V.
■JSf^S
■ -*%&*+
*\* • *1
**/"
■
<**£
ST ATCS
DIOECESIUM CATHOLICARUM
IN
AUSTRIA GERMAMCA, BORUSSIA, BAVARIA, RELIQUIS
GERMAIAE TERRIS SITARUM
DESCRIPTDS
J. FRIDERIOO SCHULTE
J. U. D., JUR. CANONICI ET GERMANICI PROF. PUBL. ORD. IN TJNIVERSITATE
PRAGENSI ARCHIEP. PRAG. JUDICII MATRIMONIALIS CONSILIARIO ACTUALI.
GISSAE 1866.
UMPTU E. ROTH.
PRAEFATIO.
Accuratam status dioecesium habere notitiam summi esse momenti,
si, quae inde veniant commoda^ consideraveris, statim intelliges.
Certo certius est, singulas dioeceses earumque conditionem inter
se maxime differre, sive formam, ut ita dicam, exteriorem spectes,
sive vitam internam. Ad has diversitates recte discernendas non
sufficit, in promptu esse eos numeros, qui quodammodo ita circumscri-
bunt dioeceses, ut mathematicorum more construi possint. Quaecumque
in ipsam vitam ecclesiasticam vim aliquam exercent : situs, relatio inter
ecclesiam et rempublicam, numerus et conditio incolarum ab ecclesia
separatorum ipsa religione christiana vel confessione, relatio clerico-
rum et regularium omnis generis ad populum Qaicos), relatio clericorum
curae animarum deditorum ad eos, qui aliis funguntur officiis, numerus
et conditio beneficiorum aliorumque officiorum, jura ordinaria quemad-
modum aut secundum jus commune libere exerceantur aut fortasse
legibus civilibus consuetudine statutis particularibus coarctentur vel in
facto minuantur (praesertim in ordinandis clericis, conferendis benefi-
ciis, administranda jurisdictione ecclesiastica, cura rerum temporalium
gerenda cet.) : has reliquasque ejusmodi res haud ignorare eum omnino
oportere, qui de statu ecclesiae, qualis in aliquo consistat territorio,
judicare velit, primo constat aspectu. Talis etenim profecto notitia
solum et valide efficit, ut, quaenam praecipue sint adhibenda ad statum
dioecesis meliorem reddendum, possit dijudicari. Nam si intellexerimus,
bonum certae dioecesis statum dici posse et qualis sit, comparatione
• . t
IV
cum alia intercedente facile nobis persuadebimus, quid in altera sit
mutandum. Nihil unquam periculosius est, quam errare de iis rebus,
quae unice efficiunt, ut status natura recte intelligatur. Non sola cleri,
beneficiorum, templorum, monachorum., religiosarum numerositate eccle-
siam in aliquo territorio florere constat; vitam ipsam populi esse catho-
licam oportere planum est. Ecclesiae finis minime est, ut hierarchia
numerosa, opulenta existat, immo ut is adsit clericorum numerus, ea
vigeat hierarchiae libertas, eae praesto sint opes, quas, ne ulla re ad
assequendum finem ipsi propositum careat, ecclesia possideat est necesse.
Ex iis, qui publici juris sunt facti, libris, neque, si cerlam sin-
gulam dioecesim, neque multo minus, si dioeceses Germaniae vel ullius
ampli territorii intuearis, res modo designatas satis perspici constat.
Permagnus „schematismorum" , „elenchorum" aut quotannis aut bienniis
trienniis cet. impressorum numerus fere nihil continet, quam nomina
clericorum, beneficiorum, nudum animarum numerum. Deest in iis
„ conspectus " congruus, summa difficultate notitiae inde hauriuntur-
Neque vero ii hujusmodi libri, qui minime cancellis tam angustis sunt
circumscripti, de omnibus rebus, quas supra attigi, lectorem reddunt
certiorem. Catalogi dioecesium bavaricurum fere omnium mihi esse
videntur optimi. Quae ad dijudicandum statum cujusve parochiae
particularem, relative ad clerum, ordines religiosos, populum cet.
pertinent, scitu digna vel necessaria sunt, continent. Catalogi quoque
aliquot Austriae dioecesium quodammodo excellunt. Sed dum plerique
catalogi bavarici etiam statum populi religiosum pro parte exhibent,
frustra in catalogis austriacis, borussicis aliisve de rebus gravissimis,
utpote de matrimoniis, numero liberorum legitimorum et illegitimorum,
communtcantium cet. notitiam quaeris. Hae vero res primo per se
nos juvant in statu dijudicando; accedit, quod „statisticae" , quas res-
publicae edunt, plane alios scquuntur fines et maximam partem, id quod
in terris et regionibus, ubi catholici cum acatholicis permixtim degunt,
summi est momenti, in conscribendis numeris nullum ad statum eccle-
siasticum habent respectum. Quodsi catalogi illas res continerent,
fieri non potest, ut ad omnium deveniant notitiam, quippe quum aliquot
extra dioecesis singulae fines fere nunquam egrediantur et summis
tantum expensis acquiri possint. Sin autem haec superaveris, non
cujusvis est, ad ea omnia attendere, quae lumen afferunt.
Itaque rem omnibus gratissimam fore opinor, qu.um „staium
ecclesiae catholicae" edam.
In describendo statu ecclesiae catholicae Austriae germanicae,
Borussiae, ceterorum sub confoederatione germanica unitorum territoriorum
hoc opus se continet. Ad reverendissimos harum dioecesium Ordina-
riatus preces direxi ante hos ;tres annos enixe rogans, ut certis
quaestionibus responderent et libros hujusmodi impressos mihi trans-
mitterent. Quae accepi opus offert. Aliquot curiae ad quaestiones
propositas ita responderunt, ut paucissima jam desideranda sint, aliquot
praeter catalogum paucas resolverunt quaestiones, accuratis de quae-
stionibus ex catalogis haud resolvendis notitiis neque apud curiam
existentibus neque brevi tempore habendis, aliquot porro re, silentio
scilicet interposito, una denique verbis expressis inopportunum duxe-
runt, quod intendebam. Hoc aliaque dubitationem mihi non attulerunt
consideranti, ut librum ederem, unde maxima scientiis et praesertim
juri canonico atque theologiae provenirent commoda. Quid ambiguum
esse potest ? Publicare numeros omnis generis, qui partim ex libris
vulgatis partim aliunde reperiri possunt ? Minime. Publicare fortasse,
quantum mensae episcopales, dignitates et praebendae canonicales,
seminaria habeant reditum, quanta debeatur camerae apostolicae taxa,
quanta fortasse summa a republica quotannis solvatur ? cet. cet. Ubi
nova dioecesium circumscriptio locum habuit, hae omnes res, excepta
ultima, in ipsis bullis accuratissime continentur, bullae vero centies sunt
impressae. Hoc in dioecesibus borussicis, bavaricis, rhenanis, compluribus
austriacis quadrat. Ultima vero, quam attigi rem, ex ratione quaestuum
et erogationum, quae vulgo Budget appellatur, publica singularum
civitatum satis superque elucet. Ex hoc ipso fonte, quod pertinet ad
Austriam, cujus episcopi et capitula plerumque ditissimi esse putantur.
is quidem mensarum episcopalium et capitulorum reditus directe patefit,
qui ex fundo religionis percipitur. Ceterorum vero episcoporum redi-
tus, quum certa ad fundum religionis percenta solvere teneantur, ex
percentis in illa ratione - Budget - annotatis in tantum deduci potest,
quantum reipublicae ex fassionibus , quae vocantur, i. e. ex reditus
confessione a singulo facta, constat. Idem est de praelaturis. Tan-
tum vero abest, ut ecclesia ex redituum summa publicata detrimentum
capiat, ut contra falsae illae opiniones de itnmensis ecclesiae catholicae
VI
divitiis et opulentis praebendis refutentur. Insuper summus Pontifex
Pius P. IX., quem transmittendo easdem quaestiones, quas ad episcopos
direxi, humillime rogavi, ut episcopis Italiae austriacae, Ungariae,
Galiciae, Dalmatiae cet. preces meas commendaret, non modo annuit
his precibus, sed etiam Nuntio Viennensi mandare est dignatus, ut
voluntatem S. Patris illis aperiret. Quo facto Em. et Rev. Dom.
Cardinalis de Luca, eo tempore Pro-Nuntius apostclicus, tanto me
affecit favore, ut quaestiones a me propositas ipse imprimendas et
ad episcopos transmittendas curaret, rogando, ut iis responderent.
Reverendissimis dominis Archi- et Episcopis Agriensi, Weszprim.,
Quinque - Eccles. , Nitriensi, Scepus., Lugos. r. gr. c. , Rosnan.,
Szathmar., Vaciensi, Sabar. , Cassov. , Cracov., Premysl., Vicet.,
Spalat. et Macarc. , qui illas preces audiverunt, intimas debitasque
gratias agens summopere doleo, quod contemptus humillimarum non
propter commodum privatum factarum precum ex parte ceterorum
episcoporum impediat, quominus hoc opus alterum, quod de dioecesibus
illarum regionum tractaturum sit, sequi possit.
De forma et consilio operis nihil dico, per se patet. Quaecumque
mente benigna vituperabuntur ab iis, qui ipsa vituperatione probabunt,
se et intelligere, de quibus agatur, quid opus sit ad finem propositum
assequendum, et rem ipsam ante oculos habere, ea lubentissime acci-
piam, considerabo, occassione data corrigam.
De operis materia pauca jam sunt dicenda. Difficile immo usque
adeo impossibile est, accuratam cujusque rei pro unaquaque dioecesi
dare notitiam, quoad primo omnes Ordinariatus relationes et conspectus
a parochis eo modo componendos curent, ut res scitu dignae pateant,
secundo notitias omnis generis communicare non dubitent. In hoc
libro offerri, quae possint, recte me affirmare posse opinor, Ne vagae
darentur notitiae, multa praeterire quam incerta dare malui, quoties
authentica deerat informatio. Quam ob causam opus tantum abest, ut
perfectum dicere possim, ut a fine proposito longe distare coger
confiteri. Sed quum omni data opera fieri non posset, ut opus ederem
perfectum, aut plane editione desistendum aut opus minus perfectum
edendum erat. Illud equidem volui. Ductus vero amicorum persua-
sione, qui operam inutilem, expensas haud mediocres, praeprimis vero
diutiorem rei cunctationem dolebant, alterum elegi. Quodsi inde vitu-
VII
peratione dignus sim, nunquam „statum perfectum" editum iri certum
est eo, quod profecto fieri non potest, ut, antequam fundamentum sit
positum, in quo pro futuro opus perficiatur, omnes res eo quo decet
ordine et statu digestae in manus unius veniant. Ex aliis dioecesibus
alia desiderantur; catalogus unius tantummodo singulis bienniis, trienniis,
quadrienniis cet. apparet; notitiae scitu necessariae priusquam novus
edatur raro mandantur. Quod quamvis postularetur, facile annus
praeterlaberetur , sicque plurimi numeri non convenirent. Hoc vero,
et id est quod porro attingere debeo, per se non nocet. Nam numeri
absoluti, qui vocantur , raro aliud praebent commodum, nisi curiositati
indulgere, numeri relativi soli lumen afferunt.
Singularis occurrit difficultas in describendo congregationes mulie-
rum religiosas. Dum virorum congregationes certis ordinum sive
monachorum sive clericorum cet. regulis sunt conscriptae, illae mulie-
rum congregationes multoties ad unam tantum dioecesim pertinent,
earum regulae raro sunt publicatae. Inde evenit, quod persaepe
nesciri potuit, cujus congregationis ex. gr. „sorores charitativae" hujus
aliusve dioecesis existant. Quare si alicubi erravi, oro atque rogo,
ut a censoribus corrigar competentibus.
Hoc opus nihil offerre vult quam, ut vocant, statisticam, i. e.
describere, quaecumque ad finem, quem supra indicavi, assequendum
faciant. Cujus generis primo sunt numeri, deinde conditiones status,
rationes ex iis sequentes, porro statutorum legumque dispositiones,
quarum autoritate dioecesium, ut ita dicam, status efficiatur et recte
intelligatur.
Secundum opus, quod edere mihi proposui, 1° continebit suc-
cinctam singularum dioecesium historiam, 2° fontes indicabit et quidem
rerum in dioecesi gestarum scriptores, documentorum, legum, syno-
dorum collectiones, ceteros hujus generis libros, 3° monasteria, capi-
tula, ceteras corporationes ecclesiasticas, quae olim florebant, nominabit
et breviter adumbrabit, additis, quantum fieri potest, de exitu, bonis,
fine, cui haec nunc interviunt, notitiis, 4° alia omnis generis utilia
atque necessaria Q)arochiae, archidiaconatus veteres cet.). Itaque
Germaniam sacram edere spero; quo tempore juris publici fieri possit,
hoc ipso momento ne indicare quidem possum. Multa collegi, aliquot
partes prelum exspectant. Sed quum hic agatur de rebus praeteritis
VIII
aut nihil dabo aut omne id, quod saltem ex libris impressis reperiri
potest. Eam vero rem quominus absolvam biennio aut triennio ingens
laborum omnis generis copia plane impedit.
Tabulae adjectae omnino necessariae esse mihi videbantur quippe
quibus statim efficiatur, ut quasi uno aspectu singulae res intelligantur.
Quapropter repetitio numerorum evitanda non fuit, nam et singulae
dioeceses quoquoversus erant describendae et omnium comparatio
facienda.
Quum non res gestas sed statum dioecesium descripturus essem,
ut plurimum spatii lucrarer, per titulos singulas materias digessi et
descripsi. Spero, fore, ut hac ratione et perspicuitas augeatur et
librum evolventi res, quam quaerat, extemplo facile appareat.
Fontes operis, ut supra jam memoravi, sunt cataiogi officiales,
litlerae Ordinariatuum ad me directae, colloquia cum viris peritis;
quarnobrem neque libros citari neque de aliis similibus hic agi oportet.
Sermone latino usus sum, quia et ecclesiae est sermo et efficit,
ut opus ubique locorum possit adhiberi. Certe omnia me fallunt, nisi
hoc opus fere eos tantum esse lecturos, qui sermonis latini compotes
sint, jure existimo.
Pragae Idib. Mart, MDCCCLXVI.
Schulte.
I.
PROVINCIAE ET DIOECESES AUSTRIAE
IN TERRIS CONFOEDERATIONI GERMANIOAE
SUBJECTIS SITAE.
IITRODUCTIO.
Notitiae generales, quae ad oinnes has dioeceses sunt
referendae.
§• 1-
De situ et circumscriptione.
Pro regula dioeceses habent territorium antiquitus possessum, quum nullo
tempore hoc teneretur, ut dioecesis cum terra hereditaria congrueret.
Dioeceses inter se, quod ad circuitum pertinet, maxime differre, dioeceses
bohemicas et Olomucensem imprimis nimias esse, primo aspectu apparet.
Conditio quoque dioecesium geographica (physica, orographica cet.) deinde
diversissima est, praesertim quum 9 dioeceses (Linc. , Salisb. , Trid., Brixin.,
Secov. , Lavant. , Gurc. , Labac. , G-orit.) aut in totum aut pro parte alpinae
sint, aliae saltem montuosae. Curam vero animarum in terris Alpium et
in montibus difficillimam esse, patet. Unde effieitur, ut ex solo majore,
si alias dioeceses compares, clericorum in Brixin. et Trident. dioecesibus
existentium numero nihil probetur. Facillimum quoque est intellectu, hanc
complurium dioecesium conditionem esse, cur in iis tot mendicantium mo-
nasteria existant, quippe quum primo in regionibus istis raro alii difficillimae
curae se dedicent quam rusticorum filii, deinde paupertas incolarum talibus
monasteriis maxime faveat, in Alpibus praesertim denique monasteria ad parochos
juvandos tanto sint necessaria, quanto difficilior immo periculosior est presby-
terorum singulorum conditio. Quodsi dioeceses bavaricas. compares cum
austriacis, statim videbis, illas longe melioris esse conditionis. Beneficiorum
curatorum in singulis dioecesibus existentium numeros comparanti statim patet,
dioeceses rhenanas optime se habere, pessime vero austriacas.
1 *
§• 2.
JJe statu animarum.
Registra, quae vocantur, status civilis, de natis, mortuis, matrimoniis, sive
matricae baptismatorum (et natorum), mortuorum, copulationum quoad Catholicos
a solis parochis conficiuntur, et quidem dupla. Unum exemplar in archivio
paroch. asservatur, alterum quotannis Ordinariatui transmittitur. Inspectio et
revisio ordinaria quotannis per decanos rurales necnon apud Ordinariatum,
extraordinaria in actu visitationis episcopalis per Ordinarium vel Commissarium
delegatum instituitur.
Singulis annis parochi tabellas confectas pro districtibus politicis, quibus
parochia tenetur, magistratui civili tradere debent : 1) de obitu pupillorum.
2) consignatio prolium (pro vaccinatione). 3) consignatio illorum, qui aetatem
militarem attigerunt. 4) super statu populationis (nati, mortui, matrimonia cet.)
secundum schema praescriptum. Documenta legalia baptismi, mortis, copu-
lationis cet. a parochis conscribuntur.
Praeter matricas, quas nominavi, parochi tenere debent librum denuntia-
tionum matrimonialium et examinis sponsorum.
§. 3.
De Clero.
1. E ducatio. 1. Seminaria puerorum post annum 1849, ut equidem
scio, in plurimis dioecesibus erecta, sub sola Ordinariorum directione sunt.
Fundata sunt maximum ex donis Episcoporum, capitulorum aliorumve et
snstentantur partim reditu fundi ipsius, partim sumrais, quas Ordinarii, cano-
nici aliive presbyteri quotannis voluntarie solvunt. Alumni plerumque, ubi
controrium obtinet suo loco dicetur, in gy mnasio publico instruuntur. Si in
ipsa domo instruantur, institutum gymnasii publici qualitatem solo „Ministerii
status" decreto accipit. Quodsi hanc qualitatem non acquisierit, examen, quod
vocatur maturitatis, in gymnasio caesareo regio locum habet.
2. Episcopis liberum est, quos dignos existiment, ordinare, quum lex
civilis secundum Concordati art. IV. lit. b. canones pure agnoscat. Generaliter
ad theologiae studium non admittuntur nisi qui gymnasii classes bene se absol-
visse et maturos esse, examine publico raaturitatis probaverunt. Sed sacer-
dotum potissimuni urgente penuria factum est, ut in pcrmultis dioecesibus
juvenes in seminario recipiantur, qui illud examen non superaverint, immo
interdum numerus horum superet eorum, qui raaturi sint declarati.
3. Pro theologiae studio aut „Facidtates theologicaeu aut vInstituta theo-
logiae dioecesanau sunt. Professores e fundo studiorum mercedem accipiunt,
cui a fundo religionis restituitur. Professorum nominatio quoad instituta dioe-
cesana in libero Ordinariorum est arbitrio, quorum porro est, studiorum rationem
5
praescribere. Norma vero in conventu episcoporum a. 1856 (Acta hujus con-
ventus num. IV — X.) inter episcopos concordata ad verbum statuit : 1) ut pro
regula „ii ad studia theol. solummodo admittantur, qui inferius superiusque
gymnasium sufficienti cum successu absolverint. Hanc tamen normam conci-
lium provinciale ad tempus saltem temperabit, ubi tanta sit sacerdotum penuria,
ut nec ad parochialem animarum curam agendam pkne sufficiant." 2) „Theo-
logia quatuor annorum decursu a sex aut quatuor saltem professoribus tradenda
est." 3) „In cunctis institutis theol. tradatur aportet: theol. dogmatica et mo-
ralis pastoralisque , eloquentia sacra, historia eccles. , jus canonicum, sacra
scriptura tam veteris quam novi testamenti, nec non lingua hebraica, a qua
tamen addiscenda Episcopus dispensare poterit alumnos, in quantum id condu-
cere censuerit." 4) „In quantum pro rerum adjunctis iieri possit, praelectiones
accedant extraordinariae de patrologia praesertim, sed et de aliis, quae ad
Ecclesiae ministros amplius erudiendos inserviunt." 5) Lingua latina ordina-
rium erit praelectionum theolog. idioma : exceptio non nisi in singulis quibus-
dam disciplinis et gravi ex causa admitti poterit." Litteris die i6. Jun. 1856
ad Ministerium c. r. cultus et instructionis datis Episcopi studiorum theol.
normam proposuerunt his principiis fundatam. Haec norma Ordinat. hujus
ministerii dat. 29. Mart. 1858 (Reichs-Gesetz-Blatt Nuim 50.) vi resol. supremae
diei 8. Mart. 1858 publicata est, ut art. VI. et XVII. Concordati ad effectum
perduceretur. Secundum hanc legem ii, quibus professionis theol. munus tra-
dendum est, examen in scriptis superare debent et praelectionem probatoriam
tenere, exceptis viris jam operibus literariis vel magisterio satis probatis. Pro
cathedra vacante Episcopus concursum per dioecesim indicat, per complures
vero dioeceses, si institutum pluribus est commune. Ubi fundus relig. merce-
dem dat, vacatio Gubernio est indicenda, Episcopus dat quaestiones resolven-
das et curat, ut candidatus optime inspiciatur. De resolutione et votum
professorum instituti, de quo agitur, et alterius requiret. Praelectio censenda
est per Commissarium episcopalem et professores. Sin dubitatur^ an concursus
expediat, Episcopus „supplentcm" nominat, quem, si per annum spei in ipso
positae satisfecerit, ad examen, quod descriptum est, admittere potest. Ex
concurrentibus Episcopus quem elegit, ei, postquam 7,Locumtenentem" interro-
gavit, num persona grata sit „circa res politicas", munus confert.
Quoad facultates theologicas aut Episcopus virum Ministerio designat, audito
professorum collegii voto, aut a Ministerio concursus indicitur. Quaestiones
episcopus ministerio transmittit, cui jus est designandi aliud quoque institutum
theol , ubi examen sit faciendum, quam illud, cujus in concursu mentio est
facta. Praelectio probatoria praesente Commissario episcopali locum habet.
Quaestiones ab alia facultate recensentur ; quo facto Ministerium cum Episcopo
consilia confert. Episcopus auovis momento missionem docenoli theologiam potest
revocare.
4. Theologiae studiosi, paucis exceptis, qui „externia dicuntur, in Semi-
6
n
ario Clericorum. degunt, cujus Directores Episcopus libere nominat,
praeterquam personas „circa res politicas minus gratas." Seminaria aut bona
propria habent aut e fundo relig. sustentantur.
§• 4.
Clerus.
II. Titulus ordinationis et cura emeritorum, deficientium.
Clerici saeculares fere omnes ordinantur ad titulum, qui vocatur mensae
fundi religionis; titulus patrimonii vel pensionis rarissime occurrit. Regulares
ad titulos, quos jus canonicum pro regularibus habet, ordinantur.
Sacerdotes, quibus cura animarum ordinaria nondum commissa fuit, et
capellani locales, si ad curam anfmarum gerendam inhabiles redduntur, „defi-
cientium" pensionem annuorum 210 fl. mon. austr. e fundo relig. accipiunt;
parochi deficientes vero accipiunt 315 fl. ; quodsi causae graves adsint, 105 fl.
adduntur. Ubi beneficii reditus permittit, parochus reservata pensione a succes-
sore solvenda resignat.
Sacerdotes demeriti aut in domo corrigendorum (apud singulas dioeceses
indicatum est, si qua existat) aluntur aut e fundo relig. , nisi fortasse in opus
publicum damnati in carcere publico detineantur.
Ex „ratione quaestuum et necessitate erogationum" pro anno 1863 suo
quaeque loco expensa notabitur.
§. 5.
De beneficiis.
1. Congrua. Congrua parochorum veterum (i. e. in parochiis jam a.
1782 erectis) est 315 fl. m. a. , novorum (i. e. post. a. 1782 erectarum paro-
chiarum) est 420 fl. m. a. , localistarum 315 fl. , capellanorum, cooperatorum,
coadjutorum 210 fl. m. a. In civitatibus capitalibus parochi congruam 420 ad
1260 fl. habeat. Reditus aut ex agris, aut e summis sub hypotheca elocatis
aut e syngraphis publicis proveniunt. Accedunt eleemosynae missarum funda-
tarum aliaeve, praestationes pecuniariae vel naturales a patronis sive commu-
nitatibus debitae. Usque ad annum 1849 parochi in plerisque dioecesibus
decimas (non ex fructibus naturalibus agrorum metiendas, sed quantitatis fixae)
percipiebant. Redemtione decimarum a. 1849 facta reditus permultorum paro-
chorum valde sunt diminuti. Reditus singularum parochiarum maxime inter se
differunt. Dum aliquot in singulis dioecesibus supra 1000, 1500, 2000, 3000 fl.
recipiunt, multi haud muitum supra congruam habent. Quae ubi deficit, id quod
deest, e fundo relig. suppletur. Loco decimarum redemtarum syngraphae publicae
(„obligationes fundi exonerati") aut summae sorte victae (quum e syngraphis illis
quotannis certa pars sorti submittatur) capiti annumerantur. In omnibus dioece-
sibus magna parochiarum pars nullam praeter 420 fl. e fundo relig. solvendos
dotationem fixam habent.
2. Parochi ubique canonice investiuntur. Praeter parochias vero raro alia
beneficia, quae proprie vocari possunt, existunt. Capellani, cooperatores cet.
de regula beneficium non habent. Mittuntur aut parochis petentibus, quibus
onus iis necessaria (victum, habitationem) subministrandi et certam summam
solvendi incumbit, aut e fundationibus, si quae existant, aut e fundo relig.
mercedem recipiunt in iis locis, ubi unus pluresve capellani adsint oportet,
beneficii vero reditus ad praestanclum salarium minime suffieit. Eodem modo
curatur, quum parochus, sufficiente ad hoc reditu carens, morbo affectus pro
tempore curam gerere non possit.
3. Parochiae omnis generis iis tantum committuntur, qui examine quod
vocatur concursus parochialis; intra sexennium antecedens approbati aut dispen-
sationem lege ipsa sive gratia episcopali nacti, concursu indicto de ecclesia
vacante petierunt. Articulo Concordati XXIVto Concursus Tridentinus est
praescriptus. In conventu episcoporum a. 1856, quem supra memoravi, num.
XLIII — L., sequentes normae concordatae sunt : „Parochiae in omni Austriae
Imperio non nisi publico indicto concursu conferentur. Tentamina a Vicario
Generali et tribus ad minimum examinatoribus svnodalibus (seu prosynodalibus),
ab Episcopo designandis bis vel semel saltem quovis anno instituantur. Inha-
biles judicati tentamen instaurent oportet. Qui bene perfecerint, per sex annos
ad concurrendum pro beneficiis parochialibus admittentur. Ad examen pro
concursu parochiali accessus pateat sacerdotibus cunctis fide moribusque inte-
gris, postquam in animarum curam peragendo per triennium laboraverint, vel
sacramentum poenitentiae dispensandi facultatem per quinquennium potiti fuerint.
Episcopus viris, qui scientiae vel rerum gerendarum peritiae specimina alio
jam modo dederunt, permittere potest, ut examen extra tempus praescriptum,
forma tamen debita, subeant. Cetera, quae praevium hoc scientiae tenta-
men attinent, concilia provincialia ordinabunt. Concursu facto examinatores
svnodales non pauciores tribus ab Episcopo designandi Vicario generali prae-
side judicabunt, quinam competitores idonei sint. Episcopo integrum erit, eos,
quos examinatores idoneos renunciaverint, propter conversationis sacerdotalis
defectum reprobare, vel competitores in ipso concursu novo scientiae tentamini
subjicere, si quidem ita conveniens censuerit. Inter idoneos Episcopus dignio-
rem seliget, quem ad beneficium promoveat vel patrono commendet." Ilae
normae a conciliis provincialibus receptae et magis declaratae sunt. Patronus
ecclesiasticus, Imperator („lerrae princeps"), Gubernium (si fundus reltg. vel
studior. patronus est) unum e tribus ab Episcopo in tabella concurrentium
jprimo jpositis praesentare debet. Quodsi Imperator aut fundus rel. vel stud.
patronus sit omnino is, qui primo loco positus est, ab Episcopo instituitur,
nisi Gubernium ob causam politicam eum reprobaverit. Patronus (laicus) pri-
vatus aliquempiam e sacerdotibus in tabella receptis praesentare potest. Vide
amplius de hac re : Schulte Manuale juris ecclesiastiei. Gissae 1863. §. 74.
4. Uti ex tabula II. in appendice posita apparet tantus ubique adest
patronorum, imprimis privatorum, numerus, ut Episcopi, paucis casibus imprimis
patronatus realis exceptis, re vera minimam in beneficiis providendo vim exer-
cere possint. Nam difficillimum esse. ullum prorsus „inhabilema declarare
tanto magis apparet, quanto certius est, examen, de quo agitur, fere nusquam
rigorosius esse. Ita fit, ut persaepe sacerdotes, qui curam exercent in parochia
patroni, qui unam tantum aut paucas habet ecclesias ipsius patronatui subjectas,
usque ad a. 50mum capellani munere fungantur, alii ante 30mum vitae annum
parochi fiant. Hinc sacerdotum penuria! Cujus alia est causa merces profecto
misera capellanorum et tot parochorum, labor vero ingens nullo modo con-
gruens neque salario neque conditioni externae.
5. Fructus omnium beneficiorum jparochialium intercalares, deductis admi-
nistrationis et iis expensis, quae ad aedes reficiendas aliave similia faciendae
sunt neque ab heredibus civilibus praestari debent, in fundum relig. conver-
tuntur. Fructus intercalares praebendarum capitularium, quae e massa communi
percipiuntur, reliquorum e massa participantium praebendas augent; sin prae-
bendae e massa separata dentur aut e fundo- religionis, huic fundo addicuntur.
§. 6.
De Episcopis.
1. Episcopi dioecesani ab Imperatore (qui ex art. XIX. Concord. „Antisti-
tum imprimis comprovincialium consilio utetur") nominantur, exceptis 1) episc.
Secoviensi, 2) Lavantino, quos Archiep. Salisburgensis nominat, confirmat, con-
secrat, 3) Gurcensi, quem duobus vicibus Imperator archiep. Salisburgensi
praesentat, tertia vice archiep. Salisb. nominat, 4) archiep. Salisb. et 5) archiep.
Olomucensi, quem utrumque Capitula canonice eligunt.
2. Mensa episcojoalis diversissima est. Congrua Episcoporum ex lege
civili censetur 12 . 600 fl. m. a. archiepiscoporum 18 . 9000 fl. Qui plus
habent, 7j/2 procent. redituum, quos confessi sunt, ad fundum relig. solvere
tenentur.
3. Taxa camerae aut fixa est aut quovis casu definitur, quodsi compares
dioeceses Germaniae reliquas, minor esse videtur pro austriacis.
4. Episcopi singulae terrae hereditariae, ubi dioecesis sita est, vi consti-
tutionis statuum membra sunt cum voto virili. Exceptio in tantum adest, quod
archiep. Olomucensis tantum in diaeta Moraviae, non Silesiae, jus sedendi
habet, dum archiep. Salisburgensis tam in Salisb. quam in Tyrolensi sedet.
Qui Episcopi Principis titulo gaudent (Wratislaviensis, Brixin., Trident., Secov.,
Lavant, Gurc, Labacens.) et omnes Arcbiepiscopi ex legis fundamentalis litt.
patent. 26. Febr. 1861 publicatae §. 4. in „Domo Dominorum" (Herrenhaus), quod
est primum Austrlae repraesentantium corpus, sessionem et votum habent.
Ceterum omnes 4 Archiepiscopi, quorum provinciae in hoc libro describuntur,
Princijpis titulum habent.
4. Episcopi in omnibus, quae recensentur, dioecesibus in Jleligiosos iis
fruuntur juribus, quae jus commune aut ordinaria aut vi delegationis (ex
Conc. Trid.J iis attribuit. Eeligiosae ubique jurisdictioni Episcoporum ordina-
riae subjacent.
§• 7.
De administratione.
1. Vicarii foranei s. Decani s. Vicarii districtuum ab Episcopis nomi-
nantur libere, nulla praevia parochorum electione vel commendatione, e paro-
chis decanatuum. Hi decani ubique a republica ut „Inspectores scholarum
district.u confirmantur. Quare, si gubernium parochum ut inspectorem appro-
bare deneget, Episcopus aut alium nominet aut controversia a ministerio deci-
datur oportet. Liberum est episcopis, eos destituere. Ubique mos viget, quod
iis titulus „Consiliariorum consistorii", „Consil. eccles." tribuitur. Capitida
ruralia nusquam existunt, neque „fundi decanatuum" ; impensae (pro victu et
vectura) iis praestandae sunt a parochis, quos installant, visitant, aut a parti-
bus (in causis judicialibus). Eorum est : 1) quotannis visitare ecclesiam, aedificia
benef., scholas elementares, 2) matricarum revisio, 3) rationum de bonis ecclesiae
administratis revisio, 4) referre de statu cujusque beneficii cet. ad Ordinarium,
5) in fere omnibus dioecesibus fungi commissariorum munere in causis matrimo-
nialibus, aliis ecclesiasticis ad forum judiciale pertinentibus, 6) concursum indicere
et tabulam conficere pro scholis element. vacantibus, 7) decreta Ordinarii necnon
magistratuum clericis communicare, relationes clericorum omnesque alias literas
ad illos dirigere cet. Colloquia („Capitelsconferenzen") clericorum decanat. in
aliquot dioecesibus introducta sunt. In iis themata in scriptis exarata recen-
sentur aliaque pro vita pastorali necessaria et utilia discutiuntur.
2. Superiora officia Vicariatus generalis, Ordinariatus ab Episcopis libere
componuntur, maximum ex Canonicis eccl. cathedr. Impensae plerumque ab
Episcopis sunt faciendae; iii aliquot dioecesibus e fundo relig. pro parte prae-
stantur ; ubique etiam certae taxae existunt cancellariae (pro investitura, colla-
tione canonicatus cet.) et disjpensationum. Consiliarii de regula munus mere
honorificum habent.
Eodem modo impensae pro Tribunali matrimoniali ab ipsis Episcopis sunt
faciendae, quum taxae lege civili concessae minores sint, quibus resarciantur.
Irihunale pro causis clericorum discrplinaribus et criminalibus (eccl.) in
paucis tantum dioecesibus institutum est. Hae causae plerumque „administra-
tiveu finiuntur.
10
3. Episcopi auxiliares in part. inf. in aliquot tantum archidioecesibus :
Prag., Olomuc, Vienn., Salisb. , institui consuetudo est, quamvis profecto aliae
dioeceses, praesertim bohemicae, et satis amplae sint, ut Episcopus a Suffraganeo
adjuvetur, et dotatio e fundo relig. optime praestari possit.
§. o.
De tribatis eccles. et civilibus.
1. In Austria unum tantum viget tributum eccles., alumnaticum scilicet, pro
seminario cleric. Legibus est praescriptum, ut parochus, cujus dotatio 420 fl.
m. a. non superet, 1 fl. 571/2 kr., localista et benef. simplex 1 fl. 5 kr., parochi
aliique, quorum reditus a 420 usque ad 1050 fl. est, */2 %> ^ supra 1050 fl.
habent, 1 °/0 reditus solvant. Quantum sit, apud paucas dioeceses notare
possum. — Quae praeter alumnaticum solvuntur, naturam donationis vel elee-
mosynae habent.
2. Tributa publica omnis generis tam a beneficiatis quam a bonis eccle-
siasticis (fabricae) solvenda sunt et quidem : a. vectigal agro impositum, b. vectigal
habitationum mercedibus impositum, c. tributum quotannis ex censu conferendum,
d. tributum quaestui varii generis, fabricationi similibusque impositum, uti et
tributa pro signo reipublicae (Stempel), indirecta. Singulare, quod beneficiati
et bona ecclesiastica solvunt, tributum est, loco tributi ab heredibus solvendi
(„Gebiihren-Aequivalent") repartitum ad singula decennia, cujus decimae partes
quotannis conferendae sunt. Hoc tributum a) pro rebus immobilibus fundatio-
num, beneficiorum, ecclesiarum, communitatum ecclesiasticarum [ut et saecula-
rium, collegiorum, institutorum, corporationum et societatum], quarum socii
condominium bonorum communium non habent, est pretii communis centesimae
ternae (3 : °/0), b) pro eorundem rebus mobilibus pretii communis centesimae et
dimidiae (iy2 %). Liberae sunt : res mobiles cultui inservientes , ecclesiae
(oratoria, capellae). Liberi sunt ad personam : possessores beneficiorum,
quorum reditus purus summam annuam 315 fl. m. a. non superat. Quodsi
fundus congruam suppleat, ab eo res ejusdem pretii (Aequivalent) est solvenda.
Pretium bonorum immobilium singulis decenniis elapsis exploratur secundum
reditum maximum minimumque, quem corpus, communitas, usufructuarius, admi-
nistrator fateri debet , nullo habitu respectu juris tituli , quo res possidetur et
terrae austriacae, ubi sita est, primo trimestri anni postremi decennium sequens
praecedentis. Ad solvendum hoc tributum obligati sunt bonorum reditus et
qui jus utendi fruendi habent pro tempore, quo possederunt. Quod ad rationem
tributorum publicorum revocatum his additur pro impensis terrae (Landes-)
districtus (Bezirks-) communitatis (Gemeinde-Auslagen) tributum ab ecclesia
eodum modo est conferendum.
11
§. 9.
De fwidis generalibus.
I. Fundus religionfs, formatus est |decr. aul. (12. Jan.) 28. Febr. 1782,
7. Jan. 1783, 18. Oct. 1792 cet.] e bonis monasteriorum, confraternitatum,
canonicatuum, beneiiciorum simplicium, feudorum eccles. ab Imperatore Jo-
sepho II. et postea suppressorum neque fini speciali dedicatorum, in dies
augetur a) fructibus intercalaribus supra §. 5. num. 5. ; 6) tributo episcoporum
auxiliari, supra §. 6. num. 2. ; c) eodem tributo solvendo a monasteriis (abbatiis)
ita, ut singulis decenniis redituum et expensarum index faciendus sit et dodrans
ejus partis, qua reditus expensas superat, illi fundo tribuatur; d) specialibus
reditibus (ut in Bohemia vi pacti inter Imp. Ferdinandum III. et P. Urbanum
VIII. a. 1630 a quovis sacco salis 7*/2 kr. mon. vienn. ; a. 1863 hoc titulo
19.719 fl. m. a. fundus percepit). Anno 1863 tributa sub b. et c. erant: 1) pro
fundo Austriae infer : ab archiep. Vienn. 873, ep. S. Hippol. 472, monast.
Barnab. 860, Minorit. 163, Dominic. 756, ab octo abbatiis 16.044 in summa
19.168 fl. 2) Austr. super. a capit. Linc. et 6 abbat. 10.999. 3) Bohemiae,
archiep. Prag. 2.670, Dominic. et Johannit. 223, praepos. capit. Metrop. 2100,
3 abb. et aliis monast. 8862 fl. 4) Morav. archiep. 2.743, episc. Brunn. 672,
a monast. 2.280 fl. 5) Siles. episc. Wratisl. 617 fl. 6) Salisb. a monast.
315 fl. 7) Tyrol. et Vorarlberg. a 2 abbat. 7.225 fl. 8) Stiriae, ep. Secov.
416 fl., a 5 mon. et abb. 735 fl., 9) Carinthiae episc. Gurc. 610 fl. 10) Car-
niolae, episc. Labac. 527 fl.
Fundi singularum terrarum a Gubernio (Statthalterei, Landesstelle) sepa-
rati administrantur (vide Concord. art. XXXI. XXXII.); „budgetu episcopis
ad monendum communicatur. Quae, deductis expensis, quotannis supersunt?
1) conferuntur ad restituendas summas, quas respublica fundis ipsis mutuo
dedit. Omnes fundi, etiam ditissimi adhuc debitores reipublicae sunt. Id inde
venit, ut ex a. 1841 usurae syngrapharum publicarum (lege patent. financ. a.
1811 reductarum et paulatim pro serie quotannis sorti subjectarum) plenae
solverentur in antecessum. Hoc debitum tanto minus brevi tempore restitui
poterit, quod necessitates sunt auctae. Ad illas usuras in antecessum datas
accedunt impensae pro administratione debitae; — 2) si debita persoluta sint, ad
supplendos defectus aliorum. Qui fundi, si omittas debita, quae memoravi,
sufficiant, suo loco dicetur. Fundos ipsos in ecclesiae esse dominio certo cer-
tius est et concordati articulo XXXI. exprimitur.
E fundis suppeditantur : 1) tituli ordinat., 2) pensiones emeritor., deme-
ritor. clericorum, 3) adjuvantur monasteria mendicantium, congregationes femi-
narum rei scholasticae cet. deditarum, 4) novae parochiae (ecclesiae) eriguntur.
reparantur, dotantur parochi, 5) capellanorum mercedes, 6) pro seminario
cleric, facultatibus theol., institutis theol. necessaria, — paucis verbis omnes
impensae ecclesiasticae, ad quas faciendas neque certus fundus, bona propria.
12
neque certa persona obligata est. Praeterea onera, quae ipsius fundi bonis
irnminent, exempli gratia onera juris patronatus cet, portanda sunt.
II. Fundus studiorum, formatus [resol. Imp. Mariae Theresiae 23. Dec.
1774] e bonis collegiorum Societatis Jesu a Clem. P. XIV. suppressae et allis
postea ei incorporatis bonis, destinatus fuit ad sustentandas vel adjuvandas
universitates et gymnasia. In tantum quoque complures sufficiunt. Postea
vero et scholarum realium, polytechnicarum cet. impensae iis fundis assignatae
sunt, ita ut, excepto fundo Austriae super., nullns „sufficiata, sed ubique aera-
rium supplere debeat, quae desunt. De dominio idem dicendum est, quod de
fundo relig., si ea bona respicias, quae, quum fundo incorporata sint, in eecle-
siae dominio erant. Fundus administrantur a Gubernio. Vide concordati
artic. XXXI.
Utriusque fundi dispositio, id quod ex eorum statu et debitis facile appa-
ret, post annum 1861 etiam a „Consilii Imperii" (Reichsrath) resolutioni-
bus pendet.
§. 10.
Bonorum ecclesiasticoram administratio.
Vi articuli XXX. Concordati austr. et resolutionis supremae diei 3. Octob.
1858 decreta ab Episcopis a. 1856 Viennae commorantibus [contenta in actis
hujus conventus num. LXI. et in litteris ad Minist. Cultus 16. Jun. 1856 datisj
facta auctoritate civili confirmantis bonorum ecclesiasticorum (ecclesiarum pa-
roch. , filiarum, aliarum fabricae cet.) administratio ubique jparochis tradenda
erat. Statutis provincialibus et dioecesanis parochis certus magistrorum fabricae
e parochianis eligendorum et ab Ordinario confirmandorum numerus adjun-
gitur. Haec administrandi forma in dioecesibus, quae describentur, viget,
exceptis quatuor provinciae Pragensis. Pro quibus quum anno demum 1861
vertente Episcoporum ordinationibns Patroni bona tradere parochis jussi sint,
magnus Patronorum numerus in «Domo Dominorum" interpeilationem fecerunt,
qua factum est, ut Ministerium non modo patronos ullo modo ad tradendum
cogere sed directe episcopos adjuvare rCcusaverit. Unde evenit, ut usque ad
hoc momentum aqud paucas tantum ecclesias administratio canonica vigeat, apud
plerasque vero bona, ut antea, administrentur a patrono laico, parocho non
interveniente, inspiciente tantum Decano, Consistorio et Gubernio. — Bona
mensae episcopalis ab Episcopis, capitulorum, corporationum et communitatum
ab his ipsis administrantur.
§. n.
De scholis mediis et elementaribiis.
1. Quot gynmasia et scholae reales ab Ordinibus regularibus regantur, e
tabulis §. 15. 16. positis apparet. Quarum scholarum, si ut publicae a republica
13
agnoscuntur et testimonia pro foro civili valida dant, magistros Ministerium
nominat ex iis, quos Superior regularis proponit. His jus est eos ad mona-
sterium revocandi. Merces in paucis ab aerario datur, pleraeque a solo ordine
sustentantur. Episcopus missionem religionem docendi confert.
2. G)rmnasia laicalia sub sola directione (resp. Gubernii) Ministerii sunt, Epis-
copis restat jus designandi catechetam et ordinandi Commissarium, qui omnes
lectiones inspicere potest, ne quid dogmati et moribus catholicis contrarium
doceatur, libros denique praescribendi pro religionis doctrina. Sed quoad hos
libros episcoporum consilia communia intervenire debent.
3. Catholici juvenes ea tantum gymnasia et scholas reales frequentare
debent, quae magistros habent catholicos.
4. Ad has scholas inspiciendas nominantur a Ministerio „Consiliarii
scholarum. u
5. Scholae elementares sunt a) normales, b. capitales (puerorum et puella-
rum, aut unius generis) c) capitales et reales inferiores, d) capitales parochiales,
e) triviales.
6. Magistri aut a) magistri (magistrae) veri, aut b) soli cooperatores vel
c) submagistri sunt.
7. Scholae elementares aut a) e fundo generali (Normalschulfond), aut
b) a communitate, aut c) a patrono et communitate sustentantur.
8. Usque ad a. 1864 parochiae patronus ex lege erat scholae patronus.
Legibus provincialibus generaliter ubique jus patronatus scholasticum solo legis
titulo fundatum est abolitum. Ubi aliis titulis nititur, viget.
Pro schola vacante triviali intra districtum scholarem (decanatum) Con-
cursus indicitur. Tabula concurrentium dignorum a decano traditur patrono
vel communitati. Quem hic praesentavit, ei, si agatur de magistro inferiore
vel cooperatore, ab ipso decano, si agatur de vero magistro (scholae parochialis
sive fllialis) ab Ordinario (Consistorio), magistri decretum datur. Ceterum
patronus praesentationem directam dare potest, qua munitus candidatus se con-
sistorio praesentet.
Ad „scholam cajpitalem jparoch." patronus praesentat, Gubernium praesen-
tationem „ad cognitionem confirmatoriam" recipit, Consistorium decretum confert.
Directores hujus scholae pro regula sunt parochus cum uno e magistris.
Pro scholis vero cajpitalibus patronus et consistorium praesentant voti
modo. Gubernium munus confert et decretum expedit. Idem est de Directore.
In scholis elementaribus de lege parochus religionem tradit, cujus lectio-
nes magistri repetunt. Quum vero persaepe propter magnum scholarum
filialium numerum hoc fieri non possit, parocho approbante, magistri laici reli-
gionem tradunt.
Apud scholas capitales proprius est catecheta, quem Ordinarius instituit.
Inspectio scholarum trivialium et parochialium capit. fit per parochos,
quibus additi sunt de regula inspectores laici a communitate electi. Supra
14
parochum duplex visitatio geritur per decanum et consiliarium scholasticum
civilem. Suprema inspectio ecclesiastica fit per ^lns^ectores scholarum dioece-
sanos", quos (art. VIII. Concord.) Imperator „ex viris ab Antistite dioecesano
propositis nominat." Ad hoc munus ubique assumuntur Canonici capit. cathedr.,
imprimis Canonici scholastici.
Depositio magistrorum, nullo habito respectu casus, quo criminis damnati
eo ipso officio privantur, decernitur a Gubernio, audito patrono et Ordinario.
9. Consistoria (Ordinarii) fere nunquam magistros directe et sine ullius
personae interventu ordinant, quum aut patronus aut communitas proponendi
magistros jure fruatur.
§. 12.
l)e Acatholicis.
1. Post. a. 1849 nusquam acatholici parochorum catholicorum jurisdictioni
sunt subjecti.
2. Iisdem conditionibus expletis acatholicis liberum est, scholas erigere,
atque catholicis. Quae scholae a Superioribus acath. et Gubernio diriguntur.
3. Acatholici nusquam obligantur ad ferenda onera pro necessitatibus eccle-
siasticis cath. suppeditanda.
4. Nulla episcoporum catholicorum in acatholicos jurisdictio excrceri potest.
Lege civili statutum est, ut causas matrimoniales matrimoniorum mixtorum
tribunalia ecclesiae cath. tractent praeter certos casus in lege expressos.
5. Registra status civilis ubique a pastoribus sive parochis acatholicis
eodem modo eademque virtute ut a catholicis conscribuntur, cum modo parochia
a Gubernio sit confirmata.
§• 13.
T a b u 1 a I.
Nati stmt anno 1862 in Auslria, et quidem.
in terra
Vivi
Mortui
Summa
Legitimi
Illegitimi
Legit.
Illegit.
Legit.
lllegit.
Austria inferior
„ superior . .
Salisburg. ducatus
Stiria
46.533
17.180
3.171
24.033
5.694
12.315
18.761
23,838
158.023
18.267
4.273
1.260
9.147
4.009
1.464
1.789
1.432
26.873
1.503
418
67
470
74
202
410
246
3.666
1.059
353
843
159
30
304
77
55
100
37
1.001
318
61
48.036
17.598
3.238
24.503
5.768
12.517
19.171
24.084
161.689
63.209
16.080
19.110
4.432
1.290
9.451
Carinthia . . .
Carniola . . .
Tergest. Gorit. Grad
Tyrol. et Vorarlberg
Bohemia ....
4.086
1.519
1.889
1.469
27.874
Moravia ....
62.150 9.032
15.727 1 2.142
9.350
Silesia ....
2.203
395.893
82.673
15
QO
cs
«3
5
© £ o .£
o ct © 0
.2 g &
& © 2
a s a g
£ s 2 d
.a g S s
_ « 1 1
^ ^tfl r-rfl
o .. a^ «
^J ©
yy, © 0 M f
r*-4 Jh O © .23
© CO »73
a .S
0 © S
CO '
©
0
o
^ ce
0 ryT
ci
0
O"
CO
0
J0
©
S
s
0
0
CT1
0
08
s
r— (
r^
-1
£
C/J
o
o
co
Fl
M
n
J N
o
©
cm
0
M I CO
© P o
w o o
151
X CS Oj
03 ^fl ©
0 13 «*
"-•
c3 fl ?h
0 co ©
CT»0 '►
■ «J g
co" O ©
0 +-1 r0
S «r! «2
O *H
*-» ©
0 ^
c3
£ ^ PV
Ph*+3 co
'1 3 "3
S 6.2
0 °
C34S
0 fc
s a^
s s §
H fl o
O O
I! a
*-" O ©
° 22 0
*J0 ■*-* .0 c
^ ».tJ g
■+e 0 ea S
*rS S
E s
Q0 «
2 S
cs 'co
h 0
© co
co O
""0 *£»
0 Jh
O W
© ©
© *CO
&-.£
r0 >~>
^^0
0 CO
CO
•<— s
*"TJ *
tf 0
© •-
-u ©
© r-O
fl ©
P-rc
-+^ fH
— © CO -H
| o^ °-
.a 1 1*1
S B"8*i
■s ^ao
*3 M0
cs fl
© .0
1«
a-| © **
8 2 §3 a
0 ^.jQ ©
s *^N ^l
*H *"0
a
ee
Cn ©
0 i^
0 *"
O
© 0 •
^» © G
52 ^0 .0
» 0O
S-l C3
.■0 0
+.Q
CO
.a^
*-• o 2
3<
00
^p
GM ^f Oi
CO GO CO
N CO ^
OS
lO
O)
C5
CP
m
l^.
00
r^
05
cp
£ § o^
CO
rP
co
c\»
•^H
G5
ep
lO
TH
♦^.
(I)
.1^« *
e%
TtH
JlO
co
W
l>
^H
o
■^
^1
1
TH
H^
•rH
i>
-rH
JLO
co
ab
*tf -TH
CO ^-
CP 1>
^* ^f Cft o
CO !> ^h CO
C?5 00 00 <M
-?h oo iO
rt" Oi CO
CO O) C5
*
s
0
*H
og
"o
©
.9
co
0
U
©
O
©
s cs
iQBpnp
ioi|Oq^oy
C$ ,_!
O
b
o
H
os
R CP
r co oo
i> 10
co
C5 Oi O
CO N CO
CO JlO cn*
00
co
CO
lO
00
lO
00
X
40
l>
O aO 00
00 ffi co
CO CO CO,
CP* -4h*
CP
■H ^ T|l
o ao oi
p oo oi
05 jo CP
i>
<*
00
o
lO
co
>o
O
co
i>
(0
<N>. CO
CO Oi
-<H OS
O rti
Tft o
^ o
>p
co
1>
o.
co
Cfl
f>
CO
O d
00 00
00 GO
CO CP
iO
o
lO
GO
i>
CO CP 00
^ cd
00 05
1>
o
CO
co
^f ^H
CO ^H
00
r: CO
«5 04 OS O 1>
Tf CO
3
CO Oi Oi
■«rH lO Ol CO Tf 1>
JlO "rt1 »0
CO rf
05 ^h
JlO 1>
■^h OS 05
N W th
N CO CO
CO
JO
Tt< CO
^H O
CO 1>
O Oi
co co
co
OS rf
OOOCOrfOiOOSl^iOCOiO
OiOiO»rt<COCO-rHOC001>
l>l>OtCOCOiOC01>iOp'^f
oi ^" co* oi
'E
Oh
0
w
0
H0
*H
o
&0
rH
0
rO
N
c3 43
w w
r0
0
-0 o
o
r-t
03
o
^ 3
© r*-> O
H H PQ
r»
ea
u
o
© ^2
GQ
1G
§. 15.
T a b u 1 a III. exhibens
Gymnasia superiora et inferiora catholica.
Nomen
Dioecesium
et
numerus
Gymnasiorum
Magistri
Directo
res
<o i— i
a <o
d >
Mag.
ordi-
narii
Mag.
suppl,
Discipuli
a. religio
c
b. lingua
PS
">
CQ
1. B r i x i n.
a) Innsbruck caes. reg. sup.
b) Brixen (August.) . . .
c) Feldkirch (Jesuit.) . .
d)Eall (Francisc.) gym.
infer
2. Brunnensis.
Gym. sup. c. r
3. Budwicensis.
2 caes. reg., 1 Bened.,
1 Piar. gym. sup. . ♦
4=. Goritiensis.
c. r
5. G-ureensis.
1 gym. super. , 1 infer.
Benedictinorum ....
6. Labacensis.
1 c. r. sup. , 1 infer.,
1 sup. Franciscanor. .
7. Lavantina.
2 c. r. sup
8. Litomerieens,
(5 gym. super. , i c. r. ,
1 August. , i Cisterc. ,
1 Piar., 1 Pramonstr.
1 Piar. infer.)
18
14
l 4
29
20
8
9. Lincensis.
1 c. r. , 1 Jesuit. , 1 Be-
ned. sup i 2
20
1017
393 ,
226
328
165
129
2
32
17
10
10
11
4
1
3
6
1395
1634
373
412
1015
627
12
219
59
9
1119
159
878
387
195
309
165
960
352
48
309
70
660
1342
204
102
943
174 553
109 1023
15
15
6
31
17
130
208
162
880 6 „ 1
17
Nomen
Dioecesium
et
numerus
Gymnasior.
Magistri
Directo
res
Mag.
ordi-
narii
Mag.
suppl,
Discipuli
a. religio
o
cS
3
b. lingua
o3
">
c3
m
10. Olomue.
2 c. r. sup. , 1 Piar. sup.,
3 infer
11. St. Polten.
1 Bened. sup. , 1 infer. —
1 Piar. sup., 1 inferius
12. Pragensis,
3 c. r. , 1 Praem., lPiar.
sup., 2 Piar. inf. . . .
13. Reginaehrad.
2 c. r. , 1 Bened. inf.,
1 Pram. inf. , 1 Piar.
sup., 1 infer
14. Salisburg.
1 c. r. sup
15. Secoviens.
1 c. r. sup
16. Trident.
2 c. r., 1 Bened. , 1
Franc
17. Tergest.
1 c. r. , 1 infer. priv.
Mechitar
18. Viennensis.
2 c. r., 1 Bened., 1 Ci-
sterc, 1 Piarist. . . ,
19. Wratislav.
1 c. r.
20
28
29
11
5
8
22
33
10
29
26
9
5
20
1993
722
2232
1559
380
688
989
215
23
13
2
4
87
10
259
42
1917
261
65
1024
730
1011
248
380
658
464
1057
1493
1365
61
242
15
25
62
1998
100
37
139
176
58
2
7
526
177
23
Unicum Gymnasium evangel. confess. august. est Teschen. in Silesia caes.
reg., quod 1 dir., 12 mag., 203 discip. acath., 23 jud. habet, e quib 56 germ.,
170 slavic. linguae.
18
T a b u I a IV. exhibens
Scholas reales superiores et inferiores.
Magistri
Discipuli
2
m
Brixin. 1 caes. reg. sup., 1 com-
munalis inferior
Brunnens. 1 c. r. sup. , 2 infer.
communales
Budwic. 1 c. r. sup
Gorit. 1 c. r. super
Gurcens. 1 c. r. super
Labac. 1 c. r. inf.
Lavant. 0.
Litomeric. 1 com. sup. (Prae-
monstrat.)
Lincensis 1 caes. reg. sup. . .
Olomuc. 1 c. r. sup., 2 comm. inf.
(in Silesia), 1 c. r sup. . . .
St. Pblten 0,
Pragensis 2 c. r. , 2 comm.
(1 Praemonstr.) sup
Reginaehrad. 1 comm. sup. . .
Salishurg. 1 c. r. inf.
Secov. 1 sup. statuum terrae,
1 comm. inf.
Trident. 1 c. r. inf.
Tergest. 1 comm. inf.
Viennens. 2 c. r. , 1 comm. , 1
priv. sup. ; 2 comm. inf. . .
Wratislaviensis 0.
