου δεόμενος, wal
θρόνον ὡς μάλιστα παραιτού!

ος. 'AÀM ὁ ρεῖος
spt τούτου µε μὴ ἀξίου, εἰπὼν, ἃ γὰρ
ὁ Θεὸς βούλεται ", τίς ἱκανὸς ἀνθρώπων διασκεδάται ;
Ἔτι πρὸς τὸ moo: ἰδών' Καὶ ὑμεῖς, ἔφη, ἀγαπητοὶ

ἀπόστολος"

ειλομένην ὡς πατρὶ τιμὴν καὶ ©

πατρὶ μὴ
ποιμαίνεσβαι κα-

οὕτω γὰρ καὶ ὑμεῖς

λῶς ἕξετε, καὶ ποιμὴν οὗτος ἔσται, καὶ οὐ μισθωτὸς,

6

ποιμνίου ἐπιμελούμενος . Ἔσεσθο γὰρ
ὡς ܘ‎ τὸν ποιμένα τε καὶ διδάσκαλον ἐν τοῖ
Θεὸν λυπῶν, τὸ τοῦ Θεοῦ πνεῦμα λυ

ὃραν οὗτος wal τὸν τόπον ἐπέχει" καὶ ὁ τ'

qoos ἀθετῶν, Χριστὸν ἀθετεῖ, καὶ παρα

1,00 τὶ

E

τὴς νόμου
ὑμῖν ὑγιῶς

αι. Πρὸ πάντων δὲ τὰ τῆς πίστεως

πωσαν καὶ βεθαίως, κινδύνῳ μηδενὶ σαλευόμενα:
ἔπειτα καὶ ὁ βίος ὑμῶν χαβαρὸς ἔστω, ἢ καθχιρίσῃω"
καὶ προηγουμένως ὁ τοῦ σώματος ἁγιασμὸς σπουῦα--
ζέσθω-οὐδεὶς γὰρ τούτου χωρὶς, τὸν Κύριον ὄψεται. Τὸ

καὶ ἥμερον ἀλλήλοις παντὶ τρόπῳ περι-
Ὁ Εἰ δὲ καὶ συμδαίη ποτὲ ἀλλήλων μι

εἰρηνικόν

ποιείσθω δ

σχάνδαλον, μὴ ἔπι
Τοῦ 19 κρίνει

τὸν πλησίον φαρισαϊκὸν
γὰρ τοῦτο, καὶ κρίσεως ἔνοχον, Τῆς φιλοξενίας καὶ

εὐποίας μὲ, ἐπιλανθάνεσθς

τοῦτο γὰρ ἐντολὴ
πρώτου Διδασκάλου wc

συγχωρεῖτε a* οὕτω γὰρ καὶ‏ ܐܗܠܐܘ

ἄδικον

στω, Οὕτω γὰρ 15 εὔνομου

(a) Matth. xvi, 19.

ἵνη πόλις, ἡ τοῦ

(b) Luc. x, 16.

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

μου, ἔφη, τέκνα καὶ ἀδελφοί" À cione et ecclesia : Audite me,inquil,ülii et fratres:

(c) Ephes 1v, 26.

518

cursus quidem mei (inis propo est: [ἢ enim et jam
mihi est cognitum : Clementem autem hune, epi-
scopum vobis hodie ordino;cui et meam sermonum
cathedram credo ; quoniam ab initio hucusque
comes mihi fuit, sicque omnes audivit conciones
meas; qui in omnibus parlieeps tentationum et
periclitationum mearum faelus,in fide perseverare
inventus est; quem ego omnium certissime novi
esse Dei cultorem, et hominum amanter, castum,
ae temperantem, bonum, justum, patientem, et
valentem fortiter ferre ingrata facinora nonnullo-
rum qui Christiana imbuuntur doetrina. Quare
ΕΝ} trado potestalem ligandi οἱ solvendi ο, Ligabit
enim quod ligari oportet, οἱ solvet omnino quod
solvi debet; ut qui Ecelesie. canonem ac regulam.
probe cognoscat. Ipsum ergo audite ; sciemes,eum
qui veritatis presidi molestiam oxhibet, in Chris-
luz peccare,ot Deum universorum patrem incitare
ad iram; quapropter non esse vieturum.Tpso itaque
preses debet medici locum obtinere, non bestie
ratione carentis furorem.

CXLVI. Hoc εο dicente, ego Clemens procidens
in terram, multus eram in orando doctore, ot in
sede quam maxime deprecanda. Sed. divinus apo-
stolus : Noli me, dixit, de hoc rogare : que enim
Deus vull,quis hominum dissipare poterit ? Postea
ad muliitudinem respiciens : Et vos, inquit,fratres
charissimi, debitam ntpatri honorem et obsequium
per omnia deferre Patri vestro me desinite : ita
quippe οἱ vobis recte regi seu pasci continget; atque
iste eril pastor, non mercenarius, curamque gregis
suscipiet, Nam scitote eum qui pastori ac magi-
stro negolium in rebus qum ad Deum pertinent
facessit, Dei. Spiritum, eujus hie sedom et. locum
obünet, eontristare : eumque qui sermones illius
spernit, Christum spernere, et legis transgressorem
inveniri ^. Ante omnia vero fides in vobis eana sit
a6 firina, nullo periculo fluetuans; deinde et vita
vestra pura aut sit, aut. efficiatur; przssertimque
excolatur corporis sunetimonia;nemo enim absque
ea Dominum videbit. Pax et quies inter vos omni
modo teneatur.Quod si forle scandalum οἱ offensio
inter vos acciderit, sol ita affectis. vobis non occi-
dat». Judicare de proximo cavctote : id si quidem.
Phariseorum est, et obnoxium judieio a. Hospita-
litatis e! beneficientie ne obliviscamini: hoc est
enim prereplio primi Magistri ae Salvatoris Dei.
His qui offendunt peccata condonate : sic namque
οἱ ipsi sine fine dicetis illud : Dimitte nobis debita
nostra *. Inter trütinas, mensuras, pondera, ne vel
unum minus equum exstet. Ad bunc quippe mo-
dum civitas praeclaris legibus gubernata,erit catho-

(d) Matth. vi, 1. (e) Matth. ν 12.

VARLE LECTIONES.

12 4]. πιστεύω, * al. βεθούλενται. ὃ 1
ἡμῶν, 1.19 a], ἀπταίστως, !* al. inser. ὁμ

satos. Cor.

ἐλλείποιτε ;
. !* Εὐνομουμένη πόλις. Παρ᾽ ἀνθρώποις
Irencwo lib. iv, cap. 72, pro quo vetus interpres Martyris legebat eivooo|

5.5. gl;

ܟܡ :ܘܡ

05. 30 al. τό, Ἡ al. ]ܬܬܐ‎
τοῖς εὐνομουμένοις,

évots, Apud homines, inquit, sen-

$19

habent, apud. Ecelusis presbyteros judicentur ; et
quod bonum est contemplati, reconcilientur : neve
δὰ tribunalia fratres iruhitote ; judicari enim ab
extraneis ac ethnicis,id vero infidelium est; quan-
doquidem et, Angelos judicabimus *, scriplum est.
Super omnia, et unte omnia pastorem ita intue-
mini, ut me Petrum, qui a Deo electus est. vobis
in magistrum.

CXLVII. Ita cum perorasset, et coram omnibus
manus mihi imposuisset, in sua cathedra sedere
feci: cuzque sedisse. hoc mihi statim dixit :
Oro te coram omnibus qui adsunt, meis fratribus,
ut quando ex hac vita migravero, quemadmodum
Dei censuit providentia, omnia domino Jacobo fra-
tri Domini mei compendiario deseribas et millas,
etiam usque ad pueritie tue consilia, et queimad-
modum ab initio ad hoc usque tempus mecum iter
feceris, audiens sermones et actus a me. predica-
tos : deinde in fine, οἱ mortis mes causam, ul ante
dixi, indieare ne omittas. Non enim hoc ei mole-
stiam creabit; ut qui certo sciat, me quod omnino
pati debebam, pie reddidisse. Maximum autem so-
latium habebit,quando discet,post me, non homini
imperito ac vitalium verborur ignaro,sed Ecclesia;
canonem omnium maxime scienti, cathedram do-
etoris eredilam fuisse. Quocirca ego, domine mi
Jacobe,cum magister Petrus hec mihi preceperit ;
quod justum est, complere non veritus sum, ef
quasi in compendio tibi cuneta nota fucere, ita
inscriplo operis argumento : Clementis, Petri pere-
grinationum et praelicationum Epitome.

CXLVII. Hee itaque est plena. colostis gratis,
Petri apostolorum prineipis peregrinationum nar-
ratio,que simul et compendiariam ejus doctrinam.
continet; et magni admirandique Clementis vitam,
velut in tabula oratione exprimit; quemadmodum
ipse ad Jacobum fratrem Domini scribens indica-
vit.Porro ardentem Clementis erga Deum amorem,
et magnum illum pro pietate zelum, declarare pos-
suntea quie dicta sunt, presertim autem manife-
stabitomnium apertissime ipse per martyrium finis
vita.

CXLIX. Tertius enim post magnum Petrum in
excelso omanz Ecclesi» throno sedens,ipsumque
virtutis certamen suscipiens, rnagistri vestigiis in-
sistebat, apostolicamque doctrinam ipse quoque

(a) 1 Gor., vi, 3.

S. CLEMENTIS 1 ROM. PON!

lica Dei Ecclesia Qui negotia quadain inler se ἡ Θεοῦ ἔσται καβολικὴ "E:

. OPERA ΡΌΒΙΑ.

à di
αθυτέρων κρινέσθωσαν, καὶ
θαζέσθωσαν * xal μὴ EM

μετ᾽ ἀλλήλων ἔχον

ἧς Ἐκκλησίας mpi-

τες συμόι-

πᾶσι καὶ πρὸ πάντων, οὕτως ἐστὲ τὸν ποιμένα 16:11
ὁρῶντες, ὡς ἐμὲ Πέτρον, τὸν ὑπὸ Θεοῦ προχειρισθέντα
ὑμῖν εἰς διδάσκαλον,
OXLVIL Ταῦτα εἰπὼν, καὶ ἐπὶ πάντων ܬܦܬܐ‎ τὰς
τ D Εδραν καβεσθή-

ἐπιθεὶς, εἰς τὴν αὐτοῦ µε κα
s καθεσθέντι δὲ, τοῦτό μοί εὐθέως ἔφη:

ܨ

"AD σε ἐπὶ πάντων μου τῶν συμπαρόντων ἀδελφ
ὁπηνίκα τοῦ ἐνταῦθα μεταστῶ βίου, ὡς ἡ τοῦ Θεοῦ

κέχρικε πρόνοια, πάντα τῷ Κυρίῳ Ἰχχώδῳ τῷ à

ποῦ Κυρίου μου,
ψαι, καὶ τῶν
ὡς ἀπ᾿ ἀρχῆς µέχρι
τῶν κατὰ πόλιν ὑπ᾽ ἐμοῦ κηρυχθέντων λόγων τε καὶ

«ἢ ἀναγραψάμενον δία

ὃν µοι συνώδευσας, ἐπαχούων

καὶ τὴν τοῦ θανάτου 15‏ ܐ

πράξεων" ἔπειτα πρὸς τῷ τ'
µου πρόφασιν, ὡς προεῖπον, δηλῶσαι μὴ παρε
Οὐ γὰρ αὐτὸν λυπήσει τοῦτο, εἰδότα σαφῶς ὅτι ὃ

πάντως με παθεῖν, εὐσεβῶς ἀποδέδωκα. Μεγί-

στης δὲ παραμυθίας τεύξεται μαθὼν, ὅτι μετ᾽ ἐμὲ

οὐκ ἀμαθὴς ἂν

o καὶ ζωοποιοὺς ἀγνοῶν λόγους, "Ex-
κλησίας 0

ανόνα εἰδὼς μάλιστα, τὴν τοῦ διδάσκον-
τὸς ἐπιστεύθη καθέδραν. Ὅθεν ἐγὼ, κύριέ µου
Ἰάκωθε, τοῦ διδασκάλου Πέτρου ταῦτά μοι ἐπισκή-
ὥκνησα τὸ χελευσρὲν ἐχπληρῶσαι, καὶ
πιτομῇ σοι πάντα γνώριμα καταστῆσαι, ἐπὶ
γράψας τὴν ὑπόθεσιν οὕτω: Κλήμετος τῶν Πέτρου
ἐπιδημιῶν 9 καὶ κηρυγµάτων Ἐπιτομή,

CXLVILI, Αὕτη μὲν οὖν 3) ἡ πλήρης τῆς 89006 χά-
putos, τοῦ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων Πέτρου ἐπιδη-

μιῶν διήγησις, ἐπίτομόν τε ὁμοῦ διδασκαλίαν αὐτοῦ

ἔχουσα, καὶ τὸν τοῦ μεγάλου καὶ θαυμασίου Κλήμεν-

τος βίον, καθάπερ ἐν πίνακι τῷ λόγῳ διατυποῦσα, ὡς
ὅῳ τῷ ἀδελφοθέῳ γράφων, ἐγνώ-
qus. Τὸν μὲν τοι διάπυρον αὐτοῦ πρὸς Θεὸν ἔρωτα,
καὶ τὸν πολὺν ἐκεῖνον ὑπὲρ τῆς εὐσεθείας ζῆλον, ἱκανὰ
μὲν δηλώσει δὲ μάλιστα
πάντων σαφέστατα xal αὐτὸ τὸ διὰ μαρτυρίου τέλος.

αὐτὸς οὗτος "Lxx

CXLIX. Τρίτος 33 (18) γὰρ μετὰ Ἡ
τὸν ὑψηλὸν τῆς Ῥωμαίων Ἐκκλησίας θρόνον καθί-
σας, καὶ ἀρετῆς ἆθλον αὐτὸν δεξάμενος, εἴπετο κατ

ρον. τὸν μέγαν

ἴχνος τῷ διδασκάλῳ, καὶ ἀποστολικὴν διδασκαλίαν

VARLE LECTIONES.

a]. inser. ὑμῶν. 19. deest in al. 19. al. inser. ἐν, ὅδ deest in mss. 3: Αὕτη μὲν οὖν In uno vele-‏ ܐܠܙ
rum codicum proponitur titulus, Μαρτύριον τοῦ ἁγίου Κλήμεντος, Cor. ?* al. inser, καὶ. * al. πρῶτος. al.‏

δεύτερος,

VARIORUM NOTA.

(18) Τρίτος, Infra Latine habes etiam Passionem
seu Vitam Clementis, post pseudo-Abdiam e apud
Monbritium. Memoratur autem a Gregorio Turo-
nensi, Miraculorum lib. 1, eap. Jo, et excerpitur
per Freeulfum, tom. II, lib. 1, cap.í0,ac per mar-
tyrologos.Joannem quoque diaconum seculo nono
seripsisse gesta Clementis pape legimus in Sige-
berlo,De scriptoribus ecclesiasticis cap. 107, eumque

librum aiunt exstare in Casinensi Bibliotheca. De
Greco Martyrio, venisse in manus Nicephori Cal-
listi colligere est ex illius lib. 111, cap. 18.aterum
hic notari debel triplex leetio τρίτος δεύτερος,
πρῶτος, originem ducens a diversis exscriptorum
sententiis, quas retuli ad Constitut. apostol. lib. vi,
cap. 46. Cor.

νυτο, wal τοῖς ὁμοίοις διέ

λαμπε
τρόποις, οὐ Χριστιανοῖς μόνον εὐαρεστῶν, ἀλλὰ δὴ
καὶ Ἰοαδαίοις
γινόμενος, ἵνα τοὺς πάντας καὶ οὕτω 33.35 χερδάνῃ, καὶ
τῷ Χριστῷ παραστήση, xol συνδήσῃ

αὐτοῖς Ἕλλησι, καὶ πᾶσι πάντα

τῇ εὐσεθείᾳ.

Ὅπως δὲ μὴ ψιλὴ μόνον ὑπόληψις εἴναι δοκῇ τὰ
παρόντα, καὶ τὰς αἰτίας ἐροῦμεν. Ἕλλησι μὲν γὰρ

διὰ τοῦτο τιμώμενος ἦν, καὶ ἡδέως αὐτῷ προσεῖχον
ἐκεῖνοι, ὅτι μὴ λοιδορούμενος αὐτοῖς, μηδὲ damos

φόμενος, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἀπολογούμενος, wal μαρτυρίας
2 ἢ à e: ¬ n
πάντοθεν παράγων ἀπὸ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς βιβλίων τε

καὶ γραφῶν, Bs αὐτῶν
νομιζόμενοι θεοὶ

πράξ

(κ σαφῶς, ὑπ

χαὶ 0

ἕλθοις

εγέννηνται,

αν, καὶ

καὶ ὅπως
τὸν βίον ἀθλίως κατέστρεναν, Εἶτα
χέχλεισται αὐτοῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ
ὁδὸς, οὐδὲ παν

ἀπωλείας, καὶ τῆς ἀπάτης ἀποσχομένους, καὶ συγ.

γνώσεται αὐτοῖς φιλανθρώπως, καὶ προσηνῶς ὑπο-

δέξεται, καὶ βασιλείαν οὐρανῶν ἑτοιμάσει, καὶ ἀγαθῶν

ἀξιώσει τῶν ἀποῤῥήτων,

OL. Ιουδαίοις
λους

καὶ ὅτι τὸν παρ᾿ αὖτι

$ νόμον Ἱερ

θεῖον, καὶ οὔτε αὐτὸν παυθήσεσβαι, οὗ

μετατεθήσεσθαι, ἀλλὰ κλῆρον αὐτοῖς ἔσεσθαι τὴν
Παλαιστίνην διηνεκῆ, εἴ γε τὸν 9 τοιοῦτον καὶ αὐτοὶ
ὥστε γενέσθαι αἲ

οὗτων ἐκγόνων, ὡς παρισοῦσθαι τὸ πλῆθος αὐτῶν

νόμον τηρέσουση *

ν πατέρα τοσ-

τῶν ἄστρων, καὶ ἐν τῷ

ὅματι αὐτοῦ

καρποῦ τῆς

ἐπὶ τοῦ θρήνου σου" χαὶ 818 59 < Ἡ
Παρθένο» ἐν γαστρὶ καὶ υἱόν,
αἱ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ. El

τοίνον μὴ ἀθετοῦσιν, ἀλλὰ πίστει παραδέχονται ταῦτα,

τῆς προτέρας αὐτοὺς τοῦ Θεοῦ προνοίας μὴ ἐχπεσε

jv Παλαι:
ν 9828 οὕτω xai Ἰουδαίους

ἀλλ᾽ ἀναφαίρετον μένειν παρ’ αὐτοῖς
θεδαίου ! Ἕλληνας |
τῶς ἄγαν καὶ οἰκείως ὑπήρχετο (M9), χαριζόμενός
τε αὐτοῖς ὑμοῦ, καὶ ἠρέμα mo

ὃ

μενος.

OLI. X;
δρὸς περὶ αὐτοῦ.
δὲ τὴν εὐποιίαν οἵος
ταῖς ἀσφαλέσιν ἀπαθήκαις,
1992

τοῦ 8

ὰ 33 χαὶ ἄλλα τῆς

ἢν, Μάλιστα

όντων
μέρει τῆς πύ-

{ων αὐτοῖς

ܡ
έραις] Τούς τε γὰρ ἐν‏
de ἀπογραψά‏

καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἔπο

λεως 48

dvo τὴν χορηγίαν * καὶ ὅσοι

παρ᾿ αὐτῷ πάλιν τοῦ θείου κατηξιοῖντο βαπτίσματος,

δημοσίων αὐτοὺς ἀπέλνε φόρων, καὶ παντελῇ παρεῖχεν

(c) 1 Gor. 1x. (b) Gen. xxi, 17, 18. (o) Psal. exsxt,

ΟΡΕΜΕΝΤΙΝΑ. — EPITOME DE GES

8

TIS 5. PETRI. 582

À prefercbai, et similibus moribus elfulgebat : non.

Christianis duntaxat placens, verum etiam Judais
ac ipsis gentilibus, et omnibus omnia factus, ut οἱ
sic omnes lucrifaceret (a), Christoque presentaret
86 νεο religioni connecteret. Ut autem ista non
videantur esse nuda tantum suspicio, etiam causas
dicemus. Ethnicis enim ideo venerationi erat, ac
in eum mentem libenterilli intendenbant; quoniam.
non eos codviciis inseclans, nec aversatus; sed
quasi rationem reddens, et undique testimonia ex
eorum libris ac scriptis adducens, clare ostendebat,
unde et prodiissent qui ab illis putantur dii, et ubi
rati faissent, qua» gessissent, quem habuissent exi-
ium, utque misero vilam amisissent. Deinde non
eis a Deo interclusam esse. pmnilentim viam ; nec
omnimodis salute excidisse ; sed si vel solum illos
videret redire, et a pristina perditione ac fraude
recedere, veniam ipsis daturum humaniler, et he-
nigne suseopturnm, ae pareturum regnum 00108
rum, bonisque donaturum ineffabilibus.

CL. Judzis rursum inde gratam facere videba-
tar, quod patres eorum Dei amicos fuisse ostende-
ret, quodque lezxem eorum sacram osse doceret ac.
divinam ; nec eam desiluram. nee eorum populum
translatum iri, sed Palestinam [oro illis perpetuam
hereditatem, si talem legem cervarent : esse Abra-
hamum palrem tot posterorum, nt corum multitu-
do stellarum multitudinem ad;squet ; et in ejus so-
mine omnes gentes hereditatem aceipere (b) ; rur-
susque quod ad Davidem dictum est : De fructu ven-
tris fui ponam super sedem tuam (ο) : et iterum quod
per Isaiam : Virgo im ulero comcipiet, εἰ pariet fi-
Turn, et vacabunt uomen ejus, Emanuel (d). Si ergo
hie non rejicerent, 880 fide comprobarent, non
tos pristina Dei providentia carituros ; verum Pa-
lestinam apud illos stabilem mansuram af(irmabat.
Grecos quidem hoc modo, et Judwos valde solerter
et uccomodate subjieiebat ; eos simpl et demerens,
et s-nsim ad veram religicnern adducens.

CLI. Christiani vero multa et alia cura viri illius

ga ipsos documenta babebant, Presertim vero in
beneficentia quantus ille fuit! Qui pauperibus sem-
Ὁ por thesauros asservaret in latis repositoriis qua-
que erant insidiatoribus fortiora. Egenos enim sin-
gularum urbis parium in. tabulas referens, quoti-
die illis suppeditabat qua erant necessaria: iterum-
que quot uot ab eo fuerant divino baptismate do-
nali, cos ἃ publicis liborabat tributis, et integram.

44, (4) Isa νυν, 44.

VARUE LECTIONES.

11.33 a]. οὗτος, 35 al, ܘ‎ 5, 51 4]. πρὸς

8

1.91 al. inser. οὖν, ?? a]. insor. μὲ

VARIORUM NOT,E.

(9) Ὑπήρχετο. Significat &
dévineire. Cor.

ἐρχεσθαί τινα, in alicujus mentem subire, eumque olsequio capere ac sibi

583

prebebat immunitatem. Sed et eos qui semper ad A ἀτέλειαν ! Παρήνει δὲ καὶ

illum propter predicationem atque doctrinam con-
veniebant, maximeque quos sciebat divitiis abun-
dare, et largiri posse, hortabatur ne semel sancto
baptismo purgatos sinerent publice a Judaiis ino-
pie causa nutriri, splendidamque grati, vestem
impurailla communione polluere. Per que illos ad
explendam ealamitosorum necessitatem adeo ala-
cres reddebat, ut id duntaxat lucrum putarent, quod
in eos impendissent.

CLII. Cum ergo ita ageret sanctus Clemens, et
ita in omnium animis esset constitutus ; atque adeo
non tantum Christianos, sed etiam ipsos gentiles ac
Judaeos a sua anirna et lingua pendentes haberet ;
per Sisinnium illum (erat autem is amicus Nerve
et unus ex familiaribus) odio et calumniis peteba-
iur ; quando conjugem Theodaram Sisinnius sensit
Clementis doctrine amore captam esse, et domum
quidem, liberos ac virum negligere, totam vero
Clementi adherere, ad eum assiduo sdventare,
adeoque in adimo sao semper illum spiritualiter
ferre. At Theodora que suavitate lingue ae verbo-
rum Clementis illecta erat, Christoque per illum
crediderat, ardentius pietatem capessebat, psalle-
bat continue, nec ab ulla synaxi seu Christiano-
rum congregatione aberat.

CLIIL. Sisinnius vero iniqua zelolypia stimula-
ius, insidias adversus uxorem meditabatur, sin-
gulisque diebus armabatur ab eo affectu. Cumque
eam aliquando abeuntem ad synaxim observasset,
clam eum famulis ipse quoquein templum ingres-
sus est, ut curiose inquireret, et. animadverteret
cuncta que iu eo gererentur, quasque ob causas
Theodora eo assidue profisceretur. Ceterum admi-
rabili Clemente solitam confestim sacrorum hym-
norum orationem prefato. Sisinnius ececus ac sur-
dus illico effectus est, ita ut nec audire nec videre
posset. Conversusque ad famulos : Prehendite me,
inquit, et ad domum manu deducite : repentinum
quippe malum aliquod in me irruens, neque au-
dire neque cernere permittit,

CLIV. Itaque protinus rnanum ei porrigunt fa-
muli, et abducunt ad domum. Exire autem non
poterant, licet tota templi janua aperta esset : sed
eum per totam ecclesiam ducebant, inter multitu-
dinem canentium. Precluserat enim eis exitum vis
divina, pradentiorem reddere volens stullum illum.
Circumeundo autem ubique per templum, uxori
ejus precanti occurrunt. Et illa virum cum servis
intuita, primo quidem oculos deflexit, verita no et
ipse eam videret : nihil quippe adhue corum qua
gesta erant sciebat Theodora : postea autem uno ex
famulis accersito, causam rogabat, propler quam ita
cum illis maritus per templum oberraret. Ac 1118 ei
omnia enarrat diligenter; tum quemadmodum post-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA. 884

l τοῖς

popua καὶ τὴν διδασχαλίαν πρὸς αὐτὸν
μάλιστα ὅσους περιττοὺς ἤδει τῷ πλούτῳ καὶ πρὸς τὸ

διδόναι δυνατῶς ἔχοντας, μὴ τοὺς ἅπαξ τῷ βαπτί-
σµατι τῷ ἁγίῳ καθαρθέντας,
τῶν Ἰουδαίων τρεφομένους δι᾿ ἀπορίαν, καὶ τὴν
λαμπρὰν στολὴν τοῦ χαρίσματος, διὰ τῆς ἐναγοῦς

τορᾷν δημοσίᾳ παρὰ

ἐχείνης κοινωνίας μολύνοντας, Ag! ὧν οὕτω προθύ-
µως αὐτοὺς

[ει τοῖς βασανιζομένοις τὰ πρὸς τὴν
χρείαν ἀποδιδόναι, ὡς τουτό γε μόνον κέρδος νομίζειν,
ὃ ἂν εἰς αὐτοὺς ἀναλώσειαν.

CLIL. Οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἱερὸς Κλέμης ἔχων, καὶ οὕτως
ἔν ταῖς ἀπάντων ψυχαῖς χείμενος, καὶ οὗ Χριστιανοὺς
Ἕλληνας καὶ Ἰουδαίους τῆς
ἐκεῖνος καὶ γλώττης ἀνηρ-

μόνον, ἀλλὰ καὶ αὐτοὺς
οἴχείας καὶ ψυχῆς πάλι

τημένος, τῷ Σισιννίῳ

κείνῳ (φίλος ὃξ οὗτὸς τῷ βα-
wa 1

σιλεῖ Νερούᾳ καὶ τῶν ἐπιτηδείων) ἐμισεῖτο καὶ Bue
θάλλετο, ἐπειδὴ τὴν σύζυγον Θεοδώραν ὁ Σισίννιος
ὑπῃσθάνετο ἔρωτι τῆς ἐκείνου διλασκαλίας ἁλισκ
νην" καὶ of
ὅλην δὲ τῷ Κλήμεντι προσκειµένην, καὶ αὐτῷ συνε-

ου μὲν καὶ παίδων καὶ ἀνδρὸς ἀμελοῦσαν,

γῶς φοιτῶσαν, καὶ τοῦτον ® πάλιν ἐπὶ τῆς οἰκείας
ψυχῆς ἀεὶ πνευματικῶς περιφέρουσαν, ܠ‎
Θευδώρα τῇ σειρῆνι τῆς τοῦ Κλήμεντος
πταθελχθεῖσα, καὶ
θερμά
ἔψαλλε, καὶ οὐκ ἀπεκιμπᾶνετο τῆς συνάξεως,

ΟΠΠ. Ὁ Σισίννιος δὲ ὑπὸ τῆς ἀδίκου ζηλοτυπίας
κεντούμενος, ἐπιδουλὴν κατὰ τῆς γυναικὸς ἐμελέτα,
καὶ ὑπὸ τοῦ πάθους χαῇ᾽ ἑκάστην ὡπλίζετο τὴν di
pu. Καὶ δή ποτε, τηρήσας αὐτὴν πρὸς τὴν σύναξιν
ἀπιοῦσαν, λάθρα μετὰ τῶν obe

ܘ

ναὺν παρεισῆλθεν, ὥστε περιεργάσασθαι wol κατα-
μαθεῖν τὰ ἐν αὐτῷ πάντα τελούμενα, καὶ ὧν χάριν d

Θεοδώρα συνεχῶς ἐκεῖ ἀφικνεῖται, Τοῦ θαυμασίου δὲ
Κλήμεντος τὴν συνήθη παραχρῆμα τῶν ἱερῶν ὕμνων
εὐχὴν προειπόντος, τυφλὸς εὐθὺς ὁ Σισίννιος ἐγένετο
καὶ κωφὸς. ὡς μήτε ἀχούειν μήτε ὁρῆν δύνασθαι. Καὶ
i με, ἔφη, καὶ
πρὸς τὴν οἰκίαν χειραγωγήσατε: dgodo» γάρ τι κατα-
σκῖψαν εἰς ἐμὲ κακὸν οὔτε duode

τοὺς οἰκέτας ἐπιστραφείς" AdÓ

ἀνίησι.
GLIV. X

οἶχέτα!

οὖν εὐρὺς

«αἱ ἀπαίρουσι δῆθεν πρὸς τὴν οἰκίαν,

dpa μὲν ὀρξγουσιν αὐτῷ οἱ
ܝ‎

θεῖν δὲ οὐχ εἴχον, καίτοι qt πάσης τοῦ ναοῦ πύλης

ἐκκλησίας, ἀνὰ τὸ τῶν ἀδόντων πλῆθος.

γὰρ τὴν ἔξοδον αὐτοῖς δύναμις θειο-έρα, σωφρονέστε-
pow τὸν ἀνόητνν ἐκεῖνον ἐργαζομένη. Περιϊόντες
τοίνυν πανταχοῦ τοῦ ναοῦ, ἐντυγχάνουσι προσευχομένῃ
τῇ αὐτοῦ συζύγῳ, Κἀχείνη τὸν ἄνδρα σὺν τοῖς ol
ταῖς ἰδοῦσα, πρῶτα μὲν ἐκκλίνει τὴν θέαν, δεδοικυῖα
μὴ καὶ οὔτος αὐτὴν ἴδοι' οὐδὲν γὰρ τέως τῶν πραχθέν
τῶν ἡ Θεοδώρα Ber ἔπειτα δὲ τῶν οἰκετῶν ἵνα με-
τακαλεσαµένη, τὴν αἰτίαν Bé ἣν οὗ
αὑτοῖς ὁ ἀνὴρ ἀνὰ τὸν ναὸν περιέρχοιτο, Κἀκεῖνος

ω σὺν

ρώτα,

VARLE LECTIONES.

35 deest in al.

55

αὐτῇ πάντα καταλέγει σὺν ἀχριθείᾳ" ὅπως τε μετὰ
τὴν ἐκ τοῦ οἴκου αὐτῆς ὑποχώρησιν, λάθρα τὴν ἐκ-
αλησίαν χαὶ αὐτοὶ χαταλάθοιεν’ xo ὅπως, τὴν εὐχὴν
τοῦ πατριάρχου διατελέσαντος, τυφλὸς εὐθὺς ὁ γύριος
αὐτῶν γένοιτο καὶ κωφός. Καὶ ὡς προστάξειε μὲν
αὐτοῖς χειραγωγῆσαι αὐτὸν ἐπὶ τὴν οἰχίαν, οὐδεμία
δὲ αὐτοῖς ἔξοδος, χαΐτοι πολλὰ χαμοῦσι καὶ πανταχοῦ
τῆς ἐκκλησίας περιελθοῦσιν, εὑρίσκεται.

CLV. Τούτων ἐχείνη ἀχούσασα, συνῆχεν εὐθέως,
ἔθεν ἡ τῶν ὥτων αὐτῷ καὶ τῶν ὀφθαλμῶν πήρωσις
ܙܟ‎ χαὶ βοηθὸς "" ἀληθῶς αὐτῷ γίνεται. Τραπεῖσα γὰρ
εἰς εὐχὴν αὐτίχα, καὶ δάκρυα μετὰ τῆς εὐχῆς θερμὰ
χέουσα 3", ἐδεῖτο τοῦ θεοῦ, ὥστε τὴν ἔξοδον ἐπιτρα-
πῖναι τῷ Σισιννίῳ, καὶ οἴκαδε ὑποστρέψαι " αὐτόν.
Καὶ πρὸς τοὺς οἰχέτας ἐπιστραφεῖσα (ἔδει γὰρ ὡς
οὐδὲ τὸν ἄνδρα περιόψεται πάντως ὁ ἐχείνης Θεός)"
Ἄγετε, φησὶ, τὸν κύριον ὑμῶν πρὸς ? τὸν οἶκον
χειραγωγήσατε᾽ καταλαμθάνω δὲ μετὰ βραχὺ αὐτή.
Ταῦτα ἔφη, καὶ ῥᾳδία ἡ ἔξοδος εὐθὺς τοῖς οἰχέταις
ἐγένετο. Καὶ ὁ Σισίννιος ὀφθαλμοὺς ἔτι καὶ ὦτα πε-
πηρωμένος, ἐχεεραγωγεῖτο πρὸς τὴν οἰκίαν. Οἱ οἰχέ-
ται τοίνυν ἐλθόντες παρὰ τὴν Θεοδώραν, καὶ αὖθις
Ext χωφὸν εἶναι καὶ τυφλὸν τὸν ἑαυτῶν ἀπαγγέλλουσιν
χύριον. Καὶ αὑτὴ συντονωτέρᾳ πάλιν πρὸς τὸν θεὸν
τῇ δεήσει καὶ θερμοτέροις ἐδεῖτο 3" τοῖς δάχρυσιν,
ὥστε τὸν ἄνδρα τοῦ πάθους ἀπαλλαγῆναι ἤδη δὲ καὶ
τοῦ πατριάρχου τὴν ἱερὰν ἐχτελέσαντος λειτουρ-
γίαν (80), πίπτει πρὸς τοὺς αὐτοῦ πόδας ἡ Θεοδώρα,χαὶ
τὴνπήρωσιντοῦ ἀνδρὸς ἀπαγγέλλει καὶ δεῖται καὶ ἰχε-

9 πεύει, χαϊδάχρνα τῶν ποδῶν καταχέει, θεραπεῦσαι τῷ
ἀνόρ τὸ πάθος, χαὶ μὴ οὕτω περιιδεῖν χαχῶς ἔχοντα.

CLVI. Τούτων ὁ μακάριος Κλήμης ἀχούσας, xal
παθὼν ἐπὶ τῇ τῆς γυναικὸς συμφορᾷ τὴν ψυχὴν, εἰς
δάκρυα καὶ αὐτὸς φανερὰ κατάγεται, καὶ προτρέπε-
ται τοὺς παρόντας κοινῇ τοῦ Θεοῦ δεηθῆναι, ὥστε
λυθῆναι τῷ Σισιννίῳ τὴν πήρωσιν. Τούτου δὲ γενοµέ--
wa, θαῤῥούντως ἄπεισι μετὰ τῆς γυναικὸς ἐπὶ τὸν
εἶχον ὁ πατριάρχης, καὶ ἀγεῳγμένους μὲν εὑρίσχει
τῷ ἀνδρὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς, εἰς δὲ τὸ βλέπειν οὐδὲν τῶν
πεπηρωμένων ἄμεινον ἔχοντας. Κεχώφωτο ? δὲ τὰ
Gra, καὶ βαρντάτῃ συμφορᾷ περὶ τὸ σῶμα ἐχέχρητο.
Ὀδυρμὸς οὖν Ex τῶν παρόντων ἐγένετο, καὶ χατέσχεν
οἰμωγὴ τὸν οἴκον. ᾿Αλλ’ ὁ μὲν Σισίννιος οὐκ ἠσθάνετο
τῶν γεγενη μένων. Πῶς **, ὃς γε οὐκ '' ἀχούειν οὔτε
ὁρᾷν εἶχεν.

CLVII. Ὑπεραλγήσας δὲ ὁ θεῖος Κλήμης τῆς γυναι-
ܐ‎ χαὶ τοῦ οἴχου, ἱχέτης γίνεται τοῦ Θεοῦ, χαὶ μετὰ δα--
χρύων ἐδεῖτο, καὶ περιπαθεῖς ἑξέτεινε τὰς δεήσεις. Κύ--
pie Ἰησοῦ Χριστὲ, λέγων, 6 τὰς τῶν οὐρανῶν κλεῖς δεδω-
χὼς τῷ ἀποστόλῳ σου Πέτρῳ, χαὶ Δπερ ἀνοίξεις ἀνέῳ-
χται, εἰπὼν, καὶ ἅπερ ἂν χλείσῃς χέχλεισται, αὐτὸς
χαὶ τοὺς πεπηρωμένους ὀφθαλμοὺς τοῦ ἀνδρὸς τοῦδε,

CLEMENTINA.— EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

586

A quam illa domo exiisset, clam etiam ipsi ad eccle-
siam venissent, tum quo pacto cum patriarcha
orationem peregisset, dominus eorum statim czcus
et surdus factus esset; tum quo modo illis impe-
rassel quidem ut eum manu domum deducereni,
nullus autem ab ipsis exitus reperiretur, quamvis
multum laborassent ac ubique per ecclesiam oban-
bulassent.

CLV. His illa auditis, intellexit statim, unde illi
aurium et oculorum defectus accidisset ; eique vere
auxiliatrix efficitur. lllico namque conferens se ad.
preces, lacrymasque cum precatione acres fundens,
orabat Deum, ut Sisinnio exitus concederetur, isque
domum rediret. EL ad famulos conversa (noverat
enim quod nec virum despeciurus esset omnino
Deus, quem ipsa colebat), Agite, inquit; dominum
vestrum ad domum manu ducite ; ipsa vero paulo
post advenio. Hzc dixit, confestimque facilis exitus
exstitit (amulis. Et Sisinnius oculis adhuc et auri-
bus captus domum manu ducebatur. Famuli autem
venientes ad Theodoram, iterum nurtiant dominum
suum adhuc surdum esse ae czcum. Rursusque
ipsa contentioribus ad Deum precibus, lacrymisque
vehementioribus orabat, ut vir a morbo liberaretur,
Cumque jam patriarcha sacram perfecisset litur-
giam, procidit ad ejus pedes Theodora, et mariti
debilitatem pronuntiat, profusisque ad pedes lacry-
mis precatur ac obsecrat ut viri morbum curet, nec
ita eum male habentem despiciat.

CLVI. Quz cum audiisset beatus Clemens, acex
animo mulieris calamitatem doleret; in laerymas
ipse eliam manifestas prorumpit, eosque qui ad-
erant hortatur Deum In communi orare, ut a Sisin-
nio morbus depellatur. Quo facto, patriarcha con-
fidenter domum cum muliere abit : et apertos qui-
dem nanciscitur viri oculos, ad videndum vero non
melius quam cecorum dispositos. Sed οἱ auribus
obsurduerat, atque pessime corpore erat affectus.
Ab iis ergo qui presentes erant lamentatio orta est,
domumque ejulatus occupavit. Verumtamen Sisin-
nius qui facta fuerant non intelligebat, scilicet ut.

7 qui visu et auditu privatus essel.

CLVIL Divinus autem Clemens, cum admodum
mulieris ac domus vicem doleret, Deo supplex fit,
et cum lacrymis precabatur, affectusque plenas ora-
tiones fudit, dicens: Domine Jesu Christe, qui claves
cclorum dedisti apostolo tuo Petro, et dixisti: Qua
aperueris, aperta erunt, et qua clauseris, clausa
erunt; ipse et aperi. czcos viri hujus oculos ac

VARLE LECTIONES.

nal.inser.Gc.? al, χέασα. 35 al. ἀναστρέψαι.
πῶς γάρ. Mal οὔτε. 33 Matth. xvi, 49.

11ο], καὶ πρός.

9 al ἐχρῆτο, 1]. κεχώφητο. V al.

VARIORUM NOT/E.

(20) Τὴν" ἱερὰν ἐκτελέσαντος «ειτουργίαν. La-
lina Versio edita, Post μα facta; scripta duo-
rum codicum, Joliani εἰ Herovalliani, factis et cele-

PaTnor. Gm. ll.

satis missis. In Paraphrasi vero. libri Regii 804, ܐܕܫ‎
δὴ τῆς ἀπολύσεως γενομένης. Ex Mariyrion., 7.
Cos.

19

587

S. CLEMENTIS £ ROM. PONT. OPERA DUBIA.

ܚ

auressurdas; quia hoc eliam dielum tuum est, A xat τὰ ὦτα διάνοιξον, ὅτι σὸν καὶ τοῦτο τὸ ῥῆμα, τὸ"

Qecunque petieritis, credentes, accipietis * : et
hase 4ua promissio permanet in zeternum. Ista. post-
quam oravit patriarcha , et qui aderant responde-
runt: Amen, illico oculorum auriumque vitium
discussum est. Ac Sisinnius quasi ex somno exper-
gefactus , beatumque- Clementem cum uxore stan-
iem cernens, malam stultus sanclo remunerationein
dedit, precepitque famulis ut statim patriarcham
eomprehenderent, quo poenas lzsionis daret. Arbi-
irabatur enim prastigias quasdam esse; quod eum
prius oculorum auriumque usu privari, posteaque
aspicere et audire fecisset.

CLVIII. Igitur servi studiose exsequi de illo qua
jmperata fuerant nitebantur : non animadvertebant

"Aztp** ἂν αἰτήσητε πιστεύοντες, λήψεσθε " καὶ
αὐτή σου ἡ ἐπαγγελία διαμένει εἰς τὸν αἰῶνα. Ταῦτα
τοῦ πατριάρχου προσευξαμένου, ܬܘܡ‎ τῶν παρόντων
τὸ ἀμὴν ἐπειπόντων, εὐθέως ἡ τῶν ὀφθαλμῶν καὶ
τῶν ὥτων πήρωσις διελέλντο "5, Καὶ ὁ Σισίννιος χα-
θάπερ ἐξ ὕπνου διαναστὰς, καὶ τὸν μακάριον Κλή-
µεντα μετὰ τῆς γυναιχὸς ἑστῶτα ἰδὼν, χαχὰς ὁ ἀνότ-
τος τῷ ἁγίῳ χάριτας ἀπεδίδου. Καὶ κατασχεῖν εὐθέως
πὸν πατριάρχην τοῖς οἰχέταις παρεκελεύετο, τοῦ δίκας
ὑποσχεῖν αὐτὸν τῆς πηρώσεως. "Ώετο γάρ τινα vor-
πείαν εἶναι, ὅτι καὶ πηρωθῆναι πρότερον αὐτὸν, καὶ
ἀναθλέψαι, καὶ ἀχοῦσαι πάλιν ἐποίησεν.

CLVIII. Οἱ μὲν οὖν οἰκέται σπουδαίως τὰ προστε-
παγμένα ποιεῖν M αὐτὸν ἐπειρῶντο - ἐλάνθανον δὲ

aulem quod adjacentia saxa el ligna tangerent, ea- B ἄρα τῶν παρακειμένων λίθων, καὶ ξύλων ἁπτόμε-

que traherent ac ligarent, atque huc illucque in-
sane circumducerent. Porro id etiam Sisinnio vi-
debatur, ac ipse quoque existimabat patriarcham a
famulis viuctum teneri. Is tamen nihil ab iniquis
illis manibus patiebatur, nec levem tactionem per-
ferens, nec inediis in malis agitatus. Posteaque ad
iHum dementem respiciens : Corde, inquit, indura-
ius es, sic saxa et ligna movens ܕ‎ totamque in ea
iram immittens , que paulo ante honorabas, et ut
deos colebas. llle vero : Sed ego te, inquit , male
perdam ; adeo ut multi prastigiatores hinc mutent
mentem ac resipiscant, iidemque plurimum lucren-
iur per qu: tu patieris gravissima.

CLIX. Hac ille quidem, inflatus, apud eos qui
aderant , proferehat, et glorians patriarcham vin-
culis subjecisse. ΑἹ iste nec 516 eum aversatus est ;
sed benedicta cenjuge illius, et iu bonas illas obse-
quentesque aures tanquam in agrum quemdam ter-
ra profunde ac pinguem demissis uberibus pietatis
seminibus, abscessit, ei praecipiens antea ne precari
desisteret, quoad virum ad verilatis cognitionem
adduxisset. Cum ergo ferventius ad orationem
cumberet Theodora, apparet illi ad vesperam qui-
dam vir venerabilis, et capillis canis; videbatur
autem esse primus discipulorum Petrus, Magistri
calidus amator ; et aiL ad eam: Propter te, 0 mulier,
sanus erit Sisinnius; ut et vir ܙ‎ secundum fratrem
meum Paulum , sanctus efficiatur per mulierem **.
Quibus quidem dictis , ille abiit.

CLX. Sisinnius vero stalim et quasi ex compa-
to Theodora arcessita ; erat autem utique hic finis
visionis qua: ipsi apparuerat; apud eam amo-
ris, cibi communis , conviétus , ac reliqua omnis
communionis facit mentionem , eorumque om-
nium unam graliam poscit, conjugemque ro-
gat et obtestatur ut Deum oret, quo ipsi di-
mittantur qua peccavit, salutisque viam demon-

γοι, καὶ σύροντες αὐτὰ, xat δεσμοῦντες, xal τῇδε χὰ-
κεῖσε μανικῶς περιάγοντες. Τοῦτο δὲ καὶ τῷ Σισιννίῳ
ἐδόχει, καὶ δεσμώτην ὑπὸ τῶν οἰκετῶν γεγενῆσθαι
τὸν πατριάρχην xal αὐτὸς (exo. Ἐχεῖνος δὲ ἀπαθὴς
ἀπὸ τῶν ἀδίκων ἐκείνων ἑτηρεῖτο χειρῶν, οὐδὲ μικρὰν
ἁφὴν ὑπομένων, οὐδὲ ἐν µέσοις τοῖς δεινοῖς θορυ-
Θούμενος, εἶτα xai πρὸς τὸν ἀνόητον ἐχεῖνον ἰδών"
Πεπώρωσαι τὴν καρδίαν, ἔφη, λίθους οὕτω καὶ ξύλα
πινῶν, xal ὅλην κατ αὐτῶν ἀφιεὶς τὴν ὀργὴν, ἃ
pex pip πρόσθεν ἐτίμας, xal ὡς θεοὺς ἐθεράπευες. Ὁ
δὲ: ᾿Αλλ' ἐγώ σε κακῶς ἀπολῶ, φησὶν, ὡς καὶ µε
παθαλεῖν πολλοὺς τῶν γοήτων ἐντεῦθεν καὶ σωφρονῇ-
σαι, ἀφ᾽ ὧν αὐτὸς τὰ ἔσχατα melon, τὰ μεγάλα ἐχεί-
νους κερδάναντας.

C CLIX. Ταῦτα ὁ μὲν φυσώμενος ὑπὸ τῶν παρόντων
Έλεγε, καὶ αὐχῶν, ὅτι xal δεσμοῖς ὑποθέθληχεν τὸν
πατριάρχην. Ὁ δὲ, οὐδὲ οὕτως αὐτὸν ἀπεστρέφετο,
ἀλλὰ τὴν ἐχείνου σύζυγον εὐλογήσας, xat εἰς τὰς εὐ-
γνώµονας ἐκείνας xai καταπειθεῖς ἀχοᾶς, ὥσπερ
εἰς βαθύγειόν τινα καὶ λιπαρὰν ἄρουραν δαψιλῆ
σπέρματα, τῆς εὐσεθείας καταθαλὼν "1, ὤχετο, μὴ
ἀνεῖναι προσευχομένην πρότερον ἐντειλάμενος, ἕως
καὶ τὸν ἄνδρα εἰς ἐπέγνωσιν τῆς ἀληθείας χειραγω-
γήσειε. Τῇ εὐχῇ τοίνυν θερμότερον προσχειμένῃ τῇ
Θεοδώρᾳ, ἐπιφαίνεταί τις αὐτῇ πρὸς ἑσπέραν αἰδέσι-
poc ἀνὴρ xol πολιὸς τὴν τρῖχα' ἑῴχει δὲ ἄρα ὁ πρῶ-
τος τῶν μαθητῶν εἶναι Πέτρος, ὁ τοῦ Διδασχάλου θερ-
μὸς ἐραστής " καί φησι πρὸς αὐτήν" Διὰ σὲ, ὦ γύναι,
ὑγιὴς ἔσται Σισίννιος, ὅπως ἂν xal ἀνὴρ, κατὰ τὸν

D ἀδελφόν μου Παῦλον, ἁγιασθῇ διὰ τὴν γυναῖχα. Ὁ
μὲν οὖν, ταῦτα εἰπὼν, ἀπῆλθεν.

CLX. Ὁ Σισίννιος δὲ αὐτίκα καὶ ὥσπερ ἐκ συνθή-
ματος τὴν Θεοδώραν χαλέσας ` (ἣν δὲ ἄρα τοῦτο πέρας.
τῆς φανείσης αὐτῇ "" ὄψεως ") τοῦ πόθου τε αὐτὴν καὶ
τῶν κοινῶν ἁλῶν, καὶ τῆς ἑστίας, καὶ τῆς λοιπῆς
ἁπάσης χοινωνίας ἀναμιμνήσχει, καὶ πάντων αὐτῶν
μίαν ἀπαιτεῖ χάριν, καὶ λιπαρεῖ τὴν γυναῖκα καὶ
ἱκετεύει, ὥστε δεηθῆναι τοῦ Θεοῦ ἀφεῖναί τε τὰ ἡμαρ-
τηµένα , καὶ τὴν ὁδὸν αὐτῷ ὑποδεῖξαι τῆς σωτηρίας.

YARLE LECTIONES.

** Mattl., xxi, 22.
Μ 4], αὐτῆς.

5 gl. χαί.
Cor. vit, 44.

V al. διαλέλυτο,

" gl. inser. eic. "7 al. prapon. ἀπιών: “1

589

ΟΧΙ. Ἐγὼ γὰρ ἐζηλοτύπουν, φησὶν, ἐπὶ
τὸν σύζυγον iui περιορῶσα, παρὰ τὸν Eb) τοῦτον

ἐφούτας, τὸ τοῦ ܗ‎ τοὺς

ἰάρχου προσῦι
τῆς φύσεως θορύθους, καὶ τὰς
χὰς οὐ φέρων, ἠναγκάσθην πρὸς
4 TU ἃ Ἢ

ὄνομα! καὶ
ζάλης f ταρα-
ἘΝ ἡ
X τελούμενα, Εἰσ-

τῆς
τὴν
σαν ἐπιφυλάξα: σε, καὶ ἰδεῖ
ελρὼν. τοίνυν καὶ

ἀπ:

αὐτὸς υχὺν, καὶ
τέργοις ὀοθαλμοῖ
θεωρῶν ܕ‎ ὅλην τε αὐτῷ τὴν ἀχοὴν Curie
ἀκροατὴς εἶναι τῶν λεγομένων ἐθέλων,
καὶ τὰ ὦτα Εἰ χαὶ 7

at

ud.

πηροῦμα:

ς ὧν, ἀναδλ τε

χε; ἐγὼ ὃὲ ἀγαθοῦ τοσούτου ἀμγημονήσας, οὐ μόνον

ἀλλὰ‏ ,ܘ
by, τιμωρήσασθαί‏

χα UL χάριτας

ατείαν ὁ μάταιος τὸ θαῦμα εἰ
) ܒ‎ vai
δεσμοῖς —]
, κατέ

ὅση μοι δύναμις, καὶ χατασχεῖ

οἴμοι, καὶ ix τοῖς οἰκέταις"

pM
To»

αὐτῶν xaczyo|

ίνοις

ν τε αὐτὸν νομίζουσι χαὶ
ρσὶ μόνον wi λίθοι,

χαὶ οἵα ὑπ'

ܘ
ἃ,‏

ν `
CL&IL Τούτων ἀκούσατα Θεοδώρα, πρὸς τὸν
εὐθὺς ܕܡܐܘ‎

ἀκούσεις,

ἀνδρὸς
τρ

ápyn. Ὁ δὲ μὴ μελλήσας μηδὲν, αὐτίκα μάλα πρὸς C
τὸν Σισίννιον παραγίν :
ντυγχάνει, ἀλλὰ
προσίθαλε τότε :
τιμῆς ὑποδέχεται, ᾿Αρόαν τοίνυν οὕτω
καὶ πολλὴν τὴν μεταδολὴν ὁ μέγας ἰδὼν, λόγους

αὐτῷ

xn

αὐτὸν νῦν τῆς

τῆς ἀγριότητος, μετ

& Σισίννιος τῷ Θεῷ, ἤψατο τῶν μακαρίων

ποιαῦτα μετὰ ὃ

ποῦ πατριάρχου ποδῶν,
ἐφθέγγετο"

CLXIIL. Εὐχαριστῶ so: τῷ ἀληθεῖ καὶ μόνῳ Θεῷ;
τοὺς ὀφθαλμοὺς
ἧς διανοίξῃς καὶ 8:96744

τὴν uud δὰ

τοῦ‏ ܗܗ

τοῦτο

ταν ἀποσδέσαντι, ὅπως νηφούσῃ
Qc αἰσθανομένῃ,
οδέξωμαι κέρογμα, δῦν δὲ

Ἑλλήνων

τὸ τῆς εὐσεθει αὐτὴ
τὴν ἀλήθειαν = ܗ‎ 7

διέγνων, ἀπάτη» ὄντα μόνον

καὶ ἀχριύῶς τὰ τῶν

Ἐπὶ τούτοις φαιδρ;

wal τῷ Χριστῷ πάντες
ἤδη ἐόαπιτ
ὁμοῦ καὶ

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS 8,

πάντα À siüret. Postea ipse sui aecusator efficitur,

PETRI. 590

cuncta-
que se propter illam fecisse ae pertulisse cornme-
morat,

CLSI Ergo enim, inquit, zelotypia tui ductus
sum, quod me conjuge neglecto,ad hospitem hunc
adsentares,ot addidit nomen patriarchm ; naturm-
que perturbationes ac ex fluctuatione ortos tumul-
tus non ferens, coactus sum te cum ad ecclesiam
ires observare,atque videre quie agebantur.Ingres-
sus ergo et ipse pot te. in templum, oculisque cu-
riosis que a patriarcha gerebantur aspiciens,eique
iotas aures arrigens, eorum que dicebantur cu-
piens esse auditor, oculis pariter atque auribus
captus sum. E: licet ille iterum, utpote Dei imila-
ior, me cernere ac audire fecerit ; ego tamen tanti
beneficii immemor,non solum grates ipsi ob bene-
ficentiam non persolvi sed ct stolidus, cum mira-
culum dicerem esse prestigias, eum supplicio affi-
cere, quantum potui, conalus sum,jussique famu-
lis, hei mihi! ut eumdem retinerent ac vinculis
oneraren! ; illis vero qui tenere illum et in vincula
ducere putabant, ligna duntaxal et lapides erant in
manibus : id quod mihi etiam videbatur ; et quasi
ab eis patriarcha detineretur, minas gravissimas
ego jactabam. Quocirca precor, vir tuus, hancque
ab uxore mea gratiam peto ut primo quidem Deum
mihi propitium eflicias,deinde vero ét me concilies
patriarche.

CLXIL. His auditis, Theodora ad sanctum confes-
iim venit, cunetaque qus vidisset, ot qua ἃ viro
audiisset,rursum patriarcha nuntiat.Ille nihil cun-
ctatus,citissime ad Sisinnium proficiscitur : el non
ut antea eum invenit, sed cum quanta ille feroci-
tate patriarcham tune adortus fuerat cum majore
honore nunc eum excipit. Adeo igitur subitam et
magnam mutationem vir magnus cernens, sermo-
nes de pietate admodum scite ei suggerit, totumque
sibi comparat hominem. Cumque ex animo Sisin-
nius Deo credidisset, tetigit beatos illas patriarchae
pedes, hecque cum lacrymis proloeutus est :

CLXIIL Gratias ago tibi vero ac soli Deo, qui
ideo mihi oculos corporis execcasti,ut eos qui ani-
mu sunt aporires, meque facoros aspicere ad veri-
talem ; ideoque etiam aurium vim compressisti, ut.
mente vigili nihilque penitus eorum quee extra sunt.
sentiente, vere religionis susciperem predicatio-
nem. Nune vero mysteriis veritalis initialus sum,
cerloque agnovi gentilium sacra fraudem tantum
esse ac incredibilem vanitatem. Propter ista hila-
rilas ct letitia domum oecupavit,omnesque Christo
crediderunt. Paschate vero jam ineunte, baptizati
sun eum Sisinnio omnes paires simul et matres et
liberi, ad tres el viginti supra quadringentos. Hoc
attraxit multos ex illustrioribus, qui magnis hono

VARLE LECTIONES.

# al, add, τὴ

ὧι 4], ἀποδίδωχας

59 a], τοῦ ζήλου.

591

amicis maximo οἱ consiliariis utebatur; atque pio
cultui omnes assensi sunt.

CLXIV. Qus cum videret pessimus per illud
tempus comes officiorum Publius Tarquitianus mo-
leste tulif, et gravia existimavit, consideransque
qno modo pietatem ulterius progredientem compri-
meret, ipsum primo Clementem tanquam eorum
que tiebant maxime auctorem staluit e medio tol-
lere : eisingularurn Urbis regionum prefeelis con-
vocatis, iisque pecunia corruptis,seditionem adver-
sus Clementem uti moverent eis proposuit, utque
ilius existimationem im»elerent hortatus est, cu-
piens amorem Urbis erga eum per hoc dissolvere,
hominemque reddere insidiis facilem atque oppor-
iunum.

CLXV. Conspirantes ergo adversus eum. impro-
bissimi illi cives, mala ac fosda,ut ipsi arbitraban-
tur, de illo diffundunt,multaque objieiunt erimina;
prestigias ei attribuunt, ct religionis eorum ever-
sionem,aliaque plurima ; alque dicunt ab ipso affici
contumeliis et lacerari patrios deos : ut qui Jovem
omnium deorum maximum, neque deum prorsus
nominaret ; Herculem vero Alomenz filium (quem
illi suum conservatorem aiunt) impurum quemcdam
demonem et scelestum vocaret ; charissimam et
suavissimam Venerem, meretrieem induceret ; at-
que optimam: jaculatricem Dianam, sapientem Mer-
eurium deum sermonis, bellicosum Martem,Satur-
numque ipsum, ex i;equo omnes infamaret atque
eriminaretur nec non horum fana et aras everte-
ret. Ad summam, aiebant : Vel diis saerificet, aut.
vita stalim privelur. Atque illi quidem, talia mo-
ventes, petebant ut sibi ad mortem traderetur pa-
triarcha. Ob que indignabantur quieunque pecunia
venalem conscientiam non exhibuerant, loqueban-
turque ad populum libere, dicentes : Quid mali a.
patriarcha gestum est? imo vero quis beneficia per
eum civitas non est consecuta ? Deindeque sin-
gula qua mirabiliter ab eo facta fuerant recense-
bant,et eorum qui memorabant ipsos assumebant
testes.

CLXVI. Mamerlus autem Urbi prefectus, adeo
seditione agitatam civitatem videre non sustinens,
ad h&c vero religionis ineremento invidens, ad se

CLEMENTIS 1 ROM.

ribus propollebant, quibusque imperator Nerva A λοὺς ἐπεσπάσατο τῶν ἐπιφανξστέρων,

592

ὅσοι τε μαχρᾷ
τῇ δόξῃ διέπρεπον, καὶ οἷς ὁ βασιλεὺς Νερούας φίλοις
- καὶ τῇ εὐσεδείᾳ

PONT. OPERA DUBIA.

μάλιστα καὶ συµθούλοις ἐχρῆ
πάντες συνέθεντο.

CLXIV. Ταῦτα ὁρῶν ὁ πονηρότατος κατ ἐκεῖνο
χαιροῦ τῶν ὀφφικίων κόμης (21) Πούπλιος Τουρκου-
πιανὸς (22), ἐδυσχέραινε, καὶ δεινὰ ἐποίει" καὶ σκοπῶν
ὅπως ἂν ἐπίσχῃ περαιτέρω προδαίνουσαν τὴν εὐσέ-

θειαν, αὐτὸν ἔγνω πρῶτον ἐκ ποδῶν ποιῆσαι S τὸν
Κλήμεντα, οἵα τῶν παρόντων αἰτιώτατον @ αὐτὸν
ὄντα: καὶ τοὺς ἑκάστου μέρους τῆς πόλεως προεστῶ-
τας συγκαλεσάμενος, καὶ χρήμασιν αὐτοὺς διαφθεί-
que, στάσιν τινὰ κινῆσαι κατὰ τοῦ Κλήμεντος αὐτοῖς
ὀπετίθει, καὶ διαδαλεῖν αὐτοῦ τὴν ὑπόληψιν προετρέ-
sco ταύτῃ καταλῦσαι τὸ πρὸς αὐτὸν τῆς πόλεως φίλ-
πρὸς ἐπιδουλὴν εὐχείρωτον τὸν.

προ βουλόμενος, καὶ
ἄνδρα παρασχευάσαι,
CLXV. Συστάντες
νοι,

παγξουσιν πονηρούς, καὶ πολλὰς ἐπάγουσι τὰς
αἰτίας, γοητείαν αὐτῷ περιάπτοντες, καὶ τῆς ἐκείνων
θρησκείας ἀνατροπὴν, ἄλλα τε πολλὰ, ἐξυύρίζειν

οὖν ἐπ᾽ αὐτὸν οἱ πονηρότατοι

τῶν πολιτῶν ψόγους τε ὡς αὐτοὶ ᾧοντο, κα

χαὶ τοὺς πατρῴους διασύρειν θεούς"
τὸν μὲν ἀπάντων θεῶν ® μέγιστον Δία, μηδὲ θεὸν
ἁπλῶς ὀνομάζονται Ἡραχλέα δὲ τὸν ᾿Αλκμήνης, ὃν
κείνων φασὶ σωτῆρα (28), ἐναγῆ τινα δαίμονα καὶ
μιαρὸν ἀποχαλοῦντα" πόρνην τε τὴν φίλην ᾿Αφροδίτην
εἰσάγοντα, καὶ τὴν ἐκηθόλον "Ἄρτεμιν, καὶ τὸν σοφὸν
Ἑρμῆν τὸν τοῦ λόγου θεὸν, τὸν πολεμικόν τε Ἄρεα,
καὶ τὸν Κρόνον αὐτὸν, ἐπίσης βλασφημοῦντα πάνοας
καὶ διαθάλλοντα, καὶ τὰ τεμένη τούτων καὶ τοὺς βω-
μοὺς καταστρέφουτα. Κεφάλαιον τοῦ λόγου, Ἢ θυσά-
τω τοῖς θεοῖς, ἔλεγον, ἣ τῆς ζωῆς τὸ τάχος ἁπαλλα-
γάτω, ΟἹ μὲν οὖν, τοιαῦτα κινοῦντες, ἔκδοτον ἠξίουν
τὸν πατριάρχην ἐπὶ θανάτῳ λαθεῖν. Ἐφ’ οἷς ἠγανά-
won) πάντες ὅσοι μὴ χρημάτων ὥνιον τὴν συνείδησιν
προετίγεσαν, καὶ λόγους πρὸς τὸν δῆμον ἐλέυθέρους
ἐποιοῦντο" Τί τῷ πατριάρχτι κακὸν εἴργασται
μᾶλλον δὲ ποίων οὐχ. ἡ πόλις παρ᾽ αὐτῷ χαρίτων ἀπέ-
λανσεν ; Εἴτα καὶ καστα τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ παρα-
δόξως γεγενημένων ἀπηριθμοῦντο, καὶ μάρτυρας
αὐτοὺς ἐποιοῦντο τῶν λεγομένων.

αὐτὸν λέγοντες

έχοντες"

αὐτὰ

CXLVL Μερμεντῖνος: ὃὲ ὁ τῆς πόλεως ἔπαρχος,
μὴ φέρων ἐπὶ πολὺ στασιάζουσαν οὕτω τὴν πόλιν ὁρᾶν,

ἄλλως τε καὶ τῇ τῆς εὐσεθείας ἐπιδόσει βασκαίνων,

arcessit beatum Clementem, verbisque tam genero- D ἄγει τὸν μακάριον Κλήμεντα πρὸς ἑαυτὸν, καὶ λόγοις

VYARLE LECTIONES.

9 s]. deest in ἃ]. 5*al. deest in 8]. 9 al. Θεόν.

VARIORUM NOTAE.

(24) Τῶν ὀφφικίων κόμης Historia Latina, Co-
mes sacrarum, nempe largitionum, qua est alia di-
gnitas. Sie in concilio Ephesino memoratur Jo-
Hannes κόμης τῶν σακρῶν. Κύμης τῶν θείων λαργι-
πιώνων. Lex autem 30. Ῥη. de metallis, est Juliani
Augusti ad Rufinum comitem Olficiorum.Sed tem-
pore Nerve Imperatoris nulli erant comites hujus-
modi. Cor.

(22) Aliter Ἰορκουτιανός et Ῥουρκιτιανός. Latine in
in Editione Tarquinéus pro Tarquitius ; in ms. V.C.
Vionis Herovallii Torguatus ; αἱ sit. vel Torquatia-
nus. vel Tarquitianus. Ip.

(23) Sepa Similiter apud Theodoritum, Ser-
anomone de martyribus : Ἡρακλέα σωτῆρα καὶ ἀλεξί-
χαχον προσηγόρευον. Ip,

593
τὴν γενναίαν οὕτω ψυχὴν κλέπτειν ἐπεχείρει, Ἐξ
εὐγενοῦς, λέγων, προελήλυθας ῥίζης" τοῦτο πᾶς ὁ

τῶν Ῥωμαίων σοι μαρτυρεῖ δῆμος, ἀλλ᾽ ἀνθρωπίνην
ܐܗܡ‎ αὐτὸς πλάνην ὑπέστης, καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ σιωπᾷν
ἡ πόλις ἀνέχεται, Φασὶ γὰρ σὲ
Βρησκείαν, καί τινα παρὰ τοὺς πατρῴους θεοὺς κηρύσ-
σειν Χριστόν. Ὅθεν ἀποθέσθαι ss γρὴ
ταύτην δεισιδαιμονίαν, καὶ μόνους αἰδεῖσθαι καὶ τιμᾶν
τοὺς συνήθεις τῇ πόλει θεούς. Καὶ ὁ πατριάρχης" Εὔχο-
μα: τὴν σὴν στεῤῥότητα, ἔφη, μεταδοῦναί µοι λόγου,
καὶ προσχεῖν μου ταῖς ἀποχρίσεσιν, ἀλλὰ μὴ οὕτως ἀλό-
θα: ϑορύθοις. Οὐδὲ pe δεῖ

χαὶ

χαινοτέραν εἰσάγειν

τὴν περι

Y στάσει καὶ ματαίοις ἔτι
στάσεως οὐδὲ θορύθων,οπου σχοπῆσαί τε περὶ τῆς ἕαυ-
ποῦ σωτηρίας τινὶ, καὶ περὶ Θεοῦ διαλεχθῆναι 4
ται. Ὁ ἔπαρχος τοίνυν τὸ ταῦ ἀνδρὸς γενναῖον καὶ στά-
ν προοιμίων καταμαθὼν, καὶ

σιμὸν ἐξ αὐτῶν εὐρὺς
εἰπεῖν τε αὐτὸς καὶ ἀκοῦσαι παρ᾽ ἐκείνου πάλιν ὀχνή-
σας, καὶ ἀναθαλλόμενος τὴν διάλεξιν. Τραϊανῷ

αὐτοῦ τῷ αὐτοκράτορι ἀναφέρει. Καὶ ὁ βασιλεὺς αὐτῷ
οὕτως ἐπιλύει τὰ γεγραμμένα, ὡς ἢ θῦσαι τὸν Κλή-
μέντα τοῖς πατρῴοις θεοῖς, ἢ πέραν τοῦ Πόντου εἷς
ἔρημόν τινα πόλιν τῶν
ἀπὸ τῆς Ῥώμης ἀϊδίῳ φυγῇ

ἢ Χερσῶνι παρακειμένων,

αθῆναι.

CLXVIL. Τῆς ἀποφάσεως οὖν ταύτης καταλαθούσης,
ἐσκέπτετο Μαρμεντῖνος ὅσεως ἂν μὴ ὁ Ελήμης E
τὴν ὑπερορίαν, ἀλλ᾽ αὐτῷ μᾶλλον καὶ τῷ βασιλ
καὶ θύσειεν. Οὐδὲ γὰρ ἔφερε τηλικαύ
τὴν ζημιούμενος. τῷ δὲ τοσοῦτον ἐμέλη:
vore πεισθῆναι, ἢ @ δυσχερᾶναι
ὅσῳ καὶ αὐτὸν ἐσπούδαζε πρὸς
ἔπαρχον ἐπιαπάσασθαι. Τοσαύτη γάρ
Κλήμεντα περιίπτατο χάρις, καὶ οὕτως ἢ
γλῶττα κηρίου παντὸς καὶ μέλιτος γλυκύτερον d
ζεν, ὡς καὶ αὐτὸν ἔρωτι θερμῷ τοῦ ἀνδρὸς ληφθέντα
τὸν Μαρμεντῖνον, πολλά τε τῇ ἀποδημίᾳ ἐπιστενάξαι,
χαὶ δάκρυα τῷ πατριάρχῃ ἐπιδαλεῖν, Ὁ Θεὸς,
ᾧ σὺ εἰλικρινῶς λατρεύεις, αὐτός
συμφοοᾷ παρασταίη:
διαρκῆ τε αὐτῷ τὰ πρὸς τὴν χρείαν ἐνθέσθαι,
ξιώσασθαι αὐτὸν, καὶ περιθαλ. καὶ
ἀπολῦσαι.

αὐτίχα πλοῖον

καὶ

οὕτω
Πολλοὶ
καὶ τῶν εὐλαθῶν ἠκολούθησαν" καὶ εἰς
γενόμενοι, καταλαμβάνουσιν ἐν τῇ τῶν
λατομίᾳ Χριστιανοὺς,
πλείονας, πολὺν διὰ τὴν εὖ χρόνον κατε-
Ὑομένους, Oi wal περὶ τοῦ ܘܠܦܐ‎ πρότερον
πόλεως ἄπελαθεις, ὑπερ-
αὐτὸς ἄγεται, παραμυθίαν

y,

προσηκόντων ἀσπασμῶν

rte
περίπου τοὺς χιλίους 9 ἢ καὶ

δειαν $

ἄρχου

i ὅτι τῆς

ἀκούσαντες,
ριος, πρὸς ix
ἔσχον οὐ τὴν τυχοῦσαν τὴν

νους καὶ

ἐκείνου ἔπιδη

CLXVIIL Ὅτε γοῦν πρὸς αὐτοὺς κατελάμδανε, τοῦ
νοι

τῶν χειρῶν ἔργου ἀφέμενοι καὶ τούτῳ πρὸ
μετὰ δακρύων, καὶ τῶν
καὶ τὰς καθαρὰς περιπτυξάμενοι χεῖρας, τὰς κατα-
λαβούσας αὐτοὺς ἀνεκλαίοντο συμφορὰς, τὴν τῆς πα-

τρίδος ἔχπτωσιν, τὴν ἄφιλον ἐπὶ ξένης διαγωγὴν
y ΤῊΝ ὧν Sex γωγὴν,

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

$94

À sum animum conatur fallere ac abducere, dicens :
Ex nobili stirpe ortus es: hoc dete perhibet lesti-
monium omnis populus Romanus, sed et ipse in
humanum errorem incurristi, atque ideo neque
Urbs tacere potest. Aiunt enim te novam inducere
religionem, et contra deos patrios predicare quem-
dam.Christum. Quareoportelte abjicere superfluam
hanc superslitionem, deosque tantum revereri el
colere quos civitas solet. Ad hac patriarcha : Oro,
inquit, tuam gravitatem et constantiam, ut mihi
concedas verba facere, ac meis responsionibus at-
tendas ; non autem adeo ratione destitutam seditio-
nem, tumultusque vanos conseeteris. Neque enim
opus est seditione ac tumultibus, ubi cuipiam pro-
positum est de salute sua considerare atque de Deo
disserere. Igitur pravfectus, comperta ex ipso sta-
tim exordio constantia viri et fortitudine, veritus-
que tum ipse dicere, tura οἱ ab eo audire, atque
collocutionem detrectans, ad Trajanum imperato-
rem de illo refert. Et imperator ad istum. modum
ea qua scripta erant dirimit: ut Clemens ant. diis
patriis saerificet, aut trans Pontum in desertum
aliquod oppidum eorum qua Chersoni adjacent,
Roma perpetuo exsilio ablegetur.

CLXVII. Hac itaque sententia accepta, cogitabat
Mamertinus quo modo Clemens non eligeret exsi-
lium, sed potius pareret ipsi ac imperatori, atque
immolaret. Non enim sustinebat privari tanta viri
virtute. Porro Clementi adeo cure fuit obtemperare
illis aut moleste ferre relegationem, ut etiam ad
pietatem profectum attrahere niteretur. Tanta
quippe divinitus Clementem gratia cireumdabat,
sicque illius lingua omni favo ac melle duleius stil-
labat, ut ipse quoque viri fervido amoro captus
Mamertinus, plurimum exejusdiscessu ingemuerit,
lacrymasque dederit patriarche, dicens: Deus,
quem tu sincere colis, ipse tibi auxiliator in cala-
mitate assistat; statimque navigium paraverit, im-
positis ei qua ad usum sufficiebant ; illumque dex-
tera prehenderit, item complexus sit, atque ita cum
salutationibus congruis dimiserit. Multi autem. ex
piis secuti sunt eum : οἱ pervenientes ad locum ex-
silii, reperiunt in marmoris lapidicinis Christianos
circiter mille, vel et plures ; qui jam diu illic pro-
Ὁ pterverum cultum detinebantur. Hi eum de patriar-
cha prius audiissenl, quod et ipse ab Urbe pulsus
exsul ad eos duceretur, solatium non vulgare cepe-
runt ex ejus adventu.

CLXVIH. Haque cum ad illos venit, ab opere
manuum cessarunt, et ad eum cum lacrymis acces-
serunt; taclisque sanctis ejus pedibus, et puras
manus deosculati calamitates ipsos complexas de-
flerunL, patria amissionem, insuavem in alieno solo
vitam, rerum necessariarum penuriam ; quodque

VARLE LECTIONES.

61 8], ἐμέλλησεν, 55 al. ἢ καί, 9 8], δισχιλίους,

595

omnium erat gravissimum, aqui ipsius indigen- A
tiam. Si quis enim, aiebant, per totum diem opere
manuum etlabore maceratus, aque gultum exi-
guam sumere voluerit, quo miseriam ex fatigatione
ortam sublovet; is non minus quam usque ad sta-
dia quinque et quadraginta profectus, aquam por-
laverit, Ob he patriarcha particeps eorum doloris
ac laerymarum factus, dein et Dea gratiis actis, οἱ
sufficienter animos illorum consolatus: Non ita,
inquit, temere et sine causa hue me Deus permisit
expelli; sed ut et socius sim vestrarum perpessio-
num, et patienlie maxime ae tolerationis docu-
mentum.

CLXIX. Postea vero ad preces eonvertitur, et
cum eis orat Deum, ut suis confessoribus fontem
aqua aperiat: quippe percussit petram in deserto,
et fluserunt aque 9 ipse etiam eis copiosam
aquam suppeditat.Jam enim omnibus precationiin-
sistentibus, patriarcha huc aque illu. respieiens,
agnum videl qui dextrum pedem attollebat, eoque
quasi ostendebat subjectum solum : a nullo enim.
alio agnus visus est. Turn patriarcha conjectis oou-
lis, ad locum monstratum cum iis qui aderant ac-
cedit, et ait : In nomine Domini nostri Jesu Ohristi,
hic mibi, filii, fodite. Cumque tum ipsum loeum in
quo agnus stabat, tum quidquid eireum eral fodis-
sent, patriarcha, sumpto saroulo, locum quem
agnus ostendebat, lovi et ad superficiem itu pulsat ;
confestimque terra emittit limpidam aquam el ad
bibendum suavem, atque ea cum impetu effusa flu-
men repentinum efficit. Universis ergo, aqua causa
gaudentibus, patriarcha dixit: Fluminis impetus
lctificat civitatem Dei 99-53,

CLXX. Hine tota ad eum confluebat civitas, et
spiritalis illius doetrine dulcedine ad veram fidem
cunetos impellebat ; ut et multi quotidie baptiza-
rentur numerusque ad quingentos pervenerit, ac
vera religio in dies caperet incrementum. Nondum
profecto annus in exsilio erat emensus ao prateri-
tus, ei adificantur quidem, ab iis qui crediderant,
Ecclesie numero quinque et septoaginta, idolorum-
que fana οἱ templa evertuntur ; iisque adsitos lucos,
multum terre occupantes, ignis depascit;atque uni-
versa prosternitur daemonum insania.

CLXXI. Tunc ergo invidiosus et gravis rumor
ad imperatoris aures pervenit, referens Christiano-
rum secíam in majorem iultitudinem crescere, et
singulis diebus augeri. Quam ob causam ille statim
Aufidianum presidem mittit, qui non solum non
ulterius progredi sectam sineret, verum οἱ jam ca-
ptos reduceret, avocaretque a pietate. 1116 itaque
postquam Chersonem venit, Christianosque com-

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

596

τῶν ἀναγκαίων τὴν ἀπορίαν, καὶ, ὃ πάντων βαρυτα-
τον ἦν, ἔνδειαν. Εἰ γάρ τις ὅλην
καὶ τῷ καμάτῳ
τινα σταγόνα
ἐκ τοῦ κόπου ἀναψύξαι
actos 6 τοιοῦτος ἢ σταδίους πέντε

προελθὼν ἂν, ὕδωρ

τὴν αὐτοῦ τοῦ ὕδατος
τὴν ἡμέραν τῇ τῶν χειρῶν

προστετηχὼς, ἔλεγον, ὕδατος βραχεῖάν

ὥστε

τὴν

πεσσαράχοντα

χομίσαιτο.

ταῦτα συναλγόσας τε αὐτοῖς ὁ πατριάρ

χης καὶ

νων ψυχὰς ulus ui ἁ
πω χαὶ ἀλόγως, εἶπεν, ἐνταῦθά µε ὁ Θεὸς

χώρησεν ἐκδληρῆναι,

οἵ συνε-
ἀλλ᾽ ὥστε καὶ χοινωνὸν ὑμῖν

γενέσθαι τῶν παθημάτων, καὶ ὑπομονῆς μάλιστα καὶ

εται, καὶ
B, ὥστε τοῖς αὐτοῦ ed
τὸς διανοῖξαι" καὶ ὁ πατάξας πέτραν ἐν ἐρή-
o, καὶ Bj

ται σὺν ܡ‎ 8886

δα

σαν ὕδατα, αὐτὸς ἄφθονον καὶ αὐτοῖς

τοῦ ὕδατος

παρέχει τὴν χορηγίαν. Ἤδη γὰρ πάντων
τῇ εὐχῇ προσκειμένων, ὃ πατριάρχης τῇδε κἀκεῖσε
περιθλεψάμενος, ἀμνόν τινα 653, 51, τὸν δεξιὸν µετεω-
ρίζοντα πόδα, καὶ ὥσπερ ἐχείνῳ ὑποδεικνύντα τὸ ὑπο-
χείμενον ἔδαφος" οὐδενὶ γὰρ ὁ ἀμνὸς τῶν ἄλλων τε-
θέατο, Καὶ συμδαλὼν τὴν ὄψιν ὁ πατριάρχης, τῷ ὅπο-

τῶν παρόντων ἐφίσταται, καί
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
Καὶ ἐπειδὴ αὐτόν τε €

τὸν τόπον, εἰς ὃν ὁ ܦܐܠ‎

περιέσκαψαν, λαθὼν σχαφ

ὁ πατριάρχης, κρούει
δείκνυ, κούφῳ τινὶ καὶ
καὶ παραχρῆμα διειδὲς ὕδωρ

ν ἀναδίδωσι: καὶ τοῦτο, σὺν * ὁρμῇ

ὑ:

τὸν τόπον ἔνρα ὁ ἀμνὸς
ρούματι

opio τῷ κ.

των je d ὁ πατριάρχης, Τοῦ ποταμοῦ τὰ
ὁρμήματα εὐφραίνου! τὴν πόλιν τοῦ Θεοῦ,
ἔλεγεν,

CLXX. Ἐντεῦθεν ἡ πόλις Ὁ αὐτὸν πᾶσα συνέῤῥεον,

irs

Memes γλυκύτητι

πολ-

αἱ τῇ οὓς πνευματικῆς ἐκ ἔχε:

|» ἀληθῆ πίστιν πάνται ܝ‎ ® καὶ
ς ὅσα, du
μὸν Ἀνάδηναι

Οὔπω το:

τὴν aal ἑκάστην

τὴν ὑπερορίαν ἐμέ-

vy ἐνιαυτὸς

καὶ οἰχοδομοῦνται ὑπὸ

μὲν

9 πιστ ܡ‎ των

κλησίαι τὸν ἀριθμὸν πὸ

δώλων καὶ

ναοὶ sii, καὶ «τὰ, παραπε-

γῆς διωνούµενα, τὸ

ὧν καταθάλ-

υκότα τούτοις

×

λεται d, μανία,
ΟὌΠΧΧΙ. Τηνικαῦτα οὖν ἐπί

φήμη
τὰ Χρι-
εἰς πλῆθος λα κών) xaó' ἑκάστην
αὔξεσθαι τὴν ἡμέραν διδάσκουσα, "Es! ᾧ δὴ καὶ Αὖφι-
πέμπει,

× αὐτὰ συγχωρῆσαι,

στιανῶ

διανὸν αὐτὶ

ἵνος ἐ

α τὸν ἡγεμόνα ἐν : ܕ‎ ὥστε μὴ

μόνον

μηδὲ

ἀλλὰ καὶ τοὺς ἤδη χειρωθέγεας ἐπαναγαγεῖν, καὶ ἀπο.

s. Οὔτος τοίνυν, τὴν Χερσῶνα χα-

VARLE ΜΕΟΤΙΟΝΕΒ.

® Num. xx, 6. Psal, rxxxu, 90,

5! al. inser: ἐστῶτα,

9 deest in al. δὲ δὲ Psal: xrv, 5.

887

ταλαθὼν, καὶ πολλοὺς τῶν Χριστιανῶν πολλαῖς βατά-
νοις καὶ ποιχίλαις ὑποβαλὼν, ἐπεὶ πάντας τῇ προβέσει
μάρτυρας γεγενημένους ἑώρα, καὶ πρὸς μυρί
A
πλήθους, δεδοικὼς μὴ καὶ ἀπὸ τοῦ τέλους (24) μάρτυρας
πλείονας ἐργάση
πάντα θυμὸν κατὰ

ως παρε-

σκευασμένους θανάτους, τί ποιεῖ ;

ται μὲν τοῦ

καὶ

* τὸν αἴτιον δὲ μόνον κολάζ.

ς μακαρίας ἐχείνης τοῦ Κλή-
μεντος

κοῦφα,

ἀφίησι κεφαλῆς. Ἐπειδὴ ὃὲ πάντα ἣν αὐτῷ
καὶ εἰς οὐδὲν λογιξόμενα,

καὶ ἀφ᾽

ὧν αὐτὸν

ἔπασχε μᾶλλον πλείονα τοῖς ἄλλοις
ἀσφάλειαν, σύντομον ἀπαλλαγὴν ܗܗ‎
ταχεῖαν ἔπινο
θάλασσαν ἀγαγὼν, wal ἄγχοραν σιδηρᾶν τοῦ τραγ.
λου ἐκδήσας, καθίησι τῷ βυθῷ, ὅπως μηδὲ λείψανον
slvoo, φησὶν, ὑπολειφθείη Χριστιανοῖς.

CLXXIL ᾿Αλλ’ ὁ μὲν ἔῤῥιπτο κατὰ τοῦ πελάγους" τὸ
δὲ τῶν Χριστιανῶν πλῆθος ἐπὶ τοῦ αἰγιαλοῦ ἑστὼς, ἐθρή-
νοῦν ἐλεεινῶς, ὠλοφύροντο, καὶ ὀϊκτροτά
εκάλουν τὸν πατριάρχη». Κορνήλιος
μαθηταὶ ὃ πάρος ἀπῇ
βοῶντες, καὶ οὐκ ἔχοντες ὅ τι τῆς συμφορᾶς ποιή-
σονται παραμύθιον, Εὐξώμεβα πάντες ὁμοθυμαδὸν,
εἶπον, ὥστ
λείψανον. Καὶ προσευχομένων αὐτῶν, ᾧ τῶν μεγά-
λων σου, Δέσποτα, τεραστίων 95,

τὸ

»

καὶ εἰς μέσην τὸν μάρτυρα vip‏ ܕ

ταις φωναῖς ἂγ-

χαὶ Φοῖθος οἱ

0 αὐτοὶ

οἵας τὶ αἱ

φωνὰς

ἂν ἀναδειχθῆναι ἡμῖν τὸ τοῦ μάρτυρος

θαυματουργ
ς τοῦ Μωσέως παραδοξότερον,
φεύγει μὲν γὰρ ἡ θάλασσα πρόσω
οὐκ ἐλάττους τῶν εἴκοσι, Προσελθόντες δὲ τὸ m

κἀνταῦθα

ὦ σταδίους σγ

διὰ ξηροῦ τοῦ ἐδάφους" τῆς θαυμαστῆς 959 καὶ τοῦτο,
Χριστὲ, δυνάμεως᾽ εὑρίσχουσι λίθον
παρὰ τῆς σῆς ἀποῤῥήτου σοφίας πεποιημένον, καὶ
μαρτυρικὸν σῶμα λαμπρῶς ἐν αὐτῷ κείμενον, καὶ
τῆν βαρεῖαν ἐκείνην ἄγκυραν, ἔγγιστά που τοῦ λίθου
καὶ αὐτὴν κειμένην.

CLXXIIL ᾿Αλλ᾽ ἀπεκαλύσθη Κορνηλίῳ κ.
ὥστε μὴ τὸ λείψανον ἐκεῖθεν µετακ
βυβῷ κείμε
πὴν ἐν τῷ καιρῷ τῆς τοῦ μάρτυρος
ὑποχωρήσει παρ᾽ ὅλας ἑπτὰ ἡμέρας τοῖ
θάλασσα, πεζῇ καὶ βάδην αὐτοῖς μέχρι τ'
πάροδον ἐπιτρέ "o

ἐν εἴδει νχοῦ

σαι, καλῶς ἐ

αὐτοῦ

ον" καὶ ὅτι καθ’ ἐχάστην ἓν

Ξλειψένου τὴν

νου χαὶ

ἐτησίως ἐξ ἐ

σμίαν. Ἐντεῦθεν αἵ-
πᾶσα, καὶ ἐλληνισμὸς v

μάρτορος μνήμηι τελουμ.

χειραγωγούντων, καὶ ναβαρῶς
ἀλήθειαν, Οὐδενὶ γὰρ 9" ὑπό τινος ἀνηκέστου κακο

αγόντων, πρ;

πιεζομένων, τῆς τοῦ ὕδατος ἐκείνου μεταλή

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

598

À plures tormentis multis ac variis affecit, quando
omnes proposito et intentione martyres fuisse vi-
dit, paratosque esse ad mille mortes, quid facit?
Abstinet quidem a populo, verilus ne etiam ex pri-
moribus mullos faceret martyres: solum vero au-
ctorem reprimit, omnemque furorem immittit in
beatum 11110 Clementis caput. Porro cum huic
omni essent levia οἱ nuliius momenti, quin potius
excis que ipse patiebatur, ceteris preberctmnjorem
fiduciam, brevom ci οὐ celerem excogitat discessum
e vita, atque adduoto ππατίγτο in medinm mare,
anchoraque ferrea ad collum ejus religata, in pro-
fundum demittit : Ne, inquit, illius vel reliquie re-
maneant Chrislianis.

p CLXXIL Atque ille quidem in pelagum projectus
est: Christianorum autem multitudo, in littore
stans, lamentabatur, misere ojulabat, et miserandis
admodum vocibus inclamabat;patriarcham.Corne-
lius vero et Phoebus discipuli, quales voces id quod
perferebatur postulabat, et ipsi per clamorem emit-
tunt, που habent quam infortunio alferant consola-
tionem, atque aiunt: Oremus cuncti uno animo, ut.
nobis ostendatur martyris corpus. Et eum orarent,
omagna tua miracula, Domine! ibi Deus aliquid
majore admiratione dignum edit, quam quod Mo-
ses ", Επ mare procul recedit viginti fere sta-
dia. Aecedens autem plebs per sicum. solum, hoc
quoque mirabilistuz potentie, Christe! invenit lapi-
dem in forma templi ab ineffabili tua sapientia ef-
fectum, et martyris corpus magnifice in eo jacens,
gravemque illamanchoram proxime saxum et ipsam
positam.

CLXXIII. Sed Cornelio et. Phebo revelatum est,
πο illinc transferrent corpus, quod praeclare situm
erat in profundo; ac fore ut per singulos annorum
eireuitus, tempore quo martyr morte consummatus
esl, mare adventuris cederet per septem integros
dies, permilteretque illis aditum pedibus et lento
gradu usque ad corpus. Quod annuatim ab illo tem-
pore adhue. perficitur, habetque velut prefinitum.
terminum ae prestilum tempus adventum comme-
morationis marlyris. Hine omnis apud eos heresis,
et Graeca religio eversa est ; cum signa et miracula
qua ibi in memoria martyris eduntur, cunctos ad
D cognitionem adducanl,et plane ad veritatem impel-

lant. Nemini enimillorum quiinsanabili aliquo malo

premerentur, alia re quam aque illius perceptione

VARLE LECTIONES,

55a]. θαυμασίων, 55 deest in al. 51 Exod, xiv.

al. inser. civ.

VARIORUM NOT,E.

(24) ᾿Απὸ τοῦ τέλους. Ex primoribus, Vel cum
Perionio, (andem. Cor.

(25) Τῆς αὐτοῦ µνήµης. Infra Martyrii num. 95,
ἂν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀθλήσεως αὐτοῦ, Acta, et Frecullus
die passionis ejus. Gregorio Turonensi: im die
solemnilatis ejus. Greci ad 24. Novemb. ἐν τῇ τοῦ

ἵνεται, verterunt s

sentis memorie quiddam accidit. Lego ego

τοῦ, et explico: Editur aulem miraculum, quoties
adveniat dies quo illius memoria celebratur. Cor.

899

depulsionem.

CLXXIV. Sed hec quidem talia sunt, et ita ha-
bent; illud vero longe majus, sufficiensque ad con-
firmanda przcedentia. Nam cum, ut superior ora-
iio declaravit, in pelagus martyr immissus est, et
in sinus aquarum projectus, atque mare longius
abscessit, dum quasi sub pedem dat locum, et in-
dex corporis mirabiliter efficitur, ac volenti facil
potestatem gradiendi per profundum ; ingens certe
Christianorum multitudo tuno. ad corporis epect:
culum properabat. Postea vero δὲ maximus dies
festus miraculum induxiL; aut potius hoe miracu-
lum diem festum effecit ; quod non, semel editum,
deinde desiit, sed per anumquodque ami. currieu-
lum perficiebantur eodem niodo, piasque animas p
convocabat ad epulum. Cum equidem hac ita es-
sent, et omnes circa Chersonem Christiani ad mirae
rei solemnem diem quotannis concurrerant ; ibi
etiam Deus miraculum, anlerioribus magis inopi-
num et admirabile, operatur.

OLXXV. Nam vir quidam religiosus, una cum
uxore, et prole mascula, miraculo jam edito, ad
martyris corpus, ipsi quoque cum populo confluente
profecti sunt. Igitur aquore vestigio trajiciunt,
templumque in sinu ejus positum attingunt, paren-
ies manu puerum ducentes: cumque intra tem-
plum fuerunt, et sanctum illum tumulum ambie-
runt, tum alia sanctum precati sunt, tum pro nato
rogaruntea que parentes deccbat. Precati ergo, ac
sepulcrum ferventer exoseulati et. complexi, ipsi
quidem, jam peracta celebritate, cunetisque domum
redeuntibus, retro iterum cum populo qui concur-
rerat abscesserunt. Puer autem clam parentes, nes-
cio quo modo solus apud sepulerum relictus es
omnino id incomprehensibili Dei providentia dis-
ponente, ut magis honoraret eum qui animam et
corpus pro ipso libenter dederat. Et aqua quidem
ad propria remeans, profondum obtexit, iterumque
effectum est pelagus.

CLXXVI. At parentes paulum a corpore digressi,
ut jam filium secum non viderunt, ad investigatio-
nem ejus vertuntse: ac retro conversi ut inven.
rent puerum, cernunt mare rursus esse eam viam
quie ad corpus deinceps duceret: statimque. cons-
ternatur, turbantur, commoventur, aerius ad nati
indagationem prorumpunt: is autem in tumulo
relictus fuerat. Cumque post multum laborem pue-
rum non repererunt, sod in maris fundo desertus
fuisse ipsis visus est, uli revera erat, longum ao
flebiliter vociferabantur, filium appellantes, οἱ pe-
ctora feriebant, atque deplorabant ealamitalóm qua
eos opprimebat. Tumque ad sanctum ea dicebant,
quie animus dolore fractus pronuntiaverit, mortem
sibi pro rebus presentibus optanles: donee proxi-
morum nonnulli, incidentes in eos lamentationibus

S. CLEMENTIS I ROM. PONT. OPERA DUBIA.

et aspersione opus fuitad morbi enm occupantis À τοῦ ῥαντισμοῦ πλέον ἐδέηι

600

πρὸς τὴν τοῦ κατέχοντος

αὐτὸν πάθους ἀπαλλαγήν.

CLXXIV. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν δὴ τοιαῦτα καὶ οὕτως ἔχον-
τα" ἐκεῖνο δὲ καὶ λίαν πολλῷ μεῖζον, καὶ ἱκανὸν τὰ προ-
λαθόντα πιστώσασθαι. Ἐπειδὴ τὰρ, ὡς ὁ λόγος φθά-
σας ἐδήλωσεν, εἰς πέλαγος ὁ μάρτυρ ἐφίετο, καὶ
ἅτων μυχοὺς ἔῤῥιπτο, ܢ‎ τε θάλασσα ὑπέθαινε

γχαθάπερ ὑπὸ πόδα χωροῦσα, νυτὴς
8 à Bae

εἰς bod:

τοῦ λειψάνου παραδόξως γινομένη,καὶ
πολὺ μέντοι πλῆθος την!-
καῦτα Χριστιανῶν πρὸς τὴν τοῦ λειψάνου θέαν ἠπεί-
γοντο. Μετὰ 99 δὲ ταῦτα καὶ ἡ μεγίστη ἑορτὴ τὸ θαῦμα

βυθὸν πεζεύειν
τῷ βουλομένῳ παρέχουσα" τ

ἤγετο: ἐκεῖνο δὲ μᾶλλον ἐποίει τὴν ἑορτὴν, οὐ γεγος-
νὸς ἅπαξ, εἶτα παυσάμενον, ἀλλὰ καθ᾽ ἑχάστην ἐνιαυ-
ὁμοίως
ψυχὰς συγκαλοῦν εἰς ἑστίασιν. Ἐπεὶ τοίνυν οὕτω
ol κατὰ Χέρσῶνα πάντες Χριστιανοὶ πρὸς
τὴν τοῦ θαύματος πανύγυριν ἑτησίως συνέτρεχον,
θαυματουργεῖ τί κἀνταῦθα Θεὸς, τῶν προγεγονότων
παραδοξότερον.

τοῦ περίοδον τελούμενον, καὶ τὰς ἀσεδεὶς 70

᾿νε ὧν ܫ‎

CLXXV. ᾿Ανὴρ γὰρ τις θεοσεδὴς ἅμα γυναικὶ καὶ ἀῤ-
conse θαύματος ἤδη τελουμένου͵ πρὸς τὸ μαρ-
wo καὶ αὐτοὶ σῶμα μετὰ τοῦ συῤῥέοντος

αγος οὖν ἐκ ποδὸς διαδάντες,
τούτου καταλαξόντες ναὸν, τῆς χει-
τοῦ παιδὸς οἵ πατέρες, ἐπεὶ τοῦ ναοῦ

καὶ τὸν ἕν μυχ

ρὸς λαθόμε

ἔνδον ἐγένοντο, καὶ τὴν ἁγίαν
ρὸν, τά τε ἄλλα ἐδέοντο τοῦ ἁγίου,καὶ ὁ

δὸς ἑλιπάρουν ὅσα πατέρας εἴκός, Εὐξάμενοι οὖν καὶ
θερμῶς τὸν τάφον
πανηγύρεως τε

αὐτοὶ μὲ» ἤδη
οἴκαδε πάντων
συνδραμοῦντος Ἡ

τῆς

ἐπαντιόντων, ὀπίσω τ

πάλιν μετὰ τοῦ
πλήθους ἐχώροον. Τὸ παιδίον δὲ τοὺς τεκόντας λαθὸν,

οὐχ. οἵδ᾽ ὅπως, μόνον παρὰ τῇ σορῷ κατελέλειπτο,
πάντως τῆς ἀχαταλήπτου προνοίας τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ-
το οἰκονομησαμένης, ἵνα τιμήσῃ πλέον τὸν καὶ ψυχὴν
αὐτὸν ἡδέως προθέμενον. Καὶ τὸ μὲν
τὸν βυθὸν,

καὶ σῶμα ὃν

ἴα, ἐκάλυτ'

ὕδωρ, ἐπαναστρέφον εἰς τὰ ol
aos ἐγίνετο,
ΘΙΠΧΧΥΙ. ΟἹ πατέρες δὲ μικρὸν ἀπὸ τοῦ λειψάνου προ-
ελθόνεες, ὡς ἤδη τὸν παῖδα παρ᾽ αὐτοῖς οὐχ ἑώρων, εἰς
ναν αὐτοῦ τρέπονται

καὶ

(αἱ ὁπίσω στραφέντες, ὥστε
γτὸ λείψα-
ἧς φέρουσαν: καὶ αὐτίκα θορυδοῦνται,, ταράτ-

Άλαγος ὁρῶσι πάλιν τὴν d

ϑεριμότερον ὁρμῶσι πρὸς τὴν τοῦ
δὲ ἄρα ἦν ἐν τῇ σορῷ καταλε-

χλονοῦνται,
παιδὸς ζάτησιν- τὸ

λ

τμμένον. Ἐπεὶ ὃν πολλὰ καμόντες,
ὅρον, ἀλλ᾽ ܘ‎ τῷ βυθῷ καταλελεῖφθαι αὐτοῖς ἔνο-
µίσθη, ὥσπερ ἄρα καὶ ἦν, μακρόν τε καὶ γι
δύων ἀγακαλού καὶ τὰ στήθη ἔπαιον,
χατασγοῦσαν αὐτοὺς ἀνωλοφύροντο συμφο-
οἷά περ ἂν ὀδυνωμένη
sie 71 ἔλεγον, θάνατον

τὸ παιδίον οὐχ

ot τὸν

υἱὸν,

καὶ τὴν

ράν. Εἴτα καὶ πρὸς τὸν ἅγιον,

τοῖς ἀντὶ τῶν
πλησίον τινὲς περι-

ܚ

ως τῶν

υμένοις ὑπὸ τῶν θρήνων ἤδη,

VARUE LECTIONES.

ܠܕ
0649

πολλοὺς ἐπὶ θέαν ἐπήγετο, μετά

3 gl. περιτυχόντες.

τὸ aj, εὐσεθεῖς, ut legil interpres.

"Lal συγδρωµόγτος, 5 al.

601

CLEMENTINA. — EPITOME DE GESTIS S. PETRI.

603

καὶ πολλὰ ἐπὶ τῷ πάθει καὶ αὐτοὶ ἐκχέαντες δάκρυα, A jam confectos, multasque propier casum et ipsi

παρεμυθήσαντό τε αὐτοὺς,
λύπης ἐποίησαν. ᾿Αλλὰ πρὸς
ελθόντων, μεῖζον καὶ πάλιν

αἱ ὑφεῖναι τῆς μακρᾶς

ὴν ol

εἶνων ἔπαν-

τὸ πάθος ἐγίνετο, καὶ

ἱμάτιον ὀφθὲν τοῦ παιδὸς, εἴτε τινὰ

θων εἰς μνήμην τοῖς πατράσιν ἐλθόντα, χαλεπ'
αὐτοῖς ܘ‎

1 τὴν συμφοράν,

CLXXVII. Τοῦ ἐνιαυτοῦ
λαμπρᾶς ἑορτῆς ἐκεί

τει τε αἱ

πλέον τὸ πάθος, καὶ σφοδρό‏ ܐ
πάλιν τοῦ παιδὸς ἀνεμίμνησκε, Καὶ δῆτα πρὸς ἀλλή-‏

τοῦ παιδὸς ὑπ ψανον, εἴ πῶς κ
οὔ πάθους πρὸς

νται τῆς οἰκίας

ܐܬܘܡ
ποὺς κοινολογησάμε‏

ὑπὸ τῶν
ανοῦνται. Καὶ ὕποχωρ
προθεσμίας καταλαδούσης. ᾿Αχολουθοῦσι δὲ
πρῶτοι, καὶ μετὰ πόδας ἕτεροι πάλιν, τῇ θαλάσσῃ
χαθάπερ ὁδηγῷ χρώμενοι. Καὶ τὸν αὐτομάτως οἷν
a ναὸν ἐκεῖνον, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τῆς σῆς,
, σοφίας δημιουργηθέντα καταλαδόντες, ὁρῶ-
παιδίον, ὢ τοῦ θαύμα
vov (20) παρὰ τῷ ναῷ, Καὶ πρῶτον ܐ‎ μὲν ἀμφιθόλως
εἶχον πρὸς τὰ ὁρώμενα, λογιζόμενοι μὴ οὐχ ὁ παῖς
ἢ τὸ φαινόμενον. "E
τοῖς σχήμασι πάντο
ἐνῆγε, καὶ τοῦτον b
περιχυθέντες εὖθὲ
προσφύντες, ἔκλαιόν τε μὲ
ταῦτα ὑφ᾽ ἡδονῆς προχέ

αὐτοὶ

σι τὸ Ὁ1 ζῶν καὶ ἀλλόμε-

δὲ καὶ τοῖς γνωρίσµασι χαὶ

εἰς πίστιν αὐτοὺς τὸ παιδίον

ον εἶναι τὸν υἱὸν

τίστευσαν,

ὀφθαλμοὺς καὶ

αὐτὸν ὥσπερ γυμνῇ τῇ ψυχῇ κατ
CLXXVIIL. "Ez

βώτων ἀκριθῶς καστα τὸ τι

μικρὸν ἑαυτοὺς ἀναλαδόντες, ἡ-

ιδίον, ὅπως οὕτω παραδό-
ἕως διεσώθη, τίνος φυλάττοντος, τίνος τρέφοντος, τίνος
θάλπι μὲν λαιᾷ

ος, τίνος ζωογονοῦντος. Τὸ δὴ, >

χειρὶ τὴν σορὸν κατέχον, θατέρᾳ δὲ τὸν ἐν αὐτῇ χεί-

μενον ὑποδεικνύον, Οὗτός μοι καὶ τῆς ζωῆς πάροχος,
ἔλεγε, καὶ τροφεὺς, » ab, παρ' ἑαυτῷ γνησίως

ἀεί µε τηρῶν καὶ καλῶς τιθηνούμενος. θαύματ! οὖν

oi τεκόντες ἀποῤῥήτῳ σὺ, ἡδονῇ ληφθέντες, τοὺς
προτέρους θρήνους καὶ τὰ σχωθρωπὰ τοῦ πάθους
ἐκεῖνα ῥήματα, εἰς φαιδρότητα vat
θαλον
αὐτοῦ, καὶ ὅσα ἑξῆς προστιθέντες. Ἐπανέρχονται τοί-
wow µακάριοι καὶ ζηλωτοὶ πρὸς τὴν
νεχρὸν ἐπένθουν, xal τάφον αὐτῷ θαλατ'

ὑχαριστίαν µετὲ

Θαυμαστὸς, λέγοντες, ὁ Θεὸς

» τοῖς ἀγίοις

οἰκίαν" ὃν ὡς

ου γαστέρα

lacrymas profundentes, consolati sunt eos, effece-
runtque ut de magno diuturnoque moerore remitte-
rent. Verum. postquam illi domum revenerunt,
ilerum et major aegritudo orta est ; atque visa nati
vestis, sive quedam qua illi familiaria erant in
parenlum memoriam recurrentia, molestiorem.
ipsis reddebant jacturam.

CLXXVIL. Ceterum anno jam confecto, cum
splendidum illud festum iterum agitandum esset,
ipsos multo magis pungebat et. exerueiabat dolor,
vehementiusque rursum pueri memoriam revo-
cabat. Itaque iuter se aiunt:Eamus ad sepul&rum :
videamus num alique filii reliquiz sopersint, si
quo paeto et illas asportemus. Hee et quecunque
moestilia suggerebat inter se. collocuti, domo pro-
deunt, lugubri ornatu, oculisque lacrymarum vi
liquentibus ; atque ad littus perveniunt.Et quidem
statim recedit mare,prestitutus dies eum adveni
set. Sequuntur autem illi primi, atque e vestigio
alii denuo, mari tanquam itineris duce utentes.Ac
templum illud sua sponte redificatum, imo a tua,
Domine, sapientia conditum attingentes, cernunt
puerum,o miraculum ! vivum et salientem in tem-
plo. Et primo quidem de iis que cernebantur am-
bigebant,reputantes num filius esset id quod appa-
reret. Postquam vero indiciis et gestibus puer
omnino eis fidem fecit, huneque ipsum esse filium
crediderunt, confestim amplexi eum, et. oculis 8ο
labris adhaerentes, fleverunt diu, his. dulcibus la-
crymis pre gaudio effusis, eumque vehementer
quasi nudo animo doseulati sunt.

CLXXVIIT. Deinde cum paulum collegissent se,
singula diligenter rogarunt puerum, quo modo ita
mirabiliter servatus fuisset, quo custodiente, quo
nutriente, quo fovente, quo vitam prestante. At
ille leva quidem manu loculum tenens,altera vero
in eo jacentem ostendens : Hic mihi,inquit, et vitae
largitor, et alitor, et custos fuit, apud se vere per-
petuo me conservans ac praeclare enutriens. Mira-
culo igitar inenarrabili parentes cum voluptate
capti, lamenta priora, ef tristia illa doloris verba,
in hilaritatem et gratiarum actionem mutaverunt,
dicentes : Mirabilis Deus in sanctis. suis 77 ; et con-
sequentia addentes. Itaque beati ac cmulatione
digni redeunt domum : quem ut mortuum ugebant
δὲ cui sepulerum esse ventrem bellus marine pre-

VARLE LECTIONES.

τί ܐܟ‎ , πρῶτα, "al ἐκχέοντες, 8 al. περιεσώθη.

ΤΊ Psal. rxvir, 96.

VARIORUM NOTE.

96) “λλλόμενον, Ex Ephremo. At Nicephorus,
παθαχαθήµενον λάρναχι. in ms. 2421, iv τῇ τοῦ
ἁγίου καθήµενον λάρνακι. Gregorius, dormientem.
Aspicit filium in co loco, ubi. eum dormientem reli-
querat, in ipso adhuc sopore teneri. /Estimans autem
eum esse defunctum, accessit. cominus, quasi collec-
tura cadaver exanime ; sed cum eum dormire cogno-

visset, excitatum velociter, spectantibus populis, in-
columem levavit in ulnis, interrogans. inter. oscula
ubi per anni fuisset spatia. Nescire se ait, δὲ annus
inleger praeteriisset : lantum. dormisse suavi sopore
Ed unius noclis spatio ceslimabat. Sic vetus codex.
oT.

603

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

604

dicabant, imo vero cujus nihil reliqui se inventu- A θηρὸς ἐπεφέμιζον, μᾶλλον δὲ οὔ μηδὲ λείψανον εὑρεῖν

r8s sperabant, eum secum incedentem habentes,
atque colloquentem spectantes, inexplicabilis vo-
luptatis rem parentibus, αἱ ineffabilem suavitatem
suis ipsorum pectoribus instillabant.

CLXXIX. Ita in houore habere solet communis
omnium DominusChristuseos famulorum qui pro-
pier ipsum passi suni,lantumque periculum susce-
perunt, tali miraculorum exsuperantia, talibus
splendoribus: quorum etiam nos compotes flori
contingat, gralia et humanitate Domini nostri Jesu
Cbristi, cum quo Patri gloria, una cum sancto

προσεβόκουν, τοῦ

w μεθ ἑαυτῶν βαδίζοντα ἔχοντες,
ντα ὁρῶντες, ἄφατόν τι γρῆμα πατράσιν

καὶ ἀπόῤῥτ᾽

CLXXIX. Οὕτω

σπότης Χριστὸς τι

€ ܨ‎ ἀπάντων Δε-

ἴδεν ὁ κοιν
ν᾽ αὐτὸν παθό

οἶχε-

τοσοῦτον κίνδυνον ἀναδεξα

λανθρωπίᾳ τοῦ
Ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα
ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Spiritu. in secula seculorum. Amen.

VARLE LECTIONES.

Ἐναποστάζον. Est participur. Peronius legebat ἐναπόσταζον, quod et cum eo verti-
τ al. νῦν, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν. Al. νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς

ἴδ al. ἐναπυστάζοντα.
mus. Inip.

LITURGIA
SANCTI CLEMENTIS ROMANI.

(ReNAvbor, Liturgiarum Ortentalium Collectio, ed. 2, Francofurti, 1817, in-4*, t. II, p. 186.)

MONITUM.

Praeter istam, nulla alia apud Orientales Clementi ascripta Liturgia reperitur in mss. codicibus, quod
mirum sane videri posset, quando quidem in Clementinis Constitutionibusexstat integraillius forma libro
vin descripta. Verum quamvis illarum Constitutionum quas Dascalia, decurtato Διδασκαλίας nomine.Syri
et Arabes vocare solent, versiones et epitom:e plures reperiantur in Collectionibus Canonum Arabicis,
ultimi illius libi fragmenta (antum habent : et is liber in vetustissima Syriaca versione codicis Florentini
non exstat. Neque apud Grecos, a quibus Constitutiones apostolicas Syri et alii acceperunt, memoria
ulla est Liturgie quie Clementi tribueretur, quia scilicet in nulla Ecclésia celebri,et qua aliis legem aut
exemplum dare posset, forma rituum et orationum singularis,ex Clementinis expressa,in usu fuit.Ralio
cur istam Jacobil composuerint οἱ Clementi attribuerint frustra quereretur, nisi dignitatis quam com-
parare huic officio conati sunt ex nomine viri apostolici,cujus memoriam inseruerunt aliquoties in diply-
chis suis, ut ctiam in confessione quam ordinandis sacerdotibus prelegi jubet Pontificalis Mediceus ;
οἱ cujus aliquot testimonia in sue opinionis patrocinium referuntin Collectaneis, de quibus sepe dic-
ium est, Nor edita est in Vissali Chaldaico, neque Gabriel Sionita in epistola ad Nihusium, aut Abra-
ham Echellensis notis ad Hebed-Jesu, illius meminerunt, ei pauci codices eam representant (26*). Ver-
sio facta est ad bonc note? codicem Colberlinum 3921.

Dt probetur Liturgiam istam Clementis Romani opus non esse, mullis verbis non opus esi, eum ne
levem quidem talis antiquitatis notam habeat,sed recentioris :»vi non paucas, inter quas precipua vide-
lur esso, stylus ille a prima simplicitate degenerans, et vere Asiastica synonymorum,epithetorum meta-
phorarumque congeries, per quam ad supremum elegantix culmen perveniri Orientales existimant. Id
etiam probat additio aliquot verborum in forma consecrandi panis ct calicis,ut in prima, quod pro multis
fidelibus immolatur : in altera, sanguinis meus qui confirmat testamentum mortis mez : qua formule magia
recentioribus similes sunt, quam vetustis Grecis Syriacisque, quarum sententia ad verborum evangeli-
corum simplicitatem propius accedit. In invocatione Spiritus sancti id observandum, quod oratio qui
verba Christi sequitur prieter aliarum morem prolixa est supra modum, ita ut majus omnino inter illa
et invocationem, sit intervallum. Neque tamen interlocutio diaconi oceurrit utin Grecis posterioribus,
nam eas additiones Grecis usurpatas, ignorant Orientales Ecclesi.

(65) Allat., Symmicta, p. 291.

605

LITURGICA.

606

LITURGIA 5. CLEMENTIS ROMANI.

Primum Oratio ante Pacem.

Deus qui es mare ineffabile charitatis, et abyssus
imperserulabilis pacis, fons bonorum, et largitor
dilectionis, qui mittis pacem ad illos qui etiam susci-
piunt:aperi nobis hoc tempore mare charititatis Luce
et irriga nos fluenlis dilissimis, ex ubertate gratie
iue, et ex fontibus suavissimis benignitatis tum.
Fac nos filios tranquillitatis et heredes pacis, ac-
cende in nobis ignem charitatis tue, et fervorem
amoris tui.Sere in nobis timorem tuum,et confirma
infirmitatem nosiram veritate (ua. Constringo nos
tecum, et nobiscum invicem, una [irmaque nec
dissolubii concordia. Presta eliam ut vacui dolo,
et puri ab omni livore,salutemus invicem in osculo
et amplexu pacis et charitatis non Ποία, αἱ cum corde
puro οἱ anima munda, hic quidem arrhabonem vite
membris nostris misceamus, et iliie in futuro 808
culo invitati simus ad festum illud perpetuum de-
liciisque abundantissimnm ; ct triumphaliter cele-
bremus te, o beate, in regno tuo,quod in seternum
permanet, et unignitum Filium tuum, et Spiritum
tuum sanctum.

Populus. Amen.

Sacerdos. Pax.

Populus. Et cum spiritu tuo.

Diaconus. Det unusquisque pacem.

Populus. Üümnes.

Diaconus. Post, eic.

Populus. Coram te Domine.

Sacerdos elevans vocem. Deus invisibilis, et in-
comprehensibilis ineffabilis et infinite, qui in San-
ctis sanctorum excelsis habitas, in secreto habita-
culo, quod manibus factum ποπ. est, supra cclos
celorum, et supra quiquid superius illis est; qui
destruis omnem altitudinem passionum extollen-
iem se adversus scientiam. tuam, δὲ captivas om-
nem cogitionem ad formam humilitatis et adni-
hilationis tue. Tu beatissime, et dives donorum
sublimium, aspice nos e calis tnis sublimibus et
splendidis, et ex habitatione regni tui eterni.Mitte
nobis dona grati: tuc divine, inhabitationem Spi-
ritus tui sancti quia tu dives misericordiarum et
magnificus in donis et amplissim:e clementic,tibi-
que gloriam et gratiarum actionem offerimus, et
unigenito Filio tuo, etc.

Populus. Amen.

Sacerdos. Domine Deus potens, qui vides abscon-
dita, ot futura etiam penetras, fons vit et origo
beata beatitudinis et bonitalis ; largitor purilatis,ct
8 quo sanctitas habet originem ; thesaurus rerum.
pretiosarum,et fons sapientis ; pater lucis cternz,
que est ante omnia secula in te essentialiter,
:equalis potentia et gloria. Te deprecamur sanctis-
sime Domine, sanctifica mentes et cogitationes
omnium nostrum, munda animas et corpora om-
nium nostrum, refrena inordinationem cogitatio-

B

C

A num nostrarum. Indue nos stola nova intertexta

ornatu morum honestorum ; et per Spiritum tuum
sanclum perficientem omnia, qui in omnibus men-
tibus puris habitat, et in animabus mundis sedem
habet, sanctifica nos per gratiam, misericordiam,
et amorem erga homines unigeniti Filii tui per
quem et eum quo te decet gloria, etc.

Populus. Amen.

Diaconus. Stemus decenter.

Populus. Misericordim.

Sacerdos. Charitas.

Populus. Et cam spiritu tuo.

Sacerdos. Sursum corda.

Populus. Habemus ad Dominum.

Sacerdos. Gratias agamus Domino.

Populus. Dignum et justum est.

Sacerdos. ο enim decet gloria et tibi debetur
laudatio : te decet hymnus et exaltatio quocumque
tempore, Patrem, Filium, et Spiritum sanctum,
Deum verum,unius nature excelsi,unius substan-
εδ, qui iu Personis tribus adoraris et laudaris ab
omnibus, que per sapientiam creasti et ordinasti.

Sacerdos elevans vocem. Benedicimus te factorem
seculorum et creatorem naturarum, largitorem vite
et Dominum ereaturarüm visibilium et invisibilum.
Uem colorum, et quicunque in illis sunt, cum.
naturis igneis et spiritualibus te glorificant.Sol et
luna cursibus suis te venerantur : stelle splendore
suo te predicant : tonitrua sonis suis terrent, ad
mandatum tuum : motus in aere virtutem tuam
signifieant : aque in nubibus nutu tuo coguntur :
lerra et quecunque super eam sunt, a te pendent,
atque a te sustentanlur : nature rationales, et ra-
tione carentes, ille. qua intelligentia, et qua solo
sensu predite sunt,per te vivunt,et potestati regni
tui obediunt. Habes, Domine, in eclo illo excelso
quod est scabellum sub pedibus tuis, ministros in-
numerabiles,et infinitum numerum laudantium te,
qui in regionibus materie expertibus, laudi maje-
tatis tue, et ministerio tuo toti addicli sunt, per-
sonas scilicet, que ex igne et spiritu ereatz sunt :
qui canticis omnium musice generum,laudes tuas
cum clamore celebrant, milleni et decies milleni,
qui ab eterno fruclus laudstionis tibi deferunt,
agmina et ordines spiritualium in suos ordines di-
stributorum, qui hymnos jueundos tibi offerunt :
cotus angelorum, ordinesque archangelorum, qui
tibi uni Deo laudem. novam et indesinentem refe-
runt : Throni et Dominationes in firmissima et non
perturbabili securitate constituti,qui cantica trium-
phalia concinunt tibi,summopere timendo.Archan-
geli ei virtutes, Potestatumque prineipes,qui gloria
Thronorum exornantur, laudesque et encomia dig-
nissima prout decet diriguntad infimos gradus solii
tui. Principatus spirituales qui coram te cum timore
consistunt, indesinenter sanclificant tonitru 888

601

Β. CLEMENTIS I ROM. ΡΟΝΤ, OPERA DUBIA.

608

citatis tux. Currus igneus animalium quadrupliei A — Popuius. Amen.

facie distinctorum, similitudinibusque diversis do-
norum gloriz diversorum, decorem regni tui cla-
mant: agmina Cherubim multis oculis preditorum,
in cireulum voces benedictionis in regionem tuam
&bsconditam exlollunt : Seraphim multis alis in-
Structi,qui facies suas iisdem alis suis protegunt a
splendore tuo, et pedes suos pennis quoque suis
tegunt, ut non adurantur ab ardore ignis tui inac-
cessibilis, et volantes undequaque laudant, et ad
alterutrum alis plaudentes benedicunt, ot alter
alteri conformati glorificant: et unus ab altero hym-
num suscipientes, oribus igneis, linguisque flam-
meis, una vocetriplicate sanctificationis Jandant,
clamant, vociferantur, et dicunt.
Populus. Sanetus, sanctus, sanctus.

Sacerdos inclinatus. Sanctus es Deus Pater, san-
etus es Deus l'ili, sanctus es Spiritus sancte, Tri-
nitas sancta ot indivisa, unus Deus solus et san-
ctus es, in natura : qui in Personis tribus adoraris,
et in unitate substantie glorificaris. In quibuscun-
que locis et mundi partibus, non sufficiunt ad ex-
tollendam virtutem majestatis tum. Qui plasmasti
hominem ad imaginem majestatis tuz, rationem -
queipsi indidisti,prescripsistique tanquam limitem
8 Domino constitutum, ne preceptum tuum trans-
grederetur: qui cum errasset, contempsissetque le-
gem tuam,sententiam mortis incurrit,et in exsilium
infirmitatis depulsus est. Tu vero creator ejus, bo-
nus et misericors, non abjecisti curam ejus, quam
habebas, sed omnia ad salutem ejus instituisti, eo
usque ut Filium tuum iternum et unigenitum tnum
miseris in mundum, qui dispensationem suam sa-
lutarem propter eum explevit.

Elevans vocem. Cum ergo paratus esset; secun-
dum voluntatem suam ad gustandas passiones, ad
ascendendum in crucem et patibulum, mortemque
subeundam pro vita totius mundi, ea vespera qua
consummationem mysteriorum,et mirabilium per-
fecit,panem accepit in mamus suas puras sanctas,
et gratias agens 1, benedixit, 1 sanctificavit, † fre-
git, deditque initiatis hoc ejus mysterio, apostolis
sanctis dicens : Accipite, et manducate ex eo, quia
Hoc esl corpus meum, quod pro vobis frangitur el
datur, ad veniam omnium fidelium plurimorum
pro quibus immolatur, et dividitur, ad propitiatio-
nem delictorum, remissionem peccatorum et vitam
&ternam.

Populus. Amen.

Sacerdos. Post cenam illam mysticam, miscuit
calicem vite ex vino et aqua : et ad te,Deus pater,
oculos elevans, gratias egit, 1 benedixit, 1 sancti-
ficavit, 1 εἰ dedil turbae discipulorum suorum ele-
ctorum,apostolorumque sanctorum et dixit : Acci-
pite, bibite ex eo vos omnes : 1110 est sanguis meus,
qui confirmat testamentum mortis mea : qui pro
vobis effunditur et pro multis datur, εἰ dividitur
ad propiliationem delictorum, remissionem pecca-
torum, et vitam aeternam.

Sacerdos. Quando autem huie pani communica-
bitis, et calicem huno vite usurpabitis, commemo-
ralionem mortis meo facietis,memoriamque resur-
rectionis mee perficietis donee veniam,

Populus. Mortis tuc, Domine, memoriam agi-
mus.

Sacerdos elevans vocem. Oculo intellectuali cordis
describimus periodum dispensationis tue sapientis-
simz, Christe Domine nosler, e ea omnia qua ope-
raius es per incarnationem tuam salutarem pro
salute nostra,commemoramus : generationem tuam
ex Patre abscondito : nativitatem tuam ex Virgine
inexplicabilem : ortum tuum eximium et pracla-
rum .: elevationem tuam in cruce salutarem et ad-
mirandam : adventum tuum mundo vitam prestan-
tem, excitationem Luamfplenam miraculo : resurte-
ctionem tuam gloriosam,plenamque omni gaudio :
elevationem tuam in sublimia : excellentiamque
sessionis tue ad dexteram genitoris tui ; proterea
etiam revelationem regni tui gloriosi, que futura
est in adventu tuo secundo : quando tu cum gloria
ineffabili exoriens,et in turbis igneis legionibusque
flammeiscircumgestatus,tanquam fuigurtimendum
et validum,ex sublimi gloriz tux prodibis : quando
statuetur solium terribile majestatis,et sedes electis
tuis collocabuntur : quando populi et nationes con-
gregabuntur;et ad locum judicii sistentur,ut susci-
piat unusquisque secundum opus suum : atque re-
tribueturunicuiquesecundum actionessuas, quando
libri aperientur, et opera, verba et actiones discu-
tientur : quando reeitabuntur crimina, et tanquam
801 splendidus, palam fient abscondita, clarissime :
quando mareignis exundabit, estuabitque fumus
flammarum,descendetque fluvius ignis ardentis, ad
probationem, et examen omnis carnis ; quando an-
gustieamarissim: eruntiniquis: et preparata erunt
bonaetdeliciejustis:quando misericordiaauferetur,
etimpiitradentur gehenne,atque pii vitam novam in
&lernum hereditabunt.Quando vox valida audietur
quie parlem unam ab altera separabit,transferetque
agnos ad dexteram, et hzedos ad sinistram. Te de-
precamur plenum misericordia, Domine, in hora
illa decretoria, multipliea elementiam tuam erga
adoratores tuos, in tempore illo terribili,et tristitia
pleno. Propitius esto erga animas servorum tuo-
rum;in hora illa terroris, effunde misericordiam
tuam super eos,qui per crucem Luam salvati sunt.
In tempore illo timoris, miserere illorum qui confi
tentur passiones tuas : tangat te cura illorum, qui
fiduciam habent super amorem tuum erga homines,
et parce peccatis eorum; commoveatur benignitas
tua, erga illos qui invocant nomen tuum sanctum et
remitte delicta illorum.Ne auferantur miserationes
iuc per iram tuam, nequo deficiat nobis gratia tua,
propter multitudinem malitiz nostre. Ne excludas
clementiam tuam, propter iniquitatem nostram : ne
mutetur natura tua,propler magnitudinem insipien-
tiarum nostraeum.Non eligant nos angeli tui sancti.

609

LITURGICA.

610

etianquam fascieulos zizaniorum, in ignem nos À nostra, t corpus ipsius Domini Dei et salvatoris

projiciant. Non inorepes ministros regni tui propter
Scerdesvestimentorum,neque tanquam contemptores
majestatis tux nos in tenebras exteriores ejiciant.
Ne exstinguatur lumen larpadum nostearum,ita ut
extra fores thalami nuptialis tui remaneamus. Ne
justitia tua nobis adversetur, neque in tenebras ex-
teriores et stridorem dentium projecti cruciemur.
Exhibe auxilium gratis 11169 erga malitiam nostram :
effunde pelagus miserationis tue super nequitiam
nostram, et ablue nostra crimina, Emitte abundan-
tiam clementi taz et amoris tui erga homines, et
dele quz in nobís odio digna sunt: contine, Domine,
fortitudinem tuam, et blando erga nos aspectu mu-
tetur indignatio tua, vultusque tui serenitatem de-
monstra nobis, ut victores in causa peccatorum
nostrorum coram sede majestatis tue appareamus :
numercemur etiam inter vocatos ad regnum tuum,
et inter invitatos discumbentes apud te collocemur,
et splendore lucis tuse eximie cum voluptate per-
fruamur. Propterea Ecclesia tua orat, et grex tuus
deprecatur, et vocibus triumphalibus te interpellat,
misericordiamque, et clementiam a te flagitat, et
Obsecrat te dicens.

Populus. Miserere.

Diaconus. Quam timenda est hec hora.

Sacerdos. Nos quoque.

Sacerdos inclinatus dicit orationem. Invocationis
Spiritu sancti.

Obsecramus te, sanctissime Deus,mitte ad nosex
habitaculo regni tui αἰγὶ, et ex regione presen-
tio iux excelsi, Spiritum tuum sanctum, consub-
stontialem tibi, et operatione equalem (27), qui a te
absque initio procedit, per unigenitum Filium tuum,
et qui quocunque tempore datur iis qui tibi accepti
sunt, eosque qui te vident et intelligunt perficit et
consummati: ut illabens, requiescensque, habitet
super oblationes istas : quibus sanctificatis per vir-
tutem gratie tua perficiat hoc mysteria, atque illa
suscepturos.

Sacerdos. Exaudi me, Domine.

Populus. Kyrie eleison, Kyrie
eleison.

Sacerdos elevans vocem. Et panem quidem istum,
efficiat, corpus vivificum, † corpus coeleste et salu-
tare, f corpus salvans animas nostras, ct corpora

eleison, Kyrie

(27) Invocatio ejusdem sententiz est, ac omnes
relique Syre, quarum nulla eam lectionem reprie-
sentat, quam editores Missalis Chaldaici elegerunt:
et si aliquos codices vidimus, quos ex commemora-
tione sancti Maronis et aliis indiciis, Maronitarum.
orthodoxorum esse constabat, qui veterem et com-
munem omnibus Liturgiis formam continebant. In-
vocatur Spiritus sanctus ut illabatur ceelitus : ut.
requiescat,ut habitet super dona proposita, et illis
verbis exprimitur oratio, quorum vim jam superius
exposuimus, eum ad significandum illapsum et
oburcbrationem Spiritus sanctiin Maria Virgine ad-
hibeantur.Effectum exprimit Lilurgia per verba duo
"xo perficiat: et 292 faciat: qua respondent
Grecis τελειῴσῃ εἰ ποιήσῃ, Illud magis observatione
dignum, quod in illa ipsa invocatione de Spiritu

nostri jesu Christi, ad propitiationem delictorum,
remissionem peccatorum, et vitam a&ternam susci-
pientium.

Populus. Amen.

Sacerdos elevans vocem. Similiter et mistum quod
in hoc calice est, efficiat t sanguinem purificantem
et sanclificantem,f sanguinem vivificum οἱ saluta-
rem, † sanguinem salvantem animas et corpora

nostra, sanguinem ipsius Dei magui et salvatoris

nostri Jesu Christi, ad propitiationem delictorum,
remissionem peccatorum, ei vitam sternam illum
suscipientium.
Populus. Amen.
Sacerdos elevans vocem. Ut per communionem
Β horum sacramentorum vivificantium, ad delicias
vite calestis aditum habeamus, mereamurque eva-
dere mortem seeundam : neque tanquam rei ad ju-
dicium subeundum praeparemur coram throno glo-
rie tum : et beatitudinem illam ab angelis annun-
liatam pastoribus, spiritualem scilicet, in terra
colesti suscipiamus, eain regione ubi tabernacula
lucis fisa sunt: in domo nuptiali exornata, et in
convivio vilae spirilualis, cum illis victoribus, qui
festum illic. peragunt, feliciter celebremus te, et
inter agmina eorum, canamus tibi gloriam et lau-
dem.

Populus. Amen,

Sacerdos inclinatus. Memento, Domine, Eoclesie
iue sancte, confirma fundamenta ejus in flde recta,
el conserva eam in tranquillitate. perpetua, et in
pace abundanti. Pastores οἱ doctores orthodoxos,
qui presunt, in ea,eastimonia morum exorna : pra-
cipue vero dominum N. patriarcham : et dominum
N. episcopum nostrum, et da illis αἱ cum decore
pascant eam. Memento etiam, Domine, sacerdotum
Ecclesi: tue, et diaconorum templi tui, et omnium
ordinum, qui ad ministerium tuum segregati sunt.
Memento etiam, Domine, mei pastoris insipientis,
et pauperis servi tui, mei inquam peccatoris servi
lui, quem nubes obscura. delictorum circumdant.
Peraspersionem hyssopi 1111 munda me, ct tanquam
nivem dealba me, purgatum a maculis et navis
peccati. Memento, etiam, Domine, omnium fidelium
qui in exsiliissunt, et eorumqui pro fide orthodoxa
agonem sustinent.

sanclo dicitur qui a tc absque initio procedit per
unigenitum Filium tuum: quod non in aliis Litur-
giis, imo nec precibus diversi generis, facile repe-
riatur. In Jacobi Syra et in quibusdam aliis dicitur
qui a. te procedit, et quia Filio tuo, quz ad essentiam
spectant, απ τὰ οὐσιώδη accipit: quz rectam de
processione sancti Spiritus doctrinam ita expri-
munt, uta Grecis schismatieis rejiciantur. Non
spernendum sane testimonium istud est, qualiscun-
que tandem. sit ista Liturgia : nam ab interpolato-
ribusnihil passamillam esse certissimumest. Atque
ita constat non apud Latinos natam opinionem esse
de processione Spiritus saneti a Patre et Filio, seu
per Filiam, quod idem esse Greci agnoscunt, cum
in media Syria, inter 608 qui alieni sunt a Romang
Ecclesie communione, testes illius reperiantur,

611

S. CLEMENTIS 1 ROM. PONT. OPERA DUBIA.

612

Sacerdos elevans vocem. Et Ecclesiam tuam, Do- Α. disperge et dissipa : regna profana, et heroses im-

mnine, quam possedisti ab initio, οἱ redemisti p
sanguinem unigeniti Filii Lui benedic, et depelle ab
ea conflictationes hzreseon perniciosarum, quie a
spiritibus percati suscitantur, οἱ ad eam demergen-
dam in abyssum impietalis, excitantur. Propulsa ab
illa, Domine, seandala, et rixas, et preserva eam ἃ
virgis, llagellisque tuis, atque a tentationibus, qui-
bus perinfirmitatem suceumbat.Libera eam a. nme
amara, a captivitate, et mortalitate. Da eliam illi
tempora tranquilla, et. abundantia, praeclaramque
acris temperiem, segetum fruetuumque proventum,
cum accumulatione omnium bonorum; quia iu
bonus es, et super omnes largiter effondens munera
tua, gratiamque tuam dispensans, tibique gloriam
et gratiarum actionem offerimus.

Populus. Amen.

Sacerdos inclinatus. Memento, Domine, eorum
qui in virginitate pure vivunt, conjagatorum easto-
rum, orphanorum et viduarum, pauperum etegono-
rum, et eorum qui adjuvant Ecclesiam tuam, 1llo-
rum etiam qui addicti sunt ministerio sanctorum,
et adjuvant necossitatom patientes: qui offerunt
oblationes, el prieclare operantur.

Populus. Kyrie eleison.

Sacerdos elevans vocem. Et adjuva per dextoram
iuam potentem, confirmaque brachio tuo forti, or-
nes quiin Ecclesia iua sancts catholica perpeluo
oblationes offerunt,ei memoriz sanctorum tuorum
communicant ; qui eleemosynarum fructibus egenos
abundanter sustentant, et indigentiam explent pau-
perum. Da illis abundantiam bonorum, pro dispo-
sitione cordium corum : et pro donis temporalibus,
da illis affluentiam: benedictionum ditissimarum et.
inamissibilium : et pro possessionibus non perma-
nentibus, prepara illis delicias beatas,et mercedem
inconsumplibilem, et munera amoris erga homines
iui, bonaque uberrima hereditatis tue; quia tu
bonuses, et dives in muneribus, largusque donorum
tuorum : et tibi gloriam et gratiarum actionem of-
ferimus.

Populus. Àmen.

Sacerdos inclinatus. Memento, Domine, regum
orthodoxorum (28), da illis victoriam de inimicis
suis, et virtute omnipotenti tua robora illos, et arma
illos.

Elevans vocem. Ordines etiam militiz, copias bel-
licas, viresque regnorum, qui sub jugo servitutis
crucis tug vietricis inclinantur, et signum unigeniti
Filii tui tenent, tanquam arma salutis, adjuva et
salva, Domine. Conjurationes gentium inimicarum

(28) Memento, Domine, regum. orthodozorum. Tn
aliis hujus generis formulis, quales occurrunt non
pauce, quasdam traetas ex veteri disciplina fuisse
credibile est: istam non item.Nam planam et per-
spieuam orationem continet pro Christianis principi-
bus, ut inimieis lidei superiores fiant divino enxilio,
et pro fidelium debellatione, quod qua ratione
Christianis moribus, Jegibus ipsorum Orientalium
ecelesiasticis, et exemplis convenire possit, expli-
care facile non est, Nam orare pro principibus in-

pias comprime dextera tua polenti : hebeta gladiurn
acutum, πο immineat cervicibus gregis tui : com-
pesce captivitates, ezdes, et bella ἃ populis et ha-
roditate tua : neque aspicias iniquitatem eorum qui
unigenitum Filiura tuum dividunt : sed reliquorum
memento, qui retinent fidem orthodoxam,el da illis
alquenobis virtutem insuperabilem, et nobis et ipsis
concede tempora quietis,et tranquillitatem salutis,
pergratiam et misericordiam et amorem erga homi-
nes unigeniti Filii tui, per quem et cum quo te decet
gloria et honor, ete.

Populus. Amen.

Sacerdos inclinatus. Eorum. etiam omnium qui
agonibus suis tibi placuerunt, οὗ summam moribus
suis gloriam consecuti sunt, fac bonam memoriam,
Domine, hoc lempore: patrum patriarcharum, pro-
phetarum, apostolorum, predicatorum, annuntiato-
rum, evangelistarum, Joannis Baptiste, Stephani
diaconi et Genilricis Dei Marie, eum omnibus
sanctis.

Elevans vocem. Eorum qui certamine athletico suo
perfeeti, οἱ agone juslitie consummati sunt. Me-
mento eliam, Domine eorum, qui in singulisregio-
nibus et civilatibus placuerunt tibi, qui exitum vile
inculpatum. habentes ex hoo mundo profecti, ad ta
pervenerunt, et ad coclestes domoselevati sunt : Pa-
trum antiquorum et patriarcharum, principum fa-
miliarum, qui mysteria viderunt et rovelationes pe-
netraverunt, economorum spiritalium, praedicato-
rum gloriosorum, et dilectorum tibi deprecantium
16, tibique asse»torum et dispensatorum domus
iux. Propitius esto, Domine, iniquitatibus nostris,
per orationes eorum. Da nobis ut cum fide ortho-
doxa, séeundum exaetam doctrinam eorum, sequa-
mur illorum vestigia, simusque hieredes promissio-
num que ad eos facta sunt, partieipesque mercedis
eorum ; et cum eis lietemur, adepti coronas vieto-
rig, aiqueinteragminzeorum canamus tibi gloriam
et laudem et unigonilo Filio tuo.

Populus. Amen.

Sacerdos inclinatus. Comrnemoramus coram te
hoc tempore, Domine, pastores veros et doctores
sinceros, omnes Patres electos et beatos, maxime
vero Ignatium,Dionysium,eum reliquis dilectistuis.

Elevans vocem. Eos qui super petram inconeus-
sam confessionis apostolice, :edificaverunt, et, sta-
biliverunt fidam, extenderuntqua et dilataverunt
tentorium Eeclesim iue, a finibus usque ad fines
iere: qui edilicaverunt ovile tuum ἐπ universa
ierra babitabili: qui in pratis spiritualibus, et
fidelibus jubet Christiana religio, οἱ testimonia.
multa veterum, ut Alexandrina Historie palam fa-
ciunt, ct /Egypliace quoque Liturgie, ad quas vi-
denda que notavimus. Neque ulli ex quo Muhame
dani rerum in Oriente politi sunt, Jacobitz, tales
prineipes habuerunt, quales hac oratione designan-
inr, quod notavit in Commentario ad hunc locum
Barsalibi, qui etiam abbreviari dipiycha, hac de
causa testatur. Hoo igitur formula inter singulares
ct inusitatas videtur reponenda.

613

lionales, et super aquas quielis deduxerunt agnos
gregis tui : qui coram regibus et tyrannis predica-
verunt Evangelium tuum, et coram judicibus iniqui
confirmaverunt religionem tuam: qui gentes in
tenebris constitutas direxeruntatque illustraverunt,
docuerunt que illas quod inumbra erroris sedorent,
illisque demonstraverunt lumen scienti tue. Qui
semina bona fidei seminaveruntin terris animarum,
et purgaverunt agros sylva spinarum et zizauiorum
peccati : qui propriispassionibus reduxerunt capti-
vitatem populi toi a potestate duri et maligni, et
sanguine eervicum suarum liberaverunt eam ab
oppressione rebellis illius: Ut per deprecationes
eoram propitiatorias, et per obsecrationes eoram
acceptabiles coram te, concedas nobis mores ca-
stos, etinculpabiles, fidem rectam, etincorruplam,
vitam castam, neque perturbationi obnoxiam, dona
sublimia et sancta, liberationem a tentationibus
asperis: exitus paratos et insuperabiles, finem bo-
num ef immutabilem, bona amplissima et pro-
missa, delicias permanentes, hzereditatem. cum
sanetis, fiduciam standi coram solio tuo terribili,
quia tu misericors es, largus in. muneribus, tibi-
que gloriam et laudem referemus, ete.

Populus. Amen.

Sacerdos inclinatus. Ed ad altare tuum. spirituale
et sanctum, Domine, presta quietem, memoriam
bonam et felicitatem omnibus animabus, corporibus
οἱ spiritibus, patrum, fratrum et magistorum no-
strorum omnium, corporalium aut spiritualium, qui
in regionibus quibuscunque, civitatibus, aut parti-
bus deluncti sunt, aut suffaeati in mari, vel flumi-
nibus, aul in itinere obierunt, et quorum mernoria
facta non est in Ecclesiis super terram conslitutis.
Tu, Domine, presta illis memoriam bonam, qui
defuncti sunt et ad te migraverunt, in fide ortho-
doxa, simul cum illis, quorum nomina in librotuo
vito consignala sunt.

Elevans vocem. llis omnibus qui stadium vile
decurrentes, perfecti et proeclari coram le appa-
ruerunt et ex delictorum pelago liberati ad te per-
venerunt, patribus et fratribus nostris secundum
carnem et spiritum : fratribus inquam nostris 60-
cundum corpus et seeundum animam, quietem
prosta,Domine, in sinu illo spirituali et magno. Da
illis spiritum gaudii in habitaculis lucis et Imtitizo,
jn tabernaculis umbree et quietis, et thesauris vo-
luptum, unde lenge abest omnis mostitia, ubi

29-) Ubi piorum. animx primitias vite absque la-
bore expectant.Loeus iste,et quesequuntur ad com-
munem Grecorum opinionem videntur referenda,
qui animas piorum usque ad ultimi judicii diem
colesti beatitudine non perfrui existimant ; qua de
re,maxima Ferrarie et Florentie contentio fuit,
ut de Purgatorio : quia due ille questiones maxi-
mam inter se habent affinitatem. De hoc argumento
fuse dictum est alibi (a). Sane Grecorum de ani-
marum post mortem conditione, absurdas opina-

(a) Perv, ἐς V, 1, vm, c. 9.

LITURGICA.

evangelicis fortitudinis tu: paverunt oves tuas ra- A piorum anime primitias vit;

διά

absque labore exspe-
ctant (29), et spiritus justorum ad lidem promisse
mercedis pariler attendunt : in ea regione ubi ope-
rarii εἰ faligati paradisum aspiciunt, et invitati ad
nupiias sponsum celestem. desiderant : ubi vocati
ad convivium, ui ascendant prestolantur, ct ut
stolam illam novam glorice acecipiant, ardenter con-
cupiseunt: unde absunt mostitudines, οἱ ubi gau-
dia reperiuntur: unus enim omnino et solus visus
est non irretitus passionibus peccati, ex illis qui bu-
mano eorpore induti fuerunt, scilicel Jesus Christus

Dominus noster unigenitus l'ilius tuus per quem

nosetiam speramus misericordiam consequi, etc.

Populus. Quictem presta.

Sacerdos elevans vocem. Aufer, ignosce, et
n dele peccata nostra, Deus que commisimus per
remissas cogitationes, et quae a pueritia nostra
δ senectutem usque, aperta et nota sunt, Deus
noster: voluntaria sive involuntaria, ea pre-
sertim quibus in seculo sine fine, condemnatio
preparata est. Da nobis ut quando justi in horrea
trictici deferen ar, eL impii quasi palea comburentur,
utinter agmina sanctorum tuorum laudemus te,
et cum angelis tuis canamus dicentes: Denedictus
ille qui venit ad salutem nostram, et nunc venit ad
innovationem nostram, ut in hocsicut et in omni-
bus,abomnibaus glori(iceturet laudetur nomentuum
honorandum étbenedictum, et simul Domini nostri
Jesu Christi, et Spiritus tui sancii nune, ete.

Populus. Sicut.

Sacerdos. Pax.

Populus. ἘΠ cum spiritu tuo.

Sacerdos. Misericordie Dei sint, eto.

Populus. Et cum spiritu tao.

Diaconus. Angelus, etc.

Saeedos frangit oblatam. Diaconus dicit Catho-
licam.

Sacerdos dieit Orationem ante Pater noster.

Deus qui perspiritum tuum locutus es in prophe-
tis, et predieasti por apostolos doctrinam sufficien-
tem ad inspirandam mentibus nostris sapientiam,
el per eos commendasti illud quod sensus spiritua-
lesanime purgare, et quod ostia aperta capilis cor-
poris nostri mundarct : obsecramus et deprecamur
amorem erga homines tuum, et charitatem tuam.
eximiam, ut aperias aures cordium nostrorum ad
audiendam Orationem Dominicam, que ipsa est
(uam Dominus et Deus noster unigenitus Filius
tuus, iniiatis mysterio suo et familiaribus suis

liones. Orientalibus ignotas esse certissimum vide-
tur. Quod vero beatorum anime eclestem gloriam
plenam atque perfectam ad ultimum usque judi-
cium exspectent, scripsit Moses Bareepha ἰῃ Tra-
etatu de Paradiso, atque ita. fieri potuit, ut. auctor
hujus Liturgii in eademsententia fuerit,cum magna
sit Mosisillius apud Jacobitas suos auctoritas. Nihil
tamen obstat quin ligurala he oratio, de plena
consummataque beatitudine possit intelligi.

613

5. GLEMENTIS I ROM; PONT. OPERA DUBIA. — LITURGICA.

616

traditit, in qua consignata sunt precepta et norma A et sanguinis sancti qu: in eis sunt, mereremur

dirigends vite nostre; et cum fiducia, qualis di-
lectos filios decet, invocemus te Deum Patrem 0@-
lestem, oremus et dicamus : Pater noster, qui es in
ccelis.

Populus. Sanctificetur, etc.

Sacerdos elevans vocem. Pater gratie, à quo pro-
cedit et oritur sanctitas sanctis, adveniat regnum
tuum, quod superat omnia regna, ad. salvationem
nostram : et ne inducas nosin tentationem, aut in
confusionem et afflictionem : sed libera nos a vio-
lentia diaboli et spirituum malignorum, et potentia
deceptoris : quia tuum est imperium, gloria et po-
testas, et unigeniti Filii tui, et Spiritus tui sancti.

Populus. Amen.

Sacerdos. Pax.

Populus. Et cum spiritu tuo.

Diaconus. Ante, etc.

Populus. Coram te, Domine.

Sacerdos. Tibi soli inclinantur colla omnium in
quibus anima vite est, et a te postulant remissio-
nem omnium prevaricationum, quz per negligen-
iiam commisse sunt. Tu autem per constantem
misericordiam tuam dele et aufer omnes iniquitates
nostras, et parce nobis per amorem tuum erga ho-
mines. Etiam presta nobis, ut cum anime cauta
praeparatione, et cordis munditie, sanctis tuis com-
municemus, et sint nobis in pignus. voluptatis in
seternum permansure, per gratiam et misericor-
diam etamorem erga homines unigeniti Filii tui,
per quem, eto.

Populus. Amen.

Sacerdos. Pax.

Populus. Et cum spiritu tuo.

Sacerdos. Sit.

Diaconus. Cum timore, etc.

Sacerdos. Sancta sanctis.

Populus. Unus Pator sanctus.

Diaconus. Stemus decenter.

Populus. Gretias agimus.

Sacerdos. Nunc, Domine, quando quidem invita-
108 ad regnum tuum fecisti nos, per susceplionem
sacramentorum tuorum sanctorum et vivificantium,
quibus dignos prestitisti nos, ita ut partem corporis

accipere, atque communicare ipsis : fecistique ut
essemus haeredes sanctorum tuorum, oramus, ob-
Ssccramus et deprecamur te, o clemens, ut non ex-
quiras a nobis exactamjllam observationem et casti-
moniam, circa illa mysteria, ne condemnemur cum
lis qui tenon noverunt, ad cruciatus ignis inexstin-
guibilis : sed per gratiam tuam, eum filiis nuptia-
rum tuarum quiescere nos jube, et cum agnis mun-
dis in paradiso fac nos discumbere, ut cum illis et
inter eos offeramus tibi gloriam et gratiarum actio-
nem.

Populus. Amen.

Sacerdos. Pax.
Popuus. Kt cum spiritu tuo.

Diaconus. Post,
Populus. Coram te, Domine.

Sacerdos. Coram te, Domine Deus noster, incli-
namuseollaanimarum et corporum nostrorum, quia
non sumus sufficientes, ad. referendam gratiarum
aclionem majestati tue, quales deberemus retri-
buere ad grates agendas tibi, sed has tantummodo,
qui omnia dona quacunque habemus, ex te sunt.
Da nobis, Domine, voces sermonis dignitate ani-
matas, ut sufficiant ad condignam convenientemque
iui laudationem. O Clemens qui nobis licet etiam
lerra indigni simus, elaves thesauri tui commen-
dasti, et super regnum tuum nos cum auctoritate
preposuist, prosla nobis utin toto decursu vite
nostra, puri eoram te appareamus, eta vanitate
mundana, a cogitationibus terrenis, ἃ motibus pas-
sionum, et remissis cogitationibus, sensus nostros
occultos eL manifestos remove : atque per fortitudi-
nem potentiz tu: extende super nos dexteram tuam.
omnia complectentem, benedicque servis et adora-
oribus tuis, qui salutem adepti sunt per nomen-
tuum sancium, et fae nos templa habitalionis tua,
et locum habitationis glorie tue : utin die illo novo
et wterno, in regno tuo laetemur, et perte salve-
mur, et referamus tibi gloriam et gratiarum aetio-
nem, et Patri tuo et Spiritui sancto, nuno, etc.

Populus. Amen.

Diaconus. benedic, Domine, etc.

617

APPENDIX AD 8. CLEMENTEM. — MARTYRIUM 5. CLEMENTIS.

618

MAPTYPION
TOY ATIOY KAHMENTOX

ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ (30).

MARTYRIUM 5. CLEMENTIS

PAP/E ROMANI.

(CorgtxRIUs, Patres apostolici, T, 808, ex Simeone Metaphraste, die 24 Novembris.)

1. Τρίτον τῆς Ῥωμαίων Ἐκκλησίας προέστη Κλή- A

μῆς 7 ὃς τῇ ἐπιστήμῃ τοῦ ἀποστόλου Πέτρου ἀκολου-
θήσας, οὕτω τοῖς τῶν τρόπων κόσμοις διέπρεπεν, ὥστε
καὶ Ἰουδαίοις καὶ Ἕλλησι καὶ πᾶσι τοῖς Χριστιανῶν
λαοῖς εὐκρεστεῖγ. Ἠγάπων μὲν 3 αὐτὸν οἱ Ἕλλη-
νες, ἐπειδὴ οὐ βδελυττόμενος, ἀλλὰ ἀπολογούμενας
ἐκ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς βιδλίων τε καὶ τελετῶν ἀπεδεί-
:ܙܡ‎ ποῦ τε γεγέννηνται, καὶ πόθεν ὥρμηντο οἵ παρ᾽
αὐτοῖς νομιζόμενοι καὶ λατρευόμενοι θεοί: ἃ τε ܟܘ‎
πράχασι, πῶς τε αὖθις χατέληξαν, φανοτάταις ἀπο-
δείξεσι παρίστη" αὐτούς τε τοὺς Ἕλληνας ον /χωρή-
σεως παρὰ Θεοῦ τυχεῖν, εἴπερ τῆς ἐχείνων λατρείας
ἀπόσχοιντο, ἐδίδασκε.

IL. Παρὰ δὲ ᾿Ιουδαίοις τοιούτῳ τρόπῳ χάριν ἐπορί-
ζετο: ἐπειδὴ τοὺς πατέρας αὐτῶν φίλους
ἀπεδείκννε' τόν τε νόμον αὐτῶν ἅγιον καὶ ἵ

Ὁ Θεοῦ

maso
ἀπέφαινε, καὶ πρῶτον τόπον Ἡ τούτους παρὰ τῷ
Θεῷ κληροῦσθαι, εἴπερ τοῦ ἰδίου νόμου τὰ μυστήρια
τηρήσοιεν, ἐν τῷ τὴν ἐπαγγελίαν πρὸς ᾿Αδαὰμ μὴ
ἀρνεῖσθαι εἰς τὸν Χριστὸν πεπληρῶσθαι" διότι ἐν τῷ
σπέρματι τοῦ ᾿Αὐραὰμ κληροξοτεϊν ὁ Θεὸς καθυπ-
ἔσχετο πάντα τὰ ἔρνη" καὶ ὅπερ εἶπε πρὸς Δαθίδ'

I. Tertius Romansg Ecclesie prefuit Clemens,
qui diciplinam apostoli Petri secutus, ita morum
ornamentis excelluit, ut et Judeis et gentilibus et
omni Christiane plebi gratus acceptusque esset.
Diligebant quidem eum gentiles,quianon exsecrans,
sed rationem reddens, ex eorum libris, myteriis et
ceremoniis ostendebat; ubi nati essent, undequo
prodiissent ii quos deos putarent et colerent: qua-
nam etiam egissent, utque postea desüssent, evi-
dentissimis documentis astruebat : ipsosquegenti-
les veniam a Deo conseoutum iri docebat, si ab il-
lorum cultu abstinerent.

Π. Apud Judeos gutem, hoc modo sibi gratiam
comparabat : quandoquidem patres eorum demon-
strabat amicos Dei exstitisse : declarabatque leger
eorum sanctam esse et sacratissimam; ad hzc illos
primum locum apud Deum accepturos, si legis suce
Sacramenta servarent, minime negando factam
Abrahzg promissionem completam fuisse in Christo :
quod in semine Abrahae — promisisset Deus cunctas
gentes haereditate donare ; completum quoque illud

14814: LECTIONES.

τοῦ In ms. Reg. 804 : τρίτος (cod. 2421, δεύτερος) γὰρ ἀπὸ Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων τῆς
Ῥωμαίων Ἐκκλησίας ἀριβμούμενος πρύεδρος, τὴν τοῦ διδασκάλου ἐπιστήμην ἀκριδωσάμενος, καὶ τοῖς αὖ-
τοῦ ἴχνεσιν ἀπαρατρέπτως ἐπόμενος, πεπληρωμένος τε θείας σοφίας καὶ χάριτος, οὕτω τοῖς τρόποις ἔκε-
κόσµητο καὶ διέλαµψεν, ὥστε πᾶσι πάντα γινόμενος τοῦ σώζεσῃαι πάντας ἕνεκα, Ιουδαίοις καὶ Ἕλλησι καὶ

ἴς Χριστιανῶν λαοῖς πᾶσιν εὐαρεστεῖν, ὑπὸ πάντων τε ἀγαπώμενος, πάντας τῇ εἰς Χριστὸν ἀγάπῃ συνδεῖν
ο σπουδήν. ᾿Ηγάπων, etc. Hoc est : « Tertius enim post" Petrum principem apostolorum, Romana
Ecclesi: numeratus antistes, Magistri disciplinam accurate observans, ejusque vestigiis indeflexe insistens,
repletusque divina gratia et sapientia, sic moribus ornatus erat ac refulgebat, ut omnibus omnia factus
quo cunei salvi fierent, Judas, Grecis, Christianisque populis omnibus placeret; atque ab universis
amatus, conabatur cunctos charitate iu Christum colligare. Diligebant, etc. » Fuit autem codex 2424 non
ita pridem e Oriecia missus ad Christianissimum regern, continetque Clementis martyrium eodem fere

modo quo liber 804, sed cum prologo, et cum miraculi narratione vice Epilogi. Igrp. 80 a], μὲν γὰρ. °! al.
τῆς Πα αιστίνης.

VARIORUM NOTAE.

(30) De Clementis martyrio non memini me legere
in antiquioribus Ecclesie magistris : primusque
quod sciam Rufinus,scribens deadulteratione libro-
rum Origenis, Clementem nomine martyris dona-

PATROL. GR. II.

vit. Clemens, inquit, apostolorum. discipulus, qui Ro-
mane Ecclesiq post apostolos el episcopus δὶ martyr
prafuit. Cor.

20

619 APPENDIX AD 8

quod ad Davidem dixit. De fructu ventris tui ponam A
super sedem tuam (a). Itorumque per Isaiam prophe-
tam, quod Virgo iu utero concipiet, εἰ partet filium,
et vocabitur nomen ejus Emmanuel (b).

Ilt. A Christianis vero ideo et magis diligebatur,
quia singularum regionum pauperes nominatim
habcbat Scriptos ; et eos quos baptismatis saneti-
monia illustraverat, non sincbat publicam mendi-
citatem subire. Quotidiana autem praedicatione me-
dioeres ae divites admonebat ne paterentur ba-
ptismo illuminatos pauperes, a Judeeis aut. gentili-
bus publicos cibos accipere, et vitam baptismatis
consecratione mundatam, donis gentilium inqui-
nari.

IV. His, eorumque pluribus viriutum iloribus
cum Deo, tum cunctis mente preditis hominibus
placebat: nam mente carentibus placere non potest
id quod Deo placere probatur. Atque ideo hominum
rationis expertium contumelias veriti non sunt ii,
quibus animo sedit, nequaquam timere illos qui
plerisque displicent, Quo factum est, ut Sisinnium
imperatoris Nerviamioum non timuorit beatissimus
Clemens sedis Romane episcopus.

V. Itaque cum per ipsius docirinam conversa ad
Deum uxorSisinnii Theodora, sedulum Deo exhi-
beret ministerium, camzelotypia ductus maritus la-
queis involverenilebalur,properanter ad ecclesiam.
Et quidem illa ingrediente, ipse per alium introitum
adveniens, ccepit curiose inspicere:el quando a
sancto Clemente facta fuit oratio, dixitque populus :
Amen; eotempore Sisinnius czecuset surduseffectus
est, ut neque videre neque audire posset. Tunc ergo
dixit servis suis : Prehenditc me in manus vestras,
et extra educite, quoniam oculi mei czci facti sunt,
et aures mesin lantum obsurduerunt, ut nihil pe-
nilus audire valeam.

YI. Tunc servi ejus circuibant cum illo per totam
ecclesiam,in medio orantis populi, virorum pariter
et muliernm,nec portas quas ingressi fuerant pote-
rant contingere.Undedum ipsi vagabundi oberrant,
iterumque gyros agunt,ad Theodoram dominam
suam, ubi Deo preces fundebat, pervenerunt cuin
domino suo. Οὐδ cum vidisset servos suos unacum
domino eorum οχοωσαἰο cireumagentes, primo qui-
dem declinavit aspectum eorum, putans quod aper-
tis oculis ipsam aspiceret. Dein misit unum e servis
suis, utsciret quid sibi vellent,cum dorino cireum-
euntes. Illi dixerunt: Dominus noster, dum vult vi-
dere quod ei licitum non est, et alienum mysterium
audire, excecatus est, et surdus effectus; nobis au-
tem impersvit, ut illum hine quomodocunque edu-

(a) Psal. (δ) 188. viz, 14.

p

oxxxi, 11.

. GLEMENTEM.

620

"Ex καρποῦ τῆς κοιλίας σου θήσομαι ἐπὶ τοῦ θρόνου
σου, Καὶ αὖθις διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου: Ὅτι ἡ
παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται, καὶ τέξεται υἱὸν, καὶ
κληθήσειαι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ.

111, Παρὰ δὲ Χριστιανοῖς, διὰ τοῦτο χαὶ μᾶλλον
ἠγαπᾶτο, ἐπειδὴ τοὺς καθ’ ἑκάστην 8096 ῥεγεῶνα πέ-
κατ' ὄνομα εἶχε γεγραμμένους" καὶ οὖς τῷ τοῦ
βαπτίσματος ἁγιασμῷ ἐφώτιζεν, οὐ συνεχώρει δημο-
σίαν ἀπαίτησιν ὑπελθεῖν. Τῷ δὲ καθ’ ἡμέραν κηρύγ-
ματ; τούς τε μετρίους καὶ πλουσίους ἐνουθέτει τοῦ
μὴ ἀνέχεσθαι τοὺς πεφωτισμένους πένητας παρὰ Ἰου-
δαίων ἢ Ἑλλήνων δημόσια "yz λαμδάνειν, καὶ βίον
τῇ τοῦ βαπτίσματος καθιερώσει κεκαθαρμένον 95,
χαρίσμασιν Ἑλλήνων χραίνεσθαι.

ιν
θεσι τῷ τε θεῷ καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐχέφροσιν εὖ-
ηρέστει, Τοῖς γὰρ ἀλογίστοις ἀρέσχειν ἀδύνατον, ὅπερ
τῷ Θεῷ εὐάρεστον ἀποδείκνυται, Τούτου οὖν ἕνεκεν
οὐκ ἐφόδησαν 88 τὰς ὕθρεις τῶν ἀλογίστων ἀνθρώ-

vot, οἷς ἡ γνώμη ἐτύγχανε τοὺς ἀπαρέσκον-
οἷς 9 μὴ δειλιᾷν. "Ücoo χάριν περιῆν
τῷ μαχαριωτάτῳ Κλήμενει τῷ τοῦ θρόνου Ῥωμαίων
ἐπισκόπῳ τὸν φίλον τοῦ βασιλέως Νερούα μὴ φο-
δεῖσθαι.

¥. Ἐπειδὴ τοίνυν τῇ αὐτοῦ διδασκαλίᾳ ἡ γυνὴ τοῦ
Σισιννίου Θευδώρα, ἐπιστραφεῖσα # πρὸς θεὸν, σπου-
δαίαν ἐτέλει τὴν λειτουργίαν, ταύτην 6 ἀνὴρ ζηλο-
γιδεῦσαι κατηγωνίζετο, πρὸς τὴν ἔκκλη-
Bousaw ®; Καὶ δὴ εἰσερχομένης 91, ἐκεῖνος
δὲ ἑτέρας εἰσόδου καταφθάσας, ἤρξατο πολυπραγµο-
νεῖν: καὶ ἡνίκα παρὰ τοῦ ἀγίου Κλήμεντος εὐχὴ γέ-
γονε, τοῦ λαοῦ εἰρηκότος τὸ ᾿Αμήν, ὁ Σισίννιος ἓν
τούτῳ τυφλός τε καὶ χωφὸς ἀπετελέσθη, τοῦ μήτε
ὀρᾷν, μήτε ἀκούειν δύνασθαι, Τότε οὖν λέγει τοῖς
δούλοις αὐτοῦ, 46668 µε εἷς τὰς χεῖρας ὁμῶν, καὶ
ἐξαγάγετε ἔξω, ὅτι οἱ ὀφθαλμοί μου τυφλοὶ γεγόνασι,
xal αἱ ἀκοαί μου εἰς τοσοῦτον ἐκωφώβησαν, ὅτι οὐδὲν
τὸ σύνολον ἀκούειν δύναμαι,

VI. Τότε οἱ παῖδες αὐτοῦ περιῆγον μετ᾽ αὐτοῦ Bv 53

γητας

Τούτοις, καὶ τούτων πλείοσιν ἀνδραγαθίας ἄν-

χλησίας ἐν μέσῳ τοῦ εὐχομένου λαοῦ, ἀν-
καὶ γυναικῶν, καὶ τὰς θύρας ὅθεν εἰσέδησαν
καταλαθεῖν "" οὐκ ἐδύναντο. 'Όθεν ἐν τῷ περιέρχεσθαι
αὐτοὺς πλανηθέντας, καὶ πάλιν κυκλεύειν 9 πρὸς
Θεοδώραν τὴν κυρίαν αὐτῶν, ἔνθα τῷ Θεῷ προσηύ-
χετο, σὺν τῷ δεσπότῃ αὐτῶν παρεγένοντο, Ἥτις ܒܘܬ‎
ρακυῖα τοὺς ἑχυτῆς παῖδας μετὰ τοῦ κυρίου αὐτῶν
τυφλωθέντος 5 περιάγοντας, πρῶτον μὲν ἐξέκλινε
τὴν θέαν αὐτῶν 95, γομίζουσα ὅτι περ ἠνεῳγμένοις
ὄμματιν θεάσηται αὐτήν. Καὶ πεμψάσης 9 ἕνα τῶν
παίδων αὐτῆς πρὸς τὸ γνῶναι τί ἄρα θέλοιεν μετὰ τοῦ
κυρίου αὐτῶν περιερχόμενοι, εἶπον 3 Ὁ χύριος
ἡμῶν, θέλων ὁρᾷν ὅπερ αὐτὸν οὐκ ἐξῆν 1, καὶ ἀκούειν
ἀλλοτρίου μυστηρίου,

ἀποτετύφλωται, καὶ κωφὸς

VARUE LEQGTIONES.

9234 gl.

ὄντας. 88. Concinnior mihi videtur lectio duorum

qui mgre ferunt, suntque wumero plures. Cor. 9 al.

al. λαβόντες αὐτὸν περιῆγον δι΄. 9} al. εἴσῆλθον
τοφλωθέντα αὐτόν, 95 81. αὐτοῦ, *' al. μεταπεμψαμένη.

καθ᾽ ἕκαστον, 5 al. κεχαθαρμένων. 85. al. ἐφοδήθησαν. 89 8]. ἀπαρεσκομένους πλείστους

miss. Τοὺς ἀπαρεσχομένους πλείστους ὄντας, illos
ἰστεύσασα, ὃν al ἀπιοῦσαν. 9: al. εἰσελθούσης

εὑρεῖν. 9^ al πλανωμένους καὶ κοκλεύειν, "* al.
ὧδ gl. εἴπεν. 9 al. ἅπερ αὐτῷ οὐκ ἔξεστι,

621

MARTYRIUM 8. CLEMENTIS.

622

ἀπειργάσθη' ἡ μῖν τε ἐκέλευσεν, ἵνα τοῦτον ἐντεῦθεν 199 A ceremus ; sed non licuit nobis eum hinc ullo pacto

ὁπωσοῦν ἐξαγάγωμεν" καὶ οὐ συγκεχώρηται ἡμῖν αὐ-

τὸν ἐντεῦθεν
VIL Ἠνίμα

δέξατο ? παρὰ τοῦ παιδὸς, καὶ

na ἡ Θεοδώρα ὑπε-

ρωσεν ὁ ἑαυτὴν εἰς
εὐχὴν, καὶ μετὰ δαχρύων ® παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐδέετο
ἵνα ὁ ἀνὴρ αὐτῆς ἐκεῖθεν δυνηθῇ ἐξελθεῖν, Καὶ στρα-
φεῖσα πρὸς τοὺς παῖδας τοὺς συνόντας αὐτῷ, εἴπεν"
᾿Απέλθετε, καὶ χειραγωγήσαντες τὸν κύριον ὑμῶν,
ἀπαγάγετε εἰς τὸν οἴκον" ἐγὼ γὰρ τὴν εὐχὴν, ἦν ἦρ-
ξάμην, οὐ μὴ καταλείπω, ἀλλὰ προσφέρω τὴν θυσίαν
μου τῷ Κυρίῳ, καὶ πληρουμένων τῶν μυστηρίων, κα-
ταφθάνω ὑμᾶς. Τότε τοίνυν ἀπῆλθον οἱ παῖδες χειρα-
γωγοῦντες αὐτὸν δ, καὶ ἐξερχόμενοι, ἀπήγαγον εἰς

τὸν οἴκον: καὶ ὑποστρέψαντες πρὸς τὴν κυρίαν ܟܠܗ‎
τῶν, τυφλὸν ἀπήγγειλαν καὶ κωφὸν αὐ
LH δὲ θεοδώρα ἐπὶ πλεῖον

δάκρυα ἐξέχεεν,

ὃν εἰσέτι δια-
p Θεῷ δεήσεις

μεῖναι

τως τοῦ ἀνδρὸς d

τῆς τὸ αὐτοῦ

ς ἀντιλήψηται, Καὶ δὴ τῆς ἀπολύσεως γεγονυίας
προσέπεσε τῷ μαναρίῳ Κλέμεντι ἡ Θεοδώρα, λέγου-
σα 5, τὸν ἄνδρα αὐτῆς γαζόμενον τὰ ἀπόῤῥητα
τῶν μυστηρίων τοῦ Δεσπότου Ἰησοῦ Χριστοῦ, τυφλώ-
σει περιπεσεῖν τῶν ἀμφοτέρων ὀφθαλμῶν, τῶν τε
bra

ρων ὥτων τὸ ἀκουστικὸν παραυτὰ ἀπολέσαι,

δάκρυα, προς
ὁμοθυμαδὸν παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτήσωνται, ὅπως τῷ
ἀνδρὶ αὐτῆς τήν τε ἀκοὴν χαρίσηται καὶ τὴν δρασιν'
ϑαρσαλέως τοίνυν ὁ μακάριος Κλήμης μετὰ τὴν εὖ-
χὴν συνεπορεύθη τῇ γοναικὶ πρὸς τὸν ἐχείνης ἄνδρα,
καὶ εὔρεν αὐτὸν, ἀνεῳγμένων τῶν 19 ὀμμάτων, 608
δὲν ὁρῶντα, οὔτε μὲν λόγου τὸ παράπαν, οὔτε τινὸς
ἤχου ἀχούοντα' ἔνθα καὶ συμμιγεῖς ὀλοφυρμῶν 13
ἅπαντες περιήχουν, οὔ τινος ὁ Σισίννιος παντάπασιν
οὐκ ἠκροᾶτο,

IX. Τότε οὖν, κλίνας τὰ γόνατα πρὸς τὸν Θεὸν,
ἔφη 6 μακάριος Κλήμης" Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, ὁ τὰς
κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν δεδωχὼς τῷ ἀπο-
στόλῳ σου, διδασχάλῳ δὲ ἐμῷ Πέτρῳ, καὶ εἰπών"
ܘܗܬ"‎ ἂν ἀνοίξῃς, ἠνέφκται, καὶ ἅπερ κλείσῃς
χλεισται, σὺ πρόσταξον ἵνα διανοιχθῶσι
τούτῳ 1-1 αἱ ἀκοαὶ, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ, ὅτ
ἂν αἰτήσητε πιστεύοντες, λήψεσθε. Καὶ αὕτη σου d
ἐπαγγελία διαμένει εἰς αἰῶνα αἰώνων 15-15. Καὶ ἡνίκα,
ἐρίνοντο 47, ᾿Αμήν, διηνοίχϑησαν 18. οἱ

πάντες ܐ‎

ὀφθαλμοὶ Σισιννίου καὶ αἱ ἀκοαί.
Κλήμεντα σὺν τῇ ἑαυτοῦ ἱστάμενον γυναικὶ, ἐξέ:

δῶν τὸν ἅγιον

τῇ διανοίᾳ, λογιζόμενος τί ἄρα εἴη τοῦτο, καὶ
νοῶν τοῦτο αὐτὸ γοητικαῖς τέχναις ἐμπεπαῖχθαι, ἤρ-
ἔατο κράζειν 15. τοῖς δούλοις αὐτοῦ 30 Κρατήσατε

Κλύμεντα τὸν ἐπί τοῦ εἰσελθεῖν
mph, τὴν γυναῖκά μου, τῇ μαγικῇ αὐτοῦ τέχνῃ τὴν
πήρωσίν μοι ἐπήγαγεν.

(a) Matth, xvi, 19, (P) Marc, χχι, 22.

κόπον" διὰ γὰρ

emittere.

VIL Postquam aütem hane narrationem Theo-
dora a puero suscepit, prostravit se in orationem,
et cum lacrymis a Deo rogabat, ut inde vir ejus
posset exire. Conversaque ad servos, qui eum eo
erant : Abite, inquit, manu ducentes dominum ve-
strum, domum reducite : ego enim preces quas in-
choavi non relinquam, sed offeram Domino sacrifi-
cium meum, completis vero mysteriis, vos assequar.
Tune igitur discesserunt famuli manu deducentes
eum, et egressi reduxerunt domum: reversique ad
dominam suam, illum nuntiaverunt caecum et sur-
dum adhuc permansisse.At Theodora magis magis-
que Deo deprecationes et lacrymas effudit, ut suo
viro misericordia ejus subveniret.Atque facta dimis-
sione, accidit beato Clementi Theodora, dicens,
maritum suum dumabseondita mysteriorum Domini
Jesu Christi perserutatur,ineidissein orbitatem am-
borum oculorum, statimque vtriusque auris vim
audiendi amisisse.

VIII. Tunc igitur beatus Clemenseffusis lacrymis,
hortari ccpit eos quiaderant, ut a Domino unani-
miter postularent, viro ejus auditum redderet ac vi-
sum. Audacter itaque B. Clemens post orationem
perrexit cum muliere ad virum ejus; et invenit eum
apertis oculis nihil videre, neque etiam sermonem
ullatenus, aut ullum sonum audire : ubi et permisti
omnes ejulatibus perstrepebant; nec Sininnius ullo
modo audiebat.

IX. Tune igitur genibus flexis ad Deum, dixit
beatus Clemens: Domine Jesu Chrisle, qui claves
regni colorum dedisti apostolo tuo, magistro autem
meo Petro, et. dixisti: Quaccunque aperueris, aperta
sunt, δὲ gugcunque clauseris clnusa sunt (a); iu
precipe ut aperiantur huic homini aures atque
oculi ; quoniam tu dixisti : Quzcungue petieritts cre-
dentes, accipietis (b), Et hasc tua promissio permanet
in seculum seculi. Cumque omnes responderunt :
Amen, aperti sunt oculi Sisinnii, itemque aures.
Et videns sanclum Clementem stantem cum conjuge
sua, mente excidit, repulans quidnam hoc esset; ac
existimans id ipsum prestigiosis artibus et illusio-
nibus effectum fuisse, ccepit clamare servis suis :
Tenete Clementem episcopum :nam ut ingrederetur
ad uxorem meam, magica sua arte mihi cgcitatem
indux

VARLIE LECTIONES.

19 deest in al. ! al. ἐκδαλεῖν,

1f 3]. συμμιγῆ ὀλοφυρμόν.
εὐθέως. ἐν al κελεύειν, 30 8], αὐτοῦ, καὶ λέγειν,

? deest in al.
5 deest in al. "al. διαμένειν, ὃ. al λέγουσα πάντα τὰ συµθαντα τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς, καὶ
ὀφθαλμοῖς καὶ κωφὸς τοῖς ὠσί. Ταῦτα ἀκούσας ὁ µακάριος, 9 al. προετρέψατο. 3 al. αὐτῷ,

12.0 a], τοῦ ἀγθρώπου τούτου,

3 al. ἤχουσεν. * al. ἔστησεν. 9

τι τοι

deest in al.
λός ἐστι τοῖς
± al μηδένα.
19 al. inser,

15-16 ag], αἰῶνος, 17 al εἶπον τό,

623

APPENDIX AD 8. CLEMENTEM.

624

X. Illi. vero, quos jusserat Clementem constrin- À — X. Ἐκεῖνοι δὲ, οἴς ἔκέλευσε τὸν Κλήμεντα κατα-

gere ac trahere, ipsi columnas adjacentes ligabant
ettrahebant; aliquando quidern ex interioribus ad
exteriora, aliquando vero ab exterioribus ad inte-
riora : hoc autem ipsi otiam Sisinnio videbatur,
quod sanctum Clementem ligatum tenerentac trahe-
rent. 40 quem S. Clemens dixit: Duritin cordis tui

in lapidos convorsa ost: quia enim lapides putas
esse deos, lapides trahere sorlitus es.

XI. 1116 vero quasi vincto insultans, dicebat: Ego
te faciam in exemplum omnium prestigiatorum in-
terimi. Tuncsanotus Clemens, cum dedissset oratio-
nem, et uxoriejus benedixisset, abiit; hoc eidera
mandans, ne ab oratione ullo modo cessaret, donec
visitationem suam Dominus in virum ejus dignare-
tur ostendere. Flenti igitur et oranti Theodore, ad
vesperam apparuit quidam vir canitie venerandus,
dixitque : Propter te sanus erit Sisinnius ; ut im-
pleatur quod dixit frater meus Paulus apostolus :
Sanctificabitur vir infidelis per mulierem fidelem (a).
Hisque dietis discessit αὖ ejus aspectu. Unde indu-
bium et perspicuum est, beatuin Petrum apostolum
illic apparuisse.

XII. Et vero statim Sisinnius vocavit ad se Theo-
doram, aitque illi : Obsecro te ut roges Deum tuum,
ne irescatur mihi. Zelotypia enim tui ductus adveni
etingressus sum posltein ecclesiam; οἱ quia volui
videre quie celebrabantur, auditorque esse eorum
qua dicebantur, visum pariter οἱ auditum arnisi.
Nune vero quandoquidem haeo me recuperare fecit C
Clementis adventus,ora eum ut veniat ad me,meque
faciat veritatem agnoscere, Etnim mihi servisque
meis pro certo putabatar,quod Clementem cum ejus.
clericis ligarent, eumque distraherent: sed illi lapi-
des οἱ columnas ligasse,et hucillucque traxisse no-
scuntur.

XIII Tunc Theodora profecta, narravit sancto
Glementi omnia quie viderat, et que a marito suo
dicta fuerant. Veniens itaque sanctus ad Sisinnium,
eum honore susceptus est. ἃ quo audivit quecun-
que &d edifieationem anim: pertinebant: et eredi-
dit Deo, eorroboratusque est: et ccpit ad genua
Olementis advolvi, et clamare :

ΧΙΥ. Gratias ago vero Deo et omnipotenti, qui
me ideo exceoavit ut videam, et ideo auditum
abstulit ut auribus percipiam veritatem, quam ali-
quando deridebam per ignorantiam, et hoc quidem

(a) I Cor. vu, 44.

σφίγγειν ܐ‎ τε καὶ σύρειν, αὐτοὶ τοὺς κειμένους στό-
λους δεσμοδύκες 60806 aix μὲν dad εἴς τᾶ; ἔξω,
ποτὲ δὲ ἐκ τῶν ἔξω εἰς τὰ ἔσω" τοῦτο δὲ καὶ αὐτῷ
τῷ Σισιννίῳ ἐδόχει, ὅτι περ τὸν ἅγιον Κλήμεντα δεδε-
μένον εἴλκόν τε καὶ κατεῖχον 3. Πρὸς ὃν ὁ ἅγιος Κλή-
µης "8 ἔφη" Ἢ σχληρότης τῆς καρδίας σου εἷς λίθους
ἑεράπη" ἐπειδὴ γὰρ τοὺς λίθους δοξάζεις εἶναι θεοὺς,
λίθους σύρειν κεκλήρωσαι.

ΧΙ. Ἐκεῖνος δὲ, ὡς δῆθεν δεδεμένου καταχαυχώ-
μένος f» ἔλεγεν" Ἐγώ σε ποιῶ εἰς ὑπόδειγμα πάν-
των τῶν γοήτων ἀναιρεθῆναι. Τηνικαῦτα ὁ ἅγιος Κλή-
μης, δεδωχὼς εὐχὴν, καὶ εὐλογήσας τὴν ἐχείνου σύμ-
Βίου, ἀπῴχετο 35, τοῦτο ἐντειλάμενος αὐτῇ, μὴ παύ-
σασθαι τὸ παράπαν τῆς προσευχῆς, μέχρις ἂν τὴν
παρ᾽ αὐτοῦ ἐπίσκεψιν ὁ Κύριος εἷς τὸν ἄνδρα αὐτῆς
χαταξιώσῃ ἀναδεῖξαι, Κλαιούσῃ τοίνυν καὶ εὐχομένῃ
Θεοδώρα, πρὸς ἑσπέραν ἐφάνη τις ἀνὴρ τῇ πολιζ
αἰδέσιμος, καὶ εἶπε' Διὰ σὲ ὑγιὴς ἔσεται ὁ Σισίν-
νιος ὅπως πληρωθῇ ὅπερ ἔφη ὁ ἀδελφός µου
Παῦλος ὁ ἀπόστολος: ᾿Αγιασθήσεται ὁ ἀνὴρ ὁ ἄπι-
στος διὰ τὴν γυναῖκα τὴν πιστήν. Καὶ ταῦτα ܚܐܘ‎
πὼν, ἐκ τῆς ὄψεως αὐτῆς ἀνεχώρησεν, “Ὅθεν ἀναμφί-
Bolo» ὑπάρχει καὶ κατάδηλον τὸν μακάριον ἐκεῖσε

ἕτρον τὸν ἀπόστολον φανῆναι,

ΧΙ. Καὶ δὴ ἐξαυτῆς ἐκάλεσε πρὸς ἑαυτὸν ὁ Σισίν-
νιος τὴν θεοδώραν, καὶ λέγει αὐτῇ" Δέομαί σου ἵνα
Ἠκετεύσῃς τὸν Θεόν σου, τοῦ μὴ ὀργισθῆναί μοι, ΣῈ
γὰρ ζηλοτυπήσας, παρεγενόμην καὶ παρεισέδην 30.27
κατόπιν σου εἰς τὴν ἐκκλησίαν. Καὶ διὰ τὸ θέλειν µε
ὁρᾷν τὰ τῶν λεγο-
μένων, τήν τε ἀκοὴν ἅμα καὶ τὴν ὅρασιν 3 ἀπώλεσα.
Νυνὶ δὲ, ἐπειδὴ 30 τοῦ ταῦτά µε ἀναχτήσασθαι ἡ τοῦ
Κλήμεντος ἀπειργάσατο παρουσία, δεήθητι αὐτοῦ
ὅπως ἔλθῃ πρός με, καὶ ποιήσῃ με τὴν ἀλήθειαν γνῶ-
ναι ܐ‎ Ἐπεὶ καὶ ἐμοὶ καὶ τοῖς παισί μου ἀσφαλῶς
ἐνομίζετο τὸν Κλήμεντα δεσμεύειν σὺν τοῖς αὐτοῦ κλη-
ρικοῖς, καὶ τοῦτον πὶ ισύρειν" ἀλλ᾽ οὗτοι λίθους τε
καὶ στυλάρια 3? δεσμοῦντες, ἕλκειν τε καὶ ἀνθέλκειν
καταφαίνονται 53,

ΧΙΠ. Τηνικαῦτα ἡ Θεοδώρα, πορευθεῖσα, διηγή-
σατο πάντα ἅπερ εἶδε, καὶ ἅπερ ὑπὸ τοῦ αὐτῆς
συµβίου ἐλαλήθη 3, τῷ ἁγίῳ Κλήμενι, Παραχε-
νόµενος οὖν ὁ ἅγιος πρὸς τὸν Σισίννιον, μετὰ τιμῆς 6
ὑπεδέχθη. llap' οὔ ἀκηχοὼς ὅσαπερ πρὸς οἴκοδο-
μὲν τῆς ψυχῆς ® συνέτεινεν, ἐπίστευσε τῷ Θεῷ,
καὶ 51 ἑστερεώθη: καὶ ἤρξατο τοῖς γόνασι 3 τοῦ
Κλήμεντος προσκυλινδεῖσθαι, καὶ βοᾷν"

XIV. Εὐχαριστῶ τῷ ἀλη! ῷ
χράτορι, ὃς διὰ τοῦτό µε ` ἵνα ὄψωμαι 0,
καὶ διὰ τοῦτο τὴν ἀκοὴν ἀφείλετο, ἵν᾽
μαι τὴν ἀλήθειαν, ἧς ποτε δι’ ἄγνοιαν κατεγέλων @¬

λούμενα 38, καὶ ἀχροατὴν εἶναι
ܒ‎ , Ü

ܐܗܡ 39

παντο-

ἐνωτίσω-

VARLE LECTIONES.

9@ ,ܐܘ‎ κατασχεῖν, 33 al. κατόχουσι καὶ ἕλκουσι, 9 al. inser, ἰδών, 36 Δ], τοῦ ἁγίου καυχώμε-
vos. 35 Exemplar 2424, εἰς τὸ αὐτοῦ ἐπισκοπεῖον ἀπίει, Ad cpiscopium suum abi. Cor. ?- al. εἰσῆλθον,
38. 8], μενα μυστήρια, 39. al ὅρασιν καὶ ἀκοήν. τ decet. im al. δὲ Δ]. ἐπιγνῶναι, 81 1 στυλα-
plo» : 9 .ܐܘ‎ ἐδηλώθη ὑπὸ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, 9 al. πολλῆς τιμῆς. 3 al. ψυχῆς
αὐτοῦ. 8 χης ψυχῆς. 28. al. ποσί, 9 al. Θεῷ τῷ ἀληθυνῷ. 3 8], ὄψωμαι αὐτόν, gl ᾗ τἠν

MN γοιαν κατεγέλων, ἐν αὐτῇ ἀκούσας δίξω μαι. xal τοῦτο.

625

καὶ τοῦτο μὲν ἐνόμιζον ψευδὲς ὑπάρχειν,
ἀληθὲς, ἐδόκουν δὲ τὸ ἔμπαλιν ἀληθὲς, ὃ ψευδὲς
ἐτύγχανε" τὸ σκότος ἐνόμιζον φῶς, καὶ τὸ φῶς
σκότος ὑπελάμβανον. ᾿Αλλ᾽ ἐκαθαρίσθη ὁ νοῦς µου
ἐκ τοῦ μολυσμοῦ τῆς εἰδωλομανίας. ᾿Αληθῶς γὰρ
ἔγνων 15. τοὺς δαίμονας ἐξαπατήσαντας ®
ἀνθρώπους: ὅπως τῶν μὴ πιστευόντων τὸν Χριστὸν
εἶναι Θεὸν κυριεύσωσι πέτραι καὶ λίθοι, κωφοὶ καὶ
ἄλαλοι, ὥσπερ κἀμοῦ ἐπεχράτησαν μέχρι τῆς δεῦρο.
Ταῦτα καὶ τὰ παραπλήσια ** τοῦ Σισιννίου φάσχον-
πος, χαρὰ μεγάλη γέγονεν. Ἐπίστευσε γὰρ σὺν
πάσῃ τῇ αὐτοῦ οἰκίᾳ: καὶ ἐπιδεδωκὼς τὸ οἰκεῖον
ὄνομα, προσεγγίζοντος ^^ τοῦ Πάσχα, ἐδαπτίσθη 39
ἠριθμήθησαν δὲ οἱ βαπτισθέντες ἐκ
ἅμα πάντες ἄνδρες τε καὶ γυναῖχες σὺν τοῖς νηπίοις
τετραχόσιοι εἴκοσι τρεῖς. Διὰ τοῦτον δὲ τὸν Σισίννιον
πολλοὶ τῶν περιφανῶν καὶ φίλων Νερούα τοῦ βασιλέως
πρὸς 9 τὸν θεὸν ἐπεστράφησαν.

XV. Κατ' ἐκείνου δὲ τοῦ καιροῦ @ ὁ χόμης τῶν @9
θείων ὀφφικίων Πούδλιος Ταρκουτιανὸς, ἑωρακὼς
ἀναρίθμητον πληθὺν τῷ Χριστῷ
προσεκαλέσατο τοὺς προστάτας τῶν ῥεγεώνων, ἐπι-
δεδωχὼς 50 αὐτοῖς χρήματα, παρέσεισεν δ᾽ αὐτοὺς
ἵνα κινήσωσι τάραχον τῷ Χριστιανῷ @ ὀνόματι,

ܨ

τοὺς

Ὁ οἴκου αὐτυῦ

πιστεύσασαν ܝ‎

XVI. Διοικοῦντος τοίνυν Μαμερτίνου τοῦ ἐπάρχου
τοῦ πολιτικοῦ θρόνου 33, στάσις γέγονε τοῦ Ῥω-
μαίων δήμου ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Κλήμεντος' καὶ πρὸς
ἀλλήλους συγχυθέντες, ἄλλοι 3 μὲν ἔλεγον Τί γὸρ
κακὸν ἔπραξεν, ἢ τί τῶν καλῶν οὐ κατώρθωσεν ¡
ὅστις γὰρ ἄῤῥωστος map! αὐτοῦ ἐπεσκέφθη, ἰάσεως
ἔτυχεν + ὅστις πρὸς αὐτὸν λελυπημένος 9 ἀπῆλθε,
χαίρων ἀνεχώρησεν οὐδένα ποτὲ ἔθλαψε, πάντας
δὲ ὠφέλησεν. Άλλοι δὲ πνεύματι διαδυλιχῷ ܦܣܐ‎
θέντες, ἔκραζον + Γοητικαῖς τέχναις ταῦτα ποιῶν ;
τῶν θεῶν ἡμῶν τὴν λατρείαν ἀνατρέπει" τὸν Δία
λέγει θεὸν μὴ εἶναι. Ἡραχλέα δὲ τὸν ἡμέτερον
φύλακα, ἀκάθαρτον εἶναι λέγει πνεῦμα" Αφροδίτη
τὴν ὁσίαν 6 θεὰν, πόρνην γεγονέναι ὑποτίθεται ᾿
Ἐστίαν δὲ τὴν μεγάλην θεὰν πυρὶ κατηναλῶσθαι
βλασφημεῖ. Ὡσαύτως δὲ καὶ τὴν εὐαγεστάτην f
θεὰν ᾿Αθηνᾶν, ᾿Αρτεμίν τε καὶ Ἑρμῆν, ἅμα τε καὶ
τὸν Κρόνον, καὶ τὸν "Apa διαβάλλει.
τὰ ὀνόματα τῶν ἐμετέρων θεῶν, καὶ τοὺς
χαθυδρίζει. Ἢ θύσει τοῖς θεοῖς ἡμῶν, ἢ
ἐξαλειφθείη.

XVIL Τότε Μαμερτῖνος ὁ τῆς πόλεως ἔπαρχος,

0

ν

Πάντα τε
ναοὺς
αὐτὸς

MARTYRIUM 5. CLEMENTIS.
ἦν À putabam falsum esse, quod verum erat ; existima-

626

bam autem rursus verum, quod falsum erat: te-
nebras putabam lucem, et lucem tenebras arbitra-
bar. Sed purgatus est animus meus a sordibus in-
sani idolorum cultus. Vere siquidem agnovi decipi
a demonibus homines; ut in eos qui non credunt
Christum esse Deum, dominentur petra ac lapides
&uditu carentes et voce, quemadmodum et mihi
imperarunt usque in hunc diem. Ista similiaque
Sisinnio proferente, gaudium magnum ortum est.
Credidit enim cum omni domo sua; traditoque suo
nomine, appropinquante Paschate baptizatus est.
Numerati autem sunt qui baptizati fuerunt de domo
ejus, omnes simul viri et mulieres cum infantibus,
quadringenti viginti ires. Caeterum propter hunc
Sisinnium multi illustrium, et amicorum Nervae
imperatoris ad Deum conversi sunt.

XV. In illo autem tempore comes sacrorum offi-
eiorum Publius Tarquitianus cum innumeram mul-
titudinem Christo videret credidisse, arcessivit pre-
fectos regionum, et data eis pecunia persuasit ut
iumultum commoverent adversus nomen Chri-
stianum.

XVI. Administrante igitur Urbis prefecturam
Mamertino, seditio facta est populi Romani de no-
mine Clementis; atque inter se confusi, alii quidem
dicebant: Quid enim mali fecit, aut quid non bone
rei gessit? Quicumque enim zgrotus ab eo visita-
tus est, sanitatem est consecutus: quicunque ad
eum tristitia affectus abiit, gaudens reversus est:
nullum unquam lesit; imo profuit omnibus. Alii
autem diabolico accensi spiritu, clamabant: Magicis
artibus ista faciens, deorum nostrorum cultum
evertit; Jovem negat esse deum: Herculem vero
custodem nostrum, dicit esse immundum spiri
tum : Venerem deam sanctam, meretricem fuisse
docel: Vestam autem magnam deam, igne fuisse
consumpiam calumniatur. Simili quoque modo
sanetissimam deam Minervam, item Dianam, Mer-
curium, simulque Saturnum et Martem infamat.
Atque omnia deorum nostrorum nomina, et templa
contumeliis afficit. Aut sacrificabit diis nostris,
aut ipse deleatur.

XVII. Tune Mamertinus Urbis prefectus, non

μὴ φέρων τοῦ δήμου τὴν στάσιν, ἐκέλευσε πρὸς D ferens populi seditionem, jussit, ad se adduci bea-

ἑαυτὸν ἀναχθῆναι 18 τὸν μακαριώτατον Κλήμεντα"
ܘ݀ܐ‎ θεασάμενος, ἤρξατο λέγειν Ἐξ εὐγενοῦς
μὲν ῥίζης προελήλυθας' ὅπερ ἡμῖν ἡ τῶν Ῥωμαίων
ἀλλὰ πλάνην ὑπίστης c
οὐχ οἶδα

πληθὺς προσμαρτυρεῖ 9 3
καὶ διὰ τοῦτο οὐ φέρουσιν @ 6 ἐπειδὴ
καὶ ἐναντία τῶν δ᾽ ἐν τοῖς ναοῖς

πίνα Χριστὸν σέδῃ,

iissimum Clementem: quem intuitus, cospit dicere:
E nobili quidem radice prodiisti; quod nobis Ro-
mana plebs aitestatur: sed crrorem subiisti: et
ideo non ferunt ; quia nescio quem Christum colis,
contra deos qui in templis honorantur suscipis.
Quocirea oportet ut deponas omnem superfluam

9 4]. προσεγγίσαντος. 9 al. ἐβαπτίσθη αὖ-
ܐ‎ αἱ. ἐπίστευσαν καὶ πρός. ® Κατ ἐκείνου
ܪ‎ deest im al. 99 αἱ. καὶ δεδωκώς.
πολιτικὸ à

ὃν θρόνον. "al. ἄλλος ἆ
" deest in al. 9 al. ἀχθῆνα:.

621 APPENDIX AD

$. CLEMENTEM. 628

superstitionem, colasque deos eximios. Tunc beatus A τῶν θεῶν ἀποδέχῃ. Δ'ὸ ἀποθέσθχι σε δεῖ πᾶσαν τὴν

Clemens: Optarem, inquit, tua excellenti» pru-
dentiam ad meam defensionem attendere, et non
propter imperitorum seditionem, sed propter meam
doctrinam aecusasse me. Nam si canes mulli al-
latraverint nos ac disciderint, non possunt etiam
auferre quod homines rationales sumus ; ipsique
remanent canes sine ratione oblatrantes. Etenim
seditio semper ab imperitis proficisci ostenditur,
adeo ut nihil habeat tutam, nec etiam verum re-
ctumque. Quamobrem queratur silentii occasio, in
quo pro salute sua homo rationis particeps apud se
consultare ac disserere incipiat, quo verum Deum
inveniat, cui fidem suam digne commendet.
καὶ διαλέγεσθαι ἀπάρξηται, ἵνα τὸν ἀληθῆ
pio.

XVIII. Tune Publius Tarquitianus, missa rola-
tione ad Trajanum imperatorem, de nomine beati
Clementis detulit, dicens: Hunc Clementem sedi-
tiosis clamoribus populus non cessat querere ; et
fide digna probatio adversus illius gesta inveniri
non potest. Tunc Trajanus imperator rescripsit,
oportere eum vel consentire sacrificando, aut ultra
mare et Pontum in desertum Chersoni adjacens
oppidum relegari.

XIX. Cumque ex Trejani jussu res confirmata
fuit, cogitabat apud se Mamertinus, quonam modo
Clemens voluntarium non peteret exsilium, sed po-
tius diis libamina exhiberet. Verum beatus Cle-
mens contendebat ut ipsius quoque judicis animum
ad fidem Christi adduceret, ipseque ostenderet, se
eligere exsilium magis, quam timere. Tantam ita-
que gratiam Dominus Clementi prebuit, ut Ma-
mertinus prefectus lugeret, ac diceret: Deum quem
tu sincere colis, ipse tibi opem feret in hoc exsilii
judicio : et constituit navem, cunctisque necessariis
impositis, dimisit. Onersta autem est navis. Quin-
etiam e populo homines religiosi et quidem multi
secuti sunt eum.

XX. Ubi autem pervenerunt ad exsilii locum, in
opere cedendi marmoris, ultra duo millia Chri-
stianorum illic invenit, jam diu judicii sententia
condemnatorum, Qui sanctum et celebrem episco-
pum Clementem intuiti, omnes concorditer cum
gemitu ac fletu accedentes, dixerunt: Ora pro no-
bis, sancte pontifex, ut digni zeffloiamur promis-

zi

περιττὴν δεισιδαιμονίαν, καὶ τοῖς ἐξαισίοις θεοῖς
ὁ μαχέριος Κλήμης ἔφη: 148
χόμην τὴν τῆς σῆς ὑπεροχῆς φρόνησιν προσανέχειν

βου τῇ ἀπολογίᾳ, καὶ μὴ διὰ στάσιν τῶν ἀπαιδεύ-

λατρεύειν 8h,

των, ἀλλὰ διὰ τὸν ἐμὸν λόγον γράψασθαί pe

Ἐπεὶ,
ἐὰν ×.

νες ἡμᾶς πολλοὶ περωλάξωσι καὶ κατασχίσωσι,
μὴ δύνανται ἀφελέσῃαι καὶ τὸ εἶναι ἡμᾶς μὲν λογι-
κοὺς ἀνβρώπους , ἐκείνους δὲ κύνας 65 ἀλογίστως
καρυλακτοῦντας, Καὶ γὰρ ἡ στάσις ἀεὶ παρὰ ἀπαι-
δεύτων προερχομένη διαδείκνυται:, ὥστε μηδὲν
ἀσφαλὲς ** ἔχειν, μήτε μὴν ἀληθές, Ὅθεν σιγῆς
ζητείσθω πρόφασις, ἐν ἢ ὑπὲρ τῆς ἑαυτοῦ σωτη-
ρίας ὁ λογικὸς ἄνθρωπος, καὶ καθ᾽ ἑαυτὸν βουλεύεσθαι

ὃν εὕροι, ᾧ τὴν ἑαυτοῦ πίστιν σεμνοπρεπῶς πα-
B ΧΥ͂ΠΙ. Τότε Πούδλιος ὁ Ταρκουτιανὸς 95, ἄπο-
στείλας ἀναφορὰν Τραϊανῷ τῷ αὐτοχράτορι, ἀνή-

quit περὶ τοῦ ὀνόματος τοῦ μακαρίου Κλήμεντος,

φάσκων τ Τοῦτον τὸν Κλήμεντα στασιώδεσι

γαῖς ζητῶν ὁ δῆμος οὐ παύεται καὶ ἀξιόπιστος

ἀπόδειξις εἰς τὰ κατ᾽ αὐτὸν εὑρεθῆναι οὐ δύναται
4 * 0

Τηνικαῦτα Τραὶ αὐτοκράνωρ ἀντέγραψε,

αὐτὸν ἢ συναινεῖν θύοντα,

ραυ-

γὸς ὁ ον
ἢ πέραν τῆς θαλάσσης
καὶ τοῦ Πόντου ἐν ἐρήμῳ παρακειµένῃ τῇ Χερσῶνι
98 πόλει ἐξορισθῆναι €.

XIX. Καὶ ὁπότε τῷ τοῦ Τραϊανοῦ
Ἐπεκυρώθη, συνεσκέπτετο ὁ Μαμερτῖγος
Κλήμης ἑκούσιον ὑπερορίαν μὴ αἰτήσηται
μᾶλλον τοῖς θεοῖς σπονδὰς ἐμπαρέξῃ 58,

χελεύσματι

68 ὅπως ὁ

, ἀλλὰ

"AX ὁ μα-
κάριος Κλήμης ἠγωνίζετο καὶ αὐτοῦ τοῦ δικαστοῦ
τὸν λογισμὸν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ μεταγα -
γεῖν, καὶ ἑαυτὸν ἀποδεῖξαι προαιρεῖσθαι μᾶλλον τὴν
ὑπερορίαν, ἢ δεδίττεσθαι. Τοσαύτην τοίνυν ὁ Κύριος
χάριν τῷ Κλήμεντι παρέσχετο, ὥστε κατοδύρεσθαι
Μαμερτῖνον τὸν ἔπαρχον ?, xol λέγειν: © Θεὸς $
σὺ εἰλικρινῶς λατρεύεις, αὐτός σοι βοηθήσει ἐν
ταύτῃ γραφῇ τῆς ὑπερορίας - καὶ ἠφώρισεν ναῦν,
καὶ πάντα τὰ ἀναγκαῖα 11 ἐπιδαλὼν, ἀπέλυσεν 15,
Ἐφορτώθη δὲ ἡ ναῦς, Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ
λαοῦ εὐλαθεῖς ἄνδρες 75, καὶ πολλοὶ ἠχολούθησαν
αὐτῷ,

XX. Βνίκα δὲ κατέλαθον ܐ‎ τὸν τόπον τῆς ὕπερο-
ρίας, ἐν τῇ ἐργασίᾳ τῆς τῶν μαρμάρων λατομίας,
περαιτέρω δύο χιλιάδων Χριστιανοὺς αὐτόθι 16 χατ-
ἐλαδε, μαχροχρονίῳ γρχφῇ γαταδικασθέντας 78.
Οἵτινες, ἑωρακότες τὸν ἅγιον καὶ ἀοίδιμον Κλήμεντα

D τι ἐπίσκοπον, ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν εἰς στεναγμὸν καὶ
ὀδυρμὸν 79 προσελθόντες ἔλεγον" Εὖξαι ὑπὲρ ἡμῶν,

VARLE LECTIONES.

ἔπαρ

σί

"al ἐξ ἔθους ἡμῖν. " deest in al. δὲ ᾿Ασφαλές. m
os. δὲ deest in al, " ibidem, συνελθεῖν, θύοντα, elc..
que ín Actis Latinis preferenda esl lectio, ulÓra mare et

(que
cum

κροχβὸνίῳ γραφῇ, καταθμκασθέντας, 9403 μαχρόνιοι σχῶντας (slo) ὑπερορίαν, οἱ paulo post, παραγενέ -

629 MARTYRIUM

ὅσιε Ἱεράρχα, ἵνα ἄξιοι ἀποδειχθῶμεν τῆς παρὰ τοῦ
Χριστοῦ ἐπαγγελίας. Οὓς ἐγνωκὼς ® ὁ ἅγιος Κλή-
Οὐκ
ἀπροσφόρως ὁ Κύριός µε ἐνταῦθα ἀπεκατέστησεν,
ἵνα δὲ συμμέτοχος γενόμενος τῶν παθημάτων ὑμῶν,
ἔτι παρηγορίας ὑποτύπωσιν καὶ ὑπομονῆς ἐμπαρ -
έξω,

µης διὰ τοῦ Θεοῦ 30 ὑπεροριαθέντας, ἔφη"

XXL Ἔμαθε δὲ παρ᾽ αὐτῶν, ὅτι ἀπὸ ἓξ μιλίων
τὸ ὕδωρ ἐπὶ τῶν ἰδίων ὤμων ἐκόμιζον, Αὐτίκα οὖν
ὁ ἅγιος Κλήμης προετρέψατο αὐτοὺς, λέγων: Εὐξώ-
μεθα τὸν 38 Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ἵνα τοῖς
ὁμολογηταῖς τῆς πίστεως νομὴν ὕδατος
διανοίξῃ" καὶ ὁ πατάξας τὴν πέτραν ἓν τῇ 33 ἐρήμῳ
τοῦ Σινᾶ, καὶ ἐῤῥύησαν ὕδατα εἰς πλησμονὴν, αὖ-
τὸς ἡμῖν τὸ ἄφθονον νᾶμα παράσχοι, ὅπως τῇ αὐτοῦ
χορηγίᾳ εὐφρανθῶμεν, Καὶ δὴ τῆς ἱκεσίας πληρω-
θείσης, ἔνθεν κἀκεῖθεν περιεδλέψατο :
ἀμνὸν ἱστάμενον ®; ὃς τὸν δεξιὸν πόδα ἐκούφισεν,
οἷα τὸν τόπον τῷ ἁγίῳ Κλήμεντι ὑποδεικνός, Τότε ὁ
ἅγιος Κλήμης, συννοήσας 86 τὸν Κύριον εἶναι, ὃν
μόνος αὐτὸς τεβέατο 97 καὶ ἕτερος παντελῶς οὐδεὶς,
ἐπορεύθη πρὸς τὸν τόπον, καὶ εἶπεν "Ew ὀνόματι
τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
κρούσατε ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. Καὶ ἐπειδὴ πάντες ἐν
κύχλῳ τοῖς σκαπανίοις ἔσκαψαν, wal οὐκ αὐτὸν τὸν
τόπον ἐν ᾧ ὁ ἀμνὸς ἔστη, λαδὼν μικρὸν σχαλίδιον
ὁ ἅγιος, ἐλαφρῷ κρούσματι 3 τὸν τόπον τὸν ὑπὸ τὸν
πόδα τοῦ ἀμνοῦ, ἔτυψεν 99. ὅθεν παραχρῆμα τ
ὑπερδλυούσαις 9 ταῖς φλεψὶν εὐπρεπεστάτη ἀνεφάνη"
ἥτις, σὺν ὁρμῇ ἐκχυθεῖσα, ποταμὸν ἀπετέλεσε.

αὖτι

καὶ εἶδεν δὲ

γὴ

5. CLEMENTIS. 630

À sione Christi. Quos eum eognovisset S. Clemens
prüpter Deum fuisse deportatos! ait: Non abs re
Dominus me huc perduxit; αἱ particeps factus per-
pessionum vestrarum, etiam consolationis et pa-
tientio exemplum preberem.

XXI.Didicit autem ab eis,quod de sexto milliario
aquam suis humeris deportarent. Confestim ergo
sanctus Clemens cohortatus est illos dicens : Ore-
mus Dominum nostrum Jesum Christum, ut fidei
sus confessoribus venam aqui aperiat; et qui
percussit petram in deserto Sine,et fluxerunt aque
in abundantiam (a), ipse nobis cupiosum laticem
prebeat, quo ipsius suppeditatione letemnr. Et

p vero completa supplicatione, hinc illucque cir-
cumspexit οἱ vidit agnum stantem, qui dexterum
pedem levavit, tanquam sancto Clementi locum
ostendens. Tunc S. Clemens reputans Dominum
esse, quem solus ipse conspexit, et nullus omnino
alius; δὰ locum profectus est, ac dixit: In nomina
Patris et Filii et Spiritus sancti, pulsate in hoc
loco. Cumque omnes ligonibus in orbem fodissent,
non autem locum ipsum in quo agnus steterat ;
sanctus accepto parvo sarculo,locum qui erat sub
pede agni percussit levi ictu : unde repente fons
venis redundantibus pulcherrimus emersit: qui cum
impetu effusus effecil fluvium. Tuno sanctus cun-

(j ctis exsultantibus, responsorium dixit: Fluminis
impetus lartificant civivitatem Dei (b).

Τηνικαῦτα ὁ ἅγιος πάντων ἀγαλλιωμένων, *! ὑπακουστικὸν εἴπε' Τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὔφραίνουσι τὴν

πόλιν τοῦ θεοῦ.

XXIL Διὰ ταύτην οὖν τὴν φήμην, προσέδραμε
πᾶσα ἡ ἐπαρχία: καὶ οἱ ἐληλυβότες ἅπαντες πρὸς
τὴν διδαχὴν τοῦ ἁγίου Κλήμεντος ἐπιστρέφοντες 33-05
πρὸς τὸν Κύριον" ὥστε καθ ἡμέραν πεντακόσιοι καὶ
περαιτέρω βαπτιζόµενοι ἀνεχώρουν. ᾿Εντὸς δὲ ἑνὸς
ἔτους, γεγόνασιν ἐκεῖσε παρὰ τῶν πιστῶν ἐθδομηκον-
ταπέντε ἐκκλησίαι, καὶ πάντα τὰ εἴδωλα κατεθρύ-
θησαν, πάντες οἱ ναοὶ τῆς περιχώρου καθῇρέθησαν,
πάντα τὰ ἄλση ἐπὶ τριαχόσια μίλια διόλου ἐν κύκλῳ
κατεκόπησαν καὶ κατεστρώθησαν.

XXIIL Τηνικαῦτα 3 ἐπίφθονον διήγημα διέδραμε
πρὸς τὸν βασιλέα Τραϊανὸν, ὡς αὐτόθι πρὸς ἀναρίθμη-
τον πλῆθος ὁ τῶν Χριστιανῶν ἐπηυξήθη λαός καὶ
ἀπεστάλη ® Αὐφιδιανὸς ὁ ἡγεμών' ὅστις, πλείστους
τῶν Χριστιανῶν διαφόροις βασάνοις ἀνελὼν 39, ὁρῶν
τε P τοὺς πάντας τῷ μαρτυρίῳ μετὰ χαρᾶς προσερ-
χομένους, παρεχώρησεν τῷ πλήθει, μόνον τὸν ἅγιον
Κλήμεντα ἐπὶ τὸ θύειν ® βιαζόμενος, Καὶ βλέπων
οὕτως ἱδρυμένον ἐν Κυρίῳ, καὶ 3 τὸ καθόλου µετα-
τεθῆναι οὐχ οἷόν τε 05, λέγει ± τοῖς 18) ܐܘ‎ > * ᾿Απαχθήτω

(a) Exod. xvi. (b) Psal χων, 5.

XXII. Ob hanc igitur famam, eoneurrit tota
provincia; quique veniebant ad S. Clementis ἆοο-
cirinam omnes convertebantur ad Dominum; adeo
ut quotidie quingenti et amplius recederent bapti-
σαι]. Intra unum autem annum, facte sunt illic &
fidelibus septuaginta quinque ecclesi, et omnia
idola confracta sunt, omnia templa cireumjacentis
regionis diruta sunt, omnes luci usque ad trecenta
milliaria in circuitu concisi sunt et solo equati,

XXIII. Tunc invidiosa narratio pervenit ad im-
peratorem Trajanum,quod 11110 ad innumerabilem
D multitudinem adauctus esset. populus Christiano-
rum. Et missus est Aufidianus preses: qui multos
Christianos diversis suppliciis cum occidisset, vi-
deretque omnes ad martyrium cum gaudio acce-
dere, cessit multitudini, solum sanctum Clemen«
iem cogens ad snaerifieandum. Kt videns adeo
stabilem in Domino, nec omnino posse a sententia
dimoveri, dixit ad suos; Abducatur in medium

VARLE LECTIONES.

Θεόν, 8:
9? gl.

al ἀλλ᾽

7? gl ἑωρακώς" 9 4]. τὸν :
ἐθεάσατο.

Mog] ἑστῶτα 95 αἱ. ἐννοήσας.

ἵνα, 55. al. πρὸς τόν,

9 idem, κρούµατι, Cor. ἔκρουσεν.

ὀπερθλυζούσαις, ?! deest in al. ?* 9 gl. ἐπέστρεφον. 9) al. inser.ojw, 99 al. inser. παρ᾽ αὐτοῦ. 98 all

ἀνεῖλεν, 57 8], δὲ,

9 al. ἐπιθύειν, 9 deestin ἃ], 1? al. μὴ βουλόμενον. 3 Vide n. 3, proxime seq,

631

APPENDIX AD S. CLEMENTEM.

632

δὲ εἰς μέσον τὴν θάλασσαν 3, καὶ δεσµήσατε πρὸς τὸν À maris, etligate 84 collum ejus anchoram, et in

α αὐτοῦ ἄγκυραν, καὶ κάτω κείσθω 3, ὅπως μὴ
v oi Χριστιανοὶ ἀντὶ ὁ θεοῦ αὐτὸν σέθεσβαι.

XXIV. Τούτου οὖν γενομένου, ἅπαν τὸ πλῆθος τῶν
Χριστιανῶν ἐν τῷ αἰγιαλῷ παρέστη καὶ ὠδύρετο. Καὶ
ἐπὶ τούτοις εἶπον Κορνήλιος καὶ Φοῖδος οἱ μαθηταὶ
αὐτοῦ, Πάντες ὁμοθυμαδὸν εὐξώμεθα, ἵνα δείξῃ ἡμῖν
ὁ Κύριος τοῦ μάρτυρος αὐτοῦ τὰ λείψανα. Εὐχομένου
τοίνυν τοῦ λαοῦ, ὁπεχώρησεν ἡ θάλασσα εἰς τὸν ἴδιον
κόλπον ἐπὶ τρία σχεδὸν μίλια" καὶ εἰσελθόντες διὰ ξη-
ρᾶς οἱ λαοὶ, εὕρον ἐν σχήματι ναοῦ μαρμαρίνου οἵ-
κημα παρὰ τοῦ Θεοῦ εὐτρεπισμένον καὶ αὐτόθι ἐν
σορῷ λιθίνῃ ἐτέθη τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου Κλήμεντος
μαθητοῦ Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, τὴν ἄγκυραν
μεθ’ ἧς κατεθλήθη πλησίον αὐτοῦ κεῖσθαι δ,

XXV. ᾽Απεκαλύφθη τοιγαροῦν τοῖς μαθηταῖς 08

τοῦ, τοῦ μὴ λαθεῖν αὐτόν δ: οἴς καὶ τοῦτο ἐγρημα-
τίσθη, ὅτι ? ἑκάστῳ χρόνῳ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀθλήσεως
αὐτοῦ ὑποχωρήσε: ἡ θάλασσα ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας, τι
ἐρχομένοις ξηρὰν πορείαν ποιουμένη" ὅπερ εἰ
τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ εὐδόκησεν ὁ Κύριος γενέσθαι
μέχρι τῆς σήμερον ἡμέρας. Τούτου δὲ γεγονότος,
πάντα τὰ χύνλωθεν ἔθνη ἐπίστευσαν τῷ Χριστῷ
Ἔνθα οὐδεὶς Ἕλλην, οὐδεὶς Ἑδραῖος, οὐδεὶς τὸ πα-
ράπαν εὑρίσκεται αἱρετικός. Καὶ γίνονται 9 ἐκεῖσε
πλεῖσται εὐεργεσίαι, τυφλοὶ φωτίζονται ἐν τῇ ἑορτῇ
αὐτοῦ, δαίμονες ἀπελαύνονται, πάντες οἱ νοσοῦντες
θεραπεύονται" καὶ διαμένει αὐτοῦ ὁ ἕπαινος εἷς dil,
διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" δι’ οὗ καὶ μεθ᾽
οὗ τῷ 10 Θεῷ καὶ Πατρὶ ἡ δόξα σὺν τῷ παναγίῳ,
ἀχράντῳ ! καὶ ζωοποιῷ αὐτοῦ Πνεύματι, νῦν καὶ
ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.

profundum dejiciatur, ne possint Christiani eum
pro deo colere.

XXIV. Hoc igitur peracto, universa Christiano-
rum multitudo ad littus adfuit, et lamentabatur.
Atque ad hec dixerunt Cornelius et Phobus ejus
discipuli: Omnes unanimi consensu precemur, ut
nobis Dominus ostendat martyris sui reliquias.
Orante igitur populo, recessit mare in sinum suum
ad tria fere millia :et ingressi per aridam populi,
repererunt in figura templi marmorei paratum ἃ
Deo habitaculum: atqueibiin tumulo saxeo posi-
ium erat corpus sancii Clementis discipuli Petri
apostoli ; adeo ut anchora cum qua dejectus fuerat,
juxta ipsum jaceret.

XXV. Revelatum ergo fuit. discipulis ejus, ne il-
lum tollerent: quibus et hoc. oraculum redditum
est, fore ut singnlis annis die certaminis ejus re-
cessurum sii mare per septem dies, et venientibus
siccam profectionem facturum. Quod quidem ad
laudem nominis sui Deo placuit fieri usque in ho-
diernum diem, Hoc autem facto, omnes, qua in
ambitu sunt, gentes crediderunt Christo. Ubi nul-
lus gentilis, nullus Judeus, nullus omnino inveni-
tur bareticus, Ac 11110 multa conceduntur benefi-
eia : ὁδοὶ illuminantur in illius festo, d&nones ex-
pelluntur, curantur omnes zgroti: et permanet
laus ejus in eternum,per Dominum nostrum Jesum
Christum; per quem et cum quo, Deo ac Patri
gloria, cum sanctissimo, immaculato et vivifico
ipsius Spritu, nunc et semper, et in secula sacu-
lorum. Amen.

VARLE LECTIONES.

3. τῆς θαλάσσης, ? Alii duo codici

σης, καὶ δήσατε πρὸς τὸν αὐχένα αὐτοῦ d

λέγει τοῖς δηµίοις: λαθόντες ἀπαγάγετε αὐτὸν μέσον τῆς θαλάσ-
χυραν σιδηρᾶν, καὶ ῥίψατε αὐτὸν ἐν τ ]

βυθῷ κατω. Ait ἐ

Accipieutes abducite eum. in medium maris, et (gate ad collum ejus anchoram [erream, atque dejicile illum in

imum pelagi. Cor.

που. 7 ab ὡς ὅτι. ὃ
φροῖς ἑταζόμενοι καὶ λιθεῶντες

^al, ἀνελέσθαι τὸ σῶμα αὐτοῦ, καὶ ἀντί.
ρος Κλ. καὶ τὴν ἄγκυραν μεθ᾽ ἧς ἑῤῥίφη πλησίον αὐτοῦ
al. γίνονται γάρ. * Longe plura

5al. αὐτόθι
μένην. Sal.
x alils mss. ὁ

εἰμενον σῶμα τοῦ ἁγίου μά
θάλαι τὸ λείψανον ἐκ τι
Ἰῶντες ὑγιαίνουσιν, οἱ τοῖς ve-

, , μόνῃ τῇ τοῦ λειψάνου αὐτοῦ προσψαύσει, καὶ ὕδατος ἁγιασθέντος ῥαντισμῷ

καὶ πόσει. τοῦ νοσήματος ἀπολύονται, ἀλγονόμενοί τε νόσῳ οἰχδέποτ
Ύοντες βοήθειαν, ἰάσεως ἀπολαύουσι' καὶ διαμένει ἡ δόξα αὐτοῦ καὶ ὁ ἔπαινυς εἰς ἀεί,
renibus εἰ calculo laborantes, per solum corporis ipsius contactum, et sancti,

τε, πρὸς τὴν τοῦ ἱερομάρτυρος καταφεύ-
fe rientes sanantur ;
lificatze aqua aspersionem ac potum,

α morbo liberantur ; tum qui qualicumque affüguntur languore, ad. saeri. martyris. confugientes. auxilium,

consequuntur medelam : atque permanet gloria ejus et laus. in. perpetuum. Cor,

in al.

10 deest in al. 1: deest

633

EPHRAIM CHERSONIS ARCHIEP. DE MIRACULO 5. CLEMENTIS. 634

TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡῸΣ ΗΜΩΝ
ΕΦΡΑΙΜ

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΧΕΡΣΩΝΟΣ

ΠΕΡΙ TOY ΘΑΥΜΑΤΟΣ TOY TETONOTOZ ΕἸΣ ΠΑΙ͂ΔΑ ΥΠΟ TOY ΑΓΙΟΥ IEPOMAPTYPOZ
KAHMENTOZ.

SANCTI PATRIS NOSTRI
EPHRAIM

ARCHIEPISCOPI CHERSONIS
DE MIRACULO QUOD IN PUERO FACTUM EST A S. CLEMENTE SACRO MARTYRE.

(CorzL., Patres apostolici, 1, 815.)

MONITUM.

Quam ex ms. Regio 804, damus Homiliam Ephraimi, vel Ephremi, Ephremii, Ephrem, et Ephremi,
Chersonis archiepiscopi, aiunt, aut episcopi, atque martyris, additur ab aliis, exstat quoque in biblio-
theca Augustana, et in Scorialensi, nection alibi procul 3 :aique Latine edita fuit ex Metapbraste
per Surium, ad Novembris diem 23, neque omittitur a Leone Allatio, in Diatriba de Simeonum scriptis
Monet preterea diligentissimus vir deejusdem Ephrvemii Chersonis tractatu Περὶ τῶν θαυμάτων τοῦ ἁγίου

Κλήμεντος, incipiente sic :

Ἐξελθόντος Φιλίππου τοῦ ἀποστόλου τῆς Γαλιλαίας. lllum ego si poluissem

reporire, presentem, frater fratrem non deseruissot. Cor.

1. θαυμαστὸς ὁ Θεὸς ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, εὔχαι- A.

pov μετὰ τοῦ Προφήτου !* εἰπεῖν σήμερον: καὶ Ὡς
θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου, Κύριε! καὶ Τίς Θεὸς μέγας
ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν; καὶ, Σὺ εἰ ὁ Θεὸς ὁ ποιῶν θαυ-
μάσια μόνος. Καὶ τί γὰρ ἂν ἄλλο τι προοίμιον τῷ
παρόντι λόγῳ προθήσομαι ; ܠܡܬܐ‎ γὰρ τεχνικῶν με-
θόδων τὸ παρὸν ὑπέρχειται θαῦμα, θαύματος πολλῶν
ὑπερανεστηκότος θαυμάτων, καὶ προφητιχῶν αὐτῶν
v ὀπερεξέχοντος, ὡς ὁ λόγος δηλώσειεν.

IL Καὶ οἶδα ὅτι ποθεῖτε oov καὶ τίνος τὸ θαῦμα
μαθεῖν, καὶ εἰπεῖν ἡμᾶς κατεπείγεσθε * τὸ δὲ ἐστι
πρῶτα μὲν Θεοῦ, παρ οὔ πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ
πᾶν δώρημα τέλειον: ἔπειτα δὲ Κλήμεντος τοῦ Ῥω-
μαίου, τοῦ μετὰ Πέτρον τῆς ἀληθείας κήρυκος, καὶ
τοῦ τῆς Ῥώμης θρόνου τούτου διαδόχου πιστοῦ "
Κλήμεντος ἐκείνου, οὗ μέχρι καὶ νῦν ἡ σύμπασα τὰς

1. Mirabilis Deus in. sanctis suis (a) opportunum
est hodie dicere cum Propheta; et, Quam admira-
bilia opera. tua, Domine (b) οἱ, Quis. ܢ‎
sicut Deus. noster? et, Tu es. Deus qui. [acis mirabi-
lia. solus (c).Quodnam etenim aliud procmium pre-
senti orationi preponam ? Arlifiuiosas quippe me-
thodos presens miraculum exsuperat ; miraculum
multa excellens miracula, et prophetica ipsa mira-
cula supereminens; quemadmodum decluratura
est oratio.

Il. Ao scio cupere vos quodnam et eujus sit mi-
raculum cognoscere; atque nos ut dicamus urgetis.
Illud autem primo quidem est Dei, a quo omne
datum bonum et omne donum perfectum (d) proficis-
citur: postea vero Clementis Romani, qui post
Petrum preco fuit veritatis, ejusque in. Romana

(0) Psal. ταν, 30. (b) Psal. και, 6. (c) Psal. uxxvi, 14, 15. (d) Jac. τ, 17

VYARLE LECTIONES.

12]ta unus codex Allatianus : alter vero ad hunc modum : Εὐλογητὸς ὁ θεὸς ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ,
εὔκαιρον μετὰ τοῦ προφήτου Δαυὶδ εἰπεῖν σήμερον. Principium homilie Nectarii, de festo 8. Theodori : Ὡς

πολὺ τὸ πλῆθος τῆς χρηστότητός σου, Κύριε, δίκαιον ἡμῖν σήμερον μετὰ τοῦ Δαδὶδ
σθαι. Eam homiliam qui contulerit cum nostra, non pauea simi!
λώσειεν, Vide hio n. 1. Tí τούτου παραδοξότερον εἴργασταί πο

. 6, Πρὸ δὲ τούτων, καὶ σὺν τούτοις xal |
μεθα. N. 18. Οἶδα γὰρ ὑμῶν τὰς ψυχρὰς ἀναθολὰς καὶ ματαίας προφάσεις" παίδων μοι πλῆθος περί
Tbidem. Ad (inem homiliz Nectarius : Ὦ μαρτύρων ἀγλαῖσμα, καὶ ἁγίων ὡραϊσμός, Noster cap. 17. Ὦ pap-

παραδοξότερον. Hic.

πόρων ἀγλάϊσμα, ὁσίω, τε ἐγκαλλώπισμα. CoT.

με ᾠδικῶς dvo
a inveniet,"O καὶ παρακατιὼν à λόγι
τῷ προφήτῃ, eto. Πολὺ μὲν τοῦτο
τούτων, τὴν ἐλεημοσύνην κατεργαζώ-
στι,

635

APPENDIX AD 8. CLEMENTEM.

636

sedo successor fidelis: Clementis illius cujus hue A σωτηριώδεις διδαχὰς καὶ σιγῶσα βοᾷ γεγονότα 19-19,

usque universus orbis salutares fuisse doctrinas
vel tacens clamat: Clementis,qui vitis Christi verus
exstitit palmes, per quem nobis doctrine uva ma-
iurescens, pietatis et salutis mustum stillavit:
Clementis, vere scalae, qu» non ad collis alicujus
altitudinem nos evehit,sed virtutum ascensionibus,
lanquam gradibus quibusdam, ad colum et ca»-
lestia nos traducit: scale, quz illa a Jacobo visa
nequaquam inferior est (a) ; nec ostendit nobis an-
gelos per eam ascendentes ac descendentes,sed ho-
minumanimasdivinis maxime admonitionibus velut
e gradibus in gradus per virtutes ad Deum inducit,

ΤΠ. Cujus quidem miraculum eum non didiceri-
tis, o pulcherrime οἱ fildelissime. catus, qvalo sit
et quantum audire, tanquam pietatis amantes,con-
tendite, et 84 sermonem exsuliate, ac aures ineli-
nate, aque nostram accusate tarditatem : etenim
de hoc gaudeo: tentum, usque ad finem mihi,
4080, sio attentum servate animum, nec sinatis
Aliquam hujus vite rerum cogitationem subire
mentem vestram, et alacritatem emolllire: verum
vigilanti intellectu ac sensu rem fideliter susoipite.
Ita autem habet.

IV. Postquam preclarus et beatissimus Clemens
doctrina atque apostolatus cursum perfecisset, 80
6 rebus humanis per martyrii consummationem ex-
cessisset; sicut etliber gloriosi ejus martyrii decla-
rat, quem a vobis non ignorari persuasum habeo ;
nequaquam justum esse judicavit Dominus, qui
glorificantes ipsum glorificat (5), non vicissim glori-

ficare illum, qui pro amore erga eum sic decerta- C

verat; imo admodum gloríificare et magnum facere,
eumque ut in 010 angelis, ita hic quoque homi-
nibus clarissimum reddere, per miraculorum de-
monstrationem, δὲ maxime venerandum : miracu-
lorum, quorum quidem mens magnitudinem com-
prehendere non valet, nec oratio multitudinem
dicere, neo manus exarare infinitatem. Ut ergo ex
fimbria pannum ,juxta proverbium, intra vos repu-
16116, id quod promisi narrabo.

V. Cum veneratione dignissimum corpus sanctis-
simi martyris Clementis in profundum maris ab.
impiis illis idololatris projectum | fuisset, illudque
excepisset templum in profundo a Deo adificatum,
hie quoque maximum edit miraculum Deus admi-
rabilium. Hoc enim facto, cum discipuli ejus una.
cum fidelibus qui illic erant. lamentarentur, et ut
sonctissimas gloriosissimi Clementis reliquias οἱ
ostenderet, quod οἱ factum est, Deum supplices
rogarent : protinus immensum illud pelagus desis-
tene ac retrocedens, effecit ut ipsum etiam profun-
dum a piis adiri posset usque ad tria milliaria,
Itaque ingressi, invenerunt domum in figura tem-

(a) Gen. xxvi, 12. (b) I Reg. πι, 30.

D

Κλήμεντος τοῦ ἀληθοῦς κλήµατος τῆς ἀμπέλου
Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἡμῖν ὁ τῆς διδασκαλίας βότρυς περ-
κάσας, γλεῦκος εὐσεδείας καὶ σωτηρίας ἑστάλαξεν "
Ἀλήμεντος, τῆς ἀληθοῦς κλίμακος, τῆς οὐ πρὸς γεώ-
λοφόν τι ὕψος ἐπαναγαγούσης ἡμᾶς, ἀλλὰ ταῖς τῶν
ἀρετῶν ἀναξάσεσιν, ὥσπερ τισὶ βαθμίσι, πρὸς οὐρα-
νόν τε καὶ τὰ οὐράνια ἡ μᾶς διαδιθαζούσης: κλίµακος,
καὶ τῆς Ἰακὼδ ὁραθείσης οὐδὲν ἀποδεούσης, οὐκ
ἀγγέλους δι’ αὐτῆς ἀνιόντας καὶ κατιόντας ἡμῖν δει-
κνυούσης, ἀλλὰ ἀνθρώπων ψυχὰς ταῖς θειοτάταις
παραινέσεσιν, ὡς ἐκ βαθμῶν εἰς βαθμοὺς δι’ ἀρετῶν
τῷ Θεῷ συνεισφερούσης.

ILI. Οὕτινος δὴ τὸ θαῦμα μὴ μαθόντες, ὦ κάλλιστον
καὶ πιστότατον ἄθροισμα, καὶ οἷόν ἔστι καὶ ὅσον
ἀκηκοέναι, ὡς φιλευσεδεῖς, ἀγωνίζεσθε, καὶ προσκιρ-
τᾶτε τοῦ λόγου, καὶ τὴν ἀκοὴν ὑποκλίνετε, καὶ τῆς
βραδυτῆτος ἡμῶν καταμέμφεσθε" χαίρω δ᾽ οὖν τού-
τοῦ ἕνεκα' μόνον, μέχρι τέλους μοι, παρακαλῶ,
οὕτως συντεταμένην τηρήσατε τὴν διάνοιαν, καὶ μή
τινα βιωτικὸν λογισμὸν τῷ νῷ ὑμῶν ὑπεισελθεῖν,
καὶ τὸ πρόθυμον χαυνῶσαι Meyer ἀλλ᾽ ἐγρηγορότι
λογισμῷ καὶ φρονήματι τοῦτο πιστῶς ὑποδέξασθε.
Ἔστιν δὲ οὕτως.

IV. Τοῦ ἀοιδίμου καὶ μακαριωτάτου Κλήμεντος
τὸν τῆς διδασκαλίας καὶ ἀποστολῆς δρόμον ἐχτελέσαν-
τος, καὶ τῶν τῇδε διὰ τῆς τοῦ μαρτυρίου τελειώσεως
μετακεχωρηκότος" ὡς καὶ ἡ τοῦ ἐνδόξου αὐτοῦ µαρ-
τορίου β/όλος δεδήλωκεν, ἣν μὴ ἀγνοεῖν ὑμᾶς πέ-
πεισμαι-" οὐ δίκαιον κέκρικεν ὁ δοξάζων τοὺς δοξάζον-
πὰς αὐτὸν Κύριος, μὴ ἀντιδοξάσαι τὸν οὕτως ὑπὲρ
τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης ἀγωνισάμενον: ἀλλὰ καὶ ὑπερ-
δοξάσαι καὶ μεγαλῦναι, καὶ ὡς ἐν οὐρανῷ τοῖς ἀγγέ-
λοις, οὕτω κἀνταῦθα τοῖς ἀνθρώποις λαμπρότατον
αὐτὸν καταστῆσαι, διὰ τῆς τῶν θαυματουργιῶν ἔπι-
δείξεως, καὶ αἰδειμώτατον" θαυματουργιῶν, ὧν
νοῦς μὲν τὸ μέγεθος ἐννοῆσαι ἀτονεῖ, λόγος δὲ τὸ
πλῆθος εἰπεῖν, καὶ χεὶρ διαχαράξαι τὸ ἄπειρον: ἵνα
οὖν ἐκ τοῦ κρασπέδου τὸ ὕφασμα 10 μετὰ τὴν παροι-
μίαν γνοίητε ἐν ὑμῖν, ὃ xal ὑπεσχόμην διηγήσομαι.

¥, Τοῦ πανσέπτου λειψάνου τοῦ πανοσίου ἱερομάρ-
τυρος Κλήμεντος ἐν τῷ τῆς θαλάσσης ἀποῤῥιφέντος
βυθῷ παρὰ τῶν ἀθέων ἐκείνων εἰδωλολατρῶν, καὶ τοῦ
ἐν βυθῷ ἠεοδμήτου ναοῦ τοῦτο ὑποδεξαμένου, θαυ-
ματουργεῖ τι μέγιστον χἀνταῦθα ὁ τῶν θαυμασίων
θεός. Τούτου γὰρ γεγονότος, καὶ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ
σὺν τῶν ἐκεῖτε πιστῶν M ὀδυρομένων, δεῖξαί τε τού-
τοῖς τὸ πανίερον λείψανον τοῦ πανενδόξου Κλήμεντος,
ὅτι καὶ γέγονε, πρὸς Θεὸν ἱκετευόντων, παρευθὺ τὸ
ἄπειρον ἐκεῖνο πέλαγος ὑπολοφῆσαν καὶ εἰς τοὐπίσω
ἀναποδίσαν, εἰσιτητὸν καὶ αὐτὸν τὸν βυθὸν τοῖς εὖ-
σεδέσι πεποίηκεν, ἄχρι μιλίων τριῶν. Καὶ δὴ εἶσελ-
θόντες εὖρον ἐν σχήματι ναοῦ μαρμαρίνου οἴκημα,

VARLE LECTIONES.

1519 f
dium : Ὡς ἂν, κατὰ τὴν παροιμίαν, ὅλον ἡ
ἐκεῖσε πιστοῖς,

γεγονέναι vel γεγονυίας. 30 Oratione de Gregorio 'T'haumaturgo Gregorius Nyssenus circa me-
piv γένηται καταφανὲς ἐκ τοῦ κρασπέδου τὸ ὕφασμα, (01,

9 τοῖς

631

καὶ αὐτόθι ἐν σορῷ
ἀποτεθειμένον τοῦ μάρτυρος λείψανον. Οἷς ἄραι βου-
λομένοις τὸ πανάγιον ἐκ τοῦ βυθοῦ λείψανον, voro
ἐπιστὰς τούτοις ὁ ἅγιος, οὐτωσὶ 89406
zo χαρίζομαι δὲ ὑμῖ
v ἑκάστῳ χρόνῳ ἐν τῇ τῆ
ἡμέρᾳ ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας ὑποχωρῶν ὁ βυθὸς, διὰ ξηρᾶς
πεζεύειν, μέχρις ὦδε ܒ‎ αν, Καὶ ὃ
λόγος ἔργον ἐγένετο, Ἔκτοτε γὰρ μέχρι τῆς σήμερον
ἑκάστῳ χρόνῳ τὸ θαυμαστὸν τοῦτο τελεῖται θεουρ-
γικῶς μεγαλούργημα.

Vi. τοῦτο τοῦ Μωσέως θαύματος ἀτιμότερον ;
Τί δὲ τοῦ Ἑλισσαίου ἀδοξότερόν τε καὶ ταπεινότερον ;
πολὺ μὲν οὖν γε ἐνδοξότερόν τε καὶ ὑψηλότερον. Ὁ
μὲν γὰρ ῥάξδῳ xal ζῶν καὶ ἀπαξ τὴν θάλασσαν δια-
σχίσας, τρίδον τὸν βυθὸν ἀπειργάσατο" ὁ δὲ ὡσαύτως

Τὸ μὲν

τῇς μηλωτῇ τὸν Ἰορδάνην τεμὼν, ἅπαξ καὶ οὗτος

τοῦτο

τεραυματούργηκεν " εἰς
μετὰ τὴν διάδασιν, φύσιν κατα-
στάντων, καὶ μηχέτι τοῦτο πεπραχότων᾽
μετὰ θάνατον, καὶ οὐχ ἅπαξ, ἀλλ’ ἔκτοτε μέχρι σή-
µερον. Ὦ τοῦ θαύματος καὶ τῆς δόξης τοῦ μάρτυρος! !
οἵας εἴληχεν ἑκάστῳ χρόνῳ ἐν τῇ τῆς ἐνδόξου αὐτοῦ
ἀρλήσεως ἡμέρᾳ! Ἐπὶ ἑπτὰ γὰρ, ὡς προέφηµεν ,
ἡμέραις ὑποχωροῦν τὸ ἄπειρον ἐκεῖνο πέλαγος, πο-
ρείαν εὐεπίδατον τοῖς εὐσεδέσι παρέχεται,

VIL. Τούτου οὖν οὕτως γινομένου, πάντες τῶν ἐν
ἡμῖν φιλευσεδῶν ἐγχωρίων καὶ πολιτῶν τῆς Χερσῶ-
νος, τοῦτο ἀκηκοότες, πρὸς τὴν τ
ἠπείγοντο, Μεθ᾿ ὧν xal τις ἀνὴρ εὐσεδὴς σὺν εὐσεθεῖ
γοναικὶ τέκνῳ ἄῤῥενι ἐπὶ τὸν ἁγίου ἱερο-
μάρτυρος ναὸν διήνυον ὁδὸν προθυμότατα, Καὶ δὴ
τὸν τόπον χαταλαδόντες, καὶ τὸ βαῖ
μένον θεασάμενοι, τῇ χειρὶ τὸν παῖδα λαδόμενοι, εἰς
τὸν ἐν τῷ βυθῷ θεόδμητον ἐκεῖνον ναὸν εἰσήεσαν "
καὶ τῇ σορῷ παραστάντες, ἱκετικῶς τὸν
πάνενον, ἁμαρτημάτων συγχώρησιν DU αὐτοῦ λαθε
ἐξαιτούμενοι, καὶ τῷ παιδὶ δοθῆναι δεόμενοι ζωὴν
μακρὰν καὶ ἀπήμονα, βίου τε εὐμάρειαν, καὶ οἵα εἰκὸς
γονεῖς ἐπὶ τέκνῳ αἰτεῖσθαι μονογενεῖ,

προτέραν ἀμφο-
τέρων τῶν ὑδάτων,

οὗτος δέ τί ;

ϑαύματος θέαν

καὶ τὴν

ὙΠ]. Ὡς οὖν τὴν εὐχὴν τε χσὶ τὸ τοῦ
ἁγίου κατῃσπάσαντο λείψανον, εἷς
ἐξήεσαν. Ὧν ἐξελθόντων, τὸ ὕδωρ πάλιν εἰς τὴν ἰδίαν
χώραν ἐπέδραμεν. οἱ δὲ μεταστραφέντες, καὶ πέλα-

λέκασι,

τοὐπίσω πάλιν

Ίος τὴν πρὶν θεατάμενοι τρίδον, τῇδε κἀχεῖσε περι-
σκοποῦντες, τὴν τοῦ τέκνου ζήτησιν ἐπεχείριζον" τὸ
δὲ ἣν ἐν τῇ τοῦ ἁγίου λάρνακι καταλειφθέν: καὶ τοῦτο

οὐ τῇ τῶν γονέων λάθη, ἀλλὰ τῇ τοῦ Θεοῦ εὐδοχίᾳ
ἐγεγόνει, ἵνα καὶ ἐνταῦθα μειζόνως θαυμαστώσῃ τὸν
μάρτυρα.

ΙΧ, Ὡς δ᾽ οὖν οἱ γονεῖς τὸ τέκνον οὐχ ηὕρισκον,
καὶ ὅτι ἐν τῷ βυθῷ τούτοις. ἐπελήσθη ὁ παῖς ἐνενόη-
σαν, τί δεῖ καὶ λέγειν, τούς τε τοῦ πατρὸς θρήνους,
καὶ τὰς τῆς μητρὸς οἰμωγάς ; Πάταν γὰρ τὴν λαμ-
πρὰν ἐχείνην ἑορτὴν εἰς θρῆνον μετεποίησαν. Τί γὰρ
οὐκ ἔλεγον ; τί δὲ οὐκ ἕπραττον ; τῶν ὅσα εἰκὸς ἦν

(a) Exod. χιν. (5) IV Reg. π.,

EPHRAIM CHERSONIS ARCHIEP. DE MIRACULO 8. CLEMENTIS.

vn τὸ πανάγιον καὶ ἔνδοξον A pli marmorei, et illic in capsa lapidea repositum

C

D

638

martyris corpus sanctissimum et gloriosum. Quod
cum e profundo vellent tollere, noclu illic se sistens
sanctus, ita edixit: Corpus quidem nolite tollere :
hane autem vobis concedo gratiam, ut singulis
annis die certaminis mei per septem dies recedens
mare, pedestre iter per aridam ad hunc usque lo-
tum preparet. Et sermo opere completus fuit. Ab
60 siquidem tempore, usque in hodiernum diem,
singulis annis magnum hoc miraculum Deo ope-
rante perficitur.

VI. Quid istud miraculo Mosis inhonoratius
est? Quid vero Elisei ignobilius et humilius? quin-
imo nobilius et altius.Ille siquidem virga, et vivus,
et semel, mari scísso, gurgitem iter effecit (a):alter
vero similiter melote Jordanem secans, semel quo-
que ipse hoe fecit miraculum (5) : ambabus aquis
post LransiLum redactis ad suam naturam,nec pos-
tea idem operalis. Hic &utem quid ? Post mortem;
et non semel, sed ab eo tempore usque in hune
diem.O miraculum et gloriam martyris ! Quantam
consecutus est singulis annis die gloriosi sui cer-
taminis! Septem enim dies, sicut antea diximus,
secedens infinitum illud pelagus, piis prebet iter
transitu facile.

VII. Hoc igitur ita facto, cuncti apud nos reli-
giosi incole regionis et cives Chersonis, audita re,
ad videndum miraculum properarunt. Cum quibus
quidam quoque vir plus una cum pia uxore ex
prole mascula, viam ad sacrosancti martyris tem-
plum ducentem summa alacritate peregerunt. Et
vero loeum assecuti, et miracnlum quod adhuc
fiebat, intuiti, puerum manu prehendentes, in-
gressi sunt illud in profundo divinitus edificatum
templnm : atque ad loculum accedentes, supplici-
ter sanctum rogabant, petentes delictorum veniam
per ipsum accipere, darique postulantes puero vi-
tam longam et illesam,eum facili rerum apparatu,
δὲ αὐ consentaneum est petere parentes pro filio
unico.

VIII. Ut ergo preces finierunt, et sancti reliquias
exosculati sunt, retrorsum postea redierunt. Qui-
bus egressis,aqua iterum ad suum locum recurrit.
1111 autem conversi, οἱ cernentes pelagus esse quod
prius iter eral, huc et illuc circumspiciendo, filii
inquisitionem aggrediebantur : at ille in arca sanc-
ti relictus fuerat: idque non oblivione parentum,
sed Dei voluntate faetum est, ut hic quoque mar-
iyrem magis redderet admirabilem.

1X. Cam ergo parentes natum non invenirent,et
cogitassent a se fuisse puerum in maris profundo
oblivione mandatum, quid opus est dicere et palris
lamentationes, et matris ululatus ? One siquidem
illud splendidum festum converterunt in lamenta-
tionem. Quid enim non dicebant? quid vero non

639

APPENDIX AD S. CLEMENTEM.

640

faciebant ? ex iis que par erat vel ipsum lapidem A καὶ λίβον αὐτὸν κινῆσαι πρὸς δάκρυον. 'H γὰρ τε-

movere ad lacrymas. Genitrix enim oculis ad mare
intensis, et manibus in altum sublatis; hujusmodi
voces sancto emisit: He sunt, o sancte, tue re-
munerationes 7 Tales tue retributiones erga eos qui
& te studiose aecurrunt ? Sic laborem a me ex quo
accessi sumptum remetitus, mercedem mihi reddi-
disti? Ubinam est filius meus ? Quenam maris bel-
lua viscera nati mei laceravit ? Quis vero vehemens
fluctus insurgens,eum vivum,tanquam sepulerum,
operuit? Quem jam oculis aspiciam ? Pro quo au-
tem orabo? Quis vero senectutis mes efficietur ba-
culus? Cur me, sancte non fecisti sociam esse in
morte filii mei; ut quemadmodum ad te accessi
manu illum tenens, ita et ulnis eumdem ferens ad
inferos infelix descenderem? Ὁ mare et profundum,
quonam tuisinu meum delinebis filium ? Quomodo
autem et eum ales? Hei mihi, fili miserande, fili
ante tempus rapte: fili, qua ratione a meis oculis
recessisli? Quibus pedibus revertar? Quemnam
antem instar agni exsilientem contemplabor ?

X. Pater vero rursus manibus os percutiens, la-
mentabatur his verbis: Quare, o sancte,orbum me
liberia repente effecisti 7 Cur sic filium meum morte
miserrima mori permisisti ? Qua de causa iis que
speraveram contraria mihi obtigerunt? Cum hac
spe ad te aecessimus? Taliane eunt dona in eos,
qui ad martyres cum desiderio adveniunt? Revera
nontu, sed peccatorum meorum procelle puerum
mari tradiderunt. Ὁ fili mi, quis tui mortui claudet
oculos ?Quis vero te sepeliet ? Quisnam loculus ele-
gantissimum, jucundissimumque tuum teget ta-
bernaenlum? Ah prorsus clausit quidem tuos
oculos mare sepeliit vero te gurges; et venter pis-
eium tibi conditorium fuit.

XI. Hoc itaque lamento cum parentes plangerent,
quidam ex iis qui illue convenerant, vix tandem
persuaseruntillisutdesisterent lamentatione. Atque
ab ejulatu parumper cessantes, domum abierunt.
Tempore ergo procedente, et advenientibus diebus
quibus saneti memoria celebratur, hec inter 86 di-
cebant,recordantes filii sui: Agedum proficiscamur
ad sanctum, ut si aliquid reliquiarum filii nostri,
quod fieri non potest, remanserit, tollamus,et cum
sancto contendamus judicio; vel et forte moriamur
illie, mortis pueri participes. Hac itaque dicentes,
nondum finito sermone, profectionem inchoarunt.
Cumque accessissent, et ad locum pervenissent,
atque retrocessisset mare ; Deo sic etiam honorante
martyrem, primi in profundum insilierunt, stimu-
lante filii desiderio : eosque sequens multitudo per-
gebat.

D

XIL Et oum ad omni cultu dignum martyris

κοῦσα, τούς ὀφθαλμοὺς τῷ πελάγει ἐντείνασα 29-25, καὶ
τὰς χεῖρας πρὸς ὕψος διάρασα, τοιάσδε τῷ ἁγίῳ ἠφίει
φωνάς + Αὖταί σου, ἅγιε, αἱ ἀμοιθαί ; τοιαῦταί σου
τῶν πόθῳ πρὸς σὲ προστρεχόντων αἱ ἀνταμείψεις ;
Οὕτω τὸν χόπον ἀντιμετρήσας ὃν ἀφ’ ἧς παρεγενό-
μὴν ὑπέμεινα, τὴν ἀντιμισθίαν μοι δέδωκας ; Ποῦ
μου ܘ‎ παῖς ; Ποῖον τοῦ ἐμοῦ τέχνου τὰ σπλάγχνα
θηρίον θαλάττης ἐσπάραξεν ; Ποῖον δὲ ῥόθιον κῦμα
χατεπαναστὰν, ὡς τάφος, ζῶντα τοῦτο 33 ἐκάλυψεν ;
Τίνα τοῖς ὀφθαλμοῖς ἄρτι θεάσομαι, Ὑπὲρ δὲ τίνος
προσεύξομαι ; Τίς δὲ µου τοῦ γήρως καὶ βακτηρία
γενήσεται £ Ἵνα τί με, ὦ ἅγιε, μὴ τῷ τοῦ τέκνου θὰ-
νάτῳ χοινωνῆσαι πεποίηκας, ὡς ἂν ὥσπερ πρὸς σὲ
τοῦτο τῇ χειρὶ κατέχουσα παραγέγονα, οὑτωσὶ κἂν
τῷ $$ ἀγκαληφοροῦσα τούτῳ ἡ δύστηνος καταθ-
θηχα. Ὢ θάλασσα χαὶ βυθὲ, ποίῳ σου κόλπῳ τὸν ἐμὸν
χαρέξεις υἱόν ; Πῶς δὲ καὶ θρέψεις αὐτόν ; οἴμοι
πέκνον ἐλεεινὸν, τέκνον πρὸ ὥρας ἀναρπασθέν' τέχνον,
πῶς ἔδυς τῶν ἐμῶν ὀφθαλμῶν, ποίοις ποσὶν ܝܘܗ‎
στρέφω # ; Τίνα δὲ ὡς ἄρνα ἐπισκιρτῶντα θεάσο-
μαι:

, 0 δὲ γε πατὴρ τοιαῦτα πάλιν, τῷ χειρὶ τὴν
ὄψιν παίων, ὠδύρετο" Ἵνα τί, ὦ ἅγιε, ξξαίφνης
ἄπαιδά με κατέστησας ; Ἵνα τί οὕτως οἰκτίστῳ θα-
γάτῳ τὸ ἐμὸν τέκνον θανεῖν παρεχώρησας ; Ἵνα τί τὰ
ἐναντία ὧν ἤλπισα μοὶ συνήντησεν ¡ ἐπὶ τοιαύταις
πρὸς σὲ παραγεγόναμεν ; Τοιαῦται τῶν πόθῳ προσ-
ἐρχομένων
ἀλλ᾽ αἱ τῶν ἐμῶν ἁμαρτημάτων θύελλαι τὸν παῖδα
τῇ θαλάσσῃ παραδεδώκασιν. "Q τέχνον ἐμὸν, τίς coo
τοὺς ὀφθαλμοὺς θανόντα 3] καλύψει; Τίς δὲ ἔντα-
φιάσει ; Ποῖα δὲ σορὸς τὸ περικαλλὲς καὶ τερπνότα-
τὸν κατακρύψει σου σκήνωμα; Ἢ πάντως ἐκάλυψε
piv σου τοὺς ὀφθαλμοὺς θάλασσα" ἐνεταφίασε δὲ
βυθός: καὶ γαστὴρ ἐχθύων σοφός σοι ἐγένετο.

XL. Οὕτω δ᾽ οὖν κοπτομένων τῶν τοκόντων τὸν θρῆ-
νον, τῶν ἐκεῖσε συνελθόντων τινὲς, μόλις ποτὲ τοῦ
θρήνου ἀνεῖναι τούτους πεπείκασι. Καὶ δὴ τῆς οἰμω-
γῆς κἂν πρὸς ὀλίγον παυσάμενοι, οἴκαδε ovra, Τοῦ
οὖν χρόνον προοδεύσαντος, καὶ τῶν τῆς τοῦ ἀγίου
μνήμης ἡμερῶν καταλαθουσῶν, τοιάδε πρὸς ἀλλήλους
ἔλεγον, εἰς ἀνάμνησιν τοῦ ἰδίου τέκνου γενόμενοι"
Δεῦρο δὴ καὶ πορευθῶμεν πρὸς τὸν ἅγιον, ὡς ἂν εἴ
πού τι λείψανον, ὅπερ ἀδύνατον, ὑπελείφθη τοῦ τέκνου
ἡμῶν λαδώμεθα, καὶ τὸν ἅγιον δικασώμεθα, εἴ πως
xol θανοῦμεν ἐκεῖσε, τῷ θανάτῳ τοῦ παιδὸς κοινω-
γήσαντες. Ταῦτ᾽ οὖν εἰπόντες, οὔπω τέλος τοῖς λεγο-
μένοις τεθείκασι, καὶ τὴν πορείαν ἀπήρξαντο. Καὶ
δὴ παραγεγονότες, καὶ τὸν τόπον καταλαθόντες, καὶ
τῆς θαλάσσης ὑποχωρησάσης, τιμῶντος τοῦ θεοῦ
κἀνταῦθα τὸν μάρτυρα, τῷ τοῦ τέκνου πόθῳ δακνό-
μενοι, πρῶτοι τῷ βυθῷ εἰσεπήδησαν: ἐφεπόμενόν τε
τούτοις τὸ πλῆθος ἐπήρχετο.

ΧΙΙ. Καὶ δὴ τὸν πάνσεπτον ναὸν καταλαθόντες τοῦ

ic μάρτυσιν αἱ δωρεαί ¡ Ὅντως οὐ σὺ,

VARUE LECTIONES.

12.38 Sie egondum, non ἐ
ὀφθαλμούς, dixeris, sed ἐν
ὑποστρ

inquirere : enitimur melius interpretari, Cor. 57 αἱ.

απα, ut ediderat Cotelerius, qui verterat extensis, neque enim Grece ἐκτείνειν
ἵνειν, intendere, non. extendere oculos. Crgn. ῦ
Minus commode conversa sunt hic apud Surium. Bed nos non solomus in fidem Interpretum

3: 8]. τοῦτον. 3 Ποίοις ποσὶν

θανόντος.

641

μάρτυρος,
ζῶν καὶ φαιδρὸν καὶ ἀλλόμενον. Ὡς δὲ ἐν θαύμασι
θαῦμα περιτυχόντες, ἐκπλαγέντες τε τῷ ἐξαισίῳ με-
γαλουργήματι, πρῶτα μὲν τὸ θεῖον ἐγέραιρον ἔπειτα
ὃὲ τὸν μάρτυρα εὐχαριστηρίοις φωναῖς ἐπευφήμιζον:
εἶτα τῷ νέῳ ἐπύθοντο, πῶς σέσωσται, τίνος ζωογο-
νοῦντος, τίνος φυλάσσοντος, καὶ τίνος τρέφοντος. ©
δὲ γε παῖς, τῇ μὲν μιᾷ χειρὶ κατέχων τὴν λάρνακα,
τῇ δὲ ἑτέρᾳ δακτυλοδεικτῶν τὸν ἔνδοθεν κείμενον,
τοῖς ἐρωτῶσιν ἀνταπεκρίνετο: Οὗτός µου μετὰ Θεὸν
καὶ ζωὴ καὶ τροφὴ, καὶ τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ, θηρίων
ἀμυντήριον ἐγεγόνει οὗτός με καθ᾽ ἑκάστην ἐτιθη-
νεῖτο λαμπρότατα,

&

XIIL Οἱ δ' οὖν τεκόντες, θάμδει καὶ χαρᾷ
θέντες, τῇ τε πίστει πλέον βεθαιωθέντες τοῦ μάρτυ-
ρος, δι οὔ τὸν νεκρὸν νομισθέντα υἱὸν ζῶντα ἀπείλη-
φαν, τοὺς προτέρους θρήνους εἰς εὐχαριστίαν ἐτρέ-
ψαντο, τοιάδε τῷ ἁγίῳ ἐπιθοώμενοι: Ὡς ἀληθῶς ἄρα
θαυμαστὸς ὁ Θεὸς ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, καὶ θέλημα
τῶν φοδουμένων αὐτὸν ποιῶν, καὶ τῆς δεήσεως
αὐτῶν εἰσακούων, Ἔσωσας ἡμῶν, "Aq, τὸν υἱὸν,
ἀπέδωκας ἡμῖν τὸν οὐκ ἐλπιζόμενον, Ὦ οὐρανὲ καὶ
γῆ, καὶ σὺ βυθὲ, ὁ πρὶν ὑφ' ἡμῶν ἐπαρώμενος, ἔκστηθι
τῷ ὑπὲρ φύσιν τούτῳ μεγαλουργήματι. Ἴλεως δὲ καὶ
αὐτὸς γενοῦ, ἅγιε, ὧν πρὸς σὺ τῇ θλίψει τρυχόµε-
νοι ἐπράξαμὲν τε καὶ εἴπομεν’ μὴ ἀνταποδώσεις ἡμῖν
τὴν τῶν βλασφημιῶν ἀνταπόδοσιν. Τὸν υἱὸν ἀπελά-
Gopzv, τὸν νεκρὸν διὰ σοῦ νῦν ἀναστάντα ἐδεξάμεθα,
τὴν τοῦ γήρως βακτηρίαν σῇ βοηθείᾳ πάλιν ἔχομεν.
Τί τὰ πολλὰ λέγομεν ¡ τὸν οὐ τριήμερον ἀλλ᾽ ἐνιαύ-
σιον νεχρὸν, καὶ οὐ λίθῳ ἀλλ᾽ ὕδατι καλυπτόμενον,
καὶ οὐχ ὑπὸ σκωλήκων, ἃ τῆς τοῦ σώματός ἐστι φύ-
σεως ἴδια, δαπανηθέντα, ἀλλὰ τὸν ὑπὸ ἰχθύων ὡς
ἐνομίσαμεν καταθρωβέντα, σῶον διὰ σοῦ ἀπελάθο-
μεν, Εὖγε τῆς χάριτος, εὖγε τῆς δόξης, εὖγε τῆς δυ-
νάµεως καὶ τῆς εὐεργεσίας σου, ἅγιε. Οὕτω τοίνυν
τὸν ἅγιον μετὰ δακρύων ἐπευφημήσαντες, τὸν παῖδα
ἀράμενοι, οἴκαδε παρεγένοντο, πᾶσι τὸ θαῦμα ἐκδιη-
γούμενοι.

XIV. Τί οὖν πρὸς ταῦτα καὶ παρισώσαιμεν ¡ τὸν
Ἠλίαν φασί ποτε τὸν νεκρὸν ζῶντα υἱὸν τῇ ἰδίᾳ ἀπο-
δοῦναι μητρί' ὃ μέγα τε ὑπάρχει καὶ ὑπερθαύμα-
᾿Αλλὰ καὶ τῷ Ἐλισσαίου ποτὲ, ὡς ἱστοροῦσι,
μνήματι, ὑπό τινων ἀνδροφόνων φονευθέντα τινὰ, καὶ
ἐν αὐτῷ ῥιφέντα, εὐθὺς ἀνεγερθῆναί τε χαὶ ζῆσαι'
ὃ μεῖζον τοῦ προτέρου καὶ ἐξαισιώτερον. Καὶ Πέτρος
δὲ ἐν τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς, ἡ

συσχε-

στον.

| τῶν ἀποστόλων κορωνὶς,

τὴν πτωχοτρόφον ἐκείνην χήραν Ταδιθὰν θανοῦσαν
αὔθωρον προσευχῇ ἐξανέστησε
μαστὰ καὶ ὑπέρλαμπρα. τὸ δὲ παρὸν θαῦμα, ὅσον
πούτων ὑπερανέστηκον ἢ

XV. Καὶ ὅρα μοι προσέχων τὸ ὑπέροχον τοῦ θαύ-
µατος. Ὁ μὲν Ἠλίας, ὡς προέφηµεν, ἄρτι θανόντα
τὸν παῖδα καὶ οὕπω καταψυχέντα, àÀX εἰσέτι τὸ θερ-
μὸν τῆς φύσεως διασώζοντα, ἐξανέστησεν, Ἢ δὲ τοῦ

Ταῦτα μὲν οὔν θαυ-

EPHRAIM CHERSONIS ARCHIEP. DE MIRACULO S. CLEMENTIS.

τοῦ θαύματος! δρῶσι τὸ ἴδιον τέκνον À templum pervenissent, o miraculum ! vident filium

C

D

642

suum vivontem ao letum atque exsilientem. Ut νο-
roin miraculis miraculum offenderunt, obstupe-
Scentes super magno eximioque opere, primum
quidem Deo honorem dederunt; deinde vero mar-
tyrem acclamationibus etgratiarum actionibus pro-
seruli sunt. Postea adolescentem interrogarunt,
quo pacto servatus fuisset, quonam vitam dante,
quonam custodiente, et quonam nutrienie. Puer
autem, una quidem manu Lenens arcam, alia vero
indicans digito eum qui intus jacebat, interrogan-
libus vicissim respondit: Hic mihi post Deum et
vita, et alimentum, et adversus marinas belluas
propugnaculum exstitit: hic me quotidie splendi-
dissime nulricabat.

XIII. Parentes autem, admiratione ac letitia de-
ienti, et in fide martyris magis confirmati, per
quem filium quem putaverant mortuum, viventem
receperant, priores luctus in gratiarum actionem
converterunt, taliaque acclamarunt sancto: Quam.
vere utique mirabilis Deus in. sanctis suis (a), et vo-
lunfatem timentium. se faciens, deprecationemque eo-
rum exaudiens (b).Servasti,sancle, filium nostrum;
reddidisti nobis quem non sperabamus. 0 celum
et terra, tuque gurges prius a nobis exsecrate, ob-
stupesce super hoc naturam excedente magno ope-
re. Esto autem tu quoque,o sancte, propitius,in iis
qua contra te afflictione contriti enm fecimus, tum.
diximus: ne retribuas nobis cenvieiorum retribu-
tionem. Filium recuperavimus, mortuum nune per
ie suscitatum accepimus, baculum senectutis tuo
auxilio iterum habemus. Quid dicimus multa?
non triduanum sed annuum mortuum, neo lapide
sed aqua obtectum, nec a veemihus juxta corporis
naturam consumptum, sed a piscibus arbitrati
sumus devoratum, salvum per te recepimus. Euge
gratiam ; euge gloriam ; euge potentiam et. benefi-
cium tuum, o sanete. 1100 igitur modo sanctum
cum lacrymis οἱ acclamationibus prosecuti, puerum
tollentes, revenere domum , cunctis miraculum
enarrantes.

XIV. Quid ergo eum his conferemus? Eliam
aiunt olim filium mortuum matri propric viventem
reddidisse (c) ; quod et magnum est et valde admi-
rabile. Sed οἱ referunt, ad Elisei aliquando sepul-
crum quemdam ab aliquibus homicidisinterfectum
δ in eo projectum, statim resurrexisse ac vixisse (d):
quod priore majus est atque mirabilius. Et vero
inter eos qui ad nos perlinent, Petrus apostolorum
vertex, illam pauperum altricem viduam Tabitham
mortuam,eadem hora precibus suscitavit ad vitam.
Hic equidem mirabilia sunt et longe clarissima.
At presens miraculum quantum ea exsuperat!

XV. Et vide mihi atque considera miraculi excel-
lentiam. Elias quidem, ut ante diximus, modo
mortuum puerum, quique nondum refrixerat, sed
adhuc nature calorem conservabat, suscitavit. Eli-

(a) Psal. xvn, 36. (ὁ) Psal. οχταν, 19. (6) III Reg. xvn. (d) IV Reg. xim.

643 APPENDIX AD S

. CLEMENTEM.

644

ami autem virtus duabus de causis miraculum per- A Ἑλισσαίου δύναμις δυοῖν εἵνεκα αἰτιῶν τὸ θαῦμα

fecit ; una quidem, ostendens prophetam qui igno-
rabatur; alia vero, non concedens cedem etiam
post mortem. Petrus aulem sua virtute, οἱ precibus
eorum qui a vidua beneficio fuerant affecti sumptis
in auxilium, ipse quoque eam modo defunctam re-
suscitavit, AL sanctus martyr Clemens ; 0 miraeu-
lum ! non mortuum recentem, eed annaurn, vel ut
melius dicam, eum qui in unoquoque momento
ejusque tenuissima parte moriebatur,puerum con-
servavit. Et. seitis omnos qui rei periculum feeis-
tis, quanto tempore verisimile orat puerum in pro-
fundo tam vasto conservari.

XVL Verum mihi diligenter consideranti, non
unum mortuum; sed quanto lemporis spatio sci-
mus puerum in aqua suffocari, id tempus repeten-
ies eaque intervalla remetientes, inveniemus tot
inorluos a sancto fuisse suseitatos. Quodque est
admirabilius, non ab aquarum duntaxat suffoca-
tione, sed et abestiarum lesione puerum lutatus
est. 0 gratiam! o virlutem qua utraque ostendit ;
et aque compedes, et belluarum gropulsationem.
Ad hze qui dicitis? Nonne hoc miraculum alia
superat ? Nisi quis nos male accuset,ut illud super
miracula prophetica extollentes. Nulla eam ob rem.
nos maeula alingel. Etenim aperle scitis sacrum
marlyrem in eadem gloria οὐ in iisdem tabernacu-
lis esse cum sanctis martyribus,apostolis, prophe-
tis, ipsisque angelis.

XVII. 8ed, 0 martyrum splendor, et sanctorum
decus, primitie. bierarcharum ; vide hune et nvne
presentem culum, pium et Dei amantem, qui ἃ 6
vite fluctibus quotidie submergitur ; tuis precibus
illesum eustodi et serva incolumem ; ac dzemones
qui instar ferarum immanium insiliunt, animeque
nobilitatem devoraturos se esse minantur, interces-
sionum tuarum jaculo expellas, o sanctissime. At.
cerie ei vos, οἱ fidelissira congregatio, hue agite
mihi, obsecro: per bona Deoque grata opera nos
dignos sancti gratiis, ac donis efficiamas.Hl primo
quidem charitatem erga Deut et inter nos ipsos
sinceram 86 imperlurbatam servemus; deinde ab
omni maledicto, omni mendacio, omni perjurio,
nos repurgemus.

XVIII. Ante hace vero οἱ post ha:c eleemosynam
faciamus, quz et magis scit Deum placare, ac pro-
pitium reddere peccatis nostris. Quis enim ejus ἢ
oblitus,regnur Dei possederit ? Nemo nostrum pra-
texat paupertatem, nemo viduitatem, nec liberorum
educationem ; frigidas has. perniciosasque excusa-
tiones. Nemo vestrum vidua illa pauperior est, quae
nihilaliud prater pugillum farine possidebat,ad hec
alebatliberos,queetamen suam aut filii vitam non pro-
iulit misericordiz (a). Ne ezcusemus excusationes in
peccatis (b). Deus non irridetur (c).Aspiciamus mentead.

(a) ΠῚ Reg. χνιι. (b) Psal. cxt, 4. (c) Gal. vi, 7.

πετέλεν
ἑτέρῳ δὲ, μὴ συγχωροῦσα φόνον καὶ ܐܬܐ‎
Ὁ δὲ γε Πέτρος τῇ ἰδίᾳ δυνάμει, καὶ τὴν τῶν
τουμένων παρὰ τῇ

νος, ἄρτι χαὶ αὖτ
Ὃ δὲ γε Ἱερομάρτυς Κλήμης, ὦ τοῦ θαύματος | οὐκ
ἀρτιθανῆ, ἀλλ' ἐνιαυσιαῖον, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν καθ᾽
μκάττην στιγμὴν καὶ ταύτης τῷ λεπτοτάτῳ dmo-
θνήσκοντα παῖδα διέσωζεν. Καὶ ἴστε πάντες οἱ πεπε
ραμένοι τοῦ πράγματος, πόσον εἰκὸς ἦν παῖδα ἐν οὕτω
ἀπλέτῳ βυθῷ διασώζεσθαι χρόνον.

ον προφήτην δὲ
à θάνατον,
ργε-
χήρας εὐχὴν συνεργὸν λαθόμε-

ἐνὶ μὲν, ἀγνοσύ; ουσα,

ς ταύτην θανοῦσαν ἐξανεστήσατο,

XVI. ᾿Αλλά µοι ἀκριθῶς σκοποῦντι, οὐχ ἕνα νεχρὸν,
ἀλλ᾽ ὅσην ὥραν ἴσμεν ἐν ὕδατι παῖδα πνίγεσθαιν τὸν
χρόνον ἀναποδίζοντες, καὶ ταύτας ἀναμετροῦντες,
ροὺς ἀνεστᾶναι τὸν ἅγιον ἐφευρήσομεν.
οὗ τῆς τῶν ὑδάτων

3 V
Καὶ τὸ δὴ θαυμαστότερον, ὃτ
μόνον πνιγμονῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς θηρίων βλάδης τὸν
παῖδα διέσωζεν. Ὃ χάριτος, D δυνάμεως ἀμφότερα
δεικνυμένης, καὶ τῷ ὕδατι πέδησις 3, καὶ τῶν θη-
ρίων ἀμυντήριον. Πρὸς ταῦτα τί φατε; Οὐχ ὑπέρ-
χειται τὸ φαῦμα τῶν ἄλλων; Εἰ μή τις ἡμᾶς κακῶς
χαταμέμψοιτο, ὡς προφητικῶν τοῦτο θαυμάτων ὑπ-
εξαίροντας 3. Οὐδεὶς ἡμῶν μῶμος τούτου χάριν καθ-
ἄφεται, Καὶ οἴδατε γὰρ τὸν Ἱερομάρενρα,
καὶ ὁσίων, καὶ μαρτύρων, καὶ ἀποστόλων, καὶ προ-
φητῶν, καὶ ἀγγέλων αὐτῶν, ὁμόδοξον ὑπάρχειν αὐτὸν
καὶ σύσκηνον.

XVIL "AXE, ὦ μαρτύρων ἀγλάϊσμα, ὁσίων τι ἐγκαλ-
ροθίνιον͵ ἴδε τοῦτο καὶ τὰ νῦν τὸ
σεδὲς καὶ φιλόθεον, καὶ καθ᾽ ἑκά-

λώπισμα, ἱεραρ'

ρὸν σύνταγμα, τὸ
στην ὑπὸ τῶν τοῦ βίου κλυδωνισμῶν καταποντιζόμενον"
" λιταῖς ἀθλαθὲς φρούρει τε καὶ περίσωζε"
καὶ τοὺς ὡσεὶ θῆρας ἀγρίους ἐπιπηδῶντας δαίμονας
καὶ καταφαγεῖν τὸ τῆς ψυχῆς εὐγενὲς ἐπαπειλοῦντας,
τῷ τῶν σῶν πρεσθειῶν ἀκοντίῳ ἀποδιώκοις, πανόσι
"AX οὖν ܐܘܡ‎ ὑμεῖς, ὦ πιστότατον ἄβροισμα, δεῦτέ
εοφιλῶν ἀξίους

μοι παρακαλῶ: δι’ ἀγαθῶν ἔργων καὶ
ἑαυτοὺς τῶν τοῦ ἁγίου χαρίτων καὶ δωρ
ὦτα μὲν τὴν πρὸς θεὺν καὶ ἀλλήλους

v ἐργασώ-

μεθα. Kal
ἀγάπην, εἰλικρινῆ καὶ ἀθύλωτον φυλαξώμεθα' ἔπειτα
πάσης λοιδορίας, χαὶ παντὸς ψεύδους, καὶ πάσης
ἐπιορκίας, ἑαυτοὺς ἐκκαθάρωμεν.

XVILL Πρὸ δὲ τούτων καὶ μετὰ c
νην κατεργασώμεθα, ἢ καὶ μᾶλλον οἶδε τὸν Θεὸν θερα-
πεύειν, λεών τε ποιεῖν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν. Τίς
γὰρ ταύτης ἐπιλαθόμενος, βασιλείαν Θεοῦ κληρονο-
μήσειεν; Μηδεὶς ἡμῶν προθαλέσθω πενίαν, μηδεὶς
χηρείαν, μήτε παιδοτροφίαν, τὰς ψυχρὰς ταύτας προ-
φάσεις καὶ ὀλέθρίους. Οὐδεὶς ὑμῶν τῆς χήρας ἐκείνης
πενέστερος, τῆς μηδὲν ἕτερον εἰ μὴ δράκα κεκτημένης
ἀλεύρου, καὶ ταῦτα παιδοτροφούσῃς, καὶ μὴ προτι-
μησάσης τὴν ἰδίαν ζωὴν, ἦ τῇ 9 τοῦ τέκνου, ὑπὲρ
τὸν ἔλεον. Μὴ προρασιζώμεθα προφάσεις iv ἅμαρ-

a, τὴν ἐλεημοσύ-

VARLE LEOTIONES.

0 {, πέδησιν, "9 £) ὑπεραίροντας. 9 1. τήν.

645

EPHRAIM CHERSONIS ARCHIEP. DE MIRACULO 8. CLEMENTIS.

646

τίαις. Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται, Ἐμθλέψωμεν τῷ νῷ A nostra cellaria: videamusan nihil nobis quotidiani

εἰς τὰ ταμιεῖα ἡμῶν" ἴδωμεν εἰ μηδὲν ἡμῖν τῆς
ἐφημέρου τροφῆς περισσεύηται. Μὴ μηνῶν κύνλους
ἀναμετρήσωμεν, καὶ περιόδους ἐνιαυτῶν ἄλλος ὁ
τούτων προνοητὴς καὶ μεριμνητὴς, κἂν ἡμεῖς ἀγνοῶ-
μεν, Ἡμᾶς αὐτοὺς τῶν ἡμετέρων ἐξεταστὰς καταστή-
σωμεν" καὶ εἰ μὲν μηδὲν ἡμῖν, ὡς προέφηµον, τῆς ἐφη-
μέρου τροφῆς περισσεύει, οἶδεδ ὁ θεὸς συμπαθεῖν τῇ
ἐνδείᾳ δεδουλωμένοις" εἰ δὲ μὴ μόνον βρωτῶν καὶ πο-
τῶν τὰ ταμιεῖα ἡμῶν βρίθοντα θεασώμεθα, ἀλλὰ καὶ
χρυσοῦ καὶ ἀργύρου, καὶ τῶν ἄλλων ἃ τοῖς φιλοχτή-
μοσιν ἔπεται, ἄλλων πεινώντων καὶ ῥιγώντων, γνωσώ-
μεθα ὡς τὸ αἰώνιον καὶ ἀτελεύτητον πῦρ ἑαυτοῖς
θησαυρίζομεν. Ἵν᾽ οὖν τοῦτο ἐχφύγωμεν, ταῖς " τοῦ
Θεοῦ ἐντολαῖς ὅση δύναμις πορευσώμεθα ὡς ἂν τῆς
τε τοῦ Ἱερομάρτυρος πρεσθείας κατευμοιρήσωμεν,
καὶ τῶν ἀποῤῥήτων καὶ αἰωνίων τοῦ Χριστοῦ ἀγαθῶν
ἐπιτύχωμεν' χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ: ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, νῦν
καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν (31)

alimenti redundet. Ne mensium orbes diiretiamur,
et annorum ambitus: alius est eoruni provisor et
curator, etiamsi nos ignoremus. Nos ipsos consti-
iuamus nostrarum rerum inquisitores: et si qui-
dem nihil nobis, ut. prius diximus, quotidiani ali-
ment! supersit, novit Deus misericordia affici erga
60s qui inopie subjecti sunt: sin autem conclavia
nostra viderimus, non solum cibis et potibus one-
rata, sed etiam auro et argento, ceterisque que
opum cupidos comitantur; cum interim alii esuriant
et algeant, cognoscamus, quod eternum ao fine
carentem igem nobis in thesaurum recondimus.
Ut ergo illum effugiamus, in Dei mandatis pro vi-
ribus ambulemus: utet sancii martyris interceg-
sione fruamur, et ineffabilia eternaque Christi
consequamur bona: gratia et benignitate Domini
nostri Jesu Christi; cui gloria οἱ imperium, nunc
et semper, et in secula seculorum. Amen.

VARLE LECTIONES.
91 ἐκφύγωμεν, ταῖς. Interserenda prapositio iv, quo excidit ob similem finem verbi precedentig.

VARIORUM NOTE.

(9D Hactenus in Clementna Opera: que
utinam omnia haberemus, cum vera, cum ascrip-
plitia. Nescio enim quo fato sub uno Clementis
nomine tot apoerypha pullulaverint, veteribus, mi-
nusque a nostra mernotia remotis temporibus.
FPeriodi Petri, Recognitiones, Disputatio Petri et
Apionis, Clementina, Consütutiones αροθίοἰίσω,
Canones apostolorum, Docirina Clementis, Ser-
mones de providentia et justo judicio Dei, laudati
ab Anastasio Antiocheno, quzstione 96, pag. 596.
Ὁ δὲ ἱερὸς, inquit, καὶ ἀποστολικὸς διδάσκαλος Κλή
μῆς, ἐν τῷ Περὶ προνοίας καὶ δικαιοκρισίας Θεοῦ
πρώτῳ λόγῳ τοιοῦτόν τι λέγει: “Ὥσπερ δυνατὸν καὶ νῦν
ἄνθρωπον (sensus postulat θεὸν) πλάττειν ἀνθρώπους,
κατὰ τὴν προτέραν τοῦ ᾿Αδὰμ διάπλασιν, οὐκ ἔτι
οὕτω ποιεῖ, διὰ τὸ ἅπαξ χαρίσασθαι τῷ ἀνρρώπῳ
ἀνθρώπους γεννᾷν, εἰπὼν πρὸς τὴν φύσιν ἡμῶν, τὸ
Αὐξάνεσθε, καὶ πληθύνεσθε, καὶ πληρώσατε τὴν
γῆν; οὕτω, φησὶ, τῇ παντεξουσίῳ καὶ προνοητικῇ αὐτοῦ
δυνάμει, καὶ τὴν τῶν σωμάτων διάλυσιν καὶ τελευτὴν,
φυσικῇ τινὶ ἀκολουθίᾳ καὶ τάξει, τῇ τῶν στοιχείων
βεταδιλῇ ᾠκονόμησε, γίνεσθαι, κατὰ τὴν οὐσιώδη
αὐτοῦ θεογνωσίαν καὶ χυτάληψν. Ἤκουσας φωνῆς
Ἱερᾶς Πατρὸς πατέρων, elc. Hoe est, Sanchus uutem
et apostolicus doctor. Clemens, in primo sermone De
providentia et justo. judicio Dei, ejusmodi. quid ait :
Quemadmodum cum fieri possit, ut δὲ nunc. Deus
[ουπιεί homines, juxia. primam illam Adami forma-
tionem, non tamen amplius ita facit, eo. quod semel
homini generare homines concesserit, his. verbis ad

naturam mostram prolatis, Creseite, et multiplica-
mini, et replele lerram (Gen. 1, 28). Sic, inquit,
omnipotente εἰ provida sua virtute, eliam. corporum
resolutionem ac finem, naturali quadam consequen-
tia et ordinatione, per mufationem elementorum fieri
constituit, secundum. substantiale suam cognitionem.
divinam el comprehensionem. Audiisti sacram vocem
Patris patrum, ele. Quibus pseudepigraphis jun-
gende Decretales Epistole quinque; necnon Àpo-
calypsis Petri, sive Revelationes B. Petri apostoli,
α discipulo ejus. Clemente in uno volumine redactze,
dicitur Epistola Jacobi de Vitriaco episcopi Acco-
nensis ad Ilonorium III, Spicilegii Acheriant t. VIIT,
p. 282. Uti taceam libros memoratos Recog., i, 17;
αμ, 74, 75, et v, ult. Jam vero citatur noster absque
certa voluminis indicatione, pcr Basilium, cap. 29
libri De Spiritu sancto ; Dionysium, De divinis nomi-
sibus, Gap. 5, n. ὃς Ansstasluri Ὁδηγοῦ cap. 2, οἱ
pseudo-Athanasium tractatu Περὶ ὅρων t. II, p. 42,
80 Dispulatione adversus Arium tom. 1, pag. 135.
Denique fragmenta Clementi attributa protalimus
in testimoniis Veterum, et prima Nota in Consti-
iut, apostol., ilemque ad Recognit., lib. 1, cap. 24.
Nec dubium est quin Clemen!ina multa Clementis
Romani, permista eum Clementinis aliis Clementis
Alexandrini, contineant libri Florilegiorum theolo-
gicorum. Sed ea discriminare, non opis est nostra,
non instituti, qui ad [guatiana cito gressu propera-
mus. Lor.

S. DARNABAS. APOSTOLUS

PROLEGOMENA

VETERUM TESTIMONIA DE 5. BARNABA ET EJUS EPISTOLA
(GattAND., Vet. Patr, Bibloth., I, 113. Venet., 1765, in-fol.)

1.
CLrxENS Απεχ. Στρωμ. lib. τι, cap. 6, pag. 445, edit. Oxon.

Εἰκότως οὖν ὁ ἀπόστολος Βκρνάδας' ᾿Αφ' οὔ, φη-

Merito igitur Barnabas apostolus, Ex ea quam
σὶν, ἔλαθον μέρους, x. τ. À.

accepi, inquit, parte, elo., Epist. cap. 1.
,ܐܡܘܐ‎ ibid., cap. 7, pag. 447.

Καὶ Βαρνάδας ὁ ἀπόστολος’ Οὐαὶ οἱ συνετοὶ παρ
ἑαυτοῖς.

Et Barnabas apostolus: Vae qui sunt intelligentes
apud se ipsos. Cap. 4.

TpeM, ibid., cap. 15, pag. 464.

᾿Αλλὰ καὶ Δαθὶδ, καὶ πρὸ 43618 ὁ Μωυσῆς, τῶν
τριῶν δογμάτων τὴν γνῶσιν ἐμφαίνουσιν διὰ τούτων,
Ταῦτα μὲν ὁ Βαρνάδας.

Sed et David, et ante David Moyses, per hec
trium dogmatum ostendunt coguitionem. Hec qui-
dem Barnabas. Cap. 10.

Ipx, ibid., cap. 18, pag. 472.

Mystice profecto Barnabas: Deus qui universo
mundo dominatur, inquit, det, etc. Cap. ult.

Ἀμέλει μυστικῶς ὁ Ῥαρνάδας Ὁ δὲ Θεὸς ὁ τοῦ
παντὸς κόσμου χυριεύων, φησὶ, δῴη, x. τι X.

Ipzx, ibid., cap. 20, pag. 489.

Non mihi pluribus verbis opus est, si adduxero
testem Barnabam apostolicum (eret autem is ex
LXX et Pauli adjutor) his verbis dicentem ; Ante-
quam Deo credamus, etc. Cap. 16.

οὔ μοι δεῖ πλειόνων λόγων, παραθεμένῳ μάρτον
τὸν ἀποστολικὸν Βαρνάδαν' ὁ δὲ τῶν ἑδδομήκοντα ἦν,
καὶ συνεργὸς τοῦ Παύλου" κατὰ λέξιν ὧδὲ πως λέ-

qvi" Πρὸ τοῦ ἡμᾶς πιστεῦσαι τῷ Θεῷ, κ. τ. λ.

Ipzx, ibid., lib. v, cap. 8, pag. 077.

Ex adverso autem permitlit vesci iis, quz habent
fissam ungulam et que ruminant; significans, in-
quit Barnabas, oportere adharere iis qui timent Do-
minum, etc. Cap. 10.

Ἔμπαλιν δὲ ἐπιτρέπει διχηλοῦν καὶ μηρυκώμενον
ἐσθίειν: μηνόων, φησὶν & Ῥαρνάδας, κολλάσθαι δεῖν
μετὰ τῶν φοθουμένων τὸν Κύριον, κ. t. A.

ibid., cap. 10, pag. 083.‏ ܕ ܐܡܩܐ

Quin etiam Barnabas, qui et ipse predicavit ver-
bum una cum Apostolo in ministerio gentium : Sim-
plicius, inquit, vobis scribo, ut intelligatis. Deinde
paulo inferius, jam exhibens manifestius tradilio-
nis gnoslice vestigium, dicit: Quid eis dicit alius
propheta Moyses? Ecce hzc dicit Dominus Deus:
Inirate in terram bonam, etc. Cap. 6.

᾿Αλλὰ καὶ Ῥαρνάδας, ὁ καὶ αὐτὸς συγκηρύξας τῷ
᾽Αποστόλῳ, κατὰ τὴν διακονίαν τῶν ἐθνῶν τὸν λόγον,
᾽Απλούστερον, φησὶν, ὑμῖν γράφω, ἵνα συνίητε,
EU ὑποδὰς, dn σαφέστερον γνωστικῆς παραδόσεως
ἔχνος παρατιθέμενος, λέγει: Τί λέγει ὁ ἄλλος προ-
φήτης Μωυσῆς αὐτοῖς; Ἰδοὺ τάδε λέγει Κύριος ὁ
Θεός: Εἰσέλθετε εἷς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, κ. τ. λι

649 S. BARNABAS APOSTOLUS. — PROLEGOMENA. 650
1.
OnineNEs. lib. i, contra Celsum, num. 63, tout. L. pag. 378, edit. Paris, 1733.
ραπται δὴ | Baovióa παθοληκῇ Ἐπιστολί ὠ Seriptum: porro est in Barnabz catholica Epi-

οὓς Ἰησοῦς, — stol Apostolos a. Jesu fuisse electos, qui im-
probi erant ut nulli magis. Cap. 5.

ὅτι

Ipgx, Περὶ ἀρχῶν, lb, ui, cap. 2, num. 4, tom. L, pag. 150.

Eadern quoque Barnabas in Epistola sua declarat, eum duas vias esse dicil, unam lucis, alteram tene-
brarum, quibus et preesse eertos quosque angelos dicit: vim quidem lucis, angelos Dei; tenebrarum
autem vie, angelos salar.e. Cap, 18.

Lege sis ejusdem Origenis tib. ܐ‎ Explanat. in Epist. ad Rom. i, 24.

TIT.

Eussnivs, Mist. eocl., lib. m, rap.

Rafino interprete. Valesio interprete.

Post hiec jam scriptura 6st, quae ἡ τοῖς 0
dicitur Actus poli ; sed et libel-
lus qui appellatur P
velato Pel, do quibus quam
maxime dubitatur. Pertur ctiam
Barnabze epistola.

he καὶ Pro supriis habendi sunt etiam

h Actus Pauli, et liber. Pastoris ti-
τα] inscriptus, et Revelatio Petri ;
1 Μο» item epistola.

Παύλου $t

Rufino dulerprete. Idem (Clemens) in libris Ὑπο-
mosse, omnium, ut uno verbo
dicam, utriasqueTestamenti Seri-
pturarum compendiosaminstituit

enarrationem ; ne illis quidem

In libris [aformationum, ut
breviter dicaz, universam pa
ter Seriptaram divinam compen-
diosis dissertationibusexplanavit:

in quibus ne ea quidem qua apo-
crypha a quibusdam habentur
praeteriit; ut est Petri Revelatio.

preetermissis Beripturis, de qui-
bus inter mullos ambigitur; Juda
epistolam δὲ Barnabz, ac reli-

cephorum, lib. iv, cap. 33. quas catholicas epistolas intelligo,
et Revelationem que dicitur Petri.

Alium locum. Euszbu ex Hist. Eccl, Hb. vi, cap. 13, superius retulimus inter velerum testimonia de
Epistolis GuguENTIS.

ܥ

Hignoxvaws, lib. De viris illustribus, cap. 6, cum vetere Groeco interprete.
βαρνάδας Ki Barnabas Cyprius, qui et Joseph Levites, eum
Παύλου τῶν 8s Paulo gentium apostolus ordinatus, unam ad zedifi-

ἧς Ἐκκλησί 7 i cationem Ecelesie pertinentem Epistolam eompo-
suit, quie inler apoeryphas seripturas legitur.

Lege Adonem Viennensem, in libro De festivilalibus, ad m Hus. Jun.;
Augustod.

Votkerum, Freculfum, Honorium

Ipgw, lib. xit Comment, in Ezeclicl. xcut, 1U.
Vitulum autem qui pro nobis immolatus est, et multa Seriplurarum loea, et precipue Barnabe Epi-
stola qua habetur in scripturas apocryphas, nominat. Cap. 8.

ldem ΠΙΕΝΟΝΥΝΟΣ, adversus Polagianos, 76. 11, cap. 1, locum 5. Barnaba de apostolis, luudalum ab
Origene, iib. 1 contr. Gelsum, perperam cilal sub nomine B. Ignatti,

NicEPuonvs CP. in fine Chronographio sur Epistolam. Barnaba posuerat. iuter. libros. Noel Teslamenti,
quibus coniradicium [uit, ut patet ex Anastasii Dibliothecarii versione.

ParROL. Gn. ll. 21

651

S. BARNABAS APOSTOLUS.

632

RECENTIORUM JUDICIA

DE EPISTOLA SANCTI BARNABAE APOSTOLI.

(3. B. COT!

L

:LERIUS, Patres Apostolici, t. T, p. ὃν ed. Amstelodami 1724.)

De vita. οἱ nomine Barnabae. Wefevtur a. D. Lu
Josem seu Josephum, Levitam, genere Cypriunt
exsiitisse. Scilicet ea in insula plurimi degebant
Jud»i: a quibus postea, imperante "l'rajano, uti
diseimus per Dionem Cassium in Wistoriaillius im-
peratoris, Eusebium in Chronéco, Orosium, Hb. vi.
cap. 12, atque hujus asseclam, pseudo-Hieronynium,
tractatu de loeis ex Actis apostolorum, infiniti ho-
minum multitudo jugulata fuil, urbsque Salamis,
peremptis omnibus incolis, funditns ever Dicit
etiam Lucas Josem cognomen Barnabae ab aposlolis
tulisse (quo significelur υἱὸς παρακλήσεως, id esl,
filius consolationis et exhortationis. Utrumque enim
παρακλήσεως denotat; quamvis B. Hieronymo ad
Titi 11, 45, magis consolationem quam exbortatio-
nem sonct, "Tradit quippe sanctus Augustinus, alios
verbum παρεχλήθμν, psal. cxvirr, 92, vertisse conso-
latus sum, alios exhortatus sum. Et. utraque versio
cernitur in S. Hilario; qui ad ejusdem psalmi ver-
siculum 76, £ Aisxtreddit ut exhortetur ;
locumque Apostoli 1] Cor. τν 3, ila efferL ; Bene-
diclus Deus et pater Domini nostri Jesu Christi, Pater
miserationum, et Deus. omnis exhortationis, qui ex-
heriatur nos in ommi tribulatione, Ubi Vulgata:
Deus tolius consolalionis, qui consolatur mos i
omni tribulalione nostra, ub possimus et. ipsi eonso-
lari ος qui in omni pressura sunt, per exhortationem
qua. exhortamur οἱ ipsi a. Doo, οἷς. Bie. etiam apud
Luciferum, libro. De non conveniendo cum luercticis,
hoe modo citatur Apostolus, Hebr. ni, 13 : Sed con-
solamini vosmelipsos, pro quo Vulgatus interpres
nzeno, in ora-
IJoan., 1, exponitur παρ-
αὐίτης, δαϊογίαϊον. Multaque similia passim γος
peries. Denique sanctus Ambrosius in illud psal.
cxviut, 76 ; Ut exhortetur me, ait : Aliquid codices hu-
bentin hoe loco, ut consoletur inc. Sed eliam in
Apostolo legimus exhortationem pro. consolatione
diclam, et consolationem. pro exhortatione. Ex his
duabus significationibus λήσεως, primam in
explicando nomine Barnabs 0
ad Act. iv, 30, dum id nominis vult esse μαρτύριον
τῆς φιλοικτίρμονος et demonstrare πἆραμο
τιρµόν Notkerus in Martyrologio, tomo VI
Canisii, ad πὶ Idus Junii,

adhortamini. A Gregorio autem. Na
tione 30, παρά;

τος

αν

καὶ ο
amtiqua Lectionis Menri

1 A scriben:

Ab apostolis Barnabas vel « filius consola-
tionis » est vocatus, jro eo quod cum habuerit agrum,
eunque vendiderit, pretium. ejus ante pedes aposto-
lorum, ad consolationem. pauperum, posuerit; nec
non illi qui in Hieronymo, libro. De mominibus
Hebraicis, vertunt [Hius cónsolulionis. Ad posterio-
rem vero etiam sizni(icationem adduei potest ex-
positio sancli Chrysostomi, homilia 11 in Acta:

: ἤσεως, ὑπὸ τῶν

Παρνάδας, » υἱὸς πᾶραν

ἀποστόλ.

ܕ

"— ܘ‎ ὄνομα, ὡς πρὸς τοῦτ
(ε.ος. Barnabas, hoc est «filius consolationis
el ortationis, » ab. apostolis cognominatus est. Et
mihi viletur, à virtute nomen assumpsisse, quod. ad
illud aplus esset ac idoneus, ad consolandum, nempe,
ac exhortandum. Accedil huc veriloquium Hiero-
nymianum : Barnabas, filius prophete, ait prophe-
Ho, hoc est propheta. Prophetarum seilicet sive
doctorum est, adhortari et consolari Dei plebem.
Quocirca, Act. xv, 32, habelur: Ἰούδας 9k Σί-
αι ὄντες, διὰ λόγου πολλοῦ παρ-
997 Juxta

λα: καὶ αὐτοὶ προς

τγάλεσαν Pus, χαὶ
nostrum interpretem τ Judas aulem et Silas, et
ipsi ewm essent prophetze, verbo plurimo conselali
sunt [ralres, eL onfirmaverunt, ἘΠῚ Cor, xiw, 3:
"Q δὲ προφη ἀνθρώποις λαλεῖ οἰκοδομὴν καὶ
παράκλησιν καὶ παραμυθίαν, Nam qui prophelat,

hominibus loquitur ad. zedificationem, et exhortatio-
et

8! : Δύνασθε γὰρ
ες µανθάνωσι,
vai D Ex eadem versione :
Potestis enim. omnes per singulos prophetare, ut
omnes discant, et omnes exhortentur.

lune Barnabam exstitisse unum ex LXX Domini
discipulis comprobari potest. testimonio Clementis
Alexandrini, cum lib. 11 Stromateon, tum in Hypo-
typosibus apud. Eusebium, IHist. eccl, lib. t, cap. 12,
et lib. 11, cap. 1; eamque traditionem sequuntur
Epiphanius in fine tom. l, lib. r, Adversus haereses,
auetor Chronici dieti Alexamüríni, Dorotheus in
Symopsi, et ii qui. Barnabz res gestas conscripse-
runt. Contra objicit Beda im Aet. iv: Mirum quo
inodo laete Barnabant, qui postea. cum Paulo gentium
est ordinatus apostolus, ac post. longum. ejus contu-
bernium, denuo Cyprum, uade ortus. fuerat, pradi-

mem, consolationem. Vets

xal

653

calurus redii, Eusebius, in Wisloria ecclesiatica,
de numero esse vxx. discipulorum. Domini Salvatoris
arbitratur ; cum manifeste scribat. B. Lucas, eum post
ascensionem. Domini, ad discipulatum. | apostolorum
venisse : nisi forte putandum est eum prius ita discipu-
latum Christi secutum, ut necllum reuuntiaverit. om-
mibus quce possidebut: quod utruia evangelice do-
etring convenerit, cuivis facillime palet. Verum pace
viri venerabilis, nec Lucas dicit Barnabam post
ascensionem Domini cepisse credere, nee. videtur
necesse ut omnes discipuli omnia sua abjecerinl:
quod quamvis essel, potnit Noster recens hiredi7
iale adeptum agrum veuiere, quo pecuniam ad
pedes apostolorum poneret.

lerum de Barnaba mulia narrantur in Novo
Testamento: inter alia, Act. xi, 29, 30, quod
Christiani Antiocheni miserint eleemosynam ud
Hierosolymitanos per manus illius : ex quo. facium
arbitror, ut Greci in. ordinatione magni cxconomi
dicerent, εὐχαῖς
ευφήµου Βαρνάθα

πρεσθείαις τοῦ ἀγίου καὶ παν-‏ ܐ
οὗ ἀποστόλου κα‏
πυρος, precibus οἱ intercessionibus sancti ct cele-‏
bratissimi Barnabe, apostoli ct generosi martyris‏
quemadmodum videre es& in Joan. Morini Sacris‏
ordinationibus parte τι, pag. 115. Reliqua ad apo-‏
stolum istum pertinentia, vera, labulosa, et. vulgo‏
cognoscuntur, et ad institutum nostrum non valde‏
faciunt: quare ea missa facimus.‏

Epistola Baruabz. Venimus ad Epistolam nomen
illius preferentem, veteribus laudatam sepe, desi-
deratam superioribus saeculis, nostro felieiter edi-
tam a viris doctissimis Hugone Menardo et Isaueo
Vossio. Dubilatur an sit genuinus fetus, an suppo-
situs. Exislimatum quidem Clementi Alexandrino,
Origeni ac Hieronymo, summis viris, quibus pro-
pterea fides facile abrogari non debet, nihil hic
fraudis delitescere. At Eusebius, quando fist. eecl.
lib. n, cap. 25, Epistolam colloeat inter libros
spurios, ἐν νόθοις dolum videlur suspicatus: nisi
si quis notum volumen eo loci exponat, ui ia
Amphilochii Epistola iambica ad Seleucam, illud
quod non est genuinum sacre Seripturi, sive alias
auctorem verum tilulo praeferat, sive ementitum.
Gerle vix credi potest, quod adeo eximius apostolus
vir plenus Spiritu sancto οἱ fide!, segregatus una
cum Paulo a sancto Spiritu in opus Evangelii, οἱ
collega ejusdem apostoli in gentium apostolatu, ca
scripserit qua in opusculo presenti continentur :
coactas dico allegorias, enarraliones Seripturaruin
minus verisimiles, fabulas de animalibus, aliaque
de quibus postea agemus. Hcc tamen, vix credi-
bilia, non remorata sunt priictos Clemeatem,
Origenem, Hieronymum: sicut pauci nevi qui
honestam faciem Epistole a Clemente Homano ad
Corinthios Romanorum nomine conseripta com-
maculant, non impedierunt qain tanti ea. (leret ;
quamvis magna, meo quidem judicio, differentia

! Act, xi, 24; xit, 2.

PROLEGOMENA.

634

A iniercedal valione auctoritatis, Clementem inler et
Larnabam, eujus Epistola tantum fam nou est
consecuta ac illa Clementis. Ad hec argumento,
quo utitur sanetus Augustinus, lib. 1 Contra ad-
versarium legis et. propheiarum, cap. 20, ut apo-
crypha sub nominibus Andrew Joannisque scripta
exsibilet atque explodat : δὲ zllorum essent, recepta
essent ab Ecclesia ; eo, inquam, argumento in sus-
picionem illegitime prolis venit Epistola, cum jam
din rejecta ct ad apocrypbas scripturas a-xandata
fuerit. Apoerupha, inquit Ilieronymus, epist. 7, ad
Letam, seíat non. eorum esse quorum titulis pramo-
lantur. Quapropter Origeues, qui putavit opus esse
Barnabe, credidit etiam esse canonicum. Sunt, in-

quit ad vers, 21, cap. 1 Epistole ad Romanos,
prasterea (sicut in multis Scripturae locis invenimus)
eliam utriusque partis, vel utriusque viz, fautores
quidam αἱ adjutores angeli, ctc., ubi quis non videt
alludi ad caput 18 nostre Epistola, de duabus viis,
ct de angelis utrique vie prepositis? Jam vero
lib. t coutra. Celsum. idem. Adamantius vocem a
Barnaba paulo durius in apostolos prolatam, ne-
quaquam rejieit, imo similibus Scriplura dietis
munit ae firmat, insuperque Epistolam sacram
esse innuit, et vocat Catholicam ; quo quidem
nomine eliam indicatur eam saltem a multis Ca-
tholieis fuisse ad missam, atque instar catholicarum
lecilaam: non solum autem significatur, quod
aiunt ex Leontio lib. De sectis, aclione 2, a cujus
opinione nullatenus dissenlitOEcumenius, seriptam
esse ad omnes generaliter, non vero ad unam gen-

C tem. Nam si id tantum declararet 68 vox, eui un-
quam venisset in mentem, Joannis seeundam, ad
unam domum, et terliam, ad unum hominem
exaratas, in catholiearum censum referre ? Pruden-
tius itaque faetum ab Isidoro Hispal. lib. vr Origi-
im, cap. 2 (nam confutari non meretur sententia
Hebedjesu, auctoris Chaldaiei, affirmantis in Cata-
logo librorum, catholicas ideo vocari Epistolas
Jacobi, Petri, Joannis et Jude, quod ab iis apo-
stolis omni charaetere et lingua fuerint consi-
gnat), qui eum predietum vocabulum posteriori
sensu usurparet, catholiras nuncupat Epistolas
Petri, non item Jacobi, Joannis,et Jule: quanquam
Judie et Jacobi generaliores sint prima Petri : unde.
notatum fuit a quodam sceholiaste ad Epistolam

3 Jacobi, ms. Regio 705:
Ἐπιστολὴ τῶν ἄλλων,

Προτέτακται ἡ τοῦ "lados

σκοπος ἦν,

τι τε πρῶτος

ρου χαθολίχω:

wd ὅτι τῆς γὰρ ἀνὰ
πᾶσαν τὴν τὴν διεσπαρμέναις ἐγράφη δώδεκα qu-
λα Hoc est: Ροδία est ante alías catholicas
Epistola Jacobi ; tuu quia is primus erat. episcopus,
tum quia illa universaliór est. epistola. Petri (prima
seilicet) ; duodecim quippe tribubus. per. universum.
orbem dispersis script es Denique S. Hicrony-
müs, in libro. quem Je interpretatione nominum.
Hebraicorum, imitatus Philonem ae Origenem,

655

8. BARNABAS APOSTOLUS.

656

composuit, inter Novi Testamenti libros non sia- A ginem illius repeteret, a temporibus excidium mox

tuissel Epistolam Darnab:, sicul faeit, quam ip
cum apoeryphis Scripturis legebat, nisi vidisset ila
ab Origene fuisse actiatum, Eamdem quoque sen-
tentiam deprehendimus in antiqua stichomelria
Latina, qui» exstat in duobus libris mss... altero
non pridem Puieanorum Pratrum, nune Christia-
nissimi regis, altero monachorum Saneti Germani.
11116 Epistola Barnabz collocatur post Epietolum
Judz, ante Joannis levelationem οὐ Aclus aposto-
lorum.

Verum in omnia diversa ahierat praeceptor Ori-
genis, Clemens Alexandrinus, quippe qui opus,
quod eredit esse Barnabe, iurpugnal, Ποοι sup-
presso, honoris causa, nomine; Podagogi 9,
cnp. 10.1d porro nequaquam eominisisset, si ad Ca-
noaem pertinere fuisset arbilratus. Ac fortesuspicio
erit alicui, variasse Clementem, aut se ad multorum
opinionem aecommodasse, Lum cum Scripturarum
Canon certos Jimites nondum acceperat, 81 quidem
in libris "Ymozoz referente Eusebio fist.
lib. νι, cap. 14, una eum Novi Testamenti libris
enarraverat Epistolam Barnabe; quam fortusse
pseudepigrapham re: atur, quando confulabat, Bed
δὲ Hieronymus, supe citatus de notione vocis ἦρος
cryphum pro opere οὐδὲ tituli ; tamen in locis relatis
inter veterum Testimonia, Epistolam apoerypham,
non pseudepigrapham vult. Quinelinm a. Gelasio
apocrypha non pro pseudepigrapliis duntaxat su-
muntur, vel quorum secreti auctores alque inco-
gniti, verum pro omnibus qua quia notan aliquam
mereri videnlur, sive supposilionis, sive erroris,
sive impietatis, abscondi debent alque ignorari
(ἀποκρυφῆς μᾶλλον 4 ἀναγνώσεως ἄξια, dicil auctor
Synopseos sacmg Seriplura creditus Athanasius),
nec in publica versari notitia, sicut libri eanonici
Scripturarum, etii ecclesiastici Patram, qui inof-
fenso pede decurri queunt. Quare inler apoeryplia
recenset Clementis Alexandrini opusculi, Terlul-
liani, Cypriani, Arnobii, Laetantii, Kusobit, alio-
rum, quamvis indubia.

Ex quibus omnibus conficitur, nón admodum
clarere utrum priesentem Epistolam adjudicare de-
beamus Barnaba apostolo, an alteri omini aposto-
lico, qui aut Bamnabs nomen assumpserit, aut
Barnabe fuerit cognominis, prout à primis Ohris
stianis nomina epostolorum affoctuta docel
nos Dionysius Alexandrinus apud Eusebium lib.
vui, eap. 5. Eo magis inclino, uL censeam noa esse
apostoli. Quod αἱ quis córtiorn ܨ‎
mam ille rem faeiet. Ego quod nescio seire rne non
possum profiteri.

Epistola Barnabae, quanio scripta. Dices :
est apostoli, quando seripta fuit? quant habenda
et habita auctoritatis ? De primo, patet ex [pistol
cap. 16 datam l'üisse post excidium Hierosalyniita-
num. Liquet etiam ex Clemente Alexandrino, lau-
datore Epistole, ante Dnem secunal saculi pro-
diisse. Sicut autem per primum non bene quis ori-

σέων,

8i non

subsequentibus ; ita male per secundum conclude-
retur natales ojusdem contigisse, statim antequam.
Clemens librus 81105 componeret. An enim necesse
fuit, uL ingenii monumentum apocryphum, simul
ae e manibus seriptoris exierat, illico ad commu-
nemnotitiam perveniret, atquea Patribuscitaretur?
eo presertim tempore, quo οἱ seribebant, pauci, et
qui sua litteris cormiltebant, solos fere in testimo-
nium adhibebant sacros libros : ut non corimeno-
rem luetuosissimam voluminum ecclesiasticorum
prioribus seculis exaratorum jaeturam. Itaque me-
dia via incedendum videtur; et referendum opus
ad lempus quod inler utrumque intercedit; ita
lamen ut ad primum magis accedat: quam rem
character dicendi, apostolicam antiquitatem redo-
s, non obscure significat.

Quantzzauctoritatis. Quantum ad secundam inter-
rosationom, de presenti tempore nulla oritur difli-
cultas, Constat inler omnes, Epistolam in canone
locum non haberc.Nec minus constare debet, dignam
esse masa voneratione, quz tanlum fuerataetalis at-
queexistimalionis.Si autem consideremus prima sa-
cula, quando eanene diverso utebantur Ecclesirm ;
varia in studia seissi fuerunt Christiani, Id ut inlel-
ligatur, observare oportet Scripturarum, que aut
sacre sunt, aut tales sunt habita a nonnullis, non
unam apud sanctos Patres reperiri divisionem. In-
terdum duplex solummodo fit Scriptura ; canonica,
eujus dictator Spiritus sanctus, δὲ apoerypha, cujus
auctor homo solus. 1ta Hieronymusin Prologo galea-
10, Augustinus, l. 11 De doctrina Christiana, cap. 8,
et Isidorus, Originum lib. vi, cap. 2. Sic etiam duo
generaScripturarum: ponuntur in Eusebio, Hist. eccl.
lib. im, eap. 2, ὁμολογουμένων wal ἀναντιῤῥίτων
et τῶν μὴ τοιούτων, in Athanasii seu. alterius Syn-
aps. χανονιζομένων in Cy-
rilli Hie 6

κης

ων et μὴ

κανονιζοι

solymitani quarta catechesi

, τῆς διαθή-

ων

pà πᾶ

¥ ópo)oo el ܗܗ‎
λυομένων, in Gregorii Nazianzeni

ow seu 79699 eb παρεγγράπτων

àus

ge καὶ

162

carmine 23,
seu μὴ γνησίωνταρμά Ileromymum epistola 129,
et in caput rr Epistolie ad Titum, et Commentario
in Psalmo: tamen hujus libri auctor existiman-
dus est, ad psalmum oxux, ecclesiasticarum et apo-
erypharwm : apud Innocentium papam, epist. 3,
eap. 7, meceplarum im camowe ae repudiandarur.
Aliquando triplex Scriptura perhibetar : canonica,
omnino recipienda : apoerypha, €
οἱ dubia, inter utramque posita ; ab aliquibus vide-
licet admissa, repudiata ab aliis ; mista. et media
iuler genuimam ae nothuin ; vere proxima, eui eon-
iradicitur quidem, honor Lumen habetur ut legatur
entechumenis; quam demum licet non eodem in
pretio habeant Catholici ac canonicam, ut ex ea fi-
dei dogmata conlirment, non ideo quemadmodum
apoergpbam abominantur, atque e templis ܝ‎
nan, quinimo eum reverentia excipiunt, ac in ee-
closiis ad plebis edificationem leetilant, [sta edoce-

637
mur ab Origene ad Joannis iv, 33; Eusebio, ܐ‎ A
lib. 11), cap. 3, 25, 31, et alibi; Athanasio in Epi-
stola Festali, οἱ in Synopsi 5 Scriptura ; Am-
philochio in Iambico carmine ad Seleucum, Hiero-
nymo in prafationibus ad Judith, et ad iría Salo-
monis volumina ; Rufino in Symboli expositione, et
Nicephoro Constanünopolitano in Canone Scriptu-
rarum. Porro utriusque hujus divisionis membra.
subdisiduntur. In prima, canoniem Seripiure,
juxta sententiam saneti Augustini, loco cilato ex
Doctrina Christiana, vel ah omnibus aceipiunlur
Ecclesiis catholicis, vel a. pluribus et gravioribus,
vel a paucioribus minorisque auctoritatis, vel forte
a pluribus 8) non gravioribus, aul denimue. forsan
a gravioribus sed non pluribus ; sieque aut omni-
mods, aut majoris, ant equalis auctoritatis cen-
seri debent. Quam iniqnalitatem auctoritatis Ju-
dais non luisse inauditam colligo ex Philone.lih. Dc
vita contemplativa ;Josepho, libroreontra Appronem,
alque Hieronymo,in prefationibus ad Reges;ad Το
biam,ad Juditham,ad Opera Salomonis et ad. Da-
nielem. Ab eodem Augustino,lib. xvi De civitate
Dei, cap.30, duplex canon Scripturarum Veteris
Testamenti statui videlur; earum quas Judiei pro
canonicis habent, et earum quas Ecclesia: qua de
re consulende Isidori Origines, lib. vi, cap. 1. Im
eadem prima divisione libri apoeryphi gradus simi-
liter obtinent, prout ad veritatem ac pietatem, fal-
sitatem el impietatem magis ant minus vergun!. In
secunda pariter divisione, dubie Seriplure, apud
Eusebium lib. rr, cap. 23; lib. ur, cap. 3 et 55. di-
versitatem accipiunt ex proximitate ad canonicas
vel ad apocryphas τοῦτα a pluribus Ecclesiis publice
lectilantur,cum ab antiquis doctoribus reperiuntur
allegate, cumque spurie videntur ae de quibus
quam maxime dubitatur.

His ita positis, evanescit omnis difficullas. Epi-
stola Barnabe ab Origene οἱ quibusdam Ecclesiis
canonica reputata uit ; a Clemente Alexandrino in-
terdum canonica, interdum dubia, interdum non
canonica, seu apocrypha in bono sensu primo divi-
sionis &b Eusebio dubia, spuria, citata quidem ab
antiquis, at melioris noue apocryphis propinquior :

Versus Seripturarumsacrarum. D

Genesis. . . . . . . Versus ΜΜΜΜΠ.
Exodus. . £ ® . 2 . 2 . . ܬܦܢ‎
Leviieum; £ £ £ ανν (1
Numemh £ & καὶ @ ܐ‎ εξ καὶ ἡ MMADGL.
Deuteronomium. & ® 8 # #
θεα Νῶνο. ἡ £ à B cog row ܢܦܬܐ‎
dudidim4 ὦ » 4 8 & τ αὶ Arv.
Roth e wee s oc » 8 oq o£ Gh
Regnorum.Primusliber. . . . ܝܠܐ‎

— Secundus liher. . . ww.

(4) Hujusce Patrologiz t. 1, το]. 467.

PROLEGOMENA.

658

ab Hieronymo apocrypha, seu extra canonem, ad
Ecclesi idificationem pertinens : a. Nicephoro
Constanlinopolitano aon eanoaiea, non apoerypha,
sed cni contradicitur: a nullo apocrypha deterioris
noli, nexa seilicet, hzretica, impia ; cujus generis
videtar fuisse Evangelium inscriptum nomine Bar-
nib; qnod in concilio Romano opera Gelasii dam-
nalum est. Vide supra initio notarum in Constitu-
liones apostolicas (1j, Indieulum Seripturarum, ο
bibliotheca Regia depromptum.

Titulus Epistole. Reslat aliud nihil, nisi de titulo
Epistle inquirere, ad quos scripta fuerit. Res non
coaghi est momenti. UL enim preclare Tertullianus:
Nihit de titulis interest, cum. al. omnes. scripserint
apostoli, Ium ad quosdum. Ae forte ἀνεπίγραφος
semper exstilit ; qualem cernimus Juannis apostoli
primam. Quod st aliter se res habeat, conjiciam ex
tota orationis serie, ad Christianos llebreos mis-
sam. tenaees nimium antiquate legis, ad IIebraeos
inseriptam laisse. llinequo potaitfieri ut, accepto
rumore de Epistola qnadam Barnabe ad Hebrwos
a se non visa, Tertnilianus oap. 20, lib. De pudici-
μα, Epislolam Pavli canonicam ad Hebreos, do cu-
jus anetore ac auctoritate ambigeb:tur, putaverit a.
Barnüba faisse destinatam. Atque hactenus de Epi-
stola.

Antiqua versio. Volus autem interpretatio barba-
rien ubique, ubiquc negligentiam ostendit, estque
imperfeela et mutila, tum passim, tum precipue ad
finem, ubi posteriora capita resecantur, forte quia
minus docta videbantur interpreti,atque ad mores
magis pertinentia : igitur omissis iis, paucisque vo-
cibus insertis, colophonem per doxologiam impo-
nit. Suum lamen illi versioni pretium : cui debe-
mus priora capita, cum non paucis emendationibus
Greci contextus,ut nibil dicam de antiquitate illius
ac simplicitate.

Stichometria. Calerum inedilam Stichometriam,
cujus memini, placuit hic apponere,tametsi muti-
lam et corruptam ; quia non medioerem fructum
afferel legentibus, atque conferentibus cum illa Ni-
cephori Constantinopolitani, cum mss. Bibliorum
codicibus, cumque laterculis Scripturarum.

Regnorum Terüusliber. . . . . MMDC.
— Quarlusliber.. . . . . MMcccc.
(Ecidisse videntur libri Paralipomenon.)
Psalmi Davidici. . . . . . . . MMMMM.
Proverbia. . . . κ . 4 2 1 + MDC.
Ecclesiastes. . . . . 2 . 2 . DC
Cantica canticorum. . . . . . . ce.
Saplentàs s s » 3 woe ros x M
Sapienlia Jesu. . . . . . 2 . MMD.
Duodecim Prophet . . . . . . MMMOX'.
Osee . v 2 6 *odos s 9 θα

* Numerusgeneraliscum particularibusnon concordat.

659

S. BARNABAS APOSTOLUS. 660
Amos. CCCCX. 4 ܚ‎ Lucas. . . —wwWDcccc.
Micheas. οσακ Epistole Pauli. Ad Romanos. . . — wxr.
Joel. * * » - Ad Corinthios prima , — wrx.
Abdias. — Ad Uorinthiossecunda. rxx*.
Jonas. . . . . — AdGalatas. . . . . CCCL.
Nahum. — Ad Ephesios, . . . . ccerxxv.
Ambaeum. (Deest αὐ Philipp. et αὐ Thes.)
Sophonias. — Ad Timotheum prima . ccvnr.
Aggeus. . . — = Αά Timotheum seo. . ccrxxxix.
Zacharias. δω — AdTium. ..... cxt
Malachiel. . . δέ, — Ad Qolossenses. ܀‎ , . — conr.
Esaias. Pow ܦ — ܝ‎ Philmonem . ܝܠ . ܀‎
Jeremias. . . MMMMLAX. Pot pHHR.:5: i.i
Ezechiel.. MMMDC. Pettisecundaà, . ܕ‎ «νεο.
Daniel. 5 £ À ει κ BB 68 ܕ ܘ 8 # £ & ܕ ܘ & = ܀: ܠܬ‎ ιά
Maehabieorum sie: Liber primus. ^ waiccc. Joamis prima + 2, 1 1 ܀‎ 1 1 1
ܒ‎ Liber secundus. λΜασα, Joannisseeunda. . , . . . . . 1
d Liber tertius. — w. Joannistertia. = ܀‎ & ων ως xx.
Judi 4 2 221355 MCCC. Jüdk. ܩܘܐ ܘ ܡܘܝ ܀‎ ο ο"
Esdras. . 1 2 1 wn. Barnabe Epistola. νὼ . . . « ܀‎ poco.
Esther. . . . . M. Joannis Revelatio- . ܀ . . ܪ‎ . — wcc
Job. wp. Aetusapostolorum. . . . . . . — wwcc.
Tobias. κ. -ᾱ- Ax τῷ αὶ M. Ρανς eos $5 MMMM.
Evangelia quatuor. Matthaus. MMDC, Actus Pauli. ων κ νο NMMMDLX.
ܒ‎ Joanne: MM. Revelatio Petri... .... MMLXX'"*,
ܫ‎ [8800 MDC.
* Numerus manoeus. 7 Supple liber.
** Anastas, Biblioth. éx Niceph. CP. wcccvi. S8 4T. corxx.
1r.
{πρὸ MENARDUS, Praefat. ad Epistolam 8. Barnabze anno 1645, curante Luca
Dacherio, editam.)
Sanetus Barnabas, nalione Cyprius, gente Ju- (| conslat, et ex Eusebio, lib. nr Hist. eccL, cap. 19,

deus, tribu Levites, qui et Joseph appellatus unus
e septuaginla duohus Christi diseipulis fuit, ut
docent Clemens Alexandrinus, lib. τι Stromatum,et
Eusebius, lib. 1 Hist. eccl., cap. 12, et lib. Hy ὃς “1.
Agrum quem habebat vendidit, et atlalit pretium,
et posuit ante pedes apostolorum,ut seribitur Act.
1v; una cum sancto Paulo gentium apustalus. de-
claratus est a prophetis et doctoribus qui erant An-
liochie, Spiritu saneto revelante, Aet. xin. Multas
terras et maria obivit, ad Christi fidem

dissemi-

nandam, multis ac variis exantlatis laboribus.Mul-
tas Ecclesias fundavit, inter quas Mediolanensem.
De tempore quo p est, nihil certi slatui potest

cum nullus alicujus notz scriptor antiquus suppe-
tat, qui, de illius morto jscripserit, ut notat. Baro-
nius. Ferunt quamdam ab eo seriptarn csse episto-
lam, qui inter canonieas Seripturas non habetur;
quam etsi citenl Clemens Alexandrinus οἱ Orizines
< inler seripturas dubias, nothas eL apocryphas
connumeratur, eu nunquam Ecelesie auctoritate
pro eanoniea recepta sil. Quod satis experienUa

qui eam inter seripturas minime germanas recen-
set. Inler seripluras ininime legitimas annumeran-

nomine Barnab;e Epistola. Idem censet divus Hiero-
nytuus. lib. Je seriptoribus erelesiaslicis : Barnabas
Cuprius, qui et Joseph. Levites, cum Paulo. gentium
apostolus ordinatus, unam ad cedificationem Ecclesiae
perimentem epistolam composuit, que inter. apocry-
phas seripturas legitur ; et lib. xux Commentariorum
ἴηι Exechtclem, cap. 43 : Barnaboe epistola, quae ha-
beluy inler scripturas upoeryphas... Ejusdem senten-
tie, est Nicephorus Callistus lib. 11, e. 46, et lib. 1v
cap. 33. Nicephorus patriarcha. Constantinopolita-
nus in Canone Scripturarum eam inler Seripturas
Novi Testamenti, ὅσα: ¢ id est quibus
coniradicitur, recenset, non vero inter apoeryphas.
Dr ilia tacet synodus Romana sub Gelasio papa,
la Darnabae Evangelii facta mentione, quod inter
soriptaras apoeryphas connumeral.

661

PROLEGOMENA.

662

Tllius sepe meminit Alexandrinus, multosque ex À Chrislo est, in quam beati omnes qui. intrarunt.. Ex

ea profert locos, quomadmodum ot Origenes, quos
omnes in nostris observationibus notivimus : eam-
que citat sanctus Gregorius Nazianzenus in Philoea-
lia.Sanetus Hieronymus in libro De rnterpretatione
nominum. llebraicorum, posi explicationem eorum
que reperiuntur in Apocalypsi ,interpretatur ea quie
exslant in sancti Barnabe Epistola, hoc modo :
De Epistola Barnaba. Abraham, pater videns popu-
lum, etc.

Hi sunt veteres auctores qui do hae epistola scri-
pserunt aut mominerunt. Que quidem jure inter
scripturas apocryphas a citatis aucloribus connu-
meratar, tum quia, an Barnab:e sit incertum est,
tum quia in ea quedam reperiuntur que diffieultate
minime carent. Siquidem nonnulla suntin ea sa-
lehre,ad quas rninus cauti offendere possint, quas
tamon pro modulo explanavi ; non eo quidem ani-
mo,quasi velim eam ab omni navo pertinaeius ex:
cüsare ; quemadmodum hodie video nonnullos,qu'
vetera quedam monumenta a se edita, continentia
meras nutricularum ninias, seu potius egroti ve-
leris somnia, quee ad primum intuitum viris doctis
nauseam moveant,tanta animi contentione (quam
vis sine ratione) defendere conantur, ut velint ca
scriptorum oronium velerum ac rerentiorum aueto-
ritati preeferri. Nec id movere quemquam debet.
quod Clemens Alexandrinus, et Origenes, cum
hano citant epistolam, nunquam eam apoerypham
essc dixerint. Siquidem ejusmodi auctores swpe
vtuntur apoeryphis : ut libro Enoch, Pastoris,
Matthige Traditionum libro, Petri Apocalypsi, Evan-
gelio Zgyptiorum, οἱ similibus, Unum tamen cor-
tum est, hanc epistolam, que modo a nobis exit,
eam esse quam sanctus llieronymus, Clemens
Alexandrinus, et Origenes olim pra manibus ha-
buerunt; cum omnes locos ab illis ex ea citatos,
in hac quam edimus;epistola, roperire liceat. Et ex
nostris observationibus manifestum erit : uno ex-
cepto, qui profertur & Clemente Alexandrino, lib.
vi Stromatum, cum exponens hunc Psalmis lo-
cum : Hec porta. Domini, justi inlralunt. per eam;

sic ot. τοῦ Προφήτου, Ιβαρνά-

Ἐξηγούμενος τὸ ῥητὸν

9:64 6

θας ἐπιφέρει" Πολλῶν τ soir,

αὕτη ἐστὶν ἡ ἢ οἱ μακάριοι πάντες
εἰσελθόντες, 1 est : Emurrahs dictum Prophetz,
Barnabas infer : Cum mullze portz sint aperlze, quie
est justitia, ea. est ἵπ Ghristo, in quam beati sunt om-
mes, qui sunt. ingressi. 800 puto, aul lapsum esse
memoriaClementem Alexandrinum aut certe locum
depravatum, et legendum esse Κλκήμης non Βαρ-
γάδας. Nam hie locus habetur in epistola sanoli.
Clementis ad Corinthios, ubi idem locus Psalmista:
exponitue : « Αὕτη ἡ πόλη τοῦ Κυρίου, δίκαιοι εἰσ.
ελεύσονται ἐν αὐτῇ. » Πολλῶν οὖν
d ἂν δικαιοσύνῃ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐν Ἆριστ
giat πάντες οἱ εἰσελθόντες. Id est: « Hac porta Do-
mini justi intrabunt in eam.» Cum igilur multe por-
ie aperle sint, qug in justitia est, eadem ct in-

6

n

quo oco legendum cst apud Clementem Alexan-
drinum 4 i» δικαιεσύνῃ, et exponendum, ea quz
jn justilia csl. [d etiam patet ex ipso Clemente
Alexardrino, lib. τ Stromalum, ubi idem locus, sed
longier, citatur ex cadem cpistola sancti Clementis
ad Corinthios, nominato tantum sancto Clemente
circa finem eonlextus, paucis verbis mutatis ; hoc
modo: « Hzc. est porta. Domini, justi. intrabunt. in
gam : » Cum ergo multz apertz simt portz in justitia,
Ίνα fuit in Christo in quam beati omnes qui intrarunt,
et iter suum direxerunl in sanctilate cognoscendi po-
testae. predia. Λὐτίκα à Κλήμης ἐν τῇ πρὸς Κοριν-
θίους ἐπιστολῇ κατὰ λέξιν φησὶ τὰς διαφορὰς ἔχτι-

ὃν κατὰ τὴν Ἐχκλησίαν £
ES S. ἤτω δυνατός, τὶς νῶσων ἐξειπεῖν, ἤτω
σορὼς ἣν διακρίσει λόγων, ἤτω γοργὸς ἐν ἔργοις,

10 est: Jam Clemens in pistola ad Corinthios is
verbis inguit, exponens differenliam. eorum qui sunt
probuh: om. Erclesia : « Sit aliquis fidelis,sil potens in
explicanda. cognitione, sit sapiens. in liscretione ser-
monum, sit stupendus ἦρι operibus. » Tandem notan
dum est quosdam existimasse παρὸ verba Clemen-
tis Alexandrini lib. πὸ Stromatun, ὃ νόμος ἄπαγο-
i . id est, lc prohtet [ratri
fenerari, ete., cilari ex Epistola Barnabe, quod non
fte.ent: ied. pulo ate οἰ α ταν fidis verba ex Dar-
a, que in hac Epistola habentur sub finem il-
ABD Βαρνάβας: Ὃ δὲ Θεὸς ὁ
παντὸς φησὶ, δῴη καὶ ὑμῖν
ὦν εἴδι, usque ad illa verba, ἀγάπης τέχνα
.eic., qui sunt ex texiu Clementis
Alexandrini, qui tandem subjungit, sufficit hoc di-
cere, quod le; prohibet fratri fenerari, que quidem
verha non exstant in hac epistola, quae sancto Bar-
nabe ascribilur. Tenuis quidam difficultas restat
cirea nomina llobraica, qux sanctus Hieronymus
profert ex Epistola sancti Barnaba in libro De no-
aninibus Hebraicis. Siquidem unum eorum, nempe
Nohwn, in epistola desideratur: sic. enim ait san-
clus lieronymus, Maxasses, oblitus, Nahum, ger-
men. Sed error obrepsit, et. legendum est, Nave,
ut habetur in. bae Epistola, qui. fuit pater Josue,
juxta Septuaginta ; vel Yun, quod idem est secun-
dum textum Hebraicum. Et ratio est, quia Vahum.
non significat germen, sed consolatorem, teste eo-
dem Ilieronymo, libri citati capite de Jona, et Na-
hum. Nahum, inquit consolator, à radice ὉΠ), id
est consolari. At Nave, seu. Nun est germen, juxta
enmdom Hieronymun, ejusdem lib : cap. 1 : Nave,
semem, germen pulchritulo, a verbo conjugationis
Niphal σι, id est germinabit.

Cum autem le uniea feratur sancli Barnaba
Epistola, notandum tamen esse putavi, Epistolam
saneti Pauli ad Hebrios a "'ertulliano, libro De pu-
dicitia, suneto Barnabe altribui, ul claram est ex
ejus verbis : Exstat enim et Barnabce titulus ad He-
braos ; adeo satis. auctorittlis. viro, ut quem; Paulus
juxta se constituerit in abstinentie tenore : « Aut ego

μυστικῶς à

τοῦ χόσμου wogisiun ,

663

solus,qut Barnabas, non habemus hoc operandi potes-
fatem (1 Cor. 1x) : » et utique receptior apud Ecclesias
Barnabee epistola. illo apocrgpho Pastore mechorum.
Meonens itaque discipulos, amissis omnibus initiis, ad
perfectionem magis tendere ; uec rursus. fundamenta
penitentia, jacere ab operibus mortuorum : « Impossi-
bile entm est, inquit, cos qui semel illuxsinuti sunt,
et. donum creleste qustaverunt et porteipaverunt Spi-
ritum sanctum,et verbum Dei dulce gustaverunt,vete.,
quie verba legere licct in Epistola Pauli ad ΠΕ.
br&os, cap. vi. lline capicndus cst Philasirius lib.
De. haeresibus, cap. 60 1 Sunt alii qui epistolam beati
Pauli ad Hebrzeus non asserunt esse ; sed dicunl, aut.
Barmabz esse beati apostoli, uut. Clementis, Uli
haud dubie Tertullianum inteliigit. Sed de bis sa-
tis : nune restat ut de illius argumento, sive sub-
jecto breviter agam.

Epistole argumentum, divisio. Cur Judei qui-
dam sd fidem Christi conversi galaticarentur (nt
cum Tertulliano loquar!, hoe est, legem Mosaieam
una eum Evangelio retinendam esse putarent,idque
multis Christianis persuaderent.sanelus Barnabas,
sive quis alius, sanetum. Paulum imitatus, eorum
doctrinam hac epistola convellere conalur, doecl-
que mullis Scripture locis, ac figuris, legem Moy-
sis jam abrogatam essc,eirue Evangelium succes-
sisse. Hic est hujus epistola scopus ; ad quem non-
nulla hic, que non sunt προηγουμένου, scu prüvi-
pui argumenti, sed veluti secundarii traetatus, ut
de adventu Christi, passione, ete. , referuntur : nam
illius gratia tractantur, cum ad. ojus intelligentiam
non parum coaferant, juxta morem oratorum, qui
interdum alio digrediuntur, non indtiliter quidem,
cum id plenibris elucidationis gralia facere soleant.
Sub finem epistole: multa docet Christianos, quis
ad vitam recle instituendam plurimum condueunt.
Hinc fit, ut bec epistola. in duas partes coininode
distribui possit : quarum allera est didascalic,
quie mullis argumentis docet nullum esse amplius
legis Mosaicie,et Judaicarum e:eremo;

iarum usum:

S. BARNABAS APOSTOLUS.

A

B

664
altera parznetica, in qua preclara οἱ utila monita
saluüis ot precepta dantur.

Prior pars epistola. Prior pars capita duodecim
complectitur. In primo de cessatione sacrificiorum
Mosaiem legis agitur; in secundo de jejuniorum
ejusdem legis abolilione ; in terlio agitur de instan-
libus, calamitatibus admonenturque fideles ad. vir-
tutum studium, quod Judei suis jejuniis et οτος
Tüoniis postponebant ; in quarto tractatur de
Christi adventu, missione apostolorum, Christi
passione et exaltatione ; in quinto de hominis re-
paratione disputatur; in sexto rursus de Christi
passione,et de quibusdam illius circumstantiis ; in
septimo de antiquatione circumcisionis veteris, et
de circumcisione aurium et cordis ; in octavo de es-
cis prohibitis in veteri lego, deque illarum mystica
interpretatione ; in nono de baptismo et cruce; in
lecimo de reprobatione populi Judaici,et gentilium
electicne ; in undecimo de abrogatione Sabbati Ju-
daici: in duodecimo de tompli Judaiei repudia-
lione ac demolitione, et de templi spiritualis zdi-
fiealione.

Secunda. pars epistoli. Secunda pars duobus. ca-
pilibus absolvitur. In. primo agitur de via lucis,
hoc est, de iis qum Christiano agenda sunl; in
altero de via tenebrarum, hoc est, de iis que ani-
ma (ideli fugienda. ac vitanda sunt : tum demum
sequitur epilogus.

Hac autem epistola ab Origene, lib. : contra. Cel-
sum sub finem, Catholica, id est wniversalis αρ.
pellatur τ Exslat sane in Barnabze catholica epistola.
seriplim,etc. quia non ad unam certam gentem,aut
nationem scripta csl, sed ad omnes Christianos :
ita enim definiuntur catholic apostolorum episto-
le, ut inanifestum est ex. Leontio, lib. De sectis,
αὐ ὃν ἐχλήθησαν, ἐπειδὴ οὐ πρὸς
σαν, ὡς αἱ τοῦ Παύλον, ἀλλὰ χαθό.
obs πάντα, id est, Catholicz. dicke sunt, quod
won. ad unam scripla: sunt gentem, ul. Pauli Epistolz,
seid generaliter ad omnes.

vs ἐγράφ

111.

(Isaacus VOSSIUS, Profatio ad Epistolam S. Barnabie, Amstelodami anno 1646 ab ipso editam
ad caleem Epistolarum S. Ignatii martyris.)

Aliquot jam sunt anni quod hane Barnabe Epi- [) maximopere gavisus sum, in illas manus incidere

stolam, quam ab incomparabili Salmas/o accepe-
ram,in lucem emittere decreveram. Sed iter meum
obstitit, quominus institutum illud tum temporis
perlicere licuerit. Dum vero Angliam lustro, alia
5058 obtulit occasio, qua seriptum illud, quod jam
diu Jucem merebatur, tandem aliquando divulga-
retur. Pavabat tum novam [gnatit editionem reve-
rendissimus Iliberniz primas, Ussurius Armaeba-
nus. Illi itaque postulanti οἱ offerenti 11} ona. cum
lgnatianis bxc quoque Barnabr excuderetur epi-
siola, non tantum libenter iit concessi, scd. etiam

antiquissimum istud monumentum, a quibus im-
mensum quantum splendoris mutnari sibi posset.
Et nisi ingens isthoc incendium,quod non exiguam
partem urbis. Oxor;ensis vastavit, omnia quoque
exemplaria absumpsisset, pulcherrimam ejus aucto-
ris edilionern jamdiu habuissemus. Non defuere
tamen iu Galia viri doeti, qui indignum putabant,
seriptum hoo diutius in tenebris latiare. Itaque
nuper Hugo Menardus, monachus ordinis Sancti
Mauri, novam nobis editionem adornavit. Quin
plarimumihoc nomine meritus sit.de publico, nomo

665
est, qui infieias iverit. Plus tamen rmcruissel, Si A
contigisset illi plura videro exemplaria. Cum enim

lota illa editio ex uno promanarit vodice, fie
non potuit quin inemendatiss

invidere debeal, ea tamen contigit felicitas, ut tri-
bus in hoc corrigendo usus sim 11188. Primum mihi
Florentie suppeditavit bibliotheca Medicea, altera
duo bibliotheca Vaticana οἱ Theatinorum, qui Ro-
mee agunt. Illorum usum acceptum [ero Luces Hol-
stenio, viro summo el nunquam non infra merita
$ua laudando. Quid ilaque ope istorum trium co-
dicum prestitum sit, videbitis, qui oper pretium
duxerit, editfonem haue cum altera, quam disi,
committere.

Nescio autem cur quidem opinati sint. hano Ep
stolam non esse Barnabz, cum tamen οἱ Clemens,
εἰ Origenes, et alii, illam ei tribuant. Offensi sunt,
credo, viri docti, quod hic loca quedam S. Seri-
pture aliter cxplicentur, quam explicari debebant.
Persuaderi nequeunt, sic potuisse ea capi a viro
tante auctoritatis, cujus loties sacri libri rnomino-
rint, quippe semper Pauli aposioli eomes fuerit
individuus, et ipse quoque unus ο minoribus apo-
Slolis, Sed quis ἃ primis illis Christianis omnige-
nam scientiam et doetrinam expostulet ; quis illos
non eque hallucinatos existimet, atque coram ne-
potes ; pr»sertim in rebus nihil ad fidem perlinen-
tibus? Nuuquid et in epistola Clementis, quam no-
bis dedit vir maximus Patricius Junius, bibliothe-
carius regius (eui ego tantum debeo, ul plura ei
debere non possim), similia occurrunt? Quis
enim bono animo concoquere, possit labellam illam,
quam de pheniee narrat, deque pluribus ultra
Oceanum mundis ? Non puto etiam quemquam velle
admittereexpositionem istam, ut linteum coccineum
Haab meretricis, signum. fnerit. sanguinis Christi,
οἱ alia quedam id genus, qua non est hujus loci
referre. Atqui tamen isle Clemens, pari jure atque
Barnabas, dictus est apostolus. Non debent itaque

n

PROLEGOMENA.

666

in hoe reprehendere quod in altero exeusant. No-
ium est enilihet, quam. nimium myslice et super-
stiliose (peno etiam) inepte) primi illi Christiani
Seripturas sacras sint interpretati. Si itaque et in
hoe anetore quedam occurrant qum eruditis dis-
pliceant, dandum id potius moribus veterum Ch
stianorum quam ut putetur scriptum esse supposi-
tilium. Sed neque hoc quemquam movere debet,
quod Eusebius et Graci posteriores inter ἀπόκρυφα
reposucrint Epistolam Barnabz. Non enim hoc eo
factum qued dubitarent do auctore, eed quod non
probarent mysticas istas interpretationes multorum
S. Scripture locorum. Eadem ratione et Clementis
Alexandrini, οἱ multa. Originis opera, inter apo-
erypha relata sunt. Neque tamen unquam dubila-
tum fuit quin genuina essent illa opera. Et certo :
si omnia qui aliquando inter apocrypha habila
sint rejicere. velimus, rejieionda quoque esset D.
Pauli ad Hebreos Epistola, item Juda apostoli Epi-
stola, et illa Clementis ad Corinthios. Quod quam
absurdum sit, quis est qui non videat.

Aliiex etylo et seriptionis genere. dixerunt, sese
deprehendereepistolam banc esse spuriam. De Igna-
tiiepistolis idem aflirmabant. Sed nimium saneacati
volunt videri, qui lalia jactant. Non ita facile est
spuria scripla a genuinis distinguere, quam sit na-
tivas gemmas dignoscere ab adullerinis. Cum enim
veri lapilli cum fictitiis committuntur et comparan-
tur, tum ut plurimum füeus apparet: ila purpura
ad purpuram dijudicatur, ita et in aliis mercibus
fit. Sed quid ost, unde isti, qui neganl epistolas
has esse Barnabe, et Ignatii, isthoc colligere po-
tuerint? Nunquid alia eorum scripta viderunt? Non
cerle. Unde ergo iis innoluil, quo. stylo usi sint
Barnabas et. Ignatius? At inquiunt isti. sese nihi-
lominus seire vera esse, quie senlianl. Si ita est,
jam verbuin non addam. Pergamus, et videamus,
ecquid opere pretium fuerit ad hanc Epistolam ad-
notasse,

1.

(Ex preatione Editionis

Oxoniensis anni 1680.)

Cum. in. editione. Scriptorum velerum ecelesiastico- |)
rum versarer, praeterire non licuit $. Barnabae Ept-
stolam, primzz antiquitatis, argumenti. sacri, οἱ
auedris (quod. praefert) nomine. pariter. sacri, com-
mendatissimam. Hae postquam per. ylurima sacula.
in bibliolhecarum pluleis deliluisset, rovendissim:
Usserii, Armachani primatis, studio εἰ auspiwiis
prelo hoc in. loco subjiciebatur an. 1613. Sed urhis
Oxoniz parle magna. gravi iutendio correpta, typo-
grapheum, cum. lota supellectile, schedis impressis,
et exemplari ipso, conftagravil, ila ut ca, clade ista.
mhil superesset, praler. paginas nonnullas, qui pe-
nes correctorem, quantum conjicere. datur, fuerant ;
quasque vir eruditissimus Eduardus Bernadus SS.

theol. doctor, οἱ astronomizx professor Savilianus ved-
emit, mihique benigne communicavit. Paulo post,
nempe aano 1655, opus ab. Hugone Μεπατᾶο, mona-
cho congregationis S. Mauri, adnotationibus eruditis
illustrabum, cura con[ratris Πιο Dacherii, Menardo
morte prerepto, in Lucem Parisüs prodiit. Porro
en. 4616 illustrissimus D. Isaacus. Vossius, luculen-
tissime ejus. Epistolarum. S. Ignatii. editioni episto-
lam. hanc adjunxit ; et notas, breves quidem, sed eru-
ditas addidit. Demum an. 1972 Joan. Bapt. Cotelerius,
Societatis Sorbonicse theologus, Pihliotheeze sus SS.
Patrum qui. temporibus. apostoluis. ftoruerunt, Ep,
stolum. hane inseruit, versioneiniue novam adornavit,
notasque laudatissimas apposuit.

607

S. BARNABAS APOSTOLUS.

668

Que de opere ipso dicenda supersunt, ut viri À stolos suos elegisset Jesus, qui. erant. omni iniquitate

magni memori litem, verbis illustrissimi primalis
pracdicti, quae flammas evaserant, exhibeto.

JACOBI ARMACHANI DE BARNABJE EPISTOLA PILEMONITIO.

« Polycarpi ad Philippenses Epistolam, longe pro.
lixiorem illa que habetur typis exeusa, apud se
Grece seriptam exstitisse, Baronio ? persuaserat
Franciseus Turrianus, Societatis Jesu presbyter.
Sed exemplari illius. diligentius inspecto, partetu
ipsius maximam ad epislolam, quae Barnabe apo-
stoli ferebatur olim nomine, pertinuisse, deprehen-
dit postea Jacobus Sirmondus, ejusdem societatis
theologus. Neque aliter habuisse, vel bibliotheca:
Valicane, vel cardinalis Columnsi codices, osten-
dit Petrus Halloixius ?, et ipse jesuita.

» Nempe in primo exemplari, ex quo Columnieus
ille codex (qui omnium putatur antiquissimus) et
reliqui qui supersunt hodie sunt descripti, librario-
rum vilio quaternio vel omissus vel transpositus
est : eujus defectu [actum esl, ui in Graecis super-
stitibus et finem epistolz Polycarpi desideremus, ct
principium, Barnaba.

« Nam longe anliquioribus etiam temporibus, non
Ignati solum litteras buie Polycarpi Epistolee (quod
ex fine ipsius liquet) subjeetas fuisse, sed simul
cum eis et istam Barnab:e : ex illo Hieronymi loco,
inlibro nr adversus Pelagianos, blandiente conje-
ctura, ut crederem, pene inductus sum : Ignatius;
vir apostolicus et martyr, seribit audacter ; Elegi!
Dominus apostolos, qui super. omnes. homines pecca-
lores erant. Ut enim in posteriore [gnatianarum
Epistolarum collectione, cum reliquis prefix fuis-
seni Marie Castabalilie nomine inscripte lilterz,
eas etiam ipsius Ignatii inscripto titulo, in Antoni!
Melissa * productas fuisse animadvertimus: ila
etiam in priore illa cum inter Polycarpi et Ignati
eidem eubjunelas epistolas, etiam illa Barnabee in
ierposita legeretur; non mirum si ἁμαρτήμας,
μνημονικῷ, consimili, et eodem modo excusabili.
Ignatii nomine eitaverit Hieronymus, quod proprie
erat tribuendum Barnaba.

« In ea enim, quam nunc damus, illius Epistola»
sentenlia hec reperta est : Τοὺς ἰδίους ἀποστόλους
τοὺς μέλλοντας κηρύσσευ τὸ Εὐαγῇ

λέξατο ὄντας ὑπὲρ πᾶσαν ἁμαρτίαν ἀνομωτέρους.
ύδπη οἱ ante Hieronymi tempora ineadem exstitisse»
verba illa Originis ? fidem faciunt: «
ἐν τῇ Βαρνάδα Καβολικῇ, ἐπιστολῇ (50

ῥῥήτους καὶ πονηροτάτους‏ ܘ
ἔξατο τοὺς ἰδίους‏

τοὺς ἀποστόλους), ὅτι ἐξε

ἀποστό-
λους Ἰησοῦς ὄντας ὑπὲρ πᾶσαν ἀνομίαν ἂγομωτ
oos. » Seriptum ὁδὲ sane. in Darnabze Catholica ey:
stola (unde for!esse Celsus. occasionem. arripuit, wl
apostolos infames et nequissimos. diceret), quod apo-

? Baron., Notat. zn. Martyrolog. Bom, Januar. 26.
Meliss. lib. i, serm. {{

συνίητε,

iniquioves. Ubi Catholicam hano appellat epistolam,
quod nulli particulari vel personz, vel ecclesie
inseripla ea essel, sed Chrisiianorum lratrum,
ubicunque degentium, ipsi universitati. Neque vero
mirabitur, Ignatii nomine produntum fuisse ab
Hieronymo, quod erat Barnabie ; qui Barnabze etiam
titulo a Clemente Alexandrino laudatum animad-
verlerit, quod Romano Clementi fuerat aseriben-
dum. Is enim citato loco psalmi (Aperite siii por-
las justili;e, im ipsas ingressus confitebor Domino;
haec est porta Domini, justi transibunt. per. eam 9),
prophetz dietum hoc a Barnaba sic expositum foisse

ab: Πολλῶν πυλῶν ἀνεῳγυιῶν, 4 [Dv] δικαιοσύνῃ

αὕτη ἐστὶν ἡ ἐν Χριστῷ, ἂν ἢ μακάριοι πάντες οἱ

εἰσελθόντες. Cum mule pori sint apertm; quae
est justitize, ea est in. Christo: in quam beati sunt
omnes qui sunt iujpressi. Qua quidem, in Barnaba.
frustra quesita, in priore Clementis Epistola (a
doctissimo Patricio Junio non ita pridem edita) toti-
dem verbis expressa invenimus.

« Porro duas hasce imperfectas Polycarpi et Bar-
nab:e ἄγωσας epistolas, ex Andrea Schotli apogra-
pho sua manu descriptas vir clarissimus Claudius
Salmasius, una cum antiqua Latina Barnaba ver-
sione, ex vetere Corbeiensis bibliothece codice &
Joanne Cordesio exscripta, [saaco Vossio, celeber-
rimi illius Gerardi filio, summa spei juveni, tra-
didit: quam cum Greco Barnabse textu conjun-
ctam, addilis etiam eruditis nolis, ad prelum ille
apparavit. Ut igitur in Sylloges bujus initio, Gra-
cum Polyearpum, posteriore sui parte ex antiqua
versione Latina suppletum, exhibuimus : ita et ad
ejus finem Barnabam, priore sui parte ex alia ve-
tere interpretatione similiter redintegratum (non
sine humanissimi Vossii consensu) representare
visum fuit. Ex cujus utriusque collatione mutua
cst deprehensum, non solum primam Epistolee par-
iem in exemplari Latino fuisse conservatam, quam
defuisse diximus in. Greco ; sed etiam postremam
vice versa retentam luisse in Greco, qua aberat ἃ
Latino, atque in intermediis prieterea, nonnulla ha-
bere Grecuzn quie desunt in Latino 7, et Latinum
rursus quie non reperiuntur in Greco ; cujus gene-
ris ea sunt, quie in utroque contextu uncis inclu-
denda curavimus.

« Ex duobus autem precipuis membris tota haec
constat Epistola: qu: in contextu Greco hao inter
se transitione connexa videmus. Ταῦτα μὲν οὕτως,
Μεταλάθωμεν δὲ καὶ ἐπὶ ἑτέραν γνῶσιν καὶ 68
δαχήν" ubi pro μεταλάδωμεν, alii μεταβάλωμεν,
Patricius Junius noster μεταθῶμεν legendum con-
jicit. In prioreaulem parte sententia hzc longe ante
pricesserat
Ἰησοῦ, ὅτι

εἰς καὶ ἐν τούτῳ τὴν δόξαν τοῦ
πάντα, καὶ εἰς αὐτόν, quam

3 P. Halloix. Νοίαι. in Vit. Polycarpi, cap. 16, 47.48.
S'Ürigen. centra. Celsum, lib. 1, p.
Inter qui ei illud, & Olemente Alexandr. v Siromaf.

50. *Psal. cxvmt, al. exvit, v. 19, 20.

citatum: “Απλούστερον ὑμῖν γράφω, ἵνα

669

vetus Latinus interpres suo loco motam hue trans-
tulit, totius Epistola epilogum hunc satis incon-
cinnun, statuens. Hac autem sic sunt. Habetis inte-
rim de majestate. Chrisli, quomedo omnia dn illum,
εἰ per ilum. facla sunt. Cui sit. honor, virtus, gloria,
nunc el in ssecula seculorum. Secunda Epistole
parte penitus pretermissa: quam ideireo, Latina
eruditissimi Gerardi Langbaini versione, in hac
editione locupletandam curavimus.

« Ab hac vero duarum viarum distinctione pars
ista ducit exordium ; Ὁδοὶ
οὔ φωτὸς,

καὶ
ܐܠ‎

δύο εἰσὶ διδαχῆς

loh τοῦ σκότους.

φορὰ δὲ πολλὴ τῶν δύο ὁδῶν" ἐφ᾽ ἧς
Ὑμένοι φωταγωγοὶ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ, ἐφ
λοι τοῦ Σατανᾶ. Ad qua» verba respex
non esl dubium, inlibro nr Περὶ ἀρχῶν,

τοῦ

0 ܗ
ita scribentem : Eadem quoque Barnabas in. Epistola.‏

sua declarat, cum duas vias esse dicit, unam lucis,
alieram lenebrarum : quibus et. praeesse. certos quos-
que angelos dici: vip quidem lucis, angelos lucis,
tenebrarum autem, vig angelos Satan. Ἐπὶ enim
in priore quoque Epistole parte (uti eliam in
pseudo-Clementinis Constitutionibus, quarum au-
ctorem, ut ex Homano Clemente, Ignatio, et aliis
alia, ita que de duabus vite morlisque viis fusius
enarrat, ex hac ipsa Barnabe epistola inlervertisse,
vel prima facie legenti constabit duarum viarum
facta sit mentio, hoc lamen tantum in loco, ange-
lorum lucis et Satan:e, iisdem prefeclorum, oecur-
rit commemoratio. Adde quod et Satan ipsum no-
men ab Hieronymo, in fine libelli De nominibus
Hebraicis, inter ea recensetur, qua ex Epistola ἃ
Barnabe sunt selecta, nec in priore tamen hujus
Epistole parte uspiam exstat, in qua reliqua omnia
sunt reperta; si modo Nave (quo nomine Jesu,
sive Josue patrem Greci indigitant) pro Nahum
roposueris ; quem librarii femeritate hic fuisse in-
fultum, germmis adjuncta interpretatio satis evin-
cit. Cum Nahum sit consolator, Nave vero, semen,
germen, vel pulchritudo: uti jam prius in eodem
libro exposueral ipse Hieronymus ?.

« Longiorem quoque hane fuisse Epistolam,
Στιχομετρία illasatis indicat, quam Latinis (nam
Greca editio hie est mutila) ex Nicephori patriar-
οὗ Constantinopolitani Chronographis, tcadidit
Anastasius, Romans Ecclesise. bibliothecarius. [n
qua, ut septem Catholiee (que vocantur) Jacobi,
Petri, Joannis et Jud: Epistola, 1300 versibus, itu
et hec Barnaba, 4306 comprehensa fuisse dicitur.
In posteriore denique Epistole parte reperia ista
sunt, ἃ Clemente Alexandrino, in libro
matum, ex. Barnabe citata: Ὁ Ἐ
τὸς κόσμου κυριεύων, i

1 Stro-
Θεὸς ὁ τοῦ παν-
δῴη καὶ ὑμῖν σοφίαν καὶ
σιν, ἐπιστήμην, γνῶσιν τῶν δικαιωμάτων abc
μονήν, Γίνεσθε οὖν θεοδίδακ.
Κύριος ἀφ᾽ ὑμῶν,
* Conshitut. apostolice. lib. vir,
Ὁ ldem un affirmat in libro
ܐ‎ διηγήσεις Euseb. lib. νι Hist.,

ζητοῦντες τί

υς τοὺς

4, 2,

Ἵνα εὕρητε ἐν ἡμέρᾳ κρίσ

cap.

y

PROLEGOMENA.

À τούτων

οἱ deineep:
yu Hypotyposton (apud Euseb.,

τ δ᾽
1369.

ἐπιδούλους, Αγάπης τέκνα καὶ εἰρήν
κῶς προσηγόρευσε. Ubi postrema illa,
Barnabew nostri contextu, ita sunt restituenda :

σωθῆτε

quor

ex
Ἵνα

εθούλους
(vel ἐπιόόλους, ut emendat Sylburgius,) ἀγάπης
τέκνα wal εἰρήνης γιωστικῶς προσηγόρευσε, idem
sc. Barnabas ; sub ipsius Epistolas clausulam, paulo
post, eos ad quos scribit, ita salutans: σώζεσθε,
ἀγάπης τέκνα καὶ εἰρήνης. Ut tam ex principio, Lum
ex fine manifeste deprehensum appareat, po-
serius membrum hoc (uteunquea Latino inlerprete
silentio praermissum), ejusdem corporis partem
esse, cujus et primum.

« Ad totius vero Epistolie auctorem et auctorita-
tem quod attinet, idem ille Clemens (ut de discipulo
ipsius Origene nihil dicam) et auctoris Barnaba, et
auctoritatis apostolice, cam fuissecredidit. In libro
enimillo 1ܐ‎ Strematum, alia postea testimonia ex ea
producens, hae utitur prefalione: Ὅπως δ᾽ i
ἐνεργείας καὶ
ἁμαρτωλοῦ ψυχὴν ἐπισπεί
edat ds γῶν, mapas

ἐν

χαὶ zm

μεῖς

τὰ πνεύματα τὰ

0

ἕνῳ μάρτυν

τοῦ διαδόλου

E

φαμὲν,

εἰυμδυὴ

» ἀποστολικὸν Βαρνάδαν (ὁ δὲ τῶν ἐδδομήκοντα ἦν,

συνεργὸς Ἠαύλου) κατὰ λέξιν ὥδέ πως
Quomodo autem mos diaboli operationes,
αἱ spiritus tmmwundos in peccatoris animam séminare
dicamus, non sihi pluribus verbis opus est, si ad-
duxero testem Barnabam apostolicum. (eral. autem is
ex Septuaginta, οἱ Pauli adjulor !9) his verbis sic
dicentem. Et in v: Βαρνάδας, ὁ καὶ αἱ

βόξας τῷ ᾽Αποστόλῳ κατὰ τὴν

καὶ τοῦ ×

λέγοντα.

συγκη-

διακονίαν τῶν ἐθνῶν

τὸν λόγον, Barrabas, qui ipse quoyue im gentium
ministerio pradicavit verbum una eum apostolo Paulo.
Neque apostolici solum, sed etiam apostoli Barnab;e
nomine, in 11 Sfromatum libro, eamdem epistolam
laudat : ejusdemque, non minus quam reliquarum
Scripturarum canonicarum, in libris Hypotyposeon
coptractas explicationes exhibuil 11.

« Barnabas Cyprius, qui et Joseph Levites, cum
Paulo gentium. apostolus ordinatus, unam. ad. edifi-
vationem Ecclesie pertinentem. Epistolam. compo-
suit, qua inter apocruphas scripturas. legitur, ait in
Ecclesiasticorum seriplorum. Catalogo B. Πίοτο-
nymus, et lihro. xiu. Commenlariorum in Exechiel,
cap. 43. Vitulum inquit, qui pro nobis immolatus
est, et multa. Scripturarum. loca, el precipue. Bar-
mabze Eyisitolu, quae habetur inter. Scripturas. apo-
eryphas, nominat. Utram vero ex propria mente ab
apestolo ad. edifieationem Ecelesize compositam. hanc.
fuisse Epistolam ille dixerit, ex aliorum autem.
sensu in apocryphorum classem conjecerit, exqui-
rant alii zin cam certe sententiam propendisse illum
aliquando, ex Nominum Hebraicorum libello. colligi
posse videatur; in quo, cum reliquis Novi TTesta-
menti Scripturis, etiam Barnabe istam Epistolam
conjunctam ab eo fuisse cernimus.

»ominib.
Hist.,

3 Hieron. De
Vib. 1t

Hebiaie., in Exodo.
κα). H Ἐπιπετμε

674

S. BARNABAS APOSTOLUS.

673

* In illa Nicephori Constantinopolitani patriar- A nomen appositum: aut, si libeat, Epistolam hanc

che Στυχομετρίᾳ, quam Latinis Anastasium Ro-
man Ecclesia: libliothecearium tradidisse diximus,
a Novi Testamenti apoeryphis quidem scriptis se-
paratur, sed inter ea quibus contradicitur (ut et
Apocalypsis Joannis) recensetur. In allero. vero
Indieulo, quem Anastasii Niceeni in 8. Seripturum
Quiestionibus subjectum vidimus, una eum ἄρον
cryphis simpliciter adnumeratur : et ipsius Hiero-
nymi in Prolego 5 sulfragio aecedente, οἱ
universalis Ecclesie simul judicio, qua Barnabie
scriptum nullum in sacrum Canonem unquam ad-
misisse comperta est Monlani enim spiritu afflatus
fuit Tertullianus 15, cum cpistole ad Hebraos Bar-
παρω afüxit tolum: et allera hme, ἡ φερομένη,
Βαρνάδα ἐπιστολή, ab Eusebio!? non solum inter
scripturas quibus contradicitur, sed etiam inter no-
{δας collocatur. Ut hie etiam locum habeat, quod
de aliis ejusdem generis ab Augustino ** est dictum.
Hope seripla castitas Canovis non recepit : mon. quod
corum, hominum, qui Deo placuerunt, reprobelur
auctorilas; sed quod isla nom credantur. ipsorum
ܟ‎

« Quanquam nonlonge post ipsius Barnahee tom-
pora exaraiam fuisse hanc Epistolam, tot ΠΙᾺ a
Clemente Alexandrino (qui proximo post aposto-
los seeulo claruit) ex ea, in Stromatum libris, lau-
data testimonia, fidem fsciunt. Quibus et illa ejus-
dem in Pzedagogo, lib. i1, cap. 10, adjungeroliceat :
Καὶ τὸν μὲν λαγὼν

xxv ἔτος πλεονεχτεῖν

φᾶσι τὴν

ἀφόδευσιν, εἰς doi

μοὺς οἷς βεθίωχεν ἔτεσιν

ἔσοντα
τρυπάς- Quae ex istis Βρ βίο το hujus mutuatum cum
fuisse, monuit me D. Petrus Turnerus, Savilianue in
vademia Oxoniensi matheseos professor eruditissi-
mus: Ὅτι ® λαγῶος

σιν" ὅσα γὰρ

ἐνιαυτὸν 8

ἀφό'

ζῇ, τοσαύτας ἔπε: τροπάς,
Sed et aliquam hic praeferunt velustatis speciem,
ipsarum apocrypharum scripturarum. quarum jani
diu in Ecclesia obsolevit memoria, citationes non
paucw : inler quas et illam fortasse quis annume-
raverit : Regna ín terris decem regnabunt : et. vesur-
get retro pusillus, qui deponet tres in unum ; licet
ca Danielis capitulo vu, uti olim in LXX Interpre-
tum editione legebatur, desumptam fuisse ego qui-
dem existimaverim : eum Theodotionis interpreta-
tio, quam in Daniele, allera illa Postbabita, Eccle-
siam postea recepisse confirmat Hieronymus "ἢ,
hanc nobis hodie lectionem | exhibeat: Δ
λεῖς ἀναστήσονται, καὶ ܗܘ‎

Reliqua desiderantur : quid autem. evuditissimus,
Hibernia juxta εἰ melioris literature primas, de
epistole hujus auctore sensevit,
dicis liquido appareat,
clara quz) fidem | [«ciant, propendisse cum. in hané
sentenliom, wb crederet opus hoc scriplori ignoto
deberz.Esto ergo huic operi alieua inanu S. Barnabae

×» Bar-

quanquam. non ex
fndicia tamen

sunt. satis

"Tertaliam. De pudicitia, cap 2
lib. vi Histor. ceclosiast. ιδ΄,
c. 38 55 Prarfat. in Daniel.

δ΄, 14 ibil.,

Ῥ

0

vonsolatoriam (quz sepíus. dicitur. ideu scripte, ul
lectores letos faceret), ex argumenti designatione,
ab auetore ipso, Barnabas, sive consolator, appela-
lam; eo fere modo quo liber Salomonis Cohelelh,
sive Ecclesiastes, dicitur; aut Herma opus Pastor
inseribitur. Quidquid. sil, necesse est ut. fateamur,
optima. fide seriptorem hunc usum. fuisse ; non alie-
sos, imo mom aliuos, caplavisse Litules; hoc vero
solum sibi arrogasse, nt ccu e. fidelium. grege mini-
inus aliguís, unus ex illis, fraler [ratribus salutaria
monita. proponeret, per omnia orthodoxus. et. aposto-
loruin, préesertira S. Pauli, vestigiis insistens; ut si
mon laborum et itinerum, saltem. dogmatum partici-
em ubique agnoscamus. Interea. animadvertendum,
Mistoriam Jobi, ܐ‎ Paralipomenon,
aliosque ex libris in. Hebraicum. Canonem. veceptis,
quod pariter obtinet im Epistola. ad. lebrazos, aucto-
run nomina mone prefere, et. limen de illoriin
fide mulla est controversia. — Interim. dispiciendum
videtur, am mos. hac tempestale. rectius. de Epistolae
hujus auctore possimus judicare, quam qui pro-
aimo wixerint sculo. Clemens. Alexandrinus, aique
Origenes, gui S. Barnaba scripsere. Porro adno-
tandum, scripto alicui non ideo statim [idem om-
mem abrogari, si de ejus auctore. aliquando. [uerit
dubitatum, aut. si. ipsum. per aliquod. tempus deli-
tuerit, Norunt eruditi harc. ipsa. scriptis quibusdam
in Canonem nunc et olim. receptis accidisse ; et quae
de S. Barnabie epistola veferl. Eusebius, eadem. eum.
mon modo de. S. Joannis Apocalypsi et S. Judi et
catholicis omnibus Eptslotis, sed. eliam de illa ad
Hebraos, guis nune. S. Paulo ascribitur, licel olim
S. Barnabze imputarctur, retulisse.

Constat Epistolam. hanc, quce fere tota est in Syn-
agogze ritibus, οἱ sanctarum. Scripturarum. mysticis
sensibus evolvendis, ad rudis vulgi captum minus
accommodatam, et. proinde verisimile est a. lectione
ejus publica Ecclesiam. post tempus aliquod. absti-
muisse: quod et hodie fadum de monnullis recon-
ditiorís argumenti periochis qui& in sacro Canone
continentur. Hoc vero fidenter dixerim, Epistolam
hanc quo penitius intelligetur, eo. acceptiorem. [utu-
ram, et ad sacraruin. Litterarum, mec non. antiqui;
simorum. Potrum. coquilionem plurimum. facturam.
Quanquam onim perpetuus Veleris Pnstrumenti ad
Messiam. respectus nobis quasi per transenmam ex
Chaldaei. Paraphrastis. stricturis, scriptorum Talmu-
dicorum, Rabbinorumque malignis interpretamentis
comparcal : olim tamen. quando in. omni. Synagoga
hebdomeadutim, non lect tantum, sed et enarrat?
erant Scripturae ; Midrasch iste mysticus, sive evange-
licus Veteris Instrumenti sensus, non. minus omnibus
innotuit quam. ipse sacer textus : et proinde. non mi-
mus idonea, suppeditabat argumenta. ad. convincendos
Judzcos, quam ea quz ex disertissimis saerarum Liltte-

οἱ ex eo, Hieronym., Cafafog. seript. ecelesiast. In Paulo. 38 Euseb.,
lw

ἢ κεὶ Ὁ Augustin., De civitat. Dei, lib. xvut,

073

PROLEGOMENA.

814

Λάθη voeibus fuissent deduclt. Hine fuctum est, Α. fuerit, ἰαυϊε τανε. facere ; ne iniquum pelendo, 0 quod

quod Dominus noster ebejus apostoli, fere. passim
aversus Judzos exinde argumenta deprompserint τ
et οἱ forte. aliqua. apud cuctorem nostruin occurrant
qua longius petita videntur, illa 2psa, aut. eorum
saltem vestigia in Epistolis Paulinis quis poterit re-
perire.

Sed nolumus perlinaci nimis patrocinio. S. Bar-
mabz, aut quicunque Epistolae hujus auctor demum.

-equwm, est excilamus. Molica su» que im ejus
gratum poscimus, nee, ut pulo, facile recusanda :
ut nimirum si won ipsi, saltem annis ejus honos ha-
bealur : si nox apostolum. agnoscamus, eum tamen
ceu Patrem revereamur : et demum, si non in Cano-
nem illum recipienduin ducamus, sallem. in. classicis
scriptoribus, pro dignitate quam olim oblinuit apud.
Ecclesize scriptores antiquissimos, numeremus.

v.

Bibliothecam mazünam

(D. LE NOURRY. Apparatus ad

vel. Pulr., Paris. 17

in-fol., p. 38.)

ARTICULUS PRIMUS.
Analysis Epislole S. Barnaba.

Auctor hujus Epistolie, premissa eorum ad quos
scribit. brevi salutatione, laudat illorum fidem,
charitatem, aliaque, quibus repleti erant, Spiritus
saneti dona. Nulla vero alia ratione animum ul
seribendum appulisse profitetur, nisi ut fidern illo-
rum perfectiorem redderet, ostenderctque. Deum
ideo prophetas suo Spirit afflasse, ut fiedus no-
vum, Inearnatione Filii sni ineundum, omnibus
prenuntiarent. Hine ille argumentum. sunt ag-
gressus, ex eorumdem prophetarum oraeulis Ch
stum Dominum jure merito legis Mosaiece ab-
rogasse sacrificia, nullaque alia, quam spiritus οἱ
cordis postulare demonstrat. Quamobrem illos
licile admonet, ab iis caveant, qui legem Moysis οἱ
Christi simul obseevandain esse docerent. [deo vero
illam rescissam esse probál: ul dilectio Jesu con-
signetur in cordibus vestris in spem fidei illius ; his
que tribus virtutibus, meditemur limorem. Dei, et
cuslodiamus mandata illius. Subinde aliis prophe-
tarum locis planum utique facit Christum: ideo
carnem induisse, mortemque obiisse, ut, moris
imperio destracto, mundum sanguine suo redime-
το, Quod Judei eum credere noluerint, voluit ille
Evangelium suum omnibus gentibus ab. apostolis
prodieari. Addit Chrislum et six ex Patris precepto,
sicuti preedietum fuerat, lubens mortuus sit, ipsum
tamen verum esse Dei Filium. Explicat deinde quo-
modo prophele et verbis et figuris signilicarint
Christum in passione aceto et felle potandum, pur-
pura induendurm, spinis coronandum ; sed hee
omnia surdis Judeorum auribus decanlata. Inde
autem colligit aures cordis eireumcidendas, docet-
que cireumeisionenm Judaeorum antiquatam, Mosai-
casque leges, quibus eibi nonnulli prohibebantur.
spirituali sensu intelligendas. Post hec ostendit ab
iisdem prophetis insuper prenuntiatum fore ut
Judaei nec Christi baptismo abiuerentur, nec cru-
cem ejus agnoscerent, alque ob ejusdem Christi ab
illis ejuratam divinitatem exh«redes facli, in eo-

19 Faria sacra,

Ji rum loeum adoptali Christiani subrogarentur, De-

nique postquam de Sabbali celebratione, Dominica
diei institutione, templi Hierosolymitani destru-
ctione, Deique in cordibus nostris hinbitatione dis-
seruit, primum elaudit Epistolze partem.

ln seennda, qué brevior est, stylum ad infor-
mandos Christianorum mores convertit ; duasque
eapropter demonstrat hominum vias. Et
priorem quidem, cui angeli prosunt, queque. via
lucis dieitur, cum. explisat, ibi quid Christianus
agere, quid fugere debeat, omnium oculis subjicit.
Posleriorem vero, qua subes| angelis Sutamc, et
via tenebrarum cognominatur, explanando palam
ilie facit quae sint vitia, et mala opera, quibus in-
quinata. anima pcenis inleeni addieitur. Poslremo
uL imperais divinis 1norem gerant, adhortatur,
compreeuturque ub sui meminerint apud Deum,
cujus in gracia ut semper maneant, expetendo,
Epistolie coronidem imponit.

ARTICULUS Il.
Hine epistolam eamdem. esse, quae ab antiquissimis
Ecclesiz Patribus laudatur,

Constat Epistolam hanc eamdem esse, quam ab
antiquissimorum Ecclesie temporam Patribus Bar-
nabie nomine citatam fuisse ex eorumdem teslimo-
niis planum fit. Id aulem vel ex sola Clementis
Alexandrini auctoritate invietissime demonstratur.
Quos enim ex. ea locos protulit, it ex Epistola ini-
tio, ubi Graeca verba deleta, alque ex. medio, ac
tandem ex fine, ubi Latina inlerpretatio deficit, ex-
cerpios esse manifestissimum esl, Erravit igitur
Moynius ο, Calviniane secte olim Rothomagi τοῖς
nister, qui posteriorem hujus Epistole partem nee
ejusdem scriptoris, nec ejusdem styli ac priorem
videri arbitratus est. llane quippe ipsam partem,
ter memoratum Clementem ab. Origine Grego-
rioque Nazianzeno codem Barnabae nomine citatam
legimus.

esse

pri

ARTIGULUS ΠΠ.

De auctore hujus epistole anliquorum
opiniones
"Tota igitur de hac Epistola diffieultas in eo ver-

ipforum

615

S. BARNABAS APOSTOLU

5.

616

satur, uirum a Barnaba apostolo, cujus prefert A παρ penitus abjudicant, et apocrypham alque

nomen, vere profeta sit. Non una siquidem ea de
re antiquorum Ecclesie Patrum fuit sententia.
Posteriores vero scriplores in plures magisque di-
versas opiniones abierunt. Clemens etenim Alexan-
drinus nullus unquam dubitavit eam verum genui-
numque felum esse Bürnabe, quem apostolum,
virum apostolicum, unum ex septauginta, et Pauli
adjutorem appellat. Hac videre est in illius Stroma-
fum libris secundo, quinto et sexto ". Clemeali
aulem preceptori suo subscripsit Orig ܐ‎ 6
postea Gregorius Nazianzenus Origenis ipsius verha.
transcribendo, in eadem quoque opinione se luisse
haud obscure significavit.

Verum adversus Clementem pusnare videtur Bu-
sebius ! ; quandoquidem ubi de ejusdem Clemontis
Operibus sermonem instituit: [n isdem, inquit,
libris affert testimonia Scripturarum, quae a nonnullis
repuliantur, nempe ex Sapientia Sulomonis, item. ex
Epistola Clementis ac Barnaba. Et paulo. post ? :
ldem in libris Ὑποτυπώπεων omnium, uL wno verbo
dicam, utriusque. Testamenti. seripturarum. compen-
diosam iustruit narrationem, ne illis quidem proter-
anissis seripluris, do quibus. inter multos ambigitur,
Juda Epistolam, et. Barnabz, ac reliquas. catholicas
Epistolas intelligo. "Tum denique ex sua. sic. ipse
sententia pronuntiat "οι Pro spuriis habendi sunt
eam Actus Pauli... Barmab: item Epistola. Unde
intelligas Rusehium, quorumdam antiquiorum ve-
stigiis inherendo, Epistolam Barnabs pro spuria
habuisse. Hieronymus vero ?! illam inter Seripluras
apoeryphas amandat. Uterque porro Nicephorus,
Constantinopolitanus scilicet atque Calixtus, Eu-
sebii verba sensumque expressit : sed quanam sit
Eusebii ac Ilieronymi de apoeryphorum definitione
opinio, adhuc est in controversia.

ARTICULUS 1V.
Sententia recentiorum.

Quantum ad recentiores. Hugo Menardus, Bene-
dictine gentis monachus, de hac Epistola sic sen-
}ܪܬ‎ 98 Jure, inquit, infer scripturas apocryphas a
citatis auctoribus connumeratur ; tum. quia an. Bar-
παλτῷ sil, incerbum est; lum quia. quadam reperiun-
fur , quie difficullate minime carent; siquidem non-
mulle sunt in eü salebro, ad quas minus cauti
offendere possinl. Nec ulli, subdit, mirum osse de-
bet, quod illa nec a Clemente, nec ab Origene apo-
crypha censeatur, siquidem hujusmodi! auctores
utuntur apocryphis. Fluctuat animo Cotelerius,
summisque se ait difficultatibus prepediri quomi-
nus Barnabe eam attribuat, quam tainen illi om-
nino abrogare ron audet, Re autem perpensa, in
hunc concludit modum : Ego magis inelino, ut cen-
seam. non esse apostoli ; profileturque se gratias iis
habiturum, qui voluerint eertiora proferre. Natalis
vero Alexander, memoratusque Moynius illam Bar-

Lib.

ines

11 Vide supra TestZmonia veterum. 8

44. ?!De script. eccles.
Lib, 1, contra advers. Legis εἰ Prophet. cap, 20.

νι

Ἢ Pmefut. in Epist. Barnab. 38 Epis ) n.o
36 Lib. xv De civitate Dei, cap, 22, 8 4.

supposititiam esse contendunt. Contra vero Ha-
mondus, Vossius, Bullus et Dupinius eam non
alium quam Barnabam auctorem habere propu-
gnant.
ARTICULUS V.
Primum argumentum. examinatur.

Qui Epistolam hane Barnabe abjudicant, his ni-
tuntur argumentis. Et primo quidem ii Eusebii at-
que Hieronymi, qui eam ad aspoerypha et spuria
ablegant, auctoritate a nobis superius allata utun-
tur. Docet quippe idem. Hieronymus 33 : Apocrypha.
eorum nón esse quorum titulis promotantur : vel, ut.
nddit Gelasius papa, aliquo inficiuntur errore. Alii
tamen negant Eusebii Hieronymique de Barnabos
Epistola verba debere alterutro sensu accipi. Non
quidem primo, cum Epistolam hanc Barnabe no-
mine inscribi non infieientur, ae Hieronymus eam
a Barnaba compositam esse aflirmet. Neque se-
eundo, cum illam non lantum omnis erroris exper-
tem, sed eliam ut ait Hieronymus !*, ad edificatio-
mem Ecclesi: pertinentem agnoscant. Eo igitur sensu
eam uterque spuriam εἰ apocrypham esse dixit,
quod inter canonicos diviare Scripture libros non
adnumeretur.

Verom ex posita olim. ab Augustino regula ur-
ποπ eorum adversarii : en queque soripta ub Ec-
clesia recipi debuisse, qui a quolibet apostolo pro-
disse constileril. Inde quippe sanctus ille doetor
contra adversarium Legis οἱ Prophetarum libros,
Andrem et Joannis nomen preferentes, apoeryphos
esse probat ὅδ, quia sí. illorum essent, recepti essent
ab. Ecclesia. Quod si respondeas quosdam pulavisse
hane Epistolam inter Scripturas canonicas ab Ori-
gene computari, atque eo in numero in antiquis
earumdem Soripturarum catalogis reperiri : insta-
bunt iisdem in catalogis alios itidem libros repe-
rivi, qui pro eanonieis nunquam habitisunl; atque
Origenis verbis id quod aiunt, nullo significari
inodo contendent.

Respondent itaque alii secundum Augustini men-
tem, non omnia omnino apostolorum, vel potius
apostolicorum virorum, sicuti Barnabz, scripta in
canonicorum numerum esse referenda ; quandoqui-
dem et liber Herme, et Clementis Romani Epistola
hune in numerum minime referuntur. Addunt
]) preterea non eo ipso scriptam aliquod pro canonico

habendum, quod ab apostolo quopiam editum sit;

sed id insuper Ecclesi definitione renunliari de-

bere asseverant.

Nosautem Augustini mentem ex alia, quam de
libris apoeryphis statuit, certiori regula explican-
dam esse censemus, Cum enim ipse accuratius de-
finit quis liber dicendus sit apoeryphus 9: Sem
ptura apocryphz, inquit, mumeupantur, eo quod
occulla earum. origo non claruit. Patribus a. quibus

Hist., cap. 13. !* lib. nt cap. 35. 99 Ibid., c.
3 Epist. 7, ad. Litamn. 3 je script. ecetes, 8

877

PROLEGOMENA.

618

usque ad nos auctoritas veracium. Scripturarum cer» A contrarie sententie propugnatores ac patroni re-

tissima οἱ nolissima successione pervenit. Ex hac au-
tem libri apocryphi definitione recte adversario
suo, libros Andres et Joannis objicienti respondet,
eos plane esse apocryphos; quia si ab iis quorum.
tanta erat apud Ecclesiam auctoritas, vere pro-
dissent, id et Patribus perspectum, et ab Ecclesia.
fuisset receptum. Quapropter cum e contrario
origo epistole Barnabi Patribus, nimirum (le-
menti, Origeni atque. aliis claruerit, ex allata Au-
gustini definitione inler apoeryphas scripluras an-
numerari non debet.

ARTICULUS Vi.
Secundum argumentum expenditur.

Secundum argumentum, quo. hec Epistola Bar-
nube abjudiceturjinde desumptum est,quod videa-
tur ineredibile apostolum eas scripsisse, quas ibi
legimus, coactas nimirum allogorias, enarrationes
Scripturarum minus verisimiles,anilesquedeanima-
libusfabulas. Respondet Hamondus, Gnosticos, Seri-
piura sacrae. mystice interpretandoe. facultatem. sibi
arrogantes multa Veteris Testamenti testimonia ad im-
qnros usus accommodisse...... Hine Barnabas hae fere
universa. Epistola sua Veteris instrumenti loca quamn-
plurima mystice, etitm. cabalistice. exposila, Gnosti-
corum doctrinis opponit.

Respondent alii Clementem. Alexandrinum, Ori-
genem, aliosque qui hane Epistolam Barnahe ad-
judicant, nihil eoactum in ejus «llegoriis,nihil non
verisimile in enarrationibus, nihil denique fabulo-
sum in ea reperisse ; imo nihil quod non aposto-
lieum virum, nihil quod a Barnabe ipsius stylo
alienum aliquid, autillo indignum pr» se ferat,
Quapropter quosdam nostre mlalis viros temerilatis
audacter incusant,qui de stylo apostolicorum seri-
plorum melius quam eoramdem discipuli, aliique
suppares, aut ejusdem ztalis homines, se judicare
posse confidunt. His adjiciunt illud fuisse Judieo-
rum ad Christianam fidem, sicut ipse Barnabas,
noviter conversorum ingenium ; ut Scripturas sa-
cras allegoriis ae mysticis enarrationibus interpre-
tarentur, multaque in animalium propriotales ob-
servarent.

Addemus, nos paulo posl demonstraluros hanc
Epistolam si Barnabs non sil, auctoris esse ejus-
dem cum illo, aut certe. proxime tatis. Nemini
autem vero videbitur simile scriptorem pium et
doctum, viris apostolicis cosvum,quippe quomodo
apostoli Scripturas exponorent, apprime. noveral,
&b eorum stylo, et scribendi interpretandique me-
ihodo hae in Epistola penitus descivisse.

ARTICULUS VIf.
Tertium argumentum examinatur.

Tertium argumentum est, Barnabam modo lam
hyperbolico non vocaturum apostolos iniquissimos
hominum, et euper omne peccatum peccatores, At

31 Lib. coni. Celsum. — *? Lib. cit.

spondent, hee verba non omnino ad litteram, sed
benignius accipienda, nihilque aliud sonare quam.
apostolos, quod quidem verum est,ante conversia-
nem suam multa magnaque peccasse.

Nos vero hoe idem argumentum ab Origene jam
olim fuisse dilutum respondemus ?'.Cum enim for-
tasse Celsus ex lisdem auctoris nostri verbis occa-
sionem, ipso teste Origene, ut. apostolos
infumes et nequissimos diceret, Jesum ad. apostolicam.
functionem elegisse homines omni. iniquitate iniquio-
76$ ; sic illum, et quidem apposite ad rem riostram
confutat : Quid igilur absurdi, si Jesus ostendere vo-
lens humano generi quantum. ejus medicina. contra
pestes animarum polleat, infumes el neyuissimos ele-
git, ut morum. purissimorum. exemplum. fierent am-
plectentibus ejus. Evangelium. Nihil ergo absurdi,
nihil Barnaba indizni,nec nimium hyperboliciin
his verbis esse vir summm eruditionis Origenes ar-
bitratns est : Hieronymus autem hane sententiam
viro apostolico ita dignam credidit,ut in libro con-
ira Pelagianos scriplo, eamdem [gnali martyris
nomine laudare non dubitaverit

ARTICULUS VIII.
Moynii conjecture diseutiuntur.

Moynius aliis quibusdam contra eamdem episto-
lam pugnat conjecturis : quie quidem quamvis sint.
levissime, tamen eum nullus hactenus iis respon-
disse legatur, pro more nostro, ne quid. relinqua-
mus intactum, illas singillatim examinabimus. Ait.

itaque : « Hasc. epistola si esset Barnaba,illam non
secus ac Evangelium Matthei tumulo suo condi

jussisset.» Verum quis Moynio Barnabam Epistolae
suc exemplar semper, aut saltem, cum mortem
obiit, secum asservasse patefecit ? Num. moris est
apud homines opistolarum suarum sic apud se ser-
vare exemplaria ? Demus tamen Moynio penes mo-
rientem Barnabam fuisse Epistol:e suce exemplar
nunquid ergo lucubrationem suam vir modestissi-
mus codem in pretio ac Matthei Evangelium habe-
bat? Si id contendat Moynius, dicemus eum ideo
cum 166 Evangelio, non autem eum sua Epistola,
sepeliri voluisse ; quia illud historiam vite mortis
ac miraculorum Christi, quam semper pre oculis
habuerat, complectebatur.

Instat tamen Moynius apoeryphos libros ab auc-
tore nostrocitari. Quid inde ? Nonne et doctissimi
viri Paulum et Judam libros itidem apoeryphos lau-
davisse fatentur ? Nonne eL Paulus ipse ethni-
corum, quos apocryphis ab auctore nostro citatis
prostare nemo dixeril, attulit auctoritatem ?

Urget adhuc * Barnabam Epistole ad Hebreos,
nomine Pauli prenotatie, fuisse auctorem. Atqui,
inquit ille, nou video quare secundis curis argumen-
Lum istud iterum. pertractasset cum. quadam. primae
delibatzone, quasi in. Epistola ad Hebraos materiam
islam nimis perfunctorie, minusque feliciter esset

079

cst. Primo quippe falsum est Barnabam. hano ad
Tlebrwos scripsisse Epistolam. Deinde, eslo, seri-
pserit.Nunquid non potuit idem auctor duabus ad
diversos diverse regionis homines, quos iisdem
doctrinis et preceptis imbuere volebat, dalis epi-
stolis;idem tractare argumentum ? Denique nonne
idem auctor plures de re eadem lilleras scribero,
eademque in illis repetere et inoulcare quandoque
cogitur ?

Urget iterum Moynius hanc epistolam a primi
et secundi «σοι! scriptoribus, pula. Clemente Ro-
mano, Polycarpo, Ignatio etiam in suis adversus
J"deos disputationibus nullibi laudatam. Verum
quas alias iidem scriptores aliorum epistolas rt
seripta eitaverint, in medium praferre debuerat.
Quid vero, si hiec. Epistola in eorum manus non
venerit? Sed conjecturis non est opus; certum
quippe est hanc Epistolam aClemente Alexandrino

seculi secundi auctore, ut supra vidimus, citari ;
quod ad vanam objeclionem plane diluendsiuisatis
superque dictum sit.

Instat denique hanc Epistolam a Barnaba, qui sub

Nerone martyrium passus est, scribi non poLuisse ;
quippe qui» post eversam a 1110 IHierosolymam data
fuerit.Atqueh oc illud est quod in notis et observa-
tionibus suis argumentum ifavictissimum et eviden-
` ܣ‎ appellat. Id ilaque. paulo prolixiori res-
ponsione solvendum est.
ARTICULUS IX.
Quandonam hzc epistola seripta sit.

Jam enim quo tempore hxc Epistola seripta sit,
indagandem. Qui eam Barnabs tribeunt, hi ante
cjus obitum dalam esse indubie pronuntiant. Qui-
bus vero res in ambiguo est, ii tamen illius auclo-
rom temporibus apostolorum floruisse voro putant
similius. Denique qui a Barnaba profectam negant
eam post exeidium Hierosolymitanum, sed arie fi-
nem secundi seculi seriptam esseopinantur. Moy-
nius his addit illam post necem Justini, qui anno
162 aut 163 martyr oceubuit, et ante Tertulliani
norem, quz cirea annum 915 contigit, obsim
tam fuisse.Neque tamen ille alia ratione opinionem.
suam confirmat,quam quod nonnulla de emissaro
Judceorum hirco ceremonie in hac Epistola memo-
rentur, quas sieul apud Justinum, licet de iis dis
serat,frustra quisieris,ita apud Tertullianum tan-
tummodo invenias, Verum ἃ quo didieit Moynius
hane Epistolam penes Jusinum unquam fuisse,
ipsumque eam legisse? Fac tamen et habuerit et le-
gerit, nunquid ideo omnes hirci emissarii cieremo-
nias, ne iis quidem, quie in Epistola Darnabe oc-
currunt, praxtermissis debuit eommemorare ? Nihil
igitur hae negativa conjectura magis frivolum, mi-
nusque ad rom aliquam asserendam idoneum,

Quo porro tempore Barnabas obierit, incertum
est. Unde nescio quid sibi velit Moynius, eum ex
communiori opinione asseverat illum sub imperio
Nironis martyrio affectum. Qui enim. id invesiiga-

ü-

3. BARNABAS APOSTOLUS.

jrosecutus. Neque hoc argumentum priore validius A verunt diligentius bi ingenue

n

680

tentur apud anti-
quos scriptores nihil succurrere, unde quandonam
Harnabas ab Cypro insula redierit, vitamque mar-
lyrio posuerit, certo definiatur. Constàt autem il-
lum post Hierosolyinam anno 72, aut. juxta doctio-
res chronologos 70 a Tito destruclam, vitam po-
luisse producere. Petrus siquidem et Paulus anno
tantum 66,id est uno autlribus post excidium Hie-
rosolymilanum annis, martyrii palmatn adepti sunt.
hil ergo vetat quominus Barnabas in Epistolu
sua hujusce excidii fecerit mentionem.

Certo autem certius est hane eamdem Epistolam
non solum ab Origene citari, sed etiam & Clemente
Alexandrino, qui, ut ait Eusebius, primis apostolo-
rum temporibus proximum se fuisse testatur. Unde
conficitur Clementem, qui Epistolam hane, sicuti
ex frequentioribus ejus citalionibus liquet, magni
westimare videbatur,ab apostolicis viris, quis verus
lius auctor exstiterit, curiosius indagasse, nee dif-
iter didieisse. Deinde idem Clemens circa an-
nui 900 fato. l'unelus esl, proindeque libros suos,
ubi hanc Epislolam laudavit, in lucem prius emi-
serat. Atqui illam non nt recens aliquod, sed anti-
qum aucloritalis scriptum laudat, ideoque quam
putabat martyrio lgnatii antiquiorem. Quin imo
ubique pro certo ponit illam a Barnaba apostolo
scriptam, nullumque, quem nosset, huic opinioni
refragari. Tanti viri tanteque eruditionis, ac tem-
poribus apostolicis adeo vicini auetorilas, maximi
certe apud omnes debet esse ponderis ; cam in pri-
uis nulla firma ralionum argumenta, nihilque illi,
nisi conjectura quasdam, parum valida opponatur.
Coterum quantumvis Clemens in Epislole autoris
nomine errasse dicerelur,ex ejus tamen auetoritate
invictissime demonstratur illam vel ab uno exapo-
stolis, vel sallem ab aliquo ex proximis eorum suc-
cessoribus fuisse exaratam.

14 quidem ex manuseriptis codicibus Grecis et
Lalinis confirmari potuisset, si. qui omnino incor-
rupi, ac verum Epistolae titulum preferentes ad
nos pervenissent. AL in Grecis codicibus caput ejus
amputatum ost, et titulus qui in Groca Menardi
editione legitur,ex Eusebio videtur desumptus.La-
linus voro bibliothece nostre codex, qui omnium
proeul dubio est antiquissimus, hac tantum epi-
graph inseribitur : Incipit epistola. Barnabee [elici-
ler, atque demum in fine sic concludilur : Ezplicit
epistola Barnab.

ARTICULUS X.

Ad quos hzc. epistola scripla sit.
Integri uutem si exstarent manuscripti illi codi-
ces,nobis utique non modo Fpistol:: hujus titulum

indicassent, sed eos etiam ad quos illa directa est.
14 enim sua non caret diffieu'tate,Putant siquidem
nonnulli ex tota orationis serie vonjiei posse eam.
ad Christianos missam Ifebreos, tenaces nimirum
antiqua legis, et ad Hebrzos esse inseriptam. Ve-
rum vel ex ipsa totius Epistole, a nobis superius
facta synopsi,exploratum Πε, ideo precipue ad eam

681

quos seripsit premuniret, prohiberetque ne ab iis
deciperentur qui legem Moysis et Christi simul ser-
vandam esse assercbant. Aliqui hie error ejusdem
fere cum Christiana religione est etatis : illumque
non solum Hebreos, sed etiam horeticos, quales
erant Ebionite οἱ Cerinthiani, docuisse certissimum
est. Preterea etsi a soli Hebreis error hic dissemi-
natus fuisset, poterant tamen ipsi eo quo flagra-
bant religionis su: sludio, illum apud omnes cnm
NHebreos, tum gentiles ad Christianam fidem con-
versos ubique disseiinare. Potuit ergo auctor no-
ster non ad Hebreos tantummodo, sed etiam ad
Christianos, quos ab Hebraeis vel hereticis decipi
metuebat, suam dirigere epistolam,

Objicitur tamen Tertullianum Epistolam Pauli ad
Hebreos cita Barnabe nomine; forsitan, in-
quiunt, accepte rumore de Epistola quadam, Barnabe
ad Hebreos a senon visa? Sed hac objectione lc-
vis conjectura alia multo leviori probalur. Verum-
enimvero si Tertullianus Epistolam ad Hebreos
Barnabz assignat, camdem alii Luce, alii Clementi
adjudicant. Nunquid ergoin hano sententiam abie-
runt: forsilan rumori accepto de Episiola. quadam.
Lucc vel Clementis ad Hebraos α se non visa? Quid.
hac conjectura futilius Ὁ Dicendum igitur Epistolam
ad Hebreos a Tertulliano Barnabe nomine idcirco
laudatum, vel quia eum vere putabat ejus Epistolae
auctorem, seu potius mavis, interpretem ; vel quia.
eum illam ab aliquo Pauli socio et discipulo scri-
ptam crederet, id nulli potiori jure quam Barnabie
tribuendur judicavit: vel denique aliis fretus con-
jecturis,ex falso auctorum aut codicum manuscri-
ptorum errantium testimonio desumptis, quas jam
divinare promptum non est.

Porro si certo definiri non possit qui. homines,
cujusve regionis ii fuerint ad quos hanc Barnabas
misit Epistolam, constat tamen eos Christianos
faisse, qui in assequenda vite Christiane perfe-
ctione profectus aliquos jam fecerant, quosque ut
magis ao magis in ea proficerent, adhortatur ; quos
denique admonet, caveant sedulo ab hereticis, qui
vanis argutiis et subtilitatibus legem Moysis ac
Christi simul observandam aliis suadere conaban-
tur. Quamobrem idem auctor noster eos tota epi-
stola sua contra hereticorum illorum errores mu-
nit, ac Christiane pietatis preceptis informat.

ARTICULUS XI.

De hujus Epistole fortuna, et varüis ejus editio-
nibus.

Epistola hiec fortunam habuit variam, mirumque
in modum mutabilem. Cum enim tanto, ut supra
diximus, splendore et secundo ot duobus, ae forsi-
tan etiam tribus sequentibus Ecclesi: seculis mi-
cuisset, deinceps ita evanuit, ut. preter utrumque
Nicephorum, qui verba Eusebii aut saltem eorum
sensum descripsere, vix alius de ea mentionem fe-
cisse reperiatur. Nostro tandem szculo Graece et La-
tine variis in Bibliothecis feliciter inventa, e tot 8@-
culorum tenebris emersit.

PaTROL, Gn. Il.

PROLEGOMENA.
Scribendam auctorem ejus impulsum ut eos ad 4

B

C

682

Usserius quippe archiepiscopus Armachanns pri-
mam ejus edilionem ex manuscriptis, quz mutuo
ab aliis acceperat, Oxonii auno 1642 adornavit. Sed,
Vossio teste, una urbis hujus parte paulo postigne
consumpta, hoo incendio omnia editionis hujus
exemplaria perierunt. Unus tamen codex, flammis
ereptus, in bibliotheca ejusdem urbis, si qua edito
ipsius Catalogo fides habenda sit, asservatur.

Hec prima Epistole nostre editio doctis ita pa-
rum innotuit, ut eam ab llugone Menardo primum
editam vix unus aut alter non agnoscat. At certe
omnos facile coneedent eum primum fuisse, qui
illam typis mandatam nostri juris fecerit. Is enim.
cum incidisset in manuscriptum Latinum biblio-
theez Corbeianze, annorum plus quam 900 codicem,
aliumque Graecum, inter Thuriani scripta Rome
inventum, a doctissimo Sirmondo accepisset, ex
utroque exemplari ad parandam editionem suam
totis viribus incubuit. Sed collatis codicibus, altera
Epistolo parte in Latinum versa, variisque obser-
vationibus compositis, priusquam aliquid prelo
committi potuerit, immatura morte extinctus est.
Quapropter Lucas Dacherius parate ab illo cditio-
niscurun in se recepit oamque premissa a se
prefatione anno 1645 absolvit.

Anno subsequente Isaac Vossius iterum eamdem
Epistolam ex tribus manuseriptis, uno bibliothe-
e: Florentina, altero Vaticana, teriio Theatinorum
Romanorum, Amstelodami emisit in publicum. In
his autem omnibus codicibus manu exoratis Epi-
Siocla caret initio, atque uni ex Ignatii Epistolis
proxime, et absque titulo conjungitur.

Cotelerius anno 1672 ex Sirmondi ms. Greco
€odice, de quo ante diximus, illam rursus edidit,
novaque versione, antiquiore lamen non omissa,
donavit; prsfisitque Operibus sanctorum. Patrum,
qui temporibus apostolorum. floruerunt. At multa
hujus editionis exemplaria incensis bibliopole apo-
thecis, igne consumpta sunt.

Denique Moynius cum Hothomago Leisdam do-
cenda theologie causa se contulisset, ubi eamdem
Epistolam inter sua Faría sacra edi curavit. Ulti-
mam autem hanc editionem ille ex codice manu-
scripto Florentino, quem in Hollendiam Rulleus
attulerat, et in quo hzc Epistola uni ex Ignatianis
absque titulo et principio connectitur, se adornasse
lestatur. Quod sane magno nobis indicio est huno
manu oxaratum codicem non alium esse ἃ primoex
iis tribus queis Vossium in aceuranda sua editione
usum esse diximus. Calerum utrique Vossius et
Moynius non aliam versionem Latinam, quam anti-
quiorem, a Menardo inventam οἱ adornatam, atque
a Dacherio editam adhibuerunt.

ARTICULUS XII.
De notis et observationibus in. hanc Eyistolam.

Singuli harum editionum auctores Epistolam
ilam notis et observationibus suis illustrarunt.
Quas edidit Menardus, ex» fere omnes vel ad cor-
rectionem explicationemque textus, vel ut illa styli

22

683

. BARNABAS APOSTOLUS.

684

esse apostolici probetur, conducunt. Nonnullas ta- A ruerunt. Cur ergo in Scripturis sacris, quibus Chri-

men quandoque admisset eruditionis suse testas, ex
quibus facile intelligas multo perfectiorem faturan:
fuisse ejus editionem, si por mortem viro tam doeto
ad umbilieum illam perducere licuisset.

Nullus Vossio pauciores brevioresque in hanc
Epistolam adnotationes edidit ; nec ille quidem pro-
lixiores facere consueverat. Omnes fere correctio-
nem texius spectant. Quedam, sed paucissima,
quosdam obscuros locos explicant; alque in illa-
rum precipua observalione disputatur, quo spi-
narum genere corona Christi patientis compaota.
fuerit,

Hismulto plures longioresque in hane Epíisto-
lam animadversiones a Cotelerio composite sunt.
Sed optandum sane, ut in iis que non minus quam
septem supra triginta numerantur, vir ille eruditus
ab auctoris scopo non ita sepe digressus fuisset,
suisque non tam facilo indulsisset conjecturis,

Moynius postremus omnium notae observatio-
nesque divulgavit in hane Epistolam, ceteris om«
nibus longe diffusiores tantzque prolixitatis, ut ad
solam eruditionis su», presertim Hebraice, osten-
tationem composite videantur. Nulla quippe est
observalio, ubi non sint digressiones, et sa'pe ex
ipsis digressionibus in alia fit iterum digressus, ita.
ut textus auctoris, nolis obrutus, lectorum oculis
evanescat. Nec ille quidem alia ratione se tot tam-
que diffusas animadversiones publicasse innuit;
nisi quia prerepla sibi oecasione typis mandandi
novam Operum Josephi, quam a longo tempore mo-
liebatur editionem, quidquid magis eruditum, ma-
gisquo euriosum ad eam. porficiendam preparave-
rat, hoc in notas observationesque suas congoeren-
dum ess» putaverit. Non contemnimus viri docti
eruditionem, sed prudentiori judicio ae locis aptio-
ribus collocanda erat.

ARTICULUS XIII.
Novae observationes in. hanc Epistolam.

Si quid nobis tot tamque diversis observationi-
bus addendum superesset, Christiana libertate cum
Moynio aliisque nonnullis de eorum confidentia ex-
postularemns, qua οἱ auctorem nostrum et anti-
quissimos Roolosia seriptores 60 argunt, quia plu-
res Veteris Testamenti locos de Messia interpretati
sint, quos illiad eum minime respicere arbitra-
bantur, Nihil enim hac aecusatione nobis videtur
iniquiue, nihil plane absurdius. Conslat siquidem
Christum apostolis et discipulis suis sensum, utait
Soriptura ipsa, uporuisse, ut intelligerent Seripu-
ras ?, maxime vero illos ejusdem Seriptura locos,
qui adventum ejus, mortem, ceteraque ipsius facta.
prenuntiabant. Atqui apostoli et. discipuli Christi
eosdem Scripture sensus, quos a divino prieceptore
suo acceperant, suis quoque discipulis, id est au-
ctori nostro, aliisque ejusdom avi scriptoribus apo-

9: Luc, xxiv, 45.

sius predicabatur, exponendis tam turpiter errasse
criminantur? Nunquid ultime nostre etatis homi-
nes in iis explicandis doctores sunt et acutiores,
quam illi qui ab apostolis vel ab. eorum discipulis
suscepti et educati, in eorum schola scientiam Seri-
pturarum didicerunt? Caveantinconsiderati Patrum
accusatores, ne vano litteralis sensus, quem ubique
venditant, pretextu, ® lillera occidente pereussi,
in emcitatis errorem, quem aliis temere inurunt,
ipsimet prolabantur.

Observandum preterea auctorem nostrum que-
dam utriusque Testamenti citasse testimonia, que
cum in sacris libris non reperiantur, illa a Judzo-
rum Christianorumque traditionibus desumpsisse
existimandum est. Quedam vero ex quarto libro
Esdre protulit: sed illum censoria Moynii nota
male inustum ex liis, qu; de hoc scripto in nostris
ad Ambrosii Opera admonitionibus ?? disputavimus
quivis facile intelligat,

Adnotandum quoque ab auctore nostro antiquos
non tantum hzrelicos expugnari, sed etiam impios
nostri sseculi Socinianos, contra quos Christi divi-
nitas in hac Epistola invictissime asseritur.

Nonne enim ibi Barnabas illum aperte terrarum
Dominum appellat, huneque ipsummet esse testa-
tur, cui ἃ Patre suo eterno ante mundi creationem
dietum est : Faciamus hominem ad imaginem et si-
mailitudinem nostram ? Sed prestat eum verbis suis
loquentem audire : Et ad hoc Dominus sustinuit pati
pro anima nostra, cum sib orbis terrarum Do-
minus, eui dixil die ante constilutionem seculi : « Fa-
ciamus hominem ad imaginem et similitudinem. nos-
train.

Quid vero quod. idem auctor noster non modo
solem opus manuum ejus scilicet Christi, asserit :
sed in ipso et propter ipsum esse omnia diserte pro-
nuntiat: Habes eliam, inquit, in Aoc gloriam Jesu,
quod. $n ipso sunt omnia, et in ipsum.

Denique ne plura alia passim in hacce Epistola
simili modo dictata congeramus, id. tantum juvat
subjungere, quo Christus in cordibus nostris, tan-
quam in templis Deo consecratis habitare dicitur :
Quia oportebat. ewm in carne apparere, et habitare in.
mobís ; templum enim sanctum, fratres mei, Domino
est habitatio cordis nostri,

Quis autem, amabo te, nisi jam prejudicata opi-
nione plane obegcatus homo, negare audeat hac
omnia ab auetore nostro non de alio scribi unquam.
potuisse, nisi de vero germanoque Dei Filio, qui
ejusdem omnino cum Patre suo sit nature el sub-
stantiz, ipsique perfecte planeque cozxternus ?

Animadvertendum denique hane auctoris nostri
Epistolam adnos integram non pervenisse: siquidem.
Greci codices manuscripti titulo et principio carent,
pluribusque seatent erratis, que nisi aliorum ope
codieum emendari non queunt. In codice Latino

30 Admonit. in lib. S, Ambros. De, bon. mort,

685

Secunda pars Epistole deficit; primz vero additus

PROLEGOMENA.

est finis,quasi nihil amplius desideretur. Vetus au- ^

iem interpres Latinus non omnia auetoris verba
reddidit, οἱ nonnulla aliquibus in locis, qua in

686

Greco habentur, ahi ipso pretermissa sunt. Qua-
propter ille vel in mutilum codicem incidit, vel data
opera quaedam omisit,vel denique auctoris sui sen-
sum non assecutus est.

VI.

(GALLANDIUS, Vet. Patr. Bibliotheca, V. 1, Venetiis, 4163, in-fol., Proleg., p. xxix.)

CAPUT PRIMUM.

Num S. Barnabas auctor sit Epístole qux sub ejus
momime circumfertur. Clemens Alevanürinus et
Ürigenes eam. Barnabze asserunt. Hieronymus ttem.
cujus testimonium. edisseritur atque astruitur. Eu-
sebii Carsariensis locus expensus.

Inter vetustissima seculi r ecclesiastica monu-
menta, tertium locum occupat Epistola qui suh
8. Barnabe nomine circumfertur. De auctore haud
una est scriptorum tum veterum tum recentiorum
sententia.

Ut autem hine exordiamur, swculo m desinente
Clemens Alexandrinus plerisque in locis, supra in-
ter veterum testimonia relatis,hanc Epistolam eon-
stanter Barnabee attribuit, et quidem apostolo, test?
apostolico, uni ex rxx Domini discipulis ct Pauli
adjuloriyut ipsemet eum appellat. Quin οἱ in libris
Ὑποτυπώσεων, Eusebio teste 51-55, compendiosam
Novi Testamenti Scripturarum enarrationem insti-
tuens idem Clemens, Barnaba item Epistolam eas in-
ter recensuit. Alicubi tamen presbyter Alexandrinus
consilium mutasse videtur ; dum enim ex eadem
Epistola nonnulla delibat 38, Barnab» sententiam
interdum respuit; quamvis tanli viri reverentia
tactus,ejus nomini pareat, ut post Cotelerium Pot-
lerus admonuit.

Clementem Alexandrinum praeceptorem suum
secutus Origenes, circa medium smeuli ui, non
solum a Barnaba scriptam putavit Epistolam verum
etiam cafholicam vocitavit, et Scripture nomine
insignivit **, Sunt, inquit, praterea. (sicut in multis
Seripturs locis invenimus) etiam. ulriusque. partis
vel utriusque viz fautores quidam εἰ adjutores an-
geli, ete. Quibus nimirum verbis ad Epistole no-
Αίγα caput 18 digitum intendisse Origenem liquet.

In camdem porro sententiam de Barnaba Epistol:e
auctore ivisse quoque S. Hieronymum jure quis
dixerit, Clementis fortasse Alexandrini vel potius
Origenis sive auetoritate sive exemplo permotum.
Siquidem in opere De interpretatione nominum. He-
braicorum, inter Novi Testamenti libros Epistolce
quoque Barnaba locum ipse dedisse comperitur.
Opus illud scribebat doctor masimus anno 388.
Deinceps véro, anno scilicel 392, quo librum De

31-3? Euseb., Hist. eccles., lib. vt, eap. 14.
1715. ** Origen., Εἰ
Vindic. lgnal., part. 1. cap. 4 pag
tom. 1, p. 457.
*! Aug., De Civit, Dei, lib, xv, cap., 23.

98

6

D

33 Clement. Alex. P«dag., lib.
Ῥίαπαι. in Epist. ad Ron. i, 24.
?'Gelas., Decr., cap. 4.
*? Fontanin., Hist. Aquil., lib. v. cap. 11, 8 8, pag. Joi.

viris illustribus edidit, de ejus Epistola auctoritate,
non autem de auctore, aliter censuisse existimatur.
Sic enim ibi 5 : Darmabas Cyprius, qui et Joseph
Levites, cum Paulo gentium apostolus. ordinatus,
unam, ad zediftcationem Ecelesize. pertinentem. Epi-
stolam. composuit, quae inter apocryphas scripturas
legitur. Quem in locum seite Pearsonius 39 : « Bar-
nbi Epistolam fuisse tradit (S. Hieronymus) non
ipsi suppositiliam, aut spuriam ; ad. zedificationem
Ecclesize perlinuisse asserit ; non ilaque hereticam
putavit : lectam tamen nter apoeryphas. scripturas
docet, nec ab Ecclesia repudiatam innuit. ».

Quod autem Hieronymus Epistolam Barnabw ad
apoeryphas seripluras amandet, non usque adeo
negotium facessere debet,ut statim adulterina cen-
senda sit, ipsique apostolo abjudicanda; quam
contra fuisse ab eo compositam perspicue tradit
sanctus doctor. idque ut clarius adhuc pateat,
exemplo illusteabo. Legitur in decreto Gelasiano 9:
ΠΙδίονία Eusebii Pamphili apocrypha. Cedo, statuitne
his verbis sanctus pontifex Iis foriam Eusebii ec-
clesiastieem. episcopo illi Cesarionsi fuisse suppo-
sitam ? Minime omnium : at id solummodo edicere
voluit Gelasius, Eusebii Historiam non esse publice
in Ecclesia legendam. dum apocrypham declaravit.
Nimirum hujus voeis ἀπόκρυφα vis et nolio probe
tenenda, ut res ejuscemodi rite expediantur. Con-
slal enim inter eruditos, vocem istam non uno
sensu accipiendam. Rem fuse pertraetat inter alios
Svicerus 5; sed brevius exacliusque cl. Fontani-
nus 79 : « Apud veleres Patres, inquit, apoerypha.
ea vere sunt, qui canonteis opponuntur. Hinc An-
nalium parens Baronius “Ὁ, apocrypha esse ait,
quasi non. hagiographa ; non tamen, ut ea (Gelasius)
ab Ecclesia omnino. proscribat. Augustinus tradit *!
ea denotari nomine apocryphorum, qux. ab. auctori-
fate canonica diligenti examinatione remota. sunt.
Duplex enim erat scriptura : c«nonics, cujus au-
ctor Spiritus sanetus; et apocrypha, cujus auetor
liomo solus. 1118 publice in Ecclesia; hiec. non ita,
legi poterat, Quare librum apoeryphum. esse, idem.
censetur atque. auetorilate carere, qua publice in
Evcesia, ut eamonica leguntur, legi possit, Duplieis
enim generis apocrypha Gelasius enumerat, orlho-

3t, cap. 10, p. 221, edit.Oxon.

Ὁ Hieron., Be vir. ill ¢ Pearson.
5 Svicer. i

,ܕ

687

doxorum et hzreticorum. Hee omnino rejieiunwur : A
illa canonicis opponuntur, et publica tantum, ob
navos quosdam, in Ecclesia lectione privantur. »
Hactenus vir eruditus, ltaque dum Hieronymus
Epistolam fuisse a Barnaba compositam seribit,
qua inter apoeryphas seripturas. legitur, ejus verba.
sic sunt accipienda, ut vero a Barnaba compositam
Epistolam asseveret, qu» tamen inter canonicus
seripturas minime adnumeretur. l'rustra enim est
Basnagius "ἢ, dum nobis suadere conatur Hiero-
nymum populariter fuisse locutam et tituli habita.
ratione, non pro rei veritate, dum Barnabam com-
posuisse hanc Epistolam litteris tradidit.

Veterum testimoniis huc usque allatis contraire
videtur Eusebius, qui Barnabz Epistolam νόθοις
accenset 9. Verum « improprie, inquit. Valesius, p
hoc nomen usurpal Eusebius, pro libris scilicet qui
ambigue suntauoctoritatis ; 01101 7604! dici debeant
libri adullerini, et ab. hiretieis confieli. Quod ut
manifestius appareat,intelligendum est tresspecies
esse librorum sacrorum. Alii sunt extra controver-
siam veri : ali extra controversiam falsi : tertii
sunt do quibus inler antiquos ambigitur. Hi po-
atremi νόθοι dici non possuni, eum a multis habiti
sint pro veris. Restat igitur, ut secundi dicantur
νόθοι sive adulterini. » He vir ille. doctissimus.
Enimvero postquam £v νόθοις Aclus Pauli,

Barnabe Epistolam aliaque nonnulla retulisset
XKusebius, statim subdit : ܐܐ‎ adjuwge, si lubet,
Joannis Revelutionem, quam. nonnulli ex albo Scri-
plurarum. exyungunt ; alii. vero inter libros omnium
consensu probalos adnumerant. Verumtameu cer-
ium est, eodem Eusebio teste, Apocalypsim nun-
quam inter libros νόθους sive adulterinos fuisse re-
latam, scd tantum inter cos qui ἀντιλεγόμενοι sive
dubii habebantur.Cum igitur ἀκυρολογία hic utatur
episcopus Ciesariensis, aliunde sententia. ejusdem
est repetenda.Quid plura? Eusebius deinceps seip-
sum emendat : eamdera enim Barnab:e Epistolam,
quam modo vivimus ab eo νύθοις attribulam, mox
ἀντιλεγομένοις sdjungit in heo verba 6 : Κὲ
ται δ᾽ ἐν az

2

φῶν μαρτυρίαις
φίας, wal τῆς τοῦ pud m
Ἑδραίους ἔπιστο Βαρνάδα, v
τος, καὶ Ἰούδα τ In Πίο libris (S.
(6ἱοπιοπς) testimonia scripturarum, quae a nonnullis D
reyüdiantur : nempe ez Sapientu Salomonis, et ex
ea qua dicitur Sapientia Jesu filii. Sirach : item. ex
Epistolu ad Hebreos, et εω Clementis ae. Barnabe
Epistolis. Et paulo post his gemina profert. Ubi οἱ.
Valesius ad rem nostram hec adnotat τὰ Inter ἀντι-
λεγομένας scripturas Eusebius, tum hoe Ioco, tum

Ἰησοῦ

pu:

** Basnag., Anal. polit. Eccles. 0

lib. vi, cap. 13 εὐ 1ἡ. 9 DL, ibi , cap. 24. 25
in 8. Barnab,, 0 658. "7 Sehotan., Diatr. de auctor.
ad lib, de LXX ܐܐܐ‎ p, 149.

fom, III, p. 173, 174.

8. BARNABAS APOSTOLUS.

?? Tentzel,apud Fabr. Bibl. Eccles. p. 19 $ 10.

888

in precedenti capite recenset Epistolam Jude et
reliquas alias catholicas, item Epistolam Barnabae;
quas tamen nemo inter apooryphas scripturas me-
rito recensuerit. »

Nonest itaque cur Eusobii auctoritatem tantopere
urgeant nonnulli recentiores critici, quo Epistolam.
nostram Barnaba abjudicent. Tantum enim abest
ut illam Eusebius spuriam, adulterinam, supposi-
litiam esse existimarit, ut rnaximoe etiam integram
sinceramque agnovisse dicendus sit; quippe qui
eam recenseat inter libros ἀντιλεγομένους, in quo-
rum albo refert etiam 55. Epistolam quz dicitur Ja-
cobi, et quce Jude, el secundam Petri / Joannis item
alleram et. fertiam, nee non. Epistolam ad Hebraos
et Apocalypsim. Uno verbo, de Epistola tantum
auetoritate, num scilicet in sacrarum Soripturarum
canone reponenda esset, cum nonnullis veterum
ambigebat Eusebius, ut pluribus evincit Tilemon-
tius 5, Quibus addas velim, ab auctore quoque
Süchomelris que Nicephoro CP. tribuitur, inter
eas scripturas quas ἀντιλέγονται, Barnabe Episto-
lam recenseri. Quin et in antiqua Slichometria
Latina, in prefatione ad Barnabam a Cotelerio
edita, eadem Epistola post Epistolam Judie atque
ante Joannis ltevelationem et, Actus apostolorum
relata conspicitur.

Onm igitur ex vetustissimorum Patrum testimo-
niis constet, Epistole nostez auctorem fuisse Bar-
nabam Cyprium, apostolum, testem apostolicum,
unum ex Lxx Domini discipulis et Pauli adjutorem;
in nihilum abit Christiani Scotani figmentum, qui
duos Barnabas distinguit ; quorum « alter fuerit
ex evangelistis et comitibus apostolorum, alter vero
ο sublimioribus apostolis, id est proprie ita appel-
latis. » Qui quidem erudito viro h»c Isaaci Vossii
verba regerimus δ : « Unde habesjinquit,quod duo
fuerint Barnabz inter apostolos aut apostolorum.
discipulos ὃ Unde itern habes quod unus ex subli-
miloribus, hoc est e duodecim fuerit apostolis, non
autem ο rxx diseipulis, uti habet Clemens Alexan-
drinus? Ego vero quod seripsi,id ipsum confirmat
inseriptio hujus Epistole, in qua Pauli συνέκδη-
yos appellatur : confirmat Hieronymus in Catalogo
seriptorum ecclesiasticorum, otc., ut mirer quid te
moverit, quamobrem duos finxeris Barnabas.» Ne-
que magis proficit "Tentzelius ^*; qui nonnullis le-
vibus conjeeluris adductus, in eam sententiam de-
venit, Epistolam nostram Alexandrie in /Egypto
extremis Adriani temporibus, ab aliquo schola ca-
techetiei Alexandrina doctore sub Barnabe nomi-
ne fuisse confictam 99, Moynium pretereo, qui ejus-
dem Epistolo auctorem facit 8. Polycarpum Smyr-
nensem antistitem,eo tantum nomino quod in ma-

9 Raseb. ܐܦܐ‎ ecel., lih. rt, cup. 35. ܠ‎ Id., ibid.,
etalibi. 15. Tillem, ἘΝ ἢ τὸ < tom. I. not. 6,
LXX Intt., cap. 4, p. 118. a. Voss. Append.
LI Videsis Fabric., Bibl. Gr.,

689

nuscriptis codicibus illacum Polycarpianajungatur, A
nequo hujus finem aut ejus initium exemplaria quie
supersunt exhibeant. Quod quidem argumentum
quam infirmum sit quamque inane, jamdudum
demonstrarunt Caveus, Tenizelius *!, Basnagius *?
aliique. Ipseque profecto Moynius ab eo urgendo
abstinuisset, si Usserii verba in premonitione de
Barnabe Epistola, a Joanne Fello edita eo ipso anno
quo sua Z'aría sacra evulgavit, legere sibi licuissel:
« Nempe, inquit ille, in primo exemplari ex quo
Columnzeus ille codex (qui omnium putatur anti-
quissimus) et reliqui qui supersunt hodie sunt de-
seripti, librariorum vitio quaternio vel omissus vel
transpositus est: eujus defectu factum est, ut in
Graecis superstitibus et finem Epistola Polycarpi de-
sideremus et principium Barnabe. » Quod si nec-
dum sententia decedere statuisset vir eruditus, ipsi
saltem animadvertendum erat, apud utrumque ve-
terem interpretem etiamnum exstare cum Epistola
Polycarpiane finem, tum que est Barnabz ini-
tium.

CAPUT II.

Potiores objectiones diluuntur, eaque potissimum,
qua hujus Epistola: integritas impetitur.

Verum, his missis, quid insuper adversi senten-
tie patroni precipue objiciant, inspiciamus. Et pri-
mum quidem Barnabze adjudicant Epistolam, quod
auctor quedam Veteris Testamenti loca minus apte
allegata οἱ mystice nimis exposita, in medium pro-
ducat. Huic autem ohjectioni verbis Hammondi oc-
currere placet, que sio se habent 9!; « Apostoli
Barnabe que non ita pridem prodiit Epistola, ex
hoc uno Gnosticorum charactere commode explicari
poterit; alias, ut complicatum et prolixum wnigma,
certissimam lectoribus crucem factura. Isti quippe
Simonis assecla, γνῶσιν, id est, Seripturm saerm
mystice interpretande faeultatem sibi arrogantes,
multa Veteris Testamenti mysteria ad impuros usus
suos &ccommodabant... linc Barnabas hac fere
universa Epistola sua, Vetoris Instrumenti loca
quamplurima, mystice etiam et cabalisticeexposita,
Gnosticorum doctrinis opponit. » Hammondi ve:
giis insistens Joannes Fellus**: « Constat, inquit,
Epistolam hane, que fere tota est in Synagoga ri-
tibus et sacrarum Scripturarum mysticis sensibus
evolvendis, ad rudis vulgi captum mirus esse. ac- ἢ
commodatam ; et proinde verisimile est, a lectione
ejus publica Ecclesiam post tempus aliquod absti-
nuisse... Hoc vero fidenter dixerim, Epistolam hanc
quo penitius intelligatur, oo acceptiorem füturam,
et ad sacrarum litterarum necnon antiquissimorum
Patrum cognitionem plurimum facturam.Quanquam
enim perpetuus Veteris Instrumenti ad Messiam re-
spectus nobis quasi per iransennam ex Cbaldei
Paraphrastis stricluris, scriptorum Talmudicorum

5t Tentzel., Exercit. select, part. 1, p. 4
mond., Disert. 1, cap. 7, 28 4, 5, pag. 22, 23.
tom. 1, p. 648 seq. ὅδ Barn. Epist., cap. 5.

Fell
"I Tim

PROLEGOMENA.

< Basnag., dunal. polit, erc

ἐν 13, 15.

690

Rabbinorumque malignis interpretamentis compa-
reat, olim tamen quando in omni synagoga hebdo-
madatim non lecti lantum, sed el enarrat. erant
scripture, Midrasch 1816 mysticus sive evangelicus
Veteris Instrumenti sensus, non minus omnibus in-
notuit quam ipse sacer lextus ; et proinde non mi-
nus idonea suppeditabat argumenta ad convincen-
dos Jud:eos, quam ea qua ex disertissimissacrarum
litterarum vocibus fuissent deducta... Et si forte
aliqua apud auctorem nostrum occurrunt quilon-
gius petita videntur, illa ipsa aut eorum saltem νο-
stigia in Epistolis Paulinis quis poterit reperire. »
Hactenus ille. Hinc factum ut cum viris doctis con-
cludam, vetustissimos Patrum. Clementem Alexan-
drinam, Origenem, ceteros qui Epistolam nostram
tanquam sincerum Barnabs fetum agnoscunt, ni-
hil absonum in ejus enarrationibus, nihil detor-
lum, coactum nihil in ejus allegoriis, nihil denique
viro aposlolico indignum in ea detexisse ; adeoque
nihil quod ejus aatem non ferat: ut proinde mi-
nime audiendi videantur nonnulli recentiores, qui
de stylo scriptorum apostclicorum melius quam eo-
rumdem discipuli, aliique aut eynchroni ant sup-
pares homines, se judicare posse confidunt. Qua de
re plura satis apposite aliis observata apud Zor-
nium ^ reperias.

Pergunt adversarii, eaque regerunt qu» de apo-
stolis Epistolis auctor his verbis pronuntiat 56:
Quando aulem, ait, apostolos suos qui praicaturt
erant illius Evangelium elegil. homines omni. peccato
iniquiores , ὄντας ὑπὲρ πᾶσαν ἁμαρτίαν ἀνομωτέ-
poos, ut ostenderet quod non venil. vocare. justos. sed
peccatores ad ponitentium ; tunc palam fecil se. esse
Filium Dei. Quisautem credat, inquiunt, apostolos,
hominum iniquissimos et super omne peccatum pec-
catores, a Barnaba fuisse vocatos? Simplices qui-
dem rudes, imperitos atque homines interdum ma-
los fuisse illos in sacris litteris legimus ; at pecca-
tores omnium maximos eos exstitisse non legimus.

Quibus primurm ex virorum doctissimorum sen-
tentia reponin.us, nihil in Scripturis occurrere quod
huic Barnaba dicto repugnet. Deinde vero quid ob-
stat quin ejus verba sie accipiantur, ut nihil aliud
sonent, quam apostolos antequam vocarentur, plura
et gravia quidem peccasse? Td sane de Matthaeo pu-
blicano constat; id quoque de apostolo. Paulo, qui,
ut ipsemet de se seribiLU, prius blasphemus fuit et
persecutor et contumeliosus ; quinque seipsum appel-
lat peccatorun. primum, sie. inquiens : Χριστὸς "Iq-

ἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς σῶσαι, ὧν
ὧν quo forte in primis respexit Bar-
nabas, ejusdem Pauli συνέχδη μος, dum apostolos
priusquam eligerentur, homines vooat ὄντας ὑπὲρ
ους" neque enim quidquam
nos cogit, ut de omnibus οἱ singulis apostolis id ab
eo dictum intelligamus. Quid queris? Duos lucu-

σοὺς $0

ad an, 50, 857. 9 lam-
Zorm., Opusc. sacr.,

fat. ad Epist, Barn.

p

691 S. BARNABAS

APOSTOLUS. 692

lentissimos hujus a Barnaba prolata sententie pa- A rant, suas tantum conjectationes nullis rationum

tronos, Origenem et Ilieronymum, in promptu ha-
bemus. Ille scilicet contra Celsum disputans, Baz-
nabe dictum fortasse arripientem, quo infames ho-
minos fuisse apostolos, publicanos et nautas mequissi-
mos, diceret, hc habet 9: TL οὖν
μενον παραστῆσαι
σοῦν, ὁπηλίκην £
τους καὶ

τόπον, βουλός-
τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων τὸν Ἰ-
χει ψυχῶν

πονη: βοτάτους

ὀῤῥή-

ἱπτριχὴν, ἐπι

λέξασθαι,

τοὺς

καὶ

τοῦ

υς
αὐτοὺς παράδειγµα
εἶναι ἤθους καθαρωτήτου τοῖς δ αὐτῶν προσαγομέ
vote Quid ergo absurdi
est si Jesus ostendere. volens. humano. generi, quam
efficacia sint que morbis animarum adhibet remedia,
infames et nequissimos elegerit, illosqueeo provexerit,
ul purissima vitz exemplum essen. dis, qui corum
ministerio od Evangelium Ghristi adducerentur ? Vi
den Origenem, virum illum longe doctissimum, in
quo tanta vis ingenii, Lam profundi, tam. acris, tam.
elegantis, ut omnes pene multum. longeque. supera-
ret 9 : Origenem, inquam, nihil absoni huic senten-
tig inesse, nihil Barnaba indigui censuisse Ὁ
Neque aliter S. Hieronymus, qui Pelagianis ob-
jicit eamdem Barnab: sententiam "7, licet memorie
lapsu illam lgnatio martyri tribuat; tantumque
abest ut eam vel leviter notet, ut. maxime etiam
ipsam ex Psalmista 5! conlirmans, 810 tandem gra-
viter statim concludat: Quibus testimoniis sí non
uleris ad auctoritatem, utere saliem ad antiquitatem,
quid omnes ecclesiastici viri senserint. Porro utrius-
que testimonio vim addere videturS. Joannes Chry-
sostomus ; cujus verba lieet de soloapostolo Paulo
efferantur, mire (amen ad mentem Barnahe qua-
drare, nemo, ut opinor, ierit inficias. Sic igitur
illas93 : "Av
λεται ὁ βασιλεὺς, οὐχ οὕτω πιστεύσουσι c
ἂν ἴδωσι

τοσοῦτον, ὥστ᾽

προχγαγεῖν

ᾧ Χριστοῦ Εὐαγγε

M: πᾶσιν ἀρεῖναι βού-
ᾧ λόγῳ, ἕως
ν τούτου τυχόν--
γὰρ λοιπὸν ἀμοισθήτησις,

gus, ὅτι 4

τὸν má

v φανλότερον αὐ

τα" οὐκ ἔστι Ῥοῦτο καὶ

Παῦλός ος ὁ Θεὸ

ς πληροφορῆσαι

τοὺς Ανθρώπους, ἀφίησι, τὸν πάν-
quis ergo diveril
velle regem omnibus veniam dare, non tam facile cre-
dent, donec viderint omnium improbissimum veniam
consecutum : mulla enim. postea. dubitatio: supererit.
Hoc οἱ Paulus dicit: quod nempe volens Deus homi-
mes certiores facere, quod omnia illis condonet, eum
qui plus quum omnes peccata obnosius erat, delegit. ])
Verum ad alia properantes, unam adhuc objectio-
nem breviter solvere nostra interest, qua nimirum
impctitur hujus Epistola: integritas. Nonnutlis ita-
queviris eruditismonumentum istud vetustissimum
vel plerisque insitionibus infectum, vo! otiosis laci-
niis aliunde ascitis adauctum videlur. Si aulem ab.
lisdem quaras cur domum istiusmodi judicium fe-

coy ἀμαρτωλότερον

mormentis innixas tibi obtrudunt. In primis vero
posteriorem Epistole partem pareneticam, quatuor
postremis capitibus 18-21 constantem, plane sub-
dititiam esse contendunt. Jamque. interpolamenti
suspicionem, a coactis allegoriis aliisque capitibus
petitam, modo satis diluimus : nune vero ad illud
precipuur de additamento quod objieitur, stylum
convertimus. Nec multis quidem opus, qua evanida
evincatur interpellatio. Clemens namqueAlexandri-
nus locum roitat cx Epistolie nostre capite ultimo.

descriptum hisce verbis ®: ᾽Αμέλει μυστικῶς à
Βαργάδας: Ὃ δὲ Θεὸς ὁ τοῦ παντὸς κόσμου κυ-
ριεύων, φησι, δῴη ὑμῖν σορίαν, 195

profecto Barnabas : Deus qui universo mundo domi-
natur, inquit, det vobis sapientiam, « ete. Origenes
item verbis disertissimis, et quidem duobus in lo-
cis δ᾽, Barnabm sententiam landat de duabus viis,
quain ejus Kpistole eapite 48 occurrit: Eudem.
quoque, inquit, Barnabas tm Epistola sua declurat,
cum duas vias esse dicit, unam. lucis, alteram tene-
brarum, quibus et praeesse certos quosque angelos di-
cit. Sic et S. Hieronymus in libro quem, Philonem
et Origenem imitatus, De nominum. Hebraicorum in-
terpretatione composuit, inter Hebraica nomina. quae
in Barnabie Epistola exstant, vocem Safan recenset,
que sane non alibi quam in capite 18 ejusdem
Epistole occurrit. Cum itaque jam inde a seculis
11, 111 et 1v Patrum votustissimi, Clemens Alexan-
drinus, Origenes atque Hieronymus, eadem ae nos
etiamnum in Barnabie Epistola perlegerint ;imme-
rito enimvero posteriorem ejusdem partem subse-
cutis temporibus fuisse superadditam, nonnulli re-
cenliores suspieantur. Hine veroipsemet Dodwel-
lus δὴ veterum auctoritate permotus, quatuor lau-
dala postrema capita Barnabz abjudicare non au-
det, lice ea pro ejusdem Barnaba διδαχῇ haberi
posse conjiciat. Sed isto : 0:5 titulum aliquan-
do pre se tulerint ista; num ideo. sequioris manus
assumentum esse jure quis dixerit? « Nimirum, ut
verbis utar οἱ, Felli *, in. primis soculisnonnulli,
ut adversus horeses prescriberent aut placita sua
commendarent, dogmata apostolieorum virorum
scriptis mandarunt, et illorum διδαχάς appellavere.
Hujus generis videlur fuisse liber quem memorant
Euselius 9 et Athanasius δ᾽, eujus epigraphe erai :

τῶν ἀποστόλων 0102,21. Sed preterquam. quod nu-
merus versuum,in Stichometriis antiquissimis huic
Epistole assignatus, suadet hanc accessionem ad
ejus molem orunino desiderari ; pariter a Clemen-
te Alexandrino et Origene, nec non auctore Consti-
tutionum laudatur, ac alie partes hujus Epistole.
Bt si in Latinis exemplaribus desiderari, idoneum
siL argumentum unde confici possit, quidquid sic

55 Origen., cont. Cels., lib. 1, 5? Vinc, Li Common. ; 88. 17. *?Hieron., lib, ri contr. Pelag.,
$2. δι Psalxv, 4. 8 GR S om. 4 fn Epist. | ad. Tiu., $ 2, Opp. tom. IX, eu 569. € Clem.
Alex., Stron. lib. wu, cap. 18, p. 479, 6 Origen. Περὶ ἂρ lib. nr, cap, 2, 84, . tom. 1, p. 140,
οἱ Tit, 1 Eaplan., im Epist, d πριν, 1,21. 9 Dodw., Dissert. 1n Iren. S 3L, m 58 Vell. not. ad

Barnal Euseb.,

Epist, cap. 18. Ὁ Tis. eccl. lib. n,

Cap.?5. δ᾽ Athan. epist. 39.

698

ρον est, genuinum non esse scriptum ; peri-
clitabitur prioris Epistole partis fides, quandoqui-
dem Grece non compareat. Clonclusionem qui in
Latinis exemplaribus hodiernis comparet, librariis
deberi libenter concesserim ; siquidem ii istiusmo-
di epilogis libros a se conscriptos alibi passim or-
narunt. Sed et iteralze scriptionis post solemnem
valedictionem non desunt exempla. Sic Epist. IL ad
Timotheum, post doxologiam, quedam. resumpto
calamo subnectuntur, ut alia ejus generis protec-
eam. » Hac ille.

Ad reliquas levioris momenti. difficullates quod
attinet, illas mira sane dexteritate dissolvit Papo-
brochius vir doctissimus ?, quem proinde consule-
re prestat. Eas istem, ut tempori parcam, preter-
mitto que a Moynio primum exeitaue, deinde ἃ
Tentzelio, Basnagio aliisque instaurate fuerunt;
eo vel maxime quod Moynianas perstringons potis-
simum cl. Nourrius °", alias quoque diluisse videa-
tur. Ceterum, quod laudatus Papebrochius ex hu-
jus Epistole capite 15 conjecerit, illam fortc ab
aliquo Chiliastarum post annum 97 fuisse perscri-
piam : ex ea quidem suspicione ipsum exemissent.
Menardus in primis et Cotelerius, quorum editiones
videre sibi haud contigisse testatur.

CAPUT Ill.
Quo tempore seripta fuerit, inquiritur.

Sed tandem ad tempus inquirendum accedamus,
quo Epistola ipsa exarata fuisse existimatur. Nimi-
rum, ut optime Millius ?, paulo post annum era
vulgaris 70, sive cum jam recens fuisset eversum
templum, deletaque urbs Hierosolymitana. Etid
quidem ex eadem Epistola salis liquet. Sie enim
« Ἰδοὺ οἱ καθελόντες
ܐ‎ αὐτὸν οἰκοδομήσουσι. ΓΊΝΕΤΑΙ.
Διὰ γὰρ τὸ πολεμεῖν αὐτοὺς, χαθῃρέθη ὑπὸ τῶν
ἐχθρῶν ΝΥ͂Ν.» Et tandem rursus ait ?:« Ecce
qui destruserunt templum hoc, ipsi illud adificabunt.
ldque Ενενιτ. Nam quia bellum gerunt, Νυχο ab
hostibus destructum est. » Ita enim cum Fello ot
Cotelerio in edilo distinguendus hic locus, recla-
mante licet Menardo, qui τὸ νῦν male jungi no-
mini ἐχθρῶν autumabat.

Haud equidem ignoro, Moynium et Tentzelium
hinc potius Barnabee adjudicandi Epistolam ansam.
arripere, eo scilicel nomine quod tempora m'nime
quadrent. Barnabas enim, inquiun, ex communi
sententia Nerone imperante martyrium subiit.adeo-
que ante quam templum Hierosolymitanum solo
&quaretur ; quam quidem objectionem tanti ducunt
ii viri critici, ut. invictum argumentum appellare
non dubitent. Attamen tantum abesl αἱ istiusmnodi
difficultati vim aliquam inesse alii censeant ul

5? Papobr., Act. 5S., Jun. tom. Il, pag. 450, $ 5

τι will., Prolegom. ad N. T., 8 144. τ Barnabab. Epist. ca
an. MMLXxX. Hen. Do vir lige cap. 1 οἱ 5. ἢ
iom. Ἡν pag. 415. " Coloss. ܐ‎

Pears., in mal. Pond.
iom. ἵν p.202, 505, 9 Τοπία. ad Hieron.,

PROLEGOMENA.

694

A maxime etiam eadem insuper habeant, Et jure
quidem. Nam que eommunis fertur sententia de
Barnabe sub Nerone martyrio, nullo idoneo teste,
nulla veterum auetoritate firmatur: nullumque
apud antiquos scriptores vestigium oceurrit, unde
quo tempore supremum diem obierit Barnabas,
certostaluatur. Contra vero, cum constet ex Euse-
bio ΤῈ et Hieronymo ?, apostolos Petrum οἱ Pau-
lum ultimo Neronis anno, id est anno 68, marlyrii
palmam fuisse adeptos : quidni ergo Barnabas post
captam a Sito Hierosolymam anno 70, aliquot ad-
hue annos ab eorum apostolorum marlyrio vixisse
potueril, οἱ quidem in primis cum jam e medio
sublato Nerone, perseeutio desierit; ui proinde
circa annum 72 aut 73 Epistolam scripserit ?

At enim ex Alexandri monaohi elogio in S. Bar-
nabam perspicuum est ipsum vivente adhuc Paulo
apostolo ex hac vita migrasse: idque patet ex ul-
timis illius verbis ad Joannem Masi, consobri-

num suum qux sic se habent ὃ : Ἐν τῇδε ὅτ

ἡμέρᾳ δεῖ µε

θούντων

ὁ Κύριος
ὄνομά σου µεγα-
Hodie infidelium
Judazos um manibus me ας πα: oportet : lu ve-
γὸ exira. civilalem, occidentem. versus. egredere, et
corpus meum invenies: quod cum. sepelieris, exie
Cypro, et ad. Paulum. proftciscoro ; οἱ osto cum illo,
quoad Dominus res tuas disposuerit: futurum est
enim, uL nomen tuum per totum terrarum. orbem di-
vulgetur, 1100 ibi. Et Barnabe quidem hortanti
morem gessisse Marcum, o Pauli Epistolis patet.
Hic enim ad Qolossenses scribens? eos salutat
nomine Marci consobrini Barnabr; qui nempe
primurü im causa fuerat cur passus a Barnaba
secesserit, ut habetur in Ac ; quique deinceps
ad officium reversus, Paulo fidus comes adbeesit,
eique demum post mortem Darnabz utilem operam
in ministerio apostolico prestiti, ut ad Philemo-
nem ? et ex posterioribus vinculis ad Timotheum δὴ
seribens, idem testatur Apostolus. Atqui que Co-
lossensibuset Philemoni inseripLe exstant Epistolie,
juxta virorum eruditorum?! sententiam, ab Apo-
D stolo exarala feruntur anno 62; quo aulem se-

cunda est ad Timotheum anno 07, cum nimirum

jampridem e vivis excessissel Barnabas, cujus hor

tatu Joannes Marcus exinde Paulo sese comitem

addidit. Ita ferme Tentzelius δὲ, qui et hane obje-

ctionem tantum ponderis habere arbitratur, ut

eidem nihilobverti posse asseveret quam Epistolam

App. ad. Bibl. PP.. tom. 1, pag. 88 sen.
7 [sa xp x, 17. 15 Euseb., Chron., ad
Mon., apud Bolland.. με, S5., Junii,

< #0 [1 Tim. 1v, "uos

s; Home s Mem. €ccl.,

το Nourr.

695 8. BARNABAS APOSTOLUS. 696

nostram ; qui quidem, subdit, cum sit ipsum χρι- À tiones majorem partem scriptas, alicubi forsitan
νόµενονι non est argumen!i loco assumenda, ld — per ora traditas, secutum esse: » ut propterea mi-
sane ἃ viro erudito nollem dictum. nus file dignus jure nobis videatur, in iis quce
persequimur investigandis.
ltaque, ut his demnm certiora. solidioraque ob-
jiciamus, qux ad sententiam nostram confirman-
dam propius accedant: primum quidem ex apo-
stolorum Actis ** satis liquet, Paulum inter et Bar-
nabam dissensum, post unum alterumve mensem
ἃ coacto Hierosolymitano concilio accidisse. Anno
autem Dionysiano 51 habitum fuisse coneilium
illud, rata est celebriorum ehronologorum opinio 99:
adeoque hoc ipso anno, sive ut maxime sub ini-
tium insequentis 52 Barnabe ἃ Paulo discessio
contigisse videtur. Jam vero quatuor aut quinque
B postannos ab co divortio, utrumque iterum conve-
nisse, haud obscure, meo quidem animo, e priore
ad Corinthios Epistola colligitur. Ibi enim Bar-
nabe velut socii fidissimi meminit Apostolus his
verbis : Nunquid non habemus. potestatem mulierem.
sororem cireumducendz, sizul. et. ceteri. apostoli, et
fratres Domini, eb Gephas? Aut ego. solus. et Barna-
has non habemus. potestatem. hoc operandi? Enim-
vero, aut ego maxime fallor, aut Barnabas Paulo
adberebat, dum de eo hec scribebat Apostolus.
Prior autem ad Corintbios Epistola anno 56 desi-
16810 °, vel 57 ineunte 3, scripta perhibetur. Unde
pronum est arguere Barnabam, postquam se a
Paulo sejunxerat, anno 51, jam inde post quatuor
vel quinque annorum spatium, ut modo innuimus,
in ejus demum socielatem rediisse : ut proinde nil
mirum, si Joannis Marci Barnab» consobrini me-
minerit Apostolus anno 62, dum ad Colossenses et
ad Philemonem scriberet; ipsumque in primis re-
censeat anno 67, quo secundam ad Timotheum
scripsit Epistolam, inter eos socios e quibus sibi
assistentibus opportunum in suis vinculis solatium
Tom: reciperet.

Age nune videamus num adeo firma sit istius-
modi objectio, ut eam nedum everti, sed ne ullo
quidem pacto hebetari liceat, Quod αἱ prasstemus,
adverlendum primum omnium, totam Tentzeli av-
gumentationem unius Alexandri monachi Cypri
testimonio fuleiri, seriptoris nimirum obscuri no-
minis atque mtatis incerte. Antiquiorem enimvero
seculoixipsum non fuisse constat apud erudi-
ios?': litteris namque consignasse fertur Vitam.
Nicephori, patriarehm CP., qui eodem seculo ix
ineunte floruisse comperitur. Eeque porro fides
seriptori huie adhibenda, qui et laudstorem potius
quam historicum agii et illa qui mullis retro
seculisante ipsius aur contigere, nobis enar-
rat? Neque esi quod quis reponat, monachum
istum sub Laudationissue finem tradidisse*!, pauca
illa qug de Barnaba vita οἱ martyrio porbibet, ab
auctore Stromatum Clemente. aliorumque veterum
scriptis, a se collecta fuissc aque. exposita. Siqui-
dem in promptu habemus qua de Barnaba prolert
Clemens Alexandrinus; quorum tamen vix uilum
vestigium apud monachum Cyprium reperias. Reli-
qua vero quae ille sive ἃ Theodoro Lectore, sive ἃ
Nilo Doxopatrio, aliisque forte sequioris ivi scri-
pioribus desumpsit, sublesta nimis fido laborant ;
perinde ac illa Barnabe monila Joanni Marco tra-
dita, qus unus ipsemet monachus Laudalioni sua
intexuit: adeo ut nullam omnino vim ad assensum C
extorquendum habeant, qu» a scriptoribus istius-
inodi proferuntur. Graviter enim et vere. dixit Ba-
ronius noster, vir maximus **: (uod a recentiore
auclore im rebus anliquis sine alicujus velustioris
auctoriüale proferur, contemnitur. lud quoque
accedit, absona pleraque ae falsa in ejusdem mo-
pe Kd ο νὰ κ ܒܘ‎ ( 3 965 56, sed etiam sub
idem cbtundendam elevandamque non minimum s 0 ; ἘΠ
valeant: qua de το in primis consulendi laudatus παν «ον Jortasss neun κκ
Baronius ἢ ac Tillemontius 9. empora posterior insoripta fuit Corinthiis Episto-

la**, vitam adhue egisse Barnabam, censuerunt

His vero vix dum ita enarratis, ad manus nostras — nonnulli ocolesiastici scriptores Joanne Ohryso-
pervenit viri dortrina et eruditione prostantis per- — slomo antiquiores. Ad illa enim Apostoli verba *' :
eruditum sane Conimentarbun in vetus marmoreum i
S. Neapolitane ecelesie. Kalendariwin, qui Alexan-
dri monachi causam defendendam suscepit, i ig οὗτός ἐστὶν ὁ
lumque seculo vi desinente lloruisse conlen- μὲν τὸν Λουχᾶν: καὶ φασι διὰ τὴν
dit *?. Dolemus enimvero serius nobis detectum — € Τινὲς δὲ τὸν Βαρνάδαν- καὶ γὰρ καὶ τὸ
opus, quo haetenus dicta utcunque temperandi fa- κήρυγμα Εὐαγγέλιον καλεῖ, Ei quisnam
cultas data esset. At illud saltem coucedit V C. esthic frater? Nonnulli quidem, his verbis Lucam
hunc monachum Cyprium, « non multum quidem 1 pulant: atque hoc dicunt propler eam
judieio valuisse, nec raro in pauloantiquioribus — historiam quam litteris mandavit. Alii vero Barna-
rebus a veritate aberrass

55 Fabric., fiibl. Gr.

λφός; Το
ἱστορίαν ἥνπερ

win eiinsulanas narra- — bei: elenüm pradicationem quoque mom scriptam

lom. X, pa *! Alex. Mon., apud Bolland. l. c., num. 8, p. 138. 38 Baron.,

praloent. ad ,ܐܐܬ‎ ecel., lom. ἵν $42. 9 ld., ied, nd an. 5l, & 536 alibi. *' Tillem.. Mew, ecel., tom. ܕ(‎
pag. 412. 055 et seqq. 9 Nazoch., Coninent., vol. I, pog. .9 Ael xv, 30-Du. *" Vid. Tillem.,
mém. εὐ ἐν lom L pag. 543, 2 For. ix, 5, 6. 3? "ilem. b. e. p. 562. 98. Deure. mul. Paul., p.
45; VH. Prolegom, ad ΝΟ T. § 0; "5 Tillem., l'ears. et Mill, locis cit. ? Ἡ Cor. vn, 48. 9" Chrys,

hom. &. .n Epist, Hl ad Cor. $1, Opp. tom. X, pag. 564.

697

Evangelium. nuncupat.

Unde videas 050

item probari eorum veterum scriptorum sententiam,
qui Apostoli verba de Barnaba fuerunt interpretati.
Verum apertissime Theodoritus in ΝΞ lo-
cum #

: Τὸν τρισµακάριον Βαρνάδαν τὰ c Ἰρημένα

θείου xis aci ܨ ܒ‎ δὴ μὰ! εἰν
Βαρνάδαν καὶ τὸν Σαῦλον, εἰς τὸ ἔργον ὃ προσ-
χέχλημαι αὐτούς, Haec verba designant beatissimum
Barnabam. Ipse namque. Antiochize cum beato Paulo
ordinatus est, dicente divino Spiritu : « Segregate
mihi Barnabam εἰ Saulum, ad. opus ad. quod vocavi
605. » Neque aliud sane suadere videtur contextus
Paulinus. Siquidem verbis modo recitatis de fratre,
cujus laus est in Evangelio per omnes Ecclesias,
subdit stalim Apostolus : Non solum autem, sed et
ordinatus est comes peregrinationis mostra. Quis
porro comes iste ? Non Lucas,non Silas,non Apollo,
non Joannes Marcus, ut nonnulli veteres et recen-
tiores censuerunt; sed solus Darnabas, Hic enim
unus legitur γειροτονηθεὶς συνέκδηµος ἡμῶν, αἱ Pau-
108 ibidem loquitur; ad illa procul dubio respi-
ciens, quz de se ipso et Barnaba traduntur in
Actis 9 : Καὶ ἐπιθέντες τὰς χεῖρας αὐτοῖς,
σαν, quod nuspiam de aliis expresse legimus.

Quid quod idem S. Joannes rysostomus cen-
suisse quoque videtur, ut viro erudito notaLum "Ὁ,
Barnabam superstitem adhuc fuisse, dum ad Co-
lossenses Apostolus scriberet.In illa enim verba 19;
Salutat vos... Marcus consobrinus Durnabz, 6
habet S. doctor ! : Καὶ τοῦτον ἐνεκωμίασε τέως ἀπὸ
τῆς συγγενείας" μέγας γὰρ ἦν ἀνὴρ ὁ Βαρνάδας,

ὅστε ἐντολὰς, ἔλθῃ πρὸς ὑμᾶς,
Τί γάρ; οὐκ ἐδέχοντο καὶ χωρὶς
ἀλλὰ μετὰ πολλῆς τῆς σπουδῆς βού-
λομαι, φησί: xol τοῦτο τὸν ἄνδρα δείκνυσι μέγαν,
Hunc quoque jam laudavit ez. cognatione : eral. enim
Barnabas vir magnus. « De quo accepistis mandata :
si venerit ad vos, suscipile illum. v Quid vero ? non
Glifer suscepissent? Maxime. Sed cum magno, in-
quit, studio : et hoc magnum virum ostendit. Scri-
ptam autem anno 62 fuisse hanc ad Colossenses
Epistolam, ex virorum eruditorum sententia supe-
rius vidimus. Ex quibus ergo, si prioris Epistole
Corinthiaes verba in medium adducta probe acci-
piantur; si Theodoritum, Joanne Chrysostomum
eosque scriptores ecclesiasticos quos idem sanctus
doctor collaudat, pr» Alexandro monacho, ut par
est, audiamus : concludendum profcto erit, ina-
nem esse Tentzelii objectionem, illius tantum mo-
nachi Cyprii testimonio innixam ; cum satis con-

Περὶ οὗ ἐλάδετε
δέξασθε
τούτου; ναί:

ἐὰν

αὐτόν,

9! Theodor. i» Epist.
c. p. 443. 19 Coloss. 1v, 10.
? Mazoch., Comment. in vet.
edit. Menardi, Paris, 1645.
Annot, ibid, pag. 21, A4.
des SS. Péres, iom. 1, pag. 1 seq. "Is. Voss.,
Bibl, tezt, orig,, lib. nt, cap. 3. pag. 277.

! Chrysost.,
mari. kalend., vol.
+ pull. Def. fid

PE

PROLEGOMENA.

iomo A stet Barnabam, adeoque Joannem Marcum conso-

ἢ

Π ad Cor. viu, 18, 19, Opp. tom. III, pag. 243.
bom 41 £n Epist, ad. Coloss.,
11, p. 570-572.

5 Maran,, Divin. D. N. 1. ὃν
De iransiaL. L
? Barn. Epist., cap. 6.

698

brinum suum, post discessionem a Paulo quo
anro δὲ contigisse merito existimatur, Apostolo
iterum jam adhasisse anno 56, quin et in vivis ad
huc egisse anno tum 58, tur 62, neque uspiam ap-
pareat, ipsum ante llierosolymitanum exidium
supremum diem obiisse : ut. proinde nihil obstet
quo minus post annum 70, quo πανολεβρία illa Ju-
daica contigil, ejus in Epistola sua meminisse au-
οἷον potuerit, Verum hae de re Mazochium ¥. G.
adire prestat?, qui ex Actis Joanni Marco tribu-
iis copiose satis ac erudile de anno emortuali
S. Barnabz ages, ipsum anno 70 Christi fidem.
suo sanguine consignasse, longe verisimile cen-
set.
CAPUT IV.
Quanta? sil auctoritatis, εἰ quanti s&stimanda.

Jam vero, ut quante sit auctoritatis eadem Epi-
stola, demum dispiciamus; illam maximi esse fa-
ciendam quisque jure fatebitor, tam pro dignitate
aique exisümatione quam olim apud vetustissi-
mos eeclesiasticos soriplores obtinuit, tum in pri-
mis illius pretio ac ulilitate quam ex ea in Ec-
clesiam derivare compertum est. « Et sane, verbis
utor Dacherii V. C. ?, quanquam Epistolam hanc
pro canonica et extra dubitandam fidem legitima
minime proferamus: stylum iamen re vera ma-
jestatis apostolice dignum, materiamque nascentis
Ecclesie rebus accommodatam non modo sapit,
sedingerit etiam clementioribus lectorum judieiis:
ita ul, si πορφύρα παρὰ τὴν πορφύραν διακρις
profecto de sua cum calerorum apostolorum seri-
piis comparatione, suffragium secundum sperare
debeat. » Hao ille. Qua de re nos quoque non-
nulla paulo ante, cap. 2 attigimus,

lllud vero potissimum | animadvertere juverit, e
Barnaba Epistola Ecclesiam catholicam preesidii
plurimum petere ad Unitariorum impietatem ever-
tendam, doctrinamque orthodoxam de Jesu Christi
Filii Dei τῇ προὐπάρξε, ejusque τῷ ὁμουσίῳ forti-
ier astruendam stabiliendamqu: t post Bullum*
et Grabium * pluribus ostendit vir doctus Pruden-
iius Maranus 9. De celeris porro Christiane do-
ctrine capitibus, ex eadem Epistola eruendis, pre
reliquis nuper satis erudite disseruit cl. Marecha-
lus7. His autem haetenus observatis addere libet
ex Vossib *et Hodio ἢ, S. Barnabam quamvis ex
Greca LXX virali versione Scripture loca ἀθβοτὶ-
bere consueverit plerumque tamen Hebraicam ve-
ritatem secutum fuisse. Cujus quidem rei ut unum
vel alterum exemplum in medium proferatur, ex
LXX, lsaim xxvi, 16 hoc. recitat auctor !9 : ᾿ἸΙδοὺ

9! Act. xim, 83. 99 Tillem., l.
Opp. tom. XI, pag. 406.
pe 1 Epist. vl E 9
9

"ap. οἱ ce cap.
rech., Concord.

cüp. 2, 3 "un 8‏ ܕ
fnt, cap. 21, EE ^U. * Humfr. Hod. Dc‏

Sect. τὶ

Ova Σιὼν λίθον πολυτελή,

ὃν, ἀκρογωνιαῖον, ἔντιμον. Verba iamen
proxime subsequentia ex Hebreo fonte repetit
Καὶ ὃς ἐλπίσει im αὐτὸν, ζή ὃν αἰῶνα,

Ἐξ qui speraverit in. illum, vivet im avtermum. Ubi
LXX «Καὶ ὁ πιστεύων οὐ μὴ καταισγυνῆῃ, ED 8
dens mon con[undetur. Alibi autem ex Gen
hec habet ! : Καὶ σὺ (à θεὸς)
μέρα τῇ ἐδδόμῃ, κ. τ᾿ X. HL consummavit (Deus)
in die septima, eto. At LXX, 10
tn die sexta. Hine £ 90 in Traditionibus
Hebraicis : Pro is sexa, in Hebreo diem. septi-
mai habel. Quem in locum plura observat eruditus
Grobius 13, digna sano qu» apud ipsum legantur.
Alia vero ejusmodi exempla, cx eadem Epistola
repelenda.

E

τῇ

τῇ

CAPUT V.
Judicium cl. Maxochii ; cujus etiam erudit;?. observa -
lioues in aliquot ejusdem Epistola loca, reliquis

eiitoribus praterità, in medium adducuntur.

Sed ecce tibi vir doctissimus cujus paulo ante
meminimus, dum Barnaba gesta fuse persequitur
miraque ingenii dexteritate illustrat, aliquot etiam
ejus Epistoli loca egregie pro more suo edisserit*
ut proinde opere pretium me facturum existimem,
si lueulentas illius observationes hoc loci descri-
bam. Sie autem se habent 15. : « Ex quo primum
temporeab Hugone Menardo publicam lucem aspexit
Epistola quz» sub Barnabze apostoli nomine a Cle-
mente Alexandrino, Origene οἱ aliis laudata fuit ;
tot jam virorum eruditissimorum animadversioni-
bus patuit,ut supervacaneum sit quidquam in cam
novi aggredi. Tamen obiter illam percurrenti inci-
derunt mihi quedam aliis preterita, qui hic bre-
viter aspergerem.

« Üaput 6 sic ineipit Ὅτε οὖν ἐποίησεν
λήν, eic. Cum autem fecil. ΡΕ ΡοΒΡτύΝ (Christus),
quid dicil ? Qui est qui judicetur mecum? et quie
porro ex Isaie r, 8, 9, recitat. Hic observatu non
indignum est, ἐντολήν, praeceptum, absolute et per
excellentiam vocari Patris jussionem de Incarna-
tione et toto human: reparationis negotio, quod
ἐντολὰς τοῦ Πατρός, pravepta Patris, vocat ipse
Christus, Joan. xv, 10. Ac fortassis alluditnr a Bar-
naba ad illud psalmi xxxix, 8, 9 : Tune Ecce
wento..... ut faciam voluntatem tuam : quam. volun-
latem mox rear vocat : Deus meus,volui, et legem
tuam in medio cordis mei, Omnino hae praceptione
divina pleno sunt utriusque foederis pagins : hoc
tantum hie novum, quod ea hie absolute Pr;ce-
rruM nuneupetur. At vetus interpres Dei preceptum
reddidit, ut insolens loquendi genus clarius effice-
ret.

« Paulo post, recitato Mosis testimonio de adi-
piscenda terra fluente lacte et melle, statim hac

ἐντο-

1 Barn., Epist. cap. 15:
14 Mazoch., ubi supra. :* Luc.
1715. 1 Barn. Epist. cap. 7.

χι ὃ
11 Ibid.

S. BARNABAS APOSTOLUS.

15 Grab., Epist. ad J. Mill. de lib, Judic. genuin. LXX Intt. vers.,
τῷ Clement. Alexandr.

τοῦ

Α subdit ; Quid dicat ἡ Τνῶσις (Cognitio, sive Scien-
Lia) discite. « Sperate in. eum, qui 1n carne manifz-
slandus est vobis, Jesum. Τνώσεως, scienti», no-
mine evo apostolico intellectas fuisse arcanas et
allegorieas veleris federis signiflcationes, nemo
ignoral. Ea est Clavis «σημα, in qua sibi legis
peritos placuisse Christus notavit !*. At hoc am-
plius hic animadvertimus, l'uoztv scientiam, quasi
librum eitari, et ex eo verba illa proferri : Spe-
rate, elc. Quod quidem ex Clemente Alexandrino 5
multo est evidentius, ubi hac verba ex Barnaba
Sic recitantur, ut φησίν, quod hic deest, supplea-
dura Quid dicat. Cognitio, discite : Ἐλπίσατε, φησὶν,
ἐπὶ τόν, ete. Sperale, inquit, in eum, οἵο., uti su-
pra. Ubi animadvertis, illud φησίν afferri ex ore
Barnabw, ulique ex Cognitionis sive Scientiz libro
eitantis. Plures olim fuisse hujusmodi Scientiz
libros circumlatos, ab Judeis allogorica sectanli-
bus conscriptos,non est dubium.Ad eos ergo Bar-
nabas plerumque ablegat lectores, ubi ad allego-
rias digreditur, Soimus hodienum in Targumim lo-
ca complura ad Messiam referri : quod ex eadem
Τνώσει manavit. Notandum est autem in ascripto
loco, etsi omnia verbis totidem ex Γνώσει recilen-
tur, illud tamen Ἰησοῦν Jesum, quod ad finem ad-
ditur, ex Barnabe manu profectum, non ab au-
clore Γνώσεως. Quem quidem Judeum fuisse ne-
cesse est, alioqui a Barnaba Judmos convicturo
minime citandum. Judeus autem Messiam norat,
Jesum non norat.

«Stalim ibidem sequitur : Homo enim Ὑἢ ἐστι
πάσχουσα, lerrü est patiens. Apparet hic Barna-
bam,aut quisquis est auctor, philosophis aures
admovisse. Nam illud πάσχουσα, patiens, ad philo-
sophorum τεχνυκὴν γλῶτταν est referendum, qua
Taleriam pai dicebant. Homo, inquit, est ex
terra, non quidem agente, sed patiente. Cujus sta-
iim rationem reddit his verbis : ᾿Απὸ προσώπου
γὰρ τῆς γῆτὴ ᾿Αδὰμ o. A facie
enim terra ficlio (seu [οπαιίο) Ade extiti. Ubi
pulcherrima Hellenistarum locutio occurrit Hebrai-
cum enim 1131 Mippene (quod Judei Hellenistz per-
petuo, ἀπὸ προσώπου, h. e. a facie reddunt) quam-
libet causam, etiam materialem, uti philosophi lo-
quuntur, designat. Ergo tantumdem ost, a facie
terri 0c si dixisset, ex terra formatum esse Adam.

p Et hac etiam ibidem totidem verbis Clemens re-
fert.

« Cap. 7 8, sieuti etiam in sequentibus capiti-
bus, pluries illud Προσέχετε, Atlendite, intercala-

r: quod peculiare est ἀλληγορούντων, ad atten-
lionem aeuendam.

« Cap. 911: ᾿Αλλὰ καὶ πᾶς Σύρος καὶ "Apuy-
χαὶ πάντες οἱ τῶν εἰδώλων, etc. ܐ‎ Verum et
omnis Syrus et Arabs δὲ omnes idolorum sacerdotes

πλάσις τοῦ

pag.
Strom. lib. v, cap. 10, p. 683 edit on.

701

PROLEGOMENA.

102

circumciduntur. Que merito difficultatem crearunt. A braice respondet nzmrcH, υἷα; cum contra οὐλάς

Verum hec non. sunt ad severiorem trutinam exi-
genda, sed παχυτέρως, crassiuscule, accipienda
hunc ferme in modum: Quivis Syrus, quivis
Arabs, quivis simulacerorum sacerdos circumcisio
nem admittit ; aut: Ne Syri quidem et Arabes, et
profani sacerdotes a circumcisione abhorrent, Nam.
quia inter Syros et Arabes, interque profanos sacer-
dotes essent, qui illo se modo mundiores prostarent,
Jicuit Barnsbe apostolo dicere, circumcisionem
promiseue ab illis usurpari. Quis non in talibus
similia loquitur ? Clerum Arabum plurimos fuisse
verpos, sicuti οἱ sacerdotes Zgyptios, non est du-
bium. Ac ne de Syris quidem est dubitandum, si
quidem verum sit quod antiqui crediderunt, Pbo-
nices περιτοµήν admisisse. Origenes ad Rom. m,
25, inter ecteros circumcisionis cultores etiam
Phonices numeravit his verbis: δὲ replicetis histo-
rias vestras, invenielis non solum AEgyptiorum sacer-
doles, sed et Arabas εἰ Aigyptios εἰ PuogxicEs. alios-
que, quorum studia gratia. hujusmodi superstitionis
nobilius vigent.

«Cap. 16:5: Adhucet de templo dicam. vobis,
quomodo errantes. miseri, ἐπὶ τὴν ὁδὸν ἤλπισαν, in
VIAM speraverunt, et non in Deum ipsum qui fecit eos,
quasi domus Dei esset. 1110 non est dubium quin
ὁδοῦ, vis, nomine templum veniat: nam et in tem-
plo totam Judeorum [fiduciam fuisse repositam,
notat illa celebris conclamatio, Templum Domini,
lemplum. Domini, et quod initio noster de templo
proposuit dicere, et quod mox subdit, Quasi (via
seilicet illa ) domus Det esset. Vidit hoc et vetus in-
lerpres, qui pro ὁδόν wam, posuit. adem; sic enim
reddidit: In. ΟΕΝ spem. habuerunt. Cotelerius qui-
dem ad quedam Seniorum loca allusum suspica-
tur, in quibus ὁδός similiter pro templo sumi posse
videtur. Verum et hie Barnabas, et ibi LXX οὐδόν,
limen, seripsisse videntur, consueto schemate uten-
ies, quo pars pro toto sumitur, et quo hodieque
utimur, nbi Limina apostolorum invisere dicimur.
Legendum est igitur ἐπὶ τὸν 5062w... in limine, h*
e. templo spem collocantes. Cwierum si Barnabas
viam, τὴν ὁδόν, uti nunc legitur, scribere voluisset,
ad finem οὖσαν posuisset, non ὄντα, quod non risi
cum οὐδόν convenit : ὡς, inquit, ὄντα οἷν .
Idem, uti dixi, judicium erit de locis LXX viralibus
111 Reg. vr, 44-48, in quibus nune προσεύξον-
ται... ὁδόν legitur, cum legendum sit οὐδόν, Ado-
rabunt limen, etc. Siculi etiam II Paral. vi, 34-38.
Non inaudita est apud veteres limtnis adoratio.
Seitum est etiam antiquos o pro integra diphthongo
ou primitus seripsisse (ut in nummis Συρακοσίων
pro Συραχουσίων, et sexcenta ejusdem modi,) quod
postmodum, descriptoribus fraudi fuisse, non est
dubitandum. Dixerit aliquis in modo laudatis Se-
nioruml ocis ὁδόν esse retinendum, quia ei Be-

1? Barn. Epist., c. 7

n

1? JI. Steph, Thes., tom. 11, col, 1183.

respondeat Hebraico ΘΑΡΗ, quod est Himen. Verum.
sciendum est Hebraicum ΡΕΒΕΟΗ, cum a. caleando
veniat, non tantum viam significare, sed et pavi-
mentum, ct in recitatis locis eliam limen, quod sta-
lim ab ingredientibus caleatur. Deinde cum Jer.
ΧΧΧΥ, 4, φυλάσσοντος τὴν ὁδόν, custodientis viam.
pro τὸν οὐδόν, custodientis limen (nam Heb. est sapu)
meo judieio positum inveniatur; non video quin
eadem mutatio locis supra depromplis potuerit ac-
cidere. Postremo ne tricemur diutius, si gramma-
ticos audimus, ὁδός, via, δὲ οὐδός, lumen, unum
idemque nomen sunt. Nam et Homero αὐδός pro
ὁδός wia, usurpatur: et contra Suidas testatur
vocem ὁδός, si tenuetur prima. syllaba, significare
οὐδόν, i. e. limen, allato Sophoclis loco. Ῥατία in
Eustathio reperies, et in Sophoclis scholiaste ad
celebrem ejus Jocum a Suida et Eustathuolaudatum.
De quibus vide H. Stephanum !?. Νεο te turbet
quod hic antiqua et poetarum peculiaria videantur :
nam in LXX et Judzis llellenistis plurima occur-
runt, parüm antiquata, parlim Alexandrine aut
aliarum ignotarum dialectorum peculiaria. » Ha-
ctenus V. C.

CAPUT VI.

De variis ejusdem Epistolee editionibus ac versionibus :
in. primis vero de velere Latina, ubi et paucula de
cura nostra.

Tam vero ne officio nostro penitus deesse videa-
nir, ad varias et quidem potiores Epistole hujus
editionesae versiones recensendas accedamus. Illam
itaque primus prelo subjecerat Oxonii anno 1643
Jacobus Usserius, « Verum, inquit Fellus?^, ejus
urbis parte magna gravi incendio correpta, iypo-
grapheum cum tota supellectile, schedis impressis
et exemplari ipso, conflagravit. »

Quo autem ferme tempore Oxonii suam parabat
editionem Usserius, de ipsa Epistola Parisiis cvul-
ganda cogitabat Hugo Menardus, monachus Bene-
dietinus e congregatione S. Mauri. Jamque typis
presto erat opus, eruditis adnotationibus illustra-
tum; sed anno 1044 ineunte, morle prerepto viro
doeto, illius edendi curam in se recepit ejussyncellita
Lucas Dacherius, qui et auctum prafatione sua, in-
sequente anno 1645 in lucem emisit. Ut autem pri-
me hvjus editionis ratio lectori uteunque comperta
sit, ipsius cl. editoris verba hio describere juverit.
Sie igitur ille: « In Philasirii episcopi Brixiensis
volumen manu scriptum e Corbeiensi monasterio,
cum incidisset aliquando H. P. domnus Hugo Me-
nardus, ibidem proxime post Epistolam Tertulliani
De cibis Judaicis, Barnabee nomine insignitam Epi-
stolam una cum Jacobi apostoli Epistola deprehen-
dii: moxque in animum induxit, eam ut ex pul-
vere et. squalore exeuleret, appositeque notis diluci-
daret. At quia ex primoribus Ecclesie Patribus,

τὸ Fell., prefat. ad Epist. Barnab.

708

Clemente Alexandrino, Origene, Tertulliano, Gre-
gorio Nazianzeno, Hieronymo aliisque non paucis,
hae in Epistola Barnabam, seu quemvis alium,
Grece fnisse locutum haud dübie didicerat, haesit
non parum implicatus: nec ejusmodi monumentum,
sic imperfectum ac navis scatens, ut illa qua codex
exseriptus est »tas ferobat, in publicum ausus est
inferre. Verum suppetiastandem attulitdoctissimus
Sirmondus. Societatis Jesu presbyler: is quippe de
apographo Greco, quod Roma inter mss. et sche-
das ἢ. P. Tarriani eruditione ac rerum. multarum
scientia clarissimi repererat, libenlissime accom-
modavit Menardo, Undo autem exseripserit apogra-
phum Turrianus, res est nobis prorsus ignota. At
vero veluti genuinam nomine Barnabz Epistolam,
abantiquisscriptoribus laudatam atque usurpatam,
Versio ipsa Latina, sinedubioante annum nongen-
tesimum seripta persuadet ; cum ferme contiauo
textui Greco respondeat in omnibus Mutilum
est Graecum, mutila versio Latina. Grecum quidem
lacunis et hiatibus initio tantum Epistole deforma-
tur..... Versio autem caret parte postrema, eui ac-
cessionem nova interpretatione ex Greco Romano
attulit Menardus..... Codicem unicum habuit, cum
Graecum tum Latinum, neque sanum ubique satis;
ut proinde nune cura, nuno conjeetura illi fuerit
adhibenda : quod tamen 810 parce et prudenter fe-
cit, αἱ in linea non facile litteram mutaret, sed ad
mnrginem adnotaret. » Huc usque Dacherius.

Postero anno 1046 Amstelodami typis denuo
excudendam curaviteamdem Epistolam Isaacus Vos-
sius ad calcem Epistolarum S. Ignatii M., notis bre-
vibus sed eruditis illustratam : cujus exemplara
Salmasio primo acceptum contulit eum tribus miss.
codicibus, ex bibliothecis Modicoa Florentina, V
licana et Theatinorum Rome degentium repetitis.
Quibus subsidiis adjutus vetustissimum hoc monu-
mentum multo castigatius evulgavit: « cum enim
Menardi editio, ut ipsemet ait, ex uno, promanarit
codice, (ieri aliter non potuit quin inemendatissima
prodiret. »

Elapsis vero viginti sex annis a prima Vossii edi-
tione, hane Barnabe Epistolam rursum in volgus
emisit Parisiis 16075 cum vetere Latina versione,
nova insuper interpretatione, notisque luculentis
adornalam Joannes Baptista Cotelerius, eamque
preclame sum Patrum. apostolicorum ediiioni inse-
ruit. Quam quidem editionem sub finem ejusdem
Siculi, anno 1698, Antuerpie seu potius Amstelo.
dami typis consignavit cum notis variorum Joannes
Clericus, iterumque seculi currentis anno 1724
nonnullis Joaunis Davisii suisque animadversioni-
bus auctam. Denique, ut F'elli, Moynii aliorumque
pretereamus editiones, eamdem Epistolam prelo
commisit Riehardus Russel anno 1746, in sua

?! Cotel. Judic. de Epist. S. Barn. sub fin.
Bibl. Gr., tom X pag. 3, et prafat. ad. S. Philastr.
p. xx-xxvr, — 75 Cler., Hist. eccl

$. BARNABAS APOSTOLUS.

33 Papebr. 4cí. SS. Jun., tom. IL, p, 457-460.

104

Α Patrum — apostolicorum ^ collectione — Lodinensi,
Inter versiones autem hujus Epistole principem
locum sibi vindicat vetus Latina: de qua preter
ea que sparsim hine inde attigimus, sic censot cl.
Cotelerius *! ; « Vetus interpretalio barbariem ubi-
que, ubique negligentiam ostendit; estque imper-
fecía et mutila, tum passim, tum precipue ad
finem, ubi posteriora capita resecantur ; forte quia
minus doeta videbantur interpreti, atque ad mores
magis pertinentia : igitur omissis iis, colophonem
perdoxologiam imponit. Suum tamen illi versioni
pretium : eui debemus prioracapita, cum non pau-
cisemoendationibus Greci contextus ; ut nihil dicam.
de antiquitate illiusac simplicitate. » Auctorem au-
tem hujus versionis fuisse 8. Philastrium Brixen-
semepiscopum conjecit Papebrochius?*, eumque se-
cutus Fabricius 35, At immerito sane. Neque enim
Menardus, primus veteris illius interpretationis de-
tecor, neque Vossius, neque Cotelerius, neque
alii qui deinceps hanc Epistolam vulgarunt, id
unquam litteris tradidere. Error autem duumvirum
illorum e verbis Dacherii modo relatis fortasse or-
tus; quibus docemur « Menardum in Philastrii epi-
scopi Brixiensis volumen ms. e Corbeiensi mona-
slerio incidisso» in quo una cum aliis veterum
opusculis, vetustam quoque Barnabm Epistole in-
terpretationem deprehendit, quam ex eodem codice
deseripsit in luzem emissurus. Pluribus egit hac de
re Galeardus V. C. in prefatione ad luculentum ve-
terum Patrum Brixiane Ecclesie collectionem ܨ‎
quem, si vacat, lector adeat Ὁ.

Recontioribus vero versionibus prestat Anglica
Guilielmi Wakii cum Epistolis Clementis, Ignati et
Polycarpi, neo non Herm Pastore, Londini edita
ann. 1602 et 1710. De hao autom versione loquens
Joannes Clericus in epistola nuneupatoria posterio-
ris Patrum apostolicorum editionis Coteleriane, ad
eumdem Wakium jam archiepiscopum Cantuarien-
sem, hec habet: « Fuitet alia ratio, eaque majoris
ponderis, propter quam existimavi tibi hanc Patrum
apostolicorum editionem non displicituram. Nemo
nimirum erat, qui minus dedignaretur ejusmodi
scriptores ; quorum plerosque, et eos quidem genui-
πο», S. Barnabam, S. Ignatium, 8. Clementem et
S. Polycarpum, ad quos accessere Pastor Werma;
et Ignatii Mariyrium, in Anglicum sermonemsumma

D fide atque elegantia, quoad res ferebat, convertisti,
et procmiis pereruditis ac judicio summo consori-
piis ornasti. » Ita Clericus. Quie quidem in primis
hic describere placuit, ut constet ipsum mutasse
sententiam: siquidem antea in sua Ilistoría eccle-
siastica * sinistrum tulerat de 5. Barnabewe Epistola
judicium, quam hoc loci demum genuinam ap-
pellat.

Reliquum est nt paucis edisseramus qua ratione

10 Fabric.,
5: Galeard., Prwfat. ad collect. vet. PP. Brix. eccl.,

, 80 ann. 71, 82, pag. 474.

708

PROLEGOMENA.

106

ad novam parandam editionem accesserimus. Ni- A editorum qui nobis praivere adnotationes prolixio-

mirum commemoratis hactenus virorum doctorum
lucubrationibus instructi, ad Barnabce textum quod
attinet et veterem ejus interpretem exprimendum,
editionem. Cotelerianam omnium emendalissimam
selegimus. Quo autem facilius comparatio institue-
retur, Greca inter utramque versionem media sti-
timus, veterisque hiatus juxta nuperum exemplar
Londinense Russelianum distinximus: quo quidem
ordine alia insuper nonnulla vetustissimorum Pa-
trum opuscula mox subsecutura digessimus. GII.

res contraximus, carumque in primis delectum feci-
mus quz textum Grecum aut veterem interpretem
emendarent illustrarentve, pauculis etiam intextis,
sive nostris sive aliunde petitis. Quz aliorum sunt,
nomine eujusque subjecto dignoseuntur: quie au-
tem ΑΝΟΝΥΜ. nota signantur, ca sunt quee ez ora
Menardinze editionis manu ignota. desumpta, Cleri-
eus in suam transtulit editionem : nostris vere nul-
libisignum ullum appinximus ;quod semel monuisse
sufficiat.

ΤΗ.

(PB. Gottfridus. LUMPER, Zistoria..

de vita, scriptis et doctrina SS. Patrum. Augusie

"Vindelic., 1783, in-8*, i. I, p. 149.)

CAPUT PRIMUM.
DE EPISTOLA S. BARNAEJE APOSTOLO TRIBUQA.

(In hoe capite, post allata velerum. recentiorumque
pro hujus Epistolip authentia vel contra. ejus genui-
nilatem argumenta, quae jam satis superque exposita
sunt, auctor sic concludit: « Mea opinione, in re
hae adeo incerta nihil certius est quam auctorem
Epistolee hujus omnino incertum esse. »

UAPUT II.
DOCTRINA AUOTORIS HUJUS EPISTOLAE,
Anr. I. — Observationes dogmatica.

21. De sacra Scriptura. — Evangelia sanctorum
Matthei atque Lucie apostolice originis esse, neque
primum post apostolorum obitum a Christianis
varias in sectas abeuntibus (quemadmodum Frere-
tus hariolatur atque fingit) conficta, ut Christo, ac

(2) « Quia non venit vocare justos, sed peccatores
ad penitentiam. » Ὅτι οὐχ λῆς καλέσαι δικαίους,
ἀλλ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν. Barnab. cap. 2,
collat. cum Matth. xx, 10. Idem Cap.6:« Attenda-
mus ergo, ne forte, sicut seriptum est, multi vo-
cati, pauci olecli inveniamur. » Gollat. cum Matth.
ο. XXil, V. 14.

(3) « Omni pelenti te lribue. » Barnab., cap. 19:
Ἠαντὶ αἰτοῦντί σε δίδου, Collat. cum Luc. cap.
vi, v. 30, et Matth. cap. v, v. 42.

T4) « Sed videamus utrum hic populus heres
sit, an vero primus; ei utrum testamentum ad
1109, an ad illos pertincat. Audite nunc quid Seri-
piura dical de populo: Orabat Isaacus Hebecca: uxo-
ris sus causa, quod essel sterilis : et illa concepit.
Postea vero Rebecca egressa est ad interrogandum
Dominum, et dixit. Dominus ad illam : Due gentes
in utero Luo sunt, ac duo populi in ventre tuo : alque
unus populus allerum superabit ; οἱ major serviet mi-
nori. Debetis intelligere, quis sit Isaacus, qua Re-
becca; et de quibusnam declaraverit, qued, hic
vel illo populus major futurus si. ܬܬܐ‎ ἴδω-
μεν, εἰ οὗτος ὁ λαὸς κληρονόμος, ἢ ὁ πρῶτος,
εἰ ἢ διαθήκη εἰς ἡμᾶς ἢ εἰς ἐκείνους. ᾿Αχούσ
περὶ τοῦ "aos, τί ἐγει ἡ Γραφή, " δὲ
περὶ Ῥεβέκκας τῆς Ἰωναικὸς αὐτοῦ, ὅτι στεῖρα P
καὶ συνέλαδεν. Εἴτα καὶ ἐξῆλθε ΄Ῥεδέκκα πυθέσθαι
παρὰ ἃ ποίων wal εἶπε Κύριος
ἐν γαστρί σου, κ:
ub Mule > ὑπερέξει, με Lo acad
τῷ ἐλάσσονι, Aleüivespat ὀφεί ς ὁ Ἰσαὰκ,
τίς ἡ Ῥεδέκκα καὶ ἐπὶ τίνων dies ὅτι μείζων

Β institute ab eo religioni famam quaindam existi-

mationemque eoneiliarent, invicte hac ex Epistola.
comprobatur: profert enim ex. utroque Evangelio
et Matthei (2) et Luce aliqua loca (8). Epistolam
etiam D. Pauli ad Romanos (4) secundeque ad Ti-
mothcum, (5) atque etiam prime Petri (6) sententias
ac phrases est imitatas pseudo-Barnabas. Forsitan
eliam ex Apocalypsi protulit ca, qui habet capite
21, dum ait: Prope siquidem est. dies, in qua omaia
cum malo peribunl. Prope est Dominus, eL merces
ejus (7). Videlur insuper pseudo-Barnabas semel
usurpasse sententiam Ecclesiastici, dum nimirum
adbhoriatur hominem Christianum ad colendam
castitatem, ita scribens: Quantum potes, et supra
quam potes, coles castitatem (8). Plura non afferri

à λαὺς o χεῖνος, Barnab., cap. 13, coll. Rom.
ix, 10-12, μα dion. xxv, 23. — ldem, 12: Ὅτι ἐν
πάντα, ἰς αὐτόν, Coll. Rom. κι, 30.

(5) Idem c. 5: « llle autem, ut vacuam [faceret
mortem, et de mortuis resurrectionem ostenderet,
quia in carne oportebat eum apparere, ul. promis^
sum parentibus redderet. » Collat. 11 Tim. 1, 10
et Rom. xv, 10.

(6) « Quatenus est in nobis, meditemur timorem
Dei, eL ejus precepta servare contendamus, ut in
illius cationibus letemur. » "Eg ὅσον ἐν
ἡμῖν, μελετῶμεν τὸν φόδον τοῦ Θεοῦ, καὶ φυλάσσειν
ܡܡ‎ ἐντολὰς αὐτοῦ, ἵνα ἐν τοῖς δικαιώ-
μα υθῶμεν, Darnab. Ep., cap. 4,
Sollatum cum prima D. Petri Epistolacap. 1, v, 17. —
Idem Barnabas: « Dominus non accepta persona
judicat mundum. Unusquisque secundum qua fa-
Cit, ܨ‎ » Idem, c. 4, collat. [ Petri τ, 17. et
1 Cor. πὶ, 8.

(ἢ Ἐγῃ
πονηρῷ. Ἐ qs à
Barnabas in Epist.
cap. xxr, v, 12.

(S) Ὅσον δύνασαι, ὑπὲρ τὴ σου ἀγνεύσεις,
« Quantum potes, etpro anima tua coles castitatem. »
Cujus loco gendum esse censet Cotelerius ὑπὲρ
τῆς ψυχῆς σου ἀγωνεύσεις (sic), hoc est, pro tua anima
decertabis: quo respiciatur sententia Ecclesiastici
cap. rv, v. 33. Pro juslitiaagoniza pro anima tua, et.
usque ad. mortem. cerla. pro justitia, et Deus. eapu-

gnabit pro te inimicos tuos.

D

8 φυίαπολε
κύριος, καὶ ὁ
21, collatum eum Seu ek

"01

S. BARNABAS APOSTOLUS.

108

ab auclore Epistole, que D. Barnabe apostolo A videntes salvi esse possent, cum videntes solem,

valgo tribuitur, non est, quod mireris, in tam brevi
epistola.

Caeterum quamvis auctor hujus Epistole, ju-
dicibus Vossio atque Hodio (9), ex roca septua-
gintavirali versione S. Scripture loca describere
consuevorit, plerumque tamen Hebraicam verita-
tem secutus fuit. Cujus quidem rei quodam exem-
pla in medium proferre juvat. Ex LXX Inter-
pretum versione Isaiz c. 111, v. 16, hiec recitat
auctor (10) : Ecce immillo in fundamenta. Sionis la-
pidem pretiosum, electum, angularem, honorabilem :
Ἰδου ἐμθόλλω εἰς τὰ θεμέλια Σιὼν λίθον πολυτελῆ,
ἐκλεκτὸν, ἀκρογωνιαῖου, ἔντιμον. Vorba tamen pro-
xime subsequentia ex Hebraeo fonte repetit (11) : Καὶ
ὃς ἐλπίσει ἐπ᾽ αὐτὸν ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. EL qui
speraril in illo, vivet in. eternum, ubi LXX : Καὶ ὁ
: ΕΕ credeus nón confun-
n, 2, hiec habet:

io τῇ ἐδδόμῃ,
vit (Deus) in. die septima, etc. $
ἐν ἡμέρᾳ τῇ twn, dm die serta.
Hinc 8. Bieronymus in Traditionibus Hebraieis :
Pro sexla die, im Hebreo diem septimam. habet,
Quem in locum plura observavit eruditus Gra-
bius (12) digna sane, qua apud ipsum legantur,
Alia vero ejusmodi exempla ex Epistola repe-
tenda.

8 .]ܐ‎ De Filii Dei priexistentia, consubstantia-
litate, etc. — Filium a Deo Paire genitum fuisse
ante jacta mundi. fundamunta, perque ipsum con-
dita faisse hzc universa auctor Epistole, qua
Barnabew inscribitur, non longe ab initio Epistola,
juxta veterem translationem Latinam (nam Greca
ibi desiderantur) profiletur de Servalore nostro
sie loquens: Et ad. hoc Dominus sustinuit pati pro
anima noslra, cum si orbis lerrarurn Dominus ;
cui dixit Deus ante constitutionem seculi: Facta-
mus hominem ad imaginem et similitudinem no-
» Et paulo post, solem dicil « opus ma-
Dei. » Locus illustris est in eodem ca-
pite (14) : « Tune ostendit se esse Filium Doi. Nisi
enim venisset in carne, quomodo homines ipsum

(9) Joan. Vossius De translat. LXX inlt., eap. 21,
pag. 09. Humfredus Hodius. De DIb., textu orig.,
lib. 11, cap. 3, pag. 277.

10) Barnab. Épisl., cap. 6.

11) Ibid., cap 15.
12) Grabtus, Rpist. ad. Millium De lib. Jl. ge-
πια. LXX inlerpretum versionis. pag.

(13) Epistol. Barnab., capile 9. Luce meridiana
clarius patet ex laudalis verbis autoris fldes quoad
divinitatem Verbi; frustraque conatus est Lucas
Mellierius seu potius Samuel Crellius vim argumenti
eludero: veleres siquidem ormmes fere jn eodem
sensu intellexerunt illa Geneseos verba, iisque usi
fuerunt ad comprobandum hoc dogma. Caeterum
Crellium egregio ac strenue refutavit Grabius.

(44) Τότε ξρανέρωσεν ἑαυτὸν Υἱὸν Θεοῦ εἶναι,
ܐ‎ γὰρ μὴ ἦλθεν ip σαρκὶ, πῶς ἂν ἐσώθημεν ἄνθρω-
ποι, βλέποντες αὐτόν ; ὅτι τὸν μέλλοντα μὴ εἶναι

qui aliquando esse desierit, οἱ opus est manuum
ejus, non possint radios ejus diutius intueri ? » Deni-
que capite 12, hec de Servatore nostro habet:
Ἔχεις καὶ ὃν τούτῳ τὴν δόξαν τοῦ Ἰησοῦ, ὅ

αὐτῷ πάντα, xal εἰς αὐτόν. « Habet eliam in hoc
gloriam Jesu: quod in ipso sint omnia, etin
ipsum. » Pro explicatione hujus textus de creatione
ac conversatione omnium rerum per et in ipsum
multum valent parallela prorsus S. Pauli verba ad
Yolossenses (15) αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα
τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ
ei mox : Τὰ πάντα δι’ αὐτοῦ

ἐν

Veram Filii divinitatem non minus egregie decla-
rat hic auctor sua in Epistola. Nam ibi Filium Dei
appellat «orbis terrarum Dominum, » idque antece-
d-nter (at loquuntur seholo) ad. econoniam illam,
quim nostre salutis causa suscipere dignatus
est. ‫.

Ait etiam gloriam Jesu tantam esset, ut per ipsum
et propler ipsum sint omnia (10); hoc. est, ab ipso
ut causa efficiente, omnia flant, et ad ipsum, tan-
quam finem omnia referantur : que certe de erea-
tura sine blasphemia diei non possunt. Quibus ad-
das illustrem locum in ejusdem Epistola (17) ubi
docet Dominum, qui omnia presciverit, ideo dixisse
se populo suo cor lapidoum ablaturum, ipsique
cor novum et carneum inditurum, ὅτι ἔμελλεν ἐν
. Ναὸς γὰρ

aor

οὗσθαι, καὶ ἐν hut
o, ἀδελφοί μου, τῷ Κυρίῳ, τὸ κατοικητήριον ἡμῶν
τῆς καρδίας. Id est, « quoniam ipse in carne appa-
riturus esset, et in nobis habitaturus. Templum
enim sanctum est Domino, fratres mei, cordis
nostri domieilium. » Ubi de Domino, qui in
carne sive natura humana se manifestavit, hoc
est de Filio Dei, Diserte loquitur, eumque
« Dominum in eordibus sanctorum, » tanquam in
«templisDeo consecratis, habitaredocet.» Qua» verba.
tam clare exprimunt divinam Filii majestatem atque
omnipresentiam, ut nostra explicatione non indi-
eant. Notatu quoque digna sunt verba Barnabze

ἥλιον, ἔργον χειρῶν αὐτοῦ ὑπάρχοντα, βλέποντες, οὐκ
ἰσχῤουσιν εἰς ἀκτίνας αὐτοῦ ἀντοφθαλμῆσαι. Epist.
Βάξα,, cap. 5. Fierine potest, ut quis validiora
afferat verba, pro divinitate aque proexistentia
Filii Dei, Jesu Christi? et simul nobilem hanc ac
sublimem Salvatoris ideum, eum nolione humane
noslro natura uniat? Covtorum opinior auctorem
hune respexisse bic ad aliquem Scriptura locum,
ubi Spiritus sanctusnos docet, in terris neminem vyi-
dere posse Deum, quin post hanc visionem illico
moriatur. Hoc posito, ex adductis hujus scriptoris
verbis ita comprobata remanet orthodoxa ejus circa
hoc dogma fides, αἱ de illa dubitare amplius nemini
liceat.

(15) Epist. ad Coloss., cap. 1, vers, 46, 17.

(16) Cap. 42.

(47) Cap. 5 Epist. S. Barnab,

109

PROLEGOMENA.

710

capite 12 : « Ecce iterum Jesus non filius Nave A Porro Jesum Christum non solum verum Deum

(Grecemelius, υἱὸς ἀνθρῴπου), 564 Filius Dei, ante-
quam in carno manifestarentur (18) ; » pergit vero
Barnabas, loc. cit. « Quoniam ego dicturi erant
Christum esse filium Davidis,reformidans et intel-
ligens errorem sceleratorum, iterum dieit David :
« Dixit Dominus Domino meo, » etc. Quo. Davidis
dicto jam ipse Salvator divinitatem persons sum
Judieis insinuaverat, Matthei xxii, 41. Jesum Chri-
stum verum Deum esse et Filium Dei, alio argu-
mento preterea demonstrat, dum ait (19) : Quando
autem apostolos suos, qui predicaturi erant illius
Evangelium, elegil,homines omni peccato iniquio-
res, ut ostenderet quod non venit vocare justos,
Sed peoeatoros ad poxitentiam, tuno palam feci
8e esse Filium Dei (90) :

Alia etiam in loco sequentia scribit (21) : « Quid
iterum dieit Moyses Jesu filio. Navis (Josue) cum
illi prophetia gratia predito,id nominis imponeret,
ideo solum, ut omnis populus intelligeret, Patrem
de Filio sno Jesu cuncta manifestasse filio Nave ?
imposito igitur eo nomine quando misit eum inex
ploratorem terre dixit: Accipe librum in manus
tuas, et scribe quz dicil Dominus, quoniam in nowis-
simis diebus Filius Dei Jesus exseindet a radicibus
omnem domum, Amaleci.

(8) Grece, ἐν σαρκὶ φανερωθείς, quie cum
consona sint Pauli verbis | Tim. πὶ, 46, Θεὸς ἔφα.
νερώθη ἐν σαρκὶ, ad lic Bernabam respexisoo,
vero haud est absimile.

(49) Epist. Barnabe capite 5.

(20) Offendit hic locus plurimos. criticos, isque
reprehensione maxima dignus ab iis-censetur.Quis
enim credat,inquiunt, apostolos hominum iniquis-
simos et super omne peccatum peccatores a viro
apostolico fuisse vocatos ? Simplices quidem, ru-
des,imperitos,atque hominesinterdum malos fuisse
illos, in saeris Litteris legimus; at peccatores om-
nium maximos eos extitisse. non legimus. Annon
hmc opinio in ipsius Salvatoris nostri detrimentum
πο contumeliam redundat ? Si enim Christus Jesus
Hujusmodivirosad predicandum suum Evangelium
mitterevoluisset, hae clectio scandalum prebuisset
Hebreis ργοσουραιἰς jam ot incitatis contra Sal-
vatorem, eisque occasione dedisset, deirahendi de
cjus fama ao doctrina, proinde ct improvide in tali
electione egisset, quod cogitare de summa sapien-
iia blasphemum est. Verum his ratiunculis ex vi-
rorum aliorum doctissimorum sententia primum
reponimus, nihil in Scripturis occurere, quod huic
Barnaba dieto repugnet. Deinde vero quid obstat,
quin ejus verba sie aceipiantur, ut nihil aliud so-
nent, quam apostolos, antequam vocarentur,plura
et gravia quidem peccasse ? Id sane de Mattheo
publicano constat : id quoque de. apostolo Paulo ;
qui, ut ipsemet de se seribit I Tim. cap. 1, vers.
13 et 15, primus blasphemus fuit, et. perseculor, ei
contumeliosus, quique seipsum appellat peceutorem
primum, si inquiens : Christus Jesus. vevit in mun-
dum salvare peccatores, quorum ego primus sum.
Quo forte in primis respexit auetor,dum apostolos,
priusquam eligerentur, homines vooat omni pec-
cato iniquiores : neque enim quidqnam nos cogit,
ut de omnibuset singulis apostolis id ad eo dictum
intelligamus.Quid quod duos lueulentissimos hujus
&b auctore nostro prolata sententi& patronos, Ori-
genem et Hieronymum in promptu habemus. Ille

plane

C

esse, &od οἳ verum hominem fuisse aperle profi-
letur hie aucto, dum dicil Christum Dei Filium
propter nos passuu« 81 ergo,» inquit ille(?2), « Dei
Filius, qui est Dominus, qui judicaturus est vivos
et mortuos, qui passus est, ut plaga illius vividos,
nós redderet : eredamus non potuisse Filium Dei
pati, nisi propter nos, sed et cruci affixus, aceto et
felle potabatur. »

Postquam hieauctorlongum texuerat operum bo-
norum et preceptoram calalogum, ac omnia pene
morum dogmata compendis fuerat complexus,tan-
dem devita »terna ac resurrectione carnis hec sub-
dit (23) : « Cognosces autem quis sil bonus merce-
dis retributor.» De transgressoribus autem manda-
torum et studium bonorum operum negligentibus
ait (24) : « Non eonsequentur mercedem justitia...
iequum igitur est ut edocti justificaliones Domini,
quotquot prius seript sunt, in eis umbulemus.
Qui enim eas facit, in regno Dei gloria cumulabi-
tur: qui vero alia elegerit,simul cura operibus suis
peribil. Proplerea resurrectio, propterea rotri-
bütio, »

Hic sunt quz animadversione digna ín hac Epi-
stola legi quoad dogma.

ἢ ΠΙ. Δε baptismo, justificatione, etc. — Nihil

scilicet eontra Celsum lib. t, & 03, disputans, au-
ctoris nostri dictum forte arripientem,quo infames
homines fuisse apostolos, publicanos etnautas ne-
quissimos diceret,hac habel : « Quid ergo absurdi
est,si Jesus ostendere volens humarogeneri quam
efficavia sint, quae morbi animarum adhibot reme-
dia, infames οἱ nequissimos elegerit, illosque eo
provexerit, ut purissime viis exemplum essent iis
qui eorum ministerio ad Evangelium Chrisli addu-
cerentur. » Vide Origenem, virum illum longe do-
etissimum, in quo tanta vis ingenii, tam profundi,
iam acris, tam elegantis, teste Vincentio Lirinensi
in Commonit, cap. 17, ut omnes pene multum
longeque superaret, Originem nihil absonum hui
sententie inesse, nihil Barnaba (quem auctorem
illius arbitrabatur) indignum censutsse. Neque ali-
ter S. Hieronymus, qui Pelagianis objicit eamdem
hujus auctoris sententiam libro mr contra Pelag.
5, Ὁ, 1061 memorie lapsu illam Ignatio martyri tri-
buit; tantumque abest, ut enm vel leviter notet, ut
maxime etiam ipsam ex Psalmista, psalm, xv,
confirmans, sic landem graviter concludat : « Qu
bus tesiimoniis si non uterisad auctoritatem, utere
saltem ad antiquitatem, quid omnes viri ecclesia-

dubilatio supererit.Hocet Paulusdicit, quod nempe
volens Deushomines certiores facere, quod omnia
illis condonet, eum qui plusquam ommes peccato
obnoxius erat, delegit. »
21) Epist. Barnab. cap. 12.

) Ibid., cap. 7.
| Ibid., cap. 19.
(24) Ibid., cap. 20,

711

pulehrius potest diei
de mirifica virtute divini sacramenti: baptismatis,
Docet enim quod, quando descendimus in aquam,
pleni sumus peccalis et sordibus ; sed statim ac
emergimus, incipimus fructum afferre in cordibus
nostris per timorem Dei el spem in Jesura Chri-
stum,quam Spiritu sancto afflante habemus : « Nos
descendimus quidem in aquam pleni peccalis οἱ
sordibus ; inde autem emergimus fructum alferen
tes, in corde timorem et spem in Jesum habentes
in spiritu (25).» Ἡμεῖς μὲν χαταθαίνομεν εἰς
γέμοντες ἁμαρτιῶν καὶ εἶτ τσὶ ἀναδαίνο,
ποφοροῦντι

τι, "extum
Grecum attuli hiz integrum, quia, αἱ mihi videtur
utilitatem magnam in re theologica pre se fert.

Ostendit nobis hie auctor excellentiam Christiani
super Hebreum, dum docet non lebraos sed
Christianos solummodo introductos csse a Deo in
terram semini Abrahie promissam ; « taque. nos
sumus, ait ille egregie (20) quos iniroduxit in
ierram bonam. » Deinde postquam explicavit
omnia,quz in Veteri Testamento por figuram signi-
ficabant mortem Redemptoris, docet,hec manifesta
esse Christianis, Judzis vero, eo quia obdurati, et
dure cervicis, obscura : « Nobis quidem manifesta
sunt, Judaeis autem obseura, quia non audierunt
vocem Domini.» Juxta hunc auctorem igitur causa
obcecationis Judeorum non alia fuit,quam eorum
prevaricatio, et quia rebolles fuerant verbo Dei.
Tandem dicit Moysen vere accepisse tabulas legis
sed quia Hebrei proptereorum infidelitatem digni
non fuerant, Christianis tradite sunt, qui eas per
manus Salvatoris acceperunt, et ob infinita merita.
passionis ejus : « Accepit itaque. Moyses ipsi vero
digni non tuerunt. Quomodo nos habuerimus, di-
scite. Moyses eum esset famulus, eas accepit ; nobis
autem ipse Dominus,cui sumus in populum hare-
ditatis,tradidit pro nobis passus (27); »loea hac, et
ad pietatem allieiunt, el mentem erudiunt. Fieri
nequit, ui serio et attento animo aliquis loca harc
percurrat, quin simul plurimi faciat excellentiam
nostre voeationis,et auctorem hujus diligat.Caveat.
unusquisque nostrum, ne dJudcorum ealami-
tatem incurrat et per propriam infidelitatem se in
dignum reddat magnis bis utilitatibus, qua Ohri-
slianorum religionem comitantur.

Justificationem per renovationem, 80. veram re-
missionem peccatorum fieri,clarissime etiam docet
hie auctor, ita seribens (98) : « Ubi ergo nos refor-
mavit;per remissionem peccatorum effecit,ut aliam
formam haberemus, animam nempe puerili simi-
lem, ipse enim formavit nos. Ecce igitur nos

Ibidem, cap. 44,
29) Ezech, i, 19.

8. BARNABAS APOSTOLUS.

qua hictradit noster auctor À denuo formati sumus, quemadmodum rursus in

719

alio propheta dicit: Ecce, inquit. Dominus, aufe-
ram ab eis, hoc est, ab eis quos Domini Spiritus
providebat, corda. lapidea, et. immiltam | illis corda
carnea (29) ; quia oportebat eum in carne appa-
rero,et habilare in nobis: templum enim sanctum,
fratres mei, Domino est habitatio cordis nostri.»Et
alibi (30) : «Antequam Deo crederemus,erat cordis
nostri domicilium corruptioni obnoxium, et imbe-
cille, ad modum templi vere per manus edificati :
plenum siquidem erat idolorum cultu, et eratdomus
daemoniorum; quo faceret,quecunque Deo contra-
ria sunt. /Elificabitur autem in nomine Domini.
Attendite,ut templum Domini magnifice edificetur
Quomodo? discite: accepta remissione peccatorum,
et spe habita in nomen Domini, facti sumus novi,
iterum ab integro ereati : quare in domicilio nostro
vere Deus existit; habitat in nobis, Quomodo ?
verbum ejus fidei, vocatio ejus promissionis, sa-
pientia justificationum, mandata doetrinz : ipse in
nobis prophetat; ipse in nobis inhabitat; morti
addictis nobis aperit fores templi, id est 08; nobis
dat penitentiam, sicque introduxit in templum in-
corruptum. »

De confessione autem bic auctor exponens pre-
cepta viti moralia, et vitam lucis, sic ait postez-
tera : « Gonüteberis peccata tua , non accedos ad
orationem tuam in conscientia mala (31). »

Disserens nostér auctor de duabus viis oppositis,
lucis et tenebrarum, dari ait angelos bonos,etma-
los : quorum primi, qui sunt missi a Deo, ducunt
nos per vias lucis ; alii voro, qui sunt ministri Sa-
tani, pmesunt vi tenobrarum : « Uni siquidem
(vim lucis) prepositi sun: lucis consiliarii, angeli
Dei: alteri vero (Lenebrarum vie) angeli Satane
(32); » locus hie velut indubium fidei teslimonium
traditionis cirea angelorum custodiam suscipi de-
bet. Videbimus infra preter auctorem hujus Epis-
tole, alios haberi veteres Ecclesie Patres, qui
distinctionem hanc ponunt bonos inter et malos
angelos, habito respectu ad custodiam quam ho-
minibus préstant.

$ IV. De Veteris Teslamenti abrogatione, meces-
sitate in Jesum Christum. — Circa Vetus Testamen-
tum auctor Epistolae ostendere conatur inutilitatemn.
et ineffieacilalem sacrificiorum et caremoniarum
veteris legis ; docetque,Deum omnia hzc repulisse
utlocum haheret oblatio humana Jesu Christi,que
necessitatis jugum non imponit : « Hec ergo vacua
focit, inquit ille, ut nova lex Domini nostri Jesu
Christi, qui» sine jugo necessitatis est, humanam
habeat oblaiionem (33). ܙ‎ Jugum hoc, quo caret lex
evangelica, nihil aliud est, juxta hunc auctorem,

30) Epist. Barn., cap. 16.
31) Ibid., cap. 19.
(32) Ibid., cap. 14.
0 Ibid., cap. 2.

"A8

PROLEGOMENA.

714

quam spiritus servitutis, per quam servitutem, A. superius: « Quia, inquit, si in hunc non sperave-

vetustum fedus a novo secernitur, juxta divum
Paulum ad Galatas aientem: State tm libertate
Evangelii Jesu. Christi, et nolite iterum jugo servi-
lutis contineri (34); quo sane inloco patet, Apo-
stolum loqui de lego Moysis. Addit jaulo infra nosler
hiec auctor, Moysen fregisse tabulas lapideas, in
quibus lex vetus erat inscripta, non ut ostenderet
tantum Hebreis fedus cum Deo initum per eorum
idololatriam solutum esse, sicuti explicat locum
hune Fleury (3 ), sed ut amor Jesu Christi in cor-
dibus nostris consignaretur, « et. projecit. Moyses
tabulas lapideas de manibus suis, ut. dilectio Jesu
consignetur in praordiis vestris (36). » Fieri ne-
quit, quin dignoscatur in hoo, et in supra allato
textudiversitas inter duo Testamenta, que in timore
ac dilectione posita est. Timor Hebreos respicit ;
dilectio Christianos.

Circa cireumoisionem, tradit auctor eam vanam
esse sine circumcisione cordis, et fide in Filium Dei.
Judsis dein ante oculos ponit Abraha exemplum,
qui primus, inquit, « circumcisionem dedit, in spi-
ritu prospiciens in Filium, cireumeiditaccepto trium.
litterarum documento (37), » etc. Eam autem cir-
cumcisionem veram esse demonstrat qua, aures δὲ
cor hominis circumciderentur, et taliter dociles,
obedientes redderentur; cireumeisionem vero cor,
poris illam non esse, quam Deus prineipaliter man-
Gasset : « Nam, inquit, omnes Syri, arabes, /zgyptii,
idolorum sacrificuli sunt circumcisi ; num autem
etiam ideo de federe divino antiqui, vel novi Tes-
tamenti participant? »

Occasione sumpta ab eo, quod refertur in Exo-
do (33), scilicet quod ebrei pugnantes contra Ama-
lecitas, vincebant, cum levaret Moyses manus ; sin
autem paululum remisisset,superabat Amalec, radit
hie suctor, dobuisse Israelitas inde cognoscere
salutem consequi non posse nisi per spem in Jesum
Christum ; et per spem in hunc reporlari posse
victoriam ab inimicis. Cur hoc? » ait ille loquens
de historia modo allata (39), Πρὸς τί ; « Ut cognosce-
rent,illico respondet, « quod non poterant ser-
vari, nisi per spem in illum » (Jesum) ; et paulo

(34) Ad Galat. v, y. 4.
(38) T. I Hist. eccl.

(36) Barnab. Epist., cap. 4.

(37) Ibid., c. 9. Cl. Tillemontio ei Marechal nostro
reprehensione hio dignus videtur auctor, quod Ju-
deis cireumcisionem carnis magis quam cordis
jactantibus, reponat: — Omnis Syrus et Arabs,
€t omnes sacerdotes idolorum, sed οἱ Egyptii in
circumcisione sunt, — quisrens, an forte οὗ isti de
Testamento sint. Verum non video quidquam erro-
neum in hoc. De Pythagora totius idololatrie üpud
Grecos mystagogo, legitur, quod füeritcireumeisus,
ut abdita ingrediens /Egyptiorum, imysticam disce-
ret philosophiam, ritus sciticet sacrificiorum ac
consecrationum. Nec pugnat auctor cum seipso δὲ
cum Scriptura ab ipso allegata, qua dicitur Jere-
mis 1x : « Ümnes gentes incireumcise sunt carne,
omnis autem domus Israel ineireumciso corde 3»ibi

ParBOL. Gn, Il.

rint, semper debellabuntur. » Duo hzc loca maximi
sunt momenti, et ex his innotescit, qu&nam esset
fidelium mens primo Ecclesise evo circa necessita-
iem gratie medicinalis Salvatoris, fidei in ipeum,
ejusque mediationis, etiam ante Incarnationem.
Quoad diem Sabbati in lege Moysis preceptum
ut Deo sacrum, noster hic auctor docet, Christiano-
rum Sabbatum esse diem octavum, qui est dies re-
Surrectionis Jesu Christi: « Diem octavum in lati-
tin agimus,in quo Jesu resurrexit a mortuis (40) ; »
quod sane pro primo Ecclesie seculo attenta con-
Siderstiono dignum est, Verum declarat insuper
eodem loco, allerum: dari Sabbatum omnino spiri-
tvale, quod est initium eternz vitz, sicuti Sabba-
tum Christianorum ; nos hoc Sabbato ad illud
tendere, quando veniens Fi:ius tempus iniqui abo-
lebit, ac judicabit impios, et mutabit solem ac
lunam stellasque : quod quidem Sabbatum poteri-
mus nosipsi sanctum reddere, juxta hunc aücto-
rem, per bona opera in preesonti vita exercita. « Po-
terimus. tuno eumdem diem sanctum red-
dere, ipsi prius sancti eff.
Tradit insuper auetor hic, quod in sex annorum
millibus consummabuntur universa : sicque id pro-
bat (41): « Advertite, filii, quid dicat (Scriptura) :
Consummavit (creationem mundi) in sex diebus :
hoc dicit, quia omnia consummabit Dominus in sex
millibus annorum ; apud illum dies equiparantur
milleannis, ut ipsemet testatur (in Psalmis), dicens :
Ecce hodiernus dies erit tanquam. mille anni (42);
itaque, filii, in sexannorum millibus consummabun-
lur universa. Hac opinio licet aliquibus singula-
ris videri potest, nihilominus plures Εοο]οσίω Patres
habuit propugnatores. Autumant etiam nonnulli,
opinionem hanc ex Scripturis posse comprobari, et
aliqua ejus vestigia haberi in Epistola D. Pauli ad
Hebreos (15), ubi in dieseptima et in Sabbato eter-
nam requiem designat. Ego autem optimum duco,
nihil hae in quastione proponere, ac Jesu Christo
adherere et ejus apostolis docentibus, neminem
novisse, quie Pater posuit in. potestate, ev quomodo
extrema dies ventura sit, cujus preecedentia signa

enim gentium nomine solum intelliguntur Phili-

5.8] Syro-GreciatqueAlexandrini. Nam immediate
Dprecedit ibidem comminatio visitationis divine su-
Egyptum, et super Idumeam, δὲ supor Edom,
tieuper filios An.mon. Arabibus, ;Ethiopidus οἱ
Nubianis, aliisque plurimis comiunem fuisse
quamdam cireuncisionem, scilicet. politicam ac
profanam, ex cansa plane naturali, Jobus Ludol-
phus demonstrat 4hiepicis, Judaeis autem pre-
cepta fuil signaculuni fidei de nascituro ex semine
Abraba: Messia; quod auctor nosler nullatenus
negat.

38) Cap. xvi, ἢ. 14.

139) Barn. Epist., cap. 12.

i47) Ibid.

(40) Ibid., c. 15.

(42) Psalm. txxxix, 4.

(43) Epist. ad Hebreos, cap. iv.

23

πιὸ S. BARNABAS

prenuntiant quidem, lempus autem non determi- A
nant, sicuti peregit auctor hujus Epistolz.

Ax, IL. — Observationes morales,

Videamus modo, quie circa mores tradat hic au-
ctor. Post distinetionem duarum viarum, quas su-
pra memoravi, utriusque notas exhibet. Insigniora
1:1615 opera sunt : imo diligere proximum nostrum
plusquam nosipsos: « Diliges proximum tuum plus-
quam animam tuam (44). » Agitur hie, ut unicuique
innotescit, de dilectione erga proximum, quie vitam
etiam daret pro ejns salute, si quando sese prebe-
ret occasio ; et licet gradus hic dilectionis in perfe-
etioribus solum adinveniatur, nihilominus certum
estex Soripturis, et ex traditione, ad hanc dile-
clionem omnes Chrisli fideles in genere teneri, et p
peceare dum occasiones negligunt ad implendum
praxceptum, quod naturaliter luit ex precepto dilo-
ctionis erga Deum. T'enemur diligere proximum pro-
pter Deum, et Deum ipsum in nostro proximo dili-
gimus : at quis iniciari audebit, debere nos diligere
Deum plusquam nos ipsos, et sanguinem effundere
propter ejus amorem ?

Oportet secundo communicare in omnibus eum
proximo, et nihil proprium retinere : « Communica-
bis in omnibus cum proximo tuo, nec quidquam
dices proprium (45). » Viguit hie mos apud primos
fideles, ut constat ex Actis apostolorum (40). Ter-
tio diligere « ut pupillam oculi omnes, » qui nobis
loquuntur verbum Dei : « Diliges, ut pupillam oculi,
omnem qui tibi loquitur verbum Domini. « Quarto
confiteri peccala nostra: « Üonfiteberis peccata
tua. » Tandem cavere, ne unquam «n oratione 80-
cedamus ad Deum in conseientia mala (47). » Preci-
pue he sunt note viz luci: leo est, dicit au-
ctor, via lucis. »

Interopera tenebrarum, notabiliora sunt idolorum.
servitus, temerilas, elatio potestatis, simulatio, cor
duplex, homicidium, rapina, dolus, malitia, arro-
gantia, veneficium, magia, avaritia, nullus Dei
limor. [n hac tenebrarum via eontinenlur pariter
persecutores bonorum, osores veritatis, et amatores
mendacii : « In qua tenebrarum, via sunt, bonorum
persecutores, osores verilalis, amatores men-
dacii (48). » Quinimo etii omnes, qui diligunt
vana, conseelantur remunoralionem, non miseren-
tar inopis, non laborant in gratiam. illius, qui la- ἢ
bore ac zrumnis confectus est, ad. obtrectationem
prompti, aversantes egenum, affligentes afflictum,

« divitum advocati, pauperum judices iniqui. »

Alio in ejusdem epistole loco, quo abuti aliqui

C

(4

(4
(48) Ep. Bar
(49) lbid. cap. 10.

(90 « Quapropter sic suem uit, quasi diceret, non

APOS'TOLUS. 716

possent in contemptum religionis, tantum progre-
ditur eum allegoria, ut docere videatur, Deurn nun-
quam voluisse quorumdam ciborum usum Hebreis
interdicere; sed solummodo horrorem ingerere de
iis vitiis, que per diversa illa &nimalia significan-
tur: « Itaque, ait illo, mandstum Dei non ost, ne
mandueent ; sed Moyses in spiritu locutusest (49). »
Opinor ego textum huno non ita stricta et litlera-
liter accipiendum esse, ut non possit in orthodoxo
sensuintelligi: si mens enim hujus auctoris recte
perpendatur, et finis, quem sibi proponit una cum
toto contextu, facile constabit auctorem id unum
docere velle, scilicet mandatum Dei Hebraeis impo-
situm abslinendi a quibusdam cibis, non tantum.
obstrinxisseillos, nevere ac realiter hisce cibis vesce-
rentur; verum etiam, ut ea peccata horrerent que
in cibis illis significabantur; hinc immediate post
adductum textum, ait, Deum sic pricepisse absti-
nentiam a carne porcina, quasi si dixisset, homines
non debere adherere iis,qui similes sunt poreis (50),
Etinfraloquens semper de ciborum distinetione
praecepta in lege Moysis, tradit, Judaeos accepisse
verba illa Moysis, ac si de 68018 « simpliciter » egis-
set (51). Adverbium hoe, simpliciter, oronem
enodat difficultatem allati textus; constat enim,
hune auctorem nunquam voluisse Judaeos solutos a
precepto abstinendi realiter a cibis in lege vetitis,
sed unice intendisse ope hujus abstinentia eos re-
trahere a vitiis ibi connotatis.

Anz. ΠΠ. — Observationes ad philologiam sacram.
spectantes.

Dum Barnabe gesta fuse prosequitur, mireque
ingenii dexteritate illustrat vir doctissimus Mazo-
chius, aliquot etiam ejus epistole loca egregie pro
more suo edisserit : ut proinde opere pretium me
facturum existimem, si luculenta illius observatio-
nes sacra philologie studio permultum profuturas
hoc loco describam (52). Prima observatio respicit
caput sextum epistole, quod sic. incipit (53) : Ὅτε
οὖν ἐποίησεν ἐντολήν, etc. Cum autem fecit prece-
ptum (Christus), quid dicit ? Qui est, qui judicetur
mecum?» Et que porro ex [sais r, 8, 9 recitat.
lie observatu non indignum est, ἐντολήν, praece-
plum, absolute, et per excellentiam voezri Patris
jussionem de Incarnatione et toto humane repara-
lionis negotio, quod ἐντολὰς τοῦ Πατρὸς, pravepta
Palris, vocot ipse Christus Joan. xv, 10, ac forlassis
alluditura Barnaba ad illud psalmi xxx, 8, 0;
Tunc dixi: Ecce venio .. .. ul faciam voluntatem.
iuam: quam voluntatem mox legem vocat: Deus

adherebis hominibus talibus, qui similes sunt por-
cis. » [Brp. .

(51) « Moyses de escis tria decreta locutus est,
illi vero Judei, quasi de escis sirnpliciter egisset,
acceperunt. » Intp.

(52) Mazoch. Commentar, in vet. Marm. Kalend,
Vel, 1, pag. 912-074.

(53) Epist. Barnab., cap. 0. lit, 6,

πιπ PROLEGOMENA.

meus volui, ef legem. tuam in. medio coriis mei. Om- A xissel, ex

nino hac preceptione divina plen: sunt utriusque
Foederis paginz: hoe tantum hic novum, quod ea
hie übsoluie praceptum nuneupetur. At vetusinter-
pres Dei preceptum reddidit, ut insolens loquendi
genus clariusefficeret.

Eodem in capite paulo post (51) recitato Moysis
testimonio de adipiscenda lerra fluente lacte ct
melle, statim hzc subdit Barnabas: « Quid dicat
Τνῶσιν (cognitio, sive. scientia), discite: Sperate in
eum, quiin carne manifestandus 63) vobis, Josum. »
Γνώσεως (scientie) nomine, mvo apostolico intellectas
fuisse arcanas et allgoticas veteris Βαἀοτίς signi-
ficationes, nemo ignorat. Ea est clavis scientie, in
qua sibi legis peritos. placuisse, Ohristus notavit
(55). At. hoe amplius lie. animadvertimus, [νῶσιν
scientiam, quasi librum citari, οὗ ex eo vorba illa
proferri: Sperale, c'e. Quod. quidem ex Clemente
Alexandrino (50), multo est evidentiu ubi heo
verba ex Barnaba sic recitantur, ut φησίν, quod hic
deest, suppleatur:Quid dient cognitio,discite:
τὶ τὸν ele., Sperate, inquit, in

eum,
σίν afferri
sive Scien-

σατε, φησὶν,
etc., uti supra. Ubi animad vertis, illud e,
ex ore Barnabz, utique ex Cognitionis,
iie libro citantis. Plures olim fuisse hujusmodi
Scientiz libros circumlalos, ab Judiis allegorica
sectantibus conscriptos, non esi dubium. Ad cos
ergo Barnabas plorumque ablegat lectores, ubi ad
allegorias digredilar. Scimus hodiedum in Turgu-
mim loca complura ad Messiam referri: quod ex
eadem Γνώσει manavit.

Notandum est autem in ascripto loco, etsi om-
nia verbis totidem ex Γνώσει recitentur, ilJ'ud tamen
“Ἰησοῦν Jesum, quod ad finem additur, ex Barna-
bz manu profectum, mon ab auelore Γνώστως,
quem quidem Judeum fuisse necesse est, alioquin
& Barnaba Judzos convieturo minime citandum.
Judaus autem Messiam norat, lesum non sonat,
Statim ibidem sequitur: « Homo cnim 7
πάσχουσα, lerra est patiens. » Apparet. hie Sum:
bam, aut quisquis est auctor, philosophis aures
admovisse. Nam illud πάσχουσα, patiens, ad philoso-
phorum τεχνικὴν γλῶτταν. (terminum technieum)
est referendum, qua materiam pati dicebant. « Ho-
mo, inquit, esi ex terra,» non quidem agente,
sed patiente. Cujus statim rationem reddit his ver-
bis: « Απὸ γῆς ἃ
᾿Ἀδᾶμ ἐγένετο A facie enim tere fietio (seu for-
matio) Ad: exstitit, » Ubi pulcherrima Hellenista-
rum loeutio occurri. Hebraieum enim 1193 Mip-
pene (quod Juda Helleniste perpetuo, ἀπὸ τ
ὦπον, hoc est, α facie reddunt) quamlibet cansam,
etiam materialem, uti philosobi loquuntur, desi
gnat. Ergo lantumdem est, a facie terre, ac. si di-

πλάσις τοῦ

προσώπου γὰρ

(51) Ep. Barnab., cap. 6, sub lit. D.

(55) Luc. xi, 52.

(88) Strom. , lib. v, cap. 10.

(97) Barnab. Epist, cap. 7, pag. 122, 1. D, apud

A

718

ierra formatum esse Adam. Et hao
etiam ibiem totidem verbis Clemens refert cap.
ὙΠ (ὅτι, sieut etam in sequentibus vapitibus,
pluries illud aitewlite, interculatur,
quod peculiare es! ad altentionem
acuendam. Cap. πὰς Σόρος καὶ
ραν καὶ πάντ' εἰδώλων, clc, qua
sic Latine vertit vir clarissimus Cotelerius doctor
Sorbonieus... « Verum et omnis Syrus el Arabs,
etommnes idolorum sacerdoles circumciduntur. »
Qus merito dif(icultatem erearunt. Verum haze non
sun ad severiorem trutipam exigenda, sed. παχυ-
τέρως, crasstuscule, accipienda hune ferme in mo-
dum: Quivis &yrus, quivis Arabs, quivis simula-
erorum sacerdos cireumeisionem admittit. Aut:
No Syri quidem οἱ Arabes οἳ profani sacerdoles a.
cireumoisione abhorrent. Nato quia inter Syros et
Arabes, interquo profanos sacerdotes essent, qui
illo se inodo muniliores presstarent ; licuit. Barna-
ba apostnlo dicere, circumrisionem promiscue ab
illis usurpari, Quis non in talibus similia loquitur?
Gelerum Amribum plurimos fuisse verpos, sicuti et
sacerdotes Agyptios, non est dubium. Ae me de
Syris quidem est dubitandum, si quidem verum sit,
quod antiqui crediderunt, Phoenices περιτομὴν ad-
misisse. Origenes ad Rom. m, 95, inler ceteros
circumeisionis cultores etiam Phanices numeravit
his verbis: « Si replicetis historias vestras, inve-
niis non solum Egypliorum. sacerdotes, sel et
Arabas οὐ /Egyptios, Phoonices, aliosque, quorum
sludia gratia hujusmodi superstitionis nobilius
vigent. »

Cap. XVI: « Adliue et de templo dicam vobis, quo-
δὸν ἤλπισαν, in viam

ἀλληγηρούντων,

: ᾿Αλλ

modo errantes miseri, ἐπὶ τὴν à
aperaverunt, el non in Deum ipsum, qui feeit eos,
quasi domus Dei esset (30). » Hic non est dubium,
quin 2255, via, nomina templum veniat: nam etin
templototam Judsorum fiduciam foisse repositam,
notat illa celebris conclamalio : Templum. Domini,
templum. Domini, et quod. inilio noster de templo
proposuit dicere e. quod mox subdit; quasi (via
domus Dei esset, Vidit et hoe vetus in-
(riam) posuit zdem. Sic

seilicet illa)
lerpres, qui pro ὁδόν,
enim reddidit : I antem spem hatnterunt. Gotelerius
quidem ad quadam Seniorum loca allusum sus-
picatur, in quibus 524: similller pro templo sumi
posse videtor. Varum et hie Barnabas, et ibi LXX
οὐδόν, limen, scripsisse vidontur, consueto schema-
te ulcntes, quo pars pro toto suniitur, οἱ quo hodie-
dum utimur, ubi. limina apostolorum. invisere. di-
cimur. Legendum ost igitue + οὐδὸν... dn
limine, hor δεῖν lexiplo spem collocanles Cieterum.
si Darnabas viam, τὴν 424», uti nune legitur, seri-
bere voluissst, ad finem οὔσαν posuisset, non ὕντα,

Gallandium.
(53 Ibidem, p. 125.
(59) Ibidem, p. 135, A.

πιο S8. BARNABAS

quod nonnisi τῷ οὐδόν convenit: ὡς, inquit, ὄντα 4
οἶκον Θεοῦ. Idem, ut dixi, judicium erit de locis UXX.
viralibus, I(I Reg. vir, 44, 48, in quibus nuno προσεύ-
bove... ὁδόν legitur, cumi legendum sit οὐδόν,
Adorabunt limen, etc., sicuti etiam Il Paral. vi, 34,
38. Non inaudita est spud veteres limimis adoratio.
Scitum est etiam antiquos ὁ pro integra diphthongo
ου primitus seripsisse (ut in nummis Συραλοσίων
pro Συραχουσίων, et sexcenta ejusdem modi) quod
postmodum descriptoribus fraudi fuisse, non est
dubitandum. Dixerit aliquis in modo laudatis Senio-
rum locis ὁδόν esse retinendum, qua ei Hebraice
respondet derech, vit; cum contra οὐδός respondeat
Hebraico saph, quod est limen. Verum. seiendum
est, Hebraicum derech, cum a calcando veniat,
non tantum vitm significare, sed ei. pavimentum,
οἱ in recitatis loeis etiam. limen, quod statim ab
ingredientibus calcatur ; deinde cum Jer. xxsv, 4,

APOSTOLUS. 120

οὐδον, custodientis limen. (nam Hebr. est saph) meo
judicio positum inveniatur; non video, quin eadem.
mutatio locis supra depromptis potuerit accidere.
Postremo ne tricemur diutius, 81 grammaticos au-
diamus, ὀδός vía, δὲ οὐδός limen, unum idemque
nomen sunt. Nam et Homero οὐδός pro ὁδός, vía,
usurpatur. Et contra Suidas testatur vocem ὁδός,
si tenuelur prima syllaba, significare οὐδόν, id est
limen, allato Sophoclis loco. Paria in Eustathio
reperies, et in Sophoclis Scholiaste ad celebrem
ejuslocum a Suida el Eustathio laudatum. Nec
te turbei, quod hee antiqua et poetacum peculia-
ria videantur: nam in LXX εἰ Judeis Hellenistis
plurima oecurruntpartim antiquata, partim Alexan-
driz, aut aliarum ignotarum dialectorum peculia-
ria.» Hactenus V. C. Mazochius.

Anr. IV. — μὲ diversis S. Barnabz Epistole edi-
lionibus et verswnibus (Vide Dissertationem D. Le

φυλάσσοντος τὴν ὁδόν cusiodienlis viam pro τὸν — Nourry, arl. ΧΙ, et Gallandium, cap. ὃ, supra.)
VIII.
(Carolus Josephus HEFELE, Patrum Apostolicorum Opera, Tubinge, 1842, in-8;

Prolog. p. vit.)

LI. Inter S. Pauli socios coadjulores Joses Dar-
nabas eminet, in Cypro natus, genere Judeus ct
Levita, qui Christiani amoris fervore motus,agrum
suum vendidit, pretiumque ante pedes apostolorum
posuit (Acl. τν, 37).

Numero ixx discipulorum Christi eum fuisse
ascriptum veteres non absone tradunt (60), eorum-
que narrationem ad veritatem accedere recentiores
non incaute credunt, Cognomen Barmabo, teste
B. Seriptura, ab apostolis Nostro impositum, idem
esse quod rN*25 72 seu filum orationis inspirata,
ex versione S. µασῶ, Act. τν, 30, υἱὸς παρακλήσεως,
salis apparet (61). Josen Barnabam aJosepho Bar-
saba (At. 1, 23) non esse distinguendum, et utrum-
que nomen eamdem denolare personam, nostris
temporibus Ullmannus (62) et alii probare slude-
bant aliorum assensu destituti, beneque reclaman-
tibus viris doctissimisDe Wette (03), Olshausen (61)
ei Winer (65). Plura de vita et laboribus Barnabe
apostolicis nobis tradunt libri saeri :

C

8) Ael. m, 20, ?7. Paulum conversum primus
Barnabas circa a. 40 apostolis adhuc illum ti-
mentibus, adduxit.

D

b) Aet.xr 22. Paulu post Barnabus ab apostolis
Antiochiam missus est, nt hane Ecclesiam re-
geret,

ὁ) Aet. xr, 25. Apostolici hujus muneris socium.
Paulum sibi addidit.

djAct. xi, 30. Barnabas et Paulus circa a. 44
pecunias Antiochis collatas Hierosolyma per-
tulerunt.

6) Act. xir et xiv. Ambo. annis 45 et 46 p. Ch.
nomen Domini praedicantes Cyprum et. Asiam
Minorem peragrarunt.

f) Acl. xv, 2 sq. et Gal. ri, 4, 9. Barnabas et
Paulus reversi ab Antiochenis, ob seditionem
propter Judaistasobortam Hierosolymam missi,
concilio apostolorum interfuerunt. A. 50-52.

g)Act. xv, 37 »q. Aliquo tempore proterlapso
Barnabas et Paulus secundum iter apostolicum
ingredistatuebant, sed dissensione Marci causa
oborta Barnabas a Paulo discessit, assumpto-
que Marco Cyprum navigavit. De fatis ejus
subsequentibus liber Actuum apostolorum
prorsus silet. Sed.

h) I Cor. ix, 5. 0, edocemur, Barnabam non mi-
nus ac Paulum labore manuum victum. quasi-
visse (juxta Vulgatam et nonnullos Palres: fe-
minam non secum. duxisse).

i) Gal. τι, 13. Petri simulationem ob metum Ju-
daistarum Barnabas Antiochie imitatus est. a.
32 seu a.

k) Barnabam anno 57 iterum $* Pauli fuisse co-

(63) Kurse Ertlàmung d. Aposlelgesch., 1
23.

ad 1

p.

(64) Bibl. Commentar., t. 11, p. 574.
(05) Bibl. Realworterbuch, s. v. Joseph Barsabas.
Cf. liberum meum Jas. Sendschreiben, ete. p. 9-11.

121

PROLEGOMENA.

122

mitem et ab eo societate "Titi ad Corinthios A stram adnumerasse videtur lib. Comment.in Ep.ad

esso missum, Gallandius (66) ex II Cor. vii,
18 sqq., evincere conatus est. Sed erravit vir
doctissimus (07).

I) Anno 62 Mareus, Barnabe consobrinus et iti-
neris comes, iterum in societate Pauli ver-
sabatur (Cfr. Coloss. rv, 10); quo fit, ut Bar-
nabamillo anno jam mortuum fuisse putemus.
Idem concludi potest ex IPetr.v,15,et II Tim.
πὶ, 14 : nec minus Alexander, monachus Cy-
prius (sac. vr vel 1x), Barnaba laudator, tem-
pus martyrii ejus annis 53-57 assignat. (08).

Hac sunt que de vita et fatis Barnabie comperta
habemus.Multas alias easque fabulosas narrationes
in libello meo supra citato congestasj reperies p.
11-15 et p. 31-47.

IL Barnabe nostro Epistola tribuitur, Greco
sermone conscripta, de cujus authentia adhue sub
judice lis est. Defenderunt eam Ludovicus:Elias
Dupin (69),Nicolaus Nourrius (70), Gallandius (71),
et nostris temporibus Henke (72), Rórdam (73) οἱ
Franke (74); authentiam Epistole impugnaverunt
Hugo Menardus (75), Tenizelius (70) Natalis
Alexander (77), Remi Ceillior (78), Γαίας (79),
Moshemius (80), Lumperus (81), Hugius (82), Ull-
mannus (83), Neander (34), Mynster (83) εἰ Wi-
ner (86). Ipse ego in tertio libri mei capite, p. 147-
195, pluribus verbis hanc sententiam tueri conatus
sum ; paueis nunc disputabo.

8) Antiquissimus authenlim testis est. Clemens
Alexandrinus, qui seplies Epistolam Barnaba lau-
dat, quaterque eam apostolo Barnabe tribuit.
(Vide supra, inter veterum testimonia.)

b) Prieceptorem suum secutus est Origenes.

Lib. r contr. Cels., n. 63, t. 1, p. 318 ed. BB. :
Τέγραπται δὴ ἐν τῇ Βαρνάδα xa t P
ἐξελέξατο τοὺς ἀποστόλους Ἰησοῦς,
ὄντας ὑπὲρ πᾶσαν ἀνομίαν ἀνομωτέρους. Cap. b.

Be princ. 1,6. 2, n. ἅ, t. L p. 440 : Eadem.
quoque Barnabas in. Epistola sua. declavat, cum duas
vias esse dicit, unam lucis, alteram tenebrarum, qui-
bus οἱ praesse certos quosque angelos dicil : vize gui-
dem lucis angelos Dei, tenebrarum autem. viae ange-
los Satanae. Cap. 18.

Sacris quoque Scripturis Origenes epistolam πο:

Ü ἰδίους

(66) Bibl. vet. PP., t. I, Proleg. p. xxxiv.

(67) Cfr. Olshausen, Commentar. ΤΠ, p. 783,
et libellum meum supra citatum, p. 23 et 28.
(68) Gir. libellum meum, p. 354 sqq. et 159.
(69) Biblioth. des auleurs, etc., t. 1.
t. 1, diss, tit.

(10) In apparatu αὐ Bibl. Max. PP,
8 Bibl. vet. PP., t. I, Proleg. p. XXIX 8

De ܣ‎ qua Barnabae tribuitur authentia.
`

M

9 de authentia Ep. Barnabze. Hafnie,

¥
sj
ὧν In Guerike εἰ Rudelbach Zeitschrift für. luth.
Theol., 1840, fasc. 2.

(75) "In Epistola nostre editione.
(76) Apud Fabric., Bibl. eccles., p. 42,
(77) Hisl. eccles., sec. 1, c. 12, art. 8.

ܥ

Rom.,24, &. IV, p. 478 : Sunt. preterea, sicut. in
multis Scripturae locis invenimus, etiam. utriusque
partis, vel utriusque υἱῷ fautores guidum. et adjuto-
res angeli.

Sed neminem latet, com Clementem, tum Orige-
nem sepius libros apoeryphos οἱ nothos pro genui-
nis habuisse, ideoque testimonio illorum pro epi-
stola nostre authentia mon plenam vim esse tri-
buendam. Beno Hugius addit Clementem non eum
eadem reverentia, quam scriptis vere apostolicis
tribuit, de cpistola nostra disputare.

c) Eusebium et Hieronymum authentiam Episto-
le nostre negavisse, multi male credunt.

Legimus quidem in illius ης μυ,
πὶ, 95; Ἐν τοῖς νόθοις κι τῶν Παύ-
Ao» Πράξεων ἡ qgugi, ὅ τὸ À Ποιμὴν,

rasis

καὶ ἡ ἀποκάλυν πούτοις d
φερομένη Βαρνάδα
Sed Eusebius, epistolam nostram τοῖς νόθοις ac-

censens, improprie hanc vocem usurpavit, et re-
vera non de libris adulteriis, sed de ἀντιλεγομέ-
wow, sivo dubiis libris, οἱ à nonnullis repudiatis
verba fecit, ut ipse = post testatur dicens,
Ταῦτα ἄντα (i. e... Acta Pauii Pastor, etc.
ot. Epistola. Bird 4 Ἰομένων ἂν εἴη.

Non minus Eusebius in sexlo Iistorize suelibro,
c, 1^ epistolam nostram τοῖς ἀντιλεγομένοις
ascribit, docens : Clemenlem Alexandrinum in li-
bris lHypolyposeon ommes libros sacer Scripture
τιλεγομένοις ܡ‎ libris prater-
λθὼν + τὴν

enarrasse, ne
missis,

Ἰούδα, X
ἦν τε

μηδὲ τ

χαθολ
λὰς, Ῥαρνάθα καὶ τὴν Πέτρου λεγομένην
"Ἀποκάλυψιν. Αποζοηιαίοια igitur epistoke, non
ejus authentitm, Eusebius in dubium vocavit.
Pene eadem dicenda sunt de Hieronymo, scri-
bente: Barmabas Cyprius, qui ct Joseph Levites,
cum Paulo genlium. apostolus ordinatus, un«m. ad.
aedificationem. Ecclesiae pertinentem epistolam compo-
suit, qua inter. apocryphas scripturas legitur. (87).
Quem in loeum scito Pearsonius (88): Barnabz
Epistolam [uisse tradit (Hieronymus), non. ipsi sup-
gositam, aul spuriam ; « ad audi [icalionem Ecclesiae»
perlinuisse asser, non. itaque harreticam. putavit ;

τὰς λοιπᾶς κὰς ἔπιστο -

έχω, καὶ

(78) Hisloire générale des. auteurs, etc. Elm
498 sqq.
(79) hin selectis capilibus Hisforiz eccl., sec. 1, t.

2
510 ὑπ de rebus Christ. Const. M., p.
461.

(81) Historia theol. critica, t. 1, p. 150.
Teitschrift für d ` μι Freiburg.
0 1. ; fase. 3. sqq.
(83) Studien τι. Kril 3 3 p. 381.

(81) Kirchengesch, t. 1, 3, p. 733.

(85) Studien und Kritiken, IT, 323.

(86) Dil. Realwürterbuch, 8. v. Barnabas.

(81) Catal. script. ; 9

88) Vindic. Ignat., p. 1, c. ἂν p. 289. Cfr. Gal-
land., 6., p. xxx.

138

« lectam (amen inter apaeryphas Beripturas » docef
mee αὖ Ecclesia remutiatum innuit.Apoeryphi aulem
libri tum ii voesntur, qoi. authentici quidem, sed
ab auctoritale canonica remoli, et in
Seripturarum canone non repositi sunt; tum ii,
qui non sunt. eorum, quorüm titulis prienotantur
0) Hieronymum priori sensu Barnabie
epistolam apoerypham appellasse patel, cum. eam
Barnabse quidem aseribat, et. nihilominus inter
apocryphas Scripturas eam lectam esse contendat.

Testimonia igitur serlptorum antiquorum anthen-
tie Epistole favere nemo negabit.Nibilominus non
levibus moli argumentis eam apostolico viro abju-
dicandam εἰ

4. Si Epistola nostra ab antiquis pro authentica.
fuisset repulata, cerle inter libros canonicos ea
legeretur ;sicut Auguslinus de apocryphis Andrea
et Joannis dieit : SZ illorum. essent, recepla. essent
ab Ecclesia (89).

2. Epistolam nostram post eversionem Hieroso-
lymz exaratam esse, ex cap. 10 facile conjicitur.
Sed supra lit.I vidimus, Barnabam sine dubio tunc
temporis non amplius in vivis deg

3. Capite 5 apostoli ὑπὲρ πᾶπαν μα,
νομώτεροι vocantur. Talia Barnabam, apostolorum
socium, dixisse vix putem. Ista autem hyperbola
mullo magis secundi seculi rhetorem prodit.

4. Quse capito 10 ineredibilia de lepore bysna,ete.,
proferuntur,magisnugalorem allegorizantem, quarn.
apostolorum redolent.

5. Barnabas, qui provincias Asie Minor
agraverat,mullosqueunnos Antiochic in Ry
rat, bene compertum habere debuit, faleum id
esse, quod eapite 9 affirmatur, omnes idolorum
sacerdotes Syrosque omnes esse circumejsos.

6. Innumerw aliegoria. nugaloris, nreserüm e.
5 — 44, ab illo non. possunt esse conscripti, qui
propter eloquenti; ardorem ab apostolis nx;22 13
est appellatus.

7.Quoad sseros Judieorum ritus falsa quedam in
epistola nostra c. 7 οἱ 8 legunlur, qua Levitum
Barnabam, qui diutius Hierosolymis vix
etorem habere non

8. Epistola nostra injuste de Judaismo disputat
cireumeisionem e 0 m esse pronen-
tiat (c. 9), Sabbatum vituperat (e. 15} 6588 Mosis ἃ

ο τὴ

nsemus.

al, au-

Judzis non ad litteram intelligendas fuisse eanten-
dit (c. 10, Testamenti non
Evangelio demum, sed jaw illo die, qno Moses ta-
bulas legi i nibus. p abolitam osse,

Judeosque tunc testamentum in perpetuvm perdi-
disse doect (c. 4 et 14). Cuneta hie non ἃ Barnaba
exspecles, qui, ut fideles e gentibus ct e Judzi
componeret, Antiochiam est missus ;sed secundum
seculum talia sapiunt, similemque. contra Judai-

0) Conir. adversarium. Legis σὲ Prophetarum, 1,

(90) Galland., l. c., p. xxxii.

8. BARNABAS APOSTOLUS.

1724

À smum fervorem in epistola ad Diognetum reperies.

ΠῚ. Revera primis sweuli secundi temporibus

120 Epistolam nostram exaratam esse putem.
1, Post eversionem templi lierosolymitani eam
scriptam esse, ex capite 16 satis liquet. Sic enim.
ibi : Διὰ γὰρ τὸ θη (ὃ ναὸς)
×. *. A. Qui aliler quam nos
distinguunt, et τὸ νῦν nomini ἐχθρῶν jungunt, sta-
tim post annum 70 p. Ch.n. has litteras datasesse
contendunt (99).
2. Primis seculi secundi temporibus, Judaistz,
Ecclesiam in periculum vocantes, eodem ferventi
modo impugnabanlur a S.Ignatio Antiocheno et ab
auctore epistolie ad Diognetum.
3. Non ante seeulum secundum Christiani Sab-
batum celebrare desierunt ; quod jam evenisse;epi-
stola nostra docet c. 15.
^. Auctor Epistolae nostre contra eosdem hereti-
605, Judaistas οἱ Docetas, verba facit, quos 8.
Ignatius vituperat. Ut hie, ita et. Noster zncarna-
tonem Christi contra Docetas (c. 5 et 6) predicare
conatus est.
5. "heologumena multa Epistola nostre,preser-
tim quoad typoloziam, simillima sunt doctrine S.
Justini οἱ Tertulliani, i. c. scriptorum seculi se-
cundi.
6. In omnibus codicibus anliquis Epistola Bar-
παρ postposita est epistole Polycarpi, fortasse
quia junior, certe non multo antiquior putabatur.
7.Non ita mullo post annum 120 Epistolam
nostram conscriptam esse.
αὐ ex capile 16 patet, ubi de eversione Hieroso-
Iymy ita disseritur, ut palam sit /Eliam Ca-
pitolinam nondum ab Adriano fuisse ex-
Slructam.

8) Post annum 137,seeundo bello Judaico finito,
nullum amplius Judaistarum periculum ad-
esse poterat. Denique.

4) Celsus jam circa annum. 150-100 ex. Epistolae
ὑπὲρ πᾶσαν ἁμαρτίαν ἀνομώ-
convicia eontra apostolos hausisse vi-

detur (91).

IV. Quibusnam lectoribus Epistola fuerit desti-
nata, nullibi, deficiente pleniore salutationis for-
mula, claris verbis expressum est.Origenes episto-
lam nostram catholicam nominat, sed ex capite

[) primo et line noni patet,ad certos quosdam fideles,
uretiori vinculo auctori junctos, litteras has fuisse
datis. Argumentom prima partis pistola et totius
demonslrationis methodus certiores nos faciunt,
auctorem ad feles e Judgis, sine dubio Helleni-
stas, instante periculo Judaistarum verba. fecisse.

Danielem) Behenkel Basileensem, certiora de lecto-

ribus proferentem, temere id egisse, alibi demon-

stravimus (92).

10

C

(91) Origen. c. Cels., n. 03, t. I, p. 378
(92) In libello : Das sendseurciben d. A. Barna-

bas, θἱο., p. 195 sq.

725

tem de authentia Epistole componeret, probare
conatus est Epistolam Barnabe genuinam quidem
esse, sed non integram;omnesque ejus partes, viris
doctis displicentes,a therapeuta quodam, Christia-
norum sacra secuto,originem traxisse, qui mystica
sua sapientia viri apostolici litteras augere sit au-
sus. Nos contra alibi integritatem Epistole defen-
dere studuimus (04). Paucis nunc rem absolvam.

4. Secunda seu parenelica pars Epistolme, c. 18
— 21,418 jam ante Schenkelium a pluribus in du-
bium vocabatur, quippe que in veteri versione La-
tina non exstet,

a)jam ab antiquissimis illis seriptoribus, qui
primi Epistoke mentionem faciebant, Cle-
mente et Origene, lecta est, et laudata et
citata.

8) Eadem in omnibus, quos habemus,Greeis co-
dicibus exstat.

x) Non minus in stichometriis veterum pars hac
secunda numerabatur.

8) Sancti Pauli quoque Epistol parti didactice
alteram partem pareneticam adjungunt.
*)In parte secunda de duabus viis disseritur,

quarum jam in parte prima cap. 4 et 6 men-
tio fuerat facta.
t) Styli diversitatem ex diversa utriusque partis
indole ortam esse facile perspicimus.
2. Prima quoque Epistola pars integra et ab in-
terpolationibus libera est reputanda.

«)Singnla enim capita unius argumenti sunt ( Salmasius Isaaco ¥ 0891

partes, eumque habent finem, ut demonstre-
tur, Judaismum esse abolitum, novieque eum
coconomiae salutis cessisse, quami typis pre-
monstrare, jam abinitio, Judaismi munuserat.
B) Falsum est, quod Schenkoelius contendit, ca-
put sextum non cum seplimo, sed demum
cum tertio decimo, orationis nexu esse con-
junctum. Ea enim capita, que Schenkelius
delenda pntat, c. 7 — 12 incl., nil aliud, nisi
continnationem antecedentis demonstralio-
nis, novam ceconomiam a Judaismo iypis
fuisse premonstrandam, continent.
Duo alia quoque capita, 15 et 16, qua Schen-
kelio displicent, minime sunt rejicienda,
quippe quae ad demonstrationem necesse
pertineant. Quod si enim abolitio Judaismi
fuerat demonstranda, etiam de abrogatione
Sabbati (c. 15) et templi (c. 16) verba faeienda.
erant.
8) Capita Schenkelio displicentia non aliter de
Veteri Testamento disputant, ac ea qua pro

00 In Ullmanni. etc. : Studien und. Kril., 1837,
652-086.

PROLEGOMENA.
V. Idem vir doctus, Daniel Schenkel (93), ut li- A

726

genuinis sunt reputata. Ubique idem fervor
contra Judaismum nobis occurrit.

:) Perperam Schenkelius affirmat, de Novo quo-
que Testamento contraria doceri in diversis
capitibus.

t)Jam Clemens. Alexandrinus, qui primus Epi-
slolo nostre meminit;eapita ista displicentia
legit el landavit, ct ne minimum quidem in-
terpolationis testimonium .ullibi exstat.

VI. De doctrina Barnabe cfr. libellum meum :
Das Sedschreiben d. A. Barnabas, ete., p. 242 —
262.De eadem re disputarunt Franke,in Rudelbach.
et Gueribe ; Zeitschrift fur. Iuth. Theol., etc., 1840,
Fasc. τι, et van. Gilse, leyns et Junius in tribus
commentatibus de theologia Patrum apostolico-
rum morali, ab Academia Lugduno-Batava 1833
premio ornatis.

VII. Post Nicephorum patriarcham Constantino-
politanum (| 828) et. auclorem antiquo cujusdam
Stichometrie, a Golelerio pnlieate, usque ad sm-
culum xvi nemo Epistole nostre notitiam habuisse
videtur.

Primus iterum eam, epistole Polycarpi conjune-
tam, lacobus Sirmondus 8, J. in codice Turriano
detegebat. Paulo post in aliis tribus codicibus, Bi-
bliothecs Valicane,cardinalis Columna et Andres
Schotti S. J., eadem Epistola reperiebatur. Hugo
autem Menardus, e congregatione 8. Mauri, anti-
quam Epistolee versionem Latinam in codice Cor-
beiensi ante sec. ix) invenerat. Apographon codicis
Schottiani et veteris illius versionis Latinz Claudius
Vossius Usserio tradidit.
Quo facto Jacobus Usserius, Armachanus, liber-
nie primas, ἃ 1613 Oxonii Epistolam Barnabe
prelo subjecit. Sed ingens incendium, quod non
exiguam partem urbis Oxoniensis vastavit, omnia
quoque exemplaría absump

Quo autem ferme temporc Usserius suam prepa-
rabat editionern,de ipsa Epistola Parisiis evulganda
cogitabat Hugo Menardus, monachus Benedictinus.
Ipso mortuo 1014, Lucas Duchertus, ejusdem con-
gregationis, Menardi editionem 1045in lucem emisit,
textui Turriano versione Corbeiensi adjecta.

Emerdatiorem Barnaba Epistolam 1010 Amstelo-
dami edidit Isaacus Vossius, pluribus aliis codicibus
usus, Florentino, Vaticano et Romano Theatino-
rum. Plures deinde secute sunt editiones, preser-
tim Cotelerii, Russelii et Gallandii, quam posterio-
rem nos precipue ducem habuimus,non pedisequi
instar eam secuti.

Vli. Notandum denique, in omnibus Grecis
codicibus deesse capita 1-4 inclus. ect dimidium
quinti.

(94) Tubing. Theolog. Quartalschrift. 1839, 1, p.
60 sqq. et in libello meo supra citato, p. 196 sqq.

TM Β. BARNABJE APOSTOLI. 728

APIOY BAPNABA
TOY AIIOXTOAOY
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ

ΤΟΥ

SANCTI ΒΛΗΕΝΛΒ ΛΙ

APOSTOLI
EPISTOLA CATHOLICA

(GartawD., Vet. Patr. Bibliot., L, 145; HergLE, Patr. apostolice. Opera. Tubinge 1842, in-8, p. 1. Initium
hujus Epistole antiqua versioni Lalinz codicis Corbeiensis (nte Sec. IX) debemus, cum desint in
iextu Greco quatuor prima capita cum quinti dimidio. Hanc versionem antiquam, que textus Grmei
lacunam supplet, ex Gallando mutuamur; ubi autem incipit. textus Grecus, quem comitatur versio
Cotelerii, editionem cl. viri Hefelii sequimur subjecta pressioribus typis veteris interpretationis conti-
nuatione. Ep.)

1. Salutatio Barnabze ad fratres.

Avete, filii et filii (1), in nomine Domini nostri Jesu Christi qui nos (2) dilexit, in pace (3). Magnarum
et honestarum Dei :quitate (4) abundantiam seiens esse in vobis, supra modum exhilaror beatis οἱ
preclaris spiritibus vestris : quod sie naturalem gratiam (5) accepistis. Propter quod plurimum gratulor (6)
mihi, sperans liberari; quia. vere video in vobis infusum spiritum ab honesto (7) fonte Dei. Cum per-
suasum mihi sit hoc, et plenius (8) sciam, quia dum ad vos alloquor, multa mihi bona successerunt in
via equitatis Domini. Ideo, fratres (9) οἱ ego cogito diligere vos super animam : quia magnitudo fidei
et dilectio habitat in illo, et spes vite illius. Cogitans ergo hoc (quasi (10) cura mihi fuerit, ut vobiscum
partiar ex eo (11) quod accepi) futurum mihi talibus spiritu servienti (12) ho in rnercede; appropiavi
(13) pauca vobis mitiere, ut fidem vestram consummatam babeatis, et scientiam.

VARIORUM NOTJE,

(D) Avete filii et lli. — Avele. Sica Vulg.interp. A Honestus, egregius : ἀξιόλογος. Mew.

vertitur χαίρετε Mallh. xxvnr, 9. Axowvw. — Filii
et filiz. lta fideles appellat. quos per Evangelium
enuit : et hic stylus apostolicus est. I Cor. iv, 44,
7. Gal. 1v, 49. [ Joan. τὰ, 1 Mex.

3) Nos. Vos. Usserius. Έξι,

(3) In pare Magnarum, etc.Mallem sic constitui :
in pace magna. Rerum howestarume Dew :equitale
abundantiam, etc. ANONYM.

(4) JEquitate. Sic ms. At Μο] editio Oxon. zegui-
fatum. — Forte qualitatum, id est δικαιωμάτων. Vide
Rom. v, 17. ΑΚΟΝΥΝΙ.

(6) Naturalem gratiam. Naturalis gratia est firma
altius radicata, et plantata in anima justi.Sic in
cap. 1x, Vot, interp. reddit τὴν ἔμουτὸν 3
Lurale donum. Μεν. — imitatio Jac. 1,
τὸν ἔμφυτου λόγον. ANONYM.

(6) Plurimum gratulor... guit, video. lis consona,
488 de Barnaba habentur Act. xr, ?3. Qui quum

8
, 8
Δέξασθε

(8) Plenius. Sic Felli edit. Oxon. Sic etiam legen-
dum jubet Menardus. At ms. cum editt. plenus.

(Ὁ) Fratres. It& edit. Hxon. Al. cum ms. fors, —
Vossius quoque legit fratres,quasi per compendium
fuerit scriptum fras : quod exseriptor non intelli-
ΒΕΠ, mutavit in fors; qui vox quidem Latina est,
sed caret hic sensu. CLER.

(10) Quasi. Forle, quia si.

141) Glemens Alex. Στοωμ, lib. tt, oap. 6, p. 445,
edit. Oxon. b. 1. laudal : Εἰκότως οὖν ὁ ἀπόστολος
S, ους ἑσπούδασα
09 Ἃ τῆς πίστεως
Es
Spirifu "servienti.
ἢ menter Menardi.Sic οἱ Potterus ad Clem.
x. locum tnox describendum.Al. cum ms. spiri-
lus servientes. Usserius, spirilibus.

(12) Appropiawi. mo approperavi. Vide IL Tim.

perveni τοὶ (Antiochiam), ef vidisset gratum. Dei, y v, 8; 21, "lit. τι, 12 ubi σπούδασον a Vulg. int;

gaviw. est, ete. Ὁ
(7, A^ honesto. Scilicet egregio. Glossz veteres :

verülur festina, Gloss. vet. Σπουδήζω, fesfino, pro

pero. LER.

729 EPISTOLA CATHOLICA. 780

Tres sunt ergo constituliones Domizi, vi'» spes, initium et consummatio. Propalavit enim Dominus
per prophetas, qua (14) prowierierunt; et futurorum dedit nobis initia scire. Sicut. ergo locutus est,
honestius et altius accedere (15) ad aram illius. Ego autem non tanquam doctor (16), sed unus ex vobis,
demonstrabo pauca, per que in plurimis latiores silis (17).

Tl. Sacrificia Judaica abolita sunt.

Cum sint ergo dies nequissimi (18), et contrarius (10) habeat hujus seculi potestatern,debemus atten-
dentes inquirere &quitates Domini.(20) Fidei ergo nostre adjutores (?!), timor et sustinentia; qua autem
nobiscum pugnant, patientia est et continentia. Iec cum apud Dominum permanent casta (22), colle-
tantur illis sapientia et intellectus (23).

Adaperuit enim nobis per omnes prophetas,quia non utitur nostris hostiis, neque victimis, neque oblatio-
nibus, hac dicens : Quo mihi multitudinem sacrificiorum vestrorum, dicit Dominus ? Plenus sum holocausto-
matibus arietum,et pinquaminibus agnorum : et sanguinem hircorum et taurorum nolo ; nec si veniatis videri
mihi (24). Quis enim exquisivil haec de manibus. vestris ? calcare aulam meam ποπ adjictetis. Si. attuleritis
mihi similaginem, vanum : supplicamentum, exsecratios mihi est. Neomentas vestras εἰ diem magnum (25-26)
non sustineo : jejunium, et. ferías (2), et. dies [estos vestros odit. anima mea !, Mec ergo vacua fecit, ut
nova lex Domini nostri Jesu Christi, que sine jugo necessitatis (28) est, humanam habeat oblationem.
Dicit Dominus iterum ad illos : Nunguid ego precepi parentibus vestris, cum. exierunt de terra. Zgypli, ut
offerrent mihi hostias et victimas ?? Sed hoc pracopi illis, dicens : Unusquisque vestrum. adversus proximum.
non habeat malitiam ; et juramentum. mendum (20) mon habet * (30). Intelligere ergo. debemus, cum non
simus sine intellectu,consilium benignitatis Patris nostri : quia nobis dicit, volens nos similiter errantes
querere, quemadmodum ad illum aecedamus ; nobis enim dicit : Saertficium Deo cor. contribulatum ; et
humiliatum. Deus non despicit ^. Gertius ergo inquirere debemus, fralres, de nostra salute, ut ne quando
habeat (31) introitum in nobis, et evertat nos a vita (32) nostra.

ΤΗ. Jejunia Aulgorum non sunt vera- nec Deo accepta.

Dicit ergo iterum de his ad illos : Ufguid. mihi jejunatis, ut hodie audiatur vox vestra in clamore? Non

tale jejunium elegi, dicit Dominus, ut quis. humiliet. animam suam. sine causa. Neque si curvaveris quasi

1588. τ, 14-14. 3 Zach. vim, 17, * Psal. r, 19.
VARIORUM NOTE.

(14) Qua. Ita edit. Oxon. quam sequitur Wakius A (29) Casta. Integra. Μεν. — Caste. Cor,
in sua Anglica versione. Al. cum ms. qui i28) mtellectus. Addit Fellus litteris miniatis,

? Jer, vir, 22, 98,

(19) Accedere. Menardus, accedite. Y'ellus litteris
miniatis premitlit, oportet. « Sed in. priwceptis, in-
m Clericus, passim ante ininitivum δεῖ subau-
itur. »

(16) Non tanquam doctor. Respexit forte ad illud
Matth. xxm, 8; Vos autem nolite vocari. Rabbi :
unus est enim Magister vesler ; omnes autem vos
[ratres estis. Et ibid., 10 : Nec vocemini magistri :
quia magister vester, unus est Christus.Vide quoque

80. it, 1. Sic in eamdem sententiam infra cap.iv:
Hoc vogo vos tanquam unus ex vobis.

(47) In. plurimis latiores sitis. lta I Joan. 1, 4 :
Et h&c scribimus vobis )ܐܐ‎ gaudealis, et. gaudium
vestrum sit plenum.Mxw.—Sic in calce hujus Epist.,
εἰς τὸ εὐφρᾶνα: ὑμᾶς. FELL.

(18 Cum sint. dies nequissimi. Ita Paulus Ephes.
v, 16, quoniam dies mali sunt. Mex.

(19) Contrarius. Id est Satan. Glossarium vetus
T8. : Satan,adcersarius,contrarius.Quse subduntur,
Habeat hujus smculi polestatem, respondent Joan.
xn, 31; xiv, 30 αντ, 11 : Princeps hujus mundi ; ct
Ephes. vi, 12 : Sed adversus principes et. potestates,
adversus mundi rectores tenebrarum harum. ΜΕΝ.

(20) Clemens Alex. 1. c. : Τῆς ἡ 5
ἡμῶν εἰσιν οἱ συλλήπτορες, φόδος X
δὲ συμμαχοῦντα ἡμῖν, μαχροθυμία
Τούτων οὖν, τὰ πρὸς τὸν Κὐριοὴ, ui
αυνευφραΐνονται αὐτοῖς σοφία, σύνεσις, ἐπιστήμη,
Ἰνῶσις. — Vocem συλλήπτορες ita explicat Hesy-
chius : Συλλήπτορα συναγωνιστήν, id est adjutorem.
Et in Glossis veteribus : Σύλληψις, βοήθεια, opilu-
latio. Μεν. 3

(21) Adjutores. Ms. cum editt. adjutor esi ; εἰ
Fellum excipias, apud quem, adjufores sunt, ex
Clem. Alex. Jamque Menardus statuerat, expuuclo
verbo substantivo, legendum uno verbo, adjutores.

scienliu, cognitio ; quas duos voces putat. veterem
interpretem. preteriisse, cum exstent apud Clem.
Alex.

(24) Videri «ihi. Va edit. Oxon. Al. cum ms.
videre mihi. — Lege videri, ut apud Terlull. lib.
adversus Judas cap. 5. pag. 608 : Nec )ܠ‎
videri mihi, Juxta, LXX : Οὐδ᾽ ἂν 07906 ὀφθῆν.
μοι ; 10 esl, nec si venialis apparere

mihi. Vide
mihi est videri a me, phrasis Greca. MEN.— Vide-
sis Cl. Sabatierii BibL. suc. Lat. Vers. ant. ad
Isa τι, 1
5-26) Neomenias veslras et diem. magnum. Editt,
Cleriei et Russelii, post Neomenias vestras, addunt.
et Sabbata. Habent quidem LXX : καὶ τὰ Σάδόατα.
llabent et Tertullianus, et Hieronymus, aliique
apud Sabatierum 1. e. ΑΙ ca non agnoscit vetus
Barnabe interpres, neque in prima Menardi Paris.
p edit. neque in altera Felli Oxon. !

(9) Ferius. Apud. LXX : ἀργίαν, oium. Sed in-
lerpres legisse videlur ἀργίας, ferias. Μεν.

Q8) Sine jugo necessitatis. Non asirieta Jegi Mo-
saieas. Ζυγῷ δουλείας, jugo serviulis. Gal. v,
1. Mex.

120) Menduin, Cave 1100 mutes cum. Menardo et
Oxoniensibus,in mendaz : est enim prisca vox La-
lina,ul. docet Charisius lib.r : Mendum in mendacii
significatione dicitur; menda, in culpa operis aut
corporis. Hine factum sendas. 0668, _ :

(30) Habe! τὸς. Menardus, leat. Sicque edidit
Fellus. Eorte amet., sicut Zach. vir, 17 : Juramen-
tum mendoz ne diligatis.

(31) Habeat. Videtur deesse vocabulum, Satan,
vel Contrarius, vel quid. sini. ante habeaf. Μεν.

(32) Vrfa Oxon. conjicit 7962 Sed non opus est :
nam vli est pro vile instituto. CLER.

784 S. BARNABJE APOSTOLI. 732

circulum collum. tuum, el. sacco te. cireumdederis, et cinerem straveris : nec. sic. celebrabis jejunium acce-
ptum 5, Ad nos autem sio dicit : Cum jejunaceris (83), volve omnem nodum injustitiz, et omnem consigna-
Honem iniquam deie (34), resolve suffocatimes impotentium commerciorum (35), dimitte quassatos in remis-
sionem, et omnem. cautionem. malignam dissipa. Frange esurienti panem. luum, et egenos sine tecto induc
in domum tuam : cum. videris nudum, vesti; et. domesticos. seminis lui non despicées (36). Tunc erumpet.
Temporaneum (37) lumen, luum, et vestimenta tua (38) cito orientur (39) : et praibit. ante το justitia, et cla-
τείας Dei circumdabit te. Tunc exclamas (10), et Deus exaiet le : cum adhuc logueris, dicet : Ecce adsum ;
σὲ abstuleris a te nodum et suadelam. malorum (Ar, et. verbum murmurationis ; et. dederis. esurienti panem
ex animo 5. [n hoc ergo, fratres, providens est misericors Deus, quia in simplicitete crediturus esset
populus, quem comparavit dilecto suo ;atque ante ostendit omnibus nobis, ut non incurramus tanquam
proselyti ad illorum legem.

IV. Antichristus ante portas, ergo fugiamus errores judaisantium et opera mala viz.

Oportet ergo de histantibus (42) multum scrutantes Scribere, qua^ nos (43) possint sanare. Fugiamus
ergo ab omni opere iniquitatis, et odio habeamus errorem bujus temporis,ut futuro. diligamur (44). Non
demus (45) anim nostre spatium,ut possit habere potestatem discurrendi cum nequissimis et peeeato-
ribus ; ne quando similemus (46) illis.Consummata enim lentatio,sicut scriptum est (47),sicut Daniel dieit,
appropinquavit *.Propter hoc enim Dominus intercidit (48) tempora et dies,ut acceleret dilectus (49) illius
ad hereditatem suam.Dicit si» propheta : Regna (50) Zn terris decem regnabunt, et resurget retro pusillus,
qui deponet tres in unum *. De regnis similiter. De hoc ipso dicit iterum Daniel : £t vidi quartam bestiam,
nequam et fortem, el seviorem czleris bestiis marinis : et apparuerunt illi decem. cornua : et ascendit. aliud
cornu breve in. medio illorum ; et dejecit cornua, tria de wajoribus cornibus *. Intelligere ergo debemus.
Adhuc et hoo rogo vos tanquam unus ex vobis, onnos amans super animar meam, ui atiendatis vobis
οἱ non similetis eis qui peccata sua. congerunt, et dicunt : Quia testamentum illorum, et non. nostrum
est (51). Nostrum est autem, quia illi in perpetuum perdiderunt illud quod Moyses accepit. Dicit enim

? Dan. vi, 7-8.

*Isà. vin, 4, 6. ὃ Isa. viu, 6-10, " Dan. ix, 24-27. ὃ Dan. vi, 24.

VARIORUM NOTAE.
(33) Jejunaveris. Sic Fellus. Al. eum ms. jejuna- A pretem nostrum scripsisse, suadelam manuum. Que

veritis.

(84) Et omnem. consignationem iniquam. dele. We-
legari debent ista ad marginem, unde in textum
induxit ea nescio quis: sunt quippe alia versio
verborum, πᾶσαν συγγραφήν ἄδικον διάσπα, quas
heic redduntur, Et ommem cuutionem malignam
dissipat: ἃ Cypriano aulem lib. De Orat. Domim.
ante finem et lib, 11 Ad. Quirinum cap.1: Et om-
nem consignationem injustam ipa. Cor.

(35) Impolontium commerciorum. Impolentium,
id est violentorum. Commerciorum,in textu Grovo,
συναλλαγμάτων. nam, συνάλλαγμα est. commercium.
Glosse veteres : συνάλλαγμα, commercium. Mex.

(36) Et domesticos seminis tui mon despicirs.
Juxta LXX. At Vulg. juxta textum Heb., Et carnem
tuam ne despezeris. Sed sensus idem esse videtur :
nam domestici seminis tui, sunt homines ejusdem
tecum nature et carnis. 1n.

(37) Temporaneum. lia apud Tertullianum, lib.
De résurr. carnis. In textu Greco πρώϊμον Juxta
lextum Heb., id est, matutinum. In.

(38) Vestimenta tua. Apud LXX. Juxia textum
Hebraicum legitur ἰάματα, sanitafes ; pro quo qui-
dam legeront, ἱμάτια, vestimenta, ut notat S. Hie-
ronymus. Hinc factum est, ut interpres Barnaba
verterit, vestimenta : quod vocabulum sumpsit pro
carne Tertullianus, lib. De res. carnis. Mes. — Sic
legit quoque interpres qui versionem antiquam ab
Irenso, Tertulliano et Cypriano receptam adorna-
vit. ΕΕ.

(39) Orientur. Sic leg. Menardus : sicque edidit
Fellus. Al. cum ms. oriuntur.

(40) Ezclamas. Lege, czclamabis, ut agud 8.
prianum lib. 111 De testimoniis. Μεν.

(41) Suadelam malorum. Χειρατονία apud LXX
redditur hic suadela,quia perorantes extensa manu
verba faciebant. ...ܐ‎ Opinari quis posset inter-

conjectura non est Menardi, ut fertur apud Cleri-
cum, sed Ed. Bernardi.

(45) De hislantibus. Volo, de his salibus : περὶ
τούτων χαταστάσεων, BERN. — ΑἹ. de his tantis,
vel instantibus. Lectio de his talibus, περὶ τοιούτων,
Fello videtur aliquanto commodior. Usserius vero
legebat : Oportet ergo ποπ de inslantibus multum.
scruantes scribere vobis, qua» nom possint sanave.
Porro quenam has inter lectiones sit seligenda,
suadet ipsemet vetus Interpres, apud quem infra
cap. xvii, sic legas : δὲ enim de inslantibus ac fulu-
238 scribam vobis.

(43) Nos. Ita edit. Oxon. Al. ms. non.

(44) Futuro diligamur. Eellus in edit. Oxon. ex
conjectura Usserii, futura. diligamus.
Menardus,

(45) Demus. Usser. debemus. Ferr.

(46) Similemus. Sic et paulo post, similetis : ver-
bum neutraliler sumitur. ΜΕΝ.

(47) Sieut scriptum est, eto. Usserius, de qua seri-
ptum est, sicut Daniel dicit.Fellas autem sic : Sicut
Scriptum est a Daniele.

(48) Intercidit. Ms. interdà Hec respiciunt
Matth. xxiv, Vide Isa. x, 23; et Malach. ni,
1. Έξι,

49) Dilectus. Usser. dilectos, Fert.

(50) Regna.1ta LXX:fac:Acia At Hebr.ut in. Vulg.,
reges. Mew.

(51) Et non nostrum est. Editi ad unum omnes :
Et nostrum est.Locum mutilum adeoque corruptum
esse agnovit Cl. Marianus in notis ad S. Justinz M.
Cohort. ad Graec. cap. 18, p. 17. Itaque illum sic
restituit : Dicunt quia Testamentum il lorum, et non.
nostrum ex. Hanc autem emendationem insinuat
cum hujusce capitis contextus,tum in primis ipse-
met 8. Bsrnabas infra cap. xim : Ἴδωμεν... ci

διαθήκη εἰς ἡμᾶς, ἢ εἰς ἐκείγους, Videamus..... uirum.

Sic legit οἱ

133 EPISTOLA CATHOLICA. 734

Scriptura : Et fuit. Moyses in monte. jejuvans quadraginta. diebus, εἰ φιαάγαριπία noctibus: et. accepit te-
stamentum a. Domino, tabulas lapideas scriptas manu Dei !^. Sed conversi in idola, perdiderunt illud : dicit
enim Dominus Moysi: Moyses, descende celerius, quia praterüt legem populus tuus, quem eduaisti de
terra Egypti τὰς Et projecit Moyses tabulas. lapideas de. manibus suis 15: et coníractum est testamentum.
eorum ; ut dileclio Jesu consignetur in praecordiis vestris, in spem fidei, illius. Propter quod attendamus
novissimis diebus. Nihil enim proderit nobis omne tempus vito nostre et fidei, sí non odio (52) iniquum
et futuras tentatienes habeamus ; sicut dicit Filius Dei : Resistamus (53) omn: iniquitati, et odio habeamus
€am. Ergo considerate opera mala vise. Non separatim debetis seducere vos tanquam justificati ; sed in
unum convenientes (54) inquirite, quod communiler dilectis conveniat et. prosit. Dicit enim Scriptura :
Va ilis, quisibi intelligunt, etapud se docti videntur '?. Simus spirituales, simus templum (55),
consummatum Deo; in quantum estin nobis, meditemur timorem Dei (56), et custodiamus mandata
illius (57).

Dominus non aecepta persona judicat mundum. Unusquisque secundum que facit accipit (58) : si
fuerit bonus, bonitas eum antecedit ; si nequam, merces nequitiz eum sequitur. Attendite, ne (59) quando
quiescentes jam vocati addormiamus in peccatis nostris ; et nequam accipiens potestatem nostram, su-
scitet (60) et excludat a regno Domini. Adhuc et illud intelligite, cum videritis (61) tanta signa et mon-
stra in populo Judeorum, et sic (65) illos derelinquit Dominus. Attendamus ergo, ne forte, sicnt scriptura
est, multi vocati, pauci electi, inveniamur 1",

V. Movum fedus, passione Christi fündatum, est nobis ad salutem, Judzeis ad interitum.

Propter hoc Dominus sustinuit tradere corpus suum in exterminium, ut remissione peccatorum sancti-
ficemur, quod est sparsione sanguinis illius (63). Scriptum est /64) enim de illo, quedam ad populum
Judeorum, quedam ad nos. Dicit autem βίο : Vulneratus est propler iniquitates nostras, et. vexatus est,
propter peccata mostra : sanguine (05) illuus. sancti sumus. Tanquam. ovts ad victimrm adductus. est: εἰ sicut
agnus coram tondente se, sic nonaperuit os suum !*. Supergratulari ergo debemus Domino, quia et preter-
ita nobis ostendit, et sapientes fecit; et de futuris non sumus sine intellectu. Dicit autem : Ion injuste
tenduntur retia. avibus 1, Hoc dicit, quia juste periet (66) homo habens viam veritatis, scientiam (67), et se

10 Exod. xxxiv, 28. !! Exod. xxxi, 7. et Deut. mx, 12, !* Exod. xxxn, 19. 13 158. v, 24. 15 Matth.
xx,16; xxu, 14. 16 168 Lu, 5, 7. 15 Prov. 1, 17.

VARIORUM NOTA.

Testamentum. ad nos, an ad illos pertinent, Quam A doors « Οὐαὶ οἱ συνετοὶ
quidem Barnab: sententiam 8. Justinius 1. ο
Yerbis ἀπορίαι : Εἰ δὲ τις

ἐνώπιον αὖ-
3 » ܝܐ‎
ig ὅσον
οὔ, καὶ
οὔ, ἵνα ἐν

m pun χαὶ

συναγωγ
τούτων

ς δικαιώμασιν αὐτοῦ mota ».
(58) Accipit. Edit, Oxon. accipiet. Sic. I Cor. ut,
S:Unusquisque autem. propriam. mercedem accipiet
secundum, suum laborem.
(99) Attendite, ne, ec. Allndit ad parabolam de-

φάσχ:

ὖχ αὐτοὶ
σχαλία. ܗ‎ si quis er ds qui libenter contradicere

solent, non mosiros hos libros, sed Judaeorum pro-
prios esse dicat, eo quod. etiamnum. in. eorum syna-
gogis asserventur, ac frustra religionem his libris
aeceptam. a. nobis "referri : noverit ille ex iis ipsis quee
his m libris scripta. sunt, non. Judaorum, sed no-
stram esse horum librorum. docirinz possessionem.
Nimirum contendebant Judaii, suum esse, non Chri-
stianorum, Vetus Testamentum. Quos ergo hic
refellit S. Barnabas. Hac de re quoque Eusebium
consule Demonstr. evang., lib. t, cap. 6.

(59) Non odio. Ms. mon mido. Usser. non modo
animum. Fzrr.

(93) Resistamus. eto. Hanc Chrisli sententiam in
ioto Evangelio non repereris: sed Barnabas eam
audivit ab ipso Christo, aut &b aliquo discipulo :
qualis est hao Pauli sententia, Act. xv, 35 : Et me-
minisse verbi Domini Jesu, quoniam ipse dizit: Bea-
lius est magis dare, quam accipere. ΜΕΝ.

(54) In unum convenientes. His similia Hebr. x,
24, 25. Fert.

(65) Simus templum. S. Paulus hac loquendi for-
mula sepe utitur, [ Cor. ur, 16, 47 ; vi, 19. II Cor.
γι, 16 ; Ephes. it, 21 ; 11 Thess. 11, 4. Εξ.

156)" Medilemur. timorem 'Dei. Juxta illud Isa.
xxxut, 18 : Cor tum medilabitur timorem. ΜΕΝ.

(57) Huno locum laudat Clemens. Alex. Σερωμ.,
lib. m, oap. 7, pag. 447 :Ka! Βαρνάθας ὁ ἁπέστο-

cem virginum, Matth. xxv. MEN.

60) Nostram, suscitet. Nostram, id est nostri,
in nos. Suscitet, lege, susciletur, adversus
nos videlicet. Mex. — At Fellus post suscztet, addit
litteris miniatis vos.

(61) Gum videritis, elc. Verbum videritis est pra-
ieritum hoc loco. Nam inlra loquitur de subver-
sione templi Hierosolymitani jam faeta. Mex.

(62) ΕΙ sic. Id est, Quod sie; Mex.

(68) Sparsione sanguinis illius | Petr. τ, 2: In
aspersione sanguinis Jesu Christi, Μεν.

(64) Scripfum est. Pro more interpretis, rectius,
sripta sunt. 810 enim fortasse legiL: Γέγραπται γὰρ
περὶ αὐτοῦ τὰ μὲν πρὸς τὸν -λαὴν τῶν Ἰουδαίων, τὰ

X ὃς ἡμᾶς. FELL. "Sic et Mex.

(65) Sanguine. Legisse videtur interpres, τῷ «t-
pat. Εξω

(66) Periet. Semel lectorem moneo, me non pro-

bare maximam partem lectionum, quas Menardus
ad oram veteris hujus interpretationis apposuit.
Ita peribit correxit pro periet, cum non hoc minus
quam alterum, in usu fuerit νο posteriori. Ita et
alibi, Zntertet, exiet eL transiet, etiam apud Tibut-
lum. Voss.

(67) Habens viam veritatis, scientiam. Felli edito
Oxon., Habens viz veritatis scientiam.

738 8. BARNAB/É APOSTOLI. 736

ἃ via tenebrosa non continet adhuc. Et ad hoc Dominus sustinuit pati pro. anima nostra, cum sit orbis
terrarum Dominus ; cui dixit die (68) ante constitutionem eveuli (69) Faeiamus. hominem ad imaginem et
similitwlinem nostram, 11. Quo modo ergo susüinuil, cum ab hominibus hoc paleretur, discite. Prophetze
xb ipso habentes donum (70), in illurn prophelaverunt. Ille autem, ut vaenam faceret mortem, et de mor-
tuis resurreetionern ostenderet,quia in carne oportebat eurn apparere, sustinuit, ut promissum parentibus
redderet (71) ; et ipso sibi.

populum novum parans, dum in terris degit, osten- 4 (72) τὸν λαὸν τὴν καινὸν (73)
deret, quod faeta resurrectione ipse esset et judica- ὃ
turus. Porro, docens leraelem, atque tám meua
prodigia οἱ signa faciens, priedicavit, ae illum [18-
raelem] sum:ne dilexi. Quando autem apostolos
suos, ipsius Evangelium predicaturos, elegit, ho-
mines omni peccato iniquiores, ut oslenderel, quod
non venit vocare justos, sed peccalores. ad preniteu-
liam 18, tune palam fecit, se esse Filium Doi. Nisi
vero in carne venisset, quomodo servati fuissemus
nos homines, videntes eum ? quandoquidem ii, qui
solem bunc aliquando desitorum, opus mannnm
ejus, aspiciunt, non valent radios illins obtueri.
[Porro]iszitur Filius Dei ideo in carne venit, ui
summam imponeret peccalis eoram, qui ad mortem.
persecuti sunt prophetasipsius. Ob hoc igitur pas-

ἑτοιμάζων ἔπιδ.

E

τὴν ἀνάστασιν αὐτὸς ποιήτας κρινε
τοι διδάσκων τὸν Ἰσραὴλ, καὶ τηλι-

σημεῖα ποιῶν, ἐκήρυξε, καὶ
τοὺς Ἰδίους ἀποστό-

Εὐαγγέλιον αὐτοῦ, ἐξ

τὸ -

μετάνοιαν

ναι (1).

φανέρω -
1 98 μὴ 14

εν ἐν

sapi, πῶς ἢν

ν ἄνθρωποι, βλέποντες αὐτόν ;

: ἥλιον (18),

ὑπάργοντα,, βλέπον

ὅτι τὸν μέλλοντα μὴ

"o"

obe ἰσχύουτ'

τῖνας αὐτοῦ ἀντοφθαλμῆσα:. Οὐκοῦν ὁ Υἱὸς τοῦ
mw

ὧν κεφαλαιώση

τὸ τέλ.

ἐς τοῦτο

Seguitur vetus interpretatio.

populum ... parans... resurreetiopo facta, in terris . . . judicabat (79) illis (80) . . . ad vitam ducens
populum Judaeorum, οἱ magna signa et monstra faciens, non crediderunt nec dilexerunt illum (81). Tunc
apostolos suos, qui incipiebant predicare Evangolium suum, elegit, qui erant super omne peccatum pec-
€atores ; ut ostenderet, quia non venit vocare justos, sed peccatores . . . . . Tunc ostendit se esse Filium

Dei.Sienim non venisset in carno, quo modo possent homines sanari

solem. . .

1 Gen.1,26. Ὁ Matth. ix, 42.

( ..? cum respicientes

εν qui est opus manus Dei, non possint radios ejus diutius intueri. Filius ergo Dei ideo in
carne venit, ut consummationem peccatorum definiret eis, qui pe:

Dicit &utem Isaias: /^luga corporis illius omues sanati sumus. Et alius propheta: Feriam pasto-
rem, ei dispergentur oves gregis. Ipse autem. voluit sic pai 1 11 1 εν Dicit enim qui prophetet de ill

scenti sunt ad mortem prophetas illius,

VARIORUM NOTE,

(68) Cui diwil die. Post di

Pater. Nam inde probare contendit, et l'ilii οἱ excel-
leniium, quod sitterrarum orbis Dominus, et uod
i Quod

ei dixerit Pater: Faciamus hominem, et
etiam repetit infra cap. vi, λέγει 66
ἡμῶν, ὡς λέγει τῷ Υἱῷ" Πιούσωμεν az εἰχήνα, ee.
ld esi: Dicitenim Scriptura de mobu, sicut dizit
Filio (supple Deus, ut ex antecedentibus palet :
Faciamus hominem ad. imaginem, eto. Μεν. — Mibi
magis placet Bulli conjectura, qui hune locum sie
fortasse restituendum censet: Cui dizit Dous ante
constitutionem. mundi. Videsis ejus Defens. Fid.
Nic., sect. τ, cap. 2. 8 2.

(69) Ante constitutionem. szeuli. τὰ est, aule plo-
nam eit perfectam mundi constitutionem, quia ho-
mine nondum ereato, non erat mundus plane pet-
fectus. M

(70) Prophelze ab ipso habentes domum, otc. Pro-
:ܙܐܘ ܐܐܡ‎ videlicet. Nam prophete Dei Spiritu afflaii
prophetarunt. Mex. — Hune lucum strenuo defen-
dit Grabius in. Admot. ad Dulli Defens. Fil. Nic.,
2.5, pag. 15 contra Lucom Mellierum, seu Sumue-
Tem Orellium. Quin etiam ipsi videtur ex. Barnaba
descripsisse Irénsus, que habel lib. 1v, eap. 20,
n.4: Prophetp. ab eodem. Verbo propheticum acci-
pentes charisma, praedicaverunt ejus. secundum car-
mem adventum. Quibus paria seripserat lib. τν, eap.
7, 1. Onmes qui ab inilio cognitum, habuerunt
Deum, et adventum. Christi prophetaverunt, vevelatio-
mem aeceperunt. ab. ipso Filio.

videtur deesse τὸ ἢ

(ΤῊ) Sustinuit, ut. promissum parentibus. redderet.
[d est, passus est, ut quie priseis patribus per pro-
phetas preenuntiata sunt, adimpleret, Et τὸ ܗܘܦ ܐܬܐ‎
quelam signifieat, non causam : quasi diceret: Ifa
at promissum parentibus redderet. Μεν.

72) Hie incipit textus Grocus superstes.
v5, male.

A. Barn. p. 160.

(77) Conjunge hec cum verbis anteced. : quia in
carne oportebat, ete. Famdem sententiam reperies
in Qrac. Sibyll: Proom. v, 10-15.

(78) ]. e. qui aliquando desinere debet. Μεν.

(79) Judicabat. Al., ex conjectura, judicat vel judica-
bit. Menardus tamen leg, ?ndicabat, ut modo vidimus.

(80) Illis. Al. forte, tlle ad summam, vel ad. finem
docens. Vel: Finis autem docens. Iniegrum. hunc
locum sie restituit Fellus: Etcpse sibi populum
movum parans, resurrectione [aeta im terris agens,
ostendit quod. judicabit illos: et ad eaztremum ad
vitam, ducens, ete.

(81) Non ereiiderunt, nec. duexerunt. illum. Hac
non sunt in textu Greco. Lege tamen, sed non ere-
diderunt, ele. Mex. — Legit Interpres ἐκήρυξαν, καὶ
οὔπερ ἐγάπησαν, Voss. et Pent.

(82) Sauari. Vorte salvari. Menardus pro ἐσώβη-
μεν legit ἐοιόδησανν

791
προφήτας αὐτοῦ. Οὐχοῦν εἰς τοῦτ
γὰρ ὁ Θεός" τὴν (81) πληγὴν >

c (82). Δὲ

ς σαρκὸς αὐτοῦ, Es

αὐτῶν, [καὶ (85 Ὅταν πατάξω τὸν ποιμένα, τότε
κορπισθήσεται τὰ πρόδαοα τῆς ποίμνης. Αὐτὸς

ἠθέλησεν οὕτω παθεῖν" B τὶ ξύλου πάθῃ.

γὰρ, ἵνα
i μου

αὐτῷ. ds

ῥομφαίας, καθήλωσόν σάρ-
συναγωταὶ da
(86) Ἰδοὺ τέβεικά µου
μάστιγας, καὶ τὰς σιαγόνας
σματα, τὸ δὲ πρόσωπόν μου ἔθηκα ὡς στ

τραν (87).

µου τὰς

ὅτι νῶν

κας,
por Καὶ πάλιν λ

πονηρευομὲ

ἑστησάν

à

τὸν

νῶτον

Ὅτε

κρινόμενός μοι; ᾿Αντιστήτω

ὁ δικαζός‏ ܐ

μενός μοι; Ἐγγισάτω τῷ ©

Mud d) o», καὶ

καταφάγεται
ὡς λίθος

προφήτης"
δήν (80)

πολυ

εκτὸν, ἀκρογωνιαῖον,
ὃς ἐλπίσει ἐπ᾿ αὐτὸν,

ܐ ¥

ς τὸν

αἰῶνα.

orco | ἀλλ᾽
λέγει

τὴν σάρκα (90) αὐτοῦ ὁ Κύριος.

L(01) µε ὡς στ ραν

οκίματαν οἱ οἳ-

γεφαλὴν γωνίας,

I

Parce anima? me a
in me. Et iterum dii
autem meam posui lanquam solidam petram.

VI Cum autem f

EPISTOLA CATHOLICA.

738

* À sus est. Dicit enim Deus, plagam carnis cjus ab il-

lis osse !*, [el] : Cum percutiam pastorem, tunc dis-
pergentur oves gregis ?, Tpse [antem] 810 pati vo-
luii ; oportebat quippo, ut in ligno pateretur.Dicit
euim,qui do illo prophetavil : Parce anima mex a
gladio ?! ; clavis confige carnes meas **, quia concilia
matignantiuri insurrezerunt in me 9.Et rursus ail;
Ecce posui dorsum meuii ad. [lagella, et genas ad
alapas ; faciem autem neam posui sicut 35 solidam
petram

11. Chrisli passio et novum fedus jam et prophetis. annuntiatur.
À (88); Tis 6g

Cum aotem feeit, quod preceptum ei fuerat,
qui ait ? Quis est, qui ܐܧ )ܐܐ‎ mecum ? Resistal. mhi
Vel quis est, qui judicium ineat adversum me?
Appropiuquet puero Domiui. Va vobis, quia omnes
vàs ur Terascetis quasi vestimentum, et tinca devorabit
vos ?5, kt iterom dieit propheta : Scut lapis fortis
posuus est in. contritionem ?* ; ecce Tmmitto in. fun-
damenta Sionis lapidem pretiosum, electum, anguta-
vem, honorabilem ?'. Deinde quid loquitur ? Et qui
speraverit in illumvivet in aternum.In lapide ergo
spes nostra ? Absit! sed quía Dominus in fortitu-
dine posuit corpus suum. Ait namque : Et. posuit
me sicul solidam. petram 35, Adhuc autem dicit
propheta : Lapidem quem. reprobaverunt adificantes
Jic factus est in caput anguli 35, ELitorum ait: 6

etus dnlerpretatio.

ladio. Et: Confige clavis carues meas z quit nequ
t: Ecce posui dorsum meum ad flagella,

morkm convenlus insurrexerunt
οἱ maxillas meas ad palmas (99). Faciem.

oit Dei prasceptum, qui dieit? Quis est. gui contradicit ? resistal. mihi. Quis zqualis

futurus est (93) mihi ? propinquet puero. Doi. Vie vobis puta vos ouncs veterascitis (01) lanquam vestimentum;

et Linea devorabit vos. Iterum dicit propheta. : Tamquam lapi:
in fundamenta. Sion. [apidem pretiosum, electum (95), .
confundetur (90). 1n lapide ergo fides nostra ὁ Absit | Sed quia in fortitudine posuit. corpus illius
coo Dicit ilerum propheta : Lapidem quem reprotaverunt tedificanfes, hi
. uem [fecit Dominus. . 2 2 ܘܟ ܘ ܒ ܘܨ‎ l.l n
«ον, Circumvenerunt ine conventus nequissimorum.; valluverunt ane fanquam ap:
stem mei. sortzs miserunt. In carne ergo incipiente illo venire, .

anguli,
ergo dicit
dixit : Super vc.

- Hic est die:

eapositus est in afflictionem. Ecce mitlam
- Et quid dieit? El qui. crediderit. in ilum, non

factus. est in caput
; Quid
.. . Et iteram
. anle ostensa eunt quae

passurus erat. Dicit ergo propheta ad Judaeos : V; animo imduorum, ܀‎ 1, 2 1 νε εν ν qui (97) dicunt

19. [sai Lu, 8; Zach. xiu, 6.
?! Psal. exvrir, 120. 33 Psal,
braieum, non juxta LXX
exvu, 22,

® [sa]

xi, 47.

? Zaeh. xim, 7; Matth xxvi 30; Mare, xiv, 27.
τ, ὃ, 7,
. ? [sa. xxvn, 16, cfr. Rom. ix, 22, 1

Psal, xxi, 21.‏ ܐ
]bid., S, 0. 39 Isa. vri, 14, juxta textum He-‏
Petr, u, 6. ? Tea) n, vr. 9 Psal.‏

VARIORUM NOT.E.

(83 Proferl aliam causam adventus Christi, ut C vet. Depalmare, wo»atzetv. Ct

consummarentur peccata Judaorum addita Christi
morte. Μεν. efr. Matth. xxi. 31 sqq.

(84) Ms. πηγήν. Vel. interpr. : plaga. corporis il-
lius omnes sanati sumus.

(85) Ita restitno ex veteri versione Lal., qua ha-
bet : Et. alius. propheta. Sensus est : AnnuntiaviL
Deus per prophetas, Judaos Christum esse. intor-
fectnros, el hanc necem ipsis interitum forc.

(86) Οἱ, Juslin. Apol. r, n. 38.

187) Faeiem non avertens.

(88) Sc. Patris jussio de incarnatione et toto hu-
mane incarnationis negotio.

(80) Veterem inlerprotem imitati vocem
versione nostra negleximus,

(90) Σάρξ Christi propter ἰσχύν propheta λίθος vo-
catur.

(91) Ἔθηκα Oxox. et LXX.

(92) Palmas, Colaphos palmas impactos. Gloss

in

(03) Quis zrqualis futurus esf. Interpres legebat
Ἱκασύμανος 1000 δικατόμενος. ΜΕΝ.

(04) Feterascitis. Al. Forte veterascetis. juxta Ότα-

cum. Sio el. Felli editio Oxon.
(85) Eece mittam in [widumenta Sion lapidem pre-
tios, electum.Loeus mutilus,et legendus ut apnd
S. Cyprianum, lib. τις De testimoniis : Ecce immitto
iu fundamenta Sion lapidem. yreliosum,. electum,
sunimum angularem honoratum ; juxta textum Grz-
cum Darnabm, ubi in presenti legitur 20522, ut
1 Pet, tr, 0, Ἰδοὺ 31046, v. τ. ,ܐ‎ MEN.

(90; Nom confundelur. 114 Rom. ix, 31: οὐ κατ:
apos In textu (ireco Tsaie. παντα, 101 οὐ
μὴ λαταισγυνθῆ, 10 est mon canfundatur. |n. textu
Greco θαυμα δὴ : (ui sperabit in cum vivet in qeter-
mum. ΜΕΝ.

(97) Qui. Al. guía. Fellus retinet gui.

139
est dies magna et mirabilis, quam. fecit. Dominus ?. A
Simplicius vobis scribo, at intelligatis, ego, pur-
gamentum vestra charitatis. Quid vero porro dicit
propheta ? Obsedit me. concilium. malignantium?!,
circumdederunt me sicut. apes. favum. ?*, et : Super
vestem meam miserunt soriem 98, Cum igitur in
carne osset appariturus et passurus, proemonstrata
est ipsius passio. Nam in Israelem: dieit propheta
Va animi eorum, quia pessimum consilium inierunt
adversus semelipsos, dicentes : Alligemus justum,
quoniam molestus nobis est ?*. Et vero dicil ad illos
Moses : Ecce ista ait Dominus Deus : Intrate in ter-
Tim bonam 9, quam, juramenio promisit Üominus
Abrahae et Isaac εἰ Jacob ; et ul. luereditalem | possi-
dete eam, terram. fluentem. lacte. et melle 99. Quid
dieat cognitio discite : Sperate [inquit] in Jesum,
qui in carne manifestandus est vobis. Homo [enim]
οἳ terra qua patitur; ex substantia enim ους
formatus es, Adam. Quid ergo dicit : [in] terram.
bonam, lacte ac melle fluentem? Benedictus sit Do-
minus nosler, qui sapientiam et intelligentiam
occultorum suorum posuit in nobis. Dicit enim
propheta: Parabolum. Domini quis intelliget, misi

S. BARNABJE APOSTOLI.

740

θαυμαστὴ, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος (98). ᾿Απλούσ'
(99} ἐγὼ περίψημα τῆς
πάλι» ὁ προφήτης;

869 ὑμῖν γράφω, ἵνα συνιῆτι

τισμόν µου
τοῦ μέλλοντος 6

ης
αὐτῶν, ὅτι
,

βεθούλευνται

ὃν = ἑαυτῶν, εἰπόντες" Αήσωμεν
τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἔστι (2). Λέγει
δὲ καὶ λίωσῆς αὐτοῖς (3) Ἰδου τάδε λέγει Κύριος
ὁ θεό θε τὴν τῆν τὴν ἀγαθὴν, ἣν
ὤμοσε ᾿Αδραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼό,
χαὶ ܀‎ αὐτὴν, γῆν ῥέουσαν γάλα

ἢ γνῶσις (4), μάθετε" Ἐλπί-
λοντὰ φα-

χαὶ

0 *
ἰφησὶν.

τὸν ἐν σαρκὶ

Ἰησοῦν, "Ανθρωπος

ܐܢܘ

γῆς τὴν ἀγαθὴν, τὴν ῥέουσαν γάλα

Εὐλογητὸς ὁ Κύριος ἡμῶν, ὁ σορί

(M

γὰρ ὁ προφή-

νος ἓν ἡμῖν τῶν χρυφίων αὐτοῦ

sapiens οἱ peritus, οἱ diligens Dominum suum? — της. Παραδολὴν Κυρίου τίς νοῦ εἴ μὴ σοφὸς
F'etus interpretatio
der se : Circumveniamus (8) justum, quia insuavis est nobis. Et Moyses autem dicit ad illos:. . Hzc

dicit Dominus. Deus : Intrale i. terram. bonam, quam promisit Dominus. Abrahze, [sac et Jucob ; el do-
aníni estole illius terrae, quee trahit lac et mel. Quid dicat scientia, discito : Credite, inquit, in eum qut in

carne apparebit, Jesum. Homo enim tersa est. .

terram bonam, fluentem lac et mel? Et benediclas Dominas. .

: cum ex terra sit figmentum Ada. Quid. ergo dicit : In.

quia (9) sapientiam et sensum posuit

in nobis abseonditorum suorum. Dicit autem per prophetas parabolam Dominus (10) : Quis. intelliget,

nisi sapiens, +

rum, fecit nos aliam figuram tamquam pueros habere, ut. sj
ειν Faciumus. hominem ad imaginem. οἱ

Scriptura (12). .

. σὲ diligens Dominum suum ? Quia orgo, cum nos cognovit (

11) in remissionem peceato-
iritu liguraret nos. Nos enim, sicul dicit
similitudinem nostram τ οἱ supersit bestiis

lerrze, οἱ avibus c&li, et piscibus maris. Et Dominus, videns bonam figuram nostram. dixit: Crescite et

multiplicamini, et replete terram...

31 Psal. xxi, 17.
95 Levit, xx, 24.

30 Psal. cxvit, 24.
53 Exod. xxxut, 1,

?? Psal, cxvir, 12.

. . lterum vobis ostendam, quo modo vobis dieit (13) secundam figu-

peal.xxr 19. 9188. nr, 9 ¡ Sap. m. 12.‏ ܐ

VARIORUM NOTE.

(98) Loquitur de ea die, qua lapis reprobatus fa- ἃ
cius est in caput anguli.

(99) ᾿Απλούστ. Σννιῆ;

Strom. v, c. 10, q. 685.

(100) Le.omnia pro vobis et facere et pati. para-
ius. Cír. I Cor. 1v, 13, et Ign. ad Eph. c. 18.

Qtr. Justin. Apol. 1, n.

(2) Cfr. Justin. Dial, c. Tryph., n. 17.

7 Hec et sequentia usque ad. τὸν κύριον
hahet Clem, Alex. Strom. v, 10, p. 683.

(4) L. e. profundior Veteris Test.et απ (απ ieco-
nomis divine cognitio — homini Christiano re-
clusa. Cfr. Neander Π. ἃ, 1, 415.

(5) Φησὶν, γὰρ, εἰς, uncis inelusa, restituo (mo-
nente Davisio) ex Clem. Alexandrino,cum et vetus
interpres ita legerit.

(6) Homo quia e terra est creatus, ideo Christus
secundum humanam suam naturam terrw potest
comparari.

(7) Hic incipit secunda loci biblici Exod. xxxi, ἢ
4, interpretatio allegorica seu gnostica. Terra illa
primum humanam Ohristi uaturam denotabat,
nune Christianos, Salvatore renatos pueros Dei
innuit.

(8) Cireumveniamus. 1nt. Vet. videtur legisse ἐν:
δρεύσωμεν, ut est Sap. ir, 12. Eamdem interprela-
tio habetur apud S, Cyprianum, lib. m, De testi-
monits, MEN,

Ileclaudat Clem. Alex.

αὐτοῦ

(9) Et benedictus Dominus. . . quia. Interpres
vocem etinterponens, videtur ea. qua sequuntur
pro sacra Scripture sensu laudasse. Fortasse Prov.
Ὧι, 33, anb Psal. cxvmr, 12, sed Clemens Alex.
presentem lectionem Greci textus. confirmat. Ita
Fell. qui ex Grecis item supplet noster οἱ pro quin
lgit qui.

(10) Dicit autem per prophetas parabolam Dominus
Locus corruptus. Lege, ut in textu Greco, et apud

Cleinentem : Dicit enim propheta : Parabolam Domi-
ni quis intelliget ? Locus babetur Isa. xt, 13 τίς
Έγνω νοῦν Κυρίου ; Quis novit sensum. Domini ? Dixit

autem Barnabas parabolam, quae est sermo allego-
ricus et obscurus, ut divine menlis obscuritatem
ostenderet. MEN. Hane Menardi emendationem
secutus est Fellus in textu, nihil monens.

(41) Cognovit. Fellus in textu restituit, recognovit
Sed in nota: Rectius, inquit, renovavit. Quod sane
pridem Menardus monuerat.

(2) Nos enim, sicut dicit Scriptura. Locus cor-
ruptus. Legendum, utin textu Greco: De nobis
enim dicit Seriptura, sicul dicit Filio, Deus. videli-
cei, aut Pater. Μεν.

(13) Vobis dicil. Forte, nobis fecil. — Menardus
autem integrum bunc locum corruptum reputans,
sie restitait ; Rursus vobis ostendam, quomodo in
novissimis temporibus fecit ; antecedentibus et in-
termediis omissis,

7M

EPISTOLA CATHOLICA.

142

καὶ ἐπιστήμων καὶ ἀγαπῶν τὸν Κύριον αὐτοῦ (14) ; A Ubi igitur nos renovavit per remissionem pecesto-

Ἐπεὶ οὖν ἀνακαινίτας (15) ἡμᾶς
, ἐποίησεν ἡμᾶς ἄλλον
ν τὴν ψυχὴν, ὡς ἂν καὶ [πνεύματι ἂνα-
) αὐτὸς ἡμᾶς. Ay
εἰ τῷ Τἱῷ" Ποιήσω
καὶ wa ὁμοίωσιν ἡμῶν
τωσαν

ἐν τῇ ἀφέσει τῶν

πον, ὡς παιδίων

οὐρανοῦ, καὶ τῶν ἰχθύων τῆς θχλάσσης. Καὶ εἶπε
Κύριος ἰδὼν τὸ καλὸν πλάσμα, ἄνθρωπον" Αὐξάν
σῦς, καὶ πληθύ πληρώσατε τὴν
Ταῦ Πάλιν σοι ἐνδείξω, πῶς

χαὶ

ἐποίησε.

ουσαν γάλα x
ε ς (20). Ἰδοὺ οὖν
καθὼς πάλιν B
Κύριος, ἐξελῶ

ipe προφήτῃ
ούτων, τουτέστιν ὧν προῦ

πνεῦμα Kopl λιθίνας. καρδίας, καὶ βαλῶ
σαρκίνας αὐτο ν By σαρκὶ φανεροῦσθαι,
καὶ ἐν ἡμῖν κατοικεῖν, Χαὸς γὰρ ἄγιος, ἀδελφοί μου,

τῷ Κυρίῳ τὸ κατοικητήριον ἡμῶν τῆς καρδίας, AP
γὰρ πάλιν Κύριος (Q4) Καὶ ἐν τίνι
Κυρίῳ Θεῷ μου, xal δοξασθήσομαι;
μολογήσομαί λ
pos, καὶ ψαλῶ ἄνα
ἡμεῖς ἐσμεν, οὓς

ὀφθήσομαι
ܘܐ‎
ῳ ἀδελφῶν

σοι ἐν

ἁγίων. Οὐκοῦν
γῆν ἀγαθήν, Τί
παιδίον μέλιτι,
καὶ ἡμ.

σήγαγεν, εἰς
οὖν τὸ γάλα χαὶ μέλι; Ὅτι πρῶτον

rum, effecit, ut aliam formam haberemus, animam
nempe puerorum inslar, utpote qui et spiritu nos
reformavit. Nam de nobis Scriptura dicit, loquente
[Patre] ad Filium : Faciamus hominem ad imaginem
el ad similitudinem — nostram; et prasint bestiis
terre, et volatilibus celi, οἱ piscibus maris 51, Tum
Dominus videns hominem, pulchrum figmentum
suum, ait: Crescite et multiglicamini, et replete
terram ὃ, Hec ad Filium. [terum autem tibi osten-
dam, quo modo quoad nos ultimis temporibus se-
cundam creationem peregerit. Dieit [enim] Domi-
nus: Ecce faciam novissima tanquam priora. Hoc
respiciens predicavil propheta: Intrafe zn terram
lacte et melle fluentem, eb. dowinumini ei. Ecce igi-
tur, nos denuo formati sumus: quemadmodum
rursusin alio propheta dicit: Ecce, inqvit Domi-
nus, auferam. ab eis, hoc est ab eis quos Spiritus
Domini previdebat, corda. lapidea, et immittam illis
corda carnea ?; quia in carne voluit apparere,
et habitare in nobis. Templum enim sanctum,
fratres mei, Domino est habiiatio cordis nostri.
Etenim iterum ait Dominus: Ubinam apparebo
coram Domino Deo meo. et glorificabor ? Ail: Con-
füebor iibi im ecclesia, ἐπ medio. fratrum. meorum,
el cantabo in medio ecelesize sanctorum *i, Itaque
nos surnus, quos introduxit in terram bonam. Sed
quare lac et mel ? Quoniam infans primum melle,
tune lacte viviscit ; ita et nos, fide [quam habemus]
promissis [Dei] et. verbo (predicationis) vivificati,
vivemus lerram possidentes. Superius vero predi-

priora. Propter hoc ergo. predica-

domino (27) sit. .. .
57 Gen.1, 20. *']bid., 28.

33 Ezech. xr, 19; xxxvi, 20.

" Pgal. xur,3. ^ Psal.xxi, 23.

VARIORUM .)ܐ‎

(14) Hec verba in libris sacris frustraquarentur.
Similia occurrunt Isai, πι, 13. Prov. 1, 0. Porr.

(15) Particip. pro indicat, utc. 19 οἱ sepius apud
Patres.

(46) Ms. παιδίον, male. Παιδίου Davis.

(17) Ms. ἀναπλασσομένους, male. Πνεύματι resti-
tuit Fellus ex interpr. Lat.

(18) Sc. jam initio creationis de nobis dixit.

(49) Non est in S. Script. , sed f. respexit. Barn.
ad Ezech. xxxvr, 11, vel Matth. xx, 16.

(20) I. e. respectu secunda hujus creationis (re-
generationis Christiane) predieavit propheta : /n-
trate, etc., i. o, renascimini.

(21) Vocem Κύριος, quam et vetus. non legit in-
terpres, aut male additam putes, aut non ad Deum,
Sed ad Prophetam (David) referas. — Notes deinde,
quo4 hisce verbis tertia loei ijius bibliei explicatio
allegorica seu gnostica incipiat, quie terram illam de
Ecclesia Christiana interpretatur, fr. Not. 7. sup.

(22) Lac et mel, πίστις καὶ κήρυγμα quibus Ec-

clesia nos nutrit.

(23) Ecce facio. Rectius, faciam. Fett. — Con
oit aulem Menardus his verbisS. Barnabam respe-
xisse vel ad Isa. xu, 18, vel ad Jerem. xxxn, 7,
vel denique ad Thren. v, 21 : Innova dies nostros sic-
ut a principio. Hec enim precatio, inquit, est futu-
rorum predictio.

Q4) Incipiebat. In textu. Grzco ἔμελ.
lebat, ut supra, et alibi passim. Mz

(25) Sicut per [idem... e verbo... wivificabimur.
Fellus tamen primam tantammodo emendationem
admisi

(20) Superesse, 810 sup. Faciamus homtnem... et
super;it. bestiis lerree. Estigitur hio superesse vet. In-
lerp. dominari, provesse, excellere. Quo sane. sensu
yerbum istud antiquis eliam scriptoribus Latinis
interdum usurpatur.

(27) Domino. Leg. dominus. Hanc lectionem re-
tinuit Fellus in sua edit. Oxon,

id est de-

743

preesse bestiis, vel piscibus, vel σα volueribus ?
Scire enim debemus prazesse potestatem designare,
ut quis imperet ac. dominotur, Bisi id nunc non
contingat, promisit (id) sane nobis. Quando [iet]?
Qum et ipsi adeo perfecti erimus, at bieredes simus
testamenti Domini.

Β. BARNABJE APOSTOLI.

xit: Crescant οἱ praisint piscibus. Quis potest. nune A ζήσομι

46 τά-
vo, ὅτι αὐξανέσθωσαν, καὶ di Ἰχθύων,
Ῥίς (28) οὖν ὁ δυνάμενος νῦν ἄρχειν θηρίων, ἢ ἰχθύων,

ὧν τοῦ οὐρανοῦ : Αἰσθά: ὀφείλομευ,

VIL. Jejunium et Caper — typus. Christi.

Intelligit ergo, filii dilectionis ac letitie, quad
bonus Dominus omnia nobis premonstravit, ut
cognosceremus, cui in omnibus gratias Άρειο ac
laudes debemus offerre. Si ergo Dei Filius, qui est.
Dominus et judicaturus est vivos ac mortuos,
passus est, ut plaga ipsius vividos nos redderet;
credamus, non potuisse Filium Dei pati nisi pro-
pier nos. Cruci vero allüxus aceto ac fello pota-
batur. Audile, quomodo de hac re in?icia dederint
sacerdotes populi [Judaici]. Seripto precepto, ut,
qui jejunium non jejunaret, rnorte exterminame-
tur 8, precepit Dominus ; quia etipse pro peceatis
nostris vas spiritus sui oblaturus eral in hostiam ;
ut et impleretur figura facla in [saue, qui super
altare fuit oblatus. Quid igitur dicit apud. prophe-
iam? Et manducent de hirco, qui im die jejunii
offertur pro. omnibus peccatis. ^ttendite diligenter :
ἐξ manducent soli ac. omnes. sacerdotes. intestinum
mon lotum, cum aceio, Ad quid ? Quoniam ine, in-
quit, pro novi populi delictis oblaturum carnem
meam, potaturi estis felle cum aceto ; ideo com
dite vos soli, dum populus jejunat, et. plangit in
sacco οἱ cinere. [Imc] ut ostenderet, quod oporte-

Yetus interpre
to. ergo, filii dilecti, quia omnia bonus Dominus ostendit nobis, ut sciremus, cum per

VIL. Intelli,

Οὐκοῦν
Κύριος

να εὐφροσύνης, ὅτι πάντα ὁ κα-
ἵν, ἵνα γνῶμεν ᾧ κατὰ
. Εἰ οὖν à Υἱὸς
ρίνειν ζῶντας καὶ
ζωοποιήσῃ ἡμᾶς:
οὐκ ἠδύνατο πα-

psg
τα εὐχαριστοῦντες

νε

᾿Αλλὰ τα
πῶς περὶ τούτου πε-
τοῦ λαοῦ (31). Γεγραμμένης
ἣν νηστείαν, θα-
λατο Κύριος, ἐπεὶ

6116

ἔρωκαν )30(

di αὐτοῦ, ὃ
ἐξολοθρευθή

ἂν μὴ νηστεύσῃ

εὐματος (32) προσ

Ἰσαὰκ, τοῦ προσεὶ

ὁ γενόμενος E
τὸ θυσιαστήριον, τ
yin; K
βομένου τ
(381. Προ

μόνοι

ειν τὴν σάρκα µου, μὲλ-

y ζολὴν μετὰ ὕξους' φάγετε ὑμεῖς μόνοι,

οὐ λαοῦ νηστεύοντος καὶ κοπτοµένου ἐπὶ σάνκῳ καὶ

omnia (34) gralias agere debeamus. Si ergo l'ilius Dei, eum sit Dominus qui incipiet judicare vivos ot
mortuos, pussus est ut plaga illius vivificaret nos; credamus, quia l'ilius non poterat pati nisi propter
nos. Sed et cruci affixus, potatur acoto ct felle. Audite, quemadmodum de hoc significaverint sacerdotes
iempli. Inscripta logo preecepti, ui si quis non jejunaret jejunium, morte moreretur, precepit. Dominus
quia ipse pro peccatis nostris incipiebaL vas spiritus sui ollerre hostiam ; ut οἱ figuram qua fucrat sub
Isaac qui oblatus est ad aram, consummaret. Quid . .dicit, . propheta (35) ? Et manducent de hirco,
quem oblaturi sunt ad jejunium pro omnibus peccatis. AWendite diligenter : Et munducen!. sacerdotes soli .

intestinum non. lotum, cum aceto. Ad. quid? Quoniam me, pro peccatis populi inci (36) incipientem offerre
corpus meum, potabitis aceto cum felle: manducate vos soli, populo jejunante, et plangite vos (37) in
cilicio et cinere. Et ut ostenderet, quia ab illis (38) debet pati, sic pracepit t. . Sumite hircos duos bonos,

9? Ley, xxi, 29.

VARIORUM NOTAE.

(28) Ms. τί, male
(99) Sensus: in presenti quidem imperium illud

in volucres, etc., non tenemus, sed promissam hanc

dominationem aliquando recuperabimus.

(30) αν pro ασ:, ut sepius iu N. T. Winer, Gram.
p. 12 ed.I

3) Μεν.

132)1. e. corpus suum. Μεν, Sensus est: mandato
÷ ܣ‎ Dominus typum passionis su: prebere
voluit.

(33) Non est in sacra Scriptura; sed inter Chri-
stianos sec. 1, traditiones quiedam falsz do ritibus
Judaici festi expiationum divulgatte fuisse videntur
quas hic Barnabas, alias Justinus (Dial, c. Tryph
n. 40) et Tertull. Adv. Jud. eap. 14,edv. Marc.

, Seculi sunt.
4) Cum. per omnia, Leg. cut p. o. juxta Greca.

— Sic quoque Fellus in sua edit. Oxon.
(35) Propheta. Forte, in propheta, juxte Graecum.
Sic οἱ Felli edit. Oxon.

(36) Populi mei. In textu. Greco, λαοῦ

[
νοῦ, id est populi novi ; non ita recte ; quia Christus
pro universo mundo passus est, MEN. — At Gra-
cam lectionem eonlürmare foriasse quis posset ex
isto Apostoli loco, ἢ Cor. v, 17

à dphata

(31) Plungite vos. Leg. plangente, expuncto pro-
nomine vos, ut in textu Graco zorzopévoo, Nam po-
palus illa die debebat affligere animas jojunio, in
cinere ot cilicio. MEN.

(38) Quia ab illis, ele. Legebat vetus interpres ὑπ᾽
3 . Vide sis Grabium in Annot. ad Bulli Defens.
Fid. Nic. 8 δ, pag. 45.

148 EPISTOLA

σποδῷ, » Ἵνα δείξῃ, ὅτι δεῖ αὐτὸν παθεῖν ὑπὲρ αὖὐ-
- Πῶς οὖν ἐνετείλατο; Προσέχετε, Λάδετε δύο
καλοὺς καὶ ὁμοίους, καὶ προσενέγχατε'
καὶ λαβέτω ὁ ἱερεὺς τὸν ἕνα εἷς ܘ‎ λοχαύτωμα (39).
Τὸν δὲ ἕνα τί ποιήσουσιν ; Ἐπικατάρατος, φησὶν, 6
εἴς (40). Προσέχετε, πῶς ὁ τύπος τοῦ Ἰησοῦ φανε-

ὕται, Καὶ ἐμπτύσατε (41) πάντες, καὶ κατακεν-

τράγους

τε ( 2), καὶ περιϑεῖτε τὸ ἔριον τὸ κόχκινον περὶ
τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ" καὶ οὕτως εἰς ἔρημον βληθέτω.
Καὶ ὅταν γένηται οὕτως, ἄγει ὁ βαστάζων τὸν τρά-
γον εἷς τὴν ἔρημον, καὶ ἀφαιρεῖ τὸ ἔριον, καὶ intel
θησιν ἐπὶ φρύγανον τὸ λεγόμενον ῥαχίη (43), οὔ καὶ
ποὺς βλαστοὺς (44). εἰώθαμεν τρώγειν ἐν τῇ χώρᾳ εὖ-
ρίσκοντες' ταύτης μόνης τῆς ῥάχου (ib) οἱ καρποὶ
γλυχεῖς clo. TÜ οὖν καὶ τοῦτο; Προσέχετε" τὸν μὲν
ἔνα ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον, τὸν δὲ ἕνα ἐπικατάρα-
τον, καὶ ὅτι (46) τὸν ἐπικατάρατον ἐστεφανωμένον ;
Ἐπεὶ δὲ ὄψονται αὐτὸν τότε (47) τῇ ἡμέρᾳ (48), τὸν
ποδήρη ἔχοντα τὸν χόκκινον περὶ τὴν σάρκα, καὶ ἐροῦ-

σιν" Οὐχ οὔτός ἐστιν, ὅν ποτε ἡμεῖς ἐσταυρώσαμεν
ἐξουθενήσαντες, καὶ κατακεντήσαντες, καὶ ἐμπαίξαν-
τες; ᾿Αληθῶς οὗτος ἦν, ὁ τότε λέγων ἑαυτὸν Υἱὸν
Θεοῦ εἶναι. Πῶς γὰρ ὅμοιος ; Εἷς τοῦτο ὁμοίους (49)
τοὺς τράγους καλοὺς καὶ ἴ

τὸν τότε ἐρχόμενον, bea)
τοῦ τράγου, Οὐκοῦν

ους! ἵν᾽, ὅταν ἴδωσιν ܡܗ‎

ܝ

ἐπὶ τῇ ὁμοιότηει
ἴδε (50) τὸν τύπον τοῦ μέλλον-
τος πάσχειν Ἰησοῦ, Τῇ δὲ, ὅτι τὸ ἔριον εἰς μέσον τῶν

CATHOLICA 146

À ret ipsum mori pro illis. Qdomodo igitur precepit?
Allendite, Sumite [inquit] duos hircos bonos et si-
miles, et offerte [eos] , εἰ accipiat sacerdos unum in
holocaustum. De altero vero quid faciens? Maledi-
ctus, inquit, unus. Attendite, quo paoto figura Jesu
manifestetur. Et conspuite illum omnes, ac lanci-
Ritate; et imponite lanam coccineam circa caput ejus »
eb sic in desertum emillatur. Et cum ita factum
foerit, qui portat hireum, abducit eum in eremum,
et aufert [ab illo] lanam, et ponit eam super fruti-
cem, qui vocatur rubus, cujus germina in agris
reperta solemus manducare ; et hujus solius vepris
fructus dulces sunt. Cur vero et hoc? Attendile :
Unum quidem super altare; alterum vero maledi-
ctum, ei quare, qui maledictus est, coronatur?
Quia videbunt eum illa die habentem circa corpus
tslarem coccineam, et dicent: Nonne hic est,
quem nos aliquando despectum, compunctum ac
illusum crucifiximus? Vere ille est, qui tunc se
dicebat esse Filium Dei. Quantopere enim similis?
Ideo ergo similes hircos pulchros et equales [po-
stulavit] ; ut cum videriat eum tunc venientem,
percellantur de hirci similitudine. Vide igitur figu-
ram Jesu passuri. Quam ob rem vero lanam in
medio spinarum ponunt? Id est figura Jesu, Eccle-
sio proposita. [Ponunt autem lanam in spinis],
ut, qui voluerit lanam coccineam auferre, eo, quod

Vetus. interpretatio.

similes (31), et offerle : et accipiant sacerdotes unum in holocaustum pro peccatis.
ledictionem. Attendite, quo modo figura Jesu ostendebatur. Exspuite in illum,

Dor alium autem in ma-
inquit, omnes, et pungite,

et imponite lanam corcineam eirca caput illius ; el sic in aram (52) ponatur : et cum ifa factum. fuerit, ad

ducite (53), qui ferat hircum in eremum, et auferat,

εἰ [ructus in agris adsumus (54) invenienles manducare :

τον el ponat zllam in stirpem qua diciturrubus; cujus
» hujus stirpis dulces fructus inveniuntur.

Ad quid ergo hoc ? Attendite : Unum ad aram ; alium lanquam maledictum. Et quare is qui maledictus,

coronatus ? Quia videbunt illum tunc in illa die, chlamidem hab:
Nonne hic est, quem nos crucifiximus, fastidientes, et conspuentes (55), et com
qui tunc se dicebat esse Filium Dei. Sicut ergo similes, sic similes hircos,

unum ex illis (56) tunc pascentem, admirentur in similitudine capri. Ergo vid

rus erat, Jesu. Quare et lanam in medio spinarum

entem coccineam circa corpus, et dicent:
pungentes ? Vere hie fuit,
- elazquales : utcum viderint
etis figuram ejus, qui passu-
ponunt? Figura Jesu, Ecclesi posita; quia (57) qui

VARIORUM NOTE.

(39) Levit. xvi, 7 suq. cfr. Bizun, Symb. II, 679,
(40) x79 efr. Bann, 1. ο. p. 608.

(41) Sic Voss. Aiii ἐκπτύσατε.

(42) Talia nec S. Scriptura, nec Talmud narrat ;
sed reperies ea οἱ apud Justinum ac Tertull. ll. cc.

(43) lta vos Ms. ῥαχιήλ, male.

(44) Germina. ita Voss. βάτους,, Mex. Male Davi-
sius cum interprete Lat. καρπούς,

(45) lta. Voss, Ms. male οὕτως μόνης τῆς ῥ:-
γοῦς, x. τ. X

(46) “Ὅτι — cur? Viger. p. 551}:

(A7) Davis. legib: ἐπειδὴ ὄψονται αὐτὸν, ταύτῃ,

S
(48) Christum in die judicii. Mew.
§ Ita Davis. ὡς οὖν ὅμοιος κατὰ τοῦτο ὁμοίους,
x. t. À. Cot. Ms. male : πῶς γὰρ ὁμοίως, καὶ τοῦ:
τὸν, κι τιὰ

(50) Leg. ἴδετε Fer, De hoc typo cfr. Justin.
Dial. c. Tiyph., n. 4t.

(51) Bonos similes. Lege bonos et similes. In
lextu Graco, καλοὺς καὶ ὁμοίως : correxi ὁμοίούς.
Ubi nota licei Lev. αντ, nihil de hircorum si-
militudine precipistur, tamen apud S. Justinum
Martyrem Dial. cum Triph. pag. 259, edit. Paris,
dicuntur τράγοι δύο ὅμοιοι, id eat hirci duo similes ܓ‎

Ῥαπποι. Gn. 11.

€ et Tertullianus lib. contr. Judos cap. ult. pares et
consimiles. Sed unde sumpserunt, nisi ex hac Epi-
Stola ? Mex. — Cyrillus Alex in Glaphyris:Kao! τε
καὶ ἰσομεγέβεις ἀλλήλοις ἄμφω τε ἰσήλωες, ὁμό-
χροο! τε xal κατ’ οὐδένα τρόπον παθόντες τὴν ἐμ.
πηρίαν, Hoc est, ut vertendum fait : Pulchri, εἰ ejus-
dem inter se magnitudinis ambo, et cozvi; item ejus-
dem coloris, nec ulla omnino affecti membrorum. lg-
sione. Cor.

(55) In aram. Vetus interpres videtur legisse εἰς
βωμόν. ---Θοὰ ineremum reponi debere, non tantum
109 OGrecus, sed etiam res ipsa satis indicat.

ELL.

5 (53) Adducite. Rectius, adducit qui fert, etc.
τε...
(54) Adsumus, Lege adsuevimus, αἱ in textu Graco
εἰώθαμεν. Μεν, — Sic edidit quoque Fellus.
(95) Conspuentes. Ἐμπτόσαντες,
(56) Unum ex illis. Magis distincte reddit inter-
ἢ pres, quod in Greco habetur αὐτόν, unum ex. illis;
caper enin emissarius solus supererat, altero prius
mactato. FELL.
(57) ica Quod interpres reddit, quia, ia Greco
est ἵνα. Εσυ.

24

747

spina formidabilis sit, debeat plurima sufferre, et À ἀκανθῶν >

afflictatus potiri illins. Sic, inquit, qui volunt me
videre et ad regnum meum pervenire, debent per
afflictiones et tormenta possidere me.

φησὶν, ol θέλοντές µε ἰδεῖν, wol ἄψασθαί µου τῆς βασιλείας, ὀφείλουσι ܐ‎

δεῖν µε (60).

S. BARNABJE APOSTOLI

748

ἔασι; Τόπος ἔστὶ τοῦ Ἰησοῦ τῇ Ἐκκλη-
νος, ἵνα (58), ὃς ἐὰν θέλῃ τὸ ἔριον ἄραι τὸ
νον, δεῖ αὐτὸν πολλὰ παθεῖν, διὰ τὸ εἶναι φοδε-
ρὰν τὴν ἄκανθαν, καὶ βλιθέντα χυριεῦσαι (59). Οὕτω,
έντες παθόντες λα-

M
×

καὶ

VIII. Vacca rubra — typus Christi.

Quam autem figuram putatis esse, quod pra-
cipitur Israeli, ut homines consummate nequitia
juvencam offerant, et eam mactatam comburant ;
atque tunc pueri tollant cinerem, in vasa mittant;
postea [baculo] alligent lanam coccineam cum hys-
sopo ; et sic populum singulatim pueri aspergant,
ut a peccatis purgetur 9? Aspicite, quomodo in sim-
plicitate nobis loquatur [Dominus] Vitulus iste,
Jesus est ; homines nequam, qui offerunt, sunt ii,
qui Dominum ad necem obtulerunt. Sed nunc non
amplius sunt viri nequam, nec amplius pro pecca-
toribus habentur. Pueri vero aspergentes sunt, qui
nuntiaverunt nobis remissionem peccatorum, et
purificationem cordis, quibus dedit Evangelii pre-
dicandi potestatem: quique sunt duodecim, in tri-
buum testimonium, quia apud Israelitas duodecim
erant tribus. At cur tres pueri aspergentes? Nempe
in testimonium Abrahami et Isaaci et Jacobi ; quod
ii magni fuerint coram Deo. Cur vero lana in ligno
(baculo) ? Quia in ligno Jesus dominium suum te-
net, cujus causa, qui in illum sperant, vivent in
seternum. Quare autem simul lanam et hyssopum ?
Quoniam in regno illius erunt dies mali ac sordidi

Τίνα δὲ δοκεῖτε τύπον εἶναι, ὅτι ἐντέλλεται τῷ
Ἰσραὴλ * προσφέρειν δάμαλιν τοὺς ἄνδρας, ἐν οἷς
ἁμαρτίαι

αἴρειν τό

καὶ
τὴν σποδὸν παιδία, καὶ βάλλειν εἰς ἄγγη,
καὶ περιτιθέναι τὸ ἔριον (61) τὸ χόκκινον, καὶ τὸν ܝܗܠ‎
σωπον" ܐܐܡ‎ οὕτω ῥαντίζειν τὰ παιδία καθ’ ἕνα τὸν
λαόν" ἵνα ἀγνίζωνται ἀπὸ (09) τῶν ἁμαρτιῶν ; Νοεῖτε,
πῶς ἀπλύτητι (03) λέγει ὑμῖν. Ὁ μόσχος οὗτός ἐστιν
ὁ Ἰησοῦς: οἱ προσφέροντες

wn, καὶ σφάξοντας χαταχαίειν'

ἄνδρες ἁμαρτωλοὶ, of
προσενέγκαντες αὐτὸν ἐπὶ σφαγήν, Εἶτα οὐχέτι ἄνδρες
[ἁμαρτωλοὶ (04), οὐκέτι ἁμαρτωλῶν ἡ δόξα (05).
Οἱ δὲ ῥαντί ἴδες, εὐαγγελιζόμενοι ἡμῖν τὴν
ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τὸν ἀγνισμὸν τῆς καρδίας"
οἷς ἔδωκε τοῦ Εὐαγγελίου τὴν ἐξουσίαν — οὔσι Dexa-
δύο εἰς μαρτύριον τῶν φυλῶν, ὅτι δεκαδύο αἱ φυλαὶ
τοῦ Ἰσραὴλ — εἰς τὸ κηρύσσειν. Διὰ τί δὲ τρεῖς παῖ-
δὲς οἱ ῥαντίζοντες; Εἰς μαρτύριον ᾿Αδραὰμ, καὶ
Ἰσαὰκ, καὶ Ἰαχὼθ, ὅτι ob
“Ὅτι (60) δὲ τὸ

τοῦ Ἰησοῦ ἐπ

μεγάλο! τῷ θεῷ.
ἴον ἐπὶ τὸ ξύλον ; Ὅτι ἡ βασιλεία
ξύλῳ: διότι οἱ ἐλπίζοντες εἷς αὐ-΄
τὸν αἰῶνα. Διὰ τί δὲ ἅμα τὸ ἔριον
καὶ τὸν ὕσσωπον; Ὅτι ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ ἡμέρα:

τὸν ζήσονται εἰς

ἔσονται πονηραὶ καὶ ῥυπαραὶ, ἐν αἷς ἔμεῖς σωθησό-

Vetus interpretatio.

voluerit tollere lanam coccineam, oportet illum multa

pati propter spins nequitiam, et coartatum sic

dominari illius (07). 0 inquit (68), quz volunt mevidere ct attingere regnum meum, debent compressi et

multa passi accipere (69).

VIII. Quam autem figuram putatis esse, quia preceptum est populo Judeorum offerre vaccam homines,
in quibus peccata consummata sunt, et occisam comburere ; et tollere tuno cinerem pueros, et mittere
in vasa fictilia, et suspendere in ligno lanam coccineam et hyssopum, et sic spargere pueros circa singu-

lasturbas populi, ut sanctificentur a peccatis? Videte ergo quomodo in similitudinedicatnobis. Vacca,
erat Jesus : qui offerebant, homines peccatores, hi qui obtulerunt eum ad victimam.

Qui sparserunt pueri, hi erant qui nuntiaverunt nobis remissionem peccatorum, et castitatem praxcordii
nostri, quibus dedit Evangelii potestatem ; qui sunt duodecim, teslimonium iribuum ; quia ducdecim

sunt iribus Judeorum(70). . .

. Quare ergo et lana in ligno est? . .

Quia qui (71) orediderit in illum, vivet in perpetuum. Quare in unum lanam et hyssopum ?Quia in regno

illius dies erunt nequissimi et sordidi, quibus non sanabimur (72) ܨ‎
lucida, illis autem obscura ; qui non audierunt vocem Domini.

hoc dum sic fiunt ; nobis.
5 Num. xix, 2 seq.

Et propter

VARIORUM NOTE.

(58) Ἵνα c. indic pres. ut bis in N. T. I Cor, 1v,
6. Gal. 1v, 17. Winer Gramm. p. 266.

59) Ita Davis. Ms. χυριῶσαι, male.

60) Sc. Christus. Non. profertur hie certus ali-
quis Evangelii locus. Mex. cfr. Matth. αντ, 24.

(01) Add. τῷ ξύλῳ, MN. cfr. interpr. : Paculo.

(62) ita Dav, Ms. ὑπό,

(63) L. ὁμοιότητι Μεν. cfr. interp. : in similitu-
dine.

(64) Hoc addit Μεν.

(65) Εἶτα... δόξα, a Metaphraste non agnita, de-
lenda sunt. Davis,

(66) Ὅτι — cur? Viger, p. 551 (b) cfr. ο, 7,
not. 44.

(67) Dominari illius. In textu Graco, post. χυριῶ-
σαι deest, αὐτοῦ, nempe ἐρίου. Dominaré tllius (lante

id est habere illam in potestate, cum nimirum de
spinis sublata fuerit. MEN.

(08) Sic, inquit, etc. Hoc sepius ingeminat Do-
minus noster, Matth. vi, 13; x, 38; xvi, 24. Per
multas tribulationes introitum in regnum ecelorum
oblinendum docet Barnabas cum D. Paulo, Act.
xiv, 22, Fett.

(69) Et multa passi. accipere. Lege, et multa. pa-
tientes aceipere me, ut in textu Greco. Μεν.

(70) Judzorum, Rectius, Israelitarum, FeLL,
xs Quia qui. Lege, quare qui, utin textu Graeco,

(72) Quibus nos sanabimur. Lege, im quibus. In
textu Greco additur ἡμέραις, sed leg. ἡμεῖς, id est
nos. Sanabimur, forte salvabimur. MEN,

749

ὑσσώπου ἰᾶται (78). Καὶ διὰ τοῦτο οὕτω γενόμενα
ἡμῖν μὲν ἔστι φανερὰ, ἐκείνοις δὲ σκοτεινά" ὅτι οὐκ
ἤκουσαν φωνῆς τοῦ Κυρίου,

EPISTOLA CATHOLICA

μεθα’ ὅτι xal ἀλγῶν τὴν σάρκα τοῦ ῥύπου διὰ τοῦ A in quibus nos servabimur :

750

quandoquidem, qui
€orpore egrotat,a sordibus per hyssopum curatur.
Et propter hoc, qui ita se habent, nobis manifesta
suntjillis (Judzis] autem obscura, quia non audie-
runt vocem Domini.

IX. De circumcisione auris et cordis, et de. circumcisione typica Abrahami.

λέγει γὰρ πάλιν περὶ τῶν ὠτίων, πῶς περιέτεμεν
ἡμῶν, καὶ τὴν καρδίαν (74). Λέγει ὁ Κύριος iv τῷ
προφήτῃ" Εἷς ἀκοὴν ὠτίου ὑπήκουσάν μου. Kal πά-
λιν λέγει: ᾿Ακοῇ ἀκούσονται οἱ πόῤῥωθεν, ἃ ἐποίη-
σα, νώσονται (75) Καὶ, Περτμηθήσεσθε, λέγει
Κύριος, τὰς καρδίας ὑμῶν. Καὶ πάλιν λέγ
Ἰσραὴλ, ὅτι τάδε λέγει ὁ Κύριος ὁ Θεός σου. Καὶ
πάλιν τὸ πνεῦμα Κυρίου προφητεύει" Τίς ἐστι ὁ θέλων
ζῆσαι εἰς τὸν αἰῶνα, ᾿Αχοῇ ἀκουσάτω τῆς φωνῆς
τοῦ Παιδός μου. Καὶ πάλιν λέγει" ἴλχουε οὐρανὲ,
wal ἐνωτίζου ἡ γῆ, ὅτι ὁ Θεὸς (70) ἐλάλησε, Ταῦτα
εἰς μαρτύριον (71). Καὶ πάλιν λέγει: ᾿Αχούσατε λόγον
Κυρίου, ἄρχοντες τοῦ λαοῦ τούτου, Καὶ πάλιν λέγει"
ἸΑκούετε, τέκνα, τῆς φωνῆς βοώσης ἐν τῇ ἐρήμῳ.
Οὐχοῦν περιέτεμεν ἡμῶν τὰς ἀκοὰς, ἵνα ἀκούσαντες
λόγον πιστεύωμεν' ἡ γὰρ περιτομὴ, ἐφ᾽ ᾗ πεποίθασι,
χατήργηται. Περιτομὴν γὰρ εἴρηκεν, οὐ σαρχὸς γε-
γηθῆναν ἀλλὰ παρέδησαν, ὅτι ds

+ "Axoot,

ὃς πονηρὸς ἐσό-
φισεν αὐτούς. Λἐγειπρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει Κύ-
ριος ὁ Θεὸς ὑμῶν -- ὧδε εὑρίσκω (78)] ἐν-
τολὴν — μὴ σπείρητε ἐπ᾽ ἀκάνθαις, περιτµήθητε
δὲ τῷ Κυρίῳ ὑμῶν. Καὶ τί λέγει; Περιτμήθητε τὸ
σχληρὸν τῆς καρδίας ὑμῶν, καὶ τὸν τράχηλον

Loquitur porro Seriptura de auribus nostris,quo-
modo eas et cor nostrum cireumciderit [Dominus].
Ait Dominus apud Prophetam : Jm auditu auris
obedierunl mihi **. Et iterum dicit : Auditu audient,
qui longe. absunt; qug feci, scient ^ Et : Circum-
cidite corda vestra ^, ait Dominus. Et rursus ait:

B 4udi, Israel, hacc dicit. Dominus Deus tuus 47. Ite-

rumque spiritus Domini prophetat : Quis est, qui
vult vivere in. perpetuum? Auditione audiat. vocem
Filii mei 18. Et iterum dicit : Audi celum, et aurt-
bus percipe, terra, quia. Deus loculus est 9. Hoc in
iestimonium. Rursusque ait : Audife verbum Do-
mini, principes populi hujus **. Et adhue : Audite
filii, vocem clamantem in deserto *!. Ergo circumci-
dit aures nostras, ut audito verbo credamus ; cir-
cumcisio enim, in qua [illi] confidebant, abrogata
est. Precepit enim [Dominus], cireumcisionem
non carnis esse faciendam ; illi autem [preceptum
hoc] transgressi sunt, quia malus angelus decepit
illos, Ait ad eos : Πίο dicit Dominus Deus vester
[in his verbis invenio novam legem] : Nolite sere-
re super spinas, circumcidimini Domino vestro 9.
Et quid vult [sibi Dominus hisce verbis]? Circum-

Vetus interpretatio.

ΤΚ, Dicit antem . . de auribus, quo modo circumdat aures pracordii nostri, Dixit . . per Prophetam.

Audilu auris exaudi

jit me. Et iterum dicit : Audilione audient, qui longe sun; et qua faciet (19), scient.

. . Circumcidile, dicit Dominus, aures vestras (80). Et iterum. dicit : Audi. Israel. quia. haec dicit Dominus
Deus tuus. Et iterum spiritus Domini prophetat : Quía (81) qui ܬ ܐܬܐܐܐ‎ vivere tn perpetuum? Auditione audiat
vocem pueri mei. Et iterum dicit : Audit, celum, et percipe. auribus, terra, quia Dominus locutus est. . . -
Et iterum dieit : Audite verbum. Domini, principes populi hujus. Et iterum dicit ; Audite . . vocem clamantis

ín eremo, Erga circumcidite (82) aures nostras, ut audito verbo credumus . . . ܿܗ‎
; Sed preterierunt (83) ; quia angelus nequam

autem dixit, non corporis. .

Cireumeisionem‏ 101 1 ܀
docebat illos . . . Hac. dicit.‏

Dominus Deus vesler : Hic inventio novam legem. Vz illis qui. seminant (84) in. spinis! Circumcidite vos Do-

mino vestro.

Hoc est, audite Dominum vesirum, et circumcidile nequitiam. de praecordiis vestris. . .
Dixit autem iterum : Eccce dicit Dominus; Omnes nationes sine circumcisione corporis sunt.
autem populus sine circumcisione cordis est. Sed. . etiam circumciaus est, populus in signum ; sed et
dzus (85),et Arabs,et omnes sacerdotes idolorum,et JEgyptii. Ergo et did

ο ο ος
Ju-
e testamento sunt. 2:1 . . ܀ ܀‎ 1

quos dicit filios Abrahe de omnibus gentibus : quia Abraham primus circumcisionem dedit, in Spiritu

quod prospiciebat in Jesum, Cireumcidit. . . . .

^* Psal. xvit, 45. 35 Jer. (¥, ὦ,

55 xgxim, 19.
10. *' Isai xn, 3.

85 Jer. 1v, 8.

* Jer, vir, 2.

. . de domo sua homines trecentos octo-
*oTsai. 1, 2. * Ibid.

15 Pegl. xxxi, 43.

VARIORUM NOTE.

75) Ita Cot. ms.

. Διὰ τοῦ ῥύπου τοῦ ὑσσώπου

) Cfr. de circumcisione Ep. ad Diogn. o. 4.
(73) Adhortatio audiendi involvit adrnonitionem
ad circumcisionem aurium.

(76) Al. Κύριος.

11) Sc. circumcisionis Deo acceptas.

is] Add. νέαν. Μεν. Interpr. novam.

(19) Et quz faciet. Leg. et qua feci.

(80) Aures vestras, In. textu Graeco, corda vestra,
male; nam omnes qui sequuntur 1001 spectant ad
aurium, non ad cordis circumcisionem. Mex.

81) Quia. Rectius, quts est. FELL.
82) Circumcidite. Log. circumcidit, Hanc quidem

lectionem sequitur Fellus in textu,licet in nota lec-
lionem eircumcidile retinendam precipiat. Verum
id vitio typothelee vertendum.

(83) Przelerierunt. ld est, pravaricati sunt,trans-
gressi sunt, Et Psal. cxrvni, ὃ : Praeceptum posuit,
et non przteribit, Μεν. — Apul Fellum,preetereunt.
Typothetee mendum.

(84) Vae illis qui seminant. Rectius, nolite serere.
FrLL. Qui ea qua mox sequuntur, iia supplet:
Εἰ quid, hoc est quod dicit, audite, etc.

(85) Judzus. Forle ldumzus, vel Syrus. — Hinc
Felli edit. Oxon.. rejecta vulgata lectione, exhibet
Idumazus.

781

S. BARNABJE APGSTOLI

788

cidit, [dicit], duritiam cordis vestri, el cervicem A ὑμῶν οὐ wi σκληρύνετε, Καὶ πάλι; Ἰδοὺ, λέγει
ὃ Κύριος" πάντα τὰ ἔθνη ἀπερίτμητα, ἀκρόθυστα,

vestram ne induretis 5. Atque iterum : Ecce, dicit
Dominus, omnes. genies incircumcisz sunt, ac pra-
putium habent ; iste vero populus | udeorum] corde
est incircumcisus δν. At inquies : Et vere ille po-
pulus in signum [foederis] circumeiditur. Verum
et cireumciduntur Syri omnes, ac. Arabes, omnes
sacerdotes idolorum. Hinc ergo pertinent illi quo-
que ad Domini testamentum ? Sed et /EgypUi cir-
cumoisionem usurpant. Discite igitur, filii, de om-
nibus abunde, quod Abrahamus, qui primus dedit
circumcisionem, in spiritu prospiciens et Jesum,
circuroidit, [arcanam] trium litterarum doctrinam
adhibens. Narrat enim (Seriptura] : Et eircumeidit
Abrahamus e domo sua cccxvux viros. Qui ergo illi
in hoc data est cognitio ? Discite primo decem et
octo, dein trecentos. Decem autem et octo expri-
muntur, per I decem, per Ἡ octo. Habes initium
[nominis] Jesu. Quia vero erux in figura littere]
T gratiam [redemptionis nostrz] erat signatura,
ideo ait trecentos. Ostendit itaque Jesum in duabus

ὁ δὲ λαὸς οὗτος ἀπερίτμητος καρδίᾳ. ᾿Αλλὰ ἐρεῖς"
Καὶ μὴν περιτέμνεται ὁ λαὸς εἰς σφραγῖδα, ᾿Αλλὰ
καὶ πᾶς Σύρος, καὶ Ἄραψ, καὶ πάντες οἱ ἱερεῖς τῶν
εἰδώλων. "Apa οὖν κἀνεῖνοι ἐν τῶν διαθηχῶν αὐτοῦ
εἶσιν ; ᾿Αλλὰ καὶ Αἰγύπτιοι ἐν περιτομῇ εἰσι, Μάθετε
ρὲ πάντων πλουσίως, ὅτι ᾿Αδραὰμ, ὁ
τομὴν δοὺς, ἐν πνεύματι προδλέψας εἰς

ἔτεμε λαθὼν τριῶν γραμμάτων
Καὶ περιέτεμεν ᾿Αδραὰμ ἐκ

οὖν, τέκνα,

πρῶτος ms;
τὸν Ἰησοῦν (86), τι
δόγματα, Λέγει γά
τοῦ οἴκου αὐτοῦ ἄνδρας δέχα wal ὀκτὼ καὶ τριαχο-
σίους (87). Τίς οὖν ἡ δοθεῖσα τούτῳ (88) γνῶσις ; Μά-
θετε τοὺς δεκαοχτὼ πρώτους, εἶτα τοὺς τριακοσίους.
Τὸ δὲ δέκα vod ὀκτὼ, ܐ‎ δέκα, Ἡ ὀκτώ, Ἔχεις Ἰησοῦ
Ὅτι δὲ σταυρὸς ἐν τῷ T ἔμελλεν ἔχειν τὴν χάριν, λέ-
χει καὶ τοὺς τριακοσίους. Δηλοῖ οὖν τὸν μὲν Ἰησοῦν
ἐν τοῖς δυσὶ γράμμασι, καὶ ἐν ἑνὶ τὸν σταυρόν, Οἶδεν
ὁ τὴν ἔμφυτον δωρεὰν τῆς διδαχῆς αὐτοῦ θέμενος ἐν
ἡμῖν. Οὐδεὶς γνησιώτερον ἔμαθεν ἀπ' ἐμοῦ λόγον"
ἀλλὰ οἴδα, ὅτι ἀξιοί ἐστε ὑμεῖς.

litteris, et crucera in tertia. Scit hoc, qui profundius donum doctrine sue posuit in nobis. Nemo magis
germanum a me accepit sermonem ; sed scio, vos dignos esse.

X. Mandata de cibis, male a Judais intellecta. Christianis sunt aperta.

Quare autem Moses dixit : Non manducabitis
suem, neque aquilam, neque. accipitrem, neque. cor-
vum, nec ullum piscem, qui non habeat squamam 95
Tria dogmata in intellectu comprehendit. Porro ait
illis [Dominus| in Deuteronomio : Et disponam ad
populum huuc pracepla mea **. [Nonne orgo man-

Ὅτι (89) δὲ Μωσῆς εἴρηνεν" Οὐ φάγεαθε χοῖρον,
οὐδὲ ὀξύπτερον, οὐδὲ κόρακα, οὐδὲ
πάντα ἰχθῦν (90) Τρία
ἐν τῇ συνέσει δόγματα" Πέρας γὲ τοι λέγει
αὐτοῖς ἐν τῷ Δευτερονομίῳ' Καὶ διαθήσομαι πρὸς
τὸν λαὸν τοῦτον τὰ δικαιώματά µου. "Apa οὐκ

ὃς οὐκ ἔχει λεπίδα ἐν αὖ

Vetus interpretatio.

decim. .. .

φόνον quia primatum (91) trecenti sunt ; et distinetione facta, dicit decem et octo :

habes in duabus litteris Jesum. In quibus incipiebat habere donum, tunc dicit, ef frecenfos. . . habes in
una litttera, T,crucem. Scitote quia (92) naturale donum doctrine suz posuit in nobis. Nemo artius di-

dicit à me verbum ; sed scio quia digni estis.

35 Jer.vit, 20. ° Jer. 1x, 25, 26.

55 Loy. xr; Deut. xiv.

55 Deut. 1v, 1.

VARIORUM NOTE.

(86) Ita Davis. Vet. interp. : Jesum. Ms. υἱόν,
male.

(87) Non. est in S. Scriptura ; sed cfr. Gen. xvit,
26, 27, coll. Gen. xiv, 14.

(88) Al. αὐτῷ.

(89) "Ov: = cur, ut c. 7 et δ.

(90) Hac recitat e Barn. Clem. Alex. Strom. 1,
ο. 45, p. 404, et Ἱ. v, ο, 8, p. 677.

(91) Qui primatum, eic. Lege cum Fello, primo
octodecim, tum trecenti sunt. Vel cum. al. quia primi
octodecim, tum, etc.

(92) Scitote quia. Forte. : Scit hoc qui. Sic quidem
edidit Fellus.

(83) In. conscientia. Legit interpres, ἐν συγειδή-
ܕܐܐ ,ܬܐ‎

(94) In figura. Rectius, in spiritu, juxta 1
Ῥεῖ. — Ex hoc capite Barnabe, et & mensa pro-
rniseua sancto Petro coitus olim apposita, facinus
suum allegorizandi defendit Adamantius homil.
vir in Levit. Ben.

(95) Ρογοίπῶ. Leg. porcinam. Sio quoque Fellus
in edit. Oxon.

(96) Alienam. Al. nallent aliena, ut in textu
Gr»co. Fellus vulgatam retinet lectionem.

(97) Quem. dispolient... mon acquirentes escam.
Hac desunt in textu Graco, sed restituenda hoc
modo : Ἐάν τινὰ συλῶσι" οὕτω ταῦτα τὰ πετεινὰ
μόνα οὐχ ἑαυτοῖς πορίζοντα τροφήν. ΜΕΝ. — Paulo
aliter ΕΕΙΙ18: Ἐὰν συλῶσιν: οὕτως ταῦτα τὰ ὄρνεα
μόνα οὐ πορίζοντα ἑαυτοῖς τὴν τροφήν.

753 EPISTOLA

ἔστιν ἐντολὴ Θεοῦ τὸ μὴ τρώγειν ; Μωσῆς δὲ ἐν πνεύ-
pat ἐλάλησε. Τὸ [v] οὖν χοῖρον πρὸς τοῦτο εἴρηκεν"
Οὐ μὴ κολληθήσῃ, φησὶν, ἀνθρώποις τοιούτοις,
οἵτινες ὅμοιοί εἶσι χοίροις, Ὅταν γὰρ σπαταλῶσιν,
ἐπιλανθάνονται τοῦ Κυρίου ἑαυτῶν" ὅταν δὲ ὑστερη-
θῶσιν, ἐπιγινώσχουσιν τὸν Κύριον. Καὶ ὁ χοῖρος, ὅταν
τρώγῃ, οὐκ οἶδε τὸν κύριον" ὅταν δὲ πεινάση, κρανγά-
ζει, καὶ λαθὼν πάλιν σιωπᾷ, Οὐδὲ μὴ φάγῃε, φησὶ,τὸν
ἀετὸν, οὐδὲ τὸν ὀξύπτερον, οὐδὲ τὸν ἴ
τὸν κόρακα, Οὐ μὴ, φησὶ, κολληθήσῃ (98) ἀνθρώποις
ποιούτοις,οἴτινες οὐκ οἴδασι διὰ κόπου καὶ ἱδρῶτος πορί-
ζειν ἑαντοῖς τὴν τρορὴν, ἀλλὰ ἁρπάζουσι τὰ ἀλλότρια
ἐν ἀνομίᾳ αὐτῶν" καὶ ἐπιτηροῦσιν, ὡς ἐν ἀκεραιοσύνῃ
περιπατοῦντες (09). Καὶ (100) καθήμενα ἀργὰ ταῦτα
ἐκζητεῖ, πῶς ἀλλοτρίας σάρκας καταφάγῃ, ὄντα λοι-
μὰ τῇ πονηρίᾳ αὐτων. Καὶ οὐ μὴ φάγῃς, φησὶ, σμύ-
βαιναν, οὐδὲ πολύποδα, οὐδὲ σηπίαν. Οὐ μὴ,
φησὶν, ὁμοιωθήσῃ κολλώµενος ἀνθρώποις τοιούτοις,
οἵτινες εἷς τέλος εἰσὶν ἀαιθεῖς, καὶ χεχριμένοι τῷ
θανάτῳ" ὡς καὶ ταῦτα τὰ ἰχθύδια μόνα ἔπικατάρατα
ἐν τῷ βυθῷ νήχεται, μὴ κολυμθῶντα, ὡς τὰ λοιπὰ,
ἀλλὰ ἐν τῇ γῇ κατὰ τοῦ βυθοῦ κατοικεῖ, ᾿Αλλὰ ܐܗ‎
τὸν δασύποδα οὐ φάγῃ, φησὶν. Πρὸς τί; Οὐ μὴ
χένῃ παιδοφθόρος, οὐδὲ ὁμοιωθήσῃ τοῖς τοιούτοις" ὅτι
ὁ λαγωὸς κατ’ ἐνιαυτὸν πλεονεκτεῖ τήν ἀφόδευσιν. “Ὅσα
γὰρ ἔτη ζῇ, τοσαύτας ἔχει τρύπας (1). ᾿Αλλὰ οὐδὲ
τὴν ὕαιναν φάγῃ. Οὐ μὴ, φησὶ, γένῃ μοιχὸς, οὐδὲ
φθορεὺς, οὐδὲ ὁμοιωθήσῃ τοῖς τοιούτοις, Πρὸς τί ;
Τοῦτο γὰρ τὸ ζῶον παρ᾽ ἐνιαυτὸν ἀλλάσαει τὴν φύ-
σιν, καὶ ποτὲ μὲν ἄῤῥεν, ποτὲ δὲ θῆλυ γίγνεται (2).
᾿Αλλὰ καὶ τὴν γαλῆν ἐμίσησς χαλῶς. Οὐ μὴ γὰρ,
φησὶν, ὁμοιωθήσῃ τοῖς τοιούτοις, οἵους ἀκούομεν
ἀνομίαν ποιοῦντας τῷ στόματι, διὰ ἀκαθαρσίαν,
οὐδὲ κολληθήσῃ ταῖς ἀκαθάρτοις, ταῖς τὴν ἀνομίαν

ἵνα, οὐδὲ

CATHOLICA 754

Α. datum Dei est, ne manducent? [Eet :]sed Moses in
spiritu locutus est. Quapropter 810 suem, ait, quasi
diceret ; Non adherebis hominibus talibus, qui si-
11168 gunt porcis. Nam cum in deliciis vivunt,
Domini sui obliviscuntur ; cum autem destituuntur
necessariis, Dominum agnoscunt. Et quidem por-
cus, quando jcomedit, dominum ποπ movit;
quando autem esurit, clamat ; οἱ &ccepta iterum
esca, lacet. Nec manducabis, inquit, aquilam, ne-
que accipitrem, neque milvum, 'neque. corvum. Non
adherebis, dicit, iis hominibus, qui nesciunt sibl
labore ac sudore parare victum, sed aliena rapiunt
inique ;et cum videantur in simplicitate ambulare,
tamen aliis insidiantur. Et [aves] istz, dum otiose
Bedent, querunt, quomodo alienas carnes devo-
rent, suntque in malitia 8118 pestifere, Nec mandu-
cabis, inquit,muramam, neque polypum, neque se-
piam. Non, inquit, adherebis,neo similis eris bu-
jusmodi hominibus, qui in perpetuum impii sunt,
et ad mortem sunt adjudicati ; quemadmodum isti
pisciculi, soli maledicti, in. profundo volutantur,
neo ut reliqui pisces natant, 864 in terra, que in
profundo maris est, degunt. Sed et leporem,inquit,
non comedes. Quamobrem ? [Id est], non eris pue-
rorum corruptor,neo similem io talibus efficies ;
quoniam lepus annis singulis anum multiplicat.
Quo enim annos vivit, tot habet foramina. Sed nec
hyenam manducabis. Non eris, inquit, adulter, ne-
que corruptor [puerorum], neque talibus assimi-
laberis. Quare ? Quia istud animal annuatim sexum
mutat, et niodo mas,modo femina est. Sed et mu-

C stslam justo odio prosecutus est. |Dissimilem, in-
quit, te probobis viris illis, quos audimus οσο im-
puro nequitiam patrare: neo adherebis impuris

Vetus interpretatio.
cum sint pestilentiose per suam nequitiam. Non manducabis, inquit, mursznam, nec polypum, nec. sepiam

Non, inquit, similabis adhzrens talibus hominibus, qui in perpetuo impii,et judicati jam mortui (3) sunt.

Hi enim pisces soli maledicti sunt. .. . .

non natantes, sicut reliqui, sed in ima altitudinis térra in-

habitant. Sed nec leporem manducabis. Utquid dicit? Non eris, inquit, corruptor puerorum, nec simila-
bis talibus. Quia lepus singulis annis facit ad adsellandum singula foramina; εί quotquot annis vixit,

iotidem foramina acit Sad πος Delum (ήν inquit
που corruptor, nec similabis talibus. . .. Quia hec

masculus, modo femina. Sed et quod dicit : Mustelam odibis.Non eris, inquit, talis,

manducabis. Hoo est, non eris mochus aut adulter,
bestia alternis annis rnutat naturam, et fit modo
qui audit iniquita-

tem (5), et loquitur immunditiam: Non inquit, adhierebis immundis, qui faciunt (ὁ) iniquitstem ore suo

VARIORUM ΝΟΤΗ,

(98) Adde ex Clem. Alex. et vet. interprete : Οὐδὲ
ὁμοιωθήσῃ,

(99) Davisius conjicit: ᾿Ἐπιτηροῦσι τοὺς ἐν ἄχε-
βαιοσύνῃ περιπατοῦντας, 1. 6. insidiantur iis, qui im
simplicitate ambulant,

(100) Vet. interpr. add.: Sic aves ista solz sibi
non. acquirentes escam.

1)CÍr. Clem, Alex. Pzedag. ij, ο. 40, p. 220,
` 19 . ἐν

8 Cfr. Clem. Alex. 1. c.

(3) Mortui. Forte morti, ex Graecis.

(ὦ) Belluam. Reddenda ratio, cur pro hyzna no-
ster interpres belluam posuerit. Kain promptu est;
usus nempe desumptus ex notissima bestie feritate.
Lexicon Greco-Latinum velus : Ὕαινα, ζῶον, bel-
lua. Glosse Labbei, cilate 8 Salmasio ad Julii
Capitolini Gordianos tres: "Yawa, υδίμα ; quod

Ὁ idem est cum. belua sive bellua: B enim et V s.
piassime inter se. commutantur. Isidori Gloss
είς, balba. Corrigo, εδ: hoc est, Besti.
beluae. Julius Capitolinus in fine Gordimni terti
Belbi, id est hyena. Belbi, belui, bellui,nequaquam
differunt. Nullatenus ergo necessaria est virorum
doctorum emendatio, qui in Barnabae interprete
malunt belvum aut belbum. Cor. ܨ‎
(5) Qui audit iniquitatem, etc. Rectius quos. audi-
musore impuro nequitiam patrare.Interpres legisse
videtur, ὃς ἀκούει ἀνομίαν ποιοῦντας, καὶ τῷ στό-
ματ. λαλεῖ ἀκαθαρσίαν, ,ܐܝܐ‎ -- Non advertens in-
terpres damnari hoc loco nefandam fellatorum et
fellatricum nequitiam, alio rom traduxit, nempe ad
audientes ac loquentes iniqua et impura. Cor.
(6) Qui faciunt. Rectius, qua [actunt ; Vide Greca.
LL.

155

S. BARNABJE APOSTOLI

756

istis feminis, que infandum facinus ore perpetrant. A ποιούσαις τῷ στόματι (7). Τὸ γὰρ ζῶον τοῦτο τῷ στό-

Animal enim illud ore concipit. Moses igitru de
escis [loquens] tria decreta locutus est in spiritu ;
illi vero, juxta carnis cupiditatem, quasi de escis
[simplioiler] egisset, acceperunt. David vero ho-
rum trium mandatorum sensum spiritualem com-
prehendit, et ait similiter : Beatus vir,qui non abiit
in concilio impiorum, sicut ii pisces ambulant in
tenebris ac maris profundo ; οἱ im via peccatorum
non stelit, sicut ij, qui videntur timere Dominum,
et veluti sus peccant ; et in cathedra pestilentiarum
non sedit ", quemadmodum aves, quz ad rapinam
sedent. Habetis [nune] et sensus spiritualis plenam
cognitionem. At Moses [porro] dixit: Manducabitis
omne bifidum ac ruminans **, Quid ait? [Ruminans
est is] qui accepta esca meminit nutrientis, δὲ sa-
tiatus de eo [nutritore] leetatus conspicitur, Recte
dixit [Moses|, respiciens ad mandatum. Quid ergo
ait?Adherendum esse ad eos,qui timent Dominum
qui in corde meditantur, quod acceperunt prace-
ptum,quiloquunturac servant mandata Domini, qui
sciunt,meditationem opus osse letitie, et Domini
sermonem ruminant.Quid vero sibi vult bifidum ?
Quod justus in hoc mundo ambulat, et sanetum
exspectat seculum. Videte, quam pulchre sanxerit
Moses 1 Sed undenam illis,hac intelligere ac com-
prehendere? Nos vero juste mandata intelligentes
loquimur, quomodo Dominus [istis preceptis] sibi
voluit. Propterea [enim] aures nostras et corda
circumoidit, ut ista animadvertamus.

ματι κύει, Περὶ τῶν βρωμάτων μὲν οὖν Μωσῆς
τρία δόγματα ἐν πνεύματι ἐλάλησεν: οἱ δὲ xav ἔπι-
θυμίαν τῆς σαρκὸς ὡς περὶ βρωμάτων προσεδέ-
ἔαντο. Λαμδάνει δὲ τριῶν δογμάτων γνῶσιν Δαδὶδ,
καὶ λέγει ὁμοίως (8)" Μακάριος ἀνὴρ, ὃς οὐκ ἔπο-
ρεύθη ἐν βουλῇ ἀσεδῶν͵ καθὼς οἱ ἐχθύες πορεύον-
ται ἐν σκότει εἰς τὰ βάθη" καὶ ἐν ὁδῷ ἀμαρτωλῶν
οὐκ ἔστη, καθὼς οἱ δοκοῦντες φοθεῖσθαι τὸν Κύ-
βίον, ἁμαρτάνουσιν ὡς ὁ χοῖρος ” καὶ ἐπὶ καθέδρᾳ
λοιμῶν οὐκ ἐκάθισε, χαθὼς τὰ πετεινὰ τὰ καθή-
μενα εἰς ἁρπαγήν. Ἔχετε τελείαν περὶ τῆς βρώσεως
γνῶσιν (9). ᾿Αλλὰ εἶπε Μωσῆς (10) Φάγεσθε πᾶν
διχηλοῦν καὶ μηρυκώμενον. Τί λέγει ; (i1) Τὴν
τροφὴν λαμθάνων οἵδε τὸν τρέφοντα αὐτὸν, καὶ ἐπ᾽
αὐτῷ ἀναπαυΐμενος εἰ τραίνεσθαι δοχεῖ, Καλῶς εἴπε
βλέπων τὴν εν«ολὴν. Τί οὖν λέγει ; Κολλᾶσθαι
μετὰ τῶν φοδουμένων τὸν Κύριον, μετὰ τῶν μελε-
τώντων, ὃ ἔλαθον, διάσταλμα (12) ῥήματος ἐν τῇ
καρδίᾳ, μετὰ τῶν λαλούντων τὰ δικαιώματα Κυρίου καὶ
τηρούντων, μετὰ τῶν εἰδότων, ὅτι ἡ μελέτη ἔργον ἐστὶ
εὐφροσύνης, καὶ μηρυχωμένων τὸν λόγον Κυρίου. Τί
δὲ τὸ διχηλοῦν ; (18) Ὅτι ὁ δίκαιος ἐν τούτῳ τῷ κὀ-
σμῳ περιπατεῖ, καὶ τὸν ἅγιον αἰῶνα ἐχδέχεται.
Βλέπετε, πῶς ἐνομοθέτησε Μωσῆς καλῶς. ᾿Αλλὰ πό-
θεν ἐκείνοις (14) ταῦτα νοῆσαι, ἢ συνιέναι ; Ἡμεῖς
οὖν δικαίως νοήσαντες τὰς ἐντολὰς, λολοῦμεν, ὡς
ἠθέλησε Κύριος. Διὰ τοῦτο περιέτεμε τὰς ἀκοὰς ἡμῶν
xal τὰς καρδίας, ἵνα συνίωμεν ταῦτα,

ΧΙ. Baptisma et crucem Deus jam in V. T. praemonstravit.

ueramus vero, an Domino cure fuerit, premo-
5

Ζητήσωμεν δὲ, el ἐμέλησε τῷ Κυρίῳ προφανερῶσαι

Vetus Interpretatio.

De escis ergo Moyses, acceptis tribus constitutionibus, in spiritu sic locutus est ; illi autem‏ . . ܀ ܀
secundum concupiscentiam corporis, tanquam de escis diceret, sio perceperunt.Accipit (45) autem earum‏

trium constitutionum scientiam David, et. . dicit : Beatus virgui non abül in concilio
pisces eunt in tenebras (16), . . Nec ín via peccatorum stetit : sicut. qui videntur tirpere.

tanquam porcus. Nec in pestilentiz cathedra. stetit :

pta, scit eum qui se pascit... in...
ergo dicit? Adharete eis. .
mquitatesDomini, .

intelligere. . .

19 Nos autem.

impiorum : sicut
. et exerrant

Sicut aves que sedent ad rapinam. Habetis consuim-
matim (17) de escis. Sed dicit Moyses : Manducabitis omne quod. i

.Tuüminal: hoc est, qui, esca acce-

se refrigerari (18). Bene dicit, providens (19) mandatum. Quid
. qui tenent distinctum sermonem in corde suo, et cum eis qui loquuntur
; cum eis qui sciunt quia assidua lectio utilis est. 3 doe το ᾱ ῳ ἃ καὶ ὧν καὶ
τς Videte quo modo spiritualiter legem constituit Moyses. Sed unde illis 68
- - intelligentes mandata, loquimur sicut voluit Dominus. . .

"XE Queramus ergo, si cure fuerit Domino ostendere do aqua et de cruce. De &qua scriptum est ad

9 Psal. 1, 4. * Lev. αι, 3.

VARIORUM NOTAE.

(7) Fellatores et feliatricea Cor.

(8) Cfr. Clem. Alex. Strom. τι, c. 45, p. 464.

(9) Itm Men. Ms.; ἔχετε τελείως καὶ περὶ τῆς
Ὑνώσεως.

(40) H. 1. Clem. Alex. Strom. v, c. 8, p. 077, ei
Padag. m, ο. 11, p. 298.

41) Similia apud Iren. v, 8.

12) Διάσταλμα neo apud scriptores classicos,
nec in V. et N. T., nec apud Da Cang. reperitur.
Derivandum est 8 διαστέλλομαι, imperare, praci-

ere.
P 0: Clem. Alex, Pzedag. l. c.
4) I. e Judaeis,

(15) Accepit. Forte, accipit, juxta Grecum.Horum

pleraque, nonnullis additis, 81118 autem omissis οί

mutatis, desumpsit Clemens Alex, Strom, lib. n,
cap. 15, pag. 404, et lib. v, cap. 8, pag. 677. Οὐ:
dam etinm his similia profert lib. να, cap. 18,pag.
900, οἱ Pzedag. lib. nr, cap. 11, pag. 297, edit.
Oxon.

(16) Tenebras. Men. leg. tenebris. Sicque edidit
Fellus. [ία sane Greca, et Clemens Alex.

(17) Consummatim. lta Fellus, quem. sequimur.
A], consummatam.

(18) In....se refrigerari. Hoc corrupta sunt.Lege ut
in textu Greco : Et refrigeratus ineo lzetari videtur
Μεν. — Aliter Fellus : Et zn eo sublevatus sentit. se
retrigeràri.

(19) Providens. Idem quod pravidens. Videtur le-
gisse interpres προθλέπων vel προσθλέπων. FELL.

757

EPISTOLA CATHOLICA

038

περὶ τοῦ ὕδατος καὶ τοῦ σταυροῦ, Περὶ μὲν ὕδατος A nere de aqua et decruce. Et quidem de aqua scri-

γέγραπται ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ, πῶς τὸ βάπτισμα, τὸ

(B0) ἁμαρτιῶν, οὗ μὴ προ

ἰκοδομήσουσι (21). A
οὐρανὲ

ܒܣ

οὖν ὁ πρὀφή-
τούτῳ qe

τῆς"
τ,
οὗτος" :
τοῖς ὥρυξαν λάκκους
ἔρημός ἔστι τὸ ὅρος τὸ ἁγιόν μον Σιών o
γὰρ ὡς πετεινοῦ νεοσσοὶ (23) νεοσ-
σιᾶς ἀφῃρημένης. Καὶ /

, καὶ ἐπὶ

ἐμὲ ἔγκατ

ἀνιπτάμεναι

καὶ θύρας χαλκᾶς συντρίψω, καὶ μοχλοὺς σιδη -
ροῦς αυνθλάσω, καὶ δώσω σοι θησαυροὺς σχότει-
γοὺς, ἀποχρύφους, ἀοράτους, ἵνα γνῶσιν (25), ὅτι
Κύριος ὁ Θεός, Καί" `. ܨ‎ ἐν ὑψηλῷ απη -
λαίῳ πέτρας ἰσχυρᾶς (29).
Τὸ ὕδωρ σὐτοῦ. πιστόν"
σθε, καὶ ἡ ψυχὴ ὑμῶ
QT) Καὶ πάλιν ἐν ἄλλῳ προφήτῃ λέγει Ἔσται ὁ
ταῦτα ποιῶν, ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ
τὰς διεξόδους τῶ
δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ. καὶ τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐκ de
ποῤῥυήσεται, καὶ ὅσα ἂν ποιῇ, καὶ
θήσεται (88). Οὐχ οὕτως οἱ ἀσεδεῖς, οὐχ ο
ἀλλ᾽ ὡσεὶ χνόῦς (29), ὃν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος

ν ὑδάτων, ὃ τὸν

$ καρπὸν αὐτοῦ

πάντα,

ptum est in Israelitas, quo. modo baptismum, qui
affert peccatorum remissionem, non sunt recepturi
sedalium sibi paraturi. Dicit itaque propheta :
Obstupeas celum, el super. hoc inhorreat terra, quis
duo magna et vul. fecit populus hic: me derelique-
runt, fontem vivum, εἰ [oderunt sibi cisternas. con-
ritas 9, Nunguid peira sterilis (aquarum expers)
est mons sanclus meus Sion? Eritis enim velut avis
pulli avolantes, nido ablato 9^. Et rursus ait pro-
phela: Ego ibo ante te, δὲ montes. complanabo, et
portas zrea — sonteram,et. vectes ferreos confringam ;
et dabo libi thesauros occultos, obsconditos, invisibi-
les, ut sciant, quia ego. Dominus Deus *!. Et : Habi-
tabit in. excelsa spelunca. petra Jortissima **. Deinde

B quid ait de Filio? Aqua illius fidelis [perennis) :

regem cum gloria videbitis, e£. anima vestra medita-
bitur timorem Domini 9. Et iterum in alio propheta
dicit: Erit, qui hac. fecerit, tanquam lignum, quod.
plantatum est. secus decursus. aquarum, quod [ru-
ctum suuwn dabit in lempore suo; et. folium ejus ποπ.
defluet et omnia, quacumque faciet, prosperabuntur.
Non sic impii, non sic; sed tanquam palea, quam
ventus dispellit à facie terra. Ideo. non stabunt im-
pii in judicio, neque peccatores in concilio justorum.
quoniam novit Dominus viam justorum et iler impio-

Vetus interpretatio.
populum Judeorum (30),quo modo tinetionem que affertremissionem peceatorum,non recipiant, sed sibi

instituant, Dieit ergo propheta :
fecit populus hic :
portare, Nunquid petra renuosa (3
ablatis (34). Et itevum dieitIsalas : . .

etseras [erreas confringam ; et dabo tibi lhesauros obscuros .
Deus, inlabitans in. altissima spelunca. fortis petra . . .
Et derum David dicit: Erit,

videbitis; et anima vestra meditabitur timorem. .

Sic horruit calum (31),0t in. hoc plurimumexpavit. terra.Quia duo. . .
me dereliquerunt fontem aqua. vitz, οἱ foderunt sibi lac
) est, mons sanctus meus. Sina (33) ? Eritis enim. tanquam. aliis pusillis
Ego antecedam, ie, et. inontes. cequabo, et. ostia. cerea contribulabo,

mala
5 detritos,qui non possunt aquam.

. ivisos, ul ܓ‎ quia egu sum Dominus
: Etaqua illius fidelis. Regem cum magnitudine
qui hee facere ceperit,

tanquam lignum quod. plantatum. est. juxta. tractus aquarum, quod fractum. suum dabit tempore suo : el
9 Jer. ri, 12, 13. 8 Isai. xvi, 3. *! 1881. xzv, 2, 3. €" Ieai. xxxii, 16. 63 Ibid. 16-18,

VARIORUM NOTA.

(20) Εἰσφέρον ἄφεσιν, Μεν,

(2) Mon necessum esse puto, ut cum Vossio et
Coi. reponamus οἰχονομήσουσι ; nam τῷ oixodo-
ue instituendi faciendi vis inesse polest, ducta
ab edificiis metaphora. Div. — Intelligit Barn. cre-
bra et supertitiosa Judzorum baptismata. ΜΕΝ.

(22) m eum LXX, Cot., Fell, Ms ܕ« :ܠ‎ male.

(23) Al. μένοι, instabiles, depulsi. "Sensus :
me ` eritis, sicut pulli nido ablato.

(24) Sensus ; Per prophetam Christus de se nun-
tiat: Ego fons vivus (ut supra)... beabo vos.

(25) ὕνώσῃ scias, LXX.

(26)Bensus : Christus est aqua perennis, in cacu-
mine montis fontem habens.

(27)Sensus: [n perpeluum gratia Chrisli vobis
affluit; aliquando vero videbitis enm in majestate,
et replebimini reverentia.

(28) Hisce verbis Barnabas larga bona indicat,
qua ex baptismo et eruce nobis affluant.

(29) Χνοῦς, quod Noster cum LXX legit;
προ, 2) tenuis. palea, gluma. Schleusn. L.
Voss.

(30) Judzporum. Observabit lector, vocem Ἰσραήλ
ubique ab interprete reddi Judaeus. Fra

(0 Ho ruit. cotum, ete. Juxta. LX

οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ, καὶ ἔφριξεν ἐπὶ πλεῖον σφόδρα.
Bed deest ἡ γῆ : quod Aen vocabulum Maldona -

1 (la-
Χοῦς,

tushune locum exponens, in quibusdam exem-
plaribus reperiri testatur. Mex

(32) Renuosa, Puto legendum ruinosa. Mex. —
Oxoniensis editor habet in contextu eremosa ; in
nolis vero conjicitur arenosa :nam, inquil, loca
arenosain primis deserta γε] renudosa. Stephanus
le Moine conjiciebat rimosa, hoo est, pre siccilate
hians.Vide qua scripsit p. 818, in Darnabam. Cre-
diderim scriptum fuisse eremi, idque a dormitante
librario corruptum ; qualium depravationum nulla
certa ratio excogitari potest. CLER.

(83) Sina. Oportuit Som dicere. Sina ergo est

erratum, aut memorie in Barnaba, aut. incuria in
librariis. Vix enim crediderim, abeo montes Szna
el Sion pro uno eodemque fuisse habitos. De di-
stinetione horum monlium exstat tractalus anti-
quus inter opera Cypriano supposita. Cor. — Utro-
bique Sion Fellus restituit. Additque : « Sion scribi
omnino debuit. Sed altera lectio interpretis tem-
pore obtinuit: interim inveteratus error tempore
non invalescil. »
4) Alis pusillis ablatis. Apud. LXX : "Een γὰρ
ετειναῦ ἀγεπταμένου νεοσσὸς ἀρηρημένος. Ex quo
facile emendantur verba vot. interprelis hoo modo:
Erilis enim laxquam. alitis pullus ablatus. Mx
Fellus in contextu, alitis pusillus. ablatis. Al. alitis
pusilli ablati.

159

S. BARNABAE APOSTOLI

760

rum peribit δὲ. Animadvertite, quomodo aquam et A προσώπου τῆς γῆς. Διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήσονται

crucem simul descripsit. lllud enim significat : Beati
qui,cum sperassenl in erucem, descenderunt in
aquam ; quia mercedem, inquit, in. tempore suo
[babebunt), id est, tunc retribuam. Nunc vero ait:
folia non deflueni. Hoc signifieat : Omnis sormo,
qui ex ore vestro exierit in spe et charitate, erit in
conversionem ac spem multis. Rursum alius pro-
pheta dicit : Et erat terra Jacobi laudata super
omnem terram 5, Hoc eignificant vas spiritus ejus,
quod [propheta) magniticat. Deinde quid dicit ? E
erat. fluvius a dextra fluens, εἰ ex eo emergebant ar-
bores pulchra et. quicumque. ez illis manducaverit,
vivet in. wlernum. 88, 1100 ait, quod nos desceudi-
mus quidem in aquam pleni peccatis ac sordibus ;
inde autem emergimus fructum afferentes,in corde
limorem et in spiritu spem in Jesum habentes. Εἰ
quicumque ex illis manducaverit, vivet in aeternum.
Id dicit: Quicumque eosaudieritvocantes, et credi-
derit, vivet in perpetuum.

ἀαεβεῖς ἐν χρίσει, οὐδὲ ἁμαρτωλοὶ ἐν βουλῇ ὃν-
καίων" ὅτι γινώσκει Κύριος ὁδὸν δικαίων, καὶ ὁδὸς
ἀσεθῶν ἀπολεῖται, Αἰσθάνεσθε, πῶς τὸ ὕδωρ καὶ τὸν
σταυρὸν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὥρισε, Τοῦτο γὰρ λέγει" Μακάριοι,
οἵ, ἐπὶ τὸν σταυρὸν ἐλπίσαντες, κατέδησαν εἰς τὸ ὕδωρ,
ὅτι τὸν μὲν μισθὸν, λέγει (35), ἐν καιρῷ αὐτοῦ, τότε,
φησὶν, ἀποδώσω, Νῦν δὲ λέγει" Τὰ φύλλα οὐκ ἀποῤ-
ῥνηθήσεται (36). Τοῦτο λέγει" ὅτι πὰν ὃ ἐὰν ἐξέλθῃ ἐξ
ὑμῶν διὰ τοῦ στόματος, ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἔσται
εἰς ἐπιστροφὴν καὶ ἐλπίδα πολλοῖς. Πάλιν ἕτερος προ-
φήτης Καὶ ἦν ἡ γῆ τοῦ Ἰανὼδ ἐπαινουμένη
παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν. Τοῦτο λέγει τὸ σχιῦος (37)
τοῦ πνεύματος αὐτοῦ, ὃ δοξάζει (88). Εἴτα τί λέγει ;
Καὶ ἦν ποταμὸς ἕλχων ἐκ δεξιῶν, καὶ ἀνἔθαινεν
ἐξ αὐτοῦ δένδρα ὡραῖα" καὶ ὃς ἐὰν φ

τῶν, ζήσεται εἰς

ἡμεῖς
μὲν καταβαίνομεν εἰς τὸ ὕδωρ γέμοντες ἁμαρτιῶν καὶ
ῥύπου, καὶ ἀναθαίνομεν καρποφοροῦντες ἐν τῇ χαρ-
δίᾳ τὸν φόδον, καὶ τὴν ἐλπίδα εἰς τὸν Ἰησοῦν ἔχοντες

ἐν τῷ πνεύματι. Καὶ ὃς ἐὰν φάγῃ, ἀπὸ τούτων, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα, Τοῦτο λέγει, ὃς ἂν, φησὶν, ἀκούσῃ τούτων
μι φάγῃ ܕ‎ δῇ , s quio Th

καλουμένων (39), καὶ πιστεύσῃ, ζήσεται ele τὸν αἰῶνα.

ΧΗ. Crus: Christi sape in V. T. annuntiata. — Josue typus Christi.

Similileret crucem significat in alio propheta di-
cente: Et. quando hxc consummabuntur? Et. dicit
Dominus : Cum lignum inclinatum'succisum] denuo
erectum constiterit, el cum de ligno sanguis stillave-
Tib. Habes iterum de cruce, ei de 60, qui erat

Ὁμοίως πάλιν περὶ τοῦ σταυροῦ ὁρίζει ἐν ἄλλῳ
προφήτῃ λέγοντι ܨ‎ Καὶ πότε ταῦτα συντελεσθήσε -
ται (40) ; Καὶ λέγει Κύριος (4). Ὅταν ξύλον κλιρῇ
καὶ ἀναστῇ, καὶ ὅταν ἐκ ξύλου αἴμα στάξῃ, Ἔχεις
πάλιν ἐπὶ σταυροῦ, χαὶ τοῦ σταυροῦσθαι μέλλοντος,

Vetus. interpretatio.

folia ejus non decidenl, sed omnia quacunque faciet, prosperabuntur. No
pulvis, quem abjecit (42) ventusa facie terra. Propterea non. resurgunt
fn concilio justorum ; quoniam scit Deus viam justorum ; et via. bnpiorum. peribit.
quo modo aquam οἱ crucem in uno dono (14) constituit. Hoc

aquam et in crucem.
qui dieit (45
in spemeet ri
omnem. lerram. "Terram vas spiritus illius.

Mercedem. .

inlempore suo ; . .
Folia illius non decident. Hoc est, quia omnis sormo ;
urrectionem multis. Et. iterum alius Propheta dicit : Erit (46) . . Jacob. laudabilis super

. magnilirat, Deinde quid dicit ? Erat flumen trahens a.
dextra ; et ascendebant inde arbores speciosa : et quicumque ex illis manducoverit. v

sic impii, non. sic ; sed tanquam
(43) impii in judicio, nequepeccatores
Senlire aulem. debetis,
ergo dicit: Felices, qui speraverunt in

lune, inquit, reddam. Modo autem
qui exierit per os vestrum. . .erit

ivel in perpetuum. Hoc

est, quia nos descendirnus in aquam pleni peccatis et sordibus, et ascendimus fructibus pleni, in pra-

cordils nostris timorem et spem habentes in Dominum.

in perpetuum.
XI. Sii

-. Ideo dieit: ΕἸ qui manducaverit. . . . vivet.

iliter et crucem Signilloat in alio prophe'a dicente : Et quando haec consummabuntur : et dixit

Dominus : Cura lignum inclinatum fuerit. et vesurrezerit,et cum. de ligno. sanguis. stillaverit. labes iterum
de cruce, et de eo qui incipit crucifigi. Dicit autem iterum in Moyse, cum pugnaret populus Judaeorum

δὲ Paal. 1, 3-6. 55 Soph. 1, 19, % Ezech, 12. 51 IV Esd. v, 5.

VARIORUM NOTE.

35) Leg. ἕξει, Dav.

(96) ΑἹ. ἀποῤῥνήσεται, ut paulo superius.

(37) L e corpus Christi, ut supra o. 7. Olim τὸ
σχεῦος de propheta interpretatus gum, l. e.

(38) Clem. Alex. Strom. ir, 19, p. 550: Καὶ ἦν
ἡ γῆ τοῦ Ἰακὼδ ἐπαινουμένή π᾿ π᾿ τ᾿ 7. φησὶν ὁ
προφήτης, τὸ σχεῦος πνεύματος αὐτὸς δοξάνων —
Ipse laudans corpus humanum. Barnabas dixit : llc
verba significant corpus Christi, quod propheta laudi-
bus effert. Alias τὴν γῆν Ἰχχώδ de novo populo Dei
seu de cetu Christianorum interpretatussum. Cfr,
libellum meum: Das Send schreiben d. A. Barnabas.
Tubing. 1840, p. 95.

(39) ΑΙ, λαλουμένων,

(40) Ex libro apocerypho. Cfr. Ittig., Hist. eccl.
p.131 sq.

(41) In uno cod. Rom. hic mulia interpolata le.
guntur de filiis Sem, etc., argumenta Epistola no-
Stra prorsus aliena.

49) Aliecit. Leg. aljicit.

43) Reurgunt. Lege resurgent, ut in Gracis Bar-
παρα, ον LXX, et in textu Hebraico. Hilarius
lamen, Vinbrosius et Hieronymus legunt, resurgunt.
Μεν, — Pellus quoque in contextu exhibet resur-
eni
39 (44) Lz uno dono. Forte. in uno loco. Greca sunt,
ἐπὶ τὸ αὐτό. FELL.

(45) Qui dicit. Dele qui cum Menardo, Fello
aliisque.

(46) Erit. Forte erat.
loco, forte vacat. Cor. —

X mox, Terram secundo
ihil tamen mutat F'ellus.

761

EPISTOLA CATIIOLICA

Ἴ63

λέγει δὲ πάλιν ἐν τῷ Μωσῇ, πολεμουμένου τοῦ Ἰσραὴλ A cruci affigendus [presagium]. Adhue vero [hac de

ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων (47). Καὶ ἵνα ὑπομνήσῃ αὐτοὺς
πολεμουμένους, ὅτι διὰ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν παρεδό-
θησαν εἷς θάνατον, λέγει elg τὴν καρδίαν Μωσῇ τὸ
πνεῦμα, ἵνα ποιήσῃ τύπον σταυροῦ, καὶ τοῦ μέλλον-
τος πάσχειν' ὅτι, ἐὰν μὴ ἐλπίσωσιν ἐπ᾽ αὐτῷ, εἰς
τὸν αἰῶνα πολεμηβήσονται (48). Τίθησιν οὖν Μωσῆς
ἂν ἐφ᾽ ἓν ὅπλον ἐν μέσῳ τῆς πήγης (49) καὶ σταθεὶς
ὑψηλότερος πάντων, ἐξέτεινε τὰς χεῖρας (50), καὶ
οὕτως πάλιν ἐνίκα ὁ Ἰσραήλ. Εἶτα, ὁπόταν πάλιν καθ
, πάλιν ἐθανατοῦντο, Πρὸς τί; Ἵνα γνῶσιν, ὅτι
σωθῆναι, ἐὰν μὴ ἐπ᾽ αὐτῷ (51) ἐλπίσωσι.
Καὶ ἐν ἑτέρῳ προφήτῃ λέγε" Ὅλην τὴν di
ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς µου πρὸς λαὸν ἀπειθοῦντα,
καὶ ἀντιλέγοντα ὁδῷ δικαίᾳ μου (52). Καὶ πάλιν
Μωτῆς ποιεῖ τύπον τοῦ Ἰησοῦ, ὅτι δεῖ αὐτὸν παθεῖν,
καὶ αὐτὸν ζωοποιῆσα: (53), ὃν δόξωσιν ἀπολωλεχέ
ἐν σημείῳ (64), πίπτοντος τοῦ Ἰσραήλ. Ἐποίησε
γὰρ πάντα ὄφιν δά αὐτοὺς, καὶ ἀπέθνησκον,
ἐπειδὴ ἡ παράδασις διὰ τοῦ ὄφεως ἐν Εὔᾳ γέγονεν"
ἵνα ἐλέγξη αὐτοὺς, ὅτι διὰ τὴν παράθασιν αὐτῶν ἐν θλί-
dei θανάτου παραδοθήσονται. Πέρας γὲ τοι αὐτὸς
Μωσῆς ἐντειλάμενος" Οὐχ ἔσται ὑμῖν οὔτε γλυ-
πτὸν, οὔτε χωνευτὸν εἰς θεὸν ὑμῖν, ποιεῖ, ἵνα τύ-
mov τοῦ Ἰησοῦ δείξῃ, Ποιεῖ οὖν Μωσῆς γαλκοῦν ὄφιν,
καὶ τίθησιν ἐν δοκῷ (56), καὶ κηρύγματι καλεῖ τὸν
λαόν. ᾿Ελθόντες οὖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, ἐδέοντο Μωσέως,

οὐ δύνανται

αι

ἵνα ὑπὲρ αὐτῶν ἀνενέγκῃ δεόμενος περὶ τῆς ἰάσεως
Ὅταν, φησὶ,

δηχθῇ τις ὑμῶν, ἐλθέτω ἐπὶ τὸν ὄφιν τὸν ἐπὶ τοῦ

αὐτῶν. Εἴπε δὲ πρὸς αὐτοὺς Μωσῆς

re] dicit in Mose, quando [srael impugnabatur ab
alienigenis?*. El ut commonefaceret eos, quod pro-
pter peccata sua traderentur ad mortem, ad cor
Mosis dicit Spiritus, ut faciat figuram crucis el
ejus qui erat passurus; quia, si in hunc non spe-
raverint, in perpetuum vincentur. Posuit itaque
Moses arma super arma in medio aggeris, etomnes
supereminens manus extendit;sieque rursus Israeli-
te vincebant. Cum autem iterum manus demitte-
bat, iterum occidebantur. Cur hoc? Ut, cognosca-
rent, quod non possent servari, nisi per spem in
illum. Et in alio propheta dicit: Tofa die expandi
manus meas ad populum incredulum, el contradicen-
tem vip justm mex*?, Et iterum Moses facit figu-
ram Jesu, quod passurus esset, et vitam prebiturus
ipse, quem putabant nocasse in cruce, cadente
Israel. Quoniam enim peccatum per serpentem in
Eva contigit, effecit Deus, ut cuneti serpentes mor-
derent eos; et moriebantur, ut argueret eos, quod
propter peccata sua in angustias mortis essent tra-
dendi'*. Denique Moses, qui preceperal: Non. erit
vobis neque sculplile, neque. conflatile in. deum ve-
sirum^!, ipse id facit, ut ostendat figuram Jesu.
Facitergo Moses serpentem eneum, ac collocat in
trabe atque per przconem convocat populum. Con-
gregati igitur orabant Mosen, utpro ipsis sacrifica-
ret, deprecans pro sanatione eorum. Dixit autem
Moses ad illos : Cum, inquit, aliquis ex vobis mor-
$us fuerit, veniat ad serpentem tu. ligno positum, et

Vetus interpretatio.

et ceciderunt Judei ab alienigenis; ut illos (56) corzmemoraret, dum oppugnantur, quia propter peccata.
sua trahuntur in mortem, dixit in precordiis Moysi Spiritus: Fac figuram crucis. . . .. .: quia sí non
crediderint in illum, in perpetuo oppugnabuntur (57). Et iterum . . . . . : ascendi Moyses in . . agge-
rem, et stans . . . manus extendebat, et : . vincebant Judei : deinde cum deposuerat, vincebat Amalec.
Hoc ad quid? Ut scirent quia non possunt liberari, nisi in cruce Christi speraverint. Et. iterum dieit in
alio propheta : Expandi manus meas tota die ad populum impersuasibilem, el contradicentem vize justze.
Item Moyses facil figucam Jesu, quia oportebat illum pati, et quia ipse vivificavit (58), quem illi putave-

runi perdidisse. .