12
1
1
3
2
3
30
15
12
15
7
7
17
28
25
61
13
8
26
6
7
93
192
946
353
218
225
146
356
254
532
438
1422
354
134
382
55
150
2
26
n
5
7
4
1
10
51
18
3
23
1594 63
215
9
8
15
14
65
42
133
8
W
16
114
172
763
19
26
177
48
308
239
310
377
577
11
137
366
6
13
426
343
64
49
92
65
36
280
113
1028
369
24
13
1503; 172
17
7)
141
6
10
10
49
140
18 78
19
S3
s
w
tt
2?
k
1
•
53
£ >
s
•*«*
tt
<uh c$
5
-*i
^^
©
k£
P
£
o
CG
05
<u
O QO
o>
r>-
o
ao
00 CO lO
CM TH
s
i
»o r>
co
03
O
CO CO GO
cn r>
s
■+-»
p3
iO co
QO
co
<M
iO
00 o> "^f
I> TH
o
d
3
CO IO
o>
rt<
*rf
(t)
co Tf r>-
0> <M
-M
o3
d
o
p
o-1
C
<M TH
<M o
lO TH
O
o ■<*
o>
T*
Irt
T-l
0> Tf lO
Tf TH
1 CL,
<V
•c
C- CO
03
O
QC
o>
00 00 o
(O lO
Tf r>
o
00
Tf
O O TH
CO TH
3
th co
co
00
iO
r»
io co co
<M CO
Ph
Tf TH
C» <M
CO TH
*Q
«C
■<H
co co
_
CO
co
r>
o a> o>
o> co
^3
T-
CT5
o
•f o> iO
00 lO
snioumu
TH Tt<
co
cv
w
<M co r>
CO 00
CO
T-l
TH CO
tH
OD
o
eS
0> co
TJ1
r^
o
cv>
<M TH Tf
r> co
o
co r>
cq ao
O r>
9»
<M
r>
cd
o
c6
iO
00
co
00 w <o
t* <M
1
fl
-3
O Tf t>
eo r>
P<
QB CO
■«f
T-
*"
TH lO 0>
<M
<M d
TH
0> r>
co
co
o
o
iO 00 co
00 iO
P
cr"
fi
■•4
co CN
M
iO
«
r>»
o> o> r>
t>. "«f
o l>
a>
T-
co
<M
<M r> oo
o co
s
m r>
CD
TH
w
»o
CO lO "*
ao o>
Ph
O CO
iO
^
T-l lO T-
<M <M
«4-1
co
r<
i
o> o
J^
05
cx
co
GO 00 CN
<M <M
TJ
r> o
<~;
CO
r»
O CO 05
CO 00
o3
CO <M
O
o»
l^
iO
CO CO CO
<M <M
~3 02
4>
<M 00
r^
lO
lO
co
O <M tn
lO o>
'-P r
0
O CO
lO
<M
CO lO TH
<M <M
o£>"T! rri
fiV
CO
TH
CO 0>
co
00
CO
<N
O co CO
r> co
XI
rf 00
<M
o
iO 00 co
o o
o
rf t-<
X
"«t1
"^
co io r>
"f co
«+h
P
lO 00
CO
1"»
co
CO
<M co co
oo o
P*
o> CO
lO
O)
CO lO <M
<M CO
CO
TH
*g 1 IP°S
•o io
R
T
K
K
<N k CO
CO
r> T-i
<M
Q
.2 1 o^siSbj^
o o>
<M th
R
00
<M
CO
<M
th CN O
O* —
O r>
oo co
o3
O
O
t^>
8
OJD
!io *Sbi\[
•uooit-O
CO <M
TH
K
lO
iO
*"
CO t-i iO
r> r>
>o
09
•fjond
TH K
K
R
K
K
th k th
<M TH
co a>
in
-*
TH
<M th rn
O0 tO
<
O
CO
•atjii
K
co
O
TH
iO iO
•ouiid
TH R
K
T-l
K
j;
<M k CN
<M CO
•o -q
O T-l
r^
o>
ro
CQ
rf th r>
CO o
O <M
ot
iO
r>-
o> <M 00
o> CO
*s
-Bcaumg
t-« 00
<n
c*
T-l
co
CV»
hh< r> o>
oj »o
CO tO
<M
<M "«*
dn
^-
<N
o
o> r> io
<M 0>
noog '0
I> O*
i-
o
if
iO
o> O 00
o> ao
&n
o co
co
l> lO
r> th
ct
CN
OBilsiSi-j^
00 r>
Tl C5
Oi
lO
r-
<M
<M
iO •<* <N
0> TH O
Tf TH
O T>
c5
u^siSbj^ *q
o» ^f
*"
00
CM
<M
co p "^f
<M 00
CO CO
ot^otio
Tf co
T-l
iO
(O
O
r> TH Tf
<M <M
O
00 p>
03
r^
00
Tf
0> 00 <M
oo o>
Q
,25
-O^Q -B
I> w
Tf
TH
TH CO <M
H-< TH
■«f TH
eo •*
Tf
CV>
co
^-
lO 00 TH
"f o>
c3
■euiumg
io r>
co
05
o
co
<M TH CO
CO CO
r< ^
w
CO
co
<M
co o> r>
co CO
©
o
TH
T- CO
TH
o co
oa
CO
m
rf
^f TH O
TH Q0
ranxBTjand
co
n
io <m r>
<M
Jfl
co O
JV)
00
CO
lO
<M O 0>
co co
3
C£
sap.tAT.xi,
T* CO
O "Sf
-t
co
co
CT3
CN
<M
lO 00 00
<M "^f »0
T-" CO
O iO
p co
SOT^d
TH CO
co
00
iO
W
o> r> <m
r> oo
r>
TH
T-l TH O
co
-iouiid
TH
rq £
S .2
ci i—i
•h ti
o 2 .
Jn «5
o
*§ &
d > .
a a
!
eS «*
p
•fi
i 4
\ O " .3
e3
•C T
2 ee
c
1 *r
} . r4 g
j bD p <p
P _e3
5 5
3 t-
J *-£
k
e
i o
3 *h t ^a
J «> i>» O
© M
<j <j
c/
2 v:
c
) C
5 H E-i pq
ri W
CS
«
C3
"O
•1—9
cc
o
o
.2
*C0
co
C3
O
3
co
o3
|
a>
o
c3
rH
o
>»
H
co
•"d
g
o
o
H
III. Lingua scholarum.
in terra
hereditaria
germanicae
slavicae
italianae
mixtae
Austria inferior . .
1.154
3
0
4
„ superior .
493
0
0
0
Salisb
164
0
0
0
Stiria .......
477
41
0
180
Carinthia
250
23
0
64
Carniola
19
123
0
90
Terg. Gorit. Grad.
123
42
30
135
Tyrol. Vorarlb. . .
1.055
0
848
16
Bohemia
1.705
2.018
0
142
Moravia
510
1.129
0
88
Silesia
216
102
0
109
6.166
3.481
878
828
Provinciae et Diocceses.
I. Provincia Bohemiae sive Pragensis.
§. 18.
Generales notitiae.
I. Continet regnum Bohemiae, 943.7 mil. □, et comitatum borussicum
Olatz in Silesia borussica situm.
Incolae in Bohemia : cath, 4,947.686; acath. 96.652; jud. 83.253, in
summa 5,127.590.
(secundum „catalogosu ab ipsis Curiis episcopalibus a. 1865 editos.)
Clerus a. 1865 : sac. saec. 3.402 — s. reg. 837 ; — in summa 4.239.
Begulares: masc. 1.200 — fem. 544 universim 1.744.
Addito comitatu Glacensi habet: incolas cath. 5.103.039 — acath. 100.712 —
jud. 83.542.
Clerum: s. s. 3.512 r. 837, i. s. 4.349; reg. m. 1.200 — f. 583.
univ. 1.783.
II. In stituta provinciae communia : 1. Fundus religionis bohe-
micus, cujus redditus secundum Budget a. 1863 sunt : 967.868 fl. mon. austr.
Deductis expensis supersunt 27.985 h\, qui aerario publico traduntur (sed
videas supra §. 9). 2. Fundus studiorum (vide supra § 9), cujus redditus
sunt 252. 560 fl. , deficiunt 195.209, qui ex aerario solvuntur. Ex aerario
publico ecclesia hujus provinciae ne unum quidem denarium accipit. 3. Domus
corrigendorum, quae Pragae ad S. Georgium est (ex fundo rel. 3.498 fl.).
III. Benejicia. A. in BohCmia: 1791 paroch., 140 alia. B. in summa
1839 paroch., 150 alia; summa totalis 1979.
IV. Pro sacerdotibus dejicientibus secundum Budget a. 1863 solvuntur ex
fundo rel, quotannis 98,000 fl. m, a.
22
pro congruis supplendis, cooperatoribus , parochiis in bonis immobilibus
non dotatis similibusque ex eodem 75.800 fl.
pro conventibus mendicantium ex eodem 45.960 fl.
pro aliis conventibus et monasteriis ex eodem 21.397 fl.
pro ecclesiis et domibus parochorum aedificandis et reparandis ex eodem
50,000 fl.
V. Suffraganeum habet solus Archiepiscopus.
§. 19.
A. Archidioecesis Pragensis.
Erecta a duce Boleslao II. et Ioanne P. XIII. circa a. 971 sedi Mogun-
tinae subjecta fuit usque ad 3. Mart. 1344, quo Clemens P. VI. eam in metro-
polim promovit. Ab a. 1421 ad 1560 praesulem non habuit. Bulla Pii VII.
dat. IV. Id. Mart. 1807 districtum Egrae a dioecesi Ratisbon. avelli et Pra-
gensi incorporari jussum est. Habuit 27 episcopos, 27 archiep. 28™" est
Archiepiscopus et Metropolita : Fridericus, Princeps de Schwarzenberg , S.
R. E. Tit. S. Augustini Presb. Cardinalis. Sedis Apost. Legatus natus
per regnum Boh. , Bambergensem , Misnensem et Ratisbonensem dioeceses,
Princeps S. R. J. (titularis ex a. 1603), regni Bohemiae Primas, universitatis
Pragensis Cancellarius perpetuus. (natus Viennae 6. Apr. 1809, ord. 25. Jul.
1833, consecr. in Archiep. Salisburg. 1. Maji 1836, Card. nom. 24. Jan.
1842, inthroniz. in Sed. Prag. 15. Aug. 1850.)
Mensa: constans ex bonis immobilibus [in summa supra 42.000 jugera
habentibus] cum reditu circ. 100.000 fl. mon. austr. Taxa camerae apost. circ.
6.000 fl. „Taxa nominationis" aerario solvenda ultra 50.000 fl.
I. Situs. In regno Bohemiae, maximam partem circulorum Egrensis et
Pragensis, magnam partem circulorum Boleslav,, Pilsnens., deinde partes circul.
Czaslav. , Litomeric, Pisec, Saatec, Tabor., mil. □ 278 circa. in regno Bo-
russiae continet comitatum Glatz mil. □ circ 34.
II. Dividitur in 37 Districtus Vicariales s. Vicariatus e quibus in Bohemia
sunt Vicar. Generalis et 35 alii, in comitatu Glatz 1. Vicarii arcltiep. eorum-
que Secretarii ex parochis districtus ab Ordinario libere nominantur. Hi vicarii
sunt „Consiliarii Consistoriitf titulares et „Commissarii Tribunalis matrimonialis"
ad interrogandos testes cet. fungi solent, per delegationem ab una vel duobus
denunciationibus matrimonialibus dispensant.
III. Status animarum (1864). In Bohemia : Cathol. 1,438.860. — Acath.
a. c 22.960, h. c 9589, angl. 16. — Jud. 36.977 i. s. 1,508.402.
In Borussia: Cath. 155.353; Acath. a. c 4029, h. c 31., Jud. 290.,
i. s. 159.703.
Summa Cathol. 1,594.213, omnium incolarum 1,668.105. Matrimoniorum,
23
baptizatorum, mortuorum numerus Consistorio notus non est, quum parochi
„consignationes" officiis imperialibus tradant, „notitiae statisticae" vero non
secundum parochias sed districtus politicos conscribantur.
Communicantium numerus neque in Catalogo adnotatur neque Consistorio
communicatur.
Confirrnationis sacramentum quotannis recipiunt circa 20,000.
Matrimonia mixta a. 4861 inita sunt : 141 praevia dispensatione et datis
„litteris reversalibus* (syngraphis) de educandis liberis nascituris in fide catho-
lica, 20 nulla obtenta dispensatione cum „assistentia parochi passiva."
Matrimonia contracta sunt a. 1861 praevia disjpensatione ab imped. dirim.
consang. in gr. 3. attingente 2. ex facult. quinquenn. 39, ab imp. cons. gr. 2. et
affin. gr. 2., affin. 1. gr. lineae collat. aequalis et inaequ. in summall6; affin.
inhonestae notoriae 1. et 2. gr. ex facult. 15. — Dispensationes ab imp. gr. 3.
et 4. cons. vel affin. speciatim non adnotantur.
IV. Status Cleri. a. Institutio. Adest 1) Seminarium puerorum Pragae,
quod habuit fine anni schol. 1 864 alumnos 59, gymnasium publicum frcquen-
tantes; expensae a. 1864 flor. 8.608, bonorum summa erat circ. 145.000 fl. —
2) Seminarium Clericorum Pragae, quod habet 1 Directorem, 2 Vice-Dir., 1 Spi-
ritualem, 123 alumnos, qui collegia facultatis theol. audiunt. Per quatuor
annos ibi degunt. Extra seminarium raro theologiae studiosus vivit. Praeterea
clerici regulares (10) aut in seminario aut in conventibus degunt : Redditus
Seminarii (ex bonis propriis et fundo religionis) sunt circa 60,000 fl. m. a.
b. Titulus ordinationis usitatus est, qui vocatur „fundi religionis", rarissime
alius occurrit.
c. Cura emeritorum, demeritorum, quiescentium. Nisi pensio in resignando
beneficio sacerdoti debili cet. reservari potest, deficientes ex fundo relig. aluntur.
Vide supra §. 9.
d. Status : in Bohemia: s. s. 1.018, r. 465, i. s. 1.483 in Borussia: s. s.
110, reg. 0; — summa totalis 1593, sacerdotes curam animarum gerentes 1052.
A. 1864 ordinati sunt 31 saec. 8 regul. mortui 37. — Emeriti, pensionati ;
deficientes 73 ; jubilati (50mum sacerd. annum perfic.) 45 ; extra dioecesim moran-
tur 42 ; sac. extranei in archid. commorantur 72.
V. Regulares. A. Religiosi. 1) Ord. Equit. Johannit. (Pragae) 1 dom.
cum 30 sac, cler. prof. 5, non prof. 1, novit. 3, i. s. 39.
2) Ord. mil. Cruc. c. r. st. (Pragae, cum multis parochiis, commend. et
resid.). Sac. 77, cler. p. 6, nov. 2, i. s. 85.
3) Praemonstrat. (Canoniae Pragae et Teplae) cum. sac. 177, cl. p. 16,
n. p. 4, nov. 9, i. s. 206.
4) S. Benedicti (abbatia in Emaus Pragae, in Brzevnov) s. 28, cl. p. 7, n.
p. 1, n. 3; laic. prof. 1, i. s. 40.
5) PP. Piar. Schol. 5 coll., 2 resid. cum s. 29, cl. p. 18, n. p. 3, i. s. 50.
6) Coll. ss. Redempt. cum 15 s. , 6 laic, p. , i. s. 21,
24
7) Domic, 2 convent, 11 s., 1 laic. p., i. s. 12.
8) Minorit. 1 conv., 6 s., 1 L. p., i. s. 7.
9) August. Eremit. (calc.) 2 conv.; 9 s. 8 cl. p. 1 n.; 3 L. p.; i. s. 21.
10) Eeformat. 8 conv. 2hosp.; 49 s. 1 cl. p. 4. n. p. 11 nov.; 29 L. p.,
10 n. p., 1 nov., i. s. 105.
11) Capuc. 4 conv., 2 hosp.; 31 s.; 21 L. p. 4 n. p. 2 nov.; i. s. 58.
12) Fr. Misericord. (Pragae) 3 s., 21 L. p. 9 n. p. 7 n., i. s. 40.
Summa omnium religiosorum 684.
B. Eeligiosae. a. in Bohemia, 1) Anglic. Herul. 1 dom. cum 19 pers.
2) Ursul. 1 conv. cum 48. 3) Elisabeth. 1 cum 44. 4) Carmelit. 1 cum
19. 5) Sor. Mis. a S. Carolo Borr. (8 dom. vel instit.) cum 115. 6) Sor.
Schol. Paup. 6 dom. cum 34. 7) Sor. 3. Ord. S. Franc. 1 d. cum 33.
Summa totalis 312.
b. in Borussia. 1) Sor. Mis. S. Car. Borr. 1 d. cum 5. 2) Sor. Mis.
3 Ord. S. Franc. 4 d. cum 18. 3) Sor. Schol. paup. 4 d. cum 16. Summa
totalis 39.
Summa omnium Religiosarum 351.
Summa omnium Regularium 1.035.
VI. Sac. in cura animarum laborantes 1052.
Unus sacerdos est ad Catholicos in Bohemia
n » r> 7) » 7, Borussia
» r, „ „ „ „ generaliter .
Unus regularis est ad Cathol. in Bohemia
t> » „ „ „ „ Borussia
Unus sac. curatus
9
generaliter
Bohemia
Borussia
generaliter
970
1412
1001
1444
3982
1540
1327
1412
1515
VII. Status Beneficiorum cet.
1. Cap. Metropol. Eccl. Metrop. S. Viti cum Praeposito [redditus :
minimum 20.000 fl. ex bonis immobil. supra 2200 jugera continentibus
et massam dignitatis separatam formantibus; collationis papalis praevia
usitata electione; sine jurisdictione in capitulo], Decano (jurisd. exer-
cente) Praelatis (Personat.) Archidiacono, Scholastico, 8 Canonicis. Praebendae
Decani et Canonicorum dantur ex massa communi, cujus reditus provenit ex
bonis immobilibus supra 20.000 jugera continentibus , a decano et canonicis
portionariis administratis. Decanus habet portionem duplam, sequentes 5 can-
sen. simplam, quae minimum est ad 6 — 7000 fl. m. a. , reliqui 5 canonici
accipiunt summam fixam additis obventionibus ad 2000 fl. ascendentem. Collatio
decanatus et 8 canonicatuum est apud Capitulum, ita, ut ultimus semper vacet
canonicatus, optio fiat in locum altiorem, excepto Decano, qui eligitur. Ad
canonicatum vacantem eligitur unus e candidatis, qui indicto concursu publico
25
per Bohemiam et Moraviam, sermonem probatorium tenuerunt. Alternatim
canonicus linguae czechicae (bohemicae) et germanicae eligendus est. Duo
canonici ab Imperatore nominantur ex tribus candidatis per Capitulum no-
minatis. Hi canonicatus regii non vacant, nisi mortuis can. regiis vel in
decanum aut praepositum promotis. Duo can. juniores sunt praedicatores do-
minicales, duo anteriores festivi, duo hos praecedentes pro 4 festis maximis.
Horae canonicae ex mente juris communis non fiunt, neque missa conventualis
quotidiana assistentibus canonicis, attamen permagnus numerus missarum hujus-
modi fundatarum. Distributiones quotidianae non existunt. Omnes sunt infulati et
Pontificalibus ubique utuntur, a 1863 a. S. Pont. privilegium acceperunt, rogante
Em. Card. Archiep., Crucem capitularem cum catena aurea portandi. Accedunt
Sacrista, 2 Boenitentiarii} 3 Vicaristae, 4 Psalteristae. Curam exercet parochus
singularis.
2. Cap. Collegiatum eccl. SS. Petri et Pauli in WyseTirad cum Prae-
posito (massam separatam 816 jug. bonor. immobil. redit. maximum 6000 fl.
habente, collationis regiae) Decano (jurisd. excercente) et 6 Can. residentialib.
(duo vacant). Dec. et Can. habent massam communem bonor. immobil. 1150
jugera contin. ; dec. portionem duplam, can. simplam, quae maximum est 1000 fl.
Omnes hae praebendae electione capitulari conferuntur, ut et 6 Canonicatus
honorarii. Omnes sunt infulati. Unus e canonicis curam exercet. Horae
canonicae vigent* —
3. Cap, Eccl. coll. Vetero-Boleslaviensis ad SS. Cosmam et Damian.
cum Praeposito, Decano (cui imminet cura animarum) ,6 can. (e quibus actu
duo resident) et 6 can. honorariis. Praepositum nominat Imperator, Dec. et
omnes canonicatus sunt liberae collationis archiepiscopalis. Capitulum reor-
ganisatur, quare superfluum est, praesentem. exponere conditionem. Habet
praedia et alia bona circ. 1.300 jugera continentia, quorum redifcus est ad
10.000 fl. m. a. Est antiquissimum Bohemiae capitulum. Omnes sunt infulati.
4. Cap. Eccl. colleg. ad omnes Sanctos in castro Pragae, cum Praeposito,
Decano, 3 canonicis (1 vacat), omnes collationis regiae. Fundatum erat ab
Imp. Carolo IV. pro professoribus theologiae emeritis vel iis sublevandis, actu
viris de re scholastica meritis. Habet praedium 503 juger. Reditus Praepositi
et Decani actu sunt maximum 1000 — 1200 fl. ; unus canonicus habet ad 350 fl.,
alter nullam praebendam. Pars reditus asservatur ad dotandos reliquos canoni-
catus. Neque residentia sensu stricto locum habet, neque missa conventualis.
5. E capitulo eccles. colleg. B. M. V. quod olim Carlsteiniae erat, superest
benef. simplex Decani (cum praedio 543 juger. , reditus circ. 4000 fl. m. a.)
collationis regiae.
6. Beneficia curata: in Bohemia 2 Praepositurae , 2 Archidiac. , 42
Decan., 508 Parochiae simpl., lJLocalia, 8 Expositurae, 9 Capellaniae arcenses,
384 Cooper. et Capell., 9 Administraturae ecclesiasticae (ecclesiarum incorpora-
tarum), — in Borussia: 48 par., 6 Local., 3 Exposit., 52 Coop. et Cap.,
26
i Admin. eccl., in summa: 629 benef. et 436 coop. et cap., 10 admin. eccl.
Jus providendi. Vide Tabulam II.
Reditus beneficiorum sunt diversi; eorum magna pars certe summam
6 — 700 fl. non excedit, multa numerum 5—600 non exaequant, aliquot supra
1000, 1500, 2000 fl. sunt. 63 benef. e fundo relig. dotantur, reliqua habent
bona propria et aliquot e fundo relig. subsidium recipiunt.
Ecclesiae (templa) parochiales ad eundem numerum 629 perveniunt.
Numerus ecclesiarum filialium , capellarum , oratoriorum , cet. non liquet.
VIII. Scholae omnis generis.
a. Universitas Pragensis Carolo - Ferdinandea fundata a. 1348, cujus Cancel-
larius est Archiepiscopus ; haec dignitas reapse solum jus tribuit con-
ferendi „licentiamu in unaquaque facultate „doctoris gradum petendi et
assequendi" candidatis, qui praeter candidatos theologiae neque interve-
niente per se aut per mandatarium neque approbante Ordinario a facultate
respectiva admissi sunt. Aut mandato generali aut — si Archiepiscopus
extra provinciam moratur — legali ut Vice-Va7icellarius fungitur Rector.
In professores ordinandos aliave universitatis negotia tractanda Cancel-
larius nullam vim exercet. Auditores facult. theol. et alumni iidem sunt.
Praeter hos scholares aliarum facultatum fere nunquam ullum collegium
theologicum frequentant; contra theologiae studiosi praeter unum colle-
gium 3 horar. per hebdomadem philosophicum et paedagogiam rarissime
aut fere nunquam ullum philosophiae , historiae, scientiarum naturalium,
juris cet. collegium frequentant, immo frequentare possunt. Dotatur uni-
versitas, quae bona propria non habet — facultas juridica et medica
habent praedium a gubernio administratum — ex fundo studiorum cum
summa 149.765 (secundum Budget a. 1863), in qua omnes expensae pro
universitate et institutis cum ipsa conjunctis continentur. Expensae pro
facult. theologica ex fundo religionis fundo studiorum restituuntur. Itaque
ex aerario publico — nam fundus studiorum boh. habet reditum
252.560 fl. — omnino nihil in universitatem insumitur, quae contra ex
reditibus bonorum ecclesiasticorum sustentatur. (Adsunt in facultate theol. :
6 Prof. ord. 2 privatim docentes 2 „adjuncti;ft jurid. 10 Prof. ord.
(1 acath. 1 jud.), 6 extraord., 2 privatim docentes; medica 12 Prof. ord.,
9 extraord., 14 privat. doc. (2 jud.), 13 assist. (1 jud.) ; philos. 18 Prof.
ord. (1 acath.), 6 extraord. (1 acath. 1 jud.), 4 priv. doc, 6 „magistria,
1 adjunctus speculae astronomicae , 3 assist.) —
b. Schola polytechnica , quae vocatur, fundata et dotata per „status regni;a
cum qua Ordinario et Ecclesiae nullum est commercium vel societas.
c. Gymnasia catholica: superiora 2 eccles. , 3 civil. , inferiora 2 eccles.;
acatholica non existunt.
d. Scholae reales catholicae: superiores 3 civil.
27
e. Scholae normales: 2 civil., sch. „capitales", principales et reales in-
feriores 10, sch. „principales" 16, sch. „triviales« 1150. Magistri et ma-
gistrae i. s. 1871; liberi ad frequentandas scholas obligati 183.949, reapse
frequentantes 178.144, inter quos: pueri cath. 90.643, puellae cath.
83.936, i. s. 174.579; pueri acath. 519, puellae acath. 418, i. s. 937 —
pueri jud. 1416, puellae jud. 1212, i. s. 2628. Reliqua vide §. 15 seqq.,
quum pro singulis dioecesibus non constent.
IX. Administratio. a. Consistorium. Vicarius Generalis (idem atque
Episcop. auxiliaris) et 11 Consiliarii, 8 Secretar., Cassar. , Registr. , Registrat.
cet. Impensae ab Ordinario sunt faciendae. b. Judicium matrimoniale cum
Praeside (idem atque Gen. vic.) et 6 Consil. 1 actuar. 1 cursore.
Hoc Tribunal est 1. judicium dioecesanum. 2. metropolitanum. 3. ex vi
delegationis apost. II. instantia pro tribunalibus dioecesanis archidioecesium
Viennensis et Salisburgensis. 4. ex aequali ratione III. inst. pro jud. dioeeesano
et metropolitano artjhid. Leopoliensis ritus latini et Olumucensis. Pro jud.
archid. dioecesano ex vi delegationis est II. instantia jud, archiep. Olomucense,
pro eodem et jud. metropolitano III. inst. jud. Viennense; pro jud. Prag. Dele
ato II. inst. est III. inst. jud. Olomucense. Anno 1863 tractatae sunt: a) causae
separationis athoro et mensa in lma inst. 75, IIda metropol. 14, IIda deleg. 73,
IIIa del. 1, i. s. 163, e quibus 23 sep. sunt concessae, 27 in annum 1864
sunt translatae. b) nullitatis matrimonii i. s. 5, e quibus in 2 causis nullitas,
in una validitas declarata est, duae in a. 1864 translatae. c) sponsalium: 63.
(De annis prioribus vide v. Moy Archiv f. das kath. Kirchenrecht Vol. X.
(1863) pag. 182 sqq.). Pro causis disciplinaribus aliisque causis ecclesiasticis
Tribunal nondum existit.
X. Synodus provincialis ultima habita fuit a. 1860 (post 255 annos prima),
dioecesana 1863.
XI. Quod pertinet ad linguam, e 37 vicariatibus in 10 in Bohemia cum
375. 802 cath sola germanica, 1 potissimum germanica, in 3 germ. et bohemica
lingua obtinet; comitatus Glacensis mere germ. est. Itaque archidioecesis habet
fere 600.000 incolas germ., reliquos bohemicos.
§. 20.
B. Dioecesis Litomericensis (Leitmerit%).
Erecta per bullam Alexandri VII. diei 3. Jul. 1655, denuo circumscripta
bulla Pii VI. d. 12. Jan. 1784, paululum immutata per bullam „De salute
animarum" Pii VII. d. 16. Juli 1821. Habuit 11 Episcopos. Sedes vacat,
nominatus est Aug. Vahala, can. honor. capit. colleg. Cremsir. et parochus
Muglic. in Moravia, nat. 1802, ordin. 1827.
Mensa episcopalis ex bonis immobilibus supra 3.500 jugera continentibus
constat et potest habere reditum supra 20,000 fl., si praedia bene administrantur.
I. Situs. In regno Bohemiae, et quidem in circulis: Boleslav. (Bunzlau),
Jicin., Litomeric, Prag. , Saatec. (Saaz) ita, ut l1111, 3tu 5t! longe maximam
partem complectatur , circa 172 mil. □•
II. Dividitur in 26 districtus Vicariatuum Foraneorum (reliqua ut in dioec.
Pragensi).
III. Status animarum a. 1864. Cath. 1,139.358; Acath. 13.606; Jud.
12.160., i. s. 1,165,124.
De reliquis, quum nihil mihi communicatum sit, non constat.
IV. Clerus. a. Institutio. 1) Seminar. puerorum (Mariascheinae) rectum per
Patres Soc. Jesu, qui pueros docent. Gymnasium non est publicum, quare
alumni, ut 'maturi declarentur, apud gymnasium aliquod caes. reg. vel ecclesiast.
publ. examinandi sunt. 2) Seminarium Clericorum Litomeric. conjunctum cum
„Instituto Episcopali studii theologici dioecesano", quod habet rectorem , vice-
rect. et „rectorem a spiritu", 7 professores et circa 50 alumnos. Dotatio
Seminarii ex fundo relig. est 33,000 fl. m. a. Titulus ord., cur, emeritor. cet.,
ut in §. 19. b. Status: s. s. 799, r. 171, univ. 970. — In cura animarum
(saec. 680, reg. 50) 730.
Extra dioecesim vivunt 51 ; extranei 6; emer. pension. et defic. 86; mortui
a. 1864 30; jubilati 46.
V. Begulares. A. Beligiosi.
1) Cisterciens. (Ossegg) abb. cum 46 presb. 1 cl. p. 12 n. p. 2 nov., 3 L.
n. p. i. s. 64.
2) Patres Soc. Jesu (Mariascheina) 1 coll. cum 14 Patr. 9 mag. 8 fr. laic,
i. s. 31.
3) Patres PP. Schol. $ coll. cum 17 sac 1 cl. p. 1 n. p. , i. s. 19.
4) Dominic. 1 conv. 5 sac
5) August. Erem. 4 conv. , 16 sac, 2 L. p. , i. s. 18.
6) Beformat. 3 conv. , 17 sac , 8 L. p. 2 n. p. , 2 nov., i. s. 29.
7) Minorit. 1 conv. , 3 sac , 1 cl. nov., i. s. 4.
8) Capuc. 6 conv., 27 suc, 9 cl. n. p., 11 L. p., 10 n. p. 1 nov., in
summa 58.
Summa universa Religiosorum 228.
B. Beligiosae. 1) Elisabeth. 1 conv. cum 17. 2) Sor. Mis. S. Car. Borr.
8 instit. cum 49. 3) Sor. Schol. 3. ord. S. Franc. 1 d. cum 5. 4) Sor. Schol.
de Notre Dame. 1 inst. cum 5. 6) Sor. Mis. Congr. a s. Cruce. 4 dom.. cum 30.
Summa omnium religiosarum 106.
„ „ regularium 334.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 1174.
„ „ curatus est ad Cath. 1560.
„ regularis „ „ „ 3411.
VII. Beneficia.
1) Cap. Eccl. Cath. ad S. Stephanum cum Decano (collat. papalis), 5 Canon.
29
resident, 6 can. honor. et 2 vlcar. (cura habltualis imminet Decano).
Dec. et 1 can. sunt infulati. Provisio partim per Ordinarium, partim per
electionem, partim per regem et reginam iit. Decanus habet praedium
418 jug. contin. , reditum circ. 2000 fl. ; praebendae canonicor. partim ex
praediis propriis dantur, ex fundo rel. pro 5 can. capitular. 3,421 fl.
singuli habent 1050 fl.
2) alia: 2 archidiac. , 31 decanat. , 375 parochiae, 4 local., 10 exposit.,
15 capell. arcenses, 1 resident, i. s. 438. De jure providendi vide Tab. II,
de reditibus idem dicendum est, ut apud Pragensem dioec. —
De Scholis notitiae nullae mihi datae sunt.
VIII. Administratio. a. Cpnsistorium habet Praesidem et 8 assess. , in-
super 6 officiales et 2 alios. E fundo relig. quotannis pro eo dantur 2,153 fl.
b. Tribunal matrimoniale cum Praeside, Vice-Praes., qui et defensor matrim.,
5 consil. , 1 secr. 1 adjuncto.
IX. Synodus dioecesana ultima (et prima) a. 1863 habita est.
X. Lingua (secundum catalogum) est in 316 locis paroch. mere ger-
manica, in 95 mere bohemica, in 13 potissimum germ. , in 7 potiss. boh., ita
ut fere partes quintae dioecesis quatuor germanicae sint.
i §• 21.
C. Dioecesis Reginae - Hiadecensis (Kbniggrcltz).
Erecta ab Alexandro VII. bulla d. 10. Novembris 1664, paululum immu-
tata per bullam cit. „De salute animarum." Habuit 16 Episcopos. Decimus
septimus est
Carolus Borrom. Hanl, nat. 4. Sept. 1782, ord. 8. Sept. 1805,
inthroniz. 10. Jun. 1832.
Mensa episcopalis est fundata in praediis supra 4.700 jugera continent.
reditus circa 20,000 fl. m. a.
I. Situs. Amplectitur totos circulos Chrudim. et Reginae Hradec. magnam
partem circul. Caslav. et Jicinen. , aliquam Boleslav. et Taboren. in Bohemia,
mil. □ circa 198.
II. Dividitur in 31 districtus vicariat. (reliqua ut in Pragensi).
III. Status animarum (1864): Cath. 1,304.025, Acath. 47.568, Jud.
16.777., i. s. 1,368.370.
A. 1862 erant: neo - communicantes 22.803, communicantes universim
986.740 (!), bapizati 42.056 (masc. 21.588, fem. 20. 463), confirmati 22. 442.
A. 1862 matrimonia sunt contracta 11.561, et quidem: a) mere cath.
11.405; b) mixta 156 — inter quae cum educatione prolium cath. 147, mixta
sec. sexum 9. c) cum disp. in 1° gradu aff. ex copula licita 31, ex cop. illic. 2;
in 1° et 2° g. aff. ex cop. lic. 9, 2° g. aff. ex cop. lic. 12, 2° g. consang. 8,
30
in 3° g. tang. 2um cons. et aff. 27, in 3° vel 4° g. puro vel tang. 3um cons.
et aff. 280, i. s. cum disp. ab imped. dirim. 369 i. e. fere tricesima matrim. pars.
A 1862 sunt mortui 31.347 (masc. 16.655, fem. 14.692).
IV. Clerus. a. Institutio. 1) Seminarium puerorum Reginae-Hradecii
cum alumnis 118, qui gymnasium publ. frequentant. Reditus ex „capitalibus"
et annuis praestationibus. 2) Seminarium Clericorum cum Instit. iheolog. episcop.
habet rect., „moderatorem spiritualem" et vice-rect., 7 Prof. , 105 alumnos.
Reditus (ex fundo relig.) est 27.815. De titulo ordin. et cura emerit. vide
apud Pragensem.
b. Status: s. s. 817, r. 111., i. s. 928.; sac. curati 800.
Sac extra dioec. commor. 19, extranei 7, jubilati 48, a. 1864 mortui 34.
V. Hegulares. A. Beligiosi. 1) Praemonstrat. 1 abb. Seelau, 1 resid.
Deutschbrod, 27 sac. , 5 cl. n. p., 2 nov. , i. s. 34.
2) Benedict. 1 abb. Braunau, 41 sac. (unita cum abb. Brevnov. in dioec. Prag).
3) PP. piar. Schol. 2 coll. , 13 sac. , cl. v. s. 5 , cl. n. 1 , i. s. 19.
4) Bedemptor. 1 coll. , 7 sac. , 2 L. p. , i. s. 9.
5) August. Eremit. 1 mon., 3 sac.
6) Servi B. M. V., 1 mon. , 3 sac. , 1 L. p. , 2 nov. , i. s. 6.
7) Beformat. 1 conv., 4 sac, 4 L. p. , i. s. 8.
8) Capuc. 2 conv., 10 sac. , 1 cl. p. , 7 L. p., i. s. 18.
9) Fr. Mis. S. Joh. 2 conv., 3 sac, 15 L. p., 3 n. p., i. s. 21.
Summa Religiosorum 159.
B. Beligiosae. 1) Ursul. 1 mon. , 22 pers.
2) Sor. Schol. paup. 5 dom. , 32 p.
3) Sor. Mts. s. Car. Bor. 1 dom., 20 p.
Summa Religiosarum 74.
Summa Regularium 233.
VI. Unus sacerdos est ad Cathol. . . . 1.405.
„ „ curatus est ad Cathol. . 1.630.
„ regularis est ad Cath. . . . 5.596.
VII. Status Beneficiorum. 1. Capit. Eccl. Cathedr. ad S. Sjdritum cum
Decano infulato (collat. papal.) et 7 can. capitul. quorum primus archid. in-
fulatus est, 6 can. honor., 2 vicaristis. Dec. et duo alii can. seniores pcrcipiunt
fructus praedii Bischofstein 1.391 jugera continent. (singulus circ 2500 fl.),
can. curatus praebendae loco habet parochiam civitatis Reg. Hrad. (2000 fl.),
quatuor reliqui sustentationem ex usuris primitivae dotationis praebendarum
suarum percipiunt ex fundo relig. ad 4.284 fl. m. a. (singulus 1.071 fl.). Duos
can. nominat Imperatur, duos Archiep. Pragensis, duos Ordinarius, can. curat.
Imperatrix ut Regina Bohemiae. 2. Alia: 1 archidiac, 30 dec, 393 par.,
2 administr. eccl. 15 regul, 9 Capell. loc, 3 Exposit., 19 Cap. fund. et
arcenses, in summa 472.
31
De jure jprovidendi vide Tab. II. De reditibus benef. vide , quod apud
dioec. Prag. dictum est ; e fundo rel. 98 benef. dotantur, reliqua ex bonis propriis.
VIII. a. Gymnasia catholica: 3 superiora, 3 inferiora. b. Scholae reales :
1 sup., 12 infer. c. Aliae: 26 „capitales", 977 elementares. In his et scholis
real. inferiorib. docent 1495 magistri et coadjutores saeculares, ludimagistrae
puellarum regulares 24, magistrae laborum industrialium , partim saeculares?
partim regul. 34. Scholares sunt 171.760.
Scholae acath. elementares 24.
IX. Administratio dioecesana. a. Consistorium cum Praeside, 8 assessor.,
4 officialibus. E fundo religionis numerantur pro Consistorio quotannis 2.258 fl.
b. Judicium matrim. cum Praeside, 5 Consil., Defensore et Secret. c. Jud.
ecclesiasticum (pro aliis causis) cum Praes. , 4. Consil. — Anno 1862 in jud.
matrim. tractatae fuerunt causae separat. a thoro et mensa 25, sponsal. 13,
secundarum nuptiarum vi declarationis de morte conjugis ineundarum 1.
X. Synodus dioecesana prima fuit habita a. 1863.
XI. Lingua in locis beneficiorum 93 est mere germanica, in 16 potiss.
germ., in 24 potiss. bohem., in 326 mere bohemica.
§• 22.
D. Dioecesis Biidvicensis. (Bu&weis').
Erecta bulla Pii VI. d. XII. Cal. Octobr. 1785.
Habuit 3 Episcopos. Quartus est :
Johannes Valerianus Jirsik, natus d. 19. Jun. 1798, ord. 28.
Dec. 1820, inthronis. 1. Nov. 1851.
Mensa episcopalis (e fundo religionis percipienda) est 1260 fl. m. a. [et
3150 in compensationem ususfructus praedii tempore recente venditi; num
titulus hanc summam a fundo relig. exigendi indubius sit, ignoro]. Taxa
Camerae est 448 flor. aureor. (i. e. circa 2420 fl. m. a.).
I. Situs: In Bohemia complectitur totos circulos Budwicensem et Pise-
censem, magnam partem Tabor. et Pilsnens. et partes Pragens. Caslav. et
Egrensis, circ. mil. 294 Q
II. Dividitur in 8 Archipresbyteratus cum 34 Vicariatibus, quorum archi-
presbyteri et vicarii ab Ordinario nominantur. Reliqua vide apud Prag. archid.
III. Status animarum (a 1864): Cathol. 1,065.443, Acath. 2.913, Jud.
17.338., i. s. 1,085.694.
Confirmantur per annum supra 20.000. '
Matrimonia mixta a. 1862 inita sunt 17, e quibus 11 cum educatione
prolium mere cath. 6 cum mixta.
32
Ab imped. dirim. usque ad 4 gr. consang. vel affin. dispensatum fuit in
327 casibus.
De reliquis apud Consistorium nihil constat.
IV. Clerus. a. Institutio. 1) Seminar. jpuerorum Budvicii, cujus alumni
(56) gymnasium frequentant. Reditus ex donationibus similibusque percipitur.
2) Seminar. Clericorum cum Instituto episc. studii theol. Budvicii, quod
habet Rectorem, Vice-Rect. et Spiritualem, 6 Professores, 99 alumnos et sum-
mam annuam 29.197 fl. m. a. e fundo religionis percipit. De reliquis ut in §. 19.
b. Status. s. s. 768, r. 90, i. s. 858.
Sac. curam animarum exercentes circ. 750. Sac. jubilati 23, pcnsion.
emer. et def. 44., extra dioec. viv. 21, extranei 13, mortui a 1864 sunt 18,
ordinati 19 (a. 1863 ord. 15).
V. Begulares. A. Eeligiosi. 1) Cisterciens. 1 abb. (Altovadum;
Hohenmauth), 48 sac. 2 cl. p., 6 n. p. (voti simpl.) 3 nov., 1 L. v. s., i. s. 60.
2) Patres Piar. Schol. 1 coll. , 7 sac. 4 dl p. i. s. 11.
3) August. Erem. calc. 1 mon. , 4 sac.
4) Aug. Erem. discalc. 1 mon. , 4 s. 2 L. p., i. s. 6„
5) Servitae 1 mon. , 4 sac. 1 cl. nov. , 2 L» p. , i. s. 7.
6) Minorit. 1 mon., 5 sac. 1 L. n. p., i. s. 6.
7) Keformat. 2 mon. , 9 sac, 7 L. p. 1 n. p. , i. s. 17.
8) Capuc. 2 mon., 7 sac. , 6 L. p. 2 n. p., i. s. 15.
Summa sac. 88 (ad hoc 2 extran.) 90. Summa religiosorum 129.
B. Religiosae. 1) Sor. Mis. S. Car. Borr. 3 dom. , 20 p.
2) Sor. Schol Paup. 4 dom., 32.
Summa Religiosarum 52.
Summa Regularium 181.
VI. Unus sacerdos est ad cath. 1.128.
„ „ curatus est ad cath. 1.420.
„ regularis „ „ „ 5.886.
VII. Status Beneficiorum. 1) Capitul. Eccl. Cath. ad S. Nicol. Ep. C.
cum Praeposito infulato (collat. Papalis), Decano infulato et 5 can. capitul.,
qui omnes ab Imperatore nominantur. Praebendae e fundo relig. dantur, et
quidem Praep. Dec. et Can. custodi 1260, reliquis 1050 fl. m. a.
2. Alia; 1 Praep., 2 archid. , 37 decan., 367 par. , 4 admin. parochiales
reales, 7 local., 1 exposit. , 1 cap. resid. , i. s. 420. insuper 1 admin. , 14 cap.
arc. , 6 cap. resid. , 1 expos. quae sunt 22 benef. simpl. ; summa totalis 442.
De jure prov. vide Tab. II.
VIII. Scholae. a. Gymn. cath. super. 1 eccl. (Piar.) 2 caes. reg. —
b. Schol. reales et princip. 6 , princip. 8 , princ. paroch. 1 , 5 schol. trivial.
pueror., 12 puellar., 685 mixtae, 16 schol. „necessariaea (Nothschulen) , i. s.
733, e quibus germ. 220, bohem. 454, mixtae 59. schol. industriales puellarum
33
19, opific. 2, repetit. 718. Schol. jucl. 6, acath. 2. Catech. 265, magistri 687,
coadjut. 479, magistrae 26. Pueri ad frequent. obligati : cath. 67.786, acath. 78,
jud. 907; puellae cath. 65700, acath. 62, jud. 836., i. s. 135,369. Frequentantes :
i. s. 127,734 et quidem: pueri cath. 65.072. acath. 73, jud. 747: — puellae
cath. 61.103, acath. 59, jud. 680. Schol. repet. frequentare debebant 56.664,
frequentabant vero 48.745 (cath. 26.136 et 22.345 — acath. 20 et 12 — jud.
121 et 111).
IX. Administratio dioecesana. a. Consistorium habet Praes., 8 Assess.
(et omnes Vicar. foran.) actuales, 4 Ofhciales. E fundo religionis dantur
2205 fl. m. a. b. Tribunal matrimoniale cum Praes. , 6 Consil. et Secretario.
A. 1862 tractatae sunt 42 sep. a thoro et mensa (9 concessae), 18 sponsal.,
nullitatis causa nulla. c. Judicium dioecesanum cum Praes. et 8 Consil.
X. Synodus dioecesana (prima) habita est a 1863.
XI. Lingua in 106 benef. est mere germ. , in 20 potiss. germ. , in 277
mere bohem. , in 27 potiss. bohemica.
II. Provincia Moraviae seu Olomucensis.
§. 23.
Notitiae generales.
a. Continet (in Austria) Markgraviatum Moraviae cum 403.77 mil. □,
partem Silesiae austriacae, partem Silesiae borussicae.
b. Incolae (sec. catalogos eccles.) in Austria : cath. 2.137.512., acath,
60.427; jud. 52.357.
Clerus: s. s. 1.697, r. 205, i. s. 1902.
Begulares: m. 329, f. 291, i. 620.
c. Instituta prov. ( Austr.) communia : Fundus rel. cum red. 606.538 h\,
ex quibus supersunt in aerarium tradendi 35,085. Fundus studiorum
cum red. 126.020 fh, deficiunt 44.884 fl. ex aerario solvendi.
E fundo relig. solvuntur pro congruis parochorum supplendis, loca-
listis, cooperatoribus 86.608 fl.
pro sacerd. emeritis, deficient. cet 31.796 fl.
pro aedificiis reparandis cet 65.000 fl.
pro mendicantibus 17.691 fl,
pro. monast. monialium . . . . , 13.105 fl.
Domus demeritorum (Wischau), pro qua e fundo rel. dantur 6.550. Re-
liqua in tabulis §. 13. sqq.
3
34
§. 24.
A. Archidioecesis Olomucensis QOlmilt%).
Ab a. 973 [res priores omitto] usque ad a. 1063 ad dioecesim Prag.
Moravia pertinuit. A. 1063 Alexander II. episcopatum Olomuc, erexit. Ha-
buit usque ad a. 1776 episcopos 55. Anno 1777 a Pio VI. in archidioec. et
Metropolim erecta fuit, cui Brunnensis dioecesis subjecta est. Habuit 5 archiep.
Sextus est :
Fridericus e Landgraviis de Fiirstenberg,
natus 8. Oct. 1813, can. capit Olomuc. a. 1832, ord. 1836, electus archiep.
6. Juni 1853, inthronis. 8. 1853.
Suffraganei dotationem fert mensa episcopalis.
Mensa episcopalis constat ex principatu feudali Olomuc. , qui continet
9 domania feudalia in Moravia 1 in Silesia austr. cum praediis unitis sita,
1 praedium camerae in Borussia situm, quorum omnium fructus ipsa mensa
percipit, insuper ex certis reditibus 68 subfeudorum coronae boh. , quorum
unum (Katscher) in Borussia est situm. Reditus minimum est 200.000 fl. m. a.
(Fundo religionis annuatim solvit 2.743 fl. Sed haec summa tanto minus
certa regula esse potest, quum archiep. Prag. fere eandem summam — 2670 fl. —
immo praepos. Cap. Metropol. Prag. 2100 solvat, quamvis certe illius mensa
longissime distet ab Olomucensi.)
Taxa camerae est 2215 fl. a.
I. Situs. Continet in Moravia 223.37 mil. □ et quidem circulos Olomuc, ,
Neutitschin. , maximam partem Hradisch., Silesiae austr. fere mediam partem
cum cire. 43 mil. □, in Borussia partem Silesiae cum circ. 30 mil. □.
II. Dividitur in 9 Archipresbyt. (8 in Austria) cum 53 Decanatibus (50
in Austria), quos Ordinarius nominat. Vide supra §. 7.
III. Status animarum: 1) in Austria (1863): cath. 1,309.664, acath.
38.127, jud. 23.810, i. s. 1,371.601. 2) in Borussia : cath. 108.798, acath.
5657, jud. 959, i. s. 115.414.
Summa totalis. Cath. 1,418.462, acath. 43.784, jud. 24.769, universim
1,487.015.
Cetera notatu digna ignoro.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. puerorum Kremsir. cum Dir.,
Vice-Dir., 6 Praef, , 200 alumnis prima tonsura clericali initiati : 2. Seminar.
Clericor. „majus„ Olomucii cum Super. , Dir. spirit., Vice-Super. , Sacror. Rit.
Magistro, 119 alumnis, qui aut subdiac. aut minoristae aut tantum tonsurati.
Insuper aliquot alumni dioecesis Vratislav. ibi student. Adest Olomuc. Fa-
cultas theologica, quae instituti dioecesani loco habetur, cum 6 Profess. et 2
„adjunctis." E fundo relig. solvuntur pro alumnatu 8416, pro profess. 6.090;
ceterae impensae ex propriis reditibus fiunt. — De reliquis vide supra §. 3 sq.
35
b. Status (1863): A. in Austria : s. s. 1,042; r. 138; i. s. 1.180; sac.
in cnra animar. 927. B. in Borussia : 80 sac. s. cur.. universim 1260 sac.
1007 curati.
Sac. extra dioec. commor. 30, extranei 16, jubilati 49, a. 1862 mortui 35.
V. Begulares. A. Beligiosi. 1. Sac. Ord. Equ. Teutonici, sac. (prof.
27, nov. 1) 28.
2. Praemonstrat. (Heiligenberg) 1 praep. et resid., 8 s.
3. Bedenvptor. s. 6; L. p. 2, n. 3, i. s. 11.
4. Piarist. 7 coll. 1 resid,, 53 s.; 2 cl. p. 6 n. p. 14 n.; i. s. 75.
5. Dominic. 2 conv., 6 sac.
6. Minor. 2 conv., 9 s. 2 L. p.. i. s. 11.
7. Beformati 2 conv. 10 s. 6 L. p.; i. s. 16.
8. Capuc. 2 conv 18 s. 7 L. p. 2 n. p.; i. s. 27.
9. Fratres Mis. 2 conv. 2 s. 8 L. p. 5 n. p.; i. s. 15.
Summa Religiosorum : 197.
B. Beligiosae. 1. Ursul. 1 conv. 26. 2. Soror. Teutonicae 4 dom. 1 1 1 .
3. Sor. ScJiol. paujp. de Nostra Domina 1 dom. , 4 sor. — 4. Sor. Mis. S.
Vinc. a Paulo 4 dom. cum 62 sor. 5. S. Car. Borr. 1 dom., 22 sor. 6. Sor.
Schol. S. Franc: 3. Ord. 3 dom., 34 sor. 7. Sor. Mis. S. Franc. 3. Ord.
5 dom. 77 sor.
Summa Religiosarum 336.
„ Regularium 533.
VI. Unus sacerdos est ad Cath. 1.125.
„ „ curatus est „ „ 1.309*
„ regularis „ „ „ 2.661.
VII. Status Beneficiorum. 1. Cajpitul. Eccl. Metropol. S. Venceslai, cum
Decano infulato (prima Prael. ; collat. papalis), Praep. infulato, Archid. inful.,
Schol. infulato, 19 can. capitul. Jus providendi : a) liberae coll. sunt Archid.
et Scholast., rectoratus ad S. Annam inful. (perpetuo unitus primae canoniae),
benef. custodiae et 2 honoris Vicariatus. b) Imperator nominat tres canonicos
regios quovis casu, reliquos alternis mensibus cum c) capitulo, quod insuper
eligit Praepositum, et praesentat ad benef. vicarialia. Capitulo perpetuo uni-
tum est beneficium Praepositurae eccl. coll. Cremsiriensis, alius ecch praepos.
Olomuc. , praepos. eccl. coll. Nicolsburg. (in dioec. Brunnensi). Praebendae
partim ex beneficiis specialibus, partim ex bonis immobilibus capitulo commu-
nibus porriguntur. Reditus, ut fertur, praelatorum usque ad 15000, canoni-
corum ad 6 — 7000 fl. ascendit. Accedunt 12 vicarii. 2. Capitul. eccl. coll.
SS. Mauritii et Sociorum Mart. Cremsiriense ; Praepos. (capit. Olom. eum prae-
sentat e canon. Olomuc), Dec. (lib. coll.) 6 Can. (quatuor sunt lib. coll. ; duo
jurisp. Praepositurae sunt), 4 vicariis (jurispatr. Praepositurae), 3 Can. honor. —
3. Alia : A. In Austria : 3 Praep. cur., 428 par., 115 Cur. loc, 3 Cap. cur.
3 *
36
arc, i. s. 549. B. In Borussia : 37 par. , 2 adm. par. , 8 Cap. loc, i. s. 47.
Summa totalis 596. De jure providendi vide Tab. II.
VIII. Scholae: a. Facultas theol. Olmuc (vide num. IV.), b. gymnasia:
2 sup. caes. reg. 1 sup. eccl. (Piar.); 2 infer. c r. , 4 infer. Piar., i. s. 9. —
c Schol. real. sup. 1. c r. , 3 real. infer., 10 capitales (1 archiep., 4 Piar. , 5
c r.), 7 cap. et real. (4 Piar., 3 c r.). Vide supra §.15 sqq.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum Praeside, 7 Referent. perpet. (Con-
siliarii cum voto sunt omnes Can. Olomuc, Vicarii foranei et aliquot alii), 7
auditoribus, 1 secret. , 9 official. cet. 49 sac habent insuper „Consil. Consist."
titulum. 2. Tribunal matrimoniale cum Officiali, 15 ^Judicibus", Defens., De-
fens. sustit. , secret. , actuar. 3. „Forum inquisitoriale" pro parte archidioec
borussica habet 2 Jud. delegatos et syndicum.
X. Synodus provincialis [vel dioecesana ex pluribus saeculis] nulla est habita.
§. 25.
B. Dioecesis Brnnnensis (Briinn).
Erecta per bullam Pii VI. dat. 5. Dec 1777 (usque ad hunc annum pars
erat dioecesis Olomuc, administrata per Vicar. Gener. Brunnae residentem,
plerumque Praeposit. eccl. coll. SS. Petri et Pauli, quae in cathedralem erecta
est). Habuit 5 Episcopos. Sextus
Antonius Ernestus Comes de Schaaffgotsche,
dictus liber dominus de Kynast et Greifenstein (natus 16. Febr. 1804,
ord. 8. Sept. 1827, inthron. 5. Mai 1842). '
Mensa ejpiscojpalis : ex duobus dominiis Chirlitz et Prisenitz (illud est
subfeudum) cum redit. circ 35,000 fl. m. a.
I. Situs. In Moravia, continet circulos Znaim. , Ig]av. Brunnens. et partes
Hradisch. et aliquot Bohemiae vicos, 180.40 mil. □.
II. Dividitur in 7 Archipresbyteratus cum 36 Decanatibus, quorum recto-
res ordinarius nominat.
III. Status animarum (1863): a. Cath. 827.848. Acath. [conf. aug.
4.100, helv. 18.200] 22.300, Jud. 28.547, summa 878.695.
b. Cecho-Slavi circ 680.000, germ. circ 171.000.
c. Nati sunt (1858) masc 16.310, fem. 25.830, summa 32.140,
e quibus cath. 31.721 (legit. matr. 26.237 — illegit. 5034).
acath. 455 (legit. . . 400 — „ 55).
jud. 4«4 ( ^ . .-.-■ 388 - „: 26).
d. Quoad communicantes, Ordinariatus in litteris mihi datis ^supponendum
esse censet, omnes adultos (excepta fortasse civitate Brunnensi) generaliter
bis per annum , in permultis parochiis quater vel quinquies s. communionem
recipere", id quod mihi nullo modo verisimile esse videtur. Scholarium fere
i
37
4a pars quotannis primo s. comm. recipit, majores et discipuli „scholarum me-
diarum" quater vel quinquies recipiunt.
e. Matrimonia mixta a. 1862 inita sunt 70; 36 patres acath. educationem
liberorum mere cath. promiserunt; assistentiae passivae erant casus 16.
Obtenta dispensatione ab imped. lmi cum 2do gradu cons. vel. aff. 29,
2di cum 3° 21, 3tii cum 4° 80, i. s. 130 matrim. facta sunt.
f. Confirmati sunt a. 1862—27.596.
g. Ad fidem cathol. a. 1862 reverterunt 36 Protest. ; ab ea defecerunt (ad
lutheran.) 5 Cath.
IV. Clerus. a. Institutio. 1) Seminar. 'puerorum Brunn. fundatum a. 1853
(ex donationibus corporationum eccles. , collectis cleri cet.) habet 2 Praefectos,
96 alumnos gymnasium publicum frequentantes. 2) Sem. Clericorum cum Dir.
et 2 Vice-Dir., 102 alumn. (10 regul., 75 in domo, 17 extra viventes et
stipendio annuo 84 fl. m. a. fruentes). Alumni 2. 3. 4. anni tonsuram vel
ordines minores recipiunt. Cum seminario cohaeret Institut. theolog. dioeces,
ex a. 1807, quod habet 1 Dir., 6 Prof. , 1 Docent. E fundo relig. solvuntur
pro semin. 14.794 fl. [accedit seminaristicum | instit. theol. 6.090 fl. De titulo
ordinat. et cura emerit. , pension. cet. vide supra §. 3 sq.
b. Status (1863): s. s. 669 (in dioec. 642, extra commor. 27) et quidem
4 dignit., 387 curati, 9 canon., magisterio addicti 34, vicarii, capellani, rectores
158, .capell. castrenses (militares) 8, pension. deiic. 64, mission. 3. S. r. 105
(cur. 52, magist. 19, cura milit. 1.), in summa 774 sac. Doctores s. theol.
sunt 11 , phil. 7. Sac. extranei in cura anim. 20 reg., magist. 1 s. 1 r. , cura
milit. 3 s. 2 r. , pension. 5 s., i. s. 32. Summa presb. saec. 678, reg. 128,
totalis 806. Summa sacerdotum curatorum 634. Annos 50 nati sunt 170,
supra 60. 123, supra 70. 56, supra 80. 15. Jubilati sunt 32.
V. Regulares. A. Religiosi. 1) Praemonstrat. abbat. (Neu-Reisch)
10 sac, 3 cl, i. s. 13.
2) Bened. (abb. Raigern), 16 s., 6 cl., i. s. 22.
3) August. (abb. Alt-Briinn) 12 s. 3 cl. i. s. 15.
4) Piar. 2 coll. 17 s. 9 cl. 1 L., i. s. 27.
5) Domin. 1 mon. 6 s.
6) Minor. 2 conv. 10 s., 3 cl., 5 L., i. s. 18.
7) Reform. 1 conv. 5 s. , 5 L. , i. s. 10.
8) Capuc. 3 conv. 27 s., 15 L., i. s. 42.
9) Fratres Mis. 2 conv., 2 s. 19 fr., in s. 21.
Summa Religiosorum : 174.
B. Religiosae. 1) Ursul., 1 mon. 27 sor. 2) Elisabeth. 1 mom, 18 sor.,
3) Sor. Miseric. S. Vinc. 2 dom. 14. 4) Sor. Mis. S. Caroli Borr. 1 dom. 4 sor.
Summa Religiosarum : 63.
„ Regularium : 237.
38
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos: 1027.
„ „ curatus est ad Catholicos: 1305.
„ regularis „ „ „ 3450.
VII. Status Beneficiorum. 1. Capitul. Eccl. Cathedr. SS. Petri et Pauli
Brunnae cum Decano inful. (collat. papalis) ; Archid. inful. 4 Can. capit. et 8
can. honor. , quos omnes Imperator nominat. Habet massam communem (do-
minium Kritschen), cujus reditus in 17 portiones dividitur, quarum quartas
percipit Episcopus, tertias Decanus, reliqui 5 canonici binas. Accedunt emo-
lumenta ex multis, quae apud ecclesiam cathedralem existunt, fundationibus.
2. Capitul. Eccl. Colleg. S. Venceslai Nikolsburg cum Praepos. inful. (Canonico
ecclesiae metropol. Olomuc), 5 Can. (jurispatr. privati), 4 Can. honor.
3. Alia: Parochiae 409, coop. local. 3 [par. saecul. 311, local. 73, ad-
ministrat. 3, i. s. 387 curatiae saeculares ; par. regul. 20, admin. 2]. Beneficia
simpl. 28. Quoad reditum aliquot beneficia 3000—4000, alia 1000—3000
multae parochiae non habent nisi 400, Jocaliae 300 fl. Reditus fere ordinarii
sunt ex pecunia numerata [e fundis certis, decimis redemtis, juribus stolae
stipendiis missarum cet.] et praediis (fere semper plures hujusmodi tituli con
currunt). 93 beneficia totam, 80 ex parte dotationem e fundo religionis habent,
Capellani vel cooperatores plerumque a parochis aluntur, 38 (summa 200, in
urbibus 250 fl.) omnino, 22 pro parte e fundo religionis.
De jure providendi vide Tab. II.
4. Templa. Ecclesiae parochiales 409, filiales 94, succursales 33, local.
cooperat. 3, capellae 233, i. s. 772. Inter Capellas 194 publicae, 39 privatae
i. e. arcenses sunt. 9 eccl. peregrinationibus sacris traditae sunt.
VIII. Scholae. Vide num. IV. — a. Schola polytechnica Brunn. (1850
fundata). b. Academia statuum Moraviae. c. Gymnasia : 3 caes. reg. super.,
1 Piar. sup. d. Beales: 1 sup. caes. reg., 1 infer. communalis, 2 scholae
operariorum et mercatorum. e. Elementares: Paedagogium (8 mag. , 105 can-
didati; seminarium pro 25). Scholae capit. et reales infer. 5, capit. paroch. 3,
capit. pueror. et puellar. 9, capit. puellar. 2. Scholae triviales pro solis pueris 1,
puellis 3, mixtae 661. Scholae „excurrendo" habitae 29. Magistri 678, coad-
jutores 368, magistrae 11, magistrae industriales 15. Domus scholasticae 716.
Pueri ad schol. frequent. obligati 53.528, frequentantes 53.943.
Puellae„ „ „ obligatae 52.403, „ 51.697.
In scholis cath. instruuntur Acath. masc. 652, fem. 525. Judaei: masc. 403,
fem. 289.
Scholae repetit. frequentantur a pueris 23.431, puellis 21.115.
Scholae acatholicae: conf. aug. 1 capit., 3 elem. cum 12 magistris, 415
scholaribus; — helv. conf. 17 elem. cum 17 mag. et 1785 scholar.
Scholae judaicae: 1 cap. puerorum, 1 trivial. puellar. , 17 mixtae cum 40
mag. , 2287 scholar. , 19 domibus schol.
1 scholam habent sorores S. Vinc.
39
Accedunt: 1 institutum pro surdo-mutis, 1 pro caecis, seminar. pueror.,
5 schol. et instit. privata pro puellis, 2 judaica; instit. curandorum infantium:
cath. 3, jud. 4.
IX. Administratio. a. Consistorium cum 1 Praes., 30 Consil. et assessor,
(4 non - dioecesani), 1 Secret., 5 official. Praeterea 84 sacerdotes titulo „Consil.
Consistorii" donati sunt.
b. Tribunal matrimoniale cum 1 Praes., 1 Vice-Praes., 5 Consil., 1 Defens.,
1 Secret. Ex 1 Jan. 1857 usque ad finem a. 1862 sunt tractatae: separ. a
thoro et mensa 120, nullitat. querelae 3, causae sponsal. 76. Separationes
concessae sunt 35, nullitas declarata 1. Accedunt 9 requisitiones aliorum tri-
bunalium.
Causae disciplinares non per tribunal speciale seci a Consistorio judicantur.
X. Synodus dioecesana nondum habita est.
XI. Societates, Confraternitates religiosae: Societas Catholicorum — Soc.
opificum sociorum — Mariana — Virginum — Rosarii — Immac. Concept. —
SS. Cyrilli et Methudii pro convertendis paganis et schismaticis — S, Bonifacii =
Missionum Africanar. — S. Michaelis cet. quae in permultis parochiis vigent.
Accedunt multae societates piam causam sequentes, quas enumerare longum est.
III. Provincia Viennensis.
§. 26.
Notitiae generales.
a. Continet Archiducatum Austriae inferioris et superioris (infra , supra,
Anisin) cum 360.08 et 217.90 mil. □ (in summa 577.98).
b. Incolae (secundum „statum" a curiis episcopal. editum a. 1863) cath. :
2,405.538.
c. Clerus: s. s. 1.882, r. 932, i. s. 2.814. Regulares: m. 1.673, f. 1.776.,
i. s. 3.449.
d. Instituta provinciae communia:
Fundus rel. Austriae inferioris (communis archid. Viennensi et dioecesi
San-Hippolytanae) habet redit. 606.132 fl. m. a. Supersunt 95.775 fl.
Fundus studiorum (iisdem dioecesibus communis) habet red. 235.022.
Qui deficiunt 298.608 fl. ex aerario solvuntur. Pro ecclesia longe minima
pars redituum hujus fundi datur.
Solvuntur e fundo religionis quotannis:
40
1) pro dandis vel supplendis congruis parochorum (58), localistarum (53),
cooperatorum (132), curat. 16 i. s. 110.618 fl. m. a.
2) pro supplendis congruis 118 par. , 39 localist., 22 cooperat.,
3 curat. cet. cet. ...... 43.433.
3) pro mendicantibus (Reform. et Capuc.) . . 32.526.
4) pro catechetis ...... 8.500.
5) pro eccles. , parochorum domibus cet. . , 45 217.
6) pro 137 defic. sacerd. ..... 38.846.
Dioeceses.
§• 27.
A. Archidioecesis Viennensis (Wien).
Dioecesis Viennensis a. 1469 erecta per bullam Innocentii XIII. dat. 1. Junii
1722 in archidioecesim et Metropolim est promota. Ab imperatore Ferdi-
nando II. Episcopi a. 1631 „Principum Imperiiu titulo donati sunt.
Habuit 25 episcopos, 6 archiep. Septimus Archiepiscopus et Metro-
polita est :
Josephus Othmarus Eques de Bauscher, S. R. E. tit. S. Mariae de Victoria
Card. presb., nat. Viennae 6. Oct. 1797, ord. 21. Aug. 1823, Episcop. Secoviens
29. Jan. 1849, Viennae inthronis. 15. Aug. 1853, Cardin. 17. Dec. 1855.
Mensa: bona immobilia, decimae redemtae cet. reditus circ. 40,000 fl. m. a.
I. Situs. In Austria inferiore sita continet territorium Viennense et duos
circulos (Viertel unterm Wiener Walde, Viertel unter'm Manhardtsberge).
166.22 mil. Q
II. Dividitur in 27 Decanatus, decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1863) Cath. 1,169.838. Reliqua non constant.
Vide supra §.13 sqq.
IV. Clerus. a. Institutio. 1 . Seminarium puerorum Viennae cum 1 Dir.
4 Praef. stud. Alumni gymnasium frequentant. 2. Seminarium Clericorum,
cum Direct, Vice-Dir. et Oeconomo, Spirit, Subrectore, Praefecto studior.,
81 alumnis. Hi instituuntur in faeultate theol. universitatis, quae est 3. Studium
theol dioec. cum 9 Profess: Praeterea hic existit 4. caes. reg. Institutum superius
ad S. August. pro instruendis Sacerdotibus saecularibus , in quo hospitantur et
partim in domo partim in universitate erudiuntur sacerdotes, ex singulis
dioecesibus Austriae ab Ordinariis missis. Habet Direct. super., Dir. spirit,
3 directores studiorum, 25 sac. Impensae solvuntur e fundis rehgionis singu-
larum terrarum, secundum Budget a. 1863 ascendentes ex terris haereditariis
germanicis et slavicis ad summam 17.102 fl. 5. Collegium Pcizmdny-ium
(erectum a. 1623 a Card. Petro Pazm&ny Archiep. Strigoniensi , pro Clericis
41
dioecesium hungaricarum, confirmatum per Urbanum VIII. dat. 14. Nov. 1626)
cum Rect, Vice-rect., Spirit, Praef. stud. et 55 theologiae studiosis, collegia
facultatis theol. frequentantibus. 6. Domus sacerd. aegrotorum et deficientium
cum Dir., Oeconomo, Secret. De reliquis vide supra §. 3 sq.
b. Status. s. s. 660, r. 230, i. s. 890. In cura animarum 700 ; extranei 35 ;
emeriti, pension., deflc. 41, a. 1862 mortui 30, ordinati 22.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Praepositura Canonicor. Lateran. S.
August. Klosterneuburg. 53 sac. 2 cl. prof. 9 n. p. 2 nov. , i. s. 66.
2. 2 Abbatiae Cisterc. Heiligenkreuz et Neukloster (Wiener-Neustadt)
59 sac. 1 cl. prof. 5 cl. n. p. 6 nov., i. s. 71.
3. Abbatia Bened. ad Scotos (Schotten) Viennae, 66 sac, 2 cl. p. 5. n. p.
5 nov. , i. s. 81.
4. Abb. general. Mechitar. armen. Viennae 11 s. 2 cl. p. 21 n. p. et nov.,
8 L. p. i. s. 42.
5. Jesuit. 2 coll., 21 s. 10 cl. 16 L. i. s. 47.
6. Piarist. 2 coll. (et in 3 instit.) 47 s. 1 1 cl. , i. s., 58.
7. Redempt 2 coll., 21 sac. 5 cl. 16 L., i. s. 42.
8. Servit. 2 mon. 13 s. 3 L., i. s. 16.
9. Bamab. 4 coll. 32 s. 6 cl. , i. s. 38.
10. Lazar. 1 coll. 7 s. 8 L., i. s. 15.
11. sacerd. mission. 1 coll. 3 s. 2 L. , i. s. 5.
12. Dominic. 2 conv. 14 s. 3 cl. 6 L., i. s. 23.
13. Reform. 3 conv. 35 s. 14 L. , i. s. 49.
14. Minorit. 3 conv. 22 s. 3 cl. 3 L. 1 nov. , i. s. 29.
15. Capuc. 2 conv. 19 s. 2 cl. 13 L., i. s. 34.
16. Fratres Miser. 3 conv. 5 s. 71 L. 10 nov. , i. s. 86.
17. Fratres schol. christ. 22 L. 10 nov., i. s. 32.
Summa Religiosorum 734.
B. Religiosae. 1) Elisabeth 55. 2) Salesian. 61. 3) Ursu2.74. 4) Sor.
Miser. 176. 5) Sor. Schol. (in 5 urbibus) 70. 6) Sor. boni Pastor. 63. 7) ss.
Redempt 31. 8) Sor. 3. Ord. 104. 9) Sor. charit. christ 6. 10) Sor. paup.
inf. Jesu 20. 11) Filiae Salvat. 36.
Summa Religiosarum 696.
„ Regularium 1430.
VI. Unus sacerdos est ad Cathol. 1.314.
* „ „ curatus est ad Cath. 1.671.
„ regularis „ „ „ 818.
VII. Status Beneficiorum. 1. Capit. Metropol. eccl. S. Stephani cum
Praeposito (coll. Papalis), qui Cancellarius universitatis Vienn. perjpetuus est,
mensam separatam habet redit. circ. 6000 h\, inful. Praelatis: Dec, Cust,
Caniore, Scholast, 12 Can. (8 sunt nominat. Imperat. , 4 jurisp. universitatis
liter. Vienn., 4 jurisp. Principis de Lichtenstein) , 10 Can. honor., 4 curatis,
42
2 praedicator., 4 cooper., 3 levitis. Praebendae canonicorum a 1000 usque ad
3000 — 5000 ascendunt, sumtae ex domorum reditibus, fundationibus cet.
2. Alia: 439 par. 82 loc. 10 vic. 57 benef. 13 coop., i. s. 588 resp. 601.
De provisione vide Tab. II.
VIII. Scholae. Gymnasia et scholas reales vide supra §.15 sq. Scholae
capitales 63, puellar. 35, triviales 571. Ex iis, quae de dioecesi San-Hippo-
lytana dicta sunt, plura elucent.
IX. Administratio. 1. Suffraganeus (Praeposit. Cap.) dotatur e fundo rel.
cum 2100 fl. 2. Consistorium cum Praes. (Vic. Gen.), 4 Referent. , 26 aliis
Consil. , 29 Consil. titular. („Consiliariis ecclesiasticis"), 2 secret. ordinar.,
6 secret. et official. Consist. 3. Tribunal matrimoniale cum Praes. (Vic. Gen.),
Vice-Praes., 6 Consil., 2 assessor., defens., 2 secret. , 1 actuar. Causa tractatae
sunt a. 1861 : 1) separ. a thoro et mensa in I Inst. (novae) 241 , II J. 14>
III J. 0; 2) sponsal. I. J. 27, II J. 1 , III J. 0; 3) nullit. matr. I. J. 5,
n J 1, III J. 1. — a. 1862: Sejparat. I J. 252, II J. 15, III J. 2; spons. 29 •,
nullit. I J. 3, III J. 1. Vide Moy Archiv. jur. eccl. cath. Vol. IX. pag. 330,
vol. XI. pag. 474. Hoc tribunal praeter causas archid. et provinciae tractat
in 2da instantia delegata causas archid. Olomuc. et Goritiensis, necnon a
Vicariatu Apostol. militari in I. Inst. judicatas, in HI. Inst. causas a tribunali
dioecesano et metropolitano Prag. dijudicatas.
X. Synodus prima provincialis habita fuit a. 1858, dioecesana nulla.
§. 28.
B. Dioecesis San-Hippolytana (St. Pblteri).
Usque ad a. 1784 ad dioecesim Passaviensem pertinuit. Hoc anno epis-
copatus Novae urbis Viennensis (Wiener Neustadt), fundatus a. 1476, in civi-
tatem San - Hippolytanam translatus fuit et bulla Pii VI. d. V. Cal. Febr.
a. 1784 dioecesis San - Hippolytana fuit erecta. Habuit 10 Episcopos. Unde-
cimus est:
Josephus Fessler, nat. 2 Dec. 1813, ord. 30. Jul. 1^37., Episc. Nyss.
i. p. 7 Apr. 1862 (Suffrageneus Brixin. et Vicar. gen. Vorarlberg.), praeconis.
27 Mart. 1865.
Mensa. 15.750 fl. e fundo relig.
I. Situs. In Austria inferiora continet 2 circulos duos (Viertel 0. W. W.
et V. O. M. B.), mil. □ 193.86.
n. Dividitur in 20 Decanatus. Decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1863): Cath. 527.133.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar, puerorum (qui in gymnasio Piarist.
Kremsii educantur) cum 61 alumnis. 2. Seminar. Clericorum in civitate epis-
copali cum Dir. et Sjpirit., 58 alumnis, qui instruuntur in 3. Instit. theolog.
43
dioeces. cum Pro-Dir., 7 Prof. Dotatum est sufficienter cum propriis fundis.
De reliquis vide supra §. 3 sq. Domus demeritorum fundabitur.
b. Status. s. s. 558, r. 403., i. s. 961. S. curati 643, extra dioec. commor.
21, extranei 4, jubilati 47, emeriti cet. 56, mortui a. 1862, 25.
Y. Begulares. A. Eeligiosi. 1. 4 Abbatiae Benedict. (Altenburg,
Gottweig, Melk, Seitenstetten) cum 209 sac. 28 cler., 12 nov., i. s. 249.
2. Can. regul. lateraneus. (Herzogenburg) 33 s., 4 cl. , 2 nov. i. s. 39.
3. Abb. Praemonstrat. (Geras) 28 s. 3 cl. 2 nov. , i. s. 33.
4. 2 abb. Cisterc. (Lilienfeld, Zwettel) 74 s. 12 cl. 3 nov. 1 L., i. s. 90.
5. Redempt. 1 coll. 7 s. 1 nov. 5 L. , i. s. 13.
6. Piar. 2 coll. 25 s. 5 cl. 10 nov. , i. s. 40.
7. Reform. 1 conv. 9 s. 3 L. , i. s. 12.
8. Capuc. 1 conv. 6 s. 6 L. , i. s. 12.
9. Servit. 3 conv. 12 s. 2 L., i. s. 14.
Summa Religiosorum 502.
B. Religiosae. 1. Anglican. 2 inst., 27 sor. 2) Sor. schol in 4 locis, 38.
3) Redemptorist. 25. 4) Filiae charit. in 2 urbibus 36.
Summa Religiosarum 126.
„ Regularium 628.
VL Unus sacerdos est ad Catholicos 548.
„ „ curatus est ad Catholicos 819.
„ regularis „ „ „ 839.
VII. Status Beneficiorum. 1. Cap. eccl. cath. ad B. V. Mariam in coelum
assumt. habet Praepos. inful. (collat. papalis, praeb. 1715 fl. e fundo rel.), Dec.
inful., Schol. inful. (uterque habet 1365 fl. e fundo rel.), 5 Can. capitul. (singuli
habent 1155 flM quatuor e fundo rel. , theologus e fundo seminarii); Dec. et
4 can. ab Imperatore nominantur, 1 can. lib. coll. ; 6 Can. honor., parocho
(lib. coll.) 5 curatis. Praeterea existit 1 Praepositura realis, 2 titulares.
2. Alia: 318 par. 67 local. 15 vicar. 18 benef. , i. s. 418.
VIII. Scholae. 1. gymnasia, 2 super. eccles. (Bened. et Piar.), 2 infer.
(1 Bened., 1 Piar.). 2. Scholae reales superiores 2 [a. 1864 fundatae, quare
in tab. §.14 nondum receptae suntj, 1 schola capit. et realis; capitales 8, cap.
paroch. 4, soholae puerorum 2, puellarum 4, triviales pro utroque sexu 478,
industriales 16.
Catechetae (parochi, curati, cooperatores) 558.
Magistri 476, mag. necessarii („Nothschullehrer 3), coadjutores 230;
magistrae (religiosae) 16, magistrae industriales 25; candidati magisterii
clerici 9, laici 49.
Discipuli (1863) 61.616 utriusque sexus, inter quos 14 acath. 84 jud. —
359 pueri obligati ad schol. frequentandam non frequentabant. — 1 schola acath.
IX. Administratio. 1. Consistorium , Praes. 31 Consil. (inter quos omnes
decani), 40 honor. , 9 official. cet. Pro consist. e fundo rel. 2520 fl. solvuntur.
44
2. Tribunal matrimoniale , Praes., Vice-Praes., 4 Consil. 1 Cons. substitutus,
1 defens. , 1 secret. A. 1862/63 tractatae sunt 47 separ. a thoro et mensa,
23 sponsal. causae.
§• 29.
C. Dioecesis Lincensis (Linz).
Ad dioecesim Passaviensem pertinuit usque ad a. 1784, quo, instante
imperatore Josepho II. bulla Pii VI. dat. 28. Jan. 1784. erecta fuit. Habuit 4.
Episcopus, quintus est:
Franc. Josephus Rudigier, natus 6 Apr. 1811, ord. 12, Apr. 1835,
inthronis. 12. Jun. 1853.
Mensa: (initio monasteria saecularisata Mundsee, Garsten et Gleink tradita
sunt : primum postea principi bavar. Wrede datum est) ex maxima parte reditus
ex decimis redemtis summae circ. 15.000 fl. m. a.
I. Situs. Complectitur totum ducatum Austriae superioris, 217.90 mil. □•
II. Dividitur in 28 decanatus; decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1863): cath. 708.567, 15.403 acath. conf. august. 56
helvet. 1 unitar. Judaei circ. 400. Ex lege civili in Austria sup. Judaeis
tantum licet, ad tempus ibi commorari, bona immobilia acquirere non licet.
Communicantes 462.634.
Baptizati universim 20.354.
Anno 1862 nati: 22.030, inter quos vivi: pueri legitimi 8847, illegit.
2160, puellae legit. 8333, illegit. 2113; mortui pueri legit. 237, illegit. 95,
puellae iegit. 181 illeg. 64. (Itaque supra quartam partem liberorum fuerunt
illegitimi). Matrimonia contracta 5354, morte soluta 3581. a. 1863 cum
dispensatione inita sunt matr. mixta 10.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminarium puerorum Lincii directum per
Societatis Jesu sacerdotes cum 185 alumnis, qui in ipso instituto instruuntur
per 13 magistros. Fundatum est legatis aliisve. 2. Seminarium Clericorum
Lincii cum „Regente", Subreg. , Spirit, Praef. stud., 85 alumnis (alumni 1 mi
anni tonsuram, 2di minores recipiunt, ex alumnis 4tt semper aliquot presbyt.
ordinem) instruendis in 3. Instituto theolog. dioeces. cum Vice-Dir. et 7 Prof.
Reditus maximum e bonis propriis est (e fundo rel. pro semin. 3.100 fl., e
fundo stud. pro profess. 5.040 fl.). Alumnaticum annuam summam 2371 Y2 A*
ascendit. De titulo ord., cura emeritor. cet. ut supra §. 4.
Domus corrigendorum adest Mitterbergae cum Dir. spirit.
b. Status. s. s. 664, r. 299, i. s. 963. Sac. curati 700 circ. Extra
dioecesim 4, extranei 11, nec. ordinati 27, mortui 30, e dioec. alienis reccpti 5,
emeriti, pension., defic. 52, jubilati 27. Supra 90 annos natus 1 , supra 80. 8,
supra 70. 48, supra 60. 125, supra 50. 252.
45
V. Begulares. A. Religiosi. 1. Bened. 2 abbat. 102 s. 2 cl. p. 12 cl.
n. p. 5 nov. , 5 L. p. 4. n. p., i. s. 130.
2. Can. regul. Lateran. 2 abb. 97 s. 15 cl. n. p. 8 nov., i. s. 120.
3. Praemonstr. 1 abb. 27 s. 2 cl. n. p. 3 nov., i. s. 32.
4. Jesuitae 1 coll. 16 s. 5 cl. n. p. 11 L. p. , i. s. 32.
5. Piarist. 1 coll. 3 sac.
6. Cisterc. 2 abb. 40 s. 7 cl. n. p. 5 nov., i. s. 52.
7. Reform. 2 hosp. 8 s. 3 L. p. 1 n. p. , i. s. 12.
8. Capuc. 2 mon. 1 hosp. , 15 s. 12 L. p. , i. s. 27.
9. Carmel. (discalc.) 1 conv. 8 s. 2 cl. p. 6 L. p. 4 n. p. , i. s. 20.
10. Fratres Miseric. 1 mon. 1 s. 23 L. p. 2 n. p. , i. s. 26.
11. Redemptor., 1 coll. 8 s. 3 L. p. 1 nov. , i. s. 12.
Summa Religiosorum 437.
B. Religiosae. 1) Carmel. 1 dom. 26 sor. 2) Sales. 1 d. 42. 3) Ursul.
1 d. 43. 4) Elisabeth. 1 d. 40. 5) Sor. Schol. Paup. d. N. D. 2 d. 10.
6) Redemptor. l^d., 16. 7) Sor. schol. S. Franc. 4 d., 38. 8) Sor. Boni
Pastoris 1 d., 24. 9) Sor. Charit. S. Car. Bor. 3 d. 12. 10) Sor. Char. S.
Vinc. 6 d., 64. 11) Sor. Char. S. Crucis 4 d. , 14.
Summa Religiosarum 354.
„ Regularium 791.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 736.
„ „ curatus est ad Cath. circ. 1000.
„ regularis „ „ „ 895.
VII. Status Benejiciorum. 1. Capit. Eccl. cathedr. ad B. M. V. in coelum
ass. et ad S. Ignat. cum Praepos. inful. (collat. Papaiis) , Dec. inful. , Schol.
inful., 4 Can. capitular. , 6 Can. honor. 2 praedicator. 4 vicar. Praebendae
dantur ex massa communi fundata tribus dominiis; reditum ignoro. Quum
vero a capitulo fundo religionis annuatim 2.800 fl. solvendi sint, reditus totalis
minimum 20.000 fl. est. E fundo rel. pro praedicatoribus et vicariis solvuntur
3.066 fl.
2. Benef. curata. 304 par. 38 local. 49 vicar. paroch. 20 expos. 43 alia
benef.. i. s. 454. E quibus 5 par. dotantur ab aerario secundum conventionem
cum Bavaria (erant nempe incorporatae abbatiae Canonicor. lateranens. Rams-
hofen saecularisatae) , ab aerario salinarum dotatae 9 parochiae et 5 benef. —
E fundo relig. dotantur: 4 par. 1 expos. 6 benef. 55 coop. cum 15.840 fl.,
supplentur congruae: 118 parochorum, 4 vicar. 4 expos. 10 benefic. 11 cooperat.
cum 33.623 fl. — De jure providendi vide Tab. II.
VIII. Scholae. Vide supra §.15 sqq. , qui, quum dioecesis cum Austria
superiore congruat, omnes res hujusmodi exactissime describunt.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum 8 Consil. praesentibus, 2 secretar.
41 Consil. absent, 30 „Consil. ecclesiasticis." Accedunt 6 official. cursores cet.
46
E fundo relig. solvuntur pro Consistorio 1890 fl. Insuper pro administratione
eccl. ab ecclesiis 1% redit. solvitur, 1% Pr° ephemeridibus dioecesanis
(Diocesanblatt). 2. Tribunal matrimoniale cum Praes. 4 Consil. , 2 Substit,
1 defens. , 1 secret. Ex 1. Jan. 1857 usque ad finem a. 1863 (vide Moy
Archiv. jur. eccl. cath. Tom. XII. p. 175) tractatae sunt causae separ. a thoro
et mensa 244, nullit. matr. 10, sponsal. 38.
X. Fundus religionis reditum habet 142,288 fl. et secundum Budget a. 1863
expensas ejusdem quantitatis. Ex eo solvuntur (praetcr ea, quae num. VII.
dicta sunt) pro 48 deficient. 11.655 fl. , pro mendicantibus monast. 2100, pro
eccles. paroch. dom. cet. 10.140 (atque extraordinarie insuper 13.300). —
Fundus studiorum habet reditum 45.563 fl. , expensas 36.993 , plus 8.570
ad aerarium deducitur.
IV. Provincia Salisburgensis.
§. 30.
Notitiae generales.
a. Continet a) ducatum Salisburgensem cum 130.15, b) comitatum Tyro-
lensem et Vorarlbergensem cum 532.04, c) ducatum Stiriae cum 407.84,
d) ducatum Carinthiae cum 188.42 mil □» in summa 1258.45 mil. Q
b) Incolae: (ex catalogis eccles.) cath. 2,495.276, acath. 22.006, jud. 554.
c. Clerus: s. s. 4.364, r. 1.215, i. s. 5.579.
Begulares: m. 2.084, f. 2.006, i. s. 4.090.
d. Quum fundi rel., stud., secundum singulas terras dividantur et admi-
nistrentur, apud dioeceses ipsas de iis tranctandum est.
Dioeceses.
§. 31.
A. Archidioecesis Salisburgensis (Salzbur gj.
Primus episcopus fuisse fertur S. Rupertus (582—623), primus archiep.
Arno (798—821). 1803 saecularisata hulla Pii VII. dat. VI. Non. Maji 1818
de novo circumscripta, bulla Leonis XII. Non. Mart. 1825 „Ubi primum"
organisata est. Habuit 71 Archiep. , 72. est :
Maximilianus II. Josephus de Tarnoczy:
Legatus natus S. Sedis Apost., Primas Germaniae, Princeps-Archiep., natus 24.
Oct. 1806, ord. 25. Oct. 1829. elcctus 25. Oct. 1850, confirm. 17. Febr. consecr.
1 et palli insignitus 2. Jun. 1851.
Mensa: 21.000 fl. e fundo relig. Taxa camerae : 1.000 fl. aur. de camera.
47
I. Situs. Continet ducatum Salisburgensem mil. □ 124.5 et 5 decanatus
in Tyrol. comitatu sitos circuitus circ. 35 mil. □.
II. Dividitur in 18 decanatus (13 in duc. Salisb., 5 in com. Tyrol.).
Decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1863): Cath. 204.699: acath. circa 200. Jud. 0
(idem dicendum, quod in Austria superiore valet). De reliquis, quum Con-
sistorium nullas mihi dare posset notitias, nihil habeo, quam ea, quae ex tabulis
in §. 13 sq. elucent. %
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminarium puerorum (colleg. Borromaeum)
cum Regente, Subreg., 8 mag. clericis, 3 mag. laicis et 128 alumnis. Reditus
in fundationibus, donationibus cet. consistit. 2. Seminarium Clericorum cum Dir.,
Spirit., Subdir. et 42 alumnis. 3. Facultas theologica, quae est etiam Studium
theol. dioec. cum 9 Profess. E fundo stud. solvuntur 5.040 fl. [Reditus : bona
propria.] De titulo ordin., cura emerit. cet. vide supra §. 4. Pro 12 defic.
solvuntur e fundo rel. 3.234 fl.
b. Status. s. s. 424, r. 89, L s. 513. Sac. curati 400. extra dioec. com-
mor. 9, mortui a. 1862, 16, emer. pens. cet. 23, jubilati 9.
V. Regulares. A. Beligiosi. 1. 2 abb. Ord. S. Bened. (St. Petri Sa-
lisburgi, Michaelbeuern) 54 s. 5. cl. n. p. 2 nov. 3 L. n. p., i. s. 64. 2. Servit.
1 conv. 5 s. 3. Reform. 1 conv. 1 hosp. 16 s., 11 cl. nov. , 9 L. p. , 1 n.,
i. s. 37. 4. Cajpuc. 3 conv. 1 hosp. ; 26 s., 13 L. p. 1 nov., i. s. 40.
Summa Religiosorum : 146.
B. Religiosae. 1) Bened. nobiles 1 domus, 58 sor. 2) Ursul. 1 dom. 44.
3) Sor. Schol. S. Franc. 2 dom. 25. • 4) Sor. S. Vinc. a P. 12 d.; 123.
5) Mon. ad S. Mar. Lauret. 1 d., 28.
Summa Religiosarum : 278.
„ Regularium : 424.
VI. Unus sacerdos est ad Cath. 399.
„ „ curatus „ „ „ 511.
„ regularis „ „ „ 482.
VII. Status Beneficiorum. 1. Capit. Eccl. Metrop. ad Rupertum et Vir-
gilium cum Praep. (coll. Papalis) inful. , Dec. inful. , Schol., Cust. , 8 Can.
capitular. , 1 domicellar. , 3 can. hon. , 2 praedicat. , 10 vicar. Omnes ab
lmperatore nominantur. Praebendae (e fundo relig.) : 4 dignit. sing. 2.625 fl.,
4 can. 2.100 fl. , 4 a 1.575; distrib. quot. in summa 1.890 fl., praedicat.
a 525. 2. Cap. colleg. Mattsee cum Praep. Dec, 7 Can. capit. , 3 domicelhir.,
2 hon. , 1 vic. Omnes ab Imp. nominantur. 3 Cap. coll. Seekirchen, Dec.
par. administr., 3 Can. curati, 3 can. non cur. 4. Alia : 113 par., 7 local.,
51 vicar., 8 cur. et capell., 7 expos., 43 alia benef., i. s. 229, ad quae fere
omnia Imperator (ex resol. aulica de 6. Sept. 1806) praesentat. E fundo rel.
dantur ad supplendam congruam 8,807 fl.
48
VIII. Scholae. De iis, quae in ducatu Salisb. sunt, vide supra §. 15. In
comitatu Tyrol. scholae triv. 95, repet. 85, industr. 7; magistri 104, magistrae
7; discipuli masc. 2973, fcm. 3036, i. s. 6009.
IX. Administratio. — Suffraganeus (Praep. Cap. Metrop.). 1. Consistorium
cum Praes., 12 Consil. referentib., 2 extra statum, 1 assess. 7 offic. 2. Offi-
cium rationem cum 6 pers. 3. Administratio fundationum cum 5 pers. Pro
consist. solvuntur e fundo rel. 2657 fl. 4. Tribunal matrimoniale cum Praes.,
5 Consil., 1 Assess., 1 def., 2 actuar. 5. Trib. metrojpolit. Praes. 7 Cons., 1
Assess., 1 def., 2 act. (plurimi in utroque funguntur). Accedunt 26 „Consil.
eccles." —
X. Fundus rel. liabet redit. 1.195 fl. , expens. 68.943. Quae deficiunt,
ex aerario supplentur.
Fundus stud. habet redit. 23.276, expens. 44.249. Defectus ex aerario
suppletur.
§• 32.
A. Dioecesis Brixinensis (Brixen).
Erecta saeculo 6. est dioec. Saeben., Aquileg. ditionis, ex 790 Salisbur-
gensis, saeculo 10mo Brixin. translata; 1803 saecularisata, 2. Maji 1818 bulla
Pii VII. denuo circumscripta, bulla Leonis XII. dat. 7. Mart. 1825 nUbi
primum" organisata. Habuit 89 episc. 90tus est :
Vinc. Gasser, Princeps-Episcopus, nat. 30. Oct. 1809, ord.
28. Jul. 1833, inthronis. 8. Mart. 1857.
Mensa : 1 5.780 fl. in bonis stabilibus assignata.
Taxa camerae : 750 fl. aur.
I. Situs. A. In com. Tyrolensi siti sunt 22 decan., reliqui 6. B. in
Vorarlbergia sub Vicario Generali Vorarlherg. (Episcopo i. p.), 302 mil. □ .
II. Dividitur in 22 decanat. (Tyrol.) 6 decan. (Vorarlb.). Decani ab Or-
dinario resp. Vic. Gen. nominantur.
III. Status animarum (1863): in Tyrol. cath. 272.224, Vorarlb. 108.395,
i. s. 380.619. De reliquis non habeo, nisi quod supra §.13 sqq. elucet.
acath. circ. 120, jud. 500 (idem dicendum quoad Tyrol. ut apud Linc. dioec).
IV. Clerus: a. Institutio. 1. Seminar. Clericorum Brixin. cum Reg.,
Subreg., Spirit., Praef. studior. et 79 alumnis (69 in seminar., 3 extra, 4 cler.
regul., 3 extranei). Reditus : e fundo rel. 12.327, alumnaticum. 2. Instit.
iheol. dioec. Brixin. cum 8 Prof. 3. Universitatis Oenopontanae (Innsbruck)
facultas iheologica (a soc. Jesu directa, cui e fundo studior. solvuntur 8400 fl.)
cum 9 Prof. In convictorio sunt theologi 65, extra 49. (e soc. Jesu 42).
Universim in facultate collegia frequentant 146 studiosi. De reliquis supra et
quae infra apud Trident. dicentur.
49
Btatus. (1863) s. s. in Tyrol. 747, Vorarlb. 183, i. s. 930; regul. iri
Tyrol. 338, Vorarlb. 75., i. s. 258. Summa sacerdotum 1343. Sac curati
saecul. in T. 665, V. 177, i. s. 832, reg. 78, i. s. 910. Sac. extra dioec.
commor. 43, neo-ord. 27, mortui 27.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Can. reg. Lateran. 1 abb. (Neustift)
55 s. 3 cl. n. p. (7 in Trid. 34 in Brixin. expositi), i. s. 58.
2. Praemonstrat. 1 abb. (Wilten) 41 s. 4 cl. n., i. s. 45 (24 in cura
anim. expositi).
3. Jesuitae 2 coll, 48 s. 62 cl. n. p. 10 L. p., i. s. 120.
4. Benedict. 2 abb. (Fiecht, Marienberg) 46 s. 6 cl. p. 4 nov., 2 L.
p. , i. s. 58.
5. Cisterc. 1 abb. (Stams) 1 prior. (Mehrerau), 52 s. 7 cl. p. 5 nov. 10
L. p. 1 nov., i. s. 75.
6. Reform. 5 conv. 3 hosp. 1 resid. ; 90 s., 6 cl. p., 46 L. p., i. s. 142.
7. Capuc. 9 conv. 3 hosp.; 96 s. , 10 cl. p., 45 L. p., i. s. 151.
8. Servit. 7 mon. 2 hosp. , 14 s. 5 cl. p. 2 nov., 5 L. p.; i. s. 26.
9. Redemptor. 1 coll., 10 s. 6 L. p., i. s. 26.
Summa Religiosorum (in dioec. comm.) 672.
B. Religiosae. 1) Cisterc. 1 dom., 16 pers. 2) Clariss. 1 d., 47.
3) Dominic. 4 mon., 149. 4) Carmel. 1 d., 18. 5) Sales. 1 d., 28. 6) Ur-
sul. 2 conv., 79. 7) Francisc. 5 m., 48. 8) Virg. Angl. 1. d., 43. 9) Sor.
S. Vinc. 54 d., 361. 10) Filiae SS. Cordis Jesu 1 d., 43.
Summa Religiosarum : 827.
Summa Regularium : 1.499.
VI. Unus sacerdos est ad Cath. . . . 283.
„ „ curatus est ad Cath. t . 418.
„ „ regularis „ „ „ . . 254.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. B. M. V. in coelum ass. cum Praep.
inful. (collat. Pap.). Dec, Schol., 4 Can. capitul., 3 honor., 17 benefic, 4
benef. non ad chorum oblig. Omnes canon. ab Imperat. nominantur. Prae-
bendae (in bonis stabil.) : Praepos. 1890, Dec 1680, Schol. 1470, Can. a 1050.
2. Capit coll. Innichen cum Dec, 4 Can. Praeterea 1 Praep. Ehrenburg.; 1
Praep. St. Gerold (Vorarlberg) , incorporata Monasterio Einsiedlen (in Hel-
vetia sito). 3. Alia: 197 par., 156 ciiratiae, 34 local., 77 exposit., 235 benef.
et capell., i. fs. 464 resp. 699.
VIII. Scholae. De superioribus vide. quae §. 1 5 sqq. exhibet; triviales 741 .
IX. Administratio. 1. Ordinariatus (pro parte Tyrol.) cum Consil. 9
(inter quos 7 capitulares), 6 officialib. Omnes can. honor. , decani et 11 alii
habent titulum „Consiliar. eccl.tf — 2. Officium rationum, 3 indiv. — 3. Vi-
carius Generalis in et pro Vorarlberg. (Episc in p.) cum 2 Consiliar., 2 offi-
cial. E fundo rel. Vorarlberg. solvuntur: pro Vicario 5.250 fl., 1 Consil. 840,
1 secret. 630. ■ — 4. Tribunal matrimoniale cum Praes., 6 Consil., def., notario.
50
§. 33.
C. Dioecesis Tr identina (Tr i enf).
Erecta 2do saeculo, 1803 saecularisata, 2. Maji 1818 denuo circumscripta,
1825 reorganisata. Habuit 113 episcopos 114tus:
Benedictus Riccabona de Reichenfels,
Princeps-Episcopus, natus 23. Maji 1807, ord. 8. Aug. 1830, episc. Veronensis
consecr. 16. Jul. 1854, inthronis. episc. Trid. 26. Jun. 1861.
Mensa : 1 5.750 fl. (in bonis stabilibus). Taxa camerae : 750 fl. aur.
1. Situs : In comitatu Tyrolensi, mil. □ 1 64.
II. Dividitur in 35 decanatus. Decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1864) Cath. 464.770. Acatholici pauci. Judaei
nulli (vide quod apud dioec. Linc. dictum est).
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. Clericorum et 2. Studium iheol.
dioecesanum cum Prodir., 3 Moderatoribus, 7 Prof., 2 Consultor. pro studiis et
disciplina, 4 pro oeconomia et administrationis ratione (Conc. Trid. Sess. XXIII.
c. 18. de ref.), 110 alumnis (praeterea 5 extra dioecesim). E fundo rel.
annuatim 13.913.
b. Status (1864): s. s. 1.406, reg. 258, i. s. 1.664. Sac. curati saec.
1.300, reg. 44, i. s. 8. 1344.
V. Begulares. A. Ueligiosi. 1. Sac. ord. equestris Teut. 1 abbat.
8 sac. 7 cl. n. p., coadj. 3., i. s. 18.
2. Bened. 1 Prior. 1 Abb. ; 41 s. 8 cl. n. p., 3 nov., L. p. 7., i. s. 59.
3. Eeform. 10 mon., 97 s., 12 cl. p., 36 n. p. 2 n., 64 L., i. s. 211.
4. Capuc. 12 mon., 1 hosp.; 110 s. 11 cl. p., 37 n. p., 7 nov., 88 L.,
i. s. 253.
5. Servit. 1 hosp. 2 sac. — Accedunt jam 21.
Summa Religiosorum : 564.
B. Religiosae. 1. Bened. 1 mon. 34 moncales. 2) Dominic. 1 m., 17.
3) Virg. Angl. 2 coll., 69. 4) Sor. Schol. Paup. S. Franc. 5 d., 52. 5) Sor.
S. Vinc. 19 d., 117. 6) Filiae SS. Cordis Jesu 2 d., 43. 7) Servit. 1 m., 26.
8) Filiae charit. 1 d., 26. — Accedunt novitiae, candidatae.
Summa Religiosarum : 435.
. Summa Regularium : 999.
VL Unus sacerdos est ad Catholicos: 279.
n „ curatus est ad „ 345.
„ regularis „ „ „ 465.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. S. Vigili Ep. et Mart. cum Dec.
(collat. Pap.), Praep., Archid., 6 Can. capitular. 1 hon., 25 vic. et benef.
Omnes Can. nominat Imperator. Praebendae (in bonis stabilibus assignatae)
Dec. 1890, Praep. 1680, Archid. 1470, Can. a 1050. 2. Capit. colleg. Bo-
51
zenii cum Praep., Dec, 6 Capitul., 11 chori capell. 3 Capit. Colleg. Arco
cum Archipr. 8 Can.
4. Alia: 144 par. 457 alia. De jure providendi v. Tab. II.
VIII. Scholae (vide supra §. 15 sqq.). Scholae triviales 1078. Disc.
schol. ord. : pueri 32.415 puellae 31.174, scholae dominicalis : pueri 10.377,
puellae 11.797.
IX. Administratio. 1. Ordinariatus : Episc, Vic. gen., 2 Cancell., 1 Secr.,
1 Actuar., 1 Cursor. 2. Tribunal. eccles. 2 Praes., 5 Consil., 2 substit., de-
fensor matr., Secr., Cancell., Cursor.
X. Linguae italicae sunt 25 decanatus cum 351.022, germanicae cum
113.748 animabus.
Dioecesibus Brixinensi et Tridentinae communia.
I. Fundus religionis Tyrolensis reditus 125.868, expens. 127.985, defectus
ex aerario suppletur.
Pro dotandis, supplendis congruis 33.965,
„ pensionibus, titulis . . . . 5.617.
„ deficientibus, 33.526.
„ corrigendis clericis .... 1.389.
(Fundus rel. Vorarlberg. red. 1.147, expens. 11.401.)
II. Fundus studiorum Tyrolensis, redit. 46.582, expens. 138.945.
(Vorarlberg., redit. 1.212, exjpens. 19.830.)
§. 34.
D . Dioecesis Secoviensis (S ecka u).
Residentia episc&pi: civitas Graecium (Gratz).
Erecta 27. Febr. 1219 ab archiep. Salisburg. Eberhardo II, denuo
circumscripta 1786. Ex die 1. Sept. 1859 secundum bullam Pii IX. dat. 26.
Nov. 1857. episcopatus Leoben- sis [erectus a. 1786, ex 1. Maji 1808 ab episc.
Secov. administratus] ei est incorporatus ; pars dioecesis tradita fuit eodem tem-
pore dioecesi Lavantinae. Iiabuit 50 episc. 51mus est
Ottokarus Maria comes deAttems,
natus 18. Febr. 1815, install. 20. Nov. 1853. Ex fundatione Episcopi Princi-
j)um titulum habent (confirm. per Maximil. I. a. 1491). Nominationem et
confirmationem episcoporum habet archiep. Salisburgensis.
Mensa : dominium Seggau, red. circ. 20.000 fl.
I. Situs. In Carinthia continet circulos Graec. et Bruck. mil. □ 299.40.
II. Dividitur in decanatus circuli : 8 saeculares 2 regular. cum decanati-
bus : saecul. 37, regular. 6, i. s. 43. Decani ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (1862): Cath. 704.317, Acathol. [gr. n. u. 8, aug.
conf. 4.903, helv. 117, aliar. conf. 3.] i. s. 5.031. Judaei nulli (vide quod
apud dioec. Lincensem dictum est).
4 *
52
Baptizati a. 1862 masc. U.036, fem. 10.500, i. s. 21.536.
Confirmati circ. 15.000 per annum.
Matrimonia: mere cathol. 4.320; mixta: cum educatione liberorum cathol.
18, mixta (cum assistentia passiva) 9. Erant 25 sponsi acath. —
Matrim. praevia dispensatione ab imped. dirimentibus 53.
et quidem : cons. in gradu 2d0 7, 3° tangente 2dum 5.
„ „ „ 3«« 17, 4« „ 3«- 3.
J.to Q
» n n * °-
affin. „ „ 1° 11.
„ „ „ 2d0 2, 2d0 „ 1— 1.
3W0 2dum 1 .
„ inhon. in gr. 1° 2, 2do 1.
Mortui a. 1862: masc. 10.862, fem. 10.182; i. s. 21.044.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminarium puerorum cum Reg. , Spirit.,
8 mag. cler. , 6 laic. cum 168 alumnis. Bona propria.
2. Seminar. Clericorum: Dir., Spirit., Subdir., Praef. studior. et 86 alumnis
instruendis in instituto theol. dioec. , quod idem est atque 3. Facultas iheol.
Universitatis Graecensis , cum 6 Prof.
3. Status (1862) s. s. 654, r. 292, i. s. 946.
Sac. curati vel in aliis officiis 808 (saec. 561 , reg. 244) ; dtffic, extranei
cet. 93 s. 48 reg. , i. s. 141. In cura animarum maximum laborant 708. Extra
dioec. 12, neo-ord. 12, mortui 28, jubil. 32.
V. Eegulares. A. Religiosi. 1. Can. reg. Lateran. 1 abb. (Vorau
fund. a. 1163 ab Ottokaro I. markgr. Stiriae), 23 s. 4 cl. n. p. 4 nov., i. s. 31.
2. Benedict. 2 abb. (Admont fund. 1074 a Gebhardo arch. Salisb., St.
Lambrecht fund. a 1066 a Marquardo Carinthiae duce) 128 s. 14 cl. n. p.
10 nov., i. s. 152.
3. Cisterc. 1 abb. (Rein fund. a. 1129 a Leopoldd markgr. Stiriae) 29 s.
2 cl. n. p.? 1 L. p. 1 nov. , i. s. 33.
4. Dominic. 1 mon., 5 sac. 5 cl. p. 8 n. p. , 1 L. p. 6 nov. , i. s. 25.
5. Minorit. 1 m. , 9 s. 2 L. n. , i. s. 11.
6. Beform. 2 m. 2 h., 36 s. 3 cl. n., 15 L. p. 2 n., i. s. 56.
7. Capuc. 6 m. , 27 s. 5 cl. n., 13 L. p. 6 n., i. s. 51.
8. Carmel. discalc. 1 m. , 7 s. 8 n. , 2 L. p. 5 n. , i. s. 22.
9. Servit. 1 m., 6 s. 2 L. p. , i. s. 8.
10. Fratres Mis. S. Joh. 1 m. , 1 s. 23 L. p. 5 n. , i. s. 29.
11. Bedemptor. 2 coll., 19 s. 16 cl. p. 5 n. p., 9 L. p. 3 n., i. s. 52.
12. Fratres Mariae 1 m., 15 L. p. 4 nov., i. s. 19.
Summa Religiosorum : 489.
B. Beligiosae. 1) Carmelit. 1 m., 20 mon. 2) Ursul. 1 m. , 54.
3) Elisabeth. 1 m., 35. 4) Sor. schol. S. Franc. 4 d., 50. 5) Sor. Boni
53
Pastor. 1 m., 11. 6) Sor. S. Vinc. 6 d., 133. 7) Filiae SS. Cordis
Jesu 1 d. , 46.
Summa Keligiosarum : 349.
„ Rcgularium : 838.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 744.
„ „ curatus est ad Catholicos 994.
„ regularis „ „ „ 840.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. S. Aegidii cum Praepos. inful. (collat.
Pap.) et parocho habit., Dec. inful., Custf. inful., 4 Can. capituh, 6 hon. 4 vicar.,
5 choral. laic. Praebendae: singuli dignitarii 1.260 fl., can. 1.050, vic. 420,
e fundo relig. Providet Imperator. 2. Praepositurae Graecii ad s. sanguinem
(zum h. Blut) et Bruck.
3. Alia: 206 par. saecul. 56 reg. , vic. i6 saec 1 reg. , local. 38 saec.
14 reg., 6 cap. loc. saec, benef. cur. saec. 25, capell. 281 saec. 65 reg., i. s. 708.
VIII. Scholae. 1. Universitas Graecensis, inter quam et ecclesiam, excepta
facultate theologica, nulla existit conjunctio. 2. Schola Graec. , quae dicitur
polytechnica, quae in nulla cum ecclesia est conjunctione. 3. De scholis mediis
vide supra §.15 sqq. 4. c. r. schola normal. cap. et reaJ. inf. 5 Schol. capit. 17
(inter quas 2 real. inf.) ; scholae trivial. 466 , dominic. 423 , industr. 50.
Magistri 499, coadjutores 200; magistrae 63, coadjutrices 16. Discipuli schol.
ord. 37.368, dominical. 22.346. — SchoJae acath. 4.
IX. Administratio. 1 . Consistorium : 1 4 Consil. 2. Offic. rationum 5 indiv.
3. Cancell. Ordinariatus : Cancell., 2 Secret., 1 adjunctus, 4 alia indiv. 4. Offi-
cialatus (simul tribunal matrim. cum Officiali (Praes.), 6 Consil. , 1 ass. , def.
matr. et prof. rel. Anno 1862 sunt tractatae causae spons. 5, sep. a thoro et
mensa 36. — 9 Consil. titulares, 59 Consil. eccles. titulares.
§. 35.
E. Dioecesis L avantina (LavanQ.
Residentia episc. civitas Marburg.
Erecta a. 1228 per archiep. Salisburg. Eberhardum II, de novo circum-
scripta a. 1786 et 1859 (vide Secov. dioec).
Ex a. 1446 episcodi titulum „Principisu receperunt.
Habuit 52 episcopos, 53tius est:
Jacobus MaximiJ. Stepischnegg,
natus 22. Jul. 1815, ord. 2. Aug. 1838, consecr. Episc 18. Jan. 1863.
Mensa: 12.000 fl. (partim ex bonis propriis, e fundo rel. 4.200 fl.).
I. Situs. In Stiria continet G mil. 108.44.
II. Dividitur in 24 decanatus. Decani ab Ordinario instituuntur.
54
III. Status animarum (1863): Cath. 417.650.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. Clericorum cum Dir., Subdir.,
Spirit, 55 alumnis, qui instruuntur in 2. Instit. theol. dioeces. cum 6 Prof. et
3 aliis docentibus. 3. Status: s. s. 457, r. 38, i. s. 495. Sac. curati 386,
extra dioec. 14, neo ord. 11, mortui 11, emer. pens. defic. 46.
V. Begulares. A. Beligiosi. 1. Minor. 1 mon. , 11 s.
2. Beform. 2 mon. 1 hosp.; 19 s. 2 cl. n., 12 L. p., i. s. 33.
3. Cajpuc. 1 mon., 3 S. 3 L. p., i. s. 6.
4. Lazar. 1 m., 5 s. 3 L. p., i. s. 8.
Summa Religiosorum: 58.
B. Beligiosae. Sor. S. Vinc. 1 mon. , 7 sor.
Summa Regularium: 65.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 844.
„ „ curatus est ad Catholicos 1.082.
„ regularis „ „ „ 6.425.
VII. Beneficia. 1. Cap. Eccl. Cath. (Marburg.) S. Joh. Bapt. cum Praep.
infuJ. (collat. Pap.), Dec. , 5 Can. , 6 hon. , 2 vic. , 3 choral. laic. Praebendae:
Praep. 1.260, Dec. 1.050, Can. 840, vic, 420, Choral. 262 % Organista 315
(e fundo relig.). Providet Imperator. 2. Curata: 172 par., 46 loc. 194 cap.,
6 benef. cur. et arc, i. s. 418 resp. 224.
Ecclesiae et capellae 620.
VIII. Scholae. Vide supra §.15 sqq.
IX. Administratio. 1 Consist: 8 Consil.: 1 seeret., 3 offic. laici. 2. Tri-
bunal matrim. Praes. , 5 Cons. , 2 assess. , def. matr. , secret.
Dioecesi Secoviensi et Lavantinae communia.
Fundus religionis Stiriae habet reditum: 250.891, expens. 300.655.
Ex eo solvuntur: pro dotandis et supplendis congruis 112.600.
„ mendicantibus monachis
(82 Francisc. 59 Capuc.) . . 24.550.
„ Seminar. Graec. et Marburg. . 24.964.
„ corrigendis clericis .... 2.760.
„ cancell. Ordin. Secov. . . . 525.
„ 109 deficientibus 28.232.
„ aedificiis conserv 23.000.
Fundus studiorum Stiriae habet reditum 60.591 expens. 134.454.
Ex eo solvitur pro fac. theol. Graec. (e fundo relig. compensatur)
6.195 fl.
55
§. 36.
F. Dioecesis Garcensis (GurkJ.
Residentia episc. civitas Klagenfurt.
Erecta 6 Mart. 1071 per Gebhardum II. archiep. Salisburg. (conf. ab
Alexandro II. bulla 21. Mart. 1071, Heinrici IV. 9. Jan. 1072), partim de
novo circumscripta 1. Jun. 1859. Habuit 55 episc. 56tus est
Valentinus Wiery, Princeps. Episc, nat. 12. Febr. 1813, ord. 4. Aug.
1835, inthronis. 8. Dec. 1858.
Mensa: fundata in bonis immobilibus red. minimum 25.000 fl. (ad fundum
rel. annuatim solvit 965 fl.)
1. Situs. Complectitur totum Carinthiae ducatum, mil. □ 188.42.
II. Dividitur in 24 decanatus. Decanos instituit Ordinarius.
III. Status animarum (1863): Cathol. 323.221., Acath. 18.013. Judaei
nulli (ut apud dioec. Lincensem).
Neobaptizati cath. 9435.
Matrim. mere cath. 1466, mixta 13.
Mortui cath. 8218.
IV» Clerus. a. Institutio, 1. Seminar. pueror. (dirigitur per dir. seminarii
cleric.) cum 30 alumnis educandis in gymn. publ.
2. Seminar. Cleric. cum Dir. , Vicedir. , 37 alumnis.
3. Instit. theol. dioec. cum 7 Prof. — Pro seminario solvuntur e fundo
rel. 10.138. — Pro clericis corrigendis e fundo rel. 680, pro deficientibus 11.892.
4. Status. s. s. 493, r. 81, i. s. 574. Sac. curati 430, in aliis officiis 13,
pension. et defic. 40, extra dioec. 5, neo-ord. 5, mortui 13, demeriti 1.
V. Begulares. A. Beligiosi, 1. Bened. 1 abb. (St. Paul. fund. a comite
de Sponheim a. 1091), 44 s. 1 cl. p. 4 n. p. 4 n., i. s. 53.
2. Jesuit. 1 coll., 15 s. 15 cl. n. p. 6 n., 17 L. p. 10 n., i. s. 63.
3. Capuc. 2 mon. , 12 s. 1 cl. p. 5 L. p. 2 n. p. , i. s. 20.
4. Servit. 2 mon. , 8 s. 3 L. p. , i. s. 11.
Summa Religiosorum : 148.
B. Beligiosae. 1) Dominic. 1 mon. 13 monial. 2) Ursul. 1 m. , 56.
3) Elisabeth. 1 m., 30. 4) Sor. schol 3 d., 11.
Summa Religiosarum : 110.
„ Regularium: 258. *
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 563.
j, „ curatus est ad Catholicos 751.
„ regularis „ „ , 1.253.
VII Beneficia. 1. Cap. Eccl. Cath. SS. Petri et Pauli Klagenfurt. cum
Praep. (coll. Pap.), Dec, Schol. , 5 Can., 5 Can. hon. , 4 vic. chori, 1 praed.
Praebendae ex massa communi in bonis immobilibus fundata; reditum ignoro.
Provisionis jus ignoro.
56
2. Capitula collegiata: a. Maria-Saal cum Praep. (unita episcopatui
Gurcensi), Dec, 4 Can. (Imper. et Ordinarius alternis vicibus provident). b. Sti
Bartholomaei (St. Barthlmae) Friesach cum Praep. 5 can. (Imper. nominat).
c. S. Nicolai Strassburg cum Praep. (idem atque Schol. eccl. cathedr.), Dec,
4 Can. (omnes collationis liberae). d. S. Magdal. VbTkermarkt cum Praep.,
Dec, 4 Can. , quorum unus unitus pro tempore cum alio beneficio. Accedunt
7 Praepos., quarum unam habet Episcopus, una abbatiae S. Petri Salisburg.
est unita.