ἐν Cadente enim populo Judaorum,quia jusserat Dominos, ut morsu colubre . . . .
morerentur, quia proteritio Evi per colubram fuerat (59), voluit illos corripere; et ideo . .

τς 810 morti

radere, qui mandata ejus preeterierunt, Ad summam, ut ipse Moyses qui praeceperat, dicit (60) : Non erit

vohis, neque conflatile, neque sculptile. .

5! Exod. xvi, 11. 59 Isai, xv, 2.

- κ} ipse fecit serpentem ereum, ut. figuram Jesu ostenderet :
70 Num. xxt, 6; Joan. ir, 14.

"1 Deut, xxvir, 15.

VARIORUM NOTJE.

(0 1. e.
n. 441, p. 204: Tert. adv. Jud. ο. 10; adv. M.
μα, 48, ubi iidem typi reperiuntur.

(41) En perpetuum vínceutur, ita ut nunquam vi-
ctorum jugum excutere possint; nam haoc est in-
terdum vis verbi πολεμοῦμαι. CLER.

(49) Πήγη — πάγη locus. excelsus apud. Hesych.
Voss. ms. πηγµῆς, male 1. πήγµατος tabulatum,

EN

arc.

(50) &tabat igitur in forma crucis.
(51) Ἐπὶ σταυρῷ Davis. Interpr. : [n cruce Chri-

i.

(52) Sensus : In cruce pependi ob populum. impro-
bum. Eodem modo verba prophetae interpretatur
Justinus Apol. 1, n. 35; ια]. c. Tryph. n. 97.

(53) Ila Dav. Ms. male : ζωποιήσουσι.

(54) L 8. cruce, ut apud. Justin. Dial. c. Thyph.,
n. 72, n. 94.

(55) Ita Gall., in cruce, vet. interp. ms. ἐνδόξως
gloriose.

Amalec, Ofr. Justin. Dial. c. Tryph. αὶ

(56) Πίος. Leg. είς. MEN. — Mox trahuntur, forte
traduntur.

(57) In perpetuo oppugnabuntur. El; τὸν alüwz
πολεμτθήσονται : hoc est, ἐπ perpetuum. vincentur ;
ita ut nunquam vietorum jugum excutere possint :
nam bec est interdum vis verbi πολεμέομαί, Vertit
Cotelerius, semper. debellabuntur ; quod signficat,
omnibus bellis inferiores futuros. Sed ἀεί et εἰς
αἰῶνα differunt : quod miror virum diligentem, et
verba pene in translatione adnumerantem fugisse,
Crrn.

(58) Vivificavit. Forte vivificabil. Et mox, periisse
pro perdidisse.

(59) Praeteritio Evae per columbram fuerat. Prxte-
rifioest trangressio, prevaricatio: ut smpe ponit
prelerire pro trangredi, praevaricari. Dicit colu-
bram feminime, priscorum more, Nonius Marcellus
cap.3,Colubra feminine. Lucilius Satyr. lib.xx. Mex.

(60) UL... dicit. Forte leg. et... dicens; aut delen-
dum ut.

163 8. BARNAB/E APOSTOLI 764

credat afque speret, quod, licet ille non. vivat, potest A ξύλου πιχείµενον, καὶ ἐλπισάτω πιστεύσας,
vitam prastare ; εἰ confestim servabitur?. Atque ita ὅτι vexpüe ὧν δύναται ζωοποιῆσαι. Καὶ παρα-
faciebant.Habes etiam in hoc gloriam Jesu quod n χρῆμα σωθήσεται. Καὶ οὕτως ἐποίουν. Ἔχεις
ipso suntomniaeiinipsum?.Quid iterum dieitMoses καὶ iv τούτῳ τὴν δόξαν τοῦ Ἰησοῦ, ὅτι ἐν αὐτῷ
ad Josue, filium Nave, cum illi, prophete, id no- πάντα, καὶ elg αὐτόν (61). Τί λέγει πάλιν Νωσῆς
minis[osue == Jesus] imponeret, ideo solum. ut τῷ Ἰησοῦ (02), τῷ τοῦ Ναυῆ υἱῷ, ἐπιθεὶς αὐτῷ
omnia populusintelligeret, Patrem deFilio suo Jesu τοῦτο ὄνομα ὄντι προφήτῃ, ἵνα μόνον ἀκούσῃ πᾶς
cuneta manifesta:se filio Nava? Imposito igitureo λαὸς, ὅτι πάντα ὁ Πατὴρ φανεροῖ περὶ τοῦ Υἱοῦ
nomine, quando misit eum in exploratorem terr [(68) αὐτοῦ] Ἰησοῦ υἱῷ Ναυῆ. Καὶ ἐπιθεὶς τοῦτο
[Chanaan], dixit: Accipe librum im manus tuas, et ὄνομα, ὁπότε ἔπεμψε κατάσκοπον τῆς γῆς [(64) εἶπε]"
atribe, quie diei Domimus : radicibus exvisurum Λάθε βιθλίον τὰς χεῖράς σου, καὶ γράψον, à
esse Filium Dei in. novissimis diebus omnem domum. λέγει. Κύριος" ὅτι ἐκ ῥιζῶν ἐκπόψει πάντα τὸν
Amalect'*, Ecce. rursum: Non. filius hominis, sed οἶκον τοῦ ᾽Αμαλὴκ ὁ Υἱὸς τοῦ im ἐσχάτων
Dei Filius Jesus, qui in figura et in carne üppa- τῶν ἡμερῶν, δε (66), πάλιν Ἰησοῦς οὐχ ὁ υἱὸς
ruit. Quoniam vero dicturi erant, Christum esse ἀνθρώπου, ἀλλ’ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, τύπῳ καὶ iv
filium Davidis, reformidans οἱ intelligens errorem p σαρκὶ φανερωβείς. Ἐπεὶ οὖν μέλλουσι λέγειν (66),
sceleratorum, ait [David] : Dzzit Dominus Domino ^ ὅτι ὁ Χριστὸς υἱός ἐστι Δαθὶδ, φοθούµενος καὶ συν-
meo :Sede a deziris meis; donec ponam inimicos ιὼν τὴν πλάνην τῶν ἁμαρτωλῶν λέγει Εἶπεν ὁ
1uos scabellum pedum Luorum)*. Et Isaias porro ita Κύριος τῷ Κυρίῳ pow. Κάθου ἐκ δεξιῶν µου,
loquitur : Dizit Dominus Christo meo. Domino cujus ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν πο-
apprehendi dexteram, wt obediant οἱ gentes, οἱ forli- δῶν σου. Καὶ πάλιν λέγει οὕτως Ἡσαΐας" Εἶπε
tudinem. regum. disrumpam". Ecce, quomodo David Κύριος τῷ Χριστῷ μου Κυρίῳ (67), οὖ ἐκράτησα
eum Dominum vocet et Dei Filium. τῆς δεξιᾶς αὐτοῦ, ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ

ܵܠ
ἔθνη, καὶ ἰσχὺν βασιλέων διαῤῥήξω. Ἴδε, πῶς λέ-‏
γει Δαθὶδ αὐτὸν Κύριον καὶ Υἱὸν Θεοῦ,‏
Vetus interpretatio‏
s f. 8b posuit in eruce (68), et per precones convocavit populum, Et cum venissent, rogabant‏ :

Moysen ut . . . pro sanitate eorum Dominum rogaret. Et tunc dixit illis Moyses : Cum. aliquis ex. vobis
morsus fuerit, veniat. ad colubram . « eL speret, . . quoniam cum. sit ipsa mortua, polest alias sanare ;

εἰ sin mora curabitur. Etita sciebant . . ον ܀‎ 2 . . Quid dicit iterum Moyses Ause filio Nave ? (69)
ut ostenderet Jesum esse Filium Dei, audiente populo, quia omnia Pater ostendit Filio suo. Clamavit
Moyses filium Nave, et imposuit illi nomen Jesus, . . . . .. .. et dixit : Accipe librum. in manu tua, οἱ

scribe quz dicit Dominus : quia. amputabit a radicibus omnem domum Amalec Filius Dei Jesus in novissimis
diebus .Ecce iterum Jesus,non filius Nave,sed Filius Dei, . . -.. inearneapparuit. ον 22:12 ΜῊΝ

^' Num. xxi, 9. "Coloss. 1, 46. ^ Exod. xvm 14, ΤΣΙ Tim. rm, 16. Psal. cix, 1; Matth, xxn, 43-
45, 7 gai. xtv, 1.

VARIORUM NOTAE.

(64) Ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα....., καὶ εἰς αὖ- { pulo, etc. Sic Tertullianus Lib. adv. Judzos, οἱ lib.
τὸν ἔκτισται Cfr, Hebr. 1, 2. mm, contra. Marcionem : Dum. Moysi. successor. desti-
(62) Josue antea Ause vocabatur, etappellatus est — natur Auses filius. Nave, transferiur certe de primo
Josue (—Jesus), nt typus esset Chieti Cfr. Num. ^ nomiue et incipit vocari Jesus. ldem. docet pluribus

xim, 17; Justin. Dial v. Tryph., n. 113. locis S. Justinus martyr in Dialogo cum Tryphone.
63) Tta ος vet: interp. lat. restituit Fell. Lactantius lib. vr, De γόνα sapientia cap. 47, cto.
1) Ita ex vet. interp. Lat. restituit Cot. Res gesta habetur Num. xm, 17 : ἐπωνόμασε Mo-
65) fta Fel. EtGall. ἐς νοΐ, inerp. ecce. ms.ot σῆς τὸν Αὐσῆ υἱὸν Ναυῆ, ᾿Πησοῦν ΜΕΝ. Atqui

δέ, male. reprehendit 8, Hieronymus lib. 1, adv. Jovin. cap.
(60) Sc. Judaiste 8811 12, ei initio Coriment. in. seam, nec. non ad ver-
(67) Κύρῳ Cyro LXX. sum ullimum psalmi rxxi, codices tum Gracos,

(68) In cruce. Legebat ergo ἐπὶ σημείου At hodie — tum sui temporis Latinos, quod Num. xiu, 17,
intextu desunt hec verba, ac tantum legimus, xxi — Aust, non 6 seriptum exhiberent; eum tamen
τίθησιν ἐνδόξως : εἰ gloriose collocat. Eadem habet inter utrumque parva vel nulla videalur esso diífe-
S.Justinus Dialog. cum Tryph. n. 94. Αὐτὸς iv — rentia. Ao forte Scripserant LXX Ὠσηέ, Ita namque
τῇ ἐρήμῳ διὰ τοῦ λιωσέως τὸν χαλκοῦν ὄφιν ἐνήργησε — nuno etiam legitur apud Philonem lib. De momi-
γενέσθαι, καὶ ἐπὶ σημεῖον ἔστησε, δι᾽ οὔ σημείου ἐσώ- — num mutatione, ei olim legebatur in ejusdem Judaei
ζοντο ὀφιόδηκτοι :[pse (Deus) ὧν solitudine per Mo- — opere De nominibus Hebraicis, sicut palet ex ver-
sem effecit, ul serpens emneus fiere, eumque signo im- — sione Hieronymi, qua sectione de Numerorum li-
posuil: quo signa. servabantür 1 bro, Osce ropresentat, non. Ause. At Jusinus M.,
fuerint. Ita Maranus ad h. 1 Justini. Origenes, Eusebius, "Theodoritus, Tertullianus,

(69) Ause filio Nave. Hacaliterin textu Greco, qui — Lactantius, Rufinus, atque Augustinus, 4096
sic videlur castigndus : Τῷ Aüsü τοῦ Ναντ υἱῷ Αὐσῆν, Ause, Ausen et Auseam vocant. Simile quid
Josue autem appellatus est Ause, ut videre est ex versionis LXX notatur ab Origene ad Joan. τ, 28
lib. 1 ltecognit. S. Clementis : litur Moyses his ad- ἴῃ secundo ülio Judi patriarche, Hebraice dicto
ministralis Ausen quemdam nomine przponens po- Οπαη, Grece Aunan. Αὐνάν Cor.

"765

EPISTOLA CATHOLICA

766

XIII Christianos, non Judas, faderis divini esse hzeredes, Jam in V. T. annuntiatum est.
TAM) ἴδωμεν, εἰ οὗτος ὁ λαὸς κληρονόμος, ἢ ὁ α 888 videamus, utrum hic populus heres sit, an

πρῶτος, καὶ εἰ ἡ διαθήκη εἰς ἡμᾶς, ἢ εἰς ἐκείνους.
᾽Ακούσατε νῦν περὶ τοῦ λαοῦ, τί λέγει d Γραφή.
Ἐδεϊτο δὲ Ἰσαὰκ περὶ Ῥεδέκκας τῆς γυναικὸς αὖ-
τοῦ, ὅτι στεῖρα ἦν’ καὶ αυνέλαθεν, Εἴτα καὶ ἐξῆλθε
Ῥεβέκκα πυθέσθαι παρὰ Κυρίου, καὶ εἶπε Κύριος
πρὸς αὐτήν, Δύο ἔθνη ἐν τῇ γαστρί σου, καὶ δύο
λαοὶ ἐν τῇ χοιλίᾳ σου, καὶ λαὸς λαοῦ ὑπερέξει,
καὶ ὁ μείζων δουλεύσει τῷ ἐλάσσονι. Αἰσθάνεσθαι
ὀφείλετε, τίς ὁ Ἰσαὰκ, τίς ἡ Ῥεβέκκα, καὶ ἐπὶ τί-
νῶν δέδειχεν, ὅτι μείζων ὁ λαὸς οὗτος, ἢ ἐκεῖνος,
Καὶ ἐν ἄλλῃ προφητείᾳ λέγει φανερώτερον ὁ Ἰακὼδ
πρὸς τὸν Ἰωσὴφ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, λέγων" ᾿Ιδοὺ, οὐχ.
ἑστέρησέ μὲ Κύριος τοῦ προσώπου σου" προσά-
qué μοι τοὺς υἱούς σου, ἵνα εὐλογήσω αὐτούς.
Καὶ προσήγαγεν [τὸν Νανασσῆ καὶ] (70) Ἐφραϊμ, τὸν
Μανασσῆ θέλων ἵνα εὐλογηθῇ (71), ὅτι πρεσδύτερος
ἣν' ὁ γὰρ Ἰωσὴφ προσήγαγεν εἰς τὴν δεξιὰν χεῖρα
τοῦ πατρὸς "bouió. Εἶδε δὲ Ἰαχὼδ τύπον, πνεύματι,
τοῦ λαοῦ τοῦ μεταξύ. Καί τί λέγει; Καὶ ἐποίησεν
']× 06 ἐναλλὰξ τὰς χεῖρας αὐτοῦ, καὶ ἔθηκεν [τὴν
δεξιὰν] (72) ἐπὶ τὴν κεφαλὴν Ἐφραὶμ τοῦ δευτέρου
καὶ νεωτέρου, καὶ ηὐλόγησεν αὐτόν. Καὶ εἶπε Ἰω-
σὴφ πρὸς Ἰακώδ' Μετάθες σου τὴν δεξιὰν ἐπὶ τὴν
χεφαλὴν Μανασσὴ, ὅτι πρωτότοκός μού ἔστιν
υἱός, Καὶ εἶπεν Ἰακὼδ πρὸς Ἰωσήφ' Οἴδα, τέ-
χνου, οἶδα" ἀλλ᾽ ὁ μείζων δουλεύσει τῷ ἐλάσ-
cow, καὶ οὗτος δὲ εὐλογηθήσεται. Βλέπετε, ἐπὶ
πίνων τέθεικε, τὸν λαὸν εἶναι τοῦτον πρῶτον, καὶ
τῆς διαθήκης κληρονόμον. Εἰ οὖν ἔτι καὶ διὰ τοῦ
᾿Αθραὰμ ἐμνήσθη, ἀπείχομεν τὸ τέλειον τῆς γνώ-
σεως ἡμῶν. Τί οὖν λέγει τῷ ᾿Αδραάμ; Ὅτι ἐπί-
στευσας, ἐτέθη εἰς δικαιοσύνην" ἰδοὺ υέθεικά σε

vero prior ; δὲ utrum testamentum ad nos, an ad
illos pertineat. Audite nunc, quid Scriptura dicat
de populo: Orabat Isaacus Rebecem uxoris sua
causa, quod esset sterilis ; et illa concepit 79: po-
stea vero Rebecoa egressa est ad inlerrogandum
Dominum, et dixit Dominus ad illam: Dux gentes
in ulero [uo sunt, ac duo populi im ventre tuo
alque unus populus allerum — superabit εἰ major
[nata] serviet minori ?. Debets intelligere, quis sit
Isanccus,qui» Rebecca, et de quibusnam declorave-
rit, qaod populus hio sit major, quam ille. Et in alia.
prophetia manifestius loquitur Jacobus ad filium
suum Josephum, dicens: Ecce, Dominus non pri-
vavit me facielua ; adduc mihi filios tuos, ut bene-
dicam eis". Ek adduxit [Manassen et] Ephrai-
mum, cupiens, ut. Manasses benediceretur, quia
erat natu major. Itaque Josephus adduxit eum ad
manum dexteram patris sui Jacobi. Vidit autem
spirilu Jacobus füguram populi venturi. Et quid
narret Scriptura? Εἰ commutavit Jacobus manus
suas, οἱ [dexteram] posuit super caput Ephraimi,
minoris ac junioris el 5 illi Dizitque Jo-
sephus ad Jacobum : Transfer. dexteram. tuam, super
caput Manassis, quia. primihwus filius meus. est **.
Et respondil Jacobus Josepho : Scio, fili, scio; sed
major servieb minori; benedicitur aulem — etiam
ille **. Aspicite, de quibusnam voluerit, esse hune
primum populum et testamenti haeredem. Si ergo
&dhuc et per Abrahamum populus ille commemo-
ratus est, tunc scientia nostra ad perfectionem est
redacta, Quid igitur dicit Deus Abrahamo? (uo-
niam. credidishi, tibi in justitiam. fuit. aitributum.

Vetus interpretatio.

Iterum dicit David : Dixit Dominus Domino meo: Sede ad dexteram meam,

donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis. Et iterum dicit Isaias : Sic dicit Dominus Christo meo, meo (73)
Domino, cujus tenui dexteram : exaudient illum gentes, et viriuem. regum. corrumpam. Videte, quo modo

illum prophete Do
XIII. Quieramus ij

num, .

- « . mon tantum Filium dicunt.
tur, si hic populus hereditatom vapit,.

κ et testamentum in illis est, aut in

nobis. De hoc audite; sic scriptum est (74): Rogabal lsaac pro Rebecca wxore sua, quia sterilis erat.

El . 16

sunt et duo populi ex utero tuonascentur ;.. . .
que Rebecca: et. . . .

$00.

. qui populus minor, aut major. Iterum. . .
. Ecce Dominus non fraudavit me ez genere tuo (19) τ perduc α me. filios tuos; et. benedicam. illos.

. Rebecca quaerebat a. Domino, quid portaret: et dizit illi Dominus : Duz nationes in. ulero luo

et major. serviet minori. Intelligite : quis sit Isaac,ot
. dicit Jacob Joseph filio

Et adduxit Manassen et Ephraim. Volens autem Manasgsen benedici quia major erat, statuit illum. .
ad dexteram patris sui Jacob. Vidit autem Jacob in spiritu figuram populi, qui postea futurus erat:
et. . « convertit manus, οἱ transtulit dexteram super caput Ephraim minoris ; et benedixit illum. Et dixit
Joseph patri suo : Transfer manum tuam dezteram super caput Manassz, quia primitivus filius meus est.
Et dizit Jacob : Scio, fili, scío: sed major serviet minori; sed et hic benedicetur. Videte quem voluerit
esse primum. . . .testamenti heredem. Sic ergo (76) et per Abraham commemoratus est, habemus
consummationem scientie nostre. Quid ergo dicit Abraham, cum solus credidisset, et positus esset in
justitia ? Ecce posui te Abraham, patrem nationum, quz credunt Domino non circumcisg.

18 Gen. xxv, 21 ; efr. Hom. 1x, 10-12. 80 Gen. xivrr, 9, 11.

"? Gen, xxv, 23.
9 Gen. xoviii, 49.

5! Gen. xvi, 18.

VARIORUM NOTE.

(70) Verba uncis inclusa ex interpret. Lat. resti-
tuit Men.

74) Εὐλογηθῆναι Dav. benedici Vet. interp.

72] Tta ex vel. interp. restituendum,

(73) Meo. Alterum abundat. F'ellus tamen utrum-
que retinuit.

(74) Sic scriptum est Forte, quid. scriptum est. Tta

edit. Oxon.
(75) Ex genere tuo. Gr. conspectu iuo: rectius
juxta sacram Scripturam Mrw. — Vet. interpres

videtur legisse Es Pru.

(76) Sic ergo. Menardus, Si hoc ergo, Al. δὲ ergo.
Sic et Fellus ; qui paulo post exhibet; commemora-
tum est, vulgata lectione rejecta.

707

8. DARNABJE APOSTOLI.

168

ecce posui Le patrem gentium, quae in. praeputio ere- À πατέρα ἐθνῶν τῶν πιστευόντων διὰ ἀκροθυστίας

dunt Domino 39.

τῷ Κυρίῳ.

XIV. Testamentum quod Moses acvepit et contrivit, Dominus nobis dedit.

Sed senequeramus, an dederit[Dominus] tesia- A

mentum, quod patribus juravit se populo daturum.
Dedit quidem ; verum illi propter peceata sua in-
digni fuerant, qui acciperent. Dicit enim propheta :
Et Moses in monte Sina jejunavit quadraginta diebus
et quadraginta noctibus, uL testamentum. Domini ad
populum acciperel 39. Et accepit a Domino duas
tabulas scriptas digito manus Domini, in. spiritu ;
sumptasque Moses deferebat ad populum, ut trade-
ret *5. Et dixit Dominus ad Mosen: Moses, Moses,
descende celeriter; inique enim se gessit populus,
tuus, quem de terra JEgypti eduxisti 55. Intellexitque
Moses, quod iterum fecerant imagines, et projecit
de manibus tabulas, contriteque sunt tabule te-
stamenti Dominici. Accepit itaque Moses [testa-
mentum]; ipsi vero digni non. fuerunt. Quomodo
nos [id] aeceperimus, discite. Moses cum esset fa-
mulus 5), illud accepit; nobis autem ipse Dominus
iribuit[esse] in populum hereditatis, pro nobis
passus, Apparuit vero, ut tum illi [Judei] in pee-
catis consummarentur, tum nos per ipsum heredes
facti Domini Jesu testamentum aeciperemus, qui
destinatus erat, ut per adventum suum praecordia
nostra, jam a morte assumpta et iradita erroris
iniquitati, redimens e tenebris, verbo [suo] dispo-
natin nobis testamentum. Seriptum quippe est,
quomodo Pater, redempturus nos a tenebris, illi
mandaverit, ut sibi pararet populum sanctum.

Ναὶ ἀλλὰ τὴν διαθήκην, ἣν ὤμοσε τοῖς πατράσι,
δοῦναι τῷ λαῷ, εἰ δέδωκε, ζητῶμεν (77). Δέδωκεν"
αὐτοὶ δὲ οὐκ ἐγένοντο ἄξιοι λαθεῖν διὰ τὰς ἁμαρτίας
αὐτῶν. Λέγει γὰρ ὁ προφήτης Καὶ ἦν Μωσῆς
νηστεύων ἐν ὄρει Σινᾶ, τοῦ λαθεῖν τὴν διαθήκην
Κυρίου πρὸς τὸν λαὸν, ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ
νύκτας τεσσαράκοντα (78). Καὶ ἔλαδε παρὰ Κυρίου
τὰς δύο πλάκας γεγραμμένας τῷ δακτύλῳ τῆς χει-
ρὸς Κυρίου iy πνεύματι: καὶ λαδὼν Μωσῆς κατέ-
φερε πρὸς τὸν λαὸν δοῦναι, Καὶ εἴπε Κύριος πρὸς
Μωσῆν' Μωσῆ, Μωσῆ, κατάδηθι τὸ τάχος, ὅτι
ἠνόμησεν ὁ λαός σου, οὓς ἐξήγαγες ἐκ γῆς Αἱ-

ποίησαν πάλιν
χωνεύματα, καὶ ἔῤῥιψεν ἐκ τῶν χειρῶν τὰς πλάχας,
ου.

Ὑύπτου, Καὶ συνῆκε Μωσῆς, ὅτι

καὶ συνετρίδησαν αἱ πλάχες τῆς διαθήκης Kop
Μωσῆς μὲν γὰρ ἔλαθεν, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἐγένοντο ἄξιοι.
Πῶς ἡμεῖς ἐλάβομεν, μάθετε. Μωσῆς ϑεράπων ὧν
ἔλαβεν, αὐτὸς δὲ ὁ Κύριος ἡμῖν ἔδωχεν, { (79) evi]
εἰς λαὸν κληρονομίάς, διὰ ἡμᾶς ὑπομείνας, Ἐφανε-
ρώθη δὲ, ἵνα κἀκεῖνοι τελειωθῶσι τοῖς ἁμαρτήμασι,
καὶ ἡμεῖς ὃν αὐτοῦ χληρονομοῦντες διαβήκην (80)
Κυρίου ᾿Πησοῦ λάδωμεν, ὃς εἰς τοῦτο ἡτοιμάσθη (81),
Tua, αὐτὸς φανεὶς, τὰς ἤδη δεδαπανηµένας ἡμῶν
καρδίας (B2) τῷ θανάτῳ, καὶ παραδεδομένας τῇ τῆς
πλάνης ἀνομίᾳ, λυτρωσάμενος ἐκ τοῦ σκότους, διά-
ϑηται ἐν ἡμῖν διαθήκην λόγῳ, Γέγραπται γὰρ, πῶς
αὐτῷ ὁ Πατὴρ ἐντέλλεται, λυτρωσάμενος ἡμᾶς ἐκ
τοῦ σκότους, ἐτοιμάσαι ἑχυτῷ λαὸν ἆγιον. Λέγει

Vetus interpretatio. :

XIV. Sed testamentum quod juravit parentibus ut daret populo, an dederit quieramus. Dedit: sed
illi non fuerunt digni aceipere propter peccata sua. Dieit enim propheta: Et erat Moyses jejunans in
monte Sina, ut acciperet testamentum a Domino, quadraginta diebus εἰ quadraginta, noctibus. Et accepit ἃ
Deo. . tabulas scriptas manu Dei. , . Et ut accepit, . . deferebat ad populum ut illis daret. Et Dixit Do
minus : Moyses, Moyses, descende celerius, quia populus tuus quem eduxisti de terra ZEgypli, praeler-
dit legem. Et intellexit Moyses, quia fecerunt sibi iterum conflatile: et projecit de manibus tabulas, et
confraete sunt, . . . Moyses. accepit ; sed illi non fueruntdigni. Quo modo acceperimus nos.
discite: . . . . . . .euinos in haereditatem (83), propter nos omnia susünens appuruit, ut
illi consummati sint in. peccatis, et nos per illum hareditatem testamenti (Domini nostri Jesu Christi(84)]
accipiamus, Et iterum propheta dicil (85) : Posui le in lucem nationum, ut sil. sanctitas (ua. (80) usque in

*5 Gen. xv, 6; xvii, 4; Rom. 1v, 3. 88 Exod. xxiv, 18. 8 Exod. xxxi, 48. ' Exod. xxx, 7; Deut.
ix, 12. 51 Hebr. i, 5.

VARIORUM NOTE.
(77) Ita ex vet. interp. restit. Dav. Με. ζητοῦμεν. (1. (87) Domtni nostri Jesu Christi Hac verba, otiam

(78) Cfr. supra ο, 4.

(79) Ita Dav.

(80) Ms. διὰ τοῦ κληρονομοῦντος, male. Mem. Bv
αὐτοῦ κληρονομίαν διαθήνης.

(81) Hic in ms. et editionibus male transposita
leguntur, que intra uncis inclus, et a nobis,
duce veteri interprete, loco suo restituta sunt, Cfr.
libellum meum : Das Sendschreib. d. A. Barnabas,

82) Ms. κακίας, male, Vet. interp. : pracordiu.

83) Cui nos in haereditatem, οἷο, Menardus, cui
hac corrupta videntur, sic legit : Qui nos in. hare-
ditatem elegit, propter cte. Fellus nihil mutat: ve-
rum ita distinguit : Cui nos. sustinens. Apparuil,ete.
At duabus voculis subauditis, lectio vulgata rite
Bibi;cohzret. Sio nempe : Discite. (ille) cut vos in
hareditatem (sumus), propter os omnia sustinens
appartit, ut illi, etc.

in textu Greco, uncinis clausa exhibet Menardus,
οἱ litteris miniatis Fellus. Aliter editt. Clerici et
Russelii. τς

(85) Et iterum propheta. dicit: Ροδιά ie... libera-
vit. Deus. In cood. hic locus est male transpositus.
Nam post verbum accipiamus sequitur : Quz in hoc
paratus est, usque ad illa verba liberati sumus. Qui
bus statim subduntur ista: Εἰ iterum propheta. di-

il... Posui Le... liberavit Deus. Merum propheta
; Spiritus Domini, eic. usque ad finem. Ita
8e babent Menardi et Clerici editt. Nos vero eas
sequimur quas Fellus οἱ tusselius curarunt, ΟΓῶ-
cis inhzrentes.

(86) Sit sanctitas tua. Gr. Barnabe et LXX, τοῦ
εἶναί σε εἰς σωτησίαν : ut sis fu dn salutem. Expuncto
ergo verbo vocabulo, fua, lege : ttt sis tu sanitas, id
est salus. Μεν. — Al. ut sis sanitas tua. Felius, ut
sit salus tua.

769

οὖν ὁ προφήτης"

ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ, καὶ κρατήσω τῆς
χειρός σου, καὶ ἐνισχύσω σε, καὶ ἔδωκά σε
εἷς διαθήκην γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν, ἀνοῖξαν
ὀφθαλμοὺς τυφλῶν, καὶ ἐξαγαγεν ἐκ δεσμῶν

πεπεδημένους, ἐξ οἴκου φυλακῆς χαθημένους
ἐν σκότει (81). Γινώσχετε οὖν, πόθεν ἐλυτρώθη-
μὲν. (Καὶ πάλιν ὁ προφήτης λέγει (88) Ἰδοὺ,
τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν, τοῦ εἶναί σε εἰς σω-
τηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς, λέγει Κύριος ὁ λυ-
πρωσάµενός σε Θεός (80). Καὶ πάλιν ὁ προφήτης
i Πνεῦμα Κυρίου ἐπ

εὐαγγελίσασθαι ταπεινοῖς χάριν"
ἰάσασθαι

ib µε,
με,

καρδίαν, κηρύξαι

τοὺς συντετριμμένους τὴν

αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, καὶ

EPISTOLA CATHOLICA

Ἐγὼ Κύριος, ὁ Θεός σου, Α Dicit igitur propheta: Ego Dominus, Deus (uus,

710

vocavi te in. justilia, εἰ tenebo manum uam, εἰ cor-
roborabo te; et. dedi te in. testumentum generis, ín
lucem gentium, ad. aperiendum oculos cxcarum, et
ad educendum de vinculis illigatos, de domo carceris
sedentes in tenebris". Agnoscite ergo, unde simus
redempti. (Et iterum propheta dicit: Ecce. posui te
in lucem gentium, μὲ sisinsalutemusque ad extremum
terrz; [hec] dicit Dominus Redemptor tuus*). Rur-
sus propheta dieit : Spiritus Domini super me,
propter quod unzit me, evangelixare humilibus; misit
me, sanare contrilos corde, predicare captivis remis-
Sionem el caecis visum, et nuntiare annum. Domini ac-
ceptum, et diem retributionis, consolari omnes lugen-
testo,

φλοῖς ἀνάθλεψιν, καὶ καλέσαι ἐγιαυτὸν Κυρίου (00) δεκτὸν, καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως, παρακαλέσαι πάντας τοὺς

πενθοῦντας (91).

XV. Sabbatum Judagorum non est verum ; Deo acceptum Sabbatum.
Ἔτι καὶ περὶ τοῦ Σαθθάτου γέγραπται ἐν τοῖς δέκκὮ — Adhuo et de Sabbato scriptum est in [Decalogo

λόγοις, ἐν οἷς ἐλάλησεν ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ πρὸς Μωσῆν
χατὰ πρόσωπον 6 Καὶ ἁγιάσετε τὸ Σάδθατον Ko-
βίου χερσὶ καθαραῖς καὶ καρδίᾳ
ἐν ἑτέρῳ λέγει ±
Σάθδατα, τὸτε ἐπιθήσω τὸ ἔλεός µου ἐπ᾽ αὐτούς.
Τὸ Σάδθατον λέγει ἐν ἀρχῇ τῆς κτίσεως Καὶ )ܘܗܬ‎
mor» ὁ Θεὸς ἐν Ἐξ ἡμέραις τὰ ἔργα τῶν χειρῶν
αὐτοῦ, καὶ συνετέλεσεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ,
καὶ γατέπαυσεν ἐν αὐτῇ, καὶ ἡγί τήν (05).
Προσέχετε, τέκνα, τί λέγει τὸ συνετέλεσεν Dy ἕξ
ἡμέραις, Τοῦτο λέγει ὅτι συντελεῖ (98) ὁ θεὸς Κύριος

καθαρᾷ. Καὶ
Ἐὰν φυλάξωσιν οἱ υἱοὶ µου τὰ

αἱ

seu]decem verbis, que Dominus in monte Sina
locutus est ad Mosen, os ad os: £
Sabbatum Domini manibus mundis et puro. corde"t,
Et alibi dicit : δὲ custodierint filii mei Sabata,
tunc ponam misericordiam meam super illos?. Sab-
bati meminit[Scriptura] in principio creationis :
Fecilque Deus in sex diebus ópera manuum suarum,
et desiit die septima, el ea requievit, e sanctificavit
eam? Avertite, filii, quid dicat : Consummavit in
sex diebus. Id ait : omnia consummabit Dominus
Deus in sex millibus annorum ; nam apud illum

Vetus interpretatio.

novissimum terra, sicul dici Dominus, qui te liberavit Deus : qui in hoc paratus est, ut adventum (94) ipsius
recordia nostra que jam absumpta erant a morte ettradita iniquital liberareta tenebris, et testaretur.
1n nobis testamentum servorum (95) suorum. Scriptum est enim quomodo illi Pater mandaverit,ut libera-
ret nos a tenebris, et pararet sibi populum sanctum. Dicit ergo propheta sio: Ego Dominus Deus luus,
vocavi te in aequitate : tenebo manum tuam et fortem le faciam : dedi. te in testimonium. gentibus (90), et in.
lumen nationum ܐܬܐ‎ apertas oculos c:corum, et educas de. vinculis alligatos. . . . . . Scitote ergo, unde
liberati sumus. Iterum propheta dicit : Spiritus Domni super me, propter quod unxit me; bene nuntiare
hominibus (97) misit me, eurare contribulalos corde. predicare captivis remissionem, el czcis visum,
el vocare annum Domini acceptabilem. . . . .
XV. Adhuc et de Sabbato scriplum est 1 locutus est in monte Sina ad Moysen
܀ ܀‎ 22 1 1 tSancifiate Sabbatum Domini manibus mundis, et puro corde. Et alibi dieit : δὲ custodieri
filii mei Sabbatum, tunc faciam misericordiam in illis. Sabbatum dicit initum (98) constitutionis : Ef fecit
Deus die sexto opera, sua, et consummavit in die septimo, et requievit in illo die, . . . . AUendite,lilii, quid
dicit, consummavit in sex dies. loc dicit,quia consummavit (00) Deus omnia in sex millia annorum. Dies
enim apud illum, mille annissunt.[pse mihi testis est,dicens : Ecce hodiernus dies erittanquam mille anni.
Unde scire debetis, .. . quia , . . in sex millia annorum eonsummabuntur omnia. Et quid dicit, Requtevit
Deus die septima ? Hoo est, cum venerit Filius illius,et amputabit tempus iniquitatis, et judicabit impios,
et mutabit solem, lunam et stellas; tunc bene requiescet in die septima.Ad summam Tioc dicit i Sanc
ficabis illum diem. manibus mundis, et corde puro.Quem (100) ergo diem sanctificavit Deus,quis potest san-

88 sa. απ, 6, 7. 3 188. σας, 6. 30 Isa. rx, 1, 2, ?! Exod. xx, 8; Deut. v, 19. 9 Jer. xvi, 24, 95,
9? (en. rr, 2.

VARIORUM NOTE.
(87) Amo per prophetam Deus Pater ad Filium

loquitur.
(88) Cfr. supra. not. 81.
89) Iterum heo Pater ad Filium loquitur.
90) AL. Κυρίῳ.
04) Πα Filius loquitur per prophetam. — —
(92) Gen. rt, 2, secundum Hebr. non juxta LXX,
qui babent : ἔκτῃ. |
(0 Davisius postulat συντελέσει, male; nam
συντελεῖ est, futurum eitio. Buttm. Gramm. 8 86,
n. 11, 12,

(94) Adventum. Aut suppl. per,"aut leg. adventu.

(95) Servorum. Al. sermonum. Fellus £ servorum
δέον per verbum.

(99) Gentibus. Al. gentis.

(97) Hominibus. Al. humilibus nihil mutat Fellus.
(98) Initium. ΑἹ malunt initio. Sic edidit Fellus.
(99) Consummavit, Forte consummabit. Ita. Felli

editio.

o ame. Al. Si quem, juxta Grecum- Fellua
nihil addit,

Ti

S. BARNABJE APOSTOLI.

πα

dies equiparatur mille annis, [psemet enim te- A ἐν ἐξακισχιλίοις ἔτεσι τὰ πάντα" ἡ γὰρ ἡμέρα παρ’

statur, dicens : Ecce hodiernus dies erit tanquam
mille anni??. Itaque, filii, in sex diebus, hoc est, in
sex annorum millibus consummabuntur universa.
Et requiewit die septima. Hoo ait: quando veniens
ejus Filius tempus iniqui abolebit, ac judicabit im-
pios, et mutabit solem ac lunam stellasque; tuno
pulchreresquiescetdie septima. Denique ail: Sancti-
ficabis eam. manibus mundis et corde puro. Si ergo
quam diem Deus sanctificavit, aliquis nunc polest
sanctificare, nisi sit per omnia mundus corde,
erravimus. Vide ergo: certe tune pulehre quie-
scens sanctifioat [aliquis] eam, cum poterimus
ipsi justo [facere], accepta promissione, deleta ini-
quitate, novatis vero cunctis a Domino. Tunc
poterimus diem illam sanctificare, οἱ nos ipsi prius
fuerimus santificati. Demum illis dicit : Novilunia
vestra et Sabbaia vestra mon fero**. Cernite, quo-
modo loquatur:non mihi aecepla sunt presentia
Sabbata, sed illa, que ego fecit; quando scilicet,
universis finem imponens, octavi diei faciam ini-
tium, boc est, initium alterius mundi. Idcirco et
diem octavum in letilia agimus; quo et Jesus
resurrexit ἃ mortuis, et cum apparuisset, ascendit
ad ecelos.

αὐτῷ χιλια ἔτη. Αὐτὸς δὲ μαρτυρεῖ, λέγων" Ἰδοὺ,
σήμερον ἡμέρα ἔσται ὡς χίλια ἔτη. Οὐκοῦν,
τέκνα, ἐν Ἐξ ἡμέραις, ἐν τοῖς ἐξακισχιλίοις ἔτεσι,
συντελεσθήσεται τὰ πάντα. Καὶ κατέπαυσε τῇ
ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ, Τοῦτο λέγει: ὅταν ἐλθὼν ὁ Υἱὸς
αὐτοῦ καὶ καταργήσει τὸν καὶρὸν ἀνόμου (1), καὶ
χρινεῖ τοὺς ἀπεθεῖς, καὶ ἀλλάξει τὸν ἥλιον, καὶ
τὴν σελήνην, καὶ τοὺς ἀστέρας, τότε χαλῶς χατα-
παύσεται ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ (2). Πέρας γέ τοι
λέγει: ᾿Αγιάσεις αὐτὴν ἐν χερσὶ καθαραῖς, καὶ
καρδίᾳ καθαρᾷ (8). Ei οὖν, ἣν Θεὸς ἡμέραν ἡγίασε,
γῦν τις δύναται ἀγιάσαι, εἰ μὴ καθαρὸς ὧν τῇ vap-
δίᾳ ἐν πᾶσι, πεπλανήµεθα. "ID oiv: ἄρα (1) τότε
καλῶς καταπαυόμενος ἁγιάζει αὐτὴν (6), ὅτε δυνη-
σόµεθα αὐτοὶ δίχαια ' ἀπολαθόντες τὴν ἐπαγγελίαν,
οὐκέτι οὔσης ἀνομίας, γεγονότων δὲ καινῶν πάντων
ὑπὸ Κυρίου (6). Τότε δυνησόμεθα αὐτὴν ἁγιάσαι ܕ‎
αὐτοὶ ἁγιασθέντες πρῶτον. Πέρας «46 τοι λέγει
αὐτοῖς - Τὰς νεομηνίας Σαθδατα
ὑμῶν οὐκ ἀνέχομαι, Ὁρᾶτε, πῶς λέγει Οὐ τὰ νῦν
Σάέόωτα ἐμοὶ δεκτὰ, ἀλλ᾽ ἃ πεποίηκα, ἐν ᾧ κατα-
παύσας τὰ πάντα, ἀρχὴν ἡμέρας ὀγδόης ποιήσω, Ü
ἔστι, ἄλλου χόσμου ἀρχήν (T). (B) Διὸ καὶ ἄγομεν
τὴν ἡμέραν τὴν ὀγδόην εἰς εὐφροσύνην, ἐν ἢ καὶ
ὁ Ἰησοῦς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, καὶ φαγερωθεὶς (9) ἀνέθη
εἰς τοὺς οὐρανούς.

ὑμῶν, καὶ τὰ
ܕ‎

XVI. Non templum Judzorum, sed spirituale templum Qhristianorum Deo placuit.

Adhuo et de templo dica vobis, quomodo er- 0

Ἔτι καὶ περὶ τοῦ ναοῦ ἐρῶ ὑμῖν: πῶς πλανώμενοι

Vetus interpretatio.

ctificare modo, nisi qui sit mundo corde in omnibus? Non erravimus (10). Videns ergo qui refrigerans
sanctificavit illum ; - ܀‎ 2 2 1 δὲ nos tunc poterimus sanctificare, ipsi sanctificati pri-
mum. Ad summam dicit illis : Dies solemnes vestros, el Sabbata nmm. sustineo. Videte, quo modo dicit, non
hec Sabbata sibi non accepta (11), sed qua fecit, et in die suo consummavit omnia, inilium octava die
facta (12), qui est alterius seculi initium, Propter quod agimus diem octavum in legationem ; in quem (13)
et Jesus resurrexit a mortuis; et apparuit, et ascendit in ccelos.

XVI Adhuc et de templo dicemus (14), quo modo errantes in edem spem habuerunt tanquam in Do-
minum (15), qui illos fecit quasi sit domus Dei : tanquam ethnici (10) conservaverunt(17)illum in templo.
Scd quo modo dicat Dominus, discite, vacuum faciens templum : Quis mensus est cotum palmo, aut. quis
totam terram pugno apprehendil? Nonne mihi (18), dicit Dominus, celum thronus est, terra autem. scabellum
pedum meorum est? Qualem domum mihi adificabwis, aut. quis. locus erit requietionis mew. Unde. egno-

scitis, quia vana spes est illorum. Bt iterum :
*: Gfr. 2 Pelr. 11, 8. 9 Psal. xxxix, ᾱ. 9 188.

των Qui deposuerunt templum. hoc, ipsi illud et exdificabunt

1, 13.

VARIORUM NOT/E

(4) Ita Fell. duce vet. interpr. Ms. αὐτοῦ, male.
(2) I. e. verum Sabbatum ἃ secundo demum ori-
tur Ghristi adventu. De Chiliasmo Barnabe vide
libellum meum : Sendscheib. d. 4. Barn. p. 109

544.
E 1. .ܘ‎ 81 Judeorum Sabbata vera essent, nos 8.
Deo decepti essemus, qui postulat manus mundas
et cor purum.

(4) Ita Dav. Ms. εἰ δ᾽ οὐδ᾽ ἄρα, Aliter bunc locum
explieui in Seadschreiben a. Α. Barn. p. 110.

(5) 86. τις.

(6) 1110 punctum ponendum puto. Aliter distin-
guunt Dav, et Cler

(1) lila sex millia annorum desinunt die ultima
i.e. septima) ullim hebdomade. Ego novum
&vum, Dei regnum, sequenti octava die incipit.

(8) Barnabas testatur hio celebrationem diei Do-
minice apud antiquos.

(9) Cfr. libellum menm : Sendschreiben.d.A.Barn.
p, 112, 113.

(10, Non, erravimus, etc, Menardus ita legit ; Nos

erravimus, Vides, etc. Fellus autem 810 : Nisi quis
sit mundo corde : in. omnibus nos erravimus. Vide
D ergo, etc. Greca quoque ita distinguit, Al.Vide ergo
quta re[rigerans sanctificabit, eto.
09 Non acceplaDele non cum Fello aliisque. Et
mox lege : in die quo, aut potius, id die septimo.
(12) Üctava die facta. Degit Menardus : οοίαυο
die faeturus, Fellus ; initium octava diei facturus.

(13) In legationem; in quem. Menardus, in. letitia.
Fellus sic : in ltificalionem. Al. in latationem-Mox
omnes, ἐπ quo.

(14) Dicemus. Vet. interpres legebat, ἐροῦμεν.

(45) Tanquam in. Dominum. Hectius ad contextum
Graecum, et non i Dominum. Έξι.

(16) Tanquam ethnici. Adde ex cod. aut forsitan.

(47) Conservaverunt. Log, ex. Gracis, consecrave-
runt. Quam quidem lectionem Fellus in textum in-
ἴα.

(18) Nonne mihi. Al interserunt, ego. Sio autem
Fellus distinguit : Nonne ego ? Mihi. eicit Dominus.

118

οἱ ταλαίπωροι ἐπὶ τὸν δόμον (19) ἤλπισαν, καὶ οὐκ ܠ‎
ἐπὶ τὸν Θεὸν αὐτὸν, τὸν ποιήσαντα αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ὡς
ὄντα οἶκον Θεοῦ. Σχεδὸν γὰρ, ὡς τὰ ἔρνη, ἀφιέρωσαν
αὐτὸν ἐν τῷ ναῷ, ᾿Αλλὰ πῶς λέγει Κύριος, καταργῶν
αὐτὸν, μάθετε" Τίς ἐμέτρησε τὸν οὐρανὸν σπι-
θαμῇ, καὶ τίς τὴν γῆν δρακί ; Οὐκ ἐγώ ; λέγει Κύριος"
'O οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν πο.
δῶν µου: ποῖον ܘܐܘ‎ οἰκοδομήσετέ (20) μοι, ἢ τίς
τόπος τῆς καταπαύσεώς µου ; Γνῶτε, ὅτι ματαία ἡ
ἐλπὶς αὐτῶν (21). Πέρας γοῦν πάλιν λέγει: Ἰδοὺ, οἳ
καθελόντες τὸν ναὸν τοῦτον αὐτοὶ αὐτὸν οἶκο-
δομήσουσι, Γίνεται (29): Διὰ γὰρ τὸ πολεμεῖν αὐτοὺς
καθῃρέθη ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν" νῦν καὶ αὐτοὶ οἱ
ἐχθρῶν ὑπηρέται ἀνοικοδομήσουσιν αὐτόν. Πάλιν, ὡς
ἤμελλεν ἡ πόλις καὶ ὁ ναὸς καὶ ὁ λαὸς Ἰσραὴλ παρα-
δίδοσθαι, ἐφανερώθη, Λέγει γὰρ ἡ Γραφή" Καὶ ἔσται
ἐπ) ἐσχάτων ἡμερῶν, παραδώσει Κύριος τὰ πρό-
θατα τῆς νομῇς, καὶ τὴν μάνδραν καὶ τὸν πύρ-
γον αὐτῶν εἰς καταφθοράν (23). Καὶ ἐγένετο καὶ’ ἃ
ἐλάλησε Κύριος. Ζητήσωμεν οὖν, εἰ ἔστ: ναὸς Θεοῦ
(24). Ἔστιν" ὅπου αὐτὸς λέγε! ποιεῖν καὶ καταρτίζειν.
Τέγραπται γάρ: Καὶ ἔσται, τῆς ἐδδομάδος συν-
τελουµένης οἰκοδομηθήσεται ναὸς Θεοῦ ἔνδοξος
(25) ἐπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου. Ἑδρίσκω οὖν, ὅτι ἔστι
ναός, Πῶς οὖν οἰχοδομηθήσεται ἐν ὀνόματι Ko
μάθετε (26). Πρὸ τοῦ ἡμᾶς π'
ἡμῶν τὸ κατοικητήριον τῆς καρδίας φθαρτὸν καὶ
ἀσθενὲς, ὡς ἀληθῶς οἰχοδομητὸς ναὸς διὰ χειρός"
ὅτι ἦν πλήρης μὲν εἰδωλολατρείας (27), [καὶ] ἦν
οἴκος δαιμονίων, διὰ τὸ ποιεῖν, ὅτα ἦν ἐναντία τῷ
Θεῷ, Οἰκοδομηθήσεται δὲ ἐπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου,
προσέχετε, ἵνα ὁ ναὸς Κυρίου ἐνδόξως (28) οἰκοδομη- G
0. Πῶς ; μάθετε, Λαβόντες τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρ-
τιῶν, xul ἐλπίσαντες ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου,
γόµεθα χαινοὶ, πάλιν ἐξ ἀρχῆς χτιζόμενοι. Διὸ ἐν

τῶν

EPISTOLA CATHOLICA

774

Tantes miseri, non in ipsum Deum, effectorem
eorum, spem habuerunt, sed in edem, quasi domus
Dei esset. Nam fere instar gentium illum in templo
venerati sunt. Sed quomodo Dominus loquatur,
templumque irritum faciat, animadvertite : Quis
mensus est celum spithama, et quis lerram. palma ?
Nonne ego?! ? Dicit Dominus: Colum mihi thronus
esL, ferra aulem. scabellum. pedum meorum. Quam
mihi domum sdificabilis, aut quis locus requietis
mex δὲ Ὁ Gognoscite, quod vana est spes illorum. Et
tandem rursus ait : Ecce, qui destruxerunt templum
hoc, ipsi illud zdificabunt?. ldque evenit. Nam
quia bellum gesserunt, ab hostibus destructum est
templum ;nunc et ipsi hostium ministri rezdificant
illud.Iterum, quod tradenda esset eivitas una cum
templo et cum populo Israelitico, est. declaratum.
Ait quippe Scriptura : Et erit in novissimis. diebus,
tradet Dominus oves pascui et ovile et turrim. eorum
fn exitium. Atque contigit, quemadmodum locutus
est Dominus. Queramus itaque, a» exstet [adhuc]
templum Dei. Exsistit, ubi ipsemet se illud facere
86 perficere testatur. Seripfum enim est: Et erit,
heddomoda completa, zdificabitur. magnificum. tem-
plum Dei, in nomine Domini 9, Invenio igitur, quod
templum exsistit. Qua ratione ergo cdificabitur in
nomine Domini, discite. Antequam Deo erederemus,
erat cordisnostri domicilium corruptioni obnoxium
etimbecille, ad modum lempli vere por manus
ewdificati; plenum siquidem erat idolorum cultu,
et erat domus demonum, quia fecimus, quecunque
Deo contraria sunt. ZEdificabitur autem, attendito,
in nomine Domini, ut templum Domini magnifice
:edificetur. Quomodo? Discite. Accepta remissione
peccatorum et spe habita in nomine Domini, facti
sumus novi, iterum ab integro ereati. Ideo in nobis,

Vetus interpretatio.

Et fiet (29): dum enim belligerarent, depositum est ab inimicis (30)

tas, .

, eL populus totus Judzorum tradi, propalavit. Dicit enim Scriptura .

Iterum sicut incipiebat civi-
εν In. novissimis diebus

tradet Dominus oves pascuz, et cubile (31), et turrem eorum in exterminium, Et factum est secundum quae
Dominus locutus est. Queramus ergo, si est templum Deo. Est: ubi ipse dicit facere et consummare.

Seriptum ... est; Εἰ erit, septimo die consummato

(33), edificabitur templum Deo praeclare in omine

Domini. Invenio, quia templum est. Quo modo ergo «edilicabitur in nomine Domini? Discite. Ante quam

crederemus Deo, erat habitatio nostra ܀‎ .

ficatur : quia pleni eramus adorationibus idolorum . . e ο
ceremus, quz Deo essent contraria. Adificabitur autem in nomine Domini,...

. COrrupta et infirma, sicut templum quod per manus. . . edi-
.et erat domus demoniorum; propter quod fa-
praeclare... tem-

plum Deo. Attendite. Et quo modo? Discite : ut accipiatis remissionem peccatorum. Cum crediderimus

in nomine Domini, non sumus (33) jam tales, quales ab initio creati : propter quod . .

. in nobis vere

(V 1δα, xn, 12. ? Isa. nxvi, d. ? [sa. ux, 17. 395 Dam, 1x, 24, 25, 27 ; ΛΕΡ. 11, 10.
VARIORUM ΝΟΤΑ.

(19) Ita Cot. οἶκον Men. et Fell. οὐδόν, lidem Ma-
zoeh. edem vet. interp. Ms. τὴν ὁδόν, male.

(20) Ita LXX el vet. interpr. Ms. οἰκοδομήσατε.

(21) I. e. Judaeorum.

(22) Spiritualiter, ut mox videbitur. Μεν.

(23) Hiec, prout hic habentur, non sunt in iota
Scriptura. ΜΕΝ, cfr. Jer. xxv. Isa. v. :

(24) Jam destrueto templo Hierosol, querit an
alterum templum suecessurum 81} Μεν.

25) Vet. interpr. leg. ἐνδόξως, praclare.

0) Olem. Alex. Strom. τι, c. 20, p. 490. ο

(27) Ita ex Clem. Alex. et vet. interp. restituo.
In mss. post. εἰδωλολατρείας, abundant: οἶκος εἶδω-
λολατρεία,

(28) Ita Clem. et vet. interp. Ms. ἔνδοξος.

(29) Et fiet. Leg. Et fit. Ita quoque Felli edit. Oxon.

(30) Ab inimicis. Add. ex vet. cod. Nune et ἐρεί
inimicorum ministri ab initio sificant illud.

(31) Cubile, etc. Lege ovile, αἱ in textu (reco,
μάνδραν. Et turrum eorum. Alludit ad turrim illam,
de qua in parabola vinem apud Isai. v. Mex.

(32). Septimo die consummato. In Greco legitur
ex Daniele, τῆς ἑθδομάδος συντελουμένης, ut inelli-
gatur septimana ex aunis constare. FEL.

(33) Ut accipiatis... non sumus. Hunc locum Fel-
lus sic exhibet: quod acciptentes remissionem. pec-
catorum, et cum crediderimus in nomine Domini,
05 Sumus, eto.

775

S. BARNAB/E APOSTOLI

770

in domicilio nostro, vere Dens habitat. Quo modo? A τῷ κατοικητηρίῳ ἡμῶν ἀληθῶς ὁ Θεὸς κατοικεῖ ἐν

Verbum ejus fidei, vocatio ejus promissionis, sa-
piontia mandatorum, precepta doctrinz, [imo] ipse
in nobis prophetat, ipse in nobis inhabitat; morti
addictis nobis aperit fores templi, i. e. os, dedit
nobis penitentiam, sieque introduxit nos in tem-
plum, quod destrui non potest. Quare, qui cupit
esse salvus, non in hominemrn respicit, sed in eum,
qui in homine habitat, atque in eo loquitur; admi-
rans, quod nunquam neque audierit eum talia
verba ore fundentem, neque ipse [talia] audire
desideraverit. 1100 est ternplum spirituale Domino
consiruotum.

ἡμῖν. Πῶς ; Ὁ λόγος αὐτοῦ τῆς πίστεως, ἡ κλῆσις
αὐτοῦ τῆς ἐπαγγελίας, ἡ σοφία τῶν δικαιωμάτων, αἱ
ἐντολαὶ τῆς διδαχῆς, αὐτὸς ἐν ἡμῖν προφητεύων αὐτὸς
ἐν ἡμῖν κατοικῶν' τοῖς τῷ θανάτῳ δεδουλωμένοις ἀνοί-
γῶν ἡμῖν θύρας τοῦ ναοῦ, ὅ ἐστι στόμα (8 ), μετάνοιαν
διδοὺς ἡμῖν, εἰσήγαγε εἰς τὸν ἄφθαρτον ναόν (35): Ὃ
καὶ ποθῶν σωθῆναι, βλέπει οὐκ εἰς τὸν ἄνθρωπον (36),
ἀλλ᾽ εἰς τὸν ἐν αὐτῷ ἐνοικοῦντα, καὶ λαλοῦντα ἐν
αὐτῷ (37), ἐκπλησσόμενος ἐπὶ τῷ μηδέποτε, μήτε τοῦ
λέγοντος τὰ ῥήματα ἀκηκοέναι ἐκ τοῦ στόματος, μήτε
αὐτόν (88) ποτε ἐπιτεβυμηκέναι dxodew . Τουτέστι
πνευματικὸς ναὸς οἰκοδομούμενος τῷ Κυρίῳ.

XVII. Epilogus partis prima.

Quantum potuit, et sine obscuritate potuit vobis ῃ

monstrari, spes mihi est, pro studio meo me nihil
omisisse eorum, qu: ad vestram salutem spe-
ctant, queque sunt presentia. Si enim. de futuris
seripsero volis, non intelligetis : quoniam in aba-
condito positum est. Et hec quidem ad hunc
nodum.

"Eg! ὅσον ἦν ἐν δυνατῷ καὶ ἁπλότητι δηλῶσαι
ὑμῖν (39), ἐλπίζει µου ἡ ψυχὴ, τῇ ἐπιθυμίᾳ µου μὴ
παραλελοιπέναι τῶν ἀνηκόντων ὑμῖν εἰς σω-
τηρίαν ἐνεστώτων (40). Ἐὰν γὰρ περὶ τῶν μελλόντων
χράφω ὑμῖν, οὐ μὴ νοήσητε, διὰ τὸ ἐν παραθολαῖς

κεῖσθαι, Ταῦτα μὲν οὕτως.

Velus interpretatio,
Deus inhabitat. Quo modo ? Sermo fidei illius, vocatio promissionis illius, sapientia equitatis, precepta
testamenti illius (41); in nobis propholans ipse, et in nobis habitans. Quia (42) cum sub servitute mortis
eramus, aperiens ostium templi nostri (48), quod est os sapientis (43), . .. íeeit de nobis domum in-
corruptam, Qui enim concupiscit liberari, vivit (45) non in hominem, sed in eo qui habitat , . , in illo:
miratur quod nunquam tales sermones audieril eum dicentem, neque ipse concupierit audire. Hic est
spiritualiter . . . edificatus.
XVII. Quantum . . . fuerit in simplicitate demonstrandi nobis (40), . . . non intermisi quidquam . . .
Si enim de instantibus ac futuris (47) scribam vobis, non intelligetis, quo modo in parabolis (48) posita
sunt multa. Ilec autem sic aunt. Habes interim (49) de majestate Christi, quomodo omnia in illum, et
per illum, facta gunt: eui sit honor, virtus, gloria, nunc ct in secula seculorum.

EPISTOLAS PARS SECUNDA.
XXIII. De duabus vi.

Transeamus autem et ad alloram cognilionem
atque doctrinam. Dus sunt vio doctrine 86 pote-
statis: una lueis, altera tenebrarum. Differentia

Μετα!
Ὁδοὶ δύο εἰσὶ διδαγῆς καὶ ἐξουσίας (50), ἢ τε τοῦ
φωτὸς (64), ἤ τε τοῦ σκότους. Διαφορὰ δὲ πολλὴ τῶν

μὲν δὲ καὶ ἐπὶ ἑτέραν γνῶσιν καὶ διδαχήν.

VARIORUM NOTA.

(31) Ad annuntiandam gloriam Dei.

(35) 1. e. nos ipsos effecit tale templum.

(36) Qui est praeco Evangelii.

(37) Πα Dav. Vet. interp. in illo, Ms. ἐπ᾽ αὐτῷ.
(33) Ms. αὐτάς. Scribendum αὐτόν, quod ipsa
syn'isi postulat, Day.

(30) Πα Dav., codicibus nisus. Alii ἡμῖν.

(40) 1. e. de quibus nune disceptatur, e. g. num
novum fedus veteri sit preferendum, num adhuc
va!eon! precopta Judaica, eto.

(41) Testamenti illius. Vet. interpres legebat δ-α-

in Graecis, μετάνοιαν διδοὺς ἡ μῖν, dans nobi; pomi-
tentiam ? ni

vbi ita David : Domzne, aperi labia mea, et os meum.
anmimtiabit laudem tuam. CLER.

(44) 0s sapientia. Est revera os sapiens, quod be-
neíiciaa Deo accepta indesinenter commemorat
atque extollit, Sed in. Grecia. habetur quod modo
retulimus, pro quo > legit σοφίας. CrER.

(45) Vivit. Al. videt. Εθ]]ας h&c ita reformanda

QC censuit: idit non in. hominem, sed in illum qui. in

eo habitat et loquitur in illo; miratus, etc. Et mox:
Aoc est sptritualtler Domino xdificatum templum.

(46) Nobis. Al. vobis, Fellus utrobique, ἡμῖν,
nobis.

(&1) De instantibus ac futuris. Ex his patet Greca.
sio legenda csse: Ἐὰν γὰρ περὶ τῶν ἐνεστώτων καὶ
μελλόντων, Μεν. — Vocem ἐνεστώτων loco suo di-
inotam, in sequentem periodum, a. Latina versione
admoniti, reposuimus. Fett. — "Vide not. 42 ad
cap. 4, col. 732. Hinc Usseriana lectio ejus loei
confirmari potest. CLen.

(48). Quo. modo in parabolis. Legendum forte
quoniam: certe sic verendum fuerat διά τό, Orzn.

(49). Habes interim, ete Heo non sunt in textu
Griceo. Hucusque vervio Latina codicis Corbeionsi,
Μεν. — Quse autem desunt, Grecis litteris ita Fel-
lus expressit: Ἔχεις οὖν περὶ τῆς με]σ τος
τοῦ Χριστοῦ, ὡς πάντα εἰς αὐτὸν, καὶ 06 αὐτοῦ πε-
ποῄηται: ᾧ δόξα, κράτος καὶ τιμὴ, νῦν καὶ εἲς αἰῶνας
τῶν αἰώνων,

(50) De duplici doctrina, bona δὲ mala, δὲ de pote-
statibus bonis et malis (angelis et demonibus)loqui-
iur.
(51) H. 1. 1. Origen. De princ. l. 1m, c. 2, n. 4, et
ܐ ,ܐ‎ Ezplan. in Ep. ad Rom. 1, 24.

EPISTOLA

φωταγω-

* ἧς μὲν γὰρ clot
yo ἄγγελοι τὸ τοῦ Θεοῦ, ἐφ᾽ ἧς 8% yv
Καὶ ὁ μὲν ἔστι Κύριος ἀπ' αἰώνων εἰς
χων καιροῦ τῆς ἀνομίας.

XIX. De via luc

αὔτη.

στιν

Ἐάν τις

: "c
Ἔστιν οὖν ἡ δοβεῖσα ut) γνῶσις τοῦ
yo ᾿Αγαπήσεις

ἐν ^ot

εριπατεῖν
ποιήσαντα, δοξάσ.
Ἔσῃ ἁπλοῦς τῇ wxoütg, £
μάτι, Οὐ κολληθήσῃ, pe

πλούσιος
πορευομ

του.

τῶν γῶν

σεαυτὸν δόξαν. Οὐ iid ܒ‎

τῇ 8
παι-

λὲν πονηρὰ Ὁ κατὰ τὸν πλησίον σου, Οὐ δώσε

(50) οὐ 07 σοι ὁ δ χόχός "
ἐν iud τινῶν, (57) Οὐ λήψῃ, πρόσωπον £
νὰ ἐπὶ (58) παραπτώματι, Ἔσῃ πραὺς, ἔσῃ ἡσύχιος.
Ἢ τρέμων τοὺς λόγους, οὗ βνη-
σικακήσῃς τῷ ἀδελφῷ σου. (50) οὐ μὴ 000 πό-
ρου (00) ἔσται, ἢ οὔ. 05 μὴ 23 ἐπ᾿ μας

σου ἀπὸ
ἀπὸ νεότητος διδάξεις E κυρίου, οὐ Li
θυμῶν τὰ τοῦ πλησίον σου (64),
κολληθήσῃ €

ἀλλὰ μετὰ δικαίων κι

υἱοῦ σον, ἢ

Οὐ‏ .ܡܡ

συμθαίνωντά σοι (00) ἐνεργήματα, ὡς pu πρόσ-
ἢ ὃ

δίγλωσσος" παὶ

33 08 υ ἐστὶν ἡ διγλωσσία. Ὑ γησῃ, Κυρίῳ,

χυρίοις ὡς τύπῳ Θεοῦ, ἐν αἰσχύνῃ καὶ φόδῳ. (08)

Οὐ μὴ ἐπιτάξης ἢ δούλῳ σου ἐν πικρία, τοῖς
τὸν αὐτὸν ἐλπίζουσι, μή οὐ φοθηθήσῃ

ἐπ᾽ ἀμφοτέροις Θεόν" ὅτι ἦλθεν

καλέσαι, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ οὓς τὸ Π
γωνήσεις ἐν πᾶσι τῷ πλησίον σου, οὐκ d

μα

γὰρ ἐν τοῖς ἀθάρτοις κουκωνοί ἐστε, ܗ‎
τοῖς φθαρτο
μὰ θανάτου,

± II Cor. xi, 7.
5 Act. 1v, 32.

1 Οὐκ ἔσῃ πρόγλωσσο: ς γὰρ ατό-

Ὅσον δύνασαι, (10) περὶ τὴν ψυχήν σου

? Joa. 1xvi; 25 Philip. ir. 42.

? Ephes. vi, 5.

GATHOLICA. 118

A vero multa duarum viarum. Uni siquidem prepo-
siti sunt angeli Dei locem. preferentes, alteri vero
angeli Satana !. Ao ille quidem Dominus est a s$-
culis in secula ; hic autem princeps lemporis
iniqui.

Via igitur Jucis hzc est: Si quis cupit pervenire
ad prefinitum loeum, suis operibus id consequi
stndeat. Cognitio itaque nobis data in hic via am-
bulandi ejusmodi est. Diliges Creatorem tuum,
gloria afficies, eum, qui redemit te a morte. Eris
corde simplex οἱ spiritu dives. Non adhzrebis ad
eos, qui incedunt in via mortis. Odio habebis per-
petrare quod Deo non placet, odio habeas omnem
simulationem. Ne derelinquas mandata Domini. Te
ipsum non exalabis, eris autem humilis. Non as-
sumes tibi gloriam. Non capies malum consilium
adversus proximum luum. Non dabis anima inso-
lentia "m. Non fornicaberis, non adullerium facies,
pueros non corrumpes. Non ex te verbum Dei in
quorumdam impuritate exeat. Non accipies perso-
nam in arguendo cujuspiam lapsu. Eris mansue-
lus, eris quietus. Contremisces ad verba, qua au-
disli 3. Fraiei tuo ignosces. Non ambigas, utrum
futurum sit, necne. Ne assumas in vanum nomen
Domini. Diliges proximum tuum plus quam ani-
mam tuam. Non intorficies fetum in abortione,nec
etiam interimes posl nativitatem. Ne auferas ma-
num tuam ἃ filio tuo, vel a filia tua; sed a pueri-
tia docehis eos timorem Domini. Bona proximi tui
non concupisces, nec eris avarus. Neque ex anima
tua adhirebis superbis; sed cum justis atque humi-
libus aseriberis. Que tibi contingunt vexationes,
lanquam bona admitte.Non eris inconstans nec bi-
linguis; lagueus enim mortis est lingua duplex.
Subjieieris Domino [Deo], dominis vero, ut Dei
imagini, in verecundia et timore ?: Ne in amaritu-
dine imperes ancilla: aut servo tuo, qui in eumdem
sperant; ne forte nou timeas Deum, qui super
utrumque est,quoniam non venit vocare seeundum
personam *, sed secundum eos quos Spiritus pre-
paraverits.Communicabis in omnibus eum proximo
tuo, nec quidquam dices proprium ; si enim in in-
corruptis consortes estis, quanto magis in iis, qua
corrumpuntur? ? Non eris lingua preceps; osenim

* Ephes, vi, 9. 29, 30.

5 Rom. vult,

VARIORUM NOT/E.

(52) Participium loco verbi finiti, ut supra ο, 6,
not. 15, eol. 741.

(53) Eadem in Const. apost.,

(51) Const. aposl., vit, 3

)55( Const. apost., vit, 2.

(50) 1. 8. Evangelium predicans,nulla parte mo-
rum sis impurus.

(9T) Const. apost. vir, 10.

(58) ta restituo ex Const. aposL., ms. παρα
ματα.

(59) Const. apost., vir, 11. Cfr. Epist. I elem. ad
Cor, c. xr et xxu, et Jac. 18.

Gs. Il.

vit, 14.

Paso:

(80) Sc. quod Deus
61) Post ματαίῳ, in ms. abundai
62) Const. ap., vn, 3.

63) Ibid., 12.

(04) Ibid. 4.

(65) Ibül., 8.

(06) Operatio laboriosa, molestia.
(67) Consi. apost. 11, 6; vit, 4.
(68) Consi. apost., vir, 13.

(69) Const. apost., vi, 12
(70) Ita Day., ms. ὑπὲρ.

promisit.

25

119

laqueus est mortis. Quantum potes, castus sis A
anima.«NoJi porrigere manus tuas ad accipiendum,
ad dendum vero contrahere 7. » Diliges ut pupillam
oculi Lui omnem,qui tibi loquetur verbum Domini
in memoriam tuam nocte ac die revocabis judicii
diem. Exquiras quotidie vultus sanctorum, et in
sermone eos perserütans, et ad exhorlandum in-
cedens, et meditans, quomodo animam verbo [tuo]
servare possis. Et manibus tuis operaheris ad re-
demptionem peecatorum tuorum *.Non dubhilandis
dare, neque murmurabis, cum das. Ommi pe-
denti tetribue* ; coguosces aulem, quis sit. bonus
mercedis retributor. Servabis, quie aecepisti, nec
addens, nec demens. Malus odiosus libi erit in per-
petuum. Juste judieabis.Non facies dissidium; sed
pacem concilibbis inter contendentes, eos asso-
cians. Gonfiteberis peceala lua. Non accedens ad
oralionem tuam in conscientia mala. — Hzc est
via lucis.

5. BARNABJE APOSTOLT

E.

"80

ἀγνεύσεις, (71) Νὴ γίνου πρὸς μὲν τὸ λαθεῖν ἐχτείνων
πὰς χεῖρας, πρὸς δὲ τὸ δοῦναι συσπῶν, ᾿Αγαπήσεις,
ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ σου, πάντα τὸν λαλοῦντά σοι λό-
γον τοῦ Κυρίου (72) Μνησθήσῃ αὐτὸν ἡμέρας κρίσεως,

καθ᾿ ἑκάστην di

νυκτὸς καὶ ἡμέρας. Ἐκζη:

ὧν σου ἐργάσῃ εἰς λύτρωσιν τῶν ἁμαρτιῶν
συν, (15) Οὐ διστάσεις δοῦναι, οὐδὲ διδοὺς γογγύσεις,
αἰτοῦντί σε δίδου. γυώσιῃ Oh, τίς ὁ τοῦ μι-
0:5 καλὺς ἀνταποδότης, (76) Φυλάξεις, ἃ παρέλα-

θες, μήτε προστιθεὶ, μήτε ἀφαιρῶν Εἰς τέλος μισή-
σεις τὸν πονηρόν. (71) Κρινεῖς δικαίως, (78) Οὐ ποιή-

ύσεις δὲ μαχομένους συνάγων. (79)
ἁμαρτίαις σου. (80) Οὐχ ἥξεις
δέσει πονηρᾷ. Αὕτη ἐστὶν ἡ

σεις σχίσμα; εἰρῆ

Εξομολυγήτῃ ἣν

XX. De via tenebrarum.

Via autem ienebrarum obliqua est plenaque
maledictionis.Est enim via morlis elerne eum sup-
plicio, in qua sunt, qua perdunt animam [homi-
num] : idololatria, temeritas, elatio ob polentium,
simulatio, cor duplex, adulterium, homicidium,ra-
pina, superbia, transgressio, dolus, malitia, arro-
ganlia, veneficium, magia, avaritia, nullus Dei ti-
mor. [In qua suntj bonorum persecutores, osores
veriatis, amatores [mendacii], non cognoscentes
mercedem justitiae, non adjuncti ad bonum, vidue
οἱ pupillo non atientes ex justo judicio, vigilan-
tes non ad Limorem Dei,sed ad malitiam, a quibus
longe ac procul sunt mansuetudo οἱ patientia, qui
diligunt vana, consecanlur remunerationem, non
misereniur inopis, non laborant in gratiam illius
qui labore ac eerumnis confectus est, ad obtrecta-
lionem prompli,non cognoscentes Creatorem suum,
liberorum interemptores (in abortione], corrum-
pentes Dei creaturam, aversantes egenum, oppr
mentes afflictum, divitum advocati, pauperum ini-
qui judices ; per omnia pecealores.

XXI. Conclusio
4Equum igilur est, ut homo cdoctus man-
data Domini, quotquot prius scripta sunt, in eis
ambulet. Qui enim ea perficit, in regno Dei gloria
eumulabitur ; qui veroalia elegerit simul cum suis
operibus peribit. Proplerca resurrectio, propteroa |)
rotributio. 11: go vos, proceres, si accipitis aliquod

0.

? Eceli. 1v, 3l * | Cor. 1v, 12.

* Matth. v 42;

τι σκολιὰ, καὶ κατά
Ὁ θανάτου αἰωνίου μετὰ

(81) Ἢ δὲ τοῦ μὲ
"Es

«μωρίας ἐν ἢ ἐστι

pus µεστ'

ἀπολοῦντα τὴν ψυχὴν αὐτῶν:
, ὕψος δυνάμεως, ὑπόκρισις,

διπλοχαρδία, μοιχεία, φόνος, ἁρπαγὴ, ὑπερηφανία,
αὐθάδεια,

eit, πλεονεξία, ἀφοθία Θεοῦ. (82) Διῶχται τῶν dya-

θῶν, μισοῦντες ἀλήθειαν, ἀγαπῶγτες (83) ψεῦδος],

παράδασις, δόλος, κακία, αρμακεία, µα-

μισθὸν δικαιοσύνης, οὐ κολλώμενοι
δικαίᾳ χήρᾳ καὶ ὀρφανῷ προτέχον-

φύθον Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ‏ :ܐ
πονηρὸν, ὧν μακρὰν καὶ πόῤῥω πραύτης καὶ ὑπο-‏
μονὴ, ἀγαπῶντες μάταια, διώχοντες ἀνταπόδομα, οὐχ‏
οὐ πονοῦντες ἐπὶ τῷ καταπονου-‏
χαταλαλίᾳ, οὐ γινώσκοντες τὸν‏ ×
πλάσματος‏

οὐ γινώσκοντες

ἀγρυπνοῦντες οὐκ

ξλεοῦντες

πτωχὸν,
μένῳ, εὐγερεῖς
ποιήσαντα αὐτοὺς, φονεῖς τέκνων, φρορεῖς
Θεοῦ, ἀποτρερόμενοι τὸν ἐνδεόμενον, χαταπονοῦν-
τες τὸν θλιθόμενον, πλουσίων παράκλητοι

ἄνομοι γριταὶ, πανταμάρτητοι.

admonitoria.
Καλὸν
ὅσα

οὖν

Κυρίου,
Ὁ γὰρ
βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ δοξασθήσεται" ὁ

, μαθόντα τὰ δικαιώμα
ἦν τούτοις περιπατεῖ

ταῦτα ποιῶν ἐ

μενος, μετὰ τῶν ἔργων αὐτοῦ συν-

ἀπολεῖται. Διὰ τοῦτο ἀνάστασις, διὰ τοῦτο ἀνταπόδο-
τινά µου γνώμης

σις τοὺς ὑπερέχοντας, εἴ

Luc. vi, 30.

Ἐρωτᾶ

YARIORUM NOT;E

(74) Const. apost., vu, 41.

(72) Iuid., 9.

(73) |", καὶ διαλόγους [56. αὐτῶν
nes eorum perserntans

(14) Const. ayost,, vii, 12. Aut. lahor manuum
commendatur, aut distributio faeu'tatum in elee-
mosyna. Cor.

(75) Const. apost. l. c.

(76) Const. apost, , vur, 14.

σκοπῶν, sermo-

(77) Const. apost., ντ, 10.

(T8) dbid., ms. σγῆμα... μαχομένας,
(19) Const. apost. vn, 14.

(80) Ibi, 47.

(8L) Ibid , AS.

(954 Subaudi ex antecedenlibus ἐν 3
(83) Id addo ex Const. ap. k. c.

(84) Ἐκεῖνα — qui divine voluntati sunt contra-
a, de quibus c. 20 fueratsermo.

ere συμόουλίαν * ἔχετε,
ἑαυτῶν " μὴ ἐγκαταλίπητε. Ἐγὼς
γὰρ ἡμέρα, ἐν ἢ eovomo (p πονηρῷ.
Eyyos 5 Κύριος wal ὁ μισθὸς αὐτοῦ. Ἔτι καὶ ἔτ,
ἐρωτῶ ὑμᾶς. ἑαυτῶν γίνεσθε νομορέται ἀγαθοὶ. ἕαυ-
τῶν μένετε σύμβουλοι πιστοὶ, ἄρατε ἐξ ὑμῶν πᾶσαν
ὑπόκρισιν. (Bb) Ὃ δὲ Θεὸς, ὁ παντὸς τοῦ κόσμου
βιεύων, δῴη ὑμῖν σοφίαν, ἐπιστήμην, σύ
σιν τῶν δικαιωμάτων αὐτοῦ, ἐν ὑπο
Βροδίδακτοι, ἐκζητοῦντες, τί ζητ.
καὶ ποιεῖτε, ἵνα auf
ἐστιν ἀγαθοῦ μνεία,
ταῦτα, ἵνα καὶ ἡ
ἀγαθὸν χωρήσῃ, Ἐρωτῷ ἡμᾶς, χάριν αἰτούμ.
5 καλὸν (80) σκεῦός ἔστι μεθ᾽ ὁμ.
© μηδενὶ αὐτῶν, ἀλλὰ συνεχῶς ἔκζητ
ܫܡܚ‎
σπούδασα γράψαι,

αι πάντα

καὶ ἀναπληροῦτε πάσαν
ἄξια, Διὸ μᾶλλον
θην, εἰς τὸ εὐφρᾶναι ὑμᾶς,
καὶ εἰρήνης. Ὁ Κύριος τῆς δόξης καὶ πάσης χάριτος
μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν, "Aux.

γὰρ ταῦτα

ἀφ᾽ ὧν ἡδυνή-
Σώζεσθε, ἀγάπης τέκνα

EPISTOLA CATHOLICA.
οὓς εὐερ- A bona voluntatismos consilium : habetis vobiseum,

782

quibus bene fecistis; ne eos derelinqualis. Prope
enim est dies, in qua omnia cum malo peribunt.
Prope est Dominus et merces ejus. I:tiam atque
eiiam rogo vos: estote vobis boni legislatores,vobis
manete consiliarii fidoles, tollite ex vobis omnem
hypocrisim. Deus autem, qui universo mundo do-
minatur, det vobis sapiontiam, scientiam, intelli-
gentiam cognitionem mandatorum suorum, cum
perseverantia. Efficiamini autem docti ἃ Deo, ex-
quirentes, quid a vobis requirat Dominus ; et eff-
eite, ut salvi sitis in die judicii. Si qua vero est[in
vobis] boni recordatio, mementote mei, hec [verba
Toa] mediantes, ui et desidorium et vigilantia
[mea] in aliquod bonum evadat. Rogo vos graliam
postulans. Cum adhue in vase estisin nullo horum
[maaatcrum; delicite,sed indesinenter haoc exqui-
rite, et adimplete omne mandatum : hac namque
digna sunt. Quare polissimum id operam dedi,
quantum in me fuit, ut scriberem vobis, quo exhi-
lararem vos. Salvete, filii dilectionis et pacis, Do-
minus glorie et omnis gratia sit cum spiritu ves-
tro, Amen.

VARIORUM NOT.

(85) Hac recitat Clem. Alex. Strom, TI, €. 18, p. 472.

LM - απ“.

(86) Id est corpus, ut sepius.

DICTUM S. BARNAB/E APOSTOLI.

Quod in ejus Catholica Epistola non reperitur.

(Garrawp., Ve. Patr. Biblioth., I, 140, ex codice Baroc. XXXIX.)

Βαρνάδας ὁ ἀπόστολος
ἀθλιώτερος ὁ νικήσας, ὃν
τῆς ἁμαρτίας,

η" Ἐν ἁμίλλαις πονηραῖς
ἀπέρχεται πλέον ἔχων

Barnabas apostolus ait: In malis certaminibus
infelicior est, qui vincit : abit enim, plus habens
peecati.

S. MATTHIAS APOSTOLUS

FRAGMENTA.

(Ex Clemente Alexandrino, Strom. lib. 11, eap. 9; lib. ΠΠ, cap. 4; Opp. tom. 1, ed. Venet. 1757,
in-fol.)

Ταύτης 0% (τῆς ἀληθείας) ἀρχὴ τὸ θαυμάται τὰ Ejus autem (veritatis) est principium τος admi-
πράγματα, ὡς Πλάτων ἕν Θεαιτήτῳ λέγει" καὶ τα, ut dieit Plato in Thezuteto; et MATTHIAS
ΜΑΤΘΙΑΣ ἐν ταῖς Παραδόσεσι παραινῶν' « θαύμα- — adhortansin fradilionibus : « Admirare presentia,»
σον τὰ παρόντα (1), » βαθμὸν τοῦτον πρῶτον τῆς — eumesseprimum gradum statuens ulterioris cogni-
ἐπέκεινα γνώσεως ὑποτιθέμενος. lionis.

1.

Λέγουσι γ᾽ οὖν καὶ τὸν ΜΑΤΘΙΑΝ οὕτως διδάξαι" Dicunt itaque MATTHIAM quoque sic docuisse,
« Σαρκὶ μὲν μάχεσθαι « Cum carne quidem pugnare et ea uti, nihil ei
πρὸς ἠδονὴν ἀκύλαστον ἐν impudieum largiendo ad voluptatem ; augere au-
» tem animam per fidem et cognitionem. ».

πίστεως καὶ γιώσ

ADNOTATIO.

(1) Vetus est apud Clementem Alexandrinum in secundo Stromateo apostoli Matthiae dictum, in Tradi-
tionibus quod admirari jubet prasentia, ac per ca nos gradatim ad ulteriorem, hoc est divinarum rerum.
cognitionem attollere. Imo quia vox ipsa θαυμάζειν non mirari solum, sed etiam discere, 80 discipulum
esse significat, ut grammatici docent, el inter eos Hesychius, his velut magistris ac doctoribus, ad Dei
notitiam proficere, ac sic tanquam in ludo quodam et schola divine contemplationis, in hac rerum uni-
versitate versari nos volebat apostolus. Tritum illud est usu seriptorum omnium, ac sermone communi,
quod magnus ille priedicabat Antonius : grandem esse librum mundum hunc in quo, velut antiquarii
periti manu puleherrimis literarum notis auctoris ipsius ornamenta deseripta sunt. In pulchritudine
celi et erro (ait auctor Epistole ad Demetriadem, que est inter Ambrosianas 33) : quedam sunt paging,ad
ómnium oculos semper patentes, el auctorem suum nunquam tacentes, quarum. potestatio doctrinam imitatur
magistrorum, et eloquia Scripturarum. Atque, ut, Facundus Hermianensis libro xi scribit, Sicut nobis ad
rerum. signifiatonem. verba sunt data, sie omnipotens Deus, cujus. potestati subjecta sunt omnia, οἱ eujus
sapientia. singulariter novit in usum doctrinze etiam voluntarios nescentium motus convenienter aptare, quas-
cunque res volueriL, actu creaturg suz significat. — Quemadmodum igitur, ut Augustini verbis absolvam,si
litteras pulchras alicubi inspiceremus, non mobis sufficeret laudare. scriptoris. articulum, quomodo eas
ariles, zequales, decorasque fecit, nisi. etiam. legerimus, quid. nobis per illas. indicaverit : dta Dei opus qui
tantum inspicit, delectalur. pulchriludine operis, ut. admirelur. artificem ; qui autem intelligit, quasi legit,
Hoc est : θαυμάζειν τὰ παρόντα,ΏηοΏ otiosum spectatorem et admiratorem esse, sed docilem intelligentemque
discipulum. — Prravrvs, Theologica Dogmata, t. III, De opificio v1 dierum, p. 221.

S. BARTHOLOMJEUS APOSTOLUS.

SENTENTIA BREVIS

QUAM
SUB NOMINE BARTHOLOMJEL APOSTOLI AFFERT 8. DIONYSIUS AREOPAGITA.

(De mystica theologia. cap. 4, Opp. tom, 1, ed. Corderii, Venetiis, 1755, in-folio, pag. 544.)

Οὕτω γοῦν ὁ θεῖος ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ φησι « καὶ Hac utique ratione divus BARTHOLOMEUS ait.
πολλὴν τὴν θεολογίαν εἶναι καὶ ἐλαχίστην" καὶ τὸ « et copiosam osse theologiam εἰ minimam, atque
Εὐαγγέλιον πλατὸ καὶ μέγα, καὶ αὖθις συντετµη- — Evangelium amplum et magnum, ct rursus conci-
μένον,» Bum.» ^

CORDERII COMMENTARIUM

Hac utique ratione. D. Bartholomaeus. Unde coliigitar, sanetum Bartholomeum aliqua etiam theologica
scripsisse, uti et alios apostolos verosimile est,de rebus uc questionibus divinis per epistolam pro occa-
sione interrogatos, de iisdem verba saltem scripto respondisse, ct sublimissima, quee ex ipso Deo hause-
rant oracula, tradidisse, qua aliquandiu, uli solent epistole, asservabantur, ct Catholicis communica-
Bantur,sed postmodum temporum injuriis interciderint, Ait e£ copiosam esse theologiam, id est fusam,qua
parte videlicet ex creaturis ut effectis, tanquam a. posteriore, ut aiunt philosophi, in creatoris ac cause
prime notitiam devenitur, quc quidem pars est theologis demonstrantis, vel certe. qua parte symbolica
est, quie teste Dionjsio cap. seq longe fusissima exsistit οἱ minimam, id est est brevissimam, qua parte
nimirum mystica est, ut ibidem Dionysius explicat; vel certa quia Deus a priori indemonstrabilis est, ut
carens. Atque Evangelium amplum et magnum, scilicet propter rerum quus continet amplitudinem et
granditatem, e£ rursus concisum seu contractum,id est (ut ego quidem interpretor) mole quidem exiguum,
sensu autem et perfectione maximum. Unde Apostolus (Rom. 1x, 28) appellat verbum abbreviatum,
utpote continens brevissimum fidei οἱ dilectionis preceptum, quod pro cunctis sinuose legis caeremoniis
successit. [ta Anselmus et OEcumenius. Vel quia continet Verbum incarnatum,ad hominis usque naturam
abbreviatum et exinanitum, quod salvas fecit reliquias Israel.

ANACLETUS PAPA

NOTITIA.

(Ex libro pontificali Damasi pape, ap. Μανει, Concil., I, 597.)

Anacletus (1) natione Griecus ± ex patre Antiocho,

dies decem ; fuit autem temporibus Domitiani (2),

sedit annos novem, menses tres [cod, Luc., duos],
a consulatu Domitiani decimo et Sabini, usque ad

Domitianum decimo septimo (3) et Clementem consules. Hic memoriam beati Petri construxit et com-
posuit (4), dum presbyter factus fuisset beato Petro,seu alia loca, ubi episcopi reconderentur sepulture 3
ubi autem et ipse sepultus est in pace, juxta corpus beati Patri, tertio Idus Julii. Hic fecit ordinationes
duas [juxia Platinam, unam] per mensem Decembrem, presbyteros quinque, diaconos ires, episcopos
per diversa loca numero sex, Et cessavit episcopatus dies 111.

* De Athenis.

1014.

(1) Anacletus. Post interregnum quatuor men-
sium et decem dierum, anno Christi 103 [102],
Trajani imperatoris rv, tertia die mensis Aprilis,
Anacletus mullis rebus preclare gestis celeberri-
mus, Christiane religionis summum poutifieatum
adeptus, Clementi per martyrium sublato subroga-
Vur. Quod. Liber pontificalis in. Vita Clementis epi-
scopatum Romane Ecclesie viginti diebus et uno
cessasse scribit, vix est credibile, cum tam brevi
temporis spatio martyrium Clementis, Chersoneso
irans Pontum sita, Ilomam nuntiari non potuerit,
Baron. anno 102, num. 2, et seq. anno, num. 2.
Unde acciderit quod. Anacletus a Tertuliano Cle-
menti anteponatur, ub Epiphanio autem lxeresi 27
plane omittatur, supra diximus in adnotationibus
ad Vitam Clementis. Sev. Bixivs.

(2) Fuit autem. temporibus. Domitiani. Mira. Libri
pontificalis varielas ct repugnantia : cum supra
Clementem Anacleti predecessorem tertio anno
Trajani e vita sublatum csse scripserit, Anacletus
non sub Domitiano,sed verius sub Trajano sedisse
potuit. Ip.

(3) 4 consutatu. Domitiani x ei Sabini usque ad
consulatum. Domitiani xvi. Novus error auctoris.
Si Anacletus sub adnotatis consulibus pontificatum
tenuit, eum Clementem antecessisse, imo simul
cum Cleto et Clemente sedisse oportuit. Nam doci-
mus Domitiani eonsulatus eum anno Christi 86
[84], Domitiani imperatoris 11 coineidit. Decimus
seplimrs vero ejusdem consulatus eum anno Chri-
sti 91 02], Domitiani imperatoris x concurrit,

Cum igitur Clemens, hujus Anacleti praedecessor:
anno 111 Trajani imperatoris vita simu] et ponficatu
defunctus sit, ut preter auctorem hujus libri, Hie-
ronym. Et Euseb. locis supra diclis testantur, non
video qua ratione dici possit Anacletum ante im-
perium Trajani pontificiam cedem administrasse.
Ip.

(4) Hic beati Petri memoriam. construait atque
composui. Per memoriam beati Petri intelligo
quamdam edifici structuram ab Anacleto, dum
adhue presbyter esset, in Vaticano exstructam,
quam olim antiquitas usitatius ecclesiam nominare
consuevit. Nam et August. De civit. Dei lib. XXH,
c. 10 : Nos, inquit, martyribus nostris non templa,
sicut diis, sed memorias, sicut. hominibus mortuis,
quorum apud Deum vivunt spiritus, fabricamus. Has
merito Caius antiquus theologus, qui tempore Ze-
phyrini pontifleis claruit, teste Eusebio lib. im Hi-
storiarum, 24, tropea appellat : quippe quae vieto-
rias apostolorum de subactis hostibus representent.
Verba illius apud Eusebium) predicto loco hac
sunt Ego apostolorum tropaa perspicue possum
ostendere : nam δὲ lubet in Vaticanum proficisci, aut
n oviam quae Ostiensis dicitur, te. conferre tropa
eorum qui islam Ecclesiam. suo sermone et virtute
stabierunt, invenies. Hane insignem claramque
memoriam a turbine persecutionis non fuisse dejec-
tam, sed majore potius in dies singulos gloria
auctam,omnem admirationem superat. Baron.anno
100, n. $ οἱ 3. Magdeburg., qui hanc ob causam
Anacletum reprehenduni, a Bellarm. lib. 1v De Ro-
man, pontif., c. 8, de calumnia notantur. Ip;

ANACLETI ROMANI PONTIFICIS
EPISTOLA ET DECRETA"

(Mansi, Goncil.

EPISTOLA (2) PRIMA.

2 De oppressione Christianorum et de accusatione epi-
scopi, de ordinatione archiepiscoporum εἰ emte-
vorum δὲ de primatibus et. patriarchis, eorumque
ministerio.

AwACLETUS, Servus Christi Jesu, in sede aposlo-
lica Domino serviens, episcopis omnibus, et celeris
cunctis fidelibus, qui coequalem nobiseum sortiti
suntfdem, gratia vobis et pax atque consolatio
multiplicentur a Domino in s&cula.

Benedictus Deus et Pater Domini mostri Jesu
Christi, qui secundum. magnam anisericordiam suam
regeneravit nos in. spem. wivam, per vesurrectionem
Jesu Christi ex mortuis, in hareditatem incorruptibi-
lem et incontamninatam, et immarcescibilem. conser-
vatam in calis, in vobis, qus in. virtute Dei custodi-
mini per filem in salutem. paratam vevelari in tem-
gore novissimo : in quo exsultobitis, modicum. nunc
si oportet contristari in. variis tentationibus, ut pro-
batio vestrae [idei mullo pretiosior sit auro, quod per
ignem probatur *, si tamen in tribulationibus experli,
probati inveniamini. Patientes estolo, dilectissimi,
quia patientia probationem. operatur, probalio vero
spem, spés autem. non confundit *. Ecce agricola ex-
speclat pretiosum fructum. terre, patienter. ferens,
donec accipiat temporaneum εἰ serotinum 5, Si agri-
cole hze patienter ferunt pro temporalibus frucli-
Dus, quanto magis vos pro ternis palientes esse

? De oppressione et laceratione Christianorum ;. e

, t. I, pag. 508.)

A debetis? Estote ergo. patientes, et confirmate corda
vestra °, ut adveniente judice Christo, leti οἱ probati
esse valeatis. Nolite ingemiscere in alterutrum, ut
mon judicemini. Ecce judex ante januam assistit. Eaem-
plum aceipite,charissimi,laborts et patienti prophe-
tas, qui loculi in nomine Domini sunt.En beatificamus
eos qui sustinuerunt. Sufferentiam Job audistis, et fi-
nem Domini vidistis, quouiam misericors et miserator
Dominus est 1. Tribulationes vestras audivimus (3),
fratres, lam per nostros *, quam el per aliorum 9
apocrisiarios, super quibus valde dolemus,vobisque
compatimur, et auxiliuni ferre (prouiipse largitus
faerit, qui pro nobis non solum iribulatus,sed etiam
passus ost) parati sumus, Nolite mirari,charissimi,
qui perseculiones patimini, quas? novi vobis aliquid
conlingat : sed communicantes Chrisii passionibus
gaudete, ut et in rewelatione glorix ejus gaudeatis
exsullantes. Si exprobramini im nomine Christi,
beati erilis; quoniam quod est Aonoris, gloriz et
virtutis Dei, ct qui est ejus spiritus, super vos ve-
quiescit, Nemo. aulem. vestrum patiatur quasi homi-
cida, «ut fur, aul. maledieus, aut alienorum. appeti-
lor. Si autem. ut. Christianus, non erubescat : gloré-
ficet autem. Deum in. islo nomine : quoniam tempus
οἱ wb incipiat judicium a domo Dei. Si autem a
nobis primum ; quis fiis eorum qui non credunt Dei
Evangelio ? Et οἱ vir justus salvabitur, impius et
peecator ubi parebunt? taque et hi qui patiuntur
secundum voluntatem Dei, fideli Creatori commendent.

quod Ecclesia navi comparetur ; atque de coteris. ibt

insertis negotiis ; omnibus episcopis scripta, 1ta ms. Collectionis Isidori in bibliotheca collegii Parisiensis

Soc. Jesu, e quo sunt he variantes lectiones.
? Tbid., 9-11. * vestros. * notanda vox.

(D Has epistolas non ausus est Bellarminus in-
dubitatas affirmare, nec negat in eas aliquos errores
irrepsisse. Evuditis vero catholicis videntur suppo-
site. Mast. ]

(2) Ερένίοῖα, Anacletum duas decretales epistolas,
omni sapientia plenas conseripsisse, vetustum quod-
dam exemplar manuscriptum Libri pontificalis te-
siatur : quod ubi sit, et unde acceptum fuerit, vide
Turrianum cap. 20, lib. v, contra. Magdeburgenses :
anovatoribus magna cum injuria redargui, ideo
quod Clementem antecessorem suum nominet,patet

3 | Petr. 1, 3-7. *Rom. v,

4, 5. 5 Jac. v, 7. Ibid., 6

(exiis que de numero ac ordine pontificum sibi
succedontium diximus supra in notis ad Vitam Cle-
mentis. Sev. ΒΙνΙσΑ.

(3) Tribulationes vestras. audivimus. Nota contra
novalores quod Anacletus de rebus horum tempo-
rum, verbi gratia, de persccutionibus patienter
exemplo Christi ferendis, scribat ; adeoque he
epistole deeretales immerito reprehendantur ac re-
jieiantur, quasi in his nulla mentio fiat rerum hoc
tempore gestarum. Ip.

794 ANACLE

animas suas in benefactis 19. Nam, ut ait beatusCle-
mens antecessor noster !!,similis est omnis Eccle-
sim stalus navi magna. que per undosum pelagus
diversis e 10018 et regionibus viros portat 13, ad
unam polentis regni urbem properare cupientes.
Sit ergo navis auctor hujus, Dominus ipse omni-
potens Deus: gubernator vero Christus: tum
deinde proretz officium episcopus impleat :presby-
teri nautarum, diaconi dispensatorum locum te-
neant: hi qui catechizant, nautologis conferantur :
epibatis autem, Lotius fraternitatis multitudo sit
similis. Ipsum quoque mare hic mundus habeatur.
Ventorum vero varietates et turbinum, diversis
ientationibus conferantur: persecutiones, tribula-
tiones sive pericula, fluctibus exiequentur. Terreni
verospiritus,qui vel detorrentibus,vel deconvallibus
spirant, pseudoprophetarum etseductorum,seu pra-
vie doctrinae verba doceantur^. Promonloria vero etlo-
caconfragosa,hi qui in potestatibus seculi suntjudi-
ces,et qui pericula minantur ac mortes.Dithalassa !*
veroloca, que duplicibus unds fallaeis estibus
verberantur, dubiis mente, et de repromissionum
veritate nutantibus, conferantur, aique his qui ir-
rationabili fidem nostram ratione discutiunt.Hypo-
crit vero et dolosi, piratis simites habeantur.Jam
vero rapidus vortex, ct tartarea Charybdis, ct saxis
illisa naufragia, ac mortifere submersiones, quid
aliud zstimanda sunt,quam peceata ?Restal igitur,
uf hic navis cursu prospero tuia possit portum
desiderate urbis intrare, ità Deo precem fundere
navigantes, ut mereantur audiri.

ls

De iis qui sacerdotes accusant.

Audimus, fratres, quod quidam detrahunt, et
aeeusant sacerdotes Dei, cupientes eos damnari,non
intelligentes forsitan, quod injuria sacerdotum ad
Christum pertinet, cujus vice. funguntur. Noc hoe
aspiciunt, quod B. Petrus princeps apostolorum,
instruetor noster, ait : Deponentes igitur omnem ma-
litiam, et omnem dolum, et simulationes, et invidias,
et omnes detractiones, sicut modo geniti infantes, ra-
tionabile !5,sine dolo lac concupiscite,ut in eo crescatis
in salutem 18. Et Dominus per Prophetam inquit: Qu
vull vitam. diligere, et videre dies bonos, coerceat
linguam suam a malo, εἰ labia ejus ne loquantur
dolum !', etc. Qui autem ista transgrediuntur, pro-

TI PAPJE 792

À fecto transgressores legis Dei et contemptores, at-
que inobedientes ejus preceptis oxsistunt. Unde et
B. Jacobus apostolus ait : Si diligitis proximos sicut
vos ipsos, benefacilis. Si awlem personas accipilis,
peccatum. operamin, redarguli a. lege, quasi trans-
gressores !*, etc. Et beatus predecessor noster Cle-
mens vir apostolicus, et spiritu Dei plenus, unacum
reliquis sanctis collegis suis statuit, dicens 15:
30 Accusandi vel testificandi licentia denegetur hisqui
Christiani religionis οἱ norainis dignitatem, ot sua
legis vel sui propositi normam, aut regulariter pro-
hibita neglexerint. Transgressores enim spontelegis
sum, ejusque violatores et recedentes, apostata
nominantur. Omnis enim apostata refutandus est
ante reversionem suam, non in aceusatione recte
agentium, aut testimonio suscipiendus; quia vir
duplex animo, inconstans est in omnibus viis suis.
Quicunque autem, ut ait apostolus Jaeobus, tofam
legem servaverit, o[Jenderit autem. in uno, factus est
reus ommium. Qui enim. dixit: Non muchaberis ;
dixit el ; Nom occides. Quod si mon muchaberis,
occidas aulem, factus es transgressor legis. Sie loqui-
mini, el sic facile, sieut per legem liberlalis inci-
pientes. judicari. Judicium enim sine misericordia
fiet illi, qui non fecit misericordiam. Superexaltat
autem. misericordia julicium ?!, Et Dominus ait :
Nolo mortem. peccatoris, sed ut convertatur, εἰ vivat?
Et multa talia, horumque similia. Nemo enim,inquit
Apostolus, nostrum sibi vivit, et nemo 404 moritur.
Sive ergo vivimus, sive morimur, Domini sumus. In
hoc enim Christus mortuus est, et revixit, ut. et vi-
vorum et. mortuorum dominetur. Tu. autem quid. ju-
dicas fratrem. tuum ? aut. t. quare. spernis fratrem.
tuum? Omnes enim. stabimus ante tribunal. Dei*,
Scriptum est enim : Vivo ego, dici. Dominus, quo-
niam mihi ftecletur omne genu, et omnis lingua con-
ftebitur Deo. Itaque unusquisque nostrum pro se ra-
ionem reddet Deo. Non ergo amplius invicem judi-
cemus, sed hoc judicate magis, ne ponatis offendicu-
lum. fratri vel scandalum. ?*. Scimus enim, quia
multum ?* derogatio prevalet, quando derogator
creditur fide dignus. Ideo, fratres, variis detractio-
nibus et accusationibus non oportet **labefactari
judices οἱ primates Ecclesie (4), sed magis aposio-
lorum et doctorum regulis informari (5) ac roborari.
Unde justum est, omnes in universo Romanorum
D orbe doctores legis, ea qui legis sunt recte sapere

et operari, et non regulas nascentis Ecolesie con-

191. Petr. iv, 12-19. 11 In epistola 1 ad Jacobum. !? verba sunt interpretis Rulini, qui trecentis
annis post Anacletum vixit. !? dicantur, ducantur, vocentur. !* bithalassa. !? ms. ra£ionabiles .
15 [ Pelr. n, 4, 2. !' Psal. xxxi, 13, 14. 15 Jac. it, 8, 8. 1? In epist. sua], ad Jacobum sententialiter ;
ur q.4, Beatus predecessor. Et in Deer. lvo, lib. iv. *9" Anianus lib. xvi, const. 4, tit. 7. 5 Jae τι,
10-13. ? Ezech. xviu, 32. 39 Rom. xiv, 7-10. 356 Ibid., 11-48: ?* Tripartite hist. πὶ, 8, hec verba
leges. Felix τι, epist. 1, eadera usurpat. 36 Damasus ορ. ad episcopos Illyrici, apud Theod. et Soz. scripta
ex Romano concilio.

(4) Arcusationibus non oportet labefactari primates
Ecclesise. Vide que dicimus in notis ad canon. apo-
stol. 74. Sev. BiNIUs.

(5) Apostolorum regulis informari. Canones apo-
stolorum, 54, 73 et 74 intelligit, Ip.

193

EPISTOLAE. *

194

fundere, aut fldem, aut doctrinam apo:st;lorum A vinitas immensa ὃν, tempestatis incerta bono sore-

variis maculare doctrinis, noc fratres infestare ?".
38 Si autem omnia in hoc smeulo vindieata essent
locum divina judicia non haberent. ? Supervaeuis
enim ad beneficia laborat impendiis, qui solem
certat faeivus adjuvare. 1080 si aliquis pulat, se
Deo in hoc placere, quod servos suos accusat ; et
ut meliores flant, dicit se hoc agere; in vanum
laborat, et plus invidie stimulis agitatur, quam
charitatis : quoniam gratie plenitudo adjeetione
non indiget, nec ulla requirit commendalionis au-
gmenta. °" Erigil ergo doctores couscientia sua, et
si quando incertis temporum flatibus opponuntur
sustinent mala,quie seculis magis sunt ascribenda
quam meritis. 7! Datam enim scimus Βαΐαπα pote-
statem, ut servos Christi cribraret : ut quod de
tritico inveniri posset,horreis ingereretur : et quod
de paleis,ad ignium alimenta transiret.Ad vos spe-
cialiter dictum est : Nolite timere pusillus grex
quia complacuit Patri vestro. dari vobis regnum 2
Venit inter vos gladius perfidorum, ut mareida
Ecclesie membra resecaret,etad cclestem gloriam
sana perduceret. Quos habeat Christus milites, cer-
tamen ostendit : qui triumphum mereantur, per
bella cognoscuntur ?*. Scimus autem multos ob id
infestare doctores, ut cos perdanl, οὐ proprie vo-
luntatis placita adimpleanl. Non propterea tamen
doctores (in quantum vires suppetunt) arecta iemu-
latione et bona intentione recedere debent,scientes,
quia beati qui persecutionem patiuntur propter justi-
tiam 9*. 38 Nihil autem illo est pastore miserius,
qui luporum laudibus gloriatur. Quibus si placere
volerit, atque ab his amari delegerit, erit hinc
ovibus magna pernicies. Nullus ergo pastorum,
placere lupis οἱ gregibus ovium potest. ** Perdit
enim laboris memoriam mens terrenis obligata car-
ceribus, 57 Sicut artium in suo quoque opero invc-
nitur mater instantia, ita noverca eruditionis est
negligentia. Nullus ergo prejudicium alteri faciat,
neque quod sibi fieri non vult, exerceat. Nemo
dicium de aliquo inveniat? quod in ejus actibus
non agnoscat. Ego autem labefactslam non solum
quietem meam, sed et salutem,inimieorum valetu-
dine et rumorum procellis agnosco. Potens est Di-

91 Luc, cod. inserit hic hune titulum : Ilem de ea re Anacletus 2n prima epistola ita ait : Si, elc.
39 Ennodius ir, 93, οἱ dict. 9. Et hic enim incipiunt Ennodiani centones fraudis atque
3? Erigent ergo doctores conscienliam suam ; vel Erit. ergo doctoris.
5: cognoscitur, habet editio Ennodii a Sirmondo accurata, p. 58, dist.
10. ® Dist, 38. Nihil illo.
tis ita ms. et Sirmondi editio, p. 126.
5l Enn. ex libri tv, 4, 8, 19, epistolis. Obiit vero Ticinensis ille ep. an.Ch

q. 4. δὲ omnia in
imposture manifestissimi indices.
ܐ‎ Enn, m, 44, 9? Luc. xit, 32.
48. Scimus aulem multos, ?* Matth. v
38 Enn. iv, 9 et 94. 89 immensze tempest
1x, 23.

nitatis amovere. Et quid aliud, si Christus passus
est pro nobis, nobis relinquens exemplum, et
apostoli passi sunt, sequentes ejus exemplum, et
reliqui patres, nisi ut sequamur tam doctrinam
eorum quam exemplum, et patiamur adversa pro
Christo, et eum patribus atque eum fratribus
crucem portemus, eorumque tribulationibus com-
patiamur, ut Christi veri discipuli inveniamur,
qui dixit : Qui vult post me venire, abneget semet-
ipsum, οἱ tollat. erucem. suam, et sequatur me «n
et reliqua ? ^! Presumptio est, si dominorum
beneficia famuli non eequantur. Obsequium ergo
islimandum puto, quod pariturus impendo. Quid
est enim, quod plus creditur filii vocabulum valere,
quam obsequium, et non queritur, quid in amoris
lance promoveas, sed quale ad prejudicium owsti-
manti nomen apponas,cum apud prudentes frustra
sobolem dieimus , nisi exhibeat quod vocatur ?
Ego vero nolo errore meo alienas culpas asserere,
αἱ, factum, quod doleo “ἢ, admisisse convincar.
Odisti, inquit Dominus per Prophetam, ommes
operantes iniquitatem, perdes. loquentes mendacium
Virum sanguinum et dolosum abominabitur Dominus
ego autem in multitudine misericordiz tue. introibo
in domum tuam, adoraboque in templo. sancto tuo in.
timore tuo. Domine, deduc me in. justitia tua propter
inimicos meos, dirige ante [aciem meam viam tuam.
Non. est enim £n ore eorum. rectum *inleriora eorum
dusidiz. Sepulcrum palems guilur eórum, linguam.
siam lenificant. Condemna eos, Deus, decidant a con-
siliis suis : juxta multiludinem scelerum. eorum ez-
pelle eos, quoniam provocaverunl te. Et lwtentur
omnes qui sperant in te, in. zeternum. taudabunt, Et
grotege eos, et Ixtabuntur in te, qui. diligunt nomen
tuum,quoniam Lu benedices justo. Domine,ut hasla **
placabilitutis coronabis cum *5. Deo enim sacrifi-
cantes perfecte, non debent vexari, sed portari ܕ‎
consolari, atque ab omnibus venerari.

II.

Ut episcopus Deo sacrificans testes secum habeat.

Ipsi autem, quando Domino saerificant (6), non

9 vr,

35 Epn, dict. 8. ? [dem et 11.
48 Malth. xvi, 24 ; Luc.
521, Valerio consule.

Ὁ 'ut quod factum doleo, habet editio Sirmondi, p. 122, atque πιο vel sola ex Ennodio furta imposturam

cuivis cordato detegunt.
v, 7-13.

(6) Ipsi autem, quando Domino sacrificant. Contir-
matur apostolica constitutio isa, qua praecipitur,
ut episcopi solemnioribus diebus cum ministerio
muliorum altari astantium et inservientium 808
lemne sacrificium Deo offerant, ipsique ministri

5? Ex vers. llieronymi qui p
48 Quam absunt haec a precedentibus Ennodi

** scuto. "5 Pal.

terior Anaoleto trecentis annis.
laciniis !

omnes post absclutum sacrifirium communicent,
nisiex rationali et justa causa oxeusentur. Vide
um dicimus in notis ad canones apostolorum 9 et
Ὁ. In.

"95

ANACLETI PAPJE

196

soli hoc agore debent, sed testes secum adhibeant, A adventu ejus. δι scitis. quoniam. justus est, scitote

ut Domino perfecte in sacratis Deo sacrificare locis
probentur. Ait namque auetoritas legis divinw :
Vide e offeras holocausta tua. in. omni loco quem
videris,sed in locoquem elegerit Dominus Deus tuus?.
48 Episcopus Deo sacrificane, testes. (ut priefixum
est) secum habeat, et plures quam alius sacerdos.
Sicut enim majoris honoris gradu fruitur,sic major
ris testimonii incremento indiget. [n solemnioribus
quippe diebus, aut septem, aut quinque, aut tres
diaconos, qui ejus oculi dicuntur, et. subdiaconos
atque reliquos ministros sccum habeat, qui sacris
Induli vestimentis, in fronte et a Lergo, et presby-
leri e regione dextra l&evaque,contrito cordo et hu-
miliato spiritu, ae prono stent, vultu, custodientes
eum a malevolis hominibus,et consensum ejus pra
beant sacrificio.Peracla autem. conseeratione,0mnes
communicent, qui noluerint ecclesiasticis carere
liminibus. Sie enim et apostoli statuerunt (7), et
sancta Romana tenet Ecelesia. Servite, iuquit Do-
minus per prophetam David, im iimore, et exsul-
lale ei vum tremore. 79 Adorate pure,ne forte irasca-
tur et pereatis de. vía. ille enim non peril do
via, qui recto graditur; ot precepta. custodit majo-
rum.

Doceri ergo omnes oportet, qui Domini sacerdo-
tio funguntur, ut et ceteros instruant et sibi profi-
ciant. Seriptum est autem : Qui. docti. fuerint, ful-
gebunt quasi splendor. firmamenti: et. qui. ad justi-
tiam erudiunt wullos, quasi stell 9m. perpetuus
&ternitates δ᾽. Et alibi : Populus autem. sciens Deum
suum, obtinebit, et faciet, οἱ docti in. populo doce- Ὁ
buni plurimos 9, Ipsa enim Veritas per se inferi
et dicit : Beatus est qui non. fuerit. scandalizatus in
me δ δὲ ][le;procui dubio scandalizat in Deum,
qui recte non docet,et qui ejus seundalizat episco-
pum vcl sacerdotem. Ππρίο namque agentes, sunt
impii, neque intelligent omnes impii, porro. doeti
intelligent. Ümnes enim invicem. humilitatem. insi-
nuate, quia, Deus superbis vesistu, humilibus aulem
dat gratiam. Noliteinquit Joannes apostolus, oumi
spiritui credere tsed probate spiritus, si ex Deo sunt;
quoniam ; pseudoprophetz exierunt in mundum 59.Et
idem ipse alibifaitzVos quod audistis ab. 2niio,in vos
bis permaneut. δὲ in vobis permunserit quod ub initio
audistis et vos in Filio et Patre manebitis.Et hiec esl.
repromissio,quam ipse pollicitus cst volis vilam ater- Ἢ
nam. 9. Haec scripsi vobis de his qui seducunt. vos.
Et unctio quam aecepistis ab eo, maneat in vobis. Et
non necesse habetis ut aliquis doceat vos : sed. sicut.
unélio ejus docel vos de omnibus, et verum est, et
non est mendacium. Et sicul. docuit. vos, manete in
€o. Et nuno, filioli, manete in eo, ut, cum. apparue-
rit, habeamus fiduciam,et non confundamur ab eo in

® Deut, xui, 13... 5 De consecr, dist.
n, 41,42, 51 Dan. xi, 3, 33 Dan. xr
SPI Potr. v,5. 9I Joan. iv, 4.
* 8, Ambr. lib. De dignitate hominis, c.

(7) Sic enim et apostoli statuerunt. Canone 9 et |

ἧς

quonium et omnis qui (acit. justitiam, ez. ipso natus
est ὃν. Videte qualem. charitatem. dedit, mobis Pater,
ܬܐܐ‎ [ilii Dei nominemur et simus.Propter hoc mundus
mon. novit nos, quia non novit eum. Charissimz, nunc
filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus.Sci-
mus quoniam cum apparuerit, similes. ei erimus,
quoniam videbimus eum. sicuti esl. Et omnis. qui ha-
bet spem hauc in. eo,sanctificat se,sicul et ille sanctus
€5t. Omnis qui facit peccatum, el iniquitatem facit,el
peccatum est iniquilas.Et. scitis quia ille apparuit; ut
peccata. toleret,et peccatum (n eo mon. est. Omnis qui
in eo manet,non peccat : et omnis qui peceat,non vidit
eum, nec cognovit eum.Filioli,nemo vos seducat. Qui
facit justitiam, justus. est, sicut. et. ille. justus. cst.

B Qui [acit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio

diabolus peceat. 1n. hoe apparuit Milius Dei, ut. dis-
solvat opera diaboli. Omnis qui natus est δὰ Deo,
veccatum non facit: quomwm semen ipsius im eo
manet, et non potest peccare, quoniam ex. Deo natus
est. In. hoc. manifesti sunt. filii Dei et fülii diaboli.
Omnis qui non est justus, non est ex Deo, et quinon.
diligit fratrem suum. : quontom. hzc est. annuntiatio
quam. audistis ab. initio, ut diligamus alterutrum.
Non sicut Cain, qui ex maligno. erat, εἰ occidit. [ra-
rem. suum. Et propter hoc occidit eum, quoniam
opera ejus maligna erant, [vatris autem. justa. No-
lite mirari, fratres, δὲ odit vos mundus. Nos. scimus
quoniam translati sumus de morte ad. vitam, quia
diligimus fratres, Qui mon. diligit, manet in morte.
omnis qui odit fratrem suum, homicida est. Et scitis
quoniam omnis homicida non habet vitam. sternam.
in se manentem. In hoc. cognovimus. charitatem Dei,
quoniam itle pro ποῦῖς animam. suam posuit, et nos
debemus pro fralribus animas ponere. Qui habuerit
substantZam hujus mundi, et viderit [fratrem suum
necessitutem. habere, et elauseril. viscera sua ab. eo,
quomodo charilas Dei παπα in eo? Filioli mei,
mon diligamus verbo neque lingua, sed opere et
werilate. In. hoc cognoscimus quoniam ez verilate
sumus, et tin conspectu ejus suademus cordi mostro.
Quoniam si reprehenderit nos cor nostrum, major est
Deus corde nostro, et. novit omnia. Charissimi, si
cor nostrum non reprehenderit nos, filuciam habe-
anus αἱ Deum τ et. quidquid. petierimus, aceipiemus
ab eo, quonium mandata, ojus. custodimus, et ea quae
sunt placita, corcon eo, [ücimus. Et hoc est mandatum.
ejus : Ut credamus in nomine Filii ejus Jesu. Chri-
sti, uL diligamus alterutrum, sicut. dedit mandatum.
mobis. Et qui servat mandata. ejus in. illo manet, οἱ
ipse n eo. Et in. hoc scimus, quoniam manet in. πο-
his de spiritu quem dedit nobis **. *9 Et. sieut Deus
creator,qui hominem ad similitudinem suam erea-
vit, est charitas, ost bonus, justus, patiens, atque

1, Episcopus Deo sacrificans. 49 ex Hieronymiana versione. 59 Psal.
Matth. xr, 0; Luc. vi, 23. δὲ Distin. 93. Ie procul dubio,
tobis, vila sterua, 9 Loan, τι, 24-99. "^ I Joan. mi per iolum

. SEv. Βινιῦβ,

797

EPISTOLAE.

798

mitis et misericors, et czetera sanelarau: virtutum A fn eternum fluctuationem. justo 9:. 5 Omnis enim

insignia, quz? de eo legentur:ita homo creatus
est ut eharitatem haberet, ut bonus esset et justus,
ut patiens atque mitis, mundus et misericors foret.
Quas virtutes quanto plus quisque in seipso habet,
tanto propior est Doo et major est, 86 sui. condito-
ris gerit similitudinem. Si vero, quod absit ! aliquis
per devia vitiorum οἱ divortia criminum, ab hac
nobilissima sui conditoris similitudine degener ab-
erret, tunc fiet de eo quod scriptam est : Et. homo
cumin honore esset, mon intellexit : comparatus. est.
jumentis insipientibus, εἰ similis. facius est. illis 5.1
Qui major honor potuit homini esse, quam ut ad
similitudinem sui factoris conderetur, et. eisdem
virtutum vestimenlis ornarelur, quibus el condi-
ior? De quo legitur: Dominus regnawi, decorem
indutus est ὃς 14 cst omnium virtutum splendore,
et totius bonitatis decore ornatus. Vel quod n
homini potest esse dedecus , aut infelicior miseria,
quam ut hac similitudinis gloria sui conditoris
amissa, ad informem οἱ irralionabilem brutorum
jumentorumque similitudinem delabatur ? Quapro-
Ρίου quisque diligentius attendat prime condilio-
nis sue excellentiam, ut venerandam βαποία 111-
nitatis in se ipso imaginem agnoseat, honoremque
similitudinis divine, ad quam creatus est nobili-
ialem 9? morum, exsecutionem virtutum, dignita-
tem meritorum habere contendat; ut quando ap-
paruerit qualis sit, tunc. similis ei appareat, qui
se mirabiliter ad similitudinem suam in primo
Adam condidit, mirabiliusque in secundo refor-
mavit,

Omnis ergo homo, qui ad imaginem Dei factus
est, illum debet imitari, eujus ad imaginom condi-
tus est : illius debet sequi vestigia, qui eumad ima-
ginem sui condidit, Consiliarium vero ae proteeto-
rem meliorem reperire non poterit, quam illum qui
eum ad imaginem sui condidil, qui eum pretioso
sanguine suo redemit, et propter eum homo fleri
non est dedignatus. Quem procul dubio inveniet,
si in eum totam spem suam, juxta Psalmiste vo-
cem, projecerit. Ait namque?^: Projice super Do-
minum charitatem luam, εἰ ipse te enutriet, ncc dabit

9 Psal. xtvmr, 13. δὲ Psal. xcu. 4.
Hier. $*Psal. τιν. 93.
anno 754.
in4. 59 Dan.xiv 9" Act. viu. — " vivorum.
Qui abstulerit. Et partim. ibidem ο
Tüpil. Et in deer. Lucii pape xxv,
Leges eculesiarum. "Vide Hincm. lib. Lv, c. 15,
an. 856.

lta ms.

(8) Peregrina judicia submovemus. Christus Domi-
nus, qui fuit rex et sacerdos secundum ordinem
Melchisedech, in Ecclesia regale sacerdotium ins
luit, apostolis eorumque successoribus episcopis
regendi et judicandi potestatem contulit : ideoque
hae epistola sua Anacletus pontifex, daetrinam
S. Paul. 184 Cor., cap. vi, secutus, recte decernit,
ne Christiani ethnici alicujus aut infidelis judicis

5! nobilitate, eto. in ms. Jusl.
ο Eapgith. abbatissa in ep. ad S. Bonifacium archiep. Moguntinum qui obiit
Cicero De «miciti, Marlinus Bracaren

Qui Christi pecunius Etin decr. Lueii pape, xvi, quest. ἡ

stione 2, Privilegía. ecclesiarum οἱ sacerdot.
et Dial. de

jieitur. Vide Baron. an. 557,

homo in sua causa deficiens, et in 81118 56
consiliis, querit sibi amicum fidelem, in cujus con-
siliis, confidat, qui in suis diffidebat : et talem fidu-
ciam habet in illo, ut omne secretum sui pectoris
ei pandat et aperiat. Qui duleius est quam ut ha-
beas illum 55, cum quo omnia possis loqui ut tecum?
Si ista cum hominibus fiant, quanto magis cum
Deo hoc est agendum, qui omnes vult salvos fieri,
et neminem perire?*! Nam si voraciler Deum cre-
dimus, eumque diligimus ut debemus, et proximos
sicut nosmetipsos, in eum quoque totam spem
projecerimus nostram ; ipse nos eripiet et consola-
bitur. Et sicut per angelum suum, Habacuc prophe-
tam eum prandio in lacum leonum ad Danielem
vatem misit ^, et Philippum, unum de septem dia-
conibus, ad eunuchum **, ita dabit nobis consola-
lionem et liberationem. Hae sectamini, charissimi,
et nulli unquam nocete. Fratres estis, invicem vos
diligite, ut veri Domini discipuli effici mereamini.
Nam qui rancida corda virorum ? inficit, malitiam
inter homines spargit : et qui detrahit fratri suo,
homicida est. 1: Et qui abstulerit aliquid patri vel
matri, dicitque hoc peccatum non esse, homicida
particeps est. Pater noster sine dubio Deus est, qui
nos ereavit : mater vero nostra Ecclesia, que nos
in baptismo spiritualiter regeneravit. Ergo qui
Christi pecunias et Ecclesia rapit, aufert vol. frau-
dat, homicida est, alque homicida ante conspeclum

i judicis esse deputabitur. Qui rapit pecuniam
proximi sui, iniquitatem operatur: qui autem pe-

C cuniam vel res Ecclesie abstulerit, sacrilegium fa-

cit ^, Privilegia enim ecclesiarum et sacerdotum,
sancli apostoli, jussu Salvatoris, intemerata et
inviolata omnibus decreverunt manere tempo-
ribus.

111.

De peregrinis εἰ provincialibus judicibus.

Leges Ecclesi: apostolica firmamus auctoritate, ct
peregrina judicia submovemus (8). Unde et Domi-
nus mentionem faciens Lot, per Moysen loquitur,
Shox

et in edit. Ambrosii.

i, οἱ alii. 5* Ms. quam habere ilum. " | Tim.
τὸ Donifacius ep. 15, ad Ethibaldum 12, SE
ui
Et m, questione 6,
Carisiacense

satu. Ecclesim, ao concil.

tribunal adeant, liliumque suarum diseussio-
nem, judieium ae definitionem petant, Qua lege
politicum imperium a Deo bene institutum non
tollitur, sed Ecclesie dominio ac potestati sub-
num. 24 et seqq.
usque ad 42, Bellarm. De Pom. pont. lib. v, e. 4 et.
seqq. In.

799

ΑΝΑΟΜΕΤΙ PAPJE

800

dicens : Ingressus es quidem, inquiunt, ut advena. A vint quastiones, aut episcoporum vel majorum ju-

nunquid ut judices τὸ ὃ τὸ Unaqueque provineia tam
juxta Ecclesie quam juxta smouli leges, suos debat
justos et non iniquos habere judices, οἱ non exter-
nos, nisi apostolice sedis hujus decreverit auctori-
ias, quatenus quicunque causam habuerit, apud
suos ? judices judicetur ; et non ad alienos, causa
vagandi, stimulante protervia, suam despiciens pa-
triam, transeat, sed ad τὸ duodecim ejusdem pr
vincie judices, ad quorum judicium omnes causa
civitatum referuntur, deeratur negotium. Si autem
uerit ecclesiasticum apud episcopos (interveniente
primate), siquidem major causa fuerit : si vero mi-
nor, metropolitano ; si vero fuerit sceculare, apud
ejusdem ordinis viros, judicio tamen episcoporum ;
cum Apostolus privatorum Christianorum causas
magisecclesiis deferri, ctibidem sacerdotali judicio
terminari voluit 1

IV.

UL oppressus. jud. secularium. appellet. judicium.
sacerdotum, et de majoribus causis ad sedem
apostolicam referendis.

*' Omnis enim. oppressus, ?* libere sacerdotum
(si voluerit) appellot judicium, et a nullo prohibea-
tur, sed ab his fulciatur εἰ liberetur. Si autem diffi-
ciles caus, aut majora negotia orta luerint, ad
majorem sedem referantur. Et si illic. facilo dis
cerni non poterunt, aut juste terminari, ubi fuerit
summorum congregata congregatio, que per sin-
gulos annos bis fieri solet (9), et. debct; juste et
Deo placite coram patriarcha aut primate eccles
stico, et coram patricio 9 smeulari Σι judicentur
negotia in commune. Quod si difliciliores orti fue-

? Genes. xix, 0. τὸ ii, quest, 1
2,q.0. Το Conc. Carthag. xt, 10. [ Corinth. γι.
tit. 4, const. 8 et 9. Conc. Colon. 887.
pra&side reponit. 51 ms. sicularia.

55 Matth, x, 28. 8611 Cor. x, 3-5.
€ bibliis des

* Eph

(9) Qua per. singulos annos. bis fieri solet.
apostolorum legem ac consuetudinem : de qua vide
canon. apostol. 38. Sgy. Bivius.

(10) Majores causcm,.. ad. sedem apostolicam, vefe-
rantur. Hoc Anacleti decretum hene et juste latum
esse ex eo palet, quod universale et logitimum Bar-
dicence concilium canone ^ eL 7, plane idem. eon-
slituerit: quodque Gelasius in epistolis ad Faustum
et ad episcopos Dardanice scribat, seeundum cano-
nes fieri, quod totius Ecclesie appellationes ad lto-
nani sedis examen deferantur, ab ipsa autem ap-
pellare nemini permittatur. Hanc appellandi con-
suetudinem antiquissimam esse S. Lco, epistola RO
testatur, et antiquissimporum ad sedem. Romanam
appellantium exempla confirmant. Marcion enim ab
episcopo in Ponto exeomunicatus, ut a Romano
pontifice absolveretur, Romam venil. Epiphanius
haeresi 42. Fortunatus et Felix in Atrica a Cypriano,
Basilides in Hispania, depositi, ad Cornelium οἱ
Stephanum Roman: Ecclesie pontifices appellarunt.

Unaguamue. provincia.

dicia, aut majores causa fuerint ; * ad sedem apo-
stolicam (si appellatum fuerit) referantur (10);
quoniam apostoli hoe statuerunt (11) jussione Sal-
vatoris, ut majores et diffieiliores qux»stiones,
semper ad sedem deferantur apostolicam, super
quam Christus universam construxit Ecclesiam,
dicente ipso 80 bealum principem apostolorum Pe-
trum : Tu es, inquit, Pelrus, et super hanc. petram
wdifirabo Ecclesiam meam **, et reliqua. Sit. ergo,
fratres, conslantia vostra adversus contentiones eo-
rum qui adversa sapiunt, ct non qua» Dei sunt sa-
piunt, et erit fortior petra constantia vestra, sicut
scriptum est: Ne timueritis ab his, neque terreamint
& fucie eorum qui corpus occidunt, animam autem.
mon possunt occidere**. Quod autem. in aure. audi-
tis, prardicate in lumine, illum. timentes qui potest
animam el corpus occidere οἱ millere in gehen-
mam 9. Fratres mei, in carne. ambulantes, mom se-
cundum. carnem militamus. Arma, enim. militize no-
strze non. carnalia, sed polentía Deo, ad destructio-
nem. munitonum, consilia deslruentes, et. omnem.
exaltationem. extollentem se adversus scientiam. Dei,
αἱ in captivitatem vedigentes omnem. cogitationem,
et in obsequium Christo perducentes 5. De. cclero,
fratres, conforlamini in Domino, et in. potentia. for-
tiludinis cjus", ut pax vobis multa et gratia a Deo
etDomino nostro Jesu Christo ministretur. Am-
pleetimur et osculamur, ac si presentes, charita-
iem vestram, in unilate spiritus, in vinculo pacis
et eharitatis Christi. Propter quod, charissimi, επ:
spectantes, satagite immaculati et. inviolati. inveniri
in pace, et Domini nostri. longanimilatem, salutem
arbitremini, 9 sicul. οἱ charissimus [rater noster
Paulus secundum. dalam sibi sapientiam scripsit vo-

τὸ Codex.
"qu, quest. ὁ, Omnis oppressus.

Theod. lib. 1, tit 1 const.
το Lib. t, Cod.

*' Vide Ant. Augustinum in notis ad coll. Hadr. c. 9, ubi
* Innoc. 1, ep. xi,

vt.
ripe longe absunt a stylo Anacleli, alteriusve Romani pontifieis.

cap. 3. 9? Matth. xvi, 18. ** Luc. xm, 4.
10, ** Πω similesque passim occurentes lacina

Juxta ἢ) Cyprianus libro primo, epistola 3 et 4. Athanasius

ab orientalibus depositus, ad pontificem appellavit,
et sb eo restitutus est. Sozomenus lib. m, eap. 7.
Plura vide apud Bellarm. lib. τι, De Roman. pontif.
cap. 94. Ip.

(£1) Quoniam «apostoli hoe statuerunt, Hanc. apo-
stolorum conslitutionem Clemens 1. u Constit. ,
c. 43, ex interpretatione Turriani, ex Bovii inter-
pretatione autem c. 49, recenset his verbis : « Pre-
clara Christiani laus est, cum. nullo habere nego-
tium, Quod si ex aliqua vexatione et tentatione
alicuilis oriatur, curet ut ea transigatur, etiamsi
detrimentum pati debeat; nec ad ethnicum judi-
cium accedat, sed nec patiatur mundanos magi-
siratus de nobis jus diccre: nam perillos diabolus
servos Dei vexat, et nobis notam inurit, quasi non
habeamus nos unum sapientem, qui possit inter
parles jus administrare et controversias compo-
nere. »Ip.

801 EPISTOLAE. 802

bis, sicul εἰ in omnibus. epistolis, loquens. in els de A

his, iv. quibus sunk quaedam difficilia. intellectu, quae 1

indocti et instabiles depravant, sicut. οἱ czeteras Seri-

pluras, ad suam. perditionem. Vos ergo, fralres, De ordinationibus episcoporum e£ omnium
praescientes custodite : ne. insipientium. errore. tra- ---

ducti, excidatis a propria. firmilate, Crescite. vero in

gratia et cognitione Domini noslri Jesu. Christi et 5 Ordinationes episcoporum (12), auctoritate

Salvatoris ὅδ, Vos autem, charissimi, memores estote — apostolica, ab omnibus qui in eadem fuerint pro-
verborum, qui pridica sunt ab apostolis Domini vincia episcopis sunt celebranda '*.Qui simul con-
mostri Jesu Christi, qui. dicebant voUis, quoniau in — venientes,scrutininm diligenter agant,jejaniumque
movissimo tempore venient illusores, secundum desi- — cum omnibus celebrent precibus, δὲ manus oum
deria sua. ambulantes in. impietate. Hi sunt quise- — sanctis Evangeliis, quz. predicaturi sunt, impo-
gregant semetipsos, animales, Spiritum non habentes. — nentes Dominica die,hora tertia. orantes, saeraque
Vos autem, charissimi, supercdificentes vosietipsos — unctione, exemplo prophetarum et regum, capita
sanctissimi vestrae fidei, im Spiritu sancto orantes, ^ eorum (more apostolorum οἱ Moysis)ungentes,quia
ipsos vos im dilectione. Dei servate, exspectantes on: B omnis sanctificatio constat in Spiritu sancto, eujus
sericordiam Domini nostri Jesu Chrisli im vilam — virtvs invisibilis sancto chrismati est permista, δὲ
ielernam. Et hos quidem arguile judicatos, illos vero — hoc ritu solemnem celebrent ordinationem.*: Quod
salvate, de igne rapientes. Aliis autem miseremini in. — si simul omnes convenire minime poterunt,assen-
limore, odientes eam que carnalis est, maculatam — sum lamen suis precibus prebeant,ut ab ipsa ordi-
tunicam. Ei aulem qui potens est vos conservare sine — natione animo non desint. * Porro et Hierosoly-
peccato, ek. constituere ante conspectum. glori sur — mitarum primus archiepiscopus beatus Jacobus,
dmmaculatos tn éxsultalione, soli Deo Salvatori no- — qui justus diccbalur, et secundum carnem,Domini
stro per Jesum Christum. Dominum nostrum, gloria — nuncupatus est frater, a Pelro, Jacobo et Joanne
et magnificentia, imperium. et potestas, anle omnia — apostolis est ordinatus, successoribus videlicet
saecula, et nunc et im omnia sccula sculorum, ^ danlibus formam eorum, ui non minus quam a
Amen v. tribus episcopis, reliquisque omnibus assensum
priebentibus,ullatenus episcopus ordinetur,et com-

EPISTOLA 1I. nuni voio ordinatio celebretur. * Reliqui vero

De ordinatione. archiepiscoporum. et. reliquorum epi- ο > 1 at di-
scoporum. aíque sacerdolum οἱ de [ide οποίο ,, 185 δὲ alil sacerdotes assensum pribeant, et. jeju-
causis. C nantes ordinationern celebrent: similiter et diaconi
ordinenlur ; ezterorum autem graduum distribu-

ANACLETUS episcopus,universis episcopis inltalia — lioni, Lrium veracium testimonium, cum episcopi

constitutis. scilicet approbatione, sufficere potest.
Quoniam ?' apostolice sedis debitam reverentiam

erga me charitas vestra distribuit, et quia pluri- η
mum venerationis, charissimi filii, prebuistis (nam ᾿

licet Ecelesim, in qua sanelus apostolus residens De accusationibus episcoporum.
docuit, quodammodo nos gubernaeula teneamus,
tamen profitemur nos honore et sanctitate minores
esse, οἱ propterea omnino festinamus, ut ad glo-
riam ejus beatitudinis pervenire possimus) ; igitur
consultationibus vesiris plenius respondissemus,
8i licuisset ; sed infirmitatis ac rel;quaruin oppres-
sionum onere pressi, breviter (prout Dominus
tribuit, et ui a beato Petro prineipe apostolorum ἢ
sumus instrucli, a quo et presbyter sum ordina-

tus) scribere vobis (sicut peliisiis) non denega-
vimus.

*' Accusalio quoque eorum, super qua nos con-
sulere voluistis, non nisi ab idoneis,et 98 probatis-
simis viris, et. qui suspicionibus οἱ sceleribus ca-
reant,fieri debet ; quia Dominus sacra sui corporis
iraclatores, ἃ vilibus et reprobis ac non idoneis
personis infamari noluit, nec calumniari permisit,
sed ipse proprio flagello peccantes sacerdotes 8
templo ejecit. Unde liquet,quod summi sacerdotes,
id est. episcopi =, & Deo sunt judieandi, non ab
humanis aut prave vite bominibus lacerandi, sed

99 1] Petr. ur, 1448. 9 Jud. 17.25. 01 Damasi ep.ad Orientales Trip. Historie c. 15, lib. ix,
ex Theodoreti list. v, 10. *? Dist. 64, Ordinat. episcoporum. 992 Concil. Nie. αν, dist. 75, Ordinal. epi-
scoporum : etim Decr. lvon.lib. ur. ^ Dist. O1, γίδια. episcoporum. 95 In Decr. von. lib. iir, dist.
66, Porro, ete. 9ὺ Dist, 67, Jeliqui sacerdotes. ? wn quist. 7, Accusatio quoque. Et im Decr. Ivon. lib.

® Ep. Constantini M. ad Ablavium. 995 Isid. sent. ur, 39.

(12) Ordinationes episcoporum. Do episcoporum ordinatione, vide que diximus supra in notis ad
canon. apost, 1, Sv. BINIUS.

803

potius ab omnibus ** fidelibus portandi, ipso Do-
mino exemplum dante,quando per seipsum,et non
per alium, vendentes, et ementes ejecit de lemplo.
et mensasnummulariorum etcathedras vendentium
proprio evertit flagello, et ejecit de templo.Et sicut
alibi ait : Deus. stetit in synagoga deorum, in. medio
autem deos * decernit ? ; et alibi: Ego dixi: Dii estis,
et filii Excelsi omnes *. Nullus enim (ut reor) invc-
nilur inter nos, qui velit suum servum ab alio,
quam a se, judicari : quod si presumptum fuerit,
aut multa ipse indignalione irascitur, aut. potius
ultionem querit super eum. Si vero hoc inter ho-
mines agitur, quid putatis faciet Deus deorum, οἳ
Dominus dominantium, qui ultionem suorum pro-
misit non differre servorum ?Unde et ipse per Pro-
phetam loquitur, dicens : Deus ultionum. Dominus,
Deus ultionum libere egit * : et reliqua, Et. Aposto-
lus inquit : Tu quis es, qui judicas servum alienum?
Suo enim. domino stat aut. cadit 5. Et. ipse : Nolite
judicare invicem, sed hoc judicate magis, ne. ponatis
offendiculum fratri vel scandalum *. Et Dominus per
prophetam inquit : (Jui. vos tangit, tangit pupillam
oculi mei ?. Nam si aliquis nune in malum oeulos
alicujus ° principis incipit tractare, manifeste reus
majestatis judicatur, et infamis e(lieilur,&ut potius
eapitali sentenlie subjacet. Hzc, fralres, valde
cavenda sunt, et quod homines nolunt sibi fleri,
Deo deorum non debent inferre, ne forte irascatur
Dominus, et faciat vindictam. eorum, etiain in eos
quinon peccaverunt; quia perit sepissimejustus pro
impio. Imitandus est etiam Propheta, per quem
Domíaus ait; Perambulabam in. simplicitate cordis
met, in. medio domus mex : Non ponam coram? ocu-
lis meis verbum Betial '*. Loquentem 5! in abscondito
contra proximum 15 suum, hunc tuterficiam 1-9, Et.
hi cavendi sunt, de quibus Salomon ait : Sicut no-
aus οἱ qui mittit lanceas, οἱ sagitlas in. mortem,
sic vir qui fraudulenter nocet amico suo, el. cum.
fuerit. deprehensus dicil : Ludens. feci. Sicut. carbo-
nes ad prunas, εἰ ligna ad ignem,sic homo iracundus
suscitat rixas. Verba susurronis quasi simplicia, el
dpsa perveniunt ad intima ventris 15. Εἰ si detractores
quorumeunque graviter judicantur, el in perdi-
tionis laqueum cadunt; multo magis lacerato-
res, et detractores atque accusatores memora-
torum Dei famulorum atque persecutorum dam-
nantur, et in barathrum, nisi se correxerint, et
per eorum satisfactionem condignam egerint p
nitentiam, indubitanter vadunt,et vindieibus flam-
mis exuruntur. Quapropter oportet omnes ab his
cavere, et non solum non facere, sed nee facien-

Psal.
X.

100 hominibus. 1 discernit. ἃ
$ibid., 13, * Zach. n, 8, * Not.

LXXXL,

13 sodalem.
hunc interficiebam.
3? Prov, xxvii, 17, 25
ܐ‎ Luc, xxr, 18.

"ια Pgal.c 2, ex interpr. S.
15 prov. xxvi, 18-92.
6. ? Prov, xxx, 33.

ANACLETI PAP/E

4.
? proponebam. ante oculos.
mas variantes, lectiones decerpsit liarduinus. Ms. corum oculis verbum ors Belial.
Hieronymi, Ms. Detrahentem in abscondito sodalem suum
16 Luc. ix, 58.
?1 Aurel. v, 17.

804

A tibus consentire ; quia non solum qui faciunt?
damnantur, sed qui consenliunt facientibus. De
talibus et his similibus ipsa Veritas ait: Vulpes
foveas habent, οἱ volucres celi nidos : Fihus autem
hominis non habet ubi caput suum reclinet 15, id ost.
in talibus non habitat Dominus,nec ipsi manent in
co.Et Sulomon loquitur, dicens : Qui fwlit. foveam,
incidet in. eum : et qui volvit. lapidem, revertetur ad.
eum. Lingua fallax non amat veritatem, et os lubri-
cum operatur ruinas V. Grave est. savum, et onerosa
arena: sed ira. stulti, utroque. gravior 18. Hominem.
qui caliemniatur. anima sanguinem, si usque ad. la-
cum fugeril, nemo sustinet. Qui se jactal οἱ dilatat,
jurgia concitat. Qui sperat in Domino, salvabitur.
Qui confulit m corde suo, stultus est: qui autem.
graditur. sapienter, ipse lundabitur. 5, Qui. fortiter
premit ubera. ad. eliciendum lac, exprimit butyrum :
qui vehementer emungit, elicit. sanguinem : et qui
provocat iras, producit discordias 5302 Hec et alia
perirulosa considerantes apostoli statuerunt, ne
facile commoverentur, aut lacerarentur, vel ae-
cusarentur columnae sancim Dei Ecclesie, quo
apostoli et successores eorum non immerito di-
cuntur. ?' Sod si quis adversus eos vel ecclesias
eorum commotus fueril, aut causas habuerit;
prius ad eos recurrat charitatis studio, ut familiari
colloquio commoniti ea sanent, que sananda sunt,
et charitative emendent, quie juste emendanda
egnoverint. Si autem aliqui eos, priusquam hoc
egerint, lacerare, accusare, aul infestare presum-
pserint, excommunicentur, et minime absolvantur,
antequam per satisfactionem (ut jam dictum est)
condignam egerint poenitentiam, quoniam injuria
corum ad Christum pertinet ??, cujus legatione
funguntur. Nec hoc mirum, quia si quisque no-
strum cuidam servorum ? legationem injungeret,
eta quoquam impediretur, aut ab aliquo subd
iorum suorum despiceretur; mox indignatus ira.
scerotur, aut talia (prout posset) vindicaret, οἱ ad.
injuriam ae contumeliam suam hoc factum repu-
taret et talionem(si in presenti non posset)futuris
temporibus redderet.Nam si in hominis causa haec
fiunt, quid putatis Deus faciet de suis, qui nec
capillum capitis corum. periro dixerit "Ὁ ? Unde et
Dominus per Nahum prophetam loquitur, dicens :
Deus comulator, el ulciscens Dominus, et habens
D furorem, uldscens Dominus im hostes suos, εἰ iva-

scens ipse inimicis suis; anle faciem. indignalionis

ejus quis. slalit ? et quis resistet in iva. furoris ejus?

Indignatio ejus effusa est. sicut ignis, et φείγω disso-

lutp sunt ab eo. Bonus est Domimus, et confortans

n

* jbid., O6. * Psal, καπ, 4. "Rom. xiv, 4.
1 Ex citato ms. Collegii Soc. Jesu

1t detraheiaem

3 Prov. xxvi, 2798. 18 Prov. xxvi, 3.
?? 8, Greg., ep. 32, lib. xr. — ?9 suorum,

805

EPISTOLZE.,

806

£n. die tribulationis, et. sciens sperantes. in se ?, et A lincam et. tunicam, et. superhumerale, εἰ rationale,

reliqua. Quedam autem ex his, jam aliis fratribus
scripsimus, que toties sunt replicanda, quoties
fuerint necessaria "8.38 Ejectionem quoque (ul supra
memoralum est) summorum sacerdotum sibi Do-
minus reservavit, licet electionem eorum bonis sa-
cerdotibus ei spiritualibus populis concessisset.
Eleclionem enim illorum taliter Apostolus fieri
juhei : S? quis sine crimine est, unius uvoris virum,
filios habentem. fideles, non in accusatione luxurize,
aut non subditos ?*; et reliqua. ? Si enim sine cri-
mine sacerdos eligi prwcipitur, nullatenus ab ho-
minibus criminibus irretitis accusari aut calum-
niari permittitur, nec ab aliis, quam ab his qui
sine erimine sunt, et juxta electionem ?!, ei neces-
sitas fuerit, aut ipsi volendo Domino servire elege-
rint, ** sacerdotesque sine crimino fieri et ordinari
possint, et tales per omnia fuerint, quales eligi
sacerdotes jubentur. % Porro et Moysi praxipitur,
ut eligat presbyteros. ** Unde etin Proverbiis diei-
tur : Gloria senum, caniiies ?*. Hiec vero canilies
sapientiam designal,de qua scriptum est: Canities
hominum prudentia est ?. Cumque nongentos et
amplius annos ad Adam usque ad Abraham vixisse
homines legerimus, nullus alius prius appellatus
est presbyler, id est senior, nisi Abraham, qui
mullo paucioribus vixisse annis convincitur. Non
ergo propter decrepitam senectutem, sed propter
sapientiam presbyteri nominantur. ? Inilium onim
sacerdotii Aaron fuit, licet. Melchisedec prior ob-
tulerit sacrificium, et post hune Abraham, Isaae,
et Jacob : sed hi spontanea voluntate, non sacer-
dotali auctoritate, ista fecerunt. 9* Ceterum. Aaron
primus in lege sacerdotale nomen accepit, pri-
musque pontificali stola indutus victimas obtulit,
jubente Domino ae loquenle ad Moysen : Accipe,
inquit. jfaron. et filios. cjus, et applicabis ad ostium
tabernaculi testimonii. Cumque laverís patrem cum
filiis aqua, indues Aarou veslimenlis suis, id esl

* Nahum 1,2, 6, 7. 9.9 Distin. 70,
sacerdos sine. 35 justa. electione.
7. 35 Prov. xx, 99.
sx, 4-9.
*3 Luc. x, 10.

® Job. xn, οἱ Sap. 1v.

(13) In locum, eorum successerunt episcop
quod psal. xuiv, propheta David predixerat : Pro-
patribus tuis nati sunt tibi filii. Nam Auguslino pre-
dieti loei interprete, patres apostoli sunt, tilii pro
patribus mali, apostolorum suecessores episcopi.
Concilium Florentinum in instruetione Armenorum
el concil. Tridentin. sess. 23, cap. 4, ilem asse-
run:. Dicuntur autem episcopi apostolis succederc,
non proprie eo modo quo episcopus episcopo, rex
regi succedit, sed duplici alia ratione. Primo, ra-
tione sacri episcopalis ordinis ; socundo, per quam-
dam similitudinem et proportionem ; quia nimirum
sieut Chrislo in terris vivenli, primi sub Christo
erant apostoli duodecim, deinde septuaginta duo
discipuli :ita nunc primisub Romano pontifice sunt
episcopi, post eos presbyleri, inde diaconi, eic.

Ejeclionem. vero.
3? "Hadr. coll., c. 19.
33 Idem Isid. cap. 5.
*? 21 dist, In ovo lest, et in Decr. lvon. lib. in.

quod couslringes balleo : οἱ pones tiaram in capite
ejus, et. laminam. sanctam super. tiaram, et oleum
unctionis fundes super caput ejus, atque hoc ritu
consecrübitur. Filis quogue ilius applicabis, οἱ
indues lunicis lineis, cingesque. balleo Aaron. et li-
beres cjus, οἱ ümpones milras eis, erunlque sacer-
dotes mihi religione perpetua 39, Quo loco contem-
plari oportel, Aaron. su'uümum sacerdotem, id est
episcopum fuisse, porro filios ejus presbyleroram
demoustraseo figuram. 1166 enim fuit inter Aaron
summum sacerdotem, et filios ejus qui sacerdotes
erant, quod Aaron super tunicam accipiebat pode-
rem, stolam sanctam,et coronam auream, mitram,
et zonam auream, οἱ superhumerale, οὐ reliqua
quee prefixa sunt : filii autem Aaron, super tuni-
cas lineas cineli tantummodo et tiarati, assistebant
sacrilicio Domini. ** In novo autem testamento,
post Christum Dominum, a Petro sacerdotalis σα -
pit ordo, quia ipsi primo pontificatus in Ecelesia
Christi datus est, dicente Domino ad eum : Tu es,
inquil, Pelrus et super hanc petram πέρα) ο Eccle-
siam meam, et. portae inferi non. pratvalebunt. adver-
$us en, eL ܬܐܐܐ‎ dabo claves regni. celorum *'. Hie
ergo ligandi atque solvendi potestatem primus ae-
cepit a Domino, primusque ad fidem populum vir-
lute su prwdicationis adduxit. Ceteri vero apo-
sloli eum eodera pari consortio honorem et potesta-
tem accoperunl, ipsumque prineipem eorum esse
voluerant. Qui etiam, jubente Domino,in toto orbe
dispersi Evangelium predicaverunt : ipsis quoque
decedentibus, in loeum corum succssserunl epi-
scopi (13), quorum ordinatio pritacto ?* fieri debet
ordine et modo : quos qui recipit et verba eorum,
Deum recipit : qui autem. eos. spernit, eum a quo
missi sunt, οἱ cujus funguntur legatione, spernit,
et ipsi indubitanler spernetur a Domino *. Viden-
les autem ipsi apostoli messem esse multam, et
operarios paucos, rogaverunt dominum messis, ut

39. Tit. 1, 0. 9 γι, questione 1, Si
38. Distin. 81, Porro Mosi. ?* lsid. De off. xt,

38 Clem. Const. vi, 20. 39 Exod.
+! ΜΑΙ, xvn, (8) 19. 55 praptaxato.

- loc est ἢ Non aliler autem episcopos apostolis succedere,

inde patet, quod episcopi nullam vere apostolice
auetoritatis parlem habeant; apostoli enim,ut can-
siat Matth. et Marc. cap. ultimo,toto terrarum orbe
predicare, alias alque alias Ecclesias. fandare, ca-
nonicos libros seribere poterant: porro nihil horum.
episcopi potuerunt. Prieterca, donum lingue et. mira-
culorum habuerunt apostoli, non autem omnes
episcopi. Apostolis omnibus immediate a Christo
universam Ecclesiam gubernandi potestas ac juris-
dielio collata esl, Joan. eap. 20, his verbis : Sicut
misit me vivens Pater, οἱ ego mito. vos (quanquam
ordinaria jurisdictio, quie in posteros per sueces-
sionem trànsferrctur, soli Petro, extraordinaria re-
liquis apostolis concessa sit): omnes autem episcopi
& Petri successore Romano pontifice, cui dictum

807

ANACLETI PAP/E

808

mitteret operarios in messem suam ^. Inde electi A civitates, quz minores judices habebant (licet ma-

sunt ab eis septuaginta duo ** discipuli, quorum
typum gerunt presbyteri (44),atque in corum loeum
sunt constituti in Ecclesia, de quorum ordinatione
et reliquorum ministrorum, dixisse supra suffi-
ciat.

Ilt.

Quod minus quam a. tribus. episcopis episcopus non.
debeat: ordinari.

* Porro quod episcopus non ab uno, sed a cun-
etis, consensu aut prasentia comprovincialium,est
ordinandus, et nullatenus minus quam a tribus,
ceteris consentientibus cunctis; idcirco,instituenle
Domino, (ieri jubetur, ne aliquid contra fidem Ec-
clesi& unius tyranniea auctoritas moliretur, ct re-
gula vel fides confunderetur credentium.

Iv.

In quibus civitatibus primates, in quibus motropoli-
lani esse debeant.

"' Provinciz autem multo ante Christi adventum
tempore divise sunt maxima ex parte, et postea
ab apostolis et beato Clernente predecessore nostro
ipsa divisio est renovata. |" Et in capite provincia-
rum, ubi dudum primates legis seculi eranl, ac
prima judiciaria potestas,ad quos qui per reliquas
civitates commorabantur, quando eis nocesse crat,
qui ad aulam imperatoris vel regum confugere non
poterant, vel quibus permissum non erat, confu-
giebant pro oppressionibus vel injustitiis suis,
ipsosque appellabant, quoties opus erat, sicut in
lege eorum preceptum erat : ipsis quoque in eivi-
tatibus vel locis nostris, patriarchas ve] primales,
qui unam formam tenent,licet diversa sint nomina,
leges divina et ecclesiastica: poni et esse jusserunt,
ad quos episcopi (si necesse fuerit) confugerent,
eosque appellarent, et ipsi primatum nomine
Íruerentur, et non alii, Reliqua vero metropolitanee

^* Matth. 1x,
quo et superiora. “1 Distin. 99, Provi
capitum. 4) πρωτονομοθιδάσκαλοι, δν μι
hzc scripsisse fingitur Anacletus.
missis. 5 Isa. vr, 1
De Pastoribus.

Ἡ Jerem. τι, 8.

est : Pasce oves meas, pasce agnos meos (Joan. xxt,
17),immediate suam jurisdictionem certis limitibus
definitam consequuntur. Denique, non succeditur
proprie nisi precedenti ; at simal eum. apostolis
fuerunt in Ecclesia Timotheus, Titus, Evodius,
aliique plures episcopi. Si igilur episcopi apostolis
succedunt,cui episcopo Titus ? cui Timotheus suc-
cessit? Patet igitur non aliter hec Anacleti verba.
intelligi debere, quam duplici illa ratione, de qua
supra. Vide Bellarm. lib. 1v, De ftom. pontif., c.23,
24 οἱ 25. Sev. Bixis.

(14) Septuaginta duo discipuli, quorum. 1ypum. ge-
runt presbyteri, Presbyteri septuaginta duobus di-

37 ¡ Luc. x, 5 * Luc. cod. constanter legit septuaginta.
p mullo. Et in Decr. Ivon. lib. iv.
@ A martyrio S. Pelri nondum 00 fluxerant anni eum
9 8. Greg. Past. l. αν quibusdam pro more interpolatis et preter-
5: [ Cor. xiv, 38.

jores comitibus essen), haberent metropolitanos
suos, qui praedictis juste "Ὁ obedirent primatibus,
sicut et in legibus seculi olim ordinatum erat,qui
non primatum, sed aut metropolitanorum aut ar-
chiepiscoporum nomine fuerentur. Et licet singula
mietropoles civitates suas provincias habeant, et
suos melropolitanos judices habere debeant episco-
pos sicut prius metropolitanos judices habebant
seculares, primates tamen (ut prefixum est) et
tunc et nune habere jusse sunt, ad quos post se-
dem apostolicam summa megotia conveniant, ut
ibidem, quibus necesse fuerit, releventur et juste
restituantur, et hi. qui injuste opprimuntur, juste
reformentur atque fuleiantur, episcoporumque
cause, οἱ summorutn negotiorum judicia (salva
apostolicz sedis auetoritate) justissime terminen-
iur. Hae ab antiquis ?', hec ab aposlolis, hec a
sarctis Patribus accepimus, vobisque (ut postu-
lasiis) rimanda,et futuris tenenda temporibus mit-
limus, et reliquis fratribus predicanda, ac cunctis
fidelibus tradenda mandamus, ne pastorum impe-
ritia, ? qui sequuntur, deleriores fiant, dicente
Domino per prophetam : Ipsi pastores ignoraverunt
intelligentiam 9.

Quos rursus Dominus detestatur, dicens : Et [6-
mentes legem, nescierunt m Nesciri ergo Veritas
se ab eis conqueritur, et nescire se principatum
nercientium protestatur; quia profecto hi qui ea,
que sunt Domini, nesciunt, a Domino nesciuntur,
Paulo attestanto, qui ait : Si quis ignorat ignorabi-
tur Ὅς Hinc et Psalmista, non optantis animo, sed
prophetantis mysterio denuntiat, dicens : Obscuren-
tur oculi eorum, ne videant, el. dorsum. eorum sem-
per incurva "ὃ. Obscuratis ergo oculis, deorsum fle-
ctitur ; quoniam eum lumen seientie perdunt qui.
preeunt,sine dubio ad portanda peccatorum onera
inclinantur sequentes. "" Hie ergo inter manus la-
tronum et dentes furentium luporum uteunque ver-
samur. Ideo et docere alios, et nos ipsos (prout

® psid. De off. xi, 5, ex
48 [linm. cap. 15, fib. vv,

5» Psal. Ίχνη, 24, 9. S. August. c. 7, lib.
ΕἸ ,

scipulis Domini non aliter quam per similitudinem
quamdam succedere dieuntar, sicut apostolis opi-
Scopi. Quod autem non aliter succedant, hzc ratio
evidenler probat : Septuaginta duo discipuli non
fuerunt presbyteri, neo ullum ordinem aut jurisdi-
cüionem a Chrislo susceperunt : siquidem Philippus
et Stephanus, et alii quinque disconi ab apostolis,
Actor. vr, ordinati erant ex 72 discipulis Domini,
ul docet Epiphan., heresi 20; non fuissent autem
diaconi ordinali, si jam ante ordinem presbyteri
habuissent. Vide Bellarmin. lib. rv De Rom pontif.,
cap. 25. Ip.

809

EPISTOLJE.

810

Dominus dederit) providere debemus. * Sane per- A destrueret, et eos, quos in tenebris δὲ umbra mor-

cussor ille doctor dicitur, qui sermone inulili con-
scientiam percutit infirmorum *?.Ideo tenere vos et
omnes fideles oportet eum, qui secundam doctri-
mam est, fidelem sermonem ; ut potens. sit. consolari
in doctrina sana, et contradicentes. redarguere "o, et
recte viventes, atque rectam fidem tenentes conso-
lidare. Illis ergo qui dicunt,quod Filius in co minor
est, quia propheta inquit : Verbum. faciet Dominus
breviatum universo orbi ! : ita respondendum est
divinis testimoniis : ? Verbum breviatum quod Do-
minus faciet super terram,non minutionem deitatis
in Filio Dei significat,sed dispensationem suscepto
carnis annuntiat ; in quali dispensatione non solum.
Patre hominis Filium, sed etiam angelis legimus

minorstum, Paulo attestante apostolo : Ewn autem, p

inquit, modice minus ab angelis minoratum vidimus
Jesum, propter passionem, mortis, gloria et honore
coronatum ; et infra: Propter quam causam mon con-
funditur fratres eos vocare, dicens : 4nnunlzabo no-
men tuum fratribus meis, in. medio ecclesie laudabo
te 8*, Et Propheta inquit : Minorasti eum. paulo mi-
mus ab angelis, gloria et honore coronasti eum **
Et ut verbum Dei Patris breviatum in Filio non
esse doceamus, hanc Isaie prophete volumine ap-
probamus sentenliam, Nunquid ** abbreviatus [α-
ctus est sermo meus,aut tta, parvus est,ut ita non pos-
sim redimere, aut non. est in me virtus ad. liberandum.
dicit Dominus omnipolens * ; et iterum : He dicit
Dominus ommipolens : Nunquid abreviata est ma-
mus mea, ul salvare non possit? 16 non potest vivi-

ficare cor humilium et spiritum. contritorum 95 ? Et 6

ut brachium Patris, qus manus est,Filium esse do-
ceret, intulit, dicens : Paravil. Dominus brachium
sanctum suum in oculis omnium gentium, δὲ vide-
bunt omnes fines terrze. salutare ejus δν. Nam et in
novissimo tempore hic sensus non inaniter poterit
Coaptari; in quo tempore Dominus *' ex coelesti
aula ac empyreo domicilio pessimi daemonis jam
ferre dedignans tyrannidem, in creaturas suas cru-
delissime sevientem, plasmali condolens, ac sum
immense charitatis thesaurum reserare volens, in
castissime Virginis purissimum uterum, omnis
tori virilis nescium, inenarrabili mysterio, pro re-
demptione nostra carnem suscipiens 7", advenit, ut

tis captivos subegeral,virtulis suc potentia in ipso
parvo el exigui temporis spatio liberaret. De hoc
etiam exiguo tempore discipulos instruebat, dum
eos in lucem, cum adhuc tempus haberent, ince-
dere premonebat : Adhuc modicum,inquit, in vobis
lumen est. Dum lucem habetis, ambulate in luce, ne
vos Lenebrze comprehendant *!.Et in 15 canonicis apo-
stolorum legitur Epistolis : Filioli, novissima hora
quia multi pseudoprophetz exierunt in hunc. mun-
dum 9. Et Paulus apostolus : Tempus enim breve
sl. Et iterum : Proterit enim figura "^ hujus
mundi "Et iterum * Omnia hac ad. correctionem Τὸ
nostram facta sunt, in. quos fines saculorum obve-
aerunt *. Nam Dominus in ipsa oratione Domi-
nica ?? breviavit nobis sermonem, dum nos a mul-
tiloquio prohibens, pauca loqui docuerit, que per-
tinent 99 ad salutem. Cum oralis, inquit, nolite
multum loqui *!. Et, infra : Vos autem cum oratts,
dicite : Pater noster,qui es in colis 8?,etc. Non enim
propheta Filium Dei in boc capitulo minoratum de-
signavit in verbo, quoniam ipse in prophetis retro
tempore loquebatur, qui etiam nunc per apostolos
et apostolicos viros novissimo tempore loquitur:
Ego, inquit, qu loquebar, in servos meos prophe-
tas, ecce adsum ὃν. Et alius propheta : Sicut est αὖ
dnitio usque in saeculum, neque adjectum est eineque
minuelur illi, quonium ipse est, Dominus creature
sua **.Ecce quale verbum breviatum fecit Dominus
in orbe terrarum. Non quia, ut illi putant, inferio-
rem Patre δ΄, intimaret hominibus Filium, sed quia
novissimum ejus annuntiarel adventum. *: $i ergo
(ut predictum est) Aaron filii 8δ, presbyterorum
figuram gestabant, et Aaron summi sacerdotis, id
ost opiseopi, Moyses indubitanter Chrisli tenobat
formam ; quoniam fuit similitudo mediatioris Dei,
qui est inter Deorn et hominem Jesus Christus,
qui est verus dux populorum,et verus princeps sa-
cerdotum, et Dominus pontificum, cui est honor et
gloria in secula seculorum. Amen.
EPISTOLA ΠῚ (15).

De patriarchis et primatibus, ac reliquis episcopis :

et quod Romana Ecclesia cardo sit εἰ caput omnium.

Ecclesiarwa.

ANACLETUS servus Christi Jesu,in apostolica sede

et illum qui habebat mortis imperium, sua morto D a Domino constitutus, et a sancto Petro apostolo-

88 Distin. A5, Rane. percussor.
quisquis tandem fuerit lib. 4dv. Wari. c. 43.

? S. Hier,, ibidem.
56 Hebr. 11,9, 41, 12.

8) Tit, 1, 9, 5! Rom. Ix, 28.

55 Psal, γη, 6.

*? [thacius Clarus
56 ms. adbreviatus.

? Isa. 1, 2. δ᾽ [88. Lix, 1, 9 188, Lir, 40 5? hec absunt in 1118, 0, Justelli. 7" ms. suscipiendo. "! Joan.
Xm, 35. 7 verba [thacii notanda qua» imposturam arguunt Mercatoris. 7 IJoan. vm 4. "In Cor.
vi, 29. 59 Ibid. 31. 75 correptionem. τ ms, fines saeculorum obvenit. τὸ 1 Cor. x, 41. 19 in ms. abest

ea vox Dominica. *! ms. pertineant.
88. Eccli. xui, 24, 22. δὲ ms. Patri.
fere capita descripsit! pseudo—lsidorus.
filii, etc.

(15) Epistola. Πωο opistola, quod trium patriar-
chalium sedium ordinem,ipsumque patriarcharum.
nomen ἃ Judeis eta gentibus usurpatum, οἱ ab iis
eum multis aliis in Ecclesiam feliciter translatum

Ῥασβοι. GR, II.

δι Matth. vi, 7. ᾿ 1
S5 Tid. τι, De οᾖ. 3, succedit [ihaeio, cujus sape integra
59; In ms. hee verba quinque non leguntur, Aaron

*; ]bid., 9. 59 Isa. ri, 6; Eccli. xxxvi, 17.

contineal, novatoribus disciplet. Vide Daron. anno
112, num. 2. Tres Ecclesie, Romana, Alexandrina
et Antiochena, eo quod a Petro apostolorum prin-
cipe fundate sinl, sole ac semper patriarchalesg

26

811

ἈΝΑΘΒΕΤῚ PAPJE

812

rum principe presbyter ordinatus, omnibus episco- A denegare possitdubitationes vel necessitates eorum?

pis ac reliquis Chrisli sacerdotibus salutem.
Benediclus Deus et Pater. Domini nostri Jesu. Chri-
sti, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali
in cmlestibus in. Christo, sicut elegit nos in ipso unte
mundi constitulionem, ut essemus sancti εἰ inumacu-
lati in conspectu ejus in charitate, praestinans os
dn adoptionem filiorum per Jesum Christum in ipsum,
secundum proposilum voluntatis suc, n. brudem glo-
riz gratize suc, in qua gralificavit nos in dilecto Filio
suo, in quo habemus vedemplionem per sanguinem
ejus, remissionem. pecalorum. secundum divitias gra-
tix ejus, qus abundavit in. nobis in omni sapientia et
prudentia, ut notum nobis faceret. sacramentum vo-
luntatis sug, secundum beneplacitum cjus, quod pro-
qosuit in. eo, in disqensatione plenitudinis temporum,
instaurare omnia. in Christo, quae in colis et quae m
lerrü sunt in ipso. [m quo etiam. sorte vocati sumus,
gpradestinati: secundum. propositum ejus, qui omnia.
operatur secundum. consilium. voluntalis sua, ut. si-
mus nos in. laulem glori» ejus, qui ante speravimus
in Christo *. De primatibus, ** charissimi, super
quibus me quidam vestrum consuluerunt, et apo-
stolicze auctoritatis (qua, licet indigni,Domino dis-
pensante, fungimur) deceretam postulaverunt, aut
si esse deberent,aut non, quantum hactenus de his
ἃ beato Petro apostolo, et reliquis apostolis, ac
beato Clemente nostro sancto predecessore, et
marlyre,novimus statutum, denegare vobis minime
possumus. Et quis est, qui quxrentibus fratribus

81 Ephes. 1, 3-12.
9? septuaginta ; ets

semper. Luc.

® Hinem. op. ry, quest. c, 15.
*! Dist. 89, Episuopi mon ἡ

1
De bipartito ordine sacerdotum.

Sacerdotum, fratres ordo bipartitus est et sicut
Dominus illuin constituit,a nullo debet perturbari.
Scitis autem ἃ Domino apostolos esse electos et
constitutos, el postea per diversas provincias ad
prodicandum dispersos. Cum vero messis cepisset
erescere, videns paucos esse operarios, ad eorum
adjumentum septuaginta duos "Ὁ eligi precepit di-
scipulos. Episcopi vero, domini apostolorum ; pre-
sbyteri quoque, septuaginta duorum discipulorum
locum tenent.

Tr.
De e«anstitutione seu ordinatione episcoporum
ac presbyterorum.

*! Episcopi autem monin castellis aut. modicis
civitatibus debent constitui, sed presbyteri per ca-
stella et modicas civitates atque villas debent ab
episcopis ordinari et poni ; singuli tamen per sin-
gulos titulos suos. Et cpiscopus non ab uno, sed a
pluribus debet opiscopis ordinari : et,ut dictum est,
non ad modicam civitatem, 99 ne vilescat nomen.
episcopi, aut alieubi, sed ad honorabilem urbem
titulandus et denominandus est. Presbyter vero ad
quemeunque locum vel ecclesiam in eo constitutam,
est proficiendus,atque in ea diebus vite suce dura-
turus. Amplius quam isti duo 35. ordines sacerdo-
lum, nec nobis a Deo collati sunt, nec apostoli do-
cuerunt.

39 gj

Attici ad PP. Carthaginensis concilii
33. Sardinense can. 6, et Laod. 57. 93

Ha quoque ex eodem ms. ab Harduino collect: sunt. Ms. nen sunt ordines.

habit: sunt, ut patet etiam ex conc.
6, Chalced. act. 16, item ex epistola 53 Leonis ad
Anatolium τ ox epistola Gregorii ad Eulogium,qua
est lib. vi, cap. 37. Hierosolymitana per annos fere
quingentos, non τὸ sed nomine, non potestate sed
honore duntaxat, quarta patriarchalis habita est ;
ut patet ex Niczn. concil., canon. 7,ubi decernitur
ut lHierosolymitanus, quartum quidem patriarchalis
sessionis locum ac honorem habeat ; non tamen
propteres a subjectione Cesarionsis, que metropo-
itana erat, eximeretur. Unde beatus llieronymus
in epist. ad Pammachium, contra Joannem episco-
pom üierosolymitanum,sie eum alloquitur : « Tu,
inquit, qui regu/as queris ecclesiasticas, οἱ Niceni
concilii eanonibus uleris, responde mihi, ad Alo-
xandrinum episcopum Palestina quid pertinet? ni
fallor hoc ibi decernitur, ut Palestina: metropolis
Cesarea sit, et tolius orientis Antiochia. Aut igitur
ad Ciesariensem archiepiscopum referre debueras,
cui spreta cornmunione iuà communicare nos no-
veras, aul si proeul expetendum judieium erat,
Antiochiam potius littere dirigend:e. Sed novi eur
Cxsaream, cur Antiochiam nolueris mittere. Ma-
luisti occupatis auribus molestiam facere, quam
debitum metropolitano tuo honorem reddere. »
Patriarchatus Constantinopolitanus (quia tempore
Nicesai concilii Constantinopolis urbs nondum de-
dieata fuit) hisce postea tempore Justiniani, post
annum Domini quingentesimum, opera imperato-
ris,et Romanorum pontificum permissione acces.

jemn.canone (| In concilio quidem Constantinopolitano primo, ac

postea in Chalcedononsi, Constantinopolitanus non
modo patriarchatum, verum etiam secundum lo-
cum obtinere conatus est, sed (pontifice reliquis-
que reclamantibus primalibus) frustra. Cur tres
tantum predicte sedes patriarehales isto ordine
collocata fuerint solius Petri apostolorum princi-
pis prierogativa, dignitas et primatus, velut propria
el immediata causa honoris et potestatis, effecit :
quanquam Petrum in his sedibus eligendis, quod
S. Leo in epistola 84, ad Anastasium docet, quam-
dam rationem magnitudinis et nobilitatis urbium
habuisse negari non possit. Romana sedes primam
dignitatem patriarchalem obtinet,quia Petrus apo-
siolus in hae quam fundavit,ut inquit S. Gregorius
lib. γι, epist. 27, ad Eulogium Alexand.quiescere
et vilam finire dignatus est. Alexandriam sede
patriarchali decoravit (verba Gregorii sunt)in quam
evangelisiam Marcum discipulum misit. Tertio,
sedem in qua ipse septem annis sedit,Antiochenam
nimirum firmavit, et sedis patriarchalis honore
condecoravit ; ita Gregorius predicta epistola, S.
Leo epistola 53, ad Amatolium. Sicut ergo major
est Pretrus apostolus Marco evangelista,et Marcus
evangelista Evodic, qui neque apostolus neque
evangelista fuil, ila quoque Ποιπαπα Ecclesia Ale-
xandrinam,et Alexandrina Antiochenam auctoritate
0 dignitaie superat. Vide Bellarm. De Rom. po tif.
lib. 1, c. 14,

813

πι.
De discretione episcoporum οἱ civitatum.

Episcoporum vero ordo unus est licet sint. pri-
mates illi qui primas civitates tenent, qui et in qui-
busdam locis patriarch» a nonnullis vocantur. Illi
autem qui in metropoli a beato Petro apostolo ordi-
nante Domino, et a predecessore nostro pradicto
sancto Clemente, seu a nobis constituti sunt, non
omnes primates vel patriarche esse possunt: sed
ille urbes,que prefatis ct priscis temporibus ?* pri-
matum tenuere, 55 patriarcharum aut primatum
nomine fruantur; relique vero metropoles, archie-
piscoporum aut metropolitanorum, et non patriar-
charum aut primatum utantur nominibus; quia
hec eadem et leges 8:00111 in suis continent princi-
pibus; * alie autem prime civitates quas vobis
conseriptas in quodam tomo mittimus, a sanctis
apostolis, et a beato Clemente, sive a nobis, pri-
rates predicatores acceperunt. Heo vero sacrosan-
ota Romanaet apostolica Ecclesia, non ab apostolis,
sed ab ipso Domino Salvatore nostro 51 prima-
tum obtinuit, et eminentiam potestatis super uni-
versas Ecclesias ac totum Christiani populi gregem.
&ssecula est, sicut ipse B. Petro apostolo dixit;
Tu es Petrus, et super hanc. petram cedificabo Eccle-
siam meam, et portae iuferi non pravalebunt adversus
eam : et tibi dabo claves regni celorum. Et quacan-
que ligaveris super terram, erunt ligataet incalo: et
quaecunque solveris super terram, erunt solula. et. n
ctlo 95, Adhibita est etiam societas in eadem Ro-
mana urbe beatissimi apostoli Pauli vasis electionis,

qui uno die, uno quoque tempore, gloriosa morte C

cum Petro, sub principe Nerone agonizans, coro-
natus est, οἱ ambo sanctam Romanam Ecclesiam
consecrarunt, aliisque omnibus urbibus universo
mundo eam sua presentia atque venerando trium-
pho pretulerunt, 39 Et licet pro omnibus assidua
apud Deum omnium sanctorum effundatur oratio,
his tamen verbis Paulus beatissimus apostolus Ro-
manis proprio chirographo pollicetur, dicens: Te-
stis enim est mihi Deus, cui servio in spiritu meo in
Evangelio Filí, ejus, quod sine. intermissione memo-
Tiam vestri facio semper in orationibus meis 199,

1 Prima ? ergo sedes est coelesti beneficio Roma-
ne Ecclesie quam (ut memoratum est) beatissi-
mi Petrus οἱ Paulus suo martyrio consecrarunt.

Roma que prius erat cacodeemonisartificio omnium ἢ

errorum mater ὁ et altrix, excussis tenebris, οἱ va-
nis superstitionum ritibus abjectis, filiorum Dei,
exorto sole justitis, facta est copiosa propagsirix.

EPISTOLAE.

814

« Secunda autem sedes apud Alexandriam, beati
Petri nomine, a Marco ejus discipulo atque evan-
gelista consecrata est; quia ipse et in JEgypto pri-
mum verbum veritatis, directus a Petro, prediea-
vit, et gloriosum suscepit martyrium. Cui venera-
bilis successit Abilius *.

« Tertia autem sedes apud Antiochiam, ejusdem
(id est beati Petri) apostoli nomine habetur hono-
rabilis: quia illic, priusquam Romam veniret, ha-
bitavit, et Ignatium episcopum 8 constituit, et illic
primum nomen Christianorum novella gentis exor-
tum est. Reliquas vero ut prediximus in quodam
iomo, prolixitatem vitanies epistole, vobis con-
scriptas direximus, ? Inde namque et beati apostoli
inter se statuerunt, ut episcopi singularum scirent
gentium, !? quis inter cos primus esset, quatenus
itd eum potior eorum sollicitudo pertineret, !! Nam
ot inter beatos apostolos quedam fuit discretio. Et
licet omnes !* essent apostoli, Petro tamen a Domi-
no est concessum, et ipsiinter se idipsum volue-
runt, ui reliquis omnibus proesset apostolis, et
Cephas, id est, caput et 15 principium teneret apos-
tolatus; qui et eamdem formam suis successori-
bus, et reliqui apostoli episcopis tenendam tradi-
derunt. Et non solum hoc in novo testamento est
constitutum, sed etiam in veleri fuit. Unde, seri-
ptum est, Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus 1*, id
est primi inter eos fuerunt, Et quamvis ita ordi-
natum fuerit, nemo lamen quod suum est, querat,
sed quod alterius. Unde ait beatus apostolus Pau-
lus: Unusquisque placeat proximo suo in. bonum. ad.
seificationem !5. Et sicut ipse Salvator suis ait
discipulis : Qui major est vestrum, erit minister. ve-
ster ^, et reliqua. Et licet super his aliqua dicta
fuerint, repetentes tamen ssepius, admonemus, ut
semper in omnibus et ab omnibus vitentur elatio-
nes mentis et corporis. Et quanto major unusquis-
que videtur esse, tanto sit humilior, sicut Dominus
Salvator noster non venit ministrari, sed ministra-
τὰ ! Et: si frater aliquis praoccupatus fuerit in. ali-
quo delicto, vos, qui spirituales estis, instruite eum
in. spiritu lenitatis 18

IV.

Ut difficiliores caus? ad. sedem. apostolicam refe-
rantur.

19 Bi que vero cause difficiliores 39 inter vos. or-
te fuerint, ad hujus sancta sedis apicem eas, quasi
ad caput, referte, ut apostolico terminentur judicio :
quia sic Dominum velle, &b eoque ita constitutum

9 ms. primatem. HARD, 9Ὁ Isid. Etymol. vi, 12. 9 Hinomarus citat. cap. 24 De praedestinatione p. 151

tom. 1, et pag. 429; tom. II, cap. 15, op. Lr. "o dist. 22, Sacrosancta Rom. Et in

31 Conc. Rom. sub Gelasio.
19 Rom. τ, 9, 10.
Gelasio.

® Matth. xvi, 49,

3 ms. Romana Ecclesia. Hanp.

10. 99 hactenus verba Gelasii in conc.
± δῷ his verbis usque ad secundo autem desunt omnia in Luc.
* absunt a ms.

Decr. Do. 1. 1v,
Ttomano.
? idem conc. sub

δ ijdem conc. * Anianus. et post hunc Abilius.

"idem conc. ? Zacceh:um, postea Evodium, post quem Ignatium ἢ dist. 92, Sacrosaneta Rom. 10 Cam.

ΑΡ’ 35, ex versione Dion. Exigui citatur. !! S. Leo ep 84, c. 11,
ἢ 16 Psal. xov, 6.

Innoc. ep. 2. quasi ἀπὸ τῆς κεραλῆς.

?? pares esent, "Sir. ep. 4, et
S Rom. xv 2. Μαι, xxm, 4l. "Matth,

xx,28. 18 Psal γι, 1, dist. 22. Sacrosancía Rom. 39 S. Leo, ep. 84, Vigil. ep. 2.

815

esse, antedictis testimoniis declaratur. Hoc vero A
apostolica sedes cardo et caput(ut prietactum ?! est,
omnium Ecclesiarum, a Domino, et non ab alio, cst
constituta. Et sicut cardine ostium regitur, sic hu-
jus sancte sedis auctoritate omnes Ecclesie, Do-
mino disponente, reguntur.
V.

Non admittendos ad. accusationem. sive ad testimo-
nium qui antea inimici fuerunt, et de extremo £

33 Accusatores autem et testes esse non possunt,
qui ante hesternum diem aut nudius tertius inimici
fuerunt, ne irati, nocere cupiant, vel lesi, se ulcisci
velint.?? Innoffensus igitur accusatorum et testium
affectus quierendus est, et non suspectus. Causam
enim vestram alieno nolite committere judicio :
valde enim iniquum est, ut omissis suis, alii qui-
libet aliorum se causis immisceant ; quoniam nullis
in locis spiritualis ** cura deficit, sed se per omnia,
quocunque nomen Dei predicatur, extendit. Stu-
dendum est omnibus, ne (ut sunt) emulationes ?*
male, sed pim sint inler vos dilectiones; quia in
hoc vos omnes Dom?ni discipulos esse. veros nove-
ritis, si dilectionem habueritis ad invicem. Ex omni
ergo genere plurimos Deus dignatur alirahere,
quos 35 erutos de potestate tenebrarum, transferat
in regnum Filii charitatis sui, et de vasis ίνα faciat
vasa misericordie. Unde nobis summopere stu-
dendum est, ut cooperatores simus gratie Dei;
quia ad hoc vocati sumus, ejusque familiari collo-
quio sociati, eL sacerdotes saerati, ut fructuosos
illi manipulos reportemus, cooporanto gratia ojus.
30 Necesse est enim, ut rectores ἃ subditis timean-
tur, ab ipsisque corrigantur, ut humana formidine
peceare metuant, qui divina judicia non formidant.
31 Deteriores quippe sunl, qui doctorum vitam mo-
resque corrumpunt, his qui substantias aliorum
prediaque ? diripiunt, [psi enim ?? ea qui extra
nos.licet nostra sunt, auferuni: nostri autem 39
detractores, et morum corruptores nostrorum, sive
qui adversus nos armantur, proprie nos ipsos de-
cerpunt 51. Et ideo juste infames sunt, et merito ab
Ecolesia extorres fiunt. ?* Pro moritis ergo. plebis,
stepe pastores depravantur Ecclesie, ut proclivius
corruant qui sequntur. Capito videlicet languo-
scente,facilius reliqua membra corporis inficiuntur,
ut scriptum est: Omne caput languidum, ct omne
cor maerens. A planta pedis usque ad verticem. capi- D
lis, non est in eo sanitas 33 Quapropter manifestum
est, diabolum qui sicul leo rugiens. circuit. quvens
quem possit devorare 33) cordibus plebium suadere,
ut doctores atque pastores suos detractionibus ac-

?t ms, factum, forte fatum; et ab eo absunt due sequentes voces omnium Ecclesiarum.

Aecusatores autem et lestes. Etin Deer. Ivo. lib. 1v.
non amulat. 35 Idem ep L c. 41.
Sent. vt, 38.
88 54]. 1, 4,6.
Cham. 39 Gen. ix.
^5 [sid. Sent πὶ,
decret. Leonis papi.

"[Pelr. v, 8. — 9 irrogent vel.

48 ms. Ait ergo, — * ms. ita.

ANACLETI PAPJE

C

30 S, Greg. Past. p. ir, c. 6.
39 ans, autem. ὅὺ ms. quoque. 9! decipiunt olias, diripiunl. 9" S. Isid. sent. ni, 28.
55 Tanguentibus.

40 In Decr. Ivo. lib. 1v. *! Idem Isid.
8. '5 Epist, i, ad Jacobum, ex interpretatione Rufini, et dist. 03

816

cusent, ut 35 (plebibus languescentibus ?5, vel mala
agentibus, non tenentibus pastoribus frena eorum)
Jasciviant, atque in ima ruant. Multum vero di-
stant damna morum a damnis rerum temporalium,
cum ista extra nos sint, illa vero in nobis. ** Sen-
tentia quoque Cham fiiii Noe damnantur qui suo-
rum doctorum vel prepositorum culpam produnt,
ceu Cham, qui patris pudenda non operuit, sed
magis deridenda monstravit 33. ? Doctor autem vel
pastor Ecclesie, si a fide exorbitaverit, erit a fide-
libus corrigendus : sed pro reprobis moribus magis
est tolerandus, quam distringendus, quia *! rectores
Ecclesie a Deo judicandi sunt, sicut ait propheta :
Deus stetit in. Synagoga deorum, in medio autem
deos dijudicat **. Unde oportet unumquemque fide-
lem, si viderit aut cognoverit plebes adversus pa-
Slorem suum tumescere, aut contra clerum detra-
ciionibus vacare, hoc vitium pro viribus exstirpare,
prudenterque corrigere satagat. Nec eis in quibus-
cunque negotiis misceri, si incorrigibiles apparue-
rint, antequam suo reconcilientur doctori, presu-
mat: quoniam * tam ** sacerdotes, quam reliqui
fideles omnes, summam curam habere debent dehis
qui pereunt, quatenus eorum redargutione aut cor-
rigantur a peccatis, auf, si incorrigibiles apparue-
rint, ab Ecclesia separentur.

*5 [ta ergo *^ beatus princeps apostolorum Petrus
de sancto predecessore nostro Clemente plebibus
predicando, quando docebat eas qualiter ei obe-
dire deberent, eumque observare, inter ctmtera
sit « Si inimicus est alicui pro actibus suis,
vos nolite exspectare, ut ipse vobis dicat. Cum illo
nolite amici esse : sed prudenter observare debetis,
et voluntati ejus absque commonitione obsecun-
dare, et avertere ab eo, cui ipsum sentitis ad-
versum : sed nec loqui his quibus ipse nonloquitur,
ut unusquisque qui in culpa est, dum cupit om-
nium vestrum amicitias ferre, festinet citius recon-
ciliari ei qui omnibus proest, ut per hoc redeat ad
salutem, cum obedire ca»perit monitis preesidentis.
Si vero qui amicus fuerit his quibus ipse non est,
oiloeutus fuerit his quibus ipse non loquitur,
unus est et ipse ex illis qui exterminare Dei Eccle-
siam volunt ; » et reliqua. His aliisque quam plu-
rimis documentis, facile unusquisque advertere
potest qualiter obedire et obtemperare debet pre-
positis suis, et qualiter circa eos agendum sit, qui-
bus ipsi aut amici sunt, aut inimici. Si quis enim.
hze precepta non observaverit, hostis est, anime
sui : et non tantum infamis, sed et excommunica-
ius, atque alienus ab Ecclesia efficiatur; quoniam

21111, q. 5,
ܦ‎ 8, Ambr. ep. 64. 9 S. Col, ep. 2. 36 ms. μέ
ܗ‎ 1, Deteriores sunt. 38 8. Isid.

81 [dem Isid. 9*1, q. 7, Sententia
32 Psal, rxxxr, 1. 9 xxiv, 4. 3, Tam sacerdotes.
Si inimicus, etin

811

EPISTOLAE.

818

necesse ost ea vitia ferro abscindere quo aliis me- À mini noceatis, quatenus et ab bominibus bonam

dicaminibus non sanantur. Parcat unusquisque 8
laceratione, vel ** detractione lingue sue, cavcatque
ne aut linguam aut aures habeat prurientes, id est,
ne aut aliis deroget, detrahatque quibuscunque,
aut alios audiat derogantes vol detrahentes : custo-
diatque quisque sermones suos, et sciat, quia qui-
cunque de aliis loquitur, sua sententia judicabitur.
Caveat etiam omnis fidelis, ne derogando quod in
domo cujusquam agitur, alia domus per eum co-
gnoscat, sed omnium Christianorum domos quasi
proprias amet. Nemo enim invito auditori libenter
refert. Sitque uniuscujusque studium, non solum
oculos castos servare, sed ct linguam. Vos autem,
charissimi, qui estis sub Domini disciplina consti-
tuti,sio vos exhibete, ut veri ministri et ** dispen-
sotores mysteriorum ejus ", ut non vituperetur
ministerium vestrum, ne fiat in nobis, sicuti scri-
ptum est : Et erit sicuti populus, sic sacerdos ὃν". Sic
enim vos, vestrosque, et cunctos corripite, ut ne-

quis loquitur, sicul sermones Dei :‏ ܕ

acquiratis famam, et a Deo mercedis premium in
eterna beatitudine percipere mereamini. Et si quid
adversi de unitate Ecclesi: acciderit, radicitus am-
putetur, ut Dei Ecclesia, fructusque servorum ejus
maneant inconcussa. Propter quod, charissimi, ex-
spectantes satagite, immaculati ei inveniri in pace,
el Domini nostri. Jesu Christi. longanimitatem. salu-
iem arbitramini *. Esfole ergo prudentes, οἱ vigi-
lale &n orationibus: ante omnia autem. mutuam in
vobismetipsis charitatem. continuam. habentes ; quia
charitas operit multitudinem. peccatorum. Hospitales
dvicem sixe. murmuratione. Unusquisque, sicut ac-
cepit gratiam, in. allerutrum. illam. alministrantes,
sicul boni dispensutores. multiformis gratize Dei. δὲ
si quis ministrat,
lanquam ez virtute, quam. administrat Deus, ut in
omnibus honorificetur Deus per Jesum Christum,
cui esl gloria cb imperium im smcula seculorum.
Amen 92,

DUO DECRETA ANACLETI PAPJE

EX GRATIANO.

Quare laici in accusatione episcoporum non au-

diuntur.

5 Laici in accusatione episcoporum audiendi non
sunt, quia oppido eis quidam infesti sunt. Etindi-
gnum est ut ab eis acousentur, qui eorum gravita-
tem nolunt imitari.

Singulis annis apostolorum. limina. visitent episcopi,
qui ordinationibus apostolicis subjacent.

5ὲ Juxta sanctorum Patrum et canonum instituta,

6 omnes episcopi, qui hujus apostolice sedis ordina-

tioni subjacent, et qui propinqui sunt, annue circa
Idus Maii sanctorum. principum Petri et Pauli limi-
nibus presententur, omni occasione seposita. Qui
vero de longinquo sunt, juxta chirographum suum.
impleant. Qui autem hujusmodi constitutionis
contemptor exstiterit, preterquam si sgritudi-
ne fuerit detentus, sciat 5ο canonicis subjacere
sententiis.

48 Inep. 2D. Hieron. ad Nepotianum, cujus verba mire deformata mangonio nostri Mercatoris.

49 Zach. cap. 3, pro more interpolata.

®] Cor. τν, 4.

59? Ίσα, xxv, 35. 9! ΠῚ Petr. mm, 44, 15, 5" IPe-

tr. 1v, 7, 11. 95 ܕܬܐ‎ quest. 7, Laici episcoporum. Eadem fere verba habentur in epistola Eusebii pape.
*^ 93, dist. 1. Juxta sanctorum 0 in Decr. Zacharie papa.

SANCTUS HERMAS

VIR APOSTOLIGUS.

VETERUM TESTIMONIA DE S. HERMA.

(GarraNp., Veterum Patrum Bibliotheca, t. I, Venetiis, 1765, in-fol. p. 54.)

L
S. Ίπενασς, adversus Hereses, lb. 1v, cap. 20, num. 2, edit, Massuet.
Bene ergo pronuntiavit Scriptura, qus dicit: Primo omnium. erede, quoniam unus. est Deus, qui omnia

constituit, el consummavil, et fecit ex 60 quod non. erat, μὲ essent. omnia : omnium capaz, et qui a nemine
capiatur, Exstat lib. n, mand.

Hu
COrexENS Alez., Στρωμ. lib. 1, cap. 17. pag. 369, edit. Oxon.

Dieit autem et Pastor, Angolus ponitentie, ad A
Hermam, de pseudopropheta : Quzdam enim verba
vera loquitur. Diabolus enim eum. implet suo spiritu,

“1 quem possit ex justis [rangere. Lib. x, mand. x, got
cap. 1. δικαίων.

Λέγει δὲ καὶ ὁ Ποιμὴν, ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας,
τῷ Ἑρμᾶ, περὶ τοῦ φευδοπροφήτου .. Tw γὰρ ῥή-
Ὁ γὰρ διάδολος αὐτὸν πλη -

πνεύματι; εἴ τινα δυνήσεται ῥῆξαι τῶν

μᾶτα ἀληθῆ λαὶ

τῷ ἑαυτοῦ

ibid., cap. 29, pag. 426.‏ )ܬܐܐ

Divine ergo Potestas illa que Herma loquitur in Θείως τοίνον ἡ Δύναμις ἡ τῷ Ἑρμῇ κατὰ ἀποχᾶ-

revelatione : γἱσίοηδς, inquit, et revelationes propter
€os qui sunt duplici corde, qui disputant in cordibus
5uls, sint ea, nec ne. Lib. 1, vis. n, cap. 4.

λυψιν λαλοῦσα, Τὰ ὁράματα, φησὶ, x
λύμματα, διὰ τοὺς διψύχους, τοὺς διαλογιζομέ -
vong ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, εἰ ἄρα ἐστὶ ταῦτα, ἣ οὐκ
ἔστιν,

ΤΡΕΜ, lib. τα, cap. 4, pag. A30.

Dicit enim, que Herme in visione apparuit, Po-
testas: Quod tibi contingit revelari, vevelabitur.
Lib. 1, vis. r1, cap. 3.

Φησὶ γὰρ ἐν τῷ ὁράματι τῷ Ἑρμᾷ ἡ Δύναμις ἡ
φανεῖσα "O ἐὰν ἐνδέχεται ἀποκαλυφθῆναι, ἀπὸ -
χαλυφθήσεται.

1ΡΕΝΙ, ibid., cap. 9, pag. 452.

Pastor autem de iis solis qui dormissent, vorba [η

faciens, novit quosdam justos in gentibus et in Ju-
dais, non solum ante adventum Domini sed etiam
ante legem, qui Deo grati acceptique fuerint ; ut
Abel, ut Noe, ut si quis alius. justus. Dicit ergo,
apostolos et doctores qui predicarunt nomen Filii
Dei, ctiam cum dormiissent, potestate ac fide prie-
dicasse iis qui ante dormierant. Deinde subdit : Ef
ipsi, etc. Lib. xxi, simil. 1x, cap. 46.

Ὁ Ποιμὴν δὲ, ἁπλῶς
τὴν λέξιν, δικαίους οἵδὲ

ml τῶν κεχοιμημένων θεὶς
τινας ἐν ἔθνεσι καὶ ἐν Ἴου-
ὃ τῆς τοῦ Κυρίου παρουσίας,

δαίοις, οὐ μόνον πρὶ

ἀλλὰ καὶ πρὸ νόμου, μετὰ τὴν πρὸς Θεὸν εὐαρέστη.

σιν, ὡς "Αδελ, ὡς Νῶε, ὡς εἴ τις ἕτερος δίκαιος.
Φησὶ γοῦν τοὺς ἀποστόλους καὶ διδασχάλους, τοὺς

κηρύξαντας τὸ ὄνομα τοῦ ΥἹοῦ Θεοῦ, καὶ κοιμηθέν-

19ΕΜ, ibid., cap. 42, pag. 458.
pag.

Que ergo continet Ecclesiam, ut Pastor inquit,
virtus, fides est, per quam salvi fiunt elect Dei
que autem virililer agit, abstinentia. Sequuntur
vero eas simplicitas, disciplina, innocenlia, mo-
desta charitas. Ille autem omnes sunt filio fidei.
Lib. τ, vis, in, cap. 8.

Ἢ τοίνυν συνέχουσα τὴν Ἐκκλησίαν, ὥς φησιν ὁ

Ποιμὴν, ἀρετὴ, ἡ πίστις ἐστὶ, δι᾿ ἧς σώζονται οἱ ἔκ-

οἱ τοῦ ἀνδριζομένη, ἐγκράτεια, "E

ται ὃὲ αὐτοῖς ἀπλύτης, ἐπιστήμη, ἀχαχία, σεμνότης,

ἀγάπη. πᾶσαι δὲ αὗται πίστεώς εἶσι θυγατέρες.

821

PASTOR. — PRO/EMIA.

822

σεν, ibid paulo., post.

Φοδητέου οὖν τὸν Κύριον, λέγει, εἰς
ἀλλ᾽ οὐ τὸν διάδολον εἰς καταστροφή». Ἔμπαλιν δὲ,
τὰ μὲν ἔργα τοῦ Κυρίου, τουτέστι τὰς ἐντολὰς, ἀγα:
πητέον καὶ ποιητέον" τὰ δὲ ἔργα τοῦ διαβόλου, φοδη-
τέον καὶ οὐ ποιητέον,

ς
8

Ἰκοδομὴν, A Dicit itaque, timendum esse Dominum ad cdifi-

cationem, sed non diabolum ad eversionem. Et
rursus : Ópera quidem Domini, hoc est. pricepta,
esse dilizenda et facienda ; opera vero diaboli ti-
menda esse, el non facienda Lib. 1 , mand. vir.

Iozw, ibid., paucis interjectis.

Ὃ δὲ αὐτὸς καὶ τὴν μετάνοιαν σύνεσιν εἶναί φησι
μεγάλην. Μετανοῶν γὰρ ἐφ᾽ οἷς ἔδρι &
ποιεῖ ἢ λέγει, Βασανίζων δὲ 3o! οἷς ἥμαρτε
τοῦ ψυχὴν, ἀγαβοεργεῖ, φεσις τοίνυν
τανοίας διαφέρει" ἄμφω δὲ

δείκνυσι τὰ ἐφ
οὖν εἰληφότα τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν, οὐκ ἔτι
ἁμαρτάνειν χρή" ἐπὶ γὰρ τῇ πρώτῃ καὶ μόνῃ μετα-
νοίᾳ τῶν ἁμαρτιῶν (αὕτη ἂν εἴη τῶν προυπαρξάν-
τῶν κατὰ τὸν ἐθνικὸν καὶ πρῶτον
λέγω) αὐτίκα τοῖς κληθεῖσι πρόκειται μετάνοια, ἡ 9
θαίρουσα τὸν τόπον τῆς ψυχῆς ἀπὸ τῶν πλημμελη-
μάτων, ἵνα ἡ πίστις θεμελιωθῇ. Καρδιογνώστης δὲ
ὢν à Κύριος, καὶ τὰ μέλλοντα προγινώσκων, τό τε
εὐμετάδολον τοῦ ἀνβρώπου, xxi τὸ παλίμθολον χαὶ
πανοῦργον τοῦ διαδόλου, ἄνωθεν ἀρχῆθεν προεῖδι

ὡς, ζηλώσας ἐπὶ τῇ ἀφέσει τῶν ἁμαρτιῶν τὸν ἄνῃρω-

ἴον: τὸν ἐν ἀγνοίᾳ

πον, προστρίψεταί τινας αἰτίας τῶν ἁμαρτημάτων
τοῖς δούλοις τοῦ Θεοῦ, φρονίμως πονηρευόμενος,
ὅπως δὴ καὶ αἱ
ἄλλην ἐπὶ τοῖς κἂν τῇ πίστει
μελήματι, πολυέλεος
εἴ τις ἐκπειρασθείη μετὰ τὴν κλῆσιν, βιασθεὶς δὲ καὶ
κατασοφιοθεὶς, μίαν ἔτι μετάνοιαν

λάῤῃ.

συνεχπέσοιεν αὖ’ Ἔξωχεν οὖν

ἀμετανόητον

Idem autem et. dicit, poenitentiam esse sensum
magnum. Qui enim penitentiam agii eorum quie
feci, non amplius facit vel dicit. Torquens vero
animam suam propterea qus peccavit, operatur
bene. Remissio ergo peccatorum differt a peeniten-
tia: ambo autem oatendunt ca essein nostra po-
testate. Eum igitur qui accepil remissionem pecca-
torum, non oportet amplius peccare; nam in prima
et sola peccatorum penitentia (ea autem fuerit eo-
rum, que prius exstiterunt in gentili et priori vita ;
ea, inquam, quz fuitin ignorantia) iis etiam. qui
vocati sunt, proponitur penitentia, expurgans lo-
cum anims a delictis, ut fides fandetur. Cum vero
Dominus cogitationes precordiorum norit, et futura
presciat, facilem hominis mutationem, et multipli-
cem nequitalem diaboli, jam inde a principio pre-
vidit quod homini invidens propter remissionem
peccatorum, aliquas causasdelictorum suggeret ser-
vis Dei, astule οἱ maligne moliens, ut ipsi quoque
cum eo cadant. Dedit ergo, cum sit mult». miseri-
cordis, iis qui etiam in. fide incidunt in aliquod
peccatum, aliam οἱ secundam poenitentiam : quam,
si quis tenlatus fuerit post vocationem, et coactus,
et callide circumventus, unam adhue ad pceniten-
dum accipiat penitentiam. Líb. τι, mand. 1v, capp.
2 εἰ 3.

Ipzu, ibid., lib. 1v, cap. 9, pagg. 596, 507.

Αὐτίκα ὁ Ποιμήν φησίν" Ἐχφεύξεσθε τὴν ἐνέρ-
γείαν τοῦ ἀγρίου, ἐὰν ἡ καρδία ὑμῶν γὲ

κα‏ ܐ
θαρὰ καὶ ἄμωμος.‏

ται

Jam vero Pastor dicit: Ε)ιφίουίς vim fera hestum
δὲ cor vestrum fueril purum ac sine. macula. Lib, 1,
vis. 1v, cap. 2.

ἴρεν, ibid., lib. νι. cap. 15, pag. 806.

Ἢ γὰρ οὐχὶ καὶ ἐν τῇ δράσει τῷ Ἑρμῇ ἡ Δύνα-
µις ἐν τῷ τύπῳ τῆς Ἐκκλησίας φανεῖσα,
βιδλίον εἰς μεταγραφὴν, ὃ τοῖς ἐκλεκτοῖς ἀναγ

ἐθούλετο ; τοῦτο δὲ μετεγράψατο πρὸς γράμμα, φησὶ,
μὴ εὑρίσκων τὰς συλλαθὰς τελέται.

Annon enim οἱ Virtus, que in visione apparuit
Herme in figura Ecclesi;, dedit librum ut descri-
beret, quem electis annuntiari volebat? Eum autem,

D inquit, tnanseripsil ad litteram ; non inveniens quo

modo syllabas perficeret. Lzb. t, vis. i1, cap. 4.

μι.
TenrULLIANUS Catholicus, lib. De oratione, cap. 12.

Quod assignata oratione assidendi mos est quibusdam, non perspicio rationem, nisi si Hermas ille,
cujus scriptura fere Pastor inscribitur, transaeia oratione, nom super lectum assedissel, verum aliud
quid fecisset, id quoque ad observationem vindicaremus. Ulique non. Simplieiter enim et nune, posi-
tum est: Cur adorassem δὲ assedissem super lectum : ad ordinera narrationis, non ad instar disciplina.
Alioquin nusquam erit adorandum, nisi ubi fuerit lectus : imo contra Scripturam fecerit, si quis in ca-
thedra, aut subsellio sederit. Lib. πι, in Proan.

[πεν TrmTULLiANUS (hcereticus), lib, De pudicitia, cap. 40.

Deus bonus est : suis, non ethnicis sinum subjicit : sccunda te ponitentia excipiet: erís iterum de ma
cho Christianus. Hzc tu mihi, benignissime Dei interpres! Sed cederem tibi, 81 scriptura. Pastoris quae
80]8 mechos amat, divino instrumenio meruisset incidi ; sinon ab omniconeillio Ecclesiarum, etiam ve-
strarum, inter apocrypha et falsa judicaretur ; adultera et ipsa, et inde patrona sociorum ; a qua etalias
initiaris: cui ille si forte patrocinabitur Pastor quem in ealice depingis, prosütutorem et ipsum Chri-

823

stiani sacramenti ; merito et ebrietatis idolum.

8. HERMAS

89

; et mocbie asylum post calicem sübsecuture; de quo

nihi] libentius bibas, quam ovem penitentie secunde. At ego ejus Pastoris scripturas haurio, qui non

potest frangi. Zib. τι, mand. 1v, cap. 3 et 4.

ibid., cap. 20.‏ ܕܐ
Et utique receptior apud Ecclesias Epistola Barnabe (id est Epistola ad. Hebrzos) illo &poerypho Pa-‏

store mechorum.

Dicit enim Scriptura divina: Var erit

cretitur iliis : incredibilis πέν est,
cium suum. Lib. 1. simil. ix, cap, 31.

pastoribus. Quod
respondebunt Domino pro pecoribus? Quid de Domino

iv.
Aucron Homiliz de aleatoribus, sub init.
S. ,ܐܬܐܐ‎ pag. 19, edit.

Exstat ad calcem Operum.
Paris., 1726.

si ipsi pastores negligentes. reperti fuerint, quid
pecora dicent? a. pecoribus se esse vezatos? non

pastores pati posse aliquid. a. pecoro : magis punientur. propter menda-

v.

OnieNEs, Homil. ντα, in Numeros, toin. II, pag. 204, B. edit Paris., 1133.

Quod autem dies

peceati in annum pcne» reputctur,

non solum in hoc libro, in quo nihil omnino est

quod dubitari possit, ostenditur ; sed ot in libello Pastoris, si cui tamen scriptura illa recipienda videtur,

similia designantur. Lib. ut, simil γι, cap. 4.

1ΡΕΝ, Homil. x, in Josuam, tom. TII, pag. 423, D.

Similis quoque, etiam in libello qui appellatur Pastoris,

do his figura describitur. Ait enim, quia

est arbor quedam que ulmus appellatus, qua fruetum non affert, portat tamen. vitem quee affert pluri-

mum fructum ; et ex eo
plurimum fructam,

Patrum.)

quod adminiculo est viti, quz ejus viribus nitens, vel afferre, vel servare potest
giam ulmus quz infructosa est, necessaria videtur οἱ utilis, ex hoc ipso quod
rugifere deserviat viti. Lib. ταν simil. i1. Fide Homiliam Gasarii

Arelat. xvu, edit Basil. (xxiv, dn Biblioth.

ἸΡΕΜ, Homil. 1, in Psalmum xxxvir,tom.1I pag. 681, D, E.

Est autem quando erudimur etiam a
suní dispensand:e et regende animi nostre :
tentiz, qui nos suscipit castigandos,
Lib. wt, sim.vi, cap. 3.

procuratoribus et actoribus, id est ab his angelis,
quemadmodum describitur in quodam loco
sicut Pastor oxponit:si cui tamen libellus ille recipiendus videtur.

quibus credite
Angelus peni-

IpEM, Homil, xir, in Ezechielem, tom. ΤΗ, pag. 404, F.

In libro Pastoris in quo angelus poenitentiam docet, duodecim virgines habent nomina sua: fides,

continentia, etc. Potestis quippe legere, si vultis. Deinde

quando turris edificatur cum. assumpseris forti-

tudines virginum, pariter accipies etid quod de portis dicitur. Lib. 111, sim. ix, eapp. 2 et45.

ΙΡΕΝ, Comment. in Osee ez Philocalie cap. 8, tom. 1I, pag. 489, E.

Εἰ inlibro qui Pastor inscribitur, edificationem
turris ex multis quidem factam lapidibus, ex uno
vero lapide faetum videri cdifieium ; quid aliud
quam e multis concentum οἱ unilatem, scriptura
hac significat? Lib. 1, vis. nz, cap. 2, et. lib. πὶ,
simil. 1x, capp. 9, 15, 18.

Ipgm, Comment. in Mati., cap.

Sin ad id emolliendum libro uti audebimus, qui
in Ecclesia quidem eireumfertur, sed ab omnibus
pro divino non habetur, illud adhibeamus quod in
libro Pasteris de quibusdam iradilur; qui statim
atque fidem amplexi sunt, Michaeli subjiciuntur,
sed propler volupiatis studium illius tutela ac pa-
trocinio exeidunt,et ei qui luxui et deliciis, deinde
vero alteri qui pena ac suppliciis, atque οἱ postmo-
dum, qui penitentie prafeetus est, subduntur.
Lib. m, simil. vi, cap. 3.

Καὶ ἐν τῷ Ποιμένι δὲ τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πόργου
διὰ πολλῶν μὲν λίθων οἰκοδομουμένην, ἐξ ἑνὸς δὲ
λίθου φαινομένην εἶναι τὴν οἰκοδομήν: τί ἄλλο ἢ τὴν
ἐκ πολλῶν συμφωνίαν καὶ ἑνότητα σημαίνει d
γραφή;

xiv, Opp. tom. II, pag. 641, D, E.

Ei δὲ χρὴ τολμήσαντα καὶ ἀπό τινος φερομένης
μὲν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ γραφῆς, ob παρὰ πᾶσι δὲ ܘܬܐ‎
λογουμένης εἶναι θείας, τὸ τοιοῦτον παραμυθήσασθαι,
ληφθείη ἂν τὸ ἀπὸ τοῦ Ποιμένος
ἂν τῷ πιστεύειν ὑπὸ τῷ Μιχαὴλ γινομένων, διὰ δὲ

[cvv ἅμα

φιληδονίαν ἀποπιπεόντων ἐκείνου, καὶ γινομένων ὑπὸ
τὸν τῆς τρυφῆς, εἶτα ὑπὸ τὸν τῆς τιμωρίας,
μεθ᾽ ὃν ὑπὸ τὸν τῆς μετανοίας.

IpEw, fract. xxx, Comment. in Matth. cap. xxiv, 32. Opp. tom. 111, pag. 872, col. 2. A.

Sir οἱ in aliqua parabola refertur Pastoris, (si cui
presen: hiems est justis, qui
iem,ore autem opportuno

qui apparent similes proximis suis natura, et arboribus videl
In fructibus suis apparent. Lib. τα, simil. m.

quoniam seculum

placeat etiam illum legere 005
icel oceteris siccis,

925

PASTOR. — PROOEMIA.

846

tract. xxxi, Οοπιτασπί, in Matth. xxiv, 42. ibid., pag. 817, col. 2, B.‏ ,ܐܡܩܐ

Nam, sicut legimus apud Pastoveii, vasa plena non eito quis gustat, nec enim mutantur facile : semi-
plena autem quia facile creduntur mutari, frequenter gustantur. Lib. 11, mand. χι, cap. 5.

Homil, xxxv, in Lucam cap. xit, 58, ibid..‏ ,)ܐܧ
Legimus (si tamen cui placet hujusmodi scripturam recipere) jus‏

pag. 973, B. C.
Ὁ etiniquitatis angelos super

Abrahe salute et interitu disceplantes, dum utreque turmz suo eum volunt οὐαὶ vindicare, Quod si
cui displicet, transeat ad volumen quod titulo Pastoris scribitur, et inveniet cunctis hominibus duos
adesse angelos : malum qui ad perversa exhortatuz, et bonum qui ad optima queque persuadet. Lib.

mand, vt, cap. 2.

Iprw, tom. 1 Comment. in Joan. 1, 4. Opp. tom. ΤΙ, pag. 47, E, edit. Huetii.

᾿Αλλ᾽ οὐ map! ἡμῖν τοῖς πειθομένοις ὅτι
ὄντων τὰ ὄντα ἐποίησεν ὁ θεὸς, ὡς d) μήτηρ
μαρτύρων ἐν Μακκαθαϊκοῖς, καὶ ὁ τῆς μετανοίας"
à Ποιμένι ἐδιδαξε, Vid. inf. lib. τι, Περὶ

ἄγγελος ἐν
ἀρχῶν cap. 1, num. 5.

θεν, lib. t,

Nam οἱ in eo libello qui Pastoris dicitur angeli ponit
Primo omnium crede quia unus est Deus qui omnia creavit a.

ἐξ οὐκ

ν ἑπτὰ

lib. n, mand. 3.

Seeus vero apud nos est qui credimus, ex non
entibus Deum entia feeisse, ut mater illa septem
martyrum in Machab:zeorum gestis, et penitentia
Angelus in Pastore docuit. Lib. 1, vis. 1, cap. 41, δὲ

cip, 3, num. 3, edit. París. nov. tom. I, pag. 61, C.

entie, quem Hermas conscripsit, ita refertur :
igue composuit : qui, cum nihil esset. prius, esse

fecit omnia : qui est omniu capiens, ipse vero a nemine capitur. Lib. τα, mand. τ.

IpgM, lbid., lib, τι, cap. 4, num. 5, L. c. pag. 79, col. 1, B.

Ut autem etiam ex Soripturarum auctoritate hac ita 5ο habere credamus,

audi quomodo in Macha-

bsorum libris, ubi mater septem martyrum unum ex filiis cohortatur ad toleranda tormenta, de hoc

dogmate confirmatur : Ilogo te, fili, respice

celum et terram, et. ad omnia quae in eis sunt; εἰ videns. hac

Primo omnium crede, quia unus est Deus qui omnia creavit atque composuit, et fecit ex eo quod nihil erat, ut.

essent universa. Lib. ri, mand. 1.

Ipzw, ibid., lib. wi, cap. 2, num. 4, L. c., pag. 140, col. 2, D.

Sed ct Pastoris liber hac eadem declarat dicens,quod bini angeli singulos quosque hominum comiten-
tur οἱ si quando bone cogitationes cor nostrum ascenderint, a bono angelo suggeri dicit: si vero con-
trarie, mali angeli dicit esse instinctum. Lib. n, mand. 1v, cap. 2.

Ingw, ibid. lib. wv, cap. 2, num. 8, ἔν c., pag. 168, ex Philocalias cap..

Ex interpretat. Rufini.

Quod nos etiam in libello Pa-
steris, qui a nonnullis contemni
videtur, designatum videmus,
cum jubetur Hermas duos libellos
Scribere, et postea denuntiare
presbyteris Ecclesie qui a Spi-
ritu didicit. Quod his verbis scri-
ptum est : Et scribes, inquil, duos
libellos, et datis unum Clementi et
mum Grapt$. Et Grapio quidem
commoneat viduas et orphanos ;
Clemens vero. mitlat per omues ci-
vitates qua foris sunt ; tu vero an-
nuntiabis presbyteris Ecclesi.

Διὰ τοῦτο ἡμεῖς καὶ τὸ ἐν τῷ
ὑπό τινων καταφρονουμένῳ βιδλίῳ
τῷ Ποι
ρα: τὸν Ἑρμᾶν δύο γράψαι βιδλία,
wol μ

» περὶ τοῦ προστάσσεσ-

ταῦτα αὐτὸν ἀναγγέλλειν

ροις τῆς Ἐκκλησίας

ὑπὸ τοῦ lbs

οὕτω διηγούμεθα. Ἐστὶ ὃὲ
αὕτη" Γράψεις
δώσεις
πτῇ. Καὶ Τραπτ'
τὰς χήρας καὶ τοὺς ὀρφανούς:
Κλήμης δὲ

πόλεις" σὺ

εἰς τὰς ἔξω

8L ἀναγγελεῖς τοῖς

λησι

πρεαθυτέροιε
Lib. 1, vis, 11, eap. 1v.

τῆς

Ex interpretat. Delarue :

Proinde nos, quod dicitur in
libro qui inscribitur Pasfor et ἃ
nonnulis contemnitur, Herma
imperatum esse ut duos libros
scriberet ae postea presbyteris Ec-
clesie annuntiaret que didicerat
8 Spiritu, ad hunc modum expo-
nimus.Sic autem ad verbum legi-
tur : Duos libros scribes, dabisque
anum Clementi et alterum Graptze.
Et Grapte quidem. commonebit vi-
duas et pupillos : Clemens au-
lem miliet. ad. externas urbes : tu.
vero anuntiabis presbyteris Eccle-
sig.

ΤΕΜ, lib.. x Explanationum in Epist. Rom. αντ, 14.

Salulate Asyncritum, Phlegontem, Hermen, Patroban, Herman, et qui cum eissunt fratres. De. istis
simplex est salutatio, nec aliquid eis insigne laudis adjungitur.Puto autem quod Hermas iste sit scriptor
libelli illius qui Pastor appellatar : quz scriptura valde mihi utilis videtur, et ut puto, divinitus inspi-
rata. Quod vero nihil ei laudis ascripsit, illa, opinor,est causa, quia videtur sicut scriptura illa declarat,
post multa peccata ad penitentiam fuisse conversus ; et ideo nec opprobrium ci aliquod aseripsit ;
didicerat enim scripturam non improperarehomini converlentise a peccato : unoque laudis aliquid
tribuit, quia adhue positus erat sub angelo penitentie, a quo, tempore opportuno, Christo rursus
dense offerri. Lege Sedulium in Qollectaneis ad eumdem. Apostoli locum, nec non. Anselmo tributa com-
mentaria.

891

Er interpret Rufini,

EtlibellusHermequiappellatür
Pastoris, eujus Paulus in Episto-
lis suis meminit, a plurimis non
est receptus : ab aliis autem ne-
cessarius judicatus est, propter
eos qui primis ad finem institutio-
nibusimbuuntur: unde etin non-
nullis ecclesiis legitar, et multi
veterum seriptorum usi sunt te-
stimoniis ejus.

Ez. interpret, Ru&ni.

Posthec jam Scriptura estque
dieitur Actus Pauli; sed et libel-
lus qui appellatur Pastoris, etc.,
de quibus quam maxime dubila-
tur.

Ex interpret. Rufini.

Necnon et libellum qui vocatur
Pastoris, amplectitur (Irenzus),
dicens : Bene ergo refert Scriptu-
ra, que dicit : Primum omnium
eredendum est, quia unus est Deus,
qui omnia creavit atque compo-
suit.

S. HERMAS
VI.

1418 81105 Hist. eccles., ἐδ. nr cap. 3.

ταῖς λει προσρήσεαι τῇ
μνήμην πὶ

τὰ τῶν ἀλλῶν, val

Ῥωμαίους,
pui, οὖ qu-
τὸ τοῦ Ποιμένος f
θλίον.ἰστέον ὡς καὶ τοῦτο πρὸς μὲ

σιν ὑπάρ

τίνων ἀντιλέλεχται, Be οὓς οὐκ ἂν $

ὀμολογουμ. sy b
δὲ ἀναγκαιότατον, οἷς μάλιστα δεῖ
στοιχειώσεως

εἰσαγωγικῆς, κέκρι-
ται" 3

dev ἤδη ναὶ ἐν
ἴσμεν αὐτὸ δεδημοσιευμένον, χαὶ
τῶν παλαιοτάτων δὲ συγγραφέων
χεχρημένους τινὰς αὐτῷ κατείλη-

φα.

ησίαις

Ipzw, dbid., lib. ܐܠܐ‎ cap. 25.

Ἐν τοῖς νόθοις κατατετάχθω
καὶ τῶν Παύλου πράξεων ἡ γρα-

φὴ, ὅτε λεγόμενος Ποιμήν.

Inrw, ibid., lib. v, cap. 8.

Οὐ μόνον δὲ οἶδεν, ἀλλὰ καὶ
ἀποδέχεται τὴν τοῦ Ποιμένος γρα-
φὴν, λέγων. Καλῶς οὖν εἶπεν ἡ
γραφὴ ἡ λέγουσα' Πρῶτον πάν-
ὅτι εἴς ἐστιν ὃ
Θεὸς, ὁ τὰ πάντα χτίσας καὶ κατ-
αρτίσας, καὶ τὰ ἑξῆς,

τῶν πίστευσον

VII.

828

Ex interpret. Cotelerii.

Quoniam vero apostolus Paulus
in salutalionibus illis qua sub fi-
nem Epistolae ad Romanos legun-
tur, inter ezeteros mentionem fe-
citeliam Herm:e,cujus essefertur
Jiber Pastoris; sciendum est eum
librum a nonnullis quidem in du-
bium esse revocatum, ob quos
inter recepte auctoritatis libros
poni non polest; ab aliis vero
maximenecessarius,iis presertim
qui introduetoria ad religionem
indigent insiitutione, judicatus
est ; unde etiam in ecclesiis cum
publice lectum seimus, et quos-
dom ex vetustissimis scriptoribus
testimonio ipsius usos fuisse
comperi. Lege Nicephorum, libe,
cap. 46.

Hx interpret. Gotelerii.
Inter libros nothos collocetur et
Actuum pauli scriptura, et liber
qui dieitur Pastor.

Ἐκ interpret. Cotelerii.

Non solum autem [Ireneus]no-
vit, sed et. recepit Pastoris scri
turam, dicens : Recte igitur dixit
Scriptura, quo ait: Primo omnium
erede, quod unus est Deus, qui om-
mia creavit et consummavit, etc,
Lib. m, mand. i. Lege Niceph.,
lib. 1v, cap. 44:

ArnANASIUS, De incarnatione Verbi Dei, num. 3, tom. I, pag. 49, D ; edit. Paris., 4898.

ΑἹ divina doctrina et Christi fides...ait per Moy-
et in utilissimo Pastoris libro : Pri-
mum omnium crede unum Deum esse, qui omnia
creavit et perfecit, eaque qua non erant,ul esset fecit.

sem quidem

Lib. 1t, mand. 1.

Ἡ δὲ ἔνθεος διδασχαλ
στις — φησὶ διὰ μὲν Μωῦσέως
µωτάτης βίδλου
πίστευσον, ὅτι εἴς ἔστιν ὁ Θεὸς, ὁ τὰ πάντα ܚܐ‎

, καὶ ἡ κατὰ Χριστὸν mi"
διὰ ὃὲ τῆς ὠφελι
Ποιμένος: Πρῶτον πάντων

σας καὶ καταρτίσας, καὶ ποιήσας ἐκ τοῦ μὴ ὄντος

εἰς τὸ εἶναι.

Inrw, De Decretis Niczenz synodi, num. 4, fom. 1, pag. 311, D.

Id vero, ut ait Pastor, non. nisi a diabolo ortum
habet. Lib. τι, mand. 1x.

Iprw, ibidem mum.
In Pastore?autem scriptum est (quandoquidem
librum hunc citant, quamvis non sit ex Canone) :
Primum omnium crede unum esse. Deum, qui omnia.
creavit et perfecit, omniaque ex nihilout essent fecit.
Lib. τι, mand. 1.

Τοῦτο δὲ, ὡς ὁ Ποιμὴν εἴρηκεν, ἔκγονόν ἐστι δια-
θόλου.

18, pag. 223, T.

Ἐν δὲ τῷ Ποιμένι γέγραπται (ἐπειδὴ καὶ τοῦτο,
καὶ τοι μὴ ὃν ἐκ τοῦ κανόνος, προφέρουσι). Πρῶτον
πάντων ἔστιν ὁ Θεὸς, ὁ τὰ
χτίσας καὶ καταρτίσας, καὶ ποιήσας ἐκ
ποῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα,

εἴς

πίστευσον, ὅτι

πάντα

829

PASTOR. — PROOEMIA.

830

Ipzw. in Epist. ad Afros. episcopos, num. 5, tom. II, pag, 895, B.

Ἐλογίζοντο δὲ καὶ τὸ ἐν τῷ Ποιμένι γραφέν. Πρῶ-

osos, ἐστὶν ὁ Θεὸς, ὃ

τὰ πάντα χτίσας καὶ καταρτίσας, καὶ ποιήσας ἐκ
τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι,

τὸν πάντων πί. ὅτι εἴς

Oogitabanl quoque illud in Pastore scriptum :
Ante omnia crede, unum. esse. Deum qui creavit et
adornavit omnia, et fecit ea. ex non. existentibus exis-
lerc. Lib. n, mand. 1.

Ipzw τη Epistola Festoli sub finem, tom. ΤΙ, pag. 963, A.

Ἔστι καὶ ἕτερα βιθλία τούτων ἔξωθεν, οὐ χανονι-
ζόμενα μὲν, τι
γινώσκεσθαι τοῖς ἄρτι προσ:
χατηχεῖσθα! τὸν τῆς εὖ.
μῶντος... καὶ ὁ Ποιμήν.

μένα δὲ παρὰ τῶν Πατέρων ἄνα-
ρχομένοις καὶ βουλο
εἶας λόγον" Σοφία Σολο-

Sunt nimirum alii libri prater istos, non in Ca-
nomen quidem redacios, sed quos ἃ Patris decre-
ium est, legendos ab iis esse qui nuper ediscendi
pieiatis verbi gralia accesserint : Sapientia Salomo-
nis... et Pastor.

111.
Dipywus in Catena adJobi vir, 17,1 18,]pag. 202, edit. Lond., 1037.

"O ἀσεθὴς οὖν ἅπασαν τὴν διαγωγὴν i» οἴκῳ 98

υµένος, κατὰ τοὺς ἔξω τῆς οἶκοδο-

χίας
μῆς λίθους, οἵ o
κατὰ τὸν Ποιμένα.

ἁρμόζουσι τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύργου,
κ. ἄξ 5 vn joo;

Omnis igitur dissoluti impii conversatio in domo
pravitatis est non aliter quam lapides extra. tedifi-
cium, qui edificande turri plane inepti sunt, juxta
Pastorem. Lib. 1, vis. τι, capp. 2, 6 et 7, et lib. nit,
simil. ix, capp. 0, 7, 31.

IX.
Ἠπεπονυκυς lib. De viris illustr. cap. x, cum vetere Graco interprete.

Ἑρμᾶς οὗ ὁ ἀπόστολος πρὸς Ῥωμαίους Ὑράφων
μέμνηται + ᾿Ασπάσασθε ᾿Ασύγαριτον, Φλέγοντα,

ται 00

0 λέι

σης Ποιμὴν, ἥτις

Ἑρμᾶν, Πατρόδαν,
γενῆσθαι βίδλου
᾿Ανατολικαῖς ἐχχλησίαις
Καὶ ἀληθῶς χρήσιμος ὁ λόγος, ἀφ᾽ οὔ πολλοὶ
παλαιῶν συγγραφέων ὑπέχλεψαν μαρτυρί
παρὰ τοῖς Ῥωμαίοις ἄγνωσ'

δημοσίᾳ ἀναγινώσχ:

πῶν

ἀλλὰ

ς εἶναι 9

Herman cujus apostolus Paulus ad Romanos (xvt,

14) scribens meminit : Salutate Asyncritum,Phle-
gontem, Herman, Patrobam, Hermen. et qui cum eis
fratres sunt : asserunt auctorem esse libri qui ap-
pellatur Pastor, et apud quasdam Grecit ecclesias
jam publice legitur. Revera utilis liber, multique
de eo seriplorum veterum usurpavere testimonia :
scd apud Latinos peno ignotus est Lege Adonem

Viennensem Jib. De festivitatibus, ce. Freculfam iom. 11, lib. αι, cap. A. Honorium Augustodunensem

cap. 10, De luminaribus Ecclesic.

Ipxw in Prologo galeato.
Tgitur Sapientia que vulgo Salomonis inseribitur, ot Jesu, filii Sirach liber, ct Judith et Tobias, et

Pastor non sunt in Canone.

Inew, lib. 11 Comment. in Osee ad cap. vit, 9.

Unde et in libro Pastoris, si cui tamen placet illius recipore lectionem, Herm: primum videtur Eccle-
sia cano capite ; deinde adolescentula et sponsa crinibus adornata. Lib. 1, vis. 1. cap. 25 n, Capp. 1, 4;

vis. τα, éapp. 1, 10. et vis, 1v, cap. 2.

X.

Rurmus, Comment, in Symbol. apostol. num. 38, pag. 110, edit. Veron., 1145.

¦ Alii libri sunt qui, non canonici, sed ecclesiastici ἃ majoribus appellati sunt. — In Novo Testamento
libellus qui dicitur Pastoris sive Hermes, qui appellatur Duc viz, vel Judicium Petri.

X.
)ܐܡܫ‎ ., pag. 142, A. Append. ad tom. VI, Opp. S, Joan.

Avcron Operis imperfecti in Matth. xix s /lom:

Choysost., noviss. edit. Paris., 724.

Adhuc autem audeo et subtiliorem introducere sensum, et sententiam alterius sapientis cujusdam viri
referre. Exponit enim sic : Quoniam sieut Judaeorum populus in duodecim tribus fuit divisus ; 810 et uni-
versus populus Ghristianus divisus est in duodecim tribus, secundum quasdam proprietates animorum et.
diversitates cordium, quas solus Deus discernere et cognoscere potest; ut quidam anime sint, quasi de
tribu Ruben, quedam autem de tribu Simeon, vel Levi, vel Juda. Puto enim,quia omnes saneti quinque

virgines prudentes esse dicuntur (Matth. xxv,
spirituales ; et omnes peccatores, quinque vi

sensus carnales. Et sicut omnes Ecclesi; Christi septem Eccle:

ἡ, quamvis sint innumerabiles, propter quinque sensus
nes fatum, quamvis innumerabiles sint, propter quinque

sim dicuntur (Apoc. t, 4) propter septem

spiritus, quamvis sint multe. ümnes enim in quibus pre cateris virtutibus abundantior est. sapientie

virtus, una habetur Ecclesia. Tlem in quibus pre celeris v
lans, invenies septem Ecclesias

tias duodecim quas in persona duodecim virginum exponit Angelus in Pastore,

citur Ecclesia : οὗ sie per singulos spirilus

rutibus abundantior est iutellectus,altera di-
mililer et propter gra-
i tamen placet illa seri-

piura omnibus Christianis,inveniuntur duodecim esse tribus : ut pula omnes anime in quibus pre eate-

85 S. HERMAS E]

ris virtutibus precellit virtus veritatis una est tribus.Noe enim omnes gratie »qualiter in omnibus sunt :
sed unus quidem amplius précellit in ista, alter vero in illas Lib. rr, simil. 1x, capp. 2 et 15.
XII.
Cassrauus Collatione vri, cap. 17.

,Nam quod unicuique nostrum duo coh:ereant angeli, id est bonus et malus, Seriptura testatür de bo-

nis quidem, etc. De utrisque vero liber Pastoris plenissime docot. Lib. τι, mand. v1, cap. 2.
Ipzw Collatione xir, eap. 12.

Adjicere autem homini in quamlibet partem arbitrii libertatem, etiam liber ille qoi dicitur Pastoris,
apertissime docet ; in quo duo angeli unicuique nostrum adherere dicuntur, id est bonus ac malus; in
bominnis vero optione consistere, ut cligat quem sequatur, IUidem.

7111.

Paospn, lib. contra Collatorem, cap. 30
Post illud autem nullius auctoritatis testíimonium,quod disputationi suc do libello Pastoris inseruit,otc.

ΧΙ.
(οναπαῦΜ ομάνυμ, sub Gelasio.

Liber qui appellatur Pastoris, apocryphus. Idem. censet ΝΙΟΕΡΠΟΠΟΕ Constantinopolitanus, in. fine Chro-
nographiw.

Xv.
Maxutus, lib. De divinis nominationibus, ΔΩ}. 1v
Aique in Pastore Hermam perfieiente, sicut ibi Καὶ ἐπὶ τοῦ Ποιμένος τὸν Ἑρμᾶν τελειώσαντος,
legimus in Pastoris libro. Et. paul post : Sio etiam ὡς ἐκεῖ ἀνέγνωμεν ἐν τῷ πιοιμένι... Οὕτω καὶ ἐν
in Pastore legimus. τῷ Ποιμένι ἀνέγνωμεν.
XVI.

ΒΕΡΑ in Exposit. Actuum apostol., ad cap. xit, 15.

Quod unusquisque nostrum habeat angelum, et in libro Pastoris et multis sancte Scripture locis in-
venitur. Lib. τι, mand. νι, cap. 2.
xvi.
WararnipUs STRAno, in Visionibus Wettini, v. 675.
Coelicolas hominum custodes esse sacrata
Scripta ferunt, Dominusque docens ostendit 16818,
Ante Patris faciem stantes servire fideles :
Atque liber Pastoris opem demonstrat eamdem. Ibid.
XVIII.
ܡܐܝܐ‎ owmIICALES in Vila. Pr 1, num. 2. pag. 29. edit. Rom. 1724, in-A.
Sub hujus episcopatu frater ipsius Hermes librum soripsitin quo mandatum continetur, quod ei pre-

cepit Angelus Domini, cum venit ad eum in habitu pastoris ut sanctum Pascha die Dominico celebrare-
iur. Lege Martyrologia, Bedam, Reginonem, etc.

XIX.
In Epistola 1 earum, qui P10 papz faslo abscribuntur

Nosse vos volumus, quod Pascha Dominica die Dominica annuis solemnitatibus sit celebrandum. Istis
ergo temporibus Hermes doctor fidei et Scripturarum elfalsit inter nos. Et licet nos idem Pascha predi-
cta die celebremus ; quia tamen quidam inde dubitarunt, ad corroborandas animas eorum eidem Her-
ma Angelus Domini in habitu pastoris apparuit, et precepit ei, ut Pascha die Dominico ab omnibus ce-
lebraretur.

XX.

Pssubo-TenroLLIANUS, "jb. Adversus Marcionem.

Post huno deinde Pius ; Hermas cui germine frater.
Angelicus Pastor, quia (qui) tradita verba locutus.

XXI.
Naziazeni orat. rv, eirca finem :; Πίστευε τὸν σύμπαντα κόσμον, ὅσος τε
ὁρατὸς καὶ ὅσος, ἐξ οὐχ ὄντων παρὰ Θεοῦ γενόμενον,

Nicezas ad illud Gregori

Crede quod,quemadmodum in Pastoris libro ha- Πίστευε ὅτι, καθὼς γέγραπται ἐν τῷ Ποιμένι' Bic
betur, Unus est Deus, qui omnia creavit atque perfe- ἔστι Θεὸς, ὁ τὰ πάντα χτίσας καὶ καταρτίσας,
cit, et ex nihilo in rerum naturam produxit. Lib. n, καὶ ποιήσας ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ
mand. τὶ, πάντα.

PASTOR. — PROOEMIA.‏ ܚ

XXII.

Scmipron Vita 8. Genovefie, cap. τύ, num. 15, apud Eollandum, 3 Januarii, tom. 1, pag. 139.

834

Duodecim enim virgines spirituales, quas Mermas, qui et Pastor nuncupatus cst, in libro suo descri-
sit, ei individue comites exstitero , quie ita. nominantar: Fides, Abstinentia, Patientia, Magnamitas
implicitas, Innocentia, Concordia. Charitas, Disciplina, Castitas, Veritas et Prudentia Lib. ut, smil. 1x,

capp. 2, 15 et seqq.

XXIII
JoaxNzs ΘΑΒΙΒΒΕΒΙΈΝΒΙΒ, Episfola 172.

Liber vero Sapientie οἱ Ecclesiasticus, Judith, Tobias et Pastor, ut idem Ilieronymus asserit, non re-
putantur in Canone. — Ille autem qui Pastor inscribitur an alicubi sit, nescio : sed certum est, quod
Hieronymus et Boda illum vidisse οἱ logisse 80 tostantur. .

DISSERTATIO
DE VITA ET SCRIPTIS SANCTI HERMAE,

(D. Le Nounn*, Apparatu.
ARTICULUS I.

Analysis operis S. Herma cui titulus : PAsTOR.

11415 hujus operis liber in quatuorvisiones di-
Stribuitur. In prima auctor mulierem in Tiberi la-
vantem se vidisse ait ; cujus quidem forma captus
cum uxorem ei similem concupivisset, inde ab ea-
dem muliere, aliaque seniore correptus est.Exinde
patefacit ejusmodi cogitata, que minime mala vi-
dentur, pariculosa esse, nec criminis experlia. Ar-
guitur insuper quod peccantes filios suos, ut. par
erat, non emendaverit; et quid ad culpam hanc
eluendam préstandum foret,docetur./Edificata de-
nique a Deo Ecelesia ei ostenditur, e& quod omnia
plena fient electis ejus.

In secunda visione oblatus est Horrae ab eadem
anu liber ; quem cum legisset intellexissetque, eo
rursus castigatur, quod peccata uxoris sus ao fi-
liorum non prohibuerilillique aperitur quid ad ob-
tinendam veniam agere debeat. Atque ibi postquam
de ponnitentia, innocentia et simplicitate sermo in-
stitutus cst, prexipitur annuntiaro, quod tribulatio
magna venit. Ipsi deinde declaratur, mulierem,quam

viderat, esse Ecclesiam,a qua ut duo memorsii li-,

bri qui descripserat exemplaria, unum quidem
Grapla, alterum vero Clementi, per omnes civita-
tes mittendum, ut ipsemet dirigat, mandatum
continuo aocipit.

In tertia visione eadem mulier turrim, quce zedi-
ficabatur, Herm:e ostendit ; illique quomodo;a qui-
bus elquibus lapidibus construerelur ; aique ex la-
pidibus qui assumpti, qui rejecti, qui iterum secti
:edificioque aptati, clare explicat ; ac qua tandem
ratione hac turris Ecclesi» figura esset, aperit.His
ille trium ejusdem Ecclesie, quam sub mulieris
specie viderat, subjungit apparitionum expositio-
nem.

Quarta ultimaque visione Hermas conspexit bel-
luam, que uno hanstu,nisi angelus obstitisset, ci-

5 ad Bibliothec. maa. p. 47.)

À vitalem integram devorare poterat.Hanc autem bel-
luam pressurze οἱ tribulationissuperventurz figuram
esse, a virgine, qua Ecclesiam figurabat, didicit,
ab eaque accepit qua arte vinci posset ; 80 tandem
hec auribus sanctorum loqui jubetur.

Lisgk sEcuNDUs duodecim mandata, que Pastor
nuntius, et propositus pomitentix ab Herma desori-
bi imperat,complectitur.Primum eorum docet quid
de Deo, qui timendus est, credendum. Secundum,
vitam in simplicitate et innocentia ducendam,elee-
mosynas omnibus erogandas, nullius fama detra-
hendum. Tertium,veritatem semper asserendam δὲ
nunquam mentiendum.Quartum,eastitatem corpo-
ris stque animi servandam, quidque sponso erga
sponsam infidelem agendum sit.Ibi vero quedam de
penitentia obiter perstringuntur.Quintum manda-
tum aejuanimitalem et patientiam. precipit. Sexto,
duo vie et duo genii, quorum unus justitiz,et se-
qnendus ; alter injustiti:z, etexpellendus ostendun-
tur. Septimo, Deum timendum, minime vero de-
monem. Octavo, omne malum quod fugiendum,
omno bonum quod agendum est. Nono, quie bona
sint in oratione sine dubitatione et curn perseve-
rantia,a Deosemper postulanda.Decimum prohibet
tristitiam, qui fila dubitationis et iracundiz esse
demonstratur. Undecimum aperit quid discriminis
sit veros inter ac falsos prophetas ; de quibus rur-
sus et in duodecimo, ubi de bona malaque cupidi-
tate, alicra sequenda, fugienda altera tractatur.
Post hiec Pastor Hermae imperat, ut diligenter hec
omnia servet mandata, hortaturque ommes, ui ea
pariter observent.Denique idem Pastor hanc man-
datorum observationem, propter quam homines
vivent Deo, eis facilimam esse demonstrat.

Is porro in TERTIO LiBRO 84 varias similitudines
quibus Hermamerudire pergit,convertit sermonem
Docet itaque non divitiis accumulandis,sed erogan-
diseleemosynis incumbendum.Quodquidem probat
similitudine vitis eum divite,ct ulmi cum paupere,

835

qui nisi divitem, sicut ulmus vitem fuloiat, serpit,
neo ullum vix unquam fructum referet. Hinc ad
alias transit similitudines,planumque primo id fa-
cit, quod sicul arbor viridis a sicca non hieme scd
estate distinguitur,sic homo justus ab injusto non
in hoc mundo,sedin judicio extremo est discernen-
dus. Deinde jejunium cum ea comparat diligentia,
qua servus vitem domini sui;magis quam sibi fue-
rat imperatum,colere studuit.Qua eadem similitu-
dine ostendit quanta pro hominibus Deus patraverit,
et quanta illi puritale vitam instituere debeant.Ob
oeulus postea pastorem juvenem ponit,eujus pecora
copiosa in voluptatibus et deliciis, figurabunt homi-
nes voluptatibus deditos; quorum aliqui eorrumpun-
lur usque ad defectionem, alii usque ad mortem.Non
diffitetur tamen quasdam esse voluptates, salutem
affereutes.Hinc venit ad similitudinem salieis uagne
cujus rami absque arboris diminutione abscissi
multisque hominibus distributi, atque variis sicci-
tatiset viriditalis gradibusab iisdem restituli, varios
observandz legis divine modos mystice significa-
bant.Rami autem nonnulli iterum et tcrtio plantati
δὲ δά varios viriditatis gradus revoeati, gerebant
peccatorum variis modis pomitenliam agentium
similitudinem.Post hec constructionemturris,simi-
litudinem Ecclesie preferentis, quam libro primo
levius attigerat,fusissime describit:et quidquid ad
eam pertinet, singillatim Christianis, maxime vero
pemitentibus applicando, omnia quie a singulis
quibusque persolvonda erant, religionis et pietatis
officia explicat. Dehine narrat, Hermas quam solli-
eite angelus,qui eum Pastori nuntio peenztentice trà-
diderat, ipsimet, ut mandata hactenus expos
observet,aliisque similiter observanda esse nuntia-
ret, imperaverit. Postremoille angeli memorat po-
Jicitationem,qua fore ut ipsi pastorem et duodecim
virgines, id est omnes omnino virtutes, cum eo in
eternum permansuras mitteret, ultra spoponderat.

ATUTICULUS 1I.

Quis Hermas auctor hujus operis
primi, summi ponti

Extra controversiam est hoc opus idem esse quod
ab antiquissimis Patribus Herme nomine laudatur,
Id liquido probatur ex eoramdem Patrum libris,ubi
non pauca auctoris nostri testimonia ex variis
hujusce operis partibus lranscripta occurrunt. Au-
ctor vero ipse in hoc opere nomen Herm ubique as-
sumit. Quapropterillud tantum venit in controver-
siam, quis iste sit Hermas, et quo vixerit tempore.

Quidam itaque scriptores illum Pii primi summi
pontificis fratrem fuisse indubitanter asserunt. Sic
enim sentiebat auctor poematis, Tertulliani nomine
inscripti, qui de illo ita cecinit :

Post hunc deinde Pius, Hermas cui nomine frater

Angelicus pastor, qui tradita verbu locutus.

Eidem sententiz auctor Pontifiealisqui Damaso
iribuitur, hune subscripsit in modum : S46 hujus

um. sit frater Pii

1 In. Propyleo mensis Maii,

Β. HERMAS

836

A seilicet Pii papa, eptscopatu, frater. ipsius Hermas
librum scripsit, in quo mandalum, confirmalur, quod
ei precepit angelus Domini, cum. veniret. ad eum in.
habitu pastoris, ut sanctum Pascha die Dominico
celebraretur, Auctor decretalis, ad universos Christi
fideles, qui ipsimet Pio Pontifici tribuitur, eadem
quoque tradidit : Isfís ergo. temporibus Hermas do-
ctor fidei el Seripturarum effulsit inter. mos..... eidem
Hermze angelus Domini in habitu. pastoris. apparuit,
et priecepit ei ut. Pascha. die Dominico ab omnibus
telebraretur.Ex his porro ultimis verbis alterum ex
his duobus scriptoribus abaltero id quod seribebat
mutuatur esse, aut utrumque ex iisdem hausisse
fontibus haud absurde colligas. Hos vero nonnulli,
Beda nimirum ei Ado, non quidem in citatis à
quibusdam eorum Martyrologiis, sed in Chronolo-
giis postea secuti sunt. Ibi siquidem Beda cum
scripsisset Justinum philosophum sub Pio papa mar-
tyrio vitam finiisse,continuo subdidit: Hermas scri-
psit librum, qui dicitur Pastoris, in quo preceptum
angeli continet, ut Pascha Dominico. die celebraretur
Beds autem verba 810 Ado transcripsit : Pius epi-
scopus Roma habelur, sub quo Hermas librum scri-
psit, qai dicitur Pastoris, im quo prsceptum continet
angeli, ut semper. Pascha, die Dominico celebretur.
Auctor quoque veteris Romanorum pontificum ca-
talogi,apud Bucherium et Bollandi! continuatores,
in eadem est sententia : Sub hujus, Pii, episcopatu
frater ejus Hermas Librum. scripsit in. quo. mandatur
contineturque quod ei precepit. angelus, cum venit
ad eum in habitu pastoris.Denique scriptor alterius

C eorumdem pontificum catalogi apud eosdem Bol-
landi asseclas idem paucioribus verbis dixit : PZus
natione Italus ex patre Rufino, [rater Pastoris.

Verum hae opinio stare nullo modo potest.Pri-
mo enim quidam ex his scriptoribus secum ipsi
pugnant.Ado siquidem in suo Martyrologio scribit:
Natale sancti Herma cujus apostolus Paulus. memi-
nil..... Hunc asserunt auctorem esse libri, qui appel-
latur ῬλατοἙ. Atqui si Hermas discipulus fuit Pauli
vel Paulus illius meminit, non potuit certe liberum
suum, sieuti idem Ado in Chronologia sua asserit,
sub pontifieatu Pii seribere, quippe qui centum
ferme post Paulum annis summus pontifex renun-
tiatus est.

Deinde hi scriptores narrant ex libro Herma sta-
tutum, ut Pascha die Dominico celebretur. At fru-
Stra apud nostrum auetorem hujusmodi decretum
quesicris. Vel ergo auctores illi, qui de libro a se
nusquam viso scripsisse videntur,omnino falsi sunt,
vel de alio opere,a nostro plane penitusque diverso,
loquuntur. Denique manifestum est posteriores
soriptores opinionem suam a prioribus sumpsisse,
proindeque originem ejusdem opinionisin memora-
ium poematis,aut Pontificalis auctorem esse refun-
dendam. Atqui uterque auctor est apocryphus,nul-
lius nominis nullius diligentiz;nullius auctoritatis.

831

ARTICULUS 111.
Num Hermas fuerit discipulus Pauli apostoli.

Contra vero scriptores, illis omnibus nomine et
slate longe superiores, putant Hermam auetorem
nostrum fuisse discipulum Pauli apostoli, quem ille
in Epistola ad Romanos * his salutat verbis : Salu-
tale Asyncritum, Phlegontem, Hermam. Origenes
enimvero in hunc Pauli locum sic scribit: Pulo
quod Hermas iste sit scriptor libelli illius, qui Pastor
appellatur ; qua scriptura valde mihi utilis videtur, et
pulo, divinitus inspirata. Eusebius ? aulem : Apo-
stolus Paulus, inquit, in salutationibus illis, qui sub
finem Epistola ad Romanos leguntur, mentionem fecit
Hermae, cujus esse fertur is. liber, qui Pastor inscri-
ptus est. Hieronymus * vero id ab aliis assertumesse
memorat : Hermas, inquit, eujus apostolus Paulus ad
Romanos scribens meminit... asserunt auctorem
esse libri qui appellatur Pastor. Possunt iis sub-
jungi posteriores scriptores, qui illorum verba
transeripserunt, vel eorum subscripserunt senten-
tice. Hos inter Sedulius Origenis verba 5 mutuatur,
Nicephorus vero Eusebiis vestigiisinsistit.In hujus
porro sententie firmamentum illud adduci posset,
quod Hermas ipse iestatur ex duobus libri sui
exemplaribus a se descriptis, unum in exteras ci-
vitates a Clemente mittendum : Millel aulem Cle-
mens in exleras civitates; illud enim permissum.
Quem enim alium his ille verbis designat, quam.
Clementem summum pontificem, qui cum tome
sederet, inde ceris omnibus facilius poterat hunc
librum in exteras mittere civitates ?

Porro si haec sententia, cui nihil adversans ct
repugnans videtur, sit vera, dicendum profecto
hos libros ab auctore nostro ante finem primi Ec-
clesie sweuli editos: Clemens enim, juxta poste-
riores diligentioresque historie scriptores, Roma-
nam sedem tenebat, intra annos 67 et 76, vel juxta.
alios, ab anno 93 ad annum 100, quo in Chersone-
gum exsul missus est,

Nulli etiam dubitamus scriptorem nostrum hunc
esse Hermam eujus nomen in sanctorum Martyro-
logia relatum, in Romano sie notatum legitur :
Roma, sancli Hermo, cujus apostolus Paulus in
Epistola ad Romanos meminit. Hic digne semetipsum
sacrificans, acceplabilisque Deo hostia faclus, vir-
tutibus clarus celestia regna petivit.

Verum eontra tantum hujus viri sanctitalem ea.
dubitationem seropulumque injiciunt, qua de se-
melipso passim in suo libro pradicat, se patrem-
familias fuisse, qui nimia in uxorem et filios indul-
gentia peccatis eorum non obstiterit ; seque ipsum
multa magnaque peccasse, nec fere unquam ad
veritatem locutum.

Responderi tamen potest Hermam non in sua, sed
in aliorum persona hzc omnia dixisse ; ut illo scri-

? eap. xv, v. 14. 3 Lib. πι Histor., cap.
M Histor., cap. 46. " lib. av Adver. hzres., ο, 37.

PASTOR. — PROOEMIA.

À bendi genere omnes ad agendam peccatorum suo-

* De seriptor.. ecclesiast.
* lib. v Histor., cap. 8.

838

rum penitentiam facilius excitaret, eisque ostende-
ret quanta a Christianis vite morumque sanctitas
desideretur. At quidquid sit de auctoris nostri san-
ctitate,vero videtur satis simile illum eactate, quam.
paulo supra assignavimus, et vixisse, et cornmenta-
lionem suam emisisse in publicum.

ARTICULUS IV.
Quo tempore hos libros scripserit.

Gieterum si argumenta nostra. rigidioribus criti-
cis non satis firma sint et valida, hi tamen Hermae
libros ab 60 non modo ante Origenis et Tertulliani,
sed etiam Clementis οἱ Irenei tempora, id est ante
sieculi secundi finem, quo saltem Ireneus scripsisse

B perhibetur, vulgatos fuisse fateantur necesseest. Id

quidem ex eorumdem Ecclesia Patrum testimoniis,
quz supra dedimus, euivis planum flet. Utrum vero
iidem antiquissimi scriptores hanc lacubrationem
longe ante ab Herma editam putaverint, inde facile
intelliges quod ea ab ilis non ut nova et recens
edita, sed ut vetus et antiqua passim ubique citata
legatur. Ireneus autem, eorum omnium antiquissi-
mus, illius tanquam unius sacre Soripture libri
auctoritate his verbis ulitur " : Bene ergo Scriptura.
dicit : Primo omnium crede quod unus est Deus, etc.
Quod certe indicio estin ea fuisse Irenaum opi-
nione eamdem lueubrationem ab uno ex apostolis,
vel saltem aliquo proximo eorum successore, fuisse
profectam. Eusebius vero * noun solum citata Irenzi
verba retulit, verum etiam librum lHermo ab aliis
quoque, quos vetustissimos appellat, laudari testa-
ius est: Comperimus, inquit, quosdam ez vetustts-
simis (παλαιοτάτων) scriptoribus ipsius testimonio
11508 fuisse. Quibus sane verbis 1116 quosdam Cle-
mente et Irengo antiquiores indicasse nonnullis for-
sitan videbitur. Sed quolibet accipiantur sensu, non
obseure iis signifieatur Eusebium sibi persuasum
habuisse hos libros prime post sacras Scripturas
fuisse in Ecclesia antiquitatis. Neque tamen dicen-
dum illos primam Ecclesi: persecutionem praces-
sisse, quandoquidem in iisdem libris ? fit mentio
martyrum qui jam perpessi fuerant feras bestias,
flagella, carceres, cruces. At vero cum in iis quoque
alia persecutio, quam probabiliter eamesse putamus
quie a Domitiano anno 92. excilata est, imminens

r&nuntietur '^, indenon absurde colligas hoc opus
DP , g

paulo antehunc annum, Clemente jamin summum
pontificem assumpto, ab Herma scriptis fuisse tra-
ditum.
ARTICULUS V.
Num hi libri Grace primum scripti sint.

Mos Pastoris libros a Greco auctore, et Grece
primo compositos fuisse, ita pro certo omnes posue-
runt, ut nullusunquam idin controversiam vocasse

5 Comment. in Epist. Pauli, ὃ Lib.
lib. 1, vis, 3. 10 vis. 2 et 3

839

Β, HERMAS

840

videatur. Ea tam cura qua libros bibliothecz Α. pure, nec styli elegantioris; sed Barthius plures

nostra examinandos suscepimus, non sinit ut illud
idemomninointaetumrelinquamus. Precipuum ita-
que quo id probetur, argumentum ex his Hiero-
nymi eruitur verbis i; Muli, inquit, Seriplorum
velerum de eo usurpaverunt testimonia, sed apud
Latinos pene ignotus est. Deinde Origenes in publico,
quem apud fideles Christianos habebat, sermone
unumaliquod exhislibris testimonium, sed tantum-
modum dimidiatum,profert.'?, auditorosad ipsosmet
libros, haud dubie Grecos, ubi reliqua legerent
mittere contentus: Pofestis quippe, inquiebat illo,
legere si vultis. Denique hoc opus mullo sepius a
Srecis Palribus quam ἃ Latinis Jaudatum est. At
nemo, uti opinor, librum Latinis pene ignotum,
Grecis vero non doctis tantum,sed quibusque pas-
sim notissimum οἱ usitatissimum, Grice primo
scriptum fuisse inficiabitur.

Nonnulla tamen eontra hec omnia, quantumvis
valida sint argumenta, opponi utique possunt. Et
primo quidem, omnia Herme visa, uno tantum
excepto, Rom: vel in vieinis ejusdem urbis locis
data narranlur, Deinde vero Hermas de jejunio sic
loquitur 13: Video Pastorem... dicentem. mihi ܐ‎
Quid iam mane huc venisli? Respondi: Quoniam,
domine, stationem. habeo. (Quid est, inquit, statio ?
Etdu: Jejunium. At corio quia Grwcus auctor
iia unquam locutus est: Sialio est jejunium ἡ Hio
profecto loquendi modus non Grecis, sed Latinis
proprius peculiarisque est, uli liquido colligitur ex
Tertulliano aliisque quos in doctissimi Cangii Glos-
sario ad verbum Síato citatos reperies. Porro au-
tem minime nos latet ad utramque rationem respon-
deri posse, et ad primam quidem, ideo Romam
aliaque vicina loca hoc in libro memorari, quia
civitas erat totius orbis caput, atque apud omnes
celebratissima. Ad secundam vero, objectum lo-
quendi modum solius esse interpretis, qui auetoris
Greci verba liberiori paraphrasi audacius vertendi
sibi jus arrogavit. An autem 1100 responsiones om-
nibus faciant satis, aliorum esto judicium.

ARTICULUS VI.

Num versio Lalina sit, barbara, et Anastasius. illius
sit auctor.

Cum hoc opus Grece scriptam perierit, de aucto-
risillius stylo. dicendive charactere nihil certi a
nobis statui potest. De ejus autem Latina. interpre-
tatione non possumus Barthio penitus assentiri,
qui primo ai; eam ut pote mistam barbarismis, ha-
buisse semibarbarum translatorem. Secundo quod,
mihi si censi, verba ejus sunt, detur, Anastasium
Bibliothecarium hujus translationis auctorem dicam,
cujus exstant. clam. palamque similis industrie et
seriptionis monumenta "ἢ

Quantum enim ad primum, non diffitemur horum
translationem librorum non esse Latinitatis omnino

11 De ecriplor. ezcles. 15 hom. 10, ὧν Exechiel,
15 Exposit in Symb. apost. 15 lib. rt.

6

D

33 simil 5.

dilectiones inter barbarismos recenset, quas apud
seriptiores politioris elegantis reperire est. Quod
vero ad secundum spectat, inde falsi ille convinci-
iur, quod longe pluribus ante Anastasium seculis
quiedam hujus Latineeinterpretationis verba, qualia
in ea ipsa habentur, a Tertulliano transcripta legi-
mus. Neque dixeris hunc librum, ut supra monui-
mus tempore Hieronymi ignotum fuisse Latinis,
idque argumento esse illum. nondum tuno Latine
redditum. Nam futilis et vana est hic ratiocinatio,
quandoquidem hic liber non tantum "l'ertulliano,
qui Hieronymo antiquior est, notissimus fait ; ve-
rum etiam Rufino et Cassiano, eidem Hieronymo
coievis et supparibus, qui hunc librum procul dubio
Latine interpretatum viderunt.

ARTICULUS VII.
Non sit tantum epitome.

ertium addit Barthius, ceteris pereque falsum,
scilicet hos libros Laline redditos quamdam tan-
tummodo esse Greci textus epitomen, in qua inter-
pres multa auetoris Greci verba sciens prudensque
pretermiserit. Unde enim id probabit Barthius?
Nunquid pre manibus habuit Grecum hujusee
operis exemplar, quocum Latinam interpretationem
composuerit? minime gentium. Contra vero inte-
grum in illa minimeque mutilum opus contineri eo
lueulenter demonstratur, quod omnia testimonia,
qui sane plura sunt, ab scriploribus ex ipso eo-
dem prolata, in ea reperiantur.

At, inquiens, unum ex hac commentatione locum
retulit Clemens Alexandrinus, cujus Latina verba
ilic frustra quesieris.Sed id frustra objieitur. Nam
Clementem non auctoris verba, sed mentem ac sen-
sum, quod solum intenderat, ibi retulisse planum
est et perspicuum.

ARTICULUS VIII.
De titulos hujusce operis.

Hocopus pluribus variisquetitulisabantiquis seri-
ploribus praenotatur. Rufinus etenim ubi eos libros
enumerat, qui vocantur a. majoribus non canonici,
sed ecclesiastici, de illo sic loquitur 15: Im Novo
Testamento libellus qui dicitur Pastoris sive Hermas.
qui appellatur: Duis vie vel. judicium Petri. Quid
sibi his verbis ille velit, attenlius perpendendum.
Libellus enim Pastoris appella non potest Du
viz, tum quia sexti tantum mandati initio 10 de hoc
argumento disseritur, atque plura alia tolo in
opere tractantur ; tum quia alius omnino est totius
operis scopus. Noque etiam inscribi potest judicium
Petri : hac quippe de ro nihil in his libris invenias.
Aliquod igitur mendum in Rufini textum irrepsit.
vel illius verbis duo aut tres diversi libri indicantur.
Primus quidem libellus qui dicilur Pastoris, de
quo jam questio habetur. Secundus est. libellus ;
hmo enim vox libellus forle subaudiri debet; li-

6 Animadv. ad Herma. Pastor. circ. init.

841

bellus, inquam, qui appellantur Dua: Vice, vel Judi-
cium Petri ; nisi per τὸ Judicium Petri tertius for-
tasse liber designetur, cujus Ilieronymus his ver-
bis meminit U £ Quinlus Judicium Petri infer apo-
eryphas scripturas, de quo alibi nobis orit dicendi
10009.

Usitatior hujusce operis epigraphe, queque apud
antiquos scriptores οἱ frequentius et potiori jure
occurrit, est. Pastor vel Liber Pastoris. Hermam.
enimvero in secundo et tertio libro Pastor alloqui-
tur et informat, illique visiones libri primi, in pri-
mis vero tertiam enucleat et aperit.

Denique idem opus nomine auctoris aliquando
appellatur fermas, aut Hermes, unius littere mu-
tatione a librariis facta ; vel, ut observat Labbeus,
Ἑρμᾶς, mutata duntaxat dialecte, dictus est Ἑρμῆς.
Vero tamen similius est Hermam, cum proprium
nomen operi suo prefigere nollet, illud inscribi
voluisse hae epigraphe Pastor vel Liber Pastoris.
Tertulliano nihilominus hzc inscriptio non omnino
probari videlur, Ait quippe 15 : Hermas cujus scri-
pium fere Pastor wscribitur. Verum credibile est
ilum hane partieulam fere, id est fere semper,
ideo addidisse, quia apud nonnullos alios seripto-
res hoo opus alio quodam titulo, quod quidem non
negamus, aliquando prenotabatur.

ARTICULUS IX.

De hujus operis divisione, capitibus εἰ capitum
argumentis.

In manuscriptis codieibus S. Germani a Pratis,
Golbertino et aliis, nec non in prioribus editis lu-
cubratio ista inseribitur : Liber Pastoris, mwnlii
gumnitentiz, sed. nullibi unquam in tres libros di
iribuitur, In editione Henrici Stephani, anno 1513,
idem ac in manuseriplis est tilulus : at libri secundi
initio continenter et absque ulla divisione legilur :
De mandatis a Pastore, angelo pamitentize. Visio
quita, eic. Neque etiam antiquissimi Patres ullam
hujusce operis in tres libros divisionem agnovere.
Ab Origene siquidem, Tertulliano, Athanasio, Ru-
fino, Cassiano vocatur Liber, vel Libellus Pastoris,
Seriptura, vel Scriptum.

Preterea in iisdem manuscriptis libris et anti-
quioribus editionibus, nulla sunt argumenta seu
summaria capitum, sed simpliciter legitur : Visio
prima, Visio secunda, etc. Mandatum. primum, cto.
Similitudo prima, etc.

Quapropter divisio operis in tres libros, quem-
admodum omnia illius argumenta, non ab Herma,
sed ab eis duntaxat qui postremas editiones ador-
naverant, haud dubie profecta sunt. Hinc nulli
mirum videri debet si ex iisdem argumentis aliqua
auctoris sensum ac consilium minus bene repre-
sentent.

? De scriptor. eccles. cap. 2.
8. Ἧ ΠΡ. 1 Strom.
psal. xxxvi.
πὶ Histor., eap. 25.

18 Tb. De orat, cap.

39 in Decret,
ParnoL. Gn. 11.

PASTOR. — PROJEMIA.

33 Comment, in cap. xvi Epist. ad Rom.
35 lib. De decret. synod. Nicen. post med.
9? Jib. n1 Histor., cap. 3.

848

ARTICULUS X.
Quid de his libris antiqui Patres senserint.

Quante antiquitatis sint hi libri jam. vidimus :
quid vero de illis senserint antiqui Patres, quod-
que de iisdem judicium lerri debeat, nunc dili-
gentius inquirendum. Irenavus itaque !? videtur illos
ut sacres divini Seriptura: codices laudare : Bene,
inquit, pronuntiavit. Seriptura, qua dicit: Primo
omnium crede, etc. Unde Eusebius de eodem. lre-
nao scribit σος Liber Pastoris non solum ab eo. co-
gnitus, sed etiam magnopere approbatus est his. ver-
bis: Bene Scriptura, ete. Neo alia sane fuit Cle-
mentis Alexandrini senlentia 3, qui simili modo
ait: Divine ergo virtus illa quae Hermae loquitur tn.
revelatione, θείως τοίνυν ἡ δυνάµις ἡ τῷ Ἑρμᾶ κατὰ
ἀποχάλυψιν λαλοῦσα. Origenes auiem de eo libro
sic pronuntiat ??; Quz scriptura mihi valde utilis
videtur, οἱ ut puto, divinitus inspirata. At ille ideo
addidit, wu puto, quo id omnino sibi persuasum non
fuisse significaret. Et vero in quibusdam homilils
unicuique integrum ille facit in aliam, si libuerit,
ire sententiam. Sic enim in homilia una loguitur ? :
δὲ cui tamen Scriptura illa recipienda videtur. In altera.
vero 32: Si eui tamen libellus ille recipiendus videtur.

Eapropter nobilissimi quidam scriptores hune
eumdem librum extra Canonem sacre Scripturte
ablegarunl. Primus inter eos annumerandus est
Alhanasius, qui de hoc libro ?*: Efst inquit, in
Canone non sit. Hunc sequitur Hieronymus ?* : Non.
sunt, inquit, i» Canone. Rufinus quoque ? : Non
sunt canonici, sed ecclesiastici. Unde ille postea aa-
serit veteres Pares noluisso ex his, sicut ex uno
divinz Scripture libro, testimonia proferri. Eodem
certe sensu Eusebius ?? eos in superiorum οἱ adulte-
rinorum numero ponit : Pro spurüis, inquit ἐν τοῖς
νόθοις, habendi sunt Aclus Pauli et liber. Pastoris.
A Gelasio autem papa ?* et ab auctore Stichometriz,
in calce Clronographize Nicephori Constantinopo-
litani editi, apocryphi vocantur. Non alia denique
mens eorum omnium, quorum Eusebius sententiam
in hune modum refert? : Sciendum est eum li-
brum a nonnullis quidem in. dubium revocatum, ob
quos, € οὓς, inter recepte auctoritatis libros censeri
mon potest.

ΑΛ

[t

ARTICULUS ΣΙ.
Quant sint ulilitatis.

D Gommunis Patrum, quie veritati magis consona
videtur, opinio ea est,qua illi hunc librum utilissi-
mum, atque ad hominis recens ad Ghristianam ἢ-
dem conversi mores informandos aptissimum esse
existimant. 10 quidem Eusebius loco jam sepius
cilato sic aperte docet : AP ali/s mazime necessarius
judicatur, iis praesertim qui. primis religionis nostre
elementis. instituendi. sunt. Unde. etium. in. Ecclesits

12. 9 lib. mv, Adv. hares., c. 37. Ὁ lib. v Hist. cap.

38 homil. 8, in Numeros. *?* homil. 4 ἐξ

30 in Prolog. Galeato. 3 ἴῃ exposit, symb. — ?* lib.

21

848

8. HERMJE

844

publice legi comperimus, et quosdam ex vetustis- A bitur illico illius dicondi genus ad persuadenda reli-

simis ipsius testimonio usos fuisse. Ex his quippe
Eusebii verbis ἐπί colligimus argumenta, quibus
maxima hujus libri utilitas liquido demonstratur.
Primum a vetustissimis, qui id asseruere, petitur
Scriptoribus. Inter eos enim, quorum Eusebius no-
men tacuit, forsitan censendus est jam a nobis
laudatus Origenes, qui de eo seripsit : Mihi valde
utilis videtur. Athanasius quoque liberum eumdem
appellat 3t : Utilissimum Pastoris librum. His vero
Hieronymus 3 a nobis subjungi debet, cujus etiam
judicio est : Revera utilis liber.

Alterum summo ejusdem libri utilitatis argu-
mentum hinc eraimus, quod ille, teste Eusebio, in
ecclesiis publice legeretur. EL id quidem non so-
lum ab illo doctissimo viro, sed etiam ab Hierony-
mo traditur *?, qui : Apud quasdam, inquit, Graeciae
ecclesias etiam publice legitur ; οἱ a Rufino ** : Qum
omnia legi quidem in ecclesiis voluerunt. At. certe
episcopi illum in ecclesiis publice legi noluissent,
nisi habuissent omnino persussum, inde plurimam
& Christianis percipi posse utilitatem.

Ceterum non in ecclesiis duntaxat liber ille
publice legebatur, verum etiam erat in omnium
manibus, uti ex Origene vidimus, patetque ex
Athanasio, qui illum Catalogo librorum inserit 55 :
Quos Patres sanxerunt. legi iis qui ad filem. acce-
dunt, cupiwntque in pietatis verbo institui. Unde
rursus quantum ii ad utilitatem Christianorum
hane lueubrationem conducere crederent, facile
intelligitur.

Tertium argumentum ex his Eusebii verbis 16
adhuc elicitur : Quosdam ez vetustissimis ipsius
testimonio usos fuisse. Ea namque manifeste pro-
bant quanto hic liber ipsis aliisque. plurimis,
qui ex illo pariter testimonia multa protulerunt,
fuerit in pretio. Quod sane ex ipsorum verbis, a.
nobis inter veterum testimonia relatis, clarius
patebit.

Quartum argumentum his tribus Eusebianis non
incongrue forsitan adjicies, utilitatem hujus libri
ex ejus lectione, vel etiam ex sola illius, quam de-
dimus, analysi posse & quolibet facile agnosci. Ex
ila siquidem facile colligitur auctoris nostri sco-
pum esse homines ad agendam peccatorum poni-
tentiam, ad indefessam virtutibus omnibus, quarum
prestantissima queque precepía tradit, dandam
operam, ad persecutiones tyrannorum, jamjam im-
minentes, fortissime et ad mortem usque patientis-
sime sustinendas, adhortari, incendere, atque
si fas fuisset, compellere. Que profecto quante
Christianis sint utilitatis, nemo non videt.

Verumtamen si de auctoris nostri libro senten-
lia ex quorumdam hujusce temporis hominum
acutiori haud dubie ingenio ferenda sit, pronuntia-

3! lib. De Incarnat.
Epist. Pasch. 88 loc, sup. citat.
@ lib. cont. Gollat. cap. 30.

C

D

Verb. paulo post inii, 3? De scriptor. Eccles. *? Ibidem.

gionis nostre dogmata, que nunquam fictis somniis
et falsis visionibus doceri debent, parum idoneum
esse omninoque ineptum. Non possumus quidem
ire inficias Hiermam uti potuisse alia methodo sty-
loque simpliciori, ideo tamen opus illius vitupe-
randum aut abjiciendum esse palam aperteque ne-
gamus. Quis enim ob stylum scribendique genus
opus illud aspernari audeat, quod Patres, antiqui-
tate et doctrina celeberrimi, tantis laudibus extu-
lere, quodque sanctissimi presules voluerunt pu-
blice in ecclesiis legi, atque in omnium esse mani-
bus? Dicendum itaque Hermam hoc tam singulari
scripsisse stylo, quia illum ad alliciendos toven-
dosque hominum animos, atque ad tradendam
doctrinam suam aptissimum et efficacissimum
judicabat.,
ARTICULUS XII.
Utrum antiqui Patres illos spreverint.

Quid ergo, inquies, negarine potest hunc librum
ab antiquis Patribus despiei, ae pro nihilo putari ?
Certe Origenes expresssis verbis dixit?! : 4 quibus-
dam contemnitur. "Tertullianus vero ? ; Scriptura
Pastoris sola machos amat... ab. omni concilio Ec-
clesiarum etiam vestrarum inler apocrypha. et falsa
judicatui. Hieronymus autem illum non solum con-
temni, sed et stultitie argui testatur ?? : Liber ille,
inquit, apocryphus ο condemnandus est, in
quod scriptum. esl, quemdam angelum nomine Tyri
praesse reptilibus. Denique Prosper Collatori, au-
ctoritatem Herms objicienti, respondet * : Post
lud autem. nullius auctoritatis testimonium, quod
disputationi suc de libello Pastoris inseruit.

Verum si hec Patrum testimonia diligentius exa-
,)ܐܐ ܐܡ‎ planum liquido fiet primo Origenem non
dixisse, qui fuerint, cujusve nominis, vel quibus ra-
tionibus fulti, ii qui hunc librum despicatui habue-
runt. At certe ex ipsius mente eos obscuros fuisse,
nullius auctoritatis, nullisque rationum momentis
munitos, inde colligimus, quod vir ille doctissimus,
uti vidimus, doctrinam in hoc eodem libro traditam,
divinitus inspiratam esse putaverit.

Quod spectat ad Tertullianum, certum est illum,
cum hae scriberet, jam in Montanistarum incidisse
heresim : nullique idcirco mirum esse debere, si
tum ille objectam a Catholicis Herma auctoritatem,
vano contemptu conatuque irrito eludere tenta-
verit,

Porro si contendas illud verum esse, quod ipse
adjecit, hanc scripturam ab Ecclesiis catholicisinter
apocrypha et falsa judicari, responsum accipies il-
lam eo tantum sensu sic locutum, ut. significaret
hane lucubrationem inter sacros Scripture libros
non annumerari, vel, ut. verbis ejus utamur, divi-
vino instrumento non incidi. Neque enim potuit af-

34 jn Symb. Apost. 35 ἴῃ

9 1000 cil. 38 lib, De pudicit., cap. 20. 3 lib. 1 Comment. in Habac.

845

firmare huno librum ab Ecclesia, ut apocryphum ot A
falsum, id esterroncum supposititium et fabulosum
rejiei, quin continuo ipse falsi ab iis omnibus ar-
gueretur, quorum testimonia nd ejusdem libri ve-
ritatem utilitatemque probandam supra retulimus.

Quantum vero ad Hieronymum, ipse eamdem 1
bri hujus utilitatem in alis lucubrationibus suis
ante et post suum in Habacue Commentarium di-
vulgatis, praedicat. Non poteral igitar omnem hunc
librum stultitiz insimulare. Et re quidem vera uni
tantum illius loco, ubi de angelo reptilibus presi
dente, sermonem fleri putabat, censorie severitatis
notam inussit. Verum ex infra dicendis non ob-
secure demonstratur sanctum doctorem incorru-
ptum quemdam codicem, ex quo auctoris mentem.
assequi non poluerit, fortuito incidisse.

Ad Prosperi auctoritatem responsum est, hunc
librum qui, teste Ilieronymo, apud. Latinos, pene
ignolus erat, ipsi quoque fuisse incognitum. Nec
absurde etiam responderi potest, Prosperum dixisse
testimonium, non vero librum Herma, nullius esse
auctoritatis. Quo quidem verbo data opera ille for-
8880 usus esi, ut testimonium ox aliquo hujusce
libri loeo ἃ Collatore prolaturn, nihil ad asserendaim
ejus opinionem conducere ostenderet.

ARTICULUS XIII.

Quam temere hi libri a. quibusdam recentioribus
contemnautur ?

Cum ergo tot Eeclesie Patres, ct antiquissimi ot
doctissimi, utilitatem librorum lJermz aperte pra-
dicent laudibusque maximis extollant, quis recen-
tiorum quorumdam scriptorum temeritatem casli-
gandam non censeat, a quibus hie liber non summo
tantum contemptui habelur, verum etiam audacter
repudiatur, tanquam supposititius, et, uL. verisimile
est, ab haereticis depravatus, alque haeresibus. et. ܟܬܐ‎
bulis oppletus ? Verum enimvero argumentis neuli-
quam spernendis jam probavimus illum llermoe
verum genuinumque esso fetum, proindeque suppo-
sitionis temere accusari.

Falsum autem est illum fabulis oppletum esse,
quippe qui visiones tantum conlineat, quas etiam
non immerito plane jure ab auctore usarpatas paulo
ante *! ostendimus. Falsum est quoque huno librum
ab hereticis depravatum fuisse, ut aperte colligitur
ex variis Pa(ram testimoniis, ex omnibus illius par-
libus desumptis, qua ibi prout ab eis prolata sunt,
totidem verbis reperiuntur. Neque tamen iidem Pa-
ires de hereticorum corruptionibus unquam eon-
questi sunt ; nec ullus poterit aliquando locus assi-
gnari, qui ab haereticis sit depravatus.

ARTICULUS XIV.

Hos libros plenos non esse haesibus, οἱ primo. qui-
dem circa angelum bonum. εἰ malum singulis ho-
minibus tribulum.

6

D

Falsum est denique eumdem librum haeresibus

^ sup., arl. 11, 45 De. scriptor. eccles.
5 libro De Via Moysis. “5 110. n Sent.

PASTOR. — PROOEMIA.

18 lb. r, mandat. 6.
41 in eumdem Sent. lib, n.

846

oppleri : quod quidem nobis fusius probandum est.
Bellarminus etenim et alii quidam Hermam idcirco
erroris insimulant, quod ibi disserat 43, de duobus
geniis, sive duobus angelis, uno bono et altero malo,
singulis hominibus a Deo tributis... Quem errorem ez
lioc «wetore accepit Cassianus 9, et ante eum Ortge-
nes **, De hac tamen opinione sic loquitur Cassia-
nus ^", ac si eam non Hermae, sed Scripture sacre
auctoritate firmatam esse eredidisset. Deinde Basi-
lius et Gregorius Nyssenus in eadem de duobus
angelis, non secus atque Ilermas et Origenes, sunt
opinione. Magister vero sententiarum “δ de illa tan-
quam nullomodo improbabili disputat. Estius Κ΄,
porro id incertum esse asserit. Hec igitur opinio
immerito ab aliis nonnullis tanquam noxius error
rejicitur. Qui plura de hae qu&stione scire voluerit,
&deat, si Iubet, Gazeeum in citatum Cassiani locum,
et in ejusdem Collat, 13, cap. 12; Maldonat. in cap.
18; Matt. Huet, lib. τι Origenian., quest. 5, 8 30 et
sequent.

Nec pritermittendum est quosdam autumasse
hane opinionem, magis ad fabulas falsarum reli-
gionum pertinere, quam solidum in doctrina Christia-
ma habere fundamentum. Sed cui credibile fiet Her-
mam ἃ paganis potius quam ab apostolicis viris,
sibi cozvis, illam accepisse? Si ex Ambrosii alio-
rumque, de quibus alibi disputandi locus dabitur,
quorumdam doctissimorum Patrum principiis argu-
mentemur, dicendum est e contrario paganos ab
clorum nostrorum fontibus omnia hausisse
hujuscemodi doctrine dogmata.

ARTICULUS XV.
Hos libros non favere Novatianis.

Secundus error cujus Herrnas arguitur majoris
profecto est momenti. Aiunt enim eum digseruisse
de unica panitentia secundum errores Novatianorum,
quibus hic liber omnino favere videtur. Sed hic mi-
rari subil quam diversum quandoque doeti homines
de re una atque eadem, nec plane obscura, judi-
cium ferant. Tertullianus enim Herm: opinionem
Novatianis e diametro oppositam attribuit. Is quippe
cum Montanistarum eadem cum Novatianis de unica
penitentia sentientium,errorem amplexatus fuisset,
nihil aliud Catholicis Hermie auctoritatem ipsi obji-
cientibus respondet, quam illum ejusdem cum eis
indulgentioris esse sententia et opinionis : Cederem,
inquit ^, tbi, si scriptura Pastoris, que sola ma-
clos amat, meruisset... adultera et ipsa, et inde pa-
trona sociorum. Verumtamen ulrique 8 veritate ex
&quo aberrant. Et Tertullianus quidem qui tradit
Hermam, eo quod nec Montanista nec Novatianus
esset, lenioris remissiorisque fuisse opinionis ; alii
vero qui illum in severiorem et durissimam Nova-
lianorum hiresim pedibus ivisse asserunt. Hos et-
enim plane falsos esse inde profecto evincitur, quod
Hermas suis in libris eo precipue collineet ut pec-

ai

Qollat. vi, c. 27. [n ]sa. mr, 12,‏ ܐܪ
lib, De pudicit., oap. 10.‏ 55

ܝ

nem peccatorum asseouturos esse pollicetur, agen-
dam impellat. Quapropter Pastor ubique ab eo vo-
caiur, Nuntius, praepositus pumitentim, totamque
commentationem suam his verbis concludit * : Cum-
que vidissel Dominus bonam. atque puram peniten-
liam eorum, εἰ posse. eos in ea permanere, jussit eo-
rum peccata deleri. Quibus sane verbis Novatiano-
rum error funditus evertitur.

Objicitur tamen illum aperte dixisse : Servis Dei
"una penitentia est, Verum sancti Patres, qui plura,
ut superius dictum est, ex hoc libro testimonia ex-
scripserunt, nihil in eo Novatiani veneni subesse
suspicati sunt. Cur ergo unicam dixerit esse poni-
1entiam, clarius explicari non potest, quam verbis
Ambrosii, adversus ipsosmet Novatianos sic dispu-
tantis 9 ; Merito, inquit, reprehenduntur qui sepius
agendam poenitentiam putant... quia sicut unum ba-
plisma, ita. una. penitentia. quz tamen publice agt-
tur, nam quotidiani nos debet ponitere peccati : sed
haec delictorum leviorum, illa. graviorum. Ambrosio
concinunt et alii sancti Patres, ut nos aliquando ad
hunc doctoris nostri locum observavimus. Hermas
igitur eodem ae Ambrosius sensu dixit: Servis De?
unda panilentia esl, nimirum, qux tamen publice
agitur.

Verisimilius forsitan illud objiei posset, quod
idem Hermas de transfugis, hoc est, a Christiana
religione apostatis, tradidit : Transfugae, ac nefanda
loquentes, et preditores servorum Dei, illis proposita
mors est, penitentia non est. ldem enim ibi docere
videtur quod initio heresis sum Novatiani, nusquam
Ecclesie ejusque ministris concessam a Deo pote-
statem dimittendi peccata libellaticis, thurificatis, et
apostatis Ghristi nomen ejurantibus. At respondemus
in eo positum semper fuisse errorem Novatianorum,
quod pertinaciter contenderent, quecunque poni-
tentia horum criminum ageretur, ab iis tamen ab-
solvendi ministris Ecclesi: negatam esse faculta-
iem. Verum id nullatenus negavit llermas, utpote
qui tantummodo dixerit : Illis... penitentia non est,
hoc est, Deus eis illam, qua veniam absolutionem-
que peceatorum consequantur, occasionem faculta-
temque non concedet : vel, ut ipse loquitur 5! : De-
dit spiritum eis, qui digni erant, gere penitentiam
At quorum aspexit dolum, et animadvertit ad se fat-
laciter reversuros, negavit eis ad panitentiam regres-
sum. Quod etiam Ambrosius, ubi Novatianos acrius
insequitur, et de blasphemia in Spiritam sanctum
disputat, simili modo dicit 9? : Hos erge qui hoc ἰο-
quuntur, negat Ghristus ad veniam pertinere. Et paulo
post ubi de hereticis ac schismaticis disserit: Qui-
bus, ait, indulgentiam negat. Quid enim aliud hac
verba sonant, quam quod ait Hermas : Il/is penz-
tentia non est?

9 lib. zn eap. 9. "Hb. m De penit, cap. 10
Num. xxu et xxiv. 9 lib. τι, simili. 8. 5 lib.
cap. 12. ** Collat. 12, c. 12. 9 lib. 1r, mandat. 6.

x

8. HERMJE

oatoresad pomnitentiam, cujus ope omnes remissio- A — Si instes Hermam alibi scripsisse 5! :

C

D

De administr. pwnit., cap. 38.

848

Hi qui co-
gnoverunt Dominum, et mirabilia ejus viderunt, δὲ
mequiter vivant, duplo amplius punientur, et ipsi mo-
rientur in zvum, responderi quidem posset Hermam
ibi de illo peccato loqui, quod nonnulli Patres, si
doctissimo Morino ** (ides habenda sit, unquam re-
mitli posse inficiabantur. Nobis autem vero videtur
similius, illit sermonem de iis tantum haberi, qui
in ipsa peccandi voluntate usque ad mortem per-
severanies, in finali, ut aiunt, impeenitentia mo-
riuntur.
ARTICULUS XVI.
Eosdem libros immerito aliorum quorumdam errorum
fncusari,

Rivetus aliique nonnulli Calvinianz secte homi-
nesHermam aliorum quorumdam incusant errorum,
quibus sana potiusintegraqueejus doctrina probari
omnibus debet, Id enim ille arguits quod ab aucto-
re nostro, contra Apostoli consensum astruitur libe-
rum arbitrium, solitudo snonastica, εἰ purgatoruum
ab anu quadam visione tertia revelatum. Sed quibus
in locis duo priora, ut Rivetus loquitur, errorum
capita docuerit Hermas, ab eo nonnulli indicatum.
legimus. Quid ergo hisce in libris contra Apostoli
consensum de libero arbitrio astruatur, divinare
non possumus ; nisi forte illud sit, quod Cassianus
his verbis refert? : Adjacere autem homini in quam-
libet. pariem animi libertatem. etiam liber ille, qui
dicitur Pastoris, apertissime docet, in quo duo angeli
unicuzque nostrum adhaerere. dicuntur, id. est, bonus
ac malus; in hominis vero optione consisiere ut. eli-
gat, quem sequatur. Ex his quippe Pastoris verbis
duo infert Cassianus 9. 15 Ef idcirco manet in ho-
mine semper. liberum arbitrium, quod. gratiam Dei
possit vel negligere vel amare, id est juxta ejus
mentem, gratiam Dei absque ulla preveniente gra-
Via amare. 29 fnesse homini omnia anima naturaliter
virtutum semina, beneficio Creatoris inserta. Sed hec
consectaria Cassiani sunt, minime vero aucloris
nostri, qui nec citato loco, nec alibi quidquam de
libero arbitrio docet, in quo ab Apostolo doctrina-
que orthodoxa transversum unguem discesserit.

Quid vero Rivetus per solitndinem monasticam
Sibi velit, non potest facile definiri. Et vero si mo-
nasterium, vel monasticum institutum his verbis
intelligat, ne hilum quidem ea de re apud Hermam
reperire est. Si autem de Christiani a rnundi nego-
tiis et tumultibus secessu Rivetus loquatur, hunc ab
apostolis omnibusque Ecclesia doctoribus commen-
dari, negare quis audeat ?

Denique si Hermas purgatorium alicubi asserat,
ille nihil profecto nisi sanum omnino el plane or-
thodoxum statuisse dicendus est. Attamen sincero
veritatis amore ducti, libenter fatemur in eo, quem
laudat Rivetus, Herma loco non de purgatorio, sed

15. 51 18, m, similit. 8. 9 lib. sup. cit. cap. 4,

55 Crit, sac. lib. 1;

819

de penitentia in hoc vitze cursu agenda,et de ponis
que eodem vite tempore hominibus ob eorum pec-
cata infliguntur, disputationem institui.
ARTICULUS XVII.
De variis editionibus et notis in hos libros.

Quamvis in libri Greco idiornate scripti jam du-
dum. perierint, illorum tamen jactura resareiri
utcunque polest variis eorumdem fragmentis, quie
non modo in antiquissimorum Eeclesie Patrum lu-
cubrationibus,verum etiam in pseudepigrapho po-
tissimum quodam libello, in novissima Athana:
Operum editione a nostris adornata *, nuper di-
vulgato,Grece Latineque edita habemus. Typis vero
duntaxat Latinis iidem Herm libri editi sunt in
Orthodozographia et Hareseologia, aque in omni-
bus sanctorum Patrum Bibliothecis, nec non apud
Cotelerium inter Opera sanetorum Patrum qui tem-
poribus apostolicis floruerunt.Privatim autem excusi
sunt, curante Fabro, Parisiis apud Henricum Ste-
phanum anno 1513, atque a Nicolao Herbelio, ΑΤ-
gentorati, anno 1522; deinde curis Gasparis Bar-
thii, Cygnez, anno 1655, publicam prodierunt in
lucem.

Barthius vero animadversiones in hunc librum
edidit, sed ille non immerito a Cotelerio criticus
minorum genliwm vocatur. Et oerte observationes
ejus parum digne sunt, quibus legendis tempus
aliquis impendat.Sed lectoris attentione vere digna
sunt ipsius Cotelerii adnotationes, varia eruditione
et doctrina referte. Quedam tamen minoris sunt
utilitatis,parumque ad Ilorniam spectant,nee mul-
tum ad illius textus explanationem conducunt.

ARTICULUS XVIII.
Nov observationes, ac primo de Christi sanctique
Spiritus divinitate.

Quam sana et ab omni erroris suspicione vacua
et pura fuerit Herme de suprema Christi divinitate
sententia, his Petavius, tametsi alias Ante-Nicnis
Pairibus parum favisse videatur, verbis diserte ex-
plicat δὲ: Ab vetustissimis, inquit, laudatur scripto-
ribus... nec ab ullo hzresis [alsive, maxime de Tri-
mitate dogmatis, insimulatus est. An. vero nullius
reapse erroris Hermas a quoquam accusatus sil,ex
his qui» a nobis disputata sunt nulli,uti putamus,
obscurum esse debet.Quam recte autem de divina
Christi natura ille senserit,nemo nisi Socinianz ac
demenlissime temeritatis homo unquam negaverit,
Quid enim, quaso,ad summam Christi divinitatem
plane declarandam,his auctoris nostri verbis clarius
et dilueidius 9: Filrus quidem Dei omni creatura
antiquior esi, ita ut im consilio Patri suo adfuerit
ad condendam creaburam. Qui Filium Dei omni
creatura dicitjantiquiorem,is certe eum exira crea-
turarum omnium numerum,ac supra illarum con-
ditionem et naturam esse aperie pronuntiat. Quj
autem exira creaturarum numerum, et supra illa-

PASTOR. — PROOEMIA.

6

850

À rum constituitur naturam,hie procul dubio inerea-
tus,eternus et summus supremusque Deus asseri-
tur.Quis namque creatum inter et increatum,inter
Deum et creaturam nihilomnino medium esse igno-
rat? Denique eumdem Dei Filium ad eondendam
creaturam Patri suo eterno adfuisse qui tradit, is
profecto illum Patri suo coeternum firmissime asse-
verat.

Eodem plane sensu Hermas superius dixerat δὶ :
In servili condilione non. ponitur Filius Dei, sed in
magna. potestate εἰ imperio. Omnes quippe creatures
Deo serviunt, quoniam omnia,uti de Deo canit Psal-
mista 9?, serviunt tibi. Qui ergo in servili conditione
mon ponitur 9*,hic oreatura nec esse nec dici potest.
Qui autem creatura esse οἱ dici nequit, ille certe
Deus ipse est.

Age vero,si his omnibus et alia adjicias, que de
eodem Dei Filio ab auctore nostro scripta legimuse*:
In inagna,inquit,est potestate et imperio ; alibi vero:
Nomen Filii Dei magnum est, et immensum, et totus
ab eo sustentatur orbis; ac continuo post: Omnis
Dei creatura. per Filium ejus. sustentatur, his verbis
summam illius divinitatem aperte renuntiari fatea-
ris, omnino mecesse est. Qui enim, amabo te, ea
omnia convenire possunt, nisi vero Dei Filio, qui
ejusdem cum Patre sit immensitatis, eternitatis,
potestatis et nature ?

Non audiendus itaque impius nescio quis Soci-
nianus, qui nobis perperam objiciat Filium Dei ibi-
dem ab Herma servum appellari, qui post suam
tantum mortem a Patre super populum suum pote-
statem omnem acceperit. Nunquid enim Hermas
cum ibidem, sicut vidimus, dixit : In servili. con-
ditione non ponitur Filius Dei, sibi ipsi absurde pu-
tideque contradixisse existimandus est? Quis sane
mentis homo id unquam asserere, imo cogitatione
animoque fingere audeat? Quis vero si hunc au-
ctoris nostri locum equis unquam legerit oculis,ibi
continuo non animadvertat utrumque ab illo de du-
plici Christi natura cum humana tum divina recte
iraditum et pronuntiatum. Quemadmodum enim
Christus ab ipso seeundum divinam suam naturam,
omni creatura antiquior, in servili conditione non po-
^itur, ita secundum humanam servus Dei appella-
tus est. ELid quidem clarius quam ipsiusmetHermm
verbis explicari non potest : Hoc ergo, inquit,
p Christi corpus in quod inductus. est Spiritus sanctus,

servivit illi. Spiritui, recte in modestit ambulans, et

caste, neque. omnino maculavit. Spiritum illum.......

Advocavit. ergo Filium, οἱ muntios bonos ; ul. et huie

scilicel corpori, quod servivit Spiritui sancto sine

querela, locus aliquis consistendi daretur, ne videre-
tur mercedem servitulis sua perdidisse. Accepit au-
tem et post mortem suam idem Christi corpus,hu-
manaque ejusdem natura omnem super populum
potestatem,tametsi ipsemet Christus,qui secundum

5? Petav. tom. 11 Theol. dogm., pref. cap. 2, 86. * lib. msi"

5 í
9 ܟ 1 :ܤ‎ @ 110. nr, simil, 9, Ε 14. δὲ lib. τα, simil. 7,

mil. 9,842. 5!lib. m, simil. 5, 8 7. δὲ Psal. 611, 91.
$14 ου, cit.

851

ereaturam adfuerat,ejusdem cum ipso sicut natare
ita et potestatis semper fuerit.

Cum sarta igitur, tecta integraque sit Herma
nostri de summa Christi divinitate doctrina, nec
quid omnino contra illam nisi insulsum plane, οἱ
ineptum effutire potuerint herelici, unus tamen ex
eis pauca quedam ipsius verba arrosit, quibus Spi-
ritus sancti divinitatem ab co negatam fuisse pro-
bare perperam conatus 68). 1100 porro suntque ille
nobis objicit : Neque cum vult, homini loquitur Spi-
Tílus sanclus, sed tunc loquitur cum vult. Deus **.
Sed si huncSocinianum hominem nefarius errantis
secto amor penitus non obeuwcasset, intellexisset
utique hanc esse Herma nostri mentem,et sensum
omnibus facile obvium : Neque cum homo vulf,
homini loquitur Spiritus sanctus, sed cum vult Deus.
At quid, obsecro, ex his verbis contra Spiritus
sancti divinitatem : imo vero quid ex illis,nisi pro
usserenda divina illius natura concludi potest ? Ibi
enim Hermasveros prophetas divinoSpiritu,quando
ipsemet voluit, afflatos fuisse asseverat. At quis
nesciat strenuos Nicena fidei defensores hoo ad de-
bellandos Arianos, ei Spiritus sancti divinitatem
adversus Macedonianos inviete propugnandam effi-
cacissimo, uti plane non. immerito putabant, usos
63506 argumento.

ARTICULUS XIX.
Utrum apostoli mortui predicaverint nomen Filit Dei
dis qui apud inferos erant.

His itaque longe difticilior et obseurior Herma
locus, a Clemente tamen Alexandrino semel atque
iterum citatus, sic habetur δ᾽ : Apostoli et doctores,
qui praedicaverunt nomen Filiw Dei, cum habentes
fidem ejus et potestatem. defuneli. essent, praedicave-
runt his qui ante obierunt et. ipsi dederunt eis. iltud
signum. Descenderunt. igitur in aquam. cum illis, et
iterum ascenderunt : sed hi vivi ascenderunt, at illi
qui fuerunt ante defuncti, mortui quidem. descende-
runt, sed vivi ascenderunt. Per hos igitur vitam acce-
perunt, et cognoverunt Filium Dei ; ideoque ascende-
runt cum illis.Heo vox signum ibi nihil sonat aliud
quam baptismum, quandoquidem Hermas conti-
nenter subjungit, descenderunt in aquam. Sed cum
nullus nisi in hac vila,unec nisi ab bominibus viven-
tibus baptismo possit ablui, illic vero baptizantes
apostoli, atque ab eis baplizati mortui et corpore
soluti dieantur;ibi profecto de solo sp; bapti-
smaíe agaturnecesse est. Quod certe loei hujus
difficultatem non minuit, sed auget plurimum.

Certum est enim Christum post mortem suam ad
inferos descendisse. Unde Augustinus ** : Quis nisi
infidelis negaverit fuisse apud iuferos Christum 'Con-
stat etiam Christum tunc patriarchis justisque ho-
minibus ibi degentibus sese manifestum probuisse,
uti ox his Petri apostoli verbis intelligitur : CAri-

*5]ib. it, mandat. 12. 67 lib. rr, similit. 9.
83. "loc. sup. cit. 13 Epist. 164, ad Evod.

8. HERMJE

divinam suam substantiam Patri ad contendam A stus semel pro peccatis mortuus.

δε Epist. 164, ad Evod.
τῷ Rom. vr, 6.

852

inquo οἱ his qui
fn carne erant spiritibus veniens praedicavit, qui incre-
didi fuerant 55, etc. Quo igitur modo Hermas dicero
poterat : Apostoli εἰ doctores przedicaverunt nomen.
Filii 14 his qui ante obierunt..... εἰ cognoverunt.
Filium Dei?

Clemens Alexandrinus videtur quidem difficulta-
tis nodum secare, ubi "9, citatis auctoris nostri
verbis,ait Christum apud inferos Hebrois Evange-
lium annuntiasss,apostolos vero iis qui ez gentibus
apti erant ad. conversionem. Et vede dictum a Pa-
store : « Descenderunt, ergo in aquam, » etc. Verum
si hae explicatione Clemens nodum difficilem expe-
dire videtur, in alium profecto longe diffieiliorem
incidit. llle. quippe docet llermam opinatum esse
plures ex ethnicis hominibus justis, cum Christum
illis apostoli praddicassent,ab inferis liberatos,atque
ἃ Christo eterna donatos felicitate. Que quidem
opinio ab Augustino 1: tanquam omnino erronea
repudiatur. Deinde Hermas nullum Hebreos inter
et ethnieos ponit diserimen ; imo aperte loquitur de
Hebraeis per lapides x, xxv et xxx adumbratis, qui-
buscum aposioli, quadragesimo lapide figurati, de-
scenderunt, eisque Filii Dei predicaverunt nomen.

Quapropter putamus,salva tamen debita Clementi
reverentia, locum Herma alio sensu exponendum,
eoscilicet quo Augustinus superiusallata Petri verba
interpretatus est. Enimvero cum Evodius, ab eo
illa sibi explieari poposcisset, Augustinus 13 quanta
sint ibi difficultates primum expouit.Deinde respon-
det,llis Petri verbis : His qui in carne erant,spiriti-
bus, eos intelligi posse, qu? (unc erant in carne,
atque ignorantis tenebris velut carcere claudebantur.
Neque tamen hoc sibi idoireo objici posse putabat,
quod Christus nondum venerat in carne. Quoniam,
inquit sanctus doctor : Ipse utique non in carne,sed.
in spiritu veniebat visis congruis, colloquens quos vo-
lebat, sicul volebat. Eodem igitur aique Augustinus
sensu Hermas dicere polerat, quod apostoli et au-
clores..... predicaverunt his qui ante obierunt, hoc
est, mortui sunt tenebris,ignorantia, infidelitate et
ineredulitate.

Ai, inquies, cur ergo de apostolis Hermas sub-
jungit : Praxdicarerunl. nomen Filii Dei..... cum de-
functi essent? Quidni, inquiemus οἱ nos, haee apo-
stolorum mors spirituali quoque sensu intelligatur!

] Quia nimirum vetus eorum homo cum Christo cru-
cifixus et mortuus fuerat, ac destruetum corpus
peccati, ut loquebatur Paulus ". Et certe hic ver-
borum Herma interpretatio inde confirmatur,quod
ille continuo addat : Sed A vvi ascenderunt. Quod
quidem dc vita spirituali ipsemet interpretatus, sub-
dit : itam receperunt ; et cognoverunt, Filium Dei.
Denique ex jam dictis certam est Hermam sermo-
nem ibi facere de spirituali baptismo, id est cogni-
lione Filii Dei. Cur ergo totus iste locus spirituali

9 I Petr. 11118, " lib. νι Strom.,

853

PASTOR. — PROCEMIA.

854

sensu non intelligatur, cujus saltem quzdam partes A venture? figuram esse declarat Quamobrem cum

alio sensu explicari non possunt? An vero genuinus
hie sit verborum Ilerm:e sensus, sicut asserere om-
nino non audemus, ita nec illius profecto repugna-
bimus explicationi, qui ca litterali sensu, ab omni
errore alieno, poterit interpretari.
ARTICULUS XX.
Utrum Hegrin sit nomen angeli.

Alius guctoris nostri locus obscurus et difficilis
ibi occurrit, ubi ille narrat se, cum in belluam
immanem incidisset, sb una virgine, quz figura
Ecclesim erat, audivisse : Misit Dominus angelum
suum super beslías, cui nomen est Hegrin, et. obtu-
ravit os ejus, ne dilaniaret te. Autumant enim non-
nulli Hieronymum sibi in animum induxisse Τὸ Π6-
grin nomen esse angeli, quod quidem ipsi adeo
ridiculum fatuumque visum est, ut hoc elogio au-
etoris nostri librum notaverit : Liber ille apocryphus
δία πῶ condemmandus est, in quo scriptum esi
quemdam. angelum nomine Tyri praesse reptilibus.
Alii tamen illud ab Hieronymi mente ita abhorrere
pataverunt, ut illum de quodam libro apoerypho
uc deperdito ista scripsisse tradiderint, Et re qui-
dem ipsa quid in his verbis deprehenditur quod
stultitia argui possit? Num ideo quia eo loquendi
modo angelum reptilibus preesse affirmatur ? Ve-
rum id docent cum antiqui Patres, inprimisque
Origenes pluribus in locis ΤΡ, tum doctores scho-
lastici post divum Thomam *, qui ait: Unaguzque
res visibilis in hoc mundo habet potestatem angeli-
cam sibi prapositam. Num autem ideo quia ange-
lum nomine Tyri appellaverit? Si res ita se habeat,
vel erratum est in operum Hieronymi editionibus,
vel ipse manuscripto codice corrupto usus est : in
aliis siquidem omnibus ac in editis legimus Hegrín.
Cotelerius itaque omnes animi nervos in eo con-
tendit, ut investiget et perscrutetur cur angelus
Hegrin vocetur. Sed postquam diu multumque la-
boravit, tandem ingenue fatetur, absque melioribus
codicibus viz: aliquid certi. posse proferri. Ditissima.
vero illustrissimi Colberti bibliotheca unum non
vetuste quidem manus, quippe qui 300 annos non
superet, suppeditavit nobis codicem, qui veram
quam Cotelerius frustra quzesierat lectionem, unius
litterule immutatione exhibere videtur. Sic enirn in
eo legimus : Misit Dominus angelum suum supe?
bestiam, cujus nomen. est. Hegrin. Hinc. enim Hegrin
non angeli, sed bestii& nomen esse colligimus. Cur
autem Hermas illam ita voraverit, recte forsitan
conjicies, si attendas vocem Περί idem esse ao
Grace ἄγριος, id est immitis, ferox, vel fera, et
bestia ; ac probabile proinde videri Hermam allu-
sisse ad hmc Psalmisim verba : Singularis ferus
(μονιὸς ἄγριος) depastus est eam 7, scilicel vineam.
lle quippe ibidem hane bestiam pressura super-

B

D

ilic adjecit, angelum esse super bestiam, id est
super fressuram superventuram, nihil aliud sibi vo-
luit 5, nisi eumdem angelum a Deo esse preposi-
tum, ut. Christianos adversus imminentem tyran-
norum persecutionem defenderet ac tueretur.

ARTICULUS XXI.
Num angeli omnia, creaverint.

Teriius Herma locus qui enodatione aliqua indi-
get, ad omnes angelos spectat. Cum enim ille dixis-
set angelos inter creaturas primos esse quos Deus
creaverit, tum subjungit ? ; Hi sunt angeli qui
primo constituti. sunt, quibus. tradidit Dominus uni-
versam creaturam suam struend, zedificandi et do-
minandi creaturae illius. Pro verbo autem struendi,
in codice Sancti Germani a Pratis, ab annis 800
descripto, nec non in Colbertino supra citato vox
creandi exhibetur. Que quidem lectio, si vera sit,
videtur Hermas in eum impingere errorem, quem
antiquissimi heretici a Platone atque Philone Ju-
dao hauserunt, angelos primos omnium a Deo crea-
tos, ab eoque accepisse cetera omnia deinceps
creandi potestatem. Verum Hermas ab hoc errnre
non difficulter quidem eximitur. Primo enim codi-
ces qui verbum creandi representant, aliud, scilicet
gotestatem, vel aliquod simile omiserunt. Qua ergo
oscitantia amanuenses illud verbum pretermise-
runt, eadem etiam aliud potuerunt immutare.
Deinde vero etiamsi Hermas voce creandi usus sit,
eam tamen non strictiori acceptione pro creature,
ut loquuntur scholastici, ex nibilo productione, sed
latiori atque Latinis auctoribus magis usitata, pro
simpliei productione et institutione, ab illo usur-
patam fuisse dicendum est. Nec ulli hoc mirum
videri debel, eum. eodem sensu Ambrosius dixe-
rit 99 : Quod autem εἰ [actum est, idem est et crea-
tum. Quod sane multis aliis. exemplis facile posset
probari.

ARTICULUS XXII.

Qui doctores εἰ praesides ministeriorum dicantur.

Non deerunt fortasse quibus salebrosa videbuntur
de sacris Ecclesie ministris hec scriptoris nostri
verba δ : Episcopi, et doctores, et ministri... episco-
patum gesserunL, docuerunt et ministraverunt. Libro
autem tertio 9? : Tales sunt qui crediderunt quidam
episcopi, id est prasides Ecciesiorum... El deinde
qui praesides sunt ministeriorum, qui inopes et viduas
protezerunt, δὲ castam. perpetuo conversationem ha-
buerunt. Qui enim sint illi doctores αἱ prsides mi-
nisteriorum, non cuivis statim occurret. Verum hac
planiora fient, si id quod a nemine vocatur in du-
bium, observetur, diaconos a sanctis Patribus solo
ministrorum nomine passim appellari, Hinc quippe
colligitur doctores, qui opiscopos inter et ministros
medii collocantur, non alios procul dubio esse

τῷ lib. 1 Comment in Habac. τὸ homil. 44 in Numer cap. xxni ; hom, 23 in Josue, cap. xvin ; homil. 6 in

lerem. cap. xu. ὃ ܐܐ‎ pari, q. 120, arl. 1 ad 3.
vision. 3. δὴ lib. πὶ De fid. cap. 21, 8 82.

7 Psal. xxix, 14.
?! Jib. r, simil. 3.

7% lib. rr, vision. 3.
5 ib, 11, simil. 9.
b

79 lib. eod.,

855

5. HERM/E

856

quam presbyteros seu sacerdotes. Cur vero presby- A mem, salem et aguam adhibendum definiunt? Το

teri doctores nominentur, si rogavcris, disces &
Dionysio Alexandrino, qui eolem plane ac Hermas
sensu apud Eusebium dixil 9 : Συγκαλέσας v
πρεσβυτέρους καὶ διδασχάλους κώμαις
ἀδελφῶν. Convocatis presbyteris ac. doctoribus, qui
per singulos vicos fratribus pralicabant. Quid enim
aliud hec verba sonant, nisi presbyteros per sin-
gulos vicos, id est vicorum parochiis profuisse,
atque ibi cum fratribus predicarent, doctores fuisse
appellatos, Quod quidem Chrysostomus multo cla-
rius breviusque edisserit : Nam et presbyleris
Ecclesiz, inquit, cura. permissa. est. οἱ magisterium
(διδασκαλία). Quod ad praesides ministeriorum atti-
net, ii forsitan presbyteri quoque erant. De diaconis
etenim Hermas paulo ante dixerat : Minislri male
ministraverunt. Ab iis aulem venit ad presbyteros,
qui cum diaconis superiores essent, eos prasides
minisleriorum nuncupavit**, Si quis tamen conten-
dat eosdem praesides minésleriorum non alios esse
quam diaconos, quia et ipsi ministri erant, et mi-
nisteris inopum et viduarum prmesse debebant,
non omnino repugnabimus.
ARTICULUS XXIII.
De erophagiüs.

Quarent alii cur pastor iam severum jejunium
Herms indixerit : lila die, inquit *6, qua jejunabis,
nihil omnino gustabis, nisi panem οἱ aquam. Hiero-
nymus quidem δ᾽ illud eeteris omnibus fortiss
mum jejunium esse profitetur. Solebst tamen olim
ἃ Christianis ullima Quadragesime hebdomada
observari. Nec desunt qui hane xerophagiam lege
aliqua preeseriptam censeant ; et id quidem probare
nituntur ex Tertulliano qui Montanistarum hire-
Bim amplexatus, do Catholicis dicebat: Arguunt «os,
quod eliam zerophagias observemus, etc. Sed idem
ipse Tertullianus addidit : Denique respordetis
(nempe Catholici) hae ex arbitrio observanda, non
ex imperio. Nulla igitur lege ejusmodi jejunia, teste
Tertulliano, indicta erant, sed ex cujusque arbitrio
observabantur. Quapropter Epiphanius isthec ad
consuetudinem, non ad preceptum sjo refert ?9 :
Praterea sex illos dies zerophagis, hoe. est. arido
victu, transire populus omnis nssuevit, hoc est panem
duntaxat cum aqua sub. vesperam adlibere. 81 lege
data xerophagiz constituta fuissent, do iis eodem
ac de quarte et sextm ferire jejunio seri ts
Item quarta et. sexta. feria. jejunium ad horam usque
menam. indictum... Ideo per illos dies jejunamdum
esse decreverant apostoli. At, inquiens, legen. hano
ille alibi commemorat *? : Quid δὲ, aiebat, ex apo-
siolorum constitulione repelend«a nobis. auctoritas
εἰ; cur ilis quartz semtsque ferie jejunium per-
petua lege sancitur, excepta. Penlecoste? Cur sex
Paschatis diebus nihil omnino ad cibum. praeter. pa-

τῶν

838 Eusob., Histor. lib. vit, cap. 21, * homil. in
"ib. m, simil. 5. ὁ Epist. 9.
ες ib. τ e adulter. conjug., c. 25,

vi, session, 24, conc. Trident.

** Tib. it Strom

dm Erpost. fidei, ἃ 92.
32; et Hb. αι Refractat., ο, 57.

cerle utraque jejunia el quart sexteque ferie, et
sex dierum Paschatis eadem lege, atque apostolica
constitulione sancita esse pronuntia Altamen
ubi idem Epiphanius contra Aerianos, jejunia stata
damnantes, disputat, eum hoe preceptum maxime
urgere deberet, illud. in solam consuetudinem ita
refundit ? : Porro diebus ipsis Paschatis... arido-
rum ciborum, usu, precibus, vigiliis, jejuniis... cele-
brare solemus. Ex quo non absurde forsitan colli-
gas, verbum παραγγξλλουσι, defimunt, quod superius
adhibuit, non aliud significare quam admonent vel
hortantur, non autem procipiunt, jubent, imperant.
1n hujus autem esplicationis firmamentum non
illud solum adduci potest, quod historici varias
Ecclesiarum de hisce jejuniis fuisse consuetudines
narrent, verum etiam quod Hisdem testibus, aliquid
de severitate hujus jejunii in aliquibus saltam Ec-
elesiis paulo post remissum sit. Auctor enim Con-
stitutionum apostolicarum pani et aque sal et olera
superaddi lubens eoncedit : [m diebus ergo Paschae
jejunare incipientes α- feria. secunda usque ad Para-
sceven et Sabbatum, per sca dies solo utentes pane,
sale, oleribus et aquas potu.
ARTICULUS XXIV.
De malrinonii vinculo nunquam solvendo.

Ex obseuris Hermzm locis ad ea progrediamur
qua luce claritateque sua quzestionom de nunquam
solvendo connubii nexu, quam obseurissimam, im-
plicatissimam οἱ diffieillimam dixit Augustinus ?!,
illustrare. possunt. Doret enim llermas viro qui
uxorem suam adulleram dimiserit, ea. vivente, al-
ieram ducere jn matrimonium [as non esse: Si
permanseril, inquit *, in vitio suo mulier, dimittat
illum vir, οἱ por. se. maneat. Quod. si dimiserit mu-
lierem suam, et aliam duxeril, et ipse machatur. His
autem Herne verbis quidam refelluntur, maxime
vero Chemnmitius, qui audacter asserit 38. quiestio-
nem hane post Augustini tempora Aorridtus dispu-
tari, Patres vero eodem Augustino antiquiores
non adeo, inquit, fuerunt asperi, duri, horridi et
immanes, u conjugi innocenti alterum ineundi con-
nubium faeuliatem negaverint ; sed docuerunt, ait,
vectius, prastantius, el. perfectius esse, si eliam. ilte
qui ab adultera. separatus est, vel maneat sine con-
jugio, vel reconcitiatum uxorem rursus recipiat. Sed
p quam talsus sit Chemnitius, ex nostro perspicimus

lezma, qui, etsi Angustino longe antiquior, codem

tamen ac illo modo ejusmodi conjugia adulteria
esso definivit. Idem. Athenagoras οὐ Justinus, ut
suis locis videbimus, nec non et Clemens Alexan-
drinus ^ aeseveranl. Denique id confirmatur ex

Origene ipso, atque Ilieronymo, quos in opinionis

sua confirmationem Chemnitius protulit.

Ohjicit enirn hec Origenis verba ** : Scio quosdam

δι I

Eji «ὦ Timoth. 9*1ib. iw, simil. 5, epist. 2
"heres, 75, 8 6. 99 heres. 75, ὃ 3.
μα Jib, ir, mandat. 4. * in canon.

iract. 7 in Matth.

851

PASTOR. — PROOEMIA.

888

qui prasant Ecclesüs, extra Scripturam permisisse À phanium illic de nuptiis post conjugis mortem con -

aliquam nubere, priori viro vivente, ΑΙ ipsemet con-
festim subdit; Et contra scripturam. quidem fece-
runl, dicentem : « Mulier ligata est, » etc. Non diffi-
iemur quidem illos aliqua. ex parte excusari ab
Origene, qui subjunxit continenter : Non tamen
ommino sine causa hac permiserunt; forsitan enim
propter. hujusmodi. infirmitatem inconiinentium ho-
minum, péjorum comparatione, quz mala sumt,
permiserunt adversus ea, qux: ab initio fuerunt scri
pia. Vir autem ille doctissimus a culpa eos, uti
vides, non liberat. At in eo tantum excusandos
esse censet, quod minus malum, ut majus devita-
retur, permiserunt. Hanc tamen permissionem,
quantumvis justa videatur, auctoritali Scriptura
sacme repugnare asserit; proindeque ejusmodi
connubia ab eadem Seriptura proseribi et damnari
non obscure significat.

Hieronymus vero, quem etiam Chemnitius nobis
objicit, ipsi adhuc multoque planius quam Origenes
adversatur. Ubi quippe ad Oceanum scribit 9 Fa-
biolam ideo, priore viro suo vivente, alteri nu-
psisse, quia persuaserat sibi, et putabat virum a se
jure dimissum, continuo subjungit: Nec Evangelii
rigorem noverat, in. quo nubendi universa causatio,
viventibus viris, feminis ampulatur. Narrat deinde
quomodo Fabicla publicam hujusce secundi conju-
gii, non seeus ac οἱ adulterium commisisset, poeni-
tentiam egerit. Non solum autem ibi Hieronymus
has nuptias 2 Scriptura sacra prohibitas esse docet,
sed in suis etiam ad Matthei Evangelium Commen-
tariis id palam aperleque pronuntiat.

Major sane, πο quid dissimulemus, oritur diffi-
cultas ex his Epiphanii verbis ** : Sed cui mortua
una non sufficit, cum, occasions aliqua stupri adulte-
riique aut alterius flagitii (ἢ κακῆς αἰτίας), cum. ea
divortium fecerit, is si allevam uxorem duxerit, aut
alteri viro mulier nupserit, sacrarum. litterarum au-
ctoritas ab omni culpa illos absolvit ; neque ab Eccle-
sia aut aterna vita. rejicit, seil propter imbecillitatem
tolerandos existimat, Eruditissimus itaque Petavius
putat hunc Epiphanii locum esse depravatum : fate-
tur tamen eumdem Epiphanium ibi subscripsisse
opinioni quorumdam veterum scriptorum, quibus
postlegitimum divortium permissa innocentibus
conjugibus hujusmodi matrimonia videbantur. Ve-
rum si corruptas est Epiphanii locus, quid certi ex
eo confici poterit! Porro Epiphanius deiis secundis
nuptiis disputat, quas non stupri adulteriique tan-
tum, sed cujuslibet flagitii causa (ἢ χαχῆς αἰτίας)
permissas esse affirmat. At certe Epiphanium con-
jugi innocenti, ob cujusvis alterius conjugis llagitium
contra Scripture auctoritatem, aliud inire matri-
monium permisisse nemini nunquam, ut arbitror,
probabitur. Vero igitur est similius eumdem Epi-

trahendis disputare ; vel nihil certi ex ipsius textu.
donec emendetur, posse definiri.

Certum est igitur hanc fuisse Patrum etiam ante
Augustini statem sententiam, conjugium nulla
unquam de causa ἃ quoquam solvi posse, Si quid
vero conira vel scriptum vel factum proferatur,
illud vel minoris alicujus mali, quo aliud majus
peccatum evitarelur, tolerantia fuit, vel certe abu-
sus aliquis, a c»teris omnibus improbatus.

Quapropter provocant nos adversarii ad divinam
Matthei auctoritatem, qui expressis verbis statuit:
Omnis qui dimiserit uxorem. suam, eacepta forni-
calionis causa, [acil eam machari; et: Macha-
tur ; οἱ qui dimissam duxerit, adulterat 9. Si autem.

B dixeris nec Mareum 158, nec Lucam !, nec Pau-
lum ὃ, qui de hae uxoris dimissione loquuntur,hu-
jus exceptionis ullibi fecisse mentionem, illamque
tanti esse momenti, ut si quando a Christo posita.
esset, ab iis nunquam fuisset pretermissa ; illud ii
illico reponent, nisi a Christo esset addita, nun-
quam illam Mattheus tam expresse tradidisset.
"Verum quidquid de sacro eorum texiu dicatur,
cerium est nullam illos inter divinos scriptores
esse pugnam, nullumque prorsus dissidium, Cum
ergo unus omnium sit consensus, sic eos conciliari
posse putamus, ut hzc exceptio Matthei, excepta
fornicationis causa, non ad verbum dimiserit, sed
ad aliam duxerit, referenda sit. Quapropter non
alius erit verborum Matthei sensus, quam viro
illi, cojus uxor est adultera, eam. dimittendi, non
aliam ducendi, datam a Christo potestatem. Quo
quidem sensu ille nor, discrepat a Paulo et aliis,
qui plures fatentur csse causas propter quas con-
juges a se invicem separari possunt.

Instabis tamen, si exceptio ad verbum dimiserit
reforatur, nulla alia secundum Matthaeum erit di-
vortii causa, nisi fornicatio seu adulterium. Atqui
ex Paulo, atque etiam ex nostro Herma, ceterisque
Patribus, alie et quidem plures sunt cause, ob
quas conjuges a se invicem sejungi possunt. Exce-
ptio igitur Matthzi non ad verbum dimiserit,se 1 ad.
aliam duxerit, debet necessario referri. "Tota vis
hujus argumenti in eo sita est quod Mattheus unius
tantum exceptionis mentionem fecerit. Sed respon-
demus illum ideo unius tantummodo meminisse,
non ut alias, quas Paulus aliique commemorant,
omnino exeluderet, sed quia illa maxima omnium
erat οἱ gravissima. Alias itaque excepliones pru-
denti silentio preetermisit, quia leviores erant,quia
brevioris temporis separationem poscebant, quia
denique mens illi erat unius pracipusque excep-
lionis commemoratione arctissimum, atque 8
nullo unquam homine solvendum matrimonii vin-
culum, omnibus magis magisque commendare.

X epist. 30. " In cap. x Mah. * Heres. 59,8 4. Matih. v, 32, et xix, 9. 10 Marc. x, 14. ! Luc,

xv1, 18. ? Paul, I Cor. 1 et ad Rom, vii.

859
ARTICULUS XXV.
De libro apocrypho de Heldam et Modal.

Antequam manum de tabula levemus, paucis
monebimus laudari ab Herma librum de Heli et
Modal, qui duo viri erant quorum mentio in sacris

S. ΗΡΕΜΑ

860

À Numerorum libris habetur. Sed hunc eumdem li-
brum ad apocrypha amandant Synopsis Athana-
siana et Stychomelria, Chromographiz Nicephori
superaddita. Porro hao 'adnolamus, ut hujus libri
antiquitas, quce auctoris nostri eatem superat,
ab omnibus observetur.

J. B. COTELERII JUDICIUM

Db S. HERM/E PASTORE

(Patres apostolici, edit. Amstelodami, 1724, t. I, p. 73.)

Quod in hominum judiciis solet contingere, ut
alii plus quam par est, aliis minus fribuant, tertii
modum servenf ae &quitatem ; id si super libro
Herm facium fuisse pronuntiavero, non verebor
ne a veritatis tramite censear aberrasse. Scilicet,
excesserunt reci fines, quotquot Pastorem inse-
ruerunt catalogo divinarum Seripturarum τ cum
hodie ab universa Ecclesia extra Canonem legatur.
Fuit autem ea sententia quarumdam Ecclesiarum.
ex illis Gracie, apud quas, teste, post Eusebii Hi-
storiam, lib. rt, cap 3, Hieronymo in tractatu De
viris illustribus, publice recitabatur. Credibilo
namque fll partem opus habuisse pro canonico,
partem pro eeelesiastico : quo de ullimo dubitare
nos non sinunt testimonia Athanasii in Epistola
Paschali, et Rufini ad Symbolum ; sicut primum
confirmatur tum per auctores qui Herma scriptum
inter dubia volumina, οἱ ab aliquibus admissa,
rejecta ab aliis recensent; lum: per antiquos Bi-
bliorum codices manu exaratos, quorum nonnulli
Pastorem quoque complectuntur, ul ille bibliothecm
Sancti Germani, tum per manu scriplas veteres
Btichometrias, que similiter Hermam continent ;
qualis exstat in eadem locupletissima bibliotheca,
etin thesauro librario Regis Christianissimi, su-
perius edita in proleg. ad S. Barnabam; tum de-
nique per Ecclesi; magistros ad eundem opinio-
nem accedentes. Nam Irensus ut Scriptura vide-
iur citare. Clemens Alexandrinus divinam esse
revelationem innuit. Tertullianus, lib. De oratione,
cap. 12, venerationem illius non improbat, absit
modo superstitio. Catholici apnd eumdem 'Mertul-
lianum, libro De pudicitis, Montanistis opponunt,
ad auctoritatem fidei confirmandam : quemadmo-
dum, apud Athanasium, Ariani Catholicis.Origenes
Scripturam divinitus inspiratam putat, licet aliter
sentientibus nolit fieri prejudicium. Cassianus de-
nique testimonia inde desumpta cum'textibus sa-
cris miscet,

At ex parte adversa multum be honore Herm
Pastori debito detrabitur a Tertulliano es antiquis.
Ille mirum quantum mutatus per. Montanistarum
prestigias a Tertulliano illo, libri orthodoxi De
oratione conscriptore, Pastoris scripturam in opere

B heretico De. pudicitia suggillat, appellans apoory-
pham, falsam, adulteram ; amatricem, patronam
et sociam mechorum ; asserensque, ab omni con-
cilio Ecclesiarum, etiam nostrarum Catholicarum,
et divino Instrumento expelli. Ubi jocularis est
error cajusdam ad Nonnum,quasi egerit Tertullia-
nus de muliere adultera per Joannem evangelistam
initio eapitis virt memorata. Ab illis quoque minus
quam satis sit, honorifice sentitur, qui in Origine
Pastoris librum cont.mptui habent. Omitto Pro-
sperum, quia mirum non est quod homo vivens
inter Latinos suos, quibus pene ignotum fuisse
Pastorem. refert Hieronymus, nullam auctoritatem
operi ignorato tribuerit Eusebium etiam pretereo,
Hieronymum, Gelasium, Nicephorum CP.,qui cum
nothis et apoeryphis numerant. Jam de iis appela-
tionibus quid significent, sententian meam protuli
in notis ad Barnabam. Addi tamen inibi dictis
nunc velim, de illa divisione Scripture in eanoni-
cam, dubiam et apocrypham; opus aliquod nec
falsi nominis, nec doctrina noxis, appellari posse
apoeryphum, quod extra Canonem ab omnibus
Ecclesiis collocetur. Atque ea significatione, opi-
nor, Hermes Pastor Nicephoro CP. apocryphusest.
Venio ad recentiores; homines, ut equidem mihi
videtur, dure frontis. Quis enim, queso, non
obstupescat, cum legerit nonnullorum judicia de
volumine a tot tantisque viris lantopere celebrato?
Hi liberum optimum utilissimumque praedicant. [lli
vero infumanratque exagitant, ub. Novalianorum
et Pelagianorum fontem, Montanisticarum super-
stitionum gurgitem, insuperque fautorem Ariano-
rum, ut fabulosum; ut (proh magma crimina !)
liberi arbitrii, solitudinis monasties, necnon pur-
gatorii aslrnetorem ; ut ruditate Christianismi ac
reliquiis gentilitatis conspicuum ; ut pseudepigra-
phum, supposititium ; αἱ alium ab eo quem olim
manibus terebant SS. Patres; denique ut barba-
rum, atque per hewretieos interpolatum, insertis
erroribus ae fabellis. Quas accusationes et consi-
miles, frivolo aut nullo fundamento subnixas,cum
ad loea pervenerimus, si necesse visum fuerit,
Deo dante, absque confutatione nou relinquemus.

Medium itaque beati tenuere, cum olim, tum

D

861

ταγµα non quidem canonicum, sed ecclesiasticum,
ac optime not, et propugnaculum fidei catholici
adversus Montani duritiam ; ad hoc fetum Herm,
apostolici illius viri (nulla quippe ratio contrarium
evincit) quem Paulus in fine Epistola ad Romanos
salutari jubet. Nam qui Ilermetem seu Hermem in
illus locum substitaunt, aut. utrumque confun-
dunt, decepti videntur a fabula Libri pontificalis,
ubi ad similitudinem Herm: fingitur quidam Her-
mes, Pii pape primi frater, scriptor libri quo
continebatur Mandatum angeli, visi in habitu pa-
storis, de Paschate die Dominica celebrando. Quod
commentum multi amplexi sunt, precipueque ne-
seio quis poeta sub honesto Tertulliani nomine
latens I. 111 adversus Marcionem, in. fine ; item epi-
stolarum pape Pii fabricator, epist. 1: Beda, Ado,
alii, in Chronicis, in Martyrologiis ; nec non auctor
Catalogi pontificum romanorum, ab Egidio Buche-
rio in Commentario ad Victorii Canonem Paschalem
editus,qui forsan ex pseudo-Damaso debetemendari.
Sed et facite fuit librariis, Hermam mutare in Her-
mem,et Hermem vice versa in Hermam.Sicque fortas-
sis apud Magistrum Sententiarum, lib. rv, dist, 35,
n. 5, ex Herma factus füeril Hermes : similiterque
in Rufiniana Origenis interpretatione, lib. 1 De
principiis, cap. 3, et lib. ww, cap. 2. Postremo sane
loco caput primum PhAilocalie Hermam ostendit.
Et contra forte predictus poeta Hermes scripserat,
non Hermas; nisi si, quem errorem errasse videtur
pseudo-Pius, Hermem ct Hermam pro uno eodem-
que habuerit. Nec dissimili, quamvis alia depra-
vatione editiones S. Hieronymi libro De nominibus
Hebraicis, capite de Epistola ad Romanos, exhi-
bent, Ermon, anathematixames marorem ; cum et
res ipsa, et capita de Numeris, de Actis apostolo-
rum, Ermen reponendum persuadeant ; tametsi Er-
mon quoque eodem sensu exponatur in capitibus
de Deuteronomio, de Jesu Nave (ubi perperam
Emon apparet) et de Psalterio.

Jam vero ex Rufini ad Symbolum verbis obscurio-
ribus nascitur quastio. Qu: si ita distinguantur,
Libellus qui dicitur Pastoris sive. Hermatis, qui ap-
pel'atur Due Vie vel Judicium Pelri; unus no-
sterliber quatuor geret nomina, Pastor, Hermas,
Duo Vie, Judicium Petri. Sin autem ubi virgula
conspicitur, major distinctio ponatur, duo puncta
vel punctum cum virgula, duo constituentur libri
binomines, alter Pastoris, sive Hermatis, alter Duae
Vie vel Judicium Petri. Equidem nullus dubito,
quin diversa volumina exstiterint: suspicor magis
8 Ruffino scriptum, Libellus qui dicitur Pastoris sive
Hermatis ; quique appelatur Dus Vie vel. Judicium
Petri. Rationes, cur opera non confundam, hec
sunt: 1. De uno libello sic locutus fuisset: Qui di-
citur Pastoris, sive Hermatis, sive Duz Vig, vel Ju-
dicium Petri. 2. 1n toto Pastore ne verbum quidem
de Petro. 3, Pauciora de duabus viis profert initio
mandati sexli, quam ut inde nomen acciperet.

PASTOR. — PROOEMIA.

nuper, quieunque Herm» Pastorem judicavere σύν- A Certe multo plura apud Barnabam et in Constitu'

862
8

tionibus apostolorum, hoc denominationis iis scri-
ptis non dedere. 4. Aperte B. Hieronymus in cata-
logo Judicium Petri distinguit ab Herme Pastore:
de primo enim disserit in Petro, de secundo in
Herma. Atque heo ad Rufinum.

Ex Origenis autem verbis, lib. iv De principiis,
cap.2,in Philocalze cap. ` p. 22: Διὰ τοῦτο
ἡμεῖς καὶ τὸ ἐν τῷ ὑπό «wow καταφρονουμένῳ βι-
θλίῳ τῷ Ποιμένι, περὶ τοῦ προστάσσεσθαι τὸν Ἔρ-
μᾶν δύο γράψαι βιθλία, καὶ μετὰ
qs τοῖς πρεσθυτέροις τῆς ᾿Εκκλησίας ἃ μεμάθη-
χεν ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, οὕτω διηἸούμεῃα. Hoc est,
Ideo nos et illud in. Pastoro, libro qui a quibusdam
contemnitur, cum jubetur Hermas duos libros scri-

p here, ipseque postea annuntiare senioribus Ecclesim
ea quz α Spiritu. didicerat, sic. exponimus. Ex hoc,
inquam, sermone conjecerunt viri docli Pastorem
commentariis ab Origene fuisse illustratum. Quan-
quam loquitur duntaxat de presenti expositione,
quam nempe eodem loei post Herme testimonium
statim subjungit. Est et alius error nonnullorum.
adeo crassus, ut nec refutationis indigeat. Dicunt
ab Hieronymo, in Prologo galeato, per Pastorem.
non intelligi librum. Herme, sed tertium Macha-
baorum, contorta et longe petita utentes dedu-
ctione ἀπὸ τῆς πηστάδος sive παστίδος. Cum ex
aliis Hieronymi czierorumque locis res manife-
stissime pateat.

τα αὐτὸν ἀναγ-

Denique, cujus habemus animadversiones multas
ad nostrum auctorem, Barthius, cum passim labi-
tur, tum contra antiquam eam versionem quatuor
committit, Prius, appellando rusticam, semibarba-
ram, semiveterem : quod neutiquam est. Alterum,
temere et absque ulla ratione, imo contra omnem
rationem, affirmando, epitomen magis esse quam
interpretationem. At aliter rem se habere liquet
ex convenientia textuum 8 veteribus prolatorum.
Equidem videntur ista citari ex Pastore a Clemente
Strom. ܕܬܐ‎ pag. 984: Προηγεῖται μὲν πίστις, φόδος
δὲ οἰκοδομεῖ, τελειοῖ δὲ ἡ ἀγάπη. Pracedu quidem
fides timor vero awificat, perficit. autem. charitas ;
qui ibi non inveniuntur; verum Clementis sunt,
sua Hermaicis interserentis. Tertium commissum,
quando fatilibus conjecturis hariolatur, scriplarn
fuisse post Hieronymi tempora, et ab Anastasio
D nibliothecario. Esto, concedamus barbariem ubi-

que redolere: num eadem de causa antiquissimam

lrenmi interpretationem Anastasio ascribemus?

Sed Hieronymus testatur plerisque sui temporis

Latinis Herm» volumen Ignorari ! Quid inde? At

multo antea plebi African notissimum exstitit;

utpote ex eujus lectione mos invaluerat assignata
oratione assidendi, ut verbis utar Tertulliani. At

a Latinis catholicis, tempore Zephyrini ac ejusdem

Tertulliani, &d jugulandam Montani impietatem ad

hibebatur. Saneante Anastasium ab Hieronymo,

Rufino, Cassiano, Gelasio, Beda et Walfrido Strabo,

Latinis scriptoribus, memoratur. An necesse est

C

863

ut omnes isti Grece legerint, et. non ex nostro in-
lerprote? Transeo reliqua. Barthii momenta, pul-
vere ventoque leviora, ut ultimum illius peecatum
attingam. In eo autem consistit, quod Joanni Tarino
eam affingit opinionem, de qua vir ille eruditissimus
οὐδὲ κατ’ ὄναρ, quasi ad Philocali;e caput primum
Rufino ascripserit Pastoris Latinam translationem.
Nos ut nihil certi afferre possumus, ita suspicamur
per prima Ecclesi tempora Latinos non caruisse
laudalissimi operis versione: eam vero aliam ἃ
nostra fuisse, nihil nos cogit dicere. C:terum ante-
quam manum hinc tollam, monitum te velim, Le-
ctor, et capitum lemmata abesse a codicibus mss.

8. HERMJE

864

quibus usus fui : et in notis marginalibus, quas ad
textum apponendas curavi, litteram G, significare
me. 8. Germani, litteram V, ms. 8. Victor
autem asleriseo, ante caput 8 Visionis 3 lib. rindi-
cari utrumque codicem, postea solum Victorinum.
Adjecte sunt, in hae edilione, variz lectiones ex.
antiquo. codice. Carmelitarum | Excalceatorum, sub-
urbii Parisiensis; quas ad. calcem. totius voluminis
legere licebat inm Paris. Edit. Accesserunt eliam
qua in infima pagina Oxoniensis ediionis, anni
1685 leguntur, ex codd. Bodleianze et Lambethanae
bibliothecarum.

GALLANDII PROGZMIUM

AD S. HERMAM.

(Veterum. Patrum Bibliotheca, t. 1, Venetiis, 4765, in-fol., Proleg., p. xxvi.)

Cap. 1. Quis cujasve fueri
tum ab Herme, Dalmatize, ut fertur episcopo, tum.
ab Hermete Pastore, Pii 1 fratre.

Clementem Romanum excipit Hermas, vir et ipse
epostolieus, non modo Patrum vetustissimis cele-
bratus, verum etiam ab Apostolo salutatus ad Ro-
manos scribente *, antequam Romam Paulus ipse-
met appulisset. Probe autem dislinguendus noster
Hermas ab Herme seu lermefe, prout sane utrum-
que cum nominis varietate, ium re ipsa, Patroba
interjecto, distinxit idem Apostolus. Siquidem loco
citato : Salufate, inquit, Asynerilum, Hermum, Pa-
trobam, Hermen, etc., quorum ille, si fldes Pseudo-
Dorotheo atque Ilippolyto, Philippopoleos ; hie vero
Dalmatiz episcopus fuisse fertur. Poliore item jure
secernendus uterque ab Hermete Pastore, domo
Aquileiensi, sancti Pii [ fratre, sub cujus pontifi-
catu centum ferme post Paulum annis librum De Pa-
schate scripsit, nunc deperditum, vcl saltem haete-
nus incompertum. De his autem plura dudum pro-
tulerunt viri eruditissimi, Nourrius *, Fontaninu:
aliique ; ad quos proinde, ne longius quam par sit.
excurrat oratio, lectores remittimus. Interim vero,
veterum preserlim ac recenliorum scriptorum au-
otoritate dueti, Herm quem Paulus proxime ante
Patrobam salutavit, opus Pasior inseriptuma asse-
rendum existimamus ; co vel maxime quod auctor
ubique in ipso libello, Herm, non autem llermis
aut Hermetis, nomen assumat.

Ttalum, quin et Romanum fortasse fuisse scripto-
rem, vel saltem inter Latinos diu vixisse, plura sua-

* Rom. xvi, 4. * Nourr.. Appar. ad bibl. PP., tom. I, pag. 49 seq.
lib. ,ܐܐ‎ cap. 44, pag. 64 seq. ὃ llerm. Past lib. t vis. τὶ cap. 1.7 14.

vis. v, cap. 1. 3 Id. ibid., τὰ, simil. 1x, cap.
ibid., lib. n, vi
Στάσις. !5 Petay.
vis. n, cap. 2 et 3.

Herias, Distinguendus Ὦ dent vestigia in cjus opere passim obvia. Nam sta-

iim ab initio hac habet: Qui enutrierat me, ven-
didit quamdam. puellam. Rome. Post multos aulem
annos hane visam ego recognovi, et cepi eam diligere
αἱ sororem. Exacto autem iempore aliquo, lavari
eam in flumine Tiberi vidi, etc. ltinera quoque sua.
etmansiones describens, Cumarum meminit" ; loco
enim citato pro cum his legendum Cumis, cl. Cote-
lerius recte conjeeisse videtur. Meminit item vie
Campanz?, neo non Arcadue ὃ: unde lux haud
modica conjeclure nostre accedit; eamdemque
pariter confirmare putaverim ejusmodi verba !9:
Cum, inquit, ambularem in agrum, εἰ considerarem.
ulmum et vitem... De hacviteet ulmo disputo. Ad quem
Hermae loeum illustrandum apposite a Cotelerio
adhibita Servii explicatio Virgiliani hemistichii !! :
1... .ulmisque adjungere vites.

« Secundum Italiz situm, ait, locutus est; in qua
vites altius elevantur. Sie alibi 8 :
Non eadem arboribus pendet vindemia nostris. »
Quibus addas maxime velim, Hermam Grace sori-
bentem, ad jejunium indicandum, στάσεως, statio-
nis vocabulum more Latinorum usurpasse !5 : quod
60 quidem sensu Grecis vocatum, nuspiam se le-
gisse meininit vir eruditus modo laudatus. Neque
sane ullum hujus vocis exemplum, eadem signifi-
catione apud Grecos accepte, profert Cangius !*,

neque ab eo excitatus Petavius 15.

Üieterum divitem preterea fuisse aliquando Her-
mam °; uxoremque duxisse ex qua filios suscepe-
rit ", qua tamen ipsi futura erat soror ; ita nempe

* Fontan., Hist. litter. Aquil.
ibid. vis. τι, cap. 1. 8 Id. zbid.,

1.19 Id. ibid., simil. n. 4 Virg. Georg. lib. t, vers. 2. 13 Id.
89. 15 Herm. Past. lib. ur, simil. v, cap. 4. !* Cang., Glossar. med. Grzc., v.
in not. ad Epiphan,, pag. 956.15 Herm, Past, lib.r, vis. τι, cap. 6. 17 Id. ibid.,

863

PASTOR. — PROOEMIA.

866

soror uta tori usu dissocista, non amplius uxoris À nasiani pretio cl. editorem audire juverit 9. « Do-

munere fungeretur, testatur ipsomet auclor. Sed
quod rei eaput est, Ecclesie Romane presbyter
erat noster Hermas, co tempore quo suum Pastoris
opus scribebat : quod quidem jure collegisse vide-
tur Dodwellus 18, « Jubetur enim ipse, inquit vlr
criticus, duo Revelalionum suarum exemplaria de-
scribere !?: Clementi alterum ad exteras civitates
tranemittendum : alterum Grapta, viduis legendum
orphanisque sub viduarum cura institutis: suum
vero tertium exemplar, Ecclesie Romans soniori-
bus seu presbyteris, ipsum legere oportebat Her-
mam. Sicut ergo Clementis Ecclesie Romans ορί-
scopi munus erat ad reliquos exterarum Ecclesia-
rum episcopos mittendi libellum : et Grapta vidue
legendi collegis viduis et orphanis: sic sane qui
Ecclesi& Romans presbyteris renuntiaturus erat
llermas, ejusdem pariter Ecclesie ipsum fuisse
presbyterum erat consentaneum. » Hactenus vir
ille eruditus.Alia insuper nonnulla de nostro Herma.
libuit adnotare Moshemio 35, qu: tamen haud ma-
gni refert recensere.