3. Curata alia: 353.
Pro dotandis vel supplendis congruis e fundo rel. annuatim 52.666 fl.
VIII. Scholae. Quum dioecesis cum ducatu congruat, de his rebus §.15 sqq.
optime informant.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum 13 Consil. 2. Offic rationum.
3. Cancell. episc. 2 secret. 2 cancellist. 1 serv. 4. Tribunal matrim. Praes.,
Vice-Praes. , 4 Consil. , 2 substit. , defens. matr. , secret. Anno 1862 tractatae
sunt 6 causae sep. a thoro et mensa , 3 sponsal.
X. Fundus relig. Carinthiae habet redit. 61.500, expens. 108.709.
„ studior. „ „ „ 9.848, „ 20.003.
Defectus ab aerario pubJico suppletur.
V. Provincia Goritiensis (Gorz).
Erecta 18. Apr. 1752, suppressa 10. Dec 1787, restaurata bulla Pii VIIJ.
„In swpereminentiu VI. Cal. Aug. 1830. Suffragneas habet dioec Labac,
Tergestinam - Justinopolit, Parent. - Polens. , Vegliens.
Dioeceses.
A. Archidioecesis G oritiensis (Gorz).
Erecta a. 1752 post suppressam Aquilejensem , suppressa fuit a. 1787 et
Gradiscam translata (episcopus Goritiae residebat), a. 1830 ut metropolis
restaurata. Habuit ex a. 1830 duos, 3tius.
Andreas Gollmayr, Princeps - Archiep. , natus 28. Nov. 1797, ord.
23, Sept. 1821, inthronis. 24. Jun. 1855.
Mensa: 12.000 fl. (6.173 fl. e fundo rel., reliqui e bonis propriis). Taxa
camerae: 3000 fl. M. Conv.
I. Situs. Continet comitatus Goritiensem et Gradiscensem , mil. □ 46.6.
57
II. Bividitur in 15. Decanatus, Decani ab Ordinario instituuntur.
III. Status animarum (1863): Cath. r. 1. 198.539, r. g. u. 2; Acath. gr.
n. u. 4., conf. aug. 145, helv. 20, angl. 1; Jud. 395.
Neo - communicantes 3886, communicantes generaliter 122.704. Baptizati
cath. masc. 3397 fem. 3172, i. s. 6569. Confirmati 3897. Matrimonia mere
cath. contracta 1319, — mixta 3 (2 cum educat. liberor. cath., 1 cum educat.
mixta), — cum dispensat. ab imped. dirim. inita 47 [4 ab imp. lmi gr. aff.
transv., 5 imp. aff. 2^ tang. 3tium; 6 cons. 2di tang. 3tium, 22 cons. 3 gr., 10
cons. 4 gr.]. Mortui sunt 2269 masc. 2246 fem., i. s. 4515.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. pueror. (Werdenbergicum) cum 49
alumnis. Seminarium est fundatum bonis propriis; discipuli frequentant gym-
nasium publicum. 2» Seminar. Clericorum (archiep. et centrale jpro dioecesibus
litoralibus) cum Rect. , Spirit. , Dir. stud. , Vice-Dir. et Oecon. , cum alumnis
archid. 31, Terg. Just. 36, Par. Pol. 11, Vegl. 6. E fundis rel. Gorit. Terg.
et Jetriens. solvuntur 20.472 fl. annuatim. 3. Instit. theol. dioeces. cum Vice-
Dir. et 7 Prof.
4. Pro 36 deficientibus e fundo rel. solvuntur 7.605 fl.
5. „ clericis corrigendis e fundo rel. „ 256 fl.
6. Status. s. s. 364, r. 20, i. s. 384. Sac. capitular. 6, curati 284, alia
munia obeuntes 29, pensione donati et quiesc. 35, simplices 10, mortui 7. —
Supra annum 50mum 136, 60mum 23, 7omum 7, 80mum 11., jubilati 29.
V. Begulares. A. BeligiosL 1. Beform. 1 conv., 8 s., 2 cl. p., 17 n. p.,
i. s. 27.
2. Capuc. 2 conv. , 11 s., 8 L. p. , i. s. 19.
3. Fratres Miser. S. Joh. 1 conv., 1 s. 10 L. p. , i. s. 11.
Summa Religiosorum : 57.
B. Beligiosae. 1) Ursul. 1 conv. 34. 2) Sor. S. Vinc. 2 d., 19.
3) Sor. Schol. de N D. 2 d., 15.
Summa Religiosarum : 68.
„ Regularium: 125.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 517.
„ „ curatus est ad Catholicos 699.
„ regularis „ „ „ 1588.
VII. Beneficia. 1. Cap. Eccl. Metropol. SS. Hilarii et Tatiani MM. („Can.
effectivi et Protonotarii Apost. ad instar participantium" in catologo super-
scribitur) cum Praep. mitr., Dec, Schol., 4 Can., 7 honor. Frovisio: Praep.
jur. patr. priv. , Dec. jur. priv. (ita in hac archidioecesi lex articuli Concordati
austr. XXII. locum non habet), 2 can. lib. collat., 3 jurisp. caes. Praebendae:
Praep. 1575 fl. (ad personam insuper 525 fl.), Dec. et Schol. 1260, can. 1050,
6 vicar. chori et coop. a 315.
2. Curata. par. (praeter metropolit.) 70, curatiae 13, vicar. 98, capell. 9,
cooperat. 79, „subsidiariatus et scholae magist. munera" 11, sanctuaria 2, alia
58
benef. 15, universim 310. De jure providendi Tab. II. Omnia per concursum
generalem conferuntur. E fundo rel. totam dotationem 1 par. (630 fl.) 1 expos.
(315 fl.) 11 coop. (2.467), 2 cap. local. (630), magnam ejus partem recipiunt:
17 par. 47 cap. local. 15 expos. 25 coop. i. s. 12,940 fl.
VIII. Scholae : Studium theol. — 1 gymnas. super. — 1 schola realis
super. — Elementares: 139 inter quas: 1 normalis, 3 capit. pueror. , 2 capit.
puellar. Magistri 129, „submagistri" 5, magistrae 27, submagistrae 2. Pueri
frequent. 5290 catb., 6 acatb. , 11 jud. ; puellae frequent. 4400 cath., 4 acatb.
Scholam dominic. frequent. 1078 pueri, 1014 puellae. Candidatos magisterii
pro scholis elementar. instituit per cursum duorum annorum Director scholae
capit. norm. una cum magistris scholae norm. — Scholae acatholicae non
existunt.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum 10 Consil. , 4 official. 1 cursor.
Pro eo e fundo rel. solvuntur Annui 1923 fl.
2. Tribunal matrim. cum Praes., 5 Cons. 1 substit., 1 def. matr., 2 secret.
Pro IIda inst. delegatus est archiep. Viennensis, pro III. Episc. Tridentinus.
Archiep. Goritiens. in II inst. judicat causas ab archiep. Jadrensi (Zara) in
lma inst. dijudicatas. Anno 1862 tractatae sunt 6 causae sep. a thoro et mensa,
9 sponsal. — Causae disciplinares ab Ordin. et Consist. pertractantur.
X. Fundus relig. Gorit. habet reditum 29.431 fl. , expens. 89.740. Praeter
expensas jam enumeratas: pro 19 Franciscanis 2.541, 5 Capuc. 557, 25 monial.
3.113., aedif. conservandis 5.610.
Fundus studiorum habet redit. 15.057 expens. 33.473 fl.
§. 38.
B. Dioecesis Labacensis (LaibacK).
Erecta 6. Dec. 1461, 1787 in metropol. promota (cum suffrag. Zengg,
Modrussa, Gradisca , Tergest), bulla Pii VII dat. XIV. Cal. Sept. 1807 qua
metropol. suppressa et sedi apost. immediate subjecta (ut antea) est, suffraganei
eodem tempore exemti redditi. A. 1830 metrop. Goritiensi subjecta et parochiis
aliquot e Tergest. et Gorit. dismembratis est aucta, Habuit 24 Episc, 25*us
Princeps - Episc. („Principis" titulus 1830 expressim confirmatus est) cst:
Bartholomaeus Widmer, natus 11. Aug. 1802, ord. 12. Aug. 1827,
inthronis. 1 Julii 1860.
Mensa: in bonis immobilibus et decimis aliisque censibus redemtis reditus
circ. 15.000 fl.
I. Situs. Continet totum ducatum Carniolae mil. □ 173.5.
II. Dividitur in 20 decanatus. Decani ab Ordinario instituuntur.
III. Status animarum (1863): Cath. r. 1. 513.448, r. g. u. 101. Acath. r.
gr. n. u. 240, aug. et helv. conf. 147. Jud. nulli (ut supra). De reliquis
59
nihil comperi ab Ordinariatu. Quum dioecesis cum ipsa terra hereditaria con-
gruat, ex tabulis §.13 sqq. plurima elucent.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. pueror. (coll. Aloysianum) cum Dir.,
2 Praef. , 52 alumnis , qui gymnasium publicum frequentant. 2. Seminar.
Clericorum cum Dir. , Subdir. et Oecon. , Praef. spirit. , 76 alum. (e quibus
4 presb.). 3. Instit. theol. dioec. cum Dir. , 6 Prof. , 1 Lectore, 3 docentibus.
Pro seminario solvuntur e fundo relig. 1 5.960, insuper pro profess. 3.240 fl.
Alumnaticum circ. 1200 fl. per annum est.
b. Pro deficientibus solvuntur e fundo relig. 14.539 fl. , pro corrigendis
100 fl.
c. Status: s. s. 644, r. 53, i. s. 697. Sac. capitulares 15, curati 515,
alia numia obeuntes 26, pensionati 52, extra dioecesim 21, non dioecesani 13;
1862 neo-ordin. 12, mortui 18. Sac. octogenarii 7, septuagenarii 31, sexa-
genarii 127, quinquag. 124, quadrag. 112, tricenarii 151, vicenarii 70., jubilati8.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Reform. 3 conv., 43 s. 2 cl. p. 16 L. p.,
i. s. 61.
2. Capuc. 2 conv., 6 s. 6 L. p. i. s. 12.
Summa Religiosorum : 73.
B. Religiosae. 1. Ursul. 2 mon. , 70 mon. sor. cet. 2) Sor. char.
S. Vinc. 1 mon. 20 sor.
Summa Religiosarum : 90.
„ Regularium: 163.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 737.
„ „ curatus est ad Catholicos 997.
„ regularis „ „ „ 3.150.
VII. Beneficia. 1. Ca/p. Eccl. Cath. S. Nicolai Ep. C. cum Praep. (coll.
Papal., fundat. caesar.) mitrata, Dec. mitr. (fund. et patr. caes.), 10 Can. (duo
sunt pro temp. uniti propter reditum exiguum), quorum 4 fundat. et patron.
caes. , reliqui fundat. et patron. privati sunt. Praebendae: dignitates et can.
fundationis caesareae habent massam communem constantem in bonis immobili
et decimis redemtis , — cujus reditus aequis partibus inter illos 6 dividendus
est; dignitarii praeterea reditum ex propriis fundationibus habent — reliqui
habent suam quisque massam separatam secundum fundationem. Reditus
plane ignoro.
2. Capit. coll. curatum S. Nicol. Neostadii cum Praep. mitrato et parocho,
4 Can. curat. , 1 vic. capit. et par. (omnes patron. caes.).
3. Alia: 193 par. , 81 capell. local. , 3 vicariatus, 11 capell. veteres,
20 exposit, 230 cooperat., 6 manemissariatus, 42 alia beneficia, i. s. 586, cum
16 praeb. capit. 602. Dotationem totam 7 par. et vicar. , 8 capell. loc. et
curati, 32 coop. in summa 12.652 fl., ex parte 91 par. et vic. , 78 capell. loc. et
curati, 58 coop. in summa 38.901 fl. e fundo relig. percipiunt.
60
VIII. Scholae. Quum dioecesis cum ducatu Carniolae congruat, §.15 sqq.
notitias necessarias offerunt.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum Vic. gen. et 14 Consil. 2. Can-
cellaria episc. cum Cancell. , 2 capcll. episc. 3. Tribunal matrim. cum Praes.,
4 Cons., 2 Cons. substit. 1 def. matr. 1 secret. Anno 1862 tractatae sunt 11
causae sep. a thoro et mensa.
X. Fundus relig. Carniolae habet redit. 88.928, expens. 137.322.
Fundus studior. „ „ „ 31.737, „ 49.074.
§. 39.
C. Dioecesis Tergestina-J ustinop olitana.
(Triest-Cap odistria~).
Ex a. 524 ad a. 1788 dioec. Tergestina habuit 79 episc. A. 1788 dioe-
cesis Terg. unita est Gradiscensi, 1790 vero restituta. Dioec. Justinop. ab
a. 524—1810 habuit 52 episcopos (ab a. 948 — 1187 ab episc. Terg. administrata
fuit), deinde sedes vacabat usque ad a. 1831, quo in perpetuum Tergestinae
est unita per aequalitatem. 84tus episc. est
Bartholomaeus Legat, natus 16. Aug. 1807, ord. 19. Sept. 1830,
inthronis. 18. Apr. 1847.
Mensa: bona propria et suppl. e fundo rel. 7.540 fl. Taxa camerae
„non fixa et speciatim determinatur."
1. Situs: Continet civitatem et territorium Tergest. et partes circulorum
Mitterburg. (Pisino) et Gorit. , mil. □ 47.4.
II. Dividitur in 14 Decanatus. Decani ab Ordinario instituuntur.
III. Status animarum: Cath. 260.082. Gr. u. 141, arm. 30, i. s. 260,253;
Acath. gr. n. u. 1.498, conf. aug. 655, helv. 580, i. s. 2733. Jud. 4029.
(Omnes fere acath. et jud. in civitate Terg. degunt.)
IV. Clerus. a. Institutio. !• Seminar. puerorum deest. 2. Semin. Cleri-
corum (in quo alumni 4. anni studii theol. degunt, reliqui Goritiae student)
cum 6 Prof., 8 alumnis. b. Pro 13 deficient. e fundo rel. solvuntur 3.203 fl.
c. Status. (1863) s. s. 293, r. 54, i. s. 347. Sac. curati 268, extra dioec.
18, emer. pens. def. 17, mortui 12.
V. Begulares. A. Beligiosi. 1. Bened. 1 hosp. 3 s. 2 L. p. , i. s. 5.
2. Mechitar. 1 res., 4 s. 2 cl. n. i. s. 6.
3. Minor. 2 conv., 13 S. 11 cl. n. pr. 8 L. p., i. s, 32.
4. Beform. 1 conv., 14 s. 5 L. p. , i. s. 19.
5. Capuc. 2 conv. 1 hosp. , 20 s. 2 cl. n. p. 13 L. p., i. s. 35.
Summa Religiosorum : 97.
B. Beligiosae. 1) Benedict. 1 mon., 32 mon. 2) Elisab. 2 m., 36.
Summa Religiosarum : 68.
„ Regularium: 165.
61
VI. Unus sacerdos est ad CathoKcos 758.
„ „ curatus est ad Catholicos 971.
„ regularis „ „ „ 1577.
VII. Beneficia. 1. Cap. Eccl. Caih. divi Justi M. cum. Praep. , Dec,
Schol., 4 Can., 4 Can. hon., 4 vic. choral. et coop. Patron. Civitatis Magistratus.
Praebendae: partim in bonis immobil. et decimis redemtis consistunt; partim e
fundo relig. dantur et quidem Praep. 1.131 fl. et pro aedibus 525, Dec. et
Schol. a 906 fl. 15 kr. 4 Can. a 754 fl. 95 kr. et unicuique horum sex pro
aedibus 262 fl. 50 kr., 4 vicar. a 367 fl. 50 kr. — 2. Capit. concathedral. Eccl.
B. V. M. Assumpt. Justinopolit. cum Praep. mitrat, Dec, 3 Can., 4 Can. hon.
Praebendae ex bonis propriis. ; 3 vic. choral. et coop., qui e fundo rel. a 220 fl.
50 kr. supplem. dotationis habent. — 3. Capit. colleg. Aemoniae (Cittanova,
Novigrad) cum Archipr. , 2 Can. cur. , 2 aliis. jurispatr. caesarei. — 4. Capit.
colleg. Pyrrhani cum Archipr. , 5 Can. cur. , 2 aliis, jurispatr. caesar.
5. Alia. Par. 85, vicar. paroch. 6, capell. local. et cur. simpl. 25, capell.
eccl. filial. 40, cooper. paroch. 112, benef. simpl. non curata 50, additis 35
praeb. canonical. 353. E fundo relig. dotantur: 3 par. (1.665 fl.), 3 cap. loc
(945) 2 expos. (630 fl.) 31 cooperat. (9.555 fl.), dotationis supplementum habent:
5 par. (655 fl,), 1 vicar. (473 fl.), 3 cap. loc (496 fl.), 8 expos. (404 fl.),
11 cooperat. (1.411 fl.). Accedunt 2.699 fl. pro diversis. De jure providendi
vide tab. II.
VIII. Sckolae. Gymn. 3 , scholae real. infer. 3 , normalis 1 , capit. 5,
Praeterea 1 acad. commercii, 1 acad. nautica.
IX. Administratio. 1. Consistorium cum 7 Consil., Cancellario, 4 offic
2 cursor. E fundo relig. dantur 2.063 fl. — 2. Tribunal matrim. cum Vice-
Praes., 5 Consil., 1 def. matr., 1 Secret. Anno 1862 sunt tractatae 40 sep. a
thoro et mensa, 36 sponsal. causae.
X. Fundus relig. Tergest. habet redit. 13.696, expens. 77.591.
„ „ 23.828, „ 36.333.
§. 40.
D. Dioecesis Vegliensis (Veglia).
Erecta saec Xlmo ineunte, continet insulas et districtus Vegl., Chersin.
Lussin. Arbe, Pago, mil. □ 20.
Episcopus : Ioannes Josephus Vitezich, natus 27. Aug. 1806,
ord. 30. Sept. 1829, inthron. 23. Mart. 1855.
I. Status animarum: Cath. 42.702.
II. Clerus: 1) Capit. Cathedr. Praep., Dec 4 Can. cap., 2 hon. 2) Capit.
colleg. a) Ossero cum Archipr. et 4 Can., 6) Cherso cum Archipr. et 4 Can.
3) 6 capit. rural., 7 Decan., 19 par., 23 cur., 3 cap. expos., 139 sac saec.
62
III. Regulares : 10 conv. Reform. cum 17 sac. 13 L. p. — 3 conv. Mo-
nial. Benedict., 1 mon. Francisc, cum 20 soror. 2 nov.
(Quum neque Schematismus, neque ulla informatio alia mihi in promptu
sit, plures notitias dare nequeo.)
§• 41.
E. Dioecesis P arentinae et Polensis (P aren%o-P ola.~)
Utraque est erecta a. 524, saeculo XlXmo ineunte partim Tergestinae,
partim dioec. Zengg adjecta est; — a. 1828 quae reliqua erant, unita sunt.
Episcopus residet Parenti. Est :
Georgius Dobrila, natus 16. Apr. 1812, ord. 11. Sept. 1837,
inthronis. 16. Maji 1858.
I. Status animarum : Cath. 62.946.
II. Situs: In Illyria, habet 6 decanatus.
III. Clerus et beneficia : 1. Capit. Cathedr. Parent. cum Praep., Dec, 4
Can. capitul., 6 hon. 2. Capit. concathedr. Polense cum P., D., 4 Can., 6
hon. 3. Capitula collegiata : a) Rovigno (Praep. , 7 Can. cur.). b) Montona
(Dec, 3 Can. cur.). c) Albona, (3 Can. cur.). d) Barbana (3 Can. cur.)
4. 48 par., 8 expos. — 118 sac saec — 1 conv. Reform. cum 4 sac 6 Laic
E fundo relig. illyr. (redit. 18.239, expens. 76.414 fl.) s olvuntur dotationes :
3 vic choral. Parent. a 262 fl 50 kr., 4 vicar. Vegl. a 252 fl. 50 kr., 12
cooperat. (2.520 fl.), dotat. supplem. pro : episc et capit. Parent. 1.918 fl.,
capit. Vegl. 420 fl., 99 parochis 14.374, 1 cap. loc 29 cur. 20 expos. 34
coop. in summa 15.122 fl.; pro 19 Reform. 3.339 fl., pro aedibus episcoporum
915 fl., pro Consist et Ordinar. 1344 fl.
Fundus studior. illyr. non existit.
II.
PROVINCIAE ET DIOECESES
IN
REGNO BORUSSIAE SITAE.
IITRODVCTIO.
Notitiae generales, quae ad omnes dioeceses borussicas
sunt referendae.
§. 42.
De situ et circumscriptione.
Reorganisatio et circumscriptio dioecesium borussicarum facta est per bullam
Pii VII. „De salute animarum" dat. 26. Jul. 1821. Hac bulla factum est, ut,
exceptis partibus Silesiae, quae ad dioeceses Pragensem et Olomucensem jam
antiquitus pertinebant, Catholici regni borussici Ordinariis borussicis tantum
subjecti sint. Contra vero, ut apud singulas dioeceses patebit, Ordinarii bo-
russici partim in regiones aliorum principum jurisdictionem exercent.
Quoad situm dioecesium, diversitates quidem existunt, quum dioeceses
Vratislaviensis, Paderbornensis, Coloniensis, Trevirensis partim regiones mon-
tuosas contineant. ceterae vero campos patentes. Ast ejusdem momenti, ut in
Austria vel Bavaria hujusmodi differentiae non sunt.
Circuitum si spectes, dioeceses omnes satis amplae sunt, aliquot nimiae,
praesertim Vratislaviensis et Paderbornensis. Beneficiorum, imprimis parochia-
rum numerum considerantem haud fugit, quam sint numerosae relative ad
dioeceses austriacas. Clericorum numerus generaliter sufficere videtur. Acce-
dit, quod monasteria, conventus, congregationes virorum pauca existunt, ita ut
totus clerus, exceptis haud multis rei scholasticae vel administrationi dcditis,
curam animarum exerceat.
In dioecesibus Vratislav., Varmiensi catholici in plerisque regionibus cum
acatholicis permixtim vivunt; idem est de aliquot regionibus reliquarum dioe-
cesium, quae eo inter se differunt, ut in majoribus et praesertim antiquis
5
0(i
partibus catholici aut soli aut certe inajor incolarum pars sint, in partibus
novis vero acatholici longe praevaleant. Qua re saepe curam animarum et
ipsam jurisdictionem esse difficilem constat.
§• 43.
De statu unimarum.
Registra, quae vocantur, status civilis (cf. §. 2.) in dioecesibus Varm.,
Culm., Gnesn. et Posnan., Vratislav., Paderborn., Monast. quoad catholicos a
parochis catholicis conficiuntur et fundamentum habentur status civilis quoad
rempublicam. Exemplaria indicum mortuorum trimestrium et fine anni
registrorum ceterorum tribunalibus lmae instantiae a parochis traduntur. Ad
conficiendos indices juvenum ad militiam obligatorum et populi numerus baptis-
morum , matrimoniorum , mortuorum officiis regiis (Landrathsamtern) dantur.
Ordinariatibus indices communicantium et animarum cujusque parochiae quo-
tannis traduntur. Revisio matricarum fit in visitandis parochiis.
In dioecesibus Coloniensi et Trevirensi, ubi jus franco-gallicum viget,
(exceptis iis regionibus, ubi jus borussicum vel commune obtinet, pro quibus
idem, ut supra, dicendum est) matricae ecclesiasticae in foro civili non agnos-
cuntur; „officiales status civilis* eventus illos referunt in indices publicos ex
hisque in documentis publicis testantur. Nihilominus vero eaedem matricae a
parochis geruntur, qui quotannis Ordinariatui indicem matrimoniorum cathol.
et mixtorum, conversionum ad fidem cath., apostasiarum a fide cath., et nova
schematismi editione facienda conspectum animarum, beneficiorum, schola-
rum cet. tradere sunt jussi.
§. 44.
De clero.
1. Educatio. 1. Seminaria puerorum hocce momento in omnibus dioece-
sibus existunt, quae Ordinariis tantum subjecta sustinentur ex donationibus cet.
(§. 3.). Alumni gymnasium publicum frequentant, nisi cum ipso seminario
gymnasium episcopale (privatum) sit conjunctum (ut in dioec. Monaster.). Qui
examen, quod vocatur maturitatis, non superaverunt, ad theologiae studium non
admittuntur. Episcoporum est libere ordinare, quos Canones permittunt.
2. Candidati theologiae studentes aut in universitate vel academia publica
trienniuin academicum absolvunt, id quod valet in dioecesibus Coloniensi et
Monasteriensi, quo facto per annum sive annum et dimidium in seminario
degunt. Quam universitatem vel academiam adire velint, eorum arbitrio relin-
quitur. Aut in academia s. lyceo cum seminario conjuncto, ut in dioecesibus
Posnan. et Gnesnensi, Varmiensi, Culmensi, Paderborn., Trevir., triennium
absolvunt et deinde in seminarium recipiuntur. Hoc casu plurimi in seminario,
aliquot vero in ipsa civitate vivunt. Sed in his quoque dioecesibus nihil
67
obstat, quin juvenes aut totum triennium aut saltem annum vel biennium in
facultate aliqua theologica versentur. Ubi cum facultatibus ipsis convictus s.
convictorium sit conjunctum, suo loco indicabitur. Professores institutorum
theol. Trevir., Paderborn., Gnesn. et Posn., Culm. a solo Ordinario, reliqui
theologiae professores praevio Ordinarii consensu a gubernio civili nominantur.
3. In seminarium clericorum ii tantum recipiuntur, qui examine
ex omnibus theologiae partibus superato dignos se praebuerunt. Omnes dioe-
ceses seminarium habent, cujus dotatio partim bonis immobilibus, partim reditu
ab aerario solvendo consistit. Alumni plurimi suis vivunt expensis, pars gratis
alitur. Directores cet. ab Ordinariis libere nominantur.
3. Titulus Ordinationis constituitur aut ex obligatione ab aliquo
privato possessore facta, qua victus necessarius promittitur (ut in dioecesibus
Monasteriensi, Paderbornensi, Vratislav.) aut est mensae episcojpalis vel semi-
narii (ut in iisdem dioecesibus et in Culmensi, Varm., Posnan. et Gnesnensi)
aut est missionis (hic in dioecesibus Colon. et Trevir. fere unicus viget).
Titulus patrimonii vel pensionis raro, beneficii rarissime occurrit. Pro regula-
ribus tituli regularium speciales vigent.
5. Cura emeritorum. In omnibus dioecesibus existunt domus emerito-
rum, quarum dotatio ex aerario venit secundum bullam „De salute animarum."
In hac domo recipiuntur sacerdotes, qui aut beneficium nondum habuerunt et
alio modo non adhibentur, utpote in cancellaria cet., aut quorum beneficia
minora erant, quin pensio sufficiens iis detur. Domus ipsae Ordinariis
subsunt.
6. Cura demeritorum. Suam quaeque dioecesis habet demeritorum
domum ex aerario fundatam secundum bullam „De salute animarum" et Ordi-
nariis subjectam.
§. 45.
De beneficiis.
i. Congrua. Quoad parochias in dioecesibus Colon. et Trevir., ubi jus
francogallicum viget, vide quae §.51. VI. dicentur. Pro nliis dioecesibus nulla
existit lex generalis, quae certam congruam statuat, sed ordinarii est, pro
locorum diversitate ejus quantitatem finire. Plerumque summa 400 thalerorum
minima congruae parochialis habetur. Longe plurimae ubiquc parochiae majo-
rem habent reditum ex bonis immobilibus, hypothecis, decimis, fundationibus cet.
provenientem ; reditus inter se valde differunt. Decimae in multis regionibus
sunt redemtae, aut antea parochis non competebant; census vero reales (ut
avena missae et similes) in multis regionibus adhuc solvuntur. Aerarium publi-
ciim pro aliquot parochis, quae congruae desunt, supplet.
2. In quibusdam dioecesibus usus obtinet, sacerdotes in paro^chias vacantes
mittendos non statim ut parochos investiendi, sed per aliquod tempus, saepe
per multos annos, ordinandi in administratores.
5 *
3. Plurimi parochorum cooperatores, qui niox capellani mox vicarii vo-
cantur, in dioecesibus Paderborn., Monaster., Culm., Varm., Posn. et Gnesn.,
Vratislav. beneficia habent, pauci meri sunt cooperatores, quos Ordinarius ad
nutum amovibiles ordinat. In dioecesium Colon. et Trevir. regionibus juri
gallico subjectis omnes sacerdotes curam animarum exercentes, solis parochis
„cantonalibus" exceptis, „ad nutum sunt amovibiles."
4. Parochiae iis tantum conferuntur, qui in concursus parochialis examine
sunt approbati. Hoc examen est generale ex facultatibus a S. Sede in sin-
gula triennia concessis institutum ad normas iis similes, quae supra (§. 5.
sub 3.) expositae sunt. Aliqua parochia vacante fere nusquam concursus indi-
citur, sed, quum agatur de parochia collationi liberae subjecta, Ordinarius ei,
quem dignum existimat, confert, quum vcro patronatui subjaceat, patronus ex
approbatorum numero unum praesentat.
5. Uti e tabula II. apparet, in aliquot dioecesibus longe maximus benefi-
ciorum numerus liberae est collationis, in aliis magnus quidem patronatuum
numerus, sed minime talis, ut ordinarii viros dignos promovendi facultatem
non habeant. Quapropter, si addas magnum beneficiorum numerum et conside-
res, plurima beneficia ad vietum honestum praebendum sufficere, recte dicen-
dum est, clericorum conditionem multo meliorem esse, quam austriacorum.
Itaque fit, ut in aliquot dioecesibus non modo non adsit sacerdotum penuria,
sed etiam abundantia, et clerus regulariter suppleatur non tantum ex inopibus
et humili loco natis verum persaepe ex honestioris loci juvenibus. Profecto
denique affirmari debet, totam cleri conditionem bonam esse, ubique eum
auctoritate florere, praesertim quum singuli non alieni sint a literis.
6. Fructus beneficiorum intercalares deductis administrationis expensis ple-
rumque ipsius beneficii fiunt. Ubi vero communitas, ut in dioecesibus Colon.
et Trevir. parochi vel vicarii salarium aut totum aut pro parte solvit, vacante
beneficio non solvitur, excepto administratoris salario.
7. Collatio praebendarum capitularium, Praeposituras capitulorum archiep.,
cathedral. et A.quisgran. et canonicatus mensibus papalibus vacaturos confert
summus Pontifex, qui Eegi per indultum provisionem concessit et nominato,
idoneitatis testimonio ab Ordinario accepto, institutionem dat canonicam. Ca-
nonicatus reliquis sex mensibus vacaturos et omnes vicariatus s. praebendas
libere conferunt archiepiscopi et episcopi respectivi.
§. 46.
De Episcopis.
1. Omnes episcopi secundum bullam „De salute animarum" eliguntur
a capitulis, quae ex brevi pontificio diei 18. Jun. 1821 ante electionem certi
esse debent tenentur, ne persona eligenda regi sit minus grata.
2. Mensa e/piscopalis (summa apud singulas dioeceses constat), ex aerario
datur, quum bullae memoratae de hac re stipulatio, ut „super publicis regni
silvis nominatim designandis tot census auctoritate regia imponantur, quot sint
dioeceses dotandae" cet. ad executionem nondum sit deducta. De dioecesibus
Vratislav. et Culm. vide quae ibi dicentur.
Taxa camerae in bulla memorata finita ubique est adnotata.
4. Libera episcoporum jurisdictio secundum jus canonicum ex legis regni
fundamentalis articulis 15. („Ecclesia evangelica nec non romano-catbolica,
ut omnis alia societas religiosa, ordinat et administrat suas res libere et manet
in possessione et fructu institutorum, fundationum, fundorum, quae ad earum
cultus, instructionis, caritatis fines sunt destinata") 16. („Commercium societa-
tum religiosarum cum superioribus nullomodo impeditur. Publicatio ordinationurn
ecclesiasticarum iis tantummodo subjacet conditionibus, quibus omnes reliquae
publicationes subjaceni") 18. („Jus nominandi, praesentandi, eligendi, confir-
mandi in providendo beneficiis ecclesiasticis, in quantum reipublicae competit,
neque in jure patronatus aut titulo speciali fundatur, sublatum est.a) libere
exercetur. Libertas, qua ecclesia catholica gaudet, nusquam Germaniae
major est.
§. 47.
De administratione.
1. Vicarii foranei sive decani (hoc nomine recensentur in omnibus dioece-
sibus, excepta Vratislav. , ubi archipresbyteri nominantur) in plerisque dioecesi-
bus (Colon. Trevir. Monast. Paderborn. Culm.) a parochis eliguntur, ab Ordi-
nario confirmantur et instituuntur, in aliquot ab Ordinario nominantur. Eorum
officium ecclesiaslicum idem est atque in Austria (§. 7.). Inspectores scholarum
expressa tantum gubernii vocatione constituuntur. In aliquot dioecesibus
vicariatus subdividuntur in definitiones cum definitoribus eodem modo insti-
tuendis. Colloquia cleri ubique semel aut pluries per annum fiunt.
2. Superiora officia : Vicariatus generales, Ordinariatus , ab episcopis
libere, praesertim e canonicis, componuntur. Expensae partim ex aerario,
partim e taxis fiunt. Tribunalia pro causis matrimonialibus (quorum senten-
tiae ex lege civili d. 2. Jan. 1849 nullam in foro civili habent vim) et cleri-
corum discvplinaribus ubique existunt. In omni dioecesi laicus jureconsultus
(syndicus, cancellarius) apud vicariatum generalem cet. adhibetur.
3. Episcopus auxiliaris in part. inf. pro unaquaque dioecesi secundum
bullam „De salute animarum" nominari solet.
§• 48.
De Iributis ecclesiasticis et civilibus.
1. Tributa ecclesiastica sensu stricto non vigent. De alumnatico in dioe-
cesi Vratislav. vide ibidem. In singulis dioecesibus pro ecclesia cathedrali
70
tributum viget; solvuntur enim a locupletibus in actu baptismi 5,. copulationis
10, sepulturae V/2 grossi (ord. reg. 23. Mart. 1830). A clericis ad fines
generales libere certae summae annuae dantur, ex. gr. pro fundo emeritorum,
seminario puerorum cet. Clerici rogari solent, quantam summam annuam
solvere velint. — Collectas ad fines ecclesiasticos indicere episcopi libere
possunt.
2. Coemeteria, areae aedes sacras cingentes, ecclesiae, capellae, reliquae
aedes ad cultum divinum destinatae, aedes, quae ad ministerium pertinent epis-
coporum, canonicorum, sacerdo/um curatorum, seminariorum aedes, bona fabricae
vectigalis agro impositi sunt immunes. Reditus, quem clericis munus dat,
eodem modo tributi ex censu conferendi communalis est imniunis. Reliqua
tributa ab ecclesia sunt solvenda, singularia vero non existunt.
§. 49.
Ue fundis generalibus et bonorum ecclesiaslicorum administratione.
1. Fundus generalis (vide §. 9.) neque pro regno neque pro singulis
existit provinciis. Recenti vero tempore in singulis dioecesibus fundus colligi
coeptus est ex variis reditibus, e quo expensae feruntur, ad quas ferendas
neque specialis fundus existit, neque ullus obligatus est.
2. Bonorum administratio ex lege fundamentali (vide §. 46. num. 4.)
omnino est libera, nullis aliis nisi ipsius ecclesiae legibus finita. Respublica
nullum aliud exercet jus, nisi quod ex titulo speciali (ex. gr. jure patronatus)
possidet. Etiam patroni privati iis tantum juribus fruuntur, quae dispositiones
juris ecclesiastici tribuunt. Administrantur bona ecclesiarum a (parochis et
aliquot parochianis) collegio, qui vocantur vitrici, magistri fabricae (Kirchen-
rath, Kirchenvorstand) secundum ordinationes ab Ordinariis emissas. Membra
collegii ab Ordinariis confirmantur.
§. 50.
De scholis.
1. Omnes scholae elementares sunt confessionales i. e. aut „catholicae" aut
„evangelicae" ; magistrum s. magistros eandem habere confessionem oportet.
Ille scholae character religiosus aut fundatione aut traditione nititur aut, ubi
dubium adest, a gubernio secundum certa principia firmatur vel agnoscitur.
Character scholae non vetat, liberos in scholae districtu viventes et alteri con-
fessioni addictos scholam frequentare. Lex fundamentalis (art. 24.) statuit,
„ut in instituendis scholis elementaribus publicis conditionum confessionalium
quantum fieri possit, ratio habeatur", et legem promittit, qua haec res funditus
ordinetur. Quae lex nondum est promulgata. Scholae „ simultaneae *, in
quibus magistri utriusque confessionis in classibus diversis docent aut per
71
turnum magister catholicus et evangelicus ordinatur, secundum ordinationem
regiam d. 4. Octobr. 1821 institui non debent, nisi urgeat necessitas et
utraque communitas religiosa cum parochi respectivi consilio et approbantibus
superioribus ecclesiasticis et civilibus id statuat. Hujusmodi scholae pau-
cissimae sunt et in dies magis tolluntur. Conira persaepe fit, ut pueri
puellaeve catholici scholam acatholicam frequentent et vice versa, praesertim
in regionibus, ubi catholici et evangelici permixtim vivunt, ut in Silesia et
Borussia occidentali.
2. Superioris ecclesiastici est, institutionem religiosam dirigere, catechismos
reliquosque libros religiosos, modum docendi religionem designare; hoc jus
exercet aut certus commissarius aut inspector circuli ecclesiasticus aut inspector
loci i. e. parochus. Methodufci inspiciendi gubernio fas est, materiam hujus
instructionis respicere non est.
3. Jura episcoporum diversissima sunt. In dioecesi Vratislav. episcopus
magistris, quisquis eos praesentaverit, elegerit, nominaverit, postquam guber-
nium eos approbavit, decretum confert; idem jure proprio scholas cum gubernio
inspiciendi gaudet. In dioecesibus Colon. et Trevir. Ordinarius neque in
vocandis neque instituendis magistris partes agit; vocantur magistiy a gremio
quodam communali, cui interest paroehus. In dioecesibus Monaster. et Pa-
derborn. gubernium , priusquam magistrum instituat , Ordinarium interroget
oportet, num quid contra instituendum ex ratione ecclesiastica dicendum sit.
Si Ordinarius non excipiat, gubernium decretum confert, episcopus missionem
dat canonicam ad instructionem religiosam, quae omni momento potest revo-
cari. Num magister, cujus missio canonica revocata est, in officio permanere
possit, adhuc ambigitur. Haec res litibus ansam praebet. Nam aut magister
statim dimittendus est. ne schola instructione religiosa careat, aut scholae
adsunt, in quibus religio non docetur. Magistris deponendis Ordinarii non
intersunt, de hac re valet „lex disciplinaris" d. 21. Jul. 1852. Ubi magister
simul officio quodam ecclesiastico fungitur, utpote sacristae, organistae cet.,
utraque postestas in eadem persona consentiant oportet. Quodsi magister ab
officio tali per Ordinarium deponatur, gubernii, cui sententia communicatur, est
videre, num quoque a magisterio deponi possit vel debeat.
4. Seminaria magistrorum sub inspectione et ordinatione gubernii sunt,
praeter religionis doctionem , quam Ordinarius per commissarium regit. Ut
directores instituuntur sacerdotes consentiente Ordinario. Si tale seminarium
majus est, alter sacerdos pro catechesi aliisve disciplinis ordinatur, reliqui
magistri sunt laici et a gubernio tantum vocantur. Examinibus, a quibus
pendet docendi facultas, commissarius episcopalis quoad examen e religione
cum voto decisivo interest, quoad reliquas disciplinas voto caret. Qui pro
religione docenda non approbatur docendi facultate caret.
5. Gymnasia quoque secundum confessiones discernuntur in catholica aut
72
evangelica; pauca tantum „simultanea« existunt. Si scholares respicias, fere
omnia sunt mixta, quare catechetam utriusque confessionis habere solent.
6. Scholae reales, quas tempore recenti communitates fundaverunt et
sustinent, de jure confessionalcs non sunt, quum tam catholici quam acatholici,
immo partim et judaici magistri a communitatibus vocentur. Ministerium cultus
operam dat, ut harum scholarum „ characterem christianum" conservet vel
inducat. Scholae mediae inter elementares ex una, et gymnasia vel schoks
reales ex altera parte adhuc confessionales sunt.
7. Omnis res scholastica supremae reipublicae inspectioni subjacet, excepta
religionis doctrina. Respublica vero cum ecclesia eo agit conjunctim, quod
inspection.m fere per sacerdotes tantum exercet. Primus scholae inspector
quoad res scholarum internas est loci parochus, qui membrum, ut ita dicam,
„nativuma ^praesidii scholastici" habetur. Circa majorem scholarum com-
plexum „inspectores circuli scholarum" inspectionem habent ex utriusque con-
fessionis clericis assumendi et immediate gubernio subjecti. In omni gubernio
pro re scholastica elementari consiliarii scholastici in hoc genere versati in-
stituuntur, fere omnes clerici (quondam parochi cath. et evang. directores,
inspectores), quos ministerium prius habita deliberatione eum episcopis, quantum
spectat ad catholicos, nominat; in dioecesibus Monast. et Paderb. nullus nisi
sacerdos instituitur, qui decretum ab utraque potestate confirmatum recipit.
Ubi hic consiliarius laicus est, inspectio religiosa alteri ab episcopo confertur,
qua re rixae ansa praebetur. Consiliarii catholici non existunt apud gubernia
Gumbinn. , Coeslin. , Stralsund. , Stettin. 7 Francofurt. ad Viadram , Potsdam.,
Magdeburg. , quum in his districtibus pauciores sint scholae catholicae, ita ut
res scholarum cath. ibi a consiliariis evang. tractentur. Contra consiliarii
evang. in ipsis guberniis Trevir. et Aquisgran. adsunt, quamvis paucissimae
ibi existant scholae evangelicae. — Gymnasia et scholae reales primi ordinis
subsunt „collegii<i scholast. provincialibus" , quibus tota provincia subdita est.
Habent „consiliarios schol. provinciales" cath. et evang. laicos, qui plerumque
directores hujusmodi scholarum fuerunt. Tam hi quam magistri, exceptis
catechetis ab episcopis missione canonica donandis, a gubernio libere nominantur.
Institutio religiosa et sacrorum ordinatio Ordinariorum eorumve commissariorum
est; regendis reliquis disciplinis non intersunt. Si mala occurrant, eorum est,
collegium schol. prov. certius facere et rogare, ut remedium inveniat. Reli-
gionis magister consentiente episcopo ordinatur.
8. Universitates immediate Ministerio cultus subsunt. In hoc res catholi-
carum schol. elem., gymnasiorum, scholarum realium, fucultatum cath. theolo-
gicarum in universitatibus existentium, earum cathedrarum in universitatibus
existentium, ad quas vocetur catholicus ex statuto oportet [una cathedra philo-
sophica et historica et juris canonici in universitatibus Bonnensi et Vratislaviensi
catholico professori dari debet], academiae Monasteriensis, lycei denique Brauns-
73
bergensis (Hosiani) a consiliario catholico tractantur. Universitates Bonn. et
Vratislav. de jure pares habentur fi. e. tam cath. quam evang. docere et pro-
fessores institui possunt], E.allens., RegiomonL, Gryphiswald. evangelicae ha-
bentur; de Berolinensis „charactere" certatur. Vide de hac re libros: Be-
leuchtung der Paritdt in Preussen auf dem Gebiete des hohen und mittleren
Unterrichts. Freiburg i. B. 1862., Benlcschrift iiber die Paritat an der Uni-
versitat in Bonn. Freib. i. B. 1862.
9. Be scholis sustentandis leges provinciarum inter se differunt, In pro-
yincia Rheni (dioec. Colon. , Trevir. et pars Monast.), et Borussiae, quae e
fundationibus sustineri nequeunt impensae a communitatibus civilibus sunt
faciendae, in Borussia secundum ordinationem schol. a. 1847. Anni 1848
eventus impediverunt, quominus illud principium in singulis provinciarum ordi-
nationibus scholast. statueretur. Ubi communitates omnes expensas ferre
nequeunt, aerarium subsidium praebet. Quae titulis specialibus nituntur pri-
vatorum obligationes lege non sublatae sunt. In reliquis provinciis obtinet jus
borussicum (AUg. Landr. Th. II. Tit. XII, praesertim §§. 29 sqq.) , quod
statuit, ut sustententur <ex collectis a possessoribus praediorum faciendis, et
mercedem postulari vetat. Ast merces praeceptoris fere ubique exigitur.
Permultae communitates, praesertim magna oppida, voluntarie ad sustentandas
scholas se obligaverunt , ita vero, ut regulariter tantum scholas ejus con-
fessionis sustineant, quae majorem populi partem numerat, minor pars ad
alterius partis scholas contribuat, proprias vero suis impensis sustentet i. e.
duplum solvat. Lex, quae contra talem iniquitatem remedium praebeat, deest.
Scholae majores e reditu bonorum propriorum et subsidio reipublicae vel
communitatis sustentantur. Qui scholas sustinet, plerumque jus eligendi atque
instituendi magistros habet.
Quae hucusque exposita sunt, statum rei scholasticae actualem apprime
describunt. Hic vero minus legibus quam ordinationibus et principiis administra-
tionis nititur. Generaliter dici non potest, in tractanda re schoJastica catho-
licorum et evangelicorum difFormitatem esse. Num lex de hac re promulganda
easdem sequatur rationes, quaeritur. Duae inter se confligunt opiniones diver-
sissimae. Alii intendunt, ut exacta mutuaque aequalitas adsit et utriusque
ecclesiae vis in scholam lege ipsa confirmetur; alii talem vim necessariam
quidem esse fatentur, sed eam lege ipsa firmari nolunt, quum, nisi ecclesia,
quae civitas postulet, concedat et „ultra terminos progrediatur", totam rem
scholasticam soli reipublicae de jure legeque addici malunt.
74
I. Provincia Coloniensis.
§. 51.
A. Archidioecesis Coloniensis (Cohi).
Erecta esse fertur a S. Materno (88—138), S. Petri Ap. discipulo; eam
jam temporibus secundi S. Materni, qui sextus dicitur fuisse episcopus
(285 — 315), erectam fuisse constat. In metropolim a. 798 erecta dioeceses
Leodiens., Monaster., Osnabrug. suffraganeas habuit. Anno 1803 saecularis
reddita (ex parte jam decennio ante occupata) bulla Pii VII. „De salute
animarumu 16. Jul. 1821 restituta, episcopatu Aquisgranensi a. 1801 erecto et
metrop. Mechliniensi subdito suppresso, dioec. Trevir., Monaster., Paderborn.
suffraganeas recepit. Usque ad a. 1803 numerantur 87 ep. et archiep., exinde
3 archiepiscopi 88vus est
Paulus Melchers, nat. 6. Jan. 1813, episcopus Osnabrugensis 20. Apr.
1858, a Sua Sanctitate nominatus et praecon. archiep. Colon. 8. Jan. 1866.
Mensa: 12.000 Thaleri. Taxa camerae : 1.000 fl. aur.
I. Siius. Continet districtus gubern. boruss. Coloniensem, Aquisgran.,
magnam partem Dilsseldorp. etparvam Trevirensis. Circuitum habet 205 */4 □ mil.
II. Dividitur in 44 decanatus, quorum quisque in duas dejinitiones sub-
dividitur. Decani ab Ordinario nominantur ad dies vitae e tribus candidatis a
decanatus parochis nominandis. Definitor unus ab Ordinario, alter a parochis
eligendus Ordinario confirmandus proponitur (Concil. prov. a. 1860. P. II.
cap. VII. pag. 103).
III. Status animarum (1862) : CatJi. 1,368.100. Acath. 457.194. Ju-
daei 16.373.
Per annum circ. 27.000 per diversos decanatus confirmat. sacram. refi-
ciuntur, ita ut singulis septenniis per totam dioecesim porrigatur.
Circiter ad 27 incolas 1 nasciturus est, puerorum numerus puellarum
superat, sunt ad invicem ut 50.96 : 49.4.
A. 1861 matrimonia mere cath. 9.046, mixta 510 [et quidem 418 cum
promissione educat. liberorum cath. coram parocho catholico; 92 coram ministro
acatholico, e quibus liberi aut omnes aut unius sexus acatholice educabuntur]
sunt inita. Matrimonia mere civilia (lege civili permissa) „rarissime" (ut dicit
relatio Ordinariatus) occurrunt.
Mortuorum numerus annuatim est 2.67 pro cent. vivorum.
Eegistra (libfos) matrimoniorum, natorum, mortuorum quoad effectum civi-
lem a parochis geruntur tantum in decanatu Essen (11 paroch.), ubi „jus
territoriale borussicum" et in decan. Erpel (12 par.), ubi Jus colon. vetus"
obtinet. In reliquis hi libri effectum mere eccles. habent; pro foro civili
tenentur a magistratibus (secundum jus francogallic. civile). In reliquis indices
ulli a parochis civitati non dantur.
75
Converterunt ad cccless. cath. a. 1861 acath. 132, ab ecclesia ad prote-
stantismum defecerunt 2.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminaria pueror. 2, Neuss fundat. a. 1852
cum 46, Milnstereifel (fundat. 1856) cum 43 alumnis, qui gymnasium publ.
frequentant. 2. Seminar. cleric. Coloniae cum Praes., subreg., 4 Prof., 1
rationar., 68 alumnis (11 diac, 3 subdiac, 54 minorist.). Convictorium Bon-
nense, cum Insp., Oecon., 3 repeientibus, 94 alumnis. Alumni seminarii studii
theolog. triennium absolverunt, alumni Convictorii studiis theolog. in Facultate
theol. universitatis Bonnensis occupantur. Haec facultas habet 4 Prof. ord.,
3 extraord., 1 privatim docentem, et circ 240 studiosos. Pro seminario et
convictorio ex aerario annua summa 7.470 thal. datur, reditus est 19.190 thal.
b. litulus ordinationis ordinarius est missionis, raro patrimonii et beneficii.
c Pro domo emeritorum ex aerario datur summa annua 4.000 thal.
Praeterea „fundus cardinalisu , factus in memoriam creationis archiep.
de Geissel in Cardinalem, necessarium supplet.
d. Pro domo demeritorum ex aerar. datur sum. an. 2.000 thal. Ea
commissa est PP. Lazaristis, quorum duo in ea funguntur.
e. Status (1862): sac saec 1673, et quidem : 3 dignit., 11 canon.
numerarii, 6 honor. ; 780 par. , 713 vic, 22 jubilati, 14 extra dioec
Neo-ordinati 9i. Sac curati 1.487, regul. 91. Summa sacerdotum 1.764.
V. llegulares. A. lieligiosi. 1. Jesuit. 3 coll., 43 sac — 2. Dominic
1 conv., 4 sac 2 1. p., 6. — 3. Reform. 3 conv. , 18 sac , 7 cl. p., 16 1. p.
3 nov., 44. — 4. Lazarist. 5 mon., 1 9 sac — 5. Redemptor, 1 coll. 6 sac —
6. Trappist. 1 mon. 4 sac 2 cl. p. 1 nov., 12 1. p. 5 nov., 24. — 7. Alexiani
3 coll. 3 hosp., 42 Laici p. 5 nov., 47. — 8. Fr. paup. S. Franc 2 mon.
15 1. p. — 9. Fratres scholar. (Lasalle) 1 mon. 5 1. p.
Summa 209.
Alexianorum et fratrum 3. ord. congregationes jurisdictioni Ordinarii
subsunt, reliqui Generalibus resp. Superioribus regularibus. Exceptis mona-
sterio uno Reformat. et tribus Alexian. omnia monasteria novae fundationis
(i. e. post saecularisationem) sunt.
B. Religiosae. 1. Bened. perp. adorat. 1 mon., 23 moniales. — 2. Cla-
riss. 1 m. 15 mon. — 3. Carmelit. 2 mon., 25 m. — 4. Ursul. 7 m., 118
mon. — - 5. Christens. s. August. 1 d., 12 sor. -- 6. Sor. S. Vinc 2 d., 14
sor. — 7. Mon. Cust. S. Mariae 1 d., 14. — 8. Sor. Cust. S. Elisab. 2 d.,
33. — 9. Franc paup. 3. Ord. 15 d., 180. — 10. Franc S. Familiae 3 d.,
28. — 11. Sor. S. Elisab. 8 d., 110. — 12. Sor. car. Congr. a S. Cruce 5 d.,
90. — 13. Cellit. ad St. Gertrud. 1 d. , 13. — 14. Recollect. 1 d., 34. —
15. Filiae SS. Cord. Jesu 1 d., 4. — 16. Sor. schol. paup. de N. D. 1 d.,
3. — 17. Sor. Inf. Jesu paup. 16 d., 196. — 18. Sor. Boni Past. 2 d., 23.—
19. Ancillae paup. Christi (Dernburg) 22 d., 78. — 20. Sor. car. S. August.
76
2 d., 17. — 21. Sor. car. S. Car. Borr. 11 d., 106. — 22. Sor. SS. Salva-
toris 1 d., 9. — 23. Sor. dictae Stephanshof 1 d. 2. Summa : 1124.
Ex his domibus mon. Christens., 3 Elisab., Stephanshof, 1 Cellit., 1 Re-
coll. 1 sor. custod,, 1 S. Mar,, 3 Ursul. et 1 SS. Salvat. jam ante saeculari-
sationem exstiterunt, reliquae postea sunt fundatae. Congr. sor. Inf. Jesu
Paup. a. 1862 a S. Sede „laudabile institutum" approbata fuit.
Summa omnium regularinm : 1.333.
VI. TJnus sacerdos est ad Catholicos : 775.
„ sac. curat. „ „ „ 920.
TJna pers. regularis „ „ „ 1026.
VII. Beneficia. 1 Cap. eccl. Metrop. ad S. Petrum Apost. cum Praep.,
Dec. (inful.), 10 can , 4 can. honor., 8 vic, 6 psalterist. (1 cler.), 9 officiant.
(1 cler.). Jus providendi §. 45. n. 7. — Praebendae : P. et D. a 2.000 thal. ;
3 can. a, 1.200, 6 a 1.000, 2 a 800 thal.; vic. a 200 thal. Summa ex aerario
pro capitulo danda 17.384 thal., pro fabrica eccl. cath. 19.830 thal. — 2. Cap.
coll. B. M. V. Aquisgran. cum Praep., 6 can., 4 honor. , 8 vicar. , 4 psalt.,
8 offic. Summa ex aerario danda est 6.037 thal. —
3. Alia. 786 par. ; 800 officia diversi generis, comprehensis beneficiis
manualibus, quae ob exiguum reditum proprium beneficiatum raro habent. E
parochis 616 sitae sunt in sinistra Rheni ripa, quarum 16 tantum sunt lmae
classis (i. e. secundum jus francogallicum cum dotatione ex aerario 1.500
francor.), 31 secundae class. (i. e. cum dotatione franc. 1.000 ex aerar.), 569
tertiae class. (i. e. cum dotat. 500 fr.). Inter parochias 3tiae class. 40 sunt,
quae nullam ex aerario habent dotationem, sed aut propria bona, aut susten-
tantur a communitatibus cet. Vocantur paroch. episcojpales. Ceterum fere
omnes hortum, agros aliquot et insuper dotationem pecuuiae ex aerario com-
munitatis habent, ita ut, quamvis permultae misserrimae sint, nulla tamen
infra summam 300 thal. sit. Aliae parochiae habent bona propria, pauca, olim
monasteriis incorporata a republica dotantur.
Jus providendi vide in Tab. II —
Ecclesiae 786 paroch. ; 606 filiales et capellae, quarum 1 74 in dextra Rheni
ripa sitae sunt.
VIII. Scholae. 1. Universitas Bonnae, quae facultatem theologicam (vide
supra IV. a.) cathol., acath. , jur» med. philos. habet; cum ea conjunctum est
academia rustica. In Universitate ex fundatione utraque confessio (cathol.,
„evangel.u) aequam habere debet conditionem. — 2. Gymnasia: 8 cath. (inter
quae „academia equestris" Bedburg), 1 mixtum (i. e. magistris cath. et evang.),
19 „pro"-gymnasia cath. quae non 9 classes, sed 4, 5, 6, 7 tantum habent)
plurimum a communitatibus aut privatis fundata et dotata. Scholae reales jure
secundum confessionem religiosam non separantur. — 3. 1 seminarium pro
magistris cath. et 4. scholae elementares 1639. Catechetae ab Ordinario mit-
tuntur, reliqui magistri scholarum mediarum et superiorum a republica; ma-
77
gistri eleraentares nominantur a („curatorium", „Schulvorstand«) collegio, cujus
membrum parochus et magistratus communales sunt.
IX. Administratio dioecesana. 1. Ordinariatm cum Dirig. (Vic. gen.J, 7
consil. residentibus 2 extraneis, 5 honor., 2 assessor. 2. Vicariatus generalis
sub Vic. gen. in pontif. et V. g. in spirit. (pro regula idem utroque fungitur
munere), 3 Consil., 1 assess. Accedunt 8 officiales minores. 3. Camera ratio-
num cum Dir., 6 offic. 4. Officialatus (tribunal disciplinare et matrim. lmae
inst.) idemque Tribunal metropolitanum cum Officiali s. Praeside, 5 Consil., 1
assess. et 1 actuar., 1 consil. in causis matrim. defensoris munere fungitur.
§. 52.
B. Dioecesis Trevirensis (Trier).
A discipulis S. Petri Apost. erecta esse fertur; a. 314 in synodo Arelat.
Episc. Trevir. adfuit. Saeculo nono ineunte Metropolis, cui dioeceses : Mettens.,
Tulens.f Virdun, Nancy, St. Diez suberant, a. 1802 saecularis reddita (maxima
pars jam ex a. 1793 occupata fuit) et metrop. Mettensi subdita a. 1821
restaurata et metrop. Colon. subjecta est. Usque ad saecularisationem nomi-
nantur 115 episc. Tempore gubernii gallic. 1 episc. fuit, qui 1816 resignavit,
quo facto usque ad a. 1824 sedes vacavit. Exinde fuerunt 2 episc. Tertius est
Leopoldus Pelldram, nat. 3. Maji 1811, ordin. 5. Apr. 1835,
inthronis. 11. Jun. 1865.
Mensa: 8.000 thal. Taxa camerae: QftG2/^ fl. a.
I. Situs: Continet districtus gubern. boruss. Trevir. (l3/4 □ mil. ad
archidioec. Colon. pertinent) Confluent. (Coblenz, 13y4 mil. □ ad Colon. per-
tinent), principatum Bi?*kenfeld magnoduci Oldenburg., et landgravio Hasso-
Homburgensi subjectum Oberamt Meisenheim. Habet circuitum 213 mil. □.
H. Dividitur in 26 decanatus, decanatus in definitiones.
III. Status animarum (1859; schematismus recentior ad manus meas non
pervenit: 775.256 (a. 1851 — 736.680). Acath. et Jud. numerum approxi-
mative tantum affere possum , quare me refero ad tabulam I.
IV. Clerus. a. Institutio. 1 . Seminar. puerorum cum Dir. , Subdir. , 1 89
alumnis. Oeconomiam gerunt sorores S. Car. Borr. Bona administrantur a
„consilio admin." sub Vic. gen. 4 cons. 1 ration. continente. Reditus e dona-
tionibus, collectis cet. est. 2. Seminar. cleric. cum instituto theol. habet Reg.,
subreg., spirit. , 7 profess. 56 alumnis in domo ipsa viventibus, 28 externis.
Reditus est 17.000 th. (ex aerario 2.851 th.) Bona administrantur a „consilio
admin." sub vic. gen. cum 2 cons. , 1 ration. , 1 oeconomo.
b. Titidus ordinationis ordinarius est missionis.
c. Domus emeritorum, in qua vivunt 3 presb., oeconomiam curant fratres
Miseric. Bona administrat -commissio administr." cum Praes. et 3 consil.
78
Reditus 3.791 (ex aerario 2.788) thal. Existit praeterea hospitium Cusanum
(fundat. a Card. Nic. Cusano) pro presbyteris et laicis infirmis.
d. Domus demeritorum (fratribus miseric. tradita) cum rectore. Reditus
1.459 (ex aerario 1.371) th.
e. Status. sac. saec. 840, reg. 28, i. s. 868. Parochi 657, coop. 125, in
aliis officiis 36. —
Neo-ord. 28, mortui 17, emeriti pensionati cet. 22, extra dioec. 13.,
jubilati 11. Sac. curati 782.
, Ab a. 1851 — 1860 ordinati sunt 207 et totidem mortui.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Jesuit. 1 coll., 5 sac. 1 1. p. 2 n. p., 8. —
2. Minorit. 2 conv., 7 s. 2 1. p.; 9. — 3. Reform. 1 res. 4 s. 2 1. p. 1
n. p. , 7. — 4. Fratr. mis. S. Joh. 1 conv. 2 hosp., 14 1. p. 16 nov.; 30. —
5. Redempt. 1 coll. , 12 s. 5 1. p. 2 nov.; 19. — 6. Fr. schol. paup. 2 coll.?
16 1. p. 1 n. p. , 11 nov.; 28. — Summa: 101.
B. lleligiosae. 1. Bened. perp. adorat. 1 mon. 11 m. — 2. Ursul. 2 m.?
44 m. — 3. Franc. paup. 3. Ord. 1 d. , 9 sor. — 4. Sor. schol. paup. de
N. D. 1 d., 22. — 5. Sor. Inf. Jesu paup. 1 d., 15. — 6. Sor. schol. S.
Franc. Ser. 6 d., 84. — 7. Sor. Boni Past. 1 d., 7. — 8. Sor. car. S. Car.
Borr. 18 d., 136. — 9. Sor. car. et schol. S. Spirit. 1 d., 6. —
Summa: 332. — Summa omnium regidarium: 443.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos: 893.
„ sac. curatus est ad Catholicos: 999.
TJna pers. regularis n „ ;, 1 790.
VII. Beneficia. 1. Cajpit. eccl. cath. ad S. Petrum Ap. cum Praejp. Dec.
8 Can. 4 honor. 6 vic. 4 psalt. 6 officiant. Jus providendi §. 45. n. 7. —
Praebendae: P. et D. a 1.400, 2 can. a 1.000, 2 a 900, 4 a 800, vic. li 200 th.
Fabrica ecclesiae e bonis propriis habet redit. 5.615 th.
2. Alia. 713 parochiae, quarum 679 in sinistra Rheni ripa sitae sunt;
11 sunt lmae, 54 secundae, 583 tertiae classis (vide §.51. num. VII.) 31 epis-
copales. 34 parochiae in dextera Rheni ripa sitae propriam habent dotationem.
57 parochiae vacant et a parochis vicinis administrantur. Ecclesiae cath.
existunt 808, 82 „simultaneae" (i. e. in quibus et acatholici cultus functiones
exercent), 697 capellae.
VIII. Scholae. Praeter Lyceum (num. IV. a.) adsunt 2 gymn. cath.,
3 progymn. cath. , 1 schola realis et industrialis provinc. , 1 1 aliae scholae
majores pro pueris, 11 pro puellis, 1693 scholae element. (58 hiemales).
IX. Administratio dioecesana. 1. Consil. eccles. generale (omnes Capitulares).
2. Vic. gen. cum 1 Vic. gen., 4 cons. eccles., 1 justitiario (laico). 3. Cancellaria
episc. cum registr. et archiv., 2 secret, 1 cancellista, 1 bedello. 4. Officialatus
cum 1 Offic, 1 def. matr., 3 assess., 1 actuar. 5. Camera revidend. rationum
sub Vic. gen. et 4 revisor., 1 secret. Pro Episcopo auxil. (Vic. gen. in pontif.)
79
dantur 800, pro Vic. gen. 800, pro consil. et official. Vicariatus generalis
3.300, pro expensis administrat. 970 thal. ex aerario.
X. Societates et confraternitates. 1. Soc. christ. historica et archaeol.
2. Soc. mulierum sub protect. S. Helenae (ad procuranda paramenta cet.
ecclesiis pauper.). 3. Soc. mission. S. Franc. 4. Sti Bonificii. 5. Soc. Inf.
Jesu. 6. Soc. S. Car. Borrom. (ad propagandos bonos libros). 7. Soc. Opi-
ficum cath. (in H locis). 8. Soc. S. Sepulchri.
§. 53.
C. Dioecesis Paderbornensis.
Fundata a Carolo M. a. 780 primum episcopum a. 795 recepit et hodie
57mum habet. A. 1803 saecularisata, a. 1821 restaurata, et metropolit. Co-
lonien. subdita (antea Mogunt. metrop. suffraganea erat) et valde aucta est.
Episc. 57mus est
Conradus Martin, nat. 18. Mai 1812, ord. 27. Febr. 1836,
inthronis. 17. Aug. 1856.
Mensa: 8.000 th. Taxa camerae: 6662/s fl. aur.
I. Situs: Continet a. in Borussia, et quidem a) in provincia Westphal.
districtus gubern. Mindensem et Arnsbergensem, (3) in prov. Saxoniae district.
gub. Erfurt. Merseburg. Magdeburg; — b. territorium ducatus Saxo.-Qothani,
principatus Waldeccens. et Lipjpensem. Circuitus est 758.50 Q mil.
II. Dividitur in 31 decanatus: decani a parochis eliguntur, ab Ordinario
approbantur.
III. Status animarum (1862). Cath. 627.083. Acath. circ. 2,760.000
Jud. circ. 7.000.
a. In Borussia. Cath. 623.667, b. In principatu Lippe : 2.163, c. in princ.
Waldeck 1.123, d. in ducatu S. Gotha 130.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminaria jpuerorum Paderbornae et Heiligen-
stadt. 2. Semin. Clericorum cum 1 Reg., 1 Suhreg. 1 Repet. 1 Procurat.f cum
quo conjunctum est Lyceum episc. theolog. et philos. cum Praef. , 6 Profess.
et Convictor. theol. sub 1 Praes. Redit. 9.843. ex aerario 2.131. Plurimi
alumni proprio sumptu vivunt. b. Titulus ordinationis ordinarius est seminarii
aut mensae privatae. c. Domus emeritorum ex aerario 3.000, d. domus deme-
ritorum ex eodem 1.500 thal. annuatim percipit. e. Status. sac. saec. 925.
reg. 41, i. s. 966. Curati 850, extranei 10, extra dioec. 18., jubilati 26.
Senior 90. annum aetatis complevit, 65mum sacerdotii. Sacerdotii annum
40mum 29, 30mum 167, 20mum 182, lOmum 184 compleverunt.
V. Begulares. A. Religiosi. 1. Jesuit. 1 coll. 14 sac. 2. Reform.
4 conv. 1 hosp., 26 s. 12 cl. p. 32 1. p. , i. s. 70.
Summa : 85.
80
B. Beligiosae. 1. Sales. 1 mon., 17 monial. 2. Ursul. 1 m. 20 m. 3. Sor.
S. Vincent. 37 dom., 157 sor. 4. Sor. Car. fund. a Clem. Aug. 2 d., 27.
5. Franc. paup. 3 Ord. 3 d., 7. 6. Sor. car. a. S. Cruce 2 d., 12. 7. Filiae
SS. Cord. Jesu 2 d., 27. 8. Sor. schol. paup. de N. D. 1 d., 15. 9. Sor.
schol. S. Aug. 3 d., 32. 10. Ancillae paup. Christi (Dernburg) 9 d. , 29.
11. Filiae carit 7 d., 37. 12. Congr. B. M. V. ad S. Michael. 1 d., 15. —
Summa 344. Summa omnium regular. 429.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 650.
„ „ curatus est ad Catholicos 737.
Una pers. regularis „ „ „ 1461.
VII. Beneficia. 1. Cap. eccl. cath. ad S. Liborium cum Praep. Dec,
8 can., 4 honor., 6 vicar., 1 synd., 1 secret. et registr., 1 ration., 16 officiant.
ecclesiae. Jus providendi §. 45 n. 7. Praebendae: P. et D. a 1.400, 2 can.
a 1.000, 2 a 900, 4 \ 800, vic. a 200 thal.
2. Alia. 432 par. et missiones curatae. Praterea magnus vicariar. numerus,
quae regulariter beneficia sunt. Fere omnes agris cet. sunt dotata.
VIII. Scholae. 1. Lyceum. 2. Gymnasia 4, jprogymnasia 3. 3. Seminar.
magistror. elem. 2, magistrarum elem. 1. 4. Scholae elementares in quavis
parochia una pluresve adsunt.
IX. Administratio. 1. Vic. gen. sub Vic. gen., 5 consil., 1 justit. 1 archi-
tecta, 3 secret. 1 registr. 2 calculat., 3 canccll. 1 ration. 1 bedello. 2. Official.
sub Offic. et 4 consil., 1 justit, 1 def. matr. 3. Commissar. Heiligenstadt cum
Dir., 2 assessor., 1 justitiar., 1 rationar., 1 secr. et registr., 1 cancell., 1 bedello.
4. Judic. eccles. Erfordiae cum Dir. , 2 assessor. 1 justit. , 1 secret. , 1 registr.
1 bidello. Pro Vic. gen. 800, pro episc. auxil. 800, pro consil. et oftic. Vic.
gen. cet 4.680, expensa administr. 200, pro jud. eccl. Erford. 533, pro com-
missar. Heiligenst 1.219., pro fabrica eccl. cath. 3.880 thal. ex aerario
annuatim dantur.
§• 54.
D. Dioecesis Monasteriensis (Miinster).
Fundata a. 791, a. 1801 occupata, a. 1803 saecularis reddita est, terri-
torium postea divisum; a. 1821 restituta fuit, separatis 38 parochiis (bulla
„Impensaa dioec. Osnabrugensi additis) , additis vero aliis. Habuit 65 epis-
copos. 66^s
Joh. Georgius Miiller, natus 15. Oct 1798, ord. 9. Sept 1821,
Episc. Thaumac. i. p. et Suffrag. Trevir. 22. Jul. 1845, Episc.
Monast inthronis. 22. Dec. 1847.
Mensa: 8000 thal. Taxa camerae: 6662/3 fl. aur.
81
1. Situs. Continet in Borussia distr. gub. Monaster. provinciae Westphaliae,
partes prov. Rhenanae et Magnum ducat. Oldenburg. Circuitus: 251.46.mil. □
(in Borussia) et 98.44 (in Oldenb.).
II. Dividitur in 20 Decanatus.
III. Status animarum (1860): Cath. 706.732. Incolae omnes 944.220.
IV. Clerus. a. Status. sac. saec. 1 137, reg. 56, i. s. 1193., curati 907.
Apud eccl. cathedr. 28, in magisterio 87, sinc cura et officio 77, extra dioec. 38.
b. Seminar. pueror. 2 (Monast. et Gaesdonck) cum alumnis 83 et 113,
qui Monasterii gymnasium publicum frequentant; in altero vero est gymn.
episc. cum Rect. et 11 magistris. Seminar. cleric. Monast. cum Reg., Subreg.,
Repet., Oecon. cum alumnis 18 presb., 2 diac, 37 subdiac, 6 laic. Frequentant
Academiam regiam Monast. quae habet 1) facultatem theol. cum 7 Prof. 1 pri-
vatim docente, 2) facult. philos. cum 9 Prof. 3 priv. doc Seminarium habet
reditum 9.308 thal. (2.587 ex aerario) ; academia habet redit. 18.879 th. (ex
aerario 2.250 th.).
c. Pro domo emeritorum 3.000, demeritorum 1.500 th. ex aerario an-
nuatim dantur.
d. Titulus ordinationis est seminarii vel mensae privatae.
V. Kegulares. A. Keligiosi. 1. Jesuit. 2 coll., 19 sac 41 cl. n. p.
16 1. p., i. s. 76. — 2. Dominic 1 resid., 1 s. 1 1. p., 2. — 3. Reform.
2 conv. 1 res., 15 s. 1 cl. p., 18 1. p. 12 nov., i. s. 46. — 4. Capuc 2 conv.,
14 s. 3 n., 17. — 5. Redemptor. 1 coll., 8 s. 6 n., 4 1. p. 4 n., i. s. 22.
Summa 163.
B. Religiosae. 1. Clariss. 1 mon. 13. — 2. Ursul. 1 m., 26. — 3. Sor.
car. fund. a Clem. Aug. 41 dom. , 165. — 4. Franc paup. 3. Ord. 16 d.,
131. — 5. Sor. a S. Cruce 5 d., 65. — 6. Filiae SS. Cordis Jesu 1 d., 42. —
7. Sor. schol. paup. de N. D. 14 d., 112. — 8. Sor. Inf. Jesu paup. 1 d., 8. —
9. Sor. schol. S. Franc Ser. 3 d., 54. — 10. Sor. Boni Past. 1 d., 19. —
11. Sor. S. Caroli Borr. 1 d., 10. — 12. Sor. Provid. div. 13 d., 56.
Summa 701.
Summa omnium regularium 864.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 592.
„ ,? curatus est ad Catholicos 804.
Una pers. regularis „ ,, „ 818.
VII. Beneficia. 1. Cap. eccl. cath. ad S. Paulum Ap. cum Praep. , Dec,
8 can., 4 can. hon., 8 vic, 8 camerar., 2 praedicator., cet. Jus providendi §. 45.
n. 7. Praebendae: P. et D. a 1.800, 2 can. a 1.200, 4 a 1.000, 2 a 800,
vic a 200 th. Fabrica red. habet 13.182 th. (1.000 ex aerario).
2. Alia. 356 parochiae (33 in Oldenburg).
VIII. Scholae. 1. Academia. 2. Gymnasia cath. 6 in Boruss. 1 in
Oldenburg., 3 progymn. — 1 schola real. prov. et industr. cath. 19 scholae
6
*2
rector. — 3 semin. magistror. (I in Oldenb.), 1 magistrarum. — Seholae
elementares 353 cum 792 magistris masc. , 296 femin.
IX. Administratio. Vic. gen. cum Vic. gen. in Pont. et Vic. gen. in
Spirit. , 4 cons. eccl. , 1 not. ap., 1 justit. , 3 secret. , 2 calculat. , 4 aliis offic.
Ex aerario datur pro Vic. g. i. p. 800, i. sp. 800, consil. et offic. 4.550,
expens. aliis 1.405 th.
II. Provincia Posnaniensis Gnesnensis.
Bulla „de salute animarum" epise. eccl. Posnaniensis ad SS. Petrum et
Paulum Apost. ad Sedis Metropolitanae gradum extulit eamque alteri archiep.
eccl. Gnesnensi ad S. Adalbertum aeque principaliter perpetuo univit, eique
ecclesiam Culmensem suffraganeam assignavit.
§. 55.
A. Archidioeceses Posnaniensis et Gnesnensis.
Metropolita: Die 8. Jan. 1866 praecon. est Miecisl. Ledo chovski.
Mensa: 12.000 th. (ex aerario). Taxa cam. 1000 fl. a.
I. Situs. Archidioeceses unitae continent provinciam borussicam Posen
cum 536.21 mil. D7 cath. 919.614 (ita ex registr. civil. a. 1861; catalogus
eccles. minus exhibet), evangel. 491.263, menonit. 1, aliis 278, jud. 74.379.
II. Dividitur arch. Posn. in 22, Gnesn. in 16 decan., summa 38 dec.
IIL Status animarum (1864): Posn. cath. 618.784, Gnesn. 292.255, i. s.
911.339.
IV. Clerus. 1. Sem. cleric. Posnan. cum lleg. et 8 Prof. (incluso regente),
76 alumn., — Gnes. cum Reg. , 2 repet. , 30 alumn. Pro iis ex aerario
dantur annui 18.473 thal. 2. Pro domo emeritorum dantur 4.396, demeritorum
2.466 thal. ex aerar. 3. Status (1864) arch. Posn. s. saec. 479, reg. 25, i. s.
504. emeriti 12, sine off. 8, demeriti 3., in magist. publ. 17. curati 428,
mortui (a. 1864) 12. Arch. Onesn. sac. 260, morfui 8, curati 245. In duabus
archid. unitis: sac. saec. 739, reg. 25, i. s. 764, curati 673.
V. Kegulares. A. Religiosi. 1. Oratoriani (S. Philippi Neri) 1 coll.,
8 sac. — 2. Reform. 2 conv. 1 res. 14 s., 8 cl. p., 5 1. p., 1 n. p., i. s. 28. —
3. Dominic. 1 res. , 3 s. — Summa 39.
B. Keligiosae. 1. Ursul. 1 monast. 38 m. — 2. Fil. SS. Cord. Jesu 1 d;,
34, _ 3, Sor. car. S. Vinc 11 d., 59. — 4. Mon. S. Elis. 1 d., 4. — 5. Sor.
schol. paup. S. August. 1 d., 2. — Summa 138.
Summa omnium regularium 177.
83
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 1.193.
curatus est ad Catholicos 1.354.
TJna jpers. regularis „ „ „ 5.424.
VII. Beneficia. 1. Capitula Metrojpolitana. a) Posnan. cum Praep, Dec,
8 can., 4 hon., 2 poen., 6 vicar. Jus providendi §. 45. n. 7. Praebendae:
P. et D. a 1.800, 2 can. a 1.200, 4 a 1.000, 2 a 800, vic. a 200. b) Gnesnens.
Praep., 6 can., 1 hon., 3 poenit., 4 vic. et concion., 4 mansion. Praebendae:
P. 2.080, pro reliquis (una cum officialibus) 9.934 thal. ex aerario. Pro fabrica
eccl. Posnan. 3.709, Gnesn. 2.422 th. ex aerario dantur. 2. Capit, colleg. in
archid. Gnesn. a) S. Georgii in arce Gnes. cum Praep. (capit. metrop.)
4 commendariis. b) Kruswica cum Praep., 4 can. curatis (parochis in diversis
locis). De jure providendi et praebendis notitiae desunt. 3. Alia. In Posn.
par. 341, Gnesn. 211. Ecclesiae filiales in Posn. 83, Gnesn. 11.
VIII. Scholae (praeter Seminaria cleric). 4 Gymn. 1 prog. 1 sch. real.
2 paedagogorum. Elementnres ignoro.
IX. Administratio. In utraque archid. Consistorium.
§. 56.
B. IMoecesis Culmensis (Sedes episc. Pelplin).
Bulla „de salute animarum" circumscripta et sedi metropolitanae Posnan.
subjecta est. Episcopus:
Joan. Nepomuc. a, Marwitz, nat. 20. Apr. 1795, ord. 10. Apr.
1830, inthron. 8. Nov. 1857.
Mensa: 8.000 thal. (7.294 thal. ex aerario, insuper praedium reditus
706 thal.) — Taxa camerae: 6662/3 fl. aur.
I. Situs. Provinciae Borussiae regni Borussiae partem occidentalem
continet.
II. Dividitur in 26 decanatus et 4 delegat. (Commissar.). Decani a
parochis electi ab Ordinario approbantur et instituuntur.
III. Status animarum (1863): Cath. 488.231, Acath. paulo plus.
Baptiz. (a. 1862) cath. 22.182, confirm. 6.995, mortui 13.710 (Nota. Hi
numeri ab Ordinariatu mihi dati nituntur in registris „tributi cathedralis."
Numerum baptism. matrim. cet., quorum occasione nulla ^stolae taxa* nullumve
tributum cathedrale perceptum est, Ordinariatus ignorabat).
Matrimonia mere cath. 4.322 , inter quae inita sunt cum dispens. sup.
imp. 4. et 3 cons. vel affin. gradu 40, super 3 et 2. gr. 23, 1 et 2.
gr. 11 , in summa 74.
Matrim. mixta cum educat. liberor. cath. 56.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. jpueror. cum 1 Rect. , 9 Praecept.
cum 174 alumn. 2. Semin. cleric. cum 1 Reg. 1 Spir. (simul Prof.) 3 aliis
Prof., 1 Praccept. ritus et cantus, 1 procur. et 42 alumn. Absoluto gyrnnasio
. 6*
84
candidati per 3y2 annos in seminario vitam communem agentes edocentur.
Redit. est 7.125 thal. (ex aerar. 5.558).
b. Titulus ordinationis , qui viget, est mensae episcopalis et paupertatis
(apud regulares).
c. Pro domo emeritorum summa 2.815, pro domo demeritorum 1.241 thal. ex
aerario suppletur.
d. Status. s. s. 340, r. 20, i. s. 360, — curati 286, dignit et can. 10,
parochi (inclusis can. honor. et decanis) 218, administr. par. 16, 1 mis-
sion., 1 curatus, 4 vic. local., 46 vicar., in magisterio 23, in studiis 2, emeriti
11, demeriti et sine off. 7; jubilati 4, supra 50mum aetatis annum 67, 60mum
35; 70mum 10, octuag. 3. —
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Reform. 3 conv. , 19 s. 4 cl. n. p. 4. 1.
p. 13. nov. i. s. 40. — 2. Lazarist. 1 conv., 3 s. 1. 1. p. , 4. — Summa 44
B. Religiosae. 1. Sor. car. S. Vinc. 5 inst., 52 sor. 2. Sor. car. S. Car.
Borr. 1 d. , 9 sor. — 3. Sor. schol, paup. de N. D. 1 d. 2. — Summa 63. —
Summa regularium omnium 107.
VI. Unus sacerdos esl ad Catholicos : 1.356.
n sac, curat. „ „ „ 1.700.
Unajpers. regul. „ „ „ 4.563.
VII. Beneficia. 1. Cap. eccl. cath. cum Praep. , Dec. , 8 can., 4 hon.,
6 vicar. , 6 psalt. organ. , 4 officialib. Jus providendi §. 45. n. 7. Prae-
bendae (maxima reditus pars ex aerario quotannis solvitur, insuper habet prae-
dium in vim dotationis capitulo traditum) : P. et D, a 1.200, 1 can. a 1.000,
1 a 900, 6 a 800, vic. a 200 thal. Summa reditus est 12.017, ex aerario
6.135 thal. Fabrica redit. habet 4.193 (ex aerar. 3.112).
2. Alia. par. 233. Ecclesiae par. 233., cap. publicae 26., eccl. filial.
105., cap. aliae 11.
VIII. Scholae. 3 gymn. cath. numerus schol. elementar. . magistror.,
schol. acath. cet. ab Ordinariatu mihi communicari non potuit.
IX. Administratio. 1. Vicar. episc. sub Vic. gen. , 4 consil. , 1 justit.
Pro episc. titul. 800, pro vic. gen. 800, pro consil. et offic. 4.510, pro ceteris
expensis 775 thal. ex aerar. dantur. — 2. Cenerale Consist. episc. (pro causis
disciplinar. et matrim.) A. 1862 tractatae sunt 7 causae matrim. (2 annullat.)
et 9 disciplinares. — 3. Jud. prosyn. 3tiae inst. cum Praes., 2 cons. , 1 justit.
§. 57.
III. Dioecesis exemta Wratislaviensis (BreslaiQ.
Erecta saeculo Xmo, bulla „de salute animarum" Pii VII. de 16. Jul.
1821 partes dioecesis Cracoviensis et aliquot parochias Lusatiae recepit, duobus
deeanatibus eodem tempore dismembratis et dioec. Posnaniensi unitis; eadem
85
bulla parochiae cath. in provinciis borussicis Marchiae et Pommeraniae sitae
Episcopi Wratislav. Administrationi ut Delegato Apost. , vi subdelegationis
Praepositi S. Hedwigis Berolinensis administrationi , subjectae sunt. Habuit
56 episcopos. 57mus est Princeps-Episcopus
Heinricus Forster, natus 24. Nov. 1800, ordin. 17. Apr. 1825,
electus 19. Mai 1853, inthron. 18. Oct. 1853.
Mensa : ab aerario borussico annuatim 12.000 thaleri (18.000 fl.) et prae-
dium (Wiirben); in Austria dominia (Johannisberg cum praediis incorporatis),
reditus totalis circ. 70.000 thal. Taxa camerae : 11 662/3 fl. aur. de cam.
Habet Suffraganeum (cui ab aerario boruss. 1.200 thal. sunt solv.
1. Situs. Continet circ. mediam partem Silesiae austr. mil. n 50.50,
Silesiam boruss. (excepto comitatu Glacensi archid. Pragensis et territorio ad
archidioeces. Olomuc. pertinente) mil. □ circ. 667.74, prov. boruss. Pommera-
niam mil. □ 576.72, Brandenburg. mil. □ 734.14, in Summa mil. Q 2.073.10.
II. Dividitur in 77 archipresbyt. (in Silesia boruss. sitos), 4 archipr. De-
legaturae Brandenb. , 12 archipr. austriacos. Illi 77 archipr. subsunt 11 Com-
missariis (vicariis foraneis), 4 march. uni (Berol. Praeposito), 12 austr. 2 Com-
miss. Commissarii et archipresbyteri ab Ordinario instituuntur.
III. Status animarum (1862). A. in Austria. Cath. 226.175, Acath.
circ. 9.000, Jud. circ. 11.000.
B. In Borussia. Cath. 1,457.026, Acath. 5,414.000, Jud. 83.678 (Silesia
borussica plus Cath. quam Acath. habet, in duobus reliquis provinciis calh.
sparsim degunt. In Silesia : cath. 1.674.724, acath. 1,670.317).
Summa totalis eathol. 1,683.201.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. jpueror. Wratisl. cum 52 alumnis
Neisse cum 14 alumnis.
2. Seminar. Clericor. Wratislav. cum Bect., Spirit., Subreg. et 38 alumnis
dioec. Praeterea aliquot e dioecesibus Pragens. et Olomuc. contra in seminar.
Olomuc. sunt 14 alumnis dioec. partis austriacae.
3. Convictorium studiosor. theol. Wratislav. cum Praef. et Repetente 83
alumnis. Redit. seminarii sunt (secundum Budget boruss. a. 1861) 8.026 thal.,
e quibus 2.465 thal. ab aerario solvuntur.
b. Domus presbyt. emeritorum (apud Neisse) cum Dir. et 9 emeritis. Redit.
6.830 thal. e bonis propriis. c. Domus demeritorum presbyt. (apud Neo-
stadium) cum Inspect. et 10 demer. Red. 1.568 (298 thal. ex aerario).
d. Status (1862). A. In Borussia: s. s. 1239, r. 9, i. s. 1243. Sac. par.
et curat. 683, local. 51, alior. curat. 358, summa sac. curator. 1091 ; benef.
sine cura 50, in aliis olficiis 38, commor. 40; — sacerd. utriusque linguae vul~
garis (germ. et polon.) 413; jubil. 19, neo-ordinator. 34, mortuorum 24, dimis-
sor. 1, in aliis dioec. 8.
86
B. In Austria: Par. et curati 82, local. 17, alior. curat. 51, summa sac.
cur. 150, in aliis offic. 9, commor. 12, reg. 3. sac. universim 171, utraquistar.
115, jubil. 2, neo-ordin, 2, mortuor. 4, ertra dioec. 6.
Summa totalis: sac. saec. 1402, reg. 12, omnium 1414, curatorum 1241.
V. Regulares.
1. In. Borussia. A. Religiosi. 1. Jesuitae 1 resid. 2 s.
2. Reform. 1 conv. , 6 s. 2 L. p. 6 n. p. 1 n., i. s. 15.
3. Fratres S. Joh. de Deo 5 conv. , 5 s. 45 L. p. i. s. 50.
Summa Religiosorum : (67) 79.
B. Religiosae. 1) Ursul. 4 mon. 123 mon. — 2) Elisab. 1 mon. , 30. —
3) Sor. schol. paup. de N D. 9 dom., 44. —4) Sor. Boni Past. 2 m. , 17. —
5) Ancillae paup. Chr. 2 d. , 8. — 6) Sor. S. Car. B. 24 d. , 207. — 7) Sor.
Char. Ord. Teut. 1 m., 10. — 8) Sor. S. Vinc. 1 m. , 5. — 9) Sor. char. S.
Hedivigis 3 d., 21. — 10) Sor. cust. S. Elis. 20 d., 95. — 11) Francisc.
paup. 3. Ord. 3 m., 16. — 12) Sor. S. Mar. Magd. de Poen. 1 m. , 19.
Summa Religiosarum : 605 (professar. 503).
„ Regularium : 684.
II. In Austria. A. Religiosi. 1. Piar. in cura anim. 2 sac. 2. Eratres
S. Joh. de Deo 1 conv. 1 s. 10 L.
B. Religiosae. 1) Elisabeth. 1 m. 12. 2) Sor. paup. de N. D. 2 m. 11.
Summa I. et II : Religiosi (additis aliis extra conventns viv.) 93.
Religiosae 630.
Omnium regularium : 723 (profess. 528).
VI. Unus sacerdos est ad Cath. in Borussia 1.172.
„ „ „ „ „ „ Austria 1.323.
„ „ „ „ „ generaliter 1.190.
„ sac. curat. „ „ „ in Borussia 1.355.
„ „ „ „ „ „ „ Austria 1.507.
„ „ „ „ „ „ generaliter 1.356.
Unus regularis „ „ „ in Borussia 2.130.
„ „ „ „ „ „ Austria 5.799.
„ „ „ „ „ generaliter 2.328.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. ad S. Johannem Bapt- cum Praep.,
Dec.y 10 Can. ca])., 6 Can. hon. , 2 titularib. (qui quondam fuerunt honor.),
syndicoy 8 vicar. Accedunt 3 alii vicarii, 2 sacrist. sac. , 2 poenit. 9 alii
beneficiati. Chorus habet 10 laicos. Capit. insuper habet magistrum rationum
et actuar. Praebendae : Praep. et Dec. 2000 thal. Can. schol. 1500, duo
sequentes 1.100, 7 ultimi 1.000, vicar. 200. De provisione, vide quae dicta
sunt §. 45. n. 7.
2. Curata. I. In Borussia: Par. et cur. 683, local. 51, cooper. et capell.
358, benef. sine cura 50, summa curator. benef. 734.
87
II. In Austria : Par. et cur. 82, local. 17, coop. et cap. 60, summa cur. 99.
Summa parochiar, et curatiarum independentium 765.
De jure providendi vide Tabul. II.
Exceptis 18 curatiis, quae e fundo relig. siles. dotantur, parochiae aliaque
beneficia propria bona possident, sive immobilia, sive hypothecas cet.
VIII. Scholae. I. In Borussia. 1. Universitas Wratislav. (fundata a. 1 702
bulla aurea Leopoldi I. dat. 21. Oct. , a. 1811 unita cum univ. Francofurt.
Viadrina, quae a. 1500 fundata erat et a. 1811 Wratislav. translata) , cum
facultate cath. theologica, quam theoldgi frequentant. In eadem actu docent
5 professores.
2. Gymn. cath. 7 reg. , in quib. 8 sac. religionem tradunt. 5. Schola
real. cath. 1» 4. Seminaria pro magistris elementar. schol. 3 cum 3 directo-
ribus clericis. Scholae elementares : 1521. Magistri et magistrae cath. 2353;
pueri et puellae schol. frequent. 231.405.
II. In Austria. 1 Gymn. c. r. sup. cum 9 (dir. et mag.) sacerd., schol.
elem. 177, mag. 260, disc. 27.493.
IX. Administratio. I. Pro parte borussica (resp. tota dioecesi) : 1. Can-
cellaria secreta Principis Episcopi cum Vic. Gen. , 5 Consil. , 1 secr. , 1 can-
cellista, 2 offic. laicis. — 2. Officium Vicariatus Generalis cum Vic. Gen., 12
Consil. eccles. 2 Consil. laicis, quorum unus secret. munere fungitur. — 3. Con-
sistorium sive Tribunal matrim. l^ae Inst. Offic. et Praes., 3 Cons. eccles.,
4 laic. 2&ie Inst. Praes. , 2 Cons. eccl. 1 laic. 3tiae Inst. Praes. , 2 Cons. eccl.
1 laic. Accedit defensor matr. et secret. — 4. Commissio administrandorum
oonorum parochiarum extinctarum in Silesia. Praes. , 3 Cons. , 1 Registr. —
5. Cancellariae : Insp. , Interpres (pro linguis slavicis). Exactor sportularum,
2 Calculatores , 2 Registrator. , Scriptor actorum diurnorum, 4 Cancellistae,
2 domestici. — 6. Cassae Episcopatus (6 pers.), Depositorii Officii Vic. Gen.
(3 pers.), Collectarum (1 pers.). — 7. Societas dioecesana, quae cavet de peri-
culo ignis. — 8. Institum pro sublevandis magistrorum elem. viduis atque
orphanis.
X. Ecclesiae (templa). 1. In Borussia : matres et m. adjunctae 792, filiales
258, curatar. universim 886, aliar. ecclesiar. et capell. 414.
II. In Austria : paroch. 87, fil. 21, curatar. universim 91, aliar. eccl. et
capell. 57.
Summa eccles. par. 879, fil. 279, curat. 977, aliar. et capell. 471.
XI. Tributa ecclesiastica. 1. Alumnaticum a quovis parocho annuatim
20 grossi, capellano 10 gr. 2. Pro fundo pension. et emerit. a quovis parocho
2 thal. , capeil. 1 thal. 3. „Adjutum dioecesanum" (pro portandis expensis
Uiner. capellanorum , mandatorum Episcopi imprimendorum cet.) a quovis
parocho ad arbitrium.
88
§. 58.
IV. Dioecesis exemta Varmiensis (Ermland). Sedes episc.
Frauenberg.
Bulla „de salute animarum" de novo circumscripta est et immediata ejus
conditio approbata. Episc.
Jos. Ambros. Geritz, nat. 3. Apr. 1783, ord. 5. Apr. 1806,
Episc. Abderitanus et suffrag. Varm. 27. Apr. 1840, intronis.
26. Jun. 1842.
Mensa : 9.000 thal. Taxa camerae : 6662/3.
1. Situs. Continet provinciae Boruss. (regni Borussiae) partem orientalem,
mil. □ 706.35.
II. Dividitur in 13 decanatus.
III. Status (1861): Cath. 278.382.
IV. Clerus. a. Status : s. s. 283, reg. nulli.; par. 110, cur. 7, ben. 5,
Vic. 10, cap. 101, sac. in cura animarum universim 233, jubil. 9, emer. 9,
extra dioec. 6, extranei 3; mortui 5 (a. 1860).
b. Seminar. cleric. cum Reg., Subreg., 30 alumnis, qui in Lyceo Hosiano
(Braunsberg.) praelectiones frequentant. Hoc lyceum 5 profess. habet. Reditus
sem. cst 6.256 (ex aerario 2.471) thal.; pro lyceo 2.140 thal. (ex „fundo sae-
cularis. boruss. occid.") annuatim dantur.
c. Domus demeritor. habet redit. 2.363 (ex aerar. 1.465), emeritorum 1.370
ex aerario recipit. —
Unus sacerdos est ad Cath. 983; unus sac. curatus est. ad cath. 1194.
V. Beneficia. 1. Cajp. eccl. caih. cum Praep. , Dec», 8 Can. , 4 honor.,
6 vicar. Jus providendi §. 45. n. 7. Praebendae : P. et D. 1.200 thal. ; pro
reliquis 9 can. et official. datur summa 9.550, pro expensis admin. 1.021 thal.
(summa redit. capituli 12.971 — ex aerario 12.075 — ); pro fabrica eccl. cath.
3.606 (ex aerar. 2.027).
2. Alia. 122 par., 5 benef., 2 cap. loc.
VI. Scholae cath. 1 Lyceum, 1 gymn., 1 progymn., 1 instit. paedagogicum.
VII. Administratio. 1. Vic. gen. cum Vic. gen. et 3 consil.
2. Jud. deleg. in causis matrim., 1 def. matrim., 2 jud. prosyn. sub Offic.
et 2 Consil. — Pro Episc. titul. 800, vic. gen. 800, Cons. et offic. 4.453,
ceteris expensis 1.511 thal. ex aerar. dantur.
De regularibus ceterisque rebus nihil constat, quum ab Ordinariatu litteris
meis responsum datum non sit, e catalogo alia non appareant.
III.
PROYINCIAE ET MOECESES
REGNI BAVARIAE.
INTRODUCTIO.
Notitiae generales, quae ad omnes has dioeceses sunt
referendae.
§. 59.
De situ et circumscriptione.
Dioeceses octo totum regni bavarici territorium continent, ultra quod
Bambergensis tantum archidioecesis extenditur cui parochia urbis Coburgi sub-
dita est. Singulae dioeceses cum circulis politicis non congruunt. Inter se
eo differunt, quod Monacensis et Augustana regiones alpinas continent. Gene-
raliter dioeceses bavaricae comparatae cum austriacis et partim quoque cum
borussicis excellunt magno clericorum numero , beneficiorum , praesertim paro-
chiarum multitudine, minore circuitu. Quodsi regulares respicias, numerus
religiosorum relativus multo minor est, quam in plerisque' Austriae dioecesibus,
sed major quam dioecesium borussicarum orientalium. Numerus vero religio-
sarum caritatis officio deditarum magnus adest. Circumscriptio dioecesium,
compositio capitulorum cet. nituntur in bulla Pii VII. „Dei ac Domini" diei
1. April. 1818, postquam conventio inter s. Pontificem et Regem diei 5. Junii
1817 res ecclesiasticas ordinaverat.
§. 60.
De statu animarum.
1. Kegistra status civilis (§. 2.) conficiuntur a parochis, excepta dioecesi
Spirensi, ubi jus francogallicum valet (vide §. 43).
2. In reliquis septem dioecesibus parochi tradunt : a) tabulam eorum, qui
anno praeterito nati sunt, medico districtus; b) officio politico tabulam eorum,
92
qui aetatem militarem compleverunt et conscriptioni subjacent; c) medico districtus
tabulam natorum, copulationum, mortuorum; d) officio districtus tabulam nobi-
lium, qui anno praeterito nati, mortui, copulati sunt.
§. 61.
De clero.
1. Educatio. 1. Seminaria puerorum in singulis dioccesibus existunt
Ordinariis subjecta ab iisque sustentata; alumni scholas publicas frequentant.
2. Seminaria clericorum ubique existunt, quorum alumni in ipsa domo
vitam communem gerunt. Haec seminaria ita, ut art. V. concordati exposcere
videtur, ordinata non sunt. Nam in sola dioecesi Eicbstettensi cum seminario
conjunctum est lyceum episcopale, quod 4 cursus tbeologicos 1 pbilos. babct
et soli episcopo subest. In reliquis dioecesibus candidati theologiae in lyceis
regiis aut in universitatibus tbeologiae et pbilosopbiae student. Cum lyceis
plerumque convictoria sunt conjuncta, in quibus mox omnes, mox ii tantum
degunt tbeologiae studentes, qui annum 2<lum et 3tium perlustrant. Circa eos,
qui in seminariis recipiuntur aut s. ordinibus initiantur aliquot jam existunt
praecepta, praesertim quum agatur de titulo mensae regiae, quae cum concor-
dati art. XII. b. consentire negaveris. Vide §. 63.
II. Titulus ordinationis. Plerique clerici ordinantur ad titulum
mensae regiae, aliquot ad titulum mensae ab aliqua communitate datum, pauci
ad titulum patrimonii, religiosi ad titulos solitos relig. professionis vel pauper-
tatis. In singulis dioecesibus sunt fundi emeritorum. Sacerdotes emeriti, qui
senectute vel morbo correpti curam gerere nequeunt et ii, qui ex rationibus
disciplinaribus ab officio depositi sunt i. e. demeriti, aut e summa ab aerario
pro titulo mensae annuatim danda aut e fundo dioecesano sustentantur. Tituli
mensae regiae fructus expostulatur pro sacerdote ad eum ordinato, quum
a) pauper sit et antequam institutionem canonicam in aliquo beneficio sit
adeptus, propter causam pbysicam vel spiritualem inbabilis reddatur, qui
necessarium victum quaerat, b) sacerdos sententia criminali beneficio depositus
sit eoque titulum' beneficii perdiderit, c) beneficium tam tenue babeat, cujus
reditus sufficientem ad vitam sustentationem non praebeat. Dupla tituli summa
annuorum 208 fl. rhen. postulari et dari solet in casu a, in casu b summa
annua 182 fl. 30 rhen. , summa 104 fl. in casu c. et quum agatur de subsidio
extraordinario, utpote pro balneis cet., triplex titulus pro sacerdotibus in domo,
qua mente capti detinentur, dari solet. Tituli mensae fructus denegatur sncer-
dotibus, qui aut ex investitura canonica victum ad vitam sufficientem habent,
aut quum beneficium canonice renunciaverint, e fundo dioecesano plenam pen-
sionem 400 fl. vel pensionis partem recipere possunt.
Clerici criminum ecclesiast. rei aut in ^domo sacerdotum", si qua in
dioecesi existat, aut in aliquo monasterio detinentur. Pro emeritis nulla dioe-
93
sesis domum propriam habet. Pro omnibus vero Jiospitium sacerdotum Neo-
burgii (dioec. August.) destinatum est.
§. 62.
De beneficiis.
1. Congrua parochorum generalis est 600 fl. [eadem est „evangelicoruma
coelibum, 800 „evang." maritorum !] , reliquorum beneficiatorum 400 fl. rhen.
Ubi reditus beneficii proprius congruam non dat, plerumque ab aerario subsi-
dium praebetur. Beneficia curata plurima bonis immobilibus sunt fundata,
apud singulas dioeceses constat, quot alio modo sustinentur. Inter se beneficia
quoad reditum valde differunt.
2. Parochiae reliquaque beneficia in titulum conferuntur. Capellaniae s.
vicariae multae beneficia sunt. Beneficia simplicia eaque, quae ad praestandam
congruam non sufficiunt, cum aliis unita inveniuntur aut in casibus singulis
conferuntur beneficiatis, quorum beneficium minus congrua habet.
3. Collatio. Vacante beneficio liberae collationis petitores episcopum adeunt,
vacante beneficio collationis regiae pergubernium circuli Regem, vacante beneficio
jurispatronatus privati patronum rogant. Collatio libera gubernio communi-
catur, ut confirmetur. Gubernium petitiones, quum de parochia agatur, semper,
quum de alio beneficio agatur, saepe ante praesentationem Ordinario commu-
nicat, ut, si quae excipere velit, dicat. Patronorum privatorum praesentationes
aut per gubernium, aut per patronum, aut per ipsum praesentatum ad episcopi
manus perveniunt, institutiones regia confirmatione indigent. Conventione
intcr Ministerium regium et Episcopos a. 1854 inita (resol. suprema diei
28. Sept. 1854) statutum est, ut omnes parochiae, beneficia praedicatorum,
curatiae (quibus imminet jus ipsum munus exercendi parochiale) iis tantum
conferantur, qui in examine concursus probati sint. Hoc examen singulis
bienniis in civitate episcopali coram commissione ab Ordinario composita locum
habet; commissioni interest referendarius a gubernio circuli nominandus, cujus
cst examinare, num candidati e jure publico [imprimis re scholastica, admi-
nistratione rerum spirit. et temporalium eccles. , re pauperum] didicerint, quibus
curati indigent. Examen eccles. easdem res continet, quam alibi. —
Tabula II. docet, existere patronatuum multitudinem, multo vero minorem
quam in Austria, singulas vero dioeceses inter se maxime differre. — ■
In capitulis cathedralibus omnibus Praepositura collationis est Papalis,
Decani dignitas et canonicatus mensibus papalibus vacaturi nominatione regia
conferuntur; reliqui canonicatus alternatim tribus mensibus ab Ordinario libere
conferuntur, tribus aliis electione capituli iis providetur; omnes vero vicariatus
libere ab Ordinariis conferuntur (Concordat. art. X.).
4. Fructus intercalarQs beneficiorum omnium de regula fabricae ecclesiae
respectivae tribuuntur, quum agatur de beneficio curato deductis administrationis
94
expensis. Quodsi fabrica ecclesiae sufficientem habeat reditum, tertiae partes
fundo emeritorum dantur, interdum quoque, approbante gubernio, fructus inter-
calares fundo beneficiorum novorum, qui nondum sufficit, tribuuntur, aut etiam?
approbante gubernio et fundationis respectivae defensore sive curatore, ad iines
speciales, utpote ad fundum beneficii meliorem reddendum, destinantur.
§. 63
De Episcopis.
1. Ad omnes ecclesias archiep. et episcop. vi articuli X. concordati Kex
viros iis dotibus praeditos, quas sacri canones requirunt, nominandi jure gaudet.
2. Mensa episcopalis ex concordati articulo IV. ;,in bonis fundisque stabi-
libus liberae archiepiscoporum et episcoporum administrationi tradendis consti-
tuenda" erat, quorum reditum ille articulus refert (vide singulas dioeceses).
Huic vero statuto respublica nondum satisfecit. Reditus debitus adhuc ex
aerario pensionibus in singulos menses divisis solvitur.
3. Taxa camerae apud singulas dioeceses est memorata.
4. Archiepiscopi (Lex fundam. 26. Maji 1818 Tit. VI. §. 2. n. 3., lex
9. Mart. 1828 Art. I. n. 1.) eo ipso membra „Camerae consiliariorum regniu
sunt, ex episcopis unus ad dies vitae a rege vocatur; archiepiscopi „Excellentiaeu
titulum ex lege habent. Certus iis in dignitatibus rcgni locus addictus est.
5. Vi concordati (art. XII.) „pro regimine dioecesium archiepiscopis et
episcopis id omne exercere liberum est, quod in vim pastoralis eorum ministerii
sive ex declaratione, sive ex dispositione sacrorum canonum secundum praesentem
et a sancta Sede adprobatam ecclesiac disciplinam competit." Hoc vero Jus
multum gubernii ordinationibus et legibus civilibus infringi notissimum est,
quod hic exponere longius esse videtur. Quodsi statum ecclesiae bavaricae
cum conditione ecclesiae cath. borussicae compares, hanc ex omni parte libe-
riorem esse facillime intelliges.
6. Jus conferendi beneficia ecclesiastica (vide §. 62. num. 3.) in concordati
art. XI. verbis expressis Ordinariis tribuitur quoad omnia bencficia, ad quae
1. Regi sive jurispatronatus titulp antiquitus et modo legitimo acquisito sive vi
illius articuli [^Majestas sua praesentabit ad ea beneficia, ad quae corporationes
eccles. actu non existentes praesentabant"] , 2. privatis titulo jurispatronatus
legitimo jus praesentandi non competit. Illud vero conferendi jus eo restringitur,
quod vpersonis majestati suae gratisu tantum conferri possunt.
§. 64.
J)e administralione.
1. Decani (quomodo instituantur, apud singulas dioeceses memoratur)
munus simile est ut in Austria (§. 7. sed vide §. 68.). Praeter eos in
95
unoquoque capitulo rurali existit Camerarius et aliquot testes synodales eodem
raodo ut decani nominandi.
2. Superiora officia haud multum ab aliarum dioecesium differunt et infra
recensentur. — Tribunal pro causis matriraonialibus dijudicandis Consistorium
vocatur. Quae pro 2da et 3*ia instantia delegata sint curiae, suo loco indi-
catum est.
3. Vicario generali (e capitularibus sumendo) 500 floreni annui, iis, qui
secretarii episcop. partes agunt, 200 fl. ex aerario solvuntur (concordat. art. III.).
Reliquae officiorum impensae aut e fundis generalibus aut ab Ordinariis feruntur.
In causis matrimonialibus a partibus taxae solvendae sunt; idem loeum habet
quoad dispensationes ordinario jure dandas.
4. Episcopi auxiliares in nulla dioecesi existunt.
§. 65.
De tributis ecclesiasticis et civilibus.
1. Tributa ecclesiastica non- ubique eadem vigent. Excepta dioecesi Spi-
rensi ubique seminaristicum s. alumnaticum a beneficiatis in summa consueta
datur. Praeterea in quibusdam dioecesibus, (August. ; Eichstett. , ubi annuos
128 fl. 52 kr. refert) consuetum annnum s. commissio annua viget, i. e. taxa
pro renovatione jurisdictionis annua vel antiquitus pro visitatione episc. debita.
Accedit cathedraticum (August. , Monacens), mortuarium (August.). Taxae
denique solvuntur, utpote pro institutione , consueta jpedelli gratificatio. Ex
liberalitate tempore recenti a clerici? ubique certae summae annuae dantur,
praesertim pro seminariis puerorum, orphanotrophiis rel.
2. Tributa -publica a bonis ecclesiasticis secundum leges generales sol-
vuntur |e. gr. vectigal agro impositura, habitationum, quaestui impositum];
immunia vero sunt tributi pro impensis communitatum. Ex lege 31. Maji
1856 omnis reditus, qui neque vectigali agro imposito, neque dominicali, neque
aedium, neque quaestus imposito, neque denique censu ex reditu mutuorum
solvendo oneratus est, census tributo subjacet (Einkommensteuer). Duorum tribu-
torum posteriorum immunis est 1) reditus fundationum et institutorum pro cultu,
caritate, instructione, 2) capita (sortes) fundationum, quae deductis tributis fine
suo non sufficerent, 3) capita beneficiorum, quorum usuras sive reditum benefi-
ciarius adhibeat oportet a) ad onera in natura vel nummis reipublicae vel
privato ex titulo speciali praestanda, b) ad alendos et stipendio donandos
cooperatores, quos assumere debet.
3. Singularia a clericis jam praestanda tributa sunt taxae occasione
muneris conferendi solvendae. (Hae praeter taxas pro beneficiis patronatus
regii sunt decima (10 °/o) reditus annui, pro beneficiis collationis liberae vel
jurispatronatus privati vicesima (5 %)• Insuper omnes in beneficio suscipiendo
ad cassam Ordinariatus solvunt centesimas ternas (3 %).
96
§. 66.
De fundis generalibus.
Neque pro regno neque pro singulis provinciis aut dioecesibus fundus
generalis subsidiarius (§. 9.) existit. In aliquot dioecesibus similes fundi in-
veniuntur. In dioecesi Augustana adestfundus religionis suevicus (ab imperatore
Josepho II. ad normas supra (§. 9.) expositas formatus) pro partibus dioecesis
olim austriacis, qui, quum de finibus curae animarum, ex. gr. beneficiis parochia-
libus adjuvandis agatur, subsidium praebet. Pro dioecesi Eichstettensi usque ad
annum 1857 pecuniae, quae ex diversis pro cultu dedicatarum fundationum
reditibus supererant, in unam cassam relatae ad eas impensas dioecesis eccle-
siasticas tribuebantur , quae nulla alia opera fieri poterant. Illa quidem cassa
nondum existit, summae vero ipsae perspicuae habentur. Quartae partes
(25 %) redituum superfluorum semper, si minimum summa 50 fl. supersit,
approbante Rege, ob causam extraordinariam plus erogari potest ad tales fines.
Quae in reliquis dioecesibus ex reditibus fundationum supersunt, secundum
ordinationem regiam d. 24. April. 1857 aliis tribuuntur, de regula vero
mutui titulo.
§. 67.
De administratione bonorum ecclesiasticorum.
1. Fundationes et pecuniae, quae supersunt ex saecularisatione, a republica
administrantur, nisi administratio statuto ipso ordinario sive alicui personae
ecclesiasticae data sit.
2. Bona fabricae secundum leges civiles a communitatibus vel collegio
quodam administrantur , quod componitur ex laicis, parochus ei vero interest.
Inspectio principalis reipublicae addicitur, cujus est approbare vel confirmare,
quaecunque administrationem transgrediuntur. Episcoporum jus adhuc in mo-
nendo, remonstrando consistit.
3. Lege regni fundamentali bona ecclesiastica integra esse conservanda
neque ullam ob causam ad fines alterius confessionis sive ad alios fines quam
cultus, instructionis, caritatis esse convertenda est sancitum.
4. Bona tempore recenti acquisita pro seminariis puerorum, fundo emeri-
torum, reliquis finibus dioecesis generalibus ab Ordinariis administrantur.
§. 68.
De scholis.
1. Suam quaeque parochia, ut fere fit, et curatia habet scholam elemen-
tarem cum uno aut in oppidis vel majoribus parochiis pluribus magistris (sive
„adstantibus scholae". Longe plurimae scholae tam pueros quam puellas
97
scholares habent; ubi scholae puellarum publicae sunt, saepe curae religiosa-
rum subjacent.
2. Praeter scholas elementares („germanicasa) existunt vscholae latinaeu
[quae 2, 3 vel 4 classes habent et cum gymnasiis inferioribus s. progymnasiis
aliarum civitatum congruunt], gymnasia (quibuscum scholae latinae plerumque
sunt conjunctae), lycea, quae mox scientias tantum philosophicas, quae vocantur,
mox quoque theologicas continent, scholae polytechnicae, commerciales et oeco-
nomicae, industriales , seminaria magistrorum, „seminaria studiorumu , insti-
tuta pro pueris superiora, pro surdo-mutis, superiores puellarum (filiarum)
scholae cet. cet.
3. Magistri omnium scholarum publicarum a gubernio instituuntur nulla
cum Ordinaiiis habita deliberatione. Pro quibusdam scholis magistratibus
civitatum a gubernio jus tributum est nominandi magistros a gubernio confir-
mandos. Hoc in eo potissimum nititur, quod agitur de scholis a communitati-
bus fundatis et sustentatis. Antequam vero professores lyceorum, magistri
religionis gymnasiorum et scholarum iis similium , catechetae, inspectores scho-
larum elementarium districtus, inspectores paedagogiorum a gubernio nomi-
nantur, votum Ordinariorum exposcitur, quoad theologiae professores praesertim
de fide et moribus candidati. Episcoporum est, missionem canonicam dare et
retrahere, inspicere fidei et morum doctrinam, vitam omnium institutorum pro
instructione et educatione fundatorum religiosam custodire. Episcopus catechis-
mum aliosque libros religiosos designat; fas ei est, examinibus in paedagogiis
habendis per commissarium interesse et, quae sibi videantur, gubernio commu-
nicare. Via pastorali in magistros et scholas vim exercere ei licet. Ne haec
Episcoporum jura laedantur lege sancitum est, ut, si ordinationes scholasticae
gravis momenti religionis doctrinam, disciplinam, mores concernentes emittendae
sint, antea episcopi audiantur.
4. Curam scholarum gerunt inspectores a gubernio nominandi. Pro scholis
germanicis assumtur semper districtus parochus ; pro scholis cujusque districtus
judicialis unus ex parochis districtus scholarum inspector ordinatur. Episcopi,
ut fere fit, suos quoque scholarum decanos ordinant, qui, qualis sit scholarum
status quotannis referant; plerumque iidem, qui inspectores gubernii sunt, ab
Ordinariis nominantur. Circuli gubernia habent „circuli scholarchasu semper
e sacerdotibus (ex. gr. canonici) sumtos.
5. Pueri et puellae usque ad 13tium annum completum scholam quotidia-
nam, usque ad i6tum scholam dominicalem frequentare debent. Ultra hunc
terminum catechesim ut juventus frequentet, episcopus ordinare potest; in exe-
quenda vero hac ordinatione a civitate non adjuvatur.
6. Nulla sancitum est lege civili, ut scholae secundum confessiones discernantur,
re vero omnes scholae elementares sunt confessionales i. e. aut catholicae aut
evangelicae. Pro scholis aliquot latinis, gymnasiis cet. hic character in ipsa
fundatione (statuto) nititur; ita catholicum est gymnasium Sti Stephani
7
98
Augustae, acatholicum gymnasium St. Annae in eodem oppido situm. In
regionibus, ubi catholici longe major populi pars sunt, magistrorum scholarum
mediarum munus, ut fere fit, catholicis mandatur, et contra in regionibus ab
acatholicis praecipue obtentis acatholici vocantur. Sed hoc neque certo prin-
cipio nititur neque semper neque ubique locum habet. Ubi denique schola
unius confessionis non existit pueri ei addicti alterius scholas frequen-
tent licet.
§. 69.
De acatholicxs.
Acatholici utique iisdem legibus subsunt; eadem jura, quibus catholici
fruuntur, iis competunt; ex omni parte a civitate paribus tractantur principiis,
immo dici potest melioribus. Nam quum comparaveris, quae ex aerario publico
pro catholicis, quae pro protestantibus erogentur, hos magis diligi existiman-
dum est, id quod tanto magis elucet, quum bona ecclesiastica catholica, a
re publica occupata et possessa satis superque necessitatibus ecclesiasticis suffi-
ciant, dum acatholici, quod habuerunt, adhuc possident.
§. 70.
Be civitatis erga ecclesiam obligatione.
Quaecumque ab aerario pro dotatione mensae episcopalis, capitulorum
cathedralium, administratione dioecesana, seminariis, fabricis ecclesiarum cathe-
dralium, parochiis olim monasteriisex anno 1803 suppressis incorporatis, emeritis
et demeritis clericis erogantur , non liberalitate sed juris titulo privato nituntur,
ecclesiae in §§. 35. 36. recessus deputationis a. 1803 ecclesiae tributo. Hic
titulus in Concordato re ipsa est denuo confirmatus et in certis summis
expressus. Summae a republica annuatim dandae sufficiunt quidem ; quodsi
vero immensa bona a republica acquisita respicias, liberales non esse haud
difficile confitearis.