Gap. Il. Opus Herma, Pasron inscriptum. De. Gra-
cis ejus laciniis, deque vetere Latina versione.

Illud potius notatu dignum occurrit, quod Hermas
in suis visionibus deseribendis Zachariam prophe-
tam imitatus videatur; quin et« opus suum eo tam
singulari exarasse stylo existimatur, quod illum ad
alliciendos movendosque hominum animos, atque
ad tradendam doctrinam suam aptissimum et offi-
cacissimum judicaret, » ut conjicit vir doctus ?!.
Aliter tainen visum erudito Dodwello 33. Ejusautem
liber antiquis Patribus sive Grecis sive Latinis,
Pastor aut liber Pastoris passim appellatur; inde-
que fortasse derivata denominatio hujusmodi, quod
in toto ferme opere Paslor inducitur Hermam allo-
quens et informans. Nuno vero tribus distinguitur
libris, quorum primus Visiones 1v, secundus Man-
data. xir, tertius Siwuilitudines x compleclitur. Haec
tamen divisio posterioribus editoribus ascribenda ;
siquidem illam neque mss. exemplaria, neque ve-
iusti scriptores agnoscunt ; quin eL a codicibus qui
superant abesse capitum lemmata, Cotelerius alii-
que observarunt,

Hoc autem opus Grece primum fuisse scriptum
nemo nescit : dolendum tamen quod textus jam-
dudum temporum injuria 910 exciderit, αἱ nonnulla
iantum loca supersint, vetustiorum Petrum Grw-
corum operibusintexta. Quibus quidem laeiniis,
in primis vero fragmentis iis qua» satis multa. oc-
currunt in Doctrina ad. Antiochum ducem, inter
Athanasii supposititia primum a doctissimo Mont-
fauconio evulgata, jaclura hujusmodi utcunque sar-
οἴτὶ potest. Verum de hujus operis pseudo-Atha-

ctrina, inquit, ad Autiockum ducem, oliosi: hominis
commentum, eo tamen nomine pretiosa et com-
mendanda esi, quod magnam libri Pastorís par-
tem, eujus Greca jamdiu interiere, Grece nobis
exhibeat ; et quidem ita puram, ita Latinis Hermz
Pastoris consonam, uLad verbum ex eo ut pluri-
mum descriptam esse conspieuum sit. Primo nam-
que scriptor 1816 Antiochum nobis reprwsentat
adeantem 8. Athanasium, infirmitalis corporesm
causa ; ut una precibus suis levet zgritudinem, et,
monitis viam paret ad po»nitentiam. Huie. Athana-
sius sanitali restitulo, duodecim Mandata tradit,
qua nihil aliud sunt quam duodecim illa Hermue
Pastoris Mandata, quibus constat liber secundus,
ita tamen ut non integra semper, sed. quibusdam
ademptis alferat. Deinde multa alia ex eodem libro
hine inde consuuntur, ac postremo magnam el pro-
lixam narrat Antiochi visionem, quam item ex
lerlio Pastoris libro mutuatus est. Hoe itaque opu-
seculum lieet prima fronte flocci quidem faciendum
videatur, maximi tamen esl momenti ; quippe cum
libri illius apostolorum ὤγο editi, et a tot Patribus
nec sinclaude memorati, multa ei prolixa nobis
fragmenta suppeditet. » Hactenus V. C.

Quamvis vero textus Herma Graous interciderit,
integra tamen exstat interpretatio Latina, cujus
auetor penitus incompertus. Sed quisquis demum.
ille fuerit, ejus tamen versionem vetustissimam
esse constat, utpote quz Tertulliani wtate fuisse
videtur Ecclesi Africans nolissima ; quod utique
aperte colligitur ex ejus libro De oratione, unde lo-
cum desumptum inter voterum lesimonia retuli»
mus. Morito igitur a viris eruditis explosa. Barthii
sententia, Pastoris versionem Anastasio Bibliothe-
qua scilicet longe ante Hiero-
nymo, tuüno, Cassiano aliisque Anastasio anti-
quioribus Patribus comperta fuisse perhibetur;
quaque insuper usus comperitur vetustus auctor
homilis De aleatoribus inter opera Cypriani, ut
alios prielereamus. Quae vero subdit idem censor
de hae antiqua versione quibus illam deprimere
conatur, levior ni momenti quam nut in iis re-
fellendis tempus insumamus,

Ca. ΤΠ. Quauto in prelio apud. Patrum. vetustissi-
mos habitum. Valde utile jure. existimatum. Hinc
immerito a nonnullis. reprobatur. Solvuntur. ali-
quot objectiones, ab. antiquorum. Patrum. auctori-
tate petit».

Pairam antiquissimis, Grecis in primis, tanto in
pretio fuit Hermm Past, tantumque apud ipsos
auetoritate valuit, ut ab eoruzn nonnullis, αὐ puta
Ironzo, Clemente Alexandrino atque Origene ?5,
fuerit inter canonicas Seripturas recensitus : adeo-
que nihil miram, si opus illud in antiquis biblio-

18 Dodw. in addit. ad Pears. Opp. posl. pag. 196, et in Dissert. sing., ibid., pag. 158. !* ITerm. Past.
lib. τ, vis. 11, cap. 4. ? Moshem. Instit. Ist. Ghrisl, major., pag. 225. ?! Nourr. Αρραν. ad Bibl. PP.,
tom. ܕܐ‎ pag. 57. 33 Dodw. Dissert. ܐܐ‎ in Iren. S xvi, p. 120, et in addit. ad Pears. Opp. post, p. 497.
3 Montf. Athan. Opp. tom. II, p. 251. Monit., n. 411. 39 Barth. not in Herm. pag. 855. 35 videsis

Veter. testimon. Hermae Pastori premissa.

861

rum codicibus atque in veterum Stichometriis,
Novi Federis libris sujectum reperiatur. Atha-
nasius vero, Hieronymusae Rufinus eumdem 108
cumipsiattribuunt, quem Sapientie Salomonis
nomine insceripte, οἱ Sapientie Sirach, nec non
libris Esther, Judith, Tobie atque Machabseorum
assignant. Uno verbo, Herme Pastor vetustis Pa-
iribus passim habitus, non quidem veluti liber
eanonicus, sed veluti ecclesiasticus et optime note,
quin et maxime necessarius ac utilissimus, ad. fidei
dogmata propugnanda comparatus, atque ad ple-
bis institutionem quammaxime idoneus.

Verum, si quosdam audias, Novatianorum et
Pelagianorum fons ?», Montanisticarum supersli-
tionum gurges fautorque Arianorum habendus Her-
mas:impurus insuper dogmatistes, qui scilicct
liberum arbitrium *,, purgatorium et monasticam
solitudinem astruat: denique tanquam larvati pro-
phete somnia, ejus scripta reputanda, adeoque
inter supposititia et heresibus fabulisque oppleta
réjieienda. Sic nimirum seriptorem apostolicum.
censores isti morosi exagitant, ejusque Pastorem,
praestantia et utilitate commendandum, atque ἃ
vetustioribus Patribus tantopere celebratum infa-
mant. Atlamen eorum ocriminationes levissimas
esse nulliusque ponderis, complures viri doctissimi
prodiderunt.

Agesis nune, ne objectiones ad unam omnes ta-
citi prateriisse dicamur, eas saltem que a Patrum
auctoritate repetuntur, hic ducimus discutiendas.
Inter illas vero precipua e S. Hieronymo desum-
pta occur
cryphus, inquit ??, stutitie condemnandus est, in
quo scriptum est quemdam angelum nomine Tyri
praesse reptilibus. Quo loco monnullis visus est
sanctus doctor Herme Pastori severioris censure
notam inussisse, illad nempe viri apostolici di-
ctum respiciens ? : Misit Dominus angelum suum
qui est super bestias, cui nomen οἱ Hegrin, οἱ ob-
turavit os ejus ne te dilaniaret. Hino, inquiunt,
Hermae Pastorem non solum contemnit doctor
maximus, verum etiam stullum esse decernit. Na,
a verolonge aberrare videnlur, qui sie rationes
putant, Fac demum respexerit hunc Ilerma locum
S. Hieronymus, num vero eapropter universum
Pastoris librumille rejecisse dicendus ? Quod enim
aliquo in opere quidpiam minus recte aut parum
caute scriplum quis detegat pronuntietve, id vero
iotius operis auctoritati plane officere, nemo jure
dixerit. Deinde, qui fieri potest, ut sanctus ille
doctoracriter adeo in Pastorem invectus fuerit,
quem. De viris illustribus scribens ὃ, revera utilem
librum appellat, quemque apud quasdam Grzcim
Ecclesias publice legi testatur, multosque de eo scri-

85 Blondel., Apolog. pag. 17. ? Riv
30 Herm. Past. lib. 1, vis. 1v, cap, 2.

Crit., sac.
ieron., lib.

8. HERMJE

t, cujus hec sunt verba : Liber ille apo- 0

868

À ptorum veterum usurpasse testimonia declarat. Hsc
autem Hieronymus post seribebat, quam suum in
Habacue Commentarium edidisset ; hujus enim me-
miniL in eodem libro ?!, ubi sua seripta recenset ;
ut propterea si quid in llermam durius litteris an-
tea tradiderat, illad vero ipsemet postea correxisse
ac emendasse videatur.

Neque demum res est adeo explorata, ut locum
Hieronymianum objectum accipere de opere Pasto-
ris cogamur : non enim Tyri, sed Hegrin apud Her-
mam hodie legimus. Qus quidem vox inde fortassis
enata, ut erudite satis conjicit cl. Cotelerius, quod
in Herma textu compendiosa scriptura exstaret
typ"; cujus postrema littere inferiore parte exesa,
putarit vetus interpres legendum εγρην ; hujusque
lectionis vim haudquaquam assecutus, litteris La-
tinis vocem Grecam reddiderit Hegrin: oum ta-
men legendum fuisset ἐγρήγορος, &c vertentum
Vigil ex Danielis cap. iv, ubi ἐγρηγόρου, seu ܐ‎

9 iis ministorio Babylonis rex ad bestias amanda-

tus legitur: quo forte apostolicus seriptor respe-

xerit. Alii vero ?, ex Colberiüni codicis ms. le-
clione que sic se habet: Misit Dominus angelum
suum super bestiam cujus nomen est Hegrin, colli-
gunt legrin non angeli, sed besti» nomen esse.

Grece nimirum scripserit IHermas ἄγριος, illud

Psalmistis spectans 9: Ἐλυμήνατο αὐτὴν Ug ἐκ

δρυμοῦ, καὶ ὃς ἄγριος

Exterminavit eam (vineam) aper de silva, et singula-

ris [erus depastus est eam. Cui quidem conjecture

contextus favere videtur. Siquidem hano bestiam
pressura superwenturzs figuram esse, mox ibidem
siylo apocalyptico declarat Hermas: ut proinde
cum paulo ante scripserita Domino super bestiam
angelum missum fuisse, ipsius sententia de angelo

ἃ Deo in auxilium Christianorum immisso sit ac-

cipienda, qui eos in pressura superventura, scu im-

minente persecutione solaretur atque foveret.

Üpponitur insuper ex antiquioribus Tertullianus,
qui Pastorem dure perstringens **, scripturam vo-
cat apocrypham, falsam, adulteram, adeoque ab
omnibus ecclesiastieis conventibus reprobatam.
Sed liec sunt Temulliani, jampridem in Monta-
nisiarum heresim prolapsi: quod sane in Herme
laudem vel plurimum cedit. Secus enim Tertullia-
nus orthodoxus alibi sensisse videtur 5.

Alii etiam scriptores Origene vetustiores wel ei-
dem suppares, Pastoris libellum in contemplionem
adduxisse perhibentur, quorum tacito nomine me-
minit ipse Adamantius *. Vorum cum idem Ori-
gones alibi scribat 7, opus Herme valde sibi utile
visum, tradatque 38. simul illud quidem ab omnibus
gro divino non. habitum, verumtamen ἐπὶ Ecclesias
circumlatum : hinc jure quis arguat, Patrem doctis

pud κατενεµήσατο αὐτῆν:

DH)

lib, 1, eap. 12. 35 Hieron., Comment. in. Habac., τ, 14.
De vir. illustr., cap. 40. 8: Hieron. lib. De vir. illustr.,

cap. 135. 98 Nourr., Appar. ad. Bibl. ΡΡ., tom. 1, pag. 65. 9 Psalm. rxxix, 14. ὃ) Tertull., lib. De pudicit.,

cap. 10. 35 Id. lib. De orat., cap. 12. ** Origen., De prineip., lib. 1v, cap. 2, καὶ
14. 33. 14, Gomment, in MatlA., cap. xiv, edit noviss., tom, II, p. 644.

jn epist. ad Rom. xvi,

8. ? 1d. lib. x Ezplan.

869

PASTOR. — PROOEMIA.

570.

simum eos scriptores insupor habuisse; adeoque A sisse perhibetur Hermas sub Clementis pontifica-

haud nominatim laudasse, quod velillos nullius
esse aueLoritatis censuerit, vel immerito nulloque
rationum pondere ab iisdem fuisse rejectum eccle-
siasticum libeum agnoverit. Nisi malis conjicere,
hujusmodi scriptores Origeni memoratos eapropter
Pastorem contemptui habuisse, quod contrà non-
nullos disceptarent, qui ex eo velut in canonem
Scripturarum recepto testimonia depromerent,qui-
bus fides fuerit omnino adhibenda.

Quo etiam sensu fortasse accipiendus Prosper,
Collatori Herma auctoritatem objicienti, ejus te-
simonium nullius esse. auctoritatis. vespondens 39,
Vel potius dicendum cum aliis, Prosperum propte-
rea Pastoris auctoritatem detrectasse, quod illum.
penitus ignorarit : siquidem, Hieronymo tcste "Ὁ,
liber Hermae apud Lat?nos pene ignotus erat. Neque
vero ab re conjeserint qui putarint. Prosperum
considerale dixisse mu/lius esse auctoritatis testimo-
nium quod disputationi sug de libello Pastoris Colla-
ior inseruit; non quod S. Pater llerme librum
prorsus rejecerit, sed quod. testimonium ex eodem
libro a Collatore in medium prolatum, nihil ad ejus
opinionem astruendam conferre perspexerit.Virum
doctissimum consule ὁ".

Ceterum cum Eusebius, Hieronymus, Gelasius
in Decreto, auctor Stichometriz, Nicephoro CP. at-
tribute, aliique Ecclesia scriptores,apooryphos in-
ierei nothos libros Pastorem recensent, eorum
sententia non ita est accipienda, perinde ac si es-
set noxim doctrinz vel falsi nominis opus; sed
quod ab Ecclesia extra Canonem positum agnosce- C
retur, ut viri docti jamdudum monuerunt,nosque
superius attigimus. At de his hactenus : nunc alio
excurrat oratio.

Cap. IV. Quo. tempore scripserit. Hermas, disquiri-
tur.

Jam vero, at ad tempus inquirendum quo serip-
serit Hermas animum eonvertamus, illud. quidem
non adeo exploratum habemus, ut certam ejus no-
iam figere sit in promptu. Verumtamen si quis
ejus Pastorem rimetur attentius, nonnulla fortasse
haud spernenda indicia deprehendet,unde opuscu-
lum istud litteris consignatum ante Hierosolymo-
rum excidium, sive circa Christi annum 70 merito
existimet. Hanc sane sententiam sunt secuti com-
plures viri eruditi, Dod wellus * in primis, Millius 43,
Caveus **, Baraterius 5, atque utalios prateroa-
mus, V. C. Fontaninus 55; qui tamen, sui oblitus,
deinceps Hermam ecclesiastieum seculi ܐܐ‎ scripto-
rem appellat. Quod quidem judicium hisco ratio-
num momentisinnititur: Primum neuipe scrip-

tu? ; quem, stante adhuc templo, suam misisse
priorem ad Corinthios Epistolam superius osten-
dimus '5. Deinde persecutionem Neronianam res-
picere videtur auctor, dum eorum meminit ο) qui
jam meruerunt Deum, et passi sunt causa nominis
ejus feras. bestias, flagella, carceres, cruces. Eam-
demque persecutionem iterum memorat, dum se
illam effugisse paulo post profitetur his verbis °,
Üccurril mihi talis bestit, qua. possit. populum con-
sumere; sed,virlute Dei et singulari ejus misericordia,
evast illam. Ft rursus: Magnam, inquit, tribulatio-
nem ejfugisti propter fidem tuam, et qui talem bes-
liam. non dubitasti, Neronem seilicet bestiam vocat,
ab Apostolo edoctus, eui Jo dieitur idem tyran-
nus, ubi ait ?! : Dominus autem miht astitit, et con-
[ortavit me : εἰ liberatus sum. de ore leonis. 1ta Pa-
ires οἱ interpret

passim. De hac autem persecu-
tione fuisse locutum Hlermam tum hiec, tum etiam
alibi ?, vix ea. dubitare sinunt que superius in
eamdem senlentiam edisseraimus ἴδ, Denique pres-
διά superventurz mentionem | injicit vir apostoli-
cus *: qua pbrasi θλίψιν illum μεγάλην οἱ ὀργὴν
μέλλαυσαν, toties in Novo Testamento predictas,
excidium nimirum llierosolymorum, respexerit.
Qua de re pluribus 1000 nodo citato satis erudite
Dodwellus.

Car. V. Quid operz in ejus Pastorem nunc denuo
evulgatum impensum.

Permulte quidem cireumferuntur Pastoris edi-
tiones, ex quo primum opus illud anno 1513 Pari-
siis evulgavit Jacobus Faber. Nos vero ex illis po-
tissimum que prodierunt ab anno 1075 subsidia
nobis comparavimus, quibus exactior nitidiorque,
ut par erat, nostra prodiret. Et. primum quidem
ἄτωσα quantacunque supersunt, in eam compor-
landa existimavimus, licet. secus senserit editor
Oxoniensis. Quie vero Greci textus laeinie longe
prolixiores ad libros Hermae 11 et πὶ pertiaent, eas
demum ex Doctrina ad Antiochum ducem prestantis
Aihanasianorum editionis Montfauconiane mu-
iuati sumus, haud rati cum Clerico et Russelio
Fabricium sequi : ea namque inde primus ipso de-
seribeus, ila duxit alieubi conformanda, αὐ veteri
isterpreti magis cohirerent; quod suis locis ad-
notandum curavimus. Aliquot insuper Pastoris fra-

D gmenia in eodem pseudo-Athanasii opere. detexi-

mus, que ium el editorem, tum alios etiam ip-
sum secutos, fugerunt, ut in notis subjectis mo-
nuimus.

Haud minori studio antiquam versionem recen-
suimus, sedulo collatis variis lectionibus,quas Co-

38 Prosp., "ib. contr. Collat., cap. 30. ? Hieron. lib. De vir. illustr., cap. 10. "1 Farlat., Illyríe. sacr.

tom. L, pag. 400 ^? Dodw. in Disser

pag. :

48 Barat. Disquis. chron., 3, pag

? Herm. Past, lib. 1, vis. t, cap. 4
t. I. 9 Herm. Past., lib. τ, vis. 111, eap. { et. 2, 9

singul., cap. 14, 8 5, 40 Pears. postum. pag. 158, et in addend.
ad Dissert. Iren., pag. 158. 15 Mill. Prolegum, ad Nov. Test.,
9. 55 l'ontan.
5 Vide p ad
d.

143. ^ Cav. Hist. litter. lom. 1, p. 31.
Hist. litter. Aquil., lib. τι, cap. 1, pag. δ, 93.
3. Clementem Homanum, hujusce Patrologie
vis. tv, eap. 2. 9! II Tim. 1v, 17. 55 Herm.

ibid.

Pasi,lib. am, simil. vir, cap. 3. 9. Prolegom. cap. 1, sect. 1, καὶ 9. ** Herm. ibid. lib. 1, vis. 1v, cap. 2,

871

telerius et Felluse codicibus mss. in medium pro-
tulere: quod passim neglexisse Cloricum ejusque
exseriptorem Russelium sumus experti. Quo qui-
dem in munere peragendo, tanta cum religione in-
terdum versati sumus, ut nimia fortasse cura no-
stra videri queat. Verum, meo saltem animo,salva
res est : siquidem in editore boc studiorum genus
excolente, diligentia potius culpanda quam desi-
deranda existimatur. Denique sacre Seripture
loca que vir apostolicus respexisse perspicitur.
subjicere studuimus. Quod quidem consilium jam-

$. ΗΡΕΜΑ

812

A dudum ceperat Joannes Albertus Fabricius, qui
loca Novi Foederis ad que allusisse videtur Hermas
congesserat, teste Reimaro 55: sed cum collectio ist-
hac Fabriciana nondum lucem aspexerit, qualem-
eunque demum hune laborem subire placuit ; tum
ut Dodwello iremus obviam, qui Hermam e Novi
Téstamenli libris ne lestimonia quidem adducere
consuevisse censuit ὅδ, tum in primis ut comper-
tum fieret, quam immodica sit. Whitbii censura,
sacras litteras primis vix labris Hermam attigisse,
aut easdem insuper habuisse asserentig ',

55 Reimar. Commentar. de vita et script. J. 4. Fatric., pag. 207, 9 Dodw,, Dissert. 1 ad Iremn., 8 xt

pag. 74, Whith., Disquisil. in Bulli Defens. fid. Nic. 1

, 1, cap. 2, pag. 19.

DE DOCTRINA S. HERMJE.

(Lowprk, Historia !heologico-critiza de vita, scriptis et doctrina SS. Patrum, ete, Auguste Vindel., 4783, t. 1, p. 146

— Que
et ideo omittimus.)

OBSERVATIO PRJEVIA.

Cum primum Hermas monita in visionibus, que
ab ipso describuntur, accepta publici juris fecit,
tantam ea in Ecclesiam Grecorum presertim nacta
sunt auctoritatem, ut iis non modo ad veritates ἢ -
delibus propositas confirmandas, sed et ad here-
ticos refellendos atque impugnandos uterentur.Sic
S. Irengeus Herme testimonio fidem in unum Deum
omnium creatorem (1) confirmat. Laudatur etiam
a Clemente Alexandrino (2) ad comprobandum
Deum falsis seque ae veris prophetis in Ecclésic
utilitatem ad ineredulos confutandos(3) uli, qui
divinas revelationes fabularum loco habent; atque
ad demonstrandum, opera ac verba nostra (4) in-
vicem consentire debere; a Tertulliano etiam adhi-
bebatur, ut ostendat (5), quo corporis habitu oran-
dum sit; postremo ab Origene (6) ut probet unam
peccati diem pone anno esse puniendam.

(4) « Bene ergo pronuntiavit Scriptura, que di-
cit: Primo omnium crede, quoniam unus est Deus. »
S. Iren. I. iv, Advers. hares., c. 37.

(2) Lib. Stromat., pag. 311.

(3) « An non. enim et virtus, quie in visione ap-
paruit llerme in figura Ecclesie, dedit librum, ut
describeret, quem electis annuntiari volebat. » Cle-
mens Alex. lib. νι Stromat. pag. 679.

(4) Idem, pag. 345.

(5,

"'ertull., lib. ܐ‎ De orat., cap. 12.
(6) Homilia virt, in Numerorum librum.

m Hermas, similitud. vir, c. 8: His igitur ποπ
< ܓܝ‎ paenitens. Confer Hebreorum cap. xi,
v.

(8) Hermas, similitud. v, c. 3: Quicunque vero
inertes sunt, et pigri ad orandum, illi dubitant petere
® Domino, cum sil Dominus tam pro[undee. bonitalis,
αἱ petentibus a se cuncta sinc. intermiseione tribuat,
Collat. Jacobi cap. τ, v. 5 et. 6. [dem, similit. vr,
ο, 6: Qui infer. reliqua sua. delicta. nefandis verbis
Dominum inseclati, nomen ejus nequaverunt, quod su-

de vita et scriptis S. Hermza affert. Lumperus, hee verbotenus fere ex Cotelerio et Gallandio hausit,

ARTICULUS I.
OBSERVATIONES DOGMATICE.
81. De S. Seriptura.

Egregium nobis testimonium de reverentia erga
libros sacros, qualis isto tempore vigebat, tres
Herme libri perhibent. Hermas enim, qui ἀπόκρυ-
^» (apoeryphum opus) Novi Testamenti nullum
adhibuit, e libris canonicis permulta hausit, que
pertinent ad Evangelia Matthei, Marci, Luc et
Joannis; ad Acta apostolorum ; ad Epistolas Pauli,
nimirum ad Romanos, ad Ephesios, ad Hebreos
(7); Jacobi (8), Petri primam et secundam (9) ; divi
Joannis secundam (10)ae tertiam (11), atque D.
Judie catholicam (12), nec nen et Apocalypsin beati
Joannis apostoli, ad cujus exemplum soripsisse vi-
detur. E maltis autem locis Herme, in quibus col-
ligendis etiam diligentem se praebuit V. C. Lardne-
rus, hic insigniores duntaxat cum Apocalypsi con-

B

per eos erat invocatum Collat. Jacobi τι, v. 7. Idem,
mandat. xit, ο, 1 : Spiritus, qui. desursum est, quie-
tus est. Collat. Jacobi cap. rir, v. 17. Idem, mand.
vir, ¢, 5: Si enim. vesistitis tlli. (disbolo), fugiet a
vobis confusus. Collat. Jacob. 1v, v. 7. Idem, mand.
xi, c. 6: Audite ergo me, et timete Dominum omni-
potentem qui potest vos salvos facere, et perdere.
Collat. Jacobi cap. 1v, v. 12.

(9) Hermas, visione ܕܬܬܬ‎ c. 7: Ii sunt, qui eredide-
runt quidem; dubitatione autem sua reliquerunt
viam suam veram. Collat. II Petr. c. τι, v. 15. Idem,
vis. v, c. 8: urea autem. pars vos estis, qui effu-
gistis seculum hoc. Collat. II Petr. c. zt, v. 20.

(10) Hermas, mandat. um. Oportebat enim te, si-
eut Dey. servum in veritate ambulare. Confer caput
quartum Epistole secunde Joannis.

(11) Vide Hermae mandatum tertium totum.
(12) Hermas, visione τν, ο. 2: Quoncam immaculati
οἱ puri erunt. electi. Dei in vitam. eternam. Confer
D. Jude apostoli ο. xxi, v. 24.

873

PASTOR. — PROOEMIA.

spirantes adnotamus, Primus babetur apud Ilor- A

mam visione 11, c. 4: Anwm illam. . . quam. pu-
Lus ee? .. . Est Ecclesia Dei, Confer Apocalyps.
c. xir, Idem vision. tv, c. 2 : Bestia πρὸ figura. est
pressurae. supervenientis. Collat. Apoc. c. sir. Idem,
ibidem : Ecce, occurrit mihi virgo quedam exornata,
tanquam. ec thalamo prodiens ἰοία in. albis. Collat.
Apoc. c. xx, v. 2. Idem vis. in, e. 2 : Nonne. vides
contra te turrim magnam, quie cedificotur super
aguas lapidibus quadratis splendidis. Coll. Apoc. c.
xxt, v, 19. Idem, ibidem : In quadrato. enim. aedifi-
Dutitur turris. Collat, Apoc. xxr, v. 16. Idem vis.
iy eap. 5 : Lapides quidem illi quadrati,et albi con-
vendentes im commissuris suis, ii sunt apostoli, οἱ
eytscopi, el doctores, ¢! ministri. Confer. Apoc. xxi,
v.1À. Idem vis. r1, ο, 4: Cum ergo. consummata.
fuerit. structura. turris, omnes simul. epulabuntur
juata, turrim, et honerificabunt Deum. . . .. Dic illis,
quod haec omnia sint vera, et nihil. extra. veritatem.
est. Vide Apocalypsis caput xix, v. 0, [dem simili-
tud. virt, 6. $ : Tunc nuntius Domini coronas afferri
jussit. Allatze aulem sunt. coroum, velut ex palmis
facie, εἰ coronavit. eos. viros. nuntius. . . EL jussit
205 ire in turrim, Collat. Apoc. c. vir, v. 9. [dem
simil. iv, ο, 12 : Nemo intrabit in regnum. Dei, nisi
qui acceperit nomen l'ilii Dei. Collat, Apoc. 0 xxu,
y. 4.

Elibro insuper Ecclesiastici unus apud Hermam
occurrit locus (13). Ceterum nos elibris canonieis
tantum jllis, qui aliquando controversiis subjecti
fuerunt, loca hie aseripsimus. Reliqua conferri
possunt apud Lardnerum (14). Pro coronide dun-
taxat adnotamus Hermam nostrum jureoptimo in-
ter testes gravissimos de authentia SS. Evangelio-
Tum ἃ Matheo, Marco ae Luca conscriptorum,
praecipuum locum mereri,utpote qui horum evan-
gelistarum sententias, verba phrasesque suis in li-
bris persepe expressit atque imitatus fuit ; quem-
admodum id vir eruditissimus Fassinius ex ordine
D. Dominiei suo in prostantissimo opere De apo-
stolica Evangeliorum origine laculentissime dernon-
stravit.

8 LL. De SS. Trinitatis mysterio.

Sanctissimum Trinitatis mysterium sub quadam
similitudine Herm in hoc opere exponit Pastor.
Dominus fundi, inquit (15), demonstratur esse is,
qui creavit cuneta, el dedit illis. virlulem. Filius au-
tem Spirilus sanctus est. Servus. vero. ille Filius Dei
£st. Cur aulem Hermas hoc loco Filium Dei dicat
servum ? nempe ratione humane naturz; et sub qua

5.3 Matth. xxvim, 20, δν Joan. xiv, 16.

(13) Hermas, similitud. ix, c. 23 : Homo vero
cum sit languidus, mortalis, infirmus,et repletus pec-
eatis, homini perseveranter trascilur. Conler c. xvtu
Eoclesiasliei, vers. 24.

(14) Lardner In. der. Glauwirdigkeil der. evinge-
lischen Geschichte, p. 1t, tom. I, p. 80-101.

(15) Herma Pastor, similitud. v, c. 5

(16) Defensio fidei Nicamz, sect. 1, c... 2, pag. 18.

PawRoL. Gn. ll,

D

874

ralione Spirilum sanctum dicat, Filium ? nimirum
)26 φύσεως, seu divinitatis respectu, quod
Scilicet ex Deo Patre Spiritu sanctissimo, Spiritus
ipse sanciissimus existat, respondet V. C. Bullus
(16). Eo siquidem sensu titulus Spiritussanoti sin-
gulis personis SS.Trinitatis tribui polest. Nimirum
tertia divinitatis ὑποστάσει Spiritus sancli appel-
latio tribuitur propric, non φύσεως seu matura ro-
spectu ; nam sic el Pater Spiritus sanctus est, el
Filius quoque (17) ; sed ratione ineflabilis spiratio-
Tis, qua ex Paire per lilium ipse procedit. Hoc
autem ita se habere, locum inspicienti facile pate-
bit: seilice totus ibi Herrnc sermo est de Filio
Dei, qui ob nostram salulem. servus [actus est, el
corpus, quod serviliter conservatum fuit, assumpsit.
Hactenus Bullus. Aliter rem exponit Cl. P. Mósslin
xotis ad hunc Iocum,ot mea quidemopinione multo
clarius ac felicius, dum ait : « Haud mirandum, quod
Spiritus sanctus cum F'ilio Domini fundi compare-
tur, quia ipsa quoque Scriptura lam Filio, quam
Spiritui sancto peculiarem Ecclesie curam atque
gubernationem ascribit. » Sic apud Matthzum le-
gimus : Ecce ego voliseum sum omnibus diebus,
usque ud eonsumanationem saeculi 9-9, Et apud Joan-
nem : Et ego rogabo Patrem, et alium. Paracletum
dabit vobis, ut maneat vobiscum in :lernum, Spiri-
Tum veritatis 99, Vocal itaque Hermas Spiritum sanc-
tum Filium Patris familiis, quod ille quemadmo-
dum et Filius Dei Ecelesio curam gerat assiduam.

Quam sana et ab orni erroris suspicione vacua,
et pura fuerit Herm: de suprema Christi divinitate
sententia, his vir cl. Petavius, tamelsi alias anlo-
Nicenis Patribus parum favisse videatur, verbis di-
serte explicat (18) : « Ab vetustissimis, inquit,scri-
ptoribus. . . ncc ab ullohzresis,falsique maxime
de'Trinitate dogmatis insimulatus est,» Quam recte
vero de divina Verbi natura ille senserit, nemo nisi
Socinian; ae dementissimz temeritatis homo
unquam negaverit. Quid enim queso ad summam
Verbi divinitatem plane declarandam his auctoris
nostris verbis clarius et. dilucidius ? Filius quidem
Dei omni creatura antiquior est, itg, utin consilio
Patri suo. adfuerit. ad condendum. creaturam. (19).
Qui Filiuiu Dei omni creatura dicit anliquiorem,
is certc eum extra creaturarum omnium numerum
ac supra illarum conditionem el naturam esse
aperte pronuntiat. Qui autem extra ereaturarum
numerum, et supra illarum naturam conslituitur,
hic procul dubio increatus, :wternus, eí summus
supremusque Deus asseritur.Quis namque creatum

99 Αγίου

vis ἐφχρμόζιται, α Patri eL'iliosimiliter ct Spiritus,
ancti appellaio a Scriptura accomodalur, »

8. Gregorius Nyssenus, oratin.1. contra. Eunomium.

28

85

inter et inereatum, inter Deum et oreaturam nihil A
omnino medium esse ignorat? Denique eumdem
Dei Filium 80 condendam creaturam Palri suo
eterno adfuisse qui tradit,is profecto illum Patri
800 cozternum firmissime asseveral. Eodem plane
sensu Hermas paulo superius dixeral : [n seretli
conditione non ponitur Filius Dei, sed in. magua pa-
teslale et imperio (20). Omnes quippe creature Deo
serviunt ; quoniam omnia, uti de Den canit Psaltes
regius δ᾽ serviunt tibt. Qui ergo in servili conditione
mon ponitur, hic creatura nec esse nec dici potest;
qui autem creatura esse et diei nequit, ille certe
Deus ipse est.

Age vero, si his omnibus et alia adjicias,quz de
eodem Dei Filio ab auctore nostro scripta login
In magna, inquit (21), est potestate et imperio; alibi B
vero ait ; Nomen Filii Dei magnum est, οἱ immen-
sum, et totus αὖ co sustentatur orbis (22) ; ac. conti-
nuo post : Omnis Dei creatura per. Filium ejus sus-
tentatur.His verbissummam illius divinilatem aperte
renuntiari fatearis, omnino necesse est. Gui enim
amabo ie, ea omnia convenire possunt, nisi vero
Dei Filio,qui ejusderu cum Paíre sit immensitatis,
ilernitatis, potestatis et nature. Non audiendus
itaque impius nescio quis Socinianus, qui nobis
perperam objicit Filium Dei ibidem ab Herma er-
vum appellari,qui post suam lantum mortem aPa-
tre super populum suum potestatem omnem acce-
perit. Nunquid enim Hermas, cum ibidem, sicut
vidimus, dixit : In servili conditione non poniturFi-
lius Dei, sibi ipsi absurde, putideque contradixisse
existimandus est ? Quis sanie mentis homo id un-
quam asserere, imo cogitatione animoque. fingere
audeat ? Quis vero, si hunc auctoris nostri locum
:quis unquam legerit oculis, ibi continuo non
animadvertat, utrumque ab illo de duplici Christi
natura, cum humana,lum divina recte traditum et
pronuntiatum. Quemadmodum enim Christus ab
ipso secundum divinam suam naturam omni ereatu-
τα antiquior, in. servili conditione mon. ponitur ; ita.
secundum humanam serus Dei appellatus est. Et
idquidem clarius, quam ipsiusmet Herm: verbis
explieari non potest : Hoc ergo, inquit, Christi cor-
gus, in quod. inductus est Spiritus sanctus, servivit
illi Spiritui, recle in. modestia. ambulans. οἱ caste,
neque omnino maculavit Spiritum. illum... Advocavit
ergo Filium et munlios bonos, ut et huic scilicet ἢ
corpori, quod servivit Spiritui sancto. sine querela,
locus aliquis consistendi. daretur, me videretur mer-
cedem servitutis sus perdidisse. Accepit «wtem. et
post morlem suam. idem. Chrisli corpus, humanaque
ejusdem natura omnem super populum potestatem ;
tametsi ipsemet Christus, qui secundum divinam
suam subslantiam Patri &d condendam creaturam

C

6 Psal, exvii, 91.

(20) Hermas, simil. v, cap. 6.
(21}) Idem, lib. ini, eirnilitud. v, cap. 5 et 6.
08 Idem, lib, 11, similitud. ix, cap. 14,

S. HERMAÁE

876

adfuerat,ejusdem eum ipso sicut nature ila et po-
testatis semper fuerit, Cum sarta igitur,teota,inte-
graque sit Hermenostri desumma Christi doctrina,
nec quid omnino contra illam nisi insulsum plane
et ineptam elffutire potuerint haretici ; unustamen
ex illis pauca quzdam ipsius verba arrosit,quibus
Spiritus saneti divinitatem ab eo negatam fuisse
probare perperam conatus est.H&c porro sunt,qua
ille nobis objicit ; Neque cwm. vull, homini loqui-
lur Spiritus sanctus, sed iunc loquitur, cum vult
Deus (23). Sed si huno Socinianum hominem nefa-
rius erranlis sect; amor non penitus obcecassef,
intellexisset utique hane esse Herma nostri mez-
tem,et sensum omnibus facile obvium : Neque qum
homo vult, homini loquitur Spwilus. sanctus, sel
cum vult Deus. At quid, obsecro, ex his verbis con-
tra Spiritus saneti divinitatem ? imo vero quid ex
illis,nisi pro asserenda divina illius natura,conelu-
di potest ? Ibi enim Hermas veros prophetas divino
Spiritu,quando ipsemet voluil, attlatos fuisse asse-
verat. At quis nesciat, strenuos Nicens fidei defen-
sores hoc ad debellandos Arianos, et Spiritus
sancti divinitatem adversus Macedonianos invicte
propugnandam elficacissimo, ut. plane non imme:
rito putabant, usos esse argumento.

Hermz Pastor duas insuper in Christo naturas
apertissime distinguit: divinam unam, secundum
quam Dei Filius ante omnem creaturam exsistit,
ul in consilio Patri suo adfuerit ad condendam crea-
turam. En integrum textum D. Herma pro divina
natura : Primum omnium, domine,inquam, hoc mthi
demonstra. Pelr hec et porla quid sunt? Audi,
inquit, porta hac et porta. Filius. Dei est. Quonam
pacto, inquam, domine, petra vetus est, porta autem
mova ? Audi,inquit, insipiens εἰ intellige : Filius qui-
dem Dei omni creatura antiquior cst, ita, ut in con-
silio Patri suo adfueritad condendam creaturam :
porta autem. propterea nova est, quia in consumma-
lione in movissunis diebus. apparebit, ut qui. assecu-
turi sunt salutem per eam intrent, in regnum Dei(2A).
Hoe itaque in loeo Pastor Christum exhibet sub
imagine tum petree veteris, quatenus Dei Filius est
ante omnem creaturam una cum Patre exsistens ;
tum port: nove, quatenus idem homo factus in
novissimis diebus apparuit. Hcc autem. cum Her-
mas nondum intelligeret, neque capere potuisset,
qua ratione, qui Filius Dei est, idem et Dei servus
sit,Pastorem suum interrogat ; quare Filius Dei in
similitudine hae, servili loco ponitur ? Huic que-
stioni respondet quidem Pastor : m. servili condi-
tione non ponitur Filius Dei,scd in magna potestate
οἱ imperio.Sed hac verbaintegrum Pastoris respon-
sum non absolvunt ; siquidem etalia ab eo mox
subjieiuntur, que proposita questionis pleniorem

Idem, mandat. xit, cap. 12.
Idem, simil. ix. cap. 12.

δὴ

877

PASTOR. — PROJEMIA.

818

et magis distinctam solutionem continent.Nimirum A peccata expianda pertulit. Ipse enim viam ܟܐ‎

distinguit rursus Pastor inter Spiritum sanclum seu
τὴν ρείαν in Christo φύσιν et Christi corpus seu
naturam humanam; ae servilem conditionem, in
qua Filium Dei in similitudine posnerat,ad carnem,
seu naturam istam humanam duntaxat referendam
esse, disertis verbis docet. Postquam enim de Spi-
ritu isto locutus fuerat, qui infusus est omnium pri-
anus in corpore, in quo inhabilaret Déus, mox hiec
subjungit : Hoc ergo corpus in quo inductus est Spi-
ritus sanctus, servivit illi Spiritui, recte in modestia
ambulas et caste, neque omnino maculavit. Spiritum.
slum. Cum igitur corpusillud paruisset omni temyore
Spiritui sancto recte atque caste;ac laborassel cum. eo,
mec succubuisset in. omm lempore, fatigatum corpus
illud serviliter conversatum est, sed fortitercum Spiritu
sancto comprobatum, Deo receptum est (alludere vi-
detur ad verba Pauli I Timoth. cap. rrr, v. 16, ἔδι-
χαιώθη ἐν πνεύματι, καὶ ἀνελήφθη ἐν δόξῃ), in quibus
verbis liquido apparel, Pastorem loqui de corpore
seu natura Christi humana,deque eotantum corpore
affirmare, quod serviliter conversatum fuerit ; quod-
que post, ac propter peractam in terris servitutem
istam cum Spiritu sancto seu τῷ Λόγῳ in quo sub-
sisteret, comprobatum Deo, fuerit receptum, hoc est,
ad dextram divine majestatis evectum Zn ezcel-
sissimis. Hinc Pastor Ghristi hominis exaltationem
adumbraverat in similitudine per servom, quem
Dominus fundi, hoc est Deus Pater, propter opus
bonum quod prestiterat, Filio suo coheredem vo-
luit facere.Nempe per servum intelligit corpus seu
humanam Christi naturam ; per Filium vero zy
θείαν in Christo φύσιν divinam naturam, ut leeto-
rem jam plus semel monuimus. Tunc igitur servus
Filio coheres factus. est, cum corpus seu humana.
natura Jesu Christi post resurrectionem ad dex-
tram Dei collocata, ejusdem gloriw atque honoris,
pro captu suo socia fuerit, particepsquo facta,quem
honorem Filius Dei seu ὁ Λόγος, etiam ante hune
Thundum conditum, apud Patrem suum possi-
deret.

Genuinam hie me Pastoris sententiam exhibuisse,
facile perspiciet, quisquis similitudinem illam quin-
iam Herme cum cura aliqua legerit. Ex his vero
omnibus tandem manifestissimum est,docuisse Pa-
storom Filium Dei, qua Dei Filius et Deus est,servi
rationem etiam respectu Dei Patris neutiquam ha-
bere,neque habuisse unquam ; neque aliter servum
Dei aliquando fuisse, quam propter incarnationis
dispensationem, quam ultro suscepit. Hactenus de
Jesu Christi natura divina. Sed humanam insuper
Pastor in Christo tradidit naturam,sceunndum quam
servo comparatus (25) Filius Dei οἱ erumnis mul-
tis obnoxius fuit, malaque plurima ad hominum

(25) Hermas, lib. τη, simil. v, ο, 5 et 6.

(26] Idem, eodem libro similitud. ix, cap.
(27) Idem, ibid., cap. 16.
38) Agnoseit simul hic Pastor peccatum origi-
nale. Nonnulla tamen difüicilia et οὐδένα tum hic

C

D

data lege, quam a, Patre. acceperat, wobis ostendit ;
n redemptos omnes regnal,potestate in eos
concessa.

Validius nihil tradi potest iis, que Pastor in eo-
dem Simililudinum libro docet quoad absolutam
necessitatem, in qua versamur, mediationis Jesu
Christi ad eternam salutem consequendam.Perspi-
cue declarat, neminem inirare posse in regnum
Dei, nisi aeceperit nomen Filii Dei (20). Explicat
gravissimam hanc veritatem paritate alicujus urbis
muro οἴποίω, qua unica donalur porta, per quom
necessario ille lranseat oportel, qui velit urbem
ingredi. Porte vero addit Pastor post quatuor vel
quinque lineas, Filius Dei est, qui solus est accessus
ad Dewn, Aliter ergo nemo intrabit ad Deum, nisi per
Filivm cjus. JEterna igitur salus obtineri nequit
absque fide in Jesum Christum.

SITI. De Baptismo, penitentia, ordine ac matrimonio.

Ex absoluta necessitate mediationis Salvatoris
ad eternam salutem consequendam,aliam fidei ve-
ritatem deducit Pastor,quiz ab illa naturaliter fluit,
scilicet necessitatem baptismi, ejusque miram effi-
caritatem. Antequam enim ail ille (27), accipiat
homo nomen filii Dei, mort: desinaius. est : at ubi
accepit illud sigillum, liberatur a. morte,et. traditur
vit. Hlua autem sigillum aqua est, in quam descen-
dunt homines morti obligali, ascendunt vero vil as-
signati (28). Pulehrior forlasse nou adinvenitur
textus ad necessitatem baptismi,ejusque miram ef-
fieaciam comprobandam. Pastor tam vchementer
sus sentenlie insistit, ut contendal justos etiam
qui ante incarnationem decesserunl, non poluisse
in regnum Dei intrare, nisi divino hoc sacramento
signali essent. Necesse. est, ail ille, loquens de pa-
triarchis, prophetis ac justis ante Salvatoris adven-
tum vivenübus, αἱ per aquam habeant ascendere, ut.
repilestant : non. poterant enim aliter in. regnum
Dei intrare, quam ut deponerent mortalitatem prioris
vila. Addit insuper, veteres istos sigillo Fil
signatos fuisse, et ita intrasse regnum De
tur defuncti sigillo Filii Dei signati. sunt, et intrave-
runt in regnum Dei; deinde, apostolos et doctores
Eeclesie,post eorum mortem his predicasse Evan-
gelium Jesu Christi, et dedisse eis baplismum,qui
solus deerat, ut essent beati : Quoniam hi apostoli
.. s Cum defuncti essent, pridicaverunt his qui
ante obierant, et ipsi dederunt eis signum illud. . . .
iantummole hoc sigillum. defuerat eis. Singularis
sone hec esset opinio, si Pastor vellet hic intelligi
de baptismo aqux puto autem ego cum Cl. Fleu-
rio (20), sermonem hie Geri de gratia baptismi,
imo potius sicuti optime advertit. Cl. Cotolerius (30)
de baptismo metaphorico, οἱ omnino spiritali, pro-

tum alibi inspergit,qur benignam interpretationem
postulant, ut ab errore vindicentur.

(29) Hist. eccles., tom. 1, Eb. ll, 8 46,

(30) Tom. 1. Operum 58, PP. apostol., p. 117,

879

8. HERMJE

880

uli conveniebat animabus a propriis corporibus À peccatis οἱ confessionibus sibi invicem succeden-

separatis. Ceterum non solus llermas hare opinio-
nem amplexus est ; pro ea 8. Clemens Alexandri-
nus (31) quoque. pugnavit, qui addueit in hujus
cause patrocinium textus paulo supra recensilos.
Quod vero scribit Pastor de priedicatione apostolo-
rum facta animabus justorum, qui ante Inearnatio-
nem decesserunt, vehementer obtinel apud vete-
res (32).

Valde terribile est, quod tradi, Pastor circa μῶν
nitentiam (33). Domine, dicit ei, Hermas, audivi a
quibusdam doctoribus quod. alia. poiilentia. mon est,
misi illa, cum in. aquam. decendumus, οἱ accipimus
remissionem peccalorum, nostrorum; i(a, ut nos non
debeamus ulterius peccare (post. receptionem hujus
sacramenti). Hoc verum utique esL, respondet ei Pa-
stor : rede audisti ; sed posteaei demonstra, bapti-
voprie penitentiam, sed remissio-

smum non esse;
nem, et penitentiam non esse, nisi pro iis, qui
postquam vocati sunt, et inter fidelos eooplali, &
diabolo tentati peccaverunt. E! ideo dico tihi, pro-
sequitur Pastor (31), quod post wocationem illam
magnam, et sanctam, si quis tentatus fuerit a. dia-
bolo, et peccaverit, unum prenitentiam. habel ; si au-
tem subinde peccet et pamilentiam agat, non pro-
derit homini talia agenti: difficile enim vivet Deo ;
una enim, ait illi aliquando superius, habetur tan-
tummodo pcnilentiam pro servis Dei : Servis enim
Dei pamitentia una cst. Nullam difficultatem quoad
dogma in his textibus adinvenio ; at timcris et tre-
pidationis a"gumentum inde sumant oportet ii om-
nes, qui ob frequentes relapsus valde dubiam red-
dunt penitentiam. Dixi primo loeo, nullam in his
textibus haberi difficultatem quoad dogma; quia in
postremo eorum sermo est de ponitentia publica,
ut nullo negotio eruitur ex causa, ob quam Pastor
illam phrasim adhibet ; loquitur enim ibi de adul-
terii crimine, quo aliquis sepe inquinaretur ; at Ec-
clesia mulctabat olim crimen hoc penitentia pu-
blica, quee revera una tantum vice concedebatur,
Quoad alium vero textum, nulla nec in ipso difü-
cultas adinvenitur, etiamsi verum esset, Pastorem
ibi loqui de penitentia particulari; nam si res ad
examen rigorose revocetur, auctor id solum tra-
dere intendit, frequentes scilicet relapsus esse haud
dubia indicia adversus falsam conversionem illorum

libus. δὲ post penitentiam, inquit ille, subinde pec-
cet, et pamitentiam agat, non proderit. homini talia
agenti ; difficile euim vivet Deo. Notandum hie est,
Pastorem absolute non usserere,hominem non posse
quolibet vite suce tempore veram pcmnilentiam
agere, et ín amaritudine cordis sui, et eorde con-
trito et humiliato ad Deum sese convertere ; sed
solum maximam pradieat difficultatem hujus con-
versionis in peceatoribus,de quibus est sermo ; dif-
ficile; viet Deo, quod indubium est. Phrases his
simillimas, imo asperiores eliam adinvenimus in
aliquibus aliis Ecclesi: Patribus,puto apud S. Cle-
montem Alexandrinum, D. Cyprianum, et Am-
brosium (35), quod sane veterum horrorem pro
frequenti relapsu. ostendit. Ulinam nostris hisce
temporibus, qui ad id tenentur, sanctum hune hor-
rorem Chriatianis ingererent! utinam inconsiderata.
facilitas absolutionum occasionem non preboret
peccatoribus facilius prolabendi in peceata ! Obser-
vat preterea V. C. Cotelerius (36) quod. primi Pa-
ires dum unam promittunt duntaxat penitentiam,
id economie causa scripserint; ut nimirum fideles
eo magis effieerent cautos, sollicitos, innocentic
baptismatis servande studiosos ubi autem casus
emerserit, expressis verbis iteratam etiam ρωπ]-
tentiam commendarunt. Forte etiam ut advertit V
€. Scholliner (37), penitentia solemnis,atque cano-
niea, ex Reclesiz: veteris disciplina, semel tantum
concedebatur ; privata autern et. sacramentalis to-
lies quoties peccator serio videbatur dispositus.
GeterumHermas remissionem peceatorum omnium
per veram penitentiam toto fere opere suo tam
clare, et ex inslituto. docuisse videtur (38) ut eum.
Tertulianus propterea Pastorem muechorum per ca-
lumniam appellaverit.

Multis quoque in locis docet Pastor, dimissa
culpa nequaquam eo ipso dimitti a Deo omnem ¡® -
nam : sic enim de laboriosis ponitentie, seu sa-
tisfactionis operibus, et. penis temporalibus seri-
bit Hermas : Rursum progressi sumus paululum, et
ostendit mihi pastorem. magnum, et velut agrestem.
figuram. habentem, amictum pelle alba. caprina, pe-
vam gestantem in. humero, et manu virgam. nodosam.
et valde duram, ct flagellum in manu ;. aspectum au-
lem trucem, et sevum. habebat, ut posset terrere ali-

peseatorum, quorum tota vita conlinuis texitur ἢ) quos; (alis erat aspectus ejus. Πίο ergo accipiebat ub

(31) Lib. n. Stromat,, et lib. vi. :

(32) Vide hac. super re V. C. Cotelerium in suis
notis in hune locum. -

(33) Herma Past. mandat. iv, c. 3, apud Galland, ,
lom. 1, Pg. πι.

(31) Ibidem, cap. 4, apud Galland., t. [, pag. 70.

(35) Cyprianus, lib. De distpl. et habüw virgi-
num, pag. 162 ; Clem. Alex.,. ܐܐ‎ Strom. : idem legi-
iur apud S. Ainbrostum, l. n De prenit., e. 10 τ «Me-
rito, inquit, reprehenduntur, qui sepius penilen«

tiam] agendam putant... . quia sieut unum ba-
ptisma, ila una penitentia, que tamen publiee
agitur, nam quotidiani nos debet poenitere peccati;

sed hic delictorum leviorum, illa graviorum.
36) Cotelerius in notis ad citat. locum Herma.

6
(37) In Hist theolog. sieculi 1, pag. 90, n. 33.

8) 0), visionem in, cap. 7. e viri quidam
docti,qui bunc locum ad purgatorium astruendum
produxerunt. Sed, quod pace horum virorum dic-
ium sit multum sane falluntur. Certum siquidem
habeo cum V. C. Cotelerio,hie non agi de purgato-
rio, sed de poenitentia, ac penis purgatrieibus,sive
aflhetionibus, quas Deus ex misericordia sua pec-
toribus, in ipsorum emendationem in hae vita
immittere solet,

881

agebant, sed non exsultabant ; οἱ compellebat. ea in
praecipitem locum quemdam ac spinosum, tribulisque
confertum, usque adeo, ut. de spinis, οἱ tribulis se
mon. possent. explicare ; sed impticila ibi pascebantur
spinis, et tribulis : et graves cruciatus experiebantur
ex verbis ejus ; agebat enim ea, eLnee consistenili ei:
locum an.e tempus permittebat... Hie inquit, pastor,
pro justis quidem nuntius est, sed praepositus pena :
Huic ergo traduntur, qui a Deo aberrawerunl, séd
servierant. desideriis ac voluptatibus seculi hujus.
Punil ergo eos, sicut meruit unusquisque eorum, 5v-
vis variisque ponis... varit? pone atque tormenta
h&c sunt, quae homines quotidie in sua. vita. patien-
tur ; alii enim detrünenta. patiuntur, alii inopiam,
alii diversas acrimonias ; alii injurias ab indignispa-
tientes, multaque alia exercitia et. incommoda. Plu-
vimi enim inconstanti consilio mulla conantur, nec
quidquam. conducit eis, et dicunt, in actibus suis suc-
cessum se non habere ; succurunt eis ca, quae nequi-
ler fecerunt. οἱ dominum causantur. Cum igitur per-
pesst fueril. omnem vezationem. εἰ omne. incommo-
dum ; tunc traduntur mihi ad bonam admonitionem,
οἱ firmantur in. fide Domini, el per reliquos. dies ser-
viunt Domino menle pura, et. cum. ceperint. delicia-
rum agere pamnilentiam lunc ascendunt in. praecordia
eorum opera sua, in quibus se nequiter. exercuerunt,
et tunc dant Deo honorem, dicentes justum. judicem
esse eum, meritoque se perpessos, secundum facla sua
ete. (39).

De afflictionibus autem cum sponte suzcoptis,
tum a preposito penitentie impositis, ita seribit
idem Hermas (40) : δοίο, inquil, tulis pravcordiis
605 agere penitentiam. Nunquid ergo, ait, protinus
putas aboleri delicta eorum, qui agunt panilentiam?
Non. proinde continuo : sed oportet eum qui agit pa-
mitentiam, affligere animam suam,et humilem animo
se praestare in omni negotio, el. vexationes multas va-
riasque perferre. Cumque perpessus fuerit omia,
quia ili instituta. fuerunt, (une. forsitan, qui eun
creavit, et qui [ormavit universa, commovebitur erga
eam clementia sua. et aliquod. remedium. dabit ; id-
que ita, si viderit ejus qui ponitentium. agit cor pu-
rum esse ab omni opere nequissimo... et rogabo nun-
tium illum, qui prepositus est pena, ul levius te af-
[ligat ; sed exiguo tempore palieris adversa, iterum

(39) Past. Herm., 1. ur, sim. vr, cap. 2 et 3.
(40) Loc. cit., sim. vit.

(41) Vide similitud, rx, cap. 6.

0) Idem, mandat. tv, cap. 1.

43) En integrum iextum ipsius Pastoris : Do-
mine, si quis habuerit uxorem fidelem in Domino, et
hanc invenerit in. adullerio, nunquid peccat vir, si-
eonvivat cum. illa? Et. dixit mihi ; Quandiu nescit
peccatum ejus, sine crimine est vir vivens. cum illa,
Si aulem scieril vir wrorem suum — deliquisse,
el mon egerit pemitentium mulier, et. permanet
in fornicatione sua, οἱ convivit cum. illa vir, veus
erit peccati ejus, et parliceps mrechationis ejus

PASTOR. — PROOEMIA.

illo juvene pastore ea pecora, quc delicias quidem Α. que tuo loca restitueris

862

antummodo. in humilitate

animi persevera (41).

Utinam hae perpendant non protestantes solum,
qui opera satisfaetiora explodunt,sed et clementi
simi illi confessarii, qui pro peceatis gravissimis
atque diuturnis, levissimas nullaque ratione pro-
porlionatas injungunt pomnitentias,et hae sua leni-
tale crudelissimi sunt ; cum tanto acerbiora in al-
tcra vita istis molliter peenitentibus perferenda sint.
supplicia, qui longe faeiliore (comparative) satis-
factione hic redimere potuissent ; sienim nos ipsos
hic judicaremus, non utique judicaremur ibi.

Proeeminentie episcoporum non obscurum testi-
monium occurrit in lerme Pastore. De decimo
vero monte, inquit l. m, simil. 7x, cap.27, inquo ar-
bores erant legentes pecora, tales sunt qui crediderunt.
quidam episcopi, id est prawides Ecclesiarum. Et
alibi jam scripserat (1. 111, simil. ix, c. 9, vide, et
visionem tt Herma). Nunc itaque vobis dico, qui
praestis Ecclesia et amatis primos consessus. Ex
quibus eruitur, luisse tunc primas cathedras, qui-
bus singularis honor, potestasque conjuncta esset,
quasque superbi et ambitiosi homines concupisce-
rent.

Cirea matrimonium docet. primo Iermas, matri-
monii vineujum propler adulterium allerutrius
conjugum haud dissolvi. Quod si dimiserit (vir) mu-
lierem suam et aliam duxerit, et. ipse. machatur...
ergo non. debel dimissa conjuge sua vir aliam ducere.
Hic actus similis est et in viro el in muliere, ait Pa-
βίον (42).

Dein exponit, quomodo se gerere debeat maritus
erga uxorem adulleram Prweipit marito separa-
tionem. ab uxore sua adullera (quoad torum seu
cohabilationem), secus reus ille peccati ejus,et par-
Üiceps mechationis ejus. Si vero mulier dimissa
ponitentiarn egerit, et voluerit ad virum suum re-
verti, Pastor mandat marilo, uL eam recipiat : se-
cus peccatum magnum admittit. Quod si mulier
post penitentiam in eadem peccata prolabatur, in
lisque perseverel, et penitentiam non agat, debet
absolute recedere maritus ab illa, ne particeps sit
ejus peccati. 1116 easus, juxta Pastóris doctrinam,
respicit virum adulterium et mulierem adulte-
ram (43). Hasce regula semper observanda edixit
Ecclesia, utpote 88. Scripturarum ac traditionis

ΕΕ dizi ili: Quid ergo sí permanserit in vitio suo
mulier ? Et dizit : Dimiftat illam vir δὲ vir per se
manent, (nod si dimiserit wulierem. suam et. aliam.
duxerit, et ipse miechaltur. Et dixi illi : Quid si mu-
lier dimissa penitentiam egerit, οἱ voluerit ad virum
suum reverti ; nonne reciytetur a viro suo ? Et. dizit
mihi τ Imo, si non receperit eam vir suus, peccat, et
magnum. peccatum. sili admittit ; sed debel. recipere.
peccatricen, qug. penitentiam egit, sel. non. spe.
ropter penitentiam ergo non debet, dimissa conjuge
sut, vir aliam ducere. Hic actus similis est etin viro,
el in muliere. Hermre Pastor, inandat. 1v, e. 1.

883

auctoritate innixas. Adulterium semper habitum A
est ut legitima divortii causa; nunquam autem dis-
solvit vinculum matrimonii legitime contracti.

Declarat landem polygamiam successivam revera
licitam 6556, colibem tamen qui vitam ducit, rem
Deo gratissimam facere (44).

ΚΙΝ. De mandatorum Dei observantia et gratia.

De divinis preceptis sermonem instituens, ea
Deum amanti servatu facillima neque quidquamillis
sanctius aut duleius esse ait (45). Cum vero. Mer-
mas Pastori objieeret : Homo cupit quidem mandata
Dei custodire, el nemo est, qui non. petat. a Domino,
ut possit mandata. ejus servare ; sed. diabolus durus
est, et. potentia. sua. dominatur. ἐπ Dei servos (48).
Pastor illico ei respondet, non posse diabolum do-
minari in Dei servos, qui ex totis precordiis in Do Β
minum eredunt. Polest autezi, addit insuper, dii
bolus luctari, sed vincere non potest ; si enim resisti-
Lis illi, fugiet a vobis confusus. Mis verbis confir-
mari possunt anime quaedam meticulosm, quibus
terrorem ineutiunt Christiano virtutes, easque pu-
tant in praxi esse nimis molestas, quinimo et im-
possibiles eorum natura. Velint ips, diligant, οἱ
nihil erit difficile ; qui diligit,omnia potest. Hacdi-
leetione de Satana vietoriam reportabunt, et com-
muneshujus sortis minas contemnent ; que quidem
minm, inquit Pastor, sine virtute sunt, sicut homi-
nis mortui nervi. Minas autein ilius in lotum nolite
timere ; sine virlule enim sunt, sicul hominis mortui
nervi. Phrasis hac originalis est, perfectamque ha-
bet pulehritudidem ; ae pathetice exponit, quod
summo contemptu debeamus habere demonem :
absit vero quod hoc rninus nos sollicitos reddat,ac
vigilantes adversus ejus fraudes ac insidias.

Quidam loeus oceurriL in Pustore, qui posset
morari lectorem, parum de gratia instructum. Quo-
rum, ait Pastor, videral. Dominus purs mentes fu-
turas, el servituras οἱ ex tolis praecordiis, illis tribuit
panilentiam: et quorum respexit dolum et nequitias,
et animadvertit ad δὲ fallaciler. reversuras, negavit
Tis ad. penitentiam regressum, ne. rursus. legem ejus
nefandis maledicerent. verbis (11). Videri, inquam,
possethio Pustor aliquibus Pelagianismum sapere,
vel ad minus semi-Pelagianismum, in materia
gralies, quam primo aspeetu videtur concedere me-
ritis, et bonis dispositionibus hominum, minime
recognoseendo illum ex parte Dei gratuitam. ΑἹ
animadverlendum est primn, primevis temporibus

n

(44) EL iterum dixi tli : Si vir vel mulier alicujus
decesserit, et nupserit aliquis illorum ; nunquid pec-
cat! Qui nubit, non peccat, inquit, sed si per se
ananserit, magnum sibi apud. Dominum conquirit ho-
morem. Herme Pastor., mand. 1v, c. 4.

(45) Ponite vobis. Deum, Deum vestrum in corde
habere, et intelligetis quod niliil facilius sit his man-
dalis, neque dulcius, neque mansuetius, neque. san-
etius. L. 11, mand. xn, c. 3 et 4.

(ἢ) "dem, ,ܐܐܐ‎ e. 5.
i7; dem, Past; similitud. viti, cap. 6.
i8, Quinimo Deum anteriori quadam gratia eos

8. HERMJE

884

nemini in mentem venisse disputationem instituere
supra mysterrum gratie, eique gloriam preripere
conversionis, ac justifieationis peccatoris ; atque.
hac de eausa llermas suum Pastorem perhibet lo-
quentem de gratia satis confidenter. Secundo, si
recte ad examen revocetur hie textus, nibil in eo
adinvenitur, quod multurn detinere nos debeal;
omne id enim, quod ibi docetur, ad hzc reduci-
tur : Deum videlicet concedere gratiam penitentia
hominis sinceritati, ejusque bonis dispositionibus.
Hiec phrasis autem nec est Pelagiana, nec Semipe-
lagiana, nisi in sensu eorum, qui tenent, hanc sin-
ceritatem, hasque bonas dispositiones unice ex li-
bero arbitrio procedere, etex viribus nature ; quod
quidem nec hic docet Pastor, necalibi, quod sciam
in toto opere suo. Quinimo diei etiam potest non
absque ratione Pastorem illis vocibus usum esse ;
quippe penitentia est una ex iis gratiis, quas Deus
non concedit ordinarie loquendo, nisi post multas
alias, uti (idei, spei, qua sunt veluti dispositiones
ad istam (48).

& V. De angelis.

Neque pretermittendum a nobis arbitramur,que
de angelis suis in libris Hermas tradit. Primo qui-
dem docet esse quamdam ipsos inter angelos sub-
ordinationem, ita nimium, ut alii sint aliis excel-
lentiores (49). Secundo exponit qualem circa omnes
hujus mundi res sollicitudinem habeant. Statuit
autem imprimis S. Michaelem archangelum habere
potestatem super populum Christianum, et guber-
nare illum. Nuntius aulem. ille... (verba sunt Pa-
storis) Michael est, qui populi hujus habet potesta-
lem, et gubernat (50). Hino peculiaris devotio Ec-
clesie catholiem erga 8. Michaelem fundatur in
doctrina primeve antiquitatis.

Idem Pastor aperte quoque declarat Filium Dei
preposuisse angelos in custodiam eorum quos Pa-
stor colestis ipsi tradidit : Εἰς quos. Filio tradidit,
Filius eis nuntios praposuit ad. conservandos singu-
los (51). Etsi agalur hie de solis przdestinatis,
certum est nihilominus quod Pastor idem privile-
gium concedat ecteris hominibus.

Primo enim illud concedit neophytis ipsis, dum
dicit quod illi ab angelis commonentur ad benefa-
ciendum (52). Deinde declarat in genero, quod duo
genii sive duo angeli sunt cum bomine, unus equi-
iatis, et unus iniquitatis (53). Prior ad virtutem,
alter ad vitia excitat. Malus ipse genius diabolus

ad penitentiam preparasse,inde patet ; quia paulo
superius angelus ad Hermam dixit: Vides quod
anulti egerunt ponitentium el asseculi. sunt salutem.
Video, inquit Hermas, domine. Ut seis, ail ange-
lus, bonitatem. οἱ clementiam Domini magnam, et
honorandum esse, qui dedit spiritum δὶς qui digni
erant panitentiam agere.

(4) Herma Past., visione ni. eap. 4.

(50) Idem, similit. virt, c. 3.

(51) Idem, similit. ni,

(52) Idem, 1. 1, vis. in, €

(93) Idem, l. v, mand. vr, c. 2.

885

PASTOR. — PROOEMIA.

886

est, quemadmodum ipse alio loco fatetur (54). An- A quarum prima est, apostoios post mortem Jesu

gelum quoque Hermas noster commemorat, qui
terribili cuidam bellus preerat,quam per somnium
viderat, atque Hegrin appellat (55). En ipsius Pa-
sloris verba : Misit Dominus angelum suum, qui est
super bestias : cui nomen. est. Hegrin, et obluravit os
ejus, ne te dilaniaret, ete. Viri 00011 circa vexatum
hunc locum diversa sunt commenti. Celeberrimus
Nourrius eum restituendum putat ex codice Colber-
tino,qui sic habet : « Misit Dominus angelum suum
super bestiam, eujus nomen est Hegrin (56).» Suspi-
catus jam fuerat doctissimus Cotelerius, llermam
Grece hoc fere modo scripsisse : Ἔπεμψε Κύριος
ἄγγελον αὐτοῦ, ὅς

ν ἐπὶ βηρίου, © ὃ
Quam in senlentiam recitat illud psalmi tx
v. 44 ; Ἐλυμήνατο αὐτὴν

νιὸς ἄγριος

ομα "Αγριον.

δρυμοῦ, καὶ µο-
µήσατο αὐτήν. Devastavit eam aper
de ܕܐܐܐܟ‎ ct singularis ferus depastus est eam δι",
cui quidem conjecture contextus favere videtur(57).
Siquidem hanc bestiam prvessuree supeventurz (igu-
ram esse mox ibidem stylo apocalyptico declarat
Hermas. Ut proinde cum paulo ante scripserit, &
Domino super bestiam angelum missum fuisse,
ipsius sententia de angelo a Deo in auxilium Chri-
Slianorum misso sit accipienda, qui eos in pres-
sura superventura,scu imminente persecutione so-
laretur atque foveret. Cl. Cotelerius inde enalam
conjicit vocem Hegrin, quod in IIermie textu com-
pendiosa scriptura exslaret ἔγρηΥ, cujus postrema
littere inferiore parte exest, putarit vetus inter-
pres legendum ἔγρηνς hujus lectionis vim haud qua-
quam assecutus, lilteris Laiinis vocem (recam
reddiderit Hegrim : cum tamen legendum fuisset
ἐγρήγορος, ac vertendum vigil, ex. Danielis capite
quarto ubi ἐγρηγόρου, seu vigilis ministerio Baby-
lonis rex ad bestias amandatus legitur : quo forte
apostolicus seriptor respexerit. llactenus cl. Gal-
landius ex Nourrio atque Cotelerio. Ad hunc vexa-
ium Herme locum respexisse Hieronymum 1. 1 in
Habacuc 1, 14, nonnullis visum. Licet alii viri docti
aliter senserint.

Hisce addimus alias insupor Herm opiniones :

51* Psal, pxxix, 14, 9? I Petr, ur, 19.

(54) Idem.l.ir, mand. vri, c. 1 Incusant nonnulli
hanc de bono et malo cujusvis hominis angelo sen-
tentiam ; eam tamen non solum Origenes hom. 23,
super Josue, et homil. 1 super Ezechiel. ; S. Basilius
Sup. cap. ni lsaiz; 8. Maximus centur. t charit.,
ὁ. 91; [3 Joan. Chrysostom., hom. mr, sup. Ep. ad
Coloss. ; sed etiam 8. Gregor. Nys. in dogmatibus
versatissimus lib. De vita. Moysis tenet, ubi ait
« Est sermo ex majorum traditione fidem sibi vin-
dicans, qui dicit,posteaquam natura nosira in pec-
catum decidit, Deum hunc casum nostrum sua pro-
videntia minime destituisse,sed angelum ex iis qui
naturam corporis expertem sorlili sunt, adhibuisse
ad unuscujusque tutelam vite. Ex adverso autem
nalure corruptorem pari machinatione contra niti,
et pravo quodam ae malefico demone adjuncto hu-
jus vite perniciem afferre. Porro hominem in am-
borum medio constilatum,alterius propositum, a
terius proposito conlrarium suopte momento v:
lentius reddere. — Sapienter igilur animadvertit

σὺς

D

Christi doctrinam sanoetis, qui ante obierant, pre-
dicavisse, iisque baptismum contulisse, sine quo
bona illorum opera inutilia erant (58). Hoc tamen,
judice viro perspicacissimo (59), non de aqua, sed
de baptismi gratia cst accipiendum ; fuit enim ve-
terum complurium opinio, apostolos mortuis pre-
dicavisse (60), quod S. Petrus *? de Jesu Christo
affirmat.

Ait preterea revelationes et visiones pro dubitan-
tibus, et verilatem sibi traditorum disquirentibus
esse ad infirmiorem eorum lidem confirmandam
(04) ; mundum vero per ignem οὗ sanguinem esse
delendum (09).

Postremus Pastoris locus memoratu dignus re-
spicit modum secernendi prophetas veros a falsis.
Hoc ut obtineatur, utrorumque vita et mores in
examen sunt revocandi (63). Verus prophela ille est
qui spiritu sancto repletus est; αἱ divinus iste Spiri-
tus quietus cst, humilis, recedit ab omni nequitia. et
desilerio vano hujus seculi, nemini respondet, inter-
rogatus, ncc. singulis respondet. ; neque cum vult ho-
mini loquitur. Spiribus Dei, sed tunc. loquitur, cum
vull Deus. Cum ergo (loquitur semper Pastor) vene-
rit homo, qui habet. Spiritum Det, in. Ecclesiam ju-
storum. habentium fidem Dei, et oratio fit ad Deum,
lunc nunlius sanctus Divinilatis implet hominem
dülum Spiritu sancto, )ܓ‎ loquitur in turba, sicut
vult Deus. Ad. pseulloprophetam. quod. spectat, a spi-
rilu movelur. terrestri, vacuo, virtutem non habente.
Exaltat se el vult primam cathedram habere:improbus
est, verbosus,in deliciis conversatur,et in voluptatibus
multis,el mercedem accipit divinationis suae (64). Hisce.
characteribus veri a psendoprophetis discernuntur.

ARTICULUS II.
UBSERVATIONES MORALES ET DISCIPLINARES.
ΣΤ. De ponitentia, oratione, jejunio ac eleemosyna.

Postquam Pastor Hermam de tribulationibus quas
in domo sua patiebatur, conquerentem erudisset,
hasce omnes temporales calamitates consectaria
esse cum propriorum,tum alienorum peccatorum ;
eidem ideam vere penitentie proponit, et quinam

cl. Oeillier, quod sine causa. damnaretur Hermas,
ac si introduxisset errorem periculi plenum, assi-
gnando cuilibet homini et bonum angelum, et ma-
lum.Eslius quogue super Magistrum sententiarum,
qui ique huic opinioni astipulatur, asserit, quod
ad minus bec sententia ut probabilis admittit possit,

(55) Hermae Past., 1. 1, vis. 1v, e, 2.

(56) In apparatu ad Bibl. ΒΡ. t. 1, p. 65.

(97) Quod tamen Fello doctissimo minus videtur
admittendum.
(08) Herm. Past., lib. 11, simil. 1x, num 15,
59) Fleury lom. 1, pag. 844, edilionis Augu-

518]

(80) Clemens Alexand.,
vi, pag. 638.

(61) Herm. Past., vis. ut, c. 4.

(02) Vision. wv, c. Oportet. seculum. hoc per
ignem et sanguinem deperire.

(63) Mandat. xt.

(04) Mandat. xit, eap. 1 et 2.

1. πὶ Strom., p. 679, et 1.

881

peccatoribus revera penitentibus sint fructus ρῶ- A
nitentie faciendi. Oportet eum inquit (65), qui
agit penitentiam, affligere animam suam, humilem
se praestare, animose ποσα ίσος mullas, ariasque
perferre, ct precipue eor purum gerere ab. omni
opere malo. Hzc sunt quio tradit vetustus hie seri-
ptor circa veram penitentiam, queque toto elo ἃ
doctrina hereticorum et theologorum laxiorum no-
Sire wtalis differunt.

Neo minori animadversione dignum, quod de je-
junio Pastor Hermo exponit. Siquidem eum in-
struit, quid sit. jejunium Deo acceptum, quieve sta-
tiones, ejusque apud Deum mercedem ostendit. N/-
hil in vita tue. nequiter. facias, inquit. Pastor (00),
sed mente pura servi Deo, οἱ in. praxeptis cjus ingre-
diens ; neque admiseris. desiderium nocens in animo.
tu... Hoc si. feceris, jejunium magnum. eonsumma-
bis aeceptumque Domino. Domini aulem promissis
crede, si hcec feceris, Deo te victurum. Qua die jeju-
nabis, nihil gustabis, nisi panem et aquam, et com-
putata. quantitate. cibi, quem. ceteris. diebus. come-
Sturus eras, sumplum dici lius, quem facturus eras,
sepones, eb dabis vidus, pupillo, aut inopi.., lec
statio (67) sic acta est bona et. accepla Domino. Con-
stat igitur primo adversus novatores jejunii,etabs-
linen hostes, morlifialiones corporis in usu
fuisse primivis jam temporibus in Eicelesia : se-
cundo id quod sensualitati detrahebatur, erogan-

(65) Herm. Past., simil. vn.

(06) Idern, simil: v. e. 1, 2 οἱ 3.

(67) Vocat hio jejunium more Latinorum, inter
quos Τοπίο vivebat llermas stationem. Slatio
autem dc militari exemplo nomen accepit,teste Ter-
tulliano, De orat. Cum enim ChrisUani prioribus
istis savulis, cerlis quibusdam, et prosertim Mer-
curii ac Veneris diebus summo manc in ecclesiam
jejuni convenirent,ibiquc nd horam nonam in ora-
lione, aliisque pietatis officiis perstarent ; hinc
factum, ut illos conventuset illorum etiam dierum
jejunium a militaribus forte stationibus translato
slationis nomine donarent, Nam quemadmodum
exeubim militum, et eorum pro foribus palatii
standi excnbandique functio, statio vocabantur,ila
verosimile est Christianos moram illam, alque offi-
cium illud, quod jejuni in Ecclesia usurpabanl ,ex-
cubias et slationem vocasse, uli. insinual. T'erlul-
lianus primum commemoralus. Vide Albaspineum
observ, 4; Thomassin. e, 21, p. 1. Tractal. de jeju-
mio; Muratorium, disquisit. 4, tom. 11 Anecdot.
Latm.

(68) D. Hieronymus in Epistola 2 hoc jejunium in D
pane et aqua. Cleris omnibus fortissimam esse
profitetur. Solebat tamen oliui a Christianis. ultiniu
Quadragesime hebdomada observari, Neo desunt,
qui bane xerophagiam lege aliqua proseriptam
censeant; et id quidem probare nituntur ex Ter-
iulliano 1. 1, c. |, qui Montanistarum harcsin am-
plexatus, de Catholicis dicebat : « Arguunl nos,
quod eliam xerophagias observenus. » Sed idem
ipse Tertullianus addidit : « Denique respondetis
(nempe Catholiei) bae ex arbitrio observanda, non
ex imperio » nulla igilur lege. cjusmodi. jcjunia,
festo "'ertulliano, indiela eranl ; sed ex cujusque
arbitr ) observabantar.Quaprepter Epiphanius ist-
hiec à. consuetudinein, non ad priceptum sie re-
fert ;« Prelerea sex illos dies xerophagiis, hoc est

S. HERMJE

888

dum pauperibus atque in charitatis opera impen-
dendum ab ipsis erat, secus veri jejunii remunera-
tionem non reeepturis ; constat tertio, Hermae sce-
culo dies jejunio destinatos slationes appellatos ;
quarto qui jejunabal, summo mane ad orandum
secedebut, atque per diem nihil nisi panem, et
aquam gustabat (68). Quinto ad jejunium rite per-
agendurm aliorum dierum sumptum computandum
esse existimabant, atque in pauperum usus sepo-
nendum. Sexto bona opera preterea superadden-
da, a peccatis abstinendum, atque Dei precepta
servanda censebant.

De eleemosyna verba faciens Pastor, eque in-
struit illos qui eam erogant, ac illos qui eam reci«
piunt(69). Monet primos ui simpliciter dent, et
sine distinetione omnibus qui mendicant ; secundos
adhortatur ut ex vera. necessitale duntaxa mendi-
calum eant, secus rationem reddituri rigorosam.
Sub similitudine vitis, οἱ ulmi,que sit eleemosyne
utilitas, exponit Pastor (70). Nam sicuti vitis ulmo
sustentalur, ut [ructum afferat, sic dives a. paupere
adjuvatur,cui eleemosynam erogat ; quia pauper orat
ail Dominum pro divile.

De oratione dum agit Pastor, exigit precipue, ut
assidue huic sancto exercitio vacenus, et ad Deum
accedamus cum omni possibili fiducia in ejus mi-
Sericordiam, etsi innumera πο enormia sint pecca-
la, quibus detinemur. Non. est enim. Deus, ait P:

arüto victu iransire populus omnis assuevit,hoc est,
panem dunlaxal eum aqua sub vesperam adhibere.»
Epiphan. in Exposil. filet. Ps. xxi. Si lege data xe-
rophagiz constitue. fuissent, de iis eodem modo,
ac de quart et sext lerike jejunio scripsisset :
« [tem quarla et sexta feria jejunium ad horam us-
que nonam indictum..ideo jejunandum esse deere-
verunt apostoli.» At inquieslogem hane alibi com-
memorat Epiphan. hores. 75, s. ὃ : « Quid si;aie-
bal, ex apostolorum constitutione repetenda nobis
auctoritas est, eur illis quarti sexteque feris je-
junium perpetua lego sancitur.excepta Pentecoste?
cur sex Paschatis diebus nihil omnino ad cibum
preter panem, salem, et aquam adhibendum defi-
niunt? » Ibi certe utraque jejunia, οἱ quarta sex-
Leque feria, el sex. dierum Paschatis eadem lege,
atque apostolica constitutione sancita esse pronun-
liavit, Attamen ubi idem Epiphanius contra Aetia-
nos, jejunia stata damnanles, disputat, eum hoc
proeeptum maxime urgere deberet, illud in solam
consuetudinem ita refundit : » Porro diebus ipsis
Paschatis... aridorum ciborum usu, precibus, » vi-
giliis, jejuniis celebrare solemus : Epiph. bid.,s.3 :
exquo non absurue forsitan colliges, verbum παραγ--
γξλλουσι definiunt quod superius adhibuit,non aliud
significare, quam admonent, vel hortantur, non
aulem praecipiunt, jubent, imperant, In bujus au-
tem explicationis firmamentum non illud solum
adduci potest quad historici varias Ecclesiarum de
hisce jejuniis luisse consuetudines narrent: verum
eliam; quod iisdem testibus, aliquid de. severitate
hujus jejunii in. aliquibus saltem Ecclesiis paulo
post remissum sit. Auctor enim Constitutionum apo-
solicarum. pani et aqui. sal ct olera superaddi lu-
lens eoncedit.
(69) Herm. Past, I. n, mandat. i1.
(8) Idem, 1. m, simil. τε,

889

PASTOR. — PROOEMIA.

890

stor (71), sieut. homines memores injustarum ; sed A constricti sunt cwca negotia sua, οἱ non serviunt

est immemor injuriarum, et. niserelur. figmenti sui.
Peccatores vero, antequam ad Deum accedant per
oralionem, cor subducere debent ab omnibus vitiis
qua in seipsis adinveniunt, οἱ sincero animo ad
Deum reverti ; secus esset presumptio qualibet
venia indigna, exspectare a Deo effectum illarum.
precum,quas his non premissis dispositionibus fu-
dissent. Ergo purifica cor tuum... et. accipies omnia
bona, quz petis... qui ergo. lales non. sunt, omnino
mihil impetrant corum, quae petunt. Si contingat ni-
hilominus quod, previis etiarn bonisdispositionibus,
non aceipiamus petitionem nostram, dubitare non
debemus, sed magis magisque orare, et nullas de
Deo ingeminare querelas,sed solum de nobis ipsis;
Deus enim semper paratus est ad impertendam
mnisericordiam : De fe queraris, non de Deo, quod

non dederit tibi. Ex hisce ediscimus duo inter cete-

84118 sque necessaria sunt : primum est,nos ob
multitudinem, et enormitatem etiam nostrorum
peccatorum defleelere non debere ab orationis
semita ; secundum, oportere, priusquam quidquam
a Deo petamus, dimittere saltem affectum ad pec-
catum, et ad veram penitentiam nosmetipsos de-
terminare : si hec negliganlur,omnes nostras pre-
ces vanas, ac sine fructu experiemur,ne quid ulle-
rius dicam.

8 .]ܐ‎ De timore Domini, negotiis secularibus, pa-
Lientia, iracundia, tristitia, οἱ impuritate.

In primis sententia est Pastoris : Τήπεης Domi-
mum. omnia bona operaberis (72). Ergo per timorem
Domini omnia possumus opera justitize peragere.
Tradit insuper, timorem huno necessarium esse an
salutem, per illum nos reportare victoriam de dia-
bolo et dominium super illum exercere, quia reipsa
super servos Dei nulla virtus illi inest : Tímens
enim Dominum dominaberis illius, scilicet diaboli,
quia virtus in. illo nulla est. Per hune. timorem (ut
uno verbo omnia complectar) a peccato recedimus,
justitiam excercemus, δὲ Ρίο vivimus. Time igitur
Deum, concludit Pastor, οἱ vives.Exira omne con-
troversiam est, sermonem hic haberi de timore
supernaturali, de illo scilicet timore,quem semper
aliquis amor comitatur : quippe agitur de timore,
ope cujus mandata Dei observamus, et justitiz
operibus inhzremus.

Duplici ex capite monet Pastor, a negotiorum
temporalium mullitudine esse abstinendum, inor-
dinatamque eorundem sollicitudinem esse mode-
randam,quia mulla negotia agentes, multa peccant,
atque egre Deo servire possunt. Aóstine te, ait ad
illum, a multis negotiis,et nihil delinques; quicunque
enim multa negotia agunt, mulla. delinquunt ; quia

(71) Herm. Past., 1. i. mandat. ix.
(72) Idem, I. Ἡ, mand. vri.

113) Idem, 1. ui, simil. iv.

(74) Iden, 1. 11, similitod. 1.

(75) Pro agris ergo, quos. emere voluerit:

redi-

Deo (13).

Ὁ felis hominum a mundo segregatorum vita!O
beats solitudines in quibus homo perfecta illa
perfruitur quiete, qua in Dei famulatu se exercet,
οἱ maximo eterni salutis negotio serio incumbit !
sanctum hoe olium, quidquid blaterent amatores
seculi, in immensum superat vanitates et ineptias
quibus detinentur.

Alterum motivum, quod affert Pastor,cur terrenis
rebus minime nobis esset inherendum, rationi
status nostri innititur, Principi loco enim ponit,
nos civitatem permanentem hie non habere, sed
aliam (futuram scilicel) nobis esse inquirendam :
Scitis vos Domini servos, inquit, in peregrinatione
morari ? Civitas enim vestra longe est ab hao civitate.
Si ergo scitis civitatem. vestram. in qua habitaturi
estis, quid hie amatis agros et. apparatis. lautitias et
ciifcia el habilniones supervacuas ? Haec enim.
addit insuper, qui comparat in hae civitate, non £o-
gita in suam. civitatem. redire (74). Doctrina hac
pia ac religiosa est; parum aulem nostris hisce
diebus probatur. Pluribus posset insuper hac do-
ctrina larvam detrahere, qui maximo versantur in
errore,dum sibimetipsis persuadere conantur,con-
ditionem hominis viatoris, hospitis et. exsulis, in
qua proprie veri Christiani idea ac. character con-
sistit, cum conditione hominis,qui negotiis incum-
bit, voluptalibus indulget, ac ducit in bonis dies
suos, simul posse conjungi.

Pastoris ratiocinatio contra talem vivendi mo-
dum utique differt toto celo a plurimorum nostrae
otatis Christianorum sensu, sermone ct praxi, sed
non ideo minus recta, minus valida,minus conclu-
dens.

Vult igitur angelus istequod Christiani pro agris,
quos emere volunt, pro palatiis domibusque, quas
volunt edifieare, suas opes insumant in erogandis
eleemosynis, et in viduis 80 orphanis sublevandis
in hos usus,juxte Pastorem (75) 86 Veritatem ipsam
temporalia bona impendi debent.

Pastor super patientiam, et vitium oppositum
ens nobis communicat institutiones, que negligi
haudquaquam possunt. De patientia tradit, quod
homo per patientiam omnium operum nequissimo-
rum etiam dominatur, videlicet, quod ab hisce pa-
tientia hominem avertit, quod patientes operantur
omnem justitiam,Spiritussanctus in ipsis habitatin
pace magna ; quod virtushrzeoc est valida,et forlis et
habet virtutem magnam, et honorifieat Dominum
in omni tempore ; uno verbo, quod qui vere pa-
tientes sunt, facile observant omnia mandata.

(76) Quoad iracundiam vero dooet,quad ipsa Spi-
ritum sancturn constristat,et corde expellit, malum

mile animas de necessitatibus, prout. quisque potest ;
et viduas absolvite, orphanis judicute ; εἰ opes, ac
divilias vestras in. hujyusmoili. operibus consumite.
Idem, loco cit. i

(76) Idern, lib. τε, mand. v, capit. 1 et 2.

891

S. HERMJE

893

Spiritum in animam sdmittit, nostrarum precum À nimam etiam voluptatum illicitarum horrem ex-

impedit effectum, furorem parit, et innumera mala
producit. Paulo post eadem dicit de tristilia, et
inter ccwtera, quod erucia Spiritum. sanctum... faeit
iracundiam spiritus. Ait. tandem τ Oratio tristis
hominis non habet. virtulem, ut. ascendat ad. altare
Dei (71).

Inter plura,qua anidmadvertii Pastor contra im-
puritatem, heo potissimum fidelium e&dificationi
peropportuna erunt.Imprimis vocat magnum peeca-
tum omnem cogitationem de alieno matrimoni, et
de [orricatione (78). Deinde docet, in corde puro
cogitationem impuram inhabitarc haud posse (79);
quod quidem intelligendum non de simplicibuscogi-
tationibus, sed de illis, quas morales theologi mo-
rosas appellant, sive in iis delectemur, sive non.
Medium insuper efficacissimum,quo a nobis malas
has cogitationes avertamus,et nunquam peccemus,
assignat non intermissam Dei memoriam (80).

Alibi subjungit (81) aliud motivum, quo ad mi-

(T7) Herm. Past., mand. x, cap. 2,

(78) Idem. 1. rr, mandat. 1v, c. 1.

19) Ibidem. vide etiam 1. i, visione τ, cap. 1.
(80) Ibidem.

citamur, pcenam peccati scilicet & nobis subeun-
dam, que multum excedit dulcedinem in eo perpe-
trundo perceplam. Dulcedinis uma hora, ait ille
5uo spatio terminatur ; pena vero una hora triginta
dierum vim possidet...vide igitur concludit, exiguum
6556 tempus mundanze dulcedinis ac voluptatis ; pena
vero tormentorumque amplius. Itaque re bene per-
pensa, si nosmetipsos diligeremus, capitali odio
haberemus sensus voluptates.

Circa mendacium εἰ obtrectationem | mandat
Pastor ne de aliquo male loquamur, nec minus
rigorose prohibet audire male loquentes, precipue
si id fiat deliberate et libenter (82). Addit insuper,
quod detractio sil perniciosa, inconstans daemonium
nunquam in pace consistens, sed semper in
discordiis manens ; et : Qui. mentiuntur, aii ipse,
abnegant. Dominum, non reddentes ei deposuum quod
acceperunt ; acceperunt enim spiritum sine menda-
cio (83).

(81) Idem, simil. vi, c. 3.
(82) Idem, 1. τι, mand. i.
(83) Idem, 1. τι, mand. ui.

SANCTI

HERM/E

PASTOR.

(Gatab., Veterum Patrum Bibliotheca,t. I, Venet.
Anglieanos B, et L ; Bopr., ms. bibl.

1765, in-fol, p. 69. — In notis. Άναι, denolat mss.

Bodleiane ; Canw., ms. Carmelitarum excalceatorum suburbii

Parisiensis ; GuRw., ms. 8, Germani ; Laus., ms. bibliothece Lambethane ; Vicr., ms. S. Viotoris. —
Capitum lemmata absunta codd. mss. Gallicanis.)

LIBER

PRIMUS.

QUI INSCRIBITUR

VISI

ONES.

VISIO 1.
Contra turpes et elatas cogitationes, et negligentem Hermze filiorum castigationem.
CAPUT PRIMUM.
Qui enutriverat mo, vendidi quamdam puellam Roms. Post multosautem annos hanc visam ego

recognovi ; et ܐܣܘ‎ eam diligere ut sororem. Exacto autem tempore aliquo

Tiberi vidi ; et porrexi ei manum, eteduxi eam e
Felix essem,

(84), lavari eam in flumine

flumine. Visaque ea, cogitabam in corde meo, dicens

si talem uxorem ei specie et moribus sortitus essem. Hoc solum, nec ultra quidquam

cogitavi (85). Post tempus autem aliquod cum iis cogitationibus proficiscens, honorificabam creaturam
VARLE LECTIONES ET NOTJE.

(84) Mss.
(85) M
que ea dixi : Felir

Bodl. et Lamb. Post tempus aliquod.

8. Germ., Carm., Bodl. et Lamb. Físa-
sem, si falem uxorem haberem.
ΕἸ speciem cum vidissem, cogitabam in. corde. meo

dicens : Felix essem, si. talem uxorem haberem et
specie e£ moribus. Hos solum cogitavi, nec. ultra ali-
quid cogitavi.

883 PASTOR. — LIB. 1. VISIO I. 894

Dei (86), cogitans quam magnifica et pulehra sit. Et dum ambulassem, obdormivi, Et spiritus me rapuit
et tulit me per quemdam locum ad dexteram, per quem non poterat homo iter facere. Erat autem locus
ille in rupibus, et abruptus (87), et invius ab aquis. Cumque transissem locum illom, veni ad planitiem,
et genibus positis δορὶ orare Dominum, et confiteri peccata mea. EL orante me, apertum est celum ; ο
video mulierem quam concupiveram, salutantem me de celo, et dicentem : Herma, ave. Et ego prospi-
ciens illam, dico οἱ (88) : Domina, quid tu hic facis ? At illa respondit mihi : Recepta. sum (89) huc (90)
ut peccata tua arguam apud Dominum. Domina, inquam, num tu me argues ? Non, inquit. Sed audi
verba, quo tibi dictura sum (91). Deus qui in colis habitat, et condidit ex nihilo ea qua sunt (82), et
multiplicavit propter sanctam Ecclesiam suam, irascitur tibi quonium peccasti in me. Respondens dico
ei : Domina, si in te ego peccavi, ubi, aut quo in loco, aut quando tibi turpe verbum aliquod locutus
sum ? Nonne semper te quasi dominam arbitratus sum (93) ? Nonne semper tereveritus sum velut 80-
rorem ? Quid in me comminisceris (94) hec tam. nefanda ? Tunc illa arridens mihi, ait : In corde tuo
ascendit concupiscentia nequitia. Annon (95) videtur tibi, viro justo rem iniquam (96) esse, si ascen-
derit in corde (07) mala concupiscentia ? Peccatum est oi, et quidem grande. Justus enim vir justa
cogitat. Cogitante ergo illo que justa sunt, et recte eo incedente, in coelis propitium habebit Dominum
in omni negotio suo. Qui autem nefanda cogitant in cordibus suis, mortem et captivitatem assumunt (98);
maxime ii qui seeulum hoc diligunt, et gloriantur in divitiis suis ; e qui non exspectant futura bona,
vacuantur (99) anime eorum. H«c autem faciunt dubii (100), qui non habent spem in Domino (1), et
contemnunt et negligunt vitam suaro. Sed tu, ora ad Dominum ; et sanabit peccata tua, totiusque domus
tue et omnium sanctorum.

CAPUT II.

Postquam autem locuta est verba hao, clausi sunt celi. EL ego totus eram in moerore δὲ metu, et
dicebam intra me : Si hoc mihi peccatum ascribitur, quomodo potero salvus esse ? Aut. quomodo
exorabo Dominum pro peccatis meis abundantissimis ? Quibus (2) verbis rogabo Dominum, ut mihi
propitius sit ? Hzec me recogitante et discernente in corde moo ; video contra me cathedram de lanis
candidis, sicut nix, factam magnam. Et venit mulier anus (3) in veste splendida (4), habens librum in
mani ; ct sedit sola, et salutavit me ; Herma, ave. Et ego mestug et plorans. dixi : Domina, ave. Et
illa dixit mihi : Quid mestus es. Herma, qui eras patiens, et modestus, et semper hilaris ? Respon-
dens dico ei : Domina, conlumelia (5) mihi objecta est a muliere optima dicente, quod peccavi in eam.
At illa dixit mihi : Absit ἃ servo Doi res ista. Sed forte in corde tuo ascendit illius concupiscentia (6).
Est quidem in servis Dei talis cogitatio, peccatum inferens. Non enim debet hec cogitatio abhorrenda,
esse in servo Dei ; neque spiritus (7) probatus, concupiscere malum opus ; et precipue Hermas qui est
continens ab omni concupiscentia (8) scelesta, et est omni simplicitate plenus, et innocentia magna.

CAPUT Il.

Verumtamen non eausa tui irascitur Dominus ; sed propter domum tuam, qui nefas admisit in Do-
minum et in parentes suos, Et tu cum sis amator filiorum, non commonuisti domum tuam, sed dimi-
sisti illos conversari violenter (9) ; propter hoc enim irascitur tibi Dominus: sed sanabit omnia (10)

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

(86) Desunt ista in mss. S. Germ. et S. Vict. (99) Mss. Angl. vagantur.

(87) Hic ilem desunt in utroque cod.

(88) 810 ms. Lamb.: Domina mea,quid heic ? Prs-
cepta sum a Domino, ul peccata tua. arguam. Domina
munc tu me arguis ?

89) Ms. Carm. Praecepta, sicut znodo Lamb.

(80) Deest huc in codd. S. Germ. et S. Vict.

(91) Lamb. et Carm. incipio dicere.

(92) Vide infra lib. rr, mand. τ. Laudat hune lo-
cum Origenes tom. I Comment, in Joan.1, 1. Greca
Origeniana protulimus supra inter Veterum testi-
monia, ex edit. Cl. Huetii a precedentibus editori-
bus Pastoris omissa.

(98) Lamb. Num semper te ac si deam.Mox autem

ro reveritas, Fellus exhibet veritus in sua edit.
xon.

ze Lamb. Quid mei commemoraris.

95) Lamb. Aut non.

(96) Mss. Carm. et Lamb. szvam.
.,(97) Lamb. addit illius. Sic et Fellus. Et mox
idem ms. ei equidem magnum.

(98) Lamb. sibi assumunt.

(100) Δίψυχοι. Hane vocem auctorem scripsisse
ex Clem. Alex. discimus. Vid. S. Jac. τ, 8. FELLUs.
— Locus Alex. exstat Στρωμ. lib. 1, cap.29, p.426,
sed respicit vis. rm, cap. 4, Videsis etiam lib. τι,
mand. x. Esdem. quoque vox usurpatur a Cle-
mente Romano, Epist. ܐ‎ ad Cor.. cap. 23, οἱ Epist
Il, cap. 11. Ceterum hunc Herm locum illustrat
Dodwellus in dissert. De Rom. pontif. succes., cap.
1t, $6, pag. 100.

(1) Lamb. Deo.

Lamb. pessimis ? quantis.

(3) Hieron. in Osee. vii, 9.Herma primum videtur
Ecclesia. cano capite.

(4) Lamb. eandidau. Et mox, singularis pro sola.
ia.
. Germ. illa,omissa voce concupiscentia.

(7) M. Carm. spiritu.

(8) Lamb. pollutione.

(9) Lamb. et Carm. conviolari szve.

(10) Lamb. sanavit omnia quee ante gesta. sunt in
domo tua mala.

895 S. HERMJE 896

qui» ante gesta sunt mala in domo tua (11). Propter illorum enim peceata et iniquitates, consumptus (12)
es a sicularibus negotiis. Jam enim misericordia Dei misert& est tui et domus tus, οἱ conservavit (13)
te in gloria. Tu tantum noli vagari : sed animaquus esto, et conforla domum tuam. Tanquam srarius
producens opus suum, exponit (14) οἱ eui vult ° : sic et tu verbum quotidianum justum (15) docens,
abscindes grande peccatum. Ne (16)desinas ergo commonere natos tuos; soit enim Dominus quod
penitentiam agent ex toto corde suo ; et scribel te (17) in libro vitas, Cumque finisset verba hee, ait
mihi : Vis audire me legentem ? Dico οἱ (18) : Domina, volo. Esto ergo auditor. EL revoluto libro, loge-
bat glorioso, magnifice et mirifice, quz (19) non poteram in memoria retinere. Erant enim; verba üerri-
fica, quie non poterat homo sustinere, Novissima tamen verba memorio mandav rant enim pauca et
utilia nobis. Ecce Deus virtutum, qui invisibili virtute, et magno sensu suo condidit mundum, et hono-
rifico consilio cireumdedit decorem creature suz,et fortissimo. (20) suo verbo confixit colum,et fundavit
terram super aquas δ᾽, et virtule sua potenti condidit sanctam Ecclesiam suam, quam benedixit ; ecce
transferet colos ac montes, colles ac maria ; οἱ omnia plana (21) fient electis ejus, ut reddat illis repro-
missionem quam repromisit cum multo honore et gaudio, si servaverint (22) legitima Dei, quie accepe-
runi in magna fide. '

CAPUT 17.

Cumque consummasset legendo, exsurrexit de cathedra : et venerunt quatuor juvenes, et tulerunt
cathedram ad orientem, Et vocavit me ad se, δὲ tetigit pectus meum atque mihi: Plaeuit tibi lectio
mea ? Dico ei : Domina, haec mihi novissima placent ; priora autom seva οἱ dura sunt. At illa ait mihi:
Hao novissima justis (23) ; priora autem rofugis et ethnicis. Et cum loqueretur mecum,duo quidam viri
apparuerunt ; et sustulerunt illam humer 21), et abierunt, ubi et cathedra erat, ad orientem. Hi-
laris autem discossit. Et cum abiret, ait mihi : Confortare, Herma.

VISIO 11.

οί filiorum
moribus

CAPUT PRIMUM.

Cum vero proficiscerercum his (25) circa illud tempus quo et anno priore, ambulans (36) commemoratus
sum anní prioris visionem. Rursumque me abstulit spiritus, et duxit (27) rne in eumdem locum, quo
anno primo. Cumque venissem ad illum locum, positis genibus ecepi orare Dominum,et honorificare(28)
nomen ejus, quod dignum me arbitratus sit, ct manifestaverit mihi peccata pristina.Et cum surrexissem
ab oratione, video (29) contra me anum illam quam et anno superiore videram,ambulantem et legentem
libellum aliquem. Et ait mihi: Potes hzc electis Dei renuntiare ? Dico ei : Dornina, tanta in memoria
retinere non possum ; da autern mihi libellum, et. doscribam. Accipe, inquit, et restituas mihi illum.
Ut autem (30) accepi, in quemdam locum agri secedens (31), descripsi omnia ad litteram ; non inve-
niebam enim syllabas (32). Cumque consummassem seripturam libelli, subito de manu mea raptus est
libellus ; a quo autem non vidi.

Luc, xix, 19. ** IT Petr, ut, 5.

VARLE LECTIONES ET NOTE.

Rursum de negligenti uxoris loquacis libidínosorum — castigatione, οί ejus

55 Matth. xri, 52 ; xxv, 27;

(41) Βῖο mss. S. Germ. et Carm. preter Lamb.
Editi, in te. Fellus tamen sic: qua ante patrata sunt
mala a domo tua.

(12) Ita mss. Angl. apud F'ellum :
editio exhibet, contritus.

(13) Mss. 8. Germ. et Lamb. confortavit.

(14) Mss. Viet. et Germ. obj: Fellus autem
omitüt, ei.

(15) Lamb. juste. Carm. optimum.

(10) Sic Lamb. sic οἱ Fellus. At Non.

(17) An seribentur in?

(18) Carm. ms. ܢ‎

(49) Lamb. glorias... quas, pro gloriose... quz.
Fellus autem omittit εἰ mirifice, quod varia ipsi vi-
deatur lectio.

(20) Quinque hac verba, circumdedu.... for
desunt in Lamb.

(21) ta mss. eod. Viet.,
Tta et Fellus Kditi, plena.

(22) Mss. codd. ὙΠ Cam, Tani. οι νοι, dme
pressi, repromist δὲ servaverónt. Follum secuti,
hane retinuimus lectionem. Al. repromisit, cum..
gaudio ser. vaverint.

(23) Sic Lamb.

cujus tamen

Carm., Bodl. et Lamb.

Sic et Fellus. Editi, istis.

(24) Lamb. en humerum.

(25) Quidni forle legendum eum cl. Cotelerio,
Qumis ? Infra enim vis. 1v, eap, 1. Proficiscebar in
illa via Campana.

(26) Ms. 5. Germ. videram amibulans.

(27) Lamb. eduzit. Sic et Fellus.

(28) lec omnia, Cumque venissem... et honori-
ficare rostituimus ex ms. Carm. Sic οὐ Follus. Ef
recte quidem, ut videtur. Mox namque subdi 2
cum 41) oratione. Al. vero, anno primo;
et honorificavi.

(29) Mss. Carm. et Lamb. audivi.

(30) Lamb. Ut eum autem.

(31) Mss. S. Germ., Carm. ot Lamb. sedens.

(32) Clemens Alex. Στρωμ lib. vn cep. 15, pag.
800, hue respiciens, bee habei; Τοῦτο à μὲς
Ἰράφατο πρὸς Ἱράμμα, φησὶ, μὴ εὑρίσκων τὰς συλ-
λαδὰς τελέσαι, [4 est: Eum autem inquit se. tran-
scripsisse ad. lillerüm, cum non inveniret quomodo
syllabas perficeret. Ubi notat Cl. Potterus, hoc modo
cum marinora et nummos, tum etiam libros vetu-
stissimos scriptos conspici, perpetua scilicet litte-
rarum serie,nulla vocum distinctione facta.Jamque
idem monuerat Fellus ad hunc locum.

897

PASTOR. — LIB. 1. VISIO Il.

898

CAPUT II,
Post quindecim autem dies cum jejunassem, multumque rogassem Dominum, revelata. est mihi
scientia scripture. Erat autem Scriptura baec : Semen tuum, Herma deliquit in Dominum, et prodide-

Tun parentes suos in nequitia magna. Et audierunt proditores parentam, οἱ prodentes (3

) profecerunt.

Sed etiam nune adjicerunt peccatis (34) suis libidines, et commaculationes nequitia, et sic impleverunt
iniquitates suas. Sed impropera verba hizo filiis tuis omnibus,et conjuji tua qua fütura eet soror tua (85).
EL ipsa enim (36) compescat linguam suam, in qua malignatur : et (31) auditis verbis his, continebit sc,

t consequetur (38) misericordiam. Erudietur enim,
mandavit ille (40) Dominator, ut tibi revelentur. Tun.

postquam improperaveris illi (2) hec verba, qug
ὁ remittentur illis peccata qua» (41) jampridem peo-

caverunt, et omnibus sanctis qui peccaverunt usque in hodiernum diem, si ex toto Corde suo egerint
penitentiam, et abstulerint a cordibus suis dubitationes. Juravit enim Dominator ille per gloriam suam

Super electos suos, preefinita ista. die, etiam nunc si

peccaverit aliquis, non habiturum illum (42) salu-

tem. Ponitentie enim justorum habent fines. Impleti sunt dies penitentie omnibus sanctis : gentibus

autem penitentia usque in novissimo die. Dices ergo eis qui pri
justitia ; ut recipiant in pleno repromissionem cum multa glori;
εἰ sic facite, nt sit (43) transitus vester cum sanctis angelis. Feliees vos, quieu

tiones domus tus; quoniam illas ut ad te nihil pertinentes, neglox sti ; οἱ ἴῃ negotiationibus tui:

Declesi;, ut dirigant vias suas in
qui operamini justitiam,

spondenles se vitam illius, et ipsi denegaturi sunt illam (44) in
&dvonientibus dibus **. Ti autem, qui nunquam denegavorint,

ob nimiam (45) misericordiam propitius

(51) implicitus ος, Sed illud te salvum faciet, quod non discesseris a Deo viva; et simplicitas tua, et

singularis (52) eontinenlia salvum faeient tesi permanseris. Et omnes salvos facient,
cemodi operantur, et ingrediuntur in innocentia οἱ simplicitate. Ii qui huju
&dversus omnes nequitias, et permanobunt in vitam zetornam. V'elices omnes qui o
non absumentur usque in vitam eternam (53).Dices autem : Ecce magna tribulatio vei
iterum nega, Prope est Dominus convertenlibus, sicut scriptum est. in Heldam et Mo:

nati sunt in solitudine populo ον,

perantur justitiam :
nit. Si lbi videtur,
dal (51), qui vatici-

CAPUT 1Ν,

Revelatum autem est mihi, fratres, dormienti ἃ juvene specioso, el. dicente mihi :
accepisti libellum, quam putas esse? Et ego dixi ; Sibillum ἡ

® Matth. x, 38. 99 Num. xr, 28, 27,

: Anum illam a qua
). Eras, inquit non est, Qua est ergo,

VARLE LECTÍONES ET NOTJE.

(33) Sic Fellus ex mss. Lamb. et S. Germ. Sic et
Carm, Editi, prudentes.

(34) Ms. S. Germ. peccata peccatis.

(35) Videsis ἢ, 1. ο). Cotelerium. lline συνείσακτοι.
His consona mox infra reperies,cap. sequ. οἱ lib.ur
simil. ης, cap. 11.

(36) Lamb. etiam.

(37) Mss. S. Germ. et Carm. sed.

(38) Lamh. habebit.

(39) Ms. S. Vict. Erudiuntur.... illis.

(40) Sic mss. Angl. Fello tamen magis placuit,
dli. Mox ms. 5, Germ. ut revelentur, absque tibi,

(41) Lamb. gui.

06 Ms. S. Viet. illam.

(43) Mss. Vict, et Germ. flat.
(44) Fellus ex Bodl. et Lamb. sic in sua edit.
Oxon. Qui denegaverit Filium et se, despondens

vitam. dius, οἱ ipse denegalurus est illum. Que
lectio male redditur in editi. Clerici et Russelii, At.
ms. Carm. Qui denegaverint Filium seque desponden-
165 vilam. suam, qui munc denegaturi sunt in, etc.
Huic loco congruunt quie infra habentur, lib. τη,
simil. ix, cap. 28.

(45) Si Fellum audias, nimiam, idem valet quod
summam. Huic loco consonat cum hoc Gen. xv, 4.

Noli timere, Abraham. : ego proteelor. tuus Sum, δὲ
merces tua magna nimis ; um illud in primis Ephes.
15, 4 : Propler nimiam charitalem Suam, qua dilexit
nos (Deus).

(46) Ms. Carm. malorum. Sic et Fellus. In cam-
dem sententiam, monente Fabricio, auctor Testa-
menti xit palriarch. in Teslam. Zabulon, sect. vir,
Cap. ὃς Μὴ λογίζεσθε fastos τὴν κακίαν τοῦ ἀῤνλην
αὐτοῦ Ne animadceriatis unusquisque malitiam, fra-
iris sui.

(47) Lamb. sinas.

(43; Mss. 8. Germ., Carm. et Lamb. malitiz, Sic
et Fellus.

(51) Ms. 8. Gecm. magnis,

(95) Lamb. quem sequitur Fellus, ninia.

(53) Ms. S. Germ. in aternum, Edit. Oxon. absu-
muntur in. jlernum.

(51) Lamb. Ho!da. οἱ Moda, Sive potius Eldad et
Mold, αἱ exhibet codex bibloth. Coislin. apud cl.
Montlauconium pag. 191, ubi in recensione apoery-
μοι Vet Test. librorum oCGuril ς΄, 'EX6x8 καὶ

οδάδ.

(55) Putat cl. Cotelerius, in Graco exstitisse

899 S. HERMJE 900

domine? Εἰ dixit mihi ; Ecclesia Dei est. Kt dixi ad illum : Quare ergo anus est? Quoniam, inquit, om-
nium prima creata est, ideo anus ; et propter illam mundus factus est. Post hiec autem visionem vidi in
domo men ; et venit illa anus,et inlerrogavit, me, si jam libellum (58) dedissem senioribus? Et respondi :
Adhuc non. At illa dixit : Beno fecisti ; habeo euim quaedam verba edicere tibi. Cum autern consumma-
vero omnia verba, aperte scientur ab electis (57). Scribes ergo duos libellos, et mittes unum Clementi,
et unum Grapte (58). Mittot autem Clemens in exteras civitates ; illi enim permissum eat : Grapte antem
commonebit viduas et orphanos. Tu autem leges in hac civitate cum senioribus qui presunt Ecclesis.

Ista sic leguntur apud Origenem, Philocalie cap. 4, e Itb. 1v, cap. 2, Do prinoipits, Znlerprette Rufino.

Εἰ scribes. duos libellos, el dabis unum Clementi, γράψεις δύο βιθλία, καὶ δώσεις ἕν Κχήμεντι, xal
οἱ απ Grapte. Et Grape quidem commonenb vi- ἂν Τραπτῇ. Καὶ Γραπτὴ μὲν νουθετήσει τὰς χήρας
duas et orphanos. Clemens vero millat per omes ci- — xai τοὺς ὀρφανούς. Κλήμης δὲ πέμψει εἰς τὰς ἔξω
witates qua [oris sunt, Tu. vero anmuntialis preibyte- πόλεις, Σὺ δὲ à λεῖς τοῖς πρεσδυτέροις τῆς
ris. Ecclesia. Ἐκκλησίας.

VISIO. IIl.
De triumphantis Ecclesiz structura, et variis hominum reproborum ordinibus.

CAPUT I.

Visio quam vidi, fratres, visio talis erat. Gum jejunassem frequenter, et procatus essem Dominum, ut
mihi ostenderet revelationem, quam pollicitus est ostendere per aaum illam ; eadem nocte apparuit mihi
anus illa, οἱ dixit mihi : Quoniam sic langues (59), et soliicilus es ad sciendum omnia; veni in agrum,
ubi vis ; et circa horam sextam raanifestabo me tihi,et ostendam tibi quie oporteat te videre. Rogavi illam,
dicens : Domina, in quem locum agri ? Ubi, inquit, vis, elige locum bonum, secretum. Antequam autem
loqui (60) copissem, et dicere ei loeum, ail mihi : Veniam ubi vis. Fui ergo, fratres, in agro, et obser-
vayi (61) horas; et veni in locum ubi constitueram ei venire. Et video subsellium positum. Erat cervical
lineum (62) ; δὲ super linteum oxpansum carbusinum. Videns hao posita, et neminem esse in loco ; stu-
pere ,)ܐܣܘ‎ et capilli moi exeurrexerunt (63), et quasi horror (04) me comprehendit, eum essem solus. Ad
me (65) antem reversus, et memoratus gloriam (66) Dei, et accepta audacia, positis genibus, confitebar Deo
iterum peccata que prius. Ecce venit illuc cum juvenibus sex, quos οἱ anto. videram ; et stetit post mo
orantem, et audiebat me orantem et conlitentem Domino peccata mea. Et tangens me,lixit : Desine jam
pro peccatis tuis tantum orare. Ora et pro justitia, ut accipiens partem ex ea in domo tua. Et erexit me de
oco, et apprehendit manum meam,et adduxit (07) me ad subselliura, et ait illis juvenibus : Ite,et edii-
cate. Postquam autem dicesserunt juvenes,et nos soli fuimus (68), ait mihi : Sede hic. Dico ei : Domina,
sine seniores ante sedere. Quod tibi dico, inquit, sede. Cumque vellem sedere ad dexteram partem, non
est passa ; sed annuebat mihi manu,ut ad sinistram partern sederem. Cogilante (69) autem me,et mesto
exsistente, quod non sivil me ad dexteram parlem sedere, ait mihi : Quid mestas es, Herma ? Locus qui
est ad dexteram, illorum est qui jam mernerunt Deum,et passi sunt causa nominis cjus (70). Tibi autem
superest multum, ut cum illis sedeas. Sicut manes in simplicitate tua permane, et sedebis cum illis, et
quicunque fuerint operati illorum opera, et sustinuerint que illi sustinuerunt.

CAPUT Π.

Dico οἱ : Domina, vellem scire qua sustinuerunt, Audi, inquit ; Feras bestias, flagella, carceres,
cruces, causa nominis ejus (71). Propter hoc, illorum sunt dextre parles sanctitatis, et quisquis patia-
tur (72) propter nomen Dei (73) ; reliquorum autem sinistre partes sunt. Sed utrisque eis. (74), et qui ad
dexteram,et qui ad sinistram sedent,sunt dona et promissiones ; tantum quod ad dexteram sedentes ha-
hent gloriam quamdam.Tu autem cupidus es sedere ad dextram cum eis ; sed exiguitates tus multe sunt.
Emundaberis antem ab exiguitatibus tuis.Sed et omnes qui dubii non (tuerint,emundabuntur ab omnibus

VARLE LECTIONES ET NOT/E

mpogíst,quam Latinus interpres verterit δε φίδι. (05) Bodl. et Lamb. Apud me.
Sieut infra lib, τι, mand. vi, ἀγγέλους et ἄ (06) Lamb. glorig.
genios ac genium reddidit. 0) Lamb. eduxit.
(56) Lamb. libellum suum. (68) Lamb. cum Fello faeti sumus.
(51) Mas. S. Germ. et Lamb. scient electi. (69) Lamb. Recogitanle. Fellus, Cogitante ergo.
58) Lamb. Grappatzz Sie mox, Grappate. (10) Bodl. Dommi. At Victor. deest ejus.
459) Ms. S. Germ. pro langues, habet jejunus. (71) Rursus, ut modo, Bodl. Domini. Viet. deest.
Bodl. egens es. Lamb. egens es. (72) Lamb. quicunque passus fuerit. Μο]. quis-
(60) Lamb. ei loqui. Fellus, loqui ei.... dicerem. quis p. f.
(61) Lamb. cestimavi. (13) Ueest Det in Lamb.

0 Lamb. lintum. Sic et l'ellus. (74) Mas. Carm. et S. Germ. ufriusque el eis.
64) Bodl. exstruexerunt. Fellus, erect sunt. Lamb. utrisque ex eisqui ad. dexieram sedent, ad σὲ»
(64) Bodl, Lamb, et Carm. Aorripilatio. nistrüm sedent.

901 PASTOR. — LiB. I. VISIO. πι. 902

peccatis in hune diem. Et cum hee dixisset, volebat abire. Et procidens illi ab. pedes, rogavi illam por
Dominum, ut mihi demonstraret quod repromiserat visum. At illa rursus apprehendit manum meam, ct
erexit me,et fecit sedere super subsoliam ad sinistram ; et elevata virga quadam splendida, dixit mihi Ὁ
Vides rem magnam ? Dico ci : Domina, nihil video. Ecce (75) non vides contra te turrim magnam, qua
sdifieatur super aquas, lapidibus quadris (70) splendidis? In quadrato enim idificabatur turris ab illis
sex juvenibus, qui venerant cum illa. Alia autem multa millia virorum apportabant lapides, Quidam autem.
de profundo trahebant lapides ; alii de terra transferebant, et porrigebant illis sex juvenibus. Porro illi
accipiebant, et ediflcabant. Eos autem qui de profundo extrahebantur lapides,omnes sic ponebanlur (77)
in structuram : politi enim erant, et convenientes commissure eum illis (78) lapidibus ; sicque conjunge:
bantur alius ad aiium, ita ut commissure eorum non paterent (79). Et in hune modum apparebat (80)
structura turris, tanquam ex uno lapide edificata. Ceteros aulem lapides qui alferobantur de lerra,quos-
dam quidem rejiciebant quosdam vero adaptabant (81) in strueturarn. Alios excidebant, et projiciebant
longe a turri. Alii autem lapides multi circa turrim positi erant (82); et non utebantur illis ad structuram.
Erant enim quidam ox illis sesbrosi, alii autem scissuras habebant, alii vero candidi ot rotundi, non
convenientes in siructuram turris. Videbam aulem alios lapides projiei longe a turri, et incidentes in
viam (83),et non manentes in via, sed volvi de vía in locum desertum ; alios autem in ignom incidenlos,
et ardentes; alios cadentes secus aquam, nec posse volvi in aquam, volentibus quidem eis intrare in
aquam.

CAPUT III.

Eteum hec mihi demonstraret, volebat recedere (81). Dico ei : Domina, quid mihi prodest hec vi-
disse, et nan scire que sint he res ? Ποφροπάρης dixit mibi: Versutus es homo, volens ceiro cn quee circa
lurrim sunt. Ita, inquam domina, aut fratribus annuntiem,et hilariores fiant ; et hec audientes honorifi-
cent Dominum eum multa gloria. Et illa ait : Audient quidem multi ; et cum. audierint, quidam ex eis
gaudebunt, quidam autera flebunt, Sed et isti (85) audientes, si prenitentiam egerint, et ipsi gaudebunt.
Audi nunc de similitudine turris omnia hee, οἱ hactenus mibi de revelatione molestior esse noli. Revela-
tiones enim iste finem habent :impletee sunt enim. Sed tu non desinis in petendo revelationes,improbus
(86) enim es. Turris quidem quam vides edilicari, ego sum Ecclesia, que tibi apparui ei modo et prius.
Quodcunque igitur volueris, interroga de turri ; et revelubotibi, ut gaudeas cum sanetis. Dico ei: Domina,
quoniam me semel dignum arbitrata os ut omnia mihi reveles, vevela. Ait mihi : Quodcunque oportuerit
tibi revelari, revelabitur; tantum ut eor tuum apud Dominum sitet ne dubites, quodcunque videris. In-
lerrogavi (87) illam : Quare turris edilicata est super aquas, domina ? Respondit : Dixeram tibi οἱ prius,
versutum te esse circa slructuras diligenter inquirentem ; igitur invenies veritatem.Quare ergo super (88)
aquas edificatur turris, audi : Quoniam vita vestra per aquam salva facta est, et (iet 9. Fundata est
enim verbo omnipotentis et honorifici nominis : continetur autem (89) ab invisibili virtute Dei.

CAPUT 1V.

Respondens dico ei. Magnifice habent se res hz. Illi autern juvenes sex qui &dificant,qui sunt,domina?
Hi (90) sunt angeli (01) Dei qui primo constituti sunt, quibus tradidit Dominus universam creaturam
suam, siruendi (92), e»ilicandi et dominandi creature illius, Per hos enim (93) consummabutur struetu-

ra turris. Ceteri autem qui apportant (94) lapides qui sunt? Et ipsi sancti (05) angeli Domini : sed illi
οἳ [ Petr. ur, 20, 21.

VARUE LECTIONES ET NOT/E.

75) Bodl. add. Ait mihi : Ecce, eto.

76) Mss. S. Germ., Carm. et Lamb. quadratis.
Sie et F'ellus.

77) Mss. Carm. et Lamb, imponebant. Bodl. po-
mebant.

(78) Ita quatuor mss. 8. Germ., Vict, Bodl, et
Lamb. Editi, aliis.

(0 Lamb,. Carm. et 8. Germ. parerent. Sic et
Fellas, qui tamen legendum conjicit, paterenf.Hunc
locum describit Origenes Philocaliz cap. vir.

(80) Bodl. et Lamb. ΕἸ sic parebat. Via ct lellus,
e quo tamen ms, lectionem minus recle reddunt
editi.

(81) Lamb. ponebant.

(82) Sic Bodl. et Lamb. ex Fello. Editi jacebant.
Apud Russelium invertitur lectio. Monet cl. Cote-
lerius huc respexisse Didymum in Catena ad Job.
viri, 17 18, p. 202. Ejus verba inter Veterum te-
stimonia superius relata.Ilis a[finia mox infra capp.
6 et 7, et lib. 11, simil. rx, capp. 6, 7, 34.

(83) Lamb. venientes τὴ via.

(84) Ms. S. Germ., Carm. et Lamb. recurrere.
(85) Ita mss. 8. Germ. Carm.et Lam. Editi, illi.
(86) Sic Bodl. et Lamb. Editi importunus.

87) Ms. Lamb.: Revela mihi quodcunque oportuerit
tibi revelare. levelabitur. a te, iantum ut cor tuum
apud Dominum sit, et ne dubites quod. eum videris.
Interrogai, etc. Laudat hunc locum Clemens Alex.
Στρωμ. lib. n, cap. 1, pag. 430.

(88) Dodl , Lamb. ct Carm. circa sertpturas. Dili-
genter inguierens igitur. Sic Fellus. Addit Clericus id
ms. Lamb. iia legi : scripturas, et inquirentem. Igi-
dur inveniens verilatem quare super, οἷο.

(89) Sie ms. Carm. Editi, enim.

(90) Bodl. add. Ait mihi : Hi, eic. Sic et Fellus.

(91) Addit Fellus ex Lamb. sancti.

) Ms. &. Germ,, Carm. et Lamb. ereandi, Fel-
lus autem : ul struerent, vdificareni et dominaren-
tur.

(93) Bodl. et Lamb. ergo.

(94) Bodl. appertabant. ellus, deportant.
(95) Ms. S. Germ. et. Viet. et ipsi sunt sancti.

903 S. ΗΡΕΜΑ 904

sunt his excellentiores (96). Cum ergo consummaía fuerit structura turris omnes simul epulabuntur juxta
turrim, et honorificabunt Dominum, quoniam consummata erit strüetura turris. Interrogavi eam dicens:
Vellem scie exitum lapidum, et vim eorum qualis sit. Respondens autem, dixit mihi : Nunquid tu pre
omnibus melior es, ut tibi id reveietur ? Alii enim priores te sunt ct meliores te, quibus oportebat reve-
lari visiones has ; sed ut honorificetur nomen Dei, tibi revelatum est (97) ; et revelabitur propter dubios,
qui cogitant in cordibus suis, utrumne sint hec,an non (98) sint. Dic illis, quod hec omnia sunt vera,et
nihil extra veritatem est ; sed omnia firma, certeque (99) fundata sunt.

CAPUT V.

Audi nunc et de lapidibus qui suntin structura. Lapides quidem illi quadrati et albi, convenientes in
commissuris suis, ii sunt (100) apostoli, et episcopi, et doctores, οἱ ministri, qui ingressi sunt (1) in cle-
mentia Dei, et episcopatum gesserunt, οἱ doenerunt, et ministraverunt sanete et modeste electis Dei,qui
dormierunt, quique adhue sunt ; el semper cum illis convenerunt, et in se pacem habuerunt, et se invi-
cem (2) audierunt. Propter 1100 et in structuram turris conveniunt commissuro eorum. Qui vero de pro-
fundo trahuntur, et imponuntur in structura (3), et conveniunt commissure eorum cum ceteris lapidibus
qui jam eedifieati sunt ; ii sunt qui jam dormierunt,et passi sunt causa nominis Domini. Ceteri autem la-
pides qui apporlabantur (4) a terra, volo scire (5) qui sint, domina. Ait: Eos quidem qui in lerram va-
duni,el non sunL politi, illos Deus probavit, quoniam (6) ingressi suat in axquitatem Domini, et direxe-
runt vias in mandatis ejus. Qui autem afferuntur et ponunturin struetura lurris,ii sunt (7) novelli in fide
οἱ fideles. Commonentur aulem ab augclis ad benefacicndum, propterea quod non est inventa nequitia in
illis. Quos autem rejiciebant et ponebant (3) juxta turrim, qui sunt illi 0) ? Ai mihi : 111 sunt qui pecca-
verunt, et voluerunt ponitentiam agere; propter hoc non sunt longe projeetia turri, qaoniam utiles erunt.
in stroetura (10), si penitentiam egerint. Qui ergo penitentiam acturi sunt, si egerint penitentiam, for-
les erunt in fide; si nunc penitentiam egerint, dur adificatur turris. Nam si consummata fuerit siruc-
tura, jam qui non habet loeum ubi ponatur, sed eril reprobus; solummodo autem hoc habebit, qui jam
(11) ad turrim positus est.

CAPUT γι.

Qui autem recidebantur, et longe projiciebantur a turre, vis scire qui sunt? Volo, inquam, domina (12).
ii sunt filii iniquitatis, et qui crediderunt in simulatione, et omnis nequitia non discessit (13) ab eis :
propter hoe non hahent salulem ; quoniam non sunt utiles in structura (14), propter nequitias suas. Qua
propter 60151 sunt et longe projecti propter iram Domini ; quis exacerbaverunt eum, Ceteros autem la-
pides quos vidisti complures positos, non euntes in structuram ; ii quidem qui scabrosi erant (15), hi
sunt qui cognoverunt veritatem, et nec perinanserunt in ea, nee conjuncti sunt sanctis ; propter hoc in-
utiles sunt. Qui autem scissuras habebant, hi sunt qui (10) alius adversus alium in cordibus discordiam
habent, οἱ non habent (17) pacem inter seu : in prasentia (18) quidem pacem habentes,cum autem unus
ab alio discesserit, nequitia eorum in cordibus permanet. Hc sunt ergo scissum, quas habent lapides.
Qui vero curti sunt, ii sunt qui crediderunt quidem, plurimam parlem habentes iniquitatis (19) ; propter
hoc curti, et non integri sunt, Candidi aulem et rotundi, οἱ non convenientes in structuram turris, qui
sunt, domina? Respondens mihi, dixit : Usquequo stultus es et insensatus ; ct omnia interrogas, οἱ ni-
hic intelligis ? Hi sunt habentes quidem fidem, habentes autem et divitias hujus seculi. Cum ergo venerit

VARLE LECTIONES ET NOT4E.

(96) Ms. S.Germ et Carm. hi aulem pracellentes
illos. Lamb. przeellentes illi:
(97) Clemens Alex. X:
426, hunc locum bisce
vov # δύναμις ἡ τῷ Ἑρμᾷ
Τὰ ὀράματα, φησὶ, καὶ
διψύχους, τοὺς 6:2

lib.:, cap. 29. pag.
rbis deseribit ; Θείως τοῖς
χατὰ ἀποχάλυψιν

ἀποκαλύμματα, διὰ τοὺς
ἔνους, ἐν ταῖς καρδίαις αὖ-
0 Sequitur Cle-
ἡερέδονται, Quae

ΕΝ

nus ab editoribus Herm fuisse hic in medium pro-
lata, tanquam ah Alexandrino ex Herma descripta.
Jamque id probe novisse videntur Potterus ad ἢ.}.
et Woitonus in notis ad Clementis Rom. Epist. 1,
cap. 23.

(98) Ms. S. Germ. et Lamb. aut non. Sic et Cle-
mens Alex. Ἱ. c.

(99) Lamb., Carm. ot Germ. οἱ eerta qua.

(100) Bodl. in commissura, hi sunt.

(1) Lamb. ingrediuntur.

2) Lamb: alterutrum.

(3) Bodl. structuram.

(4) Lamb, apportantur. Fellus, portabantur.

(5) Bodl. scire inquam.

(6) Bodl. qui, pro quoniam.

(7) Lamb. im structuram turris, qui sunt Ὁ ii sunt.

(8) Mss. 8. Germ., Carm. et Lamb. projzeiebant.
Sic εἰ Fellus.

(Ὁ) Bodl. qui sunt? Ii. Lamb. tantum qui sunt ?

(10) Bodl. structuram.

(11) Mss. S. Germ.,Carm. et Lamb. quontam.Fel-
lus : habet qui.

(12) Editi omittunt ista : Volo inquam. domina :
quie Fellus ex mss. Bodl. et Lamb. restituit.

(13) Larcb. abscessit.

14) Bodl. stracturam.

15) Ita mss. S. Germ.,Carm et Lamb. Ita et Felli
editio. ΑΙ. omiltunt qui,

(16) Sie Fellus ex Bodl. Al. omittunt, hi sunt.
Lamb. pro qui exhibet quia.

(47) Bodl. Aabentes.

S. Germ., Vict et Lamb. persona. Sic et

Fellus.
(19) Bodl. Δὲ crediderunt quidem, sed. plurimam
partem habent iniquitatis.

905 PASTOR. — LIB. I VISIO III. 906

tribulatio, propter divitias suas et negatiationes abnegant Dominum (20). Respondens, dico οἱ : Domina-
quando ergo utiles erunt Domino? Cum circumeiss, inquit fuerint divitis eorum, qui eos delectant,
Ίππο erunt utiles Domino. ad edificium. Sicut enim lapis rotundus, nis decisus fuerit, et abjecerit ab se
aiiquid, non potest quadratus fleri: sie et qui divites sunt in hoc scculo, nisi cireumcisee fuerint divitiae
eorum, non possunt Domino utiles esse. A te (21) primum scito : Quando dives fuisti, inutilis eras; nanc
vero utilis es, et aptus vite tue; nam et tu ipse ex eis lapidibus fuisti,

CAPUT VI.

Cieteros autem lapides quos vidisti longe projectos a turri, οἱ currentes in via, et volvi de via in loca
deserta: ii sunt qui erediderunt quidem, dubitatione autem sua reliquerunt (22) viam suam veram, pu-
tantes se meliorem viam posse invenire, Errant autem et miseri sunt, ingredientes in desertas vias, Qui
nutem cadebant in ignem, et sedebant, ii sunt qui in perpetuum abscesserunt (23) a Deo vivo, nec am-
plius illis ascendit in eorda penitentiam agere, propter desideria libidinum suarum et scelorum qum
operantur. Ceteri vere qui cadebant juxta aquas, et non poterant volvi in aquas, qui sunt? Ii. sunt qui
verbum audierunt, volentes baptizari in nomine Domini ; quibus cum venit in memoriam sanctitas veri-
iatis, retrahunt se, ambulantque rursus post desideria sua scelesta. Consummavit igitur enarrationem
turris. Ego vero, cum adhuc essem improbus (24), interrogavi illam ; An iis omnibus lapidibus (25) qui
projecti sunt, nec conveniebant in strueturam turris, an est ponitentia; et habebunt (20; locum in turre
hac? Habent, inquit, penitentiam, sed in hac Lurrre non possunt convenirc ; alio autem 1000 ponentur
multo inferiore ; et hoc (27), cum cruciati fuerint, et impleverint dies peccatorum suorum. Et propter hoc
tiransferentur, quoniam perceperunt verbum justum (28). Et tunc illis continget transferri de penis, si
ascenderint in corda ipsorum, opera qna operati sunt scelesta. Quod sj non asconderint in corda ipso-
rum, non erunt salvi propter duritiam cordis sui.

CAPUT VIII
Cum ergo destiti interrogare (29) illam de omnibas istis, ait mihi: Vis aliud. videre? Cumque cupidus
essem ad videndum, hilaris factus sum vultu. Respiciens me subrisit, et ait mihi: Vides septem mulie
rcs circa turrim ? Vidoo, inquam, domina. Turris hzc, inquit, ab ijs (30) supportatur seeundum praxe-
ptum Domini, Audi nunc effectus earum : Prima quidem earum quie continet manu (31), Fides vocatur ;
per hane salvi fient electi Dei. Alia vero qui succincta est,et viriliter agit, Abstinentia (32) vocatur; he fi-
lia est Fidei. Quisquis ergo secutus fuerit illam, felix fiet in vila sua, quoniam ab omnibus operibus m&-
lis abstinebit (33) ; credens quod, si se continuerit ab omni concupiscentia, hires erit vite eterne. Cielere
autem, inquam, domina, quinque que sunt? ilie, inquit, invicem sunt. Vocatur autem quedam Sim-
plicitas; alia Innocentia, alia Modestia, alia Disciplina, alia autemCharitas. Cum ergo servaveris opera
mairis earum, omnia poteris custodire. Volebam scire, domina, quam queque eacum habeat (34) virtutem
Audi, inquit: Virtutes equales habent ; connexie autem ad invicem sunt virtules earum, et sequuntur
se invicem sicut nale sunt. Ex Fide nascitur Abstinentia, de Absiinentia Simplicitas, de Simplieitate Inno-
centia, de Innocentia Modestia,de Modestia Disciplina et Charitas(35). Harumergo opera sanota, et pudica,
et recta sunt.Quicunque ergo servierit his,et invaluerit (36) tenereopera earum,in turri habebithabitaculum
cum sanetis Dei, Interrogavi illam de tcmporibus, si jam consummatio est (3/)? Illa autem exclamavit voce
magna, dicens: Insensale homo! nonnevides lurrim semper odificari (38) ? Quando ergo consummat fuerit
turris et edificata, habet finem :sedctcitoconsummabitur. Noli me amplius iuterrogare quidquam. Sufficiat
tibi et omnibus sanctis commemoratio ista, et renovatio spirituum vestrorum. Sed non tibi hac soli reve-

VARLE LECTIONES ET NOTE.

mens Alex. qui Στρωμ. lib. Ἡ,
mam ` et interpretatur:

τὴν Ἐκκλησίαν.
(22) Lamb.

20) Bold. add. suum.

21) Lamb. Ad fe.

22) Ms. 8. Germ. et Lamb. relinquent.
(23) Bodl. et Larnb. in fine abscesserunt.

cap. sio Her
Ἡ τοίνυν συνέχουσα

Continentia. Sie δὲ Clemens Alex. 1.

(24) Lamb. ego qui, cum improbus essem. Fellus :
Ego vero, qui cum.

25) Bodl. et Lamb. Απ i? omnes lapides... si est
illis. Editt. Fell. et Russel. omittunt an. secundum,
quod al. exhibent. Et quidem redundare videtur,
nisi malis : an est, inquam.

(26) Lamb. habebuntur in. Quie varia lectio men-
dose apud Fabric. habetur.

(27) Ms. 5. Germ. hoc loco.

28) Lamb. isfud.

29) Lamb. desivi interrogando. Bodl. quoquo, de
sivi.

(30) Ms. Vict, his albis.

(31) Manus contracta, inquit hic Fellus, rectis-
sime fidem represent, faqua divina promissa ap-
prehendimus. Magis tamen ad rem, ut videtur, Cle-

PaTROL, GR. ll.

χράτεια.

(33) Lamb. add. se:
pro cont inuerit.

(84) Lamb. Volo... quaque quam vim habeat. illa-
rum et virtulem. Fellus addit ; Et dixi : Volo.

(35; Sensum hujus loci putat Cl. Potterus expres-
giae Clementera Alex. l. c. hisce Serbis : Καὶ πά-
πρ 0 0 μὲν πίστις, φόοος δὲ οἰκοδομεῖ, τες
ἀπη. Id est: Etrursus (inquit IHlermas) :
τε quidem fides, timor vero sdificat, perficit
haritas.

οἱ paulo post, abstinuerit

aulem

(36) Sic mss. S. Vict., Carm., Bold. el Lamb, Editi
voluerit.

(37) Lamb. esset.

(38) Lamb. Insensate aulem homo ! num vides tur-
rim super adificari,

29

901 S. HERMJE 908

lata sunt ; sed ut omnibus demonstres ea. Post triduum enim intelligere te oportet, Herma, verba hec
que tibi incipio dicere, ut loquaris ea in auribus (39) sanctorum, utaudientes ea cum fecerint, emunden-
tur a nequitiis 8118 ; sed et tu cum illis.

CAPUT IX.

Audite me ergo, filii : Ego vos enutrivi in multa simplicitate, et innocentia, etmodestia, propter mise-
ricordiam Dei qu super vos stillavit in justitia ; ut sanctificemini et justifiemini (40) ab omni nequitia
et omni pravitate ; vos autem non vultis requiescere a nequitiis vestris. Nune ergo audite me, et pacem ha-
bete alius cam alio (41), et visitate vos alterutrum, ct suseipite vos invicom, et nolito soli creaturas Dei
percipere ** abundantius etiam impertite egentibus. Quidam enim compluribus cibis infirmitantem earnis
gue contrahunt, et violant carnem suam (42). Aliorum autem qui non habent escas, marcescit caro
ipsorum, propter id quod non habent sufficientem cibum ; eL consumitur corpus eorum, Hec igitur intem-
perantia nociva est vobis, habentibus et noncommunicantihus iis quiegent, Attendite judicium superve-
niens. Qui eminontiores ostis, inquirite esurientes, dum adhue Lurris non est consummata. Postquam
enim consummata fuerit turris, voletis benefacere, et non habebitis locum. Videte ergo vos, qui gloria-
mini in divitiis vestris ne forte ingemiscant ii qui egent, el gemitus eorum ascendat ad Dominum 68, et
excludamini cum bonis vestris extra januam turris, Nunc itaque vobis dico, qui preestis Ecolesim, et
amatis primos consessus?? (43): nolite similes fieri maleficis. Et malefici quidem venena sua in pyxidibus
bajulant (44); vos autem venenum vestrum et pharmacum (45) in corde continetis, et non. vultis pur-
gare corda vestra, et permiscere sensum vestrum puro cordi, ut habeatis misericordiam a tege magno.
Videte ergo, filii, ne forte he dissensiones vestros fraudent vilam vestram. Quomodo vos erudire vultis
electos Dei, cum ipsi non habeatis disciplinam Ὁ Commonete ergo vos invicem "!, pacatique estote inter
vos (40), ut et ego coram Patre vestro astans, rationem reddam pro vobis Domino.

CAPUT X.

Cumque desiisset mecum loqui, venerunt illi sex juvenes, qui smdifieabant, et tulerunt illam ad
turrim (47) ; et alii quatuor sustulerunt subsellium, et abierunt ipsi iterum in turrim, Horum faciem non
vidi, quoniam aversi erant. Euntem illam rogabam, ut mihi revelaret de tribus figuris, in quibus mihi
apparuit. Respondens autem mihi, dixit: Dehis alium te oportet interrogare, ut tibi reveletur, Apparuit
autem mihi, fratres (48), prima visione anno superiore valde anus, οἱ in cathedra sedens. Alia aulem
visione, faciem quidem juvenilem habebat, carnem autem et capillos aniles ; et stans mihi loquebatur,
Bilarior autem erat quam (49) primum. Tertia autem visione, tota junior erat, et. aspectu decora; tan-
tum quod (50) capillos aniles habebat : hilaris antem facie erat, et super subsellium sedens. De hisipsis
mostus eram valde, donec cognoscerem visionem (51) hanc. Video anum illam in visu noctis dicentem
mihi : Omnis rogatio humilitate eget (52) Jejuna ergo, et percipies a Domino quod postulas. Jejunavi
ergo diem unam. Eadem norte apparuit mihi juvenis, et ait: Quid tu frequenter petis revelationes in
oratione ? Vide, ne multa postulans noceas carni tue. Sufficiant tibi revelationes hm. Nunquid poteris
fortiores revelationes videre quam quas vidisti? Respondensei dico : Domina, hoc solum peto pro tri-
bus figuris illius anus, ut integra fiat revelatio. Respondit mihi : Vos non insensati estis ; sed dubitationes
vestro vos insensatos faciunt, eo quod (53) non habeatis cor vesteum ad Dominum. Respondi illi, et
dixi : Sed a te ea diligentius cognoscemus (54) .

CAPUT XI.

Audi, inquit, de figuris quas inquiris (55). In prima quidem visione, quare anus tibi apparuit super
cathedram sedens ; quoniam spiritus vester antiquior, etiam marcidus est, et non habens vim a vestris
infirmitatibus, et dubitatione cordis, Sicut enim seniores qui non habent spem renovandi, et nihil aliud
exspectant (56) nisi dormitionem suam: sic et vos infirmati a secularibus negotiis tradidislis vos in

68 Job. xxxr, 17. 9? Jac, v, 4. '? Matth, xxr, 6; Marc. xir, 39 ; Luc. xr, 43etxx, 46. τι Coloss. 111, 16.

VARLE LECTIONES ET NOTE.

39) Lamb. add. omnibus. habet, anno priore.
40) Bodf. deest el justificemini. 49) Lamb. desunt. erat quam.
d) Lamb. pro cum alio habet in alium. 50) Laznb. quidem. Mox, in facie.
(42) Lamb. assumunt, sed εἰ cumulant. et. convio- (51) Bodl. et Lamb. revelationem.
lant. : ܢ‎ ,(52) Antiochus hornil. 406 : Χωρὶς δὲ ταπειοφρο-
0 Lamb. recubitus. Vulgata lectio pressius in- σύνης οὐκ ἔστιν εὐπρόσβεκτον γενέσθαι προσευχήν.
heret locis Nov. Test, excitatis. Neque vero sine humilitate accepta esse potest. oratio.
(44) Lamb. in pyaides portant. FaBnc.
(45) Bodl. et Lamb. medicamentum. (93) Ms. S. Vict. et quod,
(46) Ita mss. S. Vict., Carm., Lamb. et Fellus. Al. (54) Lamb. cognoscamus.
inter eos. (55) Bodl. de quibus. Fellus : requiris.

47) Lamb. et Carm. a turrt, (56) Lamb. expetunt.
48) Lamb, deest frafres: ot mox cum Bodl.

908 PASTOR. — LIB. 1, VISIO IV. 910

socordiam (57), et non projecistis 8 vobis sollicitudinem in Domino ; et contusus (58) est sensus vester.
et inveterastis in trislitiis vestris. Quare ergo super cathedram sedebat, volebam cognoscere, domina ?
Respondit: Quoniam omnis inürmus super cathedram sedet propter infirmitatem suam, ut contineatur
infirmitas ejus. Ecce habes figuram prime (59) visionis.

CAPUT XII.

Secunda autem visione, vidisti illam stantem, et juvenilem faciem habentem, et hilariorem quam pri-
sinam ; carnem autem et eapillos aniles, Audi, inquit, et hanc parabolam. Cum senior jam fuerit aliquis,
desperat de se ipso (60) propter infirmitatem suam et paupertatem, et nihil aliud exspectat, nisi diem
extremum vite sus. Deinde subito illi relicta est hzreditas; et audiens exsurgit, hilarisque factus
induit virtutem ; et jam non discumbit, sed stat, etliberatus est (61) 8 prioribus mororibus ; et jam non
sedet, sed viriliter agit. Ita et vos (62), audita revelatione, quam Deus vobis revelavit ; quia misertus est
Dominus vestri et renovavit spiritum vestrum, et deposuistis infirmitates vestras ; accessit vobis fortitudo,
etinvaluistisin fide ; et visa Deusfortitudine vestra, gavisus est, Propter hoc demonstravit vobis structuram
turris : et alia ostendet, si ex toto corde pacem habueritis inter vos.

CAPUT XIII.

Tertia autem visiono vidisti illam adolescentiorem, honestam et hilarem, et serenum (63) vultum ejus.
Sicut enim, si alicui mosto supervenerit nuntius bonus aliquis, statim oblitus est moeroris, nihilque aliud
exspectat, nisi annuntiationem quam audivit : et confortatur de cetero, et renovatur spiritus ejus pro-
pter gaudium quod accepit: sic et vos renovationem accepistis spirituum vestrorum, videntes hac bona.
Et quia super subsellium vidisti (64) sedente ; fortis positio est; quoniam quatuor pedes habet sub-
sellium, ef fortiter stat. Nam et mundus per quatuor elementa continetur. Qui ergo penitentiam egerint
integre (65), juniores erunt ; εἰ qui ex toto corde ponitentiam egerint, erunt fundati. Habes in pleno (66)
revelationem : nihil amplius postules de revelandis (67). Si quid autem oportuerit, revelabitur tibi.

VISIO IV.
De tentatione et tribulatione hominibus superventura.

CAPUT PRIMUM.

Visionem vidi, fratres, post dies viginti pristinze visionis, figuram tribulationis superventure. Profi-
ciscebar (68) in illa via Campana: a via autem publica in villam sunt fere stadia decem. Raro autem iter
fit per locum illum. kt solus ambulans rogabam Dominum, ut revelationes ejus quas mihi ostendit per
sanctam Ecclesiam suam, confirmaret, et daret penitentiam omnibus servis suis qui scandalizati gunt ;
ut honorificetur nomen ejus magnum et honorificum, et quia me dignum exstimavit ut ostenderet mihi
mirabilia sua, et eum honorificarem et gratias agerem. Tanquam (69) vox mihi respondit : Ne dubites,
Herma. Intra me ergo copi cogitare οἱ dicero: Ego quid habeo dubitare, sio fundatus a Demino, οἱ qui
vidi honorificas res ? Progressus sum paululum, fratres : et ecce video pulverem usque ad celum. ܐܐܣ‎
dicere intra me: Nunquid jumenta veniunt, et pulverem. excitant ἢ Distabat (70) autem a me tanquam
stadium. Et ecce video magis magisque pulverem exsurgentem, adeo ut suspicarer esse aliquid (71) divi-
nitus. Pusillum autem resplenduit sol : et ecce video bostiam magnam veluti cetum,et ex ore ejus locusta
ignes procedebant 15, Erat autem statura bestie illius pedes fere centum : caputautem habebat tanquam
vas urnale (72). Capi flere et invocsre Dominum, ut me liberaret ab illa. Deinde recordatus sum verbi
quod audieram : Ne dubites, Herma. Indutus ergo, fratros fidem Dei ; et memoratos quis docuit (72) me
magnalia ; audenter in bestiam me tradidi. Sio autem veniebat bestia illa, ita ut posset in ictu civitatem

73 Apoc. χι et xit.
VARUE LECTIONIS ET NOTE.

(57) Ita editi. Fellus voro ex mss. Angl. acedias.

(58) 810 mss. 5. Vict., Carm., Bodl. et Lamb.Editi,
confusus.

(99) Lamb. prioris. Id. sub initium hujuscap. in
priore.

60) Lamb. se ipsum.

61) Lamb. sumptus. Editt. Paris. an. 1644, Cler.
et Fabric. post liberatus omitt. es, quod exhibent
Fell. et Russel.

(62) Sic emendavit Fabricius ex ms. S. Victor.
Hanc tamen lectionem jam antea exhibuerat Fellus
in sua edit. Oxon. Al. audite revelationem.

(63) Bodl. bonam. Lamb. in bonam et hilarem, et
bene serenum.

(64) Sic leg. ex mss. S. Germ. et Lamb. pro vi-
distis, quod ym editi. Addit Carm. tanquam ur-

malem. Vide mox infra vis. 1v, cap. 1.

(65) Lamb. deest integre. Et. recte, ut videtur:
nam paulo post, ad distinctionem : ex tofo corde.

(66) Ita mss. Bodl. et Lamb. Ita et Fellus in sua
edit. Oxon. Al. Habes enim in pleno.

(67) Lamh. revelatione.

(68) Bodl. et Lamb. hic omittunt enim quod
habent editi.

(69) Fellus : Et cum honorificarem. et gratias age-
rem, lanquam. οἷο., quod magis placet.

(70) Lamb. Sic erat.

71) Bodl. hoc aliquid.

04 Ms. Vict. deest tanquam. Lamb. fumalem.

(73) Lamb. quie quis docuil.... memoratus, id est
memor. Sio supra vis 1, cap. 1,

911 S. HERMJE 912

dedere. Veni prope illam, et tam grandis bestia extendit se in terram, et nihil nisi linguam proferebat, et
in totum (74) non movit se, donec pertransissem (75) illum totam. Habebat autern bestia illa super caput
colores quatuor : nigrum, deinde rubeum et sanguinolentum, inde aureum, deinde album.

CAPUT Il.

Posíquam autem pertransivi illam, progressus sum fere pedes triginta ; et ecco occurrit mihi virgo (76)
quadam exornata tanquam de thalamo prodiens (77) 1), tota in albis, et calceamentis albis eireumdata, οἱ
usque ad faciem mitram habens ; pro tegumento autem babebat capillos nitidos. Cognovi ergo a pristinis
visionibus, quoniam Ecclesia est; et hilarior factus sum. Salutavit antem me, dicens: Ave tu, homo.
Et illam resalutavi (78), dicens: Domina, ave. Respondens autem dixit mihi : Nihil tibi occurrit, omo ?
Dico ei: Domina, oceurrit mihi (70 talis bestia, quz possit populum consumere; sed virtute Dei et
singulari (80) ejus ruisericordia, evasiillam. Bene elfugisti, inquit; quoniam solitudinem. et sollicitudinem
tuam ad Dominum projecisti Τό, et cor tuum aporuisti ad eum, eredens quod per nullum alium poteris
salvus esse, nisi per magnum et. honorificum nomen ejus (81). Propler hoc misit Dominus angelum suum
qui est super bestias, cui nomen est Hegrin (82), et obturavit os ejus, ne te dilaniaret. Magnam tribula-
tionem effugisti propter fidem Luam, et qui talem bestiam non dubitasti. Vade ergo, οἱ enarra electis Dei
magnalia ipsius. Et dices illis, quod bestia hec(23) figura est pressure superventure. Si ergo (84)
proparaveritis vos, poteritis effugere illam ; si cor vestrum fuerit purum ao sine macula, et reliquos
dies vitz vestre (85) servieritis Deo. sine querela. Imitlite sollicitudines vestras super Dominum, et
ipse dirigot eas (86) 15, Credite Deo, qui estis dubii ; quoniam omuia potest, et avertere (87) iram suam
à vobis, οἱ mittere vobis praesidia (88). Ve dubiis iis, qui audiorunt verba hao, et contempserint : melius

erat illis non nasci 15,
CAPUT IJI.

Interrogavi eam de illis quatuor coloribus, quos habebat bestia in capite. At illa respondit mihi, di-
cens: terum tu curiosus es, de rebus hujusmodi interrogans (89). Et dixi; Domina, demonstra mihi
quid sint illa? Audi, inquit: Illud nigrum mundus esi, in quo commoramini : igneum autem et sangui-
nolentum (90), quoniam oportet sceulum loe por sunguinem ot ignem deperire; aurea autem pars, vos
estis qui effugistis seculum hoc. Sieut enim per ignem aurum probatur, et utile fit ΤΊ; sie et vos proba-
mini, qui habitatis in illis, Qui igitur permanserint, et peseveraverint (01), et. probati fuerint ab eis,
purgabuntur. Et sieut aurum emundatur. (92), et remittit sordem suam : 810 ei vos abjicietis omnem
tristitiam et angustiam et e;nundabimini in straclaram (93) turris. Alba autern (94) pars, suporventuri est.
soculi, in quo habitabunt electi Dei ; quoniam immaculati et puri erunt electi Dei in vitam sternam. Tu
ergo ne desinas loqui (95) hac auribus sanctorum. IIabetis et figuram tribulationis superventure magni,
Nam si vos volueritis (96), nihil erit. In mente habete (97) ista que prescripta sunt, Hec cum dixisset,
discessit. Non vidi aulem quem in locum abierit (98). Strepitus autem factus est, etadversus sum retrorsum,
metuens ; et putabam bestiarn illam advenire (99).

τὸ Apoc. xxr, 2. 16 | Petr. v, 7. 9 Psal. riv, 22 ; Matth. vi, 255 Luc. xir, 22; Philipp. iv. 6. "* Matth.
xivi 24; Mare. xiv, 22. 75 D Petr. 1, 7.

VARLE LECTJIONES ET NOTA.

(74) Lamb. in tantum. 510 et Fellas.

(15) Bodl. οἱ Lamb. transirem.

(76) Hieronymus im Óse. vii,
Ecclesia adolescentula, et. sponsa. οἱ

71) Lamb. progrediens.

78 Lamb. Etego saluluwi eam. Féllus: Efe.
resalutavi eam.

00 Bodl. et Lamb. omitt. occurrit miht.

ma videtur
ibus adornota.

80) Lamb. nzmia. Sic et Fellus.

(B1) Deest ejus ms. S. Vict.

(821 Ms. Carm. Egrin. Cl. Nourryus in. Appar. ad
Bibl. PP., tom. I, col. 05, voxatum hunc locum re-
stituendum putat ex cod. Colb. qui sie se habet:
Misit Dominus angelum. suum. super. bestiam, cujus
momen est Hegrin. Suspicatus jam. fueraL doctissi
mus Cotelerius, Hermam Grace hoc fero modo 5

sisse ; Κύριος ἄγγ ]
πὶ θηρίον, ᾧ ὄνομα “Δγριον. Quam in
excitat illud psal. rxxix, 14. Ἑλομήνατ
οὓς ἐκ δρυμοῦ. καὶ μρνῶς ἄγριος ἴσατο
αὐτήν., Devastivil eam. aper. de silva, et singularis
ferus depastus est eam. Quod tamen Fello minus
Videtur admitiendum. Huc aulem respexisso Hioro-
nymum lib. τ, i» Habacue 1, 14, nonnullis visum,
οθὲ alii viri docti aliter senserint.

ὃς

(83) Lamb. talis hiec.

(84) Recitat hunc locum Clemens Alex. Στρωμ,
lib. rv, cap. 9, pag. 596.

(85) Sie Fellus. Al. dies vestros. Felli nota minus
recte redditur in posterioribus editionibus.

(86) Ita ms. Lamb. Editi dirigat.

(87) Bodl. et Lamb. quoniam polest avertere.
Quam lectionem secutus est Fellus.

(B8) ΑΙ. suf|vagia.

(89) Lamb. ?nferrogas ?

(90) Lamb. “Πρ niger.., igneus... sanguinolentus.

(01) Ieta, et perseveraverint, omitiunt editi, qua
Fellus restituit ex Bodl. et Lamb.

(02) Ita mss. S. Germ. Carm. et Lamb. Ita et Fel-
lui. Hanc vero, non autem illam quam habent edi-
ti, emendatur, veram esselectionem, id suadet quod
mox addil: sie et vos. . . emundabimini.

(93) Lamb. structura.

[94] Ms. S. Viet. Album auem.

(05) Bodl. οἱ Lamb, loquendo.

1096] Lamb. ets? volueritis.

(07 Lamb. apud Clericum, In mentem ha-
belo. Editio tamen Oxon. sic: [m mente habetote.

(98) Lamb. quo loco abiit.

(99) Bodl. et Lamb. venire.

913 PASTOR. — LIB. II, MANDATUM 1. 914

LIBER SECUNDUS

QUI INSCRIBITUR

MANDATA.

PROOEMIUM.

Cum orassem domi, et consedissem (100) supra lectum, intravit vir quidam reverenda facie, habitu
pastorali, pallio albo amictus (1), peram in humeris (2) et virgam in manu gestans, et salutavit me. Et
ego resalutavi eum. Prolinusque consedit juxta me, etait mihi: Missus sum ab eo venerabili nuntio, ut.
habitem tecum reliquos dies vit; tus. Et ego putabam, ipsum ad tentandum me venisse. Et dico ei: Tu
enim quis es? Ego enim novi cui traditus sum. Ait mihi : Non cognoscis me? Non, inquam (3). Ego, in-
quit, sum pastor ille cui traditus es. Adhuc loquente eo, figura ejus mutata est. Cumque cognovissem,
esse eum cui traditus fueram, confusus sum, protinusque metus me subiit (4), et totua moerore confectus
sum, quia sic ei responderam insipienter (5). Ait mihi: Noli confundi, sed virtutem concipe animo in
mandatis meis, que daturus sum tibi. Missus sum enim, inquit, ut qua vidisti superius, omnia tibi
rursus ostendam ; precipue que ex eis utilia sunt vobis. Primum omnium, mandata (6) mea οἱ spe-
cies similitudinum scribe. Reliqua autern, sicut ostendero tibi, sic ea scribes. Ideo autem precipio tibi,
primum mandata mea et similitudines scribere, ut subinde legendo facilius ea custodire possis. Scripsi
igitur mandata et similitudines, ta αἱ precepit mihi. Que audita si custodierilis, atque in his ambula-
veritis, οἱ excrcueritis ea mente pura, recipietisa Domino qua (7) pollicitus est vobis. Sin autem, iis
auditis, non egeritis penitentiam, sed adhuc adjeceritis ad delicta vestra a Domino adversa recipietis.
Hiec omnia precepit mihi scribere pastor ille, nuntius penitentie.

MANDATUM I.
De fide in unum Deum.
CAPUT UNICUM.
(8) Πρῶτον πάντων πίστευσον, ὅτι εἴς ἐστιν ὁ
Θεὸς, ὁ τὰ πάντα χείσας καὶ καταρτίσας, καὶ ποιή-
σας ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα.

Primum omnium, crede quod unus est Deus qui
omnia creavit et consummavit, et ex, nihilo omnia
fecit.

(9) Ipse capax universorum, solus immensus est. Qui nec verbo definiri, nec mente concipi potest.
Crede igitur in eum, et time eum, et timens habe abstinentiam. Hic custodi, et abjice abs te omnem

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

(100) Mss. Carm. cum sedissem. Notat hunc lo-
cum Tertullianus lib. De orat., cap. 12.

4) Lamb. dignitosam faciem.... pallium album.

2) Lamb. humerum.

brant vetustiores Patres: Ireneus lib. tv, cap. 20,

igines tom. ¥ Comment. in Joann. 1,4,
item De principiis lib. 1, cap. 3, num. 3, et. lib. m
cap. 1, num. 5. Quibus adde Nicetam ad Nanzianz.

3) Lamb. Nequaguam Fellus: Non, inguam.
Ait : Ego, etc.

(4) Bodl. confusus sum. protimus, metusque in me
iniravit.

(5) Bodl. et Lamb. nequiter et insipienter.

(6) Lamb. omnia Mandata.

(7) Bodl. et Lamb. quzcunque.

(8) Graeca. ista desumpta sunt ex S. Athanasii
lib. De decret. Nic. syn., num. 4, tom. 1, pag. 211,
edit,BB, qui et illa exhibet lib. De incarn. num.3,
tom. I, pag. 49, et in Epist. ad episc. Africz) num.
5iom. ib pag. 895. Eadem recitat Eusebius Hist.
Eccl. lib. v, cap. 8, demptis ullimis verbis, ܐ‎
ποιήσας. Nonnulla his similia scripserat Hermas
lHb.L vis. z, cop. 4: Deus qui im ralis habita, οἱ
condidit ex nihilo ea quz sunt, Hoc autem illustre
Mandatum, preter Athanasium et Eusebium, cele-

orat. 4. Neque hic omitterem Philastrium, qui be-
resi 122 haec habet: Cum anima facta sit a Domino,
ex nihilo scilicet, ul scriptum est; Qui fecit ex ni
hilo omnia, ut. essent quie non erant, anéma ita-
que, elc. Id sane visum Fabricio, qui hunc. Phila-
sirii locum inter Veterum testimonia de Herma de-
scripsit, At quominus Fabricio adhaream prohibet
ipsemet Philastrius, qui eadem verba recitat her. 80,
velut e Salomone desumpta, nimirum Sap. 1, 14,
ubi sio : Ἔκτισε γὰρ εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα: quo forte
respexit noster lermas.

(8) Auetor. Doetrina. ad. Antiochum. ducem, a. Cl.
Montfauc. edita Lom. Il Opp. S. Athanasii ; plurima
exhibet Greca terne fragmenta, identidem infra
notanda. Ad huncitaque locum quod attinet, sic ille
pag. 252, num. ,ܬ‎ Eig Θεὸς μόνος ὁ πάντα χωρῶν,
μόνος δὲ ἀχώρητος Ow. Unus Deus solus qui omnia

915

S. HERM/E

916

concupiscentiam (10) et nequitiam, et indue (11) virtutem justitia : et vives Doo, si custodieris manda-

tum hoc.

MANDATUM II.
De fugienda. obtrectatione, et. eleemosyna facienda in. simplicitate.

CAPUT UNICUM.

Dixit mihi: Simplicitatem habe, et innocens
esto ; et eris sicut infans qui nescit (13) malitiam,
qua perdidit (14) vitam hominum. Primum, de
(45) nullo male loquaris, necque libenter audias
male loquentem. Sin vero et tu audieris, particeps
eris peccati male loquentis ; et credens, tu quoque
peceatum habebis, quin credidisti male loquenti de
fratre tuo. Perniciosa est detractio ; inconstans da-
monium est, nunquam in pace consistit, 880 sem-
per in discordia manet.

(12) «Ἀπλότητα ἔχε, καὶ ἄκκκος γενοῦ, καὶ ἔσο ὡς
τὰ νήπια τὰ μὴ γινώσκοντα πονηρίαν, τὴν, ἀπολοῦσαν,
τὴν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων, Πρῶτον μὲν μηδενὸς
καταλάλει, μηδὲ ἡδέως ἄκουε τοῦ καταλαλοῦντος: εἰ
δὲ μὴ, καὶ σὺ ἀκούων, ἔνοχος ἔσῃ τῆς ἁμαρτίας τοῦ
καταλαλοῦντος, Πονηρὸν γὰρ πνεῦμά ἔστιν ἡ καταλα-
λιὰ, καὶ ἀκατάστατον δαιμόνιον, μηδέποτε εἰρηνεῦον,
ἀλλὰ πάντοτε ἐν διχοστασίαις κατοικοὶ

Hino etiam. ΑΝΤΙΟΟΠΟΘ, homilia 29, ista habet.

Bonum itaque est, de mullo male loqui, neque
libenter audire male loquentem. Sin. vero, et qui au-
dieri, reus erit peccali hominis male loguentis, si
crediderit. oblocutioni. Qui enim credet, habebit ad-
versus fratrem. suum. Hic ergo reus est peccati. ho-
minis obloquentis. Neque enim oportet. aliquid dicere
contra fratrem absentem. calumniandi intentione,
quod est oblocutiv: licet vera sint quz dicuntur ; sed
polius obloculorem. aversari. 0. quantum perniciosa.
est delractio, inconstans daemonium, nunquam in
pace consistens, sed. semper im discordia manens !

Contine te 80 illa (16) et semper paeem habe
eum fratre tuo. Indue constantiam sanctam, in qua
nulla sunt peccata, sed omnia lmta sunt.

Καλὸν οὖν ἐστιν, ἐπὶ μηδενὸς καταλαλεϊν, μηδὲ
ἡδίως ἀκούειν χαταλαλοῦντος, Εἰ δὲ μὴ, καὶ ὁ ἀκού-
ων ἔνοχος ἔσται τῆς ἁμαρτίας τοῦ καταλαλοῦντος,
ἐὰν πιστεύσῃ τῇ καταλαλιᾷ. Ὁ γὰρ πιστεύσας, ἕξει
μετὰ [ἴσ. κατὰ] τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ. Οὗτος οὖν ἔνοχός
ἔστι τῆς ἁμαρτίας τοῦ χαταλαλοῦντος. Οὐ δεῖ γὰρ
μετὰ ἀπόντος ἀδελφοῦ λέγειν τι,σκοπῷ, τοῦ διαθάλλειν
αὐτὸν, ὅπερ ἐστὶν ἡ καταλαλιὰ, κἂν ἀληθῆ τὰ λεγό-
μένα" ἀλλὰ μᾶλλον ἀποστρέφεσθαι τὸν καταλαλοῦντα,
"Q πόσον πονηρά ἔστιν ἡ καταλαλιὰ, ἀκατάστατον δαι-
μόνιον, μηδέποτε εἰρηνεῦον, ἀλλὰ πάντοτε ἐν διχοστα-
σίαις κατοικοῦν!

"Amsys οὖν ἀπ’ αὐτοῦ, καὶ εἰρήνην ἕξεις μετὰ
πάντων. Ἔνδυσαι δὲ τὴν ἁπλότητα, καὶ τὴν σεµνό-
πητα, ἐν οἷς οὐδὲν ἐστι πρόσκομμα πονηρὸν, ἀλλὰ
πάντα ὁμαλὰ καὶ ἱλαρά.

Et benefao de laboribus (17) tuis, Omnibusinopibus da simpliciter, nihil dubitans, cui des. Sed omnibus
da:omnibusenim Deus dari vult de suis bonis. Qui ergoaccipiunt, reddentrationem Deo, quare acceperunt,
et ad quid. Qui autem accipiunt ficta necessitate, reddent rationem; qui autem dat, innocens erit. Sicut.
enim accepit a Domino, ministerium consummavit, nihil dubitando cui daret, οἱ cui non daret (18) ; et
fecit boc ministerium simpliciter et gloriose ad Deum. Custodi ergo mandatum hoc, sicut tibi locutus
sum ; ut penitentia tua simplex inveniatur, et possit domui tui bene fleri ; et cor mundum habe.

Άντιοσπυ5, homilia 98.

Bonum igitur est, de. propriis laboribus que. sup-
peditavit Deus, omnibus inopibus dare simpliciter ;
nihil dubitando, cui des, cui non des. Ümnibus. enim
Deus dari vult de. suis donis: non. autem. quemquam
dubitare, cui det, vel cui non det. Hoc quippe. mini-
sterium simpliciter factum, gleriosum est apud Deum:
et qui ila simpliciter ministrat, vivet Deo.

Καλὸν οὖν ἔστιν, ἐκ τῶν ἰδίων κόπων, ὧν ὁ θεὸς
ἐπιχορηγεῖ, πᾶσιν ὑστερουμένοις παρέχει ἁπλῶς,
μηδὲν διστάζοντα, τίνι δῷς, τίνι μὴ δῷς. Πᾶσι γὰρ
& Θεὸς δίδοσθαι θέλει Ex τῶν ἰδίων δωρημάτων, καὶ
μὴ διακρῖναι, τίνι δῷ, ἢ τίνι μὴ δῷ, Ἡ γὰρ διακονία
αὔτη ἁπλῶς τελεσθεῖσα, ἔνδοξος ὑπάρχει παρὰ τῷ
Θεῷ" καὶ οὕτως ἁπλῶς διαχονῶν, τῷ Θεῷ ζήσεται,

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

continet, cum solus ipse contineri nequeat. Paulo
aliter auctor Pradicationis Petri apud Clementem
Alex. Στρωμ. lib. vr, cap. 5, pag. 759 : ᾿Αχώρητος,
ὃς τὰ πάντα γωρεῖ.,

(40)Ita Fellus ex Bodl. et Lamb. Editi omnem
nequitiam.

(11) 810 recte Lamb. et Viet. Sio quoque Fellus
et, Fabric. Al tnde.

(42) Ex Doctr. ad Aulioch., num. 2, pag. 259.
adi) Mss. Angl. infantes qui nesciunt; sicui et

TOBCB.

14) Lamb. perdit.
15) Ista delibat et exaggerat Antiochus homil.29,
ut mox infra.

(4 ) Mss. Angl. Abstine ἐδ αὐ illo (ἀπ monio.) Greca
Doctr. ad Απἰίοσ]ι. sie: Abstino le 1gitur ab. eo, et
pacem hubebis cum. omnibus. Indue autem. simpli-
citatem et. honestatem, in quibus nullum est. offendi-
culum malum, sed omnia plana et jucunda.

ei Bodl. dalateribus. Hec item Antiochus
homil. 98,

(18) Lamb, cui dare, cui non dare.

911

PASTOR. — LIB. II, MANDATUM IY.

918

MANDATUM III.
De fugiendo mendacio, et. Hermae pomitentia ob simulationem.
CAPUT UNICUM.

(19) Ἀλήθειαν ἀγάπα, καὶ πᾶσα ἀλήθεια ἐκ τοῦ
στόματός σου ἐκπορευέσθω, ἵνα τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ

κατοικῇ σοι, — Οἱ γὰρ ψευδόμενοι ἀθετοῦσ. τὸν
--- Ἔλαθον γὰρ πνεῦμα ἀληθείας, καὶ
τήρια τοῦ ἀληθινοῦ πνεύματος.

ܝ

νουτο οἴκη-

lterum mihi dixit: Verilatem dilige, et omnis
sermo verus (20) ex ore tuo procedat; ut spiritus
quem Dominus constituit in carne tua, verax inve«
niatur apud cunctos homines ; et Dominus magni-
ficetur, qui dedit spiritum in te (21); quia Deus

verax estin omni verbo, et non est mendacium in ipso. Qui ergo mentiuntur, abnegant Dominum, non
reddentes Deo depositum quod acceperunt (22). Aeceperunt enim spiritum sine mendacio, Hunc si men-
dacem reddunt, coinquinant mandatum Domini, et fraudatores fiunt.

Αντιοσπυς, homilia 66.

Χρὴ οὖν πᾶσαν ἀλήθειαν ἐκ τοῦ στόματος τοῦ ἂν-
θρώπου ἐκπορεύεσθαι, ἵνα τὸ πνεῦμα, ὁ ὁ Θεὸς κατῴ-
κησεν ἐν τῇ σαρκὶ ταύτῃ, ἀληθὲς εὑρερῇ παρὰ πᾶσιν
ἀνθρώποις, καὶ οὕτως δοξασθῇ ὁ Κύριος, ὁ ἐν τῷ ἂν-
θρώπῳ κατοικῶν ὅτι ὁ Κύριος ἀληθινὸ
ματι, καὶ οὐδὲν παρ᾽ αὐτῷ ψεῦδος. ΟἹ οὖν ψευδόμενοι
ἀθετοῦσι τὸν Κύριον, καὶ γίνονται ἀπο,
Κυρίου, μὴ ἀποδιδό

ς ἐν παντὶ ῥή-

ρηταὶ τοῦ
αὐτῷ τὴν παραθήκην ἣν

ἔλαθον. Ἔλαδον γὰρ πνεῦμα ἄψευστον" τοῦτο ἐὰν
ψευδὲς ἀποδώσωσιν, ἐμίαναν τὴν τοῦ Θεοῦ παραθή-
κην, καὶ ἐγένοντο ἀποστερηταί.

Oportet ergo, ul omnis veritas ez ore hominis pro«
cedat: ut spiritus quem | Deus constituit in. carne hae,
vérax inveniatur apud. cunctos homines; et sic Do-
mínus magnificetur, qui in homine habitat: quia
Dominus veraz est in omni verbo, et non est. men-
dacium in ipso. Qui ergo mentiuntur, abnegant Do-
minum, el iunt. fraudatores Domini, mon reddentes
ei depositum. quod acceperunt, Acceperunt. nim spi-
ritum sine mendacio : hunc. si. mendacem. reddunt,
coinquinant mandatum seu depositum. Dei, et frauda-
lores fiunt.

His auditis, ego vebementer (23) flevi. Qui cum flentem me videret, dixit mihi : Quid ploras? Et. dizi:
Quoniam, domine, nescio an possim salvus esse. Quare, inquit ? Et dixi : Quia nunquam, domine, verum
locutus sum verbum in vita mea, sed semper in (24) simulatione vixi, δὲ mendacium pro veritate affir-
mavi (25) omnibus ; et non miki quisquam contradixit, sed fides habita est verbo meo. Quo modo ergo
potero vivere, cum sic egerim? EL dixit mihi: Tu quidem bene et vere sentis. Oportebat enim te,
sient Dei servum, in veritate ambulare, et malam conscientiam cum spiritu veritatis non conjungere,
nec tristitiam Spiritui Dei sancto et vera facere 75, Et dixi illi: Numquam, domine, hec verba tam
diligenter audivi, Et dixit mihi: Nunc audis. Cura deinceps (26), ut οἱ illa que prius locutus 68 falsa
pro negotiis tuis, his verbis et illa fidem recipiant (27). Possunt enim et illa fidem recipere, αἱ vera locutus

Ἐὰν οὖν τὴν ἀλήθειαν φυλάξῃς, δυνήσῃ σεαυτῷ — fueris deincep: t si veritatem servaveris, poteris
ζωὴν περιποιήσασθαι. vitam consequi. Et quicunque audierit hoc. inan-
datum, el fecerit, ct recesserit a mendacio, vivet Deo.

MANDATUM IY.
De dimittenda adultera.

CAPUT I.

Mando,
ascendat ti

(28) Φύλασσε τὴν ἀγνείαν, καὶ μὴ ἀναμενέτω ἐπὶ it, tibi, ut castitatem custodias, οἱ non

ey καρδίαν σου περὶ γυναικὸς ἀλλοτρίας, ἢ περὶ πορ-
νείας τινὸς, ἢ περὶ τοιούτων ὀνομάτων' τοῦτο γὰρ
ποιῶν ἁμαρτίαν μεγάλην ἐργάζῃ. Βλέπε οὖν" ἀπέχου
ἀπὸ τῆς ἐνθυμήσεως ταύτης.

cogitatio cordis de alieno matrimonio,
aut de fornicatione; hac enim parit (29) peccatum
magnum. Tu autem semper memor eslo Domini,
omnibus horis ;et nunquam pecoabis. 8i enim hzec

cogitatio in cor tuum ascenderit tam mala, magnum peccatum facis; et qui hmc faciunt, viam mortis
sequuntur, Vide ergo tu ; abstinete ab hac cogitatione. Ubi enim castilas, manet in corde hominis justi,
nunquam (30) ibi ascendere debet cogitatio mala. Et dixi illi: Domine, permitte me pauca verba tecum
?* Ephes. iv, 30.
VARUE LECTIONES ET NOT/E.

(19) Doctr. ad. Antioch. num. 3, ex hoc Hermae
mandato, sed hinc inde petita.

(20) Bodl. et Lamb. veraz. Hoclaudat Antiochus,
homil. 66.

(21) Lamb. spiritum vite. —

(92) Vide infra lib. rr, simil 1x, cap. 32.

23) Bodl. Ergo auditis, vehementer.

oi)Lamb. cum. |

(25) Lamb. firmavi.

(26) Lamb. Custodi amedo. Sic et mox, amodo
pro deinceps.

(27) Bodl. et Lamb. percipiant; et mox percipere.
(28) Docir. ad Aulioch. mum. A, Φύλασσε,
ἀναμενέτω. Sic legit Cl. Montfauconus, vertitque
maneat. ^l. ἀναθκυέτω: ut Greca versioni anti-

qua cohereant.
(29) Lamb. quia hoc facit.
59) Lamb. non pro nunguam.

919 8. ΗΡΕΜΑ 990

loqui (31). Die, inquit. Et dixi illi : Domine, si quis habuerit uxorem fidelem in Domino, et hanc inve-
nerit in adulterio, nunquid Beccat vir, si convivat eum illa ? Bt dixit mihi: Quandiu nescit peccatum.
&jus, sine erimine est vir vivens eum illa. Bi autem scierit vir osorem (32) suam deliquisse, et non egerit
penitentiam inulier, et permanet in [oreatione sua, et convivit cum illa vir; reus erit peecati ejus,
€t particeps mcchationis ejus. Et. dixi illi : Quid ergo, si permanserit in vitio suo. mulier? Et. dixit
Dimittat illam vir; et vit perse(33) maneat. Qnod si. dimiserit Inulierem euam et aliam duxerit, et
ipse mochatur τν, Et dixi illi : Quidsi mulier dim poenitentiam egerit, et voluerit ad virum suum
reverti ; nonne recipietura viro suo ? Et dixit mihi : Imo, εἰ non receperit eam vir suus, peecat, et ma--
gnum peccatum sibi admittit; sed debet recipere peecatricem que penitentiam egit; sed non sepe. Servis
enim Dei ponitentia una est. Propter penitentiam ergo non debet,dimissa conjuge sua, vir aliam ducere.
Hio actus similis est, et in viro, et in muliere. Non solum mechatio est illis, qui carnem suam coinqui-
nant (84); sed οἱ 15 qui simulacrum facit, mexchatur. Quod. si in his factis perseverat, et penitentiam.
non agit, recede ab illa, et noli convivere cum illa; alioquin et tu particeps eris. peccati ejus. Propter
hoc preceptum ost vobis, ut cilibes manealis, tum vir, tum mulier (25); potest enim in hujusmodi
penitentia esse. Sed et 880 non do occasionem, ut hzc ita agantur ; sed ne. amplius, qui peccaverit, pec-
cet. De prioribus autem peccatis ejus, Deus qui potestatem habet sanitatem dandi (36), dabit. remedium ;
quia ipseest qui habet potestatem omnium.

CAPUT II.

Iterum interrogavi, et dixi: Quoniam Dominus existimavit me dignum esse, utmecum habites semper,
pauca verba mihi edissero, quia non intelligo quidquam, et cor meum obturatum (37) est ἃ pristina
tonversatione (38); et sensum mihi aperi, quia vehementer obtusus (39) sum, et in totum (40) nihil in-
telligo. Et respondens dixit mihi : Ego prepositus sum penitentie, et omnibus ponitentiam agentibus
m (41) esse ; quoniam qui peni-
tentiam agit, sensum magnum adipiscitur? Sentit enim se peccasse, et fecisse nequiter in conspectu (42)
Domini ; et recordatur intellectu quod deliquit, et penitentiam agit, et (43) amplius non operatur ne-
quiter ; sed operatur bene, et humiliat animam suam ei torquet eam, qui peccavit. Vides ergo, quod
penitentia sensus est magnus. Et dixi illi : Propter hoc, domine, diligenter inquiro omnia, quoniam,
peccator sum ; ut sciam qua operer, et vivam (44): quia rzulta sunt peccata mea. Et dixit mihi: Vives,
8i hec mandata mea custodieris : ct quicunque audierit et foceril mandata haec, vivet Deo,

CAPUT III.

Et dixi illi: Etiam nune, domine, audivi a quibusdam doctoribus, quod alia penitentia non est,
nisi illa, cum in aquam descendimus οἱ (45) aceipimus remissionem peccatorum nostrorum : ulterius
non peccare, sed in castitate permanere, Et ait mihi: Recte audisti, Ni
omnia queris (46), οἱ hor tibi demonstro ; non dans occasionem illis qui credituri sunt, aut qui (47) erc-
diderunt Domino. Qui enim jam crediderunt aut qui eredituri sunt, (48) penitentiam peccatorum
non babent, sed remissionem. Illis (49) enim quivocati sunt ante bos dies

quoniam cogitationes omnium precordiorum novit Deus, et scit infirmitatem hominum et multiplicem

fuerit a diabolo, et peccaverit, unam poenitentiam habet. Si autem subinde peccet,

? Matth, v, 32 ; xix, 9; Marc, x, 11 ; I Cor, xi, 44.

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(31) Lamb. iih? pauca verba. dicere tibi, (42) Bodl. ante conspectum.
(32) Bodl. mulierem. (43) Lamb. add. jam.
33) Ms. S. Vict. super se. Vide mox infra. UA) Lamb. quibus operer ut vivam. Habent quoque
34} Bod]. ili coinquinat. ut vivam mss. S. Germ. et Carm.
35) Mss. Vict., Carm. ei Lamb. Super vos manere. (45) Lamb. add. jam.
sive viro sive mulieri. (46) Lamb. i»guiris.
30) Lamb. sanandi, dabit. (47) Lamb. add. modo,
37) Lamb. obduratum. (48) Clemens Alex.L. ο. φεσις τοίνυν ἅμαρ-
(38) Lamb. add. mea. τιῶν, μετανοίας διαφέρει: ἄμφω δὲ δείκνυσι τ ἐφ᾽
39) Bodl. stulus. ]
40} Carm. zntonitus. (49) Bodl. Talibus. Huc respieit Tertull. lib. De
4 ) Lamb. sapientia magna. Recitat hune locum pudicitia cap. 10.
Clemens Alex. Στρωμ. lib. i, cap, 12, pag. 458: (50) Lamb. et Bodl.facit. Sio Pellus. At apud
Ὃ δὲ αὐτὸς καὶ τὴν μετάνοιαν σύνεσιν

φησι, Clericum, ita Lamb. qua molitur aliquid vicligni.
μεγάλην, (51) Lamb et Bodl. figmento suo.

921

PASTOR. — LIB. II, MANDATUM Y.

922

non proderit homini talia agenti; difficile emim vivet Deo. Et ego dixi : Domine, revixi, ubi tam diligenter

audivi hec mandata. Scio enim, sí postea nihil (52) adjecero peceatis meis, salvus ero. Et dixit ;

Salvus

eris, inquam ; et omnes quieunque fecerint hac mandata, salvi erunt,

CAPUT IV.

Et iterum dixi illi: Domine, quoniam patienter me audis, etiam hoe. mihi

demonstra. Dic, inquit.

Et dixi: Si vir vel mulier alicujus decesserit (53), et nupserit aliquis illorum ; nunquid peccat? Qui
nubit, non peceat, inquit ; sed si per se manserit, magnum sibi conquirit (54) honorem apud Dominum.
Serva ergo caslilalem οἱ pudicitiam ; οἱ vives Deo, Hzc que tecum loquor et mando tibi, custodi

deinceps, ex quo tibi tradilus sum (55), @ in domo tua habito;
Sed et omnibus erit remissio, qui (56) mandata mea

missio, si hec mandata mea custodieris,
custodierint.

et prioribus peccatis tuis erit re-

MANDATUM Y.
De iristitia cordis, et patientia.
CAPUT I.

Φόλασσε τὴν ἄνειαν, καὶ μακροθυμίαν, καὶ γίνου

ν πονηρῶν ἔργων καταχυ-

τὸς, καὶ πάντων τὶ
ξύσεις, καὶ ἐργάσῃ πᾶσαν δικαιοσύνην, ᾿Εὰν γὰρ
μακρόθυμος ἔσῃ, τὸ Πνεῦμα τὸ
σοὶ καθαρὸν ἔσται, μὴ σκοτούµενον ὑπὸ πονηροῦ
πνεύματος, μὴ" μιούμενον ὑπὸ τῆς ὀξυχολίας. Ἐν
γὰρ τῇ μακροῃυμίᾳ ὁ Κύριος κατοικεῖ, ἐν δὲ τῇ

ὀξυχολίᾳ ὁ διάβολος,

γον κατοικοῦν ἐν

᾿Αμφότερα οὖν τὰ πνεύματα ἀσύμφῳορόν ἔστιν ἐν
ταὐτῷ κατοικεῖν, Ἐὰν γὰρ λαθὼν ἀψινθίου μικρὸν,
εἰς κεράμιον μέλιτος ἐπιχέῃς, οὐχὶ ὅλον τὸ μέλι
ἀφανίζεται ; καὶ τοσοῦτον μέλ: ὑπὸ τοῦ ἐλαχίστου
ἁψινθίου ἀπόλλυται ;

Ἐὰν δὲ εἰς τὸ μέλι οὗ βληθῇ τὸ ἀψίνθιον, γλυκὺ
εὑρίσκεται τὸ μέλι, καὶ εὔχρηστον πάντως γίνεται
8 μέλι, χρη; )
ἡ μακροθυμία γλυχυ-

τῷ δεσπότῃ. Βλεπε οὖν, ὅτι
τάτη ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι, χαὶ
Κυρίῳ, καὶ ἐν αὐτῇ κατοικεῖ: ἡ
μακροθυμίαν μιαίνει,

τός ἐστι

JEquanimis (57), inquit, esto, et patiens; et
omnium operum nequissimorum dominaberis, et
operaberis omnem justitiam, Quod si patiens fue-
ris, Spiritus sanctus qui habitat in ie, mundus
erit, οἱ non obscurabitur ab aliquo nequissimo
spiritu ; sed gaudens dilatabitur (58) et epulabitur
in vase in quo inhabitat (59), et apparebit Domino
hilaris in pace magna. Quod si iracundia aliqua
supervenerit, continuo Spiritus sanctus qui in te
est angustiabitur, et quieret, discedere. Suffocatur
enim a spiritu (60) nequissimo, et non habet locum
apparendi (61), sicut vult: tribulatur enim ab ira-
cundia. Utrique ergo spiritus cum pariter inha-
bitant, perniciosum est homini. Si quis enim
assumat absinthii pusillum, ot mittat in amphoram
mellis, nonne totum mel exterminabitur? et tantum
mellis a modico absinthio disperit, et perdit dul-
cedinem mellis ; et jam non (62) habet gratiam
apud dominum suum, quoniam totum mel (63)
amarum factum est et usum perdidit. Sed si in
mel non mittatur sbsinthium, dulee erit, et in
usu (64) domino suo. Vide enim, quam sit zequa-
nimitas (63) dulcior melle; et utilis erit Domino
quiin ipsa commoratur; nam iracundia inutilis
est. Si ergo mista fuerit iracundia &equanimitati,
contribulatur a&minus (66), etnon esi utilis Deo
oratio illius.

VARLE LECTIONES ET NOT4E,

(52) Carm. sí fecero ea, εἰ nihil. Mox Fellus
omitt. inquam.

(93) Bodl. uxor aut vir decesserit alicui.

(54) Bodl. acquirit. Lamb. facit.

95) Lamb. mihi traditus es, et.

56) Lamb. add. hzc. Sic et Fellus.

(57) Lamb. Animqguus. Greca desumpta ex
Doctr. ad Antioch. num. 5. Ubi vero ex edit. Mont-
fauc. oceurrit* µιούµενου, foro log. μειούμενον,
vel μιαινόμενον. Paulo post sane: ἡ δὲ ὀξυχολία,. 1
μιαίνει, Sic et Antiochüs, qui paucis exceptis hec
eadem exhibet homil. 110, habet μιαίνεται.

0 ΑΙ, ἱαμμία exsultabit. Bodl. pro 0)
habet spatiosa habilat. Lamb. spatiose habet.

(59) 1: fout vase, cum quo habilal. Exhibet
quoque cum vase ims. Carm. οἱ Antiochus mox
infra.

(60) Sie mss. Carm. et Lamb. Sic et Felli edit,

A]. aspectu.

61) Fellus add. Domino,

62) Ms. Carm. mel, et non.

(63) Deest ml mss. Carm. et Lamb. Mox Fellus,
"isum suum.

04) Lamb. usum.

66) Bodl. οἱ Lamb. animzqQuitas, αἱ et infra.
Viet. anzmcequias. duleissiaa. est plus quam mel.
Quae sane leetio Grzco pressius inhmret, Huno
autem locum desc el illustrat Clemens Alex,
Buppresso Herme nomine, in Eclog. em script.
Prophet. cap. 45, pag. 4000, ubi sio: Ἡ puxpoto-
µία γλυκύτης ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι οὐχ ὅτι ἐπὶ μα.
χρορυμίᾳ, ἀλλὰ κατὰ τὸν καρπὸν τῆς μακροθυμίας,
Idque me detexisse profiteor, praeeunte Cl. Fabricia
Bibl. Gr. vol. V, pag. 108,

(66) Lamb. anima.

923

$. HERM/E

924

ANTI0cHUS, homilia 110.

Quod si quis patiens fueril, Spiritus sanctus in A.

40 habitat mundus, et non obscuratur ab alio nequam
spiritu; sed in lato. loco habitans, lxetatur cum vase
in quo inhabitat, οἱ apparet. [τοι ministrat; Domino
in hilaritate magna. Quod si iracundia aliqua su-
pervenerit, continuo Spiritus. sanctus. angustatur,
non habens locum mundum, et querit discedere ;
quia non habet locum. apparendi (ac serviendi| Do-
mino, sicut vull. Deus enim in patientia. habitat ; in
iracundia vero diabolus. Ulrique ergo spiritus cum
pariter inhabitant, perniciosum est ac mulum ho-
anini, im quo ambo habitant, Si enim assumas ab-
Simthii pusillum, et millas in amphoram mellis,
monne totum mel. exterminabitur? et tantum mellis
α modico absinthio disperit? Perdit enim. dulcedi-
mem, eb amarum fit; εἰ non. habet. gratiam apud.
dominum suum, quoniam amarum factum est, Vide,
quod zquanimitas dulcior sit melle, e ulilis
Domino: αἱ iracundia, el amara et. ἐπὶ est. Si
ergo mista fuerit. iracundia. squanimitati, polluitur
eequanimitas, et non est utilis Deo oralio illius.

Ἐὰν γάρ τις µακρόθυµος γένηται, τὸ Πνεῦμα τὸ
Άγιον κατοικεῖ ἐν αὐτῷ καθαρὸν, μὴ ἐπισκοτούμενον
ὑπὸ ἑτέρου πονηροῦ πνεύματος" ἀλλ᾽ ἐν εὑρυχώρῳ
κατοικοῦν εὐφραίνεται μετὰ τοῦ σκεύους οὔ κατοι-
κεῖ, καὶ λειτουργεῖ τῷ Κυρίῳ ἐν ἱλαρότητι πολλῆ,
Ἐὰν δὲ τις ὀξυχολία ἐπέλθῃ, εὐθέως τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον στενοχωρεῖται, μὴ ἔχον τόπον καθαρὸν, καὶ
ζητεῖ ἀποστῆναι, διὰ τὸ μὴ ἔχειν τόπον λειτουργῆ-
σαι τῷ Κυρίῳ καθὼς βούλεται. Ἐν γὰρ τῇ μαχροθυ-
μίᾳ ὁ Κύριος κατοικεῖ" ἓν δὲ τῇ ὀξυχολίᾳ, ὁ διά-
Έολος. ᾿Αμφότερα οὖν τὰ πνεύματα ἐπὶ τὸ αὐτὸ
κατοικοῦντα, ἀσύμφορόν ἐστὶ καὶ πονηρὸν τῷ ἂν-
θρώπῳ, οὔ κατοικοῦσιν ἀμφότερα. Ἐὰν γὰρ λαβὼν
ἀψίνθιον μικρὸν εἰς κεράμιον μέλιτος ἐπιχέῃς, οὐχὲ
ὅλον τὸ μέλι ἀφανίζεται ¡ καὶ τοσοῦτον μέλι ὑπὸ ἔλα-
χίστου ἁψινϑίου ἀπόλλυται; ἀπόλλυσι γὰρ τὴν γλυ-

xal πικρὸν γίνεται: καὶ οὐκ ἔχει χάριν
δεσπότου αὐτοῦ, ὅτι ἐπικράνθη. Βλέπεις,

παρὰ
ὅτι 4 μαχροθυμία Ὑλυχυτάτη ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι,
wal εὐχάριστος (87) τῷ Κυρίῳ’ ἡ δὲ ὀξυχολία,
καὶ πικρὰ καὶ ἀχρηστός ἔστιν. Ἐὰν οὖν quy d
ὀξυχολία καὶ ἡ μαχροθυμία, μιαίνεται ἡ μαχροθυμία,
wal οὐχ ἔστιν εὔχρηστος τῷ Θεῷ ἡ ἔντευξις αὐτῆς.

Etdixi illi: Vellem (68) scire, domine, nequitiam iracundis, ui custodiam meab illa. Et dixit
mihi (69) : Scies; etsi non oustodieris te ab illa, perdes spem tuam cum tota domo tua. Sed recede
ab illa. Ego enim tecum sum nuntius zquitatis: et omnes qui ab ea recedunt, quicunque ponitentiam
egerint ex totis precordiis suis, vivent Deo (70); sed et cum illis ero, et conservabo omnes : justificati
enim sunt omnes qui penitentiam egerint, a sanctissimo nuntio (71).

CAPUT II.

Audi nune, inquit, nequitiam iracundis, quam (;

prava (72) quamque noxia est, et quo pacto servos
Dei evertit. Qui enim pleni sunt fide (74), non
potest nocere (75) 114, quoniam virtus Dei est
cum illis ; evertit enim dubios et vacuos. Quoties
aulem viderit tales homines, injicit se in corda
corum (76), et de nihilo aut vir aut mulier ama-
ritudinem pereipit, propler res qua sunt in usu,
aut pro convictu, aut pro aliquo verbo (77), si
quod forte incidit, supervacuo; aut pro amico
aliquo, aut. debito, aut. pro his similibus rebus
supervacuis. Hec enim stulta sunt et supervacua,
et vana servis Dei. /Equanimitas autem valida est
et fortis, et habet virtutem magnam, et sedet (78) in
amplitudine magna: hilaris, in pace gaudens, et
honorificans Dominum in omni tempore mansuete.
Hzc enim zquanimitas habitat cum bene fidenti-
bus. Nam (79) iracundia stulta est, et levis et fatua.

(73) Ἄκουε δὲ καὶ τὴν ἐνέργειαν τῆς ὀξυχολίας,
πῶς πονηρά ἔστιν, καὶ πλανᾷ τοὺς δούλους τοῦ
Θεοῦ, καὶ ܦܠܘ‎ ἢ ἑαυτῆς ἐνεργείᾳ. Οὐκ
ἀποπλανᾷ δὲ τοὺς ὄντας ἐν τῇ πίστει, οὐδὲ
ἐνεργῆσαι δύναται εἰς αὐτοὺς, ὅτι ἡ δύναμις τοῦ
Κυρίου μετ᾽ αὐτῶν ἐἔστιν' ἀλλὰ ἀποπλανᾷ τοὺς δι-
ψύχους. Ὅταν γὰρ ἴδῃ τοὺς τοιούτους ἀνθρώπους
εὐσταθοῦντας, παρεµθάλλει ἑαυτὴν εἰς τὴν καρδίαν
τοῦ ἀνθρώπου" καὶ πικραίνεται ἄνθρωπος
ἕνεκεν βιωτικῶν πραγμάτων, ἢ φίλου τινὸς ἢ περὶ
δόσεως καὶ λήψεως, ἢ περὶ τοιούτων μιαρῶν πραγ-
μάτων" Ταῦτα πάντα μωρά ἔστιν καὶ κενὰ, καὶ
ἀσύμφορα τοῖς δούλαις τοῦ θεοῦ. Ἡ δὲ μακροθυμία
μεγάλη ἐστὶ καὶ ὀχυρὰ, ἔχουσα τὴν δύναμιν ἰσχυρὰν
xal καθημένην ἐν πλατυσμῷ μεγάλῳ' ἱλαρὰ, ἀγαλ-
λιωμένη, καὶ ἀμέριμνος οὖσα δοξάζει τὸν Βύριον ἐν
παντὶ καιρῷ, μηδὲν ἔχουσα ἓν ἑαυτῇ πικρὸν, ܚܘܗ‎
ραμένουσα διὰ παντὸς [b] πραότητι καὶ ἡσυχίᾳ.

οὕτως

VARLE ΜΕΟΤΙΟΝΕΒ ET NOTE.

(67) Forte leg. εὔχρηστος. Sic enim auctor Doctr.
ad Antioch. Quin et ipsemet Antiochus mox habet
εὔχρηστος et ἄχρηστος.

08) Lamb. Volebam.

9 Lamb. omitt. Et dixit mihi, sicut et mox,
tota.

(70) Mss. Angl. desunt, vivent Deo.

(71) Fellus : omnes ex salutifero nuntio, 4. p. e.

(72) Bodl. pessima. Lamb. pessima est, et quo-
modo.

(79) Graeca ista ex Doctr. ad Antioch. num. ὃν

pag. 958 et seq.

I Sic Fellus ex mss. Angl. Editi in fide. Vide
Greca.

)75( Lamb. facere. Propius ad Graecum ἐνεργῇ-
σαι. Fell. aliquid n.

(76) Bodl, et Lamb. hominum. Gr. ἀνθρώπου.

TT) Lamb. omitt. verbo.

78) Vetus interpres legit καθημένη, Forte rectius
quam χαθημένην, quod exhibet exemplar Doctr.
44 Antioch.

(79) Hinc Antiochus homil. 110, ut infra.

925

PASTOR. — LIB. 1, MANDATUM VI.

926

Αὕτη οὖν ἡ μακροθυμία κατοικεῖ μετὰ τῶν πίστιν A De stuliitin vero nascitur amaritudo, et cx amau-

ἐχόντων ὁλόκληρος. Ἡ δὲ ὀξυχολία πρῶτον μὲν µω-
pla ἐστὶν καὶ ἑλαφρία φρενῶν. Εἶτα ἐκ τῆς ἄφρο-
σύνης γίνεται πικρία [ἐκ δὲ τῆς πικρίας (80)] θυμὸς,
ἐκ δὲ τοῦ θυμοῦ ὀργὴ, ἐκ δὲ τῆς ὀργῆς μῆνις. Εἴτα
# μῆνις ἐκ τοσούτων κακῶν
ἁμαρτία μεγάλη καὶ ἀνίατος.
ἀνθρώπινα ταῦτα ἐν ἑνὶ ἀγγείῳ κατοι
τὸ Πνεῦμα τὸ Appi, οὐ χωπεῖ ἐκεῖνο τὰ

συνισταμένη, γίνεται

ὑπερπλεονάζει τὸ τροφερὸν πνεῦμα, μὴ ἔχον συνή-
θειαν μετὰ πονηροῦ πνεύματος, καὶ σκλῃρότητος
κατοικεῖν. Ὑποχωρεῖ οὖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου τούτου,
καὶ ζητεῖ κατοικεῖν μετὰ πραύτητος καὶ ἡσυχίας.
Εἴτα ὅταν ἀποστῇ ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου οὔ κατοικεῖ,
γίνεται ὁ ἄνθρωπος ἐχεῖνος χενὸς ἀπὸ τοῦ Πνεύμα-
τος τοῦ ἁγίου, καὶ λοιπὸν πεπληρωμένος τῶν πνευ-
μάτων τῶν πονηρῶν".. καὶ ὅλος ἀποτυφλοῦτα: ἀπὸ
τῆς διανοίας τῆς ἀγαθῆς. Οὕτως οὖν συμθαίνει πᾶσι
τοῖς ὀξυχόλοις. ᾿Απέχου οὖν ἀπὸ
πονηροῦ δαίμονος, Ἔνδυσαι δὲ

τῆς ὀξυχολίας τοῦ
τὴν μακροθυμίαν,

ritudine iracundia, ex iracundia vero furor. Hic ex
totmalis creatus furor (81), operatur peccatum
magnum et insanabile. Cum enim hec omnia in
uno vase sunt, ubi et Spiritus sanctus moratur,
non capit hzc (82) vas, sed. supereffluit ; quoniam
tener Spiritus non potest cum malo spiritu immo-
rari, recedit et habitat cum mansueto. Deinde
cum recesserit ab homine in quo habitabat, fit
homo vacuus a Spiritu sancto: et postea repletur
spiritibus malignis, οἱ obcecatur a cogitatione
mala (83). Sie omnibus iraeundis contingit. Recede
ergo tu ab iracundia, et indue animequitatem (84),
etresiste iracundie : et. invenieris cum pudicitia
et castitate α Deo. Vide ergo ne forte negligas hoc
mandatum: si enim huic mandato obedientiam
presüteris (85), cetera mandata mea qus tibi
mandaturus sum, poteris servare. Confirma ergo
nunc te in mandatis istis, ut. vivas Deo : et qui-
cunque servaverint haec mandata, vivent Deo.

καὶ ἀντίστηθι τῇ ὀξυχολίᾳ, καὶ ἔσῃ ἐπαινούμενος μετὰ σἐμνότητος τοῖς ἠγαπημένοις ὑπὸ Κυρίου. Βλέπε οὖν
η ἢ ὀζυχολίᾷ, 7n n e: pst penes ܨ‎

μὴ παραλογήσῃ τὴν ἐντολὴν ταύτην ταύτην’ ἐὰν γὰρ ταύτην φυλάξῃς, δυνήσῃ καὶ τὰς λοιπὰς τηρῆσαι,

οὖν ἐν αὐταῖς καὶ ἐνδυναμοῦ. καὶ νικήσεις, καὶ ζήσεις.
ANTIOCHUS

Ἡ γὰρ ὀξυχολία, πονηρὰ οὖσα, καταστρέφει τοὺς
δούλους τοῦ Θεοῦ τῇ ἑαυτῆς ἐνεργείᾳ. Ὅταν γὰρ ἴδῃ
ποὺς ἀνῃρώπους εὐσταβοῦντας (86), παραθάλλει ixo-
τὴν εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἐκ τοῦ μηδε-
νὸς ποιραίνεται, ἕνεκεν βιωτικῶν πραγμάτων ἢ πε-
ρὶ ἐδεσμάτων, ἢ ὅτι μικρολογία τις ἐνέπεσεν μάταια,
ἢ κερὶ δόσεως. Ταῦτα γὰρ πάντα μωρά ἔστι, καὶ
κενὰ τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. Ἡ δὲ μακροβυμία μεγά-
λη ἐστὶν καὶ ἰσχυρὰ, ἔχουσα δύναμιν στιθαρὰν, καὶ
εὐθύνει, καὶ ἀγαλλιωμένη ἀμέριμνος οὖσα δοξάζει τὸν
Κύριον, μηδὲν ἐν αὐτῇ ἔχουσα πιχρὸν, διότι πραῦς
ἔστι καὶ ἡσόχιος. Αὕτη οὖν ἡ μακροφυμία κατοικεῖ
μετὰ τῶν τὴν πίστιν ἐχόντων ὁλόκληρον. Ἢ δὲ ὀξυ-
χολία ἄφρων ἐστίν " εἶτα, ἐκ τῆς ἀφροσύνης γίνεται
πικρία, ἐκ δὲ τῆς πικρίας θυμὸς, ἐκ δὲ τῆς ὀργῆς
μῆνις, Τὸ οὖν ἅγιον Πνεῦμα, ὡς τρυφερὸν ὄν, καὶ μὴ
ἔχον συνήθειαν μετὰ τοῦ σκληροῦ καὶ πονηροῦ πνεύ-
ματος, ἀποχωρεῖ ἀπὸ τοῦ τοιούτου ἀνῃρώπου, καὶ
ζητεῖ τοῦ κατοικῆσαι μετὰ τοῦ μακροθύμου, καὶ

νεται ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος χενὸς τοῦ πνεύματος τοῦ

ἀγαθῆς,

Ἴσχυε

homilia 110.

Nam iracundia, cum prava. sit, vi sua evertit ser-
vos Dei. Quoties enim viderit dubios. homines, injicit
56 in cor hominis; e de nihilo homo amaritudinem
percipit, propter res. qua sunt in vil. usu, aut pro
convictu; aut pro aliquo. verbo, si. quod incidit, su-
pervacuo; aut pro. dato et debito. Hzc enim omnia.
stulta sunt, εἰ supervacua et vana servis Dei. ZEqua-
nimias autem valida est et. fortis, et habet virtutem
magnam, δὲ amplissimis rebus fruitur, et hilaris in.
pace gaudens honorifica! Dominum; nihil in se ha-
bens amari, quia mansueta est. et quieta. Hac ergo
aequanimilas habitab cum iis, qui fidem. integram
possident. At iracundia stulta est ; deinde de stultitia
nascitur amaritudo, εἰ ex amaritudine iracundia, ex
fraeundia vero furor. Sanctus ergo Spiritus, ut tener,
nec morari solitus cum duro ac. malo spiritu, recedit
ab ejusmodi homine, et quarit. habitare cum man-
suelo οἱ fit homo ille vacuus a Spiritu justo, et om-
ninoo bczcatur a cogitatione bona,
δικαίου, xal ὅλως ἀποτυφλοῦται ἀπὸ τῆς διανοίας τῆς

6

MANDATUM VI.
De agnoscendis uniucusjusque hominis duobus gentis, et utriusque inspirationibus.

CAPUT 1,

(87) Ἐνετειλάμην σοι ἐν τῇ πρώτῃ ἐντολῇ, ἵνα

Preceperam, inquit, tibi in primo Mandato, ut

VARLE LECTIONES ET NOT.

(80) Cl. Montfeuconus haec, £x δὲ τῆς πικρίας,
que deerant in suo codice, supplevit ex Antiochi
homil. 110.

(81) Bodl. creatus, facit peccatum.

(82) Sic Fellus Al. hos, ms. Carm. Aoc.lta et
Lamb. ab alia manu.
(83) Ita Fellus ex mss. Angl. Ita ot Carm. At

Vict. bona. Sic, eto. Editi, mala. Recede, omissis
vocibus intermediis. Videsis Greca, quibus confir-

matur lectio ms. Vict. Sic legit et Antiochus.

84) Fellus, zequanimitatem.

85) Bodl. et Lamb. dominationem egeris.

(86) Ἐναταβοῦντας. Tranquillo statu utentes. Co-
telerius mavult δοστατοῦντας vel ἐνστατοῦντας. Ad-
dit tamen in nota aliam ms. Reg. lectionem, εὖ-
στα) μοῦντας.

(87) Ex Doctr. ad Antioch., num. 6, pag. 254.

921

Etiam, inquam, domine. Et dixi: Sed nuno tibi
volo monstrare virtutes horum mandatorum, ut
sciaseffectus illorum, quomodo (89) ipsa posita sunt.
ad justum pariler et injustum. Tu itaque crede ju-
sto; injusto autem nihil erede. Justitia enim re-
etam viam habet; at injustitia pravam. Sed tu
rectam viam custodi, pravam aulem relinque. Prava

8. HERM;E
custodires fidem, et timorem, et peenitentiam (88). A ον

928

ης τὴν πίστιν καὶ τὸν φόδον, καὶ ἐγκρατεύσῃ:
ἴϑην" Καὶ, κύριε, οὕτως ἐστίν. Λέγει" Αλλὰ

νόησης τὴν δύναμιν ἣν γειαν" Ber

ἐπὶ δικαίῳ καὶ ἀδίκῳ, Σὺ οὖν

γάρ εἰσιν" κεῖνται γὰρ

πίστι δικαίῳ, τῷ δὲ ἀδίχῳ μηδὲν πιστεύσῃς. Τὸ
γὰρ δίκαιον ὀρθὴν ὁδὸν ἔχει, τὸ δὲ ἄδικον στρεθλήν,

autem via non habet exitum bonum, sed offendicula multa ; aspera est, et spinosa, et ducit δὰ interitum,
et noxia est hominibus ambulantibus in illa. Qui autem viam rectam petunt, squaliter ambalant sine
offensione ; quia non est aspera, neque spinosa. Vides igitur, quod melius est per hano viam incedere.
Ibis enim, inquit ; et quicunque ex toto corde crediderint in Domino, ibunt per illam.

CAPUT 1I.

Audi nune, inquit, primurn de fide. Duo suntge- p

nii (94) eum homine ; unus equitatis, et unus ini-
quitatis. Et cgo dixi illi: Quomodo, doraine, scire
potero, quod duo. sunt genii cum homine? Audi,
inquit, et intellige. ZEquitatis genius lenis (03). est
οἱ verecundus, mansuetus et quietus (94). Cum ergo
in cor taum ascenderit, continuo loquitur tecum de
justitia, de pudieitia, de castitate, de benigaitate,
de venia (95), de charitate et de pietate. Hzc omnia.
cum ascenderinl in cor tuum, scito quod genius
tequitatis tecum est : huic ergo genio crede ct operi-
bus ejus. Accipe nunc et genii iniquitatis opera,
Primum amarus,iracundus et stolidus est, etopera
illius perniciosa sunt, et evertunt servos Dei. Cum.
ergo in cor tuum ascenderint hme, intelliges ab
operibus ejus, hune esse genium iniquitatis (90). Et
dixiei : Quo modo, domine, intelligam ? Audi, in-
quit, et intellige. Cum iracundia tibi accesserit aut
amaritudo, intelligo eum in te esse (07): deinde cu-
piditas multorum operum (98) et optimorum cibo-
rum et ebrietatum (09), οἱ appetentia (100) multa-
rum rerum alienarum, et superbia, et multiloquia,
et ambitio (4), et quecunque iis similia sunt. Hac
ergo eum in cor tuum ascenderint, intellige genium
iniquilatis tecum esse. Tu ergo cum cognoveris
opera illius, recede ab illis omnibus, et nihil illi
crede ; quia mala sunt opera illius, et non conve-
niunt servo Dei. Habes ergo utrorumque geniorum
opera (2). Intellige nunc, et crede genio wquitatis,

(90) Δύο εἰσὶν ἄγγελοι μετὰ τοῦ ἀνθρώπου, εἷς τῆς
δικαιοσύνης, καὶ ἧς πανηρίας, Καὶ à μὲν τῆς
δικαιοσύνης ἄγγελος, τρυφερός ἐστι καὶ αἰσχυντηρὸς

ταν οὖν οὕτως (09) ἐπὶ

ὶ

καὶ πρᾶος καὶ ἰσχυρός. 0
d, εὐθέως λαλεῖ μετὰ σοῦ

τὴν καρδίαν σου dw
δικαιοσύνης, περὶ ἀγνεί
pl αὑταρκείας, καὶ περὶ

ας, περὶ σεμνότητος, καὶ πε

παντὸς ἔργου δικαίου, καὶ

πάσης ἀρετῆς ἐνδόξου, Ταῦτα πάντα ὅταν εἰς

καρδίαν σου ἀναδῇ, γίνωσχε ὅτι ὁ ἄγγελος τῆς‏ ܙ
σύνης μετὰ σοῦ ἔστιν. τούτῳ οὖν πίστευε καὶ‏
κρατὴς αὐτοῦ γενοῦ, Ὅρα‏

2. Πρῶτον

πάντων ὀξύχολός ἐστι καὶ πικρὸς καὶ ἄφρων, καὶ τὰ
ἔργα αὐτοῦ πονηρὰ, καταστρέφοντα τοὺς δούλους τοῦ
Θεοῦ. Ὅταν αὐτὸς ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀναδῇ, γνῶ-
0: αὐτὸν ἐπὶ τῶν ἔργων αὐτ' Πῶς Κύριε νοήσιω
αὐτόν; Λέγει + ἄκουε λεπτομερῶς καὶ [προσεχὴς] vi-
νου" Ὅταν ὀξυχολία σοί τις προσέλθῃ, ἢ πικρία. γί-
τι αὐτός ἐστιν ἐν σοί " εἶτα λοιπὸν ἐπιθυμίαι
καὶ πολυτέλεια ἐδεσμάτων καὶ

ܐܘܙ
πράξεων‏
χραιπαλῶν πολ‏
δεόντων καὶ ἐπι‏
ὑπερηφανία‏
πλήσια: Ταῦτα οὖν ὅταν‏
ἄγγελος τῆς πονηρίας ἐστὶν ἐν σοί, Σὺ‏
τα ἀπ' αὐτοῦ, καὶ‏
μηδὲν αὐτῷ πίστευε. Ἔχεις οὔδ ἀμφοτέρων τῶν ἀγ-‏

γέλων τὰς ἐνεργείας (3).

πολλῶν;

καὶ
υμίαι γυναιλῶν, καὶ πλεονεξίαι,
λαζονεία, καὶ Όσα τούτοις παρα-
ὶ τὴν καρδίαν σου ἀναδῃ,

ποινίλων τροφῶν, καὶ οὗ

οὖν

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(88) Leg. potius continentiam vel abstinentiam ex
mand. 1, et ex Grecis pseudo-Athanasii. sic visum
Fabricio : sic et Wakio apud Russelium.

(89) Lamb. quoniam.

(90) Ista. pseudo-Athanasius continuo subdit iis
quw modo ex ipso retulimus, a reliquis Pastoris
editoribus omissa. Hac item recitat Antiochus ho-
mil. 61. Laudant autem hunc Hermae loeum Ori-
genes homil. 35, in Lucam, δὲ De principiis, lib. ut,
Cap. 2. Cassianus Collat. vir, cap. 17, οἱ 0011.
xiu, cap. 42. Prosper confr. Collat., cap. 30. Beda.
t Act. xm, 15, et. Walafridus Strabo, v. 675. Vide.
Veterum testim.

(91) Mss. Carm., Viet., Lamb. et Follus, nuntit, et
sic deinceps.

(99) Leg. οὕτος, ut habet Antiochus.

Bodl. et Lamb. fener pro lenis. Editi tener est
enis. Alteruirum redundat. Neque aliter Graeca.
is et Fellus.

(94) Greca ἰσχυρός, Antiochus tamen ἠσύχιος, ut

vetus interpres.

(95) Lamb. et Bodl. mdulgentia. ο

(90) Lamb. intelliges eum ab. operibus ejus, quia
hic est wuntius iniquitatis. Sic et Felli editio. Videsis
Greca.

(97) Lamb. quia ipse in te est. Ita et editio Oxon.

(98) Ms. Carm. mullarum opum.

(99) Bodl. et Lamb. ebriefates. :

(100) Lamb. desiderium. Sie etiam Fellus in sua
edit. Quod autem sequitur, multarum rerum, Gre-
ca ium hic, tum mox apud Antiochum, legendum
suadent, monente Cl. Cotelerio, mulierum et re-
rum.

(4) Larob. ambitiosilas.

(2) Lamb. utrumque nuntium operum. —

(3) Reliqua Greca quz his subdit Fabricius, ex
eoque Clericus el Russelius, non sunt ex Doctrina.
ad Antiochum werbotenus descripla, sed ex vet.
interp. ab ipso Fabricio efformata. Que propterea
rejecimus, OI. Montfauconii sententiam secuti.

929

PASTOR. — LIB. II, MANDATUM VII.

930

quia doctrina illius bona est. Licet enim sit felicissimus homo, et cogitatio alterius genii ascendat in cor

illius ; oportet illum virurn aut mulierem pe

re. Si aütem eliam nequissimus vir fuerit aut mulicr, ct

ascenderint in cor illius opera genii equitatis, necesse cst, illam auiillam aliquid boni faeere. Vides
ergo, quod bonum est, genium equitatis sequi. Si ergo illum seeutus fueris, et credideris operibus illius
vives Deo : et qui crediderinL operibus illius, vivent Deo

ΑΝΤΙΟΟΗΟΕ, homilia Ol.

Δύο γάρ εἶσιν ἄγγελοι μετὰ

αιοσύνης, εἷς τῆς πονηρίας, Καὶ ὁ

πραὺς, καὶ 4946

“Ὅταν οὖν οὗτος ἐπὶ τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώτου

εὐθέως λαλεῖ per αὐτοῦ περὶ
ρὲ stus

δικαίου,

τῆς 2:9668

σύνης ἄγγελος, αἰσχοντηρὸς, vw
ἔστιν,

ἀναθῇ,

δικαιοσύνης,

pl παντὸς, ἔργου

"Ὅταν οὖν ταῦτα πάντα ἐπὶ τὴν καρδίαν τοῦ ἀν-
ἔστιν, ὅτι ὁ ἄγγελος τῆς

ξου.
θρώπου ἀναδῃ, ἀρίδηλι
καιοσύνη

πονηρίας τὰ ἔργα" Π:

μετ αὖτ

πικρὸς, ναὶ ispum καὶ τὰ

παατρέφοντα τοὺς δούλους τοῦ
ἐπὶ καρδίαν aget
τῶν ἔργων αὐτοῦ, Ὅταν γὰρ ὀξυγολία τίς
Dy, ἢ πικρία, φανερῶς ὁ τοιοῦτος ἓν
ἐστίν" εἶτα E ܚ‎ πράξ ν πολλῶν, καὶ
ἐδεσμάτων πολλῶν, καὶ ποικ 6
μία γυνχικῶν καὶ πλ.
ὅσα τού

o ἀναβῇ, δεῖ γνῶναι

P

τῶν, καὶ ὕπερη:
ς ἐστὶ
᾿Αλλὰ ναὶ αἱ πονηραὶ ἐνθυμήσεις αἱ

ἀλαζονείχ, καὶ

ὅμοια.

πᾶσαι. Προσχῶμεν οὖν ἀκριθῶς ἑαυτοῖς,
qus τῷ πονηρῷ ἀποταξώμεία, τῷ ἀγγέλῳ
καιοσόνης ἀκολουθήσωμεν.

εἴς τῆς A Duo enim sunl angeli cum homine : unus mquita-

tis ; unus iniquitatis, Et quitatis quidem. angelus,
verecundus est, mansuetus οἱ quietus. Cum ergo. hic
incor hominis ascenderit, continuo. loquitur cum 60
de justitia, de pudicitia, de eastitate, de. frugalitcte,
de omit opere justo, de omni virtute honorifica. Hxc
ergo omnit cum. ascenderint ta cor hominis, manife-
stum est, quod angelus zguilulis cum £o. est. Angeli
autem iniuitalis opera sunl: primo ommium, ira-
vcundus est, δὲ amarus, et slolidus ¡ el opera illius
perniciosa sunt, et everlunt servos Dei. Cum ergo hic
in cor hominis ascenderil, oportet intelligere eum. ab
operibus ejus. Cum enim quedam iracundia cuilum
accesserit, aut amaritudo ; intellige. eun in. homine
esse : deinde cupiditas mullorum operum. et profu-
sio multorum et optimorum ciborum ac variarum de-
liciarum, et appetentia mulierumacrerumalienarum,
et superbit, et ambitio, εἰ quacunque iis paria. sunt
ue similia. Sed et malz cogitationes ipsius sunt
omnes. Nobis ergo. diligenter atiendamus, et angelo
iniquo renunliemus ; angelum vero justitiz sequa-
mur.

MANDATUM VII.
De timendo Deo, οἱ dzmone £
CAPUT UNICUM.

(4) Φοβοῦ τὸν Κύριον, καὶ φύλασσε τὰς ἐντολὰς

its, καὶ ἡ, πρᾶξίς σον
πάντα γαλὰ
φοθηβῖναι. Τὸν

δύναμις ἐν αὐτῷ οὐκ

ἀσύγκριτος ἔστα
ἐργάσῃι. οὔτός ἔστιν ὁ φύθος

διάθολον μὴ φοδηθῇς, ὅ ἔστιν,
οὐδὲ φόθος. Ἐν ᾧ δὲ ἡ δύναμις ἢ ὀνδοξος, καὶ φόδος
αὐτῷ, Más γὰρ ὁ δύναμιν
μὴ ἔχων δύναμιν, ὑπὸ má
λος οὖν τοῦ Κυρίου ἰσχυρός ἔστι καὶ
ϑητι οὖν τὸν Κύριον, καὶ ζήσῃ αὖτ

ἐντολὰς αὐτοῦ, εἰς τοὺς αἰῶνας,

Time, inquit, Dominum. et mandata ejus custodi 99
Servans enim precepia Dei, eris potens in omni
actu, et omne negotium (5) erit incomparabile. Ti-
mens enim Dominum, omnia bona operaberis (6).
Hic est timor quo timere oportet (7), ut salvus esse
possis. Diabolum autem ne timeas; timens enim
Dominum, dominaberis illius (8); quia virtus in
illo nulla est. 1n quo autem virtus nou est, is ne
iimendus quidem est. In quo vero virtus gloriosa
est, is eliam timendus est. Omnis enim virtulem
habens, etiam timendus est (9) ; nam qui virtutem

non habet, ab omnibus contemnitur. Time plane facta diaboli, quoniam maligna sunt: metuens enim

Dominum, timebis, et opera. diaboli non facies, sed (10) abstinebis te ab eis. Duplex enim timor est. Si

enim malum operari volueris (44), timens Dominum, ne id quidem facies (12). Si autem bonum operare

volueris, timor utique (13) Domini validus, et ingens, οἱ gloriosus est. Time igitur Deum, et vives. Et
80 Eccle. xri, 13.

VARDIE LECTIONES ET NOTE.

(4) Ex Doctr. ad Antioch. num. 7, pag. 255. lsta
etiam Greca desunl in editis Pastoris. Exhibet et
Antiochus homil. 127. Huc autem respexit Clemens
Alex. Στρωμ., lib. rr, cap. 42, pag. 453.

(5) Sic Bodl. At Felli edit, Oxon. consilium.

(6) Lamb. operabitur.

(7) Bodl. δὲ Lamb. quem Sic Fellus. Hic. men-
dum apud Fabricium et Clericum.

(8) Ibid zlii. Fellum consule.

(9) Lamb. est, nec timor in ipso.

(10) Lamb. timebis et opera diaboli, Nec facies
ea, sed.

üt Follus mallet, wotueris. Sic et Antiochus. At
Colelerius censet eorrigenda potius Greca quam
Latina, scribendo : Εἰ πονηρὸν &
ζεσθαι, Veteres libri : πονηρὸν ἐργά-
ܗܗ‎

(12) Bodl. et Lamb. non. idfacies. <

(13) Mss. Lamb. οἱ Vict. iaque. Videsis Amlio-
chi Greca.

931

S. HERMJE

982

quicunque eum metuerlnt, custodientes mandata ejus, eorum vita est apud Dominum non custodientium

autem, nec vita in illis est.

Αντιοσμῦ5, homilia 127.
Time enim, Znquit, Dominum, et mandaía ejus A Φοθήθητι γὰρ, φησὶ, τὸν Κύριον, καὶ φύλασσε

custodi. Servans autem praecepta Dei, eris potens in
omni actu, el negotium tuum erit incomparabile. Ti-
mens enim. Dominum, omnia bene operaberis. Hic est
timor, quo cportet ut timeas et salvus eris. Diubolum
autem ne timeas. Timens enim. Dominum, dominabe-
ris diaboli ; quia virtus in illo nulla est. In quo. au-
lem virtus non. est, is ne. timendus. quidem. est: in
quo vero virtus gloriosa est, is etiam. temendus. est.
Ümnis enim virtutem habens, etiam. timendus est.
Nam qui virtutem non. habel, ab omnibus. contemni-
tur. Time plane facta diaboli, quoniam maligna sunt.
Metuens autem Dominum, non timebis opera. diaboli,
εἰ non facies ea; sed abstinebis te ab eis. Duplez
ergo timor cst. Si malum sperari nolueris, time. Do-
minum, et id mon facies. Si autem adhuc bonum
operari volueris, time Dominum et facies illud. Timor
itaque Domini validus et gloriosus est. Et. quicunque
eum metuerint, et custodierinL mandata. ejus, vivent
Deo.

τὰς ἐντολὰς, αὐτοῦ. Φυλάσσων δὲ τὰς ἐντολὰς τοῦ
Θεοῦ, ἔσῃ δυνατὸς ἐν πάσῃ πράξει" καὶ ἡ πρᾶξίς
σου ἀσύγκριτος ἔσται. Φοδούμενος γὰρ τὸν Κύριον,
πάντα καλῶς ἐργάσῃ, Οὔτός ἐστιν ὁ φόδος, ὃν δεῖ σε
φοδηθῆναι, καὶ σωθάσῃ, Τὸν δὲ διάδολον μὴ φοδη-
θῇς. Φοβούμενος γὰρ τὸν Κύριον, κατακυριεύσεις
τοῦ διαδόλου, ὅτι δύναμις οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ. Ἐν ᾧ
δὲ δύναμις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ φόδος" ἐν ᾧ ἡ δύναμις ᾗ
ἔνδοξος, καὶ ὁ φόβος ἐν αὐτῷ" Πᾶς γὰρ ὁ δύναμιν
ἔχων, καὶ φόδον ἔχει’ ὁ δὲ μὴ ἔχων δύναμιν, ὑπὸ
πάντων χαταφρονεῖται. Φοθήθητι δὲ τὰ ἔργα τοῦ δια-
θόλου, ὅτι πονηρά εἶσι. Φοθούμενος δὲ τὸν Κύριον,
οὐ φοθηθήσῃ τὰ ἔργα τοῦ διαθόλου, καὶ οὐκ ἐργάσῃ
αὐτά' ἀλλὰ φεύξῃ ἀπ' αὐτῶν. Δισσοὶ οὖν εἰσιν οἱ
φόδοι. El οὐ θέλῃς τὸ πονηρὸν ἐργάζεσθαι, φοθή-
θητι τὸν Κύριον, καὶ οὐκ ἐργάζῃ αὐτό, Ἐὰν δὲ θέλῃς
πάλιν τὸ ἀγαθὸν ἐργάσασθαι, φοθήθητι τὸν Κύριον,
καὶ ἐργάζῃ αὐτό. Ὥστε ὁ φόδος τοῦ Κυρίου ἰσχυρό-
περός ἔστι, καὶ ἔνδοξος. Καὶ ὅσοι ἂν φοθηθῶσιν αὖ-
τὸν, καὶ τηρήσωσι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ζήσονται τῷ
θεῷ.

MANDATUM VIII.
Declinandum est a malo, et facienda. bona.

Dixi tibi, inquit, quod ereature (14) Domini du-
plices sunt, et abstinentia duplex est. A quibusdam
ergo abstinere oportet, a quibusdam vero non.
Manifesla, inquam, mihi, domine, a quibus absti-
nere oportet, eta quibus non. Audi, inquit: A malo
abstine, et noli illud facere. 4 bono autem abstinere

noli, sed fac illud. Si enim abstinueris a bono, et ¦

non id feceris, pecrabis. Abstine igitur ab omni
malo, et seies (16) omnem justitiam. Quales, in
quam, malignitates sunt he, a quibus abstinere
oportet? Audi (17), inquit: Ab adulteriis (18),
ebrietatibus et comossationibus (19) malignis, ab
esca nimia, a lautilia et inhonestate, ab abnega-
tione (20), à mendacio, a detractione (21), anequi-
iia ficta, a recordatione injurie (22) et a fama
pessima (23). Hec enim sunt opera iniquitatum, a
quibus abstinere oportet servum Dei. Qui enim ab
iis abstinere non potest, vivere Deo non potest.
Audi nune, inquit, el sequentia eorum (24). Et
quidem multa sunt adhue, a quibus abstinere debet
servus Dei. A furto, ab abnegatione (25), a falso

(45) Ἢ ἐγκράτεια διπλῆ ἐστι, Ἐπί τινων γὰρ δει
σε ἐγκρατεύεσθαι, ἐπί τινων δὲ οὐ δεῖ,

Τὺ πονηρὸν ἐγκρατεύεσθαι, καὶ μὴ ποιεῖν αὐτό"
ἀγαθὸν μὴ ἐγκρατεύου, ἀλλὰ ποίει αὐτό,

Ἐγνρατεύου ἀπὸ πάσης πονηρίας, ἀπὸ μεθύσμα-
πος, ἀνομίας, ἀπὸ τροφῆς πονηρᾶς, ἀπὸ ἐδεσμάτων
πολλῶν καὶ πολυτελῶν, πλούτου, καυχήσεως, ύψηλο-
φροσύνης καὶ ὑπερηφανίας, καὶ ψεύδους καὶ κατα-
λαλιᾶς, καὶ ὑποκρίσεως, καὶ μνησικακίας, καὶ πάσης
βλασφημίας.

Ταῦτα τὰ ἔργα πονηρά ἐστι τῇ ζωῇ τῶν ἀνθρώ-
πων' τούτων οὖν τῶν ἔργων δεῖ ἐγκχρατεύεσθαι τὸν
δοῦλον τοῦ Θεοῦ. Ὁ γὰρ μὴ ἐγχρατευόμενος τούτων,
οὐ δύναται ζῆσαι τῷ Θεῷ. "Axous δὲ καὶ τὰ ἀκόλουθα
τούτων. Καὶ πολλά εἰσιν ἀφ' ὧν δεῖ τὸν δοῦλον τοῦ
Θεοῦ ἐγκρατεύεσθαι, κλοπὴ, ψεῦδος, ἀποστέρησις͵

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

14) Bold. creationes. Lamb. orationes.
15) Ex Doctr. ad. Antioch. num. 8. Eadem habet
Antiochus horil. 79.
(16) Forte facies. Antiochus, ἐργαζόμενος.
μή Sic Bodl. Lamb. et Cotel. Al. addunt:
spondit mihi.
(48) Aut legebat ἀπὸ μοιχείας, πονηρίας, μεθύ-
σµατος, aut µεθύσματος jungebat cum voce quie se-
uitur ἀνομίας, sicut exhibent duo codices Regis.
(oT.

Re-

19) Bodl. et Lamb. conviviis.

20) Lamb. abnegantia.

21) Lamb. omittit detractione.

92) Lamb. memoria malignatis.

23) Greca pseudo-Athanasii et Antioch., etc.
πάσης βλασφημίας.

(24) Mss. Carm. et Vict horum. Adhuc ergo sunt
sequentia horum, a quibus, etc.

(25) Lamb. apud Clericum, negatione. Fellus ta-
men in suaedit. Oxon. ἃ defraudatione, α falso

933 PASTOR. — LIB. 11,

Ψευδοµαρτορία, πλεονεξία, ἀλαζονεία χαὶ ὅσα τούτοις αὶ
ὅμοια. Εἰ οὖν δοκεῖ σοι πονηρὰ εἶναι ταῦτα (26) ; Καὶ
λίαν πονηρὰ τοῖς δούλοις τοῦ Θε

Ἐγκράτευσαι οὖν
ἀπὸ πάντων, ἵνα ζήσῃς τῷ Θεῷ, καὶ ἐγγραφήσῃ μετὰ
τῶν ἐγκρατευομένων, *À μὲν οὖν δεῖ ἐγκρατεύεσθαι,
ταῦτά ἐστιν. CA δὲ δεῖ σε μὴ ἐγκρατεύεσβαι, ἀλλὰ
ποιεῖν, ἄκουε" πάντων πρῶτον πίστις, φόδος Κυρίου,
ὁμόνοια, ἀγάπη, ῥήματα δικαιοσύνης, ἀλήθεια,
ὑπομονή, Τούτων ἀγαθώτερον οὐδὲν à ζωῇ
τῶν ἀνθρώπων" ταῦτα ἐάν τις φυλάσσει, καὶ μὴ
ἐγκρατεύεται ἀπ᾽ αὐτῶν, μακάριός ἔστιν ἐν τῇ ζωῇ
αὐτοῦ, Εἶτα τούτων τὰ ἀκόλουθα dus
ὀρφανοὺς ὑστερουμένους imum

e χήρας ὑπη-

ρετεῖν, καὶ σθαι,
Ἐξ ἀνάγκης λυτρώσασθαι τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ, φι-
λόξενον εἶναι, ἐν γὰρ τῇ φιλοξενίᾳ εὑρίσκεται ἀγά-
θοποίησις: ἡσύχιον εἶναι, ἐνδεέστερον Ὑ
πάντα ἄνθρωπον πρεσδότην σέβεσθαι, ἀσκεῖν

Β

σύνην, ἀδελφότητα συντηρεῖν, ὕδριν bm
χρόθυμον εἶναι, ἀμνησίκακον, χαμνοντ'
παρακαλεῖ

Th ψυχῇ
ἐσκανδαλισμένους ἀπὸ τῆς πίστεως μὴ
ἀποδαλέσθαι, ἀλλ᾽ ἐπιστρέφειν καὶ ἐνθύμους ποιεῖν,
ἁμαρτάνοντας νουθετεῖν, χρεώστας μὴ θλίθειν, ἐν-
δεεῖς μὴ λυπεῖν, καὶ ὅσα τούτοις ὅμοιά ἐστιν. ܬܘܠ‎
σοι ταῦτα ἀγαθὰ εἶναι ; Τί γὰρ δύναται τούτων ἀγα-
θώτερον εἶναι ; Γύμναζε σεαυτὸν ἐν τούτοις, καὶ μὴ
ΕΓκρατεύου πάντων, καὶ ζήσῃ τῷ Θεῷ.

MANDATUM VIII. 934

testimonio, a cupiditate, a superbia, et quecunque
iis similia sunt, Videntur ergo tibi hec mala esse,
an non? Equidem valde mala sunt servis Dei. Ab
his ergo omnibus (?7) debet abstinere servus. Dei.
Abstine ergo ab omnibus his, ut vivas Deo, et (28)
scribaris cum abstinentibus. A quibus ergo debeas
abstinere, illa sunt. A quibus autem non debeas
abstinere, audi. Ab omnibus bonis operibus noli
abstinere, sed fac illa. Audi, inquit, virtutem bo-
norum operum qua debeas operari, ut salvus essa
possis. Primum omnium est fides, timor Domini,
charitas, concordia, dequitas (29), veritas, patientia,
castitas. lis nihil est tnelius in vita bominum, qui
hiec custodierint et fecerint in vita sua (30). Deinde
horum sequentia audi. Viduis administrare, orpha-
nos el pauperes non despicere, et servos Dei ex neces-
sitato redimere, hospitalem esse ; hospitalitate (31)
enim invenitur aliquando fructus bonus: non con-
tradicere, quietum esse, humillimum (32) fieri om-
nium hominum, majores natu colere, studere ju-
Stitie, fraternitatem conservare, contumelias suf-
ferre, &quanimem esse; lapsos a flde non projice-
re, sed :quanimes facere; peccantes admonere,
debitores non premere; et si qua iis similia, Vi-
dentur tibi hic esse bona, an non? Quid enim me-
lius est, inquam, verbis istis (33)? Vive ergo; inquit,

in his mandatis, et noli ab eis recedere. Si enim custodieris hec omnia mandata, vives Deo ; et omnes

qui custodierint hec mandata, vivent Deo.

AwmocHUs, homilia 79.

Ἡ οὖν ἐγκράτεια διπλῆ ἔστιν ἐπί τινων γὰρ δεῖ αὶ
ἐγκρατεύεσθαι, ἐπί τινων δὲ οὐ δεῖ. Τὸ πονηρὸν γὰρ

δεῖ ἐγκρατεύεσθαι, καὶ μὴ ποιεῖν αὐτό" τὸ Dh ἀγαθὸν

μὴ ἐγκρατεύεσθαι, ἀλλὰ ποιεῖν, Ἐγκράτευσαι οὖν
ἀπὸ πάσης πονηρίας, ἐργαζόμενος τὸ ἀγαθόν: ἐγκρά-
τευσαι ἀπὸ μοιχείας, πορνείας, μεθύσματος, ἀνομίας,
ἀπὸ τρυφῆς, ἀπὸ πονηρίας, ἀπό τε ἐδεσμάτων πολλῶν
καὶ πολυτελείας, o

o, καὶ καυχήσεως, ὑψηλοφρο-
σύνης, καὶ ὑπερηφανίας, καὶ ἀπὸ ψεύσματος, καὶ χατα-
λαλιᾶ
βλασφημίας, κλέμματος, ἀποστερήσεως, ψευδομαρ-
τυρίας, πλεονεξίας, ἐπιθυμίας πονηρᾶς, ἀπάτης,
κενοδοξίας, ἀλαζονείας, καὶ ὅσα τούτοις ὅμοιά ἐστι,
Τούτων δὴ τῶν ἔργων δεῖ ἐγκρατεύεσθαι τὸν ἀγωνι-
στὴν καὶ δοῦλον τοῦ θεοῦ, Εἰσὶ καὶ ἔργα ἀγαθὰ, ἃ

ς, καὶ ὑποχρίσεως, καὶ μνησιχαχίας, καὶ πάσης

lgitur abstinentia duplex est: a. quibusdam enim
abstinere oportet; a. quibusdam vero non oporiet. A
malo enim abstinere oportet, et id non facere: a bono
aulem non abstinere, sed facere. Absline igilur ab
omni malo, faciens quod bonum est : abstine ab. adul-
terio, fornicatione, ebrietale, malitia seu inhonestate,
a deliciis, «b esca nimia οἱ laulitia, divitiis et glo-
rialione, el elatione animi el superbia, et a mendacio
ac delractione, ct nequitia. ficia, el recordatione. in-
juri, et omni blasphemia [seu fama pessima, ] furto,
fraude seu. abnegatione, falso testimonio, avaritia,
cupiditate mala, dolo, inaui gloria, superbia, et
quacunque iis similia sunt. Ab his ergo operibus
oportet abstinere pugilem ac servum. Dei, Sunt autem
εἰ opera bona, qux: oportet. facere, et a. quibus non

VARLE LECTIONES ET NOTjE.

lestimonio, a cupiditate, a jactantia, οἱ quacun-
que, etc. Sic aulem ille, licet agnoscat editt. et mss,
exhibere abnegatione, et statim superbia : « Sed, in-
quit, voces isto paulo superius babentur, neo ab
auctore repetitis per ταυτολογίαν credi debent. Voces
ergo alias ex Graeco Antiochi repetendas duxi. »
26) In editis Greca sic: εἶναι ταῦτα ; ᾿Απεχρίθη
Καὶ λίαν, x. t. A. Ubi vult Clericus leg. ἀπεκρίθην.
At pseudo-Athanasius unde ista desumpta, habet
ἀπεκρίθη ; et quidem recte; ejus enim oratio ita
postulat,Herme non item.Ex eo igitur illa. tantum
petenda que ex Herma descripsit: o:wtera omii-
tenda, ut sepe alias. Neque enim conformanda vi-
dentnr pseudo-Athanasiana, ut veteri interpreti
respondeant : quod tamen passim a Fabricio laetum
video,atque aClerico et Russelio Fabricium secutis.
(27) Conjicit Cotelerius hic addendum operibus,

quod in Greco legatur ἔργων. Neque fallitur vir Cl.
contra ac scribit Clericus, qui putavit ipsum locu-
tum de his Greeis pseudo-Athanasii, ubisane deest
ἔργων. Verum Cotelerius Antiochi Greca respexit,
ei hic quidem homil. 79, ut mox infra, Neque enim
in ista pseudo-Athauasil Grzca digitum intendere
poterat, qui nondum edita fuerant, cum ille suam
Patrumapostolicorum editionem in vulgus emisit.

(38) Lamb. desunt, vivas Deo et.

(29) Lamb. pietas, equitas.

(30) Lamb. et Carm. in. vita hominum. Qui hec
custodierit et fecerit in. vita sua, vivet. Deo.

(31) Lamb. In hospitio.

(32) Bodl. et Lamb. Aumiliorem, Vetus interpres
forte leg. ἑστερον γενέσθαι πάντων ἀνθρώπων.
Sic et Antiochus. Aliter pseudo-Athanasius.

(33) Bodl, et Lamb. horum verborum.

935

debes absiinere. Primum vero omnium. est. fides, ti- Α.

mor Domini charitas, concordia, verba cequitatis,
weritas, patientia, viduis administrare, orphunos
pauperes εἰ solutio destitulos visilare, servos Dei ex
mecessitate redimere, hospitalem. esse, quietum, hu-
millimumfleri omnium hominum, majores nalu colere,
studere justitiz, fraternitatem. conservare, aquani-
men esse, contumelias sufferre [seu non habere me-
moriam injuriarum], animo laborantes consolari;
lapsos a file non. projicere, sed convertere. ac. aqua-
mimes facere; peccantes. admonere, debitores inopes
mon premere; eb si qua iis similia. Si enim quis
custodiertt haec, et non ab eis recesserit. ac abstinuerit,
vivet Deo.

8. HERMJE

936

θαι. Πρὺ 8% πάν-

ἐργάζεσθαι, καὶ μὴ ipw
ue, φόδος Κυρίου, ἀγάπη, ὀμόνοια, ῥήματα
δικαιοσύνης, ἀλήθεια, προμονὴ, χήραις ὑπηρετεῖν,
ὀρφανοὺς ὑστερουμένους ἐπισκέπτεσβαι, ἐξ ἀναγκῶν
λυτροῦσθαι τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ, φιλόξενον εἶναι,
γίνεσθαι ἀνθρώπων,
ἵν δικαιοσύνην, ἀδελφότητα

ἤσυχον, ἐνδεέστερον πάντων
πρεσβύτας σέθεσθαι, ἄσν
συντηρεῖν, µακρόθυµον. εἶναι,
χάμνοντας τῇ ψυχῇ παραχαλεῖν, ἐσκανδαλισμένους
ἀπὸ πίστεως μὴ ἀποδάλλεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπιστρέφειν καὶ
εὐθύμους ποιεῖν, ἁμαρτάνοντας νουθετεῖν, χρεώστας
μὴ θλίδειν ἐνδεεῖς, καὶ εἴ τινα τούτοις ὅμοιά ἔστι.
Ἰαῦτα γὰρ ξάν τις φυλάξῃ, καὶ μὴ ἐγκρατεύσηται
ἀπ’ αὐτῶν, ζήσεται τῷ Θεῷ,

νησικαχίαν μὴ ἔχειν,

MANDATUM IX.
Postulandum α Deo assidue, et sine hasttatione.
CAPUT UNICUM.

Iterum dixit mihi: Tolle a te. dubitationem, et Β
nihil omnino dubites. Petens aliquid a Domino, ne
dicas intra te: Quomodo (36) vero possum aliquid
pelere a Domino, et obtinere (38), cum sim peccator
tantorum malorum in Dominum ? Noli 1100 cogitare;
sed ex iolis praecordiis convertere ad Dominum.
Pete sine dubitatione, et scies misericordiam Do-
mini; quod non 16 derelinquet, sod petitionem
animo tue adimplebit (41). Non est enim Deus
sicut homines, memores (42) injuriarum ; sed
est immemor injuriarum, et miseretur figmenti
sui (44). Ergo purifica cor tuum ab. omnibus vitiis
hujus seculi (44), et observa. predieta vorba tibi a
Deo data (46) ; et accipies omnia bona qua» pelis: οἱ
ex omnibus petitionibus iuis nihil deerit tibi, si
sine dubitatione petieris a Domino. Qui ergo tales
non sunt (47), omnino nihil impetrant eorum qui
petunt (48). Nam qui pleni sunt fido, omnia potunt
fidentes,et accipiunt a Domino, quia sinedubitalione
petunt. Omnisenim dubitanshomo, si non peniten-
tiam egerit, difficile Deo vivet.Purifica ergo cor tuum
adubitatione,et indue fidem, et erede Deo, et omnia
quie petieris,accipies.Sed si petas aliquando petitio-
nem, et non accipias (/9), noli dubitare, quia non
cito acceperis petitionom anime tux. Forsitan enim
propter tentationem, aut pro peccato tuo, quod tu

(34) "Agoy ἀπὸ σοῦ τὴν διψυχίαν, καὶ μηδενὸς (35)
ὅλως διψυχήσῃς, αἰτήσασθαι παρὰ τοῦ Θεοῦ, λέγων
ἐν σεαυτῷ: Ὅπως δυνήσομαι αἰτήσασθαι (37) παρὰ
τοῦ Κυρίου (καὶ) λαδεῖν, ἡμαρτηκὼς τοσαῦτα εἰς αὖ-
τόν Μὴ διαλογίζου ταῦτα, ἀλλ᾽ ἐξ ὅλης καρδίας σου
ἐπίστρεψον πρὸς Κύριον (39), καὶ αἰτοῦ παρ' αὐτοῦ
ἀδιστάκτως, καὶ γνώσῃ τὴν πολυευσπλαγχνίαν (40)
αὐτοῦ, ὅτι οὐ μή σε ἐγκαταλείπῃ, ἀλλὰ τὸ αἴτημα τῆς
Ψυχῆς σου πληροφορήσει, Οὐκ ἔστι γὰρ ὁ θεὸς ὡς οἱ
ἄνθρωποι μνησικακοῦντες, ἀλλ᾽ αὐτὸς (43) ἀμνησίκα-
κὀς ἔστι, καὶ σπλαγχν!
Σὺ οὖν καθάρισον τὴν καρδίαν σου ἀπὸ πάντων τῶν

ται ἐπὶ τὴν ποίησιν αὐτοῦ,

ματαίων τούτων, καὶ τῶν προειρημένων σοι ῥημά-
τῶν, καὶ αἰτοῦ παρὰ τοῦ Κυρίου, καὶ λήψῃ, καὶ ἀπὸ
πάντων τῶν αἰτημάτων σου ἀστέρητος ἔσῃ, ἐὰν ἀδι-
στάκτως αἰτήσεις. Ἐὰν δὲ διστάσῃς ἐν τῇ καρδίᾳ
ἡμάτων σου. Οἱ γὰρ

καὶ

που, οὐδὲν οὐ μὴ λήψῃ τῶν αἱ

διστάξοντες εἷς τὸν Θεὸν, οὔτοί εἶσιν ὡς Bipuyos,
οὐδὲν ὅλως λαμθάνουσι τῶν αἰτημάτων αὐτῶν. Οἱ δὲ

ὅλοτ ει πάντα αἰτοῦνται, πεποι-
θότες ἐπὶ λαμθάνουσιν, ὅτι ἀδιστάκτως
ats μηδὲν διψυχοῦντες. Πᾶς γὰρ δίψυχος ἀνὴρ,
ἐὰν μὴ μετανοήσει, δυσκόλως σωθήσεται, Καθάρισον
οὖν τὴν καρδίαν σου ἀπὸ τῆς διψυχίας, ἔνδυσαι δὲ τὴν
πίσειν, ὅτι ἰσχορά ἔστι, καὶ πίστευε τῷ Θεῷ, ὅτι πάντα
τὰ αἰτήματά σου, ἃ αἰτῃ, λήψη. Καὶ ἐὰν αἰτησάμε-

μη

VARLE LEOTIONES ET NOT/E.

(M) Ex Doctr. ad Antioch. num. 9, pag. 350. i)
Eadem exscripsit Antiochus homil. 85. Hujus man-
dati fragmentum edidit Grabius in Spicileg, Patrum.
tom. L, pag. 303, ex ms. Catena Grecorum Patrum
in Actà apostolorum εἰ Epistolas catholicas, ubi ad
explicationem verborum S. Jacobi ui, 6, ista Herma.
adducuntur. Latuit sane Grabinm hoe pseudo- Atha-
nasii opus, licet tonc jam ditum, ex quo alia ple-
raquo hausisset. Nos ragmenti Grabiani variables
leeliones adnotabimus. Sic autem incipit: "Apov
σεαυτοῦ, absque ἀπό 5
35) Grab. cum al. καὶ μηδέν.
Ἢ Lamb. Quoniam quo modo.

57) Grab. aliique δύναμα: αἰτήσασθαί τ
(38) Lamb. accipere, ut habent reca.
(39) Grab. πρὸς τὸν Κύριον.

(10) Grab. cum al. πολυσπλαγχνίαν.
(41) Bodl. et Lamb. replebit.

Grabianum.

(45) Bodl, a malis cogilalionibus, εἰ ab omnibus
hujus saeculi negotiis.

(45) Lamb. deest, dafa.

(47) Ms. Vicl. desunt, non sunt.

(48) Lamb. ez petitionibus suis.

(49) Lamb, et tardius. accipias petitionem. tuam.

9a

νός ποτε παρὰ τοῦ Κυρίου αἴτημά

αἱ [μὴ ἀπο-
λήψη,] μὴ διψυχήσεις, ὅτι τάχιον οὐχ ἔλαδες τὸ αἲ-
τηµα τῆς ψυχῆς σου" πάντως γὰρ διὰ πειρασμόν
τινα, ἢ παράπτωμάτι ὃ σὺ ἀγνοεῖς, οὖκ ἔλαθες, Σὺ
οὖν μὴ διαλίπης εὐχόμενος τὸ αἴτημα τῆς ψυχῆς σου,
αἰτούμενος, ἑαυτὸν al δόντα σοι.

, καὶ μὴ τὸν

Βλέπε οὖν τὴν διψυχίαν᾽ πονηρὰ γὰρ
ετος, καὶ πολλοὺς ἐχριζοῖ ἀπὸ τῆς
λίαν πιατοὺς καὶ ἰσχυρούς.

πίστεως, καί γε

Καταφράγησον οὖν αὐτῆς ἐν παντὶ πράγματι, ἔνδυ-
σάμενος τὴν πίστιν τὴν ἰσχυρὰν καὶ δυνατήν. Ἡ
γὰρ πίστις πάντα ἐπαγγέλλεξαι, πάντα τελειοῖ" ἡ δὲ
διψυχία, μὴ καταπιστεύουσα ἑαυτὴν, πάντων dmo-
τυγχάνει ἔργων αὐτῆς, ὧν πράσσει.

Σὺ οὖν δούλευε τῇ εὐχῇ σου, τῇ δυνάμε: τῆς πίστεως,
καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ" καὶ πάντες οἵ καταφρονήσαν-
τες (65).

Axri0cRUS, homilia.

Ἄρωμεν οὖν ἀφ᾽ ἡμῶν τὴν διφυχίαν καὶ ὀλιγοψυ-
Χίαν, καὶ μηδ' ὅλως διψυχήσωμεν αἰτήσασ]αί τι παρὰ
τοῦ Θεοῦ, λέγοντες ἐν ἑαυτοῖς: Ὅτι πῶς δύναμαι
αἰτήσασθαι παρὰ Κυρίου, καὶ λαθεῖν, ἡμαρτηχὼς τοσ-
αὔτα εἰς αὐτόν ; ἀλλ᾽ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου ἐπίτερε-
doy ἐπὶ τὸν Κύριον καὶ αἰτοῦ παρ) αὐτοῦ ἀδιστάχτως,
καὶ γνώσεις τὴν πολλὴν αὐτοῦ εὐσπλαγχνίαν, ὅτι οὗ
μή σε ἐγκαταλίτῃ, ἀλλὰ τὸ αἴτημα τῆς ψυχῆς σου (t
πληροφορήσει. Οὐκ ἔστι γὰρ ὁ θεὸς, ὡς οἱ ἄνθρωποι,
μνησικακοῦντες, ἀλλ᾽ αὐτὸς | ἐστι,
σπλαγχνίζεται: ἐπὶ τὴν ποίησιν αὐτοῦ
σον τὴν καρδίαν σου
αὐτῷ, καὶ λήψῃ τὸ αἴτημά σου. Ἐπὰν
οὐ λήψῃ. ΟἹ γὰρ διστάζοντες εἰς τὸν Θεὸν, οὗτοί
εἰσιν οἱ δίψυχοι, xal οὐδὲν ὅλως ἐπιτυγχάνουσι τῶν
αἰτημάτων αὐτῶν. Οἱ δὲ ὁλοτελεῖς ὄντες ἐν τῇ πίστει,
πάντα αἰτοῦνται, πεποιθότες ἐπὶ τὸν Κύριον, καὶ
λαμβάνουσιν, ὅτι ἀδ

καὶ
Σὺ οὖν καθάρι-
αἰτοῦ παρ᾽

διστάζεις,
διστάζεις,

ποῦ διστάϊ

E

Ἐὰν δὲ καὶ
βραδύτερον λαμβάνεις, μὴ διψυχήσῃς, ὅτι οὐκ ἔλαθες
ταχὺ τὸ οἴτημα τῆς ψυχῆς σου. Πάντως γὰρ διὰ τι
ρασμόν τινα, ἢ παράπτωμά τι, ὃ σὺ ἀγνοεῖς,

τάκτως αἰτοῦνται,

ραδό-
τερον λαμβάνεις. Σὺ οὖν μὴ διαλίπῃς αἰτούμενος τὸ
αἵτημα τῆς ψυχῆς σου, καὶ λήψῃ αὐτό. Ἐὰν δὲ ἐκ-
xax sete αἰτούμενος, σεαυτὸν αἰτιῶ, καὶ μὴ τὸν δι-

δόντα σοί. Ἡ γὰρ ܝ ܣܘ‎ ἐσεὶ τοῦ διαθό-

Jo, καὶ λίαν πονηρεύεται εἰς τοὺς δούλους τοῦ
Σὺ οὖν ἔνδυσαι τὴν πίστιν τὴν ἰσχυράν,

PASTOR. — LIB. 11, MANDATUM IX.

ἕως οὗ

938

A ignoras, tardius acciptes petitionem tuam. Sed tu

noli desinere (50) petendo petitionem. anima tua ;
et accipies. Si autem cessaveris petendo, de te que-
ràris, non de Deo, quod non dederit tibi.

πολήψῃ αὐτό, "Edw δὲ ἐκκακήσῃς καὶ διψυχήσῃς

Vide ergo dubitationem hane, quam perniciosa
sit et seva, et multos radicitus evellat a fide, etiam
valde fideles et firmos. Etenim (51) hec dubitatio
fia est diaboli, et valde nequiter agit cum ser-
vis (52) Dci. Coniemne ergo dubitationem : et do-
minaberisillius in omni re. Indue firmam fidem et
potentem. Fides enim omnia repromittit, et omnia
consummati; dubitatio autem non credit se aliquid
impetraturam omnibus operibus suis que agit (53).
Vides ergo, inquit, quod fides desursum est a Deo,
et habet virtutem magnam ; dubitatio autem terre-
nus spiritus est, et a diabolo, virtutem non habens.
Tu igitur serva virtutem fidei (54) : a dubitatione
&utem recede, quae non habet virtutem ; et vives
Deo. Et omnes vivent Deo, quicunque hac egerint.

Tollamus ergo α nobis dubitationem et. pusillani-
mitatem, el nihil omnino dubitemus petere aliquid a
Deo, dicentes. inira. mos : Quomodo possum aliquid
petere a Domino el. obtinere, cum sim. peccator tan-
lorum malorum in cum? Sed ex tolis precordiis
convertere ad. Dominum, et pete ab eo. sine dubita-
Hone ; et scies magnam. ejus misericordiam, quod
mone relinquet, sed. peüitionem. anima tux adim-
plebit. Nou est enim Deus, sicut homines, memores in-
jurturam ; sed. est immemor injuriarum, et miseretur
figmenti sui. Ergo purifica. cor luu a. dubitatione,
et pete ab eo, et accipies pelitionem luam. Gum autem.
dubitaveris, non accipies. Qui enim. dubitant de Deo,
hi sunt dubii, οἱ omnino niil impetrant. eorum qu
petunt. Nam qui pleni sunt fie, omm petunt fiden-
tes Domino, et. accipiunt, quia. sine dubitatione pe-
tunt. Sed. si tardius accipias, noli dubitare, quia non.
cito acceperis petitionem. anima (ux. Omnino enim.
propler tentationem, aut pro peccato, quod tu, ignoras,
tardius accipis. Sed tu noli. desinere. petendo petitio-
nem anima tua, et accipies. Si autem cessaveris pe-
tendo, de te queraris, non de 60 qui non. dederit tibi.
Etenim. dubitatio filia est. diaboli, et valde nequiter
agit cum servis Dei. Tu ergo indue firmam: fidem et
potentem.

VARLE LECTIONES ET NOTE.

δὴ Lamb. deserere.

51) Laudat hune locum Athanasius lib. De de-
crelis Nic, syn. num. 4, tom. I, pag. 211, edit. B.B.

(62) Lamb. ad servos.

(58) Lamb. sibi omnium impetrare operum suorum.
qui agit.

(54) Ms. Viot. servi virtutem. Aabenti fidei. Sed
Ts. Carm. serva fidem habentem: virtulem, Lamb.

PaTROL. Gn. II.

autem, serva virtutem habitze fidei.

(55) Vetus interpres videtur legisse οἱ ταῦτα φρο-
νήσαντες' Si vera ost lectio καταφρονήσαντες, in-
tellige τῆς διψυχίας, de qua paulo ante : Καταφρό-
νησον οὖν αὕτης τῆς διψυχίας]. lta Fabricius Dibl.
Gr. vol. V, pug. 18. Quam in sententiam prcivorat
Cl. Montfauconus : οἷο enim vertit: Ef Deo vives,
atque omnes qui [dubitationem] contempserint.

30

S. HERMJE. 940
MANDATUM X.

De animi tristttiu, e nou contristando Spiritu Dei qui in nobis est.

CAPUT PRIMUM.

(60) "Apow ἀπὸ σοῦ τὴν λύπην' καὶ
λφή ܘ‎ χίας καὶ τῆς ὀξυχολίας. Πῶς,
αὐτῆς: Άλλο γάρ μοι δοκεῖ
λλο διψυγία, καὶ ἀλλο λύπη. Λέγει"...
«οὐ νοεῖς ὅτι d

959

γὰρ αὕτη

Longe fac 8:16 omnem tristitiam : etenim hec À
soror est dubitationis, et iracundie. Quomodo,
inquam, domine, soror est harum ? Aliud mihi vi-
detur tristitia, aliud. dubitatio. Et ai : Sine sensu
non intelligis. Tristitia enim omnium spirituum
nequissimus est, οἱ possimus (57) servis Dei; οἱ
omnium spiritus exierminat, et cruciat (58) Spi-
ritum sanctum ; et iterum salvum faeit. Ego, in- τὸν ἄνθρωπον;
quam, domine, insipiens sua, ot non intelligo questiones isias : quo modo possit eruciare, et. iteram
salvum facere, non intelligo. Audi, inquit, et intellige. Hi qui (59) nunquam exquisierunt |veritatem,
neque inquisierunt de majeslate, sed tantum crediderunt, sunt (60) involuti in negotiis (61) hominum
olhnicorum. Et alius mendax prophetes est, qui perdit sensus servorum Dei, dubiorum autem, non illo-
rum qui fidunt in Domino plene. Illi ergo dubii quasi ad. divinum Spiritum veniunt, et. interrogant il-
Ium, quid illis futurum sit. Et ille mendax prophetes, nullam habens in se virtutem Spiritus divini (62),
loquitur illis secundum interrogationem illorum, et implet animas illorum promissis, sicnt illi volunt.
llle gutem prophetes inanis est, et inania respondet inanibus. Quidquid enim interrogatur a vanis homi-
nibus, vana respondet illis. Quedam autem verba vera loquitur. Diabolus enim implet (63) eum spiritu

suo, ut dejiciat aliquem ex justis (64).

ὀξυχολία, καὶ
διὰ τί οὐ νοεῖς τὰ λεγόμενά σοι; ..

λύπη πάντων τῶν παθῶν πονηροτέρα ἐστὶν, καὶ δεινο-

τάτη τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ, καὶ παρὰ πάντα τὰ πνεύ-

ματὰ καταφ!

CAPUT II.

Qnuieunque ergo fortes sunt in fide Domini, et induti sunt veritatem, talibus spiritibus non juguntur,
sed discedunt ab illis. Quotquot autem dubii sunt, et subinde pomitentiam agunt, consulunt tanquam
ethnici, et permagnum sibi peccatum congerunt (05), idolis servientes. Quicunque ergo tales sunt, in-
terrogant pro negotio quolibet, simulacra colunt, ei stulti sunt, et inanesa veritate. Omnis enim spiri-
tus α Dec datus non interrogatur ;sed habens virtutem (06) divinitatis, ἃ se omnia loquitur; quia de-
sursum est a virtute divini Spiritus. Qui autem interrogatus, loquitur secundum desiderium, et aliis
(67) multis rebus hujus seculi. Hujusmodi (68) non intelligunt questiones divinitatis ; obscurantur
enim (69) 118 negotiis, et corrumpuntur,et confringuntur. Sicut vites bone que negliguntur, ab herbis et
spinis premuntur et necantur (70) : sic et homines qui talibus crediderunt, ii negotiis et actionibus mul-
tis inciderunt, et evaenantur (71) a sensu suo, et nihil omnino intelligunt, de divitiis cogitantes (72).
Sed si quando audierint de Domino, seusus eorum in negotiis ipsorum est.

Qui autem timorem Domini habent, etserutan- p — (73) οἱ δὲ φόδον ἔχοντες Θεοῦ, καὶ ἐρευνῶντες

tur de Deo veritatem, cogitationem omnem habent
ad Dominum. Omnis que dicuntur eis, percipiunt,
et statim intelligunt (74), quia habent timorem Do-
mini in se. Ubi enim Spiritus Domini (75) inbabi-

περὶ θεοῦ ἔργων καὶ ἀληθείας, καὶ τὴν καρδίαν
πρὸς Κύριον, πάντὰ τὰ λεγόμενα αὐτοῖς τά-

τον νοοῦσι καὶ συνιοῦσιν, ὅτι... τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ
ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς. Ὅπου γὰρ 6 Κύριος κατοικεῖ,

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(56) Ex Doer. ad. Antioch. num. 11, pag. 257.
Hic ordinem invertit pseudo-Athanasius. [psi enim
est mandatum undecimum, quod in veteri IIerma
versione est decimum. ld non advertit cl. Mont-
fauconus. .

(57) Lamb. weguior οἱ peswma. Greca sic: An-
mon intelligis omnium affectuum. pessimum esse tris-
tiliam, Deique servis durissimam ; que. plus quam
alii omnes |nequitiu:] spiritus hominem. corrumpit?
Hic bene multa omisit pseudo-Athanasius, nam
post ἄνθρωπον, ea statim sequuntur, ut mox infra :
Ot δὲ φόοον ἔχοντες. κ᾿ τ. 2
0 Lamb. contribulat, οἱ mox contribulure,

59] Lamb. deest qui.
(60) Vict. Carm. et Lamb. et sunt.
iot] Vict. Carm. et Lamb. negotits εἰ divitiis.
(62 Lamb. veritatem ín se spirilu. divino. Landa-
tur hieloeusa Clem. Alex. Στρὼμ lib. r, cap. 17,
pag. 369. Ejus verba inter Veterum testimonia su-
perius relata.

(03) Lamb. autem atimplet.

(04) Bodl. et Lamb. iis,

65) Lamb. conferunt.

(60) Lamb. veritatem.

. (67) Fortasse de aliis. Fellus : et de aliis... Ὁ hu-
jusmodi,

(08) Lamb. et Bodl. deest hujusmodi. Pseud
Alhanasius verbis modo recitatis, post λεγόι
σοι, hae addit: Καὶ γὰρ ἐκεῖνοι οὗ νοοῦσιν ol βάλ-

τοὺς εἰς τὰ σαρκικὰ καὶ χοσμικὰ πρά

qux.
(69) Lamb. ex pro enim.

(20) Carm. et Vict. nocentur.

71) Vict. evocantur.

72) Lamb. agentes.

Hac habet pseudo-Athanasius post κατα-
t τὸν ἄνθρωπον modo relata.

(74) Sic Viet, et Carm, Sic quoque Greca. Editi
preter Oxon. intelliguntur. Pro sequente quia,
Vict. et Lamb. qui.

(75) Bodl. ei Viot. Dominus. Sic et Grovca, ubi
mendose in edit. Russelii, Χριστός,

7
7

941

PASTOR. — LIB. Il, MANDATUM X.

942

ἐκεῖ καὶ σύνεσις πολλή. Κολλήθητι οὖν τοῦ Κυρίου, A tat, ibi ot sensus raullus adjungitur. Adjunge ergo

σεις.

καὶ πάντων (76) vos

te Domino ; et omnia intelliges ao senties (76*).

CAPUT ΠΠ,

ἴΑκουε οὖν
πάλιν σώζει.
χαὶ ἀπο

ὥς ἡ λύπη ἐκτρίδε: τὸ Πνεῦμα, καὶ
Ὅταν ὁ δίψυχος ἐπιδάληται πρᾶξαί τι,
gt διὰ τὴν διψυχίαν αὐτοῦ, ἡ λύπη ἔκπο-
ρεύεται εἰς τὸν ἄναρωπον, καὶ λυπεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον, καὶ στενοχωρεῖ αὐτό, Εἶτα πάλιν ὀξυχολία
ὅταν κολληθῇ τῷ ἀναρώπῳ περὶ πράγματός τινος.
καὶ λίαν πικρανθῇ καὶ ποιήσῃ τι κακὀν, πάλιν ἡ
λύπη εἰσπορεύνναι εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου

ποῦ ὀξυχολήσαντος, καὶ λυπεῖται ἐπὶ
ποῦ, ἢ ἔπραξεν, καὶ μετανοεῖ ὅτι πονηρὸν
αὕτη οὖν ἡ λύπη δυχεῖ σωτηρίαν ἔχειν, δ᾽
ph» πράξας μετενόησεν, [᾿Αμφότεραι δὲ τῶν] πρά-
ἔεων λυποῦσι τὸν ἄνθρωπον" [ἢ μὲν λύπη, ὅτι] ¢
toys τῆς πράξεως, ἡ δὲ ὀξυχολία, ὅτι
πονηρόν. ᾿Αμφότερα οὖν λυπηρά ἔστι τῷ Πνεύματι
τῷ ἀγίῳ (78). "Apow οὖν ἀπὸ σοῦ τὴν λύπην καὶ μὴ
θλῖθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ ἐν σοὶ κατου μή-
ποτε ἐντεύξηται τῷ Θεῷ, χαὶ ἀποστῇ ἀπὸ σοῦ. Τὸ
γὰρ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τὸ δοβὲνεῖς τὴν σάρκα ταύτην,
λύπην σαρκικὴν οὐχ ὑποφέρει, οὐδὲ στενοχωρίαν...
Ἔνδυσαι οὖν τὴν ἱλαρότητα, τὴν πάντοτε ἔχουσαν
χάρι παρὰ τῷ θε εὐπρόσδεκτον οὖσαν αὐτῷ
καὶ ἐντρύφησον πᾶς γὰρ ἱλαρὸς ἀνὴρ ἀγαθὰ
ἐργάζεται, καὶ ρονεῖ, καὶ χαταφρονεῖ τῆς
ματαίας λύπης,
ζεται καὶ ἀνομίαν
ἐξομολογούμ
δρὸς ἡ
τὸ θυσιαστήριον τοῦ Be
"Occ ἡ λύπη
quio οὖν ἡ

ἢ πράξει ܗܘ‎
ργάσκτο"
τὸ πονη-

πραβε τὸ

Us,

2

ܗ

υπηρὸς ἀνὴρ πάντοτε ὀργί-

sx, μὴ ἐντυγχάνων μηδὲ
; Wi 12 μη

νος τῷ

0

(p. Πάντοτε γὰρ λυπηροῦ dv-

ει δύναμιν τοῦ ἀναδῆναι

ἄθηται εἰς τὴν καρδίαν φὐτοῦ. Μεμι-
πη ἡ κοσμικὴ μετὰ τῆς

ως,
οὐκ deme: τὴν ἔντευξιν ἀναθῆναι καθαρὰν εἷς τὸ θυ-
σιαστήρίον. Ὥσπε;

γὰρ ὅξος οἴνῳ ܐܬܘܬܐ‎ τὴν

ἕνον

αὐτὴν ἡδονὴν οὐκ ἔχουσιν" οὕτως καὶ λύπη μεμι-
quie μετὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τὴν αὐτὴν ἔντευ-
Ew [οὐκ ἔχει] Καθάρισον οὖν ἑαυτὸν ἀπὸ τῆς λύπης
πονηρᾶς ταύτης, καὶ ζήσῃ τῷ Θεῷ.

C

Audi nunc, insipiens, quemadmodum tristitia
crueiat Spiritum sanetum, et quo modo salvua fa-
cit. Cum dubius inciderit in negotium aliquod; et
non provenit (77) illi propter. dubitationem, tristi-
tia hec intrat in hominem, et tristem facit Spiri-
tum sanctum, et vexat eum, Deinde iterum iraeun-
dia cum accesserit homini pro negotio aliquo, ve-
hementer irascitur ; et hec ira intrat in praecordia
irascenlis οἱ vexalur in negoliosuo quod agit, et
postea penitet, quod male fecerit. Utrzeque ergo
res ledunt Spiritum sanctum ; dubitatio, et tristi-
tia : dubitatio, quia non suecessit actus ejus; et
tristitia, quia fecil. iracundiam Spiritui (78). Aufer
orgo trislitiam a te, et noli offendere Spiritum san-
etum qui in te habitat; ne roget Dominum, οἱ dis-
cedat a te. Spiritus enim Dei qui datus est in car-
nem (79), tristitiam non sustinet. Indue te ergo hi-
laritate, que semper habet gratiam apud Domi-
num; etletaberis in ea. Omnis enim hilaris vir
bene operatur, et bona sapit, et contemnit injusti-
tiam (50). Vir autem tristis male facit; quia tri-
stem facit Spiritum sanctum, qui datus est homini
hilari (81). Et iterum male facit, quod. tristis orat
Dominum, et non ante facit. exomologesin, et non
impetrai a Deo quod petit. Semper enim oratio tri-
stis hominis non habet virtutem, ut. aocedat (82)
a1 altare Dei. Et dixi illi: Domine, quare non ha-
bet virtutem oratio tristis hominis, ut ascendat ad
altare Domini? Quoniam, inquit, tristitia sedet in
corde ejus. Cum ergo mista. fuerit oratio viri eum
tristitia, non patietur orationem mundam ascendere
8 aliare Dei. Sicut enim vinum aceto mistum
eamdem suavitatem non habel: sic et tristitia Spi-
ritui saneto mista eamdem orationom mundam
non habct. Munda ergo te a tristitia mala, et vives
Deo: et omnes vivent Deo, qui projecerint a so
Vristitiam, et induerint hilaritatem.

AwrwGHUS, homilia, 25.

TApov οὖν ἀπὸ σοῦ ταύτην τὴν λύπην καὶ μὴ λύ-
πει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ κ. μή-
ποτε ἐντεύξηται τῷ Θεῷ, καὶ ἀποστῇ ἀπὸ σοῦ. Τὸ
γὰρ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τὸ δοθὲν εἰς τὴν σάρχα ταύ-
τὴν λύπην οὐχ. ὅποι στενοχωρίαν, Ἔνδυ-
Tm
παρὰ τῷ Θεῷ, καὶ ἐντρύφα ἐν αὐτῇ. Ὁ γὰρ
ἀνὴρ ἀγαθὰ ἐργάζεται, καὶ καταφρον

τκοῦν ἐν coi

οὐδὲ

σαι

ὕτητα, τὴν πάντοτς ἔχουσαν χάριν

εἴ τῇς

VARUE
(70) Sie refragante grammatica, pro τῷ Κυρίῳ,
καὶ πάντα. Ep. PATROL.
(16*) Lamb. scies.
(77) Lamb. evenit.
(78) Hae item babet Antiochus homil. 95.
(19) Pseudo-Athanasius et Antiochus addunt

ταύτην, in carnem hane; quod Spiritum datum. ho-
auünibus designat, ut recte interpretatur Fellus ;

b

Aufer ergo hane tristitiam a te, et noli. offendere
Spiritum sanctum qui in te. halilat, ne roget Domi-
num, et recedat a te. Spiritus enim Dei qui datus est.
in hanc carnem, tristitiam. non. sustinet, meque an-
αἰοιαίεπι. Indue te. ergo hilaritate, quce. semperha-
bet gralium. apud. Deum; et letare in ea. Ililaris
enim vér bene operatur, et contemnit. tristitiam ; vir
autem (ristis scinper male facit. Primo quidem male

LECTIONES ET NOTE.

mox enim : Spirifum sanctum, qui datus est homini,

(80) Forte tristitiam. Ita. Greca : quod sane con-
textus postulare videtur.

(81) Forte, hilaris.

(82) Fortasse ascendat. Sani pseudo-Athanasius
et Anliochus, ἀνχοῆναι., Quin ct mox ipse vetus
lnierpres, ascendat ad altare Domini, ki iterum,
ascendere ad altare Dei,

943

est homini hilaris; et. iterum male. [πεί quod. nou.
facil exomologesin. Domino. Nam oratio tristis ho-
minis non habet virtutem. ut "ascendat. ad altare Dei :
tristitia enim sedet in corde cjus. Cum ergo mista
[ueri oratio cum. tristitia, non patietur oralionem
mundam ascendere ad altare. Sicut enim. vinum ace-
1o mistum eamdem suavitalem non habet : sic et tris-
liia Spiritui sancto mista eamdem orationem non
habet. Bonum itaque est. projicere a se. tristitiam, et
induere omnem hilaritatem.

5. HERMJE

944

πονηρεύεται, Πρῶτον
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ
ow δεύτερον δὲ λοιπὸν ἀνο-

τῷ ἀνθρώπῳ
μίαν ἐργάζεται, μὴ ἐξομολογούμενον (83) τῷ Κυρίῳ.
Τοῦ γὰρ λυπηροῦ ἀνδρὸς ἡ ἔντευζις οὐκ ἔχει δύνα-

θηται γὰρ ἡ λύπη εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ. Μεμι-
μένη οὖν λύπη μετὰ τῆς ἐντεύξεως, οὐχ ἀφίησιν τὴν
ἔντευξιν ἀναθῆναι καθαρὰν πρὸς τὸ θυσιαστήριον.
“Ὥσπερ γὰρ ὄξος καὶ οἶνος μεμιγμένος ἐπὶ τὸ αὐτὸ,
τὴν αὐτὴν ἡδονὴν οὐκ ἔχουσιν. οὕνως καὶ ἡ λύπη

μεμιγμένη μετὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, τὴν αὐτὴν ἔντευξιν οὐχ ἔχτι. Καλὸν οὖν ἔστιν ἀποθάλλειν ἀφ᾽ ἑαυτῶν
πὴν λύπην, καὶ ἐνδύσασθαι πᾶσαν ἱλαρότητα.
MANDATUM XI (84).
Spiritus et prophetas probari ez operibus : et de duplici spiritu.
CAPUT UNICUM.

Ostendit mihi sedentes in subselliis homines, et unum (85) sedentem in cathedra. Et dixit mihi : Vides
illos qui in scamnis sedent? Video, inquam, domine. Illi, inquit, sunt fideles : et ille qui in cathedra
sedet, spiritus terrestris (86) est. Nam in ecclesiam vivorum non accedit, sed refugit ; applicat (87) au-
tem se dubiis et vacuis, et in angulis et abditis locis divinat illis, ct delectat illos, loquendo secund um
omnia desideria cordis eorum (88). Vacuis enim vasis quod committitur (89), non effluit ; sed conveniunt
alius ad alium. Cum autem venerit in turbam virorum justorum habentium spiritum divinitatis, et ora-
tio illorum fil ad Dominum (90), exinanitur homo ille; quoniam spiritus ille terrestris fugit ab illo, et
obmutescit, nec quidquam polest loqui. Sicut in apotheca, si obturaveris (91) vinum vel oleum ; et inter
illa vasa posueris amphoram vacuam, et rursum obtuüramentum deponere volueris; amphoram illam
posuisti, vaeuam invenies : sie el prophete vacui, cum venerint (02) inter spiritus justorum, quales ve-
niunt, tales inveniuntur. Habes nirorumque prophetarum vitam. Proba orgo do vita οἱ operibus homi-
nem, qui dieit se Spiritum sanetum habere. Tu autem erede spiritui venienti (03) a Deo, habenti virtu-
tem. Spiritui autem lerrestri vacuo qui a diabolo est, in quo fides non est neque virtus, credere noli.
Audi ergo similitudinem, quam tibi dieturus (94) sum. Accipe lapidem, ct. mitte in ccelum : aut iterum
accipe siphonem (93) aque, et ejaeula (96) in ccelum; et vide si possis pertundere celum. Quo modo,
inquam, domine, hec fieri possent? Utraque enim quo dixisti, fieri non possunt. Sicut ergo, inquit,
hec fleri non possunt, sic spiritus terrestris sine virtute est, δὲ sine effectu. Accipe nunc virtutem de-.
sursum venientem, in hae similitudine (97). Grando minimum granum est; et cum cadit, super capüt
hominis, quomodo dolores prestat ? Aut iteram, vide stillicidium quod a tegula cadit in terram, et ca-
vat lapidem. Sic igitur minima quie desursum cadunt super terram, magnam habent virtutem. Adjunge
te ergo huic habenti virtutem ; et ab illo vacuo recede.

MANDATUM XII.

De duplici cupiditate. Dei mandata. non. esse impossibitia, et diabolum non metuendum
credentibus.

CAPUT PRIMUM.

Tterum dixit mihi : Tollea te omnem cupiditatem

(98) "Apow ἀπὸ σοῦ πᾶσαν ἐπιθυμίαν πονηρὰν,

VARLE LECTIONES ET NOTE.

84) Putat Fabricius non esse divellendum hoo
mandatum a precedente, sed eum ipso coherere :
atque ultimum potius mandatum in duo esse divi-
dendum. Aliter Wakius : conjicit enim in hoc man-
dato, post verba [ales inveniuntur circa medium, ea
omnia inserenda qua exstant cap. 1 mandati so-
quentis, ab iis verbis : Spiritus omnium hominum,
usque ad ea eap. 2: Non convenit hoc facere Dei
prophetam. Idque colligit tum ex Greco pseudo-
Athanasii, tum ex cod. Lamb. in quibus illa omnia
omittuntur. Utriusque sane loci contextus 10 non
postulare tantum, sed et flagitare videtur. Vide
mox infra, pag. seq. not. 4.

(85) Mss. Angl. alierum.

(86) Ibid. facit spiritus terrestres.

μὴ Lamb. replicat.

(88) Mss. Angl. desideria illorum.

0 Lamb, quod compositum. Banc l&ctionem secu-

8 Leg. ἐξομολογούμενος.

tus est Fellus ¡ qui statim pro effluit, habet /

(90) 810 mss. Carm. et Lamb. Sic et editio Oxon.
ΑΙ. sif.

(91) Mss. Angl. stipaveris, et mox stipationem.

(92) Lamb. vacut conveniunt.

(93) Al. leg. viventi.

(94) Lamb. daturus.

(95) Lamb. fontem. "

196) Mss. Angl. siphonixa. Carm. sifoniza. Lamb.
isti fowxa. Ἀπὸ τοῦ σίφωνος faclum est σιφωνίζειν
hoc est siphone transniillore. Quam. vocem legere
nescivit librarius antiquus, a quo codicem Lambe-
thanum eliamnum habemus. Vide Pollucem et
Suidam. CLrn. — Quibus adde quz habet Cangius.
in Glossur. Graec. v. ν δἰσ:φωνατωρτ etin Append

(97) Mss. Angl. hane similitudinem.

(08) Ex. Docbr. ad Antioch. num. 10, pag. 356.
Pseudo-Athanasio est οεκάτη ἐντολή Hac item de-
scripsit Antiochus homil. 74.

945

δεδυμένος γὰρ τὴν ἐπιθυμίαν ταύτην,
πονηρὰν ἐπιθυμίαν. ᾿Αγρία γὰρ
ܡ ܝ‎ εἰς λύπην

μισή

μα i

τῷ αἰῶνε τούτῳ: τούτους οὖν m.
Ποῖα, κύριε, c
τὰ παραδιδόντα τοὺς ἂν
ρισόν μοι, ἵνα φύγω ἀπ
πάντων, κ. τ. A. Vide mox infra, cap. 2.

τῆς ἧς πονηρᾶς,

1908

ܝ

ὑποὺς εἰς θάνατον

Ἰκουσον' Πρῶτον

PASTOR. — LIB. Il, MANDATUM XII.
ἔνδυσαι τὴν ἐπιθομίαν τὴν ἀγαθὴν καὶ σεμνήν, ἘΝ A malam, et indue cupiditatem bonam et sanctam,

946

Indutus enim eupiditatem bonam, oderis (99) ma-
lam, et refrenabis eam sicut volueris. Horrenda est
enim cupiditas mala, et difficile miligatur. Horri-
bilis est valde et fera, et feritate sua consumit ho-
mines,maxime si inciderit in eam servus Dei(100) :
et nisi sapiens fuerit, consumetur (1) ab illa pes-
sime. Consumit autem tales, qui non habent ve-
stcm cupiditatis bonz,et implicat illos (2) negotiis
hujus sieeuli, et tradit (3) illos morti.Que sunt,n-
quam,dornine,opera capiditatis male,que tradunt

homines morti? Demonstra mihi,ut recedam ab iliis.
Audi, inquit, in quibus operibus eupiditas mala morti tradit servos Dei. [Spiritus omnium (4) hominum
terrestris est et levis, et virtutem non habet in totum, et multa loquitur.Et dixit : Quo modo igitur scire
potest aliquis eos ? Audi, inquit, de utrisque vasis : et sicat dico tibi, sic probabis prophetam Dei,et fal-
sum prophetam. Primum itaque (3) proba hominem, qui babet Spiritum Dei : quia Spiritus qui desur-
sum est (5), quietus est et humilis, et recedit ab omni nequitia et desiderio vano hujus seculi ; et omni
homine (7) se facit. humiliorem : et. nemini respondet interrogatus (8): nec singulis respondet: neque
cum vult, homini loquitur Spiritus Dei ; sed tunc loquitur cum vult Deus. Cum ergo venerit homo qui
habet Spiritum Dei, in Ecclesiam justorum habentium fidem Dei, et oratio fit ad Dominum ; tune nun-
tius (9) sanctus divinitatis implet hominem illum Spiritu sancto (10); et loquitur in turba sicut Deus
vult. Sie ergo dignoscitur Spiritus divinitatis, in quocunque Spiritus divinitatis loquitur (11).

CAPUT II.

Audi nunc et de spiritu terrestri, vacuo et fatuo, virtutem non habente.Primum autem hune homo pu-
tatur spiritum habere ; exaltat enim se (12), et vult primam cathedram habere ; et improbus est, δὲ ver-
bosus ; et in deliciis conversatur, et in voluptatibus multis ; et mercedem accipit divinationis sue.Quod
si non acceperit, non divinat. Itane (13) Spiritus Dei potest mercedes accipere et divinare? Non convenit
hec facero Dei prophetam.]

Πρῶτον πάντων ἐκιθυμία γυναικὸς, καὶ ܐܬܘܡ‎ B
λεια πλούτου, ἢ ἐστι φιλαργυρία, καὶ ἐδεσμάτων πολ-
λῶν καὶ ματαίων, καὶ μεθύσματος πολλοῦ,

γεύσεως, xal ἑτέρων τρυφῶν πολλῶν, καὶ μωρῶν, καὶ
δόξης ἀνθρωπίνης καὶ ματαίας. Πᾶσα τρυφὴ μωρά
ἔστι καὶ χενὴ τοῖς δούλοις τοῦ Θεοῦ.

Sed cupiditas mala est, concupiscere uxorem
alienam, vel mulierem concupiscere virum alie-
num; et lautitias concupiscere divitiarum, et mul-
tiladinem ciborum supervaceuorum, et ebrietatem
multam, et delicias multas. Fatue enim sunt deli-
cim (14) multe; e£ voluptates multe supervacue
sunt servis Dei,

Hac ergo cupiditas mala est et perniciosa,que mortificat (15) servos Dei.Hec enim cupiditas a diabolo
est. Quicunque ergo recesserint a cupiditate mala, vivent Deo.Nam quicunque subjecti fuerint cupiditati
m alain perpetuum morientur.Mortifera enim est hec cupiditas mala.Tu ergo indue cupiditatem justi-
tie; et armatus timore Domini, resiste cupiditati male. Timor enim habitat in cupiditate bona.Et cupi-
ditas mala, cum viderit t armatum timore Domini resistente (16) sibi, fugiet a te longe, et non compa-

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(99) Lamb. cupiditate bona, odies. ( hinc removenda;et in mandatum precedens immit-

(100) In editis hic ineipiunt Greca sic : Μάλιστα
εἰ ἄν ἐμπεσεῖ εἰς αὐτὴν ὁ δοῦλος τοῦ καὶ ἐὰν
μὴ ἦ συνετὸς, κ. >. A. qnae, si vocem ultimam de-
mas, nullibi exstant, neque apud. pseudo-Athana-
sium neque apud Antiochum. Kfficta igitur a Fabri-
cio ex vetere Interprete, Clericus et, ftusseli
scripsere, Nos vero verba pseudo-Athanasi
Pastoris textum exacte non exprimant, exhibemus,
Montfauconianam editionem secuti, supplenda ial
men ex iis que habet Antiochus.

1) Lamb. consumitur. Ita sane Greca.

2) In quibusdam codicibus implicat eos,pro qui-
bus Wakius legit implicatos.

(3) Lamb. tradet. Sic mox tradeni, ei tradet.
Hanc lectionem sequitur Fellue in sua edil. Oxon.
In editis Clerici οἱ lasselii omittitur copjunctio ef,
quam al. exhibent.

(4) Mss. Ang. Primum omnium. lec autem et
reliqua hujus capitis aliaque cap.seq.,uncisinclusa,

tenda, ex Wakio monuimus ad. mand. xi, not. 84.

(5) Sio Felli edit. Oxon. AL zta.

Δ Lamb. Spiritus desursum, omiesis, qui est.

1) Mss. Angl. omnium hominum.
8 Lamb. deest, interrogatus.
09 Al. angelus.

(10) Lamb. Spiritus sanctus.

(41) Bodl. et Lamb, quia quicunque spiritu divi-
nitatis loquitur, loquitur. sicut Dominus vutt. Hanc
lectionem retinuit Fellus in sua edit. Oxon.

(B 2) Lamb. Primum enim homo pulatur spiritum
habere exaltantem se. Bodl. autem sic: Primum
enim homo qui putetur spiritum. habere, exaltat. se.

(13) Lamb. et Carm. I/a nunc. Et mox : Sed non
convenit.

(14) An divitiz ?

(15) Mss, Angl. morti dat,

446) Bodl. resistentem.

947

$. HERMJE

948

rebit (17) ante te, timens arma tua : et. obtinebis (18) victoriam, οἱ coronaberis ob illam (19), et per-

venie:
ipse volueris.

Si autem servieris cupiditati bonas et subditu:
el fueris, poleris dominari super eupidilatem ma-
lar, et erit subdita tibi, sieut volueris.

200 4

5 ad cupiditatem bonam, el trades victoriam Deo quam acceperis, et servies ei operando sicut

Ἐὰν δὲ δουλεύσῃς τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῇ, καὶ ὑπο-

ταγῇς αὐτῇ, δύνασαι κατακυριεῦσαι τῆς
πονηρᾶ ἣν καθὼς βούλ

υμίας τῆς

καὶ ὑποτάξα! αὐ

CAPUT III.

Vellem (21) scire, domine, quo modo servire de-
beam cupiditati boni. Audi, inquit : Habe timorezn
Dei, et fidem (22) in Deo, et veritatem aria, et ju-
stítiam dilige, ex fac bonum (23). Hzc operando,
probatus eris servus Domini, et servies Deo : et
omnes quicunque servierint cupiditati bone,vivent
Deo. Consummatis his mandalis duodecim, dixit
mihi : Habes hec mandata, ambula in his; et au-
dientes homines horlare, ut poenitentiam agant, et
penitentia eorum munda flat (25) reliquis diebus
vite eorum.

Ἤθελον γνῶναι ποίοις τρόποις δεῖ
τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῆ. "Ax
ἣν ἄληθε ὅθον Κυρίου, καὶ

πίστιν, καὶ ἀγάπην
δοῦλος 6

ἐργαζόμενος, εὐάρε-
.. (24) Καὶ συντελέσας τὰς
τας ἐντολὰς, λέγνι" «ιιΠορεύου ἐν ταῖς
ἐντολαῖς ταύταις, καὶ παραχάλει καὶ τοὺς ἀκούοντας

πορεύεσθαι ἐν αὐταῖς, ἵνα ἡ μετάνοια αὐτῶν καθαρὰ
γένητα: τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτῶν.

Et ministerium 1100 quod tibi do, explica diligenter, et multum conseqaeris fructum (26), et invenies
gratiam apud omncs, qui penitentiam agent et credent verbis tuis. Ego enim tecum sum, et cogam illos

eredere.

Et dixi illi: Domine,hec mandata magna et ρτῶ- B

clara sunt, et exhilarare cor hominis possunt, qui
potuerit custodire mandata hec. Sed nescio, do-
mine,an possint mandala 11080 ab homine custodiri.
Ait mihi: πο mandata facile custodies, οἱ non
erunt dura:sed si tamen in cor tuum posueris,non
posse ab homine custodiri, non custodies ea.Nunc
autem dico tibi non eustodieris hec mandata,
et omiseris (28), non oris salvus, neque filii tui,
neque domus tua ; quia ipso judicaveris,quod non
possint hee mandata ab homine custodiri.

(27) Κύριε, αἱ

δυνατα! εἰσιν,

ἐντολαὶ αὔται μεγάλαι καὶ καλαὶ
δυνάμεναι εὐφρᾶναι τὴν καρδίαν
τοῦ δυναμένου τηρῆσαι αὐτάς, Οὐκ οἶδα, κόριε, εἰ
δύνανται αἱ ἐντολαὶ αὗται ὑπὸ πολλῶν φυλαχῆναι,
διότι σκληραί εἶσιν. "Euf
Θεοῦ λετὰ πολλῆς αὐστηρ
διαστὰ, ψυχε, ο
σοὶ ἑαυτῷ προθῆ ὅτι δύνανται φυλαχρῆναι, εὐκόλως
αὐτὰς φυλάξεις, καὶ οὐκ ἔσονται σκληραί ; Εἰ δὲ ἀναδῇ
ἐπὶ τὴν καρδίαν σου, οὐ δύνασθα, αὐτὰς ὑπὸ ἀνθρώπων
φυλαχθῆναι, οὐ φυλάξεις αὐτάς.

E

ας δὲ αὐτὸν ὁ δοῦλος τοῦ
εἶπεν. νανδρε,
οἴδας, ὅτι

ope, xal

CAPUT IV.

Hac mihi vehementer iracunde locutus est,ita ut conterreret me valde.Vultum enim suum mutaverat,
ita ut non posset homo sustinere iram ejus. Et cum vidisset me contarbatum totum οἱ confusum, ecpit

loqui moderatius οἱ hilarius, dicen:

Stulte et insensate (20),inconstans et ignorans (30) ( Οὐ νοεῖς τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ, πῶς

rnajestatem Dei,quam magnus (31) quamque mira-
bilis sit, qui orbem creavit propter hominem, et
omnem ereaturam subjecit homini,et omnem pote-
statem deditilli,ut dominetnrhorum mandatorum.
Dominari, inquit, potest oninium horum mandato-
rum, qui habet Dominum in corde suo. Qui autem
habent Dominum in labiis suis (32), et cor illorum
obtusum est,et longe sunt ἃ Domino *' ; illis man-

#! 168. xxix, 13; Joan. xr, ΠῚ Cor. 11, 44.

ἆλη ἐστὶ καὶ
τίσεν τὸν κόσμον διὰ

ἰσχυρὰ καὶ θαυμαστή" ὅτι

τὸν χαὶ τὴν ἐξουσίαν ἅπασαν ἔδωχεν
αὐτῷ κυριεύειν πάντων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς - El οὖν πάν-
τῶν τούτων ὁ φνβρωπος κύριος ἐστι val πάντων

δύναται χατακυριεῦσαι, πῶς οὐ δυνήσεται καὶ τού-
τῶν τῶν ἐντολῶν
ἐντολῶν τούτῶν κατακυριεῦσα, ὁ ἀνθρωπος, ὁ
ἔχων τὸν Κύριον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ: οἱ δὲ ἐπὶ τὰ

κατακυριεῦσαι i... "ωστε πασῶν

τῶν

VARUE LECTIONES ET NOTAE.

(17) Lamb. parebit.
(18) Lamb. accipies.
(19) Mss. Angl. ab illa.

(20) Apud Fellum vulgata lectio confirmatur ox
Ts. Bodl. Sie et mox, subdita. Ipse tamen maluit,
subjectus... subjecta.

(21) Lamb. Volebam. Et mox : possem servire.

(22) Mss. Angl. confide. Sic et edit. l'elli Oxon.

ide.

. fide.
(23) Mss. Angl. bene.

(24) 1186 hahet pseudo-Athanasius num. 12, pag.
960

295) Ita mss, Viet. Carm. et Lamb, Ita et Fellus.

Graea, ἵνα... γένηται, Editi, fiet.
(26) Mss. Angl. deest fructum.
(27) Ex Doctr. ad. Antioch., num.
(28) Lamb. dissimulavert:

mutila.
® Mss. Angl. fatue, Sequilar pseudo-Athana-

sius 1. c. precedentibus omissis.
(30) Carm., Vietor. et Lamb. ignoras.Vide Grzeca.
(21) Mss. Angl. Carm. et Vintor. magna. Sic οἱ

Greca. Hic mendum irrepsit in edit.Oxon.ubi sic :

quam magnus, quamque miserabilis sil.

(32) Carm. et Lamb. deest, suis. Ita et Greca,
nec non sacer codex quem respicit Hermas.

1, pag 263.
In editis Greca hic

PASTOR. — LIB. il, MANDATUM XII. 950

data hiec dura sunt et difficilia. Ponite ergo vobis,
qui vacui et leves estis in fide, Dominum Deum
vestrum in corde habere (33) ; et intelligetis, quod
nihil facilius est his mandatis, neque dulcius, no-
que mansuetius, neque sanctius : et convertite vos
ad Dominum Deum, et relinquite diabolum et valu-
ptates (34) ejus ; quia male sunt, et amare, et im-
munde. Et nolite timere diabolum, quia in vobis
potestatem non habet. Ego enim vobiscum sum
nuntius penitentie, qui dominor illius, Diabolus
autem timorem facit; sed timor illius vanus est.
Nolite ergo timere eum, et fugiet a vobis.

949

χείλη ἔχοντες τὸν Κύ
μένην, καὶ μακρὰν
ἑαυτῶν ῥᾳθυμίαν,
εἰσιν, καὶ δυσκατόρθωτοι,
ψυχοι, καὶ ἐλαφροὶ τῇ πίστει, τὸν
εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, καὶ γνώσ:

µιον, τὴν δὲ καρδίαν πεπωρω- À
τες ἀπὸ τοῦ Κυρίου διὰ-τὴ

είνοις

αἱ

εὐκολώτερον τῶν ἐντολᾶ
οὔτε ἡμερώτερον, .... (35) I.
τῆς καρδίας ἐπίστρεφε πρὸς Κύριον, κι
τὸν διάδολογ’ δύναμις γὰρ ἓν αὐτῷ οὐκ ἔστιν κατὰ
τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ" ὁ Θεὸς γάρ ἔστιν ὁ παρέχ.

τὴν νίκην. 0 διάθολος μόνον φόδον ἔχει" à δὲ φόδος
αὐτοῦ τόνους οὐχ ἔχει. Μὴ φοδηθῇς οὖν αὐτὸν, καὶ

μὴ φοδηθῇς

φεύξεται ἀπὸ σοῦ.
CAPUT ¥.

Et dixi illi: Domine, audi me pauca verba. dicentem (20) tibi. Die, inquit. Homo, inquam cupit qui-
dem mandata Dei custodire ; et nemo est qui non petat a Domino, nt possit mandata ejus servare. Bed
diabolus durus est ; et potentia sua dominalur in Dei servos.

(81) Οὐ δύναται γὰρ καταδυναστεύειν τῶν δούλων y Βὲ dixit: Non potest dominari in. Doi servos, qui
τοῦ Θεοῦ, τῶν ἐξ ὅλης καρδίας ἐλπιζόντων ἐπ’ αἱ ex totis pracordiis in Dominum credunt (38). Ρο-
test autem diabolus luctari ; sed vincere non potest.
δύναται. Ἐὰν οὖν ἀντιστῇς αὐτὸν, ν Si enim rosisütis illi, fugiet a vobis confusus 9.
ἀπὸ σοῦ κατῃσχυμμένος. Nam quicunque fide pleni non sunt, timent diabolum,
quasi potestatem habentem. Diabolus enim tenta servos Dei, et, si invenerit vacuos, exterminat. Sic-
ut (39) enim homo, cum implevit amphoras bono vino, et inter illas amphoras paucas semiplenas posuit, e
venit ut tentet et gustet amphoras ; non tentat plenas ; scit enim quod bon: sunt ;semiplenas autem gu-
stat, ne sint acid: facte : cito enim semiplena: amphora acescunt, οἱ perdunt saporem vini. Sie et dia-
bolus venit ad homines servos Dei, ut tentet illos. Quicunque autem pleni sunt fide, resistunt ei fortiter|;
ebille recoditab eis, quia non babet locum intrandi. Tunc vadit ad illos qui non eunt fide pleni, ot
quoniam habet locum, inde intrat in illos; et quecunque vult, faeit illis, ct fiunt famuli cjus.

CAPUT VI.

Sed vobis dico ego nuntius penitentie : No timeatis diabolum. Missus enim sum, ut vobiscum sim,
quicunque ex totis procordiis egeritis penitentiam, ut. confirmem vos in fide.7 Credite ergo (40), qui
propter delicta vestra obliti estis Deum, et qui salutem vestram objicientes (41) peccatis vestris, gravatis
vitam vestram, quod si conversi fueritis ad Dominum ex totis preecordiis vestris, et servieritis ei secun-
dum voluntatem ipsius, dabit remediuni snimabus vestris (12), posthabitis peccatis vestris prioribus ;
et habobitis potestatem dominandi omnibus operibus (48) diaboli.

(&4) Μὴ δὲ τὴν ἀπειλὴν αὐτοῦ δειλιάσῃς" ἄτονος C Minas autem illius in totum timere nolite : sine
γὰρ ὡς νεκροῦ νεῦρα. ... Μᾶλλον φοθήθητι τὸν Kü- — virtute enim sunt, sicut hominis mortui nervi. Au-
ριον τὸν δυνάμενον σῶσαι καὶ ἀπολέσαι. dite ergo me; et timete Dominum omnipotentem
qui potest vos salvos facere (15) ct perdere *? ; et custodite mandata ejus, ut vivatis Deo. Et dixi illi :
Domine, modo confirmatus sum in omnibus mandatis Domini, quandiu mecum es; et seio quod con-
fringes omnem virtutem diaboli (46). Sed et nos essuperabimus illum, si possumus (47) mandata hec qua
precopisti, Domino confirmante, custodire. Custodios, inquil, si cor tuum purifieaveris ad Dominum.
Sed et omnes custodient, qui purificaverint corda sua a vanis cupiditatibus hujus seculi, et vivent Deo.

88 Matth. x, 28; Luc. xir, 5.

VARUE LECTIONES ET NOT/E.

(33) ΑΙ. vestrum. et in corde habere. Felii edit. (40) Ista exscripsit Antiochus bomil. 77.
Oxon. et in corde habete. (41) Mss. Angl. et salulem vestram adjicietis.
(34) Ms. Victor. voluntates. Et mox Lamb. qua Wackius autem ita hunc locum restituit : Obliti estis

85 Jac, 1v, 7.

pro pua.

(35) Hactenus pseudo-Athanasius num. 21, pag.
264. Que autem sequuntur exhibet auclor num.
12, pg 258, aliquantum diversa, nt assolet.

(36) Bie Bodl. Fellus autem, loquentem.

31) Ex pseudo-Athanasio nam. 12, pag. 258.

80 Ms. Vict. im Deum sperant. Exhibet sperant
etiam Bodl. Ita et Greca.

(39) Hunc locum landat Origenes, traet. 31, Com-
ment, in Matth. xxiv, 42.

Deum et salutem vestram ; εἰ qui. adjicientes peccatis
restris, gravatis vitam vestram.

425 Ita ellus in sua edit. Oxon. ex mss. Angl.
AI. remedium peccatis.

(43) Mss. Angl., onmium operum.

[41 Hnc pseudo-Athanasius num. 12, sub init,
pag. 253, quorum quidem pricra ab aliis omissa,
(45) 11001. potest salvum facere.

(16) Lamb. inimici.
(4) Mss. Angl. ef possumus.

951

S. HERMAE

Ακπιοσπῦς, homilia Τὰ, ex cap. 4, hujus mand. xu.

Dicit enim : Tolle a te omnem cupiditatem malam, ἃ Φησὶ γάρ! Αρον ἀπὸ σοῦ πᾶσαν

et indue cupidilalem bonam ἐξ sanctam. Indutus enim.
cupiditatem hane, oleris malam. cupidilatem, et re-
frenaliis eam, sicut volueris. Fera. enim est cupiditas
mala, et. dificile mitigatur. Horribilis enim est, et
valde feritate sua consumit homines. Cum autem
dici, Fera et cupiditas mala, significat, quod, cte.
QQuanam vero εἰ qualis sit, non solum mula, sed
δὲ bona. cupiditas in sequenti sermone. diligenter ex-
ponit.

ἔνδυσαι δὲ pum ἀγαθὴν ×
σκόμενος (48)
τὴν πονηρὰν
καθὼς 88466. ᾿Αγρία
νηρὰ, καὶ δυσκόλως dpa

μισήσεις
χαλιναγωγήσεις αὐτὴν,
o ἔστιν d ἐπιθυμία ἡ πο-

γὰρ τὴν ἐπιθυμίαν ταύτην,

τιν, καὶ λίαν τῇ ἑαυτῆς ἀγριότητι δαπανᾷ τοὺς ἂν-
θρώπους. Ἐν δὲ τῷ λέγειν, ᾿Αγρία ἐστὶν ἡ ἐπιθομία
ἡ πονηρὰ, σημαίνει, ὅτι, κ. v. λ. Τίς δὲ καὶ ποταπή
ἐστιν, οὐ μένον ἡ πονηρία, ἀλλὰ καὶ ἀγαθὴ ἐπιθυ-
μία (49), ἐν τῷ καθεξῆς διαλόγῳ ἀκριθῶς ἐκτί-
(eras.

Idem ΑΝΤΙΟΟΗΟΒ, homilia 77, ex cap. 6 hujus mand.
Gredamus ergo Deo, qui. propter delicta nostra de- Bj Πιστεύσωμεν οὖν τῷ θεῷ, οἱ διὰ τὰς ἁμαρτίας

apondimus vilam nostram : οἱ convertamur ad Domi-
num Deum nostrum. ex folis praxordiis mostris : et
operemur justitiam reliquis diebus vit mostrz : et
serviamus ei recte, secundum. voluntatem. ipsius. Et
dabit remedium peccatis nostris prioribus: οἱ habe-
bimus potestatem. dominandi operibus diaboli. Minas
autem illius in totum. timere. nolimus :. sine virtute
enim sunt, sicut hominis mortui nervi. Sed timeamus
Dominum omnipolenlem, et custodiamus mandala

ἡμῶν ἀπεγνωκότες τῆς ζωῆς
μεν πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν ἐξ ὅλης τῆς καρ-

δίας ἡμῶ.

ἡμῶν. καὶ ἐπιστρέψω-

καὶ ἐργασώμεθα τὴν δικαιοσύνην τὰς λοι-
πὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ἡμῶν: καὶ δουλεύσωμεν αὐτῷ
ὀρθῶς κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ. Καὶ ποιήσει ἴασιν τοῖς
προτέροις ἡμῶν παραπτώμασι" καὶ ἕξομεν δύναμιν
ἔργων τοῦ διαδόλου. Τὴν δὲ
ὅλως μὴ φοθηθῶμεν' ἅτονος γάρ ἐσ-
τίν, ὥσπερ νεκροῦ νεῦρα, ᾿Αλλὰ φοθηθῶμεν τὸν

ejus : et vivemus in eo. πανταδύναµον Κύριον, καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ quAd-

ἔωμεν' καὶ ζήσωμεν ἐν αὐτῷ.

LIBER TERTIUS

QU) INSCRIBITUR

SIMILITUDINES.

SIMILITUDO I.
Nos, quia in hoc mundo permanentem civitatem non habemus, debere inquirere. fnturam.

CAPUT UNICUM.

Bt dixit mihi Scitis vos Domini servos in peregrinatione (50) morari ? Civitas enim vestra longe est ab
hac civitate. 8i ergo seitis civitatem vestram in qua habilaturi (54) estis, quid hic οπής agros, et appa-
ratis lautitias et zdificia, et habitationes (52) supervacuas ? Hzc enim qui comparat in haoc civitate, non
eogitat in suam civitatem redire, O stulte, o dubie et miser homo, qui non intelligis hec omnia aliena
esse, et sub alterius potestate. Dicit enim tibi (53) Dominus civitatis hujus : Aut legibus utere meis, aut
recede de civitate mea. Tu ergo quid facies, qui habes legem in civitate tua (54)? Numquid propter agros
tuos, aut propter aliquos apparatus tuos, poteris negare legem tuam ? Quod si negaveris, et volueris redire
in civitatem tuam, non recipieris, sed excluderis inde. Vide ergo tu (55) sicut peregre consistens, nihil am-
plius compares tibi, quam (56) sit necessarium et suffieiens tibi; ot parátus esto, ne (57) cum voluerit

Dominus (58) civitatis hujus expellere te contradicas legi ejus; et eas in civitatem tuam, ut utaris lege

VARUE LECTIONES ET NOTE.
Editt. Herm,

(48) Sic editio Paris., an. 1614.
ἐνδεδυσμένος, Pseudo-Athan. ἐνδεδυ
(49) Edit. Paris. cit. ἢ πονηρία
Editt. Herma ad unum omnes, 4 ἐπ
luntqae, duce Cotelerio, leg. οὐ μόνον ἢ τι

ἀλλὰ καὶ ἡ ἀγαθὴ ἐπιβομία.

(B? Lamb. peregre. Et mox: Εναν veslra,
omissa enim. Hac landat Antiochus homil. 15.
(51) Mss. Angl. habituri,

(92) Lamb. zdificationes.

(53) Lamb. deest zibi.

54) Lamb. civitatem tuam.

55) Ita mss. Carm., Vist. et Lamb. pro uf, quod
hahent editi, preter Óxon.

(66) Mss. Angl. nisi quod. Sic et Fellus.

(57) Carm. Viet. et Angl. wt pro me Quam mss.
lectionem sequitur Fellus.

(58) Lamb. Deus ut Dominus. At Felli editio
Oxon. Deus vel. Domiuus: quod non advertit.Cle-
ricus.

953 PASTOR. — LIB. III, SIMIL. II. 954

tua, sineinjuria hilaris. Vos igitur videte qui servitis Deo, et habetis eum in cordibus vestris : operamini
opera Dei, memores mandatorum et promissorum ejus quie (20) promisit ; et credite ei, quod faciat vobis,
si mandata ejus oustodieritis. Pro agris ergo quos emere volueritis, redimite animas de necessitatibus,
prout quisque poles! ; et viduas ** absolvit, orphanis (60) judicate, et opes ac divitias vestras in hujusmodi
operibus(61) consumite. In hoc enim vos Dominus locupletavit,uthujusmodiministeriaexpleatis.Multo me-
lius est hec facere, quam agros aut doinos emere ; quoniam hic omnia peribunt in seculo: at (02) que
pro nomine Dei feceris, invenies in civitate tua, et habebis gaudium sine tristitia et timore, Divitias ergo
gentium nolite cupere, pernicioss sunt enim servis Dei ; do prop*iis autem quas habetis, ea agite, quibus
possitis consequi gaudium. Et nolite adulterare, που alterius (52) uxorem tangere, neque concupiscere.
Concupisce tuum opus, et salvus eris.

Exc isla, similitudine haec verba fucit Axriocnus. homilia 15.

Εἰ οὖν ἐπὶ ξένης κα
μαχρὰν ἀπέχει ἀπὸ τῆς πόλεως ταύτης, καὶ οἵδαμεν
τὴν πόλιν ἡμῶν ἐν ἢ μέλλομεν 1
ἀλλοτρίαν b, καὶ οἰκοδομὰς, καὶ
οἰκέματα μ'

οὖν ἑτοιμάζων εἰς

οὐ προσδοκᾷ ἐ
ἔστιν, εἰς τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ. Ὁ γὰρ λογισμὸς οὔτος
ἀφρόνων, καὶ διψύχων, καὶ ταλαιπώρων ἀνθρώπων

νακάμψαι εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν, τουν-

ἐστίν. Οὐ γὰρ συνίει, ὅτι ταῦτα πάντα ἀλλύτριά εἰσι, καὶ
ὑπὸ ἐξουσίας ἑτέρου εἰσὶ, τουτέστι τοῦ ἃ

τς κατοι-
κοῦντες, μὴ lad τὴν
αὐτάρκειαν τὴν :
ἑαυτῶν Κύριον, καὶ ἔχοντες αὐτὸν ἀεὶ ἐν τῇ ἑαυτῶν
παρδίᾳ, ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ πορεύσονται, καὶ τα
ἐπαγγελίαις αὐτοῦ
Καλὸν οὖν ἐστιν ἀντὶ τῶν κτισμάτων καὶ χρημάτων,
πῶν σήμερον μὲν ἡμετέρων, αὗριον ὃν ἀλλοτρίων,
ὠνήσασθαι ψυχὰς θλιδομένας, καθώς τις δύναται'
καὶ χήρας καὶ ὀρφανοὺς ἐπισκέπτεσθαι, καὶ μὴ πα-
ῥαθλέπειν αὐτούς: ὡσαύτως xal ἐν μοναστηρίοις,
καὶ οὕτω καλῶς διοικεῖν τὰ καθ᾽ ἑαυτούς" καὶ τὸν
πλοῦτον ὃν παρὰ θεοῦ εἰλήφαμεν ἐν τῷδε τῷ βίῳ,
εἰς αὐτοὺς ἀναλίσκειν. Εἰς τοῦτο γὰρ καὶ παρέσχεν
ἡμῖν αὐτὰ ὁ ἀγαθὸς ἡμῶν Δεσπότης, ἵνα εἰς τὴν ὃ
κονίαν ταύτην δαπανηθῶσι, καὶ ἀντ᾽ αὐτῶν χομισώ-
μεθα θησαυρὸν ἀνέχλειπτον. Πολὺ οὖν
τοιούτους ἀγροὺς, xal χτήματα
καὶ παράμονά εἰσι, καὶ

εὔσυσι, κάὶ

καραδοκοῦαι.

τὴν

βέλειόν ἐστι,

v, ἄτινα

(64) ἀγοράή,

προάγουσιν εἷς τὴν ἡμῶν

μεν, καὶ ἡ πόλις ἡμῶν A δὲ ergo in peregrinatione moramur, et. civitas. no-

sira longe est αὐ hac. civitate, εἰ scimus. civitatem.
mostramin qua habilaturi sumus, quid im alicna
apparamus agros, et zdificia, et habitationes su-
gpervacuas, εἰ lautas construetiones ἢ Hac. ergo. qui
comparat in aliena civitate, palam. est, quod mon. co-
gitat in suam civitatem redire, hoc est in supernam
llierosolymam. Est enim hae consideratio stultorum
et dubiorum, οἱ miserorum hominum. Non enim in-
telligit, aec omnia aliena esse, et. sub. allerius. po-
testate, hoc est principis seculi hujus. Debemas igitur,
sicul peregre consistentes, nihil amplius. comparare
nobts, quam sit necessarium οἱ sufficiens. Qui enim.
amant Dominum sunm, et habent ewm semper im
cordibus suis, in mandatis ejus incedent, et in. pro-
snissa ejus eredunt, atque. exspectant. Bonum igitur
est, pro domibus ef. pecuniis, hodie quidem nostris,
cras vero alienis, redimere animas 46 necessitatibus,
prout quisque potest; et viduas ac orphanos. visitare,
mec despicere: similiter el in monasleriis, sicque
recte sua administrare ; et. divilins, quas a Deo. ac-
cepimus in hac. vita, in. hujusmodi homines consu-
mere. In hoc. enim et praebuit nobis ea bonus. noster
Dominus, ui in. ejusmodi. ministeria. ínsumantur ;. et
gro iis reporlemus thesaurum non deficientem. Multo
ilaque melius est, tales villas et domos emere, qu
stabiles sunt. οἱ deducunt. in nostram metropolim,
quando in eam. migrabimus. Negligamus ergo [seu
molimus cupere], charissimi, temporalia, ut. aeterna
possimus consequi.

μητρόπολιν, ὅταν ἀποδημήσωμεν εἰς αὐτήν, ᾿Αμεριμνήσωμεν οὖν, ἀγαπητοὶ, τῶν προσκαίρων, ἵνα τῶν ἀϊδίων

ἐπιτύχω)

SIMILITUDO 11.
Ut vitis ulmo fulcutur, sic dives oratione pauperis juvatur.
CAPUT UNICUM.
Cum ambularem in agrum et considerarem ulmum et vitem, οἱ cogitarem (65) intra me de fructibus ea-
rum,apparuit mihi angolus,et dixit mihi : Quid diu (06) intra te cogitas Ὁ Et dixit illi ; Do hao vite et ul-

ΒΕ .ܘܘ‎ 1, 47.

VARUE LECTIONES ET NOTE

(59) Al. promissionum ejus, quas.
(60) Carm. Viet. et Lamb. justrfiade, orphanos.
(01) Carm. Vict. et Lamb. deest operibus.
(62) Lamb. nam. Et mox, civitatem tuam.
63) Lamb. adulterari, εἰ alterius. aliquid Αἱ
L. et Carm. allerius rem.

(64)Forte κτίσματα, ut paulo superius χτισμά-
τῶν. 10116 insinuat vetus Herme interpres.

(65) Mas. Angl. disputarem. Et mox infra, dispu-

las et disputo. Quem in locum Qler. : :« Giceroniani
temporis est, inquit, vox dispulure, pro eo quod est
agere dere quapiam , qua legitur in codd, Anglica-
nis, et passim mutata est in cogitare ; quod exsori-
ptoresnon intelligerenteam vocem alio sensu, quam
altercandi. »

ἢ (66) Mta ms. Vict. Ita et edit. Oxon. Al. omittunt

liu.

955 S. HERMJE 956

mo disputo, domine, quoniam fractus illarum decori sant.Et dixit mihi : II dua arbores in exemplum
posite sunt servis Dei. Et dixi illi : Vellem scire, domine, harum arborum exemplum quod dicis. Audi, in-
quit: Vides hane vitem et hane ulmum : Video, inquam, domine, Hac (67) vitis, inquit, fructifera. est:
ulmus autem, lignum sino fracta est; sed vitis hiec, nisi applieita fuerit ulmo ot.super illam requieverit(08),
non potest multum fructum facere. Jacens enim in terra, malos fruetus. dat, quia non pendet super
ulmum : ei pro se el pro ulmo fructum dat. Vide ergo, quod (69) ulmus fructum dat non minorem, quam
vitis, sed potius majorem. Quomodo, inquam, domine, majorem quam vitis? Suspensa, inquit, ad ul-
mum (70), fruetum multum et bonum dat ; jacens autem in terra, exiguum et pessimum fructum dat (71).
Hec igitur similitudo posita cst servis Doi, pauperi ot diviti (72). Respondi, inquiens: Domine, demonstra
mihi. Audi, inquit : Dives habet opes, a Domino vero pauper est : distrahitur enim eirca divitias suas, et.
valde exiguam habet orationorn ad Dominum; el quam habet, inertem habet, et non habentem virtutem.
Cum igitar dives. prestat pauperi, qua illi (78) opus sunt, pauper orat ad Dominura pro divite, οἱ Deus
prestat diviti omnia bora ; quia pauper dives est in oratione, ct virtutem magnam habet apud Dominum
oratio ejus. Tunc ergo dives prestat omnia pauperi, quia sentit illum exaudiri a Domino; et libentius ao
Sine dubitatione prestat ei omnia, et curat ne quid ei desit. Pauper Deo gratias agit pro divite, quia opus
faciunt a Domino. Apud homines ergo ulmus non putatur dare fructum (74) ; et nesciunt, neque intelli-
gunt, quod si societas advenerit (75) viti ; et vitis duplum dat fructum (76), et pro se οἱ pro ulmo. Sic
et pauperes pro locupletibus (77) orantes ad Dominum, exandiuntur; et augentur opes eorum, quoniam
prestant pauperibus ex opibus suis. Sunt igitur ambo consortes honorum operum suorum. Quicunque
igitur hec fecerit, non deseretur a Domino, ac erit seriptus in libro vite. Felices igitur qui possident,
οὗ sentiunt se locupletari ; qui hoe enim senserit, poterit aliquid administrare.

SIMILITUDO ΠΠ.
Ut hieme virides arbores αὖ aridis, sic im hoc smeulo justi ab dnjustis miernosci mon
possunt.
CAPUT UNICUM.

Ostendit mihi arbores multas abjeetis foliis, quo mihi velut aride videbantur; omnes enim similes
erant. Et dixit mihi: Vides arbores has? Video, inquam, domine, similes aridis. Respondensdixit mihi :
He (78) arbores in similitudinem sunt (79) hominum, qui in seculo morantur. Respondi, inquiens:
Domine, cur velut aridis similes sunt? Quoniam, inquit, nec justi nec injusti cognoscuntur, sed similes
sunt in hoc (80) seculo. (81) Hoc enim seculum justis hiems est; qui (82) non agnoscuntur, cum pec-
catoribus habitantes. Sicut in hieme omnes arbores, abjectis foliis, aridis similes sunt, nec potest cognosci
quie sunt arida, aut que viridos: 810 et in hoc seculo, nec justi nec injusti cognoscuntur; sed similes
gunt omnes,

SIMILITUDO IV.
Ut wstate vivide arbores ab aridi, fructu et virentibus folis internoseuntur: sic in futuro
sweulo justi ab injustis beatitudine different.
CAPUT UNICUM.

Ostendit mihi iterum arbores multas, quarum alie frondes emittebant, alic aride erant.Et dixit mihi :
Videsne has (83) urbores ? Respondi : Video, Domine, alias aridas, etalias frondentes (84). Ha arbores,
inquit, que virides sunt, justi sunt qui habitaturi sunt in futuro seculo (85). Illud enim futurum seou-
lum estas est justis; peccatoribus autem hiems. Cam ergo illuxerit misericordia Domini, tunc deolara-
buntar qui serviunt Deo, et omnibus (86) perspieui erunt. Sicut enim in estate fructus arboris cujus-
cunque declaratur, et patet (87) : sic et justorum factum declarabitur, et patebit; δὲ omnes hilares et

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

(67) Laudat hunc locum Origenes homil. 10, in
Josuam. edit. noviss. BB. tom. ΠΠ, pag. 423.

(68) Mss. Angl. ut super illum. refrigeret. Fellus
paulo superius exhibet applicata, rejiciens editorum
üpplicita.

69) Mss. Angl. quia, et.

70) Ita Fellus ex mss. Angl. Al. ἐπ ulmo.

71) Ms. Lamb. hac omittit : jacens autem in. ter-
γα, exiquum et. pessimum fructum dat.

(72) Mss. Angl. in serves Dei, in. pauperem εἰ di-
vilem. Hanc lectionem sequitur Fellus, vulgatam.
respuens.

(13) Mss. Angl. deest li.

(74) Mss. Angl. fructus dare.

(75) Bodl, siccitus non advenerit.
venti.

(16) Lamb. abundat fructu.

Lamb. siccitas

(77) Lamb. locupletantibus.

(18) Lamb. addidit arida.

το) Ita Lamb. Ita et Fellus. Al. horum.
80) Mss. Angl. huic.

(81) Laudat hano similitndinem Origenes tract.
30. Comment. in. Matth. xxiv, 32, noviss. edit., t. 1L,
pag. 872. 3 3

(82) Mss. Viet. et Carni, quia. Felli editio Oxon.
quoniam.

(83) Lamb. deest λας.

03 Mss. Angl. frondescere.

(85) Lamb. habituri sunt futurum seculum. Ὁ ܝ‎

(86) Ita mss. Angl.et Carm. lta quoque edilio
Fell. Oxon. Al. omnes.

(87) Mss. Carm, et Lamb. paret. Et mox, parebunt
omnes pro patebil; et omnes.

951 PASTOR. — LIB. III, SIMIL. V. 958

gaudentes in illo seculo restituentur. Nam eetere (83) gentes, peccatores soilicet (89), sieut arbores quas
vidisti aridas, tales invenientur aridi ei sine fructu in illo seculo ; et sicut arida ligna, comburentur : οὐ
palam fiet (00), quoniam male fecerunt in omni tempore vit sue ; et comburentur ideo, quia peccave-
runt et peccatorum suorum non ezerunt penitentiam δ". Sed et eelere gentes comburentur ideo, quia
non agnoverunt Deum ereatorum suum. Tu ergo fac fructum bonum, ut in aostate (91) cognoscatur fruo-
tus tuus ; οἱ abstine te a mullis negotiis, et nihil delinques. Quicunque enim multa negotia agunt, multa
delinquunt ; quia constrieti sunL eirca nogolia sua, et non serviunt Deo. Nam quomodo potest. homo qui
non servit Deo, aliquid petere el accipere a Deo ? Qui enim serviunt deo, potunt et accipiunt sua deside-
ría. Quod si unum megotium traetal aliquis, posterit servire Deo ; quoniam non alienatur animus ejus
a Domino, sed pura mente servit Deo. IIoc ergo si feceris, poteris in venturo sceulo habere fructnm ; sed
et omnes qui fecerint hee, fructum ferent.

SIMILITUDO V.
De vero jejunio, οἱ ejus mercede ; tum et de corporis munditia.

CAPUT PRIMUM.

Cum jejunarem et sederem in monte quodam, et gratias agerem Deo pro omnibus qua fecerat mecum ;
video pastorem illum sedentem juxta me, ac (92) dicentem mihi : Quid tam mane huc venisti ? Respon-
di : Quoniam, domine, stationem habeo. Quid est, inquit, statio? Et dixi Jejunium. Et. dixit : Quid est
illud Jejunium ? Sicut solebam, inquam, sic jejuno. Nescitis, inquit, Deo jejunare; neque est jejunium
hoc quod jejunatis, Dco nihil proficientes. Quare inquam, domine, ita dicis? Dico certe, inquit, non
esse (93) jejunium hoc,quod putatis vos jejunare ; sed ego te docebo quod sit jejunium plenum acceptum-
que Deo. Audi, inquit : Dominus non desiderat tale jejunium supervacuum: sic enim jjunando nihil
prestas equilali. Jejuna certe verum jejunium lale (94). Nihil in vita tua nequier facias; sed mente
pura servi Deo, custodiens mandata ejus et in precepta ejus (93) ingrediaris, neque admiseris deside-
rium nocens in animo tuo. Crede autem Domino, si hiec feceris, timoremque ejus bebueris, atque abs-
tinueris ab omni negotio malo, Deo te vieturum. Hic si feceris, jejunium magnum consummabis accep-
tumque Domino.

CAPUT II.

Audi similitudinem quam dicturus sum tibi ad jejunium pertinentem. Quidam quod haberet fundum
servosque multos, in quadam parte fundi sui posuit vineam successoribus (96) ; deinde peregre profectus
elegit servum quem habebat fidelissimum ac sibi probatum ; eique assignavit vineam, precipiens nt viti-
bus jungeret palos ; quod si fecisset ct mandatum suum consummasset, libertatem eidem se daturum
promisit. Nec presterea quidquam aliud precepit illi, quod in ea faceret (97), atque ita peregre profectus
est. Postquam autem servus ille curam apprehendit (98), fecit quecunque praeceperat dominus. Cumque
depalasset vineam illam, et animadvertisset eam herbis repletan, ccepit secum ita cogitare (99), dicens :
Peregi quod mihi preceperat dominus ; fodiam nune vineam hanc, et erit formosior cum fuerit fossa
(100) ; et extraciis herbis, majorem dabit fructum, et non suffocabitur ab herbis. Aggressus deinde fodit,
et omnes herbas quie in ea erant, extraxit ; atquo ita evasit vinea speciosissima ac lrta, non suffocata
ab herbis. Post aliquantum vero temporis venit dominus cjus, et ingressus est vineam : quam cum de-
palatam vidisset decenter, ae cireumfossam (1), et extraetas herbas ab ea, οἱ I»tas esse vilos; ex facto
hoc servi sui gaudium cepit, Adhibilo itaque filio quem charum el heredem habebat, et amicis quos in
coneilio advocabat, indicat ea que servo suo facienda madasset, quee preeterea ille fecisset. At illi proti-
nus gratulati sunt servo illi, quod tam. plenum testimonium domini sui assecutus fuisset. Ait deinde
illis: Ego quidem huic servo libertatem promisi, si custodisset mandatum meum quod dederam ; et
custodivit illud et preterea opus bonum adjecit in vineam, quod mihi quamplurimurm (2) placuit. Pro

86 Matth. 11, 10 ; vi, 19.

VARLE LECTIONES ET 7
exhibere ín preceptis ejus. Al. in pravceptis ejus in-

89) Lamb. deest sczltcet.

0 Mss. Angl. et Carm. exter.

90) Ita mss. Angl. Ita et Felli edit. Oxon. Al.
ent.

91) Lamb. £n eo stare.

92) Bodl. addit Ac.

93) Lamb. enim quia nom est. Sic et Felli edit.
Oxon. que tamen habet quoniam pro quia. Hine
nonnulla excerpsit pseudo-Athanasius in Doetr. d
Antioch. num. ἰδ, pag. 260, quorum pars profe-
renda mox infra cap. 3.

(94) Lamb. Leve enim jejunium lale est. Ntabet
uoque enim pro certe Felli edit. Oxon.

(05) Sic Fellus ex mss. Angl. ubi monet Bodl.

grediens.

(90) Mss. Angl. adfuturis. Sic et Vict. At Lamb.
futuris.

(97) Mss. Angl. facere deberet. Sie οἱ edit, Oxon.
Apud Clericum vero ms. Lamh. sic se habet : quid-
quam prcecepit illi, ut quid in ea faeere deberet.

(98) Al. Codd. addunt capit ei.

(09) Mss. Angl. dispulare, ut. modo sup. cap. 1,
notatum.

(100) Mss. Angl. formosior fossa.

1' Lamb. fossam.

(2) Mss. Angl. validissime.

959 8. HERMJE 60

hoc igitur opere quod feeit, volo eum filio meo facere οοἈτοιοάθτα ; quoniam cum sensisset quid esset
bonum, non omisit (3), sed fecit illud. Hoc consilium domini, et filius (4) et amici ejus comprobaverunt;
ut fieret scilicet hic servus cohzres filio.Post. dies deinde non multos (5) convocatis amicis, paterfamilias
misit (6) de ccena sua servo illi cibos complures. Quos cum accepisset ille, sustulit ex eis quod sufficie-
bat (7) sibi ; reliquum autem eonservis euis distribuit. Quibus acceptis, illi letati sunt, et co»perant illi
oplare, ut majorem gratiam apud dominum inveniret, ob ea qua fecerat, ipsis. Hxc omnia cum audisset
dominus ejus, percepit iterum maximum gaudium ; et eonvoeatis rursum amieis et filio, exponit factum
servi sui de cibis suis quos ei miserat, Illi itaque tanto magis assenserunt patrifamilias, ipsum servum
coharedem filio debere fieri.

CAPUT III.

Dico ei : Domine, has similitudines non novi, neque intelligere possum, nisi eas tu mihi exponas
Omnia, inquit, exponam tibi quecunque locutus fuero tecum, aut ostendero tibi. Mandata Domini custo-
di, et eris probatus, et scriberis in numero eorum qui custodiunt mandata ejus. Si autem preter ea
quz (8) mandavit Dominus, aliquid boni adjeceris (9), majorem dignitatem tibi eonquires (10), et hono-
ratior (11) apud Dominum eris, quam eras futurus. Igitur si eustodieris mandata Domini, et adjeceris
etiam ad ea stationes has, gaudebis; maxime, si secundum mandatum meum servaveris ea. Dico ei :
Quidquid mihi preceperis, domine, servabo: scio enim te mecum futurum. Ero, inquit, tecum, qui tale
propositum habes. Sed et cum omnibus ero, quicunque idem propositum habucrint (12). Jejunium hoc,
inquit, custoditis mandatis Domini, valde bonum est. Sic igitur servabis illud (13).

Primum omnium caye ab omni probro, et. turpi
verbo, e£ ab omni noxia eupiditate; et purifica
sensum tuum ab omni vanitate 8:00011 hujus. Si.
hac custodieris, erit hoc jejunium justum. Sio er-
Eo facies. Peractis que supra scripta sunt, illo die
quo jejunabis, nihil omnino gustabis, nisi panem
et aquam ; et computata quantitatecibi quem czte-
ris diebus comesturus eras, sumptum diei illius
quem facturus eras, repones, et dabis (15), vidue,
pupillo, aut inopi; et sic consummabis humilitatem
anime tuz : ut qui ex eo acceperit, satiel animam
suam, et pro te adeat Dominum Deum oratio ejus.
Si igitur sic consummaveris jejunium tuum, quem-
admodum precipio tibi, erit hostia iua accepta

(44) Πρῶτον πάντων φύ λαξαι νηστεύειν ἀπὸ παν-
τὸς ῥήματος πονηροῦ, καὶ ἀχοῆς πονηρᾶς " καὶ κα.
θάρισόν σου τὴν καρδίαν ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ, καὶ
μνησοαχίας, καὶ αἰσχροκερδίας. Καὶ ἐκ ἡμέρᾳ d
γηστεύεις, ἀρκέσθητι ἄρτῳ καὶ λαχάνοις καὶ ὕδατι,
εὐχαριστῶν τῷ Θεῷ " συμψηφίσας δὲ τῆν ποσότητα
δηπάνης τοῦ ἀρίστου, οὗ ἔμελλες ἐσθίειν κατ’
ἐκείνην τὴν ἡμάραν, δὺς χήρᾳ, ἢ ὀρφανῷ ἢ στερουμένῳ,
πρὸς ὅν δὴ σαφῶς ἐμπλήσας τὴν ξαυτοῦ ψυχὴν οὔξεται
ὑπὲρ σοῦ πρὸς Κύριον. Ἐὰν οὖν τελέσῃς τὴν νη-
στείαν, ὡς ἐνετειλάμην σοι, ἔσται ἡ θυσία σου δεχτὴ
ἐνώπιον Koploo, καὶ ἐγγεγραμμένη i» τοῖς οὐρανοῖς,
ἐν ἡμέρᾳ τῆς ἀνταποδόσεως τῶν ἡτοιμασμένων ἀγα-
θῶν τοῖς δικαίοις,

Domino, et seribetur hoc jejunium tuum. Hac statio sio acta (16) est bona, hilaris οἱ accepta Do-

mino.

Hinc ANTIOCRUS, homilia 7.

Jejunium enim verum est, non. modo se tabidum
facere, sed et. quantitatem. sumptus quem. comestu-
rus eral, dare vidus ét inopi ܇‎ μὲ qui acceperit, sa-
tiatus, orel pro 80, et accepta fiat Deo hostia. ejus.

Νηστεία γὰρ ἀληθινὴ ἔστιν οὐ μόνον τὸ ἑαυτὸν
ἐκτήξειν, ἀλλὰ καὶ τὴν ποσότητα τῆς δαπάνης, ἣν
ἐσθίειν, δοῦναι γήρᾳ, ἢ πτωχῷ - ἵνα ὁ ܡܬܐ‎
φὼς, ἐμπλησθεὶς, εὔξηται ὑπὲρ αὐτοῦ, καὶ δεκτὴ γένη-
ται ἡ θυσία αὐτοῦ παρὰ τῷ θεῷ.

Hac tu si servaveris cum liberis tuis ot tota domo tua, custoditis his felix (17) eris. Et. quicunque hac
audita custodierint, felices erunt; ot quidquid petierint a Domino, obtinebunt.
CAPUT IV.

Et precatus (18) sum eum, ut mihi explanaret hane similitudinem de fundo et domino, ac vinea et
servo qui depalaverat vineam :οἱ herbis quie extracta de vinea erant; οἱ de filio ot de amicis, quod in con-

VARLE LECTIONES ET NOTE.

4) Lamb. et fecit filius.
Ὁ) Mss. Angl. dies paucos.
(6) Lamb.
quis, misit.
(7) Lamb. sufficeret.
(8) Lamb. Sin aulem preter ea quam quod.
9) Lamb. feeeris.
10) Mss. Angl. acquires.
11) Lamb. honestior. Sic et Fellus.
0 Sic mss. Vict. Carm. οὐ Lamb. Sic et edit.
Oxon. Al. habent.

0 Lamb. dissimulavit.

convocatis paterfamilias amicis anti-

13) Lamb. δὲ igitur servaveris tllud primum.
14) Pseudo-Athanasius num. 16, pag. 261.
15] Lamb. apud Fellum sie : cibi, czeteris diebus
qua comesturus... reponens, dabis. Apud Clericum.
antem ita : cibi, Ὁ ΕΝ ue qua editurus eras... re-
ponis et dabis. ΑἹ edit. Oxon. sepones et dabis. Hunc
pu respicit Antiochus homil. 7.

(16) Lamb. gesta.

(17). Lamb. salvus. Et paulo post, salvi pro fe-
lices.

(18) Mss. Angl. deprecatus.

968 PASTOR. — LIB. ΠΙ, SIMIL. V.

962

silio adhbiuerat. Intellexi enim, esse illud similitudinem. Ait mihi: Valde audax es ad interrogandum.
Nihilenim debes interrogare : nam si oportuerit demonstrari, demonstrabitur tibi. Dico ei : Domine,
quacunque ostenderis mihi, nec declaraveris, frustra videro (19) ilia, si non intellexero quidnam sint,
et similitudines si quas proposueris, οἱ non exposueris, frustra audiero (20) eas. Respondit mihi rursus,
dicens : Quicunque Dei servus est, Dominumque (21) habel in precordiis suis, petit ab 6ο intellectum,
et obtinet: et omnem similitudinem explicat (22); et intelligit verba Domini, que inquisitione egent (23).
Quicumque vero inertes sunt et pigri ad orandum, illi dubitant pelere a Domino ; cum sit Dominus tam
profunde bonilatis, ut pelentibus a se cuncta (24) sine intermissione tribuat. Tu ergo, qui confirmatus es
&b illo venerabili runtio (25), et accepisti orationem tam polentem, cum piger non sís, curjam a Do-
mino intellectum non petis, et accipis ? Dico ei :Cum te presentem habeam, necesse est ut a te petam,
et interrogem ; tu enim omnia mihi ostendis, et loqueris. cum ades. Nam (20) si sine te ea viderem, vel
audirem, tuno Dominum rogarem, ut ostenderet (57) mihi.
CAPUT V.

Et respondit : Dixeram tibi paulo ante, callidum te esse et audacem, qui solutiones similitudinum in-
terrogas. Sed quia (28) ita esse pertinax, solvam tibi hanc quam desideras similitudinem, ut omnibus no-
tam facias eam. Audi nunc, inquit, et percipe animo. Orbem terrarum fundus ille signilicat, qui in simi-
litudinem est positus. Dominus autem fundi demonstratur esse is, qui ereavit cuncta οἱ consummavit,
et virtutem illis dedit. Filius autem, Spiritus sanctus est ; servus vero illo, Filius Dei est ; vinea autem,
populus esi quem servat ipse ; pali vero, nuntii sunt, qui a Domino prepositi sunt ad continendum po-
pulum ejus ; herbe autem que evulse sunt de vinea, admissa (29) sunt servorum Dei : cibi vero quos do
cena misit illi, mandata sunt que per Filium dedit populo suo ; amici autem illi quos in consilio advoca-
vit, angeli (30) sunt sancti quos prima (31) creavit, Absentia vero illius patrisfamilias, tempus est quod
in adventum ejus restat. Dico αἱ: Domine, magnifice et mire omnia hzc se babent, atque honeste, num-
quid ergo, domine, inquam, hac poteram intelligere? Ne quidem quispiam preterea homo, tametsi valde
prudens sit, poterit (32) intelligere ea. Sed nune mihi demonstra, domine, quod quaro. Quere quod
vis (33), inquit. Quare, inquam, Filius Doi in similitudine hae, servili loco ponitur ?

CAPUT VI.

Audi, inquit : in servili conditioue non ponitur Filius Dei, sed magna potestate et imperio (34). Ei
dixi: Quomodo (35), inquam, domine? Non intelligo. Quoniam, inquit, eis quos (30) Filio suo tradidit,
Filius ejus nuntios praeposuit, adconservandos (37) singulos ; ipse autem plurimum laboravit, plurimum-
que perpessus est, ut aboleret delicta eorum. Nullaenim vinea polest fodi sine labore ac dolore, De-
letis igitur peccatis populi sui, ipse eisdem monstravit itinera vite, data eis lege quam a Patre. accepe-
rat. Vides igitur, esse Dominum populi, aecepía a Patre suo omni potestate. Quare autem Dominus in
consilio adhibuerit Filium de howreditate,et bonos (38) angelos ? Quia nuntius audit illum (39) Spiritum san-
ctum, qui infusus(40) est omnium primusin corpore, in quo habitaret Deus. Collocavit enim eum intellectus
in corpore, ut οἱ videbatur(41). Hoo ergo corpus, in quod inductus (42) est spiritus sanctus, servivit
illi Spiritui, recte in modestia ambulans et caste, neque omnino maculavit spiritum illum. Cum igitur
corpus illud paruisset omni tempore Spiritui sancto, recteque et caste laborasset cum eo, nec succubuis-
set in omni tempore: fatigatum corpus illud serviliter conversatum (43) est, sed fortiter cum Spiritu
sancto comprobatum Deo receptum (44) est. Placuit igitur Deo hujusmodi (45) potens cursus ; quia ma-

VARLE LEOTIONES ET NOTE.

(19) Lamb. demonstraveris, frustra videbo. leret peccata.
(20) Lamb. exposuerís e£ non. absolveris, frustra 38) Mss. Angl. honestosque. Fell. et bonos nuntios.

audiam.

(21) Lamb. Dominum quem.

22) Lamb. exsolvit.

23) Mss. Angl. quastionem ferunt.

24) Lamb. et Vict. cunctis.

p Sic mss. Angl. et Carm. Sie et edit. Oxon.
ΑΙ. ab illius nunlio.

26] Lamb. loqueris mihi. Ades. Nam eto.

27) Bodl. demonstraret. Lamb. demonstraretur.

(28) Lamb. quamuis.

(29) Lamb. commissa.

(30) Mss. Angl. nuntii. Bic et edit. Oxon.

(31) Lamb. primos.

(32) Lamb. qui possit.

33) Mss. Angl. Dic, si quid vis.

34) Mss. Angl. magnam potestatem et. imperium.

35) Lamb. Er dizi : Quemadmodum.
36)Lamb. eum quem. Et mox: εἰ Filius ejus
muntits.

(37) bamb. confirmandos, Et paulo post: ut abo-

6
Audi: Quia.

(30) Lamb. deest illum.

(30) Mss. Angl. et Carm. creatus.

(41) Lamb. ἐπ corpore quod e videbatur. Hoc er-
go corpus in quo habilarel Dcus, collocavit intelle-
clus. scilicel corpore quod ei videbalur. At ms, Vict.
intelleclo scilicet corpore quod et videbatur. — Hunc
locum valde corruptum, ex mess. et editionum colla-
lione sic corrigit doctissimus Grabins: Quare au-
lem Dominus ín consilio adhibueril Filium de hzs-
reditate, honestosque. nuntios, audi: Spiritum. san-
ctum qui creatus est'omnium. primus, in. corpore in
quo habitaret Deus, collocavit; in deleto corpore,
quod ei videbatur. Wax.