99
Provinciae et Dioeceses.
I. Provincia Bambergensis.
§. 71.
A. Archidioecesis Bamberg-ensis.
Erecta et fundata est ab Imp. Heinrico II. a. i007. Erat ab initio
exemta usque ad a. 1803, quo principatus saecularis est redditus. Antiquitus
habuit 4 archidiaconatus, post saeculum 16mum paene dimidiam prioris circuitus
partem perdidit. Goncordato bavarico dat. 5. Jun. 1817 et bulla Pii VII.
dat. 1. Apr. 1818 „Dei ac domini Nostri" restaurata, circumscripta, in metro-
polim promota est.
Habuit usque ad a. 1808 episc. 62, ex a. 1818 tres archiepiscopos.
Quartus est:
Michael Deinlein, nat. 26. Oct. 1800, ord. 18. Nov. 1824,
Episc. Adramyttum. i. p. et Suffrag. archiep. Bamb. prae-
con. 27. Jun. 1853, Episc. August., Archiep. inthronis. 10
Novemb. 1858.
Mensa: 15.000 flor. monetae rhenanae ex aerario.
Taxa camerae : 800 fl. aur. de cam.
I. Situs. Fines : ducatus Sax.-Coburg. et Meining., princip. Reuss. ; regn.
Saxoniae, Bohemiae ; dioec. Ratisbon , Eichstettens. ; regn. Wurttemb. et dioec.
Herbipol. Continet partes districtuum gubern, Franconiae supei\ et mediae,
Palat. sup. et Ratisbon. Mil. □ 68. Territorium maximum est quoad religio-
nem mixtum, quum cath. et acathol. permixtim degant. Exceptis iis regionibus,
quae veteris principatus Bamb. sunt, acatholici major incolarum pars sunt.
II. Dividitur in 1 decanatum Civitatis et 20 rurales. Decanus eligitur
a parochis decanatus et ab Ordinario confirmatur.
III. Status animarum (1862) : Cathol. 253.795. Acath. 308.341, Ju-
daei 12.095.
Neo-communicantes 68.066, Gommunic. generaliter 185.729.
Neo-baptizati : 6395 legit. 2314 illeg., i. s. 8709.
Mortui: masc. usque ad 12. annum 1597, fem. 1277, supra 12. a. masc.
1564 fem. 1663, l s. 6101
Matrimonia : a) mere cath. 1517; b) mixta: a) cum educat. cath. 176,
p) mixta 26, y) acath. 120, i. s. 322, i. e. circ. 53/4 omnium
matrimoniorum.
100
Conversiones acathol. : 1856 — 18, 1857 — 5, 1858 —11, 1859 — 9,
1860 — 5, 1861 — 4.
Confirmat. sacram. receperunt (a. 1861) 8503.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. pueror. (fundat. a baronibus de
Aufsees) cum Reg., Praef. , 45 alumnis, qui gymnas. frequentant. 2. Semi-
nar. Cleric. cum Reg., Subreg., 30 alumn. ; e quibus 26 frequentant. 3. Lycei
regii a) sectio theologica, quae habet 6 Prof. cum Dir. (3) sectio philos. cum
4 Prof. cler. 21 candid. Absoluto cursu philos. theologicum frequentant.
Lyceum fundatur ab aerario; item seminar. cleric. —
b. Jitulus ordin. solus in usu est mensae regiae.
c. Pro cler. emeritis (bene meritis) existit fundus, qui a. 1861 redit. 12.175,
expens. 9093 habuit. Plena pensio est 400 fl. Ex hoc fundo etiam adjuvantur
parochi in cooperatoribus tenendis et sacerdotes, si qua necessitas urgeat.
d. Demeriti clerici recipiunt 200 fl.
e. Status (1862): Sacerdotes saec. : can. 12, par. 187, capell. 122, benef.
resid. 22, emeriti et commor. 58, demer. 1; in summa 392. Sac. reg. 21; in
summa 413. — Sac. jubil. 8. 1860/6J : neo-ordin. 14, recepti in dioec. 8;
mortui 11, dimissi 4. Auctus igitur est numerus sac. ad 7. Ab a. 1832 — 1861
in summa 500 sac. aut ordin. aut receptione accesserunt, 500 aut morte aut
dimissione abierunt. Summa sac. curator. 332.
V. Regidares. A. Religiosi. Reform. 3 conv. 1 hosp., 21 sac, 32 Laic,
i. s. 53.
B. Religiosae. 1) Virg. anglic. 8 inst. , 64 virg. 2) Sor. schol. paup.
6 d. , 21 sor. 3) Sor. S. Vinc. 2 d. , 12 s. 4) Francisc. paup. Pirmas.
3 d., 14.
Summa Religiosarum : 111.
„ Regularium : 1 64.
Accedunt e Congr. Eremitar. (3. Ord. S. Franc.) 2 fratres.
VI. TJnus sacerdos est ad Cathol. 614.
„ sac. cur. „ „ „ 764.
„ regulares „ „ „ 1547.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Metrop. SS. Petri et Georg. cum Praep.,
Bec.y 10 Can., 6 Vicar. ; 1 Organ, 1 Cant. (laicis). De jure providendi vide
supra. Praebendae (vide supra) : P. et D. 3.500 fl., 5 can. sen. 1.800, 5 jun.
1.400; 3 vic. 800, 3 a 600 fl.
2. Alia. Par. et curatiae 187, cur et capell. local. 26, benef. resident.
22, simpl. 37, capell. 89, cooperat. 8. Summa benef. 272.
De jure providendi vide Tab. II.
Reditus puri beneficiorum curator., quae habent bona propria , sunt secun-
dum fassiones auth. flor. 400 usque ad 500 habent benef. 37, 500 — 600 fl.,
benef. 43, fl. 6—700 ben. 35; 7—800 ben. 42, 8—900 ben. 24, 9—1000
101
ben. 17, 1000—1100 ben. 18, ad 1200 ben. 13, ad 1300 ben. 1, ad 1400
ben. 2, ad 1500 ben. 4, ad 1600 ben. 1, 1700 ben. 1, ad 1900 ben. 1, supra
2200 ben. 1. — Eeditus totalis purus horum 243 benef. si aeque dividatur,
ad unum sunt flor. 754.
VIII. Scholae cath. 1. Lyceum (vide num. IV). 2. Gymn. et scholae
latinae 1. 3. Seminar. Magistr. element. 1. 4. Schola agricult. commercii et
industr. imae class. 1. 5. Elementares : 495.
IX. Administratio. 1. Consil. eccles. cum Dir. (Praep.) 12 Consil. (Canon.
cap. et 1 alio), 1 secret. 2. Vic. Gen. cum 4 Consil. (3 sunt canonici), 1
secret. 1 protocoll. 3. Consistorium (Tribunal matrim. lmae inst.) cum Offic,
4 Cons. , 1 defens., 1 secr. 4. Tribunal. metropol. (quod qua 3*ia inst. fun-
gitur in causis matrim. separ. pro archid. et suffrag. Monaco-Fris.) cum Dir.,
5 Cons. (canonicis), 1 def., 1 secret. — Cancellaria Ordinariatus habet Dir.
(can.) administrat. et expeditor. , registrat. , 5 cancell. , revisor. , cursor. (inter
quos 4 laic),
X. Societates et confraternitates. 1. Foedus sacerdotale Ottonianum ad con-
servanda et propaganda in clero, quae exercitiis spiritualibus seminata sunt,
oratione, bono exemplo, admonitione fraterna, missar. sacrif. pro mortuis, vene-
ratione S. Ottonis. Habet 88 socios. 2 Societas Ludov. Missionum. Collecti
sunt a. 1859, fl. 4723, a. 1860, fl. 4205. 3. Soc. S. Bonifacii pro missionibus
cath. in partibus acathol. Germaniae et Septentrionis Missionis. Reditus a.
1861, fl. 650. 4. Soc. SS. Jesu Infantis. Collectae a. 1859, fl. 900, 1860
fl. 825. 5. Soc. Piana. 6. Soc. ad paramenta fac. habet 513 socios et 1683 fl.
redit. 7. Societas pro divulgandis bonis libris caiholica habet 460 soc. (qui
per mensem 6 cruc. solvunt et quovis semestri unum librum recipiunt). 8. Soc.
cath. opificum sociorum in 3 urbibus existunt.
XI. Fundationes, legata pia etc. Annis 1860 et 1861 approbatae sunt:
fundationes missarum in summa 61.929 fl. ad diversas pias causas (eccles.
repar. , pauper. etc.) supra 118.600 fl. Praeterea ecclesia cath. Coburgi per-
fecta est; exstructio expensam 84.084 fl. attigit (e quibus supra 40.000 fl.
dux Augustus S. Coburg. Gotha dedit). Pro denario S. Fetri collecti sunt
11.654 fl., pro S. Sepulchro Jeros. 760 fl. —
Ad supplendam congruam dedit episc. Otto (a. 1642 — 1653) 15.000 fl.,
quos auxit alteris 15.000 fl. archiep. Bonifacius a. 1853. Hic fundus O tto
Bonifacianus habet summam 30.000 fl. (quos Ordinar. administrat).
§. 72.
B. Dioecesis Herbipolensis QWilrzburg).
Erecta a. 741 a S. Bonifacio; a. 1803 principatus saecularis est redditus,
dioecesis a. 1817 et 1818 de novo cireumscripta. Episcopus est
Georgius Antonius Stahl, natus 29. Mart. 1805, ord. 10. Apr.
1830, inthronis. 4. Oct. 1840.
102
Mensa : 10.000 fl. rh. (ex aerario).
Taxa camerae : 600 fl. aur.
1. Situs : in Franconia inferiore.
II. Dividitur in 30 Decanatus et Civitatis Decan. Decani a parochis
eligendi ab Ordinario confirmantur.
III. Status animarum (1863) : Cath. 455.601.
Communicantes : 319.475.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. jpueror. (Aschaffenburg.) cum 1
Reg. 1 Subreg. 2 Praef. 56 alum.
2. Seminar. Cleric. cum Reg. , Subreg. , Assist. ; 57 Alumni collegia fre-
quentant in Facult. theol. univers. Herbipol. Jul. Maximil. Facultas theol.
habet 6 Profess.
b. Titulus ordinationis est mensae regiae; pauci alium habent.
c. Pro emeritis sacerdotibus existit fundus proprius.
d. Status (1863): Sac. saec. 780, reg. 97, i. s. 877, Sac. curati 723,
extra dioec. 9, neo-ordin. (1862) 29, mortui 26, jubil. 6.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Minor. 2 conv., 13 s. 2 cl. p. 2 nov.,
9 L. p. 2 nov., i. s. 28.
2. Reform. 6 conv., 27 s. 35 L. p., i. s. 62.
3. Capuc. 6 conv., 27 s. 1 cl. p. 27 L. p. 1 nov., i. s. 56.
4. Carmel. (discalc.) 1 mon., 8 s. 8 L. p., i. s. 16.
5. August. (calc.) 2 mon., 22 s., 1 cl. p. , 19 L. p. 1 nov., i. s. 43.
Summa : 205.
B. Religiosae: 1) Carmel. 1 mon. , 20 monial. 2) Ursul. 1 m. , 25.
3) Virg. Anglic. 3 d. 63. 4) Sor. schol. paup. de N. D. 18 d., 83. 5) Sor.
S. Vinc. 2 d., 12. 6) Francisc. paup. 3. Ord. (Pirmasens) 8 d., 46. 7) Filiae
SS. Redemptor. 11 d., 59.
Summa 308.
Summa Regularium 513.
VI. TJnus sacerdos est ad Catholicos 519.
„ sac. cur. „ „ „ 630.
„ regularis „ „ „ 888.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. cum Praep., Dec, 8 Can., 6 vicar.,
1 praedicat. Praebendae : P. et D. a 3.500 fl., 4 can. a 1.600, 4 a 1.400,
3 vic. a 800, 3 a 600 fl.
2. Alia: 415 par., 54 benef., 21 curatiae, i. s. 490. Accedunt 202
capell. (incl. local.), 2 off. praedicator. , 29 cooperaturae. Reditura omnium
benef. 485, qui in catalogo recensetur, si dividas per beneficiorum numerum,
unumquodque habet 738 fl. rh. Sunt vero: usque ad 100 fl. 1, ad 200 — 2,
ad 300 — 4, ad 400 — 10, ad 500 — 42, ad 600 — 84, ad 700 — 106,
ad 800 — 74, ad 900 — 59, ad 1000 — 43, ad 1100 — 22, ad 1200 — 13,
103
ad 1300 — 5, ad 1400 — 5, ad 1500 — 9, ad 1600 — 1, ad 17 — 1, 18 — 1,
19 — 1, supra 2.
VIII. Scholae. 1. Universitas (vide num. IV.). 2. Gymn. et scholae latinae
cath. 3, schol. lat. 7. 3. Scholae real. et industr 2. 4. Seminar. magistror.
elem. 1.
IX. Administratio. 1. Ordinariatus : Dir., Cons. omnes capitul. , secret,
actuar., registr., cancell., cursor. 2. Tribunal. eccl. II. inst. deleg. pro archid.
Bamberg. habet eosdem, quos Ordinar. , assessores. 3. Consistorium (trib.
matrim.) cum Offic. , 9 Consil. (canon.) 1 secret., 1 registr. , 1 cursore. Hoc
collegium sub praesidio ipsius Episcopi fungitur in Ilda instantia deleg. pro
causis matrim. archid. Bamberg. 4. Commissio pro administr. fundo emeritor'
habet Dir. , 4 consil. (parochos), cassar. es secret., cursor.
§• 73.
C. Dioecesis Eichstett-ensis.
Fundata a. 745 a Pippino rege et S. Bonifacio, approbante P. Gregorio
III. et Moguntinae metropoli subdita. A- 1015 aliquot partes dioec. Bam-
berg. subjectae sunt, saec. 16^0 valde diminuta est, a. 1802 saecularis reddita,
1817 resp. 1821 restituta et de novo circumscripta (vide Bamberg.).
Sedes episcopalis vacat.
Mensa : 8.000 fl. (ex aerario publico). Taxa camerae : 500 fl. aur.
= 1135 sc. 65 baj.
I. Situs. Continet circulos : Regen-Rezat - Oberdonau-Krcis.
II. Dividitur in 17 Decanatus praeter Civitatem. Quisque decanatus habet
Decanum et Camerarium, qui ab Ordinario instituuntur.
III. Status animarnm (1863): Cath. 154.778.
Neo-baptizati a. 186y62: legit. nati 5.475, illeg. 1.176, i. s. 6651.
Mortui: adulti 2333, infantes : legit. 3166, illegit. 791, i. s. 6290.
Matrimonia : cath. 1.122; mixta : 26 [— 23 cum educat. cath. , 1 cum
educ. mixta, 2 cum educ acath. — ]. Ab a. 1854 usque ad a. 1861 incl. 161
mixta matr. sunt contracta (146 cum cath., 3 cum mixta, 12 cum acath
educat.). Dispensat. ab imped. dirim. inita sunt 50, ab imp.
consang. 2di gr. 5 ; cons. 3tii gr. tangent. 2dum 4 ;
3tii „ 16; „ 4ti n n 3tium 2;
n 4ti „ 7.
affin. lmi n liytiffin.2& „ „ lmum 1-
2di „2; „ 3tii „ „ 2dum 1;
^ n 3tii , 1.
Confirmati : 3938.
Neo-communicantes circ. 2819. Communic. generaliter 119.719.
104
IV. Clerus. a. Institutio. a. Seminarium Eichstett. in quo recipiuntur
pueri et usque ad presbyt. educantur. Classes latinas et gymnas. in schola
lat. resp. gymn. publ. frequentant ; philosophiam et theolog. in seminario, quod
habet Lyceum episc. cum Rect. et 5 Profess. Seminar. habet Reg., Praef
musicae, 10 alumnos diac, 32 acolyth., 5 tons. philos studios., 51 scholar.
gymn. et schol. lat., in summa 98. Praeterea 3 theol- et 6 philos. stud. in
civitate degunt. Seminarium habet fundum 122.859 fl. (e quibus pro tempore
tantum 13.590 oneribus reditum fere exaequantibus sunt liberi), a gubernio vi
compromissi judicialis 2 Mart. 1847 annuos 2942 fl. rh. Seminaristicum sum-
mam annuam 274 fl. dat.
b. Titulus ordinationis fere solus est mensae regiae. 1 sac. ordin. est ad
patrimonii, 6 Romae ad tit. missionis, 1 ad tit. mensae dat. a quadam
civitate.
c. Sac. emeriti e fundo emeritorum (domus, ubi degere possunt, deest),
cujus reditus ad circ. 6.292 fl. sufficit, partim 400 fl. recipiunt, partim
adjuvantur (summa 300 fl. vel minori), ut cooperatorem sibi adjungere
possint. Ex eodem fundo beneficia, quorum dotatio minor est, adju-
vantur, denique necessitatibus sacerdotum (morbis cet.) subitaneis occur-
ritur. In schematismo accurata redditur ratio.
d. Demeriti aut solam tituli (104 fl.) aut duplam tituli summam recipiunt
aut in monasteriis collocantur ad resipiscendum et inspectioni decanorum
parochorumque subjunguntur, in quorum districtibus domicflium collocant.
e. Status. Sac. saec. 369, reg. 31, i. s. 400. Sac. in cura animarum
342, extra dioec. 8, neo-ord. (1862) 9, mortui 16, dimissi 8, recepti 9
(numerus diminutus ad 6), jubil. 1, emeriti 10 (anno 1865 quatuor
50mum sacerdotii annum attingent).
V. Begulares. A. Religiosi. 1. Reform. 2 conv., 2 hosp., 20 s. , 3 cl.
nov., 28 L. p. 1 nov. , i. s. 52.
2. Capuc. 2 conv. , 11 s. , 9 L. p. 3 nov. , i. s. 23. Summa 75.
B. Beligiosae. 1) Bened. 1 m. , 43 monial. 2) Sor. paup. schol. de N. D.
7 d., 63 s. 3) Sor. S. Vinc. 4 d., 16. 4) Franc. 3. Ord. (Pirmasens) 4 d.,
13. 5) Sor. SS. Salvator. 1 d., 6 s. — Summa 141.
Summa Begularium 216.
VI. TJnus sacerdos est ad Catholicos 387.
„ sac. curat. „ „ „ 458.
„ regularis „ „ „ 726.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cathedr. cum Praep., Dec, 8 Can., 6
vicar. De provisione vide §. 62. ^n. 3. Praebendae P. et D. a 2.500 fl. , 4
can. a. 1.600, 4 a 1.400 fl., 3 vicar. a 800, 3 h 600 fl.
2. Alia. Par. et cur. 202, ben. 61 (inter quae 10 simpl., quibus offic.
tantum s. missam persolvendi incumbit; 18, quorum benef. „pro possea tantum
105
obligantur ad curam, reliqua habent certam in cura sustinenda obligationem),
cooperat. 67. Summa 263. Institutio beneiiciorum fit per Vic. Gen. aut,
petente candidato, per Decanum s. Camerarium ad hoc delegatum. Pro
decanis, camerar. et 4 parochis vocatur ^investitura" , pro reliquis „commendau.
Quae in hoc differunt, quod „commendatift jurejurando profitentur „jus Ordi-
narii permutandi, quando utilitas vel necessitas urgebit juxta laudabilem Eccle-
siae Eichstettensis consuetudinem", de caetero non differunt. Installatio per
Decanum et „regium districtus officium" conjunctim fit.
A republica ex his 263 benef. dotata sunt 3 (curati regior. carcerum),
17 par. ex aerario annuatim 566 ad 1000 fl. et supra habent, quippe quae
ante saecularisationem monasteriis incorporata essent, quorum bona respublica
confiscavit. Ex eodem titulo 5 ben. reditum 300 ad 500 fl. habent. Praeterea
haec beneficia alios habent reditus, jura stolae cet. Permulta alia ex aerario
habent aliquem reditum (ex titulis diversis maximum Ordinatui ignotis) partim
pecuniae, partim naturalium (granum, lignum cet) ad 50 fl. , 31 par. et 3
benef. 2 coop. a 50—100 fl., 13 par. et 2 ben. a 100—200 fl., 13 par. et 1
ben. a 200—300 fl., 11 par. et 1 benef. a 300—400 fl., 6 par. et 2 benef.
a 400-500 fl.
VIII. Scholae. 1) Gymnasia et scholae latinae cath. 1 cum 9 mag.
2) Schol. lat. 3. 3) Schol. real. et industr. 1. 4) Schol. elem. Quaevis
parochia habet unam pluresve. 5) Seminar. Magistr. elem., gymn. et schol.
lat. acath. non existunt.
IX. Administratio. 1 . Consil. eccles. (Ordinariatus) cum Dir., Consil. eccl.
(canonicis), 1 secret. 1 archiv. 2. Vicariatus Generalis cum Vic. Gen., 5
Consil. (can.) 1 secret. Hoc officium fungitur qua tribunal pro causis discipli-
nar. 3) Consistorium (Trib. matrim.) cum Offic, 5 Cons. (can.) 1 secret. 1
defens. matr. Anno 1862 tractatae sunt causae : crim. nulla, annull. matr.
nulla, separ. a thoro et mensa 4.
X. Fundationes et stipendia a. 1862 facta sunt ad piam causam usque ad
summam 22.234 fl. , ad quas accedunt multae aliae donationes ad restaurandas
et acquirendas res eccles., utensilium : calicum, paramentorum cet.
IX. Tributa ecclesiastica. 1. Seminaristicum, quod a singulis parochis
quantitate consueta debetur et 274 fl. est. 2) Consuetum annuum, a parochis
solvendum, initio ad sumtum visitationum episcopalium ferendum destinatum,
quod in dioecesi redit. 128 fl. 52 cruc. habet.
§. 74.
D. Dioecesis Spirensis (SpeyerJ.
Erectam esse saeculo septimo sub Dagoberto I. Francorum rege veri est
simillimum. Qui enumerantur primi episcopi minime certi sunt. Subdita erat
106
ex temporibus S. Bonifacii Moguntinae Metropoli. Anno 1802 saecularis red-
dita a. 1817 resp. 1821 restaurata et denuo circumscripta est. Episcopus
Nicoraus Weis, nat. 8. Mart. 1796, ordin. 22. Aug. 1818,
inthronis. 20. Jul. 1842.
Mensa: 8.000 fl. rh. Taxa camercue 500 fl. aur. (1135 sc. 65 baj.),
I. Situs. Continet territorium Palatinatus (rhen.) bavar. circuitus mil.
□ 107.87.
II. Bividitur, ut territorium politicum in 12 ^commissariatus rurales", in
12 decanatus districtibus civilibus correspondentes. Decani et definitores cujus-
que decanatus a parochis electione proponuntur, ab Ordinario nominantur.
III. Status animarum (Dec. 1861) : Cath. 252.953, Acath. (evang. unit.
conf.) 322.019, menonit. cet. 2.948; judaei 14.582.
Ab a. 1852 — 1857 numerus animarum cathol. propter emigrationem 10.187
diminutus fuit. Mense Dec. a. 1858 erant 247.851 cath., ita ut intra hoc
triennium (ab a. 1858 — 1861) numerus 5.102 auctus sit.
De reliquis, quum „registra status" quoad effectum civilem non a parochis,
sed a magistratu civili conscribantur, apud Ordinariatum nihil constat.
IV. Clerus. a. Status (Oct. 1863): S. s. 288. [1 episc, 2 dignitar.,
8 can., 5 vicar. eccl. cathedr., 180 parochi, 1 reg. semin., 1 subreg., 1 repet.,
1 dir. convictorii, 1 praef. conv. , 2 prof. gymn. , 1 insp. seminar. magistr. , 1
praef., 22 administrat. paroch., 3 curati carcerum, 30 capell. , 14 par. emeriti,
7 titulo mensae viventes; extra dioec. 8]. Sac. curati 240, jubil. 1. Annis
1850 — 1858 ordinati sunt 86 sacerdotes.
b. Institutio. 1. Seminar. jpueror. (Reg., Dir., Praef.) cum 110 alumnis,
qui in gymn. publico instruuntur. 2. Seminar. Clericor. Reg., Subreg., Repet.,
3 Prof. et 6 alumni. Theologiae studiosi absoluto philosophiae studio et
biennio theol. in univers. (Monac. aut Herbipol.) in seminar. recipiuntur.
Erectio seminarii secundum accuratam Conc. Trid. regulam collisionis cum
ministerio bavarico ansam dedit anno 1864. A civitate pro seminario annua-
tim solvendi sunt 8.330 fl. rh.
c. Titidus ordinationis solus est mensae regiae.
d. Pro emeritis parochis existit fundus emeritorum, formatus ex fructibus pa-
rochiarum intercalaribus, ex antiquo hoc fundo, certa summa a republica solvenda
annuatim, fundationibus et legatis ad hunc finem destinatis, pecunia solvenda
ab iis, qui foederi cum eo conjuncto adscribuntur, et quum recipiantur, et
annuatim. Est enim cum fundo emeritorum conjuncta ^societas libera pro
adjuvandis clericis aegrotis", quae habet 117 socios. In schematismo a. 1859
fundus recensetur 146.954 fl. Pensio emeriti maxima est 500 fl.
e. Pro demeritis neque domus neque certus fundus adest. Aut ad titulum
mensae reducuntur, aut supplementum ex fundo emeritorum iis praebetur.
Y. Begulares. A. Beligiosi. Minorit 1 conv., 6 s. 4 L. p.
107
B. Beligiosae. 1) Dominic. 1 mon. 15 monial. et laic. 2) Virg. Angl.
1 d. 4 sor. 3) Sor. Inf. Jesu Paup. 1 d. 21 sor. 4) Francisc. Paup. 3. Ord.
(Pirmasens) domus materna et 6 fil. cum 90 sor. et nov. Praeter has 168
sorores hujus congregationis in dioeces. Monac. , Bamberg., Ratisb., Eystett.,
August., Friburg. laborant. 5) Sor. schol. Paup. 1 d. 36 sor. et nov.
Summa 166.
Summa Hegularium 176.
VI. Vnus sacerdos est ad Catholicos 860.
„ sac. curat. „ „ „ 1.054.
n regularis ,, n „ 1.439.
VII. Beneficia. 1. Capit. Eccl. Cath. ad B. M. V. Assumpt. cum Praep.,
Dec, 8 Can., 6 Vicar. Provisio §. 62. n. 3.
Praebendae: P. et D. a 2.500, 4 can. a 1.600, 4 a 1.400, 3 vic. a 800,
3 a 600 fl. rh.
2. Alia. 214 par. cum multis filialibus. Benefic. resid. 3. Omnes parochi
(quum jus franco-gallicum in hac dioecesi vigeat) ex aerario 500 francos
recipiunt et, ubi reditus e bonis propriis vel percepti communales non sufficiant,
ad congruam 700, 800 et 1000 fl. supplendam necessaria summa subminstratur
ex eodem. Ex indice in schematismo contento reditus beneficiorum sunt : 200
usque ad 300 fl. — 45, ad 400 fl. — 48, ad 500 — 28, ad 600-^-31, ad
700 — 11, ad 800 — 16, ad 900 — 9, ad 1000 — 3, ad 1100 — 1, ad
1200 — 4, ad 1300 — 3, ad 1500, 600, 700, 900 singulae. Quoad reliquas
nulla notatur fassio apud 1 ; 2 sunt infra 200 fl.
3. Fructus intercalares praebendarum et vicariarum eccl. cath. fabricae
eccl. cath., parochiarum vero fundo emeritorum assignantur. Si parochiae sint
pauperes aut templum s. aedes paroch. reparatione indigeant, toti vel pro parte
ad hunc finem destinantur.
VIII. Scholae. 1 Lyceum (Spirae) philos. 2 Gymn. 4 scholae reales, 13
scholae latinae (quot ex iis catholicae sint, ignoro), 630 scholae element.
cath. cum totidem magistri (masc. sive fem.). Scholae elem. acathol. 825, jud.
61. Pro regula scholae elem. aut mere cath. aut acath. sunt. Ubi vero pau-
pertas communitatum vel parvus unius confessionis scholarium numerus obstat,
scholae mixtae existunt, quibus magistri, si numerus discipulorum utriusque
confessionis aequalis sit, alternando cath. et acath. praeficiuntur.
IX. Administratio. 1. Ordinariatus cum Dir., 9 Cons. (can.) 1 Secret.
Hic. Ord. et causas matrimon. judicat et causas discipl. cleric. in lma inst.
Anno 1862 unus proeess. discipl. fuit. 2. Officialatus cum Offic. et 1 Secret.
3. Consil. administrandi fundi emeritor. cum Praes, , 4 Consil. , Rationario.
4. Consil. administr. fundi decanalis cum Praes., 3 Consil., 1 Rationar. Hic
fundus, formatus ex paucis, quae revolutio reliquerat, resol. regia diei 18. Jun.
1830 ad sustentanda onera decanatibus connexa et ad remunerandos decanos
ex resol. 8. Dec. 1855 ab ecclesia administratur.
108
X. Tributa ecclesiastica nulla existunt. Voluntarias summas tribuunt clerici
annuatim 1) pro convictorio ab anno 1851 usque ad a. 1857 in summa
12.528 fl. , 2) pro domo dioecesana orphanorum aliisque piis causis.
XI. Societates et Confraternitates. 1) „Societas pro adorando SS. Sacra-
mento et adjuvandis ecclesiis pauperibus" habuit 22. Dec. 1858 socios 613,
redit. 360 fl. 2) Soc. Sti Johannis. 3) Societas Inf. Jesu. 4) Soc. Ludov.
Missionum (per annos viginti in summa 40.800 fl.). 5) Soc. S. Nicolai pro
orphanis. 6) Societates S. Vicentii, S. Elisabethae ad adjuvandos aegrotos.
Fundationes missarum omnis generis ab a. 1851 usque ad a. 1858 factae
sunt ad summam totalem 51.318 fl. (1143 fund.)
II. Provincia Monaco-Frisingensis.
§. 75.
A. Archidioecesis Monaco-Frisingensis.
Concordato a. 1817 sedes episcopalis Frisingae Monachium est translata
eaque in metropolitanam erecta, cui pro dioecesi datum fuit territorium, quod
eo tempore dioecesis Frisingensis habebat; Antistites „Archiepiscopi Monachii
et Frisingae" nuncupandi sunt. Frisingae dioecesis a. 718 a S. Corbiniano
est fundata et metropoli Salisburgensi erat subjecta.
Tertius Archiepiscopus est :
Gregorius Scherr, Ord. S. B., nat. 22. Jun. 1804, ord. 4. Aug.
1829, inthronis. 28. Aug. 1856 (ex a. 1840 abbas mon. S. B.
Mettensis).
Mensa : 20,000 fl. ex aerario. Taxa camerae apost. 1.000 fl. aur.
(= 5.000 fl. rh.).
I. Situs. In districtibus Gubernii bav. superioris et inferioris sita.
II. Dividitur in 2 Commissariatus archiep. (Monacens. et Landshutens.)
et 36 Decanatus. Cuique decanatui praesunt: decanus, camerarius, testis syno-
dalis (ex parochis), qui a clero decanatus curato aut in concilio publico
aut suffragiis ad curiam episcopalem mittendis eliguntur et ab Ordinario
confirmantur.
III. Status animarum (a. 1865). Cathol. 550.871, Acath. ad 20.000,
Jud. 4.000.
Communicantes (excepta civitate Monac.) 350.113.
Nati 21.741, inter quos legitimi masc. 8.101, fem. 7,455, i. s. 15.556;
illegit. masc. 3.157, fem. 3.028, i. s. 6.185.
109
Mortui: infantes 11.113 (inter quos 443 non-baptizati), adulti 8.611 (inter
quos 730 sine sacramentis) in summa 19.724.
Matrimonia sunt contracta 5.378 mere catholica.
Mixta 182, inter quae cum educat. mere cath. 124, mixta 1, acath. 57.
S. Conjirmat. sacram. receperunt 4895.
Anno 1864 numerus animarum auctus est 14.465. Nati a. 1864 erant
ad incolas univ. ut 1 ad 20, mortui ut 1 : 20 , nati illeg. ad natos legit. ut
1: 2V4. Nati sunt plus quam mortui 2017.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminaria puerorum Frisingae et Scheyern,
quorum aiumni (54 et 133) Frisingae in gymnasio publico, Scheyern in gym-
nasio PP. Benedict. instituuntur. Ex iis alumnis 41 et 128 gratis aluntur.
2. Seminar. Clericorum Frisingae cum Dir., Subreg. et duobus presb. habet
67 alumnos, qui in Lyceo publico scholas frequentant. Reditus est aut e bonis
propriis aut ex aerario. Accedunt 1000 fl. ex seminaristico , a clero antiquae
dioecesis partis solvendo, et alumnatico a clero ejus partis solvendo, quae a.
1808 ab archidioec. Salisburgensi et dioecesi Chiemensi separata et Monac.
adnexa est. 3. Collegium Georgianum cum universitate Monac. conjunctum,
in quo 60 alumni (ex archid. 11, dioec. August. 33, Ratisb. 10, Passav. 4,
Spir. 2) gratis aluntur. In eo est seminarium Jiomileticum cum 50 alumnis.
Facultas theologica univ. Monac. habet 7 Prof. 2 privatim docentes.
Lyceum Frising. habet Dir. sacerd. et in sectione theol. 5 Prof., in philos. 2
(cum direct), gymn. Fris. 6 magistros sacerd.
b. Titulus ordinationis. Plurimi sacerdotes ordinati sunt ad titulum
mensae regiae, pauci ad tit. mensae a communitate datae vel patrimonii, regu-
lares ad tit. prof. rel. vel paupertatis.
c. Clerici bene meriti (emeriti) aluntur aut ex aerario publico (ex quo
annuatim pro regno bavarico dantur 16.500 fl.) aut e fundo emeritorum dioe-
cesano, aut e beneficio. Eodem modo clericis demeritis providetur. Titulus
mensae regiae datur sacerdotibus, qui, antequam beneficium ecclesiast. con-
gruum canonice adepti sint morbo corporis aut animi inhabiles sunt redditi,
aut qui sententia criminali depositi sunt, aut denique beneficium tam tenue
habent, quod sustentationem ad vitam sufficientem non praebeat. Si presbyteri
deficientes beneficium congruum habent aut resignatione canonica pensionem
annuorum 400 fl. e fundo emeritorum merent, titulus regius denegatur. Pro
regula duplex titulus 208 fl. datur, pro demeritis 182 fl. 30 kr., triplex fere
tantum pro sacerdotibus mente captis. Simplex titulus datur ad supplendam
congruam aut ad adjuvandos clericos (e. gr. pro salubrium aquarum usu).
Quinquennio postremo annuatim ex aerario dati sunt 7.500 fl. Fundus emerit.
est 365.248 fl., e quibus 263.712 fl. actu reditum dant. A. 1862/63 reditus erat
49.874 fl., expensa 45.831 (pro pensionibus 10.452. adjum. 3.004, cooperato-
ribus tenendis 1303).
110
d. Sacerdotes puniendi detinentur in „domo presbyterorum" Dorfenii, aut in
monasteriis. Praeterea hospitium presbyterorum Neuburgense (in dioec. August.)
interdum sacerdotes recipit.
e. Status (fine a. 1864) : sac. saecul. 1165, regul. 133, i. s. 1298. Inter
sac. saec. sunt praeter Archiep. et Auditorem Nuntiaturae can. vicar. benef
eccles. metrop. et collegiatar. 44, parochi 350; benef. 201, expos. et vicar. 62,
cooperat. 164, coadjut. 115, praedicatores professor. cet. 107, commorantes 120.
(Magnus numerus est sacerdotum aliarum dioecesium in hac dioecesi com-
inorantium)
Compleverunt 90mum aetatis annum 1, 88vum 2, 87tum l? 86tum 4?
85tum 2, 83tium 3, 80mum 4, 75tum 13? 70mum 33, 65tum 54, 60mum 156,
50mum 264, 40mum 305, 30mum 256, 25tum 50. Annum presbyteratus 50mum
peregerunt 25, 40mum 65, 30mum 283, 25mum 125.
Anno 1864, neo-ordin. sunt 18, in dioec. recepti 24, mortui 31, e dioec.
dimissi 22. Itaque numerus diminutus est 11. Decennio proxime praeterito
sunt: neo-ord. 293, recepti 338; mortui 300, dimissi 286, itaque numerus
totalis auctus per hoc tempus 45.
In aliis dioec. degunt 8. Monasteriorum saecular. redditorum adhuc
vivunt 2 ex-religiosi. Summa sac. curatorum 917.
V. Begulares. A. Beligiosi. 1. Benedict. 2 abbat. (Scheyern, Mo-
nachii) cum 47 sac. 1 cl. prof. 1 nov., 32 laic. prof. 7 nov. 3 cand., i. s. 91.
2. Capuc. 3 conv. 28 sac. 17 laic. p., i. s. 45.
3. Reform. 3 conv. 1 hosp.: 33 sac. 7 cler. prof., 29 laic. p., i. s. 69.
4. Redemptor. 1 coll., 20 sac, 14 laic. prof., i. s. 34.
Summa 239 (accedunt 2 ex aliis dioec.
B. Beligiosae. 1. Soror. Miser. S. Vincent. in 29 instit. cum 71 Prof. 26
nov. 26 cand., i. s. 123. [In dioec. August. fine a. 1864 erant in 13 instit.
56, in Passav. in 6 instit. 22, in Ratisbon. in 18 instit. 61, in Eichstett. in 4
instit. 15, in Herbipol. in 2 instit. 13; m toto regno Bavariae erant 453 prof
52 nov. 36 cand., in summa 541].
2. Benedict. 1 mon., 13 prof. 1 nov. 13 laic. prof., i. s. 27.
3. Brigitt. 1 mon., 22 prof. 9 laic. prof., i. s. 31.
4. Virg. anglic. 12 instit. et filial. dom., 333 sor. [in toto regno fine a.
1864 in 12 dom. et 40 filial. 972 sor. et 80 cand., quae 1341 puellas educant
et 10.925 docentj.
5. Sor. schol. pauperes 1 dom. mat. et 24 fil. cum 183 prof., 50 novit.,
27 cnnd., i. s. 260.
6. Franeisc. 2 dom., 33 prof. 2 nov. 6 laic. prof., i, s. 41.
7. Sor. Pastoris boni 1 dom., 26 prof., 20 laic. prof., 11 aliae, i. s. 57.
8. Salesian. 3 mon., 70 prof. 26 laic. prof, 22 aliae, i. s. 118.
9. Servit. 1 mon., 41 prof. 5 nov., i. s. 46.
111
10. Ursul. 1 mon., 41 prof. 4 nov., i. s. 45.
11. Filiae SS. Redempt. 5 inst. 16 prof., 11 nov., i. s. 27.
Summa Keligiosarum 1108.
„ Eegularium 1 347.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 424.
„ sac. curatus „ „ „ 600.
„ regularis „ „ „ 409.
VII. Beneficia. 1. Capitulum Metropolit. Eccl. B. M. Virg. cum Praep.
et Dec. (infulat), 10 Gapitul. 6 Vicar., 3 ad honores. De jure providendi vide
supra §. 62. n. 3. Praebendae ; Praep. et Dec. 4.000 fl., 5 can. sen. a 2.000,
5 jun. a 1.600, vicar. 3 a 800, 3 a 600 fl.
2. Capitid. collegiat. a) ad S. Gajetanum Monachii cum Praep., Dec. et 6
Capit, 6 honor., 1 ad honores, 6 vicar. chori, 1 praedic. , 1 cacremon.
b) Cap. coll. Laufen cum Dec. et 3 Can. cur. 3 incur. c) Cap. coll. Titt-
monning cum Dec, 3 Can. cur. 2 incur.
3. Alia : parochiae 365, benef. et manualia (comprehensis iis, quae ob
tenuem dotationem proprium beneficiarium non habent sed aliis adjunguntur)
437, vicar. et exposit. 60, cooperat. 189, coadjutoriae (quarum numerus differt,
quum aliquot tantum parochi obligati sint ad coadjutorem assumendum, pro
regula ibi coadjutor adsit, ubi numerus missarum fundatarum aliaeque obliga-
tiones , senectus vel valetudo tenuis aliaeve rationes personales et locales
postulant), alia (officia praedicatorum, confessariorum monialium, capellaniae
arcenses cet) 81, in summa 1339.
De jure providendi vide Tab. II.
Beneficia omnis generis propria possident bona. 25 parochiae, quondam
monasteriis incorporatae ex §. 37. conclusi deputat Imp. R. G. a. 1803 ab
aerario dotationem pro parte habent.
Congrua parochorum censetur 700 fl.
VIII. Scholae. 1. Universitas Monacensis (vide num. IV. a.). 2. Lyceum
Frisingense (ibid.). 3. Gymnasia : 5 publica a civitate dotata, 1 archiep. Ma~
gistri illorum 5 a republica nominantur. Catechetae et inspectores scholarum
district. ab Ordinario missionem eccles. recipiunt 4. Elementares 843. Ma-
gistri a republica nominantur, scholarum regii inspectores locales sunt parochi.
Scholae elementares aut catholicae aut acath. sunt, in mediis et superioribus
religio et historia a magistro cath. et acath. traduntur. Scholae elem. acath.
in 5 locis adsunt.
IX. Administratio dioecesana. 1. Consilium archiep. ecclesiasticum generale
|ad quod omnes Capitulares metrop. vocantur; Ordinarius vero alios quoque
presbyteros ordinare potestj cum Direct, qui absente Ordinario praesidet,
jurisdictionem vero non exercet; ad tranctandas res temporales [administrat.
bonorum fabricarum et beneficiorum, res ad decimas redemtas pertinentes,
aedificationem, administrat seminariorum, monasteriorum temporalia, fundum
emeritorum (administrandum a praeside e capitularibus sumto et aliquot e clero
112
dioecesano presbyteris eleetis et cassario clerico)] res scholasticas, societatis
dioec. artificiae, fines parochiarum et decanatuum regundos cet., praeterea res
graves, quae ad rempublicam pertinent. Adsunt praeter Canonicos 19 Con-
sil. eccles.
2. Vicariatus generalis sub Vicario generali habet eos Consiliarios (8) et
assessores, quos Ordinarius e capitularibus aliisve nominat. Sessionibus Ordi-
narius praesidere solet. Tractat a) spiritualia omnis generis (ordinationes,
approbationes, collationes institutiones cet. , causas disciplinares clericorum, res
decanatuum, curam, sacram. administr., fundationes, dispensationes matrimo-
niales aliasve causas matrim. non contentiosas, casus conscientiae, res regula-
rium, fraternitatum, societatum, ecclesiast., censuram librorum cet.) Vic. gen.
jurisdictionem secundum jus commune exercet, insuper executionem facultatum
quinquennalium aliarumve extraordinariarum. Vota consiliariorum sunt mere
consultativa, quum decisio Ordinario (Vic. gen.) competat; b) qua tribunal
Imae instantiae causas litigiosas, exceptis matrim.
3. Consistorium s. tribunal matrimoniale lmae instantiae cum Dir. (Offic),
2 Consil. 1 assess. 1 secr. 1 Cancell. 1 Def. matr.
4. Tribunal metropolitanum cum Dir., 3 Consil., 2 Assess. 1 Secret, 1
Def. matr. Praeter causas litigiosas dioecesium suffrag. est 3tia instantia pro
provincia Bambergensi, partibus facultate competente in 3*ia inst. ad Curiam
Romanam £>rovocandi.
Secunda instantia pro archidioecesi in omnibus causis litigiosis delegata
est a Papa Episcopo Augustano (decreto 12. Jun. 1863 in tres annos). In
3*ia instit. ad Curiam Rom. in causis a Vic. gen. decisis appellatur; moderno
vero Nuntio apost. facultas data est, in casu unum ex episcopis Bavariae
delegandi.
X. Societates et Confraternitates. 1. Soc. S. Corbiniani (ex a. 1859) ad
suppeditanda et fundanda ea, quibus seminarium puerorum dioecesanum susten-
tetur. Reditus a. 1864 erat 51.614 fl. , expensa 34.977 fl. Bona, quae redi-
tum actu dant, sunt 157.663 fl. , in summa 255.340 fl. 2. Soc. Missionis
Ludoviciana. Ex archidioecesi a. 1854 dati sunt 30.127 fl. 3. Soc. S. Vin-
centii a Paula. 4. Soc. ad educandos infantes neglectos, qui red. 3655,
expens. 3263, bona 16.231 fl. habuit. 5. Soc. SS. Jesu Infantis (cujus consi-
lium generale Parisiis sedet) ex archid. a. 1864 summam 7934 fl. recepit.
6. Soc. Opificum cathol. 7. Soc. S. Elisabethae (ad adjuvandos pauperes,
aegrotos cet.) circ. 600 pauperes adjuvit, red. 6685, exp. 5642 habuit. 8. In-
stitutum Marianum pro catholicis mulieribus servientibus 1017 puellas apud
dominos collocavit, 496 hospitavit 53 reconvalescentes aluit, habuit red. 8674,
exp. 7728 fl. rh. 9. Domus, in qua mente capti, quos vocant „Cretinsa,
aluntur et societas ad hunc finem erecta red. 24.523, exp. 13.181 fl. habuit et
92 aegrotos curavit. 10. Soc. perpetuae adorationis SS. Sacramenti et ad
adjuvandas ecclesias pauperes habuit red. 1407, exp. 1249, fundum 3258 fl.
113
11. Soc. dioec. arti christianae dicata. 12. Soc. pro restauranda ecel.
Metropolitana.
XI. Fundationes, legata pia cet. Pro s. sepulchro Hierosol. collecti sunt
a. 1864, fi. 12.242, praeterea 4 collectae generales pro aedificandis ecclesiis in
aliis dioecesibus habitae sunt. Pro denario S. Petri a. 1864 recepti sunt ex
collectis 17,851, a confraternitate S. Michaelis 4666. i. s. 22.518 fl. Funda-
tiones a. 1864 pro anniversariis aliisve rnissis 491 factae sunt cum fundo
14(X761 fl. destinatae pro 202 parochiis (pro parochiis Monachii 68). — 1 benef.
erectum 2 benef. fundata et erecta sunt, 3 officia praedicatorum, 2 expositurae
cum obligatione scholam tenendi, 2 expos. curatiales creatae, 6 dismembra-
tiones factae.
§. 29.
B. Dioecesis Augustana (Augsbur g).
Erecta saeculo VI> exeunte, saeeularis reddita a. 1803, per concordat.
a. 1817, bulla „Dei ac Domini" a. 1819 restituta et de novo circumscripta
est Episcopus
Pancratius Dinkel, nat. 9. Febr. 1811, ord. 31. Aug. 1834,
inthronis. 21. Nov. 1858.
Mensa: 10.000 fl. Taxa camerae : 600 fl. aur. = 3332 fl. rh.
1. Situs. In district. Gubern. Schwaben et Neuburg, Bavariae super.
et Franconiae mediae.
II. Dividitur, si adnumeres civitatis decanatum et archidiaconatum in 40
decanatus. Decani aut a parochis electi aut ab Ordinario nominati ab hoc
ipso instituuntur.
III. Status animarum (1863): Cath. 616.947, Acath. 70.000 ad 80,000,
Jud. ad 5.300.
Neo - communicantes 11.000 — 12.000. Idem numerus confirmatorum per
annum adest, a. 1862 extraordinarie 17.531.
Matrimonia mixta sunt contracta 123, quorum 100 cum educat. Jiberorum
cathol. , 23 cum educat. aut mixta aut acathol. Reliqui numeri ignoti sunt
Ordinariatui.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. puerorum Dillingae (fundat. a.
1861) cum Inspect., Praef. et 24 alumnis.
2. Seminar. clericale (ibidem) cum Reg. , Subreg. et 39 alumnis; prae-
terea in collegio Georg. Monacensi aliquot (vide supra) student. Theologi
Dillingae per tres annos Lyceum frequentant, cujus sectio theolog. cum 6
• 8
114
Prof. Alunmi 2di et 3tii anni in una domo degunt, lmi anni in civitate
commorantur.
b. Titulus ordinationis ordinarius est mensae regiae.
c. Pro emeritis adest fundus emeritorum (qui iisdem atque in aliis dioe-
cesibus nititur principiis et iisdem mediis augetur et sustentatur). Membra sunt
1295. Reditus a. 1862 est 35.350 fl., exp. 33.248 fl.rh. Bona sunt 137.427 fl.,
qui reditum dant, in summa 166.468 fl. Accedit hospitium pro presbyteris
dioecesium bavaricarum Neoburgii fratribus Misericordiae traditum, in quo
19 degunt.
d. Demeriti et poenitentes in domo presbyterorum degunt conjuncta cum
seminario clericaJi, cujus reditus ex fundo 45.000 fl. sufficit, quum ipsi corri-
gendi beneficiati sumtum ferre debeant, aliis vero titulus simplex 104 vel
182 fl. praebeatur.
e. Status (1862): sac. saec. 1504, regul. 68, i. s. 1572, si addas 19
extra dioec. commorantes 1591. Inter sac. saec. 2 dignitarii, 8 canonici, 810
parochi, 235 curati et benef, 58 administratores paroch. et benef., 281 capell.
et cooperat., sacerdotes curati 1.384. Jubilati 21, emeriti 9.
Neo-ordinati 34, ingressi dioec. 6; egressi 4, mortui 37. Itaque numerus
a. 1862 diminutus 1. *
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Benedict. 1 abb. 1 prior. 1 hosp.,
33 sac. 32 laic. i. s. 65.
2. Reformati, 1 mon. 2 hosp- , 12 sac. 17 laic. prof., 29.
3. Capuc. 3 conv. 2 hosp., 20 sac. 3 cl. p., 23 1. p., 46.
4. Fratres Miseric. S. Joh. 2 conv. 2 hosp., 3 sac. 24 1. p. 4 nov., 31.
Summa 171.
B. Religiosae. 1) Cisterciens. 1 mon. , 17. 2) Dominic. 6 conv., 117.
mon. 3) Francisc. 3., Ord. 13 inst., 247 sor. 4) Virg. Anglic. 8 dom. 178
pers. 5) Sor. schol. paup. de N. D. 16 inst. 67 sor. 6) Sor. car. S. Vinc.
11 dom. , 77 sor. 7) Franc. paup. 3. Ord. (Pirmasens) 4 dom. , 15 sor.
Summa : 718.
Summa ommium regularium : 889.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 388.
„ sac. cur. „ „ „ 445.
Una persona regul. est ad „ 694.
VII. Beneficia. 1. Capit. eccl. cath. B. M. V. Assumpt. cum Praep.,
Dec, 8 Cap., 6 vic, 1 praed. Jus providendi §. 62. n. 3. Praebendae: P.
et D. 3.000; 4 can. a 1.600, 4 a 1.400, 3 vic a 800, 3 a 600 fl.
2. Alia: 833 par., 92 curat., 209 benef,, i. s. 1134. Eccl. paroch. 840,
fil. circ 840. De jure providendi vide Tab. II. Beneficia plurima habent
bona propria, parochiae non 700, curatiae non 500 fl. reditus dantes aut ab
115
aerario adjuvantur aut omnino dotantur; parochiae monasteriis ex a. 1803
suppressis pleno jure incorporatae vi rec. deput. imp. a. 1803 ab eodem
dotantur.
VII. Scholae. 1. Lyceum theol. (supra IV. a. 2.) et philos. Dillingae
et Aagsburg (cum 4 Prof.). 2. Gymnasia sunt 5 cum scholis latinis 4 classium
adjunctis, 10 scholae latinae (7 cum 4, 3 cum 2 classibus). 3. Schola poly-
tecbnica, oeconomica et industrial. , commercial. et industrial., 1 seminarium
magistrorum cath., 1 institut. pro educandis orphanis, 1 pro pueris surdo mutis
et 1 pro puellis, 1 institut. majus pro educandis pueris et 1 pro puellis, 1
„schola major" pro puellis cath., 1 instit. pro pueris pauperibus „derelictis",
1 pro puellis. Praeterea quaevis parochia et curatia unam scholam elemen-
tarem cum uno, si major est urbs, duobus vel pluribus magistris vel coadju-
toribus („adstantibusa ut vocantur). Scholae, in quibus magistrae puellas
tantum docent, existunt 42, omnes cum congregationibus regularibus con-
junctae. Pro regula una scholae element. classis 100 tantum pueros habere
debet. — Acath. parochiae suas scholas acath. habent.
IX. Administratiodioecesana. 1. Vicariatus generalis sub Vic-gen.,
6 Consil. 2. Consil. eccles. gen. cum Dir. , 10 Consil. 3. Consistorium s. tri-
bunal matrim. cum Offic, 4 Consil., Def. matr., quod fungitur vi delegationis
apost. qua instantia II. pro appellationibus ab Archiep. Monacensi et qua III.
inst. , quum appelletur a dioecesanis Rothenburgensibus a Metropolitano Fri-
burgcnsi. Reliqua uti apud archid. Monacensem. In 3. inst. 1 matr. nullum
fuit declaratum.
X. Fundationes cet. A. 1862 erecta sunt 4 benef. et factae duae dis-
membrationes paroch. — Anniversariar. fundata sunt 876 cum dote summar.
86 995 fl. — 34 parochiis donationes diversi generis et valoris sunt factae. —
Collectae erant : pro mission. soc. Ludov. 14.572 11. pro soc. S. Bonif. 757. —
pro soc. SS. Infantis Jesu 12.852 fl. — pro s. sepulchro Hierosol. 3094 —
pro monast. mulier. Boni Pastoris Monach. 118 fl. — pro SSmo Patre Pio
PP. IX. 15.316 fl.
§. 77.
C. Dioeceses Passaviensis (Passau').
Dioecesis Laureacensis circa a. 100 p. Ch. n. erecta esse iertur; 737 sedes
Passav. translata fuit. Dioecesis a. 1802 saecularisata, a. 18lf restaurata est.
Numerantur ab a. 737 usque ad saecularis. 75 episc, exinde 2. Tertius
Heinricus Hoffstatter, nat. 16. Febr. 1805, ord. 5. Aug. 1833,
inthronis. 17. Mart. 1840.
Mensa : 8.000 fl. — Taxa camerae 600 fl. a. (3332 fl.).
8 *
iie
I. Situs. Major dioecesis pars ad circulum Bavariae inferiorem, minor
superiorem pertinet.
II. Dividitur in 18 Decanatus. Decani a benefic. capituli ruralis per
vota majora eliguntur et, Gubernio communicatis nominibus , ab Ordinario
nominantur, instituuntur.
III. Status animarum (1862): Cath. 287.269 (a. 1861 — 284.955)
Acath. 617 (a. 1861 — 616). Jud. 4.
Nati 9443 (a. 1861 - 9710). Mortui 3939 (a. 1861 — 3913).
Matrimonia 1960 (a. 1861 — 1872).
Matr. mixta pauca a. 1862, omnia exceptis 2 cum promissa educat. liberor.
cath. inita sunt.
S. Confirmat. sacr. receperunt 5637 (a. 1861 — 5376).
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. jpueror. (2 sectiones) sub 2 Reg.,
3 et 6 Praef. cum 84 et 110 alumnis, qui gymnasium regium frequentant.
Soc. Maximil. et Valent. a. 1863 summam 9.273 fl. dedit. 2. Seminar. Cleric.
et domus presbyter. ad SS. Cor Jesu (Mariahilf) cum Reg. , 14 alumnis
presbyt. Semin. ad S. Stephanum (Passav.) cum Reg., 2 Praef., 65 alumnis.
Praeterea 4 in sem. Georg. Monac, 1 Herbip. est.
b. c. De titulo ordinationis et cura emeritorum ac demeritorum idem
dicendum est, quod in dioec. Monac. valet. Adest domus presbyterorum, e
cujus reditu 44 sac. a. 1862 adjuvabantur cum 5.249 fl. Titulum mensae
regiae hoc anno percipiebant 41 sac. ad summam totalem 8.030 fl. Praeterea
existit „domus commorantium u sac. et „domus poenitentium" (Mariahilf).
d. Status : sac. saec. 526, reg. 43, i. s. 569. — Inter saecul. 144 parochi,
56 benef. et provisores benef., 13 vic. paroch., 17 expositi, 237 admin., coop.
coadjut. cet. , sac. sine off. 26, can., vic. choral., praef. semin., prof. 33. Sac.
curati 467.
Sac. jubilati 11. — Neo-ord. 17, ingressi 7; mortui 10, egressi 15.
Numerus diminutus est 1.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Capucc. 1 conv. 1 hosp., 19 sac. 22
L. p. , i. s. 41. 2. Redempt. 1 coll., 24 sac. 4 nov., i. s. 28.
Summa 69 et 1 Bened. e mon. saecularisato.
B. Religiosae. 1) Virg. Anglic. 17 dom., 277 pers. 2) Sor. schol. paup.
de N. D. 2 inst., 6. 3) Sor. car. S. Vinc. 6 dom., 21.
Summa 304.
Summa omnium regularium 373.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos 505.
„ sac. curat. „ „ „ 616.
Una persona regularis „ „ 770.
VII. Beneficia. 1. Cap. eccl. cath. S. Stephani cum Praep. , Dee, , 8
Can., 6 Virar., 10 capell. episc. es presb. choral., Jus providendi supra §. 26
117
n. 3. Praebcndae: P. et D. k 2.500, 4 can. a 1.600, 4 a 1.400, 3 vic. a 800,
3 a 600' fl.
2. ^.Zm; par. 149, benef. 57, vic. par. 13, expos. 23. 6 benef. unita
sunt exposituris, 1 benef. vicariae paroch. In pluribus parochiis benef.
manualia data sunt aut parochis aut aliis presbyteris cum obligatione persol-
vendi s. missas cet.
VIII. Scholae : 1 Lyceum (Passav.), 1 Gymn. et schola latina, 1 schola
industr. (cum 10 Prof. cler.). Praeterea 1 schola lat. et 2 reales. Scholae
elementares cath. in 274 locis existunt, in 18 eorum praeter scholam puero-
rum scholae quoque puellarum sunt, quarum 2 sor. schol. 16 virg. angl. habent.
Scholae acath. in 2 locis sunt.
IX» Administratio dioecesana. 1. Ordinariatus sub Vic. gen. et cum 9
Consil. (Dec„ et Can.) 3 secret. 2. Consist. s. tribunal matrim. lmae inst. cum
Offic, 2 consil., 1 def., 1 secret. A. 1862 tractatae sunt 30 sep. a thoro et
mensa, annullationes nullae.
X. Legata pia, fundationes cet. Denarius S. Petri a. 1862 erat 13.000 fl.
(a. 1861 — 17.400); soc. Miss. Ludov. dedit 7.209 fl. (a. 1861 — 6.775),
soc. Boni Pastoris 166 fl. (a. 1861 — 317), SS. Jesu Inf. 527 (a. 1861 — 528).