(42) Mss. Angl. in quo deductus. Sic et Vict. abs-
que in.

(451 Lamb. conservatum.

(45) Mss. Geri. οὐ Vict. receptunque, At. Carm.
conservatum.

(45) Ms. Viet. hujus esse.

963 Β. HERMJE 964

culatus non esset in terra, possidens in 86 Spiritum sanetum. In consilio advocavit ergo l'ilium, et nun-
tios bonos (46), ut et huie scilicet corpori quod servivit (17) Spiritui sancto sine querela, loeus aliquis
consistendi daretur, ne videretur mercedem servitulis suc perdidisse. Accipiet enim mercedem omne
corpus parum ao sine macula repertum, in quo habitandi gratia constitutus fuerit Spiritus sanctus.
Habes et hujus similitudinis expositionem (48).

CAPUT VII.

Percepi, inquam, domine, tuam voluntatem, audita hoc expositione. Audi ulterius, inquit : Corpus
hoc tuum eustodi mundum atque purum ; ut Spirilus ille qui inhabitabit in 0, testimonium referat illi, ot
tecum fuisse judicetur. Atquo eliam vide, ne quando persuadeatur tibi, interire corpus hoc, et abutaris eo
in libidinealiqua. Si enim corpus tuum maculaveris, maculabis etiam eodem tempore et Spiritum san-
ctum ; el si maculaveris Spiritum sanctum, non (49) vives. Et dixi : Quid si per ignorantiam aliquam id
admissum (50) est, antequam audirentur verba hzc ? Quo pacto assequitur salutem is qui maeulavit cor-
pus suum ? Prioribus, inquit, rebus, qui (51) per ignorantiam admiserunt, remedium Iribuere solusDeus
potest: ejus enim est omnis potestas. Sed nunc custodi te; et cum sit Dominus omnipotens et miseri-
tors, prioribus admissis remedium dabit, si in (52) futurum: non maeulaveris corpus tuum, et Spiritum.
Consortes sunt enim ambo, et alteruler sine altero (55) non coinquinatur. Utrumque ergo serva mun-
dum ; et vives Deo.

SIMILITUDO VI.

De duplict genere hominum voluptariorum, et eorum morte, defectione, et pynarum
duratione.

CAPUT PRIMUM.

Com sederem domi, et glorificarem Dominum (54) pro omnibus que videram, et de mandatis cogita-
rom (55), ea valde bona esse οἱ magna, et honesta ac lata, ot quo» possint salutom hominum (50) afferre ;
intra me ipsum hac dicebam: Felix ero, si in his mandatis ambulavoro; et quicunque in his ambula-
verit, vivet Deo. Dum hae loquerer (57) mecum, video eum quem et prius (53), sedentem juxta me, et
h&c mihi dicentem : Quid dubitas de mandatis moeis,que tibi priecepi ? Bona sunt: nibil omnino dubita-
veris ; sod indue fidem Domini, el ambulabis in eis. Ego enim in illis dabo tibi vires. Hacc mandata utilia
sunt his, qui delictorum suorum ante admissorum aeturi sunt penitentiam, si in futurum in lis ambula-
verint. Quicunque igitur agitis poinilentiam, abjieite a vobis nequitiam hujus s:culi. Iduite vero (59)
omnen virtutem te equitater, et poteritis custodiro hec mandata; neque deinceps peccelis. Si enim
deinceps non peceaveritis, plurimum (60) ex prioribus recidetis. In mandatis meis ambulate, et vivetis
Dco. Hzo ἃ me dicta sunt vobis. Posiquam liec mecum locutus est, ait mibi : Eamus in agrum, et pasto-
res (61) pecorum tibi ostendam. Eamus, inquam, domine.

) λρον εἰς πεδίον" καὶ [ὃ 0 Et venimus in quemdam campum : et illic osten-
εδυµένον (63) σύνθεσιν dii mihi juvenem pastorem, vestitum synthesi
vestimentorum colore coccineo.Pascebat autem po-
cora copiosa: et pecora illa velut in voluptatibus
erant εἰ pfnrimis deliciis ; et hilaritateexsultabant,
et exsultantia discurrebant huc atque illue. Et ipse
pastor vehementem ex grege suo percipiebat volu-
ptatem ; δὲ vultus pastoris illius valde hilaris erat,
inter pecora discurrentis.

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

Καὶ αὐτὸς ὁ ποιμὴν πάνυ ἵλα-

ποιμνίῳ αὐτῷ ἦν, καὶ περ.
Ὁ ἄλλα πρόδατα σπαταλῶντα καὶ τρυφῶντ.
τόπῳ ἐνὶ, οὐ μέντοι σκιρτῶντα (04).

7 ܝ

46) Bodl, Aonest
47) Lamb. seroéísse!. Sic οἱ edit. Oxon.
48) Lamh exsolutiones. Et mox, exolutione.

Angl. Al.

(49) Sic Fellus in sua edit. Üxon. et mss
corpus luum, mon.

(50) Bold. aliquid admissum.

(51) Lamb. et Carm. qui. Sic et Fellus.

(52) Sic mss. Carm et Lamb. Sic οἱ edit. Oxon. Al.
omittunt in.

(58) Lamb. ambo alterutrum, εἰ alter sine. altero.
Felli autem editio Oxon. sic: et alterutrum sime
allero non inquinatur.

(54) Lamb. Deum. Alternant Deus et Dominus
in codd.

(55) Mss. Angl. disputarem, ut alibi notatum.

56) Lamb. Aomin:. Sio etiam Fellus.

57) Lamb. loquor. τν,

(98) Mss. Angl. eum sedentem, omissis, quem et
prius.

(59) Lamb. ergo.

(60) Lamb. nec post haec: adjiciatis. Nihil. ergo ad-
jicientes plurimum. Ita Clericus, Fellus autem sic ;
alii, post hoc adjicielis. Nilulienim. adjicientes.

(01) Quia hisce in visionibus mulli pastores appa-
rent, capropter Herm opus Origenes appellat li-
brum De pastoribus, lib. m, Περὶ 2. Hao Co-
telerius. At nuperus editor Parisiensis opp. Origenis
iom. 1. pag. 140, eol. 2, D, locum ex mss. sie resti-
tuit : Sed et Pastoris liber, rejiciens hane edit. 188
ctionem : Sed et De pastoribus liber.

(62) Hac pseudo- Athanasius in Doetr. ad Antioch.,
num. ?8, 19, pag. 261, 980.

(63) Preter ea quie hio habet Cotelerius, Greca
hujusce loci illustrat el. Montfauconus in Hezapl.
Origen., tom. 1I, pag. 181, ad Isa. ܕܐܐܐ‎ 9.

(04) Ista pseudo-Athanasii: Aliasque vidi oves,
lucuriantes et. delicianles uno in loco, nec tamen ex
sullantes, vetori Interpreti restituenda, e cujus ver-

965

PASTOR. — LIB. 111. SIMIL. VI.

966

CAPUT 1I.

Καὶ λέγει gov βλέπεις τὸν ποιμὲ
πω, φησὶ, κύριε, Οὗτος, φησὶν, ἃ
ἀπάτης ἐστίν. Οὗτος ἔκτρίδει τὰς V
λων

6 Θεοῦ, καὶ καταστρέφει ἀπὸ
ἀπατῶν αὐτὰς ταῖς ἐπιθυμίαις ταῖς
ἀπόλλυνται ἐπιλανθανόμενοι τῶν Ds

ἀληθείας,
ἐν αἷς

λῶν τοῦ ζῶντος
τοῦ Θεοῦ, καὶ πορευόμενοι (ἐν) ταῖς µαταίαις
καὶ ἀπάταις τοῦ βίου τούτου, Διὸ καὶ ἀπόλλυνται ὑπὸ
τοῦ ἀγγέλου τούτου εἰς θάνατον καὶ καταφθοράν, Λέγω
αὐτῷ: Οὐ γινώσκω, κύριέ, τί ἐστιν εἰς θάνατον καὶ
καταφθοράν. Καὶ λέγει μοι: λχους, φησίν" “Δ εἶς
δὲς πρόδατα ἰλαρὰ καὶ σχιρτῶντα, οὔτοί εἶσιν οἱ d
σπασμένοι ἀπὸ ταῦ θεοῦ εἰς τέλος, καὶ παταλεδωκό-
τες ἑαυτοὺς ταῖς ἐπιρυμίαις τοῦ αἰῶνος τούτου. Ἐν
ποότοις μετάνοια ζωῆς οὐκ ἔστιν" ὅτι καὶ τὸ ὄνομα
τοῦ Θεοῦ δι' αὐτοὺς βλασφημεῖται. Τῶν τοιούτων ἡ
cuj θάτανός ἔστιν, "A δὲ εἶδες μὴ σχιρτῶντι, ἀλλὰ
καὶ ἐν τόπῳ βοσκόμενα, οὗτοί εἶσιν οἱ παραδεδωχή-
τες μὲν τῇ τρυφῇ καὶ ἀπάτῃ ἑαυτοὺς, εἰς δὲ τὸν Κύ-
Ριον μὴ βλασφημήσαντες οὗτοι οὖν κατεφθαρ μένοι εἰ-
σὶν ἀπὸ τῆς ἀκηθείας: ὃν τούτοις ἐλπίς ἔστι
wolas, ἐν ἦ δύνανται ζῆσαι, Ἡ χαταφθορὰ
πίδα ἔχει ἀναστάσεως, ἕως τιν

ὃ δὲ γάνατος à
λειαν ἔχει αἰώνιον. Πάλιν προέβδημεν μικρὸν, καὶ
δείκνυσί μοι ἕτερον ποιμένα μέγαν, ὡς ἄγριον τῇ
ἰδέφ, περικείμενον δέρµα αἴγιον λευκὸν, xal πήραν
τινὰ εἶχεν ἐπὶ τὸν ὦμον, καὶ ῥάδδον σκληρᾶν λίαν,
καὶ ὅζους ἔχουσαν, καὶ τὸ βλέμμα εἶχεν πιχρὸν, ὥστε
φοθηθῆναί µε αὐτόν, Οὗτος υὖν ὁ ποιμὴν παρελάμ-
θανε τὰ πρόθατα ἀπὸ τοῦ ποιμένος τοῦ πρώτου τοῦ
νεανίσκου, ἐκεῖνα τὰ σπαταλῶντα, καὶ τρυφῶντα, μὴ
σκιρτῶντα δὲ, καὶ ἔδαλλεν αὐτὰ εἰς τινα τόπον κρη-
μνώδη, καὶ ἀκανθώδη, χαὶ τριδολώδη" ὥστε ἀπὸ τ
ἀκανθῶν καὶ τριβόλων μὴ δύνασθαι $
Gaza, ἀλλ᾽ ἐμπλὲ

ν
πλέξαι τὰ

ό
κεσθαι ταῖς ἀκάνθαις καὶ τριδόλοις

0$,
ὧδε

χαὶ
κάκεῖ περιέλαννεν αὐτὰ καὶ ὅλως ἀνάπαυσιν αὐτοῖς
ἐδίδου, οὐδὲ ἔσταντο.

καὶ λίαν ἐναλαιπώρουν δερόμενα ὑπ᾽ αὐτο

οὖκ

Α. Aii mihi angelus: Vides autem(85)hune pastorem?
Video, inquam, domine. Et dixit mihi: Hic nun-
tius dulcedinis ac voluptatis est (06). Hie ergo cor-
rumpit mentes servorum Dei, et/avertiteos a veri-
tate, obleetans cupiditatibus ; οἱ pereunt. Oblivi
scuntur enim mandata Dei vivi, et in luxuriis con-
versantur et delieiis vanis,el corrumpuntur ab hoc
nuntio malo (07)liqui usquead mortem, aliquivero
usque ad defeetionem(68). Dicoei : Domine, non in-
telligo, quid sit ad mortem,et quid ad. defectionem.
Audijnquit : Quecunque pecora vidisti valde leta
et exsuliantia, ii sunt qui in perpetuum (09) a Doo
discesserunt,et tradiderunt so desideriis hujus s-
culi. lis ergo non est per panitentiam regressus ad
vitam ; quoniam quidem adjecerunt ad reliqua de-
licta suut nomen(70)Domini nefandis insectati(71)
sunt verbis. Hujusmodi homines morti sunt desti-
nati. Que vero vidisti pecora non exsullantia, sed
uno loco vescenlia ; ii sunt,qui tradiderunt se qui-
dem deliciis ac voluptatibus, nihil vero nefandum
in Dominum locuti sunt.Hi igiturnon (72)defcecrunt
ἃ veritate, ideoque repositum adhuc habent spem
vitiein penitentia, Defectio enim habetspem aliquam.
redintegrationis; rnors vero perpetuo tenetur inter-
itu. Rursum progressi sumus paululum : et osten-
dit mihi pastorem: magnum, et velut agrestem figu-
ram habentem (73), amictum pelle alba caprina,
peram gestantem in humero;etmanu virgam nodo-
sam et valde duram,et flagellum (74)in manu;aspe-
ctum autem trucem (75) et sovum habebat,ut pos-
set terrere aliquos (70): talis erat aspeclus ejus.
Hicergo accipiebat ab illo juvene pastore ea pecora
que delicias (77) quidem agebant,sed non exsulta-
bant: οἱ compellebat eain precipitem locum quem-
dam,ae spinosum tribulisque confertum, usquead-
60 ut de spinis et tribulis se non possent explicare;
sed implicita ibi pascebantur spinis οἱ tribulis; οἱ
graves(73)eruciatus experiebantur ex verberibus(79)

ejus : agebat enim ea, et nec consistendi eis locum aut tempus (80) permittebat.
CAPUT III.

Βλέπων οὖν αὐτὰ ἐγὼ οὕτως μαστιζόμενα καὶ τας
λαιπωροῦντα, ἑλυπούμην ἐπ᾽ αὐτοῖς, ὅτι οὕτως ἔδα-
σαγίζοντο; καὶ ἀνοχὴν ὅλως οὐκ εἶχον. Καὶ λέγω τῷ
ἀγγέλῳ τῷ pev ἐμοῦ λαλοῦντι. Κύριε, τίς ἐστιν 08

Cum viderem ergosic ea flagellari et miserias
experiri, dolobam pro eis, quia valde crueiabantur,

Ώ nec ulla requies eis dabatur. Dieo ad pastorem il-
lum qui erat mecum : Quis est, Domine, hie pastor

VARLE LECTIONES ET NOTJE,

sione librariiincuria videntur excidisse. Apud ipsum
namque paulo post hec legantur: Qua vero. vidisti
pecora non exsultantia, sed uno loco vescentia. ; que
gane omissa precedentia arguunt.Cll. Pastoris edi-
tores id fugisse miror.

(65) Lamb. desunt angelus et aulem. Sic et
Greca.

(66) Ita Fellus ex mss. Angl. quibus dest ielece-
brarum, quod addunt editi.

67) Lamb. deost malo.

68) Greca, ad corruptionem.

69) Lamb. perpetuo.
(70) Camb. su, eiiam hec quod momen. Sie et
Fellus.

71) Ms. Angl. insecuti. » "

72) Mss. Angl. deest non: neque illud agnoscit

edit. Oxon. Grzca : Hi quidem corrupli εἰ a. veritate
sedueti sunt.
(73) Lamb. deest habentem.
(74) Lamb. et vehementer durum flagellum.
(15) Lamb. amarum. Sic ei edit. Oxon. qum
etiam severum pro saevum. habet,

(70) Lamb. Aorrere aliquis. Al. exhorrere ali-
qu
(77) Lamb. cum edit. Oxon. delictis.

(78) Lamb. pascerentur, Spinas et tribulos et. gra.
ves.

(79) Sie mss. Angl. et Carm. Sic et edit. Oxon
Al. verbis.

(80) Ita Fellus ex mss, Bodl. et Lamb. Al. ante
tempus,

961

miserationo (81) movetur adversus πο pecora ?
Hie, inquit, pastor, pro justis (82) quidem nuntius
est, sed prepositus pone. Huic ergo traduntur qui
& Deo aberraverunt, et servierunt desideriís ac vo-
luptatibus seculi bujus. Punit ergo eos, sicut me-
ruit unusquisque eorum, sevis variisque penis.
Vellem, inquam,nosse, Domine, varias has poenas,
cujusmodi sunt ? Audi, inquit: Varie μπῶ atque
tormenta hic sunt, que homines quotidie 'in vita
sua patiuntur. Alii enim detrimenta patiuntur;alii
inopiam;alii diversas acrimonias (83). Quidam in-
constantiam;alii injurias abindignis patientes,mul-
iaque alia exercitia ot incommoda (B4). Plurimi
enim inconstanti consilio multa conantur,nec quid-
quam conducit (85) eis; et dicuntin actibus suis,
successum se non habere. Buocurruni iis, ea que
nequiter fecerunt, οἱ Dominum causantur.Dum igi-
iur perpessi fuerint omnem vexationem et omme
incommodum ; tunc traduntur mihi ad bonam ad-
monitionem,et firmatur in fido Domini, et per-
reliquos dies vita(86) serviunt Domino mente pura.
Et eum ecperint delictorum agere penitentiam,
iunc ascendunt in precordia eorum opera sua, in
quibus $e nequiter exercuerunt (88); el tunc. dant
Deo honorem, dicentes, justum judicem eum esse,

8. HERM/AE

iam implacabilis ct tam amarus, qui nulle modo A τος ὁ

968
Καὶ λέγ:

ἐμὴν, ὁ ἄσπλαγχονος καὶ πικρός

μοι: Οὐτός ἐστιν ὁ ἄγγελος τῆς τιμωρίας" ἐκ δὲ τῶν
ἀγγέλως δικαίων ἐστὶ, τεταγμένος δὲ ἐπὶ τῆς τιµω-

Παραλαμθάνει οὖν τοὺς ἀποπλανηθέντας ἀπὸ

βίας.

τοῦ Θεοῦ, καὶ πορευθέντας ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις αὐτῶν"

αι αὐτοὺς, καθὼς ἄξιοί
Άέγω αὐτῷ, Ἤθελον γνῶναι,

καὶ ܬܙ‎

ποικίλαις τιμωρίαις,
κύριε, τὰς ποικίλας ταύτας τιμωρίας, ποταπαί εἰσιν,
χίλαι τιμωρίαι καὶ βάσανοι,
mà» γὰρ ἀποι

"λκουε, φησίν + Al m
βιωτικαί εἰσι βάσανοι, 7
ἐν ἀναπαύ.
ται οἱ μὲν ζημιούμενοι, οἱ δὲ ὑστερούμενοι, ob
δὲ ἀσθενείαις ποικίλαις περιπίπτοντες. Ἄλλοι ἐν ἄκα-

σι τοῦ Θεοῦ,

εἶναι καὶ πλούτῳ, τότε τι-

τασταρίαις, ἕτεροι ὑδριζόμενοι ὑπὸ τῶν ἐλαττόνων,
καὶ ἑτέραις ποικίλαις πραξεσι: Πολλοὶ γὰρ ἀποχατα-
στάντες ἐν ταῖς βουλαῖς αὐτῶν ἐπιδάλλονται εἰς πολλὰ
πράγματα, καὶ οὐδὲν αὐτοῖς ὅλως ὑποθαίνει, καὶ δυσ-

αἰνουσιν, καὶ οὐ γινώσκουσιν, ὅτι διὰ τὰ πονηρὰ
οδοῦνται" καὶ λοιπὸν αἱ [τιῶνται] τὸν

ραξαν οὐκ
Κύριον, καὶ οὐκ ἀνέχονται τὰς λοιπὰς ἡμέρας αὐτῶν
Θεῷ ἐν χαθαρᾷ χαρδίᾳ
νρήσωσι καὶ ἀνανήψωσι, τότε συνιῶσι,
ἔργα αὐτῶν τὰ πονηρὰ ob εὐοδοῦντο. καὶ

Ἂν

ὅτι διὰ τὰ

οὕτως δοξάζουτι τὸν Κύριον, ὅτι δίκαιος κριτής ἔστιν,
καὶ διχαίως ἔπαθον, καὶ ἐπαιδεύθησαν κατὰ τὰς πρά-
ξεις αὐτῶν (87).

meritoque se omnia esse perpessos secundum faeta sua (89). In reliquum vero serviunt Deo mente pura
et successum habent in negotiis suis omnibus, accipientes a Domino quicunque poscunt.Et tunc gratias
agunt Domino, quod sint mihitraditi; nec jam. quidquam crudelitatis (90) patiuntur.

CAPUT IV.

Dico illi: Etiam nune, domine, demonstra mihi. Quid inquiris,inquiL ? Dixi ο
crucientur, qui discedunt a timore Dei, quantum usi fuerint falsa dulcedine ao voluptatibus? Ait mihi

An per idem tempus

Per idem tempus etiam cruciantur. Et dixi ei : Exigaum igitur eruciantur:oportebatautem eos qui sie
percipiunt voluptates ut Dominum oblivisezntur, seplies tantum pati ponarum. Aib mibi: Faluus es,
που intelligis hujus peenze virtutem. Et dixi : Si enim intelligerem, domine, non interrogarem ut demon-

Strares mihi.

Audi, inquit, quanta sit vis utriusque, dulcedinis
ac pone. Dulcedinis una hora suo spalio termina-
iur: pens vero una hora (91) triginta dierum vim.
possidet. Quicunque igitur uno die percepit fal-
lacem (92) dulcedinem ae voluptatem, unaque (93)
die cruciatus sit, anni spatium diesille cruciatus
ejus valebit. Ita, quot dies perceperit quisque volu-
ptatem, totidem annis cruciatur. Vides igitur, in-
quit, exiguum esse tempus mundane (94) dulcedi-
nis ac voluptatis; pose vero lormentorumque
amplius.

ἐρῶν τὴν δύναν

"Axove οὖν ἀμφο ν, τῆς τρυφῆς
καὶ τοῦ βασάνου, Τῆς τρυφῆς καὶ τῆς ἀπάτης ὁ χρό-
vos ὥρα ἐστὶ μία. τῆς δὲ βασάνου ὥραι, τριάκοντα
μερῶν δύναμιν ἔχουσαι, ᾿Βὰν οὖν μίαν ἡ

don, καὶ ἀπατηθῇ, μίαν. δὲ ἡμέραν βασανισβῇ,
α ἐκείνη τῆς.

βασάνου, Ὅσας οὖν ἡμέρας τρυφήσῃ τις, τοσούτους
ς οὖν, ὅτι τῆς τρῦ-
ν, τῆς δὲ τιμωρίας

ἐνιαυτοὺς βασκνισσήσεται. Βλ

φῆς καὶ ἀπάτης ὁ χρόνος οὐδέν

καὶ βασάνου πολύς.

VARLE LECTIONES ET NOTA.

81) Mss. Angl. deest, miseratione.

82) Lamb. et Carm. de justis. Sic et. Graeca. Ad
hune locum respicit Origenes homil, 4, im psai.
xxxvir, edit. nov. tom, Il, pag. 681.

(82) Mss. Angl. 4 puniuntur.alii inopia,
alii diversis agrimoniis. Et mox pro acriionias, al.
eegrimonias. l'elli tamen edilio Oxon, cgritutines.
Sic sane Graeca, ἀσθενείαις.

(84) Lamb. snultisque aliis exercihiis eb incommo-
dis. At Felli editio sie : alii multis aliis ewercitits in-
commodisque afficiuntur.

65) Mss. Angl. provenit. .
0 Lamb, desunt per et vita. Fellus : vitz sug.

(87) Pseudo-Athanasius posteodteis αὐτῶν ἠαΐθυ-
médils oruissis continuo subdit: κους, *. τὸ λὲν
ut mox infra.

(88) Mss. Angl. gesserunt.

(89) Mes, Angl. passes sccundum facta sua ;. scili-
cel quisque eorum. In, etc.

(90) Bodl, erudele.

(01) Lamb. pena vero units hors.

(92) Lamb. deest fallacem. Laudat hune locum
Origenes honil. 8, tn Numeros, edit. nov. tom. Il,

ag. 294.
6: A]. si uno.
(94) Lamb. deest mundanz.

969

PASTOR. — LIB. III.

SIMIL. VIT. 910

CAPUT V.

Dixi ei: Domine, quoniam non intelligo omnia (
dins mihi de his expone. Respondit mihi, dicens :

tempora hac dulcedinis voluptatis ac pxene, luci-

Insipienlia (96) tua tibi pergeveranter inhaeret. Nonne
vis potius rnentem tuam purificare, ct Deo servire? V

ide, ne forte (07; tempore exacto,tu insipiens repe-

rjaris, Audi nune, quemadmodum vis, quo facilius intelligas.

(98) Ὁ τρυφῶν καὶ ἁπατώ sw) 3
βούλεται,
τῆς τρυφῆς ν
βάσανον μεγάλην,
et voluptas mundana

πολλὴν ἀφροτύνην

Y ἀπάτυς

ἐνιαυτὸν τῇ ἦν

j nullam memoriam habent;propter stultitiam qua insita est illi
uno die accesserit homini eruciatus ac pena, toto anno torquetur ;

Qui uno dio commiseril se voluptatibus,et fecerit
quidquidappetit animus ejus, plurima repletur
staltitia,nee intelligit quid admittat ; 80 die postero
obliviscitr,quid feceril/09) pridie ; duleedo cnim
Cum vero
magnam enim memoriam possidet

pena.Tolo igilur anuo dolens meminit ; δὲ tunc recordatur dulcedininis illius vano (1) ac voluptatis, ot

sentit propterea se ponas pati. Quicunque igitur se dulcedini οἱ voluptati tradiderint,

sic puniun-

tur (2) ; quoniam vitam habentes, ipsi sereddunt obnoxios morti.

S CEDE ide PS EC
Καὶ λέγω τῷ 4 σι βλαθε

ou; λέγε μοι, Πᾶσα πρᾶξις ܘ‎

νῦν (8)

ἑαυτοῦ

μοιχός,
στης, καὶ ὁ πλ

τοιαῦτα"

08 ΩΝ 83696 ᾿βχάδυραι

Εἰσὶ δὲ καὶ τρυφαὶ . Πολλοὶ

πῴζούσαι τοὺς ἀυθῥὲ

Dixi οἱ: Que sunt, domiue, voluptates noxis ?
Omni, inquit, homini voluptas est quodcunque
libenler facit, Etenim iracundus satisfaciens mori-
bus suis percipit voluptatem suam; et aduller, ot
ebriosus (4), οἱ detraetor, et mendax οἱ cupidus, et
fraudator, et quicunque iis simile aliquid admittit,
morbo suo parens,percipit ex ea ro voluptatem.He
omnes duleedines ac voluplates noxia suut servis
Dei.Propter has itaque cruciantur et patiuntur

γὰρ ἀγαθὰ ἐργαζόμενοι 9
τοῖς δούλοις τοῦ Θεοῦ

προειρη μένα! τρυφαὶ B

ξυφὴ penas. Sunt etiam voluptales, salutem hominibus
5: alferenies. Multi enim opera bonilalis facientes,

pereipiunt voluptátom, duleedine sua trac. Hec
ergo voluptas utilis est servis Dei, et vitam parat hujusmodi hominibus.Illi: vero noxis quz supra diete
sunt, tormenta et ponas pariunt. Quicunque vero permanserint in illis,nec admissorum suorum egerint

penitentiam, mortem sibi aequirent.

τα. ζωήν"

SIMILITUDO VII.
Penilentibus faciendos esse punitentiz dignos fructus.
CAPUT UNICUM.

Post dies paueos video illum in eo campo, in quo pastores illos ante videram (5). Et ait mihi: Quid
inquiris ? Veni, inquam, rogare te, domine, ut pastorem illum priepositum ponz jubeas de mea domo
exire, quia vehementer me affligi. Et respondens: Necesse est, inquil, patiaris incommoda et vexatio-
nes (6) ; sic enim precepit de te ille nuntius bonus (7): quia tentare 16 vult. Quod, inquam, domine,
lam grave peccatum admisi,ut huic nuntio traderer ? Adverte, inquit. Cumplura quidem habes peccata ;
sed non tam multa, ut huic nuntio debeas tradi (8): sed multa delicta et scolera domus tua commisit,
ideoque faelis eorum ille bonus nuntius exarcerbatus, ju te aliquantum tomporis vexationem experiri;
ut et illi admissorum suorum agant penitentiam, et &bluant se ab omni cupiditate hujus sweuli. Cum
itaque egerint penitentiam vt purificati faerinl, tune discedet a le nuntius ille qui prepositus est pana.
Dico οἱ: Domine, si ita illi sé gesserunt, ut exasperarint nuntium bonum ; ego quid feci ? Ttespondens :
Aliter, inquit, non possunt illi vexationem pati, nisi tu qui caputes tolius domus, labores, Quidquid
enim tu passus fueris, neceeso est ul et illi sentiant ; quandiu vero ta bene stabilitus fueris, illi nullam
vexationem possunt experiri. Et dixi : Sed 6666 jam nune, domine, agunt penitentiam totis prwecordiis
suis, Et ego scio, inquit, totis precordiis eos agero peenitenhiam. Nunquid ergo, ait, protinus putas abo-
]eri delicta eorum quiagunt penitentiam? Non proinde continuo ; sed oportet eum qui agit poenitentiam

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(95) Lamb. deest. omnia. Mox fellus : d. ae τὸς (3) Ita Graeca edite ἃ cl. Monlfaueono. Fabricius
luptatis, et. tamen pro νῦν legil gnari Pierres inherens.

(93) Mss. Angl. :ܐܬ‎ Et paulo post, shul/ws. — Clericus auiem omisit v», nec recepit ὅτι, Sio οἱ

97) Lamb. quando. Sic et edit. Oxon. Russelius ipsum secutus.

0 Post verba βασάνου πολύς, modo relata, hec i4) Lamb. ebrius. E& mox. cum Bodl. infamator

statim eubdit pseudo-Athanasius, paululum variata,
ceteris interim omissis. Sic et mox infra, post. τῇ

πέρᾳ, continuo sequitur : Καὶ λέγω τῷ λῳ.
ied, 0 1 |

(90) Lamb. fuerit.

(100) Sic Fellus in odit. Oxon. ex ms:. Angl. ΑἹ

omittunt mundana.
(1) Mss. Angl. deest, van,
(2) Lamb. patiuntur .

PATROL. Gn. 1}.

pro delractor.

) Lamb. pastorem illum videram. Editio autem
lli Oxon. omittiL zl[os.
0 Lamb. ut incommoda et à
(1) Bodl, honestus. Sie et infra.

(8) Lamh. desunt, sed ad tradi. Videntur librario
excidisse obsequens sed.

d iones sint.

31

971 S. HERMJE 912

affligere (9) animam suam, et humilem animo se prestare (10) in omni negotio, et vexationes multas
variasque (11) perferre; eumque perpessus fuerit omnia quz illi instituta. fuerint (12), tunc forsitan
qui eum creavit et qui formavit universa (13), commovebitur erga eum clementia sua, δὲ aliquod. reme-
dium dabit ; idque ila, si viderit ejus qui povnitentiam agit, eor purum esso ab omni operonequissimo.
Tibi autem et domui tue vexari nunc expedit,et multam vexationem pati necesse est (14) ; sic ut prece-
pit nuntius Domini qui te mihi tradidit. Quin potius gratias agas Domino ; quod prescius fuluri (15)
dignum te habuit, cui prediceret tribulationem instare valentibus eam sustinere. Dico ei: Et iu, do-
Toine, mecum esto ; et facile omnem vexationem sustinebo. Ego, inquit, ero lecum : sed et rogabo nun-
tium illum qui prepositus est poni, ut levius te afflignt ; sed et exiguo tempore patieris adversa, ite-
rumque tuo loco restitueris ; tantummodo in humilitate persevera. Pare Domino mente puro, domusque
tua 8ο nati (10) ; οἱ in mandatis ejus ambula, quaa praecepit (17) tibi :et penitentia poterit esse firma
atque pura. Et si hec custodieris cum domo tua, incommoda a te recedent : sed et ab omnibus quicun-
que in his mandatis ambulaverint omnis vexatio recedet,

SIMILITUDO VIII.
Electorum, et penitentium peceatorum multa sunt genera : omnes. autem, pro pormitentie et. bonorum
operum suorum modo, habebunt mercedem.
CAPUT PRIMUM.

Ostendit mihi salicem tegentem campos ac montes,sub cujus umbram venerunt omnes qui vocati erant
in nomine Domini. Et juxta salicem stabat nuntius Domini valde preclarus et sublimis ; et secabat cum
falce magna ab illa salice (18) ramos ; et populo illi qui erat sub umbra salicis illius, exiguas et quasi
cubitales virgas porrigebat, Postquam aulem accepissent universi, deposuit falcem ; et arbor illaintegra
permansit, sicut antea videram cam : quam ego rem mirabar (19), atque intra me disputabam (20) Ait
ad me pastor ille : Desine mirari quod arbor illa tot 24) ramis precisis permanserit integra ; sed exspe-
cta : nuno demonstrabitur tibi quod signiflect angelus ille qui populo porrexit virgas. Et rursus cas ab
his reposcebat (22) ; et quo quisque eas perceperat ordine, eodem etiam vocabatur ad illum, virgasque
(23) reddebat ; quasoum acceperat ille, considerabat. A quibusdam enim accipiebat aridas οὐ putridas,
velut a tinea taetas : et jubebat eos qui hujusmodi virgas tradiderant, secerni et seorsum statui. Alii por-
rigebant aridas quidem, sed non tactasa tinea : οἱ 1108 seorsum statui jubebat, Alii porricebant semi-
aridas virgas : οἱ hi quoque scorsum statuebantur. Quidam autem dabant virgas suas semiaridas οἱ scis-
suras habentes : el hi seorsum statucbantur. Alii virgas suas (24) afferebant, quarum dimidia pars arida
erat, dimidia (25) vero viridis : et hi seorsum statuebantur. Alii virgas suas allerebant; quarum duc
partes viride erant, tertia vero arida : et hi seorsum statuebantur. Alii virgas suas afferebant, quarum
dus partes crant aride, tertia voro viridis : et hi seorsum statuebantur.Quidam porrigebant virgas suas
paululum (20) aridas (exiguissimum enim aridum erat in virgis eorum, id est ipsarum eacumen [27)),
scissuras vero babelant : ot hi seorsum statuebantur, Aliorum autem in virgis exiguum erat viride,reli-
quum vero aridum : et hi seorsum statuebantur. Alii veniebant afferentes virgas suae sicut acceperant
virides, maximaque pars populi hujusmodi virgas porrigebat ; οἱ maguum ex his nuntiusille gaudium ce-
pit: et hi seorsum statuebantur. Alii afferebant virgas suas virides et pampinos habentes : et hi scorsum
stauebantur ; et hos quoque nuntius ille magna cum hilaritate exeipiebat (28). Alii alferebant virgas
suas virides, ox quibus exereverant pampini earum (20) ; qui pampini quosdam fructus afferebant, Qui
hujusmodi (30) virgas porrigebant valde hilares erant vultu; sed et nuntius ipse quidem ex eis

VARLE LECTIONES ET NOTE

(24) Tta Fellus ex mss. Edili., tota.
(22) Sio editio Felli Oxon. ex Lamb. Al. ἐς re-

(9) Mss. Angl. eruciare.
(10) Sic Fellus Lamb. animo se habere. Bodl.

animose gerere. Carm. et Vict. animam agere. Al.
animose agere. Exhibent quoque animose editt.
Cler. et Russel. minus rccte, ut quidem videtur.

(11) AL. seepiusque pro variasque.

(12) Lamb. qui? instituerit.

(13) Lamb. qui crearit omnia et formavit universa.

(14) Edit. Oxon. et quod mullum. vezutionem. pa-
liaris necesse est.

(15) Mss. Angl. quod dignum te habuit, cum prae-
diceret incommodum tibi instare valenti id sustinere,
prascius [uturi.

(16) Lamb. desunt, ae nati.

(1) Mss. Angl. i mandatis meis ambula, quae
pracepi. Sic et edit. Oxon.

(13) Lamb cum falce de ea. slice.

(19) Mss. Angl. quo nomine mirabar. Editio. Felli
Oxon. £x quo opere sirabar.

(20) Al. cogitabam. Sie et Fellus.

posait.

(23) Lamb. ista qua acceperat ordine, eodem. vo-
cabatur ad illum, virgamque.

(24) Conjieitcl. Wakius, ane ista verba: Alii
virgas suas, etc., excidisse librario sequentia : Alii
virgas afferebant, virides quidem, sed scissurus ha-
benles. Hiec enim memorat Hermas in hac ipsa Si-

iL, capp. 5 et 7.
Lainb. alfa vero dimidia.
(26) Mss. Angl. paulo minus. Sie δὲ editio Oxon.
(27) Sie Fellua. Al. ipsum cacumen. Ita et Bodl.
Hermas ipse sub init. cap. {0 hujus similit, hee
habet : Exceptis cacuminióbus carum.Sic rursus cap.
11. Hine confirmatur lectio quam sequimur.

(28) Lamb. magna hilaritate capicbat.

(29) Bodl. earumque pampini.

(30)Lamb. quemdam fructum ajferebant eorum
virorum qui hujusmodi,

973 PASTOR. — LIB. ITI. SIMIL. ΥΠ. 374

magnam letitism percipiebat ; neo minus pastor ille cum eo (31) ox cadem causa hilaritatem capiebat.
CAPUT If.

Tunc nuntius Domini coronas jussit afferri. Allatee sunt autem. corone velut ex palmis face ; οἱ co-
ronavit eos viros nuntius, in quorum virgis pampinos invenerat οἱ fructum (22) ; e£ jussii eos ire in
turrim. Sed et illos viros misit in turrim, in quorum. virgis sine fruetu (29) invenerat pampinos, dato
eis sigillo. Nam vestem eamdem babebant, id est candidam sicul nivem ; cum qua jubebat ipsos ire (31)
in turrim. Nec minus et eos qui reddiderant virgas suas, sicuti acceperant virides, data eis veste can-
dida; et sic eos dimisit ire (35) in turrim. His consummalis, ait ad. pastorem illum : Ego vado; tu vero
dimilte hos intra muros, in eo loco quo quisque metuit habitare, consideratis prius virgis eorum dili-
genter : tamen, ne quis te fallat, considera. Sed et si quis te pretericril, inquit, ego cos super aram
probabo. His ad pastorem dictis, recessit. Postquam ille discesserat, ait. mihi p; τί Accipiamus ab
omnibus virgas; οἱ plantemus illas, si possint rvireseere (20). Dico ei: Domine, iste que sunt ἀνία
*wirge, quo modo possunt revirescere ? (37) Ait mihi : Arbor ista salix est, et sernper imat vitam. Si plan-
tata ergo fuerint he virg, exiguumque hurnoris acceperint 28;, plurima ex cis revirescent. Tentabo
enim, οἱ sulfandam (39) eis aquam : οἱ sí qua earum. potuerit vivere, gratulabor ei; quod si non, certe
nen videbor ego negligens fuisse. Jussit deiude me vocare eos, Et sicut steterunt. quisque eorum, vene-
runt ordinesuo, virgasque suas tradiderani: quas acceptas ille singulas plantavit ordinibus suis. Et
postquam plantasset omnes, aquam multam supere"'udit (10) illis Ὁ ita ut tegerentur ab aqua, neque ab
ea exslarent. Deinde eurn irrigasset illas, ail mihi: Zamus; οἱ post paucos dics revertamur, οἱ visite-
mus eas. Qui creavit enim hanc arborem, vivere vull (11) omnes eos, qui ex ea acceperunt virgas. Ego
autem spero, cum sint aqua supezinfasee he (49) virgo, plurimas victuras humore capto (43).

CAPUT 111.

Dico ei : Arbor hec, Domine, demonstra mihi, quid sit: valde enim moveor, quod tot ramis reci-
sis (44) integra videatur esse; neo omnino quidquam de ea minus videtur esse; quo maxime (45)
stupeo. Audi, inquit: Arbor hec magna quie campos tegit ac montes totamque terram, Ίος est Dei
in totum orbem terrarum dala. Hao autem lege Filius Dei preedicatus (6) est in omnibus finibus
orbis terro.Populi vero stantes sub umbra, ii sunt qui audierunt praedicationes ejus,et crediderunt. Nun-
tius autem ille magnificus el bonus (47) Michacl est, qui populi hujus habet potestatem et gubernat eos.
Hic enim in corde eorum qui crediderunt, inserit legem. (48). Visitat ígitur cos, quibus dedit legem, si
eam custodierunt, Videt autem uniuscujusque virgam, et ex eis multas labefaetas. Illo enim virga, Do-
mini lex sunt. Cognoscit aulem (49) deinde omnes eos, qui non servaverunt legem ; sciens sedem unius-
cujusque eorum. Dicoei : Quare, inquam, Domine, alios dimisit in turrim, alios tibi hic reliquit? Hi,
inquit, quicunque eupergressi cunt legom quam ab co acceperunt, in mea relicti sunt potestate ; ut ad-
missorum (50) suorum agant poenitentiam ; qui aulem satisfecerunt legi et. servaverunt eam, sub illius
potestate suat. Qui sunt ergo, Domine, inquam, in turrim euntes eoronali? Ait mihi : Quicunque luctati
cum diabolo vicerunt eum, illi sunt coronati. Illi autem sunt, qui ut servarent legem, perpessi sunt ini-
qua (51). 1111 vero, qui virides virgas pampinosque sine ructu habentes tradiderunt, propter eamdem
quidem legem vexationem sustinuerunt, non obierunt autern mortem ( ed nec abnegaverunt san-
ctam (53) legem. Hi vero, qui virides, sicut acceperant, tradiderunL ; modesti sunt atque justi, ei qui
valde pura mente vixeruntet custodierunt mandata Dei. Reliqua. autem soies, cum consideravero illas
virgas quas plantavi et irrigavi.

CAPUT IV.
Post paucos vero dies reversi sumus ; eodemque loco consedit nuntius ille magnifieus ; ego autem astiti

VARLE LECTIONES ET NOTA.

(31) Sic Fellus ex Lamb. Al. omittunt, cum 60.

(32) Lamb. eos viros, in quorum virgis pampino-
rum invenerat fruclum : omisso, nunzius.

33) Lamb. de sunt, sine fructu.

34) Lamb. quibus jubebat ire. At Vic. habebant
pro jubebal.

(35) Lamb. deeat, ire.

(38) Bodl. et Lamb. reviviscere. Ita sepe. Sio et
mss. Vict. et Carm. Fellus autem in edit. Oxon. δὲ
forte possint revirescere.

37) Lamb. desunt: Dico

38) Lamb. humorem.

(39) Lamb. effuniam.

i Lamb. ejfadit. Bodl. suffudit.

. revirescere.

41) Lamb. jussit.
42) Mss, Angl. adaguatz he.

43) Lamb. humo receptis. Bodl. lunore percepto.

44) Mss. Angl. pracisis. Sic et edit. Oxon.

45) Mss. Angl. nomine. *
) Lamb. Hzc autem. lez Filius Dei est, pradi-

(
f
ι

(46.

47 s. Angl. magnus ct honestus. 1ta quoque
Folli edit, Oxon. Hanc loeum laudat Origines Com-
ment, in Malth. tom. XIV, edit. nov. tom. Il, pag.

lex est. Cognoscens deinde.
(50) Lamb. commissorum.
(51) Bodl. injusta.
2) Lamb. oderunt vero legen.
(93; Mss. Angl., Viet. et earm, suam.

916

915 $. ΠΕΒΜΑΙ
ei. Tunc ait mihi: Suecinge (54) te sabano, et ministra mihi. Suecinxi me sabano mundo, quod
erat factum ex.saceo, Ut autem vidit me cinctum, εἰ paratum illi (55) ministrare, ait: Voca viros illos,

quorum virgo planta? sunt, suo quemque ordine, sicul porrexerunt illas. Rt duxit me in campum ;

et vocavi (56) omnes ; qui etiam universi constiterunt ordinibus (57) suis. Ait deinde ad illos: Quisque
virgam suam extrahat, etad me afferat. Et. primo tradiderunt, qui aridas et putridas habuerunt. Et
quorum (98) ρα τί τ ct arid;e reperle sunt virge, jussit eos stare seorsum, Deinde porrexerunt qui
aridas quidem, sed non patridas habuerunt. Aliqui eorum radiderunt virgas (59) virides : quidam vero
aridas et putridas, velut a inea actas. Eos qui virides tradiderunt, jussit scorsum stare : illos vero
qui aridas et putridas tradiderunt, cum primis stare (00) jussit. Porrexerunt deinde illi qui semiaridas
habuerant, et scissuras habentes : multi ex illis virides porrexerunt, neo scissuras habentes; quidam
vero virides, pampinos habentes, et in pampinis fructum, sient illi qui in turrim iverunt coronati. Alii
porrexerunt aridus, ct non putridas. Quidam vero sicut fuerant, semiaridas οἱ scissuras habentes. Jussit
unumquemque eorum seorsum stare ; alios suo quemque ordine (61), alios seorsum.
CAPUT V.

Deinde porrexerunt qui habuerant (02) virides quidem virga, sed scissuras habentes. Mi omnes viri
des tradiderunt, suoque ordine steterunt. Gaudium autem ex his percepit hie Pastor, quod omnes poli-
to (63) essent, et doposuissent scissuras suas. Deinde porrexerunt, qui dimidiam viridem, et dimidiam
aridam habuerant: quorumdam vero inventa aunt totze virides ; aliorum semiaride ; aliorum virides et.
pampinos habentes(64). Hi omnes dimissi suntunusquisque in suum ordinem( 63). Tradiderunt (20) deinde
qui habuerant duas partes virgarum suarum virides, tortiamque acidam : mulli ex eis virides porrexerunt;
multi semiaridas ; caeteri vero aridas el non putridas. Hi oranes dimissi sunl in suum quisque ordinem.
Deinde porrigebant, qui abuerant in virgis suis duas partes aridas, terliamque viridem : multi quoque
ex eis porrexerunt semiaridas; qvidam vero aridas et putridas ; alii autem semiaridas et seissuras haben-
ies : pauei vero virides. Hi igitur omnes constiterunt in suo quisque ordine (67). Deinde porrexerunt,
qui tertium (68) habuerant viride, reliquum vero aridum: horum virgo majori ex parte invente sunt
virides, ramusculos habentes, et in eis ramusculis fructum ; et reliquievirides tota. Ex his virgis gau-
dium vehementer percepit pastor ille, quia 810 invenerat eas. Abierunt et illi in ordines suos.

CAPUT VI.

Postquam autern omnium (69) virgas considerasset, ait mihi : Dixeram tibi, arborem hanc diligere vi-
tam. Vides, quod (70) multi egerunt penitentiam, et assceuli sunt salutem. Video, inquam, domine. Ut
scias, inquit, bonitatem et clementiam Domini magnam, et honorandam (71) esse, qui dedit spiritum iis
qui digni erant agere (72) poenitentiam, Et dixi ; Quare ergo, Domine, non omnes egerunt penitentiam ?
Ait mihi : Quorum viderat (73) Dominus puras mentes futuras, et servituros οἱ ex totis praecordiis ; illis
iribuit ponitenliam. Àt quorum aspexit dolum et nequitias, et animadverlit ad se fallaciter reversu-
τος (74), negavit iis ac penitentiam rogressum, ne rursus legem ejus nefandis maledicerent verbis. Dico
ei: Nunc mihi, domine, demonstra, qualis sit (75) locus eujusque eorum qui virgas reddiderunt, et sedes
eorum (76): ut auditis his et ereditis, ii qui non custodierunt integrum, sed dissipaverunt sigillum quod
acceperunt, agnitis suis factis, penitentiam agant; etuccepto a te sigillo, Domino dent honorem (77),
quod sit super (78) eos motus clementiasua, et miserit te, αἵ spiritus corum renoves. Audi, inquit: Quo-
rum virge aridz et putride reperi sunt, et volut ἃ tinea taetz ; hi suat transfuge, et (79) Ecclesie pro-

VARLE LECTIONES ET NOT.E.

(54) Mss. Angl. ἐποίησα. Et mox. fneinai Tradiderunt. " v
latam autem Grecis vocem σήθανον, quie 1 (61) Conjicit Walius, librarii incuria hic fuisse
sive linteamen denotat, vetus interpres hic in sua — omissa sequentia: Quidam porrigebant virgas suas

versione retinuit.

(55) Lamb. sibi.

(56) Lamb. Et eduzit in campo, et vocavit.

(97) Mss. Angl. agminibus.

(58) Lamb. quz.

(59) Lamb. addit. suas. Et mox omittit aridas et.

(60) Lamb. primarüs tradere. Bodl. primarius
stare.

(64) Ms.Angl. suo quoque agmine. Ila. sepe. Ha-
bent etiam agmine Vict. et Carm.

(02) Lamb. habuerunt. Sic et paulo post, et pas-
sim.

(83) Quidam ex impressis habent imifatw. A]. in-
vilal;e. At ms. Lamb. mutati. Sic et Victor.

(64) Mss. Angl. aliorum pampinos habebant.

(60) Al. unusquisque in suo ordine steterunt.
Deinde.

(80) Ita Felli editio Oxon. ex Lamb. Al. omittunt

paululum aridas ; (aridum enim erat ipsum cacumen)
seissuras vero habebant. De his enim fit. mentio in
hujus similit. cap. 4 et 10.

(68) Ex Fello mss. Angl. minimum. pro fertium.
Sic et Victor.

(60) Lamb. omnes.

(70) Mss. Angl. quam.

(10) Ms. Angl. honestam.
(72) Lamb. diligunt agere.
(73) Ms. Angl. vidit.
(74) Lamb. reversos.
(15) Sie mss. Angl. et Vict. Sic et edit. Oxon. At
it. Paris. quis, quid is.

(16) Lamb. sederunt seorsim.

(77) Lamb. accepto ait. sigillo, Domine, dent ho-
morem.

(78) Ma. Angl. in pro super.

(19) Al. omittunt e£, quod exhibet edit. Oxon.

977 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. 78

ditores, qui inter reliqua sua delicta, nefandis verbis Dominum insectati (80) nomen ejus negaverunt,
quod super eos erat invocatum. 111 igitur omnes mortui sunt Deo ; atque etiam neminem eorum vides
egisse panitentiam, tamelsi audierint mandata mea, qua tu eis protulisti : ab hujusmodi ergo homini-
bus abest vita (81). Hi quoque qui aridas et non putridas tradiderunt, non proeul ab (82) illis fuerunt,
ficti enim erant, et ἀοοίείπας pravas intulerunt, οἱ perverterunt servos Dei ; precipue eos qui peccassent :
non sinentes eos ad poenitentiam redire, sed doctrinis fatuis detinentes. Hi ergo habent ad spem regres-
sum : atque etiam multos vides agere ponilentiam, ex quo eis mandata mea protulisti ; et adhuc agent
penitentiam. Quicunque vcro non agerint penitentiam, ii et patientiam perdiderunt, et vitam (83) suam
amiltent. At his qui egerint, murus in primis ccpit esse sedes (84) eorum ; quidam vero eliam (85) in
turrim ascenderunt. Vides igitur, inquit, in ponitentia, peccantium inesse vitam ; non agenlium vero
penitentiam, mortem paratam.

CAPUT VII.

De his vero qui semiaridas virgas porrexerunt, et scissuras habuerunt, audi. Quorum tantummodo
semiaride erant virge ; hi dubii sunt ; nec enim vivi sunt, nec mortui. At bi qui semiaridas et scissuras
habentes tradiderunt; et dubii sunt, et maledici, de absentibus detrahentes, cl nunquam inter se pacem
habentes, et inter se (86) invidentes. Et iis quidem proposita et penitentia: vides enim ex his aliquos
penitere. Quicunque vero eorum cito egerunt (87) pomitentiam, hi in turri habent sedem: atii qui
iarde egerunt, in muris habitant (88). Qui vero non egerunt pornitentiam, sed in suis permanserunt factis,
morle morientur. At vero hi qui virides quidem virgas, sed scissuras habentes tradiderunt ; fideles semper
fuerunt et boni, sed habentes inter se quamdam invidiam et zelum (89) de principatu et dignilate. Verum
omnes hujusmodi insipientes (90) sunt οἱ fatui, qui babent inter se zemulationem de prineipatu. Attamen
hi, cum sint alioqui boni, si auditis mandatis istis (01) emendaveriht se, et cito per suasionem meam
(92) egerint penitentiam ; in turri denique incipient babitare, sicut et hi qui egerunt digne (93) peniten-
tiam. Quod si quis eorum rursus ad dissensionem redierit, repelletur (94) a turri, et vitam suam perdet.
Vita enim eorum qui custodiunt mandata Domini, in mandatis consistit; non in principatu aut aliqua
dignitate. Per patientiam enim et humilitatem anim vitam homines consequentur : per seditiones vero
et contemptum legis mortem sibi aequirent.

CAPUT VIII.

Qui vero in virgis suis dimidium aridum habebant, et dimidium viride, hi sunt negotiationibus invo-
luti, neque appliciti sanctis : ideoque ctiam dimidium eorum vivit, dimidium vero mortuum est. Multi
igitur ex illis, auditis mandatis, egerunt ponitentiam, et in turri habitare cceperunt: quidam vero eorum
in totum destiterunt. His igitur non est locus ponitentic: a negotiatione enim sua, nefanda in Dominum
locuti sunt, et eum abnegaverunt. Propter hane igitur nequibam amiserunt vitam. Mulli vero ex his
dubiam mentem induerunt. Adhuc et ijs est regressus ; qui si cito pornitentiam egerint, in turri sedem
habebunt ; si vero tardius egerint, in muris habitabunt; si autem non egerint (95), mortem sibi aequi-
rent. Ad hi qui duas partes virgarum suarum virides habuerunt, et, tertiam aridam ; compluribus modis
depravati (96), negaverunt Dominum. Ex his igitur multi egeront ponitentiam, atque ita in turri habi-
tare cceperunt ; et multi a Deo in perpetuum recesserunt: illi igitur in totum araiserunt vitam (97). Qui-
dam vero dubia mente concepta, dissensiones concitaverunt : iis adhuc regressus est, si cito egerint pe-
nitentiam, nec voluptatibus (98) suis remorati fuerint; si autem permanserint in factis suis, mortern
sibi aequirent.

ZAPUT IX.

Qui vero porrexerunt virgas suas, quarum du partes arida» fuerant, ot tertia viridis; fideles quidem
fuerunt, sed locupletaii el exsaturati (09) bonis, apud exteras gentes celebriores esse cupierunt (100),

VARLE LECTIONES ET NOTJE.

(90) Lamb. desunt, insipientes et.

(80) Ms. Angl. insecuti.
(91) Mss. Angl. meis.

(81) Lamb. £u habes ita.

82; Mss. Angl. prope ab.

83) Sic Lamb. Sic et. Felli edit. Oxon. Al. i? et
panilentiam, et vitam.

(B4) Lamb. Ai qui egertni; murus erit sedes, At
Viclor. mulis pro murus. Felli autem edit. Oxon.
sic : AL { qui egerint, primis muris, capit, ctc.

(85) Ita mss, Angl., Vielor. et Carm. 118 et Felli
edit. Oxon. ΑΙ. etiam. qui non.

(86) Bodl. desunt inter se. Lamb. intra se.

(87] Mss. Angl. gesserunt.

(88) Lamb. habitabunt.

(89) Sic Fellus ex Lamb. Al. contentionem.

(92) Mss. Angl. persuasionis?sua. Editt. Paris, οἱ
Clerici persuasionem, mendose. Fabricii quoque
editio typothete incuria hic male se habet.

(93) Lamb. deest, digne.

(91) A1. expelletur,

(95) Lamb. add. pemilevtiam.

quamplurémzs generibus inficati.
nelson ian.

b. in voluatalibus.

(99) Lamb. exacti.

(00) Mss. Angl.

honesliores esse eupiere.

979 8. HERM.E 980

€t in superbiam magnam inciderunt (4), et sublimia. eaperant Spirare (2), et veritatem deserere (3);
neque appliciti sunt justis, sed (4) eum exteris geutibus convixerunt; et hac illis vita duleior visa est ܀‎
8 Deo tamen non recesserunt, el in fide perseveraverunt (5); sed opera fidei non exercuerunt. Multi
igitur ex illis egerurit penitentiam ; et sedes eorum in turri esee cceperunt, Alii vero viventes eurn exto-
ris gentibus, οἱ clati vanitatibus suis (0), in. perpetuum a Deo defecerunt (7), nationum facinoribus et
Operibus servientes, Hujusmodi ergo homines adnumerati sunt exteris nationibus. Alii ex his dubiam
mentem habere co»perunt, non sperantes se propter fucta sua assoqui posse (8) salutem: alii dubii facti,
dissensiones exeitaverunl, lis igitur. et illis qui propler facta sua dubii esse ciperunt, adhuc est regres-
Sus : sed hac penitentia cita (0) esse debet, ut sit in turri sodes corum. Ilis vero qui non agunt poni-
fonliam, sed permanent in voluptatibus suis, mors propo est.
CAPUT X.

At hi qui virgas virides porrexerant, exceptis cacumiuibus earum quae sola arida (10) erant, et scis-
suras babobant; semper boni atque fideles et probiorga Doum (1L) fuerant; sed. parumper deliquerunt
propter inanes voluptates, et minulas cogitationes (12), quas intra (19) sc habuerunt. Auditis ergo verbis
meis, plurimi egerunt penitentiam cel riter ; οἱ in turri habitare ceperunt. Quidam autem ex his evase-
runt dubii ; quidam adjecerunt ad dubiam montem, etiam dissensiones movere, In liis igitur etiam nunc
Spes ost regressus, quia honi semper fuerunt; dilfieile autem movebuntur (14). Qui vero virgas suas
aridas porrexerunt, exceptis caeuminibus earam qus sola erant viridia (15), erediderunt. quidem Deo,
In sceleribus vero conversati sunt (18; nunquam tamen a Deo recesserunt, sed semper nomen Domini
libenter talerunt, et libenter in hospilis suis Dei servos susceperunt (17). Auditoigitur hoc, regressi (18),
sine mora egerunt ponnitentiam, οἱ omnem virtutis sequitatem (10) exercuerunt. Aliqui vero eorum mor-
iem obierunt ; et alii libenter adversa passi sunt, memores (20) factorum suorum.

CAPUT X

Postquam finisset omniu virgarum explanationes (?1), ait mili: Vade, et die omnibus, ut agant
penitentiam ; et vivent Deo, quia motus Dominus magna clementia sua (?2), misit me at penitentiam
nuntiare omnibus, his ctiani quinon merentur ) propter faeta sua assequi salutem. Sed patiens
est Dominus, et invitationeri per lilium suum faelam vul conservare. Dico ei: Spero, Domine,
fore ut auditis bis universi agant (24) pemilentiam. Credo enim, unumquemque agnitis (25) suis
factis et accepto Dei timore, ud pexnilentiam regressurum. Ait mih Quicunque toto corde egerint ρῶ-
nitentiam, ut parificaverint se ab omni nequitia qum supra. dicta est (26) et non adjecerint adhuc ad
Helieta sua quidquam ; accipient a Domino remedium priorum (27) peccatorum suorum, si nihil dubita-
verint de mandatis his (28) ; οἱ vivent Deo. Qui vero adjeceriat, inquit, ad delieta sua, et conversati
fuerint in cupiditatibus (20) seuli hujus ; damnabunt seipsos ad mortem. Τα vero ambula in mandatis
istis ; et vives Deo : et quicunque ambulaverint in his, el recte ea es cuerint, vivent Deo. Postquam
vero hee omnia mihi ostendit, ait mihi : Reliqua post dies paucos tibi ostendam.

SIMILITUDO IX.
«Fdificand militantis et. triumphantis Ecclesim mysteria maxima.
CAPUT PRIMUM.

Postquam scripsi Mundata οἱ Similitudines pastoris illius, nuntius penilentie venit a4. me, et dixit
mibi : Volo ostendere lili quecunque S tihi ostendit, qui in eflige Ecclesie locutus est tecum.
Ille enim Spiritus, Filius lei est, Et quia infirmior eras corpore, non ante per nunlium declaratum est

VARLE LECTIONES ETT NOTE.

(4) Lamb. superbiam magnm induerunt. {1} Mss. Angl. receperunt.
12) tta Bodl. Lamb. et Viet. Edili, spere (18) Mss. Angl. hoo regressu.
(3) Mss. Angl. desererunt. (19] Vietor. virtutem zequitatis.
(4 TOS8. Vici, et Carm. Sie et edit. Oxon. Al. (20) Lamb. et Hibenter patiuntur, memores.
omittant, sed. (21) Al. exsoluliones
(5) Lamb. fideles perseveraverunt esse, { Lamb. mortis Dominus in multa sua cle-
(6) Mss. Angl. evecti vanitatibus corum. mentia.
(7) Mss. Angl. destiterunt. (23) Mss. Angl. omnibus darem, et quidem qui-
(8) Lamb. deest. posse. busiam non merentibus.

9) Bodl. citata. Al. quoniam, auditis his, unzversi agent, Edit

quoniam,

imb. Aonesti erya Domin
imb, inanes et anintinas εἰ
Bodl. δε Lamb. znter.
Lob. bond semper dificil
(15) Luinb, gun erant virid.

(46) AL. etst « scelera aliqua prolapsi sunt.

981 PASTOR. — LIB. IiI. SIMIL. IX. 952

tibi, quam firmatus es a Spiritu, auctusque viribus, ul eliam nuntium possis videre, hune enim bene
quidem ac magnifice (30) cedificatio turris ab Ecclesia tibi ostensa est; sed ut ἃ virgine (31) monstrala,
cuncta vidisti, Nunc aulem per nuntium illustraris, per eumdem quidem Spiritum. Sed oportet te omnia
diligenter videre: idcirco enim in domum tuam missus sum habitare ab illo nuntio venerando (32) ut cum
omnia potenter videris, nihil ut prins expavescas. Et duxit me in ascensum montis Arcadia (33); et
consedimus in cacumine ejus. Et ostendit rnihi campum magnum ; οἱ circa eum duodecim montes alia
atque alia figura. Quorum primus, niger erat sicut fuligo. Secundus glabrus, sine herbis. Tertius spinis
et tribulis plenus. Quartus babebat semiaridas herbas; quarum superior pars erat. viridis, proxima au-
iem a radicibus arida; quedam etiam herba, cum sol ineanduisset, arid: fiobant. Quintus mons asper-
rimus erat ; sed herbas virides habebat. Sextus mons seissuris erat plenus, quibusdam minoribus, qui-
busdam vero majoribus; sed in illis scissuris erant herba, non valde quidem lete (34) sed velut mar-
cide esse videbantur. Seplimus vero mons delectabiles (35) habebat herbas, et totus fertilis erat; et
omne genus pecudum et voluerum (36) celi pabulum (37) earpebant ex illo: et quantum vescebantur
ex illo (38), tanto lztiores herba erescebant. Octavus mons fontibus erat repletus; et ox illis fontibus
adaquabatur omne genus creature Dei. Nonus mons nullam omnino aquam habebat, et totus destitutus
erat ; sed οἱ mortiferos serpentes alebat (39), et hominibus pernieiosos. Decimus mona proceras arbores
continebat (40), totusque erat umbrosus (41) ; et sub umbra pecudes jacebant requiescentes 88 ruminan-
tes. Undecimus mons densissimis arboribus repletus orat: et arbores illi» aliis atque aliis onerat vide-
bantur (42) fructibus ; ut quisquis videret, cuperet (43) edere de fructibus earum. Duodecimus
mons candidus erat totus, et aspectum habebat delectabilissimum (41), et ipse sibi summum pre-
Stabat decorem.

CAPUT 11.

In medio vero campo candidam et ingentem petram mihi ostendit, que de ipso campo surrexerat; et
petra illa altior montibus illis erat, et quadrata erat, ita ut posset totum orbem sustinere. Vetus autern
mihi videbatur esse ; sed habebat novam portam, qua nuper videbatur exsculpta. Et porta illa clariorem
splendorem quam sol habebat ; ita ut mirarer vehemenler lumen ejus. Circa vero poriam illam stabant
virgines duodecim (45): ex quibus quatoor qua obtinebant angulos portz, digniores (46) mihi vide-
bantur esse; sed et cietere digne erant; stabant antem in quatuor partibus porte. Erat autem et id ad
graliam illarum virginum, quod ill» binz et bine vestità erant linteis (47) tunicis, et decenter succincta
exertis brachiis (48) dextris, tanquam fascem aliquem levature; sic erant porate: vehemenler enim
hilares erant, atque prompte. Hac cum vidissem, mecum ipse mirabar, quod tam magnas et preclaras
res viderem. Et rursus mirabar (49) propter virgines illas, quod tam decore et (50) delicalas essent, et
ita constanter ao fortiter starent tanquam totum colum portature (51). Et eum bze intra me cogitarem
(52), ait ad me Pastor ille: Quid intra te disputas atque torqueris, et ipse tibi sollieitudinem adjicis (53)?
Quicunque non potes intelligere, noli attendere (54), tanquam si sapiens sis; sed roga Dominum, ut ac-
cepto sensu intelligas ea. Quicunque post te sunt, non potes videre; que vero sunL ante te, vides. In
his igitur qua non potes videre, noli torqueri; et eorum intelligentiam cape (55), quie tu vides. Desine

VARLE LECTIONES ET NOTE

(48) Lamb. dignilosiores. Et. mox, dignitoss. Sic
etiam infra cap. 6 sub initium, d'gnifosos pro digni-
tate spleniidos. Atque ita legendum statuit Clericus

(30) Mss. Angl. modeste.
(81) Lamb. ail virginem.
(32) Mss. Angl. dignissimo.

(33) Lamb. Arcadiz? montem.

(34) Ita mes. Lamb., Vict. et Carm. Ita quoque
Felli edit. Oxon. et Hamb. Fabricii. Al. Jatz.

(35) Mss. Angl. Ailares.

(36) Mss. Angl. volucres.

(37) Lamb. pabula.

(38) Mss. Angl. inde. Lamb, inde, tanfo amplius
leetiores. ,

(39) Mss. Angl. habebat. Addit Lamb. et homines
pro hominibus.

(40) Mss. Angl. habebat arbores magnas.

(41) Lamb. tenebrosus.

(42) Bodl. ordinalce erant. Lamb. ornafz erant.

(43) Mss. Angl. si quis vidisse, concupisceret.
Fellus in sua edil Oxon. quis retinuit pro quis-

uis.
* 44) Mss. Angl. ܐܐ‎

45) Laudant hunc locum Origenes homil. 13, in
Exech., auctor Operis imperfecti. in Matth. xix, 98,
etscriptoraVite S. Genovele cap. 4. Horum verba
inter Veter. Testim. superius reperies.

8 ms. optime ποία; Lambethano. «Vox enim digni-
t05u5, inquit, non «vi quidem Ciceroniani est, sed
nec infimi. Veteres Gloseo: Dignilosus, ἀξιωματιλός,ν
Vide item de hac voce Dueangium in Glossario

(47) Mas. Angl. apud Fellum: Inerat autem inter
genera earum virginum εἰ hz bins vestibo linteis.
Apud Clericum vero Lamb. sic se habet: Inerat
aufem inter gratiam earum virginum hae binz vestitae
[πού tunicis, el decem incinetze exertís.

(48) Πα miss. Angl. Ita et Viet. et Carm. Horum
1158. lectionem sequuntur quoque Fellus οἱ Fabri-
cius. Al. exterius brachiis.

Angl. portandum haberent.
(52) Mss. Angl. disputurem. Et mox, dispulas ; ubi
Felli edit. Oxon. habet vogrlus.
(03) Mss. Angl. adduris
4) Lamb. perpendere
(55) Mss. Angl. dominare.

983 5. HERM.E 984

esse curiosus. Ego autem demonstrabo tibi cuncta, quecunque debeo (50) ostendere: nuno autem reli-
qua coneidera.

CAPUT III.

Et cum hic dixisset mihi, suspexi : et ecce vidi venisse sex viros excelsos 86 venerandos, et omnes
similes (58) vultu; et voeasse quamilam multitudinem virorum ; et hi qui venerant vocati ab illis, et ipsi
quoque excelsi et fortes erant, Jusserunt aulem. illi sex eos turrim quamdam (50) super eam portam
1edificare. Magnus vero tune fremilus cepit esse decurrentium eirca portam hue atque illue. (60), eorum.
virorum quiad extificandam lurriim convenerapt(61). Virgines vero illa questabant eirca portam, jubebant
eisedlificationem turris accelerare (02).Ipsie autem exporrexerunt manus suas, tanquam: aliquid accepturi
ab illis. Tunc illi sex jusserunt, ut (63) ex quodam profundo lapides atlollerent, οἱ in zdiflcationem
farris preepararent. EL clovati sunt decem lapides candidi, quadrati (64), eireumcisi. Postquam vero sex
illi odvocaverunt has virgiuos, jusserunt eas universos lapides, quicunque in turris zdificationem mit-
tendi essent, portaro (05); et translatos per portam tradere (66) eis qui edifleaturi erant turrim illam.
Continuo hie virgines eosdem lapides qui prius elevati erant. (67) de profundo, inter se elevare (68) ccepo-
runt pariter omnes.

CAPUT IV.

Qui aulem steterunt circa portam, sie eliam portabant: ut qui videbantur esse fortiores, ad angulos
ponerentur: esteri vero lapides ad latera subjiciebantur (69) : slque ita universos lapides pertulerunt,
&osque per portum (70) translatos tedificantibus, sieut jusse erant (71), tradiderunt. Illi vero excipientes,
exstruxerunt illos, Πως autem zdifieatio super illam petram megnam et portam fiebat; atque ab iis tota
turris sustentabatur. lorum autem deeem lapidum structura totam portam illam replevit, que in fun-
damento turris illius csse cospit. Post illos vero decem lapides, alii viginti quinque elevati sunt (72) de
profundo; et hi strueti sunt in edificationem turris ejusdem, per illas virgines levati, sicut priores. Post
hos, alii triginta quinque elevati sunt, ot bi similiter in eodem opere aptsti sunt. Post hos, quadreginta
lapides ascenderunt; et. hi omnes adjeeti suntin etructuram turrisillius, Quatuor ergo ordines ceperunt
esse in fundamento turris illius (73); desierunt enim lapides extrahi de (74) profundo: paalisper ethi qui
sdificabant, quieverunt. Iterum illi sex viri multitudini illi imperaverunt, ut de illis duodecim montibus
apportarent (75) lapides ad edificationem tarris ejusdem. Illi autem excidebant deuniversis montibus va-
riorum colorum lapides (76) ; et deferentes eos (77) porrigebant virginibus: quos illa: accipientes trans-
ferebant (18), etia adificalionem terris porrigebant. In qua eum structi essent (79) illi, candidi, va-
Tiique fiebant : el similiter omnes priores (80) mutabant colores. Quidam vero ab ipsis viris porrigeban-
tur; qui cum in eam eudifieationem venissent, quales ponebantur, tales οὐ permanebant. Hi nec candidi
fiebant, nec varii; quoniam ncn erant a virginibus per portam translati. Hi ergo lapides deformes erant
in edificatione (81); quos cum animadverlissent ili sex viri, jusserunt tolli el suo loco roponi unde
delati fuerant (82). Et dieunt ad illos qui lapides illos afferebant: Omnino vos nobis ad &dificationem
hane lapides porrigere nolite; sed juxta turrim poniteeos, ut ha virgines translatos porrigant; nisi enim
ab his virginibus translati tuerint perianc portam, colores suos mutare non possunt: nolite igitur
frustra laborare.

VARLE LECTIONES ET NOT/E

(68) Mas, Angl. allevare.
(69) Bodl a lateribus subibunt. Sic et Lamb,
prepositione tamen a in e. mntata.

(;0) Lamb. portus, Et. paulo post, porta pro ܫܚ‎
ܝ‎

(71) Mss. Angl. jusserant.

i22) Mss. Angl. ascenderunt, ut sepe.

(86) Lamb. potue,

57) Lamb. insye

58) Lamb. venisse viros eacelsos, dignitosos et
ܚܝ‎

(39) Lamb. eos ili ex turre quamdam.

(60) Bodl. discurrentiem. circa. portam. hinc atque
illinc. Lamb, quoque habet όλο atque illinc.

"is pro delieo.

(61) Sic Lamb. Sie et l'elli edi. Oxon. Al. vene-
rant,

(62) Lamb. videbant. adificutionem. Turris. accele-
< ΘΠ Oxon. sie: Agnove-
vunt ab eis cedificationen ΝΟ oportere.

(68) Mss. Anel. deesl, ut. Kt mox pro attollerent
et prarpararent, habent ascendere et atari. Statim-
que: ft ascenderunt decem.

(04) Lamb. quidem et quadri. Sie et Vellus,
Voci aulem sequenti, eircnmeisi, premittendum nec
jubet Cotelerius ex cap. 5 οἱ 10,

(65) Lanib, ejus. iedificationem: iuri essent por-
tare.

(GG) Limb. eum Fello: iidem tradere

(67) Mss. Angl. primi ascenderunt.

[28] Lamb. funduwentis turris hujus.

(71) Lamb. ergo lapides ascenderé de.

(75) De quibus mentio cap. 1 hujus similit. Fellus
utem statim, deferrent. pro apportarent, quod ex-
bibent mss, Angl.

(70) Mss. Angl. lapides varits coloribus.

(77) Mss. Angl. apportutos.

Mss. Angl. porrigebunt, ct rox transferebant.
Sic et Felli edit. Oxon.

69) Lamb. quam cum instructi.

(80) Lamb. et similesomnes etpriores. Mss.quoque
τ. ot Carm. babent, οἱ priores.

) Lamb. ardificationem.
(52) Mss. Angl. referri unde deportati.

Yi

985 PASTOR. — LIB. 111. SIMIL. 1X. 986

CAPUT V

Effecta est autern structura illo die ; sed turris consummata non est; futurum enim erat, ut &difica-
relur (83) ; propterea etiam nune et quedam dilatio facta est. Et jusserunt illi sex, eos qui :wedificabant.
abire et veluti aliquandiu quiescere (81) ; illis vero virginibus preceperunt, ne a turri discederent (85) : pro-
pterea autem videbantur mibi rolicue, ut custodirent turrim illam. Postquam autem recesserunt, dico (86)
ad pastorem illum : Quare, domine, non est peracta adilicatio turris ? Non enim, inquit, ante consummari
potest, quam veníat dominus ejus, et structuram hane probet; ut si quos lapides non bonos in ea inve-
neril, mulenlur: ad voluntatem enim ejus zdilicatur (87; hac turris. Vellem, inquam, Domine, seiro,
quid significet zdifleatio turris hujus, et de hac petra, et de hae porta cognoscere, et de montibus, et de
virginibus, et de lapidibus qui extraeli sunt (88! de profundo, nec circumeisi sunt, sed sicut ascenderunt,
Bic missi eunt (89) in strueturam ; et quare primum lapides decem in fundamento structi sunt (90), deinde
viginti quinque, deinde triginta quinque, deinde quadraginta τ item de illis lapidibus qui positi sunt in
structuram, iterumque sublati, et in locum suum (91) relati. De omnibus his, domine, desiderium animo
mez comple, ot omnia mibi demonstra. Et dixit mihi : Si arduus (92) non fueris, omnia cognosces (93),
et videbis reliqua qua futura sunt huic turri ; et omnos similitudines diligenter cognoces. Et venimus
post dies paucos in eumdem locum, ubi sederamus, et dixit mihi : Perveniamus ad turrim : Dominus
enim ejus venturus est, ut consideret eam. Venimus igitur illuc, et neminem alium quam virgines illas
invenimus. Et interrogavit eas, an adfuisset ibi dominus turris illius ? Et. responderunt, continuo eum
adfuturum (94), ut consideret structuram illam.

CAPUT VI.

Post pusillum vero video multitudinem virorum magnam venientem. et in medio eorum ita excelsum
virum, ut. magnitudine sua ipsam turrim superaret ; et circa eum sexillos quos in eedificatione imperare
videram, eteos omnes qui sdilicaverunt turrim illam, et preterea alios quamplures dignitate (95)
splendidos viros. Virgines vero ille qua custodiebant turrim illam, accurrerunt et osculate sunt eum (96)
et prope eum (97) ecperunt ambulare. Ille autem tam diligenter considerabat structuram illam ul sin-
gulos lapides contrectaret (08) ; quinetiam singulos virga quam in manu tenebat (991, feriebat. Ex quibus
quidam cum essent percussi, nigri fiebant velut fuligo ; quidam autem tanquam scabri; quidam quasi
seissuras habentes ; quidam curti; quidam nee nigri nec albi (100); quidam asperi, nec cum ezteris
lapidibus convenientes ; quidam plurimas maculas habentes. Hz sunt varietates lapidum illorum, qui in
structura illa non idonei (1) reperti sunt. Jussit eos dominus omnes de turri deponi, et juxta eam relin-
qui οἱ alios lapides afferri et loco corum reponi. Et interrogaverunt eum qui adifcabant, ex quo monte
vellet afferri, et reponi in locum cjectorum ? De montibus quidem vetuit afferri ; sed ex campo quodam
qui prope erat, jussit afferri 2). Foderunt enim eampum illum, et invenerunt lapides splendidos, qua-
dratos; quosdam vero etiam rotundos. Quicunque autem erant in illocampo omnes allati sunt, et per (3)
porlam transportati (4) a virginibus illis: et qui ex eis quadrati erant deformali (6) sunt, et positi in
loco (6) ejectorum. At vero qui rotundi, non sunt adjecti in structuram ; quoniam duri erant (7), et
longum esse videbatur circuincidere eos : sed positi sunt cirea turrim, tanquam futurum esset, nt cireum-
ciderentur, et in structuram mitterentur (8) ; valde enim splendidi erant.

CAPUT VIL.

Hec cum vidisset vir ille dignitate (9) praecipuus, et dominus totius turris, vocavit hunc pastorem ; et
tradidit ei lapides qui reprobatierant, et positi circa turrim ; et ait ad illum ; Communda diligenter lapides
hos, et apta in structuram (10) turris, ut cum ceteris possint convenire ; eos autem qui non conveniunt

,

VARLE LECTIONES ET NOT/F.

(83) Lamb. fuit : futurum entm, ut dificetur. (94) Mss. Angl. venturum. Lamb. add. esse.
84) Mss. Angl. recedere et veluti quiescere aliquid. (05) Mss. Angl. dignitosos, ut, passim.
(85) Lamb. récederent. (98) Lamb. acurrerunt osculari eum.
(86) Lamb. omnes recesserunt, dixi. (97) Lamb. deest eum.
(87) Ita Fellus in edit. Oxon. ος Lamb. Al. zdi- (98) Mss. Angl pertractaret.
ficabatur. (99) Lamb. manu gerebat.
(88) Mss. Angl. ascenderunt, ut siepe alias. (100^ Lamb. desunt quidam... albt.
(85) Mss. Angl. ferunt, (4) Mss. Angl. boni.
(90) Ms. Vict. fundamenlis structure. Lamb. (2) Mss. Angl. apportari.
quoque habet, fundamentis. (3) Lamb. illati sunt per. Felli autem editio
(91) Lamb. loco suo. Oxon. ablati. An mendose ?
(92) 118 mss. Angl., Vict. et Carm. Editi, fardus. — (1) Lamb translati.

(98) Ita Lamb. Ita et Felli edil, Oxon. Al. non (δ᾽ lta Lamb Editi, formati. Vide infra not. 30.

t0gnosces. Omittunt quoque mon, mss. Vict. et (6) Sic Lamb. et. Felli edit. Oxon. Al. locum.
Carm. At Viet, sic: omnia cognoscis post; videbis. (7) Lamb. et durum erat, et tardum esse.
Carm. vero; 0,cognosces p. v. Quas mss. lectiones —— (8) Mss. Angl. irent.

Clericus invertit, Neque aliter Russelius. Rec!c Fa- (9) Mss. Angl. dignilostis.

bricius. (10) Lamb. pone ἴηι structura.

987

S. HERMJE

988

longe a turri projicies. Hec cum precepisset ei, cum omnibus cum quibus venerat ad turrim, abiit:
Virgines autem illa steterunt circa turrim, custodientes cam, Et dixi ad. pastorem illum: Quonam modo

possunt lapides hi in structuram bujus turris, eum roprobati sinl redire ? Et dixil mih
bus istis majorem partem eircomeidum et adjieiam in structuram, et convenient cum veta

Ego de lapidi-
s. Et dixi :

Quo modo, domine, possunt cireumeisi eumdem Iocum implere (11)? Quicunque, inquit, minores inventi

fuerint, in mediam structuram ibunt (
üixissetmihi: Eamus, iuquit,

; majores

vero de foris ponuntur, et continebunt eos, Hzc cum
et post triduum. revertamur; et emundatos hos lapides in structuram

&djieiam. En enim qui sunt. cirea turrim, comrnundari debent omnia : ne forte subito paterfamilias su-
perveniat, et immundaea quee eirca turrim sunt, inveniat, et ita aspornetur (12) ; et hi lapides non mit-
tantur (14) in structuram turris hujus, et ego negligens patertamilias (18) videar esse, Post triduum (16)
autem cum venissemus ad eamdem turrim, ait mihi: Consideremus hos lapides omnes, et videamus qui
8X eis possunt in structuram ire (17). Dico ei : Consideremus, domine.

CAPUT VIII.
Primum omnium cepimus considerare eos qui nigri faerant.Quales enim a structura. depositi fuerant,
tales suni reperli, Jussit eos a turri moveri, et seorsum reponi (18). Deinde consideravit σος qui scabrosi

fuerant: ei multos ex

tireumcidi jussit, et per virgines eos in structuram turris aptari
sublatos eos aptaverunt in media structura. Reliquos autem jussit eum illis nigris reponi ;

ille autem
nam et hi

evaserunt nigri. Deinde considerahat eos qui scissuras habebant : et ex illis multos cireumcidi jussit, δὲ
per illas virgines adjiei in structuram. Hi de foris positi sunt, quoniam (19) integri inventi sunt : reliqui
autem propter mullitudinem scissurarum non potuerunt afformari (20), propterea projecti sunt ab cedifi-
catione turris. Deinde considerabat cos qui curti facti erant: multi ex illis soissuras habebant, et nigri
evaserant ; alii vero scissuras magnas habebant, quos jussit apponi cum illis (21) qui rejecti erant: reli-

quos autem commundatos et afformatos adjici
Sirüctara aptavorunt ; infirmiores enim erant. Dein

jussit in structuram, quos sublatos virgines ille in media
de considerabat eos, qui dimidii quidem albi, demidii

autem nigri fuerant reperti ; et multi ex illis nigri inventi sunt: jussit et hos transferri ad illos qui reje-
cti erant. Reliqui vero toti candidi inventi Sunt : et hi sublati sunt a virginibus, et aptati in eadem turri;
Gxteriores aulem positi sunt. qui (22) integri inventi sunt, ita ut possent continore eos qui in medio con-
structi erant ; nihil enim eis (23) recisum est. Deinde considerabat eos qui duri et. asperi. fuerunt (24);
pauci ex his adjecti (25) sunt, quoniam non poterant circumeidi ; valde enim duri reperti sunt: reliqui
autom formali (20) sunt, οἱ in media struetura a virginibus aptati ; infirmiores enim erant. Deinde consi-
derabat illos qui mneulas babebant; et ex eis pauci reperti sunt nigri, et hi ad eateros adjecti sunt. Qui
vero superfuerant, candidi et integri inventi sunt; et hi ἃ virginibus in structuram aptati sunt, et de

Toris positi, propter fortitudinem suam.

CAPUT IX,

Venit deinde, ut consideraret (27) eos lapides, qui candidi et rotundi erant ; etait mihi

Quid faciemus

de bis lapidibus ? Et ego dixi : Domine, nescio. Nihil ergo, inquit, excogitas de his? Ego, inquam, artem

bane, domine, non novi nec lapidarius sum, nec possum intelligere quidquam. Et dixi

Non vides eos

valde rotundos esse ? Quod si voluero eos quadratos redigere, plurimum mihi ex his recidendum est ; sed

necesse est aliquos ex his in structuram turris transire (28). Et dixi

Si necesse est, quid igitur te impli-

cas (29), eL non eligis, si quos hahes eligere, et aptas in structuram illam? Et elegit quos vidit maximos
t splendidissimos, et aiormavit (30) eos, quos sublatos virgines illt in exterioribus partibus structura po-
suerunt. Reliqui vero qui superfuerunt, repositi sunt in eumdem campum (31) unde sumpti erant ; abjecti

VARUE LECTIONES ET NOTE.

(11) Mss. Angl. explere.

(12)Ita mss. Angl. Fellus tamen in sua edit. Oxon.
mittentur,

(13) Mss. Angl. exasperetur.

(14) Lamb. ut ef hi lapides non sint.

(15) Lamb. patrixfamiliws. Forte, patrifamitias,
ut legendum censet Cotelerius.

(10) Lamb. bluwum. At modo legebamus : post
triduum revertamur.

(7) Lamb. convenire

(18) Lamb. poni. Sic et paulo post.

(19) Felli edit. Oxon. qui pro quoniam.

(20) Lamb. deformuri, Edit. Paris. efformari. Sic
mox idem Lamb. deformatos αἱ τοί. Vide mox
not. 30.

(21) Lamb. habentes jussil eos poni cum iis.

(22) 516 et edit. Paris. οἱ Oxon. At Lamb. Viet.
et Carm. quoniam, ut modo supra.

(23) Lamb. instructi erant; nihil enim. ex cis.

(24) Lamb. fuerant,

125) Mss. Lamb., Vict. et Carm. abjecti.

(26) Mss. Angl. deformati.

(27) Lamb. deinde considerare.

(28) Mss. Angl. ire.

(29) Bodl. trislaris. Lamb. te tricas. :

(30) Lamb. deformavil. Hec recta est leetio, non
inepta ot inusitata vox afformare. Sic et supra zu
8, deformari perperam mutatum in afformari, et
formatos in afformatos, et. deformati in. formati,
παντα, exemipores exisümarunt deformare esso
tantum deformem et turpem reddere, cum sit etiam
simpliciter mutare formam in. quamvis aliam. Ve-
teres Glosse: Deformo, μεταμορφῶ, μετατυπῶ De-
formo (sic legendum), ἀποτελέω: qui signifieatio
optime hie convenit, ubi forma rotunda lapidum re-
seclione in quadratam mutatur. CLER.

(31) Lamb. eodem campo.

989 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. 990

vero non sunt. Quoniam, inquit, adhue exiguum deest huic turri, quod edificendum erit ; et forsitan vult
dominus hos lapides aplari ín ea. structura, quía valde candidi sunt (32). Vocalie sunl deinde mulieres
speciosissimre duodecim, nigra veste vestito, incinclie, et exertis humeris, capillisque solutis (33). Vide-
banlur autem mibi hz» mulieres agrestes esse. Et jussit eas pastor ille tollere lapides illos qui de structure.
ejecti erant (34), et eos referri in montes unde ablati fuerant. Et illa gaudentes sustulerunt omnos, et re-
portaverunt eos unde extract fuerant. Postquam aotem nullus lapis circa turrim jaceret, ait mihi : Cir-
cumeamus hane turrim, et videamus nunquid aliquid desit (35) illi. Cepimus ego circumire eam. Et ut
vidit eam decenter adificatam, ccpit valde hilaris esse : ita enim decenter edilicata fuerat, ut qui vidis-
set, concupisceret structuram ejus ; quoniam quasi de uno lapide videbatur esse, nec usquam commis-
sura apparebat, sed ex petra una (30) videbatur exsculpta.

CAPUT X.

Ego autem hujusmodi turrim attente considerans, valde lelabar (37) Et ail mihi : Affer calcem et
lestas minutas, ut formas eorum lapidum qui sublati sunt de structura et iterum repositi, expleam (88);
ea enim qui cirea turrim sunt omnia, equari debent. Et feci sicot jussit mihi, et attuli ad. eum, Et ait
mihi : Presto adsis mihi; οἱ cilo (30) hoc opus perficetur. Complevit ergo. formas illorum lapidum, et
jussit locum mundari cirea turrim.Tunc virgines ille apprehenderunt scopas, et mundaverunt totum, et
sustulerunt excrementa (40), et sparserunt aquam : quo completo, factus est. Jocus delectabilis (41), et
turris decora. Ait deinde mihi : Omnia commundata eunt : si venerit dominus hano turrim consummare,
nihil inveniet quod de nobis queratur. Iac cum dixisset, volebat abire. At ego apprehendi peram ejus,
ei cepi rogare eum per Dominum, ut mihi omnia que ostenderat, explicaret (12). Ail mibi : Habeo mo-
dicam occupationem ; atomnia tibi explieabo : exspecta autem me hic, dum venio. Dico ei : Domine,
quid hic solus faciam | Respondit : Non es solus; omnes enim virgincs tecum sunt. Et dixi : Trade me,
domine, ergo eis. At ille vocavit illas, et dixit (43) eis : Commendo vobis hune, donec venio. Remansi
igitur cum virginibus illis. Ἠ]α autem hilares erant,et a'Tabiles mihi,przecipue tamen quatuor; qui ciete-
ras precedebant dignitate.

CAPUT XI.

Dicunt mihi deinde virgines ille : Hodie pastor ille huc venturus non est. Et ego dixi : Quid ergo ego
faciam ? Et dicunt mihi : Usque in vesperam exspecta, si forsan venerit ct loquetur (44) tecum ; sin minus,
nobiscum dum veniaL, manebis (45). Dixi eis : Expeetabo eum usque ad vesperam : quod si non venerit,
domum íbo,et revertar mane. Responderunt mihi : Nobis assignatus ea : non poles recedere (46) a nobis.
Et dixi : Ubi manebo ? Dicunt mihi. Nobiscum dormies ut frater non ut maritus : frater enim noster es;
et de cetero tecum habitare parate sumus (47) ; valde enim charum te habemus. Ego autem erubescebam
cum eis manere (48). Ea vero qua ex illis prima esse videbatur, amplexata me est, οἱ oseulari me cepit.
Catere vero cum vidissent me amplexari (49) ab illa, et ipse coperunt me ut fratrem osculari, et du-
cere (50) circa turrim, et ludere mecum. Qusdam autem ex illis psalmos canebant (51) ; quedam choros
ducebant. Ego autem circa ( turrim in silentio letus cum cis ambulabam, et videbar mihi juntor fa-
clus esse (53). Postquam vero vespera esse ccepit, domum repente (54) abire volebam ; illo autem reti-
nuerunt (55) me, et non permiserunt abire. Mansi ergo illa nocte cum eis juxta eamdem turrim (56).
Straverunt autem tunicas suas linteas in terram, οἱ me in medio collocaverunt : nec quidquam aliud fa-
ciebant, nisi quod orabant. Sei et ego cum illis sine intermissione orabam, neque minus quam illa.Que
cuim me sic orantem vidissent,ingens gaudium perceperunt ; οἱ cum eis illi fui usque ad diem posterum .

VARLE LECTIONES ET NOTAE.

mss. exhibere ezplicaret, ut sape. Aliter hie Cleri
cus, cujus adnotationem videsis mox infra not. 62.
(13) Lamb. vocat et diit.
(44) Mss. Angl. si venerit, forsitan loguetur.

32) Lamb. qua va:de candida est.

0 Mes. Angl. capillis vero dissolutis.

(34) Lamb. leg. abjeeti crant, et omillt ommia
qui sequuntur, usque ad Postquam autem.

(95) Mss. Angl. ne quid desit. Sic οἱ Felli edit.

Χο.

(36) Lamb. il/a. At vulgatam lectionem confirmat
Origenes, qui hunc locum laudat Comment. in Osce
ex Philocal&m cap. 8, noviss. edit. BB. tom. 1,

ag. 439.

(37) Mss. Angl. ejusmodi considerans bene, valde
Lotus eram.

(38) Editt. Clerici et Russel. omitt. de Ms. Lamb.
structura, repositos expleam.

(39) Lamb. Prasto sis mihi ; et cito. AL. mihi, n-
quit.

(40) Mss. Angl. stercus.

(41) Mss. Angl. hilaris.

(42) Fellus in edit. Oxon. exsolveret; monetque

(45) Feli edit, Oxon. moraberis
(46) Mss. Angl. consignatus es 7
dere.
(47) Bodl. habétaturze sumus.
(48) Lamb. habitare.
49) Mss. Ang. amplexum
50) Mss. Angl. ducebaut; et mox ludebant. Sic
et Felli edit. Oxon.
(51) Lamb. entm ἐπὶ his psalmos cantabant, Habet.
entm et 16111 edit. Oxon.
Si« Felli edit. Oxon. Al. addunt eam.
5 Lamb. veluli juniorem esse factum.
(δ) Mss. Angl. déest, repente.
(55) Lamb. detinuerunt ; ct inox, me tre pro abire,
(56) Lamb. ad cam turrim.

non. poles disce-

991 8. HERMAE 992

Et cum adorassemus Dominum,tune venit pastor ille,et ait ad illas : Nullam ei fecistis (57) injuriam? Et
dixerunt οἱ : Ipsum interroga. Dico οἱ : Domine, magna voluptas me capit (58), quod mansi cum eis. Et
dixit mihi : Quid etenasti Ὁ Et dixi : Czenavi, domine, tota nocte verba (59) Domini. Bene, inquit, te acce-
perunt? Et dixi : Bene (60), domine. Nunquid vis nune audire? Et dixi : Volo, domine (01) : et primum,
sicut te interrogavero, rogo ut sie mihi demontres. Quemadmodum vis, inquil, sic tibi rem explanaho,
(62), nec quidquam te celabo.

CAPUT XII.

Primum omnium,domine, inquam, boc (03) mihi demonstra : Petra hzc, οἱ porta. quid sunt? Audi,
inquit : Petra hiec et porta (01) Filius Dci est. Quonam 14010, inquam, demine, petra vetus est, porta
autem nova ? Audi, inquit, insipiens, et intellige. Filius quidem Dei omni creatura antiquior est, ita ut
in consilio Patri suo adfücrit ad condendam (05) creaturam. Porta autem proptera nova est, quia in
consummatione in novissimis diebus apparebit (06), ul qui assecuturi sunt salutem, per eam intrent in
regnum Dei. Vidisti, inquit, lapides illos qui. per portam translati sunt, in structuram turris colloca-
tos (07) ; eos vero qui non erant. translati per portam, abjectos in locum suum (68)? Et. dixi : Vidi, do-
mine. Sie inquit, nemo intrabit in regnum Dei nisi quia acceperit nomen Filii Dei. Si enim in. civitatem
aliquam volueris intrare,et civitas illa cineta sit muro, el unam habuerit tantummodo portam ; nunquid
poteris aliunde (69) intrare civitatem illam, nisi per portam qnam habet ? Et quonam modo, incuam,do-
mine, aliter fieri potest? Sieat orgo, inquit, in illam urbem ncn potest intrari (70), quam per poriam
ejus : ita nec in regnum Dei potest aliter intrari (71), nisi per nomen Filii cjus qui εἰ charissimus. Et
dixit mihi : Vidisti turbam eorum qui :edificabant turrim illam ? Vidi, inquam,domine. Et dixit : Illi om-
nes nuntii sunt dignitate (72) venerandi. His igitur veluti muro einctus est Dominus. Porta vero. Filius
Dei est, qui solus est accessus ad Deum. Aliter ergo nemo intrabit ad Deum, nisi per Filium ejus. Vidisti,
inquit, illos sex viros, et ia medio eorum priecelsum virum illum 86 magnum (73), qui circa turrim am-
bulavit, et lapides de struetura reprobavit (74) ? Vidi, inquam, domine. Ille, inquit, precelsus (75), Filius
Dei est ; eL illi sex, nuntii sunt dignitate (16) conspieui, dextra lvaque eum circumstantes (77). Ex his,
inquit, excellentibus (78) nuntiis, nemo sine eo intrabit ad Deum. Et dixit : Quicunque ergo nomen ejus
non acceperit, non intrabit in regnum Dei.

CAPUT XIII.

Et. dixi : quid est deinde hac turis ? Hac, inquit, Ecclesice esl. Et virgines hz, quie sunt, domine? Et
dixit mihi : Hz, inquit,Spiritus sancti suni: non aliter enim (79) homo potest in regnum Dei intrare;nisi
ha induerint eum veste sua, Etenim nihil proderit tibi accipere nomen Filii Dei, nisi ctiam et vestem
earum acceperis ab eis. Ile namque virgines, potestates sunt Filii Dei. 115 frustra nomen ejus portabit
quis (80), nisi etiam potestates ejus portaverit (81). Et dixit mihi τ Vidisti lapides illos qui abjecti sunt ?
Illi enim nomen quidem portarunt (82) ; vestem autem illarum ܐ‎ : Quee est vestis
earum domine? Ipsa, inquit, nomina (83), vestis earum est. Quicunque orgo, inquit nomen, Filii (84)
Dei portat, harum quoque nomina porlare debet : nam et Filius nomina portat earum. Quoseunque (85),

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(57) Mss. Angl. Ne forte fecistis.

58) Mss. Angl. magnam voluptatem percepi.

159) Lamb. verbum.

(60) Lamb. Πα.

(61) Lamb. desunt, Nunquid, usque ad Domine :
el.

(62) Ms. Lamb. cum Fello : exsolvam. Sic et alibi,
ubi verbum explanare alii codd. pra» se ferunt, Fuil
nimirum Grece ἐκλύσω expedium. vel interpretabor.
Glossa: : ἐκλύω resolvo enodo.. Vid. capp. 13 et 16.
in fine ubi ezsolulionem habemus pro ἔχλυσιν,
CLER.

(63) Lamb, desunt,mquam, hoc. Quo in cod. pas-
sim omittuntur inquam et inquit, Tac enim Greci
dialogiste supplenéa lectori permittunt, ut apud
Platonem passim. CrEn.

(64) Sic in saeris litteris, Dominus pela et janua
dicitur. Ita Fellus. Et alterum quidem 1 Cor. x,
4; alterum vero Joan. x, 7, 9.

(05) Lamb. constituendo. Budl. constituendi. Sie
apud Fellum, Aliter Clericus.

(66 . Angl. et Carm. apparuit. Τα et Felli
edit, Oxon. Vulgataleetio confirmari potest ex Hebr.
x, 28, quo forte respexit Hermas. Altera vero mss.
ex Hebr. 1, 1, 2.

(67) Lamb. coflatos.

(68) Lamb. loco suo.

(69) Sie. Lamb. Sic. et Felli edit. Oxon. Al. alia.

(70) Lamb. omisso, inquil, sio : n eadem urbs
mon potes aliter intrare. Hinc Fellus; in illam urbem
mon. potesi aliler intrari.

(71) Lamb. alicuis untrare.

(72) Mss. Angl. dignilosi.

(73) Mss. Angl. honestum virum atque magnum.

(74) Lamb, portavit.

(75) Mss. Angl. honestus.

(76) Mss. Angl. dignifosi.

(77) Mss. Angl. continentes.

(78) Mss. Angl. dignilosis.

(19) Lamb. autem pro enim. Et mox : nisi has in-
duerit eum.

(80) Lamb. Itaque sine causa quis portabit nomen,
misi eliam εἰ potestates ejus induerit.

(81) Mss. Àngl. induerént.

(89 Angl. tulerunt.

(83) Lamb. Ipsum inquit, nomen.

(84) Lamb. deest ΓΣ. De nomine Filii Dei ab
electis gestato, vide Apoc. πὶ 17; mr, 12: xiv, 4,
et de veste nuptiali Matth. xxm,11. Porro apostolus
Paulus jubet Christum induere, Rom. xni, 14. Petr.

(85) Larnb. Filius enim Dei ipsa nomina portat.
Quoscungue, Habet quoque Filius Dei Felli ed. Ox.

993 PASTOR. — LIB. III. SIMIL. IX. 994

inquit, lapides vidisti in structura remansisse per manus harum traditos, earum potesiste vestiti sunt.
Ideoque totam turrim concordem (86) vides cum petra, et velut ex uno lapide factam. Sic quoque ii qui
crediderunt Deo per Filium ejus, induti sunt Spiritum hunc (87). Ecce unus erit spiritus, et unum cor-
pus, et unus color vestium eorum (88) ; sed et illi assequentur ista, qui portaverint (89) nomina virgi-
num harum. Et dixi : Quare ergo, domine, abjecti sunt lapides qui reprobati faerunt, cum ipsi per por-
tam (90) translati fuerint, et traditi per manus virginum harum in strueturam turris hujus? Quoniam,
inquit, cura tibi est omnia diligenter inquirere, audi de iis lapidibus qui abjecti sunt. Hi omnes nomen
Filii Dei acceperunt, sed est potestatem virginum harum, His ergo spiritibus acceptis, consummati fue-
runt, et in numerum servorum Dei redacti, et unum corpus eorum esse capit atque una vestis ; eamdem
(91) enim sentiebant &quitatem, quam pariter exercebant. At vero postquam viderunt mulieres illas,
quas adverlisti nigra veste vestitas, exertis humeris et solutis (92) crinibus, eoneupiverunt sollicitare
illas ob pulchritudinem (93) earum, et induti sunt potestate earam ; virginum vero projecerunt amictum
(94). Hi igitur abjecti sunt a domo Dei, et traditi mulieribus illis. At hi qui non sunt corrupti pulchri-

iudine earum, in domo Dei remanserunt. Habes, inquit, horum lapidum qui abjecti sunt, explicatio-
nem (95).

CAPUT XIV.

Et dixi : Bi qui ergo, domine, hominum qui hujusmodi sunt, egerint poenitentiam, et abjecerint cupi-
ditatem mulierum illarum, et conversi redierint ad virgines, et earum polestatem induerint; nonne in-
irabunt in demum Dei? latrabuni, inquit οἱ abjecerint omnia opera mulierum illarum, et harum virgi-
num resumpserint potestatem, et in operibus earum ambulaverint. Et ideo intermissio facta est struendi,
ut si hi egerint penitentiam, adjiciantur in structuram turris : si antem (96) non egerint. penitentiam,
alii struentur loco eorum ; et ilii tunc abjiciantur in toto (97). Ad hec omnia (98) gratias egi Domino,
quod in omnes in quibus invocatum est nomen ejus, motus clementia miserit presidem nuntium poni-
lentis 84 nos, qui deliquimus ei; δὲ quod renovaverit spiritus nostros jam certe deficientes, neque
habentes spem salutis; nunc vero recreatos (00) ad redintegrationem vitm. Et dixi : Nuno, domine,
demonstra mihi, quare nen in lerra adizeatur hic turris, sed supra petram et portam ? Quoniam, inquit,
insipiens et sine intellectu es, ideo interrogas. Et di Necesse habeo, domine, omnia te interrogare ;
quoniam nihil omnino intelligo : responsa enim omnia (100) magna οἱ preclara sunt, et que homines
vix intelligere possunt. Audi, inquit : Nomen Filii Dei magnum et immensum est, et totus ab eo susten-
tatur orbis 39. Si ergo, inquam, omuis (1) Dei creatura per Filium ejus sustentatur; cur non et eos sus-
tinet qui invitati sunt ab eo, et nomen ejus ferunt, el in preceptis ejus ambulant? Nonne etiam vides,
inquit, quod sustinet (2) eos, qui ex totis praecordiis portant nomen ejus? Ipse igitur fundamentum est
eorum, et libenter portat eos qui (3) non negant nomen ejus, sed libenter sustinent illum (4).

CAPUT XV.

Et dixi : Demonstra mihi, domine, nomina virginum harum οἱ muliorum illarum, que nigra veste
sunt indute (5). Audi, inquit : Nomina virginum qua potontiores sunt, quo obtinuerunt angulos porte,
hac sunt (6): Prima vocatur Fides, secunda Abstinontia, tertia Potestas, quarta Patientia; ccterc
autem qua infra has consistunt (7), his nominibus vocantur : Sim plicitas, Innocentia, Castitas, Hilaritas,
Veritas, Intelligentia, Concordia, Charitas. Quicunque itaque portant hec nomina et nomen Filii Dei
in regnum Dei poterunt intrare. Audi nunc muliorum nomina, que nigra vesto vestite sunt. Ex his (8)
quatuor potentiores suni: quarum prima Perfidin, seconda Intemperantia, tertia Incredulitas, quarta
Voluptas (9) nominatur. Sequentes vero harum sie nominentur: Tristitia, Malitia, Libido, Iracundia,

Mendacium, Stultitia, nflatio, Odium. Hos spiritus qui portat Dei servus, regnum Dei videbit quidem,
*» Hob. τ, 3.

VARLE LECTIONES ET NOTE.
(86) Bodl. consimilem. Fellus in sua. edit. Oxon, (99) Ita mss. Angl. et Vict. Itaet edit. Felli Oxon.
concolorem. Vide Origenis PAtlocal. cap. 8. A]. recreat.
. (87) Lamb. Dominum per Filium ejus, hoc spiritu (100) Lamb. responsis. Omnia enim.
induti sunt. ) Lamb. Sic ergo omnis.

0 Lamb. odor vestium earum. (2) Lamb. 4tque etiam vides eos quos sustinet.
89) Mss. Angl. tulerint. (3) Lamb, quoniam.

90) Lamb. desunt, per portar. (4) Lamb. éllud. Felli edit. Oxon. sed sustinent
91) Lamb. ad eamdem. ipsum libenler.

1 7 Lamb. dissoluiis. Vide supra cap. 5 hujus (5) Mss. Angl. vestie, ut infra.

simil.

6) Mss. Lamb. Vict. et Carm. Hec sunt. nomina.
(93) Mss. Angl. concupieruni enum eas, soliciali — earwm. Sic et Felli edit. Oxon. Laudant hunc locum

pulchritudine. Origenes homil. 13, iv Ezech. Auctor Operis imp.in
(94) Lamb. amicitiam. Matth. xix, ?8, et scriptor Vita S. Genovefe Pap. 4.
0) Lamb. ezsolulionem. Sic et Felli edit. Oxon. (T) Lamb. inter has constiterunt. ܝ‎
90) Lamb. desunt, egerzmf. . . . si autem. (8j [ta ms. Viet. ita quoque Folli et Russel. editt.
0 Lamb. totum. AL. et his.
(98) Lamb. singula. Et mox deest, egi. (9) Mas. Angl. Dulcedo.

995 5. HERMJE 996

sed (10) non intrabit in illud. Lapides vero illi, domine, qui de profundo in structura aptati (14) sunt
qui sunt ? Decem, inquit, qui in fundamentis collocati sunt, primum seculum est: sequentes viginti
quinque, secundum sceulum est justorum virorum. Illi autem triginta (12) quinque, prophete Domini
ae ministri sunt. Quadraginta vero apostoli et doctores sunt predicationis Filii Dei, Et dixi : Cur ergo,
domine, virgines ille etiam hos lapides in structuram turris porrexerunt, translatos per portam ? Et
dixit : Hi enim primi spiritus illos portaverunt, et omnino alius ab alio non (13) recesserunt, neo spiritus
ab hominibus, nec homines a spiritibus ; sed juncti fuerunt hi spiritus eis (14) usque ad diem quietis :
qui nisi hos spiritus secum habuissent, non fuissent utiles structure turris hujus.
CAPUT XVI

Et dixi : Etiam nunc, domine, demonstra miht. Quid queris? inquit. Quare, inquam, de profundo hi
lapides ascenderunt, et positi sunl in structuram turris hujus; cum jam pridem portaverint spiritus
justos? Necesse est, inquit, ut per aquam habeant ascendere, ut requiescant. Non poterant enim in
regnum Dei aliler intrare, quam ul deponerent mortalitatem prioris vite. ΠΠῚ igitur defuncti, sigillo Filii
Dei (15) signati sunt, et intraverunt in rognum Dei (16). Antequam enim accipiat homo nomen Filii Dei,
morti destinatus est : at ubi accipit illud | sigillum, liberatur a morle, et traditur vite (17). Illud autem
sigillum aqua est, in quam descendunt homines morli obligati ; ascendunt vero vite assignati ; et illis
igitur predicatum est illud sigillum, et usi sun eo ut intraront in regnum Dei. Et dixi : Quare ergo,
domine et illi quadraginta lapides ascenderunt cum illis de profundo, jam habentes illud. sigillum ? Et
dixit : Quoniam (18) hi apostoli οὐ doctores qui preedicaverunt nomen Filii Dei, cum habentes fidem ejus
et potestatem defuncti essent, predienvercnt illis qui «ate obierunt; et ipsi dederunt eis illud signum
(19). Descenderunt igitur in aquam cum illis, et ilerum ascenderunt. Sed hi vivi ascenderunt (20) : at
illi qui fuerunt ante defunoti, mortui quidem descenderunt; sed vivi ascenderunt. Per hos igitur vitam
receperunt, et cognoverunt Filium Dei : ideoque ascenderunt eum eis, e& convenerunt in structuram
turris ; nee cireumcisi, sed integri edificati sunt; quoniam squitate pleni eum (21) summa castitate
defuncti sunt ; sed tantummodo hoc sigillum defuerat eis.

lib. wu, cap. 9, pug.
καὶ

CtEMENS ÁLEX., Στρωμ.,

ΕΙ ipsi dederunt eis signum. praedicationis, Descen- αὐτοὶ σφραγῖδα τοῦ κηρύ-
derunt igifur in aquam. cum illis, et iterum ascende-
runt, Sed hi vivi descenderunt, et iterum vivi ascen-
derunt : at illi qui fuerunt ante defuncti, mortui de-
scenderunt, sed vivi ascenderunt. Per hos igitur
vilam. receperunt, et cognoverunt nomen. Filii Dei :
ideoque ascenderunt. cum οἶδ,οι convenerunt. in struc-
turam turris; née circumcisi, cocificati sunt : in.
squitate defuncti sunt, οἱ in. summa castilate : sed
tantummodo hoc sigillum defuerat eis.

οὖν μετ᾽ αὐτῶν εἰς τὸ ὕδωρ, καὶ

λλ) οὗτοι ζι δησαν, καὶ
δὲ, οἱ προκεκοιµη-
δὲ ἀνέδησαν. Διὰ

ἐπέγνωσαν τὸ ὄνομα

νεκροὶ κατέδησαν, ζῶ
οὖν ἐξωσποιήθησαν, καὶ
Θεοῦ"

τῶν, val συνήρμοσαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου,
χαὶ συνῳκοδομήθησαν" ἐν δικαιοσύνῃ
ἐκοιμήθησαν, καὶ ἐν μεγάλῃ ἁγνείᾳ" μόνον δὲ τὴν
σοραγῖδα ταύτην οὐκ ἔσχον.

διὰ τοῦτο καὶ συνανέθησαν μετ᾽ αὖ-

ἀλατόμητοι

vi, cap. ὃ, pag. 4.

Ipgw, Στρωμ, lil.

Et recte dietum esta Pastore : Descenderunt igi- Καὶ κχλῶς εἴρηται τῷ Ποιμ Κατέθησαν οὖν

iur in aquam eum dllis. Sed hi quidem, vivi descen- αὐτῶν εἰς τὸ ὕδωρ Αλλ) οὗτοι μὲν, ζῶντες κατέ-
derunt, eb υἱοὶ ascenderunt : at illi qui fuerunt ante θησαν, καὶ ζῶντες ἐκεῖνοι δὲ, οἱ mpoxs.
defuncti, mortui descenderunt, sed. vivi ascenderunt, — wouerpévot, νεκροὶ δὲ ἀνέδησανν

Habes horum explanalionem (23).
VARLE LEGCTIONES ET NOTZE.

(10) Lamb. Hos spiritus qui porial, Dei servus
videbit quiem, et regnum Dei videbit, sed.

(41) Lamb. structuram. apti, Vide origen. Com-
ment. in. Osee ex. Philocal. cap. 8.

(12) Ita ms. Carm. Ita et Fellus, 510 sane legen-
dum ex super. cap. 5. Al. frigenla. Lamb autem
habet pHphetibun, loco prophetz ; et omittit se-
quens ac.

(13) Lamb. deest, non.

(14) Mss. Angl. addunt hominibus : quam leetio-
nem retinuit Fellus in sua edit. Üxon. Apud Cleri-
cum autem sic se habet Lamb. hi spiritus usque ad
diem. quietis. (uod nisi hi spiritus hos spiritus.

(15) Lamb. sigillo fidei Fuii Dei.

(16 Lamb. deest, Dei.

(17) Lamb. ubi ceperit hoc sigillum, liberatus a

morte traduur vita.

(18) Laudat hunc loeum Clemens Alex. Στρωμ.
lib. a1, cap. 9, mE 452. Ejusdem quoque raeminit
lib. νι, cap. 6, pag. 764
me, "Bodl. οἱ ܨ‎ sigillum. Sio et Felli edit.

xon.

(20) Forte sic legendum : Sed hi vivi descende-
, eb ilerum vivi ascederunl. Hanc lectionem
fra. Felli autem
ita se habet : Sed hi vivi descenderunt :

04.

editio Oxon.
al illi, etc.

(2 ) Lamb. im pro cum. Sic et Clemens Alex.

(22) Seribendum ex superioribus, use αὐτῶν εἰς
τὸ ὕδωρ, καὶ πάλιν ἀνέθησαν.

(23) Tamb. exsolutionem, uL sepe alibi, 810 et

edit. Oxon.

997

PASTOR. — LIB. 111: SIMIL. IX.

998

CAPUT XVII.

Et dixi : Nune. iterum, domine, δὲ de montibus illis mihi demonstra, quare varii,
sunt figura. Audi, inquit: Hi. duodecim montes quos vides,
orbem (24). Predicatus est ergo in eis Filius Dei, Ρε
varii sunt,et alia atque alia figura ? Audi:lle duode
tiones sunt : et sicut eos montes vidisti varios ; ita aL ho gentes. Sensus q
montis te docebo. Prius, inquam, domine, hoe. mihi demonstrat :
quonam pacto instructuram hujus turris convenerint, unoque redigantur col
sint, quam qui ascenderunt ex profundo ? Quoniam, inquit,
dierunt et. crediderunt, et vno nomine ilii Dei, vocati sunt Q
omnes prudentiam eumdemque sensum acceperunt; et una fi
virginum harurn cur ejus nomine ferebant. Ideoque struetora turris hujus c
bat usque ad solis claritatem. At vero postquam ita senserunt {
nium. Quidam tamen ex eis maeulaverunt se, et projecti sunt de genere just.
ad statum pristinum, atque otiam deteriores quam prius (23) evaserunt.

el alia atque alia
duodecim sunt gentes qux» totum obtinent

T 605 quos ipse ad illos misit. Quare autem,inquam,
cim gentes que totum olitinent orbem,duodecim na-

1u0que et actus uniuscujusque
cum sint tam varii (25) hi mortes,
lore, et non minus splendidi
universe naliones que sub celo sunt, au-
- Acceplo igitur ejus sigillo, eamdem
des atque charitas eorum fuit, et spiritus
oncolor videbatur, et fulge-

97) ; unum corpus eorum capit esse om-
orum, οἱ iterum redierunt

CAPUT XVIII.

Quo modo, inquam, domine (29), deteriores qui cognoverunt Dominum ? Et dixit :
novit Dominum, si nequiter vivit, manet in eo (30) nequitia sue pena. ΑἹ qui noy
abstinere se debet &b omni nequitia, et magis magisque servire bonitati ".Nonne e

sequi debobat, 81 nequitia praferat partos,
tutem ? Ideoque, hi quidem morti deslinati eunt :
bilia opera viderunt, si nequiter vivunt, duplo (31

atque ssvis ; et ita purificatam turrim vidisti (32)

tate pura populum suum (35). Et dixi
hi demonstra effectum et vim. uniusc
honoret magnum ac mirabite et sanetum (37
tium, id est duodecim gentium.

1s quidem qui non
it Dominum, omnino
go ille qui bonitatem

plus peccare videtur, quam is qui deliquit ignorans Dei vir-
àt vero hi qui eognoverunt Dominum,atque ejus mira-

) amplius punientur, et ipsi morientur in evum. Sicut
ergo vidisti, postquam ejecti sunt lapides de turri qui re,

probati erant, traditi sunt spiritibus porniciosis

), ut crederetur ex uno lapide esse tota : ita et Ecclesia
Dei cum purificata fuerit, ejeetis ex ea malis atque fictis,scelestis et dubiis, et q

se gesscrunt, 80 variis nequitie peccatorum generibus erit unum eor
sensus, una fides, eademque. charitas : ct tune. Filius Dei lotabitu

quicunque nequiter in ea
pus ejus, unus intellectus (33), unus
r (34) inter illos, et recipiet. volun-

: Domine, magnifice οἱ honorifice (36) se habent cuncta. Nune mi-
jusque montis; ut omnis

anima in Domino fidens, auditis his,

) nomen ejus, Audi, inquit, varietatem (38) horum mon.

CAPUT XIX,

De primo monte nigro : qui crediderunt, transfuge sunt, 80 nefanda i
ditores (39) servorum Dei. 11118 proposita mors est, penitentia non esti
eorum scelestum est. De secando vero monte glabroso (4
nequit ; et bi proximi sunt superioribus, non habentes inter se fruct
eorum sterilis est. (41), ao sine fructu; ita et hu,
inanes sunt, neque est in eis ullus fructus veritalis. llis tamen data est
tur:sin autem tardant, erunt et ipsi mortis priorum consortes, Quan
aditus est ad prenitentiam, prioribus vero non est ?

est his per penitentiam

4111. Tim. i, 19.

n» Dominum loquentes οἱ pro-
deoque nigri sunt; quia genus
40) : fieti sunt qui erediderunt, et doctores sunt
um squitatis. Sicut enim mons

jusmodi homines habent quidem. nomen, fide vero

penitentia, si cito eam sequun-
6, inquam, domine, iis quidem

pene enim eorum eadem sunt admissa. Ideo, inquit,
(42) regressus ad vitam,quia(43; nihil in Dominum suum locuti sunt nefandum
neque proditores servorum Dei fuerunt:sed por quamdam habenti (44)

cupiditatem fefellerunt homines,

VARLE LECTIONES ET NOT;E.

24) Auctor Operis tmperf. im Matth. xix, 98:
Quoniam, inquit, Judzerum populus im duodecim
tribus fui divisus; sic et universus populus Chris-
tianus divisus est in duodecim Iribus, secunitum quas-
dam proprietates animorum, eic. Fit.

(25) Lamb. zanquam aqua varii.

(26) Ms, Viet. οἱ in nomme Filii Del, a quo vocati
sunt. Felli edit, Oxon. omissa conjunctione. 2n «no
nomtne.

(27) Lamb. intra se, Bodl. inter se consenserunt.

(28) Lamb. quem potius. Bodl. desunt quam
prius.

(29) Lamb. deest, Domine.

(30) Lamb. cum ei

(91) Lamb. duplicis.

(32) Lamb. deest, vidisti. Huc respicit Origines
Philocal. cap. 8.

(33) Lamb. et erit corpus ejus unus intellectus.

(34) Lamb. laudalitur.

(35) Bodl, voluntatem puram, réceyto. populo suo.
Sic et Lamb. omissa tamen voce, recepto.

(36) Lamb. honeste.

(37) Lamb. desunt, et sanetum.

(38) Ita mss, Lamb., Carm.et Victor.Sic ot Felli
edit. Oxon. Al. veritatem.

(39) Lamb. fraditores.
(40) Mss. Lamb. οἱ Vict. scabroso.
(41) Lamb. desunt mons δὲ est.
omittit est in edit. Oxon.
(42) Lamb. panmitentzz.

Sie mss. Carm. et Vict. Sic ei edit. Oxon,
ΑΙ. qui.

(44) Mss. Angl. accipiendi,

Fellus quoque

999 S. HERMJE 1000

ducentes eos secundum cupiditates(45)peccantium;ideo dabuut quamdam ejus rei penam;sed tamen(40)
iis proposita est penitentia, quia (47) nihil in Dominu suum dixerunt nefandum.
CAPUT XX.

De tertio vero monte qui spinas οἱ tribulos habebit: tales sunt qui crediderunt, divites quidam,
quidam autem plurimis obsiricti negotiis (48) : tribuli enim divitim sunt; spine vero, qui multis
obligati sunt negotis. Hi ergo (49) qui plurimis obligati sunt negotiis variisque rebus, non adjungunt se
servis Dei, sed aberrant, ab his negotiis revocati (50) a quibus suffocaatur. Lliam et hi qui divites sunt,
ipsi difficiles se ad conversationem (51) servorum. Dei prebent, metuentes ne quid poscatur ab illis : hi
ergo difficile in regnum Dei intrabunt ?. Sieut enim excalceatis pedibus,difficile in tribulis ambulatur z
sic et hujusmodi homines difficile est in regnum Dei intrare. Sed οἱ eis omnibus datur ad penilentiam
regreseus, si tamen cito redierint ad illurn; uf quia prioribus diebus cessaverunt ab opere, ropetito
terapore aliquid boni facere possint. Acta igilur penitentia, si fecerint opera bonilatis, vivent: sin
autem in admissis suis permansoerint, tradentar mulieribus illis quz eis auferent vitam.

CAPUT XXI.

De quarto vero monte habente plurimam herbam (32), eujus superior pars dis erat, ipsie vero
radices arido ; quedam etiam a solis ardore (53) taete arescebant : hujusmodi sunt quidam dubii qui
crediderunt, οἱ quidam alii in labiis Dominum, non in corde ferentes. Ideoque aride sunt, et nullum
fundamentum (54! habentes herbe eorum : verbis enim tantummodo vivunt, opera vero eorum mortua
sunt. Hi ergo nec mortui sunt. nec vivi, et dubii similiter sunt. Ipsi enim dubii, nec virides sunt neque
aridi; id est nec vivi nec mortui. Sicut enim herbe eo::m,sole viso, aruerunt : ita et dubii,simul ut au-
dierunt persecutionem, incommoda (55) metuentes, redierunt ad simulacra, et rursus servierunt eis, et
erubuerunt Domini sui ferre nomen. llujusmodi ergo homines, nec vivi nec. mortui sunt; sed οἱ hi
possunt vivere, si cito egerint penitentiam ; sin. minus jam traditi sunt mulieribus illis que auferont
vitam eorum.

CAPUT XXII.

De quinto vero. monte aspero οἱ virides herbas hahente : hujusmodi eunt. qui crediderunt fideles qui-
dern, sed difficile credentes, et audaces 80 sibi placentes; volentes videri (50) cuncta scire nihilque
omnino scientes. Propter hane igitur audaciam, sensus discessit ab illis, οἱ intravit in eos temeraria
arrogantia (57). Sublimes autem se gerunt, et veluti prudentes; οἱ cum sint stulti, cupiunt, doctores
videri. Propter hane stultitiam, dum se magnificant, mulli eoram exinaniti sunt. Magnum enim demo-
nium est audacia et confidentia inanis.Ex his igitur mulli abjecti eunt.Alii antem agnito (58) errore suo,
penitenliam egerunt, et subdiderunt se habentibus sensum. Sed et coteris horum similibus proposita
est penitenlia; neque enim mali fuerunt,sed insipientes potius et stulti.Hi ergo,si egerint penitentiam,
vivent Deo : sin minus, habitabunt cum mulieribus illis, 4185 nequitias suas exercebunt in eis (59).

CAPUT XXII.

De sexto vero monte habente scissuras majores et minores : hujusmodi sunt qui crediderunt. Et hi in
quibos scissurc minores erant,hi sunt qui inter se habent liteset propter querelas euas in fide languent;
sed multi ex iis egerunt penitentiam : idemque ceteri facient (60), auditis mandatis meis ; exigua enim
sunt lites corum, ac facile ad penitentiam recurrent (61). At hi qui majores habent, sicut lapides per-
qinaces erunt, simultatum (62) et offensarum sunt memores, iracundiam. inter se exercentes. Hi ergo
abjecti sunt a turri, eL ἃ síructura ejus reprobati : hujusmodi ergo homines diffücile vivent. Deus et Do-
minus noster qui dominatur omnium rerum, et crcature suo universo habet (63) potestatem, offensas
meminisse non vuli; sed ab his qui peccata sua confitentur, facile placatur. Homo vero cum sit Jangui-
dus, morlalis, infirmus et repletus peccatis, homini perseveranter irascitur ?, tanquam conservare
cum possit aut perdero δι. Ego autem vos moneo, auntius et propositus ponitenti»,ut quicunque propo-

88 Matth. xir, 22. 5? Malth. xix, 22, 24; Mare. x, 23; Lue, xvi, 24. "Ὁ Eccli. xvni, 0, ?! Jac. iv,
19

VARLE LECTIONES ET Νοτ..

(45) Mss. Angl. desideria. Sic et edil. Oxon. (55) Lamb. simul audientes persecutionem. οἱ in-
(40) Lamb. tormenti.

(47) Sic. mss. Vict. et Carm.pro quia.Sie οἱ edil.

Oxon. Al. qui.
(48) Lamb. qui plurimis obstricti sunt negotiis.
(49) Mss. Angl. Η vero. Sic et Felli edit. Oxon.
(50) Mss. Angl. vocati.

(51) ΑΙ. converszonem.

(52) AL. plurimas herbas, quarum.

(53) Mss. Angl. calore.

(54) Lamb. nulla fundamenta. Sic. et Felli edit.

Oxon.

commoda.

(56) Lamb. deest, videri.

(97) Mss. Angl. fatua praesumptio. Felli edit.
Oxon. temeraria praesumptio.

(58) Mss. Angl. cogailo.

(59) Mss. Angl. exercent.

(60) Lamb. ?deoqu2 caetera faciunt.

(61) Lamb. reeurrunt.

(62) Lamb. deest, simultatum. Al. in simulta-
Libus, et.

(63) Lamb. habens.

1001 PASTOR. -- LIB. HII. SIMIL. IX.

situm tale (64) habetis, deponatis illud, et ad poenitentiam τ
delietis vestris (65), si ab hoc demonio vos purificaveritis
CAPUT XXIV.
De monte vero septimo in quo virides et hilares erant herbze, et totus mons fertilis erat, omneque
genus pecudum carpebant pabulum ex herbis montis ejusdem ; et quanto magis herbe illae carpebantur,
tanlo letiores revirobant (00): hujusmodi sunt qui crediderunt, simplices οἱ boni semper οἱ nullas
habentes nter se dissensiones; scd. stantes semper de servis Dei, induti spiritum. virginum harum : et
semper in omnes bomines (67) ad faciendam misericordiam prompti, et de laboribus suis eunetis homi-
nibus facile tribuentes sine improperio et deliberatione. Visa igitur Dominus simplicitate οἱ omniinfantia
eorum, auxit eos in laboribus manuum suarum, et dedit eis in omni opere (68) gratiam. Ego autern
hortor vos, preposilus ponnitentie nuntius, in codem proposito permanere, quicunque 68118 hujusmodi,
ne eradicetur semen vestrum in avum. Dominus enim vos probavit, et conscripsit in nostrum numerum ἢ
et omne semen (09) vestrum. eum Filio Dei ditavit (70); de Spiritu enim. (71) ejus estis omnes.

CAPUT XXV.
De octavo vero monte, in quo plurimi erant fontes, in quibus (72) adaquabatur omne genus creature,
Dei : tales sunt qui erediderunt apostolis, quos misit Dominus in totum orbem predicare; et quidum
doctores, qui (73) caste et sincere predicaverunt ac docuerunt, nee quidquam omnino Buübscripserunt

male cupiditati : sed assidue in squitate ot. (74) veritate ambulaverunt. Hi ergo inter angelos conversa-
tionem habent.

recurralis : οἱ Dominus medebitur
sin minus, ad mortem trademini ilii.

CAPUT XXVI.

De nono autem monte deserto, ac serpentes habente (75) : hujusmodi sunt qui crediderunt; sed οἱ (76)
maculas habebant. Ili sunt ministri male ministerium agentes diripientes viduarum bona et pupillorum ;
sibi, non aliis,ex his quee acceperunt, ministrantes. Hi,si (77) permanserint in eadem cupiditate, morti se
tradiderunt, nec ulla erit in eis spes vite, quod si conversi fuerint, et caste consummaverint minisie-
rium suum, poterunt vivere. Qui vero scabrosi reperti sunt, ii sunt quinomen Domini abnegaverunt,
neo (78) ad Dominum rursus redierunt, sed agrestes evaserunt atque deserti, non applicantes se ad Dei ;
Servos ; sed separati ab eis, pro parva sollicitudine vitam suam amiserunt. Sizut enim vitis aliqua dere-
licta in sepe, cui nulla cultura contingit, disperit ac suffocaturab herbis, et agrestis tempore effücitur
(desinit enim utilis esse domino suo) : sic et hujusmodi homines de seipsis desperantes (79), oxacerbati,
Domino suo inutiles esse ceperunt. 1118 ergo demum datur (80) penitentia, si non ex precordiis inventi
fuerint denegasse : quod si quis ex proordiis inventus fuerit donegasse, an (84) vitam &ssequi possit,
ignoro. Ideoque dico, ut in his diebus, si quis negavit, ad (89) penitentiam reveríatur; nam (ieri non
potest ut nunc Dominum suum quis abnegans (83) postea assequi possit salutem ; sed illis reputatur
proposita ponitentia, qui olim abnegaverunt. Accelerare enim qui acturus est panitentiam debet, anle-
quam peragatur zdifleatio turris hujus ; sin minus, a mulieribus illis trahetur ( 84) ad mortem. Quivero
(86) curti, dolosi sunt, et alius in alium comminiscentes ; hi sunt serpentes in eo monte misti.Sicut enim
morliferum est hominibus serpentum venenum, ita et verba talium inflciunt (86) homines atque perdunt.
OCurti sunt igitur (87) ἃ fide sua, propter hoc genus vite sue in quo morantur (88). Aliqui vero eorum,
accopta. poonitentia, assecuti sunt salutem ; sod οἱ cateri hujusmodi homines sque assequentur, si ego-
rint penitentiam : sin minus, morientur cum znulieribus (89) illis, quarum vim possident ae pote-
statem.

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(64) Lamb. hujusmodi.

0 Mas. Angl. remediabit )ܐ‎ vestra.
Fellus autem in sua edit. Ozon. remedia provi-
debit.

(66) Mss. Angl. recrescebant.

(67) Lamb. omnibus. homnibus.

68) Lamb. tempore.

69) Lamb. genus.

(70) Lamb. deest. ditavit. Bodl. habitabit : quam
lectionem secutus cst Fellus in edit. Oxon. Αἱ ms.
Vict. deputavit.

(71) Lomb. deest enim.

72) Lamb. ez quibus.

0 Mss. Angl. deest quz.
74) Lamb. desunt dignitate et.

(15) Bodl. serpentibus habitato.

(76) Mss. Angl. qui et.

(71) Lamb. sibi alios ex ministerio quod accepe-
Tunt, ministrare cogentes : si.

Ῥασλοι, Gn. 11.

(78) Lamb. desunt, ii... nec.

(79) Bodl. despondentes.

(80) Ita mss. Angl. et Viet. Ila et l'elliedit. Oxon.
ΑἹ demandatur.

(81) Sic mss. Angl., Viet. ol. Carm. Sic quoque
Felli edit, Oxon. Al. inventi fuerint megasse: am,
intermediis omissis: quc sane contextus requirit,
videnturque ob nonnullas revetitas vozesexcidisse.

(82) Lamb. ínsatutus aliquis ad pamit. Fellus,
5i quis denegavit.

(83) Lamb. Ecclesia abnegans. Fellus, si quis ab-
negans.

(84) Lamb.

(85) Lamb.

(86) Lamb.

(87) Lamb.

(88) Lamb.
sunt.

(89) Lamb. a mulieribus.

tradetur.

hi vero.

decipiunt.

enim.

£n quo moriantur. Bodl. in quo morati

32

Β. HERMAE 1004

CAPUT XXVII.

1003

De deoimo vero monte, in quo arbores erani tegentes pecora: tales sunt qui crediderunt quidam epi-
scopi, id est presides Ecolesiarum (90). Alii vero, hi lapides qui non ficto, sed alacri (91) animo semper
in domos suas servos Dei receperunt ; οἱ deinde qui presidos sunt ministeriorum,qui et inopes et viduas
protexerunt (92), et castam perpetuo conversationem habuerunt. Ergo hi hominesaDomino proteguntur.
Hac quicunque egerint (99); honorati sunt apud Dominum : et inter nuntios locus eorum est, si perse-
veraverint usque in consummationem parere Domino.

CAPUT XXVIII.

De undecimo monte, in quo erantarboresaliisatque aliis fructibusonerate (94) : hi suntqui crediderunt
et propter nomen Domini mortem obierunt, οἱ animo prompto passi sunt, et ex toto corde suo animas
suas tradiderunt Et dixi: Quare ergo, domine, omnes ha» arbores habent quidem fructus, sed eorum
quidam pulchriores? Audi, inquit : Quicunque propter nomen Domini passi sunt, honorati apud Domi-
num habentur :et omnium eorum deleta (95) sunt delicta, quia propter nomen Filii Dei mortem obierunt.
Quare autom fructus earum dispares sint, et excellant quidam inter illos, audi (36) : Quieunque enim
perducti ad potestates, interrogati non negaverunt Dominum (97), sed prompto animo passi sunt : hono-
ratiores sunt apud Deum : qui excelluntigitur fructus, eorum sunt. Qui vero timidi et dubii fuerunt, et.
deliberaverunt in corde suo, utrumne falerentur an negarent, et (98) passi sunt ; horum fructus exiguio-
res sunt, quoniam hz»o cogitatio ascendit in corda eorum : mala enim ac nequam est hujusmodi cogita-
tio, perinde (99) ac si quis servus neget dominum. Cavete igitur, vos qui hujusmodi cogitationes habetis
no permaneat hec mens in vobis (100), ct Deo moriamini. Vos igitur quieunque propter hoc nomen
mortem obitis, Dominum honorare (1) debetis; quod dignos vos habet Dominus, ut nomen ejus feratis
et omniu peccata vestra redimantur (2). Nonne ergo vos potiusfelices existimatis? Putate (3) potius, si quis
ex vobis patitur,magnum opus perficere. Vitam enim vobis donat Dominus, nec inlelligitis. Delicta enim
vestra vos gravabant ; ot nisi passi essetis hujus nominis causat propier peccata certe (4) vestra mortu
eratis Deo, Exec igitur vobis dico, quicunque deliberatis de confessione aut de abnegatione. Confiteamini
jgitur vos habere Dominum Deum, ne forte (5) negantes, tradaminiin vincula. Si omnes enim gente
servos 81109 puniunt, quicunque dominurn suum negaverunt ; quid putatis vos Dominum vobis facturum
qui universorum habet potestatem. Removete igitur de precordiis vestris has. disputationes (6), ut in

perpetuum vivatis Deo.
CAPUT XXIX.

De duodecimo vero monte candido (7): tales sunt qui. crediderunt sicut infantes sinceri, quibus nulla
malitia ascendit in sensum, noc sciverunt quid sit malitia, sed semper in sinceritate manserunt. Hujus-
modi ergo homines (8) sine ulla dubitatione inhabitabunt regnum Dei (9): quoniam in nullo negotio
mandata Dei maculaverunt (10), sed cum sinceritate permanserunt omnes dies vite sua, eodem sensus
donore.Quieunqueergo permanserint (11),inquit,sicutinfantes, non habentes malitiam, honoratioros erunt
omnibus illis quos jam dixi. Omnes enim infantes honorati sunt apud Dominum, et primi habentur. Fe-
lices ergo vos, quicunque removeritis malitiam a vobis, οἱ indueritis innocentiam ; quia primi (12) vide-
bitis Deum. Postquam finivit omnium montium explanationem (13), dico ei: Domine, nune expone mihi
de lapidibus his qui allati ex campo in locum reprobatorum (14), ad structuram turris missi sunt (15) ;
item de lapidibus illis rotundis, qui in structuram turris adjecti sunt,et de his qui adhuc rotundi reman-

serunt.
VARLE LEOTIONES ET NOTJE.

(2) Ms. Vict. remedientur. At Carm. redimentur,

(90) Bodl. episcopis, id est prasulibus Ecclesiz.
Lamb. quoque habet, Ecclesie £ owtera, ut in vul-

atis.

(91) Mss. Angl. libenti.

(82) Mss. Angl. ministerio, inopes et viduas por-
rexerunt.

00 Lamb. gesserint. Fellus: egertut, honorantur.

91) Mss. Angl. plenz.

05) Mss. Angl. abolita.

(96) Lamb. sunt et excellunt...
Felli odit, Qxon.

(97) Lamb. deest. Dominum.
08) Bodl. edd. tamen. ͵
0 Lamb. deest, perinde. Sio et edit. Oxon.
Al. mss. ut quis. Ἐκ ΠΡ.

(100) Lamb. desunt, in vobis; et post. moriamini,
add. vos.

(4) Lamb. orare ; et mox, habeat.

munc audi. Sic et

llabent quoque remedientur mss. Angl. apud Fol.
Jum ; quam lectionem Clericus aliique. omiserunt.
(3) Lamb. gstmatis. Sed portate.
(4) Lamb. deest, certe. Fellus: vestra certe.
(5) Lamb. Dominum ; ne quando.
(6) Sie οἱ Bodl. At Felli edit. Oxon. dubitationes.
(7) Mss. Angl. candilato. Leg. infra cap. 31.
(8) Lamh. Ai homines.
(9) Mss. Angl. habitabunt in regno Dei.
(10) Bodl. Dominum maculaverunt.
(14) Mss. Angl. permanseritis. Et mox, honoratio-
res eritis. Quibus statim add. Lamb. sicut jam dixi.
(42) Lamb. quicunque Πα δίς innocentiam :. primi.
(43) Lamb. solutionem. Sic οἱ Fellus.
(14) Felli edit. Oxon allati ez campo, et reproba-
torum loco.
(15) Mss. Angl. zerunt.

1005 PASTOR. — LIB. 111, SIMIL. IX.

CAPUT XXX.

Audi nune, inquit, de lapidibus. Qui allati (16) de campo in structuram turris positi sunt eorum loco
qui (17) reprobati erant, radices sunt illius candidi montis. Cum igitur hi qui de illo monte crediderunt,
facti sunt innocentes ; jussit Dominus ejus turris, eos qui dc radicibus montis essent, in structuram col-
locari. Intellexit (18) enim, si ad aedificationem iissent (19), splendidos illos permansuros, nec ullum de
his, amplius denigrandum (20). Quod si ita (21) de ceteris montibus adjecisset, non necesse habuisset
rursus visitare eam turrim aique purgare. Hi autem omnes candidi, juvenes (22) sunt qui erediderunt, et
qui credituri sunt ; ox eodem cnim genere sunt. Felix hoc genus, quia innocuum est, Audinunc et de il-
lis rotundis lapidibus et splendidis. Hi omnes de hoc candido monte sunt. Quare (23) autem rotundisunt
roperti,causa eslquia divitie sus illos pusillum a veritate obscuraverunt atque obfuscaverunt ; sed ἃ
Deo nunquam recesserunt, nec ullum verbum malum processit de ore eorum; sed omnis aquitas, virtus
et veritas (24). Horum ergo menlem cum vidisset Dominus, et posse eos voritati favere; jussit bonos
quoque permanere, ct opes eorum eireumeidi ; non enim voluit in totum. illas tolli (25), ut possent boni
aliquid facere (26) de eo quod eis relictum est ; et vivent (27) Deo, quoniam et ipsi de genere bono sunt.
ldeo ergo pusillum circumcisi sunt, et positi in structuram turris hujus.

CAPUT XXXI.

Ceteri vero qui adhuc rotundi permanserunt, noque apti reperti (28) sunt in eam structuram, quia
nondum aeceperunt sigillum, repositi sunt in loco suo ; valde enim rotundi reperti sunt. Oportet autem
cireumcidi hoe soculum ab illis, e: vanitates opum suarum ; οὗ tunc convenient in regno Dei. Necesse
estenim eos intrare in regnum Dei ; hocenim genus innocuum benedixit Dominus. Ex hoc ergo genere
non intercidet quisquam ; etenim licet quis eorum tentatus a nequissimo diabolo, aliquid deliquerit, cito
recurret ad Dominum Deum suum. Felices vos (29) judico ego nuntius ponitentiz, quicunque innocentes
estis sicut infantes, quoniam pars vestra bona est et honorata apud Dominum. Dico autem omnibus vo-
bis, quicunque sigillum hoc accepistis : simplicitatem habete, neque offensarum memores estote, neque
in malitia permanete ( 30 ( ; neque n memoria offonsarum amaritudinos in uniuscujusque spiritu flant (34 ;
sed his malis scissuris (32) remedia Procurate, atque tollite illasavobis : ut dominus pecorum gaudeat
de vobis (33) ; gaudebit autem, si omnia invenerit sann. Si autem pecus aliquod ex talibus invenerit
dissipatum ; va erit pastoribus. Quod si ipsi pastores dissipati fuerint, quid respondebunt etiam ei (34)
pro pecoribus Ὁ Nunquid dicent, ἃ pecore se vexatos ? (35) Non eredetur illis. Ineredibilis enim res ost,
pastorem pali posse a pecore ; et magis punitur (36) propter mendacium suum. Et egosum pastor ; et va-
lidissime oportet me de vobis rationem reddere.

1006

Awriocnus homilia, 94.
Καλόν ἐστι κρατεῖν τὴν ἁπλότητα καὶ τὴν ἀχακίαν, Bonum est habere simplicitatem et innocentiam, et

ὴ esse sicul infantes, qui nesciunt malitiam, qu vitam
hominum perdit ; neque esse offensarum memores, ne-
que in malitia. permanere ; sed removere malitias. et
malignitates, εἰ amaritudines permanentes ; εἰ fieri
unumspiritum; et malas scissuras tollere ac. ever-
tere.

καὶ εἶναι ὡς τὰ νάπια τὰ μὴ γινώσκοντα τὴν πονη-

ρίαν, τὴν ἀπολλύουσαν

τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων"

καὶ μὴ εἶναι µνησικάκους, μήτε παρανόμους (31) τῇ

ἴᾳ" ἀλλ᾽ ἀποθέσθα: τὰς χακίας καὶ τὰς 7

x

γηρίας,

ἃς πικρίας τὰς παρανόμους,
ὅμα, καὶ

Αντιοσμῦς, homilia 192.
προθάτων, χαρῇ Ut cum venerit dominus pecorum, gaudeat de

VARLE LECTIONES ET ΝΟΤΗ.

Ἵνα ὅταν ἔλθῃ ὁ

416) Mss. Angl. ejecti. Editio Felli Oxon. hunc
locum ita exhibet: Deis lapidibus qui αἰαὶ de
campo in structuram turris positi sunt eorum loco. qui
reprobati erant, etc.

(17) Lamb. de fis qui.

0 Lamb. inlellezi.

(19) Fellus ita in sua edit. Oxon. si in illa afuli-
calione missi essent ; testaturque mss. Angl. deesse,
missi.

(20) Lamb. de his nigricaturum.

(21) Lamb. omisso ita, post adjecísset add. tan-
tum.

(22) Sic Lamb. Sie et edit. Oxon. Al. candidi sunt
omisso juvenes.

(23) Lamb. audi autem quare. Et. mox omittit,
causa est quia.

(24) Mss. Angl. et virtus veritatis.

(25) Lamb. non enim in. totum eorum tolii.

(26) Fellus in edit. Oxon operari, Al. facere.

(27) 118 mss. Lamb., Victor. ot Carm. Editi, vi-
vere.

(28) Lamb. deest. reperiri. :

(29) Sie mss. Vict., Carm. et Lamb. Sic οἱ Felli
edit. Oxon. Al. vero. pro vos Leg.supra, cap. ?9.

(30) Mss. Angl. habere, neque offensarum memores
csse, neque in. malitia vestra. permanere.

(31) Mss. Anel. fieri, et has malas seissuras. per-
medicare, et tollere a vobis. 8

(32) Seissuris, Gr. σχήματα, In. uno cod. Regis
menbranaceo, σχίσματα, Cor.

(33) Ms. Carm. de his.

(34) Lamb. desunt, etiam ei. 0

(35) Hunc locum. laudat auctor homilie De alea-
toribus, ad calcem opp. Cypriani.

(30) Mss. Carm. et Lamb. punietur.

(37) Leg. παραµόνονις. Sic et mox infra.

(38) Leg. σχίσματα.

1008

Χαρή-
0 καὶ μὴ διαπεπτω-

1001 S. HERMJE
vo, εἰ de pecoribus lietur. Gaudebit autem, δὲ omnia. A
invenerit sana, et non quzdam ex ilis dissipata.
Si aulem aliqua ex. talibus. invenerit dissipata, ο
erit pastoribus. Quod si pastores ipsi dissipati. in-
venti fuerint, quid discent domino. gregis * an a. pe-
core 56 vezalos? Non credetur illis. Incredibilis
enim res. est, pastorem pati posse. aliquid a pecore.
Magis vero punientur propter. mendacium. suum.
Scientes ergo, quod valde opportet de iis veddere
rationem, etc.

καὶ αὐτοὶ οἱ τωχότες,,

τί ἐροῦσι τῷ

προβάτων

ὅτι ἀπὸ τῶν

θήσονται.

"Ἄπιστον
προθάτων πα
διὰ τὸ ψεῦδος αὐτῶν.
be ἀποδοῦναι λόγον δεῖ,

ܨ

798 πρᾶγμά ἐστι,
Μᾶλλον Bi χολασθή σον
Εἰδότες οὖν ὅτι λίαν δι᾿ αἱ
bis

ποιμένα ὑπὲρ

2

CAPUT XXXII.

Gonsulite ergo vobis (39), dum adhuc turris edificatur. Dominus habitat in viris amantibus, pacem,
etenim vera (40) pax ehara est; a contentiosis (41) vero et perditis malitia, longe abest. Reddite igitur
ei spiritum integrum: sicut, accepistis. Si enim dederis fulloni vestimentum integrum, idque integrum
vis denuo recipere ; fullo autem scissum tibi illud reddat ; recipies illud ? Nonne statim excandesces,
et eum convieio prosequeris, dicens : Vestimentum meum (42) integrum tibi dedi ; quare scidisti illud,
et inutile fecisti? Nune propler scissuram quam in eo fecisti, usui (43) esse non potest. Nonne hee
omnia verba dices fulloni, et de scissura quam in vestimento tuo fecerit ?Si igitur tu doles de vesti-
mento tuo, et quereris (44) quod non illad integrum recipias; quid putas (45) dominum tibi facturum
qui spiritum integrum tibi dedit, et tu eum totum inutilem reddidisti (46), ita ut nullo usui (47) esse
possit domino 8110 ? Inutilis enim. capit esso usus ejus, cum sit corruptusa te. Nonne igitur Dominus
de spiritu suo propler hoo factum tuum idem faciet? Plane, inquam : omnibus iis, quoseunque inve-
nerit in memoria offensarum permanere, idem faciet (48). Clementiam, inquit, ejus nolite calcare ; sed
potius honorificate (49) eum quod lam patiens estad delicta vestra, et nou estsicut vos. Agite ρωπί-
pentiam ; ulile (50) enim idest vobis.

AwriocHUS, homilia 94.

Jt Dominus pacis habilet in. omnibus, quo et spi- B
ritus integer fat, sicut ilium accepit. homo. δὲ enim.
aliquis dederit. fulloni vestimentum. novum, et inte-
grum, atque iliud velit denuo recipere; fullo autem
scissum vestimentum | reddat ; an recipiet illud Ὁ
Nonne statim excandescet, et eum convicio perse-
quetur dicens: Vestimentum integrum tibi dedi ;
quare cidisti illud, et inutile fecisti ? Si. igitur ita
dolet aliquis de vestimento, οἱ queritur quod mon
illud integrum. receperit ; quid putamus Dominum
mobis facturum, qui spiritum integrum accepimus,
δὲ illum. molestia. affecimus et inutilem. reddidimus,
non viventes cum. homestate ; ita ut nullo usui. esse
possit domino suo? nam usus, spirifus a nobis cor-
ruptus est.

done κατοιχήσῃ ἐν πᾶσιν,
aum, ὥσπερ αὐτὸ ἔλαθεν
χναφεῖ δώσή ἱμάτιον
τι χομίσασθαι, ὅ δὲ
χναφεὺς σχίσας τὸ ἱμάτιον ἀποδώσει, ἄρα λήψεται
αὐτό; οὐχὶ μαχησεται, καὶ 068
μάτιόν σοι ὑγιὲς ἔδωκα, διὰ τί αὐτὸ ἔσχισας, καὶ
πεποίηκας ἄχρηστον ; Εἰ οὖν οὕτως περὶ ἱματίου
λυ J à D

“Ὅπως ὁ Κύριος τῆς

ἵνα καὶ τὸ τν

ὁ ἄνθρωπος. “Ἐὰν γάρ τ

χαινὴν καὶ καὶ τοῦτο

ἐγὼν αὐτῷ -

τις, καὶ py

τὸ ἱμάτιον, τί δοχοῦμεν

ὑπὸ τοῦ Κυρίου,‏ ܐ

μα λαθόντες ὑγῶς, καὶ το

σεμνότητι πολι

οὐδεμίαν δύναται εἶναι τῷ Κυρίῳ
ἢ γὰρ χρῆσις τοῦ πνεύματος ὑφ’ ἡμῶν

πατεφβάρη.

ἑαντοῦ ;

CAPUT XXXIII

Hee omnia que supraseripta sunt, ego pastor nuntius poenitentia ostendi, et loeutüs sum servis
Dei.Si ergo credideritis, et. audierilis verba mea, οἱ ambulaveritis in ipsis, et correxoritis itinera
vestra; vivere poleritis. Sin autem permanseritis (51) in malitia et memoria offensarum, nullus ex

hujusmodi peccatoribus vivet (52) Dei

VARUE LECTIONES ET NOTAE.

39) Lamb. Remediate ergo vos.
40) Lamb. et enimvero. Forte, ei enim vera. Sic.
et Mss. Carm.

41) Lamb. litigiosis.

0 Lamb. deest, meum.

43) Lamb. ín usum.

(44) Ms. Carm. fulloni? Ergo et de scissura quam
in vestimento (uo fecerit,si doles tu. εἰ quereris,
quod non reddidisti : quid putas.

(45) Lamb. doles et quereris.

τ Ita ex Lamb. Fellus in sua. edit.
redegisti.

Oxon. AL

Hae omnia a me discenda, dicta sunl. vobis (53). Ait mihi ille

(47) Lamb. in mullo usu.

(48) Lamb. Dominum spiritum ejus, propter fa-
clum tuum hoc ὦ facie plane, inquam, omnes eos
quoscunque invenerit in. memoria offensarum perma-
nere, afficiet. Nullo sensu : eoque nomine hane le-
ctionem a Fello omissam puto.

(49) Lamb. honorate.

(50) Lamb. pamitentiam. utilem.

(51) Lamb. desunt, Sin aufem permanserilis.

(52) Lamb. ez hujusmodi vivit.

(53) Lamb. me docente vobis. dicta.

PASTOR. — LIB. Ill. SIMIL. X. 1010

pastor: Omnia a me interrogasti ? Et dixi: Ita, domine. Quare ergo non interrogasti me, inquit, de
forma lapidum in sirüctura repositorum; ut tibi explicarem (δή) formas? Et dixi: Oblitus sum,
domine. Audi nunc ergo, inquit, et de il Hi sunt qui nunc mandata hao (55) audierunt, et ex totis
precordiis egerunt penitentia cumque vidisset Dominus bonam atque puram (56) penitentiam eorum,
et posse eos in ea permanere; jussit priora peceata eorum deleri. He enim form: peccata (57) eorum.
erant ; et excquata sunt, ne apparerent.

1009

SIMILITUDO X.
De penitentia εἰ eleemosyna.
CAPUT I.

Postquam perseripseram librum hune, venit nuntius ile qui me tradiderat illi (68) pastori, in
domum in qua (59) eram, ei consedit supra lectum ; ei astitit in dextera ejus ille pastor. Deinde
vocavit me, οἱ hae mihi. dixit: Tradidi te, inquit, et domum tuam huic pastori, nt ab eo protegi possis.
lta, inquam, domine. Si vis ergo protegi, inquit, ab omni vexatione et ab omni saevitia ; successum
autem habere in omni opere bono atque verbo, et omnem virtutem squitatis; in mandatis iis ingredere
quz dedit (60) tibi, et poteris dominari omni nequitiae. Custodienti enim tibi mandata illa, subjecta
erit omnis cupiditas et dulcedo hujus sgculi; succossus vero in omni bono negolio le sequetur
Maturilatem hujus et modestiam suscipo in te (61); et dio omnibus, in magno honore esse eum
et dignitate apud Deum, et magna potestatis eum presidem esse, et potentem in officio suo. Huic
soli pertotum orbem pomitentie potestas tributa est. Potens ne tibi videtur esse? Sed vos maturitatem
hujus et modestiam (62) quam in vos habct, despicitis.

CAPUT Ἡ.

Dico ei: Interroga ipsum, domine,ex quo in domo mea est, anne (63) aliquid extra ordinem fecerim ;
aut in aliquo eum offenderim. Et ego, inquit, scio, nihil extra ordinem fecisse te neque esse facturum
etideo hec loquor tecum, ut porseveres ; bene enim hic de te apud me existimavit. Tu autem ceteris
hme verba dices; utet illi qui egerunt aut acturi sunt pemilentiam, eadem que tu sentiant ; et hic
apud me de iis (04) interpretelur ; οἱ ego apud Dominum. Et ego, inquam, domine, omni homini indico
magnalia Dei, spero autem eos omnes qui amant ea, et ante peccaverunt, his auditis acturos esse
penitentiam (65) ܕ‎ vitam recuperantes. Permane ergo inquit, in hoc ministerio, et consumma ΠΙυ Δ
Quicunque autem mandata hujus exsequuntur, habebunt vitam, et hic. (66) εἰ apud Dominum magnum
honorem. Quicunque vero hujus mandata non servant, fugiunt a vita sua et adversantur illi: et qui
mandata ejus non sequuntur (67), morti se tradunt (05); et unusquisque eorum reus erit sanguinis

sui. Tibi autem dico, ut serves mandata hec (69), et remedium peccatorum tuorum omnium (70)
habebis.
CAPUT 1H.

Misi autem tibi has virgines (71), ut habitent tecum; vidi enim easvalde affabiles, tibi esse. Habebis
igitur(72) tu eas adjutrices, quo magis possis hujus mandata servare; non potest enim fieri, ut sine
his virginibus hec mandata serventur. Vides (73) autem eas libenter esse tecum ; sed et ego precipiam.
eis, ut omnino ἃ domo iua non discedant. Tu tantum communda (74) domum tuam: in munda enim
domo libenter habitabunt: munde sunt enim, atque caste et indusirie, et omnes habentes gratiam.
apud Dominum. gitur si habueris (75) domun tuam puram, tecum permanebunt. Si autem pusillum
aliquid inquinationis acciderit, protinus a domo tua recedent; hz enim virgines nullam omnino
diligunt inquinationem. Dico ei: Spero me, domine, placiturum eis, ita αἱ in domo mea libenter in-

habitent semper. Et sicut is cui me tradidisti, nihil de me queritur; ita neque ille querentur. Ait a

VARLE LECTIONES ET NOTE.

(54) Mes. Vict, et Carm. quod ezplevimus. Lamb.

quod. ezplicuimus,
65 Lamb. mea.
Lamb. add. esse.

0) Lamb. ` ܝ‎ Et 810, 1

) Lamb. uic.

) Lamb. domo in quam.

2) Mss. Viet., Carm. et Lamb. dedi,

2 Lamb. vitz:

ܐ

formas.

0 Al. modestiam hujus et verecundiam.
3) Lamb. an. Et mox, aut in quo.
0 Lamb. de his bene.
(65) Lamb. qui tam ante peccaverunt, εἰ liec au-
diunt, libenter acturi. sunt prnit.
(60) Lamb. id est.

(67) Lamb. fugant & se vitam, et adversus illum,

nec mandata ejus sequuntur.

(08) Felli edit. Oxon fradent. Sic forte leg.ob
sequens, erit.

69) Mes. Vict, Carm. et Lamb. servias mandatis
his. Sic et Felli edit. Oxon.

(70) Lamb. desunt, fuorum omnium. Omittit
quoque &uorum, sed retinet omnium, Fellus in sua
edit. Oxon.

(71) Lamb. furbas virginum

(72) Lamb. deest igitur. Fellus autem sio: Ha-
bebis ergo cas adjutrices.

(13) . Viet., Carm et Lamb. Video.
clio magis "placuit. Fabricio in edit. Hamb.

(74) Lamb. emunda.

15) Lamb, habuerint.

Hec le-

1011 APPENDIX AD $. HERMAM. 1012

pastorem illum : Video servum Dei velle videre (76) et custodire hec mandata ; et virgines has munda
habitatione collocaturum (77). Hzc cum dixissei, iterum pastori illi me tradidit, et vocavit virgines
οἱ dixit eis (78): Quoniam video vos libenter in domo hujus habitsre, commendo eum vobis et domun
ejus; ut a domo ejus non recedatis omnino. Illz vero libenter hac verba audierunt.

CAPUT IV.

Ait deinde mihi : Viriliter in minieterio hoc conversare : omni homini indiea (79) magnalia Dei ; et
habebis gratiam in hoc ministerio. Quicunque ergo in his mandatis ambulaverit, vivet et felix erit in
(vita sua: quicunque vero neglexerit, non vivet et erit. infelix in vita sua. Die ornnibus, ut non cessent
quicunque recte facere possunt) bona opera exercere: ulile est illis. Dieo autem, omnem hominem
de incommodis eripi oportere. Is enim qui eget (80), et in quolidisna vita patitur incommoda ; in
magno iormenio esi ac necessitate (81). Quisquis igitur hujuseemodianiman eripit de necessitate ;
magnum gaudium sibi aequirit. Nam is qui hujusmodi vexatur incommodo, pari tormento cruciatur,
atque se torquet is (82) qui in vinculis est. Multi enim propter hujusmodi calamitates, cur 688 susti-
nere (83) non possunt, mortem sibi consciscunt (84). Qui novit igitur calamitatem hujusmodi hominis,
et non eripit eum ; magnum peecatum admittit, et flt reus s«uguinis cjus. Facite igitur opera bona,
quicunque accepistis a Domino; ne dum moramini (85) facere, consummetur structura turris ; propter
vos enim intermissum est opus sdificalionis ejus. Nisi igitur festinaveritis facere recte, consummabitur
Vurris, et excludemini. Postquam vero looutus est mecum, surrexit de lecto ; et apprehenso pastore

et virginibus, abiit (86). Dixitautem mihi remissurum se pasiorem (87) illum, et virgines illas (88) in
domum meam (89).

VARL/E LECTIONES ET ΝΟΤΟΣ,
(76) Fellus aliique conjieiunt legendum, vuvere.
(71) Lamb. collaturum.
(78) Lamb. ad eus. Sic et Fellus.
0 Lamb. omnino indica.
80) Lamb. Et Ais enim quia eget.
(81) Lamb. hac necess.
82) Lamb. quia.
88) Lamb. sufferre.

(8 Ὁ Lamb. adducunt.

(85; Bodl. lardatis. Lamb. tardamini.

(86) Mss. Angl. abül. dicens mihi remansurum
pastorem.

(87) Ms. Carm. remansurum pastorem.

(B8) Lamb. deest, illas. .

(89) Mss. Carm. post meam, addit Amen. Sic
quoque Fellus in edit. Oxon.

APPENDIX AD S. HERMA)

SANCTARUM VIRGINUM
PUDENTIAN.E SEU POTENTIANJE ET PRAXEDIS

ACTA
AUCTORE $. PASTORE PRESBYTERO

NOTITIA IN 5. PASTOREM.

(Aeta sanctorum. Bolland., Julii, tom. VI, die 27, p. 299.)

1. Sanetum hunc exhibet hodie nobis Martyrolo-
gium Romanum his verbis : « Item Rom. i
Pastoris presbyteri, eujus nomine titulus e:
Viminali apud Sanctam Pudentianam, « Baroniusin
adnotationibus ad textm Martyrologii citatum hae
subdit inter alia: « Non tantum in veteri Itomiano
Martyrologio, scd etiu antiquis manuseriptis de co
agitur hac dic. » At quodam hie appellat vetus Πο-

manum Martyrologium? AnBelinianum anni 1498?
Hoc ccrtum, non agi hocloco de ltomano parvo
seu veteri, quod Rosweydusedidit : istud enim nec
visum a Baronio fuit, neque de S. Pastore meminit
uspiam. [mo nec admodum votus esse Romanum
illud, quod in observalione Baroniana citatur, inde
licet eonjicere, quod annuniiatio 8. Pastoris ho-

dierna, ibi, ut. asseritur, expressa, veterum mar-

1013

SS. PUDENTIANJE ET PRAXEDIS ACTA.

1014

iyrologorum nulli innotuerit. Altum certo ad hunc A scripsit, Totumergotempus dumin hoc seculo vixit

diem in exemplaribus llieronymianis, ctiam sepius
auctis, de Pastore silentium ; tacent ad eumdem
Beda, Florus, Wandelbertus, Rabanus, Ado, Usuar-
dus, Notkerus : ut adeo non videatur hae die ante
sieeulum x 8. Pastorisnomen ecclesiasticis ccepisse
Fastis ascribi: si tamen etiam tum ceperit : neque
enim salis perspecia nobis est stas sive codicis
Vaticani, quem in auctariis Bede ac Flori citavimus
hodie ante tomum secundum Martii, sive appendi-
cum Usuardi a nobis editi, in quibus hoc die S. Pa-
atoris presbyteri et confessoris memoria celebratur:
Florarium vero sanctorum ms., quod eum hodie
sic annuntiat, « Rom, Pastoris presbyteri et con-
fessoris, » medio circiter seculo xv exaratum est.

2. Sed neque antiqua illa manuscripta novimus,
in quibus de S. Pastore agi hac die dicitur; nisi vel
auetaria jam laudata intelligantur ; vel unum illud
manuscriptum, de quo in iisdem adnotationibus
Baronius asserit : « ITabemus in nostra bibliotheca
res gestas sancti Pastoris, seu potius panegyrim, in
die nalali ejus alicubi in ecclesia legi solitam. Est
ejus exordium : Sanctorum vestigia, eto. Hoc enim
nobis Romz e bibliotheca Vallicellensi describi ro-
gavimus, quod a tanto viro laudatum essei: sed
adeo misere descriptum aecopimus, ut mutando
nonnunquam aliqua aut addendo compleri per con-
jecturam sententie debeant. Tum vero stylus, fal-
lor,silongam sapitantiquitatem. Ipsa vero bujus pa-
negyricz orationis materia historiam sancti modice
ac raro attingit; neque vel sic tamen satis feliciter.
Dispescitur ad usum ecclesiasticum in lectiones
novem ; quarum duo priores prologum continent;
omni, ut dici solet, et nulli convenientem : Lertia
hortatur ad imitanda B. Pastoris exempla, docet-
que, hune fuisse nobili Rome prosapia oriundum ;
deinde apostoli Pauli discipujum una cum. Timo-
theo; tum ab eodem Apostolo consecratum presby-
terum ;multa passum sub Antonino imp., eruditum
animarum pastorem sedulum : quod postremum
amplificatur enumeratione virtutum ad veri pasto-
ris officium pertinentium, qum simul omnes Pa-
stori nostro tribuuntur, ne unius quidern facti sin-
gularis aut historici facta mentione, usque ad le-
otionem nonam : de quibus proinde hriee monuisse
sufficiat, cum ad Acta illustranda nihil conferant.
Nona aulem lectio βίο habet :

3. « Igitur decet tanti confessoris ac sacerdotis
Altissimi preclarum festum cum summa reveren-
tia celebrare, fratres charissimi; per quem Deus
multa fecit miracula, ut pro nobis exsistat inter-
cessor pius: quem pia devotio Paulo apostolo adeo
charum et unicum conjunxit, quod in vico, qui
dicitur Latericius, ecclesiam sui nominis conse-
eravit. Hio vir beatissimus multa corpora sanelo-
rum olanculo rapuit et sepelivit, fretus consilio el.
adjutorio SS. virginum Pudentiane pariter et Pra-
xedis : quarum corpora virginum honorifice ra-
didit sepulture, οἱ earum Vitam decenter con-

bestus Pastor, Deo se dicavit, οὗ incessanter in
ilius obsequio perseverans, cunclis Rome Chri-
stianis speculum se prebuit, illud adimplens quod
Dominus ait : Sie luceat lux vestra coram hominibus,
ut vidant. opera. vestra. bona, et. glorificent Patrem
vestrum, qui in ccelis est (Matth. v, 16). 1gitur egre-
gius Christi Pastor migravit ad gaudia polorum
septimo Kalendas Augusti, sanctorum omnium re-
muneratione illum ita vocante: Euge, serve bone
αἱ fidelis ; quia. super pauca fuisti fidelis, supra
multa te consiituam : intra in. gaudium. Domini tui
(Matth. xxv, 21). Cujus corpus conditum estin supra-
dicto titulo cam aromatibus : ubi usque in hodier-
num diem Deus impertitur multa pro suis meritis
8c precibus beneficia ; regnante Domino nostro Jesu
Christo, cui laus, et hcnor, et virtus, et potestas
cum patre sancioque Flamine per infinita secula
sszculorum. Amen. »

^. Quod hic dicitur 8, Paulus apostolus titulum
Pastoris consecrasse, id, ipsomet Pastore teste,
falsum est: hoc enim S. Pio pape, non Paulo apo-
stolo, ascribitur in Actis SS. Pudentians et Pra-
xedis. Conditum vero fuisse S. Pastorem in ecole-
sia tituli sui ex hac forsitan historia, affirmat
etiam Aringhus in Roma sublerranea tom. II, lib.
1ν, ο8Ρ. 43, num. 1, uti et Piazza in Sanctuario
Romano ad huno diem xxvi Julii. Videtur ergo
aliud esse sancli cujusdam Pastoris, et quidem
martyris, corpus, quod cum aliis recens inventum
cum inscriptione nominis, Roma Bononiam ad nos

C translatum fuit anno 1614, die xx Aprilis. Nostri

autem Pastoris nescio quid reliquiarum esso in
monasterio, seu ecclesis, S. Silvestri de Capite
Toma, asserit Giacehettus in Historia Italica eccle-
sie ac monasterii ejusdem cap. 13 ad diem xxvi
Julii. Porro ad publicam S. Pastoris nostri vene-
rationem, non item ad hodiernam ejus colebritatem,
asserendam facitetiam sigillum illud expressum in
Commentario 84 Acta 88. Pudontianm ot Praxedis
cum subjectis hisce versiculis :

Sancte, precor, Pastor, pro nobis esto rogator.

Hic cunctis vite Pastor dat dogmata sacra.
Ea Papebrochius nosteribidem referenda censuit ad
seculum xu. Eodem facit inscriptio vetustissima,
quam exhibet Aringhus loco eitaio, num. 3, in qua

D fit mentio sacelli sancti hujus nostri Pastoris. Quid,

quod et Ado illum hocnomine beatum agnovit? Sane
de nostro agit in elogio SS. Praxedis et sororis
ejus die xxi Julii, sie notans : « In titnlo vero, quem
pater earum: Pudens nomine BEAT: Pasronis dedi-
cavit, » etc. Natalem illius tamen sub eo nomine
neque hoc loro, neque xxvi ejusdem mensis, ut
jam diximus, nequo alio ullo dio commemorot.

5.Id vero mirum nemini videri debei; cum
eorum opinioni adhweserit Ado, qui 8. Pastorem
cum S. Herma illo confüderint, cujus apostolus
Paulus ad Romanos scribens meminit, quique
auctor esse creditur libri, qui Pastor inscribitur,

1015 APPENDIX AD

S. HERMAM. 1016

Confasionem bano aperto prodit in libello Dc festi- A quo proinde utriusque confusionem, ab Adone pro-

vilatibus apostolorum, quem Marlyrologio ejus
prefixum habens, pag. 36; ubi ad diem ix Maii,
quem S. Herm natalem statuit, » Titulus, inquit,
nomine ipsius, juxía quod baptisterium ex faculta-
tibus sancte Praxedis est exstructum, et beato Pio,
discipulo apostolorum, operante studio consecra-
tum, venerabiliter ei statutus est. » Eadem hec est
ecclesia sive titulus, quem paulo ante Beati Pasto-
ris nuneupabat : beatum ergo Pastorem cum S. Her-
maeumdem facit, eumdemque adeo diem utriusque
natalem ; quanquam in aatali solum nomen Her-
me diserte exprimat, non Pastoris. Adonis exem-
plo eosdem sanetos in Annalibus ad annum Christi
150 confudit Baronius; non item diem utriusque
natalem in Martyrologio aut notis ad illud : cum
tamen alterum ex altero consequi debeat ; ut idem
sit dies obitus, si sanctus est idem: aut sancti
diversi, si diversi natales.

6. Nimirum S. Pastoris nomen nusquam vir
maximus consignatum legerat dic rx Maii; sed
constanter Horme: ; sicuti nec die xxvr Julii uspiam
apud martyrologos oceurrerat nomen Hermo, sed
Pastoristantummodo ; non aususestergoin moderno
Martyrologio concinnando a priorum exemplarium
consensu ac fide, per usum ipsum Ecclesie Romane
haud dubie antiquum firmata, recedere : atque ita
S. Herme natalem ἃ natali S. Pastoris discrevit
non in ipso Martyrologio solum, sed etiam in adno-
tationibus ad utrumque natalem adjectis ; in quibus
neque de Pastore meminit die ix Maii, neque xxvr
Julii de Herma. Cur igitur eodem argumento non
est usus in Annalibus ? Maxime cvm ad illud etiam.
aliud accederet, haudquaquam profectolevius, quod
8.8. Pastoris etate desumitur, qui saltem juxta
eminentissimum Annalium conditorem, annum
Christi 164 vivendo pretergressus est. Quis voro
sine evidenti demonstratione credat, 8. Ilermam,
qui jam utique mature vir etatis fuisse censendus
est, cum eum Apostolus per Epistolam ad Roma-
nos juberet salutari, solido post Pauli obitum se-
culo superfuisse ? Hec cerle una de causis est, ob
quas Hermen, S. Pii papel, ut est in Catalogo
Pontificum Bucheriano, fratrem ac S. Pastoris
squalem, distinguendum putavitcard, Bellarminus,
eumque secuti deinceps eruditi, a 8. Herma Apo-
stoli diseipulo, et libelli, qui Pastor appellatur,
auctore. Denique non videlur ipsi Herm nomen
Pastoris fuisse proprium, sed. libro cjus, ut modo
dicemus : fac tamen, ex libro cognomentum Pasto-
ris adhzaisse seripiori; au eredi tandem poterit
idem deinde auctor tantopere Pastoris cognomento
delaetatus fuisse, ut proprium Herm, quod csset
ab Apostolo consecratum, abjiceret? Valere 6
ratio debet, apud Baromium quidem, qui epistolam
probat, exhibelque ad annum 162, solo Pastoris
nomine inscriptam.

7.Alinm ergo S. Paslorem, alium S. Hermam
fuisse censemus, ct huno illo seniorem ; tollendam-

p»

fectam ; quam is forsitan ex ambiguis Eusobii ver-
bis arripuerit, qui do S. Herma loquens list. eccl,
ܕܐܐ ,ܢܠܐ‎ eap. 3. Οὔ φάσιν ὑπάρχειν, inquit, τὸ τοῦ
Ποιμένος βιθλίον, cujus aiunt. esse librum. Pastoris ;
unde pronum est colligere, Pastoris non libri no-
men sed auctoris esse : sic Ado facile Hermam οἱ
Pastorem proeodem acceperit. Atenim amphiboliam.
hano tollere debuerat tum ipsiuslibri adhue exstan-
lis inscriptio, torn S.Hieronymi, eodem prorsus
modo illum inscribentis, testimonium lib. De scri-
ploribus secles., cap. 10: « Hermam... asserunt
auctorern esse libri, qui appellatur Pastor ; « quae
proinde genuina censeri potest Eusebiani textus
interpretatio, quam recte secutus est Valesius, cum
adducta Eusebii verba sic vertit: « Cujus esse
fertur is liber, qui Pastor inscriptus est.» Pastor
igitur appellatur non Hermas, sed Herme liber,
quod angeli sub. habitu pastoritio apparentis reve-
lationes contineat. Quid igitur S. Pastori cum
S. Herma commune? Ne nomen quidem: quan-
quam et hoc pluribus idem esse possit; qui hac
sola ratione minime confundi possunt: ut nemini
haetenus in mentem venit B. Pastorem nostrum
presbyterum;eumdem cum illo statuere, de quo
fit mentio in Actis 88. Marii, Marthe et filiorum
ad diem xix Januarii, pag. 216; tametsi et Rome is
fuerit, et beatus Pastor presbyter nuncupetur,
centum tamen cireiter annis nostro junior,

8. Propendit co insuper idem doctissimus auctor
Aunalium, ad annum Christi 159, ut eumdem quo-
que eum sancto Herma et Pastore Hermetem esse
erederet, S. Pii pontificis Romani fratrem: tametei
de illo se fateatur ambigere. Opinionis hujus fun-
damentum duplex putavit esse; alterum, quod
vores Hermas et Hermes parum adeo differre vide-
rentur, ut nonnunquam cidem viro legerentur
attributs; alterum vero, quod apud Anastasium
Bibliothecarium sub 8. Pio papa I de Hermette re-
feratur: « Hermes librum scripsit, in quo manda-
tum continetur, quod οἱ precepit angelus Domini,
evm veniret ad eum in habitu pastoris, et precepit
οἷ, ut sanctum Pascha die Dominico celebraretur. »
Similitudo nominis, ct apparitio angeli, sub habita
pastoritio librum dictantis, eumdem Baronio visa
sunt scriptorem arguere Hermam et Hermetem,
atque adeo et Pastorem, quem cum Herma eon-
fundit. Tantum in eo hasit, quod in Herme Pastore
non agatur de Pascha die Dominica celebrando;
tum, quod scriptus is fuerit dudum ante. tempora
Pii pape. Itaque eo tandem delabitur; « ut dicere
necesse sit (si velimus unum eumdemque esse au-
ctorem) diversos hos inter se luisse commentarios,
diversis temporibus scriptos. » Sed quoniam $, Pa-
stor noster eatenus tantum cum Hermete confun-
ditur, quatenus ipse Hermes cum 5. Herma : nihil
opus est diremptam jam diu controversiam hic
denuo suscitare. Eumdem non esse 8. Hermam et
hunc Hermetem, ostendit, ut monui, Bellarminus

1017

aliique post illum, quos inter consuli possunt T'ille-
1nontius fom. Il Monum. eccles., pag. 521 ; Nicolaus
le Noury in 4pparatu ad Bibliothecam mazimam
veterum. Patrum, dissert. 4, art, 2; Ambrosius Gar-
debosc in historie ecclesiastice Synopsi tom. I,
part, v, lib. τα, disert. 4, quaest. 1.

9. Quod ad Acla. pertinet S. Pastoris, nihil ad-
modum eerti superest. Continentur ea precipue in
Actis S8. Pudentiane ei Praxedis, infra, Scripta
sunt ipsius Pastorís nomine (Pastoris, inquam, non
Herme Pastoris, ut habet Baronius an. 159, n. 8);
neque sane recentia sunt ; quando οἱ in codicibus
1088. perantiquis, iisque bene multis, leguntur ;
imo jam lecta suntolim seculo nono ab Adone,
utin ejus Martyrologio videre est die xix Maii, xx
Junii, xx1 Julii in elogiis S. Padentiane, S. Novati
et S. Praxedis. Ceterum sincera prorsus ea non
esae, sed hio illic interpolata, ultro nos ipsi haud
obscurein Gommentario privio, ot adnotatis con-
fessi sumus ; at omni omnino fide indigna reputari
debere, nondum nobis persuasit Tillemontius
iom. 11, nota 5 in 8. Pium papam : ut enim minu-
tiasproeteream, quas 10] congerit, ut voces Actorum
aliquas et phrasescarpat, tanquam seculo secundo
non usitatas, vel tempori, quo seripta feruntur
Acta, nequaquam aceommodatas (nam quid illis,
tametsi adulterinas omnes,esse domonstraret Tille-
montius, quod non facit, Actorum substanti» usque
adeo incommodarent) Ὁ ut illas, inquam, omittam,
argumenta ejus precipua, et in totam Aclorum
illorum fabricam fidemque dirccta, id nequaquam,
quod jactat, evincunt. Quod ut perspicias, Acta
ipsa consule: invenies, ea fere contineri duabus
epistolis, quarum prior est Pastoris ad Timotheum,
altera/Timothei ad Pastorem. Utramque suppositam
auctoribus inscriptis, imo vero ineptam esse, con-
tendit adversarius.

10. Priorem hoc imprimis telo subverti putat,
quod a scopopropositoque Pastorig 1010 calo ablu-
dat: Christianus enim, inquit, quidam obierat,
Novstus nomine, qui facultates suas paulo ante
commiserat Pastori nostro, et virgini Praxedi, se
mortuo dispensandas. Seribit id Timotheo, Novati
defuncti germano, Pastor ; eumque consulit, quid
de bonis relictis faciendum censeat. Esto sano.
Quid tum postea? Hoc autem, inquit, verbotantum
uno postulat Pastor idque in duobus extremis
epistole satis longe versiculis ; reliquavera omnia
non eo solum tendunt, ut morbum ac mortem
explicent Novati (id quod rationi consonum videri
poterat); sed etiam eo, ut in medium proferant
quidquid post obitum 88. Pudentiane et Pudentis
Praxedes a biennio gesserat. Quid hacad Timo-
theum ; quid ad litteras attinebant, quibus frater
de fratris obitu docendus erat 7118 ille. Respondeo,
aptissima rnihi videri ad rem presentem quecun-
quede S. Praxede Timotheo narrat Pastor; ineptam
vero, que iis objicitur, Tillemontii crisim. Quid
enim ? Heredes Novatus Pastorem (scripserat et

SS. PUDENTIANJE ET PRAXEDIS ACTA.

1018

Α Praxedem, externos, ut ponimus, homines, in-
consulto ac preterito fratre Timotheo. Hes esse
poterat obnoxia difficultatibus, nisi cum bona fra-
fris gratia cerneretur hereditas; hujus igitur as-
sensu heredibus opus erat. Cedo ergo, quo pacto
is ex Timotheo, qui presbyter eral et. vir sanctis-
simus extundi fortius polerat, quam si tales et
natalibus, vita, virtutibus, rebusque gestis depin-
gerentur heredes, ut prorsus intelligeret, quidquid
iis relictum esset, id ita collocatum videri oportere,
quasiinipsius Dei, ut ita loquar, vel Ecclesie
manus consignatum esset? Hoc ergo agit Pastor,
cum S. Praxedis, gestaS. Timotheo explicat tan-
toque idagitad rem suam opportunius, quanto
copiosius. De se enim dicere nihil debuit, qui
Timotheo dudum esset notissimus; quanquam
neque de se quoad forobat modestia, tacuit.

11. Leviora sunt quie subjieit Tillemontius οἱ
in eamdem intorquet epistolam : Neque hoc, inquit,
video, cur Pastor Timotheo narret res ante annum
preteritas non solum de S. Pudente et utraque
ejusfilia (de qua re jam satis, opinor, diximus);
sed etiam do fratre ejus Novato: nam si vel in
extremis imporii finibus egisset Timotheus, anper
annum totum nihil de familia rescivisset ? Respon-
deo, id rarum non esse, ut fratres, etiam parum
intersehsbitatione distantes,a frequenti litterarum.
commercio alienisint.Concedamushis tamen aliquid
Tillemontio : sciverit vel ex Novati, vel ex aliorum.
litteris Timotheuspleraque omnia,qu frateregisset,
Annon sape eamdem nuntiari possunt a diversis ?
Annon hie justissima Pastori eausa erat eorum
saltem refricandi memoriam, qua Novatum inter
et Praxedem intercesserant, unde disceret Timo-
iheus, munificum fratris in illam animum non
aliunde exstitisse, quam ex sanctissimis officiis di-
vinisque rationibus? Quod addit adversarius, πιῖ-
rum videri, nullam huic epistole premitti urbani
ac liberalis officii significationem, nullum prolo-
gum, sed ab ipsis statim rebus ordiri sermonem :
id vero ne refuiatione quidem; dignum apparet.
Nimirum ea queritur abesse, qua parerga prorsus
fuissent; ea vero abundare contendit,qua ad rem,
quam agebat Pastor, unice faciunt. Urbana est
hae etsuffieiens in epistola gravi prefatio : « Pa-
storpresbyter Timotheo presbytero salutem.» Atque
Ὁ hec sunt, quibus Pastoris epistolam universim

impetit acutus hic sensor.

12. Alteram epistolam,quie Timothei est, his tan-
tum verbis aggreditur : « Littere, quibus Pastori
responditTimotheus, nihiletiam eorum habent,qua
quis illis diceret, a quo sibi de fratris obitu renun-
tiatum esset. » Requirit hic, opinor, lamenta fratris,
aut aliquid certe ejusmodi.Sed quero,unde constet,
hac a Timotheo in eadem epistola non fuissescripta,
tametsi pretermissa hio sint a Pastore ac studio
potius rescissa, quod ad historiam 58. Pudentiane
et Praxedis nilhil quidquam conferrent? Id quod
etiam in priori opistola fieri ex industria potuit-

B

1019 APPENDIX A

Suadoet id mihi vel maxime, quod neutra hzc epi-
stola seorsim scripta reperitur, sed conjuncta tan-
iummodo cum Actis sanctarum, quas dixi, virgi-
num; iía ut eorum partem longe maximam faciant
et paucula iis ab ipso Pastore ad complendam
Actorum narrationem adjieiantur. Historici enim-
Vero seriptoris est, non integra ubivis instrumenta
proferre, sed resectis parergis, eos tantum ex illis
textus, qui in rem suam sint, fideliter exhibere. At
enim, inquis, si epistola. mutilata est, utquid ei
prefigitur totius epistola inscriptio, Timotheus pre-
sbyter, etc. ? Respondeo, ut lectori constet,ex quo
monumento narratio deprompta sit, Et ita in variis
codicibus nostris Inembbraneis, in quibus Acta
S. Praxedis, non item Pudentiane, traduntur,
posterior tantum et minor pars affertur epistole
Pastoris eum cateris quo sequunturin Actis nobis
editis a num. 5; cum tamen istilacinia totius epi-
stole premittatur inscriptio ; id quod etiam obser-
vare licet apud Emin. Baronium ad annum Christi
162; quanquam, ut ipse eam dedit, videri possit
epistola absoluta et integra ; cam in omuibus codi-
tibus nostris mss. appareat, partem tantum esse &
precedenti textu avulsam, et ad illum referendam
alii sic ordiuntur : « Virgo Christi Praxedes hábi-
tavitin eodem litulo, vehementer affligens se, » etc.
Alii sic: Virgo venerabilis Praxoedes habitavit in
titulo supradicto afflicta propter transitum ger-
mane sum,» etc. Sed quid ego hic plura? Patet
hino satis, ut arbitror, quam debiles Tillemontii

D S. HERMAM. 1020

A sint insultus, ut Acta jam dieta non modo inter-
polata ostendat esse, quod ultro admiseramus,
sed « omni etiam omnino fide indigna. »

13. Nescio, an puriores sint fontes unde ܕܬܘ )ܣܘ‎
que de S. Pastore pauca. dici possunt, hauriuntur.
Fratrem fuisse S. Pii papi, docet Anastasius Bi-
bliothecarius, Aetis jam citatis, ex quibus contra-
rium polius videtur posse colligi, recentior : se-
quuntur hic illum. interea Martyrologii codices
unus etaller, inter Usuardi nostri auctaria relati,
Vereor, ne sit hallucinatio Anastasii, inde nata,
quod Pastorem confuderit cum Hermete, qui in
vetustissimo Pontilioum catalogo Pii frater appella-
tur. Do :tate sanctinostri nihilinvenimus. In epi-
Stola secunda Pii pape I ad Justum episcopum
Viennensem legitur : « Presbyter Pastor titulum
condidit, et digne in Domino obiit, » Dicendus ergo
osset obiisse sub S. Pii pontificatu, adeoque versus
medium seculi seeuudi ; si stari posset hujus epi-
stole auetoritate; quod addo, quiaquantumvis Ba-
roníus sinceramillam esse judicet in Annalibus ad
annum 106, jd tamen alii quidam non probant,
leste Labbeo nostro tom.I Conciliorum col. 576 ;
Tillemontius supposititiam esse multis rationibus
conatur ostendere Monum. eccl. tom Π, nata 4 in
S. Pium ; et ut lios plures omittam, inter adulte-
rinas Pontifieum Romanoram epistolas eam retulit
nuper Petrus Coustant in appendice ad tomum I
Epistolarum Romanorum Pontificum col. 48 et
sequenti.

SANCTARUM VIRGINUM

PUDENTIAN.£

ET PRAXEDIS

ACTA
AUCTORE 5. PASTORE OCULATO TESTE

(Acta SS. BolL., Maii, t. IV, p. 299.)

^. Pastor presbyter Timotheo presbytero salu-

(90) In aliis antiquis mss. ct apud Mombritium
hoc exordium collocatur: « Omnia que a sanctis
gesta suni vel geruntur, si quis voluerit studiose
conquirere, et sibiet plurimisedificationis exhibet
fructum : et quasi arbor fructifers non sine causa
probatur oceüpare terram dum vivit, cum et ipse
suis pomis ornatur, et omnis qui exeofructum per-
ceperit saginatur. Scribimus, ut in gestis inveni-
mus, quid egerint, quid locuti sint, quid passi sint
sancii. Ostendite vos esse catholicos, qui Christi
victorias semper libenter auditis, ct inlerrogo vos,
quas tamen jun quare tandem 7] inter apocryphas
litteras hee vocando censetis, per quas ( laudatur )
Pudens, frater noster et amicus apostolorum, quia
cultor et susceptorsanctorum peregrinorum summa
ambitione fuit. Qui contempto mundo et parentum
facultate, Christo semper paratus, in omnibus Do-
mini preceptis, » etc., nt supra. Hoc autem exor-
dium videri posset ietate, Gelasii papre concinnatum
quando multus Homi sermo de apocryphis discer-
nendis, causa certe suppetebat de his actis dubitanti
propter insertam mentionem apostolorum ei B.

C tem(90), Pudens, frater noster et amicus (91), apo-

Pauli,et hinc existentem paraehronismum. Arin hus
Romae subterranez lib. 1v, cap. 27, alia mss. Vati-
cana allegat, sub numoris 4 et 9, quorum initio
agiturde Antonino imperatore; et subditur : « Hujus
temporibus vir fit in urbe Roma,nomine Pudens,
genere nobilis, cujus patervocabatur Punicus, mater
autem Priscilla; quorum quidem arbitrio duxerat
conjugem, nomine Sabinellam, illustribus :que
ortam natalibus, de qua duas suscepit filias, pul-
chras specie, sed moribus pulchriores.» Hac au-
ler genuini styli simplicitatem non sapiunt, male-
que tribuuntur Pastori. Minus alteratus textus est,
alteratus tamen, in codice 1188, ejusdem Vatican
bibliotheee eujus ecgraphum nobis sua manu de-
scripsit R. P. Joannes Franciscus Vannius hoc ex-
ordio : « Sanctissimo ac venerabili presbytero 'Ti-
motheo fratri Pastor presbyter. Noverit fraternitas
tua, quoniam Pudens frater noster et amicus, apo-
Ὁ stolorum cultor, et susceptor peregrinorum et con-
temptor mundi, in omnibus preceptis Domini eru-
ditus fuit. »
(91) tta omnino conjungenda hec puto, « Frater

1021

SS. PUDENTIAN/E ET PRAXEDIS ACTA.

1022

stolorum (cultor) δὲ susceptorperegrinorum summo A tatis manumissio celebrata est. Ad diem vero san-

studio fuit. Qui post mortem conjugis sue Savinille
et parentum,id oslpatris Punici et matris Priscilla,
quieum uxorijunxerant,mundi facultate contempta.
inomnibus Domini preceptis cruditus est. Defuncta
autem uxor reliquerat ei duas filias, Praxedem et
Potentianam, quas idem Pudens in omni castitate
nutrivit, οἱ nimio Christianitatis amore, omnemle-
gem divinam edocuit. Hic itaque a B. Pia (92). do-
ctus, qui et te docuit, domum suam post mortem
uxoris sue eeclesiam Christi consecrari cupiens,
per nos peccatores ad effoctum perduxit ; ubi etti:
tulum nomini nostro constituit in urbe Romana, in
loco seilicet qui appellatur Vicus Patricii. De hoc
ergo Pudente notum tibi facio quia migravitad om-
nium Dominum, et reliquit predictas filias, casti-
tate faltas, omnique lege divina eruditas.

2. Porro ipsi beale virgines, omnes facultates
suas vendentes, rogaverunt pauperibus :ac sine dolo
in Christi amore permanentes integre, in virgini-
tatis [lore omni modo gloriantur,in vigiliis,jejuniis
orationibus jugiter perdurantes. In eodem vero loco,
ubi titulum meo nomini pater earum bon: recorda-
tionis Pudens dedicavit, hoo consilium inter me et
famulas Christi Praxedem et Potentianam convenit,
uiindie sancto Pasche (quia desiderium carum
nimio fideiamore urgebatur)propter familiam com-
munem, que gentilis erat, in eodem titulo fontem.
baptismi construere studuissemus. Super quo con-
silio cum consuluissemus Pium, sedis apostolicce
sanctum episcopum, tanto desiderio placuit ei, ut

summo studio hortaretur fieri baptisterium prout C

conveneramus: ipse etiam manu propria fontem
designavit et construxit. Et cum Dei adjutorio om-
nibus perfectis, convocaverunt famule Christi fa-
miliam suam,tam de urbe quam de possessionibus,
et facientes discussionem quoscunque invenerunt
Christianos, donaverunt ingenuitati; quos gentiles
applieueruntad credulitatem legis sancte Chri-
sti (93). Ubi tuno, inito consilio cum beato Pio epi-
scopo, in eodem titulosecundum normam antiqui-

noster et amicus, » voeem autem « apostolorum » vel
expungendam, vel ex Àringo et ms. Vaticano ad-
dendam ei vocem «cullor, » interpunelione cor-
recta.

(92)Pauli nomen in Pi commutamus, ob ratio-
nes jam diotas: nec enim Pauli nomine puto hic
posse intelligi ejus epistolas,quarum lectio Pudenti
οἱ Timotheo pro magisterio fuerit : et Pius, eliam
diuantequam anno 140 opiscopus consecraretur,
potuit adhuc presbyter utrumque instituisse, οἱ
totius famil fuisse pater spiritualis. Nisi velimus
opinari, aliquem reveraPaulum,non apostolum,sed

resbylerum, uno post illum seculo floruisse, qui
amiliam eatechizarit et baptizari. Res liquida
foret,si talis presbyteri aliquo dalibi reperiretur in-
dicium.

(93) Ms. Dodecense:« Quos paganos associave-
runt fidei ; » sed vox « paganus » in hae. significa-
tione multo posterior est ietate Pastoris.

(94) Ms, idem, « concludens se 12 annis, » sed
suspectus est numerus alibi semper expressus ad
longum,hoc autem solo loco litteraliter : magis etiam

ctum Pasche baptizati sunt promiscui sexus nu-
mero nonaginta sex : δὲ cum omnia consummata
fuissent, factus esse ccpit conventus in eodem ti-
tulo, ita ut dicbus ac noctibus vox hymnorum non
cessaret,et multitudo paganorum ad fidem concur-
reret, et cum omni gaudio baptizarentur.

3. De qua re suggestio facta est Antonino impe-
ratori. Qui Antoninus piissimus Augustus auetori-
iate ους, precepit,ut quicunque Christum colerent,
scirent sufficere sibi in habitaeulis suis vivere ; et
ut nulla conjunctione reliquo populo jungerentur,
neque publiceemerent, nee in thermis publicis ha-
bitarent, sed tentum in domibus suis manerent.
Hoc preceptem cum custodiretur ab universis
Christianis,filias nostras Deo dicatas, et in virgini-
tate bono testimonio eonfirmaius,in domo suain ti-
tulo supra dieto orationibus, vigiliis 80 jejuniis,cum
populo Dei, qui per eas crediderat, vacantes et in
Christi laudibus diu noctuque insistentes, habentes
necessaria sufficienter, plurimis diebus custodivi-
mus. Sed et ipse beatissimus Pius episcopus exsul-
tans frequenter nos visitabat, et sacrificia Domino
pro nobis offerebat.

A. Concludens autem sedecim annos (94) virgo
Domini Potentiana migravit ad Dominum. Cujus
corpus nos una cam germana ejus involvimus cum
omni diligentia aromatibus, et habuimus occultum
in titulo supradicto. Postdies autem viginti et octo,
detulimus noctu corpus;et posuimus juxta patrem
suum Pudentem,in cemeterio Priscilla via Salaria
xiv Kalend. Junii (95).

5. Postcujus mortem virgo Ohristi Praxedeshabi-
tavit in eodem titulo (90), vehementer affligens se
proptertransitum germane suc, Ad quam cum mul-
ti nobiles Christiani consolandi gratia venirent,una
cum sancto Pio episcopo; venerat otiam ad cam ger-
1nanus vester Novatus (97), qui est frater noster in
Domino,consolans eam, et multos Christianos pau-
peres suisfacultatibus reficiebat, ct minis irabat
omnibus de facultatibus suis in honorem ejusdem

displicet reclusio intra vel juxta ecclesiam, quae ve-
reor ut possit ea etate usurpata credi : et denique
nihil est causs cur formidernus adeo tenera xtate
mortuam dicere. 3

(95; Ms. Bodec.: « Obitus ejus celebratur xxiv
Kalendas Junii.» Sed potiusdicenda esset depositio.

(96) Hinc incipiunt Acta S. Praxedis in variis
mss. Hoc modo : « Virgo venerabilis Praxedis ha-
bitabat in Titulo supradieto, » aliis : « In Titulo pa-
tris sui Pudentis ; » aut: «in Titulo Lateranensi. »

(97) Colitur 8. Novatus 20 Junii, eam Marfyro-
τορῖο Romamo ascriptus, et dicitor « filius 8. Pu-
dentissenatoris οἱ frater S. Timothei presbyteri,
et sanctarum Christi virginum Praxedis et Puden-
tian: qui apostolis eruditi suntin fide, » quorum
nihil probamus, prater fralernitatem Timothei.
Dies autem 28 quibus supra a:num unum a sepul-
tura Pudentians, ex Actis nuntiatum est zgrotare
Novatum, mutavi in 23, ut haberentur mox nomi-
natidies 8, quibus infirmo antequam muoreretur,
Pius et Praxedis asüterunt.

1023 APPENDIX AD

virginis Praxedis, petens ut orationibus suis indul- A.
gentiam mereretur ; qui et vos frequenter beatissimo
Pio episeopo,ad altare Domini accessuro, commen-
dabat. Accidit post hac post annum et dies viginti
tres, ut egritudine detentus Novalus, absens esset

ἃ conspectu beate virginis Praxedis. Pio itaque epi-
scopo eogilante de omnibus Christianis una cum
virgine Praxede, requiritur inter. oos οἱ Novatus:
de quo cum auditum fuisset quia egritudine deli-
neretur, contristati eaumus omnes.

6. Tunedicit B. Praxedis ad patrem nostrum san-
ctum Pium episcopum : « Jubeatsanctitas vestra ut
eamus ad eum, si forte visitatione nostra et ora-
tionibus vestris salvet eum Dominus. Quod dictum
cum placuissetomnibusnobis,etnocte surgentes per-
rexissemusad eum ;vidensvirDei Novatus nosomnes
congregatos ad se venisse, gratias agere empit Deo
quia meruit a sancto Pio episcopo, et virgine Do-
mini una cum nostra devotione visitari. Et fuimus
in domo ejus diebus:ae noctibus octo. In. quibus
diebus placuil ei, ut nobis ac beate virgini omnem
substantiam suam derelinqueret. Hoc ita ordinato,
tertio decimo die migravit ad Dominum. De quo
facto litteras hujus textus ad vos direximus, una.
cum anotoritate beati Pii sedis apostolica episcopi
et virginis Christi Praxedis ; ut quod vobis placuit
de substantia germani vestri nos faciatis scire: qua-
tenusordinatio vestra inomnibuscustodiatur, Missa.
per Eusebium Romane Ecclosis eubdiaconum (08).

Reseripta Timothei presbyteri.

7. « Timotheus presbyler sancto fratri. Pastori
presbytero,et sanctissime sorori Praxedi,inDomino ἃ
salutem Famulatum vobis ubicunque nostri indi
gueritis libentissime exhibentes, oramus sanctita-
tem vestram, ut et nos humiles commendare digne-
mini memorie sanctorum apostolorum, sanctoque
Pio sedis apostolice presuli, et omnibus sanctis.
Ego humilis gaudio repletus sum magno, audiens
quid mihi scribere dignati estis. Unde noverit san-
citas vestra, meam in hao re pro qua. scripsistis
votivam eese conscientiam : οἱ quod germano meo
placuit, placet et nobis famulisvestris; hoc est, ut

(98) Hactenus epistola Pastoris ad Timotheum :
que sequuntur deinde ipse etiam Pastor ad poste-
rorum memoriam adjunxit.

(99) Alia mss. Praxedis :
nandam fuisse jam docuimu:

(100) Antoninum his intelligimus : eumdem qui
supra Pium, non vero ejus filum Marcum. Aure-
lium Antoninum(qui ab Eusebio in Chronico etan-
tiquo Catalogo pontifieio in Eleutherio etiam An-
toninus simpliciter vocatur, et sub quo gravem per-
secutionem motam esse constat anno ejus 7, Christi
168),et hoc quia nullam mutati imperii vel ponti-

catus mentionem faeit Pastor; quod tamen hic
locus exegisset, si post utriusque mutationem mota
primum esset persecutio, de qua sermo est.

sed utramque nomi-

ܡ

8. HERMAM. 1024

in arbitrio tuo sitetsancte virginis quidquid de-
reliquit; et secundum quod vobis placuerit dis-
pensare ea, potestatem habeatis. x

Hac epistola gaudio repleti sumus : et. tradidi-
mus eam legendam sancto Pio episcopo. Qua illa
lecta gratias egit, Deo.

8. Eodem tempore virgo Domini Praxedis accepta
potestate rogavit beatum Pium episcopum,ut ther-
mas Novati,que jam tunc in 11811 non erant, eccle-
Siam conseoraret; quia ediflcium magnum iniisdem
ei spatiosum esso videbatur. Quod et placuit sancto
Pio episcopo, thermasque Novati dedicavit eccle-
siam, sub nomine beate virginis Potentianz (90) in
vico Patrieius. Dedicavit autem et aliam sub no-
minesancte virginis Praxedis) infra urbem Ro-
mam, in vico qui appellatur Lateranus, ubi con-
slituitettitulum]Romanum ; in quo loco consecravit
baptisterium sub die ry Idus Maii. Post duos annos
facta persecutio magna Christianorum : et multi
martyrio coronati sunt. Quo tempore virgo Domini
Praxedis multos Christianos occultabat in prefato
titulo, quos et cibo pascebat δὲ Dei verbo. Tunc di-
vulgatum est Antonino (100) imperatori, quod con-
ventus fierent Christianorum in titulo Praxedis.
Misitque stalim et tenuit multos ex illis ; inter quos
tenuitSimetrium presbyterum cum aliis viginti duo-
bus; et eos sine audientia gladio puniri precepit.
Quorum corpora noctu beata Praxedis collegit, ot
in cemeterio Priseille sub die vii Kalendas Junii
sepelivit (1), Doinde virgo Domini, nimia eorporis
afflietione constricta, cum intimis suspiriis ad Do-
minum ingemuit,et ut cx hoc mundo tutius auferri
mereretar, oravit. Cujus orationes ot lacrymz per-
veneruntad celum. Nam post dies quinquaginta
quinque (2) passionis predictorum sanctorum, die
videlicet xi Kalendas Augusti, migravitad Domi-
num. Cujus corpus ego Pastor presbyter sepelivi
juxia patrem Pudenter, via Salaria, in cemeterio
Priscille, * Ubi florent orationes eorum (3) (usque
hodie) : prestante Domino nostro Jesu Christo,cui
est honor et imperium per wterna secula sgculo-
rum. Àmen.

(D) In mss. Romanis apud Aringhum ita legitur:
«Quorum corpora nocíu B. Praxedis colligens,
sanguinem quoque spongia, quz haetenus extat,
de pavimento exhauriens, sepelivit juxta pairem
suum 80 sororem in ccemeter!o Priscille, sub die
vi Kalendas Junias; » qno die memoria eorura
celebratur.

(2) Toti
ad 24 Juli; ideoque correximus mes.
solum legebantur triginta quatuor.

(3) 8i tota clausula ab signo * non est alterius
anetaris, quod suspicor : Pastoris certe non est
illud, « usque hodie, » longiorem preteriti tempo-
ris intercapedinem denotans.

m scilieet, dies numerantur a 26 Maii

in quibus

TESTAMEMA ΧΙ PATRIARCHARUM.

VETERUM TESTIMONIA

(GartaND. Veterum, Patrum Bibliotheca, t. I, p. 241, Venetiis 1765, in-fol.)

1.
0810 ¥£5 homil. xv in. Josue. Ez edil, noviss. ΒΒ. Paris. 1733, tom. Π, pag. 433 C.

Sed etin aliquo quodam libello, qui appellatur Tesfamenium duodecim. patriarcharum, quamvis non
habeatur in Canone, talem tamen quemdum sensum invenimus (quod per singulos peccantes singuli Sa-
tane intelligi debeant. Testam. 1, Ruben cap. 3.

iL
Pnocoprus Comment. in Genes., cap. 38.
Ille (Judas), uxore defuncta, quaerebat sobolem. In Testamento (aiunt) atlestatur ei Deus, quod. diu

eam (Tamareim), cum adhuc csset virgo, Judas habuerit : luxitqueiniquitatem ejus. Vide Testament. Juda,
capp. 10 et 19.

1.
ANASTASIUS SINAITA Anagogit. 00 in Hexaemeron lib. vu, ex edit. Biblioth. PP. Lugd. tom. IX,
pag. 895, D.
Unde Hebrei ex libro qui non est redactus in Canonem, qui quidem dicitur Testamentum protoplastorum,

dicunt quadragesima die ingressum esse Adam in paradiso,sicut eliam videtur cuidam historico chrono-
grapho Pyrrhoni, et quibusdam expositoribus.

DISSERTATIO

De libro qui De duodecim Patriarcharum testamentis inscribitur.
(D. Lg wounnv, Apparatus ad Bibliolh. maz., t. I, p. 235.)

ARTICULUS PRIMUS. A, constantissime perseverent. Denique ex libro Enoch

Analysis hujus libri.

Inhoc libro exhibentur ultima duodecim patri-
archarum, filiorum Jacob, verba, qua ipsi jamjam
1norituri ad filios, atque ex eisdem nonnulli, nimi-
rum Ruben et Joseph ad fratres quoque suos ha-
buisse dicuntur. In his autem Ruben major natu,
omnium primus testamentum suum a confessione
incesti, quod ipse cum Bala, concubina patris sui
commiserat, orditur. Tum deinde ostendit quas
inde peenas Deo dederit,et quam ad eluendum sce-
lus suum egerit poenitentiam. Quamobrem filios
suos ad mulierum aspectum vitandum, οἱ fugien-
dam fornicationem adhortatus, nonnulla de Christo
venturo obiter perstringit.

Simeon vero aperit quanta in Joseph fratrem
suum exarserit invidia, quantumque idcirco fuerit
punitus,ae peccati sui ipsum penituerit. Eapropter
admonet filios suos, ut ab invidia, sedulo caveant,
atque insimplicitate cordis, et fraterna charitate

fature. eorum peccata, el Christum venturum ρτῶ-
nuntiat.

Levi tradit se & Deo duabus donatum fuisse vi-
sionibus, quarum prima cclos,in quibus justi pre-
miis, injusti vero suppliciis afficientur, se vidisse
profitetur : in secunda se. sacerdotalibus vestibus
indutum et sacerdotem in wternum constitutum
fuisse declarat. Post hiec ex libro Enoch filiis suis
annuntiat in que lapsuri essent peccata, pluraque
de Christo, ac de eorumdem filiorum suorum dis-
persione, exsilio et captivitate praedicit.

Judas narrat quantum valuerit corporis viribus
ac robore, equam preclara in praeliis facinora
ediderit. Addit Esau in prelio a Jacob occisum, et
se nonsolum eum Tamar nuru sua coneubuisse,
verum uxorem quoque duxisse Chananmam.: atse
utriusque criminis egisse penitentiam. Inde. filios
comrnonefacit,ut fugiant ebrietatem et fornicatio-
nem, eisque subinde narrat quo pacto angelica vi-
sione didicerit, quantum mulieres viris essentnoxis,

1021 TESTAMENTA

Postremo ipsis quie peccaturi essent, et futurum
Christi adventum declarat.

Postquam Issachar plura de nativitate sua edis-
seruit,se ita et in simplicitate ambulasse et coluisse
agriculturam fatetur ; ut nullum unquam peccatum
ad mortem admiserit.Quapropter filios suos ad
simplicitatem et agriculturam plurimum adhorta-
tur.

Zabulon se etiam non peccasse asserit, et plura
de venditione Joseph commentus, ostendit se ven-
ditionis illius,et peccati fratrum suorum non fuisse
reum. Subdit vero se primum fecisse scapham na-
vigare in mari, atque ex variis, quos ipse ceperat,
piscibus se egenis stipem erogasse. Quamobrem
filios suos excitat ad miserieordiam, concordiam,
et perfectam inter se charitatem, Tandem futura
eorum scelera, et futuram Christi Domini incarna-
tionem, adductis ex libro Enoch pluribus iestimo-
niis, annuntiat.

Dan fatetur se de venditione et morte Joseph, cui
manus afferre voluerat, gaudio fuisse perfusum.
Idcirco docet filios ab ira esse cavendum, alque
ibi nonnulla de mendacio fugiendo leviter attengit.
Deuique qui ipsi perpetraturi essent scelera, et
fore ut Christus homo fieret,ex libro Enoch vatici-
natur.

Nephthali multa quidem de parentibus Dali fa-
bulatur; ac filios suos deinde monet, ut Dcum ce-
lant et in bono perseverent. Ex libro autem Enoch,
atque ex visionibus suis predicit foro ut in peccata
ipsi prolaberentur, coorirenturque tempestates, ao
Christus tandem assumpla humana carne nasce-
retur.

Gad ubi plura de venditione Joseph commentitia
iradidit, confitetur se eum odio babuisse tam im-
placabili, ut ipsi necem consiscere voluerit, sed de
hisetpcnituisse et luisse penas. Quocirca filios
suos ad odium fugiendum, et fovendam [raternam
charitatem incitat,ac nonnullas demum de Christo
fundit vaticinationes.

Aser filios suos duas esse vias docot, unam boni,
mali alteram ; hane relinquendam, illam. carpen-
dam. Testatum deinde facit,sein illa boni via sem-
per ambulasse,atque filios suos ut idem iter incant,
serio commonet. Denique his annuntiat fore ut ipsi
peccaront, ac dispersi vagarentur, Christusque
postea veniret.

Joseph explicat quo pacto a fratribus suis, qui
eum perdere decreverant, sit venditus, et postmo-
dum emptus a Putiphare. Ponit etiam ob oculos
quantis artibus, blanditiis, minisque, ante et post-
quam in carcerem fuisset conjectus, utor Putiphari
castitatem ejus tenlaverit : quanta. denique suis
ipse fratribus etiam post Jacobi mortem impertive-
rit bona. Filios itaque suos ad sobrietatem, casti-
iatem, longanimitatem, et fraternam dilectionem
plurimum excitat, ac tandem ex somniorum visis

1 Lib, xv De civit. oap. 99.

XII PATRIARCH. 1028

Α et futuram tribulationem, et Christum fore ventu-
rum haud dubitanter asserit.

Postremo Benjamin hortatur filios suos, ut Jose-
phi. viri sancti, insistant vestigiis, Deum timeant,
diligant proximum, prieceptis Dei obediant, ac pu-
ram et immaculatam conservent suam montem.
llisautem ipsis ex libro Enoch praedicit futura
eorum erimina, Christum venturum, velum templi
scindendum, omnes n moriuis excitandos homines
etin judicio universali sistendos. Denique siout et
alii patriarche filiis suis mandaverant, ita et ille
suis precipit ut ex /Egypto in Hebron ossa sua,
qua ibi cum patribus suis sepeliantur, asportent
et condantin tumulo.

ARTICULUS 1I.

Demoustratur hunc librum suppositum esse εἰ adul-
terinum.

B

Mieliber, nullius auctoris nomine inscriptus,
proseribitur ab omnibus,asseriturque eum figmen-
tis, labulis erroribusque plenum esse, et scaturire
mendaciis. Quin imo plura cum saero Soripturi
textu pugnantia in illo deprehendimus.

Primum enim id textui divino adversatur, quod
Ruben de suo cum Bala, et Judas cum Tamar in-
cestu fabulantur. Illud item quod de quorumdam
patriarcharum, Simeonis, verbi gratia, et Zabulonis
statuitur etate. Eu denique quie Simeon et Levi do
ponis, quas ob Dina sororis sus raptum a. Sichi-
mitis repetiere, et σὰ Gad. de venditione Joseph
finxisse legimus.

( Preterea omnes fere patriarche ibidem inducun-
iur apoeryphum librum Enoch,eumque corruptum.
eitantes. Augustino enim fidem si habeas, codices
libri Enoch duplieis generis fuerunt, alii veri et
genuini, alii corrupti et adulterati. Atqui auctorem
nostrum in hos tantummodo incidisse nemini certe
dubiam videbitur, qui Ίο de iisdem audierit Au-
gustini verba ± : Seripsisse quidem nonnulla. divina
Enoch, illum septimum ab Adam, negare non. possu-
anus, cum. hoc in. Epistola canonica Judas apostolus
dicat. Sed non. frustra non sunt in eo canone Scriplu-
rarum, qui servabatur in lemplo Hebrzi populi, suc-
cedentium, diligentia sacerdotum ; nisi quia ob. anti-
quitatem. suspecta fidei judicata sunt, nec utrum haic
essent, quae ille scripsisset, poterat inveniri... Unde et
illa quie sub ejus nomine. proferuntur, et. continent
islas de gigantibus fabulas, quod non. habuerint ho-
mines patres, recte a prudentibus non. judicantur ip-
siusesse credenda ; sicul multa sub nominibus aliorum
prophetarum, et recentiora. sub. nominibus apostolo-
rum ab haereticis projeruntur. Auctor quippe noster
istas de gigantibus fabulas, mira fiducia semel
atque iterum tanquam verum quid et certum pro-
fert et venditat. Hinc ergo et illum corruptos libri
Enoch codices citasse, et librum ejus falsum esse
et suppositum non obscure colligitur.

1028

ARTICULUS ΠΠ.
De antiquitate ljus bri, et uirum a quodam Chri-
stiano scriptore profectus sit.

Constat itaque opus illud adullerinum esse, et
ab ignoto parente, qui nomen suum edere ausus
non est, in vulgus emissum.Porro aulem illud an-
tiquissimum censeri debet, si ab Origine, ut qui-
dam arbitrantur, his verbis laudatur *: {η libello
qui appellatur Testamentum duodecim, patriarcha-
rum,quamvis non habeatur in canone, talem quemdam
sensum invenimus quod per ܕ‎
intelligi debeant, Et rursus cirea initium scculi
sexti a Procopio (iazeo citatur? : Testamento,aiunt,
altestatur ei Deus, quod. diu eam, cum adhuc esset
virgo, Judas habuerit, luxeritque tniquitatem. ejus.
At porro opus ante antiquitatis nothum esse et
spurium nulli certe mirum videbitur ; quandoqui-
dem ab anliquissimis temporibus,ut paulo ante ox
Augustino * vidimus, exstiterunt male feriati scri-
ptorum librorumque corruptores el. adulteratores.

Tllud autem 8 Christiano quodam compositum
esse ea plane evincunt,qua singuli fere omnes pa-
triarchae GeChristo venturo,humanacarne induendo,
et pro hominum salute cruci affigendo praedicant.
Ceterum scriptor ille librum hunc non ea solum
mente composuit, ut Ghristum celebraret : sed in
primis ut lectores suos ab iis peccatis in que pa-
iriarchas lapsos esse dicit,omnino deterreret,atque
695 ad omnem eorumdem patriareharum comme-
moratis a se virtitutibus dandam operam adhorta-
retur.

PROOEMIA.

1030
ARTICULUS IV.

De hujus lübri, Grae primum. scripti, codicibus,
versione et editionibus.

llic liber Grece. primum scriptus ost, atquo in
bibliotheea Regia duo illius codices Greca manu
exarati asservantur, Horum alter pergamineus est.
ab annis 500 vel 600 descriptus ; alter papyraceus
priore longe recentior.

Robertus vero a Grossa Testa, vulgari lingua
Grokede, episcopus Lincolniensis, hunc librum cirea
annum 1242 Latine reddidit. Hujus autem versionis
codicem manuseriptum invenimus in bibliotheca
Colbertina,sed recenti manu exaratum.Alium quo-
que ibidem offendimus, in quo fragmenta ejusdem
libri sub hoc titulo exhibentur : Hzc sunt testá-
menta XH. patriarcharum, in. quibus sunt. apertis-
simae atque pulcherrimz prophetiz de Christo, quas
transtulit magister Robertus, dictus Grossa. Testa, vel
Grossum caput, Lincolniensis episcopus, de. Greco
in. Latmum.Post hec autem Latina illa versio iypis
excusa est anno 1541,et rursus Parisiis apud Mar-
linum Juvenem anno 1549, atque iterum ibidem
anno 1575, 1589 et 1610. Basilea vero, anno 1550,
ac tandem in omnibus Patrum Bibliothecis. Utrum
autem liber ile ex typographia Grece prodierit,
nobis incomperlum. Et cerie id scire parum aut
nihil interest, cum hujuscemodi libri figmentis fa-
bulisque anilibus, 8ο Scripture sacre contrariis
oppleti, in lucem nunquam emitti debuerint, vel
perpetuis tenebris sint damnandi (4).

ἘΦ

GALLANDII
DE EODEM LIBRO DISSERTATIO PROUEMIALIS.

(Vet. Patr. Bibliolh., 1. Proleg., p. τα.}

1. Horum Testamentorum. auctor. Christianus fuisse,
illaque Graece scripsisse demonstratur.

Haud mihi profecto incompertum nonnullos exi-
stimasse Judzum, non Christianum fuisse horum
Testamentorum. auctorem ; neque illa Graece, sed
Hebraice primitus esse perscripta; nullum denique
istiusmodi opusculo pretium statuendum : que ita-
que omnia si constent, immerito enim vero illud
inter vetusta Ecclesie monumenta locaretur. In
aliam tamen sententiam alii complures eruditi viri
jure abiisse perhibentur. Et primum quidem,Chri-
stianum fuisse auctorem multa palam produnt,
Warthono (1*) potissimum οἱ Nourrio (2) notata :
&deo namque aperte ae perspicue de Christo loqui-

* Homil. 15, in Josue. ? Comment, in cap. XXXVII

(4) De hoc aspero nimis D. Nourrii judicio vide
quz adnotat Gallandius, infra, col. 1024. Enim.

(f) Warth. Auctar. Hisf. dogmat. Jae. Usser.,
cap. 2. pag. 321 seq.

(2) Nourr, Appar. ad bill. PP., tom. I, p. 238.

C tur, ut ipsum tantum non digito monstrare nosca-
iur; eaque de sacris Novi Testamenti litteris passim
profert, que scriptorem Christianorum mysteriis
initiatum luculenter evincunt. Hire itaque minus
recte conjecisse videntarostylo aliisque de causis,
Grabius (3) et Sgambatus (4), Hebraico primum
idiomate scriptum fuisse opusculum; deinde Grece
redditum aique s Christiana manu interpolatum.
* Quamvis enim, ut apposite Wolfius (5),seribendi
ratio que in Greco contextu observatur, multos
referat Hebraismos ; inde tamen non magis effece-
ris,Hebraice primum exaratum esse libellum,quam
idem de codice Novi Testamenti ad Hebraismum
proxime accedente,temere affirmaris.» Cui quidem

Genes. * Loco cit.

200
(5 V

1031

TESTAMENTA XII PATRIARCH.

1032

sententie de horum Testamentorum Christiano au- A conjecturis expedienda sit, nos cum Dodwollo (11)

etore,subscripsisse quoque JoannemClericum poslea
intellexi (6).

Opposita» autem opinioni ansam praebuisse vide-
iur Mattheus Paris, qui de hujusmodi opusculo
verba faciens, hec habet (7): !psis quoque. tempo-
ribus (ann. 1242) episeopus Lincolniensis Robertus,
vir in Latino et Graco peritissimus, Testamenta duo-
decim patriarcharum de Graco. fideli interpretatione
transtulit in. Latinum. Qua per multa tempora inco-
gnita ek abscondita. fuerunt per invidiam Judzeorum,
propler prophetias de Salvatore in eis contentas. Sed
Graci, omnium scriptorum diligentissimi investiga-
lores, primi im notiliam illius scripti devenientes,
illud de Hebrzo in Graecum transtulerunt, et. penes
£05 usque in nostra tempora. reservarunt, Nec tem-
pore beati Hieronymi vel alicujus. sancti. interpretis
ad notitiam. Christianorum, machinante. Judorum
antiquorum malitia, potuit quomodolibel. devenire.
lium igitur gloriosum. tractetum, ad robur fidet
Christunc? et ad. majorem. Judsorum confusionem,
transtulit plene οἱ evidenter episcopus memoratus de
Graeco, verbo ad verbum, in. Latinum, coadjuvante
magistro Nicoluo Graco, clerico abbatis Sancti 41-
bani. Hao ille. Qui quidem locus paulo aliter im-
mutatus in nonnullis sive mss. sive editis antiquae
versionis exemplaribus ad caleem habetur, ut vi-
dere est ex Thom Tenisonii Cantuariensis archi-
episcopi notis mss. ad Historiam Cavei litlerariam,
qua subfinem voluminis II ejusdem Histor nuper
evulgate comparent pag. 1.864 turn Matthei Paris
narrationem quam iisdem pene verbis repetit info-
rius idem scriptor historicus (8) ad annum 1232,
tum qua in fine quorumdam exemplarium ex ipso
excerpta verba leguntur,merito ridet Simonius (9),
qui et ea deesse in ms.codice Colbertino testatur :
ut proinde nihili ducenda sit inscriptio alterius
codicis ms. bibliotheez Bodleiane a Ürabio re-
lata (10), hisque verbis expressa : Testamenta. duo-
decim patriarcharum filiorum — Jacob, secundum
franslationem Joannis Chrysostomi de Hebra&o in
Graecum : satis enim sive ex hactenus dictis, sive
ex mox dicendis refellitur.

TL. Ipsius aas. inquiritur, ejusque. scriptionis consi-
lium paucis aperitur.

Quo autem lempore Testamenta hzc scripserit
Christianus auctor anonymus,haud ita exploratum
habetur, ut ea do re firmi aliquid statui posse vi-
deatur. Verum si quiestio admodum implexa ex

(6) Cleric. Hist. eccl., ad ann. 191, 8 2, p. 796.

(7) Matth. Par. Iis. major, ad ann. 1248, p.
528 edit. Lond. 1686.

(8) 10. ibid., pag. 720 seq.

(9) Simon. Bibl. crit., tom. II, pag. 986 366.

(10) Grab. Spicil. SS. ! pP. t 1, p. 143.

(11) Dodw. apud Grab. . SS. PP., tom. I,
p. 132.

[3 Wolf. Bibl. llebr., tom. Y, p. 250.

13)

Ruchat. Lettres de irois Péres apostoliques,
tom. 1, pag. 133, 194.

ܡ

0

in primis, Wolfio (12), Ruchato (13) aliisque cen-
semus, seculo 1 desinente scriptorem floruisse; qui.
nimirum Helenisticum plane stylum adhibuerit,
qualis ineunte seculo 11 in desuetudinem abiisse
comperitur : licet Mazochius V.C.paulo aliter sen-
serit (14), Neque alia preterea desunt argumenta
vel ipso Grabio suggerenle (15), quibus sententia
hujusmodi magis adhuc confirmari queat. Scilicet,
non ante annum :re vulgaris 522 Testamenta hac
elucubrata fuisse perhibentur, quo Epistolam I ad
Thessalonicenses fuisse scriptam existimant viri
eruditi, Pearsonius (16), Millius (17), alii : hec.
enim in testamento Levi Leguntur (18) : Ἔφθασε δὲ
# ὀθγὴ Κυρίου ἐπ᾽ τέλος. Venit autem. ira.
Domini super eos in [inem : qui quidem verba con-
ira Judaeos prolata, ex laudata Thessalonicensibus
inscripta Epistola (19) desumpta fuisse noscuntur.
Neque ante annum 64, quo liber Actuum aposto-
lorum fertur a sancto Luca litteris consignatus (20),
ojusculum illud exarasse auctorem ex iis constat,
quibus imaginem apostoli Pauli ex iisdem Actis
graphice deseriptam exhibet (21). Benjaminum ita
loquentem inducens ¦ E? non amplius vocabor lupus
rapaa..... Et suscitabitur ex semine meo in extremis
lemporibus dilectus Domini, audiens vocem ejus,
cognitione nova illuminans omnes gentes, lucem co-
gnitionis accendens Israeli in salutem, et. rapiens ut
lupus ab ipsis, et dans synagoga gentium : et. usque
in consummationem seculorum erit. in synagogis
gentium et in principibus eorum, sicub musicum me-
los in ore omnium : et iu. libris sanctis erit inscri-
plus, et opus et sermo ejus : opus quidem, ut optime
Grabis, in Actis apostolorum ; sermo autem, tum
in iisdem Actis, tum in ipsius Pauli Epistolis : ut
proinde post omnes etiam Paulinas Epistolas,id est
post annum 67 scripsisse auctor videatur.

Quinimo post annum 70 Testamenta illa. fuisse
composila, ea satis produnt qua de Hierosolymo-
rum excidio, deque calamitatibus in 08318 Christi
penam Judeis inflictis, loquitur auctor his ver-
bis (22) : Virum renovantem legem in. virtute Altis-
simi, impostorem appellabitis , et in fine, ut zestima-
bilis, occidetis eum, nescientes ipsius resurrectionem,
innocentem sanguinem in. malitia. super capita ve-
stra recepturi, Et. propter ipsum erunt sancta. vestra.
deserta, usque ad pavimentum profanata, Et paulo
ante : Propter hzc, templum quod utique eliget Do-
mimus desolabilur in immunditia ; et vos. capttvt
eritis in emnes. gentes, οἱ abominatio inter eas ; et

αὐτοὺς εἰς

(14) Mazoch. Comment. in wet.
vol. I, p. 247 ; et vol. IL, p. 530.
(15) Grab. 1: ¢. pagg. 138, 140.
05 LOHN. Annal. Paul. , inter ejus opp. posth.
pag.

δὴ ܨ‎ Prolegom. ad. N. T. Gr., 8 &.
(18j Testam. πι Palr., cap. 3, $ 6.

(19) I Thess. n, 16.

Ἢ Mill. 1. c. 8 118.

Testam. xi patriarch., cap. 11, 12.

lbid. cap. 3, 88 15 et 17.

marm. Kalend.,

®

1033

PROOEMIA.

1034

acci pie is opprobrium et confusiouem. sempiternam a. & etamentis patriarchas duodecim filios Jacobloquen-

justo jndicio Dei, We quidem alio detorquet Gra-
bius, intersertaque patriarcharum Testamentis a
eujusdum Christiani manu suh 80011 | finem vel
sub initium insequentis existimat (23) : at virum
criticum locis allatis vim inferre, quo suam de
Judzo scriptore stabiliat hypothesin, nemo non
dixerib qui rem penitius intropisciat : loea enim
que ad Novum Testamentum spectant, de Christi
divinitate deque aliis Christiane religionis capiti-
bus, si e medio tollantur,concidat opusculum illud
necesse est, Quid quod ab una manu omnia in hoc
opere perscripta esse vel inde liquet, judice Si-
monio (24), quod eadem styli ratio. ubique spiret,
cunctaque uno tenore equabiliter fluant ? Instat
insuper idem vireruditus(25)aliqua in his Testa-
mentis oceurrere, que ab homine Christiano tradita
littoris fuisse, absonum videtur, Haud equidem
repugnaverim : at nibil mirum, si more Judaico
subinde loquatur seriptor iste Christianus ; quem
opus suum eo consilio confecisse constat, quo Ju-
dei facilius exeiperent qua de Christo ejusque do-
cirina passim ineuleat.

Verum ne in his diutius immoremur, ad statem
scriptoris hujus quod attinet, unus adhue audien-
dus Caveus. Existimat ille nimirum (26), fieri vix
potuisse quin aliquis antiquorum ante Origenem
ejus operis meminissel; adeoque scculo apostolico
haud esse aseribendum opinatur.Hunc tamen scru-
pulum si evelli sibi ex animo postulet, id unum
subdimus, ut alia pretereamus, scriptorum eccle-

ies inducit ; qui jamjam morituri, et futura ܝ‎
nuntient, et optimis institutis filios ac nepotes
erudiant.Predictiones quidem Messiam potissimum
80 statum Synagoge et, Ecclesie gentium sub Novo
Testamento respiciunt : in historia vero patriarcha-
rum,plura de his enarrantur que in Genesi alliisve
canonicis libris haud oceurrunt,sed ex apocryphis
desumpta censentur: eorum tamen pleraque neque
incongrua veritati, neque fortasse ad sacrm histo-
rip illustrationem inutilia esse videntur,

Verum magis interest huc afferre insignia pro
Christi divinitate testimonia, qua contra Unitarios
ex his Testamentis collecta eidem ¥, 0, alibi si-
8tere placuit.Sic igitur ille (28):« In Testamento Si-
meonis beo legimus verba (29}: Κύριος, ὁ Θεὸς μέγας
τοῦ Ἰσραὴλ, φαινόμενος ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος, καὶ
σώζων ἐν αὐτῷ τὸν ᾿Αδάµ. Dominus, DEus. Μλονυς
Israel, apparebit in. terra ul. homo, et salvabit in ipso
Adam. Et mox (80) : Ὁ Οεὺς σῶμα λαβὼν, καὶ
συνεσθίων ἀνθρώποις, ἔσωσεν αὐτούς, DEUS corpus
assumens, et comedens vum. hominibus, salvavit eos.
Paucisque interjectis (31), Messiam vocat Θεὸν καὶ
ἄνθρωπον, DEUM et hominem.

« [n Testamento Levi, patriarcham istum ange-
lus his alloquitur verbis (32) : Διὰ σοῦ καὶ Ἰούδα
ὀφθήσεται Κύριος iv ἀνθρώποις, σώζων ἐν αὐτοῖς
πᾶν γένος ἀνθρώπων. Per te εἰ Judam apparebit
Dominus in. hominibus, sulvans. in tpsis omne genus
hominum. Deinde Levi ait (33),;infernum spoliatum
iri ἐπὶ τῷ πάθει τοῦ Ὑψίστου, in passione Altis-

siasticorum monumenta qui duobus primis seculis { simi,

floruere, maximam partem esse deperdita ; nobis-
que cx eorum operibus, paucis exceptis, aliqua
lantum superesse fragmenta: ut propterea, illorum
vetustiss imorum Patrum silentium immerito nobis
obj
VII. Operis pretium expenditur : ez quo in primis a

Grabio deprompta pro vera Christi deiiate testi-

monia describuntur. Hine sententia de scriptore
Christiano iterum confirmatur.

Jam vero pretium operis atque utilitatem expo-
nere prestat, preeunte maxime Grabio qui eo mu-
nerc rite perfunctus comperitur. Primum itaque
omnium observat vir eruditus (27), Jacobum pa-
triarcham aliosque sanelos homines, morti proxi-

mos, sive futurorum prwesagia sive egregia vitae p συνανασ

beno agendm monila edidisse: qua proinde magno
in pretio haberi ab audientibus lillerisque mandari
consueverunt. Hunc igitur morem imitatus auctor
noster, non tam animo decipiendi, quam Judaeos
religione ac disciplina imbuendi studio in his Te-

(23) Grab. 1, c., pagg. 139, 440.
(24) Simon. Bibl. cril., tom, Il, p. 228.
m Grab. l. ο., pag. 433.
20) Cav. Hist. litfer., tom T, p. bl.
(27) Grab. 1. c. pagg. 129. 441.

(28) Grab. Annot. ad G. Bull Defens.fid. Nic.soct.
m, cap. 3, pag. 64.

® Testam. xit Patriarch,, cup. 2, $ 6.

Parnor. Gn. II.

* In Testamento Jude mentio fit (34) παρουσίας
τοῦ Θεοῦ τῆς δικαιοσύνης, adventus Det justitiz ; ni
fallor, ex Jerem. xxr, 6, et xxxiu, 16. Et paulo
post de Messia dieitur (35) : Οὗτος ὁ βλαστὸς Θεοῦ
ὑψίστου. Hic esL germen Dri allissimi : ex 8818
1v, 2.

» 18 Testamento Zabulon (86) : Καὶ μετὰ ταῦτα
ἀνατελεῖ ὑμῖν αὐτὸς Κύριος, φῶς δικα[οσύνης: — καὶ
ὄψεσθε ἐν σχήματι ἀνθρώπου. ΕΓ post hzc orie-
tur vobis ipse Dominus, lux: justitiz,... et videbitis
Dreux ἐπ forma hominis.

« In "Testamento Dan (37) : Οὐκ ἔτι ὑπομενεῖ Ἱε-
ῥουσαλὴμ. ἐρήμωσιν, οὐδὲ αἰχμαλωτίσεται Ἰσραὴλ,
ὅτι Κύριος ἔσται ἐμμέσῳ αὐτῆς, τοῖς ἀνθρώποις
ρεφόμενος, καὶ γιος Ἰσραὴλ βασιλεύων ἐπ᾿
αὐτοὺς ἐν ταπεινώσει καὶ πτωχείᾳ, Non. amplius sus-
tinebit Hierusalem. desolationem, meque captivus
ducetur Israel ; quoniam Dominus erit in medio ejus,
cum. hominibos conversatus,et Sanvus Israel regnans
super ipsos in humilitate et paupertate.

(30) Ibid. 86.
(31) Ibid. cap. 2, 2 7.
(32) Ibid. 3, 82.

(33) 1010. $ 4.

(84) Ibid. cap. 4, 8 29.
(35) Ibid. $24.

(30) Ibid. cap. 6, 89.
(37) Ibid. cap. 7, ὃ

'TESTAMENTA XII

: Διὰ τοῦ Ἰούδα A
᾿εὐλογηθή-

1035
« In Testamento Nephthalim. (38) :

Θεὸς, χατοιχῶν ἐν πῆς γῆς,‏ ܀
σῶσαι τὸ γένος Ἰσραήλ. Per Judam orietur sulus‏
ἰσραεῖ, δὲ in ipso benedicetur Jacob. Per sceptrum.‏
enim ejus apparebit Dkos, habitans inter homines in‏
terra, ut salvet genus Israel.‏

« In Testamento Aser (39) :
ται τὴν γῆν, καὶ αὐτὸς ἐλθὼν ὡς

Ὁ “"ψιστο:

καὶ
τρίδων τὴν κεφαλὴν τοῦ 8 δι’ ὕδατος, Οὗτος
σώσει τὸν Ἰσραὴλ καὶ πάντα νη, θεὸς εἰς ἄν-
ὃρα ὑποκρινόμενος. AvTssIMUS visilabit lerram; οἱ
ipse veniens ut homo, cum. hominibus manducans et
bibens, eb in silentio conterens capul draconis per
aquam. Hie salvabit Israel et omnes genes, Deus in
virum absconditus.

luu μετὰ τῶν ἀνθρώπων, x

κοντος

« Denique in Testamento Benjamin (40) : Τότε
καὶ dy στησόμεθα, E ον ἡμῶν,
sirena τὸν βασιλέα τῶν οὐρανῶν, τὸν ἐπὶ γῆς

ης) ταπειγώ-

gn osi ἀνθρώπου (ἄνθρω
σεως, Tunc et nos resurgemus, unusquisque in sce-
pirum nostrum,adorantes regem celorum, qui in terra
apparuibin forma hominis (humans) humilitatis.
Moxque addit Israelitas judicandos, ὅτι spares
ον Θεὸν i» σαρχὶ ἐλευθερωτὴν o
quoniam advenientem Dzuw in carne liberatorem
non crediderunt.

« Eoce Christum, Dominum, Deum, magnum
Deum, Aliissimum, Sauctum. Ismael, ete., appella-
tum. » Hactenus eruditus Grabius : a quo hiec ea- C
dem contracta mutuatus est Prudentius Maranus in
prestanti opere inscripto : Divinifatis D. N. J. 6.
manifesta in. Scripturis et traditione (41). Cujus viri
doctissimi judicium de horum Testamentorum au-
ctore in medium proferre libet, quo magis illa ür-
mentur qua de ipsius opere disseruimus. « Hunc
scriptorem, inquit, Judzum fuisse declarat plu-
rimus Judaiearum fabularum usus : istianum
vero, nimium apertz de Christo predictiones,
quam ülex evenlis fiete non fuerint. Seniorem
sicul r nonnulli laciant, nemo juniorem, quippe
cum ab Origene homil. xv in Josue citatus fuerit.
Grabius hunc librum olim a Judao seriptum ante
Christi ortum, el a Christiano seculo 1 exeunte aut.

Ἡ inueunte interpolatum putat.Sed hzc eruditi viri ῃ
opinio levissimis conjecturis nititur. Nihil enim in
hoc opere insincerum et interlitum apparet, nihil
quod non proposito conducat. Quare non est cur
vereamur haze Testamenta patriarchis supposita,
ut germanissimum opus Judaii in Christum ereden-

(38) Testam. κα purius,
(29) Ibid. cap. 10, 5

(40) Ibid. cap. 12, d 1.
εἰ 3 Maràn. Divin. D. N. J. C. lib. m, cap. 1, $4.

cap. 8, 8 8,

δ Nourr. Appar. ad. bibl PP. tom. I, pag.

8) Simon. Bil. erit., tom. II, p. 225.

^(f
"del

PATBIARCIARUM, 1036

tis citare. » Excerptis deinde. productis quee supe-
rius recilavimus, sententiam suam claudit his ver-
bis : » 11:80 elariora et expressiora sunt, quam ut
detorqueri possint. Quod si assuta et insincera di-
cent (adversarii), non est quod cum eis litigemus.
Sle enim seriptores ommes ecclesiasticos eludere
licebit. Nulla enim hic styli varietas, nulla rerum
80 verborum diserepantia, nihil non simplex et
unius forme. Videtur autem iste scriptor, consilio
ille quidem non malo, sed fraude non laudabili,
haoc vaticinia patriarchissubjecisse,ut Judeos suos
ad fidem alliceret, et magnum illud nascentis Dei
mysterium a quo abhorrebunt, in ore duodecim
patriarcharum minus eis invisum accideret. » IIue
usque Maranus V. C. Ex quibus liquet nimis ab-
jecte sensisse Nourrium ejus sodalem, virum ce-
iera doctum,cum de his Testamentis illud pronun-
liavit : « in lucem nunquam emitti ea debuisse, vel
perpetuis tenebris fuisse damnanda (42) » : quo
quidem nomine vel ab ipso Simonio notatur (43).

IV. De variis mss. exemplaribus Grecis, deque anti-
qua Roberti Lincolniensis episcopi versione agi-
tur.

Hujus operis varia circumferuntur mss. exem-
plaria Greea, viris eruditis laudata, Montfauconio
(44) in primis, Nourrio, Simonio, Warthono ll. ce.
aliisque. Ms. Cantabrigiensis meminit Fabricius
(49), ejusque titulos seu capitum summaria Grece
recitat, nihil lamem ab edito Grabiano diversa.De
codicibus autem Anglicanis mox infra, ubi de edi-
tione Oxoniensi. Primum vero. Grecum exemplar,
si fides Matthivo Paris (46), detcetum ita fuisse por-
hibetur, Magister, inquit, Joannes de Basingestokes,
archidiaconus Legriz, vir in trivio δὲ quadrivio ex-
perientissumus, Grareis ae Latinis literis ad plenum
eruditus,... intimaverat episcopo Lincolniensi Ro-
berto, quod quanilo studuit Athenis, viderat. et audie-
rat ab peritis Graecorum doctoribus quedam Latinis
incognita. Inter qua reperit xiv. Patriarcharum, fi-
Horum. videlieet. Jacob, Testumenta : quce constat
esse de substantia bibliothecz ; sed psr. invidiam. Ju-
dorum dudum fuisse incognita, propler. manifestas
quz ܬܐܐ‎ eisdem patent, de Ghristo prophetias. Unde
tdem episcopus misil in. Grazeiam 5 et cum ea habuis-
sel, transtulit de Graco in Latinum. sermonem. Hac
ille monachus Anglus, ubi nihil de textu Hebreo,
ut alibi, quem etiam superius vidimus enarrantem
^b eodem quidem Lincolniensi episcopo hrec Testa-
menta e Greco Latine fuisse reddita, coadjuvante
tamen omagisiro Nirolao Grewo, clerico abbatis S.
Allani. De utroque interprete distinctius agit Ba-
leus (47)

(44) Montf. Bibl. biblioth., tom. Y, pag. 14, 083,
685, etc.
(45) Fabrie. Cod. pseud. V. T., iom, 11, pag.

4.
(46) Matth. Par. Hist. major.,ad ann. 1958, p.
720 ge

(67) Bal. Hist. de séript. Brilann., centur, xm,
p. 33.

1037

V. De editione. Grabiana hie Dypis exp,

ἃ.

Hanc autem Roberti antiquam versionem | Lati
nam subinde typis laisse consignatam norunt eru-
diti ; dignamque in primis existimarunt viri docti
qua in veterum Patrum Bibliothecis locum obtine-
ret. Verum in omnibus editionibus quie ab ann.
4483 usque ad annum 1677 in vulgus. prodierunt,
tot tantisque mendis fcedata cst antiqua isthee ver-
βίο, ut sepe vix sensum extundere valeas. Quod
secum reputans Joannes Ernestus Grabius, colla-
lis editis cum duobus bibliothece Bodleianse mss.
codicibus, plurimos sustulit errores, correctis quo-
que aliis pene innumeris ab interprete ipso com-
missis. Hanc itaque versionem sic emaculatam,
cum textu Greco ad duos codices exacto, alterum
Academie Cantabrigiensis, bibliotheew Bodleianm
alterum,publici juris fecit Oxonii 1608 in volumine I
Spicilegit SS. Patrum. Exinde vero editionem suam.
recensens idem vir eruditus,textum Graecum iterum
contulit eum duobus mss. collegii Trinitatis Can-

TESTAMENTUM RUBEN.

A tübrigiens

B

1038

,alinam quoqne Roberti Lincolnien
versionem perpetuis emendationibus limavit ; aliis
quidem quas e duobus mss. bibliothee:e Dodleia-
no hauserat et prius ad oras paginarum posuerat,
in textum assumptis ; aliis vero a se ipso adjunetis :
ut ex profatione ad secundam. Spicilegii Oxonien-
sem editionem anni 1714 colligitur.

Priorem Grabianam secutus est Fabricius in Co-
dice pseudepirapho: Deferis. Testtmenti, vol. 1, se-
mel iterumque. Lypis excuso llamburgi ann. 1713-
1722, quanquam memoria lapsus aliler alicubi (48)
asserat: quod utique, ut cetera. omittamus, com-
pertum fiet, secundz Grabiang notam p. 224 cum
secunda item Fabriciana p. 687 conferenti. Nos
verà posteriorem Osoniensem, uti par erat, sele
gimus : ediloris adnotationes que textui emendando
inserviunt, retinuimus : alias longiores contraxi-
mus, paucis inlerim additis qui auctoris mentem
in primis respiciunt.

ΑΙ AIAOHKAI

TON IB'

IIATPIAPXON

TON YION IAKOB

IIPOX TOYX

YIOYX ΑΥΤΩΝ

TESTAMENTA
DUODECIM PATRIARCHARUM

FILIORUM JACOB

AD FILIOS SUOS
INTERPRETE ROBERTO LINCOLNIENSI EPISCOPO.

(Gartamp., Vet. Patr. Bibliolh.,

ΚΕΦΑΛΛΙΟΝ

Διαθήκη Ῥουδὴμ. περὶ

x.

ἐννοιῶν.

᾿λντίγραφον 7 “Ῥουδὴμ, ὅσα 686
οἷς υἱοῖς αὖ ἀποθανεῖν αὖ

ὃν, ἐν Ex

ς πελεντῆς Ἰωσὴφ, ἀῤῥωστοῦντι συνήχθησαν ἐπι-

ψασῆαι αὐτὸν οἱ υἱοὶ καὶ υἱοὶ τῶν υἱῶν αὐτοῦ. Κα

πεν αὑτοῖς" » Τεκνία μου, ἐγὼ ἀποθν

ιδ Fabric. Cod. pseud.

tay καὶ πορεύο-

PF. Testam. tom. II, p.

κ. In mente. In mente. spiriu. pregnostico. di-

C

I, 105.)

CAPUT I.
Testamentum Ruben, de 1ἱδ que vicriturus in.
mente (49) habuit.

1. Transeriptum testamenti Roben, quecunque
mandavit filiis suis, priusquam moreretur, in 125
anno vitz ipsius.Post annos duos morlis Joseph,ad.
iegrotantem congregati sunt, ul visitarent eum filii
et filii filiorum ejus. Et dixit eis : » Filioli mei,ego
morior, et vado viam patrum meorum.» Et videns

clante, habet ltoberlus episcopus Lincoinensis,
πλ,

1039
1110 Judam,et Gad, et Aser, fratres suos, dixit eis:

« Erigite me, fratres, ui dicam fratribus meis et fi-
liis meis, quecunque habeo in corde mco abscondi-
ta : jam enim ἀοβοῖο, » Et erectus osculatus est eos,
et plorans dixit : « Audite, fratres mei et filii,auri-
bus percipite Ruben patrem vestrum (51), quecun-
que mando vobis. Ecce, testificor vobis Deum coli
hodie, ut non ambuletis in. ignorantia juventutis,
et fornicatione in qua effusus sum ego, et inquina-
vi lectum patris mei Jacob. Dico enim vobis,
quoniam percussit me (Dominus) plaga magna in
1119 meis per menses septem ; et nisi Jacob pater
noster orasset pro me ad Dominum, voluit Domi-
nus occidere me. Eam enim amunorum triginta,
quando feci hoe malum coram Domino; et septem
mensibus infirmatus sum usque ad mortem; ot ex
proposito anima πιο septem annis poenitui coram
Domino. Vinum et sicoram non bibi, et enro non
intravit os meum ; et omnem panem desiderii non
guslavi lugens pro peocato meo,magnum enim orat.
Et ne fiat in Israel ila.

II. «Et nunc audite me, filii, ut manifestem vobis
(58), que vidi de septem spiritibus erroris in
penitentia mea.Septem spiritus dati sunt adversus
hominem a Beliar; et ipsi sunt caput operum juven-
tutis: et sopter spiritus dati eunt οἱ in creatione,
ut sit ineis omne opus hominis. Primus spiritus
est vite, cum qua consistenlia creatur. Secundus
spiritus est visus, cum quo fit desiderium. "Tertius
spiritus est audilus, cum quo fit doctrina. Quartus
spiritus ost olfactus, cum quo est gustus datus in
attractionem aeris et spirationis. Quintus spiritus
est locationis, cum qua fit coguitio.Sextus spiritus
est gustus, cum quo fit eibatio comestibilium et
potabilium, et fortitudo in ipsis creatur ; quoniam
in cibis substantia est fortitudinis. Septimus spiri-
ius est seminis et coitus,cum quo coingreditur per
concupiscentiam voluptatis peccatum. Propter hoc
ultimus est erealionis, οἱ primus juventutis, quo-
niam ignorantia plenus est ; et ipsa juniorem ducit
ut cecum in foveam,et utjumentum in precipitium

III. « In omnibus his cetavus spiritus somni est,

νῦν. ᾿Ιδοὺ

(80) Ἐκ) ιπὼν γὰρ ἐγώ εἰμι ἀπὸ τοῦ
γὰρ ξλλείπω ἀπὸ τοῦ νῦν ἐγώ. GhAL.

(51) Ruben patrem. vestrum. Verba. Ruben Patris
vestri, Prior Grabii editio, apud Fasmuc.
"Evozíszsje. Addendum, καὶ υἱοὶ, GnaB.

(53) Ὅσα ἐντλλομαι, Ὅσα ἐγὼ ἐντέλλ. molius.
Ibid. apud Faunic. ܢ‎

(91) Ἐξεχόθην ἐγώ. Haec conveniunt eum ulti-
mis patriarche Jacobi verbis, quee de. Ruben pro-
tulit, Gen. xps, 4. Gnan.

"ES πληγὴν μεγάλην ἐν ταῖς λα-

“εἰ με πληγῇ μεγάλῃ, ἐπὶ τῆς λαγό-

γόσι μου. ”
γος μου. IngM.

(56) Οἴνον καὶ σίχερα, x. τ᾿ À. ldem tempore
penitentie suc fecit Ruben, quod propheta Daniel
de semetipso iisdem fere verbis testatur, cap. x, ¥

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1040
τ Ἰούδαν,
, αἶπεν αὐτοῖς,
Ina τοῖς ἀδελφοῖς

καὶ

ν μου. » Καὶ ἰδὼν ×
p, τοὺς
ἠσατέ µε, ἀδελφοὶ, ὅπως
μου, καὶ τοῖς τέκνοις µου, ὅσα ἔχω iv τῇ καρδίᾳ μου
χρυπτε' ἐκλιπὼν γὰρ ἐγώ εἶμι ἀπὸ τοῦ νῦν (80). »

Καὶ ἀναστὰς κατεφίλησεν αὐτοὺς, καὶ χλαύσας εἴπεν"
« Ἀκούτατο, ἀδελφοί poo, ἐνωτίσασθε (68) Ῥουδὴμ
ποῦ πατρὸς ὑμῶν, ὅσα ἐντέλλομαι (68) ὑμῖν. Καὶ
ἰδοὺ ἐπιμαρτύρομαι ὑμῖν τὸν Θεὸν τοῦ οὐρανοῦ σήμε-
δον τοῦ μὴ πορευθῆναι ἐν ἀγνοίᾳ νεύτητος, καὶ πορ-
vela, ἐν ἢ ἐξεχύθην ἐγὼ (64), καὶ ἐμίανα τὴν κοίτην
γὼ γὰρ ὑμῖν, ὅτι ἐνέπληξέ
ἐπὶ μῆ;
προσηύ-

A μαι ὁδὸν παῖ

ἀδελφοὺς αὖτ

«

τοῦ πατρός µου Ἰαχώδ, ASI
με πληγὴν μεγάλην ἐν ταῖς λαγόσι μου (59) €
vue ἑπτά" καὶ εἰ μὴ Ἰακὼδ ὁ πατὴρ ἡμῶν
buo περὶ ἐμοῦ πρὸς Κύριον, ἤθελε Κύριος ἀνελεῖν
ue "Πμην γὰρ ἐτῶν τριάκοντα, ὅτε ἔπραξα τὸ πο-
νηρὸν ἐνώπιον Κυρίου" καὶ ἑπτὰ μῆνας ἐμαλακί-
σῆην ἕως θανάτου: καὶ ἐν προαιρέσει ψυχῆς µου ἑπτὰ
ἔτη μετενόησα ἐγώπιον Κυρίου, Οἶνον καὶ σίκερα
(68) οὐκ ἔπιον, καὶ κρέας οὐκ εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα
θυμίας οὐχ ἐγευσάμην,
γάλη γὰρ ἦν. Καὶ οὐ

μου" καὶ πᾶν (57) ἄρτον
πενθῶν ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ μου,
μὴ γένηται ἓν τῷ Ἰσραὴλ οὕτως.

B'« Καὶ νῦν ἀχούσατέ μου, τέκνα, ἃ εἶδον περὶ
τῶν ἑπτὰ πνευμάτων τῆς πλάνης (60) ἐν τῇ μετα-
volg µου. Ἐπτὰ πνεύματα ἐδόθη κατὰ τοῦ ἀνθρώπου
ἀπὸ τοῦ Βελιὰρ, καὶ αὐτά εἰσι κεφαλὴ τῶν ἔργων
ἐδόθη αὐτῷ

τοῦ νεωτερισμοῦ" καὶ ἑπτὰ πνεύματα
ἐπὶ τῆς κείσεως, τοῦ εἶναι ἐν αὐτοῖς 9 τῷ ἔργον
ἀρώπου. Πρῶτον πνεῦμα ζωῆς, | ἡ σύστασις
νεῦμα abs usi! ἧς γί-

ܟܚ

ται
Ἢ υμία, Τρίτον πνεῦμα ἀκοῆς, pef ἧς γίνε-
E en ἴα. Τέταρτον. ܡ‎ ὀσορήσεως,, με

1] πνεῦμα λαλιᾶς, ܗ‎ ἧς Koss n
« Ἕκτον πνεῦμα γεύσεως, pal ἧς γίνεται βρῶσις
pues καὶ ποτῶν (63), καὶ ἰσχὺς ἐν αὐτοῖς .
ὅτι ἐν βρώμασίν ἔστιν ἡ ὑπόστασις τῆς
“Ἑὔδομον πνεῦμα σπορᾶς καὶ συνουσίας, μεθ᾽ ἧς σ
εισέρχεται διὰ τῆς φιληδονίας ἡ ἁμαρτία, Διὰ το
Ἐσχατόν ἐστι τῆς wal πρῶτον τῆς νεότητος,
ὅτι ἀγνοίας πεπλήρωται, ον (63)
ὁδηγεῖ ὡς τυφλὸν ἐπὶ βύθρον, καὶ ὡς κτῆνος ἐπὶ κρη-
μνόν.
¥", « Ἐπὶ πᾶσι τούτοις ὄγδοον πνεῦμα τοῦ ὕπνου

ἰσχύος.

ως,
καὶ αὐτὴ τὸν νεώτε

ܒ

3, jaxta LXX : Ἐν ταῖς ἡ μέρα! ες ἐκείναις ἐγὼ Δανιὴλ
ἅμην πενθῶν τρεῖς ἐθδομαβας ἡμερῶν; ἄρτον ἐπιθυ-
μῶν οὐκ ἔφαγον, καὶ κρέας καὶ οἶνος οὐκ εἰσῆλθεν εἰς
τὸ στόμα µου, ID.
(57) πᾶν. Πάντα melius. lp.
(58) Ut. manifestem. vobis.
apud Ελββια.
μάτων τῆς πλάνης, Vide que de spiri-
et dimonibus vitiorum erudite, ut
solet, conge: fiotelerius in Notis ad Herma lib. τη,
mandat. 2, GRAB
(80) Σύστασις.
191) Xovo.
(62) Βρωτῶν καὶ ποτών. Βρωμάτων τε καὶ ποµά-

Omissa sunt. lbid.,

Νεώτερον. Νεωτερισμόν, 10.

1011

ἐστὶ, μεθ οὔ ἐκείσθη (64) ἔκστασις φύσεως, καὶ
χὼν Τούτοις τοῖς πνεύμάσι soils
ται τὸ πνεῦμα (05) τῆς πλάνης, Πρῶτον τὸ τῆς πορ-
ἔγκειται.
Τρίτον πνεῦ-
μὰ μάχης ἐν τῷ ἥπατι καὶ τῇ χολῇ. Τέταρτον πγεῦ-
μα ἀρ καὶ μαγγανείας, ἵνα διὰ περιεργίας
ὡραῖος ὀφῃῇ. Πέμπτον πνεῦμα ὑπερηφανίας, ἵνα ܗܬ‎
νῆται (06), καὶ μεγαλοφρονῇ- "Exvo» πνεῦμα ἡ
δους, ἐν ἀπωλείᾳ καὶ ζήλῳ τοῦ πλάττειν λόγους, vod
χρύποειν λόγους αὐτοῦ ἀπὸ γένους χαὶ οἰκείων" “Ἔδδο-
μὸν πνεῦμα ἀδικίας, μεθ᾽ ἧς χλοπὴ καὶ γρυπίσματα,
sq φιληδονίαν καρδίας αὐτοῦ. Ἡ γὰρ ἀδικία
λοιποῖς πνεύμασι διὰ τῆς δολοληψίας,
" μα τοῦ ὕπνου, τὸ ὄγδοον
πνεῦμα, συνάπτεται πλάνῃ (67) καὶ φαντασίά, Καὶ
οὕτως ἀπόλλυται πᾶς νεώτερος, σκοτίζων τὸν νοῦν
ἀπὸ τῆς ἀληθείας, καὶ μὴ συνιὸν ἐν τῷ νόμῳ τοῦ
Θεοῦ, μήτε ὑπακούων νουθεσίας πατέρων αὐτοῦ, ὥσπερ
χἀγὼ ἔπαθον ἐν τῷ νεωτερισμῷ μου. να,
τὴν ἀλήθειαν ἀγαπήσατε, wal αὕτη φυλάξεται ὑμᾶς.
Διδάσκω ὑμᾶς, ἀκούσατε Ῥουδὴμ τοῦ πατρὸς ὑμῶν.
Μὴ προσέχετε ἂν ὄψει γοναικὸς (08), μηδὲ ἰδιάζετε
μετὰ θηλείας ὁ πάνδρου, μηδὲ περιεργάζεσθέ πρᾶξιν
v. Εἰ μὴ γὰρ εἶδον ἐγὼ Βάλλαν λουομένην ἓν
ἀνομίαν τὴν µε-

τ

τοῦ θανάτου.

velas ἐν τῇ φύσει καὶ ταῖς αἰσθήσεσιν
τερον πνεῦμα ἀπληστίας i» τῇ γαστρί

ἵνα πὸ

Καὶ νῦν,

quva:
σχεπηνῷ τόπῳ, οὐκ ἐνέπιπτον

invest, οὐκ. cla ἕως οὗ
βδέλυγμα, ᾽Απόντος γὰρ
πρὸς Ἰσαὰκ τὸν πατέρα αὐτοῦ, ὄντων ἡμῶν ἐν Γαδὲρ,
πλησίον Ἐφραθὰ (69) ofxow Βηθλεὲμ (70), Βάλλα ἣν
μεθύουσα καὶ κοιμωμένη, καὶ ἀκαλύπτως κατ
ἐν τῷ κοιτῶνι' κἀγὼ, εἰσελθὼν, καὶ ἰδὼν τὴν
σιν αὐτῆς, ἔπραξα τὴν ἀσέδειαν, καὶ καταλι
τὴν χοιμωμένην, ἐξζλβον. Καὶ εὐθέως ἄγγελος τοῦ
ἀπεκά τρί µου Ἰακὼδ ἢ
καὶ ἐλθὼν ἐπένθει ἐπ᾽ ἐμὲ, μὴ

με ὑπνῶσαι,
Ἰχχὼδ τοῦ m

τι ἀψάμε-

ας
νος αὐτῆς.
Δ᾽, « Μὴ οὖν mposty:

μου"

ε κάλλος γυναικῶν, μηδὲ ἔν-
ἀλλὰ πορεύεσθε ἐν ἀπλό-
μοχθοῦντες ἐν

πρι
ܐܘܡܫ‎ καρδίας, ἐν φόθῳ Κυρίου, καὶ
ἔργοις,
ποιμνίοις ὑμῶν, ἕως ὁ Κύριος δώῃ ἐ
κάγώ, "Ayr (2) τε-
τῆς τοῦ πατρὸς ἡμῶν οὐκ εἶχον παῤῥηίων ἀτενί-
aol εἰς πρόσωπον Ἰακὼς, ἢ λαλῆσαί τιν. τῶν ἀδελφῶν,
διὰ τοὺς ὀνειδισμούς, Καὶ ἕως νῦν ἡ συνείδησίς μου p

θε τὰς

νοεῖ:

καὶ ἀποπλανώμενοι ἐν γράμμασι, καὶ ἐν τοῖς
ὑμῖν σύζυγον, ἣν

αὐτὸς 0

συνέχει µε περὶ τῆς ἀγαρτίας μου, Κ.

µε ὃ πατήρ µου, ὅτι ηὔξατο περὶ ἐμοῦ πρὸς τὸν Κύ-

s παρεκάλενέ

(64) Ἐκτίσθη, Ἐσκοτίσῃη. In.
(05) Τὸ πνεῦμα. Τὰ πνεύματα melius. Ip.
(60) Ἵνα κινῆται. Καυχᾶται. ID.

Ὁ7) Πλάνη. "O ἐστι πλάνη. In.

08 υναικός, Εἰς ὄψινγοναι :

(69) Ἐφραθά. Have ex Gen. xxxv, 91, seqq. nar-
rantur : fium autem mentio fit precedenti v. 10,
ubi Hebreus textus de en ai: Er) r2 Μπ. Hove
est Bethlehem. Similiter LXX ; Αὕτη ἐστὶ Βηθλεὲ
et Demetrius apud Euseb. lib. ix Praeparat.
cap. 24, consentit his verbis; Ἔνθεν παραγεν
ῥαφὰ, ἣν εἶναι Βηθλεέμ. Indequejipse Euse-

TESTAMENTUM RUBEN.

1042

cum quo ereata est exstasis nature, οἱ imago mor-
tis. Ilis spiritibus commiscetur spiritus erroris.Pri-
mus fornicalionis in natura et sensibus insidet. Se-
cundus spiritus insatiabilitalis in ventre. Terlius
spiritus pugne, in hepate et bile. Quartus spiritus
placientiz et imposture, ut per superfluitatem deco-
rus appareat. Quintus spiritus superbie, ut movea-
tur, οἱ magna sapiat. Sextus spiritus mendacii, in
perditione et zelo fingendi sermones, eosque celan-
di & genere et familiaribus. Seplimus spiritus inju-
Βία, cum qua fiunt furtum et distortiones, ut fa-
ciat concupiscentiam voluptatis cordis sui. Injus!
tia enim cooperatur reliquis spiritibus per doli as-
sumptionem. In omnibus his spiritus somni, oc-
isvus spiritus copulatur errore et phantasia.
Etita perit omnis junior, obtenebrans mentem a
veritate, et non inteligens legern Dei, neque obe-
diens doctrine patrum suorum, quemadmodum
et ego passus sum in juventute mea, Et nuno filii,
veritatem diligite, et ipsa custodiet vos. Doceo vos,
audite Ruben patrem vestrum. Ne attendatis visio-
ni mulieris, neque in secreto sitis cum femina
quo est sub viro, neque circumscrutemini opera-
tionem mulierum. Nisi enim vidissem Ballam bal-
neantem in cooperlo loco, non incidissem in ini-
quitatem magnam. Concipiens enim mens mes mu-
liebrem nuditatem non sivit me ἀοτιηίτο, donec
operatus sum abominationer. Absente enim Jacob
patre nostro apud Isaac patrem suum, existenti-
bus nobis in Gader, prope Ephrata domus Bethle-
hem Balla erat ebria, el dormiens revelata jacebat
in cubiculo : et ego ingrediens, et videns nudila-
tem ipsius, operatus sum irnpietatem, et derelin-
quens eam dormientem, egressus sum. Et confes-
tim angelus Dei revelavit patri moo Jacob de im-
pietate mea ; et veniens lugebat super me, non am-
plius tangens eam.

IV.« Neigiturattendatis pulchritudini mulierum,
neque cogitelis operationes earum ; sed ambulate
in simplicitate cordis, in timore Domini,et laboran-
tes in operibus, et exercitantes (74) (vosmet) in lit-
leris,et in gregibus vestris, donec Dominus det vo-
bis conjugem quam ipsevult, ut non paLiamini sicut
etego. Usque ad mortem patris nostri non habebam
fiduciam aspiciendi in faciem Jacob, vel loquendi
alieai fratrum, propter opprobria, Et usque nunc
conscientia mea cruciat mo de peccato moo, Bt con-
solatus est me pater meus, quoniam oravit pro me

bius lib, να Demonstrationis evangel., pag. 347, ex

allegato loco Geneseos idem docet. Contra auctor
Testamenti Ruben in citatis verbis videtur hxc duo
distinguere, εἰ Ephratam facere domum in urbe
Bethlehem : nisi forte aliquis ad marginem intor-
pretationis gratia aseripserit οἶκον ἄρτου, et prior
vox inde in textum irrepserit, quem correcturus
postea, sivo explanaturus 18 qui Oxonionsem codi-

Cem scripsit, ἐν loco οἶκον posuit. Ip.
(10) Οἷον Bx. Το.
Exercitantes. In Greco errantes. Ip.

ΔῈ "ge ει ἄχρι. o

1043

8d Dominum, ut transeat a mo ira Domini, sicut
ostendit mihi Dominus. Ex eoigitur lempore custo-
ditus sum, et. non. peccavi, Proptor hoe, filii mei,
custoditeomniaquiecunque mando vobis,et uon pec-
cabitis. Perditio cnim anime est forni atio,dividens
8 Deo, et appropinquare faciens idolis; quoniam.
ipsa in errorem ducit intellectum et mentem, etde-
ducitjuvenesad infernum ante lempus(74*)ipsorum.
Nam multos perdidit fornicatio ; quoniam etsi sit
aliquis senex, vel nobilis, opprobrium ipsu facit
apud Beliar et filios hominum. Quiaenim custodivit
seipsum Joseph ab omai muliere, οἱ cogitationes
purgavit ab omni fornicatione, invenitgratiam co-
ram Domino et hominibus. Etenim multa fecit ei
JEgyptia, et magos advocavit, et pharmaca οἱ obtu-
lit; et non suscepit consilium animo ejus deside-
rium perniciosum. Propter hoc Deus patrum meo-
rum eruit eum ab omni visibili et abscondita mor-
te. Si enim non prevaleat fornicatio menti, nequo
Beliar prevalebit vobis.

V. « Perniciose sunt mulieres, filii moi; quo-
niam non habentes potestatem vel virtutem gupor
hominem, dolose agunt in formis, quomodo eum.
ad ipsas attrahant; et quem per fortitudinem non
possunt vincere, hune per deceptionem vincunt,
Quoniam et de eis dixit mihi angelus Dei, et docuit
me quod mulieres vincuntur a spiritu fornicationis
supra hominem, et in cordo machinantur adversus
homines, et per ornatum errare faciunt primo eo-
rum mentes, οὗ per visum venenum inserunt, et

tune opere captivant : non enim potest mulier ho- C βλέμμ

miner] cogere. Fugife ergo fornicationem 5, filii
mei, et precipite mulieribus vestris et. filiabus ut
non ornent capita ct visus earum 5; quoniam om-
nis mulier dolose agens in his, in punilionem se-
culi reservata est. Ita enim seduxerunt Vigiles ante
diluvium ; et illi assidue videntes eas, affecti sunt
desiderio ad invicem, et conteperunt mente opera-
tionem, et transfigurati sunt im homines, et in
coitu virorum suorum coapparuerunt eis; el illo
desiderantes mente imaginationes eorum, pepere-
Tünf gigantes. Apparuerunt enim eis Vigiles us-
que ad colum altingentes.

VI. « Custodite igitur vos a fornicatione ; el si
vultis purgari mente, eustadile sensus. vestros ab
omni femina. Et illis etiam prweipite non commu-
nicare cum hominibus, ut et ipse purgentur menle,

51, ὅν» vr 18. ^1. Tim. m, 8, 9.

(73) Τότε οὖν. Τότε ἕως ἐννοιῶν Gnan.

(T4) Ἢ πορνεία. Ἡ ἁμαρτία, ἡ διὰ τῆς πορνείας. Ip.

(147) Textus Grecus habet: non in tempore, me-
rus hebraismus, Gy N22, αἱ Eceles. vr, 18: Ne
moriaris in tempore non. tuo. Dnacr.

75) Ὄνειδος αὐτόν. Ὀνειδισμὸν Sas
(30) Τὴν ἔννοίαν, Τῆς ἐννοίας. ID.
0 33 3: amat το,
(78] Ἐγρήγοροι. De Egregoris plura ex Georgio

j. I.

TESTAMENTA ΧΙΙ PATIUARCHARUM.

gv, ἵνα, παρέλθῃ ἀπ᾽ ἐμοῦ ἡ ὀργὴ Κυρίου, ὡς ἔδειξε
μοι Κύριος, ᾿Απὸ τότε οὖν (78) παρεφυλαξάμην, καὶ
οὐχ ἥμαρτον, Διὰ τοῦτο, τέκνα μου, φυλάξασθε πάντα,

ἐντέλλομαι ὑμῖν, xal οὐ μὴ ἁμαρτήσετε, Ὅλε,
ϑρος γὰρ ψυχῆς ἐστιν ἡ πορνεία (74), χωρίζουσα θεοῦ,

Ὑγίζουσα τοῖς εἰδώλοις, ὅτι αὐτό ἔστι ܚܘܗ‎

ܝ

αὐτῶν, Κάὶ γὰρ πολλοὺς
ὅτι χἂν ἢ τις γέρων, ἢ εὐγενὴς,
παρὰ τῷ Βελιὰρ, καὶ τοῖς

γὰρ ἐφύλαξεν ἑαυτὸν

ς ἐννοίας ἐκαθά-

πορνείας,

ῥίου καὶ ἀνθρώπων, Kal y ποίησεν αυτῷ

$ Αἰγυπτία, καὶ μάγους παρεκάλεσε, καὶ φάρμακα
αὐτῷ προσήνεγκε ἐδέξατο τὸ διαθούλιον τῆς
θυμίαν πονηράν, Διὰ τοῦτο ὁ Θεὸς

καὶ οὐχ d

ψυχῆς αὐτοῦ
τῶν πατέρων µου ἐῤῥύσατο αὐτὸν ἀπὸ παντὸς ὁρατοῦ

Ὁ. θανάτου: "Ely γὰρ μὴ κατισχύση ἡ
τὴν ἔννοιαν (76), οὐδὲ ὁ Βελιὰρ κατισχύσει

Πονηραί εἶσιν αἱ γυναῖκες, τέχνα μου, ὅτι μὴ
ἐξουσίαν ἢ δύναμιν ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον, δολι-
ἦν σχήμασι, πῶς αὐτὺν πρὸς αὐτὰς ἐπισπά-
σωνται" καὶ ὃν διὰ δυνάμεως οὐκ ἰσχύουσι καταγωνί-

τοῦτον 80 ἀπάτης καταγωνίξονται, Ὅτι καί-‏ ܕ

γε περὶ αὐ

εύονται

γγελος τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐδί-

ὅτι αἱ γ ὥνγται τῷ
πορνείας ὑπὲρ τὸν ἄνθρωπον, wal ἐν

νεύματι τῆς
αρδίᾳ μηχα-
νῶνται κατὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ διὰ τῆς χοσμέσεως
πλανῶσιν αὐτῶν πρῶτον τὰς

διανοίας, καὶ διὰ τοῦ

og τὸν

ἐνσπείρουσι, καὶ τότε τῷ ἔργῳ
αἰχμαλωτίζουσιν " οὗ γὰρ δύναται γυνὴ ἄνθρωπον βιά-
σασθαι. Φεύγετε οὖν τὴν πορνείαν, τέκνα μου, καὶ προσ.

ταῖς γυναιξὶν ὑμῶν, καὶ ταῖς θυγατράσιν,

ἵνα, μὴ κοσμῶντη, τὰς χεφαλὰς w
τῶν (71), ὅτι

τὰς ὄψεις αὖ-‏ ܐ
ἑνη ἐν τούτοις, εἷς‏
νος τετήρηται, Οὔοω γὰρ ἔθελξαν‏
ποὺς Ἐγρηγόρους πρὸ τοῦ κατ‏
συνεχῶς ὁρῶντ‏

ὅσα γυνὴ, δολιξυομ:

ακλωσμοῦ xixrivor
αὐτὰς, ἐγένοντο ἐν ἐπιθυμίᾳ ἀλλή-
λων, καὶ συνέλαδον τῇ διανοίᾳ τὴν πρᾶξιν, καὶ μετε-

σχηματίζοντο εἰς ἀνθρώπους, καὶ ἐν τῇ συνουσίᾳ τῶν
ἀνδρῶν αὐτῶν συνεφαΐνοντο αὐταῖς κἀκεῖναι, ἐπι-

Ἐφαίνοντο γὰρ αὐταῖς Ἠγρήγορο: (78) ἕως‏ ,ܦܘ"
τοῦ 9‏

ϑυμοῦσαι τῇ διανοιᾳ τὰς φαντασίας αὐτῶν, ἔτεκον γί-

B φθάνοντες,

«οὖν ἀπὸ τῆς πορ

aue δ᾽ ἐγτείλασθε μὴ σον-
υάζειν ἀνθρώποις, ἵνα καὶ αὐταὶ καβαρεύωσι τῇ Cue

Syncello describit Grabius hic, in Notis ad tom. I
Spicileg. pag. 347, seq., eoque Fabricius in Cod.
Pseud. - lest. tom. I, pag. 179, seq. De Egre-
Boris tem in seripto quodam ψευδεπιγράφω Heno-
thi patriarche commemoratis, eruditam instituit
disquisitionem Jo. Henricus Schulzius cap. 1, Zfi-
storie medicnze a rerum initio ad annum urbis Ro-
πιό DXXXV deducta, edite Lipsite 1728,

1043

volg, ΑἹ γὰρ σὺν
às

ὄν:

εἷς συντυχίαι,

de μὲν εἰσ! visos

μι τὸ
δὸς τοῦ Βελιὰρ αἰώνιο ὅτι ἡ πορνεία οὔτι
αἱ πᾶς ζῆλος χατ-
ποῦτο ζηλώσετε

σιν οὔτε εὐσέδειαν ἔχε: ἐν ἑαυτῇ,

τῇ ἐπιθυμίᾳ αὐτῆς.
ποὺς υἱοὺς Λευὶ (79), καὶ ζητήσετε ὑψωθῆναι ὑπὲρ

ἢς, Ὁ γὰρ Θεὸς ποιήσει τὴν

2 ἐν

αὐτοὺς, ἀλλ᾽ οὐ δυνή

καὶ ἀποθανεῖσθε θανάτῳ πονηρῷ.
Τῷ γὰρ ἔδωκε Κύριος τὴν ἀρχὴν, καὶ τῷ

Δὰν, καὶ Ἰωσὴφ, τοῦ

ν χὰμοὶ

εἶναι ἐπὶ ἄρχοντας, Διὰ τοῦτο ἐντέλλομαι ὑμῖν ἀκούειν
τῷ ܠܘܬ‎ ὅτι αὐτὸς γνώσεται νόμον Κυρίου, καὶ
διαστελεῖ εἰς χρίσιν καὶ θυσίας (80) ὑπὲρ παντὸς
Ἰσραὴλ, μέχρι τελειώσεως χρόνων ἀρχιερέως Xpi-
στοῦ; ὃν εἴπε Κύριος. Ὀρκῶ ὑμᾶς τὸν θεὸν τοῦ οὐ-
τὸν πλησίον

pavo ποιῆσαι ἀλάηειαν ἕκαστον πρὸς

πρὸς τὸν (83) Λευὶ ἐγγίσατε

ἐν cum

αὐτοῦ,

σῆς εὐλογίαν ἐκ τοῦ

ὑλογήσε

καρδίας, ἵνα

τοῦ, Αὐτὸς γὰρ τὸν Ἰσραὴλ
ὅτι ἐν αὐτῷ
πάντων τῶν λαῶν,
αὐτοῦ, ὅτι ὑπὲρ ὅμι
τοῖς καὶ ἀοράτοις, καὶ ἔσ'

ἐξελέξατο Κύριος
Καὶ προσκυνήσετε τῷ σπὶ
ἀποθανεῖται ἐν πολέμοις ὅρα-
ܐ‎ ἐν ὑμῖν βασιλεὺς

δαν: ἐν βασιλεῦσαι

ρματι

αἰώνων.»

Z.Kal ἀπέθανε Πουθὴμ, ἐντειλάμενος ταῦτα τοῖς
υἱοῖς αὐτοῦ" καὶ ἔθεντο αὐτὸν ἐν σορῷ, ἕως ὅτε ἄνε-

quss αὐτὴν ἐξ ἂν ἓν Χεθρὼν, ἓν
τῷ σπηλαίῳ τῷ Sx ες αὐτοῦ,

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 1
Διαθήκη Συμεὼν, περὶ φθόνου,

Αντίγραφον λόγων Συμεὼν, ἃ ἐλάλησε τοῖς
ποῦ θανεῖν αὐτὸν ἐν pu P

ᾧ ἔπει ἀπέθανεν Ἴωσ
αὐτὸν ἀῤῥωστοῦν

αὐτοὺς, καὶ

Συμεὼν τοῦ πα-
Ἐγὼ d

Β΄. « ᾿Αχούσατ
ὑμῶν, 898 ἔχω ἣν τ ἡ-
θὴν ἐξ Ἰακὼδ τοῦ πατρός μοῦ ܐ‎ Δία
ἃ μήτηρ poo ἐκάλεσέ µε Συμεῶνα, ὅτι ἤκουσε Κύ-
ὃς ἐγενόμην σφόδρα,

μου.

τερος, Yi

σεως αὐτῆς. Δυνατ

£ ἐφοδήθην ἀπὸ παντὸς

ρίος τῆς 9
οὐκ ἐδειλίασα πρᾶξιν, οἱ
πράγματος. Ἡ γὰρ καρδία µου ἦν σκληρὰ, καὶ τὰ
ἥπατά µου ἀνίνητα, καὶ τὰ σπλάγχνα μου ἀσυμπαθῆ:
ὅτι καὶ ἡ ἀνδρεία ἀπὸ Ὑψίστου δίδοται τοῖς ἀνθρώ-

ποις ἐν ψυχαῖς καὶ ἐν σώμασι, Καὶ ἐν τῷ χαιρῷ νεύ-
τητος ἐζήλωτα τὸν Ἰωσὴφ, ὅτι

ἡμῶν: καὶ ἐστήρισα ἐπ᾽ αἱ
ἀνελεῖν αὐτὸν, ὅτ

πνεῦμα τοῦ ζήλου, ἐτύ,

ܐ

πατρός μου. ᾿Αλλ᾽ ὁ Θεὸς αὐτοῦ, val ὁ θεὸς τῶν πα-

fix αὐτὸν 6 mat

ἁπατά

poo c

ν

πλάνης, ἀποστείλας τὸ

ὁ ἄρχων τῆς
λωσέ μου τὸν νοῦν, μὴ προσ-

ᾧ, καὶ μὴ φείσασθαι Ἰακὼδ τοῦ

ἔχειν αὐτῷ ὡς 8

πέρων αὐτοῦ, ἀποστεί ον αὐτοῦ, αὐτὸν

(79) Ζηλώσετε τοὺς υἱοὺς Azul, ete. Respieil
ad rebellionem Dathan, Abiron et Hon, atque po-
nam iis inilictam, de qua Num. xvt, seqq. παρ.

81) Dividet judicia. Discernet in judieium. In.

TESTAMENTUM SIMEONIS.

1046

A Continua enim consorlia, et si non peracta faerit
impietas tamen ipsis sunt sjgritudo insanabilis,vo-
bis vero opprobrium Beliar sempilernum; quoniam
fornicatio neque intellectum neque pietatem habet
in seipsa, et omnis zelus habitat in desiderio ejus.
Propter hoc invidebitis filis Levi, et queretis
exaltaei super eos, sed non poteritis. Deus enim
faciet vindietam corum, et moriemini morte per-
niciosa. Levi enim dedit Dominus principatum et
Judae,cum his et mihi et Dan et Joseph,ut essemus
prineipes. Propter hoc mando vobis audire Levi,
quoniam ipse noscet legem Domini, et. dividet ju-
dicia (81) οἱ sacrificia pro omni lerael, usque ad
consummationem temporum principis sacerdotam
Christi, quem dixit Dominus. Adjuro vos per Deum
coli, ut faeíatis veritatem. unusquisque proximo
suo,et ad Levi appropinqvate in humilitate cordis,
ut recipiatis benedictionem ex ore ipsius.Ipse enim
benedicet Israeli οἱ Judi ; quoniam eum elegit
Deus regem (83) super omnes populos. Et adora-
bitis semen ipsius (84), quoniam pro vobis morie-
iur in bellis visibilibus οἱ invisibilibus, et. erit in
vobis rex seculorum. »

VII. Et mortuus est Ruben, cum precepisset
hiec filiis suis ; e& posuerunt eum in thoea, usque-
quo referentes eum ex JEgypto, sepelierunt in
Hebron in spelunca duplici, ubi patres ejus (dor-
mierunt).

CAPUT IH.
Teslamentum Simeonis, de invidia.

I. Transeriptum verborum Simeon, qute Jocutus
est filiis suis, antequam moreretur centesimo
vicesimo anno vitie sue,in quo mortuus est Jo-
seph. Venerunt enim visitare ipsum. egrotantem :
et enixus sedit in lecto,et osculatus ost eos,et dixil
eis :

1]. « Audite, filii, audite Simeonem patrem ve-
strum, quacunque habeo in corde meo. Ego geni-
tus sum ex Jacob patre meo filius secundus; et
Lia mater mea vocavit me Simeonem, quoniam au-
divit Dominus orationem ipsius. Potens ellectus
sum valde; non formidavi oporationem, neque li-
mui ab omni re. Cor enim meum erat durum, et
hepata mea immobilia, et viscera mea non compa-
tientia ; quoniam et fortitudo ab Altissimo daturho-
minibus in animabus et corporibus. Et in tempore
juventutis invidi Joseph, quoniam dilexit eum pater
noster ; et firmavi super eum hepata mea ad occi-
dendum oum, quoniam princeps erroris, mitlens
spiritum zeli, excecavit mentem meam, ut non at-
lenderem ei sieut fratri, nec parcerem Jacob patri
meo. Sed Deus ejus et Deus patrum ejus, mit-
tens angelum suum, eruit oum cox manibus

D

(82) Kal πρὸς τόν, Καὶ ἀγάπην ἕκαστον πρὸς τὸν
ἀδελφὸν αὖ Ip.

(83) Elegit eum Deus regem. In co elegit Dominus
regnare. Ip.

(84) Semen ipsius. Ipsum. Ip.

1017

unguentum gregibus, ct Ruben in Dothaim ubi
erani necessaria nobis et omnis penus, Judas fra-
ter meus vendidit eum Ismaelitis. Et venions Ru-
ben tristatus est ; voluit enim. ipsum salvum redu-
cere ad patrem. Ego vero iratus eram Judz, quo-
niam viventem ipsum dimisit ;ei ui menses quin-
que iratus ei; impedivit autem me Deus,et prohi-
buit a me operationem manuum, quoniam manus
mea dextra semisicca erat per dies septem. Et co-
gnovi,filii, quod propter Joseph hoc mihi accidit ;
et penitens flevi, et oravi Dominum ut restitueret
manum meam,etabstinerem ab omni inquinamento
et invidia, et ab omni insipientia, Cognovi enim
quod pernieiosam rem cogitaveram coram Domino
et Jacob patre meo, contra Joseph fratrem meum,
invidens ei.

ΠΠ. « Et nune, filii, custodite vos a spiritibus
erroris et invidie, Etenim invidia dominatur omni
intelligent:: hominis, e£ non patitur eum vel co-
medere, vol bibere, vel facere aliquid boni; sed
semper suggerit occidero eum, cui invidetur; et
invidiosus semper floret, invidens vero marcescit.
Per duos annos dierum in timore Domini punivi
animam meam jejunio ; et cognovi quod solutio in-
vidis per timorem Dei efficitur. Si quis ad Domi-
num refugiat, aufugit perniciosus spiritus ab ipso,
et efficitur menslevis;etjam compatiturinvidioso,
et non reprehendit diligentes ipsum,et ita quiescit
àb invidia.

IV. « Et interrogabat pator do me, quoniam vidit
me trislem,et dicebam :« Hepata mea doleo.» Tri-
stabar enim supra omnes,quoniam ego cram causa
venditionis Joseph. Et quando descendimus in
Egyptum,ot ligavit me velut exploratorem, cognovi
quod juste patiebar, et non sum contristatus, Jo-
seph vero erat vir bonus; et habens Spiritum Dei
in seipso, misericors et clemens, non recordatus
est facere malum mihi, sed εἰ dilexit me ut. alios
fratres. Custodite igitur vos, filii mei, ab omni zelo
et invidia, et ambulate in simplicitate anime et in
bono corde, cogitantes fratrem patris vestri, ut det
et vobis Deus gratiam,et gloriam,et benedictionem.
super capita vestra, sicut videtis in ipso. Omnibus
diebus non exprobravit nos de verbo hoc,sed dile-
xit nos ut animam suam,et supra filios suos glori-
ficavit nos ; et divitias, et pecora, et fructus omni-
bus nobis largitus est. Et vos ergo,filii mei dilecti,
diligite unusquisque fratrem suum in bono corde,
et amovete a vobis spiritum invidi», quoniam iste
agrestem facit animam, et corrumpit corpus, in
iram et. bellum vertit consilium, et in sanguinem
(ciedes) exacuit, et in exstasin ducit mentem, et
non sinit intellectum in hominibus operari ; sed οἱ

(85) Καὶ οὐ καταγινώσκει τῶν ἀγαπώντων. Eoq-
γωώσχει τοῖς ἀγαπῶσιν, (nan.

(B6) Ἐννοοῦντες τὸν πατράδελφον ὑμῶν. Hiec

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

meis. Ut enim ego ieram in Siehimis afferre A ἐκ τῶν χειρῶν µου ἐῤῥύσατο,

1048
ς γὰρ ἐγὼ ἐπορεύ-
θην ἐν Σικήμοις, ἐνέγκαι ἄλειμμα τοῖς ποιμνίοις, καὶ
Ῥουθὴμ. εἷς Δοθαϊμ, ὅπου τὰ ἐγχρῄζοντα ἡμῖν, καὶ
πᾶσα ἡ ἀπόθεσις, Ἰούδι φός µου ἐπώλησε
αὐτὸν τοῖς Ισμαηλίταις, Καὶ ἐλθὼν Ῥουδὴμ ἐλυπή-
θη: ἤθελε γὰρ αὐτὸν διασῶσαι πρὸς τὸν πα
Ἐγὼ δὲ ܬܠ‎

Loa.
ἴσθην τῷ Ἰούδᾳ, ὕτι ζῶντα αὐτὸν ἀπ’

λνσε: καὶ ἐποίησι μῆνας πέντε ὀργιζόμενος αὐτῷ
καίΐγε συνεπόδισὲ µε ὁ θεὸς, καὶ ἐκώλυσεν ἀπ᾽ ἐμοῦ
δρᾶσιν χειρῶν" ὅτι ἡ χείρ µου ἡ δεξιὰ ἡμίξηρος ἦν
ἐπὶ ἡμέρας ζ΄, Καὶ ἔγνων, τέκνα, ὅτι περὶ "ocho

τοῦτό μοι συνέδη" καὶ μετανοήσας ἔκλαυσα, καὶ
ηὐξάμην Κυρίῳ, ἵνα ἀποκαταστήσῃ τὴν χεῖρά μου,
καὶ ἀπόσχωμαι ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ, καὶ φθόνου, καὶ
ἀπὸ πάσης ἀφροσύνης. Ἔγνων γὰρ, ὅτι πονηρὸν
πρᾶγμα ἐνεθυμήθην ἐνώπιον Κυρίου, καὶ Ἰακὼό τοῦ
πατρός μου, διὰ Ἰωσὴφ τὸν ἀδελφόν μου, φθονήσας
αὐτῷ,

¥", « Καὶ νῦν, τέκνα, φυλάξασθε ἀπὸ τῶν πνευµά-
moy τῆς πλάνης καὶ τοῦ φθόνου. Καὶ γὰρ ὁ φθόνος
κυριεύει πάσης τῆς διανοίας τοῦ ἀνθρώπου, καὶ οὐκ
ἀφίησιν αὐτὸν οὔτε φαγεῖν, οὔτε πιεῖν, οὔτε ποιῆσαί
πι ἀγαθόν' ἀλλὰ πάντοτε ὑποθάλλει, ἀνε
νούμενον' καὶ ὁ μὲν φθονούμενος πάντι

ν τὸν φθο-
ἀνθεῖ, ὁ δὲ

φθονῶν μαραίνεται, Δύο ἔτη ἡμερῶν ἐν φόθῳ Κυρίου

ἐχάχωσα

ν ψυχήν μου ἐν νηστείφ' καὶ ἔγνων ὅ
Meis τοῦ φθόνου διὰ φόβου Θεοῦ γίνε
ἐπὶ Κύριον καταφεύγῃ, à
μα ἀπ) αὐτοῦ, καὶ

à

CER τις

πονηρὸν πνεῦ-

ται ἡ διάνοια, κού:
λοιπὸν συμπαθεῖ τῷ φθονου,

καὶ

αγινώ-
σχει τῶν ἀγαπώντων (Bb) αὐτὸν, καὶ οὕτως παύεται
τοῦ φθόνου.

νῷ, καὶ dia

Δ΄. « Καὶ ἦν ἐρωτῶν ὁ πατὴρ περὶ ἐμοῦ, ὅτι ἑώρα
με σκυθρωπὸν, καὶ ἔλεγον" «Τὰ ἥπατά μου χακοῦμαι
ἐγώ. . « Ἐπένθουν γὰρ παρὰ πάντας, ὅτι ἐγὼ ἤμην αἲ-
πώς τῆς πράσεως Ἰωσήφ, Καὶ ὅτε κατέηµεν
Αἴγοπτον, καὶ ἔδησέ µε ὡς κατάσγοπον, ἔγνων
δικαίως πάσχω, καὶ οὐκ οὐμην. Ἰωσὴφ
ἀνὴρ ἀγαθὸς, καὶ ἔχων πνεῦμα Θεοῦ ἐν αὐτῷ, εὖ-
σπλαγχνος καὶ ἐλεήμων, οὐκ ἐμνησικάκησέ μοι, ἀλλὰ
καὶ ἠγάπησε µε, ὡς τοὺς ἄλλους ἀδελφούς. Φυλάξασθε
οὖν, τέκνα μου, ἀπὸ παντὸς ζήλου καὶ φρόνου, καὶ
πορεύεσθε ἐν ἁπλύτητι ψυχῆς, καὶ ἀγαθῇ καρδίᾳ,
ἐννοοῦντες τὸν πατράδελφον ὑμῶν (86), ἵνα δώῃ καὶ
ὑμῖν ὁ Θεὸς χάριν, καὶ δόξαν, καὶ εὖλ'
χεφαλὰς ὑμῶν, καθὼς εἴ

D ρας οὐκ ὠνείδισεν ἡμᾶς περὶ τοῦ λόγου τούτου, ἀλλὰ
ἠγάπησεν ἡμᾶς ὡς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ
υἱοὺς αὐτοῦ ἐδόξασεν ἡμᾶς, καὶ πλοῦτον, καὶ κτήνη,
καὶ χαρποὺς ἐχαρίσατο πᾶσιν ἡμῖν. Καὶ ὅμε
τέκνα µου ἀγαπητὰ, ἀγαπήσατε ἕκαστος τὸν ἄδελφὸν
αὐτοῦ i» ἀγαθῇ καρδίᾳ, καὶ ἀποστήσατε ἀφ᾽ ὑμῶν
τὸ πνεῦμα τοῦ φθόνου, ὅτι ἀγριοῖ τοῦτο τὴν ψ

αν ἐπὶ τὰς

χὴν,
xal φθείρει τὸ σῶμα, ὀργὴν καὶ πόλεμον παρέχει τὸ
διαθούλιον (87), καὶ εἰς αἵματα παροξύνει, καὶ εἰς
ἔκστασιν ἄγει τὴν διάνοιαν, καὶ οὐκ Dy τὴν σύνεσιν

omissa sunt in ms. cod. Oxon, Ip.
(87) Τὸ διαδούλιον. Τῷ διαοουλίῳ. Ip.

1049

σώματι!" ὅτι καίγε ἐν ὕπνῳ τις ζῆλος καχίας αὐτὸν

φανταζων κατασθίει, καὶ πνεύμασι πονηροῖς διατα-

Ράστοι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ ἐκθροεῖσθαι τὸ σῶμα

; καὶ ἐν ταραχῇ δινπνίζεσῃχι τὸν νοῦν, καὶ ὡς
πνεῦμα πονηρὸν καὶ ἰοθόλον ἔχων, οὕτως φαίνεται

τοῖς ἀνῃρώποις.

Εἰ. « Διὰ τοῦτο Ἰωσὴφ ἦν ὡραῖος τῷ ε

1, καὶ
καλὸς τῇ ὄψει, ὅτι οὗ 081

ἐνῴκεσεν ἐν αὐτῷ οὐδὲν πονη-
8699 τὴν λὰρ ταραχὴν τοῦ πνεύματος τὸ πρόσωπον

δηλοῖ, Καὶ νῦν, τέκνα µου, ἀγαθύνατε τὰς καρδίας
ὑμῶν ἐνώπιον Κυρίου, καὶ εὐθύνατε τὰς ὁδοὺς ὑμῶν
ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἔσεσθε εὑρίσκουτες χάριν
ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, Καὶ φυλάσσεσθε τοῦ μὴ
πορνεύειν + ὅτι ἢ πορνεία μήτηρ ἐστὶ πάντων τῶν
καχῶν, χωρίζουσα Θεοῦ, καὶ προσεγγίζουσα τῷ Βε-
Ado. Ἑώραχα γὰρ ἐν χαρακτῆρι γραφῆς Ἐνὼχ,

οἱ υἷοι ὑμῶν μεθ᾽ ὑμῶν ἐν πορνείᾳ φθρήτσονται,

ἀικήσουσιν ἐν ῥομφαίᾳ, ᾿Αλλ᾽ οὐ 8098

σονται πρὸς Λευΐ, ὅτι: πόλεμον Κυρίου πολεμήσει, καὶ
νικήσει πᾶσαν παρεμβολὴν ὑμῶν, καὶ ἔσονται ὀλέγι-

καὶ ἐν Λευΐ

ζόμενοι ἐν τῷ Λευὶ καὶ Ἰούδᾳ + καὶ ἔσται
(89) ἐξ ὑμῶν εἷς ἡγεμονίαν, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ Ἰσκὼδ
προεφήτευσεν ἐν εὐλογίαις (90).

Όρια Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν πάντα, ὅπως δικαιωθῶ
ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας τῶν ψυχῶν ὑμῶν, Ἐὰν δὲ ἀφὲ-
λητε ἀφ' ὑμῶν τὸν φόνου, καὶ πᾶσαν σκληροτραχη-

λίαν, ὡς 9

ἀνθήσει τὰ ὀστᾶ (91) poo ἐν Ἰσραὴλ,
καὶ ὡς κρίνουν ἡ σάρξ μὸν ἐν Ἰχχὼθ, καὶ ἔσται ἡ
ὀσμή μου ὡς ὀσμὴ Λιδάνου, xal πληθυνθῄσονται ὡς
κέδροι ἅγιοι ἐξ ἐμοῦ ἕως αἴωνος, καὶ οἱ κλάδοι αὖ.
τῶν ἕως εἰς μακρὸν ἔσονται. Τότε ἀπολεῖται σπέρμα
Χαναᾶν, καὶ ἐγκατάλειμμα οὐκ ἔσται τῷ ᾿Αμαλὴχ,
καὶ ἀπολοῦνται πάντες οἱ Καππάδοκες, καὶ πάντες
ol Χετταῖοι ἐξολοθρευθήσονται. Τότε ἐκλείψει ἡ γῆ
Χὰμ, xal πᾶς ὁ λαὸς ἀπολεῖται, Τότε καταπαύσει

(88) ᾿Αλλὰ καὶ τὸν ὕπνον ἀφαιρεῖ. Hmc omissa
suntin ms. cod. Oxon. Ip. '

(89) Ἔσται. Odxadditum est, quod sensum pror-
sus contrarium facit. Vide nolam sequentem. Ip.

.(90) Ἐν εὐλογίαις. Dum hie de posteris Simeo-
nis dieitur : Καὶ ἔσονται ὀλίγιστοι, ἐπιπεριζόμενοι
ἐν τῷ Ἰούδᾳ, alluditur ad vaticinium Ja-
cobi de tribu Simeon. Gen. χεις, 7 : Διαμεριῶ aü-
οὓς ἐν Ἰακὼθ, xxi διασπερῶ αὐτοὺς ἐν Ἰσραήλ.
Quod in Simeoneimpletum esse patet ex Josue xix,
etIParalip. rv. Sequentia quod attinot: Καὶ οὐκ
ἔσται ἐξ ὑμῶν εἰς ἡγεμονίαν (uti recte in codice Oxo-
niensi legitur), dillicilius est conjectare, quibusJa-
cobi verbis ista intimen!ur. Dicerem auctorem ro-
spexisse bec Jacobi verba : (αὶ eorum non jun-
gotur gloria mea, id est in tribu eorum non existat
regnum Israeliticum. si aliquem ex. veleribus pro
hac expositione adducere possem. Verum hi longe
diversum horum verborum sensum tradunt; ideo-
que dicendum, vel citationem henedictionum Jacobi
ad hac non pertinere,sed ad ea qua praecesserunt ;
vel auclorem Testamenti Levi non allegasse bene-
dicliones Jacobi in canonico libro Geneseos descri-
plas, sed apoeryphum Jacobi lestamentum inler
διαθήκας τριῶν Πατριαργῶνι αντ mentionem et
ego in praefat. ad huc Testamenia feci, et ipse
noster auctor in Testamento Benjamin $ x, injecit
Caeterumsi quisquam lectionem codicis Cantabri-

TESTAMENTUM SIMEONIS.

αἱ τὸν ὕπνον ἀφαι- A somnum aufert, et turbationem tribuit anim, 6

1050
t

iremorem corpori; quoniam οἱ in somnio aliquis
zelus malitie imaginationi insidens ipsum corrodit,
et spiritus perniciosis conturhat animam ipsius,
et expavescere corpus facit, et conturbatione exci-
tari mentem ; et sieut suiritum perniciosum et ve-
nenum fundentem habens, ita apparet hominibus.

Y. « Propterea Joseph erat pulcher facie et deco-
rus aspectu, quoniam non habitavit in ipso quid-
quam perniciosum ; conturbationem enim spiritus
facies manifestat. Et nune, filii mei, benigna facite
corda vestra coram Domino, et rectas facito vias
vestras coram hominibus, et invenietis gratiam co-
ram Deo et hominibus. Et cavete, ne fornizemini ;
quoniam fornicatio mater est omnium malorum,
dividens a Deo, et appropinquare faciens ad Beliar.
Vidi enim in charactere scripture Enoch,quod filii
vestri vobiscum in fornicatione corrumpentur, et
Levi injustitiam faeient in gladio. Sed non preva-
lebunt contra Levl, quoniam bellum Domini bella-
bit, et vincet omne castrum vastrum,et erunt pau-
cissimi divisi in Levi et Juda ; ct erite vobis dux,
quemadmodum pater meus Jacob prophetavit in
benedictionibus.

ΥΙ. Ecce predixi vobis omnia, ut justificer a pec-
cato animarum vestrarum. Si autem auferatis a
vobis invidiam et omnem cervieis duritiem,ut rosa.
florebunt ossa mea in Ierael, et ut lilium caro mea.
in Jacob; et erit odor meus sieut odor Libani, et
multiplicabuntur ut cedri,sancti ex me usque in s2-
culum,et rami eorum usque ip longitudinem dierum
erunt (92). Tune peribit semen Chanaan, el. resi-
duum non erit Amalech, et peribunt omnes Cappa-
doces, ct omnes Cethai perdentur. Tanoe deficiet
terra Cham et omnis populus peribit. Tunc requie-
scet omnis terra a perturbatione,et omnis qua sub
giensis et Roberti Lincolniensis preferre vellet,
juxta quam Simeon affirmavit, ex posteris ejus
fore ducem ; neque hunc sensum ex ultimis Jacobi
verbis, Gen. xLix, elicere. noc facile cum prece-
denlibus in Simeonis Testamento verbis conciliare
poterit. In. io

(04) Ὡς ῥόδον ἀνθήσει τὰ ὀστᾶ, x. τ. λ. Respi-
cit fortasse auctor ad Eecli. xuvt, 4 : Τὰ ὀστᾶ αὖ-
τῶν ἀναθάλοι ἐκ τοὔτόπου, αὐτῶν : Üssa eorum
(justorum) pullulent de loco suo. Ubi vir summus
Jacobus Benigus Bossuetus? hao adnotat : « Ossa
eorum pullulent, formula bene apprecandi mortuis,
ntpalet infra xum. 12: Καὶ τῶν δώδεκα προφη-
τῶν τὰ ܗܘ‎ ἀναθάλοι ἐκ τοῦ τύπου αὐτῶν ; Ε
duodecim prophetarum ossa pullulent de loco suo.
Quasi diceret : Eorum memoria reflorescat, Alludit
autem ad'consuetudinem collocandi sepulera in
amnis et virentibus locis, puta hortis (IV Reg.
xxi, 18, 26), Christi quoque monumento in horto
quodam posito (Joan. xix, 44). Credo ad commen-

andam piorum perennem ac semper virentem me-
moriam ac spem resurrectionis : qui horti cum vi-
rescerent, ipsa ossa de loco suo, id est e sepulero
velati germinare, et suo quodam modo reviviscere
videbantur, » Neque aliud innuere videtur hie. Si-
meou, ad mentem auctoris horum Testumentorum.

(92) Erunt, Id est, latissime se diffundent. Gap.

1051

010 cst, a bello. Tunc Sem glorifieabilur, quando
Dominus Deus Magnus Israel apparebit in terra ut
homo, ct salvabit in ipso Adam. Tunc &abuntur
omnes spiritus erroris in coneulcationem,et homi-
nes regnabunt eupor perniciosos spiritus, Tunc re-
surgam in letitia, et benedicam Altissimo ia mira-
bilibus ipsius ; quoniam Deus corpus assumens, et
comedens cum hominibus, salvavit eos.

ΥΠ. « Et nune, filioli mei, opedite Levi,et in Juda
liberabimini; et ne efferamini supér duas tribus
has, quoniam ex ipsis orietur vobis salus Dei.Sus-
eitabit enim Dominus ex Levi pontificem, et ex
Juda regem,Deum et hominem.Hie salvabit omnes
Benles, et genus Israel. Propter hoc omnia mando
vobis,ut et vos mandetis filiis vestris, αἱ custodiant
illa in generationes eoram. »

VIII. Et Simeon. consummavit sermones, quos
mandavit filiis suis,et dormivit cum patribus suis,
cum esset centum et viginti annorum.Et posuerunt
eum in thecam lignorum non putrescentium,ut re-
ducerent ossa ejus in Hebron, Et reduxerunt ea
clam in bello /Egyptiorum. Ossa enim J. ph eusto-
diebant /Egyptii in erariis regum. Dicebant enim
eis incantatores, quod si üeportentur ossa Joseph,
forent in omni Egypto tenebre et caligo et plaga
magna valde Agyptiis, ut eum lucerna quoque non
cognoscat unusquisque fratrem suum.

IX. Et fleverunt filii Simeon patrem suum sccun-

dum legem tristiliz ; et erant in Egypto usque ad C

dies exitus eorum ab Egypto in manu Moy:

CAPUT 1r.
Testavientum Levi, de sacerdotio δὲ superbia,

1. Transcriptum verborum Levi, quecunque dis-
posuit filiis suis, secundum ornnia quie facient, οἱ
quacunque eontingent eis usque ad diem judic
Banus erat,quando voeavit eos ad seipsum : pravi-
debat enim quod moriturus erat. Cum autem con-
gregati essent, dixit eis :

1l, « Ego Levi in Charran conceptus sum,et natus
31110 ; et post hec veni cum patre in Sichima.Eram
vero junior quasi annorum. viginti, quando feei cum
Simcone vindictam sororis nostri Dini deEmmor.
ut autem pavimus greges in Abelmaul, Spiritus in-
tellectus Domini venit super me,et videbam omnes
homines occaltantes viam suam, et quod muros
aditicavit sibi ipsi injustitia *, et super turres ini-

7 Peal. niv, 11, 12.

(93) Φαινόμενος ἐπὶ γῆς, ὡς ἄνθρωπος. Qum
hic et paulo post, de magno Deo in forma hominis
super terram apparente οἱ cum hominibus come-
dente dicuntur, non Judzi, sed Christiani hominis
sunt verba. GnaB.

(94) Ὡς ἄνηρωπος,0ηίδβα sunt. Id.

(95) "Ev. Ἐπί. In.

(06) ᾿Δρχιερέα, καὶ ἐκ τοῦ Ἰούδα βασιλέα. Tg.

TESTAMENTA Xil PATRIAROHARUM.
Α

1032

ὑπ᾽ οὐρανὸν

ὁ Θεὸς μέγας τοῦ Ἰσραὴλ φαινόμενος ἐπ
ὡς ἄνθρωπος (94),
Τότε δορήσονται ܐ‎ ἳ
καταπάτησιν, καὶ οἱ ἀνθρωπο: βασιλεύσουσι τῶν mo-
νηρῶν πνευμάτων: Τότε ἀναστήσομαι ἐν εὐφροσύνῃ,
καὶ εὐλογήσω τὸν Ὕψιστον ἐν (05) τοῖς θαυμασίοις
αὐτοῦ " ὅτι ὁ θεὺς σῶμα λαθὼν, καὶ συνεσθίων ἀνθρώ-
αὐτούς.

νῦν, τεκνία μου, ὑπακούετο

ποις, ἔσωσε
Z. α Καὶ
ἐν Ἰούδᾳ λυτρωβήσεσθε: καὶ μὴ ἐπαίρεσθε ἐπὶ
) ἐξ αὐτῶν ἀνατελεῖ
Ἀναστήσει γὰρ Κύριος ἐκ τοῦ
τοῦ Ἰούδα βασιλέα (90),
Θεὸν καὶ ἄνθρωπογ. Οὗτος σώ,

0
ὑμῖν τὸ

πάντα τὰ ἔθνη, καὶ

n À

τὸ γένος τῶν Ἰσραήλ, Διὰ τοῦτο πάντα (07) ἐντέλ-
λομα: ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς ἐντείλησθε τοῖς τέκνοις
ὑμῶν, ὅπως φυλάξωσιν αὐτὰ εἰς τὰς γενεὰς αὐτῶν. »
ἐντελλόμενος τοῖς
ἃ τῶν πατάρων αὐτοῦ,

ἐτῶν ρε’ Καὶ ἔθηκαν αὐτὸν ἐν θήκη ξύλων ἀσήπτων,
εθρόν. Kal ἀνή-
Αἰγυπτίων χρυφῇ, Τὰ γὰρ
ὁστᾶ Ἰωσὴφ Αἰγὔπτιο: ἐν τοῖς τα-
μείοις (08) τῶν βατ. Ἔλεγον γὰρ αὐτοῖς οἱ
ἐπαοιδοὶ, ὅτι ἐν ἐξόδῳ ὀστέων Ἰωσὴφ ἔσται ἐν πάσῃ
τῇ Υῇ Αἰγύπτου σκότος, καὶ πληγὴ μεγάλη σφόδρα
τοῖς Ab
ἕκαστος τὸν ἀδελφὸν αὖτ'
εἔκλαυσαν υἱοὶ Συμεὼν τὸν πατέρα αὐτῶν
τὸν νόμον τοῦ πένθους: καὶ ἦσαν εἷς ΑἹ
ἐξόδου αὐτῶν ἀπ (09) Αἰγύπτου

× τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ

τοῦ ἀναγαγ
νεγκαν αὐτὰ ἓν πολ

lois, ὥστε μετὰ λύχνου μὴ ἐπιγινώσα

οὔ,

ΚΕΦΑΛΙΟΝ T.
Διαθήκη Azol, περὶ ἱερωσύνης καὶ ὑπερηφανίας,
, Ἀντίγραφον λόγων Λευΐ, ὅσα ὃ

υἱοῖς

ερος, ὡσεὶ (1) ἐτῶν x, ὅτε
ὧν τὴν ἐκδίκησιν τῆς ἀδελφῆς
ς δὲ ἐποιμαίνομεν ()
σεως Κυρίου ἦλθεν ἐπ᾿
ἑώρων ἀφανίζοντας τὴν

ἐποίησα μετὰ
D ἡμῶν Δίνας ἀπὸ
ἐν

Σ

ἢ φχοδόμησεν ἑαυτῇ ἡ à:
1 φχοδόμη ἡ

Omissum, In.
Ἠποιμαίνομεν. Ἐκοίμαινον. Ip.

8

9

00) Μωῦσοῦ. Τρ. Νωύσῇ, Ip.
)

)

mi πύργους ἡ ἀνομία κάβηται". καὶ
τῶν ἀνθρώπων, καὶ εὐξάμην Κυρίῳ,
σωθῶ, Τότε ἐπέπεσεν ἐπ) ἐμὲ ὕπνος, καὶ ἔθεα-
πάμην ὅρος ὑψηλόν 6 τοῦτο ὅρος ᾿Ασπίδος ἐν ᾿Αθελ-
μαούλ (3). Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν οἱ οὐρανοὶ, καὶ ἄγ-
Ἴελος Κυρίου εἶπε πρός µε" « Λευΐ, εἴσελθε, » Καὶ
εἰσῆλθον ἐκ τοῦ πρώτου οὐρανοῦ εἰς τὸν δεύτερον,
καὶ εἶδον ἐχεῖ ὕδωρ κρεμάμενον ἀνὰ μέσον τούτου
κάνοίνου. Καὶ εἶδον (4) τρίτον οὐρανὸν πολὺ φωτε
νότερον παρὰ τοὺς δύο: καὶ γὰρ ὄψος ἦν ἓν αὐτῷ
ἄπειρον, Καὶ εἶπον τῷ ἀγγέλῳ" « Διατί οὕτως) | Καὶ
ἄγγελος πρός µε: « Μὴ θαύμαζε ἐπὶ τούτοις,
γὰρ τέσσαρας ρα! δροτέρους καὶ
sb ἐγγὺς Κν-

υπούµην

ως

ἄλλους
ἀσυγκρίτους, ὅταν à
βίου στήσῃ, καὶ λειτουργὸς αὐτοῦ ἔσῃ, καὶ μυστήρια

9

bcd
ܟ‎

0

αὐτοῦ ἔξαγγελ καὶ περὶ τοῦ μέλ-
λοντος λυτροῦσθαι τὸν Ἰσραὴλ κηρύξεις" καὶ διὰ σοῦ

ς τοῖς ἀνθρώποις,

1 Ἰούδα ὀρθήσεται Κύριος ἐν ἀνθρώποις, σώζων ἐν

vos ἀνθρώπων" καὶ ἐκ μερίδος Κυρίου ἡ
ων σρορικαὶ αὐτὸφεἔσται rowdrebsy ἀμεποὶ ὀρ πορποίς
χρυσίον καὶ ἀργύριον"

"Axoosoy οὖν
ς διὰ τοῦτο στι
πάσας
πῦρ, χιόνα,
Ύματος Κυρίου,
τῷ εἰσι τ

«

περὶ τῶν
γνότερός
ἀνθρώπων.
χρύσταλλου,

πτὰ οὐρανῶν

ς
Ἔρος ἔχει
αν προατ
ἂν τῇ δικαιοκρισίᾳ τοῦ Θεοῦ " ἐν αὖ-
α τὰ πνεύματα (5) τῶν ἐπαγωγῶν εἷς
ἐνδίκησω τῶν

τιν, ἐπειδὴ ο

Ὁ ὃ

fiue ded

παρὰ E

0

εἰσὶν αἱ δυνά-
«μθολῶν, παχϑεῖσαι (6) εἰς ἡμέραν κρί-
σεως, ἐκδίκησιν ἐν τ µασι τῆς πλά-
vns καὶ τοῦ Be λιάρ, Οἱ δὲ εἰς τέταρτον ἐπάνω τούτων
ὃν ἀνωτέρῳ πάντων καταλύει d με-
¥ Ἁγίῳ ἁγίων, ὑπεράνω πάσης ἀγιότητος"
σι τοῦ προσώπου Κυρίου,
καὶ ἐξιλασκόμενοι πρὸς Κύριον ἐπὶ
ἴων. Προσβέῥουι δὲ

ἀνόμων. Ἔν τῷ τρίτι

µεις τῶν

ἴς ἀγνοίαις τῶν

MT τὰς dt

=

τοῦ m

ϑοσώπου
σὶ ῃρόνοι, ἐξουσίαι,
“Ὅταν οὖν ἔπι-

à όρισε [9] ig! ἡμᾶς, πάντες ἡμεῖς σαλεοθ-
αἱ οἱ οὐρανοὶ, καὶ ἡ γῆ, καὶ αἱ ἄδυστοι, ἀπὸ
αὐτοῦ σαλεύονται (10)"
οἷ δὲ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων, ἐπὶ τούτοις ἄναισθητοῦντες
ἁμαρτάνουσι, καὶ παροργίζουσι τὸν Ὕψι
Δ΄, « Νῦν οὗ
τοὺς

Κυρίου. Ἐν δὲ τῷ

ονται.

μεθα"

προσώπου τῆς μεγαλωσύνης

τον,
γινῴσχετε, ὅτι ποιήσει Κύριος

τῶν ἀνθρώπων,
i τοῦ ἡλίου σθεννή
ξηραινομένων,

οἷσιν.

υἱοὺς τῶν

πετρῶν
τῶν ὑδά-

ζομένων,

ου, καὶ

τῶν καὶ τοῦ πι

ἥσσοντος,

καὶ πάσης κτίσεως χλονουμένης, καὶ τῶν ἀοράτων

(8) Καὶ ἐλυπούμην , ܀‎ , 1 ἐν ᾿Αθελμαι Hec
omnia omissa sunt, procul dubio rs incuriam
seribze. Ip.

14) Εἴδον, "Ἔτι additum. Ip.
(6) Τὰ πνεύματα, De his Roclesiastici xxxix, 38.
Ἔστι πνεύματα, ἃ εἰς ἐκδίκησιν ἔχτισται, Ip.
(6) Ταχθεῖσα:, Οἱ ταχθέντες, In.
0) 0 Τῷ μετ' αὐτόν. Ip.
(8) Προσφέρουσι δὲ Κυρίῳ. lta ipse archange-

TESTAMENTUM LEVI.

A quitas sedit ;et tristatus sum de genere hominum,

1054

et oravi Dominum ut salvarer. Tune cecidit super
mesomnus,etcontemplatus sum montem excelsum:
hic est mons Aspidis in Abelmaul. Et ecce aperti
sunt coli, et angelus Dei dixit mihi : « Levi,ingro-
dere.» Et ingrediebar de primo colo in secundum,
ei vidi 11116 aquam suspensam in medio hujus et
illius. Et vidi tertium colum multo lucidius quam
duos ; etenim altitudo erat in ipso inflnita, Et di-
cebam angelo : « Propter quid ita? » Et dixit an-
gelus mihi τα Ne mireris in his ;» alios enim qua-
iuor eclos videbis clariores et incomparabiles,
cum ascenderis illic; quoniam tu prope Dominum
stabis, et minister ipsius eris,et mysteria ejus an-
nuntiabis hominibus, et de venturo liberare Israel
predicabis ;ot per le et Judam apparebit Dominus
inter homines, salvans in ipsis omne genus homi-
num ; et ex parte Domini erit vita tua ; et ipse erit
tibi ager, vinea, fructus, aurum et argentum.

III. « Audi ergo de septem collis : Inferius pro-
pterea tristius est, quia istud juxta omnes injus!
tias hominum est. Secundum habet ignem, nivem,
glaciem, parata in diern precepti Domini, in justo
judicio Dei ;in ipso sunt omnes spiritus retributio-
num in vindietam iniquorum. In tertio sunt virtu-
498 castrorum, ordinate in diem judicii,ad facien-
dum vindictam in spiritibus erroris et Beliar. [n
quarto autem superius his eaneti sunt; quoniam in
supremo omnium habitat magna gloria in Saneto
sanctorum, supra omnem sanctitatem. In hoc an-
geli sunt faciei Dei, minisirantes et propitiantes
apud Dominum in omnibus ignorantiis justorum.
Offerunt vero Domino odorem suavitatis rationa-
lem,et sine sanguine oblationem.ln eo autem quod
subius est,sunt angeli qui ferunt responsiones an-
gelis faciei Domini. In eo vero quod post hoe est,
eunt throni et potestates,in quo byrani semper Deo
offeruntur. Quando ergo respexerit Dominus super
nos, commovemur omnes nos ; et ccli, et terra, et
&byssi,a facie magnitudinis ejus commoventur: filii
autem hominum in his existentes insensibiles pec-
cabunt, et irritabunt Altissimuin.

IV. « Nunc ergo cognoscite,quod faciet Dominus
judicium super filios hominam, quando petris scis-
8is, et sole exstincto, et aquis siccatis, et igne tre-
mente, οἱ omni creatura turbata, et, invisibilibus

spiritibus liquefaciis,et inferno spoliatoin passione

D

lus Raphael, Tob. xr, 15: Ἐγώ εἶμι "Paga,
εἰς ἐκ τῶν ἑπτὰ ἁγίων ἀγγέλων, οἵ προσαναφέρουσι
τὰς προσευχὰς τῶν ἁγίων, καὶ εἰσπορεύονται ἐνώπιον
τῆς δύξης τοῦ ἀγίου, 0010 S. Joannis Apocalyps.
vt, [7 seq Ip.

(0) Ὅταν οὔτ im6
ad prophetiam ܨ‎ nt,
λεύθη ἡ γῆ, ἐπέθλεψε, καὶ διετᾶν.

(10) Σαλεύονται, Ῥάλευθήσοντα

η ὁ Κύριος, ele. Respexit
6:

Ἔστη, καὶ ἔσα-
η ἔθνη. ID.
t. In,

1055

in injustitia: propter hoc in punitionem judicabun-
tur.Audivit igitur Altissimus orationem tuam, ut
separaret te ab injustitia,et ut efficereris ei filius,
et famulus, ot minister faciei ejus. Lumen. eogni-
tionis illuminans illuminabis in Jacob,et utsoleris
omni semini Israel, tibique dabitur benedictio ac
omni semini tuo, usquequo visitet Deus omnes
gentes in visceribus misericordie Filii ejus usque
in seculum ?.Verumtamen fllii tui injicient manus
in ipsum, ad crucifigendum ipsum. Et propter hoc
datum est tibi consilium et intellectus, ut notum
facias filiis tuis de ipso ; quoniam qui benedicit
Ipsi,benedietus erit ; qui vero maledicunt ipsi,per-
ibunt.

¥.» Et aperuit mihi angelus portas coli ; et vidi
templum sanotum,et in throno glorie Altissimum.
Et dixit mihi τα Levi,tibi dedi benedictiones sacer-
dotii;usquequo veniens habitabo in medio Israel.»
Tune duxit me angelus in terram,et dedit mihi scu-
ium ot gladium,et dixit :«Fae vindictam in Sichem
pro Dina, et ego ero tecum, quoniam Deus misil
1ne.» Et occidi in tempore illo filios Emmor, sicut.
scriptum est in tabulis coelorum. Dicebam autem
ei : « Oro, Domine, die mihi nomen tuum,ut invo-
cem te in die tribulationis. » Et dixit : « Ego sum
angelus excusans genus Israel, ut non pereutiatur
in finem 19, quoniam omnis spiritus perniciosus οἱ
insidiatur.» Et post hec velut ex somno excitatus,
benedixi Altissimo otangeloexcusanti genus Terael,
et omnes justos.

VL » Übi vero veni ad patrem meum, inveni
&spidem dwneum, unde etiam nomen monti est
Aspis,quoniam prope Gebal esta dextris Abila : et
conservavi sermones hos in corde meo. Ego suasi
palri meo δὲ Ruben fratri moo, ut dicerent fi
Emmor,ut circumciderentur;quoniam zelo movebar
propter abomipationem, quam fecerant in Israel.
Ei ego interfeci Sichem in primis, οἱ Simeon Em-
mor,Et postea venientes fratres percusserunt civi-
tatem in ore gladii. Et audivit pater, et iratus est,
et contristatus est,quoniam susceperant eircumoci-

5 Coloss, 1, 15. ? Luc. 1, 78, '* Dan. xri, 78.

(11) Ἕως αἰῶνος. Εἰς αἰῶνα. ΒΑΝ.

(443) ᾿Αποσχολοπίσαι. Leg. ἀνασχολοπίσα!, DRACH.

(42) Παποικήσω. Κατοικήσω. GRAB.

(13) "Ἔδωκέ µοι ὅπλον καὶ ῥομφαίαν. lta quo-
que Judith in oratione sua cap. 1t, vera. 2: Κύρ
ὃ Θεὸς τοῦ πατρός µου Συμεῶν, ᾧ ἔδωκας ἐν γι
ἑομφαίαν ele ἐκδίκησιν ἀλλογενῶν, elo. ID.

(14) Ταῖς πλαξὶ τῶν οὐρανῶν. Ad hune locum
illustrandum exhibet hie. Grabius Henr. Dodwelli
prolixam sque ac eruditam Dissertalionem De ta-
bulis celorum, que in hisce ΧΙ patriarcharum
Testamentis passim laudantur. Cujus viri sagacis-
simi sententia statim patet ab initio,his verbis ex-

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

Altissimi , homines non credentes permanebunt A

1086

ομένου

μάτων τηκομένων, xal τοῦ δου cw»

ἐπὶ τῷ πάθει τοῦ Ὑψστου, οἱ ἄνθρῶποι ἀιστοῦντες
ἐπιμενοῦσιν ἐν ταῖς ἀδικίαις - διὰ τοῦτο ἐν χολάσε
χριθήσοντ Ἐἰσήκουσεν οὖν ὁ Ὕψιστος τῆς προσ:

διελεῖν σε ἀπὸ τῆς ἀδικίας, καὶ γενέσθαι
τα, καὶ λειτουργὸν τοῦ προσ-
Φῶς γνώσεως φωτεινὸν φωτιεῖς ἐν Ἰα-
ματι Ἰσραήλ.

ώπου αἱ
καὶ ὡς ὁ ἥλιος ἔσῃ παντὶ eme
Καὶ δοθήσεταί σοι εὐλογία, καὶ παντὶ σπέρματί σου,
ἕως ἐπισχέψηται Κύριος πάντα τὰ ἔθνη ἐν σπλάγ-
χνοις υἱοῦ αὐτοῦ ἕως αἰῶνος (14). Πλὴν οἱ υἱοί σου
ἐπιθαλοῦαι χεῖρας ἐπ᾽ αὐτὸν, τοῦ ἀποσχολοπείσαι (113)
Καὶ διὰ τοῦτο [σοι βουλὴ καὶ σύνεσις,
σαι τοὺς υἱούς σου περὶ αὐτοῦ " ὅτι ὁ εὖλο-
ὃν εὐλογημένος ἔσται, οἱ δὲ καταρώµελοι αὖ-

ἐδοτ.

τολοῦνται,
« Καὶ ἤνοιξέ μοι ὁ ἄγγελος τὰς πύλας τοῦ οὐ-

εἶδον τὸν ναὸν τὸν ἅγιου, καὶ ἐπὶ θρόνου

ρανοῦ " x
« Λευὶ, σοὶ δέδω-

δόξης τὸν “Ύψ i
χα τὰς εὐλογίας τῆς ἱερατείας, ἕως οὗ ἐλθὼν παροι-
κήσω (19) ἐν » Τότε ὁ ἄγγελος
ἤγαγε µε ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ἔδωκέ μοι ὅπλον καὶ

ἐκδίκησιν ἐν

μοι.

w τοῦ Ἰσραήλ

ῥομφαίαν (43), καὶ εἶπε" «Ποίησον
Συχὲμ ὑπὲρ Δίνας, κἀγὼ ἔσομαι μετὰ σοῦ, ὅτι Κύ-
ριος ἀπέσταλχέ με.» Καὶ σονετέλεσα ἐν τῷ καϊρῷ
ἐκείνῳ τοὺς υἱοὺς Ἐμμὼρ, χαθὼς γέγραπται: ἐν
ὧν οὐρανῶν (14) Εἶπον δὲ αὐτῷ” « Δέο-
μαι Κύρις, εἰπὲ μοι τὸ ὄνομά σου, ἵνα ἐπικαλῶμαί
σε ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως. » Καὶ εἶπεν" « Εγώ εἰμι ὁ ἄγ-
Ίελος ὁ παραιτούμενος τὸ γένος Ἰσραὴλ, τοῦ μὴ πα-
έλος, ὅτι πὰν (15) πνεῦμα πονηρὸν
εἰς αὐτοὺς προσθάλλει. » Καὶ μετὰ ταῦτα, ὥσπερ (10)
ἔξυπνος γενόμενος, εὐλόγησα τὸν Ὕψιστον, καὶ τὸν ἄγ-
γξλον τὸν παραιτούμενον τοῦ γένους τοῦ Ἱσραὴλ, καὶ

ταῖς πλαξὶ

τάξαι αὐτοὺς εἰς τ'

πάντων τῶν δικαίων.

E. Καὶ ὡς ἠρχόμην πρὸς τὸν πατέρα μου, εὗρον
ἀσπίδα χαλκῆν, διὸ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ ὄρους "Ασπις,
ὅτι ἐγγὺς Γεδὰλ, ἐκ δεξιῶν ᾿Αθιλᾶ" καὶ συνετήρουν
ποὺς λόγους τούτους ἐν τῇ χαδίᾳ µου" Ἐγὼ συνε-
δούλευσα τῷ πατρί µου καὶ Ῥουδὴμ τῷ ἀδελφῷ µου,
υἱοῖς Ἐμμὼρ, τοῦ περιτμηθῆναι
αὐτοὺς, ὅτι ἐζήλωσα διὰ τὸ βδέλυγμα, ὅ
Ἰσραήλ. Κἀγὼ ἀνεῖλον τὸν Συχὲμ iv πρώτοις, καὶ
τὸν Ἐμμώρ, Καὶ μετὰ ταῦτα ἐλ
ἐπάταξαν τὴν πόλιν ἐν στόματι ῥομφαίας,
Καὶ ἤκουσεν ὁ πατὴρ, καὶ ὠργίσθη, καὶ ἐλυπήθη, ὅτι

ἵνα εἴπωσι το

οἴησαν ἐν

θόντες οἱ

Συμεὼν

prossa : « Πλάκες τοῦ οὐρανοῦ inquit, non aliud,
opinor, denotant, quam legem in celis archetyjpam.
Lex enim Mosaica tabulis lapideis ἃ Deo ipso exa-
rata est. Que quidem Tabule, πλάκεσ λίθιναι np-
pellantur in sacris litteris, pro sermone apud Hel-
lenistas recepto, qua quidem opponuntur πλαξὶ
ܟܐ« )ܕܘ‎ Legique cordibus humanis inseripte (11.
Cor. n, 8). » Heo aliaque plura vir doctus. In
aliam autem sententiam hac de re abiit celebris
criticus Richardus Simonius in Biblioth. critig.
iom. II, eap. 45, pag. 234, quem consulas velim.
15) Πᾶν Ümissum. GnaB.

16) “Ὥσπερ Omissum. Ip.

Lr

TESTAMENTUM LEV 300

κατεδέξαντο τὴν περιτομὴν, καὶ μετὰ τοῦτο ἀπέθα- A sionem, etpost hoc mortui sunt; ct in benedietio-

wert καὶ ܙܬ‎ ταῖς εὐλογίαις ἄλλως ἐποίησε
«μεν γὰρ, ὅτε παρὰ γνώμην αὐτοῦ πεποιήχαμεν
τοῦτο" καίγε ἐμαλακίσθη ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ. ᾿Αλλ᾽
bj εἶδον, ὅτι ἀπόφασις Θεοῦ ἂν εἰς κακὰ ἐπὶ
apa διότι ἤθελον εἰς τὴν Σάῤῥαν ποιῆσαι, ὃν τρό-
ὧν ἐποίησαν Δίναν τὴν ἀδελφὴν ἡμῶν, καὶ Κύ-
pic ἐχώλυσεν αὐτούς. Καὶ οὕτως ἐδίωξαν ᾿Αθραὰμ,
τὸν πατέρα ἡμῶν, ξένον ὄντα, καὶ κατεπάτησαν
(17) τὰ ποίμνια ὠγκωμένα ὄντα ἐπ' αὐτόν ' χαὶ Ἱε-
flat, τὸν οἰχογενῇ αὐτοῦ, αφόδρα αἰχίσαντο, Καΐγε
οὕτως ἐποίουν πάντας τοὺς ξένους (18), ἐν δυναστείᾳ,
ἁρπάζοντες τὰς γυναῖκας αὐτῶν, καὶ ξενηλατοῦντες
αὐτούς. Ἔφθασε δὲ ἡ ὀργὴ Κυρίου ἐπ᾽ αὐτοὺς εἰς τέλος.

Z. ε Καὶ εἶπον τῷ πατρί « ΜῊ ὀργίζου, κύριε
ἔτι ἐν σοὶ ἐξουδενώσει Κύριος τοὺς Χαναναίους καὶ
δύσει τὴν γὴν αὐτῶν σοι, καὶ σπέρματί cou
αἱ. Ἔσται γὰρ ἀπὸ σήμερον Σιχὴμ. λεγομένη πόλις

χλευάσει μωρὸν, οὕτως ἐχλευά-

Ἡμάρ-

ἀσυνέτων " ὅτι ὡσεί

σαμεν αὐτούς" ὅτι καίγε ἀφροσύνην ἄτραξαν ἓν Ἰσραὴλ,
μιᾶναι (19) τὴν ἀδελφὴν ἡμῶν. Καὶ λαθόντες ἐχεῖθεν
τὴν ἀδελφὴν ἡμῶν, ἀπάροντες (20) ἤλθομεν εἰς Βεθήλ.

Κἀκεῖ πάλιν εἶδου πρᾶγμα, ὥσπερ τὸ πρότε-‏ ܙ .ܐ
fov, μετὰ τὸ ποιῇ σα! ἡ μέρας οἱ (21). Καὶ εἶδον ἑπτὰ‏
ἀνθρώπους Ey ἐσθῆτι λευκῇ, λέγοντάς μοι" ε Αγαστὰς‏
Πδυσαι τὴν στολὴν τῆς ἑερατείας, καὶ τὸν στέφανον‏
πῆς δικαιοσύνης, καὶ τὸ λόγιον τῆς συνέσεως, καὶ τὸν‏
Tobfon τῆς ἀληθείας, xai τὸ πέταλον τῆς πίστεως,‏
καὶ τὴν μίτραν τοῦ σημείου, xal τὸ 80008 τῆς προφη-‏
πείας, » Καὶ εἷς ἕκαστος αὐτῶν ἕκαστον βαστάξοντει‏
ἐπέθηχάν μοι, χαὶ εἴπον" ᾿Απὸ τοῦ νῦν γίνου εἰς‏
pa Κυρίου, σὺ καὶ σπέρμα cov ἕως αἰῶνος. Καὶ ὁ‏
πρῶτος (99) ἥλειψέ µε ἐλαίῳ ἁγίῳ, καὶ ἔλωνέ μοι ῥά-‏
κρίσεως, Ὃ δεύτερος ἔλουσέ µε ὕδατι καϑαρῷ,‏ ܐܐܠܐ
καὶ ἔφώμισε ἄρτον (25) καὶ οἶνον, "Άγια ἁγίων (24),‏
καὶ περιέθηχέ μοι στολὴν ἀγίαν καὶ ἔνδοξον, Ὁ τρί-‏
τὸς βυσσίνην με περιέβαλεν, ὁμοίαν ἐφούδ, Ὁ τὲ-‏
παρτος ζώνην got περιέθηχεν, ὁμοίαν πορφύρᾳ. Ὁ‏
πέμπτος κλάδον pot ἐλαίας ἔδιωχε πιότητος. Ὃ ἔχτος‏
στέφανόν pos τῇ κεφαλῇ περιέθηκεν. Ὁ ἔθδομος διά-‏
ἐπλή-‏ ܐܬ τῇ xeu] uot ἱερατείας περιέθηκε,‏ ܐܐܬ
ϑυσε τὰς χεῖράς µου θυμιάματος, ὥστε ἵερατεύειν‏
με Κυρίῳ, Εἶταν δὲ πρός με΄ « Λευΐ εἰς τρεῖς ἀρχὰς‏
διαιρεθήσεται τὸ σπέρμα σου, εἰς σημεῖον δόξης Κυ-‏
ῥίω ἐπερχομένου * καὶ ὁ πιστεύσας (25) πρῶτος κλῆ-‏
ps ἔσται, καὶ μέγας ὑπὲρ αὐτὸν οὐ γενήσεται. Ὁ‏
δεύτερος ἔσται ἐν ἱερωσύνῃ. Ὃ τρίτος, ἐπικληθήσεται‏

(11) Κατεπάτησαν. Κατεπόνησαν, nimiis labori-
jus. defatigarunt, 8ive confecerunt, GAB.
0 Πάντας τοὺς ξένους. Mz. τοῖς ξένοις. In.

19) Μιᾶναι, Μιάναντες Δίναν, In.

n.
8 Ἅγια ἁγίων. Minus placent quie in. hunc
Vocum adiuotat Grabius; ca enim in. alienum sea
sum detortà videntur, Τὰ "Άγια τῶν ἁγίων Oceur-
Tunt passim in saeris litteris, in primis vero Lev
Tespondenique iis praecipue, que spenie oblata

nibus aliter. fecil, Peecavimus enim, quoniam prx-
ler consilium ejus hoc fecimus; et infirmatus est
in die illa, Sed ego novi, quod sententia. Dei erat
in mala super Sichima ; quoniam voluernnt Save
faeere, quemadmodum fecerunt Dinie sorori no«
stre: et Dominus prohibuit eos. EL sic persecuti
sunt Abraliam patrem nosirum, peregrinam exi-
sientem, et conculeaverunt greges ejus, Lurgidos
existentes apud ipsum; et Jeblai, iij domo ipsius
genitum, valde verberaveruni. Et ila faciebant in
omnes peregrinos, vi Tàpientes uxores eorum, et
in exsilium impellentes cos, Veuit autem. ira Bo-
mini super eos in finem.

ΝΗ. «Ἐν dicebam patrl : «Νε ivascaris, domine,
quoniam in te ad niliilum rediget Deus Chananmos,
et dabit lerram ipsorum tibi, et seznini fuo post
ie. » Erit enim àb hoc die Siehem dieta cleitas
slultorum ; quoniata ut quis deridet Fatuam, ita de-
risimus eos; quoniam insipientiam operati sunt in is»
rael, inquinantes serorem nostrani. Et accip:entes il-
linc sororem nostram, auferentes venimusin Ilethel.

ὙΠ. « Et ibi rursus videbam rem, quemadmo-
dum prius, postquam feci dies septuaginta, Et vidi
sépiem homines in veste alba, dicentes milii : « Ex-
surgens, indue stolam saeerdolii, δὲ coronam justi-
Lim, et rationale intellecbus, et podere veritatis ,
et petalum fidei, et mitram signi, et ephod prophe-
tie. » Εἰ unusquisque ipsorum unumquodque por-
iautes, imposuerunt mihi, et dixerunt : « Ab hoe
tempore esto sacerdas Domini, tu et semen iuum
usque in seculum, » Et primus mnzit me oleo sau-
cto, et. dedit mibi virgam judi Secundus. lavit
me aqua munda, et cibavit (dans) panem et vinum,
scilicet Sancia sanctorum, et circumdedit. m stola
saneta et gloriosa. Tertius hyssina mo induit, simili
eéphod. Quarlus zonam. mihi cireumposuit , simi-
lem purpura. Quintus ramum oliv mihi dedit pin-
guedinis. Sextus coronam capiti meo circumpo-
suit. Seplimus diadenia capiti meo. sacerdolii cie-
Cumposuit, eL implevit manus meas thiymiamato, ut
Sacerdotio [ungerer Demino. Dixeraut autem mili z
« Levi, iu. tria prieipia dividetur semen tuum, in
signum glorie Domini supervenienüs ; ΕἸ qui cre-
didcrit, prima. sors erit, et major super ipsum non
fiet. Secundus erit in sacerdotio. Tertius, ei voca-
blünr nomen novum, quoniam Rex ox Juda exsur-

Domino, fiebant Sancta sanctorum , cedehantque in
usum sacerdotum et. levitarum. Neque. ster sane
sensisse aucinrem Testamentorum. pulo, dum lic
Levi sic loqnentem inducit, — Hecie considerant
liec visio potius videtur referri ad "cbristianum ex
divinum altaris sacramentum sub ulràque specie;
eujus et 1:1110 quoque primava fides contra haereticos
Protestantes comprobari polest. ΓΒΛΟΠ..

i: Kal ὁ πιστεύσας. Καὶ ἐπίστευσα, Ma ut
πρῶτος novam. inchoet. periodum. Gnan. — Graeca
verbo lenus ita sonant : Et qui crediderit, magus
sors erii, et magnus super ipsicH non fiet : hoc est
nemo pujor ipso.

1059

gentium in omnes gentes. Adventus autem ipsius
ineffabilis, ut prophete Allissimi ex semine Abra-
ham patris nostri. Omne desiderabile in Israel tibi
erit, οἱ semini tuo ; et comedetis omne pulchrum
visu, et mensam Domini distribuet semen Luum,et
ex ipsis erunt pontifices et judices, et seribe;quo-
niam in ore eorum custodietur sanctum. » Et ex-
pergefactus intellexi, quoniam hoc simile illlus est.
Abscondi vero hoc in corde meo,et non annuntiavi
hoc cuiquam homini in terra.

IX, « Et postduos dies ascendimus ego et Judas
ad Isaac cum patre nostro; et benedixit mihi pater
patris mei, secundum sermones visionum mearum
quas videram; etnon voluit ire nobiscum in Bethel.
Ut autem venimus in Bethel,vidit pater meus Jacob
in visione de me,quod futurus essem eis sacerdos
ad Deum. Et exsurgens mane decimavit omnia per
me Domino.Et venimus in Hebron ad habitandum
et Isaac vocavit me continuo, ut memoraret mihi
legem Domini, sicut monstravit mihi angelus Dei.
Et docuit me legem sacerdotii,sacrificiorum, holo-
cautomatum, pi arum, voluntariorum, saluta-
rium. Singulis diebusdocuit me intelligere,et per-
severabat in me coram Domino.Et dixit mihi:«Cave,
fili,a spiritu fornicationis; hic enim permanebit, et
per semen tuum inquinabit sancta. Accipe ergo tibi
uxorem, adhuc juvenis existens, maculam non ha-
bentemnequeinquinatam, neque de genere alienige-
narum vel gentium.Et antequam intres in sancta,la-
vare : et in saorificando, lavare; et complens saeri-
fleium,rursus lavare.Duodecim arborum semperha-
bentium folia (fructus) offer Domino, ut etiam me
Abraham docuit. Et omnis animalis mundi, et vo-
latilis mundi offer sacrifiium Domino. Et omnis
primi germinis tui et vini offer primitias, sacrifi-
cium Domino et omne sacrificium sale consper-
ges. »

X. « Nune igitur eustodile, quecunque mando
vobis, filii; quoniam quacunque audivi a patribus
meis, annuntiavi vobis.Innocens sum ab orani im-
pietate vestra et transgressione, quam facietis in
consummatione seculorum in Salvatorem mundi
impie facientes, seducentes Israel, et suscitantes ei
mala magna a Domino.Et inique facietis eum Terael
ut non sustineat se Jerusalem a facie. malitie ve-
stro ; sed soindatur velum templi,ut non velet de-
formitatem vestram. Et dispergomini captivi in gen-
tibus, et eritis in opprobrium, ot maledictionem,
et conevleationem;domus enim quam eliget Domi-
nus, Jerusalem vocabitur,quemadmodum continet
Hber Enoch justi.

(26) "λφραστος, ὡς προφήτου ὑψηλοῦ.
πητὴ, ὡς προφήτης Ὑψίστου. Qna.

57) φυλαχθήσεται. Ληφθήσεται, 10.

28) Τό.

ܨ

. In.
99) Ὑπομνῆσαι. Ὑπομνηματίσαι, Ip.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

get, ct faciet sacerdotim novum, secundam typum A αὐτῷ ὄνομα καινὸν, ὅτι βασι

6

1060

ς ἐκ τοῦ Ἰούδα ¢
στήσεται, καὶ ποιήσει ἱερατείαν νέαν, µε;
moy τῶν ἐθνῶν, εἰς πάντα τὰ ἔθνη. Ἡ ὃ
αὐτοῦ ἄφραστος, ὡς προφήτου ὑψηλοῦ (26)

ἃ τὸν τύ-
παρουσία
on

ματος "λθραὰμ πατρὸς ἡμῶν. Πᾶν ἐπιθυμητὸν iv
Ἰσραήλ σο. ἔσται, καὶ τῷ σπέρματί σου" καὶ ἔδεσῃε
πᾶν ὡραῖον ὁρά διανε-
μήσεται ἀρχιε-

gels, κριταὶ, γραμματεῖς" ὅτι ἐπὶ ε-όματὸς αὐτῶν ου-
λαχρήσεται (27) τὸ pev.» Καὶ :ܘܐ‎

ὅτι τοῦτο ὅμοιον ἐκείνῳ ἐστί. Kal

τῇ καρδίᾳ μου, καὶ οὐκ ἀνήγγειλα αὐτὸ παντὶ ἂν.
θρώπῳ ἐπὶ τῆς γ
"oe Καὶ
πρὸς Ἰσχὰχ μετὰ τὸν πα
μεὸ πατὴρ τοῦ πα
ὁράσεών μου, ὧν c
μεθ᾽ ἡμῶν εἰς
ὃ πατήρ μου Ἰακὼδ ἐν

συνῆκα,

πεῦτο ἐν

ἡμέρας δύο ἀνέδην ἐγὼ καὶ Ἰούδας

α ἡμῶν" καὶ εὐλ
λόγους τῶν

noi
γησέ

ατι περὶ ἐμοῦ, ὅτι ἔσο-

μαν αὐτοῖς εἰς ἱερέα πρὸς τὸν θεύν. Καὶ ἀναστὰς

τὸ (28) πρωὶ ἀπεδεχάτωσε πάντα δι ἐμοῦ τῷ Κυρίῳ,

Καὶ ἤλθομεν εἰς Χεθρὼν, τοῦ γαταλῦσαι. καὶ Ἰσαὰκ
ἐκάλει με συνεχῶς τοῦ ὑπομνῆσαί (29) με νόμον Κυ-
plos, καθὼς ἔδειξέ µοι ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ, Καὶ D.
δασκέ με νόμον ἱερωσύνης, θυσιῶν, ὁλοκαντωμά:
ἀπαρχῶν, ἐχουσίων, σωτηρίων. Καὶ ἦν καθ᾽
ἔζων µε, καὶ εἰς £
ώπιον Κυρίου, Καὶ gos » Πρόσεχε,
κνον (30), ἀπὸ τοῦ πνεύµατας τῆς πορνείας" τοῦτο
ἐν διὰ τοῦ σπέρματός
ip γυναῖκα, ἔτι νέος ὧν, μὴ
ἔγουσαν μῶμον, μηδὲ βεθηλωμένην, μήτε ἀπὸ γένους
ἀλλοφύλων ἢ ἐθνῶν. Καὶ πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν εἰς τὰ
ἅγια, λούου" καὶ ἐν τῷ θύειν, νίπτου" καὶ ἀπαρτί-
ζῶν πάλιν τὴν θυσίαν, νίπτου. Δώδεκα δένδρων del
ἐχόντων φύλλα ἀνάγαγε τῷ Κυρίῳ, ὡς κἀμὲ ᾿Αδραὰμ.
ἐδίδαξε, Καὶ παντὸς ζώου καθαροῦ, καὶ ܐܘܡ‎
καβαροῦ πρόφερε θυσίαν τῷ Κυρίῳ. Κ'
οἴνων πρόσ'

ܢ

ܕ
á-‏

ἀσχολούμενος

ἣν

ܚܟܐ

πρωτογενήματός σου, xi
θυσίαν τῷ Κυρίῳ’ καὶ πᾶσαν θυπίαν ἄλατ' ܬ‎

Ῥ « Νῦν οὖν φυλάξατε, ὅσα ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμ'
τέκνα". ὅτι ὅσα ἔχουσα παρὰ τῶν πατέρων μου,
ἀνήγγειλα ὑμῖν. ᾿Αθῶός εἶμι ἀπὸ πάσης ἀῑεθείας
ὑμῶν καὶ παραθάσεως, ἣν ποιήσετε ἐπὶ συντελείᾳ

τῶν αἰώνων εἰς τὸν Σωτῆρα τοῦ κόσμου ἀσεδοῦντες,
ες αὐτῷ κανὰ

πλανῶντες τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ἐπεγείρον
μεγάλα παρὰ Κυρίῳ. Καὶ ἀνομήσετε σὺν τῷ Ἰσραὴλ,
ὥστε μὴ βαστάσαι Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ προσώπου πο-

νηρίας ὁμῶν' ἀλλὰ σχίσαι τὸ ἔνδυμα τοῦ ναοῦ, ὥστε
ܠ‎ ,

μὴ κατακαλύττειν ἀσχημοσύνην ὑμῶν. Kal διασπα-
ῥήσεσθε αἰχμάλωτοι ἐν τοῖς ἔθνεαι, καὶ ἔσεσθε εἰς (31)

ὀνειδισμὸν, καὶ κατάραν, καὶ καταπάτημα: ὁ γὰρ
αι Κύριος, Ἱερουσαλὴμ. κληθήτε-

βίθλος Ἐνὼχ τοῦ διααίου (32).