Fundationes anniversariorum cet. factae sunt 386 cum summa 40.407 fl. (a.
1861 vero 485 cum summa 45.376 fl.). Collectae ad fines eccles. a. 1862
habitae dederunt summam 3.906 fl. (a, 1861 — 2613 fl.). Fundat. est 1
benef. non cur. summa 15.700 fl. pro par. emer. et resign. Parochiae
redit. 550 fl. non habentes ex resolutione aulica usque ad hanc summam
augeri statutum est.
§. 78.
D. Dioecesis Ratisbonensis (Regensburg).
Erecta a. 739 usque ad a. 1803 habuit 66 episc. A. 1803 sedes archiep.
Moguntina translata est Ratisbonam (bulla Pii VII. d. d. 1. Febr. 1804 con-
firmavit translationem) ; a. 1816 (pacto diei 16. Febr. inter Napoleonem et
Archiep. Dalberg inito) saecularis reddita 1817 restituta est et 1821 novum
episcopum recepit. Quintus exhinc est :
Ignatius Senestrey, nat. 13. Jul. 1818, ord. 19. Mart. 1842,
inthronis. 2. Mai 1858.
Mensa:, 10.000 fl. Taxa camerae : 600 fl. (3322 fl.).
I. Situs. In district. Gub. bav. Palat. super. , Ratisbon. , Bavar. super,
et infer., Francon. super. cum 234 */2 mil. G-
II. Dividitur in 3 Commissar. et 29 decan.
118
III. Status animarum (1862): Cath. 673.180 (Acath. et Jud. ignoro).
Communicantes 513.564, primum confitentes 20.678, confirmati 513.554
(a. 1862 — 15.091).
Neo-Baptizati : legit. 20.078, illegit. 6.307.
Mortui: infantes 12.055, adulti 9.563.
Matrimonia : 4.606.
IV. Clerus. a. Institutio. 1. Seminar. puerorum ad S. Wolfgangum
cum 139 alumnis (Metten, patribus Ord. S. Bened. traditum). Donationes pro
eo erant 4.336 fl. (a. 1861 — 3986), legata cet. 11,905 fl. Redit. erat
91.651, exp. 89.067, fundus 292.663 fl. (plus quam a. 1861 — 11.784 fl.).
2. Sem. Cleric. cum Reg., Subreg., Praef., 2 cooperat., 50 alumn. acclyth.
17 tonsur. Dotatum est nuperrime bonis monasterii Benedict. Scotorum vi pacti
inter Papam et Regem brevibus litt. diei 2. Sept. 1862 suppressi. Pro fine
seminarii sotici cum illo monasterio conjuncti certa summa Congreg. de Pro-
paganda Fide data est ecclesiae sot. destinata.
b. Tit. ordinationis plurimorum sacerdotum est mensae regiae.
c. Fundus emeritorum (membra 964) habet red. 37.563, exp. 38.806.
bona 99.837 fl. Pensiones, adjumenta ordin., pro cooperat. cet. recepeiunt
69 sac.
d. Status : sac. saec. 1.306, reg. 115, i. s. 1421. Inter saeculares : par.
et cur. 430, Vic. admin. 34, praedicat. 6, benef. 130, admin. benef. 20,
expos. cet. 60, cooperat. 420, profess. et magistri 25, commorantes et alii 98.
sac. curati 1.094.
Extra dioec. 52 (15 in offic. publ. , 10 studiorum causa, 5 aegroti, 22
quiesc. et commor.) , jubilati 20.
Neo-ord. 28, ingressi 2. — Mortui 28, egressi 4. Numerus minutus 2.
V. Regulares. A. Eeligiosi. 1 Benedici, 1 abb. (Metten), 1 prior.
(Weltenburg), 49 sac, 9 1. p. , 58.
2. Reform. 2 conv., 3 hosp., 23 sac, 36 L. p. 1 nov., 60.
3. Carmel. calceat. 1 conv., 7 sac 2 cl. p. 7 1. p. , 16.
4. Carmel. discalc 1 conv., 7 sac 2 cl. p. 7 1. p., 16.
5. Fratr. Mis. S. Joh. 1 conv., 1 s., 16 1. p. 1 nov., 18.
6. Redemptor. 2 coll. 1 hosp., 22 sac, 9 1. p. 4 nov., 35.
7. Confrat. Eremit. 1 dom., 1 sac 19 1. p. 1 nov., 20.
Summa 222 (addit. 4 e mon. suppr. 226).
B. Keligiosae. 1) Cisterc. 1 conv., 56. 2) Clariss. 3 conv., 52. 3) Do-
minic 2 conv., 61. 4) Sales. 1 conv., 37. 5) Ursul. 1 conv., 43. 6) Sor.
schol. paup. de N. D. 34 dom., 160. 7) Sor. schol. S. Franc 1 dom., 18.
8) Sor. Boni Pastor. 1 dom., 5. 9) Sor. Cust. S. Elisab. 1 dom., 19.
10) Franc paup. (Pitmasens) 18 inst, 61. 11) Sor. car. S. Vinc 16 dom. 51.
Summa 563.
Summa omnium regularium 789.
119
VI. Unus sacerdo8 est ad Catholicos : 474.
„ sac. curat. „ „ „ 615.
TJna pers. regul. „ „ „ 853.
VII. Beneficia. 1. Capit. eccl. cath. SS. Apoth. Petri et Pauli cum
Pratp., Dec, 8 Can., 6 vic, 1 praed., 2 benef. Jus. providendi §. 62. n. 3.
Praetendae: P. et D. a 3.500, 4 can. a, 1.60, 4 a 1.400, 3 vic a 800,
3 a 600.
2. Cap. colleg. N. D. ad Capell. veterem cum Dec, 6 Can., 6 vic
chor. , — cap. coll. ad SS. Joh. B. et Joh. E. cum Dec , 3 can. , 1 presb*
chor. , 2 vic chor.
3. AUa. 464 par., 148 benef., 52 expos. , 199 coop. lmae 177 coop.
2dae classis, 16 cur.
VIII. Scholae. 1 Lycea 2 cum a) sect. theol. habet 2 Rect. et 7 Prof.
cler. b) sect. phil. 1 prof. cler (reliquos laic). 2. Gymnasia et scholae lat. 3,
seminar. studior. 3, seminar. magistr. 1. 3. Scholae element. in quavis
parochia. Numerum ignoro.
IX. Administratio dioecesana. 1. Ordinariatus cum Vic gen. , 12 cons.
2 secr. , archiv. , registr. , taxat. , exped. , cancell.
2. Consist. s. tribunal matr. sub. Offic cum 2 consil. , 1 def. , 1 secr. ;
3. Administratio episc. cum 1 admin. 1 cassar.
4. Admin. cap. caihedr. cum 1 administrat.
X. Fundationes donationes cet. Anno 1862, — 1231 anniversaria cet.
in summa 88.667 fl. sunt facta. Ad soc Miss. Ludov. dati sunt 13.125 fl. ;
pro s. sepulchro 1.613, denario S. Petri 16.709, SS. Inf. Jesu 5,688 fl. rh.
PROVINCIAE RHENI SUPERIORIS DIOECESES
IN
WUERTEMBERGIA , BADENSI M. D., UTRAQUE
HASSIA, NASSOVIA, S.-WIMARIA
SITAE.
§. 79.
Provincia ecclesiastica superioris Rheni,
Rex Wurtembergiae, Magni duces Badensis, Hassiae, Megalopolitanus,
Oldenburgensis, Elector Hassiae, Duces Saxoniae, Dux Nassoviae, Princeps
Waldeccensis, Liberae civitates Francofurt. Lubecc. et Bremens. a. 1817 Fran-
cofurtum a. M. nuntios miserunt, qui de ordinandis catholicorum in respectivis
territoriis habitantium rebus ecclesiasticis inter se tractarent, ut conventio cum
sede liomana iniretur. Qui nuntii famosam illam „Pragmaticam eccles. caih.
germ.u et „Fundamenta conventionis de rebus eccl. cath, in terris confoed. germ.u
fecerunt, quae documenta Pius P. VII. celebri illa nota diei 10. Aug. 1819 „Ex-
positio sententiae Suae Sanctitatis de declaratione principum et civitatum unitorum
confoed. germ." rejecit. Permultis hinc inde tractatis, compluribus principibus
et civitatibus liberis rem inchoatam destituentibus, die 16. Aug. 1821 bulla
„Provida solersque" apparuit, quae provinciam superioris Rheni constituit,
archidioecesem et dioeceses suffraganeas circumscripsit. Sed bulla demum
„Ad Dominici Gregis custodiamu Leonis P. XII. diei II. April. 1827 erectio
dioecesium facta et electio antistitum ordinata fuit. Notum est, edicto guber-
niorum diei 30. Jan. 1830, pacto cum s. sede inito valde contrario, juris-
dictionem episcopalem fere sublatam esse. Contra hoc edictum breves litterae
Pii P. VIII. „Pervenerat non itau diei 30. Jun. 1830 solenniter sunt pro-
testatae. Ex anno 1848 ordinarii hujus provinciae recta via aut transactionibus
jurisdictionem ipsis debitam vindicarunt. Concordata inter magnum ducem
Badensem et regem Wurttembergiae et s. sedem sunt inita, a guberniis,
instantibus statibus, abrogata, lege civili relatio inter ecclesiam et rem publicam
sancita. Unde evenit, ut, quae sit in quaque dioecesi ecclesiae conditio, a
cujusque terrae pendeat constitutione civili, suo loco exponenda.
Archiepiscojpus et Episcopi ad normam bullae „Ad Dominici Gregis custo-
diamu a respectivo capitulo modo sequenti eliguntur. Intra mensem a die
vacationis computandum Capitulum Principem certiorem facit de nominibus
124
Candidatorum ad clerum dioecesanum spectantium; qui Principi minus gratus
est, e catalogo deletur; manere vero debet numerus sufficiens, ex quo eligi
valeat novus Antistes. De electione valent juris communis praecepta. Idem
valet de processu informativo uni ex Episcopis provinciae vel alii provinciae
dignitario committendo. Si electio non fuerit canonica, aut electus idoneus non
reperiatur, S. Pontifex ex speciali gratia indulsit, ut Capitulum ad novam
electionem canonica methodo valeat procedere.
Dioeceses.
§• 80.
A. Archidioecesis Friburgensis.
Complectitur totum territorium Badense, cujus parochiae olim ad dioeceses
Constantiensem , Argentinensem , Spirensem, Wormatiensem, Herbipolensem,
Basileensem et Ratisbonensem pertinebant] , circuitus 278.065 D nril. et princi-
patus Hohenzollern - Hechingen et H. - Sigmaringen [7. Dec. 1849 regno
borussico traditos et incorporatos] , qui ad dioecesim Constant. pertinebant, cir-
cuitus 21.15 mil. □• Erecta fuit bullis, quae §. 79. memoratae sunt. Habuit
2 archiep. 3*"» et metropolita est :
Hermannus de Vicari, nat. ^3. Mai 1773, ord. 1. Oct. 1797
episc. Macr. i. p. 8. Apr. 1832, archiep. inthronis. 26. Mart. 1843.
Mensa episc. 14.710 fl. mon. rhen. [qui secundum bullam „Providaa cum
omnibus aliis episcopatus reditibus ex agris fundisque provenire debent, sed
usque ad praesens in pecunia numerata dantur, exceptis reditibus praedii
equestris Linz, cujus reditus, inclusis fructibus naturalibus, archiep. suos facit]
Taxa camerae 668 V3 A. [3.000 fl. rh.].
I. Dividitur in 35 dec. in Bad., 4 in Boruss. sitos. Decani eliguntur a
parochis capitulorum ruralium, sive in conventu sive per vota clausa ad Ordi-
nariatum mittendis et ibi aperiendis. Electus aut confirmatur ab Ordinario,
aut, si opus est, nova electio ordinatur. Quisque decanatus insuper habet
can.erarium, et dividitur pro magnitudine in 2, 3, 5 „regiunculasu , quibus
definitores praesunt.
II. Status animarum (1863): 1. in Bad. cath. 897.008, acath. 429.618,
jud. 23.258. 2. in Boruss. 64.839, acath. 1.396, jud. 958, universim cath. 961.847.
Indices natorum, mortuorum, neo - communicantium ordinariatui non trans-
mittuntur, quare numeros afferre nequeam. Numerus confirmatorum item ordi-
nariatui ignotus est, cum s. confirmat. sacramentum a quatuor episcopis vieinis
propter archiepiscopi senectutem administretur.
Matrimoniorum mere cath. numerum annuum Ordinariatas ignorat; mixta
cum educat. prolis utriusque sexus cath. (a die 13. Apr. 1859 ad 15. Apr.
125
1863 universim 939] a. 1862 univ. 259, a 1. Jan. 1863 ad 15. Apr. 1863
vero 132 sunt inita. Quot contrahantur matr. mixta cum educat. acath. sive
mixta apud Curiam ignoratur, quippe quae pro his dispensare non possit
neque sibi referri ob hanc causam jubeat. Dispensationes ab imp. matrim.
dirim. datae sunt,
a. in gr. 1<> aequ. affin. a. 1862 — 64, a 1. Jan. ad 15. Apr. 1863 — 34,
b. „ „ 2o atting. lm. aff. „ „ 19, „ „ „ „ „ 3,
c. „ „ 2o aequ. „ „ „ 10, „ „ „ „ „ 2,
d. „ „ 2o aequ. consang. „ „ 126, „ „ „ „ „ 35,
Dispens. a gr. 3 et 4 aff. et consang. singulae non adnotantur. Ut matrimonia
mixta, multo magis vero civilia evitentur, Curia facillima esse debet in utendo
facultatibus a s. sede concessis et in expetendo dispensationes a s. sede.
Matrimonia mere civilia [lege 9. Oct. 1860 statutum est, ut, si denuntia-
tiones matrimonii lege civili permissi a parocho denegentur aut intra 14 dies a
data schedula officii civilis permittente non iiant, matrimonii denuntiationes et
ipsa copulatio per officiales civiles fieri possint] a. 1862 conclusa sunt 9
(ex quibus unum inter christ. et judaeum).
Registra ecclesiastica baptismat. cet. eo ipso sunt quoque status civilis
registra a republica habita; cui parochi quotannis tradunt : 1) exemplum horum
registrorum, 2) indicem natorum (pro medico publico propter variolas inseren-
das, 3) indicem juvenum aetatis 20 annum atting. propter milites conscribendos,
4) indicem virorum 65. aetat. annum transgressorum propter libertatem ab
auraria (Grewerbsteuer) , 5) indicem mortuorum medico publico propter morbos
inquirendos.
III. Clerus. a. Institutio. 1. Seminaria puerorum 2 unum Frib. cum
100 alumn., alterum Sigmaring. cum 26 alumnis, qui in utroque gymnasium
publ. frequentant. 2. Colleg. iheol. Friburgi , in quo studiosi theologiae
universitatis Badenses vivunt 113. (a. 1864 — 129) sub 1 Dir. et 3 repetent,
quorutn est, lectiones theologicas repetere; anno tertio currente studiosi tonsu-
ram et 4 minor. ord. recipiunt. 3. Sem. cleric. Frib. cum 1 Reg., 1 subreg.,
2 repet. , 1 oecon. et 48 al. (a. 1864 vero 42), in quo recipiuntur qui studia
theolog. absolverunt et per annum commorantur. Pro seminario 25.000 fl. ex
aerario solvendi sunt (secundum bullam „Providaa), qui partim in natura-
iibus dantur.
b. Titulus ordinat., qui viget, est fundi ecclesiae universalis (num. IX.)
ab archiep. datus; in princ. Hohenzollern interdum communitates tit. mensae
constituunt; tit. patrimonii rarus est.
c. Sacerdotes emeriti curati, qui in parochiis vel beneficiis residere nolunt,
aut ex eorum fructibus pensiones sufficientes aut ex fundo eccl. universali
recipiunt Domus, in qua vivere possint, non existit; domicilium ex arbitrio
pendet. Bemeriti in domo speciali — Discolorium — retinentur et aluntur.
Pro sustentatione horum et illorum summa annua 8.000 fl. destinata est.
126
Status. I. in Bad. sac. saec. 1061, reg. nulli. Inter quos apud eccl.
cath. 15, in magist. et admin. 14, curati universim 981 [et quidem praeter
can. par. et praebend. 535 parochi — 37 a parochia absunt cum licentia
ordinarii — 218 administratores parochiarum; 2 curati, 6 administr. curatiarum ;
22 eapellani — 1 absens — 29 administr. capell. ; 8 benef. , 11 administr.;
130 vicarii; 11 cooperatores]. Resignati parochi, cur. , benef. , vel emeriti 43,
sine officio 15, extra dioec. 2. — II. in Boruss. sac. saec. 98, reg. 13, i. s.
111, curati 98 [4 par. absentes a parochia; 63 par. 13 admin. par. ; 4 cur. ;
5 cap. , 3 admin. cap. ; 1 benef. , 1 admin. benef.; 7 vic. , 1 cooperat.]. In
summa: sac. saec. 1159, sac. universim 1172, curati 1079.
IV. Regulares. 1. In Bad. parte religiosorum monasteria non existunt. Reli-
giosae in 9 monasteriis antiquis sunt, quae ordinis (sunt Dominicanae, Cistercien-
ses, Ursulinae, de Nostra Domina) habitum portant et secundum ordinationem
a. 1811 ab Ordinariatu et gubernio communi consilio latam („Regulativa) singulis
trienniis in triennium vota profitentur; haec vero ordinatio a s. sede nunquam
fuit approbata. Gubernium has religiosas nominat „Femi?ias magistras instituti
scholast. et paedagog. N. N.u Quae quum ita sint, nordinesu habere non
possunt. Haec instituta habent universim 224 membra. Praeterea Sorores S.
Vincentii in Bad. parte 32, in boruss. 7 domus vel instituta omnis generis
habent, in quibus 104 sorores laborant. 2. In Boruss. est 1) abbatia Bened.
(Beuron) cum 4 sac. 3 i. p. ; candidat. et novit. numerum ignoro. 2) 1 Colleg.
Soc. Jesu cum 9 s. 20 cl. nov. , 10 1. p. 9 nov., i. s. 48.
Summa religiosorum 52, summa regularium 380.
V. Unus sacerdos est ad Catholicos, (in parte Bad.) 845, (boruss.) 584.
„ sac. curatus „ „ „ . » 914 „ 661.
Una pers. regul. „ „ „ 2531.
V. Beneficia. 1. Cap. eccl. Metropol. ad B. M. V. Assumpt cum Dec.
(praeb. 4.000 fl.), 6 can. (1 a 2.300, reliqui 1.800 fl.) , 6 vic. s. praebendatis
(a 900 fl.). Onmes praebendae (incl. dignitate) alternis vicibus aut ab Ordi-
nario libere conferuntur aut electione capituli. Unus alterumve intra sex heb-
domades a die vacationis numerandas proponere debet Principi quatuor Candi-
datos in s. ord. constitutos iisque praeditos qualitatibus, quas s. canones in
capitularibus requirunt. Quod si forte aliquis ex ipsis candidatis Principi minus
sit gratus, id archiep. vel capitulo Princeps quamprimum indicari curabit, ut
ab elencho candidatorum deleatur; tunc vero archiep. ad collationem seu capi-
tulum intra quatuor hebdomades procedet ad nominationem unius ex reliquis
candidatis, cui archiep. canonicam dabit institutionem (bulla „Ad dominici
gregis custodiam" art. IV.). — Pro fabrica eccl. cath. 5.264 fl. secundum
bullam „Provida« dantur. Fundus fabricae est 220.000 fl., fundus praesen-
tiarum (ad sustinendos praebend. et cooperat.) ,244.000 fl. , fundus musicae
8.200, fundus pauper. paroch. 6.700, f. campi sancti 13.000. Praeterea fun-
dationes diversae cum bonis 106.600 fl.
127
2. Alia : parochiae et curatiae in Bad. 731 in Boruss. 80, i. s. 811
(complures parochiae excurrendo ab aliis parochis administrantur) ; capellaniae
et alia benef. in Bad. 121, in Boruss. 12, i. s. 133; vicariae fundatae in Bad.
225, in Boruss. 5, i. 8. 230. Summa benef. 944, benef. et offic. 1174, incl.
benef. et praeb. capitular. 1187. -- Beneficia simplicia non existunt , quum
omnes sacerdotes in his officiis positi obligentur ad parochos juvandos.
Jus providendi (ante a. 1861 archiep. in possessione juris unum beneficium
libere conferendi erat!). Liberae collat. subsunt 240 benef. (163 quondam ba.
dens., 15 princ. Furstenberg., 15 princ. Leiningens. , 10 neo-erecta, 37 quon-
dam Hohenzoller. et jurispatr. privati); jurispatr. principis territ. 304, pri-
vatorum laicorum 265, universit. Friburg. 3, incorpor. 3 (inter benef. lib.
eoll. numerata); mixta 132 [parochiae, quae vocantur „ Tern - Pfarreien" , ad
quas vacantes Ordinarius magno Duci tres nominat, e quibus hic unum
praesentat. Idem modus quoad circ. 60 benef. jurispatr. laic. adhibetur]; juris
patr. personalis 400, realis 250. — De vacante benef. decanus statim ad curiam
refert, adjungens loci circumstantias et qualitates a promovendo desiderandas ;
benef. vacans indicitur, statuto termino juris communis (6 mens. pro patrono
cleric. 4 pro laico). Intra 6 hebdomades competentes petitionem |cujus partes
sunt : litterae baptism., testimonium de examine concursus paroch. , de moribus
cet.] facere debent. Qui praesentantur , intra tempus statutum praesentationis
documentum ad curiam transmittere debent. Index competentium Gubernio
traditur, ut deleat quos „propter causas civiles vel politicas minus gratos"
existimat. Qui praesentandus est et cui libere conferendum est benef. , die
domin. vel fest. in eeclesia communitati paroch. denuntiatur; 9 diebus elapsis
testimonium parochiale hujus actus curiae mittitur per decanum, adjectis ex-
ceptionibus forsitan factis. Libera collatio fit, explorato examinatorum synodal.
(vel prosynodal.) voto, dignissimo habendo; praesentatis institutionis documentum
datur „admissionem ad curam" continens. Investitura fit per decanum mandato
speciali munitum, cujus documentum, a decano investito et testibus rogatis
subscribendum in archivio paroch. deponitur; investitura ipsa publicatur ab
ecclesia et gubernio; investito, qui ipsa die jus fructus percipiendi acquirit,
testimonium datur. (Ordinat. archiep. diei 30. Nov. 1861). — Nullus pa-
rochiam aliamve curatiam accipere potest, nisi apjprobatus sit in examine con-
cursus. Leges (ordin. archiep. diei 19. Jan. 1860) ea praescribunt , (quod
spectat ad qualitates examinandorum , tempus , intra quod examen feliciter
peractum valet cet.) quae in Austria valent.
A. 1863 prodiit: „Realschematismus der Erzdiocese Freiburg. Heraus-
gegeben vom Erzbischofl. Ordinariate. Freib. i. B. 1863. Yerlag der Erzbisch.
Kanzlei", quo melior schematismus pro nulla orbis cath. existit dioecesi. In
eo enumerantur omnes ecclesiae, beneficia, vicariae cet. , notitiae historicae
maximam partem accuratissimae adjunguntur, reditus benefic. , bona fundorum
omnis generis (fabricae, scholae, pauperum, musicae, fundationum cet.), reditus
128
sacristarum et organistarum , filialia loca, scholae omnis generis, ut uno verbo
dicam, continentur quaecunque scitu sunt digna et necessaria. Utinam talem
schematismum omnes dioeceses haberent ! Sed longum est tot numeros addere.
VI. Scholae. 1. Universitas catholica Friburg. Albertina (fundat. litt.
Alberti ducis d. 28. Aug. 1456, confirm. bulla pont. d. 3. Sept. ej. a.) cath.
cum facult. theol., quae 6 prof. ord. 1 extraord. 1 privatim docent. et 158
auditores habet. In ea existunt 48 stipendia (pro circ. 100 stipendiatis) quae
aut soli theologi aut theoiogi et alii studiosi acquirere possunt. — Univers.
Heidelberg. (in qua confessiones aequum jus habent) sine facult. theol. cath.
(adest theol. acath.) . — 2. Lycea : 3 cath. , 2 acath. 2 mixta. — 3. Gymnasia
5 cath. (1 in Boruss.) 1 acath. — 4. Schola polytechnica (Carlsruhe). —
5. Paedagogia: 3 cath. — 6. Scholae communales superiores: 29, partim cath.
partim mixtae. • — 7. Scholae elementares. A. In Badensi parte 1.228 cum
1719 magistris 131.486 discipulis; scholae puellarum 22 cum 5106 puellis.
B. In Boruss. 107 cum 152 magist. 11.864 discip. , 1 schola puell. cum 65
puellis. Summa: 1335 schol. cum 1871 magistris, 143.350 discip.; 23 schol.
puell. cum 5171 puellis. —
Usque ad a. 1864 scholae elementares secundum confessionem separatae
erant et communi gubernii et archiepiscopi ordinationi s. inspectioni suberant.
Lege civili totum regimen ad communitates resp. ad officiales reipubheae esse
delatum, inde vero magnam inter utramque potestatem rixam, et maxima
dissidia orta esse, notissimum est.
VII. Administratio dioecesana. 1. Ordinariat. archiep. , qui administrat
dioecesim sub praesidio Archiep. cum Vic. gen. , 6 consil. (Dee. et can.)
3 assessor. , 1 refer. jurid. — 2. Tribunal metrop, sub Vic. gen. et consil.
iisdem, atque ordinariatus. — 3. Officialatus archiep. sub praes. Vic. gen.,
4 consil. , 1 refer. jurid. — 4. Commissiones pro exam. synodali et pro semi-
nario. — 5. Cancellaria archiep. cum 1 dir. , 1 secr. , 2 revisor. , 1 registr.,
1 expedit. , 1 archiv. , 5 alliis offic. et ministris. — 6. Officium architect. cum
2 archit. — Anno 1862 tractatae sunt: 10 causae crimin. in lma, 1 in 2da
instani; 7 causae separat. in lm», 4 in 2da; 3 annullat. in lm», 4 in 2^a;
18 causae civiles. —
Pro expensis cancellariae dantur annui 7.000 fl.
VIII. De bonis ecclesiasticis.
a. Beneficia aut bona immobilia habent aut fundum hypotheca munitum.
Ex aerario nulla parochia dotata est, sed tantum tribus supplementum datur.
b. Fructus intercalares beneficiorum curatorum , deductis administrationis
expensis, ita dividuntur, ut fructus primo vacationis mense percipiendi in arca
capituli ruralis reponantur aut in aliquot decanatibus decani fiant, reliqui fundis
eccles. generalibus aut ipsius loci fabricae conferantur, si haec egestate laboret.
i29
c. Tributa publica omnis generis tam a beneficiatis quam a bonis eccles.
solvenda sunt eodem modo et mensura, ut reliqui cives et corporationes ; sin-
gularia tributa ex bonis ecclesiast. non debentur.
d. Tributa ecclesiastica non existunt; quae olim vigebant (cathedraticum
s. synodaticum, subsidium charitat. , quarta decimarum , legatorum, mortua-
riorum s. portio canonica) jam ex longo tempore in usu esse desierunt. Pro-
curationes quoque canonicae non modo antiquo debentur sed in hospitalitate
consistunt, cujus expensas aut arca capituli ruralis, aut parochi beneficia optima
possidentes, aut fundus intercalaris beneficiorum portant.
e. Fundi generales sunt: 1) Brisgoviae f. religionis, 2) tres fundi inter-
calar., 3) arca eccles. cath. gener., quorum reditus ad eas portandas necessitates
destinatus est, quae nulli privato cet. ex titulo legali incumbunt, ex. gr. sup-
plementum ad ecclesias construendas , parochias dotandas cet. Hos fundos
generales et reliquos hujusmodi fundos eccles. , qui in magno ducatu badensi
existunt, administrat simulque fundorum localium inspectionem gerit ex ordinat.
d. 20. Nov. 1861 „Consilium fundationum cathol. superius", cujus membra ab
archiepiscopo et gubernio instituuntur. Bona mensae episc. , capituli metrop.,
ecclesiae metrop. , seminarii, et fundorum inspectioni archiep. vel capituli
metrop. immediate subjectorum ab archiepiscopo , resp. capitulo libere admi-
nistratur. Bona capitulorum ruralium ab his ipsis , ordinario inspiciente , bona
beneficiorum ab ipsis beneficiatis, vacantium a camerario capituli ruralis, cetera
(bona fabricae, fundi ad aedificandas ecclesias ct domos parochorum destinati,
bona corporationum ecclesiast.) singularum locorum a ncommissione fundationum"
(Stiftungscommission) , bona fundorum districtuum eccles. a propriis commis-
sionibus administrantur. Omnes has commissiones archiepiscopus et gubernium
communiter instituunt, inspiciunt. Pro princip. Hohenzollern „consilia admi-
nistr.u ab ordinario instituta sunt et inspiciuntur.
Secundum schematismum realem cit. anni 1863 bona immediate „consilio
fundat. cath. sup." subjecta habent reditum annuum 386.892 fl. expensam
annuam 283.760 fl. , et sunt valoris 7.667-832 fl. — Fundi duo generales
hohenzolleriani habent red. ann. 8.366 fl. exp. ann. 5.725 fl. valorem
182.226 fl. — Fundi capitulorum ruralium badensium habent valorem
237.853 fl., hohenzollerianorum 31.742.
§. 81.
B. Dioecesis Rottembnrgensis.
Erecta et circumscripta est bullis, quae supra §. 79. memoratae sunt.
Constat ex partibus dioesesium antiquarum Augustanae, Spirensis, Wor-
matiensis et Herbipolensis et ex parochiis ad supressam Praeposituram Sti.
9
130
Viti Elvacensis (Elwangen) nullius dioecesis pertinentibus. Habuit 1 episc.
Secundus est
Josephus L i p p , nat. 24. Mart. 1 795 , inthronis. 1 9. Mart. 1 848.
Mensa: 10.000 fl. rhen. Taxa camerae: 490 fl. aur. (3.197 fl. rhen.
a moderno Praesule soluti sunt). Dotatio realis mensae episc.
cet. in bulla citata promissa nondum est effecta.
I. Situs. Continet territorium regni Wurttembergiae, circuitus 354.28 mil. □
Catholici in iis regionibus, quae olim ad Austriam et territoria dioecesium,
quas supra nominavi, pertinebant, majorem populi partem constituunt, in
regionibus veteris ducatus Wiirttemberg. et aliquot territoriorum regno in-
corporatorum et civitatum imperii germanici liberarum inter acatholicos
sparsi vivunt.
II. Dividitur in 29 decanatus. Decani a clero capituli ruralis curato
eliguntur, ab Ordinario confirmantur.
III. Status animarum (fine a. 1858): Cath. 540.630, Luther. 1,222.718,
alii 2.305, jud. 12.206. Inter 100 incolas sunt cath. 30.41, luther. 68.77,
alii 0.13, jud. 069.
S. Confirmat. sacramentum annuatim 11.712 personae recipiunt.
Lege civili diei 1. Maii 1855 matrimonia, quae vocantur civilia permissa
sunt, si neque parochus cath. neque lutheranus assistere vult. Usque ad
a. 1863 septem casus acciderunt, quod femina cath. cum viro ejus sectae, qui
„germano-catholicosu se vocant, civiliter contraxit.
Begistra s. libri eccles. baptismal. cet. et ipsi status civilis sunt, publica
praediti autoritate; conscribuntur a solis parochis, qui quotannis die 3. Dec.
„officio districtus" civili „indicem populationis" tradere debent.
IV. Clerus. a. Institutio* 1. Seminaria (s. „convictusuJ puerorum
existunt dua, conjuncta cum gymnasiis mere cath. Ehingen et Rottweil;
utrumque habet 4 „cursus annuos", in cursum recipi possunt 30 alumni.
2. Semin. cleric. Rottenburg. cum 1 reg. , 1 subreg. , 1 repet. , 18 alumnis
(numerus normalis est 30), qui studiorum theol. cursum compleverunt. Theolo-
giae enim studiosi in 3. Facultate theol. universiatis Tubingensis collegia
frequentant ; studiosi theol. wiirttemb. cath. 75 convivunt in domo Wilhelmsstift.
Praeterea theol. studiosi 40 — 50 aliarum dioecesium Tubingae manere solent.
Jura episcopi in has scholas et seminaria conventione cum s. sede inita
8. Apr. 1857 continentur, cujus praescripta hujusmodi, quamvis conventio
ipsa a. 1861 a gubernio sublata fuerit, valent.
b. Titulus ordinat regularis est mensae principis, qui datur a fundo
intercal.; tit. patrimonii rarior est.
131
c. Pro clericis emeritis singularis domus vel fundus non existit. (Vide
infra num. IX.).
d. Status (1863): 1 episc. 13 capit. (cum Dec), 604 par. , 122 capell.
243 administrat. paroch. et capellaniar. et vicarii. Extra dioec. 15, jubil. 13,
emeriti 6, demeriti 3. Summa sac. saecul. 983, regul. nulli. A die 31. Dec.
1851 ad 1. Juni 1858 ord. sunt 261, recepti 2, egressi et mortui 205, ita ut
58 clerus sit auctus. Unus sac. est ad cath. 550, unus curatus ad 557.
V. Eegulares. Masculi nulli. Religiosae. 1. Sor. car. S. Vinc. 1 dom.
46 sor. 2. Francisc. paup. 3 ord. (Pirmasens) 1 d. 24. 3. Sor. schol. paup.
de N. D. 1 d. 16. 4. Sor. schol. S. Franc 3 d. 33. Summa 119.
VI. Beneficia 1. Capit. eccl. cath. Sti Martini Episc et Conf. cum Dec
(praeb. 2.400 h\), 6 can. (a 1.800 11. praeb.), 6 praeb. s. vic (1 k 900,
5 k 800 fl.). Jus providendi idem atque in archidioec Frib. — Fabrica eccl.
cath. 1.400 fl. , pro expensis cultus 2150, pro aedituo aliisque inservientibus
ecclesiae 800. —
2. Alia: 660 par., 156 capell. (benef. curata resident. praeter 6, quae
sunt benef. simpl.), 93 vicar. 8 par. incorporatae sunt universitati Friburgensi
1 univ. Tubing. Jus providendi reliqua vide in Tab. II.
Omnia beneficia iis tantum dantur, qui in „concursu pastorali", secundum
Conc Trid. praescripta ad normas analogas, ut in archid. Friburg. , vi facul-
tatum apostol. instituendo, examinati et approbati sunt.
Plurima beneficia bonis immobilibus sunt dotata; quae olim abbatiis, mo-
nasteriis cet. incorporata erant, ex aerario vi conclusi deputat. imp. a. 1803
dotantur.
VII. Scholae. 1. Universitas Tubingensis cum facult. theol. cath. quae
habet 6 Prof. ordin. 2. Gymnasia 2 mere cath. (vide supra num. IV.a.), quae
sicut institutum Guilelm. ex aerario resp. e bonis eccles. saecularisatis sustentata
Ordinarius dirigit et inspicit, quantum spectat ad educationem religiosam,
disciplinam domesticam; Ordinarius rectores et repetitores horum institutorum
ex viris gubernio „circa res civiles et politicas" haud „minus acceptis" eligit.
Praeterea 1 lyceum et 1 gymn. existit,. quae magistros majorem partem
catholicos habent. 3. Scholae mere eatholicae elementares (a. 1858) 823 cum
1190 magistris, quos gubernium nominat exceptis casibus, ubi privatus juris
nominandi titulus existit. Ordinarius per parochos institutionem religiosam
dirigit et inspicit. 4. Insuper fere unumquodque oppidum scholam latinam
et realem habet.
VIII. Administratio. Ordinariatus episc consistens ex Ord. et capitula-
ribus, 1 syndico, 1 secret, 1 registr., 2 cancell., 2 aliis offic Quodsi Decanus
cap. ad munus Vicarii Gen. ab Episcopo eligatur, alii floreni 1100 ipsi per-
9 *
132
solvuntur; si vero simplex Canon. Capit. ad hoc munus designatur, eidem
flor. 1700 augmentum attribuitur. Cancellariae episc. 6916 dantur (bulla
„Provida«).
Causae judiciales ab Ordinariatu dijudicantur. Anno 1862 unum matrim.
(„ex multis annis primus casus") nullum fuit declaratum, 12 sep. a thoro et
mensa concessae. Episcopus ex delegatione apost. in 2da inst. cognoscit causas
ab Archiepiscopo Friburg. s. Vic. capit. in lma inst. judicatas.
IX. De bonis ecclesiasticis (vide num. VI) :
a. Fructus intercalares deductis administrationis expensis in „Fundum
intercalar. generalem" vertuntur. Hic fundus destinatus est ad: 1) supplendam
minorem parochorum congruam; 2) beneficiatis morbo vel senectute laboran-
tibus ea, quibus ad assumendos vicariis indigcnt, praestanda; 3) ordinandis
titulum mensae praebendum ; 4) omnes res ecclesiae necessarias suppeditandas,
quibus alio modo provideri nequeat.
1 b. Tributa omnis geaeris publica tam a beneficiatis quam a fabricis et
fundationibus ecclesiasticis secundum leges reipublicae generales sunt solvenda;
tributis singularibus ecclesiae bona non subjiciuntur.
c. Tributa ecclesiastica nulla existunt. Curia episcopalis nullas taxas s.
tributa, utcumque nominentur, percipit.
d. Summa totalis pecuniae secundum bullam „Provida" ab aerario publico
episcopatui (pro mensa episc, capitulo, seminario (8.092 fl.) cet. est 49.422 fl.
(inter quos pro Metropolitano 864 fl.). In hge financiali pro annis 1861 — 1864
statuitur, ut aerarium solvat per annum 1) pro salario ministrorum eccles."
201.800 fl. 2) pro damno ex decimis cet. redemtis iis emergente 36.450 fl.
3) pro episcopatu et seminario 50.706 fl. 4) pro institutis (supra num. IV.a.
recensitis) convict. 63.000 fl. 5) pro suppellectili eecles. 1.909 fl. 6) pro
cultu 8.211 fl., in summa 362.077 fl. 11 kr.
Bona abbatiarum et praepositurarum immediate imperio germanico sub-
jectarum, quae in § 6. Concl. deput. imp. a. 1803 Wurttembergiae data sunt
(cf. Berghaus, Deutschland vor 100 Jahren. II. 1. pag. 290 sqq.) jam
a. 1803 reditum habebant 340.000 fl. Quodsi annumeres bona aliorum mo-
nasteriorum cet. 42, quae vi §. 35. ejusdem conclusi imperii saecularia sunt
reddita [ex. gr. monasterium Carmelit. Rottenb. fundum 120.000 fl. habuit pro
missis legendis cet.] et partem principatus Magni Magistri Ordinis Teutonici
Mergentheim pacto cum rege bavarico d. 18. Maii 1810 inito regi Wurttem-
bergiae cessam, patet: 1) reditum ex bonis olim ecclesiast. cath. multo ma-
jorem esse quam summam ab aerario ad fines eccl. cath. dandam; 2) summam
vero ab aerario datam sufficere ad necessaria ecclesiae subministranda , in
quantum bona ecclesiae propria non sufficiant; 3) re ipsa §. 82. constitutionis
wurttemb. , qui statuit, „ut ecclesia cath. recipiat ad procuranda ecclesiae
133
necessaria, pro quibus fundi locales non adsint, aut non sufficiant, imprimis
pro expensis institutorum scholast. superiorum, fundum ecclesiast. proprium
ad hos fines destinatum" a bonis reipublicae separandum , impleri ; 4) quae
aerarium dat, non in liberalitate sed in obligatione fundari (Vide de hac re,
quae scripsit syndicus episc. V o g t in : Archiv. jur. eccl. cath. edit. a
lib. dom. Ern. de Moy et Frid. Vering. Mogunt. 1863. Tom. IX.
pag. 37 sqq.).
E fundo intercalar. a. 1860 solvebantur: 1) pro clericis demeritis (ex §. 81
constit. ab aerario sustentandi) et titulo mensae cet. 3.640 fl. 2) pro eccles.
aedificandis 14.556 fl. 3) pro cura animarum paup. catholicorum in locis
remotis (a parocho cath.) inter protestantes degentium 186 fl. 4) pro in-
structione relig. et alimentatione catechumenorum in talibus (num. 3) locis
638 fl. , 5) pro vicariis 7.988 fl. —
Metropolitano solvuntur annui 864 fl. ex aerario.
§. 82.
C. Dioecesis Moguntina (Mainz).
Jam exeunte saeculo tertio sive ineunte quarto S. Crescentius Episc.
Moguntiam venit ibique propter fidem martyrium subiit; numeratur primus
episcopus. Usque ad a. 745 numerantur 16 episcopi. Bulla P. Zachariae
d. 4. Nov. 748 sedes in metropolitanam erecta fuit. Ei subditae erant sedes
episc. Wormatiensis , Spirensis, Argentoratensis , Constantiensis , Augustana,
Curiensis, Eystettensis, Wirceburgensis, Paderbornensis, Hildesiensis, Verdensis
et Halberstadiensis, ex a. 1753 Fuldensis [Pragemis usque ad a. 1344.] Usque
ad a. 1801 habuit 79 archiepiscopos. Sedes metropolit. a. 1803 concluso deput.
imper. Ratisbonam translata fuit, quod bulla Pii VII. d. 1. Febr. 1804 con-
firmavit, postquam Concordato inter Papam et rempublicam franco - gallicam
d. 15. Jul. 1801 sedes Mogunt. in suffraganeam depressa et sedi Metropolit.
Mechliniensi subjecta erat. Bulla „Provida solersque" sedes restituta et sedi
Metropolit. Friburgensi subjecta est. Ex a. 1801 erant 4 episc. Quartus:
Guil. Eman. liber baro de Ketteler, nat. 25. Dec. 1811, ord.
1. Jun. 1844, inthronis. 25. Jul. 1850-
Mensa: 8.000 fl. rh. (ex aerario). Taxa cam. 348 */6 fl. aur.
I. Situs. Continet territorium magni ducatus Hassiae circuitus 152.30
mil. Q
II. Dividitur in 17 decanatus.
III. Status animarum (1862): Cathol. 225.775, acathol. 599.466,
jud. 28.700.
134
nRegistra status civilis" in parochiis in sinistra Rheni ripa sitis ab
officiali civili, in aliis a parochis geruntur. In his vim habent publicam
registra ecclesiastica.
IV. Glerus. a. Status. sac. saec. 260, reg. 15, i. s. 275. Sac. curati 206. >
Apud capitul. 11 , in magist. 19, militares 3, pension. cet. 25, jubil. 3.
b. Seminar, cleric. cum 1 reg. , 9 profess. (partim capitularibus canon.),
2 aliis magist. , quod bona ex antiquo possessa, 3.700 fl. ex fundat. posterio-
ribus et alios reditus habet.
c. Domus emeritorum habet bona stabilia (1.822 fl. redit.) et quae „subsidii
charitativi" nomine annuatim colliguntur.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Jesuitae, 1 resid. 5 sac. 3 1. p. , 8.
2. Capucc. 1 conv. 1 hosp., 10 s. 2 cl. n. p., 4 1., i. s. 16. 3. Fratres schol.
(Congr. de Lasalle) 1 d. 5 1. p. — Summa 29.
B. Religiosae. 1. Sor. S. Vinc. 4 d., 50. 2. Franc. paup. 3. Ord. 1 d., 12.
3. Virg. Anglic. 7 d., 72. 4. Sor. Boni Past. 1 d., 11. 5. Sor. S. Car. Borr.
1 d., 2. 6. Sor. provid. div. 10 d. , 77. 7, Sor. S. Franc. ad adorat. perpet.
1 d. 18. 8. Fil. SS. Redemptor. 1 d. , 10. — Summa 252. — Summa
Regularium 281.
VI. Unus sacerdos est ad Catholicos: 821.
„ sac. curatus est ad Catholicos: 1.096.
TJna pers. regularis „ „ „ 803.
VII. Beneficia. 1. Cajrit. eccl. Cathedral. ad S. Martinum habet Dec.
(praeb. 2.500 fl.), 6 Can. capitular. (a 1.800 fl.), 4 vic. s. praebend. (1 a 900,
3 a, 800 fl.). Jus providendi, ut apud Friburgense capitulum. Fabrica ecclesiae
habet praedia, fundos, alios reditus, summam circ. 3.335 fl. attingentes.
2. Alia. 158 parochiae, quarum 88 in sinistra Rheni ripa sitae sunt.
Hae 88 parochiae dotationem ex aerario habent. (vide quae supra §. 51.
num. VII. 3. dicta sunt), reliquae ex bonis propriis.
VIII. Scholae. 1. Universitas Giessensis, cujus facultas theol. cathol. ex
anno 1851, quo Episcopus apud seminarium clericale studium theologiae creavit,
studiosis carebat et ex anno 1859 existere desiit. 2. Gymnasia. 2 catholica
(Mogunt. et Bensheim.) 1 mixtum (Worms ; fundus maxima ex parte cath. est) ;
3 acath. 3. Scholae reales 6, quae characterem stricte confessionalem non
habent. 4. Scholae element. in unaquaque parochia una pluresve adsunt
praeter magnum privatarum numerum. Magistri quoad institutionem religiosam
Ordinario subjecti sunt; si organistae vel ministri cet. munus exercet idem
valet. Eos nominat ministerium aut immediate aut praevia patroni privati
praesentatione. Magistri religionem docent ; ubi magister alterius est con-
135
fessionis, parochus catholicus obligatus est. Inspcctionem quoad institutionem
religiosam gerit Ordinariatus et ministerium. Inspectio scholae localis est
„curatorii localis scholastici", cujus membra parochi ex lege sunt; in com-
missione districtualis scholis inspiciendis duo sacerdotes sunt (quodsi scholae
diversarum confessionum sint, ex utraque unus) a ministerio nominandi in
quinquennium ; „in consilio schol. supremo" unus sacerdos cath. esse debet.
Methodus docendi religionem, modus inspiciendi cet. lege civili accuratissime
praescribuntur ita, ut praescripta civilia ecclesiasticis contraria esse dici non
possit, legem civilem vero ordinare, quae ecclesiae sint, recte affirmetur.
IX. Administratio. 1. Ordinariatus episc. (Episc. praeside) cum Vic.
gen. (cujus locum Decanus secundum bullam „Provida solersque" obtineat
oportere videtur et hucusque semper decanus obtinuit) et can. capitul. aliisque
membris, 1 secret. 2. Consistorium s. tribunal eccles. cum Offic. , 6 consil.
quorum unus et defensoris matrim. , unus etiam secretarii officium habet,
1 procurat. causarum. 3. Cancell. episc. cum 1 registr. 1 exped. 1 ministro.
4. Officium administrandae dotationis episcopatus ; pro quoque fundo (fabricae
eccl. cathedr. , arcae capit. et fundi presbyter., seminarii fundi) 1 respiciente,
1 secr. , 1 architecta, 2 rationar.
X. De bonis ecclesiasticis.
a. Administrantur bona fabricae et fundationum singularum parochiarum cet.
sub Ordinariatus et summa ministerii inspectione a consilio, cujus membra sunt
eo ipso : a) parochus (vel administrator) vel plures beneficiati curati, b) consul
vel, si consul alterius confessionis sit, unus e senatoribus vel alius ab officio
civili districtus nominandus. Accedunt in communitatibus , quarum incolas
2000 non attingunt tres, in communitatibus hunc numerum superantibus quinque
catholici supra 30. aetatis annum , integra fama , a communitate modo statuto
eligendi. Omnes alienationes cet. etiam gubernii consensum expostulant.
b. Fructus intercalares [beneficium vacans administratur in temporalibus a
speciali rationario] deductis expensis in „fundum eccles. cath. generalemu con-
vertuntur; taxae stolae, manualia et stipendia missae, taxae pro testimoniis,
oblationes vicarii sunt, non dividuntur.
c. Fundus generalis a) formatur ex antiquo fundo intercal. paroch. , inter-
calar. omnium beneficiorum, exceptis praebendis capitularibus, ex tributis qui-
busdam („Cathedratico", „nummo quinquagesimo et ferdone") a sacerdotibus
solvendis et quibusdam aliis reditibus; b) administratur a gubernio ordinariatu
simul inspiciente, c) impenditur ad ea eccles. cath. necessaria praestanda, quae
nulli ex juris titulo incumbunt, et quidem : pro clericis emeritis, augendo
vicariorum et capellanorum salario, pro cooperatoribus alendis, si parochus in
longius tempus munere fungi nequeat, vicarium dotare incapax, ad theologiae
studiosos adjuvandos, ad adjuvandos clericos morbo vel aliis infortuniis subito
egestate loborantes (sive mutuo sive donis).
136
d. Ut ecclesia inimobile vel capitale acquirere possit, cujus valor 100 fl.
transgreditur, consensu ministerii opus est, infra illam summam ordinariatus
consensus sufficit.
e. Iributa publica secundum leges generales a bonis eccles. solvuntur,
singularia non existunt.
f. Tributa ecclesiastica ex a. 1834 sublata sunt.
g. Aerarium revpublicae solvit quotannis : 1) additamenta ad honorandos
clericos cath. in provinciis Oberhessen et Starkenburg (in dextera Rheni ripa)
4.434 fl.), Hassia rhenana (ubi jus francogallicum valet) 22.644 fl.; 2) pro
episcopatu 28.148 fl., pro stipendiis alumnis seminarii dandis 940 fl. ; 3) pro
paedagogio cath. 4789 fl. ; 4) pro gymn. cath. 2274 fl.; 5) pro scholis cath.
4678 fl. ; in summa 64.473 fl. — Ad eosdem fines ecclesiae protestant. dantur
n summa 138.022 fl. — Pro universitate dantur 80.019, pro summo studio-
rum consilio 12.572 fl. —
§. 83.
D . Dioecesis Fuldensis (F ulda).
Abbatia Fuldensis a. 742 a S. Bonifacio fundata bulla Benedicti XIV. a.
1753 in episcopatum elevata est. Anno 1803 concl. deput. imperii §. 12.
territorium Fuldense [circuitus 33 mil. □ cum 90.000 incolis et reditu
600.000 fl. rhen.] principi de Nassau-Weilburg addictum est, post varias
donimorum vicissitudines et divisiones in actis Congressus Vindobonensis a.
1815 divisum est inter Borussiam, S. -Wimar. , Bavariam et Hasso-Cassel.
Bulla „Provida solersque" dioecesi Fuldensi Friburgensi Metropol. subjectae
territorium datum est : totus electoratus Hassiae [eo tempore 40 par. antiquae
dioecesis Fuld., 20 par. ex antiqua Mogunt. postea Ratisbon., 1 par. ex antiqua
Paderborn. continens, demptis parochiis in Bavaria sitis] et 9 parochiae in
magno ducatu Saxoniae VVimariensi sitae. Habuit 2 episcopos. Tertius est
Christoph. Florentius Kott, nat. 7. Nov. 1801, episc. 11.
Dec. 1848.
Mensa: 6.000 fl. rh. Taxa camerae : 332 fl. aur.
I. Sitics. Continet Electorum Hassiae circuitus 174.105 mil. □ et in
magno ducatu S. -Wimar. (circuitus 66 mil. □) 11 parochias. Extra territo-
rium antiqui principatus Fuldensis Catholici inter Protestantes sparsi vivunt.
II. Dividitur praeter civitatem episc. in 9 decanatus et 1 decan. Wimar.
III. Status animarum: Cath. supra 130.000. Acath. circiter 600.000.
Jud. circ. 5.000.
137
IV. Clerus. a. Status : sac. saec. 123 (in Hassia : apud. eccl. cath. 10
(praeter Episc.) apud. semin. 2, parochi 65, capell. 30, curati 2, primissar. 1,
coop. 1; in S. -Wimar. par. 8, cap. 2, primissar. 1), sac. reg. 21, i. s. 144.
b. Institutio. Seminar. cleric. cum instituto theol. cum 1 reg. , 1 subreg.
et praef., 4 prof. (3 prof. resp. reg. sunt capitulares), Reditus: 7.000 fl.
V. Eegulares. A. Beligiosi. Reform. 2 conv., 21 sac, 17 laici
prof. , i. s. 38.
B. Beligiosae. 1. Benedict. 1 conv. , 31 prof. 4 nov. , i. s. 35. — 2. Virg.
Anglic. 1 dom., 19 prof. 2 nov. » 21. — 3. Ursul. 1 conv., 18 prof. 2 nov.,
i. s. 20. — 4. Sor. S. Vinc. 6 inst., 30. Summa : 106.
Summa personarum regularium : 144.
VI. TJnus sacerdos est ad Catholicos 903.
n sac. cur. „ n „ 1140.
Una pers. reg. » „ „ 903.
VII. Beneficia. 1. Capit. eccl. cath. cum Dec. (praeb. 2.600 fl.), 4 can.
(praeb. 1.800 fl.), 4 vic. s. praeb. (a 800 fl.). Fabrica habet redit. 2-000 fl.
2. Alia : in Hassia 65 par. (cum 64 filialibus eccl.), 31 capell. , 2 curat.,
1 primissar. , in Wimar. 10 par. (cum 7 filial. eccl.), 2 capell. , 1 primissar.,
in summa : 75 par. 33 cap. 2 prim. 2 cur.
VIII. Scholae. 1. Institutum theoL 2. Gymn. Fuldense (mixtum). De
reliquorum numero nihil prostat.
Episcopus cum capituli consilio secundum legem civilem diei 31. Aug.
1829 praesides et professores seminarii nominat, in ceteras scholas nullam
aliam exercet vim, nisi quantum spectat ad religionis doctrinam.
IX. Administratio. Ordinariatus constat e capitularibus (Dec. est vica-
rius generalis) et assessore capituli.
X. Dotatio totalis episcopatus ab aerario publico secundum bullam „Pro-
vida" in bonis immobilibus constituta est reditus 26.370 fl. (170 fl. annui
Metropolitano solvuntur).
§• 84.
E. Dioecesis Limburgensis.
Erecta bulla „Provida solersque" e partibus antiquarum dioecesium Ra-
tisbon. (Mogunt. ; 58 paroch.) , Trevirensis (52 par.) , recepit pro territorio
ducatum Nassoviensem et territorium liberae civitatis Francofurtensis ad Moenum
et parochias 25 ad nullam dioecesim ex anno 1648 pertinentes. — Habuit
2 episcopos. Tertius est :
138
Petrus. Jos. Blum, nat. 18. Apr. 1808, ord. 17. Mai. 1832,
inthronis. 2. Oct. 1842.
Mensa : 6.000 fl. rh. Taxa camerae : 332 fl. aur.
I. Situs. Continet totum ducatum Nassoviae circuitus 85.5 mil. □ et
territorium liberae civitatis Francofurt. circ. 1,83 mil. Q
II. Dividitur in 1 5 decanatus et commissariatum liberae civit. Francof. —
Decanus ab Ordinario nominatur e duobus parochis, quos beneficiati decanatus
in votis scriptis praesentaverunt , postquam nominandus a gubernio persona
grata declaratus est.
III. Status animarum (1863) : in Nass. Cath. 208.645 (in calendario
Gothensi a. 1865 recensentur 213.335) acath. 241.747 (secundum hoc calendar.)
jud. 7252; in territ. Francof. 15.788 cath., acath, 71.730 (secundum hoc
calendar.) summa cath. 224.433. Intra 12 annos numerus cath. auctus
est 20.478.
Matrimonia mere civilia Francofurti tantum contrahi possunt, sed rarissime
occurrunt.
Mense Januario parochi tradere debent indicem natorum, copulatorum,
mortuorum anni praeteriti gubernio, aestate indicem militiae sacramento obstrin-
gendorum et tempore paschali magistro indicem infantium sexennium, quippe
qui a paschate scholam elementarem frequentant.
IV. Clerus. a. lnstitutio. 1. Seminar. pueror. (Hadamar.) sub 1 reg.,
1 subreg. (oecononomiam 6 „ancillae Christi" gerunt) cum 66 alumnis, qui
gymnasium publicum frequentant. — 2. Seminar. cleric. (Limburg.) sub
1 reg. 1 subreg. et oecon. cum 3 alumnis dioec. 6 extraneis. Theologiae
studiosi Moguntiae vel in aliqua facultate theol. cursum theol. absolvunt, si
opus est, stipendiis adjuti. Pro semin. assignati sunt in dotationis episcopatus
instrumento 1.500 fl. !
b. Titulus ordinationis regularis est mensae principis.
c. Sacerdotes emeriti e beneficio redit. 4 — 500 fl. recipiunt, quae summa,
si opus est, e fundo centrali suppletur.
d. Pro demeritis sacerdotibus domus specialis adest e fundo centrali
dotanda; parochus loci eam dirigit erga remunerationem 150 fl.
e. Status : sac. saec. 256, reg. 10, i. s. 266. —
Inter saeculares sunt : apud. capit. 7, par. 148, primissarii 14, capell. 57,
emer. 20, in magisterio 8, extra dioec. 1 ; jubil. 8, demeriti 3. — Annum
aetatis 50mum nondum compleverunt 54, supra 50 annos sunt 73, supra 60 annos
24, supra 70 an. 7, supra 80 an. 3, supra 90 an. 1. — Sac. curati 221.
V. Regulares. A. Religiosi. 1. Redemptor. 1 coll. (domus missionum et
exercitiorum sub Provinc. Trevir. ad provinc. Germ. infer. pertinens); 10 sac.
139
4 1. prof., 1 nov., i. s. 15. — 2. Fratres miser. 1 dom. et 4 fil, 14 1. prof.,
19 nov. 6 post. , i. s. 39. — Summa 54.
B. Beligiosae. 1. Sor. S. Vinc. 2 d. , 7.-2. Ancillae paup. J. Christi,
domus materna Dernbach. et 20 fil. cum 128 sor. Extra dioecesim in dioe-
cesibus Colon., Trevir. , Paderborn., Vratislav., Roermund. (Hollandiae) haec
congregatio habet 35 domus fil. cum 159sor. , ita ut summa totalis sit 1 dom.
mat. 55 fil. 165 sor. prof. 92 nov. 30 postul., 287 personarum.. —
Summa religiosarum 155, omnium regularium 189.
VI. JJnus sacerdos est ad Catholicos 844.
„ sac.curat „ „ „ 1.015 (et circa 4 loci).
Una pers. regul. „ v„ „ 1.187.