οἴκος, ὃν ἂν E

ται, καθὼς πει

Σεαυτῷ. Ip.

34) Εἰς, Ἐχεῖ additum. Ip.

32) Βίόλος ᾿Ἐκὼχ τοῦ δικαίου. Jam supra in
Testamento Simeonis $ v, citaverat aliqua ex χαρα-
κτῆρ. γραφῆς Ἐνὼχ, et jam in Testamento Levi

(30) Τέκνον.

1061

IA. « Ὅτε οὖν ἔλαθον γωναῖ
ὄνομα Μέλχα. Καὶ συλλακοῦσα
τὸ ὄνομα αὐτοῦ Γηρσάμ (33): ὅτ'
oto: ἦμεν" Γηρσὰμ vio
περὶ αὐτοῦ, ὅτι οὐ

^

νήθη, τριακοσ
τολὰς ἡλί
λοῖς ἴστατο πάσης - . συναγωγῆς. Διὰ τοῦτο ἐκάλ,
τὸ ὄνομα x. ὦν Καὰθ, ὃ ἔστιν, ἀρχὴ μεγα
συμδιδασμός. Καὶ τρίτον ἔτεκέ uot τὸν Μεραρὶ τεσ-
σαρακοστῷ ἔτει ζωῆῆς µου, Καὶ Pm

ἡ μητηρ αὐτοῦ, ἐκάλ
πικρία μου"
615 ἔδ' ἔτει £

τότε ἐν μὲ

ὅτι

.« Kal ἔλαδεν ὁ Γηρσὰμ γυναῖκα, καὶ
τῷ τὸν Δομνὶ (30), καὶ X
"Αδρὰμ (8T). Ἰσαὰρ {
Μολθῇ (30) »
τετάρτῳ ἔτει µου ἔλαδεν ᾿Αθρὰι τὴν Ἰσχαθε
τέρα µου ἑαυτῷ εἰς γυκαῖκα 3
νήθησαν αὐτὸς καὶ ἡ θυγάτηρ μου.
ἤμην, ὅτε εἰσῆλθον εἰς Χαναάν "
ἐτῶν, ὅτε ἀπέκτει
ἔτη ἱεράτευσα (40): x
à l τεσσαράκοντα ἔτων, εἰσῖλῆον εἰς Al
xa μού i
Ἰωσὴφ ἐκατοστῷ ὀγδόῳ καὶ ὃ

Καὶ υἱοὶ Καάθ-
) Χεδρὼν, Ὀζιέλ. Καὶ υἱοὶ
i Ὁμοισῇ, Καὶ τῷ $

᾿Ὀχτὼ ἐτῶν

καὶ ὀχτιυχαίδεχα

ܗܢܟ

τῷ poo

leva. µου, ἐντέλλομαι ὑμῖν φο-

Ἡ- « Καὶ νῦν (410, τ
non solum hoe & x, sed οἱ postea. ἃ xiv οἱ xvr, sub Ó
titulo γραφῆς οἱ ῥιόλίου allegat: in Testamento Jude
autem ἃ xvirr, in plurali numero βιθλίοις Ἐνὼχ τοῦ
δικαίου quedam adducit. In Zabulon ἃ mr, γραφὴν
νόμου Ἐνὼχ appellat :in Nephthalim ὃ 1v, γταφὴν
ἁγίαν vocat juxta codicem Cantabrigiensem, quam-
vis in codice Oxon. vox ἁγίαν sit omiss* : denique
in Benjamin S 1x, λόγους Ἐνώχ τοῦ δικαίου memorat.
In.

(38) Γηρσάμ, Eodem, quo Levi primogenitum
fllium vocavit nomine, et Moyses pronepos Levi
primam prolem appellavit, et. ob eamdem ralio-
nem. Nam uli hoe loco dicitur de filio Levi : Καὶ
ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Γηρσάμ' ὄτ' ἐν τῇ γῇ ἡμῶν
οίκοι ἦμεν" ita quoque de filio Mosis scriptnm
es (Exod. τι, 22); Kai ἐπωνόμασεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ
Γηρσὰμ, λέγων, ὅτι πἀροικός εἶμι ἐν γῇ ἀγλοτρίᾳ, uli
versio τῶν Ο’ sonat, qui tamen 0611. 1.11, 14 posue-
runtTzpcóv, non Πηρτάμ, ndeo ut utrovis modo
recte dicatur. Vitio autem librariorum merito at-
iribuit aliam hujus nominis lectionem Origenes
tom. VHI Comment. in: Joan. p. 1951 Ei; τῶν
υἱῶν Δευῖ, ὁ Ἐσὼν ἐν >
ἀντιγράφων ὠνόμασται, ἀντὶ
γχάνων τῷ πρωτοτόχῳ Μω κατέρων δὲ
παροικίαν ἐν γῇ ἀλλοτρίῳ γεννηθέντων, τοῦ ὀνόματος
ἑτοίμως vov. Unus filiorum Levi, primus, in
pluribus exemplaribus Geson. nominatus est pro co
quod est Gerson, ejusdem. nominis existens. cum pri-
mogenito Moysis, nomine apte utrisque imposito,quod
geniti [uissent in terra aliena. Ip.

(34. Μεραρί. Μεραρήν. I. 6

(35) Ἢ 8 6:0 IP ἔτει £ .
zt. Hune locum nativitatis Jochahedi assignavit
ipse ejus filius Moyses (Num. xxvi, 59). Ratione

TESTAMENTUM LEVI.

1062

« Quando igitur accepi nxorem, eram anno-
rum 28, cui nomen erat Melcha. Εἰ concipiens pe-
perit (lium), et vocavit nomen ejus Gersam ¦ quo-
niam in ferra nostra advenam eramus ; Gersam
enim incolatum significat. Sciebam autem de ipso,
quod non erit in primo ordine. Secundo Kaath
genitus esf, in tricesimo quinto anno, ad orientam
solis. Videbam autem in visione, quod medius in
excelsis stabat omnis synagog:e. Propter hoc vocavi
nomen ejus Kaal, quod est, principium magnitudi-
nis, et instructio. Et tertio peperit mihi Merari qua-
dragesimo anno vito mec. Et quia difficulter pepe-
rit mater cjus, vocavit eum Merari, quod est, ama-
ritudo mea ; quoniam et ipse mortuus est. Jochabed
vero sexagesimo quarto anno nata est in /Egypto £
gloriosus vero eram tune in modio fratrum meo-
rum.

XII. « Et aecepil Gersam uxorem, οἱ peperit ei
Lomni, et Semoei. Et filii Kaath ; Abram, Isaar,Che-
bron et Oziel. Et filii Merari ; Mooli, et Omusi.Et in
nonagesimo quarto anno moo, accepit Abram Jo-
chabed filiam meam sibi in uxorem; quoniam in
una die nati sunt, ipse et filia mea. Octo annorum.
eram, quando ingressus sum terram Chanaan ; et
octodecim annorum, quando interfeci Sichem ; et
novem decim annorum sacerdotio functus sum ; et
quadraginta annorum, accepi uxorem ; et quadra-
ginta annorum, ingressus sum in /Egyptum. Et
ecce, filii mei eslis, tertia generatio. Joseph centesi-
mo et decimo octavo anno atatis mee mortuus est,

XIII. Et nune, filii mei, mando vobis ut timeatis

temporis autem contrarius quidem est auctori no-
stro ἢ. Salomo Jarchi, qui eam vult natam ónter
muros in ipso ingressu in. zEgyptum : ast antea con-
coeptam adeoque inter triginía tres animas nume-
rat, que eum Jacobo JEgyptum ingressa dicuntur
Gen. ,ܬܝܐ‎ 15). Quam opinionem eam aliis rab-
inis placuisse testatur Manasses Conciliat. quzest.
62, in Genesin. Verum merito his contradixit Aben-
ezra, urgens bae ratione Jochabedam fuisse cen-
lum et triginta amorum, quando Moysen peperit ;
cum tamen Seriptura miraculi instar referat, Sa-
ram nonagenariam peperisse Isaacum. Quapropter
existimat ipsum Jarobum inler istos triginta ires
numerandum, Jochabedam autem diu post in JEgy-
pto natam esse. Eadem eum Abenezra R. Levi Ben
Gerson et Abarbanelem sentire, refert, Manasses
loco citato. Atque sio etium noster auclor, qui in-
super annum eíatis Levi quo. Jochabed nata est,
designat, recentioribus rabbinis plane ignotum, In.

(0) Λομοί Λομνήν. To.

(37) 'Aópiu. Sive auctor Testamentorum, sive
schiba in Apographo erravit, dum ᾿Αθράμ posuit
pro ᾿Αμράμ, commulatis perperam litteris 6 et μὶ
Sicut ei paulo ante Aog! pro λοθνί scriptum est,
Ceterum de his nominibus posterorum Levi, tota-
que ejus genealogia lege Exod. v1, 16, seqq., unde
auctor noster sua descripsisse videtur. Ip.

(98) Ἴσαάρ Ἰσαγάρ. In.

(39) MoX07. ΜΑΣ, In.

( τας Τῷ Κυρίῳ add. Id.

(44) Καὶ νῦν, ×, . Hunc locum, sed parum
emendate, recital ex ms. archiepiscopi Cantuarien-
sis, Henricus Whartonus in Auctario Hislorize do-
gmaticz» 1. Usserii De Seripturis et sacris vernacu-
lis, cap. 2; pag. 322.

1063

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1064

Dominum Deum nostrum ex toto corde ; et ambu- A δεῖσθαι Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας *

late in simplicitate cordis secundum omnen legem
ipsius. Docete autem οἱ vos filios vestros litteras, ut
habeant intellectum in omni vita eorum, legentes
indesinenter legem Dei ; quoniam omnis qui cogno-
scit legem Dei ; honorabitur el non erit peregrinus,
quocunque vadil. Amicos quoque multo plures suis
genitoribus habebit, οἱ desiderabunt mulli homi-
num servire ei, atque audire legem ex oro ipsius.
Facite justitiam, filii. mei, in terra, ut inveniatis in
είς; et seminate in animabus vestris bona, ut in-
veniatis ea in vita vestra. Si enim seminetis mala,
omnem turbationem et tribulationem metetis, Sa-
pientiam possideie in timore Dei eum studio ; quo-
niam si fiat captivitas, et civitates disperdantur, et
regiones, et aurum, et argentum, et omnis posses-
sio pereat, sapientis sapientiam nullus potest au-
ferre, nisi cecitas impietatis οἱ obczcatio peccati ;
quoniam erit ei heo et apud hostes clara, et in
terra aliena patria, ct in medio inimicorum inve-
nietur amicus. Si docert hec et faciat, sedebit in
throno cum rege, sicut et, Joseph frater noster.

XIV. « Et nune, fllii, cognovi ex Scriptura Enoch
quod in fino impie agetis, in Dominum manus inji-
cientes in omni malitia; confundentur in vobis
fratres vestri, et omnibus gentibus fiet illusio. Et-
enim pater noster Israel mundus erit ab impietate
principum sacerdotum, qui injicient manus suas in
Salvatorem mundi. Mundum est colum supra ter-
ram, et vos estis luminaria cceli, ut sol et luna.
Quid facient omnes gentes, si vos obtenebrescatis
in impietate, et inducatis maledictionem super ge-
nus vestrum, super quos (exortum est) lumen mun-
di, datum in vobis ad illuminalionem omnis homi-
nis? hoc volentes exstinguere, contraria mandata
docentes Dei justificationibus, oblationes Domini
latrocinabimini, et de partibus ipsius furabimini ;
et antequam sacrificetis Domino, nssumetis electa ;
et in contemptu comedentes cum meretricibus, in
avaritia mandata Domini docebitis'; eas qua sub vi-
ris sunt, coinquinabitis ; et virgines Jerusalem vio-
labitis ; οἱ meretricibus et adulieris copulabimini ;
filias gentium accipietis in uxores, purificanteseas
purificatione iniqua ; ot efficielur mistio vestra ut
Sodoma et Gomorrha in impietate, et inflabiminiin
sacerdotio, adversus homines elati ; neo cossolum,

D

(42) Γενήσεται. Γενήσεσι

(43) Ὁ οὐρανός. Ὁ ἥλιος

(44) Τοῦ οὐρανοῦ, Τοῦ Ἰσραήλ In.

(45) Ὧν οὗ To.

(46) Θέλοντις ἀνελεῖν, etc. Paulo ante dixerat
Judaeos manus violentas illaturos in Dominum Sal-
vatorem mundi; οἱ jam iterum repetens quod ce-
dem ejus sint facturi, aliud jungi erimen, nempe
quod sacrificia Deo haud debite sint oblaturi. Ob
utrumque simul Judaeos reprehendit quoque Deus
per os Malachie 1, 13, his notatu dignis verbis :
)ܬܪܬ ܐܪܡܐ‎ znnem ΠΝΊΓ nin. Eb díadslis,ecce

fictis, rectius. GnAB.

καὶ πορεύεσθε ἐν ἀπλότητι καρδίας κατὰ πάντα τὸν
νόμον αὐτοῦ. Διδάξατε δὲ xal ὑμεῖς τὰ τέκνα ὑμῶν
γράμματα, ἵνα ἔχωσι σύνεσιν ἐν πάσῃ τῇ ζωῇ αὖ-

D

τῶν, ἀνογινώσχοντες ἀδιαλείπτως τὸν νόμον τοῦ θε

ὅτι πᾶς, ὃς γνώσεται νόμον θεοῦ, τιμηθήσεται, καὶ
οὐκ ἔσται ξένος, ὅπου ὑπάγει. Καΐγε πολλοὺς φίλους
θυμησουσι πολλοὶ τῶν ἂν-

iem. νόμον ἐκ τοῦ

ὅπερ γονεῖς χτήσεται, καὶ ἐν
θρώπων δουλεῦσαι αὐτῷ, καὶ

στόματος αὐτοῦ. Ποιήσατε δικαιοσύνην, τ

«vu µου,
ἐπὶ τῆς γῆς, ἵνα εὕρητε ἐν τοῖς οὐρανοῖς " καὶ σπεί-
ρατε ἐν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν ἀγαθὰ, ἵνα εὕρητε αὐτὰ
ἐν τῇ ζωῇ ὑμῶν. Ἐὰν γὰρ σπείρητε κακὰ, πᾶσαν
ταραχὴν καὶ θλίψιν θερίσετε. Σοφίαν κεήσασθε ἐν
φόδῳ Θεοῦ μετὰ σπουδῆς '
σία, χαὶ πόλεις ὀλοθρευθῶσι, 9

ἐὰν γένητσι αἰγμαλω-‏ ܐ
χῶραι, χαὶ χρυ-‏

σὸς, καὶ ἄργυρος, καὶ πᾶσα χτῆσις ἀπολεῖται, τοῦ
σοφοῦ τὴν σοφίαν οὐδεὶς δύναται ἀφελέσθαι, εἰ μὴ

πύφλωσις ἀσεθείας καὶ πήρωσις ἁμαρτίας " ὅτι γενή-
σεται αὐτῷ αὐτὴ καὶ παρὰ τοῖς πολεμίοις λαμπρὰ,
καὶ ἐπὶ γῆς ἀλλοτρίας πατρὶς, καὶ ἐν μέσῳ ἐχθρῶν
εὑρεθήσεται φίλος. Ἐὰν διδάσκῃ ταῦτα, καὶ πράσσῃ,
σύνθρονος ἔσται βασιλέως, ὡς καὶ Ἰωσὴφ ὁ ἀδελφὸς
ἡμῶν.

IA. « Καὶ νῦ
ὅτι ἐπὶ τέλει ἀσεθήσετι

ἔγνων ἀπὸ γρυφῆς Ἐνὼγ,
ἐπὶ Κύριον χεῖρας ἐπιδάλ-

λοντες ἐν πάσῃ κακίᾳ, καὶ αἰσχυνγήσονται ἐφ᾽ ὑμῖν οἱ

ἀδελφοὶ ὑμῶν, καὶ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι γενήσεται (15
qoi ὑμί

χλευασμός. Καὶ γὰρ ὁ πατὴρ ἡμῶν Ἰσραὴλ καθαρὸς

v ἀρχιερέων, οἵτινες £

l τὸν Σωτῆρα τοῦ κὀ.

ܝ

ἔσται ἀπὸ τῆς ἀσεθείας τὶ
θαλοῦσι τὰς χεῖρας αὐ
suos. Καθαρὸς ὁ οὐρανὸς (43) ὑπὲρ τὴν γῆν: καὶ
ὑμεῖς οἱ φωστῆρες τοῦ οὐρανοῦ (44), ὡς ὁ ἥλιος καὶ
ἡ σελήνη. Τί ποιῄσουσι πάντα τὰ ἔρνη, ἐὰν ὑμεῖς
655:
γένος ὑμῶν, ὑπὲρ ὧν (A5) τὸ φῶς τοῦ κόσμου, τὸ 88
θὲν ἐν ὑμῖν εἰς φωτισμὸν παντὸς ἀνθρώπου; τοῦτο
θέλοντες ἀνελεῖν (46), ἐναντίας ἐντολὰς διδάσκοντες
τοῖς τοῦ Θεοῦ δικαιώµασι, τὰς πρυσφορὰς Κυρίου

ἐν ἀσεδεί pM ο ως
σχοτι ἐν ἀσεδείᾳ, καὶ ἐπάξητε κατάραν ἐπὶ τὸ

ληστεύσετ.
dew, καὶ πρὸ τοῦ θυσιάσαι Κυρίῳ λήψεσθε τὰ ἐχλε-
κτά" ἐν καταφρονήσει ἐσθίοντες |
πλεονεξίᾳ τὰς ἐντολὰς Κυρίου διδάξετε
ὅρους βεθηλώσετε, val παρθέ
weis, καὶ πόρναις καὶ μοιχαλίσι συναςθήσεσθε, 008
γατέρας ἐθνῶν σθε εἰς γυναῖκας, καθαρί
αὐτὰς καθαρισμῷ παρανόμῳ, καὶ γενήσεται ἡ μίξις
ὑμῶν ὡς Σόδομα καὶ Τόμοῤῥα ἐν ἀσεδείᾳ, καὶ φυσίω-

καὶ ἀπὸ τῶν μερίδων αὐτοῦ (47) χλέ-

à πορνῶν, ἐν

* πὰς ὑπάν-

ους Ἱερουσαλὴμ. μια-

qualis vililas (sacrificium, dequo prolixusibi sermo)
δι me exspirare fecistis. Scio jam in codice Masoretico
pro τὴν me legi *n*N illud, quasi ad sacrificium,non
ad Deum referatur. Sed Judaeorum doctores mw
transformasse in ΠΝ, ipse R. Salomo Jarchi com-
mentans super hune locuin fatetur : « Ista, inquit,
est una de dictionibus eorrectionis scribarum.
Scriptum erat: nx Ernsm. Et easpirare fecistis
me; sed scriptura seribarum pro *mmm me, posuit
ὙΠῚΝ ipsum. » Conf. idem Baschi super Hübac. 1,
42. 1d. — Cf. Masoram ad Ps. αντ, 20, Dnacii,
(41) Αὐτοῦ Αὐτῶν. GnaB.

1065

θέσεσθε ἐπὶ τῇ ἱερωσύνῃ, κατὰ τῶν ἀνθρώπων ἐπαι-
ρόμενοι" οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ κατὰ τῶν ἐντολῶν
τοῦ Θεοῦ φυσιούμενοι, καταπαίξετε τὰ ἅγια (48), ἐν
καταορονήσει γελοιάζοντες,

ΙΕ’. « Διὰ ταῦτα ὁ ναὸς, ὃν ἂν h
ἔρημος ἔσται ἓν ἀκαθαρσία, καὶ ὑμεῖς αἰχμάλωτοι
ἔσεσθε (49) εἰς πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἔσεσθε βδέλογμα
ἐν αὐτοῖς, καὶ λήψεσθε ὄνειδος καὶ αἰσχύνην αἰώνιον
παρὰ τῆς δικαιοχρισίας τοῦ Θεοῦ" wol πάντες οἱ θεω-
ροῦντες ὑμᾶς φεύξονται ἀφ’ ὑμῶν. Καὶ εἰ μὴ OU
"AGguàp, καὶ Ἰσαὰκ, καὶ ποὺς πατέρας
ἡμῶν, εἷς ἐκ τοῦ σπέρματός µου οὐ μὴ καταλειφθῇ
ἐπὶ τῆς γῆς.

Καὶ viv ἔγνων ἐν βιδλίῳ Ἐνὼχ, ὅτι ἐδδο-‏ « .ܐ
μήκοντα ἐδδομάδας πλανηθήσεσθε, καὶ τὴν ἱερωσύ-‏
vas βεδηλώσετε, καὶ τὰς θυσίας μιανεῖτε, καὶ τὸ‏
νόμον doof: χαὶ λόγους προφητῶν ἐξουδενώσετε,‏
ἂν διαστροφῇ διώξετε ἄνδρας διχαίους, καὶ εὐσεδεῖς‏
μισήσετε, ἀληθινῶν λόγους βδελύξεσθε, καὶ ἄνδρα‏
ἀνακαινοποιοῦντα τὸν νόμον ἐν δυνάμει Ὑψίστου πλά-‏
vov προσαγορεύσετε, καὶ τέλος, ὡς νομίσετε, ἀπο-‏
χτενεῖτε αὐτὸν, οὐχ εἰδότες αὐτοῦ τὸ ἀνάστημα, τὸ‏

καὶ Ἰακὼδ,

ἀθῶον αἷμα ἐν κανίᾳ ἐπὶ κεφαλὰς
νοι. Καὶ δ αὐτὸν ἔσται τὰ ἅγια
ἐδάφους μεμιαμ!
θαρὸς, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς ἔρνεσιν ἔσεσθε εἷς κατάραν καὶ
à uy

ὑμῶν ἀναδεχόμε-
ὑμῶν ἔρημα, ἕως
bar καὶ οὐκ ἔσται τόπος

ὑμῶν κα-

ἰασκορπισμὸν, ἕως αὐτὸς ἐπισχέψηται,

οἰκτειρήσας προσδέξηται ὑμᾶς ἐν πίστει καὶ

asi

11. « Καὶ ὅτι spl τῶν οἱ ἔθδοµάδων,
ἀκούσατε ܐܘܡ‎ περὶ τῆς ἱερωσύνης. Καθ᾿ ἕκαστον γὰρ
Ἰωθηλαῖου ἔσται ἱερωσύνη. Καὶ ἐν τῷ πρώτῳ Ἰωδη-
λαίῳ ὁ πρῶτος χριόμενος εἰς Ἱερωσύνήν μέγας ἔσται,
καὶ λαλήσει Θεῷ ὡς πατρί" wal ἡ ἱερωσύνη αὐτοῦ
πλήρης
τοῦ ἐπὶ σωτηρίᾳ χύσμου αὐτὸς ἀναστήτεται.
δευτέρῳ Ἰωδηλαιῳ ὁ χριόμενος ἐν πένθει
συλληφθήσεται, καὶ ἔσται ἡ ἱερωσύνη αὐτοῦ τιμία,
xui παρὰ πᾶτι δοξασθήσεται, Ὁ δὲ τρίτος ὡς ἐν
λύπῃ παραληρθήσεται. Καὶ ὁ τέταρτος ἐν ὀδύναις
ἔσται" ὅτι προσθήσει ἐπ᾽ αὐτὸν ἡ ἀδικία εἰς πλήθος:
καὶ πᾶς Ἰσραὴλ μισήσουσιν ἕκαστος τὸν πλησίον
αὐτοῦ, Ὁ mxog ἐν σκότει παραληφθήσεται ὡσ-
αὐτως καὶ ὁ ἕχτος, καὶ ὁ ἕθδομος, Ἐν δὲ τῷ ἑδδόμῳ
ἔσται μιασμὸς, ὃν οὐ δύναμαι εἰπεῖν, ἐνώπιον Κυρίου
καὶ ἀνθρώπων: ὅτι αὐτοὶ γνώσονται οἱ
a

b

Ἔν

απητῶν

1888
ὁδόν

ποιοῦντες

. Auk τοῦτο ἐν αἰχμαλωσίᾳ, καὶ ἐν προνομῇ
Ὁ καὶ ἡ γῆ, καὶ ἡ ὕπαρξις αὖ

ἔσοντ

» ἀφανισθή-
σεται. Καὶ ἐν πέμπτῃ ἑδδομάδι ἐπιστρέψουσιν εἷς
γῆν ἐρημώσεως αὐτῶν, καὶ ἀναχαινοποιήσουσιν οἶκον
Κυρίου. Ἐν δὲ τῷ ἑδδόμῳ ἑθδοματικῷ ἥξουσιν 1
εἰδωλολατράῦντες, μάδεμδι; φιλάβγοροϊ; δπερήφανδι,
ἄνομοι, ἀσελγεῖς, παιδοφθόροι, κτηνοφθόροι.

1H. « Καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι τὴν ἐχδίκησιν αὐτῶν

48) Καταπαίξετε τὰ τῶν
ἀγίων. Ip. :
(49) Ὑμεῖς αἰχμάλωτοι ἔσεσθε. Judmorum placi-

iis adversa omnino videtur pr&dictio captivitatis
PATROL. GR. Il.

ἅγια. Καταφρονήσετε

TESTAMENTUM LEYVI.

1066

Α gedet adversus mandata Dei inflati, illudetis sancta,
in contempta deridenles.

XV. « Propter hec templum quod utique eliget
Dominus, desolabitur in immunditia,et vos captivi
eritis in omnes gentes, et abominatio inter eas ; et
accipletis opprobrium et confusionem sempiter-
nam ajusto judicio Dei ;et omnes qui viderint vos,
fugienta vobis. Et nisi esset propter Abraham,
Isaac oí Jacob, pstres nostros, unus ex semine
zoo non relinqueretur in terra.

XVI. « Et nunc cognovi in libro Enoch,quod se-
ptuaginta hebdomadas errabitis,et sacerdotium in-
quinabitis, et sacrificia polluetis,et legem extermi-
nabitis, et sermones prophetarum conteranetis, in
perversitate persequemini viros justos,et pios odio
habebitis, veracium sermones abominabimini, et
virum renovantem legem in virtute Altissimi, im-
postorem appellabitis ; et in fine,ut cestimabitis,0c-
cidetis eum,nescientes ipsius resurrectionem,inno-
centem sanguinem in malitia super capita vestra
recepturi.Et propter ipsum erun! sanoía vestra de-
serta,usque ad pavimentum profanata ; et non erit
locus vester mundus, sed in gentibus eritis in ma-
ledietionem et in dispersionem, donec ipse rursus
visitabit, et miserens recipiet vos in fide οἱ aqua.

XVII. « Et quoniam audistis de septuaginta hob-
domadibus, audite etiam de sacerdotio. Secundum
unumquemque enim jubileum erit sacerdotium.In
primojubileo primus unctusin sacerdotium magnus
erit,et loquetur Deo ut patri ; et sacerdotium ipsius
plenum erit cum timore Domini ; et in die gaudii
ipsius in salute mundi ipse resurget. In secundo
jubileo unctus, in tristitia dilectorum concipietur,
et erit sacerdotium ejus honorabile,et apud omnes
gloriücabitur. Terlius vero sacerdos in tristitia as-
sumetur.Et quartus in dolore erit; quoniam appo-
net super ipsum injustitia in multitudinem : ot
omnis Israel odio habebit unusquisque proximum
suum. Quintus in tenebris comprehendetur : simi-
liter et sextus et septimus. In septimo vero erit
abominatio, quam non possum dicere, coram Do-
mino et hominibus ; quoniam ipsi cognoscent, qui
ἢ facient ea. Propter hoc in captivitate etin dire-

ptiona erunt ;et terra et substantia eorum extermi-

nabitur. Et in quinta hebdomade revertentur in
terram desolationis ipsorum,et renovabunt domum

Domini.In septima vero hebdomade venient sacer-

dotes idololatrantes, bellatores, avari, superbi,ini-

qui, impudici,puerorum corruptores, pecorum cor-
ruptores.
XVIII « Et postquam facta fuerit. vindicta ipso«

atque afflictionis tempore Messie, sub quo omnia
sibi prospera pollicentur. Attamen priscos rabbinos
male genti sue, etiam post adventum Messis,omi«
natos esse, ex traditionibus eorum constat. In.

94

1067

rum a Domino, deficiet sacerdotium ;et tunc susci- αὶ
tabit Deus sacerdotem novum,cui omnes sermones
Domini revelabuntur ; et ipse faciet judicium veri-
188. in lerra in multitudine dierum. Et orietur
astrum ipsius in colo, sicut rex,illuminans lumen
cognitionis in sole diei ; et magnifieabitur in orbe
terrarum, usque ad assumptionom ipsius. Ipso re-
splendebit sicut sol in terra, ei tollet omnes tene-
bras qua sunt sub ccjo, et erit pax in omni terra.
Coli exeultabunt in diebus ipsius, et terra gaude-
bit, et nubes letabuntur, et cognitio Domini fun-
detur in terra,ut aqua marium ;et angeli glorie et
faciei Domini gaudebunt in eo. Coli aperientur t!
et ex templo glori: veniet super illum sanetiíieatio
cum voce paterna, sicut ab Abraham patre Isaac.
Et gloria Altissimi super ipsum diceturyel Spiritus
intellectuset sanctificationis requiescet superipsum
in aqua 13. Ipse dabit magnificentiam Domini filiis
suis in veritate in seeulum ; et non erit. successio
ipsi in generationes et generationesusque in szcu-
lum.Etin sacerdatio ipsius deficiot omne peccatum,
et iniqui requiescent in malis: justi vero requie-
scent in ipso, Et ipso aporiot porias paradisi, sta-
tuetque (53) minantem gladium adversus Adam, et
dabit sanctis comedere de ligno vit», et spiritus
sanctificationis erit in eis. Et Beliar ligabitur ab
ipso, et dabit potestatem filiis suis ad caloandum
super perniciosos spiritus.Et letabitur Dominus in
filiis ejus, εἰ acquiescet Dominus in dilectis ejus
usque in secula. "Tunc exultabit Abraham, et
18880, et Jacob ; et ego. gaudebo, et omnes sancti
induentur letitia.

XIX. « Et nune, filii mei, omnia audistis : eli-
gite igitur vobismetipsis vel tenebras vel lucem,
vel legem Domini vel opera Beliar, » Et respondi-
mus nos patri, dicentes : « Coram Domino ambu-
labimus, secundum legem ipsius. » Et dixit pa-
ler noster : « Testis est Dominus et testes angeli
ejus, et testis ego et testes vos de sermone oris
vestri. » Et diximus : « Testes (sumus). » Εἰ sic
requievit Levi, hec mandans filiis suis, et extendit
pedes suos, et appositus est ad patres suos, cum
vixisset centum et triginla septem annos.Et posue-
runt eum in theca; et postea sepelierunt eum in ἢ
Hebron, juxta Abraham, et Isaac, et Jacob.

?! Matth. ανα, 56. !? Matth, πε 16, 17 ; Luc. πα, 22.

[50) "Άστρον αὐτοῦ iv οὐρανῶ. Misce auctoris
nostri verbis gemina seripait S. lgnatius aliique
Patres, quorum verba recitavit Pearsonus, part. 11,
Vindic. Epist. Ignatii, cap. 10. Gnan.

(51) Καὶ ἐπὶ τῆς, x. t. Δ. Hic incerta sunt se-
queniia in Cantab. exeroplari, ob eadem verba i.
tialis per incuriam seribe ornissa: Kal
Ἱερωσύνης αὐτοῦ τὰ ἔθνη πληθυνθήσονται ¢
ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ φωτισθήσονται διὰ χάριτος Κυρίου"

Ἰσραὴλ ἐλαττωθήσεται ἐν ἀγνωσίῷ, καὶ σκοτισθή-
σεται ἐν πένθει. Ip.

(92) Στήσει. ᾿Αποστήσει. In.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1068

παρὰ Ἰζυρίου, ἐκλείψει ἡ ἱερωσύνη" καὶ τότε ἐγερεῖ
Κύριος ἱερέα καινὸν, ᾧ πάντες οἱ λόγο! Κυρίου ἀπο-
χαλυφθήσονται' καὶ αὐτὸς κρίσιν ἀληθείας
ἐπὶ τῆς γῆς ἐν πλήθει ἡμερῶν. Καὶ ἀνατελεῖ ἄστρον
αὐτοῦ iy οὐρανῷ (50), ὡς βασιλεὺς, φωτίζων φῶς
γνώσεως ἐν ἡλίῳ ἡμέρας' καὶ μεγαλυνθήσεται ἐν τῇ
οἰκουμένῃ, ἕως ἀναλήψεως αὐτοῦ. Οὗτος ἀναλάμψει
ὡς ὁ ἥλιος κ τῆς
ὑπ᾽ οὐρανὸν, καὶ ἔσται εἰρήνη ἐν πάσῃ τῇ γῇ. Οἱ
οὐρανοὶ ἀγαλλιάσονται ἐν ταῖς ἡ μέραις αὐτοῦ, καὶ ἡ
γῇ χαρήσεται, καὶ αἱ νεφέλαι εὐφρανθήσονται, καὶ ἡ
γνῶσις Κυρίου
αλασσῶν" καὶ
που Κυρί

ποιήσε

ἣν τῇ γῇ, καὶ ἐξαρεῖ πᾶν σκότος

ἐκχυθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς, ὡς ὕδωρ

οἱ ἄγγελο: τῆς δόξης καὶ τοῦ mpoc-
v χαρήσονται ἐν αὐτῷ, Οἱ οὐρανοὶ ἀνοι-
γήσοντα!, καὶ ἐκ τοῦ ναοῦ τῆς δόξης ἥξει ἐπ᾽ αὐτὸν
ἀγίασμα μετὰ φωνῆς πατριχῆς, ὡς ἐπὸ ᾿Αδραὰμ
πατρὸς Ἰσαάκ, Καὶ δόξα ὙΨίστου im' αὐτὸν ῥηθή-
σεται, καὶ πνεῦμα συνέσεως καὶ ἀγιασμοῦ χαταπαύ-
σει ἐπ᾽ αὐτὸν ἓ/ τῷ ὕδατι. Αὐτὸς δώσει τὴν μεγαλω-
σύνην Κυρίου τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ ἐν ἀληθείᾳ εἰς
er καὶ οὖκ ἔσται διαδοχὴ αὐτῷ εἰς γενεὰς

τὸν

καὶ
αὖ-
τοῦ ἐκλείψει πᾶσα ἁμαρτία, καὶ οἱ ἄνομοι χαταπαύ-
οἱ δὲ δίκαιοι καταπαύσουσιν ἐν
αὐτῷ, Καίγε αὐτὸς ἀνοίξει τὰς θύρας τοῦ παραδείσου,
xal στήσει (52) τὴν ἀπειλοῦσαν ῥομφαίαν κατὰ τοῦ
᾿Αδὰμ, καὶ δώσει τοῖς ἁγίοις φαγεῖν ἐκ τοῦ ξύλου
τῆς ζωῆς, καὶ πνεῦμα ἁγιωσύνης ἔσται: ἐπ᾽ αὐτοῖς.
Καὶ à Βελιὰρ δεθήσεται ὑπ᾽ αὐτοῦ, καὶ δώσει ἔξου-
σίαν τοῖς τέκνοις a ατεῖν ἐπὶ τὰ πονηρὰ πνεύ-
ματα. Καὶ εὐφρανθήσεται Κύριος ἐπὶ τοῖς
αὐτοῦ, καὶ εὐδοκήσει Κύριος ἐπὶ τοῖς ἀγαπητοῖς αὖ-
ποῦ ἕως τῶν αἰώνων. Τότε ἀγαλλιάσεται ᾿Αθραὰμ,
xal Ἰσαὰκ, καὶ ᾿Ιαχώδ' κἀγὼ χαρήσοµαι, xai πάν-
τες οἱ ἅγιοι ἐνδύσονται εὐφροσύνην (54).

1θ΄. « Καὶ νῦν, τέκνα μου, πάντα ἠκούσατε ἕλε-
σθε οὖν ἑαυτοῖς ἢ τὸ σκότος ἢ τὸ φῶς. ἢ νόμον τοῦ
Κυρίου ἢ ἔργα τοῦ Βελιάρ. » Καὶ ἀπεχρίβημεν ἡμεῖς
τῷ, πατρὶ, λέγοντες" « Ἐνώπιον Κυρίου πορευσόμε-
(x, κατὰ τὸν νόμον αὐτοῦ, ν Καὶ εἶπεν ὁ πατὴρ
ἡμῶν' « Μάρτυς Κύριος, χαὶ μάρτυρες οἱ ἄγγελοι
αὐτοῦ, καὶ μάρτυς ἐγὼ, καὶ μάρτορες ὑμεῖς περὶ
ποῦ λόγου τοῦ στόματος ὑμῶν. » Καὶ εἴπαμεν"
« Μάρτυρες. » Καὶ οὕτως ἐπαύσατο Λευὶ, ἐντελλό-
μένος τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ, καὶ ἐξέτε
τοῦ, καὶ προσετέθη πρὸς τοὺς πατέρας αὐτοῦ, ζή-
σας ϱλζ ἔτη. Καὶ ἔθηκαν αὐτὸν ἐν σορῷ" καὶ
pov ἔθαψαν αὐτὸν ἐν Χεθρὼν, ἀνὰ χεῖρα (55) "A-
6ραὰμ, καὶ ᾿Ισαὰκ, καὶ Ἰαχώθ.

ehe ἕως αἰῶνος. Καὶ ἐπὶ τῆς (51) ἱερωσύνης

σουσιν εἷς κακά:

ܝ

αὖ-

£ τοὺς πόδαι

ὕστε-

(53) Statuetque. Stare faciel, habet uterque ma-
nuseriptus codex in Biblioth. Bodl.Ita quoque C.C.
C. adeo ut vix dubium sit, Robertum in. versione
sua hune sensurn expressisse, eo quod in Greco
legeret στέσει, uti habet codex Cantabrigiensis. Ve-
rum hao lectio,indeque nata versio,antecedentibus
pariter ac sequentibus verbis, ipsique rei nature
repugnat. ας vero cuncta sibi invicern conso-
nant,siex Üxoniensi codice Greco reponas ámo-
στήσει, abscedere faciet, amovehit. lp.

(54) Εὐφροσύνην. Δικαιοσύνην. Ip.

(55) Χεΐρα. Χεῖρας. In.

1069

ΚΕΦΑΛΙΟΝΔ.,
Διαθήκη Ἰούδα περὶ ἀνδρείας, καὶ φιλαργυρίας, καὶ
πορνείας.

Α΄ ᾿Αντίγραφον λόγων Ἰούδα, ὅσα ἐλάλησε τοῖς
υἱοῖς αὐτοῦ πρὸ τοῦ ἀποθανεῖν αὐτόν. Συναχθέντες
ἦλθον πρὸς αὐτὸν, καὶ εἶπεν αὐτοῖς. « Τέταρτος
υἱὸς ἐγενόμην ἐγὼ τῷ πατρί μου, καὶ ἡ μήτηρ µου
(56) ὠνόμασε ᾿Ιούδαν, λέγουσα " ᾿Ανθομολογοῦ-
μαι τῷ Κυρίῳ, ὅτι δέδωκέ μοι καὶ τέταρτον υἷόν,
Ὀξὺς ἤμην καὶ σπουδαῖος ἐν νεότητί μου, καὶ ὑπα-
κούων τῷ πατρὶ κατὰ πάντα λόγον" καὶ εὐλόγουν
(68) τὴν μητέρα μου, καὶ τὴν ἀδεκφὴν τῆς μητρός
μου, Καὶ ἐγένετο, ὡς ἡνδρώθην (68), καὶ 6 πατήρ
poo Ἰακὼδ ἠὔξατό µο (59), λέγων " Βασιλεὺς ἔσῃ,
κατευοδούμενος ἐν πᾶσι,

Β΄, «Καὶ ἔδωκέ μοι Κύριος χάριν ἐν πᾶσι τοῖς ἔρ- B

qo μου, ἔν τε τῷ ἀγρῷ, xal ἐν τῷ οἴκῳ, Ὡς
εἴδου (60) ὅτι συνέδραμον τῇ ἐλάφῳ, xxi πιάσας
αὐτὴν, ἐποίησα τῷ πατρί µου βρῶμα, Τὰς δορκάδας
ἐκράτουν διὰ τοῦ δρόμου, xal πᾶν, ὃ ἦν ἐν τοῖς πε-
Blois, κατελάµθανον, Φοράδα ἀγρίαν κατέλαθον, καὶ
πιάσας ἡμέρωσα (61) καὶ λέοντα ἀπέκτεινα, καὶ
ἀφειλόμην ἔριφον ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ. "Άρκτον
λαβὼν ἀπὸ τοῦ ποδὸς, ἀπ.

ὅλισα εἷς κρημνόν ^ καὶ
πᾶν θηρίον, εἰ ἐπέστρεφεν ἐπ’ ἐμὲ, διέσπων αὐτὸ,
ὡς κύων, ᾿Αγρίῳ χοίρῳ συνέδραμον, καὶ προλαδὼν
ἐν τῷ τρέχειν με, κατεσπάραξα αὐτόν: Πάρδαλις ἐν
Χεδρὼν προσεπήδησεν ἐπὶ τὸν κύνα + καὶ πιάσας αὖ-
τὴν ἀπὸ τῆς οὐρᾶς, ἀπηκόντισα αὐτὴν, καὶ ἐῤῥάγη
ἐν τοῖς ὅροις Τάζης. Βοῦν ἄγριον ἐν χώρᾳ νεμόμε-

TESTAMENTUM JUDJE.
A CAPUT 1V.

1010

Τεειαπιεπίωηι Judz, de fortitudme, et avaritia, et
fornicatione.

1. Transcriptum sermonum Jude, quecunque
locutus est filiis suis, antequam moreretur. Con-
Bregali venerunt ad ipsum,et dixit eis ; « Quartus
filius effectus sum patri meo,et mater mea vocavit
me Judam, dicens : « Confiteor Domino, quoniam
dedit mihi et quartum filium.» Velox eram et stu-
diosus in juventute mea, et obediens patri meo se-
cundum omneverbum ; et benedicebam matrimea,
et sorori matris mes. Etfactum est, ut effectus
sum vir, et pater meus Jacob oravit super me,
dicens : « Rex eris, prosperatus in omnibus. »

II. « Et dedit mihi Dominus gratiam in omni
bus operibus meis, et in agro et in domno. Ut vi-
debam, quod concurrebam cerv»; et apprehen-
dens ipsam, feci cibum patri meo. Capras supera-
ham per cursum, et omne quod erat in campis,
capiebam. Equam agrestem capiebam, δὲ appre-
hendens mansuefeci ; et leonem interfeci,et eripie-
bam hedum ex ore ejus.Ürsum capiens per pedem,
volvebam in precipitium ; et omnem feram, si re-
versa est in me, dilacerebam eam, ut canis. Porco
silvestri concurrebam, et preoccupans in curren-
do,dilaeeravi eum.Pardalis in. Hebron insiluit su-
per canem ; et apprehendens eam per caudam,ab-
jiciebam eam, et dirupta est in terminis Gaze.
Bovem silvestrem in regione pastum tenui corni-

νὸν ἐκράτησα (62) τῶν κεράτων, καὶ ἐν κύκλῳ συσσεί- ( bus, οἱ in circulum volens et obtenebrans, jaciens

σας, καὶ σκοτίσας, ῥίψας ἀνεῖλον αὐτόν.
¥", « Καὶ
πεθωραχισι

ἦλθον οἱ δύο βασιλεῖς τῶν Χαναναίων
τὶ τὰ ποίμνια, καὶ πολὺς λαὸς μετ’
αὐτῶν, κἀγὼ μότος δραμὼν ἐπὶ τὸν βασιλέα Σοὺρ,
συνέσχον (03) αὐτὸν, καὶ ἐπὶ τὰς χνημίδας κρούσας,

πασα, καὶ οὕτως ἀνεῖλον αὐτόν. Καὶ τὸν ἔτε,
ρὸν βασιλέα Ταφουξ, καθήμενον ἐπὶ τοῦ ἵππου,
ἀνεῖλον αὐτὸν, καὶ ς πάντα τὸν λαὸν (64) γιεσχόρ-
πισα, Τὸν ᾿Αχὼρ βασιλέα, ἄνδρα γιγάντων, βάλ-
λοντα τόξα ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν, ἐφ’ ἵππου ἄνε-
λόμενος, λίθον ἐξήκοντα X δέδωκα
νῷ ἵππῳ καὶ ἀπέκτεινα αὐτόν, Καὶ πολεμήσας τὸν
᾿Αχὼρ ἐπὶ ὥρας δύο, ἀπέκτεινα αὐτὸν, καὶ εἰς δύο
μέρη ποιήσας τὴν ἀσπίδα αὐτοῦ. συνέκοψα τοὺς πό-
ὃας αὐτου, Ἐν δὲ τῷ ἐχδύειν µε αὐτὸν τὸν θώρακα,
ἰδοὺ ἄνδρες ὀντῶν, ἑταῖροι αὐτοῦ, ἤρξαντο πολεμεῖν
πρός με. Ἐτειλήσας οὖν τὴν στολήν μου ἐν τῇ
χειρί βου, λίθοις αφενδονήσας αὐτοὺς, τέσσαρας ἐξ
αὐτῶν ἀνεῖλον" οἱ B ἄλλοι ἔφυγον" Καὶ 1606 ὁ
πατὴρ ἡμῶν ἀνεῖλε τὸν Βεελισᾶ, βασιλέα πάντων
τῶν βασιλέων, γίγαντα τῇ ἰσχύϊ, πηχέων δώδεκα,
Καὶ ἐπέπεσεν ἐπ᾽ αὐτοὺς τρόμος, καὶ ἐπαύσαντο

ρῶν ἀκοντίσας,

(66) Μήτηρ μου, Δία, To.

(57) Εὐλόγουν, Ἐτίμων. In.

(D8) ᾿Ἠγδρώθην. Ἠδρύνθην. In.
59) Ηὐξατό μοι. Ἐπηύξατο. Ip.
(60 Ὡς εἴδον, Οἶδα, Io.

occidi eum.

111.» Et quando veniebant duo reges Chananeo-
rum loricati super greges, et multus populus cum
ipsis, et ego solus currens in regem Sur, continui
eum ei in tibias percutiens, prostravi, et ita occidi
eum.Et alium regem Taphue,sedentem in equo oc-
cidi, atque ita omnem populum dispersi.Achor re-
gem, virum gigantum,sagitantem ante et retro, in
equoapprehendens, lapidem sexaginta librarum con-
iorquens, projeci in equum, et ipsum interfeci. Rt
expugnans Achor horis duabus, occidi eum, et dis-
secans clypeum ejus,conscidi pedes ejus,In exuendo
autem ejus thoracem,ecce octo viri, amici ejus in-
ceperunt pugnare adversus me. Involvens ergo
stolam meam in manu mea,lapidibus e funda per-
cutiens ipsos, quatuor eorum occidi ; ceteri autem
fugerunt. Et Jacob pater noster occidit Beelisa, re-
gem omnium regum, gigantem fortitudine, cubito-
rum duodecim. Et cecidit super ipsos tremor, et
cessaverunt pugnare contra nos.Propter hoc secu-
rus erat pater meus in preliis, quoniam ego eram
cum fratribus meis. Vidit enim in visione de me,

(04) Φοράδα ἀγρίαν κατέλαθον, καὶ πιάσας ἡμέρωσα,
Desunt. Ip.

(62) Ἐκράτησα, Κρατείσας, In.

(63) Σοὺρ, συνέσχον. ᾿Ασοὺρ, συνεῖχον, I,

(64) Ααόν. Αὐτῶν, Ip,

1011

TESTAMENTA ΧΗ PATHARCHARUM.

1012

quod angelus virtutis sequebatur me in omnibus, À moAeu^Svcez ἐφ᾽ ἡμᾶς. Διὰ τοῦτο ἀμέριμνος ἦν ὁ

ut non vincerer,

πατήρ µου ἐν τοῖς πολέμοις, ὅτι ἐγὼ ἤμην σὺν τοῖς

ἀδελφοῖς µου. Εἶδε γὰρ ἐν ὀράματι περὶ ἐμοῦ, ὅτι ἄγγελος δυνάμεως ἔπεταί μοι ἐν πᾶσι, τοῦ μὴ ἦτ.

τᾶσϑαι.

IV.« Etad austrum factum est nobis prelium ma-
jus, quam quod in Sichimis ; et instructus in acie
Cum fratribus meis, persecutus sum mille viros,
et occidi ex eis ducentos viros, et quatuor reges.
Et ascendi super ipsos in murum, et alios duos
reges accidi ; et. ita liberavimus Hebron, et abdu-
ximus omnem regum captivitatem.

V. « Et postero die abivimus in Aretam, civita-
tem potentem et muratam, et nobis inaccessibi-
lem, mortem minantem. Ego igitur et Gad. advc-
nimus ab oriente civitatis ; Ruben vero ot Levi ab
occidente et, austro.Et existimantes qui super mu-
ros erant, quod nos soli essemus, attracti sunt in
nos; et ita latentes fratres mei ex utraque parte
paxillis ascenderunt murum, et intraverunt civi-
tatem, igsorantibus ipsis. Et cepimus eam in ore
gladii, et refugicntes in turrim, incendentes eam,
cum ipsis cepimus. Et cum recederemus, viri Tha-
phue invadebant predam nostram; et cum acce-
pissent eam cum filiis nostris,congressi sumuscum
eis usque ad Thaphue ; eosque occidimus, et civi-
iatem incendimus, postquam omnia que in ipsa
erant, spoliassemus.

VI. « Et ut eram in aquis Chuzeba, ii qui a Jo-
bel, veniebant adversus nos in prelium ; et con-
gressi sumus cum eis, ipsosque occidimus, eosque
qui a Selon auxiliarii ipsorum erant ; et non dedi-
mus eis egressum, ut venirent ad nos. Et qui sunt
ἃ Mechir supervenerunt nobis quinto die, ul capti-
vos abducerent, et agressi eos forti pugna invasi-
mus, quoniam erant multitudine polentes; et oc-
cidimus eos, antequam ascenderunt ascensionem.
Ulaulem venimus ad civitatem eorum; mulieres
eorum volvebantsupernos lapides averticemontis,
in quo erat civitas. Et latitantes ego. et Simeon a
tergo, apprehendimus excelsa, et totam civitatem
perdidimus.

VIL. « Et sequenti die dictum est nobis,quod ci-
vitates duorum regum eum populo gravi venirent
ad nos. Egoigitur et Dan, füngentes nos Amor-
rhzos, ui auxiliari veniraus in civitatem eorum.
Nocte autem profunda venientibus fratribus ape-
ruimus portas, ct omnes eos perdidimus, et omnia
quz eorum erant, depredantes, tres muros eorum
prostravimus. Et Thamna appropinquavimus, ubi
erat omne refugium bellantium regum. Tunc inju-
riam passus iratus sum, et impetum feci in ipsos

65) Ἑνατέρων, Τῶν μερῶν. ΜΑ.

0 Καὶ παραλαθόντες αὐτήν. Καὶ πράσσοντες αὖ-
τήν. lp.

0) Ἕως θαφονέ, Ἐν τῷ θαφουέ, Ip.

68) Ευνάψαμεν αὐτούς. Καὶ συνάψαντες ἐτρέψαμεν
αὐτούς, Ip.

(69) Αἱ πόλεις τῶν δύο βασιλέων. Ταᾶς πόλις

Δ΄. « Καὶ κατὰ νότον γέγονεν ἡμῖν πόλεμος μείζων
τοῦ ἐν Σικήμοις" καὶ παραταξάμενος μετὰ τῶν ἀδελ-
φῶν μον, ἐδίωξα χιλίους ἄνδρας, χαὶ ἀπέκτεινα ἐξ
αὐτῶν διακοσίους ἄνδρας, καὶ τέσσαρας βασιλεῖς.
Καὶ ἀνῆλθον ἐπ’ αὐτοὺς ἐπὶ τοῦ τείχους, καὶ ἄλλους
Báo βασιλεῖς ἀνεῖλον" καὶ οὕτως ἡλευθερώσαμεν τὴν
Χεθρὼν, καὶ ἐλάδομεν πᾶσαν τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν
βασιλέων.

E. «Καὶ τῇ ἑξῆς ἀπήλθομεν εἰς ᾿Αρέταν, πόλιν
χραταιὰν καὶ τειχήρη, καὶ ἀπροσέγγιστον ἡμῖν, θά-
ἀπειλοῦσαν. Ἐγὼ οὖν καὶ Γὰδ προσήξαμεν

ἀπὸ ἀντολῶν τῆς πόλεως" Ῥουδὴμ δὲ wol Λευὶ

πὸ δυσμῶν καὶ νότου. Καὶ νομίζοντες οἱ ἀπὸ τοῦ
τείχους, ὅτι ἡμεῖς μόνοι ἐσμὲν, ἐφειλκυσθησαν πρὸς
ἡμᾶς“ καὶ οὕτως λαθραῖοι οἱ ἀδελφοί µου ἐξ ἐχατέ-
pv (05) πασσάλοις ἐπανέθησαν τῷ τείχει, καὶ εἶσ-
ἦλθον εἰς τὴν πόλιν, ἀγνοούντων αὐτῶν, Καὶ ἐλάδο-
μεν αὐτὴν ἐν στόματι μαχαίρας, καὶ τοὺς ἐν τῷ
πύργῳ καταφυγόντας, ἐμπρήσαντες τὸν πύργον, σὺν
αὐτοῖς ἐλάδομεν, Καὶ ἐν τῷ ἀπιέναι ἡμᾶς, ἄνδρες

Θαφουὲ ἐπέθαλον τῇ αἰχμαλωσίᾳ ἡμῶν, καὶ παραλα-

θόντες αὐτὴν σὺν (66) τοῖς υἱοῖς ἡμῶν, συνήψαβαν

πρὸς αὐτοὺς ἕως Θαφουὲ (67). κἀχείνους ἀπεκτείνα-
uev, καὶ τὴν πόλιν ἐνεπρήσαμεν, πάντα τὰ ἐν αὐτῇ
σκυλεύσαντες.

C ܘ‎ Καὶ ὡς ἤμην ἐν τοῖς ὕδασι Χουζηθᾶ, οἱ ἀπὸ

Ἰωδὴλ ἦλθον πρὸς ἡμᾶς εἰς πόλεμον' καὶ συνήψα-
C μὲν αὐτοὺς (68), κακείνους ἀπεκτείναμεν + ܐܗܡ‎ τοὺς

ἀπὸ Σηλὼμ συμμάχους αὐτῶν ἀπεχτείναμεν " καὶ οὐκ

ἐδώκαμεν αὐτοῖς διέξοδον, τοῦ εἰσελθεῖν πρὸς ἡμᾶς.

Καὶ οἱ ἀπὸ Μεχὴρ ἐπῆλθον ἡμῖν τῇ πέμπτῃ ἡμέρᾳ,

λαθεῖν τὴν αἰχμαλωσίαν. καὶ προσάξαντες αὐτοῖς

ἐν κρατερᾳ μάχῃ περιεγενόμεθα, ὅτι ἦσαν πλήθους
δυνατοὶ ἐν αὐτοῖς " καὶ ἀπεκτείναμεν αὐτοὺς πρὸ τοῦ
ἀναδῆναι τὴν ἀνάθασιν, Ὡς δὲ ἤλθομεν τῇ πόλει
αὐτῶν, αἱ γυναῖκες αὐτῶν ἐκύλιον ἐφ' ἡμᾶς λίθους
ἀπό τῆς κορυφῆς τοῦ ὄρους, ἐν qp ἣν ἡ πόλις. Καὶ
ὑποχρυδέντες ἐγὼ καὶ Συμεὼν ἐξόπισθεν, ἐπελαδό-
μεθα τῶν ὑψηλῶν, καὶ ὅλην τὴν πόλιν ὠλοθρεύδαμεν.

2. « Καὶ τῇ ἑξῆς ἐῤῥέθη πρὸς ἡμᾶς, ὅτι αἱ πόλεις

τῶν δύο βασιλέων (69) ἐν ὄχλῳ βαρεῖ ἔρχονται (70)

πρὸς ἡμᾶς. Ἐγὼ οὖν καὶ Δὰν, προσποιησάμενοι ܚ"‎
p µοῤῥαίους, ὡς σύμμαχοι ἤλθομεν εἰς τὴν πόλιν αὐ-

τῶν: Νυχτὶ δὲ βαθείᾳ ἐλθοῦσι τοῖς ἀδελφοῖς (T1)

ἠνοίξαμεν τὰς πύλας (72), wal πάντας αὐτοὺς ὠλου
θρεύσαμεν, καὶ πάντα τὰ αὐτῶν προνομεύσαντες, τὰ,
πρία τείχη αὐτῶν καθείλομεν. Καὶ iv τῇ θάμνῳ
προσηγγίσαµεν, οὗ ἦν πᾶσα d ἀποφυγὴ (73) τῶν
πολεμίων βασιλέων. Τότε ὑδριζόμενος ἐθυμώθην,

βασιλέων. Tp.
(70) Ἔρχονται.
(71) Ἐλθοῦσι τοῖς
φῶν ἡμῶν, Ip.
(72) Πύλας. Αὐ Ip.
(73) ᾽Αποφυγή, ᾽Αποσμενή, In.

Ἔρχεται, I.
« ἀδ ν

ελφοῖς, Ἐλθόντων τῶν ἀδελ-

1013
καὶ ὥρμησα ἐπ) αὐτοὺς ἐπὶ τὴν κορυφή
ἐσφενδόνων ἐπ’ ἐμὲ λίθοις καὶ τόξοις" καὶ εἰ μὴ
Δὰν ὁ ἀδελφός µου συνεμάχησὲ μοι, εἶχόν με ἀνελεῖν.
᾿Ἐπήλθομεν οὖν ἐπ᾽ αὐτοὺς μετὰ θυμοῦ, καὶ πάντες
ἔφυγον" καὶ διελθόντες δι ἄλλης ὁδοῦ, ἐδεήθησαν
ποῦ πατρός μου, καὶ ἐποίησεν εἰρήνην μετ’ αὐτῶν
(Δ), καὶ οὐκ ἐποιήσαμεν αὐτοῖς οὐδὲν κακὸν, ἀλλ᾽
ἐπονήσαμεν αὐτοὺς ὑποσπόνδους, καὶ ἀπεδώχαμεν
αὐτοῖς πᾶσαν τὴν αἰχμαλωσίαν. Καὶ φκοδόμησα ἐγὼ
τὴν Θάμναν, καὶ ὁ πατήρ μου τὴν Ῥαμβαήλ. Εἴκοσι
ἐτῶν ἤμην, ὅτε ἐγένετο ὁ πύλεμος οὗτος" χαὶ ἦσαν
οἱ Χαναναῖοι φοδούμενοί με, καὶ τοὺς ἀδελφούς μου.

Ε΄. « Ἣν δὲ μοι καὶ κτήνη πολλὰ, καὶ εἶχον ἄρχι-
ποίμενα Ἰρᾶν τὸν ᾿Οδολαμίτην' πρὸς ὃν ἐλθὼν, ܐ‎
δον Βάρσαν (76) βασιλέα Ὀδολάμ. Καὶ ἐποίη
πότον" καὶ παρακαλέσας δίδωσί μοι τὴν θυγα:
ποῦ Βησαουὲ εἷς γυναῖκα. Αὕτη ἔτεκέ μοι τὸν ΕἸρ (T5*),
καὶ τὸν Αὐνᾶν (76), καὶ Σιλώμ" ὧν τοὺς δύο ἀτέχνους
ἀνεῖλε Κύριος" ὁ γὰρ Edu. ἔζησε, καὶ τὰ τέκνα αὐτοῦ
ὑμεῖς ἐστε,

θ΄. « Δεκαοκτὼ ἔτη ἐποιήσαμεν εἰρήνην, ὁ πατὴρ
ἡμῶν καὶ ἡμεῖς, μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ Ἡσαῦ, καὶ
δὲ υἱοὶ αὐτοῦ μεθ᾽ ἡμῶν, μετὰ τοῦ ἐλθεῖν ἡμᾶς ἐκ
Μεσοποταμίας ἀπὸ Λάδαν. Καὶ πληρωθέντων τῶν
δεμαοκτὼ ἐτῶν, ἐν τῷ τεσσαρακοστῷ ἔτει τῆς ζωῆς
μου, ἐπῆλθεν ἡμῖν Ἡσαῦ, ὁ ἀδελφὸς τοῦ πατρός μου,
ἐν λαῷ βαρεῖ καὶ ἰσχυρῷ" καὶ ἔπεσεν (77) ἐν τόξῳ
Ἰπκὼδ (78), καὶ ἤρθη νεκρὸς ἐν ὄρει Σιείρ' καὶ
πορευόμενος ἐπάνω Εἰῤῥαμνᾶ (80) ἀπέθανεν. Ἡμεῖς
δὲ ἐδιώξαμεν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς Ἡσαῦ. "Hw δὲ τούτοις
πόλις, καὶ τεῖχος σιδηροῦν, καὶ πύλαι χαλκαϊ καὶ
οὐκ ἠδυνήθημεν εἰσελθεῖν ἐν αὐτῇ, καὶ περικαθίσαν-
πες ἐπολιορκοῦμεν αὐτούς. Καὶ ὡς οὐκ ἤνοιγον, μετὰ
εἴκοσιν ἡμέρας, ὁρώντων αὐτῶν, προσάγω χλίμαχα,
xal τὴν ἀσπίδα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς μου’ καὶ ἀνῆλθον
ἀποδεχόμενος λίθους ἕως ταλάντων τριῶν' καὶ ἀνελ-
θὼν (81) τέσσαρας τοὺς δυνατοὺς ἐξ αὐτῶν. Καὶ τῇ
ἑξῆς ἐμθάντες Ῥουδὴμ καὶ Γὰδ ἀνεῖλον ἑτέρους ἔξ (82).
Τότε αἰτοῦσιν ἡμᾶς τὰ πρὸς εἰρήνην' καὶ γενόμενοι
τῆς βουλῆς τοῦ πατρὸς ἡ κῶν, ἐδεξάμεθα αὐτοὺς ὑπο-
φόρους. Καὶ ἦσαν διδόντες ἡμῖν πυροῦ κόρους σ΄,
ἐλαίου Βέθ (83) φ΄, οἴνου μέτρα m φ', ἕως ὅτε χατήλ-
θομεν εἰς Αἴγυπτον.

P. « Μετὰ δὲ ταῦτα Εἷρ ὁ υἱός μου ἄγεται τὴν Od-
μὰρ ἐκ Μεσοποταμίας, θυγατέρα ᾿Αράμ. Ἡν δὲ ΕἸρ
πονηρὸς, καὶ ἠπόρει περὶ τῆς θάμαρ, ὅτι οὐκ ἦν ἐκ
γῆς Χαναάν. Καὶ ἄγγελος Κυρίου ἀνεῖλεν αὐτὸν τῇ
τρίτῃ ἡμέρᾳ τῇ νυκτὶ, καὶ αὐτὸς οὐκ ἔγνω αὐτὴν,
κατὰ πανουργίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ. οὐ γὰρ ἤθελεν
ἔχειν τέκνα ἀπ᾽ αὐτῆς" καίγε οὗτος ἀπέθανεν ἐν πο-
νηρίᾳ. Ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ θαλάμου ἐπεγάμδρευσχ
74) Αὐτῶν. Αὐτοῦ. Ip.

0 ἨῬάρσαν, Βαρσαδά, Ip.

751) Soptuag. "Ho. DRAcR.

76) Αὐνᾶν. Origenes, tom. vir. Comment in
Joannem, p. 132 Tip Ἰούδᾳ παρ᾽ ἡμῖν, μὲν ὁ δεύτε-

oc Aüvüy εἶναι λέγεται, παρὰ δὲ Ἑοραίοις Ὠνᾶν
στι Judae secundus (filius) apud nos. φμιάεπι Aunan
655e dicitur, apud Hehrzes vero Onan. Gnap.

(71) Ἔπεσεν. Ἔπαισεν, ID»

(78) Ἰωιώθ. τὸν Ἠσαῦ add. I.

ἡμῖν

TESTAMENTUM 109548,

D

1074

κἀκεῖνοι A super verticem : et illi fundis jaciebant super me

lapides,et jaculabantur arcubus ; et nisi Dan frater
meus suppelias mihi tulisset, interfecissent me.
Supervenimus igitur ipsis cum furore, e& omnes
fugerunt ; et transeuntes per aliam viam. depreca-
bantur patrem meum, et fecit pacem cum eis, ef
non fecimus eis quidquam mali, sed data fide,
recepimus eos in societatem,el reddidimus eis om-
nes captivos. Et edificavi ego Thamnam, et pater
meus Rambahel. Viginti annorum eram, quando
factum est istud bellum ; eL Chananei timuerunt
me, et fratres meos,

VIII, « Erant autem mihi et pecora multa,et ha-
bebam principem pastorum Iran Odolamitem ; ad
quem eum veni, vidi Barsan regem Odolam. Et
fecit nobis convivium , et deprecans dedit mihi
filiam suam Bessue in uxorem. Hac peperit mihi
Her, et Aunan, et Silom; quorum duos sine filiis
occidit Dominus ; Silom enim vixit,et filii ejus vos
estis.

IX. « Octodecim annis fecimus pacem, pater no-
ster et nos, cum fratre ejus Esau, et filii ejus no-
bisecum, postquam jvenimus ex Mesopotamia &
Laban. Et impletis octodecim annis, in quadrage-
simo anno vite moe, supervenit nobis Esau frater
patris mei, in populo gravi et forti; et cecidit in
arcu Jacob,et latus est mortuus in montem Soir(79).
Nos autem persecutisumus filios Esau.Erat autem
eis civitas, et murus ferreus, et porte ewrec, et
non potuimus intrare in eam,obsidentes vero con-
elusimus eos; et cum non aperirent, post dies vi-
ginti videntibus eis, adduxi scalam, et clypeum
super caput meum ; etascendi, accipiens lapides
usque ad pondus talentorum trium ;et cum ascen-
dissem, occidi quatuor potentes ex ipsis: Et die
sequenti intrantes Ruben et Gad. occiderunt alios
Bex. Tuno petiverunt a nobis conditiones pacis ; et
ducti consilio patris nostri recepimus eos tributa-
rios. Et dederunt nobis frumenti coros ducentos,
et olei Bes quingentos, vini mensuras mille et
quingentas, donec descendimus in Zgyptum.

X.« Post hoc Her filius meus duxit uxorem Tha-
mar ex Mesopotamia, filiam Aram. Erat autem
Her perniciosus, et dubitavit de Thamar, quoniam
non erat ex terra Chanaan. Et angelus Domini oc-
cidit eum tertia die in nocte, et ipse non cognovit
eam, per astutiam matris sum; non enim voluit
habere filios ex ipsa; et hic in nequitia mortuus
est.In diebus thalami dedi ei virum Aunan ; et iste

(79) Montem Seir. Additur in Greco textu, vi-
tiose : et vadens super Iramna, mortuus esl. Up.

(80) Ἐπάνω Εἰῤῥαμνᾶ, Ἐν Αγονιράμ. Ip.

(81) ᾿Ανελθών, Ádd. ἀνεῖλον, propter similitudi-
nem vocis precedentis incuria scribe omissum.Ip.
82) Ἕξ Ἑξήκοντα ms. Coll., Trin., Cantab. Ip.

0 BH). Suspicor legendum βάτους. Βάτος enim
est mensura liquidorum, ut docet, Joseph. lib. An-
liquit. Jud. viu, cap. 2. In.

1015

In malitia non cognovit eam, vivens cum ea annum.
Et quando minatus sum ei,coivit quidem cum illa,
semen vero corruit (85) in terram,secundum man-
datum matris sue ; et hic in malitia mortuus est.
Volebam autem et Silom dare ei, sed uxor mea
Bessue non permisit; malitiosa enim erat in Tha-
mar, quoniam non erat ex filiabus Chanaan, sicut
ipsa.

XI. « Et ego sciebam, quod perniciosum erat ge-
nus Chanaan, sed consilium juventutis excecavit
cor meum. Et videns eam vinum fundentem, in
ebrietate vini deceptus sum, et concidi ad. eam.
Tpsa, me absente, abiit,et accepit Silom uxorem ex
ierra Chanaan. At cum. cognovissem quid fecerat,
maledixi ei in dolore animé mes : et ipsa mortua
est in malitia filiorum suorum.

XII. « Post hos autem sermones (87), vidua exi-
siente Thamar, post duos annos audiens, quod
ascendo tondere oves, ornata sponsalibus ornamen
tis, sedit ante civitatem ad portam.Lex enim Amor-
rhiorum est,nuptam presidere in fornicatione per
septem dies juxta portam. Inebriatus igitur ego in
aquis Chozeb,non agnovi eam pre vino ; et decepit
me pulchritudo ipsius per formam ornatus. Et de-
clinatus ad ipsam,dicebam:Ingredior ad te.Et dixit
mihi : Quid mihi dabis ? Et dedi ei virgam meam,
et zonam, et diadema regni : δὲ cum coirem cum
ila, concepit. Ignorans autem quid fecit, volui
occidere eam; ipsa autera miitens in abscondito
pignora, pudore suffudit me. Vocans vero eam,
audivi et mysticos sermones, quos loeutus sum,
dormiens cum ea, in ebrietate mea ; et non potui
Decidere eam, quoniam ἃ Domino erat. Dicebam
autem : Ne forte dolo mecum agat,ab alia accipiens
pignus. Sed neque appropinquavi ei amplius usque
ad mortem meam, quoniam abominationem feci
hano in omni Israel.Et qui erant in. civitate, dice-
bant non esse in civitate desponsatam ; quoniam ex
alio loco veniens ad breve tempus sedit in porta ;
et existimavit, quod nullus cognovit me intravisse
ad eam. Et post hiec venimus in. Αὐργρίαπι ad Jo-
seph propter famem. Quadraginta sex annorum
eram, et septuaginta tres annos vixi illic.

XIII.« Et nunc quacunque ego vobis mando, au-
dite filii mei, Judam patrem vestrum, et custodite
omnes sermones meos, ad faciendum omnes justi-
fieationes Domini,et ad obediendum mandatis Dei,
Et non ambuletis post desideria vestra, neque in
cogitationibus consiliorum vestrorum, in superbia
cordis vestri,et ne gloriemini in operibus fortitudi-

(48) οὐ γὰρ ἤθελεν ἔχειν τέκνα ἀπ’ αὐτῆς"
καὶγε οὗτος ἀπέθανεν ἐν πονηρίᾳ. Ἐν ταῖς ἡμέ-
ῥαις τοῦ θαλάμου ἐπεγάμβρευσα αὐτῇ τὸν Aüvay-
καίγε οὗτος ἐν πονηρίᾳ οὐκ ἔγνω αὐτὴν, ποιήσας
i ἢ ἐνιαυτόν. Καὶ ὅτε ἠπείλησα αὐτῷ συν-
μὲν αὐτῇ, διέφθειρε δὲ τὸ σπέρμα ἐπὶ τὴν
γῆν, κατὰ τὴν ἐντολὴν τῆς μητρὸς αὐτοῦ. mo
in Oxoniensi codice male sunt omissa: exstant
vero in eo sequentia; Καΐγε οὗτος ἀπέθανεν ἐν πο-
νηρίᾳ, que in Cantabrigiensi desunt. Gas.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

C

4016

οὔτος ἐν πονηρίᾳ οὖν ἔγνω
αὐτὴν, ποιήσας σὺν αὖ ἡ Καὶ ὅτε ἡ
αὐτῷ, συνῆλθε μὲν αὐτῇ, διέφθειρε ὃν τὸ σπέρμα
ἐπὶ τὴν γῆν, μετὰ τὴν ἐντολὴν τῆς μητρὸς αὐτοῦ (84):
χαίγε οὗτος ἀπέθανεν ἐν πονηρίᾳ. Ἤθελον δὲ καὶ
τὸν Σιλὼμ δοῦναι αὐτῇ, ἀλλ᾽ ἡ γυνή µου βησσουὲ οὐκ
ἀφῆκεν: ἐπονηρεύετο γὰρ πρὸς τὴν Θάμαρ, ὅτι οὐκ
ἦν ἐκ θυγατέρων Χαναὰν, ὡς αὐτή.

IA. « Κἀγὼ ἤδειν, ὅτι πονηρὸν τὸ γένος Χαναὰν,
ἀλλὰ τὸ διαβούλιον τῆς νεότητος (86) ἐτύφλωσε τὴν
καρδίαν µου, Καὶ ἰδὼν αὐτὴν οἰνοχοοῦσαν, ἓν μέθῃ
οἴνου ἠπατήθην, καὶ συνέπεσα πρὸς αὐτήν. Αὕτη,
ἀπόντος μου, ἐπορεύθη, καὶ ἔλαθε τῷ Σιλὼμ γυναῖκα
ἐκ γῆς Χαναάν. Τνοὺς δὲ ὃ ἐποίησε, κατηρασάμην
αὐτῇ ἐν ὀδύνῃ ψυχῆς μου" χαίγε αὐτὴ ἀπέθανεν du
πονηρίᾳ υἱῶν αὐτῆς.

ἃ αὐτῇ τὸν Αὐνᾶν" καίγε

IB. «Μετὰ δὲ τοὺς λόγους τούτους, χηρευούσης
τῆς θάμαρ, μετὰ δύο ἔτη ἀκούσασα, ὅτι ἀνέρχομαι
κεῖραι τὰ πρόθατα, κυσμηθεῖσα κόσμῳ νυμφικῷ,
ἐκάθισεν ἀπέναντι τῇ πόλει πρὸς τὴν πύλην. Νόμος
γὰρ ᾿Αμοῤῥαίων, τὴν γαμοῦσαν προχαθίσαι ἐν πορ-
νείᾳ ἑπτὰ ἡμέρας παρὰ τὴν πύλην. Μεθυσθεὶς οὖν
ἐγὼ ἐν ὕδασι Χωζὴδ, οὐχ ἐπέγνων αὐτὴν ἀπὸ τοῦ
οἴνου" καὶ ἡπάτησὲ µε τὸ κάλλος αὐτῆς διὰ τοῦ σχή-
μᾶτος τῆς κοσμήσεως, Καὶ ἐκχλίνας πρὸς αὐτὴν,
εἴπον" « Εἰσέλθω πρὸς σέ.» Καὶ εἶπέ μου « Τί μοι
δώσεις; » Καὶ ἔδωκα αὐτῇ τὴν ἑάδδον μου, καὶ τὴν
ζώνην, καὶ τὸ διάδημα τῆς βασιλείας" καὶ ὡς συνῆλ-
θοὸν αὐτῇ,

συνείληφεν. ᾿Αγνοῶν δὲ ὃ ἐποίησεν, ἤθελον
αὐτὴν ve ᾧ τοὺς ἀῤῥαθῶνας,
κατῄσχυνὲ με. Καλέσας δὲ αὐτὴν, ἤκουσα καὶ τοὺς
ἐν μυστηρίῳ λόγους, οὖς, καθεύδων σὺν αὐτῇ, ἐν τῇ
μέθῃ μου ἐλάλησα" καὶ οὐχ ἠδυνήθην ἀνελεῖν αὐτὴν,
ὅτι παρὰ Κυρίου ἦν. Ἔλεγον γάρ: « Μήποτε ἐν δο.
λιότητι ἐποίησε, παρὰ ἄλλης λαθοῦσα τὸν ἀῤῥαθῶνα, »
᾿Αλλ’ οὐδὲ ἔγγισα αὐτῇ ἔτι ἕως θανάτου μου, ὅτι fi
λυγμα ἐποίησα τοῦτο ἐν παντὶ ᾿Ισραήλ, Καίγε οἱ ἐν
τῇ πόλει ἔλεγον, μὴ εἶναι ἐν τῇ πόλει τελίσχο
νην (88) ὅτι ἐξ ἄλλου χωρίου ἐλθοῦσα πρὸς βραχὺ
ἐκάθισεν ἐν τῇ πύλῃ καὶ ἐνόμιζεν (89), ὅτι οὐδεὶς
ἔγνω, ὅτι εἰσῆλθον εἰς αὐτήν. Καὶ μετὰ ταῦτα ἤλρο-
μεν εἰς Αἴγυπτον πρὸς Ἰωσὴφ διὰ τὸν λιμόν' pe! ἐτῶν
ἤμην, καὶ oy. ἔζησα ἐκεῖ ἔτη,

IT. « Καὶ νῦν ὅσα ἐγὼ ὑμῖν ἐντέλλομαι, ἀκούσατε,
va μου, Ἰούδα τοῦ πατρὸς ὑμῶν, wal φυλάξατε
πάντας τοὺς λόγους μου, τοῦ ποιεῖν πάντα τὰ δικαιώ-
D ματα Κυρίου, καὶ ὑπακούειν ἐντολὰς Θεοῦ, Καὶ μὴ

πορεύεσθε ὀπίσω τῶν ἐπιθυμιῶν ὑμῶν, μηδὲ ἐνθυμή-

σεσι διαβουλίων ὑμῶν, ἐν ὑπερηφανίᾳ καρδίας ὑμῶν,
καὶ μὴ καυχᾶσθε ἐν ἔργοις ἰσχύος νεότητος ὑμῶν,

ἵν: πέμψασα δὲ ἐν χρι

© Corruit, In Greco, corrupit. Ip.

(86) Νεότητος. Ψυχῆς καὶ τῆς νεότητος. In.

(87) Post hos aulem sermones. Posthzc. p.

(88) Πόλο, τελισκομένην. Πύλῃ τελωνουμένην Tn.
ισκοµένη, non est desponsata, vt reddit in-

ierpres Latine, sed scortum. Semel legitur in S.

Seript. de scorto masculo, Deuter, xxui, 18, Alex.:

οὐκ ἔσται τελισκόµενος πρὸς πᾶσαν εὐχήν. DRACH.

(89) Καὶ ἔνομιζεν. Νομίζων. GRAB.

1071

ὅτι καίγε τοῦτο πονηρὸν ἐν ὀφθαλμοῖς Κυρίου.
γὰρ κἀγὼ καυχησάμενος, ὅτι ἐν πολέμοις οὐκ £
πησὲ μὲ πρόσωπον γυναικὸς εὐμόρφου, ὠνείδιζον
Ῥουδὴμ τὸν ἀδελφόν μου περὶ Βαλλας γυναιχὸς πα-

πρός µου" καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ ζήλου καὶ τῆς πορνείας
«pétition ἐν ἐμοὶ, 888 ἰσύνόπεσα 806 ΒῆσαουΣ td
Χαναναίαν, xal εἰς Θάμαρ νυμφευβεῖσαν τοῖς
υἱοῖς μου. Καὶ ἔλεγον τῷ ᾧ μου" « Συμθου-
λεύσω τῷ πατρί μου, καὶ οὕτως λήψομαι τὴν θυγα»
πέρα σου. » Καὶ ὀνόματι τῆς θυγατρὸς
αὐτοῦ χρυσοῦ πλ!

ov ἦν γὰρ βασιλεύς. Καὶ
αὐτὴν κοσµήσας ἐν Χρυσίῳ καὶ µαργαρίταις, ἐποίησεν
ἡμῖν οἰνοχοεῖν

ει γωναικῶν, Καὶ

b οἶνος διατρεψέ μοι τοὺς ὀφθαλμὸὺς, καὶ ἡμαῦ-
ρωσε τὴν καρδίαν µου ἡ ἡδονή, Καὶ ἐρασθεὶς αὐτῆς
αυνέπεσα, καὶ παρέθην ἐντολὴν Κυρίου, καὶ ἐντολὴν
πατέρων μου, καὶ ἔλαθον αὐτὴν εἰς γωναῖκα, Καὶ
ἀνταπέδωκέ μοι Κύριος κατὰ τὸ διαθούλιον
δίας µου, ὅτι οὐκ εὐφράνθην ἐν τοῖς
ΙΔ, « Καὶ νῦν, τέχνα µου, μὴ
ὅτι οἶνος διαστρέφει τὸν νοῦν ἀπὸ τῆς ἀληθείας, καὶ
ἐμθάλλει ὀργὴν (00) ἐπιθυμίας, καὶ ὁδηγεῖ εἰς πλά
γὴν τοὺς ὀφθαλμούς. Τὸ γὰρ πνεῦμα τῆς πορν
πὸν οἶνον, ὡς διάκονον πρὸς τὰς ἡδονὰς ἔχει

τὴν

νοις αὖ

νοός: ὅτι καίγε τὰ δύο ταῦτα ἀφιστῶσι τὴν δύναμιν

τοῦ ἀνθρώπου. Ἐὰν γάρ τις πίῃ οἶνον εἰς μέθην, ἐν

εἷς
μίξιν: καὶ εἰ

διαλογισμοῖς ῥυπαροῖ τὸν νοῦν
πορνείαν, χαὶ
πάρεστι τὸ τῆς ἐπιθυμίας αἴτιον, πράσσει τὴν ἆμαρ-
τίαν (91), καὶ οὐκ αἰσχύνεται. Τοιοῦτός ἐστιν ὁ οἶνος,
τέκνα μου, ὅτι ὃ μεθύων οὐδὲν αἰδεῖται. ᾿Ιδοὺ γὰρ
χἀμὲ ἐπλάνησε, μὴ αἰσχυνηῆναι πλῆθος ἐν τῇ πόλει
ὅτι ἐν ὀφθαλμοῖς πάντων ἐξέκλινα πρὸς τὴν Θάμαρ,
xal ἐποίησα ἁμαρτίαν μεγάλην, καὶ ἀνεχάλυψα κά-
Ἄυμμα ἀκαθαρσίος υἱῶν µου. Πιὼν οἶνον, οὐκ ἡσχύν-
θην τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, καὶ ἔλαβον γυναῖκα Χανα-
ναίαν, Σονέσεως γὰρ χρήζει ὁ πιὼν οἶνον, τέχνα μου"
καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ σύνεσις τῆς οἰνοποσίας, ἵνα ἕως ὅτου
ἔχει αἰδὼ, πίῃ" ἐὰν δὲ παρέλθῃ τὸν ὅρον τοῦτον, ἐμ-
θάλλει εἰς τὸν νοῦν τὸ πνεῦμα τῆς πλάνης, καὶ ποιεῖ
τὸν μέθυσον αἰσχροῤῥημονεῖν, καὶ παρανομεῖν, καὶ
μὴ αἰσχύνεσθαι, ἀλλ᾽ ἐγκαυχᾶσθαι τῇ ἀτιμίᾳ, νομί-
ζοντα εἶναι καλόν,

IE. « Ὁ πορνεύων, καὶ γυμνούμενος τῆς βασι-
λείας (92), ἐξέρχεται (93), δουλωθεὶς τῇ πορνείᾳ, ὡς
χἀγὼ γομνωθείς, Ἔδωκα γὰρ τὴν ῥάβδον μου, τουτ-
ἐστι, τὸ στήριγµα τῆς ἐμῆς φυλῆς" καὶ τὴν ζώνην
μου, τουτέστι, δύναμιν καὶ τὸ διάδημα, τουτέστι
τὴν δόξαν τῆς βασιλείας µου. Καίγε μετανοήσας ἐπὶ
τούτοις, οἶνον καὶ κρέας οὐκ ἔλαδον ἕως γῆρας, καὶ πᾶ-
σαν εὐφροσύνην οὐκ εἶδον. Καὶ ἔδειξέ μοι ὁ ἄγγελος
τοῦ θεοῦ, ὅτι ἕως τοῦ αἰῶνος, xliv βασιλεῖ, κἂν πτωχῷ,
αἱ Ὑγοναῖχες καταχυριεύσουσι, καὶ τοῦ μὲν βασιλέως
ἀροῦσι τὴν δόξαν, τοῦ δὲ ἀνδρείου τὴν δύναμιν, καὶ
ποῦ πτωχοῦ τὸ τῆς πτωχείας ἐλάχιστον στήριγμα,

(90) Ὀργήν. Suspicor legendum ὁρμήν, impetum,
απλα,

(91) Ἁμαρτίαν. Ἐπιθυμίαν Ib.

(03) κὰ γυμνούμενος τῆς

βασιλείας, Ζημιού-

TESTAMENTUM JUDJE.

δὴ Α nis

D

1078

ventutis vestro, quoniam et hoc est pernicio-
sum in oculis Domini, Quia enim οἱ ego. gloriatus
sum, quod in bellis non decepit me facies mulieris
formose, probro affeci Ruben fratrem meum de
Balla uxore patris mei: et spiritus zeli et fornica-
tionis constitit in mo, donec incidi in Bessue Cha-
nancam, et in Thamar nuptam filiis meis. Εἰ dico-
bam socero meo: Persuadebo patri meo, el ila
accipiam filiam tuam. Et ostendit mihi nomine filia
sua auri multitudinem infinitam ; erat enim rex. Kt
cum ornasset eam auro et margaritis, fecit nobis
vinum effundi in ccena, in pulehritudine mulierum,
Et vinum pervertit oculos meos, et obscuravit cor
meum voluptas. Et desiderans eam concidi, ct
transgressus sum mandatum Domini et mandatum
patrum meorum, ei accepi eam in uxorem. Et se-
cundum consilium cordis mei retribuit mihi Domi-
nus quoniam non letatus sum in filiis ejus.

XIV. « Et nunc, filii mei, ne inebriemini vino;
quoniam vinum avertit intellectum a veritate, et
imittit iram desiderii, et ducit in errorem oculos.
Spiritus enim fornicationis vinum ut ministrum ad
voluptates habet mentis ; quoniam et duo hac au-
ferunt potentiam hominis. Si enim aliquis biberit
vinum in ebrietatem, cogitationibus sordidis con-
turbat intellectum in fornicationem,et accendit cor-
pus ad mistionem ; et si adest desiderii eausa, ope-
ratur peccatum, et non suffunditur pudore. Τα]ο est
vinum, filii mei, quoniam ebrius nihil erubescit.
Eece enim et me errare fecit, ut non erubescorem
ob multitudinem incivitate ; quoniam in oculis οπι-
nium declinavi ad Thamar, et feci peccatum ma-
gnum, el revelavi velamen immunditie filiorura
meorum, Curia biberem vinum, non verecundatus
sum mandatum Dei, el accepi uxorem Chananeam.
Propter quod intellectu opus habet, qui bibit vi-
num, filii mei ; et is est intellectus vini potationis,
ut quandiu habet erubescentiam, bibat; si vero
transeatterminum huno, immittitinintellectum spi-
ritum erroris, qui facit ebrium turpia loqui, et ini-
qua agere, et non verecundari, sed et gloriari in
ignominia, existimantemesse bonum.

XV. « Qui fornicatur, et nudatus regno, egredi-
tur, servus effectus fornicationi, sicut et ege nuda-
tus sum. Dedi enim (aliis) virgam meam, hoc est,
firmamentum mes tribus ; et zonam meam, hoc est,
potentiam ; et diadema, hoc est gloriam regni mei.
Et peenitens de his, vinum et carnes non assumpsi
usque ad senectutem, et omnem lieetitiam nescivi.
Et ostendit mihi angelus Dei, quod usque in siecu-
lum, et regi, et pauperi, mulieresdominabuntur; et
regis quidem tollent gloriam et virilis potentiam, ct
pauperis paupertatis minimum firmamentum.

μένος οὐκ αἰσθάνεται, καὶ ἄδοξον οὐχ αἰσχύνεται, Κἂν
ἀρ τις βασιλεύσῃ, πορνεύων γυμνούμενος, ID.
(03) Ἐξέρχεται, Οὖκ. In.

1019

Sunt enim in eo qualuor spiritus perniciosi ; con-
eupiscentia, inflammationis, luxurie, et turpis ܐ!1‎ -
eri. Si hibatis vinum in letitia, cum timore Dei
erubescentes, vivetis. Si enim bibatis non erube-
scentes, et recedat Dei timor, jam efficitur ebrietas
et subintrat inverecundia. Si vero neque omnino
bibetis (95), ut non peccetis in verbis contumelis,
et pugurm, et calumniie, et transgressionis manda-
torum Dei οἱ percatis ante tempus vestrum. Nam
mysteria Dei οἱ hominum alienis revelat vinum (u
et ego mandata Dei et mysteria Jacob patris meire-
velavi Cbananitidi Bessue) quibus vetuit Deus reve-
lare. Sed et belli et conturbationis causa efficitur
vinum.

XVII. « Mando igitur vobis, filii mei, ut non di
ligatis argentum, neque inspiciatis in pulchritudi:
nem mulierum ; quia et propterargentum et formo-
Bitatem erravi in Bessue Chananeam. Novi enim,
quod propterduo hecerit genus meum in nequitia;
quoniam et sapientes viros filiorum meorum aliena-
bunt, et regnum Judi» minuent, quod dedit mihi
Dominus in obedientia patris. Nunquam enim con-
tristavi verbum patris mei Jacob, quoniam omnia
quz dixit, faciebam. Et Abraham pater patris mei
benedixit mihi, ut regnarem in Israel ; et Isaac be-
nedixit mihi simili modo. Et ego novi, quod ex me
stabit regnum.

XVIII « Et legi in libris Enoch justi, quanta mala
facietis in extremis diebus. Cavete igitur filii mei,
a fornicatione et avaritia: audito Judam patrem
vestrum, quoniam ista separant a lege Dei, οἱ exoze-
cant consilium animi, el superbiam docent, et non
patiunturhominem misericordiam exhibere proximo
suo, privant animam ipsius omni bonitate, ct conti-
nent ipsum in laboribus et doloribus, et amovent
somnum ab eo,consumunt carnesipsius,eLsucrificia
Dei impediunt, et benedictiones non memorant, et
prophele loquenti non obediunt, et verbo pietatis
offenduntur. Duabus enim passionibus contrariis
mandatis Dei serviens, Deo obedire non potest, quo-
niam exczcaverunt animam ejus, et in die, sicut in
nocte ambulat.

XIX. Filii mei, nvaritia ad idola ducit, quo-
niam in errore per argentum, eos qui non sunt,deos
nominant ; et facil habentem eam in exstasin inci-
dere. Propter argentum (08) ego perdidi filios meos ;
et nisi penitentia carnis me, et humilitas anime
mei et orationes Jacob patris roei (obstilissent) sine
liberis morerer. Sed Deus patrum meorum, miseri-
corset clemens, cognovit quod in ignorantia feci, Ex-
ܘܣܘ‎ 81 enim me princeps erroris, et ignoravi, sicut
homo, et sicut earo, in peccatis corruptus. Et co-

95 Εἰ δὲ μηδὲ ὅλως πίητε Corrige ex Oxon.
cod. τί δὲ λέγω, μηδ᾽ ὅλως πίνετε (nan.

(95) Si vero neque omnino bibetis. Quid vero di-
tam ? ne omnino bibatis. Ip.

(90) Λόγον Ἰακὼδ τοῦ πατρός, Ἰακὼθ τὸν πα-
πέρα Ip.

(97) Οὐ µεµνηται Θεοῦ οὐ μνημονεύει" Ip.

TESTAMENTA. XII PATRIARCHARUM.

XVI. « Custodite ergo, filii mei, terminum vim. A

1080

πο µου, τὸν ὅρον τοῦ
οἴνου, Ἔστι γὰρ ἐν αὐτῷ τέσσαρα πνεύματα πονηρὰ
ἐπιθυμίας, πυρώσεως, ἀσωτίας, αἰσχροχερδείας. ᾿Εὰν
πίνητε οἶνον ἐν εὐφροσύνῃ, μετὰ φύδου Θεοῦ αἰδού-
μένοι, ζήσεσθε. Ἐὰν γὰρ πίνητε μὴ αἰδούμενοι, καὶ
ἀποστῇ ὁ τοῦ Θεοῦ φόθος, λοιπὸν γίνεται μέθη, καὶ παρ-
εισέρχεται ἡ ἀναισχυντία. Εἰ δὲ μηδὲ ὅλως πίητε (94),
ἵνα μὴ ἁμάρτητε ἐν λόγοις ὕδρεως, καὶ μάχης, καὶ
συκοφαντίας, καὶ παραβάσεως ἐντολῶν Θεοῦ, καὶ
σῦς οὐκ ἐν καιρῷ ὑμῶν. Καίγε μυστήρια θεοῦ

JC. « φυλάσσεσθε οὖν,

ܒܝ
καὶ ἀνθρώπων ἀλλοτρίοις ἀποκαλόπτει ὁ οἶνος (ὡς‏
κἀγὼ ἐντολὰς Θεοῦ καὶ μυστήρια Ἰακὼδ τοῦ πατρός‏
µου ἀπεκάλυψα τῇ Χανανίτιδι Βησσονὲ) οἷς εἶπεν ὁ‏
Θεὸς μὴ ἀποκαλύψαι, Καὶ δὲ πολέμου καὶ ταραχῆς‏
αἴτιος γίνεται ὁ οἶνος.‏
IZ. « Ἐντέλλομαι‏

οὖν ὑμῖν, τέκνα µου, μὴ àya-
πᾶν ἀργύριον, μηδὲ ἐμδλέπειν εἰς κάλλος γυναικῶν"
ὅτι καίγε δι’ ἀργύριον, καὶ 8) εὐμορφίαν ἐπλανήθην

Βησσουὲ τὴν Χαναναίαν. Ὅτι οἶδα ἐγὼ, ὅτι διὰ τὰ
δύο ταῦτα τὸ γένος µου ἐν πονηρίφ' ὅτι καίγε
σοφοὺς ἄγδρας τῶν υἱῶν µου ἀλλοιώσουσι, καὶ βασι-
λείαν Ἰούδα σμικρυνθῆναι ποιήσουσιν, ἣν ἔδωχέ μοι
Κύριος ἐν ὑπακοῇ πατρός. Οὐδέποτε γὰρ ἐλύπησα
λόγον Ἰακὼ τοῦ πατρός (96) μου, ὅτι πάντα, ὅσα
εἶπεν, ἐποίουν. Καὶ ᾿Αθραὰμ ὁ πατὴρ τοῦ πατρός μου
εὐλόγησέ με, βασιλεύειν ἐν Ἰσραήλ' καὶ ᾿Ισαὰκ εὖ-
λόγησέ με ὁμοίως. Καὶ ἐγὼ οἴδα, ὅτι ἐξ ἐμοῦ στήσε-
ται τὸ βασίλειον.

1H'. « Καΐγε ἔγνων ἐν βιθλίοις Ἐνὼγ
ὅσα wax ποιήσετε ἐν ܘ‎

ἔσται

οὖν, τ

ρίας" ἀκούσατε Ἰούδα τοῦ πατρὸς ὑμῶν, ὅτι

ταῦτα
ἀφιστῇ νόμου Θεοῦ, καὶ τυφλοῖ τὸ Διαθούλιον τῆς ψυ-

Ao καὶ ὑπερηφα καὶ οὐκ ἀφίησιν
ἄνδρα ἐλεῆσαι τοῦ πλησίον αὐτοῦ, στερίσχει τὴν ψυ-
χὴν αὐτοῦ ἀπὸ πάσης ἀγαθωσύνης, καὶ σονέχει αὐτὸν
ἦν μόχθοις καὶ πόνοις, καὶ ἀφιστᾷ ὕπνον αὐτοῦ, κα-
παθαπανᾷ σάρκας αὐτοῦ, καὶ θυσίας Θεοῦ ἐμποδίζει,
καὶ εὐλογίας οὐ μέμνηται (97), καὶ προφήτῃ λαλοῦντι
οὐχ. ὑπακούει, καὶ λόγῳ εὐσεβείας προσοχθίζει, Δυσὶ
γὰρ πάβεσιν ἐναντίοις τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ δου-
λεύων, θεῷ ὑπακούειν οὐ δύναται, ὅτι ἐτύφλωσαν τὴν
ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ ἐν ἡμέρᾳ, ὡς ἐν vowel, πορεύεται

18΄. « Τέκνα μου, ἢ φιλαργυρία πρὸς εἴδωλα ὀδηγ
ὅτι ἐν πλάνῃ δι᾽ ἀργυρίου τοὺς μὴ ὄντας θεοὺς ὀνομά-

ζουσι καὶ ποιεῖ τὸν ἔχοντα αὐτὴν εἰς ἔκστασιν ἔμπε-

ἀργυρίου ἐγὼ ἀπώλεσα τὰ τέκνα μου, καὶ
εἰ μὴ ἡ μετάνοια τῆς σαρκός µου, καὶ ἡ ταπείνωσις τῆς
ψυχῆς μου, καὶ αἱ εὐχαὶ Ἰακὼθ τοῦ πατρός μου,
ἄτεκνος εἶχον ἀποθανεῖν. ܐܬܠܬ‎ ὁ Θεὸς τῶν πατέρων
μου, ὁ οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων, συνέγνω ὅτι ἐν ἀγνοίᾳ
ἐποίησα. Ἐτόφλωσε γάρ με ὁ ἄρχων τῆς πλάνης, καὶ
dones, ὡς ἄνθρωπος, καὶ ὡς σὰρξ (99), ἐν ὁμαρ-

σεῖν. Ac

(8) Propter argentum. Duo verba ista ad pre-
cedentem periodum sunt referenda: si Grecum tex-
tum sequi velimus, incujus utroque exemplari,tam
Oxon. quam Cantab. post$t ἀργυρίου est punctum ;
melius vero, juxta hane versionem. Ip.

(99) Σάρξ, Ómissum. Ip.

3081.

τίαις φθαρείς. Καὶ ἐπέγνων τὴν ἐμαυτοῦ ἀσθένειαν,

γομίζων ἀκαταμάχητος

ܝ

Κ΄. Ἔπιγνωτε οὖν (100) τέκνα μου, ὅτι δύο πγεύ-

ματα σχολάζρυσι τῷ ἀνθρώπῳ, τὸ τῆς ἀληθείας, καὶ

"

ἧς πλάνης: καὶ ξως τοῦ
vole, οὗ ἐὰν θέλῃ κλῖναι. Καίγε τὰ τῆς ἆληθ
τὰ τῆς πλάνης, γέγραπται ἐπὶ τὸ στῆῃος τοῦ ἀνῃρώ-
που: καὶ ἕν ἕκαστον αὐτῶν γνωρίζει Κύριος. Καὶ οὐκ
ἔστι καιρὸς, ἐν ᾧ δυνήσεται λαθεῖν ἀνθρώπων ἔργα, ὅτι
ἓν στήθει ὀστέων αὐτὰ ἐγγέγραπται ἐνώπιον Κυρίου,
Καὶ τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας μαρτυρεῖ πάντα, καὶ
ηγορεῖ πάντων, καὶ ἐμπεπύρισται ὁ ἁμαρτήσας ἐν.
τῆς ἰδίας καρδίας, καὶ ἄραι πρόσωπον οὐ δύναται πρὸς
τὸν κριτήν.

ΚΑ’. « Καὶ νῦν, τέκνα µου, ἀγαπήσατε τὸν Λευΐ,
“να διαµείνητε" καὶ μὴ ἐπαίρεσθε ἐπ' αὐτὸν, ἵνα μὴ
ἐξολοθρευθῆτε. Ἐμοὶ γὰρ ἔδωκε Κύριος τὴν βασι-
λείαν, χἀκείνῳ τὴν 8 ὶ
σιλείαν τῇ ἱερωσύνῃ.
κἀκείνῳ τὰ ἐν οὐρανοῖς. Ὡς

ον ἐστὶ τὸ τῆς σὺ

lac, καὶ

γῆς, οὕτως ὑπερέχει Θεοῦ
λείας (1). Καὶ γὰρ αὐτὸν ὑπὲρ σὲ
ἐγγίζειν αὐτῷ, καὶ

ἐξελέξατο Κύριος
ἐσθίειν τράπεζαν
ἀπαρχὰς ἐντρυφημάτων υἱῶν Ἰσραήλ" καὶ ἔσῃ αὖ-
ποῖς (2) ὡς d θάλασσα "Ὥσπερ γὰρ ἐν αὐτῇ δίκαιοι

αὐτοῦ, καὶ

καὶ ἄδιχοι y
[ov

µάζονται, οἱ μὲν αἰχμαλωτιζόμενοι, οἱ
τες: οὕτως wal i» σοὶ πᾶν γένος ἀνθρώ-
πων, ol μὲν κινδυνεύσιν αἰχμαλωτιζόμενοι, οἱ δὲ
πλουτοῦσιν ἁρπάζοντες. τι ol βασιλεύοντες ἔσονται,
ὡς κήτη, κἀταπίνοντες ἀνθρῴπους, ὡς ἰχθύας " 09498
πέρας καὶ υἱοὺς ἐλευθέρους καταδουλώσουσιν' οἴκους,
ἀγροὺς, ποίμνια, χρήματα ἁρπάσουσι 3 καὶ πολλῶν
σάρκας ἀδίκως χόραχες καὶ ἴδεις χορτάσουσι, καὶ
προκόψουσιν ἐπὶ τὸ κακὸν ἐν πλεονεξίᾳ ὑψούμενοι, Καὶ
ἔσονται ὡς καταιγίδες ψευδοπροφῆται, καὶ πάντας δι-
χαίους διώξονται,
& δὲ αὐτοῖς Κύριος διαιρέσεις κατ
ἀλλήλων, καὶ πόλεμοι συνεχεῖς ἔσονται ἐν Ἰσραὴλ,
xai ἐν ἀλλοφύλοις συντελεσθήσεται ἡ βασιλεία μου,
Έως τοῦ ἐλθεῖν τὸ σωτήριον τῷ Ἰσραὴλ, ἕως παρου-
οὔ τῆς δικαιοσύνης, τοῦ ἡσυχάσαι τὸν "Ia-
τα τὰ ἔθνη. Καὶ αὑτὸς φυλάξει
χράτος βασιλείας μου ἕως τοῦ αἰῶνος. Ὄρχῳ γὰρ
ὣμοσέ μοι Κύριος, μὴ ἐκλείψειν τὸ βασίλειόν µου ὃ
σπέρματός μου, πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τοῦ αἰῶνος.
, » Πολλὴ δὲ λύπη μοί ἐστι, τέκνα μου, διὰ τὰς
ἀσελγείας καὶ γοητείας, καὶ εἰδωλολατρείας, de ποιή-
σετε εἰς τὸ βασίλειον, ἐγγαστριμύθοις ἀκολουθοῦντες,
χληδόσι (3), καὶ δαίμοσι πλάνης. Τὰς" θυγατέρας
ὑμῶν μουσικὰς wal δημοσίας ποιήσετε, καὶ ἐπιμι-
γήσεσθε ἐν βδελύγμασιν ἐθνῶν: ἀνθ᾽ ὧν ἄξει Κύριος
ἐφ᾽ ὑμᾶς λιμὸν, θάνατον καὶ ῥομφαίαν, ἐκδικοῦσαν
πολιορκίαν, καὶ κύνας εἰς διασπασμὸν, ἐχθρῶν καὶ
φίλων ὀνειδισμοὺς, ἀπώλειαν καὶ (4) σφακελισμὸν

18 Rom. τι, 14, 15.

(100) Ἐπίγνωτε οὖν. Omissa integra hzc perio-
dus. Ip. 0

(1) Βασιλείας, Βασιλείας, ἐὰν μὴ ὃν ἁμαρτίας ܝܘܐ‎
δ Κυρίου, καὶ κυριευθῆ ὑπὸ ἐπιγείας, addit codex
xon.

σίας τοῦ 85

4 τοῦ

TESTAMENTUM JUDA.

1082

A gnoscebam tandem mei ipsius infirmitatem, qui
existimassem me inexpugnabilem esse.

XX. « Cognoscite igitur, filii mei, quod. duo spi-
ritus vacant homini, spiritus veritatis, et. spiritus
erroris ; et medius esl spiritus intellectus mentis,
cujus est, quo vult inclinare. Et que sunl veritatis,
et qui sunt erroris, scripta sunt super pectus homi-
nis??, et unumquoque eorum cognoscit Dominus,
Et non est tempus, in quo poterunt latere hominum
opera ; quoniam ea in pectoro ossium inscripta sunt
coram Domino. Et spiritus veritatis testimonium
perhibet de omnibus, et accusat omnia ; et adustus
est qui peceat ex. proprio corde, et levare faciem
non potest ad judicem.

XXI. « Et nunc, filii mei, diligito Levi, ut perma-
neatis ; et non efferamini super ipsum, ut non dia-
pereatis. Mihi enim dedit Dominus regnum, et illi
sacerdotium, et subjecit regnum sacerdotio. Mihi
dedit quz in terra ; illi vero, qus sunt in colis. Ut
supereminet colum terre, ita supereminet Dei sa-
cerdotium regno quod est in terra, Etenim ipsum
suprateelegit Dominus appropiaquare ipsi, et com-
edere mensam ipsius, et primitias deliciarum fi-
liorum Israel : et eris eis ut mare. Quemadmodum
enim in mari justi et injusti hiemant, hi quidem
captivi facti, hi vero ditat :ita et in te omne genus
hominum, hi quidem periclitantur in captivitalem
acli, hi vero ditantur rapientes. Quoniam qui re-
gnant erunt sicut ceto, deglutientes homines velat
pisces : filias et filios Jiberosin servitulem redigent;
dornos, agros, greges, peeunias rapient; δὲ multo-
ram carnibus injuste corvos ct ibices saturabunt,
et proficient in malum in avaritia exaltati. Et
erunt ut procella pseudoprophetie, etomnes justos
persequentur.

ΧΧΠ. α Inducet autem eis dominus divisiones
inter se, et bella continua erunLin Israel, et in
alienigenis consummabitur regnum meum, donec
veniet salutare Israel, usque ad adventum Dei ju-
811), ut quiescat Jacob in pace, et omnes gentes
Et ipse custodiet potestatem regni mei usque in
seculum. Juramento enim juravit mihi Dominus,
non defecturum regnum meum e semine meo, om-
nibus diebus, usque in seculum.

XXIII. « Multa autem trisli mihiest filii mei,

p propter impudicitias, et sortilegia, et idololatrias,
quas facietis in regnum, ventriloquos sequentes,
divinationes et demonas erroris. Filias vestras
cantatrices et publicas facietis, οἱ im miseebimini
abominationibus gentium ; pro quibus ducet Domi-
nus super vos famem et pestilentiam, mortem et
gladium, ulciscentem obsidionem, et canes in di-
laniationem, inimicorum et amicorum opprobria,

(2) Καὶ ἔσῃ αὐτοῖς. Add. σὺ δὲ ἔσῃ βασιλε
κώθ, 6µΑΒ.

(3) ᾿Ακολουβοῦντες, κληδόσι. ᾿Ἐξακολουθοῦντες,
omissa sequent! voce κληδόσι. Ip.

(ὦ) Καὶ κύνας εἰς διασπασμὸν, ἐχθρῶν καὶ φί-

1083

perditionem et talem occulodum, puerorum occi-
Bionem, et uxorum ablationem, possessionum ra-
pina, terre desolationem, templi Dei incendium,
vestri ipsorum servitutem in gentibus ; et exscin-
dent e vobis enuchos uxoribus suis, donec rever-
iamini ad Dominum in integro corde, poenitentes,
€t ambulantes in omnibus mandatis Dei, et visitet
vos Dominus in misericordia, et reducat ἃ caplivi-
tate inimicorum vestrorum.

XXIV. « Et post hec orietur vobis astrum ex
Jacob in pace, et exsurget homo ex semine meo,
utsol justitie, ambulans cum filiis hominum in
mansuetudine et. justitia, et quidquam peceati non
invenientur in eo. Et aperientur super ipsum cali,
ad effundendum Spiritum, benedictionem Patris

ii in veritate, et ambulabitis in pre-
ceptis illius primis et ultimis. llic est germen Dei
Altissimi, et hic est fons in vilam omnis carnis.
Tunc refülgebit sceptrum regni mei, eta radice
vestra nascetur propago ; et in eo ascendet virga
justitie gentibus, ut judicet et salvet omnes invo-
cantes Dominum.

XXV. « Et post hoo resurget Abraham, et Isaac,
et Jacob in vitam ; et ego, et fratres mei principes,
sceptrum vertrum in Israel erimus Levi primus,
secundus ego, tertius Joseph, quartus Benjamin,
quintus Simeon, sextus Isachar, et ita deinceps
omnes, Et Dominus benedixit Levi; angelus faciei
me; virtutes glorie Simeon ; colum Ruben; Isa-
chac terra; mare Zabulon ; montes Joseph; taber-
naculum Benjamin ; luminaria Dan ; delici:e Ne-
pthalim ; sol Gad; olivo Aser: eterit unus populus
Domini, et lingua una ; et non erit amplius spiritus
erroris Beliar, quoniam mittetur in ignem in 86611 -
lum. Et qui in tristitia mortui sunt, resurgent in
gaudio; et quiin pauperpate propter Dominum, di-
tabuntur ; οἱ qui in inopia, saturabuntur; et quiin-
infirmitate, fortificabuntur; ot qui. propter Domi-
num mortui sunt, evigilabunt in vita. Et cervi Ja-
cob current in exultatione, ot aquila Israel vola-
bunt in gaudio ; impii vero tristabuntur, et peoca-
tores lugebunt, et omnes populi glorificabuntDomi-
num in secula,

XXVI. « Custodite igitur, filii mei, omnem legem
Domini, quoniam spes estomnibus dirigentibus
viam ejus. » Et dixit eis: « Centum decem et novo
onnorum ego morior hodie in oculis vestris. Nemo
me sepeliat in pretiosa veste, vel ventrem meum

λὼν ὀγεισμοὺς ἀπώλειαν καὶ. Desunt omnia et
loco sequentis vocis σφαχελισμόν posita vox λήμην.
Gan.

5) Ὑπαρχόντων ἁρπαγήν. Desunt. In.

6) ᾿Αναγάπῃ, Avayiyn, que lectio multo melior
est, alteraZprorsus vitiosa. Neque enim ἀναγάπῃ
uspiam alibi legitur ; nec, sequens ἀπὸ ad aliquam
vocem prücedentem referri potest. Ip.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1084

A ὀφηαλμῶν, τὐπίων ἀναίρεσιν, καὶ αυµθίων ἀφαίρε-
σιν, ὑπαρχόντων ἁρπαγὴν (6), γῆς ἐρήμωσιν, ναοῦ
Θεοῦ ἐμπυρισμὸν, ὑμῶν αὐτῶν δουλείαν i» ἔθνεσι"
καὶ ἐκυεμοῦσιν ἐξ ὑμῶν εἷς εὐνούχους ταῖς γυναιξὶν
αὐτῶν, ἕως ἂν ἐπιστρέψητε πρὸς Κύριον ἐν τελείᾳ
καρδίᾳ, μεταμελούμ:
ταῖς ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐπισκέψηται ὑμᾶς Κύριος
ἂν Die, καὶ ἀναγάπῃ (6) ἀπὸ τὴς αἰχμαλωσίας τῶν
ἐχθρῶν ὑμῶν.

ΚΑ΄. « Καὶ μετὰ ταῦτα ἀνατελεῖ ὑμῖν ἄστρον ἐξ
"Lex ἐν εἰρήνῃ, καὶ ἀναστήσεται ἄνθρωπος ἐκ τοῦ
σπέρματός μου, ὡς ὁ ἥλιος δικαιοσύνης συμπορευό'
μενος τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων ἐν πραότητι xal δι-
καιοσύγῃ, καὶ πᾶσα ἁμαρτία οὐχ εὐρεθήσεται ἕν
αὐτῷ, Καὶ ἀνοιγήσονται ἐπ᾽ αὐτὸν οἱ οὐρανοὶ, wy
Πνεῦμα, εὐλογίαν Πατρὸς ἀγίου si αὐτὸς ἐχχεεῖ
πνεῦμα χάριτος ἐφ᾽ ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθε αὐτῷ εἰς υἱοὺς
ἐν ἀληθείᾳ, καὶ πορεύσεαθε ἐν προστάγματι αὐτοῦ
πρώτοις καὶ ἐσχάτοις (7). Οὗτος ὁ βλαστὸς Θεοῦ ὑψί-
στου, καὶ αὕτη ἡ πηγὴ εἰς ζωὴν πάσης σαρκός. Τότε
ἀναλάμψει (8) σκῆπτρον βασιλείας μου, xal ἀπὸ τῆς
ἑΐζης ὑμῶν γενήσεται πυθμήν" καὶ ἐν αὐτῷ ἀναθήσεται
ῥάθδος δικαιοσύνης τοῖς ἔθνεσι, κρῖναι καὶ σῶσαι πάν-
τας τοὺς ἐπικαλουμένττς Κύριον,

ΚΕ΄. « Καὶ μετὰ ταῦτα ἀναστήσεται ᾿Αθραὰμ, καὶ
Ἰσαὰκ, καὶ Ἰακὼθ, εἰς ζωήν καὶ ἐγὼ, καὶ οἱ ἀδελ-
voi µου ἔξαρχοι, σκῆπτρον ἡμῶν (0) ἐν Ἰσραὴλ ἐσό-
μεθα. Αευΐ πρῶτος, δεύτερος ἐγὼ, τρίτος Ἰωσὴφ,
τέταρτος Βενιαμὶν, πέμπτος Ευμεῶν, ἕκτος Ἰσαχὰρ,
καὶ οὕτῶς καθεξῆς πάντες. Καὶ Κύριος εὐλόγησε τὸν
Λευΐ" ὁ ἄγγελος τοῦ προσώνου ἐμέ αἱ δυνάμεις τῆς

0 δόξης τὸν Συμεών" ὁ οὐρανὸς τὸν Ῥουδήμ᾽ τὸν
Ἰσαχὰρ 5 γῆ " ἡ θάλασσα τὸν Ζαδουλών: τὰ ὅρη τὸν
"loco: ἡ σχφνὴ τὸν Βενιαμίν" οἱ φωστῆρες τὸν
Δάν" # τρυφὴ τὸν ܢܨ ܬܘܬܘ ܘܠܐ‎ ὁ ἥλιος τὸν Γάδ'
ἐλαία τὸν ᾿Ασήρ + καὶ ἔσται εἷς λαὸς Κυρίου, καὶ
γλῶσσα µία". καὶ οὐκ ἔσται ἔτι πνεῦμα πλάνης τοῦ
Βελιὰρ, ὅτι ἐμθληθήσεται ἐν τῷ πυρὶ εἰς τὸν αἰῶνα.
Καὶ οἱ ἐν λύπῃ τελευτήσαντες ἀναστήσονται ἐν χαρᾷ,
καὶ οἱ ἐν πτωχείᾳ διὰ Κύριον, πλουτισθήσονται, καὶ
οἱ ἐν πενίᾳ, χορτασθήσονται, καὶ οἱ ἐν ἀσθενείᾳ,
Ἰσχύσουσι, καὶ οἱ διὰ Κύριον ἀποβανόντες ἔξυπνι-
σθήσονται ἐν ζωῇ. Καὶ ol ἔλαφοι Ἰαχὼθ δραμοῦνται
ἐν ἀγαλλιάσει, καὶ οἱ ἀετοὶ Ἰσραὴλ πετασθήσονται
ἐν χαρᾷ" οἱ δὲ ἀσεθεῖς πενθήσουσι, καὶ ἁμαρτωλοὶ
κλαύσονται, καὶ πάντες οἱ λαοὶ δοξάσουσι Κύριον εἰς

ἢ αἰῶνας.

Κζ. « Φυλάξατε οὖν, τέχνα μου, πάντα τὸτ νόμον
Κυρίου, ὅτι ἐλπίς ἔστιν πᾶσι τοῖς κατευθύνουσι τὴτ
ὁδὸν αὐτοῦ. Καὶ εἶπεν πρός αὐτούς" « pil ἐτῶν dmo-
θνήσχω ἐγὼ σήμερον ἐν ὀφθαλμοῖς ὑμῶν. Μηδείς µε
ἐνταφιάσῃ πολυτελεῖ ἐσθῆτι, ἢ ἀναῤῥήξοι τὴν 8

χαὶ πορευόμενοι! ἐν πάσαις

(7) Καὶ πορεύσεσθε ἐν προστάγματι αὐτοῦ πρώτοις
καὶ ἐσχάτοις: Desunt in Oxionensi. Puto vero pro
προστάγματι, legendum pluraliter προστάγμασι, ut
sequentia verba indicant. Ip.

(8) Τότε ἀναλάμψει. Orissa omnia usque ad 2o-
ξάσουσι Κύριον εἰς αἰῶνας, sive usque ad finem se-
quentis paragraphi. 1

(9( Ἡμῶν. Lego potius ὑμῶν. Ip.

1083
λίαν μου, ὅτι

ταῦτα μέλλουσι ποιεῖν οἱ βασιλε:

wise. À

Καὶ ἀναγάγετε µε εἰς Χεβρὼν ܙ‎ ὑμῶν. » Kal
ταῦτα εἰπὼν, ἐκοιμήθη Ἰούδας" καὶ ἐποίησαν οἱ
υἱοὶ αὐτοῦ κατὰ πάντα, ὅσα ἐντείλατο αὐτοῖς, καὶ

ἔθαψαν αὐτὸν ἐν Χεθρὼν μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε΄.

Λιαθήκη ᾿Ισαχὰρ, περὶ ἁπλότητος.
Δ΄. ᾿Αντίγραφον λόγων Ἰσαχάρ.
919be αὐτοῦ, εἶπεν αὐτοῖς" € ᾿Αχούσατε,
χὰρ τοῦ πατρὸς ὑμῶν, ivo ῥήματα ἐγαπη-
μένοι (10) ὑπὸ Κυρίου. Ἐγὼ ἐτέχθην πέμπτος υἱὸς
τῷ Ἰαχὼδ, ἐν μισθῷ τῶν μανδραγόρων. Ἰακὼδ (11)
γὰρ ἤνεγκε μανδραγόρους (19) ἐκ τοῦ ἀγροῦ, καὶ
προχπαντήσασα Ῥαχὴλ ἔλαθεν αὐτούς (13). Ἕκλαιε
δὲ Ῥουδὴμ, καὶ ἐπὶ τῇ φωνῇ αὐτοῦ ἐξῆλθε Λία ἡ
μου. Ταῦτα δὲ ἦσαν μῆλα εὐώδημα (14), ἃ B
ἡ γῆ ᾿Αρὰρ ἓν ὕψε: ὑποκάτω φάραγγος ὑδά-
πε δὲ Ῥαχήλ' « Οὐ δώσω σοι αὐτὰ, ὅτι ἔσον-
ταί μοι ἀντὶ τέκνων. » σαν 2b μῆλα δύο. Καὶ εἶπε
Λία: « Ἱκανούσθω σοι, ὅτι ἔλχδες τὸν ἄνδρα παρθε-
νείας μου! μὴ καὶ ταῦτα λήψῃ; » Ἢ δὲ εἶπεν:
« Ἰδοὺ, ἔστω σοι Ἰακὼδ τὴν νύκτα ταύτην ἀντὶ τῶν
μανδραγόρων τοῦ υἱοῦ σου. » ΕἾπε δὲ Λία
τήν: « Μὴ καυχῷ, καὶ μὴ δοξάζου: ἐμὸς Y
ὁ Ἰακὼθ, κἀγὼ γονὴ νεότητος αὐτοῦ. » Ἡ δὲ Ῥα-
χὴλ εἴτιε" « Τί οὖν ; ὅτι ἐμοὶ πρῶτον (15) ἥρμοσται,
καὶ δι᾿ ἐμὲ ἐδούλευσε τῷ πατρὶ ἡμῶν ἔτη ιδ', Τί σοι
ποιήσω, ὅτι ἐπλήθυνεν ὁ δόλος καὶ ἡ πανουργία τῶν
ἀνθρώπων, καὶ ὁ δόλος προχωρεῖ ἐπὶ τῆς γῆς; Εἰ δὲ
μὴ, οὐκ ἂν ἧς σὺ ὁρῶσα πρόσωπον "anf οὐ γὰρ
Ἰονὴ αὐτοῦ εἴ σὺ, ἀλλ᾽ ἐν δόλῳ ἀντ᾽ ἐμοῦ εἰσήχθης. ϱ
Καὶ ἐπλάνησξ µε ὁ πατήρ μου, καὶ μεταστήσας µε
τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ, οὐκ εἴασέ με ἰδεῖν" ὅτι εἰ ἔμην ἐκεῖ,
οὐκ ἐγίνετο τοῦτο. » Καὶ εἶπε Ῥαχήλ' « Λάδε ἕνα (6)
μανδραγόραν, καὶ ἀντὶ τοῦ ἑνὸς ἐκμισθῶ (17) σοι αὐτὸν
ἐν μιᾷ » Καὶ ἔγνω Ἰαχὼδ τὴν Δίαν, καὶ συλλα-
τὸν μισθὸν ἐκλήθην Ἰσαχάρ.
φθη τῷ Ἰαχὼδ ἄγγελος Κυρίου, λέγων,
να Ῥαχὴλ τέξεται, ὅτι διέπτυσε συνουσίαν
ἀνδρὸς, καὶ ἐξελέξατο ἐγκράτειαν. Καὶ εἰ μὴ Λία ἡ
μήτηρ µου ἀπέδω ἀντὶ συνουσίας τὰ δύο μῆλα, ὀκτὼ
υἱοὺς εἶχε τεχεῖν" διὰ τοῦτο ἕξ ἔ
Ῥαχὴλ, ὅτι ἐν μανδραγόραις ἐπεσχέψατο αὐτὴν ὁ
Κύριος. Εἴδε γὰρ, ὅτι διὰ τέκνα ἤθελε συνεῖναι τῷ
Ἰακὼδ, καὶ οὐ διὰ φιληδονίαν. Προσθεῖσα γὰρ καὶ
τῇ ἐπαύριον ἀπέδοτο τὸν Ἰακὼθ, ἵνα λάθῃ καὶ τὸν
ἄλλον μανδραγόραν (48). Διὰ τοῦτο ἐν τοῖς μανδρα-
γόραις (19) ἐπήκουσε Κύριος τῆς Ῥαχήλ᾽ ὅτι, καίγε
ποθήσασα αὐτοὺς (20), οὐκ ἔφαγεν, ἀλλ᾽ ἀνέθηκεν

Καλέσας τοὺς
bia, Ἴσα-

ἰσασῃ:

Β΄. « Τότε
ὅτι δύο

ε, τοὺς δὲ δύο

10) Ἠγαπημένοι, ᾿Ηγαπημένου. Gnan.

11) Ἰακώδ, Ῥουδήμ : et quidem recte, unde et
Latinam versionem correxi. [p.

(12) Μανδραγόρους. Μανδραγόραν. 1». — Μαν-
δραγόρων οἱ µανδραγόρους, nominum inslar sim-
plicium in os desinentium ; sed paulo inferius leges
μανδραγόραν et μανδραγόραις. In Vet Test, οἱ
apud profanos scriptores solummodo ὁ μανδραγό-
δε καὶ μανδραγόρης vel ἡ μανδραγόρα invenitur.

nde hoc in loco corrigendum puto : μανδραγορῶν
εἰ µμανδραγόρας. DRAOH.

TESTAMENTUM ISACHAR.

1086

rescindat, quoniam hao facturi sunt rognantes. Et
reducie me in Hebron vobiscum. » Et cum hee
dixisset, obdormivit Judas ; et fecerunt filii ejus
secundum omnia quie mandavit eis, εἰ sepelierunt
eum in Hebron cum patribus suis.

CAPUT V.
Testamentum Isachar, de simplicitate.

1. Transcriptum verborum Isachar.Cum vocasset
inios suos, dixit eis : « Audite filii Isachar patrem
vestrum, auribus percipite verba dilecti a Domino.
Ego sum matus quintus filius Jacob, in. mercede
mandragorarum. Ruben enim attulit mandragoras
ex agro, et preeobvians Rachel accepit eas. Flevit
autem Ruben, etin voce ipsius exivit Lia mater
mea.Mandragore autem erant mala odorifera, qua:
producit terra Aram in excelso sub velle aquarum.
Dixit autem Rachel ;« Non dabo hzc tibi,quoniam
erunt mihi pro filiis. » Erant autem mala duo. Et
dixit Lia : « Suffieiat tibi, quoniam accepisti virum
virginitatis mec ; num et 116 accipies ? » Illa vero
dixit: « Ecce, sit Jacob tibi nocte bae pro man-
dragoris filii tui.» Dixit autem ei Lia: « Ne jactes,
et ne glorieris; meus enim est Jacob, et ego uxor
juventutis ejus. » Rachel vero dixit: «Quid igitur?
quoniam mihi primo copulatus est, eL propter me
servivit patri nostro annis quatuordecim. Quid tibi
faciam, quoniam multiplioatus est dolus et astulia
hominum, et dolus procedit in terra? Si autem
secus esset, non utique tu. videres faciem Jacob;
non enim uxor ipsius tu es, sed in dolo pro me
inducta es. Et seduxit me pater meus, et. transfe-
rens me nocte illa, non. permisit me videre ; quo-
niam si fuissem illio, non factum fuisset hoc. » Et
dixit Rachel: Accipe unam mandragoram, et pro
una in mercedem do tibi eum in ura nocte. » Et
cognovit Jacob Liam, el concipiens πιο peperit; et
propler mercedem vocatus sum Isachar.

Ἡ. «απο apparuit Jacob angelus Domini, di-
cens, quod duos filios Rachel pariet, quoniam re-
spuit coitum viri, et elegit continentiam. Et nisi
Lia mater mea pro coitu reddidisset duo mala,octo
filios paritura fuisset; propter hoc sex peperit,duos
vero Rachel, quoniam in mandragoris visitavit
eam Dominus. Scivit enim, quod propter filios
voluit eoire cum Jacob, et non propter desiderium
voluptatis. Apponens enim et in crastino reddidit
Jacob, ut acciperet e£ aliam. mandragoram. Pro-
pter hoe ín mandragoris exaudivit Dominus Ba-
chel ; quoniam et desiderans eas,non comedit, sed

(13
ü 0
μῆλα

[5

Αὐτούς. Αὐτήν. GRAB.
Ταῦτα δὲ ἦσαν μῆλα εὐώδημα. Αὕτη δὲ ἦν
εὔοσμα. ID.
(46) πρῶτον. Πρότερόν σου Ip.
(16) Ἕνα. Mizv. In.
(47) τοῦ ἑνὸς ἐκμισθῶ. Ταύτης 2
(18) Τὸν ἄλλον µανδραγόρα. Τὴν
δραγόραν Ip.
(19) τοῖς μανδραγόραις. Ταῖς μανδραγόραις, Ip.
(20) Αὐτούς. Αὐτάς, Sic οἱ paulo post. In.

μισθώσω: Tp.
ἄλλην

μαν-

4081

TESTAMENTA Xil PATRIARCHARUM.

1088:

reposuit eas in domo Domini, offerens sacerdoti À αὐτοὺς ἐν οἴκῳ Κυρίου, προσενέγκασα τῷ ἱερεῖ Ὑψί-

Altissimi, qui erat in tempore illo.

IL « Quando igitur factus sum vir, filii. mei,
ambulavi in rectudine cordis, et factus sum. agri-
cola patrum meorum,et frairum meorum, et attuli
fructus ex agris secundum tempus eorum,et bene-
dixit mihi pater meus, videns quod in simplicitate
ambulabam. Et non eram perserutator in actibus
meis,noque perniciosus et invidens proximo meo;
non oblocutus sum alicui, neque vituperavi vitam
hominis ambulans in simplieitate oculorum. Pro-
pter hoc triginta annorum accepi mihimet uxorem,
quoniam labor devoraverat fortitudinem meam. Et
non animadvertebam voluptatem mulieris, sed per
laborem somnus meus circumdedit me, et semper
gavisus est in simplicitate mea pater meus. Si
quid enim laborabam, omnem fructum et omne
primum germen primum per sacerdotem. Domino
offerebam, deinde patri meo, et tunc ego (24). Et
Dominus duplicavit bona in manibus meis. Scivit
autem et Jucob, quod Deus cooperatur simplicitati
mes;omni eoim pauperi et omni afflicto tribuebam.
terre bona in simplicitate cordis.

1V.« Et nunc audito me, filii, et ambulate in
Bimplieitate cordis, quoniam novi in ipsa omne
beneplacitum Domini. Simplex aurum non concu-
píseit, proximum non cireumvenit, cibos varios
ποπ appetit, vestem diversam non vult, tempora
longa sibi non preseribit vivere,sed solum recipit
voluntatem Dei; et spiritus erroris nil valebunt
adversus eum. Non enim novit recipere pulchritu-
dinem mulieris, ut non in perversione coinquinet
mentem suam; non zelus in consiliis ejus super-
veniet, non invidia liquefacit animam ejus, neque
lucrum in insatiabilitato excogitat ; sed ambulat in
rectitudine vite, et omnia videt in simplicitate,
non recipiens oculis malignitates ab errore mundi,
ut non videat perverse aliquod mandatorum Dei.

V. « Custodite igitur, filii mei, legem Dei, et
simplicitatem possidete,et in innocentia ambulate,
non nimis curiose serutantes mandata Domini, et
proximi actiones ; sed diligite Dominum et proxi-
mum, pauperis et infirmi miseremini. Supponite
dorsum vestrum ad agrum colendum, et laboran-
dum in operibus terre, secundum unamquamque
agricultaram dona cum gratiarum actione Domino
offerentes; quoniam in primisgerminibus fructuum
terri benedixit tibi Dominus, sicut. benedixit om-
nibus sanctis, ab Abel usque ad hoc tempus. Non
enim datur tibi alia pars, quam pinguedinis terre,
cujus in doloribus sunt fructus ; quoniam et pater
noster Jacob in benedictionibus terre et, primitia-
rum fructuum benedixit mihi. Et Levi et Judas

(21) Πονηρός, Φθονερός. GnAB.

22) Τριάκοντα, Πέντε, add. nan.

23) Ὀπώραν. Ὥραυ. 1n.

09 Eb func ego. Hic aliquid desse videtur.

1.

στου, τῷ ὄντι ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ,

T^. «Ὅτε οὖν ἡδρύνθην, τέκνα μου, ἐπορευόμην ἓν
εὐθύτητι καρδίας, καὶ ἐγενόμην γεωργὸς τῶν πατέρων
μου, καὶ τῶν ἀδελφῶν µου, καὶ ἔφερον καρποὺς ἐξ
ἀγρῶν κατὰ καιρὸν αὐτῶν, καὶ εὐλόγησέ με ὁ πατὴρ
μου, βλέπων ὅτι ἐν ἁπλότητι πορεύομαι. Καὶ οὐκ
ἤμην περίεργος ἐν ταῖς πράξεοί μου, οὐδὲ πονη-
βὸς (21) καὶ βάσκανος τῷ πλησίον pow οὐ χατελά-
λησά τινος, οὐδὲ ἐψεξα βίον ἀνθρώπου, πορευόμενος
ἐν ἁπλότητι ὀφῃαλμῶν. Διὰ τοῦτο τριάκοντα (22
ἐτῶν ἔλαδον ἐμαυτῷ γυναῖκα, ὅτι ὁ κάματος χατή-
οθιε τὴν ἰσχύν µου" καὶ οὐκ ἐνενόουν ἡδονὴν γυναι-

χκὸς, ἀλλὰ διὰ τοῦ κόπου ὕπνος μοι περιεγένετο, καὶ
πάντοτε ἔχαιρεν ἐπὶ τῇ ἁπλότητί μου ὁ πατήρ μου.
Ef γὰρ ἔκαμνον, πᾶσαν ὀπώραν (23), καὶ πᾶν
πρωτογέννημα πρῶτον διὰ τοῦ ἱερέως Κυρίῳ προσ-
ἔφερον, ἔπειτα τῷ πατρί μου, καὶ τότε ἐγώ, Καὶ
Κύριος ἀγαθὰ ἐν χερσὶ μου,
Ἤδει δὲ καὶ Ἰαχὼδ, ὅτι ὁ Θεὸς συνεργεῖ τῇ ἀπλό-
τητί µου" παντὶ γὰρ πένητι καὶ παντὶ θλιθομένῳ
παρεῖχον τῆς γῆς τὰ ἀγαθὰ ἐν ἁπλότητι καρδίας.

ἐδιπλασίασε τὰ

Καὶ νῦν ἀκούσατέ μου, τέκνα, καὶ πορεύξσθε‏ » , ܬ
ἐν ἁπλότητι καρδίας, ὅτι εἶδον ἐν αὐτῇ πᾶσαν εὐαρέ-‏
στησιν Κυρίου, Ὁ ἁπλοῦς χρυσίον οὖκ ἐπιθυμεῖ, τὸν‏
πλησίον οὐ πλεονεκτεῖ, βρωμάτων ποικίλων ὑοκ ἐφίο-‏
ται, ἐσθῆτα διάφορον οὗ θέλει, χρόνους μαχροὺς οὐχ.‏
ὑπογράφει ζῇν, ἀλλὰ μόνον ἐκδέχεται τὸ θέλημα τοῦ‏
Θεοῦ: χαίγε τὰ πνεύματα τῆς πλάνης οὐχ (25) ἰσχύ-‏
σουσι πρὸς αὐτόν. Οὐ γὰρ εἶδεν ἐπιδέξασθαι κάλλος‏
θηλείας, ἵνα μὴ ἐν διαστροφῇ μιάνῃ τὸν νοῦν αὐτοῦ"‏
οὐ ξῆλος ἐν διαδουλίοις αὐτοῦ ἐπελεύσεται’ οὐ βασκα-‏
ἀπλη-‏ ܙܬ )20( νία ἐκτήκει ψυχὴν αὐτοῦ, οὐδὲ πορισμὸν‏
στίᾳ ἐννοεῖ" πορεύεται δὲ ἐν εὐθύτητι ζωῆς (27), καὶ‏
πάντα ὁρᾳ ἐν ἁπλότητι, μὴ ἐπιδεχόμενος ὀφθαλμοῖς‏
πονηρίας ἀπὸ τῆς πλάνης τοῦ κόσμου, ἵνα μὴ ἴδῃ διε.‏
στραµµένως τι τῶν ἐντολῶν (28) τοῦ Κυρίου ἢ‏

Ἑ΄. « Φολάξατε οὖν, τέκνα μου, νόμον θεοῦ, καὶ τὴν
ἀπλότητα κτήσασθε, καὶ ἓν ἀκακίᾳ πορεύεσθε, μὴ
περιεργαζόμενοι ἐντολὰς Κυρίου, καὶ τοῦ πλησίον τὰς
πράξεις" ἀλλ᾽ ἀγαπᾶτε Κύριον καὶ τὸν πλησίον, mi-
νητα καὶ ἀσθενῆ ἐλεήσατε, Ὑποτίβετε τὸν νῶτον ὑμῶν
εἰς τὸ γεωργεῖν, καὶ ἐργάζεσθαι ἐν ἔργοις γῆς, καθ᾽
ἑκάστην γεωργίαν δῶρα μετ’ εὐχαριστίας Κυρίῳ προσ-
φέροντες" ὅτι ἐν πρωτογεννήμασι καρπῶν γῆς εὐλό-
γησέ σε Κύριος, καθὼς εὐλόγησε πάντας τοὺς ἁγίους,
ἀπὸ "Αδελ ἕως τοῦ νῦν, Οὐ γὰρ δέδοταί σοι ἄλλη µε-
οἷς, ἢ τῆς πιότητος τῆς γῆς, ἧς ἓν πόνοις οἱ καρποί:
ὅτι καὶ ὁ πατὴρ ἡμῶν Ἰακὼδ ἐν εὐλογίαις γῆς xal
ἀπαρχῶν χαρπῶν εὐλόγησέ µε. Kol 6 Λευὶ καὶ ὁ
Ἰούδα ἐδοξάσθῃσαν παρὰ Κυρίῳ ἐν υἱοῖς Ἰακώδ, Καὶ
γὰρ ὁ Κύριος ἐκλήρωσεν ἐν αὐτοῖς, καὶ τῷ μὲν ἔδωκε

(Q5) οὖν, Οὐδέν, In.

(26) Πορισµόν. Περισπασμόν. Ip.

27) Ζωῆς. Ψυχῆς. In.

28) Διεστραμμένως τι τῶν ἐντολῶν. Διεστραμ-
bee mod

1089

TESTAMENTUM ZABULON.

1090

τὴν ἱερατείαν, τῷ δὲ βασιλείαν. Αὐτοῖς ὑπακούσατε, A glorifleati sunt ἃ Domino in filis Jacob. Etenim.

καὶ τῇ ἁπλότητι τοῦ πατρὸς ὑμῶν περιπατήσατε' ὅτι
val τῷ Γὰδ ἐδόθη ἀπολέσαι τὰ πειρατήρια τὰ ἐπερχό-
μένα Ἰσραήλ.

Q^ ܘ‎ Οἶδα δὲ, τέκνα μον, ὅτι ἐν ἐσχάτοις καιροῖς κα-
ταλείψουσιν οἱ olo! ἡμῶν (29) τὴν ἀπλότητα, καὶ κολ-
ληθήσονται τῇ ἀπληστίᾳ καὶ ἀφέντες τὴν ἀκακίαν,
προσπελάσουσι τῇ κακουργίᾳ, καὶ καταλιπόντες (30)
τὰς ἐντολὰς Κυρίου, κολληθήσονται τῷ Βελιάρ' καὶ
ἀφέντες τὸ γεώργιον, ἐξακολουθήσουσι τοῖς πον!
διαθουλίοις αὐτῶν, καὶ διασπαρήσονται ἐν τοῖς ἔθ)
καὶ δουλεύσουσι τοῖς ἐχθροῖς αὐτῶν. Καὶ ὑμ.
εἴπατε ταῦτα τοῖς τέκνοις ὑμῶν, ὅπως, ἐὰν ἁμαρτή-
σωσι (31), τάχιον ἐπιστρέψωσι πρὸς Κύριον" ὅτι ἔλει
eov ἐστὶ, καὶ ἐξελεῖται αὐτοὺς, τοῦ ἐπιστρέψαι
γῆν αὐτῶν (82).

Z.» Ῥκθ' ἐτῶν εἶμι ἐγώ"
ἁμαρτίαν εἴς θάνατον: Πλὴν

ὃς τὴν

καὶ οὐκ ἔγνων ἐπ’ ἐμὲ
τῆς γοναικός μου, οὐκ
ἔγνων ἄλλην οὐκ ἐπόρνευσα ἐν μετεωρισμῷ ὀφθαλ-
μῶν" οἶνον εἰς ἀποπλάνησιν οὐκ ἔπιον’ πᾶν ἔπιβό-
µημα τοῦ πλησίον οὐκ ἐπόθησα" δόλος ο
καρδίᾳ μου" ψεῦδος οὐκ ἀνῆλθε διὰ τῶν
Παντὶ ἀνθρώπῳ ὀδονωμένῳ συνεστέναξα, καὶ πτωχῷ
κετέδωκα τὸν ἄρτον µου. Οὐκ ἔφαγον μόνος" ὅριον
οὐκ ἔλυσα, εὐσέθείαν ἐποίησα ἐν πάσαις ταῖς ἡμέραις
ἐμοῦ, καὶ ἀληθειαν (38). Τὸν Κύριον ἠγάπησα ἐν πάσῃ
τῇ ἰσχύϊ µου ὁμοίως καὶ πάντα ἄτθρωπον ἡγάπησα,
ὡς (4) τὰ τέκνα µου. Ταῦτα πιάσατε καὶ ὑμεῖς,
τέκνα µου καὶ πᾶν πνεῦμα τοῦ Βελιὰρ φεύξεται ἀφ᾽
ὅμων, καὶ πᾶσα πρᾶξις πονηρῶν ἀνθρώπων οὐ χυ-
ριεύσει ὑμῶν. καὶ πάντο ἄγριον θῆρα καταδονλώσεσθε,
ἔχοντας μεθ᾽ ἑαυτῶν Θεὸν τοῦ οὐρανοῦ" συμπορευόμε-
wot τοῖς ἀνθρώποις ἐν ἀπλότητι καρδίας. » Καὶ ἐνετεί-
λατο αὐτοῖς, ὅπως ἀνάγωσιν αὐτὸν ἐν Χεδρὼν, κακεῖ
αὐτὸν θάψωσιν ἐν τῷ σπηλαίῳ μετὰ τῶν πατέρων ܚܘ‎
τοῦ. Καὶ ἐξέτεινε τοὺς πόδας, αὐτοῦ, καὶ ἀπάθανεν
πέμπτος (35) ἐν γήρει καλῷ, πᾶν μέλος ἔχων bris,
καὶ ἰσχύων ὕπνωσεν ὕπνον αἰώνιον,

3

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ζ΄.
Διαθήκη Ζαθουλὼν, περὶ εὐσκλαγχνίας καὶ
ἐλέους.

Α΄, ᾿Αντίγραφον Ζαδουλὼν, ὅ διέθετο τοῖς τέκνοις
αὐτοῦ ἐκατοστῷ τεσσαρακοστῷ (06) καὶ δεκάτῳ ἔτει
τῆς ζωῆς αὐτοῦ, μετὰ δύο ἔτη τοῦ θανάτου Ἰωσήφ.
Καὶ εἶπεν αὐτοῖς" « ᾿Ακοήσατε μου, υἱοὶ Ζαθου-

(29) Ἡμῶν. Ὑμῶν puto legendum, uti Robertus
legisse videtur; licet Oxoniensis pariter ac Canta-
brigiensis codex habeat ἡμῶν, In.

(30) Καταλιπόντες. Καταλιμπάνοντες, Ip.

(31) ᾿Αμαρτάσωσι, "Apdptost, Ip.

(32) Τοῦ ἐπιστρέψαι εἷς τὴν γην αὐτῶν. Desunt. Ip.
(83) Εὐσέθειαν ἐποίησα ἐν οάσαις ταῖς ἡμέραις ἐμοῦ,
καὶ ἀλήθειαν. Εὐσέδειαν ἐποίησα, bv πάσαις ταῖς ἡμε-
pote µου ἀλήθειαν ἐποίησα. In.

34) Ὡς, Ὑπέρ, In.

35) Πέμπτος" Deest. Ip. .

36) Τεσσαρακοστῷ. Τετάρτῳ legendum, licet

Deus hereditatem assumpsit ex illis; δὲ huic qui-
dem dedit sacerdolium, huie vero regnum. Eis
ergo obedite, et in simplicitate patris vestri ambu-
laie ; quoniam et Gad datum est perdere tentationes
supervenientes Israel.

VI. « Novi vero, filii mei, quod in extremis tem-
poribus derelinquent [ilii vestri simplicitatem et
adbzrebunt avarilig ; et dimittentes innocentiam,
appropinquabunt malignitati ; ct derelinquentes
mandata Dei, adherebunt Beliar; et dimittentes
agriculturam, sequentur perniciosa consilia sua, et
dispergentur in genlibus, οἱ servient inimicis suis.
Et vos igitur hee dicite filiis vestris, ut αἱ peccent,
velociter revertantur ad Dominum ; quoniam mi-
sericors esl, οἱ eripiot eos, ut revertantur in ter-
ram suam.

VII. « Gentum viginti duo annorum sum ego 16
non cognovi super me peccatum in mortem. Pre-
ler uxorem meam, non cognovi aliam ; non forni-
catus sum in elatione oculorum ; vinum in aberra-
tionem non bibi ; omne desiderabile proximi non
desideravi; dolus non factus est in corde meo;
mendacium non ascendit per labia mea. Omni ho-
mini dolore cruciato congemui, et pauperi dedi pa-
nem meum. Non comedi solus ; terminum non
solvi; pietatem feci in omnibus diebus meis, et
veritatem.Dominum dilexi in tota fortitadino mea;
similiter et omnem hominem dilexi;ut filios meos.
Hmc et vos faciatis, fllii mei, et omnis spiritus

C Beliar fugiet a vobis ; etomnis actio perniciosorum
hominum non dominabitur vobis ; et omnem agre-
stem feram servituti subjicietis, habentes vobiscum
Deum ecli ; ambulantes eum hominibus in simpli-
citate cordis. » Et mandavit eis, ut reducant, eum
in Hebron, et illie eum sepeliant in spelunca cum
palribus suis. Et extendit pedes suns, δὲ mortuus
est quintus (filius Liz), in senectute bona, omne
membrum habens sanum, et potens dormivit som-
num porpetuum,

CAPUT VI.

Testamentum. Zabulon, de commiseratione el. máse-
ricorda.

1. Transcriptum Zabulon, quod disposuit filis
suis contesimo decimo quarto anno vitz sus, post
D duos annos mortis Joseph. Et. dixit eis : « Audite
me, filii Zabulon,attendite verbis patris vestri. Ego

tam in Oxoniensi, quam Cantabrigiensi codice ha-
beatur τεσσαρακοστῷ, quamvis in illo ultima. pars
hujus ¥0018 deleta sit, quod error chronologieus
deprehenderetur.Rubeneaim frater natu maximus,
eodem quo Zabulon anno, seeundo scilicet post
mortem Josephi, defunctus dicitur supra Testam.
1,81.Atqui is ibidem mortuus dicitur 425 anno
vitz ipsins.Non igitur Zabulon frater junior, annum
150 attingere potuit, sed utique 114 anno mortuus
est, ut Latini codices, manuscripti pariter ac im-
pressi, habent. Bed in his male 32, pro duobus an-
nis positi sunt. Ip.

1091

sum Zabulon, datio bona genitoribus meis. Cum
enim genitus essem, valde auctus est pater noster
et gregibus et armentis,quando in variis virgis ha-
buit sortem, Non novi, filii mei, quod peccavi in
diebus meis, pielerquam mente ; neque recordor,
quod iniquitatem feei, preter ignorantiam quam
feci in Joseph, quoniam celavi cum fratribus meis,
ut non dicerem patri meo quod factum erat. Et
flevi multum in abscondito : timui enim fratres
meos, quoniam conspirabant omnes simul, ut si
quis revelaret mysterium, occiderent eum gladio.
Verumtamen,quando volebant occidere eum,multa
testificatus sum eis cum lacrymis, ut non facerent
iniquiiatem hanc.

IL. « Venerunt enim Simeon et Gad in Joseph,
ut occiderent eum ;et cadens super faciem Joseph,
dixit eis : « Miseremini mei, fratres mei, misere-
mini viscerum Jacob patris nostri. Ne injiciatis in
me manus vestras,ad effundendum sanguinem in-
nocentem, quoniam non peecavi in vos. Si vero
peccavi, in disciplina erudite me; manum autem
vestram ne inferatis propter Jacob patrem no-
strum. » Ut autem dixit verba hoec, miseratione
commotus sum, et incepi flere, et hepata mea re-
soluta sunt in me, et omnis subsistentia viscerum
ieorum laxata est super animam meam. Flevit
autem et Joseph, et ego cur ipso,et intremuit cor
1neum, et junciure corporis mei expaverunt, et
non potui stare. Et videns me flontem cum eo, et
illos supervenientes ad occidendum eum, refugit
post me,deprecans ipsos, Exsurgens autem Ruben
dixit:«F'ratres, ne occidamus eum, sed projiciamus
eum in unum lacuum horum siccorum, quos fode-
runi patres nostri,et non invenerunt aquam.» Pro-
pter hoc enim prohibuit Dominus ascendere aquam
in eis, ut fieret protectio Joseph. Et fecit Dominus
ita, donec vendiderunt eum Ismaelitis.

ΤΠ. « Etenim in pretio Joseph ego non. commu-
nieavi (45), filii; sed. Simeon, et Gad, etalii sex
fratres nostri accipientes pretium Joseph, emerunt
calceamenta sibi ipsis, et. uxoribus suis, et filiis
suis, dicentes : « Quoniam pretium sanguinis est
fratris noslri hoc, ne comedamus ipsum, sed con-
culcatione coneulcemus ipsum, pro eo quod dixit,
Be regnaturum super 08ܐܐ‎ ; οἱ videamus quid por-
tendant somnia ejus. » Propter hoc in scripturis
legis Enoch scriptum est, non volenti suscitare

(37) Υἱοὶ Ζαδουλών. Αόγων add. Gnap.
(38) Δόσις ἀγαθή. Alludit ad verba matris Lie,
qui» protulisse dicitur, quando eum enixa erat, Ge-
nes. xxx, 20 : Bonam portionem largitus est mihi
Deus : etam hac vice habitabit marilus meus mecum,
eo quod. genuerim ei sem filios : et idcirco appellavil
momen ejus Zabulon.Consule interpretes in hune lo-
eum. Ip.

39) Ἑσκέπασε, Ἐθεξαίωσα, In.

10) Καὶ ἔκλαιον πολλὰ iv wpovi ἐφοδούμην γὰρ
τούς, Ἁλλ’ ἔκλαιον κρυφῇ ἡμέρας πολλὰς περὶ "lu-

xxi ἐφοθούμην τούς, In.

(44) τῆς τιμῆς. Τὸ τίμημα, To,

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1092

Α λὼν (87) προσέχετε ῥήμασι πατρὸς ὑμῶν. Ἐγώ εἶμι
Ζαβουλὼν, δόσις ἀγαθὴ (38) τοῖς γογεῦσί µου. Ἐν γὰρ
τῷ γεννηθῆναί μὲ ηὐξήθη ὁ πατὴρ ἡμῶν ἕως σφό-
ὃρα, καὶ τὰ ποίμνια, καὶ τα βουχήλια, ὅτε ἐν ταῖς
ποικίλαις ῥάθδοις εἴχε τὸν κλῆρον. Οὐχ ἔγνων, τέκνα
μου, ὅτι ἥμαρτον ἐν ταῖς ἡμέραις, παρεχτὸς ἐννοίας"

μιμινήσκομαι, ὅτι παρανομίαν ἐποίησα, πλὴν

τὴν ἄγνοιαν, ἤν ἐποίησα ἐπὶ Ἰωσὴφ, ὅτι ἐσχέπασα (30)
ἐπὶ τοῖς ἀδελφοῖς μου, μὴ εἰπεῖν τῷ πατρί μὸν
τὸ γενόμενον, Καὶ ἔκλαιον πολλὰ ἐν κρυφῇ" ἐφνθού-
μὴν γὰρ τοὺς (40) ἀδελφούς μου, ὅτι σντέθεντο πάν-
τες ὁμοῦ, εἴτις ἐξείπῃ τὸ μυστήριον, ἀναιρεθῆναι αὖ-
τὸν μαχαίρᾳ, πλὴν δὲ, ὅτε ἐθούλνντο ἀνελεῖν, αὐτὸν,
πολλὰ διεμαρτυράµην αὐτοῖς μετὰ δακρύων, τοῦ μὴ
ποιῆσαι τὴν ἀνομίαν ταύτην.

Β 8 » Ἧλθον γὰρ Συμεὼν xal Τὰδ ἐπὶ τὸν Ἰωσὴφ,
τοῦ ἀνελεῖν αὐτόν: καὶ πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον Ἰωσὴφ,

ἔλεγεν αὐτοῖς" c Ἐλεκσατέ με, ἀδελφοί μου, οἰκτοιρή-.

σατε σπλάγχνα ἸΙχκὼδ τοῦ πατρὸς ἡμῶν. Μὴ ἐπαγά-
ἕαι

ܘ

Ύητε Pv ἐμὲ τὰς χεῖρας ὑμῶν, τοῦ
ἀθῶον, ὅτι οὐχ ἥμαρτον εἰς ὑμᾶς. "EL δὲ

αἷμα
ἥμαρτον, ἐν
παιδείᾳ παιδεύσατέ µε' τὴν δὲ χεῖρα ὑμῶν μὴ ἐπενέγ-
κατε διὰ Ἰακὼθ τὸν πατέρα ἡμῶν. » Ὡς δὲ ἔλεγε τὰ
ῥήματα ταῦτα, εἰς οἴκτον ἦλθον ἐγὼ, καὶ ἐρξάμην
κλαίειν, καὶ τὰ ἥπατά μον ἐξελύθησαν ἐπ' ἐμ
πᾶσα ἡ ὑπόστασις τῶν σπλά

joy ἔχαυν
ψυχήν µου. Ἔκλαιε δὲ και Ἰωσὴρ, κά
καὶ ἐδόμδει ἡ καρδία µου, καὶ οἱ ἁρμοὶ

τοῦ σώματός
μου ἐξέστησαν, καὶ οὐκ ἠδυνάμην στῆναι, Καὶ ἰδών
pe συγκλαίοντα αὐτῷ, κακείνους ἐπερχομένους ἄνε-
λεῖν αὐτὸν, κατέφυγεν ὀπίσω µου, δεόμενος αὐτῶν.
᾿Αναστὰς δὲ Αρυδὴμ εἶπεν" » ᾿Αδελφοὶ, μὴ ἀποχτεί.
νωμεν αὖτον, ἀλλὰ ῥίψωμεν αὐτὸν εἰς ἕνα τῶν λάκ-
ξηρῶν τούτων, ὧν ὥρυξαν οἱ πατέρες ἡμῶν,
ὀχεῦρον ὕδωρ. « Διὰ γὰρ τοῦτο ἐκώλυσε Κύριος
ὕδωρ ἀναδῆναι ἐν αὐτοῖς, ἵνα γένηται περιποίησις
ᾧ Ἰωσήφ, Καὶ ἐποίησε Κύριος οὕτως, ἕως οὗ αὐτὸν
τοῖς Ἰσμαηλίταις ἐπώλησα»,

¥”, « Καὶ yàp τῆς τιμῆς (41) τοῦ Ἰωσὴφ &
ἐκοιγώνησα, τέκνα, ἀλλὰ Ευμεὼν, καὶ Τὰδ,
ἀδελφοὶ EE (48) ἄλλοι ἡ

λαβόντες τὴν τιμὴν τοῦ

Ἰωσὴφ, ἐπριάσαντο ὑποδήματα ie:
γυναιξὶν, αὐτῶν, καὶ τοῖς τέκν,

οἷς, καὶ ταῖς

(ΑΜ ἐφ᾽ ἡμὰς" καὶ
τὶ τὰ ἐνύπγια αὐτοῦ, » Διὰ τοῦτο ἐν γρασῇ
νόμου Ἐνὼχ γέγραπται (15), τὸν μὴ θέλοντα σπέρμα

(ὧν Communicavi. Id cst nullam partem ejus ac-
cepi. Ip.

43) ᾿Αδελφοὶ ἕξ, "Εξ ἀδελφοί, Ip.

A4) Βασιλεύειν. Ὅτι βασιλεύα. ܕ‎

(45) "Ev γραρῇ νόµου Ἐνὼχ γέγραπται, Idem
legitur Deuteronomii xxv, 7 seq. ac proinde no-
tandu convenientia inter legem Moysis, et eam qua
Enocho auctori aseripta est. Ceterum quod Ghri-
stus de circameisione dixit Joan. vit, 22, eam non
ex Moyse, sed ex patribus esse, id de precepto
quoque suscitandi fratri seminis verum esse colli-
gitur ex Genes. E 9; adeoque nec vero est

absimile ritum calcei detrahendi et exspuendi in

Ip

1003

ἀναστῆσαι

p ἀδελφῷ αὐτοῦ, ὑπολυθή
ὑπόδημα, καὶ ἐμπτύεσβαι εἰς τὸ πρόσωπον, Καὶ οἱ
ἀδελφοὶ Ἰωσὴφ οὐκ ἠθέλησαν εἷς (47) ζωὴν ἀδελφοῦ
αὐτῶν" καὶ Κύριος ὑπέλυσεν αὐτοῖς τὸ ὑπόδημα Ἰω-
σήφ (43). Καὶ γὰρ ἐλθόντες ὃν Αἰγύπτῳ, ὑπελύθησαν
ὑπὸ τῶν παίδων Ἰωσὴφ, κατὰ τὸν τύπον τοῦ Φα-
pud (50). Οὐ μόνον δὲ προσεκύνησαν αὐτῷ, ἀλλὰ
καὶ ἐνεπτύσθησαν, παραχρῆμα πεσόντες ἔμπροσ!
αὐτοῦ" καὶ οὕτως ἠσχύνθησαν ἔμπροσθεν τῶν ܒܐܬ‎
πτίων, Μετὰ ταῦτα γὰρ ἤχουσαν οἱ Αἰγύπτιοι πάντα
τὰ κανὰ ἃ ἐποιήσαμεν τῷ Ἰωσήφ.

Δ΄, « Μετὰ ταῦτα ἔδαλον ἐσθίειν ἐκεῖνοι. Ἐγὼ
γὰρ δύο ἡμέρας καὶ δύο νύκτας οὐχ ἐγευσάμην,
σπλαγχνιζόμενος ἐπὶ Ἰωσήφ. Καὶ Ἰούδας οὐ συνέ-
τρῶγεν αὐτοῖς" προσεῖχε δὲ τῷ λάκκῳ, ὅτι ἐφοδεῖτο,
μὴ ἀποπηδήσαντες Συμεὼν καὶ 188 ἀνέλωσιν αὐτόν
Καὶ ὁρῶντες χἀμὲ μὴ ἐσθίοντα, ἔθεντό µε τηρ
αὐτὸν, ἕως οὔ ἐπράθη. Ἐποίησε δὲ ἐν τῷ λάκκῳ
τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύχτας, καὶ οὕτως ἐπράθη
ἄπιτος. Καὶ ἀχούσας Ῥουθδὴν, ὅτι ἐπράθη ἀπόντος
αὐτοῦ, περισχισάι ράνει, λέγων" Πῶς ὄψομαί
τὸ πρόσωπον Ἰαχὼβ τοῦ πατρός μου; Καὶ λαξὼν
τὸ ἀργύριον, κατέδραμε (51) τοῖς ἐμπόροις, καὶ
οὐδὲν (52) εὗρεν. ἀφέντες γὰρ τὴν ὁδὸν τὴν μεγά-
λην, ἐπορεύθησαν διὰ τρωγλοκολπητῶν (68) ἐν τῇ
συντόμῳ! καὶ οὐκ ἔραγε Ῥευθὴμ (54) ἄρτον ἐν τῇ
ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, Προσελθὼν οὖν ὁ Δὰν εἶπεν αὖ
« Νὴ κλαῖε, μηδὲ πένθει" εὗρον γὰρ τί εἴπωμεν τῷ
πατρὶ ἡμῶν Ἰακώθ, Θύσομεν (65) χίμαξῥον αἰγῶν,
καὶ ἐμθάψομεν τὸν χιτῶνα Ἰωσὴφ, καὶ ἐροῦμεν"
Ἐπίγνωθι, εἶ χιτῶν τοῦ υἱοῦ σού ἐστιν οὗτος (56}" »
τὸν γὰρ χιτῶνα τοῦ πατρὸς ἡμῶν ἐξέδυσαν τὸν Ἰω-
σὴφ ἐν τῷ μέλλειν πιπρᾶσκειν αὐτὸν, καὶ ἐνέδυσαν
αὐτὸν ἱμάτιον παλαιὸν δούλου. Τὸν δὲ χιτῶνα εἶχε
Συμεὼν, καὶ οὐκ ἄβελε δοῦναι αὐτὸν, θέλων τῇ ܘܬܐܘ‎
quia αὐτοῦ κατακόψαι αὐτὸν, ὀργιζόμενος, ὅτι ἔζησε,
καὶ οὐχ ἀνεῖλεν αὐτόν, ᾽Αγαστάντες δὲ κατ’ αὐτοῦ
πάντες ὁμοῦ, εἴπομεν" « Ὅτι ἐὰν μὴ δῷς, ἐροῦμεν,
ὅτι σὺ μόνος ἐποίησας τὸ πονηρὸν ἐν Ἰσραήλ (57). ܒ‎
Καὶ οὕτως δίδωσιν αὐτὸν, καὶ ἐποίησαν, καθὼς εἶπεν
ὁ Δάν,

Ε΄. « Καὶ νῦν, τέκνα pos, ἀναγγέλλω ὑμῖν τοῦ

ܝ

6

φυλάσσειν τὰς ἐντολὰς Κυρίου, xal ποιεῖν ἔλεος
τὸν πλησίον, χαὶ εὐσπλαγχνίαν ἔχειν πρὸς πάντας,
οὐ μόνον εἰς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ εἰς ἄλογα. Διὰ
γὰρ ταῦτα εὐλόγησέ µε Κύριος, καὶ, πάντων τῶν
ἀδελφῶν µου ἀσθενούντων, ἐγὼ ἄνοσος παρῆλθον" ἢ
οἷδε γὰρ Κύριος ἑκάστου τὴν προαίρεσιν. Ἔχετε
οὖν ἔλεος ἐν τοῖς σπλάγχνοις ὑμῶν, τέκνα poo, ὅτι
ὡς ἄν τις ποιήσῃ τῷ πλησίον αὐτοῦ, οὕτως καὶ ὁ

faciem ejus, qui fratris nomen propagare recusa-
verit, jam olim usitatum fuisse; sicut alia excal-
ceaiio, qua propinquus alteri suo codebat, mos
antiquus in [srael fuisse dicitur, Ruth. 1v, 7. Ip.

(46) Ὑπολυθήσεσβαι. Ὑποδήσεσθαι male. Ip.

47) Εἰς, Omissum. Ip.

48) Ἰωσήφ, Ὃ ἐφόρεσαν κατὰ Ἰωσὴφ τοῦ ἀδελφοῦ
αὐτῶν. Ip.

(49) Portam. Atrium, Josephi scilicet ; hoc enim.
vox πυλών denotat In. — Vide notam sequentem.

(60) Κατὸ τὸν τύπον τοῦ Φαρκώ, Adde ex Oxon.

TESTAMENTUM ZABULON.

1094

04: (46) τὸ A semen fratri suo, solvendum caleeamentum, et

conspuendum in faciem. Et fratres Joseph non
voluerunt vitam fratris eorum : Et. Dominus solvit
eis ealeeamentum Joseph ante portam (49), et
ita adoraverunt Joscph. Etenim venientes in
JEgyptum, soluti sunt a pueris Joseph, secundum
typum Pharaonis. Non solum autem adoraverunt
eum, sed etiam consputi sunt, confestim prociden-
tes coram eo: et sic confusi sunt coram JEgyptiis.
Post hice enim audierunt Zgyptii omnia mala quae
fecimus Joseph.

1V. « Post hec apposuerunt illi (fratres) cibum,
utcomederent. Ego enim per duos dies et duas
noctes non gustavi (cibum), miseratus Joseph. Et
Judas non comedit cum eis; intendebat autem
in lacum, quoniam timebat, ne resilientes Simeon
et Gad interficerent eum. Et videntes me non come-
dentem, posuerunt me custodire ipsum, quousque
venditus est. Fuit aulem in Jacu tres dies et tres
noctes, et ita venditus estimpastus. El audiens
Ruben, quod venditus esset absente eo, circum-
scissus plorabat, dicens: Quomodo videbo faciem
Jacob patris mei? Et. accipiens argentum cucurrit
ad mercatores, et neminem invenit: dimittentes
enim viam magnam, ambulaverunt per asperos
Sinus in via compendiaria : et non comedit Ruben
panem in die illa. Accedens igitur Dan dixit ei t
« Ne fleas, neque tristeris ; inveni enim quid dica-
mus patri nostro Jacob. Occidemus hircum capro-
rum, el tingemus tunicam Josoph, et dicemus :
Cognosce, si tunica filii tui sit ista ; » tunica enim
palris nostri exueruntJoseph, cum vendituri essent
eum, et induerunt eum vestimentum vetus servi.
Tunicam vero habuit Simeon, et noluit dare eam,
volens gladio suo discindero eam, iratus quod
viveret, el non occidisset eum. Exsurgentes autem
adversus eum omnes simul diximus : « Quod si non
des, dicimus, quod tu solus fecisti hoc malum in
Israel. » Et ita dedit eum ; οἱ fecerunt, sicut dixit
Dan.

V. « Et nunc, filii mei, annuntio vobis custodire
mandata Domini, et facere misericordiam in pro-
ximum, et viscera commiserationis ad omnes ha-
bere, non solum ad homines, sed et ad irrationalia.
Propter hec enim benedixit mihi Dominus, et,
omnibus fratribus meis egrotantibus, ego sine
egritudine evasi ; novit enim Dominus uniuscujus-
que propositum, Habete ergo misericordiam in
visceribus vestris, filii mei, quoniam ut aliquis
ἔμπροσθεν τοῦ πυλῶνος, καὶ οὕτως προσεκύνησαν
Ἰωσήφ. Ip.

(51) Κατεδραµε, Καὶ καταδραµών. To.

(92) Οὐδέν, Forte οὐδένα, quamvis et Oxoniensis
codex habeat οὐδέν. Ms. Trin. οὐδένα, In.

(53) Τρωγλοκολπητῶν. Τρωγλοδυτῶν. In.

(54) Ἔφαγε Ῥουθήμ. Ἔφαγον, omisso Ῥου-
βήμ. Ip.

τῷ

(95) Θύσομεν. Μαχαίρᾳ add. In.
Οὗτος. Add. Καὶ ἐποίησαν οὕτως. Ip.

8 Ἔν Ἰσραήλ, Ἐνώπιον Κυρίου, Ip.

1095

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1096.

faciet proximo suo, ita et Dominus faciet ei.Etenim A Κύριος ποιήσει αὐτῷ. Καὶ γὰρ οἱ υἱοὶ τῶν ἀδελφῶν

filii fratrum meorum egrotabant,moriebantur pro-
pter Joseph, quoniam non fecerunt misericordiam
in visceribus suis; fllii autem mei sine egritudine
custoditi sunt, sicut novistis. Et quando eram in
Chanaan, in littore venatus sum venatione piscium
Jacob patri meo ; οἱ multis suffocatis in mari, ego
illssus permansi.

NI. « Primus ego feci scapham in mari navigare,
quoniam Dominus dedit mihi intellectum ot. sapien-
iiam in ipsa: et dimisi lignum post ipsam, et
velum extendi in ligno recto, in medio; et in 1888
perambulans littora, piseabar pisces domui patris
mei, usquequo venimus in /Egyptum : et ex vena-
tione mea omni homini peregrino miseratus dabam.
Si vero eral peregrinus, vel ܕܡ )ܘܧܗ‎ vel senex,
coquens pisces, οἱ bene 68. (eos) apparans, secun-
dum uniuscujusque necessitatem afferebam ܚܡ‎
bus, colligens et corpatiens. Propter hoc et Domi-
nus multos pisces fecit me venari. Qui enim tribuit
proximo, aeipit multiplicata a Domino. Duinque
annis piscalus sum, omni homini quem videram
tribuens, eL omni domui patris mei sufficiens, In
aestate piscabar ; in hieme autem pascebam gregem
cum fratribus meis.

VII. « Nune annunliabo vobisque feci. Videbam
affictum in nuditate hiemis; et ipsius misertus,
furatus vestimentum ex domo mea abscondite,
dediafflicto. Et vos igilur, filii mei, ex his que
tribuit vobis Deus, indifferenter ornnium miseren-
tes, misericordiam facite, et tribuite omni homini
in bono corde. Si vero non habetis in occasione
dare indigenti, compatiamini in visceribus miseri-
cordis. Novi quod manus men non invenit in pre-
sens tribuere indigenti, et amplius soptem stadiis
ambulans eum ipso, flebum ; el viscera mea versa
sunt super ipsum in compassionem.

VIIL « Et vos igitur, filii. mei, habete viscera
compassionis in omnem hominem in misericordia,
utei Deus vobis propitius misereatur vestri quo-
niam et in extremis diebus Deus miltet misericor-
diam suam in terrüm: et ubi invenerit viscera
misericordie, in ipso habitabit. Quantum enim
homo miseretur proximi, tantum Deus ipsius.
Quando enim descendimus in Z/gyptum, Joseph non
recordatus est mali in nos; me vero videns, mi-
sertus est. In quem inspicientes et vos, immemores
malorum efficiamini, filii mei, et diligite vosmet
invicem, et ne animadvertatis unusquisque mali-

(58) τῇ. Tj, Gran. "

(59). θήρα ἰχθύων. θήρα». 19.

(60) προς hn ἐποίησα, σκάφος Tabulon ite-
que connumerandus variis heroibus, qui se inven-
dores artis nautis fuisse jactaruni, vel ab aliis
tales crediti sunt οἱ addendus iis, quos Polydorus
Vergüius lib. τὰ De. inventoribus rerum, cap. 15,
Salmuthus in Paneirolum ti. xr De Pycidecula
manlica, e& Cornelius a. Lapide aliique commenta-

tores in Sapienitz. Salomonis cap. ܕܐܐ‎ v. 1 seqq.

μου ἠσβένουν, ἀπέθγησκον διὰ Ἰωσὴφ, ὅτι οὐκ ἐποίη-
σαν ἔλεος ἐν σπλάγχνοις αὐτῶν: οἱ δὲ υἱοί µου
ἄνοσοι διεφυλάχθησαν, ὡς οἴδατε. Καὶ ὅτε ἤμην ἐν
τῇ (58) Χαναὰν, εἰς παράλιον ἐθήρευον θήρᾳ
ἰχθύων (59) Ἰακὼβ τῷ πατρί μου" καὶ πολλῶν
ἀχομένων ἐν τῇ θαλάσσῃ, ἐγὼ ἀθλαθὴς διέμεινα,

c. « Πρῶτος ἐγὼ ἐποίησα σκάφος (60) ἐπιπλέειν
ἐν τῇ ϑαλάσσῃ, ὅτι Κύριος ἔδωχέ μοι σύνεσιν καὶ
σοφίαν ἓν αὐτῷ" καὶ χαθῆκα ξύλον ὅπισθεν αὐτοῦ,
ἐν μέσῳ’ καὶ ἐν αὐτῷ

καὶ ὀθόνην ἐξέτεινα ἐν ξύλῳ ὀρθῷ
διαπορευόμενος τοὺς αἰγιαλοὺς, ἡλίευον Ἰχθόας οἴκῳ
πατρός μου, ἕως ἤλθομεν εἰς Αἴγυπτον' καὶ ἐκ τῆς
ϑήρας μου παντὶ ἀνθρώπῳ ξένῳ σπλαγχνιζόμενος
ἐδίδουν. Εἰ δὲ ἦν ξένος, ἢ νοσῶν, ἢ γηράσας, ἑψήσας
τοὺς ἰχθύας, καὶ ποιήσας αὐτὰ ἀγαθῶς, κατὰ τὴν
ἑκάστου χρείαν προσέφερον πᾶσι, συνάγων καὶ συμ-
πάσχων. Διὰ τοῦτο xal ὁ Κύριος πολὺν ἰχϑῦν ἐποίησέ
μὲ θηρᾶν. Ὁ γὰρ μεταδιδοὺς τῷ πλησίον λαμβάνει
πολλαπλασίονα παρὰ Κυρίου, Πέντε ἔτη ἡλίευσα,
παντὶ ἀνθρώπῳ, ὃν ἑωράχειν, μεταδιδοὺς, καὶ παντὶ
ἔρος ἡλίενον,

τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός μου ἐξαρχῶν, Τὸ
καὶ ἓν χειμῶνι: ἐποίμαινον μετὰ τῶν ἀδελφῶν µου.

« Νῦν ἀναγγελῶ ὑμῖν (84). ἃ ἐποίησα, Εἶδον
ϑλιδόμενον ἐν γυμνότητι χειμῶνος, καὶ σπλαγχ'
σθεὶς ἐπ᾽ αὐτὸν, κλέψας ἱμάτιον ἐκ τοῦ οἴκου μου
«ροφαίως, ἔδωκα τῷ θλιδομένῳ. Καὶ ὑμεῖς οὗ

μου, ἐξ ὧν παρέχει ὑμῖν à
σπλαγχνιζό
ἀνρῃρώπῳ ἐν ἀγαθῇ καρδίᾳ. Εἰ $

μὴ ἔχετε πρὸς
καιρὸν δοῦναι τῷ χρήζοντι, συμπάσχετε ἦν σπλάγ-
χνοις ἐλέωυς, Οἶδα ὅτι ἡ χείρ μου οὐχ εὗρε πρὸς
ἐπιδοῦναι τῷ χρήζοντι, καὶ ἔτι ἑπτὰ
συμπορευόμενος αὐτῷ, ἔκλαιον" καὶ τὰ
φετο (08) ἐπ᾽ αἱ

τὸ παρὸν
σταδίους
σπλάγχνα uoo

εἰς συμπά-

B. « Καὶ ὑμεῖς οὖν, τέκνα µου, ἔχετε εὐσπλαγγνίαν
χατὰ παντὸς ἀνθρώπου ἂν ἐλέει, ἵνα καὶ ὁ Κύριος
εἰς ὑμᾶς σπλαγχνισθεὶς ἐλεήσῃ ὑμᾶς ὅτι καίγε
ἐπ) ἐσχάτων ἡμερῶν ὁ θεὸς ἀποστέλλει τὸ σπλάγ-
χνον αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ὅπου εὕρῃ σπλάγχνα
ὀλέους, ἐν χατοικεῖ, Ὅσον γὰρ ἄνθρωπος
σπλαγχνίζεται εἰς τὸν πλησίον, τοσοῦτον Κύριος εἰς
αὐτόν. Ὅτε γὰρ χατήλθομεν εἰς Αἴγυπτον, Ἰωσὴφ
οὐκ ἐμνησικάκησεν εἷς ἡμᾶς" ἐμὲ δὲ ἰδὼν, ἑσπλαγ-
χνίσθη. Eie ὃν ἐμόλέποντες καὶ ὑμεῖς, ἀμνησίκακοι
,ܙܐܬ‎ τέχνα μου, καὶ ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καὶ μὴ
λογίζεσθε ἕκαστος τὴν κακίαν τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ (64):

αὖτι

nominarunt, Ex quibus patebit, Zabulone antiquio-
rem esse artem nauticam, ejusque originem ad Noo
saltem referendam esse. Ip.

(64) Νῦν ἀναγγελῶ ὑμῖν. Hac omnia omissa
sunt in codice Oxoniensi usque ad ista sequentis
paragraphi verba : τοσοῦτον Κύριος εἰς αὐτόν. Ip.

89) "E,.eetce, Ms. ἐλεᾶτε, Ip.
63) Ἐτρέφετο. Legendum ἐστρέφετο. lp.
64) Μὴ λὸγίζεσθε ἕκαστος πακίαν τοῦ ἀδελ-

φοῦ αὐτοῦ, etc. Iden monitum Herme dabatur

1097

TESTAMENTUM DAN.

1098

ὅτι τοῦτο χωρίζει ἐνότητα, καὶ πᾶσαν συγγένειαν δια- A tiam. fratris sui; quoniam hoc dividit unitatem,

τὴν Ψυχὴν ταράσσει (05). Ὁ γὰρ µνη-
σίκαχος σπλάγχνα ἐλέους οὐκ ἔχει,

σκορπίζει, 9

Προσέχετε τὰ ὕδατα (00), ὅτι ὅταν ἐπὶ τὸ αὐ-
(61):

αὐτὰ, καὶ

εύεται, λίθους, ξύλα, τὴν ἄμμον κατοσύρε

πολλὰ διαιρεθῇ, ἡ γῆ ἀφανίζει
εὐκαταφρόνητα, Καὶ ὑμεῖς, ἐὰν διαιρεθῆτε,
οὕτως, Μὴ σχισθῆτε εἰς δύο κεφαλὰς, ὅτι πᾶν
Κύριος, κεφαλὴν μίαν ἔχει, Ἔδωχε δύο
ὤμους, πόδας, χεῖρας" ἀλλὰ πάντα τὰ μέλη τῇ μιᾷ
κεφαλῇ ὑπαχούει, Ἔγνων ἐν γραφῇ πατέρων μου,
ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἀποστήσεσῃς ἀπὸ Κυρίου,
καὶ διαιρεθήσεσθο, ἐν Ἰσραὴλ (68), καὶ δυσὶ βασι-
λεῦτιν
καὶ γε

ἐξακολουβήσετ:, καὶ πᾶν βδέλογμα ποιή

πᾶν εἴδωλον προσκυνήσετε, καὶ αἰχμαλοτεύ-
σουσιν ὑμᾶς οἱ ἐχθροί ὑμῶν, καὶ χαθίσεσῃε (00) ἐν
ἔρνεσι ἐν πάσαις ἀσθενείαις, καὶ θλίψεσι, χαὶ ὀδύναις
ψυχῆς. Καὶ μετὰ ταῦτα μνησθήσεσθε Τυρί
pesavo as

xal

ὑμᾶς. ὅτι £ ἐστὶ
εὔσπλαγχνος, μὴ λογιζόμενος καν
τῶν ἀνθρώπων, διότι σάτξ εἶσι,
τῆς πλάνης ἀπατᾷ αὐτοὺς ἐπὶ πάσαις ταῖς πράξεσιν
αὐτῶν. Καὶ μετὰ ταῦτα ἀνατελεῖ ὑμῖν αὐτὸς ὁ Κύ-
βίος (70), φῶς δικαιοσύνης, καὶ ἴασις καὶ εὐσπλαγ-
ub αὐτοῦ, Αὐτὸς λυτρώ
σαν αἰγμαλωσίεν υἱῶν ἀνθρώπου ἐκ τοῦ Βελιὰρ, καὶ
πᾶν πνεῦμα πλάνης πατηβήσεται: καὶ ἔπισε

πέντα τὰ ἔθνη εἰς παραζήλωσιν αὐτοῦ: καὶ ὃ

χαὶ ἴαν τοῖς υἱοῖς

καὶ τὰ πνεύματα

ἴω

Θεὸν ἐν σχήματι ἀνθρώπου, ὅν ἂν ηται Κύριος,
Ἱερουσαλὴμ ὕνομα αὐτῷ (71). Καὶ πάλιν ἐν πονη-
Pla λόγων ὑμῶν παροργίσετε αὐτὸν, καὶ ἀπόῤῥιοθή- 0
σεσθε ἕως καιροῦ συντελείας.

T « Καὶ νῦν, τέκνα μου, μὴ

λυπεῖσθε, ὅτι ἀποθνή-
τε, ὅτι ἀπολείπω ὑμῶν.
ἐν μέσιρ ὑμῶν, ὡς ἡγούμε-
νος ἐν μέσῳ υἱῶν αὐτοῦ, καὶ εὐφρανθήσομαι ἐν μέ-
σῳ τῆς φυλῆς μου, ὅσοι ἐφύλαξαν νόμον Κυρίου, καὶ
ἐντολὰς Ζαδουλὼν πατρὸς αὐτῶν. Ἐπὶ δὲ

σιω ἐγὼ, μηδὲ συμπίττ

᾿Ανασήσομαι γὰρ πάλυ

οὓς ἀσε-
δεῖς ἐπάξει, Κύριος πῦρ αἰώνιον, καὶ ἀπολέσει αὐτοὺς
ἕως γενεῶν, Ἐγὼ εἰς τὴν ἀνάπαυσίν μου ἀποτρέχω,
ὡς οἱ πατέρες μου" ὑμεῖς ὃν φοθεῖσθε Κύριον τὸν
Θεὸν ὑμῶν, ἐν πάσῃ ἰσχύϊ, πάσας τὰς ἡμέρας τῆς
ζωῆς ὑμῶν, » Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἐκοιμήθη ὕπνῳ καλῷ,
καὶ ἔθηκαν αὐτὸν ot υἱοὶ αὐτοῦ ἐν θήκῃ" ὕστερον δὲ
ἀναγαγόντες αὐτὸν εἰς Χεθρὼν, ἔθαψαν μετὰ τῶν ma-
πέρων αὐτοῦ,

ΚΕΦΆΛΙΟΝ 5,
Διαθήκη Δᾶν, περὶ θυμοῦ καὶ ψεύδους,
Α΄, ᾿Αντίγραφον λόγων Δὰν, ὧν εἶπε τοῖς υἱοῖς αὐ-
τοῦ ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν αὐτοῦ. Ἐκατοστῷ εἰ-
κοστῷ πέμπτῳ ἕτει τῆς ζωῆς αὐτοῦ, καλέσας τὴν

Visione τι, 8 3, his verbis: « Tu autem, Herma,
noli meminisse injuriarum filiorum tuorum. Memo-
ria enim injuriarum morlem operatur, oblivio vero
earum vitam eternam. » Grab.

(03) Τάράσσει, Καὶ τὴν ὕπαρξιν ἀφανίζει, addit 608
dex Oxon. Ip.

(66) Τὰ 53: Ἐπί add. Ip,

(07) Κατασύφέρει, Καταφέρει. In.

ParROL. Ga. 11,

et omnem consanguinitatem dispergit, et animum
perturbat. Memor enim mali viscera misericordic
non habet,

IX. « Attendite aquis, quoniam cum simul mo-
ventur, lapides, ligna, arenam detrahunt ; si vero
in multas dividantur, terra exterminat eas, ot fiunt.
neglect. Et vos, si dividamini, eritis ita. Ne scin-
damini in duo capita, quia omne quod fecit Deus,
caput unum habet. Dedit duos hurmeros, pedes,
manus; sed omnia membra uni capiti obediunt.
Novi in seriptura patrum meorum, quod in ultimis
diebus recedetis a Domino, et divisi eritis in Ieracl,
et duos reges sequemini,et omnem ahominationem.
facielis, et omne idolum adorabitis, ct captivos ab-
ducent vos inimici vestri,et sedobitis in nationibus
in omnibus infirmitatibus,et tribulationibus,et do-
loribus animz.Et post hiec recordabimini Domini,
et resipicetis, δὲ converlet vos, quoniam clemens
est el misericors, non imputans malitiam filiis ho-
minum ; quoniam caro sunt, et spiritus erroris so-
ducunt eos in omnibus aclionibus suis. Et post
hac orietur vobis ipse Dominus, lumen justiliz, et
sanitas et misericordia in ponnis ejus. Ipse redimet
omnem captivitatem filiorum hominis a Beliar, et
omnis spiritus erroris conculeabitur; et convertet
omnes gentes in ermulationem ejus; οἱ videbitis
Deum in forma hominis, quem elegerit Dominus ;
Jerusalem nomen ei.Et rursus in malitia sermonum
vestrorum ad iracundiam provocabitis eum, et ab-
jeeti eritis nsque ad tempos consummationis.

X. « Et nune, filii mei, ne contristemini, quo-
niam morior ego ; neque concidatis, quoniam re-
linquo vos. Resurgam enim in medio vestri, velut
dux in medio filiorum suorum, et letabor in
medio tribus mee, quotquot custodierunt legem
Domini, et mandata Zabulon patris eorum. Super
impios vero inducet Dominus ignem cwternum, et
perdet eos usque in generationes. Ego in requiem
meam confugio,sicut patres mei : vos autem timete
Dominum Deum vestrum, in omni fortitudine, om-
nibus diebus vite vestre. » Et cum hec dixisset,
dormivit somno bono, et posuerunt eum filii ejus
theca; postea vero reducentes eum in Hebron, se-

D pelierant cum patribus cjus.

CAPUT VII.
Testamentum Dan, de ira et mendacio.
I. Transcriptum verborum Dan, qua dixit filiis
suisin ultimis diebus suis. Centesimo vicesimo
quinio anno vite sux vocans tribum suam, dixit :

(68) Ἰσραήλ. Ἱερουσαλήμ. In.

(69) Καθίσεαθε. Κακῶθάσεσθε, In.

(10) ᾿Ανατελεῖ ὑμῖν αὐτὸς ὁ Κύριος, etc. Alludit ad
Malaehia 1v, 2. In.

(71) Καὶ ἴασις..... Ἱερουσαλὴμ ὄνομα αὐτῷ. Kal
ἐπιστρέψετε ἐκ τῆς γῆς ὑμῶν, καὶ ὄψεσης Κύριον ἐν
Ἱερουσαλὴμ διὰ τὸ ὄνομα αὐτοῦ, habet codex Oxon,
multo concisius. Ip.

35

1099

« Audite, filii Dan, sermones meos, attendite ve- A πατριὰν, αὐτοῦ, εἰ

bis oris patris vestri. Probaviin corde meo et in
omni vita mea, quod res bona est et Deo grata,
veritas cum justa actione ; et quod perniciosum est
mendacium, et ira, quoniam omnem malitiam ho-
ininem edocent. Gonfiteor vobis hodie, filii mei,
quod in corde meo laetatus sum de morte Joseph,
viri veracis et boni, et gaudebam in venditione Jo-
seph, quoniam supra nos pater eurn diligebat. Spi-
ritus enim zeli et elationis dixit mihi τ « Et tu es
filius ejus, » Et unus spirituum Beliar cooperaba-
tur mihi, dicens : « Accipe gladium hunc, et cum
eo occide Joseph; et diliget te pater tuus, mortuo
60. » Ilio est, spiritus ire, suadens mihi, ut sicut
pardalis devorat hedum, ita devorarem Joseph.Sed
Deus Jacob palris mei non immisit eum in manus
ineas, αὐ invenirem eum solum ; neque permisit
iniquitatem hano facere, ut (73) solvantur duo sce-
pira in Israel,

II. « Et nunc, filii mei, ego morior, et in veritate
dico vobis, quod si. non custodiatis vosmetipsos ἃ
spiritu mendacii et ire, et diligatis veritatem et
longanimitatem, disperibitis. Cacitas est in ira, (ilii
mei, et nemo iracundus videt faciem in veritate ;
quoniam seu pater, sive mater sit, ut hostibus at-
tendit eis ; si sib fraler, non novit; si propheta Do-
mini, non obodil ; si justus, non aspicit ; amicum
non cognoscit. Cireumponit enim ei spiritus ire
rotis erroris, et oxcscat naturales oculos ejus, et
per mendacium obtenebrat mentem ejus, et pro-
priazn visionem tribuit ei. In quo autem cireumpo-
nit oculos cjus? In odio cordis, et dat ei cor pro-
prium adversus fratrem in invidiam.

11], « Perniciosa est ira, filii mei; etenim ipsi
anime ipsa fit anima ; οἱ corpus quidem iracundi
proprium sibi facit, anim autem dominatur, et
iribuit corpori potentiam propriam, ui faciat om-
nem iniquitatem ; et cum ja: operata fuerit anima,
justifica quod operatum est, quia non videt. Pro-
pter hoe qui iratus est, si quidem sit potens; tri-
plicem habet potentiam in ira : unam quidem per
potentiam et auxilium ministrantium ; secundum
nutem per divitias, persuadens et vincens in in-
justitia ; tertiam naturalem habens sororis, οἱ per
seipsum operans malum. Si iulem debilis sit qui
irascitur, duplicem habet polestsieni, praeter. eam
quaest nature ; adjuvat enim eis ira semper in ini-

(72) θυμὸς, ὅτι πᾶσαν κακίαν ἀνθρώπων ἐκδιδάσ
θυμὸς πᾶσαν κακίαν ἐκδιδάσκει, oniissQ ὅτι, οἱ ἀνθ:
Ρώπων, sive potius ἄνθρωπον, GnaB,

(73) Ut. Ne, potius legendum juxta (rec. Oxon.
Τρ. — Huic loco lux aífunditur in not. 3 ad 0168
menlis Rom. Epist. 1, cap. 31. Patrol. Gr. t. | eol.
211.

(74) Δυθῶσι δύο cx,
Gnas.

(43) Quid est hoc ὁρῶν πρόσωπον, videns fa-

px ἐν Ἰσραήλ. M4 add,

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1100
ܐ‎ Ακούσατε, υἱοὶ Δὰν, λόγων
μου, προσέχετε ῥήμασι στόματος πατρὸς
Ἐπείρασα ἕν καρ

ὑμῶν,
ܐ‎ qpoo, καὶ iy πάσῃ τῇ ζω µου
ὅτι καλὸν καὶ Θεῷ εὐάρεστον, ἡ ἀλήθεια μετὰ δίκαιο.
πραγίας ^ καὶ ὅτι πονηρὸν τὸ ψεῦδος, καὶ ὁ θυμὸς,
ὅτι πᾶσαν χακίαν ὀγθρώτων ἐκδιδάσκει (79). Ὅμολο-
γῶ σήμερον ὑμῖν, τέκνα μου, ὅτι ἐν καρδίᾳ µου ἠδό-
μὴν περὶ τοῦ θανάτου Ἰωσὴφ, τοῦ ἀλδρὸς τοῦ ἀγα-
θοῦ χαὶ ἀληθινοῦ, καὶ ἔχαιρον ἐπὶ τῇ πράσει Τωσὴφ,

ὅτι ὑπὲρ ἡμᾶς ὁ πατὴρ αὐτὸκ yk
τοῦ ζέλου καὶ τῆς ἀλαζο

Τὸ γὰρ πνρῦμα
lag ἔλεγέ, μοι" » Καί γε

£s £ P
σονήργει μοι, λέγον" » Λαβὲ τὸ ξίφος τοῦτο, καὶ ἓν
αὐνῷ ἄνελε τὸν "luci,

σὺ υἱὸς αὐτοῦ. » Καὶ ἕν τῶν πνευμάτων τοῦ
φ, καὶ ἀγαπήσει σε ὁ πατήρ
σου, ἀποθανόντος αὐτοῦ. » Τοῦτό ἐστι τὸ πνεῦμα τοῦ
θυμοῦ, τὸ πεϊθὀν µε, ἵνα ὡς πάρδαλις ἐκμύζει ἔρι-
Φον, οὕτως ἐκμυζήσω τὸν Ἰωσήφ- ᾿Αλλ᾽ ὁ θεὸς "oc
τοῦ πατρός µου οὐκ ἐνέδαλεν αὐτὸν εἰς τὰς χεῖράς
βου, ἵνα εὕρω αὐτὸν μόνον" οὐδὲ εἴασε τοῦτο τὸ ἀνόμη-.
μα ποιῆσαι, ἵνα λυθῶσι 6η σκῆπτρα ἐν Ἰσραήλ (74).

B.« Καὶ νῦν, τέκνα μου, ἐγὼ ἀποθνήσκω, καὶ ἐν
ἀληθείᾳ λέγω ὑμῖν, ὅτι ἐὰν μὴ φυλάξητε ἑαυτοὺς
ἀπὸ τοῦ πνούματος τοῦ ψεύδους καὶ τοῦ θυμοῦ, καὶ
ἀγάπέσητε τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν μακροθυμίαν, ἆπα-
λεῖαθε, Τόφλωσίς ἔστιν ἐν τῷ θυμῷ, τέκνα μου, καὶ
οὐκ ἔστι τις θυμώδης ὁρῶν πρόσωπον (117) ἐν ἀληθεί
ὅτι κἂν πατὴρ, κἂν μήτηρ ἐστὶν, ὡς πολεμίοις προι
χει αὐτοῖς - ἐὰν ᾖ ἀδελφὸς, οὐκ οἴδεν + ἐὰν προφήτης
Κυρίου, παρακούει" ἐὰν δίκαιος, οὐ βλέπει". φίλον
οὐ γνωρίζει, Περιδάλλει γὰρ αὐτὸν τὸ πνεῦμα τοῦ
θυμοῦ τὰ δίκτυα τῆς πλάνης, καὶ τυφλοῖ τοὺς

σι-

κοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, καὶ διὰ τοῦ ψεύδους σκοτοῖ
τὴν δνάνοιαν αὐτοῦ, καὶ τὴν ἰδίαν ὅρασιν παράχει αὖ-
τῷ, Ἐν τίνι δὲ περιδάλλει τοὺς ὄφθαλμοὺς αὐτοῦ:
Ἐν μίσει καρδίας, καὶ δίδωσιν αὐτῷ καρδίαν ἰδίαν κατὰ
τοῦ ἀδελφοῦ εἰς φθόνον,

I' Πονηρὸς, ὁ θυμὸς, τέκνα poo, καὶ γὰρ αὐτῇ
τῇ ψυχῇ αὐτὸς γίνεται ψυχή (15)* καὶ τὸ μὲν σῶμα
ἰδιοποιεῖται (76) τοῦ ρυμώδους, τῆς δὲ ψυχὴς κατακυ-
ριεύει, καὶ παρέχει τῷ σώματι δύναμιν
ποιήσῃ πᾶσαν ἀνομίαν + καὶ

ἰδίαν, ἵνα

ὅταν πράξῃ ψυχὴ, ὃι-
ἢ οὐ βλέπει, Διὰ τοῦτο ὁ
θυμούμενος, ἐὰν μὲν ἥ δυνατὸς, τριπλῆν ἔχει δύνα.
μιν ἕν τῷ ρυμῷ μίαν μὲν διὰ τῆς δυνά
τῆς βοηθείας (77) τῶν ὑπουργούντων 6 δευτέρων δὲ

καιοῖ τὸ πραχθὲν, ἐπ

διὰ τοῦ πλούτου, παραπείθων καὶ νἱκῶν ἐν βδίχῳ'
τρίτην τὴν φοσικὴν

ἔχων τοῦ σώματος, καὶ δι᾿ ὃ

τοῦ δρῶν τὸ κακόν, Ἐὰν

ἀσθενήσῃ ὃ θυμού:
δυνάμιν παρὰ τῆς φύσεως" βον,

γὰρ αὐτοῖς ὁθυμὸς πάντοτε ἐν παρανομίᾳ, Τοῦτο τὸ

ciem ? Hebraice dicitur videre faciem pro familiari-
ior et amice, aut submisse, aliquem adire, veleum
eo colloqui. Cf. text. Hebr. Gen. xxxn, ?1, et Ge-
senii Thesaurum ad vocem ΘΝ) ne 1, A. Dnacu.

(75) καὶ yàp αὐτῇ τῇ φυχῇ αὐτὸς γίενται ψυχή
omissa sunt. GRAB. e

10) Ἰθιοποιεῖται, Ἴδιον ποιεῖται. Ip.

7T) Διὰ τῆς δυνάμεως καὶ τῆς βοηθείας, ᾿Απὸ βοη-
θείας. Ip.

ܧܥ
ὠνται αἱ‏

ἃ τοῦ ψεύδους ix
ἵνα ἐν ὠμότητι
ς αὐτοῦ.

Δ΄, « Οὐχοῦν συνίετε τὴν δύναμιν τοῦ θυμοῦ, ὅτι
ματαία ἐστίν. Ἐν γὰρ λόγῳ παροξύνει (T8) πρῶτον"
εἶτα ἐν £ o» (79), κ
τὸ διαδούλιον αὐτοῦ"

καὶ Ψεύδ.

eyes δυνατοῖ τὸν ἐρεθιζόμο καὶ ἐν

: (80) ταρά

uias wd

ἐάν τις ὡς

καὶ

θυμόν" παινῇ ὑμᾶ ἀγα-
θοὺς (81), μὴ ἐπαίρεσθε, μήτε μεταδάλλ' μήτε
ἔρψιν, μήτε εἰς ἀειδίαν (82). Πρῶτον γὰρ τέρ-
ἣν ἀκοὴν, καὶ οὕτως ὀξύνει τὸν νοῦν, νοῆσαι τὸ
ἐρεθισθέν" καὶ τότε θυμωθεὶς νομίζει δικαίως ὀργί-
ἂν δὲ ζημίᾳ ἢ ἀπολείᾳ τινὶ περιπέσητε
α, μὴ θρηεῖσθε' ὅτι αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἔπι-
θυμῆσαι ποιεῖ τοῦ ἀπολομένου, ἵνα θυμωθῇ διὰ τοῦ
ε (84) ἐκουσίως,

πόθου,

οὓς: ἀπὸ γὰρ λύπ ܬ‎ θυμὸς

Ἔστι δὲ διπρόσωπον κακὸν, θυμὸς

καὶ συνερῶνται ἀλλήλοις, ἵνα ταράξωσ: τὸ

παρασσομ. ὃς, ἀφίσταται Κύριος
ἧς ὃ Bro.

αἴχνα uos

Ἐὰν ὃν ζημιω μὴ λωπεῖ-

à ψεύδους,
διαβούλιον’

ἀπ’ αὐτῆς,
ἐντολὰς τοῦ
€—

E. « Φυλάξατε οὖν,
Kopíou, καὶ τὸν sBpv αὔτον πῆρ
δὲ ἀπὸ θυμοῦ, xai μισήσαι εὔδος, ἵνα Κύριος
κατοικήσῃ i» ὑμῖν. (S5) ᾿Αλήθειαν λαλεῖτε ἕκαστος
πρὸς καὶ οὐ μὴ dye
μῆνιν καὶ ταραχὰς, ἀλλ᾽ ἔσεσῃε ἐν εἰρήνῃ, ἔχοντες
τὸν Θεὸν τῆς εἰ
πόλεμος. ᾿Αγαπᾶτε
καὶ ἀλλήλους ἐν ἀληθινῇ καρδίᾳ, Οἶδα γὰρ, ὅτι ἐν
ἐσχάταις ἡμέραις ἀποστήσεσθε τοῦ Κυρίου, καὶ προσ-
οχθιεῖτε τὸν Λευὶ, πρὸς Ἰούδαν ἀντιτάξεσθε"
ἀλλ᾽ οὐ δυνή λος γὰρ Κυ-
ἔσεται Ἰσραήλ.
Κυρίου, ἐν πάσῃ xax

τὰς

ἐν

τὸν πλησίον αὐτο

χαὶ

ὃς πρὸς αὐτούς. "A

ους, ὅτι ἐν αὐτοῖς m

οστῆτε ἀπὸ

βδελύγματα ἐθνῶν, ἐκπορνεύον-

ούντων iy ὁ τῆς

Ίνων γὰρ ἐν βίδλῳ Ἐνὼχ τοῦ δικαίου, ὅτι ὁ ἄρχων

ἵν τῶν πνευμάτων

πάντι

ὑμῶν ἔστιν 6 Σατανᾶς, καὶ ὅτι
τῆς πορνείας καὶ τῆς ὑπερηφανείας
κούσουται, τοῦ παρεδρεύειν τοῖς υἱ

ποιεῖν αὐτοὺς ἐξαμαρτάνειν ἐνώπιον

Κυρίου.

viol μου ἐγγίζοντές εἶσι τῷ Λενὶ, καὶ συνεξαμαρτά-

᾿Ιούδα ἔσονται ἐν

ὡς λέοντες. Διὰ

ἐν πᾶσι: καὶ υἱοὶ

τὰ ἀλλό

νοντες αὐτοῖς
πλεονεξίᾳ, ἁρπάζονς
τοῦτο ἀπαχθήσεσθε σὺν αὐτοῖς ἐν αἰχμαλωσίᾳ, κἀκεῖ
ἀπολήψεσ

πάσας τὰς πληγὰς Αἰγύπτου, καὶ πάσας
πονηρίας τῶν ἐθνῶν" ἐπιστρέψαντες πρὸς
Κύριον, ἐλεηθήσεσθε, καὶ ἄξει ὑμᾶς εἰς τὸ ἁγίασμα
εἰρήνην. Καὶ ἄνατελ ἐκ τῆς

wal οὕτως

ὑμ

αὐτοῦ, βοῶν ὑμῖ

(18) Ἠαροξύνει, Παροξύνεται, GnAn.
(79) ᾿Ερεθιζόμενον. Ὁρ ܚܝ‎ Ip.
(80) πιοκραϊ D.
(81) ᾿Αγαθούς. ܨ‎
(82) EUN OS In.

τε, Περιπέ.

83) Περ
δὰ "Ex δὲ natali. 25 omnia usque ad

TESTAMENTUM DAN.

C

1102

ανᾶ Α quitate. Hie spiri!is semper cum mendacio a dex-

iris Satane ambulat, ut in crudelitate οἱ mondacio
fiant actus ejus.

IY. « Quapropter intelligite potentiam ire, quo-
niam vana est.In sermone enim exacerbat primum;
deinde in operibus fortificat stimulatum, et in da-
mnis amaris conturbat consilium ejus: et ita exsu-
Scitat in ira magna animam ejus.Quando igitur lo-
quitur aliquis adversum vos,ne moveamini in iram ;
et si quis laudet vos ut bonos,ne elevemini, neque
transmutemini vel in delectationem, vel in rigorem
vultus. Primum enim delectat auditum, et ita exa-
cuit mentem, ut intelligat quod exprobratum est :
et tunc iratus existimat juste irasci.8i in jacturam
aut perditionem aliquam incideritis,filii,ne tumul-
tuemini; quoniam hic spiritus concupiscere facit
quod perditum est, ut irascatur per desiderium.Si
sutem jacturam patiemini voluntarie, ne contriste-
mini;a tristitia enim suseitaturira cum mendacio.
Est autem malum duplicem habens faciem,ira cum
mendacio, et colloquuntur mutuo, ui conturbent
consilium : turbata autem anima continue recedit
Dominus ab ipsa, et dominatur ei Beliar.

V. « Custodite ergo, filii mei, mandata Domini,
eilegem ojus servate; recedite autem ab ira, et
odio habete mendacium,ut Dominus habitet in vo-
bis, et fugiat a vobis Beliar. Veritatem loquamini
unusquisque ad proximum suum, et non incidetis
in iram et turbationes ; sed eritis in pace, habentes
Deum paeis ; et non praevalebit adversum vos bel-
lum.Diligite Dominum in omni vita vestra, et vos-
met invicem in veraci corde. Novi enim, quod in
ultimis diebus recedetis a. Domino, et. offendetis
Levi, et Jud: resistelis ; sed non superabitis eos.
Angelus enim Domini ducil utrosque, quoniam in
ipsis stabit Israel. Et cum recedetis a Domino, in
omni malitia ambulabilis, facientes abominationes
gentium, scortantes cam mulieribus iniquorum, δὲ
in omni malitia spirituum erroris operantium in
vobis. Legi enim in libro Enoch justi, quod prin-
ceps vester est Salanas,et quod omnes spiritus fora
nicationis οἱ superbie Levi obedient,ut insidientur
filiis Levi,et faciant eos peccare coram Domino. Et
filii mei appropinquaat Levi, et simul peccant cum
eie in omnibus : et filii Juda erunt in avaritia,ra-
pientes aliena. ut leones. Propter hoc abducemini
cum eis in captivitatem, et 11110 recipietis omnes
plagas JUgypti,et omnes pravitates gentium : et ita.
revertentes ad Dominum misericordiam conseque-
mini,et ducet vos in sanetificationem ejus,clamans
vobis pacem.Et orietur vobis ex tribu Juda et Levi
Balutsre Domini: et ipse faciet adversus Beliar
prelium, et ultionem vietoris dabit terminis ve-

finem hujus ~ = 3 10.

(85) ᾽Αλήθειαν. Hine in Oxon. et 08081
cliusula deesse videtur In.

(80) Καὶ οὐ μὴ κατισχύσῃ. Omnia in Ox. eod.
desunt usque ad ista sequentis paragraphi verba :
καὶ ἐν τοῖς ἔθνεσι Σωτήρ. In.

codice

1103 TESTAMENTA XII

stris.Et animas sanctorum captivas liberabit a Be- A.
liar, et convertet corda incredula ad Dominum, et
dabit invocantibus eum pacem eternam,et requie-
scent in Eden sancti,el in novaJerusalem letabun-
tur justi, quo erit in glorificationem Dei usque in
scculum.Et non amplius sustinebit Jerusalem de-
solationem,neque captivus duceturIsrael ; quoniam
Dominus erit in medio ejus, eum hominibus con-
versatus, et sanctus Israel regnans super ipsos in
humilitate et paupertate : et qui creditin eum,re-
gnabit in veritate in celis.

μένος (87), καὶ ἅγιος "legal βασιλεύων
αὐτῷ βασιλεύσει ἐν ἀληθείᾳ ἂν τοῖς οὐρανοῖς.

αὐτοὺς

VI. « Et nunc timete Dominum, illii mei, et at- n

tendite vobismelipsis a Satana et spiritibus ejus.
Appropinquate autem Deo,et angelo excusanti vos ;
quoniam hic est mediator Dei et hominum, in pa-
cem Israel.Gontra regnum inimici stabit; quapro-
pter studet inimicus subvertere omnes invocantes
Dominum. Novit enim, quod in qua die crediderit
Tsrael, consummabitur regnum inimici, Ipse ange-
lus pacis fortitieabit Israel, ne incidat in finem ma-
lorum.In tempore autem iniquitatis Israel recedet
80 eis Dominus, transibit post facientem. volunta-
tem ipsius, quoniam nulli angelorum erit ut οἱ,
Nomen ejus erit in omni loco Israel et in gentibus
Salvator. Conservate igitur vosmetipsos, fllii. mei,
&b omni opere pernicioso, et abjicite irum et omne
mendacium et diligite veritatem etlonganimitatem,
οἱ quo audivistis ἃ patro vestro,tradite οἱ vos filiis
vestris, ut recipiat vos Pater gentium : erit enim.
verax et longanimis, mansuetus et humilis, et do-
cens per opera legem Del. Discedite ergo ab. omni
injustitia, et adhirete justitie legis Domini.Et se-
pelite me prope patres moos. »

€

PATRIARCHARUM. 1104

As σωτήριον Κυρίου: καὶ αὐτὸς
κήσει πρὸς τὸν Βελιὰρ πόλεμον, καὶ τὴν ἐκδίκησιν
ποῦ γίκους δώσει πέρασιν ὑμῶν. Καὶ τὴν αἴχμαλω-
σίαν λάθῃ ἀπὸ τοῦ Βελιὰρ ψυχὰς ἁγίων, καὶ
ψει καρδίας ἀπειθεῖς πρὸς Κύριον, καὶ
ἐπικαλουμένοις αὐτὸν εἰρήνην

Ἰούδα καὶ τὸ

T

ἐπιστρέ-
δώσει τοῖς
χαὶ ἀναπαύ-
σονται ἐν Ἐδὲμ ἄγιοι, καὶ ἐπὶ τῆς νέας Ἱερουσαλὴμ
ὑφρανθήσονται δίκαιοι, ἥτις
ς τοῦ αἰῶνος, Καὶ

αἰώνιον,

ται εἰς δόξασμα

ὑπομ.
Ἰσραὴ

i

οὐκ ἔτι

Ἱερουσαλὴμ.
ܕ‎ ὅτι Κύριος
ἀνθρώποις σογανασρ
ἐν ταπεινώσει καὶ ἐν πτωχείᾳ καὶ ὁ πιστεύων ἐπ᾽

ἐρήμωσιν, οὐδὲ αἰχμαλωτίσεται
ἔσται ἐν

μέσῳ αὐτῆς, tol

U.o« Καὶ νῦν φοθήθητε τὸν Κύριον, τὲ

να µου, καὶ
υτοῖς ἀπὸ τοῦ Σατανᾶ, καὶ τῶν πνευµά-
bcp Θεῷ, καὶ τῷ ἀγγ
παραιτουμένῳ ὑμᾶς" ὅτι οὗτός ἐστι μεσίτης Θεοῦ καὶ
ἀνθρώπων, ἐπὶ τῆς εἰρήνης Ἰσραήλ.
βασιλείας τοῦ ἐχθροῦ στήσετι
ἐχθρὸς ὑποσχελίζειν πάντας τοὺς ἐπικαλουμένους τὸν
Κύριον, Οδε γὰρ, ὅτι ἐν ἡμέρᾳ (88) πιστεύσει Ἰσραὴλ,
συντελεσθήσεται ἡ βασιλεία τοῦ ἐχθροῦ. Αὐτὸς ὁ 8
γελος τῆς εἰρήνης ἐνισχύσει τὸν Ἰσραὴλ, μὴ ἐμπεσεῖν
αὐτὸν εἰς τέλος κακῶν, Ἔσται δὲ ἐν καιρῷ ἀνομίας
τοῦ Ἰσραὴλ ἀφιστήμενος ἀπ’ αὐτῶν Κύριος, µετε-
λεύσεται d

Κατέναντι τῆς

διὰ τοῦτο σπουδάζει ὁ

ποιοῦντα τὸ θέλημα αὐτοῦ
ἔλων ἔσται ὡς αὐτῷ, Τὸ ὄνομα αὐτοῦ
τοῖς ἔθνεσι, Σω-
να μου, ἀπὸ παν-
καὶ ἀποῤῥίψατε τὸν θυμὸν καὶ
πᾶν ψεῦδος, καὶ ἀγαπήσατε τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν
μακροθυμίαν, καὶ ἃ ἠκούσατε παρὰ τοῦ πατρὸς
µετάδοτε καὶ ὑμεῖς τοῖ

ἔσται ἐν παντὶ τόπῳ Ἰσραὴλ, καὶ ἐν

τήρ. Διατηρήσατε οὖν ἑαυτοὺς,

τὸς ἔργου πονηροῦ,
poor

,

πέχνοι "lx

ὑμῶν,
ὑμᾶς ὁ Πατὴρ τῶν ἐθνῶν' ἔσται γὰρ ἀληθὴς καὶ μα-
κρόθυμος, πρᾶος καὶ ταπεινὸς, καὶ ἐχδιδάσχων διὰ

τῶν ἔργων νόμον Θεοῦ. ᾿Απύστητε οὖν ἀπὸ πάσης ἀδικίας, καὶ κολλήθητε τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ νόμου τοῦ Κυρίου.

Καὶ θάψατὲ με (89) ἐγγὺς τῶν πατέρων μου. »

VIL Et cum hec dixisset, osculatus est. eos, δὲ
dormivit somnum perpetuum. Et sepelierunt eum
filii ejus ; et post. hic reduxerunt ossa ejus prope
Abrahar,Isaac et Jacob. Quemadmodum vero pro-
phetavit eis Dan,quod legem Dei sui neglecturi es-
sent, et abalienati forent a lerra. hereditatis ipso-

rum, et a genere Israel, δὲ patria. ipsorum ; ita et ἢ τῶν, καὶ γένους

factum est.

CAPUT 111,
Testamentum Nephthalim, de naturali bonitate.

L Transeriptum testamonti Nephthalim de his,
qua disposuit in tempore finis sui, in anno cente-
simo tricesimo vitc sue. Convenientibus filiis suis
in septimo rnense, quarta dio mensis, ipso sano
exsistente,fecil cosnam ipsis et potum magnifieum.

(8T) Τοῖς ἀνθρώποις συναγασερεφόμενος. Sio
Barueh, wt S8. Μετὰ τοῦτο ἐπὶ γῆς ὤφθη, xal iy
τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη ܐ‎ Vulg. Posí huc in
terris visus est, et. cum. hominibus conversatus est.
Quo sane horum Testamentorum auctorem respe-
xiese nihil dubito.

(88) Ἐν ἡμέρᾳ. Addo 7. Gnan.

3

Y. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, κατεφίλησεν καὶ
ὄπνωσεν ὕπνων αἰώνιον, Καὶ ἔθαψαν αὐτὸν οἱ υἱοὶ αὖ-
τοῦ) καὶ μετὰ ταῦτα ἀνήνεγκαν τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ σύν-

typos ᾿Αδραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ, καὶ Ἰακώθ. HDi ὡς

αὐτοὺς,

ἐπροφήτι σιν αὐτοῖς Δὰν, ὅτι ἐπιλάθωνται νόμον (90)
Θεοῦ αὐτῶν, καὶ ἀλλοτριωθήσονεαι γῆς κλήρου αὖ-
Ἰσραὴλ, καὶ πατριὰς αὐτῶν, οὕτως

καὶ γέγονεν (91).
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ If
Διαθήκη Νεφθαλείμ, περὶ φυσικῆς ἀγαθότητος.
Α΄: ᾿Αγτίγραφον διαθήκης Νεφθαλεὶμ, 6¥ διά)
v αὐτοῦ, ἐν ἔτει pA ζωῆς αὐτοῦ (02).
Συνελθόντων τῶν υἱῶν αὐτοῦ ἐν ἑθδόμῳ μηνὶ, τες
vn (03) τοῦ μηνὸς, ὑγιαίνοντος adc
ον αὐτοῖς πώθωνα, Καὶ μετὰ

λους

E

ἐποίησε

ο»

καὶ

τοῦ ἐξυπνι-

(89) Καὶ θάψατὲ µε, Καὶ ἔσται τὸ γένος µου εἰς
δὴ ἐδ τῶν τ Ὁ lioe, addit cod. Din, Io,
(QU) κόμον deest. I.

τοῦ σπέρματος αὐτῶν,
omissis οὕτως καὶ

02: ζωῆς αὐτοῦ. Δευτέρῳ add. in ms. Trin. Ip.
93) Τετάρτη, Mag. In.

1105
σρῆναι αὐτὸν τὸ mou, εἶπεν αὐτοῖς, ὅτι" «ποθνή- A
“ܬܗ‎ « καὶ οὐκ ἐπί ᾧ. Καὶ εὐλογῶν Κύριον,
δεῖπνον τὸ χθὲς ἀποθανεῖ-

ἐκραταίωσεν,
ται, Ἤρξατο οὖν
τε

τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ: « ᾿Ακούσα-

α μου, υἱοὶ Νεφηαλεὶμ, ἀκούσατε
τρὺς ὑμῶν, Ἰ i

ἴους πα-

νήθην ἀπὸ Βάλλας' καὶ ὅτι iv

πανουργίᾳ ἐποίησεν ἡ Ῥαχὴλ, καὶ ἔδωκεν ἀνθ' ἕαυ-
τῆς τὴν Βάλλαν τῷ ᾿Ιαχὼβ, καὶ ἐπὶ τῶν μηρῶν Ῥαχὴλ
ἔτεχέ ge διὰ τοῦτο ἐκλήθην Νεφβαλείμ. (94). Καὶ
ἠγάπησε µε Ῥαχὴλ, ὅτι ἐπὶ τῶν μηρῶν αὐτῆς ἔγεν-
”)ܥ‎ καὶ εἴδει ἁπαλὸν ὄντα κατεφίλει µε, λέγουσα"

« Ἴδοιμι ἀδελφόν σου Ex τῆς κοιλίας μου κατὰ
Ὅθεν καὶ ὅμοιός μου ἦν ἕν πᾶσιν Ἰωσὴφ, κατὰ τὰς
εὐχὰς (95) Ῥαχήλ. Ἡ δὲ μήτηρ μού ἔστι Βάλλα, θυ-
γάτηρ Ῥουθέου (96), ἀδελφοῦ Δεδόῤῥας (97), τῆς
προφοῦ Ῥεθέκκας: fmi ἕν μιᾷ ἡμέρᾳ ἐτέχθη, ἕν ἢ
καὶ Ῥαχήλ. Ὁ δὲ Ῥουθέος (98) x τοῦ γένους
᾿Αὐραὰμ, Χαλδαῖος, θεοσεδὴς, ἐλεύθερος καὶ εὐγενής.
Καὶ αἰχμαλωτισθεὶς ἠγοράσθη ὑπὸ Λάθαν" καὶ ἔδωκεν
αὐτῷ Αἰνᾶν τὴν παιδίσκην αὐτοῦ εἰς γυναῖκα" ἥτις
ἔτεκε θυγατέρα, καὶ ἐκάλεσεν οὐτὴν ZeA dw, ἐπ
ὀνόματι τῆς κώμης, ἐν ἢ ἀχμαλωτεύθη (99). Καὶ
ἑξῆς ἔτεκε τὴν Βάλλαν, λέγων" Καινόσπουδός µου
ἡ θυγάτηρ. Εὐθὺς γὰρ τεχθεῖσα ἔσπευδε θηλά-
te» (100).

Β΄. « Καὶ ἐπειδὴ κοῦφος ἤμην τοῖς ποσὶν, ὡς ἔλα-
gos, ἔταξέ µε ὁ πατήρ μου Ἰαχὼθ εἰς πᾶσαν ἁποστο-
λὴν καὶ (1) ἀγγελίαν" καὶ γε, ὡς ἔλαφόν µε εὐλόγησε.
Καρὼς γὰρ ὁ κεραμεὺς οἶδε τὸ σκεῦος, πόσον χωρεῖ,
καὶ πρὸς αὐτὸν φέρει
πρὸς ὁμοίωσιν τοῦ

ἔν ἢ

τὸν πηλόν" οὕτως καὶ ὁ Κύριος
πνεύματος ποιεῖ τὸ σῶμα, καὶ
πρὸς τὴν δύναμιν τοῦ σώματος τὸ πνεῦμα ἐντίθησι, καὶ
οὐκ. ἔστι λοιπὸν (2) ἓν ἐκ τοῦ ἑνὸς τρίτον τριχός (3):
σταλμῷ γὰρ καὶ μέτρῳ καὶ κανόξι πᾶσα χτίσις ὙΨί-
στου, Καὶ καθάπερ οἶδεν ὁ χεραμεὺς ἑνὸς ἑκάστου
τὴν yp οὕτως xal ὁ Κύριος οἵδε τὸ
σῶμα, ἕως τίνος δι

ἐν κακῷ,

ὡς »ܐ‎

ει ἐν ἀγαθῷ, καὶ πότε ἄρχε-

m X ἔστι πᾶν πλάσμα, xal πᾶσα

καὶ τὸ ἔργον αὖτ
τὸ ἔργον αὐτοῦ: κ.
d πρᾶξις αὐτοῦ

ὡς ἡ προαίρεσις αὖτ
ὡς ἡ καρδία αὐτοῦ, οὕτω καὶ τὸ

στόμα αὐτοῦ: ὡς ὁ ὀφθαλμὸς αὐτοῦ, οὕτω xal ὁ ὕπνος

αὐτοῦ" ὡς ἡ ψυχὴ αὐτοῦ, οὕτω καὶ ὁ λόγος αὐτοῦ, ἢ
ἓν νόμῳ Κυρίου, ἢ ἐν νόμῳ Ἠελιάρ, Καὶ ὡς χεχύώρι-
σται ἀνάμεσον φωτὸς καὶ σκότους, ὁράσεως καὶ ἀκοῆς' D)
οὕτω κεχώρισται ἀνάμεσον ἀνδρὸς καὶ ἀνδρὸς, καὶ
ἀνάμεσον γυναικὸς καὶ γυναικός" καὶ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν,

16 Sap.xr 21, 15 Sap. xv, 7. !* Heb, iv, 18.

(84) Ἐκλήθην Νεφθαλείμ. Peculirem rationem
nominis Nephthalim assignat auctor noster, diver-
sam ab ea que a Moyse, Genes. xxx, 8, traditur, ac
proinde haud approbandam. Genuinum autem sen-
sum hujus nominis, e: verborum Moysis de eo,
dabunt commentatores in citatum locum Gene-
8608. (ΑΒ.

95) Εὐχάς. Εὐλογίας. Ip.

96) 'Ῥουθέου, Ῥουβαίου. Ip.

TESTAMENTUM NEPHTALIM.

1106

Et postquam excitatus est a somno mane, dixit il-
lis : « Morior : » et non crediderunt ei. Et benedi-
cens Domino, confirmavit, quod post heslernam
ecnam moreretur. Ἱποαρίέ igitur dicere (iliis suis:
« Audite, filii rei, filii Nepthalim, audite sermones
patris vestri. « Ego natus sum a Balla: et quoniam
astute fecit Rachel, et dedit pro seipsa Ballam Ja-
cob, et super femora Rachel peperit me ; propter.
hoc vocatus sum Nephthalim. Et dilexit me Rachel,
quoniam super femora sua natus sum; et specie
tenerum exsistentem osculata est me, dicens £
« Videam fratrem tuum ex ventre meo secundum
te. » Unde et similis mei erat in omnibus Joseph,
secundum petitiones Rachel. Mater autem mea est
Balla, filia Ruthiwi, fratris Debore, nutrieis Rebec-
c» ; que Balla in una die nata est, in qua et Ra-
chel. Rutheus vero ex genere Abraham erat,Chal-
deus, Deum venerans,liber et nobilis. Ei cum esset
captivus, emptus est a Laban ; et dedit ei Enam an-
cillam suam in uxorem ; que peperit filiam,et vo-
cavit eam Zelpham, cognomine castelli in quo ca-
ptivus erat, Deinde peperit Ballam, dicens : Noviter
festinans filia mea. Confestim enim nata festinavit
lac sugere.

II: « Et quía pedibus levis erarn, ut cervus, ordi-
navit me pater meus Jacob in omnem missionem et
annuntiationem ; et ut cervo mihi benedixit. Quem-
admodum enim figulus novit vas,quantum capit,et
ad ipsum fert lutum ; ita et Dominus ad similitu-
dinem spiritus facit corpus, et ad potentiam corpo-
ris spiritum imponit, et non est jam una tertia ex
uno capillo; pondere enim et mensura et regula “ἢ,
omnis creatura Altissimi (consistit). Et sieut novit
figulus uniuscujusque usum, quibus rebus sufficere
quest 1 ; ita et. Dominus novit, corpus, usquequo
sufficiat in bono, et quando incipit in malo. Quo-
niam non est ulla creatura,nec ulla cogitatio,quam
non cognovit Dominus !^ ; omnem enim hominem
creavit ad imaginem suam. Sicut fortitudo ejus,
ita et opus ejus; et sicut mens ejus, ita et opus
ejus; et sicut praelectio ejus, ita et actus ejus ;
sicut cor ejus, ita et os ejus ; sicut oculus ejus, ita
et somnus ejus ; sicut anima ejus,ita et sermo ejus,
vel in lege Domini, vel in lege Beliar. Et sicut di-
visum est intermedium lucis et tenebrarum, visus
et auditus : ita divisum est intermedium viri et
viri, et intermedium mulieris et mulieris ; et non
est dicendum, quod ulla in re faciei vel similium

Q7) Λεθόῤῥας, Δεθθόρας. In.
7 ἛῬουβέος, Ῥουθαῖος, Ip.
(99) Ἡχμαλωτεύθη. Ἠχμαλωτίσθη. Ip, -
100) Άέγων: Καινόσπουδός µου ἡ θυγάτηρ. Εὐθὺς
σα ἔσπευδε θηλάζειν desunt. Ip.
ποστολὴν καὶ omissa. Ip.
2) Λοιπόν. Ἐλλεῖπον. ID. — M
8 Τρίτον τριχός. Omnia omissa usque ad ἢ τῶν
ὁμοίων, Ip.

1101

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1108

quid praestet (4). Gmnia enim in ordine foeit Deus A ὅτι ἕν τῷ ἐνὶ τοῖς προσώποις, ἢ τῶν ὁμοίων (δ).

bona : quinque sensus in capite,et collum copulavit
capiti, et capillos ad gloriam 17 ; deinde cor 84 pru-
dentiam, ventrem ad seeretionem stomachi !5, ca-
lamum ad sanitatem, hepar ad iram, fel ad amari-
tudinem, ad risum splenem, renes ad astutiam,
lumbos ad virtutem, costas ad positionem, spinam
ad fortitudinem, et que deinceps. Ita igitur, (ilii
mei, in ordine sitis in bona, in timore Dei 19, et
nihil inordinatum facite in contemptu neque extra
tempus suum. Quoniam si dicas oculo, audire non
potest ὃ : ita neque in tenobris poteritis facere
opera lucis.

IIl. « Ne igitur festinate in avaritia corrumpere

Πάντα (0) γὰρ ἐν τάξει ἐποίησεν ὁ Θεὸς χαλά" τὰς
πέντε αἰσθή:
(7) τῇ χεφαλῇ, καὶ
καρδίαν εἷς φρόνησιν, wo

εις τῇ χεφαλῇ, καὶ τὸν τράχηλον συνά-
δόξαν (8): εἶτα
ρισιν στομάχου,

κάλαμον (9) πρὸς ὑγείαν (10), ἧπαρ πρὸς θυμὸν, yo-

ρίχας πρὸς

(αν εἰ

λὴν πρὸς πικρίαν, εἰς γέλωτα σπλῆνα, νεφροὺς εἰς
πανουργίαν, ψύας εἰς δύναμιν, πλευρὰς εἰς θήκη»,
ὀσφὺν εἰς ἰσχὺν, xal τὰ ἑξῆς. Οὕτως οὖν, τέκνα µου,
τὸ (4) εἰς ἀγαθὰ (12) ἐν φόδῳ Θεοῦ,
καὶ μηδὲν ἄτακτον ποιεῖτε ἐν καταφρονήσει, μηδὲ
ἔξω καιροῦ αὐτοῦ. Οὐ δύναται οὖν, ὅτι (43) ἐὰν εἴπῃς
τῷ ὀφθαλμῷ, ἀκοῦσαι" οὕτως οὐδὲ ἓν σχότει ποιεῖν (14)

ἐν τάξει is

ἔργα φωτός.
T'.« Μὴ οὖν σπουδάζετε ἐν πλεονεξίᾳ διαφθεῖραι

aetus vestros, vel in sermonibus vanis seducere 8. τὰς πρᾶξεις ὑμῶν, ἢ ἐν λόγοις κενοῖς ἀπατᾶν τὰς ψυ-

animas vestras, quoniam tacentes in munditia cor-
dis poteritis voluntatem Dei tenero, et abjicere vo-
luntutem diaboli. Sol et luna et stelle non mutant
ordinem suuin ?! : ita et vos ne mutetis legem Dei
in inordinatione actuum vestrorum.Gentes errantes
et derelinquentes Dominum, mutaverunt ordinem
suum, et seculi suntlapides et ligna sequentes
spiritum erroris. Vos autem non sic, filii mei, co-
gnoscentes in firmamento, in terra, et in mari, et
in omnibus ereatnris, Dominum qui fecit hec om-
nia, ut non efficiamini sicut Sodoma, qu: immu-
tavit ordinem nature sum ?*, Similiter autem et
Vigiles immutaverunt ordinem nature ipsorum,
quibus maledixit Dominus diluvio, propter ipsos
ab habitatione et fructibus ordinans terram inhabi-
tabilem.

11 Ὶ Cor. xi, 7.
xxxvi, 33; Jer. xxxr, 35. 33 Jude v, 7.

(4) Ulla in re faciei vel similium quid. praestet. Tta.
sonat antiqua versio Roberti, quam hic loci nefas
est emendare. ΠΑΡ.

(δ) Ὁμοίων. Hic Graeus textus est. corruptus, ο
unum alterumve verbum deest, Ip.

0 Πάντα...

τὰ εἰ

Ip.

12) ᾿Αγαθά, "AvaBv. In.

(3 “Ὅτι deest, Ip.

(14) Ilo:iv. Δυνήσεσθε, add. Ip.

(15) τις ἐνήλλαξε τάξιν φύσεως αὐτῆς. Ὁμοίως
δέ desunt. In.

(16) Ἐγρήγορες. Jam supra horum mentionem
fecit auctor in Testamento Ruben, 8 v, per cos i
telligons angelos: de quibus quo uiroque loco dixit,
ex libro I Enochi et ista quidem parte desumpsit,

σιωπῶντες ἕν καθαρότητι καρδίας ὃυ-
μα τοῦ Θεοῦ κρατεῖν καὶ ἀποῤῥίητειν

χὰς ὑμῶν, 8
νάσεσθε τὸ

τὸ θέλημα τοῦ διαθόλου. “Ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέ-

pec οὐκ ἀλλοιοῦσι τάξιν αὐτῶν: οὕτως καὶ ὑμεῖς μὴ

ἀλλοιώσητι Θεοῦ ἕν ἀταξίᾳ πράξεων ὑμῶν,
Ἔθνη πλανη Κύριον ἡλλοίω-
σαν τάξιν αὐτῶν, καὶ ἐπηκολούθησαν λίθοις καὶ ξύ-
λοις ἑξακολουθήσαντες πνεύμασι πλάνης. Ὑμεῖς μὴ
οὕτως, τέκνα μου, γνόντες ἓν στερεώματι, ἐν γῇ, καὶ
θαλάσσῃ, καὶ πᾶσι τοῖς δημιουργήμασι, Κύριον τὸν
ποιήσαντα τὰ πάντα, ἵνα μὴ γένησθε ὡς Σόδομα, ἥτις
ἐνήλλαξε τάξιν φύσεως αὐτῆς. Ὁμοίως δὲ (15) καὶ οἱ
Ἐγρήγορες (16) ἐνήλλαξαν τάξιν φύσεως αὐτῶν (17),
οὓς νατηράσατο Κύριος ἐπὶ τοῦ χατακλυσμοῦ, δι᾽ αὖ-
τοὺς ἀπὸ κατοικησίας καὶ καρπῶν τάξας τὴν γῆν

ἀοίκητὸν (18).

γόμον

, καὶ ἀφέντα

18 Eccle. xu, 8, seq. I Cor. χιν, 40, ?" I σος, xi, 46, seq. ?! Judic. v, 90; Job,

quam Georgius Syncellus, sse. vim scriptor, in
Suam Chromographiam pag. 11 seqq., ot 24 seqq.
optime editionis Jacobi Goar, verbo tenus transtu-
lit, amplissimis duobus fragmentis recitatis. Placet
autem hie indicare plures, qui hanc pseudo-Enochi
sententiam de angelorum cum mulieribus commer-
cio amplexi sunt. Aceipe clarissima nomina Judao-
rum, Philonis lib. De gigantibus, ev Josephi lib. ¥
Antiq. Jud. cap. 4, nec non Christianorum, Justini
Martyris Apol. f (uti vulgo dicitur),p. 41, A; et Apol.
II (quz revera, fait. prima), p. 55, b; Athenagore
in Éegatione pro Christianis, p.27 et seq.; Clementis
Alex. lib. nr Siromat., p. 450, D, et lib. v, p. 550,
B; Tertulliani lib. De idololatria, cap. 9 ; De habitu
muliebri, cap. 2 ; De eultu. feminarum, cap. 40; De

Ὁ velandis virginibus, cap. 7, et lib. v adversus Mar-

cionem, cap. 18; Cypriani lib. De. disciplina et ha-
bitu virginum, 8:54, etc. Ip. — Lectorem suum Gra-
bius hic remittil ad pag. 347 seqq. ubi ex 568
Goari emendata et illustrata recitat fragmenta illa
duo libri 1 pseudo-Enochi, qua posteritati Syncel-
lus servavit. Nos brevitati studentes ea consulto
preterimus. Adeat lector, si placet, Grabium 1, ο,
vel Fabricium qui ea ex Grabio descripsit in Cod.
pseudepigr. Vet. Test. tom. 1, pag. 179 seq. Quibus
addas velim observata Rich. Simonio Biblioth. Crit.
tom. 11, p. 229 seq.

)17( Ἐνήλλαξαν τάξιν
Gnan.

48) Ac αὐτοὺς ἀπὸ κατοικησίας καὶ καρπῶν τάξας
τὴν γῆν ἀοίκητον, Desunt Ip.

φύσεως αὐτῶν. Omissa.

1109

A, Ταῦτα λέγω,
ἀγίᾳ (19) Ἐνὼχ, ὅτι καὶ γε ὑμεῖς ἀποστήσεσθε ἀπὸ
Κυρίου, πορευόμενοι κατὰ πᾶσαν πονηρίαν ἐθνῶν, καὶ

ποιήσετε κατὰ πᾶσαν ἀνομίαν Σοδόμων. Καὶ ἐπάξει
ὑμῖν Κύριος αἰχμαλωσίαν, καὶ δουλεύ χεῖ τοῖς
ἐχθροῖς ὑμῶν, καὶ πάσῃ κακώσει καὶ θλίψει συγχαλυ-

φθήσεσθε (20), ἕως ἂν ἀνελώσῃ Κύριος πάντας ὑμᾶς.
Καὶ μετὰ τὸ ὀλιγωθῆναι ὑμᾶς καὶ σμικρυνβῆναι,
καὶ ἐπιγνώ

Κύριον τὸν Θεὸν ὑμῶν"
ἣν ὑμῶν, κετὰ τὸ πολὺ
ἕξουσιν ἐν γῇ πατρώῃ
Κυρίου, καὶ ἀπεθήσουσι
καὶ διασπερεῖ αὐτοὺς Κύριος i
γῆς, ἄχρι τοῦ ἐλθεῖν τὸ σπλάγχνον Κυρίου, ἄνθρωπος
ποιῶν δικαιοσύνην, καὶ ποιῶν ἔλεος εἰς πάντας τοὺς
μακρὰν, καὶ τοὺς ἐγγύς (01).

αὐτοῦ ἔλεος, Καὶ ἔσται, ὅτ᾽ ἂν

αὐτῶν, πάλιν ἐπιλάθωνται

προσώπου πάσης

ܗ

Ἐν γὰρ ἔτει τεσσαρακοστῷ ζωῆς µου, εἶδον‏ »,ܬ
ἐν ὄρεσιν (28) ἐλαίου (93) κατὰ ἀνατολὰς Ἱερουσαλὴμ,‏
ὅτι ὃ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη ἔστηκαν. Καὶ ἰδοὺ Ἰσαὰκ ὁ‏
πατὴρ τοῦ πατρός μου λέγει ἡμῖν" « Προσδραμόντες‏
κρατήσατε ἕκαστος κατὰ δύναμιν * καὶ τοῦ πιάσαντος‏
ἔσται ὁ ἥλιος καὶ f σελήνη" «Καὶ πά‏
δράμομεν * καὶ ὁ‏
δας φθάσας b‏
φότ‏

ὁμοῦ ἔπε-
ὶ ἐκράτησε τὸν ἥλιον, καὶ ὁ Ἰού-
τὸ τὴν σελήνην" καὶ ὑψώθησαν ἀμ-
ie. Καὶ ὄντος τοῦ Λευὶ ὡς ἡλίου, 9698
νίας τις ἐπιδίδωσιν αὐτῷ βάϊα φουν

spot σὺν abe

ὧν 16, καὶ Ἰού-
δας ἦν λαμπρὸς, ὡς ἡ σελήνη, καὶ ὑπὸ τοὺς πόδας
5 ἀλλήλοις

αὐτοῦ. d
Καὶ ἰδοὺ

1 προσδραμόντες
ὁ Λευὶ καὶ ὁ Ἰούδας, 0 οὕς.
ταῦρος ἐπὶ τῆς γῆς, ἔχων δύο μεγάλα, καὶ
πτέρυγας ἀετοῦ ἐπὶ τοῦ νώτου αὐτοῦ 3 xai θέλοντες
αὐτὸν πιάσαι, οὐκ ἠδυνήθημεν. Φθάσας δὲ Ἰωσὴφ
ἔλαδεν αὐτὸν, xal συνῆλθεν αὐτῷ εἰς ὕψος. Καὶ εἶδον
(ὅτι ἤμην παρὼν ἐκεῖ) wel ἰδού Γραφὴ ἁγία ὥφθη
ἡμῖν, λέγουσα « ᾿Ασσύριει, Μῆδοι, Πέρσαι, Ἐλυ-
μαῖοι (24), Γελαχαῖον (25), Χαλδαῖοι, Σύροι, χληρο-
νομήσουσιν αἰχμπλωσίᾳ τὰ ιθ΄ σκῆπτρα τοῦ Ἰσραήλ»
D. Καὶ πάλιν μετὰ μῆνας ἑπτὰ εἶδον τὸν πατέρα
ἡμῶν ᾿Ιακὼδ, ἑστηκότα ܘ‎ τῇ θαλάσσῃ Ἰαμνέ (90):
καὶ ἡμεῖς οἱ υἱοὶ αὖτο ὕσὺν αὐτῷ, Καὶ ἰδοὺ πλοῖον ἤρ-
χετο ἀρμενίζον, μεστὸν ταρίχων, ἐχτὸς ναυτῶν καὶ
κυδερνήτου" ἐπεγέγραπτο δὲ, τὸ πλοῖον Ἰακώθ. Καὶ
λέγοι ἡμῖν ὁ πατὴρ ἡμῶν: » Ἐμδῶμεν εἰς τὰ πλοῖεν
ἡμῶν,» Ὡς δὲ ρἰσήλομεν, γίνεται χειμῶν σφοδρὸς,
καὶ λαῖλαψ ἀνέμου μεγάλου, καὶ ἐφεπτᾶτα: (27) 6
39 Ephes. π, 17. ?* Habac. τι, 11.

ἦσαν ιδ᾽ ἀκτῖνες. Καὶ

TESTAMENTUM NEPHTALIM.

να µου, ὅτι ἀνέγνων ἐν Τεαφῇ A

1110

1V. « Hac dico, filii mei, quoniam legi in Scri-
ptura sancta Enoch, quod et vos recedetis a Do-
mino,ambulantes secundum omnem malitiam gen-
tium et facietis secundum omnem iniquitatem So-
domorum. Et inducet vobis Dominus captivitatem
et servietis illic inimicis vestris, e& omni pena et
tribulatlonecomprehendemini, usquequo consumat
Dominus omnes v Et postquam pauei effeeti
faeritis et minorali, revertemini et cognoscetis Do-
minum Deum vestrum; et convertot vos in terram
vestram secundum multam misericordiam suam
Et crit, cum venerint in terram. patrum. suorum,
rursus obliviscontur Domini,et impie agent, et di-
sperget eos Dominus super faciom universa terre,
usquequo venerit misericordia Domini,horao faciens
justitiam et faciens misericordiam in omnes, qui
longe sunt, et qui prope sunt ??,

V. « In anno enim quadragesimo vite mem,vidi
in montibus olei versus orientem Jerusalem, quod
sol et lunn steterunt ?*. Et ecce [saac. pater patris
mei dicit nobis : « Accurentes tenete unusquisque
secundum virtutem suam ; et apprehendentis erit
80] et luna. » Et omnes simul accurrcebamus ; et
Levi tenuit solem, et Judas proveniens apprehen-
dit lunam ; et exaltati sunt ambo cum eis. Et cum
esset, Levi sieut sol, juvenis quidam tradidit οἱ ra-
mos palmarum duodecim : et Judas erat splendens
ut luna, et sub pedibus ejus erant 12 radii. Et ac-
currenles ad 86 invicem Judas et Levi, tenuerunt.
seipsos. Et ecce taurus in terra, habens duo cor-
nua magna, et alas aquile in dorso ejus ; et volen-
tes apprehendere eum, non potuimus. Proeveniens
autem Jpseph cepit eum, δὲ ascendit cum ipso in
excelsum. Et vidi (quoniam aderam illic), et ecce
Seriptura sancta apparuit nobis, dicens ; «Assyrii
Medi, Pers, Elymzi, Gelachii, Chaldaei, Syri, hare-
ditatem obtinebunt in captivitate12 sceptra Israel.»

VI. « Et rursus post menses septem vidi patrem
nostrum Jacob,stantem in mari Jamne ; et nos filii
ejus oum eo. Et ecce navis venit. velifleans, plena
Biccis carnibus,sine nautis et gubernatore : inscri-
bebatur autem, Navis Jacob. Et dixit nobis pater
noster : « Ascendamus in navem nostram.»Ut au-
tem intravimus, facta est tempestas vehemens, et
turbo venti magni ; et avolat pater nostera nobis,

(19) 'Ay!g. Vox ἁγίᾳ non legitur in ms. Cantabr. ἢ habet ; In mar Jammza. Hinc conjicit vir κριτικω-

ΝΑΡ.
20) Συγκαλυφθήσεσθε. ᾿Ανασεραφὴσεσβε, Ip.
24) Καὶ ἔσται..... καὶ τοὺς ἐγγύς. Omissa omnia.
In.

ὀνείρῳ, ὅτι, In.
p.
deest. Tp.

23) Ἐλαίου. Ἐλαιῶν
21) Ἐλυμαῖο:
95) Γελαγαῖοι, Χελχαῖοι. 19.
0 Ἰαμνέ, Ἰαμνίας.. Ip, — Richardus Simonius
rui hec Testamenta contalit cum ms. bibliotheca
egie, tostatur Biblioth. crit. tom. II, pag. 281,
codicem exhibere ἐν οῇ ιθαλλάσσῃ, Ἰαμνείας, Sod
restat, inquit, Ἱεροτο Ἰάμμας :sicenim procul dubio
egit episcopus Lincolniensis, cujus versio ita se

0 "Ev ὄρεσιν. Add. ἕν
v. Ti

τατος, hec Tesfamenta scripta primum fuisse Chal-
daice; vox enim Jamma QChaldaica est, idemque
sonat quod 0xAisenGrece, et mare Latine.At, In-
quies, si hac ita se habeant,zaoroAóyos erit auctor
noster. Ut quid enim scripserit ἐν τῇ θαλάσση Ἰάμ-
μας, eum Jamma idem sit ac θαλάσση ? Quidni vero,
inquam ego, Ἰάμμας in textu scripserit auctor;
aliusque deinceps hanc vocem exoticam explicatu-
rus, θαλάσση margini adleverit : quod postea glos-
sema in textum 'irrepserit ? Hactenus Simonius.
Videsis Bochartnm in Geograph. sacr. lib. 1, cap.
35, pag. 634 seq.

(£T) Ἐφεπτᾶται Logo ἀφ
Oxon. est ἀφίσταται, , (ΑΒ.

ταται , 800 in cod,

111

pelagus ferebamur; et impleta est navis aquis,pro-
cellis undique quassata,ita uteontrita esset.Joseph
autem cymba fagit ; dividimur sutem et nos in
labulis decem. Levi autem et Judas erant insimul.
Dispergimur igitur omnes, usque in lerminos.Levi
autem indutus saeco, pro omnibus nobis depreca-
batur Dominum. Ul autem quievit tempestas, sca-
pha attigit terram, velut in paco. Et ecce venit pa-
ter noster Jacob, et unanimiter exsultavimus.

7111.» Haee duo somnia dicebam patri meo; et di-
xit mihi:« Oportet hee impleri secundum tempus
ipsorum, cum multa Israel suslinuerit, » Tunc
dixit pater meus : « Credo, quoniam vivit Joseph :
video enim semper,quod Dominus connumerateum
vobiscum. » Et flens dixit : « Vivis, Joseph fili mi,
et non to video, et tu non vides Jacob, qui. genuit
te. » FeciL autem et nos laerymari in his sermoni-
bus. Et accendebar in visceribus,ut palam facerem
quod venditus esset , sed timui fratres meos.

VITI. « Eece, filii mei, ostendi vobis tempora ex-
irema, quoniam omnia fient. in Israel. Et vos igi-
tur mandate filiis vestris,ut uniantur Levi et Judze.
Per Judam enim orietur salus Isrrel, et in ipso
benedicetur Jacob. Per sceptrum enim ejus appa-
rebit Deus, habitans inter homines in terra, ut
salvet genus Tsrael ; et congregabit justos ex gen-
tibus: Si operemini bonum, filii mei, benedicent
vobis et homines et angeli ; et Deus glorificabitur
per vos in gentibus, οἱ diabolus fugiet a vobis, et
bestie timebunt vos, et angeli suscipient vos.Sicut
enim si quis filium nulriat bene, perpetuo gratus
et memor est: ita etin bona opere memoria est
apud Deum bona.Qui vero non fecerit bonum,huic
maledicunt et angeli et homines,et Deus contume-
lia afficielur per ipsum in gentibus, et diabolus sibi
vindieat hunc tanquam proprium vas, et omnis
bestia dominabitur ei, et Dominus odio habebit
enm. Etenim mandata legis duplicia sunt, et cum
arte implentur. « Tempus enim est coendi cum
uxore sua ?5,et tempus abstinendi ab ea ad oratio-
nem suam ὅδ, Et duo mandata sunt,quze, nisi fiant
in ordine sno, peceatum tribuunt.Ita est et in reli-
quis mandatis, Efficiamini ergo sagientes in Deo
Jet prudentes,scientes ordinem mandatorum ejus,et
eges omnis rei, ut Dominus diligat vos. »

IX, Et cum multa talia mandasset cis, precatus
est, ut transferant ossa ejus in Hebron,et sepeliant
eum cum patribus ejus. Et comedens et bibens in
hilaritate anima, velavit faciem suam, et mortuus

35 Ecle: τι, 5. 9? 1 Cor, vit, 5.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

tenens gnbernacula. Et nos tempestate quassati in A πατὴρ ἀρ᾽ ἡμῶν, ὃ κρατῶν τοὺς αὐχένας. Καὶ ἡμ.

112

χειμαζόμ
ρώθη τὸ

οι ἐπὶ τὸ πέλαγος

«^ καὶ ἔπλη-
ριῤῥησσόμενον,

ν ὑδάτων, τρικυμίαις

ὥστε καὶ συντρίδεσραι αὐτό, Καὶ Ἰωσὴφ ἐπὶ ἀχατίον
δὲ καὶ ἡμεῖς ἐπὶ σανίδων δέκα,

χωριζόμεθα

ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτό. Διεσπάρημεν
τὰ πέρατα. Ὁ δὲ Λευΐ περιδαλ-
πάντων ἡμῶν ἐδέετο τοῦ Κυρίου.
Ὡς δὲ ἐπαύσατο ὁ χειμὼν, τὸ σχάφος ἔφθασεν ἐπὶ τὴν
γῆν, ὡς ἐν εἰρήνῇ, καὶ Ἰδοὺ ἦλθεν Ἰακὼθ ὁ πατὴρ

οὖν

λάμενος σάκκον,

ἡμῶν, ναὶ ὁμοβυμαδὸν ἐγαλλιώμεθα.
2, « Τὰ δύο ἐνύπνια εἶπον τῷ πατρί μου" val εἶπέ
μοι: « Δεῖ αὐτὰ πληρωθῆναι κατὰ καιροὺς αὐτῶν,

πολλὰ τοῦ Ἰσραὴλ ὑπομείναντος, » Τότε λέγει ὁ πατήρ
pos « Πιστεύω, ὅτι ζῇ Ἰωσήφ: ὁρῶ γὰρ πάντοτε,
ὅτι ὁ Κύριος συγκαταριῦ μεῖ £' ὑμῶν, » Καὶ
, καὶ οὐ βλέπω

6 τὸν γεννήσαντά σε. » Καὶ
δακρῦσαι ἐν τοῖς λόγοις τούτοις,
Καὶ ἐκαιόμην τοῖς σπλάγχνοις ἀναγγεῖλαι ὅτι πέπρα-
ται ἀλλ᾽ ἐφοδούμην τοὺς dis

αὐτὸν d

d μου.
Ε΄. « Ἰδοὺ, τέκνα µου, ὑπέδειξα ὑμῖν καιροὺς ἐσχά-

ὅτι πάντα γενήσεται ἐν Ἰσραήλ. Καὶ ὑμεῖς

{λασθε τοῖς τέκνοις ὑμῶν, ἵνα ἐνῶνται τῷ

οὖν iv

Λευΐ καὶ τῷ Ἰούδᾳ. Διὰ γὰρ τοῦ Ἰούδα ἀνατελεῖ
σωτηρία τῷ Ἰσραὴλ, καὶ ἐν αὐτῷ εὐλογηθήσεται Ἰα-

κώθ, Διὰ γὰρ

οὔ σκήπτρου αὐτοῦ ὀφθήσεται Θεὸς,
ἂν ἀνθρώποις ἐπὶ τῆς γῆς, σῶσαι, τὸ γένος
καὶ ἐπισυνάξει δικαίους ἐν τῶν ἐθνῶν.
x μου, εὐλογήσουσιν

τὸ καλὸν, >

δοξασθήσεται ἐν τοῖς ἔθνεσι δι’ ὑμῶν, καὶ ὁ διάδολος
ξασθή μῶν,
φεύξεται de! ὑμῶν, καὶ

τὰ θηρία φοδηθέσονται
ὑμᾶς καὶ οἱ ἄγγελοι ἀνθ

ἔονται ὑμῶν. Ὡς ἄν τις

τέκνον ἐκθρέψη καλῶς, μνείαν ἔχει ἀγαβήν: οὕτως
καὶ ἐπὶ τοῦ καλοῦ ἔργου μνήμη παρὰ Θεοῦ ἀγαθή.
Τὸν δὲ μὴ ποιοῦντα τὸ (28) χυλὸν, καταράσονται καὶ
οἱ ἄγγελοι, καὶ οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὁ θεὸς ἀδοξήσει ἐν
τοῖς :ܗܡܘ‎ BU

αὐτοῦ, καὶ ὁ

άβολος οἰκοιοῦται αὐτὸν
ος (90), xal πᾶν θηρίον κατακυριεύσει
ὅριος μισήσει αὐτόν. Καὶ γὰρ al ἔντο-
Jal τοῦ νόμου διπλαῖ εἰσι, καὶ μετὰ τέχνης πληροῦν-
ται, Καιρὸς γὰρ συνουσίας γυναικὸς αὐτοῦ (20), καὶ
καιρὸς ἐγκρατείας εἰς προσευχὴν αὐτοῦ. Καὶ δύο
ἐντολαί εἶσι 6 καὶ εἰ

μὴ γένωνται ἐν
ἁμαρτίαν καὶ
πῶν ἐντολῶν (31). Τίνεσθε οὖν σοφοὶ ἐν Θεῷ καὶ
φρόνιμοι, εἰδόνες τάξιν ἐντολῶν αὐτοῦ, καὶ θεσμοὺς
παντὸς πράγματος, ὅπως ἀγαπήσῃ ὑμᾶς ὁ Κύριος, »

Θ΄, Καὶ πολλὰ τοιαῦτα ἐντειλάμενος αὐτοῖς, παρε-
κάλεσεν, ἵνα μετακομίσωσι τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ εἷς Χε-
θρὼν, καὶ θάψωσιν αὐτὸν μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ,
Καὶ φαγὼν καὶ πιὼν ἐν ἱλαρότηει ψυχῆς, συνεκάλυψε

(30) Αὐτοῦ deest, Ip.
(31) Οὕτως ἐστὶ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ἐντολῶν 68
sunt. Ip.

1118

τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ ἀπέθανε. Καὶ ἐποίησαν οἱ
υἱοὶ αὐτοῦ κατὰ πάντα, ὅσα ἐνετείλατο αὐτοῖς Νεφθα-
λεὶμ ὁ πατὴρ αὐτῶν.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ θ΄.
Διαθήκη Γὰδ, περὶ μίσους.

- ᾿λγτίγραφον διαθήκης Γὰδ, ἢ ἐλάλησε τοῖς υἱοῖς
3, ἐν ἔτει gus τῆς ζωῆς αὐτοῦ. « “Βύδομος (33)
p Ἰαχὼδ, καὶ ἤμην ἀνδρεῖος ἐπὶ τῶν
ποιμνίων. Ἐγὼ ἐφύλαττον ἐν νυχτὶ τὸ ποίμνιον, καὶ
ὅταν ἤρχετο ὁ λύκος, ἥ λέων, ἢ πάρδαλις, ἢ ἄρκτος
(34) ἐπὶ
τὸν πόδα αὐτοῦ τῇ χειρί μου, καὶ opi

υἱὸς ἐγενόμην τι

τὴν ποίμνην, κατεδίωκον αὐτὸν, καὶ πιάζων
ων ἐσχότουν,

καὶ ἀκοντίζων αὐτὸν ἐπὶ δύο σταδίους, οὕτως ἀνήρουν.

Ὁ οὖν Ἰωσὴφ ἐποίμαινε μεθ ἡμῶν ὡς ἡμερῶν X,
καὶ τρυφερὸς, div, ἐμαλακίσθη ἀπὸ τοῦ καύματος (95):
9

ob» πρὸς τὸν πατέρα αὖ-
λινεν αὐτὸν πλησίον αὐτοῦ, ὅτι ἡγά-
πα αὐτόν. Καὶ εἶπεν Ἰωσὴφ τῷ πατρὶ ἡμῶν, ὅτι οἵ
υἱοὶ Ζελφᾶς καὶ Βαλλᾶς θύουσι τὰ xx, καὶ κατε-
σθίουσιν αὐτά γε, παρὰ γνώμην Ἰούδα καὶ Ῥυνθήμ.
Εἴδε γὰρ ὅτι ἀμνὸν ἐξελόμην ἐκ τοῦ στόματος τῆς
ἄρκτου, κἀκείνην ἐθανάτωσα, καὶ τὸν ἀμνὸν ἔρυσα,
(περὶ οὗ ἐλύπούμην, ὅτι οὐκ ἠδύνατο ζῇν), καὶ ἐφά-
γομεν αὐτόν " καὶ εἶπε τῷ πατρὶ ἡμῶν (96). Kal ive
κότουν τῷ Ἰωσὴφ περὶ τοῦ λόγου τούτου, ἕως
ἡμέρας διαπράσεως αὐτοῦ εἰς Αἴγυπτον. Καὶ τὸ
πνοῦμα τοῦ μίσους ἦν ἐν ἐμοί καὶ οὐκ ἤρελον, οὔτε
we ὀφθαλμῶν, οὔτε δι ἀκοῆς ἰδεῖν τὸν Ἰωσήφ: Καὶ
κατὰ πρόσωπον ἡμῶν ἤλεγξεν ἡμᾶς, ὅτι ἄνευ Ἰούδα
ἐσθίομεν τὰ θρέμματα + καὶ πάντα, ὅσα ἔλεγε τῷ πα-

s αὐτῷ.
.« Ὁμολογῶ νῦν τὴν ἁμαρτίαν μου, τέχνα, ὅτι
πλειστάκις ἤθελον ἀνελεῖν αὐτὸν, ὅτι ἕως ψυχῆς ἐμί-
σουν αὐτὸν, καὶ ὅλως οὐκ ἦν ἐν ἐμοὶ ἧπατα ἐλὲ
εἰς αὐτόν (31). Καί γε διὰ τὰ ἐνύπνια προσεθέμην
μῖσος, καὶ ἤθελον αὐτὸν ἐχλεῖξαι ἐκ γῆς ζώντων, dv
τρόπον ἐκλείχει ὁ μόσχος τὰ χλωρὰ ἀπὸ τῆς γῆς (38).
Διὸ ἐγὼ καὶ Ἰούδας (29) πι

ράκαμεν αὐτὸν τοῖς Ἰσ-

καὶ τὰ δέκα ἀποχρύ-
ψαντες, τὰ κ’ ἐδείξαμεν τοῖς ἀδελφοῖς ἡμῶν, Καὶ
οὕτως τῇ πλεονεξίᾳ ἐπληροφορήθην τῆς ἀναιρέσεως

Καὶ ὁ θοὸς τῶν πατέρων μου ἐῤῥύσατο αὐτὸν
τῶν χειρῶν μου, ἵνα μὴ ποιήσω ἀνόμημα ἐν Ἰσραήλ.

αὐτοῦ

(32) Vicesimo septimo.Sicexstat in utroque codice
Latino.Sed uterque Grucus habet pxs adeoque in
alterutro est vitium. Difficile autem est dicere, in
quo ; acparum refert.—l1ta Grabius apud Fabricium.

(33) “Ἕοδομος, Ἔννατος habet codex Oxon., sed
male, ut ex Genes. xxx constat. Ip.

(31) “Ἡ πάρδαλις, ἢ αρχτος. Desunt. Ip.

(35) "Euaxizüm ἀπὸ τοῦ καύματος. Ἐκαυμα-
τίσθη ὑπὸ τοῦ καύσωνος, habel Oxoniensis codex.
Cui licet quoad priorem vocem preferendus videa.
tur Cantabrigiensis, in quo est ἐμαλακίσθη : quoad
posteriorem lamen ipse mihi magis placet. Καύ-
cov quippe significat formalem morbum, febrim
eee ardentem,in quam Josephus incidisse dici-
tur. Ip.

(36) Εἶπε τῷ πατρὶ ἡμῶν. Declarst auctor his
verbis, qua de το Josephus fratres apud patrem
&ccusaverit : accusasse enim expresse ait Scriptura
Genes. xxxvr1,2 ; sed capita accusationis non desi-

TESTAMENTUM GAD.

114

Α est. Et fecerunt filii ejus secundum omnia, qua-
cunque mandavit eis Nephthalim pater eorum.

CAPUT IX.
Testamentum Gad, de odi.

I.Transcriptum testamenti Gad,quacunque locu
tus est filiis suis in annocentesimo vicesimo septi-
mo (32) vitz sue, dicens : « Septimus filius natus
sum Jacob,et eram fortis in gregibus.Egocustodivi
in nocte gregem ; et quando venit lupus, vel leo,vel
pardus,vel ursus super gregem, persequebar eum,et
apprehendens pedem ejus manu meaetin gyrum vol-
vens obtenebrabam, et projicions enm duo stadia,
ita interficicbam.Joseph igiturpascebat gregem no-
biscum circiter dies triginta;et cum tener esset,in-
firmatus est ab wstu ; et reversus est in llebron ad
patrem suum : et reclinavit eum juxta se, quo-
niam diligebat eum. Et dixit Joseph. patri nostro,
quod filii Zelphes et Bale. mactant bona, et devo-
rant ipsa, insciis Juda et Ruben.Sciobat enim quod
agnum eruebam ex ore urse, et illam interfeci, et
agnum mactavi,(de quo contristabar, quoniam non
potuit vivere)et comedebamus ipsum: et dixit patri
nostro. Et moleste ferebam istud verbum Joseph,
usque in diem venditionis cjus in Egyptum. Et
spiritus odii erat in me;et nolui Joseph aut audire
&ut videre. Et coram facie nostra redarguit nos,
quoniam sine Juda comedimus pecora : et omnia,
quicunque dixit patri, persuasit ei.

B

C

Il. « Confiteor nune peceatur meum, filii, quod
sepe volui occidere eum, quoniam usque ad ani-
mam odio habui eum, et omnino non erant in me
viscera misericordiz erga ipsum. Et propter som-
nia ipsins concepi odium,et volui ipsum delingere
e terra viventium, quemadmodum delingit vitulus
herbas a terra. Propter quod ego οἱ Judas vendidi-
mus eum Ismaelitis triginta aureis ; et decem abs-
condentes, viginti ostendimus fratribus nostris. Et
jta avaritia animum in cedem ejus obfirmaveram.
Deus autem patrum meorum eripuit eum de mani-
bus meis, ut non facerem iniquitatem in Israel.

gnat. Unde varie Rabbinorum copjecture. Con-
lrarius est nostro auctori ἢ, Salomo, dum non
filios Βαϊ: et Zelphie,sed Lez,a Josepho accusatos
D fingit, e& quidem ob devoratum membrum de vivo
animante; quod erat contra legem Dei Nos datam,
Geu. ix, 4.880 nolo hisce incertis immorari. ΒΑΕ.

(37) Καὶ ὅλως οὐκ ἦν iv ἐμοὶ ἥπατα ἐλέους
εἰς αὐτόν. Desunt. Ip.

38) “Ὃν τρόπον ἐκλείχεί ὁ μόσχος τὰ χλωρὰ
ἀπὸ τῆς γῆς. Ümissa sunt. Ip. — Alludit ad textum
Nut. xxii, 4 : Νῦν ἐκλείξει ἡ συναγωγὴ αὕτη (Ἰσραὴλ)
πάντας τοὺς κύχλῳ ἡμῶν, ὡσεὶ ἐκλε[ξαι ὁ μόσχος τὰ
χλωρὰ ἐκ τοῦ πεόίου, Dxacn.

8 (39) ᾿Ιούδας, Συμεών perperam habet cod. Oxon.
RAB.
(40) Χρυσίων Aureos. dicit auctor ex versione
Greca τῶν O'. Triginta numerat cum Latino vulgato
inlerprete, juxta quasdam ediliones; in utroque

1115

tis,ut faciatis justitiam,etomnem legem Altissimi ;
et ne erreis spirituodii, quoniam malus est in
omnibus actibus hominum. Omne quodcunque fe-
cerit (homo), qui odit abominatur ; si faciat legem
Domini, non laudat eum ; si timeat Dominum, οἱ
velit justa, huno non 'diligit; veritatem viluperat,
dirigenti prospere res suas invidet, obtrectationom
amplectitur, arrogantiam amat; quoniam odium
excecavit animam ejus, sicut etego respiciebam
in Joseph.

IV. « Cavete igitur, fllii mei, ab. odio, quoniam
inipsum Dominum iniquitatem facit, Non enim
valt audire verba mandatorum ejus de dilectione
proximi,et in Deum pecoat. Si enim delinquat fra-
ter statim vult annuntiare omnibus, et festinat ut
judicetur pra hoc delicto, et penitus moriatur. Si
autem fuerit servus, accusat eum apud. dominum
ejus, ot in omni tribulatione aggreditur eum, si
quo modo interficiat eum. Odium enim operatur
cum hornicidio,et secundum bene operantium profe-
ctum,audiens aut videns semper languescit.Quem-
&sdmodum enim dilectio etiam mortuos cupit vite
restituere, et illos qui suntin sententia mortis,
vult à morte revocare : ita odium viventes vult
occidere, οὐ eos qui paululum quiddam peccave-
rint, indignos vita judicat. Spiritus enim. odii per
pusillanimitatem cooperatur Satana in omnibus in
mortem hominum : spiritus autem dilectionis in
longanimitate cooperaturlegi Dei in salutem homi-
num.

V. « Malum est odium, quoniam permanet con-
tinue cum mendacio, loquens adversus veritatem,
et parva magna facit,tenebris lucem adhibet,dulce
amarum dicit, et calumniam edocet, et bellum, et
injuriam, et omnem abundantiam malorum, et
veneno diabolico cor implet.Heo edoctus experien-
tia dico vobis, ut fugiatis odium, et adh:reatis
dilectioni Domini. Justitia eicit odium, humilitas
occidit odium. Justus enim et humilis erubescit
facere injuste, non ab alio reprehensus, sed a pro-
prio corde, quoniam Dominus protegit (49) consi-
lium ejus. Non obtrectat viro, quia timor Altissimi
vincit odium.Timens enim non offendit Dominum;
non vult omnino, ne cogitatione quidem, injusta
facere adversus hominem. Hee ego ultimo co-

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.
ΤΠ. « Et nuno audite, filii mei, sermones verita- Α

p πταίσῃ (15) ὁ ἀδελφὸς ܗܘܘ‎

1116

T » Καὶ νῦν ἀκούσατε, τέκνα µου, λόγους ἀλη-
θείας, τοῦ πο

ν δικαιοσύνην, καὶ πάντα νόμον Ὑψί-
στου" καὶ μὴ πλανᾶσῃε τῷ πνεύματι τοῦ μίσους,
ὅτι κακόν ἐστι ἐπὶ πάσαις πράξεσιν ἀνθρώπων, Πᾶν
ὅ ἐὰν ποιῆ, ὁ μισῶν βδελύσσεται ἐὰν ποιῇ νόμον
Κυρίου, οὐκ ἐπαινεῖ τοῦτον. ἐὰν φοθῆται Κύριον,
καὶ θέλῃ δίκαια, τοῦτον οὐκ ἀγαπᾷ" τὴν ἀλήθειαν
ψέγει, τῷ κατορθοῦντι
ζεται, ὑπερηφανί
τὴν ψυχὴν αὖτ

σήφ (41).

χαταλαλιὰν ἀσπά-
ὅτι τὸ μῖσος ἔτυφλωσε
χαθὼς καγὼ ἔδλεπον ἕν τῷ Ἰω-

Φυλάξασβε οὖν, τέκνα μου, ἀπὸ τοῦ μίσους,‏ « .ܬ
ܝ ὅτι ἐπ᾽ αὐτὸν τὸν Κύριον ἀνομίων ποιεῖ, Οὐ γὰρ‏

λει ἀκούειν λόγων
πλησίον, χαὶ εἰς

τολῶν αὐτοῦ

ἀγάπης τοῦ
ει. Ἐὰν γὰρ
φὸς αὐτοῦ, εὐθὺς θέλει ἀπαγγεῖλαι
πὰσι͵ καὶ σπεύδει, ἵνα κριθῇ περὶ αὐτοῦ, καὶ κολα-
σθεὶς ἀποθάνῃ, Ἐὰν δὲ δοῦλος ᾖ, συμδάλλει αὐτὸν
πρὸς τὸν κύριον αὐτοῦ, καὶ ἐν πάσῃ θλίψει ἐπιχειρεῖ
κατ᾽ αὐτοῦ, εἴ πως θανατώσει αὐτόν (43). Τὸ γὰρ
μῖσος )4 ) συνεργεῖ τῷ φόνῳ (15), καὶ κατὰ τῶν εὐ-
πραγούντων τὴν προχοπὴν, ἀκούων ἢ ὁρῶν, πάντοτε
ἀσθενεῖ, Ὥσπερ γὰρ ἡ ἀγάπη καὶ τοὺς νεχροὺς θέ-
λει ζωοποιῆσαι, καὶ τοὺς ἓν ἀποφάσει θανάτου θέλει
ἀνακαλέσασθαι - οὕτως τὸ μῖσος τοὺς ζῶντας θέλει
ἀποχτεῖναι, καὶ τοὺς ἐν ὀλίγῳ ἁμαρτήσαντας οὗ θέλει
ζῆν. Τὸ γὰρ πνεῦμα τοῦ μίσους διὰ τῆς ὀλιγοψυ-
χίας σονεργεῖ τῷ Σατανᾷ ἓν πᾶσιν εἰς θάνατον τῶν
ἀνθρώπων + τὸ δὲ πνεῦμα τῆς ἀγάπης ἓν µακρο-
θυμίᾳ συνεργεῖ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ εἰς σωτηρίαν ἀνθρώ-
πων.

E. Κακὸν τὸ μῖσος, ὅτι ἐνδελεχεῖ συνεχῶς τῷ
ψεύδει, λαλοῦν, κατὰ τῆς ἀληθείας, καὶ τὰ μικρὰ με-
γάλα ποιεῖ, τὸ σκότος φῶς προσέχει (40), τὸ γλυνὺ
πικρὸν λέγει, καὶ συκοφαντίαν ἐχδιδάσκει, καὶ πόλε-
μον, καὶ ὕθριν, καὶ πᾶσαν πλεονεξίαν χαχῶν, wal
ἰοῦ διαβολικοῦ τὴν καρδίαν πληροῖ (AT). Ταῦτα tx
πείρας λέγω ὑμῖν ὅπῶς φεύξησθε τὸ μῖσος (48), καὶ
κολληθῆτε τῇ ἀγάπῃ τοῦ Κυρίου. Ἡ δικαιοσύνη ix-
θάλλει τὸ μῖσος, ἡ ταπείνωσις ἀπαιρεῖ τὸ μῖσος. Ὁ
γὰρ δίκαιος καὶ παπεἰνὸς αἰδεῖται ποιῆσαι ἄδικον,
οὐχ ὑπὸ ἄλλου καταγινωσκόµενος, ἀλλὰ ὑπὸ τῆς ἰδίας
καρδίας, ὅτι Κύριος ἐπισκέπει (50) τὸ διαδούλιον
αὐτοῦ, Οὐ καταλαλεῖ ἀνδρὸς (5l), ἐπειδὴ ὁ φόθος τοῦ
ὙΨίστου νικᾷ τὸ μῖσος, Φοθούμενος γὰρ μὴ προσ-
κρούσει Κυρίῳ! οὐ θέλει τὸ καβ ὅλον (^2). οὐδὲ ἕως

gnovi, posteaquam penitui de Joseph. Que enim 1) ἐννοιῶν, ἀδικὴσαι ἄνθρωπον, Ταῦτα ἐγὼ ἔσχατον

autem discedit ab Hebreo textu, qui habet viginti
argenteos. Gen. xxxvi, 28. Gnan,— Apud Hierony-
mum iamen in (Quzst. Hebra:c. tom. "n p. 540, A,
edit. Paris. versio antiqua pre se ferebat, viginti
aureis. Vulgata autem nova viginti argenteis. Hinc
ipsemel Hieronymus in Matth. xxvi, tom. IV, pag.
120, F : « Joseph, ait, non αὖ multi putant "juxta
LXX Interpretes, viginti aureis venditus est sed
juxta Hebraicam veritatem, viginti argenteis.» Qua
de τὸ Ambrosius lib. De Joseph, cap. 3, pag. 488 :
« Ideo, inquit, alibi vigenti, alibi viginti οὐ quin-
que aureis, alibi triginta invenimus emptum Jo-
seph. — [ta hic quoque diversitas : vel viginti, vel
triginta aureorum vel argenteorum, ete. »

(41) "Ότι τὸ μῖσας.., ἐν τῷ Ἰωσήφ. Omissa. GRAB.

(42) Πταίσῃ. Πέσῃ. Ip.

(43) Κατ) αὐτοῦ, εἰ πως θανατώσει αὐτόν. Αὐτῷ
εἴπως θαγατωβῇ, Ip.

(44) Τὸ γὰρ μῖσος, Ὁ γὰρ φθόνος. Ip.

(45) Φόνῳ, Φθόνῳ, invidia ms. Trin. Ip.

46) Τὸ σκότος φως προσέχει. Desunt, Ip.

AT) Καὶ πᾶσαν πλεονεξίαν κακῶν, καὶ ἰοῦ διαθολι-
κοῦ τὴν καρδίαν πληροῖ, Omiasa sunt. In.

0) Φεύξησθε τὸ μῖσος, Ἐξώσητε τὸ
διάδόλου, Ip.
(49) Protegit, Inspicit juxta Ox. Gr. Ip.
50) Ἐπισγέπει, Ἐπισκοπεῖ rectius. Ip.
51) ᾿Ανδρός. ὉὩσίου add. Ip.
(52) Καθ’ ὅλον, Καρόλου. In.

ἴσος τοῦ

TESTAMENTUM GAD.

1118

ἔγνων μετὰ τὸ μετανοῆσαί µε περὶ τοῦ Ἰωσήφ. Ἡ A socundum Deum est, vera. peenitentia ?',oceidit ino-

Ὑ ἀληθὴς μετάνοια ἀναιρεῖ

ὀεθαλμοὺς, καὶ γνῶσιν τ
τὸ διαδούλιον πρὸς σωτηρία
ἀνθρώπων, οἶδε διὰ τῆς μετανοίας: Ἐπέγαγε (5.
γάρ μοι ܘ‎ 66 τος, καὶ εἰ μὴ εὐχαὶ τοῦ
πατρός µου Ἰαχὼδ, ὀλίγου διεφώνησεν (60) dm ἐμοῦ
4 µου. A ὧν (57) γὰρ ἄνθρωπος παρανομεῖ,
Ἐπεὶ οὖν ἂν
ἁπατά µου ἀνηλεῶς xi τοῦ Ἰωσὴφ, τῷ ἥπατι
πάσχων ἀνηλεῶς, ἐκρινόμην ἐπὶ μῆνας ἕνδεκα,
wa ὅσον χρόνον ἐνεῖχον τῷ Ἰωσὴφ, ἕως ἵνα πρα-
φῇ (68).

ζ « καὶ νῦν, τέκνα μου, ἀγαπήσατε ἔκαστος τὸν
ἀδελφὸν αὐτοῦ, καὶ βξάρατε τὸ μῖσος ἀπὸ τῶν καρ-
διῶν ὑμῶν, ἀγαπῶντες ἀλλήλους ἐν ἔργῳ, καὶ λόγῳ,

v, καὶ ἃ οὐκ ἔμαθεν

id

νόσον 4

guo τὰ

χολάζεται.

ἐλάλουν τῷ Ἰωσὴφ (50), καὶ

μου
τοῦ ἀνελεῖν
αὐτόν, Αγαπᾶτε (00) οὖν ἀλλήλους ἀπὸ καρδίας: καὶ
ἐὰν ἁμάρτῃ εἰς σὲ, εἰπὲ αὐτῷ ἐν εἰρήνῃ, ἐξορίσας τὸν
ρατήσῃς δόλον "
αὐτῷ" ἐάν τε

µα τοῦ μίσους ἐσκότι

καὶ ἐὰν ὁμολογήσας µε
ἀρνεῖται, μὴ φιλονείκει αὐτῷ, μήποτε ὀμόσανεος αὖ-
τοῦ, δισσῶς ἁμαρτήσῃς. Μὴ ἀχούσῃ ἐν μάχῃ ἀλλότριος
μυσσήριον ὁμῶν' ἵνα μὴ μισήσας σε ἐχθράνῃ, καὶ
μεγάλην ἁμαρτίαν ἐργάσηται χατὰ σοῦ " ὅτι πολλάκις
δολοφονῆσαι (61), ἢ περιεργάσεταί σε ἓν κανῷ, λα-
ξὼν ἀπὸ σοῦ τὸν ἰόν. Ἐὰν οὖν ἀρνεῖται, καὶ αἰδεσθῇ
ἐλεγχόμενος, ἡσοχασθῇ
γὰρ ἀρνούμενος μετανοεῖ, τοῦ μηκέτι πλημμελῆσαι
εἰς σὲ: ἀλλὰ καὶ τιμήσει σε, χαὶ φοδηθήσετα:, καὶ
εἰρηνεύσει, Ἐὰν δὲ ἀναιδής ἔστι, καὶ ἐνίσταται τῇ
αὐτῷ ἀπὸ καρδίας, καὶ δὸς τῷ

κακίᾳ, καὶ οὕτως ἄφει
εῷ τὴν ἐκδίκησιν.

Z. « Ἐάν τις ὑπὲρ ὑμᾶς εὐοδοῦται, μὴ λυπεῖσθε 7
ἀλλὰ καὶ εὔχεσθε ὑπὲρ αὐτοῦ, ἵνα τελείως εὐοδοῦται,
Ἴσως γὰρ ὑμῖν συμφέρει οὕτως: καὶ ἐὰν ἐπὶ πλεῖον
ὑψοῦται, μὴ φθονεῖτε, μνημονεύοντες, ὅτι πᾶσα σὰρξ
ἀποθανεῖται, Κυρίῳ ὃν ὕμνον προσφέρετε, τῷ παρέ-
χαλὰ καὶ συμφέροντα πᾶσιν ἀνθρώποις.

χωτί

bedientiam, οἱ fugat Lenebras, et illuminat oculos,
οἱ cognitionem tribuit anime, et ducit consilium
ad salutem ; et qu; non didicit ab hominibus, no-
vit per ponitentiam. Induxit enim mihi Deus agri-
tudinem hepatis; et nisi orationes patris mei Ja-
cob prevenissent, parum abfuit quin desiisset in
me (56) spiritus meus.Per qua enim homo peccat,
perilla et punitur 3. Quia igitur disposita erant
hepata mea immisericorditer adversus Joseph, in
hepate patiens immisericorditer, judicium pertuli
per menses undecim, secundum tempus jn quo in-
sidiabar Joseph, usque dum venderetur.

VI. « Et nuno, filii mei, diligite unusquisque fra-
irem suum, et auferte odium a cordibus vestris, di-
ligentes vosmet invicem in operere, et sermone et
cogitatione animm.Ego enim coram facie patris no-
stri pacifica loquebar ad Joseph; et exeunte me,
spiritus odii obtenebravit intellectum meum,ettur-
bavit animam meam, ad occidendum eum. Diligito
igitur vosmet invicem ex corde; et si peccet in te
(aliquis) dio oi in pate 33, exterminans venenum
odii, οἱ in animatua ne teneas dolum : et si confi-
iens peniteat, remitte ei; et si negat,ne contendas
cum eo, ne quando jurante eo, dupliciter pecces.
Ne audiat alienus in contentione secretum vestrum;
ne audiens te inimicelur,etmagnum peccatum ope-
retur adversus te; quoniara multoties dolo loquetur
tecum, vel perscrutabitur te in malo,accipiens ate
venenum. Si igitur neget, οἱ erubescat redargutus,

(0 ), μὴ ἐξάξῃς αὐτόν. Ὁ C et quiescat,ne educas eum, Negans enim resipiscit,

ut non amplius delinquat in te; sed et honorabit te,
et timebit, et pacificus erit. Si vero inverecundus
est, et instat malitio ; et ita remitte ei ex corde, et
da Deo vindictam 9o.

VIL. » 81 quis plus quam vos prosperatur,ne con-
tristemini ; sed et orate pro ipso,ut perfecte prospe-
retur. Forte enim vobis expedit ita : et sí plus ex-
altatus fuerit, ne invideatis, recordantes,quod om-
nis caro morietur. Domino autem hymnum offerte,
tribuenti bona et utilia omnibus hominibus *!.Seru

Ἡ 00. ναι, 10. ? Sap.xi 47. ?e Math. xvnr, 45; Lue. xvm, 3. ? Rom. xi, 19. ?! Isai, τ, δ.‏ ܘ

(53) ᾿Απείθειαν, "Άγνοιαν, GRAB.

(54) Ἐπήγαγε. Τοὺς ἐπιστρέφοντας δέχεσθαι addit
codex Oxon. Qu: alium prorsus sensum faciunt,
quasi hec verba ad Deum essent reforenda sed
preefero lectionem Cantabrigiensem. Ip.

(55) Desiisset in. me. Dissonuisset a. me. Graca vox
occurrit, Exod. xxiv, Π Jos. xxr, ἂν etc.

(56) Ὄλιγου διεφώνησιν, Ἔφθασαν, add. in cod.
Oxou. Ip.

(5T) Δι’ ὤν, x. v. A. Hanc sententiam exsoripsit
auctor ex Sap. xi, 17, ubi ipsissima pene verba oc-
currunt: Δι᾿ ὧν τις ἁμαρτάνει, διὰ τούτων χολάζε-
ται, Vulg.: Per quae quis peccat, per hae. et torque-
dur.

(58) Καθ’ ὅσον χρόνον ἐνεῖχον τῷ Ἰωσὴφ, ἕως ἵνα
405. Desunt, GRAB.

(59) Εἱρηνκὰ ἐλάλουν τῷ Ἰωσήφ. Moses, Ge-
nes xxxvIt, v, 4, 46 fratribus Josep i ait: Oderant

p eum, nec poterant. quidquam, pacifice ad eum. loqui.

Auctor vero Testameniorum hac verba non universe
intelligi volui, sed ud colloquia fratrum inler se
resirinxit, indeque Gadum coram patre Jacob paei-
fica cum Josepho verba miscuisse dixit. Ip.

(60) ᾿Αγαπᾶτε, κ. >. À. Omissa omnia usque ad
περισπασμὸν τῶν ἀνθρώπων ID.

01) Δολοφονῖσα. Legendum puto δολοφονήσει.
idque Latine reddendum dolo occidet te. Τὰ. quippe
significat verbum δολοφονεῖν, non aatem dolose ἰο-
qui, ut Robertus transtulit,legens forte δολοφωνεῖν;
quam tamen vocem in nullo suctorelegisse memini.
Accedit, quod cedes per dolum facta antecedentibus
magis congruat, quam colloquium dolosum ; quippe
grandis peccati mentio facta erat, quala est utique
homicidium. Ip.

(62) Ἡσυχασθῇ
19.

Πίο inserendum videtur xal.

1119

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1120

fare judicia Domini,et ita dimittet (64) οἱ quiescot À Ἐξέτασον κρίματα Κυρίῳ (68), καὶ οὕτως καταλείψει

consilium tuum. $i vero et ex malis quis ditatus
fuerit sieut Esau frater putris mei, nolite emulari ;
terminum enim Domini suscipietis.Vel onim aufert
hzc in malis, vel peuitentibus dimittit,vel impos-
nitenti serva in eternum (60) punitionem. Nam
pauper, et invidia carens (67), in omnibus Domino
gratias agens, ipse apud omnes diatur, quoniam
non habet perniciosam depredationem (68) homi-
num. Auferte igitur odium ab animabus vestris, et
diligite vosmet invicem in rectitudine cordis.

VIIL. « Dieite autem οἱ vos haoc filiis vestris, ut
honorent Judam et Levi : quoniam ex eis orietur
vobis Dominus, Salvalor Israeli. Cognovi enim quod
in fine recedent filii vestri ab. eis, et in omni per-
nieie, οἱ malignitate, et corruptione erunt coram
Domino. » Et paululum quiescens,ruraus dixit eis :
« Filii mei,obedite patri vestro,et sepelite me prope
patres meos. » Rit elevans pedes suos, dormivit in
pace.Et post quinque annos reduxerunt eum, et po-
suerunt eum in Hebron cum patribus ipsius.

CAPUT X.
Testamentum. Aser, de duabus faciebus malitiz et
virtutis.

1. Transcriptum testamenti Aser, 408: locutus
estfilis suis centesimo vicesimo anno (72) vite
sut. Adhuc sanus existens, dixit eis : « Audite,filii
Aser, patrem vestrum et omne rectum coram Deo
ostendam, vobis, Duas vias dedit Dominus filiis ho-

minum, duo consilia, et duos actus, et duo loca, et 0

duos fines. Ideoque omnia duo sunt unum contra
unum.Vi duo,boniet mali;in quibussuntduo con-
silia in pectoribus nostris, dijudicantia eos. Si igitur
anima velitin bono,[ad bonum ducitur bomo] (72*).
omnis actus ipsius est in justitia ; οἱ si peccet, illico
resipiscit. Justa enim cogitans,et abjiciensmalitiam,
Btatim evertit malum, et eradicat peccatum.Si vero.
ad malum declinat consilium, omnis actus ejus est
in malitia, et ropelleng bonum assumit malum ; et
constitutus sub dominio Beliar,etsi bonum aliquod
operetur, in malitiam hoc convertit. Cum enim in-
ceperit quasi bonum faciens, finem actionis ejus in
malum opus perduxit.Quia thesaurus diaboli veneno
perniciosi spiritus impletus est.

TI. « Dicit, igitur anima ipsius,bonum supra ma-
lum esse,et finem rei in malitiam ducit. Est homo;

63) Κυρίῳ, Forte Κυρίου. GRAB.
64) Dimittet. Add. te. Ip.
65) ᾿Ησυχάζε!. Forte ἡσυχάσει, In.

(66) Zternum seculum hsbent codices mss. In.

(07) Et invidia carens. Et qui est abundans 62.
Atqui vox ἄφθονος hubet quidem hanc significatio-
nem; verumtamen propria ejus notio hio magia
locum habet, eaque reddenda potius videtur Invi-
dis ܓ‎ qualis character pauperi optime conve-
nit. Ip.

(68) Depraedationem. Distractionem, qualis ex
mendicorum importunitate oritur. Ip.

καὶ Πσυχάζει (05) τὸ διαξούλιόν cou. Ἐὰν δὰ wai ἐν
κακῶν τις πλουτίσῃ, ὡς Ἠσαῦ ὁ πατράδελφός μου,
μὴ ζηλώσητε" ὅρον γὰρ Κυρίου ἐκδέξασθε. "IL γὰρ
ἀφηιρεῖται αὐτὰ ἐν κακοῖς, ἢ μετανοοῦσιν ἀφίησιν, ἢ
ἀμενανοήτῳ τηρεῖ εἰς αἰῶνα τὴν κολασιν. Ὁ γὰρ ܡ‎
νης, καὶ ἄφθονος, ἐπὶ πᾶσι Κυρίῳ εὐχαριστῶν, αὐτὸς
παρὰ πᾶσι πλουτεῖ, ὅτι οὐχ ἔχει τὸς πονηρὸν περι-
σπασμὸν τῶν ἀνθρώπων. Ἐξάρατε οὖν τὸ μῖσος ἀπὸ
τῶν ψυχῶν ὑμῶν, καὶ ἀγαπήσατε ἀλλήλους ἐν εὐρύ-
τητι καρδίας,

W^. « Εἴπατε δὲ καὶ ὑμεῖς ταῦτα τοῖς τέκνοις ὑμῶν,
ὅπως τιµήσωσιν Ἰούδαν καὶ Λευὶ" ὅτι ἐξ αὐτῶν ἀνα-
τελεῖ ὑμῖν Κύριος, σωτὴρ τῷ Ἰσραήλ, Ἔγνων γὰρ
ὅτι ἐπὶ τέλει (09) ἀποστήσονται τὰ τέκνα ὑμῶν ἀπ᾽
αὐτῶν (70), καὶ ἐν πάσῃ πονηρίᾳ, καὶ κακώσει, καὶ
διαφηορᾷ ἔσονται ἐνώπιον Κύριον. » Καὶ ὀλίγον ἦσυ-
χάσας, πάλιν εἴπεν αὐτοῖς' « Τέκνα μου,
τοῦ πατρὸς ὑμῶν, wal θάψατὲ µε σύνεγγυς τῶν πατέ-
pow µου. » Καὶ ἐξάρας τοὺς πόδας αὐτοῦ, ἐκοιμήθη
ἐν εἰρήνῃ. Καὶ μετὰ πέντε ἔτη ἀτήγαγον αὐτὸν, καὶ
ἔθηκαν αὐτὸν εἰς Χεθρὼν μετὰ τῶν πατέρων ܚܘ‎
τοῦ (71).

xo$sate

ΚΕΦΑΛΛΙΟΝ I

Διαθήκη ᾿Ασὴρ, περὶ δύο προσώπων κακίας καὶ
ἀρετῆς.

"Ἀντίγραφον διαθήκης ᾿Ασὴρ, ἃ ἐλάλησε τοῖς
υἱοῖς αὐτοῦ ἐν ρχς' ἔτει τῆς ζωῆς αὐτοῦ, Ἕτι ὑγιαί-
νων, εἶπε πρὸς αὐτοὺς’ « ᾿Αχούσατε, τέχνα ᾿Ασὴρ,
τοῦ πατρὸς ὑμῶν, καὶ πᾶν τὸ εὐθὲς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ
Δύο ὁδοὺς ἔδωχεν ὁ Θεὸς τοῖς υἱοῖς
τῶν ἀνθρώπων, δύο διαδούλια, καὶ δύο πράξεις, καὶ
δύο τόπους, καὶ δύο τέλη, Διὰ τοῦτο πάντα δύο εἰσὶν,
ἕν κατέναντι τοῦ ἑνός (78). Ὁδοὶ δύο, καλοῦ καὶ κα.
χοῦ" ἐν οἷς εἶσι τὰ δύο διαβούλια ἐν στέρνοις ἡμῶν,
᾿Εὰν οὖν ἡ ψυχὴ θέλῃ ἐν καλῷ,
πᾶσα πρᾶξις αὐτῆς ἔστιν ἐν δικαιοσύνῃ, κἂν ἁμάρτῃ,
εὐρὺς μετανοεῖ, Δίκαια γὰρ λογιζόμενος, καὶ ἀποῤ-
ῥίπτων τὴν πονηρίαν, ἀνατρέπει εὐθὺς τὸ χακὸν, καὶ
ἐκριζοῖ τὴν ἁμαρτίαν, ᾿Εὰν δὲ ἐν πονηρῷ κλίνει τὸ
διαδούλιον, πᾶσα πρᾶξις αὐτῆς ἔστιν ἐν πονηρίᾳ, καὶ
ἀπωθούμενος τὸ ἀγαθὸν προσλαμθάνει τὸ καχὸν, καὶ
χυριευθεὶς ὑπὸ τοῦ Βελιὰρ, κἂν ἀγαθόν νι πράξῃ, ἐν
πονηρίᾳ αὐτὸ μεταστρέφει, Ὅτε γὰρ ἐνάρξηται ὡς
ἀγαθὸν ποιῶν, τὸ τέλος τῆς πράξεως αὐτοῦ εἰς κακὸν
ποιεῖν ἀνελαύνει (74). Ἐπειδὴ ὁ θησαυρὸς τοῦ διαθό-
Xov (76) ἰοῦ πονηροῦ πεπλήρωται πνεύματος.

Β΄, « Ἔστιν οὖν ψυχὴ λέγουσα, φησὶ, τὸ καλὸν ὑπὲρ
τοῦ κακοῦ, καὶ τὸ τέλος τοῦ πράγματος εἴς κακίαν

(69) Τέλει, Τοῦτου habet Oxon. Ip.

(70) Αὐτῶν, Αὐτοῦ. Ip.

(71) Μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ. Καὶ ἔθαψαν αὐτὸν
ἐκεῖ, omissis ultimis. Ip.

(72) Anno. Addenda vox sexto, si Greeum 00018
cem tam Oxon. quam Cantab. sequi velimus ; quie
tamen deest in ms. Greo., Coll., Trin., Cantab. In.

(73) Ἔν κατέναντι τοῦ ἑνός, Desunt, 1p.

(73*) Uncinis inclusa desunt in Greco. Ep. Parn.

(4) Κακὸν ποιεῖν ἀνελαύνει. Εἷς κακοποίησιν
ἐλαύνει. Tn.

(15) Τοῦ διαβόλου, Διαβουλίου, In.

ὦ ὑμῖν.

διακρίνοντα αὐτά

1121

ἄγει. Ἔστιν ἄνθρωπος (76), ὅστις οὐχ olus:
πουργοῦντα αὐτῷ ἐν καχῷ' καὶ γε τοῦτο διπρόσωπον,
ἀλλὰ τὸ ὅλον πονηρόν ἔστι. Καὶ ἔστιν ἄνθρωπος ἀγα-
πῶν τὸν πονηρευόμενον, ὡσαύτως ἐστὶν ἓν πονηρίᾳ"
ὅτι καὶ ἀποθανεῖν αἱρεῖται ἐν κακῷ, δ αὐτόν. Καὶ
περὶ τούτου φανερὸν, ὅτι διπρόσωπόν ἐστι" τὸ δὲ πᾶν,
χακὴ πρᾶξις. Καί γε ἀγάπη
συγκρυπτουσα τὸ χαχόν' ὥσπερ ἐστὶ τῷ ὀνόματι ὡς
χαλῷ, τὸ δὲ τέλος τῆς πράξεως ἔρχεται εἰς κακόν.
"Alios κλέπτει, ἀδικεῖ, ἁρπάζει, πλεονακτεῖ,
ἐλεεῖ τοὺς πτωχούς: διπρόσωπον μὲν καὶ τοῦτο, τὸ δὲ
ὅλον πονηρόν ἐστιν. Ὁ

οὖσα, πονηρία ἐστὶ,

καὶ

εκτῶν τὸν πλησίον παρ-
οργίζει τὸν Θεὸν, καὶ τὸν Ὕψιστον ἐπιορχεῖ
πτωχὸν ἐλεεῖ" τὸν ἐντολέα τοῦ νόµο» Κυρίου ἀθε-
πεῖ καὶ παροξύνει, καὶ τὸν πένητα ἀναπαύει (TT) τὴν
ψυχὴν σπιλοῖ, καὶ τὸ σῶμα λαμπρύνει" πολλοὺς
ἀναιρεῖ, καὶ ὀλίγους Die τοῦτο διπρόσωπόν
ἔστι. "Άλλος μοιχεύει, πορνεύει, καὶ ἀπέχεται ἴδε-
" ων κακοποιεῖ, καὶ τῇ δυναστείᾳ,
ose (78), πολλοὺς παρασύρει, καὶ ἐκ τῆς ὕπερ-
όγκου κακίας ποιεῖ ἐντολάς. Καὶ τοῦτο διπρόσω-
móv ἔστι, τὸ δὲ ὅλον κακόν ἔστι. Οἱ τοιοῦτοι ὅσιοί (79)
εἰσι δασύποδες (80), ὅτι ἐξ ἡμισείας εἰσὶ καθαροὶ, τὸ δὲ
ἀληθὲς ἀκάθαρτοί εἶσι. Kal γὰρ ἐν ταῖς πλαξὶ
τῶν οὐρανῶν εἶπεν οὕτως.

¥» Ὑμεῖς οὖν, τέκνα μου, μὴ γίνεσθε κατ αὖ-
τοὺς διπρόσωποι, ἀγαθότητος καὶ κακίας" ἀλλὰ τῇ
ἀγαθότητι μόνῃ χολλήθητε, ὅτι ὁ Θεὸς ἀναπαύεται εἰς
αὐτὴν, καὶ οἱ ἄνθρωποι ποθοῦσιν αὐτήν" τὴν δὲ κα-
κίαν ἀποδράσατε (81), ἀναιροῦντες τὸν διάθολον ἐν
ταῖς ἀγαθαῖς ὑμῶν πράξεσιν" ὅτι οἱ διπρόσωποι οὐ
, ἀλλὰ ταῖς ἐπιϑυμίαις αὐτῶν δουλεύουσιν, ἵνα
τῷ Βελιὰρ ἀρέσωσι, καὶ τοῖς ὁμοίοις αὐτῶν ἀνθρώ-
ποις,

xal

καὶ

καὶ vue

Δ΄, «Οἱ γὰρ ἀγαθοὶ ἄνθρωποι, καὶ µονοπρόσωποι,
κἂν νομισθῶσι παρὰ τῶν διπροσώπων ἁμαρτάνειν,
δίκαιοί εἰσι παρὰ τῷ Θεῷ. Πολλοὶ γὰρ ἀναιροῦντες
πονηροὺς, δύο ποιοῦσιν ἔργα, κακὸν διὰ καλοῦ (82),
ὅλον δὲ ἔστι καλόν" ὅτι τὸ καχὸν ἐκριζώσας ἀπώλεσεν.
Ἔστι τις μισῶν τὸν ἐλεήμονα, καὶ ἀδιχῶν (83) τὸν
μοιχὸν καὶ λῃστεύοντα (84): καὶ αὐτό ἔστι διπρόσω-
πον’ ἀλλὰ τὸ πᾶν ἔργον ἀγαθόν ἔστιν, ὅτι μιμεῖται
Κύριον, μὴ προσδεχόμενος τὸ δοκοῦν καλὸν μετὰ τοῦ
ἀληθινοῦ χαχοῦ. Ἕτερος οὐ θέλει ἀγαθὴν ἡμέραν
ἰδεῖν μετὰ ἀσώτων, ἵνα μὴ χράνῃ τὸ στόμα (80), καὶ
μολύνῃ τὴν ψυχήν' καί γε τοῦτο διπρόσωπόν ἐστιν,
ὅλον δὲ καλόν ἔστιν, ὅτι οἱ τοιοῦτοι δόρκοις καὶ ἐλά-
φοις ὅμοιοί εἰσιν, ὅτι ἐν ἤθει ἀγρίῳ δοκοῦσιν ἀκά-
θαρτοι εἶναι: τὸ δὲ πᾶν κάβαροί εἴσιν, ὅτι ἐν ζήλῳ

(70) Ἔστιν ἄνθρωπος... ἀναπαύει, Omnia. omissa.

ΑΒ

(TT) Τὸν ἐγτολέα,,.. ἀναπαύει. Desunt Ip.

(78) Τῷ πλούτῳ, Τοῦ πλούτου. Ip.

0 "Ὅσιοι, Interpres legit ὡς σύες. Ip.

80) Δασύποδες, Hanc vocem auctor a LXX. In-
terpretibus mutuatus est, qui eam Levit. x1, 6 et
Deut. xtv, 7, usurparunt ¡11110 pro cuniculo, hic pro
lepore. Utrumque autem οι ανα ex parte,
ex parte immundum apud Judeos habebatur; mun-
dum quatenus ruminabat quidem, sed immundum
quatenus ungulam non findebat: uti contra, sus un-

ܘ

TESTAMENTUM ASER.

C

D

1122

ρει λει- A qui non miseretur ministrantis ei in malum ; et

hoc duplicem faciem habet, sed totam perniciosum
est. Et est homo diligens malignantem, similiter
est in malitia; quoniam et mori desidera in malo
propter ipsum. Et de hoc manifestum, quod dupli-
cis faciei est; totum vero, malus actus est. Et
amor exsistens, malitia est, abscondens malum ;
Sicut est nomine quasi bono, finis vero actus venit.
in malum. Alius furatur, injuste agit, rapit, avarus
exsistit, et miseretur pauperum ; duplicem quidem
faciem habet el hoc, lotum vero perniciosum est,
Qui defraudal proximum, ad iracundiam provocat
Deum, et per Altissimum falso dejorat, et pauperis
miseretur; preceplorem legi Domini spernit et
exacerbat, et pauperem requiescere facit ; animam
inquinat, et corpus splendidum reddit; multos
occidit, δὲ paucorum miserelur; et hoc quidem
duplicis faciei est. Alius adulteratur, et fornicatur,
et abstinet a cibis ; ei jejurans malefaeit, et poten-
iiaet divitiis multos misere vexat, et ex tumida
malitia facit mandata. Et hoc duplicis faciei est,
lotum autem malum est. Tales ut sues sunt et lo-
pores, quia ex medietate sunt mundi, revera au-
iem sunt immundi, Etenim Deus in tabulis 6108
rum dixit ita.

ΤΠ. « Vos igitur, filii mei, ne efficiamini secun-
dum ipsos duplicem habentes faciem, bonitatis et
malitiae ; sed bonitati soli adherete, quoniam Deus
requiescit in ipsa, et homines desiderant eam;
malitiam autem fugite, occidentes diabolum in
bonis vestris actibus; quoniam qui duplicis fa-
ciei sunt, non Deo, sed concupiscentiis suis ser-
viunt, ut Beliar placeant, et similibus sibi homi-
nibus.

IX. « Boni enim viri, et qui sunt unius faciei,
etsi existimentur ab eis qui duplicis faciei sunt,
peccare, justi sunt apud Deum. Multi enim υσοἳ-
dentes perniciosos, duo faciunt opera, malum pro-
pter bonum, totum vero est bonum ; quoniam qui
malum eradicavit, perdidit illud. Est aliquis qui
odit misericordem, et injuria afficit adulterum et
latronem ; et hoc est duplicis faciei; sed totum
opus bonum est, quia imitatur Dominum, non ac-
cipiens quod videtur bonum cum vero malo. Al-
ier non vult diem bonum videre cum luxuriosis,
ut non maculel os, δὲ inquinet animam ; et hoc
duplicis faciei est, totum autem bonum est, quo-
niam tales capreolis et cervis similes sunt; quoniam
in consuetudine agresti videntur immundi esse, ex

ulam quidem findit, sed non ruminat, et ipsa pro-
inde immunda. Talibus itaque animantibus merito
&b auctore nestro comparantur homines ἐξ ἡμισείας
καβαροῖ, id est, ex parte boni, οἱ ex parto mali, in
quibus mistura est virtulum et vitiorum, uti Taci-
tus loquitur.

(81) ἸΑποδράσατε, Φεύγετε, nan.

(82) Κακὸν διὰ καλοῦ, Καλὸν διὰ κακοῦ. In.

(83! ἸΑδικῶν, "Άδικον. ID.

)84( Αῃστεύοντα, Νηστεύαντα, In.

(85) Στόμα, Στῶμα, Ip.

1123

bulant, abstinentes ub his ܐܐ‎ quibus Deus per rcan-
data odio habens prohibel, arcens malum a
bono.

V. « Videte igitur, filii, qualiter duo sunt in om-
nibus, unum contra unum, et unum sub uno abs-
conditur. Vite mors succedit, glorie ignominia,
diei nox, et luci tenebre; omnia vero sub die
sunt, et sub vita quie justa sunt; propterea ct mor-
tem terna vita prostolatur; et non licet dicere
veritatem mendacium, neque justum injustum ?* ;
quoniam omnis veritas sub luce est?*; quemad-
modum omnia sub Deo. Haee omnia probavi in
vita mea, et non erravi a veritate Domini ; et rnan-
data Altissimi exquisivi, secundum omnem forti-
iudinem meam ambulans secundum unam faciem
in bonum.

VI. « Attendite igitur et vos, filii mei, mandatis
Domini, secundum unam faciem sequentes verita-
tem; quoniam qui duplieis faciei sunt, dupliciter
puniuniur. Spiritus erroris odio habete, adversus
hominem contendentes. Legern Domini custodite,
et ne altendite malo, ut bono; sed in vere bonum
respieile, et observate illud in omnibus mandatis
Domini, ad eum reversi, etin eo quiescentes (quo-
niam fines hominum ostendunt justitiam eorum),
cognoscentes angelos Domini et Salanc. Quando
enim turbata antma abit, torquetur ἃ pernieioso
spiritu, eui et servivit in concupiscentiis et operi-
bus perniciosis ; si autem quiete in gaudio cognovit
angelum pacis, consolabitur eum in vita.

VIL « Ne efficiamini, filii, ut Sodoma quee igno-
ravit angelos Domini, οἱ periit usque in seculum.
Novi enim, quod peccabitis, et trademini in manus
inimicorum vestrorum ; et terra vestra desolabitur,
etvos dispergemint in quatuor angulos terre, eteri-
tis indispersionedespeoti,velutaqua inutilis usque-
quo Altissimus visitaverit terram ; et ipse veniens ut
homo, cum hominibus manducans et bibens 5, et in
silentio conterens caput draconis. Peraquam(95)hic
salvabit Israel et omnes gentes. Deus in virum abs-
conditus ?*, Dieite igitur hec filiis vestris, ut. cre-
dant in eum. Legi onim in tabulis celorum, quod
increduli non credetis in eurn, et impie agentesim-

32 1βα. v, 20. 9 Joan. 1n, 21, ?* Matth. xr, 19.

(B0) Απείργων τὸ xxv τοῦ ἀγαθοῦ, Desunt.
GRAB.

(8T) Τὴν ζωήν. Ἐν τῇ εὐφροσύνῃ ἡ μέθη, ἐν τῷ
γέλωτι τὸ πένθος, ἐν τῷ γάμῳ ἡ ἀκρασία, adil. cod.
Oxon. Ip.

(88) Καὶ τὸ φῶς τὸ σκότος. Omissa sunt. In.

(89) Κολάζονται, Ὅτι καὶ πράσσουσι τὸ κακὸν,
καὶ συγευδοκοῦσι τοῖς πράασοναι, add. codex Oxon.
Ip.

(90) Μισήσατε τὰ κατὰ τὸν ἄνθρωπον, Μιμούμενοι,
κατὰ τῶν ἀνθρώπων, Ip.
00$ κακόν, ὡς καλόν, TQ καῷ, ὡς καλῷ,
D.

92) Ἱαρακαλέσει. Παραμωθεῖται. In.

03) Ἥτις ἠγνόησε τοὺς ἀγγέλους Κυρίου, xal

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

τοῖο autem mondi sunt; quoniam in zelo Dei am- À Θεοῦ πορεύονται, ἀπεγόμ

1124

διὰ τὶ

ἀπείργων τὸ κακὸν

οι ὧν καὶ ὁ

ἐντολῶν μισῶν ἄπαγορ

ἀγαθοῦ (86).

ἕν

60 εἰσὶν ἐν πᾶσ
κατέναντι ἑνὸς, καὶ τοῦ ἑνὸς κέκρυπται, Τὴν
ζωὴν (87) ὁ θάνατος διαδέχεται, τὴν δόξαν ἡ ἀτιμία,
τὴν ἡμέραν ἡ νὺξ, καὶ τὸ φῶς τὸ σκότος (88)" τὰ
δὲ πάντα ὑπὸ ἡμέραν εἰσὶ, καὶ ὑπὸ ζωὴν τὰ δίκαια"

καὶ

πῶς

ἓν ὑπι

διὸ καὶ τὸν θάνατον ἡ αἰώνιος ζωὴ ἀναμὲ
οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τὴν ἀλήθειαν ψεῦδος, οὐδὲ τὸ δίκαιον
ἄδικον’ ὅτι πᾶσα ἀλήθεια ὑπὸ τοῦ φωτός ἔστι" καθὼς
τὸν Θεόν, Ταῦτα πάντα ἐδοκίμασα
καὶ οὐκ ἐπλανήθην ἀπὸ τῆς ἀληθείας
ἑντολὰς
ν µου πορευόμενος μονοπροσώπως

τὰ πάντα ὑπὸ
ἓν τῇ ζωῇ μὸν
Κυρίου, καὶ τὰ

s τοῦ Ὑψίστου ἐξεζήτησα,
κατὰ πᾶσαν ἰσχύ
εἰς τὸ ἀγαθόν.

ζ. « Προσέχετε οὖν καὶ ὑμ

ἕν-

ς, τέκνα μου, ταῖς

τολαῖς Κυρίου, μονοπροσῴπως ἀχολουθοῦντες τῇ ἀλη-
θείᾳ ὅτι οἱ διπρόσωποι δισαῶς χολάζονται (89). Τὰ
πνεύματα τῆς πλάνης μισήσατε, τὰ κατὰ τὸν ἄν-
θρωπον (90) ἀγωνιζόμενα, Τὸν νόμον Κυρίου φυλά-

ν, ὡς καλόν (0ἱ): ἀλλ᾽
εἰς τὸ ὄντως καλὸν ἀποθλέπετε, καὶ διατηρεῖτε αὐτὸ
by πάσαις ἐντολαῖς Κυρίου, εἷς αὐτὸν ἀναστρεφόμενοι,
καὶ ἐν αὐτῷ καταπαύοντες (ὕτι τὰ τέλη τῶν ἀνθρώ-
vost τὴν δικαιοσύνην αὐτῶν), γνωρίζοντ
τοὺς ἀγγέλους Κυρίου, καὶ τοῦ Σατανᾶ, Ὅτε γὰρ
ταραγμένη ψυχὴ ἀπέρχεται, βασανίζεται ὑπὸ τοῦ
νηροῦ πνεύματος, ᾧ καὶ ἐδούλευσεν iy ἐπιρυμίαις
ἔργοις πονηροῖς" ἓὰν δὲ ἐσύχως ἓν χαρᾷ ἐγνώρισε
τὸν ἄγγελον τῆς εἰρήνης, παρακαλέσει (09) αὐτὸν ἐν
toi.

Z. « Μὴ γίνεσθε, τέκνα, ὡς Σόδομα, ἥτις ἡγνόησε
τοὺς ἀγγέλους Κυρίου, καὶ ἀπώλετο ἕως αἰῶνος (03).
Οἵδα γὰρ, ὅτι ἁμαρτήσετε, καὶ παραδοθήσεσθε εἰς
χεῖρας ἐχθρῶν ὑμῶν' καὶ ἡ Yr ὑμῶν ἐρημωθήσεται
(94), καὶ ὑμεῖς διασκορπισθήσεσθε εἰς τὰς τέσσαρας
γωνίας τῆς γῆς, καὶ ἔσεσθε ἐν διασπορᾷ ἑξουθενούμε-
νοι, ὡς ὕδωρ ἄχρηστον, ἕως οὗ ὁ Ὕψιστος
ται τὴν γῆν, wal αὐτὸς ἐλθὼν ὡς ἄνθρωπος, ἐσθίων

τὸ γα:

kae, καὶ μὴ προσί.

πων δεί

E

καὶ

κέψης-

καὶ πίνων μετὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἐν ἡσυχίᾳ συντρί-
θων τὴν κεφαλὴν τοῦ δράκοντος δι’ ὕδστος, Οὗτος σώ-
σει τὸν Ἰσραὴλ, καὶ πάντα τὰ ἔθνη, Θεὸς εἰς ἄνδρα
ὑποκρινόμενος (06). Εἴπατε οὖν ταῦτα τοῖς τέκνοις
ὑμῶν μὴ ἀπειθεῖν αὐτῷ. ᾽Ανέγνων γὰρ ἓν ταῖς πλαξὶ
35 gg, ܕܝܐ‎ 15.

ἀπώλετο ἕως αἰῶνος. Desunt Ip.

(94) Ἐρημωθήσεται, Καὶ và ἅγια

θαρήσεται, add. cod. Oxon. Ip.

(05) Per aquam. Due ist. voces in codice 75, fi-
nem precedentis periodi faciunt, non. vero novam
inchoant, ut in Greco codice. Ip.

(90) Θεὸς εἰς ἄνδρα ὑποχρινόμενος Desunt Ip.
— Warthonus tamen in Auctar. Histor. dogmat. J.
Usserii, pag. 322, hac verba legit in ms. archiep.
Cantuar. eaque 810 recitat : Av ὕδατος οὗτος σώσει
τὸν Ἰσραὴλ καὶ πάντα τὰ εὔνη, θεὸς εἰς ἄνδρα ὑπο-
χρινόμενος. Hino Roberti versio confirmatur, apud

uem duabus istis voribus, per aquam, nova perio-

us inchoatur, ut modo monebat Grabius. Neque
pretereundum censeo, quod apud Simonium oc-

ὑμῶν κατα-

1125

τῶν οὐρανῶν, ὅτι ἀπειθοῦντες ἐπιθήσετε (07) αὐτῷ,
καὶ ἀσεδοῦντες ἀσεδήσετε εἰς αὐτὸν, μὴ προσέχοντες
τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐντολαῖς ἀνθρώπων. Διὰ τοῦτο
διασκορπισθήσεσῃε, ὡς Τὰδ καὶ Δὰν, οἱ ἀδελφοί μου,
οἵ χώρας αὐτῶν ἀγνοήσουσι, καὶ φυλὴν καὶ γλῶσσαν
αὐτῶν. ᾿Αλλ᾽ ἐπισυνάξει ὑμᾶς Κύριος ἐν πίστει BU ἐλ-
πίδα εὐσπλαγχνίας αὐτοῦ, διὰ ᾿Αθραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ,
καὶ Ἰαχώδ. »

Καὶ εἰπὼν αὐτοῖς ταῦτα, ἐνετείλατο αὐτοῖς,‏ ,ܬ
λέγων" » Θάψατέ με εἰς Χεθρών' » καὶ ἀπέθανεν,‏
ὕπνῳ καλῷ κοιμηθείς. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐποίησαν οἱ‏
υἷο! αὐτοῦ, ὡς ἐνετείλατο αὐτοῖς, καὶ ἀναγαγόντες‏
αὐτὸν, ἔθαψαν μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ.‏
ΚΕΦΑΛΑΤΟΝ ΙΔ΄.‏
Διαθήχη Ἰωσὴφ, περὶ σωφροσύνης,‏

A. ἀντίγραφον διαθήκης Ἰωσήφ, Ἐν τῷ μέλλειν
αὐτὸν ἀποθνήσχειν, καλέσας τοὺς υἱοὺς
καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, εἶπεν αὐτοῖς" «

αὐτοῦ,
να µου
καὶ ἀδελφοὶ, ἀκούσατε Ἰωσὴφ, τοῦ ἠγαπημένου ὑπὸ
Ἰσραήλ' ἐνωτίσασθε, υἱοὶ, πατρὸς ὑμῶν. Ἐγὼ εἶδον
ἐν τῇ ζωῇ µου τὸν φθόνον καὶ τὸν θάνατον, καὶ οὐκ
ἐπλανήθην ἐν τῇ ἀληθείᾳ Κυρίου, ΟἹ ἀδελφοί μου οὔτοι
ἐμίσησάν µε, καὶ ὁ Κύριος ἠγάπησε µε: αὐτοὶ ἦθε.
My με ἀνελεῖν, καὶ ὁ Θεὸς τῶν πατέρων μου ἐφύλα-
δέ με. Εἷς λάκκον µε ἐχάλασσν, καὶ ὁ Ὕψίστος ἀνή-
γαγέ µε. Ἐπράθην εἰς δοῦλον, καὶ ὁ Κύριος ἠλευθέ-
posi µε, Εἷς αἰχμαλωσίαν ἐλήφθην, καὶ ἡ χραταιὰ
"elo αὐτοῦ ἐδοήγησέ μοι, Ἐν λιμῷ συνεσχέθην, καὶ
αὐτὸς ὁ Κύριος διέθρεψέ με, Μόνος ἤμην, καὶ ὁ θεὸς
παρεκάλεσε με, Ἐν ἀσθενείᾳ ἤμην, καὶ ὁ Ὕψιστος
ἐπεσκέψατό με. Ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ὁ Σωτὴρ ἔν
ρίτωσέ µε (98) ἐν δεσμοῖς, καὶ ἐλυσέ µε" ἐν διαθο.
λαῖς, καὶ συνηγόρησέ µου ἐν λόγοις Αἰγυπτίων πι-
κροῖς, καὶ ἐῤῥύσατό με’ ἐν φθόνοις σὺν δόλοις, καὶ
ὕψωσέ µε (1).

Β΄. «Kai οὕτως Φωτιμὰρ (2), ὁ ἀρχιμάγειρος (3)
Φαραὼ, ἐπίστευσέ μοι τὸν οἶκον αὐτοῦ. Καὶ ἠγωνισά-
μην πρὸς γοναῖκα ἀναιδῆ ἐπειγούσῃ (4) µε παρανο-
μεῖν μετ᾽ αὐτῆς, ἸΑλλ’ ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ (5) τοῦ πατρός
poo ἐφόλαξὲ µε ἐκ φλογὸς καιομένης. Ἐφολακίσθην,
ἐτυπτίσθην, ἐμοκτηρίσθην (6): καὶ ἔδωκε µε Κύριος
εἰς οἰκτιρμοὺς ἐνώπιον τοῦ δεσµοφύλακος, Οὐ μὴ
γὰρ ἐγκαταλείψει Κύριος τοὺς φοδουμένους αὐτὸν,

eurrit Biblioth. crit. tom. Hi, p. 232, ms. scilicet bi-
bliothece Regia, pro θεός hic exhibore ἕως, πιοπάοςο
procul dubio,nullaque plane sensu.Quid enim boni
extundes ex hac lectione ἕως εἰς ἄνδρα ὑποκρινό-
μένος, οἱ eam eum precedentibus conferas? Aiguit.
Ibidem ipse Si:nonius tanquam minus recte Latine
reddita ab episcopo Lincolniensi, que statim se-
quuntur : Dicite, etc., jure ne autem, an. injuria,
post emendationem Grabii, viderint eruditi.

(97) 'Ἐπιβήσετε. ᾿Απειθήσετε, quie genuina est
lectio. Gnan.

(98) Ἐν φυλαχῇ ἤμην, καὶ ὁ Σωτὴρ ἐχαρίτωσέ
με, Omissa sunt. Ip.

(99) Lzrtificavit e. Carum me sibi habuit, sive
gratia sua me complexus est. Neque enim deriva-
iur a χαρά, sed a χάρις. Ip.

(Ὁ Protexit me. ld est, causam mcam egit. In

4) Ἐν διαδολαῖς,,... καὶ ὕψωσέ µε, Desunt

Ip.

TESTAMENTUM JOSEPH.

1126

À pieagetisin eum, non attendentes leri Dei.sed man-
datis hominum. Propter hoc dispergemini, ut Gad
ei Dan,fratres mei,qui regiones eorum ignorabunt,
et tribum et linguam eorum.Sed congregabit vos
Deusin fide propter spem misericordie sue. pro-
pter Abraham, Isaac et Jacob. »

VII. « Et cum hac 018 dixisset, mandavit eis,
dicens : » Sepelite me in llebron; » et mortuus est
somno bono dormiens. Et post hzc fecerunt filii
ejus, sicut mandaverat eis ; et reducentes eum, se-
pelierunt cum patribus ejus.

CAPUT XI.
Tsstamentum Joseph, de castitate,

1. Transcriptum testamenti Joseph.Cum moritu-
rus esset, vocans filios suos δὲ fratres. suos, dixit
eis : « Filii mei et fratres, audite Joseph, dilectum
ab Israel ; auribus percipite, filii,patrem vestrum,
Ego vidi in vita mea invidiam etmortem,et non er-
ravi in veritate Domini. Fratres mei isti oderunt
me,et Dominus dilexit me : isti voluerunt occidere
me, et Deus patrum meorum custodivit me. In la-
cum me demiserunt,et Altissimus reduxit me.Ven-
ditus sum in servum,et Dominus liberum me fecit.
In captivitatem assumptus sumet fortis manus ejus
adjuvit me. In fame detentus sum, et ipse Domi-
nus nutrivit me.Solus eram,et Deus consolatus est
me.In infirmitate eram,et Altissimus visitavit. me,
Τη carcere eram, et Salvator letificavit me (99) ; in
vinculis, οἱ solvit me ; in acousationibus, et pro-
texit me (100); in verbis JEgyptiorum amaris,
et liberavit me ; in invidia cum dolis, et exaltavit
me.

p

IL. « Et ita Photimar, princeps coquorum Pha-
raonis, eredidii mihi domum suam. Et luctatus
sum contra mulierem inverecundam, sollicilantem
me, ut iniqua agerem cum ipsa. Sed Deus Israel
patris mei custodivit me a flamma urente.In carce-
rem conjectus, verberibus ci&sus,subsannatus sum;
et fecit Dominus, ut misericodia commotus esset
erga mo custos carceris. Non enim derelinquet Do-

(2)Kai οὕτως Φωτιμάρ. Ὃ εὐνοῦχος Φαραώ. 1.
(3) ἀρχιμάγειρος. Vocem hane auctor iterum
accepit ex LXX Interpretum versione Genes xxxvit,
36. Notanda vero observatio Hieronymi in Traditio-
nibus Hebraicis ad hune loeum : « In plerisque locis
archimagiros, id est, coquorum principes, pro ma-
gislris exercitus Scriptura commemorat ; µαγει-
ῥεύειν quippe Grece interpretatur occidere, Venditus
est igitur Joseph principi exercitus οἱ bellatorum.»
Mibi maxime placet Targum Jonathan et, Hieroso-
lymitanum, que ambo reddiderunt, N' TO ΡΞ 31
Principi speculalorum. Qua vox occurrit quoque
Marec. vi. 27. Ip.

(4) Ἐπειγούσῃ, Ἐπειγούσης habet codex Oxon.
Sed mallem legi ἐπείγουσαν, Ip.

(5] Ἰσραήλ. Ἰακώθ. In.

(0) Ἐτυπτίσθην, ἐμυκτηρίσθην.
ἐμυκτηρίσθην. Ip.

Ἐτύφθην, omisso

1190

culis, nec in tribulationibus, nec in necessitatibus
Non enim ut homo confunditur Deus, noc ut fi-
lius hominis formidat, noque ut terrenus inflzma-
lur, vel repellitur ; in omnibus vero loeis presens
est, et in modis dilferentibus consolatur, in brevi
recedeus ad probandum anima consilium.In decer
tentationibus probatum me monstravit,et in omai-
bus his longanimis fui ; quoniam magna medicina
est longanimitas, et multa bona dat sustinentia.

IIl. « Quoties ZEgyptia minata est mihi mortem ?
quoties poenis tradens revocavit me mulier, et
minata est mhi, eum recusarem rem habere cum
ea ? Dicebat autem mihi : « Dominaberis mihi et
omnibus que mea sunt, si tradidoris teipsum rmi-
hi, et eris sicut dominator nostri. » Ego igitur re-
cordatus sum sermonum pairum patris mei Jacob,
et ingrediens in cubile adoravi Dominum, et je-
junavi septem annis illis,et apparui /Egyptio quasi
in deliciis vivens ;quoniam propter Deum jeju-
nantes faciei gratiam accipiunt. Cumque dabatur
mihi vinum, non bibebam ; et in triduano jeju-
nio accepi meam diatam, et tribui eam egentibus
ei infirmis. Et mane evigilavi ad Dominum, et flevi
pro Memphitica JEgyptia, quoniam valde indesi-
nenter molesta erat mihi ; et noctu intravit ad me,
quasi qu» me invisere. vellet ; et primo quidem,
quoniam filius masculus non erat ei, fingebat ha-
bere me ut filium. Et oravi ad Dominum, et pepe-
rit marem. Usque àd hoc tempus ut filium me am-
plexa est ; et ego ignorabam ; denique me ad for-
nicationem attrahebat. Et intelligens tristatus sum
usque ad mortem ; et exeunte ipsa rodii ad ܐܡ‎ -
psum, et tristabar illius causa per dies multos,
quia cognovi dolum ejus et errorem.Et dicebam ei
verba Altissimi, si forte averteretur a concupiscen-
iia sua perniciosa.

IV. « Quoties ut viro sancto in verbis blandila
est mihi, cum dolo per verba laudans castitatem
meam coram marito suo, volens seorsum supplan-
tare me ? Glorificavit me ut castum in manifesto,
etin abscondito dixit mihi :« Ne timeas virum
meum; nam persuasum est ei decestitate tua ; adeo
ut quamvis dixerit aliquis ei. de nobis, non ere-
derot. « Propter hac omnia in terra jacobam ego
sacco ,ndutus οἱ deprecabar Dominum, ut libera-
rct me ab /Egyptia. Ut vero nihil valuit,rarsus sub
pretextu insteuctionis capiendz venit ad πιο, ut
disceret verbum Domini ; et. dixit mihi : « Si vis
ut relinquam idola, obtempeza mihi ; ot /Egytium
persuadebo recedere ab idolis, et in lege Domini

(1) Ἄνθρωπος. Υἱὸς ἀνθρώπου habet cod. Oxon.
Gnas.
(8) Τόποις, To

pog τόποις. In.

(9) Δικρόφοις
(40) Παραδοῦσα., ἀν, subintell.
λησε In.
11) Ανεκαλ. καὶ ἠπείλησε gor μὴ
οντι αυνελθεῖ Ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ἑῤήήσατό

με, Dn. .

(12) Ἐπεδίδου. Ms. ἐπιδίδῃ. In.

TESTAMENTA XII PATHIARCHARUM.

minus timentes eum. non in tenebris, nec in vin- A οὐκ ἐν σκότει, ἢ 866

1128
ἢ pene, ἢ ἀνάμα
Οὐ γὰρ ὡς ἄνθρωπος ἐπαισχύνεται ὁ θεὸς, οὔ
ἄνθρωπος (7)
ἐν πᾶσὶ δὲ τόποι

ἐς

γηχενὴς ἀσθενε
(8) περί
δικρόφοις τρόποις (9) παραλαλε
dez τῆς ψυχῆς τὸ διαδούλιον, Ἐν
δόκιμόν µε ἀνέδειξε, καὶ ἐν πᾶσιν αὖ-
ἧς ἐμακροθόμησα" ὅτι μέγα φάρμανόν ἐστιν ἡ
μακροθυμία, καὶ πολλὰ ἀγαθὰ δίδωσιν ἡ ὑπομονή.

ἀπωβεῖ'

μενος εἷς τὸ δο

ὃ

κα πειρασμ.

αλέσατό με,
; Ἔ-

τῶν ἐμῶν,

σέ μοι μὴ
λεγε δὲ μου" « Κυριεύ
ED σεαυτὸν εἰς ἐμὲ, καὶ ἔσῃ ὡς δεσπότης d-
οὖν ἐμιμνησκόμην λόγων πατέρων πατρός
μου e καὶ εἰσερχό à

B

, τοῖς

σιν ᾿ἀκείνοισς

διάγων" ὅτι οἱ διὰ τὸν 66

καὶ

φαινόμην τῷ Αἰγυπτίῳ ὡς ἐν

w νηστεύοντες τοῦ προσώ-
ἐπεδί-

που τὴν χάριν προσλαμθάνουσιν, Ἐὰν δὲ
δου (12) μοῦ οἶνον, οὐκ ἔπινον’ καὶ τριημερίζων (13)
ἐλάμθανόν μου τὴν δίαιταν, καὶ ἐδίδουν αὐτὴν πένησι
καὶ ἀσθενοῦσιν. Καὶ ὥρθριζον πρὸς Κύριον, καὶ ἔκλαιον

Μεμφίας (14) τῆς Αἰγυπτίας, ὅτι σφόδρα ἀδια-

πτως ἐνῴχλει μοι" καὶ ἐν νυχτὶ
qo ἔπισι μὲν πρῶτα
ἀρσενικὸν οὐχ ἦν αὐτῇ, προσεποιεῖτό
υἱόν, Καὶ ηὐξάμην πρὸς Κύριον, χαὶ

τό

Ἕως χρόνου ὡς υἱὸν περίετ:
ἔσχατον (10) εἶ
Καὶ νοήσας ἐλυπήθην ἕως θανάτου"
100 ἦλθον εἰς ἐμαυτὸν, καὶ

με" κἀγὼ

ὶ ἐγνύ-
πορνείαν µε ἐφειλκύσατο (11)

ουν"

xal ἐξελθούσης
ἔνθηθα περὶ

ܗܘܘ

τῆς ἡμέρας πολλὰς, ὅτι ἔγνων τὸν δόλον αὐτῆς καὶ
H
Ὑψίστου,

τὴν πλάνην, Καὶ ἔλεγον αὐτῇ ῥήμι
εἰ ἄρα ἀποστρέψει ἀπὸ τῆς ἐπιθυμί
νηρᾶς.

Δ΄. « Ποσάκις ὡς ἁγίῳ ἀνδρὶ ἐν λόγο
κευσό µε, μετὰ δύλου διὰ ῥημάνων ἐπαινοῦσα τὴν
σωφροσύνην μου ἐνώπιον τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, 89968
μένη καταμόνας ὑποσχελίσαι µε (18): Ἐδόξασέ µε
ὡς σώφρονα φανερῶς, καὶ ἓν κρυφῇ ἔλεγε µου « Νὴ
ܡ‎ τὸν ἄνδρα μου" καὶ
ὅτι κἂν
πιστεύσῃ. » Ἐν τ 5
καὶ ἐδεόμην τοῦ Θεοῦ, ὅπως ῥύ-
Ὡς δὲ οὐδὲν
ἤρχετο πρός με,
μου « Εἰ θέλεις, ἵνα
σθητί (20) μοι"

φροσύνης σου"

ρὶ τῆς σω
ἡμῶν, οὐ μὴ
χοίτουν ἐγὼ (19),
σηταί
πάλιν ἐπὶ λόγῳ κατηχήσεως
θεῖν λόγον Κυρίου" καὶ B

µε ἐκ vig Αἰγυπτίας,

μα-

καὶ τὸν

Αἰγόπειον aile δηκαύεηναι τῶν εἰδόλων, ἐν dug

0 Τριημερίζων. Deest. Ip.

14) Msuolac. Omissum est. Ip.

H5) Τὰ μ' desunt. Ip.

16) "Ec: Ὅτι habet cod. Oxon. qua lectio
miliór mit vidotur; In.

(47) Ἐφειλκήσατο, " i

(18] Ποσάκας..... ὑποσκελίσαι µε. Desunt Ip.

[19) Ἐν τούτοις πᾶσι ἐχαμαικρίτουν ἐγώ, Ἐν

add. Ip.
Ὁ) Συµπείσθητι. Evryóvov, Ip.

2

1199 "TES.

Κυρίου σου πορευόμενοι. » Λέγω (81) ὃὲ πρὸς αὐτή

« Οὐκ iy ἀκαθαρσίᾳ

τοῖς µοιχε
ποθοῦσα ἔκτελίσαι

γει (29) Κύριος σεθομένους
αὐτὸν οὐδὲ δι ὕύουσιν εὐδοχεῖ.» Κἀκείνη ἐσιώ-
πησε (23) (24) τὴν ἐπιθυμίαν
αὐτῆς, Κἀγὼ προσετίθουν νηστείαν wal προσευχὴν,

ὅπως ῥύσηταί µε ὁ Κύριος ἀπ᾽ αὐτῆ..

E. « Πάλιν δὲ ἐν ἑτέρῳ χρόνῳ λέγει μοι « E! μοι-
γεῦσαι οὐ θέλεις, ἐγὼ ἀναιρῶ τὸν Αἰγόπτιον, καὶ
οὕτως νόμῳ (25) λάψομαί σε εἰς ἄνδρα.» Ἠγὼ οὖν,

ὡς ἤκουσα τοῦτο, διεῤ,
« Τύγαι, αἰδέσθητι

xEx τὴν στολὴν μου, καὶ εἴπον"
τὸν Κύριον, καὶ μὴ ποιήσῃς τ
. μὴ ἐξολοθρευβῇς"
ἵνοιαν τῆς ἀσεθείας
ἠξίου,
ἀναγγείλω τὴν κακίαν αὐτῆς" καὶ ἀνεχώρησε, ܗ‎
σπουσή (20) µε δώροις, καὶ πέμπουσα πᾶσαν ἀπόλαυ-
πιν υἱῶν ἀνθρώπων.
ς΄ «Καὶ ἀποστέλλει pos βρῶμα ἂν
μένον. Καὶ ὡς ἦλθεν ὁ εὐνοῦχος ὁ
ξνέδλεψα, καὶ εἶδον φοδερὸν ἄνδρα,

πρᾶξιν ταύτην τὴν

ἵνα μηδενὶ

τοητείᾳ περυρ-
κομίζων
ἐπιδιδόντα
μετὰ τοῦ τρυδλίου μάγαιραν. Καὶ συνῆκα, ὃ
ριεργία αὕτη εἰς ἀποπλάνησιν ψυχῆς ἐστ'. Καὶ,
θόντος αὐτοῦ, ἔκλαιον, μήτε ἐκείνου, μήτε ἄλλου
γευσάμενος ἐδεσμάτων αὐτῆς. Μετὰ δὲ μὴν ἡ
ῥαν ἐλθοῦσα πρὸς μὲ, ἐπέγνω τὸ βρῶμα, καὶ λέγει
πρός µε, «Τί τοῦτο, ὅτι οὐχ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ βρώ-
εἶπον πρὸς αὐτήν. « "
Καὶ πῶς εἶπας, ὅτι οὐκ ἐγγίζω
ἀλλὰ Κυρίῳ μόνῳ (27); Νῦν οὖν
ὁ Θεὸς τοῦ πατρός μὸν δι᾽ ἀγγέλου
μοὶ τὴν χακίαν σου, καὶ ἐτήρησα αὐτὸ

αὐτὸ,

μοι

t πεν
ܘܬܐ‎

ματος ;
αὐτὸ θανάτου.
τοῖς εἰδώλοις,

» Καὶ τι ἐπλήρωσας

quo,
ἀπεκάλυψε
εἰς ἔλεγχόν σου εἰ ἄρα ἰδοῦσα αὐ
δὲ μάθῃς, ὅτι τῶν ἐν σωφροσύνη θεὸν σεδόντων οὐ

τὸ μετανοήσεις, να
χατισχύει κακία ἀσεδούντων, λαδὼν ἐνώπιον αὐτῆς ἕ-
φαγον, Ὃ θεὸς ὁ
ἄγγελος ᾿Αὐραὰμ Ἢ δὲ ἔπεσεν
ἐπὶ πρόσωπον εἰς
ἀναστήσας

M
p

πόδα.

εἰπών" « πατέρων μου, καὶ

ἐμοῦ. »

¢ µου, καὶ ἔχλαυσε' καὶ

ἐτησα xal συνέθετο τοῦ μὴ

αὐτὴν

τὸ πρόσωπόν σοὺ»
λγῶ ἐγὼ, καὶ οἱ στεναγμοὶ τοῦ π'
σεν αὐτὴν μὴ ἄσβε-
*1 ὄντος τοῦ

ἘΡΗ͂ ܢܗ‎
ἔτι

avbgha: αὐτῆς, v

ἢ εἰς

0

ΘΙ} por. » Καὶ D
τὴν (32) ἐνοχλεῖ, προσενξάμενος ܟ‎ εἴλον adt
«Ἵνα τί ταράσσῃ καὶ θορυύῇ, ἐν ἁμαρτίαις τυφλώτ-

(24) λέγω, Ἔλεγον, Gnan.
22) Λέγει, θέλει, recte legit cod, Oxon. Ip.

(23) Ἠσιώπησε,

᾿Εφιλονείκ:
vium sonat, Ib.

quod plane contra-

Τελέσαι, Ip.

5) Νόμῳ. | < 1p.

(96) θέλπουσα, Lege ϑέλγουσα, In.
37) Κυρίῳ μόνῳ. Ex veneficio idolorum oultum
colligit Jose,hus. Idelolatris quippe et magia ga-

PatROL. Gn. ll.

[5

TASENTUM 1

À vei tui ambulabimus, « His 0! ܢܝܬ‎
mundita non vult Dominus esse venerantes i; ipsum,
neque in adulterantibus bene placitum est ei. » Et
ila siluit, desiderans explere concupiscentiam
suam. Bt ego addidi jejunium et orationern, ut li-
beraret me Dominus ab ipsa.

V. «Rursus vero alio tempore dicit mihi: « Si
adulterare non vis, ego occidam .Egyptum, et
italege accipiam te in virum. » Ego igitur, ut
audivi hoc, 80101 stolam meam, et dicebam : « Mu-
lier, reverere Deum, et ne facies hanc pernicio-
sam rem, ut non dispereus; quoniam et ego an-
nuntiabo cogitationem impietatis tuse omnibus. »
Timens igitur illa, rogabat, ut nulli annuntiarem
malitiam ejus; et recessit, tentans me donis, et
mittens mihi omnia, qu: sunt in usum filiorum
hominum.

VI. « Et misit mihi cibum incantatione commi-
stum. Et nt veniteunuchus ferens illum, respexi,
et vidi virum terribilem, iradentem mihi cum
disco gladium. Et intellexi, quod hzc curiosa se-
dulitas in seductionem esset animo mem. Et egres-
80 eo, flebam, neque illum, neque aliorum ciborum
ipsius (mulieris) gustans. Post unum igitur diem
ipsa veniens ad me, cognovit cibum, et dixit mihi :
« Quid hoc est, quod non comedisti de cibo? » Et
dicebam ei: « Quoniam implesti illum morte. Et
quomodo dixisti, quod non appropinquo idolis,
sed Domino soli ? Nunc igitur cognosce, quod Deus
patris mei per angelum revelavit mihi malitiam.
luam, et servavi cibum in redargutionem tui, si
forte videns illum poniteas. Ut vero discas, quodhis
qui in eastitate Dominum venerantur, non prevalet
malitia impie agentium, » aceipiens coram ipsa co-
medi, dicens: « Deus patrum meorum, et angelus
Abraham, erit mecum. » Illa vero cecidit in faciem.
ad pedes meos, ct flevit: et erigens illam edmo-
nui; et promisit se non esse facturam amplius
impietatem hanc.

ΥΠ. « Adhue vero cor ipsius in me exarserat
ad adulterium, et ingemiscens cecidit, Videns vero
eam JEgyptius, dicit ei: « Quid concidit facies
tua? » Illa vero dixit: « Dolore cordis ego doleo,
et gemitus spiritus mei constringunt me. Et eura-
bateam ποπ egrotantem. Tunc insiluit ad me,
&dhue foris exsislente viro suo, et dicit mihi : Suf-
focor, vel in puteum, vel przeipitium projicio
meipsam, nisi mihi obtemperaveris, » Et intelli-
gens, quod spiritus Beliar ipsam conturbat, orans
Dominum, dixi ei : « Quid turbaris ct tumultuaris,
in peccatis exccecata ? Meniento quod si occidas te-

mine sunt sorores, ut alii ante me prolixe per
exempla docuerunt. Ipse Spiritus 8. Baheli una
cum idololatria incanlaliones ascribit et veneficia,
Isai xtvir, et Apoenlyps xv m. Ip.

(28) "Ότι. Ἔτι. Ip.
29) Καὶ. Deest in ms. Trim. Ip.

iu j ἧς. Αὐγγόνῃ
32) 035. 07 In.

1131

ipsam, Sethon, concubina viri tui, rivalis tua, cola- A τουσα; δ

phos intringet filiis tuis, et perdet rmemoriam tuam
de terra. » Et dicit mibi : «Num igitur diligis me?
sufficit mihi solum, quod protegis vitam meam, et
filiorum meorum ; et habeo exspectationem potiun-
di desiderio meo. » Et non cognovit, quod propter
Deum meum it& dixi, et non propter ipsam. Si
enim aliquis passioni succumbat desiderii pernicio-
si, et huic servus efficiatur, ut et illa ; elsi bonum
aliquid audierit, in passionem qua vincitur, accipit
illud ad desiderium perniciosum.

VIII. Dico vobis, filii, quod hora erat quasi
sexta, quando exivit a me; etego genu flectens
(οταν!) &d Dominum totum diem, et totam noctem
conjungens, Circa diluculum surrexi lacrymans,
et petens liberationem ab JEgyplia. In fine igitur
apprehendit mea vestimenta, violenter 0 58
me ad concubitum. UL igitur vidi quod insaniens
tenuit vestimenta mea, nudus elfugi. Illa vero
calumniata est me apud virum suum : et injecit
me in careerom qui erat in domo sua Agyptius ;
et sequenti die, cum flagellasset me, misit me in
carcerem Pharaonis. Et cum vinctus jacerem in
compedibus, JEgypta infirmata est dolore, et aus-
cultabat mihi, qualiter hymnis laudabam Dominum
in domo tencbrarum, et hilari voce gaudens glorifi-
cabum Deum meum solum, quod per (hane) ocea-
sionem amovebar ab ZEgyptia.

1X. « Multoties misit ad me, dicens : Digneris
implere desiderium. (meum), et liberabo te a vin-
culis, et eripiam te ex tenebris: » ct neque usque
ad cogitationes inclinavi ad cam. Diligit enim Deus
eum magis, qui in lacu tenebrarum jejunat in ca-
slitate, quam eum qui in cellis penuariis opipare
luxuriatur. Qui autem in castilate vivit et vult
gloriam, et si. noverit Altissimus, quod expediat,
tribuit ei et hoc, quemadmodum et mihi, Quoties,
quamvis infirmata, descendit ad me immature, et
audivit vocem mei orantis? inlelligens vero ego
suspiria ejus, silui. Etenim cum eram in domn
ejus, nudavit brachia sua, δὲ pectora, οἱ tibias, ut
inciderem in cam: valde enim erat pulehra, ma-
ximeque ornata, ut me deciperet. Et Dominus eu-
stodivit me a conatibus ejus.

X.« Videte igitur, filii mei, quanta operatur
sustinentia, οἱ oratio cum jejunio. Et vos igitur, si
sobrietatem et castitatem transealis in sustinentia
et humilitate cordis, Dominus habitabit in vobis,
quoniam dilexit sobrielatem. Ubi vero habitat Al-
tissimus, elsi aliquis incidat in invidiam, vel ser-

(23) Ἠσηρῶν, Omis Gua.
(34) Κολαφίσει. Κονδυλίσει, pugnos irpinget, Ip.

(35) Ότι ἢ. Αντιποιῆσαι, Ip,
(36) ܠ‎ Deest. In.
(37) "Pw εἰρκτὴν τοῦ duwpad. lta emendo, ex

ms. cod. Oxon. pro quibus antehac legebutur it
rum: Φυλακὴν ἐν οἴκῳ αὐτοῦ ὁ Αἰγύπτιος. [D.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1132
»ήσθητι ὅτι ἐὰν ἄνέλης σαυτὴν, ἡ Σηθῶν (33),
ἡ παλλακὴ τοῦ ἀνδρός σου, ἡ ἀνε[ζηλός σου, κολαφί-
σει (34) τὰ τέκνα σου, καὶ ἀπολέσει τὸ μνημόσυνόν σου
ἀπὸ τῆς γῆς. « Καὶ λέγει πρός µε; « Εἰ οὖν ἀγαπᾷς
ur; ἀρχεῖ µοι μόνον, ὅτι ἀντιποιῇ (35) τῆς ζωῆς
μου, καὶ τῶν τέχνων μου" καὶ ἔχω προσδοκίαν ἀπο-
λαῦσαι τῆς ἐπιθυμίας μου. » Καὶ οὐχ ἔγνω, ὅτι διὰ
τὸν Θεόν µου εἶπον οὕτως, καὶ οὐχὶ δι αὐτήν. Ἐὰν
γὰρ τὶς πάρειν ὑπυπέσῃ ἐπιθυμίας πονηρᾶς, καὶ τού-
τῳ δουλευθῇ, ὡς κἀκείνῃ; κἂν ἀγαθόν τι ἀχούσῃ, εἰς
τὸ πάθος ᾧ ἡττᾶται (36), ἐκλαμδάνει αὐτὸ πρὸς ἐπι-
θυμίαν πονηράν.

Π΄ «λέγω Opi, τέκνα, ὅτι ὥρα ἦν ὡσεὶ ἔκτη,
ὅτε ἐξῆλθεν ἀπ’ ἐμοῦ: κἀγὼ γόνυ κλίνας πρὸς Κύ-
piov ὅλην τὴν ἡμέρ
περὶ τὸν ὄρθρον ἀνέστην δακρύων καὶ αἰτῶν λύ-
τρῶσιν ἀπὸ τῆς Αἰγυπτίας, Τέλος οὖν ἐπιλαμθάν
μου τῶν ἱματίων, μετὰ βίας ἐφελκομένη µε εἰς
συνουσίαν, Ὡς οὖν εἶδον ὅτι μαινομένη χρατεῖ τὰ
ἱμάτιά ο», γυμνὸς ἔφυγον.

av, wal ὅλην τὴν νύκτα συνάψας,

Κἀκείνη ἐσυκοφάν -

τὸν ἄνδρα αὐτῆς" καὶ ἐνέδαλέ µε
εἰς φυλαχὴν i» οἴκῳ αἱ ἐγόπτιος: καὶ τῇ
ἑξῆς μαστίξας με, ἔπεμψε τὴν εἰρχτὴν τοῦ

Φαραώ (37
300

ὕμνουν

οὖν ἤμην ἐν πέδαις, ἡ Αἰγυπτία
λύπης, καὶ ἐπηχροᾶτό μου, πῶς
ὃς, xal by ἰλαρᾷ
ὅτι διὰ

ν Κύρων
φωνῇ χαίρων ie iw Θεόν µου μόνον,

προφάσεως ἀπ:

αν, καὶ λυτρώσω (38)

( σε τῶν δεσμῶν, καὶ ἀπαλλάξω σε τοῦ σκότους" »
Καὶ οὐδὲ ἕως ἐννοιῶν ἔκλινα πρὸς αὐτήν. ᾿Αγαπῇ γὰρ
ὁ Θεὸς μᾶλλον τὸν ἐν λάκκῳ σκότους νηστεύοντα (30)

ἐν σωφροσύνῃ,
μετὰ ἀκολασίας,
καὶ δόξαν,
παρέχει

ἢ τὸν ἐν ταµεί

Ὁ δὲ dw σωφροσύ

τρυφῶντα (40)
ἢ διάγων θέλει
Ὕψίστος, ἔτι συμφέρει,

ὁ

οἶδεν‏ ܐ«

αὐ
ἀσθενοῦσα, κι
Ίχουσε τῆς φωνῇ

ἐγὼ τοὺς οὺς αὐτῆς,

ἤμην ἐν τῷ οἴκῳ αὐτῆς, ἐγύμνου τοὺς βραχίονας
: τὰς χνέμας, ἵνα συμπέσω
εἰς αὐτήν' πάνυ γὰρ ἦν ὡραία, μάλιστα κοσμουμένη
πρὸς ἀπάτησίν μου. Καὶ ὁ Ἰζύριος ἐφύλαξ µε ἀπὸ τῶν
ἐγχειρημάτων αὐτῆς.

T. « Ὁρᾶτε οὖν, τέκνα μου, πόσα κατεργάζεται d

να, καὶ

D

ὑπομονὴ, καὶ ἡ προσευχὴ μετὰ νησ'
2 χὰ [9 1

οὖν, ἐὰν τὴν σωφροσύνην
χα

ἐν ὑπομονῇ xal ταπεινώσει

καρδίας,

Κύριος

χατοι-

πάσει ἐν 8 “Ὅπου

φθόνῳ, ἢ

ὅτι ἠγάπησε τὴν σωφροσύνην.

ὁ Ὕψιστος, κάν τις ܐܬܘܐ‎

Emendatio minime forle admillenda, si cum iis
que de Agyptia statim subduntur, conferatur.
(38) Λυτρώσω Δύσω, Gnap.
(39) Νηστεύοντα. Πιστεύοντα
cod. Oxon. In.
(40) Τρυφῶντα. βασιλέων add. cod. Oxon, fp.
(41) Ταῦτα. Ταύτην. Ip,

habet

perperam

1033

δουλείᾳ, ἢ συκοφαντίᾳ (42), Κάριος ὁ ἐν αὐτῷ κ.
κῶν, διὰ τὴν σωφροσύνην οὐ μόνον ἐκ τῶν κακῶν
ῥύεται, ἀλλὰ ν, ὡς κἂμὲ
Πάντως γὰρ ὁ ἄνθρωπος, ἢ ἐν ἔργῳ, ἢ ἐν λόγῳ, ἢ ἐν
διανοίᾳ συνέρχεται (43). Γινώσκουσιν οἱ ἀδελφοί μου,
πῶς ἠγάπησέ µε ὁ πατήρ µου" καὶ οὐχ ὑψούμην ἐν
τῇ καρδίᾳ µου" καίπερ νέπιος ὧν, εἶχον τὸν φόδον
τοῦ Θεοῦ iv τῇ διανοίᾳ μου" ἤδειν γὰρ, ὅτι τὰ
πάντα παρελεύσεται, καὶ ἐμέτρουν ἐμαυτὸν, καὶ
ἐτίμουν τοὺς ἀδελφούς µου. Καὶ à
ἐσιώπουν πιπρασκόμενος, μὴ εἰπεῖν τοῖς Ἰσμαηλίταις
τὸ γένος μου, ὅτι οἷός εἰμι Ἰακὼδ, ἀνδρὸς μεγάλου
καὶ δυνατοί

145 « Καὶ ὑμεῖς οὖν

αἱ ὑψοῖ, καὶ δοξάζει αἱ

τὸν φόδον αὐτῶν

ἐν πράξει ὑμῶν τὸν (44)
τοῦ Θεοῦ φόθον, καὶ τιμᾶτε τοὺς ἆδελ
Πᾶς γὰρ ὁ ποιῶν νόμον Κυρίου, ἀγαπηθή
αὐτοῦ. ᾿Ελθὼν οὖν

Ἰσμαηλιτῶν, ἠρώτουν pe χἀγὼ εἶπον, d

᾿Ινδοκολπίτας

δοῦλός
εἶμι ἐξ οἴκου, ἵνα μὴ αἰσχύνω τοὺς ἀδελφούς μου
χει δὲ μοι ὁ μείζων αὐτῶν" « Οὐ εἴ δοῦλος, ὅτι
καὶ ἡ ὄψις σου δηλοῖ περὶ σοῦ" » καὶ
θανάτου, Ἐγὼ δὲ ἔλεγον, ὅτι

Ώλει μοι ἕως
λος αὐτῶν εἶμι.

Ὡς δε ἤλθομεν εἰς Αἴγυπτον, περὶ ἐμοῦ ἐμάχοντο,
ἘΜ SD ܙ ܚ ܟ ܗܢ ܨܬ‎

τίς προσδοὺς χρυσίον λάδῃ με. Διότι πᾶσιν

-

ἔδοξεν

εἶναι µε εἰς Αἴγυπτον ἐμπορίας
αὐτῶν, ἕως ἐπιστρέψωσι φέροντες ἐμπορίαν. Καὶ ὁ

Κύριος ἔδωκέ
καὶ ἐπίσ'

μοι χάριν ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ µεταβόλου,
σὲ μοι τὸν οἶκον αὐτοῦ. Καὶ
αὐτὸν ὁ Κύριος ἐν χειρί µου, καὶ ἐπλάθυνε
ἀργορίῳ καὶ χρυσίῳ 3
τρεῖς, καὶ ἡμέρας πέντε,

αὐτὸν ἐν

καὶ ἤμην μετ αὐτοῦ μῆνας

IB. « Ko! ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν παρῄει
φία (40) γυνὴ τοῦ Πετεφρὶ (46) μετὰ δόξης

καὶ ἐπέδαλεν ἐπ᾽ ἐμὲ
εἶπον αὐτῇ οἱ εὐγοῦχοι περὶ ἐμοῦ, καὶ ;
αὐτῆς περὶ τοῦ. μεταδόλον, ὅτι ἐπλούτησεν οἱ

νέου τινὸς Ἱδραίου * λέγουσι δὲ, ὅτι καὶ κλοπῇ

οὖν “ποίηδον

μετ᾽ αὐτοῦ χρίσιν, καὶ ἀφελοῦ olxo-
"ὄμον (A7) σου " καὶ εὐλογήσει
ς ἐκ τοῦ οὐρᾶνο
pís (48)
ἦναι τὸν μετάδολον, καὶ λέγει
πτεις ψυχὰς ἐκ γῆς
μπολῶν (51) ; Πεσὼ
v αὐτοῦ ὁ µετάθολος, ἐδ
« Αξομαί σου, κύριε, οὐχ olüx ὃ λέγεις, » Ὁ δὲ
ἔφη" « Πόθεν οὖν ὁ παῖς σοι ὁ Ἑ δραῖος jo» Καὶ
εἶπεν" « Οἱ Ἰσμαηλῖται πα

νεανίαν εἰς‏ ܙ
ὁ τῶν Ἑδραίων‏ &

ιν ἐπ᾽ αὐτὶ

θεὶς τοῖς λόγοις

αὐτῆς, ἐκέλευσεν yl
αὐτῷ- «Τί ταῦτα ἀκούω, ὅ
Ἑδραίων (49) εἰ

οὖν ἐπὶ πρόσωπ'

εντό μοι αὐτὸν, ἕως

(49) Ἢ συκοφαντίᾳ, Ἢ σκότε, addit cod.
Oxon. omissis sequentibus a. Κύριος usque σωφρο-
σύνην. GRAB.

(13) Συνέρχε:

(4M) 56
αλμῶν τόν. In.

(45) Μεμοία, Μεμφὶς
Ip.

(46) II ] qui in Hebreo dicilur Po-
liphar, vocatur ἃ LXX juxta. exemplar Vaticanum,

Συνέχεται ms. Trin. Ip.
πόν: Πάσῃ πράξει ὑμῶν πρὸ

D

λακπίνη τοῦ πεντερρῆ,

ete

TESTAMENTUM JOSEPH.

1134

A vitatem, vel calumniam, Duininüs qui in ipso ha-
bitat, propter castitatem non solum a malis libe-
rat, sed et exaltat et glorificatipsum. Sicutet me.
Omnino enim homo, vd in opere, vel in verbo,
vel in cogitatione continetur. Cognoscunt fratres
mei, qualiter dilexit me pater meus : et non exal-
tatus sum in corde meo; quamvis puer existens,
habebam timorem Dei in mente mea. Scivi enim,
quod omnia transibunt, et moderabar meipsum,
et honorubam fratres meos ; et propter timorem
eorum silui venditus, ut non dicerem Ismaelitis
genus meum, quod filius esse Jacob, viri magni
et potentis.

ΧΙ. « Et vos igitur habete in actu vestro Dei ti-
morem, et honorate fratres vestros. Omnis enim
qui facit legem Dei, diligitur ab ipso. Veniens igi-
tur ad Indocolpitas cum Ismaclitis, interregabant
me : οἱ ego dicebam, quod servus essem ex domo,
ut non confunderem fralres meos. Dicit vero mihi
major eorum : « Non es servus, quoniam et aspe-
ctus iuus ostendit de te; » ct minatus est mihi
usque ad mortem. Ego vero dicebam, quod servus
ipsorum essem. Ut autem venimus in ZEgyptum
de me decertabant, quis addens thesaurum acci-
peret mne. Ideo placuit omnibus, ut essem in JEgy-
Ρίο apud negoliatorem negotiationis ipsorum, us-
quequo reverterentur ferentes negotiationem. Et
Dominus dedit mihi gratiam in oculis negotiatoris,
et credidit mihi domum suam. Et benedixit ei Do-
minus in manu mea, et implevit eum argento et
auro; et eram cum ipso mensibus tribus, et. die-
bua quinque.

XII. « Secundum illud tempus transivit Mem-
phitíca mulier Petephri cum gloria multa, et inje-
cit super me oeulos suos ; quoniam dixerant ei eu-
nuchi de me. Et dicit viro suo de negotiatore,
quod ditatus esset in manu juvenis cujusdam He-
brmi: dieunt vero, quod furto furati essent eum
de terra Chanaan. Nunc ergu fac cum eo judicium,
el aufer juvenem in dispensatorem tuum ; et bene-
dicet tibi Deus Hebraeorum, quoniam gratia ex coelo
est in ipso.

XIII. « Petephris dero persuansus verbis ipsius,
jussit adduci nogotiatorem, οἱ dicit οἱ: « Quid heec
audio, quod furaris animas ex lerra Hebreorum,
in pueris vendendis (50) ? » Cadens igitur negotia-
tor in faciem suam, precabatur dicens : « Precor te,
domine, non novi quid dicis. » Ille vero ait : « Unde
igitur tibi puer Hebreus? » Et dixit: « Ismaelitee
commendaverunt mihi ipsum, usquequo revertan-

nisi quod 7, loco i babet. Ip.
(47) Οἰκονόμον, OTxov: [n.
(48) Πετεφρίς. Πεντεφρῆς, Ip.
(49) ᾿Εύραίων. Χαναάν. [ἢ "
(50) In pueris venlendis. In pueros vendems, id
est in servos sive famulos. Ip. !
(bl) Μετεμπολῶν. ᾿Απεμπολῶο rectius legilur
in cod. Oxon. Neque enim verbum μετεμπολ τ, in
ullo scriptore legisse memini. In,

1135 TESTAMENTA Xl
tur.» Et non credidit ei: sed jussit nudum fla-

gellari eum. Sustinente vero eo, dixit Petephris :
« Adducatur juvenis, » Et induetus eupplieavi prin-
οἱρῖ eunuchorum ; tertius enim erat in dignitate
apud Pharaonem, princeps omnium eunuchorum,
habens uxores, et concubinas, et filios. Et cum me
seorsum duxisset, dixit: « Servus es, an liber ? »
et dicebam : « Servus. » Et dicit mihi : « Cujus es
Bervus ? » Et dico ei: « Ismaelitarum. » Et rursus
dixit mei ; « Qualiter ipsorum factus es servus ? »
Etdicebam ; « Quoniam ex terra Chanaan emerunt
me. » Ille vero non eredidit, dicens : « Mentiris ; »
et nudum jussit me flagellari,

XIV. « Memphiliea vero vidit per fenestram
mo flagellatum, et mittit ad virum suum, dicens :
« Injustum est judicium tuum, quoniam et furto.
abreptum liberum punis, ut injuste agentem. »
Ubi autem non commutari verbum flagellatus,
jussit evstodiri me, usquequo veniant, ait, domini
pueri, Et uxor ejus dicit ei : « Propter quid detines
captivum nobilem puerum, quem oportuit magis
solvi, et famulari tibi ? » Voluit enim me videre in
desiderio peccati; et ignorabam de omnibus his.
Ile vero dixit Memphitice : « Non licet apud
JEgyplios, ante ostensionem auferri aliena. » Hoo
dixit de negotiatore; et de me, quoniam debui in-
elusus teneri,

XV. « Post viginti vero et quatuor dies venerunt
lamaelite ; et quia audiverant, quod Jacob pater
mcus tristatur de me, dixerunt mihi : « Quid est,
quod dixisti teipsum servum esse? et. ecce cogno-
vimus, quod filius es viri magni in terra Chanaan ;
et tristaiur de te pater tuus in sacco. » Et rursus
volui laerymari, et continui meipsum, nt non
confunderem fratres meos. Et dixi: « Ego istud
non novi; servus sum. » Tunc inibant consilium
vendendi me, ne invenirer in manibus eorum.
Timuerunt, enim Jacob, ne faceret in eis vindi-
ctam periculi. Auditum est enim, quod magnus
esset apud Dominum et homines. Tune dicit ne-
gotiator eis: « Solvite me a judicio Petephri, »
Accodenies igitur petebant me, dicentes : « Dic
quod argento emptus es a nobis, et ille absolvet
nos.

XVI. « Memphiliea vero ostendit viro suo, ut
emeret me : « Audio enim, ait, quod vendunt eum
Et misit eunuchum ad Iemaelitas, (et) petiit me in
venditionem ; et non volens facere cum eis (00),

»

(6) ᾿Αχθήτω ᾿Αποκρισήτω, σπα.
(53) Φυλακιοθῆναι, Φυλαχθῆναι. Ip.

y τι, Cod. Üxon. bic inserb: Καὶ ὁ παῖς
1 1 ܘܠܐ‎ θέλων. .ܠܐ‎
Ἐπράθης venditus ὃς In.
᾿Δπολύσει, Ip.
(58) σμανλίαις, Statuit muetor nostew, Jose-

μιά! Putipliaci a6 Teraeltus venditum exsa:
tra ft. Salomo Jarehi Josephum vult sepius ven;
tam, primnm lemaclitis, inde Madianitis, et ab his
tandem Pulipharo. Verum a partibus nostri aucto-

PATRIA CHARUM. 1136

A οὔ ἐπιστρέψωσι, » Καὶ οὐκ ἐπίστευσεν αὐτῷ" ἀλλ᾽
PxDeoss γυμνὸν τύπτεσθαι αὐτόν. Ἐπιμένοντος δὲ
αὐτοῦ, λέγε: ὁ Πετεφρίς. « ᾿Αχθήτω (59) ὁ νεανί-
σκος. » Καὶ εἰσαχθεὶς προσεκύνησα τῷ ἀρχιευνούχῳ'
τρίτος γὰρ ἦν ἐν ἀξίᾳ παρὰ τῷ Φαραὼ, ἄρχων πάντων
τῶν εὐνούχων, ἔχων γυναῖκας, καὶ παλλαχὰς, καὶ
τέκνα. Καὶ διαχωρίσας µε ἀπ᾽ αὐτοῦ, εἶπε, « Δοῦλος
εἶ, ἢ ἐλεύθερος ¡ « γα) εἶπον" « Δοῦλος. » Καὶ λέγει
πρός µε" « Τίνος εἴ δοῦλος ¡ « καὶ λέγω αὐτῷ: « Τῶν
Ἰσμαηλιτῶν, » Καὶ πάλιν λέγει pov « Πῶς αὐτῶν
ἐγένου δοῦλος ; » καὶ εἴπον" « Ὅτι ἐκ γῆς Χαναὰν
ἐπρίαντό με. « Ὁ δὲ ἠπίστησε, λέγων, ὅτι « ψεύδη" »

νὸν ἐχέλευσέ με τύπτεσθαι.

δὲ Μέμφις ἑώρα διὰ θυρίδος τυπνομένου‏ 71 ܘ

μου, καὶ ἀποστέλλει πρ

τὸν ἄνδρα αὐ
«"Αδικός ἐστιν ἡ κρίσις σου, ὅτι καὶ
ἐλεύθερον τιμωρεῖς,

ἧς, λέγουσα"
τὸν κλαπίντα
ὡς ἀδικήσαντα. » ὡς δὲ οὐκ
ἤλλαξα τὸν λόγον τυπτόμενος, ἐκέλευσε θυλακισβῆ-
ναί (58) µε, ἕως οὔ ἔλθωσι, φησὶν, οἱ κύριοι τοῦ
παιδός. Καὶ ἡ γυνὴ λέγει πρὸς αὐτόγ' « Διὰ τί συνὲ-
τὸν αἰχμάλωτον εὐγενῆ παῖδα, ὃν ἔδει μᾶλλον
ἄνετον εἶναι, καὶ ὑπηρετεῖν σου ¡ « ἤθελε γάρ µε
ὁρᾷν ἐν πόθῳ ἁμαρτίας" καὶ ἠγνόουν ἐν πᾶσι τού-
τοις. Ὁ δὲ εἶπε πρὸς τὴν Μέμφιν « Οὐκ ἔστι παρ᾽
Αἰγυπτίοις, πρὸ ἀποδείξεως ἀραιρεῖσθαι τὰ ἀλλό-
τρια. « Ταῦτα εἶπε περὶ τοῦ μεταδόλου, καὶ περὶ
ἐμοῦ, ὅτι (54) ὄφειλα ἐγκατάκλειστος εἶναι.
IE, « Μετὰ δὲ εἴκοσι τέσσαρας ἡμέρας
Ἰσμαηλῖται + ܐܗܡ‎ ἀκούσαντες, ὅτι Ἰακὼδ
go» πενθεῖ περὶ ἔμου, εἴπασι πρός µε":
εἶπος σεαυτὸν, ὅτι δοῦλός εἶμι; καὶ ἰδοὺ ἔγνωμεν,
Ὁ ὅτι υἱὸς εἴ ἀνδρὸς μεγάλου ἐν τῇ γῇ Χαναὰν, καὶ
πενθεῖ περὶ σοῦ ὁ πατήρ σου ἐν σάκκῳ. » Καὶ πάλιν
ἤθελον (55) δακρῦσαι, ἐπέσχον ἐμαυτὸν, ἵνα μὴ αἰσχύνω
τοὺς ἀδελφούς μου. Καὶ εἴπον" « Ἐγὼ οὐκ οἶδα" δοῦλός
gu.» Τότε βουλεύονται πωλῆσαί µε, ἵνα μὴ εὐρεθῶ
ἐν χερσὶν Ἐφοθοῦντο γὰρ τὸν Ἰαχὼβ, ἵνα
μὴ ποιήσῃ ἐν αὐτοῖς ἐχδίκησιν κινδύνου, Πκούσθη
γὰρ, ὅτι μέγας ἐστὶ uh Κυρίῳ καὶ ἀνθρώτοις,
Τότε λέγει ὁ µετάθολος αὐτοῖς" ܘ‎ Αὐσατέ µε ἀπὸ τῆς
κρίσεως Πετερρί. οὖν ᾖτουν με, λέ-
Ύοντες: « Εἰπὲ, ὅτι ἐν ἀργυρίῳ ἠγοράσθη (50) ἡμῖν,
κἀκεῖνος ἀπέλυσεν (57) ἡμᾶς.

»

ἦλθον οἱ
& πατήρ
« Τί ὅτι

αὐτῶν.

» 9

Ij, « Ἐδήλωσε δὲ ἡ Μέμφις τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς, mol-
ασθαί µε" « Ακούω γὰρ, φησὶν, ὅτι πωλοῦσιν
p αὐτόν. » Καὶ ἀπέστειλεν εὐνοῦχον τοῖς Ἰσμαηλί -

ταῖς (58), ἠτεῖτο εἰς πράσιν (69)" καὶ μὴ θελέσας

ris slat Moyses, Genes. xxxix, 1. Raschi autem
erravit, dum [smaelitas et Madianitas ambos, Genes.
xxxvrr, 28, nominatos, distinctos a se invicem po-
pulos "fuisse putavit, quos cosdom, diversis licet
nominibus, appellatos fuisse, οἱ Judic. vri. 24,
bene probavit Abenezra in looum eit. Goneseos. Τρ.
[S εἰς πράσιν. Αἰτοῦσά µε εἰς διάπρα-
καλέσας οὖν ὁ ἀρχιμάγειρος τοὺς Ἰσμαηλίτας
fen ας ele πράσιν. Ip.
(60) Cum. eis. Subintellize contraclum emptio-
nis, 68 magnitudinem scilicet pretii, quod Ismna-
litas poposcerunt. Ip.

1137

TESTAMENTUM JOSEPII.

1138

ποιῆσαι μετ αὐτῶν, ἀνεχώρησεν' ὁ δὲ εὐνοῦχος (01) A reversus est eunuchum cum tentasset eos ; ostondit

πειρασθεὶς αὐτῶν. Δηλοῖ δὲ τῇ δεσποίνῃ, ὅτι πολλὴν
αἰτοῦσι τιμὴν τοῦ παιδός, Ἡ δὲ ἀπέστειλεν ἕτερον
εὐνοῦχον, λέχουσα: « Ἐὰν καὶ δύο μνᾶς χρυσίου
πρόσεχε (65), μὴ φείσασθε χρυσίου, μόνον
πριάμενος (04) τὸν παῖδα ἀγάγετε, Καὶ δίδει αὐτοῖς
ܐ‎ χρυσίους (66) ἄντ’ ἐμοῦ, ἑκατὸν εἰπὼν τῇ Αἰγυπτίᾳ
δεδόσθαι ἀντ᾽ ἐμοῦ. Καὶ ἰδὼν ἐγὼ ἐσιώπησα, ἵνα μὴ
ἔτοσθῇ (67) ὁ εὐνοῦχος.

1Ζ΄. « Ὁρᾶτε, τέκνα μον, πόσα ὑπέμεινα, ἵνα μὴ
χαταισχύνω τοὺς ἀδελφούς μου. Καὶ ὑμεῖς οὖν ἀγα-
πᾶτε ἀλλήλους" ἐν μακροθυμίᾳ συγκρύπτετε ἀλλήλων
τὰ ἐλαττώματα, Τέρπεται γὰρ ὁ θεὸς ἐπὶ ὁμονοίᾳ
ἀδελφῶν, καὶ ἐπὶ προαιρέσει καρδίας εὐδοκιμούσης
εἰς ἀγάπην (69). Καὶ ὅτε ἦλθον οἱ ἀδελφοί μου εἰς
Αἴγυπτον, ὡς ἔγνωσαν ὅτι ἀπέστρεψα τὸ ἀργύριον
αὐτοῖς, καὶ οὐχ ὠγείδισα, ἀλλὰ παρεκάλεσα οὐ -
τοὺς (70), καὶ μετὰ θάνατον Ἰακὼθ. περισσοτέρως
ἡγάπησα αὐτοὺς, καὶ πάντα, ὅσα ἐκέλευσεν (1),
ἐκ περισσοῦ ἐποίησα, καὶ ἐθαύμαζον. Οὐκ ἀφῆνα
γὰρ αὐτοῖς (78) θλιθῆναι, ἕως μικροῦ πράγματος.
Καίγε πᾶν, ὃ ἦν ἐν χειρί μου, αὐτοῖς δέδωκα. Οἱ
υἱοὶ αὐτῶν, υἱοί μου, καὶ οἱ υἱοί μου, ὡς δοῦλο:
αὐτῶν. Ἧ ψυχὴ αὐτῶν, ψυχή μον" καὶ πᾶν
Ύημα αὐτῶν, ἄλγημά μου" καὶ πᾶσα μαλαχία αὖ-
τῶν, ἀσθένειά μου. Ἡ γῆ μου, γῆ αὐτῶν + ἡ
βουλή μου, βουλὴ αὐτῶν: καὶ οὐχ ὕψωσα ἐμαυτὸν
bv αὐτοῖς ἐν ἀλαζονείᾳ, διὰ τὴν γοσμικὴν δό-
lav μον, ἀλλ᾽ ἤμην ἐν αὐτοῖς ὡς εἷς τῶν ἐλαχί-
στων (74).

IH. « Ἐὰν οὖν xal ὑμεῖς πορευθῆτε ἐν ταῖς ἐν-
τολαῖς Κυρίου, τέκνα po», ὑψώσει ὑμᾶς ἐνταῦθα (75),
καὶ εὐλογήσει ἐν ἀγαβοῖς εἰς αἰῶνας, Καὶ ἐὰν θέλῃ
τις κακοποιῆσαι ὑμᾶς, ὑμεῖς ἐν ἀγαθοποιίᾳ εὔχεσθε

καὶ ἀπὸ παντὸς καχοῦ λυτρωθήσεσθε

ὑπὲρ αὐτοῦ 3
διὰ Κυρίου. Ἰδοὺ (76) γὰρ ὁρᾶτε, ὅτι διὰ τὴν μαχρο-
θυμίαν, καὶ θυγατέρα κυρίων µου (77) ἔλαθον εἰς
γυναῖκα wal ἑκατὸν τάλαντά μοι χρυσίου δέδοται
ὅτι Κύριός µοι αὐτὸς ἐδούλευσε (78). Καί
56 Eccli, xxv, 2.

(01) ᾽Ανεχώρησεν: ὁ δὲ εὐνοῦχος. ᾿Ανεχώρησεν
ὁ εὐνοῦχος habet cod. Oxon. omisso δέ, ita ut pe-
ríodusnon in duo cola distinguatur. Qua lectio
melior est, presertim si punctum post αὐτῶν po-
natur, ut in Oxon. pariter et Cantab. codice fac-
ium. ΜΑΝ.

(62) Πρόσεχε. Παρέχετε. Ip.

(63) Vide me parcas auro. Date, nec
auro, eic., juxta Grecum Oxon. 1p.

(64) Ώριάμενος. Πριάμενοι. Ip.

(65) Duc ad me. Adducite. Ip.

(00) Δίδει

ρυσίνους, ID.

0 ᾿Βτασθῇ. Αἰκισθῇ vapularet. Ip.

68) Exquireretur, Flagris 02001 0111, juxta Grec.

Ox. Ip.
(69) ᾽Αγάπην ᾿Αγαθόν. I. ,
(10) Παρεκάλεσα αὐτούς. Καί add. Ip.
(71) Ἐκέλευσεν, Ἱβέλησαν. Lege Genes. t, {6

Beqq., et hec bene intelliges. Ip.

(12) Jussit. Scilicet pater Jacob. Sed si Grecum
Oxon. sequamur, loco jussif reponendum volue-

runt, nempe fratres. 1p.

qarcite

αὐτοῖς w' Ἰουσίους. Δοὺς αὐτοῖς ܐ‎

autem domine, quod ingens petant pretium pro
puero. Illa vero misit alterum eunuchum, dicens :
« Etsi duas minas auri peliverint, vide ne parcas
suro (63); tantum emens puerum, duc ad me
(65). » Ille vero dedit ocloginla aureos pro me,
centum dicens JEgyptie dalos esse pro me. Εἰ vi-
dens ego silui, nt non exquirerelur (68) eunu-
chus.

XVII. « Videte, filii mei, quanta sustinui, ut non
conlunderem fratres meos. Et vos igitur diligite
vosmet invicem ; in. longanimitate abscondite alii
aliorum defectus, Delectatur enim Deus in concor-
dia fratrum **, et. in electione cordis probati in
dilectione. Quando autem venerunt fratres mei in
Agyptum, postquam cognoverunt, quod reddidi
argentum eis, et non exprobravi; sed et consolatus
sum; eos, et post mortem Jacob abundantius dilexi
eos, et omnia que»umque jussit (72), feci abundan-
ter, et admirabantur. Non enim permisi eos affligi,
usque ad parvam rem. Et omne quod erat in manu
mea, eis dedi, Filii eorum,filii mei,(apud me habiti
suni); etfilii mei, ut. servi eorum. Anima eorum,
anima mea; et omnis dolor eorum, dolor meus;
et omnis infirmitas eorum, infirmitas mea. Terra
Tea, terra eorum ; consilium meum, consilium
eorum : et non. exaltavi meipsum in eis in super-
bia, propter mundanam gloriam meam, sed eram
in eis sicut unus minimorum.

XVIII. « Si igitur et vos ambuletis in mandatis

C Domini, filii mei, exaltabit vos hic, et. benedicet

in bonis in secula. Et si voluerit quis malefacere
vobis, vos it benignilate orate pro eo ; et ab omni
malo liberabimini per Dominum. Ecce enim vide-
tis, quod propter longanimitatem, etiam filiam do-
minorum meorum accepiin uxorem; et centum
talenta auri mihi data sunt cum ea ; quoniam eos
Dominus mihi servire fecit. Et pulchritudinem

(73) Αὐτοῖς Αὐτούς, In.
1 (74) Ἢ γῆ µου... τῶν ἐλαχίστων, omissa sunt.
D.

75) Ἐνταῦθα. Deest. Ip.

00 91804. Desunt omnia usque ad ἐν πᾶσι τῷ
Ἰακώδ. Ip.

(71) θυγατέρα κωρίων µου. Ex his verbis patet,

D auctorem nostrum per Putipharem, cujus filiam

Asenath Josephus in uxorem accepisse dicilur, Ge-
nes. xui, 45, intellexisse ipsum Putipharem, qui
Josephum emerat,adco ut ex servo gener ejus
factus fuerit. In qua sententia etiam tuit ex Judaeis
B. Salomo Jarchi; ex Christianis Hieronymus in
h.l. Ast recentiores commentatores quos legisse
mihi contigit, omnes fere Putipharem socerum Jo-
sephi, ἃ Putipharo demino ejus, diversum fuisse
volunt. Mihi jam non vacat accuratius inquirere,
eujus filia fuerit virgo Asenath uxor Josephi, quia
ad aliam magis necessarium adnotationom me
vocat melioris note virgo, B. Maria mater Domini,
cujus Josephus in eadem pagina mentionem facit.
ip.
(18) Αὐτὸς ἐδούλευσε, Lege αὐτοὺς ἐδούλωσε, Ip.

1139

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

1140

dedit mihi,nt florem supra pulchros Israel:etousto- A γε ὡραιότητα ἔδωκέ μοι, ὡς ἄνθος ὑπὲρ ὡραίους

divit me usque ad senectutem in robore et in pulehri-
tudine, quoniam ego similis Jacoh in omnibus eram.

XIX. Audite, filii mei, et qua vidi soninia. Duo-
decim cervi pascebantur, et. novem divisi erant δὲ
dispersi in terra: similiter οἱ tres. EL vidi, quod
ex Juda nata est virgo, habens stolam byssinam ;
et ex ipsa prodiit Agnus immaculatus, et a sinis-
iris cjus, ut 100 : el. omnes. bestie impetum fece-
runt adversus eum, et vicit eas Agnus, et perdidit
eas in conculcationem. Et gaudebant in eo angeli,
et homines, et omnis terra. Hec autem fient in
tempore suo,in ultimis diebus. Vos igitur, filii
mei, custodite mandata Domini,et honorate Judam
et Levi ; quoniam ex ipsis oriotur vobis Agnus hei,
gratia salvans omnes gentes, et Israel. Regnum
enim ejus regnum seternum, quod non commovebi-
tur. Meum vero regnum in vobis consummatur, ut
pomorum eustodia 31, quoniam post messem non
apparebit.

XX. « Novi quod post mortem meam JEgyptii
tribulabunt vos ; sed Deus faciet ultionem vestram
et inducet vos in promissionem patrum vestrorum.
Sed comportale ossa mea vobiscum, quoniam re-
ductis ossibus meis, Dominus in luce erit vobis-
cum, et Beliar in tenebris erit. cum /Egyptiis, Et
Zelpham matrem vestram reducite, et prope Ballam
juxta Hippodromum, proximam Rachel, ponite
eam. » Et cum heec dixisset, extensis pedibus suis,
dormivit somnum perpetuum. Et planxerunt eum

9? Paal. nxxvirt, 1.

(82) Ric. Αὐτά add. [p.

(83) Αὐτῷ, Αὐτά, Ip.

(84) Τιμᾶ τὸν Ἰσραήλ, Hao verba ex cod.
Cantuar. recitat quoque Whartonus in Auctario
sepe laudato. Ubi adnotare prestat, auctorem no-
siruin, postquam todo dixisset quod ex Juda nata.
est Virgo (Maria), nune docere, quod ex Juda et
Levi orietur Agnus Dei. Idemque clarius adhue
superius docuerat, cap. 2, Testam. Simeon., 8 T.
Dominum suscitaturum ex Levi Pontificem, ei ex
Juda regem, Deum et hominem. Illud etiam incul-
cat, cap. 8 Testam. Lewi, $2 hisce verhis: Per te
(Levi)et Judam apparebit Domimus inter homines,
Saleans, ete. Sic el. cap. 7 Testam. Dan. ὃ 7

Ἰσραήλ" καὶ

διφόλαξὲ µε ἕως γήρως ἐν δυνάμει
ὅτι ἐγὼ ὅμοιος ἐν πᾶσι τῷ Ἰακὼβ,

18. « ᾿Αχούσατε, τέκνα μου, καὶ ὧν εἶδον iyo-
πνίων, Δώδεκα ἔλαφοι ἐνέμο
θησαν"

καὶ ἐν κάλλει,

καὶ οἱ ἐννέα διαιρέ-
ἥ γῇ (80): ὁμοίως καὶ
. Καὶ eos, ὅτι ἐκ τοῦ Ἰωύδα ἐγενήθη παρ.
ἔχουσα στολὴν βυσσίνην: καὶ ἐξ α

ἄμωμος (Bl), καὶ ἐξ

καὶ (79) διεσπάρησαν

ἀριστερῶ
πάντα τὰ θηρία ὥρμουν κατ᾽ αὐτοῦ, καὶ
ἐνίκησεν αὐτὰ ὁ ᾽λμνὸς, καὶ ἀπώλεσεν εἰς (89) κατα-
πάτησιν. Καὶ ἔχαιρον ἐπ' αὐτῷ (Β8) οἱ ἄγγελοι, καὶ

βώποι, καὶ πᾶσα ἡ γῆ. Ταῦτα δὲ γενήσεται ἐν
καιρῷ αὐτῶν, ἐν ἐσχάταις ἡμέρα!
τέκνα μου, φυλάξατε τὰς ἐντολὰς K
τὸν Ἰούδαν καὶ τὸν Λευί’ ὅτι ἔξ αὐτῶν ἀνατελεῖ ὑμῖν
ὁ ᾿Αμνὸς τοῦ Θεοῦ, χάριτι σώζων πάντα τὰ ἔθνη, καὶ
τὸν Ἰσραήλ (84). Ἡ γὰρ βασιλεία αὐτοῦ βασιλεία
αἰώνιος, ἦτις οὐ παρασαλεύσεται. Ἡ δὲ ἐμὴ βασιλεία
ἐν ὑμῖν £ «t, ὡς ὁπωροφυλάχιον (85), ὅτι μετὰ
τὸ θέρος οὐ φανήσεται,

Κ΄, « Οἴδα, ὅτι μετὰ τὴν τελευτήν pos οἱ Αἰγύ-
πτιοι θλίψουσιν ὑμᾶς" ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ποιάσει τὴν ἐχδί-
κησιν ὑμῶν (86), καὶ εἰσάξει ὑμᾶς εἰς τὴν ἐπαγγελίαν
τῶν πατέρων ὑμῶν. ᾿Αλλὰ συνανοίσετε τὰ ὀστᾶ μου
μεθ᾽ ὑμῶν,
ἓν φωτ

Ὑμεῖς οὖν,
ρίου, χαὶ τιμᾶτε

τι ἀναγομένων τῶν ὁστέων μου, Κύριος
ἔσται μεθ᾿ ὑμῶν (87), καὶ Βελιὰρ ἓν σχότει
μετὰ τῶν Αἰγυπτίων, Καὶ ZeXodw τὴν μὴ

ρα ὑμῶν
ἀναγάγετε, καὶ ἐγγὺς Βάλλας παρὰ τὸν Ἱππόδρομον,
πλησίον Ῥαχὴλ,

5 αὐτήν, » Καὶ ταῦτα εἰπὼν,

ἵνας τοὺς πόδας αὐτοῦ, ἐκοιμήθη ὕπνον αἰώνιον

tur vobis ex fribu Juda δὲ Levi salutare Domini.
At parum sibi constans, cap. 3 Teslam. Levi. ὃ 8
rectius ita scribit [σα ex Juda exsurgei, et. faciet
sacerdotium. novum. Et cap. 4 Testam, Judz, 2.14:
Exsurge homo ex semine meo, ut. sol justitie. Haud
Te latet quidem plerosque ox antiquis scriptoribus,
ex e» quo Maria cognata esset. Elisabeth qu erat
de fiti «bus Aaron, eredidisse Mariam fuisse quoque
do genere sacerdotali: adeo nt juxta Matthei ge-
noalogiam, e regibus stirpis Davidiec ortus fuerit
Jesus ; e sacerdotibus vero juxta Lucam. Hanc la-
inen quistionem solvit ipsemet Apostolus scribens
ad Webneos vi, 41 Manifestum. est, inquit, quod
ez Juda ortus est Dominus noster, in qua tribu nihil
de. sacerdotibus Moyses locutus est.

(85) “ὡς ὀπωροφυλάκιον. Desumpta hoe. phrasis
e psalm. ,ܐܠܟܐ‎ 1: Ἔθτυτο “Ἱερουσαλὴμ. εἰς ὅπω-
ῥαφρλάκιτ Posuerunt Jerusalem. in. pomarum cus-
todiam. |d est Hieronymo Epist αἱ Sum. inter-
prete: « Palatiis ipsaque urbe velut in tugurium
Versa. »
(86) Ὑμῶν, Desunt usque θέτε αὐτήν, In.
8 Κύριος ἐν φωτὶ ἔσται μεθ ὑμῶν. Introduxit
auctor Josephum, deportationi ossium suorum hoe
quasi premium promitientem, quod Deus dux iti-
neris eorum in luce sit futurus. Cujus assertionis
occasionem cepit, uti. conjicio, ex Exodi xir, ubi
versu 19 dieitur: Tulit quoque. Moyses ossa. Josephi
Secum, eo quod. aljurasset [iios Israel, dicens : Vi-
:ܐܐܐ‎ vos Deus, efferte ossa. mea. hinc vobiscum.
Et mox vers. 21 additur: Dominus autem preecedebat
ens «d osfendendam. viam, per iiem in columna nu-
bis, el per noctem in. columna, ignis, ut dua itineris

οἱ tilroque tempore. Tn.

D

1141

Καὶ ἔπενοη

Ίνπτος, πένθος μὲ

γα. Καὶ γὰρ καὶ τοῖς ΑἹ
ὡς ἰδίοις }

λεσι, συν

ὑπτίοις,

τὰσχε, καὶ εὐηργέτει, παντὶ
ἔργῳ, καὶ βουλῇ, καὶ πράγματι παριστάμενος.
ΚΕΦΆΛΑΙΟΝ IB

Διαθήκη Βενιαμὶν, πε

διανοίας κ:
ενιαμὶν, ὧν

αὐτοῦ, ζήσας ἔτη ρχ' {
+ Ὡς Ἰσαὰκ ἐχατι
οὕτως κἀγὼ τῷ Ἰακώθ, Καὶ ix
γεννῶσά μι

Καὶ φιλήσας αὐτοὺς

γάλα οὐκ ἔσχον. Βάλαν οὖν
ἧς ἐθήλασα, Ἡ γὰρ Ῥαχὴλ, μετὰ τὸ
αὐτὴν τὸν Ἰωσὴφ, δώδεκα ἔτη ἔστε i

σκην d

ηὐξατο Κυρίῳ μετὰ νηστείας δώ
συλλαδοῦσα ἔτεκέ µε, Σφόδρα γὰρ ὁ πατὴρ dy
Ῥαχὴλ, καὶ ηὔχετο δύο υἱοὺς ἰδεῖν ἀπ᾽

ἡγάπα τὴ

αὐτῆς. Διὰ τοῦτο ἐχλήθην υἱὸς ἡμερῶν, ὃ ἔστι Βε-
γιαμίν (89).

W. «Ὅτε οὖν εἰσῆλθον εἰς Αἴγυπτον, καὶ d
ρισέ µε Ἰωσὴφ ὁ ἀδελφός μου, λέγει

μοι «Τί
ὠληςάν pe; » Καὶ
ὅτι ἔφυρον τὸν χιτῶνά σου αἷμι

τῷ πατρί μου, ὅτε

εἶπον" «Ἐπίγνωβι, εἰ χιτὼν τοῦ οἱ
Καὶ λέγει por « Ναὶ ἀδελφέ, Καὶ γὰρ ὅτε ἔλαθόν µε
οἱ Ἰσμαηλῖται, εἷς BE αὐτῶν, ἀποδύσας µ. ῶ
va, ἔδωκε, µοι

Ὁ σου ἐστὶν οὗτός.»

τὸν 3

φραγελλίόσας |

δὸ κρύψαι τὸ ܬ‎

δὲ

μου, ὑπήντησεν

Καὶ

τες διχπωλοῦσί με τοῖς ἐταί-

καὶ ἀνεῖλεν αὐτόν.

οὔτι

οἳ μέτοχοι φοῦν θὲ:
βοις αὐτῶν.»

Τα Καὶ ὑμεῖς οὖν, τέκνα μου, ἀγαπήσ

Θεὸν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ φυλάξατε τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ,
μιμούμενοι τὸν ἀγαθὸν καὶ ὅσιον ἄνδρα Ἰωσήφ. Καὶ
ἔστω ἡ διάνοια ὑμῶν εἰς τὸ ἀγαθὸν, ὡς ܬܨܡ‎ (90)
οἴδατε, Ὁ ἔχων τὴν διάνοιαν ἀγαθὴν, πάντα βλ
ὀρθῶς. Φοθεῖσθε Κύριον,
καὶ Hi τὰ πνεύματα τοῦ DB
θλίψεως ἐξαιτήσωνται ὑμᾶς, οὐ μὴ καταχυριεύσῃ
ὑμῶν πᾶσα πονηρία θλίψεως, ὡς ο
ἀδελφοῦ μου. Πόσοι τῶν ἀνθρώπων d,
αὐτὸν, καὶ ὁ Θεὸς ἐσ;
μενος τὸν Θεὸν, καὶ

Ἰωσὴφ τοῦ

σὰν ἀνελεῖν

τοῦ ἀερίου πνεύματος τοῦ Βελιὰρ οὐ δύναται
ναι, σκεπαζόμενος ὑπὸ τ
ἐπιδουλῆς ἀνθρώπων, ἢ

Ὁ φόβου τοῦ θεοῦ: καὶ ἀπὸ
θηρίων, οὐ δύναται ܐܬܬܡ‎
θῆναι, βοηθούμενος ὑπὸ τῆς τοῦ Κυρίου ἀγάπης, ἧς
ἔχει πρὸς τὸν πλησίον, Καὶ γὰρ ἐδεήθην (91) >
πρὸς ἡμῶν ܦ]'‎ 0:6, ἵνα προσεύξηται περὶ τῶν ἀδελ-

(88) Px' Cod. Oxon. habet, p x ε΄. Guan.

(89) Βενιαμίν, Auctor. Benjamin interpretatur fi-
lium dierum, quia a Jacob jam centenario genitus
erat; qua interprelatio confirmari videtur Genes.
20, ubi Benjamin vocatur filius senectutum.
it tamen eam Hieronymus in Traditionibus
Hebraicis ad h. l.eeribens: Errant, qui pulant
Benjamin Filium dierum interpretari. Cum enim
dextera appelletur Jamin et finiatur in a litteram,
dies quidem appellantur etipsi Jamin, sed in m
litteram terminatur. Si jam interpretationem aucto-
ris Testamenti Benjamin. defendendam susciperem,
responderem Jain pro Jamim acceptum esse dia-

TESTAMENTUM BENJAMIN.

» αὐτὸν πας Ἰσραὴλ, καὶ πᾶσα ἡ Δἴ- A omnis Terael, et omnis JEgyptus, planctu magno.

1143

Etenim et JEgyptiis, ut propriis membris, compas-
sus est, οἱ benefecit, omni opere et. consilio οἱ re
assistens.
CAPUT XII.
Testamentum Benjamin de mente munda.

L Transeriptam verborum Benjamin, quse dis-
posuit filiis suis, vivens annos centum viginti. Et
osculans eos, dixit; «Sicul [sanae centesimo anno
natus est Abraham, ita et ego Jacob. Quia igitur
Rachel mortua est cum pareret me, lac non habui.
Ballam igitur ancillam ejus suxi. Rachel enim,post-
quam peperit Joseph, duodecim annos sterilis fuit ;
et oravit Dominum cum jejunio duodecim diebus ;
οἱ concipiens peperit mo. Valde enim pater noster
dilexit Rachel, et optavit duos filios videre ex ipsa.
Propter hoe vocatus sum filius dierum, quod est
Benjamin.

IL. « Quando igitur inlravi in. /Egyptum, et re-
cognovit me frater meus Joseph, dixit mihi : «Quid
dixerunt patri meo, quando. vendiderunt me? » Et
dicebam ei,quod consperserunttunieam tuam san-
guine, et mittentes dixerunl: « Cognosce, si tunica
filii tui. est ista. » Et dicit mihi: « Eliam frater.
Etenim quando accipiebant me Ismaelile, unus ex
eis, exuens me tunicam, dedit mihi perizoma, el
flagellans me dixit, αἱ currerem. Cum vero abiret
ipse, ut abscondoret vestimentum meum, occurrit
ei leo, et. occidit eur, Et ita participes timentes
vendunt me sociis suis. »

ΠῚ. « Et vos igitur filii mei, diligite Dominum
Deum cceli, et. custodite mandata ejus, imitantes
bonum et sanctum virum Joseph.Et sit mens vestra.
in bonum, ut et me nostis. Qui habet mentem bo-
nam, omnia videt recte. Timete Dominum, et dili-
gite proximum; etsi spiritus Beliar inomnem ma-
litiam tribulationis sollicitaverint vos, non domina-
bitur vobis omnis malitia tribulationis, sicut nec
Joseph fratri meo.Quam multi homines voluerunt
octidere eum, et Deus protexit eum? Qui enim
timet Deum, et diligit proximum suum, ab aereo
spiritu Beliar non potest vulnerari, protectus timore
Dei; οὐ ab insidiis hominum aut bestiarum non
potest subjugari, adjutus Domini dilectione quam
habet erga proximum. Etenim deprecatus sum pa-
trem nostrum Jacob, ut oraret pro fratribus nostris,
αἱ ποῦς impntareteis Dominus quod excogitave-
runt malum de ipso. Et ita clamavit Jacob : «Ὁ filii

lecto &yriaca, qua Jacobus modo e Syria adveniens
bene uti poterat. Sed non est tanti huie rei immo-
rari. In. — Quod perperam impugnet S. Hier. in-
terpretationem auctoris nostri, patet e textu mere
Hebraico cap. xn, vers. ult. libri Danielis, ubi
expresse legere est, absque variatione codicum :
pow vro 6

(90) Ὡς xàuz. Desunt, usque ad Κύριον. GRAB.

(01) 'Eiez0». Slatuil auctor noster, ut ex hoe
loco patet, mala Josepho a fratribus illata, Jacobo
patri tandem. detecta esse, quod οἱ Genes. 1, vers
10, claris verbis asseritur, ac. proinde a Rambam
male negatur.

1143

plexans eum, per duas horas osculabatur cum, di-
cens: > Adimplebiturin le prophetia cceli de Agno
Dei et Salvatore mundi, quod immaeulatus pro ini-
quis tradetur; et qui sine. peccato est pro impiis
morietur in sanguino "Testamenti, in salutem
lsrael et gentium et destruet Boliar et ministran-
ies οἷ.»

θα b αἵματι διαθήκης, ἐπὶ
ὑπηρετοῦντας αὐτῷ. »

IV. « Videte, filii, boni viri finem ; imitamini in
bona mente misericordiam ipsius, ut et vos coro-
nis glori» induamini.Bonus homo non habet teno-
brosum oculum; miseretur enim omnibus, etiamsi
sint peccatores, quamvis inierint consilia de ipso
mala, Hic. benefaciens vincit malum, protectus ἃ
bono, justos vero diligit, αἱ animam suam. Si quis
gloriticatur,non invidet; αἱ quis ditatur, non zelo
movetur; si quis foris est, bunc. laudat; castam
credens,laudat; pauperi miseretur; infirmo compa-
titur; Deum laudat; eum qui habet Dei timorem,
protegit ; diligenti Deum cooperatur; reprobantem
Altissimum, admonens convertit; et habentem
gratiam spiritus boni, diligit secundum animam
suam.

ται σωτηρίᾳ ᾿Ισραὴλ

1. » 81 habealis bonam mentem, filii, eL. mali
homines pacificabuntur vobis; eL luxuriosi reveren-
tes vos, convertentur in. bonum ; et avari non so-
lum recedent a passione, sed qua superabundant,
dabunt affliclis. Si benefaciatis, et immundi spiri-
ritus fugient a vobis, et ipso bostit timebunt vos.
Ubi enim est bonorum operum timor (1) in mente,
lenebro fugient ab eo. Si enim injuria afficial quis
sanctum virum, panitet; miserelur enim sanctus
injurio, et silet. Et si quis animam justam prodat,
eijustus operans ud modicum humilietur, postea
multo clarior apparet, qualis factus ost Joseph fra-
iermeus.

VL. « Consilium boni viri non esl in manu spiri-
tus erroris Beliar. Angelus enim paeis ducil ani-
mam ipsius. Non aspicit curn affectu corraptibilia,
neque congregat divilias in desiderium voluptatis;
non delectatur voluptate, non contristal proximum;
non impletur cibo, noa errat in elationibus oculo-
rum ; Dominus eniu pars est ejus, Bonum consi-
lium non recipit glorie et. dedecoris hominum, et
ulium dolum vol mendacium, pugnam vel conte-

(92) “Ὅτε “Ὅτι. Gnan.

(93) Ἰωσήφ. Χρηστόν. In.

(94) Καταργήσει, Καταλύσει. In.
(93) Εἰς

(93) £ ενος. Σκεπύμενος, ἴυ"

(97) ἘΔ ος, ἐπαινεῖ τὸν σώφρονα
πιστεύων, ὑμνεῖ. Desunt. Ip.

(93) Τῷ ἀσϑενεῖ συμπρτεῖ, Desunt. In.

(99) Τόν £y: 0 Omissa sunt omnia usque
ad finem hujus periodi, Ip.
(400) Τὰ "Pisis habot 65}, Oxon. qui vox siguitt-
eat ponam; adeo ut secundum islam lectionem

TESTAMENTA XII PATRIARCHABRUM.

Joseph, vicisti viscera Jacob patris tui. » Et am- A φῶν ἡμῶν, ἵνα μὴ λογ

1144

ται αὐτοῖς Κύριες, ὅτε (09)
ἐνεθυμήθηταν πονηρὸν περὶ αὐτοῦ, Καὶ οὕτως ἐβόα
Ἰαχώδ: (93),
σπλάγχνα ἸἸακὼ τοῦ πατρός σου. » Καὶ περικαξὼν
αὐτὸν, δύο ὥρας κατεφίλει, λέγων" » Πληρωθή
ἐπὶ σοὺ προφητ:

« Ὦ τέκνον Ἰωσὴφ beo τὰ

a οὐρανοῦ περὶ τοῦ ᾿Αμνοῦ τοῦ

ὅμων

καὶ Σωτῆρος τοῦ κόσμου, ὅτι ἄμωμος ὑπὶρ ἃ
παραδορήσεται, καὶ ἀναμάρτητος ὑπὲρ ἀσεδῶν ἀπο-

καὶ τῶν ἐθνῶν, xal καταργήσει (91) 7

ιὰρ καὶ τοὺς

Δ΄, « Εἴδετε, τέκνα, τοῦ ἀγαθοῦ ἀνδρὸς τὸ τέλος,
μιμήσασῃε ἐν ἀγαθῇ διανοίᾳ τὴν εὐσπλαγχνίαν αὖ-
τοῦ, ἵνα καὶ ὑμεῖς σ que. Ὁ
ἀγαθὸς ἄνθρωπος οὐκ ἔχει σκοτεινὸν ὀφθαλμόν" De
γὰρ πάντας, κἂν ὥτιν ἁμαρτωλοὶ, κἂν βουλεύωνται
περὶ αὐτοῦ εἰς (95) κακά. Οὗτος ἀγαθοποιῶν νικῇ τὸ
σιεπαζόμενος (06) ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ" τοὺς δὲ
δικαίους ἀγαπᾷ, ὡς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. "Edo

ζηται, οὐ φθονεῖ. ἐάν τὶς πλουτεῖ, οὐ ζηλοῖ: ἐὰν

ἄνους δόξης φορ

ἀνδρεῖος, ἐπαινεῖ" τὸν

τις σώφρονα πιστεύων,
ὑμνεῖ (07): τὸν πένητα ἐλεεῖ' τῷ ἀσθενεῖ συμπαθεὶ (08):
τὸν Θεὸν ἀνυμνεῖ- τὸν ἔχοντα φόθον (99) θεοῦ, ὑπερ-
ασπίζει αὐτοῦ. τῷ ἁγαπῶντ τὸν Θεὸν συνεργεῖ"

τὸν ἀθετοῦντα τὸν Ὕψιστον, νουθετῶν ἐπιστρέφει"
καὶ τὸν ἔχονια χάριν πνεύματος ἀγαροῦ, ἀγαπᾷ κατὰ
τὴν ψυχὴν αὐτοῦ.

Ε΄ « Ἐὰν ἔχητε ἀγαθὴν διάνοιαν, τέκνχ, καὶ οἱ
πονηροὶ ἄνθρωπο! εἰρηνεύτουσιν ὑμῖν, καὶ οἱ ἄσωτοι
αἰδεσθέντες ὑμᾶς, ἐπιστρέψουσι

εἰς ὀγαβὸν, καὶ οἱ
αι τοῦ πάθους, ἀλλὰ
καὶ τὰ (100) τῆς πλεονεξίας δώσουσι τοῖς θλιδομένοις.
"EA ἦτε ἀγαθοποιοῦντες, καὶ τὰ ἀκάθαρτα πνεύματα
6 dg ὑμῶν, καὶ αὐτὰ τὰ θηρία φοδηθήσεται
ὑμᾶς, Ὅπου γὰρ ἕν: φόθος (2) ἀγαθῶν ἔργων εἰς

πλεονέκται οὐ μένον ἀποστήσουτ

ἔν

διάνοιαν, τὸ σκότος ἀποδιδράσκει αὐτοῦ (8). Ἐὰν γὰρ
66394 τις ἄνδρα ὅσιον, μετανοεῖ. ἐλεεῖ γὰρ ὅσιος
τὸν λοίδορον, καὶ σιωπῇ, Κἂν τις ψυχὴν δικαίαν προ-

δοίη, καὶ ὁ δίκα

προσευχόμενος πρὸς ὀλίγον τα-
πεινωθῇ, μετ᾽ οὐ πολὺ φαιδρότερος ἀναφαίνεται, οἷος
γέγονε

Ἰωσὴρ 6 αδελούς po» (4).
§. « τὸ διαξούλιον τοῦ ἀγαγοῦ ἀνδρὸς οὐχ ἔστιν ἐν
γειρὶ πλάνης πνεύματος Βελιάρ. Ὁ γὰρ ἄγγελος
3646 τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, Οὐ

φθαρτοῖς (5), οὐδὲ συνάγει

πλοῦτον εἰς φιληδο

πτται ἡδονῇ, οὐ λυπεῖ τὸν πλησίον, οὐκ ἐμπιπλᾶ-

φῆς (6), οὐ πλανᾶται αὶ

μοῖς ὀφθαλμῶν"

τος γάρ ἔστι μερὶς αὐτοῦ. Τὸ ἀγαθὸν διαδούλιον

ἀνθρώπων͵ καὶ πάντα
λοιδορίαν οὐκ οἵδε"
hie significetur, avaros, ubi ponituerint, in pe-
nam, siv« ut voce ecclesiastica utar,satisfactionem,
pro pristiia habendi cupidine eleemosynas erogare.
lp.

(1) Tenor Lumen, juxta ܬ‎ Oson. Ip.
(2 Φύξυς. Φῶς in Oxon, melius. Ip.
(3) Αὐτοῦ. "Az' additum. In.
(A) κἂν τις... ἀδελφό Desunt. Ip.
(5) Τοῖς φθαρτο
(6) Toocz.s. Ῥρυφῆς

(1) Τὸ ἀγαῃὺν

. Ip.

. Ip,

d

1145

TAMENTUM ΒΕΝΙΑΜΙΝ.

1116

Κύριος γὰρ ἐν αὐτῷ κατοικεῖ, καὶ φωτίζει ψυχὴν αὖ- A meliam non novit ; Dominus enim in eo habitat, οἱ

τοῦ, xol χαίρει πρὸς πάντας ἐν παντὶ καιρῷ, CH
ἀγαθὴ διάνοια οὐκ ἔχει δύο γλώστας, εὐλογίας καὶ
κατάρας, ὕβρεως καὶ τιμῆς, λύπης καὶ χαρᾶς, ἡσυχίας
καὶ ἄληθε

καὶ ταραχῆς,

xal πλούτου ἀλλὰ μίαν ἔχει περὶ πάντας εἰλικ.
καθαρὰν διάθεσιν. Οὐκ ἔχει ὅρασιν, οὐδὲ ἀκοὴν Qc
πᾶν γὰρ, ὃ ποιεῖ, ἢ λαλεῖ, ἢ ὁρᾷ, οἴδεν ὅτι Κύριος
ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ καθαίρει τὴν διάνοιαν
αὐτοῦ, πρὸς τὸ μὴ γαταγνωπθῆναι ὑπὸ αἱ ἂν-

ἐπισχέπ'

πλ

θρώπων" καὶ τοῦ Βελιὰρ δὲ πᾶν ἔργον διπλοῦν ἔστι,
καὶ οὐχ ἔχει ἁπλότητα (9).

Z.« Διὰ τοῦτο, τέννα μῦν, φεύγετε τὴν καχίαν
πειθομένοις αὖτ

τοῦ Βελιὰρ, ὅτι μάχαιραν δίδωσι τοῖ
Ἡ δὲ μάχαιρα ἑπτὰ κακῶν μήτηρ ἐστί, Πρῶτον σολ-
λαμθάνει ἡ διάνοια διὰ τοῦ Βελιάρ. "Ἔστι δὲ πρῶτον,
του, θλίψις᾽ τέταρτον,

5

φθόνος" δεύτερον, ἀπώλ
αἰχμαλωσία" πέμπτον, ἔνδεια"
μὸν, ἐρήμωσις (10). Διὰ τοῦτο
δικίαις παραδίδοται (11) ὑπὸ
ἑκατὸν ἔτη μίαν πληγὴν ἐπήγαγεν αὐτῷ ὁ Κύριος:

ἕκτον, ταῦ

τοῦ Θεοὶ

Διακοσίων ἐτῶν πάσχει, καὶ ἐννακοσιοστῷ ἔτει p
μοῦται ἐπὶ τοῦ κατακλυσμοῦ (12) διὰ ᾿Αδὴλ τὸν δί-
χαιον ἀδελφὸν αὐτοῦ, Ἐν τοῖς ἑπταχοσίοις ἔτεσιν (13)
ὁ Κάῑν ἐκρίνετο (14), ὁ δὲ Λαμὲχ ἐν τοῖς ἐθδομηκον-
αἰῶνος οἱ ὁμοιούμενοι τῷ
Κἀν ἐν φθόνῳ εἰς τὴν μισαδελφίαν, τῇ αὐτῇ κολάσει
χριθήσονται (15).

W. «Καὶ $ ου,
χίαν, φθόνον τε wal τὴν µισαδελφίαν, καὶ προσκολ-
λᾶσθε τῇ ἀγάπῃ, Ὁ ἔχων διάνοιαν
καθαρὰν ἐν

οὐ γὰρ ἔχει
ἐν αὐτῷ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. “Ὥσπερ γὰρ ὁ ἅλιος οὐ
μιαίνεται προσέχων ἐπὶ κόπρον καὶ βόρθορον (10),
ἀλλὰ μᾶλλον ἀμούτερα ψύχει, καὶ ἀπελαύ
δυσωδίαν: οὕτως xxi ὁ καθχρὸς νοῦς ἐν τοῖς μιά-
σµασι τῆς γῆς συνεχόμενος, μᾶλλον οἰκοδομεῖ αὐτὸς,
καὶ (17) οὐ μιαίνεται,

Θ΄. « Ὑπονοῶ δὲ καὶ πράξεις ἐν ὑμῖν οὐ χαλὰς
ἔσεσθαι, ἀπὸ λόγων Ἐνὼχ τοῦ διναίου. Πορνεύσετε
γὰρ πορνείαν Σοδόμων, καὶ ἀπολεῖσθε ἕως βραχὺ,
καὶ ἀνανεώσεσθε ἐν γυναιξὶ στρένους (18), καὶ ἡ βα-
σιλεία Κυρίου οὐκ ἔσται iy ὑμῖν. ὅτι εὐθὺς αὐτὸς
λήψεται αὐτήν. Πλὴν ἐν μερίδι ὑμῶν γενήσεται ὁ

ς ἑπτά" ὅτι ἕως τοῦ

is οὖν, τέκνα μον, ἀποδράτατε τὴν κα:

ἀγαθότητι καὶ τῇ

ἀγάπι

(πῃ, οὐχ. ὁρᾷ γυναῖκα εἰς πορνείαν"

ιασμὸν ἐν τῇ καρδίᾳ, ὅτι ἀναπαύεται

τὴν

(8) Ἠσυχίας καὶ ταραχῆς
ἀληθείας. Desunt. Gnan.

(9) Ἐπισκέπτ ολότητα .. Ἐπισκο
omissis reliquis usque ἁπλότητα Ip.

(40) Πρῶτον.... ἐρήμωσις: Ὅτε τίχτει
φθόνον, δεύτερον ἀπώλειαν, τρίτον θλίψιν :
ἀῑγμαλωσίαν, πέμπτον ἔνδειαν, ἕκτον ταραχὴν, 8868
μὸν ἐρήμωσιν, ID.

(14) Ἐκδικίαις παραδίδοται. ᾿Αϑικίαις m
Ip.

(12) Ἐπὶ τοῦ κατακλυσμοῦ. Desunl, οἱ quidem
inerito. Ip.

(13) Ἑπτακοσίοις ἔτεσιν. Ἑπτά,
Ip.

(14) Κάῑν ἐκρίνετο, Cum eis qui auctor noster
dicit, satis conveniunt veterum et recentiorum quo-

ὑποκρίσεως, καὶ‏ ,ܙ

omisso ἔτεσιν.

illuminat animam ejus, et gaudel coram omnibus
in omni tempore. Bona mens non habet duas. lin-
guas, benedictionis εἰ maledictionis, conlumelie et
honoris, tristitiz et gaudii, quietis et turbationis,
simaulationis et veritatis, inopi οἱ divitiarum ; sed
unam habet circa omnes sinceram et puram dispo-
sitionem. Non habet visum, neque auditum dupli-
com ; in omni enim quod facit, vel loquitur, vel
videt, novit quod Deus visitat animam cjus, et pur-
gaLanimum ejns, ut non reprehendatur a Deo et
hominibus ; sed omne opus Beliar duplex est,et non
habet simplicitatem.

VIL. « Propter hoc, filii mei, fugite malitiam :Be-
liar, quoniam gladium dat obedientibus ei. Gladius
autem septem malorum mater est.Primum concipit.
mens per Beliar. Est autem primum, invidia; se-
cundum, perditio; tertium, tribulatio ; quartum,
captivitas ; quintam, indigentia ; sextum,turbatio ;
septimum, desolatio, propter hoc el Cain septem
vindictis traditur a Deo. Nam secundum centum
annos unam plagam induxit οἱ Domiuus. Ducentis
annis patitur, et nongentesimo anno desolatur in
diluvio propter Abel justum fratrem ejus.In septin-
gentis annis Cain judicabalur, Lamech vero in
septuagies seplem ; quoniam usque in seculum
aesimilati Cain in invidiain odium fraternum, ea-
dem punitione judicabuntur,

11, « Et vos igitur, filii mei, fugite malitiam,
invidiamque et odium fraternum, et adherele bo-
nitati et dilectioni. Qui habet mentem puram in
dilectione, non videt mulierem in fornicationem ;
non enim habet inquinationem in corde, quoniam
requiescit in eo spiritus Dei. Quemadmodum enim
801 non inquinatur attingens stercus vel gurgilem,
sed magis amho siccat el abigit felorem; ita et pura
mens in inquinationibus terre delenta magis edi-
ficat, ipsa vero non inquinatur.

IX. «Intelligo autem et actiones in vobis non bo-
nas fore, a sermonibus Enoch jusli. Fornicabimini
enim fornicalione Sodomorum,et peribitis usque ad
breve (paucos), et renovabitis in mulieribus motus
inordinatos, et regnum Domini non erit in. vobis ;
quoniam confestim ille accipiet illud. Verumtamen

rumdam Judaorum sententie,de quibus vide Fa
gium, Ca*bwrightum, aliosque in Genes. vi, 18.
Sed bene Cartwrigtus notavit Scripturam loc, cit.
aperte loqui do puma, non ipsi Caino, sed ei qui
cum occiderit, infligenda.Orandis quoquo est error
chronologicus nostri aueloris, diluvium ad annum
nongentesimum Caini referenlis, dummodo ipsemet
ia seripserib; nam voces ἐπὶ τοῦ χαταχλυσμοῦ in
Oxoniensi exemplari Graco haud leguntur, ut modo
notavi. Ip.

(15) “Ὅτι... κριθήσονται. Desunt. Ip.

16) Βόρθορον. Βόθυνον. Ip.

1 ὖ

17) Οἰχοδομεῖ αὐτὸς, οδομεῖ, αὐτὸς
δέ. Ip.
(8) Καὶ ἀνανεώσεσθε ἐν γυναιξὶ στρήνους

Desunt. Ip.

1117

in vobis. Quoniam ipse Dominus accipiet regnum,
et duodecim tribus illio congregabuntur, et omnes
gentes ; usquequo Altissimus mittat salutare suum
in visitatione Unigeniti. Et ingredistarin primum
iemplum, et 11110 Dominus injuria afficietur, et con-
temnetur, etligno exaltabitur. Et erit. velum tem-
pli scissum,et descendet Spiritus Dei super gentes,
ut ignis effusus. Et ascendens ex inferno, ascendet
& terra in eclum. Cognovit autem quam fuerit hu"
milis in terra,et qnam gloriosus in ccelo.

X. « Quando autem Joseph erat in JEgypto, de:
derabam videre speciem ejus, et formam aspectus
ejus ; et perorationes Jacob patris mei vidi eum,
in die vigilans, secundum quod erat omnis species
cjus.Cognoseite igitur, filiimei, quod morior. l'a-
cite igitur veritatem et justitiam unusquisque cum
proximo suo, et judicium in fidei operationem, et
legem Domini et mandata ejus custodite. Haec enim
vos pro omni haereditate doceo. Et vos igitur. date
hec fiiis vestris in possessionem sempiternam.
Hoc enim fecerunt Abraham,[saac et Jacob. Omnia
hec dederunt nobis hereditatem, dicentes : « Cu-
Stodite mandata Dei, usquequo revelet Dominus
salulare suum omnibus gentibus. Tunc videbilis
Enoch, Noe, et Sem, et Abraham, et Isaac et. Jacob
resurgentes a dextris in exsultatione. Tunc et nos
resurgemus,unusquisque in sceplrur nostrum,ad-
orantes Regem eclorum, quiin terraapparuit in
forma humanc humilitatis. Et quotquot crediderunt
αἰ ἴῃ terra,congaudebunt ei, quandoetomnes resur-
gent,hiquidemin gloriam ,isti veroin ignominiam.Et
judicabit Dominus in primis Israel, de ea que in
ipsum, injustitia, quoniam advenientem Deum in
carne liberatorem non crediderunt, Et tunc judica-
bitomnes gentes, quotquot non crediderunt ei in
terra apparenti ; et arguet in electis gentium Israel,
quemadmodum redarguit Esau in Madinznis, sedu-
centibus ut frater eorum fieret perfornicationem et
idololatriam; et abalienati sunt a Deo, excidentes
ab hereditate filiorum,qui non timent Deum (31).
Vos autemsi ambuletisin sanetificatione seeundum

w. Ὑπὲρ τὸν πρῶτον add. cod. Oxon.
(20) "Ὅτι αὐτὸς λέψεται αὐτήν. D.sunt, In. D

(21) ᾿Αποστείλῃ, ᾿Ανατείλει, [p.

(22) Μονογενοῦς, Προφήτου add. cod. Oxon. In.

23) Πρῶτον ναόν. Vox πρῶτος non de tempore,
sed loco est explicanda: neque enim anctor tem-
plum primum a Salomone conditum hio intelligere
potuit,sed ad primam partem templi quz diceba-
iur Sanctum, digitum intendisse videtur. Gedam
tamen hac expositione,ubi aliam meliorem allatam
videro. Ip.

(24) Καὶ ἐξουθενωβήσεται. Desunt in Graco
Oxon. Ip.
(24) Καταθήσεται πνεῦμα Θεοῦ ἐπὶ τὰ ἔθνη.

Innuit auctor verbo χαταδήσεται, fore ut Spiritus
sanctus ἃ Synagoga Judeorum auferatur, et detur
Ecclesi: gentium. Ip.

TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.

in parto vestra. flet templum Dei,et gloriosum erit A ναὸς

pi
I

1148

τοῦ Θεοῦ, καὶ ἔνδοξος ἔσται ἐν ὑμῖν (19). Ὅτι
αὐτὸς λήψεται αὐτὴν (90), καὶ δώδεκα φυλαὶ ἐκεῖ συν-
αχθήσονται, καὶ πάντα τὰ ἔρνη" ἕως οὗ ὁ Ὕψιστος
ἀποστείλῃ (21) τὸ σωτήρίον αὐτοῦ, ἐν ἐπισχοπῇ
Μονογενοῦς (22): Καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὸν πρῶτον
sab» (28), καὶ ܐܘܬ‎ Κύριος ὑδρισθήσεται, καὶ ἔξου-
θενωθήσεται (24), καὶ ἐπὶ ξύλου ὑψωθήσεται. Καὶ
ἔσται τὸ ἅπλωμα τοῦ ναοῦ σχιζόμενον, καὶ καταδή-
σεται τὸ Ηνεῦμα τοῦ θεοῦ ἐπὶ τὰ ἔθνη (25), ὡς πῦρ
ἐκχυνόμενον. Καὶ ἀνελθὼν ἐκ τοῦ ὅδου ἔσται ἀναθαί-
νων ἀπὸ γῆς εἰς οὐρυνόν, Ἔγνω δὲ, οἵος ἔσται τα-
πεινὸς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ oto ἔνδοξος ἐν οὐρανῷ.

“Ὅτε δὲ Ἰωσὴφ ἐν At‏ « ,ܐ

πτῷ ἦν, ἐπεθύμουν
καὶ τὴν μόρφωσιν τῆς ἤψεως

τὴν ἰδέαν αὐτοῦ
αὐτοῦ: καὶ δι’ εὐχῶν τοῦ πατρὸς Ἰακὼό εἴδον αὐτὸν
ηγορῶν, wal ὃ ἦν πᾶσα ἡ ἰδέα αὐτοῦ,

ἐν ώσχετι «ya. μου, ὅτι ἀπορῃνέσχω, Ποιήσατε
οὖν ἀλέθειαν καὶ δικαιοσύνην ἕκαστος μετὰ τοῦ πλη-
σίον αὐτοῦ Int (26), καὶ τὸν
νόμον Κυρίου καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ φυλάξατε, Ταῦτα
γὰρ ὑμᾶς ἀντὶ πάσης χληρονομίας διδάσχω, Καὶ
κνοις ὑμῶν εἷς κατάσχε

αἰώνιον, Τοῦτο γὰρ ἐποίησαν ᾿Αθραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ,
καὶ Ἰακώδ, Ταῦτα πάντα ἡμᾶς κατεκληρονόμησαν,

ὦν

οὖν,

ܝ

εἰπόντες" « ΦυλάξασΏε τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, ἕως

ὅτου ὁ Κύριος ἀποκαλύψει τὸ σωτήριον αὐτοῦ πᾶσι

τοῖς ἔθνεσι. Τότε ὄψεσθ

Ἐνὼχ, Νῶε, καὶ Σὴμ, καὶ

᾿Λθραὰμ, χαὶ Ἰσαὰχ, καὶ Ἰακὼδ ἀνισταμένους ἐκ
δεξιῶν ἐν ἀγαλλιάσει, (27) Τότε καὶ ἡμεῖς ἀναστη-
σόμεϑα, ἕκαστος ἐπὶ σκῆπτρον ἡμῶν, προσκυνοῦντες
τὸν Βασιλέα τῶν οὐρανῶν, τὸν ἐπὶ γῆς φανέντα ἐν
μορφῇ ἀνθρώπου ταπεινώσεως (28). Καὶ ὅσοι

στευσαν αὐτῷ ἐπὶ γῆς, συγχαρήσονται αὐτῷ, ὅτε (29)

χαὶ

wees ἀναστήσονται, οἱ μὲν εἰς δόξαν, οἱ δὲ εἰς
ἀτιμίαν. Καὶ χρινεῖ Κύριος ἐν πρώτοις τὸν Ἰσραὴλ,
περὶ τῆς εἰς αὐτὸν ἀδιχίας, ὅτι παραγενόμενον Θεὸν
ἐν σαρκὶ ἐλευθερωτὴν οὐκ ἐπίστευσαν, Καὶ τότε
νεῖ πάντα τὰ ἔθνη, ὅσα οὐχ £
φανέντι καὶ ὁ

ἰστευσαν αὐτῷ ἐπὶ γῆς
ς τῶν ἐθνῶν τὸν
Ἰσραὴλ, ὥσπερ ἤλεγξε τὸν Ἠσαῦ ἐν τοῖς Ναδηναίοις,
τοῖς ἀπατήσασιν (80) ἀδελφὸν αὐτῶν γενέσθαι διὰ τῆς
πορνείας, καὶ τῆς εἰδωλολατρείας καὶ ἀπηλλοτριώ-
θησαν Θεοῦ ἦν, cor, ἐν μερίδι φοθου-

Γενόμενοι οἳ

(26) Καὶ κοῖμα εἰς πιστοποίχαιν, Omissa sunt. 19.
(27) Τότε καὶ ἡμεῖς ἀναστησόμεβα... καὶ πὶ
πες σονται, οἱ μὲν εἷς δόξαν, οἱ δὲ εἰς
ἀτιμίαν, Ultima verba desumpla sunt ex Dan. xit,
5, quibus hane in rem citatis queque in Midras Til-
lím super psalm. xci, v.,2, idem de resuscitatione
mortuorum per Messiam docetur quod auctor no-
Sterdixit. Verba ibi se habent sequentem in mo-
dum: « Futurum est ut nasci faciat (Messias), om-
nes dormientes in pulvere. Dixit R. Nachman:
Dormientesin pulvere sunt mortui, sicut dictum
est : Et multi de his qui dormiuntin terre pulvere,»

etc. Ip.
(98) Taxeevóocos. Deest. Ip.
(20) “Ὅτε. Τότε ms. Trin. In.
(30) ᾽Απατήσασιν. ᾽Απιστήσασιν habet cod. Oxon.

Ip.
(3) Exoidentes ad haereditate filiorum, qui mon

1149

TESTAMENTUM BENJAMIN.

1150

μένων τὸν Κύριον" ὑμεῖς δὲ ἐὰν πορεύησθε ἐν ἁγια- À faciem Domini. rursus habitabitis in spe in me:

σμῷ κατὰ πρόσωκον Κυρίου, πάλιν κατοικήσετε ἐν
ἐλπίδι bv buol* καὶ συναχθήσεται πρὸς Κύριον πᾶς
Ἰσραήλ.

IA. « Καὶ οὐχ ἔτι κληθήσοµα: λύκος ἅρπαξ, διὰ τὰς
ἁρπαγὰς ὑμῶν, ἀλλ᾽ ἐργάτης Κυρίου, διαδιδὼν τρο-
φὴν τοῖς ἐργαζομένοις τὸ ἀγαθόν. Καὶ ἀναστήσεται
ἐκ τοῦ σπέρματός µου ἐν ὑστέροις καιροῖς ἀγαπητὸς
Κυρίου, ἀκούων τὴν (39) φωνὴν αὐτοῦ, γνῶσιν (33)
καινὴν φωτίζων πάντα τὰ ἔθνη, φῶς γνώσεως ἐπεμ-
βαίνων (34) ἐν σωτηρίᾳ τῷ Ἰσραὴλ, καὶ ἁρπάζων ὡς
λύκος ἀπ᾽ αὐτῶν" καὶ διδοὺς τῇ Συναγωγῇ τῶν ἐθνῶν.
καὶ ἕως συντελείας τῶν αἰώνων ἔσται ἐν ταῖς συν-
αγωγαῖς τῶν
μουσικὸν μέλος ἐν στόματι πάντων’ καὶ iv βίθλοις
ταῖς ἁγίαις ἔσται ἀναγρασόμενος, καὶ τὸ ἔργον, καὶ
ὁ λόγος αὐτοῦ" καὶ ἔσται ὀκλεκτὸς
vog καὶ δι αὐτὸν συνέτισέ
λέγων: « Αὐτὸς ἀναπληρώσει τὰ ὑστερήματα τῆς Qu-
λῆς σου, »

IB. Καὶ ὡς ἐπλήρωσε τοὺς λόγους αὐτοῦ, εἶπεν"
ܘ‎ Ἐντέλλομαι ὑμῖν, τέκνα µου, ἀνενέγκατε τὰ ὀστᾶ
μου ἐξ Αἰγύπτου, καὶ θάψατέ µε εἰς Χεθρὼν ἐγγὺς
τῶν πατέρων μου. » Καὶ ἀπέθανε Βενιαμὶν ρκε' ἐτῶν,
ἐν γήρει καλῷ, καὶ ἔθηκαν αὐτὸν ἐν παραθήχῃ (35).
Καὶ ἐν τῷ ἐνενηκοστῷ ἔτει τῆς ἐξόδου (30) τῶν υἱῶν
Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου, αὐτοὶ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτῶν,
ἀνήγαγον τὰ ὀστᾶ τῶν πατέρων αὐτῶν ἐν ἱκρυφῇ,
τόπῳ λεγομένῳ (37) Χαναάν: καὶ ἔρχψαν αὐτοὺς
Χεθρὼν, παρὰ τοὺς πόδας τῶν πατέρων αὐτῶν. Καὶ
αὐτοὶ ἐπέστρεψαν ἐκ γῆς Χαναὰν,
Αἰγόπτῳ, ἕως ἡμέρας ἐξόδου αὐτῶν ἐκ γῆς Αἰγύ-
πτου,

γῶν, καὶ ἐν τοῖς ἄρχουσιν αὐτῶν ὡς

τοῦ ἕως τοῦ αἲῶ-

µε ᾿Ιακὼδ ὁ πατήρ µου,

ἐν

ἐν

xal ὤκησαν ἐν

Τέλος τῶν ι6’ διαθηκῶν τῶν υἱῶν Ἰακώθ.

timent Deum. « Facti non filii in parte timentium
Dominum, » habet ulerque codex ms. adeo ut Ro-
berlus pro οὖν, quod in Greco Oxon. habetur, le-
gisse videatur o5 (ut legitur in ms. cod. Trin.)
cunctaque hic verba ad praecedentem periodum
retulerit. Sed in Graeco codice Oxon. a voce γενόμενοι
nova ineipit periodus, cojus primum colon ita La-
tine est reddendum : Estis itaque, filii, in parle
timentium Dominum. Gnaa.

(32) Τήν. Ἐπὶ γῆς add. in ms. Trin. Ip.

(33) Γνῶςιν. Καὶ ποιῶν εὐδοχίαν θελήματος αὖτι
add. cod. Oxon. Ip.

(34) Ἐπεμοαίνων, Λάμπων. Ip.

(35) Παραθήκη. Παρακαταβήκῃ. Ip.

C

o

et congregabitur omnis Israel ad Dominum.

XI. « Et non amplius vocabor lupus rapax, pro-
pler rapinas vestras, sed operator Domini, tri-
buens cibum operantibus bonum. ΕἸ, suscitabitur
ex semine meo in extremis temporibus dileetus
Domini, audiens vocem ejus, cognitione nova illu-
minans omnes gentes, lucem cognilionis accen-
dens leraeli in salutem, et rapiens ut lupus ab
ipsis, el dans Synagage gentium; et usque in
consummationem seculorum erit in synagogis
gentium, et in principibus earum sieut, musicum
melos in ore omnium; et in libris sanctis erit ins-
criptus, et opus, et sermo ejus; οἱ erit electus Dei
usque in seculum : et propter ipsum instruxit me
pater meus Jacob, dicens: « Ipse replebit defectus
tribus tug.»

XII. Et ut implevit sermones suos, dixit : Man-
do vobis, filii mei, referle ossa mea ex JEgypto, et
sepelite me in Hebron prope patres meos.» Et
mortuus est Benjamin centum viginti annorum et
quinque in senectute bona; et posuerunt eum in
1heca. Et in nonagesimo primo auno ante exitum
filiorum Israel ex ZEgypto, ipsi et fratres ecrum
reduxerunt 0888 patrum suorum in abscondito, in
locum dietum Chanaan; et sepeliverunt eos in He-
bron, juxta pedes patrum suorum. Et ipsi reversi
suntex terra Chanaan, et habitaverunt in JEgy-
pto usque ad diem exitus eorum de terra /Egy-
pti.

(38) Finis Testamentorum xu filiorum Jacob.

(86) Καὶ ἐν τῷ ἐνενηκοστῷ ἔτει τῆς ἐξόδου, Ms.
Trin. ἐν τῷ ἐνενηκοστῷ πρώτῳ. lec autem bene
correxit doctissimus Dn. Dodwellus. In. — In
Tabulis seilicet, chronologicis, ad mentem auotoris
xm Testamentorum exaratis, quas consulat lector,
si lubet, apud ipsum Grabium Spicil, tom. i,
pagg. 366 seqq. Basdem tabulas contractas exhibet
Fabricius Cod. Psewlepigr. Vet. Test. tom. 1, pagg.
749 seqq. ο.

(37) Τόπῳ λεγομένῳ. Τῷ πολέμῳ, Ip. .

(38) In Codice 62 hec ad finem sunt ascripta :
Expliciunt Testamenta. xit patriarcharum. secundum
iranslationem domini Roberti Grosseteste, Lincoln.
episcopt. 1d.

15

CHRONOLOGIA TESTAM. ΧΙ PATRIARCH.

1182

TABULA CHRONOLOGICA

Ad superioris libri illustrationem a viro clarissimo Dodwello adornata.

(ἄπαπε, Spicileg. SS. Patrum, edit. 2, Oxonic 1714, in-8e, t. I, p. 366.)

Anni Patriarcharum. natalitii pro. mente auctoris XII Testamentorum designandi sunt, ας proinde
ineuntes intelligendi. Quapropter fines annorum. semper in numeris sequentibus quaerendi sunt.

ἘῈ Z5 c κα E
ΕΞ d ΞΞ PB E E
ἐπ 5 td S S ; καὶ ὃ
ο 9 ἔς B8 E E 8 ἃ
"x oS ܬ ܐ ܐ‎ d 5 ܦ‎
159 74

160 75 7

1601 76 8 1

102 7 9 2

163 78 10 3

164 79 4 ἀ 1

165 80 12 5 2

4060 81 13 6 3 1b

167 82 14 T 4 2

108 83 15 8 5 3

1690 84 46 9 6 4 4

170 85 417 10 7 5 2

“ΠῚ 86 18 4 8 6 3 ic
πο 87 19 i2 9 7 4 ἃ
115 88 20 18 10 8 5 3
174 89 14. 4 9 6 4
175 90 15 42 0 7 5
176 91 16 143 4 8 6
171 92 17-44 42 9 7
178 93 18 15 13 10 8
179 94 ἴ 46 4 41 ὁ
180 95 20 17 145 12 10
184 96 21. 18 16 13 4
182 97 22 19 147 1*4 42
183 98 93 20 18h 15 13
184 99 24 1 19: 16 14
185 100 ?5 22 20 17 415
186 101 26 23 21 18 16
187 102 27 24 22 19 17
188 103 298 25 23 20k 18
189 104 29 26 24 21 19

(a) Cum. annum servitutis VII absolvisset Jaco-
bus, tum demum Liam duxit uxorem. Recte ergo
filius primogenitus ad annum sequentem refertur,
qui erat servitutis VIII.

(b) VIII anao Levi ingressi sunt in Cansanem,
Levi 12. Atqui boc cum anno XX servitutis facium
0856 constet, Levi hoc anno ex mente Auctoris na-
lus est.

(c) Hoc anno natus videtur Issachar, minor Juda,
οἱ major Zaubulone. Notam autem anni nullum ex-
hibet Auctor.

4jNephtolim major Josepho, Nephthal. 1.

€) Gad, licet. pro ordine horum testamentorum
sit filius ἕννατος, et talis in codice Greco Oxoniensi.
dicatur, ordine tamen Natalium (fllius Εὔδομος fuisse
videtur, uti dicitur in Greco Contabrigiensi, et
Latina Roberti versione.

(f) Zabulon cum nasceretur (ἐν τῷ γεννηθῆναί µε,
inquit) Jacobus auctus est gregibus sorte virgarum
Zabul. 1. Unde constat, ex mente auctoris nativi-

‫. μ x
3 0 E
3 Ε ἑ ἢ καὶ B
$ $ b s B ὃ καὶ P
uS à z ὦ 5 8 à
1
2 id 1e

±) 8 2 2 4 4

2 4 ® 8 2 2

3 5 4 4 3 ila 3

4 6 5 5 4 2 4

5 7 6 ὃ 5 3 5

3 8 ± T 6 d$ ἃ

± 9 £ b Ty E ἢ

8 40 39 9 8 65 ἢ

9 4i Jó 140 ο 7 $
10 42 “ 4 40 8 10
4 18 12 42 4 ἢ ἃ
12 14 18 13 12 10 12
13 145 14 dà 13 di 18
14 146 1 15 4 15

15 47 16 416 45 13 ij
16 48 17 147 16 4 2
17. 40 18 18 17 15 3
i8 20 19. 19 18 18 4

iatem Zabulonis uni istorum aseribendam esse
annorum, quibus Jacobus Labani propter merce-
dem ex pecore servivit, non. illis, quibus propter
filias servitutem obiit.

(g) Josephi annus natalis ex mente hujus auctoris
incidit in XX annum servitutis, ultimum propter
pécora, quem tamen sacre lillere δὴ finem anbi
XIV servitutis propter filias referunt, cum nondum
ܘܗܐ‎ @ pecore pactus esset, Genes, XXX, 25,

1 seqq.

(4) 70 anno XVIII etatis occidit Sichem, Levi 19.
Ex quo loco explicandus et determinandus est
laxior numerus καὶ 2, ubi Levi dioit se ὡσεὶ ἔτων κ΄
fuisse, quando hanc caedem fecit.

(i) Levi anno etatis xix, Ἱεράτευσε Levi. 12, nempe
sacerdos factus et edoctus ritum sacrificiorum ab
avo Issaco, tunc adhuc superstite.

()) Benjamin natus anno Jacobi C, nempe ex-
pleto. Benjam. 1. Proinde anno Jacobi Cl labente.

(4) Jude anno XX. Bellum in Canancos. Jud. 7,

1188

B.

Β "n E] L1
i$ à B E s ἢ
ss 8B ἅ 5 E: 8 $
a8 $ B & 8 ἡ
«4 5 d d à & ܝ‎
190 105 304 27 ο ο 90
191 106 = ܬ‎ δ 960 3 21
192 107 32 29 2 ο 292
193 108 33 30 28d 25 23
194 109 34 31 29 26 24
195 110 5 2 30 27 23
196 111 36 33 £ 28 28
197 112 37 34 32 29 ®
198 113 38 85 33 (30 28
199 114 39 36 34 3t 29
200 115 40 31. 35f 82. 30g
204 116 4l 38 6 33 34
202 17 42 39 37 34 32
203 118 13 40 38 395 33
204 119 44 41 39 30 4
205 190 45 42 40j 37 85
2060 121 46 43 41 38 88
207 122 A7 44 A2 8. 37
9208 123 48 15 43 40k 38
9209 124 19 46 4 4 39
210 125 50 47 45 A2 40
211 1260 σι A8 46 48 A
219 197 82 49 AT 44 42
213 198 (53 50 48 45 43
914 120 54 51 Aon 46 — 44
915 130 255 52 050 47 5]
216 131 56 653 51 48 46
9171 132 57 54 052 319 41
218 133 58 55 53 50 48
210 134 59 56 δ δ, 49
2590 135 60 57 56 88 50
991 136 (61 5 56 653 δὶ
292 137 62 59 57 54 52
9223 138 63 60 58 δ 53
294 139 64 61 50 5 δά
9?25 140 65 (62 000 57 ο
9296 141 66 63 61 58 56
227; 142 81 δὲ 02 δ᾽ ο
998 113 68 65 63 60 58
299 144 69 00 064p 6 59
9380 145 70 ο 5 62 60
231 1460 71 68 66 63 61
232 1471 372 ο 67 604 62
233 73 70 68 ὅδ 03
234 74 71 09 56 64
235 756 772 370 67 65

(a) Hoe etatis sue anno XXX Ruben Ballam pol-
luit. Rub. τ. Morbo per menses VI[ multatus, ρῶς
nitentiam egit per annos VII, ibid. Tam Jacob apud
Isaacum patrem íuit, Rub. 3. Sup i Isaacus ad
annum Jacobi CXX. Gen. XXV, 26, XXXV, 28.

(b) Jude 22, incipiunt induce cum Esavo anno-
rum XVIII. Jud. 9.

(c) Josephus hoc anno venditus, a cujus fine in-
cipiunt forte anni VII, quibus Potiphari servivit,
Joseph. 3.

(d) Levi annos natas XXVIII, uxorem duxit Mel-
cham. Lev. i1, 12, primus ejus filius Gerson dic-
tus, ibid. .

(6) Expletis annis VII Josephus in carcerem con-
jicitur.

(f) Levi ann. XXXV natus filius secundus Caath.

ev. 11.

(9) lssachar anno XXX duxit uxorem. Issach. 3.

(Ah) Hoc an. socios habuil captivitais Joseph
pincernam Pharaonis οἱ pistorem. "

(ἢ Post duos annos in gratiam Pharaonis rece-
plus Josephus anuo elatis XXX. Gen. XLI, t, 40.

(j) Levi anno XL natus filius tertius Merari. Lev.

(f Jude XL. Bellum cum Esavo, quo cecidit

CHRONOLOGIA TESTAM, NII PATRÍARCH.

1154

à

[3 5 μ᾿

5 z 0 á 58 ΕἸ E

S d ο od 4 S dà
19 21 20 20 19 17e 5
?0 88 οι 21 20 18 6
21 23 22 9 1 TJ
22 24 23 93 22 8
93 25 ο 24 23 9
24 39 25 25 24 10
25 2171 2926 26 25 11
20 238 27 27 28 12
2 29 28 28 27 13
28 30 29 29 28 14
29 31 30 30 29 15
30 2 3 31 0 16
31 33 32 32 3 17
2 δ 33 33 οὖ 48
33 35 34 34 33 19
31 30 35 35 84 ?0
35 37 36 36 35 21
36 38 3T 27 36 22
37 39 38 38 37 23
38 40 39 39 38 24
391 41 40" 40 39 25
40 42. 44 A44 40 26
41 49 A2 42 41 27
42. &4 4Ὅ 43 4 98
43 45 44 44 43 29
44 46 45 450 44 30
45 Ar 48. 46 45 31
46 48 47 47 46 32
4 49 48 48 47 33
A8 50 40 49 48 84
49 541 580 50 49 35
50 92 56 δ᾽ 50 36
5, 53 52 52 51 3T
52 ὅδ 653 53 59 38
53 55 54 δὲ 58 39
54 56 55 55 54 40.
85 57 56 56 55 41
50 58 87 57 56 42
57 59 58 58 57 43
58 0600 ὅθ 59 58 44
59 1 60 680 59 45
60 62 641 61 60 46
01. 603 62 ϐὁ θὲ 41
602 04 03 63 8 48
63 05 61 64 03 49
6&6 ϐ6 (65 65 64 50

Eenvus τόξῳ Jacobi, Jud. 9, Jacobi τόξου mentio fl

Gen. XLVIII, 59, Sed in Amoritas, non 3
Judas nondum in /Egyplo, ib. Imo sequitur annus
unus quo vixerit cum "'hamare Annan. Tum anni
duo viduitatis, antea quam rem cum ea haberet
Judas, cap. 11, 42.

(ἢ Zabulon, an. 38, vel 39 piscari cepit, V an-
nis ante quam descenderunt iu ZEgyptum Zab. 6.

(m Nephthalimi somnia, anno ejus XL, qua eum
adhuc in Palestina fuisse supponunt, nondum 1n
A&gyplo. Nephth. δ. Πάλιν μετὰ μῆνας ἑπτά, Nophth.
6. Post venditionem Josephi, et tamen antea quam
descenderent in /gyptum. Nephth. 7.

(n) Descendit Levi in Zgyptum anno αἱ. XL.
Levi 12. Sed deest numerus supra xr. Juda enim
Levi junior annum tunc agebat XLVI. Jud. 12. Levi
ergo 7 στα XLIX, qui in annum Jacobi in-
currebat CXXX, quo descenderunt i. 1
Gen. XLVIL 9. " Ὁ :ܝ‎

(ο) Jude XLVI, descensio in JEgyptum. Ind
annos LXXIII, vixit in ZEgyplo. KE 12. iind

(p) Levi anno LXIV nata Jochabed. Et quidem in
JEBypto. Lev. 11. Eodem die natus maritus ejus
Amram, Ley. 19.

CHRONOLOGIA TESTAM. XII PATRIARCH.

8
5
a
x

inno XCIV, nupsit Jochabed Amramo.

τα. mortuus ann. vit. CXX, eodem. quo
t Joseph. Sim, 1, 8, Josephi 0388 custo-
yptii, quo minus deportarentur in He-
Sepeliretur Simeon. Sim. 1. Hinc etiam
lem anno utrumque mortuum esse, pro
3ris rationibus.

Levi CXVIII mortuus Josephus. Lev. 12.
n mortuus anno vite CXXV, post duos
orte Josephi. tub. 1,

0 3
E ; & 3
8# & 3 ὃ ἃ E
a - e - ܫ‎ a
67 66 (660 858 (63 5l
68 67 67 66 θὰ 5
69 68 68 67 65 53
70 6 6 68 66 54
7} 70 70 69 67 5
72 "A 7} 70 68 56
79: 372 372 71 09 στ
πα τὸ 73 772 70 8
75 4 74 73 71 59
76 75 75 TÀ "72 60
Ti 6 76 75 τὸ 61
78 71 T 76 74 62
79 378 78 71 375 68
80 379 79 78 176 θά
8| 80 80 379 77 65
82 8l 81 80 78 66
83 89 82 8 79 67
84 83 88 82 80 68
85 84 84 88 1 69
86 85 85 84 82 7
87 860 86 85 683 71
88 87 87 86 84 72
89 88 88 87 85 13
90 80 89 88 80 74
91 90 90 89 87 75
92 941 91 90 88 76
93 92 92 91 890 77
94 93 93 95. 90 78
905 94 O04 93 OI 1
οὗ 95 95 094 98 80
97 96 96 95 93 8
98 97 97 906 94 82
990 98 98 97 Q5 83
400 99 9 2938 96 84
404 400 400 299 097 85
402 401 401 400 98 86
103 402 408 401 99 87
404 403 403 402 400 88
405 404 404 403 401 89
406 405 405 404 402 90
107 406 100 4105 103 9t
108 407 107 406 404 92
409 408 408 407 405 93
410. 409 409 408 400 94
4: 4110 440 409 107 95
415 1Η 11} 40 108 96
413 42 412 44 109 97
414. 413 444 42 10ο 98
415 414 414 403 99
46 445 4:5 4 100
4117 446 16 45 404
418 447. 447 446 402
49 48 448 417 103
490 449 419 4118 104
121 420 490 09 105
195 481 48} 430 106
423 122 422 4?1 407
194 493 4?3 199 408
425h 424 424 3 109

(6) Zabulon mortuus an. CXIV La
ἑκατοστῷ τεσσαρακοστῷ καὶ Δεκάτῳ. ἴηι
ποστῷ τεσσαρετχαιδεχάτῳ, Vicissim reci
2 annis post mortem Josephi, quam
Zab. 1.

(f) Judas mortuus anno CXIX. Jud.
Rubenem. Rub. 1.

lj Issachar morluus anno etat. CX?

Ὁ) Dan mortuus anno siatis CX
Μετά ταῦτα ἀνήνεγκαν τὰ ὁστᾶ αὐτοῦ,

CHRONOLOGIA TESTAM. XII PATHIARCH. 1158

Ios i . 83
Ξ 3 ξ T
95 2 B ς 4 ἢ 84
a8 ἃ B 8 ἢ ἢ as
παι. z co - e ܐ‎
295 130 15 195q 124 110 327
2906 131 12! 12h. 414 328
297 132 127 126b 112 329
298 133 128 113 330
2990 134 129 114 331
300 135 1806 115 332
304 6 115 333
302 1574 417 334
303 118 335
304 119 336
305 120 337
306 121 338
307 122 339
308 123 8407
309 124
310 1056

Situm patriarcharum plerumque ex anno emortuali Josephi elicnimus, Josephi autem natalem didi-
cimus e natali Benjamini, et quo pacto fuerit eum Jacobi «tate, promissionisque a Deo Abrahamo facta
sra committendus. Hec invicem collata docent quem situm patriarche illi teneant. in annis 430 a pro-
missione illa numerandis. Si minus vere, at saltem pro hujus auctoris hypothesibus. Desunt autem, fa-
teor, in aliis patriarchis note temporum accurate, et in harum defectu ratiociniis indulgendum est,qua
tamen e propriis ejusdem rationibus arcessenda sunt. Sic fuerit necessario Issacharis natalis ad anuum
aliquem medium inter Jude Zabulonisque natales referendus. Est autem obscurissimum, quod senserit
nosler de filiis ancillarum. Sic autem sunt collocandi, αἱ juniores l'uerint Juda, et Josephum tamen omnes
:tate superarint. Nam post natum Judam Haehel ancillam marito dedit, suo tamen ipsi nomine paritu-
ram ; eum seilicet Lia parere desiisset. Genes XXIX, 25. Innuit profectio Liam uno saltem anno parium.
intermisisse. Itaque illo ipso anno, quem intermisit Lia, primum filium Rachel e Balla susceperit, nempe
Danem, et sequenti seeundum Nepthalimum. Sic duos babuerit Rachel filios eo spalio quo unicum
pepererit Lia [ssacharem. Inde gloriatur victam a se in puerperii lueta illa enrorem. Mox tamen sororis
exemplum emulata Lia, ipsa quoque Zelpham ancillam marito collocavit; adeo ut ille primus Zelpna
filius Gadus in eumdem cum Nephtalimo annum concurrerit, sic tamen, ut fuerit Nephtalimo paulo
junior. Referentur ad sequentes annos Aser et Dina, quos Josepho majores fuisse docet textus Geneseos.
Nec ullus supererit biatus inter Judam et Josephum. Sic annum egerit Dina, eum raporetur, XII, cum
Levi frater ageret, pro nostri Aucloris menle, XX. Uno nimirum anno major tate nubili, pro more
Romanorura, Sic incidet mors Gadi in annum Promissionis COXCV.. Annum scilicet ante reliquiarum
translationem XLV. Credidit enim Auctor, post mortem Josephi, reliquias Josephi, ne transferrentur in
Hebronem, ab /Egyptiis fuisse custoditas, propter quoddam, quod comminiscitur, Oraculum : nec inde
lieuisse Patriarehas alios, qui post illum obierunt, in Eebrone sepelire. Sic legimus in Testamento Si-
meonis, ¢. 8. Patriarehas ergo illi superstites thecis reconditos fuisse ail, donec otium essel ab /Egy-
ptiis, quo illos liceret in Hebronem deporlare.Sic in Testamento Rubenis, cap. ult. : Et posuerunt eur in
ihecam, usque quo referrenles cum cc Egypto, sepelierunt in Hebron in. spelunca duplici, ubi patres ejus
dormierunt. Et in Simeone, cap. 8 : EL posuerunt eum. in thecum lignorum, qua non. pulreseunl, ut. redu-
cerent οὔδα ejus in Hebron, In Levy c. ult. : Et posuerunt. eum. in. thecam, etpostea. sepelierunt eum in He-
bron, etc. Videmus hie eamdemque operam iuisso in plurium Pairiareharnm [uneribus proeurandis.
Ttaque hine intelligenda sunt aliorum "Testamentorum loca,in quibus idem innuitur,sed obscurius. Tem-

us docemur in 'Lestamento Benjamini, quo Patriarchas omnes, excepto Josepho, in Hebronem transtu-
erint Ieraelite : nempe annum fuisse anle exitum filiorum lsrael ex /Egypto nonagesimurn. Sie enim
Codex uterque ἄτασις. Male ergo codices Latini qui onum praterea addunt annum. Est enim sane veri-
simillimum, Robertum Lineolniensem non alio usum eese codice ad versionem suam concinnandam,quam
Cantabrigiensi, vol qui ei admodum similis fucrit. Sed vicissim o Latinis corrigenda Groeon : Καὶ ῷ
{ ἔτει τῆς ἐξόδου, Legendum πρὸ τῆς ἐξόδου, Annus ille ante Exodum nonagesimus, idem erat a Promis
sione Abrahamo facta et quadragesimus. Tum ergo translate fuerinl, si huie Auctori fides, Patriarehaa

τῷ

(a) Gad mortuus anno οἵ. CXXV. Gad. τ, At jux-
ta codd. Lat. CXXVII ; vixit autem certe, pro nos-
iri auctoris rationibus, post Josephum. Monet enim
ille moriens de Zelpha matre, prope Ballam et Ra-
chelem sepelienda, Zelphz, ut videtur, filios, tam
Gadum quam Aserum. imo etiam post Rubenem
vixit. Utrumque enim alloquitur moribundus.
Rub. 1.

(b) Mortuus Aser anno vit. GXXVI Gr. As. 1 Neo
enim fidendum exemplari Roberti Lincoln, qua di-
serepat a cod. Cantabrig. Certe post Josephum et
Rubenem vixit, ut ex supra dictis patet.

(c) Nephthalim morteus anno CXXX Grac. Oxon.
ΟΧΧΧΠ. Ms. Trin. Neph. 1.

(d) Levi mortuus anno vite CXXXVII. Lev. 19.
Exod, VI, 16. Adhuc posteri ejus tertie duntaxat

generationis erant, Lev, 12, Nondum ergo nati li-
beri e conjugio Amrami cum Jochabed, pro hujus
auctorishypothesibus.Nequidem nata Miriam,qua,
eum nasceretur Moses, erat adolescentula.

(e) Benjamin mortuus auno vite. CXXV. Benj. t,
12. Gr. Oxon. Deest in Latinis codicibus numerus
postremus loco tantummodo priori. ܓ‎

(f) Anno promissionis340 Patriarcharum reliquias
in Hebronem transtulerunt Israelite, preterquam.
Josephi: Pro hujus nimirum auctoris rationibus.
Moses natus est anno Promissionis 350.Nam annum
egit 80 anno promissionis 430, quo dicessit ex ἃ
gypto. Sic fuerit Amramus annorum 121 cum na-
sceretur Moses, pro hujus ancloris rationibus. Alia
omnia de Amramo Demetrius, et profeelo verisi-
miliora.

1459 ANONYMI VIRI APOSTOLICI 1460

rum reliquia. Reversos enim 6 Canaam Israelitas habitaese tradit in JEgypto usque ad diem exitus eo-
rum. Ita testamentum cjusdem Benjamini. Tum bello aliquo occupatis Zgyptiis, oceasionem captasse
refert [sraclitas, Patriarchas suos ad Hebronem trasferendi, opera tamen, ut vel ila /Egyptios laterent,
clancularia. Ila Test. Simonis loe. cit. : Et reduxerunt ea clam in bello ZEgyptiorum. Hunc annum cum
anno a morte Gadi V committit illius Testamentum. Sie enim habet : Καὶ μετὰ mi η ἀνήγαγον αὖ-
τὸν εἰς Χεθρών. [ta sentire πο quidem potuit Auctor, Sic enim natus fuissei post venditum Josephum,
quem talem noster facit Josepho intensissimum. Faoite inde constat, deesse numerum majorem. Hescri-
bendum ergo, Μετὰ τεσσαράκοντα πέντε, vel, μετὰ ܐܬܐ‎ πέντε. 164 proceduni omnia, pro nostris enleulia,
rectissime. Übierit enim Dan anno Promissionis 225,qui erat annus ante reliquiarum deportationem XLV.
Inde situs ille, quem Gado assignavimus, miritice confirmatur. Ita ergo senGt noster Auctor, si quid sen-
seril sibi consentuneum. Non tamen proinde pro voro mox habendum esl, quod verum ipse crediderit.Id
potius colligerem, Chronologiam illam de his temporis omnem, quo satro Texlu nom nilitur, vel o
ratiociniis hominum, vel (ide mala oriundam esse. Noster certe alia omnia sentit ἃ Demetrio apud Euse-
bium lib. x De praeparat Evangel. c. 21. Quod sane Deri vix potuit, si fuerint utrivis coxva, quz nesci-
Thus, prater sacras litteras, monumenta, Hoc ilaque oneram dedimus, ut Auctori, qualescunque fuerint,
suc saltem constarent rationes ; non autem, ut pro illis lide nostra juberemus. Erit autem ne quidem
hoe inutile, ut intelligantur veteres, nosiro tamen juniores, si forte venerandis Patriarcharum nomi-
nibus hallucinati illum secuti fuerint, eliam errantem.Est autem admodum receptus apud nuperos Chro-
nologos error, errorumque aliorum fons, quod ne quidem in veteribns eatis accurate. distinguant Histo-
rica de rebus sibi exploratis Testimonia ab eorumdem veterum conjecturis atque ratiociniis, Hec enim
si internoscerentur, non quelibet eflata pro Historicis haborent Testimoniis.

ANONYMI

VIRI APOSTOLICI

EPISTOLA AD DIOGNETUM

DISSERTATIO PRO(GEMIALIS

(GarzaNp., Vet, Patr. Biblioth, L, Proleg., ἐν.

1. De Anonymi viri apostolici pistola ad Diognetum A einnata ; eujus tandem exemplar quinque post an-
cujus editiones emwniantur. Mimus rede Juslinó ^ pos, sed minus emendate, Veneta expressi: qua
M.ascripta censetur. Idque variis argumentis evin- proinde posthabita, noslram ad precedentis nor-

foris charactere, temporum nolatioze ac ἡ ܕܡ ܕܫܡ‎
mam exegimus; eaque insuper suis locis restitui

siyli discrimine sumptis. H .
: ܟ‎ . bp sive aí ܽܬ‎
Dum Epistole Iguatans prelo 1 8 addenda siva emmendanda mionué
rat doctissimus editor.

mentem subiit cogitlio de insipnis Epistolo ad : ܝ‎
Diognelum auctore, qui sevulo rüloruisse compo- 118
ritur. Verum cum ab lgnalii sucietate neque Poly- — haud incelebres seriptoros, εῶρι]ο in primis supe-
carpus neque Papias essent omnino disjungendi, riore, S. Justino absque ulla hesitatione adjudiva-
Anonymo demum viro illi apostolico locum dare — rint; non defuere tamen alii, neque pauci, cum in-
saltem post sanctum Hierapolitanum episcopum, &enio tum doctrina prestanles viri, qui ejus au-
epporiumum doxims. ctorem Justino multo antiquiorem. esse existima-
Prestantissimam itaque hane Epostolam primus Tunt. Hoe inter primas tenet Tillemontius (1);
quem deinde secuti sunt Norrius (2), Baraterius (3)

Grace in lucem extulit, Latine vertit. notisque il- à ius (2), Bar (9
lustravit llenricus Stephanus anno 1502, que dein- et nuper demum Orsius (4), vir et litteris et digni-

ceps S. Justini M. operibus addita, prodiit in edi- B tate conspicuus.

tionibus Heidelbergensi 1503, Parisiensibus 1615 Neque sane levia esse videnlur, 4185 ad hane
εἰ 1636, Coloniensi seu Witebergensi 1686, atque — sententiam astruendam in medium proferuntur ar-
in nupera Parisiensi 1742, omnium sane luculenlis- —gumenta, e scribenlis potissimum charactere, ac
sima, opera et studio V. C. Prudentii Maranicon- — temporum stylique discrimine elicita.

(1) οσα, Mém. eccles, tom. II, pag. 403, not.1, (8) Βωταί. Disquis. chron., cap. 6, ὃ 4, pag. 76
sur la persécut, de Νότο seg.

(2) Nourr. Appar. ad. Bibl. PP., tom. I, pag. 445 (4) Orsi, Istor. eccl. lib. rr, $ 26, tom. I, pagg.
8644. 919-302,

1161
Et primum quidem satis aperteprodit auctor (5),
apostolorum discipline sese addixisse, eorumque
exstitisse auditorem. Αποστόλων γενόμενος μαθητὴς,
γίνομαι διδάσκαλος ἐθνῶν. « Cum fuerim apostolorum
discipulus,fio gentium doctor.» Quod sane non nisi
admodum improprie de Justino quis dixerit.

Deinde Christianam religionem recens exortam
sepius inculeat noster Anonymus. Alloquens enim
Diognelum sub initium Epistola (6): « Video te,
inquit, acerrimo studio teneri discendi, quis sit
divinus Christianorum cultus, et cur novum hoc
genus aut instilutur;inconsuetudinem venire nune
coperit, et non prius... » ΤΙ δή ποτε καινὸν τοῦτο
qios ἢ ἐπιτήδευμα εἰσῆλθεν εἰς τὸν βίον νῦν, καὶ
οὐ πρότερον, Ex mox in eamdem sententiam (7):
κ Postquam factus faeris, velut ab initio,novus πο»
mo, utpote sermonis novi, sicut. et ipse confessus
es, auditor füturus a... λόγου καινοῦ ἀκροατὴς ἐσόμ.
νος. Nonnullisque interjectis, clarius adhuo idem
confirmat his vorbis (8) ܐ‎ « Cum superiori temporo
Deus nos convicisset, non posse vitam consequina-
turam nostram, nunc autem Servatorem osten.
sei, qui Bervare possetea etiam qui servari non
poterant, etc, » Νῦν τὸν Σωτῆρα δείξας, δυνατὸν σώ-
ζειν καὶ τὰ ἀδύνατα, κ. τ. ,ܬ‎ Et paulo post (0):
« Hic quisemper, hodie Filius habitus, per quem
Ecclesia ditatur. » Οὔτος ὁ del, σήμερον Υἱὸς λο-
γισθείς: δν’ οὔ πλουτίζεται ἡ Ἐκκλησία, Qua quidem
omnia rite perpensa, axati Justini quadrare vix ac
ne vix quidem putaverim.

Quid quod templo Hierosolymitano adhuo stante,
hano ah se scriptam Epistolam auctor haud obscure
declarat? De Judaeis namque verba faciens,eosque
cum ethnicisconferens et Christianis, hzc habet(10):
« Judaei... qui per sanguinem et nidorem et holo-
causta, facere se Deo sacrificia putant, nihil mihi
differre videntur ab iis, qui sensu carentia eodem
honore studiose prosequuntur.» Subdi tque mz
«ΑἹ eorum cirea cibos meticulosam cautionem et
superstitionem circa Sabbata,et jaetantiam de cir-
cumoisione, et que de jejunio ac noviluniis simu-
lant, que ridicula sunt et. relatu indigna, te a mo
discere necesse habere non arbitror. » Mox vero :
« Communi igiturigentzum)vanitate et impostura,et
Judeorum curiositate atque jactantia, jure Chri-
stianos abstinere, te. abunde didicisse arbitror. »
Ιουδαῖοι... ἀπέχονται.... ἀξιοῦσι..., τὴν θρησχείαν
προσάγουσι τῷ Θεῷ ταύτην... διαµαρτάνουσι,.. δο-
χοῦσι, Viden' hic omnia ita efferri, ut eo tempore
quo scribebat Anonymus, cultus Judaieus adhuc
viguisse oportuerit ? Loquitur onim haud secus πο
Clemens Romanus in Epistola I Corinthiis inscri-

! Hebr. xir, 13. * II Cor xr, 22. 3 Act. xui, 50
1,9; m, 9.

(5) Anon. 3 ad Diognet., cap. 11.

(6) Ibid., cap. ܣܣ‎

7) Ibid., cap. z

B) Ibid., cap. 9.
9) Tbid., cap. 11.
40) Ibid., capp. 3et 4.

PATROL. GR. 11.

EPISTOLA AD DIOGNETUM. — PROOEMIA.

: 2
ixwm,2

1162

Α pta (11) ; ut proinde argumentum illud quod ex eo
Glementino loco ad temporis notationem deflnien-
dam superius eruimus (12),idem quoque, ad nostri
Anonymi eatem quod attinet,urgendum videatur:
adeoque ipsius Epistola utmaxime Christi anno 69,
iliganda, aut ocius etiam fortasse, quod magis
placet, ut ex mox dicendis compertum fiet.

Aliud insuper,et meo quidem animo, baud leve
indicium suppetit ex eadem Epistola, nemini quod
sciam hactenus animadversum, quo conjectura pro-
posita do ipsius auctore viro apostolico magis ma-
gisque astruitur.Belli nimirum quod tunc temporis
Judeisimul et Greci adversus Christianos gere-
bant, meminit noster Anonymus hisce verbis (13) :
Ὑπὸ Ἰουδαίων ὡς ἀλλόφυλοι πολεμοῦνται, καὶ ὑπὸ

Ἀλήνων διώκονται" καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἔχθρας εἰπεῖν

οἱ μισοῦντες οἱ οὐσιν. « Adversus eos (Christia-

nos) tanquam alienigenas Judzei bellum gerunt, et

Graci eos persequuntur: et osorés eorum causam

inimicitiarum dicere nequeunt. » Paucisque inter-

posilis (14); (Οὐχ ὁρᾷς) παραδαλλομένους θηρίοις, ἵνα
ἀρνήσωνται τὸν Κύριον, καὶ μὴ νιλωμένους ; Οὐχ
ὁρᾷς, ὅσῳ πλείονες κολάζοντες, τοσούτῳ πλεονάζοντας
ἄλλους : « Non vides objectos feris ; ut abnegent Do-
minum, εἰ ποπ. vinci ? Non vide, quo plures qui
suppliciis a!llciunt, eo majorem aliorum esse nume-
rum ? » Quibus in verbis duo polissimum notanda
putaverim. Et. primum quidem loquitur auctor de
Christianis exjudeis, sive de iis qui postquam
exiissent ad Jesum extra castra, improperium ejus
portabant, ut pbrasi utar Paulina ' : testatur nam-
que, adversus eos ianquam alienigenas a Judas
bellum geri. Scilicet, inquit, qui exagitantur Chrie
stiani, Hebrzi sunt, Israelilae sunt, semen Abrahae
sunt *, eodemque sanguinesati quoet eorum perse-
cutores Judiei ; qui tamen eos insectantur ac bello

Iacessunt, perinde acssi alienigena, à) 4goAot,essent,

Et hoc sane sensu illam auctoris nostri sententiam

esse accipiendam,nemo,ut equidem opinor,inficias

ierit. Hic jam quero, quid aliud iis verbis innuisse
putandus noster Anonymus, preterquam turbas
illas ac seditiones quas ab Ecclesie incunabulis
adversus fideles ex circumcisione ciebant incessan-
ter Judsi quemadmodum tum ex Actis apostolo-
rum passim ὃ, tum ex Apocalypsi * plane constat ;
quas item deinceps nonnunquam excitasse perhi-

p bentur,ut ex Ecclesia Smyrnensis epistola in prin-
mis liquet (15) ? Harum igiturJudaicarum persecu-
tionum αὐτύπτης scriptor ipsemet apostolicus, ea
litteris consignavit que modo retulimus ; queeque
proindo haud equidem intelligoqua ratione Justini
temporibus aptari possint.

; xvn 42; xxt, xxir, xxii, Xxiv, xxv.* Apoc.

ܗ

0

42) Prolegom.,

0 Clem. Epist. iuc. CBp. XLI.
13) Anon. Epist. ro eap. 5.

14) Ibid., cap.
15) Ecol. snm. Epist. de δ. Polycarp. martyr.,
cap. 12, 13,

31

1163

Alteram vero duobus in locis allatis notatu di
gnumillud occurrit,quod eodem tempore quo Judaei,
Greci quoque adversus Christianos pugnabant ;
quos et feris objectos asserit Epistoke uuctor, οἱ 60
majorem illorum esse numerum pronuntiat, quo plu-
res qui eos suppliciis afficiunt. Ecquis porro perse-
cutionem Neronianam his characleribus apprime
designatarm non videat ? Primum siquidem eamdem
persecutionem respiciens lleruas, seripior alter
spostolieus eademque tempestate florens qua seri-
psisso consotar noster Anonymus, ut superiusosten-
dimus (16), eorum meminit (17) qui jum meruerunt
Deum,et passi sunt causa nominis ejus foras bestias,
flagella, carceres, cruces. Deinde ex Tacito erudi-
mur (18), religionem. Christianam sub codem Ne-
rone quo magis vesatam, eo majora in dies inere-
menta cepisse. Repressa, inquil, im prasens exitia-
bilis superstiho, rursus érumpeba, mon modo per
Judgpam originem hujus mali, sed. per Urbem etiam,
quo cuncta undique atrocia aul. pudenda confluunt
celebranturque : ut proinde locutus esse de illa ipsa
persecutione jure ae merito existimetur Epistola:
auctor.

His demum accedit ojusdem Epistolestylus,mul-
1o floridior eo et elegantior, quo S. martyr in suis
quotquot cimeumferuntur sinceris operibus usus
comperitur. De stylo siquidem Justini summuseri-

οὐκ ἔσχε σπουδὴν ἐπιγρῶται

φιλοσοφίας γάλλος. Διὸ καὶ οἱ «os ὄντες

δυνατοὶ, καὶ τὸ ἐπιστημονικὸν ὃ

αθεν οὐκ εἰσὶν ἀποστάζοντες ἡδυσμάτων,
καὶ θελχτηρίῳ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀκροα-
τῶν ἐφελκόμενοι, « Rothorico arlifieio, inquit, nati-

σώζοντες, τῶν ἐκεῖ-
οὐδὲ τῷ

ἐπάγων

vam philosophie sue pulchritudinem colorare nihil
pensi habuit. Quamobrem eliam ejus oratio, pollens
alioqui ae valida, seientifieumque servans atylum,
rhetorica ills condimenta non spirat, nec illecebris
ct blandimentis vulgus auditorum attrahit. » Quod
sane judieium si quis conlerre velit curn illa pra-
stanti elocutione qua uliLur auctor lpistolie,quam-
vis fortasse reliqua. deessent argumenta, illam ta-
men Justino abjudicandam vel invitus fateatur
oportet. Et buo quidem dillicultale adeo permotus
fuit doctus editor Benedictinus, ul inter certissima
S. martyris pera 88:14 ܐܐ‎ epistolara ου loco haud
collocarit, quem alioquin ipsi assignesset, nisi
dubitatio pectore inüxa viro clarissimo hasis-
set (20).

« Neque vero, ul optime Nonrrius (21),inde con-
πιο quis argoat, stylum tanto studio elaboratum,
absumma orationis apostolice simplicitate magis
abhorrere, quam. ut alicui eorum discipulo possit

(16) Prolegom. eap. 2, 8 4.
(17) Herm. Past., lib. 1, vis. 8, capp. 1 οἱ 3
(18) Tacit. Annal. lib. xv, cap. 44.

(19) Phot. Bibl., cod. 125. " ᾿
25) Maran. Prefat., part, II1,08p, Άι 5, pag. 75.

(84) Nourr. Αρραν. ad bibl. PP., tom. I. pag. 446.

ANONYM! VIRI APOSTOLICI

1164

Α attribui.Enimvero post divinos scriptores, a quibus
sancto afflante Spiritu edila eunt sacra Soriptura-
rum volumina, ingenio quisque indulsit suo, atque
lucubrationes suas stylo alii elegantiozi, ulii simpli-
ciori exararunt, Fatendum tamen esl, cos sepius
simplicilati studuisse; nec auclor noster absque
gravi aliqua causa, fortassis ut veritatem Diogneto
facilius persuaderet, his eloquentiee artificiis atque
urnaueuUs usus fuerit. » Hactenus vir eruditus.
Quadere pleraque babes, solertissimo Fabricio
scite obaervata (22).

11. Nonnullis objectionibus occurritur.

Qus gutem huc usque animadvertimus, si cui
&quo animo expendere libeat, vix dubito quin eo-
rum sententiam ampleetatur, qui hujus epistola
anciorem Justino M. multo velustiorem esse defi-
niunt. Nonnullis quidem viris criticis ex iis locis
vnumvel alterum aliter accipere placet, quo Justino
epistolam asserant; sed vim inferre verbis viden-
tur,nt ea sensum illum effundant quem intendunt;
cum contra equabilius fluant omnia, ubi ad ea re-
ferantur tempora que ex ipso contextu extudimus.
Neque demum quis jure sibi persuadeat Jastinum
M. aut alium quemvis ipso recentiorem, eam lo-
quendi rationem in tota illa epistola usurpare vo-
luisse, qui ultimam antiquitatem sapiat, ut viris
eruditis recla notatum (23)

At enim auetor, tacito nomine Pauli, antonoma-
stice Apostoli tituloipsum designat.quo non nisi post.
priora Ecelesire secula insignitusfuisse com peritur.
Quam facullatem, (24) inquit, eum perspeaisset Apo-
stolus, ὁ Απόστολος... dicil : Cognitio in[lal, dilectio
autem. zdificat.Atqui ad hano difficultatem toilen-
dam non eo sane utareffugio, quo extremam Epi-
stola partem, ab bis verbis οὗτος ὁ ἀπ᾽ ἀργῆς ad
fünem ueque, ab alio foriasse assulam eum Ste-
phano et Sylburgio (25) suspicer. Leve namque ad-
modurn illud est qaod pretexunt,« Epistols auctori
rem non fuisse eum Qhristiano, qui εἴς τοιαῦτα

o» λόγων βάθη penetrare posset; sed cum Dio-
gnelo, Christiane dootrine adhue rudi, » Siquidem
viro ili Christiang religionis cognoscendis cupi-
dissimo, pleraque iis afüinia qua: sub Epistolae finm
occurrunt, in superioribus proponit auctor: cujus-.
modi sunt ea,quod Deus non rem creatam miserit,
sed proprium Filiam :quodsero missus fuerit Filius

D) quo cognoscerent bomines ex peccatis suis se vita
indignos esse ; quod in alio quam in Chrístojuslifi-
cari homo non poterat, etc., ut proinde bujustuodi
mysteria edoctus Diognetus,illisquoque ipsum im-
bui haud incongruum erat, que subditiLia gruiis

existimantur.
His itaque missis,illud potius cum viro dooto di-

(22) Fabr. Salut. lux Evang. cap. 9, 8 10,
pag. 199.
3) Barat, Disquis chron. cap. v, 8 4, pag. 76.
Orsi ἰδίου. ecel. lib. M. tom. II, p. 382.
(24) Anon. Epist. ad Diognet. cap. 12.
(25) Steph. in not. et Sylburg. In ednot., pag.43,

1165

EPISTOLA AD DIOGNETUM. — PROOEMIA.

1166

cendum putaverim (20) « quod cum in tota Epi- A vens spiritu loquebatur, et docebat. diligenter ea quae

tela varii occurrant hiatus varimque lacune, alie
breviores, longiores ali: : propterea non ita. certo
definiri potest, quenam ibidem desint, que aliorum
mss. ope poterunt aliquando suppleri. Et vero ibi
forsitan abrasa, vel omissa est, aut evanuit vox
Paulus, que omnem proeul dubio solvit hujusce
difficultatis nodum. » Quibus addas maxime velim,
curdemum antonomasia illa uti haud potaeritnoster
Anonymus?Quod posterioribus Patribus Ecelesizque
seriptoribus sive licuit sivo libuit, quidni et viro
apostolico ? Denique quid obstat quominusejusmodi
loquendi morem nb eo primum inveetum reliquos
usurpasse putemus? Vere namque ac sapienter
Chrysostomus (27) : Ὅταν ᾿Απόστολον εἴπῃς εὐθέως

i ἐννοοῦσιν' ὥσπερ ὅταν Βαπτιστὴν, εὐ-

«2 « Quando áposlolum dixeris,
statim omnibus ille (Paulos) in mentem venit:
quemadmodum si Baptistam, statim Joannem in-
telligunt. » Quid quod Apostolm simpliciter nomi-
nat Athenagoras de Resurr, & xvii, pag. 53.

11], Quis ejusdem Epistolze auctor fuerit, inquiritur.
4n Glemens Romanus? Fortzsse potius Apollo,
vir Alexandrinus, eloquens ac. disertus : cujus in
Actis apostolorum el im Epistolis Paulinis [re-
quens mentio. De. Diogneto cui Epistola inscribi-
tur, deque ipsius. Epistolae prastantia, observatio.

Hiec vero de quibus hactenus. edisseruimus, ani-
mum alliciunt et quodammodo itnpellant ad inqui-
rendum, quisnam sit auctor Epistoli: quo semel
forle detecto, jam dictis lux major accedet, Unus
Baraterius Olementem Romanum hane perse- C
psisse conjecit (28), eo potissimum nomine, quod
ille iis temporibus vitam egisse compertum sit,
quibus floruisse perhibetur noster Anonymus. Ve-
reortamen, ut illud satis firmum ratumque sit quod
censuit vir eruditus, epistolam nempe qua de agi-
mus, stylum Paulinum ila referre αἱ Pauli esse vi-
deatur; adeoque Clementem auctorem pra so ferre,
eujus s'ylam eum Paulino magnam habere affini-
tatem plane constat. At ego, si quid επρίο, in eam
potius sententiam iverim, Apollo. ejus scriptorem
sse agnoscendum, de quo hee Luras in Actis?;
'A 29)... ἀνὴρ MT i

οὗ
ζέων τῷ πνεύματι

os ἦν κατηχημ

συνεδάλετο πολὺ τ'

Κυρίοι‏ ܐ

: sp

ἰστευχόσι.... Εὐτόγως γὰρ τοῖς Ἰουδαίοις διακατη-
δημοσίᾳ, ἐπιδεικνὺς διὰ τῶν Γραφῶν, εἶναι

ῥιστὸν ᾿[ησοῦν, Apollo... vir eloquens... potens

, et fer-

τὸν Χρ
inScripluris. Hic erat. edoctus viam Domini

* Act. xvm, 2428. 5 [ Cor. 1, 12;

6) Nourr. Appar. ad bibl. PP., tom. I, pag. 440.
(97) Chrysost. Hom. v in Acta, opp. nov. edit,
tom. IX, pag. 415.

(28) Barat. Disquis. ehron., cap. 6, δ, 5, pag. 77.

(29) Nil lib. n, epist. 43, pag. 140.

(30) Anon. Epis!. ad Diognet., capp. 7-12.

(2
9

suntde Domino... qui... contulit multum hie qui credi-
derant ... Vehementer enim Judaeos redarguebat publice
ostendens per Seripturas esse. Christum. Jesum. Wa-
que si tantus vir erat Apollo, cum adhuc solis Chri-
stianz fidei rudimentis esset. imbutus et Joannis
baptismate duntaxat intinctus; quantus porro. eva-
sisse putandus, postquam deinceps altioribus reli-
gionis mysteriis a discipulis Domini, atque in pri-
mis ab ipso gentium doctore fuit institutus? De eo
sane testatur Ápostolus5, Ecclesiam Corinthiacam
& se plantatam, illum copioso sapientie ac eloquen-
tix sud imbre adeo irrigasse, ut uberrimam sege-
tem referens, schismatis occasio fuerit, Corinthio-
rum aliis dictilantibus: Ego quilem sum Pauli:
aliis vero: Ego autem Apollo Quidni ergo lueu-
lentissimam seripserit epistolam vir Alexandrinus,
eloquens potens in Scripturis, fervens spiritu et viam
Domini edoctus ? Quidni vir ille apostolicus, scien-
tia, fide ac pietate prasstans ; qui ca diligenter doce-
bat qug sunt de. Domino, per Scripturas ostendens
Tpsum esse Christum; quique erat. λόγιος ὁ ποτιστὴς
τῶν Χριστοῦ μαθητῶν «eloquens rigator discipulorum
Christi » ut S. Nili verba usurpem (20); sublimia
1114 mysteria de Filio Dei edisseruerit, qua suavis
simo eloquio Diognetum ea in epistola edocet (30) ?
Apollo enimvero catera omnía congruunt,que modo
ex ipsius Epistola contextu deprompta illustravi«
mus; illudque potissimum, quod Paulum suppresso
nomine Apostolum simpliciter appellarit; quem
unum scilicet Ephesi conveniens? cum eoque ami-
cissime agens, illius sollicitudinem omnium Eccle-
siarum? probe tenebat.

Neque illud omittas velim ad temporis notatio-
nem magis adhue astruendam virum hunc aposto-
licum in vivis egisse anno 64 (31), vel potius 65, de-
sinente (32), quo suam seripsit Paulus ad Titum
Epistolam : inea enim dat ipsi mandatum de Apollo
Creta Nicopolim premittendo, ubi hiemare statue-
rat; ut proinde ineunte anno insequente 00, co-
mitem sese adjunxerit apostolo ipsemet Apollo,
adeoque suam Diogneto Epistolam sub idem iem-
pus aut paulo serius inscripserit.

Quis porro fuerit Diognetus ille, plane incomper-
Lum. Nequeenim, si quis pretii habeant. qua modo
expendimus, fuisse is existimandus quem apud
M. àureliumAntoninum plurimum valuisse testatur
Capitolinus (33). Id unum novimus ex Epistola
auctore (31), illum fuisse virum κράτιστον pra-
stantissimum, qui magno Christiana: religionis co-
gnoscende desiderio flagrabat. Et. plures quidem

m, 4-6. "ICor. xvi, '2. *II Cor. xi, 27; Tit. ܕܐܐ‎

(21) Mill. Prolegom. ad N. T., 8 19, p. 4.

(98) Penrs. 4mnal. Paul., p. 22, οἱ Opp, pos-
thum, p. 77 seq.

(23) Capitol. ἐπ᾿ Antonin. vit, cap. 4.

(34) Anon. Epist. ad Diognet., cap. 1.

1167

ANONYAMi YIRI APOSTOLICI

1168

ejusdem nominis virosillustres exslitisse, ex vete- A — Ceterum plurimi ducenda potissimum haoc Epi-

rum monumentis perspicuumsil, ut videre ost apud
Fabricium (25) ; quibus etiam alii duo addendi co-
gnomines, Archontes Athenienses, cl. Corsonio me-
morati (20). Sed nullum uspiam adhue detegere
licuit, cui tempora et reliqua superius adnotaia
congruere noscantur.

stola, quod ejus auctor quisquis demum fuerit,
complura loca omni observatione dignissima pro-
ferat, quibus haud pauca Christiane fidei summa
capita tradat, illustret. atque confirmet; ut viris
doctis, Nourrio in primis (37) et Bullo (38), animad-
versum.

ANONYMI

VIRI APOSTOLICI

EPISTOLA AD DIOGNETUM.

Ez interpretatione Henrici Stephani, pluribus locis emendata.

(Gazrawp., V οἱ. Patr. Biblioth., | 320.)

Cap. 1. Occasto Epistolas. Diogneti, questiones proponuntur : 1. In quo Deo scilicet. fduciam habentes Ch.
sani, mundum el mortem. contemuant. 2. Cur Grcorum et Judaeorum saerís abjectis, novam religio-
nem sectentur. 3. Unde ille amor, quo se mutuo prosequuntur. 4. Gur tam. sero in. orbem. terrarum. indu-

ctum sit hoc institutum.

Quandoquidem video te, Diognete, vir prostan- B.

tissime, acerrimo studio teneri discendi quis sit
divinus cultus Christianorum, ac valde aperte ac-
eurateque percontari de illis, in quo Deo fidu-
ciam collocantes, et quam religionem colentes, et
mundum ipsum aspernentur omnes, el morlem
contemnant; ac neque 608 qui a Grecis dii exi-
stimantur, pro diis habeant; neque Judeorum su-
perstitionem observent, et quis sit ille amor quo
se mutuo prosequuntur, et cur novum hoo genus
aut institutum in consuetudinem venire nunc cc-
perit,ac non prius; acceptum habeo tuum hoc
desiderium, et peto ἃ Deo, qui et loquendi et au-
diendi nobis facultatem suppeditat, utab eo delur,
mihi quidem, ita verba facere ut in primis con-
tingat, te, postquam audieris, meliorem evadere;
et üibi, ita audire, ut tristitia non afficiatur js qui
verba fecerit.

Ἐπειδὴ ὁρῶ, κράτιστε Διόγνητε, ὑπερεσπουδακότα
(39) σε τὴν θεοσέδειαν τῶν Χριστιανῶν μαθεῖν, καὶ
πάνυ σαφῶς καὶ ἐπιμελῶς πυθανόμενον περὶ αὐτῶν,
τίνι τε Θεῷ, πεποιθότες, καὶ πῶς ϑρησκεύοντες, αὐ-

τόν τε χόσμον (40) ὑπερορῶσι πάντες, καὶ θανάτου

κάταφρονοῦσι. καὶ οὔτε τοὺς νομιζομένους ὑπὸ τῶν
Ἑλλήνων θεοὺς λογίζονται, οὔτε τὴν Ἰουδαίων 88
σιδαιµονίαν φυλάσσουσι" καὶ τίνα τὴν φιλοστοργίαν
ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους" καὶ τί δή ποτε καινὸν τοῦτο
qoc ἢ ἐπιτήδευμα εἰσῆλθεν εἰς τὸν βίον νῦν, καὶ
χομαί γε τῆς προθυμίας σὲ ταύ-

οὐ πρότερον" ἄπο
της, καὶ παρὰ τοῦ Θεοῦ, τοῦ καὶ τὸ λέγειν καὶ τὸ
ἀχούειν ἡμῖν γορηγοῦντος, αἰτοῦμαι δοθῆναι, ἐμοὶ
μὲν. εἰπεῖν οὕτως ὡς μάλιστα ἂν ἀκοῦσαί (41) σε
βελτίω γενέσθαι" σοί τε, οὕτως ἀκοῦσαι, ὡς μὴ λυ-
πηθῆναι τὸν εἰπόντα,

Cap. IL. Exponit auctor Epistolze, cur Chrisliani simulacra non colant, ut Graci.

Ago igitur, postquam teipsum a cunctis cogita-
tionibus mentem tuam praoccupantibus purgave-
ris, et consuetudinem qua tedecepit, tanquam im-

(35) Fabric. Bibl. Gr., tom. II. pag. 226.
e» Corsin. Fast. Attic. vol. HI, p. 146, et IV,

(37) Noure, Αρραν. ad bibl. PP., tom. I pag. 447.

(38) Bull. Defens. fid. Nic., sect. n, cap. 4,8 8,
et sect. m, cap. 2, κὶ 2, pagg. 69, 488.

(39) Ὑπερεσπορδακότα. Ante hanc vocem le-
gebatur ὡς in Beureri exemplari, quod ut prorsus
Inuiile, videtur Stephanus expunxisse.

(40) Αὐτόν τε κόσµο. Mallet Stephanus αὐτόν
τε τὸν κόσμον. Sed haud scio an operam ludat do-

"Aqe δὴ, παβάρας σεαυτὸν ἀπὸ πάντων τῶν mpo-
κατεχόντων σοῦ τὴν διάνοιαν λογισμῶν, καὶ τὴν
ἀπατῶσάν σε συνήθειαν ἀποσκευασάμενος, καὶ γε-

etissimus grammaticus, dum in hoc scripto emen-
dando sic versatur, quasi Platonis esset aut De-
moslhenis opus.

(48) ᾿Ακοῦσαι!. Legit Stephan. ἀκούσαντα, et
paulo past tum ipse tum 0 urgius σοὶ δὲ pro «ol
πε, Non tamen repugnatilud ἀκοῦσαι, et miror
Stepano displicuisse. Mihi quidem ita detur lo-
qui, ut audiam in. primis meliorem ie esse faclum.
ums precatio in exordio Cohortatéonis Justini ad

ܝܝ

1169

νόμενος, ὥσπερ ἐξ ἀργῆς ; καινὸς ἄνθρω:

ἂν καὶ λόγου καινοῦ (καθάπερ καὶ αὐτὸς ὦμο ܗ‎
λόγησας ) ἀκροατὴς ἐσόμενος + ἴδε μὴ μόνον τοῖς
ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ καὶ τῇ φρονήσει, τίνος ὑπ

σεως (42) ἢ τινος εἴδους τυγχάνουσιν οὓς

νομίζετε θεους. Οὐχ ὁ μὲν τις, λίθος ἐστὶν, ὅμοιος
US X 9 ܐ‎ , ,

τῷ πατουμένῳ ; 8 ὃν, ἐστὶ ga, οὐ κρείσ -
χρῆσιν ἡμῖν κεχαλκευμὲ
ἤδη καὶ σεσηπός ;

σων τῶν εἷς τὴν
ὁ δὲ, ξύλον,
ρος, χρήζων ἀνθρώπου τοῦ φυλάξοντος (43), ἵνα
; & δὲ, σίδηρος, ὑπὸ ἰοῦ διεφθαρµέ-
γος; ὁ δὲ, ὄστρακον, οὐδὲν τοῦ χευασμένου
πρὸς τὴν ἀτιμοτάτην ὑπηρεσίαν εὐπρεπέστερον ;
φθαρτῆς ὕλης ταῦτα πάντα, οὐχ ὑπὸ σιδήρου καὶ

μὴ ados]

οὐ

πυρὸς χεχαλχευμένα ; οὐχ ὃ μὲν αὐτῶν
Bos ὃ δὲ, χαλχεύς: ὃ δὲ, ἀργυροκόπος 3
κεραμεὺς ἔπλασεν ; οὐ πρὶν (44) ἢ ταῖς

πωβῆναι, ἦν ἕκα-
στος αὐτῶν ἑκάστῳ ἔτι καὶ νῦν μιταμεμορφωμένον ;
οὐ τὰ νῦν ἐκ τῆς αὐτῆς ὕλης ὄντα σκεύη γένοιτ᾽
ἂν, εἰ τύχοι τῶν αὐτῶν τεγ. ὅμοια τοιού-
τοις (45); οὗ ταῦτα πάλιν τὰ νῦν ὑφ᾽ ὑμῶν προσ-
κυνούμενα, δύναιτ᾽ ἂν ὑπὸ ἄνθρ

ων σκεύη ὅμοια

θα. τοῖς λοιποῖς ; οὐ κωφὰ πάντα ; οὐ τυ-
qii; οὐ ἄψυχα; οὐχ ἀναίσθητα; οὐχ ἀκίνητα ; οὗ
ὀμενα ; οὐ πάντα φθειρόμενα ; ταῦτα θεοὺς

καλεῖτε. τούτοις δουλεύετε, ܨ‎
λεόν
στιανοὺς, ὅτι τούτους οὐχ ἡγοῦνται θεούς. Ὑμεῖς γὰρ
οἱ νῦν νομίζοντες καὶ οἰόμενοι, οὐ πολὺ πλέον αὐτῶν
καταφρονεῖτε ; οὐ πολὺ μᾶλλον αὐτοὺς χλευάζετε καὶ
ὑδρίζε θίνους καὶ ὀστρακίνους σέθον-
τες ἀφυλάκτους (47), τοὺς δὲ ἀργωρο' Ὁ χρυσοῦς
ἐγκλείοντες ταῖς νυξὶ, καὶ ταῖς ἡμέραις φύλακας
παρακαθίσαντες, ἵνα μὴ κλαπῶσιν. Αἷς δὲ δοκεῖτε
ἴς προσφέρειν, εἰ μὲν αἰσθάνονται, χολάζετε
μᾶλλον αὐτούς: εἰ δὲ ἀναισῃητοῦσιν, ἐλέγχοντες,
αἵματι καὶ χνίσσαις αὐτοὺς θρήσκε'
μῶν τίς ὑπομεινάτω ; ταῦτα ἀνασχέσθω τίς ἕαυ -
ἀλλὰ ἄνθρωπος μὲν οὐδὲ εἴς ταύτης
ἑχὼν ἀνέξι /
δὲ λίθος ἀνέχεται" ἀναισθητεῖ γάρ.
MUTO
μὴ δεδουλῶσθαι Χρι-

τούτοις προσχυνε
(10) ἐξομοιοῦσθε: διὰ τοῦτο μισεῖτε Χρι-

εἰ τοὺς μὲν λ

ταῦθ᾽ ὑ-

ἧς κολάσεως εται ) αἴσθησιν γὰρ

καὶ λογισμόν") ὁ
Οὐκοῦν τὴν αἴσθησιν (48)
χετε. Περὶ μὲν

(42) Ὑποστάσεως, Vertit Stephan. subsistentize ;
sed melius, opinior, reddidisset, substantie. Paulo
post ἐρεῖτε recto dici contendit, videlicel ab D
; quo quidem de themate disseraisse se monet
jn Thesauro suo.

(43) Φυλάξοντος. Sic posuit Stephanus pro eo
quad erat in cod. mss. φυλάξαντος.

(44) Οὐ πρὶν, etc. Sic totum hune locum. immu-
tat Stephanus: Καὶ οὐ πρὶν, ἢ ταῖς τέχναις τούτων

ἰς τὴν μορφὴν τούτων ἐχτυπωθῆναι, ἦν ἕκαστον
ὧν ἑκάστῳ εἴδει ὡς xal νῦν μεταμεμορφωμένον.
Sed prorsus inutile videtur tot voces addere et im-
mutare, ubi unius littere. emendatio commodam
affert sententiam, Nam silezas ἕκαστον pro ἕκα-
στος, sic locus reddi poterit: Nomme prius quam
horum artibus in has formas effigerentur, unum-
quodque ab unoquoque arlifice variis modis, ilque
etiam hactenus, immutabatur ? Videbantur simula-

οὖν τοῦ

EPISTOLA AD DIOGNETUM.

«, ὡς A pedimentum aliquod, rejeceris, et factus fueris,

1170

velut ab initio,novus homo, utpote sermonis novi
(sicut et ipse confessus es) auditor fulurus; vide
non solum oculis, sed etiam prudentia, cujus sint
substantie, aut cujus forme, ii quos vocatis et
existimatis deos. Nonne eorum alius quidem est
lapis,ei qui caleatur similis ? alius autem est es,ni-
hilo melius quam que in usum nostrum fabricata
sunt vasa ? aliuslignum,et quidem etiam putridum?
alius, argentum, cui opus est homine custodituro,
ne furto auferatur? alius, ferrum rubigine corru-
ptum ? alius testa;nihilo speciosior ea que ad ab-
jectissimum ministerium facta est?Nonne ex mate-
ria corruptioni obnoxiasunt hec omnia? nonne ferri
et ignis ope fabricata? nonne eorum aliud sculptor
lapidum,aliud faber erarius,aliud argentarius fa-
ber, aliud figulus finxit ? minimeque in talem. for-
mam unumquodque mutatum erat,priusquam arte
alicujus borum hec impressa ei fuisset ? Nonne
que nuno eadem e materiasunt vasa, similia his
reddi queant, si eosdem artifices nanciscantur ?
nonna bee quie avobis adorantur, ab hominibus
vasa reliquis similia fleri rursum possint?nonne sur-
da suntomnia? nonne caca? nonnneinanima ? non-
ne sensus omnis expertia? nonneimmobilia?nonne
omnia putreseunt? nonne omnia corrumpuntur ?
Heo deos vocatis, his servilis, hec adoratis ; et
omnino similes istis reddimini. Ideirco sunt. vobis
odio Christiani, quoniam hos esse deos non arbitran-
tur.Atqui vos qui esse deos nuno existimatis, an-
non multo magis quam illi contemptui habetis? an-
non mullo magis quam illi, irridetis et injuria af-
ficitia ? dum lapideos quidem et testaceos venera-
mini, custodibus carentes ; argenteos autem et au-
reos includitis noctu, ac interdiu custodes apponi-
tis, ne furto auferantur. Et veroillis honoribus qui-
bus vos prosequi eos existimatis, potius supplicio
afficitis,si quidem sensu priediti sunt ; sin expertes
sunt sensus, (hujus rei) convincentes, sanguine et
nidoribus eos colitis. Quis vestrum h«c sufferat?
quis hac sibi fieri patiatur ?sed nullus quidem ho-
minum hoe supplicium nisi invitus,patietur:(sensu
enim et ratione est predilus : ) at lapis patitur,
sensu enim caret.Quamobrum illos sensus expertes

era stabilitatem quamdam, utpote diis consecrata,
acquisivisse. Quare observat auctor epistole hoc
beneficium esse artificum, quibus quandiu carue-
runt simulacra, tandiu iisdem mutationibus ob-
noxia fuerunt ae alic res eadem. ex materia con-
&lantes.
(44) Τοιούτοις. Stephanus legendum monet
τούτοις. Quod quidem minime necessarium existi-
maverim
(46) Τέλεόν In Beureri apographo additur
αὐτοῖς; atque ita legit Stephanus, 10 eodem Beu-
reri exemplari alia manu legebatur τέλεον δέ. —
(47) ᾿Αφυλάκτους. In Beureri apographo dgo-
λάκτως. "
(48) δἴσθησιν, In Beureri apographo αὐτοῦ
ἐλέγχετε. Conjieit Stephanus seriptum fuisse, τὴν
αἴσθησιν οὖχ ἔχειν ἐλέγχετε.

41171

esse convincitis.
jusmodi in servitutem addicti non sunt, multi qui-
dem et alia habeam qua dicam ; si cui tamen vel
hec ipsa sufficere non videantur, supervacaneum
arbitror et plura dicore.

Cap. ΠΠ. Negat ipsos etiam Judaeos e superstitione fmmunes esse,dum iis Deum tn

ANONYMI VIRI APOSTOLICI

c de eo quod Christiani diis hu- A στιανοὺς τοιούτοις

1179
,ܙ‎ πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα 8
πεῖν ἔχοιμι εἰ δὲ τινι μὴ δοκοίη καὶ
κανὰ, περισσὸν ἠγοῦμαι xal τὰ πλείω (19)

qiu.

igere putant, qua

ethnici rebus sensu carentibus donabant.

Deinceps autem de eo quod non est illis idem
eultus divinus qui Judeis, te maxime cupidum
esse audiendi puto. Judei igilur, quamvis absti-
neant eo de quo verba feci cultu, et. Deum. unum
venerari,Dominumque omnium existimare velint ;
si tamen eodem quo ii de quibus dictum est modo,

cultu illo eum prosequuntur, inerrore versabuntur. B yovs:v

Nam qua Graeci sensus expertibus et surdis olfe-
rentes, dementie dant argumentum ; hi dum se
Deo prebere ea cogitant, tanquam iis indigenti,
stuliiam potius quam cultum divinum merito
existiment (id quod faciunt.) Qui enim celum et
lerram, atque omnia quie in iis sunt. condidit, et
nobis omnibus ea suppeditat quibus indigemus,
fieri non possit ut ullo eorum indigeat que ipse
iig prebet qui se illi dare existimant. At ii qui per
sanguinem et nidorem et holocausta facere se illi
sacrificia putant, atque his eum honoribus or-
nare, mihi videntur, dum putant se aliqua pro-
bere ei, qui nullius rei indiguus est, nihil differre
ab iis qui sensu carentia eodem honore studiose
prosequuntur, quz percipere honorem hune non C
possunt.

περὶ τοῦ μὴ κατὰ τὰ αὐτὰ Ἰουδαίοις
μάλιστα ποθεῖν ἀκοῦσαι.

ν αὐτοὺς, οἴμαί σι

τοίνυν εἰ μὲν ἀπ.
ρημένης λατρείας, καὶ εἰς Θ᾽
σέδειν καὶ δεσπότην ἀξιοῦσι φρον

ς προει-
πάντων

Ἰσκείαν προσά-

προειρημένοις ὁμοιοτρόπως τὴν ϐι

0 p, διαμαρτάνουσιν" Δ γὰρ τοῖς
ἀναισθήτοι προσφέροντες οἱ Ἕλληνες
ἀφροσύνης δεῖγμα παρέχουσι,
περ προσδεομένῳ τῷ Θεῷ λογιζόμενοι παρέχειν,
μωρίαν εἰκὸς (51) μᾶλλον ἡγοῖντ᾽ ἂν, οὐ θεοσέδειαν,
Ὁ γὰρ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ
τα τὰ ἐν αὐτοῖς, καὶ πᾶσιν ἡμῖν χορηγῶν ὧν προσ-

ταῦθ᾽ οὔτοι χαθά -

i» γῆν, καὶ πάν-
δεόμεθα, οὐδενὸς ἂν αὐτὸς προσδέοιτο τούτων ὧν
τοῖς οἰομένοις διδόναι πα; ὁς. Οἱ δὲ γε
θυσίας αὐτῷ δι αἵματος καὶ κνίσσης 9
τωμάτων ἐπιτελεῖν οἰόμενοι, καὶ ταύταις ταῖς
ἴς αὐτὸν γεραί
εἰς τὰ κωρὰ (52)

ὁλοχαυ-

ܒܝ

οὐδὲν μοι δοκοῦσι διαφέρειν

v ἐνδειχνυμένοις φι-

τῆς τιμῆς μεταλαμ-

τὸ δὲ δοχεῖν (53) παρέχειν τῷ μηδενὸς

προαδεομένῳ.

Cap. IV. Catera Judgorum instituta non aptiora ad Deum colendum evincit.

Ai eorum circa cibos metieulosam cautionem,
et superstitionem circa Sabbata, et jactaniam de
circumcisione, et qui» de jejunio ac noviluniis
simulant, quz ridicula sunt et relatu indigna,
ie & me discere necesse habere arbitror. Nam
eorum que a Deo in usum hominum creata sunt,
alia quidem tanquam recte creata admittere; alia
vero utinulilia οἱ supervacanea, recusare, quo-
modo fas est ? De Deo autem hoc mentiri, eum ve-
lare aliquid quod honestum sit facere die Sabbati,
quomodo impium non sit ? jam vero δὲ de carnis
imminutione, tanquam electionis testimonium sit

φρονοῦσι, Sed nihil desiderabimus si illud εἰ μὲν
eodem modo accipiamus, ac εἰ καὶ, elsi, qvamvis,
ut in interpretatione emendavimus. Similem ha-
bemus verborum constructionem initio Apologice
primo Justini. Ibidem pro εἰς Θεὸν ἕνα 11:81
Stephanus et Sylb. εἰ, Sed φρονεῖν hoc loco idem
est nc πιστεύειν.

(51) E'«ós. Legenduni censet Stephanus ὡς εἰ
vel εἰκότως lbidém ^ pro οὐ legendum conj
Sed hec minime necessaria.

vác

cit.

᾿Αλλὰ μὴν τόγε περὶ τὰς βρώσεις αὐτῶν ψοφο-
δεὲς, καὶ τὴν περ τὰ Σάδδατα δειτιδαιμονίαν,
καὶ τὴν τῆς περιτομῆς (δ) ἀλαξονείαν
τῆς νηστείας καὶ νουμηνίας εἰρωνείαν, Καταγέλαστα

καὶ ον

καὶ οὐδὲν ἄξια λόχου, νομίζω σε χρήζειν παρ᾽ ἐμοῦ
μαθεῖν.

τῶν εἷς χρῆσιν ἀνθρώπων, ἃ μὲν
a παραδέχεσθαι, ἃ δ᾽,

Té τε γὰρ τῶν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κτισθέν -

σθα!, πῶς οὐ θέμις (55) ἐστί ; Τὸ
δεσθαι Θεοῦ, ὡς κωλύοντος ἐν

τῇ τῶν
πῶς οὐκ ἀσε-

σαρκὸς μαρτύ-

Σαδδάτων ἡμέρᾳ καλόν τι ποιεῖν,
θὲς ; τὸ δὲ καὶ τὴν

μείωσιν τῇ

(52) Εἰς τὰ χωφά, Hane prepositionem adden-
dam monent Stephanus, Deur.et Sylburg. Paulo
post legendum, nt iidem monent, ivbesevpévov
δι τὰ μὴ ὀυνάμενα.

(53) 75 ὃν δοκεῖν. Frustra hic lacunam suspi.
cantur Ftephanus et Sylburgius. Satis est legereci
δὲ δοκεῖν, vel subaudire κατά ante hmc verba,
quorum is est sensus : eque stultum esse, rebus
sensu cnrentibus sacrificia offerre, eL Deo qui nulla
το indiget, putare se aliquid prebere. Ipse Stepha-
nus faietur legi posse τῷ δὲ δοκεῖν, hzec verba con-
jungend. cum precedentibus.

15) Τὴν τῇ ομῆς. Stephanus addendum

ὃς ἄξια dou οὐ νομίζω.

, Delet οὐ Steph. vel legit à

1178 EPISTOLA

piov (58) ἐκλογῆς ἁλαζονεύεσθαι, ὡς διὰ τοῦτο ἔξαι-
ς οὐ χλεύης ἄξιον ἢ

ες ἡγαπη μένους ὑπὸ Θεοῦ,

0

E παρεδρεύοντας αὐτοὺς ἄστροις καὶ σελήνῃ πα-

φησὶν τῶν μηνῶν (57) καὶ τῶν ἡμερῶν

τὰς οἰκονομίας Θεοῦ καὶ τὰς τῶν χαιρίῶν‏ ܐ

ἀλλαγὰς κατὰ (68). ... πρὸς τὰς αὐτῶν ὁρμὰς, ἃς μὲν,

"E

θη" 09
καὶ οὐκ ἀφροσύνης πολὺ πλέον ἡγήσεται τὸ δὲ

εἰς ἑορτὰς, ἃς δὲ, εἰς

μα; τῆς μὲν οὖν κοινῆς εἰκαιότητος καὶ ἀπάτης, καὶ

τῆς Ἰουδαίων πολυπραγµοσύνης καὶ ἀλαζονείας ὅ
ὀρθῶς ἀπέχονται Χριστιανοὶ, ἀρκούντως σε νομί-
ἕω μεμαθηκέναι, Τὸ δὲ τῆς ἰδίας αὐτῶν Ὀεοσεβείας
μυστήριον μὴ προσδοκήσῃς δύνασθαι παρὰ ἀνθρώ-
ποὺ μαθεῖν.

Car. V. Christianorum

Χριστιανοὶ γὰρ οὔτε τῇ, οὔτε φωνῇ, οὔτε ἔθεσι
λοιπῶν εἰσιν ἀνθρώπων, Οὔτε γάρ

ἰδίας κατοικοῦσιν, οὔτε δια

νὶ παρηλλαγμένῃῃ χρῶνται, οὔτε βίον παράσημον
ἀσκοῦσιν + οὐ μὴν ἐπινοίᾳ τινὶ wal φροντίδι πο-
λυπραγμόνων ἀνθρώπων μαθήματι (69) τοῦτ᾽ (60)
αὐτοῖς ἐστιν εἰρημένον" οὐδὲ δόγματος ἀνθρωπίνου

δὲ πό-

ἔνιοι + κατοικοῦντες

Bas τε καὶ βαρθάρους, ὡς ἕκαστος
καὶ ἓν τοῖς (01) ἐγχωρίοις ἔρ:σιν 8
ἔν τε ἐσθῆτι καὶ διαίτῃ καὶ τῷ λοιπῷ

E
0
βίῳ, 77 7 7

μένως παράδοξον

ἧς ἐχυτῶν πολιτείας .

δείκνυνται τὴν χατάστασιν

Πατρίδας οἰκοῦσιν ἰδίας, ἀλλ᾽ ὡς πάροικοι 6 µετ-
πολῖται,

ἔχουσι πάντων, ὦ καὶ πάνθ᾽
νουσιν ὡς Π.
τῶν + καὶ πᾶσα πατρὶς, ξένη. Γαμοῦσιν ὡς πάν -
δίπτουσι τὰ γεννώ -
αι, ἀλλ᾽ (05).
, ἀλλ κατὰ
γῆς διατρίδουσιν, ἀλλ᾽ ἐν οὖ-

ܘ

μενα. Τράπεζαν χοινὴν παρατίθ:
κοινήν. Ἐν σαρκὶ τυγχάνουσιν
σάρκα ζῶσω. Ἐπὶ
βανῷ πολιτεύονται. Πείρονται τοῖς ὡρισμένοις νό-

πεκνογονοῦσιν , ἀλλ᾽ οὐ

οὐ

uot, καὶ τοῖς ἰδίοις βίοις νικῶσι τοὺς νόμους,
᾿Αγαπῶσι πάντας, καὶ θιώκονται .
᾿Αγνοοῦνται, καὶ χαταχοίνονται. Θανατοῦν καὶ

ὑπὸ πάντων

at,

τ᾿ πτωχεύουσι (03), καὶ πλουτίζρυσι πολ-
5 3
περισ-

ζωοποιοῦ.
Asie. Πάντων ὑστεροῦνται , καὶ ἐν πᾶσι
(60) Μαρτύριον, In cod. ms. erat tantum µαρ-
τόρ, quemadmodum etiam paulo post χλ. Utramque
vocem explevit Stephan. legendo μαρτύριον et
χλεύης.
(57) Νηνῶν, Sie pro ܐ¡‎ Stephanus, Beur. et Sylb.

emendant.

58) Κατά. In apographo Deureri erat
ρεῖν, Legit Rteph. vaz22598u(Cerv ; ὅτι additum ex
Stephano et Beur. Mox Jud:eorum curiositas intel-
ligenda est: Curiosum studrum varza ad. Dei cultum,
qualem sibi fingebanl pertinentia acervandi: sic ipse
explicat Stephanus.

(59) Μαθήματ.. Tidem legunt μάθε κά τι, et panlo
post εὑρημένον pro εἰρημένον. Non displicet Syl
burgio ἠρημένου, electum. Legendum crediderim
µάθηµα τοῦτο. Illud. µαθήµατι ortnm. videLur ex si-
mili casu vocum praecedentium.

(60) Μαθήµατι τοῦτ΄. Legendo μάθημα τοῦτο,
ut legendum monui, sic reddendus bic locus : Ne-

AD DIOGNETUM.

1174

A gloriari, et tanquam eam ob rem Deus eximio illos
amore prosequatur, quomodo subsannatione non
sit dignam ? Quinetiam eos, (tanquam) assidentes
astris et luna, observationi mensium et dierum de-
dilos esse, ct Dei aconomias ac tempestatum mu-
tationes ad ea accommodare ad que mentes sue pro-
penem sint, alias quidem ad festos dies, alias vero
ad luctus; quis divini eultüset non dementis multo
magis indicium existimabit? Commnni igitur va-
nitate et impostura, et Judeorum curiositate atque
jaclantia, jure Christianos abstinere, to abunde di-
dicisse existimo. Sed divini cultus illis proprii my-
sterium ne te ab homine ullo doceri posse speres.

mores graphice depingit.

B Christiani enim neque regione, neque sermone,
neque politicis vite institutis & creteris hominibus
sunt distincti, Nam neque proprias civitates inco-
lunt, neque serine utuntur qui ab aliorum ser-
mone differat, neque vitz genus habent quod de ro
aliqua sibi peculiari sit notabile; neque aliquid a
curiosis hominibus excogitatum proponunt sibi di.
scendum : neque alicui dogmati bumano patroci-
nantur, sicut nonnnlli : sed incolentes partim Gre-
cas, parlim barbaras civitates, prout enjusque sors
tulit, ct indigenarum instituta sequentes in vestitu
victuque, el ceteris que ad vitam pertinent, mira-
bilem et haud dubie incredibilem sue politie sta-
ium oculis nostris proponunt. Patrias proprias ha-
bitant; sed tanquam inquilini. Omnia cum aliis
communia habent, tanquam cives; et omnia pa-
tiuntur, tanquam peregrini. Omnis peregrina regio,
palria est eorum ; et omais patria, est peregrina.
Uxores dueunt, utomnes, et liberos prosreant;
sed non abjiciunt. fotus. Mensum conimunem appo-
nunt; minime vero cubile. In carne sunt; sed non
secundum carnem vivunt. In terra degunt; sad
in elo politiam suam habent. Obsequuntur legibus
quae sancitis sunt, el suo vitae gebero leges euporant,
Amant omnes, et omnes illos persequuntur. Igno-
rantur ei condemnantur ; morte afficiuntur et vivi-
ficantur. Mendici sunt, et multosditant, Rebus omni-

D que investigatione quadam et hominum curiosorum
sollicitudine hxc. disciplina ab. eis inventa. ΜΑΝΑΝ.
in Emendandis.

(01) Ἐν τοῖς, Delet Stephan. praepositionem.

(62) ᾿Αλλ᾽... Slephanus et Beurerus legunt ἀλλ᾽
οὐ χοινήν. Mallet Sylburgius ἀλλ᾽ οὐ πάντη χοινήν
vel αλ}. ὁσίως κοινήν, Sed frigida prorsus hae ejus-
dem vocis repetitio, et hoc perpolito scriptore
prorsus indigna. Quamobrem, ni fallor, legendum
ἀλλ) οὐ 20169 : mensam communem apponimus, at
cubile nequaquam. Quibus verbis eL iniquos de
Christianis rumores repellit, et quantum ab ethni-
corum morihus disereparent, demonstrat. Simili
proreus sententia Tertullianus: Omnin, inqnit Apol.
3, indiscreta. sunt apud nos prüter uxores. [n isto
solo consortium solvimus, in quo solo celeri homi-
mes consortium exercent.

(63) Πτωχεύουσ., Dicere malim de Christianis
Pauperes sunt et multos ditanf, quam, ut reddidit

1175

tur, et inter dedecora gloria aíficiuntur. Eorum fama.
laceratur, et justitie eorum testimonium perhibe-
tur. Maledictis ae conviciis incessuntur, et bonis
verbis prosequuntur. Injuria afficiuntur, et honore
prosequuntur. Cum se gerant ut probos decet, tan-
quam improbi puniuntur: dum puniuntur, gaudent
tanquam vivificentur. Adversus eos, tanquam alie-
nigenas, Judei
cere nequeunt.

ANONYMI VIRI APOSTOLICI

bus indigent, et omnia illis redundant. Dedecoran- A σεύουσιν.

1116

᾽Ατιμοῦνται, καὶ ἐν ταῖς ἀτιμίαις ὃο -
ξάζονται + βλασφημοῦνται , καὶ δικαιοῦνται " λοι -
Σοροῦνται, καὶ εὔλογοῦσιω" ὑδρίζονταν ,
νῶσιν. ᾿Αγαβοποιοῦντες, ὡς κακοὶ κολάζονται" wo-
λαζόμενοι χαίρουσιν, ὡς ζωοποιούμενοι,
δαίων ὡς ἀλλόφυλοι πολεμοῦνται, καὶ ὑπὸ Ἑλλήνων
διώχο

καὶ τι ܝ‎

Ὑπὸ Ἴου-

καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἔχθρας εἰπεῖν μισοῦντες
οὐκ ἔχουσιν.

bellum gerunt, et Greci 608 persequuntur; et osores eorum causam inimicitiarum di-

Cap. VI. Velut animam in corpore, Christianos in mundo versari probat.

Aique ut semel omnia complectar, quod est in
corpore anima, hoc sunt in iundo Christiani.
Dispersa est per omnia corporis membra anima;
ei Christiani per mundi civitates (dispersi sunt.)
Habitat quidem in corpore anima, sed non esi
6 eorpore: (sic) et Christiani in mundo habitant,
sed e mundo non sunt?. Invisibilis anima in
visibili corpore, tanquam in presidio, constituta
est: (sic) et Christiani cognoscuntur, dum in
mundo commorantur; sed invisibilis est eorum
cultus divinus. Odio prosequitur animam caro,
et bellum ei movel nulla aífecta injuria, quod
voluptatibus frui prohibeatur: odio prosequi-
tur et mundus Christianos, nulla affectus inju-
ria, quoniam voluptalibus repugnant. Anima car-
nem amat, qui ipsam odit, ct (amat) membra:
(sic) etiam Christiani amant osores. Inclusa qui-
dem est anima corpore, sed ipsa corpus conservat:
(sic) et Christiani detinentur quidem in mundo,
tanquam in custodia, sed ipsi mundum conservant.
Immortalis anima in mortali tabernaculo habilat :
et Christiani ilia que corruptioni sunt obnoxia
ianquam inquilini incolunt, incorruptibilitatem
celestem exspectanies. Anima, dum cibo et potu
male iractatur, fit melior : et dum Christiani sup-

B

Ἁπλῶς δ᾽ εἰπεῖν, ὅπερ ἐστὶν ἐν σώματι ψυχὴ,
τοῦτ᾽ εἰσὶν ἐν κόσμῳ Χριστιανοί, Ἔσπαρται ܗܘܡ‎
πάντων τῶν τοῦ σώματος μελῶν ἡ ψυχὴ, καὶ Χρι-
στιανοὶ κατὰ τὰς τοῦ κόσμο» πόλεις. Οἰκεῖ μὲν ἐν
τῷ σώματι ψυγὴ, οὐκ ἔστι δὲ ἐκ τοῦ σώματος 3
καὶ

οὐχ εἰσὶ

x

Ριστιανοὶ ἐν κόσμῳ οἰκοῦσιν,

τοῦ κόσμου, ᾿Αόρατος ἡ ψυχὴ 2
τῷ σώματι καὶ Χριστιανοὶ μένον -
τες (64) ἓν τῷ κόσμῳ, ἀόρατος δὲ αὐτῶν ἡ θεοσέθεια
μένει, Missi τὴν ψυχὴν ἡ σὰρξ, καὶ πολεμεῖ, μηδὲν
ἀδικουμένη, διότι ταῖς ἡδοναῖς κωλύεται χρῆσθαι"
μισεῖ καὶ Χριστιανοὺς ὁ Ἰόσμος μηδὲν ἀδικούμενος,
ὅτι ταῖς ἠδοναῖς ἀντιτάσσονται. Ἡ Ψυχὴν τὴν μισοῦ-
σαν ἀγαπᾷ σάρκα, καὶ τὰ μέλη" χαὶ Χριστιανοὶ τοὺς
μισοῦντας ἀγαπῶσιν, Ἐγχέκλεισται μὲν ἡ ψυχὴ τῷ
σώματι, αὐνέχει δὲ αὐτὸ τὸ σῶμα καὶ Χριστιανοὶ
κατέχονται μὲν ὡς ἐν φρουρᾷ τῷ χόσμῳ,, αὐτοὶ δὲ
συνέχουσι (65) τὸν κόσμον, ᾿Αθάνατος ἡ ψυχὴ ἐν
θνητῷ σκηνώματι κατοικεῖ : καὶ Χριστιανοὶ παροι-
κοῦσιν ἐν φθαρτοῖς, τὴν ἐν οὐρανοῖς
προσδεχόμενοι. Καχουργουμένη σιτίοις καὶ ποτοῖς
ἡ ψυχὴν, βελτιοῦται: καὶ Χς
καθ’ ἡμέραν, πλεογάζουσι μᾶλλον. Εἷς τοσαύτην
αὐτοὺς τάξιν ἔθετο ὁ Θεὸς, ἣν οὐ θεμιτὸν αὖτ
παραιτήσασθαι.

ν ὁρατῷ φρουρεῖται
γινώσχονται

ἀφθαρσίαν

τιανοὶ κολαζόμενοι

plioiis afficiuntur quotidie, numerus eorum eresceil. Deus illos tam insignem lenere locum voluit,

quem illi nefas est defugere.

Cap. VIL. Hzc religio a Deo instituta, qui non rem creatam, sed proprium Filium misit ut salvaret homines.
Manifesta Filii adventus indicia.

Non enim terrenum, ut dixi, inventum hoc illis ἢ

iraditum est; neque mortalis est commentatio,
quam adeo accurate custodiendam sibi censenl;
neque humanorum mysteriorum «economia illis
commissa est; sed ipse vere Deus, qui est omni-
potens, et omnium conditor, ac invisibilis, e ca
lis Veritatem et Verbum factum ac incomprehen-
sibile inter homines locavit, et in cordibus eorum
firmam habere sedem voluit: non, quemadmodum
aliquis conjicere possit, misso hominibus ministro

? Joan. xvii, 11, 14, 16.

Stephanus, Mendici sunt. ManaN. ibid. — Hec seri-
bens auctor epistole respexit ad II Cor. vr, 10: ὡς
πτωχοὶ, πολλοὺς δὲ πλουτίζονται: qua verba Vulg.
interpres ita reddit: Sícut egentes, multos. aulem.
locuptetentes. Sic niox inira pra oculis babuit idem
auctor 1 Cor. 1v, 12, λοιδορούµενοι, εὐλογοῦμεν :
Maledicimur, et benedicimus.

οὐ γὰρ ἐπίγειον, ὡς ἔφην,
παρεδόθη " οὐδὲ θνητὴν ἐπίνοιαν φυλάσσειν οὕτως
ἀξιοῦσιν ἐπιμελῶς, οὐδὲ ἀνηρωπίνων
μυστηρίων πεπίστευνται" ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ παντοκράτωρ
καὶ παντοχτίστης καὶ ἀόρατος Θεὸς, αὐτὸς ἀτ᾽ οὐ-

ἤρημα τοῦτ᾽ αὐτοῖς

οἰκονομίαν

βανῶν τὴν ᾿Αλήθειαν καὶ τὸν Λόγον τὸν ἅγιον (00)

xol

ρινόητον ἀνθρώποις ἐνίδρυται, καὶ

ταῖς καρδίαις αὐτῶν οὐ, χαθάπερ ἄν >
ἀνθρώποις ὑπηρέτην τινὰ πέμψας, d
ܕܘܐܘ‎ ἢ ἄρχοντα, ἢ τινὰ τῶν διεπόντων τὰ ἐπίγεια,

04/ Μένοντες, Steph. mavult μὲν ὄντες.

65) Συνέχουσι, Eadem habemus in Justini Apol.
1, n. 7.

(66) Τὸν ἅγιον Monet Slephanus in cod. ms.
vix aliud quafo rimam Dujus vocis littcram de-
prehendi.

1177

ἢ τινὰ τῶν πεπι
σεις, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸν τε
ὅλων: ᾧ τοὺς οὐρανοὺς ἔχτισεν, ᾧ τὴν θάλασσαν ἰδίοις
ὅροις ἐνέκλειπεν "
φυλάσσει τὰ στοιχεῖα" παρ᾽
ἡμέρας δρόμων εἴληφε φυλάσσειν (0T) ᾧ πειθαοχεῖ
σελήνη vowel φαίνειν κελεύοντι * ᾧ πειθαρχεῖ τὰ
ἄστρα, τῷ τῆς σελήνης ἀκολουθοῦντα δρόμῳ" ᾧ

πάντα διατέτακται καὶ διώρισται καὶ ὑποτ

ὑμένων

ν καὶ δημιουργὴν τῶν

οὔ τὰ μυστήρια πιστῶς πάντα

οὗ τὰ μέτρα τῶν τῆς

ven,
οὐρανοὶ καὶ τὰ i» οὐρανοῖς, γῇ καὶ τὰ ἐν τῇ γῇ,
θάλαστα καὶ τὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ᾽ πῦρ, ἀὴρ,
τὰ ἐν ὕψεσι, τὰ ἐν βάθεσι, τὰ ἐν τῷ μεταξύ. Τοῦτον
πρὸς αὐτοὺς ἀπέστειλεν, ἄρά γε, ὡς ἀνθρώπων ἄν
τις λογίσαιτο, ἐπὶ τυραννίδι καὶ φόδῳ καὶ γατα-
πλήξει; Οὔ τι (68):
ὡς βασιλεὺς πέμπων υἱὸν βασιλέα ἔπεμψεν" ὡς Θεὸν
ἔπεμψεν, ὡς πρὸς ἀνθρώπους ἔπεμψεν, ὡς σώζων
ἔπεμψεν: ὡς melee, οὐ βιαζόμενος" βία γὰρ 4
πρόσεστι τῷ
ἔπεμψεν ὡς ἀγαπῶν, οὐ κρίνων. Πέμψει γὰρ αὐτὸν
κρίνοντα, καὶ τίς αὐτεῦ τὴν παρουσίαν ὑποατήσε-
ταῦ {60}. νἀ ܕ‎ & & % 4 $ 9 8 8 $ ¥ § # # £ # # & ¥
παραθαλλοµένους θηρίοις, ἵνα ἀρνῄσωνται
ptos, καὶ μὴ νικωμένους ; Οὐχ ὁρᾷς, ὅσῳ πλείονες
χολάζοντες (70), τοσούτῳ πλεονάζοντας ἄλλους ܐ‎
Ταῦτα ἀνθρώπου οὐ δοκεῖ (74) τὰ ἔργα, ταῦτα δύ-
ναμίς ἔστι Θεοῦ" ταῦτα τῆς παρουσίας αὐτοῦ δεί-
.ܦܬܟ‎

ἄδυσσος"

ουν, ἀλλ᾽ ἐν ἐπιεικείᾳ, πραῦτ'

τὸν Κύ-

EPISTOLA AD DIOGNETUM.

ἃς ἐν οὐρανοῖς διοική- A aliquo, aut angelo, aut príncipe, aut aliquo eorum

1178

qui terrena gubernant,aut quopiam eorum quibus
commissa est rerum in eclis administrandarum
Cura; sed ipso opifice et creatore omnium ; quo
celos condidit, quo mare suis terminis conclusit ;
cujus mysteria fideliter ab omnibus elementis ob-
Servantur, a quo certa spatia diurnorum oursuum
(sol) observanda accepit, cui paret luna, jubenti
eam lucere nocti: eui astra obtemperant, luna
cursum sequenti; & quo omnia disposita sunt, et
suis limitibus cireumseripta et cui sunt supposita
ccli et que in. eclis sunt, terra ot que in terra
sunt, mare et que in mari; ignis, aer, abyssus;
quee in altitudinibus, qua in profunditatibus, que
in medio (locata sunt). Hunc ad eos mis an, nt
aliquis hominum cogitare possil, tyrannidis exer-
cenda et terrorem incutiendi causa ? Minime vero;
sod in clementia, in lenitate, tanquam rex mittens
filium regem, misit ; tanquam Deum misit, tan
quam ad homines misit, tanquam servans misit :
tanquam eum obsequentibus agens, non tanquam
violentiam adhibens : violentia enim Deo non inest,
Misitutvocans,non persequens; misit ut amans,non
judicans; mittetenim eum condemnaturum ; et quis
ejnsadventum sustinebit ?....... Non vides ohjectos
feris, ut abnegenat Dominum, et non vinci? Non
vides, quo plores qui suppliciis affciunt, tanto
majorem aliorum osse numerum ? Hc non viden-
iur ab homine fieri, heec sunt Dei potentia, hzc
adventus ejus sunt indicia.

Ca». VIII. Quam miser hominum status ante Verbi adventum.

Τίς γὰρ ὅλως ἀνθρώπων ἠπίστατο τί ποτ'

Θεὸς, πρὶν αὐτὸν ἐλθεῖν ; Ἢ τοὺς κενοὺς καὶ λη-
ρώδεις ἐκείνων λόγους ἀποδέχῃ τῶν ἀξιοπίστων φι-
λοσόφων ; ὧν οἱ μὲν πῦρ (12) ἔφασαν εἶναι τὸν θεὸν
(οὔ μέλλουσι χωρήσειν αὐτοὶ, τοῦτο καλοῦσι Θεόν")
οἱ δὲ, ὕδωρ" οἱ δ᾽, ἄλλο τι τῶν στοιχείων τῶν ἐκτισ-
μένων ὑπὸ θεοῦ. Καί τοί γε εἴ τις τούτων τῶν λόγων
ἀπόδεκτός ἐστι, δύναιτ᾽ ἂν καὶ τῶν λοιπῶν κτισµά-
τῶν ἓν ἕκαστον ὁμοίως ἀποφαίνεσθαι Θεόν. ᾿Αλλὰ
ναῦτα μὲν τερατεία καὶ πλάνη τὶ

» γοήτων ἐστίν +
ἀνθρώπων δὲ οὐδεὶς οὔτε εἶδεν οὔτε ἐγνώρισεν "
αὐτὸς δὲ ἑαυτὸν ἐπέδειξεν, Ἐπέδειξε δὲ διὰ πίστει

(67) Φυλάσσειν. Post hane vocem vel post εἴ-
ληφε non dubitat Sthephanus quin ἥλιος vel ὁ ἅλιος
& librario omissum fuerit, Στοιχεῖα hoc loco non
quatuor elementa, sed astra intelligi debent, quae
postea enumerantur, nimirum, sol, luna et βίο 118,
Vid. not. in 1 Theophili librum, num 44.

(68) Πραύτητι. Siephanus observat addendum
esse καί,

(69) Ὑποστήσεται, Perantiqua hac laeuna ; si-
quidem librarius, & quo seriptum exemplar Ste-
phani, ad marginem monet se eam in antiquissimo
codice invenisse. Non pauca deesse putat Stepha-
nus, quibus et, precedens sermo finiebatur,et alius
inchoabatur. Legendum putat. οὐχ ὁρᾶς παραβαλλο-
μένους. Hujus loci sensum explere potest decerpta
ex Justini dialogo. num.121 sententia, ubi S. mar-
iyr, ex eo quod inglorio οἱ informi εἰ despecto

hristi primo adventu, tantus fuerit illius. splendor

ἐστὶ @ Nam quis ex omnibus hominibus norat quid

esset Deus, priusquam ipse venisset? An vana et
nugacia dicta illorum fide seilicet dignorum philo-
sophorum approbas? quorum aliqui ignem esse
Deum dixerunt (id ad quod profecturi sunt ipsi,
Deum voeantes) ; alii aquam, alii eliud ex elemen-
tis que a Deo sunt oreala. Alqui si horum dicto-
rum aliquod approbatione dignum est, possint et
ceterarum rerum que sunt create unamquamque
similiter pronuntiare Deum esse. Verum hi ser-
mones sunt prodigiosa mendacia et imposture
prastigiatorum : ac hominum quisquam neque vi-

et tanta potemlia, ut nulla. in. genle ignoretur et ca
omni genere homines ponitentiam. agant, concludit
quanta sit futura secundi adventus majestas.

(70) Κολάζοντες, Observat Sylburgius non minus
commode diei posse κολάζονται. Quo. plures suppli-

μὴ . Delet Stephanus οὐ, et sic rosti-
luendum hunc locum existimat : Hec videntur ab
hominibus firi! Necesse non videtur quidquam
mutare. Heo quoque in eorum numerum veniunt,
quae Justini senteatiis gemella sunt; simillima enim
occurrunt Apol. II, num. 10.

(72) Ὧν οἳ μὲν πῦρ. Nulla erat in Beureri apo-
grapho lacuna, sed Stephanus ait nonnullas litte-
ras in ms. exemplari ante ultimam vocem legi non
potuisse. Quapropter scriptum fuisse putat ol μὲν
τινες, Mox Stephanus legit δύναιντ᾽ av.

1:79

01} ipeum, neque aliquam ipsius notitiam habui; A ܐ‎ μόνῃ, θεὸν

*ed ipse seirsum ostendit. Ostendit autem per
lidem, eui soli. Deum videre concessum est, nam
Dominus et. opifex omnium Deus, qui omnia feeit
eLsuo quaque ordine disposuit,non solum hominum
wunlor, sed patiens etiam fuit. Sed hic fuit 8
dem semper talis, estque, eL erit, henignuset bo-
nus, el irm expers, ao verax, et solus bonus;
concepil autem mente aliquid magnum. et ineffa-
bile, de quo eum solo Filio communicavit. Quan-
diu igitur snum prudens consilium in mysterio
retinebat, negleclui nos habere, nullamque nostri
curam gerere videbatur; at postquam per dilectum
Filium revelavit οἱ patefecit quo jam inde ab
iuilio erant preparata, ommia simul probuit
nubis : et frui suis beneficiis, et videre. Qua

ANONYMI VIRI APOSTOLICI

1180

ὁ γὰρ Δεσπότης
ὃς, ὁ ποιήσας τὰ πάντα

ἰδεῖν συγκεχώρηται"

καὶ δημιουργὸς τῶν ὅλων

τάξιν διακρίνας, οὐ μόνον φιλάνθρωπος

καὶ χα ο
eco, ἀλλὰ καὶ μακρόθυμος. ᾿Αλλ' οὗτος ἦν μὲν
υῦτος, καὶ ἔστι, καὶ ἔσται, χρηστὸς καὶ ἄγα-

θὲς (73) καὶ ἀόργητος καὶ ἀληθής" καὶ μόνος ἀγαθός

g

ἐστιν" ἐννοήσας δὲ αἱ ἄφραστον ἔννοιαν,

ἣν ἐχοινώσατο μόνῳ τῷ παιδί, Ἐν ὅσῳ μὲν οὖν κατ-

εἴχεν

ἐν μυστηρίῳ καὶ διετήρει τὴν σοφὴν αὐτοὶ
ν ἡμῶν καὶ ἄφροντισ'

μάλυψε (74) διὰ τοῦ ἀγαπητοῦ παιδὸς, κ:

ἐδόκει" ἐπεὶ

ἐφανέρωσε τὰ ἐξ ἀρχῆς ἡτοιμασμένα, πάνθ᾽ ἅμα
παρέσχεν ἡμῖν, καὶ μετασχεῖν εὐεργεσιῶν αὐτοῦ ,

i» (T5)... ἦσαι, Τίς ἂν πώποτε προσεδόκησεν

καὶ ܐ‎

ἡμῶν ; Πάντ᾽ οὖν ἤδει map! ἑαυτῷ σὺν τῷ, παιδὶ οἳ-
ς

χονομιχί

quisnam nostrum expeotavisset? Omnia igitur apud se sciebal una cum Filio, economica sua

scientia.

Ca». IX. Filius sero missus, quia oportebat ut homines ex peccatis suis cognoscerent se vita indignos esse :
mec dm alio quam in filio Dei justificari posse.

libito jneertis motibus agitari, dum a volupta-
tibus et cupiditatibus transversi raperemur ; non
quidem quod ullo modo peccatis nostris gau-
deret, sed ea tolerans; neque. illnd quo injustitia
exereebalur tempus approhans, sed mentem ju-
sUtim ereans: ut eum eo lempore ennvieli esss-
mus e propriis operibus, vita esse indigai, nune
Poi beniznilas nos ea. dignaretur; et cum manife-
snm fecissemus. non posse ex eo quod in nobis
silum est regnum Dei ingredi, per potentiam Dei
uobis id posse daretur. Cum autem ad cumulum
malitia nostra pervenisset, et plene manifestum
faetum foret, mercedem peecati esse supplicium,
el mors expeelatur : advenisselque tempus a
D» prestitutum ad suam deinceps benignitatem
πο potentiam declarandam, et quomodo pre im-
inenso quo homines prosequitur amore, nos odio
nou habuerit, nejue rejecerit, neque improbitatis
nosirie momorem se ostenderit, sed patienter eam
lalerit ae sustinuerit; ipse peccata nostra suscepit,
proprium ipse Filium pretium redemptionis pro
nobis dedit, sanetutm pro iis qui leger transgressi

(73) Καὶ ἀγαθός. Has voces expungendas putat
Si«pbanus, quia mox sequitur χαὶ μόνος ἀγαθός,
Se, ut observat Sylburgius, nihil mutandum.

(74) Ἐπεὶ δὲ ἀπεκάλύψε, E regione hornm ver-
b.rum ascriptum erat ad marginem ms, codicis
(£: ἐκρύπτετο τοσούτους χρόνους τὸ μυστήριον τῆς

ας Τριάδος µέχρι τοῦ βαπτίσματος τοῦ ἐν lop-

ἀταλλομένους
6) ᾿Αλλὰ τὸν νοῦν τῆς δικαιοσύνης 8998
γῶν, Sed mentem qustitie creans. [ἃ est, preparans
illam justitiam, que non littera sed spiritu conti-
netur, quaeque est Justitia Dei (ut ait Apostolus
Bon. 1n, 22) per fem Jesu Christi in omnes οἱ
super omnes qui credunt in cum, Manaw. in
Addend.

elerum usquead superius tempus sivit nos pro B

Μέχρι μὲν οὖν τοῦ πρόσθεν χρόνου εἴασεν ἡμᾶς
ς ἐδουλόμεθα ἀτάκτοις φοραῖς φέρεσθαι, ἡδοναῖς
καὶ ἐπιθυμίαις ἀγομένους οὐ πάντως
οἷς ἁμαρτέμασιν ἡμῶν, ἀλλ᾽ ἀν

τῆς ἀδι
τοσύνης δημιουργῶν (76) ἵνα ἐν τῷ τότε χρόνῳ
Ἰδίων, ἔργων ἀνάξιοι. toic, viv

ἐφηδόμενος
οὐδὲ

όμενος"

ας καιρῷ συνευδοκῶν, ἀλλὰ τὸν νοῦν

Ὁ Θεοῦ χρηστότητος ἀξιωθῶμεν" καὶ τὸ
φανερώσαντες ἀδύνατον εἰσελθεῖν εἰς
τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, τῇ δυνάμει τοῦ Θεοῦ δυνα-
λήρωτο μὲν ἡ ἡμετέρα

τοὶ γενηθῶμεν. Ἐπεὶ δὲ
ἀδι

χόλασις, καὶ θάνατος προσεδοκᾶτο" ἦλθε δὲ ὁ χαιρὸς

a, xal τελείως πεφανέρωτο ὅτι ὁ μισθὸς (77)

ὃν Θεὸς προέθετο λοιπὸν φανερῶσαι τὴν ἑωωτοῦ χρη-

στότητα καὶ δύναμιν, ὡς... ὑπερβαλλούσης (78) o
λανθρωπίας μία ἀγάπη ὀδὲ

οὖν ἐμίσησεν ἡμᾶς, οὐ

ἀπώτατο, οὐδὲ ἐμνησικάκησεν, ᾿Αλλὰ ἐμπκροθύμησεν,
o, λέγων αὐτὸς (70), τὰς ἡμετέρας ἁμαρτίας
ἴδιον ΥἹὸν ἀπέδοτο λύτρον ὑπὲρ
p ἀνόμων, τὸν ἄκακον ὑπὲρ τῶν
ܙ‎ ἀδίκων, τὸν ἄφθαρτον

ἡμῶν, τὸν ἅγιον ὑπὶ

2

καχῶν, τὸν δίκαιον ®
ὑπὲρ τῶ» οθαρτῶν, τὸν ἀθάνατον ὑπὲρ τῶν θνητῶν.
ΤΙ γὰρ ἄλλο τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἠδυνήθη καλύψαι ἢ

QT) Μισθός, Addit Stephanus τῆς ἁμαρτίας,
med melius in apographo Beureri μισθὸς αὐτῆς
nempe injustitim, de qua paulo ante locutus est
auctor Epistole.

(78) Ὡς. . . . ὑπερθαλληήύσης. Legit Stephanus
ὡς ὑπὸ τῆς ὑπερθαλλούσις φιλανθρωπίας καὶ ἀγα-
πὴς μπο ας quam Beureri apographon ὡς τῆς o:
θαλλούσης φιλανῆρωπίας µία ἀγάπη τοῦ θεοῦ οὐκ
ἐμίσησεν, Libenter legerem ἃ ὑπερδαλλούσης c
λανθρωπίας οἵα ἀγάπη,

(70) λέγων. Videlur hoc verbum additum fuisse
ab aliquo existimante verba [eaim citam ex cap.
Lui Sed manifestum est non de Filio hic agi, sed
de Patre, qui peccata nostra ipse suscepisse dici-
iur, minus aceurate id quidem,sed tamen eosensu,
quod Filium suum pro nobis tradendo, ipse nob
victimam suppeditavit qua peccata nosirau expia-
realur.

1181

ἐκείνου ὃ

αιοσόνη ;

τοὺς ἀνόμους ἡμᾶς καὶ ἀσεθεῖς, ἢ ἐν μόνῳ τῷ Υἱῷ

B Θεοῦ; ὢ τῆς γὙλυχείας ἀνταλλαγῆς, ὦ τῆς ἀνεξ-
υχνιάστου δημιουργίας, ὦ τῶν ἀπροσδοκήτων εὖ-

γεσιῶν ! ἵνα ἀνομία μὲν πὸδλλῶν ἐν δικαίῳ ἑνὶ
κρυθῇ, δικαιοσύνη δὲ ἑνὸς πολλοὺς ἀνόμους δικαιώσῃ.

χρόνῳ τὸ ἀδύνατον
τῆς ἡμετέρας φύσεως εἰς τὸ τυχεῖν ζω δὲ
τὸν Σωτῆρα rou δυνατὸν σώζειν καὶ τὰ ἀδύνατα,

ἡμᾶς τῇ χρηστ
bé» ἡγείσθαι, κροφία, πατέρα, dic
exeun; ve Ἱατρὸν,
ἔαν, ἰσχὺν, ζωήν"
μεριμνᾶν.

νοῦν, φῶς,

τιμὴν, δό-

περὶ ἐνδύσεως καὶ τροφῆς μὴ

EPISTOLA AD DIOGNETUM.

τωβῆναι (80) δυνατὸν A erant: nihil minus quam malum pro malis, jus-

1182

tum pro injustis, corruptionis nescium pro ob-
noxiis corruptioni, immortalem pro mortalibus.
Quid enim aliud peccata nostra potuit tegere quam
ejus justitia? in quo alio. nos iniqui et impii ju-
stificari possumus quam in solo Dei Filio? 0 dul-
cem permutationem | ο impervestigabile artificium |
0 benrfieia exspeetationem omnem superantia ! ut
iniquitas quidem multorum in justo uno abscon-
datur, justitia autem unius faeiat ut nulli injusti
justificentur. Cum igitur superiori tempore (bujus)
nos (rei) convicisset, non posse nostram natnram
vitam consequi, nune autem Servatorem ostendis-
set, qui servare posset ea eliam qua servari non

poterant; utrinque nos benignita!i suce fidem habere voluit, ipsum existimere altorem, parentem, ma-
gistrum, consiliarium, raedicum, mentem, lucem, honorem, gloriam, robur, vitam: de vestitu et victu

sollicitos non esse.

' Cap. X. Diogneto ostendit auctor, quot et quanta ad eum ventura sint bona, si fidem suscipiat.

Ταύτην καὶ σὺ τὴν πίστιν ἐὰν
λάθῃς, πρῶτον μὲν ἐπίγνωσιν (82) τ
, . ὃ γὰρ Θεὸς τοὺς ¢
ἐποίησε τὸν
πάντα τὰ ἐν...

ϑρῴπους dy
κόσμον, οἷς ὑπέταξε
. οἷς λόγιον ἔδωκεν, οἷς νοῦν"

αὐτὸν ὁρᾶν ἐπέτρεψε" οὖς ἐκ
πρὸς οὖς ἀπέστειλε τὸν

Υἱὸν αὐτοῦ τὸν

μονογενῆ" οἷς τὴν ἐν οὐρανῷ βασι-

λείαν ἐπεγγείλατο, καὶ δώσει τοῖς ἀγαπήσασιν αὐτόν.

νοὺς δὲ, τίνος, oie
πῶς ἀγαπήσεις τὸν οὕτως

£ πλερωθήσεσθαι χαρᾶς; ἢ

οαγατήσαντά σε; ἀγα-
πήσας δὲ, μιμητὴς ἔσῃ αὐτοῦ τῆς χρηστότητος" καὶ
μὴ ϑαυμάσης, εἰ δύναται μιμητὴς ἄνθρωπος γενέ-

σθαι! Θεοῦ. Δύναται, θέλοντος αὐτοῦ. Οὐ
καταδυναστεύειν τῶν πλησίον, οὐδὲ τὸ π
βούλεσθαι τῶν ἀσθενεσ: οὐδὲ

βιάζεσθαι
οὐδὲ ἐν τούτο

ὃς ὑποδεστέρους,
δύναταί τις μιμήσασθαι θε
ταῦτα ἐκτὸς (84) τῆς ἐκείνου µεγαλειότητο
ὅστις τὸ τοῦ πλησίον ἀναδέχετα! βάρος,
κρείσσων ἐστὶν, ἕτερον τὸν ἐλαττούμενον εἰ
ܥ‎ ὅσα παρὰ τοῦ θεοῦ λαθὼν

εὐδαιμονεῖν

ἔχει, ταῦτα
αι τῶν λαμθανόντων:
θεάσῃ ܗ‎ iis ἐπὶ

οὗτος uunc, Bas ε
(56)

γῆς, ὅτι Θεὸς ἐν
μυστήρια 8
μένους ἐπὶ
ἀγαπήσεις καὶ

κόσμου xal τῆς πλάνης καταγνώσῃ
θῶς ἐν οὐρανῷ i

ἐνθάδε θανάτου χαταφρονήσῃς, ὅταν τόν ὄντως θά-

(80) Δικαιωθῆναι, Satis apte ad Calviniana com-
menta reddiderat Stephanus. pro justis haber: et
paulo post δικαιώσῃ, faciat ut. pro justis. habeantur.

(81) Ποθῇς. Dubitat Stephanus utrum legatur in
ms. ποθῇς, an ποθήσῃς.

(82) Ἐπίγνωσιν. Addit Sylburgius πατρός σοι

παρέξει. Mox Stepbanus πάντα τὰ ἐν κόσμῳ vel ἐν
τῇ γή. Sylburgius ἐν τῇ ὑπ᾽ οὐρανόν.

(83) Μόνοις, Post hanc vocem erat in ms. codice
littera,quam Stephanus initium egso putat vocis ἄνω

πορῇς (81) καὶ B

Hujus etiam tu fidei si desiderio Lenearis, et illam
accipias, primum quidem cognosces Palrem. Deus
enim homines dilexit, propter quus mundum crea-
vit, quibus omnia subjecit qui in mundo sunt,
quibus ralionem, quibus mentem dedit, quibus so-
Jis ad ipsum oculos attollere permisit, quos ad ima-
ginem suam formavit, ad quos Filium suum unige-
nitum misit, quibus coleste reguum promisit, et
dabit, quod ipsum dilexerint. Postquam autem il-
lum cognoveris, quanta te impletum iri latitia exi-
stimas? aut quantum diliges eum qui prior te ita
dilexerit? Cum autem diligere coeperis, imitator be-
nignitatis ejus eris. Ac ne mireris posse hominem
esse imitatorem Dei. Potest, eo volenle. Non enim
imperium in proximos obtinere, neque velle potio-
re conditione esse quam ii qui sunt infirmiores, ne-
que divitem esse, et vim inferre inferioribus, est
beatum esse : neque in his Deum imitari quisquam
polest; sed 11:60 extra ejus majestalem sunt. At qui
proximi onus in se recipit; qui qua in re superior
est, alium qui est inferior, beneficio vult afficere:
qui quecumque habet,a Deo accepta, ea indignis
suppeditans, Deus [it eorum qui accipiunt: is Dei
est imitator. Tunc perspicies, in terra degens,
Deum in eelis mundum, velnt aliquam. rempubli-
cam, gubernare, tum mysteria Dei loqui incipies ;
tunc cos qui puniuntur quod abnegare Deum. no-
lint et diliges et miraberis: tunc imposturam
mundi errorem damnabis, cum vere in colo vi-
vere didiceris : cum ejus qua hic mors esse cense-
tur, contemptor ease οἱ mortem, qus revera est

aut ἀτενές. Habebat ἄνω apographon Beureri.

(81) Ἁλλὰ ταῦτα ἐκτὸς, κ. τ.λ. Sed hac extra
ejus majestatem sunt. Idest, contraria illius ditissima
benelicentis, quam. imitari debemus. MARANUS, in
Emendandis .

(85) Ἐν οὐρανοῖς, In hae vore librarios lapsos
esse putat Slephanus ob. seripturze similitudinem,
el legendum ἐν ἀνθρώποις. Nam brevitais causu
scribi solet ἐν ἄνοις pro ἐν ἀνθρώποις.

1183

ANONYMI VIRI APOSTOLICI

1184

mors, for-ilare cwperis, quee servatur iis qui ad A vatov φοδηθῇς, ὃς φυλάσσεται τοῖς κατακριθησο

ignem aternnm damnabuntur, quisibi traditosaffi-
ciet supplicio ad finem usque. Tune admirationi
tibi erunt qni pro justitia ignem patiuntur; tune
beatos predicabis, cum ignem illum eognove-
ris.

μένοις εἰς πῦρ τὸ αἰώνιον, ὃ τοὺς παραδοβέντας
αὐτῷ μέχρι τέλους κολάσει" τότε τοὺς ὑπομένοντας
ὑπὲρ δικαιοσύνης θαυμάσεις τὸ πῦρ (80), τὸ... μα-
χαρίσεις ὅταν ἐνεῖνο τὸ πῦρ ἐπυγνῷς.

Cap. XI. Quanti sint momenti ea cognoscere, que Verbum incarnatum docuit.

Non facio verba de rebus peregrinis, neque se-
ous quam rationi consentaneum sit, quero; sed
cum apostolorum [fuerim diseipulus, fio gentium
doctor; quz tradita sunt (mihi), subministro iis
qi diseipuli funt digni veritate. Quis enim recte
edoctus, et ab amico Verbo generatus, non studet
dicere aperte qui per sermonem clare ostensa sunt
pulis, quibus declaravil sermo conspicuus fa-
ibere loquens, cum ab incredulis non intelli-
'ctur, sed discipulis enarraret : qui fideles ab eo
mati, cognoverunt Palris mysteria. Cujus rei
tia sermonem misit, ut a mundo conspiceretur:
qui a populo contemptus, apostolorum praeconio
promulgatus, a gentibus est creditus. Hic ab initio
erat, qui novus apparuit, et. . . inventus, et sem-
per novus in sanctorum cordibus nascens. Hic qui
semper, hodie Filius habitus ; per quem Ecclesia di-
iatur; et gratia expansa, in sanctis incrementum
accipit, prebens mentem, patefaciens mysteria, an-
nuntians tempora,gaudens super fidelibus,quaren-
tibus donans; quibus limites fidei non pertringun-
tur neque limites patrum transiliuntur, Deinde me-
tus legis decantatur, et prophetarum gratia cogno-
scitur, et Evangeliorum fides stabililur, et aposto-
lorum traditio custoditur, οἱ Ecclesie gratia exsul-
tat. Quam gratiam molestia non afticiens, cogno-
sces ea do quibus sermo instruit, per quos vult
cum ei libet, Quecunque enim voluntate jubentis
sermonis excitati sumus ad eloquendum, cum la-
bore, ex dilectione eorum quie revelata sunt. nobis
sumus vobiscum participes.

Οὐ ξένα ὁμιλῶ, οὐδὲ παραλόγως ζητῶ: ἀλλὰ
ἀποσιόλων γενόμενος μαθητὴς, γίνομαι διδάσχα-

λος ἐθνῶν: τὰ παραδοθέντα ἀξίοις ὑπηρετῶ γι-
νομένοις ἀληθείας μαθηταῖς" τίς γὰρ ὀρθῶς 8:2
δαχθεὶς, καὶ λόγῳ προσφιλεῖ (8T) γεννηθεὶς (88),

οὐκ ἐπιζητεῖ σαφῶς μαθεῖν τὰ διὰ λόγου δειχθέντα
φανερῶς μαθηταὶ ἐφανέρωσεν ὁ Λόγος φα-
γεὶς παῤῥησίᾳ λαλῶν, ὑπὸ ἀπίστων μὴ

δὲ διηγούμενος (38): οἱ πιστοὶ λογ-αι
ἔγνωσαν Πατρὸς μυστήρια (90). 05
χάριν ἀπέστειλε Λόγον, ܡܡܠ‎ κόσμῳ φανῇ" ὃς, ὑ-
πὸ λαοῦ ἀτιμασθεὶς, διὰ ἀποστόλων χηρυχθεὶς,
ὑπὸ ἐθνῶν ἐπιστεύθη. Οὔτος ὁ ἀπ᾽ ἀρχῆς, ὁ ܒܐ‎
νὸς φανεὶς (98), ܐ‎ , 2 1 1 s εὑρεθεὶς (02),
πάντοτε νέος iw ἁγίων καρδίαις γεννώμενος, Οὔ-
τὸς ὁ ἀεὶ, σήμερον Υἱὸς λογισθείς" DU οὗ πλου-
τίζεται ἡ Ἐκκλησία, Καὶ χάρις ἁπλουμένη, ἐν de
γίοις πλῃθύνεται, παρέχουσα νοῦν, φανεροῦσα μν-
στήρια, διαγγέλλουσα καιροὺς, χαίρουσα ἐπὶ
στοῖς, ἐπιζητοῦσι δωρουμένῃ (93)" οἷς ὅρια πίστεως
οὐ θραύεται, οὐδὲ ὅρια πατέρων παρορίζεται, Bl.
τα φύδος νόμου ἄδεται, καὶ προφητῶν χάρις q-
γώσκεται, καὶ πίστις ἵδρυται, καὶ
, καὶ Ἐκκλησίας
Ἣν χάριν οὐ λυπῶν, ἐπιγνώσῃ ἃ
λόγος ὁμιλεῖ, ὃν ὧν βούλεται, ὅτε θέλει. “Ὅσα γὰρ
[bom ελεύοντος λό ܙ‎ ἐξειπεῖν,
μετὰ πόνου, ἐξ ἀγάπης

. οἷς

wood uen

ܨܢ

τες ὑπ᾽ αὐτοῦ.

καὶ

πι-

xal

ἀποστόλων,
χάρις σκιρτᾷ.

9 0

t τοῦ

γινόμεθα ὑμῖν κοινωνοί,

Chap. XIT. Vehementer interest hominibus veram 5οἰεηξιαπι percipere, quz in Ecclesia non. sine vita οἱ
charitate comparatur.

Qus cum legeritis et audieritis studiose, scietis
quicumque praebet Deus diligentibus recte; facti
paradisus deliciarum, lignum genus omne fructus

(30) τὸ Ad oram codicis, quo usus est Ste-

ΓΟ ascriptum erat: Καὶ ὧδε ἐγχοπὴν εἶχε τὸ

Sie emendat Stephanus, τότε τοὺς ὑπο-

ὑπὲρ δικαιοσύνης τὸ πῦρ θαυμάσεις καὶ

μεκαρίσεις ὅταν, elo. Legere mallet Sylburgius sine

transpositione, τὸ πῦρ τὸ ἐπίγειον καὶ τότε αὐτοὺς
μακαρίσεις ὅταν.

(87) Προσφιλεῖ, Sie habebat Beureri aposraphon
8.8 qui spatium eral in ms. inter προσφι
addendum putat Sylburgius καὶ ἀληθεῖ,

(88) Προσφιλεῖ θείς, Legi etiam posset
προσφιλὰς γενηθεῖς. δὲ Verbo amicus factus. Manas.
in Addend.

(89) ܐܦ‎ γούμενος. Scriptum fuisse putat Stepha-
nàs ἐκδιηγούμενος in codice ms,

(90) Ἕγνωσαν πατρὸς μυστήρια, x. τ᾿ À. Sio
eliam videtur scribi et intelligi posse : ἔγνωσαν πα-

οἷς ܘܗܬ‎
εἴτεσθε ὅσα
θῶς, ol γενόμενοι

ες, καὶ ἀκούσαντες μετὰ σπουδῆς,
παρέχει ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν ὁρ-
(94) παράδεισος τρυφῆς, πάγ-

τρὸς μυστήρια, οὗ χάριν ἀπέστειλε Λόγον : Cognove-
verunt Patris. mysteria, nimirum qua de causa. ser-
monem miserit. Manax, bid.

(04) Οὗτος à ἀπ’ ἀρχῆς, ὁ καινὸς φανείς.
gere malin, οὗτος ὁ ἀπ᾿ ἀρχῆς, καινὸς φανείς.
qui ab inilio erat, novus apparuit, Μλμαν. ibid.

(99) Εὖ Legit Stephanus xai ἀρχαῖος εὗρε-
Gris. Beurerus καὶ παλαιός. Mallem καὶ ἐν χρόνῳ
εὑρεθείς et in tempore inventus, aut aliquid simile
quod nature divine wternitati opponatur.

(05) Δωρουμένη. Vert etiam posset, domata, ut
observat Stephanus. :

(94) 01 γενομένοι. Miror doctissimum interpre-
tem Stephanum reddidisse, qui fuistis, εἰ mox qui
produxistis, cum nihil magis sententie conlrarium
esse possit. Hec enim ad gentiles dicuntur. Non
incommode deleretur articulus ante γενόμενοι,

Le-
Hic

1185

καρπὸν
τοῖς, ποικίλοις καρποῖς κεκοσμημένοι. Ἐν γὰρ τού-
τῳ τῷ χωρίῳ ξύλον γνώσεως καὶ ξύλον ζωῆς πε-
φύτενται" ἀλλ᾽ οὐ τὸ τῆς γνώσεως (95) ἀναιρεῖ, ἀλλ᾽
ἡ παρακοὴ ἀναιρεῖ, Οὐδὲ γὰρ ἄσημα τὰ γεγράμ -
μένα, ὡς Θεὸς àm ἀρχῆς ξύλον ζωῆς ἐν μέτῳ πα-
βαδείσου ἐφύτευσε, διὰ γνώσεως ζωὴν ἐπιδειχνύς 3
ἢ μὴ καθαρῶς χρησάμενοι οἱ ἀπ᾿ ἀρχῆς, πλάνῃ
τοῦ ὄφεως γεγύμνωνται, Οὐδὲ γὰρ ζωὴ ἄνευ γνώ-
σεως, οὐδὲ γνῶσις ἀσοαλὴς ἄνευ ζωῆς ἀληθοῦς.
Διὸ πλησίον ἑκάτερον πεφύτευται. Ἣν δύναμιν ivi
δὼν ὁ ᾿Αποστόλος (00), τήν τε ἄνευ ἀληθείας
προστάγματος εἰς ζωὴν ἀσκουμένην γνῶσιν μεμφό-
μενος, λέγει. Ἢ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δὲ ἀγάπη οἳ-
κοδομεῖ, Ὁ γὰρ νομίζων εἰδέναι τι dveo γνώσεως ἀ-
ληθοῦς καὶ μαρτορουμένης ὑπὸ τῆς ζωῆς, οὐκ ἔγνω,
ὑπὸ τοῦ ὄφεως (97) πλανᾶται, μὴ ἀγαπήσας (98) τὸ
ζῇν. Ὁ δὲ μετὰ φόδου ἐπιγνοὺς, καὶ ζωὴν ἐπιζητῶν,
ἐπ’ ἐλπίδι φυτεύει, καρπὸν προσδοκῶν. "lizto σοὶ καρ-
δία, γνῶσις" ζωὴ δὲ, λόγος ἀληθὴς, χορούµενος"
οὔ ξύλον φέρων, καὶ καρπὸν (99)... ρῶν, πρυγή-
σεις ἀεὶ τὰ παρὰ Θεῷ ποθούµενα: ὧν ὄφις οὐχ
ἅπτεται, οὐδὲ πλάνη συγχρωτίζεται + οὐδὲ Εὔα
φθείρεται (995), ἀλλὰ παρθένος πιστεύεται, καὶ σω-
τήριον δείκνοται, καὶ ἀπόστολοι συνετίζονται, wal τὸ
Κυρίου πάσχα προέρχεται, καὶ κηροὶ (100) συνάγον-
ταν, καὶ μετὰ κόσμου ἁρμόζεται καὶ διδάσκων ἁγίους
ὁ λόγος, εὐφραίνεται" δι’ οὗ Πατὴρ δοξάζεται, Ὦ ἡ δό-
Ex εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν,

(95) ᾿Αλλ’ οὐ τὸ τῆς γνώσεως, x, v. λ. Bie redden-

dum crediderim : Verum non cognitionis lignum oc-
em. sed inobedientia. Manaw. in Emendand..
v δύναμιν ἐνιδὼν 6 ᾿Απόστολος. ld csi: eum.
NE. Apostolus quam vim habeat illa utri-
usque ligni, nempe cognitionis et vita, conjunctio.
Obscura Stephani interpretatio: Quam. facultatem.
cum perspexissel. Apostolus. ΜΑΒΑΝ tbid.

(97) Ὑπὸ τοῦ ὕφεως. Premittit καί Beurerus.

(98) Μὴ ἀγαπήσας. lta Beurerus et Sylburgius:
posterior littera hujus vocula μή legi non potuit
ms. codice, sed tantum a. Stephanus reddidit oh
amorem vitz. Mox idem Beurerus ἥτω οὖν σοι,

EPISTOLA AD DIOGNETUM.

ξύλον, εὐθαλοῦν, ἀνατείλαντες ἔν ἕαυ- A ferens, belle germinans, in vobis ipsis producen-

1186

tes, variis fructibus ornati. In hoc 81111 lignum
cognitionis οἱ lignum vite plantatum fuit. Verum
non quod est cognitionis,id est quod e medio tollit;
sed inobedientia e medio tollit.Neque enim ea sunt
obscura quz scripta sunt, Deum ab initio lignum
vite in medio paradisi plantasse, per cognitionem.
vitam ostendentem ; qua eum pure usi non essent
qui ab initio fuerunt, impostura serpentis nudati
fuerunt. Neque enim vita sine cognitione, neque
cognitio tuta sine vita vera. Ideo in propinquo
utrumque plantatum fuit. Quam facullatem cum
perspexisset Apostolus, reprehendens cognitionem
que sine veritate mandati in vitam exercetur, di-
cit : Cognitio inflat, dilectio aulem. edificaL'?, Qui
enim putat se scire aliquid sine cognitione vera et
cui testimonium perhibetur & vita, non cognoscit,
& serpente decipitur, quia vitam non dilexit. At qui
cum timore cognitionem est adeptus,et vitam que-
rit, in spe plantat, fruetum exspectans. Esto tibi
cor, cognitio: vita autem, sermo verus qui rei
pitur. Cujus lignum ferens, δὲ fructum, percipics
semper qu» apud Deum desiderantur,qua serpens
non attingit, neque impostura se illi applicat; ne-
que Eva corrumpitur, sed virgo creditur ; οἱ Salu-
tare ostendilur,et apostoli intelligentia instruuntur,
et Domini pascha progreditur, οἱ chori congregan-
tur, et decenter ordinantur: ac docens sanctos
sermo hetatur; per quem Pater glorificatur. Cui
gloria in secula. Amen.

C (06) Καὶ καρπόν. Stephanus et Beurerus καὶ
καρποῦ ἐρῶν. Melius Sylburgius xai καρπὸν
ἐκπληρῶν.

(083) οὐδὲ Εὔα φθείρεται, Clarior erii interpreta-
tio, si βίο reddamus : Ubi meque Eva corrumpitur.
Μααν. ibid.

(400) Κηροί, Vox corrupta, nec evidenter lecta in
3s. codice. Non ssnabitur vulnus, si legamus cum
Sylburgio χαιροί. Sed οἱ ponamus χοροί, nihil puto
superfüturum diffieultatis.Stephants voces sequen-
tes sic reddit, et cum mundo coaplatur. Videlur le-
gendum ἁρμόζονται,

PRESBYTERORUM ET DIACONORU
ACHALE

EPISTOL* DE MARTYRIO $. ANDRE/E APOSTOLI

VETERUM TESTIMONIA.

(Garzanp., Veterum Patrum Biblioth., t. I. Venetiis, 4765, in-fol., Ρ. 145.)

3
Dawasus, vel quisquis auctor sit, Carm. 1v, e edit. Sarazanii, Romg 1038.

Andrea, Christi apostole,
1100 ipso jam vocabula
Signaris isto nomine,
Decorus idem mystice.

Quem crus ad alla provehit,
Crux quem beata diligit,
Cui erus amara praeparat
Lucis futuro gaudia.

In te orucis mysterium
Cluit gemello stigmate,
Dum probra vincis per crucem,
Crucisque pandis sanguinem. Hpist, cap. x.

1.
Erenosysos, epist. tix al. xpvur ad Marcellam, mum. 5, tom. I, pag. 328, edit. Veron. 1134.

In omnibus locis versabatur (Jesus): cum Thoma in Indis, cum Petro Rome, cum Paulo in Illyr
cum Tito in Creta, cum Audrea in Achaia. Cap. n, ete.

ΠΠ.
Gaopzxrivs Brix., ín serm. habito in Dedicat. eccles.

Joannes in Sebastena urbe provinrie Palestinz, Thomas apud Indos, Andreas et Lucas apud Pa
Achaiz civitateu, consummati releruntur. Cap. xi.

IV.
Pacuivus Noraxus, de 8. Felice, Natul, 1x, vers. 406, pag. 637, edit. Veron. 1130.

11616 pater Andreas, heic qui piscator ad Argos
Missus, vaniloquas docuit mulescere linguas :

Qui posrquam populos ruptis erroris iniqui
Hetibus explicuit, traxitque ad retia Christi,
Thessalicas fuso damnavit sanguine Patras. Cap. x.

Inew, ibid., Natal. xi, vers. 76-350, pag. 442, 168 et 650.

Sic Deus et reliquis tribuens pía munera terris,
Bparsit ubique loci magnas sua membra per urbes.
Sic dedit Andream Patris.

"op # καὶ . . tunc Andream devexit Achivis.

¥
PerRUs Cunvsoroaus, serm. cxxxur.

Crucem quam refugerant (Petrus et. Andreas), postea conjunctis viribus ardenter invadunt, — Pet
namque erücem, arborem conscendit Andreas. Cap. x.

1189 PRESB. ET DIAC. ACHALE EPIST. 5E MART. $. ANDHEJE. — PROOEMIA. 1100

"VI.

Avcron Incertus, lib. De vera. et falsa penitentia, cap. 8, num. 22, in. Append. ad lom. Vl Opp. 8. Au-
gustini, pag. 230, edit. BB. Paris. 16:

In hoc desiderio erat Andreas, quiin cruce positus a Domino requirebat: Tempus es! ut eomiendes
Lerrz corpus meum. Volebat enim eum plebs ie cruce deponere. Ipso utem οωρῖι Dominum rogare : Ne
me permittas, Domine, descendere vivum, sed tempus est ut commendes terre corpus meum : tandiu
enim jam portavi, tandiu super commendatum vigilavi, quod vellem jam ipsa obedientia liberari, οἱ
isto gravissimo indumento exspoliari. Recordor quantum m portando onerosum, in fovendo infirmum,
In eaercendo latum, in domando superbum laboravi. Seis, Domine, quoties a purilale contemplationis
me retrahere conabatur, quoties ἃ dulcissima quietis somno me exeilaro contendebat, quantum ct quo-
ties dolorem ingerebat. Qui igitur tandiu, Pater benignissime, pugnant restiti et tua ope superavi, &
te pio et justo remuneratore posco,ne mihi ultra commendes,sed depositum reddo. Comsnenda alii quem
illud ultra non impediat, οἱ resurrecturum servet et reddat, ut δὲ ipsum quoque meritum sui laboris
recipiat. Terre mme commenda, ut me amplius vigilare non oporteat, et libere ad te fontem indeficientis
gaudii tendere anxiantem me non retratat, nec impediat. Cap. xi.

ΝΗ.
Ex lib. Sacramentorum, inter opp. 8. Gngconm M. tom. 111, pag. 143, edit. DB. Paris. 1205.

Adest nobis Pater omnipotens) dies magnilici votiva. mysterii, qua venerandus Απάνσας apostolis
germanum se gloriosi tui Petri, tam predicatione Christi tui, quam conversalione monstravit: ut id
quod libera prédicaverat voce, nec pendens ticeret in cruce. Cap. x.

Videsis et Librum Responsalem, sive Antiphonartum, inter. opp. ejusdem 8, Gneconn M. tom. ΠῚ, pay.
843.

ὙΠ].
E» Missali Gothico apud Mabillonium Liturg. Gallic. lib. n, num. 17, pag. 221, 222.

Dignum et justum est, equum et justum est, pietati tua ineffabiles gratius referre, Omnipotens, se:i-
piterne Deus, et inestimabili gaudio passionem tuorum predicare sanclorum, per Christum Dominom
nostrum. Qui beato Andree in prima vocatione dedil idem, et in passione donavit victoriam. Acceperat
hec utraque beatus Andreas; ideo habebat et in przedieatione constantiam, et in sione tolerantiatn.
Qui post iniqua verbera, post carceris septa, alligatus suspendio 86 purum saerificium tibi cbtulit Dco.
Extendit mitissimus brachia ad celos, ampleetiter creis vexillum, defigit in osculis ora, Agni cogno-
scit arcana. Denique dum ad patibulum duceretnr, in. cruce suspenderetur, carne patiebatur et spiritu
loquebatur. OLliviscitur crucis tormenta, dur: de cruce Christum praconat, Quantum enim corpus ejus
in ligno extendebatur, tantum in lingua ejus Christus exaltabatur: quia pendens in ligno, sociari seci
gratülabatur. Absolvi se non patitur de crure, re tepescal certamen in lempore, Turba circumspicit,
et lamentat ; demitti a vinculo expit, qnem Reparatoris mentem ntelligil. Luxur) posiulut justum, n6
pereat populus hoc delieto. Interea fundit martyr spiritum, possessorus sempilerni Judicis regnum.
Capp. XX, X, X, η.

IX.
VsnaNrICS FonruxarUs, Carmin. lib. vir, De senatu Qurir celestis, Ez Biblioth, Patrum. Paris. fom. VU,
pag. 811, E.

Culmen apostolicum radianti luce coruscum,
Nobilis Andream mittit Achaia suum.

X.
ineconrvs Turon., De gloria martyrum, Ih, ni, cap. xxt, pag. 754, edit. Paris, 1090
Andreas apostolus magnum miraculum in die solemnitatis su profert, hoe est manna in modum
farinie, vel oleum eum ndore nectareo, quod de tumulo ejus exundal. — Hec autem aguntur apud pro-
vineiam Achaiam in civitate Patras, in qua beatus apostolus sive martyr, pro. Redemptoris nomine cru-
cilixus, presentem vitam gloriosa morte (finivit. Cap. x.

χι.
Aucron INCERTUS, /ib. De miraculis B. Andres apostoli, cap. χχχγι, in Append. opp. Gmrconnu Tunox.
pag. 1964.

Post hme comprehensus beatus apostolus ab Egea proconsule, positus est in carcere, ad quem omnes
conveniebant ut audirent verbum salutis. At ille non cessabat praedicare nocte et die verbum: Dei.Paucis
vero diebus interpositis, eduetus. de carcere et gravissime eacus, cruce suspensus est: in qna eum per
iriduum vivens perderet,non cessabat predicare Dominum Salvatorem, donee tertia die populis flentibus
spiritum exhalaret: quod lectio Passionis etiam ej"s plenissime declarat. Cujus beatum. corpus Masi-
milla accipiens, conditum aromatibus recondidit in sepulero : assidue autem super illuni deprecans Do-
minum, ut ejus beatus apostolus memor esset, exorabat. Capp. vi, Ix, X, Xit, Xlll,

Libellus De miraculis sancti 4ndrez laudatur in Chronici Fontanellensis cap. xiv.
XII.

Onacono,, jussu Dasilii imperatoris Grarce edilum, ad d. xxx Novembris, Part, 1, pag. 271,‏ ;ܬܬܐ
edit. Urbin. 4127.‏

"λθλησις τοῦ ἁγίου καὶ πανευφήµου ἀποστόλου "Av« — Obrlamen sancti οἱ clarissimi apostoli Aud;ez,
δρέου, ἀδελφοῦ τοῦ μεγάλου Πέτρου, fratris magni Petri,

1101 PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE 1192

οὗτος ἀδελφὸς γνήσιος ὑπάρχων τοῦ μεγάλου ἀπο- A Hic germanus magni apostoli Petri, post Ascon-
τὴν ᾿Ανάληψιν τοῦ Κυρίου — sionem Domini nostri Jesu Christi, praedicavit in
εἷς πᾶσαν τὴν παρ- iota maritima ora Bithynie, Ponti, Thraeie et
Gji- Seylhim: deinde magnam Sebastopolim lustravit.

στόλου Πέτρου,
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκήρυξε
ἅλιον τῆς Βιθυνί

ς, καὶ τοῦ Πόντου, καὶ

κης, καὶ τῆς Exod BE ταῦτα 8 — Postremo Patras Achaie in Peloponnesum mi-
Σεθαστουπόλει τῇ μεγάλη, — Εἴτα ζλθον ἐν Πά- — gravit, ubi ab /Egea proconsule in crucem subla-
τραις τῆς ᾿Αχαΐα εἰς Πελοπόννησον, Καὶ ἐςταυρώθη tus ost: alque ita mortem obiit. Capp. m, x,
ὑπὸ Αἰγέα τοῦ ἀνθυπάτου" καὶ οὕτως ἐτελειώθη. χα.

XIII.

Er&enius Uxamensis οἱ BmATUs presbyter, lib.1, adversus Elipandum archiepiscopum Toletanum. Ex
Bibliotheca Patrum Parisiensi, fom. IV, part. ii, pag. 520, A.

Agnus iste predam quam tenebas, excussit, δὲ argumentationes philosophie tue, simplicitatis sue
innocentia omnino delevit. Iste est Agnus immaculatus, qui quotidie, ut beatus Andreas ait, in altare
crucis sanctificatur: Cujus cames posteaquam omnis populus credentium manducaverit et ejus sanguinem
biberit, Agnus qui sacrificatus est, integer perseverat οἱ vivus: εἰ cum. vere sacrificalus. sit, el vere carnes
ejus sint manducatze a. populo, et vere sanguis ejus si hausius τ tamen, ul. dixi, integer manet, et immacula-
tus et vivus. Cap. vi.

XIV.
Fronus, in. Auctar. ad Martyrolog. Benar. Ez Actis Sanctorum Bolland, Mart. tom. 1l, pag. xv,
1n Achaia, eivitate Patras, passio S. Andree apostoli: qui crucifixus pro Christi nomine, suum com-
ylevit martyrium. Cap. x.
Xv.
Miro, monachus Elnonensis, iv Vita $. Amandi spiso,. Trajecl, lib. 1, cap. 4. Ez Bolland. Febr. tom. 1
pag. 874.

Hine petit Andreas properando virilis Achaiam,
Ac nomen proprium patrando viriliter implet.

XVI.
WataeRiDUs SrnaBo, Carm. de S. Audrea, Ez Thesauro Canisii fom. II, part. it, pag. 258.

Protinus Andreas compuncetus voce Tonantis,
Credidit eternum salvantem secula regem :
Pendula capture contemnens retia sprets,
Et dieto citius Christi precepta facessit.

Quis numerare valet populosis oppida turmis
[ilius eloquio, qua fana profana fricabant,
Credula. pandentes regi precordia Christo?
Nempe vicem. Domino solvebat calce eruenta,
Dum crucis in patulo suspensus stipite martyr
Ultima mortalis clausit spiracula vite,
Purpureas sumens Christo regnante coronas.

XVII.
RuasaNUs, in. Martyrol. ad d. 30 Nov. Ez: Thesauro Canisii tem. 1L, part; tt, pag. 348.

Natale sancti Andrez apostoli. — Hic praedicavit Scythiam et Achaiam, ibique in civitate Patras cruci
suspensus occubuit. Cap. x.

XVIII.
Usuannvs, in Martyrologio ad d. 30 Novemb., pag. 193, edit. BB. Paris. 1718.

Tn civitae Patras provincie Achaim, natalis sancti Andrez apostoli, qui etiam apud Seythiam predi-
cavit. Hic bealissimus ab Έρσα proconsule comprehensus, primo in earcere est clausus, ac deinde gra-
vissime casus; ad ultimum vero in cruce appensus, biduo inibi supervixit. Capp. vii, 1x, X, xit.

XIX.

REMIGIUS, monachus ANTIsIODonENSIS, Comment. in psalmam xxt, Exstat in Bibliotheca Patrum Lugdu-
nensi, tom. XVI.

Quamvis hoc sacramentum & pluribus accipiatur, non iamen, ui videtur, in partes es! divisum, sed
totum singulis est indivisum, Andrea apostolo sio testante : Agnus, quanquam sacrificatus est, inleger
perseverat et vivus, Cap. v1.

XX.
JoaxxEs EucnarrENsIS, i» Poematibus, pag. 70, edit. Ztonze, 1610.
Σταυροῦσί τε τρεῖς ἄνδρες ὁμῶς ᾿Ανδρέαν.
Ίου simul viri crueifigunt Andream

1193 EPISTOLA DE MARTYRIO 8. ANDREJ£. — PROOEVIA, 1194

XXI.
ManrYnoLoorux metricum Ecclesie Grece, ad. d. 30 Nov., ex edit. Siberi, Lipsig, 4727.

᾿Αντίστροφον σταύρωσιν ᾿Ανδρέας φέρει,
Φανεὶς ἀληθῶς, οὐ σχιωδῶς, Qv μύστης.
Antistrophe fixus cruci fuit Andreas,
Sacerdos Christi verus, non umbratilis.

XXII.

LawrnANcUS archiep. Cantuar, lib. De corpore et sanguine Domini, cap. x, pag. 239, Edit Paris., 1048.

Est igitur sacramentum et res sacramenti, id 69] corpus Christi. Christus tamen resurgens ez mortuis
jam non. moritur, mors illi ultra ποπ. dominabitur (Rom. νι, y Sed sicut dicit Andreas apostolus: Cum vere
fn terris carnes ejus sint comcstz, et vere sanguis ejus. sit bibitus ; ipse lamen usque ἐπ iempora restitutionis
omnium, in celestibus ad dexteram Patris integer perseverat et vivus. Cap. v1.

XXIII.

WorPükrxUs abbas Brunwillerensis n Episfola ad. Meginhardum abbatem. Gladebacensem, de sacramento
ܚܒ‎ contra errores Berengarii. Exstat apud. Mabillonium seculo vi, Benedict. part. n, pag.
682.

Hoc autem corpns, post expletam more catholico communionem, sanum et incolume, vivam et into-
grum se recipit ad Patrem. Sic enim testatur Ecclesia Achais, beatum Andream apostolum dicere :
Postquam omnis populus credentium Agni carnem comederil εἰ sanguinem biberit. Agnus qui sacrificatus est,
inleger perseverat et vivus ; et cum vere sacrificatus sit, el vere carnes ejus comestp. a, populo, et. vere san-
guis ejus sii bibilus, tamen, ut dizi, et integer permanet, et immaculatus, ei vivus. Cap. vi.

XXIV.

lvo CanxorENsis Serm. De convenientia vetoris ot novi sacrificii. Ex Biblioth. Patrum Pari
pag. 806, A.

Ecce ad memoriam veniunt verba beati Andrew apostoli ,quibus asserit δὲ in ccelis esse corpus Domini,
et de altari posse sumi corpus Domini : Cujus, inquit, varnes cum sint comesia. in terris a populo, et san-
guis ejus bibitus ; ipse lamen usque in tempora restitutionis omnium, in celestibus ad dezxiram Patris integer
perseverat et vivus, Gap. vt.

ensi, tom. X.

ΧλΥ.
Bznsanpus abbas Clare-voll., Serm. in Vigilia S. Andrem apostoli, mum. 3, opp. vol. 1. pag. 1064. edid.
Paris, 1719.

Andreas homo erat similis nobis, passibilis, et tam vehementi ardore spiritus crucem siliebat, tam
inaudito ἃ saeculis gaudio tripudiabat, ut cum paratum sibi eminus paübulum conspexisset : 0 Cruz,
inquit, du desideraía, et jam concupiscenti animo preparata! Securus et. gaudens venio ad te, ita ut. et tu
ecsullans suscipias mé. Et paulo post, num. 4: Terrendum eum putat /Egeas, crueis supplicium mini-
tans: sed non est ita. Aceenditur magis in verbo hoc, et libere clamat ; Ego si patibulum erucis expa-
vescerem, crucis gloriam nan. pradicarem. At ubi paratum. sibilignum iniuius est, ex hoc jam plane
totus ignescens applaudebal, et blandiebatur illi amate sue, officiosissime salutabat, devotissime sus-
cipiebat, magnifice attollebat eam, et in ipsius preconio gloriabatur, clamans magis affectione quam
voce : Salve, eruz pretiosa, qux decorem et. pulchritudinem de. membris Dominicis accepisti ? Salve, cruz,
qui in corpore Ghristi dedicata es, et ex membris ejus tanquam margaritis ornata. Capp. vri, x.

Ipzx, serm. τ, in festo in S. Andree, mum 1, pag. 1065.

Cum duceretur ipse beatus Andreas ad crucem, populus qui sanctum et justum dolebat injuste dam -
nari, prohibere voluit ne puniretur; sod magis ipse instantissima prece prohibuil eos, ne non corona-
retus, imo πὸ non paterehur. Desiderabat siquidom dissolvi,et cum Chriatt esso, sod in cruce quam sem-
per amaverat : desiderabat regnum: intrare, aed per patibulum. Quid enim dicit illi amate suo ? Per
1e, lquit, me recipiat, qui per te me redemit. Cap. vii.

Ipzw, serm. τί, num. 3, ibidem, pag, 1069.

Audistis certe, cum pervenisset beatus Andreas ad locum ubi crux parata erat, quomodo confortatus
sit in Domino, et per Spiritum, quem una cum caeteris apostolis in igneis linguis acceperat, verba vere
ignea loqueretur. — Ex abundantia cordis os locutum est ; ct charitas qua fervebat in corde, quasi sein-
tillas quasdam ardentissimas emitebat in voco. Quid onim beatus Andreas cum sibi paratam,ut dixi, cru-
cem eminus cerneret, loquebatur? Ὁ eruz, inquit, diu desiderata, εἰ jam concupiscenti animo prsparata !
Securus et gaudens vento ad le; ita ut tu exsullans suscipias me, discipulum ejus qui pependil in te ; quia
amalor tuus semper fui, εἰ desideravi amplecti te. Cap. x.

ἴρεν, in serm. xv1, de diversis, num. 0 ; ibidem. pag. 1122.

Nunquid non supra naturam beatus isle Andreas apostolus, eujus solemnitas pre manibus est, tran-
Silierat, qui dicebat: 0 bona cruz, diu desiderata, el jam concupiscenti animo preparata ! Securus et gaudens
venio ad te. Cap. x.

PATROL. GR. Il. 38

1195 PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE 1196

XXVI.
Gaurn:pus abbas, in Declamat. vvi, exst. in volum. IE Opp. S. ΒΣΑΚΑΝΟΙ, pag. 324, A.

Gaudium sane non modo in spe glorie, sed etiam in tribulationibus. — Hao virtus ex alto, que An-
dream fecit amplecti crucem. Cap. x.

XXVH.

Nicoramus Clare-vallensis, serm. in festo S. Axpnrm. Exstat in. volum. IT. Opp. 8. BERNARDI,
pag. 728, A.

Dominus noster, cujus sehola est in terris et cathedra in celo, ex his omnibus quos elegit et preelegit,
Andream elegit apostolum cujus soloranitatem et vocibus et. cordibus inclamamus. Ὁ duleis apostolus,
et primitiva vocatio Domini Salvatoris : — eujus passio tanta spiritus devotione distillat,ut mentes au-
dientium adipe et pinguedine replere videatur. Unde non immerito ia singularem aucloritatis arcem
suscepta est, quam qui viderunt scripserunt orbi, et ministri fuere sermonis. Cap. 1

Hic sermo, quem Mabillonius aliique tribuunt Nicorao Clara-vallensi, occurrit etiam inter sermones
D. ܐܐܐ‎ Daxráwt, estque num. rvur, tom. ll, pag. 138, edit. Paris, 1042.

XXVII.
PerRUS ΒΚΕΘΈΝΘΙΒ, serm. 1v, in festo S. Andree, pag. 174, edit. Paris. 1057.

Andreas quasi sus conditionis oblitus, summopere predicabat suavitatem et dulcedinem crucis. —
Pre nimio ardore fidei ct amoris, crucem salutat et dicit : Securus et gaudens venio ad te. Andreas pra
cipuam repulat voluptatem,si dimittatur in patibulo, donee in eo consummetur : et quod omnem forti-
tudinem faculialis humana Lranscendit, quasi jam a corpore peregrinans cruciatum in cruce non sen-
tit. — Andreas clamat : Salve. crux speciosa ! Securus et. gaudens ad. te venio : suscipe diseipulum ejus qui
pependit in te magister meus Ghristus. — Ardentissime affcctat Andreas ascendere crucem : ui intra eam
5 et principem mundi despiciat ; ut inde quasi de eminentissima lurre jacula inimici securus ex-
cipiat. Cap. κ.

XXX.

AucrOR incertus. lib. Soliloquiorum anime ad Deum, cap. xxu, In Append. Opp. S. Augustini.
tom. Vl, pag. 95.

Ibat Andreas securus ad orucem et gaudens, quoniam ad tuam dulcedinem properabat. Cap. x.
XXX.
Lucas Tudensis, contra Albigenses lib. 11, cap. xxi. Ex. Biblioth. Patrum Parisiensi, tom. IV, part. xt,
pag. 710, B.

Quamvis multos martyrum legamus in sua passione gaudere, ut legitur de beato apostolo Andrea, qu
cum duceretur ad mortem, dicebat : Securus et gaudens venio ad te ; hoc de gaudio spiritus intelligendum
est, non de gaudio corporeo. Cap. x.

XXXI
THOMAs AouiNas, serm. 1, de S. Andrea. Ez. edit Romana 1570, tom. XVI, sub finem, pag. 48.

Septem sunt gradus ascendendi in palmam, id est in crucem. Primus gradus, persecutoris aggressus.
Secundus, devola martyrii processio ; de his duobus, in vita sua (8. Andr.) Tertius, devota de cruce
prodicatio; ip Legenda, ibi : 0 st scires virlulem crucis ! etc. Quartus, carceris toleratio, ibi ; Jussit cum
fn carcerem detrudi. Quintus, populorum eum liberare volentium prohibitio, ibi : Noltte sanctum, elc.
Sextus, funium procellatio, ibi : Jussit eum funibus eui. Septimus, devota ut pati mereretur oratio, ibi :
Ὁ beata crux. — Circa passionem notandum quod passus est desideranter, ibi : Jam. concupiscenti animo
praparata ; confidenter, ibi : Secwrus ; letanler ibi : Gandens venio ad te; constanter, quia nunquam a
predicatione cessabat ; longanimiter, ibi; Hiduo; gratanter, gratias agendo; perseveranter, quia nun-
quam nisi moriuus descendere voluit. Capp. Uu, vit, IX, X, XI, XII.

XXXII.

BoNAVENTURA, serm. n, de 8. Andrea apostolo. Ex ejus Opp. edit. Lugdn. 1668, tom. 111,
pagg. 223, 924.

Beatus Andreas, sieut ejus Legenda dicit, materialem erucem in corpore passus fuit, — Sic cum cru-
cem ascenderet,hanc humilitatem sanctus apostolus se habere ostendil,cum ZEges de cruce sic ait : Ego
crucis Chrisli servus sum, et crucis troparum diligere potius debeo quam. timere. — Unde dictur in Legenda,
quod ezspoliavit se, οἱ vestimenta sua tradidit carnificibus. — Quod aposlolus dum attendit, mori pro
Christo non timu ied pleno. 1 6rucem accessit, Unde videns crucem non timuit, non
fugit, non oculos ab ea avertit, sed exclamavit el dixit : 0 bona cruz, dtu desiderata, sollicite quaesita, et
ddeo concupiscenti animo praeparata ! Lus et gaudens venio ad te, ifa wt tu gaudens suscipias me, discipulum
ejus qui pependit in te. Salva me, inquit, erux pretiosa, ele. Capp. 1v, x.

Ipgx, serm, vu, ibidem, pag. 225.

Hac compassione fraterna transfossus apostolus dicebat σοι : Ego de fuo interitu doleo, non. de mea,
passione conturbor. Meus entm dolor unius diei, vcl duorum, vel trium ; sed tuus interitus nec per tilia an-
morum poteri pervenire ad finem. Cap. 1x.

1191

EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREE. — PROOEMIA.

1188

XXXIU.
Sopnnoxius, ut fertur, De vitis apostolorum, cap. τ. Apud Fabricium in Biblioth. Eccles. pag. 224.

᾿Ανδρέας ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, ὡς οἱ
δεδώχασιν, Σκύθαις καὶ
ρυξε τὸ Εὐαγγέλιον τ
καὶ ἐν Σεδαστοπόλει ἓ
# παρεμθολὴ ᾿Αψάρου vai Φάσις ὁ ποταμὸς, ἢ
οἰκοῦσιν Α]θίοπες oi ἐσωτέροι, Θάπτεται ἐν Πάτραις
τῆς ᾿Αγχαίας, σταυρῷ παραδοθεὶς ὑπὸ Αἰγέα τοῦ βασι-
λέως Ἐδεσσηνῶν,

Σογδιανοῖς καὶ Σάνκαις ἐκή-
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
ρυξε τῇ μεγάλη, ὅπου ἐστὶν

ρὸ ἡμῶν παρα- Α.

Andrens frater hujus (Simonis Petri, ut majores
nostri prodiderunt, Scythis, et Sogdianis, et Saecis
predicavit Evangelium Domini nostri Jesu Christi,
οἱ in Sebastopoli przediesvit quae cognominatur
Magna, ubi est irruptio Apsari, et Phasis fluvius :
illic incolunt JEthiopes interiores. Sepultus est au-
iem Patris civitate Achaie, crucis suffixus ab
Agea prefecta Edessenorum.

Eadem ferme habet Anonymus apud OEccurEsIUM in Acta apostol. et Epistolas Pauli: apud quem tamen
postrema verba reclius sie se habent : ὑπὸ Αἰγέα τοῦ ἀνθυπάτου σταυρωθείς.

XXXIV.

Hirporvyrus, seu quisquis sit auctor, De duodecim apostolis. Apud Combefisium, Auctar. nov. fom. II,
pag. 831.

Andreas, cum Scythis ac Thracibus predicasset,
cruci affixus est Patris in Achaia, rectus in olea
arbore, ibique sepelitur. Cap. x.

XXXV.
Psrupo-Donorurus Tyrius, in Synopsi. etc. Ez edil. Fabricii De vita et morte Moysis, pag. 471.

Andreas... sepultus est, Patris Achaie urbe, cum.
ab JEgeate in orucem actus fuisset. Cap. x.

᾿Ανδοέας, Σκύηαις, Βρήκα,
ἐν Πάτρα

χηρύξας, ἐσταυρώθη
τῆς ᾿Αχαίας ἐπὶ ἐλαίας ὄρθιος, καὶ θά-

πτεται

Ανδρέας. ἑτάφη ἐν Πάτραις τῆς Αχαίας αταυ-
ρωθεὶς ὑπὸ Αἰγεάτου,

Quibus addesis pseudo-Abdiam in Histor. apostol. lib. τι, num. 39 et seq. pag. 507, edit. J. A, Fobricii
in Cod. apocr. Nov. Test. tom. 11, et [siponuw HispALExsEN Juniorem, ut perhibent, apud landatum Fabri-

cium De vita et morle Moysis, pag. 545.

Consylendus item Nrogras PapnrAGo, Orat. in S. AwpnEAM, apud Combefistum, tom. 1 Auctar. noviss..
pag. 383.
XXXVI.
Nicepnonus, Hist. Eccles. lib. τι, cap. xxxix, pagg. 199 et 200 edit. París. 1630.

Andreas, coryphmi Petri frater,... a proconsule

ὁ τοῦ κορυφαίου Πέτρου κασίγνητος...

προσήλωται, ἔγκλημά οἱ ἐπαγαγόντας, ὅτι περὶ: τὴν
ν αὐτοῦ Μαξιμίλλαν καὶ τὸν ἀδ

κλέα, Χριστῷ προσαγάγοι, τὴν

6 ἀνθυπάτου Αἰγαιάτου τῷ σταυρῷ καὶ οὔτος /Mgeato incrucem quoque est actus: illo ei crimine

objecto, quod conjugem ejus Maximillam fratrem-
quo Slratoclem, impietatem ejus dolestari docuis-
set, et ad Christi fidem adduxisset. Cap. x.

δυσσέδειαν,
XXXVII.
LaumewmmS JusmINMNUS, serm. in festo S. Andrew apostoli, ex edit. Venet. 1606, pag. 294, col. 4.

Magnanimitatern hujus rubustissimi dueis, imperterrilam mentem, passionis desiderium, spírituale-
86 lumen ipsius, ex sermonibus ejus allende. Cum enim duceretur ut crueis imponeretur patibulo,
eamdem a longe prospiciens exclamavit, dicens : O bona cruz, diu desiderata, et jam concupiscenti animo
preparata ! securus et gaudens venio ad te, ita ut lu exsullans suscipias me, discipulum ejus qui pe-
pendit in. o. Salve, o bona. cruz, qux. in corpore Christi dedicata es, el ez cjus membris lanquam mar-
garitis ornata, acctpe me ab hominibus, et. redle me meo, ut per te me recipiat, qui per te me redemit.
Cap. x.

Dionysius quoque CanrHUsiAxUS, sem. 1 οἱ tv, de laudibus S. Andrec, plura describit ex Epistola pres-
byterorum et diaconorum. Achaiz.

1199 PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE 1200

GALLANDII PRJEFATIO

In Epistolam Presbyterorum et Diaconorum Achaic de martyrio S, Andrec.

(Vet. Patr. Diblioth., 1, Proleg., p. xxxvi.)

SYNOPSIS.

I. Cur huic Epistolae inter vetusta. Ecclesizo monumenta locus assignatus.

Il. De variis ejus editionibus, Mombritiana potissimum et Lipomaniana.

ΤΠ. De antiqua ejusdem Epistola? versione.

1V. Hujus Epistolz sinceritas variis nominibus agnoscenda videtur. Chrysostomi locus expensus.

V. Solvitur objectio, ex voce τριάδος desumpta, quam fuisse usurpatam tertio, quin et secundo saculo, evin-
citur ex Patrum vetustissimis tum. Grecis tum Latinis.

"VI. Objectus locus de processione Spiritus sancti expeniitur. Eadem phrasis in Graeca Dialogorum S. Grego-
rii versione, cujus auctor Zacharias papa. Samuel Basnagius notatus.

VII. Quaestio de 4£gea memorato in. epistola Ecclesize Achaicee discussa. Lacus Sophronio aseriptus, vindica-
tur. Ejus interpres Erasmus defenditur. Duplex Edessa. distinguenda ; quarum. altera recentior Üsrhoenica,an-
tiquior alera. Macedonica, primitus Zgea dicla : cujus nominis occasioe nonnulle de J£gea proconsule, ut
fertur, Achaize, propostte conjecturte. . .

VIII. De tempore quo scripta censetur Epistola : simulgue varia de Vespasiano persecutore.

I. Qnod superius in praefatione generali antiqui- A nibus distinctum, haud incongruum putamus, ex
tatum ecclesiasticarum studiosis recepimus, Acta eo Epistole nostre initium hic describere,ut quod
martyrum nos esse collecturos, pro temporum a reliquis editis, quin et ab ipso Graeco exemplari
ratione digerenda; id quidem prestare nune inci- — aliquantulum discrepat. Sic autem so habet :
pimus, Epislolam encyelicam preshylerorum οἱ din- PASSIO BEATI ÁNDREJE APOSTOLI.
conorum Achaiz» de S. Andree apostoli martyrio, in Diacones ecclesiarum Acahie (sic) scripsimus uni-
medium proferentes. Licet enim inter Acta marty- versis Ecclesiis, qua sunt in. oriente el. occidente, et
rum sincera, virorum eruditorum judicio haud ^ meridie et septentrione in Christi nomine. conititu-
fuerit hactenus hae Epistola recensita; eam tamen ἐμ : Pax vohis et universis qui credunt in unum
omnino pretermiltere religioni habuimus : sivo — ewm (I. Deum) et in. Trinitatem perfectam : verum
quod ab antiquis temporibus Ecclesie catholiee — Patrem. ingenitum, et verum Filium unigenitum,
sententia, digna fuerit existimata quee in divinis οἱ verum Spirilum sanctum, procedentem ex Patre
Ofüciis celebrandis publiee usurparetur; quod in εἰ Filio: et hoc esse unigenitum Filium, quod est
primís spectandum erat :sive quod nuper demum δέ ille qui genuit. Hanc fidem didicimus, elc. Ubi
in lucem prodierit textus Grecus, quo magis ma- — meminerit lector horum verborum, procedentem
gisque vetustissima versio, Ecolesis jamdiu pro- , ex Patre et Filio, de quibus inferius disseren-
bata: confirmatur : sive quod tandem viri eruditi ^ dum.
studio quamvis a catholica communione alieni, Seculo postero xvt currente, eamdem Epistolam
eadem Epistola paucis abhinc annis Grece ac La- iterum evulgavit Aloysius Lipomanus episcopus
tine in vulgus emissa, velut sincerus sacre anii- Veronensis, in opere Vilarum sanctorum priscorum
quitatis fetus fuerit propugnata. Quod si vero banc — Patrum; sed alio a Mombritiano exemplari usus,
Epistolam minus recte inter Acla martyrum nobis δὰ Epistole initium sallem quod attinet. Estque
repositam quis arbitretur; illam saltem tanquam ^ hujusmodi (1) : Passiomem sancti apostoli Andrez
velustum opus eoclesiastieum esse habendam, quam oculis nostris vidimus, omnes presbyteri εἰ dia-
haud ierit inficias : adeoque vel eo nomine in cones Ecclesiarum Achuiz, scribimus universis Eccle-
nostram bibliothecam jure inferendam existima- — siis qua sunt in oriente εἰ occidente, et. meridiano et
vimus. septentrione, in Christi nomine constitutis : Pax vobis

11, Illam autem primus in lucem emisisse com- — e£ universis qui credunt unum. Deum ín Trinitate
peritur Boninus Mombritius patriius Mediolanen- — perfectum... verum Spiritum sanctum, proceden-
sis, in Vilis sanctorum, suüb fünem seouli xv typis — tem ex Patre, in Filio permanentem, ut ostendatur
consignatis; loci euim ac temporis nota nuspiam — unus Spíritus esse in Patre et Filio ; et koc esse, etc.
comparet. Quandoquidem vero inter rarissima re- C Omnia pene ad Grooi contextus amussim.
censetur opus ejusmodi, duobus in-fol. volumi- Eodem szculo xvi, Laurentius Surius Carthusia-

(1)Lipom, Vit. S$., tom. VI, pag. 197, a tergo — dem Venetiis ad signum spei ann. 1551-1556 tria.
edit. Venet, 1581, fol. qua utor. Prime autem edi- vero posteriora Rome apud Antonium Bladum,
lionis, quam etiam pr& manibus habeo, 360 muti- — ann. 1558-1560.
lam, quinque priore volumina in-4. prodiore iti-

1201 EPISTOLA DE MARTYRIO

8. ANDREJE, — PROOEMIA. 1303

nus, in suis collectis undique tam. ex muss. codici- A 40018 pressius inhzrere comperitur. Nuperi edi.

bus quam em editis auctoribus, probatis sanctorum.
Vitis, ut fert operis inseriptio, atque per anni
seriem digestis, editionem Lipomanianam seoutus
est (2). Eamdem quoque typis deinceps consigna-
vit post medium insequentis seculi xvrt, Andreas
du Saussay episcopus Tullensis, in opere haud
obvio ita inseripto: Andreas frater Simonis Petri;
seu De gloria S. Andres apostoli libri xw (3).
Neque tantum Epistolam nostram exhibuit scriptor
Gallus, ut reliqui precedentes editores, sed eam
insuper «tam patenter assertam dedit, quam accu-
rate vindicatam adversus varias novatorum argu-
tationes ; quas congessit et auxit Edmundus Auber-
tinus in libro Genev: anno 1033, Gallice edito, cui
titulus est: Eucharistui veteris Ecclesim. » Sic in
fronte operis auclor.

Tum vero seculi currentis anno 1731, eamdem
Epistolam Rome recudendam curavit Ludovicus
Andruzzi Santandrea (4); qui Lipomaniano exem-
plari preterito, Mombritianum describere maluit :
quin et Saussayum plerumque assectatus, « Epi-
stole sinceritatem gravissimis testimoniis compro-
bavit (5). »

Quinque autem hactenus recensitis editionibus
Latine tantum evulgatis, sexta demum accessit G.
L.,que anno 1749 Caroli Christiani Woog cura
etstudio Lipsie lucem aspexit. Textum Grecum
descripsit cl. editor e codice Huntingdoniano 457,
bibliothece Bodleiane ; cum quo item Grabius
Martyrium S. Theclz contulcrat, ejusque ope curis
secundis perpoliverat, ut ex anouymi prewfatione
ad novam Spícilegii SS. Patrum Oxoniensem edi-
tionem erudimur. In hoc porro egregio sacre anti-
quitatis monumento edendo atque adornando se-
dulam operam sibi adhibitam profitetur vir erudi-
ius. Nimirum, ne littere quidem apicem mutavit,
nisi ubi dicendorum nexus, librarii oscitantia, δὲ
recta construendi scribendique ratio id expostula-
rit; ubi vero vocabulum aliquod unius alteriusve
littere mutatione, adjectione vel detractione cor-
ruptum invenit, suas emendationes in textum in-
tulit, omnes tamen ms. codicislectiones mendosas
subjiciens. Textui Greco novam versionem appo-
suit, ipsumque nolis uberioribus illustravit, Reli-
qua omittimus recensere, qua V. C. sive in operis
limine, sive in calee reposuit; ea siquidem ad
nostrum instiitum haud spectant. Hanc itaque
Lipsiensem editionem potissimum secuti sumus.
Novo interpreti veterom adjecimus, non Mombritia-
num quidem, sed Lipomanianum, qui profecto

(2) Sur. Fit. SS., tom. VI, pag. 033, Colon. 1618.
Hac est tertia editio Coloniensis, omnium optima;
prima enim prodiit ann. 1589, [0].

(8) Saussay, De gloria S. Andr., post pag. 676,
París. 1656, fol.

(4) Andruz. Stater verit., pag. 110.

* Editio nostra novam et auctiorem texlus Actorum

Codicibus mss. evulgavit vir cl. Constantinus Tischeudo

Latinam nove recensioni sccommodandam curavimus.

toris notas textum in primis respicientes selegi-
mus, prolixioresque contraximus; quibus etiam
nonnullasobservationes attexuimus, plures fortasse
haud contemnendas addituri, si opportunius codi-
cem ms, nobis evolvere licuisset, quem sero tan-
dem deteximus. Est autem codex Graecus Bomby-
cinus num. crxxv, 4, seculo xiv exaratus, inscri-
ptusque: leortologia, seu Sermones ei homiliz in
annua festa; quem nobis suppeditavit locuples
Bernardi Nani senatoris quondam amplissimi bi-
bliotheca *.

III. Jam vero ut de antiqua hujus Epistolo vor-
sione verba faeiamus, nullus profecto suppetit
character satis firmus, quo rite definire possimus,
quam dudum fuerit illa confecta. At eam esse ve-
fustiorem quam ut vulgo censeatur, quisque ar-
guere valot ex seriptoribus ecclesiasticis, quorum
testimonia Epistola ipsi presmisimus. Alii enim ex
ea vel locum passionis vel genus mortis eruisse
haud obseure videntur. Alii vero locum aliquem
verbotenns describunt, sive ipsam. Actorum histo-
riam excitantes, sive etiam quandoque tacito ejus
nomine ad illam respicientes; quod scilicet tan-
quam certum et exploratum monumentum passim
haberetur, ut recte Saussayus (0). Neque tamen
infieiari velim, nonnullos ex allatis scriptoribus
Grecum polius textum. quam veterem ejus inler-
pretem consulere potuisse. Sed, utut est, eorum te-
stimonia jam inde a seculo iv usque ad xv, con-
tinuo temporis ordine servato deducta, sive ad ver-

C sionis untiquilatem sive δή ipsius Epistolee sinceri-
tatem astruendam, haud parum conferre existi-
mantur.

IV. De auctoritate autem hujus Epistole, varias
esse virorum eruditorum senlentias nerno nescit.
Alii namque velut supposilitiam atque confictam
prorsus rejictunt; alii vero ojus auctoritatem in
dubium revocant: alii denique tanquam sincerum
sacre antiquitatis fetum agnoscunt. Plura sunt
enimvero, neque levia, que ad infringendam ejus
Ὠησιότητα objici solent. Potiora tamen huc ad
examen revocare animus est; eaque potissimum
quie ab aliis vel omnino pretermissa, vel molli
brachio discussa noseuntur.

Primum itaque, an re vera in Achaia et in Pa-
írarum urbe martyrium passus fuerit 8. Andreas
apostolus, dubitationem movit Florentinius (7);
Joannis Chrysostomi nimirum auctoritate permo-
tus, apud quem sic legimus (8): « Petri quidem, et
Pauli, et Joannis, et Thome manifesta sunt sepulcra;

(5) Id. ibil., pag. 190 seqq. |
(6) Sauss., De glor. S. 3 ܨ‎ sub fin. in 01016.

ag. 90,
. (7) Florent. Vet. occid. Eccl. martyr., Tags 117.
(8) Joan. Ohrys. in Epist. ad Hebr. hom. 20,

$2, opp. tom. XII, p. 237.

S. Andrem recensionem exhihet quam Lipsie nuper ex
; 880 cum Grace tantum hec Acta ediderit, ver-ionem
Eprr. Ρατ,

1203

PRÉSBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

1204

aliorum autem cum sint tam τησ], ausquam sunt A rum splendida sunt etiam sepulcra, ut qui urbem

nota,» Hine vero quis conjeetaret, inquit vir eru-
ditus, festum Andres apud Patras fuisse potius
ejus predicationis memoriam, seu episcopatus in-
stitulionem aut natale, quam ejusdem martyrii
celebritatem in eadem urbe consummati; siquidem
Andre: sepulorum, quod adeo pervulgatum essot in
Achaia, vix ignorare potuisset Chrysostomus, qui
non longius a Grecia positus, imo Grecorum fuo-
rit patriarcha. Hoc Florentinius, cujus profecto
dubitatio sí vim aliquam habeat, corruat penitus
Epistole nostre auctoritas necesse est.

Hane autem difücultatem quam Tillemontium in
primis 80 Woogum preteriisse mirari subit, facili
negotio tolli existimavit Lequienius (9), si dicamus,
Andres cujus corpus a Constantio imperatore fue-
rat Constantinopolim translatum, propterea men-
tionem haud fecisse Chrysostomum, quod utique
non in urbe regia, sed Antiochie habuerit homilias
in Epistolam ad Hebreos. Verum minus apposita
id conjecisse vir doctus videtur, adeoque viget 8
huc objectio. Has enim homilias Constantinopoli
habuisse Chrysostomum, cum jam esset episcopus,
post Tillemontium (10) Montfauconius evineit (11).
Existimamus itaque polius vel loeum esse 'corru-
ptum, vel memoria lapsum sanctum doctorem. Et
prior quidem conjectura in eo innititur, quod ϱᾱ--
dem bomilig, ἀπὸ σημείων ex motís educi, post
ebitum demum Chrysostomi fuerint evulgate : ἐπὸ
σημείων, inquam, seu ex ductibus calami breviori-
bus, quibus voces et verba tachigraphi deseribe-
bant, ut norunteruditi; ex quibus ergo notis plano
et vulgari roodo litteris traditum opus, in lucem
exinde fuit prolatum. His accedit, varia fuisse ha-
rum homiliarum exemplaria, in quibus colligendis
describendisque alii tune temporis feliciorem quam
Constantinus operam posuisse feruntur; qua de
re plura doctissimus Chrysostomi operum edi-
tor (12): ut proinde haud absona videatur suspi-
cio, textum allatum librariorum culpa in mendo
cubare; eo ia primis nomine, quod de Petri qui-
dem et Pauli et Joannis sepulcris dubitet nemo; de
Thome autem sepulero non ita certum, ut ad eum
locum reete adnotat Montfauconius.

Quod si cui sententia isthec minus arrident,
memoria hic lapsum S. Patrem opinari fas erit:
cujus rei exempla in aliis ejus operibus haud raro
deprehendas (13). Que quidem conjectatio magis
placet. Quomodo enim Andrez apostoli sepulerum
potuit ignorasse Chrysostomus; quem nimirure cor-
poris ejus translationem ex Achaia Constantinopo-
lim a Constantio anno 357 peractam, haud latuisse
demum I:quet ? Sio enim ille (14): « Christi servo-

6

(9) Lequien.. Or. Christ., toma. 11 3 954.
(10) Tillem. Mem. eccl., lom. ΧΙ, p. 378.
¦ ܝ‎ Prafui. ad opp. 0 .ܓ‎ iom. XII,

(12) Ibid., 85 seqq.
00 ܕܬܐܘ‎ Pr&f. ad tom. X, 8 3 et alibi.
14) Chrys; hom. 26, in. epist. IL 44 Cor., n. 5,

prestantissimam ac regiam occuparint; οἱ dies noti
atque clari, qui fesli a toto orbe celebrentur... At-
que id non Rome solum fleri quispiam videril, sed
eliam Constantinopoli. Nam et hic quoque Constan-
tinum Magnum filius (Constantius) ita demum in-
genti honore se affecturum existimavit, si eum in
piscatoris (Andrez) vestibulo conderet ; » in vesti-
bulo scilicet ecclesix& Apostolorum, ubi sanctorum
Andrem, Luce ac Timothei corpora recondita per-
hibentur. Quo sane respiciens vetustas auctor ho-
milis in illud, In principio erat Verbum, inter ope-
raipsius Chrysostomi (15), habite ut videtur anno
381, hac habet: « Trinitas apostolorum (Andres,
Luce ac Timothei) testis est codostis Trinitatis. »
Eodem plane sensu atque in eamdem sententiam,
Gregorius quoque Nazianzenus (10):

Μοῦνον δ᾽ ἄλγος ἔμεινεν ἐμοὶ, καϊγῆρας ἀνιγρόν.

“0 μοι ἐμῆς τριάδος.

Ac mihi duniaxat mansit dolor atque senectus

molesta.

Heu mea trías.

Qui et alibi (17), ad eorumdem sanctorum corpo-
rum translationem digitum intendens, eleganter
dixit: « Valete, apostoli, praeclara colonia certami-
nis mei magistri. » Que cum ita sint, quis ergo
rite dixerit ignorasse Chrysostomum, quod Grego-
rius Nazianzenus, quod Paulinus, quod Hieronymus,
quod reliqui antiqui scriptores ecclesiastici, de S.
Andrez apostoli corpore, Patris Achaie in urbem
regiam translato, litteris tradiderunt ? Superest igi-
tur, quod modo dicebamus, ut suspicernur vel men-
dosum esse locum nobis objectum ; vel si mavis,
memoria lapsum sanctum doctorem, dum ea verba
e suggestu proferret.

V. Inter objeetiones vero gravioris momenti ea
potior existimatur, qua ex voce τριάδος desumitur
sub Epistole initium. occurrente ; quam, inquiunt
censores, in vetustissimis ecclesiasticis monumen-
tis vix ac ne vix quidem fortasse invenias; perin-
de ac si omnia scripta nobis supercssent, que scri-
ptores apostolici aut :zvo apostolico proximi, Pa-
pias, Quadratus, Aristides, Agrippa Caslor, Aristo
Pellzus aliique litteris tradidere. Atqui antiquius
est nomen τριάδος, quam ut passim existimetur ;
tertio enim, quin et secundo Ecclesi» saeculo usur-
patum comperitur; quod sane miror fugisse Svi-
cerum (18). Dionysius Alexandrinus (40): Οὕτω
μὲν ἡμεῖς εἴς τε τὴν Τριάδα τὴν μονάδα πλατύνοµεν
ἀδιαίρετον: καὶ τὴν Τριάδα πάλιν ἀμείωτον εἰς τὴν
μονάδα σογκεφαλαιούµεθα. Sic quidem mos indivisi-
bilem, unitatem in. Trinitatem dilatamus; et Trinita-
tem ilerum qui imminui nequit, in unitatem. con-

tom, X <

(15) Chrys. Opp. tom. XII, p. 421.

(46) Greg. Naz,, carm. 9, tom. II, p.79.

(17) Id. orat. 32, tom. I, p. 527.

(18) Svicer., Thes. ܣܐ‎ "tom. 11, p. 1288.
(9) Apud Athen., Epist. de sent. Bionys., tom. 1,
p. 2

1205 EPISTOLA DE MARTYRIO

frahimus.Quoinsuper vocabulo apud Basilium (20)
iterum atque iterum utitur idem Dionysius. Huic
episcopo Alexandrino σύγχρονος Gregorius Nooca-
sariensis (21): Τριὰς τελεία, δόξῃ καὶ ἀῑδιότητι καὶ
βασιλεία, μὴ µεριζοµένη, w. v. A. Trinitas perfecta,
qua gloria et lernitate ae regno non dividitur, etc.
Origenes utroque antiquior (22) : Τάχα γὰρ xal τισι
τῶν µακαρίων δυνάμεων, καὶ ἐπανάθεθηκοιῶν,
χρίσει τῶν πολλῶν γενητῶν, τὰ xix τῆς ἀρχικῆς
Τριάδος, λόγον ἔχει ὅλος ὁ ἐνεστὼς αἰὼν ὡς πρὸς τὴν
ζωὴν αὐτῶν, ὃν λόγον ἔχει ἡ παρ᾽ ἀνθρώποις ἡμ.
πρὸς ὅλον τὸν δυνατὸν ἀνθρώπῳ ζῇν χρόνον. Siqui-
dem praesens sas eamdam fortasse rationem habet ad.
vitam beatarum quarumdam potestatum, queque ge-
milis compluribus collata», superiores his evaserunt
qua infra rerum omnium moderationem, Trinitatem.
posita sunt; quam humanz: vil dies ad. lobum tem-
pus ralionem. habel, ad. quod. hominis vila. progredi
polest. Neque hio solum, sed alibi quoque vocem.
eamdem ab eo subinde usurpatam videas (23). Ve-
tustior adhuc Origene Clemens Alexandrinus (24) :
Οὐκ ἄλλως ἔγωγε ἐξακούω, ἢ τὴν ἁγίαν Τριάδα µη-
νύεσβαι" τρίτον μὲν γὰρ εἶναι, τὸ ἅγιον Πνεῦμα" τὸν
Υἱὸν δὲ, δεύτερον, δὺ οὔ πάντα ἐγένετο κατὰ βούλη-
σιν τοῦ Πατρός. Equidem ista nion aisi de sancta Tri-
milate accipio: εἰ tertii quidem mowine, Spiritum
sanctum ; secundi vero, Filium intelligo, per quem ex
Patris voluntate facta sunt omnia. Clementinum hunc
locum exscripsit item. Eusebius (25). His denique
accedat Theophilus Antiochenus, qui ceteros efato
anteit (26) : Ὡσαύτως καὶ αἱ τρεῖς ἡμ.
φωστήρων γεγονοῖαι, τόποι εἰσὶν τῆς Τριάδος,
Θεοῦ, καὶ τοῦ Λόγου αὐτοῦ, καὶ τῆς Σοφίας αὐτοῦ.
Similier tres ili. dies qui. ante luminaria. fuerunt,
imago sunt Trinitatis ; Dei, ejus Verbi, ejusque Sa-
pientiz.

Quid vero prohibet quin Ecclesie Grece scripto-
ribus hactenus recensitis, duos etiam Lalinorum
Patrum vetustissimos adjungamus? Tertullianus
(27): « Custodiatur ceconomis saeramenlum, que
unitatem in Trinitatem disponit, tres dirigens, Pa-
trem et Filium et Spiritum sanctum...Numerum et
dispositionem Trinitatis, divisionem presumunt
unitatis: quando unitas ex semetipsa derivans Tri-
nitatem,non destruatur ab illa,sed administretur.»
Paucisque interjectis: « Trinilas per cousertos et
connexos gradus a Patre decurrens, et. monarchia
nihil obstrepit, et eeconomis statum protegit. » En
alterum Ecclesie African: lumen, Cyprianus (28):
« In orationibus celebrandis invenimus observasse

(20) Basil. lib. De Spér S., cap. 29. Opp. tom. ΠῚ,
p. 01, edit. noviss.

0 Greg. Neoc., Expos. fid., p.

(29) Origen., Comment. in [7M lom. xv, n, 31,
edit. noviss., iom. DI, 1 698.

(23) Idem, hom. 0 204. n. 3, hom. 11, in

Num. n. 8, fn pial. mxbrv, οἳ Db. disi μίας
Yid. Opp. "tom. Ἡ, p. 163, 310, 843, et tom. ui, p.

NO Clem. AL, Strom., lib. v, p. 710, edit. Oxon.

συγ-

S. ANDREJE. — PROOEMIA. 1206

À cum Daniele tres pueros in fide fortes et in captivi-
tate vietores,horam tertiam,sextam, nonam: sacra-
mento scilicet Trinitatis, que in novissimis tempo-
ribus manifestari habebat.» Quibus demum addere
libet aliud illustre testimonium ex Aclis sinceris
sanctorum martyrum Frueluosi, Augurii et Eulo-
gii, evo Cypriani memorie traditis. Sic aulem se
habet(29); « Similes Ananie, Azarie ot Misaeli
exstiterunt, ut eliam in illis Trinitas divina cerne-
retur. »

Habes igiiur tum Grecos, tum Latinos Ecclesie
Patres quibus τριάδος vobabulum jam inde ἃ sacu-
10 11 desinente, usurpatum comperitur.Quodsi adhuc
superarent vetustiorum scriptorum monumenta,non
ad Theophili solum aut Tertulliani etatem.sed alius
etiam assurgendi nobis fortasse facultas suppeleret,
ad antiquiorem ejusdem vocis usum asserendum*

VI. Jam vero ad Greci textus integritatem as-
iruendam, illud quoque objectionis genus oxpen-
dere interest quod ex verbis sub initium Epistola
constitutis repetitur, prout exstant in versione Li
pomaniana quie hic exhibetur, ubi de saneti Spi
tus processione professio enuntiatur. Locum supe-
rius $2 protulimus.Magnus quidem Daronius haud-
quaquam rem actu tetigisse videtur, dum conjecit
in (30) illam versionem Grecismum irrepsisse de
Spiritu sancto, procedente. ex Patre εἰ in Filio per-
manente ; adeoque ei preferendam esse Mombritia-
ne editionis lectionem, qua eftertur Spiritus sanc-
tus procelere ex Patre et Filio. Verum hano in sen-
tentiam profeeto non descendisset eximius Ánna-

à C lium ecclesiasticorum parens,si oculis lustrare ipsi

licuisset duo illa quorum supra meminimus Grieca.
exemplaria, Hluntingdonianum et Nanianum, qua
hoc loci corrupta et viliata;ut asseramus, nulla no-
bis ratio suppetit. Porro utrumque istud exemplar
Lipomanianam lectionem firmat,exhibens Spiritum
sonotum, ἐκπορευόμενον ἐκ Ηατρὸς, καὶ ἐν ΥἹῷ δια-
μένον. Quod si Mombritiane lectioni vetusta exem-
plaria, eodem Baronio teste, astipulantur, non de-
sunt sane, quibus et Lipomaniana innilatur. Exstat
enimvero in nostra bibliotheca (31) insignis codex
membranaceus, elegantissime deseriptus, atque
auro picturisque affabre delineatis exornatus : est-
que Breviarium secundum consuetudinem. Romana
curie. ln eo autem post medium, ubi incipiunt

Δ) festivitates sanctorum, im festo S. Andres apostoli
sex lectiones liabentur, ex Epistola Ecclesie Achai-
cx vorbotenus desumpta ; in quarum prima, lectio
Lipomaniana occurrit.

(25) Euseb, Prep. ewang., lib. xiü, cap. 43, p.

675.
(26) Theoph., ad AutoL., lib. it, 8 15.
(27) Tertull. adv. Prüa., capp. 2, 3, 8.
ὅθ Cypr., lib. Deorat. Dom., pag. 214, 215, ed,
noviss, Paris. i
(29) Ruinart., Acta Martyr., pag. 192, 84.
(30; Baran., ad Martyr. d. 30 Nov., not. À.
i Bibl. PP. Congr. Ürat, Venet, plut. V, not.

1207

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

1208

Quid queris ? Lectio isthic sensum. sanum om- αὶ jungat Spiritum a Filio nunquam recedere; ut con-

nino et catholicum habet : quippe qua tametsi La-
tinum de sancti Spiritus processione a Patre et Fi-
lio dogma non exprimat; attamen neque Grecorum
*rrorem de Spiritu sancto a solo Patre procedente
ullo pacto insinuat. Quamobrem Patres Grei com-
plures ejusdem modi aut affini loquendi ratione usi
quandoque comperiuntur,quorum testimonia plera-
que congessit in suis Epigraphis Joannes Veccus
(32). Neque aliter Greci orthodoxi recentiores, ut
ex Constantini Meliteniote Orationibus vel maxime
in promptu est colligere (33). Quin et nonnulli Pa-
tres Latini locutionem eamdem usurpasse noscun-
tur; ut inter ceteros Gregorius Magnus, qui Diato-
gorum lib. τι, cap. 38, juxta Grecam Zazhariz pa-
ps versionem sic ait : Φανερὸν οὖν ὑπάρχει, ὅτι Πα-
βάκλητον Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πατρὸς προέρχεται, καὶ ἐν
τῷ υἱῷ διαμένει, Id est, οἱ Verbum verbo reddatur :
Manifestum est igitur quod. Paracletus Spiritus a Pa-
tre procedit, et in Filio permanet. Qua est ipsissima
Epistole Achaice sententia, de qua agimus : quod
quidem nemini hactenus animadversum.

Neque vero ullo modo audiendus hie est (ut id
obiter moneam Jacobus Basnagius, qui Zachariam
pontificem Latina Gregorii I Grece reddentem, de-
cessoris sui sententiam penitus immutasse conten-
dit; quique, quod gravius adhue est, ipsum etiam,
si diis placet, Grecorum contribulium suorum opi-
nionem de sanoti Spiritus a solo Patre processione,
Gregorio Magno contra ejus mentem adjudicasse as-
severat (44). At quis demum de sanotissimo ponti-
fice atque gravissimo,sibi hoo in animum inducat?
Illud potius dicendum foret, si re vera Graeca. ejus
versio a Latino Gregorii textu discrepasset, eam a
Grecorum aliquo fuisse olim corruptam; presertim
enm eo nomine Joannes diaconus jam dudum con-
questus esse noscatur (25). At verisimilior mihi vi-
detur hac de re cl. Lequienii sententis,cujus proin-
de verba huc afferre opere pretium duco (36): «Quod
spectat, inquit, nd Gregorii locum, qui habetur
lib. 11 Dialog. cap.38,sincerus dicam,magis arridere
lectionem quam prefert Greca. translatio. Latinus
contextus habet: Cum enim constet, quia Paraele-
tus Spirilus a Patre semper procedat et Filio; cur
se Filius recessurum dicit, ut ille veniat qui a Filio
munquam recedit? Greca vero iranslatio : Φανερὸν
οὖν ὑπάρχει, ὅτι τὸ Παράκλητον Πνεῦμα ἐν
πρὸς προέρχεται, καὶ ἐν τῷ Υἱῷ διαµένοι. Constat
igitur quod Spiritus Paracletus ex. Patre. procedit,
et in Filio manet. Cum Gregorius moxinferendo sub-

(32) Veco. apud Allat. Grae, orth., tom. IL, pag.

550 et 000
0) Meliten., ibid., p. 786 seqq.

34) Basnag., in Observ. ad Canisii Thes., tom. 1I,
part. 1, p. 88.
"e Joan. Diac., Vit. S. Greg. ΡΡ., lib. tv, cap.

(38) Leqnien., Dissert Damasc. 1, ἢ 23, p. 11.

(37) Sophr. apud Fabric. Bibl. eccles, pag. 225.

(38) Scalig. Animad. in. Chron. Euseb. ad ann.
MMcCCLxxiv, pag. 256.

sentanea sit. illatio, videtur omuino dixisse Spiri-
tum manere in Filio; velut nimirum lib. ni, Mo-
ταὶ, n. 92, ubi loquitur de modo quo Spiritus san-
ctus in justis habitat, concludendo ait : Dissimiliter
ergo tn illo (Filio) manet, a quo per naturam non re-
cedit. Quodcirca dicendo in Díalogis, Spiritum ex Pa-
ire procedere et in Filio manere nullatenus dissen-
serit a Vigilio Tapsensi, qui lib. πι De Trinit., hae
omnia complexus fuerat: Ego credo Filium in Pa-
tre, inquit, et Patrem, in Filio; Spiritum quoque san-
cium. Paracletum qui procedi a. Patre, εἰ Filii esse
et Patris, quia et. a Filio procedit. Et paulo post:
Quod idem Spiritus Filii sit, multis Scripturarum
testimoniis probavimus, ei quod. totus maneat in Fi-
lio ; et sicul procedit a Deo. Patre, ita. procedit a Fi-
lio, ut. tota. Trinitas. unus credatur Deus. Mactenus
vir doctissimus,

VIL. Ago nunc, ad unam adhue digrediamur dif-
fieultatem enodandam, super ZEges officio ao digni-
late institutam: qua. demum excusa, de reliquis
levioribus lector eruditus judicium ferat. Scribit
Sophronius (37), ut fertur, 8. Andream cruci fuisse
suffixum ὑπὸ τοῦ Αἰγέα τοῦ βασιλέως Ἐδεσσηνῶν, ab
4Egea prafecto Edessenorum, Ἰπίθυρτειο Βναβηο.
Scaliger, quantus vir! miratur (38), Jigeam pro-
consulem Edessenorum regem Sophronio dictum,
magteque miratur βασιλέα prefectum reddii ub Era-
smo. Blondellus item in omnimode antiquitatis
indagatione rimator acerrimus, satis fidenter sug-
gillaL auctorem, quem etiam aliud agens putat esse
Pseudo-Dorotheum, dum scribit (39) ipsum nugari,
Andream Patris 80 JEgea Edesseuorum rege (quasi
ex ultimo oriente in Achaiam momento transvola-
verit) orucifisum. Scaligero adhesit etiam aceura-
tissimus Tillemontius (40): coque nomine Woogus
insuper eumdem Sophronium ridet (41). Coteros ei
qui sunt, idem sentienles, preterimus.

Dolet enimvero viros eruditissimos alia multa
cum animo agitantes, illud demum quo de agimus,
adeo perfunctorie expendisse. Nimirum, una tan-
ium Edessa Mesopotamie urbs, hand longe ab
Euphrate sita, ipsis obversabatur; ut proinde So-
phronium de illa fuisse locutum existimarint ; ne-
que alterius Edesse metninere, Macedonis regum
sepuloris clarze, celebrateque in primis Joanni Can-

τοῦ IIa- ἢ) tacuzeno (42). De utraque plura pra ceteris Span-

henius (49), Lequienius (44) et Bayerus (45). Ve-
iustior est autem, saltem nomine tenus, Macedo-
nia Edessa: ex hsc enim muneupata fuit altera

(39) Blond. Lib. de episc. et presb. apud Fabr. De
vit. et mort. Moysis, pag. 496.

(401 Trillem. Mem. eccl., to:n. 1, pag. 320, not. 4.

(41) Woog. exercit. ii, pag. 101.

(42) Cantac. Hís. lib. 1, cap. 54, lib. iv, eap. 19
et alibi,

(43) Spanh. De prast. numism., tom. 1, cap. 197,

128.

44) Lequien. Or. Chr., Vom. II, pag. 79, 953.
45) Baver. Hist. Osrhoen., pag. 13 seq,

1209

EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREJE. — PROOEMIA.

1210

in regione Osrhoenica posita que, teste Plinio (40), A vocavil.» Justino concinit Plinius, apud quem

quondam Antiochia dicebatur, atque a fonte per-
lucidis undis illic fluente, Callirrhoe: nomenque
Edesse inditum eidem fuisse perhibetur a Macedoni-
bus postquam ab Alexandri M. temporibus sunt illa
potiti.Non esl igitur cur in ullimum orientem curn
Blondello transmigrare cogamur, ut Sophronii /E-
geam Edessenorum regem invisamus.Discimus enim
ex Tacito (47)Achaiam et Macedoniam imperio pro-
consulari fuisse subjectas.Hinc ilaque mirari haud
subit JEgeam,qui fertur proconsul Achaie, censeri
et Edesse Macedonicc regem ;adeoque ab hac urbe
digressum, Patras Acheas perrexisse, αὐ perhihet
Epistola nostra. Proconsulis namque sedes Edessa
fortasse fuerit eamque respexeril Sophronius ;
Ecclesia vero Achaiea in Epistola, non sedis qui-
dem locum, sed munus quo et in Achaio provincia
fungebatur proconsul, attenderit.

Neque vero quis putet anxio animo nos esse aut
sollicito, quo Zgeam βασιλέα Sophronius appellet.
Haud enim una esse hujus vocis significatio com-
peritur; neque illa demum abutuntur vetusti seri-
ptores, quo regem consianter exprimere velint,
utex antiquis Lexicographis liquet. llesychius :
Βασιλεῖς, οἱ δικασταί: παρὰ Ἡροδότῳ, οἱ βασιλεῖς
παράνομον ἐργαζομένῳ ἐναντιούμενοι. Ad. quem. 108
cum plura erudite Joannes Alberti (48). Phavori-
nus item : Βασιλῆας λέγει Ἡσίοδος τοὺς δικαστὰς
καὶ τοὺς ἄρχοντας, Οὕτω γὰρ αὐτοὺς ἐκάλουν οἱ πα-
λαιοὶ, ὡς Ὅμηρός" ᾿Αλλ᾽ ἤτοι βασιλῆες ᾿Αχαιῶν
εἰσι καὶ ἄλλοι. Que quidem Homeri verba (49)
loco de quo agimus, mire quadrare nemo non vi-
det. Eamdem in sententiam Maussacus quoque ad
Harpocrationem v. Βασιλικὴ διαδρομή, unum e no-
vem magistratibus Atheniensibus βασιλέα fuisse
4 ocatum, se latius docturum promiserat ΥΥ.θεσµο-
θέται Πολέμαρχος, quod tamen sui oblitus, haud
prestitit. Hino ergo liquido apparet immerito argui
Erasmum eo nomine, quod βασιλέα Sophronii pra-
fectum reddiderit.

Verum in isto Sophroniano loco enucleando im-
morari adhuc parumper liceat. Nobis nimiram dis-
culientibus Sophronii verba, deque Macedonica
Edessa illa esse acoipienda probe intelligentibus,
illud etiam Trogi Pompeii apud Justinum (50) op-
portune suceurrit : « Garanus, inquit, cum magna
multitudineGrecorum,sedes in Macedonia responso
oraculi jussus querere, cum in Emathiam venisset,
urbem Edessam occupavit, Hanc autem urhem ob
memoriam muneris, Zgeas ; populum, ZEgeatas

(46) Plin. Hist., lib. iv, cap. 25.
(47) Tacit, Annal, lib. 1, epp. 76, 80.
(48) Alb. ad Hesych., tom. 1, pag. 699.
(19) Hom. Odyss., A, 394.
50) Justin. Ην, lib. vit, cap. 1.
51) Plin. Hist., Tib. iv, cap. 9.

(52) Voss. ad Pomp. Mel., lib.
10 edit. 1.

(58) Sophron., apud Fabric.

n, cap. 3, pag.

Bibl. eccles., pag.

« oppidum JEge, in quo 1908 sepeliri
reges » Macedonum. Edessam itaque habemus in
Macedonia silam, primitusquo vocatam /Egeam.
Qua quidem urbs, Vossio monente (52), scriptori-
bus Grecis dieitur Αἰγα), Αἰγαία eL Αἴγεια : undo
ἐθνικόν est Αἰγαιάτης, vel Αἰγειάτης. Hoc vero dum
recolo, varie mihi suborte suspiciones. Cum enim
noverim proprium proconsulis nomen sub quo pas-
sus perhibetur S. Andreas, diversimode apud Eccle-
Sie scriptores efferri; aliis namque vocatur
Αἰγίας (53), aliis vero Αἰγαιάτης (54): quid demum
ea devarietate augurabar dicere lubet, Sophronium
nimirum, sive scriptorem vetustiorem quem ipse-
mel secutus fuerit, nomine proconsulis proprio
preterito, hujusmodi verba, ὑπὸ
Ἐδεσσηνῶν, tantummodo litteris primo. tradidisse
putabam ;quem quidem locum ne quis acciperetde
Osrhoenica Edessa, vir aliquis eruditus codicis So-
phroniani ore alloverit vetus urbis nomen Αἰγαία,
indeque formatum gentileAtyziizze quorum unum
alterumve postea librarius indoclus e textu exci-
disse conjiciens, adeoque ipsi intexendum existi-
mans, exscripserit suoque exemplari inseruerit:
atque ifa deinceps velut. proprium priefecti urbis
nomen habitum, a reliquis deinceps scriptoribus
fuerit subinde usurpatum ; unde tandem in nostre
quoque Epistole Achaiee exemplaria dimanarit.

occurrit (51) :

At hoc demum est hariolari.Illud potius fortasse
dicendum, /Egeum quidem fuisse vocatum qui
Edesss ac Patris prefuerit ; verumtamen non ideo
statim colligas velim ipsum gente faisse Grecum,
non Romanum ; adeoque proconsulis aut, consulis
munus eidem rite conferri haud potuisse. Romanos
enim quandoque ab urbibuset populisnomina usur-
passe, neque etiam a cognominibus Grecis sibi as-
ciscendis abhorruisse, viri doctissimi Ursinus (55),
Panvinius (50) ot Sigonius prodiderunt : αἱ proinde
ab /Egea. sive ab /Egeatis, Macedonicorurmn Fdesse-
norum urbe ac populo, /Egeas itern noster appellari
potuerit. Si quis vero eum fuisse origine Grecum
contendat ; quod sane fratris ejusnomen qui Strac-
tocles audit, suadere videtur ; haud equidem repu-
gnaverim. Neque enim demurn insolens urbium
regimen et Grocis tradidisseRomanos,ute numis
antiquis liquet: e quibus diseimus (57) Aristar-
chum Damonis, Metrodorum Meneclis,Nicostratum
Callistrati εἰ /Eschrionem Lysie filios, Patrensium.
pratores fuisse. Qui ergo preerat Edessm noster
JEgeas, Pairarum quoque prefeclus fuerit, non

225, alii.

(54) Menol. Grae. Basil, part. 1, pag. 221;
Pseudo-Doroth. apud Cang., Chron. ܝ‎ pag.
A35 ; Niceph. Hist. eccl., lib. τι, eap.

(55) F. Ursin. De famil. Rom., v. 3 9 ΓΝ
tom. VII Thes. Antigg. Rom., pag. 1207.

(60) Panv. et Sigon. De mow. Rom, tom. M,
Thes. Antigg. Ῥοψι., pagg. 076, 1013.

(57 Hard. Opp. ܝ‎ , 8.13

1211 PRESBYTERORUM ET

DIACONORUM ACHALE. 1212

dignitate proconsulari, sed consulis titulo insigni- À agente dispensatione id accidisse potuerit ; ut seili-

ius, ut ex nostra Epistola constat: ubi non ἀνθύ-
πατος, Sed ὕπατος tantum vocatur: quo quidem
nomine viri primarii et proceres quandoque desi-
gnantur : hisque passim, maxime urbium et civi-
tatum prefectis,consularis dignitas ab imperatori-
bus concessa legitur, ut videre est apud Cangium
in utroque Glossario (58). At de his hactenus. ἱ9-
tera enim leviora que sive ad minuendam Epistola
nostre auctoritatem,sive ad ejus integritatem ever-
tendam objici solent, consulto preterimus ; ne sci-
licet minutiora persequi, neve nihil omittere velle
videamur: si quis autem ca nosse cupit, nuperum
editorem Lipsiensern adeat.

VIII. Quod superest, in tempus inquisituris quo
scripta fuit hec Epistola Eeelesim Achaics, nobis
primum esset definiendum, quo demum anno B.
Andreas apostolus martyrium passus censeatur;hoe
enim semel explorato, illud eiiam levi negotio
statui posseintelligitur :siquidem ex eadem Epistola.
constat ab Achais presbyteris et diaconis illam
fuisse perseriptam, qui sancti apostoli certamini
spectatores interfuisse perhibentur. Verum defi-
cientibus penitus solidioris antiquitatis monumen-
tis, conjecturis tantum rem transigunt eriticorum
filii.Alii siquidem (59) anno sr» Christiane 60,
aut 70 B.Andream passum existimant, Alii vero(60)
annoimperii Vespasiani primo, vel saltem ipso
adhuc imperante.Alii demum (61) sub Domitiano.
Cum autem omnino inexplorata res habeatur, re-
centioresque pro animi arbitrio huic vel illi seaten-

tie adhzreant: nos itaque, donec in obscuro tra- C

mite dux tutior praeat, eunctabundi licet, circa
Christi annum 80 cruci affizum S. Andream apos-
tolum martyrium consummasse,adeoque mox fuis-
se perscriptam cireumlatamque Ecclesie Achaice
Epistolam existimamus.

Mirabitur fortasse quispiam nos vel longiusquam
par sit B. apostoli vitam protrahere, vel potius
ipsum imperio Vespasiani desinente, martyrio sub-
latum asserere, quem tamen Christianorum per-
secuiorem fuisse nemo dixerit, Ad primum vero
quod attinet,objectioni occarrimus magnum Baro-
nium assectati ; qui do novissimo lustro,et quidem
sub Vespasiano peracto verba faciens (62), loeum
ex Plinio recitat ex quo plane comperimus,his ipsis
temporibus complures ultra centesimum annum
vitam duxisse; ut proinde pro monstro haberi ne-
queat, siea tempestate nonnulli ex apostolis, ut
de Joanne evangelista deque aliquot. apostolorum
discipulis saltem liquet, longzeva tate decessisse
dicantur : eo in primis nomine, quod divina etiam

(58) Cang. Glos. Grac. v. Ὕπατοι, et Latin. v.
Hypatus.

(59) Tillem. Mem. eccl., tom. I, pag. 503,

(60) Baill. Vies des Saints. tom. ΠῚ, pag. 401;
Woog., exercit. αι, pag. 409.

(61) Florentin. Vet. occid. eccl. Martyr., pag.
419.

(62) Baron. ad ann. 76, 8 2.

cet Evangelii precicatio latius pateret in dies,Chris-
stianaque fldes in animis credentium altiores age-
τοὶ radices, atque ita demum nascenti Christi Eo-
clesia satis consultum foret,

Neque magis urget altera objectio, ab imperio
Vespasiani nomini Christiano haud infesto petita.
Nullum quidem in Ecclesiam ab eo latum edictum
uspiam occurrit, accedente in primis teste locuple-
tissimo Tertulliano (63): « Quales, inquit, leges
iste quas adversus nos,soli exsequuntur impii?...
quas nullus Vespasianus, quanquam Judseorum
debellator... impressil ? » quo gane sensu accipien-
dus etiam videtur Eusebius, ubi scribit (04) ܙ‎ Ve-
spasianum μηδὲν za" ἡμῶν ἄτοπον animo agitasse.»
Minetamen haud colligendum arbitror nunquam
infenso atque inimico animo in Christianos fuisse
Vespasianum, neque ulla omnino injuria eos ali-
quando affecisse. Contrarium docet Hilarius (03):
« Anne, ait... Paulus... Nerone se, credo, Vespa-
siano aut Decio patrocinantibus tuebatur, quorum.
innosodiisconfessio divincepredicationis effloruit?»
Hilario astipulatur Theodoritus(60) : Τῶν δὲ ἁλιέων
καὶ τελωνῶν καὶ σκηνοῤῥάφου τοὺς νόμους, οὐ Γάϊος
ἴσχυσεν, οὐ Κλαύδιος καταλῦσαι, οὐ Νέρων ὁ μετ
ἐκείνους" καὶ ταῦτα, δύο τῶν νομοθετῶν τοὺς ἀρί-
στους κατακοντίσας' καὶ γὰρ τὸν Πέτρον ἐκεῖνος καὶ
τὸν Παῦλον ἀνεῖλεν" ἀλλ᾽ οὐ ξυνανεῖλε τοῖς νομοθέταις
τοὺς νόμους, οὐκ Οὐεσπασιανὸς, οὐ Τίτος, οὐ Δομε-
τιανὸς, καὶ ταῦτα, πολλοῖς κατ᾽ αὐτῶν, καὶ παντο-
δαποῖς χρησάμενος μηχανήμασι. Idost : Piscatorum
autem εἰ publicanorum — fentoriorumque — sutoris
leges, non Gaius, non Claudius dissolvere. potuerunt,
neque illorum successor Nero: hic enim tametsi
duos optimos legislatores sustulerit ; Petrum namque
ac Paulum interfici jussit; at certe leges cum legisla-
loribus haud sustulit. Non. Vespasianus, non Titus,
non Domitianus ; quanquam mullis ac omnigenis ma-
chinationibus eas opugnare contenderit.

Neque demum puteslaudatos Patres sibi invicem
sdversari;convenientenim,ut recte Havercampus(07)
8i dixeris id quod res est, Ecclesie persecutores &b
Hilario ac "Theodorito memoratos, tecte quidem
omnes, non vero aperta vi,ut Nero, ut Domitianus,
fuisse grassatos. Ad. Vespasianum sane quod aiti-
net, magis adhuo in ea sententia confirmor ex
1 Hegesippo; qui apud Eusebium testatur (68),eum-

dem imperatorem « post expugnatam Hierosolymo-

rum civitatem, eos qui ἃ Davide genus ducerent
perquirijussisse,ne quisquam apud Judaeos ex regia

Slüirpe superesseleaque ex causa gravissimam

rursus persecutionem Judzis illatam fuisse.» Quod

03

0 Euseb. Hist. eccl., lib, i, eap. 17.

(65) Hilar. lib. contr. Arian.,n.3. —

(06) Theodor. Grac. affect. curat., dial. 1x, tom.
IV, p. 614.

(67) Havere. Ad Tertull. Apolog, pag. 62, not.
Ὁ,

Tertull. Apolog., cap. δ.

(68) Euseb. Hist. eccl., lib. n, cap. 12.

1213 EPISTOLA DE MARTYRIO

quidem iterum atque iterum Domitiano stque Tra-
jano faelitalum seribit idem Eusebius (00). Cum
autem persecutio contra Judeos sub his duobus
postremis imperatoribus, in Christianos etiam in-
vaserit; quidni porro in Vespasianea quoque id ac-
ciderit? In primis vero si attendas, tunc temporis
et deinceps, Judeorum nomine fuisse vocatos qui
Christiana professione censerentur. Quibus addas
maxime velim, Vespasianum propterea de Davidis
progenie tollenda cogitasse, ut eurn Baronio lo-
quar (70), quia ex Josepho aliisque resciret, ora-
cules prophetarum fuisse predictum, ex illius regis
familia hominem regnaturum, cujus imperium esset
siernum. Hinc ergo sibi suisque prospiciens idem
imperator, ex Davidica stirpe prognatos [uit perse-
cutus: adeoque ne apostolis quidem qui ex Judaea
erant, quique Christum regem a prophetis preenun-
tiatum predicabant ubique, ipsemet pepercisse pu-
tandus.

Quid quod nonnulla in vetustis monumenlis su-
persunt adhue vestigia, unde conjicere jure liceat,
ἃ Vespasiano aliquando in Christianos sevitum ?
Exstat apud Gruterum (71) inscriptio hujusmodi :

1ΜΡ. VEsPasiANO. Ava. Poxr, Max. Tru. Por.
ܐܐܐ‎ I, Cos. .ܐܐܐ‎ 18610, vn. I. P. D.
SACRARYM AEDIVM
RrsriTVTORI
Er. üiTYVM. ANTIQYOR
CoNsERvATORL
Sopauzs. Tim I

Huic geminse ibidem alie dum occurunt (72).
« Quarum inseriptionum sententia ul paleat, verbis
utor eruditi Walchii (73), probe seiendum est, ve-
teres plurium numinum cultores eam potissimum
ob causam de strage cruenta Christianorum glo-
riatos fuisse, quod illa patriam religionem optime
conservari sibi persuadebant; ut, si majorum sacra
ab injuria et contemptu defendere eorumque di-
gnilatem tueri quis vellet, id sine Christianorum
oppressione corumque religionis eversione, nullo
modo rite fieri posset...... Hoc vero cum ita sint,
qui non videat, arbitror, fore neminem, saxa in
quibus propter conversationem antiqui numinum
cultus, gratis imperatoribus ca Lempestate per-
acte sunt, ab illis qu:e diserte de deleto nomine
Christianoloquuntur, quatenus eorum argumentum
ac sententiam cogitamus, nulla ratione diversa
fuisse; quoniam ipsa hac profanis religionis de-
fensio, in oppugnatione Christiane maxime posita
erat. — Quare licet Vespasianus in lapide modo
adducto non Christianorum hostis, sed antiquo-
Euseb. Hist. eccl

60 19, 22.
70) Baron ad ann.

7
71) Grut. p. ccxuur, inseript. 5.
72) Ibit. p. σαµιν. inscript. 7, et

; lib. 1, capp.
xL

p. conxx, in-

030 .
δι Σαφίαπ. persec. Neron,, cap. 3,8 6,
860
Pa) Ain Rom, subterr., I. n, c. 22, p. 602.

S. ANDREE. — PROOEMIA. 1214

Arum rituum conservator fuerit appellatus; attamen
tantum abest ut saxum hoc ad Christianos haud
respiciat, uL potius ob eamdem causam propter
quam et Neroni δὲ Diocletiano tropza posita sunt,
obconservationem nimirum superstitionis numinum
cultus, insculptum illud esse definiam. » Hacalia-
que plur& in eamdem sententiam V. C. Qua qui-
dem magis magisque confirmat iste sepulcralis
lapis, a nostro Aringo cvulgatus (74) :

Sic PREMIA SERVAS VESPASIANE DIRE
ÜrviTAs UBI GLORIE TUE AUTORI
PnExIATUS ES. MORTE GADDENTI LETARE
PnowrsiT ISTE DAT ERISTUS OMNIA TIBI
ΟὐἹ ALIUM PARAYIT THEATRUM IN CELO.

Β Ubi consulesis eruditum editorem. Neque fortasse
alienam erit, aliud in hanc rem testimonium petere
ab Actis 8. Apollinaris, non illis quidem interpo-
latis aut ἐὐμεδεῖς, sed iis que medio saeculo wit,
Maurus archiepiscopus Ravennas laminis argenteis
inseribi euravit, αὐ refert Agnellus (75). Rem enar-
rat snonymus auctor Spicilegii Revennatis historiz
hisce verbis (76) : + Du: in eodem sepulero inve-
niuntur argentece lamina (anno 1173 detecta)...
In prima legebantur ista : Οµτύ5 An ΑΝΤΙΟΟΗΙΑ
BEATUS APOLLINARIS. — 1116 rusTIbUS 06808 EST.
DIUTIUS SUPER PRUNAS STETIT NUDIS PEDIBUS EQUULEO
APPENSUS, DENUO VERBERATUS, SUPER PLAGAS AQUAM
RECEPIT FERVIDAM.... DEFUNCTUS EST SUB VESPASIANO
CuesaRE ÁUGUSTO X KALENDARUM ÁUGUSTARUM, »
Haud equidem nescio Mamachium V. C. cum
apud Hilarium loco superius adducto, tum in his
S. Apollinaris Actis, Vespasiani vocabulo Domi-
tanum designatum censere (77); quem quidem
persecutorem fuisse, non item Vespasianum con-
stat:eo vel maxime, inquit, quod in antiquis mo-
numentis Domitianus quandoque Vespasianus etiam
vocitelur, ut patet ex inseriptione apud Hermolaum
Barbarum 4d Plinii prefaL, qum sic se habet:
Iur. 09. Ώομιτιακυς Vesp. Auc. Gen. Jovi. Vi-
croni. Ejusdem item sententice sectator fuerat Arin-
gus, titulum sepuleralem nodo allatum exponens.
Quid loquar? Esto : palris nomen assumpserit
suoque addiderit Domitianus, adeoque Domitianus
Vespasianus fuerit aliquando appellatus; quod
sane tum ex marmoribus, tum ex nummis do Tito
D etiam liquet. Verum utrem tandem conficiat vir
doctus, vimque auctoritatum atque inscriptionum
quasin medium modo protulimus prorsus infringat,
monumentum aliquod meo quidem judicio excitet
necesse ést indubitanter Domitianeum ; quo nimi-
rum compertum fiat Domitianum, proprio nomine

C

(75) Agnell. Lib : ܒ‎ inter Sriptor. rer. ܐ‎
tom. II, part. 1,
(76) Anon. ` ܨ‎ ΕΠ híst., ibid., tom. 1,

part. τί, p. 541. Videsis quee de Vespasiani jussione
refert idem auctor. I. c. pag. 533.

(77) Mamach. Origin. εἰ antigg. Christ., tom. T;
p. 421, not. 6.

1215 PRESBYTERORUM ET

omisso, Vespasianum simplieiter fuisse vocatum.
Interim vero donec id prestet. Vespasianum patrem
allatis in locis accipere nobis per ipsum liceat.

Vix dum hire scripseram, cum elegantem Lau-
renti Pataroli epistolam legere contigit (78), qua
vir eruditus singulare numisma illustrans hujus-
modi inscriptione signatum , OYEXIASIANOZ
ΝΕΏΤΕΡΟΣ, Tito Vespasiani filio ipsum asserit.
Aliler tamen statuerat doctissimus Harduinus, qui
primus idem numisma vulgavit (79); cautius. vero
Frelichius, vir in re nummaria facile princeps (80).
Verum utcunque demum res se habeat, hujusce
numismatis auctoritate noque sententiam nostram
de Christianorum perseeutore Vespasiano everti,
neque oppositam Mamashii conjecturam fuleiri
nemo non videt:siquidezn in monumentis qum
attulimus, nullus character nullaque. poculiaris
nota perhibetur, ut hie sane vox ΝΕΏΤΕΡΟΣ,
cujus vi alium a Vespasiano patre agnoscere jure
cogamur.

Sed ecce tibi alium obicem, hune ipsum. locum.
atlingentem de quo agimus, haud sane pretergro-
diendum. Observatnimirum Florentinius(81), quem.
deinde secutus est Tillemontius (82). /Egeam pro-
consulem ita sanotum apostolum fuisse allocu-
ium (83) : « Tu es Andreas, qui... suades homi-
nibus superstitiosam illam sectam quam nuper de-
tectam Romani principes exterminari jusserunt? »
Unde viro erudilo verba illa in numero multitu-
dinis Ποπιαπὶ principes, Domitianum respiscere om-
nino videntur, qui secundam, post Neronem perse-
cationem movit:cumque haud verisimile censeat
δα tam longevam eelatem pervenisse sanctum apo-
siolum, ut seculo t exeunte, sub eo imperatore
passus existimetur: hinc Epistolo Keclesiz Achaicze
sinceritatem in dubium revocandi occasionem
captat. At isthec demum objectio Lanti non est, ut
negotium nobis facessere videatur. Quod enim ver-
bisillis « Romani ρεϊποίρος, » sivo ut in textu οἱ ἄρ-

DIACONORUM AQGHALE 1916

À ¥ ,ܟ‎ sua veritas constet; nihil nos cogit, ut ad
Domitiani usque tempus excurramus. imo vero
nihil nos prohibet quin eadem verba sive de Ve-
spasiano ejusque flliis Tito et. Domitiano accipia-
mus; quorum hie usque ab anno 69 imperio 0@-
Barea exornatus, ille vero ann. 71 imperii collega
fuerat renuntiatus; quosque preterea junctim inter
persecutores a Theodorito rescensitos superius vidi-
mus : siveilla, quod fortasse magis placet, de pra-
fectis in urhe intelligamus, quorum summa erat
auctoritas. Qua de το locus exstat insignis apud Cle-
mentem Romanum (84), qui Paulum apostolum ἐπὶ
τῶν ἡγουμένων martyrio sublatum memorie tra-
didit: licet ex vetustis monumentis eum sub Ne-
rone passum certo constet. Neque aliter S. Cy-
prianus (85) :« Huic, inquit, persecutioni quotidie
insistunt pmefecti in urbe, ut si qui sibi oblati
fuerint, animadvertantur, et bona eorum fisco ad-
judicentur.» Quibus insuper addere libet Dionis
verbs, digna plane que in eamdem sententiam
pensitentur, Sic autem ille (80): Οὕτω μὲν δὴ τότε
# τῶν Ῥωμαίων ἀρχὴ 85» αὐτοκράτορσιν ἅμα ἐδού-
λωσε, Νέρωνι καὶ Ἡλίῳ, Viden' Helium sive su mma
potestate, sivo nominis dignitate N eroni compara-
ium? Quorsum vero hec, inquies? Nimirum, ut
evincamus, ex Epistole nostre verbis, Romari
principes jusserunt, minus recte colligi Neronem οἱ
Domitianum iis necessario indicatos,cum et profecti
urbis in primis significari posse videantur; qui vel
ab uno imperatore de vexandis Christianis latas
leges edictis suis exsecutioni mandandas indi-

C cerent, vel novas etiam ferendi potestatem sibi su-
merent, ut de lTelio compertum. Cetera preterimus
quie alias presto essent nd sententiam nostram
magis magisque astruendam ; ne videlicet Tullia-
num illud nobis jure fortssse quis objiciat (87) :
« Utitur in re non dubia testibus non necessariis. »
Et hec quidem de Ecclesir Achaice Epistola satis
sunto.

EXCERPTUM

Ex Preefatione clarissimi viri Constantini TISCHENDORF.

(Acta apostolorum apo

De nova recensione temt

Hlusiit editio nostra ex. duobus potissimum codicibus Graecis Partsiensibus. Alter (qui nobis est A|

est, nunc nationalis, num, 881, seculi undecimi, fol.
unno 1948 scriptus, fol. 37-41,
Iluc accedit tertius (nobis est C) codex Baroccianus

crypha, Lipsie 4851,in-8).

"us Actorum saneti Andrem

) Regius

282-291 ; alter (apud nos est B). Coislinianus num. 421,

num. 180,quem ea: Woogio, qui eo solo. usus est, hausi-

mus. Quanto, vero opcre codicum. nostrorum, Parisiensium textus. Oxoniensi codici Woogil przstel, nemini

(78) Diar. erud. lal, tom. XXVIIL, pag. 310
seq. ܕ‎

(79) Hard., Ifist. Aug. inter opp., sel., pag. 733.

(30) Fivel. Quat, lentam. Disserlat. de ulilit. re
numm. vel., cap. 3, pag. 15.

(81) Florent. Vestul.occid.Eccl.Martyr., pag. 119.

(82) Tillem., Mém. eccl., tom. T, pag. 591.

(83) Epist. presb. Ach., cap. 2.

(84) Clem. R. Epist. I ad Cor., cap. 5.

(85) Cypr. opist. 80, pag. 238, edit. Oxon. 1682.
(86) Dio lib. rxut, pag. 720.

(87) Cic. De offic., lib. τι, cap. 2.

1211 EPISTOLA DE MARTYHRIO S. ANDREJE. 1218

potest dubium esse: quod cum. de τοῖο libeilo, tum. mazime de ultimis parlibus valel, quarum tn co codice
émperfectissima ratio est. Qua in re. videndum est. ne quis [allatur brevitate textus. in cod. Darocciano con-
spicua. Illud enim plerumque in hujus generis. seriptis accidit ut a. pleniore textu, in quo hzreticz originis
frequentiora vestigia esse solent, ad breviorem procederet. catholicorum emendatorum. studium. Preterea
Woogius Graeco suo. teatui versionem Latinam α se factam addidit, subjectis insuper in fine extremis iis qux
apud Surium leguntur inde a verbis : Et subinde alil eLalil ingerentes se, quippe quibus $n Graecis suis nihil
plane respondere vidisset. Commentarius historicus criticus, quem. praeposuit. editioni sua, egregie facit ad
cognoscendas atque dllustrandas traditiones quce de. Andrea apostolo apud antiquos circumferebantur. Expla-
navit vero etiam ipsum textum adnolatioue uberrima varii generis.

Denique ad editionem nostram adhibuimus Latinum textum a. Laur. Surio editum, apud. quem. legitur in
Vitis SS. Colon. 1617, tom. VI, pag. 053 sqq. ad diem 30 mens. Novembris (88); nec non ex. Pseudo-
Abdiz historiis contulimus, si quid apte cum. Gracis componi poterat. Ibidem. przterea. piura. inde a. se-

38 XXXV (apud Fabric. Cod, 8100, II, p. 502), aliquem. cum nostrorum. Actuum. hislortis nexum ha-
ent.

(88) Laur. Surius (primum prodiit opus ejus 1569, quartum 1617) secutus est Alo. Lipomannum in Vi-
tig SS. 1551 sqq. tom. I, p. τ, pag. 567. Edilio vero princeps Latini textus debetur Bonino Mornbritio in
Legendario s. Actis SS. 1474.

HPAEEIE ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ

TOY ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ANAPEOY'

ACTA ET MARTYRIUM 8. ANDREJE APOSTOLI

(TiscnigNponr, Acta apost. apocr., Lipsia 1851. in-8, p. 105.)

"Amp * τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν ἐθεασάμεθα ὃ πάντες A — Quo oculis nostris vidimus omnes presbyteri et
οἵ τε * πρεσθύτεροι καὶ διάκονοι τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς ? — diaconi Ecclesiarum Achaiee, scripsimus cunetis Ec-
Αχαίας, γεγραφήκαμεν ὃ πάσαις 7 ταῖς Ἐκκλησίαις — clesiis in oriente et occidente, in seplenirionali et
ταῖς δ ἐν τῷ τοῦ Χριστοῦ ὀνόματι καθισταµέναις meridionali plaga, in nomine Christi constitutis.
τε 0 τῇ ἀνατολῇ καὶ δύσει, ἄρκτῳ 14 καὶ μεσημδρίᾳ, — Pax vobis et omnibus qui oredunt in unum Deum,
Εἰρήνη ὑμῖν wol πᾶσιν 33 τοῖς πιστεύουσιν εἰς ἕνα — perfectam Trinitatem, verum Patrem ingenitum,
Θεὸν, Τριάδα τελείαν 12, ἀληθινὸν 1 Πατέρα iy verum Filium unigenitum, verum Spiritum sanctum
τον 55, ἀληθινὸν Yly μονογενῆ, ἀληθινὸν Πνεῦμα — procedentem ex Patre, et in Filio permanentern, ut
ἅγιον τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον wal ἐν τῷ — monstretur, nnum esse Spiritam sanctum in Patre
Υἱῷ διαμένον 13, ὅπως δειχθῇ, 17 ἕν Πνεῦμα ἅγιον τὸ et Filio in vonerand divinitate. Hanc regulam fidei
ἐν τῷ Πατρὶ καὶ Υἱῷ 18 ὑπάρχον iv θεότητι τιμίᾳ "5 — didicimus a beato Andrea, apostolo Domini nostri
Ταύτην τὴν πίστιν μεμαθήχαμεν παρὰ τοῦ µακα- — Jesu Christi, cujus passionem, quam astanies vi-
βίου 3 ᾿Αγδρέου τοῦ ἀποστόλου τοῦ 3“: Κυρίου ἡμῶν — dimus, pro posse nostro scriptis recolere non hz-
Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὔτινος 33 wal τὴν πάθησιν 59 χατενώ- — sitovimus.

πίον ἡμῶν προκειμένην ἑωρακότες 3 καθ ὅσον δυνά-
µεως ἔχομεν ἀναγράψασθαι οὐκ ὠκνήσαμεν 35.

VARLE LECTIONES.
ελείωσις τοῦ ἁγίου ἀποστόλου καὶ
Passie S. Andrez apostoli, per presbyteros οἱ diaconos Ecclesiarum Achaize
^A. ὃ ἐβεασάμεθα cum ΑΒ (ilem Leone Allatio) ; 0 ἴδωμεν. * οἵ τε cum Β΄;

γεγραφήκαμεν cum AB sed add. καὶ ἀπωστέλλωμεν. Q γεγρά-
ds : B add. οὔσαις, " ἐν τοῦ Xp. Óv χαθισταμξ bh. 1. cum ܠܐ‎

11aA;D:H
τοῦ ἁγίου roc:
seripta, ? "A
A εἴτει 0 1

αμεν. 7 8 ἁπάσαις,

» ᾿Ανδρέου. 0 : Μαρτύριον

(AC ܝ‎
σεσθαι, 0 εἶναι ὦ om.) lazo. καὶ
μι eum A. BOD wai τοῦτον ( τοσοῦτον, D hoc] εἶναι τὸν
νήσας (D quod est οἱ ille qui genuit; C ὅσον ὁ
3 B παρὰ τῷ Ανδρέα

1219 PRESBYTERORUM ET

Proconsul itaque /Egeates, Patras civitatem in-
gressus, ccpit compellere credentes Christo ad sa-
erificia idolorum. Cui occurrens beatus Andreas
dixit: Oportebat ut tu, qui judex esse hominum
comprobaris, judicem tuum qui est in celo cogno-
sceros, et agnitum coleres; et colendo eum qui
verus Deus est, ab his qui veri dii non sunt, ani-
num revocares.

Cui geas dixit: Tu es Andreas, qui destruis
templa deorum, et suades hominibus illum cul-
ium, quem nuper exortum Romani prineipes ex-
terminare jusserunt ?

Beatus Andreas dixit: Romani principes nun-
quam cognoverunt veritatem; et hoc pro salute
hominum veniens Dei Filius manifeste docuit, ista
Scilicet idola non solum deos non 6880,508 0580 4®-
monia pessima et inimica humano generi qua hoo
docent homines, unde offendatur Deus, ut, dum
offensus fuerit, avertatur et non exaudiat: et cum.
aversus fuerit et non. exaudierit, habeantur a dia-
bolo ipsi captivi, et adeo eos deludat, ut, quando
éxierint de corpore, inveniantur deserti et nudi,
nihil secum prater peccata portantes.

JEgeales dixit: Ista superflua ot vana verba sunt.
Jesus enim vester dum talia predicaret Judmis,
illum erucis patibulo affixerunt.

DIACONORUM ACHALE 1220

"Q ἀνθόπατος τοίνυν Αἰγεάτης slc Πάτρας τὴν mó-
εἰσεληλυθὼς 3! ἤρξατο 31 συνωθεῖν 33 τοὺς πιστεύ-

0
"

ουτας τῷ Χριστῷ 3 εἰς .
τινι ὁ μακάριος 9! ᾿Ανδρέας προσδραμὼν εἶπεν 33,
Ἔδει σε κριτὴν ὄντα ἀνθρώπων ** τὸν κριτὴν σοῦ

πορῶναι τὸν ὑπάρχοντα ἦν τῷ οὐρανῷ 35, καὶ ἐπι-
γνόντα s σεθασθῆναι 99, σεδόμενον δὲ 31 αὐτὸν 33 Θεὸν
ὄντα ἀληθινὸν 91 ἀπὸ τούτων τῶν μὴ τυγχανόντων ἀλη-
θινῶν θεῶν + τὸν λογισμόν σου ἀναστεῖλαι 43.

Πρὸς ὃν ὁ Αἰγεάτης εἴπεν 9, Σὺ εἴ "Ανδρέας ὁ 8 κα-
ܘܗ‎ @ τοὺς ναοὺς τῶν θεῶν 8 καὶ ἀναπείρων “δ
τοὺς ἀνθρώπους περὶ τὴν θρησκίαν "1 ἤνπερ ἔναγχος ἐδ
φανεῖσαν "9 οἱ Ῥωμαίων βασιλεῖς 99 ἐξαφανίσαι 9t ἐκέ-
λευσαν ¡

Ὁ µακάριος 9 ᾿Ανδρέας εἶπεν: Οἱ Ῥωμαίων βα-
σιλεῖς οὐδέποτε ἐπέγνωσαν "3 τὴν ἀλήθειαν, καὶ τοῦτο
σαφῶς διδάσκει ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ διὰ τὴν σωτηρίαν

ν 5, ταῦτα τὰ εἴδωλα οὐ μόνον μὴ
στα xal τῷ

τῶν ἀνθρώπων ἔλθ,
εἶναι θεοὺς 35, ἄλλα καὶ @ δαιμόνια aeg:
ἀνθρωπίνῳ γένει 57 ἐχραίνοντα, διδάσκοντα τοὺς ἂν-
θρώπους 38 προσχρούειν τῷ Θεῷ 9) ὡς ἐν τῷ προσ-
:»ܘ‎ καὶ μὴ εἰσακούειν δ:

κρούεσθα! αὐτὸν ἀποστρές
ἓν τῷ οὖν ἀποστρέφεσθαι καὶ μὴ εἰσακού
σὰν αὐτοὶ τῷ διαξόλῳ @ αἰχμάλωτοι, καὶ ἐπὶ τοσοῦ-
τον αὐτοὺς διαπαίξοιεν ® ὥστε, 66
ματος, εὐρεθῆναι ἐρήμους καὶ γυμνοὺς δὲ, μηδὲν μεθ᾽
ἑαυτῶν πλὴν τῶν ἁμαρτιῶν βαστάζοντας.

Ὃ Αἰγεάτης ® εἶπεν > T) ριττὰ καὶ μάταια
ἕτερος Ἰησοῦς 5 ἐν

(ομένων τοῦ σώ-

ῥήματα 99 τυγχάνουσ'
τῷ ταῦτα κηρύττειν @ τοῖς Ἰουδαίοις, τῷ τοῦ σταυ-
ρου ξύλῳ αὐτὸν προσήλωσαν 59,

VARLE ΚΕΟΤΊΟΝΕΒ.

3610 ἀνῃ τοῖν, Αἰγεάτης usque εἰσεληλυθώς cum AB ; Ὁ Αἰγαίας (sed alibi semper Αἰγέας)

D Proconsul itaque 4Egeas Patras civilatem ingressus. B ἤρξαντο. 38
Χρ. πιστ. 80
Ὁ τὰς θυσίας τ. εἶδ, : D 86066 idolorum. 9
: 0 68. ? χριτὴν ὄντα ἀνθρώπων cum ΟΡ : B ὡς ἄρχοντα

λει εἰσελθών.

τῇ τῶν Πατρῶν
ἵν καὶ συνωθ, 99 Q τοὺς τῇ

συνωθεῖν ; 0 ×»

ταστρέφων.
( πλανῶν.
χαταλιπεῖν

καγάριος :
οὐδέπω) ἔγνωσαν, λθών cu
θεν ὁ τοῦ 6c

τξη). δ᾽ ὥστε
μένοι) καὶ

ᾧ τὸν

οὖν ὁ ὕπατος

τ. εἰδώλ, βρησχίαν cum A ; B τὰς τ. 661
μαλάριος : CD ἅγιος. 33 προσδραμών : B

c. τὸν x. σοῦ ἐπιγν. usque οὐρανῷ cum
ράνιον Ὁ bury. 38 ἐπιγνόντα (codex
εσθαι. WT σεθόµενον δὲ cum À ; 80 xat σεθόµενον (D
(corige ὅς) ἔστιν Θεὸς ἀληθινός ; C τὸν

1221

Ὁ µακάριος ' ᾿Ανξρέας ἀποκριθεὶς εἶπεν Te Ὦ τὸ
εἰ βούλει ἐπιγνῶναι 13 τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ, ποίᾳ
εὐλόγῳ 1 ἀγάπῃ ὁ ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς Ἰ τοῦ ἀνθρωπί-
γου γένους 7 ὑπὲρ τῆς ἀναχλήσεως ΤΊ ἡμῶν τοῦτο τὸ
ξύλον τοῦ σταυροῦ 18 οὐχὶ ἀκουσίως ἀλλ᾽ ἑκουσίως ἴ9
ὑπεδέξατο 90;

'O Αἰγεάτης " sime Ὁπόταν παρὰ τοῦ ἑαυτοῦ
μαθητοῦ προδοθεὶς καὶ ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων συσχεθεὶς
τῷ ἡγεμόνι προσήχθη καὶ πρὸς τὴν αἴτησιν αὐτῶν
ὑπὸ τῶν τοῦ ἡγεμόνος στρατιωτῶν προσηλώθη 9,
ποίῳ 33 τρόπῳ σὺ λέγεις ἑκουσίως αὐτὸν τοῦ σταυροῦ
τὸ ξύλον ὑποδέξασθαι 96;

*0 ἅγιος ᾿Ανδρέας εἶπεν 35, Διὰ τοῦτο ἐγὼ @ λέγω
ἑκουσίως 51 ἐπειδὴ σὺν αὐτῷ ἤμην 53 ἐν τῷ παραδίδο-
σθαι αὐτὸν παρὰ τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ" πρὶν γὰρ πα-
ραδοθῇ εἶπεν ἡμῖν δ ὡς οἵα παραδοθήσεται καὶ σταυ-
βρωθήσεται ὑπὲρ τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας, καὶ Ὁ
τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστησόμενον ἔσεσθαι προείρη-
κεν 91, Πρὸς ὃν ?? ὁ ἐμὸς ἀδελφὸς Πέτρος Y! λέλεχεν ὅ."
Ἵλεός σοι ἔσται 95, Küpu οὗ μὴ γένηται τοῦτο 9.
Καὶ ἀγανακτήσας οὕτως ἔφη τῷ Πἰτρῳ: Ὕπαγε ὀπίσω
μου 97, Σατανᾶ, ὅτι 58 οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ 990-400
Καὶ ἵνα πληρέστατα ἐξαρτίσει ± ὅτι ἑκουσίως 3 τὸ πά-
θος ἀνεδέξατο, ἔλεγεν ἡ μῖν 3: Ἐξουσίαν ἔχω θῆναι ὁ
τὴν ψυχήν μου, καὶ ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαθεῖν 8
αὐτήν. Ἔσχατον δὲ ! ἐν τῷ δειπνῆσαι αὐτὸν 7 pe
ἡμῶν εἶπεν * ὅτι 9: Εἴς ἐξ ὑμῶν παραδώσει µε,
Πρὸς ταύτην οὖν τὴν φωνὴν πάντων περιλύπων qe.
Ὑονότων 90, ἵνα ἡ ὑποψία ἀναμφίθολος γένηται 13, ἀπε.
φήνατο εἰπών !* Ὥτινι ἐπιδώσω τὸ κλάσμα τοῦ

(α) Matth. xx. 17, 18 ; Marc. x, 32, 33; Luc. νι, 34, 32.

(c) Joann. x, 17, (4) Matth. xxvi, 2; Marc. xiv, 18; Luv.

EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREJE.

1222

A Beatus Andreas respondit : 0 si velles scire my-
slerium orucis, quam rationabili charitate auctor
vile humani generis pro restauratione nostra hoe
crucis patibulum non invite, sed sponte suscepit

JEgeates dixit: Cum traditus a suo discipulo, οἱ
8 Judaeis tentus praesidi adductus sit, et ad petitio-
nem Judeorum ἃ militibus presidis crucifixus :

quomodo tu dicis eum sponte erucis suscepisse
patibulum ?

Sanctus Andreas dixit: Ideo ego dico sponte,
quoniam simul com ipso fui, cum a suo discipulo
B traderetur; antequam enim traderetur, dixit nobis
quod iradendus esset, e crueifigendus pro salute
hominum, ei die tertia resurrecturum se. esse pre-
dixit (a). Cui frater meus Petrus dixit : Propitus
erit tibi, Domine ; non fiet. istud ; et indignatus sic
sit Petro: Vade retro, Satana, quia mon sapis ea
qus sunt Dei (b). Et ut plenius demonstraret quod
sponte passionem susciperet, dicebat nobis; Po-
Lestatem habeo. ponendi. animam meam, et potesta-
tem. habeo ilerum sumendi eam (c). Ad ultimum,dum
ccnaret nobiscum, dixit: Unus vestrum e iradi-
Iurus ext ;igitur ad istam vocem cum omnes contri-
slaremur,ut suspicio omni dubio vacaret, revelavit,
dicens : Cui dedero panis fragmentum de manu mea,
ipse est qui tradit me(d). Cum igitur dedisset uni ex
condíseipulis nostris,et futura quasi jam praeterita

(D) Matth. xvi, 22, 23; Marc. vtr, 33, 35.
xxr, 24 ; Joan. xu, 21, 26.

VARLE LECTIONES.

7 μαχάριος ܐ‎
Αἰγεᾶτα, Ὁ ἂν
quam rationabili.

) cum ABD; Ὁ ὃν

(B ὁποίῳ)
θέσει) ὑπομεῖναι σταυρόν. 86 Ὁ ἅ
BCD;A om. 5 ἐκουσίως : ( αὐτὸν

leyes (sie).
ἐγείρομαι 810 pergit : ὅθεν (codex ὅτεν) τῷ ἀδελφῷ
τοῦτο, ἀγανακτῶν εἶπεν Ὁπίσω μοῦ "f ὅτι : B διότι,
ἀνθρώπων.
mos instruere; Ὁ πῶς τελείως ἡμᾶς ὑπεστήριξεν,
cum ABD : 0 prem. οὐκ ἄν
ultimum : Q τέλος οὖν.
Β καὶ πρὸς ταύτ. v. φωνὴν πώ
σεν, 1: ἵνα 1

trucidaret :

δι) αἱ

ܗ
qr» eum ΑἹ‏ 0

υμπερίλυ:
Β ἵνα πα

ἃ ἅγιος, D. om. 7! ἀποκριθεὶς (C om.) εἶπε
. 15. εἰ βούλει ἔπιγν, cum AB.
[τρόπον͵ ut videtur] ἐπιθυμητῇ

cum AB; 0 6 κτιστής, D auctor. € 0 τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων,
ἡμῶν cum AB : C ὑπὲρ συστάσεως ἡμετέρας : D pro restauratione nostra.

85 ἐπὶ

τ ἵνα πληρέσς. (B add. μὴ) ἐξαρτίσει (A add. μοι) cum A; 8 ἵνα πλ

θῆναι iita ABO. 5360
E ἐν ὅσῳ ἐδείπνει
λυποι v

μφίλος (sic eormpte)
ερήν, εἰπών cum À; Β ἀποτεμὼν ἔφη; C καὶ εἴρη

ἀπεκρίνατο. 3 Ὃ
ἰδέναι.

@ cum AD; B add.
Ἡ ποίᾳ (B ὁποίῳ) εὐλόγῳ (D
75$ 84 ζωῆς (B om. v, tu.)
Ἡ Unt» τῆς ἀναχλήσ, [B ἀνανεώσεως)
7" B τούτῳ τοῦ σταυροῦ ξύλῳ,
ἀλλ’ ἑκών, δ ὑπεδέξατο (cum ܠܐ‎ ὦ
ᾧ : sed AD nil add.

6 εἰ

0 sim

ot
99.100 τὰ

; ἢ κί

μὴ ἔξαρτ. [
3 ἔλ

3 ὅτι (Β διότι) ἑχουσίως : 0 εἰ ἄκω
Uv 1: ἄραι, 9 ἔσχατον (B prem. εἰς)

5 εἶπεν : B καὶ ܘܳܐ‎ * BC om. ὅτι.
εγογότες : 0 καὶ ταύτῃ τῇ φωνῇ θλιθῆνα. πάντας ἐποίη-
γέν. ἡ ὑπ.ι D me suspensos cogitatio

1223

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

1224

narraret, docuit so voluntarie iradendum fore;eum A ἄρτου ἐκ τῆς χειρός uen Uy αὐτὸς ἔστω ὁ παρα:

mon traditorem fugiendo deseruit, sed in locum
ubi illum seiebst esse, veniens permansit.

διηγησαι

διδούς µε th Ἐν τῷ οὖν ἐπιδοῦναι ἐνὶ τῶν συμμα-
φητῶν ἡμῶν 18 καὶ τὰ μέλλοντα ὡς ἤδη παρῳχηκότα

ἐδίδαξεν ® ἑκουσίως ἑαυτὸν @ παραδοϑησόμενον' 3 οὐδὲ γὰρ τὸν προδότην ἀποδράσας‏ ܘܙ

ἐγκατέλειπον ܕܘ‎ ἀλλ᾽ ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ 11 αὐτὸν ἐγίνωσκεν εἶναι παραγενόμενος 58 διέμεινεν δ,

Άμουίες dixit: Miror te prüdentem virum,
istum velle quosumque pacto tueri; sive enim
sponte siveinvitum, cruci tamen confiteris affixum.

Beatus Andreas dixit: Hoo est, quod dixi, si
jam memor es,nempe quod magnum est mysterium
crucis; quod si forte volueris audire, resume me-
cum.

Aégeotes dixit: Mysterium non potest diei, sed
supplicium.

Beatus Andreas dixit: Ipsum supplicium, myste-
rium redemptionis humans, si. patienter audias,
comprobabis.

JEgeates dixit: Ego quidem palienter te audiam:
sed iu si me obtemperanter non audieris, ipsum
crucis mysterium in te ipso excipios.

Beatus Andreas respondit: Ego si crucis pati-
bulum expavescerem, crucis gloriam non predica-
rem.

JEgoates dixil: Insanus sermo tuus, quia pradi-
cas crucem non esse supplicium, et per audaciam,
penam mortis non times.

Sanctus Andreas dixi: Non per audaciam, sed
per fidem, penam non timeo mortis; mors enim

Ὁ Αἰγεάτης ?* εἶπον" Θαυμάζω σε, ἄνδρα φρόνι-
μὲν ὄντα 15, τοῦτον ἐθέλειν σε ἐρείσασθαι "6 τῷ οἰωδή-
ποτε ?? συμφώνῳ: εἴτε γὰρ ἑκουσίως εἴτε ἀχουσίως 38,
ὅμως καβομολογεῖς αὐτὸν τῷ σταυρῷ προσπαγέν-
0 85,

Ὁ μακάριος 3) Ανδρέας εἶπεν 9, Τοῦτό ἐστιν ὅπερ
λίλεχα, εἰ ἤδη κατέχεις 35, ὅτι 85 μέγα ἐστὶν τὸ po
στήριον τοῦ σταυροῦ 9* ὅπερ εἰ θέλεις ὡς εἰκὸς ἀκοῦ-
σαι, ἐπανάλαδέ µοι 98.

Ὁ Αἰγκάτης εἴ
ἀλλὰ κόλασις "9.
“0 μακάριος "1 Ανδρέας εἶπεν" Αὐτὴ ἡ κόλασις
μυστάριόν ἔστιν τῆς ἀνθρωπίνης ἀναχτήσεως" εἰ σο-

ev Μωστήριον οὐ δύναται λέγεσθαι,

38

φωτέρως ἀκούσῃ, συνδοκιρμάσεις 99.

'O Αἰγεάτης εἶπεν Ἐγὼ μὲν € µακροθύµως 4
ύσωμαι" σὺ δὲ ® εἰ μὴ ἐμοὶ πειθαρχῶν 3 ὑπα-
κούσῃς M, αὐτὸ τὸ τοῦ σταυροῦ μυστήριον S ἐν σεαυ-
ἀναδέξει 16,

Ὁ μακάριος @ ᾿Ανδρέας ἀπεκρίνατο" @ Ἐγὼ εἰ 5
τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ δ" ἐδεδοίκειν "i, τὴν δόξαν τοῦ
σταυροῦ οὐκ ἂν 53 ἐκήρυττον,

"O Αἰγεάτης εἶπεν" Μανιώδης ὁ λόγος "8 σου, ὅτι
χηρύττεις τὸν σταυρὸν μὴ εἶναι χύλασιν καὶ διὰ τῆς
βρασύτητός σου τὴν τιμωρίαν οὐ δέδοικας τοῦ θα-
νάτου δὲ,

Ὁ &
τητος, ἀλλ

'λνδρέας εἴπεν' Οὐχὶ @ διὰ τῆς θρασύ-‏ ܧ#
διὰ τῆς πίστεως οὐ δέδοικα τοῦ θανάτου δ'‏

VARLE LECTIONES.

13 ᾧτινι usque ἐκ τῆς χει
ܙ‎ B Om. ὁ παραδιδ. pe. 15 ἐν τῷ οὖν (ἢ καὶ ἐν τῷ,
παροχηκ. διηγησ, cum A ; B ὡσεὶ παρεσχηκι

5 A αὐτὸ τοῦ Gt, τό

Gn. 9 0 σαφής σον λύγος.

av.
οὐ δέδεικας

ποῦ θανάτου ܐ‎

ὃν χηρύττεις, καὶ τὸν σταυρὸν μὴ
Ὁ ܘܡܫܠ ܘܡܡ‎ σοι σταυρὸν κολάσεως,

ὁς (B ἐπὶ τῶν γειρῶν) μου τ ὅτι μεθ΄ οὔ ἐγὼ βάψω ἐν
ܐ) ܐܢܬ :ܗܬ‎ add. ἐκ] τῶν συμῃ. ἡμῶν : 0

«atate (ita ; endex
oss. ® ἆ cum AB:
€ εἶπεν. 9 Ἠγὼ εἴτα Weog emen-
len) : C ἐδειλίουν, 9? οὐκ ἂν ἢ. 1. eam. BO;
ύττεις usque δὲ, v. θαν cum ܬ‎ (sed ponit τ΄
αι κόλασιν, ὅτι διὰ τῆς θρασύτ. σου τὴν τιµωρ"
διὰ χαχοτεχνίας κόλασιν οὐ φοθεῖσαι

θανάτου : D praedicat gloriam. supplicii, qui. per. audaciam Ῥώπαπι non times mortis. V Ὁ ἅγιος : CD
om. V Οὐχί τ Οὐ, 8 διὰ κακοτεχνίας ἀλλὰ διὰ πίστεως οὐ φοθοῦμαι κόλασιν θανάτου,

1295 EPISTOLA DE MARTYHIO S8. ANDREJE. 1226

τὴν τιμωρίαν" à γὰρ τῶν ἁμαρτιῶν θάνατός ἔστιν A poccalovusu pessima (e). Et ideo audire Le volo
πονηρός 9. Καὶ 9

ποῖς
διὰ τοῦτο dwubsai σε βούλομαι 90 — mysterium, ut agnitum forsitun eredas, ct crodens
σταυροῦ 9! μυστήριων, ἵν 9? ἴσως ἐπιγινώσχων, — ad restaurationem iux animi quocunque modo
τς perüngas.

τὸ τοῦ

i
σῆς qo

πιστεύσῃς, πὶ

Des «ὃς εἰς ἀνανέωσιν τῇ

Ἰωδηποτοῦν πρόπι

Ὃ Αἰγεάτης εἶπεν 3
ἀπόλλυσθαι διδάσν
λυται ἵνα πρὸς
ἐλθεῖν διὰ τῆς, οὐκ

4Egeales dixit : Restauratur hoc, quod periisse
docelur : nunquid enima mea periit,ut ad ejus me
restauralionem venire facias per fidom nescio qua-
7 lem, quam tu asseris ?
Ὃ μακάριος 9 πυδρέας ἀπεκρῦ Seb is Beatus Andreas respondit : Hoo est, quod le di-
μαθεῖν ἐπεθύμουν, ὃ ] scero desiderabam, quodque docens demonstrabo
ἀπολέσβαι τὰς ψυχας τῶν ἀνθρώπων διὰ — animas hominum perditas per mysterium erucis
τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ ἀνακαινισῃήσονται U. Ὁ ο esse reparandas.Primus enim homo per ligni pra-
γὰρ πρῶτος ἄνθρωπος διὰ τῆς το varieationem mortem induxit τ et necessarium hoc
σειως 15 τὸν θάνατον 15 ἐπήγαγεν 75 καὶ χρεία d» τοῦτο — erüb generi humano, ul per ligni passionem, mors
τῷ ἀνθρωπίνῳ y p que ingressa. faerat in mundum, pellerotur (f). Et
ὁ φάνατος ἐξωσθῇ Τὸ ὁ εἰς τὸν κύσμων εἰνεληβωθώς ^ quoniam de immaculuia loma factus fuerat homo
xai ἐπειδὴ ἐκ τῆς ἁμωμήτου γῆς ἐγεγόνει ὁ πρῶτος — primus,qui per ligni privaricalionem mundomor-
ἄνθρωπος à διὰ τῆς τοῦ ξύλου παραθάσεως τὸν (48 — tem intulerat : necessarium fuit, ut de immaeulata
vaso » κόσμον εἰσαγαγὼν, ἀναγκαῖν ὑπῆρχεν Virrine nasceretur, perfectus homo, Filius Dei
ἔνου ὁ τοῦ 0: vilam maternam quam per Ádamum perdiderant
homines, repararel, ae. per lignum crucis lignum
coneupiscenli& exeluderet ; suspensus in cruce
ξύλου τοῦ σταυ- — immaculatas manus extendit,pro manibus inconti-
** πρεµάμε- — nenter exlensis; pro suavissimo 0100 arboris ve-
lite, escam fellis accepit ; et in se suscipiens
ὑπὲρ τῶν χειρῶν τῶν ἀκράτως ἐκταθεισῶν M, ὑπὲρ, mortalitatem nostrom, suam nobis imrortalilatem
τῆς Meine βρώσεως τοῦ πωλωτικοῦ δένδρου χολὴν — donavit.
εἰς βρῶσιν ἐδέξατο 5, καὶ τὸ θνητὸν
ἐδωρήσατο FT.

ܘ

e οὗ Υἱὸς

980 Ἢ: duro cabe: `

ἄνθρωποι διὰ τοῦ Αδάμ α
M

E ἀνακαιγουργήσῃ P καὶ διὰ τοῦ
ροῦ τὸ ξύλον τῆς ἐπιθυμίας ¢

νος ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὰς ἀμωμήτους χ

ἴρας ἐξ!

ἑαυτὸν ἀναδεξάμενος τὴν αὐτοῦ ἀθανασίαν ἡμῖν,

Ὁ Αἰγεάτης εἶπεν Tasa τὰ βοαῖος. dixit : Ista
(e) Psal, xxxin, 22. (f) Gen. m, 195 Rom. v, 42, 14, 17, 21.