VII. Beneficia. 1. Capit. eccl. cath. ad S. Georg. cum Dec. (praeb.
2.400 fl.), 5 Can. cap. [1 a lib. civ; Francof. dotatur cum 1.800 fl.; 1 est
paroch. eccl. cath. cum 1.800 fl.; 1 est parochus Dietkirchens. cum 1.800 fl. ex
aliquot annis Limburgi residens, parochia a vicario perpet. administrata ; 1 est
par. Eltvillae cum 1.800 fl. et 500 qua commissar episc. ; 1 est par. Franco-
furt. et habet reditum hujus parochiae], 2 vic. s. praeb. (a 800 fl.). Jus pro-
videndi ut apud Friburg. archidioec. — Fabricae ecclesiae cathedr. dotatio
incumbit „fisco doman. ducis" (vi concl. deput. imper. a. 1803, quod agnoscit
dotationis instrumentum diei 8. Dec. 1827).
2. Alia. Parochiae in ducatu 144, Francof. 4, benef. (fere omnia primissa-
riatus) 20, capell. 50.
Jus jprovidendi in Tab. II. — 27 benef. et longe major paroch. pars
jurispatron. privati sunt. Senatus Francofurt. qua possessor praepositurae saecu-
larisatae jus patron. praetendit in 2 par. , quod Ordinarius negat ; idem usque
ad tempus recentissimum nominabat ad 4 par. Francof. , hodie res inter eum et
Ordinarium quovis casu amicitia componitur. Parochia Ordinis Teutonici a
Magno Magistro confertur. Exceptis praebendis capitularibus et benef. juris
patr. privati, reliqua beneficia Ordinarius vi pacti provisorii cum duce initi
confert sacerdotibus ab ipso duci praesentandis, quos dux personas sibi gratas ad
beneficia nominavit, nullo vero nominationis factae decreto interveniente.
Beneficia vacantia de regula edicto publico indicuntur pro concursu, com-
petitores ab examinatorihus prosynodalibus examinantur. Praesentati instituuntur,
postquam guhernium praesensationis documento communicato circa res poiiticas
vel civiles non excepit.
A duce dotantur 3 parochiae (1 ex mera liberalitate, 2 eam ob causam,
quod olim a monasteriis mendicantium curae animarum providebatur) ; civitas
Francof. 3 par. dotat vi obligationis concluso imperii a. 1803 contentae.
VIII. Scholae. A. In Nass. sunt : 1. Gymnasia : Hadamar. (11 mag.
cath., 1 acath. ; 217. disc, 167 cath. 5 acath.), Weilburg. (9 mag. acath.,
3 cath.; 135 disc. 122 acath. 13 cath.), Wiesbaden. (9 mag. acath. 4 cath.,
140
209 disc. 179 acath. 30 cath.); gymn. reale Wiesbad. (7 mag. acath., 88
disc. 71 acath. 17 cath.). 2. Paedagogia : 1 cath. Montabaur (5 mag. , 64
disc. , cath.), 1 acath. Usingen. (5 mag., 75 disc, acath., 1 mixtum Dillenburg.
(7 mag. acath. 1 cath., 82 disc. 76 acath. 6 cath.). 3. Instit. surdo - mutorum
Camberg. mixtum (2 mag. acath. 2 cath., 54 disc. 29 acath. 25 cath. —
4. Schola civium super. Wiesbad. mixt. (12 acath. 3 cath. mag. , 364 disc.
296 acath. 68 cath.) ; schola filiar. super. Wiesbad. mixta (9 mag. acath. 1 cath.,
189 disc. acath. 47 cath.). — 5. Scholae reales 5 cath. (15 mag. 253 disc), 8 acath.
(21 mag. 386 disc ) — 6. Scholae element. cath. 506 cum totidem magistris cath..
acath. 642 cum totidem mag. acath., turni 7 (in quibus per turnum mag. cath. et
evangel. instituitur). Disc cath. pueri 17.733, puell. 17.181, i. s. 34.914. — evang.
puer. 18.953, puell. 18.936, i. s. 37.889 — jud. puer. 590, puell, 929, i. s.
1.519 — menonit. puer. 3, puell. 1 — germ.-cath. (!) puer. 19, puell. 22,
i. s. 41 — vetero-luth. puer. 23 puell. 26, i. s. 49. Summa scholarium
element. 74.113. — Ex his sequitur, ut systema scholarum confessionalium in
tantum valeat, quantum ex locorum circumstantiis necesse est. Edictum a.
1815 Sept. 11. stafcuit, ut apud gubernium 1 „consiliarius eccles. et schol.u
cath. et 1 evangel. adsit, 1 gymn. praecipue cath. 1 evangel. 1 aeque cath.
et evang. magistros habeat, — - Expensae jpro scholis swperioribus fiunt e
rfundo studior. centraliu (formato edicto 24. Mart. 1817 e fundationibus schol.
in diversis ducatus partibus existentibus), cujus defectus ab aerario suppletur.
Red. fundi a. 1861 erat 124.000 fl. (incluso didactro cet.), supplem. aerarii
64.000 fl. Expensas scholar. elementar. portant communitates civiles, quibus
edictum 24. Mart. 1817 omnes fundos et fundationes schol. parochiales et
locales assignavit. Quae communitates, si 3 simpla tributi communalis exigant,
necessaria dare nequeunt, ex aerario supplementum recipiunt. Didactri maxi-
mum ex lege sunt 2 floreni, quod vertitur in acquirenda necessaria minora
scholae, bibliothecam et apparatus instructioni inservientes. Magistri a gu-
bernio nominantur; idem salarium destinat intra minimum et maximum legale
(175—250 fl. pro vicariis et cooperat, 250—500, immo usque ad 800 pro
magistris). —
Ordinarius in scholas nullam exercet vim, nisi quoad instructionem reli-
giosam; catechetae cum ejus consensu instituuntur, sine beneficio ecclesiast.
vero vivere non possent. Parochi ex lege consilii localis schol. membra resp.
praesides sunt pro scholis elementaribus ; ex iis gubernium Inspectores schol.
singulorum districtuum nominat.
B. Francofurti est 1 progymn. cath.,, 1 schola cath. realis, 1 scliola
elem. pueror. 1 puell. cath., 1 schola puell. super. , in summa 27 magistri
5 magistrae. —
In Nassov. a 6 ad 14 aetatis annum liberi utriusque sexus scholam
elementarem frequentent ex lege civili oportet, Francofurti hujusmodi necessitas
non est.
141
IV. Administratio dioecesana. Ordinariatus episc. sub praesidio Episcopi:
membra ; Vic. gen. , omnes capitulares canonici, 1 registr. et secret. , 2 official.
cancell , 2 minores. Pro cancellaria episc. dantur annui 2.130 fl.
Ordinariatus etiam jpro tribunali fungitur. Anno 1862 sunt tractatae
causae : 1 disciplin., 4 annullat. matrim. Separationes a thoro et mensa quoad
effectum civilem a tribunali eccles. non tractantur; sponsalium processus non
occurrunt.
X. De bonis ecclesiasticis.
a. Tributa publica omnis generis (reipublicae ct communalia) tam a bonis
ecclesiast. quam a clericis sunt solvenda, singularia non existunt. Clerici
praeterea ad fundum eccl. centralem solvere debent tributum annuum, et qui-
dem a beneficiatis usque ad 1.000 fl. reditum habentibus 1 pro centum fl.,
supra 1.000 fl. V/2 % totius reditus.
b. Tributa ecclesiastica omnis generis edicto civili 9. Oct. 1827 sublata
sunt. In eorum locum cessit pro fundo eccles. centrali ex haereditatibus cleri-
corum taxa solvenda : 1) si beneficium habet reditum 500 ad 750 fl. taxa 25 fl.,
2) a benef. red. 750—1.000 taxa 50 fl., 3) a benef. red. 1.000 ad 1.200 taxa
75 fl., 4) a benef. 1.200 ad 1.500 fl. 120 fl., 5) a pinguioribus 200 fl.
c. Fructus intercalares a mense gratiae usque ad installationem novi bene-
ficiati, deductis administrationis expensis, convertuntur in „Fundum caih. cen-
tralem ecclesiasticum.u
d. Hic fundus, erectus lege civili diei 9. Oct. 1827 (impressa est in
libro: Schulte, Die Erwerbs- und Besitzfahigkeit der deutschen Bis-
thiimer und Bischofe iiberhaupt und des Bisthums und Bischofs von Limburg
insbesondere, Prag 1860, pag. 112 sqq.) , a. formatus est ex 4 fundis anti-
quioribus, fundis veterum capitulorum ruralium, capellaniarum et beneficiorum
suppressorum bonis, beneficiorum forsan supprimendorum bonis ad augendas
congruas non convertendis, parochiarum vacaturarum reditibus summam i.800 fl.,
transgredientium de regula supprimendis, fructibus intercalaribus, supplementis
et taxis a clericis dandis (vide quae paulo prius dicta sunt), poenis clericis
infligendis pecuniariis, legatis cet. ei factis, reditum ex libris catechismis cet.
vendendis cet. , reditibus fundorum localiu superfluis, — b. vertitur ad erigen-
das novas parochias sive capellanias necessarias; augendam et supplendam
congruam parochorum, capellanorum cet. ; stipendia candidatis theol. danda;
pensiones clericis emeritis, quorum beneficia cooperatorem' sustentare nequeunt,
praestandas; adjuvandas ecclesias et communitates, quae necessaria cultui cet.
dare non possunt; ea praestanda, quae administrationi eccles. necessaria aut
utilia sunt, ex fundo vero speciali dari nequeunt, — c. administratur, „inspi-
ciente et cooperajite ordinariatu" a gubernio.
142
e. Ex aerario reipublicae pro ecclesia catholica nihil datur. Dotatio epis-
copatus in summa (pro episc, capitulo, semin., metropolitano 276 fl. , cancell.
episc.) 21.606 fl. 45 kr. est, ad quam libera civitas Francofurt. 5.000 fl. dat,
ita ut a duce Nassov. 16.606 fl. 45 kr. tantum dentur. 6.000 fl. re vera non
dantur, quum proveniant e beneficiis parochialibus reditum singularem habentibus
cum praebendis capitularibus unitis. Restant igitur 10.606 fl., pro quibus bona
immobilia resp. census reales aliique certi assignati sunt. Reditus vero bono-
rum ex a. 1802 saecularisat. (vide librum meum supra citatum pag. 101),
quae duces suis domaniis incorporaverunt, annuus erat 905.000 fl. Illa summa
10.606 fl. nondum 721 eJu? reditus est, quem fiscus ducalis annuatim e solis
abbatiarum et monasteriorum saecularisat. bonis percipit. Fiscus ducalis („Do-
manenfiscus"), qui plene separatus est a fisco terrae („Steuerfiscus") ex titulo
privato obligatus est ad ferenda onera, quae olim instituta regularia aliaque
portabant, quorum bona saecularia reddita ei incorporata sunt.
DIOECESES IN REGNO HANNOVERANO SITAE
ET
VICARIATUS GERMANIAE APOSTOLICI.
I. Dioeceses Regni Hannoverani,
§• 85.
Nolitiae generaks.
1. Dioeceses Hildes. et Osnabrug., quae totum regnum continent, usque ad a.
1803 principatus erant. Terrae reliquae regnum Hannov. formantes antea aut
nullius erant dioecesis, quippe quum in aliquot regionibus post saeculum 16tum
rcligionis cath. exercitium esset proscriptum, aut pluribus dioecesibus subjectae,
Monastcriensi scilicet, Hildes. cet. Usque ad a. 1803 terrae hannoveranae
missioni Saxoniae orientalis et inferioris et moguntinae erant subjectae. Ex
a. 1816 intcr regem et curiam Romanam tractatum fuit et bulla Pii VII.
,7Impensa Romanorum Pontificum sollicitudo" 26. Mart. 1824 dioeceses duae
Hildes. et Osnabrug. restitutae et de novo circumscriptae sunt, iisque regnum
Hannoveranum pro territorio addictum.
2. Bulla hac statutum est, ut Episcopi eligdntur a Capitulo. Modus idem
est atque in provincia Rheni superioris.
3. Utraque dioecesis immediate subjecta est sedi Apostolicae.
4. Utraque dioecesis capitulum habere debet secundum bullam aequali
modo constitutum , iisdcmque reditibus praeditum. Omnes praebendae alternis
vicibus ab cpiscopo et capitulo conferuntur ita, ut intra sex hebdomades a die
vacationis proponantur quatuor candidati gubernio, cui jus est unum ex iis ut
„invisum" designandi , qui expungendus est. Quo facto episcopus ad colla-
tionem , respcctive capitulum intra quatuor hebdomadas procedit ad nomi-
nationem unius ex personis gubernio non invisis nec suspectis, cui episcopus
canonicam dat institutionem.
5. „Ad reditus dioecesium constituendos intra quadriennium a data bullae
numerandum tot fundi ac bona stabilia, decimae et census reales episcopis et
capitulis ea, qua par erat quantitate, tradenda erant, quot annuis adsignatis
reditibus ab omni cujuscumque generis onere prorsus liberis et immunibus
10
146
responderent." Indultum fuit, ut dioecesis Osnabrug. erectio suspenderetur et
interdum a Vic. gen. Osnabrugae residente administraretur. Haec dotatio
realis ad exitum perducta non est.
6. In regno multa exstiterunt monasteria catholica omnis generis, quae,
dum ea, quae ad protestantismum se converterant , usque ad nostrum tempus
conservata sunt , etsi ad alios fines, saecularia sunt reddita. Quorum bona ad-
ministrantur ab officio publico, quod vocatur „Klosterkammer" (Camera mo-
nasteriorum). Reditus annuus est 552.122 thal., e quibus pro sola universitate
Gottingensi protest. quotannis impenduntur 121,781 thal. , pro cultu cath.
utriusque dioecesis a. 1863 tantum 46,006 th. , reliqui maximum pro cultu et
instructione protest.
7. Episcojri, quamvis aliquot existant restrictiones et interdum difficile sit,
in regno, cujus veteres partes protest. sunt^ et protestantes fere omnibus alicujus
momenti officiis publicis funguntur, suum ecclesiae catholicae jus tribui , gene-
raliter jurisdictionem secundum jus commune libere exercendi potestate fruuntur.
8. Begistra status civilis a parochis geruntur, qui quotannis eorum copias
tam Ordinariatui quam Gubernio tradunt.
9. Beneficia longe plurima liberae sunt collationis; parochiae iis con-
feruntur, qui in concursu generali, quotannis instituendo approbati fuerunt.
Antequam vero beneficium ullum conferatur, regis confirmatio adsit oporteU
10. Titulus ordinationis ita constituitur , ut a quodam possessore magni
praedii obligatio detur aut patrimonium hypotheca oneretur.
11. Bona ecclesiastica administrantur secundum jus eommune; iisdem
tributis subjacent, quam reliqua. Tributa ecclesiastica non existunt praeter
eleemosynam tempore quadragesimali a catholicis non pauperibus pro institutis
dioecesanis (seminario cet.) dandam et ea, quae in singulis communitatibus pro
necessitatibus ecclesiasticis solvenda inter catholicos dividuntur. Fructus inter-
calares, deductis administrationis expensis, beneficii fiunt.
12. Scholae elementares cath. Ordinariio subsunt, qui magistros instituit,
cooperante „Consistorio" ; magistri et scholae ab ordinariis inspiciuntur. Omnes
scholae elementares secundum confessiones discernuntur (Vide leges 14. Oct.
1848, 26. Maii 1845). Gynmasia (quibuscum scholae reales sunt conjunctae)
a Ministerio reguntur, Hildes. vero est episcopale.
13. Consistoria (formata a catholicis sacerdotibus et directore jureconsulto)
tractant externa scholarum, causas matrimoniales , res civiles clericorum. Sunt
vero officia civilia.
§. 86.
A. Dioecesis exemta Hildesiensis (Hildesheim).
Fundata a Ludovico Pio a. 822 primum recepit episcopum. Subjeeta
erat sedi Moguntinae. A. 1803 saecularis reddita a. 1824 restituta et circum-
scripta est. Quartus exinde episcopus est:
147
Eduardus Jacobus Wedekin, nat. 1796, consecr. 1850.
Mensa: 4.000 th. Taxa cam. 756 fl. aur.
1. Dividitur in 13 decanatus. Decani , auditis parochorum votis, ab Or-
dinario nominantur.
II. Status animarum (1862): cattt, 72.951, acath. 1.300.000, jud.
circ. 8.000.
III. Clerus. a. Seminar. cleric. cum Reg., Oecon. et 7 (incl. illis duobus)
professoribus, 8 alumnis presbyt. b. Semin. pueror. qui in gymnasio episcopali
edocentur. —
c. Status: 184 sac. saec. , curati 146.
Unus sacerdos est ad cath. 396, unus curatus ad 500.
IV. Beneficia: 1. Cap. eccl. cath. cum Dec., 6 can., 4 vicar., 4 lectoribus.
Jus providendi §. 85. Praebendae: D. 1.500 th., 2 can. a 1.400, 2 a 1.000,
2 a 800, vic. a 400 thal. (ex aerario).
2. Alia. 85 par. Eccl. par. 85, filiales 36.
V. Scholae cath. 1. Instit. theol. 2. Gymnasium episc. cum Dir. (qui
canonicus est), 13 prof. (1 est can. , 1 vic. eccl. cathedr.).
VI. Administratio. Vic. gen. sub Vic. gen., 1 consil. , 1 synd., 1 secret,
1 registr. , 2 cancell., 1 bedell.
§. 87.
B. Dioecesis exemta Osnabrug - ensis.
Annus fundationis 783 esse dicitur; ex saeculo nono medio episcopi certi
numerantur. Pace westphalica a. 1648 art. XIII. §. 6 sqq. statutum fuit, ut
alternis vicibus catholicus et acatholicus (e domo Brunsvic. Luneburg.) Praesul
eligereretur , et, acatholico Praesule regnante omnis jurisdictio in Catholicos
ad Metropolitanum Coloniensem devolveretur. A. 1803 saecularis reddita bulla
„Impensaft restituta, circumscripta , immediate sedi apost. subjecta fuit.
Ab a. 783 usque ad a. 1801 numerantur 66 episc. Exinde usque ad
a. 1858 administrata fuit per 2 episc. in p., et per 4 episcopos Hildesiensis.
A. 1858 primus episcopus creatus est:
P a u 1 u s M e 1 c h e r s , qui die 8. Jan. 1866 ad Sedem Colon. est
translatus.
Mensa: 4.000 th. Taxa cam. 6662/3 fl. aur.
I. Dividitur in 10 decanatus. Decani, receptis votis parochorum, ab
ordinario instituuntur.
II. Status animarum (1864). Cath. 156.678, acath. 364.022, jud.
circ. 5.000.
Confirmantur quotannis 5 — 6.000.
148
III. Clerus. a. Institutio. 1. Semin. pueror. 2 curn 9 resp. 23 alumn.,
qui gymnasium frequcntant. 2. Seminar. cleric. cum 13 alumnis. Theologiae
candidati studia theol. in universitate aliqua vel academia absolvunt, quibus
absolutis in seminar. recipiuntur.
b. Titulus ordinationis constitui solet obligatio magnorum possessoruni
aut hypotheca candidati (patrim. tit.).
c. Status: s. s. 275. curati 250. Unus sac. ad cath. 560, unus cur.
ad 626. —
IV. Regulares. Religiosi nulli. Religiosae. Adest 1 mon. Benedict.
perpet. adorat, 1 Ursulin. , 8 hosp. et aliquot orphanotrophia , quibus sorores
carit. praesunt. Hae quoque scholas et instit. pro recipiendis infantibus ne-
glectis habent. Numerus personarum neque ex catalogo apparet neque mihi
communicatus est.
V. Beneficia. 1. Cap. eccl. cath. ad S. Petr. et SS. Mart. Crispin. et
Crispinian. cum Dec, 6 ean. , 6 vic. Reliqua ut in dioec. Hildes. —
2. Alia. 92 parochiae. Eccl. par. 92, filiales et cap. 150. Vicar. et
capellaniae 134, quae fere nulla excepta beneficia sunt residentialia.
Juri patronatus admodum pauca subsunt beneficia , viget libera colJatio.
VI. Scholae cath. 2 gymn., 1 paedagog. , 314 scholae paroch.
VII. Administratio. Vic. gener. sub Vic. gen. , 1 assess. , 1 secret.
II. Vicariatus apostolici.
§. 88.
A. Regni Saxoniae.
m
Lusatia superior nullius est dioecesis sed Capituli Budissinensis jurisdictioni
ordinariae subjecta. Quum actu eundem atque vicariatus apost. habeat ordi-
narium, utraque dioecesis regnum Saxoniae contineat, descriptio utriusque
conjungitur.
Lusatia superior olim ad dioecesim Misnensem pertinens ex tempore, quo
haec dioecesis ab ecclesia cath. defecit, jurisdictioni ordinariae Decani et
Capituli Budissinensis (Lusatia superiore usque ad pacem Pragens. a. 1635 ad
regnum Bohemiae ut „pars adnexa" pertinente) ab Imperatore et Papa fuit
subjecta. Pro vterris Saxoniae hereditariisu Vicarius apostolicus delegabatur,
cujus jura mandato regio diei 19. Febr. 1827 circumscribuntur. Vicarius
apostolicus a rege proponitur, a Papa nominatur et semper Episcopus in
partibus praeconisatur. Actualis est:
149
Ludovicus Forwerk, Kpus Leontopolit. i. p. , natus 29. Aug.
1816, ord. 14. Nov. 1839, consecr. Episc. 24. Dec. 1854. Idem
est Decanus Budissin. ex die 6. Sept. 1854.
I. Situs. Dioecesis terrarum hereditariarum complectitur antiquas pro-
vincias ; dioec. marchionatus Lusatiae su/perioris habet circ, 45 68 mil. □, totum
regnum 271.83. Catholici ubique, exceptis aliquot Lusatiae locis, sparsim
inter Protestantes degunt.
II. Status animarum (3. Dec. 1861): Cath. in terris heredit. 17.001, in
Lusat. 24.362, i. s. 41.363, ■ — confess. august. addicti in toto regno 2,175.392,
hclvet. 4.515, anglic. 233, rit. graeci non. un. 460, „germ.-cath." 1.722, jud.
1.555, i. s. 2,225.240 incolae. —
Communicantes (cath.) 37.473 [in dioec. Dresd. 10.895, neo-com. 100,
dioec. Budissin. 26.580, neo-com. 300], — baptizati 432 in dioec. Dresd.
805 in Budiss. , i. s. 1.237, — confirmati 912, — mortui et cath. sepulti in
dioec. Dresd. 324, Budiss. 564, i. s. 888, — matrimonia a. 1862 contracta
sunt 281, et quidem: in dioec. Dresd. 114 [26 mere cath., 88 mixta], Budiss.
167 [144 mere cath., 23 mixta].
Registra status civilis quoad effectum civilem a parochis scribuntur ; indices
ex iis gubernio nulli traduntur,
III. Clerus. a. Institutio. Adest Seminarium Pragae situm ad Lusatiam
pertinens , quod sorabicum vocatur , e bonis propriis sustentatum , in quo tam
juniores gymnasium publicum Micro-Pragense frequentantes quam theol. in
facultate theol. Pragensi studiosi sub jpraeside (a Vic. apost. resp. Dec. Budiss.
nominato) aluntur seminarii ipsius expensis. Aerarium (cassa ministerii cultus)
quotannis 400 thal. et 300 thal. pro 6 alumnis e terris hereditar. oriundis et
in eo receptis confert. Absoluto triennio jam per annum in seminarium aliud
(ex. gr. Colonien.) mitti solent.
b. Titulus ordinationis est mensae regiae pro omnibus ex Saxonia oriundis
sac. saecularibus.
c. Emeritis sacerdotibus pensio regia ex titulo ordinat. regio 200 thal.
conceditur, quae ex gravibus causis augmentatur; parochi emeriti e proventibus
parochiarum sustentantur. — Domus emeritorum vel demeritorum deest.
d. Status: sac. saec. 61, reg. nullus. — In dioec. Dresd. 29 et quidem
5 serenissimae aulae inservientes (1 can. honor. Budiss. 1 jubil.) 1 capell. reg.
in contubernio Josephino, 9 par., 2 administr. par., 9 capell., 3 emerit. (1 par.
et can. Budiss.); — in dioec. Budiss. 30; 3 canonici capit. , 12 par. (2 simul
canonici), 1 capell. fund. , 1 capell. domesticus, 1 dir. semin. ludimagistr.
Budiss., 4 vic. capituli, 7 capell. 1 emerit. — Extra dioec. 1. Supra annum
50 sunt 9, supra 60 sunt 5, supra 70 vero 3. Sac. curati 45. — Unus sac.
est ad cath. 678, unus curatus ad 919. —
V. Begulares. Ordines Religiosorum non existunt. — Religiosae : 2 abbatiae
Monial. Cisterciensium [quarum ;, Visitator natusu vi conventionum juris publici
150
est Abbas Ossecensis (Ossegg in Bohemia) ord. Cisterc. , quare abbatiae a
jurisdictione Ordinarii sunt exemtae. In Praepositura apud has abbatias
funguntur in illa 3 religiosi in hac 6 religiosi OssecensesJ, Mariae-Valle
(Marienthal) et Mariae - Stellae (Marienstern) in Lusatia cum resp. 29 virg.
prof. 2 n. p. 8 nov. 6 sor. conv., 1 nov. conv., i. s. 46 — et virg. prof. 35,
n. p. 1, sor. conv. 4, i. s. 40. Summa totalis 86.
VI. Benejicia. A. In Lusatia. 1. Capit. exemtae eccl. ad S. Petrum
Budissae (Bautzen) cum Dec. , 3 Can. capitular. (senior, cantor, scholast,
4 non resident. praebendas non habent, gaudent vero voto eligendi Decanum
activo et passivo). Capitulum habet massam communem ex fructibus bonorum
immobilium constantem et quoad mensam vitam quoque communem gerit.
2. Alia. 12 par. (6 habent incolas germanicos, 6 sorabico . slavicos),
1 administr. par. . 1 capell. fundata.
Decanus et canonici a capitulo eliguntur. Beneficia alia aut jurispatr.
sunt aut a capitulo conferuntur: habent bona propria. Vicarii 5 capituli (qui
etiam curam in altera loci ecclesia gerunt) cum capitularibus mensam coni-
munem habent.
B. In dioec. Dresdensi: 9 par. , 2 admin. par. (3 filiales). Omnes sunt
liberae collationis per Vic. apost. efficiendae; consistorium cath. - eccles. ex
mandato a. 1827 jure praesentationis (Vorschlagsrecht) gaudet. Concursus
Trid. non viget.
„In hac dioecesi omnes sacerdotes partim e Cassa Serenissimi Regis,
partim e cassa ministerii regii cultus et instruct. publicae, cui affluunt taxae
stolae a parochianis solvendae nec non tributa a catholicis laicis in terris
heredit. degentibus pro parochiarum indigentiis solvenda, reditus annales
recipiunt."
VII. Scholae. A. In Lusatia. 1 sem. ludimagistr. 26 scholae elem. cum
37 magistr. 2.526 scholar.
B. In dioec. Dresd. 1 progymn. 14 sch. elem. cum 27 mag. 1.360 scholar.
[Inter 26 illas scholas sunt 1 capitularis, 2 monasteriales puellarum, 6 paroch.,
5 filial. linguae germ. , 6 par. et 6 fil. ling. sorabico. slav. ; in dioec. Dresd.
2 capitales, 12 elem.]. Scholae acath. in regno Sax. sunt circ. 2.000. —
Viget systema scholarum confessionalium non solum quoad elementares,
sed etiam quoad medias (gymn. , sch. reales), et universitatem ; unde fit, ut
catholicus munus magistri in gymnasio vel schola reali aut professoris in uni-
versitate adipisci non valeat.
Expensas scholarum (vide leg. civil. 6. Jun. 1835) ferre debent com-
munitates. Inspectionem superiorem omnium scholarum exercet (§. 171 hujus
legis) respublica per ;?ministerium cultus et instruct. publ.a et ^circuli
directionem"-, quoad scholas cath. ita exercetur, ut nullum gravamen adsit.
151
Parochi cath. eo ipso sunt inspectores locales (§§. 147. 160 sqq. leg. 9. Jun.
1835); iis imrnediate proprositum est pro dioec. Dresd. consistorium cath»
eccles. , pro Lusatia capitulum Budiss. (§. 148 ibid. et ord. min. cult. 7. Mai.
1840). Magistros cath. dioecesis Dresd. nominat, praesentante consist. cath.-
ecclcs., Vicorius apost. ; in Lusatia [scholae in patronatu duorum monaster.,
capituli Budiss. , et 2 patron. acath. sunt] nominat magistros patronus , con-
sistorium Capituli eos confirmat et approbat. Ex §. 56. leg. 6. Jun. 1835
officia cath. - eccles. in dimittendos magistros summam vim exercent. Infantes
cath. (et vice versa) in scholas protest. locorum, ubi schola publica catholica
adest. ; recipi non debent, in aliis locis sub quibusdam conditionibus, quae
nominatim quoad prolem ex matrimonio mixto pro catholicis inter acatholicos
sparsim degentibus durissimae sunt.
Visitationes scholarum cath. a canonico Budiss. a Decano in inspectorem
schol. dioec. nominato et a Vic. apost. instituuntur.
VIII. Administratio dioecesana. Pro dioec. Dresd. adest „Consistorium
catholico - ecclesiasticumu qua instantia media in administranda dioec. et qua
tribunal eccles. pro causis matrimonialibus conjugum catholicorum. Constat e
Praeside clerico, 2 consil. cleric. et 2 consil. laicis cath. Pro Lusatia adest
Consist. capituli Budiss. qua instantia eccles. et tribunal matrimon. non
tantum pro conjugibus cath. , sed etiam pro matrimoniis mixtis in casu, quo
reus catholicus est. Constat e Praeside (Decano) , 3 • canon. capitul. , 1 assess.
laico cath. ; in causis matrim. mixtor. accedit assessor acatholicus. Pro utroque
consistorio apjpellationis instantia constituitur Vicario Apost., 2 consil. Vicariatus
eccles., 1 consil. laico cath. et 2 supremi appellat. tribunalis civilis con-
siliariis acath.
IX. De bonis ecclesiasticis.
a. Bona eccles. nulla immunitate gaudent, solvunt pro domibus benefic.
tributum fundi (Grundsteuer , Immobiliarbrandversicherungssteuer). — Tributa
eccles. non vigent.
b. Fructus benef. intercalares in dioec. Dresd. cassae ministerii cultus
affluunt, ex qua presbyteri et ludimagistri maximam salarii partem recipiunt;
in Lusatia pro arbitrio a consistorio convertuntur deductis administrationis
expensis.
c. Fundus generalis nullus adest.
d. Aerarium publicum (Cassa ministerii cultus) solvit quotannis pro
Vicfiriatu apost. , appellationis instantia et consistorio Dresd. 4.555 thaleros,
pro sustentandis parochis, capellanis et scholis 3 Dresd. 11.017 thal. —
Capitulum et beneficia Lusatiae a civitate nihil recipiunt. —
Quaecumque in libro „Mejer, Die Prop a ga nd a , ihre Provinzen und ihr
Recht" , Gott. 1853. II. pag. 506 de subjectione Saxoniae sub Archiepisc.
Pragens. dicuntur, inter fabulas sunt numeranda.
152
§. 89.
B. Vicarialus Anhaltinus.
Missiones Dessav. et Zerbst. olim ad Vicariatum saxonicum spectabant;
terrae illae ante reformationem dioecesibus Magdeburg. , Brandenburg. , Mer-
seburg. erant subjectae. Anno 1825 dux Anhaltino-Cothen. ad ecclesiam
catholicam se convertit et parochiam cath. fundavit, quam Leo P. XII. brevibus
litt. d. 17. Maii 1826 vicario apost. Saxoniae subjecit. Anno 1834 terrae
Anhaltinae Nuntio apost. Monacensi subjectae sunt. Cujus sub jurisdictione
parochus Dessaviensis delegatam qua subdelegatus in catholieos terrarum Anhalti-
narum jurisd. eccles. exercet.
Vicariatus continet ducatus Anhaltinos ex anno 1863 sub duce Anhaltino-
Dessaviensi rursus unitos, nempe A.-Dessav. (Dessau), A.-Coethens., A.-Bern-
burgensem, circuitus 43.28 mil. □ et incolis (3. Dec. 1861) 181.824.
Habet 4 parochias (a Nuntio Flavio Chigi circumscriptas) : Dessaviensem,
partem orientalem, Zerbst. septentrionalem , Coethen. meridionalem, Bernburg.
occidentalem continentem. A gubernio duae tantum (Dessau , Coethen) pro
parochiis agnoscuntur, quarum registra (Kirchenbucher) et sigilla pro foro
civili effectum habent; Zerbst qua vicaria Dessav. , Bernburg qua vicaria
Coethen. agnoscitur.
Catholici possessores pauci existunt; longe eorum maxima pars constat e
mercenariis (messoribus) praesertim e regionibus Eichsfeld venientibus, qui per
hiemem in sacchari fabricis operas praebent. Sacerdotes plerumque Nuntius
ordinat ex iis, quos Episcopi vicini Hildesiensis et Paderbornensis ad ejus
petitionem dimittunt. Nullus est regularis. Olim regnante duce catholico
Jesuitae aderant.
Adsunt 6 sacerdotes: 1 Dessav. , 1 Zerbst. , 2 Coethen., 2 Bernburg.
(unus hic qua cooperator parochi aegrotantis).
1. Parochia Dessau circ. 5 horar. habet 250 cath. 1 parochum, 1 eccles.
a. 1858 consecratam, domum parochialem, 1 scholam cum 1 mag., 20 scholar.,
nullam vero propriam scholae domum neque coemeterium. Salarium r%cipit
parochus partim a duce , partim a fundo eccles. , magister ex hoc fundo.
A. 1864 baptizati sUnt 9, mortui 6, matrim. inita 4 (mixta).
2. Parochia (vicaria) Zerbst, circ. 5 hor. — 80 cath. , 1 par. (vicarius
scholae), 1 capella, 1 schola cum 20 scholar. , sine domo parochiali et
coemeterio. Salarium vicarii e cassa eccles. Coeth. cath. datur. A. 1864
baptiz. 4 , mortui 1 , matrim. nullum.
3. Par. Coethen, circuit. 6 horar. ; cath. in urbe degentes 280, in fabricis
cet. operas praebentes circ. 1.200, inter quos 20 familiae liberos habentes;
2 sac. , 1 ecclesia, 1 domus paroch. et schol. , coemeterium cath., 2 scholae
(pro puer. et puell.), 1 organista et 1 sacrista, 23 pueri et 23 puell. scholar.
153
Ecclesia habet bona immobilia, e quorum fructibus expensae omnis generis
liunt. A. 1864. baptiz. 31, mort. 17, matrimonia 7, e quibus 2 mixta.
4. Par. (vic.) Bernburg, circuit. 5 horar., 400 cath. et circa 1.500 merce-
narii cath. , 1 par. Cultus administratur in capella protest. in coemeterio
communi sita catholicis pro cultu pcrmissa; ecclesia cath. aedificari coepta est,
1 domus paroch. (debitis onerata), 1 schola, 1 mag., 40 scholar. Expensae
cultus eleomosynis , salarium parochi et magistri a vicario apost. praebetur.
A. 1864 baptiz. 23, mort. 18, matrim. 10, e quibus ; mixtum.
§. 90.
C. Vicariatus apost. Missionum septentrionalium Germaniae et Daniae.
Vide historiam in libro, quem supra citavi: Mejer, Die Propaganda,
II. pag. 248 sqq.
Hic Vicariatus continet ducatus Holstein, Slesvig, iiberas civitates Bremen,
Hamburg, Liibeck, magnos ducatus Megalopolitanos (Mecklenburg) et princi-
patum Lippe - Biickeburg in Germania, praeterea Daniam. Vicarius Apost. est
Episcopus Osnahrugensis vi delegationis apostolicae. Missiones sustentantur e
fundationibus a. 1682 a principe episc. Monaster. et Paderborn. Ferdinando
de Fiirstenberg factis, quae a. 1817 summam 153.740 thal. habebant
(Vide Mejer 1. c. pag. 314 sqq.).
Parochiae sive curatiae sunt: in Scklesvig - Holstein 5, nempe 1. Mtona,
750 cath., 2 schol., 1 par.; 2. Friedrichstadt 220 cath. 1 schol., 2 sac. (1 apud
privatum), 3. Qluckstadt, 4. Kiel, 200 cath. 1 schol. , 1 sac ; 5. Flensburg,
1 sac. — 6. Bremen 2000 cath. 3 schol. , 2 sac. , 7. Bremerhafen 250 cath.
1 schol., 1 sac. — 8. BucJceburg 225 cath. , 1 schol. , 1 sac. — 9. Hamburg
7.000 cath. 6 schol. , 4 sac. — 10. Lubeck 205 cath. 1 schol. 1 sac. —
11. Ludwigslust 100 c, 1 schol. 1 sac, 12. Neustrelitz, ubi excurrendo, 1 sac
fungitur, nam domicilium sacerdoti cath. a gubernio interdicitur., 13. Schwerin
760 c 2 schol. 3 sac (1 apud privatum). — 14. Copenhagen 950 c 3 schol.
4 sac 15. Fridericia 200 c 1 sch. 2 sac, 16. Nordstrand 250 c 1 sch. 2 sac
Hi catholici degunt, uti primo aspectu apparet, ubique sparsi inter
Protestantes.
In hospitiis Hamburg., Flensburg., in orphanotropheis Hamburg., Bremen.,
Copenhag. religiosae sunt; accuratiora ignoro.
§. 90.
D. Vicariatus apost. Luxemburgensis.
Continet magnum ducatum Luxemburgiae , cum regno Hollandiae unione
personali conjunctum et Confoederationi Germanicae subjectum circuitus 46.60
mil. □ et (a. 1863) 206.245 incolis fere mere catholicis.
11
154
Vic. apost. Nicol. Adames.
I. Dividitur in 13 decanatus.
II. Clerus. sac. saec. 362, reg. 9, i. s. 371; in cura animarum 320.;
emeriti pension. defic. 24, jubil. 8; in magist. 11, apud semin. 7., apud
militiam 1 , secretar. vic. apost. 2.
III. Regulares. A. Religiosi. 1. Coll. Redemptor. Luxemb., 9 sac. 5 1. p.
2 nov., i. s. 16. — 2. Fratres Miser. 1 mon. 5 1. p. 1 nov. Summa 22.
B. Religiosae. 1. Franc. paup. 3. Ord. (Aquisgr.) 1 inst. — 2. Sor.
schol. de N. D. 1 inst. — 3. Sor. inf. Jesu paup. 1 dom., 11 sor. — 4. Sor.
schol. S. Franc. Ser. 24 domus et instituta. — 5. Sor. S. Car. Borr. 1 dom.
Numeri in schematismo desunt.
IV. Beneficia et officia: par. 244, vicar. 91, capell. 91, profess. sem. 7,
secret. 2 , curat. milit. 1 , catechet. off. 4 , directiones scholar. 4 , professiones
gymn. 3, universim 448. Quatuor unita sunt aliis. Ex his 444 benef. et
offic. a. 1863 vacabant 106, et quidem mere ex tribus prioribus (par. vic. cap.).
Quoad jus conferendi obtinet jus francogallicum (valet ergo libera
collatio); idem est de beneficiis et reliquis (vide dioec. Coloniensem).
V. Scholae. Praeter seminar. cum instituto theol. [1 Praes. et 6 aliis
professor. cleric.] 1 gymn. (athenaeum Luxemb.) cum 5 mag. cleric. et convictor.
1 schola normalis (Dir. et catech. cler.) 1 media et industrial. (dir. et
1 prof. cler.) 1 progymn. (1 dir. et 1 prof. cler.). Scholarnm element.
numerum ignoro.
I
155
Tabula I. exhibens statum Cleri , Regulariwn, relationem ejusdem
ad Laicos.
habet
Catho-
Jicos
habet Sacerdotes
u
B
#'S>
w •
02 "3
^O
<*> —
O T5
cS c3
m
1
•i-i
fl to
« o
* '2
°|-
dO
a «a
<u m
o
02 |
1 3
habet
Regulares
omnis generis
V2 «2
'S 8
«3
O
O
<L>
o3
QD
U
co
E
J-i
ia
a
'i
"3
8-S
r? e
& §
03 s
. e
5
"3 "o
gU
Dioecesis
05
o
o
;fb
o3
OD
e3
02
.2
o
es ^
O <3
02 .
Laicos
"o
o
"8
B
o
Una per
est igitur
Augustana
616,947
1527
68
1591
1384
388
445
171
718
889
694
Bambergens.
253,795
392
21
413
332
614
764
53
111
164
1547
Wratislaviens.
1,683,201
1402
12
1414
1241
1190
1356
93
630
723
2328
Brixinensis
380,619
930
413
1343
910
283
418
672
827
1499
254
Brunnensis
827,848
678
128
806
634
1027
1305
124
63
187
3450
Budwicensis
1,065,443
768
90
858
750
1228
1420
129
52
181
5886
Coloniensis
1,368,100
1673
91
1764
1487
775
920
209
1124
1333
1026
Culmensis
488,231
340
20
360
286
1356
1700
44
63
107
4563
Eichstettensis
154,778
369
31
400
342
387
458
75
141
216
726
Varmiensis
278,382
283
0
283
233
983
1194
?
?
?
Friburgensis
961,847
1159
13
1172
1079
820
891
52
328
380
2531
Fuldensis
130,000
123
21
144
114
903
1140
38
106
144
903
Goritiensis
198,541
364
20
384
284
517
699
57
68
125
1588
Gurcensis
323,221
493
81
574
430
563
751
148
110
258
1253
Hildesiensis
72,951
184
0
184
146
396
500
0
?
Reginaehradec.
1,304,025
817
111
928
800
1405
1630
159
74
233
5596
Labacensis
513,549
644
53
697
515
737
997
73
90
163
3150
Lavantina
417,650
457
38
495
386
844
1082
58
7
65
6425
Litomeric.
1,139,358
799
171
970
730
1174
1560
228
106
334
3411
Limburgens.
224,433
256
10
266
221
844
1015
54
135
189
1187
Lincensis
708,567
664
299
963
, 700
736
1000
437
354
791
895
Moguntina
225,775
260
15
275
206
821
1096
29
252
281
803
Monaco - Fris.
550,871
1165
133
1298
917
424
600
239
1108
1347
409
Monasteriens.
706,732
1137
56
1193
907
592
804
163
701
864
818
156
habet
Catho-
licos
Laicos
habet Sacerdotes
ti
g
o >n
* g
3 rd
.s°
© «
o o>
o
c3 d
haho
V.
g
ee
c
o
cc
Jh
o
P.
CQ
c3
O
O
«3
OQ
03
O
c3
O
tf
J2
J
*»
u
O
>
P
O
4i
'8 §
o t
o «s
ReguWes
omnis generis
Dioecesis
00
o
w
o
Td
"o
GQ
3
ce
o
!§p
*o
B
i
t>
"g
3
s
ja
c3
-Q
d
j£,
Olomucens.
1,418,462
1122
138
1260
1007
1125
1309
197
336
533
26(i
Osnabrugens.
156,678
275
0
275
250
560
626
0
?
?
Paderborn.
627,083
925
41
966
850
650
737
85
344
429
146
Passaviens.
287,269
526
43
569
467
505
616
69
304
373
77
S. Hippolyti
527,133
558
403
961
643
548
819
502
126
628
83
Posnan. - Gnesn.
911.339
739
25
764
676
1193
1354
39
138
177
542- i
Pragensis
1,594,213
1128
465
1593
1052
1001
1515
684
351
1035
154«'
Ratisbonens.
673,180
1306
115
1421
1094
474
615
226
563
789
85r
Rottenburg.
540,630
983
0
983
970
550
557
0
119
119
—
Salisburgens.
204,699
424
89
513
400
399
511
154
278
432
4&
84(
Secoviensis
704,317
654
292
946
708
744
994
489
349
838
Spirensis
252,953
288
6
294
240
860
1054
10
166
176
143£
Tridentina
464,770
1406
258
1664
1344
279
345
564
435
999
465
Trevirensis
775,256
840
28
868
782
893
999
101
332
433
1790
Tergestina
260,253
293
54
347
268
758
971
97
68
165
1577
Viennensis
1,169,838
660
230
8 0
700
1314
1671
734
696
1430
818-
Herbipolens.
455,601
780
97
877
723
519
630
204
308
512
888
Vic. Luxeinb.
200,000
362
9
371
320
539
625
22
100
122
1638.
Vic. Saxonicus
41,363
61
0
61
45
678
919
0
86
86
Vic. Anhalt.
3,710
6
0
6
6
—
: —
—
—
--
—
Vic. Septentr.
13,155
27
0
27
27
—
—
0
0
0
0
Tabu
et dignitatibus capitularibus.
Dioecesis
Augustana *)
Bambergens. 2)
Wratislaviens.
Brixinens.
Brunnensis
Budwicensis
Coloniensis
Culmensis
Eichstettens.
Varmiensis
Friburgens.
Fuldensis
Goritiensis
Gurcensis
Hildesiensis
Reginaehradec.
Labacensis
Lavantina
Litomericens.
Limburgens.
Lincensis
Moguntina
Monaco-Fris.
Monaster.
Olomucens.
Osnabrugens.
Nume
rus
Bene-
ficio-
rum.
Inter
)enef. sunt
jurisp.
realis
! fere omnes
253 laic.
1134
209
1301 4jlonge major
387
437
441
7867)
240
263
129
974
112
203
353
85
472
345
418
428
218
434
158
35
356
596
226
pars.
fere omnes
privator.
idem
1
> 2
Annotationes
225 3)
6
circa
250
161
fere omnes
privat.
77
71
fere omnes
privat.
2
79
21
plurima
!) Pacto inter Gubernium bavaricum
et Episcopos Bavariae statutum est, ut
beneficia curata omnis generis iis tan-
tum conferantur resp. ad ea illi tantum
praesententur , qui in examine pro con-
cursu pastorali quovis biennio habendo
approbati fuerint. Ad hoc examen ad-
mittuntur, qui jam per 4 annos curam
animarum exercent.
2) Benef. simplicia in hoc numero
non continentur.
3) Inter Gubernium borussicum et
Ordinarium de jure patr. fiscal. resp.
libera collatione controvertitur.
*) Benef. simplicia et iilialia non nu-
merantur.
5) Neque ex catologo neque ab ordi-
nariatu informatio fieri potuit.
6) numerantur inter jurapatr. eccles.
etiam incorp. et vice versa.
i) 800 alia sunt fere omnia mere
xofficia", quae confert Ordinarius.
8) De permultis in dextra Rheni ripa
sitis inter Gubernium et Ordinar. con-
trovertitur.
9) Ordin. regia de 1. Sept. 1848 Ordi-
nario collationem mensibus episcopalibus ,
regi praesentationem mensibus papalibus
vacaturorum assignavit beneficiorum,
quae quondum ab Episc, Capit. vel
monasteriis conferebantur.
10) Inter Ducem et Ordinarium con-
ventio inita est in parte speciali com-
municata.
M) 2 alternando cum privato.
*2) 1 altern. cum privato.
!3a) alternis vicibus.
M) accedunt 5 (realia) ex eo, quod
possessor (judaeus) jus exercere nequitr
15) 3 alternis vicibus cum privatis.
subjacent, et quidem
Annotationes
e. patronatui
Privator. laic.
S E
5 o
? S
22
151
385
100
292
52
55
circa
20
29
166
Summa
totalis
omnium
patro-
natuum
Inter
benef. sunt
jurisp.
realis
187
435
609
596
626
229
316
146
497
20
99
533
16
pleraque priv.
et alior. 49
plurima
56
plur. privat.
supra
100
supra
50
29
195
7 17)
16) Quo ad alias rubricas nihil re-
sciscere potui, quum catalogus tareat et
Ordinariatus notitiam desideratam non
dederit.
17) jurispatr. regii.
1S) 1 alternis vicibus cum privatis.
19) 1 alternis vicibus cum privatis.
20) Imperator Franc. I. resolutione
diei 6. Sept. 1806 omnia quondam a
Metropolita vel capitulo conferenda be-
neficia sine exceptione juripatr. et no-
minationi principali reservavit, id quod
jam in jpraxi obtinet.
NB. De concursu parochiali, de aller-
nativa aliisque rebus in parte speciali
quoad singulas dioeceses disseritur.
Statim patet, interdum inter numerum
beneficiorum et numerum patronatitum
intervenire differentiam. Hoc inde venit,
quod in uno alterove numero tantum
beneficia simplicia, vel etiam parochialia
tantum continentur. Fieri non potuit,
quin primo tam accurate omnes afferam
numeros, ut nihil desiderandum restet.
ans.
Ordo
A. Sacerdotes
Ord. Equestris
Teutonici.
B. Cler. regul.
Ord. equest.
1. Melitensium
S. Joh. Hieros.
2. Crucigerorum
c. r. st.
C. Canonici
regulares.
1. S. Aug. Later
2. S. Norberti
Praemonstrat.
D. Clerici regu-
lares.
1. Jesuitae.
2. Barnabitae.
3. Pauperes
M. D. Piarum
Scholarum.
E. Ordines
Monachorum.
1. S. Benedicti
2. Cistercienses.
3. Antoniani
Bened. Congreg.
Mechitaristicae.
4. Fratres a. Ord.
Praedic. S. Domi-
nici. Dominicani
b. Ord. S. Franc
Conventuales
s. Minoritae.
Olon
ci con-
g. ss.
or. Re-
tae s.
riani.
Bri^j
S. H
in dioecesibus
habet
;oriani
Neri.
pistae.
Bri*rega-
Regii;s.
Olonciani.
Jtn
Brixi
censi,
Linc,
Paderh
es
ic.
aup.
►rd.
anc.
Brurffrat
nt.
Mariae.
Regin
Linc,
Prj
Auguitres
FribufCongr.
naehrfille).
S.Hi
Salisl
Te
Brix.,
S. Hi
Ter
Brixin., Coloniensi, Regi-
naehr. , Limburg. , Linc,
Monac, Monast., Olomuc,
Passaviens., S. Hippolyt.,
Prag. , Ratisbon. , Secov.,
Trevir., Viennens., Vicar
Luxemburgensi
Posnaniensi
Coloniensi
Coloniensi
Limburgensi
Coloniensi
Ratisbonensi
Secoviensi
Coloniensi, Mogunt.,
Trevir. , Vienn.
8 Jg
180
8
4
Rec apitulatio :
Bruni
Mona
Seco^
Baml
Laba(
Olom
Spire
Vieni
Summa domorum religiosarum :
„ sacerdotum religiosorum
„ omnium Religiosorum :
461.
4387.
7482.
P <D
300
8
24
47
39
15
20
19
70
subjacen
t, et
quidem
Annotationes
e. patronatui
Summa
totalis
•Ss
3
16) Quo ad alias rubricas nihil re-
Privator
laic.
Inter
o -*-
o S
sciscere potui, quum catalogus tareat et
benef. sunt
jurisp.
rH P
Ordinariatus notitiam desideratam non
dederit.
■
1 1
omnium
patro-
natuum
U 8
g . s
O P Vi
n -g o
S o
P-lr^
realis
17) jurispatr. regii.
1S) 1 alternis vicibus cum privatis.
«
. -
19) 1 alternis vicibus cum privatis.
20) Imperator Franc. I. resolutione
E _
diei 6. Sept. 1806 omnia quondam a
: 7
22
187
16
pleraque priv.
7 V)
Metropolita vel capitulo conferenda be-
neficia sine exceptione juripatr. et no-
! 21
151
435
et alior. 49
—
minationi principali reservavit, id quod
—
—
—
—
jam in praxi obtinet.
: 59
385
609
plurima
—
| 27
100
596
56
1
i —
292
626
plur. privat.
—
3 _
—
229
supra
—
,
i
52
316
100
—
i
—
146
supra
—
312
55
497
50
—
i _
circa
20
20
—
—
NB. De concursu parochiali, de aller-
nativa aliisque rebus in parte speciali
32
29
99
29
■ —
quoad singulas dioeceses disseritur.
r 16
[ _
166
533
195
—
Statim patet, interdum inter numerum
beneficiorum et numerum patronatuum
intervenire differentiam. Hoc inde venit,
—
—
—
—
quod in uno alterove numero tantum
i —
2
—
—
—
beneficia simplicia, vel etiam parochialia
tantum continentur. Fieri non potuit,
> —
quin pr
numeros
imo tam accurate omnes afferam
5, ut nihil desiderandum restet.
ans.
Ordo
Olon:
in dioecesibus
habet
© «5
2 O
, a
D ©
A. Saccrdotes
Ord. Equestris
Teutonici.
B. Cler. regul.
Ord. equest.
1. Melitensium
S. Joh. Hieros.
2. Crucigerorum
c. r. st.
C. Canonici
regulares.
1. S. Aug. Later
2. S. Norberti
Praemonstrat.
D. Clerici regu-
lares.
1. Jesuitae.
2. Barnabitae.
3. Pauperes
M. D. Piarum
Scholarum,
E. Ordines
Monachorum.
1. S. Benedicti.
2. Cistercienses.
3. Antoniani
Bened. Congreg.
Mechitaristicae.
4. Fratres.a. Ord
Praedic. S. Domi-
nici. Dominicani
b. Ord. S. Franc
Conventuales
s. Minoritae.
ontci
con-
ig. ss.
or. Re-
>tae s.
:iani.
toriani
Brb Neri.
S. Hi
■ pistae.
Brixi.f!res
rega-
Brt
Regiiis
Olondani
*ic.
censi.
Ijinc.,i-aUp.
Paderprd,
anc
Brurjfrat
Regin^-
Linc,
Augui
Fribu
Mariae
tres
Congr.
naehralle).
S.Hii
Salisl
Te
Brix.,
S. Hi
Ter
Brixin., Coloniensi, Regi-
naehr. , Limburg. , Linc,
Monac, Monast., Olomuc,
Passaviens., S. Hippolyi,
Prag. , Ratisbon. , Secov.,
Trevir., Viennens., Vicar
Luxemburgensi
Posnaniensi
Coloniensi
Coloniensi
Limburgensi
Coloniensi
Ratisbonensi
Secoviensi
Coloniensi, Mogunt.,
Trevir. , Vienn.
180
8
4
Bruni
Monai
Seco^
Bamt
Laba<
Olom
Spire
ieni
Recapitulatio:
Summa domorum religiosarum : 461.
„ sacerdotum religiosorum: 4387.
„ omnium Religiosorum : 7482.
300
8
24
47
39
15
20
19
70
mgregalionum Mulierum.
vel
cc
09
habet in dioecesibus
O e3
2&I
atio
o -2
OD
- ■>. E
o
>todes S.
Coloniensi
ti.
1
14
todes S.
Wratisl., Colon. , August. , Ratisbon.
lae.
24
162
5. paup.
Colon. , Mogunt. , Trevir. , Luxemburg.
luisgr.).
18
204
i. paup.
August. , Bamb. , Eichstett. , Ratisb. , Rottemb. , Spir. , Herbipolensi
masens).
45
262
5. paup.
Wratislav. , Monast. , Olomuc. , Paderb. , Prag. , Viennensi
naster.).
37
378
Familiae.
Coloniensi
3
28
Elisab.
Coloniensi
8
110
i S. Cruce.
Colon. , Linc. , Litomer. , Monast. , Paderb.
20
211
» ad S.
Coloniensi
d.
1
13
llect.
Coloniensi
1
34
S. Mar.
Salisburgensi
t.
1
28
3. Cordis
Brix., Colon. , Monast., Paderb., Posnan. , Secov., Tridentina
9
239
l. Servor.
Monacensi , Tridentina
V.
2
64
^aritatis.
Paderborn. , S. Hippolyt. , Tridentina
10
114
Salvatoris.
Colon., Eichstett. , Viennensi
3
46
i dictae
Coloniensi
,hof.
2
d. divinae.
Monaster. , Moguntina
23
133
M. V. ad
Paderbornensi
elem.
15
lar. Magd.
Wratislaviensi
;entia.
19
)1. S. Do-
Spirensi
)rdinis.
36
rancisi ad
Moguntina
erpet.
18
SSmi
Mogunt. , Vienn. , Herbipolensi
toris.
13
105
. et schol.
Trevirensi
rit.
1
6
Recapitulatio:
Summa domorum, institutorumque a mulieribus religiosis procuratorum : 1.146.
„ mulierum in illis domibus vel institutis operantibus: .... 12.080.
„ domorum vel institutorum relig. regularium utriusque sexus: . 1.607.
„ regularium personarum utriusque sexus: 19.562.
„ sacerdotum saecularium: 30.340.
„ sacerdotum omnium: 34.727.
„ sacerdotum et omnium regularium: 54.289.
cesibus distributorum.
Clero
Regularibus
Sunt in territorio
saecul.
sacerd.
regul.
sacerd.
uni-
versim
mas-
cul.
femin.
uni-
versim
I. Austria
continente terras Con-
foederationi Germanicae
subditas.
3,369
1,697
869
205
4,238
1,902
1,203
329
575
291
1,778
620
1,882
932
2,814
1,673
1,776
3,449
4,364
1,215
5,579
2,084
2,006
4,090
1,558
148
1,706
267
248
515
168
3
171
14
25
39
13,038
3,372
16,410
5,570
4,921
10,491
II. Borussia.
4,431
216
4,647
569
2,419
2,988
1,079
45
1,124
83
201
284
283
0
283
?
?
v
1,239
9
1,248
79
605
684
-
98
13
111
52
104
156
94
0
94
0
4
4
110
0
M0
0
39
39
7,334
283
7,617
783
3,372
4,155
III. Bavaria.
1,829
155
1,984
343
726
1,069
4,501
359
4,860
708
2,693
3,401
6,330
514
6,844
1,051
3,419
4,470
IV. Hannovera.
459
0
459
0
?
?
V. Hassia - Cass.,
H.-Darmstad.,
Badensis M. D., ^
Wiirttemb., Nassovia,
Francof. Civ.,
S. Wimar. M. D.
2,700
46
2,746
121
855
976
VI. Reliqua Germaniai
terrae.
partim
apud singulas
partim i
dioe
gnorai
seses nui
itur.
nerantur,
Summae totales I—V.
29,861
4,215
34,076
7,525
12,567
20,092
r> t>
-
GISSAE TYPIS OFFICINAE BRUEHLIANAE ACADEMICAE (FB, CHR. PIETSCH).
■ %
&*•
?¥** j
**j
■I* * A
?■•«*
■ - . • %
9 i
I v
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11