VARLE LEGTIONES
τὸ & γάρ usque πονηρός cum 4; BQ6 7ὰρ Mv. τῶν ἁμαρτωλῶν πονηρός (D add. ἐστίν) : D Mors

erba illis narrare poteris

enim juslorum pretiosa esl, mors vero peccatorum. pessima, 59 Q om. zal. " DB ἄχουσ' όν σοι θέλω

ποιῆσαι. 9! B βούλωμαι eb τὸ uode, τοῦ στωρ, ὃν
ταυτήσῃς); € ὅ wüüs ἴσως
συμφώνῳ χαταντ, D διαρθωσάμτνός σε (Woog

τρόπῳ καταλάξῃς τοῦτο, SG om. El

A om. (sed postea hahet οἱ πιστεύσῃς el κα-
αλαίωσω v. 5. ᾧ, οἰῳδήποτε
σι ᾧ, οἴῳ δήποτε
D. πα hoc
B om. 7 3 post » pergit corrupte τίς οὐκ οἶδα
$ corupte). "0 μὴ γὰρ 4 .ܠ‎ μα. ἀπώλετο ἵνα πρὸς οἶκο-
; D periit ut ad ejus me να «lionem. venire per fidem.
100 om. "dns. ici 8 CÓ εἰρηχέναι σε (Woog σοι) : D
σονται Cum À : B. s ψυχὰς πάντων ἀνθρώπων
μαρτυρίου τοῦ 5 vigo iG ἵνα ἐν τῷ ἄπολωλα-
ܟ‎ δάξ. καίαν τὴν οἴκοδομὴν

A
δομὴν uh fi πειρασθῶ διὰ mio ως
meselo quam ἐπι veras. Ne ο un
"uod te discere. τὶ ἃ καὶ διδάξας iue p
017 καὶ τὸν 4 t Hoe
χοίας (ita vel των ἀνθρώπων ψυχὰς διδάξω ὃ
αὐτῶν καὶ διὰ τοῦ μυστηρίου τοῦ σταυροῦ p ταύτην τ D ut dum. vériitus animus homimum. docuero,
istam vestauralione euh por cruris misterium, puni dam. € διὰ ρα. D. per. lignum
privaricationis. 3. τὸν ὑάνατον τ om. τόν, τ ἐπήγαγεν cum DO; A εἰσήγαγεν D indui. 15. ἃ καὶ
ἀναγκαῖον ἦν ἵνα διὰ τοῦ ξύλου τοῦ minas, D δὲ necessaviori um hoc erat generi. hwinano ut per lignum. pas-
siouis. 8 B. à θάνατος εἰ 252) 05 εἰσελθὼν θάνατος ἐκθληθῃ D mors qup
fngressa faerat pellerctur. καὶ ἐπειδὴ ἐκ... ὁ (B ὃς) διὰ της,. τὸν Mv. εἰς τ᾿ κύσμ. ( τῷ χύσμῳ τὸν άν.)
εἰσαγαγὼν (B εἰσήγαγεν), ἄναγχ, usque γεννηθῇ (B ἀναγκαίως διὰ τῆς Apc. παρθ, γεννηθεὶς
τέλειος ἄνθρωπος ὁ τοῦ ± ὥτον ἀνθρωπον πεποιηκώς) eum ἃ (9): 0 καὶ ὅτι ἐξ ἀμώμου γῆς
γέγονεν ὁ πρῶτος ἄνθρωπο, ܐܬܐܬ‎ wonüzvue τὸν πέλειον ἄνθρωπον, ἵνα ὁ τοῦ
Ὁ Υἱὸς ὁ πρώην πηνήσας τὸν ἀνήρωπον : Ἡ et. ᾿χποπιοιὶο de ἡπππασείαία lerra. faclus. fuerat hono primus,
qui per lignum, preevaricationts wnieedo sorte intulerat, necessurtum. fuit utde: iminar wlatu Virgine natus
Christus perferhis homo, qui ex Dei Filius, qui primum. hominem. fo 77 BO ζω, τὴν αἰώνιον, 9 0
ἡ ἀπώλεσαν, V ܐ|‎ ἀπὸ τοῦ ᾿Αὐὰμ οἱ 39032 "UD 6982 G » D repararet, "3. καὶ διὰ

=

ξύλου τῆς

(R ἀπὸ) Qi οὕτως διὰ τοῦ. 5 ἀποχλείσει, 1) (sie) ἐπὶ τοῦ ξύλου
“οὔ σταυροῦ τὰς ἀμ, 1 ειρῶ τῶν ἀχράτως ἐν τῷ, σταυρῷ τὰς ἀχράν-
Wigs 89 3 6 I]

ποὺς es 6
} eum. An^

φύρον ἡμῶν

Ens). ἐδέξατο: (B
τὸν δεξάμενος τὸ
οσκομέσει iG ἐχαρίσατο

; tp:
αὐτὴν δεξάμενος τὸ Ὀνητὸν ἡμῶν,

D repararet... exchuleret.. Z'panderet. acciperet... 0

PATROL. GR. 1]. 29

1227

qui tibi credent : mihi autem nisi 1166 cansentias,
ut sacrificium diis omnipotentibus offeras, in ipsa.
cruce quam laudas,te fustigatum al(igi priecipiam.

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

1998

ἀφηγεῖσῃαι δυνήσει οἴνινές σοι πιστεύαουσιν 8), ἐμοὶ
ή ܨ‎
μὴ τοῦτο συναινέσαι ἔλθῃς ὅπως 89 τοῖς παντο-

υνάµοις θεοῖς τὰς θυσίας προσενέγκῃς, ἐν αὐτῷ τῷ

σταυρῷ ὅπερ ἐπαινεῖς μαστιχθέντα σε προσπαγῆναι προστάξω 99.

Beatus Andreas dixit : Omnipotenti Deo qui so-
lus verus est,ego omni die offero hostiam, non
thuris fumum, nec taurorum mugientium carnes,
nec hircorum sanguinem,sed immaculaium agnum
quotidie in altare erucis sacrificans ; cujus corpus
posteaquam omnis populus credentium manduea-
verit, οἱ ejus sanguinem biberit : agnus qui sacri-
fieatus est,integer perseverat οἱ vivus, Vere igiiur
sacrificatur, et vere corpus ejus manducatur a po-
pulo, et sanguis ejus similiter bibitur; lamen, ut
dixi, integer permanet, et immaculatus, et. vivus.

ZEgeates dixit : Quomodo potest hoc fieri ?

Beatus Andreas dixit : Si vis discere, assume for-
mam diseipuli, ut possis doceri quod queris.

JEgeates dixi
rei notitiam.

Beatus Andreas regessit : Miror te hominem
prudentem, eo usque insipientis delupsum esso,ut
credas te mihi per tua tormenta. porsnadere possc
ut tihi exponam divina sacrilicia.Audisti mysterium
crucis, audisti mysterium sacrificii. Si credideris
in Christum Filium Dei qui crucifixus est, pan-
dam tibi quo ordine occisus vivat agnus : qui
cum saerificatus fuerit et comestus, integer tamen
et immaculatus in suo regno permanot.

: Ego a te tormentis exigam hujus

Ὁ μακάριος 9! Ανδρέας εἶπεν. Ἐγὼ τῷ παντο -

κράτορι θεῷ τῷ μόνῳ ἀληθινῷ ὑπάρχοντι καθ’ ἑκά-

στὴν ἡμέραν θυσίαν προσκομίζω 95, οὐ λιθανρυ ܒܘܡ‎
πνὸν ® οὐδὲ μυχωμένων ταύρων τὰς σάρχας οὐδὲ
αἴμα τράγων, ἀλλ᾽ ἄμωμον @ ἀμνὸν καθ’ tod
ἡμέραν ἐν τῷ θυσιαστηρίῳ ® τοῦ σταυροῦ 9] 1

qi» ® οὔτινος τὸ σῶμα πᾶς ὁ τῶν πιστῶν λαὸς µε-
ταλαμβάνων καὶ τὸ αἷμα αὐτοῦ πίνων, ὁ ἱερουυγηθεὶς
ἀμνὸς μετὰ τοῦτο ὁλόκληρος διαμένει καὶ ζῶν 99.100,
᾿λληθῶς οὖν Ἱερουργεῖται, καὶ ἀληθῶς cà σωμα αὖ-
τοῦ παρὰ τοῦ λαοῦ βιθρώσκεται, καὶ τὸ αἷμα αὐτοῦ
ὁμοίως πίνεται, ὅμως καθὼς ἔφην ὁλόκληρος διαμένει,
καὶ ἀμώμητος καὶ ζῶν 1,

Ὁ Αἰγεάτης εἶ

Ποίῳ τρόπῳ "τοῦτο δύναται 5

+ Ανδρέας εἶπεν 5. ΕἸ βούλει ' γνῶ-
μορφὴν ὃ μαθητοῦ ὅπως ovis? μα-
0
εἶπεν" Ἐγώ σε 1: διὰ βασάνων 1" ἅπαι-
πήσω “χάριν 1) τῆς τοιαύτης γνώσεως,
Ὁ μακάριος 16 ᾿Ανδρέας ἀπεφήνατο τὸς θαυμάζω

ἄνδρα φρόνιμον ὄντα 15 εἰς 7 ποσαύτην μωρίαν Ἡ

προσ;

λινδούμ ἵνα δυνηθῆς

vos 17 us διὰ

τῶν βασά-

γῶν σοὺ πεῖσαι τὰ θεά σοι í
"Ax ἀκήκοας τὸ
6 υυττήριον τῆς ἱερουργίας 3, 8139 πιστεύεις εἰς Χρι-
στὸν τὸν ΥἹὸν τοῦ Θεοῦ τὸν σταυρωθέντα 38, ἐκφανῶ,
σοι πάντως 33 ὁποίᾳ τάξει 3 σφχγιασθεὶς ζήσει ὁ ἀμ-
μετὰ τὸ ἱερουργηθῆναι χαὶ βρωθῆναι αὐτὸν

χφάναι
Ίκωας τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ 3,

ἱερουργήματα.

νὸς ὁ

ὁλόκληρος καὶ ἀμώμητος ἐν τῇ αὐτοῦ βασιλείᾳ 35 διαμένων.

VARLE LECTIONES.

νοις usque πιστεύσουσιν : Ὁ τοῖς πιστεύουσ! σοι δυνήσει λα μὴ τοῦτο [codex το τουτω)
συναινέσαι ἕλθης ὅπως cum D ; D nist hoc consentias ut : A εἰ μὴ Ὁ εἰ μὴ πείθῃ (rodex πιρεὶς)
ὅπως et pergit θυσίαν τοῖς — pst Üsots προ ܚ ܝܚ‎ σε προσηλώσω.
9! Ὁ μαχάριος : C Ὁ ἅγιος :D om." B Τῷ παντοχρ, θεῷ ὃς μόνος ἀληθινὸς Θεὸς ὑπάρχει ἐγὼ καθ᾽ tx
d 0, πρι 2C Τῷ παντοκρ. ἢ. ἐγὼ πᾶσαν ἡμέραν ϑυσίαν ζῶσαν ἀναφέρω. 9 οὐ λιδ, χαπνόν (À καρπόν), ete.
ἃ οὐχὶ θυμιάματος καπνὸν οὐδὲ ταύρ, toc. σάρκας οὔτε τράγων αἷμα, "SD ἀλλ᾽ ἀμώμητον. 95 90 ἑκάσο,

(C oin.) ij. cum BCD : A om.

31-400 οὔτινος τὸ σῶμα usque διαμένει καὶ ζῶν cum À :
τῶν πιστευόντων φάγοι

μετὰ τὸν πιστὸν λαὸν qo:

ܕ

ν καὶ τὸ

ια αὐτοῦ πε

ζῶν. D eujus carnes posteaquam omnis populus credentium πια: ducaverit et eji

sacrificatus est integer perseverat. et vivus.

® 0 ܙܘ‎ θυσιαστηρίῳ, “ΓΑ τοῦ

αἱ ποιεῖ αὐτοῦ τὸ diga, ὁ ἀμνὸς ὁ Ἱερουργ. ζῶν καὶ ὀλόκλ, διαμέ

E]

σταυρ.

αὐτοῦ. δὲ Ἱεροργῶν : C Θεῷ ἀναφέρω.
ος τὰς σάρχας ὡς μετὰ τὸ ἅπας δ᾽ λαὸς
3 οὐ τὰς σάρκας
πυθεὶς) ἀμνὸς ἀκαίρεος διαμένει καὶ
sanguinem biberit, agnus qui

Β corrupte ο

ὁ ϱωῤεὶς (cod

Y ἀληθῶς οὖν usque ἁμώμηπος καὶ ζῶν [οἱ cum vere. sacrificatus

sit δὲ vere carnes ejus manducalee sinl a populo et vere. sanguis ejus sil haustus, tamen ut dizi integer per-

manet δὲ smmavulalus et vivus) eum AD : BC om. 8. Ποίῳ τρόπ. : C. Πῶς. 3 Q 2i. τοῦτο, B δυνήσεται

τοῦτο... * Ὃ μακάριος: Ὁ ἄχιος: D om. 3 εἶπεν : BD ἀπεκρίντο, ὃ βούλει cum B; A βούλῃ;

: ¿2 Το γνῶναι cum ἃ : 80 8 ὁ μορφήν cum B; D formam; A τάξιν; ὢ πρόσωπον, ὅπ,
δυνήσει (A -ση) uat. cum AD; G Ίνα 18 ὅπερ (A δ) ¢ ἠτησας) cum BA; (ἢ &
d παρὰ σου. 1? διὰ βασάνων cum ΑἹ Β΄ ܗ‎ τσμοῖς : ¢ βασάνους (Woog. -vos) ;

. χάριν τ᾿ τ᾿ 49. cum B; Ὁ τοῦτο (Woog. τούτου) χάριν im. Α ἀπ. τῆς τοι. Ίν. τὴν

; Ὁ exigam hujus rei notitiam. — 1^ Ὃ uo:
15 Ὁ ἄνρρω ܘܙܘ‎ σὺ
0 ἀσυνεσίαν ἐξοχείλαντα (codox ἐξωκήλ). 15
ἐχφάνα: σοι τὰ 0. ἱερουργ., € τοῦ

tormentis pulas me divinu bi pandere | aria
ἤκουσας τὸ μυστ. τῆς ϑυσίας. 38 εἰ (D. prem.
σταυρωθέντα cum AB; C ἐ σης τὸν Χρ. Yi

ον

ἵνα

ܥ

λείπων, Corrige Anis τόν Ὁ) πιστ.

Ὁ Ὁ ἅγιος TD om. ὦ ἀπεφήν. cum A; B ἀπ-

εἰς τ Ἡ πρός, 1 μωρίαν {Α τιμωρίαν) προσκ. :
Bo. usque Ἱερουρη, cum B; 0 ἵνα 009, διὰ βασάνων
βασάνων ἐραπλῶσα: τὰς θείας θυσίας ; D Ergo tu
# Wu τὸ ܐ‎ ὑοῦ cum AD : ΒΟ om. *!C

εἰς Ἆριστ, (A om. τὸν

ἵνα! τὸν σταυρωθέντα, 38 στανρωβέντα :

ὧν τοῦ Θεοῦ

BCD add. ὑπὸ (C add τῶν) Ἰουδαίων ἀλιθινὸν (0401) Θεὸν εἶναι, ?* ἐχφανῶ σοι πάντως cum B; C ἐφα-

πλώσω ao: ; D pandam libi : A (corrupte) nil habet. ὁποῖ τάξει (A οομηρίο ὅπως τάξηῃ τ 0 οἵῳ τρό-
mu. δ Α ὁ ἀμνὸς σφαγιαζόμενος ὃς d βουργηθῆναι καὶ Doer αὐτὸν ὁλῆνλ κα) ἀμωμ.
διαμένει τῇ αὐτοῦ βασιλείᾳ, B. σφαγιατῦ τι (addit τό ἢ ὁ ἀμνὸς ὁ μετὰ τὸ * ὁλόχλ.
καὶ ἁμώμ. ἐν τῇ αὐτοῦ (um. διαμένων, 0 ζῇ ὁ ἀμνὸς ὃς (codex ὁ) μετὰ τὸ (Srüog. 008

1229

p ὁ ἀμνὸς ἐν

αὐτοῦ βασιλείᾳ Bra
χαὶ ὑπὸ παντὸς τοῦ λαοῦ, ὡς

Ὃ μανάριος 5 ᾿Ανδρέας
ὅλης σου τῆς καρδίας, μαθεῖν
οτε 823 σὺ πρὸς τὴν

στεύεις 51, οὐδὲ
τῆς καταντήσεις ἀληθείας ὅ8,

Τότε ὀργισθεὶς ὁ Aly
τρχθῆναι 35:
πλῆθος λαοῦ πρὸς αὐτὸν σχεδὸν ἀπὸ πάσης
τὴν ܣ‎ ἂπο-
ταν τὸν ἀπόστολον τῶν

της ἐκέλευ.
θα ὄντος αὐτοῦ κατακλείστου

ܢܤ

λακῇ καὶ

χτεὶ ܐ‎ f

θυρῶν τῆς φυλαχῆς αὐνθλασθ
Οὓς ὁ μακάριος 57 Ανδρέας τοιούτοις 39 ῥήμασιν 3

ἐνουθέτησεν @ λέγων: Μὴ θελήσητε τὴν ἡσυχίαν τοῦ

τῶν λυτρώσασθαι 9,

Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς στασιώδη καὶ H διαύο-
λικὴν ταραχὴν ξἐεγεῖραι “ἢ, Ὃ γὰρ Κύριός μου παραδο-

τις Οὐκ

θεὶς 13. μετὰ πάσης μακροῃυμίας der

ἐκραύγασεν "δ, οὐδὲ ἐν ταῖς

τις ®» αὐτοῦ χραυγάζοντος ἀνήκοεν €.

οὖν καὶ ὑμεῖς @ σιωπὴν, ἡσυχίαν καὶ εἰρή-

Ἔχετε "
νην V, καὶ μὴ τὸ
μᾶλλον δὲ 8 καὶ Dui
ῥίῳ προετοιμάσατε P. ὅπως τὰς ἀπειλὰς ἀδειλάνδρῳ

δι μαρτύριον ἐμποδίση
αὐτοὺς ὡς ἀθλητὰς

9 Κυ-

δὲ αἰκισμοὺς διὰ τῆς ὑπο-
ἄλητε 9. Ἢ γὰρ πρόσχαι-
sia οὐ τυγχάνει" ἐκ

τῇ ψυχῇ 55 νικήσητε, το
μονῆς τοῦ σώματος ὑπ:

ρος Μ αὕτη πτῶσις
χρὴ φοθηθῆναι τὴν

a

os μὴ ἔχουσαν. Ὁ τῶν ἂν-

ν ὅσι

εδ, Καὶ ὀδύνας 9 ἐκείνας

ἀθρόον Bier
χρὴ φοδηθῆναι τὰς μηδέποτε
(9) Isa. xu, 2.

sus, ἀφανίζετι

ὃς ἐχούσας. 9

EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREJE.

1930

JEgeales dixit : Cum sit occisus, et ab orani. po-
pulo, ut asseris, devoratus, quomodo agnus integer
perseverat in regno suo ἢ

Beatus Andreas dixit : Si credideris ex toto corde
iuo, discere poleris; si non credideris, penitus tu
nunquam ad imaginem hujus veritatis attinges.

Tune iratus JEgeates jussit eum in carcerem re-
trudi. Ubi cum esset clausus, venit ad eum multi-
tudo populi pene ex tota provincia ; ita ut /Egeatom
vellent oecidere,et beatum Andream apostolum fra-
ctis januis carceris liberare.

Quos beatus Andreashis verbis admonuit : Nolite
quietem Domininostri Jesu Christi in seditiosum et,
diabolicum tumultum excitare.Nam traditus Domi-
nus meus cum omni patientia sustinuit: non con-
tendit, neque clamavit, neque in plateis aliquis cum
clamantem audivit (g).Habele ergo et vos silentium,
quietem ot pacem : οἱ marlyrium meum noliteim-
pedire ; sed potius vos ipsos quasi athletas Domini
proparate, ui vincatis minas intrepido animo, pla-
gus aulem per Lolerantiam corporis superetis.Tem-
poraneum enim hocexitium non timendum est,sed
illud timere oportet;quod finem non habet: nam
humanus timor fumo similis est; et subito cum ex-
eitatus fuerit, evanescit. Et dolores illi sunt formi-
dandi, qui nunquam finiuntur. Isti enim dolores
aut leves sunt, et tolerabiles; aut graves sunt, et
cito animam ejiciunt. Illi autem dolores, eterni
sunt; ubi est quotidianus fletus, et mugitus,et la

VARLE LECTIONES.

totius. provincia
ia. τῶν Qup. τῇ

Ey t
χάλει.

ος μὴ
ἄνθρ. οὖν

vermuneL. ܐܦܐ‎
» σφαγιασθέντα,
9 Ὃ μακάριος.
ΤΑ. Εἰ m ἐξ

ητὰς (Au) τῷ (B
(ἃ ἣν ἀφούΐῳ qu
ς τοῦ

(C ἐν

DA
52. sup-

2 59 χαὶ ὀδύνας (x.
ὑπάρχονται, di

£

» αἱ οὕτως

1231
ctus, et sine fine cruciatus ; ad quos proconsul
Jigeates iro non timeL.Eslote ergo magis parati ad
hoc, ut per tribulationes temporales ad eternam
quietem pertingatis, semperque floreatis et eum
Christo regnetis.

ἀνθύπατος ΑἹ γεήτης ἀπιέναι οὐ

ουν 91, Τ ίνεσης
ἀναπαύσεις

θλίψεων πρὸς τὰς αἰωνίους χυταντήσι,

Haec et his similiasancto Andrea apostolo per to-
tam noctem populum admonente, dum lux diei in
matituno prorumperet, misit /Egeates,ct adduci ad
se beatum Andream jussit,ac sedens pro tribunali,
dixit : Existimavi te nocturna cogitatione revocare
animum a stultitia,et ἃ Christi Lui laude cessare,ut.
possis nobiscum esse ct non amittere gaudia vite;
stultum est enim, ultro velle ad passionem | crucis
ire,etponisac Dunmis se ipsum pes imisdestinare.
βίου χαρίεντα: μωρία γάρ ἐστιν προ
αἰσχίσταις ἑαυτὸν παραπέμψαι: 77.

Sanctus Andreas respondit : Gaudia tecum ha-
bere potero, si eredens Christo dimittas culturas
idolorum.COhristus enim me misit ad istam provin-
tiam ; in qua non parvum populum ei aequi-
sivi.

JEgeales dixit : 1000 te sacrificare compello, ul
isti qui per te decepti sunt populi,relinquant vani-
iàtom tue docirinz, οἱ ipsi diis offerant grata liba-
mina; nulla enim. remansit in Achaia civitas, in
qua templa deorum derelicta non sint. et deserta.
Nunc ergo per te restituantur culture deorum, ut

ει τινὰ πρὸς τὸ

VARER 1]

δι αὖται γὰρ... bois
ܡܒ‎ δύνανται εἶται βαρία: ἠσὶν καὶ cay:
καὶ ὑπομωνητικοί: εἰ δεινοὶ, καὶ τάχιον

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

$ ψυχὰς tu

1932

cn, καὶ ὑπε-

γὰρ αἱ ὀδύναι εἰ dein d

ραι τύχωσιν εἶ
αἱ εἰσιν,τογξωςτὴν
a

À

νέγκαι

Ἐχεῖναι ὀδύναι αἰώνιοι
πυγχάνουσιν, ἔνθα καθημερινοὺ κλαυθμοὶ καὶ οἰμωγαὶ

ὕτητος βάσανος 53.

ψυχὴν ܢܡ‎

καὶ ὀλολυγμοὶ καὶ πρὸς ἃς ὁ

οὖν μᾶλλον ἕτοιμοι δὲ πρὸς τοῦτο, ὅπως διὰ τῶν ἐπικαίρων
5? deb τε ἐπανθήτητε καὶ Χριστῷ συμδασιλεύσητε δ΄,
Ταῦτα καὶ τὰ πούτοις ὅμοια τοῦ ἁγίου ἀποστόλου
νυχτὸς τὸν λαὴν νουθετοῦντος,

μέρας V διαυγάζειν, μεταπεμψά-

ναι πρὸς αὐτὸν τὸν µακάριον

abes, wal καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος
s. Ἐλογισάμην σε διὰ τῆς νυκτερινῆς μερίμνης
τὸν λογισμόν σου ἀπὸ τῆς μωρίας, καὶ

ἐπισερέψαι
ἀπὸ τοῦ ἐπαίνου τοῦ Χριστοῦ σου ἐνδοῦναι δ᾽, ὅπως

δυνήσῃ μεθ) ἡ μῶν εἶναι καὶ μὴ ἀποθάλλεσρῃα: τὰ τοῦ
πάθημα ἐλθεῖν καὶ

τοῦ σταυροῦ οιναῖς wal φλογαῖς
. T χαρὰν μετὰ
τῷ Χριστῷ, καὶ

τὴν τῶν εἰδώλων θρησκίαν. "An‏ 6 ܐ

“Ὁ ΑἹ σπεῖσαί σε
ωρῶ, ὅπως

τὴν ματαιότητα is οἧς‏ ܨ

συν-

οὗτοι οἳ ὑπὸ σοῦ 08

τες λαοὶ ἐγκα-
Mene καὶ

tA pin: bg

Ong καὶ ἠρήμων -

sig

ECTIONES.

cum A. B corraptissimo ܐ‎ αἱ ὠδύναι ἢ χουφώτεραί ἦσιν καὶ ὑπο-
έως τὴν ψυχὴν

ἐχβαλοῦσαι. ἃ οὗτοι γὰρ οἱ πύνοι ἐλαφροί εἶσι
βουσὶν. D isti enim. dolores aut leves sunt οἱ toleran-

tur, aul graves sunt et cito. animani djiciunt v Gb αἱ 0, αἰώνιοι (Β -νια!) voy. (B E? ὄνθα
B add, ἐστὶν) καθηµ. (ἢ spoon) ants (- μὸς B) . οἰμωγαὶ (B οἰμογεί, i. o. οἰμωγή). 4. ὁλολυγμοὶ
Ἢ -σμὸς) ×. dz. 8 cum A (B) : ἴνοι ὃὲ αἰώνιοί εἰσιν, ὅπου xaltusptvbs ὀδυρμὸς καὶ αἰμωγαὶ (Woog
αἱμωθιὰ) καὶ ὀλολυγμὸς καὶ ἀτελ, κρίσις : D illi autem dolores mierni sunt, ubi 0 quotidiamus fletus. et
mugilus et luctus et sine [ine cruciatus. 99 B τ πρὸς ὃν Aly. ὁ àvÜ. ἀπ. οὗ δέδειχ: (sas ὃ
ὕπατος πορευθῆναι οὗ πτοῆται, 6 0 ἔτουμει μᾶλλον. 5 ὅπως... ἀναπαύσεις (D χαράς, D gaudii) κατ.

cum ABD : € ἵνα 9, v, προσκαϊθων 0A. εἰς τὴν αἰώνιον χο
ταρία πενθήσηται)... συμὔας. cum A. D Me διὰ παντὸς

τε ἐπανθήσητε (codex cor-
ἐπανθήσητε, ἅμα σὺν Xp. βασι-

λεύσητε, C ἔνθα πάντοτε εὐφρανθήτε, πάντο cones, D ubi semper letemini,
semper Horcatis semperque cum Christo venu Ανδρέου (B ,ܘܡܐ‎ τοῦ ἀποστ.).., ἐν τῷ
τὸ φῶς τῆς ἡμέρας (ita D :ὰ τὴν ἡμέραν τὸ co δν hus diét tn. n Puafutino prorumpen e) 9iz»r. cum AB(D)
0 Ταῦτα τ ἀχίον ܝ‎ 6
vos... καὶ du θρὸς ξαυτὸν τὸν pov ܠ‎ καὶ καθίσας, elo.
“ἢ 2: ἔνδουναι cum "AD. € Δοκῷ διὰ τῆς Y:

σίας σου καὶ τῆς τοῦ Xp. σου at

hoe Dlemneqs e:

γαρ. ( ܝ‎ corrupta in

καὶ) μὴ ἀποῦ. τὰ τοῦ Bx

Β τὰ τοῦ 100 dom y μωρία (B μωρὸν) q. i. προθέα. τινὰ (1 τὸ λουόν [eodex λειπόν] σε
ῥόλου]. πρὸς... ἐλθεῖν (B mier. αἰσχίσταις (code faz. (B ξαυτ, αἰσχωντοῖς) παραπ, cum AB.
C (D) ὅπως δυνήσῃ ᾿ ἡμῶν τὰς (codex τὰ) τῆς ζωῆς μὴ καταλεῖψαι χάριτας, 9 ^v (codex ἀδέν-

τερον (γάρ ἐστιν
καὶ πυραῖς καὶ φλοξὶ γαλεπαῖς
Janmnis le ipsum pessimis destina
ἔχειν δυνήσωμαι εἰ πι

λοιποῦ

) ἢ Ὁ ἄρον D

Xo. uno xal.

ἦσαν (D stultum est enim. ultro. vell) εἷς
(ita Woog τ codex. ἔπ'

τοῦ σταυροῦ πάθος πορευβῖνα:
ܒܡ‎ 1 ἑαυτὸν παραστῆσαι )1( ef ignibus ac
om. ἢ B ἀπ: ܚ‎ Ἰὰς χάριτας μετὰ σοῦ
E . τῷ Κυρίῳ

πὸ ἦσωμαι : Χάρι ας σὺν σοὶ δυνήτομαι ἐὰν 0 i: 20 Woog)' πὸ σέδας
τῶν εἰδώλων. ὁ γὰρ Χρ. ἣν τὴν χώραν, εἰς ἣν (Woog ἐν ἢ) οὐ μικρὴν λαὸν ἐξεζήτησα
τῷ Κυρίῳ : D Gaudia ܐܬ‎ 1 potero δὲ eredens Christo dimittas )ܐܬܐܐܐ‎ idolorum, Christus enim... ei

Ἡ Διὰ τοῦτό σε am. guy. ὕπιως οὗτοι!
τὰς (ον B sumpsi, om. ΑἹ
πόνων, διδχσχαλ, καὶ θύσιωσι

90
7

ταῖς θε!

decepti sunt. populi relinquant vanitatem tuz doctrinze
(BG ܐܐ‎ γ.) πολ. )0 post "^7. ponit) ἀπέμ. (B ἐνέμ., 6

ox Bsumpsi om. A)ot
Ὁ διὰ γ. τ᾿

ἃ σοῦ vao λ. ἔγκατα λείψωσιν.
συνωρῷ (ὔσχι ἵνα οὔτοι οἱ 5. ܐ‎ πλανηβέντε, c
οἷς : D Ideo. te sacrificare. compello: ul. isti qui per te
et ipsi diis ojferait grata libamina. ὃ οὐδὲ ¥ μι
ἐγκατελείφθη) ἦν (A om.) > "Ay. ἐν ἢ (B οὔ ἐν ἢ)

1233 EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREE. 1234

ται ἴδ, Καὶ νῦν διὰ σοῦ πάλιν ἀνανεωθῶσιν τῇ
δώλων θρησκίᾳ *

À et dii qui contra tc irati sunt placari possint, et tu
ܕ‎ οἱ κατὰ σοῦ ῃυ- eorum aumicilium nosiramque possis recuperare,
ποιήσιυσιν ἵνα xa! — Sin alias, diversa pro ultione deorum patieris sup-
αν φιλίαν δυνηθῇς — plicia; et post omnia,crucis quam laudasti patibulo

ναχάμψαι C9. El δὲ μή qs 95 διάφορα P τῆς Suspensus deficies.
0 ipit ὃ, καὶ μετὰ ταῦτα τ

μούμενοι, ἐπὶ 46

εἰς τὴν αὐτων καὶ εἰ

τῶν θεῶν $×:

$ χολα:

σταυροῦ 9! ζύλῳ ᾧ ἐπαινεῖς 88 ἀναρτηθεὶς

ܝܡ

viso Tru yin aU atusleid ἐτοιμασῃὶ

95, ἤλχου: Sanctus Andreas dixit : Audi, fili mortis, et eti-
pula cternis parala incendiis, audi me servum Do-
ἐμοῦ τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ καὶ ἀποστόλου — mini eL apostolum Jesu Chrisli ; nune usquo mitius
Ἰησοῦ Χριστοῦ. 9" DES λ lecum egi de veritate fidei, nt rationis capax et ve-
συνέτυχον περὶ τῇ ritatis defonsor effectus,idala vana contemneres, et
Deum qui in colis est adorares ; sed quia in impu-
dentia tua persevoras,et putas per minas tuas ter-
rere me, si quid tibi videtur in suppliciis majus,
hoc mihi inflige. Tanto enim meo ltegi ero 808
ceptior, quanto pro confessione nominis ejus in
- Tozo3- B tormentis constanter perseveraro.
τον γὰρ ἔσομαι τῷ ἐμῷ βασιλεῖ εὐαρεστῶν, ὅσον ὑπὲρ τῆς τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ ὁμολογίας ἐν ταῖς βασάνοις
διαχαρτερήσω 3»,
τότε! ὀργαθής (ἃ dibbuxcse Lady

ρισμοῖς 53,

ἀπολογίας

σθεὶς, τὰ εἴδωλα καταφρονήσῃς

τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς ὄντα προσχυνήσῃς 99
τῇ ἀναιδίᾳ τῇ αὐτῇ,
λῶν σου
στηρίοις μεῖζον ὑπάρ

διατελῶν καὶ ἐμὲ

τῶν d εἴ τί σοι ܒܝ‎

προσάγαγε μι

Ξάτης ἐχέλευσεν απο iratus proconsul /Egeates jussit apostolum
τὸν ἀπόστολον τοῦ Χριστοῦ ταῖς βατάνοις κακωθῆναι,ἠ Lormentis aflligi.Extensus igitur οἱ per septem ter-
Ἐνταβεὶς ν ὑπὸ στρατιωτῶν i niones militum violenter verberatus,elevatus est at-
εὐτόνως τπτ que adduetus coram impio /Egeate. Qui dixit ill
τοῦ ἀσεθοῦς Aly Audi me,Andrea,et ab effusione sanguidis tui con-

"Ακουσόν μου, ᾿Ανδρέα 9, καὶ ἀπὸ 90 τῆς ἐκχόσεως silium rcvoca: quod si mihi obtemporaro nolueris,

4, κουφισι
τάτου 95 πρὸς ὃν

τοῦ αἵματός i σου τὸν λογισμόν σου ? ἀνάστειλον "^ — crucis 16 faciam interire patibulo.

εἰ δὲ οὐ βού

ξύλῳ ποιήσω σε ἀπολέσθαι *

μοι ὑπαχοῦσαι, ἐν τῷ τοῦ σταυρὸ

NARLE DEGTIONES.

ἴὸ τὰ Ἱερ, α... ἠρήμωνται (A ἐρήμοντα:) (hei
ܢܢ‎ ,

α εἰσὶ νὰ τῶν θεῶν τὸ 6921
ita fere scribi (vide qui modo
τῶν θεῶν τὸ 6
c ὅπως χ. οἵ
ἐμὴν φιλίαν Spa

(D): C male om. debebat enim
x € allata 2 000 καὶ νῦν διὰ σοῦ πάλιν ἀνανεωθῇ
om.) x. s. θυμούμενοι (A θυμώμ.) ἐπὶ τούτῳ (B. om.) ἀρεσῦ. cum. AB :
τες. 78 ποιήσωσιν... ἐπανακάμψαι eum A B τ 8 δυνηθῶσιν καὶ εἰς τὴν
ναι, καὶ αὐτὸς Ob πάλιν εἰς τὴν αὐτῶν Dtm, 1 0 εὐμενισθῶσε, καὶ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ δυνήσῃ
φιλίᾳ ܡܬ‎ D. placari possint, et in nostra 5 μή Ye (C om.) cum
BCD : A εἰ δὲ μὴ βουληθῇς μοι ἐπακοῦσαι, δ) διάφορα... ἐν (A -μεϑνης) κολ. (B ὑπομενῆς
.ܬܘܡ‎ ἐκδικ.) cum ΑΒ (9) : 0 διαφόρους ὑποστήσῃ ἐχδικήσεως βασάνους. "C καὶ τέλος ἐν τῷ σταυρῷ.
5 ᾧ (A ὅ, B add. σύπερ) ἐπαινεῖς cum 1 0 Ο quam laudi. V dvape (ἃ κρεμάμε vis). ἐκλείψεις (A
τοις): D suspensus deficies. δὲ Ὁ ἅγιος: Ὁ om. δ΄ εἶπεν ΒΡ ἀπεχρίνατο. * Ὁ λκουσον υἳξ διαδόλου. f τοῖς
αἴων. ἔτοιμ. ἐμπυρ. Geternis parata incendiis) cum BDz 4 τῷ αἰωνίῳ περὶ ἔτοιμ. 10 ηὐτρεπισμένον τῷ αἰωνί
ἐμπορισμῷ. δ) μοῦ (B. ἄκουσον ἐμοῖ]τοῦ ὃ,τ. ὑ. (B τῷ τοῦ Κυρίου δούλῳ) ,ܬ‎ ἀποστόλου (Β-λῳ, Α add, τοῦ Κυρίου
ἡμῶν) 'L Χρ. eum AB : Ὁ ἐμοῦ τοῦ δούλου Χριστοῦ :D audi me servum Domini et apostolum Jesu Christ
9) ἕως c. v. μειλιγίως (codex corrupte we τη: ος) μετὰ,.. πίστεως cum Α τ Β νῦν ἕως πότε µηλιχίως μετὰ

σοῦ πέπραχα τῇ ἀκριθίᾳ τῆς πίστεως : Ο ἕως πό ῥαξως μετὰ σοῦ διαλεγθήσοµαι περὶ τῆς πίστεως :

munc usque mitius ܬܐܐܐ‎ egi censura, fidei, 91 462 καταφρονήσῃς cum D: Δ ἴσος δεχτικῶς (corrige
ἴσως δεκτικὸς) τῆς ἀληρείας γενόμενος τῆς ματαιότητος τῶν εἰδώλων καταφρ. ¢ C χαθάπερ, τέλειος τῆς
ἀληθείας ἔκδικος γενόμενος, ἔδει σε vae ἦσαι τῶν ματαίων εἰδώλων :D ut ἌΡΗΣ capaz et veritatis
defensor effeclus idola, wana contzmerés. "xal Θεὸν... προσγυνήσῃς eum ΑΒ): Ο xai θεὺν τὸν ὄντα
προσκυνῆσαι Ὁ im osi. uoc cum. A : B ES ν τῇ ἀναιδείᾳ σου
διατελῶν ἐμοὶ εἰ (ξμΣ ? Epi οἴει Ὁ) δύνασθαι τι φαίνεται ἐν
κολαστηρίοις μεῖζον (codex μείζονα), διαλόγιται : Ὁ ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀχαθαρσίᾳ σου ἐπιμένεις καὶ νομί-
ζεις µε τὰς ἀπειλάς σου πτοεῖσθαι, ὃ 8081 σα: πρὸς τι ?» µεοίμνητον : D 'sed quia in impudentia tua
perdurans me pulas minas tuas posse formidare, quidquid tim videtur in suppliciis majus, e. excogita.
9^ ποσοῦτον.. ὅσον (codex add. ἑνή πλεῖον) ὑπὲρ... Step, x cum ܬܬ‎ ; D τοσοῦτον γὰρ τῷ ἐμῷ βασιλεῖ ἔσομαι
δεχτέος, ὅσον ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ ἔσομαι διαμένων εἰς τὰς βασάνους (codex add. o» ὁμολογητής. 0
τοσούτω (Woog ποσοῦτον) γὰρ τῷ ¢, β. γενήσομαι εὐπρόσθεχτος, ὅσον ὑπὲρ τοῦ ἦν, wüc. ܝ‎
¥0:§ 7 D tanto enim meo regi evo acceptior, quanto pro ejus nomine [uero permanens in. tormentis
confessor. ? (Bo AW c3. (I add; ὅπως) eru (B κακώσει, corrige κακώσω-
σιν). & 240.) οὖν ὑπὸ στρ, δ (8 ὁ ) εὖτ, (B om.) cont.
;ܡܐܘ‎ (B add. τε καὶ) προσήχθη (B pony (B ἔμπρ. αὐτοῦ) cum ΑΒ : CD
Τότε ὁ Αἰγέας b :(Woog mavult τετασμένον),
χαὶ ἐν τῷ ἅπαλλαγ UE cum septem ferniones transisset), ἀνέστη
1 3 ὁ ἀνθύπατος: 08)
ὑοντός σου. ϑ9- τον ἀπό Qiu. 1 br τοῦ σοῦ αἵματος,
ܦ‎ DD dine ἘῸ ἀπόστρεψον ; B ἀνακάλεσαι ; D revoca. * εἰ

ἂν... χαὶ ἐμὲ 96: (codex οἱ) διὰ τ

35 πρὸς ὃν : D Geri.

"s ᾿Ανδρέα cum 'BOD : A ܝ‎
# πὸν λογ. σου (ὁ om.) : B τὴν συμδούλε!

1235 PRESBYTERORUM ET

Sanetus Andreas dixit : Ego. crucis Christi ser-
vus sum, et crucis tropeum optare potius debeo,
quam timere ; tibi autem cruciatus eternus resor-
vatur,quem poleris evadere, si postquam probavo-
ris perseverantiam meam, credideris Christo mco.
Ego enim propter inum interitum angustior : non
de mea passione conturbor. Passio enim moa, aut
unius dieispatium oceupat;aut duorum üt multum:
tuus aulem cruciatus, per infinita sacula non aeci-
piet terminum. Unde desine jam miserias tuas au-
gmentare, el ignem ternum tibimetipsi aecen-
dere.

Tunc indignatus JEgeates, cruci beatum An-
dream affligi precepit.

lllo autem, omnibus relictis, ad crucem venit,
eamque sio est ¥008 magna allocutus : Salve,crux,
quie in corpore Christi dedicata es, et ex mombro-
rum ejus quasi margaritis ornata. Equidem prius-
quam te ascenderet Dominus rÁeus, timorem màá-
gnum terrenum habebas : modo vero coelesti
amore plena erectionis tuc desiderium excitasti.
Didiei enim a credentibus, quantas in ie gratias
habeas, quanta munera preparala. Securus er-
Ρο et gaudens venio ad te, ita ut et tu exsul-
tans suscipias me, discipulum cjus qui popendit

À

DIACONORUM AGHALE 1236

Ὃ ἄρος Ανδρέας εἶπεν, Ἐγὼ τοῦ σταυροῦ τοῦ

Χριστοῦ δοῦλος τυγχάνω 5, καὶ μᾶλλον di
σθαι ἐντὺ

λον εὔξα-
ἣν τῷ τροπαίῳ τοῦ σταυροῦ ἥπερ δειλιᾶ-
ειται βάσανος, ἥν
δοκιμάσαι σε
μου, ἐὰν πιστεύσῃς τῷ Χριστῷ μου 1. Ἐγὼ γὰρ

σοὶ ὃς αἰώνιος ἀπό καὶ

μετὰ τὸ

σαι 9

δυγήσει

ἐκφυγεῖ τὴν ὕπομο-

νήν

τῆς σῆς dm‏ ܐ

las θλίθομαι, χαὶ οὐ περὶ τῆς
ἐμῆς παβήσεως συνταράσσομαι ὃ,

ἢ μιᾶς ἡμέ

Ἡ γὰρ πάθησίς
διάστημα χαταλαμθάνε: " ἢ
βασανισμὸς 13 εἰς ἀτελευτέτους
αἰῶνας οὐ καταλήψεται πέρας U. "Ὅθεν τοῦ λοιποῦ

μου as δύο

τὸ πολύ 1. ὁ δὲ σὸς

παῦσαι ταῖς

παλαιπωρίαις σου προστιθῶν καὶ τὸ αἰώ-
νιον πῦρ σεαυτῷ ἀνάπτων 13.

Ῥηνικαῦτα οὖν ἀγαναχτήσας ὁ Αἰγκάτης τὸν μακά-

βίον ᾿Ανδρέαν τῷ σταυρῷ προσπαγῆναι προσέταξεν fis

Ὁ δὲ ἀπολιπὼν πάντας πρόσεισι τῷ σταυρῷ val φη-

15:

ἃ λαμπρᾶς φωνῆς
τῷ σώματι 18 τοῦ Χριστοῦ ἐγκαινισθεὶς καὶ ἐκ
τῶν μελῶν αὐτοῦ ὠσεὶ μαργαρίταις 11 χοσμηθεὶς 13:
καὶ μὴν πρὶν ἢ ἀνελθεῖν τὸν Κύριόν μου πολὺν
φύθον ἐπί; κεις 13, ἀρτίως ?? δὲ πόρον οὐρά-

ὑπὲρ εὐχῆς ἀνήρτησαι 35, Οἶδα γὰρ
ἀπὸ τῶν πιστευόντων πόσας εἰς αὐτὸν χάριτας ἔχεις,
πόσα δόματα προητοιμασμένα 33. ᾽Αμέριμνος οὖν καὶ

Χαίροις ὦ σταυρὲ

νιον χα

VARLE LECTIONES.

ἐν τῷ σταυρῷ -σ.

turbor.
κόλασις.

» ܕ‎ ne clavis affizus οἱ
carnifices ducerent ut crucifigerelur, concursu
ad c.
dens enim οἱ exsultaus ibat et a doctrina non cessans

)

±! 0 ἡ δὲ σὴ
(sic) πέρας

gabat populum ut non impedirent passionem. ejus. Gau-

Apud Abdiam lib. ΠΙ, XL. (Fabric. Cod. apoer. I,

Ῥ 920 sq.) similiter sie legitur: Sie. proconsul septena cuim lernionibus ffagellorun: ecesum crucifiji praceipit?

mandans nominatim quzstionarüs ut.

ligatis manibus et pedibus ct non clar

is affixus suspenderetur, quo diu-

Hino cruciatu deficeret. 15 ὃ ὃξ ἀπολ. (ἃ ἀπολείπων δὲ) πάντας (A add. ὁ ἀπόστολος) πρόσεισι... λαμπρῆς
(A om.) φωνῆς eum AD : CD (incipiunt h. 1. sectionem 10.) Ὡς δὲ ἦλθεν ioo (ad. 9 6605
ἕτοιμος, ἰδὼν αὐτὸν μακρόθεν ἀνέκραξε φωνῇ µεγάλη (voce magna direns). 15 ἐν τῷ σώματι τ εἲς eb σῶν
watt (Si). 117 ὡσεὶ μοργαρίταις (2 cum AB

μὴν... ἀνελθεῖν (1) ἂν s

εἶ

ἂν

τοὶ χὰρ

E:

1991

EPISTOLA DE MARTYRIO 6. ANDREJE.

19238

χαίρων ὕχω 3: πρὸς σὲ, ὅπως καὶ σὺ ἀγαλλιώμενος 95 Α 10 te ; quia fidelis mihi semper fuisti,et desideravi

ὑποδέξῃ ?* µε τὸν μαθητὴν τοῦ κρεµασθέντος Ἱ
|< : 0

cb διότι πιστός μοι ἀεὶ P

o3 3, καὶ ἐπεθύμησα
περιπλακῆναί σε ?9. 70 ἀγαθὲ

wal ὡραιότητα T ἐκ τῶν
μένος 35, ἐπὶ πολὺ ἐπιπόθητε καὶ
¦, καὶ ἤδη ἐπιποθού-

σπουδαίως ἐπιθυ-

σε τῆς ψυχῆς Qoo προητοιμασμένε 9*, λάδε

μενος 97.
Καὶ ταῦτα εἰπὼν ὁ μακάριος ᾿Ανδρέας
ܐ‎ P f

τῆς γῆς καὶ ἀτολς
ἑαυτὸν, καὶ δέδω
τοῖς ἀδελφοῖς παραχε

ἵν τὰ ἐγχελευσθέντα αὐτοῖς" πόῤῥω

D
τὰ μάτια αἱ

σάμενος τοῦ ἥκειν τοὺς δη-

μίους καὶ πὸ
γὰρ. εἰστήκεισαν. Οἴτινες προσελθόντες ἐχούφισαν
αὐτὸν ἐν τῷ σταυρῷ καὶ διατείναντες τοῖς σχοινίοις
ἔδησαν τοὺς πόδας αὐτοῦ, οὐκ.

τὸ σῶμα αὐτοῦ μόνον d
ἀπέτεμον δὲ αὐτοῦ τὰς ἀγκύλας 33, ταύτην τὴν ἔντο-
λὴν ἐσχηκότες παρὰ τοῦ ἀνθυπάτου" ἀνιάσαι γὰρ αὖ-
τὸν ἐβούλετο ἀνηρτημένον, καὶ ἐν τῇ νυκτὶ ζῶντα αὖ-
τὸν ὑπὸ κυνῶν χρεμάμενον βρωθῆναι 39.

40 Παρισταμένου “1 δὲ ὄχλου πολλοῦ τῶν ἀδελφῶν

σχεδὸν ὡσεὶ χιλιάδων εἴκοσι "5, καὶ θεασάμενοι 9 τοὺς
δημίους ἀποστάντας wal μηδὲν πὶ
μακάριον ὧν " οἱ ἀνακρεμάμενοι πάσχουσιν, προσε-

περὶ τὸν

ουηρκότας

8 πάλιν ἀκούσεσθαι παρ᾽ αἱ

τὴν

εφαλὴν αὐτοῦ

ero αὐτοῦ: Τί μειδι
Θεοῦ, Ανδρέα; ὁ γέλως σου ἡμᾶς πενθεῖν
ὅτι σοῦ στερούμεθα ". Καὶ ὁ
Ανδρέας αὐτῷ ἀπεκρίνατο: Οὐ 9 μὴ γελάσω, πέκνον

μακάριος

μου Στρατόκλη, τὴν χενὴν ἐνέδραν τοῦ Αἰγεάτου ^d,
δι’ ἧς οἴεται ἡμᾶς 49 τιμωρεΐσθηι ; ἀλλότριοι αὐτοῦ

VARI

ἐπερ. τοῦ περιπλακ. σε.

sus. 9 Καὶ ταῦτα... ὁρῶν (B [ο
τοῦ... τὰ ἐγκελευσῇ. αὖτ. (B ἃ E

(E om.) βρωθ. cum AB : CD om.
bent eaque ad sect. [0 trahunt: Προσέδραμεν ὃ
αἱ wiginli millia. hominum), ἐν οἷς ἦν χαὶ ὁ à
clamabat μετὰ τοῦ λαοῦ. "Αδικος

λογισμοὺς τῶν πιστῶν (Sanelus vero Andreas confortab
tup) ὑπομεῖναι τὸν πρόσκαιρον πειρασμὸν (ad. tolerantiam temporalem), ܒ‎ ἄξιον τὸ πάν,
(codex τοῦ πάθους) πρὸς ἐντάρχειαν τῆς αἴωνιου ἀνταποδώσεως (sio; D docens nihil es
d zlernam remunerationis compensationem). Apud Abdiam 1. L., sectio XLL sic incipit
ingenti, viginti [erme millium hominum, inter quos etiam stabat fraler zEgeatis Stratocles.
@ ,ܗ ܐܐ‎ ἄδελο. αὐτοῦ ὡσεὶ che χιλιάδων, wal πρὸς ὃν τάχα τὸν ἀριθμὸν δυνατὸν
ܪܪ‎ ὧν :Β ROO. 15
48 Αἰγεάτου ; Α ἀνθυπάτον,

vou : B παραστάντος.
ἐξαριθμῆσαι, 9 καὶ θεασάμενοι : B (eu. ὃ
ατερισκ.). "7 Οὐ ; Bom.

ις

ἕω

οὐκ ἀπέτ. ὃὲ

amplecti te. Ὁ bona crux,que decorem et pulchri-
iudinem de membris Domini suscepisti,diu optata,
sollicite desiderata, sinc intermissione quesita, et
aliquando jam coneupiscenti animo preparata !
Suseipe me ab hominibus, et redde me Magistro
meo, uper te me recipiat, qui per te redemit
me.

ἀνθρώπων καὶ ἀπόδος µε Ὁ τῷ Διδασχάλῳ µου, ἵνα διὰ σοῦ ἀπολάδῃ με διὰ σοῦ µε λύτρωσά-

ἐπὶ Β' Cum hec dixisset beatus Andreas,stans oculis in

crucem defixis, exspoliavit se, et vestimenta sua
tradidit carnifieibus ; fratres discedere hortatus, ut
carnilices venirent facerentque quod jussi fuerant :
longe enim steterant. Qui accedentes, levaverunt
eum in crucem ; etextendentes funibus corpus ejus,
pedes ejus tantum ligaverunt,non fregerunt autem
ipsius genua:sic enim preceptum fuerat a procon-
sulo,qui eum eliam crucifixum torqueri volebat, et
per noctem vivum a canibus devorari.

Astabat autem multitudo magna fratrum, quasi
viginti milium, qui cum animadverlissent car-
nifices abscedere, nihil horum in beatum per-
petrantes qua crucifixi pati solent, aliquid ab ipso
rursus audire sperabant;equidem crucifixus caput
movebat subridens. Straiocles autem interrogabat
eum, dicens : 01110 subrides, serve. Dei, Andrea?
Risus tuus luctum nobis et gornitum parit,quia te
orbamur.Cui beatus Andreas respondit : Quomodo
non rideam, fili mi Stratocles, malitiam ZEgeatis
qui nos punire credit? non ab ipso pendemus,
neque sumus insidiis ejus obnoxii. Non potest me

LECTIONES.

δέξῃ, B ὑποδέξεσε, (f B τοῦ‏ ܘ
πιστός μοι 81 ἐγένου cum‏ 98
D amator tuus semper fui. ? B.‏

Ὁ μεγαλοπρέπειαν καὶ

. ἐπιζητούμενε (B ζητού-

χαί ποτε ἤδη ἐπιποθου-‏ ܠܶܐ &ܘ

35 ἀπό : Ὁ ἐκ.

(liceo).

ἡ αὐτὰ (D ecspolia-
Ἶραν (D levaverunt). αὐτὸν
αὐτοῖς κελευσῃὲν, ἐκρέμασαν
ὃν (I om.) ὁ χρεμάμενον
AB exsoripsi, CD hic ha-
5 ὡς εἴκοσι χιλιάδων (Astantes vero erant turba
τοὔνομα τρατόκλης, καὶ ἔκραξε (qui simul

ioss(injusto jndicio sanctum virum. hoc pati). O ὃὲ ἅγιος νύσσων τοὺς
αἱ mentes. erelentium | Christo) ἐνουθέτει (οἱ hortaba-

dignum. passion
Astante vero turba
4@ Παρισταμέ-

Α τε.

4? ἡμᾶς iD ὑμᾶς.

® B στερικόµεθα (corrige

1239

audire ; si conim audire posset,intelligeret, factisque A
disceret supplicia nihil posse in Jesu Christi bo-
minem.

His dictis, sermonem ad omnes astantes con-
vertit: coneurrerant enim populi de iniqua sen-
lentis /Egeulis indignabundi : O vos, inquit, qui
me circumstatis, viri, femine, pueri, senes, liberi,
servi, et quieunque me audiro. vultis, oro vos, qui
propter me huc convenislie, omnibus 1115 presen
tis valedicite, et festinate animam meam suscipere
ad celestia tendentem, universa omnino tempora-
lia contemnite, confirmantes propositum creden-
tium Christo. Et exhorlabatur ommes praedicans
quod nonsuntcondignz passiones hujustemporalis
vite, si ad retributionem faturam mlerne vito
conferantur (A).

Populus autem, verba ejus excipiens, non roce-
debat, heatusque Andreas pluribus eos alloqui
satagebat, sormonibusque cjus lanta inerat. gratia
et sublimitas ut, tribus diebus tolidemque noeti-
bus preterlapsis, nullus fatigatus abscesserit.
Quarta autem. dio, admirantes martyris fortitudi-
nem, inflexam voluntatem, miram eloquentiam,
exhortationes salutares, animum adco constantem,
prudentem, firmum,sincerumque sermonem, subito
in /Egeatem ira accensi, unanimi impetu procon-
sulis tribunal omnes invadunt, in quo cum seden-
tem clamoribus impetunt, dicentes : Qualis est
sententia tua,proconeul ? mole judicasii,scolestum.
est tuum tribunal. Cujus iniquitatis reus st vir ?
quid mali fecit? conturbata est civitas, omnes nos

affligis. Noli civitatis Cresarianc fieri traditor, con-

dona Achivis virum justum, condona nobis virum

Dei cultorem, cave ne virum amicum Dei occidas.

Quatriduanus in eruce suspensus vivit; nihil ipse
(A) Rom. vini, 18.

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALE

1240

τῶν ἐπιθουλῶν αὐτοῦ, €:

πείρας

Kad ταῦτα εἰπὼν κοινὸν λόγον τοῖς πᾶσιν
γὰρ ἔρνη

821

269 ἀγανακτοῦντα
2 99, ἸΛνῦρες,

τ 2‏ ܕ
παῖδες μαὶ πρεσθ‏

ox, val ὅσοι 9 μέλλετε 6
βίον τοῦτον Ὁ ἀπολί
ηλυθότες ἐνταῦθα, καὶ στ

v, πάντα τὸν

ν τὴν ἐμὴν ψυχὴν ἀπαγομένην 9 πρὸς τὰ
οὐράνια, καὶ πάντων ἀπαξαπλῶς τῶν προσχαίρων
καταφρογήσατε Uh, ἐπιστηρίζοντες "^ τὰς διανοίας
τῷ Χριστῷ, Καὶ προετρέπετο
δάσκων ὅτι οὐκ. ἄξια τὰ παθήματα τῆς
® ταύτης πρὸς τὴν μέλλουσαν ἀντ.

υόντων

άμειψιν τῆς

“101 δὲ ἢ
νων 99 οὐχ ἀφίσταντο
As

πλείονα ὧν

® τῶν ὑπ’ αὐτοῦ λεγομέ-
τόπου, καὶ ὁ μαχάριος
ἰϑει τοῦ λέγειν πρὸς αὐτοὺς
Φοσαῦτα δὲ ἦν τὰ ὑπ) αὐτοῦ λε-
διά.

5 μᾶλλον προσετ

νυχθημέρων ἀναλωθῆναι
χωρίζετο αἱ
γενναῦ

οὗ,

w αὐτοῦ ἐθεά-

ανοίας καὶ τὸ πολὺ τῶν

τὸ ἐδραῖον

Αἰγεάτου ὁμοθυμαδὸν
τὸ βῆμα, καὶ χαθεξομ

σον,
379 ἐποίησεν Tid
* μὴ προδῷς
Ἁγιιοῖς τὲ ἄνδρα 6)
σεθῃ, μὴ ἀποκτείνῃς

πόλις τεβορύβη:

vais, χάρισαι ἡμῖν ἄνδρα

VARUE LECTIONES.

51 τοῦ Ἰησοῦ

uH og

ἀκούειν tA
λύπεσθαι.
πείνεται.
9 ΟἹ ὃὲ ὄχλοι usque χης
ΧΙ, sic leguntur : Καὶ ἐν τούτοις ἂτ
ἔλεγον (Interen vadit... ad domum
λιον (codex νιφάλαιον), τὸ

τοῦτο παθεῖν, ἀλλ᾽ ἐφ

ὃν

ρυ μένων,
ἀκούοντας τριῶν νυχῇ. αὐτοῖς
τ. λόγου. 36 ἢ 996

foy) λέγοντες ον B tA v
v

ὁμιλῶν,
πρὸς τὸν Αἱ

oM τὸ βῆμα

σὺν

στην: Α ἔσται. 95 διὰ oc. μαρών : D λειπὼν
θη. δὲ ἁμαναχτοῦντα Λ.
. "5 B xai πάντες ὅσοι, Μ μέλλετε

ἄροτον, τὸν καλὴν διδάσκαλον (Ὁ add-pium,

spiritus prudentiam et
eo pro tribunali vociferantes ducerunt : Qaze.. ista tua.
mmisif, erucis supplicio. velis
omnes perimus. Quiwesumus ie ne Gmcsaris ttm ce-
icias ho-
miraculo

dota

δ᾽
ܗ‎

(ie A; B-

194

ἄνδρα ἔνθεον

ζῇ" μηδὲν

ܘܬ :8

πάντας

τὸν ἄνδρα ἀπρὸ τοῦ σταυροῦ,

φαγὼν

μεν" λῦσον τὸν ἄνδρα
θή παρεῖν
κρεμάμενος δ᾽ τὴν ἀλήθειον κηρύττειν οὐ πα

δ Ὡς Bi

ἐστὶν αὐτὸν ܗ‎

οὐ ὅξον

stat

αρήχουσεν 5 59
τῇ χειρὶ

ὄχλῳ δια

ἐτόλμων τι εἰς αὐτὸν,

pot

(ενημένους, δεδου

νεῖς vt

στὰς ἀπὸ τοῦ βήματος cuvam

σχύμενος ἀπολύειν τὸν
cay οὖν

τίαν 0

μαχάριον ᾿Ανδρέαν.

τινες τῷ ἀποστόλῳ δηλοῦν

ἣν ἐπὶ τὸν τόπον παραγίνονται o,
Παντὸς οὖν τοῦ ὄχλου ἀγαλλιωμένου ὅτι ἤπελλεν ὃ

μακάριος ᾿Ανδρέας ἀπολύ:σῦ τοῦ

t, παραχγεναμένον"

ἀνθυπάτου καὶ πάντων τῶν di

; ἅμα
τῇ Μα «2 ἃ ὁ μαχάριος ᾿Ανδρέα

| uou πρὸς Κύριον, τ

ὡς ψετεγνωκώς: 0095 ἄν cot 99048
νωκήτας, Οὐδ᾽ ἂν
ܨ‎

εθένται οὐδαμῶς" ἔχω γὰρ ᾧ συνέσομαι

μαι, ὡς ἀληθῶς
στεύσω,

σου µε

σοι πι-

ἴδιόν poo σαυτὸν λέγοντά | ς ος, ἀνῃύ-

ὃς, ἔχω ᾧ συμπολιτεύσομαι εἰς dus;

θµήτους αἰῶνας: πρὸς ἐχεῖνον ἄπειμι, πρὸς

E

ivo

πὸν καὶ σὲ µοι

ἔχομαι, γνωρίσαντα, τὸν

μοι" Μή σε ἐχφούεί

πω ὁ δεινὺς ἐκεῖνος"
νομιζέτω ἐμὸν ὄντα" ἐχθρός σου γάρ

ἐπυρούς σε διὰ τοῦ ἀσπομαί

σου. Εἰ OS χαὶ βούλ

σεταί σοι, καθὼς o ὁδὴς

ygówn σοι,
ἐλήλυθας,

συγγωρή

i ὃΣ πρὸς τὸ λῦσαί µ μόνο

τὼ τοῦ λοιποῦ

x τοῦ σταυροῦ τούτου ζῶν
οὐ δυνήσομαι, Ἐγὼ γὰρ

γόμερα,

ὃ μὴ ἐπίσταταί αὐτὸς περὶ 5

βασιλέα μου ὁρῶ, ἤδη προς

νοιαι,

ἔνθα τὸ φῶς

μαραίνονται,

ov iB add. μὴ ἂν
δρα, " πᾶσα ἡ 1 A om. ἦν
usque ultima ὅταν οὐ 25:22: ex AB.

M αὐτὸν τοῦ σταυροῦ (endex.
JEgeates qipeseens populum et pronitlens 5
clione ΧΠΠ, confer hzc : 15 commotus proconsul,
de tribunali Andream solvere coiitaat ; profec.
raretur et frequenti comitante, tristis

πρῶτα (A τ᾿ µ. πρ. post Ὡς δέ pon... τῷ ¢ (A om. τι 3.)
τὸν ὄχλον: et add. θυμοῦ γὰρ πληπηῖνττο EN
ouzj.. Gs ὃν πάροι Bo δεινότερον mn),

, ὑποσχ. (A add. χαθελ
7. δὲ ἣν (A add, ὁ ἀνρύπατο

EPISTOLA DE MARTYRIO $. ANDREE.

γος À comedoens nos saturavit.'Tolle decrucee virum hune,

S m OD cum prioribus
Lampoezen οὐ παύτται, excipiunt, Sunt antem hie
aes), Rua Ds

ἂν. dm om) τι
w dyow) 9m». (A add.
-ν παραγίνονται ) -γίν

1942

el ornnes sapientiam amplectimur ; solvo illum, et
universa Aebaia misericordiam consequotur. Non
debet talia pali vir qui 18 crueo suspensus verita-
tem predicaro non cessat.

igente,

Proeonsule antem alia neg manuque
Lurlie innuüente ut discederet, erassabalur in eum
audacia multitudinis ;erant enim viginti millia ho-
minum. Quos animadverlens proconsul quasi fu-
rore insaniontes, timuit πο quid mali pateretur,
surgensque e tribunali exivit sequens illos pro-
mittensquesebeatumándreamliberaturum.Quidam
igitur precurrenles ad apostolum venerunt, cau-
sam adventus sui significantes.

Exsultabaut igitur turbe de futura liberatione
beati Audrec ; adveniente autem proconsule et
omnibus fratribus cum Maximilla gaudentibus,
cum hac audisset beatus Andreas,fratribus astanti-
bus dixit : Quod. oportet mie illi. dicere, abeuntem
ad Dominum,hoe dicam. Quamobrem ilerum venis
ad nos,Fgeates ? Ad quid, tu a nobis alienus, ad
nos accedis ? quid novi ausurus, quid machinatu-
rus? Dic. Venisne solvere nos quasi resipiscens ?
neque sie libi conciliabor, ecu sincere penitenti ;
non tibi orederem, etiamsi te mihi amicissimum
diceres.Num me vinctum solvis, o proconsul ? mi-
nime. Hahco enim cum quo ero in perpetuum, ha-
heo eum quo conversabor per infinita sccula. Ad
illum. vado, ad illum. propero, qui to mibi notum
fecit, qui ahi dixit ; Nihil te exterreat. ferus illo
homo; non credat te qui meus es,a se vincendum;
tibi euim. inimieatur. T igitur per illum cogno-
scenes, tuam. potestatem effogio. 8i tamen Christo
credere: velis,palel tibi, sicnt. jam pollieitus sum,
misericordis via. 51 aulem. ideo solum venisti ut
me solveres, le sciro velim me ex hae eruce viven-
lem in corpore tolli non. posse. Ego enim et pro-
ximi mei ad. pateiam nostram festinamus, te esse
sinentes quod es, circa teipsum eweutiens. Jam
enim regem meum video, jam adoro, jam in con-
spectu ejus adsum, ubi exsistunt angelorum ehori
unanimes, ubi ipse solus supremus Dominator re-
gnat, ubi lux est sine nocte, ubi flores nunquam
marcescuni, ubi dolor semper ignoratur, neque
ipsum muororis auditur nomen, uli lelilia et. ex-

5: p om. ἀπὸ τοῦ σταυροῦ
μενος, Ma plerumque. habel.
παραγίνονται confer quie

Aw λαὴν m 2 χάτενε-
902: (sie ; vitiosc). Tunc
^ emn deyoncre sónul capit. ie. Apud. Mbdiam l. l., ineunte

un etunmus ac hauulium populi metueret, surgens
neut aud ορια cruris, llo. populo. quod. Jumuus Dei libe-
οἱ facla. pienitens rege suspenso appropinquabat. Ὡς, δὲ

μὲν

. τὰ

0
8000

τι

αὐτοῖς) τὸν...

1243

sultatio sempiterna. 0 beata crux, sine. tui amore A ται οὐ

nemo adillam patriam pervenit. Sed miseriarum
tuarum misereor, 0 /Egcates,quia libi instat aelerna
pernicies; curre igitur pro te ipso, miserande,
donec potes, no tum velis quando jam non po-
teris,

Cum autem proconsul ad crucem accedere ausus
esset, beatum Andream soluturus,quia tota civitas
illum conturbabat,tune voce magna sanetusAndreas
dixit : Ne permittas, Domine, me Andream ligno
tuo vinctum, solvi; noli me, mysterii tui partici-
pem,impudenti tradere detraelori : Jesu Christeme
propter te crücifisum inimicus luus. non solvat :
Pater illum qui cognovit magnitudinem tuam, mi-
serille non humiiiet. Mittentes autem. manus ad
crucem carnifices,non poterant penitus contingere
eum.Et subinde alii et alii ingerebant se. ut solve-
rent eum, et nullus poterat pertingere ad eum :
stupebant enim brachia eorum.

Tum beatus Andreas,contestans populum, dixit :
Deprecor vos, fratres, ut sinatis me unam Domino
moo supplicationem offerre, dcinde solvite me. Sic
igitur contestanli obtemperans populus, quievit.
Tum beatus Andreas,magna voce exclamans, dixit :
Non permittas, Domine,famulum tuum οκ hac hora.
ἃ te separari. Tempus enim est ut corpus meum
terre reddaiur,me nutem ad te venire jubeas.0 Do-
mine,vitz wternz dispensator, Magister meus quem.

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALÉ

1244

ὐδὲ ἠκούσθη ὄνομα λύπης, ἔνθα εὐφροσύνη καὶ
ἀμλλία οὐκ ἔχουσα. Ὦ μακάριε,
χωρὶς τοῦ σοῦ πόθου εἰς ἐκείνην τὴν χώραν οὐδεὶς
Αἰγεάτα, ταλαιν
ετα, αἰωνία,
στα; Δράμα: div ὑπὲρ 'σεαντοῦ, Derby ἕν ὅσῳ;
πὼς τότο θελήσῃς ὅταν οὐ ὃυ-

σταυρὲ

εἰσπορεύεται" ἀλλὰ περὶ τῶν σῶν,

πωριῶν ὀδονῶμαι, διότι ἕτοιμός σε ἐκδέχι

ἔτι δύνασαι, μή
νασαι 1

8 $ οὖν $

νος ἐτόλμα τῷ τοῦ σταυροῦ EUM
προσεγγίσαι μαχάριον ᾿Ανδρέαν
πάτις τῆς πόλεως Ἠορυθούσης αὐτὸν, ὁ ἄγιος ܗܠܐ‎
ἐπὶ τοῦ σοῦ
Ὡς λυθῆναι, δὲ-
μὴ δῷς us
ἀναιδεῖ διαθόλῳ. Ἰησοῦ Χριστὲ, τὸν ἐπὶ τῆς σῆς χά-
βίτος χρεμασθέντα, σου μὴ λυέτω με’
Πάτερ, τὸν ἐγνωκότα σου τὸ μέγεθος ὁ μικρὸς οὗτος
μηκέτι ταπεινούτω, Βάλλοντες οὖν τὰς χεῖρας οἱ
δήμιοι οὐκ ἠδύναντο τὸ παράπαν προσψαῦσαι αὐτοῦ.
"Ἄλλοι οὖν καὶ ήδευον τοῦ
καὶ οὐδεὶς προσεγγίσαι αὐτῷ" ἐνάρ-
κοὺν γὰρ οἱ βραχίονες αὐτῶν 9t,

Τότε ὁ µακάριος ᾿Ανδρέας ἐνορχωσάμενος τὸν λαὸν
εἶπεν" Δυσωπῶ ὑμᾶς,
Κύριόν μου μίαν εὐχὴν ποιήσω" εἴθ᾽ οὕτως µε λῦσαι
ἐπιτηδεύσατε, Πᾶς οὖν ὁ λαὸς ἄρχον ἠσύχα-

σεν. Ῥότε ὁ μακάριος "Ανδρέας σὺν μεγίστῃ κραυγῇ
πεν. Μὴ παραχωρήσῃς, Κύριε, τὸν σὸν θεράποντα

ὥστε λῦσαι τὸν

ME: ἥλης ἵπεν: Τὸν

ξύλου

φωνῆς

τα Ἀνδρέαν μὴ ἐπιτρέ

σποτα" τὸν ἐπὶ τοῦ σοῦ μυστηρίου ὄντα,

ὁ ἂν

1 δικός

ἄλλος ἔπετ. λῦσαι αὐτὸν,

ὅλως ἠδύνατο

ἀδελφοὶ, ἵνα πρῶτον πρὸς τὸν

διὰ τὸν

τῆς ὥρας ἀπὸ σοῦ χωρισθῆναι" καιρὸς

ἵνα ἀποδοθῇ τῇ τῇ τὸ σῶμά μου, κάμε

πρὸς σὲ ἐλθεῖν προστάξεις. Ὃ ζωὴν αἰώνιον διδοὺς,

dilexi, quem in hac eruce confiteor, quem. novi, 0 σὺ ὁ διδάσκαλός µου ὃν ἠγάπησα, ὃν ἐν τούτῳ τῷ

VARLE LECTIONES.

V Παντὸς οὔν,, παραγτναμ.
εἰπόντα ἀναλῦσαι ὦ δεῖ ταῦτα £
««τεχνάσασί!, (B add, τί μεταπέμφασθαι).. λῦσαι
τεγγωχότος (Hi corrupte οὐ γὰρ ἀληθῶς Αἰγε
his B οὐ γὰρ ἴδιόν μοι λέγης σαυτὸν, πε
λύεις τὸν ἐλευβερωβέντα ;) οὐδαμῶς [1 om.
ᾧ συμπολιτεύσομαι (Β- beg m ܒ‎
(36 de ἜΝ Σ 05 H

νου ܝ‎ vopivov]..

3/6 ܪ‎
οὖν (B om.)

τὰ Uus & τὸ πάτο μὴ, δϑῥασῇα! ).
puce αὐτὸν ὁ ἁγίας (D add. /ndreas)
πιστεῦσαι (Sí. vis credere) τῷ Χρισ
συγχωρήσεως θύρα (via indulyentiz).

Tov 136 Qum enim) βασιλέα µου θεωρῶ καὶ προ
σῶν τα

ὑπὲρ σεαυτοῦ; παλαίπωρε, t
Pauciora ex Abdia 1. 1.
quit, /Egeus,

ἂν δύνῃ, ἵνα μὴ τό

οὖν (B Κῶ de).
(τ. 5. B om.) ξύλ,

ἐπὶ usque dna]. ὁ ἄντ
ψασθαι).. ἄλλ. οὖν κ, ἃ
(B om.) 632. ὅλως (8. om.) ἠδ,
αὐτῶν

σταυρῷ οἱ bz,

᾿Ανδρέαν (B οπι.).. μετὰ
ἐτρέψῃς (À -ψεις)
(A μουὶ
ἄλλοι μὲ
monet

ἐδύναντο

ἀδελφοῖς "A δεῖ,, ἐρῶ (B corrupte
i). πάλιν (D om.) ἧκες πρ. hu. (B πρ. Ap. 6

1 ἦλθ, ὡς (B. λύσας |
τα ἐπὶ σὺ αυνθύσωμαι pz
ἱστουκά E Meis

ὁ αὖτ,

αυπωριῶν πεπόνη μαι, ὅτι ἡτοίμασταί 0 ܣ‎ 1 le exspectat) ἢ αἰώνιως
1 £
; huc quadrant. Pergit is post appropinguabat sie : Ad quem ille ; Quid 84 nos, in-
venisti ? nunquid Soleere me cupis cb penitentia. ductus cedere (corrige credere) desideras t
mon mihi, crede, persuadebis ul ex ista eruce recedam.
μεγάλης (de
λυθῆναι (B add. πάλιν),
Ῥάλλονιες (uterque codex βαλλόντες).. m
ν καὶ ἄλλου)
+, (B προσψαῦσαι) αὐτῷ (Ώ αὐτοῦ.
Ad hoo spectant que in CD. sic leguntur (post. ὃ
φθάπαι αὐτόν, Millentes. autem. manus ad crucem. carnifices non poterant

Ἔδει µε mp.
.. ἀλλότρ. (B ὁ ἀλλότρ.)
p. προσήεις) gu. οὐδ᾽ dv usque με-
aypoc) οὐδ᾽ ἂν vsque λέγοντά σε (pro
wa (8. add. ܨ‎ τὸν πεφευγότα

Is
RE
f
af
ἘΣ
3
3
v
8
ΗΝ
3
€ i

ἔστιν).
). τότε ᾧ.

05 (B. spica
EO

Cum posterioribus i in CD confer (procedit πορούτοθαι, cepit 0
ev

p. xatjc ὑπεσχνούμην (codex ὑπέσχου μοι) ἂνε

Kl δὲ ἐπὶ τούτῳ μόνον (codex |

σταυροῦ τούτου (ego penitus hine deista cruce) ζῶν ἐν τούτῳ τῷ σώματι ܝ‎

Τί (Quid tu) πρὸς

νὼ 2,0:

με,
χθῆνα! οὐ θέλω (nen mis)
98 παρίσταµαι, ᾿Αλλ᾽ ἔχ τῶν

ἀπώλεια" δράμε οὖν

λοιπὸν ἐνώπιον αὖ

88 Tota seciio 14, ex AB sumpta est. 39 Ὡς
conjectura addidi : om. AB).. τοῦ σοῦ
δέσπ. τὰν ἐπὶ.. ὄντα (D om. τὸν
βοσφαῦσαι (D καθά-
vov (A ἐπιτήδευον, Β ` ܬܘܡ ܨ‎

ἐνάρκουν (b ἐναρκίων) γ. οἱ Bo.
Βάλλοντες τὰς χεῖρας ἐν τῷ

δυνήσῃ, poteris) :

penitus contingere eun. Et subinie alii el alii ingerentes sc ut solverent eum, et nullus poterat. pertingere ad
€um. Stupebant enim brachia corum, quicunque se extendisset ad solvendum. ewm,

1243

σταυρῷ Μαζομολογῶ, ὃν οἴδα, ὃν ἔχω, δέξα! με,

σποτα, καὶ χαθὼς ἐγὼ ὁμολογῶν ὑπήχουσὰ σοι, οὔ-
τῶς ἄρτι ἐν τούτῳ τῷ λύγῳ
ἢ τὸ σῶμά μου ἀπὸ τοῦ σταυροῦ χκαταδῇ, προσλαδοῦ
µε πρὸς σὲ, ὅπως διὰ τῆς ἐμῆς ἐξόδου ἢ τῶν πολ-
λῶν μὸν συγγενῶν σύνοδος πρὸς σὲ à
παυομένων ἐν τῇ σῇ μεγαλειότη

Ὡς οὖν ταῦτα εἴρηκεν, πάντων ἐγένετ
χαίρων καὶ ἀγαλλιώμενος" λαμπηδὼν γὰρ σφοῆροτ
τὴ ὡς ἀστραπὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἐξ:
σεν αὐτὸν, καὶ οὔτι

Mosa χατηΐ
ὕχλωσεν ܡ‎
δύνατηχ!

οὖν

παράπαν ἐκ dens λαμ
ὀφθαλμοὺς ἀνθρωπίνους βλέ!
ἡ αἴγλη ὡς ἡμιωρίου διάστημα. Ταῦτα δὲ
πόντος χαὶ τὸν Κύριον πλεῖον δοξάσαντος, ὅ'
χωροῦντος τοῦ φωτὸς παρέδωχεν τὸ πνεῦμα, καὶ σὺν
αὐτῇ τῇ λαμπηδόνι ᾧχετο πρὸς Κύριον ἐπὶ τῇ εὐχε-
ριστίᾳ αὐτοῦ 9t,

9? Μετὰ δὲ τὴν ἔξοδον τοῦ μαχαριωτά:
ποῦ ἄποστόλου ἡ Μαξιμίλλα, δυνατωτάτη οὖσα τῶν
ἐπισήμων θηλειῶν καὶ ἐν τοῖς ἐληλυθόσιν διάγουσα,
παραυτίκα ὡς ἔμαθεν τὸν ἀπόστολον πρὸς Κύριον πο-
ρευθέντα, παραγεναμένη προσέκειτο τῷ σταυρῷ ἅμα
τῷ Στρατόχλει, μηδὲν ὅλως τῶν παρεστώτων φρον-
πίσασα, καὶ μετ᾽ εὐλαδείας καθεῖλεν τὸ σῶμα τοῦ
Μακαριωτάτου ἀποστόλου ἀπὸ τοῦ σταυροῦ, Ὀψίας δὲ
γενομένης τὴν ἀναγκαίαν αὐτῷ ἐπιμέλειαν προσάγουσα
ἐκήδευσεν μετὰ ἀρωμάτων πολυτίμων, καὶ ἐν τῷ ἰδίῳ
αὐτῆς κατέθετο μνήματι. Ἣν γὰρ κεχωρισμένη τοῦ
Αἰγεάτου διὰ τὴν θηριώδη αὐτοῦ
πολιτείαν, ἐλομένη δὲ βίον σεμνὸν v

» "Avi

92

µην καὶ ἄνομον
ἡσύχιον καὶ τῇ

EPISTOLA DE MARTYRIO 8. ANDREE.

1246

ἜΑ quem possideo, suscipe me, Domine ; et quia ego,

confessor tuus tibi obtemperavi, ideo hanc oratio-
nem meam exaudi, et antequam corpus meum ab
hae cruce deponatur, suscipe me apud to, ul. per
meum exitum, consanguineis meis,qui multi sunt,
via sternatur ad te, sub protectione magnitudinis
iure quiescentibus.

Et eum hiec dixisset, in conspeciu omnium gau-
dio ct exsultatione repletus apparuit.Splendor enim.
nimius sicut fulgur de cclo veniens illuminavit
eum, atque ila circumdedit, ut. penilus pre ipso
splendore oculi eum humani non possent aspicere:
permansit aulem splendor dimidim hore spatio.
Cumque ille sic orasset,Dominum valde glorifieans,
abscedenie lumine, emisit spiritum, et cum ipso
splendore ad Dominum abiit,inter gratiarum actio-
nes.

Post exitum vero beatissimi Andrew apostoli,
Maximilla potentissima inter nobiles feminas, quae
intereos qui ad martyrem concurrerant permanse-
rat,stalim ut cognovit apostolum perrexisse ad Do-
minum, accessit ad crucem cum Síratocle, circum-
stantium presentiam nikil curans, corpusquo bea-
Vissimiapostoli de cruce cum omni reverentia depo-
suit.Vespere autem facto, suprema illi officia exhi-
bens sepelivit, cum aromatibus eximiis, et in pro-
prio sepulcro deposuit. Adversata enim ZEgeati
propter efferatam illius animum et iniquam agendi
rationem, Christo autem charitate vehementer ad-
lierens, vitam quietam et austeram feliciter inter

ποῦ Χριστοῦ ἀγάπῃ κεκολληµένη, µακαρίως ἅμα τοῖς fralres agebat.

ἀδελφοῖς διῆγεν 5.

ΥΑΠΙ/Ρ LECTIONES.

(ita) 7
αἰών.

ue. ἐπιτηδεύσατε (haec
im Ἰησοῦ Χριστῷ, καὶ
αὐτοὺς ἐορκύσωτος
ς (B. πρόσταξον) . *
ἐπέγνων), ὃν ἦν τ᾿ τι στ,

1947

Quam 208 instanter sollicitens, ipsam. om- 4

nium qui possidebat dominam conslitulurum pol-
licitus cst. Cum autem illam seducere non valeret,
vehementer iratus, etiam contra populum dispone-
bat contestationem publicam facereelad Cosarem
accusationem contra Maximillam et populum des
nare.At vero interhec machinanda,in conspectu offi-
cii sui,modia nocte surgens, suis omnino insciis, ἃ
diabolo correptus,ub excelsissimo loco preeipita-
ius est, et in medio foro civitatis volutatue exspi-
ravit.

Nuntialum est hoe fratri ejus Stratocli,qui misit
Servos suos dixitque eis ut inter biothanalos sepeli-
rent eum. Ipse autem de facultatibus ejus nihil
quzsivit, dicens : Non mihi permittat Jesus Chri-
stus Dominus meus, cui credidi, ut ego de bonis
fratris mei aliquid contingam, ne polluat mo eri-
men ejus, quia apostolum Domini ausus est. oeci-
dere.

Hec autem gesta sunt apud Achaiam provinciam,
civitate Patras, pridie Kalendas Decembris, ubi
etiam prestanturejus beneficia usque in presentem
diem adgloriam et laudem Domini nostri Jesu Chri-
Sti, cui gloria in secula scculorum. Amen.

PRESBYTERORUM ET DIACONORUM ACHALZ EPISTOLA.

1248

"Hv. πολλὰ λιπαρήσας ὁ Λἰγεάτης καὶ ὑποσχόμε-
τῶν πραγμάτων αὐτοῦ δεσπόζειν αὐτὴν μὴ ὃν-

ἴσαν μεγάλως ὠργίσθη, val κατὰ
Ίθετο διαμαρτυρίαν ποιῆσαι δη-
μοσίαν καὶ πρὸς Καίσαρα κατηγορίαν κατά τε τῆς
ωτὸς τοῦ λαοῦ πέμψαι. Ἐν δὲ τῷ
ταῦτα διχτάσσεσθα: νῴπιον τῆς τάξεως
ἀωρίᾳ ἀναστὰς καὶ διαλαθὼν πάντας
οὔ, ὑπὸ τοῦ διαδόλου ἐνοχληρεὶ
μέθη, καὶ ἐν μέσῃ τῇ ἀγο

νηθεὶς δὲ αὐτὴν

παντὸς τοῦ δήμου ὃ

αὐτὸν

τοὺς παῖδας αὐτοῦ m αὐτοῖς
w βιοθανάτων αὐτὸν θάψωσιν, Αὐτὸς
ρξεως αὐτοῦ οὐδὲν ἐζήτησεν, λέγων"
Μή μοι παραχωρησάτω ὁ Κύριός µου Ἰησοῦς Κρι-
iacens, ἵνα ἐγὼ ἂς εἴν ἀγαθῶν τοῦ

στὸς, ᾧτινι πὶ
ἀδελφοῦ μού τί ποτε ἅψομαι, ἵνα μὴ μολύνῃ με τὸ
ota αὐτοῦ, ὅστις τὸν ἀπόστολον τοῦ Κυρίου
ἐτόλμησεν ἀνελεῖν ®

Ταῦτα ἐπράχθη ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ τῆς "Aguas εἰς
ἂν πόλιν πρὸ μιᾶς Καλανδῶν Δεκεμβρίων"
ἔχονται μέχρι τῆς σήμερον εἰς
δύξαν καὶ ἔπαινον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
ᾧ ἡ δύξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Ἁμήν "5,

VARLE LECTIONES.

aüdd. τοῦ Χριστοῦ)... παραγεναµ. (B Om.
0 add. 29 p Peg ᾧ ܐ‎ 13

Ψ.) γενοµ. (B Ὑεναμ.)...

τίμια)... τῷ iblousque μνήματι (B τῷ) τόπῳ,
i

suo). ἦν γὰρ... γνώ ψυχὴν καὶ
δρ) 7 (ἢ πο) ܝܬܬܘ‎ (D κε)

προσέκειτο (B πρόσεισι) ἅμα (B add. σὺν) τῷ...
à πάσης) εὖλ.
προσάγουσα (B προσαγάγουσι

ἄνομον (Β

παρεστώτ.
ἀπὸ τι σταυρ. (Bom. ἀ τ. στ.). ὀψίας S QD καὶ
de ἂρ. πολ. (B ἐκήδ. ἀρώμασιν πολυ-
ἐν ᾧ αὐτοὶ κατεστήσαντο θάπτεσθαι, ἐκεῖ αὐτὸν

ἀνόσιον).., ἡσυχιον (B 6:0 κ. τῇ
Istorum loco εἰ habet : Quidam.

.. δη

vero femina, nomine Mazimilla, senatrix, in pus dosi, diligens pudicitiam el sanctitatem, statim. ul
cognovit apostolum perrecisse ad Dominum, accessit ad crucem, et suorum solatio cum omni reverentia depo-
suit corpus, et condivit aromatibus, et in. loco quo se constituerat sepeliendam, illic eum. sepelivit. ltem Ab-
dias I. 1. : Cujus corpus Mazimilla "proconsulis uxor accipiens conditum aromutibus celebri in. loco sepelivit, et
€x illo tempore pudicitiam el caslitttem servans, n fide quoque accepta constans. permansit. 9* Ἣν πολλὰ
λιπαρήσας.. μὴ wd, ὃυν. αὖτ. B om. a. 7.) ὀργίσθη (sic uterque) καὶ (A om .
0030 . ὄημος. (A δήμου κατηγορί (ων ὃημοσ.) καὶ mo. κατηγ. (A om. x. πρ. K;
κατι) κατά τε >, Μαξιμίλλης (A- : une). . λαοῦ (A add. πρὸς Καίσαρα) πέμψαι (A ἀποστεῖλαι ἐπηγγείλι
το). . νυχτὸς (B add. τε) dug αθὼν (Β λαθὼν). ὑπὸ (Β καὶ ὑπὸ)... χατηνέχθη καὶ (B κατεαγεὶς)
DAD UA 10 (A - μενος ἐξέπνευσεν. D sic : Apeales vero iratus contra populumi disponehat contésta-
tionem. publi djcam [acere et ad Cxsarem accusationem contra Maximillam et populum destinare. Sed. dum. or-
dinat, in conspectu offici sui a. diabolo arreptus est et iu medio foro civitatis volutatus. exspiravit. Ilem. Ah-
diasl.I.: 4Egeales vero maritus illius, arreptus ea nocle a daemonio, de. loco alio se prazcipitavit εἰ mortuus
est. Item. C (protergressis illis οὓς αἰῶνας, ἀμήν) : Ὁ οὖν Αἰγίας ληφθεὶς ὑπὸ δαίμονος ἐνώπιον πάν-
τῶν ῥαγεὶς ἐξέπνευσεν. ὁ δὲ düs Σερατύχλεις (corrige- κλης κρατῶν τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου ܠܬܐ‎
δρέου διέλαθεν. 33 ᾿Ανηγγέλύη.. εἰρηκὼς (D λέγων) αὐτοῖς (B om)... βιοθανάτων (uterque βιωβαν,).. ἅψομαι (B
καθάψωμαι), ἕνα, μὴ (D. μή πως) μολύνῃ με (ΔΛ μολόνοµα))... ἐτόλμησεν (B add. ὑπὲρ φιλαργυρίας) ἂν
Qum istis consenti D hunc in modum : Nuntiatum est fratri ejus, cui nomen. erat Stratocles, ct misit. ser-
vos suos dizilque eis ut inter biothanatos sepelirent eum. Ipse autem de facultatibus ejus nihil. quzsivit, di-
cens : Non mihi permittat Dominus meus Jesus Christus, cui credidi, ut cgo le bonis. fratris mei aliquid con-
m m, ne. polluat me crimon ejus, quia apostolum. Domini ausus fuil pro amore pecunie occilere. Cf. Abdias
» Qui sic habet. Siratocles porro frater ejus cum. hzc. audivisset, de. bonis proconsulis mihil contingere
255 dicens : Quo tua. sunt. tecum priis mihi su[ficit Dominus "Jesus, quem cognovi per famulum ejus
Andream. 88 Ταῦτα (B add. ἢ ( -0nz: B) ἐν «usque ΠῚ (ἢ ἐν τῇ ᾿Αχαίᾳ τῇ ἐπαρχίᾳ τῆς
πόλεως Πάτι Δεχεὶ u$. ( e), ὅτε που usque παρέχονται (B ἐν ᾧ γίνονται ἰάματα)... σήμερον
4 ς Δόξ. καὶ auque ᾧ ἢ δόξα (M εἰς δόξ, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
ἦν. Exeunt hae acta in D : Hzc autem gesta sunt apud! Achaiam pro-
vinciam. Vivito Patras pridie falenda Decembris ; ubi eliam prwstantur gloriosa ejus beneficia usque in
praesentem diem. Tantus autem. (που invasit omnes. ut nullus remaneret qui non. crederet, Salvatori nostro
Deo, qui vult omnes Salyós. fieri et ad cognitionem. weri dualis venire. Ipsi. gloria in. secula, sarculorum. Amen.
ο ita abel : τε μηδένα ἀπομ ܐ‎ τῶν μὴ πιστευσάντων τῷ Κυρίῳ
σεως αὐτοῦ Κυρίου ܣ‎ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶντας.
πῷ νωσι ἀληβείας ἐλθε δὲ ἡ ἡμέρα τῆς τελειώ-
Αμήν, Apud Abüdiam denique h odorum, 0.7 est : Est autem. passus venerabilis et sanctus Dei Andreas
apostolus apud Achaiam in lue Palris sub JEgeate. proconsule pridie Kalendas Decembris, regnante
Domino Jesu Ghristo, cui sit gloria ii sucula, saeculorum. Amen.

8

INDEX ANALYTICUS

RERUM ET VERBORUM

111 8. Clementem Itomanum et alios apostolieos Patres quorum seripta hi,

tomus II

complectitur.

Prior numerus tomum, posterior columnas editionis nostra signi

Α

Aaron chrismate unctus ad sacerdotium, II, 295, 806.
Aaron, figura episcoporum, el filii ejus, sacerdotum,

, 806.
Abel. Istius nominis significatio, ejus οἱ posterorum
virtutes, II, 127.
Abortio severe prohibetur, I, 999. .
Acensationes potius a spiritu invidim, quam charitatis
procedunt, IT, 794.
Accusatoribus omnibus non eredendum est, 1, 690.
Quantum sit erimen accusandi falso sacerdotes, II, 792,

3.

Adultera impeenitens dimittatur a virosuo ; sed vir non
ducat, aliam, 11, 949.

Adulterinm, erimen horrendum, I, 270, 087.

Adulterii consectaria, I, 461 ; 11, 171.

Adventus Christi necessarius erat ad errorem e mundo
depellendum, 1, 1915. Sine vero. propheta, impossibile
erat philosophis detegere veritatem, 11, 88. lide Jesus
Christus.

Adificatio. Debemues fratribus nostris et ethnicis bono
exemplo esse, 1, 432, 434. ܝ‎
ipti, Zgyptiorum errores eirea Divinilatem, 1,4330.

JEmulalio (scilicet invidia). Istius. effeetus : effecit, ut
Cainoecideret Abelem; utJoseph a fratribus suis venditus
fuerit. Invidia perdidit Dathan et Abiron. Davidem alie-
nigenis et etiam Saule reddidit invisum. Invidia fuit
cansa persecutionum contraChristiunos, [, 21$. Principium
eet divisionis inter conjuges, οἱ gentium subversionis, I,
922. Ad mortem mternam ducit, 1, 397. Enumerantur
effectus invidiz iterum, II, 4047, 1050.

JEones. De Zonibus, juxta Simonem Magum, 1, 934.

JEquanimitas. Cum eqnanimilate gaudet Spiritus san-
etus II, 923, 936.

JEvum. Vocatur femina evum presens ; mns nomina-
tur evum futurum, II, S

Agapes primorum Christianorum. Qualis ordo servan-
dus in agapibue, 1, 674.

Mllegorim quadam gentilium, I, 1441.

Altercaliones inter Christianos vitandce sunt, I, 206, 707.

Arnon tristis exitus, 1, 651.

Anacletus. Anacleti papa epistolie, 1, 700. Ejusdem duo
decreta de accusationibus episeoporum οἱ de eorundem
feregtinatione ad limina SS. Apostolorum Petri οἱ Pauli,
1, 817, 818.

Andreas, unus ex duodecim Apostolis, interrogationem
subit, et cum Christi doctrinam abnegare renuit, ad mor-
tem damnatur, ct cruci affigitur, I1, 1226.

Annubion philosophus, discipulus Simonis Magi, 11,162.

Antiochie cives Los decepti aSimone Petrum cum
gaudio suscipiunt, I, 1452. Plus quam decem millia homi-
num S. Petro Autiochiz baptizantur, T, 1453. Antiochie,
discipuli Chrisli primum Christiani appellantur, 11, 814.
Vid. Petrus.

Apostasia magnum crimen, I, 834, 835, 808.

Apostolorum doclrina contra primos horeticos plane
exponitur, I, 985, 038. Expertes artis dialeclicem, sim-
pliciter quie viderant, quae audierant, exponebant apo-
stoli, II, 00.

Appion, Judzorum osor, fit di.
11, 482. Plures libros contra Jud.
Quomodo per allegoriam, ex non s
deorum explicabat creationem, 11, 195.

Aqua. Ex antiquis philosophis virtus aqui, 1, 1385.
8. Clemens, quod ex aquis omnia provenirent, opinaba-
tur, I, 504, De benedictione aqua, 1, 1126. Vir. Da-
ptismus,

(Ὁ Nondum definita erat ab Ecclesia doctrina opposita,

Aquila. Quomodo eum fratre. Niemta emitur a vidua

Syrophenissa, a Domino sanata, et Simonis fit auditor,
li, 01. Fid. Clemens.
Arbitrium liherum. Definitur liberum arbitrium, I,
Homo fenitur libero arbitrio, I, 1333; quod constat
e ]ms institntisapud omnes popvlos, ex azendi modo
Dei, qui remunerat. virutem el pezeatum punit, 1, 1415,
1416. Istiusce veritatis negationis consectaria, 1, 1292,
4293, 1294.

Ascensio Domini. De tempore et modo hujus fesli ο3-
lebrationis, I, 805.

Aser testamentum, 1I, 1119. Redarguit ἢν
eis faciei; al operandum recte el in simpl
horlatur (ilios, II, 1119, 41 1123. Preenuntiat suorum
crimina, captivitalem Israel, adventum Jesu Chri:
credulitatem et ad consummationem scweuli, convei
nem Jud:eorom, II, 1124, 1126. Moritur centesimo vice-
simo anno vilz, Il, 1126.

Astrologia. Astrologorum falsa est et deceptrix scien.
tia, I, 1420, 1427. Constat ex diversis populorum mori
qui non sequuntur illa quo a consteliatione sub qua nati
sunt, inspirantur; qui mores suos sub eadem constella-
tione mutant, qui sub diversa mores antiquos servant,
T, 1405, 1408.

Athenodorus, unua e primis hereticis, Simoni adhre-
rens, II, 105.

Aulidianus prieses mittitar ad Chérsonem ; martyrium
S. Clementis jnbet, t,

Augurinm et divinatio prohibentur, I, 1003.

Avaritia damnatur in pluribus Seriptura locis, I, 559.
Elfeetus avaritia, 1, 559; 1L, 4079. De avaro, I, 810.

i

Daptismus necessarius est ad salntom, sive juelis, εἰ
injuslis, T, 504, ¦, 1949. 1214, 13592, 1353. Non dilfe-
rendus est, baptismus, I, 950. Marlyrio suppletur bapti-
simus, 1, 838. Necessaria est ad baptisumum pra»paratio, I,
1368.Quinamsuntadmittendiad baptismum,quinam sunt.
arceudi, ex S. Paulo, L, 1197, 1130, 1131, 1434. Propara-
Μο proxima ad baptismum, I, 41011,1014, 1311. De admini-
stralione haptiemi primis ecceulis, L, 403. Baptismus, nec.
alia sacramenta a mulieribus administrari debent, 1, 789,
783, 780, 787; sed a solis episcopis οἱ presbyteris, I, 787.
Suseipere baptismum ab hrreticis non licei ; baptismus
iste nullus ect, I, 7 (0. Rebaptizare non licet, L, 947.
Baptismi eeremonie, I, 798, 1011, 1314; earum siguifi-
catio, I, 709, 1000. Significalio aque in baptismo adhibitee,
1, 501, 600, 1905, 1405. Aqua baptismi siepe in veteri
lege praenuntiata, I1, 753, 758, 759.

Barnabas. Barnabse prodicatio, T, 1210, 1211, 1212.
8. Barnnbm epistola catholica, IT, 727.

liasilides, unus e primis hzrreticis, I, 028.

Beneficia, tum naturalia, tum supernaturalia Domini
erga nos, T, 230, 331.

lienjamin te&ameuturn, II, 1142, Ποτίδαιαν filios ad
tandum castum Joseph; dicit puram mentem nihil mali
excogitare, nihil mali concipere, 11, 1142, 1143, 1146.
Praunntiotsuorum fornicatio: Adventum, passionem
mortem, et resarrectionem Filii Dei, Spiritum sanctum
vlescendentem,carnis resurrectionem, judicium ullimum,
1], 0140, 1117, Moritur anno centesimo vicesimo vilae
sui, HL 1219.

éujamin adjutor creatur
a S. Petro instituto, T, 1312.

Werenices suscipit Tyri Clementem et duos fratres, qui
ad observandum Simonem veniebant, IT, 159, 162.

ορ, episcopo Ciesarea:

1251

Testialitas crimen exsecrandum, I, 983, 999.
Bonum. Est aliquid intrinsece bonum, I, 1421.
bonum venit a Deo, 1, 1295.

6

Cieremonias. Quomodo celebrabantur tempore 8. Cle-
mentis sacre Cieremonice, T, 723, 726.

Cain, primus homieida, 1l, 126, 127.
gnilicalio, Il, 197.

Calumuiator. Calummiatori quonam est imponenda
pena, 1, 009. Vid. Detraetio.

Caper; erat typus Christi, II, 743, 746, 747.

Caro qui de carne est, carnalia loquitur, carnalia facit,
et non ést bonum in carne, 1, 398 De omni carne uten-
dum est, I, 1011. Sensus spiritalis legum Moysis quibus
tus quorumdam animalium prohibebatur, Il, 73l, 134,

55.

Castigatio. Castigationis et disciplinc fructus, ei quis
forte in culpam inciderit, I, 322, 393, 390. 6 |

Castitas, Debemus castuni corpus servare, quia vocali
sumus in ezrne, et veniemus in carne, 1, 342. Castitus
sommendatur, 1, 505, 506, presertim. uxoribus, 1, 225;
omnibus, 1353, 1354. Cautiones adhibenda ad servandam
castitatem, I, 422, 494, 426, 130, 1310. Caslilas servatur
jejunio et orationibus, II, 1130, 1131. Castitalis remune-
Tatio, 1, 1310. Vid. Virginitas. ܕ‎

Catechumeni, quz scire debebant, antequam ad bapti-
smum accederent, ἢν 1039. Qui» ediscere debebant, imme-
diale antequam baplizarentur, I, 039. Conseientiam suat
prius emendare debebant, I, 1049. Formula renuntiatio-
Disd:monibus δὲ ascriptionis ad Christum, a ealechnme-
nis pronuntianda, 1, 1042. Varia ciremonia adhibendze
in baptismo eatechumenorum, 1, 1043, 1046, 1041. Cum
cotechumenis, vel cum hereticis eommouieatio in cibis.
non permittebatur, |, 1181, 1188, 1367. 6 0

Charitas erga Deum, excellentia charilatis, I, 314, 344.
Necessaria est ad salutem, 1, i74. Cbaracteres οἱ effectus
charitatis erga Deum, 1, 310. Qui charitatem Dei habet,
servat mandata, 1, 310. Fructus charitatis Christi erga
nos, 1, 311.

Charitas erga proximum in qua consistit : primum ut
careat ledere, secundo ut bonum praestet, L 475. Οἱ
cunque aliquis sibi desiderat bona, alteri indigenti pari
ter tribuat, 1,78. Necessaria estad salutem charitaserga
proximum, 1, 474. Exempla charitatis desumpla tum ο
Seriptura sacra, tum ex annalibus gentium, 1, 315, 318,
349, 322. Nosmetipsos invieera adjuvemus, 1, 283, 107.
Commendatur slo in charitate erga proximum, I, 40:
Eleemosynz pigro, ebrioso, voraei hon suni praehendie,
1,599. Humanitalem inter etcharitatom disevinen, H, 3

Cerinthus, unus e primis haereticis, I.

Certamen. Brevis adhortatio ad certamen spirituale su-
stinendum, 115 eorum qui fortiter illud non susti-
nuerunt, I; 338, 330.

Christiani. Christianorum mores : Non, quoad res hu-
manas, ab alteris sunt dislineli, II, 1174. Leges regionis
in qua vivunt, observant, omnes amaut et ab omnibus
abhorrentur, οἱ osores eorum non possupt indicare cau-
sam invidize, Π, 4174, 1175. Sunt ip mundo, ut anima in.
corpore, lI, 1175. Α Creatore ipso, a Verbo, a Sapientia.
edocti fuerunt Christiani, Il, 1115, 1173. Circumcisioni
Judaorum eubstituitur circumcisio auris et eordis, II,
180, 751.

Claves, Data fuit. potestas clavium Petro et suceesso-
ribus, I, 464.

Clemens, Natuse matre Malthidia, qua» erat de familia.
Caesaris, et e patre Faustiuiano, I, 1359. Quomodo Mat-
ihidia, cum duobus suis geminis, &d Athenas missa luit,
1, 1359, 1366. Quomodo pater, ad illos quzerendos, relicto
Clemente sub proeuratoribus, profeetus fuit, I, 1350,1360.
Studet Romo philosophim: ejus dubia el fiuctuationes,
I, 1907, 1908, 1209. Apud se ducit et audit Barnaba,
T, 1212. 'Enavigat in. Judeam, 1, 1213. Vel juxta aliam
ionem appulil Alexandriam obi Barnzl«p occurrit, 1,
65. lie eontra philosophos Barnabam protegit, 11, 6T.
Üecurrit Barnabae οἱ Pelro, I, 1213. Edocetur à S. Pelro,
de Deo, de vero propheta, de creatione, de diluvio, de
idololatria nascente, de vocatione Ahrahami, de Moyse,
de veteri lege, de historia populi Dei, de adventu Christi,
de electione apostolorum, de praedicatione veritatis, de
Judeorum induralione, de unclione sacerdotali, de du-
pliei adventu Jesu Christi, de errore Judeoruüm, de
vila eterna, de salute viventium ante Christum, de dis-
pulatione apostolorum eum Judais, de seditione orla
post praedicationem Jacobi Hierosolymae, ct de aliis rcli-
gionis veritatibus, T, 4914. Clemens conseribit librum de
vero prophete, 1, 1210, S. Petrus declarat Clementem

Omne

stius nomini:

INDEX ANALYTICUS.

1952

semper apud se remansarum, 1, 1312. Jubente Petro,
Clemens conseribit quie Pelrus Ciesaree docebal, I, 1314.
Quas isti libri continebant, I, 1314, 1315, 1346. Clemens.
baptizatur a8. Petro,L,1355. Cum Sancto Petro Ῥτοβεί-
seilur Antiochiam, I, 1335, 1356. Juxta aliam versionem,
"Tyrum proficiscitur, ubi eum Appione disputat, Il, 163.
Confundit Grecorum opinionem circa Divinitatem ; dicit.
ethnicos exemplis deorum ad stupra incitari, et extollil
unum Deum remuneratorem virtulis, et criminis vind
ceni, I1, 167... Deinde sequitur S. Petrum gressus diri

'entom ad Sidonem, ad Berytum, ad Bybluto, ad Tripo-
lim... Vid. Pelrus. Quomodo mater Clementis Matthi
dia in insula Arado a sancto Pelro invenitur ; nauíragii
matris relatio, I, 1201, 1302, 1363. Agnoscuntur quoque
fratres 5. Clementis, 1, 1366, 1367. Quomodo a lluclibus
salvi facti sunt; eorum vita et conversio :baptizatur mater
S. Clementis, 1, 1370. Laodicece reperitur pater S. Cle-
menlis, Il, 347. 8. Clemens una cum matre et suis fratri-
bus recognoseunt patrem, 1, 1419. Clemens eum sancto
Petro Antiochissuscipitur a civibus, I, 1452. Conslitui-
tur Rom: episcopus ἃ S. Petro, II, 875, 518.

De zelo, de charitate S. Clementis, episcopi Rome, II,
582, 583. Ei insidias ponit Sisennius, et vuli eum capti-
vum ducere, 11, 586, 587. In urbe Roma oritur seditio
contra Clementem sub duce Publio Tarquitiano, Η, 591.
Glemens trans Pontum ablegatur, jubente Trajano e liuc
adveniens mille Christianos reperit in marmoris lapidici-
nis, 11, 594. Quomodo hic vivebant, II, 594, 595. S. Clo-
mens fontem aqui. delegit, I1, 505. Invidiam contra se
ipsum movet multis conversionibus, H, 593. Aufidianus
preses millitur ad Chersonem el jubet Clementem in
mare projici, 11, 595, 598. Miraeula qu ad tumulum.
Clementis flebant, I, 598.

Cleobius, unus e primis hareticis, 1, 923.

Glerici, omnes sint unius uxoris, I, 956, 958. Clerici in
suo ordine slare debent, 1, 1150, 1151, 1154, 1153. Cri-
men et punitio eorum qui superioris gradus functiones
usurparunt, 1, 1151, 4154, 1155 Vi. Episcopus, Presby-
ter, Diaconus.

Cetus infidelium fagiendi, I, 750, 151. Cetus fidelium
cum episcopo commendantur; punilio eorum qui eos
negliguut, I, 195.

'ommunicatio enm sceleratis prohibetur, 1, 834 ; eum
infidelibus, I, 959, 962.

Communio, necessaria est ad salutem participatio cor-
po: nis Christi, I, 1242. Cum qua reverentia
suscipienda esL. communio, I, 484. Ad communionem
non &unl omnes admittendi, I, 1019.

Communis vita ulilis est ad perfectionem, I, 300, 507.
Tempore apostolorum omni erant communia inter fide-
les, 1, 507.

Complexus impudici vitandi sunt, T, 270.

Concordia inter fratres commendatur, I, 471.

Concupiscentia. Etiam concupiscentia mulieris interdi-
eitur et ut peeeatam imputatur, II, 893, 894, 918.

Conditionum diversilas esl necessaria et probat sapien-
tiam Dei, 1, 1402, 1403.

Condonatio injuriarum commendatur, I, 715, 718, 998.

Confessio peecatorum Deo jucunda, 1, 315.

, Kpnfessores non usurpent 'unetiones ecclesiaslicas, T,

Confirmatio. Ad confirmationem recipiendam hortatio,
1, 505. Agitur quoque de confirmatione, 1, 695, 922.

Conjugatio. Conjugationis doctrina : Ex ista docirina,
mundo inanimi priora meliora sunt, posteriora autem de-
teriora; bominibus autem, pejora sunt priora, et meliora.
posteriora; sie S. Petrus probat Simonem deceptorem
esse, quia venil prius, se autem esse legatum veri pro-
phetie, quia postea venil, Il, 81, 88, 100.

Consuetado. Discrimeu inler consuetudinem et verita-
tem, 1, 463.

Contemplus. Imprudentia eorum qui ex contemptu
peceant, l, 650, 651.

Contentiones devitentur; uxor praesertim cum marito
contentiones devitel, 1, 587.

Controversia. Vitent lideles controversiae eum ipfide-
libus, ܕ‎ 706.

Convicia omnibus prohibentur, I, 704.

Cor. Non induremns eor nostrum, sed potius conlitea-
wur de peceatis : indurati eordis punitio, I, 314, 315.

Cornelius. ipulus S. Clementis, H, 398.

Cornelius centurio efficit ut Antioehiaun fugiat Simon
Magus, I, 1447.

Corpus servetur mundum, quia templum est Spiritus
saneti, II, 063, 964.

Correplio. Diversus modus corripiendi et admonendi,
I, 615, 616. Ordo servandus in correptionibus ex Seri-
plura, 1, 690, 691,

1983

Creatio. Omnin propter hominem creata sunt, T, 503,
1351. Quomodo Deus potueritereare eos
peecataros, I, 1324. Creationis vari

Cupiditas, Duplex est cupiditas, boni et mali, 11, 940
Utriusque eitectus, II, 947. Cupiditatis boni opera lacia-
mus, et male opera fagiamus, II, 917, 930.

D

Demon. Doctrina singularis cirea originem demonum,
TI, 238. Cur diemones intrare in corpus hominum gau-
deant, II, 241, 230.

Dan. Testamentum Dan, 11, 1098. Iro: et mendacii ef-
fectus assignat, JM, 1099, 1102. Prznuntiat tribus eui
scelera, cum tribu Levi et Judo» luctationem, eaptivita-
tem Israel et adventum Filii Dai, qui in omni loco regna-
bit, Il, 1102, 1103. Moritur anno vit eum centesimo
vicesimo quinto, IT, 4103.

Dapes communes inter fideles commendantur, I, 401.

Decim. Cleriet ex decimis a fidelibus oblatis vivere
debent, et reliquias pauperibus distribuere, I, 659, 662,
663, 666. De obligatione solvendi decimas, 1, 682, 633.
De benedictione decimarum, I, 126.

Deus unus est, ingenitus, creator, judex, 1, 1265, 1267,
1268, 1269, 1270, 4285 ; 11, 315, 378, 379. Quo sensu ἃ
dienda sunt hae verba : Faciamus homine, ll, 374, 378.
Deus est immensus : de immensitate Dei mugnilica. 116.
scriptio, IL 391, 394. Deus non tantum est bonus, sed ut
justus agnosci debel, 1, 1239. Plane evolvitur doctrina
justitise Dei, 1, δὲν 87; Il, 404, 406. Si Deus non essct
justus, non esset bonus, 1, 1299. Deus est dominus eceli
et terrz, I, 1336. Quonam sensu, illud quod vult Deus,
est, 1, 1993. Deus solus est adorandus, 1, 1337, 1338,
1339. Incommunicabile est nomen Dei, I, 1340, 1344. Ne-
mo in earne polest videre Deum, 1l, 399. Non indiget
taudihns nostris, sed eas exigit ad nos retinendum in bo-
na via, I, 1313 ; 11, 1471. Non statim punit post peccatum,
exspectans peceatores ad penitentiam, el quia tolleret
liberum arbitrium, 1, 1342. Non. suggerit menli omnia
qua» cogitat, I, 1349. Si quis vultinvenire Deum, necesse
est nl primum justitiam querat, I, 1359. Sine vero pro-
phela, nullus potest cognoscere Deum, I, 1399. Nullum
3nalum de Deo aflirmari potest, 1L, 106, 107. Deus formam
habet ex Seripturis, sed non potest comparari enm loco
jn quo residet, IL, 390,391. Tribus modis Deus quis dici-
tar, 1, 1268, 1269, 1339.

Deorum gentilium origo ridieula, I, 1430, 1231. Stulti
eorum qui talibus diis venerationem probent, I, 4434,
4436. Gentiles adorationem prebebant cliam hominibus,
quasi diis, quos mortales cognoscebant, cL quorum se-
pulera monstrabantur, l, 4474, 1435. Dii gentium per-
sepe erant homines, tempore vila» suc magias dediti, IT,
214. Quod si homines falsos deos imitati fuissent, aut.
regibus temporalibusea tribnissent quie diisimputabant,
supplicium solvissent, 11: 213. Insanus deorum cultus τ
1, 4435, 1436. Detractionis malitia, 1I; 815, 816. A detra-
clionibus abstinendum est, at vitandi sunt dotraetores,II,
Bl, 817. 915. Detraclio eum palientia ferenda est; ll,
193, 194.

Diaconus. De ordinatione diaconorum, ex constitutione
Philippi, 1, 1113. Dignitas diaconi, I, 678. Quales esse
debent diaconi, I, 794,802.Submittanturin omnibus epi-
scopis, 1, 678, 619. onorum. offieium, 1, 468, 469,
492, 667, 203, 1126. Resumitur ofücium diaconorum in
ministrando, 1, 802. Cum quali zelo officio vacare debent,
Jesum Chri&um imitantes, 1, 802, 80!

Diaconissa. De constilutione diacoi
mio, I, 1115. Diaconissce officium, 1, 667, 705, 193, 1426.

Dilatia. Ne dilleramus conversionem nostram, T, 187,
A88, 1347, 1348. Nee senes, nec juvenes conversionem
differant, 1, 1442, 1443.

Dituvium ad puniendas hominum iniquitates evenit, I,
1390. Systerna cirea causam et modum corruption
minum aute diluvium, 1l, 231, 234, 23

Dissensiones vitandze, I, 463. Qui dissentionibus favet
inter fideles, distrahit membra Chrieti, I, 306. Dissensio-
nes inter fralres sunt cansa ruine, II, 1008, Punitio ho-
ainis dissensionibus faventis, I, 306.

Divitias temporales negligamus, ut eclestiüm euram
habeamus, II, 952; 954.

ex Bartholo-

INDEX ANALYTICUS.

1954

Divortium condemnatur, f, 16, 917.
Doctor. Falsorum doctorum doetrin: vanitas, T, 406.

Falsorum doctorum conderunatio ex Seriptura ; judicium
durissimum fiet eis, 406.

Doctrina. Nece doctrinam Christi ediscendi, 1.
103. Ut ediscatur, doctrina Chi
quaestionibus, 129,

ἡ ordo servandus est in

8, Jesus Christus misit apostolos ad
&gentesdocendas,1,390.Oportel docere quie Jesus Christus
docuit ; sine eorum a, nulla charitas, nulla vita, LI,
1183, 1186. Evidentia doctrina Christi, I, 1216, 1247. Elfo-
etusdoctriniChristi,in hominibus bona voluntatis, [,1333
1334. Cura ut doeirina Lua fidelibus inserviat, 1, 408. Qui
malas doctrinasdocent,duplicemeondemuationem patien-
tar, 1,343. Juventus quoe in mala doctrina alitar, corrum-
pitur, et difliile ad meliores mores redit, 11, 170.

Dominus scrutator cordis, 1, 258. Sustinet justos, pec-
catores lagellat, 1, 258. Oflitia dominorum ersa famulos
οἱ vice versa, 1, 833, 1007.

Dominicam diem celebrare debemus, I, 006. De modo
istam diem celebrandi, 1, 1022. 1n veteri lege pronun-
fabatur Sabbcto Dominicam diem enbstituendam esse,

771.

Dosithzeus, 11, 92, 96.

E

Ebrielas vitanda, 1, 1078, 107:
1078, 1079.

Ecclesia voeatur sponsa Chri T, 467. Comparatur
navi, 1, 469, 10, 471. Officia episcopornm, preshytero-
rum; diaconorum in haece navi, I, 479, 470. 471. Ecelesia
comparatur tari edificata in medio campi, super portam
et petram, sex virginibus custodite, ab innumerabilibus
operariis nstructze, montibus duodecim eircumdabm. Vir
excelsus idilicationem dirigit cum aliis viris sublimibus.
Significalio Lurris, petras ef porke: quib sunt sex vir-
gines; qui sunt operarii, qui est vir excelsus, sublimes
intor viros : significatio montium et lapidum justa colo-
rem el formam, Π 981. Extra Ecclesiam nulla salus obti-
neri potest, IL,
yna. Commendatur eleemosyna, I, 683, 766,

T, 915, 4011. Quomodo facienda est elce-
mosyna, 1, 734. Eleemosynarum dispensatio credalur
iscopis, 1, 086, 071. 4 quibusdam peccatoribus publicis
eleemosynw uon sunt aecipiendee, 1, 811, $14, 815, 818,
819. Melius est ecclesiani perire, quam recipere ος tali-
bns dona ; dora ista mittantur ad earbones, 1, 819, 822,
Eleemosynca renumeratio, I, 760, 767.

Elementa mundi non possunt esse Deus, II, 215.

Ephraim, Chersonis archiepiscopus, miracula ad tümu-
lum 8, Clementis patrata testatur, 10, 634.

Episcoporum et diaconorum antiquissima institutio, I,
291, 395. Apostoli tradunt ordinem suecessionis in epi-
scopalu ut vitentur eontentiones, I, 298. Cieremonim ad-
hibeud:e in ordinatione episcoporum, 1, 1070, 1071, 1074,
1123. De ordinatione episcopurum ex Anacleto, Il, 802;
Non ordinentur nisi a tribus episcopis, 11, 807. Non ad
modicam civitatem episcopus ordinari debet, II, 812.
Prima sedes episeoporum erai sedes hom, secunda,
Alexandrice, tertia, Antiochi 11, 812 ipiscopus debet.
esse moribns irreprehensibilis, doctus, sermonis peritus,
1, 504, 595. Ornari debet omnibus virtntibua Christianis,
et sapiens esse administrator, conjux unius nxoris, 1,

Non sit. iracundus, avarus, I, 599. Sit justus,

iduus lector Seripturi, 1, 602, liber

àb omnibus curis siecularibus,IL, 60: Episcopusnon

debet innueribus corrumpi, 1, 608, 610. Laicis seditiosis

Ihiereat, L, 6 possit peecatores castigare, sino

debet, 1,627, 633. Non ignoscat faeilius pec-

, 610, 611. EL tamen misericorditer tractet pec-

catores, I, 615, 817. Cam qua diligentia debet populum

éurare, tum justos, tum peccatores, 1, 63). Qualitates

episcopienumerantar in totolibro secundo Constitutium
apostolicarum.

Episcoporum dignitas et potestas, I, 611, 615,678, 679,
1123. Suut ches ecelesim, 1, 473. Episeopi sunt lux
mundi, I, 473. Voeantur Thronus Doi, Il, 153. Locum Le-
nent duodecim apostoloruu, Il, 806, lui. Otlicia episeo-
porum, 1, 470 et in tot prima epistola S. Clementis, I,
631, 633, 633, , 662, 663, 065, et passi ἢ toto libro
seenndo Constitutionum: apostolicarum, 1, 1123. Offieia.
episcoporum indieantur, 11, 151, 154. Cum quihus etre-
moniis celebrare debet "episcopus; If, 795. 796. Quales
esse debent qui saerifieio intersunt, 5I; 7G 1. Onns
grave episcoporum, I, 660, 031 ; It 1 4. Qualem ra
nem deposeelur a negligentibus epis opis, 1, 631; 634,
Indigni episcopi punientur, f, 1067, 100. Non acensandi
sunt episcopi,sed Judicium eorum Deo relinquendum est,

- Effectus ebrietatis, fI,

1255
1L, 803, 804, 805. Quia Deus ut pupillam oculi eos consi-
derat, ܕܬܐ‎ 6j.

Ethnicorum vitandum commercium, T, 411, 437.1n di

judicii virtutibus $uis nos eondemnabunt ethniei, 1, 500;
ἯΙ, 998. Ethn annuntiandum erat verbum Dei, [1,339..
Multis prophetis e veterilege desumptis, prenuntiabatur
ethnicos, non Judzos, hiwredes futuros novi [cderis,lL,
60. Ethnicorum eonversio, przdieata a prophetis 913,
918. Vocatio gentilium [igurala, 1, 939, 942.

Exemplum sanctorum pocaitentium in nobis spem inji-
cit, 1, 6i9.

Exhortatio. Quomodo debemus exhortari fratres. T, iis,

Exorcismus. Quomodo exorcismi Περί debeut, I, 410.
1 ries non ordinantur, sed simpliciter eliguatur, |,

F

pue Duplieis faciei arguunlur homines, 11, 1122,
4123.

Famem experiuntur homines, ut ad artes sesn con ver-
lant, T, 4402.

Fauslinianus, pater S. Clementis odocotr
et a Petro, I, 1430. Juxta aliam versionem 5
tat cum 8. Petro coram Faustiniano, et iste conviucitur
audiens, 11, 367. Arte Simonis Magi ejus laeies vertiur.
in faciem Simonis, 1, 1448. Antiochiam proliciscilur eut
sua uxore, geminis filiis, sub specie Simonis, I, 1450.
Antiochia civibus persnadet se esse Simoaenu etdecepto-
rem, Peirum vero missum fuisse a vero propheta, I,
1451, 1189. Ποσαροταί, suam faciem et baptizatur a S. Pe-
tro, T, 1453. Fanstinianus, imperante Tiberio, ad Romam
pergit, eum uxore sua : hielionoribns enmulatur, et lon-
&0 tempore pie vivit, Il, 575

Femina, tola seductio, 1I, 127.Femine doli ad capien-
dos homines, II, 1043.

Festorum observatio commendatur, 1, 832. Quales dies
festi observari debent. T, 1184, 1135.

Fides ex Deo venit ; libere non per vim infiunditur, I,
1490, 1191; 11, 227. Ratio firi lidem, , 1280. Fides
futurorom datur ex his quie jam gesta sunt, I, 1205. Pre-
destinatis semper praebet occasionem aequirende fidei
Deus, 1, 1431, 1493, Fides in Deum Pairem in Deum
Filium, necessaria est ad salutem, 1, 47). Fides nostra
firmasit in Dei promissionibus, I, 343, 346, 1007. Quisnam
in fide sit ordo, 1. 1215. Methodus testimonii, non inqui-
sitionis adhibenda est in lide, lI, 83, 84. Qualis felicitas
his qui suscipiunt idem, 11, 1182, {18

Filiorum erga parentes officia, T. 1007.

Firmamentuu, car factum fuerit a Deo, i, 1205. Cur
resolvendum sit, I, 1990.

Foxdus. Novam fedus a prophetis prasdietuni faerat,
11, 738, 739, 742, 743. Foedus novum nobia esl ad sulu-
tem, Judaris ad interitum, 11, 133, 732, τοῦ, 136, 738.

ܘ

Gad testamentum. Odium suum revocaLeontra Josepb,
IL 1114. Detestatur odium, ejus. enumerat eToetns. οἱ
lilieros suos ad fagiendum odium hortatur, HI. 1145,4148,
1119. Pranuntiat salvatoris nativitatem ex Jada. Mori-
tur anno vita suce centesimo vicesimo septimo, Il 1449.

Gamaliel aliquatenus. comprimit lurorem Judaorum
adversus apostolos, f, 1211. Secreto inservit apostolis, I.
1213, 1944, 1940.

Generatio. Quid siL in Doo generatio, 1, 1280, 1283.

Senins. Duo sunt in homme genii, genius cquitalis
eL genius iniquitatis... Cujuseunque suzgestiones, 11, 957,

Uigantes, I, 122). Ex quibus nai, IT, 22.

Griecorum, circaorigiuem deorum et formationem ho-
minis, varia systemata, 1, 1135, 1439.

Gratiarum actionis formula, i, 10
munionem, 1, 1018.

a filiis suis

1918 ¡ post eom-

H
Tleresis. lizereses vitandi sunt, I, 00 , inii, quamvis
inter se differen s eioriitenduntl,
927, 9 078. Hicresoon quisnam | pater, E 919,
$92, 993. Tempore S. Clementis hwreses, l, 909, Wit

927: 915; 978.
y Helena, femina, qua in magis utebatur Simou N au
Hermas. Horne, viri apostolici, Pastor, II, 992.
Mesiodus. leslod] systema circa eroationem
formationem hominis et originem deorum, I, t4
Hierarchia occlesiastica, ut rnc est inter nos, institu-
to, L, 415, 181 11, 800, 808,

INDEX ANALYTICUS.

1256

Homicidium. Tria sunt homicidia: proprie dictum ;
detraclio ; odiuu, 1, 480.

Homo, Blullis opiniones philosophorum circa crealio-
nem hominis, 1,1429. Hominis structura demonstrat Dei
providentiam et sapientiam, !,1 386, 1387. In homine
colenda estimago Dei, 1; lI, 379. Homo factus ad.
imaginem Dei debet enm imitari, ei ab eo omnia exspe-
ctare, II, 797, 798, 199. Homo debel agere id ad quod.
destinatus fuite! non mutare ordinem divinum, 1I,1106,
1107. Iloma est parvus in alio mundus, 1, 1386. Hominis
regeneralio ἃ Christo, II, 742.

Ilonor. Commendetur honor erga seniores, 1, 255.

1108 tus. Qnomodo colebatur hospitalitas tempore
S. Clementis, I, 420, 422. Hospitalilatis fruetus : propter
lhospitalitatem Rahab meretrix servatur, I, 231.

Ilumilitatis deiuitioex Spiritu saucto,L,235. Commen-
datur bumilitas iis presertim quibus Deus largitur dona,
1, 243, 246. Quo major quis esse videtur, eo humilior,l,
310. IIuimilitatis exempla in Abrahamo, Moyse, Job, Da-
vide, I, 843, 246, in adventu, in laboribus, in morie Jesu
Christi, 1, 930, 242.

I

Idotolatria.Impietas esL idololatria οἱ maximaimpietas,
1, 854 ; 11, 212. Impolentia idola sunt, 1, 1337 ; 1,1170;
quoniam Deque as, nequeaqua, neque ignis Dous sunt,

4 903, ergo absurda est, I, 1336 ; II, 267, 270, 271, 214.

Deus permisit ut iiololatrin fuerit absurda, αὐ facillius
homines ab ea averterentur, 1, 4440. Ingra*i sunt erga.
Deutn idolorum eultores, 1, 1315. Quomodo in idolola-
lríam prolapsi sunt homines,1,1319.Qnomodo post dilu-
vium denuo iuilololatriam prolapsi sunt homines, II
213, 216. Aslra οἱ isnis fuerüpt prima idola, 1, 1397,
1328. Apostoli missi sunt ad evertendam idololatriam, I;
1320, 1321. Cultui idolorum dediti fuerunt homines,
propter festorum ludos οἱ ebrietales, 1, 4320. Insane
Seremonir cultus idolorum, 1, 1345. Cultus idolorum.
prava eonseetaría, 1, 1345, 1346, 1329.

1dololatria confunditur, 1, $03. Idololatrice varize puni-
tiones, 1, 1319.

1dolotb ylis abstinendum est, T, 1011.

Jgnatius (8.) a 8. Petro Antiochi episcopus consti-
tuitur, IL, 814.

Agoorantia quid sit, I, 404.Triplieis generis ignorantia
1, 1416. Effectus ignoranti, T, 494. 1333, 1334. Est fons

i 1,1233. Per se perniciosa etcausu damnationis

innorantiamet errorem diserimen, II, 259.
hmaginationi phaulasise el vana ficliones eradiranda
sunt, 1, 1218. Omne quod concipitur absolute possibile.
est, sed non existit semper, I, 1279.

Immortalitas anime probatur ἃ justitia Dei, I, 4300.
Docirina» oppositze consectaria sunt omnium perturbatio
el morum eversio, I, 1501.

Impictas est unica malorum qua: in mundo eveniunt.
eausa, 1, 1303, 1394.

Inpins. Elementa mundi adverensimpiosindignantur,

impiiin hoe mundo non puniuntur, quia.
ad ignem ceternum reservantur, 1, 1405. Puuitio impiin.
impielate morientis, 1, 1243.

Jmürmitates, morbi; mors subita ex intemperantia ho-
minum pro. unt, 1, 1408, 1404. |

Iniuicos diligere debemus, 1, 5025 cis ignoscere et li-
benter ferre coruminjurias, quia qui nohis nocet potius
sibi ipsi nocet, 11, 25$, 303. Quomodo Deus eondonatio-
nem injuriarum remunerai, II, 1135.

Intentio. Ad valorem etimputationem aclus requiritur|
inteutio, 11, 337. á

Involuntárium uon eoinquinat hominem, sed sola im-
pietas, L, 989, 9;

lra Dc

o justa esl, 1 £4 4-Iram conira se ipsos
: i in peceatis eLignorantia diu versati
sunt, 1, 509. Ira quale est peceatunu, If, 1099. Ize eonse-|
ctaría, IL, 1099, 1102. Ira fugat Spiritum Sanetun,, IL99»|

irrisor. Argaunlur irrisores, 1, 414. 5

Jssaehüz lestamentam, il, (086. ltevocat. nalivitatis|
sui cireumslantias, 1086. Dicit se semper ἴῃ simpli
citate vixisse οἱ sine ieceato ; prisnuutiut peccata δι]
sentis ; simplieem vitam laudat el moritur in auno vite
sug ceulesipio vicesimo secundo, Il, 1091, 1090.

1

lejuninm priesertim consistit n abstinenlia a malo,et|
in bonis operibus, 11, 957, 008. Jejnnium bonis operibus
et eleenosyua comitetur; I1, 731. Jejunium Quadragesi.
male commendatur, J, 839, 862; iu quo consistebat 1,
362, 891. Jejunium Paschale commendatur; in quo con-
sislebat, 1; 867, De modo illud obscrvandi, 1, 890; 89491

1201

Octavo die poat Pentecosten, novum commendatur jeje-
nium, 1, 902. Jejunium suadetar feria quarta et sexta et
diversis diebus, 1, 304, 1014, 1015. Afferuatur exempla
jejunii, 1, 902, 903.

Jesus Ghristus. Cur vocatur Christus, 1, 1233, 1231.
Consecratio Christi mullo melior est quam consecratio
Aaronis, I, 1234. Jesus Christus natus et genitus a Patri
1, 1234. Est Messias, quod probatur prophetis de tem-
pore adventus, de vita, de morte, in ilio adimpletis, et
miraculis ab ipso faclis, [, 836, 1213, 1331, 1205. Jesus
Christus coelum ipsum reddit testimonium, I, 146, Varia
prophetie de potestate, de misericordia Jesu Chrisli
1, 895, 808, $99. A prophetis mullis prauiela fuerat pa
Jesu Christi, 11, 738, 739. Narratur passio Jesu Cliristi,
1, 874, 815, 818, 870. Jesus Christus passus est pro
mostra sulute, et etiam ut ad exemplum ejus similia pa-
liamur, II, 123. Doctrina Jesu Chrietieirca veteres scri
pturas, IT, 133, 446, 117. Jesus Christus non citius appa-
ruit, ut homines intelligerent, se non posse consequi ve-
ritatem, sine ejus presidio, 3l, 1179, 1482.

Joseph testamentum, 11, 1126. Revocat vitie su: preci-
puos eventus, II, 1126... Sollirilationes uxoris Putipha
δὰ fornicationem, II, 1127, 1120, 4131. Dicit se castila-
lem servavisse oralionibus et jejunio, 1l, 4130, 1131.
Memorat omnia qua sustinuit ut non confunderet fratres
suos, IL, 4134, 1135, 1138. Eis ignovil, postquam eos ro-
cognovisset, ll, 1138. Pre«nuntiat agnum oriturum esse
ex Juda, fortem utleo, et omnes feras devorantem,agnum,
gaudium omnis terre, II, 41139. Prodicit /Egyptiorum
persecutionem et moritur, II, 1139.

Josue nomine suo prenuntiabat Christum, II, 763.

Judei, ex prophetiis, post. Jesum Cliristum jam non.
populus Dei remanere debebant, 1, 945, 918. Detlenda est.
Judieorum obeieatio et pro eis precandum, 1, 883, 886.
Judei ἃ Romanis oppressi, f, 974, 975.

Judo testamentum, II, 1020. Commemoratfortitudinem
uam, prelía qui sustinuit, matrimonium cum Bessue,e
dua suscepit Silom, IT, 1070, 1071, 4074. Loquitur de Her,

le Aunan, de Thamar, et eorum detestatur scelera, Il,
1074, 1015. DeDel incestum suum cum Thamar, 11, 1075.
Ebrietatis consectaria assignat, II, 1078 ; avaritiam con-
demnat, II, 1079. Pranuntit principatum tribus sua et.
Levi sacerdotium, posterorum abominationes, Il, 1082.
Adventum Filii Dei przedieit et doctrinze ejus propagatio-
nem, et moritur centesimo decimo nono anno vite suce,
11, 1083, 1086.

Judas qui et Barsabas, ad Ecclesiam Antiochie mitti-
tur, I, 943.

Judicium. Quisque ex actibus suis judicabitur, I, 639.
623, In judiciis non debet esse acceptio personarum, I,
711, 113. Severi judicii requiretur ratio, I, 040, 042. In-
justi judicii tristes effectus, I, 639, De judiciis ecclesiasti-
is, I, 799, 800. Cura qua prudentia ferenda sunt judicia.
ecclesiastica, I, 638, 639, 710, 711. Cause difficiles ad S.
Sedem ultimo referendse sunt, II, 800, 801, 815. Judicium
temerarium prohibetur, I, 489, 687, 690. Judicii generalis
ignoratur tempus, I, 346. Que precedent judicium gene-
rale, 1, 1022, 1023. Judicii ullimi memoria cupiditates
comprimit, 1, 1405. Peceant homines, quia judicium ulii-
mum non timent, IT, 454.
άμα Ejus flagitiosa acta, I, 1430, 1431, 1432, 1409,

Juramentum prohibetur, 1, 858. Formmla juramenti

ronuntiata ab iis qui libros predicationum apostolorum
accipiebant, II, 30. ܝ‎

Justificationem nou per nosmetipsos oblinere poseu-
imus, sed per fidem et bona opera, I, 271.

Justus in terrasepe ab injusto uon potest secorni, II,
935, 936, sed in venturo seculo agnoscetur, |I, 956,
657, 958.

L

Lectores. De ordinatione leetorum, ex conslitulioue S.
Matthai I. 1118.

Levi testamentum : Visio quam habuit de sacerdotio
tribus sue et de prineipata Juda, 11, 1053. Ordo septem.
eclorum quos vidit Levi, 1, 1054. Pramnuntiatur ei semen
suum illuminationem esse Israel usquedum veniat Filis
Dei ; tunc in illum Judei manus injicient, H, 1055, 1053,
1066. Revocat trucidationem üliorum Eimor, propter
Dinnam, Il, 1055.Quomo:lo per visiouem Levi eoaseeratus
fnit sacerdos, IT. 1058, 4059. Prrenuntial impietatem et.
dispersionem Judsorum. 11, 1059. Indicat nepotes, annos
sacerdotii, 11, 1062. Tribus suze omnia nefanda preenun-
tiat, Π, 1063, 1066. Prophetat de sacerdotio usque ad
adventum Christ, Il, 1000; capüvitatem Judgorum et
eversionem templi prodieit, 11, 1066; novi cacerdolii con-

PATROL. GR. II.

INDEX ANALYTICUS.

1258

1, 4087.
αὶ nulurali precepta positiva, ritus et eremo-
i£ addilà fuerunt a Deo, ud idololatriam et impietatem.
raeniendas, I, 063, 966, 907, 1320. Legi antique Jesus
hristus reddidi testimonium, 1, 963. Jesus Chrislus
legem antiquam, quoad rituslia et judioialia, abolovit ut
arhorstabiliret, 1, 271, 974. Lex Domini com-
» imaguc {Ὁ tegit omnem terram, HI, 94,
Τά, et eujus quisque lidelis accepit ranium ;
lio cujusque rami proul redditur, aut. viridis,
ant φεῖδι integer, aut ferens fructum,
r 11, 971... Seientia eomplela legis resumi-
lur in cognilione Moysis et Jesu Christi, II, 230.

Libri. Cum qua cautione tradendi erant libri priedicatio-
num apostolorum, 1I, 26, 97 ; et servandi ab his qui 608.
acceperant, IT, 30. Abstinendum a libris gentilium qui
detrahsut a fide, I, 510, 571. Cavendi libri apoeryphi, I,
950, 951, 95t, 055. Postquam Moyses tradidissel libros
legis septuaginta electis, seripta lex recipere potuit qua-
dam falsa contra Deum, II, 103, £06. [u libris veteris legis
Jesus Christus admittit quadam esse falsa, Il, 113.

Liturgia 8. Clementis, II, 606...

Loquacitas reprehenditur in uxore Herne, II, 899.

Lux. De luce incomprehensilili a Simone. Mago ad-
missa, 1, 1271. 1272. Absurda est ista doctrina, I, 1274,
A275, 1256, 1271.

M

Mi hlesraim, filius Cham, poat diluvium tradit di-
sciplinam artis mapiezs, I, 4226. Sic magia fuit exordium
idololatrie, 1, 4325. Magia eondemnaiur, 1, 999. Arlia
magic injustitia, IT, 178.

Malui. Est aliquid intrinsece malum, 1, 1424. Malum
non veuita Deo, I, 1397, nec male hominum cogitationes,
Tr, 279. Malum ab homine provenit, I. 1393, 1994, 1395.
De origine mali, IT, 435, 438. Quomodo Deus in utilita-
Lem vergit malum, I, 1998, 1325. Jesus Christus docuit
malum esse diabolum, II, 423. A malia actibus abslinen-
dum est, 11, 931, 984, 935.

Mamertinus, prefectus Rome, vult Glementem indu-
Gere ad saeriticandum diie, II, 504.

Manasees rex in Deum peeeat; ejus captivitas, conviy-
sio εἰ liberatio, I, 642, 643, 616, 647, 650.

Mansuetudo commendatur, Il, 1099.

Mareus, unus e primis hzreticia, I, 925.

Maro ordinatur Tripolis episcopus, L, 1336.

Martyrum dignitas οἱ sanctitas, I, 827, 830. Marlyres in
honore apud 1105 sint, I, 851. Kx substantia nostra mar-
Lyribus subvenire debemus, I, 830. Eis subveniendum est.
etiam cum perieulo vitze, I, 832, 884.

Matrimonium est legitimum, I, 986. γαῖα regulte eirca
commercium viri cum femina, I, 938. Juvenes matrimo-
nium contrahant ad vitanda fornicalionem, II, 155.

Menander, unus e primis hieretieis, I, 926.

Mendaeium essentialiter malum, impossibile Deo, I,
261. Quale sit peceatum mendacium, Ἡ, 915.

Mendacii consectaria, IL, 1099, 1102.

Merctricis fallacie timendeel vitanda sunt, I, 575, 578.

Mesraim filius Cham ex quo descendunt Zzyptii, Ba-
bylonii, Perse, II, 915.

Metamorpioseon stultitia, I, 1135

Methodus. De methodo adhibenda in inquisitione ve-
ritatis circa Christum, I, 1264, 1265.

Miaislri ic. Adhibende sentcautiones in eligen-
dis ministris Ecelesics, 1, 487. Vid. episcopus, presbyter,
diaconus, cle! . Subjieiantur enu in omnibus,
1, 497. Ecelosit ministri fugere nt feminarum fre-
quentalionem, 1, 486. Vari: dispositiones circa ministros
onjugatos,

Miracula. Omnes non habent donum miraculorum, I,
1062, 4062, 1083. Propter quam eansam Deus concedit
donum miraculorum, I, 1062. Non oportet eese extollere,
ob boc donum aeceptum, I, 1056, 1067, 1010. Modus se-
cernepdi vera a falsis miraculis: falsa nulli prosunt, vera
homiaib rosunt, í, 1308 ; II, 100, 102.

Misericordia commendatur, 1, 233. Misericordia laudes,
1 ricordi Domini erga peecatores, I, 654,
erieordiee früetas, IL, 1001, 1093.

5. ἃ Pare; upostoli missi

Sim

0
|o, 1, 291.
3 zommendatur, 1, $75, praxsertim mulieribus,
ܕ‎ 586, 87.

Morum corraptio impedit quin converti cor ad veri-
tatem, {, 198, 1300.
Moyses erat figura Christi, IL, 810.
Munditia exterior commendatur, I, 303
Mundus non est eternus, I, 1376, 1317, ergo dotuon-

40

1259

ormari, occurrentibus etouiis, I,
phorum eirca trueturam mundi
Munera a pravis non eunt nceipi

dysteria. Ad celebranda saera inysteria constitutio

Joannis, fratris Zebed:ci, 1, 1091...
N

Nalurie nomen ssepe pro Deo a:
falsa prophetissa depingitur, Π,
ejus feminea, II, 126.

Necessariis contentus vivere debet Christianus, I, 1358.

Nephthali teslamentem, IT, 1103, natus ex Balla quam
per fraudem Rachel Jacob imposuit, 11, 1106. Dicitomnem
liominem a. Deo accepisse destinationem a qua non rece-
dere lieet, 11, 1106, 1107. Prenuntiat tribus sue
mina, caplivitatem, sacerdotium Levi, et. principatum
Jndio, ealamitatea quibus probabuntur Judi, adventüui
Filii Dei, 11, 1110, 4111. Moritur anno vila sum centesinio
tricesimo, I, 1111. jn
Niezla, fraler S. Clementis, emitur u vidua οἱ lit Si-
monis auditor, 1, 91. Vire Aquila e/ Clemens.

Nicolnitos. Quenam fait eorum doetriua, 1, 021.

Ninus vel Nemrod arli magie deditus, I, 4227.

Noe e diluvio πα salvus, 1, 1320.

Nuptiie secundi» concedebantur, tertii coudemnabane
tur, 1, 762, 108.

ipitar, I, 4338. Natura.
126. Dicitur proplietia

0

Obedientia. Obedienduni est voluntati divin, 1, 283,
1313. Obedientiz: character quam Deus a. nobis exigit, 1,
1313. Quia obediverunt Doo, Enoeh traucferturad calum,
Noe conservatur, Abraham vocatur, I, 327, 230. Lot sal-
vus evadit, L, 231. Counendatur obedientia erga episco-

0s, 1,471, 408; itaut quisque inimicum habeat qui detra-

it episcopo, I, 810 ; erga sacerdotes, 1, i82, 488, 402 ;
erga priposilos temporales, L, 225 ; erga superioros ge-
rati, T, 417. .

Obezeatio eorum qui anteponunt voluptates mundi,
promissionibus Chrisli, 1, 343.

Obiationum constitutio, 1, 1019, 1022.

Obtrectatio viLelur, I, 270. Severe redarguuntur obtre-
ctatores, I, 418.

Odium prohibetur, I, 718.

Offietum laicorum erga episeopos, 1, 635, erga omnes
ministros Ecclesia», 1, 682, 683. De vespertimo oflicio, ex
Jacobo, fratre Domini, I, 1138. Olei nificalio, el 61108
modo benedici debet, 1, 1190. _

Opera necessaria sunt ai obtinendam heuedictionem
Dei, 1, 211; ad salutem, 1, 336, 335, 185, 30;
297, 330. Hortatio ad bona opera f.
qui Lot et tanta ereavit, εἰ exsultat in ܬܐ‎
874. Opora faciamus, quia reddit unicuique Deus
opera sua, 1, 915: If, 713, 734. Opera nostra honz s
lux qui ros io ho» mundo illuminat, etfratvs nostros,
382, 984.

Operarii. Quamam eint, dotes operariorum messis Do-
miai, I, 416.

Oratio. Ad orandum, oportet esse purus, T, 1010. Qua-
nam esse debel oratio fidelium, 1, 1015. In orando, non
multoloquio utendum est, 11, $10. Orandom est sine du-
bitatione, lirma fide, et aéeipietur quod petitur, II, 935,
938. Orationis varie l'ormolc, I, 1023 ; I, 1055, 1058 ; I,
1438. Qua hora precandum est, ἰ, 1435, 1138. Pro paren-
libus infidelibus orandum est, 1, 503. Orationis virtus,

* Ordinatio antiquissimis temporibus usitata, Jesu Chri-
sto institula, 1, 19. Teuipore apostolorum, ordinatio fiebat,
unclione, I, 402. Solis episcopis lieri debet, I, 798, 790,
$03, 806. Episeopi ordinentur tribus, aut saltem duabus
episcopis, 1, 803. Qualitates ordinandorum, 1, 1092,
Ornamenta ecclesiastica. Cum qua reverentia habendi
sunt vestes, et vasa sacrata, eiiam auliqua, 1, 48060
Ornatus vitandi sunt ex Scriptura, 1, 362, et mulier-
culis relinqnendi, 1, 33 quia ad luxuriam trahunt,
1, 563. Occasio seazdali proximo sunt, I, 363.
Orphanos quomodo eousiderare debemus, 1, 667. Or-
phanos colligere cst opns Deo gratum, I, 507. Curent
orphanos episcopi, 1, 807. 0 ܝ‎
Orphei systema cirea creationem mundielformationem
hominis, I, 1436, 143. ܨ‎ :
Otiositas fugienda est; gressus oliositalis sequitur
Blerilitas, I, 765, 755, 798.

INDEX ANALYTICUS.

1960
P
Nr De modo et tempore celebrationis Pasch:e, I,

Parentes, Officia parentum erga filios, I, 823. Edueandi
sunt et castigondi nati, II, 805, 806. Sepe pro 01115 casti-
gantur patres, 11, 910, 921, 972. Quod alleelio parentum.
non debet nos arcere a severitate diseiplinm, 1, 1370.

Pastores Eeelesim studio Scripture et doctrina vacare.
debeni, 1, 400. Fideles debent pastoribus probere
vietum, 1l, 155, 198. Fugiendi sunt pastores falsi, L,
466. Vile Episcopus, Presbyter.

Paulus persecutor, 1, 1940.

Pauperes, quando eleemosynam recipiunt, Creatori
gratias agere debent, et orare pro benefactoribus, I,
510, 811. Pauper divitem orationibus adjuvat, Il, 955.

Pax. Dominus est Deas paeis, I, 1961, 1262, Evolvitur
doctrina patis a. Jesu Christo stabilite, 1, 1262, (263.
Quo sensu Christus ad pacem perturbandam venit, I,
1348. Inter fideles pax regnare debet, I, 1312.

Peccatores. Jesus Christus venit ad vocandos peceato-
ros, 1, 334. Qui convertere volunt ad Dominum adjuvandi
suut peccatores, T, 629, 694. Peccatores, quamvis iterum
peceuverint, non sunt arcendi, 1, 604. Quomodo ad
pewilentiam recipiendi sunt peccatores, 1, 095, 008,
6)9. Gu:n peccatoribus sermonum coimmunieatio non
prohibetur, sed tantum actuum, 1, 618, 619, 022. Non.
iamen eum peceatoribus publicis frequentandum est, I,
959, 962.

Peccati originalis consectaria, T, 1319. Fugiendum est.
peccatum, 1, 615, 017.

Pentecostes dies celebrari debel, in honorem Spiritus
sancti, super apostolos descendentis, I, 889.

Perfectio. Ad perfectionem tendere debemus, 1, 1336.

Perjurii condemnalio, I, 1002.

Persecutio. Ab injustis semper venit persecutio, I,
304. Perseculionum commoda, 1, 607. Beali estis, quia
propter Christum pereceutionem patimini, L, 881. Sicut.
Chrislus, persecutionem et. tormenta. pati debemus, I,
321, 85 ; Ἡ, 791, 792. Sub ligura magna: hestio. perse
cutiones apparent. Quid significant quatzor colores,
nigrum, sabguinolentom, aureum et album, istius bestize
capitis, II, 911, 912.

Deiris viidtiinr Dassrosm a Jacobo, wteonfandat &t-
monem, 1, 1947. Suscipitur a Zacchzo, 1, 1247, 1948.
Sese praeparat ad disputandum cum Simone, I, 1236,
1237, 4263. Disputatio Petri eontra Simonem, I, 1259...
Mittit discipulos Petrus ad observandum Simonem, I,
1312. Decem millia hominum Cosarez baptizat, 1, 4214.
"ripolim profisiseitur, 1, 1314. Tripolim advenit eum
απὶς adjutoribus, et civibus gudentibus suscipitur, I,
1313, 1348. Populum alloquitur, 1, 1319... Antiochiam
proficiscitur, 1, 1926. In plurimis loeis, Peirus sanat
inflrmos, vexatos a. daemonibus liberal, 1, 1906, 1348,
1341, 1145, [45], 1852, 1453. In insula Arado paralyticam.
sanat, 1, 1304. Laodiemam advenit: quod actum est. in
ista urbe ; sanat filiam hospitis & diemone vexatam, I,
1390. Demum Antiochiam tangit, 1, 4452. Juxta aliam
versionem, sic S. Petri ordinantur peregrinationes et.
peadieationes. Tyrum petit et popnlum istiusce urbis
alloquitur. Liberat. quosóam a morbis, in epulis cum
Simone contraetis, docel veritatem, multos baptizat;
Tyri constituit episcopum, et ad Sidonem dirigit gressus,
Il, 219. Hic eadem facit et Berytum proficiscitur; fugat
Simonem hie eum suis commorantem ; sanat, docet,
baptizat multos, constiluit episcopum, adit Byblum,
deinde ad "Iripolim procedit, 1 Simonis sequens,
TI, 223, 226. Deinde pergit ad Antharadum, II, 302. Ex
Antlarado ad Luodicieam varit, ubi cum Simone Mago
ugil dispulationem, 1l, 368. In iota fore disputatione,
agitur de origine mali, I, 368... Deinde Antiochiam
udvenit, II, 467. Ex Antiochia, urbibus finitimis pera-
gratis, ad lomam dirigit gressus, ingentique ad veram.
Tdigionem adducia multitudine, morte sua predicta,
luit episcopum Romz Clemeulem, 11, 575, 573.
a Β, Petri sermo ad populum, 11], 578, 579. S.
$ voentur fundamentum seu basis Keclesiz, II,
ms jirisdíetio οἱ successorum per lotum orbem
léclaratur, H, 33. De primata 8. Petri, eLepisco-
mo, ll, 814.

t Phorm anliquorum vana et incerta doetrina, I,
1:07, 1268, 1209; eirca Deum, H, 1178,1179. Philosophi, vel
negando providentiam, vel Dei existentiam, vel aseri-
hendoomniafato vel cultum falsorum deorumintroducen-
do, mores sustulerunt, 1, 1444. 'hilosophi non possunL ad
virtutem incitare animas, quia doctrinam de remuneratio-
neetde pcenis non profitentur, I, 1143, 1444. Fabulis irea.
originem eL facta deorum philosophi preebebanl fidem, 1,
1439.Quodsi,ad veram originem rerum tegendam, philoso

1261

phi et sapientes antiqui, deorum, per allegoriam, suppo-
suerunt originem ridiculam, et immania facta, sunt potius
morum eversores, quam sapientes, IL, 210, 211,

Phabus, diseipalus 8. Clementis, I1, 593.

Dietas. In pietate perseverandum est, l, 1040.

Platonis testimonium cirea creationem mundi. L,1381.

Pena accomodata sit. eulpa, 1, 710.

Ponitentia, In omni tempore, Deus vocavit homines
ad ponilentiam, 1, 118, 722. Absolnte necossaría esL
penitentia ad salutem, Il, 115. Agumus poenitentiam,
Qum vivimus, I, 342. De modo peeuitentiz observato ii
Ecclesia primitiva, I, 030. Exempla pcmitentim, I, 64:
048, 616, 611, 692, 694. Electus et fructus paniten
I, 220, 612, 643, 616, 617, 650. Ῥουσα[οτί elapso ܐܡܗ‎
tentia difficillima, Il, 919. Non uno instanti perficitur
penitentia, II, 970, 971, 072.

Possessio deemonis, quomodo. evenii, 1, 1324, 1322 ;

II, 241, Possessionis vari species, II, 250, 251. Causa
possesstonis esl infidelitas οἱ peccatum, 1,1332.0u0modo
fugantur demones, I, 1321, 1322. Non ideo gloriandum.
est quod & nobis l'üugantur demones, IL, 258.

Potentia et sapientia divi
laudes, 4, 341... I, 4026.
Potentiana et Praxes, filii» Pudentis et. Savinillz, in
caslitole et lege divina erudite, bona sua erogant pau-
pw. lI, 1021. Fontem baptismi dedieant, et in hoe
onte, in die sanclo Paschm, baptizantar nonaginta et
sex, II, 1022. Migrat Potentiana ad dominum sexdecim
annos nata, II, 1022.Ejus corpus transfertur in cemeterio
Priscille, via Salaria, Ἡ, 1022. Reliquum vite suc
tempus in pietato transigit Praxes, Il, 1022.
Prieceptum, Qui diligit Deum. precepta. servat, L 474.
Minima przcepta servanda eunt, L 342. Prevopta Dei
non sunt impossibilia, H, 947, 950. Quod si quis ullra
recepta facit quid boni ad perfectionem, ei computa-
itur, II, 0:9. ܡ‎
Presidium ans le. Nocentes aunt qui negligunt
prebere presi. alis, his quos diligunt, 1, 4309.

α: magniflen descriptio et

ia spi
Presomptio quale sit vitium, 1, 1333.

Presbyteri quomodo ordinaniur, ex constitutione Jo-
annis a Domino dilecti, I, 1115, 1115. Presbyteri locum
tenent septuaginta duorum discipulorum, li, 807. Pres-
byteri debentservare castitatem, 1, 466; colere omnes
virtutes, I, 192 : edacere populum, I, 492 : administrare
sacramenta, 1, 466, 467; II, 151. Presbyteri indigni pu-
nientur, I, 1067,

Principibus obedire oportet, 1, 826.

Principium unum est non duplex, T, 1285.

Propheta verus. Omnia nos edocuit cirea veritatis
agnilionem, I, 1399, 1400. Characteres veri prophelz,
Ἡ, 80, 83, 119, 122, 193. Facilis inventu est propheta,
II, 83. Quando invenitur, οἱ eredondum est, 11, 8i. Dis-
tinguuntur veri a /alsis prophetis, spiritu et operibus,
Tr, 943, 944.

Pseudoprophelas venient ad consummationem sieeuli,
1, 962. A pseudoprophelis οἱ falsis doctoribus cavendum
est, T, 1330 ; 11, 191, 732, 733. 184, 801.

Porgatorium. Oratio pro defunctis commendatur, I,
481. Oratio pro mortuis, 1, 1142. In quibus diebus οἱ
quomodo oporteat mortuorum lacere commeroratio-
nem, 1, 1146, 1147.

Parifieztiones extern: commendantur, ut signum pu-
rificationis interne, 1, 1353. A purificationis δὲ obser-
vantiis vanis Judmorum el paganorum abstinendum
est, T, 979, 982, 990.

Q

Quiestio. Abstinendum est a vanis ܫܗ‎ £
1299; presertim circa Deum, I, 1398, 1399.

R

Ratio. Quod sola ratione verilates circa. Deum, cirea
eulium οἱ mores non dignosei possunt, 1, 1399, 1400,
1101.

Regni colorum possessio aequiritur fide et operibus,
382.Duo regna suni, unum lerrestre, alterum eceleste,
I, 4! regi terrestri obediunL, peribunt, qui vero
ܐܘܗܘ‎ vitam eternam consequentur, II, 430.

Religio. Vana exensalio eorum qui dicunt se tenere
parentam religionem, II, 290, 994.

Remunoeratio. Ad obtinendant remunerationem vil:
eterne, di mda vitia, colendzeque virtutes, 1, 278.

Resurrectio insinuatur die et nocte sibi invicem sncce-
dentibus, I, 259; seminatioue grani, quod germinat, I,
262 ; resurrectione quadam avis, qua» vocatur phenix, L,
203, 849, ex libris sybille, 1, 848, Probatur Scriptura

INDEX ANALYTICUS.

1969

diversis locismiraculis eL ratione, I, 266. Jeaus Chiristus
est pignus resurrectionis ποείτα, I, 891. Qaalitates cor-

419, 460. Erga proximum generatim, 1, 144.
i ici lesu Christi adventum, jam non
, 043.
Huübet t2stamentum, Il, 1038. Deflet peccata et. pree-
serlim ineestem, fornieationem delestatur, IL, 4043.
* commendat ul audiant Levi. ut subjeiantor Ju
^, eujus principatum pmenuntiat, IL 1046. Moritur
anuo centesimo vicesimo quinto vite suze, IT, 1046.

S

Sacerdotes. De ordinatione. sacerdotum ex Anaeleto
1l, 803. Sacerdotes prieseferre debent scientiam οἱ 1:68
nam vitam, 1, 471. Debent edocere populos legem Do-
mini, 1, 491, 492, "corripere fideles, 1, 488, adhortari
peccatores, 1, 608, 626. Sacerdotum laudes, I, 479. Con-
ira sacerdotes non insurgendum est etiam malos, sed
potius Deo judicium eorum relinquendum est, II, 815,
$16. Vid. Presbyteri.

Sacerdotium." Quomodo sacerdotium
stabilitum fuit, 1, 905.

Saerilicta antique legis,jam ante Christum Deo odiosa,
aboievit Jesus Christus ut cor mundum repeteret, T, 967,
970,971 ; I1, 129, 730. Novi legis saerificia a recte ordi-
natis, el'in locis ab episcopis permissis solummodo of-
ferri debent, 1, 498. Sine sacerdotibus, nullum sacrifi-
cium offeratur, I, 615.

Sadduciri negabant resurrectionem, I, 1237.

Salus. Per Jesum Christum 8811 sumus, I, 279, 282,
Salutem eonsequimur per exereitium bonorum operum,
1, 335, 334

Samaritani negabant resurrectionem, 1, 1237.

Saturninus, unus e primis h:erelicis, I, 926.

Scandalum. Cavendum est ne scandalizentur infirmi,
vel vita nostra, vel verbis, I, 428, 430. Scandali pena,
1, 478. Quonam sensu audienda sunt verba; Si oculus
tius rater. 8

Schismata.Auetorem habenischismata spiritum nequi-
ti», I, 978. Fugienda eunt schismata, I, 910, 4006. Auc-
tores sehismatum vitentur, I, 915. In Veteri Testamento
punitiones schismatieornm, I, 910, 911, 914. Puniuntur
qui sese insurgunt adversus temporalem potestatem, a
fortiori, qui contra ecclesiasticam, I, 914.

Scienliam universalem homo non habet, 1, 1427,
1488.

Seripluram saeram oportet legere, L, 570, 51, 514,
"575. Non est explicanda juxta sensum uniuscujusque,
sed ex traditione, 1, 508, 1411, 1442. Sunt in Scripturis
quaedam obscura, ut, qui ingrati quierunt veritatem, non.
inveniant, Scripture autem eunt satis clare hominibus
bon: volontatis, II, 118, 37&. Loea Scripturarum quae
1170 in Deo imperfectionem supponunt, falaa sunt,

T, 430.

Serniones impii severe redarguuntar, 1, 418.
IlSerpentis antiqui seditiones, 1, 1338. Persuadet ho-
mini ul non quirat veritatem, 1,1338; ut. colat plures
deos, 1, 1341, 1949, V4. Spiritus immundi, Demon.

Servi. Ofüicia servorum erga dominos suos, L, 4007.
Verus servus Dei a malis liberatur, T, 1346, [347. Cur.
aliquando servus Dei ἃ Deo probatur, I, 1346. Quod,
exemplo Christi, non debemus erubescere fratrum servi.
esse, T 1358.

Servitium, Serviamus Deo qui nos populum fecit elec-
lionis suc, I, 270. Servitium Dei praferendum servitio
hominum, I, 270. :

Silas mittitur ab apostolis ad Ecclesiam Antiochic
regendam, I, 943.

imeouis testamentum, II, 1346. Punitura Deo propter
invidiamergaJoseph,fratrem suum; detestalar invidiam,
V, 1047, 1050. Pradicit fiiiorum lüctationem: contra fi-
1108 Levi, éestructionem Chananeorum et aliorum po-
pulornm, sli adventum, et idololatrim eversionem,
Levi «otium, et Jude prineipatam, II, 1030, 1051.
Moritur aono vile suce. centesimo vicesimo, Il, 1051.

Simon 1:5115 primus ba: ws, 1, 0. Confun-
ditor a sanclo Petro, 1, 1258, Simon orntor,
nutrius, mague, L, 1230 ; aesleratus, .ܐ‎

in tribu Levi

1, 4370.

errores eb crimina, I, 1234.
100, 213. Sünouis heresis, l, 4916, 12:7,
03, 05, 06, 00, 400. Simonis Magi errores erga Deum.

itur el suorum scelerum oflieinam
, 1310. Per provinciam Romanam Si-
1344. Aslamie Petro,

mam prol
mare projicit,
monis predicalio mendax, T,

1263

Simon proliciscitur Syr iui, 1, i316. Antiochie cives ad
versus S. Petrum coneitat, 1, 1446. Juxta aliam versionem.
βίο ordinantur peregrinationes Simonis: Simon Tyri ci.
yes adversus Petrum concitat, et Clemens in hacce ur-
be B. Peirum pracedil cutn suis geminis fratribus Aqui-
la ei Niemta, Ii, 438, 159, 162. E "Tyro ad Sidonem ai
fugit, et e Sidone, instante Petro ad Berytum, II, 219.
Berylum relinquil cum suis diseipulis, fustibus depi
sus, 11, 223 et ad Tripolim vadit, Π, 226. E. "Tripoli
Syriam aufugil, ll, 227, οἱ ox Antiochia venit ad dia-
putandum cum S. Puiro Laodicez, Il, 368, Fugit ad
Judeam, Il, 467. Ex Aulioci protieisei cogitur, £,
441 οἱ fudmam tangit, i, 1117. Adversus seipsum ver-
tuntur insidioe Simouis, L, 1416, 1450,

Simplieitas. Simplicis vitae laudes, ll, 1087, 1090.

Sisinnius, amicus Tiberii, a S. Clemente adducitur
ad veram religionem, et baptizatur cum tota sua domo,
δὲ multis illuctrioribus civibus Romas, 1, 390, 394.

Sodomia crimen exsecraudum, 1, 935, 999.

Sobrietas commendatur preserlim clericis et omni-
bus, L, 4447, 1150.

Somnia non sunt certitudinis regula,
Non soli justi visiones vident, 11, 309.

Spiritus eanctus tenet ab Unigenilo,quod iste ab Inge-
nil. Expositio illins processionis, l, 1287, 1258. Duplex
spiritus in homine, malus et bonus. Operibus secerneudi
sunt, ll, 946. Ex septem spiritibus homini datis a Cre-
alore ad opus bonum, procedunt ad opus malum sep-
tem alii spiritus a Belial dati, 1I, 4039, (048.

Spiritus immundi, non sic a Deo creati fuerunt, 1,
1397. Deo permittente aliquando prophelant. 1, 4323,
1324; quia sepe cognoseunt quod Jgnorant homines, I.
1323; D 354: sed non ideo aunt dii. Tentant homines,
T, 1321, 1322, sed. nullam habent potestatem in homines,
nisi ex eorum consensu, 1, i330 ; ll, 233. Non. timendt
sunt, sed contemnendi, 11, 950, 931, 950.

Sponsa. Homo illuminatus doctrine veritatis vocalur
sponsa Christi, Il, 130.

Suavitas servitii Domini, L, 1445.

Subdiaconus. De ordinatioue subdiaconorum ex cons-
μον 8. Thome, 1, 1118. Officium. subdiaconorum,
, 1126.

Subjeetorum officia erga regem et magistratus, I, 1010.
ܡ ܡܣܡ‎ vitare debemus et. vanam laudem, 1, 970,

1.

Symbolum. Ad salutem consequendum,necessaria est
fides omnium, qui continentnr in Symbolo,arlieulorum,
1, 415, 413.

398, 399.

ην

®

emplum ܩ‎
ܐܐܐ 1:ܐ)6[ܙܐ‎ Deo. Sumas Dei templui, II, 714, 173. Ad.
tedificauda templa coupeliil lideles Clemens, 1, 489.
De structura Lemplorom, I, 723 pla sunt a fidelibus
frequentenda, I, 713, 746, 147, 130.

Tentatioues. Deus permittit bonos. tentari a malis, I,
1306. Deus 1110 probat et punit üdeles, ut. devitentur ]()@8-
n: zterni, HI, 287, 363. Insidiz et tentationes a. dzmo-
nibus suguesup, IJ, 251.

Testamentum quod fucrat ἃ Mo;
ravimus 8 morte Jesu Chrisli,
duodeeim patriarcharum, ii, 1035.

Tesles. Quales esco debent, i, 710, 711. Pro testibus
non admiitendi sunt ἀπ θα inimici, 1I, 815.

Theodora, eonJux Sisinnii, saneta mulier, mariti con-
versionem ἃ Domino petit, Il, 697.

"Theophilus Artiochio suscipit S. Petrum, 1, 144.

Timor, Timeauus Deum criminis vindiceu, I, 207,270.
Nulla esi voluptas qna: non resecelur a timore Dei, E
1405, 4408. Timoris Domiui salulüres elfectus, 11, 305,
nos a malo detorquet οἱ ad bonum. impellit, II, 930, 031;
ο οταν Timor honisum,et solus Deus linieatur,

L, 4356.

Tribulatio. Tribulalionum eommoda, 1, 4$9. In vera
religione quud iu aliquis iuserviaut, L, 1300.

Tristitia contristat Ejiribuin sancidin ia nobis linbitan-
tem, et nihil boni inspira, 1, 039, 942, 943.

υ

¦, Ullionen sape difleri Deus,ad
um canversionem, 1, 445.

contritum, reeupe-
. 167. Testamentum

Όλο probibila, f, 5
exspectandam peeeato

INDEX ANALYTIGUS.

1264

Uxor debet diligere et venerari maritum, L, 518,579,
996, 097. Ornatus vanos meretricibus relinquat, I, 582.
$83. Pretium bong uxoris, 1, 579, 582, Uxoris, pudicie
landes, H, 389, 542, Uxor mula quam intolerabilis, 1,
583.

ν

0 or» erat typus Christi, 1,717,250.
Yuni sunt qui Deo resistunt, 1, 280.

"iu Dei aununtiandum est, l, 102; sed ab omnibua
t cxplieaadum neque annuntiandum, 1, 667,775.
Xon ante impios habenduni est,ad devitandam profana
lionem, ܕ‎ £99. Cum qua reverenlia suseipientum est
verbum Dei ; colendus est qui annuntiat verbum divinum.
1, 1006. Aecürrunt omnes populi (ex prophetis ad an-
diendum verbum Dei; sed isti 8011 possunt illud cum
fructu audire qui diligunt animam suam, I, 1309, 1317,
1318. Itequiritur liberas mentis ad audiendum cum fru-
ctu verbum Dei, II, TS. Punientur qui audiunt verbum
Dei et non allorunL fructum, I, 1334.

Veritas. Quam nocens 6) 1116 qui negligit inquirere
veritatem, 1, 1305.

Via. Dam sunt viz: via vilze, via morlis, I, 990, 998.
Qualis eit via vitas, 1, 998, 999. Qualis eit via morlis, 1,
1010 ; II, 222. Due sunt via : via lucis, via tenebrarum,
ΤΙ, 775. Yia lucis est via boni, 11, 778, 179. Via tenabrarum.
eat via mali, II, 779, 997.

Viduas quomodo considerare debemus, 1, 001. Quaenam.
esse debent vidum, L, 166, 767, 169. Non sunt admittend
in gradu viduarum juniores, 1, 759, 782. Peceat vidua
P seeundum matrimonium contratit, 1, 750. Landes
yiduitatis, 1, 702. Exaudiuntur preces viduarum, I, 778,
779. Defeetus quos vidue vitare debent, 1, 775, 790,791.
Obligationes viduarum, I, 790.

Vir. Quomodo vir debet agere cum uxore pudica, II,
342. Non Lemere emittendum est votum virginitatis, L,
390, 326. Exceilentia virginitatis, I, 38S, 390, 400. Vocan-
tar virgines civitas Dei luminaria mundi, semen eui bene-
it Dominus, 1,400.Jesus Christus praetulit virginitatem
&liis stalibus,ei commendavit ut perfectiorem, 1, 392, 394
Bonisoperibus vacare debent virgines, 1, 382, quia sine
operibus bonis ad nihil utilis est virginitas, I, 384, 38
Semper Deum habeat presentem virgo, 1, 388 ; sit imita
trix Christi, I, 392. Virgines visitent" orphanos, viduas
exagiluios a spiritibus malis, ei generatim proximum.
áliquo dolore laboraturn,fraternitatem hospitalitateraque
colant, 1, 408, 410. 412. Virginitas abdicavit istud ver-
bur ; Crescite et multiplicamtni... omnes curas οἱ cogita-
tiones mundi pariter abdicavit, L, 386 ; concupiscentias
zamnis a seremovere debet, [, 300. Vitare debent virginet
frejuentationem diversi sexus, dapes, otium, colloqui:
vana, curiositatem, 1, 402, 448, 422, 4306, 438, 440,

qua: ruinam virginitatis procurat est frequentatic
orsisoxus ; qui talem frequentationem devitarant, per-
severaverunt ; qui neglexerunt hane eautionem adhibere
virginitatem amiserunt, quod probatur exempla Joseph
I, 136, 42$ ; Samsonis, I, 438 ; Davidis 1, 138, 440; 8
monis, L, 142; duorum seniorum 3 Susannam constu-
prare terilarunt, I, 4£2.Exempla atferuntur ex vita Moysis,
Aaron, Josue, prophetarum, Jesu Chrisli et apostolorum
desumpta, quidevitarunt diversi sexus personas,etusque
2d neta pereeveraverunt, 1, 415, 40, 450. Virginitalis
remunezaLio, 1, 388, 390, 100.

Yoluptarius. Duplex genus voluptarioru
perniciem destinati, posteriores ad. pcrnitentinm, Quo-
inodo isti tractantur, IT, 901, 905, 906, 967.

Yoluptas. Memoria voluptatis longas peccatori inlligil
ponas, 1], 067, 970.

2

Zacehieus Ciesarez episeopus ordinatur, I, 4341.

Zabulon testamentum, I1, 1090. Revoent circumstantias
venditionis Joseph, 1I, 1091, 1094, 1095. Piscator fuit, I].
1895. Divisiones fagiendas dieit, qu sunt causa
ruinie.Prienuntiatauorum seelera οἱ conversionem, ad-
ventain Jesu Christi et moritur in vite» centesimo decima
quarto anno, II, 1098,

Zorcastresartem magicam docet; eonerematur, 1,1326
1227. U* sidns adoratur, I, 1327 ; IL, 243.

1965

INDEX GRJECITATIS.

1266

NOTÀ

Qua in Clementinis leguntur.

BILIOAUM

Hevocatur Lector ad notas wumerales crassiort charactere in teztu posuas.

Δ

ΣΛαρών 66, 350, 405.
"Αδδη ρος 145.
"AG 69, 91, 102, 379.
"AG iex, 319.
"Aópady. 54, 76, 400, 102, 108,
185, 335, 349, 363, 1408.
Ἁγῃαῖος 48.
5 Ὑαρεύειν 276, 310, 311.
Ὑχίνιος (2) 118.
a oe (f) 143 adnot.
ἀγωγή modus agendi 8, 4, 5, 6, 7.
ἀγωνιᾷν expuvestoro 9'adnot., 257,
contendere 120.
ἀγωνίζεσβαι 9.
᾿Αδάμ 53, 76, 99, 101, 102, 320,
335, 354, 355, 303, 400.
ἀδελρογαμεῖν 120 adnot.
ἦδε; λφοχοῦ ibid,
Ἰδελφοκτονεῖν ibid.
Ἰδελφοφθορεῖν 198.
Ίδη μονεῖν A09.
ἀδιαφόρως 283, 315.
Ίλδμητος 415.
ἀδρανής (— ἄσρενης
ἀδυσώπητος 37.
"Άδωνις 102.
ἀθανασία 390.
ἀθανατοποιός 81.
᾽Αθηνᾶ 156, 101, 165.
᾿Αθῆναι 261, 200, 302.
᾿Αθηναῖος 432.
Ἀθηνόδωρος ὁ Ἐπικούρειος 122,
100 173, 170, 316, 408, 411,

Αἰακός 143.

αἰγίνη 143.

Αἴγοπτος 28, 50, 170, 356.

Αἰγύπτιοι 66, 136, 170, 198, 200,
22. 223, d05, 302.

Αἵμων 145.

Αἰνείας 4.

27 per, ob 44, 79, 87, 412, 175,

9, 247, 344, '902, 370,

ES 390, 392, 406.

Αἴτνη 443 adnot.

ἑκαταληπτος 84, 849.

Ἰκαταπλήκτως 38.

ἀκατάσχοπος non observatus 296.

᾿Ακρίσιος 18,

Αχύλας 45, 909 62, 119, 183, 255,

281, 285, 280.

ἀκοροῦν 104.

ἅλας; ἅλες 0, 16, 122, 173, 252,
287, 280, 803, 315, 305, 110,
Αλεξάνδρεια 22, 40, 57.

Αλεξανδρεύς 122.

Αλέξανδρ, ος 110.

᾿Αλκιδιάδης 117.

Αλκμήνη 143, 146.

᾿Αμάλθεια 113.

ἀμεταμέλητος 108, 104,
ἸΆμμηνοί 45 adnot.

ἀναγεννῆν 6, 478, 247.
ἀναγέννησις 0, 908.

ἀναγνωρισ ἧς 211, 289, 306.

ἀναίτιος 313.

᾿Ανανίας 45.

ἀνάπαυσις 10,22, 88, 99, 118,236,
342.

ἀναπολεῖν in memoriam revocare

ἀνηρώπων σάρκας ἐσθίοντες 988,

ἀνθυποφὲ

᾿Αννουθίων 106 54, 173, 110, 305,
806, 400, 409, 440, 411, 414,

ἀνοικονόμητος

ἄνομος 4, 241.

ἸΑντάραδος 955, 272.

ἀντεξετάζεσθαί τινι certare cum
aliquo 122.

Αντιόπη M9.

Αντιόχεια 354, 271, 300, 310, 406,
407, 408, 442, 4(4* 415, 410.

᾿Αντιοχεύς [s

ܫ

ἂντίπνο

ἀντιπονθάνομα: 0.

ἸἉγεισθένης 147.

ἀντισυζυγία 95,

ἀντιτυπία 343,

ܢܡܫ

᾿Αντώνιος 57.

914, p 852, 309,
ἔτω Οὐ, 353 adnot.

ἀπανοῦργος 34.
ἀπανούργως 32.
ἀπαξαπλῶς 951, 979.
ἡλήτως 71, 238,
date 32.

wá τινος detinere ali-

Ἆπι Ds d 144, 102.

ἀποσχολεῖν ܐ‎ «t, avocare ali-
qu&m ad aliquid 25, 36.

d κός 300.

ov 199, 123, 132, 133, 134,

159, 153, 154, 101, 172,173,

Ὁ 400, 409, 411, 414, 415.

ρόγνωστος 98.

ἀπροσθεής T3.

ἄραδος 903.

"Άργος AT.

"Aene 150, 170.

Αριάδνη

Αρίστι 47.

Αρκάς 143, 146.

πη 128, 155.

νόρηλως 459, 163.

νομιξία A67.
υργεῖν 198.

τουργία A67.

καθεστὼς ἐν dr 936.
᾿λδαληπιός 11 adnot. 145, 170.
Άστρα 150.

ἀστρολόγος 300, 301. 305, 444.
116.

1

σχολεῖν 14, 31, 45, 40, 333, 338.
ἀσχόλημα 11.

ἀσχολίαι nogotia 13, 242.

Ἰλσωπός 443.

ἄτλας 149.

"Άτρα 150 adnot. 170.
᾿Ατύμνιος 443 adnot.

231, 385, 396, 406.
$

φελληνίζεσθαι 288 adnot.
54668) 151, 141, 150, 150, 102,
101, 165, 166, 110.
᾿Αχελῷος 143.
ρουσία λίμνη 450.
᾿Αχιλλεύς 145, 165, 170.

στεῖν 91.

Β

Βαδυλών 326.

Βαδυλώνιοι 198, 200.

Βαλανίαι 281.

Daoviózs, 32, 90, 38, 30, 46, 47.
βεδαιοῦν τι εἷς νοῦν 20.

Βινιαμίν 45.

ἡ 119, 420, 422.‏ ܨ

ος 181.
ܦܨ‎ 177, 119, 481.
βίδλος 181

βόθυνος, 5.

309.

υἀδαλα 9Η.
Γανυμήδης 141, 110.

1967

Ταριζίν 58.
γέεννα 330.
Ἵδροις (—— εἱμαρμένη) 190, 208,
299, 305, A14.
γενικός 80.
aras γυναικῶν δή, 80, 107.
Tex62! 57 adnot.
Τῇ 155.
ἔγαυτες 190, 199.
04795
087 2 80, 20, στι.
ἡνόφος 8
Ῥομόῤῥα de
γονυχλινής 77.
γομνητεύειν 21.

Aa6i8 30:

3 34 228, 315, 334, 407.

Δανάη 143,

ἀαναῖς 157.

Δάφνις 445.

δεκάδα, ος 221.

δελφίς 118.

Δευχαλίων 53.

δευτερεῖα 15.

Δημήτηρ 198, 147, 159, 102.

δημιουργεῖν 40, οὐ, 108, 398.

δημιούργημα 198,

δημιουργία 34, 468.

δη 97 13, 99, 101, 10 218,

6, 511, 383, 335, 344

352, 353, 301, 303, EO
360, 309, 371, 380, 287.

διάθεµα τῆς γενέσεως 801.

διάκονοι 10, 44, 48, 20, 145, 18,

46 100 17 Hips 19. adnot;

διαφωνεῖν ovanescere, exstingui

zo 209, 257, 885 adnot. 285,
4

διθόλασσος 20.
Δίκη 146.
Διογένης AAT,

διοικητής 251,

Διονύσιος citatus 341 adnot.

Διόνυσος 127, 144, 145, 146, 147,
150, 156, 108, 170.

Διοσπολίτης 192.

διπρόσωπος 65.

διχόνοια 18.

Διώνη 128 adnot.

δοκιμή 78, 79.

δογούμενος ἐλπίσιν 31.

Δοσίθεος 59, 60.

Δρύοῳ 145.

δουκῶς 66.

δυναστεία 129.

δυσαῤῥώστως 134.
υσέκλυτος, 31.

δυσμετάδλητος 429.

δυσσυγειδησία Β΄.
δυσσυνειδήτως 29, 69.
Δωδώνη () 199, 142.
Δωσίθεος 50 adnot.

156.
4, 5, 09, 101,

10, 92, 184, 229, 953,

INDEX GRJECITATIS.

0 111.
ἐγχρονίζειν
qu 61 adnot.

ἰλείρυια 142.

li‏ .407 ,221 ܒܣ
are pro aliqua.‏
αν 4. 336, E 360,‏

ύεσθαι 334, 343.

ἀζειν 192, 948, 901.

λησία 3, 40, 11, 45, 17, 19, 23,
21, 114, H5, 116, 148, 177,
119, 258, 954, 991, 351.

ἐκπερινοστεῖν 166.
Ἔντωρ 470.
ἐλευθεροπρεπεία 123.
ἐλευβεροτροπεία 123 adnot.
"EX η ὅδ, 60, 144, 146, 156.
ἔρος 45.
116.
Ἕλληνες 48, 124, 4925, 130, 132,
190, 193, 233, 541, 309, 313.
ἑλληνικός ὃν, δὲ, 123, 198, 348.
Ἑλισσαῖος 18,
ουήλ 327.
opos 6.
ἐμπρόθεαμος 85, 87.
ἐνάργεια 331, 345, 346, 350.
ἐναργής ΓΝ
ἐναργῶς 08, 8.
ξνδομοι χεῖν ; ;adnol. 242 adnot.
324 adnot.
ἐνδομυχεῖν 902, 904, 910,
337, 240, 242, δρ.
Ἐνδυμίων 144.
ἐνεργητιχός 89,
Ἐνώχ 335, 303.
2 42.

mac 0 2412.

ἐπαναφορὰ M49.

adnot.‏ ? ܢ

ἐπαναιρεῖσθα: 7.

ἐπαγαγέω 158.

ἐπαοιδή 97.

ἐπαρχία 205, 407.

ἔπαρχος 220.

ἐπάσχησις 59.

ἐπειγμοί inductiones (2) 295.

ἐπιγράφειν τινά referre. aliquid ad
11750 208, 235, 902, ἔπιγρ,

πίδαυρος 170.
ἐπιδικάζεσθαί τινος appetere ali-
23, 934.

ο. 14.

ἐπίσκοπος 7, 8, 9, 11, 48, 90, 21,
115, 117, 477: 179, 181, "255,
410

nog ἐπισκόπων 10.
μένως 35.

zinvisere aliquem
ην.

sb, 23

οἷ,

ἡ 40:
156, 105, 406.

1268

Ἑρμαφρόδιτος 145.
E 144, 145, 150, 156, 465,

Ἑβμούπολις 480.
ἐρσαῖος (Ὁ) 143.
Ἔρως 439, 140, 441, 442,148, 151.
Ἓσπει 50d 166.

ho, sio, 364.

εὗρίπιστος 130.
Ῥδρυάλη 148.
Ῥδρυμέδουσα 443,
Ἐὐρυσϑεύς 14S.
ien 143, 146.
Ὀνειδησία. 343.
εὐσυνειδήτως 68.
εὐφρασία
εὐχρηστεῖν 83, 238.
Serio 73, 545.
ἐσιος 268.
ἐφοδιάζειν instruere aliquem 4,14,
60, 261, 327.

Ἰάχωνθος 144.
Tergatos ἴδ, 88, 67,03, 112, 118,
111, 418, 533. 8:
Zaxy glas ἀδ.
χεύς, Διός, Ζῆνα 197, 198, 438,
111, 44h, 145, 416, 150, 455,

156, 400, 161, 162, 104, 108,
169, 170, 171.

Ίῆθος” 143.

Ζήνων 147,

Ἰωροάστρης 108, 499.

Ηδη 142.

Ἠλίας δά.

Ἥλιος 161, 110,
ἡμεροδαπτιστής δὲ

“ 128, 142, us 150, 161, 105,

[D 128, 143, 145, 146, 166,

"abs 365, 306.

Ἡσαῦ 54.

Ἡσίοδος 157.

Ἥφαιστος 142, 145, 200.

θάλασσα 149.
θεά 455.

θέατρα 190.

θεία 155 adnot.
θεμέλιος 10, 351,
θέμις 146, 155.
βεοδούλητος 14.
θεογονία Ἡσιόδου 157.
θεολογίαι 79.
θέρσης 145.
θέστιος 144.

Θέτι 5 v 164.

A qo adnot.
θολωτικός 162.
θρέκη 150, 410.
ὀρυλλεῖν τινά δ,
φρύλλος 86,

θωμᾶς 45.

LE

I
Ἰαχώδ 54, 76, 408, 484, 327; 336,

300, 2
Ἠχώθος 3, 0, 9, 24, 253, ἐπίσχο-

ς 3, 91 ἐπίσκοπος ἐπισκόπων

Ἰάμμηνο, 45.

1969

Ἰάμνηνοι 45 adnot

ra d 305, 207, 321, 330, 331,
”' 6 424.

ἰδιώτης 19, 129, 317.
Ἱερεῖς τῶν ν ἀναθημάσων πολλὰ ὕφαι-

lag ὧν τοῖς Θρήνοις 350.

Ἱερουσαλήμ. 58 2. 980

ἱεροφάντης 20.

Ἱησοὺς 3, 10, 41, 55, 406, 108,
199, 484, [85, 336, 337, 316,
ἜΣ ܨ‎ 361, 564, dos.

08 142 adnot.

Ἴλιον 170.

μαλία 143 adnot.

ἴνδαλμα 194.

Ἰξίων 27, 445.

Ἰούδα 405.

Ἰουδαία 20, 34,
409, 441, 415.

πουδαῖοι 29, 08, 127, 132, 133, 135,
152, 176, 207, 241, 280, adnot.
2m 310, 324, 332, 307 , 363,

32, 37, 38, 286,

*[o9scz 55, 119, 120, 980.

Ἱππόλυτος 145.

.363 ,320 ,184 ,108 ,54 ܘܘ

ἰσάγγελος 318.

Ἰσμαήλ δά.

τοὐλόναμο 383, 386, 387, 403.

$ 109, 322, 350, 566, 307,

@ τι viderealiquid,inleresse
alicui rei 32, 37, 62, 63, 06, 114,
182, 196, 221, 970, 971, adnot.,
301, 318, 370.

Ἱστορία inspectio 263.

Ἰωάννης 58, 69.

Ἰωνᾶς 252.

Ἱωσήφ 349, 405.

θοηφος dd

ἰῶτα 5, 106.

κ

Κάδμος 144.

καθέδρα 3, 5, 44, 42, 22, 23, 34,
8T, 141, 413, 417, 249.

Καίν 58, 90, 102, 319.

Καῖσαρ 29, 123, 940, 241, 921,

3 908, 960, 304, 301, 107,

ned εια Στράτωνος 38, 42, 120,
uis 258, 9 407.

χακοπραξία 47, 18.

χαχουχεῖν 51, br, 218, 280.Κακου-
χία 05, 205,259, 376 adnot. 284.

Καλλιστώ 443, 145, 146.

κάνθαρος 348.

κανὼν τῆς suture 09 86.

χανὼν προφητικός 93.

Κάραι 400 adnot, 170.

καβδία, ἡ τοῦ ἄνω καὶ
M2.

Καρχά (Ὁ) 150.

Κάῤῥαι 150 adnot.

Κασσιόπεια 148.

Κάστωρ 144, 116.

καταγοηπεύειν 120.

κατάθεμα B.

καταιγίας 97.

κατασιωπᾷν ad silentium redigero

κάτω 944,

34. "m
καταατερίζειν 445, 149.
ἀπε τσ Me 391.

INDEX GRJECITATIS.

Καυκάσια.
περαία 5, 100.

κήρμγμα 4, 61, 952,953, 355, 351;
ὀγματα ὃν ἅ, δ, 0, 7, 8, 2A.

κ
κινύρας 144.
Κλήμης 10, 11, 13, 16, 19, 41, 24,
29, 38, 40, 15,46, 55, 62, 65, τρ,
2 3,

τή, τὸ, A49, 42
(«3:5
ܝ‎ 303, 800, 406;
λίος AOT.
ραναῖος 159.
Kpioc 155.
Κρῆτες 410.
Κρήτη 150.
πρόμμοον 222, 523,
Κρόνιος 143.

Κρόνος 198, 138, 442, 150, 451,
155, 459, 160, 103, 104, 169.

χονόσουρα 145.

κωοφορεῖν 79, 80, 88.

υπάρισσος 115.

ς 442.

Κύπρος 150, 410.

κύνες 380.

κύτος 443.

κώνωψ 38, 94.

A
Λάζαρος 45, 404, 405.

λαϊκός 14.
Λαίς 441.
Λακεδαΐμων 140.
Λαμία 144.

λάμπυρίς 450.
255, 284, 410, 414, A45.

λαοδίκε.

Λαόγις 145.
Λαχανον 258.
λειποτάκτης, 18, 32.
Λευκή 110.

Λήδα 144, 440, 171.
λῆμα 100.

λῆμμα 90.

λιθοθολεῖν 320.
λιποτακπεῖν 941.
λογιατεύειν 97.

Λυκάων A31.
Ανκοῦργος {47 adnot.
λύσσα 46, 115, 130, 13
λυσσοῦν 131.
λυσσώδης 220.

M

Μακεδών 170.
μάνδρα MT.
Μαρί au. 330.

μάτα!ο πογεῖ
Ματθιδία 260 'adnot., 280 adnot.,
204 jaa, 004 adnot, 413,

adno

Ματτιδί is 200, 280, 204, 303, 413.
ὁριον 340.

μέ!

αμία 170.
198 adnoL.

σύγαρασις 405 ad nol.
ἱμτουσία BO, 344, 313.

1910
Miss 128. ܚ‎ , 450, 455, 101,469.
Μίρρας 402.
ὙΠ 144, 44

Ἰουδαῖος 435
95 45, 309, 108.
ἢ 144, 455.

;ܐܠܐ
Ü 78, 82, 110, 412, 198,‏
.386 ,810 ,2

ἢ Ὥρησάς iz δι, μονάρχες

Moosíjs
215, 321, 302, 402 ; Moi
0. ὅτι, ὦ, gn 40i, 405,

XE 8 339.
ὧν ἀνδρῶν μνήματα 248.

bords του 909, 966, 905, 309.
γαυστολόγο: 20.

γαυτίῆν 21.

γαυφράγιον 801, 003 adnot. 300,

adnot, 272 adnot, 881, 309,
not.
ܦܨ‎ 498, 499.
109.
μη
Νηρεῖς 164.
Νικήτης 45, 02, 04, 05, 490, 483,
255, 281, 282, 285, 286.
Νιναυΐτα: 252.

νομὴν λαθεῖν 45.

νόμιμος A, 50, 847,

νοσοποιός 24.

Νυχτεύς 442.

νύμφη 18, 45, 9 280.
1

[e ud 109.
Ὅμηρος 151.

ὁμιλία! 44, 20, 23, 94, 42.
ὁμοθίαιτος 119, 194, 807.
ὁμοεῃνής 3,

ὁμόεθνος 3 adnot
ὁμοτράπεζος A74.
ὁμόφυλος 3,5

"Ὀπούντιοι {70.

acia 831, 34, 340.

ἐνύπυια 34b, 308,‏ ܐ
7

ὧν 85 ὁρμώ-
κοσμικῆς 38,

129.

óc 445, 151, 459.
« 102, 201.

α (Ὁ) 443 adnot.
Οὐρανός 198, 442, 495.
οὐπίαι τέσσαρες 381, 382.

οὐσιωδῶς 374, 378.

1311

ὀφιωθείς 06.
ὀχετοί 222,
"
παγίδευμα ( — παγίς) 15.
Text 13 adnot. ;
παλμός 401.
Παλλάς 404.
πάλλεσθαι 401, 208,
Πάλτος 281.
παμμάτωρ OD.
nA dio.
πανδοχεῖον 250.
παντοπαθής 126, 427, 103.
παράδεισας 99, 320.
παρακαταβήκη B, A7.
παρακατατίθεσθα! B.
Παργαῖος (?) 143.
παρεδρίαι δ.
παρεµδολή castrum 244.
παρεμπεπλεγμένος 14 ; παρεμτιλέ-
ܡܕ‎

« sidus Virginis) 146.

6, 165.

3.

5.

mápoyoc largitor 248.

Παρταῖος (7) 443 adnot.

Πάτραι (3) 150 adnot., 470 adnot.

Πάτροκλος 170.

Παῦλος ἐν τῇ πρὸς ᾿Εφεσίους ἔπι-
στολῇ 944 adnot.

πεπρησμένος ieri atm,

πέλοψ 144, 151.

.299 ,298 ܐ

περιθόλανον 312.

περιέχειν λόγον 308.

περιστήριγµα 165.

περιχαρακοῦν 85.

Πέρσαι 498, 490, 200, 388

Περσεύς 18, 445, 146.

Περσεφόνη 428, 444.

Ἠΐτρος 3, 6, 10, 38, 49, 66, 67,08,
7À, τὰ, 15, 50, ΤΊ,
113, 474, 176, ATI,
482, 183, 486, 299,
263, 204, 267, 908,
214, 272, 273, 2714,

8, 279, ܟ‎ ἢ
384, 385, 386, 387, i
391, 303, 394, 305, 300,

401, 403, A04, 405,

408, 400, 440; 414, 412,

413, 441, 445, 410.

πεῦσις 23.

Πηλεὺς 145, 156, 164, 465.

Πλότων 445 adnot citatur 313.

πλειστονίκης 122, 400.

Wien 127, 114, 150, 155, 160,

πολέμαρχος 93.

melee iin institutio 3, 48, 56,
95, 105, 242, 983, 356.

Πολυδεύκης 144, 146.

πολυβεομανία 78.

πολυλαλία 361,

Πολυξένη 105.

πολυπλασίως 117.

πολύσημος 4.

Πολύφημος 145.

πρεσθύτεροι 9, 10, 15, 17, 20, 21,

INDEX GR/ECITATIS.

115, 118, 177, 479, 181, 185,
223, 204.

96.

453, 165.

» 78 adnot.

προσεντυτοοῦν 482.

πρόσκαιρος κόσμος 997.

προσκατορῃοῦν 29 adnot.

πρόσρηγμα 20.

πρόφασις occasio,causa,adjumen-
ium, subsidium 40,83, 90,112,
174, 198, 201, 203, 244, 252,
290, 201, 202, 372.

39 per, ob 17, 56, 71, 90,
94, 415, 116, 117, 149, 451, 166,

41A, 482, 201, 205, 810, 901:

295, 301

προφήτης ὃ ἀληθής, ὁ τὴς ἀληθείας
18, 41, 42, 47, 49, S4, 88,
81, 85, 88, 92, 407, 177, 108,
137, 195, 244, 243, 270, 311,
337, 358, A12; προφήτης πρό:
"post ἔχων 275.

πρωρεύς 20,

πρωτεῖα 15,

πρωτοσύστατος 459.

πρωτότοκος δά.

τεύθωνες 907.

Πυριφλεγέθων 27.

Πόῤῥων 280.

P

“Ῥαδάμανθυς 141, 448.

“Ῥάγηλ 57.

Ῥία 198, 135, 159, 103.

ἐμβεσθαι, 18, 240.

Ίρόθιος 170.

Ῥόδος 143.

ῥοπαί 45.

ἐρούθιλος 45.

“Ῥωμαῖοι 25, 30, 960, 261, 908,
302.

Ῥώμη 14, 32, 39, 195, 153, 454,
262, 29, 301, 302.

a
Σαδδουκαῖοι 106, 108.
Σαμαρεύς 38, δ᾽, 57, 135.
Σαρπηδών 149.
Σαφρᾶς AU.
Σελεύκεια 302.
Σελήνη 150, 110.

η 144.

θάλασσαν 97.
0 ܫ‎ 476,177, 179,181.
(3.

35, 12, 171, 177,170, 180,181,
, 183, 180, 252, 280, 287,
348, 319, 323, 323, 337,

; 372, 385, 380; 497, 400,

1212

A07, 409, 410, 414, M2, 18,
A14, 415, M6,

Σίσυφος 27, 137, 449.

σχύλλειν, 20.

αγωλμός Ab.

Σόδομα 94, 09.

Σολομῶν 954.

sozlx ἡ Θεοῦ 395.

σοφισμός 40.

Σοφονίας 45 adnot.

Σοφωνίας 45, 305, 396, 399, 400,
401.

Σπαρταῖος 143 adnot.
σπερματικῶς 350,
σταγὼν 86, B8, A05.
σταθµίον 47.
στασιάζειν 487.
στενοχωρεῖν 24
στερέωμα 95, 399.
στοχασμοί 5, 48, 49, 90, 310, 404,
στῦλοι ἀππέλινοι ἐν ᾿Αράδῳ 208.
συγχαταθάλλειν 60.
συγχαταγοεῖν 40 adnot.
συζυγία 59, 53, 54, 55, 58, 66,85, '
89, 110. |
σύγυγος RO. |
συλλογισμοί 33, 43.
συναλίζεσθαι 21 adnot.
συνανλίζεσθαι BÀ. |
αυνδιαπορεῖν 75, 977.
συνενθυμεῖν 82. |
συννευδοχεῖν 13. |
Συρία 483, 254, 302. |
Συροφοινίλισσα 55.
σύστηµα ocetus, conventus 30,
955; σύστηµα τῆς Ἐκκλησίας 15. |
συσχη ματίζεσθαί τινι 474.
Σωκράτης 146, 446 adnot. 147.
Σωκρατικός 441.
ܟ‎ 1
ταλανίἔειν deplorara 27.
Τάνταλος 37, 131, 149.
ταξίαρχος 54,
παρτάρειος 20.
Τάρταρος 37, 96, 128, 405.
ταώ 5.
τεθαῤῥηκότως 84.
jos 450.
τετραγενής 158.
Τηθύς 155.
Τῆνος 150 adnot.
Τιδέριος 29, 123, 200.
Τιπᾶνες 156.
Τιτυός 27, im. 149.
ποίχαρχος 20.
τομὸς ὅν,
τραπεζίτης 10, 106, 142, 368.
πριακοντάς 57.
τρίθων 124, AAT.
τριδώνιον 258.
apuopía 20.
Τρίπολις 481, 299, 954.
πρισμακάριος 240, 943, 947, 283.
προπὴ ἐαριή 20; τροπή φϑινοπω-
ρινή 30, τροπαΐ 07,216, 200,404.
Ἐρώλλος 145.
πυμδωρύχοι 227.
Táuvatos 145.
Τύρος 119, 131, 154, 173, 116, 483.

τῶν πρός τι εἶναι 941.
"

'γάχινθος 145.

ὑδρι χεῖον 23, 229,
Ὑδρυχόος 140.
Ὕλας 140.

1273

ὁλάσσειν 36,

Ὑμέναιος 145,

ὑπαρκτός 390.

ὑπατικός 221.

Ὑπερίων 155.

ὑπέχεσθαι εἰπεῖν idem significans
8C εἰπεῖν 372, cfr. adnot.

ὑπόδησις (— ὑπόδημα) 258.

ὑποδιαθάλλειν 59.

ὑπόθεσις 10, 41, 42, 43, 125, ad-
not., 126, 139, 237, 302, ὕπο.
θέσεις 26, 27, 41, 49, 167, 234.

ὑπόνοια 59, 00, 194 230, 239,
237, 357.

ὑπονόστησις 100.

ὑποπόδιον 109.

ὑποστάθμη 100, 163, 171.

ὑποσυλᾶν 58, 92.

ὑποσχέσθαι 08 adnot.

Φ

Φάνης 459, 103.

Φαραώ 327, 349.

Φαρισαῖοι 87, 249, 355.

Ῥαυστιγιανός 200, 281, 985, 999,
303, 304, 419,

Φαυστῖνος 200, 281, 285, 280, 287,

ORDO RERUM QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

289, 290, 303, 304, 409.
Φαῦστος 900, 303, 304, 310, 400,
407, 408, 409, 414.

1974

χάος 457.
χάρυοδις 24.
οβετεῖν 119.

Φειδίας 263.

Φθαέ 200, cfr. tamen adnot.

φθινοπωρινὴ τροπή 30.

φιλανθρωπία 979, 273.

φιλοχαθεδρεῖν 12.

3 separatim existere
1

λναρώδης 4.
1 104.
Φοῖδος 146.

Φουνίκη 110, 119, 254.

Φοῖνιξ 343.
Φόρθας 145.

φυλοκριδεῖσῄαι 403,

Φῶκος 143.
φωστήρ 13.

Χάμ 198.

Χαναανῖτις 419, 490.
Χανανῖτις 55, 119 adnot. 190. ad-

not.

εύειν 19, 230.

χηρικόν 954:

χιλίαρχος 391.

χρηματίζειν 906, 207, 908, 209,
260, 302.

Χρησιμεύειν prodesso 91, 97, 916,
238.

Χριστός 8, 10, 11, 49, 43, 14, 45,
20, 22; 12, 57, 58, 88,111, 114;
115,116, 117, 122, 351; 363, 380.

Χρύσιππος 147.

Χρῦσος 145.

Χῶνος 14b.

v

Ψευδαπόστολος 339.
ψευδοπροφήτης 20.
Ψωρός 30.

o
᾿Ὠκεανός 455.
Ὠρίων 146.
ὡροσκοπεῖν 199.
ὠρονομεῖν 199 adn.

ORDO RERUM

QUJ£ IN HOC TOMO CONTINENTUR.

S. CLEMENS I PONTIFEX ROMANUS.

CLEMENTINA.

Testimonia veterum de Clementinj ܝ‎
Dissertatio proo»mialis Gallandii de Clementinis

HOMILLE VIGINTI CLEMENTIS ROMANI nunc

mum integro.
Monitum ad Lectorem.
Epistola Petri ad Jacobum,
Epistola Clementis ad Jacobum,
omilia prima.
Homilia II.
Homilia III.

Homilia X.

Homilia XI.
Homilia XII.

Homilia XIII.
Homilia XIV.
Homili

XIX.
Homilia XX.

EPITOME CLEMENTIS DE GESTIS S. PETRI.
LITURGIA S. CLEMENTIS ROMAN

APPENDIX AD S. CLEMENTEM.

Martyrium S. Clementis papi Romani,

ja.

ι8

S. BARNABAS APOSTOLUS.

Prolegomena. 647
a.

9 Testimonia veterum de S. Barnaba et ejus ܝܚ‎
1 6.
pri Judicium Cotelerii de epistola S. Barnabae ܡܚ‎

a d
Dissertatio D. Le Nourry de epistola S. amis.

19 6
35 —— Articulus primus. — Analysis epistole S. Barnabas.

31

στ Articulus II. — Hanc epistolam eamdem esse, qui ab
78 — antiquissimis Ecclesi: Patribus laudatur. τὰ
119 Articulus III. — De auctore hujus epistole antiquorum
158 — scriptorum opiniones. ΠΗ
174 Articulus IV. — Sententia recentiorum. 675
195 Articulus V. — Primum argumentum ܡܡ‎
318 67
226 Articulus VI. — Secundum argumentum ܡ‎

348 07
389 Articulus VII. — Tertium argumentum ο
215 617
302 Articulus VIII. — Moynii conjecture discutiuntur.
330 618
346 Articulus IX. — Quandonam hec epistola scripta sit.
358 679
366 Articulus X. — Ad quos hie epistola scripta sit. 680
383 Artieulus XI. — De hujas epistoli fortuna, et variis
403 ejus editionibus. 681
422 Artienlus XII. — De notis οἱ Olservationibus in hanc
47 — epistolam. 682
i5), Articulus XIII. — Novre observationes in hane episto-
60g lam. . 683
Disserlatio Gallandii de eadem. epistola. 685
Caput primum. — Num 8. Barnabas auclor sit epistolas
07 que sub ejus nomine circumfertur. 685

Ephraim archiepiseopi Chersonis narratio de miraculo

quod in puero factum est a S. Clemente martyre.

633

ΠΑΡ. 1I. — Potiores objectiones diluuntur, eaque po-
issimum, qua bujus epistolae integritas impetitur. 689

1215
Ci. II. — Quo tempore sesipi fucrit, ioquiritar.

Cn. IV.— Quantzosil auctoritatis οἱ quanli astimanda
0

Car. V. Judicium Cl. Mazochii; eujus etiam erudite:
observationes in aliquat ejusdem ܙ‎ spinal loca, reliquis
editoribus preterita, in medium adducuntur, 90
Car. VI. -- De variis ejusdem epistolie editionibus ac
versionibus; in primis vero de Latina vetere, ubi et
paucula de cura Gallandi 302

EPISTOLA CATHOLICA S. BARNABJE APOSTOLI.

127
1. — Salutatio Barnab: ád fratres. 1727
1I. — Saerificin Judaica abolita sunt. 129

de — Jejunia Judeorum non sunt vera noc Deo u
729

Antichristus ante portas: ergo fugiamus errores‏ ܣ
judaizantium et opera malze vize. 781‏
V. — Novum fedus, passione Chrisli fundatum, est.‏
nobis ad salutem, Judois ad interitum. 733‏
ὙἹ s Christi passio οἱ novum fidus jam et prophetia‏
annuntiatur. 707‏
VII. — Jejunium et caper typus Christl. 743‏
VIII. — Vaeea rubra typus Christi. Ul‏
IX. — De circumcisione auris et cordis, et de circum-‏
cisione typica Abrahami. "9‏
X. — Mandata de cibis, male a Judaeis intellecta, Chri-‏
stianis sunt aperta. T5‏
Xl. — Baptismum et erucem Deus jam in Vet, Test.‏
primonstravit. 185‏
XIL — Crux Christi sepe in Vet, Test. annuntiata. —‏

Josue Lypus Christi. 359
XIII. — Christianos, non Judaos, frederis divini esse
Loredes, jam in Vet. Test. annuntiatum est. 165

XIV.— Testamentum quod Moyses accepit et contrivit,
Dominus nohis dedit. 161
XV. —Sahbatum Judeorum non est verum ; Deo ac-
ceptum Sabbatum.
XVI. — Non templum Judiporum, sed spirituale tem.
plum Christianorum Deo placuit. TA

XVII. — Epilogus partis prima. T
XVIII. — De duabus viis. ܣܣ‎
XIX. — De via lucis. TU
XX. — De via tenebrarum. 779
XXI. — Conclusio admonitoria. 119

Dictum S. Barnabze apostoli, quod in ejus catholica
epistola non reperitur. T84

S. MATTHIAS APOSTOLUS.

Fragmenta. 188
S. ΒΑΒΤΗΟΙΟΜΌΒ APOSTOLUS.
Sententia brevis, 185
ANACLETUS PAPA.
Notitia. 781
EPISTOLAE ET DECRETA. 789

Epistola prima. — De oppressione Christianorum οἱ 8
accusatione episcopi, de ordinatione archiepiscoporum οἱ
c&terorum,et deprimatibus et patriarchis, eorumque mi-
nisterio. 189

I. — Deiis qui sacerdotes accusant. 191

li. — Ut episcopus Deo saerificans testes secum ha-
beat. 794

TII. — De peregrinis et provincialibus judicibus. 798

1V. — Ut oppressus judicio sceculariuni appellet judi-
cium sacerdotum, etde majoribus causis ad sedem apo-
stolicam referendis. 799

Epist. II. — De ordinatione archiepiscoporum et reli-
quorum episeoporum atque sacerdotum, et de fide crrte-
Tisque causis. 801

T. — De ordinationibus episcoporum el omnium cleri-
corum. 502

Il. — De aceueationibus episcoporum.

τῇ, — Qnod minus quam a tribus episcopis eptscopus
non debeat ordinari.

IV. — Τὰ quibus civitatibus primates, in 7
politani esse deheant. 807

Til. — De patriarehis et primatibus, ae reliquis
epi scopis ; οἱ quod Romana Ecclesia cardo sit @ caput
omuium ecclesiarum. 310

I. — De bipartito ordine sacerdotum. 849

TI. — De constitutione seu ordinatione episcoporum ae
presbyterorum. 812

ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR;

1276

Jl. — De diseretione episcopornm et civitatum, $13
1V. — Ut difficiliores eauss ad sedem apostolicam
referantur. ση
V. — Non admittendos ad accusationem sive ad t
monium quiantoa inimici fuerunt, et de extremo judic

Duo decreta Anaeleti papas.
1. — Quare laici in accusatione episeoporum non au-
diuntur. 817
1.

— Singulis annis apostolorum limina visitent epi-
scopi, qui ordinationibus apostolieis subjaeent. — $17
SANCTUS HERMAS.

Testimonia veterum de S. Herma. 819

Dissertatio de vita et scriptis S. Herm a D. Le
Nourry. 33
Articulus primus. — Analysis operis S. Herme cui ti-
tulus: Pastor. 833
Articulus IL. — Quis Hermas auetor hujus operis ; num
sit frater lii primi, summi pontificis. 335
Arüeulns UI. — Num Hermas fuerit discipulus Pauli

apostoli. 831
Articulus IV. -— Quo tempore hos libros scripserit.
838

Articulus V.— Num hi libri Grece primum seripti sint.
838

Articulus VL. — Num versio latina sit barbara, et Ana-
stasius illius sit auctor. 839
Artieulus VII. — Num sit tantum opitomo. 8:0
Articulus VIII. — De titulo hujusce operis. 840
Articulus IX. — De hujus operis divisione, capitibus
et capitum argumentis. 84
Arliculua X. — Quid de his libris antiqui Patres sen-
serint. EH
Arlieulus XI. — Quante sint utilitatis.
Arliculus XII. — Utrum antiqui Patres illos sprevenie

844
Articulus XII. — Quam temore hi libria quibusdam
recentioribus contemnantur. 845

ulus XIV.— Hos libros plenos non osse heresibus,
imo quidem cirea angelum bonum et malum sin-
gulis hominibus tributum. 315

Articulus XV. — Hos libros non favere Novatianis.

846
Arliculus XVI. — Eosdem libros immerito aliorum
quorumdam errorum incusari. 818

Articulus XVII. — De variis editionibus et notis in
hos libros. 819

Artieulus XVIII. — Nove observationes, ac primo de
Christi sanelique Spiritus divinitate. 819

Artieulus XIX. — Utrum apostoli mortui praedieaverint
nomen Filii Doi iis qui apud inferos erant. 854

Articulus XX. — Utrum Hegrin sit nomen angeli. 853

Articulus XXL. — Num angeli omniu creaverinL, 85

Artieulus XXII. — Qui doctores et presides minisie-
riorum dicantur. δδὲ

Articulus XXIII. — De xerophagiis. 855

Artieulus XXIV. — De matrimonii vinenlo nunquam.
solvendo. 856

Articulus XXV. — De libro apoerypho de Heldam et
Modal. 859

Judicium Cotelerii de S. Herma Pastore.

Procmium Gallandii ad S. Hermam.

Capur raINUR. — Quis cujasve fuerit Hermas. Di
guendus tum ab Ilerme, Dalmatise, ut fertur, epis
ium ab Hermete pastore, Pii I iratre.

Gar, Ij. — Opus Hermes Pasior inscriptum. De Gravis
ejus laciniis, deque: vetere Latina versione. 365

Car.IIL. —Quanto in pretio apud Patrum vetustissimos
habitum. Valde utile jure existimatum. Hine immerito a
nonnullis reprobatur. Sotvuntur aliquot objeetiones, ab
antiquornm Patrum auetoritato petitze.

Car. IV. — Quo tempore seripserit Hormas disquiritur.

869

Car. V. — Quid opera: in ejus Pastorem nune denuo
évulgatum, impensum. 810
De doctrina S. Hermo, auetore Lumper. 871
SANCTI HERMAE PASTOR.
LIBER PRIMUS, qui inscribitur Vision

Yisio J. — Contra turpes et elatas eogit:
gligentem Hermxe filiorum castigationem.
Visio Il. — Rursum de negligenti uxoris loquaeis δὲ fi-
liorum libidinosorum castigatione, ei ejus tuoribus. 805
Visio Ilf. — De triumphantis Ecclesie structura, et
variis hominum reproborum ordinibus. 399
Visio IV. — De tentalione et tribulatione hominibus
superventura. 909

iones, etne-
891

1271 ADDENDA. 1278

LIBER SECUNDES, qui inseribitur Mandata. ANONYMI TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM.,

Procmium. 918 Testimonia veterum. 1025
Mandatum 1. — De fide in uunm Deum. 913 = Disserlatio D. Le Nourry. 1025
Mandatum ΤΙ. — De fugienda obtreclatione, eL eleemo- Dissertatio procemialis Gallandii. 1029

syna facienda in si

plicitate. 91 I. — Horum Testamentorum auctor Christianus Nine
Ὁ:

Mandatum Ill. — De fugiendo mendacio, οἱ Herma — illaque Greece scripsisse demonstratur.
penitentia ob simulationem. 917 11, — Ipsius etas inquiritur, ejusque scriptionis consi-
1031

Mandatum IV. — De dimienda adultera. 917 lium paucis aperitur.
Mandatum V. — De lristiia cordis, et patientia. 921 ΤΙ, — Operis pretium expenditur ; ex quo in primis ἃ
Mandatum VI, — Deagnoscendis uniuscujusque homi — Grabio deprompta pro vera Christi deitate testimonia de-

nis duobus geniis, et utriusque inspirationibus. 938 — scribuntur. IIinc sententia descriptore Christiano iterum
Mandatum VIL. — De timendo Deo, οἱ daemone non — confirmatur. 1033
metuendo. ܐ‎ ο 999 — IV. — De variis mss. exemplaribus Grocis, deque an-
ε Mandatum ΥΠΙ. -- Declinandumeska malo, cb!neienda ἰἰφυὰ Roberti Lincolniensis episcopi versione gitur.
ona. 1036
Mandatum IX. — Postulandum a Deo assidue, et sine V. — De editione Grabiana hictypis expressa. 1031
hesitatione. TESTAMENTA XII PATRIARCHARUM filiorum Jacob

Mandatum X. — De animitristitia, et non eontristando ^ ad filios suos, interprete Roberto Lincolniensi episcopo.
Spiritu Dei qui in nobis est. ܢ‎ 9 Carvr 111 ,ܪ‎ — Testamentum Ruben, de iis quae mo-
Mandatum XI. Spiritus οἱ prophetasprobariexopé: — ritorus in mente habuit. 1038

ribns, οἱ de dupliei spiritu. — — —— ܪ‎ Car. II. — Testamentum Simeonis, de invidia, — 1046
Mandatum XII. — De dupliei cupiditate. Dei mandata — — Car. III, — Testamentum Levi, de sacerdotio et su-
non osse impossibilia, et diabolum non metuendum ere- — perbia. 4054
dentibus. 953 Car. IV. — Testamentum Jude, de fortitudine, et ava-
LIBER TERTIUS, qui inscribitur Similitudines. ritia et fornicatione. 1070

Car. V. — Testamentum Issaehar, de simplicitate.
Similitado I. — Nos quia in hoc mundo permanentem 1086
civitatem non habernus, debere inquirere futuram. 95i — — Car. VI

— Trestamentum Zabulon, de commiseratione

Similitudo II. — Ut vitis ulmo fuleilur, 810 dives ora- οἱ πα rdia. 1090
lione pauperis juvatur. 3 —— Car. VIL — Testamentum Dan, de ira et mendacio,
Simtlitndo 111. — Ut hieme virides arbores ab ari 1098
810 in hoc siculo justi ab injuslis internosei non possunt. Car. VIII. — Testamentum Nephthalim, de naturali
955 — bonitate. 1103

Similitudo IV. — UL cestale arbores ab aridis, fruclu et — Car. IX. — Testamentum Gad, de odio. 111&
virentibus foliis internoseuntur, sic in futuro 80010 Car. X, — Testamentum Aser, de duabus faciebus ma-
justi ab injustis bentitudine different. 955 — litize et virtutis. 1119

Car. XL. — Testamentum Joseph, de caatilate. 1136
Car, XII, — Testamentum Benjamin, de mente munda.

j
Similitndo V. — De ver
ium et de corporis mundi!

jejunio, οἳ ejus mercede;
7

Similitudo VI. — De duplici genere hominum volupta- 112
riorum, et eorum morte, defectione, et poenarum dura- Tabula chronologica Testam. XII patriarcharum. 1154
tione. 963

Similitudo VII. — Peenitentibus faciendos esse poeni-
tentis dignos [ruetus. ܟ‎ 909 ANONYMI EPISTOLA AD DIOGNETUM.

Similitudo VIII. — Eleetorum: et pcenitentium pecca- Gallandii procmia. 1109
torum multa eunt genera; omnes autem, pro 1
etbonorum operum suorum modo,habebuntmercodem. ^ EPISTOLA AD DIOGNETUM. M67

071

Similitudo 8 PRESBYTERORUM ET DIACONORUM
Ecclesie mysteria maxima. 91) ACHALE.

Similitudo X. — De penitentia οἱ eleemosyna. 1009

APPENDIX AD 8. HERMAM. EPISTOLA DE MARTYRIO S. ANDREE.

Aeta SS. Pudentianc seu Potentiang et Praxedis, au- Veterum testimonia. 1187
ctore S. Pastore presbytero. Notitia in S. Pastorem. 1014 Gallandii Preefatio. 1199

Acta Sanctarum virginum Pudentiana et Praxedis. ^ Acta et Martyrium S. Andrew apostoli. 4917

1019 Addenda. 1217

ADDENDA.
I.

Varie Lectiones ad Constitutiones apostolicas, ex codicibus mss. (1)

In codice bibliothee: montig Sinaitici, seculi fere decimi tertii, plura leguntur que ad Constifutiones
apostolicas pertinent. Deseripsi inde libri VIII capnt? et quie sequuntur. Seripturam codicis ila affe-
ram ui qui a textu Cotelerii quemadmodum recognovit doctissimus Ueltzenius differanl, typis eursivis
dislinguam.

ΠΑΥΛΟΥ. TOY AFIOTATOY AITOXTOAOY — AIA- Α κόνων προσαγέσθωσαν τι
TAEIX ΚΑΝΟΝΩΝ EKKAHZIAXTIKON, P H2

Oi(plura precedunt apud Cot. et Ue.

προσιόν 0:6

ἐπισκόπῳ d τοῖς πρεσθν-

αἴγσῃωσαν οὔ χάριν προσ-
s µαρ-

. ΟἹ δὲ προσενέγκαν
αὐτοῖς} ἀκριθώσαντες τὰ κατ

τῷ μυστηρίῳ τῆς ς διὰ

(4) Hae, ut quae sub numm. ΠῚ et ΠῚ sequantur, ex libro eui titalus : 4ueedofa. sacra εἰ profana ez. Oriente ct
Occidente allata... Edidit Const. Tischendorf, phil. et theol. Doctor, etc. Lipsim 1855, in-k.

1519 ADDENDA.
αὐτούς.
βίος, καὶ εἰ δοῦλοί εἰσιν
τις δοῦλος, ἐρωτάσβω ὁ
ρεῖ αὖ
ἑαυτὸν ἐπιδεί
προσδεχέσθω.

Ww
έρας, od

ογάζεσθαι τοὺς λαοὺς πέντε
κυρ, σχολαζέτωσαν (Coi. add.

. δηµιουργ. τρόπον ἔν
κυρήσας (Cot. add.

ἄνα-

wh τῷ
᾿Ἐθνικοῦ οἷν

(Cot, add. τὴν
στεῖν τῷ δεσπότῃ, ἵνα μὴ βλασφημεῖται ὁ λόγος δεδόσθαι,
Eb μὲν οὖν £

σθωσαν ἀρκεῖσῃχι
θανέτωσαν μὴ πορν

γωναῖκα ἢ ἡ γονὴ ἄνδρα, διδα ἣν βεοφανίων

τῶν ἁγι
{ εἶσι, µαν- i

ἑαυτοῖς: εἰ δὲ Ry
ειν, ἀλλὰ γαμεῖν ἐν νόμῳ,
ὁ δεσπότης αὐτοῦ πιστὸς ὧν καὶ εἰδὼς ὅτι πορ

iov.

ὄρθρως πρώτῃ ὥρα,
ἐρας wol d
i» (Cot. add. εὐχαριστοῦν

d

οὐ δίδωσιν αὐτῷ γωναῖκα ἢ τῇ γυναικὶ ἄνδρα, 68

Ὄρθρου

ριζέσθωσαν. 4. Ἐάν (Col. add. δὲ) τις δαίμονα Qe an U ^

ἔχῃ, διδασκέσθω μὲν τὴν εὐσίδειων, μὴ προσῦ Scie B mon Ded τὰ | >, gne

δὲ εἰς κοινωνίαν πρὶν ἂν χαθαρισῃῇ" εἰ δὲ θάνατος S UEM dd WEN CI EIS
σταυρώθη ὁ Χριστός" ἐννάτῃ (Cot. ndd. δὲ)

κατεπείγει, προσδεχέσβω. 5. Εἰ

πορνοβοσνὸς, ν, ἡ Po ρώθ C ὃν
Ξ Β ὅτι πάντα ἐκεχίνητο.., ἐφ' bomi

ας δὲ εὐχ. ὅτι

ἢ παυσάσθω (Cot. add. τοῦ) µασερο: jason ܐ .ܕ‎
λέσθω (sequuntur plura apud CoL) Toy ܓܕ ܠܗܐ‎ ἦρῖν (Cat. ὑμῖν, Ue, om.) ἔδωκο, ἀνάπαυσιν (Dol.
νῆς ἐάν τις προσείη (slo) ἀνὴρ ἢ γυνὴ ἢ ἡνίογος ἢ 23d e c Ta eL

προσιέναι. οὕτως

μονομάχος ἢ σταδιοδρόμος ἢ λουδεμπιστὴς (codex
στῆς) ἢ ὀλυμπικὸς ἢ χοραύλης ἢ κιθαριστὴς (seq.
alia apud Cot.) ἢ αὔλησιν ἐπιδεικνύμενος, ἢ
σάσθωσαν ἢ ἀποδαλέσθωσαν. 0. Στρατιώτης προσ.
tw διδασκέσθω μὴ ἀδικεῖν, μὴ συκοφαντεῖν, dp

σθαι δὲ τοῖς διδομένο

μιαίνουτιν. οἴκῳ
ἅμα μήτε ἐν bod. (Cot. add. συναθροισθῆναι) Duya-

τὸν, ἕκαστος (Cot. add. παρ) ἑαυτῷ ψαλλ'

ς (item ὕ8.,. Cot. om.) .. . ἂν ... xac
χέσθω (ab hoc προσευχ. scriba transiluit
ad alerum)... 5... . δούλοις (ita recto Ue.,
Cot. δοῦλοι) . . . ἀποθαλέσθωσαν. Jam sequitur, ca-
put xu, nullo titulo aut nota interposita."
σθω (Cot. add. δὲ) τρίτα... ἐν ψαλμ. (Cot, add.
ἀναγνώσεσι) καὶ προσευχ αἱ τριαχοστὰ 11 1

Sz. μνείας αὐτῶν διδόσθω ix τι αὐτοῖς εἰς ἀν.
αὐτῶν.

ὀψωνίοις" πειθόμενος προσ:
χέσθω, ἀντιλέγων δὲ ἀποθαλέσθω, ᾿Αῤῥητοποιὸ
ναιδος, βλὰξ, μάγος, ὀχλαγωγὸς, ἐπαοιδὸς, λῶταξ,
περιάμματα ποιῶν, οἰωνιστὴς, σοµθολοδείκτης, παλ-
μῶν ἑρμηνεὺς, φυλαττόμενος ἐν συναντήσει λωδὰς
(sio) ὅ
σεων ἢ παρακροαµάτων αυμβολικῶν, χρόνῳ δοχιµα-

ζέσθωσαν * δυσέκνιπτος .. - ἀποδαλέσθωσαν. 7. ἢ
Παλλακὴ . . ἀποθαλέσθω . , , εἰ μὲν δούλη ἐστίν

κοιν εἶ δὲ ἐλευθέρα, γαμείτω . 1
ἀποδαλέσθω. 8. Ἑλληνιχοῖς,, . .
ἀποθαλέσθω .
δαλέσθω. 9. Ὁ
ἔχῃ (Cot. add.

καὶ

τῶν ἢ ποδῶν ὁ ὀρνίθων ἢ γαλῶν ἢ ἐπιφωνή-

XLII, XLIV; 4. Ἐν δὲ ταῖς μνήμαις... πρε-
σθύτεροι γὰρ... «λέγει γὰρ... . οἶνον (Cot. add, δὲ)
. οὐ (Cot. add. μὴ) δύνωνται . . . μετὰ τὸν
λων «νον εὔνοιαν (eodex ἄνοιαν) θεὸν... οὐχ ἵνα μὴ πίωσιν" ὅλως γὰρ οὐκ (ila
τὸ πρᾶγμα) . .. 40. etam Ue. Cot, καί) . . . μὴ πίνειν οἶνον cle.

Ὑπποδρομικοῖς ἀγῶσιν. 1

κὸς εἴη. 44. Πᾶς πιστὸς... πρ qo» X μεθύσου. 2. . . . τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ Os
pov ἐπιτελέσας... εἰ δέ τις λόγος κατηχήσεως ἡμῶν Tus. Χρ... εἴρηκε Tio... οὐ τῶν χρο-
γίνεται, προτιμησάτωσαν , , , εὐσεθείας, 13. he νιζ, ἐν οἴνῳ xal χατασχοπούντων m. π᾿ γίν. XLV.
στὸς ἢ πιστὴ. «ο ἐπιστολαῖς διετάξαμεν. , . . προσίενται... ἐφ᾽ ἑαυτοῖς... XLNL, 1.
inscriptum est Πέτρου καὶ Παύλου τῶν ἁγίων Τοῦτο 88 κοινῇ πᾶσι .. τῇ αὐτῷ δοθείσῃ τάξει...
ἀποστόλων διάταξις (67). ὃ ἀκούων γὰρ ὑμῶν, φησὶν ὁ Κύριος, ἐμοῦ.

XXXIII, 1. Ἐγὼ I

add. ἐγὼ) ὁ ἐμὲ ἀθετῶν, etc.

11.
Varic Lectiones ad Clementis Homilias et Epitomen.

Inter viros doctos constat Clementis Romani que feruntur Homiliarum duo tantum hucusque co-
dices inventos csse. Alter est Parisinus, ud. finem mutilus, desinens in verba Homil. XIX, 14, ἡ ὕλη
ὁπότε τ ed. Dressel. pag. 885, 12). Eo solo nitebutur edilio Coteleri et qui totum ejus de patribus
apostolicis opus emendatius repetiil Clerici, item nupera Schwegleri editio. Nuperrime autem alter acces-
sit, Ottobonianus Vaticanus, ab Alberto Dressel inyentus, et anno 1853 ad novam homiliarum editionem

(67) Proximus titulus in tabula (

(08) Nulla tostui inseriptio proposita est.
τοῦ φυλάττειν Ἑκαστων τάξιν καὶ λειτουργίαν.

* He eunt apud nos numerales nota: typis grandioribus expresse quio textui intermiseontur. Ε9ΙΣ, PATR.

1281 ADDENDA. 1282

adhibitus. Is et integer est nec raro leclionis bonitate Parisino prostat. Nihilominus mult:m abest ut his
duobus codicibus aequiescendum vidoalur nit editione Dresselii criticis rationibus jam sit satisfactum.
Habent enirn critica circa Lextm llomitazum Clementinarum -tudia co plus gravitatis quo magis nostra
setate intelleetum est librum illum Clementis apoeryphu in historia primiev:e eeclesiae indaganda maximi
faciendum esse. Que cum ila sint, magnopeme gaudeo codices alios duo a me repertos esse, alterum
in Italia, alterum in oriente. Quos quantopere sperandum sit valiluros esse, cüm ad restituendum textum
antiquissimum tum ad historiam ejus Hibri illustrandam, satis apparebit ex prioribus prime Homilie
seclionibus locisque aliquot selectis. Dabimws autern ipsum vontinuum textum quemadmodum et in
orienlali et in 1talico lezitur codice, lectiones Homiliarum ex editionibus Cotelerii et Dresselii unague
Epitomes quz plernmque dicitur textum, ubi a4 eomparandum aptus cst, sub textu notantes.

Titulus libr in orientali eodice hunc in rnodum scriptus cxt: Πίος καὶ πολιτεία χαὶ μαρτύριον τοῦ
ἀγίου καὶ ἐνδύξου Ἱερομάρτυρως Κλήμεντος, ἀργιεπισχύπου Ῥώμης, μαϊητοῦ τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου.
Ad hac propius reliquis libris soriplis accedit soriplara quatuor Epitomes eodieum, in quibus est, teste
Cotelerio : Πίος τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος (μάρτυρος) Κλήμ. its Ῥώμ. pal. t. hv. ἄποσε, cp. adis
differunt reliqui tres apud Cotelerium Epitomes codices, quorum unus addita hae habei: Κλήμεντος τῶν
Πέτρου ἐπιδημιῶν κηρυγμάτων ἐπιτομή, qui quidem sola, quod mireris, titulo loco, praemissis duabus
epistolis, Homiliarur codices et Parisinus ct Vaticanus habent.

Κλήμης Ἰακώθῳ τῷ vopüp καὶ ἐπισκόπῳ (4) καὶ

τάχα σιγὴ ναὶ λήθη: ἢ καὶ (43) τάχα ἔσται τι

ἐπισκόπων

κόπῳ, διέποντι δὲ
σαλὴμ ἁγίαν τῶν Χριστ
πανταχῆ Θεοῦ προνοίᾳ ἴδουθε
Θεοῦ ἡμῶν αὶ

Ἵερου- ἢ υῦν (Mal. τί οὖν) νοῆσαι οὐ δυνατόν, IL. Ταῦτά τ'

ων καὶ τὰς καὶ τὰ τούτοις (uou) οὐκ οἶδα πόθεν ἀπαύστι

Ὁ κοῦ 094

ὄνος (14) ὀδυνηρὰν οἴχον λύπην τοσοῦτον (45)
σίας (4), σύν τε πρεσδυτέροις καὶ δια- ὡς ὠχριακότα (lal ὠγριοκ.) µε τήκεσῃαι: καὶ τὸ
κόνοις καὶ τοῖς λοιποῖς (orient. λυποῖς) ἅπασιν ἀδελ- ὃ
φοῖς- εἰρήνη εἴη πάντ

ποτε ἀπώσασθαι τὴν φροντιδα ὡς ἂνω-

, ουλευσάμην (40), ἃ
Τυώριμον ἔστω σοι, κύριέ μου, ὅτι ἐγὼ (5) Κλήμης πάρος ἐγ

Ῥωμαίων πολίτης ὧν, καὶ τὴν πρώτην do

φρόνως ζῆσαι δυνηθεὶς (6), τῆς ἐννοίας μου ¢
δὸς ἀπασχολούτης (7) 8:09 τῷ τῷν πάντων δεσπότῃ ηὐχαρί-
μίας καὶ πόνους, συνῆν γάρ μοι λογισμὸς, ob οἶδα στησα' ὑπὸ γὰρ τῆς κατ᾽ ἀρχὰς θλιδούσης µε

πόθεν τὴν ἀρχὴν λαθὼν, περὶ θανάτου πυκνὰς ποιού- τὴν τῶν πραγμάτων ζήτησιν καὶ εὕρεσιν ἠναγκά-

la» σω- σύνοικον

νγοιαν (11), ἀθανασίας ἄγα-
» ܐ‎

γινομένην, (49) ὡς ὕστερον τῇ

ὃν ἐν ἐμ. (αν εἰς τε ἀῆυ- πείρᾳ

ἐπέγνων ἡ

νοίας

quesos ὑπομνήσεις, ὅτι ἄρα (8) θανὼν οὐκ εἰμὶ, καὶ σθην ἐλθεῖν, καὶ αλάνιζον οὓς τὴν ἀρχὴν δι᾿
οὐδὲ μνήμην τις ποιήσει µου ποτέ (0), τοῦ ἀπείρου ἄγνοιαν μαχαρίζειν ἐκινδύνεῦον (20). ΠΠ. Ἐν παιδὸς
χρόνου πάντων τὰ πάντα εἰς λήθην φέροντος" ἔσομαι δὲ p 9» τούτοις λογισμοῖς, χάριν
οὐκ ὧν, οὐκ ὄντας εἰδὼς, οὐ γινώσκων, οὐγινωσκόμενος, ^^ τοῦ μαθεῖν τι βέδαιον εἰς τὰς τῶν φιλοσόφων ἐφοίτων
οὐ γεγονὼς, οὐ γινόμενος (10) καὶ ἄρα πότε (14) διατριδάς" καὶ οὐθὲν ἕτερον ἑώρων ἢ δογμάτων
γέγονεν ὁ κόσμος, wal πρὸ τοῦ γενέσθαι τί ἄρα (2) ἀνασχευὰς xal κατασκευὰς wal ἔρεις καὶ φιλονεικίας
ἦν. Εἰ γὰρ ἣν ἀεὶ, καὶ ἔσται εἰ δὲ γέγονεν, καὶ καὶ συλλογισμῶν τέγνας καὶ λημμάτων ἐπινοίας (22).
μετὰ [orient. addit τὴν) λύσιν τί ἄρα ἔσται πάλιν, Καὶ (23) ἐπεκράτει, φέρε λέγειν, ὅτι ἀθάνα-
(D) Καὶ ἐπισκόπῳ: dia eliam Epitome; codd. 12) Sic uterque noster cum Cotelerio ; item Epit.
vero Cot. οἱ Dr. — in insceiptione epislole Clo- τί ἄρα καὶ v. Contra Dress. τί ἔτος ἦν.
mentis ad Jacobum — omittunt. (13) "IL καί sic rectissime ulerque noster. Cot.

(2)Ha etiam unus cod. Epitomes; textus vero — om. 3; cod. Oltob. καὶ 7

Epit. apud Cot. τῷ τὸν ܐ‎ τῶν Xo. Gun. (14) Ita emnes Homiliarum eodices, contra Epi-

διέποντι. Codd. Cot. οἱ Dr. omittunt iv, — ^ lome, perewtera salis consonans, διενθυμούμενος.
(β) Τῶν Χριστιανῶν" ila eum Epitome; cod. (45) [ta rursus omnes 11011. codd., contra Epit.

vero Cot. Ἱξραίων (absque ariiculo); cod. Dr. ἄπαυστον εἶχον ἀεὶ τὴν λύπην, καὶ τοσοῦτον,

plane omittit, quod idem ες Epitemes codice Cote- ὀ({0] Consentiunt Homil. codices ; contra Epit. τὴν

lerius adnotavit. περὶ τούτων σροντίοα ὡς ματαίαν ἐλογισάμην.
(ἀ) Χριστοῦ usque ἐκκλησίας" hme cum Hpi- [L7) ᾿Ακμαιότερον - ἔννοιαν" in his prorsus
tome; in Cot. et Dr. codicibus desunt. conveniunl Homil. et Epit.
(6) Προ prorsus conveniunt primis verbis Epi- C — (18) ᾿Αγαρῆς' ila mei cum Colelerio; Oltob.
tomes; in lHomilis vero initium ft ab Ἐγὼ Κλή- — ὀγαθήν, Epit. omittit.
µης, omissis prioribus, (19) lwonivny ita orientalis; Malieus eum
(6) Cotel. δεδύνημαι ; Dress. nolal: « Seripse- — Cot. 36969969 ; Dress, γενησομένην.
rim cum Ottobon, ὀεδυνήμένος, sed obstat καὶ co- (20) Cum his, in quibus consentiunt Homil. co-
pos procedens.» Epit. consentit in hac forma 2»»m- — dices, conferre juvat textum Epitames qui sic ha-
είς, &cd singula verba conira Homiliarum cod. — bet: ὡς 9 ἔγνων ἀπὸ τοῦ τέλους καὶ θεῷ τῷ
sic collocata habet : ὄυν, ζῆσαι σωφρόνως, Celerum 19693 ποιητῇ" ὑπὸ γὰρ τῆς κατ’ ἀρχάς
ab his inde verbis Epitome discedit ab Honiiliarara ης ἐννοίας ἠναγχάσθην εἷς τὴν τῶν πρα-
textu, pergens λογισμόν τε δτξάμενος οὐχ οἷθα 0 Uu αἱ οὓς τὴν ἀρχὴν ὃν ἀγνοιαν
ἐπεισελθόντα μοι καὶ περὶ θανάτου πυκνὰς ποιοῦ νθύνενον, ὕστερον ταλανίζειν οὐκ ἐπαυ-
γον ὑπομνήσεις, πόνοις τὸ λοιπὸν καὶ ἀθυμίαις σὺν- "ma
ἔζων, elo. (20) Τοῖς: ila uterque meus; CoL. et Dr. omit-
(7) Ita uterque codex noster; Cot. οἱ Dr. àzozj»- — lunt, ilem Epitome.

οὔσης. (22) Καὶ οὐρὲν — ἐπινοίας: rursus in. his plena
8) Sie libri mei ; Cot. et Dr. ἄρα. codieum Horil.consonsio; Epit. vero βίο : ἀλλὰ καὶ
9) Hune libri accentum hahent; non μού πατε, οὕτως οὐδὲν ἕτερον παρ᾽ αὐτοῖς τὸ σπουδαζόμενον ἑώ-

(10) Ital. om. οὐ γεγον. οὐ γυόμ. pov ἢ δογμ. ἄνασκ, κ. κατασκ. ἔριδᾶς τε κ. συλλ.
(t tta TUrsus cum libris scripsi ; Cot. οἱ D. zo& £ Tisi
ποτε.

ita rectissime uter-

1283 ADDENDA. 1284
τος (orient. addit ἦν) ἡ ψυχὴ, ποτὲ δὲ ὅτι θνητή. Καὶ A δῶς, καὶ

ὁπότε γοῦν (Ital. οὖν) (24) ς ὅτι ἀθά- λόγους Π
γατος ἡ ψυχὴ (29(, ἔχαιρον" ὑπότ Τυτύος { λος, καὶ FIT ἂν ἥδου

6:89
8:6986

πούμην" πλεῖον δὲ ἠθύμουν (26)
(ita Ital, orient. τὸν
νοῦν ἠδύνατο (27). Πλὴν ἣν
zo» παρὰ τοὺς
ὑπολαμθάνονται, καὶ οὐχ ὡς
αι (29). Ἔπιστι

ας

-ipov) τις τὸν ἐμὸν

ουσιν ἀληθείας

ς οὖν ἤδη πὶ

ὑποθέσει

ἀλλὰ παρὰ τοὺς ἐκδ. δόξαι

ται (80), ἔτι μᾶλλον ἐλιγγίων (tal. er
πράγμασιν, Διὸ ἐκ τοῦ τῆς ψυχῆς βάθους
οὔτε γάρ τι βεδαιᾶσαι οἷός τε (34) ἤμην,
τῶν τοιούτων φροντίδα ἀποσείσασραι ἐδυνάμην {
καίπερ βουλόμενος, ὡς (33) φθάσας εἶπον" ὅτι ἐμαυτῷ
πυκνότερον ἡσυχάζειν ἐπιτάσσοντι (34) Dry
ὕπως (35) λανθανόντως μεθ’ ἡδονῆς ὁ τῶν τοιούτων

39)
32),

906

εἰσήρχετο λογισμός. IV. Καὶ πάλιν ἁπορού-‏ )30( ܬܬܐ
μένας ἔλεγον ἐμαυτῷ᾽ Τί ματαιοπονῶ, σαφοῦς ὄντος‏

τοῦ πράγματος, ὅτι el μὲν θανὼν οὐκ εἰμὶ, νῦν ὄντα
μὲ λυπεῖσθαι οὐ προσῆκεν (27). Διὸ τηρήσω τὸ λυ-
πεῖσθαι εἰς τὴν τότε (18), ὅτε οὖν ὢν οὐ (orient. pra-
termittit) λυπηθήσομαι. Εἰ δ᾽ ὅρα (oret. Spo) εἰμὶ,
sas jul

τί νῦν ἐκ περισσοῦ ܬܦܬܐ‎ πρόσεστι τὸ λωπ
εὐρέως ἕτερός με εἰσῄει (orient, εἰσήεε:)
λογίσμός (30): ἔλεγον γάρ: Μή τί γε (40) τοῦ v

λυποῦντος £ » ἔχω, μὴ βεθιωκὼς

ετὰ τοῦτο

χεῖρον παί

que meus cum Ej pitome ; Cot.
età

(24) Hac prestare videntur lectioni γα] σα!

ποτε οὖν, item lectioni Epitomes καὶ ὅτι

λόγος ἐπικρατῶν ἦν),

(25) Ita. ܗ‎ eodd. cum Epitome; Cot. et. Dr.
omittunt 4 ψυχή

(26) In cod. Cotelerüi desunt ὅτι θνητή usque
ἠθύμουν. Nostri vero cum Ottobon. ntiunt,
quorum ad seripturam prope accedit Epitome.

(27) Etiam hae, quibuscum Epit. consentit,
omnino prostant lectioni Cot. et Dr. quee sio ha-
bet : ܐܢܘ ܡ‎ ὁπότερον εἰς τὸν ἐμὸν βεῦ, νοῦν 808
γάμ:

ο Ἐν ἐνόουν" ita adhibita Rufini versione
(sed ^oc tantum intelligebam)scripsi pro eo quod in
meis codd. parilerquo a Cot. in Epitome editum
est, ἐνενόουν. In Homil. Got. et Dr. ediderunt 908
ἐνόουν.

(29) Hiec Epitomator sic mutavit ut pro ὑπολαμό.
seriberet ἀποφαίνονται, ao pergerot καὶ οὐχ ὡς ἔχ.
αὐταὶ ἐφ᾽ ἑαυτῶν d θείας καταλαμβάνοντ xt, τοῖηπα
vero quz in llomiliis sequuntur : ἐπιστήσας usque
ἀποφαίνονται omitteret, Quem ad locum of. Rufini
versio.

(30) Ita nostri, in eumdemque modum legendum
esse censuit Cotélerius ; codd. vero Paris. et Vatic.

τε μὲν οἱ

ܘ

ἀποφέρονται,
01) Τε» ita mei eum Parisino ; Oltobon. τ᾽; idem.
οὐδὲ 3 TO ουτε τήν.
(32) In his ct iis quae sequuntur ab Homiliarum.

iextu satis differt Epitomc.

(33) Ὡς ia nostri cum Parisino;
omittit

(34) 810 uterque noster ; Cot. el Dr. ἐπ:
Vide infra ad μοι,

(35) Ita. nostri et Ottob. : ; (οἱ οἶδά πως.

(36) Μου ita nostri et Parisinus ; Oltob.

Ottobon.

με,
(37) Ita omnes llomil.codices; Epitome προτήχε

ܢܝ

0 Ita rursus omnes; Epitome vero
pro εἰς s.

(pergit (t

τὸν αἰῶνα κολαζόµενος; πάλιν

Ἢ ἀδήλου ὄντος τοῦ

λέγων" bene (adj.
νώτερόν (45)
10) Πῶς δυνήσομαι

ν μᾶλλον εὐσεθῶς βιῶσαί
δικαίου χάριν εἰς ἄδη-

ὧν τοῦ σώματος

με,

λον ἐλ Iv ἡδονῶν;

ἄλλ᾽

ἰδὰ ἀφορῶν

οὐδ᾽ ὅτι (17) πι

πληροφόρημαι,

αιος εὑρίσχεται,
ἣν ἡσυχάζειν δύναμαι.
ὅτο (49): εἰς Αἴγυπτον πο-
Ἱεροφάνταις τε (50)
λιωθήσοµαι, καὶ μάγον ζητήσας καὶ

w ἀδύτων

ρεύσομαι, καὶ
καὶ προφήται
εὑρὼν χρήμασι πολλοῖς πείσω ὅπως ψυχῆς dva-
πομπὴν τὴν γεχυομαντίαν (5

ἐμοῦ ὡς περὶ πράγματός τινος up n aM
δὲ πεῦσις ἔσται w εἰ ἀθάνατος ἡ ψυχή.
3t δὲ τῆς ψυχῆς ἀπόκρισις, ὅτι ἀβάνατός ἔσ'
τοῦ λαλῆσαι ἢ καὶ de 53) μοι ܓ‎ ἀλλ᾽

λεγομένην

ὁ τοῦ ga

σαι ἔσται

ἐκ τοῦ ὀφρῆναι μόνον, ἵνα αὐτοῖς dota ἰδὼν αὖ-
τὴν αὐτάρκη καὶ ἱκανὴν ἀπόφασιν ἔχω ἐκ τοῦ μόνον
φανῆναι ὅτι ἔστιν" δυνήσεται τὰ τῶν

ὑφθαλμῶν ἴδια τὰ ς ἀνατρέψαι ἄδηλα ῥή-
? v Ü f ü eu
gere (94). " ,

6:03» (55) τ

u
ܐ‎

αὐτὴν ταύτην τὴν σκέψιν ἀντέ-
Φιλοσόφῳ, ὃς συνεθούλευέν

τολμῆσαι (56) κατὰ πολλοὺς τρό-

pot τοῦτο
(89) Hanc Homiliarum leetionem. mutavit Epi-
lomator hunein modum : og ἐπεισήει μοι Ào-
(10) Μή τί χε: 114 mostri eum Ottoboniano, as-
sentiente Epitome ; Cot. vero Ei μή,
(41) Ab hoc inde loea Πα σα πὶ tantum textum
ܗܘ‎
2) Mirum in modnm accentus hujus nominis
fluctuat. Secuti sumus Italicum codicem nostrum ;
Cot. vero edidit Τίτυος, Dress. Τιτυός.
i A43) Ita cum Cotelerio ; Ottobon. codex wai
λιν τε.
(4^) Ita fere cum. Epitome, nisi quod ὡς pro 7
i. Cot. vero el Dr. sic : λέγων ᾿Αλλ᾽ οὖν ἔστι

Td

πῶ τ ἀδήλου (ol.
ον Δ΄

1
(461 Cot. ct Dr. omittunt Epit. omittit
omnia inter βιῶσαι (Epit. βιῶναῦ) με, καί el τῶν τοῦ

17) Cot. et Dr. οὗ
18) Ita eum Parisino ; Oltob. om. καὶ.

(

(49) Hu omaino ex auctoritate codicum seriben-
dum est αἱ non distinguatur post ποιεῖν. Aliter Cot.

(50) Τε Ital. eum 0))00. addit ; Par. om.

(51) Ita cum Ottoboniano et codice Epitomes. Pa-
rísinus vero cum. plerisquo codd. Epilomes vexgo-

D

μαντείαν.
2) Hie Epitomnator sic rojdidit :
λοῖς ψυγῆς ἀναπομπὴν... ἐργάσασθαι,
περὶ πρ. τιν, πονθάνεσθαι βουλομένο

(53) Ita cum Parisino ; Ottobon.
mes eodd.

(64) Βως Epitome
i 1

- πείσω πολ-
ἐμοῦ δῆθεν ὡς

ὅτι cum Epito-

ἀλλ᾽‏ ܪ

(9: ford cam Parisino ; ¦ Oltobon. ὅαλον.

(56) Cot. οἱ Dr, το λμᾶν,

1285
ποὺς (5T). Efe γὰρ ο
μάγῳ, σὺ τοῖς ταῦτα ποις
ἀντιπράξας

Ἱσαχούσεται (58) ἡ ψυχὴ τῷ
ἀπαγορεύουσιν νόμοις ὡς

8

δυσσυνειδήτως

µησας (59).
τοῖς τῇ λύσει
χάς (60).
πρὸς τὸ τοιοῦτον ἐγχειρῆσαι ܐܘܗܬ‎
ἀρχῆς µου οὐκ ἐπαυσάμην βουλῆς, ἀλλ᾽
σθεὶς τῆς ὁρμῆς ἠθύμουν (01). VI. καὶ ἵνα wo σοι τὰ
τοιαῦτα μαχρῷ διηγήσωμαι (05) λόγῳ, ἐν τοσοῦ
λογισμοῖς καὶ πρέγματιν ὄντος μου, φήμη τις f
ἐπὶ τῆς Τιδερίου Καίσαρος βασιλείας, ἐξ ἐαρινῆς
προπῆς τὴν ἀρχὴν λαμθάνουσα ηὔξανεν tud (63),
καὶ ὡς mos ἀγαθὴ (orien, ἀγαθὴ Zins) Θεοῦ
(orient. omittit) ἄγγελος διέτρεχεν (04) τὸν κόσμον,
πὰ addam ο variis locis excerpta hse.

8. (pag. 31, apud Dress) in cod. meo orient,
im. scripta sunt t Ταῦτα λέγων περὶ ἄλλων καὶ
ἐμαυτῷ ὁμίλησα (Cot. et Dr. ὡμίλησα) λέγων τί
ἄλλους μέμφομαι, ἐν τῷ αὐτῷ τῆς ἀμελείας ὑπάρχων
ἐγκλήματι (78); ἀλλ᾽ εἰς Ἰουδαίαν ὁρμήσω, πρό
τὸν ἐμὸν διαθεὶς βίον ( fm. Καὶ δὴ οὕτως (80) βουλει

ἐγὼ

τῶν Wit πραγμάτων ܫ‎

γοῦν, συγγοήσας ὀδίποες (82:
Y n

(S7) Epitomalor hoc ita expressi ὅμως φιλο-
σόφῳ τινὶ συνήθων καὶ ταύτην ἐκοινούμην.
qun ὁ λευέ μοι μὴ λυσιτε
τοῦτο τολμῆσαι δυοῖν ἕνεχα,

, (58) Cot. et Dr. addunt φησίν, item Epit. ἔφη post
γάρ.

(59) 114 cum Cot. οὐ Dr., sed Epitome : οὗ ἕνε-
τὰ τοιαῦτα ἐτόλῃ

Ὁ sie

Av
Abs εἶναι

προτέρας ἐν-
ἵνης παντάπασιν ἀποστῆναι οὐκ. ἠδυνάμην.
λα σωμα ita eum llalico etiam orienta-
lis meus ; Cot. et Dr. διηγήσομαι Epitome : μακρὸν
ἀποτείνω λό. γον.

(63) Epitoma ἔμα Τιδερίου Καίσαρος τ
μαϊκὰ διέποντος σχῆπτρα ἔαρος iiv &ox o:
ἔανεν ὑπόσαι ἡμέραι.

Ῥω-
00 πῦ-

(64) Ita et Ital. et orient.cum Ottoboniano ; Pari-
sinus διήρχετο Epilomo 242.
(65) Σιγᾶν στ. Tet ita (et Ital. et orient.) cum

Parisino. Videtur 4 d post σιγᾶν excidisse,

cum Bpit. σιγῇ c

(06) Ita Ital. et orient. cum Oltoboniano; Paris.
ὁ. Hune locum Epit. sic expressit : μᾶλλον

στης ἡ μέρας καὶ μείζων ἐγίνετο.

(67) Haec Ἰουδαίοις usque ποιεῖν ex orientali co-

dice sunt.

(68) Similiter Cot. πι οσκατορθώσει, [Us ob
πορβώσῃ. Epitome : ἧς ἀπολ
ἀρίστην διὰ πάντων
Af Ottobon. omittit.
(70) 0 cum Epitome ; Cot, et Dr. 06
(CH) Πνέει: Ry :pitome διδασ:
(72) Cot. ot Dr. ὡς παρὰ θε;
cia. Epitome sic : πολλ. ὕχυμ. τέ

Ottobon.

ADDENDA.

1286

Α τὸ iv (05). μὴ δυνα-

τοῤθώσει (88) τὴν. "πηλυκείαν" ne δὲ (69)
αὐτὸν τος (00) γέμων

πιστεύεσθαι

μόνῃ, ὡς
χωφοὺς (T3) ποιεῖ dx:
ἵν (T4), χυλλοὺς ποι
ἀνορθοῖ (76),

φυγαδεύει: ἀλλὰ καὶ λεπροὶ

χων ibo -
φλοὺς ἀνα-
(75), χωλοὺς
πάντα δαίμονα
77) ἐκ διαστήματος µό-
ἰώμενοι ἀπαλλάσσονται, νεκροὶ
Ῥουται, xal οὐδὲν ἐστιν ὃ ἀδο-

πᾶσαν νόσον ἀπελαύνει,

νατεῖ ποιεῖν,

ἀπορνήσχομεν, τὰ πάντα μοῦ ὡς
Πόρτον (84) ὅρμησα (85).
Homil. I, 40. (n. οἳ, ed. Dress. p. 34.) Εὔκαιρον

τοῖς τὸν (86) ὅλων ἀγνοοῦτ

ἔτυχεν ἀφεὶς cle

Θεόν. Ταῦτα αὐτοῦ λέγον-
(87) συμφωνίας ἄτακτον ἠφίεσαν γέλωτα,
χατασιωπᾶν καὶ ἀπορεῖν αὐτὸν πειρώμενοι ὡς βάρ.
δαρόν τινα δαιμονῶντα, Ἐγὼ δὲ ταυτᾶ ὁρῶν, ζήλῳ
οὐκ of ὅπως ληφθεὶς, εὐσεβεῖ βυμῷ τοῦ λοιποῦ σι-
ἃ παῤῥησίας ἐδόων λέ-
qo: Εὐλόγως ὁ Θεὸς ὑμῖν (88) ἀκατάληπτον τὴν αὖ-
τοῦ βούλησιν ἔθετο, ἀναξίους προϊδὼν, ἐξ ὧν (89) νῦν
τοὺς wore:

τος,

ὃν νοῦν ἔχοντας πληροφορῶν φαίνεται,

t, ῥήματι μόνῳ κωφοὺς ἀχούειν ποιῶν,
Ὁ Got. οἱ Dr. addunt γάρ,
φλ ἀναθλ. in texta. omissa supplentur in
margine.
(75) Ita cum Parisino ; Ottob. om. ποιεῖ
(76) Ottobon. ὀρθοῖ.
(71) Cot. et Dr.
ψωροί,
(78) Epitome sio : ἐν

ܝ

προὶ ψωροί. Etiam Epitome om.

ἴσῳ τῆς ἀμελείας ὧν Duel.

καὶ οὐ πρότερον τὸν ἐμὸν
Ἰουδαίαν ἀφικναῦμαι, μάρτυς τῶν
᾿ησόμενος.

arisino ; Ottob. οὕτω,

ὁ δή ποτ
legendum esse.

Y (Cotelerius conjecit ἐμ-

p »), Ottobon. =
(84) Πόρτον cum Ottobonians ; Coteler. Πόντου.
Etam Epitome Πόντου habet, sed ad eum locum

jam Clericus Ἱἱόρτον conjecerat.

(85) Cot. οἱ Dr. ὥρμησα,

(86) Τόν: ita codex. noster pro τῶν in codd. Par.
et Otiob. Inter variantes lectiones ad geminum
Epitomes loeum est τὸν τῶν.

(87) Ἐκ, ita cum Epitome ; Cot.

vero εἰ Dr: ὡς

(88) Ὑμῖν: ila cum Parisino οἱ Epilome ; Otlob.
ἡμῖν.
d 9) Ἐξ ὤν, ita cum Epitome, que in iis que
paulo ante ܐܠܐܘ‎ 5 ab Homiliis disce-
dit (aba: ον. Ἐγὼ
πο οι ἂν ETC
σιγᾶν Hi

ἐξ ὧν item

1287

Ἐπεὶ γὰρ υῦν τῆς αὐτοῦ βουλήσεως vip
λάμενοι

στάλησαν, οὐ γραμματικὴν ἐπα

ἀλλὰ (90) ἁπλοῖς καὶ ἀπανούργοις λόγοις (91) τὴν

αὐτοῦ βούλησιν ἐ ὡς πάντα ( 5 τὰ

λογόμενα, καὶ οὐ μετὰ Bie τινος φθονερᾶς.
ξχυτὴν βουλο (9:

ὁμοῖς πρὸς à (04) μή vo
ὑμετέρᾳ DD n γελᾶν τὴν εἰς τὴν, ele.
Homil. I, 42. fin. (cf. ed. Dross. pag. 30.)
καὶ θεοστυγεῖς καὶ τὸν σώζοντα λογιαμὸν εἲς ἀπι-
στείαν (05) ἀπασχολοῦντες (96). Πῶς συγγνώμης cu-
χεῖν δυνήσεσθε, τὸν θει τότητα UK 8:8 Θεοῦ
ἐπαγγελλόμενον ὑμῖν εἶ
ἄνθρωπον [ὃν} (98) ἐχρῆνν
Ίοντα (99),
ἀποδέξασθαι προαίρ
Homil: 1, 14 ef. ed.
συνουκήσω pm τ τὸν πάντα μὸν

ὑμῖν συμφέρον

ܣܝ

τὴν

καὶ

Τάχα ὃὲ

Dross. p-

* Σὺ

ρῆσαι τὰ ἡμέ
ἐξαυτῆς wot (cod.
λει (0), ἐλθὼν
σωμαι (7) ἐπὶ τὰ ἐμαυτοῦ.
συνῆληον αὐτῷ μέχρι τοῦ Au
Homil. 1, 17. (of. ed. Dress. pag. 40.) Καὶ εἰ, τί
ποτέ ἔστιν δίκαιον καὶ ἀρέσκον (8) θε
νεν ܘ‎ χόσμος (9), καὶ
λυβήσε’

με) sisi εἰ δὲ οὐ (5) βού-

$ γὰρ αὕριων mop j-

Καὶ δὴ ἀδυτώπητον ἰδὼν

σεται, καὶ εἰ

Ὁ0) Cot. et Dr. ἀλλ».

91) Αόγοις" ita cum Otloboniano; apud Colel.
omissum est.

(09) CoL. πάντα ὀντινανοῦν τὸν ἀκούσαντα, Dr.
πάνθ' ὀντιναοῦν ἀκούσαντα, item Epit. πάντα ὑντιναυῦν
τὸν ἀκούσαντα,

(93) Ita cum Par. et Otiob. cajus in margino cst
βουλόμενοι.

(91) Πρὸς τό cum Cotelerio; Dr. cum Epit. πρὸς

(95) Cot. et Dr. ἀπιστίαν.

(96) Ita ut supra ; Col. vero οἱ Dr. rursus 88
σχολοῦντες.

(97) Ita cum Ottoboniano ; Colel. θεότητα.

(98) "Ὃν ἴα rostro col. omissum est.

09) Ita eum OLtoboniano ; Cotcl. ἀληθεύοντα. lllud
διὰ quod sequitur, nee in nostro nec in reliquis
codd. legitur.

(1) Oolel. οἱ Dr. πρὸς ὑμᾶς

(2) ܘܣܐ‎ omnia longe aliter, Epitome habet ; Ex-
irema sic: ὦ μεγάλης ἀδικίας, ὅτι ϑόνου
46099 οἱ τοῦ Θεοῦ xp» ταῦτα

(φόνου) κινδὺν
ὑπὸ τῶν εἰς σωτηρίαν χαλουμένων ἀνδρῶν.
(8) Sie eodex noster, addita nola in margine :
τρ. βίον. Cot. eL Dr. βίον, scd ex Epit. χρόνον assu-

mendum esse jam Davisius monuerat.

(4) Cot. et Dr. ὁ δὲ pro αὐτός

(5) Cot. οἱ Dr. μή. ltem Epitome ΧΗ.

(6) A βούλει priore ad βούλει alterum libranus
transilivisse videtur, si 11 5 ܇‎ 5 Colelerii
et Dresselii. Ibi enim sequitur :
οἰκήσιὼς µου καὶ ὧν θέλεις ἐγώ σο! vada
ὅτε βούλει.

(7) 9 suprascriptum habet c. Cot. et Dr.
σομαι.

(8) Καὶ ἀρέσκον (hoe aecentu ipse eodex,
et Dr. ἥ ἀρέσκον (Dr. ἄρεσχ.).

(9) Cot. et Dr. γέγονε κόσμος.

(40) Ita cum Ottoboniano ; Paris, om.

ADDENDA.

ἡ τὸ κατ’ εἰ

(10) καὶ τὰ τούτοις

δὲ Πέτρος (12)

ς cot, ὦ Κλήμη (13), τὴν
B

καὶ τὰ vos

οὔ βουλὴ
νθρώποις (14). Τὰ μὲν
να! ey (15) εἰσαγωγῇ καὶ
συνηθείᾳ ὁμιλίᾳ οὐ χαλῇ, προλ'
καὶ (16) διὰ ταῦ « (17) ἀφούία, ἀπι-
στία, πορνεία, φιλαργυρία, κενοδοξία καὶ ἄλλα τοιαῦτα
χακὰ μυρία (18).
llomil. IL. 4, (ef. ed. Dress. pag. 45.) Καὶ μαθὼν
οἷς συνοῦσι περι Ώεολο-
πίας (19) διαλ α καὶ ἕξ (20), ὧν
καὶ τὰ ὀνόματα (21) ἐκθῆναι ἐδουλευσάμην { 3}... καὶ
Λάζαρος ὁ ἱερεὺς, ὃν ἀνέστησεν ἐκ νεχρῶν τετραήμε-
go» ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστός (23).
Homil. II, 21 sq. (cf. ed. Dress. p. 57.) ΟἹ
6» μαρτυράμενο! μηδὲν ψεύσασθαι ἐξετί Evi.
(24) πρῶτος ὁ "Ax: λας ἤρξατο
Homil. 1I, 27. (cf. ed. Dress. pag. 02.) Ταῦτα
ὁ à

) συντροφίᾳ pal

τὸν Πέτρου ἐγρηγορύτα καὶ

οἱ ἦσαν

ὄμενον, ὃ

πόντος,

τῷ Ait ܢ‎ @
Homil. 1, 40. (ef. ed. Dress. p. 100.) Εἰ δὲ ὑφ᾽
ζητητέον καὶ παντὶ σθένει:
ἐξετασθαῖον, sed xal π. σῇ. ἐξ. 86-

ξξετα -

εἶπον ἢέλειν,
deesi, Cf.va-

it.; Cot. et Dr.

ρος apud Got. et Dr.

viuntes lectiones ad Epit. 10 notatas.

Ila cum Bpitorne ; Cot. ot Dr. à Κλήμης.

A] Τοῖς ἀνθρώποις: ita cum Epitome ; Col, et
Dr. omittunt,

(15) lla rursus eum Epitome, nisi quod πρῶτα

πρ. liabet. ot, vero οἱ Dr. omittunt

quidem pergit εἰσαγωγὴ

ὀρθή in cod, vero Ot-

πο

χαγχὴ συντροφίας‏ ܝ
οὐκ‏

áp. ub καλῇ, προλήψει

Καὶ cum Epitome ; Got. et Dr. omittunt.
Ἔπειτα cum Epitome; Cot. et Dr. omit-

(18) Cot. et. Dr. Epitome vero, post-
quam pro nominatis πλάνη ἀφοθία ci., dalivos
habuit πλάνῃ, ἀφοσίᾳ, ete., pergit t καὶ ἄλλοις τοιού-.

ποις, ἃ δὴ χαρά:
(19) Ita cum ÜOttoboniano ; Paris.
qu
asribitur : Ye
σεθείας tuelur.
(20) Got. et Dr. emitiunt καὶ Epit.
ἀριημόν.
(21) Cot. οἱ Dr. addunt ὡς ἕκαστον (Ottob. ἑκάστου).
ἑξῆς χρόνον μαθών. Tum iidem m 2x0)
(2j Pro his Epitome : ὧν καὶ τὰ
7 c, etc.
llc admodum conveniunt eum Epitome 20,
si qnod ὁ ante Χριστός omitlit, Cot. vero et Dr.
ad Λάζαρος nihil addunt preter οἵ
24) Qv Cot. et Dr. ὡς Ceterum. ab his Epito-
habet enim oi 0. μι μηδὲν
οὕτω

ϑεοσεδείας,

D

od in noslri codieie margine in huno modum
] 20.

καὶ θεοσεδείας. Etiam Hpit.

ἦν, εἶσι ταῦτα,

me salis differt,

0 xad πρῶ etc.
5) Codox κλήμη" Cot, et Dr. Κλήμης.
(26) 0 ad hiec Epit. 28.

1289

cunda manu addita sunt), μή τις αὐτὸν μόνον ἀγα-
θὸν ὄντα ἐπὶ πᾶσι τοῖς χαχοῖς ὑπέλαδεν (27) XLI, Καὶ
ὁ Σίμων: Ἡρόδηλος el φεύγων ἀπὸ c. vp. .. καὶ à
Πέτρος: Αὐτός μοι φαίνει (28) τοῦτο ποιῶν' ὁ γὰρ τά-
ξιν ζητήσεως φεύγων ἐξέτασιν ἀληθῆ γενέσθαι οὗ
αὶ, Ὅθεν ἐγὼ. LIL) Καὶ à Πέτρος" Πῶς
καὶ τὸν νοῦν τυφλὸς εἶναι ἐδύνατο (20) ὁ πρὸ τοῦ
γεύσασθαι τοῦ φυτοῦ συμφώνως τῷ κχτίσαντι αὖ-
τὸν, eto.

Hom. IV, 21. (cf. ed. Dress. p. 131.) Ὥσπερ γὰρ
ὁ λυσσῶν κύων τούτους ἀναιρεῖ ὤνπερ ἂν ψαύσῃ, τῆς
ἀφανεστάτης λύσσης μεταδιδοὺς, οὕτως (30) καὶ τῆς
μοιχείας τὸ χρύφιον κακόν (84). ΧΧΙΙ. Ἐχεῖνο δὲ
πάντες (39) ἴσμεν, ὡς ἐπίπαν ἐπὶ τούτῳ τοὺς ἄνδρας
ἀνεπισχέτως δυσχεραίνοντας, πολέμους τε (38) ἐπὶ
τούτων (34) ἐγηγερμένους, χαὶ οἴκων γενομένας
ἀνατροπὰς, καὶ πόλεων ἀλώσεις, καὶ ἄλλα μυρία (35)

Hom. VII, 4. (cf. ed. Dress. pag. 174.) Tj, δὲ ἐπαύ-
pto» (36) προεληλυθότι τῷ Πέτρῳ ἀπήντων πλησιό-
χωροί τε οὐκ ὀλίγοι καὶ αὐτῆς Τύρου πάμπολλοι (37),
καὶ ἐπεφώνουν λέγοντες" Ὁ Θεὸς, διὰ σοῦ ἡμᾶς ἐλεά.
τω (88), διὰ σοῦ θεραπευέτω. Ὁ δὲ Πέτρος ἔστη ἐπὶ
λίθου τινὸς ὑψηλοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι πᾶσιν ὁρᾶσθαι,
καὶ προσαγορεύσας θεοσεθεῖ νόμῳ οὕτως ἤρξατο (30).

Hom. VII, 19. Κατορθώσας (40) καὶ βαπτίσας ἀπὸ
τῶν ἐπομένων αὐτῷ πρεσδυτέρων ἕνα ἐπίσκοπον αὖ-
τοῖς καταστήσας, εἷς τὴν Βύδλον (44) ἐξήει. Καὶ γε-
νόμενος ἐκεῖ, καὶ μαθὼν ὅτι Σίμων εἰς Τρίπολιν ὥρ-

(27) Ita cam Epit. 38 (in. Cot. et Dr. ediderunt
ὑπέδαλεν. i

(28) Ita codex ; Cot. et Dr. φαίνῃ.

(29) Ita omnes Homiliarum codices: Epitome
vero ἠδύνατο.

30) Οὕτως cum Parisino ; Ottob. οὕτω.

δὴ Apud Cot. et Dr. post κακόν additur : xv

οῆται, τῆς διαδοχῆς τὴν ἐκκοπὴν tpydteu.
XXII. ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν νῦν ἡμῖν mapa) ele:

(32) Πάντες cum Ottoboniano, Pi

33) Te cum Ottoboniano, Paris. omillit,

0 Ila eurn Parisino ; ὉΠ ܙܘ‎ - ἐπὶ τούτῳ.

(35) Hzc omnia eum antecedentibus el sequen-
tibus pluribus in Epit. protermissa sunt Cf. epit. 51,

(36) Ita cum Epit. 53; Cot. et Dr. sic : Τῇ (Cot.
om.) τετάρτῃ δὲ ἡμέρᾳ τῆς i» Τύρῳ ἡμῶν ἐπιδη.
μίας, ὑπὸ τὴν (Ottob. τὸν) ὄρθρον.

31)Pro his Epitome : καὶ αὐτῆς δὲ τῆς Τύρου
πολλοί,

(38) Cot. ot Dr. ἐλεείτω, item Epitome.

(39) Ab his sic discedit Epitome : στὰς οὖν ὁ Πέ-
ρος... πᾶσι καταφανὴς εἶναι, καὶ mpooxy., ete.

(40) Paris. συνεβίσας, Olob. συνεσθίσας, Epit. 59.
Καταρτίσας.

41) Sic cum Epitome ; Cot. et Dr Βίδλο:

0)| Ita rursus cum Epitome. Cot. et Dr. ὅτι Eti.
οὐδὲ μιᾶς ἡμέρας αὐτοῖς προσέμεινεν' ἀλλ᾽ εὐθέως εἰς
Τρίτι. ὥρμ.

(43) διὴ * Paris, et Oltob. omittunt. Epitome sio :
αὐτὸς βραχὺ παραμεινὰς αὐτοῖς, οἱ, pergit xai θερ.
τῶν ἐν Βόθλῳ πολλοὺς xal τὴν εὐσέθειαν αὐτοὺς ix-
διδάξας.

(41) δὲ cum Paris. et Epit.62; Ottoh. omittit, Ma-
ροώνου codem modo in Epitome editum est; apud
Cor. ot Dr. Μαρούνου.
^, (46) 118. codex noster. Paris. et Otlob. εἰς τὸν
(eX Epit. corrigi voluerunt τόπον) ὕπαιθρον κεκη-
πευµένον ¡ Epit, vero εἰς χεκηπενμένον τόπον xxi
ܒܚ‎

PATROL. GR. Il.

ADDENDA.

1290

Α µησεν (42), δν ὀλίγων ἡμερῶν αὐτοῖς (ipse codex àc-
σοις) ἐπιμείνας (43) καὶ θεραπεύσας πολλοὺς καὶ ταῖς
βίδλοίς αὐτοὺς ἐνχσχήσας, κατ᾽ ἴχνος τοῦ Σίμωνος
εἰς τὴν Τρίπολιν ἐπορεύετο.

Hom. VII, 8. (cf. ed. Dress. pag. 186.) Τοῦ
δὲ (44) Μαροώνου εἰς τὴν ὕπαιθρον κεκηπευμένον τό-
πον (40) προάγοντος (40) εἴποντο οἱ ὄχλοι, Ὁ δὲ Πὲ-
τρος ἐπί τινος βάσεως ἀνδριάντος οὐ πάνυ ὑψηλῆς (47)
ἐπιστὰς, ἅμα τῷ (cod. τὸ) τὸν ὄχλον θεοσεθεῖ ἔθει
προσαγορεῦσαι, etc.

Hom. IX, 19. (cf. ed. Dress. pag. 209 sq.)Kat (48)
τῷ δεδωκότι εὐχαριστήσετε (10), εἰς ἀεὶ τῶν ἀποῤ-
ῥήτων ἀπολαύοντες (50) ἀγαθῶν, ἀπολουσάμενοι (51)
ἐπὶ τῇ τρισμακαρίᾳ ἐπονομασίᾳ (52): καὶ (58) οὐ μό-
νον τὰ ἐνδομυχοῦνταλμῖν πνεύματα ἀπελάσαι )ܪܩܬ‎
σεσθε, ἀλλὰ καὶ τὰ ἄλλων δαιμόνια χαλεπὰ (64) σὺν
ποῖς δεινοῖς πάθεσιν ἀπελάσετε,

Hom. ΧΙ, 25. (cf. od. Dress. pag. 340.) Ἐλπίδος
τυχεῖν δυνήσῃ ποτέ. Ταύτῃ γὰρ μᾶλλον πλείονα ὀφέ-
ἕξεις τὴν (B5) κόλασιν, ὅτι καλὰ ἔργα οὐκ ἐποίησας
καλῶς. Καλὴ γὰρ ἡ (66) εὐποιία ὁπῦτ' ἂν ὡς ὁ Θεὸς
ἐκέλευσεν γίνηται: σὺ δὲ εἰ οὐ θέλεις ὡς ἐκείνῳ ἔδο-
Rev βαπτισθῆναι, τῷ σῷ θελήματι ὑπηρετῶν ἐχθρα[-
viis τῇ ἐκείνου βουλῇ (57).

Hom. XI, 20. (apud Dress. pag. 247.) Ἀμὴν λέγω
ὑμῖν (58), ἐὰν μὴ ἀναγεννηθῆτε δι ὕδατος καὶ πνεύ-
ματος (59), εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ ΥἹοῦ καὶ
τοῦ ἀγίου Πνεύματος (60), οὐ μὴ εἰσέλθητε εἴς τὴν

(46) Προάγοντος- ita cum Ottoboni

addit. αὐτόν, quod Epit. praemittit.
(41) Omnino sio ; Epitome μετεώρου δἰ στάς.

(48) Καί cum Epitome ; Cot. et Dr. ἀλλά.

(49) Ita eum Epitome; Cot. et Dr. εὐχαριστή-
σατε, additis μετα τοῦ τῆς εἰρήνης βασιλέως.

(50)Ita cum Epitome; Parisin. βασιλενοῦντες,
Ottobon. et conjectura Cot. βασιλεύοντες.

(61) Cot. et Dr. premittunt : ἐν δὲ τῷ παρόντι,
ἀεννάῳ ποταμῷ ἢ πηγῇ ἐπεί γε κἂν θαλάσσῃ. Ho
rum nihil cum nostro codice Epitome.

(52) Ita nostor cum reliquis. Sed Epitore sic: τῇ
μακαρία τῆς Τριάδος ἐπικλήσει πρότερον, εὖ τις

κηλίς, εἴτις σπῖλος ταῖς ὑμετέραις ἐπιπολάζει qo-

ai.

Ἢ (58) Καί’ Cot. et Dr. omittunt; Epit. οὕτω γάρ.

(54) Cot, οἱ Dr. ἀλλ᾽ αὐτοὶ μηχέτι ἁμαρτάνοντες
καὶ Θεῷ ἀνιγδοιάστως πιστεύοντες τὰ ἄλλων κακὰ
πνεύματα καὶ δαιμ- χαλεπά, Epitome : ἀλλὰ καὶ τὰ
ἑτέροις ἐνοχλοῦντα δαϊµόνια,

55) Cot. et Dr. omittunt. Habe vero cum no-
giro codice Epitome, in qua totus locus sic legitur :

D ἐλπ. ἀγαθῆς τυχεῖν... πλείονα μᾶλλον 6, c. χόλ. ὅτι
καλοῖς ἔργοις οὐκ ἐχρήσω καλῶς. οὐδὲ γὰρ καλὸν τὸ
καλὸν, ὃ φασιν, ὅταν μὴ καλῶς, γίνηται (sod in var.
lect. afferuntur pro χαλοῖς ἔργοις nostris propiora.)
Cf. Epit. 18.

(60) Cot. et Dr. omittunt, item var. lect. kpi-
lomes.

(5T)Epit. σὺ δὲ... ὡς τῷ Θεῷ δοκοῦν βαπτ. τῷ
σῷ μᾶλλον ὑπηρετῶν θελήματι, ἔχθρ. πάντως τῇ

x. B.

98) Ita cum Epitome ; Cot. et Dr, ὑμῖν λέγω,

59) Av Ub. x. πνεύματος" ita cum Epitome
Cot. el Ur. ὕδατι ζῶντι, ,

(60) Cot. et Dr. βίο : εἰς ὄνομα Πατρὸς, Υἱοῦ, ἁγίου
Πνεύματος. qua verba omnia Epitome omittit, el.
18 sub inem.

ano; Paris.

G

u

1294

ADDE

NDA. 1292

βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Διὸ πρόσελθε sip ὕδατι (61). A ἀκούσας σύντρομος ἐγενόμην καὶ ἐπίδακφυς οἷον

Hom. ΧΙ. 29. (of, apud Dress. pag. 219.) Ὅτι
καβαρίζετε τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος τὸ ἔξωθεν,
ἔσωθεν δὲ γέμει ῥύπου (02). Φαρισαῖε τυφλὲ, καθάρισον
πρῶτον τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος τὸ ἔσωθεν,
ἵνα γένηται καὶ τὸ ἔξωθεν αὐτοῦ καθαρόν (03).

Hom. ΧΙΙ, 7. (of. ed. Dress. pag. 259). Ἐγὼ δὲ

λόγον εἶπεν ἀνὴρ, οὔ πάντες οἱ τῆς νῦν γενεᾶς ἄν-
θρωποι τῷ τῆς γνώσεως καὶ εὐσεβείας λόγῳ (nod.
λόγου ἅπτονες (64) τυγχάνουσιν. Ὁ δὲ ἰδών µε αύν-
δακρυν, τῶν δακρύων ἐπύθετο τὴν αἰτίαν. Κἀγὼ ἔφην"
Tl τοιοῦτον ἥμαρτον ἵνα (66) τοιοῦτον εἴπῃς λό-
γον (66);

III.

Fragmenta ex Chronico Georgii monachi, cognomento Hamartoli, ex Clementinis, αἱ vide-
tur, hausta.

Apud Fabricium Harlessiumque
Georgiis, E
mine Hamartoli claro hec scripta sun.
Trbeophili filium (imperio preluit ab

Bibliotheoe Grece tomo XII, legitur « Leonis Allatii diatriba De
hine inde contraota, cum notis Fabricii et 6. C. Harles. » [bi pag. 30, de Georgio monacho no-
Chronicon et ipse scripsit ab exordio mundi ad Michaelem
ἃ. C. 841 ad 867), quando ipse vitam agebat, ex variis et diversis

chronographis et interprelibus sacris conlextum ; historia quidem non admodum opulentum, sed ad fir-

manda fldei capi s
que in Cedreno, Theophane, Glyca aliisque
descripta : ex hoo autem. illos veluti e fonte

ad aliorum seriptorum loca obscura et ardua. explananda a
Latinam. Qua utinam aliquando

abhinc annis vertimus in
(Nota editorum ad hec sic habet : « Nec dum, quo!

editore,

licet manu exarata in variis bibliothecis, ut Cisarea,

ta dis&ertationibus et sanctorum patrum auctoritatibus longiusculum, Pleraque sunt in eo
iisdem pene verbis ac sententiis,
suo, cum posteriores sint, hausisse nemo ambiget. Historiam

paucissimis tamen exceptis

prime necessariam nos e Greca lingua multis
ono reipubliee litterarie lucem videat!»
dolendum, lucem vidil, neque Allaüio neque alio
apud Lambeo. VIII, p. 462. »)

Hao quo jure dicta οἱ adnotata sint, apparebit ex aliquot ejus cbronici exemplis, desumptis ex codice

Coisi. 305. seculi fere decimi (
per. 4706 aliq

utpote 8 Georgio
pag. 360 seqq.

Μετὰ δὲ Κλαύδιον ἐθασίλευσε Νέρων (1700. add. δ),
υἱὸς αὐτοῦ, ἔτη (^^ (1706 addita habel : ὃς πονηρό-
τατος καὶ λάγνος ὧν τὴν μητέρα καὶ τὴν μνηστὴν
ἀνελὼν εὐνοῦχον ἔγημεν" οὔτος ἀνεῖλε τοὺς ἀποστό-
λους Πέτρον ναὶ Παῦλον, ete.) Ἐφ’ οὗ Σίμων ὁ Μάγος
Ἐλθὼν ἐν Ῥώμῃ καὶ πολλὰ σημεῖα διὰ γοητείας καὶ
φαντασίας coda ἐπιτελῶν (1100 ἐμτελᾶν) καὶ ἑαυτὸν
Θεὸν ὀνομάζων, Καὶ τοῦ μεγάλου Πέτρου τὴν Ῥώ-
μὴν τότε καταλαθόντος καὶ πρὸς τὸν μάγον ἀπελθόν-
τος, ܘܕܢܘ‎ κόνα παμμεγέθη δεδεμένον ἀλύσεσιν ἐν τῷ
πυλῶνι" ὃν ὁ Σίμων δεσμήσας ἐκώλυσεν (1700 ἐκώ-
λυεν) πάντας οὓς οὐκ ἤθελε πρὸς αὐτὸν εἰσιέναι. Καὶ
τοῦτο ἣν πρῶτον θαῦμα τῷ (1706 add. Πέτρῳ τῇ)
μέλλοντι πρὸς Σίμωνα εἰσέρχεσθαι. Ὁ δὲ Πέτρος ἰδὼν
τὸν χύνα οὕτω μέγαν καὶ ἀπηγρ:ωμένον, καὶ μαθὼν
ὅτι πολλοὺς ἀνεῖλεν ἐπιχειρήσαντας εἰσελθεῖν πρὸ τῆς
ἐπιτροπῆς Σίμωνος, κρατήσας ἔλυτον αὐτὸν: λέγων,
Εἴσελθε πρὸς Σίμωνα καὶ εἰπὲ αὐτῷ ἀνθρωπίνη φω-
vij Πέτρος, ὁ δοῦλος Χριστοῦ, εἰσελθεῖν σε θέλει. Καὶ
ποῦ χυνὸς εὐθὺς δρομαίου εἰσελθόντος καὶ οὕτω λα-
λήσαντος, κατεπλάγησαν οἱ μετὰ Σίμωνος, λέγοντες.
Τίς ἐστι Πέτρος, καὶ τίς ἡ τοσαύτη δύναμις αὐτοῦ;
Πρὸς οὓς φησὶν ὁ Xi D ἔξ
ὅπερ κἀγὼ ποιήτω, Καὶ προσκα

(61) Cot. οἱ Dr. διὸ προσέλθετε absque τῷ ὕδατι,
Epit. διὸ πρόσελθε τῷ βαπτίσματι, .

)03( Ίνα cum Ottobon. et Epit. 68 ; Parisinus ῥύ-
πους.
(63) Ita fere etiam Epit. 08, nisi quod τὸ ἔξω pro
τὸ ἔξωθεν habet. Ool. vero οἱ Dr. extrema sie edi-
derunt: ἵνα γένηται καὶ τὰ ἔξω αὐτῶν (Üllobon. αὐ-
τοῦ) καθαρά.

uot saeculis recentiore. Primo loco qua

maximam partem ex Clementinis hausta esse appareat,
Hamartolo mutuata habet editionis Parisinm pag. (205.) 206 seqq. (cdit. Bonn.

ipse ehronici auctor vexit nona seculo), collato passim cod. Reg.sive Im-

dabimus, eo gratiora theologis fore spes est cum
Conferenda autem sunt cum iisque Cedrenus

xal ὡσαύτως προστάξας εἰπεῖν ἀνθρωπίνῃ φωτῇ τῷ
Πέτρῳ εἰσελθεῖν. Καὶ τοῦτο ποιήσας πάλιν ὁ χύων,

εἰσῆλθε Πέτρος πρὸς Σίμωνα" καὶ συμδαλὼν μετ᾽

αὐτοῦ Σίμων εἰς θαυματουργίας, ἐνίκησε Πέτρος Ἰά-

σεις ποιῶν, καὶ πολλοὶ πιστεύσαντες ἐθαπτίσθησαν.

Καὶ ἦν ἐν τῇ Ῥώμῃ ταραχὴ πολλὴ ({1106 μεγάλη)
Ἡ καὶ σύγχυσις ἕνεκεν Πέτρου καὶ Σίμωνος, ὅτι κατέν-
αντι ἀλλήλων ἐποίουν (1700 add. τα) θαύματα, "Άτερ
μαθὼν ᾿λγρίππας ὁ ἔπαρχος ἀνήγαγε τῷ βασιλεῖ
Νέρωνι λέγων' Δύο τινὲς εἶσιν ἄνδρες ἐν τῇ πόλει
χόματα ποιοῦντες ἀπέναντι ἀλλήλων" ὁ μὲν λέγει
ἑαυτὸν εἶναι τὸν Χριστόν' ὁ δὲ ἄλλον εἶναι τὸν xal
(1706 om.) ἐσταυρωμένον Ἰητοῦν, οὗ (1706 om.) xat
μαθητὴν ἑσυτὸν εἶναι διισχυρίζετάι, Οὓς χελεύσας ὁ
Νέρων ἀχθῆναι κατενώπιον αὐτοῦ, λέγει πρὸς Σίμω-
να: Σὺ εἴ ὃν λέγουσι Χριστόν; Ὁ δὲ φησίν' Ἐγώ εἶμι.
Ὁμοίως δὲ καὶ τὸν Πέτρον ἐπερωτήσας εἰ ἀληθῶς
οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός" Οὐκ ἔστιν οὗτος, ἔφη Πέτρος,
μὴ γένοιτο: ἐγὼ γὰρ ἐκείνου μαθητής εἶμι τοῦ σταυ-
ρωθέντος καὶ ἀναστάντος καὶ εἷς οὐρανὸν ἀναληφθέν-
τος. Ὁ δὲ Νέρων ὡς τερατολόγους ἀμφοτέρους εὐθὺς
ἀτίμως ܬ‎ προσώπου αὐτοῦ θᾶττον ἐξήλασεν. Οἱ δὲ
διάγοντες ἐν Ῥώμῃ ἐποίουν ἔτι θαύμαια κατέναντι
ἀλλήλων. Καὶ ὁ μὲν Σίμων προστάξας καὶ ἀχθέντος

(64) ἽΙττονες" ἵνα cum cod. Epitomes; Paris.
ἅπτον ; Ottobon. et Epit. ed. ἥττους.

65) Cot. et Dr. addunt μοι.

86) Epitome extrema ita habet £ σύνδακρυν,
ἐπυνθήνετο τὴν αἰτίαν. Κἀγὼ πρὸς αὐτόν' Καὶ τί τοι-
ܘܡܠܘ‎ ἥμαρτον, φημὶ, ἵνα xal τοιοῦτον ἀκοῦσαί µε
λόγον.

1993

μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν προστάξαντος τοῦ Σίμωνος
ἀχθῆναι αὐτῷ ταῦρον παμμεγέθη, ἐλάλησεν εἰς τὸ
οὖς αὐτοῦ), καὶ παραχρῆμα (1700 παρευθὺς) τέθνη-
χεν ὁ ταῦρος. Ὁ δὲ Πέτρὸς εὐξάμενος wal ἀναστήσας
αὐτὸν, πάντες μᾶλλον ἐθαύμαζον, λέγοντες! Τὸ ζωο-
γονῆσαι ὑπὲρ τοῦ θανατῶσαι μεῖζόν ἐστι (1706 add.
τὸ) θαῦμα, Καὶ μέντοι καὶ ἄλλα σημεῖα πολλὰ ἐποίη-
σαν, καὶ λόγους δογματικοὺς ἐλάλησαν ἀπέναντι ܣ‎
λήλων, οὐ μόνον ἐν Ῥώμῃ, ἀλλὰ καὶ ἐν Συρίᾳ πρότε-
ρον, ἄτινα Κλήμης ὁ Ῥώματος καὶ πάνσοφός τε καὶ
μαθητὴς Ἠέτρου (1105 καὶ πάνσ. pa. Πέτρου) καὶ
συνέκδημος ἐπεζεργαστιχώτερον (1708. ἐπεργαστικ. )
διηγησάμενος (1708 διηγούμενος) οὕτως ἔφη.

Τοῦ γὰρ Πέτρον (67) ποτὲ διδάσκοντος ἐπὶ λαοῦ

περὶ τοῦ μόνου Θεοῦ, ὁ Σίμων (1706 Τοῦ μακαρίου p

Πε. τοῦ ἀποστόλου διδάσκοντος τὸν καὸν σέδεσθα: καὶ
προσκυνεῖν τὸν ἐπὶ πάντων μόνον ἀλτθινὸν Θεὸν, ὁ
Σίμ.) ἔξω τοῦ ὄχλον βοὴ μεγάλῃ χρησάμενος πρὸς τὸν
Πέτρον εἴπεν: (1706 ἔξω τ. ὄχλ. ἑστὼς ἐβόησε" Τί (Τί
ψευδόμενος ἀπατᾶν θέλεις τὸν παρεστῶτά σοι ܐܘܶܐ‎
ὄχλον, πείθων αὐτὸν θεοὺς μήτε νομίζειν μήτε εἴν
χαίπερ τῶν παρ᾽ Ἑδραιοις βίδλων λεγουσῶν πολλοὺς
θεοὺς εἶναι; Πλὴν οὖν περὶ οὗ ἔφης θεοῦ, δείξας ἐγὼ
μὴ αὐτὸν εἶναι τὸν ἀνώτατον καὶ παντοδύναμον θεὸν,
χαθὸ ἀπρόγνωστός ἐστι καὶ ἀτελὴς καὶ ἐνδεὴς καὶ
οὐκ ἀγαθὸς, καὶ πολλοῖς ὑποκείμενος πάθεσι κατὰ τὴν
ὑμετέραν Ὑραφὴν, ἕτερος πάντως περιλείπεται προ-
γνωστικὸς, τέλειος, ἀνενδεὴς, ἀγαθὸς, καὶ παντὸς
πάθους ἀπηλλαγμένος. Ὃν δὲ σὺ φὴς δημιουργὸν καὶ
ὑπέρβεον, τοῖς ἐναντίοις ἀντικείμενος ὑπά

Αὐτίκα γοῦν 6 καθ᾽ ὁμοίωσιν (88)... θανάτῳ χα-
παδιχάζεται.. . . ἐπεὶ μὴ πανταχοῦ βλέπε: ἐπὶ τῇ
τῶν Σοδόμων καταστροφῇ, λέγει Καταδὰς ὄψομαι εἰ
χατὰ,.. καὶ τὸ εἰπεῖν περὶ τοῦ ᾿Αδᾶμ,.. μήπως
. . καὶ φαγὼν ζήσεσαι εἰς τ. αἰῶνα, ἀγνοοῦντος κ.
φθ. ἐστι σύμδολον. Ὥσπερ καὶ τὸ ᾿Ενεθυμήθη....
καὶ τὸ Ὀσφράνθη... καὶ τὸ τέλος τῆς ὑπομ. μὴ
προειδότος.

Ὁ δὲ Πέτρος ἔφη πρὸς αὐτόν (1706 πρ. τὸν Σίμω-
γα)" Εἰ τυφλὸς... πῶς ἐντελλόμενος ὁ Θεὸς ἐδείκνυεν
αὐτῷ λέγων" ᾿Απὸ δὲ τοῦ [69]... καὶ ὁ Πέτρος" Πῶς

. εἶχον ἀνεωγάτας.. . δῆλον ἐντεῦθεν + εἶδεν
(4706 δῆλον + ἰδοῦσα)... καὶ (1708 om.) ὡραῖόν
ἐστι τοῦ κατανοεῖσθαι (1106-νοῆσαι)., καὶ ἔδωκε
(4706 add. καὶ) τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς uet αὐτῆς (1706
om. μετ᾽ αὖτ.). Εἰ οὖν... γνῶσιν εἴχον καλοῦ τε ἢ
xal καχοῦ, ὄψιν δὲ [4100 καὶ ὅτι ὄψιν) ἕκαστον (1100
-στα). .. γνῶσιν ἁδιάφβορον παρέσχεν... τυφλοῦ
δίκην (4706 δία. πυφλ.)... καὶ τὸ ({706 τὸν) πάνυ
Ἱνώριμον. . . οὕτως οὖν xal ὁ ᾿Αδὰμ, . . διεγέρθη-
σαν (1706 διηγ.}" τὸ γὰρ" Διηνοίχθ. αὐτῶν ol ὄφθαλ-
μοὶ... ἐγγενομένην (4708. ἐγγίνομ.). . . παρευθὺς
γὰρ... πλήττεται.

(67) Cf. ad hzec Homil. III, 38.

(68) Incipit b. 1. Homil. III, 30. Convenit autem
hao toxtus pars tantoporo cum Cedreni libro ut ea
lantum oxsoribero prestet qua aliquo modo dif-
ferant vel ad corrigendum Horailiarum textum va-
lere videantur.

χει.

C

ADDENDA.
μεγάλον ταύρου εἶπεν λόγον εἷς τὸ ὠτίον αὐτοῦ (1709 A

1994

Καὶ ὁ Σίμων φησίν " ΕἸ πρόγνωσιν εἶχεν (70)...
Καὶ ὁ Πέτρος (1700 add. εἶπεν)... φησὶ πρὸς τὸν
(1706. φησὶ τῷ) ᾿Αθρ." Τινώσκων γίνωσκε... δουλώ-
σουσιν αὐτῷ (ita etiam 1706) ἔτη ¥ (4706 cy)...
ἀποστραφήσυνται ὧδε (71). Οὔπω γὰρ ἀναπεπλήρων-
ται αἱ ἁμαρτίαι τῶν ᾽Αμοῤῥαίων ἕως τοῦ νῦν, Οὕτω
δὴ καὶ πρὸς Mus. φησίν" Ἰδοὺ σὺ κοὶμᾶσαι μετὰ
τῶν πατέρων soo, καὶ ἀναστὰς ὁ λαὸς οὗτος ἐχπορ-
νεύσει ὀπίσω θεῶν ἀλλοτρίων τῆς γῆς εἷς ἣν εἶσπο-
ῥεύεται biet, καὶ ἐγκαταλείψουσ! με, καὶ διασχεδάσου-
σιν τὴν διαθήκην μου ἣν διεθέμην αὐτοῖς, Καὶ ὀργι-
σθήσομαι θυμῷ καὶ καταλείψω αὐτοὺς καὶ ἀποστρέ-
uo τὸ πρόσωπόν µου ἀπ᾽ αὐτῶν, καὶ ἔσται χκτάδρω-
μα, καὶ εὐρήσυυτιν αὐτὸν ܐܡܘܡ‎ πολλά, Οἴδα γὰρ τὴν
πονηρίαν αὐτῶν, ὅσα ποιοῦσιν ὥδε σήμερον πρὸ τοῦ
εἰσχγαγεῖν µε αὐτοὺς εἰς νὴν γῆν τὴν ἀγαθὴν ἣν ὤμο-
σα τοῖς πατράσιν αὐτῶν δοῦναι, γῆν ῥέουσαν γάλα

καὶ μέλι. Καὶ φαγόντες καὶ ἐμπλησθέντες ἐγκαταλεί-
ψουσί µε, TL δὲ; οὐχὶ καὶ Μωῦσῆς (1706 Mos.)...
εἰς τὰ ἔθνη πάντα διασπορὰν... ὃ δὲ Μωθοῆς val
st (1706 om.) ἄλλοι... προήδεισαν (1708. προεγί-
γωσκον)" πῶς. . . τὰ ἐσόμενα (1706 τὰ μέλλοντα)
ων καὶ μὲν (1106 μέντοι) γε καὶ τό: Ἐπείραζε v.
'λθρ. καὶ τό: Ὁσφράνθη ( οἱ 1706 ὧσφρ.) καὶ ὅσα
τοιαῦτα, συγκαταθατικῶς (1700 σωμοτικῶς) Bu...
Μὴ φάγομαι... πίομαι ; Ὅθεν ὁ ἐξ αὐτοῦ (1700 ἐξ
αὖτ, δ) πρὸ τῶν... ὁ Πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐρ. ὅτι χρ.
τούτ. πάντων (1700 ἀπάντ.) πρὶν αὐτὸν αἰτήσησθε
(106 -σασθαι). Καὶ τοῖς (1706 add, μὴ) νομίζουσιν
ὅτι μὴ (1106 om.) πάντα... ἀποδώσει (1106 add.
ὑμῖν) ἕν... δεηγόρευεν ({Τ0διρευσεν) ܘ‎ Θεὸς ἔλεος
(1706-ov) θέλει (1700 θέλων) καὶ οὐ θυσίας, (4700
«ἴαν ut videtur) ... οἰκτίρμονες ὡς ὁ Πατὴρ ὑμῶν
(neo 1706 add. ὁ) οὐράνιος. Διὰ δὲ τοὺς ἀπατ. (1708
add. καὶ ὑπολαμθάνοντας) πολλοὺς, .. ἵνα γινώ-
σχωσι (3109. -σκουσι) ܬܝܠܘ‎ πρὸς τὸν ἑπερωτήσαντα
(4706 ἔρωτι) Ποία ἐστὲ πρὸ corrige πρώτη 3) πάντων
(1706 ἐστ. πρώτη, omisso πάντων) ἐντολὴ, ἀπεκρί-
ϑη (1706 ἔφη) Πρώτη πάντων ἐντολή ἐστιν' "κουε
Ἰσραὴλ, Κύριος...

Ὁ δὲ xig. συν, ὅτι Πέτρος αὐτὸν (1708 ἑαυτὸν)
συνάγει (1106 add. ἐν) ταις γραφαῖς εἷς,., οὕτως
ἣν ξξησκημένος ἐν ταῖς μαγείαις καὶ μεθοδείαις τοῦ
Σατανᾶ, ὡς (4706 ἂν ταῖς διαθολικαῖς ἐνεργείαις καὶ
Bay. X. μεθ. ὡς)... σχεδὸν ἐπὶ ταῖς... ἵπτατο
χαὶ ἔκ... δράκων ἐγίνετο καὶ εἰς ἕτερα ζῶα gere.
µορφουτο" διπρόσωπος ἐγίνετο καὶ εἰς (1700 om.
Έτερα ζῶν usqne κ. εἰς yg. μετεδάλλετο- θύρας...
ἄνοιγε καὶ σιδηρᾶ (1706 σιδήρων ( δεσμά... εἰδεῶν
(1706 ἰδεῶν) παριστῶν (1700 παρίστα)... φερόμενα
(K100 φέρεσθαι) πρ. ὑπ. ἐποίει βλέπεσθαι (1700 om.)
ὧν τῶν τεβνηκότων... πολλοὺς δὲ γόητα, «. πει-
Ρωμένους διαλλάξας... διαφόροις καὶ δυσιάτοις...
πλεῖστα (4700 add. εἰργάσατν) καϑυπονργ. αὐτῷ

(69 Cf. ad hzc Homil. III, 42.

70) Cf. ad hac Hom. III. 42.
(14] Sequentia usque dum est TL δὲ; in Codreno
non leguntur ; desunt etiam in cod. Imp. 1706.

Prima: οὕπω... τοῦ νῦν cum Homil.l. 1, oonve-
niunt. Cetera cf. oum Deuter. 31, 16 - 21.

1295

(4706 αὐτῶν) τῶν δαιμ.
τεῦθεν οὐ μόνον ἑαυτὸν εἰς ἑτέρας μορφὰς μορφὰς ἅνθρ-
πων τε καὶ ἀλόγων, ὡς ἔφην, μετεσχημάτιζεν, ἀλλὰ
καὶ οὖς ἤθελεν οὕτως ἐποίει. Καὶ γοῦν... θεὶς
τῷ μαθητῇ Πέτρου Φαύστῳ (1700 Φαύσε, τῷ μα).
115)... πρὸς Πέτρον ἐνώπιον ἡμῶν ἔχων τὴν μορ-
φὴν Σίμωνος, καὶ 708 pro ἐνώτιον usque καί ha-
bet ἐδιώχετο) ὑπὸ πάντων ἄποσει τόμενος χαὶ μισού-
ενος (1700 0m. ἀποσ x. pu.) διὰ τι ἂν, εἰδέαν τοῦ
ux orm ἰδέαν ἣν περιέκειτο) ἐμθλέψας (4706
add. δὲ) à Ili... ἰδὼν (1706 add. τοῦτον) λυπού-
μένον καὶ δάχρυσι vadum ` 9 παραλλαγὴ
(1700. ὁπαλλαγὴ)... ονε διὰ καχομηχανίας καὶ
σατανικῆς ἐπινοίας τοῦ γόητος (1700 om, διὰ usquo
γόητος) - ὑπὸ γὰρ Καίσαρος ζητούμενος,
(1706 add. τοῦ) συσχ. κ. àvaip. σου (1706 om.) λό-
...ܡܐ‎ λαοπλάνου (4700 add. καὶ ἐχθροῦ τῆς ἆλη-
θείας) Σίμωνος... ἰδίαν σου (1700 om.) παρ
4700 add. σοι) τάχιον' ὅπερ δὴ καὶ (1100 add. σὺν
τῇ, λόγῳ) γέγονεν (1100 add. πάντων ἡμῶν θεωρούν-
τῶν). Καὶ ταῦτα μέντοι... γεγράφηχεν, ὡς ἔφην,
Κλήμης ἐν Συρίᾳ (1706 om. ¢, Xog.) λεχθῆναι καὶ
διαπραχβῆναι (1106 add. ἐν Σ»ρ.).

Ἐν δὲ τῇ “Ῥώμῃ ὡς εἴρηται
ἔφης... καὶ ἰδὼν ἀπέραν:
δὲ μιαροῦ αὐτοῦ σώματος τεθέντος ἔνθα καὶ
xev, ἐκλήθη ὁ τόπος ἔκτοτε Σιμώνιον (1106 ὁ δὲ τό-
πος ἔχτοτε ὁ δεξάμενος αὐτοῦ τὸ βέδηλον καὶ παμ-
plapow σῶμα ἐκλήθη Σιμιώνιον). Περὶ οὗ καὶ
ἀποστολικ. ew (72) ὁ αὐτὸς (1708 ὁ μὲ
ἀπόστολος) Πέτρος... ἐσκύλευσε.
ἐνεργείας... διαστρ.
θε, coumzo. (1705 add. µοι
τελώνου κ. Bapv. (1706 add.
ἀδελφῶν Κλήμεντος, c. "Pop. (1706 add.
τε καὶ πολίτου)... διαλεχθεῖς αὐτῷ ε
τοῦ Εὐαγγελίου λόγον καὶ τῶν προς. καὶ... ἡπεή-
σας (1706 ἤττησχ) αὖτ, δυν, τοῦ Κυρίου (1706 add
ἡμῶν "Inc. Χρ.) καὶ εἰς ἀφ, παταθαλὼν quy.
στῆσα, εἰς τὴν Ἰταλίαν... πολλοὺς var
τά τε ἔθνη ἐκστάνων (1700 ἐξιστάνων)...
(4706. «γείαις)" ὡς (4706 om.) καί ποτε...
δὲ θαυμαζόντων... ὑπὸ δαιμόνων (1100
τοὺς {1706 om.) οὐρανοὺς... ἐπιχορηγήσειν (1
-γεῖν)" τῶν δὲ δήμων ἐπεῦφ, αὐτὸν (1700 om.)..

i (f08 osa) . .. καταῤῥάξαι (1700 κατα.
pdt.) τὸν λυμαιῶνα (1700 λυμεῶνα) καὶ τὴν loy
δαιμόνων περικόψαι, Καὶ (1700 0m.)
add. οὖν) τῷ Σίµ. εἴπον' El. μετὰ ἤχου,
(1706 om.) τοῦ ὄχλου... ὃν (1700 add. $ 1
se. ἀπέσθη (1700 ἀπεσθέσθη)...
τοῦ... οἱ Ῥωμαῖοι.

Qua jam sequuntur in chronico Georgii Hamar-
toli, ea apud Gedrenum non leguntur. Σάόθατον
γὰρ ἦν $ καὶ προσευχὴ καὶ νηστεία τοῖς πιστοῖς,
Ἔθος γὰρ ἦν τὸ προσεύχεσθαι τὴν

ἵνα

ἃ πᾶ, Σὺ

αὐτὸν

καὶ

LU

- ἐμπειρίας
» (4700
. Ζαχκαίου το
Νικήτα)

ν τῶν

λησίαν

ὑπὲρ

T. Constit. apost. VI. 7, 8, 9.

12 Gi
73) Nonnulla qu; huc spectant vide apud. So-

(
(

ADDENDA.

ργάζετο (110: om.): κἀν- Α τῶν διδασκάλων

1296

ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων γέγραπται "σευχὴ
ἣν ἐκτενὴς γενομένη (1700 γινομ.) ὑπὸ í
ὑπὲρ ρου. Ὡς οὖν ἐν (1706 om.)

νίκης
= τοῦ ἂντιχρίστου (codex Coil. 2
ὥς (ila 1700 ;

οὔντες

βᾷ τοῦ σαθθάτου γενομένης τῆς Χριστοῦ

án μαῖοι

7 ܡ‎ υνημόσονον
νηστεύουσι καὶ συνάξεις φαιδρὰς ποιοῦσι, πέχρι νῦν
: . Καὶ γὰρ
t διάφορα παραφυλάττουσιν
χλησία

ἃς Ἱστορίας [γραῦν

o. Παρὰ Σκύβαις γὰρ, φησὶν, αἵ πό-
µεις πᾶσαι ν ἔχουσιν ἕνα καὶ μόνον. Παρὰ
δὲ Κυπρίοις x xal ἐν ταῖς κώμαις ε
ἐπίσκοποι. Ὢ παρὰ τοῖς ἐν Φρυγίᾳ Nav

d καὶ παρὰ μὲν τῇ Ἐκκλησίᾳ
Ῥώμης ἑπτὰ μόνον διάκονοι γίνονται, παρὰ δὲ πᾶσι
τοῖς ἄλλοις ἀδιάφορος ὁ τούτω, ἀριθμός ἐστι, Καὶ ἐν
Ῥώμῃ πάλιν ἀπαξ μὲν (1700 om.) τοῦ ἐνιαυτοῦ λὲ
yeu τὸ ἀλληλούϊα, ἐν τῇ πρώτῃ τοῦ πάσχα ἡμέρᾳ,
καὶ οὐδεὶς ἐπ᾽ ἐκκλησίας διδάσκει ποτὲ, οὐδ᾽ αὐτὸς ὁ
inis Ἔν δὲ ᾿Αλεξανδρείᾳ διδάσκει μὲν ὁ ἐπί-
κλησίας, τῶν δὲ Βύαγγελ ἰὼν ἀναγίνω-
οὐχ ἀνίσταται τοῦ ῃρόνου. Καὶ τὴν
βακοστὴν τῶν νηστειῶν οἱ μὲν ἑδδομάδας ܐ‎
ουσιν, ὡς οἱ (1700 om.) ἐν τῷ Ἰλλυρικῷ καὶ
καὶ Αἰγύπτῳ καὶ πάσῃ Ἠσλαιστίνῃ- ἐν
δὲ (1700 add, τῇ) Κωνσταντινουπόλει καὶ πέριξ ἄχρ

σχομένων τεσσα--
νηστεύ-

Αιδόῃ

ἢ δύσει καὶ

Φοινίκης 3 $ νηστεύουσιν - ἄλλοι ὃὲ
μόνας ἡμέρας ἐν ταῖς ἐξ ἢ ἑπτὰ σποράδην νηστεύου-
σιν, ὀδομάδας ἐφεξῆς πρὸ τοῦ πάσχα

συνάπτουσιν"

(I700 addit: ἄλλοι δὲ δύο, ὡς οἱ τὰ
Μοντανοῦ φρονοῦντες) ἔν τισι δὲ πόλεσι τῆς drin
ἑσπέραν

λαμθάνουσι. Καὶ

ES

ν μυστηρίων μετα -
ταῦτα μὲν ὁ Σωκράτης (78) ἱστό-
ῥήσεν ὡς εἰκὸς τότε φυλαττόμενα πάντα: νῦν δὲ
κατὰ µέρος ἐναλλαγὴ γέγονεν ἐν (1700
μένοις (1706 om.) ἔθεσιν.

Ieta excipiunt ea qua apud Cedronum stalim post
ἴσημον ἄγουσι Ῥωμαῖοι posita sunt, ad <
riam de Simone Mago et Petro pertinentia , Ὁ
ἔρων ἀκούσας ὅτι
Πέτρου, καὶ ἀγανακτήσας, ἐκέλευσεν αὐτὸν σταυρω-
θῆναι Ὁ δὲ Πέτρος, καραχαλέ ας
Ίνα μὴ ὄρθιος σταυρωθῇ ὡς ὁ Κύρι

μέντοι

πεφόνευται Σίμων

τὸν ἔπαρχον

&, κατὰ κεφα-

D λῆς ἐσταυρώθη, καθὼς ἠξίωσεν ἐκ πολλ ἧς μετριο-
φροσύνης. Μετὰ δὲ γε τὴν Πέτρου τελευτὴν ἐν τῷ
δευτέρῳ ἔτει (4700 om. ἐν τ. E.) καθώς φησιν Εὖ-

σέδιος, Παῦλος ὁ ἀπόστολος χατὰ μὲν τὴν πρώτην
ἀπολογίαν ἐλθὼν ἀπὸ τ

Ἰουδαίας δέσμιος καὶ ἅπο-
λογησάμενος Νέρωνι ἐπὶ τὴν διακονία, τοῦ πηρύγμα-
Dm (1106. ἀπεστάλη), Kàv
τὰς τῶν ἀποστόλων Πράξεις ἐπ᾽ £
ECT
τῷ Παύλῳ'

τος ic θεν ὡς ἔοιχεν

ἵνον τὸν χρόνον

ρις ὅτε (1700 ὅτου) συνῆν
καιρὸν ἔμαρτ οὐ συμ-

καθ᾽ ὃν ὕρησεν,

crat Hist. eccl. vy, 2 2. Sed non ex uno certo Socra-
tis loco hic omnia 3 sunt.

1291

παρῆν αὐτῷ, τοῦ ἀποστόλου σαφῶς wal τοῦτο (1106 A,
κ. τι ug.) λέγοντος ὅτι οὐδείς μοι ἐν τῇ πρώτῃ µου
ἀπολογίᾳ συµπαρεγένετο, ἀλλὰ πάντες µε ἐγκατὲ-
λειπον (1100 -λιπον)" μὴ αὐτοῖς λογιαβείη. "H» (cor-
rigendum videtur, utapud Cedrenum editum est, cv,
aul alio modo locus sanandus est) δὴ πρὸς Τιμό-
θεον αν ἐπιστολὴν δεσμοῖς κατεχόµενος ἔγρα-
ψεν, ὁμοῦ σημαίνων τήν τε προτέραν αὐτῷ γενοµέ-
νην ἀπολογίαν πρὸς Νέρωνα, ὃν wal λέοντα διὰ τὸ
ἀπάνθρωπον καὶ θηριῶδες τοῦ τρόπου καλῶς ὠνόμα-

σε: καὶ τὴν παρὰ πόδας τελείωσιν ἐπάγει φάσχων"
᾿Εῤῥύσθην ἐκ στόματος λέοντος. ᾿Αλλὰ καὶ ῥύσεταί
µε Κύριος ἀπὸ παντὸς ἔργου πονηροῦ, καὶ σώσει εἰς
τὴν βασιλείαν αὐτοῦ τὴν ἐπουράνιον, ὑπεμφαίνων τὸ
παραυτίκα μαρτύριον, ὃ καὶ σαφέστερον ἐν τῇ αὐτῇ
προσαγορεύει γραφῇ, λέγων. Ἐγὼ γὰρ ἤδη σπένδομαι,
καὶ ὃ καιρὸς τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως ἐφέστηχεν, "Amo-
λογησάμενος τοίνυν τὴν πρώτην ἀπολογίαν, καὶ αὖθις
ἐπὶ τὴν τοῦ κηρύγματος διακονίαν στειλάμενος, εἶτα
πάλιν τὸ δεύτερον ἐπιδὰς τῇ Ῥώμῃ δέσμιος, καὶ
ὡσαύτως Νέρων! παραδοθεὶς, τὸν διὰ ξίφους τοῦ µαρ-
τορίου στέφανον ἀνεδήσατο, μηνὶ Ἰουνίῳ χβ’, Kap! ἣν
ἡμέραν καὶ Πέτρος ἐσταυρώθη, καθάπερ χαὶ Μάρκος
καὶ Λουχᾶς οἱ εὐαγγελισταὶ, καὶ Ἰάκωδος ὁ ἀδελφό-
θεος, Ὁ οὖν Λουχᾶς ἐπὶ ἐλαίας χαρποφόρου σταυρω-
θεὶς, μὴ εὑρισκομένου ξύλον ξηροῦ πρὸς τὸ γενέσθαι
σταυρὸν ἐν τῷ τόπῳ, λαθών τις τὸ σῶμα καὶ μεταξὺ
πολλῶν μνημείων θάψας ἄδηλον ἐποίησε τὸν τάφον.
Tw δὲ μαθητῶν ἀναζητούντων μετέπειτα wal μὴ
εὑρισκόντων αὑτοῦ τὸν τάφον δ'ὰ τὸ πλῆθος τῶν μνη-
μάτων, καὶ προσευξαμένων αὐτῶν (Coil. προσευξά-
μενοι) τῇ νυκτὶ (1708 add. ἐκείνῃ) κουλούρια (1706 0
κουλλούρ.) βρέξας (1708 ἔδρεξεν) ὁ Θεὸς ἰατρικὰ
ἐπάνω τοῦ τάφου, σύμβολα τῆς ἐπιστήμης αὐτοῦ, δῆ-
λον ἐποΐησε τὸν τάφον (1106 pro δῆλον, etc., καὶ ἐκ
τούτου τοῦ σημείου γέγονε γνώριμος ὃ τάφος)" οὗ
τὸ λείψανον Κωνστάντιος υἱὸς Κωνσταντίνου ἀναχο-
µίσας ἐν Κωνσταντινουπόλει κατέθηκεν ἐν τῷ ναῷ
τῶν ἀποστόλων, ὅνπερ ᾠκοδόμησεν ὁ πατὴρ αὐτοῦ
μέγας Κωνσταντίνος (hoe accentu) Incidunt hec
exirema in ed. Cedreni Paris. pag. 212 ; in editio-
nis Bonnensis pag. 373. Qui vero in codice de Ja-
cobo juslo sequuntur, ea. Cedrenus paulo ante (cf.
ed. Paris. p. 205 C; ed. Bonn. pag. 360) in rem
suam convertiL, scriptura sepe mutata, omnibus-
que omissis qua ex Jobi libro aliisque afferuntur.
Scripta vero sunt in chronico hune in modum :

Ὁ δὲ γε (1706 μέγας) Ἰάκωθος ἀγνὸς ὑπάργων
ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ, οἷον μὲν καὶ σίκερα οὐκ
ἔπιεν οὐδὲ ἔμψυχον ἔφαγεν, οὐδὲ βαλανείῳ ἐχρήσατο"
τὰ δὲ γόνατα αὐτοῦ ἀπεσκληκότα δίκην χαμήλου γε-
γόνασιν ix τοῦ del κάμπτειν ἐπὶ γόυν καὶ τῷ θεῷ
προσχυνεῖν, Ὅθεν διὰ τὴν ὑπερθολὴν τῆς δικαιοσύνης
αὐτοῦ καὶ θαυμαστῆς πολιτείας ἐκαλεῖτο δίκαιος καὶ
ὁθλίας (ita Coil, ἀδλ. 4706), 8 ἐστι περιοχὴ τοῦ

D

(74) Cf. Job. cap. xt et xir. Textos aronici
plura habet digna notatione critica.

(75) Ita codex habet, sed ut clarum est, vitiose.In
textu Valicuno legitur : καιομένης πυρὶ ἀνθρακων,

ADDENDA.

1998

λαοῦ καὶ δικαιούνη. "Oc (ab hac inde voce cod.
4706 omniu omittit usque verba ἐπεῖ οὖν αἰδὲ
καὶ σεθάσµιος) γε μεγέλων καὶ θείων ὁράσεων ἀξιού-
μένος ἑώρακὲν ποτε προφανῶς τὸν 7
αὐτοῦ γενησομένην μανίαν καὶ μιαιφονίαν τῶν Ἴου-
δαίων ἀπειλοῦντα (e0d. λῶν) ἐν ἐξαισίῳ καὶ φοόερο-
τάτῳ σχήματι, περὶ οὔ φησιν πρὸς τὸν Ἰὼδ (Τὰ) ὁ
Θεός: « Ἰδοὺ δὴ ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ ἐπ᾽ ὀσφύϊ' ἡ δὲ δύνα-
ܘܐܬܐ‎ αὐτοῦ ἐπ' ὀμφαλοῦ γαστρός, Ἕστησιν οὐρὰν ὡς
χυπᾶρισσον, τὰ δὲ νεῦρα συμπέπλεκται" αἱ πλευραὶ
αὐτοῦ χάλκειαι, ἡ δὲ ῥαχὶς αὐτοῦ σιδηρόχυτος. Τοῦτο
ἔστιν ἀρχὴ πλάσματος Κυρίου, πεποιημένον ἔγχατα-
παίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ. Πέποιθεν δὲ ὅτι
προσχρούσε: Ἰορδάνης εἰς τὸ στόμα αὐ
ὀφθαλμῷ αὐτοῦ δέξεται αὐτόν. Πὰν δὲ πλωτὸν ܢܗ‎
ελθὸν οὐ μὴ ἐνέγχωσι βύρσαν μίαν οὐρᾶς αὐτοῦ, καὶ
ἐμ (sic codex) πλοίοις ἀλιέων κεφαλὴν αὐτοῦ, Τίς
ἀποκαλύψει πρόσωπον ἐνδύσεως αὐτοῦ ; εἰς δὲ πτύξιν
θώρακος αὐτοῦ τίς ἂν εἰσέλθοι ; πύλας δὲ προσώπου
ἀνοίξει ; κύκλῳ ὀδόντων αὐτοῦ φύδος. Τὰ
δὲ ἔγκατα αὐτοῦ ἀσπίδες ܐܘܡܘ‎ ἐν πταρμῷ αὐτοῦ
ἐπιφαύσχεται (descripsi ἐπιφάσκ. ) φέγγος * οἱ δὲ
ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ εἶδος ἑωσφόρου, ἐκ στόματος αὐτοῦ
ἐκπορεύονται λαμπάδες καιόμεναι, καὶ διαριπτοῦν-

ον τὴν κατ᾽

ται ἐσχάραι πυρός. Ἐκ. μυκτήρων αὐτοῦ ἐκπορεύεται
καπνὸς χαμίνου καιομένης, wal πυρὶ ἀνθράχων d
ψυχὴ (cod. -χὶ) αὐτοῦ (76): φλὺξ δὲ ἐκ στόματος αὐ-
τοῦ ἐξέρχεται: Ἐν δὲ τῷ τραχήλῳ αὐλίζεται δύναμις"
ἔμπροσθεν αὐτοῦ τρέχει ἀπώλεια, Ἕστημε δὲ ὥσπερ
ἄχμων ἀνήλατος, Ἐὰν συναντήσωσιν αὐτῷ λόγχαι,
οὐθὲν οὐ μὴ ποιήσωσιν" ἥγηται μὲν γὰρ σίδηρον
ἄχυρον, χαλκὸν δὲ ὥσπερ ξύλον σαθρόν, Καὶ οὐ μὴ
πρώσει αὐτὸν τόξον χάλχειον' ἥγηται μὲν πετροθύ-
λον χόρτον, Ὡς καλάμη δὲ λογισθείησαν σφυραί' x

παγελᾷ μὲν σεισμοῦ πυρφόρου. Ἢ δὲ στρωμνὴ αὐτι
ἐθελίσκοι ὀξεῖς, "γηται μὲν τὴν θάλασσαν
ἐξάλειπτρον, τὸν δὲ τά

σπερ
αρον τῆς ἀθύσσου ὥσπερ
αἰχμάλωτον, Οὐκ ἔστιν ἐπὶ τῆς γῆς ὅμοιον αὐτῷ. ΟἹ
γὰρ δοῦλο: τοῦ Θεοῦ ἄγγελοι πολλάκις ὀνομάζονται
ὑπὸ τῆς θείας Γραφῆς διὰ τὸ ἀκούειν αὐτοὺς λόγους

παρὰ Θεοῦ καὶ ἀναγγέλλειν τοῖς λοιποῖς ἀνθρι
Φησὶ γὰρ Ἔσδρας. ᾿Απέστειλεν ὁ Θεὸς πρὸς αὐ
ποὺς δούλους αὐτοῦ τοὺς προφήτας" αὐτοὶ δὲ ἔξεμυ-
κπήριζου τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, Ὡσαύτως καὶ
τοῦ προδρόμου λέγει Κύριος: Οὔτός ἐστι

γραπται Ἰδοῦ ἐγὼ ἀποστέλλω

προσώπου σου. Καὶ οὐ μόνον
χαιοι, ἀλλὰ καὶ θεοί, κατὰ τὸν λέγοντα’ Ἐγὼ εἶπα"
θεοί ἔστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες, Ἐπεὶ οὖν (70) αἱ-
δέσιμος καὶ σεθάσμιος καὶ σφόδρα περιθόητος ὑπῆρ-
χεν ὁ Ισάγχελος Ἰάκωθος ἑορτῆς γενομένης τοῦ
Πάσχα καὶ πολλῶν μυριάδων συνελθόντων ἐν τῷ ναῷ
τῶν Ἰουδαίων , καὶ ov ἀνενέγχαντες οἱ t
(in margine γραμματεῖς) ἐπὶ τὸ πτερύγιον τοῦ Ἱερι
διασκεδάσαι βουλόμενοι τὸ χήρυγμα Χριστοῦ, εἴπον

ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἄνθρακες.
τῇ Ab his inde rursus cum Coislin, 305 Im-
er. 1700 facit; item Cedrenus lextus rursus con-
ferendus est, cf. ed. Paris, pag. 205. D.

1299

ADDENDA.

1300

μεγάλῃ τῇ φωνῇ" ᾿Αξιοῦμέν σε, δίκαιε, εἰπεῖν τῷ λαῷ; Α τοῦτον ἐδέξατο, ἐκέλευσε δὲ μηδένα ἔμποδον γίνεσθαι
ἵνα μὴ πλανῶνται ὀπίσω τοῦ λεγομένου Χριστοῦ: σοὶ
γὰρ πάντες πειθόμεθα, γινώσκοντες σε δίκαιον ὄντα

λανήθη. Καὶ εἶπαν πρὸς ἀλλήλους: Κακῶς
ἐποιήσαμεν τοιαύτην μαρτυρίαν καθ ἑαυτῶν ὑτὲρ
τοῦ Ἰησοῦ παρασχόντες, Καὶ πολλοὶ ἐκ τοῦ λαοῦ
ἀκούσαντες ἐπίστευσαν, Καὶ δὴ μανέντες οἵ ἐξάγι -
στοι xal τοῦτον καταχρημνίσα"

e, κλίνας τὰ γόνατα

ποιεῖτε ; Ὁ δίκαιος μᾶλλον ὑτὲρ ὑμῶν (1706 ἡμῶν)
εὔχεται. Καὶ δραμών τις κναφεὺς ἔδωκεν εἰς τὴν
κεφαλὴν αὐτοῦ μετὰ τοῦ ξύλον ἐν ᾧ τὰ ἱμάτια ἐκ-
πιέζει (1700-Ceiv εἴωθε), καὶ παραχρῆμα ἐτελεύτη-
σεν ὁ δίκαιος. Θάψαντες δὲ αὐτὸν παρὰ τῷ ναῷ ἀνή-
Ύειραν αὐτοῦ τὴν στήλην' μετὰ δὲ τὴν μαρτυρίαν
αὐτοῦ παρὰ πόδας Ἱερουσαλὴμ πολιορχεῖται. Φησὶ
γὰρ Ἰώσηππος: Ταῦτα δὲ συµθ
ἐκδίκησιν Ἰακώδου τοῦ δικαίου, ὃς y ἀδελφὸς Ἰὴ-
σοῦ τοῦ λεγομένου Χριστοῦ: ἐπειδή περ δικαιότατον
αὐτὸν ὄντα Ἰουδαῖοι ἀπέχτειναν, ΟἹ (77) τοίνον Ἰου-
δαῖοι μετὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἀνάληψιν ἀπολέμη-
τοι ἔτη μ΄ διέμειναν, τοῦ Χριστοῦ μαχροθυμοῦντος
ἐπὶ τῇ παρανομίᾳ καὶ θεομαχίᾳ αὐτῶν, ὅπως γνωσι-
μαχήσαντες ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ πλημμελείᾳ ἰσχυρὰν mov

» μετάνοιαν, "Ὅθεν αὐτοῖς φοδερὰ σημε'
ἐπεδείκνυε τὴν μέλλουσαν καταλαμθάνειν αὐτοὺς ἅλω-

σιν προμηνύοντα, Ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀζύμων ἑορτῇ περὶ 0

ὥραν ἐνάτην τῆς νυκτὸς τοσοῦτον φῶς τὸν ναὺν χαὶ
τὸν βωμὸν περιέλαμψεν ἐπὶ ὥραν μίαν, ὡς δοκεῖν
ἡμέραν γενέσθαι, Μετὰ δὲ τοῦτο ἐφάνη ἄστρον ὑτὲρ
τὴν πόλιν ῥομφαίᾳ παραπλήσιον.

Οὐδ apud veteres de epistolis Abgari, regis Edes-
seni, et Christi circumferebantur, ea & Cedreno re-
lata sunt historia Christi exposita, cf, ed. Paris.
pag. 175 ; ed. Bonn. pag. 308. A quibus cum satis
dilferat textus chronici, etiam hune ascribere pla-
cet, premissis iis que eadem Cedrenus alio nexu
(cf. ed. Paris. pag. 191 D; ed. Bonn. pag. 336) ct
Scriptura passim differente de Tiberii circa Christi
honorem studio narrat, διὸ καὶ Πιλᾶτος (hoc accen-
tu ipse codex) εἰδὼς αὐτοῦ τὸ φιλάληθες καὶ φιλοδί-
Ἠαιον τὰ τεράστια Χριστοῦ πάντα wal τὰ τῆς εὖσε-
θείας αὐτοῦ δόγματα Ov ἐπιτομῆς d ώσατο 08
τῷ, καθὼς ἱστορεῖ Τερτυλιανὸς, ὁ τῶν Ῥωμ.
νόμων ἐπιστήμων, ἐν τῇ ὑπὲρ τῶν Χριστιανῶν ἄπο-
λογίῳ, διεξιὼν καὶ ὅτι μετὰ θάνατον ἀνεδίωσε καὶ ἔδη
παρὰ πᾶσι Θεὸς εἶναι πιστεύεται, καὶ ὅτι Τιδέριος
καταπλαγεὶς ἀνήγγειλε πάντα ἐπὶ τὴν σύγκλητον. Ἡ
δὲ οὐ προσήκατο πειθαρχεῖν
μὴ πρότερον ϐ
ματι map! αὐτῇ

νόμῳ παλαιῷ λέγουσα‏ ܕ

ἐγκριθείη, Ὁ δὲ τὸν μὲν νόμον

(77) Qua ab hoc inde loco. sequuntur, apud Ce-
drenum excipiunt eam quam supra vidimus de
Luca historiam, desinentem verbis ὁ πατὴρ αὐτοῦ
μέγας Κωνσταντίνος.

τοῦ Χριστοῦ τῷ κηρύγματι, καὶ μὲν γε καὶ θάνατον
προσηπείλησε τοῖς κατηγορεῖν τολμῶσι τοῦ κηρύγµα-
τος. Οὕτω γοῦν τῇ θείς Χριστοῦ δυνάμει ἀθρόως ἡ
σύμπασα οἰκουμένη τῆς ἱερᾶς (sic) τοῦ κηρύγματος
διὰ τῆς τῶν ἀποστόλων διδασκαλίας πεπλήρωται, Ἐξ
ὧν θαδδαίου ἐν Ἐδέσσῃ τῇ πόλει κηρύσσοντος τὸν
λόγον (78), καὶ ὁ ἐκεῖσε τοπάρχης, "Αθγαρος τοὔνομα,
δεινῷ πάθει κατεχόμενος καὶ φθειρόμενος, ἀκούσας
τὸ ὄνομα Χριστοῦ καὶ τὰς δυνάμεις συμφώνως ὑπὸ
πάντων μαρτυρουμένας, ἱκέτης Χριστοῦ διὰ γραμ-
ματηφόρου γίνεται, ἀξιῶν τῆς νόσου τυχεῖν ἀπαλλα-
γὴν, γράψας διά τινος ᾿Ανανίου ταχυδρόμου εἷς Ἵε-
ρουσαλὴ μι τάδε" «"λόγαρος τοπάρχης, ᾿Ιησοῦ σωτῆρι
ἀγαθῷ ἀναφανέντι ἐν Ἱερουσαλὴμ, χαίρειν, "Πκουσταί
μοι περὶ σοῦ καὶ τῶν σῶν ἱαμάτων ὡς ἄνευ φαρμά-
κων καὶ βοτάνων ὑπὸ σοῦ γινομένων. Ὡς γὰρ λόγος,
τυφλοὺς ἀναθλέπειν ποιεῖς καὶ χωλοὺς περιπατεῖν,
καὶ λεπροὺς καβαρίζεις, καὶ ἀκάθαρτα πνεύματα ἓκ-
θάλλεις, καὶ τοὺς ἐν μακρονοσίᾳ βασανιζομένους 0
ραπεύεις, καὶ νεκροὺς ἐγείρεις, "Amtp ἀκούσας, κατὰ
νοῦν ἐθέμην τῶν δύο τὸ ἕτερον" ἢ ἀτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς
ἀπ᾽ οὐρανοῦ καταθὰς, ἢ Υἱὸς ὑπάρχεις τοῦ θεοῦ
ποιῶν ταῦτα. Διὰ τοῦτο οὖν γράψας ἀξιῶ ἐλθεῖν σε
πρὸς µε (ita codex) καὶ τὸ συνέχον μὲ πάθος θερα-
πεῦσαι. Καὶ γὰρ ἤχουσα ὅτι καταγογγύζουσίν [σου]
Ἰουδαῖοι καὶ βούλονταί σε χακῶσαι: πόλις δέ μοι
μικροτάτη ἐστὶν, ἥτις ἐξαρκέσει ἀμφοτέροις. « Ὁ δὲ
Κύριος ἀναγνοὺς ταῦτα ἀντιγράφει πρὸς αὐτὸν οὕτω"
« Μακάριος ὁ πιστεύσας ἐν ἐμοὶ, κἂν μὴ ἑώραχέν µε.
Περὶ δὲ οὔ ἔγραψας ἐλθεῖν µε πρὸς σὲ (ita), δέον ἐστὶ
πληρῶσαι πάντα δι' ἃ ἀπεστάλην ἐνταῦθα, wal ἀνα-
ληφθῆναι πρὸς τὸν ἀποστείλαντά με. Καὶ οὕτως ἀπο-
στελῶ σοι τινὰ (816) τῶν μαθητῶν μου, καὶ ἰάσεταί
σου τὸ πάθος, καὶ ζωὴν σοὶ χαὶ τοῖς σὺν σοὶ παρέ-
Lev. « Ταύταις οὖν ταῖς ἐπιστολαῖς ἔτι καὶ ταῦτα συν-
ἧπτο τῇ τῶν Σύρων φωνῇ, θαδδαίου πράξαντος μετὰ
τὴν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου. Ὁ τοίνον "Αθγαρας ἀκού-
σας τὴν ἐπιστολὴν Κυρίου μᾶλλον εἰς πόθον xal πί-
στιν ἐξήφῃη μείζονα, καὶ κἂν ἐν εἰκόνι τὸν Χριστὸν
µόνον θεάσασθαι λίαν ἐφιέμενος, ἀποστέλλει ζωγρά-
φον, ὥστε τὸ θεῖον εἶδος ἐκείνου διαχαράξαντα πρὸς
αὐτὸν χομίζειν ὡς τάχιστα, Τοῦ δὲ διαμαρτῶντος
(sic) τοῦ σκοποῦ διὰ τὴν ὑπερθάλλουσαν τοῦ προσώ-
που χάριν τε καὶ λαμπρότητα, αὐτὸς τῷ οἰκείῳ προσ-
ὠπῳ ὀβόνην ἐπιθεὶς ἑναπομάττει τὸ ἑαυτοῦ ὁμοίωμα
D καὶ ἐκπέμπει τῷ ἐρῶντι τὸ ποθούμενον. Καὶ μέντοι
καὶ πρὸ τούτου πάλιν Ἱστόρηται ὡσαύτως, ὅτι περ τοῦ
Κυρίου τεχθέντος ἐν Βηθλεὲμ, ὁ των Περσῶν βασιλεὺς
εὐφυῆ τινὰ ζωγράφον ἐξέπεμψεν, ὃς τήν τε τοῦ τε-
χρέντος καὶ τῆς τεκούσης εἰκόνα διαγράψας πρὸς αὐ-
τὸν ἤγαγεν. Bl δὲ οὐ πάντα κατὰ τὴν Εὐαγγελικὴν
Ἱστορίαν ἀναγέγραπται, οὐ πάντως παρὰ τοῦτο καὶ
ἄπιστα. Οὐδὲ γὰρ τἄλλα σημεῖα ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς
ἀθετητίον, πολλά γε ὄντα ὡς μηδὲ χωρεῖν τὸν κόσμον
xa8' ἓν γραφόμενα.
(78) Hac rerum conjunctio vulgate veterum tra-

ditioni parum convenit. Ipsum enim Thaddeum
Christus ad Abgarum leganse dicitur.

1301

ADDENDA.

1302

Aliquot Joannis Henriei Norru conjecture, emendaliones, adnotationes in incerti auctoris

epistolam, qui ἃ Diognetum quemdam data esi

Hano epistolum bis edidit J. Th. C. Otto : prius A
eam publicavit in tertio Corporis spologetar. Cbri-
stianor, seculi secundi volumine a p. 156-207, ed. II.
Denuo eam nimiis et sepius sat vulgaribusexplica-
tionibus instructam edidit Lips. 1842. De qua edi-
tione quid sentiendum sit, uberius expliculmus in
Annal. Theolog. Vindobon. vol. VI, fase. 1, p. 130
seqq.

Cot. 4168, 1. 21 mala. est Steph. conjectura τὸν
κόσμον. Cf. Krueger δὰ Dionys. Halicar. De comp.
verb. p. 454 seqq. οἱ Kaeh. Gr. Gc. 8 154 Anmerk.
t. H, p. 199.

1.27 emenda: ἀποδέχομαι τε; nam γε ἢ. 1. ni-
hil significare potest. Et cum ne bruta quidem so-
nos nihil significantes edere verissime alicubi God.
Mermannus dixerit, τε rescribendum est, quod se-
quenti καὶ respondeat.

ibid. male nonnulli genit. προβ. ab omissa pra-
pos. ἕνεκα repetunt : tu cf. lexica in v. ἀποδέχομαι.

1. 50 de ὡς cura infinit. constructo cf. Winer p.
376 ed. V. Otto pro ἂν ἀκοῦσαί σε scripsit τὸν ἀκού-
σαντα ; ἀκούσαντα iam Steph. coniecit. Dein. λυπη-
θῆναι Hoffmannus apud Hefel. Pat. ap. xri ed. IV,
pana affici Vransfert.

Col. 1169, 1. 18 ἕκαστον ita Bohl,, Hefel., Otto.

1. 19 Post ἑκάστῳ eecidisse ob hom«ceoteleuton
ὡς 1. 1. suspicati sumus; sed non opus est ea par-
ticula

I. 28 τέλεον δ᾽ αὐτοῖς restitue ex codd. Argent. a
Cunitzio in Ottonis usum collato.

I. 33 vulgo male ἀργυρέους,

1. 39 scribe : τις cf. Kueh. l. I, 1, p. 56.

Pen. οὐκοῦν cf. Kuehneri excurs. ΠῚ ad Xenoph.
Memorabil.

Col. 1472 1. 2 κἂν pro καὶ recte apogr. Deur. οἱ
cod. Argent.

1. 12 φρονοῖω ἂν coniec. Hoffm., sed ἀνταπόδο-
zov ἢ. I. esse iam vidit Steph. Glossemata esse καὶ
post σέθειν ot φρονεῖν h.l. diximus ; ὡς pro εἰς
ante νεὺν coniecit Otto.

I. 20 emendavimus 1. L. τῶν τοῖς κωφοῖς τὴν αὐ-
τὴν ἐνδεικνυμένων φ. τῶν μὴ δυναμένων [ef. Wi-
ner p. 230 Anmerk. ed. V.) τ᾿ >. μὲ
τῷ (ila iam Steph ) δὴ (hae et Otto) etc.

1.30 lege ἀλλὰ μὴν τό τε περι... οὐδενὸς (ita
cod. Argent.) ἀξιαλόγου, οὐ (quod. propter homoo-
teleuton excidisse iam vidit Stephan.) νομίζω. Quod D
si eui non placuerit, loget μὴ (que est particula in-
terrogativa) loco μὴν et ponet post μαθεῖν signum
interrogationis.

I. 38 emendes nobis preeuntibus πῶς οὖν 0i-
µις ἐστί; quod et Ottonem coniecisse videmus,

B

C

λαμδάνειν...

Col. 4473, 1.20 emendandum est μάθημα τοι-
οὔτ᾽, ̣= tam excellens, egregium, preclarum, in quod
et van llengel incidit.

1. 32 verisissima est Marani coniootura ; perfrigi-
dum et nimis longe quesitum est quod Ottoni in
mentem venit.

Col. 1176, |. 32. πλεονάζουσι de Christianis in-
terne crescentibus, sc. virtutibus, explicat Otto.

L. 48 ἀληθῶς quod post αὐτὸς typographorum in-
curia ex editionibus excidit, ex eodice Argent. Otto
in textu recte reposuit.

I. 44 Rectius ἐνίδρυσε apog. Βου, et cod. Argent,
exhibent.

Col. 1177) 1. 46 οὐ μενοῦν reseribas cum Ilefelee,

I. 49 Οὐδ typographorum incuria exciderant νου.
ba : ἔπεμψε — διωκῶν, recte nune in sedem suam
restituta sunt, Dein κρινοῦντα recle coniecit Ste-
phanus. Mox πλεονάζοντας, eodem modo, ut supra
col. 1176, l. 33, explicare voluit Otto. Infra in initio
cap. ΥΗΙ ἀξιοπίστων ironice dietum esse recte vide«
runt interpretes.

Col. 480, L. 5 καὶ ἀγανὸς (— mitis) καὶ ἀόργ.
Hoffmannum oconiecisse Hefele ad hl. dixit.

T. 8 loco ἣν Otto velit ταύτην scriptum esse.

1. 23 ἀπαγομένους ex cod. Argent. recte rescri-
psit Otto. cum οἱ Beur, apogr. ἀταλλομένους ha-
beat.

1. 25 τὸν νῦν recte Hefele rescripsit.

I.35 scribas nobiscum, , 1 δύναμιν, ὡς (—
quoniam) τῆς ὑπεθ. φιλ. μία ἀγάπη (subiectum. est
verbi ἐμίσησεν, eto.) τοῦ Q. οὐκ ἐμίσ. ἡμᾶς, οὐδὲ
.ܫܗ‎ οὐδὲ ἐμν. (altendas ad polysyndeton), ἀλλ᾽
ἐμακρ., ἤνεσχ,, ἑκὼν vel ἐθέλων (cf. Just. Expos.
roct. fid. c. 11; codd. et edd. λέγων, male) αὐτὸς
(attendas ad subitam subiecti mutationem) τ. ἡ. 4.
ἀνεδέξατο" αὐτὸς (fortasse οκ antecedentibus male
hic repotitum) τὸν, eto.

Col. 1481 L 20 ἐπίγνωσιν πατρός (hoc vocab.
habent apogr. Beur. et cod. Argent.). Ὁ γὰρ, etc.

1.23 τὰ ἐν τῇ γῇ, ita. preeunte Bochl., qui ct ἐν
αὐτῷ coniecit, textum constituerunt Olta οἱ Hefele.
Mox ex errore tvpograph. λόγιον loco λόγον in Ma-
rani editionem irrepserat, quod iure correctum est.

I. 40 loco ὅσα iam anno 1843, cum primum hanc
epistolam legissemus, ὃς, ἃ emendandum esse vi-
dimus: quam coniecturam nobis praecepit van Hen-
gel, vir nobis carissimus et maxime amicus. Verba.
ταῦτα ἐπιδ, κ. incuria typograph. in edit. Maran.
omissa recte in sedem siam restituta sunt.

Col. {184 1. 2 εἰς τὸ (τὸ habet recte cod. Argent.)
πῦρ τὸ αἰώνιον,

>

1308

ADDENDA. :

1304

I. 4 cum in codice Argent. aliquot vocabuli πρὸς A sitam ὑπό τε τοῦ recepit in textu'n Hefele. Denique.

vestigia adhuo appareant, reote Otto τὸ πῦρ τὸ πράσ-
χαῖρον in textu collocavit.

1. 24 παλαιός et cod, Argent. exhibet.

L ult. male οἱ deletum voluit Maranus:tu trans-
feras, quippe qui facti sitis. Verba : παγκ. . . . ἑαυ-
τοῖς quo modo ποικίλοις x. Kex. facti sint osten-
dunt; que due sententie participales causam osten-
dunt, ex qua illud οἱ γεν... . τρ. procedat. Loco
τρυφῆς Hoffmannum τρύγης (-- messis) coniecisse
refert Hefele,

Col, 4185 1. 17 emendationem a nobis |. I. propo-

I.21 αἱρῶν quod et nos olim, eum. Beur. apog.
ἐρῶν exhiberet, coniecimus, Otto quoque conie-
ctüra assecutus est, quia ρῶν in eod. Argent adbuc
superesse et duas tantum litteras ante ρῶν evanidas
esse ipsi nuntiatum erat.

Hec pauca, que ab honesto et reverendo huius
libri editore rogati, ipsi, nonnullis in ipsa editione
correctis in eamque additis, imprimenda tradidi-
mus, in presens sufficiant. Nam quo minus plura
eaque uberiora nune dare possimus, multis aliis
negotiis prohibemur.

FINIS TOMI SECUNDI.

Saneti Amandi, — Ex typis DESTENAY.